This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at |http : //books . google . com/
HARVARD LAW SCHOOL
LIBRARY
Digitized by VnOOQ IC
J
HARVARD LAW SCHOOL
LIBRARY
I
i
Digitized by VJ' )0QIC
i M
UJ
A:
cli^fl
LOSSES,
VLICA.
A'^r-
^
Digitized by VjOOQI^
Digitized by VnOOQ IC
LEX SALICA:
THE TEN TEXTS WITH THE GLOSSES,
AND THE
LEX EMENDATA.
SYNOPTICALLY EDITED BY
jf m^HESSELS
WITH NOTES
ON THB
PRANKISH WORDS IN THE LEX SALICA.
.v«'
Hf^^KERN,
PROFESSOR OF SANSKRIT IN THB UNIVERSITY OF LEIDEN.
LONDON:
JOHN MURRAY, ALBEM ARLE-STREET.
TRUBNER & CO., LUDGATE HILL.
1880.
[ALL RIGHTS RBSBRVBD:\
Digitized by VnOOv I^
DUBLIN :
)xixLit)s at t]^t KjaiJ&trstinf f rfst»
BY PONSONBY AND MURPHY.
^,^4vxr /C,aU,
/
Digitized by VjOOQIC
CONTENTS
INTRODUCTION^ coll. v-xxii
TABLE OF RUBRICS, „ xxiii-xxix
SYNOPTIC TABLE OF TEXTS, „ xxx-xliii
APPENDICES [O, H, G. translaiwn of the LEX SALICA, and the Burlesque Law
in the Wbl/enbuttel MS,), „ xliv
TITUIJ I— LXV, „ 1-405
TITULI LXVI«-LXXVII, „ 406-409
TITXJJAJS IJXX^nIl {Ifilperia regis Edictum), „ 409 & 410
TITULI LXXIX—XCV, „ 410 & 411
TITULI XCYI—XCVm, „ 411 & 412
TITULI xcix— cvn, „ 412-415
PACTUS PRO TENORE PACIS (Decretio Childeberti regis), „ 415 & 416
„ „ „ „ (Decretio Chlotharii regis), „ 417-419
CAPITULARE LUDOVICI PRIMI (a.d. 819), • . . . „ 419
EXTRAVAGANTIA (^ and ^, „ 420 & 421
PROLOGI and EPILOGI, „ 422 & 423
REMISSORIA (Chunnas; Septem Causas ; Septem Septinas), „ 424
RECAPITULATIO LEGIS SALICAE {texts A-C), „ 425 & 426
REGUM FRANCORUM GENEALOGIA „ 426
KERN'S NOTES, , „ 427-564
GLOSS ARIAL INDEX, „ 565-692
Digitized by VnOOQ IC
Digitized by VnOOQ IC
INTRODUCTION
The present work was undertaken because none of the existing
editions of the Lex Salica afford facilities for that synoptic study
which is essential when we have to deal with different texts of one
document.
A great deal has already been done to make the Lex Salica — the
most important of the Leges Barbarorum~z.cc^ss\blt to students.
The first edition of it was published about the middle of the
i6th century, by Jean Du TiUet, bishop of Meaux, without name of
editor, date or place of printing, under the title : Libelli sev decreta
a Clodaveo et Childeberto &* Clothario prius eedita ac postremum a
Carolo lucide emendata audaque plurimum. In quibus fuBC kabeu'
tur Capitula ex Isidori Etymologiarum lib, V. Pactum pro tetwre
pacts DD, ChildeherH 6* Clotharii regunt, Decretio Clotharii
regis. Sententia de septem septenis. Lex Salica^ &c. This edi-
tion contains the Lex Emendata^ and was re-issued with a fresh
title-page dated 1573. In 1602 and 1609 a text similar to that of
Du TiUet was published by Lindenbrog, based on a collation of
several MSS. by Fr. Pithou, with a Glossary by the latter ;
it was reproduced by Goldast in his Constitutiones imperiales,
torn. iii. (1610), and again by Lindenbrog in his Codex legum
antiquarum (1613). In 1665 Theod. Bignon republished the
same text with the Glossary of Pithou and Notes of j6rome
Bignon. A new collation of the Lex Emendata was published
in 1677 by Baluze, in his first vol. of the Capihdaria. These
editions were reproduced by Eccard, Leges Francorum et Ripuario^
rum (1720) ; Schilter, Thesaurus, torn. ii. (1727) ; Georgisch, Cor-
pus juris Germanici (1738) ; Bouquet, Rerum GcUlic, et Francic.
Scriptt.y tom. iv. (1741); Canciani, Barbarorum Leges ^ torn, ii
(1783) ; Wiarda, Gesch, u. Auslegung des Salischen Gesetzes (1808) ;
Walter, Corpus juris Germanici, tom. i. {1824). Different readings
found in a MS. containing the Lex Emendata, preserved at £ste,
were published (1739) by Muratori, Antiqq. ItcUicae Medii Aevi, ii.
286.
Of the versions containing the so-called Malberg Glosses we
have an edition by Herold in his Originum ac Germanicarum An-
tiquitatum libri, Basle, 1557, published from a MS. which is now
lost. His text was reprinted by Wendelin, Leges Salicae illustra-
tae (1649); Eccard (1720); Georgisch (1738); Bouquet (1741);
Canciani (1783) ; Wiarda (1808) ; Walter (1824). Another version
preserved in the Wolfenbuttel Cod. (Cod. 2) was published by
Eccard (1720), and reprinted from his edition by Bouquet (1741) ;
Canciani, vol. v. (1792); Walter (1824). The text preserved in a
Paris Cod. (Cod. 8) was first published, but very inaccurately, by
Schilter (1727), and reprinted by Bouquet, Canciani (in his vol. v),
and Walter. The text contained in the Munich Cod. (Cod. 3) was
pubUshed in 183 1 by Prof, Feuerbach.
It is, perhaps, not too much to say that aU these editions are now
out of date.
Pardessus* Z^n Salique, which appeared in 1843, was a great im-
provement on all previous editions, and placed the study of the Law
at once upon a firmer basis. But as he gave all the existing versions
of the Lex in eight successive texts, his work is not easy for a com-
parative study of the different versions.
Merkel's Lex Salica, pubUshed in 1850 "mit einer Vorrede von
Jacob Grimm," in which he condensed all the texts of Pardessus
into one, is not without its merits. But in order to make one text
of a number of versions, which often materially differ, Merkel re-
jected all various readings, except those which related to the so-
called Malberg Glosses, and thereby deprived students of the
necessary aids for clearing up the difficulties abounding in the Lex
Salica. Nor can his division of the Lex into text and novellae be
considered judicious.
In 1874 Behrend's Lex Salica appeared as a most valuable sub-
stitute for Merkel's edition, though it does not afford the necessary
facilities for s3moptic study.
A synoptic edition of the Lex Salica has already been published
in 1833, ^y Laspeyresat Halle, but his texts cannot be reUed upon,
apart from the fact that it contains only the Wolfenbiittel and
Munich codd. by the side of the texts published by Schilter,
Herold, the Lex Emendata, and the Lex Ripuariorum.
For the present edition Codd. 1-9, B, F, G, and Codd. 4418,
Q (also called Cod, 11), T, V &c., of the L. Emendata have been
re-collated from the original MSS. by myself; Herold's text is
reprinted, verbatim, from his work. The Royal Library at Munich
(Librarian, Prof. Dr. Von Halm) readily sent cod, 3, the Chapter
Library of St. Gallen (Librarian, the Rev. J. Idtenson) equally readily
despatched Codd. 9 and G to this country for myexamination. In 1876
the authorities of the School of Medicine at Montpellier sent Cod. 7
to Paris for my use, and in the following summer kindly placed the
same codex at my unrestricted disposal during my stay at Montpel-
lier, while their Librarian, the Rev. Dr. Gordon, and M. le
Professeur Boucherie, treated me with great hospitality. The
Wolfenbuttel authorities considered it unsafe to send their MS.
across the sea, but the many kindnesses which I afterwards re-
ceived from their Librarian, Prof. Dr. Otto Von Heinemann, made
my personal visit to that town very pleasant.
Digitized by
Google
INTRODUCTION.
As this work was tmdeitaken with the intention of supplying
materials and facilities for a thorough study of this important docu-
ment, no attempt has been made to give what is usually called a
critical edition. The codices have been reproduced without any
alteration except in the punctuation, which is my own, and may
be altered by the reader at his pleasure ; that of the MSS. is in
most cases a full-stop, and usually placed where it is not cus-
tomary at present to put one. The letters represented by contrac-
tions in the MSS. are represented in print by italics, except in the
Glosses, which are given as they appear in the MSS. Only in one
or two instances, where the type did not readily lend itself to a
representation of the contractions of the Gloss, italics have been
used, e. gr. in ch. 3, } 2 (thinzimi^ of cod. 8), and ch. 5, } I
(hap^ of cod. 7). I have not extended the words denarii^ denarios
quifaciunt solidi^ solidos^ and ctdpdbilis iudicetuTy which occur in
the MSS. in almost every paragraph, and nearly always abridged.
I have printed uniformly : den. . . . qui fac. sol. . . . culp. iud.,
extending by italics the contractions of the MSS. as far as was
necessary to keep up this uniformity.
In some cases where a correction has been made by the scribe of
the MS. or by some cotemporary corrector, I have given both the
original word and the emendation. But this was not possible every-
where, as sometimes the original word is no longer legible. Obser-
vations on readings or corruptions in the texts are placed by the
side of the texts in a separate column, where also references axe
given to corresponding or similar enactments in the other Barbarian
Laws, including the A. S. Laws, but not the vernacular Frisian nor
any of the Skandinavian Laws. The Glossarial Index is intended
I** to be an Index to all the words treated in Kem's Notes, and 2**
to register all words and phrases of any importance in the Lex
Salica. Very few words occurring in the Salic Law can be properly
discussed without quoting a variety of other Mediaeval documents.
As this was not my plan, I have given only such explanations or
observations on words or readings in the texts as could be reason-
ably expected in an Index prepared more with the view of facilitat-
ing than satisfying inquiries. On coll. 565 and 566 will be found
further explanations regarding, the Index. The Glosses from the
Cod. Est. &c. inserted in the Index have been taken from Mericel's
edition. The abbreviations made use of in the column of observa-
tions are : —
App. = Anhang (I-XXIII) in Reinh. Schmid, Die Gesetze der
Angelsachsen, 1858.
Boretius = his edition of the Capitularies in Behrend's ed. of the
Lex Salica.
Cancian. = Canciani, Barbarorum Leges antiquae, 1783-^2.
Cap. Lud. s Capitulare Ludovid Primi (A. D. 819); cf. column 419.
of this work.
Ed. Child. (595) «= Childeberti 11 regis decretio (596, wrongly 595
in col. 243), in Mon. Germ. Legg. 1. 8.
£d. Li. or Liu. = Ed. or Legg. Liutprandi, in Mon. Germ. Legg.
IV.
Ed. Roth. = Edictus Rothari, in Mon. Germ. Legg. IV,
Grimm, D. R. = Grimm*s Deutsche Rechtsalterth.
Grimm, Pref. = Preface toMerkel's edition of the Lex Salica, 1850.
Hubg = Hub6's edition of the Lex Salica, 1867.
L. Aelf. & Gut^. = Laws of Alfred and Guthrum, in Schmid's Ges.
L. Aeth. = Laws of Aethelberht, ibid.
L. Aethel. or Aethelr. or Aethr. s Laws of Aethelred in Schmid's
G«s.
L. Ah.'= Leges Ahistulfi reg., in Mon. Germ. Legg. IV.
L. or Leg. Al. or Alam. = Leges Alamannorum, in Mon. Grerm.
Legg. m.
L. Baj. or Bajuv. = Lex Baiuwariorum, in Mon. Genn. Legg. III.
L. Burg. = Leges Burgundionum, in Mon. Genn. Legg. III.
L. Cham. = Lex Francorum Chamavorum, herausgeg. von E. T.
Gaupp, 1855.
L. Cn. = Laws of Cnut, in Schmidts Ges.
L. Edw. = Laws of Edward, ibid. (p. no).
L. Hen. = Laws of Henry I, ibid.
L. Hlo. or Hloth. = Laws of Hlothar &c., ibid.
L. In. = Lawsof Ine, ibid.
L. Liu. = Ed. Li., see above.
L. Rip. = Lex Ripuariorum, in Canciani, vol. ii. p. 287.
L. Sal. = Lex Salica, the present edition.
L. Sax. = Lex Saxonum, in Mon. Germ. Legg. V.
L. Thur. = Lex Thuringorum, in Mon. Germ. Legg. V.
L. Wi. = Laws of William, in Schmid's Ges.
L. Wihtr. = Laws of Wihtraed, in Schmid's Ges.
L. Wis. or Wisig. = Lex Wisigothonun in Canciani, vol. iv. p. 45.
Marculf. = Marculfi Formulae.
Merkel = Merkel's edition of the Lex Salica.
Mon. Germ. = Monumenta Grermaniae hist, (usually the vols, of
the Leges).
Pa. or Par. Sax. == Capitula de partibus Saxoniae, in Mon. Germ.
Legg: V.
Pact Al. = Pactus Alamannorum in Mon. Germ. Legg. III.
Pact. Child. & Chi. = Pactum pro tenore pacis.
Pard. or Pardessus = Pardessus, Loi Salique, 1843.
Recap. L. Sal. = the document called Recapitulatio Legis ScUiccu,
three texts a, b, c ; cf. coll. 425, 426 of the present work.
Sent. Sept. Sept. =: the document called Sententias de Septem
Septinas ; cf. coL 424 of the present work.
Sept Cans. = the document called Septem Causas ; cf. coL 424 of
the present work.
Sohm, Pr. or Proc. = Sohm, Procesz der Lex Salica, 1867.
Sohm, R. u. G«r. = Sohm, Frank. Reichs-und Gerichts-Verfass.,
1871.
Wait2 = Waitz, Das alte Recht der Salischen Franken, 1846.
(His larger work : Deutsche VerfassungS'Gesch. has not been
consulted).
ZoepflyD. R. = Zoepfl, Deutsche Rechtsgesch., 4th ed., 1871.
The order in which the first 65 chapters are given will explain
itself ; that in which the rest of the work appears has been explained
at the commencement of each fresh set of chapters or each new
document, with the necessary references to other works in which
they have been published. It will be observed that more attention
has been paid to the place which the chapters or document occupy
in the MSS. than to any date assigned to them by Pertz, Pardessus
&c. The uncertainty as to the time when, or the kings from whom,
the later portion (after ch. 65) of the Lex Salica emanated, is as yet
so great that it is unsafe to arrange it in any definite order.
The chapters have been divided into paragraphs, and the divisions
of Pardessus, Merkel, and Behrend retained as much as was compa-
tible with the divisions in the MSS.
All possible precautions to secure accuracy have been taken, but
errors have crept in notwithstanding. The reader is requested to alter
the following, and to pardon any others that may have been over-
Digitized by
Google
INTRODUCTION.
looked. I add, moreover, some notes and observations which have
escaped me while preparing the work for press ; —
Col. 17, { 12, ai DCC add note : DCCXX den. qui £ac. lol. XVIII,
Cod. Est.
M >6, 1 5, a/ domttam add note : domesticam. Cod. Est.
*> *» 1 7f o' tennerit add note : nee umquam innctos fuisset, Cod. Est.
*• 53t 1 1» note \ read: peccus.
„ 57, ) 6 (of tit. XXXV) read: quod, not quod,
y, 6a, \ 4 note, add: taxetam, id est mercatum, Gl. Est.
., 63, line 9 from top read: Cf. L. Sal. 32, 39 ; Pact. 8tc.
f, 80, I XX, a/ inplicetur add note: applicetur. Dum ipsa yizerit tan-
tum, Cod. Est.
M *> \ x6,/<7rfratris uxorem, ant anunculi, tke Cad. Est. reads: ant
avuncnlam.
M „ \ xo, /9 note ^ add: tracte, Cod. Est.
„ 81, ly the side of\ 4 of col. 80 add: Cf. L. Sal. 71, \ a.
>f 89, ) 4, a/ adsallire uel «12 laciniam, a^ m^/^ / adsalierit, yel vio-
lentiam. Cod. Est.
,, „ at rubric of tit. XVI add note : Cod. Est. adds : cum coUecta.
„ 90, li. X from top after Wl. i ; add: Recap. L. Sal. ag*.
„ 96» at the end of J 8 (of tit. XIV) read: (For H 9 and 10, tit. X4, of
codd. 7 8c 8 &c.).
t> 98, I X, sec. line from top read: (cni, eorr.) cuius.
„ „ I 2, at spicarium add note: picharium (id est cellarium). Cod.
Est.
at maholum add note : macholum (id est canavam), Cod. Est.
f f f f ) 4 (of tit. XVIII) at sepem add note : Cod. Est. adds : id est are-
vatiTum.
,, 99» by the side of t 3 at top add : Cf. L. Sal. 55. 4.
,» M », »U» M M Cf. L.Sal..S5.3(cod.6&c.).
„ loi, li. 22 from top read: andechabinKr.
„ X07, 1 xo, at ezpoliauerit add note : eum ezspoliauerit vel, Cod. Est.
„ Z08, by the side of t xx add: Cf. L. Sal. 61.
„ zx6, I 3 of tit. XXIII at ascnm add note: asclum de intro clauem
furatus fuerit. Cod. Est.
*> 125, I 3, note * add : clausuram de molino alieno. Cod. Est.
M is6, last line, read: Tac. Germ, xx, notz.
** Z34i i 8, note • read: Cod. Est., not £.
„ 141, second line from top read} 4 instead of 7.
„ 144, by the side of I 6 of cod. x add: Cf. L. Sal. 70.
„ X52, ] 6, note ^add: treffare, Cod. Est.
» ,» \ X3, note ■ euid: rapinam, Cod. Est.
M X55, \ X3, read ca,ua\\o.
„ „ \ ao, read pnmas. This is one of the few Malberg Glosses
which could not be given as they are witten in the MS., owing
to the smallness of the p not allowing the cutting of a stroke
through it.
„ i6x, t 32, note • add: id est retias.— note * add: tremaculum,
Cod. Est.
,t X70, 1 19, at testauerit add note: restauerit, id est uetauerit, Cod.
Est.
M X79, ) zx, rAi^ibiybr ibidem.
„ x88, ) X (of tit. XXXII) at ccnitum add note: Cod. Est. adds : id
estarga.
X89, by the side of } 5 add the observat. : Cf. Recap. L. Sal. 25s 37^.
»» x97p I 2 (of tit. XXXV) cod. 44x8 has : mansuefactns, not mansuetus
factus.
„ 206, \\,ai ilium add note : illud. Cod. Est.
„ 2x5, tit. XXXVIII, line 3 from top, cod. 4418 has pecodis.
„ 234, li. z, read: Cf. L. Sal. zo, 32 ; Pact. &c., and in li. 5 add:
" Hartmann, in Forschungen z. D. Gesch., XVI. 0i2."
fF 242, ) 5, ai etiam nolenti €uld: aut nolente, Cod. Est.
„ 25X, li. xo from foot read 15 instead of $.
„ 261, li. X and 14 from top read X03 instead of xo2.
„ 270, li. 7 from foot read: Z05 ; Recap. L. Sal. ix^.
„ „ li. 6 „ „ read : ic^ instead of (^)ij,
„ 299, li. 19 „ „ read: man«, and li. 31 read: mallaibergo or
malbbergo. The contractions found in the MS. are here the
same as that in the words amachallwM (tit. XVI. 2) ; ande-
chabiniw (tit. XVII. 5) ; caualL7(tit. XXVII. 13) ; diximta (tit.
LVIII. col. 362, li. Z5 from top).
„ 32Z, note to ) 2 (of tit. LXXXV) 11. a read iades instead of index..
Col. 333, li. 2 from foot after 4; add: Hilp. Ed. 7 ;
». 351, by the side of\ 3 (of tit. LVII) add:Ct L. Sal. X4 (coll. 96-98),
where the corresponding paragr. of cod. 7 Sic. will be found.
.» 359» \ 4 (of tit. LVni) read: interficerit.
„ 368, li. 8 from foot read: uices, Q; ad tertiam vicem. Cod. Est.
„ „ „ 8 „ „ after note ^ odtf ;(') legem dicete, Cod. Est.
„ „ „xs „ „ after dicendioM^ legem a<i<t// (')•
»> 386, )6, note^fVA/.* ; terra/e, am., instead of and.
»» 3961 li. X from top read: Cf. L. Sal. 17. X2 (cod. 6 8cc.).
„ 406, tit. LXVI <Mfi/ x6 to note *■ after c. 9.
„ „ tit. LXVIII add note : Cf. L. Sal. X07. 2.
„ 407, tit. LXXI add note : See Test. A. d. c. 700 in Pardessvs, Dipl. II.
256.
„ 4x2, tit. XCVni in note to cod. zx correct tit. 99 to tit. xoo.
„ 4x5, Pactus 8tc. This document is also found in the Bonn MS. and
in the Vat. Christ. MSS. X036, X728, but no collation of these
MSS. has been made for this work.
„ 420, col. of L. Em. tit. LXXII add : Pithou adds : ezc. cap. in loco re-
stituat. Pithou's various readings of this tit. are mentioned by
Baluxe, Capitularia, I. 324, II. 989, but it is not known in
which work Pithou gave these readings.
„ 422, Prol. I, text A. This document is also found in Paris Lat.
4759 ; X8238 (formerly 247 Fonds N. D. olim F. 4) ; Cambray
576 ; Bonn MS. ; Modena MS. ; Vat. Christ. X036 and 1050 ;
but no collation of these MSS. has been made for this work.
„ 423, Prol. II occurs also in the Bonn MS. and Vat. Christ. X036.
„ „ note to Prol. II, li. 2 note ^ read: Z4 adds .* auz. dom.
„ 424, Sept. Cans., II, last line, after\ 2 add: 8c 3 of cod. 7.
„ 425, Recap. \ 30, read : = L. Sal. 42. 4; cf. Recap. L. Sal., text B,
\ 33» instead of: cf. tit. 63, ) 2.
„ 444, ) z8, line 4 read: zo (» X4 & xs).
»f 453» ) 40» line 2 from the end, read LXm instead of "LXll,
»> 454» line 3 from the beginning read: ffto, in 7 &c.
»» 467» \ ^> lA*t line, read^g instead of 32.
„ 468, ) 7X, last line, read 460 instead of 4$6.
„ 62X, li. 8 from foot after impotus add: inmetos.
„ 624, between li. 7 & 8 from top insert: inpotus, see impotus.
„ „ after the last li. insert : intestatus, in tab. rubr., XCIII, of
Codd. H. B. G.
„ 635, between li. 3 and 4 from foot inurt : malicia, malitia, in tab.
rubr., XLVII of codd. H. B. G.
»> 675, li. a3 horn top, after tenere inseri : detenere, detinere.
„ „ „ 25 „ „ after ^o numeral 4 insert: Pact. 17 ; Sept. C. I.
z. 2. — infirmitas aut ambascia eum det., XCVI.
„ „ „ 29 after LII. a. b. insert : — truste detenere, LXVI.
Alfred Holder's editions of codd. 2, 3 and the Leiden Cod. have
come to my notice after the whole text was printed. It was en-
couraging to find that he would have preferred to publish a synop-
tic edition^ but refrained from doing so on account of typographical
difficulties. These obstacles have been overcome for the present
edition in a manner which it is hoped scholars will find satisfactory.
I have observed the following differences between his readings and
mine, and though these differences do not affect the sense of the
texts, I consider it my duty to call attention to them : —
WOLFENBUTTEL CODEX :
Col. 2, first li. from top. Holder reads salicae instead of salice.
.» „ li. 17
„ „ suam
»>
sua.
„ „ »> »6, 34
„ „ inzymos
„
inzijmus.
„ XX „ 8
„ foot, inzymus
>,
iiuijmus.
», 74 »» "
„ top, ingenuam
»»
ingenu«m.
»> » •» xo
„ foot, alienae
„
aliena.
„ 83 „ zs
„ top,musdo
„
murdo.
»» .» »» 33» 34
„ „ sezagenis senes .
»»
sexagenosaa
„ „ >» xa
„ foot, friomurdu
„
„ 92 »» 18
„ „ amachallo
„
amachallaiM.
„xox „ XX
„ „ musdo
»»
murdo.
„ xzo „ 22
„ „ chamim
chammi.
b 2
Digitizeid by
Google
INTRODUCTION.
Col. X37. U.
x3froiii
xUadof^maSk uero.
M x8a »
2 „
top, mod
mat.
» ao9 „
18 „
„ reqaerent.,
reqaerenti.
i> 2x8 ,,
6 „
„ han3ia(co)
„ «36 „
16 »
„ acolapns
„ cc colapus.
» «72 ,f
32 „
foot, acciptat
accipitwr. .
« 281 „
8 „
top, tnncolas
„ auncolus.
.» 299 >f
26 „
„ mallobergo
„ mallubergo.
>f 389 >»
3 >»
„ alter
alt4fn-.
»1 4" „
9 »
„ (col. of cod.
2) interciatur fm/^a</^interciatiu.
M 414 tit
74
»»
ff ff ft
93
disteacrit „ distruerit.
„ 4x6 „
79. » 2,
»»
nut „ nuS.
,» 4x8 »
89, li. 6 from top, „
interdicU „ interdicat.
MUNICH CODEX:
Col. 2Z, \ 4, Holder add» at the end : cetera.
„ 48, 1 4 of tit. Vni Ju reads XLU, i. e. XLV.
» 57f i 2, carpantarium, intieado/cax^cvX-.
„ 9ZO, li. a from foot, niolenter ikr/rat^^/'aidenter.
„ 2x9, li. z „ top, gaballorum „ caballorum.
„ 264, \ 3, Icgis instead of \e^.
„ 300, li.4 from top, tungimus f>M/<Mu/<^tnngimtts.
„ 381, li. X5 „ foot, QUiE „ QUA.
„ 390, rubr. of tit. 62, PATERNI „ PATRUM.
„ 4x8, tit. 79 first li. of text, ut „ ue\.
LEIDEN CODEX:
Col. 4x3, tit. 96 (98), ) X, andustrio andnstrionem.
„ „ tit. 98 (xoo), li. X, andnstrione.
Kern has informed me that Holder's readings of this word are cor-
rect. The form andnatio occurs, however, elsewhere.
Many friends have assisted me in the work, bat I owe special thanks
to Mr. T. V. Keenan, M.A., Assistant Librarian of Trinity College,
Dnblin, for his patient reading of all the proof-sheets and for many
valuable hints, and to Prof. Paul Meyer, of Paris, for occasional
verifications made for me in the Paris Library.
Prof. KLem readily responded to my invitation to give the present
edition the advantage of his long-continued study of the Prankish
elements in the Lex Salica, During the progress of the work I had
often occasion to consult him on obscure points, and seldom or
never consulted him in vain. Some of his explanations and obser-
vations, conveyed to me by letter, I have inserted in their proper
place.
A MS&it analysis of the discussions, which have been raised for cen-
turies past on matters connected with the 2^ Salica^ would be too
lengthy a task for the scope of this work. In an English edition,
however, it will be necessary to state briefly the principal points
which have been the subject of elaborate treatises in Germany,
France, Holland, &c.
The question as to whether the Latin texts of the Lex Salica,
which have come down to us, are original or a translation or trans-
lations from some Prankish original, has been treated by Kern in
his preliminary remarks. Whether the original Prankish Law-book
was ever reduced to writing, or merely retained in, and handed
down to posterity from, the memory of some persons charged with
the preservation of the Law, cannot now be ascertained. Nor is it
certain when and where the translations were made or the necessi-
ties for the original arose. We can only say that the Latin transla-
tions were not made before Chlovis had extended his power as far
as the Loire, as in tit. 47 the boundaries of the Prankish empire
(i. e. of the Latin Lex Salica) are stated to be the Carbanaria
silva (in Southern Belgium) and the Loire,
As regards the original Law-book, the short Prologue (II) says
that four men " in villis que ultra renum sunt . . . per tres mallos
convenientes, omnes causarum origines sollicite discutiendo trac-
tantes, indicium decreverunt." Here the Prologue must refer to a
period anterior to the emperor Julian, because in his time the Salian
Franks occupied the Batavian island and Toxandria. The longer
Prologue (I) agrees with the short one in the names of the villages,
though it does not say that these places were situated beyond the
Rhine. Moreover, it supplements Prologue n in that it states that
the Lex Salica was compiled while the Franks were still heathens.
A clue to the date of this Prologue is perhaps to be found in the
fact that some of the codices containing it speak of the Gens Fran-
corum as ** nuper ad catholicam fidem conversa," though the
majority of the codd. have simply <' ad catholicam fidem conversa.''
The Franks are not mentioned in history before circa A. D. 240 :
« (Aurelianus) apud Moguntiacum tribunus legionis sextae gallica-
nae Francos irruentes cum vagarentur per totam Gralliam sic afflixit,
ut ccc ex his captos septingentis interemtis sub corona vendiderit "
(Vopiscus V. Aureliani c. 7). The exact year of this event cannot
be fixed. The same author (c. 7) mentions a song sung by Aure-
lian's soldiers marching against the Persians: ''Mille Sarmatas,
mille Francos semel et semel ocddimus, mille . . . Persas quaeri-
mus,'* and we know that the Persian war commenced in 241 A. D.
But the war lasted for some years, and it is not specified whether
the soldiers who sang this song were the first who marched against
the Persians.
After this year we read of protracted struggles between Rome
and the Franks and other Teutonic nations along the whole course
of the Rhine, and of various invasions of Gaul and even of Spain by
the Franks, Alamanni, &c. (cf. Aurel. Victor, de Caes. 33 &c. ;
Eutrop. ix. 8. 21 &c., x. 3 ; Zosimus, I. 30. 68; Treb. Pollio, Gral-
lieni, Postumus, Saloninus &c. ; Greg. Turon. I ; Orosius, vii. 22
&c. ; Vopisc.Prob. 11. 13. 5, Tac. 3. 4; Nemesian. carm. venat. 67
sqq. ; Nazar. Paneg. 17). Franks'occupied the Batavian island about
288 under the Menapier Carausius (Eumen. in Constantin. 5), but
were defeated by Maximianus, who transported a great number of
them into the depopulated regions of the Nervii and Treviri as
Laeti (Eumen. 21). The island was cleared of aU (?) the Franks by
Constantius Chlorus (Eumen. in Constantium 8, in Constantin. 5
&c. ; Mamert. Paneg. I. 7). But they re-appeared in other places,
and, with the aid of other German tribes (Nazar. Paneg. 18), con-
tinued the struggle with Rome. (Cf. Richter, Annalen der Deut-
schen Gesch. I, where the details are worked out).
Not before the year 358 do we hear of the Salian Franks. They had
penetrated as far as Toxiandria (mod. Tessender-loo, the country to
the South and West of the Lower Meuse), where they were subdued
by Julian : " Caesar (L e. Julianus) . . . petit primos omnium Francos,
eos videlicet quos consuetudo Salios appellavit, ausos olim in ro-
mano solo apud Toxiandriam locum habitacula sibi figere praeli-
center" (Ammian. Marcell. xvii. 8). Julian himself speaks of
Digitized by
Google
INTRODUCTION.
them (£p. ad Athen., Spanheim 280) as taXlmw HBwos» He allowed
them to remain in the country which they occupied, only requir-
ing them to supply him with auxiliary troops (Zosimus, III.
8). In the Notitia dignit. we find Salii among the auxilia Pala-
tina.
Nothing certain is known of the history of the SaUans before
Ammianus. Gregory of Tours tells us {II. 9) that the Franks (he
always means the Saltan Franks) at one time lived on the bank of
the Rhine. This statement agrees with Zosimus, who says (III. 6)
that the SaUans at one time occupied the Batavian island, having
been driven from their proper abode by the Saxons. Some authors
(Grimm, Ledebur, Zeuss &c.) think that they are the descendants
of the Sigambri, who were transplanted by Tiberius in B. c. 8. Wat-
terich, in a work specially devoted to this subject (Die Germanen des
Rheins, 1872, pt. i), comes to the same conclusion. He argues
that the Sigambri, whom Tiberius removed from their home on the
right bank of the Rhine, were not placed on the Merwede, a stream
and locality near Dordrecht and Zwyndrecht, nor transformed into
the Gugemi, but transplanted to the region now called the Veluwe,
between the Utrecht Vecht and the eastern Yssel. Here the
Romans probably made of them what the Batavi had been for
years past — ^their allies — ^perhaps on the same condition as the lat-
ter, who merely furnished the Romans with men and anns ; hence
the Sigambrian cohort in the Thradan war in A. D. 26, 34 years
after they had been transplanted.
There can be no doubt as to a certain connexion existing between
the Sigambri and Salii : " detonsus VachaHm (the Waal) bibat Si-
camber" (Sidon. Apollin. carm. 13 v. 31) — "Ut Salius iam rura
colat flexosque Sicambri In falcem cunrent gladios" (Claudian
de laude StiUc. I. 222) — ** &s 9k irai ^vydtifipois iwaypvw€Tv 1fW€i\€i
{^pdyyovs airrobs i^ iiy€fA6ros icoA.ovo'ty ^1 rov wap6rros ol wtpl 'Pijvw
Kol *?6Zar6p") (Lydus de Magistr. UI. 56). According to the
Gesta Francorum, c. i, the Franks at one time inhabited the town
of Sicambria. Frank» and Frankish kings are often called Si-
gambri, and always with the intention of honouring them. When
St Remigius baptised Chlovis he exhorted him: "Mitis depone
colla Sicamber" (Gregor. Tur. H. 31). Venant. Fortun. says to
king Charibert (vi. 4) : " Cum sis progenitus clara de gente Sygam-
ber." For other quotations see Waitz, Verfassungsgesch. 11.
22 &c.
In the year 431, the Frankish (Salic) king Chlodio (Chlojo,
Chlogio, qui apud Dispargum castrum habitabat, quod est in ter-
mino Thoringorum, Gregor. Tur. II. 9), said to be the founder of
the Merovingian dynasty (Grregor. 1. c), defeats Aetius, takes Cam-
brai and advances his domain as far as the Somme (Grregor. ibid. ;
Sidon. Apoll. v. 211 ; cf. Idatius Chron. Roncall. II. 23 ; Jordan,
de r. g. 34). King Childerich, the father of Chlovis (Chlodovech),
reigned from 457—481, and resided at Toumai, where his grave was
discovered in 1653. His son was bom in 466 (Gregor. Turon. H.
43), and succeeded him in 481 (Gregor. U. 27). Portions of the
Salic empire were at that time governed by other kings independent
of Chlovis. The career of the latter is well known and is, more-
over, accurately sketched in Richter's Annalen. Whether he ever
wzs proconsul of the Roman empire, as is usually inferred from the
long Prologue, is a doubtfrd point in the face of different readings
in other MSS.
The origin of the name SaHcus, Salius is uncertain. It is not im-
possible that it was derived om the river which is now called
Ysselj and in the Middle Ages /sloa, Iftsloa, Isla, Isela, Isalia,
The region about Deventer, in the east of Holland, is called Sal-
land till the present day, though it is nowhere expressly said that
the Salians lived there.
The codices of the Lex Salica, which have been preserved to us,
may be divided into five classes or families.
As the genealogy of the MSS. is as yet unsettled, I have not
thought it prudent to place them in any other order than that
adopted by Merkel. It is not impossible, that, when the study of
the Lex Salica has more advanced, this order will have to be
changed. Most of the following MSS. have been described by
Pardessus (Loi Salique, Preface) and in various volumes of the
Mon. Genn. Hist., and I refer to these works for further informa-
tion.
FIRST FAMILY.
1* MS. No. 4404 Lat., of the Paris Nat. Library; Fol., beginning
of the 9th century. Cf. Monum. Germ. Legg. I Praef. XXI; II,
pag. I. 2. 5. 9. 10 ; ni. 2 ; Pardessus, Loi Salique, pr6f. p. X, who
published it as his first text ; Merkel made it the basis of his
edition and called it cod. i. It is also taken as the basis of the
present work.
8. Wolfenbuttel, second half of 8th cent., 8«, written by Agam-
bertus (ora pro agamberto, on foL 87^), a monk of Toursj and
preserved in the Ducal Library, where it bears the pressmark
Weissenburg, 97, it having belonged to the ancient abbey of that
name in Alsace. The verso of fol. 13 seems to have been written'
by a different hand. It was first published by Echardt in his
Leges Francorum et Ripuariorum, Francof. Sc Lips. 1720. p.
1 19- 140. Cf. Pardessus, p. 157, who published it as his First
Appendix ; it is Merkel' s 2nd codex.
a* Munich, K. Bibl. Cimel. IV. 3 g, about the end of the 8th or
beginning of the 9th cent., 8<>. Second Appendix of Pardessus ;
Merkel' s third text It formerly belonged to the Church of the
Holy Cross* at Augsburg, and was first published by Feuerbach,
Die Lex Salica und ihre verschiedenen Recensionen, Erlangen,
1831. Cf Pardessus, p. 193 ; Mon. Germ. Legg. HI. 3.
4* Paris Lat. (formerly suppl. Lat 65, at present) 9653, 9th cent.,
sm. FoL Second text of Pardessus. Merkel's 4th text. Cf. Par-
dessus, Prtf. XXIV ; Mon. Germ. Legg. I. p. XXIV. HI. 509.
Codd. I and 2 contain a great number of the so-called Malberg
Glosses. In cod. 4 they occur in Titt 1 7 and 35 alone. In cod. 3 they
are found only in a few places, but the scribe, who regarded them
as Greek words, says at the end of the table of rubrics : " Nos
propter prolixitatem voluminis vitandam seu fastidio legentium vel
propter utilitatem intelligendi abstulimus hinc verba Graecorum et
numero dinariorum, quod in ipso libro crebro conscribta inveni-
mus."
It is now generally assumed that the above four MSS. contain
the short and oldest redaction of the Lex Salica in 65 chapters, the
first entitled : De mannire ; the last : De cahallo mortuo excorti-
caio. These 65 chapters correspond to the first 68 chapters of the
LexEmendata* It is true, cod. i presents, in an almost unbroken
• The difference of a number of three chapters ii caused by the LexEmen-
data containing^ a chapter VIII : Defurtis arbarumy which either does not
occur in the oldest texts at all, or, as is the case in texts 5 and 6, is united
with ch. VII. The Lex Emend, further contains two chapters XVI and XVII :
De eo qui villam alienam adsallierit and De eoguihominem morh$um ex-
foUoMeriit which in the older texts are either omitted or combined with ch.
Digitized by
Google
INTRODUCTION.
series, a number of 89 chapters, bat the first 65 terminate with the
chapter: De cabalh &c., and the remainder seem to be later
additions. Again, in cod. 2 the number of chapters from De man'
nire, to De cahallo See, or Lex I as the cod. has it (see titt. 65 and
99), is actually 68, but the 46th and 47th are mere repetitions of
chapters 66 and 65, and chap. 58 : De dispeccwmbtis, is in none of
the other texts, except in Herold's edition, where it is combined
with tit. 59. In cod. 3 the number of Capitula legis Salicae is 84
as given in the table of rubrics, and apparently 83 in the text, which
seems to be defective at the end. But the chapters 66-80 con-
tain a text of the Pactum pro tenore pads (forming the chapters
78-91 in cod. 2), and the chapters 81, 82, and 83 are a corrupt copy
of the 78th, 42nd, and 75th chapters of the Lex Burgundionum,
Therefore, codd. 1-3 have in reality a text of 65 chapters, just
as codd. 4, 5 and 6.
It may be presumed that allusion is made to these 65 chapters in
the Recapitulatio Legis Salicae (see col. 425), where it is said:
" Sciendum est quod in quibusdam legis (libellis) Salicis inueniun-
tur capitula principalia LXV." On the authority of the Epilogues
this first portion (namely, the Latin version of it) may be ascribed
to Chlovis. In any case it may be assimied that the text of codd.
1-4 is anterior to all the others and dates from a time when Chris-
tianity had not yet become general among the Franks. Codd. 1-4
do not contain any of the enactments against those who murder
priests, pillage or bum churches (cf. tit. 55), nor the clause prohi-
biting marriages between near relatives (cf. tit. 13} which, with
regard to the Franks, were first forbidden by an edict of King
Childebert, A.D. 596 (see Monum. Germ. Legg. I. p. 9). Nor do
these codd. say of Chrenecruda (cf. tit. 58) that it was a pagan cus-
tom (also abolished by the same edict of 596, cap. 5). Moreover, the
Leiden cod., which contains a text almost literally the same, in the
first 71 chapters (except ch. 2), as the text adopted by Charlemagne,
says in the second chapter (see ch. 102 of the present work): "Non
est sacramentum in Francos ; quando illi legem composuerunt, non
erant Christiani." Waitz (Das alte Recht der Sal. Franken, p. 5
sqq.) points out other characteristics of codd. 1-4, which do not
occur in the later codd. and seem to claim for the former a greater
originality than for the other families.
SECOND FAMILY.
6. Paris Lat. (formerly Fonds Notre Dame 252 F. 9, at present)
18237 ; 9th cent. Cf. Mon, Germ. Legg. III. 9. Pardessus pub-
lished it as his third text, with the various readings of 5, It is
Merkel's sixth text, and has in the present work also been called
cod. 6, and made the basis of the text in the 5th column. Cf. Par-
dessus, Prtf. XXXI.
IS. Paris, 4403 ». (End of the 8th or commencement of the 9th
cent) Merkel's 5th text. Cf. Pardessus, Pr6f. X.
Both these MSS. contain a text in 65 chapters, with the so-called
Glosses, like the MSS. of the First Family, but with interpolations
or numerous additions which point to a later period. In the first
XIV. Again, ch. LVIII : De expoliaiiane eccUsiae vel incendio sive ho-
mieidtis cUricorumy is not represented in the oldest redactions, made at a
time when the Franks had not yet embraced Christianity (the first ) occurs in
texts s and 6, but as ) 7 of ch. 55, = ch. 57 of the Lex Bm.). On the other
hand the older texts have a separate chapter XV, which, in the Lex Emend.,
is combined with ch. XIV.
place, ch. 13 : De raptu mulierum contains a paragraph (i i) pro-
nouncing fines on marriages between near relatives. The text of
this paragraph is a copy of the interpretation of Alaric's Breviaiy on
the 3rd constitution of the Cod. Theod. III. 12, and could have been
inserted in a text of the Salic Law only after a. d. 506. Moreover,
Pardessus (Loi Sal. p. 35) remarks that, if the Salic Law had, from
the beginning, contained this enactment, the Edict which Bouquet
ascribes to Childebert I. an. 532, others to Childebert II. an. 596,
and by which such marriages are prohibited, would not have been
necessary; neither would the Councils of Orleans (511), Albon
(Epaonense, 517), Auvergne (535), Orleans (538, 541), Tours (567),
have confined themselves to prohibiting them in the name of religion
and pronouncing canonical punishments. They would evidently
have invoked the civil law if it had existed. Whether the paragraphs
6 and 7 of tit. 55 relate to Christianity is doubted by Kern ({ 253).
The similarity of the text presented by codd. 5 and 6 to the Lex
Emendaia is evident on a mere comparison of the two texts.
It would appear that a text, which seems to be lost, served as the
basis of this one and the codd. of the third Family. Sohm (R. u.
Ger. Verf. p. 41) and Waitz (A. R. p. 7) discuss this point at
length. That the arrangement of the text of the Third Family,
or, let us say, its enactments were known to the compiler or com-
pilers of cod. 6 is evident from the table of rubrics in this cod.,
where we find between the rubrics of titt. 47 and 48, the unnum-
bered rubric: De homine de barca abatuto. Under tit. 41 it will
be seen that this tit. occurs neither in cod. 6, nor in 5, and it is
further to be observed that cod. i puts it in a different place, not to
speak of the arrangement adopted in the other texts.
THIRD FAMILY.
First Division, with the Malberg Glosses.
9. Montpellier, Faculty de M^decine, H. 136, 9th cent. sm. fol.
Pardessus made it the basis of his fourth text, with the variations of
8 and 9 and (at least partly) of B and F of the second division.
It is MerkePs seventh text. Cf. Pardessus, Prtf. XXXV.
8. Paris Lat. (formerly 5189 at present) 4627. Merkel's 8th text,
loth cent. sm. 40. First published in Schilter's Thesaurus Antiquita^
turn TeutonicarumjTom,!!, Ulmae, 1727, p. I sqq. Cf. Pardessus,
Pr6f. XVn. and p. 114.
9* St Gallen, 731, 8°, dated Oct. 793 (see the Prologos I, note
V at the end). On p. 234 we find the miniature of a man who
carries a raven in one hand, and a book in the other ; underneath
is written : Vandalgarius fecit heec, Cf. Mon. Germ. Legg. III. 3.
Second Drvision, without the Glosses.
VLm Formerly Coll6ge Clermont at Paris, afterwards in the pos-
session of Von Keller, at present in the Central Library at War-
saw, pubhshed by Rom. Hub6: La Loi Salique d'apr^s un
manuscrit de la biblioth^que centrale de Varsovie, 1867. 8°.
B« Paris, Lat. 4409, ancien fonds, 40, qth cent. Cf. Mon.
Germ. Legg. I. p. xix.
F« Paris, Lat. 4629, 40, 9th cent, (imperfect, commencing with
tit. 24, § 3, but even then only partly legible till } 2 of
tit. 37).
0« St. Gallen, 729, 9th cent., 40 ; cf. Mon. Germ. Legg. m. 2.
To this division belong a) MS. Middlehill, (1741, according to
Behrend : it is probably MS. PhiJlipps, Meerman- Clermont, 373-
566, and perhaps identical with the Clermont MS. 624 indicated by
Digitized by
Google
INTRODUCTION.
Pardessus as not to be found ; see below, col. zxii), 40, 9th or loth
cent., b) Vatican Christin., 846, 40. According to Pardessus (Pref.
L) the latter MS. has after the edict of Childebert of 596 : " Anno
feliciter undecimo regni dopuii Caroli gloriosissimi regis, mense
martio/' i. e. drca A. d. 779, as the title of emperor is not given to
Charlemagne.
The MSS. of this Family contain a text xesembling that of the
Second Family and the Lex EmendatOy but divided systematically
into 99 (the St. Gallen MS. 731 has 100) chapters. This Family is to
be divided into two subdivisions. The codd. of the first division
contain the so-called Malberg Glosses, which are omitted in the
MSS. of the second division. The text of the latter division
differs moreover from that of the first in that it bears traces of
attempts to make the language more concise, while in several places
it approaches the text of the Lex Emendata, These differences,
however, were not substantial enough to justify the text being
treated separately in the present work. Hence the various readings
have been given in notes to the text of the first division, for which
cod. 7 has been taken as the basis. One important difference be-
tween the two classes is that the MSS. of the first division contain
the whole chapter 99 De chrenecruda^ in terms analogous to those
of the First and Second Family, with the addition in the rubric
'* quod pagatwrum tempus chservabant^'^ while the MSS. of the
second division say of this custom : " De chrenecruta lege quae
paganorum tempore ohseroabcmt deinceps nunquam valeatf quia per
ipsam cecidit mtdtorum potestasy
We have no evidence as to the time this redaction was made, or
the motives for such a complete alteration in the numbering and
classification of the chapters. But Pardessus (Loi Salique, p. 115)
calls attention to a short announcement which occurs in the Mont-
pellier MS. at the end of the Prologue I, immediately before the
table of rubrics which precedes the text of the Lex Salica : << Anno
ter Xin decimo regnante domno nostro Pipino gloriosissimo rege
Francorum." As the MS. contains documents posterior to the
reign of Pepin, the object of this announcement could not be to in-
dicate the time the MS. was copied. It may, therefore, be supposed
that it must refer to the time when the document itself, to which it
is joined, was composed, and that this redaction of the Salic Law
was made by order of Pepin.
FOURTH FAMILY.
Lsx Salica Emendata.
First Division,
Paris, Lat. 4418, fol., circ. 9th cent. Cf. Mon. Germ.
Legg. ni. 516. Fifth text of Pardessus, and also
taken as the basis of the text of the L. Em. in the present
work.
A. Paris, Lat. 4417, sm. fol., 9th cent. Cf. Mon. Germ. Legg.
I. p. XXV, III. 9, 510.
B. Paris, Lat 4626, sm. fol., 9th cent. Cf. Mon. Germ. Legg.
I. p. xxxii, in. 517.
E. Paris, Lat. 4628, large 8», loth cent. Cf. Mon. Germ.
Legg- !• P- ™ii.
Paris, Lat. 4628 A, 4«, loth cent. Cf. Mon. Germ. Legg.
I. p. XXX.
G. Paris, Lat. 4758, sm. 40, 9th cent. Cf. Mon. Germ. Legg.
m. 516.
H. Paris, Lat. 4760, 40, loth cent. Cfc Mon. Germ. Legg. I.
p. XXX.
Paris, Lat. 4995, 9th cent. Contains only the Recap. Legis
Sal. ; cf. Mon. Germ. Legg. I. p. xxiii.
1. Paris, Lat. 8801, 120, in two parts, the first cont. Martianus
Capella, written in the 13th cent., the second cont. the
Lex Em.f but mutilated, written in the 9th cent.
K. Paris Lat. (formerly 75 suppL Lat., at present) 9654, loth
cent. Cf. Mon. Germ. Legg. I. p. xxxL
N. Paris Lat. (formerly 164 bis suppl. Lat., at present) 10758,
40, probably of the loth cent. Cf. Mon. Germ. Legg. I.
p. xxix.
O. Paris Lat. (formerly 215 suppl. Lat., at present) 10753, 9th
cent., 80. Cf. Mon. Germ. Legg. III. i, 518.
P. Cambrai, Town-library 576, foL, 9th cent.
R. Lord Ashbumham, Barrois Coll**. 214, loth cent., sm. fol.
(formerly in the Libraries of P. Pithou, Des Mar^s, Le
Peletier and the Duke de Berry; see the Rosny Cat.
No. 2401. Some of the deficient matter is supplied in
Pithou*s writing. 15 leaves belonging to this MS. are
in the Brit. Mus., Egerton 269 (from Spangenberg's
coll».). Another portion of the same MS. is in the
Paris Library, Lat. 4663, but Lord Ashbumham's por-
tion contains the fragments of the Lex Salica. Cf. Mon.
Germ. Legg. IH. 184, 514, V. 2. It is identical with
Pardessus' xxxiv.
S. Lord Ashbumham, Barrois Coll». 201, nth cent, (formerly
Bibl. Reg. Par. Lat 4789, from Colbert (N». 6631),
originally " Liber S. Remigii Remensis vol. vii«» ij "),
Pardessus, N*. xx and xxxv being identical. Cf. Delisle
in Bibl. de I'Ecole des Chartes, 1866, p. 222.
T. St. Gallen, Town-Library (formerly Na 7, at present) 383.
foL, loth cent.
V. St. Gallen, Chapter-Library, 728, 8», loth cent.
Various readings taken by Pardessus from these MSS. will be
found in the column of the Lex Em., indicated by the letters given
here ; codd. T and V have been collated by myself. The above
MSS. contain all a text of 70 chapters, the first entitled : De man-
nire, the last : De eo qui filiam alienam &c. To the same division
belong :
F. Paris, 4632, 40, loth cent. (cf. Mon. Germ. Legg. IH. 6),
containing a text of 72 chapters.
Wolfenbiittel, 50, 2 Aug. 8, 40, probably of the 9th cent.,
cf. Mon. Germ. Legg. I. p. xxiv, cont. a text of 71
chapters.
Second Dwision.
Q (also called Cod. 11). Leiden. Voss. Lat. 119, 4°, 9th cent.
Merkel's nth text.
This cod. contains the usual Lex Emendata in 70 chapters, but
so full of palpable errors that it is almost worthless for this por-
tion of the Saiic Law. In addition, however, to these 70 chapters it
comprises a number of other chapters, some of which occur either
in cod. I or 2 or 10, while some have hitherto not been found in
any other MS. It is the only MS. which has preserved to us
the chapters 79-95» and also ch. 78, or the Edict of King Hfl-
peric; for though this Edict is also mentioned in the table of
rubrics of cod. i, it is not found there in the text. The MS.
contains, moreover, a ^short text of the document called Reca-
Digitized by
Google
INTRODUCTION.
pitulaiio Legis Salicae^ not found in any other MS., and a pe-
culiar chapter 2, which occurs also in Codd. i, 2 and 10, but
much shorter.
To the^r^ division belong also the following MSS., which
all contain the Lex Emendata^ and have been briefly described
but not collated by Pardessus (Loi Salique, Pt^face), nor have
they been examined for the present work.
Paris, Lat. 3182, foL, nth cent.
Paris, Lat. 4630, fol., a copy made on paper, in the i6th or
perhaps 1 5th cent. ; it has the signature of Aug. de Thcgi at
the foot of the first page.
Paris, Lat. 4631, a copy (of Par. Lat. 4628 a) made in the 15th
cent., partly on vellum, partly on paper. Cf. Mon. Germ.
Legg- 1- P- XXX.
Paris, Lat. 4759, loth or nth cent. Cf. Mon. Grerm. Legg.
III. 9-
Paris, Lat. 4787, small 4«, loth cent, Cf. Mon. Grerm. Legg.
nL6.
Paris, Lat. 4788, small 8«, 9th cent. Cf. Mon, Germ. Legg.
I. p. xxiii.
Paris, Lat. (fonnerly 303 suppl. Lat., at present) 10754, Pro-
bably 9th cent.
Paris, Lat. (fonnerly 247, fonds Notre-Dame, olim F. 4, at
present) 18238, 8°, probably 9th cent. Cf. Mon. Germ. Legg.
L p. XXV.
Paris, Lat. (formerly 1109, Suppl. Lat., at present) 9656, 4«,
nth cent, or earlier. The MS. formerly belonged to the
Convent of St. Euphemy at Verona (cf. Canciani, Bar-
barorum leges, II. 461) ; Mon. Germ. Legg. IV, p. Iviii.
Paris, nouv. acq. Lat. 204, loth or nth cent, (bought by
the Paris Library in 1875, therefore not seen by Pardes-
sus). Cf. Delisle, in Biblioth. de I'^cole des Chartes, tom.
xxxvii, p. 79.
Autun, Library of the Seminary, N*». 36, 4», 9th cent.
Lyon, Town Library, fol., loth or beginning of the nth cent.
Bamberg, Town Library, D, 8», 9th cent. Cf. Mon. Germ.
Legg. m. 5.
Berne, Town Library, N". 442, small 4«, 9th cent. Cf. Jahn,
Kunde u. Benutsung der Bongarsischen Handschriften der
Stadtbibl, in Bern. Bern, 1878 (p. 42, Cramer's Beilage).
Bonn, University Library, large 8», nth or 12th cent.
Copenhagen, Royal Library, No. 1943, coll. Vetustior, 4»,
9th cent. Cf. Mon. Germ. Le^g. III. 5.
Grotha, Ducal Library, N«>. 84-, end of the lOth or beginning
of the nth cent,, with the chapters arranged in an order
differing from all the other MSS., except that at Modena.
Cf. the table of rubrics. Cf. Mon. Germ. Legg. HI. 4,
rV. p. xxxvii.
Hamburg, Town Library, 83, 4», end of the 9th cent. Cf.
Mon. Grerm. Legg. I. 265.
Ivrea, Chapter Library, N». 33, loth cent. Cf. Mon. Grenn.
Legg. IIL 6, sn.
Leiden, Voss. Lat. 86, 8», 9th or loth cent, (this MS. has
been collated for the present work, but it is imperfect or
rather illegible in many parts, and where it is legible it offers
no variants of any importance).
Modena, Cathedral Library, N». a, 4», loth cent. The chap-
ters are arranged in this cod. in an order agreeing with that
of the Gotha MS. Cf. Mon. Germ. Legg. III. 3, IV. p. xl.
Rome, Vatican Christin. 338, 4«, nth cent. ; imperfect, want-
ing chapters 40-70. * *
Rome, Vatican, 857, 9th or loth cent. Cf. Mon. Grerm. Legg.
in. 7.
Rome, Vatican Christin. 991, 4», beginning of 9th cent. Cf.
Mon. Germ. Legg. III. 7.
Rome, Vatican Christin. 1036, 40, on vellum, i6th cent., pro-
bably a copy of Du Tillefs ed.
Rome, Vatican Christin. 1050, fol., lOth cent. ; imperfect,
wants the latter part of tit. 38 to the end. Cf. Mon. Genn.
i^gg. in. 7, 585.
Rome, Vatican Christin. 1128, fol., loth or nth cent. Cf.
Mon. Germ. Legg. III. 8, 519.
Rome, Vatican Christin. 1728, 4«, on paper , 15th cent., pro-
bably a copy of Du Tillet's text, imperiect, wanting from
chapter i to the middle of ch. 66.
St. Paul, in Carinthia, 4«, 9th cent. Cf. Mon. Germ. Legg. 1.
p. xxii
Wolfenbuttel, Guden, 299, 8», 9th cent., imperfect. Cf. Mon.
Germ. Legg. I. p. xxii.
Wolfenbuttel, Guden, 327, 8«, beginning of 9th cent. Cf. Mon.
Germ. Legg. III. 4.
Wolfenbiittel, Blankenbourg, tab. in, 3, No. 130 ; loth cent.
Cf. Mon. Germ. Legg. III. 512.
Middlehill, N». 3899 (p. 54 of Catal.). Roche MSS., 15th cent.
The text of this Family is usually called Lex reformata. Lex (a
Carolo Magna) emendata. Two MSS. bear a date. In MS. No.
4626 of the Paris Library it is said at the end of the short Prologue
PlacuU &c. : ''Anno ab incamatione D. N. /. C. DCCLXVIII,
indictione Vly dominus rex noster Carolus hunc libeUum traciati
legis Salice scribere jussit:* In the St. Gallen MS. No. 728 we
find : '*Anno ab incamatione D. N. I. C. DCCLXXVIII indic-
tione sexta domnus Karolus rex Francorum inclitus hunc libelli
tractati Legis Salice scribere ordinavit." In two other MSS. (Paris,
Lat. 4628 A and 4760) the indiction VI is mentioned without the
year. Of the above two years, 768 and 778, only the first agrees
with the indiction VI. Former editors (Du Tillet, Pithou, Bignon,
Baluze) of the Lex Emendata have the same notice, but with the
year DCCXCVIII (798). It seems that this year is not based on
the authority of any MS. An alteration of DCCLXVOI to 798
might be made if we knew that the MSS. in which the wrong date
occurs wrote 90 as it is done in some MSS. (e. gr. in 2, 7 and 9) of the
Lex Salica, namely LXL; but as the date of the MS. 4626 not only
agrees with the indiction VI, but also belongs to the reign of Charle-
magne, it is not impossible that the year in the St. Gallen MS.is amere
mistake. As regards the operation effected, either in 768, or in 798,
if it means more than scribere, and is the same as lucide (lucidius)
emendatum of the Prologue, it appears to have consisted in elimi-
nating the Malberg Glosses from the text, correcting the Latin,
omitting a certain number of paragraphs found in previous redac-
tions, and admitting a few others. Ch^lemagne, however, does not
seem to have prohibited the use of the earlier redactions, as almost
all the MSS. of the preceding Families date from his time or aftec
his reign.
In 803 Charlemagne again occupied himself with the laws of his
Digitized by
Google
INTRODUCTION.
subjects (see the Capit. of 803), but Eginhard (Vita Karoli Magni,
cap. 29) says : pauca capituJa, et ea imperfecta legihtts addidit.
The MSS. of the L. Em. contain a text of 70 chapters, the
first entitled : De mannire, the last : De eo qui filiam alienam
&c. But it has aheady been remarked above that one MS.,
Paris 4632, adds two more chapters, the one entitled: De
terra condemnata (also occurring in the MSS. of the Third Family,
and in Herold, though with an entirely different bearing), the
other: De imnctu stricto. The index of the MS., however, re-
cords only 70 chapters. One other MS., Wolfenbuttel $0, 2. Aug.
8, adds the chapter De invitus tritto to the 70 usual chapters.
These additional chapters will be found among the (capita) Extra-
vagantia. It is dear from the Capitulary of 819 (see col. 419 of
the present work) that the order of the chapters of the L. Em. must
have been as we possess it from the beginning of its compilation.
In comparing the 70 chapters of the L. Em. with the 65 chap-
ters of the earliest redaction, it will be seen that only the three
chapters LVni, LXIX and LXX have been added to the L. Em.
(cf. above the note on col. xiv).
The MSS. 4628A, 4631, 4760 and 10758 contain what may be
called a general table of contents (p. 58 of 10758, cf. Pardessus,
Loi Sal., p. 275) : Indpiunt Ubelli ud decretio (decreti, 4628 a)
Chlodeueo et Childeberto, sine Chlothario et Karolo fuit ludde
emendatum. I. De legibus diuinis et humanis. II. Pactus Chil-
deberti regis, inde ^unt capitula XCVIII (XVIII, 4628A). III.
Decretio Chlotharii regis, cap. XVII, Lex Suauorum (cf. Mon.
Germ. Legg. III. 14). IV. Decretum Childeberti regis, de eo qui
hominem nobilem plagauerunt (plagauerit, 4628A). V. De reliquis
conditionibus, id sunt capitula XVII. VI. Decretio KaroU regis,
cap. XVIII ; memoratio de octo bannos, id sunt cap. XXTV
(XXXIV, 4628A), id sunt capitula VUI. VH. De septem sep-
tinas (septennis, 4628A), cap. XIX;.jussio domni (4628A adds:
nostri) Karoli ; inde sunt cap. VIII. VUI. Sdendum est quod in
quibusdam, id sunt capitula IV. IX. Decretum est ut qui in uigi-
lias qualiter ordinayit (ordinatum, 4628A) propter famis inopiam.
X. De tractatu legis Salicae. XI. Pro legis Salicae. XII. De
homicidiis dericorum, id sxmt cap. XI. XIII. Lit nullus praesu*
mat hominem, inde sunt cap. VI. XIV. De mannire, inde sunt
capitula LXX. XV. Lex Ribuariorum, inde sunt capitula XCI.
XVI.. Lex Alamaimorum.
Pardessus informs us that the MSS. 4760 and 10758 do not con-
tain the Leges Rip, and Alam, The MSS. 4628A and 4631 (which
is a copy of the former) contain only the first nine documents.
FIFTH FAMILY.
10. The text published by Herold in his Originum ac Qermani'
carum Antiquitatum lihri^ Basil. 1557, fol. pp. 1-38. Third
Appendix of Pardessus. MerkeFs tenth text. Cf. Mon. Germ.
Legg. IV. 39.
This version differs from all the others we know at present, and
no trace of the Fulda MS. which Herold used has hitherto been
found. That he had more than one MS. at his disposal is clear
from the various readings he gives in the margin, which differ not
only from Herold*s text itself, but also from all the other texts (cf.
tit. n. 8 ; VI. I &c.). There is, therefore, reason to suppose that at
least two of the MSS. he used have been lost, unless we assume
with Grimm (Pref. LXXVI) that the marginal notes may also have
been in Herold's MS.
Herold*s text has the appearance of being an amalgamation of
several versions. Occasionally we find in the same tit. repetitions of
paragraphs almost identical (cf. tit. XVII (XX). 10; XIX (XXII).
i^. 3) ; in some chapters such expressions as : in alia mente (tit. II.
19 ; XV ; XXIII (XXVT). i) ; in aliopacto (X (XI). 8) ; in alia
sententia (XIV (XVII). 5) ; antiqua lege (LV ^Vm). I^). But it
is impossible to say whether Herold faithfully followed one MS., or
whether he compiled his text from materials collected from various
MSS. On the title-page of his work it is said : "... Opera B. J.
Herold, ac collatione exemplariorum quae vetustissimis necnon ante
septingentos annos depictis characteribus expressa erant, descripti,
emendati, atque in lucem magna religione editi."
In the main the text agrees with cod. 6 (cf. Kern's notes, } 3).
But the influence of the Lex Emendata is also perceptible in many
respects. Several of his paragraphs are marked with a *, and in
most instances these paragraphs agree exactly with those of the L.
Em. (cf. titt. VIII (IX). 4-7 ; XHI (XVI). 4 ; XHI (XIV). 12,
&c. &c.), though in other cases they evidently bdong to a different
versipn (cf. tit XIX (XXH)).
Herold*s book has apparently remained unfinished. In numerous
places of his work we find certain words marked with small letters
in alphabetical order. In the second chapter alone a whole series
of such letters from aioz may be observed. Whether these letters
were intended to refer to the commentary which Herold proposed
to publish, or to notes with other readings, it is impossible to say,
as his book contains nothing except the texts of the various laws.
His text consists of 80 chapters, of which the first 71 represent
the 70* chapters of the L. Emendata. Cfl Mon. Germ. Legg. IV.
p. xxxix.
MSS. which existed formerly, but seem to be lost at present.
(See Pardessus, Prtff. LXVIII)
!• Codex Estensis from which Muratori (Antiqq. Italicae medii
aevi, n. 286) published some glosses and di£ferent readings. See
Pardessus, pr6f. LXVIH. A copy of the MS. is preserved at
Modena, but the Modena glosses, when compared with Muratori's
readings, offer some differences; cf. Merkd*s glosses in his Lex
Salica, and Muratori's. Cf. Mon. Germ. Legg. HI. 195. 2. No.
DCXXIV, formerly bdonging to the College of Clermont, at Paris,
and described in the Catalogue of that institution, printed in 1764
(perhaps at present the Phillipps MS., Meerman-Clermont, 373-
566, see above, col. xvi.). 8. A MS. containing a text differing
from the Lex Emend,, indicated by D. Montfaucon in his Bibliotheca
bibliothecarum (Cat. of St. Germain des-Pr6s), p. 1078 (vol. 780).
4« The MS. containing the Lex Salica, indicated (on the leaf fol-
lowing the table of contents) in *< Annalium et histori» Franco-
rum . . . scriptores coetanei XH.ex bibl. Petri Pithoci, Franc.
1594." Pardessus suggests that the MS. 4995 of the Paris Nat.
libr. may be the MS., as this apparently contains the Chronicle
indicated by Pithou, though it has not the Lex Salica. IS. Codex
Fauchetianus mentioned by Baluze (Capit II. 1049 ? ; see Pardessus,
LXXI). 6« The MS. which according to Pertz (Archie, V. 209)
was preserved in the Laurentian Library at Florence. ». A
MS. which according to Loisd (Annales de Beauvais, p. 60) was
preserved in the Chapter library of that town.
J. H. H.
Cambridge, November, 1879.
• This diflfisrence is caused by Herold's text making a separate diapter of
four paxagraphi whidi fonn the paragraphi 12-15 of tit. XIV of the L. £m.
N2>
Digitized by
Google
TABLE OF RUBRICS
CODD. 1. 8. 4. 6. e.
GODD. 7. 8. 9. B. Q. H.
L. Em.
Herold.
Hodena.
Leiden.
INCIPIUNT(«) CAPIT6^L^ IN
PACTO SALICAE.
n Capltula legis SaUcae sapter inserta. 3.
No heaSin£ i» 4. Inclplunt Capttufi legi
Salicae.6k Incipit Pactus Sallcae Legis, 5.
Incipiunt capitulacionis {•) legeC») Salicae(«).
^n Capitula,. a9.H. ^f) iMrjs. ftj^H.^^^ SaHcc dbe
I. De manire(*).
n mannire, 4-6.
I. Demanire(*).
(■) mannire, 9 ; mannere. G.
I.
I.
I.
I.
II. De fartis porcorum.
II. De furtis porcort«m.
II.
II.
LI.
III.
De furtis porcorum.
III. De fiirtis animalium.
ni. •
in.
L.
nil.
De furtis animalium.
Iin. De fiirtis (»)oaium(>).
n oiiibusfuxatis.4.
,1111. De furtis ouium.
iiii.
IV.
LII.
V.
De fiirtis ouium.
V. De fiutis caprarum.
v. De furtis rapTaruw(*).
C) cabiarKw, 9.
V.
V.
LIII.
VI.
VI. De fixrtis canum.
VI. De furtis canum.
VI.
VI.
XLVIL
VII.
De fiirtis canum.
VII. Defurti8(*)aumm(0.
numdtred will.
VII. De furtis auiuOT.
VII.
VII.
XLVIIII.
VIII.
De fuilis auxum.
VIII. De furtis arborvm.
VIII.
VIII.
LV.
villi.
De fiirtis arbomm.
VIII. DefurtisapiiimC).
(•) apuni, 3 ; apibns furatis, 4.
Vlin. De furtis apiumC).
n abium. 9 ; aplarlum, G.
villi.
VIIIJ.
LIIII.
X.
De ^rtis apium.
Vlin. De damno(*) in messe
uel(i>) qualibet(«) clausura (<>) tn-
latum(«).
<«i.in. nq^exnl!bet,3. (') clau«ira«. 3.
n InL. om, 3.5.6.
X. De damno(*) in messe uel in qualibit
clausura.
C) damnum, 8.9.
X.
X.
LXI.
XI.
De(*) damno(*) in messe uel in
qualibet clausura («»).
O Si damnum. H. ^)li adds: illatuB
fuerit
X. De seruts (>) uel mancipiis
furariaC).
n aerujs uel, om. sA. (*) ftir., om. 3.
XI. De semis uel mancipiis (>) furatis.
n mantipHs, G.
XI.
XL
XLH.
XII.
r) uel. om. H.
XI. De fartis ingenuonim uel(«)
fracAira(«>).
n uel fr.. om, s& (^) de ftacturis. 3;
effracturis, 4.
n effracturis. 8 ; el&actorts, 9 : infractores. H. RG.
XII.
XII.
xxxviin.
XIII.
De fiirtis ingennorum uel(*) in-
fracturis(b).
n uel inf.. «««.M. (b) effracturis, H.
XII. De furtis semomm uel (■)
frac/finx(0).
n uel fr, MM. j.6. (^) effracturis. 4:
De efractura uel furtis seruonim, 3.
XIII.
XIII.
XL.
XIIII.
De fiirtis seniorum uel (') in-
fracturis (>»).
(•) uel inf., om. M.L. (*) efliactuxis, H.
XIII. De rapto (■) ingennorum (>»).
XIIII.
XIIII.
XXIII.
XV.
De ingcnuis hominibus(*) qui(*)
ingcnuas mulieres rapiunt.
n mulierum raptoribus, M.L. (*) qui
—rap., om. M.L.
XV.
XVI.
XVIII.
XVI.
De(«) eo qui faominem ingenunm
expoliauerit.
n Desuperuentis,H.
De CO qui uillam alienam adsal-
lierit(»).
n SB-. M ; iw rubrie in L.
De(*) eo qui hominem mortuum
expoliauerit.
XIIII. De 8uperuenientis{«) uelC»)
expoliatis(").
O -uenientes, 6: -uentis, 3-> (*) ud.
om, S6- ( ) -tionibu», 3.5.6; -tioncm, 4.
/ XVm. De snptfnientis(*)urf expoliacionibiw
[quf\ hominem ingenuum czpoliat.
H.BwG.
XVI[I]. Si quis inC) uillam alienam adsal-
lierit{«»).
n in, om. a9.H.B.G. (>>) adsallerit, H.B.G ; adsaliret
aut expoliaueret. 9.
V
XVI.
XVII.
\
XVIII.
XVII.
VIUI.
XX.
[XVIL]
[XVIII.]
Digitized by VnOOQ IC
TABLE OF RUBRICS.
GODD. 1. 3. 4. 6. 6.
GOSD. 7. 8. 0. B. e. H.
L. Bxn. Hozold*
MfMlffnfti Ii flj dfflt
XV. De (») homicidiis uel n (^)
qnis uxorem alienam talent (*).
n De -uel,0M. 3-6. (^) Deeoqaiuxore
alisena uluo marito tollit, s.6, (*) tolUt aiuo
mahto. 4.
XVT. De incendiis.
XIIII[I]. De [eo](*) qui alteriu inaliere(^)
tnllerit.
n bis, 9. (^) mullenim (muliere, 9) tollit iiluo marito, i.9.
I xviiiin
lcasa(*) inci
I r)casw».S
XVIIII[I]. Si qnis suptfrhomin^M donnientem
incenderit.
.9.H.B.G.
XX[I]. Si qnis espicariam (') aat mafolttOT(i>)
|caOT annona (") incenderit.
(^) nMiufaliii»». 8 ;
XVn. De auloeriboa.
XVIII. De eam[*) qui ad(i>) regem
innocentem («) hominem accusat.
(•) eo, 3.5A (*) J». L abientem <-te) ad
ref^em iUum accusat, 5.6^ ^h.L accusat
absente, 3 ; homini innocmti absente hac-
[XVIIip]. De malcficiis.] (•)
{.omitted in table, hut not in text).
{^)^addt: hominum ; st'tt'ttadd: ud
XVIIII[I]. De earn qni inpfenuam
mulierem manum aut brachium nel
digito extiinzerit (■).
n Si qujs m. L man. ud b. eztzinxerit, 3;
Si quis ingenuam mulieri m. a. b. strinxent,
4 ; iVe manu (manum) ud brachio Cbrachium)
n spicariuM, &9.H.B : ispicarinm, G.
t maf., cm. H.B.G. C) anona. &
XXI[I]. Si quis aduIteniOT(>) Qolaerit(^) oc
cidere et colepiw («) fallierit {*).
n altenim, 8.9. <^) uoluit, & (^ cdpus, 8 ; coIjbMX, 9.
i, 9. Si quis
occidere uoiuerit, H.B.G.
XXII[I]. Si qnis ingenao (■) homineHi de faste
p^rcnsserit.
n ingenuuM, 8L9 ; btg., om. H.B.G.
Si quis ingenuam mulieri m. a. b. strinxi
^ . I>e manu (manum) ud brachio Cbr — *-'
iDuIierum (muliere) sUrfageadum, 615.
XX[I]. De nauibus faratis.
XX[[I]. De fiutis in molino (•
conmissis (^).
n mulioo, 4. (^) conm.. mk. 4.
( Codd. 5 and 6 have a correspond-
ing; \ in tit. 22, but no rubric in the
table.)
XXII[r|. De cabalIo(*) extra
consilium (i*) domini sui accensum («).
n cabaBum, 3. (^) consilio. <• D
sura, 3.4 ; ascenso, 5 ; asc. cm. 6.
XXIII[I]. De homicidiis (•) par-
uolonim
CI homicidio, 4.
xaddi:
(^) paniulorum, 3.4.6;
$.6 add: ud *'
XXIII[I]. Si quis ad(*) reffe[m] hominem
innocente (>>) absente (•) accussat (•>).
n ad reg.. cm. H.B.G. i^) innocenteiM, 8.9; inn., cm.
H.B.G. n absenteiM.8; abs., cm. 9lH.B.G. {*)
sauerit, 8; accusat. 9.
XXIIII[i;. De maleficis(*) qni(^) alteriusC)
erbas dedennt (').
n maleficiis. 0.H.& (^) qui -ded.. cm. H.&G. f) al-
teri, 8. {*) dediret, 9.
XXVm. De mana(*) mulieres (<>) strin-
genda («}.
manom, 9^ (^) mulieris. &H.aG. (*)
/ XXVim. De(>) nane qai(*) sine pennissu(k)
Idomini («) sui {*) monent (•).
I n Si quis nauem. H.B.G. ^) pennisso, 9.H.B.G.
In domino. H.B.G. («) sui. cm. H.B.G. D mouunt, 8 ;
I ,. H.aG.
Iniouet.9; mouerit,
XXVII[I].
furato (•).
n Intro, a (^) clauo. &
intro dauc (dauem) furauerit.
De asco de intnx (■) clane (^)
J*) Si quis arcum (ascum) de
XXVIII[I]. De furtu(*) in molino (^) con-
missis («).
O furtis, 9 ; furto, H. B.G. C>) moDino, H. O
dG; comiaso, U.B.
XXVIIIICH. Do Ceo](*) qui alterius ex-
clusa (*) rumpit (•).
n his, 9. 0) sdusa. 9. n Si quis alterius 1
sdusa) ruperit. H.B.G.
LXIIIP]. De caballo(«) alieno(fc) extra (•;
•■ " • ■ 0(0.
permisso domini (') sui (") ascenso aut excurtato
D cabaUofum. G. {*) aL. cm. H.RG. (*) sine, H.B.G.
(«) domino, & (*) suo, 8; s., «m. H.aG. (O ~
scurtato, 9.
excortato, 8 ;
XXX[I]. De homicidiis (■) pama!(
n hum—, 9. (^) paruolorum, G.
XXXIIII[I]. Do puero tunsorato (•).
(*) tons-.&H.B.G.
XXXIII[I]. De necligentias(«) paruolorum (^).
(*| neglegentiis, &H.B.G; negliendis. 9. (^) paruul-.
XXXI[I]. De femina p^x/quam infantes
habere (•) cepit (^) Occident (^).
n habet, o. (^) coeperit occidit. 8 ; occiderit, 9. Si quis
iminam inlai
H.B.G.
nlantes habentes (~tem) ocdsserit (ocdderit).
XXXII[I]. De femina post media (•) aetatem
occiderit.
n medietate, i.9. Si qub feminam post mediam aetatem
' • H.aG.
XVIII.
xviin.
XX.
XXI.
XXII.
XV.
xvini.
XX.
XXI.
XXII.
XXIII.
XXIII.
I XXIIII.
XXV.
XXVI.
xxini.
XV.
XXXII.
xxn.
xvim.
(17) rMe
XX.
(18).
XXI.
(X9).
XXII.
(20).
xxin.
(21).
XXV.
XXVI.
XXVIII.
Lxni.
LVI.
XLIIII.
XXXIII.
xxnii.
(22).
XXV.
(23).
XXVI.
(24).
XXVII.
(25).
De eo qui uxorem talent alienam.
De incendiis.
Mumtert be t wee n () are these ^ the MS.,
twc rubrics being emitted firem the tabU
^mbrics but nct/rcm the text.
De aulneribus.
De eo qui hominem innocentem
et(0 absentem(^) ad(«) regem accu-
sauerit(').
apud, H.
n ud. M ; et. em. L.H., ^) M
aba., em. L..H.
De maleficiis (•).
n maldids. H ; Uaddt: ud herbis.
De (*) eo qni mulieri (^) ingenuas (<)
manum (') strinxent («).
(*) De manu mulienim n
(*) mulierem, L. O 'ng< . -
atlds : aut brachium. (*) extr- , L
',"m
De(*) eo ^ui nauem, 8ine(^) per-
missu aomini, mouerit, aut furauerit.
(') De nauibus fliratis. H. j^) sine - dom.,
em, L ; alterius mouerit ud furauerit, M.
De furtis in molino (•).
(^ mulino. L ; M.H €uU: commisns.
De caballo sine (•) permissu (*>)
domini ascenso (*).
n sine - dom.,«M. H. (») permisso, M.L.
n ascensu, L.
De (') his qui pueros (i>)
mulieres (•) occiderint (*)•
uel
O De homicidiisparuuloium, H. (^) pueris,
i^. n puellas, M.L. (') -rit a<l tunderit. L ;
M adds : ud totonderint
Digitizeid by
Google
TABLE OF RUBRICS.
GOBI). 1.8.4.6. e.
GOBI). 7. 8. 9. B. a. H.
L. Em.
Hflrold.
HodenA.
Leiden.
XXIIIiri]. De adaUeriis(>) an-
cillarum («>).
n aheriis, 5. (^} iaceUariimi, 4;5.6aM:
udseniorum.
XXXV LI]. DealteriisOancUlanini.
r)«lulteiils.a9.H.aG.
XXVII.
xxvim.
Lxvn.
[XXVIII.]
De adulteriis ancillanim (*).
XXy[I] . De libertis demissis (•)•
r)diiiii«is.4.6.
XXXVI[I]. De libertis demissis (>) ingennis (<>).
anOstili^iJCSSii^'^^"^* «Dcm-ndpiis
/ XXXVII[I]. De furtis diuersis.
XXXyiII[I]. Si qnis messem alienajw medit (•).
n meterit. 8 ; mctit, 9 ; metet, H.ac.
XLIim. Si quis in (•) orto alieno («») in (•)
ingressus(««)fuerit.
9 adds: furtum. {*) egressus, 9.
XXXVIIII[I]. Si quis de(») campo aUeno
messem (>») furauerit.
H.&G.
xxvin.
XXX.
Lxvm.
XXVIIII.
(a6).
DeUbertisdimissis.
XXVI[I]. Defurtisdiuersii. •
XLm. Si quis prato (») alieno [furauerit et] {«•)
secauent(«).
n prado, 9 ; pratom aUcnum sec—, H.B.G. (^) fur. et,
suf^&d/h»H8. n segauerit, 9.
xxvini.
xxvn.
LVII.
XXX.
(27).
De furtis dinenis.
XLI[I]. Si quts uineam alienaM [in furtum] (•)
C)in{.,sM/^lied/h»H9. (^)uindiiii-,&9.
XLin[r|. Si quis retew (•) de aquam («»)
O rete, H.KG. (^) aqua, 8 ; aoquUis de fiumim. 9.
XLIIIim. Si quis de(-) screona(»») qui(-)
clauem habet (") aliquid furauerit.
clauem habentem, H.B.G.
XLV[I]. Si qnis campo alieno arrauerit{*)
et(*) non seminauerit(«).
n,arauerit, B.9; exarauerit, H.KG. (») et - sem., tm. 9.
XXVIIfl]. De locationibua (•).
r)eloc-.55.6;dog-,4.
XLVI[I]. De logationibns (•).
(malidaiS fociatdamWcau^t,' d. &G.
XXX.
XXXI.
T.XTIII.
XXXI.
(28).
DelocatiombuB(*).
Odoc-.H.
XXVIII[I]. De dibilitatibui (•).
r)deb-,3.S6;uffitatibus.4.
XLVII[I]. Dedibcletatib«*(-).
J2.de«g-. 8; diblUt-. 9; SI qui. honUnoa «e«bn«n
XXXI.
XXXII.
XVI.
XXXII.
(29).
De debilitatibus (•).
n dib-. L.
XXVIIII[I]. DeconuiciuC).
n conuWis, 3.S
XLVIII[I]. Deconniciis(').
n conuitiis, &H.B.G ; conuicies. 9.
XXXII.
XXXIII.
LXX.
xxxni.
(30).
De conuiciis (•).
n conuitus. M.L.H.
XXX[I]. DeuialacinaC).
n lazina. S&
XLVlin[I]. Deuialacina(«).
n ladnia. H.aG.
XXXIII.
XXXIIII.
XXXVIII.
XXXIIII.
(31).
DeuisC)ladna(b).
n uia. M.H ; nie, L. <»)lad9e.L.
XXXI[I1. De ligaminibiMC) in-
genuoruw(»»).
meg-. 3.5 ; a«wiicntibu$,4 ; ligamnlbua.
L[I]. De legaminibf» {») ingenuorw*» (^).
r) Ug- . &9. (N De hominibus Bgatis (legmtis), H.aG.
XXXIIII.
XXXV.
XVIIII.
XXXV.
(32).
sine causa liganerit.
XXXII[I]. De uenationibas (•).
n ueaatiobus, 3 ; 5.6 mdtt: furatis.
LI[I] . De uenationibf» (■).
r)H.aG «I*/.- furatis.
/ LII[I]. Desepibi«(«).
(•) saepibus. a
Lni[I]. De(-) homine(*) qui(*) per alienam(«i)
messem erpicem (") traxerit.
D SI quis, 9: SI quis per tne. aL herpicem ant camim
om. 9. (*) «liena messe, 9. f) erpece aut carro, 9.
XXXV.
XXXVI.
XLVIII.
XXXVI.
(33).
De uenationibiu.
XXXIIICI]. De sepibus (•) fuia-
tis(>»).
n«eplbus,6. (») far., <w.. 3.5.6.
Lini[I]. St auis per (■) alienam {*) messem (•)
expalmetantem (0 transient (•).
(•) per, om. 8. (*) aL, mn. 9. O messe. 9. <*) expalmi-
tantem, 8 ; expalmitante sine uia semita fecerit, 9. (*) Si
LV[I]. Si quis p<r(») malloO») ingennoC) in
curte aut in casa in tiirto (<>) aliqvid miserit (•).
n in curte uel in casa per modo ingenio in f. a. mis., 9.
initio (mlchio^ G) S^o per ingenlo ^eiiuo. G) Sinum
XXXVI.
XXXVII.
T.XTI.
XXXVII.
(34).
De sepibus.
Digitized by
Google
TABLE OF RUBRICS.
CODB. 1. 8. 4. 6. e.
OODD. 7. 8. 0. B. e. H.
L. Em. Herold. Hodena.
LoldazL.
XXXIinm. De homicidiia ser-
noniOT (*) nel (■) eKpoliationibas (•).
n paniuhHUin, 3. (^) cC, ^ (*) ezpoUca-
dooibus, 3 ; expoliatim, 6.
XXXVpi- I>e quadrnpedibatf(*)
si (^) hoinuie«Ri Occident (").
n quadrop— , Si qnatrupedio, 6. {*) qoi,
6;si-occ,MiC3. noccidit.&
XXXYI[I]. De uestigio minan-
doC).
nmenaiido,3.
XXXVII[I]. De fiirtis (•) cabal-
lonuM uel equomm (^).
n fitr. 3; fiiitibitt, & (^) equanun, 3,4>6.
XXXVin[I]. De placUtoribos.
XXZVLLUp]. Si serau8(*) in
furtmn (•) fluent (^) iuMcnlpaUa («}.
n fartam, &. (^6 addr : seniusw O ^*
cuJpattts. 3— 6w
XL[I]. De(») mortibM(^) inge-
nuomm.
i^)rubr.am.s. (^) homiddiis, 3.4.«. S€€
Maw TiL XLVIL
XLiri]. De homicidiis a cootu-
beniio(*) fiictisC^).
(•) -niis,5.«^ (^) facto. 4.
XLn[I]. De homicidio (•) in con-
tubeniio (>>) facto («).
n - diis. 3-6. (^) contubis, 3 ; coooluiis,
S«. Ofcctis,3.sfit
XLin[I]. Dereipus(*).
C) rc^ibus, 3: rebus, 4 > rdpbos, 6.
XLIIII[I]. De migrantibos.
XLV[I]. De hac (•) &mirem (>).
n adatinire,3; sdraiiiire.4; adhxamire.s:
Lchnunbe. &
' LViri]. De bomicidiia semonim nel ezpoli-
cationibus (•).
n ezpoBat-, &9 ; SI quii senium occbetlt aut expoUane-
LVn[I]. Si q«» sernuOT alienwm batttt (•).
D batterit. 8 ; baptit, 9 ; percunerit. H. B.G.
LVIIII[I]. Si quis homo(*) ingennos litniw
alienum (^) ezpoliaaerit.
C) homo, om, H.aG. (^) aL. mm. H.aG.
LVIIiri]. SI quis senius honu«wiw(*) in-
genuum (■>) occiserit.
^ n horn., om. H.B.G. (^) aUenuM. &
LX[I]. De quadnipedis (■) peconim si (■)
hominem occiserit.
n quatro pedis se. 9 ; SI pecus. H. B.G.
LXI[I1. De nestigio (•) menando (^).
O uistigio. 9. (k) min-. &H.B.G.
LXII[I]. De fnrtis caballoram.
SeeabeveUin^}},
/ LXnnCI]. DepIagatorib«»(>).
O placatoribMX, 9; Si quis mandpiom aSenum solfid*
ftauerit, H.B.G.
LXVm. Si quu senans (•) alienu^ fnratns
|fuerit(*).
furauerit. H.aG. (^) 8 adds:
XXXVII.
XXXVIII.
XXXVIIII,
XL.
LXVI[I]. Si quts homineiM ingennum pla-
^aerit (') aut (^) hoc e^ / uindederit.
(') pfaicauerit, 9; uendiderit. H.B.G. (^) aut - uind..
MM. 8.H.aG : aut, om. 9.
LXVII[I]. Si(«) 8eniU8{h).in(-) fiirto («) fuerit
inculpatos.
(^) leruum. G. f) de. H.B.G.
n9-H.B.Giutf;quis.
{*) turtu, 8 : furtUM, 9.
LXVIII[I]. De homicidiis ingenuorwm (*).
n H.aG add: Fiancoram uel Romanorum.
LXXIII[I]. De homine (■) ab inimtcis tnincato
& postea int^rfecto (^).
n -nem. & (^) -fectuM, &9; Si quis hominem iam
truncatum alter occiserit. H. ac.
LXXIIII[I]. De homing de baTga(>) u^fl de
furca (<>) demisso («).
n barj^o, 8.9. (k) fur, 8. (*) dlmisso. 8 ; Si quis hominem
de furca presumptiosus dimiserit, H.B.G.
LXLVII[T]. De eo qui alteram in pnciu«(*)
aut in pellagum (^) inpinxerit (•).
n puteum, a (») pelafpui. 8 ; pelicuM, 9. n Si quis
hominem in periculo (periculum. G) mortis Inp., H.aG.
LXVniim. De homicidiis (•) in owttnb^-
nio(*) facto (•)•
n humlddio, 9. (^) contubemiis, a D facds. aH.aG ;
9.
LXX[I]. De homicidio a (■) c^wtub^mio
facto (>»).
n ad,_ ^ _ (^) De homlddiis ubi alii homines ftierint
H.B.G.
LXXVTII[IJ. De reiposse(*) ut solit (>») homo
oriens(«) & uidua(') demiserit(").
\. {*)«
;omugium
C) rdpus6e.aQ. (^) solet. 8.9. (*) mori.8. («)uiduaOT.a
(*) dim-. 8. Qualiter uidua (uiduam, G) in. c< '
unusquis acdpiat. H.aG.
LXXVIIII[I]. De migrantibus (>),
n Si quis uiUam alterius occupauerit uel si XII mensibus
earn tenuerit, H.aG.
LXXX[I]. De afiatnmireC).
n afkctnmif, 8 ; ftetumizls, 9 ; aSatumlae, H.aG.
XLI.
XLII.
XLin.
XLiin.
XLV.
XLVI.
XLVII.
XLVIII.
XXXVUI.
XXXVIIII.
XL.
XLI.
XLII.
XLIII.
xLnn.
XLV.
XLVI.
xLvn.
XLVIII.
XLVIIII.
LXVI.
LXV.
Lvin.
XLV.
XLIII.
XLI.
XI.
XII.
XIII.
XXIIII.
XXVI.
XXVII.
XXXVIII.
(35).
XXXVIIII.
(36).
XL.
(37).
XLI.
{38).
XLII.
(39).
XLHI.
(40).
De homicidiis senaoram nel ancil-
lanim (*).
y^ espfiMatioolbus, H.
XLIIII.
(41).
XLV.
(4a).
XLVI.
(43).
XLVII.
(44).
XLVIII.
(45).
XLVIIII.
(46).
De quadrapedibus, si(*) hominem
occiderint (*).
r)qui.M.H. (h)bedunt, H.
De nestigio minando.
De caballis (•) fnratis (>>).
O cabdfibKx. L. (N I>« i
De(*) his qui aliena mancipia
soUicitanerint.
n DeplaglatoiftN». H.
De senio qui de furto(*) fuerit
interpellatus (<»)•
nfuxtu.U (^ iaculpatus. M.L.H
De homicidiis ingenuoram.
De homicidiis a contubemio factis.
De homicidiis in conuiuio factis.
De reippns (»).
(•) re Ipus. H.
De(*) eo qui uillam alterius (>>)
occnj^auerit uel («) si (•) duodecim
mensibus (**} earn tenuerit.
(') De Migrantibus, H. (^) alienam, M.L.
(*) et. L. (^ menses. M.
DeaflFatomiae(*).
n afatomie, M ; adfraaire. H.
Digitized by
Google
TABLE OF RUBRICS.
GODD. 1. 8. 4. 6. 6.
XLVI[I]. Defiltortis(«).
n filtortus, 3 ; feltorti», 5 ; feltorto, 6 ;
4-6 add: quilege salica uluunt (uiuit, 6).
Cod 6 has q/Ur this rubr. another rubr.,
hut nfithout a number: De homine de
barca abatuto, which goes with tit. XLi.
XLVnm. De falsoC) testi-
inonio(^).
(') falsa. 4 ; falsum. 3.^«. W -
- monium. ^S^
XLVniCI]. Detatibu8(«).
n testes, 3.
XLVniICI]. De fides(*) facta»(»').
(') fide, 3-6. (k) facta. 3 ; fiu:tia. 4.S
L[I]. Si (•) quU grafionem 0»)
iniu8ti(*) ad res alienas toUendas (<>)
inuitauerit («).
n De androctema. 6; De andoctimetho
hoc est qui gaiafionem ad res alienas, 5.
(>>) grauionem, 4. D iniusti, om. 3.4.
{*) toiendas, 3. (*) inuitat, 3.
LI[I] . De rem pristitam (■).
D prestitam, 3.4 : prestata, 5.6.
LII[I]. DeC) iiianu(k) ad (•)
inium (*) redimendam (•).
(*) De fnium manum redimendum, 4.
(fc) maaum, 3.5. (•) de. s*- (*) *oio, 3;
ineutn, sj binio, 6. (*) redemendam, 3.5 ;
1,6.
LIIICI]. Dc(») grafionem(»») oc-
cisum (").
D Si quis, 3. (^) Kraffionem, 4; g»n-
fionem, 5; fftafione, 6. (*) ocddent, 3;
hocdso, 4 ; occiso, 6.
LniI[I]. De coxporibus expo-
liatis.
LVm. Si(«) quis
iiit(b).
ad mallaM
uenire contempnit (^).
n De dispecto, 6 ; De dispecta Si quis
ad malluzn uenire dtq>exerit, s (^) coi*-
tempserit, 3.4.
LVI[I], De rachinebnrgiis {•)•
n raciniburgiis. 3; tationeburKiis, 4;
rachinbuiiris, 6.
LVII[I]. Dechrenecnida(*).
(■) cheia crada, 3 ; theuna trude, 4 ;
cheneduuda. s ; cenecruda, 6.
LVIII[I]. DealodisC).
(') aJlodis. 6.
GODD. 7. 8. 9. B. e. H.
LXXXI[I]. Defiltorto(«).
O lUo torto, 8 ; Qualiter homo fUratas res Interdare
debet. H.B.C.
LXXXII[I]. Defial80testimonio(*).
n Si quis falso tcstimonio prebuerit. H.B.G.
LXXXII1[I]. Si q«i'j(«) alicui fucrit inpo-
tatum (»») q»«Hi (») p^urassit (*).
n quis, om. 9.H.B.G. (M inputatuw», &H.B.G.
(n quod. om. 8. ^) -set, 8.H.B.G.
LXXXIinm. De testibttf qui nccc8saria(*)
habuerit dare (•»).
(') necessitatibus. 8. (*) Si testes uenire permiscrint fpro-
misenint, G) et postea se distulerint (distullerunt, G). H.li.G.
LXXXV[I]. Do fides (•) factas (>»).
(') fede, 9. (^) factus. 8 ; Si quis ingenuus ad Qtain fidem
lactam non reddiderit, H.B.G.
LXXXVI[I]. Dc(«) eo qui gra&onem ad res
alienas iniusti (*>) inuitauerit.
n Si quis, H. aC. (^) iniuste, 8 ; iniuste toflendas, H.B.G.
LXXXVII[I]. De rem prestata (•).
n prestaUm. 9 ; Si auis beneficium akeiius reddere
noluent (non uoiuerit, G), H.B.G.
LXXXVIII[I], De mano(«) de ihio(»») re-
demenda («).
(•) manu, & (*) enio, ^9, (•) Qualiter manus de aenco
(eneo. G) redematur uel iuratores donent, H.B.G.
LXXXVniI[I]. DeC)eoqui(«)grafionem(»»)
Occident («).
n Si quis, H.B.G. (») grafione, 9; grafionem aut
sagibaro&em. H.aG. (*) occisscrit, 8.
XVIII[I]. Si quis corpus in(*) fiirtu(«») ex-
ipoliauerit antequaw(«) in t^rra mittat«r.
O inhumatum, H.B; Imimatum, G. M furtuw, 9;
furt., om. H.B.G. H ant. - mitL, om. H.B.G.
XVII[I]. Si quis honiine»» mortuuw{*) [effo-
Ideritl»») aut(«)] expoliauerit.
n mort.. om. H. B.G. (»•) cxfodiret, 9 ; effodierit. H.B.G.
[(•) aut «p., om. 9.
LXXV[I]. De expolicata (•) ecclesia (*).
n expolUta, 8.9. {*) edesia, 9; SI quis basillcam
expoliauerit. H.B.G.
LXXVI[I]. De basilica incenduta (■).
(') incenduda, 9 ; Si quis baalicam incenderit, H.RG.
LXXVII[I]. De(«) ^teshtieris uel diaco-
nibMJ C») int^rtectis (^).
n Si quis presbitcrum (praesblterum, G) ocdserit, H.aG.
(^) diaconus mteifectus, 9.
LXXXX|;i]. De eo qui ad mallo(«) uenire
cont- mpscnt (^).
(') mallum, 8.9. (M Si quis ad malum (mallun. G) uen.
distulerit (distullerit, G) aut quid (quod) ei indicatum est
conL, H.B.G.
LXLI[I]. Derachinburgies(»).
(') racimbur^ts, 8 ; recemburgiis, 9 ; radmbuxsis (raci-
buigis, G) qui legem non iudicant, H.aG.
LXLVIIII[I]. De chrenecruta (») qui a (»»)
paganor«m(«) teporae(d) obseruabunt(«).
(') criminecTud?, 8 ; crenecnida, 9. , (*) ad, 9 ; a, om. 8.
O pagano. 9. {*) tempore, 8.9. (*) -bant D«) gracias
expucmnt capitultf , 9.
LXLII[I]. DealodisC).
(') alodes, 9 ; De intcsatoruro bereditatibus. H.RG
L. Em.
XLVIIII.
LI.
LII.
LHI.
LIIII.
LV.
LVI.
LVII.
LVIII.
LVIIII.
LX.
LXI.
LXII.
Harold.
LI,
ui.
LIII.
LIIII.
LV.
LVI.
LVII.
LVIII.
LXXI.
LVIIII.
LX.
LXI.
LXII.
Hodena.
LVIIII.
XXVIII.
LI.
(48).
LX.
LII.
(49).
XX Villi.
LIII.
(50).
III.
LIIII.
(51).
XXX.
XXXI.
VII.
XXI.
VI.
IIII.
XVII.
XXXIllI.
LeideiL.
L.
(47).
LV.
(52).
LVI.
(53).
LVII.
(54).
LVIII.
(55).
LVIIII.
(56).
LX.
(57).
LXI.
(58).
LXII.
(59).
LXIII.
(60).
De(*) filtortis, hoc(*) est, qualiter
bomo furatas res intertiare deSeat (^).
n De interciatis rebus, M.L. (^) qui
Salica lege uiuunt. H.
De falso testimonio.
De testibns adhibeadis.
De(*) eo qui fidcm Curtain alteri
reddere (^) noiucrit(^).
n De fide facta. H. (») non reddiderit,
De(*) eo qui g^rafionem ad res
alienas tollendas iniuste inuitaue-
rit (»»).
(") De andocmito. H. (^ adduxcrit. U
De re(*) praestata (»).
(') rem, L.H. (^) praestita. M ; pre-
statam, ll
De manu ab (•) aeneo (i>) redimenda.
(*) ad, L. (^) eneo, M.L ; fneo. H.
De (*) eo qui grafionem Occident.
{*) De graulone ocdso, H.
De corporibus expoliatis.
De expoliatione (•) ecclesiar, uel
inccndio siue bomiciaiis.
(') Incendio ecdesiarum (ed— , L) et (uel,
L) expoUatione (-nem &, L) de horn. cL,
M.L ; Dc Basilica insensa. H.
De(*) eo qui ad mallnm uenire
contcmpserit.
(') De spectionibus. H.
De rachinburgiis (•).
(') rathinburglis, H ; r^chimburgiis (ra-
chyniburgis, L) qui secundum (sec, om. L)
let'em non iudicant, M.L.
Dc cbrenecbruda (•).
(*) chrenecnida, M ; crenecmda. L ;
Dealode(»).
(') alodis, H.
Digitizeid by
Google
TABLE OF RUBRICS.
GODD. 1. 3. 4. 6. e.
LVmim. Do cum(*) qui se de
parentilla(^) tollere unit.
n eo, 34-6> (^) parentda. 4 i parentUnis,
5-6.
LX[I]. Decharoena(>).
n cbaroemia, 3 ; carohen, 4 ; charosne, 5.
^ LXI[I]. De conpositione(') homi-
cidii.
O honrifidii» coaposhioiifbas, ^6; — nem, 3.
LXII[I]. De hominem (*) in-
genuo (^) qui in oste occiditur.
n homine. 3.4. (^) in baste (hostem)
occfao" ' *
9 (hocdso, ocdsum), 3 -6^
LXin[I]. Deherbuginm(*).
gium, 6
n eboreium. 3; hcrburlum, 4 ; cherebur-
6 ; cbftTenbiugiuin, 5.
LXnnm (•). De caballo (*) mor-
tno (') extra {*) consiliam.
(*) TAT, im oA 6. (k) caballum. 3-5.
5;
( TAe/oUpwtng- rubrics occur m cod. x
only).
LXV[I]. De mitio iratatito.
LXVlllJ. Si qaia hominem de
farcas descenderit extra contilinm
iudicis.
LXVll[lj. De enm qui hominem
uiuum de iurcas fnmuit.
LXVIII[I1. De eum qui iniantem
aliennm tunderit.
LXVniI[I]. De muliere qui se
cum semo tuo cupulauerit.
I.XX[I]. De conciliatoribus.
LXXI[1]. De muliere uidua qui
se ad alium marito donare uoluerit.
LXXn[I]. De uiros qui alias
ducunt nzores.
LXXIII[I]. De hominem int^r
dnas uillas occisum.
LXXIin[I]. Depignoribus.
LXXV[I]. De muliere cessa uel
ex<:apilata.
LXXVI[I1. De enm qui causam
alienam dicere praesumpsrrr'/.
LXXVII[I]. Edictus domni chil-
pcrici regM. {Omtiied in the text).
GOSD. 7. 8. 0. B. e. H.
LXLIII[I]. De(*) eo qui se de parantilla
tollere unit,
n Qaaliter homo le paiantflla toDatur. H.B.G.
LXLIIIICr). Dearoena(«).
n Si quis per inun aliquid tnkiit uel expoBauerit, H.B.G.
LXXII[I]. De compositione (•) homicidie (i*).
n conpusldone, 9. (^) homiddii. 8 ; humiddium, 9 ;
Qualiter homiddla cooponantur. H. B.C.
LXXin[I]. De homine in \fy hoste (•) occiso.
D salico in oste, 9.
LXLV[I]. Dehereburgra(»).
(*) ereburgio, 8 ; recemburgie. 9 : Si quis l
portlo (striopordo, C) damauerit, I1.B.G. ■
LXLVI[I]. De eo q^ui filia(») aliena(>) spun-
sauerit (•») et se rotraxent (•).
n filiaM alienam, 9. (M spoosaueiit, 8. (*) Si quis
desponaatam se retnxcrit, H.B.G.
LXLVIII[I]. De terra amdemnata(*).
Si quis tenam alterius condempnauerit. H.B.G [fast
rubric in tlust C«M., tM«m£h H Mas XCIX. C.)
[C[I]. Incipinnt chnnnas, tn 8 only].
L. Em.
LXIII.
LXIIII.
LXV.
LXVI.
LXVII.
LXVIII.
LXVIIII.
LXX.
LXXI.
LXXII.
Beiold.
Lxm.
LXIIII.
LXV.
LXVI.
LXVII.
LXVIII.
LXVIIII.
LXX.
LXXII.
•Tabul,
c
LXXX.
XXXV.
XXXVI.
XIIII.
VIII.
XXXVII.
XLVI.
LXVIIII.
XXV.
\. Herold.
reodiba. L
a ntrussione.
LXXVin.In
aiier rubric
e quantas c
elatura.
LoideiL
LXIIII.
(61).
LXV.
(62).
LXVI.
(63).
LXVII.
(64).
LXVIII.
(65).
Lxviin.
(66).
[•]
LXX.
(67).
LXXI.
(68).
adds
LXXI
XXV. De m
LXXVII
quantas ca
comes secon
thoal
LXXII.
(69).
LXXIII.
(70).
LXXIIII.
(71).
LXXV.
LXXVI.
(73).
LXXVII.
(74).
LXXVIII.
(75).
LXXVIIII
(76).
LXXX.
(77).
De eo qui se de parentilla (')
tollere uoluerit (^).
n parentda, M;parenti]s,L. (k)ttult,H.
Decharoena(*).
D diarorina, M ; haraucao. H.
De conpositione homiddii (■).
n -dlis,L.
De homine in hotte (*) occiso.
r)orte.L.
De(0 eo qui alterum herebur-
gium (") clamauerit.
(*) De herbursium, H. (^) criabiiigiuni,
M ; erebuxgiui»*, X^
De caballo excortigato (•).
n scoiticato. M ; excorticato, H ; mortuo
extra consifio oamtd. sui excorticato, L.
De mitio fristratrito.
(•) rubric net manbtrtd <m L.. Mr btUm.
De eo qui hominem de (•) bargo (^)
uel de fttrca(*) dimiserit (').
(•) niuum de furca tulerit, H. (^) baico, M.
r)tun3S.M. (') deponit. M.
De 00 qui filiam alienam adqui-
siorit(>) et^) se(«) retraxerit(«).
n desponsauerit, M.L. (^) et — retr.,
om.yi\ bta the n^r. in the text has: et
cam non uult acdpere. (*) noa uuh earn
dedpcrc, L.
De terra condemnata (*).
n commendata, H.
De inuictu stricto.
II. Decultelloexadro. LXXIIII. De
uliere grauida occisa. LXXVI. De
De eo qui in aliena domo resedit.
ussas Thalaptas dcbeant iurare. [ The
d in the Leiden Cod. : De iuratores
apus debet iurare]. LXXVIIII. De
Incipinnt chnnnas.
De mulieri quicumqM# semo suo
copulauerit.
Do conciliatoribsAT.
De mulierem uidnam qui se ad
alio marito dare uoluerit.
De niris qui alienas ducunt uxores.
De hominem inter dnas uillas oc-
cisum.
De pignoratoribMX.
De mulierem ccsam a«l scapil-
latas».
De eo qui in causam alienam mal-
lare pra«sumpserint.
De dicta domnini hilperici regis prv
tenore pacts.
Digitizeid by
Google
TABLE OF RUBRICS.
GODD. 1. 8. 4. 6. 6.
GODD. 7. 8. 9. B. e. H.
L. Em. Heiold. Modena.
Loiden.
EXPLICIUNT CAPITULA.
Here /olltn» in Cod. z, though not
meniumed in the table bf contents :
XCVI {the numbers are those in the
present work), sine rubrica ; XCVII,
sine rubrica ; XCVIII, sine rubrica ;
Proloeus; Leges Alam. & Ripuar.;
XCIX, sine rubrica; C [Dc chan©
creudo] ; CI [De homlnem ingenuo
occisof ; Cir [In quanta* causas
elocti debeant turarel ; CIII [De creu
beba] ; CIV, «Vw rubrica ; CV, «V»*
rubrica ; CVI [De antruscione] ;
Cy\\, sine rubrica; XCVI-XCVIII
repeated in MS. [Pactus pro tenore
pacisl. — In cod. 6 we find further :
LVII. Pactum Childeberto & flotario
reges. LVII. Decretio chtldeberti
regis. And in cod. 3 the following
rubrics occur in the Table after that
of Tit. LXV. LXVI. Pactum pn?
tenore pacis domnorum hildeb^rti et
hlothant. LXVII. De iiirto caslato.
LXVIII. Si homo ingcnuus in furtu
inuentus fucrit. LXVIIII. Si senius
in furtu inculpatvr. LXX. Si ser-
ttus tremisse inuolauerit. LXXI. Si
?nis mancipia aliena tniustx tenuerit.
.XXII. Si litus ad sortem ambula-
ucrit. LXXIII. Discretio hlotbari
regis. LXXIIII. Si uestigius con-
pn^batnr latroni. LXXV. De sus-
pectis fiirtis uel captis. LXXVI. De
semis eccl^.fiae uA uisci sen cuius-
libet. LXXyil. De semis qui
multis criminibuM %unX, accusati.
LXXVIII. De latrones ad eccl«f<am
fugientibM. LXXVIIII. Vt fiscali
instrutem eant. LXXX. Vt latroni
ef/:sequentur ab omne. LXXXI. De
erodes qui in hereditatem succedunt.
LXXXI I. De eorwm hereditate qui
sine filiis moriunttrr. LXXXIII. De
hereditatem inter nepotem 8c ami-
tane. LXXXIIII, sine rubrica.
Hoc aut^m super omiff'a diligent^r
ronsederandum «s/ q<Mrd in lege
salica unusquisq»^ sondus quadra -
ginta dinarins habet ita at centum
uiginti dinarii faciant solidtw tres.
Sed nos pmpter prvlixitatem uolu-
minis uitandam seu fastidio legentium
ttei pnTpter utiKtatem intellegendi
abstulimus fainc uerba grecorum et
numero dinarioram quod in ipso
libro cvebre conscribta invenimus.
•Tabu
1. Cod. Lugd. adds: LXXXI. (78).
Si qvu pueram regis aut lib<muM
occidemnt. ^ LXXaII. (79). Si gois
stadalem uaidaris ceranm aut bouem
cemi atributsir asalierit. LXXXIII.
(80). De furtis de uenationibia u^l
piscationibia. [ LXXXI II I ] . Si qvu
pedicam imbolauerit. LXXXV.(8i).
De eo qui alteram ad (cabadam, attt.)
cabidam pnmocauerunt. LXXXVI.
(82). De seruo si alienam occiserii
ancillam. LXXXVII. (83). De eo
iui porcina aliena de uia ostiauerit.
XXXVIII. (84). Si a»» nauem
alienam per uimtulerit. LXXXVII II.
(85). De eo qui cum semo alieno
negotiaucrit. XC. (86). De eo <^ui
seruo alieno sine causa ligauent.
XCI. (87). Si quis messe aliena glen-
nare prvsumserit. XCII. (88). De
eo qui alienam mansionem ezpolia-
nerit. XCIII. (89). De eo aui res
alienas furtiuauerit. XCIIlt. (90).
De eo qui alienum ortum aut oabi-
nam efrre^erit. XCV. (91). De
liberto qui aliena liberta rapuerit.
XCVI. (92). De eo qui altera m inpu-
tauerit periurassc. XCVII. ^031.
De eo qui de falso testimonio faerit
adprpbatus. XCVIII. (94). Dealio-
nam mulierem uiuo manto talent.
XCVIIII. (95). De anstmtione si
anstrutionem crastinauerit. C. (96).
De eo qui femina ingenua a contur-
bemio uel p»ella in itinere inferre
pmumpserit. CI. (97). De eo qui
anstmtione de quaecumqn^ caou
mallauerit. CIL (98). De eo aui
domum alienum destruxerit. Clll.
(99). De saccioniis. CIIII. (looj.
Dc eo qui lapidem super domaiM
alienum iactauerit. CV. (102, sku
De eo qui alteram in pcriculo inpig-
serint & uiuus euaserit. CVI. (loji.
De ano crenodum. After this ik«
Tabul, Cod. Lugd. adds : EXPLICIT
LIB^^ INCIP/T LIBi?^ II. Pro
hitinere pacis. — Si quis hominein
in^nuum prv furtu appellaucrit.— Si
quis fiirtum suufM inuenerit ut scnius
ad sortem exeat. — Si quis aliens
mancipia iniuste tenuerit.— -INCIP/r
DECRETUJ/ HLOTHARIl RE-
GIS.— Decretum ef/.— Si in domo
altcrius ubi clauis est fiructum inae-
nitur. — Si quis cum furto capitur.—
De serais eclexc'ac. — Si cuiushbet de
potentis. — Si quis occulte furta«
sine iudice pagauerit. — De fiscalibw.
—{Here follcnvs : INCIP/T DE-
CRETIO CHILDEBERTO REGIS
FRANC HORUM,«if</*et^« rubrics
pertaining to the decree of k. Ckildt-
bertofK.i>.s(^}. EXPLICITLIBEK
II INCIP/T LIBER III.-Qum
uero primus rex francorum. — De
mitio tristratrito (*ee above the rubr.
ofch.LXy/.—T>e mulicre qui secum
seruo suo copulauerit. — De concilia-
toribKT. — De muliere uidua oui se ad
alio marito dare uoluerit,— De uiris
gui alias ducunt uxorem. — De homine
inter duas uillas occisum.— Dc jptB-
natoribw.-INCIP/T AEDICTLS
DOM[INI] HILPERICI REGIS
EXPLICIUNT CAPITVLA.
Digitized by VnOOQlC
SYNOPTIC TABLE OF TEXTS
indicating the relation of tbe different texts to one
Those H between [ ] in the same col. are found in
certain number of MSS. Paragraphs between ( ) an
belonging to the same class as Hub6's text.
another. The * in the col. of codd. 5 and 6 denotes that the ) is found only in cod. 6.
cod. 5 alone, while those between [ ] in the col. of 7-9, L. Em. fcc. occur only in a
) defective. Hub. = Hub6's text of the Lex Salica ; this col. includes the MSS. B.F.G
1.
2.
8.
4.
5,6.
7-9.
Hub.
10.
L.S.
1.
2.
8.
4.
6,6.
7-9.
Hub.
10.
L.B.
1
I
X
I
X
X
X
I
X
—
—
—
—
9
—
—
8
2
2
2
2
2
2
2
2
6
5
6
4
4
9
3
3
—
3
3
-
[•
-
-
-
-
—
—
xo
XO
4
(
—
4
4
_
6
7
5*
s*
X2
XX
4
5
(
"~
5
S
—"
—
— •
—
—
—
—
—
14
X2
7
8
s»»
5^
13
X3
9
X
I
X
X
X
X
X
X
—
—
-
-
2
-
-
2
4
X
X
X
I
—
—
-
-
3
-
-
i
2
2
2
2
a
2
2
2
5
2
2
5
f ^
3
3
)•
5
3
3
3
3
3
6
—
—
6
( 4
—
—
—
—
-
—
—
7
—
—
7
4
4
4
4
4
4
4
4
8»
—
-
8
5
X
X
z
I
5
~"
"^
~"
9
3
3
9
2
2
2
2
2
2
6
5
5
S
—
~-
—
—
-~
__
^
-
_
_
_
__
[3]
7
—
7
7
10
—
—
xo
x6
8
6
6
6
4
-
-
4
e
X
X
I
X
I
X
9
7
8
8
12
-
—
»4
XO
-
-
-
-
-
—
-
2"*
10
8
9
—
13
—
—
15
IX
—
—
—
—
2
2
9
xo
9
14
4
4
16
12
—
2
2
2
—
—
IX
ID
XX
xo
IS
5
5
17
13
2
3
3
3
•3
3
12
XX
X2
IX
x6
6
6
x8
X4
7
X
X
X
X
X
X
X3
X2
13
X2
»7
7
8
7
8
19
15
X7
2
3
2
3
2
3
2
3
2»
2
3
2
3
14
13
H
"
x8
9»
9"
XX
x8
4
4
»5
14
15
M
19
—
—
12
19
f
x6
15
x6
X5
XX
9*
9«»
13
20
»
6
—
—
—
—
\
7*
a
X
I
X
X
X
X
X
I
-
-
—
-
7
7
7"
\
—
—
—
2
( ■
4
4
4
4
Sfi
5
6
2
2
2
2
2
2
3
—
—»
—
"^
—
—
I
8
(
3
3
3
4
/
3
—
—
—
—
XO
8
8
(
3
{
3
3
(
4
"~
4
7
XX
6
~~
~"
"~
—
II
e. X
|e.x
8.1
8.1
—
—
—
—
5
—
—
^
4
—
—
—
—
12
2
\
2
-
-
—
-
6
—
5
—
—
—
-
-
-
-
3
4
5
4
5
8
4
4
8
—
—
—
—
13
—
— "
S7. 25
98.12
(t) Paragraph 6 mm. &
Paragra^ 5 om. 9
xxxi
Digitized by VnOOQ IC
TABLE OF TEXTS.
1.
2.
8.
4.
6,6.
7-0.
Hub.
10.
L.E.
1.
s.
8.
4.
6,6.
7-9.
Hub.
10.
L.B.
8
X
X
X
X
X
O.z
0. X
0.x
0.x
zo
6
7
8
la
5
5
8
a
a
a
a
a
(2)
(1,2)
-
-
-
13
-
-
9
3
3
3
3
3
a
a
—
—
_
—
«4
6
6
zo
zo
—
—
—
—
—
—
—
14
X
X
X
I
16. zy
16. z
17. z
15. z
4
4
4
4
4
-
3
a
3
a
3
a
3
a
3
-
a
3
a
3
a
3
-
z
X
X
X
X
a
10. 1
10. 1
a
10.x
10. z-3
4
5
S
4
4
5
4
S
(*
4
4
4
a
3
a
3
a
3
a
3
3
4
3
4
6,7
6
6
6
16. z
a
18. z
1B.Z
16. z
4
4
4
4
5
5
J
-
-
-
-
-
—
3
5
6
5
5
6
7
—
7
8
8
6
7
zo
15.5
15.5
17. zo
» 5
15.5
17.1
-
\ 7
8
6
7
6
7
7
8
6
8
xo
zz
-
15. X
7
-
-
18. a
IB. a
m6
ff 7
„8
»» 3
10
I
a
z
a
X
X
a
X
a
11. z
U. X
3
U.Z
U.X
—
—
—
— ~
» 3
P> 3
H 9
f, 4
3
—
—
15
nn.
16. a
15.x
15.x
15. z
14.88
14.8
10. z
14. za
86.6
7
(3.84.5
a. 85. 6
3-85.4
4.6
a
6-«
le
z
z
• I
I
10. z. a
10. z. a
lO.z-4
laz
-
-
-
-
7
—
-
a
—
-
-
-
-
-
-
-
"~
—
—
—
5
4
3
4
a
a
4
SO. z
80. z
7
8
u
X
a
X
a
a
18.x
Ui.i
a
18. z
18.1
_^
3
~~'
~~
"~
""~
9
3
4
3
4
[3]
4
—"
^
5
4
3
a
a
zz
10
!•
5
5
5
■
18
6
X
a
6
X
a
I
6
z
a
18.x
3
18.x
a
18. z
18. z
17
z
a
3
X
a
4
{*
81. z
f "
1-
a
80. z
a
( 4
I 5
lO.z
3
4
18
X
a
3
4
X
a
f
X
a
3
4
14.Z
14.1
14. z
14. z
4
5
6
3
6
{:
88. z
3
88. z
6
3
7
f ^
I 6
a
7
5
-
-
5
-
-.
-
-
7
7
7*
a
a
8
8
6
3
6
2fi
a
8
8
7*
zo
-
—
9
9
7
4
7
3
3
9
9
8
zz
-
—
zz
zo
8
5
6
8
4
4
-
-
-
-
za
—
-
zo.84.3
zz
9
—
-
-
9
7
7
zz
zz
—
-
-
-
xo
-
-
ie.4
15
18
an.
on.
on.
nn.
iin.
88. nn.
88. on.
81. z
80. z
—
^
—
—
xz
—
—
14. za
z6
_
—
—
—
—
—
—
a
a
{fi) TMUiam.S. (y) Thit it x6, x in coA 9 (see next note). (S) TJUrir is.t in e9d.g,^wMck xs.9.3^ 14.9,^.^0 <ifeodd> 7 AS; Menoeogd. 9 it/nrntMstUieaftward
always one riHmber in advance ofcodd, 7 & 8. («) This | om. 9. (1}) /ftrrv «i a Aioma in^uptoch.^^
zxzii xzziii
Digitized by VnOOQ IC
TABLE OF TEXTS.
8.
4.
5, 6. 7-9.
Hub.
10.
L.B.
6,6.
7-9. Hub.
10.
L.E.
90
96
X
7
a
3
4
5
6
8
48.4
94.9
lO
15.3
,f 4
96.1
4'
4*
5
3
5. 41. x8
6. 41. X7
2
3
7
.41.
.41.
4. 41. 164. 41. 13
41. Z3 4i.zo.x4
14 8.41. iz
15 9.41. xa
1».3
»f s
96. z
a»
a*
[c
3
4
5
I
a
15. a
m3
96. z
a
3
o n f e
4
S
6
X
a
a
[3]
[4]
94.x
[4]
6
7
3
S
8
9
zo
15. a
» 3
96. z
a
6
tit
3
4
5
96. z
96. z
97. un,
98. z. 2
90. OB.
68.Z
94. z
a
96. z
{
80. z
84.x
96. z
2
97. un.
98. on.
98.1121,
68. z
80.x
84.Z
88. an. 88. nn.
89. a 89. a
81. an.
89. z
14. 9y
„zo
86. z
a
[cf.l7fl
. X3,
5
3
4
86. z
99. z*
I^3
4
a
93.Z
a
3
4
94.Z
a
3
4
96. z
3
a
96. an.
98. z
81. on.
89. z
14.9
„xo
86. z
a
f tit. 14].
I 8
5
{
3
86. an.
9Lz
3
4
93. z
a
3
4
94.x
a
3
96. on.
96. z
97
).44.Z4
8
7
16. a 14. Z3
f» 3
90. z
].
6*
6^,3
4
80. z, a 98. X
1*14
97. z
a
X3
«4
IS
z6
X7
z8
X9
aa
«3
H
13
14
15
z6
17
z8
19
ax
aa
8 z
9
zo
zz
xa«
zak
X3
14
IS
z6
X7
z8
X9
az
87. z
[3]
14
IS
z6
17
z8
19
6
7
8
9
zo
[11]
[12]
13
14
IS
19
88. z
41. na.
«3
«4
«5
33'
33»»
a6
«7
«9
a8>
aSk
17
[x6]
z8
30
31
32
88. a
80. z
a
40. z
a
49. z
a
8.3
8.4
48. z
87. z
88. z
41. on.
46. z
a
3
[Cf.
46.Z
88. a
80. z
40. z
a
49. z
a
8.3
8.4
48. z
a
44. z
a
46. [x]
a
3
tit.
97. z
4
S
6
ax
t2
«3
«4
6
7
8
«9
9
46.x
a6
za. 8. 4
«7
za. 8. 4
a8*
a8k
13
M
z6
15
17
x8
19
ao
zo].
30
31
r8i.2
[ I
1 I
5
90. z
a
3
4
5
zx
13
14
IS
z6
ao, ax
aa
«3
«4
[tS]
a6
27.8.4
a8
27- 8. 4
«9
30
31
32
35
33
34
x8
17
19
36
37
38
80. z
0)CML5MMMwrf|9ft3- MTMislom.8.
) This ch. is wvwig^ numbtndvi im e$d. a ; eenuttuntfy ait tht/blltwimg di, art wrongiy nutnbendiy «iw in the MS.
da
Digitized by VnOOQ IC
TABLE OF TEXTS.
1.
2.
8.
4.
6,6.
7-9.
Hub.
10.
L.B.
1.
8.
8.
4.
5,6.
7-9.
Hub.
10.
L.B.
99
z
z
z
z
-
-
89^z
81.x
84
X
z
z
z
69..nn.
69. an.
87. z
86.x
—
a
a
a
47. z
47. z
z&a
2
—
—
—
—
—
—
5
—
—
—
—
—
3
a
a
a
3
a
a
a
a
68. on.
68. an.
a
a
a
3
3
4
3
3
3*
4
3
3
3
3
64.1111.
64. un.
3
3
3
4
4
5
-
-
3"
5
4
4
4
4
66.1m.
66. nn.
4
4
4
5
5
6
4
4
4
6
-
-
-
-
-
-
-
—
[s]
—
6
9
7
—
—
5
7
-
7*
—
-
-
-
-
-
86
X
z
z
z
68. z
66. z
88.1
87.x
-
7*
—
-
—
—
-
-
a
a
a
a
a
a
a
a
-
-
6
8
5
4
6
8
3
-
3
3
-
-
3
3
—
-
-
7
9
6
5
7
9
—
-
-
—
67. an.
67. an.
4
4
-
-
-
8
zo
7
6
8
zo
4
3
4
-
60. an.
60. an.
6
5
—
—
—
—
zz
8
7
9,zo
XX
—
—
—
—
—
—
5
6
—
—
—
—
za
9
8
XX
xa
—
—
—
—
—
"—
7
-
-
-
-
13
zo
9
X2
13
5
4
5
-
68. an.
68. an.
7
8
—
..
—
14
/
X3
X4
xz
xo
86
on.
UB.
nn.
on.
nn.
60. un.
60. an.
80. nn.
88.011.
—
—
—
—
IS
14
x5
—
—
—
-
i6
za
XX
15
x6
87
z
z
/ I
81.1
81. z
~~
~~
—
—
17
»3
xa
x6
X7
un.
\ a
( a
a
40.an.
88. on.
9
5
8
zo
z8
14
»3
17
x8
\ a
a
\
_
_
«»
Z9
_
.^
x8
X9
88
z
z
z
89. z
89. z
41. z
3
40. z
80
z
a
3
4
5
6
7
X
a
3
4
5
6
7
a
5
3
6
4
z
a
3
4
6
5
-
48. z
3
4
S
6
a
48.x
3
4
a
88.x
6.2
89.x
2
CS]
3
4
6
7,8
[9]
a
3
4
5
6
a
3
4
5
6
a
3
4
4
zo
a
3
5
a
___
3
S
4
7
a
4
5
6
13
9
8
zz
\
7
7
S
5
—
zo
n
I
a
z
a
z
a
z
a
40. z
a
40. z
a
84.Z
88.x
2
3
6
zz
6
7
6
7
zx
xa
14
zo
za
89
X
z
z
z
60. z
60. z
86. z
84.1
—
-
-
-
za
-
-
15
X3
a
a
a
a
a
a
2
--
-
-
—
13
—
—
x6
14
—
—
—
—
—
—
3
8
—
7
6
14
68. a
68. a
-
z6
-
-
-
-
-
-
4
-
-
-
—
—
3
3
17
z5
^
_
.^
__
_
5
80
z
z
z
z
64. un.
64. on.
49.x
41. z
88
z
z
z
z
51. X»
-
86. z
86.x
-
a*
a*
a»
86. X*
06. z*
a»
a*
a
—
—
—
a*
ab
a*
zk
zk
a^
2*
a
a
3
a
x*
61. z
a
—
a»
a»
3
a
a
3
a*
5
3
4
3
a
a
3
a
3
3
4
08. un.
08. un.
4
3
[4]
( ,
3
[4]
—
—
—
—
5
—
—
5
4
(
5
3
6
tPttAfm.».
Digitized by VnOOQ IC
TABLE OF TEXTS.
1.
2.
s.
4.
6,6.
7-9.
Hab.
10.
L.E.
1.
2.
s.
4.
6,8.
7-9.
Hub.
10.
L.E.
40
z
z
z
z
67. z
67.1
48. z>
48.1
48
46.x*
I
I*
70.1
70. z
46. z
46. z
a
2»
a
a
a
a
lb
2
lb
2
lb
2
2
2
3
-
3*
3
3»
3*
!•
3
2
3
2
3
3
3
4*
—
3»'
4
3"
3'»
I*
5*
4'»
ab
3% 4
5
3*
3*
!•
5\6
44
40.1
x
I, 2
47.1
46. z
4«
f
5
6
-
4
3'»
2
3'
4
41.7"
8*
. 3'
2
3
3
4
78.1
2
78.1
2
2
3'
S
3
6
7
7
~~
—
3"
7
_
8«»
3b
5"
_
_
3"
6
4
7
8
8
—
—
4'
8
8«
4
5"
3
3
3-
7
5
8
9
9*
"~
—
4"
9
8^
S
[6]
[4]
4
8
6*
9
zo*
9"
""
—
4-
10
8«
6
7
5
S
3*
9^
61»
10»
I0>»
zo
"—
—
4-
iz
8'
7
8
6
[6]
3*
—
6«
xok
iz
—
—
—
—
8s
8
9
7
7
3'
•""
r
iz
la
zz
5
S
—
12
8b
9*
9
zo
8
8
3«
zo
9^
y»»
za
13
za
6
6
5
»3
xo
8«
9"
10
II
9
9
4
zz
10*
8"
X3*
X4
13'
7*
7'
6»
14'
lok
8h
13"
15
13*. X4
7'»
7''
6>»
X4''
XI
9
14
z6
IS
8
8
7
IS
46
(48.1
z
z
z
70. z
70. z
U.
47.1
—
lO
—
—
—
—
—
—
—
'
2
2
2
a. 3
a, 3
I
—
-
IS
17
z6
—
—
8«
—
—
-
-
-
3
-
3
—
—
—
—
—
—
—
8*
—
3
2
3
3
4
4
4
2
46
un.
48. on.
nn.
un.
z-6
80. an.
80. un.
40. un.
48. un.
41
z
a
z
a
e8.z
68. z
a
44.1
48. z
—
-
—
-
—
—
-
—
47
nn.
44. un.
on.
un.
1-5
81. un.
81. un.
60. un.
40.ua.
a
3
[a]
-
3
4
W
3
48
x
60. z
40. z
I
z
88. z
(
61. z
60.1
4
6,7
5
4
_
_
2
|88.un.
a
—
6
5
_
_
88. z
(
_
S
7
6
IS
2.3
2
j88.nn.
( 3
3,4
6
zo
~"
7
2
2
3
_
1
7*
IZ
8
78. un.
78. un.
—
—
—
-
-HP)
74. z
74. z
9,69.3
69. z
-
—
-
-
—
a
zo
40
J61.Z
48. z
84.1
84. z
(68. z
61. z
9
4». a
za
9
za
07. an.
07. nn.
3,"
48. zo
I
2
2
(
-
—
-
-
—
-
-
12
ZZ-I3
a
3
3
a
-
3
-
—
xo
—
—
Z3
—
zz
z6
14
60
60.1
a
3
z
2
3
86.1
2
3
86. z
68. z
2
3
68.1
(■
4a
46. z*
Zb
a
Z.3
69. z
a
69. z
a
46. a
44.2
I
4
4
61. 4
4
4
a
4
3,4
3.4
( 3
3
61
68. z
z
86. z
[86. z
64. z
68. z
3
5
S
5
I
4
a
2
( .
I
""
—
—
6
—
—
—
3
3
I
2
a
{fi)SutaMi^ntdr1cs,Maetani»r.3a,VU.
«IfKI»
Digitized by VnOOQ IC
TABLE OF TEXTS.
2.
4.
6,6.
7-9.
Hub.
10.
L.E.
2.
4.
6,6.
7-9. Hub.
10.
L.E.
08
5«.a
(b)
(c)
d
e
06. z*
I*
a
(b)
c
d
e
1»
06.x
67.x
66
66.011.
69. a
b
c
(d)
(•)
(f)
87. a
(b)
(c)
d
e
87. a
(b)
(c)
d
[c]
I 68. 1
80.x
a
3
4
18.x
17. un.
76. an.
76. an.
77.1
2
3
4
18.x
17. un.
76. UD.
76. an.
77.1
90.1*
I*
!•
I*
I»
2
00. i>
1*
I*
66. a
b
c
(d)
e
66. on.
67.x
2
3
4
68.x*
3
4
5
71. on.
I
64.a
b
c
66.x*
I*
a
3
4
5
6
7
8
66.x
2
3
4
67.x
2
(i
4
7
66.1
3
a
[4]
67
60. z*
x*
x«
1*
!•
X'
60
60
61
68
64
66
60.x
61. a
b
d
(•)
f
x«
I»
f
I*
68. a
b
64.
1 48.66
47.66
67.1
2
68. on.
01. z
2
00. z
2*
2^
3
4
5
01. z
08. z«
z*
2
84.Z
on. 78.
an. 71. on.
08. z*
z*
2
04. z
06. on.
[cf. tit,
[cf.
H
78. nn.
71. nn.
06. nn.
48,»4J-
tit. 63,
a, 3].
61. z*
x*
x«
X*
2*
2*
3
2
3
4
5
6*
6k
68. a
b
c
64. z
60. z
2
3
4
68. z
1. 1-3
4
67.1
2
3
68. a
b
86. z
a
67. z
68. z
a
zli
Digitized by VnOOQ IC
TABLE OF TEXTS.
1.
2.
10.
11,L.E.
PACTUS.
ee
on.
on.
■"^
68.4
onlyrubr.iniz.
(70) 68. a
«7
66
no.
-
(70)68.4
1,6.
2.
8.
4 (6), 40.
66. z
68(60). I
2
1 78. un.
a
70. an.
67. un.
68. un.
3
1.
2.
10.
11.
4
80. 1
60. un.
5
6
68
Z(S
-
—
—
a
70. un.
70
Z>3
-
—
78. X, a
81.1
71. un.
7
71
XfS
-
-
78. un.
2
78. nn.
8
78
un.
-
-
74. x-3
gl
r
78. un.
r
78
x.a
—
—
78. 1, a
9*
|88.un.
74. un.
9
74
nn.
76. un.
—
76. z-3
9»
\
75
Wl.
75. un.
-
77. un.
zo
88. un.
75. nn.
zo
78
i-ii
77. i-ii
-
78. z-xz
zz
84. un.
76. un.
zz
77
an.
—
—
70. z, a
za»
86. a
77. a
zaa
78
rnbr.
-
-
80. x-zo
xa*
b
b
zab
7»-06
-
-
-
81-87
13
86. un.
78. z*
[13]
86
a
-
i».s
108. a
»4
87. un.
Zk
[14]
b
—
6
b
IS
68. un.
a
Us}
87
a
88. a
77.1
104. z
z6
88. un.
78. un.
[16]
b
b
a
a
17
80. a
(80.un.
17
88
on.
—
—
106. un.
z8
00.b.81
I
z8
88
nn.
on.
68. un.
70. un.
:
106. rubr.
100
lOl
un.
'71.un.
-
-
•
108
on.
78. un.
78. un.
8.Z
108
104
I, a
78. 1, 2
84. un.
74. z, a
88.19
ao
a
EXTRAVAG. A.
88. a
i>3
7-9, H.
10.
11, L. E.
88
70
70
106
on.
—
14.13
88. un.
88
78
71
106
—
76. z
«13
100. z-9
zo, zz
-
78
[78. z, 2}
107
74. 1, 88. un.
a
3
18.3
68. z
a
108.i un.
-
75. z-4
78. x-4
—
miati
keCodclLioiisli
lofclktoa
zlii
riiii
Digitized by VnOOQ IC
Fragment of the O.H.€h. tranBlation of the Lex Salioa, of the 9th oentiuy.
The two leaves containing this fragment were discovered by Mone in the Town-Library of Trier, and were there still
at the time of the publication of Merkel's edition of the Lex Salica (1850). At present they seem to have disappeared;
the following text is, therefore, merely a reprint of Merkel's text as supplied to him by Pertz.
Pag, I.
LXI.
. . tter scasloos man anitran
anlahit
T.XII.
fonalode;
LXIII.
ttesih foBsine magna
Lxrai.
pihnimit ;
LXV.
hpeman peragelt gelte ;
LXVI.
LXVII.
sohpeno andran mit
losabilittgit ;
Lxvni.
not andres hrosbifillit ;
LXVIIII
LXX.
der piib gimahalit in
tinipilseahalon; EXFL/C/T,
ItaClVITUBER LEGIS SALICAE
I. HERISTC) FON MENI.
Sohpeno andran zidinge
(X) Pteitz thinks that the original word was
(•) This la Merfcd's reading; Perts read
TEXTUS R.. ie. rubrica.
Pag, ».
ibn ini sunne nihabet ;
gelte scillinga. xv ; der andran
gimenit ibuemicaimit in
ti sunne nihabet ; sosama
gelte sol. XV ; derandran me
nit mit urcundeom zisine
mo hnuso cneme. inti dan
n^banni ini erdo sina
cuenun. erdo sinero hi
pono ettes hpelihemo gi
sage daziz emogicunde peo
hergimenit ist ; ibner in
cuninges deonoste haft
ist ; danne nimager ini
gimenen ; ibner innandes
gepes in sinemo amnte
ist. danne mager ini
menen. so so iz heer obana
Pag. 3.
gbcriban ist ;
II. Fon diubiu snino. sohper
so suganti farah (orstiUt.
fondem foristun stigu ;
erdo inmetalostun. intides
gipunnan pirdit ; gelte sol. tu ;
foruzan haubitgelt. inti
pirdrinn. ibndanne indrit
tinnstigu forstolanpirdit
gelte sol. XV. foruzzan ban
pitgelt intipirdrinn ; sohper
sofarah forstilit. fondemo
sulage der slozhaftist. gel
te soL XLV. fomzan hanpit
gelt indipirdriun ; sohperso
£arah infelde daarhirti
mit ist. forstilit gelte sol. xv.
foruzan haubitgelt inti pird ;
Pag.4'
Sohperso farah forstilit
daz biuzan deru mooter
lebenmag. feorzug pentin
ga. (He tuent sol. i. gelte
foruzan haubitgelt inti pird
Soherso sui bistoozzit indin
biugelte. sol. vu. foruzan
haubitgelt. inti pird;
Sohperso sumit £arahum
forstilit. gelte sol. xvii.
foruzan haubit ; inti pird
Sohperso farah iarigaz for
stilit gelte sol. m foruzan
haubit inti pird;
Sohperso zui iarisuin for
stilit. gelte sol. xv. foruzan
haubit inti pird ;
Sohperso hant zugiling
The following burlesque law occurs at the end of the Lex Salica in the Wolfenbuttel MS. (cod. 2), and has become
barely legible in some parts : —
Incipft totas maBs.
In nomine da patris omnipoteMfist Sit placuit uoluntas landobranno et adono, nt pactum salicuM de quod titulnm
mm abit gratenter snplicibtu aput gracia fredono una (?) cum uzore sua ot obtimatis eorum, in ipsum pactum titulum
nnum cum dtuino adiuturio p^ftractare debirent, ut si quis homo aut in casa aut foris casa plena botilia abere
potuerint tarn de eorum quam de aliorum in cuppa ntm mittant ne gutta; se uUwf hoc facire p^vsumserit mal
leodardi, sol. xv con/Mca/, et ipsa cuppa frangant la tota ad illo botiliario frangant lo cabo at illo scanciono toUant
lis potionis ; sic conuinit obseruare aput satubo bibant et intus suppas faciant cum senior bibit duas uicis sui uassalli ;
la tercia bonum esi ego qui scribsi mei nomm mm hie scrips! culpa^t/u indicetur.
xliv
Digitized by
Google
LEX SALICA.
Digitized by
Google
COD. 1.
COD.
GOD. 8.
COD. 4.
CODD. 6 ft 5.
INCIPIUNT CAPITULA IN
PACTO SALICAE.
• {Here follows the table of contents^
I. DE MANNIRE.
[1^ Si quis ad mallum legibus
dommicis mannitus iiierit et non
ucnerit, mat reapte, hoc ex/ dc
dinarriw qui iactunt solii^ xv cul-
pabilis vx^icetur.
[8] lUe aero qui alinm mannit et
ipse non nenerit, si earn sunnis non
tricauerit, et qui manebit xv sol.
culp. iud.
[31 Et ille qui alium mannit cum
testibus ad domum illius ambulare
debet : et si praesens non fuerit, sic
aut uxorem aut quae<^um^ue de
familia illius apellit, ut illi faciat
notum quod ab eum mannitus e«/.
[4] Nam si in dominica ambasia
fuerit occupatos, mannire non potest.
[0] Si uero infra pago in sua ra-
tione fuerit, sicut superius diximus
mannire potest.
II. DE FURTIS PORCORUM.
[1] Si quis porcellum lactantem
furauerit et ei fuerit adprvba/wm,
mat chrane calcium, hoc ^tcxx.
din. qutfac, sol. iii culp. iud.
[8] Si quis porcellum furauerit qui
sine matrem possit uiuere et ei fuerit
adpn^ba/wm, mat chrane calcium,
hoc est XL din. qui fac. sol. i culp. iud.
[8) Si quis scroba in asso subaterit
et ei fuent adproba/Mxw, mat nare-
thalthi, hoc estccxLi (•) din. qui fac.
sol. VII culp. iud.
C) ieg'. CCLXXX (?).
[4] Si quis porcum anniculum fu-
rauerit et ei fuerit adpn)ba/Km, mat
drache, hoc est cxx [din.] qui iac.
sol. Ill culp. iud., excap/0 capi'/al^ et
dil/i/Mra.
INCIPIT LEX SALICE PRIMUil/
TITOLUiV. DE MANIRE.
[l^l Si quis ad mallum legibus
dominicis manitus fuerit et non
ttinerit,solii^ xv culpabilis iudicitur.
[a] Ille aero qui alium manit et
ipse non uinerit, mallare abtena, ei
qui manebit dc dinarius qui fac. sol.
XV culp. iudic.
J 31 Qui alium manit cum testibus
domum illius ambulare debit, et
sic eum manire, ut aut uxor illius aut
quemcumque de familia apellit, ut illi
mciat notum qsiod ab illo manitus est.
[4] Nam si in dominica ambascia
fuerit occupatus, manire n^m potest ;
si uero intro paeo fuerit sua racionem,
sic«f/ superius diximus manire potest.
II. DE FURTIS PORCORUM.
[1] Si quis porcellum lactentem
furauerit. cni fuerit adprvbatum,
Matb cnarcalcio, %unt dinarius
cxx fac. sol. Ill culp. iud.
[8] Si quis ^ porcellum de campo
furauerit ^ui sine matre uiuere possit,
mat inznmns, s»»t din. xl fac. sol.
uno, cui fuerit adprvbatum, cul/. iud.
[S] Si quis scruua in assum subba-
terit, maf nari calti, sunt din. dc
fac. sol. XV cul/. iud., excep/^ capi-
tale et dila/«nz.
[4] Si quis porcum anniculum fu-
rauerit, cui fuerit adprvbatum, mat
inzijmus, sunt din. cxx fac. sol. in
cui/. iud., excep/0 ca.'pitale et dila-
tura.
IN NOMINE BOAf/Nl INCIPIT
LEX ZALICA.
I. DE MANIRE.
[1] Si_ quis ad mallum legibus
dominicis manitus fuerit et non
uenerit, seum sunnis non detenuerit,
solid(7j XV cnlpabflfx iudicetur.
[8] Ille uero qui alium manit et
ipse non uenerit, ei quem maniuit sol.
quinqM^ culp. iud.
II. DE FURTIS FORCORUAf.
[1] Si quis porcellum lactantem
furauerit et ei fuerit adpmbatum, mat
d Irani, solid, tres culp. iud.
[8] Si quis porcellum de campo
furauerit ^ui sine matre uiuere possit,
mat imnis fit, sunt din. xxx.
[8] Si quis scrobam in fiirto sub-
batterit, mat nare chalt, sol. vii
culp. iud.
[4] Si quis porcum anniculum fii
rauerit, matb ingismus,
culp. iud.
INCIPIT TRACTATUS LEGE
SALICAE.
I. DE MANNIRE.
[1] Si quis ad mallum legis domi-
nicis mannitus fuerit et non uenerit,
si eum sonies non detenuerit, dc
denarios qui £a,ciunt solidos xv cul-
pabilis iudicetwr.
[8] Ille uero qui alium mannit et
ipse non uenerit, DC den. qui fac. sol.
XV culp. iud.
[3] Ille autpm qui alium mannit
cum testibMj ad aomum illius am-
bulet, et sic eum^manniat, aut uxorem
illius u^l cuicumqu^ de familia illius
denuntiat, ut ei faciant notum quo-
modo ab illo est mannitus.
[4] Nam si in iussione regis fuerit
hoccupatus, mannire non potest.
^ [6] Si uero infra pago in sua ra-
tione fuerit, potest mannire sicut
superius dictum est.
II. DE FURTIS PORCORUM.
[1] Si quis porcellum lactantem
furauerit et ei fuerit adprobatum,
cxx den. qui fac. sol. in culp. iud.
[8] Si quis porcellum de campo
furauerit ^ui sine matre uiuere possit
et ei fuent adprobatum, den. XL qui
fac. sol. I culp. iud.
[S^ Si quis scruua in furto subba-
taent, ccLxxx den. qui fac. sol. vii
culp. iud.
[4] Si quis porcellum usque hono-
sol. XV colatum furauerit, DC den. qui fac.
sol. XV culp. iud.
[LEX SALICA.1C)
I. DE MANNIRE.
[1^ Si quu ad mallum Irt^l^
dommicis mannitus fuerit [et r-
uenerit] (>>), si eum sunnis non i ■
tenuerit («), dc denarios qui faciuat ■
soU'dos XV cj^paiilis iudicetur.
n C*/. 5 Mas [jb^ort the table «if ruhrir
Incipit pactus salicae legis ; 6 : trtc p . -
capitoli in Icee salicac. Proloj^us III /<^' -.
after the table in 5. {*) The wc^ds tffTf -
I ] in this and the /ollarieine Si haxf *t-
sttfflied/rom Cod. 5. (*) tenuerit. ('•j s/k
nowhere the numiir ^denarii.
[8] Ille uero qui alium (*) mace t
si non uenerit et (^) eum sunnts r >:
detenuerit(<), quem (<>) manniuit sia •
lit^r sol. XV culp. iud.
(') eum. {*) sL (•) tenueriL (*) ei qu.
[31 Et ille qui alinm manit (■; crn
testibus ad domum illius ambulsr:
debet, [et sic eum mannire debet\ ir
uxorem illius aut quemcurnqv^r "=■ _-
familia illius appellat, ut ei fcca-
notum quomodo ab illo manitus (' «t
(*} mannit (^) quicumqKr. <*)
[4] Nam si in dominica ambazia '
fuerit occupatus, manire (•») non potest
n ambascia. (^) manoire.
[6] Si uero infra pago in sua n-
tione fuerit; potest manire (■) sk.:
superius diximus.
(') mannire.
II. DE FURTIS PORCORUM.
[1] Si quis porcellum lactanier::
furauerit de chrannae (■) prima aj-
demediana et ei fuerit adpn^batuG
matb chranalteo lescalti hoc
est unum t u a 1 e p t i*, sunt den. ca
qui fac. sol. iii cuip. iud.
n chranne.
[8j Si (•) uero in tertia chranne <"
fuent(«), mlb chranchalteo*, dc
den. qui fac. sol. xv culp. iud., et-
cepto capitale et delatura. ,
n add: quis. (^) chrannf. (•) futaufrit
[8] Si quis (') porcellum de sutf "^
furauerit et clauem habuerit, mJL
Dccc den. qui £ac. sol. xlv culp. ind.
n add: uero. (»») sutem.
_ [5] Si quis porcellum furauerit qui
sine matre uiuere possit, malb hin-
nifiht sine tertega*, sunt den. xl
qui fac. sol. i cu/p. iud., excep/=:
capitate et delatura.
[6] Si quis scrofam (■) sobattit •''■
in furtum, matb narechalte*, sue:
den. ccLXXX qui fac. sol. viii (*) culp.
iud.
n scruuam. (^) subbattet (*} tK.
[7] Si quis scropham (■) cum por-
cellis furauerit, mib foci f ale*, oct:
den. qui fac. sol. xvii? (>>) culp. iud.
(') scrouam. 0*) xvii.
[8] (») Si quis porcum anniculu«
furauerit, matb inzymis natariz,
sol. Ill culp. iud.
(') This i it net in s.
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.liiT EMEin).
OBSERVATT.
INCIPIT LEX SALICAC).
I. DE MANIREIM.
[1] Si quis ad mallum legihus dominicis mani-
is {'\ fucrit et non uenerit {*), si (•) eum sunnis
7n detenuerit, [sunt dinarrV DC qui fduct'unt] (0
ilidas XV cu\pa6i/is iudt'cehir.
n So in 8 ; no rubricim 7.B.G. : IN NOMINE DO^/NI
OSTKl lliU XPl INCIPIUNT TITULUS LEGIS
AI-ICE, q; Incipit legis Salicae, H. (*) MANNIRE,
BG H. n niannitus,S.9.aG.H. (*) uenaerit. 9. O se,
fnays in gu (') Tk* ivortb between [ 1 in this and the
^ivzbing If have been supplied/rom Cod. &
[2] lUe (•) uero qui alio {*) manet (•) et ipse {*)
on uenerit, si cum sunnis non detenuerit, [sunt
in. DC qui fac] sol. xv ei (•) cui manuit (0 con-
onat.
(*) ini, 9. (^) sHiVH. 8.&G.H. n mannet. aG.H ;
anit, 9 ^ rnannit. B. (') ipsi, 9. (*) ei. om. %. (<)
; maiuuuit, B.G.
II. DE FURTIS PORCORUjI/.
[1] Si quis porcellum(*) lactantemC») de franne(')
fiirauerit et ei (<*) fucrit adprvbatum (•), mal
:hramnecha1ti redialti(^), \»unt ain. cxx
\ui ittc.l sol. Ill cul/. iud.
n purceDum, a (^) bctentem, a (*) craiine, 9 : de
Tanne, <wi. RG.H. (*) exinde, B.G.H. f) adprobatus,
B.G.H. O nuilb {so atways in 8) chrinne chulti, 8;
nal (o/Bwjrx iM 9) chranne chaltl rechalti, 9.
[a] i>i ^uis porccllajM (•) furauerit qui sine ma-
trp»«(*') uiucre possit et ci{«) fuerit adprobatuni(<i),
mal hymnis thetica(*), [sMn/ din. XL qui for.]
^fAido uno cul/. iud., ezcepto capitale et dela-
turaif).
n purcelhuK, 9. m matre, ao. RG. H. newnde,B.G.H.
(') adprobatus. &C.H. O himnes theca, 9. (') dila-
lura, always in 8,9,Bi.G.H.
IN CHRISTI NOMINE INCIPIT PACTUS
LEGIS SALIC^. Hi autem sunt, qui Legem
Salicam tractauenint : Vuiso^ast, Arogast^ Sale-
gastfVuindog^t, in Bodhaxn, SaIehani,&Vuidhani.
I. De Mannire.
1 Si quis ad mallum lep^bus dominicis +man-
nitus fuerit & non uenent, si eum ■ Sumis non
detinuerit, solidorum quindecim culpabilis iu-
dicetur, qui faciunt dcnarios sexingentos.
t manJt per simplez n.
lUe uero qui alium mannit, 8e ipse no»
uenerit, si eum Sumis non detinuent, ei qui mani-
bit simUiter DC den. qui fac. sol. xv componat.
3 lUe autem qui alium mannit, cum testibus
ad dorauf» illius ambulare debet, et sic eum
mannire debet, aut uxorem illius, uel quemcunqM«
de familia illius, ut ei faciat notum, quomodo ab
illo mannitus est,
f nam si in^ dominica ^ Ambascia fuerit occu-
patus, raanniri non potest.
t oam si in iussione regis.
Si uero intra pagum, in sua ratione fuerit, potest
manniri, sicuti superius dictum est.
II. De furtis Porcorum.
1 Si quis porccUum lactantem furauerit, de
* rhanne prima, aut de mediana i & ei fuerit
adprobatum, Malberg^ rhannechala lere-
chala, hoc est,« unum ahe lepte cxx den.
aui fac. sol. Ill culp. iud., excepto capitale &
elatura.
t et inde fuerit conuictus.
Si uero in tertia rhanne f furauerit, malb.
'rhanne chalteo, DC den. qui lac. sol. xv
culp. iud., excepto capitale & delatura.
t priserit.
8 Si auis porcellum de «Sntenn furauerit &
clauem habuerit, mdccc den. aui fac. sol. xlv
culp. iud., excqpto capitale & delatura.
Si quis porcellum furauerit, qui sine matre
uiuere possit, malb. s ymnisfith siue '■therte-
s u n, in XL den. qui fac. solidum ' unum culp. iud.,
excepto capitale & delatura.
6 Si quis ^ Scrouam ^[ > subbapatit in fiirtum,
malber. <" uarachalt, in cclx aen. qui £ac. sol.
VII culp. iud., ezcepto capitale & delatura.
t subbatit in ftirtum, lioc est porcellos i matre subtrahit
7 Si quis Scrouam cum porcellis furauerit,
malb. "tocichalta in dcc den. qui fac. sol.
i XVII culp. iud., excepto capitale & delatura.
t XVII & dimidiuM et beni.
8 Si quis porcumf anniculum furauerit malb.
+ in "Z^rmis ethatia, cxx den. qui fac. sol.
lu culp. iud., excepto capitale & delatura.
t annicolatuffi. f zymisengano soL XV.
INCIPIT LIBER LEGIS SALIC-ffi.
I. DE MANNIRE.
[1] Si quis ad mallum leg^ibus dominicis man-
nitus (*) fuerit et non uenerit, si eum sunnis non
detenuerit, dc dinarios qui faciunt solidos xv
culpabilis iudicetur. ,
l^\In S the miff mannire heu everywhere been erased
ana replaced by b : bannlre, bannit, 6rc.
[S] nie uero qui alium mannit, si non uenerit
et eum sunnis non detenuerit, ei quem manniuit
similiter dc dinarios qui fac. sol. xv conponat.(*)
n cvUpabauVaAicetur, Q.
J 8] Ille autem qui alium mannit cam testibus
domum illius ambulet, et sic eum manniat |*),
aut uxorem illius, uel cuicumque de familia illius
denuntiet, ut (*>) ei faciat notum quomodo ab («)
illo est mannitus.
(•) manniet, O. (»•) et. V. O ad, Q.
[4] Nam si in iussione regis occnpatos fuerit,
mannire (■) non potest.
D manniri. K ; banniri, S.
[5]] Si uero infra pago (») in sua ratione (*»)
fuent, potest manniri (*■) sicut superius dict.um est.
(*) ^i(um. N. P. ; pauco, G. C) regione, Q. (*)
II. DE FURTIS PORCORUM.
[1] Si quis porcellum lactantem furauerit de
hranne(*) prima aut de mediana, et inde fuerit
conuictus, cxx din. aui fac. sol. ui culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
n cluanea, K ; O has ranne besides hrasne ; clmuie.
3|j8] Si uero in tertia hramne (•) furauerit, dc din.
ui fac. sol. XV culp. iud., excepto capitale et
elatura.
(') clirajnne, V.
(8) Si quis porcellum de snde furauerit, quae(>)
clauem habet, mdccc din. qui fac. sol. xlv culp.
iud., excepto capitale et delatura.
n qui. Q.V.
[6] Si quis porcellum (*) furauerit qui sine matre
uiuere potest, XL din. qui fac. solidum unum culp.
iud.', excepto capitale et delatura.
n purceOum, V.
[e] Si quis scrouam (•) subbattit (^) in fijrtu («),
hoc est porcellos (**) a matre subtrahit, cclxxx din.
f[ui fac. sol. VII culp. iud., excepto capitale et de-
atura. .,
(*) scrofam. B.K.R; scrobam, E; scrofas, P; scrouam
subacta, G. (^) subbatin, Q. (*) furto, V. (<) porrocellus, Q.
[7] Si quis scrouam cum porcellis fiirauerit^ dcc
din. qui fac. sol. xvii cum dimidio culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
[8] Si quis porcellum anniculum farauerit, cxx
din. qui fac. sol. iii culp. iud., excepto capitale et
delatura.
With tit. I. cf. L. Sal. 56 ; Rip.
32 ; Sept. Cans. i. z, 2 ; Cap.
Lud. { z ; L. Cham. 40, 43 ;
Waits, Z54. Z9Z ; Sohm, Proc. Z26 ;
id. R. u. Ger. zz4, Z39. Herold's
text has been followed through-
out ; consequently the letters (*,
••, «J &c.) to indicate the notes
(which he never published) are
also given here.
Cf. L. Sal. Z06.
With tit. II. cf. L. Sal. 84; L.
Alam. ZOZ-3 ; Ripuar. z8 ; Gund.
4; Thur. 36, 37; Cham. 25; App.
'' ^ith ? z cf. L. Sal. 81. 4 ; Re-
cap. L. Sal. 6 (»•).
The s which Pardessus eives at
the end of the gloss in Coa. 8 is in
the MS. i, i.e. smw/, and does not,
therefore, belong to the gloss.
On thefb from a place locked-
up and theft from an open place,
cf. tit. 7. 3 ; 8. I, 2, 8cc. : 13- 5 ;
21. 3, 4 ; 27. 21, 22. Cf. L. Sax.
u. 33 {Legs- V. p. 66, note 85).
^ The gloss in Cod. 3 is distinctly
imnisfit.
Cf. Recap. L. Sal. 3.
Cf. Recap. L. Sal. ^{^), where
a fine of ^\ sol. is indicated just
as in Cod. 5, while in text b of the
same document 7 sol. is given.
The half solidus is expressed as
in the MSS. by « (semis) ; some
MSS. omit this sign ; others give
a whole sol. instead. In the Lex
Emend, cum dimidio has been
adopted from Pardessus.
The gloss /ocifaU in J 7 of
Cod. 6 is distinctly so written in
the MS., but it is an emendation,
apparently made by the same
scribe. Tne
gible.
he original word is ille-
Digitizeid by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 & 5.
[6] Si quis porcnm bimnm fnra-
uerit, DC din. qut iac, sol. xv oil/,
ind., cuce^to cxj^itaU et dilo/wm.
[0] Quo nnmero asque ad duos
porcos simili conditione conuenit ob-
semare.
[7] Si uero m aut amplius imbula-
uerit, Mcccc din. qui lac. sol. xxxv
culp. iud., eaLcefiio capiAil^ et dila-
[8] Si quis porcello de inter porcos
furauerit, dc din. quitac. sol. xv culp.
iud.
[0] Si quis porcello tertusu imbu-
lauerit xaque ad anniculum, cxx din,
qutiac. sol. m culp. iud.
[10] Post anniculatum uero, ma}
redonia, hoc est DC din. qui iac. sol
XV culp. iud., tokce^to capirol^ et dila-
iura.
[U] Si quis nerrem aut scrobam
ducariam turauerit, mal sunnista,
hoc ej/ DCC din. qui iac. sol. xvii et
ezculp. iud., excepio capiiale et dila-
fura.
[12] Si quis maiale uotiuo furauerit
et hoc testibus quod uotiuus fuit
potuerit adprt7barv, mat r ham-
mo do (•), hoc est DCC din. qui iac.
sol. XVII exculp. iud., ex[cepio} capi-
iale et dUafura.
(*) So aUertd by a second hand, or by the
tatnt scribe, from tnammodo, as it stood at
Jirst.
[13] Si maiale uero quae uotiuus
ion fuit, sol. XV culp. iud.
[14] Si quis xxv porcos qui Aira-
uerit ubi amplius non fuerit in grege
ilia, et ei fuerit adprobatum, mal
sonista, hoc est MMx> din., qui iac.
sol. XLii (■) culp. iud.
[16] Si uero amplius fuerit imbnlati,
exccpfo cxpiiaXe et dWatura, MCccc
din. qui iac. sol. xxxv culp. iud.
[16] Si uero l ^orci fuerint imbulati
et si adhuc aliqui remaneant, excepto
capitate et dWafura, mal s o n n i s t a,
hoc est AfAfD din. qui iac. sol. LXiii
culp. iud.
[6] Qui numenis usqM ad duus
porcns conuenerit obseruare.
[6] Si quis porcelluw de int^r
Eorcus furauerit et ei iiierit adpro-
atum, mal suane calte, s«M/din.
DC fac. sol. XV culp. iud., excep/0
capitate et dila/vm.
[7] Si quis certttssum porcellum
furauerit usq»^ ad anneculatum, mal
d r ac e, SMnt din. cxx fac. sol. iii culp.
iud., excepto capitate et dilatura.
[8] Post annecolatum uero, mal
drace, aunt din. dc fac. sol. xv cul/.
iud., ezcep/0 capitate et dila/wm.
[0] Si quis uerrem farauerit, cui
Aierit adproba/wOT, mal cristiau,
aunt din. dcc fac. sol. xvii culp. iud.,
excepto capitate et dilatura.
[10] Sf' quis scToua docaria fura-
uertif cui fuerit adprobatum, mal re-
do nii. Bunt din. dccc fac. sol. xvii
culp. iud., excep/0 capitate et dila-
turu.
[11] Si quis maiale sacribo furaue-
rit et hoc testibus q>M>d sacribus iiiit,
cui iuen't adprvbatum, mal chuc
cham, aunt din. dcc iac. sol. xvii
cui/. iud., ezcep/« capitate et dila-
tura.
^Ifl] Iterum de alio maiale qui sa-
cnfus non iiiit, et eum furauerit, cui
fuertV adprohaXum, mal bare ho,
aunt din. dc fac. sol. xv cui/. iud.,
excepto capitate et dixlatum.
[19] Si quis ui^nt! et quinque por-
cus furauerit ubi amplius in gregem
ilium non fuerint, mal s u n e s t a, aunt
din. MMn fac. sol. lxii culp. iud.,
excepto capitate et dXiatura.
[14] Si uero amplius sup^r viginti
et qmnque remanseri» /qui nan fuerint
inuolati, cui fuerit adpn^batum, mal
inzijmus, aunt din. Afcccc'fac. sol.
xxxv culp. iud., excepto capitate et
dila/Mm.
[10] Si uero l porci fiieriVr/ inuo-
lati, cui fuerit adpn^batuxw, mal sun-
nesta, aunt din. MMd fac. sol. lxii
culp. iud., excepto capitate et dila-
turu.
[0] Qui namerus usqtttf ad duos
porcos conuenit obseruari.
[7] Si quis tres porcos aut amplius
furauerit usqt<^ ad sex capita, fmalbl
ingismus . taxaga, sol. soli (sic)
xxxvi culp. iud., excepto capitale et
dilatura.
[6] Si quis porcellum inter porcos
furauerit, malD suuachine calte,
sol. XV culp. iud.
[8] Si quis tertusum porcellum <u-
rauerit usqt<^ ad anniculatum, mal
drauge, sol. iii culp. iud.
0] Post annicolatum uero, sol. xv
[0] Pos
:ulp. iud.
culp.
[10] Si quis uerrem furauerit, sol.
xviii culp. iud., excepto capitate et
dilaturu.
[HI Si auis scrobam ducariam Ai-
rauent, sol. xviii culp. iud., excepto
capitate et dila^m.
[18] Si quis maialem sacriuum fu-
rauerit et hoc testibus auod sacriuum
fuerit adprobatum, sol. xviii culp.
iud.) excepto capitate et dilatura.
[18] Item de alio qui sacriuus non
fuerit, sol. XV culp. iud.
[14] Si cui XXV j^rci fuerint inuio-
lati ubi amplius m grege illo non
fuerit, sol. LXII culp. iud., excepto
capitale et dilaturu.
[16] Si uero amplius sup^r xxv re-
manserint qui non fuerint inuiolati,
xxxv sol. culp. iud.
[16] Si n^ro quinquaginta porci
fuerant inuolati, sol. lx culp. iua.
[6] Qui numemm usque ad duos
porcos conuenit obseruare.
i amplius
[7] Si quis tres porcos aut a
furauerit, ^cc den. qui fac. sol. jui.ji.v,
exceptis capitale et dilatura, culp,
iud.
xxxv,
[6] Si quis porcellum de intra
porcos furauerit, den. DC qui fac. sol.
XV culp. iud.
[8] Si quis porcellum tortossum fu -
rauerit ixaque ad honocolatum, DC
den. qui fac. sol. xv culp. iud.
[0] Si quis uerrum furauerit, dcc
den. qui fac. sol. xvii culp. iud.
[10] Si quis scruua ducaria fura-
uerit, ixc aen. qui fac. sol. xvii culp.
iud.
[11] Si quis maiale uodiuo Airauerit
et hoc cum testib»j quod uotiuus
fuisset adprobatum fuerit, dcc den.
qui fac. sol. xvii culp. iud.
[18] Item de alio maiale qui uotiuus
non fuerit, dc den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
gd] Si <iuis xxv porcos furauerit,
i amplius ii
noaen.qu
capitate et dhatura, culp. iud.
hubi amplius in grege illo non fuerit,
[AfAf'lD aen. Qui fac. sol. lxii, exceptis
[14] Si uero amplius sup^r xxv
remanserit qui non fuerint muolati,
den. ^cccc oui fac. sol. xxxv, except»
capitale et ailatwm, culp. iud.
[16] Si uero l porti fuerint furati,
AfMD den. qui fac. sol. lxii, exceptis
capitale et dilatura, culp. iud.
[9] Si Qtfis^ porcnm bimam fm.
uerit, malb inzymis senio*,
den. qui fac. sol. xv culp. iud.
^10] Si quis tres porous (*) ast a«-
plius furauerit usque ad sex capr.^
matb inzymis texaca (>>). suntdi-
AiCccc qui fac. sol. xxxv culp. iad.
excepto capitate et delatura.
n porco& {*>) maXb texcca.
[4] Si qi»M porcelluiK deint^ •
porcus ipso porcario adtendeote «
furauerit, malD soagne cfaalc'.u:
den. qui fac. sol. xv culp. iud., a-
cepto capitale et delatura. (')
n deinter. (^) adiendentem. (*} exc C3;>
et del, om, 5.
[18] Si quis tertussum (*) porcentt<«
furauerit usque ad anniculatom '
malb drache*, sol. iii culp. xcd.
[excepto capitale et delatMr<(iJ.
n testussem. (^) usqm^ annicolatum.
[13] Si quis'i*) post anniculatam
furauerit, malo (drahe, ccrr.
drache*, sunt den. dc qui fac, s>l,
XV culp. iud., excepto capitals k
delatKf».
n Si q., om. 5. (^) annicolatiuR aeio.
[14] Si quis uerrum (■) furauerr.
malb cristau*, aunt den. dcc c&
iac. sol. xviK culp. iud., exct;:.
capitale et delatura.
n uerrem.
[16] Si quis scropham (*) docan»
furauerit, malb radonia*, sun fin
dcc qui iac. sol. xviiK*) culp. iud., a-
cepto [capitale et delatura}.
n scrouam. (<>) xviis.
[16] Si auis maialem sacricm
furauerit et noc cum testibwf potin r'
adprobare qu<7d sacriuus fuisset, ma!!
baragameo amiteotho*. s««.'
den. DCC qui iac. sol. xviiv culp. icd-.
excepto capitale et deiaJuru.
^17] De alio maiale qni sacriuus cca
fuit, malb bracho bogbagine*.
aunt den. dc qui iac. sol. xv culp.
iud., excepts [capita/r] et dela/vm.
[IS] Si quis xxv porcus furatterit
ubt amplius in illo (•) grege non fce-
rint(i>), malb sonista, sunt dec.
MMD qui iac. sol. LXiic culp. iod..
xcepto capitale et delatura.
Oilla. (fc) fuerit
^ [19] Si^ uero sup«' xxv porci fbe-
rint furati et aliqui ex ipsis remaa^r-
rint qui non fuerint inuolati, mi'
tezaca(*), sunt den. Afcccc quifsc.
xxxv sol. culp. iud., [cxc«//i7 capi^^
et delatunx].
n man» texeca.
[11] Si uero quinquaginta pore
fuerunt(») inuolati et adhuc aliqni r
gregem ilium (>>) remanserunt («), maC
sonista, MMd den. qui lac. $ol.
Lxiis culp. iud., excepto capitale d
delatura (*).
('Ifuerint. (^) grege ilia. (*) remanser'^
(') TMs i is the Uut qfthis ck. in Cod. 5.
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
CM)D. 10.
LEX EMEND.
0B8EEVATT.
[3] Si quu bimuiM(*) porcum fiirauerit, mal
inzimus sinani(*>), sol. xv(«) cul/. iud., ex-
cepto capitale et delatura.
n binum. G. (^) malb ingismus sui annl Id est, 8;
inzimis suiani, 9. i*) Ccd, i does not g^ve tlu nu$Hbtr
o/ denarii, but Aas soL uv ; a mistaJU, n» doubt, ^t/u
scribe.
[4] Siq«i> oerrum furauerit, ma! cristiano,
[s«»/ den. Dcc qui foe.] sol. xvik(*) cu1>. iud.,
exccpto capitalo et delatura.
n xviii., H.
[61 Si outs maiale(*) sacriuo(^) furauerit et illi(")
qui \Uum(*) p«Tdedit(') hoc(') cum testibsu potuerit
adp/vbare atiod{*) sacriuua(>') fabstt hoc ei/ uo-
tiuu9('), mal bartcho caoimo(k), [s«m/ den.
DCC qui far.] sol. xvn^ cul/. iud., eicepio capi-
/alr et dela/ura.
(*) inaiaJo. 8. 9; macale, B ; maialem, G.H. (^) sagriuo,
o.B; sagriuum, G; B.G.H add: qui dicitur uoduus.
n iDe,TB.C.H. (*) ipsum, RG.H. (•) p^rdidit, a^B.H;
perdiderit, G, O hoc, «m. B. {■) quo, H. (M sacnuos, 8 ;
sa};riuus, 9.G. (>) hoc e. aot., am. B.G.H. (^) ntalD
bracho cahimo, 8; bartcho caimo, 9.
[7] Si quia maiale(*) qui sacrittOs(*>) mm fuerit(<)
furauerit, mal bartho sine badiani('), [aunif
den. DC qu$ fac] sol. xv(") cul/. iud.C), excep/t;
csipi/ale et delafura,
(') maialo. ^ (^) saciiuus, 8 ; Siunriuus, a (*) S. q maia-
lem noo sacriuum (sagriuum), RG.H. (*) inalb brat ho
sue babane, 8; bartho siue babani, 9. {*) XV$, ^«9,
butJilUd in by a later hand. O culp. iud., om, &
[8] Si quis de gregem(*) xvC») porcus(«) fura-
uerit, maltazaca, [s«M/den. J/ccccq«f ta£-.]sol.
xxxv cnl/. iud,, excep/<0 capi'/b/? et deks/Km.
('} STi^c. RG.H. (^) XII, 9. n porcos, RG.H.
[0] Si quis xxv(») porcu8(»») furauerit, ma!
s o n D i s t a («), \%uni den. MMn qui fac] sol. LXiic
culp. iud., ezcep/(7 cap/'/a/p et deWwrn. Quae(<i)
lex(*) nsqat^ quinquaKinta(') porcus(^), excepto
cxgiUile et atlaiuntt uno(s) iudJcio('') termi-
nantwr(i).
n XV, 9. m porcos, RG.H. (*) sunista, 8; sun-
nista. 9. (') Qui, &9. (*) lex, em. RG.H. U) quinqua-
genta, ^ (*) omnium, 8; unu«n, 9. (^) iudidi
0) tmnanentur, 9.
duM, 8.9.
(See above, 1 9, second clause.)
Si quis bimum porcnm furauerit, malb. i n
Zymissoagrni, do den. qui foe. sol. xv, except
canitali & delatura.
capitali & delatura
10 Si quis tres porcos aut amplius furauerit,
uaque ad sex capita, malb. in pZymis exa-
chalt, & cepto tua septunchunna den.
Mcccc qui foe. sol. xxxv, excepto capitale & dela-
tura.
4 Si quis porcellum i de intro porcos, ipso por-
cario i custodiente furauerit, mal. 'soag^ne
chalte in dc den. qui fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale & delatura.
t in campo inter porcos. t adtendente.
14 Si quis porcellum ' tertussum, usqiv^ ad anni-
colatum furauerit, malb. 'dracechalt, cxx den.
aui fac. sol. lu culp. iud., excepto capitale &
elatura.
15 Post anniculatum uero, qui eum furauerit,
malb. dracechalt, DC den. qui foe. sol. xv ex-
cepto capitale & delatura.
16 Si quis uerrem furauerit, malb .*christiao,
DCC den. qui fac. sol. xvii cum dimidio culp. iud.,
excepto capitale & delatura.
17 Si quis scrouam ** ducariam furauerit, mal.
* chredunia, dcc den. qui fac. sol. xvii&dimi-
dinm, culp. iud., excepto capitale & delatura.
18 Si quis 7 maialem sacrifum furauerit, & cum
testibus quod sacrifus fiiisset, potuiss(et ille qui
perdidit approbare, malb . "barcoanomeo
anitheotha, dcc den. qui fac. sol. xvii cum
dimidio culp. iud., excepto capitale & delatura.
19 Alium uero maialem, qui sacrifus noif fiierit,
si quis furauerit, (■) brarecho malb & in alia
mente babene, DC den. qui fac. sol. xv culp.
iud., excepto capitale & delatura.
11 Si quis uigintiquinque porcos furauerit,i nbi
amplitis m grege illo non fuerint, malb. 1 Sonis-
chalt tu^ Zymis fit mihachunna, MMd
den. qui foe. sol. lxvii cum dimidio culp. iud.,
excepto capitale & delatura.
t et de grege iOo ampliitf noM fuetit
IS Si uero quis uigintiquinq»^ porcos furauerit f
tcadbuc aliqui remanserunt, malb. texachalt,
J/cccc den. aui fac. sol. xxxv culp. iud., excepto
capitale & delatura.
t si autem aliqui ez ^sdem pords super XXV porcos
' tt & no» fuerint furati.
13 Si uero quinquaginta porcos furauerit, ubi
amplius non habuerit, malb. soniscbalt, Mifv
den. qui fac. sol. lxx & dimidium, culp. iud., ex-
cepto capitale et delatura.
x6
{&] Si quis porcum bimum (•) furauerit, dc din.
am fac. sol. xv culp. iud., excepto capitale et
delatura.
{') bl.um, Q.
[16] Si quis tres porcos uel ami>lius tuque ad
sex capita furauerit, mcccc din. qui fac sol. xxxv
culp. iud., excepto capitale et delatura.
[4] Si quis porcellum in campo inter porcos^
ipso(>) porcario custodiente, furauerit, dc din. qui
fac. sol. XV culp. iud., excepto capitale et defo-
tura-C»-)
Oipse,Q.
(^) Thir i does Met occur in E.
[10] Si quis tertussum porcellum furauerit
usque aa anniculatum, cxx din. qui fac. sol. m
culp. iud., excepto capitale et delatura.
[11] Si quis uero porcum post anniculatum fura-
uerit, DC din. qui foe. sol. xv culp. iud., excepto
capitale et delatura.
fl2] Si quis uemim furauerit, dcc din. qui foe.
. XVII cum dimidio culp. iud., excepto capitale
et delatura.
[13] Si quis scrouam ducariam furauerit, dcc
din. qui foe. sol. xvii cum dimidio culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
[14] Si quis maialem sacriuum, qui dicitur
uotiuus, furauerit, et hoc cum testibus ille qui
eum perdidit potuerit adprobare quod sacriuus
fuisset, DCC dm. qui fac. sol. xvii cum dimidio
culp. iud., excepto capitale et delatura.
[16] Si quis maialem non sacriuum furauerit, dc
din. qui fac. sol. xv culp. iud., excepto capitale et
delatura.
reliq
17] Si quis de grege(>) xv porcos furauerit, et
[iqui ibi remanserint, mcccc din. qui foe. sol.
xxxv culp. iud., excepto capitale et delatura.
n rege. A.
[18] Si quis XXV porcos furauerit, et de grege
iUo amplius non fuerit(*}, mmd din. qui foe. sol.
LXii cum dimidio culp. iud., excepto capitale et
delatura.
n remanserit, Q.
[19] Si autem aliqui ex isdem porcis super xxv
Sorcos remanserint et non fucrmt furati, mcccc
in. aui fac. sol. xxxv culp. iud., excepto capitale
et delatura.
[SO] Si uero l porcos furauerit et aliqui reman-
serintf MMD din. qui fac. sol. lxii(*) cum dimidio,
culp. iud., excepto capitalo et delatura.
n Q Mas soL XUII, but MMD din., and /Mere it tuck a
ccnrtaut con/Un»H in this Cod, in tMe numbers afdia. and
soL that it w9uU be impossibie to point them out rtgularty.
Cf. Rec. L. Sal. (b) 14.
Cf. Sept. Cans., i. 3, where a
fine of 15 sol. is given.
Cf. Recap. L. Sal. 13; Ed.
Roth. 351. The gloss in Codd.
8, 9, is the same as in 7.
Cf. Recap. L. Sal.C») 15 ; Waitr,
167.
On the fine of 62} sol.cf. Sohm,
Pr. p. 67.
18
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 3.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 5.
III. DE FURTIS ANIMALIUM.
[1] Si gnts uetellum lactantem Ai-
rauerit et ei ftierit adprobatum, mat
podero, hoc est cxx am. qai iac, sol.
Ill culp. lud.
^0] Si qnis Hmum aut annicalnm
animal furauerit et ei fuerit adpro-
haiumf mal scolo, hoc est DC din.
qui lac. sol. xv culp.iud.
[81 Si qnis bouem aut uaccam cum
netellum iuranerit, mat potero, hoc
est ATCccc din. qui iac, sol. xxxv culp.
iud.
[4] Si quis tanrum furauerit ilium
qui greg^em regit et neum^uam iunc-
tus fiiisset^ mat charohitum, hoc
est Dccc dm. qui iac. sol. xlv culp.
iud.
[6] Si uero taurus ipse de tres
uillas cummunis uaccas tenuerit, hoc
est tres pillius, qui eum furauerit,
mat chamitum, ndc est in triplum,
XLV sol. culp. iud.
[6] Si quis xii animalia furauerit,
et nee unus exinde remaneat, excep/o
capiVal^ et dlUx/Mn*, MMT> din. qui
iac. sol. LXiu culp. iud.
[7] Si uero amplius usque ad xxv
animalia furauerit, et si adhuc aliqui
rcmaneant, exccpto capita/e et diLs-
tura, mat sunnista, hoc est MMD
din. qui iac. sol. lxiii culp. iud.
nil. DE FURTIS OUIUM.
[1] Si quis agnnm lactantem fura-
uerit et ei fuerit adprobatum, mat
lam mi, h^ est vii din. qui iac.
medio trianti culp. iud.
19
III. DE FURTIS ANIMALIUM.
[1] Si quis uetellum lactentem
furauerit, cui fuerit adprvbatMxw, mat
protero, aunt dina.n$is cxx fac. sol.
Ill culp. iud., excepto capitale et
dUaturu.
[2") Si qjuis bimum animalem fura-
$terttf cut fuerit adpfvbatum, mat
see do, sunt din. DC fac. sol. xv culp.
iud., excepto CMpitale et dila/wra.
[3] Si quis uacam cum uitolum
furauerit, cui fuerit adpn^batwrn, mat
protero, %unt din. MCccc fac. sol.
xxxv cui/. iud., excep/0 capitate et
dxlaiuru,
[4] Si quis bouem furauerit, cui
fiient zdprohatum^ mat obosino,
%uHt din. MMcccc iac. [sol.] xxxv
culp. iud., excepto capitate et dita-
[0] Si quis taurum fiirau^rrl qui
ilium gre^m regit, nee umquam
iunctus fuit, cui fuerit adprobatum,
mat chariocito, sunt din. A/cccc
fac. sol. XLV culp. iud., excepto
capitate et ditatura.
[6] Si uero taurus ipse de tres uillas
uacas tenuerit, hoc tres pellius, qui
eum furauerit, mat chamachito,
sunt din. iifcccc fac. sol. xlv, cui
fuerit adpriE^batum^ culp. iud., ex-
cept capitate et dtlatura.
[7] Si quis uero duodice animalia
funzMerit, ut nee unus ex inde re-
manit, mat sunesta, sunt din. AfAfD
fac. sol. Lxii culp. iud., excepto
capitate et dilatura.
[8] Si uero pluribMJ xxv furauerit,
et si adhuc ali^uid remanent qui non
fuerint inuolati, mat sunnesta, sunt
din. MMn fac. sol. lxii cui/. iud.,
excepto capitate et dXlatura.
IIII. DE OVIBUS FURATIS.
[1] Si quis a^uOT lactentem fura-
uerit, cut fuerit adprvbatMm, mat
lap, sunt dinarius vu fac. medio
triante cui/. iud.
III. DE FVRTIS ANIMALIVil/.
[1] Si quis uitulum lactantem fu-
rauerit, sol. xiii culp. iud., excepto
capitate et dJXatum.
[0] Si quis bittum animalem fura-
uerit, sol. XV culp. iud., excfspto
capitate et dSiHaturu.
[8] St quis uaccam cam aitulo
furauerit, sol. xxxv culp. iud., ex-
cepto capitate et dilatura.
[4] Si quis taurum furauerit qui
Segem regit, netnmauam iunctus
isset, sol. XL culp. iua.
[0] Si quis taurum furauerit qui de
tres uiHas communes tenuerit uaccas,
sol. XL culp. iud., excepta capitate et
dilatura.
[6] Si quis xii animalia furauerit,
ut nee unus exinde remaneat, sol.
LXII culp. iud.
[7] Si uero de pluribus xxv fura-
uerit, sol. LXII culp. iud., excepta
capitate et delatxn».
in. DE FURTIS ANIMALIUilf. III. DE FURTIS ANIMALIUM.
IIII. DE FVRTIS OVIUM.
[1] Si quis agnum furauerit et ei
fuent adprobatum, sol. vii culp. iud.
[1] Si quis uitulum lactantem fu-
rauerit^ cxx den. qui fac. sol. iii,
exceptis capitate et dilatura, culp.
iud.
[2] Si quis bonum Iteg^. bimum]
animate furauerit, dc den. qui £sic.
sol. XV, exceptis capi^le et dhatura,
culp. iud.
[8] Si quis aacca cum uitulo fura-
uerit, jifcccc den. qui fac, sol. xxxv,
exceptis capitate et ^xHatura, culp.
iud.
[4] Si quis bouem furauerit, J/cccc
den. qui fac. sol. xxxv. exceptis
capitate et dxXaturat culp. md.
[6] Si quis tauro furauerit qui illo
grege regit et qui iunctus non fuisset,
AfDccc [den.] qui fac. sol. xlv, ex-
cept» capitate et dilatura, culp. iud.
[6] Si quis tauro furauerit qui de
tres uillas communis est, ^dcccc den.
3ui fac. sol. XLV^ exceptis capitate et
tlatura, cui/. iud.
[7] Si quis xii animalia furauerit,
ut nee hunus exinde remaneat, JifAfD
den. qui fac. sol. lxii, exceptis capi-
tate et dilatura [culp. iud.].
[8] Si uero de pluribiu xxv fura-
uerit ut exinde aliquid qui non fuerint
inuolati, AfJtfD den. qui fac. sol. ucii,
exceptis capitate et dilatura, cui/.
iud.
iin. DE oxnBus furatis.
[1] Si qnis agnum furauerit, vii den .
componat.
[1] Si quis(*) uitulum lactanten
furauerit, matt} pondero*, cxx den.
qui iac. sol. iii culp. iud., except/ <
capitate et delaturaT]
n mU: uero.
[0] Si quis annicuIatuM {*) fura-
uerit, ocsteorci*, sunt den. dc qu'
fac. sol. XV [cui/. iud.], cxccpA.<
capitate et delatura.
n asiculatiun.
[8] Si quis bimum animal furauerit.
matb inzymis pondero mala*,
sunt den. dc qui fac. sol. xv culp.
iud., excepto capitate et delatura.
[4] Si quis uacam (■) cux» uitnlo, '
furauerit, maI1> pondero*, sunt
den. Afcccc qui fac. sol. xxxv culp.
iud., [excepto capitate et deUituna.]
(') uacca. (*) «
[7] Si quis bouem furauerit, malt
(ocxinos, corr.) ocxino*, sunt
den. MCCCC qui iac. sol. xxxv culp.
iud., excepto capitate et delatura.
[6] Si quis uacam ^*) sine uitnlo/
furauerit, matb maia*, Mcc den.
qui fac. sol. xxx culp. iud., excep.^
capitate et delatura.
n uacca. (^) I
[6] Si quis uacca domita furauerit,
maI1> chanzyn ponderos*, sunt
den. MCCCC qui fac. sol. xxxv culp.
iud.(*), ex\cepto capitate et delatura.]
D culp. iud., om. 5.
[8] Si quis taurum(*) furauerit qui
ilium (*») ^x^gem regit ne('^ xxnqxx^m
iunctus fuisset, [mato] aritneoctoV
sunt den. Mxxc qui fac. sol. lxv •
culp. iud., excepto capitate et deU-
tura(*).
(^ taurem. (^) Ulam. (*} nee (') XLV.
(*) ezc. cap. et del, cm. 5.
[0] Si taurum (•) bimum furauerit,
matb trasile*, sol. xxxv culp. iud.
n taurem.
[|10] Si quis taurum (■) fnraucnc
qui dc tres uillas communes tenuerit
uaccas, hoc est tres pellios i- .
amitheoto*, sunt den. AfDCC q»;
fac. sol. XLV culp. iud., cx[ceph
capitate et delatura."]
O taurem. (^) trcspelHus. I
[U] Si Quis taurum(») regeinr fura- !
uerit, maiD anteotho*, sunt den.
MMDC qui fac. [sol.] xc culp. iud.,
excep/<7 capitate et delitura.
n taurem.
[10] Si quis XII animalia furauerit. |
ut ne (*) unus exinde remanserit ^ . '
matb sonista, sunt den. .Vd qoi '
fac. sol. LXIII («) culp. iud., exccp/t) 1
capitate et delatura {*). \
Oneaue. (^)remanuerit n LXn. (*)ac '
cap. et del, am, $■
[18] Si quis (•) sup^r ijpsis (*) xii ' '
remanserint aliqui, malb inzymis |
texaca(*), sol. LXV (•) culp. iud.,
excepto capitate et delatura. I
(•) add; uero. (^) ipsas. (*) add: arj-
alia. {*) mail) tezeca. (*) XXXV. |
[14] Si quis (•) uero de pluribus j
quam de xxv furauerit(i>), et aliq^uid
ex ipsis et adhunc (^) remanseruit.
matb sonista, sunt den. MMn qu:
iac. sol. LXiii(«) culp. iud., exlce}f'
capitate et detaturaJ]
{*) quis, om. s (^) fuerint fixtati et a]h]i:. '
ex ipsis ad hue (*) UCiit.
IIII. DE FURTIS OUIU^.
[1^ Si quis agnum faranerit, malt '
leui*, VII den. culp. iud., excepf-
capitate et delatura.
«3
Digitized by
Google
GODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.TgY EMEin).
OBSEEVATT.
III. DE FURTIS ANIMALIUM.
[1] Si quis uitulum lactantem (•) Airauerit, mat
pordor aut friocho{*), [s»»/ den. cxx q«> foe.]
sol. Ill cul>. iud., excepfo capj'/a/f et delahtra.
n lactentem. 9. (^) podor aut fricho, 8; podor
aut friocho, 9.
[S] Si quit anniculuMi (•) vMqtte ad bimatui»
furauerit, mal thinzimus pordor8u(i>), [sunt
den. DC qut foe. sol.] XV culp. iud., excep/0
capi'/a/p et delahtra.
(') annuculum, 9 ; anniculam, B ; animaHum, G. (^) thin-
zimMX podor, 8; thin simus podor. 9.
[3] Si quis boueM aut uaccam (•) Airaaerit,
mal podor, [sunf den. A/cccc qut foe.] sol.
XXXV (i>) cul/. iud., excep/9 cxpiiale et deUnins.
n uacam, 8 ; uaca, 9. (^) XV, 9.
[4] Si qwf^ tanruM rregem (•) ngentem (<>)
furauerit, hoc esf trispellium (*), qui {*) de tres (*)
uillas cummunis (0 uaccas (k) tenuerit et numanai»
iunctus fuissit, mal chegmene teo(>'), [smm/
den..irDCCC quifac.] sol.XLV cul/. iud.(')> excepfo
capi/a/r et dela/ura,
{•) gnsc. 8.C.H. {!») TteenU
trispiliuM, 9 ; h. e. L, om. B.G.H.
G ; tris. 9.
cummuncs.
iud.,
(') culp. iud
(') communis. 8
G.H. m uacas. 8.9.
,om. 8.
ite, 81 (*) Itres>dlittM
(*)quac(
(k) chegmeneceo, 8.
(This \ is combined with 1 4.)
[6] Si quis xn animalia furauerit, mal so-
n i s t a(*), [smm/ den. MMo qui fior.] sol. LXii$ cul/.
iud., excepfo capiiale et del/i/Mn>, et usq«tf ad 0*)
XXV (e) unum (*) indicium ttfnninant«r(»).
n sonesta, o. W ad. pm. 9, O XX, 8: XXXV, 9.
(<*) uno iudlcio, H. O tenninentair, 9uG ; terndntUtr. B.
(Cf. \ 5.)
nil. DE FURTIS OUIUM.
[1] Si quis agnum furauerit, mal leue, din.
vii(*) cul/. iud.» excep/9 capilale et delahtm.
n 8 adds : qui fdc
24
III. De Airtis Animalium.
1 Si quis uitulum lactantem furauerit, malb.
>pedero, aut ^freodo, cxx den.qui fac.sol. iii
culp. iud., excepto capitale & delatura.
Si guis anniculum animal furauerit^ mal.
•ochsaiora, nc den. qui fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale & delatura.
8 Si quis bimnm animal furauerit, malb.
' Zymis pedero malia, mcccc den. oui fac.
sol. XXXV culp. iud., excepto capitale & delatura.
4 Si quis uaccam cum uitulo furauerit^ malb.
Zymis pedero malia, ucccc den. qui fac. sol.
XXXV culp. iud., exc^to capitale & delatura.
11 Si quis bouem furauerit, malb. ohseno,
MCCCC den. qui fa,c. sol. xxxv culp. iud., excepto
capitale & delatura.
6 Si quis uaccam sine uitulo furauerit, malb.
•mala, mcc den. qui £ac. sol. xxx culp. iud., ft
excepto capitale & delatura.
6 Si quis uaccam domitam furauerit, malb.
'abazym pedero, mcccc den. qui fac. sol. xxxv
culp. iud., excepto capitale & delatura.
7 Si quis tauruM qui gregeM regit, & nunqtMf»
uinctusniit, furauerit, mal. scherecheto, mdccc
den. qui fac. sol. xjlv culp. iud., excepto capitale &
delatura.
8 Si quis bimnm taurum furauerit, malb.
>> traslo, ucccc den. qui fac. sol. xxxv, excepto
capitale & delatura.
Si quis taurum furauerit, qui de tribus uillis
communes uaccas tenuerit, hoc est, tres 'bellio
malb. ^chami theuto, mdccc den. qui fac. sol.
XLV culp. iud., excepto capitale & delatura.
10 Si quis taurum regis furauerit, malb.
chamutheuo, mmmdc jlen. qui fac. sol. xc,
excepto capitale & delatura.
18 Si quis duodecim animalia furauerit, ut
neqK^ unum exinde remaneat, malb. sonischalt,
HMD den. qui fac. sol. xlv cum dimidio culp. iud.,
excepto capitate & delatura.
14 Si quis duodecim animalia furauerit, ut ex
eis aliqua remanea^ft, mal. mcccc den. qui fac.
sol. xxxv culp. iud., excepto capitale & delatura.
18 Si uero de pluribus uigintiquinque furauerit,
& adhuc aliqua remaneant, qu^ non fuerunt
iuncta, malb. sonischalt, mmd [den.] qui fac.
sol. Lxv & dimidium, excepto capitale & delatura.
nil. De fixrtis Ouium.
1 Si quis agnum lactantem furauerit, malb.
•lem, vu den. culp. iud., excepto capitale et
delatura.
III. DE FURTIS ANIMALIUM.
[1] Si quis uitulum lactantem furauerit, cxx
din. qui fac. sol. m culp. iud., excepto capitale et
delatura.
[0] Si quis anniculum animal, aut bimam (•)
uitulam, furatus fuerit, dc din. qui tfac. sol. xv
culp. iud., excepto capitale et delatura.
n blna». Q.
[8] Si quis uaccam cum uitulo ftirauerit,
Mcccc(*) din. oui fac. sol. xxxv culp. iud., excepto
capitale et delatura.
n MCC din. qui fac. soL XXX, Q.
f6] Si quis bouem furauerit, mcccc din. oui fac.
. XXXV culp. iud., excepto capitale et delatura.
[4] Si quis uaccam sine uitulo furauerit, mcc
din. qui £ac. sol. xxx (•) culp. iud., excepto
capitale et delatura.(k)
n MCCCC din. q. f. soL XXXV, V. (^) This i w imT ^ Q.
[6] Si quis uaccam domitam furauerit, mcccc
din. oui fac. sol. xxxv culp. iud., excepto capitale
et delatura.(*)
n ThisiisnotiMQ.
[8] Si quis taurum furauerit qui unam(*)
gregem regit et iunctus numquam fuit, mdccc
din. oui £ac. sol. xlv culp. iud., exc^to capitale
et delatura.
(») unum, Q.
[9] Si quis bimum (■) tannmi furauerit, mcccc
din. qui fac. sol. xxxv culp. iud., excepto ci^itale
et delatura.
P) binum, Q.
[[7] Si quis taurum gregem regentem farauerit,
qui de tnbus uillis communes uaccas tenuerit,
hoc est trespelliua, mdccc din. qui fiac. sol. xlv
culp. iud., excepto capitale et delatura.
[10] Si quis taurum re^s furauerit, mmmdc
din. qui fac. sol. xc culp. iud., excepto capitale
et delatura.
[|11] Si quis XII animalia furauerit, ut nee unum
quidcnn animal ex eis (•) remanserit, mmd din. qui
fac. sol. Lxii cum dimidio culp. iud., excepto
capitale et delatura.
n his, Q.
[18] Si autem xii furauerit et super (•) aliqua
remanserint, mcccc din. qui fac. sol. xxxv culp.
iud., excepto capitale et delatura. £t usque ad
XXV uno judicio (*») terminantur(«>).
n insuper, E. (^) inditio, Q. (*) Et usque— term., om. A.
[18] Si quis xxv animalia furauerit, et supra
aliqua remanserint, mmd din. qui fac. sol. lxii
cum dimidio culp. iud., excepto capitale et
delatura.
nil. DE FURTIS OUIUM.
[1] Si quis agnum lactantem furauerit, vu din.
culp. iud., excepto capitale et delatura.
With tit. III. cf. Leg. Alam. 76,
77t loi . xc»; Gund. 4 ; Cham. 25 ;
Rip. 18 : Thur. 36, 37 ; Ed. Roth.
Sohm, Proc. p. 67 ; -'-' " "
561.
m
; i^.R.
The gloss in 8 has podor, not
poda as read by Pardessus ; it is
therefore the same as in 9. A
comparison with the word inier-
fector in the same codex (tit. 69,
\ 2) leaves no room for doubt on
this point. 5S, after the gloss
in 7, is probably a mistake for
sol., which is here omitted in 7.
Cf. Sept. Cans. 11. 5 ; L. Fris.
(Add. S.) 1. 3 ; Alfr. x6 ; App. i. 7.
The gloss in 6 is distinctly
ariikeocio.
Cf. Waitx, 126.
Cf. Recap. L. Sal. 1 ; L. Gund.
4 ; Thur. 30; Cham. 25.
26
Digitized by VnOOQ IC
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 6.
[Q] Si quis anniculum uel bimum
berbicem turauerit, excepfo capt'iale
et dila/Mf»j mal lamilam, hoe est
cxx din. qui iac. sol. iii culp. iud.
[3] Certe si tres furaaerit, ^cccc
din. qui iac. sol. xxxv culp. iud. Qui
numerus usque ad XL berbices con-
uenit obseruare.
[4] Si uero XL aut amplius fura-
nerit, mal sunnista, hoc esi MMn
din. qui for. sol. lxiii culp. iud.| ex-
cepio captyaU et diUz^m.
V. DE FURTIS CAPRARUM.
[11 Si quis tres capras furauerit et
ei nierit adpn^batum, mal laux-
mada. hoc est cxx din. qui iac. sol.
Ill cuip. iud., excepto capfVal^ et
dila/wm.
[0] Si snp^r tres imbulauerit, ex-
cepio cxpiiaU et dila/wnx, mal m u s c i
simada, hoc e«/ xx: d/'n. qui £k-. sol.
XV culp. iud.
VI. DE FURTIS CANUM.
[1] Si quis sigusinm canem maps-
trum imbulauerit aut Occident, mal
leudardi, hoc tsi DC d/n. qui iac.
sol. XV culp. iud.
[0] Si quis pastoricialem canem
furauerit ant occiderit, exc^/0 capi -
icAe et dila/Kn», cxx d<n. qui iac, sol.
in culp. iud.
VII. DE FURTIS AUIUi/.
[1] Si quis acceptrem de arborem
furauerit et ei fuerit adproba/«m,
excepto ca^Dttale et dila/«nx, cxx din.
qui lac, sol. lu culp. iud.
[0] Si quis acceptrem de pertega
furauerit, mal hymnis sith, noe
tst DC df'n. qui iac. sol. xv culp. iud.
28
\jX\ Si quis annicolum aut bimum
ueruicem furaM?rit, et ei fuerit adpro-
batum, mal lam^se, sunt din. cxx
fac. sol. Ill culp. xud., excepto cap/-
taU et dilatura.
[8] Certe si in tres aut amplius
furauerit, cui iuen\ adprvbatum, mal
lampse, sunt din. Mcccc fac. sol.
xxxv cul/. iud., excep/0 czpiiale et
di/a/ura.
[4] Qui numerus u»qitc ad XL uir-
uicis conuenit obseruare.
[6] Si uero l aut am . amplius {sic)
furauerit^ malt) f eto, 8»»t din. MMd
fac. sol. LXii cul/. iud., cxcepto caps •
tale et dila/wm.
V. DE FURTIS CAPRARUM.
(11 Si quis tres capras forauerit,
cut fuerit adprobatwm, malb laus-
mata, saiMt din. cxx fac. sol. tii
cul/. md., excepto csipitale et dila-
turu.
[0] Si sup^r tres furauerit, mal
roscimada, Bunt din. DC fac. sol.
xy culp. iud., txcepto cvpitale et
dila/«n».
VI. DE FVRTIS CANVM.
[1] Si quis subuso magistro fura-
uerit. cut fuerit adprobatum, mal
leoaardi, s»»/ din. dc fac sol. xv
culp. iud., excepto capitals et dila-
tura.
[0] Si quis canem, qui legamine
nouit, post solis hoccassum occiderit,
sic«/ superius diximus intemamus.
[8] Si quis pastoralem canem occi-
derit, aut fu[rau]erit, cui fuerit ad-
prtTbatum, mal leodardi. sum/ din.
cxx iauc. sol. Ill cui/. iua., excepto
capita/e et dllatura.
VIII. DE AVIBVS FUIMT/5".
[1] Si quis accepitrem de arborem
furauerit et ei fueri'/ adprvbatwrn,
mal borhut, sunt din. cxx fac. sol.
Ill cui/. iud., excepto cxpitaU et
dllatura,
[0] Si quis accept'/rem de p«rtica
furauerit et ei fuerit adprooatum,
mat martbocla, sumt din. dc fac.
sol. XV cui/. iud., excepto ca.pitale
et dikt/Km.
29
[0] Si quis anniculum uel binum
uerbicem furauerit, sol. iii culp. iud.,
cxcepta capitale et deOaturu.
r8] Certe si tres furauerit, xxxv sol.
culp. iud., excepto capitate et deU-
tura.
[4] Si quis uexbices l furauerit, sol.
LXII culp. iud., excepto capitale et
d^atura.
V. DE FVRTIS CAPRAR6W.
ri] Si quis tres capras furauerit,
sol. uicufp. iud.,
delatura.
, ezcep/0 capitals et
[0] Si quis tret furaaerit, sol. xv
culp. iud.
VI. DE FVRTIS CANUM.
[1] Si quis secusium magistrum fu-
rauerit, mal leodardi, sol. xv culp.
iud.
[0] Si quis canem, qui legamen non
nouit, furauerit aut post solis occa-
sum occiderit, sicut superius diximus
indomabitur.
[8] Si quis pastoralem canem Occi-
dent, sol. ui culp. iud.
VII. DE FURTIS AUIUM.
1] Si quis accipitrem furaaerit de
rem, sol. m culp. iud.
arboi
[0]] Si quis accipitrem furauerit de
perticam, sol. xv culp. iud.
30
[0] Si quis anniculum u^l binum
berbicem furauerit, cxx den. qui fac.
sol. Ill, excep/i> [capitale et mlatura
culp. iud.]
[8] Certe si tres furauerit, Mcccc
den. qui fac. sol. xxxv, exccptis capi-
tate et dilatufUf culp.
[41} Si quis [xl] beriiices furauerit
et ei fuent aaprobatum, MAfD den.
3ui fac. sol. LXII, exceptis capitale et
Watura, culp.
V. DE FURTIS CAPRARUM.
[1] Si quis tres capras furauerit,
cxx den. qui fac. sol. ui culp. iud.
[0] Si sup^riii fuerint capras et cas
furauerint, dc [den.] auifac. [sol.] xv,
excepto capiWf, [culp. iud. J.
VI. DE FURTIS CANUM.
[1] Siqnissiutiummagistmm fura-
uerit, DC den. qui fac. sol. xv culp.
iud.
[0] Si quis canem, qui li^amus
nouit, post solis hoccasum hocciderit,
sicut supra diximus intimabitur.
i8] SiqwiJr pastoralem canem hoc-
erit, I '
iud.
, cxx den. qui fac. sol. in culp.
VII. DE AUIBUS FURATIS.
[1] Si quis hacceptorem furauerit
de arbore, cxx den. qui £sic. sol. ui
culp.
0] Si quis hacceptorem furauerit
Itertica et ei fuerit adprobatum,
~ den. qui fac. sol. xv culp. iud.,
4e causa superius intimata. (•)
C) TMf last /bur wontf appeartd to Par-
dessus to be a fragment q/'a frovisioH tfu
object qf "Which U not known.
de
DCC _
aXjque
3X
[0j Si anniculatum (*) uel bimam
aeruicci» furauerit, malb i n zy m i s *,
%unt den. cxx qui fac. sol. iii colp.
iud., excepto capitale et dela/aira.
n quis onnicolatum.
[8] Certe si tres aut aMrplius fura-
uerit. malb faisseth*, den. J/ ceo.
qui iac. sol. xxxv culp. iud., ex[c^/-
to capitale et delaturu].
[4] Si quis TO. ueruices, aut l, sk?
LX, aut amplius furauerit, malb so- 1
nista, sunt den. MAf qui fac. sol'
LXiii(*) culp. iud., excepto capitale e'.
deiatura.
O UCIW.
V. DE FURTIS CAPRARU.lf.
[11 Si quis tres capras fnraaerii,
malD afrae, sine lanbebrus mala^
uel pecti*, iunt aen. cxx qui fac |
sol. Ill culp. iud., excepto capi/ale et '
deiatura.
[0] Si uero sup^r tres capras >> fu-
rauerit, malb cnene crudo*, %uh:
den. DC qui iac. sol. xv (^}, excep/i.-
capitale et deiatura.
(*) capras, om. ^ (^) atU: culp. and.
I
VI. DE FURTIS CANUM. >
[1] Si quis cajiem seasium<» ma-
gistrum furauerit, malb troitohec
nunni* ^^), sunt den. dc qui fac. sol.
XV culp. iud., et («) capitj^e et dck-
tura.
n secusium. (^) so in 6. no£ buiwe, a:
read la^ FufHessxa. C) txce/io. I
[0] Si quis canem acutanum>
furauerit, malb hunuane*. susi
den. DC qui fac. sol. xv culp. iud.. ex-
cepto{^) {capitale et delafuruj (<=].
n agutaridum. (^) ezc. otn. 5. (*) capL
et dcL, is omiOtd in both codd.
[8] Si quis canem, qui lig^raec
nouerit(*), post solis occasum occi-
derit, malb rcphuo uano*, sjik/
den. DC qui fac. sol. xv culp. iud., ex-
cepto capitale et deiatura (>>).
(^ legamen 110« nouerit (^) exc cap. et
dd., om. 5.
[4] Si qsTMrpastoralem canem ocd-
serit (0, maft theofoano*, %uni
den. cxx qui fac. sol. in culp. iud.,
excep/0 capitale et deiatura.
n occiderit
VII. DE AUIBUS FURATIS.
[1] Si quiJr acceptorem (•) furauerit j
de arbore, malb orflocla*, sen/'
den. cxx qui fac. sol. iii culp. iud.. j
excepto capitale et deiatura,
n accipitrem.
[0] Si qi»M acceptorem de p<prteca j
furauerit, malb uueippe ortfocla,
SMflr/den. DC^wf'fac. sol.xv culp. iud..
ex[cepto capttale et dcla/ivnz.j (■}
n This Ms not in Cod. s.
3«
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
LEI EMEin).
0B8EBVATT.
[9] Si quit annuculum (•) u^I bimam (^) uer-
utcem {') turauerit, mat inzimas (^), [sMflr/den.
rxx out foe.] sol. Ill cul>. iud., excep/? capi'/a/? et
dcla/utna.
(*) anntculuNt, aB.H : agnlcuhim, C. (^) binum, 9.G.
(*) ucrl>«ceni, 9; uerblcem, B.G.H. {*) ingzimus. 8;
inzimis. g^
nfretus chaeto,
* ■ 9.
fe
XXXV
numrrus usqwr «u ^
uonit C) obscniarc.
(•) si. 8 ; Si ucto, RG.H. (h| tris, 9. f) frctus ch
8; retus cetbo, 9. {*) od, om. o. Q ueniiccs*
(') ftoauinit, 9; uerbices obseructur, B.G.H.
[41 Si q»»(') quinonaginta (^) neruices(«) aut
amplius furauerit, mal f^toC), [auni den. AfMD
3ut far.] sol. Lxiic cul/. iud., exce^to ca.ptta/e et
el/z/wm.
(') vero. B.G.H. («•) XL, a f) ueibids. 9; ueru., em.
B.G.H. (4)freto. 8; feto. 9.
V. DE FUR[TIS] CAPRARUMC).
[1] Si quis tres(^) capras(^) furanerit, ma!
(aprr, ct>rr.) hamper (0, [sunr den. cxx qwi'for.]
sol. Ill cul/. iud., ezcep/o cap//a/f et dela/«ni.
(*) cabraracwf, 9. (^) capritum, B.G.H ; tris cabras, 9.
n apet, 8.9t
[8] Si (•) sup*r tret (•») capras (•) iiirauerit, mat
cfaanchurda {^), [suni den. dc qui foe.] sol. xv
cul/. iud., excepfa capifale et dela.fura.
C) 8 adds : auis : RG. add: uero. 0») tris, 9. O cabias.
9. H) chanchus. &
I VI. DE FURTIS CANUJ/.
[1] Si quis seasiu9i(0 ma^trum furauerit,
mat fhuuuichuus curnutu nechana (^),
[sunf den. DC qui fine.] sol. xv cul/. ind., ezccp/^»
capi'/a^ et dcla/»nz.
(') seusuOT. 8 ; siusuM. 9 ; secusum. B ; segudtim, G ;
«:irusiuuzn. H. (^) fluuuicus bus cornutu nechanna,
8; pbuuulchutts cornutu nechana. 9^
[8] Si quis u^ltrum(*) asrutario(k) farauerit,
mat chuno uano(«), [smw/ den. dc qui foe.]
sol. XV cul/. iud., ezcep/<> capi'/a/? et delsJura.
(*) uueltrum. 9 ; uultnim, G ; gueltnim, H. (^) agatario,
8: acutariaM, 9^ (areutvio, C9rr.) argutarium, B; argu-
taiio, G ; axgutanum, H. H chunabana, 8.
[3] Si quis cane«w pastoraleiM (•) fixrauerit ant
orciserit (^), mat Icodardi(«), [swm/ den. cxx
aui foe.] sol. lu cttl/. iud., excepts? cxgitale et
ela/Mfu.
(*) pasturalem, 9; pastorem, B.G.H. (^) aut ocdserit.
Ti'hu-k is u-ritten above the line in 7, is not/out • ■ ~ ■
alt: Uisa/seffmiOediMH. O leudardo, 8.
r, isnet/MtttdiH^at
VII. DE FURTIS AUIUM.
[1] Si quis aceptorem(*) de arbore farauerit,
mat bocticla, {j&uni den. cxx qui iac.'\ sol. ui
cul/. iud., excep/t? caL^iiaU et dela/Kn».
O acceptorcM, &9y&G.H.
[8] Si quis aceptoreM(*) de pertica furanerit(<>),
mat ueganus antete, [SMn? den. dc qui iac.\
sol. XV cul/. iud., exccpA? cxpiials et dcla/Mfn.
D acceptorcM, &9. (M Et si de pert cum £, B.G.H.
9 Si quis anniculum nel bimnm-f ueniecem
furanerit, malb. in ^ Zymis, den. cxx qui fiic.
sol. Ill culp. iud., exc^to capitate et delatura.
t bcrbicem.
8 Certe, si trcs aut ampliusf uerueccs fiierint,
qui furati sunt, malb. < feisfecho et fetis-
chefo, Mcccc den. qui fac. sol. xxxvculp. iud.,
excepto capitate et delatura.
t qui numerMX usqwr ad XL uerueccs obseructur.
4 Si-f quis quinqua^nta uerueces fiirauerit, aut
amplius, malb. «^sonischalt, mmd den. qui fac.
sol. Lxv cum dimidio culp. iud., excepto capitate
et delatura.
t autLX.
V. De furtis Caprarum.
1 Si quis capram unam, duas, uel tres furauerit,
malb.f* tamp, cxx den. qui fac. sol. m culp.
iud., excepto capitate & delatura.
t afres siue liphebros, uel pcctis.
8 Si uero super trcs capraj furauerit, malb.
^ chrenecruda, dc den. qui fac. sol. xv culp.
iud., excepto capitale et delatura.
VI. De furtis Canum.
1 Si quis canem-f ■ segusium magistro suo fura-
uerit, malb.f ^ L.eo dasdi, dc den. qui fac. sol.
XV culp. iud., excepto capitale et delatura.
t seusiuM, melius seugium. t troci uuithler cunnl,
MDCCC den. qui fac. soL XLV.
9 Si quis segusium magistrum canem furauerit,
malb. " Trouuidouuano tuene chunne,
mxrcc den. qui fac. sol. xlv culp. iud., excepto
capitale et delatura.
4 Si uero 'agutarito furanerit, malb. ( chun-
nonano, malb. DC den. qui fac. sol. xv culp.
iud., excepto capitale et delatura.
8 Si quis canemf ' ^ui ligamen nouerit. post
solis occasum Occident, malb.i "theopnano,
DC den. qui fac. sol. xv componat, excepto capi-
tale et delatura.
t reppophano.
6 Si quis pastoralem canem occiderit, aut fura-
uerit, malb.-f ^leosdasdi siue theoprano,
cxx den. qui fac. sol. in culp. iud., excepto capi-
tale et deiatura.
t leodardL
VII. De furtis Auium.
1 Si quis accipitrem furauerit de arbore, malb.
■ ortfocla, cxx den. qui fac. sol. iii culp. iud.,
excepto capitate et delatura.
9 Si quis de pertica accipitrem furauerit, malb.
^uueiano siuei ortfocla, dc den. qui fac.
sol. XV culp. iud., excepto capitale et delatura.
t malb. uuetape urthefocia uueiano anthedio.
_ [8] Si quis anniculum (*) uel bimum (^) ber-
bicem (•) furauerit, cxx din. qui fac. sol. ni culp.
iud., excepto capitale et delatura.
n agnicolum, Q. (^) binum. V. f) uerukem. V.
[8] Si uero 11 aut in furauerit, mcccc din. qui
fac. sol. XXXV culp. iud., excepto capitale et dela-
tura. Qui numerus usque aa XL berbices (*) ob-
seruetur(^).
n ueruices, P.Q ; uerbices, K.S. 0*) Q gives: Qui . . .
obKHietur, asi% ^theprtadint tit.
[4] Si quis l berbices (*), aut lx, net amplius,
furauerit, mmd din. qui fac. sol. lxii cum dimidio,
culp. iud., excepto capitate et delatura.
(*) ueruices, V.
V. DE FURTIS CAPRARUM.
[1] Si quis capritnm (•) siue capram, aut duas
capras, uel tres, fiiratus fuerit, cxx din. qui fac.
sol. Ill culp. iud., excepto capitate et delatura.
n capriduM, Q.
[[8} Si uero supra tres capras furanerit, dc din.
qui fac. sol. xv culp. iud., excepto capitate et
delatura.
{[8] Si quis buccum furauerit, DC din. qui fac.
. XV culp. iud., excepto capitale et delatura.]
VI. DE FURTIS CANUM.
(Cf. H I and 2.)
[1] Si quis canem sea8ium(*) furauerit ant occi-
derit, qui magister sit, mdccc {^) din. qui fac. sol.
XLV (>>) culp. iud., excepto capitale et delatura.
n siusium. Q. (^) MCCCC din. q. f. soL XLV, Q.V.
r8] Si quis uero seusium(*) reliquum(^), aut
ueltrem (•) porcarium, siue ueltrem («) leporarium,
3ui et argutarius dicitur, furatus merit uel occi-
erit, DC din. qui fac. sol. xv culp. iud., excepto
capitale et delatura.
n seusum. Q. (^) reiicum, Q. H MdtnuN, Q.
[3^ Si quis uero canem cnstodem domns siue
curtis (■), qui die ligari sotet ne damnum (^) faciat,
post solis occasum solutum furatus fuerit net
occiderit, dc din. qui fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
n cortls, G. (^) dampoum, Q.
[4] Si quis uero canem i>astorem (•) furatus
fuerit uelt>cciserit, cxx din. qui fac. sot. ui culp.
iud., excepto capitale et delatura.
n pastozalem, Q.
Vn. DE FURTIS AUIUM.
[1] Si quis acceptorem de azbore furauerit, cxx
din. qui fac. sol. ui culp. iud., excepto capitaJo et
delatura.
[8^ Si quis acceptorem de pertiga (>) furauerit,
DC dm. qui fac. sol. xv culp. iud., excepto capitale
et delatura.
n pertica, O.Q. V.
35
Cf. Recap. L. Sat. 5 ; L. Al.
X02. 5 ; Grand. 4 ; Cham. 25.
Pardessus has found this para-
graph in MS. Paris. 4628 only.
Cf. L. Alam. 84 ; Gund. 58, 97
Bajuv. 20; Fris. 4; Ed. Roth
329-331-
Cf. L. Alam. 102; Baj. 2z, 22,
)ii; Gund. 98; Ed. Roth. 317,
320, 3ax.
Cf. Sept. Cans. i. 4.
36
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
COD.
COD. 4.
GODD. 6 & 5.
[3] Si qui* acceptrem de intro
clauem furauerit et ci fuerit adpro-
hatum, mat uerthi fugium, hoc
Of/ J/Dcccc dfh. qut iac. sol. xlv
culp. iud., excepfo capiV^l^ et dila-
furu.
[8] Si quis aero accepitrem de intro
clane furauerit, cui fuerit adpnrba-
fum, mai naobfocla(*), swm/ din.
AfDCCC fac. sol, XLV ciilp. iud., ex-
cepAf capiVale et dilafuru.
D Something stems to have been erased in
the MS. btfore then qf the gloss, and some-
thing under the line is still visible, but it is
not Sear what it is or has been.
[S] Si quis accq>itrem intra clauem
furauerit, sol. xlv culp. iud., excepta
Cici^itale et dela^m.
[3] Si quis hacceptorem furauerit
de intra clauem repositum, AfDCCC
den. qui iac. sol. xlv culp.
[4] Si quis ansare furauerit et ei
fnent a.dprvbahtm, mal sun do lino,
hoc est cxx di'n. qui (ac. sol. lu culp.
iud.
[4] Si quit ansare faranerit, cui
fuent adprvba/vm, mat sundoleno,
s»i«/ din. cxx fac. sol. iii cui/. iud.,
excep/<7 CBpi/aie et dWafura.
[4] Si quis anserem iiirauerit, sol.
ui culp. iud., excep/a ca,pttale.
[4] Si quis anserem furau^rr'/, cxx
den. qui fac. sol. lu culp. iud.
VIII. DE FURTIS APIUM.
[1] Si quis nnam apem de intro
clauem furauerit, et hic si p/vhabu-
erit, mal sundolino, hocestMoccc
din. qui fac. sol. xlv culp. iud.
37
VII. DE FVRTIS ABIVM.
[1] Si quis vnum yasum deintus
clauem mrauerit et tictum sup^r
aperierit, cui fuerit adpfoba/wi», mal
antedi leodardi, stfic/ din. ilfDCCc
fac. sol. xlv cui/. iud., excep/^ capi-
iaU et dila/ura.
38
VIII. DE FVRTIS APUi»/.
[1] Si quis apem furauerit de intro
clauem et supra tectum habuerit, sol.
xlv culp. iud., excepta [capi'/aZf] et
deiahiru.
VIII. DE APIBUS FURATIS.
[1] Si quis apem intro cl[a]uem
furauerit, ii/DCCc den. qui fac. sol.
XLV culp. iud.
[3] Si quis acceptorcwi de intrr
clauem furauerit repositu»», nu!*
(orflocla, corr.) ortfocla uoa..
uanae antedio, aun/ den. l/u •
qui fac. sol. xlv culp. iud., excep»'.
ca.pifalg et deZa/wm. (*)
(•) This i is not in Cod. s
[4] Si quis speruasivimi^) friranertt.
matb socelino*, sunt den. cxx qk:
£ac. sol. Ill culp. iud., excep/^c cap:-
fale et delatura. (<>)
C) sparoario. (^) ease cap. et dd, em. 5.
[6] Si quis gallum furauerit, nuF'
cannas uuido*, sunt den. cxxq^i
fac. sol. m culp. iud., exc^p^ cap.-
tale et delatura. (•)
C) ezc cap. et del, em. 5.
[6] Si quis galinam (*) fa
malb solapina*, cxx dna. <
furauerit,
MAAvujj avsoj^iu» , >.~*^ ...^J. q»{ £ar.
sol. lu culp. iud., except capi^d^ et
dtiafura. (•»)
n gallina. (*) exc. cap. et deL. om 3,
[7] Si q«« Bprugem(0 aut cicer
domesticus (*») lurau^x'/, malb iorr-
focla, corr.) ortfocla*, s«»/dec
cxx qui fac. sol. ui culp. iud.
n gruge. W <
[8] Si quis anserem (•) ant an--
dain(>>) inrauerii domesticam, nul
sunt dilino*, sm«/ den. cxx q-.
fac. sol. lu culp. iud.
n anserain. (^) anedem.
[[9] Si quis turture de rete aliec.
hiTZuerit^ sol. iii cui/. iud.] {•)
(') This I occurs in Cod, 5 only.
[10] Si quis aucellum de trapa •
furauerif, maB) baofalla\ sol. 1
culp. iud.
tiappa.
[U] Si quis pomarinm domestical
de intus curte aut de latus cane
capulauerit (•) aut inuolauerit, sol. u.
culp. iud.
(») capolauerit.
[18] Si in orto fuerit et ipsum au:
capulauerit (•) aut inuolauerit, suai
den. DC qui fac. sol. xv(t') cnlp. iud.
n capolaueiit (^) soL xv, corr. m.
[13] Si quis cultellum furaurr:/.
matb leodard^*, %uni den. ix. qs.
fac. sol. xv(*) culp. iud.
n soL xv, corr. III.
VIII. DE APIBUS FURATIS.
[1] Si quis nnam apem, hoc es:
unuffi uasum, de intro clauem et sub
tecto fuert'/(*), malb antedio olc-
pbardis*, %uni den. JfDCCc qv/ £ac
sol. xlv culp. iud.
(•) faxAuerit.
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
LEX EMEan).
0B8ERVATT.
C3] Si quis acceptorejw deintro claaem(>) fn-
rauerit, mal or to fngia. (>>), [swn/ den. Afoccc
qui far.] sol. LXJLV («) cul>. iud., excepA? capiUtU
ct dela/Mra.
(*) claue, 8; Et si deintro (diun intro, G.) c. Ipsum f.,
RG.H. (»•) ortho fugia. 9. {') XLV, &9.G.H; LXV,
B.
[4] Si quis isparnario(*) faraoeritt mat son-
dolin o (<>), sol. iii (*>) cal/. ittd., excepto capifaU
et dela/wra.
D spreuario, 8 ; spaniarium, <
rium. Cr.II. (i>) sundelino, i
dea. CCXL. qmifac. soL VI, &
; isperuarium, B ; spenia-
; sundulino, ^ (*)sant
[6] Si quis coccnM(*) aut eallina(^) furanerit,
nxal annas uiuido et solapina ("), sol. ui
ri cocco. 9; gaUum. B.G.H. (^) gaOna, 9; gaUinam,
B.G.H. cannas oiuldo et solam phinam, 9.
(4) I 6 u nai IN Cod. 8. and it is i $ in Cad. 9, whert f 5
ofCodd. 7S-8it omitttd.
[7] Si qaif> gTui (*) ant cicino(^) domestico (•)
furaucrit, mal ortitucla ('), [swm/ den. cxx a»<
fcz^.] sol. Ill cul/. iud., ezcep/0 cxpitale et dela-
tura.
(*) {^riuo, 9 ; eniffem. B.G.H. {>) dceniMb 8 : cedno. 9 ;
(ciccnum, orrr.) ognum, B: cianttm, G.U. (*) donrnti-
CUM. 8.aG.H. (<) horti fuda, 8.
[51 Si quis ansera(*) domestica(^) ant(")
aneda («) luTauerit. mad 8ondolino('), [sunt
den. cxx qui iac.\ sol. ui col/, iud., excep/0
cap//a/e et dcla/Mm (*).
n anserem, RG.H. (^) domeslicaiii, B.G.H. D aua-
neta. b ; aut (anedcm, corr.) anetem, B ; ant Miedcm. C.H.
(^) sundelino. 8. i^ this I is net in 9.
[8] Si quis ancellnin (•) de trappa (^) furanerit,
at acfalla(«), [saM/ den. DC qui {ac.'\ sol.
kr (•>) cul/. iud. (•)
mat
XV
f
aucelio. 9 : auiculam, B.G.H.
a. 8:
cap. ct diL
Vin. DE FURTIS ARBOREMO-
[1] Si quis pomario (^) domestico cappola-
acrit {') aut inuolauerit, \%unt den. cxx qut foe.]
sol. Ill cul/. iud.
(*) arbonuM, &9.B.C.H. (^) piuMnazio, 9. (*)
uent, &9.
[2] Si quis pomario (•) domestico intns (^) cnrte
aut in orto(«) u^l in (^) iunea(*) cappulauerit (')
aut inuolauerit (s), [s»m/ den. DC qui foe.] sol.
XV cul/. iud., excepiSa capiiale et dela/wrB (^).
(*) pummario. 9. (^) intiis in, 8 ; in, 9. O horto, 8. {*) in.
° (*) uinia, 9. O capokuerit, a9. ^ ftiraueiit, 8.
cap. et dd., om. &H ; H.aC contain* l\ i andfa :
<(. pomarium domcsticuni capuL a. furanerit. soi III c. i..
(k) eic. cap. et dd., em. &H ; H.aC cemlin* M 1
S. c. pomarium domcsticuni capuL a. furanerit. soi
et M ae infra curte (curtem) aut de orto (horto), aut de uinca
ipsiun furauerit, soL XV. &c.
(For H 3 and 4 of tit. 8, see tit. ay.)
8 Si ^uis accipitrem deintro clanem repocitam
fnranent, malb. ortfocla, sine nneiano pan-
dete, MDCCC fden.] oai £ac. sol. xlv culp. iud.,
excepto capitaie et delatura.
4 Si quis •sparuarium furanerit, malb. 'su-
celin, cxx den. qui fac. sol. in culp. iud., ex-
cepto capitaie et delatura.
5 Si quis gallum furauerit, malb. «chanas-'
uuido, cxx den. qui fac. sol. in culp. iud.
excepto capitaie et delatura.
7 [a} Si quia gallinam furauerit, malb. t so-
la mpi nam, cxx den. qui fac. sol. in culp. iud.
excepto capitaie et delatura.
7 [b] Si quis gruem aut cygnum furauerit do-
mesticum, malb. ortfocla, cxx den. qui fac. sol,
in culp iud., excepto csqiitale et delatura.
6 Si quis anserem aut anatam domestical
furauerit, malb. 'sundleno, ccxz den. qui fac.
sol. in culp. iud., excepto capitaie et delatura.
8 f Si quis tuiturem de trappa furanerit, malb.
^acfalla, dc den. qui fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitaie et delatura.
t Si quis turtnran de rete aliena flinnefit, aut qaaMlibet
auicukM de quoKbet kqueo ud decipula fimhis fuerit, CXX
den. qui (ac soL IIL
Vin. De furtis arbontm.
1 Si quis uero f pomarium domesticujw aut
perarium deintus curte + aut •■ latus curte fura-
uerit aut capulauerit, cxx den. qui fac. sol. in
culp. iud.
t pomarium siue quamlibet arborem. f aut extra chn-
VIIII. DE FURTIS APIUMC).
[1] Si quis apem(^) intro («) clauem furauerit
aut amplius se (^) dictus (•) sup«r eos (^) fuerit ((),
mal antcdio olecharde (V> [«"ff/den. AfDCCC
quiiac.'] sol. XLv(') cul>. iud., excepio CApifale
et delaJuru,
(*) abium, 9 ; apiarium. G. (^) abem, 9. (*) de Intro,
8.9.B.G.H. f*)si,a ntectus,i9. (')eas,&9. (^ da.
aut dc sub tecto furauerit, ubi ampKus non fuetint, toL
&c., B.G.H. (Mantedco elccliarde, 8; antedio
holecardo, 9. (») xv. 9.
42
Si uero pomarium aut quamlibet arborem
domesticam exciderit, aut furatus fuerit, in borto
similiter dc den. culp. iud., qui fac. sol. xv.
8 Hanc qnoq«« legem et de uitibus foratis
obseruare iussimus.
(For 1 4 of tit. 8. see tit. 27.)
XXVII. S6 f Si quis cultelluM alienuM fura-
uerit, DC den. qui fac. sol. xv culp. iud.
IX. De fiirtis Apium.
1 Si quis fapem de intro clauem furanerit, et
tectum desuper babueritj malb. «antidio ole-
thardis, mdccc den. qui £ac. sol. XLV culp. iud.,
excepto capitaie et delatura.
t unum uas apium ddntro daue aut sub tecto.
[8] Si quis acc(
furauerit, mdcoc
excepto capitaie et de&tara.
intra clanem repositum
[in. qui fac. sol. ZLV cn4>. iud.,
[4] Si quis sparuarium furauerit, cxx din. qui
fac. sol. Ill culp. iud., excepto capitaie et dela-
tura.
[0] Si quis gallum aut gallinam furauerit, uel
cignum (•), aut gruam domesticam, cxx din. qui
fac. sol. UI culp. iud., excepto capitaie et dela-
tura.
n dcennm, Q.
[0] Si quis anserem domesticam aut anetem (•)
furauerit, cxx din. qui fac. sol. ni culp. iud.,
excepto capitaie et delatura. (^)
O aaetaM, V ; anetam domesticaMi. Q. (^) TAis |. which
had bttn omitted in Q, is thert added by» later hand.
[7] Si quis turturem de rete alterius, aut quam-
libet auiculam, de quolibet laqueo uel decipula,
furatus ftierit, cxx ain. qui fac. sol. ui culp. iud.,
excepto c^itale et delatura.
VIII. DE FURTIS ARBORUM.
[1] Si quis pomarium, sine quamlibet arborem
domesticam^ extra (•) clausuram exciderit aut
furatus fuent, cxx din. qui fac. sol. lu culp. iud.,
excepto capitaie et delatura.
n Qadds: ud intra, and cmstfuenHy emits the /bUew-
rs] Si quia uero pomarium, aut quamlibet
arborem aomesticam, infra clausuram exciderit
aut foratus fuerit, dc din. qui fac. sol. xv culp.
iud., excepto capitaie et delatura.
{8] Hanc quoque legem et de vitibus furatis
obseruari iussimus.
(For ) 4 of tit. 8, see tit. 27.)
XXIX. [12] Si quis cultellum alienum fura-
uerit, DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.
IX. DE FURTIS APIUM.
[1] Si quis unum uas apium de intro claue (•)
aut sub tecto furauerit, mdccc din. qui fac. sol.
XLV culp. iud., excepto capitaie et delatura.
n dsuem. Q.
Cf. Sept. Cans. ni. 2.
On this and the following {) cf.
Waitx, p. 5.
The ffloss in 7 i> distinctly
ffHtyiucM.
With the following H cf. L.
Rip. 76 ; Baj. 22 ; Ed. Roth. 300-
302 ; L. Wisig. vm. 3 ; cf. also L.
Sal. tit. 87, K 8-xi of Codd. 5, 6,
&c.
Though this \ is wanting in
Codd. 7-9, B-H, the culture of
the vine was not unknown in the
regions where the MSS. origi-
nated, as tit. 42, \ z, treats of
theft in vineyards. (Fardessus,
note X09.)
Herold repeats this ) under tit.
73 : cf. Capp. Extray. A, cap. 4.
Cf. L. Baj. 22. n 8-10 : Sax. 30 ;
Ed. Roth. 318, 319; L- Wis. vni.
6.
45
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
OODD. 6 & 5.
[B] Si (^uts unam uasum ubi amplius
non fuent, qui earn furauerit, legem
superius conpraehensam conuenit
obscruare.
[8] Si amplius usque ad sex foris
tinctum furauerit, ut aliquid exinde
remaneant, mat texaga, hoc est DC
dm. qui fac. sol. xv culp. iud., ex-
cepio capiiaXe et dilafura.
[4] Si uero scntem aut amplius
furauerit, et si adhuc aliquid exinde
remaneant, mat hole chartis, hoc
esf JIfDCCC din. qui fac. [sol.] xlv
culp. iud., excepto captVaUr et dila-
furu.
IX. DE DAMNO IN MESSE UEL
QUALlBiST CLAU[SU]RA
INLATUil/.
SI] Si quis animalia, aut caballus,
quolibet pecus in messe sua in-
uenerit, penitus eum uastare non
debet. Quod si fccerit et hoc con-
fessus fuerit, capxVal^ in locum re-
stituat : ipse uero debilem ad se reci-
piat. Si uero confessus non fuerit et
ei fuerit adprobatum, excej^fo cap<-
^ale et dilanvr», DC dm. qui fac. sol.
XV culp. iud.
[0] Si quis in messe sua pecora
aliena inuenerit qui pastorem suuni
non habent, et eas inclauserit, et nulli
pacnitus innotesccrit, et aliqua ex
ipsis pecoribus perierit, csLpttaXe in
locum restituat, et sup^ Af cccc din.
qui fac. sol. xxxv culp. iud.
[8] Si quis animate aut qualibet
pecus per sua negligentia nocuerit,
et hoc confessus fuerit, cz.piiaU in
locum restituat j ille uero debilem ad
se recoligat. Si uero negauerit et ei
fuerit adprobatum, mat* 1 e u d a r d i ,
\oc esi DC din. qut fac. sol. xv culp.
iud., excepto capZ/alf et Axlaiura.
[4] Si quislibet porci aut qualibet
pecora in messe aliena currerint, et
ilium negantem ei fuerit SiAprohaium,
DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.
46
[2] Si uero unum uasum cum apis
foris casa furauerit, ubi amplius uon
fuerit, et ei fuerit sidproha/ufn, causaxn
superius conpensaiM, sol. xlv culp.
iud., exc&pto ca.pitale et dilahtra.
[3] Si amplius apepus usqM^ ad vi
fnraucriff ut aliquid remaniant, et ei
fuerit adpn^batum, mat leodardi,
sunt din. DC fac. sol. xv cul>». iud.,
exccptum capi'/<i/f et dilsJura.
[4] Si uero vi ant amplius fura-
uen'/f adhuc et aliquid remaniant,
cui fuer»y SLdpnAyatum, mat leo-
dardi, sun/ dm. Af dccc fac. sol. xlv
culp. iud., exccpto cxpitale ct dila-
tura.
Villi. DE DAMNUM/ IN MESSE
UEL IN QUALIBET CLAU-
SURA FUERIT.
SI] Si quis animal, aut cauallum,
qualibet pecus in messe sua in-
uinerit, penitus eum uastare turn debit ;
quod si fecerit et hoc confessus fuerit,
capitate in loco restituat ; ipsum uero
dibilem qui eum p^rcussit ad se re-
coligat ; si uero confessus non fuerit
et ei fuerit Sidproha/um, mat leo-
dardi, sunt din. DC fac. sol. xv cul/.
iud.
^2] Si quts in messe sua pecora
aliena inuinerit qui pastorem non
abent, et eas inclauserit ut nulli peni-
tus innotiscat, aliaua ex ipsis pecori-
hus perierit, max tacxaga, sun/
din. Afcccc fac. sol. xxxv cul^. iud.,
exceptum capi/a^ in loco restituat.
[3] Si quis animalem aut quodlibct
pecus p^rsua negligenciam nocuerit,
et ipse fuerit confessus, capitals in
loco restituat ; ilium debilem ad se
recipiat aut recoligat. Si uero nega-
uerit et ei fuerit adprvbatum, mat
leodardi (■). sunt dm. DC fac. sol.
XV culp. iua.t excepto CB.pitale et
dWsXura.
n Hoi: leordardi, €u rttulby Pardessus.
[4] Si q»Maltcuius porci aut quem-
lioet pecora ipsum costodientem in
messe aliena cucurrent, et ilium ne-
cantem, et ei fuerit adprobatMm, mat
leodardi, sunt din. DC fac. sol. xv
cul/. iud.
[2] Si quis unum apem, hoc est
unum uasum ubi amplius non fuerint,
furauerit, causam superius conprae-
hensam si conuenit obseruare.
[8] Si ad plures uero u&que ad sex
apes foris ^tecto f urate fuerint et ut
aXxque remaneant, sol. xv culp. iud.,
excep/<? capitals et delaiura.
[2] Si quis hunnm apem, hoc est
hunum uascellum hubi aut amplius,
causa superius conprfhensa conuenit
obseruare.
[8] Si pluribttf uero usqu^ ad sex
apes foras tectum furati fuerint, ut
aliquid remaneat, DC den. qui fac. sol.
XV culp. iud.
[4] Si uero septem aut amplius fu-
rauerit, et si adhuc alique remaneant,
sol. xui culp. iud., exccp/<7 caipiiale
et delaiura.
Villi. DE DAMNU.V IN MESSE
UEL QUALIBET CLAUSURAM
INCLAUSAM.
ri] Si quis animal, aut caballum,
uA quemfibet pecus in messem suam
inuenerit, penitus eum uastare non
debet. Quod si fecerit et confessus
fuerit, capitalia in locum restituat ;
ipsum uero debilem quem inclusit ad
se recipiat. Si uero confessus non
fuerit et ei fuerit adprvbatum, sol. xv
culp. iud., excepta csLpitaU et dela-
tura.
{2] Si quis in messem suam pecora
aliena inuenerit qui pastorem suum
non habent, et eas incluserit ut nulli
penitus innotescat, et aliqua ex ipsis
pecoribus perierit, sol. xxxv culp.
iud., excepn? caipiiale et delatura.
[3] Si quis animal ant quolibet
pecus per suam neglcgcntiam no-
cuerit, et ipse fuerit. confessus, cap<-
tale in locum restituam (sic) ; si uero
negauerit et ei fuerit adpnibatum,
1. 31 • • '
sol. XV culp. iud.
[4] Si alicuius porci aut qualibet
pecora ipso custodiente in messem
alienam cucurrerint, et illo non ne-
fi^nte ei fuerit adpfvbatum, sol. xv
culp. iud.
48
[4] Si uero septem aut amplius
furauerit, et si aliquid remaneant,
Dccc dc-n. qui fac. sol. xlv, except/j
cxpiXale et dilatura, cul>. iud.
Villi. DE -DhAfSVM IN MES-
SEiV U^L IN QUALIBET CLAU-
SURA INLATUil/ FUERIT.
51] Si quis animalem, aut caballum,
qualioet pecus in messe sua in-
uenerit, penitus eam festare non
debeat; sed si fecerit et confessus
fuerit, capitate in loco restituat. Si
uero confessus non fuerit et ei fuerit
adprobatum, DC den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
[2] Si quis in messem suam pecora
aliena inuenerit qui pastorem non
habent, et eas uiotenter inclauserit,
et nulli penitus innotescat, et ilia
aliqua parte eas ipse pecoribtM perie-
rint, ^cocc den. qui fac. sol. xxxv,
excepti^ capi't/i/r et dWatura [cut/.
iud.J, et eas in loco restituat.
[3] Si quis animate aut quolibet
pecus et per sua neglegentia no-
cuerit, et ei fuerit adprobatum, capi-
tale in loco restituat. Si uero nega-
uerit et ei fuerit adprobatum, DC den.
qui fac. sol. xv culp. iud.
[4] Si alicui porti aut ^uemlibet
pecora ipso custodiente m messe
aliena nocuerint, et ilium negantem
ipsi fuerit adprobatum, DC oen. qui
fac. sol. XV culp. iud.
[2] Si quis unam apem, hoc c-i
unum uascellum ubi amplius bod
fuerint, furawrnVI"), causa superius
conprehensa conuenit obseruare.
(■) fur - , om. s
[8] Si quisi*) a pluribns
sex furauerit apes foras
malb leodardae*, sunt
nn\ far. «ol. w /•iiln. inA
usqa«^ad
tcctu "■
maiD leoaaraae', sunt
qui fac. sol. xv culp. iud.,
c^pitale et deXatura (*).
n uero. (*) tecto. O «*c, ob
om. 5.
den.
_. DC
icep/t
osp. et deL.
[4] Si uero septem aut amplius
furauerit f et adnuc ali(]uld i*) rc-
manserit(M> niatb antcdio texaca
(olecardis, corr.) olechardis^»" .
sunt den. ATdccc qui fac. sol. xlv
culp. iud., excepto csk.piiale et dclA-
iura.
n et aliqui rananseriot. (^) maXb a nt e-
dio texeca.
Vim. DE DAMNO (•) IN MESSE
SIUEC) IN ALIQUALIBETi»»:!
CLAUSURA.
[1] Si quis animal, aut caballum,
aut quemlibct pecus in messe sua
inuenerit, paenitus eum uastare non
debet ; quod si fecerit et confessus
fuerit, capitate in locum («^) restituat.
Ipsum uero debilem ^uem («•) per-
cussit ad se recipiat. Si uero nega-
uerit et ei fuerit adprobatum, malt
ledard*, s»n/den. dc qui fac. sol.
XV culp. iud. (•)
(') damnuM. (*) uel in quaHbeL (*) kxo. 1
(*) add: ipse. O add: excepte capiiale <t
daatura.
[2] Si quis animalem (•) aut iomen -
tum in furto (•) puncxerit, mallli
staltachia*, sunt dcm. dc q»/ fac.
sot. XV culp. iud., except c^^pitale et
dete/Mfv.
(■) animalem, caba&um, adiumentumr to
fustum^
f3] Si quis in messe sua pcccora('i
aliena inuenerit qui pastore (*) non
habent, et eas incluserit («), et(«*) nulli
paenitus innotescat, ct aliouid ex ipsis
pecoribus pericrint, maib texal'",
sunt den. ^cccc qui fac. sol. xxxv
culp. iud., excep/o c^pitale ct de\a- ,
turu.{f) • !
{■) pecora. (*) pastorem. f) inclauserit
(*) uL (•) t e X e c a. (') add: in loco resti-
tuat, which has heen added in 5.
[4] Si quis animalem aut quem-
libetpeccus(«)p^rsuamneglegcntiam ;
nocuerit, et ipse confessus fuerit,
capitate in loco restituat. Si uero
negauerit et ei fuerit adpn7batum,
msutJ leodard*, d«i. dc qui fac.
sol. XV culp. iud., excep/o cxpitale
[et deXatura],
n pecus.
[6] Si f^uis alicuiustibet peccora f»
aut porci ipsum custodientemC*) in
messem alienam cucurrerint, et illo
ne^nte si ei('') fuerit adprobatum,
miub andesito leodarae*, sunt
den. DC qM< fac. sol. xv culp. iud.
n pecora. (^) custodieret. (') ipsL
50
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.T?.T EMEITD.
OBSERVATT.
(Part of this \ is foand in %) x and a of Codd.
B.G.U, and also in t 2 of Codd. 7-9.)
[0] Si quis vinum uasum ab (■) apis (^) ant am-
plius foras tectum fiirauerit ('), maf taxaca ab
chratis('), [sm«/ den. DC qui foe.} sol. xv cul/.
iud., Gxcep/o c<ipi/ale et dela/»ra (').
D ad, 8 ; aput, 9. (^) abcs. 9. H Et si foris (fores) tec-
cuin aut unmn uas aut amplius fur., B.G.H. (<>) taxaca
ab grates, 9. (*) exc. cap. et dcL, om. 8.
S31 Si aero septem aut amplius fiirauerit, et
uc aliqne (*) remaneant, sol. XLV culp. iud.] (>>)
*) aliqui. G.H. (^) TMis | is/oMMdin B.G.H. only.
X. DE DA3/NO(-) IN MESSE UEL IN QUA-
UBIT CLAUSURA INLATUM FUERTTC»).
[1] Si quis animal, aut caballum, u^l quemlibit
pecus in messa («) sua (*) inucnerit, penitus euwf (•)
aastare non debet; quoA. si fecent et c<?^essus
fuerit, capx'/al^ (') in loco (c) restituat (^), ipsum
uero dibilem (•) ad (k) se (^) teniat (') quem (») p^r-
cussit(>°) ; si uero confessus non fuerit et ei fuerit
adpmbatum, mal leodardi("), [s»n/ den. dc a»<'
iac.] sol. XV cv\p. iud., excep/0 capi'/a/ff et dela-
tura.
D danmiuw, gi (>») inL faer., om. &Q.B.G.H. H messe,
8.B; messem. 9.G.H. (') suam, Q.G.H. (*) eum. om.B.
(♦) capital, 9. <<)lociuM.9. (^)reddat, B.G.H. (M debilcm,
8.B ; dibUiuJw. 9. (^) secum. B.G.H. (») reteneat, 8.G : re-
tenut. 9; xetineai, B.H. ("*) q. perc, mh. 8. (') leu-
dardi, 8.
[2] Si quis animal, aut caballum, xie\ ium^ntum
punxerit(*), mal tracblagia(b), [smm/ den. DC
auiiac.'] sol. XV cul/. iud., excq;>/«(o) capi'/a/? et
ela/Mftz.
ri puncxerit. 8.9.B.G. (^) thradiligia, 8L H exc.
cap., «H. B.
[3] Si quis in messe (•) sua (^) pecora aliena in-
uenirit qui(«) pastore»»(*) Ti<m{*) habcnt('), et
eas(f) inclauserit (s) ut(i>) nulti penitus innotis-
cat(»), et aliquid ex ipsis pecoribMj(^) perierent('|,
mal taxaca, [sunt den. JVcccc qui iac.'] sol.
XXXV (") cul/. iud., excep/(f? cx^iiale et dela/Mm.
n mcssetn,9.RG.H. (^)suam,9.B.G.H. Hsine. aC.H.
{*) pastore. B. (*) non h-, cm. B.G.H. p) ea, B.H j earn,
G. t») induserit. 9.H.B: daoserit, G. (*) et, 9.B.G.H.
(<) innotescat. 8 ; innotuerit. B.G.H. (^) pec-, om. B.G.H.
<M pcrierint, &B.G.H. D XV, »m 8, thon^kiihas 1400 den.
[4] Si quis animal u^l qw^libet (•) pecus p^r
neclegentia('»)_noffuerit(«), et hoc dominus (*) c
cordcasws fuerit, capi'/aU in loco (<*) restituat
^^.
Si quis unam apem, hoc est, uno uascello,
fiirauerit de sub tecto et sub claue, ubi amplius
non fuerint, mdccc den. culp. iud., qui £ac. sol.
XLV, excepto capitale et delatura.
6* Si quis ex plurimis usq«tf ad sex uasa foris
tecto fiirauerit, dc den. qui fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
4* Si quis unuM uas cum apibus inter alia uasa
sub tecto aut sub claue furauerit," caussam supe-
rius comprehensam conuenit obseruare, excepto
capitale et delatura.
6* Si uero unum uas cum apibus foris tecto, ubi
amplius non fuerit, fiirauerit, caussam superius
comprehensam componat, excepto capitale et
delatura.
3 Si uero septem aut amplius fiirauerit, et
aliqui remaneant et retro clauem fiierint, malb.
^texara antidio ale thardis, mdccc den.
tui fac. -sol. XLV culp. iud., excepto capitale et
elatura.
7* Si autem septem aut amplius furauerit, ita
ut nulla remaneant, mdccc den. qui fac. sol. xlv
culp. iud., excepto capitale et delatura.
uero negauerit et ei fiierit adprvbatum», mal leo-
dardi(ir), \fiuni den. DC qui far.] sol. xv cul/.
iud. (>>), excep/<7 cx^iiale et dela/Mm.
(^) auemlibet. 8.91H ; (quafMlibet, corr.'S quMllibet, B:
quomnbet, G. (^) neelegentia, ft.H ; necliencia, 9; nceli-
J;cntiam, O ; suaM iM»negeDtiaM, B. j*) nocuerit. 8.9. B.G.H.
•*) domino, RG.H. (^ ei. om. aG.H. (0 locum, 9. (•)leu-
d a r d i, & (^) culp. lucL, om. &
[5] Si quis alicui porci(*) aut quolibet pecora {•)
costodicnte (^) pastore in messe aliena incucurre-
rint(«), et illum{"*) negante»«(«) si(f) ei(0 fuerit ad-
pn7t>atum, mal andesito, [sunt den. dc quiiac^
sol. XV cul>. iud., excep/d? capitale et dela/Mns.(v)
(^ pecus. B.G.H. ^) custodiente. 8.B.G.H ; costodientl.
9. n incurrercnt, 8 : mcocurrerent, 9 ; incurrerint, B : in-
clusennt. G.H. (') IDo, 8.9 ; ('die, corr.VSio, B; iUe. G.H.
n negaatc, &9.B. (0 si e, 8 ; si ei, om. B.G.H. (') exc. c.
et d.. em. H.
5»
X. Si daxonum in messe, uel in quallbet clausara
illatum fuerit.
1 Si quis animal, aut caballum, uel quodUbet
pecus in messe sua inucnerit, penitus -f eum
uastare non debet, quod si fecerit et confessus
fuerit, capitale -floco restituat, + ipse uero debi-
lem ad se recipiat. Si uero confessus non fiierit f
et ei fuerit adprobatum, malb. leodardi, dc
den. qui fac. sol. xv, excepto capitale [et] dela-
tura.
t penitus Id ledere. t locum, t ipse uero debUe quod
percusfiit. t Inde fuerit conuictu&
Si quis uero animal, caballum, uel iumentum
+ in * furtum pinxerit, malb. *> stalacha, dc den.
3ui fac. sol. XV culp. iud., excepto capitale et
elatura.
t in fiiru, at maU.
8 Si quis in messe sua pecora aliena inuenerit
quae pastorem non habeant, et ea incluserit ut
nulli penitus innotescat, et aJiqua ex ipsis pecori-
bus perierint, malb. texaca, mcccc aen. qui fac.
sol. XXXV culp. iud., excepto capitale et delatura.
4 Si quis animal, aut quodlibet pecus, per suam
negligentiam « nocuerit + et confessus fuerit, capi-
tate m loco restituat :* si uero negauerit -f sed
tamen uictus fuerit, malb. leodardi, dc den.
aui fac. sol. XV culp. iud., excepto capitale et
elatura.
t et hoc domino eius co«rfessus fuerit * etiUuddtHle ad
se rtcoUiget, f et ei fuerit adprobatum.
5 Si alicuius porci, aut quodlibet pecus, pastore
illud custodiente in messem alienam cucurrerit, et
ipso negante si ei fuerit adi>robatum, malb. leo-
dardi siue^ ande sitto, ipso negante si adpro-
batum fiierit, DC den. fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
5«
^0] Si quis unum uas (*) cum apibus (■), ubi am-
plius non fuerit, fiirauerit, mdccc din. qui fac. sol.
XLV culp. iud., excepto capitale et delatura.
(') uas apium, Q.
[6] Si quis ex plurimis usque ad sex uasa foris
tecto fiirauerit, dc din. qui £ac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
[3] Si quis unum uas cum apibus, inter alia uasa,
sub tecto aut sub claue (•), furauerit, causamC»)
superius conprehensam («) conuenit obseruare.
(') clauem, Q. (^) causa, Q. (*) conpreliensa, Q.
[4] Si uero unum uas cum apibus foris tectoJ
ubi amplius non fuerit, furauerit, causam superiusr
conprehensam componat (■).
C) This I is Hoi in Q.
[6] Si uero septem aut amplius furauerit, et
adhuc aliqua remanserint, mdccc din. qui fac. sol.
XLV culp. iud., excepto capitale et delatura (•).
(*) This i is m^t in Q.
[7] Si autem septem aut amplius furauerit, ita
ut nulla remaneant (•), mdccc din. qui &c. sol.
XLV culp. iud., excepto capitale et delatura.
C) remaneat, Q.
X. DE DAMNO IN MESSE UELC) IN
QUALIBET CLAUSURA.
[1] Si guis animal, aut caballum^ uel quodlibet
pecus(>>) in messe sua inuenerit, pemtus eum ledere
non debet.
(') aut, Q. (fc) pecus, Q.
[0] Quod si fecerit et confessus fuerit, capitale
in locum restituat, ipsum uero debile(*) quod
percussit ad se recipiat.
n debilem, Q.
[8] Si uero confessus non fuerit et inde fuerit
conuictus, DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
[4] Si quis animal, aut (■) caballum^ aut (•) iu-
mentum (B) in furtu punxerit («), dc dm. qui fac.
sol. XV culp. iud., excepto capitale ct delatura.
n an, Q. (^) iumento, Q. (*) (pugzerit, <9rr.) pungzerit.
[6] Si quis in messe sua pecora (*) aliena in-
uenerit qtiaeC») pastorem non habeant, et ea(«)
inclausent, et nulli penitus innotescat, et aliqua
ex ipsis pecoribus (<>) perierint, mcccc din. qui fac.
sol. XXXV culp. iud., excepto capitale et delatura.
O peccora, Q. (*) qui, Q. C) eas. Q. (*) pcccoribus, Q.
[6] Si quis animal uel quodlibet pecus per suam
neglegentiam nocuerit, et hoc domino ejus con-
fessus fuerit, capitale in locum restituat, et illud
debile ad se recolliget.
[7] Si uero negauerit, sed tamen conuictus
fiient, DC din. qui fac. sol. XV culp. iud., excepto
capitale et delatura.
[8] Si alicuius porci, aut quaelibet (•) pecora (*),
pastore custodiente, in messem alienam cucur-
rerint, et ille negando fiierit conuictus, dc din. qui
fac. sol. XV culp. iud., excepto capitale et dela-
tura.
(") quoHbet pecona, Q.
53
The causa superius compre-
kensa refers, of course, to the
fine in^cated in the paragraphs
preceding in the MS.
Cf. L. Rip. 82 ; Gund. 23, 64,
89, 106 ; Sax. 57 ; Thur. 60 ; Wis.
VIII. 3-5; Ed. Roth. 304, 343-350,
J 80; Li. 86, 151; Aeth. 27-29;
n. 42, 49: Alir. 40; Hen. 12. 2,
35. 2; Waitz, pp. 117, 168, 169,
197.
Cf. Sept. Cans. 11. i.
Digitized by
Google
COD, 1.
GOB. 2.
GOD. 3.
GOD. 4.
GODD. 6 & 5.
[6] Si quis uero pecora de damno
aut m clausura aut dum ad domum
minantur expellere aut excutere
praesumpserit, ^cc din. qui iac, sol.
XXX culp. iud.
(The corresponding \ of cod. z is
probably ) 5 of tit. 27, which has
there no corresponding ( in the other
texts. That ) gives a fine of 15 sol.,
which was also intended here, as is
evident from the gloss in codd. 2,
7-9f 10.)
X. DE SERVIS UEL MANCIPIIS
FURATIS.
[1] Si quis seruo aut caballo uel
tumentum furauerit, mal al f a 1 c h i o,
hoc esi Mcc din. qui foe. sol. xxx
culp. iud.
[8] Si seruus aut ancilla cum ipso
ingenuo de rebus d^mmi sui aliquid
portauerit, fur, praeter quod eins
mancinia et res restituat, et insup^
mal theubardij htv e^/ DC din. qui
fac. sol. XV cu^. iud.
XXXV. [6] Si quis uasso ad mi-
nisterium, aut fabrum ferrarium, uel
aurifice, aut porcario^ uel uinitorem,
aut stratorem furauent aut Occident^
cui fuerit adprobatum, A/Cc din. qui
fac. sol. XXX culp. iud.
[73 Inter freto et faido sunt AfDCCC
din. qui fac. sol. xlv, ex^cepto captfale
et dnafurv. In summa sunt simul
sol. LXXV.
[0] Si qui* uero pecora de damnum
inclausam fuerint, qui eas uiolenter
expellere pfvsampserit, mal e x c u t o,
sum/ din. DC fac. sol. xv cul>». iud.
J 6] Si quis uero pecora de damnum
domo cuius messe uastauerint
minantur, qui eas excutere pmump-
seret, mal s c u t o, sun/ din. do far.
sol. XV cnlp, iud.
[7] Si uero pecora de damno in
clausura fuerint, ille cuius pecora
sun/ damno instematum reddat, et
insuper decim dinariiM c\x\p. iud.
[8] Si uero per inimiciciam aut per
sup^rfoia sepem alienam aperuerit, et
in messe, in prato, in uinia, uel qua-
libet laborcm pecora miserit, cuius
laborer/, si conuinctus eum» fuerit ad
testibiM, stematum damnum reddat,
mal leodardi, et insup«r din. Afcc
fac. sol. XXX culp. iud.
[5) Si cui pecora de damno inclusa
fuennt, quas uiolenter expellere
praesumpserit, sol. xv culp. iud.
(Cf.} 25 of tit. 27).
X. T/ri/LC/S DE SERVIS VEL
MANCIPIIS FURATIS.
[1] Si quis senium aut ancilla,
cauallum uel iumentum furauerit, cm
fuerit adprobatum, mat teoducco,
sunt din. J/cccc fac. sol. xxxv culp.
iud.
[8] Si seruus aut ancilla cum ipsum
ingenuo de rebus dffmmi sui aliguit
portauerit dum(*), sun/ (UnariMJ,
^uicquid ille pro^t^r de mancipia
ipsa restituat, sicut superius diximi»,
excep/S? capi/a/e et dila/Kra, culp.
iud.
(*) f ieg-. domum.
[6j] Si uero de damno inclusa
fuennt, ille cuius pecora sunt
damnum intomatum reddat, et in-
sup^r x din. culp. iud.
[7] Si quis uero aut perinimicitiam
aut per sup^rbiam sepem alienam
aperuerit, et messem aut inprobato
uel in quolibet labore pecora sua
miserit, cuius laborem si eum con-
uictus fuerit contestibus, intomatum
damnum reddat, et sol. xxx culp. iud.
X. DE SERUIS ET ANCILLIS
FURATIS.
^ [8] Si quis an-
cilla pmiederit,
sol. xxxv ; SI
pro uinitore, si
fabrum, si car-
pentario, si stra-
tario, ualente sol.
XXX, mat teo-
docco, asm/ din.
ii/iif dccclxxx fac.
sol. ^ Lxxxv, cui
fuerit adproba-
tum, cui/. lud.
XXXIV. [5] Si
quis uasum ad mi-
nisterium quod es/
strogan, puella
ad ministerium,
aut fabro ferracio,
uel aurefice aut
porcario furauerit
aut occideret.
Cui fuerit ad-
probatum, malt}
taxaga, aut
abitania, sunt
din. Hcccc fac.
sol. xxxv culp.
iud., int^r fretum
et faidum, sunt
sol. XLV, sunt sol.
LXXV.
(Cf. I 23 of tit. 27).
56
[1] Si quis semum aut ancillam
cum ipso mgenvo de rebus domini
sui aliquid portauerit, sol. xv culp.
iud., except CApi/ale et dela/ura.
Atque causam quae superius diximus
adhuc amplius culp. iud.
[8] Si quis an
ciflam penliderit
ualente solid, xxv ;
si porcario^ uena-
tore, si fabrum,
aut caipentarium,
uel stratorem,
sol. Lxx culp. iud.
XXXV. [6] Si
quis puemm ad
ministerium, qtMc/
est thorogao,
puella ad minis-
terium, aut fa-
brum ferrarium,
aut aurificem fura-
uerit aut occiderit,
aut porcario, in
facto et freto, sol.
XV, in summa
simul sol. LXXV
culp. iud.
[6] Si uero pecora de damno in-
dausa fuerint, qui eas uiolenter
expellere presumpserit, do den. qui
£ac. sol. XV culp. lud.
[6] Si uero p^ecora de damno in-
clausas fuerint, ille cuius pecora sunt
damno estimando reddat, et insup<r
X den. culp. iud.
[7] Si uero aut per inimicitia aut
p^sup^'^ia sepem alienam aperuerit,
et in messem aut in qualibet laborem
pecora miserit, et ille cuius laborem
conuinctus testibau fuerit, extimato
damno reddat, J/Cc den. qui fac. sol.
XXX culp. iud.
(Cf. \ 22 of tit. 27 ; ? 15 of tit. 40).
57
X. DE SERUIS UEL MANCIPIIS
FURATIS.
ri] Si quis senium aut ancillam,
caballum aut iumentum furauerit,
A/cccc den. qui fac. soL xxxv, ex-
cep/is capi/ale et dila/ura.
[81 Si seruus aut ancilla cum ipso
ingenuo detriba» lUgr. de rebus)
doming suf aliquid portauerit, dc
den. qui £ac. sol. xv, exceptts
capitale et dila/Mns, adhuc amplius
culpa iudicetMr.
^6] Si uero pcccora(«) de damno
cuius messe uastauerint et tnclusa(^),
aut dum in(<')domo('') illius minantur(")
si aliquid (0 eas uoluerit (0 eicuttcre
uel expellere pr<numserint (s), et ci
fuerit adprvbatum, matt} excoto*,
sun/ den. DC qui fac. sol. xv culp.
iud.
(') pecom. Q>) inclausa. O ad. (') domum.
(*) minatur. (0 aliqui uiolenter. ('} prq-
sumpserit
[7] Si uero de(«) damno peccora(»)
inclausa fuerint, damnum extima-
tum(>>^ reddat, et insup^r x(') den.
culp. iud.
(') pecora de damnoin. (^) stimatum,
n aece.
[8] Si quis uero per inimicitiam
aut per sup^rbiam saepem (*) alienam
aperuerit, et in messe sua uel in
(^ualibet laboreC»^ peccoramisserit(»').
SI conuictus testibwf fuerit, damnum
aestimatum («) reddat, 'msuper{^) den.
Afcc qui fac. sol. xxx culp. iud.
(•) septm. W laborem pecora miserit.
n stimatum. (*) et iasaper.
^ [8] Si quu senium alienum occi-
derit [uel uindiderit, aut ingenuur»
dimiscrit] (•), matb (metheo, corr.)
meotheo*, sm«/ den. .vcccc q»/ fac.
sol. xxxv culp. iud. 1
n uel . . . diffits.. sullied /r^m Cod. 5.
at tJuse words, hetviner bern omitud in
and a/ttrwards added at the foot qf the '
page, •were cut awt^ ly the binder.
S3] Si quis an-
am p^rdiderit
ualentem sol. xv,
siue porcario, siue
uinudore, siue fa-
brum carpenta-
rium, ualente sol.
xxxv, MMixx den.
qui fac. sol. lxv.
XXXV. [4] Si
quis uassum ad
ministerium, quod
est horogauo,
puellam ad minis-
terium, aut fisibro
ferrarium, u^l au-
rifice furauerit aut
hocciderit. sol.
XXX culp. iud.
(Cf. \ so of tit. 27 ; } 17 of tit. 40).
58
X. DE MANCIPIIS FURATIS.
^1] Si quis senium aut ancillam
alienam furauerit, matb teoxaca('j.'
sun/ den. A/cccc qui fac. sol. xxxv
culp. iud., excep/0 capi/ale et dcla-
/ura.
n texeca.
[8] Si seruus aut ancilla cum ipso
ingenuo de mhus domini sui aliquid
deportauerit, matb theophardo('),
fiir ille, preter(^) quod mancipia re-
stituat, DC q«i fac. sol. xv culp. iud.
n teophardo. (^) pr^er.
[4] Si quis ancillam alienam fura-
uerit, matb teothexaca(«), Mcc
den. qui^LC. sol. xxx culp. iud.
(*) texeca.
[8j Si quis ancillam fiirauer// aut
uindiderit (•) ualentem soL xv aut
xxv; si portarioC»), si fabrum, si
uenatorem («), molinario('»), carpen-
tario("), uel quemcumq»^ artificcm(0.{
matb theocho thexacha ismalaj
texacha chrochro texaca
abotanea, hec sunt de ministeria.
sunt den. MMdccc qui fac. sol. lxv
culp. iud., excep/0 cap</a^.(0
C) uindederit (*) porcario. {') uiniatori.
{*) mulinario. (•) carpantaria (0 artificem
ualente soUdas XXV, malb texeca, soL
LXV cu^. iud.
[7] Si quis puerum aut puellaxri
de ministeri (•) famueri/, matb
horogaut orogania*, xxv sol. in
capite(«») restituat, et insuprr Afccct
den. qwi fac. sol. xxxv culp. iud.('')
n ministerium. (^) capitalem. O add :
exce^ capitaie et dt^ttra.
^0] Si homo ingenuus seruum
alienum in texaca (•) secum ducat,
aut ali<^uid cum ipso negotiat, matt)
teolasina*, sun/ den. dc qut fac.
sol. XV culp. iud.
(') texeca.
(Cf. \ 30 of tit. «7 ; { 16 of tit. 40).
59
!
Digitizeid by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
[7] Si uero ant(?) per inimicicia. (^) auk per
sup^rbiam («) pecora de (<>) damno (•) cuius messe
UAstauerf'/(0 aut inclausa5(ff) fuerint expellere
a.ut excutere, dum ad domum(''} iHius(') menaue-
run/\}-)f pnrsumpscrit, mal hischotoOi [sunt
den. DC quifacJ] sol. xv culp. iud.(")
(^) dut, am. 8. 0>) Inimickiam, B.G.H. O saperbia, 8. g.
(<*) de, om. 9. (*) damnum, 9 ; damno redusa (rerludat, B ;
roclaujia. G.) expcUere aut foras excutere presumpsent, sol.
«Sec. B.iJ.H. (0 uastauerent, 9. Otnclausa,8. (^) modum, o.
(') illi, 9. (><) minauenint, 8 ; minauerent, 9. 0)chisto,8;
icuto, 9. i~) G.H o^tf .- esc cap. et del
[6] Si quis pecora de danmum (*) inclausis (^)
fuerint, damao stemato(«) reddat('), et insnp^rx
din. soluat.
(*) damno.8; dam]iis,9. (^) iiic]aiisa,ao. n?stimato,8;
stmiato. 9 ; S. q. p. d. fhictu suo inchisent, aestimationem
(sttuiadoni,G)damni domino (dotoicus, corr. dominicus, B;
domno, G.), H.B.G. t*) redat, 9.
[8] Si quis sepe(>) alienaM aperuerit et in
messe (<>) aut (<") in qnalibet {*) labore (•) pecora
misen't (0, se(v) conuictus(^) testibuj merit, ei
cuius(') labor Cf/damnum(^)stimatumO) reddat(">),
ct insup^r(»), mal leodardi (<>), [suni den. JtfCc
qui' facSi sol. xxx culp. iud.
(■) saepcm, 8; sepem. 9.B.G.H. M me»em, 9.G.H ;
B.G.H Mid: aut m pratum. (*) ue], B.G.H. (') quolibet,
8.B. n laborem. 9. O mlsserit, 8. (*) si. aB.G.H ; 9
adds: cum. ^\ oinctum,9: 8.9.B.G.H o^itf; cum. (*) cui,
t 9. B.G. II. {^) damno, & (^) aestimato. 8 ; stimacionem, o.
(k. I.) aestimationem damni. B.H. (■■) restitu&t, B.H.
n ins., om. B.G.H. (") leudardi. 8.
XI.
DE SERUTS UEL MANCIPIIS
FURATIS.
[1] Si quis seruam (*) aut ancillaiM (^) furauerit
et ei fucrit adprvbatu/», mat theostaxaca(<),
sol. XXX (<*) cul/. iud., excep/0 cxpiiale et
dcla/tfrv.(*)
(*) 9 adds: alleouw» (^) ancilla, 91 (*) raal theus
t a « a c a . 9. (*) sunt den. iVCCCC qwi far. soL XXXV, 8 ;
XXXV, B.G.H. («) esc cap. et del, em. 8.
[3] Si quis seruas(*) aut ancillas(^) ad homiiie(«)
ingenuo (■ ) de se (') res domini sni aiiqwid depor-
taucrit in(0 taxaca, aui hoc recipit (k), mat
theobardo (''), [smm/ den. do qui tac.] sol. xv
culp. iud., excep/<7 capifa/e et dclafura.
{') senium. 91 (^) andUa, 8.0. (*) hominem, & {*) Inge-
nuum. & (*) se. 0m. 8.9. \') ae, 8. (') receplt. 8 ; Si sera.
a. ancUIa ae rebus domini sui a. d. et homo Ingenuus in
furtum hoc receperit. soL &&, B.G.H. (^) t e o b a r d o, 9.
S2] Si quis semuM ant ancillaM p^rdiderit
cntes sol. xxv(*), se(*) porcario(«), se(^) uena-
tore, seC») fabro, seC») carpentario, se(^) stratore("*).
uadcntes sol. xxv{«) furauerit aut occiserit(0, mal
thcacbro taxaca(c)» sol. lx(>>) cul/. iud., ex-
ccp/<7 capi/ale et dela/Mrv.
(*) S. q. s. p^rdidetit aot ancOla nalentes soL XXV fara-
turit. 8 ; S. q. s. a. ancilla ualentes s. XXV prrdedirit, 9 ;
S. q. 6. a. a. furauerit ualentcro soL XXV, B ; S. q. seruus a.
ancilla furauerit ualentem soL XXV, G.H. (i>) si. 8.B.G.H.
(*) portario, 8 ; i>orcariiis, H. ('} istratore, B. (*) ualente
sol. XXX. 8 ; ualentes soL XXV, 9. {*) occissent, 8 ; ua.
— occ. om. B.G.H. (■) thro tbaxaca, 9. {•») sunt den,
.l/uCCC (\Hi fac. soL UC, &
[4] Si (■) liomo ins^uns sernuM alienum in
taxaca (*>) secum inuolare duxerit («), aut aliqafid
cum ipso in taxaca (^) ne^ciat(*), mal theo-
1 as in a, \suni den. DC quiUtc."] sol. xv cul/. iud*
(*) 8 adds: auis. Q>) taxaica, a (*) aL ad furtum faci-
endum dux.. B.G.H. (<*) taxaica, 8; taxaga, B.G.H.
n negotiat, 8 ; negotiauerit. aG.H.
6 Si cuius pecora de damno, cum alios labores
uastantur, aut inclaudantur, aut in domum
minantur, et ea auiuis expellere aut excutere
pra»ump4erit, malo. scboto, do den. qui £ac.
sol. XV culp. iud., exccpto capitale et delatura.
7 Si uero pecora de damno inclausa iuerint,
ille cuius pecora sunt aestimatum reddat, insuper
X den. culp iud., excepto capitale et delatura.
8 Si quis autem per inimicitiam, aut per super-
biam sepem alienam-f ruperit, et in messem aut
in^ pratum, *uel in quemlibet laborem pecora
ittiserit, ille cuius est labor, testibus eum conuincat,
ei reputetur damnum et aestimatum reddet, malb.
leodardi, mcc den. qui fac. sol. xxx culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
t aperuetic * U4t in utHctim.
XI. De semis mancipijs furatis.
1 Si quis seruus aut ancilla, caballum aut
iumentum alterius furauerit, malb.* tbeu tha
texaca, mcccc den. qui fac. sol. xxxv culp.
iud., excepto capitale et delatura.
8 Si quis seruus aut ancilla, cum homine
ingenuo, de rebus domini sui aliquid deportauerit,
malb. leud ardi, DC den. qui fac. sol. xvculp.
iud., excepto capitale et delatura.
Si quis senium alienum furauerit, aut occi-
derit, aut uendiderit, aut^ ingrenuum dimiserit,
et ei fuerit adprobatum, malb. tbeu texaca,
MCCCC deu. qui fac. sol. xxxv culp. iud., excepto
capitale et delatura. De ancilla uero sol. xxx.
6 Si quis «maiorem, infestorem, scantionem,
mariscalcum, stratorem, fabrum fcrrarium, auri-
ficem, siue carpentarium. uinitorem, uel i>orca-
rium, uel ministerialem rarauerit, aut occidcrit,
uel uendiderit, ualentem solidos xxv. malb.
tbeuca texara, mcccc den. q«x' fac. sol. ^ culp.
iud., excepto capitale et delatura.
(I) TMf number qf sol., which, according to ike number
e^denarii, sfuuid be XXXV, has bun omitted by Herold.
7 Si uero * matorissam aut ancillam minis-
terialem ualentem sol. xxv, superiorem causam
conuenit obseruare.
8 In alio Pacto dicit, de ipsis malb. r tbenca
texaca^ is mala texaca,' amba texaca,
^amba otbonia, pr^ia b^ sol. in summa
Lxxxv qui fac. den. mmmcc culp. iud., excepto
capitale et delatura.
Si quis senium -fpuledrum fiirauerit, malb.
^usu dredo, mdccc den. qui fac. sol. xlv culp.
iud., excepto capitale et delatura.
t puenun uel puellam de ministerio domisonim.
4 Si quis homo ing^enuus in texaca secum
duxerit aut aliquid cum eo neg^tiauerit, malb.
tbeu lasina, DC den. qui fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
(Cf. J 8 of tit. 40(43))-
T.ff.T EMBin).
^9] Si qua (*) pecoraC»), propter damnum messis
alienae, clausa V) fuerint, aut minantur («), qui
ea excutere uel expellere presumpserit, dc dm.
3ui fac. sol. XV ciup. iud., excepto capitale et
elatura.
(*| quis, Q. ^) peccom. Q. (*) inclausa fiMriMi ani-
[10] Si alicttios pecora (•) propter damnum (>>)
inclausa fuerint, damnum(^) a»tiniatum(*) reddat,
et insuper x dinarios persoluat.
(') pcccora, Q. 1^) dampnum. Q. f) estinatum, Q.
[Ill Si qtus propter inimicitiam aut propter
superbiam sepem alienam aperuerit, aut in
messem aut in pratum, uel in uineam, siue in
quemlibet laborem quzlibet (•) pecora miserit, et
testibus fuerit conuictus, ei cuius (>>) labor («)
est(*) aestimationem damni reddat, et insuper
MCC din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
n et. Q. 0») cui. V. (•) laborem tulit. Q.
XI. DE SERUIS UEL MANCIPIIS
FURATIS.
[1] Si quis senium aut ancillam alterius fura-
uerit, MCCCC din. qui fac. sol. xxxv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
[9] Si seruus (•) aut ancillaj^), cum ipso (')
ingrenuo, de rebus domini (^) sui(<') aliquid porta-
uerit, DC dxa. qui fac. sol. xv, excepto capitale et
delatura, atque causam (") quam (•) superius
diximus,.culp. iud.(0
n senium, Q. (^) ancillam, Q. (*) ipsa, Q. (') domino
suo, V. (•) causa que, Q. O Q rtpeaU htre
capitale et delatura.
' excepto
rs] Si quis seruimi alienum occiderit, uel uen-
diderit, uel(*) ingenuum dimiserit, mcccc din.
qui £ac. sol. xxxv culp. iud., excepto capitale
et delatura.
[01 Si quis senium aut ancillam, ualentem
solidos XV aut xxv, furauerit aut uendiderit, seu
porcariiim, aut fabrum, siue uinitorem(*), uel
molinarium, aut carpentarium, siue uenatoremC*),
siue(«) aut quemcumque artificem, mmdccc din.
qui fac. sol. Lxx culp. iud., excepto capitale et
aelatura.
(*) uiniatorem, F.G.P ; uineatorem, R.S ; uenatorem, Q.
(*>) uineatorem, Q : s. uen., om. F. (*) siue, om.. T. Par-
dessus remarks that in none of the codd. has h* found the
"word stratorem, which is here added in the printed editions
qflHe Lex Emend.
[6J Si quis puerum aut puellam de ministerio
domtnorum (*) ;furaucrit, m (*>) din. qui fac. sol.
XXV in capitale restituat(*>), et insuper mcccc den.,
3ui fac. sol. xxxv culp. iud., excepto capitale et
elatura(«).
n adds : suorwm. (^) M din. — rest., om. T. (•) this
I ts not in V.
[4] Si quis bomo ingenuus alienum senium in
texaca (*) secum duxerit, aut aliquid cum eo
negotiauerit, dc din. qui fac. sol. xv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
n taxaca, Q.
0B8ERVATT.
The words "/w inimicitiam
aui per superbtam" which are
here in Codd. 7-9.B.G.H, occur
in the other Codd. in the last )
of this tit.
Cf. Recap. L. Sal. 2.
Cf. L. Baj. zo. 16. 17 ; Gund.
27 ; Ed. Roth. 285-287.
Cf. Pact. Al. III. 35-37 ; L. Al.
33, 81 ; Li. 132 ; Thur. 36 ; Cham.
25: Fris. 2. iz J Aeth. 7; Hlo. 5.
Cf. Recap. L. Sal. z6, Z7.
Cf. L. Gund. 4, 9Z ; Baj. 9. 6.
Cf. L. Sal. tit. 83 ; Capit. Lud. 2.
I1ie Lex Em. has been taken
as basis for the arrangement of
the following ». The » of tit. 35
of codd. z-4, which are given
here, were left by Merkel in their
place, but he removed from the
present tit. zo all the H which
correspond to them. The present
arrangement seems better, though
codd. z-4 constitute a separate
family of MSS.
Cf. Recap. L. Sal. » z6, 21,
22 ^text a) and ) 23 (text b) ;
Waitx, p. Z95; Sohm, Proc. p.
158 ; id. R. u. G. 559.
Cf. Recap. L. Sal. zz, Z5.
Cf. L.Sal. 86; Rip. 74-
63
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 3.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 & 5.
XI. DE FURTIS INGENUORUJI/
UEL EFRACIURIS.
[1] Si ^uia ingrpnuus de foris casa
auod ualit duos dinarii furaueritf dc
in. qutfac. [sol.] xv culp. iud.
[01 Si uero foris casa furauerit
quod ualent xl din. et ei fucrit adpro-
batum, praeter cap//al^ ct dilafuram^
A^cccc mn. qui {ac, sol. xxxv culp. iud.
[3] Si ingenuus homo efractura
fDcerit quod ualit ii(*) din. et ei fuerit
adprobatum, mat anthedio, hoc est
sol. XV culp. iud.
(*) TMe strokt above the II comets us to
read MM, but it shatUd probably be ii din.
Just as if* Ut. za f i.
[4] Si uero supra v din. quod ualet
furauerit et ei fuerit adprobatum,
excepto csLpi/a\e et dila/xm, A/Cccc
din. qui (ac. sol. xxxv culp. iud.
[5] Si uero clauem eflfn|ferit aut
adutterauerit, sic in domo ingrressus
fuerit, aut exinde furtum aliquid
tulerit, excep/o cap//al« et diXafura,
Afvccc din. qui (ac. sol. XLV culp. iud.
[6] Si uero nihil tulerit aut fugiens
euaserit, J/cc din. qui iac, sol. xxx
culp. iud.
XII. DE FURTIS SERUORU^
UEL EFRACTURIS.
[1] Si seruus foris casa quod ualit
II dinarios furauerit, excap/o ca.pitale
et dWatura, cxx flagellus extentus
accipiat.
[8] Si uero quod ualit XL din.
furauerit, aut castretur aut sex sol.
reddat. Dominus uero serui qui
furtum feet/ capt'/al« et dila/Mnsm
requirenti restituat.
XIII.
DE RAPTO INGE-
NUORUil/.
[11 Si tres homines ingenuam
puellam rapuerint, mat schodo, hoc
Qsi tricinus sol. cogantur exsoluere.
\p!\ Illi qni super tres fiierint,
qumos sol. soluant.
XI. T/rC/Ll/S DE FVRTIS
INGENUORUM.
[1] Si q»iJ ingenuus foris casa
quod ualit duus din. furauerit, cui
merit adprobatum, ma! leodardi,
SKivt din. DC fac. sol. xv cul/. iud.,
excep/0 cap//a/f et ^laturu.
[8] Si uero foris casa quod ualit xl
din. furauerit, cui fuerit adprvbatwm,
mal tcxxaea, sun/ din. A/cccc fac.
sol. xxxv cui/. iud., excep/o capi'/a/r
et dila/»ra.
[8] Si quis ingenuus effiracturas
fecerit et ei fuerit adproba/Mm, mat
antedio, sunf din. A/tc fac. sol.
xxx culp, iud., exceptuOT capifale et
dila/Mn>.
[4] Si uero sup^rv din. fmauertiet
ei fuerit adprobatum, mat antedio,
smm/ din. DC fac. sol. quindice cui/.
iud., excep/o cvpi/aU et dila/ura.
5] Si uero clauem eflfrej^erit aut
fulterauerit, et in domum emeressus
fucrit, et in furtum aliquid tullerit, et
ei fuerit adprobatum, mat antedio,
sun/ din. A/dccc fac. sol. xlv cui/.
ivd., excep/o c^pi/ale et dsla/uru.
[6] Si uero nihil tullerit ut fugiens
euadat, talit^r priTpt^r efractura
tantum Afcax dm* fac. sol. xxxv
culp. iud.
XII. DE FURTIS SERVORUJ/
VEL EFFRACTURIS.
SI] Si quis seruus foris casa qiM>d
it dinarrjM furauerit et ei fuerit
adpnTbatKm, mat falcono, SMWt
din. cxx fac. sol. iii, pro dorsum
suum, aut cxx flagellus suscipiat.
[81 Si uero quod ualit xl din.
inuolauerit, aut castretur aut ccxl
din. ^ qui fac. sol.^ vi cui/. iud. ;
dominum uero serui cvpi/aU in loco
restituat.
XIII. DE RAPTO INGENUO-
RUJ/ UEL MULIERUil/ TA
TUI.US.
[11 Si tres hominis ingenuam
pueUa de casa rapuerint, mat
malzantania, id es/ millinus
docentinus dinarius, quod euenit
tricinus sol., illi ties soluabant ;
illi qui vxper tres faerint, docentinus
dinarius hoc es/ quinus sol. quiiq»^
illorum cui/. iud.
65
XI. DE FURTIS INGENUORUM XI. DE FURTIS INGENUORUM
UEL FRACTURAS. UEL DE EFFRACTURIS.
[11 Si uero ingenuus de foris casa [11 Si quis ingenuus foris casa
quoa ualent duo dinarii furauerit, quod ualet duos daenarios furauerit,
sol. XV culp. iud. DC donarios qui fac. sol. xv, excep/is
capx'/a/r et dila/vm, culp. iud.
[81 Si uero foris casa quod ualent-
XL dinarii furauerit, xxxv sol. culp.
iud.
[8] Si quis ingenuus efractura
fecerit quod ualent [duo] din. fura-
uerit, sol. xxx culp. iud.
[4] Si quis quod ualent sup^r l
din. furauerit, xxxv sol. culp. iud.,
excep/o ca,pi/ale et dela/ura.
{6] Si uero clauem efrigerit, xl
. culp. iud.
[61 Si uero nihil tulerit nt fugens
euadat. pnTpt^r efracturam tantum
XXX sol. culp. iud.
XII. DE FRACTURA UEL
FURTIS SERUORiAl/.
[11 Si quis seruus de foris casa
quod ualent duo dinarrV furauerit et
ei fuerit adprvbatum, excep/o csipi/ale
et dela/vm, aut flagellis Cxx accipiat
aut solidos tres reddat.
[8] Si uero furauerit quod ualet xl
dinanV, aut castretur aut vi solid,
reddat; domnus uero serui qui
furtum fecit cxpi/aU in locum re-
stituat.
XIII. DE RAPTUM INGENUO-
KUM UEL MULIERd/il/.
[1] Si tres homines ingenuam
puellam de casam rapuerint, trigenos
XXX sol. culp. iud.
[8] nii uero qui sup«r tres fuerint,
unusquisqMtf ex illis quinos sol. culp.
iud.
66
[8] Si uero foris casa quod ualent
XL denarii furauerint, ^cccc denarios
qui fac. sol. xxxv, exceptis Okpi/ale
et dxla/ura, culp. iud.
[8] Si quis ingenuus effractura
fecerit qw^d ualet duos denarios,
iVcc den. qui fac. sol. xxxv, excep/is
csLpi/ale et dUa/urUt cui/. iud.
[4] Si uero sup^r l porcos (•) fura-
uerit, A/cccc denarios qui fac. sol.
xxxv, excep/is ca.pi/a/e et diUt/ura.
O L porcos is no doubt a mistake of the
eofyist/or L din. On the th^ qf forci cf.
tit. III.
[0] Si uero clauem effiregerit, et si
in domo ingressus fuerit, et sic inde
aliquid furtum tulerit, ^dccc dena-
rios qui fac. sol. lxv, excep/is
capi'/o/r et dtla/uru.
[01 Si uero nichil tulerit et fugiens
euadat, proner tanto effractura, Afcc
denarios qui fac. sol. xxxv culp. iud.
XII. DE FURTIS SERUORU^
UEL EFFRACTURIS.
SL] Si quis seruus foris casa qttod
et duos denarios furauerit et ei
fuerit adprobatum, exccp/is capi/ale
et dtla/urut flagellis cxx hacci'p/a/,
aut cxx denanos qui £ac. sol. iii
culp. iud.
[8] Si uero furauerit quod ualent
XL den., aut castretwr aut ccxl den.
qui fac. sol. vi reddat. Dominus
uero serui ()ui furtum fecit cxpi/cUe
in loco restituat.
XIII. DE RAPTUil/ MULIERIS.
[11 Si quis tres homines ingenua
puella de casa rapuerint, Mcc den.
qui fac. sol. xxx culp. iud. hunus-
quisqif^ ;
ex ipsis qui super tres fuerint, ducen-
tenos den. qui fac. sol. v hunus-
quisqaitf eorvm culp. iud.
67
XI. DE FURT/^ INGENUORUM
UEL EFFRACTURAC). |
[1] Si quis uero ingenuus de ,
foris (•») casa quod ualet duos dena- |
rios furauerit, malt) leodard*. sftn/ '
den. DC qM( fac. sol. XV culp. iud. I
O effracturis. (^) fans.
[8] Si uero foras casa quod ualot
denarios (*) XL furaucnt, matt>
texacaC»), sun/ dew, A/cccc qui far.
sol. xxxv culp. [iud.], excep/o cap/-
/a/e et dela/»ra.
n denarius. (^) texeca.
[[8] Si quis ingenuus efractura
fecerit et quod ualet 11 denarios
fuToueri/, sol. xxx cui/. iud.](')
n this I occurs in cod. 5 only.
[4] Si quis uero(*) ingenuus efFrac-
turam (*>) fecerit et (<) quod quinq»er
den. ualet furau^fV(«), matb tan-
tedio*, sun/ den. ifcccc qui fac. sol.
xxxv culp. iud.
(') uero, om. s (*) efractufa. (•) et, om. 5.
{*) furauerit, om. 5.
J'0] Si uero clauem efircgerit aut
iilterauerit, et sic in domum (•)
inpjcssus fuerit, et in (^) furtum I
aliquid tulerit, matb anorlcnet |
antheodio*, s«»/ den. a/dccc qui j
fac. sol. xl(') culp. [iud.], excep/o'
capi/ale et dc\a/ura. '
n domo. (k) inde. (*) XLV
[61 Si uero nihil tulerit (•) effugiens
euadat, pn»pt^r(») effracturam (^ ;
tantum A/Cc den. qui fac. sol. xxx
culp. iud.
n et fugiens euadat prfter. (^) efractura.
XII. DE FURTIS SERUORLTkf
ETC) EFFRACTURAC-).
[1] Si quis seruus quod ualet duos
denan'of foras casa furauerit et ei
fuerit adprobatum, aut cxx ictus
accipiat, aut cxx(«) den. ^wi'fac. (<")
sol. Ill pro dorso suo culp. iud.
n UEL. (*) EFFRACTURIS. O CXX
— fac. occurs also in 5.
[8] Si quis uero furauerit quod
ualet XL den., aut castretur aut ccxi.
den. qiit'fac. sol. vi reddat ; doranus(*) j
uero^ serui qui furtum faecit (^) capi-
tale in loco restituat.
n dominus. P) fecit
Xin. DE RAPTO INGENUO-
RUM UEL MULIERUM.
[1] Si quis tres homines ingenua (■)
puella (■) de casa aut de screona(>>i
rapuerint, matb a n t o m i a*, Afcc den .
qui fac. sol. xxx (<) culp. iud.
(*) ingenuam puellam. (^) escreona.
n add: un
[8] nii qui snper tres fuerint
ducentenos den. q»( fac. sol. v unus-
quisqitftf illorum culp. iud.
68
Digitized by
Google
CODD. 7. 8, 9.
GOD. 10.
LT?.T EHEin).
OBSERVATT.
XH. DE FURTIS INGENUORUJ/ UEL
EFRACTURIS(-).
[1] Si quis (*>) ioKenuus («) dc (*) foris (•) casa
quod (0 ualcnt (^*) duos (f ) alnan'os (^) furauerit,
mat tax a c a, [smm/ den. DC qwi* tacJ] sol. XV
cul/. iud.
(*) ctfr-. 8; effractoris, 9; infractores, &G.H.
(*>) 8 lidJs : homo. (*) ingeiiaos, 9 ; ingenuis, G. J') de,
.?«. B.ii.H. nfonis.9.G. (<) ualentem, B.G.H. (■) duo.
a ; dui, 9. (^) dinarii, 9.
[2] SI ucro foris (■) casa quod ualent Lx(^)
dinarii furaucrit, raal taxaca, sol. xxx(«) cul/.
iud., cxcep/tf CApt/aieet dclafura.
{'■) fc>r.is, 9. (^) XI., 8.9 : Similiter ct si foris (foras) casa
ualcntL-iii den. (ualente denostcr. B) XL fur., dec. B.H ;
a.m hu-T ct XL fur.. &c G. O iunt den. JiOCCC quitac.
SoL XXXV, 8,
[3] Si uero(*) ingenuus(i>) aliqmd de intuscasa
furaucrit aut clauem infrigvrit aut adulterauerit
aut exinde aliquid in fiirtum exinde {*) portauerit,
mal ant bed 10 (•*), [skm/ den. Af dccc qui iac.]
sol. XLV cul>. iud., excep/0 cxpitaie et dela-
tura {•).
{*) 8 adds: homo. (^) infifenuos. a (*) exinde. mm. 8.9.
{*) antheoco, 8; ^ has fure as fftots : norchlot, <>»</
asfint : XXX sol., ■which btloMgto the /olUrwing |. -whuh
«>-, Atmrr-rr, omitttd in 9. (*) B.G.H combine If 3 & 4 :
Si u. in domo d. effrcKcrit a. adult, a. dc infra casa aliquid
I furtum fecerit. sol. XLV c. L, exc cap. & deL ; ct si cL dBr..
I ct uih. exinde dep., soL XXX c L
I [4] Si qm's clauex» efrig:erit(*) et nihil exinde
' deportauerit (*), mal norchot («), sol. xxx cul/.
iua.
(*) effrigerit, & (*) porUuerit, & H norchlot. shim/
den. .1/<-cC <\ui far. soL XXXV. 8 ; 9 emits this %,^utit has
thcgiifSi undent in f 3.
XIII. DE CURTIS (•) SERUORUA/ U-ffL
EFRACTURIS.C)
[1] Si quis semus de («) fiiris (<*) casa quod {•)
ualet (0 Quos (K) dmarios{^) furauerit, excep/<7
c^pitale et dcla/»m('), aut flagellus(k) cxx ictus(>)
accipiat, aut pro dorso (") suo (") [cxx den. qui
iac.] sol. Ill soluat («).
n furtb, &&B.G.H. (^) eflractoris, 9; uel eft., om.
aB.G.H. n dc. om. aG.H. {*) foris. 8.B.H ; foras, 9.''
n quod. om. aG.H. ('j nalent, "
ualente. G. O duo. 8 ; dw. 9. (^)
*ut at the end of the % i . . _
B.G.H. (M>ctos.a D dozsum. 9.G.H. (') suum. 9lG.H.
n cul/. iud.. 8.
1. {*) foris. 8.B.H ; foras. 9,*..
nalent. 8.9 ; _ ualentcm, B.H;
dinarii, o. (M exc. cap.
et del. is Put at the end o/ the i in B.G.H. (^) flajrdlis.
[2] Si uero furauerit qucd (•) uatet {^) XL din.,
aut castretur aut [ccxl den. qui foe.'] sol. vi
reddat (') ; domnus ("*) uero serui (•) qui furtum
fecit (0 capitalem in locum (k) restituat(i>).
(*> quod, om. B.G.H. (^) ualent. 9: ua'entem. B.G.H.
I ("1 rc(iat.9. (') dominus.8; dominum, B.G.H. (*) seruo.9.
'. in fjcit. 9. (■] loco, 8. (^) send capltalem requirenti
I rcatituat, B.G.H.
XIIII. DE RAPTOf») INGENUORUJ/ U.ffL
MULIERUMC»).
[1] Si quis tres («) hominis (') iagenua pnella {*)
! de casa aut de escreuna (0 rapuennt, mal
' antonio(c), soI.('>) xxxcul/. iud. ;
' (') raptum, 9 ; raptu, B. G. H. (^) uel muL , mm. 8. (*) tris, 9.
I*) homines, a B.G.H. (*) puellam.G. O screona,8.9.G.H :
iscreona. B. (*) a n t h o n t u s, 9. (^> sunt den. ifCCC qwf
fac. soL &c..a
•
quiC) $np*r tres(k) fuerint(') sol. v conponant{"«) ;
(') se. 9 ; quod si. B.H ; quod. C. (^) tris. 9^ (') Saddt:
duccntinos den. quiCae. C*) unusqaisqw cotkm cu^. iud., 8.
69
XII. De foTtis Ingenuonim uel effiiicttiris.
1 Si quis uero ingenuus de foris* casa -fquod
ualcnt duo denarij furauerit, malb. leudardi,
DC den. QUI fac. sol. xv culp. iud., excepto capi-
tale et delatura.
t quod ualet duas denarios.
2 Si ^ms uero de foris casa quod ualet den. xl
furauerit, malb. texaca, -fA/Cccc den. qui fac.
sol. XXXV culp. iud., excepto capitaleet delatura.
t MCC den. qui foe. soL XXX.
3 Si uero ingenuus de intus casa furauerit aut
fregerit quod ualent duo den., malb. antidio,
MDCcc [den.1 qui fac. sol. xlv culp. iud., excepto
capitale et delatura.
4 Si quis uero * supra quinqaitf denarios fura-
uerit deintro clauem, mcccc den. oui fac. sol.
XXXV culp. iud., excepto capitale et aelatura.
6 Si uero in^fenuns clauem eflh-egerit aut adul-
terauerit, et SIC domum ingressus hierit, et per
fiartum aliquid *tulerit, malb. antidio, mdccc
den. qui fac. sol. XLV culp. iud., excepto capitale
et delatura.
6 Si uero effreeerit et nihil tulerit, et fugiens
euadit, propter efn-acturam tantum, mcc den. qui
fac. sol. XXX culp. iud., excepto capitale et dela-
tura.
Xin. De furtis Seruorum uel effiracturis.
1 Si quis senilis foris casa quod ualent duo
denarij furauerit et ei fuerit adprobatum, aut
centum t uiginti ictus accipiat, autf cxx den.
3ui fac. sol. ui culp. iud., excepto capitale et
elatura.
t flagellis centum, t pro dono suo.
2 Si uero iurauerit quod nalent xl denarij, aut
castretur, aut ccxl den. qui fac. sol. vi reddat ;
dominus uero serui eius qui furtum fecerit,
capitale et delaturam in loco restituat.
(For ) 3 of tit. Z3 see tit. X07).
XIV. De In^enuis hominibus, qui mulieres
mgenuas rapiunt.
1 Si ^qui tres homines, ingenuam puellam
de casa, aut de i>screona rapuerint*, malb.
•authumia, mcc den. qui fac. sol. xxx culp.
iud., excepto capitale et delatura.
* ynttsiruisftM eomm.
2+ nii uero qui super tres fuerint, cc den.
qui fac. sol. v culp. iudicentur, excepto capitale
et delatura.
t ISi alij qui super tres fuerint unusquisque conun.
70
XII. DE FURTIS INGENUORUM UEL
INFRACTURIS.
[1] Si quis ingenuus foris casa auod ualet (')
duos dinarios furauerit, dc din. qui fac. sol. xv
culp. iud., excepto capitale et delatura.
D ualcnt. Q.
[2] Si uero foris casa quod ualet (•) xl dinarios
furauerit, MCCCc din. qui fac. sol. xxxv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
n ualent, Q.
S3] Si quis ingenuus casam(*) efiregerit et quod
et (^) ouos dinarios furauerit, mcc din. qui fac.
sol. XXX culp. iud., excepto capitale et delatura.
n casa. Q. (k) ualcnt. Q.
[4] Si uero v [aut] (•) supra v (^) dinarios fura-
uerit, MCCCC din. qui fac. sol. xxxv culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
D E.F.Q and ntarly ail the MSS. have this word.
(M super quinquc. A ; Si uero supra quinque, B.O ; Si uero
ut supra V, P ; Si uero quinque supra V din., T.V.
J '5] Si quis ingenuus clauem efiregerit aut
iilterauerit, et sic (*) domum ingressus fuerit^
et inde aliquid per furtum tulerit, mdccc din. qui
fac. sol. XLV culp. iud., excepto capitale et dela-
tura.
n Qadds:\sL
[6] Si uero nihil tulerit sed (ii^ens euaserit,
propter effracturam tantum mcc din. qui fac. sol.
XXX culp. iud., excepto capitale et delatura.
XIII. DE FURTIS SERUORUM UEL
INFRACTURISC).
[1] Si quis seruus foris casa quod ualet (>>) duos
dinarios furauerit et inde fuerit conuictus, aut
flagellis cxx ictus (<>) accipiat, aut pro dorso (<>)
suo (•) cxx din. qui fac. sol. iii soluat (0, excepto
capitale et delatura.
uel infr. 1
ictus, Q.
Sn uel infr. is wanting in somg oftht MSS. m ualent, Q.
hictus, Q. W dor - ^ " -*• *
culp. iud.. &F.G.N.
dorsum. Q; dorso, V» O
Q.
[2] Si uero (■) iurauerit quod ualet xl denarios,
aut castretur aut ccxl din. qui fac. sol. vi
reddat. Dominus autem serui qui furtum fecerit,
capitale in locum restituat C*).
D B Atfr; infra domum. (^) this | is wantit^in Q.
XrV. DE INGENUIS HOMINIBUS QUI
INGENUAS MULIERES (•) RAPIUNT.
[1] Si qut(|>) tres homines ing;enuam puellam
de casa aut de screuna (") rapuennt, unusquisque
eorum MCC din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
n feminas. Q. (^) qui. mm. N ; Si quis ties, O ; Si quis in
— » — . p, («I screona, Q.
[0] nii alii qui super tres iiierint unusquisque
eorum cc din. qui fac. sol. v culp. iud.
Cf. L. Baj. 9; Gund. 4, 25, 29,
70 : Fris. 3 ; Sax. 11. 32, 35, 36 ;
Wisig. VII. X, 2 ; Ed. Roth. 253-
263 ; Aeth. 4, 9; Ine, 7.
Cf. L. Rip. 29 ; Gund. 4, 20, 25,
29,70: Fris. 3, 12; Wisig. VII. 1,2;
Ed. Roth. 254-263, 372, 373 ;
Grim. 3 ; Li. 147 ; Aeth. 89, 90.
On crimes committed by slaves,
cf. L. Sal. 25, 35, 39. 40; Waitz,
20X.
Cf. Waits, X98.
7X
Cf. L. Sal. 71, 105: Rip. 34, 35 ;
Alam. 58 ; Bai. 8 ; Gund. 12, 30 ;
Sax. II. 40 ; Thur. 46 ; Ed. Roth.
20^-2x0, 22X ; Li. 24 ; Aeth. 82 ;
WaiU, xoo, X06, X07, X15, 201.
Cf. Recap. L. Sal. 7*
Digitized by
Google
COD. 1.
COD. 2.
COD. 8.
COD. 4.
OODD. 6 & 5.
rs] Qui cum sagittas fuerint, ternos
tol. cuTp. iud.
[4] Raptores uero Afaro din. qui
tac, sol. uuii exigantur.
[0] Si uero puella ipsa de intro
claue aut de screuna rapuerint, prae-
cium et causa superius conpraehensa
culp. iud.
[6] Si uero puella qui trahitur in
uerbum regis fuerit, fritus exinde
AfMD din. qui fac. sol. uun ef/.
[7] Si uero pucr regt uel litus
ingenuam feminam traxerit, de uita
ctilp. esse debet.
[8] Si uero ingenuam puellam de
illis suam uoluntatem serunm secuta
fuerit, ingenuitatem suam perdat.
(Cf. tit. 25, 5 6)..
[9] Ingennus si ancilla alienapris-
serit similiter paciatur.
(Cf; tit. 25, 1 5).
[8] Qui CUM sagittas luerint,
docentmus din. qui tac. sol. temus
cul/. ludiceiur quisqM« illorum ;
raptnr uero MMn din. £ac. sol. LXii
culp. iud.
[3] Qui cum sagittas fuerint, unus-
quisqvtf tres sol. culp. iudicetur ;
raptor uero sol. uui culp. iud.
[8] Si uero puella qui traitur in
uerbo regis fiient, ereus inde eaiendis
sol. LXII cul/. \\xd.
[4] Si uero puer regius uel letus
ingenua puella trazerit, de vita con
ponat.
[61 Si uero ingenuinn quemcumqtM
de iiiis sua uoluiftatem secuta fuerit,
ingenuetatem suaM p^niit.
(Cf. tit. «5. 1 3).
[4] Si ueropuella ipsa qus trahitur
in uerbo regis hierit, fredus exinde
sol. LXJi exigantur.
ledu
'0] Si uero puer regius fuerit uel
lus qui ingenuam puellam traxerit,
de uita conponat.
[8} Si uero feminam ingenuam qui-
cumq«« de illis sua uoluntate secuta
fuerit, ingenuitatem suam amittat.
(Cf. tit. 25, \ a).
[lO] Si quis sponsam alienam tn-
lerit et earn sibi in coniugio copula-
uerit, MM[i>\ din. qui lac, sol. Lxiii
culp. iud.
XIV. DE SUPERUENTENTIBUS
UEL EXPOLIATIS.
[1] Si quis hominem ingennum in
sup^mentum expollauerit^ cui fuerit
adpfpbatum, mat anthi faith io,
hoc est Mitu din. qui iac, sol. i^ii
culp. iud.
73
[8j Si quit sponsaiw aliena tuUerit
et sibi coniugium copolauerit, mal
antedio, s«Mt din. MMu fac. sol.
uui culp. iud.
XIIII. DE SUPERVENIENTES
UEL EXPOLIACIONIBUS.
[1] Si q»» hominem ingenuum in
sup^ruentujH expoliauerit et ei fuerit
aoprvbatMOT, msu murdo, %Hni din.
MMXi fac. sol. LXU culp. vxd.
74
[7] Si quis sppnsaa alienam tu-
lerit, sibi in coniugium copulauerit,
sol. LXII culp. iud.
XIIII. DE SUPERUENTIS VEL
EXPOLLA.TIONIBUS.
[1] Si quis hominem ingenuum in
sup^ruentum expoliauerit, sol. uui
culp. iud.
75
[8] Qui cum sagittas fuerit, cxx
den. qui £ac. sol. iii quisqwe eorwm
culp. iud.
[3] Raptor uero MMn den. qui
£ac. sol. LXU culp.
[4] Si uero puella ipsa de intro
claue aut de screunia rapuerit, et
pro^ius u^l causa superius ultimata
conuenit obseruare.
[0] Si uero puella qui traitvr in
uerbo regis fuerit, furban exinde
AfAfD den. qui fac. sol. lxxi culp.
iud.
[8] Si uero puer regis uel litus
ingenuam feminam traxerit, de uita
componat.
[7] Si uero ingenuam quicuqv^ de
tilts sua uoluntate secuta fuent, in-
genuf tate sua pmlat.
(Cf. tit. »5. \ 3).
[8] Si quis Bponsam alienam tu>
lerit et sibi in coniugium copulauerit,
iVAfD den. qui £ac. sol. ucxi culp.
iud.
XIV. DE SUPERUENTIS UEL
BXPOLLA.TIONEM.
[1] Si quis hominem ingenuum in
sup^ruentum expoliauerit, MMt> den.
qui fac. sol. lxxu culp. iud.
[81 Qui cum santtas fuerint (•),
cxx den. q«i' fac. sol. iii culp. iud.
(■) fuerit
[4] Raptor uero Miin den. qui
fac. sol. lxiii (•) culp. iud.
(•) LXIIS.
[6] Si uero puella ipsa de intro
claue (•) aut dc screona(i>) rapuerit,
malt} alteofaltheo*, et pretius et
causa superius intimata conuenit ob-
servare.
n dauem. (^) escreonsM.
[8] Si uero puella qui trahitur in
uerbo regis fuerit (•) posita, fretus
exinde ii/.yu den. qui'fac. sol. lxjii(>>}
culp. iud. (^)
n fuent (k) LXilf exegatur.
[7] Si uero puer regius uel litus
ingenua femina traxerit, de uita
sua(*) conponat.
n sua, om. 5.
[8] Si uero^ ingenua femina cui-
cumqM^ de illis sua uoluntate secuta
fuerit, ingenuitate (*) sua (*) perdat.
(*) - tatem suam.
[O] Si ingenuus ancillam alienam
in coniugium praeserit (■), matt) h o-
nema*, cum ea in(^) ipsoC») scr-
uitio p^rmaneat.
C) pi^henserit (*) ipse in.
(Cf. tit. 25, } 3).
[lO] Si quis litam alienam ad
coniugium sotiauerit (■), matb anfa-
mia*, A/cc den. qui fac. sol. xxx
culp. iud.
(') sociauerit
JU] Si q«ii sororis(+) aut{«) fratris
filiam (•), aut certc ultcrius gradus
consobrinx ( i> ), aut certe fratris
uxorera, aut auunculis (<>), sceleratis
nuptiis sibi iuncxerit, banc poenam
subiaceant ut de tale consortio sepa-
rentMr, atqM^ (^) etiam si iiliis (*)
habuerint, non habeantur Icgitimi C^}
heredcs, sed infamiae sunt natiui-
tate(f).
(t) (soror eius, c«rr.\ sorores. (*) aut ad
frvrtris filia. (>•) consubrina. (*) abunculis.
I') ad que. (*) filios. O legitime heredcs
-lamis innotati.
a
[181 Si uero sponsa aliena tullerit
et sibi in coniugium (') copulaue-
rint (•»), malb anestet *, %uni den-
MMn quiiaiC. sol. LXiii(«) culp. iud.
n coniugio. (^) copulauerit 'O LXllf.
[IS] In contra sponsum (•) uero
CUIUS sponsa est sol. xv culp. iud.
n sponsa
[14] Si qiii> puella sponsatadructe
ducente (*) in uia adsallierit, et cum
ipsa uiolenter moecatus (*•) fuerit,
malb gaugie altho *, sunf den.
viiiAT qui fac. sol. cc culp. iud.
O ducenteMc. (^) m^cbatus.
XIV. DE SUPERUENTES (•) I
EXPOLIACIONIBUS. I
[1] Si quis hominem ingenuum in {
supcruentum (^) expoliauerit, matb j
must do*, suni AfMj) den. qui fac.
sol. Lxiii («) culp. iud. ,
D supeniemeatis ucL (^)
n LXire.
77
Digitizeid by
Google
CODD. 7, 8, 0.
COD. 10.
T.T?.T EMEND.
OBSERVATT.
Ulel") uero qui cum sagittas fuerint, temva{») sol.
conponere faciant (•») ;
(") illi, 8.9.&G.H. n ternos, ft. (>) 8 «Mr; unusquisque
eoruM. (o.p) tcraos soL coaponaat, B.G.H.
raptor (1) uero lAfMi} den. q«i far.] sol. LXiiv(0
cuV- iud.(«)
n raptur, 91 n XLIII, H. f) cogatur enoluere, 8L
[3] Si uero pndU in uerbo regis fuerit qui
traetwr (•), fredus (*•) exinde (•) LXiis sol. («>) coga-
tur exsoluere (•).
(') tratntur, 9 ; trahitnr. B.H ; tnitur, G. W fredos,
G.H. n cxiade. om. G.H. {*) soL, mm. 9. (*) Mir f iAmx
net occur in 8.
[3] Si uero puer regi (•) ue (*) litus (•) in-
genua(<>) fcmiDa(«) traxerit(Ot de uita conponat.
(•) regis. 8.B.G.H. (*) uel. aQ-RG-H. f) Utos. 8 ; letus.
" • i?tus, G.H. («) in^enuam. B.G.H. (') fe
a.B; laetus, , , ._,
B.G.H. {f) B adds : mnc
[41 Si uero ingenua fiemina(*) quicuiftqM? (>>)
de illis sua uoluntate («) secuta(A) fuerit, ingenui-
tate»t(«) suawiC) pertLat.
n remiiuuMff. B.G.H. f^) quaecvnique. B.G.H. f*) uo-
lumptate, 91 (') sequuta, G. f) ingenuitate, 8.9. (') sua,
8.9.
[7] Si quis ingenuus(*) ancillap») aliena(")
prisent (<*) in coniu^io(*), mal bontmo, ipsiC^)
cum ea(») in scruitio inplicetwrC»).
n ingenuos.9. (^anciHam. B.G.H. (*) allenam. B.G.H.
(^) privl-rit, am. 8.B.G.H. (*) coiugiuM, 9 ; 9 adds: socia-
uent ; B.G.H add: accepent. (0 ipse, B.G.H. (•) earn, 9.
(^) inplecetur. 9.
(For \ 8, see tit. 15 ; for H 9 and 10, tit. 25).
[6jl Si quis spnnsam(*) aliena(J) tnllerit(«) et
sibi in c<>mugium(^) sociauerit, mal andrateo(*),
[iunt den. MMd quiiac.'] sol. LXiiv cul/. tud.
n ^tonsam. &B.G.H ; spunsa. 91 (^) alienam, aBG.H.
n tulerit, B.G.H. (') coiudium. 9; cooiugio, B.G.H.
(*) andratheo, 8; andratho, 9.
[6] Si quis puella{*) dispunsata (^) dructi(«)
ducenti (*) ad maritum (•) aliquis (^ ) ea«i in
uiaw(«) adsallicrit (*•) et ipsa(') uiolent^ —•
chatus(>') fuerit, mal gaugechaldo (■
8* Qui cum sagittis fuerint, unusquisque
illorum cxx den. aui fac. sol. m culp. iud.,
«xcepto capitale et aelatura.
4 Raptor nero mmd den. qui fac. sol. lxii cum
dimidio culp iud., ezcepto capitale et delatura.
sol.
6 Si uero puella quae trahitur' in uerbo Regis
fuerit, propter « freduM mmd den. qui fac. sol.
LXII et dimidium cogatur persoluere, excepto
capitale et delatura.
6 Si quis 'puer regis, uel slidus, ingenuam
fdcminam traxerit, de uita coxponat.
7 St uero ingenua foeminau aliquemcnnque de
illis, sua uoluntate secuta merit, ingenuitatem
suam perdat.
11 Si quis ingenuus ancillam alienam sibi in
coniugium + sociauerit, malb. ■!■ honomo, ipse
cum ea in seruitium -f inclinetur.
f priserit capulaucrit alias, f o n e m o. t cum ipsa in
senutio prrmaneat ; implicctur alias.
XVI. 4* Si quis ' lidam alienam in coniugium
sociauerit, mcc den. qui £ac. sol. xxx culp. iud.
IS* Si quis sororem, aut fratris filiam, aut certe
alterius gn^dus consobrinam, aut fratris uxorem,
aut auunculi sceleratis nuptijs sibi iunxerit, buic
poen^ subiaceat, ut a tali consortio separetur,
atqxtf etiam si nlios habuerint, non haii>eantur
legittimi baeredes, sed infamia sint notati.
(For \ 13 of tit. 14, see tit. 105).
uiaw («) ' adsallicrit (*•) et ipsa (') uiolent^r mi
\^) f. ■
cc ("•) cul/. md,
n pueUe. 9; pueDam, RG.H. (^) desponsata. 8 ; dispon-
satam. B.G.H. (*) dructu, o; dructe. B.G.H. (') ducente.
8.9 ; ducentem, B.G.H. (*) marito, a (') aL, om. B.G.H.
(<) uia, Q.B.G.H. (^ adsaLht. 9. (>) ipsam. &H ; earn, B.
(^) xnechatus, 8 ; migatus, 9 ; moechatus, B.G.U. (i) g a u-
i?ecaldo. q. (") sunt den. viiU/ q«i iac. soL CC,8;
soL CC,9l B.G.H.
XV.C) DE SUP^^tTENTIS JJEL EXPOLIA-
ClONIBC/SC").
[1] Si <\uis bomin^m tngennum in (•) sun^r-
nenti (<*) expoliaucrit, mal mo si do (•), [s»»/ den.
AfAfn qui fac.'] sol. LXii? cul>. iud.
n XVI, /« 9 ;/or tit. XV o/that cod. see tit. XV and XXV.
(h) 9 adds : qui homineiw ingenuum expoliauit. No rubric
in G.H : De furtis, a (*) m, m*. B.G.H. (<) supeniento,
"G.H. n musido, &
; superucnientem. B.G.I
8 Si quis -f puellam sponsatam tulerit, et sibi
in coniugium sociauerit, malb. ana stheo,
uMn A€^T^ qui fac. sol. LXii cum dimidio culp.
MMD den
iud.
0+ Sponso autem eius DC den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
10 Si quis puellamf sponsatam ^ drutbe du-
cente ad maritum, et eam in uia aliquis > adsal-
lierit, et cum ipsa uiolenter moechatus fuerit,
malb.'' cbangichaldo, vuiM den. qui fac. sol.
cc culp. iud.
t qu9 drutbe dudtur ad maritum in uia.
XVII. De Superuentis ud Expoliationibus.
1 Si quis hominem ingenuum-f superuewtum
expoliauerit, malb.* mosedo, mmd den. qui fac.
sol. Lxxx cum dimidio culp. iud.
t in suprrucfftu.
79
[8] Qui cum sagittis fuerint, unusquisque
illorum cxx din. qui nic. sol. m culp iud.
[4] Raptor nero mmd din. qui fac. tol. lxii
cum dimidio culp. iud.
[0] Si uero puella quae trahitur in uerbo regis
fuerit, propter frcdum mmd din. aui fac. sol. lxii
cum dimidio cogatur persoluere (•)•
n culp. iud.. Q.
[6] Si uero puer re^s uel lidus ingenuam
feminam traxerit (■), de uita conponat.
n tiaxenint, Q.
[7] Si uero ingenua (•) femina quemque(») de
illis sua uoluntate secuta fuerit, ingenuitatem
suam perdat.
O ingenuam feminam que, Q.
[U] Si quis in^nuus ancillam alienam in
coniugio accepent, ipse cum ea in seruitium
inplicetur(*).
(*) For %xiset tit. 15 \/or \% 13 and 24, tit 35.
[16] Si qnis lidam alienam (•) in coniugium
sociauerit, mcc din. qui £ac. sol. xxx culp. iud.
(*) ludo cum aQenum, Q.
[16] St quis sororem, aut fratris filiam, aut
certe altenus gradus consubrinam (•), aut n-atris
uxorem, aut auunculi, sceleratis nuptiis sibi
iunxerit, huic poenx subiaceat, ut a tali consortio
separetur. Atque etiam si nlios (^) babuerint,
non habeantur legitimi heredes, sed infamia sint
notati.
n consobrinam, Q.V. (*) A adds: non ; Ou same word
W€u originaify in 44x8, but has been effaad.
[8] Si quis("] sponsam alienam tulerit 0*) et
sibi in coniugium (<■) copulauerit (^), mmd din.
qui fac. sol. lxii cum dimidio culp. iud.
O qui, Q. (^} tulerint, Q. (*} coniugio. Q. (<) copula-
uennt. Q.
[9] Sponso (•) autem eius DC din. qui &c. sol.
XV culp. iud.
n sponsa, Q.
[10] Si quis puellam, quae (•) drucbte (*)
ducitur(<!) ad(<>) maritum, in uia adsallierit, et
cum ipsa uiolenter moechatus (•) fuerit, vuiM din.
qui fac. sol. cc culp. iud.
(■) qui. Q. (^) dructe. G.K.O.P.Q ; druhte, E ; dnite. F.
n diatur, I.P.Q. (*>) aut, Q. (*) mecatus, Q.
XV. DE EO QUI HOMINEM INGENUUM(*)
EXPOLIAUERIT.
[1] Si quis hominem ingenuum in superuentu
expoliauerit, mmd din. qui fac. sol. lxii cum
dimidio culp. iud.
(*) innocentem. Q,
80
Cf. L. Sal. tit. 76, { 7 ; Sohm,
R. u. Ger. X09, 145.
Cf. L. Sal. titt. 79. 92. 3-
Cf. L. Alam. x8; Gund. 35;
Marculf. 2, 29 ; cf. L. Sal. tit. 2^,
where the { occurs again in Cod.
I only; Cod. z alone mentions
the seruum.
It is difficult to say whether
the first letter of the gloss in
Codd. 6-8 is A or 3. In 9 it is b.
This { occurs again in tit. 25, { 5
(3i 6), /rancus being substituted
in Codd. 5, 6, and L. £. for m-
ffenuus; cf. L. Sal. 92 ; Cap.
Lud. cap. 3 ; L. Wisig. ui. 2, 3 ;
Cham. 45.
Cf. Ed. Roth. 185 ; L. Wisig.
III. 5; Pa. Sax. 20; Cn. X. 7;
Waitz, 108. This 8, if it bo
derived, ais is supposed, from the
interpretation of Alaric's Bre-
viary on the 3rd constitution of
the Cod. Thcod. iii. Z2, could
only^ have been inserted in the
Salic Law after the year 506.
J2; Baj.
Sax. II. 49 ; Cham. 47 ; Ed. Roth.
X90-Z92.
Cf. Recap. L. Sal. Z2.
Cf. Sept. Cans. vi. 7.
Cf. L. Gund. 29; Waitx,97, 171 ;
Sohm, R. u. Ger. 572.
Cf. L. Sal. tit. 6x, ) 2, where a
somewhat similar provision is
found in Cod. x only.
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 8.
COD. 4.
GODD. 6 ft 5.
[8] Si uero romanus barbanim
salico expolianorit, le^em superiorem
conpraebensa conuenit obseruare.
S3] Si aero francus romano ex-
iauerit, sol. xxxv culp. iud.
S4] Si quis bominem qui migrare
uerit et de rcge_ habuerit prae-
ceptum et abbundiuit in malum
puplico, et aliquis contra ordina-
tionem reps testare praesum^serit,
viiiAT din. qni fac. sol. cc culp. lud.
(0] Si qiiris bominem mierante ad
ierit, quanti in contubemio uel
sup^ruentum, mal texaga, hoc ej/
MMD din. qui fac. sol. lxiii culp. iud.
[6] Si qnis uilla aliena adsalierit,
quanti in eo contubernio probantur,
mal ftccthis, \wc ex/ sol. lxui culp,
iud.
[0] Si uero romanum franco saligo
expoliauerit, et certa turn fuerit, p^r
XXV se iuratores exsolbat, medius
tamen electus ; se iuratores non
potuerit inuenire, mai murdo, aut
ad inium ambulat, aut A/A/d din. qui
£ac. sol. LXii culp. iu4/.(>)
n q: tu. x6. 1 3.
[3) (*) Si uero certa probacio non
fuent, XX se iuratores exsoluat,
medius taimen clictus ; se iuratores
non potuerit inuenire, mal murdo,
sun/ din. Afcc fac. sol. xxx, si ad-
pn^batus fuerit, cul/. iud.
n TAts i shotUd probably run : Si uero
[francus romanum expoliauerit et] certa . . . ;
in -wkick case it wcuid be the equvvaUntqf
I 3 o/the otMtr texts.
S5] Si q«(> bominem qui admigrare
uerit et de rege abuerit pro^-
ceptum et abundiuit in mallum
publico, et aliquid ex ordinaclonem
regis testare pro^sum/serit, mal
suni{*) alachtaro, sunt yiiiAf
faciunt sol. cc culp. iud.
{*) sunt a/kr mat is, no douht, a mistake
and the same as sunt after alachtaco.
J]4] Si quis bominem migrantem
sallierit et ei fuerit adproba/»i»,
sol. cc cul/. jud.
[6] Si quis uilla aliena adsallieritj
quanti in eum sup^ruentum» probati
fuerint fuissc nuscuntur, sexagenus
semes sol. culp. iud.
[7] Si q«f> bomine dormientem in
furtum expoliauerit et ei fuerit ad-
Srohatum, mal friomurdum, SKiit
in. iiiLArfac. sol. c culp. iud.
[8] Si t^uis bominem mortuum
antequam in trrra mittatur expol/in-
uerif, cui fuerit adprvba/Mm, mat
noreb'r, sunt din. iiiUf fac. sol. c
cu\p. \ud.
XV. [Sine rubricd].
[1] Si quis bominem exfiidierit et
expoliauerit, mal turnicale, sunt
din. yiiiM fac. sol. cc, cui fuerit
adpyvbatum, cui/. iud.
18] Si
txpoliaue
L... _ romanus bomo barbanu»
expoliauerit salicom, causa superius
conprfbensa conuenit observare.
it
83
[3] Si uero francus romanum ex-
poliauerit, sol. xxx culp. iud.
[4] Si ^uis bominem qui alicnbi
manere disponit et de re^em habet
precepta et sibi habundauit in mallo
publico, et aliqui extra ordinatione
dominica ei testare praesumit, cc
sol. culp. iud.
[6] Si quis bominem migrantem
asalfierit, mat turpefalti, hoc est
quanti in eo contubernio uel sup^r-
uenti fuerint fuisse prvbantur, lxii
sol. unusquisque ex illis culp. iud.
[8] Si quis bominem dormientem
expoliauerit, sol. c culp. iud.
[6] Si quis bominem mortuum
antequam m terra ponatMr in furtu
expoliauerit, cui adprvbatum fuerit,
c sol. culp. iud.
[0] Si uero romanum aut barbaro
salico expoliauerit, causa superius
conprf hensa conuenit obseruare.
S3] Si uero francus romanum ex
. iauerit, ATcc den. qui fac. sol. xx:
culp. iud.
J4] Si quis bominem qui alibi hubi
migrare aisponit et dc rege babet
pr^ceptum et se eam abmundiuit in
mallo publico, et aliquis contra
bordinationem regis ei testare pnr-
sumpserit, vuiM den. qui fac. sol. cc
culp. iud.
[0] Si quis bominem migrantem
adsallierit, VULAT den. qui fac. sol. cc
culp. iud.
[6] Si quis uilla aliena adsallierit,
quanti in contubemio ipso fuerint u^l
superuenti fuerint probati, AfMD den.
qui fac. sol. lxii culp. iud.
[7] Si quis et bominem mortuum
antequam in terra mittat et in fiirtum
expoliauerit, lUiM den. qui fac. sol. c
culp. iud.
. Si quis bominem mortuum
ierit et expoliauerit, et ei Sidpro-
batum fuerit, cc sol. culp. iud.
sffodi
[8] Si uero romanus bomo fra.n-
cum(*) expoliauerit, AfMo [den.] qui
fac. sol. LXJii (i>) culp. iud.
(') franco. (*) LXIK.
[3] Si uero francus romanum '*'
expoliauerit, matb musido*, suni
den. Afcc qui lac. sol. xxx culp.
iud.
[4] Si auis bominem qui alicuLi
migrare aisponit (•) et habet prae-
ceptum rege et babundiuet se(^.i in
mallo publico, et aliquis ei extra
ordinationexn («i) regis restarc^'') aa:
adsallirc pfvsummit ("), matb al cat a
alchatbeocus uia lacina*, sunt
den. viiiif/ qMi fac. sol. cc culp. iud.
(*) diqx>net (»») se. om. 5. C) -ttout.
(') testare. (*) pmumat.
84
85
[6] Si ^ quis in (*) uillam alienaw
adsallierit, quanti in eo contubrmio I
uel suprmentus(^) fuissent priTbati eel |
ibidem fuerint, matb turphaldeo*, ,
sunt den. AfMcccc qw/fac. sol. LXiiir. :
culp. iud.
(') in, om. 5. (*) superacnto. O lxmc.
[e] Si quis uillam alicnam adsal-
lierit, et ibidem ostia frcgerit, cant-y
occiderit uel homines plagauerit, aut
in carro aliquid exindc duxerit, ma^-
turpepbaldeo*, sunt den. viili/
q«f fac. sol. cc culp. iud.
[7] Quicquid (•) ibidem preserit 1 ^
in loco restituat, quanto(<^^ in k^>
contubemio uel superuenientcs ' "
fuisse pncbantur, AfMD den. qui fa.*.,
sol. LXiii (•) culp. iud.
(') Excepio quic quicquid. (*) pnserit
SquantL (•>) supra ucnti. (*) LXUf qu^sqi*/
srum.
[10] Si quis hominem donmientei9f
in furtum expoliauerit, matb frco-
mundo*, sunt den. iiiiA/ qui fac.
sol. c culp. iud., excep/tf cApita/e et
delatura.
[8] Si quis bominem mortnutB;
antequam in trrra mitntun,*) in
furtum expoliauerit, matb chreu
musido*, sunt den. iiilV qui iac.
sol. c culp. iud.
{*) mittatur.
[0] Si quis bominem mortuum
effodcrit (•) uel expoliauerit, reait.
tornechallis sine odocarina *,
sunt den. viilV qui fac. sol. cc culp.
iud.
(■) erfbdierit
86
Digitized by
Google
OODD. 7, 8, 0.
COD. 10.
LEX EHEKD.
OBSERVATT.
C^l Si (•) romanus homo barbaro expoliaaerit(^),
lal inosido(<), [svif/ den. MMn qMi £iur.] sol.
*"«(•*) cul/. iud.
<*) 8 itdds : i\His. (^) Si romanus barbTum e., B.G.H.
I m u s i d o, a. (') XVIlf , 9.
rs] Si neTO(*) francos faomo(M romano(*) ex-
loliaucrit, msd mosido(<), [s««/ den. Mcc qv/
«<-.] sol. XXX cul/. iud.
D t\uis, & (^) ronoanum. B.C.H. f) musldo, a
[4] Si quis homine (•) qui aliubi (^) migrare dis-
3onit ct de rege (•) habet cartas et se alundiuit ('*)
in mallo publico(«), ct aliquis extra(0 ordinatione(R)
re^s testare aut adsallire cum prvsumpserit (*>),
\x\aX alachra et bii uia lacinaO» [s»«/den.
wwwf q«2'far.] sol. cc cul/. iud.
(*) homo, 8 ; homincM, 9. (^) alicubi, & H re^i. 9.
(■1) habundiuit, 8.9. (*) pupKco, 9. O extra, om, a
(') ordinacionem, 9. (^) S. q. bominem cartam re^
h.-itx.-ntcni extra orainatiooeiii (ordinem, H) regis adsialhrc
uel uui lacinia facere pres. soL «c, B.G.H. (<) alagr a e t
fa ii uia lacina, 9^
XVI. DE(*) QUI ALTERIUS THLLAJ/
ALIENA^(>») ADSALLIERir(«).
[1] Si qMM aillam alienam adsallierit ('), mal
alafalcio(<'), \%unt den. MQQ qui' iac^ sol. xxx
cul/. iud. (0
r) 8 acii£r : ea (>) alienam, mm. 8. O adsaflit, 8 ; rubric
in q: XV it. Si qwir uiJlam ailieoam adsaUirit uel expolia-
uerit ; norubricxH B.G.H. (') adsaliret,9. (*) alafalmo,
6. (<) Mir I <w(. G.
[3] Si quis uillam alienam adsalliertt (•), et (^)
ibideiwO hustia('') fregerit(") et(0 canus(if) oc-
ciserit aut homines pla^^uerit (^), aut exinde in
carro(>) aliquid duxent, mal turriphathio,
[sunt den. viiUf qutiac.'] sol. cc cul/. iud.
n adsalliret, 9; B.H combine || z and 3 aitd omit^
thfrrfore : S. q. u. a. a. ; G. aiso omits tMese v/ords.
(>| B.H add: si. («) ibidem, mm. 8. ('[ hostta. 8.G.H ;
tstia, 9 : ostia. R Q frigerit, 8. O aut, B.G. (*) canes.
1 9.B: canosG.H. (>>) placauerit.&9.B.G.H. (<) cam, 8;
c r. 9 ; plac uel in carxo aL dux., H.
XV. [5] Si quis homine<*) infenuo donniente{*)
cxpoliaucrit, mal frio mosido (>•), [iuni den.
i\n.\t quiiacJ] sol. c cul/. iud.
('} hominem ing^enuuiw dermienteM, &9. B.G.H. (^) p r i o
mosido, 8; fhrlo mosido, 9^
2 Si uerd Romanus, ^ Barbaras, Salecum
Francum expoliaucrit, caussam superius com-
prehensam conuenit obseraare.
[8] Si Romanus homo Francum expoliauerit,
KMD din. qui £ac. sol. LXii cum dimidio culp. iud.
8 Si uero Francus Romanum expoliauerit,
malb. mosedo, mcc den. qui fiac. sol. xxx culp.
iud.
[8] Si uero Francus Romanum expoliauerit,
MCC din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
4 Si" quis hominem qui alicubi migrare dis- [4] Si quis hominem, praeceptum regis haben
ponit, et dirigere habet praeceptum Regis, et si tern, contra ordtnationcm regis adsallire uel uiae
aliunde ierit in mallum publicum, et aliquis extra ]aciniam(') ci facere praesumpserit, viiiic din. qui
ordinationem Regis restare eum facit, aut adsalire ^ fac. sol. cc culp. iud.
pr^sumpserit, malb. ^ alacfacis uia lacina,
viiiM den. qui £ac. sol. cc culp. iud.
(For H 5-X0, see the following tit.)
XVIII. De eo qui Villam alienam adsalierit.
1 Si quis uillam alienam adsallierit, *malb.
■alac talthio, mcc den. qui fac. sol. xxx culp.
iud.
* €t omnes qui cpHvictifuerint quod in eius conhtbernio
fuisstnt, M\tD den. qui /ac. sol. LXIi cum dimidio
culpabilis UHMsquisque eorunt iudicetur.
2 Si qub uillam adsalierit alienam, et ibidem
ostia fregerit, canes occiserit, aut hominem
plagauerit, uel in carro aliquid exinde ^ duxerit,
malb. «turpha falchio, vuiAT den. qui fac.
sol. cc culp. iud.
87
et quicunq»^ in cius cowtubemio fuisse * conuicti
fuerint, unus^uisqM^ eoram mmd den. qui £ac. soh
LXII et dimidium culp. iud.
* utl superutnti.
XVII. 10 Si quis* hominem dormientem ex-
poliauerit, malb. Chreo mosdo, hum den. qui
fac. sol. c culp. iud.
t ittgenuum hominem J^rtu,
XVII. 6 Si quis hominem mortuum anteqtMm
in terram mittatur in furtum expoliauerit, malb.
•chreo mosdo, mdccc den. x]ui fac. sol. xlv,
et in alia sententia mho den. qui fac. sol. lxii
cum dimidio culp. iud.
6 Si quis hominem mortuum exfodierit et
expoliauerit, malb. 'thurnichalt, hum den.
qui fac. sol. c culp. iud.
7* Et postea parentes defuncti, iudicem rogare
debeift, ut inter homines non habitet author
sceleris, et qui ei hospitium dederit, anteawam
parentibus satisfaciat, do den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
88
n uie lacinei. Q.
XVI. DE EO QUI UILLAM ALIENAM
ADSALLIERIT.
[1] Si c^uis uillam alienam adsallierit, ipse et
omnes qui conuicti fuerint quod in eius contu-
bemio tuissent^ mmd din. qui fac. sol. lxii cum
dimidio unusquisque ipsoram culp. iud.
[0] Si quis uillam alienam adsallierit, et ibidem
ostia (■) fregerit^ canes occidcrit uel homines (»»)
plagauerit, aut m carro aliquid inde adduxerit(«),
viiiM din. qui fac. sol. cc culp. iud., et quicquid
indc abstulerit in locum restituat.
n hostia. A.H.K.N.S: ustia. G; hostias. P. (^) ho-
g. n aduserit. P ; duxerit. Q.
8 Et quicquid inde abstulit, in locum restituat, [8] (•) Et quanticunque in eius contubernio
ei\\\rnr\ntA^ in ««Sus mM»nh«>min fiiissi» * rnnuirti fillSSe COnuictl fuerint, unUSquisque iUorum MMD
din. qui fac. sol. lxii cum dimidio culp. iud.
(') C/. the last clause 0/% 2. vhich corresponds to thejirst
clause o/this stction in Codd. 5, 6 aptd zo.
XV. [01 Si quis hominem ingennum dormi-
entem (■) Turtu expoliauerit, IVM din. qui fac. sol.
c culp. iud., excepto capitale et delatura.
n Qadds: in.
XVII. DE EO QUI HOMINEM MORTUUM
EXPOLIAUERIT.
[1] Si quis hominem mortuum antequam in
terra mittatur furtu (*) expoliauerit, rVM din. qui
fac. sol. c culp. iud.
(') in furtM, Q.
[9] Si quis hominem mortuum effodierit et(*)
expoliauerit, viiim din. qui fac. sol. cc culp. iud.
Et postea parentes defuncti iudicem rogare
debent, ut inter homines non habitet auctor
sceleris, et qui ei hospitium (**) dederit antequam
parentibus satisfaciat, DC din. qui fac. sol. xv
culp. iud.
n aut, Q. (k) ospicium, V.
Cf. Sept. Cans. vi. i ; Ed.
Roth. X77 ; Alfr. 37 ; Waitx, 144,
210 ; Sohm, R. u. Ger. 60.
Cf. L. Sal. tit. 4a, \ 5, titt. 89,
97; Sept. Cans. IV. 4 ; L. Baj. ix;
Aeth. 5, 13, 17, 27-30 ; Ine, 45.
Cf. Sent. Sept. Sept. 3. The
gloss is the same in 7, 8, and 9.
A corresponding) occurs under
tit. 61 in Codd. 2, 3, 5, 6, with the
exception oidimen/e instead of
dormienietn in Cod. 2. Cf. Sept.
Caus. V. 2.
^i
The following {( reoccur^ to a
reat extent, under tit. 6x ^ 2 of
od. I only) and tit. 55. In ac-
cordance with the Lex Emend.,
tit. 17 and ) x of tit. 18 of Codd.
7-9 have been put under tit. 55.
Cf. L. Rip. 54, 85 ; Alam. 50 ;
Baj. X9; Ed. Roth. 15, 16 j L.
Fris. (Add. Sap.) iii. 75 ; Wisig.
Cf. Sept. Caus. v. x, where a
fine of xoo sol. is given ; while a
fine of 200 sol. occurs in Sent.
Sept. Sept. { 6.
Digitized by VnOOQ IC
GOD. 1.
GOB. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
OODD. 6 ft 5.
XV. DE HOMICIDIIS UEL SI
GUIS UXOKEM ALIENAM
TULERIT.
Si quis hominem ingenuum occt-
derit aut uxorem altenam tulcrit a
uiuo marito, mat leudardi, hoc
est viiiAf din. qui Sac. sol. cc culp.
iud.
XVI. DE INCENDHS.
^1] Si quis casa qualibet sup^r ho-
mines dormientcs mcenderit, quanti
ingenui intus fuerint mallare debent.
et si aliquid intus arserint, mat
alfathio, luxr ex/ J/^d din. qui foe.
sol. LXiii cul/. iud.
[8] Si quis casa cletem salina in-
cenderit et ei fuerit adprvbatum,
mal althifathio, hoc es/ JifMD
din. qui iac. sol. uuii culp. iud.
L^] Si quis spicario aut machalum
cifm annona mcenderit, MAiD din.
qui fine, sol* Lxui culp. iud.
[4] Si quis sutem cum porcis aut
scuna cum animalibus iacenderit et
ei fuerit adprobatum, excap/i^ capi-
/aleet diUrKm, mal sundela, hoc
cttMMD din. qui tac. sol. uuii culp.
iud.
XV. [8] Si qm's uxorem alienam
tollere uoluerit uiuo marito, matt)
affalthecha, tunt din. viiiAT fac.
sol. cc, cui fuerit adpfvbatum, culp.
iud.
(For H 3 & 4> see tit. 25).
[0] Si quis sei>em aut concidem
aliennm incenderit, cc din. qui fac.
sol. XV culp. iud.
XVI. TITCTLUS DE INCENDHS.
[1] Si ql(i> casa aliena qualibet
sup^r hominis dormicntis incende-
derit, cui fuerit adprvba/MiMj mat
selane effefa, quam tngenui fue-
runt intus mallare debint ; et si
aliquis intus arserit, mat leodi
selane effa, sMM/din. MMAtnc fac.
sol. LXii culp. iud.; de leode sol.
cc cui/. \ud.\ cui causa er/, mat
and a dil, swiiit din. viilV fac. sol.
cc cui/. iud.
[0] Si q»iJr spicario aut amachal-
\um cum anona, sote cum porcuSj
scuria cum animalia incenderit, cui
fuer<y adprvbatum, malb leo deb a,
sMKt din. MMH fac. sol. uui culp.
iud.
(Cf.|a).
^3] Si romanus hoc romanum ad-
miserit, et certa probacio non fuerit,
p^r XX se iuratores exsolbat, medius
tam^n elcctus ; se iuratoris inuenire
n^m potuerit, tunc ad inium ambulit,
hoc dicM»/ matb leodecal. SMitt
din. Mcc fac. sol. xxx culp. iuaicetur.
[4] Si <\uis sepe aut contfisa inci-
derit et ei fuerit adprobo/Mm, matb
bit a, swivt din. DC bic. sol. xv culp.
iud.
XV. DE UXOREM ALIENAil/
AB ALIO SUBLATA.
[1] Si quis uxorem alienam tulerit
uiuo manto, sol. cc culp. iud.
(For H 2 & 3, see tit. 25).
XVI. DE INCENDHS.
^1] Si quis casam qualibet snp«rho-
mmes dormientcs incendcrit, quanti
intus fuerint ingenui mallare debent,
et si aliquis intus arserit, lxii sol.,
de leude cc sol., ctu casa ef/ uui sol.
culp. iud.
[8] Si spicario aut mahalo cum
anona incenderit, cui fuerit adpro-
batum, Lxn sol. culp. iud.
[4] Si qui$ uero sotem cum porcis,
scruria cum animalibaa incenderit,
LXII sol. culp. iud.
[8] Si uero sepe concisa cappu-
lauerit, sol. v culp. iud.
93
XV. [Sm0 rubrica.l
[1] Si quis uxorem alienam tulerit
huno {leg. uiuo) marito, vniM den.
qui fac. sol. cc culp.
(For H 2 8c 3, we tit. 25).
XV. DE EO(«) QUI uxorem'
ALIENAM TULLERIT UIUO I
MARITO. I
^ [1] Si quis uxorem alienam tullerit
uiuo marito, matb abtiga*, sm»//
den. viiiA/ qjwi' fac. sol. cc culp. iud.
rt De CO, «m. 5.
(For H 2 & 3, tee tit. 25).
XVI. DE INCENDHS.
[1} Si quis casam quamlibet sup^r
homines dormicntib»j incendcrit,
3uanti ingenui intus fuerint mallare
ebcnt; et si aliqui intus crema-
uerint, MAfD qui faciunt sol. lxii
culp. iud. De laude sol. cc, cui casa
est MM^ den. qui faciunt sol. lxu.
[0] Si quis spicarium aut magalum
cum anona incenderit, MMn den. qui
faciunt sol. lxii culp.
[8^ Si quis sudem cum porcis,
scuna aut [leg. cum] animalibvj in-
cenderit, MMu den. qui faciunt sol.
LXII culp.
[4] Si quis sepem aut concisam
incenderit, dc den. qui faciunt sol.
XV culp.
[6] Si quis uero sepem aut con-
cisam capulauerit, dc den. qui fa-
ciunt sol. XV culp.
XVI. DE INCENDHS. .
[1} Si <mis casam quamlibet sup^^r
homines aormientes inccnd/rit, matt \
seolando et uas haldem pa*,!
cui causa (■) est sol. lxiic conpona/, '
et quam (*>) intus fuerint mallare 1
debent(«) de seolandeua*; ct 1
contra unumqucmqM^ sol. lxik,
leode seolande fadisco lan-
defa*, sunt den. viiiJ/qvifac. sol.
cc culp. iud. Et cui casa est sol. 1
XLiic culp. iud. («)
(•) casa. (*) quanti. (•) debent c<»wtra I
unumquemqw soL LXIK (conponat. corr-.)
cui/. iud.. et si aliqui intus arsehnt soL CC ,
cu|>. iud. et cui casa e. soL LXiis c i. 1
f8] Si quit 8picanim(*) aut mau-
um(h) cum annona incendirrit, matt}
leodeua*, %unt den. MMn qui £ac.
sol. Lxiif culp. iud.
(^) espicarios. (<•) maolum.
[8J Si qMtJr sutem cum porcus,
scunam(«} cum anlmalibiw uel feni-
lem(h) incenderit(«), matt) leodeba*,
sunt den. MMd qui fac. sol. lxii^ i
culp. iud. (*) I
(') scuria. (*) fenUe. (•) incendiderit.
{*) tuUt: C3tQtft9 coLpifale et dciafuru.
[4k\ Si quu sepem (•) alienam aut
concisam incenderit (•), matb bila*,
DC den. qivj'fac. sol. xv culp. iud.
n sepe aliena a. concisa incendiderit
[6] Si capulauerit (•), matb bia-
bi go •, sunl den. dc qifx'fac. sol. xv
culp. [iud.], excepto capilalc et dela-
/um.
n capolauerit
95
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.TgT EMEin).
OBSERVATT.
XVIII. [8] (•) Si quis bominem mortuum
sup^r alter»»» (•») in naufu» («) aut in petra(«*)
inisent(*), mal hiduleus, [smm/ den. MMD qui
{ac] sol. Lxiif cul/. iud.
n For i X ste Hi, 5S. (*) B.G.H add: aut D nanfo,
B ; noffo, G.H. (*) petram, B.G.H. (*) misserit, 8.
XVIII. [8] Si quis arestatonem (•) sup^r
hominem mortuum capolaucrit (*>), mal cheol-^
barbio («), de unnmquemqug {*) [dc den. qM<
iac.] sol. XV cul>. iud. (•)
n testatorem, 9 ; aristac<mein« B; atistatonem, G.H.
<*) capal-, &9.aG.H. (") chlebarbio. 8; cheo-
b a r b i o. 9. {*) humunquemqHr, 9 ; unoquoqae, B.G. H.
n conponat, B.
XIV. [8] (•) Si quis nzorem alienam tullerit (*)
ttino marito, mal abteca in alimtx abhatto
ueeientemo («), sol. cc cul>. iud.
n rAtx I /irrms the Jlrst ^ tit. XV. in Cod. 9 tntk the
rubrtc : De his qui ahenus muJicre tollit uiuo niorito ; and
this Cod. remains from this tit. onward attuayi one number
IN advance o/Codd. 7 and^ (*) tulerit, 8.B.H. (') ab-
teca tnaliaiDte abhato uelentemo, 8; abthega
in alia mcnte abhacto uel enthemo, 9.
(For H 9 and 10, tit. 14, of Cod. 8, and H a and 3
of tit. 15 of Cod. 9, see tit. 25).
XVniI. DE INCENDnS(«).
[1] Si quis caaa(*) quamlibet «up«r bominem
donnientm incenderit, ei cui casa («) e«/, xnal
a n t cb a (^), [sunt den. MMt> qui iac.\ sol. lxiik (•)
cul/. iud. IlleCI uero qui exinde euaserint
unusquisqu^ ex ipsis mallare (f ) eum debent p^r
mal scolando ueua(^), \%uni den. MAfn Qui
iac.] sol. LXIK qui incendium misit eis cul>. iud.
C) XX. Si quis casam sup«r hominem donnientCM in-
craderit. 9. (*) casam. 91B.G.H. H domus, B.G.H.
(') aadcba, 8.9L (*) LXIK, 8.9. B.C; LXIII, H. O Illi.
9.B.H. O malare, 8 ; unusq. eum mallare debet et q. i m.
sol. LXIII (LXllf) culp. iud., B.G.H. (^) seco lando
ueua. a
[S] Si quis ibidem arserit (*)> mal leo-
dardii(i>), [sunt den. vuiAf qta tac.] sol. cc
cul/. iud.
itibus
n B.G.H addt Ule qui Incendium misit parentibi
dcfuncti soL CC culp. iud. (^) lead, 8; leodardi.
XX. {RuMca dees/ i» omnibus).
[1] Si quis spicario(*) aut maflo(^) cnm
annona(<) incenderit, mal deb a, [stMr/ den.
JfJfD quiiacJ] sol. lxik cul^. iud.
n spicariuin. O.G.H ; ispicarium. B. (^) mafia, 8 ; mafo-
him, 9 ; mafolo, B.G.H. n anona, &
8* Si quia mortuum bominem ant in <f s oiFo
aut in petra, quae uasa ex' usu sarcophagi
dicuntur. super alium miserit. icmo den. qui fac.
sol. Lxii et dunidium, culp. iua.
taufa.
9* Si quis ^ aristatonem super hominem mor-
tuum capulauerit, de unoquoqw^ DC den. qui fac.
sol. XV culp. iud.
[8] Si quis concideM aut sipem (*) capulauerit
a.iit incenderit, mal uiua, [sunt den. DC qui
iac."] sol. XV cvkip. iud.
ns3cp«m«8; sepem.9.&H; «cpem. G; KG.Haddt
aJtehus.
XVI. De eo qui Vxorem tulerit alienami oiuo
marito.
1 Si quis uxorem alienam uiuo marito tulerit,
malb.* abtica: et in alia mente, arba tbeus
en lanthamo» vium den. qui £ac. sol. cc culp.
iud.
(For \\ 2 and 3, see tit. 2$ ; for ) 4, see tit. 13).
XIX. De Incendijs.
1 Si quis casam quamlibet, intus dormientibus
bominibus incenderit, ei cuius casaf est, malb.
•andebau, mmdc den. qui fac. sol. uui et
dimidium culp. iud., exccpto capitale et dela-
tura. Illi uero qui exinde euaserint, unusquisqu^
ex ipsis eum mallare debent, per Malberg seu,^
landeueuas, et hum den. qui fac. sol. c culp.
iud. unicuiqMtf eorum.
t ftiit
8* £t quicquid ibi perdiderint in locum resti-
tuatur.
3 Si aliqui ibidem remanserint, malb. leudi,
HUM den. qui fac. sol. c culp. iud.
4* Et ille qui incendium misit, parentibus
uniuscuiusqM^ defiincti vuiM den. qui fac. sol. cc
culp. iud.
(For H 5 and 6 see tit. 96).
7 Si quis spicarium aut macbalum cum annona
incenderit, malb. «sal deb an, mmd den. qui
lac. sol. Lxxi cum dimidio culp. iud.
8 Si quis' sudenn cum porcis, «scnriam cum
animalibus uel fcsnile incenderit, malb. saldeba
leosdeba, mmd den. qui fac. sol. lxu et dimi-
dium culp. iud.
9* Et si aliquid non remanserit ibidem, malb.
leudi, viiiH den. qui fac. sol. cc culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
>i quL
malb. -f bica, dc den. qui £ac. sol. xv culp. iud.
t blcha higgeo.
10 Si quis 'cuncida alienam capulauerit, malb*
bila, DC den. qui fac. sol. XV culp. iud.
97
[S] Si quis mortuum hominem aut in noffo
aut in petra, quae(*) uasa ex usu sarcofagi
dicuntur('), super alium miserit, mmd din. qui
fac. sot. Lxn cum dimidio culp. iud.
(*) qui uasa eius usus sarcofagi dudtur, Q.
[4] Si quis aristatonem (*) super hominem mor-
tuum capulauerit, de unoquoque DC din. qui fac.
sot. XV culp. iud.
arisiationem, A. P.
XrV. [18](*) St quis uxorem alienam uiuo
marito tulerit, vium din. qui fac. sol. CC culp.
iud.
n FortMe other || ^tii, XIV tf. ta. XIIL
Cf. L. Sal. 95 ; Sent. Sept.
Sept. 5; Capit. Lud. cap. 4;
L. Rip. 35> 1 ; Al. 5x ; Ed. Roth.
21Z ; L. Fris. (Add. Sap.) m. 76.
Only Cod. z mentions the A^mo
ingenuus. but repeats it under
tit. 41 with the other texts.
XVin. DE INCENDIIS-
[1] Si quis casam quamlibet, intus bominibus
dormientibus, incenderit, ei cui(*) casa(i>) fiiit,
MMD din. qui fac. sol. LXii cum dimidio culp. iud.,
excepto capitale et delatura : et quanticumque
intus fuerint [et euaserint] («), mallare (') eum
debent ; et unicuique illorum mmd din. qui fac.
sol. LXii cum dimidio conponat (•),
n cuius, V. (<>) causa, Q. (") et e., tm. ms.' 44x8.
(•>) malare, Q. D culp. iud., Q.
et quicquid ibi perdiderint in (<') loco (') rettituat.
(f) Ulorwm, Q.
Et si aliquis (r) intus arserit, ille qui incendium
misit, parentibus defuncti(^) viiui din. qui £ac.
sol. cc culp. iud.
(«) aliquid. Q. (i>) dcf., «m. V.
Cf. L. Sal. tit. 96 ; Rip- »7 ;
Alam. 83, 100, \ I ; Baj. i. 6, 10 ;
Gund. 41 ; Ed. Roth. 246, 149 ;
L. Sax. II. 38 ; Thur. 43 ; Fris. 7 ;
Wisig. vui. 2, 3 ; Ine, 43. x.
Cf. Sohm, R. u. Ger. 42.
[8] Si quis spicarium ant maholum (*) cum
annona incenderit^ mmd din. qui £ac. sol. lxii
cum dimidio culp. iud.
{*) uel madrolum, P ; mauolum, E ; moalum, B ; macha-
lum, O ; moffolum, Q.
[8} Si quis sudem cum i>orcis(*), scnriam(^)
cum animalibus, uel fenile, incenderit. mmd din.
qui fac. sol. lxii cum dimiiUo culp. iua., excepto
capit^e et delatura.
n portis. T. (*) scunun. Q.
[4] Si quis concisam uel sq[>em alterins capu-
lauerit net incenderit, dc din. qui fac* sol. xv
culp. iud.
9«
Cf. L. Sal. tit. 14,
Cod. 2, tit. 4a, ) 5 ;
H 9 and 3 of
Vaitz, X7Z.
Cf. L. Sa]. tit. 34, ) 9 of Codd.
5 & 6 and 1 5 of Herold.
99
Digitized by
Google
COD. 1.
GOB. 2.
COD. 8.
COD. 4.
OODD. 6 & 5.
XVII. DE UULNERIBUS.
[1] Si quis alterum aoluerit oc-
cidere et colpus falierit, cui fucrit
adprobat«m, mat uito ido efa,
hoc est MMn dio. qui foe. sol. uuii
culp. iud.
[8] Si qais alterum de sag^tta
toxigata p^rrutere uolaerit et orae-
tersclupauerit, et ei fuerit aapro-
hatumj MMd din. qui iac. sol. lxiii
culp. iud.
[3] Si quis alterum in caput pla-
gauerit ut cerebrum apareat, et
exinde tria ossa ^uae snp^r ipso
cerebro iacent eziennt, mat uiuisio
fetb, "hoc est Mcc din. qui iac. sol.
XXX culp. iud.
[4] Si uero inter costas fuerit aut
in uentrem ita ut uulnus apparcat,
ut usque ad intrania p^rueniat, mat
h i s i f r e t h, \ioc est MCC din. qui iac.
sol. XXX culp. iud., praetor medi-
catura sol. v.
[0] Si (jttis hominem plagauerit ita
ut sanguis in terra cadat, et ei fuerit
adprobatKM, dc din. qui fac. sol. xv
culp. iud.
[6] Si quis in^nuus ingenuum de
fuste percussent ut sanguis non
exeat, usque tres colpus semper per
unum quisquo iecto, mat uualfach,
b^ est cxx din. qui iac. sol. ui
culp. iud.
[7] Si uero sanguis exierit, tale
culpa conponat quantum si enm de
ferro uulnerauerit.
[8] Si quis de clauso pugno alio
p^rcussent, mat uualfoth, hoc est
CCCLX din. qui iac. sol. nouem culp.
iud. Ita ut per singulos iectos
temos sol. reddat.
[0] Si quis alterum in uia ex-
poliare temptauerit et ei per fuga
euasserit, cui fuerit adpm)andum,
mat urtifugia, h^: es/ MMd din.
qui iac. sol. LXiu culp. iud.
XVIII. DE EUAf QUI INNO-
CENTE.1/ HOMINEiV AD
KEGEAf ACCUSAT.
Si quis ad regem innocentem
bominem absentem accusauerit, mat
seulando efa, hoe est MMD din.
qui iac. sol. lxui culp. iud.
XVII. DE VULNERIBUS.
[1] Si auis alterum uulnerauerit,
aut occiaere uoluerit, et colabus
pro^t^rfallierit, et ei fuerit adpro-
hatum, matb s elan do, SMMt din.
MMd fac. sol. LXii cui/. iud.
[8] Si quis alterum de sagitta
toxegata percutere uoluerit, matb
seolando, sunt din. Md £ac. sol.
Lxu culp. iud.
[4] Si quis alteruM in caput pla-
gauerit et ei fuerit adproba/Mm,
matb chicsio frit, sunt din. oc
fac. sol. XV cul|!^. iud. ; si exinde trea
ossa qui sup^r ipsum cerebrum iacet
exirent, man) cnisio frit, sunt din.
Afcc £ac. sol. XXX culp. iud.
[6] Si uero intra costas uulnus in-
trauerit, usom^ ad intrania p^mincrit,
matb gasfrit, sunt din. Mcc fac.
sol. XXX culp. iud. De medicatura
uero, matb andechabinus, sunt
sol. vuii cui/. iud.
[3] Si quis hominem placauerit aut
sanguinem ad t^rra cadat, et ei fuerit
adprvbatwm, matb selando efa,
din. DC £ac. sol. xv cut/, iud.
[6] Si quis inp^nuus ingenuum de
fuste p^rcussent ut sanguis non
exiat, III colobtts, matb uad falto,
hoc est semper unusquisqM« stus
temus sol. solbat.
[7] Si uero sanguis exiret, matb
uuadfodo, talem culpam con-
ponat quantum si cum de ferrum
uulnerassit.
[8] Si quis clausum manum al-
terum p^rcusserit, matb nuadeflat,
sunt dm. ccclx fac. sol. vim. Item
ut per singulus stus t^rnus sol.
reddat.
[9] Si quis alterum in uia «polla-
uerit et per fugam euaserit, ipsi
fuerit adproba/xm, matb murdo,
sunt din. MMd fac. sol. lxii cui/.
iud.
XVIII. DE EVAf QUI AD
KEGEAf HOMINEil/ ABSEN-
TEiV ACUSAUERIT
matb selando s«»t(*) effa, s«Mt
dinarius [MMd] iau:. lxu sol. cui/.
iud.
n Tht sX are not very disHnct in the MS. ,
and -were perhaps intended to be erastd.
XVII. DE WLNERIBVS.
[1] Si quis alterum uoluerit occi-
dere et colaphos pret^r £alliuerit,
uui sol. culp. iud.
[8] Si quis alterum de sagitta
toxccata percMtexe uoluerit, causa
superius conpraehensa conuenit ob-
seruare.
[4] Si quis hominem in caput
plagauerit sic ut sanguis ad terram
cadat, XV sol. culp. iud. ; et si exinde
trea ossa qui sup^r ipso cerebro
iacent exierint, xxx sol. culp.
[6] Si uero intra costas ita uulnus
intrauerit et usqM^ ad interranea
p^rueniat, sol. xxx culp. iud., de
medicaturas uero hoc est sol. viiii.
[8] Si quis hominem plagauerit ut
sanguis sul terram cadat, cui fuerit
adp/vbatum, xv sol. culp. iud.
[6] Si quis in^enuus ingenuum de
fiiste p^rcussent ut sanguis ad
terram non cadat, usq»^ ad tres
colaphos, id est uno hictu hoc est
temos sol. soluant.
[7] Si sangpuis exierit, tale culpa
conponat quantum si eum de ferra-
mentum uulnerasset.
[8] Si quis clausam manum ter
alterum p^rcusserit, nouem sol., ut
per singulos hictos temos solid^r
soluat.
[9] Si quis alterum in nia expolia-
ucrit et ei p^r fiigam euaserit, sol.
LXii culp. iud.
XVIII. DE EO QVI AD RE-
GEiV HOMINEJ/INNOCENTEil/
ACVSAT, QUI ABSEN EST.
Si quis hominem ad regem acusat
innocentem qui absen est, lxii sol.
culp. iud.
XVII. DE UULNERIBUS.
[1] Si quis alterum uoluerit hocci-
dcre et colpus Draeter fallierit, MMd
den. qui fac. sol. lxii culp.
XVII. DE UULNERIBUS.
[1] Si quis alterum nolens occi-
dere et colpos (•) praet^rfallien.
matb seolando eta*, sunt dsr.
MMD qx/ fac. sol. LXiiv culp. iud.
(•) colpus.
[8] Si quis alterum de sagitta
tossecata p^rcntere uoluerit, [matb]
seulando ueua, et causa superius
intimata obseruabitMr.
[8] Si quis alterum de sagita '
toxicata(») p^nruttere (^) uult i") ►:
colpos (e) pra;t^rfailicrit,malb scv
1 an del a*, sunt den. MMD qui h. .
[sol.] LXiK culp. iud.
n sagitta toxecata. (>») percutcrit Oco^jib
[4] Si quis hominem ita pl;up-
uer«/(«) in capud ut(«») exinde tres
[4] Si quis hominem ingenuum in ossa exierint(<>), matb inanbin^
caput plagauerit, et sanguis ad abilicae*, sunt den. Mcc qui ht.
terram cadit, dc den. qui fac. sol. sol. xxx culp. iud.
XV culp. Si exinde tria ossa exierint
qui sup^r cerebro iacent, Mdccc den.
qui fac. sol. xui culp.
[0] Si uero intra costas ita uulnus
intrauerit ut usq»^ ad intranea per-
ueniat, Mdccc den. qui fac. sol. xlv
(•) placaucrit. (*) et. H trea. (^) exjk.L
[6] Si quis hominem ita pUj^a-
uerit (■) m caput ut cerebnj»:
exierit (t>), matb an deafen*, sol.
XLV culp. iud.
(*) pbcauerit (^) apparcat et tiea cr^
desuprr ccrebruM exiennt
[6] Si uero \nter[^) costas ita ualn^^
ifftrauerit ut C*) usque ad intrania ■
p^meniat, matb gcisofredo*. s;/.i.'
candechapanus, SM»/den.[cccxx]
qui fac. sol. viu.
cui/. De medicaturas uero, maitb I den. iVcc qui isLC. sol. xxx culp. iud.
' * ■■ (*) intra, (^) ut, om. 5. {') mteraaea.
[7^ Si uero pla^a ipsa semF^^
cumt(*) ct ad sanitate»* t\om prr-
uenerit, matb freobleto*, sol. Lxm
culp. iud., et in (^) medicaturas, sol.
VIIll(«).
(■) cocurrit. (») in, om. 5. n ?"!-
[8] Si quis hominem plagauerit, si
sangniis ad terra cadit, si ei fuerit
adprobatum, dc den. qui fac. sol.
XV cut/.
[6] Si quis ingenuus ingenuum de
fuste p^rcuterit ut 'sanguis non
exeat, usq»^ ad tres colpos, hoc est
pro huno hicto, cxx den. qui fac.
sol. Ill soluat.
[7] Si uero sanguis exierit, tale
culpa componat quantum si eum de
ferramento uulneraberit,
CCCLX den. qui fac. sol. \tii culp., ct,
matb u a d o f a 1 1 o, ita singulos ictos
temos sol. reddat.
[8] Si quis alterum in uia ezpolia-
uerit et per fugam inuaserit, MMD
den. qui lac. sol. XLU culp.
XVIII. DE EO QUI AD REGE
HOMINE INNOCENTE
HACCUSAT.
Si^ quis ad rege ^ haccusanerit
homine innocente qui absens est,
MMD den. qui fac. sol. lxii culp.
lOi
[3] Si quis hominem ita plagi-
uerit(») in caput, et (*•) sanguis a:
t^rra cadit («), matb 1 e o d a r •!
cbesfrido*, sunt den. DC qui iiK.
sol. XV culp. iud.
n placaueriL V) at. (*) cadat
[8] Si quis ingenuus ingenuum dr
fuste p^rcusserit et{*) sanguis non
exeat, usqM^ ad tr<?s colpos (••) semper
pro uno icto tres sol. soluat ci'"
matb uueQ adepaltheo*.
(') ut. P») colpus et n et, om. 5.
[0] Si uero sanguis exierit, tales
culpam (■) conponat quantum » cn.^
de ferramentum (^) uulnerasset, htc
est DC den. qui fac. sol. xv culp. iud.
n culpa. (*) ferranvfrto.
[10] Si uero clauso poHcae tres •■
alius alio p^rcusserit, matb uuald-,
phalt*, sunt den. ccclx qui hz.\
sol. vim (•»), ita ut per singulos ictos
tres sol. soluat.
n polace ter. Q') an.
ril] Si quis alius (•) alium (•) ad-
sallierit et expoliare temptaurrit. rt '
ei p^r fugam euaserit, matb nurdo*,
sol. LXiic [cui/. iud.].
C) alius alio in uia.
[18] Si uero eum raubauerit"', ,
matb harauuano*, sol. xxx [cui/.,
iud.]. 1
n capueiit
XVITI. DEf) EUM QUI HO^^-
NEM INNOCENTEM ABSKN-
TEM ILLUM AD KEGEAf
ACCUSAT.(-)
Si quis hominem innocentem ab-
sentem ilium ad regem accusat» ,
matb seulandeba*, sol. lxuc culp.
iud.
O DE INNOCENTIBUS. (*)
X04
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LT?.T EMEND.
0B8ERVATT.
XXI. [DE UULNERIB£/:y]{*).
[1] Si quis alterMfff uoluerit occidere et cole-
ftas(»') prrterfalHerit(«), mal seolando uena (*),
%uh/ den. JfAfo quifac.] sol. lxik cul/. iud.
(*) rubric in 8 ont». (M colapus. 8 ; coIibMJ, 9 ; (colpo,
ccrT.\ colpus. B ; colafus, CM. (*) prvterfaliret, 9 ; falUerit.
&B.G.H. (A) seolandoueua, 8.9^
[8] {*) Si quis aXtetum de tagitta tuscata
p<rcutere uoluerit, mal seo lando uena(^),
[sunt den. MM^ quiiac.'] sol. LXW cul/. iud.
n inom. 9: aC.H «MtiCr c/wsM f i: iaJL uelsi de sag.
toscaia (toscada. B) ipsum peicutere uoi soL LXIK culp.
iud. (fc) seolando ueua, 8.
[3] Si quis Yiominem in capita (■) placauerit(^)
etj») exiade(<) ossa(*) exiennt(«), mat cusfre-
du (f), sol. XXX cul>. iud.
n capite. &9L ac. H. (^) plagrauerit. & (*) unde. B.G.H.
(<*) Here commencts a iacuna im 8, which extends ta
ihafttr- 29. and has been sullied in thai cod, /rom the
text of the Lex Emend, by a later hand; no variations^
ther^ore, are grreen from 8 untii chapter 3a O exirent, 9.
V) cusfretu, 9^
[4] Si uero intra costas aut in aentre(0 miserit
uultus(^) et cunrat et rum sanat («), mal cus
frcdum(*), sol. LXii« cul/. iud., exc€pta(«)
medicaturios (') sol. villi.
n uentrem. 9.B.G.H. (^) uulnus, 9.B.G.H. (*) sanet,
B.G.H. (4) ens fretu. 9. n <^cepto, B.G.H. (Omc-
dicaturas, 9.B.G.H.
XXII. [Ruirica tieesi in omnihus\.
[1] Si c^uis homin^m ingenuuM de fuste (*)
p^cusserit et sanguis tooh exiit (^), vaque ad tres
colepus(«), mal uuidifalt, sol. vi cul/. iud.
n fusto. B.G.H. (^) eziret. 9 ; esicrit. B.G.H. (*) coU-
hus, 9 ; (cobphus, corr.) colaphos, B ; colafus, H ; colafos,
[2] Si uero sanguis exicrit(*), tali^) culpa
conponat(«) quasi de fierram««tum eu»f(^) uul-
nerasset.
n exiret,9; aG.H adds iu culp. iud. (^) tale. 9.
(*) taL c conp.. am. aG.H. (•>) ipsum, B.G.H.
XXIII. {Rubrica detsi in omnilm£\.
De(*) cuiq««tf(») ad rege«i(*) hominem inno-
centem absentei»(^) accussat («), mal seolando
uena (■*), sol. Lxnc cul/. iud.
n Si quis, B.G.H. (^) reti[e homine tonocente absente.
9. (*) accusal, 9; accnsauenr, B.G.H. (•>) seolaodo
ueua. 9.
X05
XX. DeVulneribu^.
1 Si quis alteram uoluerit occidere et ^colpus
Sraetersallierit, malb seu landoueuas. mmd
en. qui fac. sol. uui et dimidium culp. iud.
Si quis alteram de sagitta toxicata percutere
uoluerit, similiter malb. & caussam superius
conuenit obseniare.
4 Si quis bominem in capite pUgauerit, f
exinde ossa exierint, malb. charlrido, 1
den. qui fac. sol. xxx culp. iud.
t ut inde tria ossl
et
MCC
0* Sx quis bominem ita plagauerit ut cerebram
appareat et tria ossa desuper cerebro exierint,
malb. • aude afenus, kdccc den. qui fac. sol.
XLV culp. iud.
6 Si uero intra costaa aut in uentrem, ita ut
uulnus ad interanca peruenerit, et semper curratt
et non sanat, malb. ^frioblitto, mmd den.
qui fac. sol. ucii cum dimidio, excepta medica-
tura pro qua solidos viiii componat, qui £ac. den.
CCCLX.
t ad sanitatemi no» prruenerit
8 Si quis bominem * plagauerit, et sanguis
ad terram cadit, et ei fiierit adprobatum, malb.
■f ^ cbarfrido, dc den. qui fac. sol. xv culp.
iud.
•incafUt. \Uodardi.
7 Si quis ingenuus ingenuum cum iiiste per-
cusserit et sang^iis tamen non exierit, usqx^ ad
tres colpos, malb. •uuadfaltbo, ccclx den.
qui fac. sol. viiii culp. iud., id est, per unum-
quemqMtf ictum semper ternos solid, soluat.
8 Si uero sanguis exierit. taliter culpam
componat quantum si eundem xerramento uulne-
rasset, hoc est ix; den. qui £ac. sol. xv.
9 Si quis alius, + clauso pollice ter alium per-
cusserit, malb. uuadefaltbo, ccclx den. qui
fac. sol. vim culp. iud., * ut pro unoquoqM^ ictn
ternos solidos componat.
t dauss manu, L pugna
U* Si quis alteram^ in uia adsallierit et
expoltare tentauerit, et ille fuga euaserit, malb.
mosdo, MCC den. qui £ac. sol. xxx culp. iud.
10 Si quis alteram in
uia i adsallierit et eun-
dem 'raubauerit, malb.
rchaeroeno, mcc
den. 9ui fac. sol. xxx
culp. iud.
t coepeiit
XXXIV. 8 Si Quis
in uia alteram adsa-
lierit et eum raubaucrit,
malb. chereno. mcc
den. ^ui fac. sol. xxx
culp. md.
XXI. De eo qui bominem Innocentem apud
Kegem accusauerit.
1 Si quis bominem innocentem, absentem apud
Regem accusauerit, malb. seuladoueuas,
MMD den. qui ia^, sol. lxu cuot dimidio culp.
iud.
0* Si uero tale crimen o imputauerit, unde
mori debuisset si uerum fuisset, ille qui eum
accusauerit, vium den. qui fac. sol. cc culp. iud.
106
XIX. DE UULNERIBUS.
[1] Si 9uis uoluerit alteram occidere et colpns
ei fallierit, uel cum sagitta toxicata (■) eum per-
cutere uoluerit et ei ictiis fallierit, mmd din. qui
fac. 80I. LXii cum dimidio culp. iud.
n toxaicata, Q.
(Cf. \ I).
[8] Si quis bominem in caput ita plagauerit (*)
ut inde tna ossa exeant (^), mcc din. qui £ac. sol.
XXX culp. iud.
n piagiauerit, Q. (^) exeunt, Q.
[4] Si quis boiAinem in caput ita plagauerit (•)
ut cerebrum appareat et tria ossa desuper cerebro
exierint, mdccc din. qui fac. sol. xlv culp. iud.
O plagiaueiit, Q.
[6] St uero intra costas uulnus intrauerit et
usque ad intrania (•) peraenerit, mcc din. qui iac.
sol. XXX culp. iud.
(*) intranea, Q.
[6] Si uero plaga ipsa semper currit (*), et ad
sanitatem non peruenerit, mmd din. qui fac. sol.
LXII cum dimidio culp. iud., excepta 0>) medica-
tura(>') quas est ccclx dinariorum, et faciunt
sol. IX.
n currerit, V. (^) excepto cap. et diL, Q.
[S] Si quis hominem (■) in caput 0*) ita plaga-
uerit (") ut sanguis ad terram (') cadat, DC din.
qui fac. sol. xv culp. iud.
n hominem. om. V. (^} in caput, om, Q. (*) plagianerit,
Q. (A) in tezxa, Q.
[7] Si quis ingenuus ingenuum foste percus-
serit et tamen sanguis non(*) exierit. usque ad
tres colpos, pro unoquoque ictu cxx oin. qui £ac.
sol. M\ soluat (^).
n non. om. V, (^) p^nohiat, Q.
S8] Si uero sanguis exierit, ita conponat
uti(*) eum de ferramento uulnerasset, id
est DC din. qui fac. sol. XV culp. iud.
O uel ut, Q.
[9] Si quis alteram clausa manu, id est pu^o,
percussent, cccLX din. qui fac. sol. ix culn. iud.,
uidelicet ut pro unoquoque ictu lu sol. reddat (*).
(•) prrsoluat. Q.
[101 Si quis alteram in uia adsallierit et
expoliare temptaucrit, et ille(*) fuga euaserit,
MCC din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
n Q adds t per.
[11] Si uero ceperit eum et ezpoliauerit, mmd
din. qui fac. sol. lxu cum dimidio culp. iud.
XX. DE EO QUI HOMINEM INNOCEN-
TEM ET ABSENTEM (•) AD KEGEM
ACCUSAUERIT.
[1] Si quis bominem innocentem et absentem,
de culpis minoribus ad res^em accusauerit, mmd
din. qui fac. sol. lxu cum dimidio culp. iud.
n etabs..0iie. Q.V.
[0j] Si uero tale crimen ei inputauerit, unde
mon debuisset si uerum fuisset, ille qui eum
accusauerit, vium din. qui fac. sol. cc culp. iud.
107
Cf. L. Rip. x-s, 19-25, 68 : L.
Alam. Pact. I, u ; 59-66,93; Bai.
4, H x-6, 9-16, 21. 5, H x-<8; Gund.
5, 48 ; Ed. Roth. 45-128, 382 ;
L. Sax. X-X3 ; Thur. 4-24 ; Fris.
22, (Add. Sap.) 2, 3 ; Wis. vi. 4 ;
Cham. z8, 20-23: Aeth. 19, 32 ff.,
87 ; Alf. 44-47 ; Wi. I. xo, XX, 19 ;
App. XX. 20-39 ; Henr. 93, 94.
Cf. S«>t. Cans. IV. I, 2 ; Re-
cap. L. Sal. 20.
Cf. Recap. L. Sal. (>>) 12;
Waitz, 200. The gloss of Cod.
6 is not vexy distinct in the MS.
Cf. Recap. L. Sal.' 10.
Cf. L. Rip.
Waitz, 2x2.
38; Alam. 44
Digitized by
Google
GOD. 1.
GOB. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 6.
XVIIU. D£ MALEFICIIS.
[1] Si qois alteri herbas dederit
bibere ut moriatur* lol. cc culp. iud.
[01 Si qais alteri malificimn Ibcerit
et ille cui factum lixerit euaserit,
auctor sceleris qui boc admississe
probatur, mat urtifuffiam, hoc est
MMii din. qui iac, sol. Lxxii culp.
iud.
XX. DE EUM QUI INGENUA
MULIERE MANUM UEL
BRACHIO AUT DIGITO EX-
TRINXERIT.
[1] Si quis ingeauua bomo ingenue
muliere manum uel brachio aut
digito eztrinxerit, cui fuerit adpro-
batum, mal leudardi, hoc esiaol.
XV culp. iud.
[8] Si bracbium praesaerit, sol.
XXX conponat.
[8] Certe si sup^r cubitum manum
miseritfmsd chamiBt hocestMCCCC
din. qui toe. sol. xxxv culp. iud.
XXI. DE NAUIBUS FURATIS.
[1] Si quis extra consilium domini
sui nauem alienam mouerit et cum
ea transient, mat cbammino, hoc
est cxx din. qui iac. sol. iii culp. iud.
[0] Si uero i^sa naue fnrauerit et
p^ruentus lixent, mat fimire, hoc
est DC dm. qui iac. sol. xv culp. iud.
[8] Si qois nauem de intro clauem
fiirauerit, Mtccc dm. qui £ac. sol.
xxxv culp. iud.
[4] Si quis ascum de intro danem
repositum et insuspensum pro studio
posito furauerit, mat fectho, hoc est
Uccc din. qui iac. sol. xlv culp. iud.
XVnn. DE MALEFICIIS.
[1] Si qut's alteri maleficiis fecerit,
ant dederit bibere ut moriatur, et ei
fuerit adprvbatum, malb touer-
bus, tunt din. \uutf fac. sol. cc
cui/. iud., aut certe ignem traulatur.
[81 Si qwM alterum maleficiuxw
ficent, CUI fuerit factUM euaserit,
aMttor si sceleris qui admisisse pro-
batus uel conuictus fuerit, mat
selando effa, SM«t din. itf'Jf d fac.
sol. Lxu cui/. iud.
XX. SI Q(//S INGENUA MU
LIERE I^ANUJ/ uel brachiom
eztrinxerit.
[1] Si qxM homo ingenuns femene
ingenni dig^tum eztrinxirit, cui fuerit
adprobAtuntf malb min, s««t din,
DC fac. sol. XV culp. iud.
[8] Si bracliinm prenerit, malb
cbamini, SMftt din. MCC fac. sol,
XXX cui/. iud.
^3] Certe si suprr cubituM manum
miserit, cui fuerit adpfvbatxm, malb
chamitto, aitnt din. Htxxc fac. sol,
XXX cui/. iud.
XXI. DE NAUIBUS FURATIS.
[1] Si quis extra consiliuMS domini
sui naue aliena mouerit et cum eaM
transierit, malb fimere, aunt din.
DC fac. sol. XV cui/. iud.
[8] Si uero naue ipsa fiirauerit et
ei fuerit adprvba/wm, malb femere,
sunt din. MCccc £ac. sol. xxxv cui/.
iud.
i\ a contains the fine belonging to
thisi).
[8] Si quis asco intra clane re-
posito in suspensum pro studium
positum fiirauerit, et ei nierit adpro-
Da/Mm, matb chanxvso, JVDCCCdin.
aunt sol. XV culp. iuo.
XVIIII. DE MALEFICIIS
HOMINU^.
1] Si quis alteri herbas dederit
at moriatur, sol. oc culp. iud.
[0] Si quis alinw heriias dederit
bibere et euaserit, sol. lxu culp. iud.
XX. DE EO QUI MVLIEREM
INGENUAA/ MANUJf VEL
BBLA^CHIUil/ STRINXERIT.
[1] Si quis in^penn^ mulieri inge-
nuns homo digitum uel bracbium
strinzerit, sol. xv culp. iud.
culp.
[0] Si brachinm praserit, xzx sol.
iud.
[8] Certe si suprr cubitum
miserit, sol. xxxv culp. iud.
XXI. DE NAUIU.fl/ FURATIS.
[1] Si quis extra consilium domini
sut nauem alienam mouerit, m sol.
culp. iud.
[0] Si uero ipeam nanem de intra
clauem furauent, xxxv sol. culp. iud.
[8] Si quis ascum intra clauem
fiirauerit repositum, sol. xlv culp,
iud.
XVini. DE MALEFICIIS.
[1] Si quis alterius herbas dederit
bibeve aut moriatur, malb uuirio,
aunt den. vuiM qui fac. sol. CC
[8] Si quis alterius dederit herbas
bibere et euaserit, malb seulando
uauas. smm/ den. ifJV D qui £ac. sol.
LXU culp.
XX. SI QUIS INGENUA MU-
LERI ^ANU AUT BRA-
CHlVAf STRINXERIT.
[1] Si quis homo ingenuus feminam
digito strinzerit, MCC den. qui fsLC.
sol. XXX culp.
[8] Certe si sup^r cubitum pnr-
sumpserit, J/Ccoc den. qui £ac. sol.
XLV culp. iud.
XXI. DE NAUIBUS FURATIS.
p] Si quia eottra consilium domini
SUI nanem alienam mouerit et cum
ea transierit, DC den. qui £ac. sol. xv
culp.
[8] Si quis naue de intro claue
fiirauerit, AfCccc den. qui fac. sol. xv
culp.(«)
n This I has bten eot^fitstd with the/ol-
UwiHg.
[8] Si quia naue de intxo clane
fiirauerit, Mgcoc den. qui &c. sol.
xxxv culp.
[4] Si quis ascum deintro claue
fiirauerit, Jfopcc denarios qui fac.
sol. XLV culp.
XVIIII. DE MALEFICIIS UEL
HERBIS.
[1] Si quis alteri herbis^) dedmt
ut moriatMr^ malb trouuerpo*,
sol. cc culp. iud.
nikcrbas.
[8] Si quis alteri maleficium(*)
fecerit et qui eum praesit ezind^(*)
euaserit, matb trouuer*, sol. lxiis
culp. iud.
<*) herbas dederit bibere ud maleficia
fecerit ut.
[[8] Si q«» alteri maleficium sup^r-
iactauerit ubilibet miserit, sol. Lxu«
cui/. iud.'j (•)
O This I occurs in Cod. s only.
[[41 Si quis mulier altera mulieri
maleficium fecerit unde infantes non
potucrit habere, sol. LXiic cui/.
iud.]C)
O ThU\ occurs in Cod. soniy.
XX. DE MANU UELC) BRA-
CHIO MULIERUM STRIN-
GENDUMC).
^ [1] ^xqtUs homo(k) ingenuus mu-
lierem ingenua uel qualibet feminam
dtgitam uel manum (>>) strinzerit,
malb chamno*, sol. xv [cui/. iud.]
n STRINGENDA. C>) muBcrem ingc-
-' • (Ugitum.
[8] Si bracbium strinzerit, matb
chamin *, sol. xxx [cui/. iud.]
[8] Si (*) sup^r cubitum (*) mann (»>)
miserit, malb milicharde*, sol.
xxxv [cui/. iud.]
n Certe sL (^) cubito manuMr.
[4] Si quis mamillam (■} mulierem
strinzerit aut sciderit quod sanguis
egressus fiierit de bructe, sol. (•} xlv
culp. iud.
(*) mulierem mameHaix capulauerit. soL
XXI. DE NAUIBUS FURATIS.
[1] Si quis eztra consilium domini
SUI nauem alienam mo acre prae-
sumpserit et cum ea flumen trans-
gressus(*) fiierit (•), matb femire*,
sol. ui culp. iud.
n tnnsieriL
[8] Si uero ipsa (•) naue in fiirtum
praeserit, mato flemere*, sol. (*)
XV [cui/. iud.]
n iiMam nauem furaiMrtf, soL
[8] Si quis uel (•) asco (•) de intro
clauem fiirauerit, matb cantiasco*,
xxxv sol. culp. iud.(^)
n nauejw uel asco. (^) ctdd: excifte
capitale et deUUuru,
[4] Si quis arca(*) Intro claue (>>)
repositum (*) et in suspense pro
studium positum («) furaurrrlt, matb
chamciosco*, sol. xlv culp. iud-C**)
(') asco. 0>) clauem reposito. (*) posito.
(<) add: esiotpio ctpiiale et delo/wra.
"3
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
XXIIII. DE MALEFICIIS(«).
[1] Si qwMf*) altcri(-) herba«(*) dederit ut
monatwr, mat qao nirgo(«), sol. cc cul/.
ind.
O N'o rubHc in RG.H. (*) C.H ad
B addat malcfirioBO. f) altciti. 9.
n coalrf o, 9.
(*) erbtt. 9^8.
[9] Si qcru maleficiaiffi fecerit et qui earn
pnserit(*) euaserit, mat thoonerpota sado(^),
sol. xjuK [cul/.] ittd.
npnncHtG. ^) choonerpo hsc fade, 9.
rs] Si qMU mnliere(>) heibas (i>) dedirit
Inbere(-), nt(<} infantes habere n^iv po8sit(«),
sol. uciK col/, tud.
n mulier, 9 ; mnliercin, G.H ; (nuifiefcm, nrr.'S muHeri,
a (fc) erbu, 9.a n bibexe, «m. RCH. (*) et, 9.
D potest. 9.
[X]XV.
DE MANUf*) MXJLIERIB£/5
STRINGENDA(«).
[1] Si qawr homo ingennos ad femina ingenua
digitu^fc) aut(«) manu (*) strinxerit (•), mal
chram ('), sol. xv oil/, tud.
n mano muSeris extriogeada. o; n» rubric in B.G.H.
n dtftto, p; h. inffenuus ad feauiiain ingenuaxn digitum,
B.G.H. n autMTwrx twic* in 7. (') mano, 9; manum,
aG.H. n eztriiuerit. 9-C.H; extrinserit, a (<) chra-
meo, 9.
rs] Si brachioM strinxerit (■)> mal chrami(^),
sol. XXX cul/. iud.
n eztriiuerit. 9. B-H. 0) eraml. 9.
[8] Certe(«) si sup«r cupitnm(h) mannm mi-
sent («), mal chrannis malichardi ('), sol.
XXXV cul/. iad.
n Certe, om. aG.H. m colxttwc. 9. O cuWtum earn
eztnuent (extrinserit. H). B - H. («) chrannes malt-
cardi, 9.
[4] Si qiKM ad mnlierem mamellaM strinxerit,
mat ite bracti (•), sol. xlv cnl/. iud.
n Si qarir muliere mamella extrinzerit, mat Item-
bract i. 9; Si mammniam (mamillain. H) ejus cxtiinxeiit,
B — H,
XXVI. DE NAUIB^/5'C).
[1] Si q«r<> naueM extra consiliuMC^) d^Mixni
sm mouerc(«) prrsnMpserit (•), mat femire(<),
sol. Ill cul/. ina.
^•S M« rubric im^li-'a. <^) coDsifio, 9. (*) tDoae^t, B-H.
(') fimire, 9.
(S] Si nero ipsam(*) foranerit, mat femire(^),
. XV cul/. iud., excep/0(«) capf/o/ff et d«la-
tura («•).
nt{Ha.9i (^)fimlre.9L (*) «c. cap. ft dd., 0m. aH.
(*) i a <wt. F.
XXVII. DE ASCO DEINTRO{*) CLAUE
FURATO(fc).
Siqais asco(«) deintro(<) claue«i(") {oranerit,
mat chanzascoO» sol. xv(() oil/, md., excepii?
capi'/a/tf ct dela/Km (^).
n intro. 9. M «w rubric fa B- H. Q «scho,
B.F : arcum. G.H. (') intro. a n dane. 9.G.
— , .G.H. (<)iiitro,9. P) ,,
zascho.a (*) soL XLV, 9.G.H ; soL XL, a
cap. et dd., «m. B- U.
"4
I cban-
Wezc.
XXn. DE MALEFICIS.
[1] Si qnis alteri heibas dederit bibers ut
monatur, malb. *affectn lendi, vniif den.
qui fac. sol. cc cnlp. iad.
Et si is cui malefi- 8* Si nero qnis quod
cium fecerit enaserit, alius dedit ueneficmm
malb. '•tho vuespho biberit + et mortuus
ac faltho. mmd den. non fuerit, mal tho
aui fac. sol. lxii cum vuesfo ac faltho,
dimidio culp. iud. mm-d den. qui fac. sol.
LXII CUM dimidio culp.
iud.
t euaserit
4 Si quis alteri aliquod maleficinm superiac-
tauerit, siue cum «ligaturis in aliquo loco miserit,
MMD den. qui fac. sol. lxu et dimidittm cidp.
iud.
9 Si qn^ mulier alteri mulieri maleficiimi
fecerit, at mfantem habere non possit, mmd den.
qui fac. sol. uui cum dimidio culp. iud.
XXIII. De Mann mulienun non stringenda.
1 Si homo inp^ennus fcemiiuD ingenus digitum
ant manum -f mstrinxerit^ malb. chamni, DC
den. qui fac. sol. xv culp. iud.
t exsbrinxeiiL
9 Et ei si brachinm destrinxerit, malb. chan
num, Mcc den. qui fac. sol. xxx culp. iud.
3 Certd si super cubitum manum -t- strinxerit,
malb. *chamnin mane charde, MCCOC [den.J
qui fac. sol. xxxv culp. iud.
4 Si quis mnlieri mammillam -f capulaoerit,
malb. iSidem^ brache, Mccc den. qui fete,
sol. XLV culp. ittd.
t stzinzeriL
XXIIII. De Naoibns furatis.
1 Si quisf extra consilium domini sai nanem
alienam mouere praesumpserit -t-aut cum ea
flumen transierit, malb.* flemere, cxx den. qui
fac. sol. Ill culp. ittd.
t sine prrmtsstt. t et.
9 Si quis ipsam nanem inraaerit, malb.
flemere, dc den. qui fac. sol. xv culp. iud.
8 Si qnis f ascum deintro clauem fiiranerit,
malb. ^cham sy asco, mdccc den. qtti fac.
sol. XLV culp. iud.
t nanem uel ascum.
4 Si quo ascmn de intro claneM repositnm et
in siisi>en80 pro studio positum furauerit, malb.
cham sy asco, mdccc den. qui fac. sol. xlv
cnlp. ittd.
"5
T.ieY EMEND.
XXI. DE MALEFICIIS.
[1] Si qttis alteri herbas dederit bibers et
mortttos foerit, viiim din. qui fac. sol. cc cnlp.
ind.
[9] Si aero biberit et mottaus non fnerit, mmd
din. Qui £sic. sol. lxii cum dimidio ille qui dedit
pro alio (•) maleficio (•) culp. iud. (^)
(*) Q hasi alico malefitio, aiuf malefitio a stcomd time
vritten abeve the U$te; aliquo maleficio, T.V. (^) cu^.
iud., om. Q.
[8] Si quis alteri aliquod (■) maleficium suner-
iactatus (•) iiierit, sine cum ligaturis in quolibet
loco miserit, mmd din. qui fac. sol. >»" cum
dimidio culp. iud.
n alterius allquid, Q. (^) sup«Hactator, Q.
r4] Si quis mulieri herbas dederit, at
habere non possit, mmd din. qui fac. sol. j
dimidio culp. iud.
infiuites
lxu cum
xxn.
DE EO QUI MULIERI INGENU-ffi(-)
MANUM STRINXERIT.
[1] Si qnis homo ingenous feminss ingenoae
manum aut digitum strinxerit (>*), dc din. qui fac.
sol. XV cttlp. iud.
muUerem ingenuam, Q. (^) eztiinzerit, Q.
[9] Si nero brachiam strinxerit (■), mcc din. qui
fac. sol. XXX culp. iud.
n btahium extrinxerit, Q.
[3] Si autem super cubitum mannm miserit,
Mcccc din. qui fac. sol. xxxv culp. iud.
[4] Si ergo(*) mamillam strinxerit (^), mdcoc
din. qui fac. sol. xlv culp. ind.
n nero, Q. (^) wrtiinrrrit, Q.
XXin. DE EO QUI NAUEM, SINE PER-
MISSU DOMINI, MOUERIT, AUT
FURAUERIT.
[1] Si quis sine pennt8sa(«) nanem alienam
mouere pncsumpsent et cum ea flumen transierit,
cxx din. qui fac. sol. lu culp. iud., excqpto capitale
etdelatura(<>).
n I.P.Q add: domlnL (^) cxc. c e. da. mm. T.V.
2 Si nero ipsam nanem foraaerit, dc din.
tti tac. sol. XV culp. iud., excepto capitale et
elatura.
[8] Si quis nanem (■) uel ascnm de intro
claue(*) furauerit, mcccc din. qui fac. sol. xxxv
culp. iud., excepto capitale et delatura.
n nauem abscoM C {fir, abscanse) intro dauem, Q.
[4] Si quis ascum de intro claae(«) xepostom(^)
et in sttspenso pro studio positum furauerit (•),
mdccc din. qui fac. sol. xlv culp. ind., excepto
capitale et delatura.
n clauem repositum et su^cnso pro &&, Q. (^) reposi-
tum. V. n fiierit. 0>
116
OBSERVATT,
^Cf. Sqjt. Cans, vx.a; Sent.
Sept. Sept. 4; L. Rio. 83; Baj.
4. 22 ; Gund. 32 ; Wisig. vi. a ;
M. Roth. 139-14«, 3«; Wl. I.
36 ; Henr. 7x.
CL Waits, 189.
} J of Cod. 5 was overlooked
by Pardesstu, and has, in conse-
quence, remained hitherto un*
noticed. It is not found in Cod.
6.
Cf. Leg. Alam. 91 ; Baj. 8. x8-
n. Cod.
^ Cf. L. Rip. 39; Ba|. .
Liu.xai; W1.1.X8; Alfu. ^„«.
Par. 4629 (the F of Pardessos),
which is deficient in titt. x-a4,
commences here, thongfa not
wholly legible until tit. 38; its
▼arious readings will be given in
the colnmn of Codd. 7-9, by the
side of thoM! of Codd. B.G.H.
Cf. L. Baj. X9. 9, xo ; Gnnd. 94.
Cf. L. Sal. tit. 85.
Cf. Sept. Cans. 11. 2. Of the
gloss in Cod. 6 the letters can
and ituco are distinct in Uie MS.
but the / is doubtful; it srems
that an s has been changed into /.
Cf. Sept. Cans. 111. 3.
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
COD. 4.
CODD. 6 & 6.
XXII. DE FURTIS IN MOLINO
CONMISSIS.
Si quis ingennns homo in molino
anoaa aliena fiirauerit et ei fiierit
adpfvbatuiff, ipso molinario, mat
anthedio, hoc tsi DC din. qui iae.
sol. XV soluat.
Ei uero cuius anoiut Of/ alias xv
soluatur.
XXIII. DE CABALLO EX[TRA]
CONSILIUM DOAfrSl SUI
ASCENSU.
Si quis caballum aliennm extra
consilium domini sui caballicauerit,
Mcc din. qui {ac. sol. xxx culp. iud.
XXim. DE HOMICIDIIS
PARUOLORUM.
[1] Si quis puerum infra x annos
us^ue ad decimum plenum occiderit,
cui fiierit adprobatum, mal famiis
f ith, hoc tat xxiiiiAT din. qm fac, sol.
DC culp. iud.
[9] Si quis pnemm cnnitum Occi-
dent, sol. DC culp. iud.
rs] Si quis femina in^nna et gra-
uida trabaterit, si moriturj xxviiUf
din. qui foe. sol. dccc culp. iud.
[4] Si aero infantem in atero ma-
tris suae Occident ante qa^d nomen
habeat, cui fiierit adprobatumi uiiAT
din. qttiiac. sol. c culp. iud.
1x8
XXII. DE FURTIS IN MOLINO
COMISSIS.
Si quis in^nuus anona de molino
aliena fiirauerit et ei fucrit adpn?-
ba/MOT. malb antedio, id est cui
mulinus est, DC din. fac. sol. xv cui/.
iud.
Ille uero cuius anona fuisse probatur,
idius XV accipiat ad latrone.
XXIII. DE CABALLUil/ EXTRA
CONSILIUil/ DOA//NI SUI
ASCINSUM.
Si quis caualluOT alienui» extra
consilio caballigauerit, cui fiierit
adproba/wM, mall) gestabo, zuni
din. if cc fac. sol. xxx cui/. iud.
XXIIII. DE HUMICIDIIS PAR-
UOLORUJ/VEL MULIERUM.
[1] Si quis puerum ingenuum intra
XII annus nsque ad xii plcnus Occi-
dent, cui fiierit adproba/»m, malt)
leode, s»«t din. xxiiiiAT fac. sol.
DC cui/. iud.
[7] Si quis puerum crinito Occi-
dent, cui fiient adproba/wm, malb
leoae, iunX, din. xxmiAT fac. sol. dc
cui/. iud.
[S] Si quis femena ingenuam in-
t«rfecerit et ei fiierit adproba/vm,
malb lepdosanii, s«Mt din. xxiuiJf
fac. sol. DC cui/. iud.
[8} Si quis femena trabaterit
graueda, cui fuerit adproba/wm, mat
adnouaddo, si mont anouaddo
leode, sMMt din. xxviiiAT fac. sol.
DCCC cui/. iud.
XXII. DE FVRTIS IN MOLINO
COMMISSIS.
Si quis ingenuus in molino alicno
anona furauerit, cui molinus est, hoc
est ipso m«linario, sol. xv reddat.
ei uero cui [a]nona est alios xv culp.
iud.
XXII. DE FURTIS IN MULINO
COilOllSSIS.
Si quis ingenuus homo de mulino
anona furauerit, oc den. qui £ac. sol.
XV reddat ;
et ei uero cuius anona fuisset adpro-
batum alios dc den. qui fac. sol. xv
culp.
XXIII. DE CABALLUJ/ EXTRA
CONSILIUil/ DOMINI SUI
ASCENSUAr.
Si quis caballum alienum extra
consilium domini sui caballicauerit,
sol. xxxv culp. iud.
XXIIII. DE HOMICIDIIS BAR-
VULORUM ET MULIEROM.
[1] Si quis puerum intra xii annis
usqt^ ad duodecimum plenum Occi-
dent, sol. DC culp. iud.
[4] Si quis
puerum cnnitum
occiderit, sol. DC
culp. iud.
[6] Si feminam
grauem trabat-
terit, sol. Dcc culp.
iud.
XLI.
Si
[16]
quis puerum cri-
nitum occiderit,
sol. DC culp. iud.
XLI. [IS] Si
quis feminam gra-
uem occiderit, sol.
DC culp. iud.
[4] St uero in uentre matris sui
occisus fuerit, aut ante quod nwmen
abiat, malb anneando, %unt din.
luLIf £ac. sol. c culp. iud.
119
[6] Si uero in-
fantem in uentrem
matri suae occide-
rit, aut antequam
nomen habeat,
sol. c culp. iud.
XLI. [in Si
quis infantem in
uentre retro matre
occiderit, aut an-
teouam nomen
haoeat, sol. c
culp. iud.
XXIII. DE CABALLO EX[TRA]
CONSILIUil/ DOMINI SUI
ASC[ENSO].
Si <^uis caballuM extra consilium
domini sui caballicauerit, Mcc den.
qui fac. sol. xxxv culp. iud.
XXIIII. DE HOMICIDIIS
PARUULORUM.
[1] Si quis puerum infra xii annos
usqMf ad decem annos hocciderit,
xsauiM [den.] qui fac. sol. DC aify.
[4] Si quis
SueruOT cnnitum
occiderit, xxiuuif
[den.] qui fac. sol.
DC culp. iud.
XLI. [18] Si
quis puenif» cri-
nitum hocciderit,
xxiiuJf den. qui
iac. sol. DC culp.
[6^ Si quis feminam pregnantem
hocciderit, xxvuiAT den. qui fac. sol.
DCC culp. iud.
[6] Si quis nero infantem infra
uentrem matri su^ hoccidoit, vaiM
den. qui £ac. sol. c cui/. iud.
XXIL DE FURTIS (•) IN
MOLINO CONMISSIS.
[1] Si qw»(^) ingenuus in molino
anona (fc) fiirauerit, malb anthe-
dio*, sol. XV ipsi(«) moIinario(«)
cui molinus (^) est («») [cui/. iud.] ;
^(') furto. f^) q. in ipolino alieno annona.
(*) ipausD
(') ipse mulinus ftiit.
similiter alius (•) XV cui annona fiira
uerit (•) [cui/. iud., excepto cz.^itaU
et deU>/»r»].
n cuius annona ex/ alias XV,
[»] Si (•) ferramento ibidem (^)
fiirauerit, malb anthedio*, sol.
XLV [cui/. iud.]
n €tdd: quis. (^) de molino alieno.
[8] Si quis sclusam (•) de fan-
nario(^) niperit, [malb] urbis uia
lasyna*, sol. lxv(o) culp. iud.
O sdusa. (*) add: alieno. O XV.
XXIII. DE CABALLO EXTRA
[CONSILIUil/] DOMINI SUI
ASCENSUM,
Si q«M caballum alienum (*) extra
consilium domini sui ascenderit et
eum caballicauerit, malb rosidio*,
sol. XV (>>) ; quando discendit alius ('}
XV culp. ittd.
n alieno. (^) a<A/.' culp. iud. et (*) ami-
liter soL
XXIV. DE HOMICIDIIS PAR-
UOLORUM UEL MULIERUM.
[1] Si q»*»* pvenim infra xii (•}
ann^j occiserit (■), malb c h r a s-
caro*. sol. dc culp. iud.
n annis usqwe ad duodecimum plenum
occiderit.
f4] Si ouis puero crinito occiderit,
DC cut/, iud.] (*)
(*) This i occurs in Cod. s only.
[6] Si quis feminam grauidam in-
t^rfecerit (■), malb annouuano*,
sol. ccc culp. iud.
J^ interficeret et moitua fuerit, soL DCC
/. iud.
\7\ Si quis infantem in uentrem (■)
matns suae occiserit (•), aut ante-
quam nomen habnerit infira nouem
noctibus C»)^ malb annouuado*,
sol. c culp. iud.
(*) uentre m. sue occiderit (^ noctis.
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LEX EMEND.
OBSERVATT.
XXAIII. DE FURTIS IN MOLINO
CONMISSIS(-).
[1] Si quis homo ingennos in molino alieno
annona furauerit, mal antedio(^), hoc est(')
cui moHnus es/, sol. xv cul/. iud.
C) uVerHdrictHB-lL (^) anthedio, 9. C)hoceslt,
[2] SI uero alicui anona (*) furauerit, alius xv
sol. cul>. iud. (••)
n annona, 9. (^) B-H eomiine |f i and a: S. q. h.
mu;enuus in moL annona (annonam, B) f,, cui farinarius est,
<,cL XV culp. iud. (aH a<^;et) cui annona fur. (fiiesU, B)
(B.G atld: alios) sol. XV conpooaL
XXVIIII. DEC) QUI ALTERIUS SCLUSA
RUAfPITC»).
Si quis sclasa(") de farinario(') niperit, mat
urb taia lacina(*), sol. xv cui/. iud.
n De his. a. (*') No rudric in B-H. (*) ezchiaa,
B-U. (<) &reiiano, 9. f) urbis ula laciaa, 9.
LXni. DECABALLO ALIENO (•) EXTRA
P£*^MISSO(»») DaV/NI SUI ASCENSO
i (U£'L EXCURTATO)C).
[1] Si Quts caballum alienum extra consi-
lium \^) Qffmim, sui ascenserit (*) a^t cabali-
cauent(^), mal leodardo in alia mte borio
sito(8), sol. xxxv(>>) cui/. iud.
{*) afieno. om, & (^) pennissum, a ^ asn^A-^to
ztMtrA ucl exc . . . rf/er, go imth tit. 36, the two words are
net suitable here, 8 has : uA ezcuttato aut excotticato ;
9 : ucl scurtato aut decodato ; no rubric in B-H. (') con-
silio. 9. (*} ascendent, R.B - H ; ascencerit, 9. (O caoall -
F.G; cabaUig-, 9. f) leudo in aliamte '
. lend o in _ .
site, 8; leod'ardi'in alia mente borio sitho, 9.
brio-
caballig-, 9. ^
-, leodardi in alia - .
(>>) MMOZ den. qittf £sr. soL XXX, 8 ; soL XXX. 9.B- H.
XXX('). DE HOMICronSfb) PARUOLO-
KUM XiEl. MULIERUil/(«).
[1] Si q»f> puenxmC) infra duodeceM anno-
rum(«) ntwfO tunsorato(t) occiserit (•»). mal
charcaro leodardi <>), [swm/ den. xxiiiiAf q»i'
{ac.^ sol. DC cui/. iud.
n The lacuna in Cod. 8 which commenetd at chatter ax,
I i ceases here. (^) hunuddtis, 9. (*) -^«^ rubric t» 8. B - H.
(*) puero, Qt n annos, B.G.H. O nee, B.G.H. («) ton-,
aB-H. (>>) ocdsserit, & U) chacbaro leudardi, 8;
charcharo leodardi, 9.
[2] Si <iuis femina mae(») debatterit (^), et
ipsa(«) exinde mortua nierit, mal leodinis(<*),
sol. \coc (•) cui/. iud.
(*) «nuA, 9. 0>) debattit, 8 ; debapterit. 9 ; feminam na-
' uldam percusserit unde mortua f., B.F.H ; fern, ^autaem
perc. soL. G. n>PSfr& O anoano leodinia, 8;
anno ano leodinia, 9^ {^ sunt den. XllM q,ui
foe. soL CCC, 8 ; soL CCC, 9.B- H.
[8] Si nero infantes in utero matris suae(>)
occiserit (<>), mal annona(«), [swm/ den. iiu^
quiiac.} sol. c cui/. iud.
O sue, 8 ; sui. 9 ; suae, om. B.G.H. (^ ocdsMfit, 8.
D anno uano, 8; anno ano, 9^
XXV. De Furtis in • molino commissis.
1 Si quis tngpenuus annonam alienam in molino
furauent, malb. *>authedio, id est, cui mo-
linus est ipstus molinario, DC den. qui fac. sol.
XV culp. iud.
Ei uero cuius annona fitisse probatur, alios xv
sol. similiter soluat, excepto capitale & delatura.
8* Si quis "ferramentum de molino alieno
furauerit, malb. authedio, mdccc den, qui
fac. sol. XLV culp. iud.
9 Si quis " sclusam de farinario alieno niperit,
malb. ^urbis uia lacina, DC den. qui fac.
sol. XV culp. iud.
XXVI. De Caballo ascenso.
1 Si quis «caballum, f extra consilium domini
sui ascendent, et eum caballauerit, matt) leu-
da rdi et in alia mente Burgfo sitto, DC
den. out fac. sol. xv culp. iud., et pro eo quia
ascendent, qua^do descendet similiter alios xv
sol. soluat.
t sitae permissu.
XXVIII. De Homicidijs paruulorum.
1 Si quis pnerum infra duodecim annonuis
-f non tonsoratuiK occiserit, malb. 'as char a
leudardi, xxiiiim den. qui £ac. sol. dc culp. iud.
t cxinitum aiue non crinitum.
(Cf. ( X, note).
4 Si quis fceminam ingenuam grauidam * tra-
battit, et ipsa fosmina faerit mortua, malb.
an uano leudinia, xxviiim den. qui fac. sol.
Dcc culp. iud.
6 Si quis uero in&ntem in newtre matris suz*
Occident, malb. 'ano uu ado, viuA/ den. qui fac.
sol. cc.
• aut oHteqttam habeat nemen aut natum inter notiem
noetes.
XXIV. DE FURTIS IN MOLINO (•).
[1] Si quis ingennus in molino alieno annonam
furauerit, ei cuius (^) molinus est, dc din. qui fac.
sol. XV culp. iud. ;
n N adds: conunissis. 0) cui, Q.
et uero cuius {') annona est, similiter dc din. qui
fac. sol. XV culp. iud., excepto capitale et dela-
tura.
O CU1.Q.
[2] Si quis fierramentum (*) de molino alieno f^)
furauerit, mdccc din. qui fac. sol. XLV culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
n ferramento, Q. (^) alieno, om. Q.
[8] Si quis sclusam (■) de farinario alieno
ruperit (I*), DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.
n exckusam, G ; exdusam, O. (^) rapuerit, Q«
XXV. DE CABALLO SINE PERMISSU
DOMINI SUI ASCENSO.
Si quis caballum alienum sine permissu domini
sui ascenderit et eum caballicauerit, dc din. qui
fac. sol. XV culp. iud. ; et pro eo quia (■) discen-
derit(>), similiter aliis(i*) dc din. qui fac. sol. xv
culp. iud.
n qMKl discendit, Q ; quia ascenderit, P. (^) alios, V.
XXVI. DE HIS QUI PUEROS UEL
MULIERES OCCIDERINT.
[1] Si quis puerum infra duodecim annos, siue
cnnitum siue incrinitum, occiderit, xxrvM din.
qui fac. sol. DC culp. iud.
{Cf.li).
[4] Si quis feminam grauidam occiderit,
xxviiiM din. qui fac. sol. dcc culp. iud.
[6] Si quis infintem in uentre matris suae, aut
natum antequam nomen habeat, infra viui noetes
occiderit, ivm din. qui fac. sol. c culp. iud.
"5
Cf. L. Wisig. vm. 4, 30 ; Ed.
Roth. Z49-Z51.
Cf. L. Al. lib. 3, sect. 2 ; Wisig.
vu. a, 12.
Cf. L. Cham. 37.
Cf. L. Rip. 40 ; Burg. 4. 7 ; Ed.
Roth. 340.
Cf. L. Rip. X2, 13.
Cf. L. Sal. 76. 4-ix; Sept.
Caus. VII. X, VIII. 4; Recap. X.
Sal. 32 ; Waits, zz6, x88 ; Sohm,
R.548.
Cf. Sept. Caus. vu. i, viii. 4.
Cf. Ed. Roth. 334 ; Pact. Al.
II. 31 ; L. Al. 79 ; L. Wisig.
VI. 3 ; Alf. 9 ; Henr. 70. Codd.
I fr 2 have a fine of 800 so/t'dt,
but the 28,000 denarii point to
the fine of 700 solidi which is
found in texts 3-5, 10 & L. Em.
Texts 6, 8, 9, and B-H have dis-
tinctly 300 sol., and Pardessus
read also poo sol. in Cod. 7. But
this MS. nas plainly \ccc, which
may be read either 700 or 800. On
the fine cf. Recap. L. Sal.(0 29,(M
32 ; Sept. Caus. viii. 3. Herold
repeats this \ under tit. 75 i z ;
cfT Eztrav. A, cap. 5.
Cf. Sept. Caus. v. 3? Ed-
Roth. 75. On the ancient custom
of the Germans to count by
nights cf. Caes. B.G. vi. 18;
Tac. Germ. 2. [Pard.]
126
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 3.
COD. 4.
GODD. 6 & 6.
For the corresponding H of text x,
ee tit. 69.
[6] Si aero puer infra xii annos
alioua culpa committat, fretua ei
nullatenus requiratur.
[6] Si quis femina ingenua post-
auaxn coeperit habere infantes occi-
erit, xxiuiM dtn. qui fac. sol. DC
culp. iud.
[7] Post quod infantes non potuit . _
habere qui earn Occident, viitdf din. abere occiderit, cui fiierit adproba
[6] Si quis uerum puerum crini-
tnm inffenuum tundere pnMsnmp-
serit ex^tra] uoluMtatem parentum,
cui fuent adprobatum, matt) uir-
dade^ aunt din. dccc fac. sol. xlv
cui/. lud.
[6] Si qua ingennaM pnellam
extra consilium parentum tundere
presumserit, cui fuerit adprobatum,
matt) tuschada, s»m/ din. if dccc
fac. soL XLV cui/. iud.
[8] Si uero pnemm infra xii anno-
rum aliqua culpa comiserit, fretus ei
noH requeratur.
XLVIII. [4] Si quis ouella»» in-
genuam occiderit, mal sol. {sic)
ccc (■) cui/. itui.
(") ffV may read here CC or merefy C, as
the last C alotu is tlisiinci: an attemftat
erasure seems to Have been made.
ro] Si quis femena post ceperit
innintis abere, qui ea occiderit, cui
fuerit adproba/»in. mal leodinia,
%unt din. xxmM tac, sol. dc cui/.
iud.
[10] Post infantis non potuerit
[tt\ Si quis puenun crinitum sine
consilio parentum totunderit, sol.
XLV culp. iud.
[8] Si uero pnellam sine consilio
parentum totunderit, sol. xlv culp.
iud.
\7] Si nero puer infra xn annis
culpas aliquas commiserit, fredus ei
non requiratur.
XLI. ri8] Si qwfx ingenuam pnel-
lam occiaent, mal ch is mal a, sunt
din. viii[m] qui fac. sol. cc culp. iud.
[fl^ Si quis puerum crinitum sine
consiliuM parentum tunderit, if dccc
denarios qui fac. solid. XLV culp.
iud.
[8] Si nero puella si[ne] parentum
consilium tunderit, ATdccc denarios
qui iauc. sol. xlv culp. iud.
][7] Si uero puer in[fra] xii annos
aliqua culpa commiserit, fredvf
exinde non requirat«r.
qui iac. sol. cc culp. iud.
XXV. DE ADULfERIIS
ANCILLAKUM.
[1] Si quis cum ingenua puella
per uirtutem mechatus fuerit, mal
siuaerohen, hocr ej/ sol. lxiu culp.
iud.
[S] Si quiscumqwtf ingenna puella
spontanea uoluntate, ambis con-
ucnientibus, mechati fuerint, Af dccc
din. qui iac. sol. xlv culp. iud.
^8] Si quis ingenuus cum ancilLa
ahena mechatus fuerit et ei fuerit
adprobatum, domino ancillae dc din.
qui (ac. sol. xv culp. iud.
[41 Si quis nero cum rege ancilla
mechatus fuerit, mat theolosina,
hoc est MCC din. qui fac. sol. xxx
culp. iud.
fum, matt) leodinia, sw»t din.
yiiUtf fac. sol. cc cui/. iud.
XV. [8] Si quis cum ingenua
puella mechatus fuerit et ei fuerit
adprvbatum, mat uirtuane, sunt
din. JifAfD fac. sol. lxu cuI/. iud.
XV. [4] Si quis cum ingenua
puella spontania uoluwtatem, ambis
conuenientib«f, mina, firila^so,
swMt din. if D fac. sol. xlv culp. iud.
XXV. DE ADULTERIIS AN-
CILLARUA/ UEL SERUO-
KUM.
^1] Si quis ingenuus cum ancillam
alienam mecatus fuerit et ei fuerit
adproba/Mm, malb teolosina, sunt
din. DC fac. sol. xv cui/. iud.
[8] Si uero cum regi ancilla
mechatus fuerit et ei fuerit adpro-
ba/Mm, matt) teolosina, s»irt din.
JfCc fac. sol. XXX culp. iud.
128
^8] Si quis fe-
minam in^enuam
postqnam infantes
coeperit habere
occiderit, sol. dc
culp. iud.
^9] Si quis fe-
mmam occiderit
postquam infantes
desent habere,
sol. cc culp. iud.
XLI. , [14] Si
quis mulierem in-
genuam postquam
ceperit nutrire oc-
ciderit, sol. DC
culp. iud.
XLI. [15] Post
media uero etate
et postquam in-
fantes non potest
habere qui eam
occiderit, sol. cc
culp. iud.
XV. [8] Si quis cum ingenua
puella per uirtutem moechatus fuerit,
lxii sol. culp. iud.
XV. [8] Si quis cum ingenuam
puellam spontanea uoluntate, ambis
conuenientibus, oculte moechati
fuerint, cui adprobatum fiierint, xlv
sol. culp. iud.
XXV.
DE ADULTERIIS AN-
CILLARU.1/.
[1] Si quis ancillam alienam moe-
chatus fuerit, sol. XV culp. iud.
[8] Si quis cum ancillam re^s
moechatus fuerit {•), sibi publice
iunxerit, ipse cum ea in seruitio
p^rmancat.
(•) /fere is evidently a break in the MS, ;
theendi(fthe i pronouncing a fine against
one " aul cum ancilla regis moechatus fuerit"
and the commencement of the /oUonnnr |
relating to one ivho marrted a slave, having
been omitted.
Z29
XLI. rio] Si
quis pueuam in-
genuam hocci-
derit, viiiAf den.
qui fac. sol. cc
culp.
;8] Si juis fe-
mina ingenua
postqMod infantes
ceperit habere
hocciderit.xxiuM/
den. qui fac. sol.
DC.
XLI. [14] Si
quis pnellam in-
Senuam hocci-
erit, viiiir den.
qui fac. sol. cc
culp.
[8] Si quis puerum crinitum sine
consilio (•) parentum saoTum(') to-:
tunderit (^), matt) chascaro*, sol. I
LXII culp. iud.
n consiKuM patre. (^ 5 adds : aut pudlajB ,
totunderit soL XLV cidp. tad., and const-'
quentfy omits f ^
[8] Si nero puella tutunderit, malb
theoycata*, sol. xlv(*).
n The MS. has disHnetfy 90L XLV. net
XV as rwdby Pasdeaaa^
^6] Si uero(*) puer infra xii annn
aliqua culpa commiserit, fredal^,
exinde (^) non requiratur (").
n quis. (h) fretus d. O s>£M3tf this }
attAeend<ifthet^
[8] Si q»M pnellam ingenuam
antequam infantes (•) habere possit
occiderit, matb hismala*, sol. cr
culp. iud.
Hi
XLI. [U] Si quis
'ilier ingenua
itquam in&ntes
[9]
nfant<
Post qMod
infantes non po-
tuerit habere,
vniJf den. qui fac.
sol. cc culp. iud.
hocciderit,xxmLAr
den. qui iac. sol.
DC culp.
XLI. [18] Post
medietate qMod
infantes non po-
test habere, viiiLir
den. iac. sol.
culp.
XV. [8] Si quis ingenuus inge-
nuam p^r uirtutem mecatus fuerit,
MMd den. qui fac. sol. lxii culp.
XV. [8] Quicumqwtf ingenua puella
spontanea uoluntate, ambis con-
uenientibiM, ut hoccultum mecatus
fuerit, ii/DCCC den. qui fac. sol. XLV
culp. iud.
XXV.
DE ADULTERIIS AN-
CILLARUM.
[1] Si quis cum ancilla aliena
moccatus fuerit, dc den. qui fac. sol.
XV cui/.
[9] Si u^ro cum rege ancilla
mecatus fuerit, Moc den. qui fac. sol.
XXX culp.
[9] Si postquam (■) infantes cocpe-
"it habere occiderit, dc sol. culp. iu''
n qois feminam ingenuaM postquam.
mulier ingenua rit habere occiderit, dc sol. culp. iud.
postquam infantes
nabere ceperit
[10] Si(>) post media (tate, hoc
e^r p<7f Aiuam infantes non potest
habere (•), matt) leodinia*, sol. cc
culp. iud.
n Si quis feminam pArHquajw iii£uites son
potest liabcrc occiderit.
XV. [8] Si quts cam ingenua {>>
puella (>) p«r uirtutem (^) moecha-
tus («) fuerit, matt) (uueruanate,
carr.) uueruanathe*, %uni den.
MMnquifsu:. sol. lxii« culp. iud.
n ingenuam padlam. (^) oirtute. f) t»^
chatus.
XV. [8] Si quis ingenuam puel-
lam sponsatam (*) uoluntatem ambo-
rum(>) conuenientibatf, in occultum
mcM;nati(^) fuerint, malb fredo-
lasio*, sun/ den. AfDccc qui fac.
sol. XLV culp. iud.
(') q>ootanea uoluntate ambis. (^} bb^
cbatL
XXV.
DE ADULTERIIS AN-
CILLARUJ/.
[1] Si quis cum ancilla (*) aliena 1^1
moechatus (^) fuerit, matt) theola-
sina uertico*, sol. xv [cnl/.
iud.]
n anciDam alienam. (^) mechatus.
[8] Si uero
[cui/. iud.]
n Si qwir uero
us fuerit.
regis est(*), sol. xxX|
cum rege andllam m^cha-
13X
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
TiV.T EMEND.
OBSERVATT.
XXXniI. DE PUERO TUNSORATO (•).
[1] Si quu poero (^) sine CMuilio («) parentuM
suorxfOT tunsorauerat ('), mal autcnardo("),
[$««/ den. MMD quifac.) sol. L3Ui5 {') cul/. iud.
O tonumto, 8 ;n« rubric iMB-H. (^)puenim. &B-H.
n uotufltate, G.H. (') tunaur-, tunsor-. tonsur-, ton-
Mr-, aaerit, a9.B-H. (*) uuzcbardo, 8; hunt-
char do, 9. O XUII. F; LVIII. H.
[2] Si uero poella sine uolantatcM (•) paren-
tUM tunsorauerit (^), mal theochada(*), [8«««/
den. MDCcc quifac.] sol. xLvO cul/. iud.
n udunutc, & B.F. Hj nolumtate. o. {*) tunson, o : «io>
rum toosonuerit. H. t*) Hf^'ibirr te8; tbeo hichada,
9. (*)LXV, C.
XXXIII. DE NECGLIGENTnS(*) PARUO-
LORLTAfi^),
Si quis puer infra duodeceM(«) annus (')
aliqual*) culpa (') comiserit (s), iTidus(^) ei mm
reqairatur.
D negleeeiitiis. 8 ; nedkndes, 9. (^) parunloram, 8 ; na
nttru M B- H. (*) duodecun, B.G.H. (<) annis, 8 ; annos,
B- U. n afiqua. am. KG.IL {*) culpam. B. (■) commis-
scrit 8; rommivrit, B-H. (^) fredus, 8.9; Credos, &F.H ;
fredo, C.
XXXn. [S] Si qttit ingenna(*) pnella(*)
occiserit, mal (scha ledi, corr.) schmala
Icdi (fc), sol, c(«) cul/.iud.
n paellam mrenuam, B-H. (^ smalchaledi, 8;
simalchaledH 9. O s««/ den. Illlif qM< Cue soL C. 8 ;
soLC,9.B-H.
XXXI. {Rubrica tUesi in omnibMs],
Si quis femina(>) ingenua(*) postqnaM in£ui-
tis(>>)jibere(^) ceperit occiserit, mal leodinia,
sol. DC (*) cul/. iud.
(*) femioam ingenuam, B-H. (^) infantes habere, 8.9.
B-H. n uttnt den. XXIIUM qwi toe mL DC, 8; sol
DC. 9.B- H.
XXXII. [Ruhrica deest in omnibus].
[1] Si qaH> femina(*) vast media (*) aetaee(*),
hoc ef/ quando(') iajM(*) infantes habere mm
potest, occiserit, mal leodtnia(0» [skm/ den.
viiiM qafffoc.] sol. cc cnl>. iud.
D rcnunam, B-H. (^) mcdiam. B-H. (*) aetal4
B-H. {*) postquaiw. aB-H. H iam, «m. aB-
(') (i^malchalede, corr.) leodinla, a
[XIV. 9] Si quis cam ing«aua puellap^r
uirtute(*) michattts(^) fiierit, mu uero manu (<>),
sol. LJUK cvlp, iud. {*)
n ulnntem. &G.H. (^
n uerouhano, 9. (') '
a/ tit. X\' M 9.
9: moechatus, B.G.H.
this its not in S, and/omu f a
XIV. [10] Si q»M CUM ingenua puella^*)
spunsata('») ambo partis (•) owiuinerit (^) et m
oculto(») michatiO tuerint(»), mal fribasina(^),
sol. Lxv(') cul/. iud.(k)
n puella. «m. G. (*>) sponsada. 8 ; sponsada, 9. (*) p«utes,
8. (<) CO •* " '"'
ocuhu. 9.
(4) conuenerit, 8; conueneret, a (*) occulto, aBj
C^ mechati, 8; migati, 9. (■) sponsata earn con-
wRtientem in occuho aoecbauerit (moechaberit. moeca-
t«nt), soL ftc, B.G.H. (^) frilaflna, a (M SMM/den.
.Vdccc qui iac. soL XLV, 8 ; XLV. 9.B.G.H. (») this } is
Ouyrd^tU. X\ in Cod. 9.
XXXV. DE ADULT£RIISANCILLARUJV(>).
[Ij Si a»u(^) CUM ancilla aliena michatus(«)
fuent, mal eualisinaC), [s«it/ den. DC qui iac.]
sol. XV cul/. iud.
n «<> r«3n<^ te aB-H. (») B-H od».- ingennns.
Smechatus, aB.F ; ndgatus, 91 noechatus, G.H.
eualesina, a
[tf] Si quis CUM ancilla regi(*) michatus(i*)
fuent, mal eualesina(<}, \zuni den. Mcc qui
fac.] sol. XXX cul/. iud.
(*) regis, aB-H. (k) mechatus, 8; moechatus, B.G.H.
O eualisina, 9.
132
9 Si uero pneruM crinitUM sine consilio aut
uoluntate parentUM totonderit, malb. ^schui-
sara chrogino, mmd den. qui fac. sol. lxu &
dimidium cu^. iud.
8 Si uero puellam similiter sine patris aut
matris uoluntate totonderit, f'theoctidia,
MDCCC den. qui fac. sol. xlv culp. iud.
t uuerdarda & thercoheata.
6 Si quis puer infra duodecim annorum ali-
quam culpam commiserit, fredus ei non requi-
ratur.
9 Si quia puellam
ingenuam •(■ Occident,
malb. ex mala leudi,
viiiM den. qui fac. sol.
cc culp. iud.
t infra annos quam infantes
XLIV. 14 Si quu
puellaM ingenuam Oc-
cident, malb. ^ n tt-
chala, VIIIM den. qui
fac. sol. cc culp. iud.
8 Si quis focminam ingenuam, postquam Cf]^-
rit infantes habere, Occident, malb. leodinia,
xxiiUM den. qui fac. sol. dc culp. iud.
7 Si ouis fceminam ingenuam, j>ostquam in-
fantes nabere non potest Occident, malb.
leodinia, vuDC den. qui fac. sol. cc culp. iud.
XVI. 9 Si quis cum pnella per uirtutem mce-
chatus fuerit, malb. ^tneurora, mmd den. qui
fac. sol. LXU cum dimidio culp. iud.
XVI. 8 Si quis cum ingenna pnella et spon-
tanea uoluntate amborum partium coiuerit, et in
occulto moochatus fuerit, malb. «frio lasia,
MDCCC den. qui £ac. sol. xlv culp. iud.
XXIX. De Adulterijs anciUanun.
1 Si quis ineenuus cum ancilla aliena mecha-
tus Aient, malb.f 'anilasina, DC den. qiu fac.
sol. XV culp. iud.
t theolasina uuirtlco.
9 Si uero cum ancilla regia mjpcbatus fuerit,
malb. tbeulasina, mcc den. qui fauc, sol. xxx
culp. iud.
Z33
[9] Si quis pnerum crinitum sine uoluntate
parentum totunderit (•), mdccc din. qui £ac. sol.
XLv(^) culp. iud.
n tunderit. Q. (*) MMD din. qui fac soL LXII cum dim..
I i MCCCC din. qui fac. soL XXXV. E.
Cf. L. Sal. 69; Sept. Cans. ui.
[8] Si uero puellam totunderit (■),
11 ULC. sol. LXII cum dimidio culp. iud.
0.
mmd din.
qui
n
[0] Si quis puer infra duodecim annos ali-
quam culpam commiserit, fredus ei non requi-
ratur.
[6] Si quis puellam ingenuam infra annos (•)
antequam infantes possit habere Occident, vium
din. qui fac. sol. CC culp: iud.
annum, Q.
Cf. Capit. Lnd. cap. 5 ; L. Fris.
(Add. Sap. m) 70; Wis!
Visig. II. 4,
II : Waitx,
[7] Si quis feminam ingenuam postquam in-
fantes coeperit (•) habere occiderit, xxiVM din. qui
fac. sol. DC culp. iud.
cepit. Q.
'8] Si quis feminam (•), postquam infantes
bere non potuerit, occiderit, viiiM din. qui £u.
sol. cc culp. iud. (^)
n f . ta««nuain, E. C^ This iis not in I.
IX ; Ine, 7, 2 ; Cn. u. ai : tt «».«,
1x6, Z93, 196; Sobm, Froc. p.
233.
With tbe following» cf. L. Sal.
76; Thur.48,A9. Herold rn>eats
this ) under tit. 75 () 2) ; cf. Ex-
trav. A. cap. 5 ; cf. Sept. Cans.
VI. 4.
Cf.Scmt.Cans.vn.a; L.Alam.
49. 2 . Herold repeats this { under
tit. 75 {\ 3) ; cf- Extrav. A. cap. 5.
Cf. also L. Sal. 41. 3.
Herold repeats this { under tit.
75 4) ; cf* Extrav. A. cap. 5.
XrV. [18] Si quis cum ingenua puella per
uirtutem moechatus (■) fiierit, mmd din. qui tac.
sol. LXII cum dimidio culp. iud.
O moecatus, Q.
Cf. L.Alam. 8a; Baj.8; Gund.
30,44: Fris.9,X3; Ed. Roth. 189,
194 ; Li. 130, 139, X40 ; Wisig. tu.
4 ; Aeth. xo. xx, 14, x6. 31 ; Alf.
xo, as, 26 ; Cn. 11. 54 ; Waits, xo6,
201.
XIV. [14] Si quis cum ingenua pnella de-
sponsata, ea consentiente, in occulto moecha-
uerit (•), MDCCC din. qui fac. sol. xlv culp. iud.
mecbauerunt, Q.
XXVII. DE ADULTERIIS ANCILLARUM.
[1] Si quis ingenuus cum aliena ancilla moe-
chattu fuerit, dc din. qui fac. sol. xv culp. iud.
[9j] Si quis uero cum regis ancilla moechatus
fiient, MCC din. qui £ac. sol. xxx culp. iud.
134
«35
Digitized by
Google
GOD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 5.
rs] Si uero ingennus ancilla aliena
puDlice se iunxerit, ipse cum ea in
seruitutc p^rmaneat.
^6] Similiter et ingenua si seruo
aheno in coniugio acceperit, in
seruicio p^rmaneat.
[T) Si senios cum ancilla aliena
mechatus fiierit et ex ipso crimine
ancilla mortua fuerit, scruus ipse aut
ccxL din. qui iac. sol. vi domino
ancillae reddat, ^ aut castretur.
Dominus uero semi capi'/altf ancillae
in locum restituat.
[8] Si ancilla ex hoc mortua non
fuerit, seruus aut ccc iectos flagel-
lorum accipiat, aut cxx din. qui tac.
sol. lu dommo reddat.
[9] Si scruus ancilla aliena inuita
traxerit, cxx din. qui iac. sol. iii
domino ancillas reddat.
XXVI.
DE LIBERTIS DE-
MISSIS.
^3] Si <\uis ingenuus cum ancillam
alienam publice iunxerit, ipsi cum
earn in seruicio cadat.
(Cf. tit. 13. \ 5).
[41 Si seruos cum ancilla aliena
mechatus fuerit et ex ipso crimene
ancilla mortua fuerit, seruus ccxl
din. qui fac. sol. sex, dominus serui
reddat, aut seruus castretur; domi-
nus uero serui capitale dono ancille
infere in loco :
si ancilla ex mortua non fuerit, malb
bab mundo, seruus aut ccc \x\citts
accipiat, aut cxx din. qui £ac. sol. m
coatur exsoluere.
[6j Si seruus ancillam alienam in
coniugium sociauerit, aut uapulit,
aut cxx din. qui fac. sol. iii d^iho
ancille coatur exsoluere.
[1] Si quis homo ingenuus alienum
Ictum extra consilium domini sui
ante rege p^r dinario dimiserit et
conuictus fuerit, mal malthoitus
meo letu, hoc est uiiAf din. qui
iac. sol. c culp. iud.
Res uero Icti ipsius legitime refor-
mctur.
[91 Si quis uero {leg: seruo) alieno
p«r dcnano ante regnuum [st'c) dimi-
serit^ cui fuerit adprobatum, precium
serui domino et insupcr, mad mal-
tholatu metho, hoc esf sol. xxxv
culp. iud.
XXVII. DE FURTIS DIUERSIS. XXVII
XXVI. D^ LIBERTIS EXTRA
CONSILIUJ/ DOAf/Nl SUI
DIMISSy.S'.
[1] Si qui's alienum laetum ante
rege fter dinariMj ingenuum demi-
serit, et ci fuerit adprvbatMm, malt)
raaltedhiatus meo lexm, sunt
din. iiiUf fac. sol. c culp. iudicitur.
[2] Si uero laeti ipsius legitimi
renrmetur.
[3] Si quit uero senium alienum
ingenuum dimiserit et ci fuerit adpn?-
ba/»m, malb maltho bait no-
mi tto, sunt din. ^cccc fac. sol.
xxxv culp. iud. ; praedi uero dpmini
sui reddat.
(Cf. the preceding )).
(Cf. tit. 13, \ 6).
[8] Si uero seruus cum ancilla
aliena moechatus fuerit et ex ipso
crimine ancilla ipsa mortua fuerit,
seruus ipse aut ccxl din. qui fac. sex
solidor domino ancille inferat, aut
castretur; dominus uero serui cap«-
ta/e in loco restituat.
[4] Si ancilla ex hoc mortua non
fuerit, seruus aut ccc ictos accipiat,
aut tres soWdos prv dorsum suum
domino ancille conponat.
[6] Si seruus cum ancilla aliena
sibi in coniugio sociauerit, solids
tres culp. iud.
J[l] Si quis tintinno de porcina
aliena furaucrit, cui fuerit adpro-
batum, mat leudardi, hoc csi dc
din. qui iac. sol. xv cui/. iud.,
excap/(7 capiVal^ et dila/wm.
[9] Si uero de pecoribus inuola-
ucrit, cxx din. qui iac, sol. m culp.
iud.
136
DE FURTIS DIUERSIS
T/TC/LCrS.
[1] Si quis uero tintinno de por-
cina aliena furauerit, cut fuerit
adprvbatum, matb leodardi, sunt
din. DC fac. sol. xv cui/. iud., excep-
/o capi^a/e ct dx\aiura.
[9^ Si uero de pecoribus furauerit
et ei fuerit adpfot>at»m, malb leo-
dardi, sunt din. cxx fac. sol. ui
cui/. iud.
XXVI. DE LIBERTIS DE-
MISSIS.
[1] Si quis alienum letum extra
consilium ante regem per dinarium
insennum demiserit, sol. c culp.
iud.;
res uero leti ipsius domino refor-
mentur.
[2] Si quis senium alienum ante
regem p«r dinarium ingenuum demi-
serit, sol. xxxv [culp.j iud. : et
praecium serui domino suo redoat.
[8] Si quis cum ancilla aliena sibi
in publicum iunxerit, ipse cum ca in
seruitium p^rmaneat.
(Cf. tit. 13, \ 7).
[4] Si viero seruus cum ancilla
aliena moecatus fuerit et ex ipsa
crimina mortua fuerit, seruus ipse
CCXL den. qui fac. sol. vi domino
ancill^ inferat, aut certe castretwr*
dominus uero serui capitale quod
ancilla ualuerit domino ancillf in
loco restituat.
[6) Si ancilla ex hoc mortua non
fuent, cxx ictus haccipia^, aut cxx
den. qui £a.c. sol. iii dominum andllf
cogatur exsoluere.
[6] Si seruus ancilla aliena sibi in
coniugium sociauerit, cxx den. qui
fac. sol. lu culp.
XX\ai. DE FURTIS DIUERSIS.
^1] Si quis tintinum de porcina
aliena furauerit, sol. xv culp. iud.
[9] Si auis de pecoribus furauerit,
sol. UI culp. iud.
138
XXVI. DE LIBERIS DIMISSIS.
[1] Si quis lidnm extra consilium
domini sui ante regem ingenuum
dimiserit, uuJf den. qui fac. sol. c
culp.
Res uero lidi ipsius dominum refor-
metur.
[9] Si quis seruo alieno ante regem
ingenuum dimiserit, mcccc den. qui
fac. sol. XLV culp., et pm^tium
dominum custodial.
^6] Si qvtx francus cum ancilla
aliena sibi in (*) publice iunxerit, ips<.
cum ea in seruitio p^rmaneat.
(•) in, 0m. s
(Cf. tit. 13, \ 8).
[8] Si semus cum ancilla (■) moe*
chatus(^) fuerit ct ex hoc(«) crimtnr
ipsa mortua fuerit, aut castretur.'
aut sol. VI soluat(<*). Dominus uero
serui capitale in loco restituat.
(') adJ: aliena. (^) mfchahis. (*) V-^-
cnntL ancilla ipsa mo. f. seiuus iDe a. caai
(') cul>. tod.
[4] Si uero mortua (*) non fuerit.
matb bathmonio*. sol. ui culp.
iud-C)
n ancilla ez hoc mortua non foetit. seruu>
ipse aut CXX ictus acaptat aut soL ill donuL
ancille cogatur exsohaoe. 1
I
[5] Si(«) seruus ancillam (*) alie-
nam (^) extra uoluntate domini sui
sibi (*) coniugium (*) copulaurrit.
malb anthamo*, sol. m [cu!/
iud.](*)
n add: uero. 0>) ancilla aliena. r> <*
comugio. {*) add: aut CXX ictus accip.a
XXVI. DE LIBERTIS DI-
MISSIS (•).
t
XXVII. DE FURTIS DIUERSIS.
[1] Si quis tintinno de portina
alterius furauerit, dc den. qui fac.
sol. XV culp.
[9] Si uero de pecoribi» furauerit,
cxx den. qui fac. sol. lu culp.
[1^ Si quis litum alienum qui apad
dominum (^) in hoste fuerit, extra
consilium(«) domini sui ante regemi -
p^r denarium(«) ingenuum dimi-
serit (*), malb malthochiado
freoledo*, sol. c [cnl/. iud.j
n dem-. (^) domino suo. (*) coosJs:.
{*) rege. n dinario.
Res uero ipsius lito legitimf (') ne-
formentur.
(0 Iq^timo dtmiao.
[9] Si seruum(*) p«'(^) denariuw
ante regem ingenuum dimiserit C- ,\
malb malthochiado moetheo*. '
sol. xxxv culp. iud., et(<) capitale I
domino uero serui in loco restituat^' .
Res uero ipsius serui prvprius domi-
nus recipiat.
n add: alienum. (^) ante re^em pr
dinarium ini^enuum dem. (*) csjufto ca;»*-
taU et dtlo/lwr» -" — '- '
XXVII. DE FURTIS DIUERSIS.
^1] Si quis tintinno de porcina
aliena furauerit, malb leod*. %Mni
den. DC qMi £ac. sol. xv culp. iud.
[9] Si qttij(>) uero de peccoribxj '
tintinno furauerit, [sol. 111 cuJ>. >
iud.]C)
n quis, om. 5. (*) pecoribKr. (•) tkc •
■words Aftween \ J have been suffiiied fr-^t «;
eu they are ntt away im 6. From tJtf itr ■
still remaining in 6, it may de in/erred it- '
U had eUso the gloss leod.
[8] Si quis schillam (•) de cabal 1<
furau^iV, maU) campania* (^.), i^
den. qMi'fac. sol. xv cu^^. iud.
n eschiOam. (^) The gicss *m 6 is jf-
emendatiOH; the original letters art «.-
legi&U.
140
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 0.
GOD. 10.
T.TgT EMEin).
OBSERVATT.
(Cf. tit. 13 (14). \ 7).
(Cf. tit. 13 (14), \ 7).
[5] Si (•) senius cu (*>) ancilla aliena michatus(")
fuerit et ex ipso crimine ipsa mortua fuerit, aut
sol- (*) VI aomiti'x (•) ancUla C) conponatj aut
castrctart*) ; dommus serui ca.pi/ale de ancUlaC»)
in loco(') restituat.
(*} 8 aaUr : quit ; Si uero ex ipso cr. mortua f., aut sol.
\°:. domino (domini. G) anciDae (anciUa, B) c, a. c. ; d. uero
'.erui c. d. a. L 1. rest., B- H. (*) cum, B.^ {') mechatus,
»" {*] den, (CLXL, corr.) CXL qui fac. sol., 8. {*) domi-
nofn, 8. (0 ancille, 8 ; anctOe, 9. (■) castraretur, G. (^) de
an-, ffm. 8. (>) locum, &9.
[3] Si quit seruus cum ancilla aliena micba-
tus :*] fucnt, [smm/ den. cxx quiiac'.] sol. ill cul/.
iud. (»•)
('1 mechatus. & (^) B - H unite f | 3^& 4 : S. q. s. c. a. a
mt.x-ch. f. aut extra voluntatem ( - tate, B.G) domini in (ad, B)
coDJuj^om icooiugio, G) soc, soL III c. iud.
[4] Si (•) senias^ ancilla aliena extra uolunta-
teffs(>>) domini sui ad coniugiui» (') sociauerit,
mat anthamo, [sun/ den. cxx quifacJ] sol. ill
cul^. iod.
i*) 8 adds: qatis. (^) -tate, 91 f) coiugium, 9.
XXXVl. DE LIBERTISDEMISSISC)
INGENUIS(»»).
[ [1] Si quis Wtum («) alienum (*) qui apud domino
I suo{») in hoste(0 fuerit, extra («) consilium (^)
di?«t*'ni sui, ante rege (') p^rdinario (^) ingenuum (')
I dpmiserit (»), mal maltholitho frioblito('»),
[iunt den. 1111.V qui fac.] sol. c cul/. iud. ;
I n dim-, 8.B-H. (^) De lib. ingenuos dem., 9; no
I nOrHc i*t B - U. (•) liberto, 9 ; libcrtum, B - H. (<•) alieno,
. H.F. - ^. -
(*) SUO, i
(') oste, 9: boste. B. (■) extra -sui,
• - ■• 3.H. (k) de-
*w. B-H. (>>) constlio, 8.9. (>) regem, 9.B.
nannm. 8.B.G.H. 0) ingenuo, 9. (*") maicno mo
frioblilo, 8; maltbo hitho frio blito, 9.
res uero ipsius lito(») legitimo(o) domino re-
{ormctur{9).
D liti, a F.G.H ; leto, 9 ; litis. B. C) ]cg-. om. B-H.
O refttrmctur, 9 ; reforroentur. B.F.H ; refermentur, G.
[8] Si quis senium (•) alienum (*•) per dina-
riuwf (*) ante rege (*) ingenuum (•) demiserit O,
mat malthofiato meoto (R), [sw«/den. mcccc
qui {ac] sol. xxxv cul/. iud., etC*) cxpHale in
loco restituat (')•
(*) s^ruo. 9. (^) alieno. 9. (*) denarium, 8 ; dinario, 9.
[*) rejsein. 9. (*) iiigenuum, oth. 9. {*) dimisserit, 8.
(*) maltho fiatho (meatbo, eorr.) meotho, 8;
nialtho fratho mcotho, 9. C^) ex, i» 7 ; et, am. 9.
(•) ia<rm. B-H.
XXXVII. DE FURTIS DIUERSIS(-),
[1] Si qM» tcntinnum(^) de(«) int^r porcus (*)
furauerit, mal thuochapo (•), [smk/ den. DC
qui leu:.] sol. xv cul^. iud.
(*) diaersorum, B-H. (^) timinnum,aB.F.G; tentenno.
9 : lintinum. H. {*) de. om. B-H. (•>) porcos, B-H.
n thuochaido. 8; tuhochapo, 9^
[I3l Si quis tentenno inuolauerit de qualibet
pecus pnK-trr porcus, iii sol. cul/. iud.J(*)
O This f occurs in Ctd. 9 0nljf.
6 * Si quis Francus alienam ancillam sibi
public^ iuMxerit, ipse cum ea in seruitute per-
maneat.
(Cf. tit. 13 (14). \ 7).
6* Si seruus cum ancilla moecbatus fuerit et de
ipso crimine ancilla mortua fuerit, seruus ipse aut
castretur, aut ccxl den. qui fac. sol. vi culp. iud. ;
dominus uero serui capitale in locum restituat.
3 Si uero seruus cum
ancilla moschatus fuerit,
cxx den. qui fac. sol. iii
componat.
[6 caniin.'] Si autem
ancilla propter hoc noM
fuerit mortua, seruus
ipse aut cxx ictus acci-
J>iat, aut cxx den. qui
iac. sol. Ill domino an-
cillae cogatur persol-
ucre.
4 Si seruus ancillam alienam extra uolunta-
tem domini sui ad coniugium sociauerit, malb.
^authanio, cxx den. qui fac. sol. i {sic) culp.
iud.
XXX. De Libertis dimissis.
1 Si quis lidum alienum * extra * consilium
domini sui ante Regero >> per denarium ingenuum
dimiserit, malb. "maltho theato meolito,
iiiM den. gui fac. sol. c culp. iud., et capitale
domino ipsius restituat.
* qui afud dominum suutu * in hMte/k€rii.
S Res uero ipsius lidi legittimo domino *re-
stituantur.
* refonne«ttur.
8 Si quis aeruum alienum ante Regem per
denarium ingenuum dimiserit, malb. malt no
theatha meotheos, mcccc den. aui fac. sol.
XXX culp. iud., excepto capitale, quoa domino re-
stituatMr; res uero ipsius serui proprius dominus
recipiat.
XXVn. De furtis diuersis.
1 Si quis ■ tintinnum de ^ porcina aliena fiira-
den. qui fac. sol. xv
uerit, malb.
culp. iud.
aurappo,
4 Si quis tintinnum de pecoribns furauerit,
malb. leudardi, cxx den. qui fac. sol. ui culp.
iud.
[8] Si qnis(«) Francus (>*) alienam ancillam
sibi publice iunxerit, ipse cum ea in seruitio
permaneat («).
n quis, 0»«. Q. (*) franchus, T.V. (•) S. q. F. cum
alienam ancillam mechatus fuerit et sibi p. i., L c. e. L s.
implicetur, E.
(Cf. tit. 13 (14), \ 7).
[4] Si seruus cum ancilla aliena (*) moechatus
fiicrit et de ipso crimine ancilla mortua fberit,
seruus ipse aut castretur, aut ccxl din. qui fac.
sol. VI culp. iud. ; dominus (>>) uero serui capitale
in locum restituat.
n aliena, om, G.K.N.Q.T. (*) domini. Q.
[6J Si autem ancilla propter hoc mortua non
fuent(«), seruus ipse aut cxx("') ictus accipiat,
aut cxx din. qui fac. sol. ui domino ancillae
cogatur persoluere («).
(•) Q adds: sic. (k) CCXX, A.G.N.T. H e»oluere, Q.
S8] Si quis^ seruus ancillam alienam sine
untate domini sui sibi in (■) coniugium copu-
lauerit, cxx din. qui fac. sol. ui culp. iud., aut
cxx ictus accipiat.
n in, om. Q.
XXVIII. DE LIBERTIS (•) DIMISSIS.
[1] Si quis lidum alienum qui cum domino sue
in hoste fuerit, sine consilio domini sui, ante
re^em per dinarium ingenuum dimiserit, IVM din.
qui fac. sol. c culp. iud. ;
(•) libcris, Q.
res uero ipsius lidi legitimo domino restituantur.
[S] Si quis senium alienum ante regem per
dinarium ingenuum dimiserit, mcccc din. qui lac.
sol. XXXV culp. iud., et capitale in locum restituat,
et res (•) serui ipsius proprius dominus recipiat.
(•) '«n. Q.
»4»
XXIX. DE FURTIS DIUERSIS.
[1] Si quis tintinnum de porcina aliena fura-
uerit, DC (*) din. qui fac. sol. xv (■} culp. iud.
n DC d. q. f. soL III, Q.
[S] Si uero de pecoribus tintinnum furauerit,
CXX din. qui fac. sol. iii (•) culp. iud.
(■> CXX den. q. f. soL XV. V.
[8] Si quis skellam (•) de caballis furauerit,
DC dm. qui fac. sol. xv culp. iud. (^)
n scbellam. A.F : scaUam. H.N ; skelhim, G ; schillam. O ;
scilam, B; kellam. WolC Aug. 8. (^) f 3 om. Q.
»41
Cf. L. Sal. 13. 9; Capit. Lud.
cap. 6.
Cf. L. Sal. xx. 8 ; Ed. Roth.
I93f ai7-22x ; Waitx, 201.
Cf. Recap. L. Sal. viii ; WaiU,
197, 198.
^i
Cf. Sept. Cans. v. 4 ; L. Rip.
, 6z ; Cham, z 1-13 ; Li. 52 ;
ihtr. 8 ; Sohm, R. u. Ger. 46.
I 2 of cod. 6 was first written :
" Si seruum per denarium inge-
nuum dimiserit, malb maltho
chiado (freoledo, corr.) meotheo,
sol. c. Res uero ipsius lito legi-
time reformetur.'^ The scribe,
however, finding that this was all
wrong, put his pen through the
) and re-wrote it as it stands at
present, making the fresh mistake
of moetkeOf instead of meoikeo.
VII. a. XX ; Ine, 7 ; Waitz, 1x7.
Cf. L. Gund. 4. 5.
Digitizeid by
Google
GOD. 1.
rs] Si qnu pcdica ad caballo im-
bmauerit et ei fuerit adprobatum,
txcepio capi'/nltf et diUi/wr», cxx din.
qui toe. sol. in culp. iud.
[4] Si nero caballi ipsi perierunt,
ipso* in capita rettituat.
[6] Si quis in mease aliena pecas
suum in fiirtum miserit, et ipse
innentus fuerit, oc din. qui iac. sol.
XV culp. iud.
[6] Si quis in orto alaeno in fiirtum
innessus fuerit^ excaf»/? capiVaU et
diU/»m. DC din. qvi iac, sol. xv
culp. iud.
[7] Si qois in napina, in £snaria, in
pissaria uel in lenticlaria in fiirtum
infiressus fiierit, cxx din. qwa iac,
sol. ui culp. iud.
[8] Si quis de campo alieno lino
fiirauerit, et euM in caballo aut in
carro portanerit, eoLce^to capt/al« et
dila/wm. DC dm. qm iac. sol. xv
culp. iud.
[9] Si nero tantnm quantum in
dorsum sunns ferre potuerit, cxx din.
qui iac, sol. in culp. iud.
[10] Si quis prato alieno secanerit,
opera sua ptfroat ;
M5
GOB. 3.
[8] Si qui* pedica de caballns
furauerit, cui fuerit adprobatum,
malb leodardi, 8»»t din. cxx fac.
sol. in culp. iud.
[4] Si uero caballi ipsi perierint,
ipsus in caput reddat.
[6] Si quts messe aliena in furtum
mcterit et inuentus fiierit, malb
leodardt, s«fft din. DC fac. sol.
XV cttl/. iud.
[8j] Si auis in orto alieno ingressus
fiaent in lurtum et ei fuerit atfo^ba-
tum, mal leodardi, %unt oin. DC
£ac. sol. XV cul/. iud.
[7] Si qarijr in nabina, in fanaria,
in pesaria, in linticlaria in fiirtum
ingressus fiierit, cui fiierit adpm-
batMOT, matb leodardi, 8««t din.
cxx fac. sol. UI culp. iud.
[8] Si quis de ca«vpo alieno messe
funiuerit, et boc aut m caballo aut in
carro duxerit ad domum suam, et ei
fuerit adprobatum, malb leodardi,
sunt din. DC £ac. sol. xv cui/. iud.,
excep/0 capi/a/r et Ailahtru.
[0] Si quis uero in dorsum porta-
uerit, matb leodardi, swivt din.
cxx ac. sol. m cnlii^. iud.
[10] Si q»ixprato alieno secauerit,
opera sua p^rdat ;
146
GOB.
[8] Si quis pedica de caballo fiira-
uerit, sol. in culp. iud.
[4] Si quis uero caballi ipsi perie-
rint, ipsos in capitale reddat.
[6] Si quis messe aliena in fiirtu
metere inuentus fiierit, sol. xv culp.
iud.
[8] Si q»iJr in oito alieno in furtu
ingressus fiierit, sol. xv colp. iud.
[7] Si quis de campo^ alieno
anonam fiirauerit, et earn in carro
uel in caballo portauerit, sol. xv
culp. iud.
[8] Si uero in dorso portauerit,
Dl. m culp. iud.
GOB. 4.
GOBB. 6 ft 6.
[8] Si quis uero pedica caballo
fiirauerit, cxx den. qui fac. sol. lu
culp.
[4] Si uero caballi ipti perierint,
ipsos in capitale reddat.
[6] Si quis messem alienam in furto
mederit et inuentus fiierit, dc den.
qui fac. sol. xv culp.
[8] Si quis in orto alieno in furtuM
ingressus fiierit, DC den. qui fac. sol.
XV cui/.
[7] Si quis de campo alieno lino
fiirauerit, ut eum aut in caballum
aut in carrum portet, DC den. qui
£ac. sol. XV culp.
[8] Si nero in*^dor8um suum por-
tauerit, cxx den. qui fac. sol. m,
excepts capitale et dila/wm.
[0] Si quis pratum alienum )
uerit, opera sna perdat ;
[9] Si quis pratum alienum seca-
uerit, opera sua prrdat ;
148
[4] Si q«i> pedica (•) de caballo
furau^n'/, malb leoa*, cxx den.
qMf'fac. sol. Ill culp. iud.
n pcdicaiM.
[6] Si quis{*) caballi ipsi perierint,
BUS (^) in caput (•) restituat.
- . S 0) ipso»- O captok.
ipsus
n
[8] Si quis messem alienam (■) in
furtum aut inripauerit (>») aut me-
derit («), malb leodard*, sunt
den. DC qvi'fac. sol. xv culp. tud.
O sUens. (^) rcpnccfiL (*) meteret
[7] Si quis bortum (•) alienum
furau^rx'/ uel in fiirtum (•) ingressus
fiierit, malb leode*, ^uni den. DC
qui fac. sol. xv culp. iud. j
n in ortum alienum in fuit. j
I
[8] Si quis inmetus (•) de pomario >
aut de pomario (^) deruperit, malb |
leod*, Hunt den. cxx qui fac. sol. .
Ill culp. iud.
n Si in potua. (^) peiaHo. |
[9] Si uero in botto{») fiierint,
malb borto pondo*, dc den. qa»'
fac. sol. XV culp. iud.
O orttuff.
[10} Si quis pomarinm (■) ant
peranum (*) ezceruicauerit, malb
leodarde*, tunt den. cxx qui fac.
sol. Ill culp. iud.
n pomario. (^) petaria
[[111 Si in orto fiierint, sol. Zv
cuV.»«id.(*)]
n TMis I occurs in 5 omfy.
[[10] Si quis in uinea [sufmscr. in
nauina], in fauaria, in pisaria, in
lenticolaria uel in his similibMJ in
fiirtum intrauerit, sol. ill cui/. iud.](*)
n This i occurs in s 9H/y.
^18]} Si quis de campo alieno lino
aliquid furaucrit, et hoc aut(«) in(")
carro aut in caballo portauerit, malb
leod*. sunt den. dc qui £ac. sol. xv
culp. iud.
n ctim.
[14] Si uero tantum praeserit (■)
quantum in dorso {•») suo{") porta-
uerit. malb Icod*, sunt den. cxx
qui lac. sol. ill culp. iud., cxccgfo
CApifai^ et 6Aatura.
n priserit (^) dorsum. (*) suum.
]10] Si quis in ag^rum alienum
3orem insertum exciderit, mall
(ortobano, corr.) orthobano*,
sunt den. JtfCc qui fac. sol. xxx
culp. iud.
I"
arboi
[19] Si quis pratum alienum seca-
erit, ope(*) sua p^rdat, insup^r et
' XV culp. iud.
uerit,
sol
n
X49
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.TgT EMEND.
OBSEEVATT.
[91 Si qM» petica(*) de caballo foranerit, mat
leodardi (^), [aumt dea. cxx qmi iac.} sol.
[nij («) cul/. iud.
n pedica, 9.B^H. (») leodardo. & Ot^tiutmter
qr&oLis-watUit^im7,hanHima€ttfitrcoM.; IIII. G.
XXXVIII. [SI QI//S MESSEM ALIENA
METiriC).
[1] Si quis meneM {}) alienaM (•) in furtu {*)
mctere(*) pmuxnpserit C), mal(s), [suni den.
DC qM/'far.] sol. XV cuip. iud.
n rwdrtr 0/9; ne rubric ^ j.&B-H. (^) meSK. H.
n ahena, 9.H- (*) furtUMt, a9.B- U. O medere, 9.G;
mitterc, F. O m furtum furauerit mitteie prcs^, B.
O mal leuil, 8; 9 Aat euijf taal.
XLI. {RuSrica dentin emMtbms].
Si qMU in orto a]ieno(*) in(^) fiutv (•) ingressus
fuerit, mai leodardi (■*), {jsuni den
iac.} sol. XV col/, iud.
(*) alicnufH, 9. (^) in. «m. B - H. (") fiittu
ttxm cwiaa» B.F ; fiuti causs. H ; ftirta causa. G.
8.
DC <\Ul
n, 8L0 ; fur
(«)Ieu«
XXXVIIT. [Jl] Si qsnr in na&nui(")» in fabaria,
in lentiliaria (*) m furtu(") ingressus (*) fiierit("),
mal leodardi (Ov [sim/ den. cxx qut iac."] sol.
Ill cul/. iud.
(') nabina. 9. (^ lentiaria, 9. (*) ftirtww, 8.9. (') eeres-
siis, 9. (*) S. q. nabina. £iba, lenticula (fabam, Imticiiiam,
G) in agTo furauerit. B-H. (<) leuO, &
XXXVIin. iRubricadeesiinommhts],
[1] Si quis de campo alieno (*) lino (^) ftirauerit
et in carro duxerit, mal leodardi («), [sunt den.
J/Dccc quilac.^ sol. XLV cnl>. iud.
n alterio. G. (») lino, om.^^bMtUis vritUn above the
iiMt in a iater AamJ; huvau, B-H. (*) leutf, 8.
[2] Si nero tantnaw p>»suyvis e iit quantuM in
dorsuM (•) postare (^) jpotnerit (•), [s»»/ den. dc
quiiu:.] sol. XV cul/. iud.
(') dorso, H ; doaso, G ; &9 adV; soam. (^) portare,
a9.B-H. npouiit.t.
XL. [Ruirica deesf in ommibus^'l
[1] Si quts pratuM(>) alienuM secauerit (^),
opera sua p^rdat et insttp0r(«) [sam/ den. DC qui
foe.} sol. XV cul>. (^) iud. (') ;
n pradam, 9- (^) scfBiieiit. 91 H insupcr, «m. B- H.
O coi^MDat, a-H.
S Si quu uero pedicam de caballo foranerit et
ei fiierit adprobatttm^ raalb. leudardi, cxx den.
qui hue. sol. lu culp. ind.
8 Si uero ipsi caballi perierint, capitale in
locum restitoat.
6 Si quis messe aliena in furtum metere pr^-
sumpsent f aut ^ repascere inuentus fucnt
ibidem, malb. leudardi, dc den. qui fac. sol.
XV culp. iud.
t Si quis mwe» aHenaai tripsuerit aut mederlt
6 Si quis in bortum aliennM ad furtum
ingressus tiierit, aut in • napinam uel in fabariam,
in pisariam, in lenticulariam, malb. leudardi,
DC den. qui fac. sol. xv culp. iud.
91* Si quis in "potus de pomaiio aut de
•t pirario diruperit, malb. leudardi, cxx [den.]
qui £ac. sol. lu culp. iud.
t tulerit
99* Sin in borto fuerit, malb. ortopodnn,
DC den. qui fajc. sol. xv culp. iud.
93* Si quis «melariam aut pirarinm decorti-
cauerit, malb. leudardi, cxx den. qui fajc. sol.
ui culp. iud.
94* Siueroinhortofuerit, Pmalb. ortobanm,
DC den. qui fac. sol. xv culp. iud.
(For \ 25 see tit. 7).
(Cf.|6).
7 Si quis f aliquid de campo alieno forauerit,
et hoc exinde in carro aut per caballum duxerit,
malb. leudardi, mdccc den. qui £sc. sol. XLV
culp. iud.
t in campo alieno liniu».
8 Si aero tantum priserit quantum in dorso
suo portare ualuerit, malb. leudardi, DC den.
qui &c. sol. XV culp. ind.
98 * Si quts in agro alieno arborem insertam
exciderit, mcc den. qui £ic. sol. xx culp. iud.
8 Si quis pratum aliennm secauerit, + operam
suam perdat, et insuper sol. xv culp. ind. ;
t laborem.
15X
[4] Si quis pedicam de caballis foranerit, cxx
din. qui fac. sol. iii culp. ind. (•)
[6^ Si cabadli ipsi perierint, capitale in locum
restituat«
Cf. L. Sal. 81. 1 ; Gund. 4. 6.
Cf. Wait», 197.
This I hat been npanited from
the following (, because it is not
equivalent to it, though the fines
are the same. It probably s the
last H of tit. 9. where all the
codd. have, inaeed, a fine of
X200 den. (« %o sol.), bat where
the gloss Uudardi in codd. s, 7~
zo indicates that a fine of 15 aol.
was intended. Waits (A. K. 13)
considers the ) to have arisen firom
the author of the MS. having
misunderstood his model-text.
Cf.L.Sal.88; Baj.x3.6-6.
[6] Si quis messem alienam per furtum (■)
metere aut reffare (>>) praesumpserit, DC din.
qui fac. sol. xv culp. iud.
n fuitu, Q. (*) rin&ceie (f), Q ; reftxe. T. V.
[7] Si quis hortum (•) alienum ad furtum
faciendum ingressus fiierit, dc din. qui fac. sol.
XV culp. iud. (^)
n ortum. Q.V. (^) tkit \/olUwx q/ler % 10 ink.
[8] Si quts inpotos {*) de milario (^) ant de
pirario(") tulerit, cxx dm. qui fac. sol. in culp.
iud.
n Inpotus, H.I.O ; inipodos, K ; impotus, Q. (^) miUario,
Ij malario, ICN ; millazio, G; melario, B.0 ; meslario, Q.
O perario, Q.
(9] Si uero in horto {*) fuerint, DC din. qui fac.
. XV culp. iud.
n orte, Q.
[10] Si quis milarium (■) aut piramum (^) decor-
ticauerit («), cxx din. qui fac. sol. in culp. iud.
n mestulum, Q. (<>) pexticarium, Q. (*) decortigauerit,
[11] Si uero in borto (•) fnerint (^), DC din. qui
fac. sol. XV culp. iud.
n orte. Q ; orto, V. (>) fiierit. Q.
(For ) za see tit. 7).
[IS] Si quis in napinam (•), in fabariam(^), in
lenticulariam (") uel in his similia, ad furtum
faciendum, ingressus fuerit, cxx din. qui £ac.
sol. Ill culp. iud.
(*) nabinam, Q. (^) fauariam, Q ; m«st qftAe AfSS. oM
hert : in pisariam. (*) lenticatariam, Q>
[14] Si quis in cam]^ alieno linum (^) fizraneritj
et hoc in caballo aut m carro duxerit» DC din. qui
&c. sol. XV culp. iud.
nV(u«^
Cf. L. Sal. 91: Baj. 9- x« ;
Gund. as; Ed. Roth. «84! L.
Wisig. vux. 3.
[10] Si uero tantnm tulerit quantum in dorsu (•)
portare potuerit, cxx din. qui fac. sol. m culp.
md., excepto capitale et delatura (^).
n dorso, Q. (^ ezc c. e. d., om. Q.
[16] Si quis in agro alieno arborem insertam
excit^t, MCC din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
[90] Si qui& pratum alienum secauerit(*),
laporem suum perdat, et insuper dc din. qui fac.
sol. XV culp. iua.
n segauerit, Q.
xsa
Cf. L. Sal. 7. It XI and xi of
Codd. 5, 6 &c.
Cf. L. Sal. tU. 9X.
Cf. Sept.
Roth. 356.
Cans I. 4; Ed.
zss
Digitized by
Google
GOD. 1.
GOB. 2.
GOD.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 5.
et si fenum exinde ad domum suam
duxerit et dtacaregauerit, excap/0
capi/aU et dUafuru^ MDCCC din. qui
fac. sol. XLV culp. iud.
[U] Si aero tantum fdrauerit
quantum in dorsum suum portare
potuerit, sol. ill culp. iud.
[12] Si quis uinea aliena in fiirtum
uindimiauerit et inuentus fuerit, DC
[din.] qui fac. sol. xv culp. iud.
[13] Si uero uino ad domum suam
exmde duxerit et discarecauerii,
Jf Dccc [din.] qui fac. sol. xlv culp.
iud.
[14] De messibus uero simile con-
dictione conuenit obseruare.
[16] Si quts in siluam materium
alterius concapulauerit aut incen-
derit, DC din. qui {ac. sol. xv culp.
iud.
[16] Si quis materium alienum
ex une parte dolare praesuropserit,
cxx din. qui fac, sol. lu culp. iud.
{17] Si quis ligna aliena in silua
aliena furauerit, sol. iii culp. iud.
[16] Si quis arborem post annum
quod fuit signatus praesumpserit,
nullam habeat culpa.
[10] Si quis retem ad anguillas de
flu men furauerit, mal obtobbo, hoc
es/ MOQXX din. qui iac. sol. xlv culp.
iud.
[SO] Si ouis statuale, tremaclem
aut uerteuoium furauerit. mal n a s-
condinar, Ytoc esi DC din. qui fac.
sol. XV culp. iud.
[21] Si quis screona sine clauem
effrigerit. mat obdo, hoc est [dc]
din. qui tac. sol. xv culp. iud.
Si2] Si quis screona qui clauem
et eifrieerit, AfoiXC din. qui fac.
sol. XLV culp. iud.
154
et si exinde ad domo sua duxerit
fenum et discargauerit, et ci fueri'/
adprohatum, matb leodardi, suni
din. AfDccc fac. sol. XLV, excepfo
capi'/a/ff et di/aium.
[11] Si uero tanto pm^umserit
quantum in dorsum suum porta-
ucrit, et ei fuerit adprobdt/»m, malb
leodardi, sun^ din. cxx fac. sol. m
cul/. iud.
[12] Si quis uiniam aliena in
furtum uindimiauerit et inuentus
fuerct, matb leodarde, SM»t din.
DC fac. sol. XV cul/. iud.
[18] Si uero uinum ad domum
suam duxerit, aut in cauallo aut in
carro discargauerit, et ci fuerit
adprobatwm, malb leodardi, sun/
din. JVvccc fac. sol. xLv culp. iud.
[14] De missibia uero simul ob-
seruandum ef /.
[16] Si quis in silua materium
alienum capolauerit aut incideret,
cui fueret adpn'batwm, malb leo-
dardi, SMMt din. DC fac. sol. xv
culp. iud.
SL6] Si uero materio ex una parte
ato in furtum pro^umpserit, cxx
din. fac. sol. iii culp. iud.
[17] Si qutf arbore post anno
sis^atum pm^umpserit, nullam
abiam culpam.
[18] Si quis retem ad anquilas de
flum^M furauerit, cui fuerit adpro-
batMm, malb obtubbo, sun/ din.
Mvccc fete. sol. XLV cui/. iud.,
excep/(7 capi'/o/ff [et] dilatura.
[19] Si quis statualem, tremacle
aut uerteuelem furauerit et ei fuerit
adprobatMm, malb nasco dinar,
sunt dinarie dc fac. sol. xv culp.
iud.
et si ex fenum secauerit in fiirtu
duxerit et discauerit, sol. xxxv
culp. iud.
[10] Si uero tantum praesumpserit
quantum in dorsum suum portauerit,
sol. Ill culp. iud.
[U] Si quis uineam alienam in
furtum uindiraiare inuentus fuerit,
sol. XV culp. iud.
[12] Si uero uinnm exinde ad
domum suam adduxcrit et discarica-
uerit, cxcepto capitalia et delaiura,
sol. XLV culp. iud.
De messibus uero similiter obser*
aandum est.
[18] Si quis in siloam materium
alienum incenderit aut cappulauerit,
sol. XV culp. iud.
SL4] Si uero materio ex nna parte
ato in furtu priserit, sol. iii culp.
iud.
[16] Si quis Wgna. alterius in silua
furauerit, sol. iii culp. iud.
[16] Si quis retem ad anguilas de
fiuuio furauerit, sol. xlv culp. iud.
[17] Si quis statuam, tremalem
aut uerteuofo de fluuio furauerit, sol.
XV culp. iud.
[20] Screonas ^ui sine claue est [18] Si quis screona sine clauem
efregerit, cui fuerit adprc^batum, mal efngerit, sol. XV culp. iud.
pronas an thi so, sunt din.
AfDCCC fac. sol. xlv cui/. iud., ex-
cep/tf capiVa/ff et dWa/ura.
[19] Si clauem habuerit, xlv sol.
ulp. ii "
culp. iud.
rt si exinde ad domum suam duxerit
et discargauerit, Mdccx: den. qui iauc.
sol. XLV culp.
[10] Si uero tantum pr^umpserit
quantum in dorsum suum portauerit,
cxx den. qui fac. sol. m culp.
[11] Si quis uinea aliena in furtum
uindcmiauerit et inuentus fuerit, dc
den. qui fac. sol. xv culp.
[12] Si exinde uinum ad domum
suam duxerit et discargauerit,
A/Dcccc den. qui fac. sol. xlv,
excepto CApitMlg et dilat«ra, culp.
[13] De messibiM uero similiter
obseniandum est.
^14] Si quis in silua materium
alienum incenderit aut concapula-
uerit, DC den. qui fac. sol. xv culp.
[16] Si nero^ materium ex huna
parte dolatum in furtum pro^ump-
serit, cxx den. qui fac. soL in culp.
[16] Si quis ligna in silua aliena
furauerit, JiDCCC den. qui fac. sol.
XLV culp.
[17] Si quis statua, tremagtlo aut
uertiuolo de fiuuio farauit, DC den.
qui fac. sol. xv culp.
[18] Si quis screunia qui clauem
habet e£fregcrit, JVdccc den. qui fac.
sol. XLV culp.
Et si exinde fj^num ille(*») ad domum
suam in carro duxerit et discarca-
ucrit(«'), matb leod*, sun/ den.
Af Dccc qui fac. sol. xLV culp. iud.
(^) ille, fitn. s (') discargauerit.
[20] Si uero tantum tantum (')
praeserit (^) quantum in dorso suo
portauerit, malb leod*, sun/ den.
cxx qu/'fac. sol. iii culp. iud.
n tantum, cm. $, (^) priserit.
[21] Si quis uineam (•) alienam {^)
in furtum uendemiauerit («^), malb
{led, corr.) leod*, sun/ den. ix;
qui fac. sol. xv culp. iud.
n uinea. {^) aliena. (') uindemlauerit.
Et si exinde uinum in carro ad
domum suam adduxerit {<'), mattj
leod*, sun/ den. AfDCCC qui fac.
sol. XLV culp. iud., [cxc^p/o cApi/a/c
et dila/uraj.
{*) duxerit et discargaiierit
[22] De messibus uero similiter
obseniandum est.
[23] Si quis nero clausuram alie-
nam deruperit, matb orb is uia
lazina*, sol. [xv] (>) culp. iud.
(*) SMfptUdfrcm cod. 5 ; in cod. 6 spact is
UJl open/or iiu amount (iftht^ne after siol.
[24] Si quis in silua materium
alienum incenderit (•) aut capula-
ueritC»), matb leod*, smm/ den. dc
qui fac. sol. xv culp. iud.
(') incendid«rit (^) capolauerit
[26] Si quis materium ex una
rarte dolatum furaueri/^ malb
eod*, sun/ den. cxx qui fac. sol.
Ill culp. iud.
^ [83] Si quis in siluam (*) fustcm
signaucrit et non capulauerit (^), si
uero post anno quod fuerit signatus
qui eum preserit('') nullam habeat
culpam.
n silua. 0») capolauerit (•) priserit
Et si inffa annum(^) ipso capulaucrit,
matb leod*, sol. iii culp. iud.
(') anno.
[26] Si quis retem (») anguilari-
tiam(«») furau^/V de fluuio, matb
obduplo*, sunt den. ATdccc qui
fac. sol. XLV culp. iud.
n rete. (^) angularida.
S87] Si quis statuam (■) aut trama-
am(>>) aut uerticulum («) dc fluuio
furauerit, matb nasde*, sun/ den.
DC q»i'fac. sol. xv culp. iud.
(*) staduam. (^) tremaculai». (*) uerte-
[29] Si q»is escreonam sine
claue effre^rit, matb obdo *, sm»/
den. DC qui fac. sol. xv culp. iud.
[28] Si quis screonam (•) qui
clauem habet effregerit, matb
stronis anthedio*, sun/ den.
Atjyccc q»i fac. sol. xlv culp. iud.
n
155
156
157
158
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
T.TST EMEND.
OBSEEVATT.
et si cxindc(*) fenuOT(«) in carro ad(0 domnm
siuiiw duxerit, [s»w/ den. .Vdccc qui fac.} sol.
XLV(K) cul>. iud.(^), excepfo cxpitale et deU»-
/«ra(').
(*> exinde foenum, 8 ; ipsum ruitum, G.II ; ipsum fructum.
R.F. O in, G.H. <«) XV, B- H. (^) condamnetur. B;
coDdempuetur, F.H ; condooctur, G. {}) et dei, om. Y.
[S] Si uero tantiurt pmAumpserit quantum in
dorsuw (•) suuM portare potuerit (*»), [sm«/ den.
txx qM<'f<u-.] sol. Ill cul/. lud. (•)
(') dos&o.G; in do.s.,M*t. B.F.H. (*>) potest, 9. (*) con-
I-ciiat. B.F.H.
XLII. [Rubrica deest in omnibus.^
[1] Si quis (•) uineam (*) alienam (•) in furto (*)
uindimiauerit(*), mat leodardi(0. \%uni den.
DC qui far.] sol. XV culp. iud.
(*) 8 adds : in. (M uinea, 8 ; uiniajM, g. (*) aliena, &
(') furlujw.9.B.F.G. (*) uindem- , 8.aG.U. (<) leud. a
[fl] Si uwo in carro (•) carcauerit (^) et(«) ad
duroum suam duxerit, [sun/ den. ATdccc qwi'fac.]
I sol. XLV cul^. iud.
C) carra. 8. (^) cozgauerit, 8 : carrigauerit, 9^ (*) carca-
ucntet, «m. B-U.
VIII. [3] Si q»» in silua materium alienuM
capulauerit aut inuolauerit (■) aut incenderit,
j mal leodardi(>*), [suni den. DC qui inc.] sol.
I XV cul/. iud.
I n funiucrit,aaG.Hi aittinuoL,Mn.9. (^) leudardi,
VIII. [4] Si quit in silua alterius ligna fura-
ucrit ('), mat leodardi, [smi/ den. DC qui £ar.]
sol. XV cul/. iud.
n inuolaueret, 9.
XLHI. PE RETIBUS] (•).
[1] Si quis Titem 0») ab («) anruilas (*) de flam (•)
furauerit, mat obdubas('), [sunt den. JVdccc
quifac] sol. XLV {«) cul/. iud.
n rM*rur t« 8 om/y. (*) retem, 8.9. B-H. D ad,
aB.G.H ; de. 9. (•) an^ilis. 8; anquiliis, 9; anguillas.
It.<;.H ; ab an^.. mt. F. O 'o ^f* 7 ', Aumine, 8.G.H:
Humen. B.F; de fl.,0m.9. O obdub, 8; obdubMX, 9.
(') 8 Mas also XLV soL, and Hot XV as rtad by Pardessus.
[2] Si quis statuax» aut trimaclem (■) u^l uerte
uollo (^) dc finxaen{*) furauerit, mat narcus
t a X a c a('i), [sun/ den. dc quiiac.'] sol. xv cul/. iud.
n tmmmaclcm, 8; trimadam. 9; trimagtem. B.F.H:
treinajflcm. G. (^) ueruuldo, 8 ; uertiuolo, 9 ; uerteuolo,
D-H n flumine. &B-H. {*) naschus taxaca. 8;
nachus taxaca, 9.
XLIIII. [DE SCREONIS EFFRACTIS] (•).
[1] Si quis screonam(^) qui clanem habet
efrigrerit («), mat strona antidio(<>), [sunt
den. iVDCCC quii(U.'\ sol. xlv {•) cul/. iud.
(•) rubric in 8 onfy. (*) escreooa, 8 ; screona (iscreona,
B> claucm habentem eflreg-, B-H. {•) effn^erit, 8;
infrct^crit. 9: B-H add: et aliquid (ex)inde furauerit
(M 6trona antbedio, 8; strona anthidio, 9.
r> soi XV, a
et si ipsum fcenum in carro 'carraoerit et ad
domum suam f adduxerit, malb. leudardi,
MDCcc den. qui fac. sol. XLV culp. iud., excepto
capitalo et delatura.
t discurraueriL
10 Si uero tantum priserit quantum in dorso
suo portare potuerit, malb. leudardi, DC den.
qui ULC. 80I. XV culp. iud.
U Si quis ulneam alienam in fitrtnm ninde-
miaucrit, malb. leudardi, dc den. qui fac. eol.
XV culp. iud. ;
et si ipse uinum in carro carrauent et ad domum
suam duxerit, et discarrauerit, malb. leudardi,
MDCCC den. qui fac. sol. xlv culp. iud. ;
de messe uero similiter conuenit obseniare.
86* Si quis clausuram alienam mperit, Dc
den. qui fac. sol. xv culp. iud.
VIII. 4 Si quis in | Ifl Si quis in t^lna
roateriam ant ligna
furauerit aut incen-
dcrit uel capulauerit,
malb. leudardi, dc
den. ^ni £ac. sol. xv
culp. iud.
s^lua alterius •(••mate-
namen furatus fuerit,
aut incenderit ucl 'con-
capulauerit, aut ltg:na
alterius furauorit, DC
den. culp. iud., qui fac.
sol. XV. excepto capi-
tale et delatura.
t materiam.
87* Si quis materiam de una parte dolatam
furauerit, malb. leudardi, cxx den. qui £ac.
sol. Ill culp. iud.
(See above ) 12 and tit. 8 ) 4).
88* Si quis 4- arborem post annum qoim fuerit
signata pnserit, nullam exinde habeat culpam ;
t Si quis in sylua fustem signauerit et non capulauerit si
uero post annum.
si quis infra annum earn capulauerit, cxx den.
qui £ac. sol. n\ culp. iud.
18 Si f quis retef ad anguillas de flumine
inuolauerit, malb. ob dopus, DC den. qui £ac.
sol. XV culp. iud.
t ad anguiUas capiendas.
14 Si quis «statuam aut f 'tremagolum uelc
uertcbolum de flumine furauerit. malb. ^ nast-
thus, texacha, dc den. qui lac. sol. xv culp.
iud.
t tremadum.
16 Si quis screona sine claue fregerit, malb.
I obdon, DC den. qui.fac. sol. xv culp. iud.
16 Si quis screona' qui clauem habet in&e-
gerit, malb. nasche" strconas anthedi,
UDCCC den. qui £ac. sol. xlv culp. iud.
z6o
[81] Et si inde foenum (•) ad domum suam in
carro duxerit et discarcauerit, mdccc din. qui
fac. sol. xlv culp. iud., excepto capitate et
delatura (^).
n fenum, Q.T. (>) exc. c. e. d., om. Q.
[88] Si uero tantum tulerit <inantum in dorsu (■)
suo portare potuerit, cxx din. qui fac. sol. Ul
culp. iud., excepto capitate et delattxra.
n dorso. Q.
^83] Si quis nineam alienam per furtum uinde-
miauerit, dc din. qui fac. sol. xv culp. iud.
[84] Et si inde uinum (•) in carro in domum
suam adduxerit ct dcscarcauerit (>>), mdccc din.
3ui fac. sol. XLV culp. iud., excepto capitale et
elatura.
(*) ui in camtm suum add. et discarcauerit, Q. (^) Muratorl
says that tht Est. MS. adds : et si in caballo adduxerit
XII soL ; et si in dorso Vl soL culp. iud.
[[86] De mcssibus autem similiter conuenit
obseruare] (•).
(') this Ms Hot in MS. 44x8, but in otJur MSB. ^the
L. Em.
[86] Si quis clausuram alienam niperit('),
DC din. qui fac. sol. XV culp. iud.
n rapuerit, Q.
VIII. 4 Si quis in
silua alterius matria-
mcn furatus fuerit, aut
incenderit ucl concapu-
lauerit, aut ligna al-
terius furauerit, DC din.
(]ui fac. sol. XV culp.
iud., excepto capitate
et delatura.
[87] Si quis in silua(*)
materiamen alienum (•)
aut incenderit aut ca-
pulauerit, DC din. qui
fac. sol. XV culp. iud.
(') s. aliena matriamen a., Q.
SB8] Si quis materiamen {•) de una parte
atum furauerit, cxx din. qui fac. sol. ui culp.
iud.
n matriamen, Q.
(See above ) 27 and tit. 8 ) 4).
[SO] Si quis arborem post annum quam(')
fuerit signata C*) capulare praesumpserit, nutlam
exinde habeat culpam.
(') quod, Q. (k) signatus, Q.
[80^ Si infra annum quis eam (•) capulauerit,
cxx dm. qui £ac. sol. iii culp. iud.
n cum, Q.
[31] Si quis rete ad anguillas capiendas de
flumine furauerit, mdccc din. qui fac. sol. xlv
culp. iud.
[38] Si quis statuam (•) aut trcmachlnm (^}
uel uertiuolum do flumine furauerit, DC din. qui
fac. sol. XV culp. iud.
(*) stratuam. V. (^) tremadum, I ; trechlum, G ; tremu-
lam, E ', tremalicum, O s trainagulain, Q.
[38] Si uero (•) screonam (*) quae (•) sine
claue est e£Fringerit (■*), dc din. qui fac. sol. xv
culp. iud.
n quis. Q. (^) chreonanam. A. (*) qui, Q. {*) infran>
gent, A ; cifrangerit, I ; edfregerit, Q.
r33] Si quis screonam (•) quae (•») clauem
habet effrcgcrit et aliquid furauerit, mdccc (')
din. qui fac. sol. xlv culp. iud.
(*) schreonam, I ; screunam, E ; screona, O. (^) qui, O ;
qui naucm qui clauem h., Q. (*) DC, I.
z6i
Cf. L. Sal. 7; Gond. 27. 7-9.
X03.
Cf. L, Sal.
Cod. 6 has distinctly latina.
Cf. L. Sal. 84 ; Ed. Roth. 281-
283 ; L. Gund. 28 ; Alf. 12.
Cf. Ed. Roth. 238, 239-
Cf. L. Sal. 8x. I. The con-
traction of the gloss in ^ has
been extended, as the ; which is
found in the MS. would be likely
to create concision.
Cf. L. Fris. (Add. Sap.) i. 3-
i6s
Digitizeid by
Google
GOD. 1.
GOD. 8.
GOD. 3.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 5.
[83] Si ^uis campo alieno arauerit
extra consiliam domini sui, sol. xv
cttlp. iud.
[M] Si qnis uero eum seminauerit,
mal oueppo andrepa, hoc est
Mnccc din. qui fac, sol. XLV culp.
ittd.
yul] Si quis cam senxo alieno
aliquid negutiauerit, hoc eai nesci-
ente domino, DC din. qm iac, sol. xv
culp. iud.
XXVIII. DE ELOCATIONIBUS.
[1] Si quis in furtum alium loca-
uerit, cui fuerit adprobatum, mal
theolosina, hoc est MMn din. qui
Cmt. sol. Lxiii culp. iud.
[S] Si quis in furtum elocatur
hommem occidere uoluerit et ei
fuerit adprobatuxRi^ AfVD din. qui
iuc, sol. uuu culp. iud*
[8] Si uero per tertio hominem
elocatio ipsa transmissa fuerit, et
ipse ing^enuus, hac si dans, accipiens
et portansj sol. uuu singuli eorum
culpa^i'/r« iudic^»/»r.
XXVIIII. DE DIBILITATIBUS.
[1] Si quis alterum manum nel
pcdem debilitauerit, aut oculum uel
nasum amputauerit, iiiU/ din. qui
fac. sol. c culp. iud.
[81] Si quis campvm aliennm
arauerit et non semenauerit, mal
leodardi, %un\ din. x>c fac. sol. xv
cul/. iud.
[88] SI quis campo alieno arauerit
et semenauerit, hoc her paande
escrippas, din. ^dccc lac. sol.
XLV cul/. iud.
{88] Si quis cum senium allienum
aliquid neg-uciauerit, nesciens (L?mnio
suo. Mat theo lasina, s«»t din.
DC fac. sol. XV cul/. iud.
[xxvni](«) xxvn. de loga-
CIONIBUS IN FURTUil/.
[1] In furtum alliquid elogare uo-
luerit, cui fuerit adprobatum, malb
morter, sunt din. AfAfD fac. sol.
LXii culp. iud.
(■) Tht number XXVII has httn emptied
twice in tht MS. ; consequently all /oluno'
ing- tituli art nmmitred wrongbf ^ one in
tht MS.
163
[8] Si quis furtum elogatum,
acce^tum praecio, homino hocciderit
et ei fuerit adprobatum, matt)
morter. Mtnt din. Mn fac. sol. Lxii
culp. iud.
[8] Si uero pro tertio homine
elogacio ipsa fuerit transmissa, si
adprobatus fuerit, maltS morter,
SM»/ din. MMTi fac. sol. LXii cui/.
iud. ; hat sic dans, accipiens et
portans, sexsagenus binua sunis sol.
cmI/. iud.
[xxviiin xxmi. de dibi-
LICTACIONIBUS.
SI] Si quts alterum manum, pedem
oculum eiecerit aut excusseret,
nasim ampotauerit^ cui fuerit adpm-
batumi, maX^ sicti, smm/ din. uuM
iAC. sol. c cui/. iud.
164
[80] Si qui» campum alienum
arauerit et non seminauerit, sol. xv
culp. iud.
[81] SI qv» cam^m alienum ara-
uerit et seminatterU, sol. xlv culp.
iud.
[88] Si qM«> cum seruo alieno
aliquid aegotiauerit, aol. xv colp.
iud.
XXVin. DE EIXKiATIONIBUS.
[1] Si Quis in furtum aliquid
elocare uoluerit, cui fuerit adpro-
batum, sol. LXII culp. iud.
[8] Si q»i> in furtu elocatus,
acceptp pr^tio, hominem occidere
uoluerit, cm fuerit adprobatum, sol.
Lxu culp. iud.
[8] Si uero post tertio elocatio
ipsa fuerit transmissa, lxii sol. culp.
iud. ; hoc sic dans, accipiens, por-
tans^ LXII %o\i^s singuli eonun cul-
jfobtles va^ceniur.
XXVIin. DE DEBILITATIBVS.
[1] Si quis alteri manum, pedem
uel oculum eicerit, aut aunculam
uel nasusx amputauerit, ao). c culp.
ittd.
165
[18] Si quis campo alieno arauerit
et seminauerit, AfDCOC den. qui fac.
sol. XLV culp.
[80] Si quis cum seruo alieno
necocuiuerit, DC dea. qui £ac. sol. xv
culp.
XXVin. DE ELOGATIONIBr;'5'.
[1] Si quis in ftirtum aliquid
elogare uoluerit et non fecerit, cui
fuerit adprobatum, MMd den. qui
fac. sol. LXII culp.
[8] Si quis in furtum, accepto
pm^cio, hominem hoccidere uoluerit
et non fecerit, et ei fuerit adpro-
batum, MMi> den. qui £ac. sol. LXU
culp.
[8] Si quis post tertio etogatio
gsa fuerit transmissa, MMn den. qui
c. sol. LXII culp. Hoc sic dans,
haccipiens, i,xu semis singuli eotum
culp.
XXVIIII. DE DEBILITATIBUS.
[1] Si quis alterum manum, pede,
hoculum aut auriculam u«l nasum
amputauerit, lUiM den. qui &c. sol.
c culp.
x66
Et si exinde nihil tulerit, malb
leod*, Dfv sola effiractura sol. xv
culp. iuo.
[17] Si qui» campum (0 alienum (^)
arauerit aut (") non seminauerit,
malb leod*, %umt den. dc qui fac.
sol. XV culp. iud.
n campo. (^) slicno. (*) et
[[18) Si aui» campum alienum
arauerit uel seminauerit, sol. XLV
cui/. iud.] (•)
(*) This % occur» in $0Hly.
^18] St quis aratro de campo
alieno ante ostauerit aut iactauerit
aut(*) testauerit, malb auuerphe*,
sunt den. DC qui fac. sol. xv culp.
iud.
nucL
_ [80] Si quis cum ^ seruo alieno
sine consiho domini sui aliquid
negociaucrit, malb theolasina*,
smm/ den. dc qui fac. sol. xv culp.
iud.
[81] Si quis mulierem brachilem(«)
iyxTayxerii, malb sub to*, %uHt cxx
den. qui fac. sol. ill culp. iud.
n bracilem.
[88] Si quis casam alienam sine
consilium (■) domini sui traxerit,
matt) alachis cido*, Mcc den.
qMf fac. sol. XXX culp. iud.
n
XXVin. DE LOCATIONIBUS(*).
[1] Si quis in furtum alique(^)
aBlocarc(«) uoluerit et non fecerit (•*),
ut hominem interficiat et pretium
ab (•) hoc acc'perit, et non fecerit,
cui fuerit adprobatum, malb seu-
landefa*, sunt den. Af.VD qui
£ac. sol. LxiK culp. iud.
n elocationibus. (*) aliqueifc. O elocare.
(*) et non fee, om, 5. (*) ob.
[8] Si quis in furtum elocatum,
prvttum(*) acceptum(*), hominem
occidere uoluent et non fecerit,
matt) seulandefa*, 9uni den.
MMn quiiac. sol. lxu« culp. iud.
n accepto prvtio.
[8] Si uero p^/ tertia elocatione(*)
ipsa transmissa fuerit, MMo [den.]
qui fac. sol. lxii« culp. iud. Illo-
rura(^) crxXyabilis \\xdiceiur quisq»^
accipiens sic dans (^).
n elocatio. {^) sic dans, accipiens, por-
tans quisqMC illonuM cul^. iud.
XXVnn. DE DEBILITATI-
BUS (•).
[1] St quis alteri manum aut
pedem uel oculum eiecerit, aut auri-
culam uel nasum amputauerit, malb
secti*, smm/ den. iiiUf qui £ac. sol.
c culp. iud.
n debilitatiomliiis.
167
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LEX EMEND.
OBSEEVATT.
[S] Si uero de screona clauem efnpnerit(«) et
ninil exinde tuUerit (^), mal leodardi(*), [smm/
den. DC qui foe J} sol. xv cu\p. iud.
n cfrrigerit,8: iiifrcKeret,o; S.u. claa. ibidem effreeerit,
B- H. i») tuJerit, B.f!u. (*) leutt, 8.
XLV. [DE EO QUI ALTERIUS CAJ/PO
ARAUERIT]C).
[1} Si q«» caMpo(>>) alieno(«) araoerit, mat
leodardiC), [oc den. qui iac.j sol. xv cul/.
iud. (•)
n Rubric in 8 #«i(jr.
B.G.H. (<) leuO. 8.
is not in F.
., B.G.H. O alienum,
) tMis \/oltcws q/ter iainSiU
[9} Si qnu czmpo alieno eranerit (>) et seme-
naucrit(^), mat obrebMJ andappus ("), [skw/
den. Afcc qutfac.] sol. xxx cul/. iud.
C) aniuerit. &9 ; St aero ar. et semin- , B.G.H. (^) semU
oaueht, 8 ; et sem., «m. F. O obrebus andappus, 8.
[8] Si €iuu arratnim(*) cui» aratOre(i*) de
cajwpo alieno ostauerit(*) aut iactauerit (<*), mat
cuuaerso (*), [dc den. qui (ac.} sol. xv cul/^. iud.
n axatnun, 8 ; aratro, 9^ (^) arratore, 9 ; S. q. aratorem
cum aratxo, B- H. (•) uetauerit, B-H. (*) iectauerit, 9 ;
iestauent, G. f) chuuarso, 8; chucarso, 9.
The corresponding^ H of Codd. 5-zo
Cf. also the last i of tit. 40.
XLVI. DE OBLlGATIONIBUS(*).
[1] Si q«i> aliquid(^) in fttrtum(*) hominem
locaucrit(^) nt aliui9f(") int«r6ciet('), mat tua(«),
[sunt den. MAfD qui fac.} sol. ixilf (^) cul/.
iud.
Selogationtbas, B.g; nc rubric in B-H. (^) aliquts,
n in f.. cm. B. (') logaucrit. 9. H alieniu». F.
(f) intemciat, 8. 6 - H. (*) Thegt4»s in 8 and 9 is the same
as in 7. (k) XUIt. B.
[a] Si quis nt(") dans(^), accjpiens tA{*) por-
tans ('), [%uHt den. MMd qui xac.^ sol. lxii« (•)
unosquisqM^ C) illorum conponat (*).
Haut. B-H. (k) B-H add: aut Drat, B-H.
(') B-H add: similiter, f) XLIK, B ; XUII, F. O unus-
quis, aF ; unus, G. ('-*) cu^. iud.. &
XLVIl. DE D1B£LITIB£;:S"C).
(Texts 7-9 gire in H 9-zx the provisiont of 1 1 of
the other teats).
x68
17 Si uero de screona clauem fregerit et
nihil exinde tulerit, malb. leudardi, dc den.
qui fac. sol. xv culp. iud., pro sola effiractura.
18 Si quis campum alienum arauerit et non
seminauerit, malb. leudardi, dc den. qui fac.
sol. XV culp. iud.
19 Si quis in campo alieno arauerit et semi-
nauerit, malb. obreppuSy mcc den. qui fac.
sol. XXX culp. iud.
80 Si quis uero -f de cam^o alieno aratrum
■■ anteortauerit aut iactauerit, malb. anhu-
nerbo, dc den. qui fac. sol. xv culp. iud.
t aratrum in campum alienum Intnure prohibucrit, «el
arantem Coras uastauerit
will be found under tit. zo.
80* Si quis mnlieri 4 brachiale furauerit,
malb. 'subtho, cxx den. qui fac. sol. lu culp.
iud.
81 * Si quis per casam alienam sine [Ug: sine)
permissu •(■ possessoris ■ traxerit, malb. ala
chescido, mcc den. qui fac. sol. xxx culp. iud.
t dominisuL
XXXI. De Elocationibus.
9* Si quis in furtum aliquem elocare uoluerit
ut hominem intercipiat et i>ra;cium ab hoc acce-
perit, et non fecerit, cui fuerit adprobatum, malb.
^seu lando efa, mmd den. qui &c. sol. LXii
et dimid. culp. iud.
1 Si quis in furtum aliquem locare uoluerit, ut
hominem interficiat -fct inde pratium accipiat,
malb. «auuena, uiM den. qui fac. sol. c culp.
iud.
t elocare.
^ 4* Si qais in furttiM elocatum^ acceptum prae-
tium, hominem occidere uoluent et no» fecerit,
mal. seulando efa, mmd den. qui fac. sol.
LXII cum dimid. culp. iud.
8* Similiter et ille qui praetium accepit ut
hominem occideret, mmd den. qui fac. sol. lxii et
dimidium culp. iud. .
6* Si uero per teiiium locatio ipsa fuerit trans-
missa, mmd den. qui fac. sol. lxii et dimid. culp.
iud. unusquisqMtf ulorum, scilicet dans, accipiews
et portans.
XXXII. De Debilitatibus.
(Cf. the note to ) x which is equivalent to ) z of
the other texts).
169
[84] Et si inde nihil tulerit, pro sola effiractura
DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.
[18] Si uero tantum arauerit et non semina-
uerit, DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.
[17^ Si quis campum alienum arauerit et semi-
nauent, mdccc din. qui fac. sol. xlv culp. iud.
[10] Si quis aratrum (•) in campum alienum
intrare prohibuerit uel arantem foras (i>) iacta-
uerit uel testauerit, dc din. qui £ac. sol. xv
culp. iud.
(') aratum, Q. (^) foris. Q.
[86] Si quis cum seruo alieno sine consensu
domini sui aliquid negotiauerit, DC din. qui fac.
sol. XV culp. iud.
[87] Si quis mulieri brachile(«) furauerit, cxx
din. qui fac. sol. iii culp. iud.
n mufiere bracile, O.
[88] Si quis(*) casam alienam sine permissu
possessoris traxerit, mcc din. qui fac. sol. xxx
culp. iud. (^)
(•) T.V add: per. (*) Q
ddatura.
{ adds: ezcepto capitale ct
XXX. DE LOCATIONIBUS.
\X[ Si quis furtim (•) aliquem 0>) locauerit ut
hominem interficiat, et pretium propter («) hoc
acceperit (<*) et non fecent, mmd din. qui fac. sol.
LXii cum dimicUo culp. iud.
(*) in furtum, Q.
perit.V.
(«►) aliquid, V. (^ pro, V. (*) acd-
[9] Similiter et ille qui pretium accepit ut
hominem occiderit, mmd din. qui fac. sol. lxu
cum dimidio culp. iud.
[8] Si uero per tertium locatio (•) ipsa fuerit
transmissa, mmd din. oui fac. sol. lxii cum
dimidio culp. iud. Sic aans, accipiens, portans,
unusquisque illorum culp. iud.
(•) locutio, V.
XXXI. DE DEBILITATIBUS.
[1] Si quis alteri manum aut pedem trunca-
uerit, uel oculum effodierit, aut auriculam uel
nasum amputauerit, ivm din. qui fac. sol. c culp.
iud.
170
Cf. Ed. Roth. 3^4, 3«. Codd.
7 and 9 have obreo\. To prevent
misunderstanding this coatrac-
tion has been extended.
Cf. L. Sal. 86 ; Rip. 74 ; WUig.
VII. z, a.
Cf. Ed. Roth.
I ; Wisig. VI. 2 ;
9; Alf. 4, 19;
ienr. 85, 87.
xo, Z2 ; L. Fris.
Aeth. z8 ; Ine,
App. XX. 40;
Cf. Sept. Cans. rv. 6.
Cf. Sept. Cans. 111, rv, v. 5 ;
L. Rip. 5, 6 ; Pact. Al. 1. 11 ; L.
Al. 59-66; Baj. 4. x-6. 9-16. 27,
5. z-8, 6 ; Gund. xz, 26 : Sax. 11.
x-13 ; Thur. 4-24 ; Ed. Roth. 43-
128, 384 ; L. Fris. 22, Add. Sap.
II, III, J ud. Wul. ; Wisig. vi. 4 ;
Cham. 20-23; Aeth. 32 ff., 87;
Alf. 44-77; Wil. I. 10, II, 19;
App. XX. 20-39; Henr. 93, 94 •
Waits, p. 189.
x/i
Digitized by
Google
GOD. 1.
GOD. 3.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 & 6.
[S] Si cut oero manos ipsa man-
cata ibi pendiderit, mal c h a in i n u s,
hoc est MMn din. qui fac. sol. LXiu
colp. iad.
[S] Si uero manus ipsa ibidem
manca penderit, sol. uui culp. iud.
[81 Si uero manus i^sa emancada
;naerit.
pen I
culp,
, MMn den. qui fac. sol. Lxv
SS] Si quis de manum uel pedem
icem excusserit, mal a lath am,
hoc esi vlM din. qui iac. sol. l culp.
iud.
[4] Si ibidem ipse polix mancatus
pependerit, Mcc din. qui fac. sol.
XXX culp. iud.
[6] Si uero se[cun]dum digito, id
est unde sagittatur, excusserit, Afcccc
din. qui fac. sol. xxxv culp. iud.
[6] Sequentes uero digitis, id est
trcs si pariter in unum iectum in-
ciderit, sol. L culp. iud.
SB] Si quis policare de manui»
pedcm excusserit, cui {uenf
adpn^batux», malb alathamo, s»»/
din. lUf fac. sol. l cul/. iud.
[8] Si uero ibidem mancatus faerit,
malb alathamo, suni din. 4/cccc
fac. sol. XXXV cul/. iud.
[4] Si secundo uero digitum, id
est unde sagittatur, excusserit, malb
alathamo, aun/ din. ATcccc fac.
sol. XXXV culp. iud.
msi.
lip. iud.
duos excusserit, sol. xxxv
culp,
[8] Si uero unum incident, sol.
XXX culp. iud.
rs] Si quis pollecarem de manu
uel pede excusserit, sol. ucv culp.
iud.
[4] Si uero ibidem pendiderit
mancatus, sol. xxx culp. iud.
[6] Si uero secundo digito unde
saeittatur excusserit, sol. xxxv culp.
iud.
[6] Sequentes uero digiti, hoc est
si trcs pariter in uno ictu excusserit,
sol. XL culp. iud.
[7] Si duos xxxv,
si uno XXX sol. culp. iud.
ijt
174
[8] Si quis ^olicem de manuM u^l
pede excusserit, JVdccc den. qui fac.
sol. XLV culp.
[4] Si uero esmancatus penderit,
ifcccc den. qui fac sol. xxxv culp.
[6] Si secundo uero digito, id est
3 u idem sagittator, excusserit, AfCCCC
en. qui fac. sol. xxxv culp.
[0] Si uero tres digitos in hunum
hictum excusserit, Mdccc den. qui
fac. sol. XLV culp.
[6] Sequenti uero digito excus-
serit, DC den. qui £ac. sol. xv culp.
[7] Quarto uero digito qui ex-
russus fuerit,jBol. viui culp.
[%) Minimo dij^to qui excussus
fuent, DC den. qui fac. sol. xv culp.
[^a] Si uero manum (•) capulauerit
et ipsa manca sup^reum pcpcndcrit,
mam chaminis*, s«w/ den. j»/dccc
qui fac. sol. XLV culp. iud.
n manu.
[8] Et si ipsa manus p«rexcisa(>)
fuerit, raalb seethe*, sunt den.
MAf\> qui fac. sol. LXiic culp. iud.
{*) p^rexcussa.
[4] Si quis pulcarem(») de manu(*)
uel pcdeC») excusserit, malb ath-
lata*, %unt den. AfDCCC qui fac.
[sol.] XLV culp. iud.
n polecare. (*>) manuiw ucl de pedem.
[6] Si uero ipse(«) policis manj-
catis (*) pependerit, matb ablata
chaminis*, tunt den. i(/cc q»('fac.
sol. XXX culp. iud.
n ipsa polacis mancatus.
[e] Secundum uero digitum(") unde
sagittatur sagitta excusserit C*), malb
ablatam biorotro*, sunt den.
Afcccc qif/fac. sol. xxxv culp. iud.
(') add: id tst. (^) ezcuteric
I
«75
[7] Sequentes uero digitos, id est
tres si pariter in uno hictu (•) excus-
serit, malb chaminis*, sunt den.
J/Dccc q»i'£ac. sol. xlv culp. iud.
[8] Et si unum mediannm(*) ex-
cusserit, malb daphanu*, sol.
XV culp» iud.
(') mediantur.
[9] Si uero quattuor(*) digitos(*)
excusserit, malD melachano*, sol.
XV culp. iud.
O quarto digita
[10] Si uero minimus digitus ex-
cusserit (•), matb mined ino*, sol.
XV culp. iud.
n excussus ftierit.
[11] Si uero pedes capulatus fiicrit
et ibidem mancatus fuerit (■),
[matb] (>>) chuldeclina cha-
mina*,- sunt den. A/occc qui fac.
sol. XLV culp. iud. («)
n tunuerit (<>) malB, out. & (*) culp.
iud., am. 5.
[lA] Si uero pedes excusserit (■),
matb childeclina sictae*, sunt
den. [mmd] qui fac. sol. Lxii$ culp.
iud.
n S. u. ipse pedis excussus fuerit
[IS] Si quis alteram ocuIum quis
euellerit, matb inchabina*, sol.
LXiis culp. iud.
[14j| Si n.a8UM exciserit(*), matb
f r a s 1 1 o *, sunt den. Mvccc qui fac.
sol. XLV culp. iud.
excusserit
[16] Si auriculam excusserit, malb
chanodeora*, sol. xv culp. iud.
[16] Si lingual» alteri {•) capula-
uerit (^) et («) loqui non pos.sit, matb
achaltca*, sol. c culp. iud.
n aberuwi. <^) capolauerit f) ut
176
Digitized by VnOOQ IC
1
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.TgT BMEUD.
OBSEEVATT.
I [1] Si quis alterum manum capolaoerit (^)
unde homo mancus »/(«), et ipsa manus sup^r
eum p«ndat('*), mal secti(*)» sol. Lxv(f} cal>.
iud.
n dibOitatlbos. &9 ; no rubric t« B- H. (%) capuL, aa
, n sit. &9. !•) pendit. 9; S. q. inanu aiterius caput, uncfe
I manaft tntanais, B) sit et ipsa manus ibidem pendat (pendit.
I F.dKsol, &c B-H. n /A« flMS is the same in iJL^
, O^^CC den. qui (ac. soL XLV, 8; soL X.W. 9.B.C.H ;
, sol. .X\', F.
I [S]. Si uero ipsa (•) ezcusserit, mat cra-
mrrr (^), [miAT den. quifac.] sol. c cul/. iud.
' n>PsanifB-H. (^) cbramere, &
[3] Si police (•) de manu (^) capolauerit ("),
mai chramire(<), [ifDCCc den. qut {acJ] sol.
XLV cul/. iud.
n poUicem, B; poficem. G. (^) mano. 9 ; de
B-H. n capiiL,&9.B-H. (') chr amine. <
[4] Si (•) secwffdxmi digitum uode sagitta-
rctur(^) cxcusserit, mal brioro, [smw/ den.
ifcccc qutfac.} sol. xxxv cul/. iud. (")
(*} 9 adds : quis. (^) sagitta trabit«r, 8 ; sagitta traltur, 9.
n »- H uHitt H 4 amd 5 : Si sec. ucl tertium unde sagitta
tzahitur (iraitur, C) escussent, soL &c.
[6] Si medianuM digitum unde sagittatur
excusserit, mal thaphano(«), [Mcccc den.
qui' £(Xf.] sol. XXXV cul/. iud.
n taphano, 8,
[e] Si quarto (■) digito(<>) excnsseris («), mal
mclagno(<*), sol. xxv cnl/. iud.
(•) «^uartum. 9.B. ]*) digitum. 9; dig- , om. B. D ex-
cu&scnt. 8.9.B- H. {*) nogl«ss in 9.
[7] Si minimus(") digitu!»(fc) excussus(«) fucrit("),
lal menccleno('*), sol. xv cu1>. iud.
mal . .,
(*) menimo. 9 ; quintum, B
B-H. n ezcusscrit. 9. B- H.
H. (k) di£ito.9; dig-,
{*) meledeno, 8.
[8] Si uero pedis (*) capulatus fuerit et ibidem
mancus teniat(>>), mal chudachina chamina,
\%uni den. AfDCCC quiiac^ sol. XLV («) cul/. iud.
n pedes. 8; pes, B-H. (^) tekeat, 8; fu. unde homo
niancus teneatur, B-H. (*) XL, G.
[0] Si uero pedis (•) p^rcusstts (^) fuerit, mal
chudachina n, [iiiiAf d«n. qui iac^ sol. c
cul/. iud.
n pes. 8 ; p.. cm. B-H. (^) prrexcussus, 8 ; excussus,
B-H. (*) cbuladachina, 8; cbludachina, 9.
[10] Si quis aUerium(*) oculusO*) eiccrit(«),
mal iuchauina(<'), sol. c(*) cul/. iud.
n ahenun. 8.9 ; altcrius. B-H. (^) ocuhim, &9.B- H.
{*) eiecexit, 8.G ; eieciret, 9. (*) tkt gloss in 7 is not very
dear in the MS; liaha hauma, 8; licauina, o.
;') vtnt den. WWM qui foe soL C, 8; soU C, 9.B.F.H;
G »miis the fine.
[11] Si quit alterius (•) nasui» aut auricnlam (i>)
excusserit, mal funne chleura(o), [dc d»».
qui (ac.} sol. XV cul/. iud.
(*) alterum, 9. (^) auricuia. 9. (*) fune deura («r
cleura), 8,
[Ifl] Si quis alterius lin^am (*) capolauerit (^)
ide loQuerel*) turn possit, mal alchacio(^),
>1. c cul/. iud.
Mcapul-, 8.9.B-H. n loqui,
alcheio, iiiUfDC den. qut tac..
unde
sol.
n Imgua, 9.B.H.
B.F.G; eloqui. H. («)
8; balacbacio, 9.
1 Si quis alterum manu aut pede capolauerit
de manu capolata, unde homo maifcus est, et
ipsa manus super eum pendit, malb. «sichte,
HMD den. qui fac. sol. Lxu et dimidium, culp.
iud.-f
t Si quis altil manum aut pedem truMcauerit, ud oculum
effoderit, aut auricukuw ael nasum amputauerit, HUM den.
qui fac. soL C culp. iud.
S Si uero ipsa manus super excnssa fuerit,
malb. cfaamin, hum den. qui fac. sol. c culp.
iud.-t-
f Si uero manMX ipsa ibidem pepeMderit, malb. cba-
minis, MDCCC Tden.] qui fac. soL XLV culp. iud.; si
manus ipsa percxcussa fuerit, malb. socbte, MMD den.
qui fac soL LXII et dimidium culp. iud.
8 Si
serit
»i quis pollicem de manu uel pede ezcus-
malb. i> alachta, moccc den. qui £ac. sol.
XLV culp. iud. ;
si uero ipse poUez in ipsa mann mancatus
pependerit, malb. "alachtamo chaminis,
Mcc den. qui fac. sol. xxx culp. iud.
4 Si secundum difi^tum quo saeittatur ex-
cusserit^ malb. 'alatnam briorodero, MCCCC
den. qui £ac. sol. xxx culp. iud.
6 Si quis alteri tres sequentes dittos pariter
uno ictu excusserit, malb. chamtnis, mdccc
den. qui fac. sol. XLV culp. iud.
6 Si quis -f medianum digitum excusserit,
malb." taphano f, dc den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
t repphano.
7 Si uero quartum digitum excusserit, malb.
•f ''malegano, dc den. qui fac. sol. xv culp. iud.
t in elecbano.
8 Si minimus digitus excussus fuerit, malb.
sminechleno, dc den. qui fac. sol. xv culp.
iud»
10 Si uero -fpes ca-
pulatus fuerit et mancus
ibidem tenuerit, malb.
i>chul de china cha-
min, mdccc den. qui
fac. sol. XLV culp. iud.
t
9 Si uero f pes capo-
latus fuerit, mancus
ibidem f tenuerit, malb.
^chal de china cha-
min, mdccc den. out
fac. sol. XLV culp. iua.
t quis pedem alterius ca-
pulauent.
11 Si uero ipse pes excussus fuerit, malb.
•f chaldachina sichte, mmd den. qui fac.
sol. Lxxii cum dimidio culp. iud.
t china chiora.
IS Si quis alteri oculum itulerit, malb. ^lic-
lamina, mmd den. qui fac. sol. Lxxii et dimi-
dium culp. iud.
t eueUerit.
18 Si quis nasum alteri excusserit, malb.
ifrasitto, mdccc den. qui fac. sol. xlv culp.
iud.
14 Si <;^uis auricnlam alteri excusserit, malb.
■chunni cleura, DC den. qui £ic. sol. c
culp. iud.
16 Si quis alterum lingua •(■ capolauerit unde
loqui non possit, malb. " alcbaltua, uum den.
qui fac. sol. c culp. iud.
t amputauerit.
17«
[8] Si uero manus ipsa ibidem mancata(«)
pependerit, mdccc din. qui fac. sol. xlv culp.
iud.
(') manucata, Q.
[8] Si manus ipsa perexcnssa (•) Aierit. mmd
din. qui fac. sol. lxii cum dimidio culp. iud.
n ptfTcussa. Q.
[4] Si quis pollicem (■) de manu uel pede(^)
excusserit, mdccc din. qui fac. sol. XLV ctup. iud.
n poUcem, Q. 0) de pedem, Q.
[6] Si uero ipse pollix(*) mancatus (^) pepen-
derit, MCC din. .qui fac. sol. xxx culp. iud.
n polix, Q ; poncx, V. (►) Q adds: iW.
[6] Si secundum digitum, quo(>) sagittatnr,
excusserit, mcccc din. qui fac. sol. xxxv culp.
iud.
n q««l, Q.
[7] Si quis tres sequentes digitos pariter uno
ictu excusserit, mdccc din. qui tac. sol. xlv culp.
iud.
Cf. Sept. Cans. rv. 5. Cf. the
first part of the note to { 2 in
Cod. xo, which properly -belongs
tothisl. *- ^^-^ »
Cf. Sept. Caus. v. 5. Of the
note in Cod. xo, the second part
alone belongs to this ).
Cf. Sept. Caus. in. 5. The
gloss in 8 is the same as in 7,
though we may, with Merkel,
read dirumitng; in 9 also diru'
mine may be read.
Cf. Sept. Caus. u. 3.
[QJ Si quis medium digitum excusserit, DC din.
qui tac. sol. xv culp. iud.
[9^ Si quis quartum digitum (■) excusserit (^),
DC dm. qui fac. sol. xv culp. iud.
n quatuor digitos. Q. (^) Q adds : sim^Uter.
[10] Si minimum (•) excusserit, similiter (^)
DC din. qui &c. sol. xv culp. iud.
n Qadds: digitum. Q») s., om. Q.
^11] Si quis pedem alterius capulauerit et
ibidem (>) mancatus remanserit, mdccc din. qui
fac. sol. XLV culp. iud.
nibi.Q.T.V.
[1A](«) Si uero ipse perexcussus (^) fuerit 0>),
MMD din. qui fac. sol. LXii cum dimidio culp.
iud.
D li zz & 13 occur twice in Q. (M percusserit, Jtrst
time/ percus»is fuerit, second timet ^ Q-
{IS] Si Qub alteri(>) oculum euellerit, XMO din.
qui fac. sol. Lxu cum dimidio culp. iud.
O aUerius, Q.
[14] Si nasum excusserit (■)! mdccc(^) din. qui
fac. sol. XLV (^) culp. iud.
n excuserit. V. 0) DC dan. qui fac. soL LXV, Q.
tl0] Si auriculam excusserit, dc din. qui fac.
. XV culp. iud. •
[16] Si quis (•) linguam alterius amputauerit ut
looui non possit, ivm din. qui fac. sol. c culp.
iua.
n quis. om. Q.
»79
Cf. Sept. Caus. i. 6. The gloss
in 6 is not quite legible in the
MS. : originally there seems to
have been iapkanu^ but a stroke
was added, to make either
da^hanu or ihaphanu.
Cf. Sept. Caus. i. ?•
Cf. Sept. Caus. in. 6.
Cf. Sept. Caus. u. 6.
Cf. Sept. Caus. v. 5.
180
Digitized by
Google
OOD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
OODD. e & 5.
[0] Si qnU hominem ingeDnam
castrauerit, viiUV din. qui foe, sol. cc
cttlp. ittd.
XXX. DE CONUICIIS.
[1] Si quia alterum cinitam uoca-
uerit, sol. HI culp. iud.
[S] Si qnis alterum concatum
clamauerit, cxx din. qui foe, sol.
Ill culp. iua.
[3] Si quis mulierem ingenuam,
sen uir, seu mulier, alteram meretrice
uocauerit et non potuerit adprobare,
J/Dccc din. qui lac. sol. xlv culp.
iud.
[4] Si quis alterum nulpe cla-
mauerit, sol. Ill culp. iud.
[ft] Si quis alterum leborem, sol.
iii.culp. iud.
[6] Si quis alteri repntanerit quod
scutum suum iactasset et non
potuerit adprobare, cxx din. qui tac.
sol. m culp. iud.
fauaton
I Si quis alterum dilatorem aut
torem clamauerit et non po-
tuerit adprobare, dc din. qui iac. sol.
XV culp. md.
XXXI. DE UIA LACINA.
[1] Si quis baronem ingenuum de
uia sua ostauerit aut inpinzerit, mat
uialacina, hoc est DC din. qui fac,
sol. XV culp. iud.
[tt\ Si quis mulierem ing[enuam
de uia sua ostauerit aut inpmxerit,
mat machina, hoc est Muccc din.
qui iac. sol. xlv culp. iud.
[6] SiqafMuero seqnens hominem
castrauerit. mat gasferit, safwt
din. yuiMtAC. sol. cc culp. iud.
[XXX] XXVIIII. DE CONUI-
CIIS.
[1] Si quis alterum cynitum cla-
mauerit, DC din. qui fac. sol. xv cul>.
iud.
[S] Si quis alterum concagato
clamauerit, cxx din. £ac. sol. ui
cul/. iud.
[3] Si quis mulier ingenuam, seo
uir, seo mulier, altera meletrice
clamauerit et ei vum potuerit adpn?-
bare, ATDCCC din. fac. sol. xlv culp.
iud.
[4] Si quis alterum uulpe cla-
mauerit, cxx din. iac. sol. ui cul/.
iud.
[6] Si quis alterum lepore cla-
mauerit, DC din. fac. sol. xv cul/.
iud.
[81 Si quis alterum repotauiret
quoQ. suum scutum iactassit et Jion
potuerit adprobare, cxx din. fac. sol.
HI cv\^, iud.
sate
Si quis alterum dilatorem aut
isatorem clamauerit et non po-
tuerit adprobare, dc din. (ac. sol. xv
cul/. iud.
[XXXI] XXX. DE UIA LACINA.
[1] SI QUIS barone in^nnum
de uia sua ostaueret aut inpmxeret,
matb uia lacina, swit din. DC fac.
sol. XV cul/. iud.
[S] Si q«fjr muUerem uiam snam
ostauerit aut inpinzerit, malJb mal-
lacina, SMMt dm. ATccc fac. sol. xlv
cul/. iud.
i8i
182
[6] Si quis hominem ingenuam
castrauerit, sol. in culp. iud., excepto
medico nouem sol.
[XXX]. DE coNUirns.
[1] Si quis alterum cinitum uoca-
uerit, sol. XV culp. iud.
[S] Si quis alterum concatum
clamauerit, sol. iii culp. iud.
[6] Si quis mulierem ingenuaim,
sine uir, siue mulier, alteram mere-
tricem clamauerit et non potuerit
adpn^bare, sol. xlv culp. iud.
[8] Si quis alterum uulpem cla-
mauerit, sol. UI culp. iud.
[61 Si quis alterum inpntauerit
quod scutum suum iactasset et non
potuerit adprobare, sol. ui culp. iud.
J 4] Si quis alterum delatorem aut
satorem clamauerit et non po-
tuerit adprvbare, sol. XV culp. iud.
XXXI. DE VIA LACINA.
[1] Si quis barone de uia sua
ostauerit aut inpinxerit, sol. xv
culp. iud.
[S] Si quis mulierem ingenuam de
uia sua ostauerit aut inpinxerit, sol.
XLV culp. iud.
[10] Si quis hominem ineenunm
castrauerit, yiiiM den. qui nic. sol.
cc culp.
XXX. DECONUITIIS.
[1] Si quis alterum cinitum uoca-
uerit, DC den. qui fac. sol. xv culp.
[Si Si <iuis alterum concagatum
apcllauerit, cxx den. qui fac. sol. m
culp.
[8] Si quis mulierem ingenuam,
seu uir, se[u] mulier, altera mere-
trice clamauerit et non poterit adpro-
bare, i/DCCC den. qui £ac. sol. xlv
culp.
[4] Si quis alterum nulpiga cla-
mauerit, cxx den. qui £ac. sol. iii
culp.
[6] Si quis altera inputauerit quoA
scutum suum iactasset et ei non
potuerit adprvbare, cxx den. qui
tac. sol. m culp.
[6] Si quis alterum deladore aut
falsatore clamauerit et non potuerit
adprobare, cxl den. qui fac. sol. vii
culp.
XXXI. DE UIA LAICINA.
[1] Si quis baronem de uia sua
ostauerit aut inpinxerit, DC den. qui
fac. sol. XV culp. iud.
[S] Si quis mulierem in^nuam de
uia sua ostauerit aut inpinxerit,
Af Dccc den. qui iac. sol. xlv culp.
[17] Si quisi*) dentem (<>) excus-
irit, malb (laclabia, corr.) lac-
> ^ina *, sol. xv culp. iud.
quis, 0M. 5. (^) add: olieiiaM.
serit,
lab
n
[18] Si quis hominem castrauerit
ingenuum. aut uiriculam(*) suam
transcapuiauerit (^) unde mancu^^it,
matb uuirodarae*, sol. c culp.
iud.
n ttiiaikm. (^) tnnscapol-.
[10] Si uero ad integrum tulerit,
[matb] alatharde*. sunt den.
villi/ q«i fac. sol. cc culp. iud.
XXX. DE CONUITIIS.
alterum
cinitum (')
[1] Si quis alterum cinitum
clamauerit, matt) ouinthac*, si
den. DC qiM'fac. sol. xv culp. iud.
n centaum.
[8] Si quis alterum concagatnm
clamauerit, smi»/ den. cxx qui £ac.
sol. UI culp. iud.
[3] Si q»« alterum uulpicula(')
clamauerit, cxx den. qui £ac. sol. ui
culp. iud.
(*) uulpc
[4] Si quis alterum leporem(')
clamauerit, ccxL den. qui £ac. sol. vi
culp. iud.
n Jepore.
[51 Si quis alterum pntauerit(')
quoa scutum (^) suum iactasset et
non potuerit adprvbare, cxx den.
qMi'fac. sol. UI culp. iud.
n inputauerit (^) escutunt.
[6] Si quis alteram delatorem cla-
mauerit et non potuerit adpn^bare,
matb 1 e o d *, ^unt den. dc qui iac .
sol. XV culp. iud.
i8j
184
XXXI. DE UIA LAZINA.
[1] Si quis baronem de uia sua
ostauerit aut inpinxerit (■), matb
uialazina*, DC den. qui iac. sol.
XV culp. iud.
O inpincxerit
[8] Si uero j») mulierem inge-
nuam (>>) de uia sua hostauerit (<^)
aut inpinxerit, matb o r b i s uia
(I at in a, corr.) lazina*, sunt den.
MTxcc qui £ac. sol. xlv culp. iud.
n add: quia (^} add: aut pueUaiw.
n ostauerit
[8] Si uia quod ad &rinario nadit
cluserit(«),malb urbis uialacina*,
DC den. qwt fac. sol. xv culp. iud.
(') clauserit
185
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
T.iinr EMEND.
OBSEEVATT.
I [181 Si quis alterias dentem excusserit, mal
, inchlauina(<), [dc den. qut iac.} sol. xv cul/.
ind.
' Oinchaulna, 8; Inclauina, 9.
I [14] Si qMfJr ingenaos(*) ingenaaiM(^) castra-
I ucrit, aut uirilia(«) transcapolauerit (') unde
I inancua sit(*), mat Uttidardi(O) sol. c(«) cul/.
iud.
I n infcnous. 8. B - H. ^) loffenuo. 9. Q uiriHaM, & B.G ;
I aincafam. 9. (^1 tianscapiu.. &9L.B-H. (*) unde m. a., om,
B- H. ^ nogiosx /« & (^ WUM den. qw« foe. soL CC, &
I (The fine of Cod. 8 in the preceding ) properly
belongs to this ), which is wanting in all the coda.
of this text).
XLvni. DE c<9yvincns(*).
[1] Si qutx alteniiM cinido(k) nocanerit, mat
qninte (•), [dc den. q»i'£ar.] sol. xv cul/. iud.
O conuitiis. &&H. (^) dnidum. 8; cmitum,B-H.
n quinthe, 9.
[8] Si quit alteniiM concagato(*) clamauerit,
>t mwf potoerit adpnTbarc, cxx den. qvi for.] (^)
sol. Ill cul/. iud.
n concagatum, IL9.B-H. (^) the w«rds between ( ].
•xhich are -wanting in 7 and 9, have been su^ied/rom 8.
[4] Si <\uis mulier(*) ingenua, 8eo(^) neroO>),
muliere («) mcretricoM (') clamauent et xmh
potuereti') adprvbare, mat sol is trabo(''),
[J/Dccc den. quiiac.'\ sol. xlv cul/. iud.
n nalieri. 8. (*) se en uere, 8 ; se eum uir, 9 ; aut ulr,
B.G.H:»itivl.F. n maUemn.&B-H. (<) meretrice.&
n -rit. 8.9; poterit. F.H. (') nogiMsinZx solestrabo
\cr solercrabo), 9^
[5] Si quis alterwi» unlpiculam (•) clamanerit,
[cxx den. q«/fisc.] sol. iii cul/. iud. (^)
' n oiiJpicula. 8.9. (^) B-H unite if 5 and 6: Si quis
alteram uulpictilam aut lepiaiR {\epTtm, B) dam., soL &c.
[6] Si qt(M alterMM leporc (*) clamauerit, [cxx
I L^J ai quts alterMM leporc [*)
I deii. quitacJ] sol. in cul/. iud.
j n Jepose, 8 : lebore, 9.
[S] Si quis alteram falsatorem clamauent et
non potaerit(*) adp/vbare, mal iscrabo(^),
[DC den. qui fac.'] sol. xv cut/, iud.
n potexit, H. (^) iscbrabo, 8; bischrabo, 9b
I XLVIIII. DE UIA LACINAW.
I [1] Si quit homin^iM ingcnuum de(^) nia sua
ostauerit{>>)aut inpinxerit(«), mat uia lacina('),
[oc den. qui'fac] soj. xv cul/. iud.
n lacinia. F.G.H ; De aladnia. B. (^) uiam suam con-
tenderit. B- H. (*) inpincxerit. 9. {*) tAegioss in 8 and 9
is tAe same as in 7.
I [S] Si quit femina(*) ingenua(^) de uia sua
ostauerit («) aut inpinxent ('), mat uia lacina(*),
sol. xv (0 cul/. iud. .
n feaainam, 8. B - H. ^) {ngenuaiw, a B - H. (*) ueta-
ueiit, B-H. (<) inpeocxerit, 9 ; pinxerit, B. O nag/MS
in a (f ) MVCCQ den. qwtf fat, soL XLV. 8 i soL XLV,
9.B.H; XV. FiLXV.a
186
10 Si quis dentem excusserit. malb. «incla-
nina, DC den. qui £ac. sol. xv culp. iud.
17 Si quis ingenuum castrauerit aut uirilia
transcapolauerit, unde mancus sit. malb.
Puuiradardi, muf den. qui fJEtc. sol. c culp.
iud.
18 Si uero ad integrum tulerit uirilia. malb.
«alacharde. vium den. qui fac. sol. cc culp.
iud.
(For n 19 & 20 see tit. 104).
XXXm. De Conuitijs.
1 Si quis alterum ■ cinitum uocaret. malb.
^ quint no, DC den. qui £ac. sol. xv culp. iud.
8 Si quis alterum concacatum, aut unlpecu-
1am uocauerit. cxx den. qui fiac. sol. lu culp.
iud.
2 Si quis alterum Calsatorem, et mulier alteram
mulierem meretricem clamauent, malb. «extra-
bo, DC den. qui fac. sol. xv culp. iud.
(Cf.l3).
4 Si quis alterum leporem clamaaerit, ccxl
den. qui iax:. sol. vi culp. iud.
8 Si quis homo ingenuus alio improperauerit
guod scutum -f suum iactasset et fuea lapsus
fuisset. et non potuerit adprobare, malb. ' aus-
trapo, DC den. qui fac. sol. xv culp. iud.
t proiedaset in boste nd fugiendo pne timore.
6* Si quis alterum delatorem (•)clamauerit et
non potuerit adprobare, malb. leudardi. dc
den. qui fac. sol. xv culp. iud.
i^ FortMefaiBaXioxtm^tHeotkertextt,tf.%9.
XXXIin. De Via Lacina.
1 Si quis Baronem de uia -f^ortauerit aut
impinxerit, malb. uia lacina, DC den. qui fac.
sol. XV culp. iud.
t Si quis baronl uiam obstruerlt
8 Si uero mulierem ingenuam de uia sua
ortauerit aut impinxerit, malb. ^urbis uia
lacina, mdccc den. qui fac. sol. xlv culp iud.
(For I 3 see tit. 17).
4* Si quis uiam que ad farinarium tducit
clauserit, malb. «urbis uia lacina, DC den.
qui fac. sol. xv culp. iud.
t uadL
187
[17] Si quis (•) dentem excasserit, DC din. qui
fac. sol. XV culp. iud.
O qui», om, Q.
[18] Si quis in^^enuus ingenuum castrauerit ant
uirilia truncauent ut mancus 6at, rvM din. qui
fac. sol. c culp. iud.
[10] Si uero ad integmm tulerit, vnm din. qui
fac. sol. cc culp. iud. *
XXXII. DE coNxncns.
[1] Si quis alterum cenitum(*) clamauerit, dc
din. qui fac. sol. xv culp. iud.
(*) coenitum,.! ; cennitiun. Wolf. Aug. &
[2] Si quis alterum conchagatnm clamauerit,
cxx din. qui fiac. sol. m culp. iud.
[T01 Si qu» mulier ingenua, aut uir, mulierem
meretricem clamauerit et non poterit adprobare,
sol. XLV culp. iud.] (•)
(*) Pardessus remarks that this | is not found in any of
the MSS. if the L.E.. but has been inserted by Pitbou. Tillet
ABaluse. It is not in Q.T.V. Cf. tit 64. | a.
[81 Si quis alterum uulpicniam (■) clamauerit,
cxx din. qui fac. sol. iii culp. iud.
(*) nulpigolam, I ; uulpiculum, G ; uelpeculam, H.K.N.
[4] Si quis alterum leporem clamaaerit, ccxl
din. qui fac. sol. vi culp. iud.
[0] Si ^uis alteri inpntanerit quod scutum
suum projecissct in hoste(*), uel nigicndo prac
timore. cxx din. qui &c. sol. in culp. iud.
n oste. Q.
[7] Si quis alterum delatorem clamauerit et
non potuerit conprobare, dc den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
[8] Si quis alterum falsatorem clamauerit et
non potuerit conprobare, dc din. qui £sc. sol. xv
culp. iud.
[101 Si quis compari suo pittum excusserit, cxx
din. qui fac. sol. in culp. iud., aut similem illi
reddat, uel cum duodecim iuret quod similem illi
restituisset] (•).
n Pardessus remarks that this | is found only in MS
Paik (75. SuppL Lat) \if.tU.i^ {Exlrav, A. III).
XXXIII. DE ULfi LACINA (•).
[1] Si quis baroni uiam suam obstauerit (^^ aut
eum inpinxerit, dc din. qui fac. sol. xv culp. iud.
(') latiniae, Q ; ladnia, T. V. (^) osteuerit, F ; hosUuerit,
K.Q ; oitauent, O.
[S] Si quis mulieri ingrauae uiam suam obsta-
uerit (■) uel eam inpinxerit, mdccc din. qui &c.
sol. XLV culp. iud.
n ostauerit, Q.T.
[8] Si quis uiam quae (■) ad ferinarium (^) dncit
clauserit, dc din. qui fac. sol. xv culp iud.
D qui, Q. (^) fiuinariom. V.
188
The ^loss in 6, as corrected \tf
the scnbe, is laclabina, not /oc-
labiamt as read by Pardessus.
Cf. L. Sal. 104 ; Sept. Caus.
v.s.
Cf. L. Sal. 64 ; Fris. 3. 9*
Cf. Recap. L. Sal. (^) 9-
Cf. L. Sal. 48.
Cf. Sept. Cans. i. 5 j L. Rip.
80 ; Alam. Pact. u. 53. Hloth. 67 ;
Baj. xo. X9-2Z ; Ed. Roth. 17.
26-a8 ; L. Fris. (Add. Sap.) iii^.
X89
Digitizeid by
Google
GOD. 1.
[0] Si qnif hominem ingeDaom
castrauerit, viiUV din. qui foe. sol. cc
culp. iud.
XXX. DE CONUICIIS.
[1] Si quit alteram cinitum aoca-
uerit, sol. Ill culp. iud.
[S] Si quis alteram concatum
clamauerit, cxx din. qui fac. sol.
Ill culp. iud.
[8] Si quis mulierem ingenuam,
seu uir, seu mulier, alteram meretrice
uocauerit et non potuerit adprobarc,
JV Dccc din. qui Jac. sol. XLV culp.
iud.
[4] Si quis alteram uulpe cla-
mauerit, sol. Ill culp. iud.
[6] Si quis alteram leborem, sol.
lu.culp. iud.
[6] Si quis alteri reputauerit quod
scutum suum iactasset et non
potuerit adprobare, cxx <Un. qui fac.
sol. Ill culp. iud.
[7] Si quis alteraM dilatorem aut
Csusatorem clamauerit et non po-
tuerit adprobare, DC din. qui fac, sol.
XV culp. iud.
XXXI. DE UIA LACINA.
[1] Si quis baronem ingenuum dc
uia sua ostauerit aut inpinxerit, wa\
uialacina, hoc esi DC din. qui iair,^
sol. XV culp. iud.
[9} Si quis mulierem ing[enuiLin
de ma sua ostauerit aut inpinient,
mat machina, hoc est ATdccc din,
qui fac. sol. xlv culp. iud.
GOD. 2.
[6] Si quis nero sequens hominent
castrauent. mat gasferit, s«Mt
din. yiuM tac. sol. cc culp. iud.
[XXX] XXVini. DE CONUI-
CIIS.
[1] Si quis alteraM cynituwi cla-
mauerit, DC din. qui fac. sol. xv cul/.
iud.
[2] Si quis alteraM concagato
clamauerit, cxx din. £ac. sol. iii
cul>. iud.
[3] Si quis mulier ingenuam, seo
uir, seo mulier, altera meletrice
clamauerit et ei non potuerit adprv-
bare, ATdccc din. £ac. sol. xlv culp.
iud.
[4] Si quis alteram uulpe cla-
mauerit, cxx din. iauc, sol. m cul/.
iud.
[6] Si quis alteram lepore cla-
mauerit, DC din. fac. sol. xv cul/.
iud.
[81 Si quis alteram repotauiret
quod suum scutum iactassit et non
potuerit adprobarc, cxx din. fac. sol.
Ill cul/. iud.
SI Si quis alteram dilatorem aut
torem clamauerit et non po-
tuerit adprobare, dc din. fac. sol. xv
cul/. iud.
[XXXn XXX. DE UIA LACINA.
[I] 51 Q0IS baronc inv^uam
de oia sua oitaufinet aut inpLnjccrcl,
m^tb diA Uciaa, bmmi din. dc £«c«
sol. XV culj^. Lud.
[fi] Si quit mulit^jnmi u.\a.m ttmm
ostati«':rit iut inpnicm, mjiJfc raikl-
1 a i: ii n a, stint 4m* JVu:v l4C. S^K Xt.V
cul^. iud.
GOD.
[8] Si quis hominem ingenuum
castrauerit, sol. in culp. iud., excepto
medico nouem sol.
GOD. 4.
[10] Si quis bom
castrauent, ymJi d
cc culp.
^DD. A 6.
\MINIB6^5'
[XXX]. DE CONUITHS.
[1] Si quis alteram cinitum uoca-
uerit, sol. XV culp. iud.
[S] Si quis alteram concatum
clamauerit, sol. in culp. iud.
[6] Si quis mulierem ingenuam.
siue uir, siue mulier, alteram mere-
tricem clamauerit et non potuerit
adprvbare, sol. xlv culp. iud.
[8] Si quis alteram uulpem
mauerit, sol. iii culp. iud.
[81 Si quis alteram i
quod scutum suum iactn
potuerit adpfvbare, sol. i
[4] Si quis alterum
faisatorem clamaueri
tuerit adprobare, sol.
X>
[1]
uerit.
den.
•'.^ro domcstico qui in
.Ihuc non fuit, Mcc den.
i. XXX culp.
£U,l|ji , tn. .
KFIBCS.
XXXrV. DE PISCIBUS {le^,
sepibus) FURATIS.
.-* «M ««as «nde [1] Si quis nero tns uirgas quod
^-^^SSft Mt se^ii supJrligator, ue\ retorta unde
/S^^VJde s5« cSntinetur, capulauent aut
X^S^itiTiwr- tTJscambortos inuolaucnt, aut hunde
-^^«mvMKwsw. , i^j^r clausa est exceraicauent, DC
den. qui £ac. sol. xv culp.
I
r^ Mfci.
IIoXIIJUs.
'-- ii'T.ntionibu?,
. luratis,
1 "m ot de uenationibiirj (■H
> t dc piscationibiM conucnit '
. iat.unc auiiun.
,2J Si quis ccnium domesticum,
si^'num babentem, • furatteriif aut
on.iderit, quia(») de(») uenatione
mansuetus csf, et hoc cum testibMj
potuerit adprv^anr quod eum do-
minMj suus m uenationem habuis&et,
et cum ipso duas aut trcs feras oc-
cississetO»), malb trouuido*, sun/
den. ^Dccc qui fac. sol. xlv culp.
iud.
(') qui ad. (^) occidisset.
[8] Si uero alium ceraum, qui in .
uenatione (■) adhuc non fucrit, do-
mesticum, occiscrit (t>) aut inuola- |
uerit, malb uuisnouida*, sunt '
den. DC qxifac. sol. xv (<) culp. iud. |
O uenationem. Q>) occiderit O XXXV.
[[41 Si quis alium ceraum quern |
canes mouerint uel adlassauerint,
sol. XV cul/. iud.] (•)
C) rhis i occurs in 5 onfy.
[6] Si quis aprum lassum quem 1
canes uomerunt (•) occiderit, malb
haroassina*, bum/ dc den. qui\
fac. sol. XV culp. iud.
n mouerMM/.
XXXII1[I]. DE SEPIB6^5'.
[1] Si quis tres uirgas undir scpis
sup^rligatur ('), et unde sacpis (»»)
continetur retortas {') capulauerit («=j,
aut tres cambortus («*) cxceraicauerit,
mfdb Icod *, DC den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
n supericg-. (*) scpls. n retoru
capol- . {*) cambortos.
Digitized by
Google
GOD. 10.
'^XV. De ligaminibus Ingenuorum.
enuuM sine causa
andrepus, mcc
iogenuuM sine causa liga-
den.
T.Tinr EMEND.
i'bus aut
til, DC den.
icrit, aut cela-
..rionibus quam et
I uarc.
' irum signum habentem
, <iui ad uenationem faci-
• is est +et •telarium cum
irf quod extclarius fuisset,
>, MDccc den. qui £su:. sol.
cnmprohare domlnus eius potuerit.
.10 h^buisset et cum ipso duas aut tres
I h r o u u i d o.
^.:rit («)
c den.
cipruff*, B.
itus, 8 ; cani,
•'cci&erint, B.
Ad/j .• soL XV.
MBUS(»).
is undo sepes(«) 8Ui^(-h)
■ ^rtas(«) capolauerit (0. aut
jirit('). maJ leodardi (^),
■..XV cul>. iud.
K. H. (») tri8.9. n »epls.8;
1 1 : de sepe unde, G. (f ) sup., om,
r}tortas.H. (') capuU.&aB- H.
ucpe, 8; sepem. B-H. {*) appx-
.*i in 8.
X9S
t Si quis uero alium cenxum domesticum. qui
nt'tiationc adhuc non fuisset, oociderit aut
I'jrauerit, malb. i>trouuidio cham stala,
It ( ( c den. qui fac. sol. xxxv culp. iud.
t inuolauerit.
6 Si quis ceranm • liissum quem alterius canes
moueruift et adlassaueruwt, inuolauerit aut cela-
ucrit, malb. trochuuido, dc den. qui fac.
sol. xy culp. iud.
8 Si quis aprum quem alieni canes mouerunt
et alassaueVunt, Occident* ucl furauerit, malb.
* aruuernon, DC den. qui fac. sol. xv culp.
iud.
XXXVII. De sepibos.
1 Si quis tres nirgas -hunde sepes supcrligata
est, uel retortas * capulauerit aut f apenicrit,
malb. leudardi, DC den. qui fac. sol. xv culp.
iud.
t quibus. * tres a caJMboitos ecxercuicauerit. t quibus
sepes continetur.
196
XXXIV. DE EO QUI HOMINEM INGE-
NUUM SINE CAUSA LIGAUERIT.
. [1] Si quis hominem ingenuum sine causa
ligauerit, mcc din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
[0] Si uero cum ligatum (•) in aliquam partem
Tcrit, MDCCC din. qui fac. sol. XLV culp. iud. (^)
-.M». A. C^)|3«fK.Q.
''nus{*) Francum(*) ligauerit
, at fac. sol. XXX culp. iud.
rrancus(*) Komanum(*) ligauerit
>Ln. qui fac. sol. xv culp. iud.
iiv^uin, Q ; franchus rom., T.V.
IS hominem nozium Upturn per aim
i:oni (■), uitam suam redimat.
A ; Karafine, I ; grauionl, C.H ; gnfionem, E.
XXXV. DE UENATIONIBUS.
[11 Si quis de diuersis nenationibns aliqnid
aut(') furauerit aut celauerit, mdccc din. qui
fac. sol. XLV culp. iud.
(•) aut, om. Q.
Quam^ Ic^m tarn de (^} uenationibus quam et {*)
piscationibus conuenit obseruare.
(*) de. om. O.Q. (*) et. mm. O ; V addt: de.
[2] Si quis ceruum domesticum, signum ha-
bentem, aut(*) Occident aut furauerit, qui(b) ad
uenationem faciendam mansuetus (<■) factus(<>)
est, et cum testibus conprobare dominus ejus
potuerit quod eum in uenatione habuissct, et cum
ipso duas aut tres fcras occidisset, mdccc din. qui
fac. sol. XLV culp. iud.
C) aut. MM. Q. (k) quod. V. (*) mansiuetus. Q. («) man.
sueuctus, T.
[8] Si quis uero (•) ceruum domesticum, qui in
uenatione adhuc non fuit, aut occiderit aut fiira-
uerit, Mcccc din. qui fac. sol. xxxv culp. iud.
O uero, atn. Q.
[(41 Si quis ceruum quem alterius canes moue-
runt aut lassauerunt, occiderit et(*) celauerit,
DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.] (>>)
D aut, Q.V. ^) this % is not in MS. 44x8.
[6] Si quis aprum lassum, quem alieni canes (')
mouerunt, occiderit uel furauerit, dc din. qui 6ic.
sol. XV culp. iud. (^)
n cani, Q. (^) Q adds : except capUaU eC dHo/Mnt.
XXXVI. DE SEPIBUS.
[1] Si quis tres uirgas cum quibus sepis super-
ligata est, uel retortas quibus sepis continetur,
capulauerit, aut (*) tres cambortas exceruicaucrit,
DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.
net.a
197
OBSERVATT.
Cf.L.
L. Thur.
Z7 ; Aeth
vni. 33 ;
p. X36,
..Sal. 87; Rip.4x; Baj.
Gund. 32 ; Ed. Roth. 42 ;
r. 4a ; Fris. aa. 82 ; Cham.
*- - 1, 88 ; Alf . 35 ; Aethelr.
Len. 90 ; Sohm, Proc.
) J of Cod. 6 is distinctly written
in the MS. as it is riven here, and
not as it was read 07 Pardeasns.
Cf. L. Sal. 27, 80, 81 ; Rip. 42 ;
Ed. Roth, 309-316.
Cf. Sept. Cans. 11. 7 ; L. Alam.
zox. 4flf; Waits, 167.
Cf. L. Sal. 81 ; Al. lib. iii. sect.
2 ; Baj. 10. 16, 17 ; Gund. 27 ;
Ed. Roth. 285-287 ; L. Wis. viii.
3 ; Waits, p. 1x7.
ic)8
Digitized by
Google
GOD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 & 5.
XXXII. DE LIGAMINIBUS
INGENUORUM,
[1] Si quia hotninem ingenuam
sine causa liganeritf mal andere-
bus, hoc ef/ Mcc din. qui tac, sol.
XXX culp. iud.
[2] Si quis nero ipsum ligatnm in
aliqua parte duxerit, JV dccc din. qui
fac. sol. XLV culp. iud.
XXXin. DE UENATIONIBUS
FURATIS.
[1] Si quis de diuersis nenationibus
furtum fecerit et celauerit, praeter
capt'/altf et dila/umm, AfDCCC din.
qui fac. sol. xlv culp. iud.
Quia lex de nenationibus et pisca-
tionibus obseniara connenit.
Fd] Si quis cerao domestico, sienum
habentem, furauerit aut Occident,
guia de uenatione mansuetus ej/, et
oc per testibus fuerit adprvbatum
quoa eum dominus suus in uena-
tionem habuisset, aut cum ipsum
duas aut tres feras occidisset, mal
throuidioso, hoc e«/ Mdccc din.
qui fac. sol. xlv culp. iud.
[8] Alio nero qualibet domestico
cenio ^uique in uenationem adhoc
non fuit, qui eum inuolauerit aut
Occident, mal throueinso, hocesf
Mcccc dm. qui iae. sol. xxxv culp
iud.
XXXnn. DE SEPIBUS FU-
RATIS.
[1] Si quis nero ties uirgas nnde
sepis super ligatur uel super eztrin-
^tur capulauerit, aut tres cambortus
inuolauerit aut excemicauerit, dc
din. qui lac, sol. xv culp. iud.
[XXXH] XXXI. DE LIGAMINI.
"BUS Ingenuorum
[11 sine causa ligauerit, malb
anaerobM^, swwt din. Mcc fac.
sol. XXX cul/. iud.
[S] Si uero aliqnam partem liga-
turn duxerit, mal anderebwx,
sMMt din. MDCCG £ac. sol. xlv cul/,
iud«
PCXXIII] XXXII. DE UENA-
CIONIB6^J.
[1] Si quis uero de diuersis nena-
ciombus.
quam legem de uenacionibus et pes-
cacionibus conuenit obseruare.
[S] Si quis ceruum domisticum,
signuiw abentem, furauerit aut Occi-
dent, qui in uenacionem mansuetus
ef /, et hoc testibus adprvbatum fuerit
quod, eum dominws suos in uena-
cionem abuit, et cum ipsum uel
duas aut tres feras occideret, malb
trouisido, s»»/ din. JfDCCC fac.
sol. XLV cul/. iud.
[8] Alinm uero domesticum cer-
uum,^ qui in uenacionem adhuc non
fiiit, inuolauerit et ei fuerit adpro-
batfim, malb trouisido. safnt din.
ircc £ac. sol. xxx cul/. iua.
[XXXIIII] XXXIII. DE SEPE-
BUS UERO T/rULl/S,
ri] TRES UIRGAS unde sepes
sublegatur furauerit aut capulauerit,
aut III cambortus inuolauerit aut
excemicauerit, uel retorta unde pa-
lum aut sepes contenetur capola-
uerit, cui fuerit adprvbatwrn, malb
leodardi, SM»t din. DC iac. sol. xv
cu1>. iud.
191
XXXII. DE LEGAMINIBC/IS"
INGENUOR6^il/.
^ [1] Si quis hominem ingenuum
sine causa legauerit, sol. xxx culp.
iud.
SI Si uero ipsum ligatum aliqua
Tjte duxerit, sol. xlv culp. iud.
XXXm. DE VENATIONIBUS.
[11 Si quis uero diuersis uena-
tionibiw furauerit et celauerit, sol.
XLV culp. iud.
[fl] Qualem legem de nenationibus
tafem et de piscationibus conuenit
obseruare.
[8] Si quis cerunm domesticum,
signum habentem, furauerit et occi-
derit, qui ad uenationem consuetus
est, et p«r testiba» adprobatum est
q^tiod eum dominus suus in uena-
tiones babuit, et cum ipso tres uel
duas feras occidisset, sol. xlv culp.
iud.
[4] Alium uero domesticum qui
in uenationem adhuc non fiiit, xxx
sol. culp. iud.
XXXIIII. DE SEPIBUS.
[1] Si quis uero tres uirgas nnde
sepis contenetur cappollauerit, aut
tres cambortos inuolauerit, aut unde
labor dausa est tres cambortos ezcer-
uicaucrit, sol. xv culp. iud.
192
XXXII. DE LIGAMENTOUS.
[1] Si quis hominem ingenuum
sine causa ligauerit, Jfcc den. qui
fac. sol. XXX culp.
[fl] Si uero ipsum ligauerit et liga-
tum aliaua parte duxerit, JfDCCC
den. qui tac. sol. xlv culp.
XXXIII. DE UENATIONIBUS.
tionibiM furauerit et celauerit, Af occc
den. qui fac. sol. xlv culp.
ualem legem de ucnationibKf et
i piscatlonibiw conuenit obseruare.
[S] Si quis ceruum, signum haben-
tem, furauerit aut hocciderit, quia
de uenationibwj mansuetus sit, et
per testibiM- adprobatum ei fuerit
<^uod eum dominus eius in uena-
tionem habuisset, et cum ipso duas
et tres feras hocciderit, AfDCCC den.
qui fac. sol. xlv culp.
[3] Alio uero domestico qui in
uenatione adhuc non fuit, Afcc den.
qui fac. sol. xxx culp.
XXXrV. DE PISCIBUS {U^.
sepibus) FURATIS.
[1] Si quis uero tres uirgas qiMNl
sepis sup«rligator, u^I retorta unde
sepes continetur, capulauerit. aut
tres cambortos inuolauerit, aut hunde
labor clausa est excemicauerit, DC
den. qui fac. sol. xv culp.
[XXXII. DE LEGAMINIBC/J
INIENUOKU/t/]C).
[1] Si quis hominem ingenuum
ligauerit (^) sine causa, malb and-
reiphus*, iunt Moc qui fac. sol.
XXX culp. iud.
(') rubric tuff litd from 5. (^) leg. evtry-
vtMtrtiH 5.
[S] Si uero ipsum ligatum aliqua
parte duxerit, malb andreiphus*,
nunt den. ATdccc qui fac. sol. xlv
culp. iud.
[8] Si uero romanus franco sine
causa ligauerit, MMCC den. qui fac.
sol. XXX (■} culp. iud.
O XXXV.
[4] Si uero francus romano sine
causa ligauerit, DC den. qMi'fac. sol.
XV culp. iud.
[6] Si quis ligatum p^r snp^r-
biam {*) aut p^r uirtutem (*) ad («)
graphione(«) tulerit, malb mitho-
forasta*, de uita sua redimat(<*).
(') sup^rbia. (*} uiitute. (*) a garafioaeso.
(') cooponaL
XXXII[I]. DE UENATIONIBUS.
[1] Si quis de diuersis nenationibus,
de apibMJ, de piscibus furatis.
quam legem et de uenationibiM ('^
auim (■) et de piscationibaw conuenit
obseruare.
(') uenatione auiuin.
[S] Si quis ceruum domesticum,
signum habentem, ■ hxrauerit aut
occiderit, quia(') de(«) uenatione
mansuetus ef/, et hoc cum testibiM
potuerit zA'^robare qaod. eum do-
miuMf suus m uenationem habuisset,
et cum ipso duas aut tres feras oc-
cississet O»), malb trouuido*, sun/
den. ATdccc qui fac. sol. xlv culp.
iud.
n qui ad. (^) occidisset
[8] Si uero alium ccraum, qui in
uenatione (') adhuc non fuerit, do-
mesticum, occiserit (*») aut inuola-
uerit, malb uuisnouida*, sunt
den. DC qifi'fac. sol. xv («) culp. iud.
n uenatioDem. (^) occiderit (*) XXXV.
[[4] Si quis alium ceruum quern ;
canes mouerint uel adlassauerint, ,
sol. XV cul/. iud.] (■)
C) This i occurs in 5 tttly. i
[6] Si quis aprum lassum quem |
canes uomemnt(*) occiderit, malb |
haroassina*, sunt dc den. qKiJ
fac. sol. XV culp. iud.
n niouerwn/.
XXXIII[I]. DE SEPIBi/i",
[1] Si quis tres uirgas und« sepis
sup«riigatur (•), et unde saepis {^)
continetur retprtas (*) capulauerit ("^),
aut tres cambortus («^) excemicauerit,
malb leod*, DC den. qui fac. sol. XV
culp. iud. I
n superleg-. (*) sepis. O retorta 1
capol-. (<>) caMbortos.
194
Digitized by
Google
OODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LEX EHEim.
OBSERVATT.
L. DE LEGAMINIBC/i-C) INGENUORUJ/.
[1] Si qttis hominem ingenaoM sine causa
, leganerit (^), mal andrcppus(«), «ol. xxx (*)
i cul/. iud.
I n lie- . 8-9 ; M' rubric in B- H. (N Kff- . &9-B.F.H.
naBdrephus. 9. («) CCXL den. qiit fisc. soL XXX. &
[S] Si uero ipso lieato (•) aliqua parte duxerit.
mal andreppus(^, [JTdccc den. qwf iac,]
sol. XLV («) cul/. iud.
n legato. 9 ; homioe, B
n LXV, G.
-H. (^) mal aadrephus. 9^
LI. DE UENATIONIBWrW.
[1] Si quu de(^) cUaersis uenationibau fnranerit
ant cclauerit (*),
n S'e rubric in RF.H. (^) de, tm. 8.9. D Si - cek-
uerit, #«■. B-H.
Si(<>) cenio(*) domestico(0» signnM abente(f),
farauerit aut occiscrit(»») que«i(') ad(*) uena-
tioneM(i) mansuetus (■■) ex/, et dominus suos('>)
prr(«) testibMr(p) potuerit adprobare qtM^d e\xm
in (4) aenatione('} habuisset, et cum(*) eam(*) duas
aat tries feras occississit (*), mal treuuidioC»),
sol.(') XLV(-) cul/. iud.
(') B - H add: quis. (*) cenium, C. O domioio, 9 : dom'no,
B.G.H. (')babeiiteM.&B-U;absente,9L (^) occisserit. 8 ;
Occident. B-H. (*) qui. B-H. (^) admodiuM, 9. 0) ucni-
cioae, G : uenat - , ^«n. 9 ; uen. fadcndvm, B - FL p) man-
suitus.9. (*) ttius, 8.9.B- U. n cum. B-H ; a adds: tris.
^V) G addx • suis ; B.F add: hoc («) ad. B-H. (') uena-
tioflcm . &9. B- H. (*) apud ipsum, B-H. 0) occistssit, 9.B ;
orcidiw«t, F.G.H. {') mo gloss in 8; treulmdio. a
n sol. - iud.. fftn. B. (~) swh< DC den. qm iac. soL XV. 8 ;
soL XV, 9 ; XL. H ; LX. C.
[3] Si aero cemo domestico, qui in nena-
tione (■) adhuc mm fuissit (^), furauerit aut occi-
serit(«), mat trio iobio amestalla('), [dc
den. quilacJ] sol. xv cul/. iud.
C) uenadoneiM, o. (^) S. u. dominiciiiD (doinesticum, F :
dosunjco, G) et adhuc ia ueoatione (uenaUonena, F.G)
fuissct, B-H. (*) occtsserit. 8; ocdderit, H.G. (<)
gtassini-f trio iubco amestella, 9.
F.Gj non
1) no
[8] Si quis cenio (*) aut abro (^) lasso (•).
quem (<^) alterius canes (•) monunt('), occiserit (■)
aut celauorit (^). mal acuuerna(*)f [dc den.
qMf'for.] sol. XV ('') cul/. iud.
n ceruum. 8. B-H. (^) apnuw.aF.G.H ; capnuM. B.
(*} bssoOT. a.B- H ; las. 9. (') quam, B. f) cams,8 ; cani.
9. B - H. {*) monent, 91 B - H. (*) occisserit, 8 ; occiserint. B.
(h) caebueht, F. (*) no gloss inB. (^) B nsfeatt : soL XV.
LII. DE SEPIBUS(*).
Si quit tres(^) nirgas nnde sepes(«) sni^(i)
legata(') ej/, url retOTtas(«) capolaaerit (0. aut
tpsa(s) sepe(^) aperuerit(')> mal leodardi (^),
[zx: den. qui (ac.] sol. xv cul/. iud.
n sepias. G ; saepibus. H. (») tris. 9. (*) saepis. 8 ;
sepis sepis 9; sacpes. H ; de sepeunde, G. {i)wap,, om.
B.G. Klbgata.a.G.H. ntortas,H. Ocapul-.&aB-H.
(•) ipsam. B-H. (^) saepe. 8; sepem. B-H. (•) appse-
naent, 8. {*) nogioss in flL
195
XXXV. De ligaminibus Ingenuorum.
1 Si quis hominem ingenuuM sine causa liga-
nerit, malb. obrepus, andrepus, mcc den.
qui £ac. sol. xxx culp. iud.
ft* Si aero enm ligatnm in altquam pauiem
duxerit, malb. andrepns, mdccc den. qui fac.
sol. XLV culp. iud.
8* Si uero Romanns Francum liganerit sine
caussa, mcc den. qui fac. sol. xxx culp. iud.
4* Si uero Francus Romanum li^nerit sine
caussa, dc den. qui fac. sol. xv culp. iud.
8* Si <Kiis ligatum per superbiam aut per
uirtuteni a. Grauione tulerit, malb. «mitno
fosa staditto, uitam snam redimat.
XXXVI. De Venationibus.
1 St quis -f aliqua de nenatione de auibns aut
de piscibus furauerit^ malb. leudardi, dc den.
qui fac. sol. xv culp. tud.
t de dtuersis uenatioiiibtts aliquid aut fiinuetit. aut cela-
uerit, soL XLV culp. tud.
fl * Quam legem tam de uenationibns quam et
de piscationibus conuenit obseiuare.
8 Si quis ceruum domesticum signum habentem
furauent aut Occident*, qui ad uenationem faci-
endam mansuctus factus est f et "telarium cum
tcstibus potuit adprobare quod eztelarius fuisset,
malb. f trouandio, mdccc den. qui fac. sol.
XLV culp. iud.
t et cum testibtts comprobare dominus eius potuerit.
lod euro in uenatione habuisset et cum ipso duas aut tres
' " ~ t tbrottuido.
4 Si quis uero alium ceruum domesticum, qui
in uenatione adhuc non fuisset, oodderit aut
i furauerit, malb. ^trouuidio cbam stala,
Mcccc den. qui &c. sol. xxxv culp. iud.
t Inaolauerit.
8 Si quis cemnM • lassum qnem alterins canes
moueru«t et adlassaueniwt, inuolauerit aut ceia-
uerit, malb. trochuuido, dc den. qui fac.
sol. XV culp. iud.
8 Si quis apnim qucm alieni canes mouerunt
et alassauerunt, Occident* uel furauerit, malb.
'aruuernon, DC den. qui fac. sol. xv culp.
iud.
XXXVII. De sepibns.
1 Si quis tres uirgas -hunde sepes supcrligata
est, uel retortas * capulauerit aut -f aperucrit,
malb. leudardi, dc den. qui fac. sol. xv culp.
iud.
t quibus. • tres a cawibortos eczercoicauerit. t quibus
sepes continetuz.
XXXIV. DE EO QUI HOMINEM INGE-
NUUM SINE CAUSA LIGAUERIT.
[1] Si quis hominem tngenuum sine causa
ligauerit, mcc din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
[S] Si uero enm ligatum (•) in aliquam partem
duxerit, mdccc din. qui fac. sol. XLV culp. iud. (^)
O Bg-, MM. A. C^) I a MM. Q.
[8] Si uero Roraanusj*) Francum (■} lieauerit
oe causa, mcc din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
sine
n francus
[4] Si antem Francus (•) Romanum (•) ligauerit
sine causa, dc din. qui fac. sol. xv culp. iud.
n romanus francum. Q ; francbus rom.. T.V.
(6] Si quis hominem nozium ligatum per nim
erit grafioni (•), uitam suam redimat.
n gnfio, A ; garafine, I ; gniuioni, G.H
196
XXXV. DE UENATIONIBUS.
[1] Si quis de diuersts uenationibns aliquid
aut(') furauerit aut ceiauerit, MDCCC din. qui
fac. sol. XLV culp. ittd.
C) aut. om. Q.
Quam le|^em tam de (<>) uenationibns quam et («)
piscationiDus conuenit obseruare.
(^) de, om. O.Q. (*) et. «m. O ; V adds: de.
[8] Si quis ceruum domesticum, signum ha-
bentem, aut(^ Occident aut furauerit, qui(>>) ad
uenationem taciendam mansuetus (") factus (<>)
est, et cum testibus conprobare dominus ejus
potuerit quod eum in uenatione habuisset, et cum
ipso duas aut tres feras occidisset, mdccc din. qui
fac. sol. XLV culp. iud.
C] aut. om. Q. (») quod, V. (*) mansuctus, Q. (') man-
[8] Si quis nero (•) cemum domesticum, qui in
uenatione adhuc non fuit, aut occiderit aut fura-
uerit, mcccc din. qui fac. sol. xxxv culp. iud.
n uero, om. Q.
[(41 Si quis ceruum quem alterius canes moue-
runt aut lassauerunt, occiderit et(*) ceiauerit,
DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.l(b)
r) aut. g.V. (^) this \isHoiin MS. 4418.
[6] Si quis aprum lassum, quem alieni canes (•)
mouerunt, occiderit uel furauerit, dc <Un. qui fac.
sol. XV culp. iud. (^)
n canl, Q. (k) Q adds : ezcepte capites et ddo/wm.
XXXVI. DE SEPIBUS.
[1] Si quis tres uirgas cum quibus sepis supcr-
ligata est, uel retortas quibus sepis conttnetur,
capulauerit, aut (■) tres cambortas ezceruicauerit,
DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.
net.Q.
197
Cf. L. Sal. 87 ; Rip. 41 ; Baj.
t7, 8 ; Gund. 32 ; Ed. Roth. 43 ;
. Thur. 42 ; Fris. 22. 82 ; Cham.
X7 ; Aeth. 24. 88; Alf. 35 ; Aethelr.
VIII. 33 ; Hen. 90 ; Sohm, Proc.
p. X36.
I J of Cod. 6 is distinctly written
in the MS. as it is given here, and
not as it was read oy Pardeasus.
Cf. L. Sal. 27, 80, 81 ; Rip. 42 ;
Ed. Roth. 309-316.
Cf. Sept. Caus. 11. 7 ; L. Alam.
zox. 4£F; Waits, 167.
Cf. L. Sal. 8t ; Al. lib. 111. sect.
2; Ba). zo. 16, 17 ; Gund. 27 ;
Ed. Roth. 285-287 ; L. Wis. viii.
3 ; WaiU, p. 1x7.
iq8
Digitized by
Google
CX)B. 1.
GOD. 2.
COD. 3.
GOD. 4.
GODD. 6 & 6.
f8] Si q«f> sepem (») conscisam (•)
aliaenaarserit, mall) bila*, dc den.
qMi'£ac. sol. xv culp. iad.
(•) sepe
[0] Si quis p^r aliena messe post-
qaam leuauent erpicem traxerit, aut
per earn cum carro sine uia trans -
uersauerit, cxx din. qui fac. sol. lu
cnlp. iud.
[8] Si quis per messem alienam
iam palmitantem sine uiaM aut sine
semitam transuersaucrit, DC din. qui
fac. sol. XV culp. iud.
[4] Si quis per malo ingenio in
curte alterius aut in casa uel in
quolibet aliquid de furto miserit, hoc
ef/ nesciente domino, et ibi inuentus
fuerit, mal fistirbicro, hoc ej/
AfATD din. qui iac. sol. LXiii culp.
iud.
[2] Si quit per aliena messe post
leuauerit er^ice traxerit, aut cum
carro sine uia transient, mat leo-
dardi, sunt din. cxx lac. sol. ui
culp. iud.
[ft] Si qut's messem alienam post-
quam leuauerit camigam traxerit,
aut carrum sine uia transieriti sol. iii
culp. iud.
[d] Si quis per alienaM
gostquam leuauerit spice aput her-
ice traxerit, aut cum carro sine uia
transient, cxx den. qui fac. sol. iii
culp.
[8] Si quu per alienam messem
posfquam liganerit (•) herptcem {^)
traxerit, aut cum carro sine uia
transierit, malb leod*, sunf den.
cxx qvi'fac. sol. iii culp. iud.
n leuauerit 0>) erpiccJi*.
[81 Si quis messe aliena iam [8] Si quis per alienam messem
expalmitante sine uia transierit, mat iam expafmitantem sine uia trans
leodardi, sunt din. DC fac. sol. xv ierit, sol. xv culp. iud.
cul/. iud.
[4] Quis in curte aliena malo
ingenia aut quodlibet aliquid de
furtum in casa miserit, hoc est ne-
sciente eum cuius domus uel curtis
ef/, et ibidim inuentus fiicrit, malb
frictebero, sunt din. AtJifD £ac.
sol. LXii cul/. iud.
XXXV. DE HOMICIDIIS SER-
UORUM UEL EXPOLIATIS.
[1] Si quis semus senium occi-
derit, homicida ilium domini inter
se diuidant.
[d] Si quis ingenuus senium
alienum expoliauerit et ei supra xl
dinarios quod ualit tulisse conuin-
citur, maf leotos musdo, hoc est
MCC din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
[8] Si nero minus ^uam xl dioarios
expolia eiiM- ualuennt, dc din. qui
fac. sol. XV culp. iud.
{4] Si quis homo ingenuus letum
alienum expoliauerit et ei fuerit
adprobatum, MCccc din. qui lac, sol.
XXXV culp. iud.
[XXXV] XXXIIII. DE HUMI-
CIDIIS SERUORUil/ UEL
EXPOLIACIONIBW.
[1] Si quis seruum occiderit aut
Xliauerit se similem, et ei fuerit
. obatum, theolede tholo
t h o d i n a , id est humicida ilium
d^^mi'lii inter se diuidant.
JS] Si quis ingenuus seruum
alienu;» expoliauent et sup^r xl
dinarius tollisse conuencitur, matb
rencusmusdo, SMftt din. DC fac.
sol. XV cul/. iud.
[4] Si quis per malum ingenium
in arte alterum aut in casa uel ubi-
libet aliquid miserit, hoc est nesciente
domino, et ibidem uictus fuerit, sol.
LXII culp. iud.
[8] Si quis h«mo ingenuus letum
alienum expoliauerit et ei faenV
adprvbatttm, matb leciim musdo,
sunt din. A/Cccc iac. sol. xxxv cul/.
iud.
XXXV. DE HOMICIDIIS rS]ER.
VORl/Af UEL EXPOLIA-
TIONIBUS,
[1] Si seruus seruum aut ancillam
sibi similem occiderit, mal theoli-
dias teuleudina, hoc est ut
homicida ilium domini inter se
diuidant.
JS] Si quis ingenuuf seruum
alienum expoliauerit et ei supra xl
din. quod ualet tulisse conuincitwr,
sol. XXXV culp. iud.
[8] Si uero minus quadraginta
dmarios expolia eius minus ualuerint,
sol. XV culp. iud.
[8] Si quis per alienam i
expaimetantes sine uia transierit, DC
den. qui fac. sol. xv culp.
[4] Si quis per malum ingenium
in curte alterius ant in casa u«l hubi
aliquid de furtum amiserit, hoc est
nesciente domino curte, et ibidem
inuentus fuerit, MMd den. qui fac.
sol. XLV culp. iud.
[4] Si quis p«r altam(*)
iam spalmitata (^) sine uia cum carro
transierit, matb leod*^ sunt den.
DC qvf'fac. sol. xv culp. iud.
n aiienaM. (^ i
[6] Si quis per male(*) ingenium
in curte suterius aut in casam (^) uel
ubi et ubi miserit aliquid de furtum,
hoc est nesciente domino cui curtis ;
est, et ibidem inuentum fuerit, matb j
fertibero*, sunt den. AfMDC qui
fac. sol. Lii («) culp. iud.
(*) malum. (^) casa. O LXII9.
XXXV. DE HOMICIDHS SER-
UORUM UEL EXPOLIA-
TIONIBUS.
Si uero seruus seruum hoc-
:ider
r4] Si homo ingenuus letum ex-
poliauerit, sol. XXXV culp. iud.
homicidium ilium domini inter se
diuident.
^S] Si quis ingenuus senium
alienum expoliauent et insuptfr xl
den. quod ualet tulerit et conuinctus
fuerit, MCC den. qui £ac. sol. xxx
culp.
[81 Si uero minus xl denarios
expolia eius ualebit, ATCCCC den. qui
fac. sol. XXXV culp.
(For I 4 see tit. xo).
XXXV. DE HOMICIDIIS
[SERUORU^].
[11 Si quis seruum aut ancillam (■)
similem occiderit, matb theladina*,
homicidia (>>) ilium domini inter se
diuidant. ,
n add: sibi. ^) homicida. |
[0] Si quis ingenuus seruum alie-
num adsallierit et expoliauerit et ci
sup«r XL den. quod ualet tulise(*) con-
uincitur, matb teomosido*, sunt
den. MCC qui £ac. sol. xxx culp. iud.
n t.
[8] Si uero minus xl deaariisi^)
expoliauerit (•), matb theomusido*,
DC den. qMt'fac. sol. xv culp. iud.
n denarios tollisse (jw/rwKri^jii.-q)oEa
elKT ualuerit).
[4] Si quis seruum alienum bat- ■
terit (•) et ei sup^r noctes xl opera •
sua tricauerit, matb claudinario*. !
soU'dum I, autriantc(i>) i(^)| culp. iud,
n battederit. (^) et triant dL
It] Si uero hom« ingenuus litum
alienum expoliauerit, matb teomo-
sido*, den. i/cccc q«<'£ac. sol. xxxv
culp. iud.
[8] Si qwu scmum alienum mor-
tuum in furtum expoliauerit et ei
sup^r XL deuarios nalentes (•) tulerit,
matb (teofriodo, corr.) teofrio-
mosido*, ^cccc deo. q»f £ac. sol.
xxxv culp. iud.
D ualentis.
[7] Si quis spolta(M minus xt de-
n«r><>(^) ualuent, matb (teofrimo- !
sido, corr.) teofriomosido*, dc ;
den. q»( fac. sol. XV culp. iud.
(•) add: ipsa. (») <
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
LEZEMEVD.
0B8ERVATT.
Lni. [Rit^rica deesf in omnibus].
Si quis Iter aljena(*) messe(^) erpice(«) aut
carTo('') traxerit et sine nia transient (■), mat
leodardi C), [dc den. quifac] sol. xv cal>. iud.
n alienaM. &B-H. 0») messem. 8.B~H ; tcrre. a.
O erpicem, 8.F.G ; erpece, o ; arpicew, B ; herpicem, H.
(') caro. 9 ; aut cano, 0m. & (*) txansiret, 9. O ncgtoss iu &
Llin. [Rubrica tUesi in omnibus].
^ Si quis -per messeM aliena (•) expalmetanteiw (*>)
sine uia aut sine(«) seniita('} uias fecerit, mal
leodardi(«), [dc den. quiiac.'] sol. xv cul/. iud.
D alieoam. B-H; aliciuuM um, & f^) expalmitantcm,
8.9 ; ainbulandiiin.-B.G.H ; aiabulauerit, F. H siae. om. F.
{*) Semite, 9. n HC£ioss in 8.
LV. [Rubrica deesf in omnibus].
Si quis in curte, nel in (•) casa, u^I (^) in ^ua-
libet ^*) in {*) furtnm ant (•) per malo C) ingenio (»)
aliqnid (^) miserit, nesciente domino cuius domtts
est, maJ(') £erimbera, [sun/ den. AfATD qui
iac.] sol. LXiis cul/. iud.
n in. «». & (*) nel, *»i. C.H. O coBbet loco, B.F.G ;
auolibet loco, H. (*) in. 9iw. B-H. {•) aut, <mi. B-H.
(f) malum, B-H. (*} in^entum, B-H. (*) aL. «M. B-H.
LVI.
DE HOMICIDIIS (•) SERUORUM
U^L EXPOLIACIONIB6^5(»»).
derit (•), mal
eodiliniafO» id est homi-
[1] Si seruus(«) seruuM aut ancillam(^) occi-
' theodiliniafO,
cidA (*) ille (f ) sol. xx cul/. iud.
n hum—, 9. (^) no rubric t» B-H. (*) q«ir, 8.
<M ancjlia, a O occisserit. 8; ocdserit. 9. B-H.
odolina. 8; theodnlima, 9. O iUii
atheoc
— ille,
9*
[2] Si quis in^penuos (*) senium alienum ezpo-
liauerit, mal rincus modi(^}, [dc den. qui
iac.l sol. XV cnl/. iud. (•)
n ixmrenuus,aB-H. {*) nag/MsinSi renchus moh, 9^
(*) B^ac€ftAis%aiike€nd4JrtU.LX.
LVII. [Rubrica deesi in omnibus].
Si quis senium alienum battit (•) et sup^r (^) xl
nocrtis («) opera trigauerit ('), mal daas(*), [cxx
den., quiiac.] sol. lu cvXp. iud.
(*| baptis, 9 ; presumpserit battere. RH ; pres. batere. F.G.
(*) wipra, B.F. (") noctibMf , 8 ; noctes. B-H. "'
oezit. &F.H : triueiit, B. O no gloss in 8 ;
(*) trica-
dahus, 9,
LVIIII. [Rubrica deesi in omnibus].
Si qMW homo u]eenao8(*) litnm{^) alienam
:poliauerit («), mals modi ('), \%uni den. Mfxcc
itsfac.] sol. XXXV (•) cul/. iud.
(*) Stem. 8 ; letum. 9l (*) expo>
kodi, 8; mal l&us modi, 9.
expoliauerit
qus '
{*} tngenaus^ 8. B - H.
liat. 9. (^) mail) l&usm
6 Si quis sepe concisa aliena arserit, malb.
bila, DC den. qui fiac. sol. xv cnlp. iud.
9 Si quis per alienam messem postqnam
i leuanerit ^ herbice traxerit, aut cum carro sine
uia transient, malb. leudardi, DC den. qui
fac. sol. XV culp. iud.
t gennina produait
8 Si quis per alienam
tantem sine uia transient,
uenit obseniare.
t quae in culmum erigltnr.
iam i «expalmi-
superius con-
4 Si quis per malum ingenium in ' curtem
alterius uel m casam uel ubilibet aliquid ide
iiirato miserit, nesciente domino * cuius possessio
est, ubi inuentum fuerit qui hoc miserat, malb.
ferthebero, mmd den. qui £ac. sol. lxji cum
dimidio culp. iud.
t quod furatum esL
XXXVIII. De homicidijs semoram nel expolia-
tiontbus.
1 Si quis seruns seruum nel * se consimilem
Occident, malb. «then leude, aut then leu-
din i a, hoc conuenit ut homicidam ilium domini
inter se diuidant.
* uel ancHlam, uel siH.
den. qui £ac. f sol. xv culp. iud.
t XXXsoL
8* Si uero minus tulerit quim ualent XL
denarij, do denarijs qui £ac. sol. xv culp. iud.
4 Si quis seruum alienum -f battiderit i et ei
insuper quadraginta noctes " trigauerit opera
sua, malb. daudinarix, XL den. qui fiac. sol. i
et triente uno culp. iud.
t flageUauexit t ut in XI. noctibus operare non potuerit
6 Si quis nero homo ingenuus lidum alienum
expoliauerit, malb. then mosido, Mcccc den.
~ui fac. sol. XXXV cuId. iud.
expoiiauenc, maio. tneu
qiu fac. sol. xxxv culp. iud
8 * Si quis seruum alienum mortunm expolia-
uerit jper furtum et spolia ipsa plusquam xl
denanos ualeant tulent, malb. «then frio
mos ido, DC den. qui fac. sol. xv f culp. iud.
t xxxv soL coMponat ; si uero usque XL denarios tulerit,
XV soL persoluat.
(Cf.H).
ao5
[0]^ Si qnis per alienam messem postquam
gennina produxerit hexpicem \*) traxerit, aut cum
carro sine uia transient, cxx din. qui fac. sol. iii
culp. iud.
n eipiccm. Q.
rs] Si quis per messem alienam, postquam in
culmum (*) erigitur, sine uia cum carro transierit,
DC din. qui fac. sol. xv culp. iud.
n culmcn, Q.
[4} Si qub per malum ingenium in curtem
altenus uel in casam uel ubicunque miserit
aliquid quod furatum est, nesciente domino cuius
possessio est, et ibidem inuentum fuerit, ille qui
per malum ingenium hoc miserit^ mmd din. qui
tac. sol. LXii cum dimidio (■) culp. iud.
n MD den. q. f. sol. XLIII, Q.
[[0] Si quis in curte alterius post solis occasum
in furtum ingressus fuerit et ibidem fuerit
inuentus, mdccc din. qui fac. sol. xlv culp.
iud.] (0
D This I occurs in Ms. Par. Lat. X0758(i64bis Suppl.)M»^.
XXXVII. DE HOMICIDIIS SERUORUM
UEL ANCILLARUM.
[1] Si quis seruus seruum aut ancillam sibi
consimilem occiderit, homicidam ilium domini
inter se diuidant.
[S] Si quis ingenuus senium alienum adsal-
lierit (■) et expoliauerit et conuictus fuerit (^)
quod ei plus quam xl dinarii ualeaAt tulisset,
Mcc din. qui fac. sol. xxx culp. iud.
n adsalierit. V. (^) Q oMs: et.
[8] Si uero minus quam xl dinarii ualent (•)
tulerit, DC din. qui fac. sol. XV culp. iud.
n ualeant. Q.
[41 Si quis senium alienum flagellauerit et in
auadra^nta noctibus (•) operare non potuerit, xl
in. qui fac. solidum unum, et trianti (*>) uno (<>),
quod est tertia pars solidi, culp. iud.
n noctes. Q. (^) xxx. i, H. 0*) tria ante, I ; triginU, N ;
trienta, G ; tnante una, £.K ; triantem, Q.
[6] Si (]uis homo ingenuus lidum alienum
expoliauerit, mcccc din. qui fac. sol. xxxv culp.
iud.
[8] Si quis seruum alienum mortuum per
furtum expoliauerit et spolia ipsa plus (juam
quadraginta dinarii ualeant, MCCCC din. qui &c.
sol. xxxv culp. iud. (■)
n This lis not in Q.
[7] Si autem spolia minus quam quadraginta
dinarii ualet(*), DC din. qui tauc. sol.
iud.
n aaleant, Q.
XV culp.
Cf. tit. x6) 5, where the { occurs
in all the texts. In Cod. 5, dots,
the usual signs of erasure, are
placed above and under the
words of this ) ; consequently the
) may be said to occur under the
present chapter in Codd. 6 It 10
only.
Cf. L. Liu. 146.
In Cod. 6 it is not clear whether
the number of den. is hmdc ; the
c is visible^ but covered by the d.
The gloss in 6 is distinctly /erii»
bero.
Cf. L. Cham. 19, ao.
Cf. L. Gund. 2, zo; Ed. Roth.
14, 129-138, 370 ; L. Sax. 16-19 ;
lliur. 1-3; Liu. Not. 3, 4; L.
Fris. I, 4 ; Wis. vi. 5, 9, &c. ;
Cham. 6 ; Aeth. 7. 86 ; Hlo. 1.3;
Ine, 74 ; Anp. xx. 42 ; Henr. 68,
5-77 ; Sohm, R. u. Ger. 559,
Waits. '
; gloss i
70, 75-77 ;, Sohm, R. u. Ger
562; Waits, 106, Z93, Z94,
The gloss in 8 is in<ustinct.
20Z.
The last part of the gloss in 9
is mokf not mckso as read by
Pardessus, as so belongs to
sol(idos).
Cf. Recap. L. Sal. 4 ; ' L. Liu.
123, 124.
Cf. L. Sal. tit. 14.
206
Digitized by
Google
GOD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 & 5.
[|tj Si seraus alienus aut laetus
hominem ing^enuum occiderit, ipse
homicida pro medietatem conposi-
tionis illius hominis occisi parentibus
tradatur. £t dominus scrui aliam
medietatem conpositionis se nouerit
soluiturum.
(For H 6 and 7 see tit. zo).
XXXVI. DE QUATRUPEDIBUS
SI HOMINEM OCCIDERUNT.
Si quis homo ex qnolibet quadru-
pedem domesticum fuerit occisus, et
noc per testibus fuerit adprobatus,
medietatem conpositionis dominus
ipsius quadrupeais cogatur ezsol-
uere. ipse uero quadrupedem pro
alia meaictatem requirentem resti-
tuat.
XXXVII. DE UESTIGIO MI-
NANDO.
Si quis bouem aut caballo uel
3ualibet animal per furtum perdi-
erit, et eum dam per uestigio scqui-
tur consequutus inucnerit, ut in tres
noctes ille qui eum ducit emisse aut
cambiassedixerit uel pracclamauerit.
Ille qui per uestigio scquitur res suas
per tercia mane agramire debet.
Si nero iam tribus noctibus exac-
tibus qui res suas requiret eas per-
uenerunt, ille apud quem inueniuntur
sic eas emisse aut cambiasse dixerit,
ipse liceat agramire.
Si ille uero quod per uesti^o
seijuitur quod si agnoscere dicit, illi
alii proclamantom, nee offerre per
tertia manum uoluerit, nee soiem
secundum legem colocauerit, et
tulisse conuincitur, A/CC din. qui
fac. XXX sol. culp. tud.
[4] Si quis letns ant senius ho-
minem ingenuum orcideret, ipsa
homicida pro medietatem conposi-
cionis hominis hoccisi parentibus
tradatur ; domtnus uero semi alia
medieta/«m se noueret esse solue-
turns.
(For ) 5 see tit. zo).
[XXXVI] XXXV. DE QUATRU-
FEBIBUS SI HOMINEJ/
OCCISERIT.
Si quis homo ex quolibet quatro-
pedem domisticum occisus fuerit, et
testibus fuerit adprt^batum, m(^die-
tatem conposicionis dominus ipsius
quatropedcm auctorem criminis pro
medietatem conposicionis restituat
requerenti.
[XXXVIIJ XXXVI. DE UESTI-
GIU.V MINANDO.
ri] Si quis bouem aut cauallum
uel quelibet animal ad furtum p^r-
dedirit, et eum dum per uestig^um
sequentur fuerit consecutus usqiMr in
III noctes, ille ^ui eum ducit aut
emisse aut cambiasse dixerit uel ^ro-
clamauerit, ille (^ui per uestigium
sequitur per tercia manum debit
adcramire ;
si nero iam tribus noctibus exactis
qui res suas queret si eas inuenerit,
Ule aut emisse aut cambiasse dixerit,
ipse liceat adcramire.
[0] Si ille uero qui per uestigium
sequitur se agnuscire dicit, ulum
alium reclamante, nee oflFerre per
terciA manum uoluerit, ncc sole
secundum legem coUegauerit, et ei
uiolenter quod se agnuscire die/'/
tollissc conuincitur, Aicc dinarii qui
fac. sol. XXX cul/. iud.
208
[6] Si seruus uel letus hominem
ingenuum occiderit, homicida ilia
vro medietatem con[>ositionem prv
nomine occiso parentibrM tradatur;
dominus uero semi aliam medietatem
se nouerit soluitumm.
(For } 6 see tit. xo).
XXXVI. DE QVADRVPEDIBUS
SI HOMINEil/ OCCIDERIT.
Si quis ex qualibet quadmpedibus
domesticus hominem occiderit, et
hoc per testibus potuerit adprobare,
medietatem conpositionis dominus
quadmpedi iprius gogatur exsoluere,
pro alia medietate ipsum uero qua-
drampedem auctorem criminis per
medietatem conpositionis restituat
requirente.
XXXVn. DE VESTIGIO ME-
NANDO.
SI] Si quis bouem aut caballum
quemlibet animal in furtum per-
didcrit, et eum dum per uesti^um
sequitur fuerit consecutus usqM4f inter
tres noctes, si ille qui eum ducit aut
emisse aut campiasse si dixerit uel
pnTclamauerit, ille qui per uestigium
sequitur res suas per tertia manu
debit achramnire.
Si uero iam tribus noctibus qui res
suas quaerit et eas inuenent, ille
aput quem inueniuntur si eas emisse
aut campiasse dixerit, ipsum liceat
ahramnire.
[S^ Si uero ille qui per uestigium
sequitur quod se agT^oscere dicit, illo
alio reclamante, nee auferre per
tertia manu uoluerit, nee sofem
secundum legem colecauerit, et ei
uidenter aut agnoscere dicit tuUlsse
conuincitMr, sol. xxx soluat.
XXXVI. DE QUADRUPEDIBUS
SI HOMIJ^E^ HOCCIDERINT.
Si quis homo ex qualibet quadm-
pedia domestica fuerit hoecisus, et
noc per testibiw potuerit adprobare,
medietatem conpositionem m qua-
dmpedis cogatur exsoluere. Ipsum
uero quadrupedem auctorem criminis
per medietatem conpositionem resti-
tuat requirente.
XXXVII. DE UESTIGIO ME-
NANDO.
ri] Si quis bouem aut uaccam,
caballum nel qualibet animale p^r-
didcrit^ et eum dum per uestigium
sequent consecutus fuerat usq»^ in
tres noctes, ille qui eum duxerit aut
emisit aut camiasset si (Uxerit u^l
proclamauerit, ille qui per uestigium
res suas per tertia zoanu debet adra-
mire.
ei"] Si nero iam tribt» noctib»^
actis qui res suas inq.uirit eas
inuenire, ille apud quem inueniuntxr
eas emisisse aut cambiasse dixerit,
liceat adramire.
[8j Si ille uero qui per nesti^um
sequitur ad se cognoscere dicit illos
alium recIamatMr in eo ofiFcrre per
tertia manu uoluerit, nee Solum {/eg:
solem) secundum legem cognouerit,
et ei uiolenter quod se cognoscere
dicit tulisse contrauincit, MCC den.
qui fac. sol. xxx culp. iud.
[8] Si seruus hominem ingenuum
occiderit, ipsa(*) homicidia per{*)
medietatem conpositionis hominis
occisi parentibiM tradatvr, et alia
medietate dominium (^) semi se nouerit
soluitumm ; et si intelexerit («) de
lege, potest se obmallare ut hoc non
soluat.
n ipsum homlcidam pr9. (^) dooiinL
n intdlegerit
XXXV[I]. DE QUATRUPEDI-
BUS (•) SI QUIS HOMINEM
OCCIDERIT.
Si Quis homo de(i>) qualibet qua-
trupeae(") domestico(«) fuerit occisus,
et boc cum testibxu potuerit adprv-
bare, dum et illius dominus cui pecus
fuisset(^) antea legem non adim-
pleuii, medietatem (•) conpositionis
dominus ipsius quatrupems (0 co-
gatMr exsoluere. Ipsum uero qua-
trupedem (0 auctorem (•) criminis
pro medietatem (•) conpositionis re-
stituat requirendi ('').
(•) quadropedibwx. (*J ex. Q quadruped c
doinest.cus. (*) fuerit. v) medjrtate.
(') quad-. C) auctore. (^) requirentL'
XXXVICI]. DE UESTIGIO MI-
NANDO.
SI] Si quis bouem aut caballum
qu^ibet (•) animal in furtum per-
diderit, et eum (*■) per uestigio sequi-
tur consecutus luerit usqM^ in tres
noctes, ille qui eum ducit (') aut
emisse aut camiassc (^) se dixerit uel
prtHrlamauerit, ille qui per uesti-
gium (■) sequitur res suas debet per
tertia manu adehramire (<)•
n quemlibet. (^) add: dum. (*) duxit.
{*) cambiasse. (*) uesugio. (') adhazamire.
[S] Si uero iam tribaa noctes
exactis qui res suas quaerit eas
inuenerit ille apud quem inuenitMr(*)
si eas empsisse(**) aut camiasse(«)
dixerit, ipse(«*) licet (•) adehramire (0.
(•) inuei>iuDtwr. (>») emisse. (") cambiasse.
(«) (iUe,cvrr.)ilU. C) liceat (0 adhanunire.
[8^ Si uero ille qui peruestigium(*)
sequitur quod si(^) agnoscere dicit,
ilium alium reclamantem, nee au-
ferre (") per tertia manu(*) uoluerit,
nee solum (leg. solem) secundum
legem (•) culcauerit, et ei uiolenter (0
tulisse (s) conuincitur, malb m i t h o-
strastatido*, sunt den. Aicc qui
fac. sol. xxx culp. iud.
{*) uestigio. (^) sc. p offerre. (') nano.
(p le^e. {?) add: qiMa se coj^osccre dicit.
Digitized by VnOOQ IC
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LTZT EMEin).
OBSBRVATT.
LVIII. [Rubrica deesi in omnibusi.
Si quis senios (•) hominem ineenunm (^) occi-
serit(<=), ipso(<>) homicida (•) pro (0 mediaetate (■)
parentibwj tradatur, et illa(^) alia mcdiaetate
aomDus(') semi si noluerit seruitutem (^) ; aut(i)
si intellexcrit (■■) de leg^ si(<>) obmallare (")
potit (p) ut (i) ipsa leode (■*) non soluat.
C) serous, 8,9. B - H. (*) ma - , o$h, H. O occisserit, 8.
(*) jpso.wi. B-H. n bumictda,9. (') prr.G. {■) medie-
I tatem, aC. (>■) ilia, «m. 8; dominus tOius medietatem
(-ute, F) de ilia leude (Icodem. G ; leode, H) soiuatur. Si
' LuTo dominus (dontis, B)seruitutem semi nolucrit aut &c.,
B-H. 0) dominus, 8. t*') seruitute.o. (>) seru.aut.0m. G.
,-) iitcUtfxit, G. (■) se. 9.H ; si, w#.F. (') obnialare. 9.B.
\f) potet. & B- H. («) et, 9.H. (') leude. B ; teud. F.
I LX. QUADRUPEDES SI vSE HOMINEM
I OCCISJiRINTC).
Si quis homo ex quo]ibet(M pccu(«) occisus
fuerit, et hoc parentis (*i illius (•) testibiw potue-
rint (<] abp«?bare (f), dum illc (»•) domtnus (•)
pccoris(i<) antea le^eiR(') non adixnpleuerit ("),
mcdiaetate (") de ipsa (») leode (p) conponat et
§rv('i) ilia alia mediaetate ipso(') quadrapede (■)
onet(»); si(») cniw domus(*) intellexerit p^r
lege (*) se (') defendere potet (7) at nihil pro ipso
pecore soluat.
n De quadrupedibMf si bom. occ, 8 : De qnatropedis se
, horn, oca&erit, 9; na rubric in B-H. (^) colibet, F.
I n j^u», 8^ peco, j; pecudem, B-H. (*) j^Arentes,
8.9.
barc.a9.B
9
O, potuerit, 9. n adpnp-
'• 9>
MM.' cum.
, . im,a. (i)
pecudis, B-H. {») lope, 9 : B- H add: a
(") adimpleuil. B-H. H medietatem, 9. B.F. ("
H. n ao add: ... . , ,. .
.9. B-H. (^} i]li,9. (1) doininuin,G.H. f^) pecoras,
udis. B-H. (>) 1^^. 9 j B- H add: exmde legem.
ined., otft. B — H.
(») leude, B.F. (*) pro, em. 9; pro—
(') ipsum. B— H. {*) quadxupe. 8 ; quatropeaej 9 ; quaarupc-
dem. B.H ; quadropcdem, F : quadnipedum, G. (*) donat, a
(eum. G) uidelicet modo si dominus se per (semper, F ;
semp^, G) legem (lege, G) non intellexerit defendere, B*- H.
(*) dominus, 8 ; donnus. 9. (*) legem, & (*) salica, 9.
, i'l potcst.8; potit, 9; potet - sohiat. om. B-H.
LXI. DE UESTIGIO MINANDO(*).
[1] Si quis bouei» aut caballnm n^I queiM-
libetC») pecus in furtu(«) p^fdiderit {•»), et eum(*)
I dum nistigio(0 se^[u]itwr consequtus (k) fuerit
' asqva ad tres noctis(t>), si illi(') ()ui eum ducit
aut emisset (^) aut cambeasset (>) ducerit ne\ pro-
j clamaucrit; Ille(») qui p*r uestigio(*} sequitMr
I res suas p«- t^rcia mano(o) (caramire, corr.)
I charainire(p) debet (s).
n De uist. men.» 9 ; na rubric in F.G. ^) qualtbet, F.
(') furtum, 8.9. B- H. (*) p^^ediret, 9. (*) ipsum, B-H.
(') uestigio,8.9.B-H. Q consecutus,8.9.B-H. (^) noctes,
H ; noacs et ilium (tile, B.F} qui Ipsum furtum in potestate
(-tem, G) habet diserit, se aut comparasse (—set, F) aut
coQcamiasse (-set, G), tunc licet ei. qui per ucst &c., B-H.
• M die, a (k) enitsit,& (>) cambi— ,8; cami-,a. (■) illi,(B.
i'') uistigio, 9 ; uestigium, G. (*) manu, & B.F. H : mane, G.
('I adchramire, 8 ; cuinare,9 ; adframire, B.F ; aframire, G ;
affiramire, H. f>) debit, 9 ; deb., am. B-H.
[2] Si uero trcs(*) noctisO») exactis(") qui res
suas qvmt eas inuenerit ('), ille{«) apud quem
inucmt»r(0 cas (ff) emisset (^) aut cambiasset (■)
dixerit, ei (k) liccat (') achramire (").
(*} trts, 9. (^) noctes, & H exactas, 8; exhactis, 0.
' {^\ muenire, 9. (*) iOl, 9. O tnuenerit, & (■) eas, om. 8.
('') eaoisit. 8. (*} camiasset. 9. (^) ei, om. 9. (^) 9 €utds :
**) adchzamire, 6 ; bachramire, 1
(":
7 Si seruus hominem ingenuum Occident, ipse
homicida pro medietate compositionis occisi
parentibus tradatur, et aliam medietatem do-
minus senii se nouerit soluturum. Sed si seruus
legem intellexerit, potent dominus te obmallare
ut ipse * lendem non soluat.
XXXIX.
De Quadrupedibus qui hominem
laedont.
Si aliquis homo ex quolibet quadrapede qui
domesticus fuerit occidatur, et hoc f cum testibus
potuerit adprobari. f dum illius dominus f cuius
pecus erat, ante legem non adimpleuit, medie-
tatem de ipsa leudi conponat et pro alia medie-
tate ipsum quadrupedem homini aonet. ^ Si uero
pecons dominus uitium in eo noM intellexerit,
secundum legem ex inde se potest defendere, et
de ipso pecore nihil soluat.
t parentes ilUus posstnt comprobare. t quod, t eo
uidencet modo si dominus quadrupedis qon intellexerit
secundum legem se defendere.
Qui/d si ille(") qui per uesti^o se^uitwrres suas
(juas agnuscerc («) dicit(p), ille alio reclamante,
nee offerre re (1) per t^rcia manu (') uoluerit,
u^l solem aecttndum. legem (•) calcauerit (^).
sic (■>) uolenta«r (*) hoc qiM>d se agnuscere (")
dicit. Tollisse(*} comxincituri*). mat mithio
(frasito, corr.) frasitho(7), iMCc den. qui
lac.] sol. XXX cul/. iud.(*}
P) m qui res suas sequitur, nistigio res suas . . . . 9^
("I agnoscere. a (») dicitMr, a (*) re, om. 9 ; Uistoritten
aixrve the lint in Z. O manum, a (*) secund. leg., om. a
<«) ciilcauerit. 8.9. (^) se, a9. r) uiolenter, a* (') tul-
, lisse, 9. (*) conuinat, 8; conuencitur, & (') mithio
frasito, 8; mithio frassitho, 9. C)/»B-H/A<f
runx : Si u. t noctes transactas r. s. quaesierit et e. i. et iOe
! a. q. inueniuntur eas dixerit se aut conparasse (7 set, G) aut
concamiasae (—sett G), tunc ipsas ei 1. (lidat, G) adiramlre
(afniixdre, G ; afframire, H): Q. si ille qui ipsum furtum p.
I uesti^o (-ium, G) s. r. s. q. agnoscere (agnusceret, G) d.
, alio r. per t. (terciam. B) m. (manum, B : mane, G) adframire
I (<iframire, G : afframire. H) noluerit. uel s. (soluem. F) s. L c.
(culpauerit, B ; culcauerit. F) et uiolenter (uol-, F) h. q. se
' a(;noM:ere dicit, tulerit (tullerit. G) soL XXX culp. iud.
213
XL. De Vestigio minando.
Si quis bouem aut caballum tine qnodlibet
animaa in furto perdiderit, et eiosdem uestigia
sequitur, et id consecutus fuerit usqM^ in tertia
nocte, et ille qui id duxerit aut emisse se aut
• cambiasse dixerit aut proclamauerit, ille qui per
uestifia sequitur res suas per tertiam raanum
b adrnaznire debet.
Si uero tam tribus noctibus ezactis qui res suas
quaerit et inuenerit, apud quem inueniuntur si
eas emisse aut cambiasse dixerit, ipsi liceat
adrhamire.
Qui uero
[6] Si seruus hominem ingenuum occiderit,
ipse^ homicida pro medietate conpositionis ho-
minis occisi parentibus tradatur, et aliam medie*
tatem dominus serui se nouerit soluiturum; aut
si legem intellexerit (•), poteritC») se obmallare at
leudem non soluat.
(*) inteUegcrit, Q. (^) potuerit. V.
uestigium sequitur, quod se
Scr „ _ . .
icit, illo alio reclamante, fnon
oSerre per tertiam manum uoluerit, nee solum
secundum legem calcauerit, et ei uiolenter quod
se agnoscere dicit tulisse contuncitur, malb.
«mittinioi frastatitio, mcc den. qui £ac.
sol. XXX culp. iud.
t adrhamire noJuexit t frastathi|ito.
XXXVm. DE QUADRUPEDIBUS SI
HOMINEM OCCIDERINT.
Si quis homo a quolibet pecude(*) domestico
fuerit occisus, et haec (<>) parentes illius potuerint
testibus conprobare quod dominiis pecudis («)
antea legem non adimpleret, medietatem con-
positionis dominus ipsius quadrupedis co^atur
exsoluere; ipsum uero quadrupedem, qui est
auctor crimmis, pro medietate conpositionis
restituat requirenti, eo uidelicet modo si dominus
auadrupedlis non intellexerit secundum legem se
efendere.
(*) quadrupcde, Q. (^) hoc, Q.V. (*) quadrupedis, Q.
XXXIX. DE UESTIGIO MINANDO (•).
Si Quis bouem aut caballum uel quodlibet
animal sibi furatum perdiderit, et eum per
uestigium sequendo fuerit consecutus infra tres
noctes, et ille qui eum ducit se conparasse aut (^)
cambiasse dixerit uel proclamauent, ille qui per
uestigium sequitur res suas debet per tertiam (*)
manum (<>) adhramire («).
(*) uesti^ minandis, Q- (^) et non, ^. (^ tertia. Q.
(A) manu, Q. (*) achramire, O ; adramire, <
lirc,^
Si uero iam tribus noctibus exactis(0 qui(f) res
suas quaesierit et inuenerit, ille apud quem
inueniuntur si eas emisse aut cambiasse seC*)
dixerit, liceat adhramire (>)•
(<) exactibus, Q. (*) quibus qui, V. (^) se, om. Q.V.
(I) adramire, Q ; adframire, V.
Quod si ille qui per uestigium sequitur, quad
se agnoscere dicit (^), illo alio reclamante, per
tertiam manum adhramire (>) noluerit, nee solem
.secundum legem culcauerit, sed ei uiolenter («»)
quod se agnoscere dicit tulisse conuincitur,
MCC din. qui fae. sol. xxx culp. iud.
(k) dididt, Q. (^) adramire. Q ; adframire. V. (") uolen-
ter, Q.
Cf. Edict. Hilp. 5 : Capit. Lud.
7; Sohm, Proc.B4.
Cf. L. Alam. (Pact. 111. x
X02, 103 ; Rip. 46 ; Gund. xi
Ed. Roth. 324-328; Li*
L. Fris. (Add. Sap.) in. 68
23. a4 ; App. xz. 41 ; Sohm,
84.
'-19).
1.73;
X37 ;
, Alf.
Froc.
Cf. L.Sal. 47, 89; Rip. 33, 47;
Gund. 16, 73. 95 ; App. i. x ;
Waitr. X56, X58, 159 ; Sohm, Proc.
3, 56ff,97ff-
Cf. L. Sal. 66, which may.
probably, be regarded as^ a
novella to this tit. or as having
originally formed one of its
paragraphs.
215
2X6
Digitized by
Google
COB. 1.
COD. 2.
COD. 3.
COD. 4.
CODD. 6 & 5.
XXXVIII. DE FURTIS CABAL-
LORUM UEL EQUORUM.
[11 Si quis caballum carrucaricium
inuolauent, cui fiierit adprobatum,
excepio cxpt'fale et dila/»ra, mat
anzacho, hoc est AfDCCC din. qui
fac. sol. ZLV cnlp. iud.
[21 Si quis admissario furauerit,
cut tuerit adprobatum, mal uual-
derido, hoc est AfDCCC <Un. qui
iac. sol. XLV cnlp. iud.
[8] Si quis admissario cum ne^m
suam, hoc est xii equas, inuolauerit,
prdz^er cdL'pttalem et dila/»mm, mat
uualderido, hoc est MMi> din. qui
iac. sol. Lxiii culp. iud.
[4] Si uero grex minor f ueait usque
ad septem capita cum admissarium,
excepto capiValr et dila/Mm» sol.
LXIII culp. iud.
[6] Si quis equam pregnantem
inuolauerit *et ei nierit adprobatum^
mat mart hi, hoc est 3fcc din. qui
f<sc. sol. XXX culp. iud.
[6] St qub poledrum anniculum
furauerit, cui fuerit adprobatum, mat
marsolem, hoc est DC din. qui fac.
sol. XV culp. iud.
[XXXVIiri XXXVII. DE VXTRr/S
CAUALLORUJl/ UEL
EQUARUM.
[1} Si quis cauallum qui carruca
trahit furauerit, cui fuerit adpro-
hatuntf matb hanziam, switt din.
if Dccc fac. sol. XLV cui/. iud.
[0] Si quis armessario furauerit,
cui merit adproba/wm, malb uade-
redo, swfft din. ATdccc fac. sol. xlv
cui/. iud.
[7] Si uero sequente poletnim
furauerit, cxx din. qui fac. sol. iii
culp. iud.
grei
fuel
- ACTit adproba/xm, malb s u n n i s t a,
sunt din. AfMD fac. sol. LXii culp
iud.
XXXVIII. DE FVRTV CABAL-
LORl/Af ET EQVITARUM.
[11 Si quis caballuM qui carucam
trahit furauerit, sol. xlv culp. iud.
XXXVIII. DE FURTIS CABAL-
LORUM UEL ^QUIS.
[11 Si quis caballum qui carmcam
tr[ajhit furauerit, AfDCCC den. qui
fac. sol. xlv culp.
[2] Si quis uuaranione furauerit,
AfDCCC don. qui fac. sol. xlv culp.
[3] Si uero admasserium furati
fuerant, prvcius superius conprvhen-
sam conuenit obsenaare.
[8] Si quis armessarium cum [2] Si uero admissarium cum erem
^gem suum, hoc est equas, cui suum, hoc est cum xii equas, fura-
„v-.j — -.v-/-,— ~.»Ht ....,«:.*« uerit, sol. lxii culp. iud., ezcep/a
capf'/a/<? et delatura.
[4] Si uero grex Ule minor fuerit,
usqtte ad vii capita cum armessario
fiierint, cui fuerit adproba/Mm, ex-
cepto capitate et dUa/»nz, AfAfD din.
qMx fac. sol. LXii cui/. iud.
[6] Si quis equa pregnante fura-
uerit et ei fuerit adproba/vm, malb
anciaca, switt din. AfDCCC fac. sol.
XLV culp. iud., except capitale et
dilatura.
[8] Si quis poletro annocolo fura-
uerit et ei fuerit adproba/xm, matb
sunnista, smii/ din. dc fac. sol. xv
cul>. iud., excepto cxpitate et dila-
turu.
[7] Si uero sequentis poletrus
furauerit et ei fuerit adprobatum,
matt) nare, sunt din. cxx fac. sol
ui culp. iud.
[8] Si uero g^ex minor fuerit usqi^
ad septem capita et cum admissario
f urate fuerint, causa superius in
timata conuenit obseruare.
[4] Si quis polletro anniculum
furauerit, sol. xv culp. iud., excepta
capitalia et delatura.
[6] Se^uenti polletro furauerit, sol.
Ill culp. iud.
[8] Si quis jnmentum alienum
trabatterit, sol. xxx culp. iud.
[4] Si quis pullctrum anniculum
furauerit, DC den. qui fac. sol. xv
culp.
[6] Si uero sequenti pullctro fura-
uerit, cxx den. qui fac. sol. iii culp.
XXXVII[I]. DE FURTIS
CABALLORUM.
[l] Si quis caballum qui carmga
trahit furtfw^rfV, malb chanzocho*,
sunt den. JfDCCC qui fac. sol. xlv :
culp. iud., [cxcepto ca.pitale et dela- |
turu]. I
[2] Siq»u uuaTanionem(*) hominc
franco ixxTau^rit^ malb uuadrido*,
SMff/dcn.Af DCCcq^K/fac.soI. xlv culp. '
iud., excepto capitate et dttatura.
Hi
[8] Si auis caballo spado {») fura-
K^n/, malb chanzisto*, sol. xxxv
culp. iud., excepto capitate et ;
dela/wra (^). I
(*) ^pato. (^} exc. cap. et del, om. 5. I
[4] Si uero uuaranionem (■) regis' ■'1
fwxauerii^ malb selcho*, sol. xc |
culp, iud., except capitate et ^
dela/v ra.
n uuaraenione r^e.
[6] Si uero amissario (•) cum
gregem suum (*»), hoc est cum vii 1
aut XII xquas («), fuTauerit, malb. '
sonista*, sunt den. md qui fac.
sol. LXiiy {*) culp. iud., excep/c
capitate et de\atura{'*).
n (amassario, r«rr.) anussiro. (^) suam.
n equas. (*) LXlL (*) exc cap. et deL.
om. 5.
[8] Si uero greges(') minor fuerit(*
usqM« ad sex capita, et p/rtius et
causa ut superius est conuenit ob- ,
seruare. 1
n gcegis minora fuIL j
[10] Si quis iumentum prig^antem
furauerit, matb stalachaia*, sunt
den. A/Dccc qui fac. sol. xlv culp.
iud., excepto capitate et delatura {*',
O exc. c^. et del, mm. 5.
■7] Si quis poletnim annicolurw .
I
lel bii
uel bimum furauerit, matb naboth> J
na pondero*, sunt den. dc qui,
fac. sol. XV culp. iud., excepto cape- ,
tale et dela/wn>.
[8] Si uero poletro sequente fura-
uertt, matb nare*, sunt den. cv\
qui fac. sol. 111 culp. iud., [excepts-
capitate et delatura}.
[O] Si quis inmentam (■) alienam
trebatterit {•), malb stalachaia*.
sunt den. Mcc qui fac, sol. xxx culp.
iud., [excepto capitate et delatura}.
n iumcMta aliena tribattent. j
[U] Si quis caballum aut iumen-
tum tuTauerit, matb azis to*, .i/cxi.c
den. qui fac. sol. xxxv culp. iud., '
excepto capitate [et delatura]. 1
[12] Si quis amisarium (*) alienum '
extra (•») consilium dominij^') sui spa-
dauent(<'), matb andcabina*. s«#7/ l
den. DC qui fac. sol. xv culp. iud., et |
pro quisqM« iumento triante i con- 1
ponat. I
D amasarium. (>>) sine, f) domiae iw •
espauuerit. ' |
Digitized by
Google
CODD. 7. 8, 0.
COD. 10.
T.Tinr EMEnB.
OBSERVATT.
LXII. DE FORTISC) CABALLORUiV.
trait («)
DCCC
I
I [1} Si qmis caballuM qni camia(^) trail
I furauerit, inal channas zascho(**), [Vd
den. quifac.} sol. XLV cul>. iud.
{') funis. &9.B-H. 0») cami|F>, aH; oumica. 9.B.G;
caruca. F. («) trehit. 8.B-H. (*) canazasco. 8;
ichanzascho, 9.
[8] Si qmis admisario (') ad hoxnine(^) franco (>>)
furauerit, mal uuadreto(«), [iVDCCC den. qut
i/jc] sol. XLV cul/. iud., cxcep/o capiV/i/^ et
dtAa./ura {*),
(*) admis&ario. 8 ; amissario. 9 ; enissariuin. B ; admes-
vartum, F.H ; adnilssarium. G. {*) hominem francum,
B-H. nuuadretho, 9^ (') ex. cap.ct deL, «m. 8.
XL. DE CABALLIS FURATIS.
[1] Si quis caballum qat camigfam trahit
furauerit, mdccc din. oui fac. so], xlv culp.
iud., exccpto capttale et aelatura(*).
n e. c. ct d., <w». Q.
[0] Si quis warannionem (•) homini Franco (^)
furauerit, mdccc din. qui fac. sol. XLV cujp. iua.,
ezcepto capttale et delatura.
(') uuaranionem, Q. (^) f ancbo. T.V.
[3] Si quis caballom spadatum furauerit,
Mcccc din. qui fac. sol. xxxv culp. iud. (■),
excepto capitale et delatura (*■).
n Q adds : waiUur, (^) f 3 «m. O.
i quis warannionem (•) re8[is furauerit,
din. Qui fac. sol. xc culp. iud., excepto
f ct delatura.
[4] Si
MMMDC
capitale et delatura
(*) uuafanioiiem, Q.
[3] Si quis admissario(*) cum ffrege(k) nsqcr^
ad («) duodeccM aequas (*) furaucrat (•), mal
uuadrcto(0. [MMu den. qui iac.] sol. LXiis
; col/, iud., excepA? capi/a/e et dela/vra.
(*) admissarium, 8.G ; (admissarium, c^rr.) ademissarium,
B ; .tdme&sarium. F.H. (*) ^egem, a (•) ad, om. B-H.
" ■ " ' i,B-H. n -rit.9.
; iumcnta,
I (') cquis, 8; euuas. o , iumicum, o-<i
furatus fuerit. C. (<) uuadseto, 8
uuadðo. 9.
, , 9.B.F.H;
(uuadretho, or)
[tl Si quis poletrum(*) annucalniwO*) fura-
uerit, mal nabobot(«), [dc den. qui iacJ] sol.
XV cul/. iud., excep/<7(«i) capi'/a^ et ae\a/ura{*).
<*) polednim, 8 ; ptiUetrum, 9 ; poL, cm. B.C.H. (^) anni-
calum, aLB.G.H. r) nofioss in & <*) exc. c. ct dcL, om.
a. t'/ t^ts \ is not in F.
[4] Si qM/j polletruM (•) furauerit, mat uuad-
retoi^), sol. XXX cul/. iud., except? («=) capi-
/aU ct A cla /m ra ( * ) .
(*) pulctrum, 9 ; polctrum, B ; poletero, F: polcdrum. H.
1^) uua.dretho, 9b (*J «xc. c. et d., om. F. (*) this % is
Hottn B.
[e] Si q«fs iumr«ta(«) aliona(*) trabatterit (*•)
ut \'^) euaserit («•), mat sitabaim{"), [dc deu.
quiiac.'] sol. XV cvAp. iud.
{'] iumrntum ahcniwi , 8. (^) tnibat«rit, 8 : trabatteret, 9 ;
tra;<i'a tenucrit.B : tiabata cuenerint, F ; traliatenuerint, G ;
Irak artenuerint, H. (*) aut, 8 ; ct, 9.B- H. (*) cua&erint,
n-H. (*) sitabahim, 8; sithabahun, 9.
[7] S>\\*) cxinde mortua fuerit (•>), mat sita-
b.iim ('), sol. XXX (') cu\p. iud., exccp/a cap/Va^
ct dcla/i«r».
(•) El si, 8. (*) fucrint. B-H. (•) sitabahim. 8 ;
'. ■; t h a b a b i m, 9. {*] UC den. qi/i far. sol. XV. 8.
XLI. De furtis cabellorum.
1 Si quis caballum qui • camicam trabit
furauerit, malb. c banco, mdc den. qui fac.
sol. XL culp. iud., excepto capitale et delatura.
8* Si quis " Vuaranannionem bomini Fraitco
furauerit, malb. uuadrido, mdccc den. qui
fac. sol. XLV culp. iud., ezcepto capitale et
delatura.
7 Si quis Franco bomini admissarium furauerit,
malb. uuadredo, mdccc den. qui fac. sol. xlv
culp. iud., ezcepto capitale et delatura.
2 Si ^uis caballum ^ spatbum furauerit, malb.
cbengisto, mcccc den. qui fac. sol. zxxv culp.
iud., ezcepto capitale et delatura.
4 Si quis uuaranionem Regis furauerit, malb.
sctbco, 4- mmcccc den. qui fac. sol. lx culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
t IIIMDC den. qui fac. soL XC.
6 Si quis admissarium *cum greg«, boc est
cum VII aut xii equabus, furauerit, malb.
■^buictbe sonistba, MMdc den. qui fac. sol.
LXII cum dimidio, culp. iud., ezcepto capitale et
delatura.
6 Si autem de grege minus fuerint usqM^ ad
sez capita, et pretium et caussam supcrius
conuenit obseruare.
13 * Si quis f equam praegnantem furauerit,
malb. estalatbia, hdccc den. qui fac. sol. XLV
culp. iud., excepto capitale et delatura.
\ iumentum prxgnans.
Si quis pulcdrum anniculum siue bimulum
furauerit, malb. '' napodero, DC den. qui fac.
sol. XV culp. iud., exccpto capttale et delatura.
8 Si qui.s «puledrum furauerit, malb. uuad-
redo, MDCCC den. qui fac. sol. XLV culp. iud.,
exccpto capitale ct delatura.
10 Si ucro scquentcm pulctrum furauerit, malb. [8] Si uero sequentcm puledrum (•) furauerit,
snare, cxx den. oui lac. sol. iii culp. iud., I cxx din. oui fac. sol. iii culp. iud., excepto capi-
exccpto capitale ct delatura. tale et delatura.
n polledrum, Q.
[6] Si quis amissarium cum grege, boc est cum
septem aut (•) duodecim equabus, furauerit, mmd
din. qui fac. sol. lxii cum dimidio culp. iud.,
ezcepto capitale et delatura.
i^QtuUs.cMm.
[6] Si autem de gre^e minus fuerit usque ad
sez capita, et(*) pretium et causam superius
intimatam conuenit obseruare (^).
(*) causa s. intimata c. o, Q. {^) The Est MS. adds accord-
inj^ to Muratori : Si ucro minus de sex fucrint M dcnariis.
quj fadunt sol. XXV. culp. iud., ezcepto capttale et delatunu
[U] Si quis equam pregnantem furauerit,
MDCCC din. qui fac. sol. xlv culp. iud. (■)
(*) Q adds : excepto capttale et dAatura.
[7] Si quis pulf^d^um (■) anniculum uel (^)
bimum furauerit, dc din. qui fac. sol. xv culp.
iud., excepto capitale et delatura.
(•) puUedrum, Q. (M aut. Q.
11 Si quis iumcnta aliena * tribatterit • et
euascrint, malb. «stalathia, Mcc den. qui fac.
sol. XXX culp. iud., excepto capitale ct delatura.
IS* Si autem mortua inde fuerint, mcc den.
qui fac. sol. xxx culp. iud.
[0] Si quis iumenta aliena tribatterit (•) ct
euaserint (•), dc din. qui fac. sol.-xv culp. iud. (*)
O tribaterit. G.I; tribuaterit. N; trebataucrit. B; trc-
batterit. Q ; triljattierit. V. (>») euaserit, V. (•) V adds :
excepto capitale et delatura.
[10] Si autem mortux (•) inde fucrint, mcc din.
qui fac. sol. xxx culp. iud. [*>)
(') mortua 1. fuerit, Q. (^) A adds : excepto capitale et
delatura.
I
14 • Si quis iumentum aut caballum furauerit, I [12] Si quis iumentum aut caballum furauerit,
MCCCC den. qui fac. sol. xxxv, ezqepto capitale et mcccc din. qui fac. sol. xxxv culp. iud., excepto
delatura. capitale et delatura.
16* Si quis admissarium alienum sine consensu
domini sut spadauerit, malb. andccbobina, dc
den. qui fac. sol. xv culp. iud., et unumq^uodqM^
iumewtum quod ille inire consucucrat, tnentem,
quod est tertia pars solidi, id est, xiii den. et
tertia pars unius denarii.
[13] Si quis amissarium alienum sine consensu
dpmini(') spadauerit (>>), dc din. qui fac. sol. xv
culp. iud. Et pcr(') unumquodque iumentum
quae ille(«*) continere consueucrat triente uno(«)
conponat, quod est tertia (0 pars solidi, id est,
tredecim dinarii et tertia pars unius dinarii.
(•) T.V add: suL (*) expadauerit» O. n pro, Q ; per,
em. v. («») iUi. Q. (') triacn, 4418. A.O ; trienti, N :
trien, G.T.V ; trianto. Q. (') trcs. Q.
Cf. L. Rip. 18 : Alam. (Pact.
III. 13), 70-72; Sax. 29; Tbur.
35 ; Fris. (Add. Sap.) i. 3 ; Sobm,
R. u. G. 562.
Cf. Recap. L. Sal. 18 ; L. Cbam.
25 ; Sobm, R. u. G. 562.
Cf. Recap. L. Sal. 23.
Cf. Alf. 16; App. I.
In Cod. 7 tbe amount of tbc
fine bas been altered, but it is not
clear wbetber xxx was cbanged
into XV, or xv into xxx.
Cf. Recap. L. Sal. C) 3-
225
Digitized by
Google
GOB. 1.
COD. 2.
COD. 3.
GOD. 4.
GODD. 6 & 5.
[8] SI quis cabaUo alleoo eszcnrta-
uerit, mau leodardi, hoc of/ cxx
dia. qui iac. sol. m culp. ittd.
XXXVIIII. DE PLAGIA.TORI-
BUS.
[1] Si quis mancipia aliena solici-
tare uoluerit et ei faerit adprobatum.
mal obscult. hoc esi DC din. qui
iac. sol. XV cttlp. iad.
[dj Si quis hominem ingenuo
plagiauerit et probatio certa non
tuit sicttt pro occiso iuratore donet :
si inratores non potuerit inuenire,
viiLV din. qui fac. sol. cc culp. iud.
[3] Si romano plagiauerit, sol.
Lxui culp. iud.
226
[XXXIX) XXXVIII. DE PLA-
GIATORIBUS.
[1] Si quis mancipia aliena sub-
licttare uoluerit et aaprobatus fuerit,
matb obsculte, sunt din. DC fac.
sol. XV cul/. i«d.
[2] Si seruus alienus faerit pla-
eiatus et ipse ^ trans mare ductus
merit, et ibidim ad domino suo
inuenttts fuerit et ad quo ipse in
patria pla^atus esf in mallo publici
nominauent, et ibidim testis debit
coUegire.
[8] IteruM CUM seruus si de trans
mare fuerit rouocatus in sdterum
malluOT debit nominari, ibidim simnl
III testis debit collegi edoneus; ad
tercium uero mallum similis fieri
debit ut^ noue testes iurent qa«ad
senium ipsum equalit^r sup^r pla-
giatorem audiert/ dicentem, et sic
postea ^ui eum plagianit, maU)
unistario, prvp^er csLpifaJe et dila-
htrOf din. Ifcccc fac. sol. xxxv cul>.
iud.
[4} Qui confessio semi nsque xii
pla|^oris amittitur, sed earn taaaen
racionem ut nomina hominum et
uilaruOT semper debiat nominare.
[8] Si quit uero hominem plagia-
uerit et uendeueret et probacio certa
noM fuerit, sic»/ pro hocciso iuratores
dare debit ; si iuratores turn potuerit
inuenire, malb falconu. aunt din.
vuuf fac. sol. cc cul/. iud.
[6] Si romanus in^ouum plagia-
uerit, AfAfD din. qui fJac. sol. lxii
cul/. iud.
[7] Si quts caballum alienum ex-
corticauent, sol. iii culp. iud.
XXXVIIII. DE PLAGIATORI-
BVS.
[1] Si quis mancipia aliena sollici-
tare uoluerit, sol. xv culp. iud.
[d] Si seruus alienus fuerit pla-
S'atus et ipse trans mare ductus
erit, et ibidem a domino suo fiierit
inuentus et ad quod ipse in patria
sua plagiatus est in mallo publico
nominauerit,tres ibidem testes debeat
coUegere.
Itemm cum seruus ipse si trans mare
faerit reuocatus in aJtero mallo simi-
liter fieri debet, ut nouem testes
iurent ut seruum ipsum per tres
mallos equaliter sup^ plagiatorem
dicentem audierint, sic postea qui
eum plagiauit debet, mal mallo,
sol. XXXV, excep/a capi/o^ et dela-
tura.
Qui confessio serui usqat^ ad tres
pla^atores admittitur. Sed ea tamen
ratione ut nomina hominum et uilla-
rum semper et debeat nominare.
[8] Si quis hominem ingenuum
plagiauerit et uondiderit, sol. cc
culp. iud.
228
[6] Si quis caballum alienum
scortauerit, cxx den. qui fac. sol. lu
culp.
XXXVIIII. DE PLAGIATORI-
BUS.
[1] Si quis mancipia aliena subli-
citare uoluerit, DC den. qui fiac. sol.
XV culp.
[8] Si seruus alienus fuerit flagi-
tatus et ipse trans Aiare ductus, et
ibidem ipse domino suo fuerit per-
uentus et a quo ipse in patria plagia-
tus est in mallo publico nominauerit,
tres ibidem testes debent collegi.
Iterum eum {leg: cum) seruus ipse
citra fuerit remedatus in altero maLlo
debet iterum nominare, hibi similiter
tres testes debent collegi ; ad tertio
uero mallo similiter facere debent ut
nouem testes iurent qa«ad seruum
ipsum fqualit^r auper plagituram
dicentem audientes, sic postea qui
eum plagiauit, hoc est Af Dcccc den.
qui fac. sol. xxxv culp.
Quod confessus seruus usq»^ ad tres
plagiatores admittat^ si earn tamen
rationem ut nominauit nomina homi-
num et uillarum semper debeat
nominare.
[8j Si quis hominem ingenuum
plagiauerit aut uendiderit, vui^den.
qui fac. sol. cc culp.
[18] Si quis [p«r] snp^rbiam ant
per inimicitiam cabadlos aut iumentsL
aliena trebatterit (•) uel debilitauerit.
matb stalachia*, sunt den. Mcc
quifsic. sol. XXX culp. iud.
n iribattcrit.
[141 Si ^uis caballum alienum
escurTtauent, malb leodardi, sol.
Ill culi*. iud.] (•) I
n TJU words between [ \ vhich are not '
in 6, futve been suj^itd/rom 5. |
XXXIX. DE PLAGIATORIBUS.
[1] Si quis mancipia aliena sollici-
tauerit (•) et adprvoatus fiicrit, malb '
leod thelazina*, DC den. q«<'£ac. '
sol. XV culp. iud.
n soUdiauerit.
[8] Si quis seruus alienus pla-
gatus (0 fuerit et ipse trans mare
fuerit ductus, et ibidem a domino
suo fuerit pementus et a quo ipse in
patria pla^atus est in mallo publico
nominauent, tres ibidem testes colle-
gereC») debet (•»).
C) plagiatus. (^) coUigere debe&L
Iterum cum seruus ipse citeri(<=) mare
fuerit (o) reuocatus m alterum uero
mallum(') debet iterum nominare,
ibi similiter tres testes debent colle-
gere(*) : ad tertio uero mallo similem
fieri deoet ut nouem (0 testes iurent
qjaod seruum ipsum apijualiter semper
super plagiatorem dicere(f) audie-
runt, sic postea qui eum pl2i|giauit(^),
hoc est malb mallo uuiridariu*, '
tunf den. i/cocc qui fac. sol. xxxv ,
culp. iud., excep/(0 capi/ale et dela- .
tura. '
n chitm man fuerat (') maQo. f) ca^ '
tige. (') nouL ("} dicenteiM. (^) {dagauiL
[8] Qui confessio semi usqwe ad
tres plagiatoribM^ (■) admittitur, sed
ea tame» ratione et(^) nomina homi-
num et uillarum semper aequaliter I
debeat nominare.
(*) plaglatoris. (^) uL
[4] Hi (•) quis hominem ingenuum
plagiauerit et uindiderit, et postea [
m patria (^) reuersus fuerit, malb
(chaldefico, c^rr.) chaldeficho*,
sol. c culp. iud.
(*) SL (^) patriaM ad propria. j
[61 Si quis hominem ingenuum 1
uenderit (•) et postea in patria I
propria (^) reuersus fuerit (*>), matb
(fanchamo, corr.) francnamo*. '
sunf den. vmJI qui fsc. sol. cc(«)
culp. iud.
n iiindiderit C^) reuastts ad pmpna ocn
fuerlL n c
230
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
LXIII. rs](*) Si quis caballum aliennm ex-
mrtauerit(^^, mat leodardo("), [cxx den. qus
{acJ] sol. lu cul/. iud.
O Fori I ^tU. fl3/«r tU. vy, J^) ficurtanetit, 9 ; ezcur.
I or hi. 6i ^ , .
n leod, 8; leodardi, 9.
I LXm. [81 Si quit caballniM mortnoM sine
I Dtfrmisso (*) a^Mihi sui
' leodardo {•), [cxx dAi. qu» SacJ] sol. id cul/.
excorticauerit 0*),
n pennissum, B-H. (^) escorticaaerit, 8; decoda*
unit. 9; excurtaucrit, F ; excurtabciit, C. (*) leuO, 8;
ind.
uent. , ,
leodardit 9.
LXim. DE PLAGIATORIBt^-C).
Si q«ttmanctpia«M(^) alienu»ii(«) solicitaneritC),
[DC den. qut iac."] sol. zv
mal theolasina,
col/, iud.
n Morubriein'a-H.
(')soD-.aB-H.
(b) mandplo, 9^ f) afieno, 9.
LXV. {Rubrica deesi in omntbusl.
[1] Si quis sernus alienuiM (•) furatus faerit et
ipse {^) trans mare fiierit (•) ductus, et ibidem (')
(LMRtno(«) suo(0 ptfruentus(f) fiierit et ipsi(''}
qui in patria aliena placatus(<) e«/(^) in mallo
publico nominauerit (■), tres testes ibideiM colle-
gere (■") debit.
n aHenus. 8.9^8- H. (^) IpM. mh. B.F.H ; in, G. (*) Al.
MI.B-H. («)aB-HAA/.-a;Qa4Ur.-ad. Dd^MMAunn.
9. (nsuuM,9. <•) inuentus. B- H. (^) ipse, aB.G.H.
[>) plagiatus nel uenditus, B-H. (^) est, «m. 9. P) - rint,
V\Tidds:tL n compere, aak
ipse (•) de (p) trans {i\
'') in alio mallo iteruM(*)
I IteruM cuff» seruis {")
I mare (i) fuerit reuocatos
I minare (0 debit, et ibi (*>) tres testes debit coUe-
■ eere i^\. Edonius (*) a (>) t«n:io uero mallo simi-
j iit^rtunat ut(7) nouei» testes iurent qa«ad senium
, ipsu>M(*) equaliter(*) ptfrtotus(M tres mallus(«)
sup^r plagiatoreM aicere audissent ('), sic jpostea
qui eum ^lagauit (*) hoc er / uuargauerit (v» mat
malo ui eridario(f). [Afcccc den. qui iac.'\
sol. XXXV (^) ctti/. ind., except!» capiiale et
d^Ia/wn»(').
n scraus,a9.B-H. nipd.a mde.MM.F. (<)tniiS'
manna, B-H. I*) reuenua, B-H. (*) itenim, o»n. 9.
(1) nomlnare. &9^B-H. (*} Ibidein, aB.F. D coffigere,
8.B.H. n idoneus, aF ; edonius, 9: idoneos, B.H ; id.,
eiM. G. r) Ad, 8 ; ad, 9 ; Similiter in terdo mallo fac,
B-H. r)et.9. Ojpsote. a (*) qualitrr. a (>>) totos,
B-H. n maHos, B-H; F adds: dcbeM. nominare.
{*) -set. G; -seset, H; B-H add ^ertiMtsgeonddaHst
' I 3 : ea taaien ratiooe (-onem, G) ut n. h. u. uilanim
liar ~ "^ "' " "
9
(ufl
. aF.G) <
H.
uieridario.
B-H.
per totos III maHos d. nom.
J-H. (f)uuargauit,8;
nalouleridarlo, 8;
Opla.
[uflla ^^ , . ^_
cauit, 9 : plainault, B-H. O uuargauit, 8 ; euuareauerlt,
(«) malb I, ' .^ s - .
9. (^) XXX. H.
mallo
(') exc c et del, em.
[S] Qui (•) coMfessio seni laqus ad tres plagia-
tores ascendit, sed earn taxaeu rationem(*>) ut
nomina homin«OT nei uilaniiM(«) equalit«r per
tres totus(^) mallus(*) debeat nominare (0>
D Qui - sed. om. B-H. (^) redone, 9. (*) uiOanifM, a9.
(<■) totos, 8 ; tot. cm. 9. (*) mallos, 8. (0 nomerare, 9.
LXVI. {Rubrica deest in omnibus] .
Si quis homin^ipf in^nunm p1ag^uerit(*) u«l
uindeaerit (*>), mat frio faIchino(°), \yuiM
den. quiiac!] sol. cc cul>. iud.
ri plasiauerit, aaG.H ; placauerit, 9.F. (^) uendiderit,
a all; uindediret,9; uindfdcrit. F.G. O frio falcino,
a9.
231
GOD. 10.
16* Si quis per superbiam ant per inimicitiam
caballos aut iumenta aliena tribauerit uel debili-
tauerit, malb. ^stala sthia, mcc den. qui fkc.
sol. XXX culp. iud.
17 Si quis caballum alienum sine consensu
domini sni excorticauerit, malb. leudardi, cxx
den. qui fiac. sol. ui culp. iud., excepto capitate
et.delatura.
XLII. De Plagiatoribus.
1 Si quu mancipia aliena sollicitauerit *et
conuictus fuerit, mialb. then la sin a, dc den.
qui fac. sol. xv culp. iud.
9f Si serutts alienus fuerit furatus et ipse trans
mtn fiierit ductus, malb. ■uiridio*, siue in
ouamlibet re^onem ipsum duxerit, et ibidem a
domino suo muentus fiierit et ipsum a quo in
patria aliena plagiatus est in mallo publico
nominauerit, et tres ibidem testes colligere
dominus debet,
t Si quis seruuMa]ienamplfl«[iax1t, i^er/pcrdicumueff-
de seniitio domini suf abstulerit
et itemm cum seruns ipse citra mare fiierit reao-
catus in altero mallo itemm debet nominare qui
eum plagiauerit, et ibidem similiter tres testes
colligere debet, ad tertinm uero mallum similiter
£acere debet ut nouem testes iurent quod senium
ipsum at»qualiter per totos mallos super plagia-
torem dicentem audissent. Sic postea qui eum
plagiauerit, mcccc den. qui fac. sol. xzzv culp.
iud., excepto .capitale et delatura.
8* Que confessio semi vaqus ad tres plas(ia-
tores admittatur, ea tamen ratione ut nomina
hominum et uillarum aequaliter per totos tres
mallot debeant nominare.
4 Si quis hominem ingenaum plagiauerit et
uendident^* et postea in patriam reuersus fiierit,
malb. ■> frio faltouo sen audel fecto,
viiiAf den. qui £ac. sol. cc culp. iud.
8 Si quis hominem ingenuum uendiderit et
postea in patriam reuersus non fiierit, malb.
tal. cham, viuvden. culp. iud. qui £ac. sol. cc.
LEX EMEND.
OBSERVATT.
141 Si quis per superbiam aut inimicitiam
l>alios aut iumenta aliena trebatterit (•) uel
debilitauerit, hcc din. qui £ac. sol. xxx culp. iud.
n tritnttent, T ; tribatteeiit, V.
[101 Si quis caballum alienum excoriauerit (*),
cxx din. qui £ac. sol. lu culp. iud.
n excorticauerit, Q.
[16] Si quis caballum alienum sine consensu
domini (■) excurtauerit (>>), cxx din. qui fac. sol. lu
culp. iud.
n Q a<Us : suL (^) excortauerit, Q.
XLI. DE HIS QUI ALIENA MANCIPIA
SOLLICITAUERINT.
[1] Si quis mancipinm alienum sollicitauerit et
conuictus fiierit, DC din. qui fac. sol. xv culp.
iud.
[2] Si guts senium alienum plagiauerit (>), id
est per circumuentionem de seruitio domini sui
abstraxerit, et trans mare siue in(^) qualibet
regione ipsum duxerit et ibidem a domino («)
inuentus merit et ipsum a quo in patria phmatus
est in mallo publico nommauent, et tres ibidem
testes dominus habere debet.
(*) placauerit, Q. (>>) in, em. Q. (*) donnino, Q,
Et itenm cum seruus ipse citra mare uel de
aualibet regione fiierit reuocatus in ^tero mallo
debet nominare qui eum plagiauerit {*) ; et ibidem
similiter tres testes debent (•} adesse. Adtertium
uero mallum similiter fieri debet ut nouem testes
iurent quod senium ipsum aequaliter semper
super plagiatorem dicentem audissent. Sic postea
qui eum plagiauit, mcccc din. aui £ac. sol. xxxv
culp. iud., excepto capitale et ddatura ;
(4) placsuit. Q. n debewBt, Q.
ea tamen ratione ut (0 nomina hominnm et nilla-
rum aequaliter per totos tres mallot debeat (f)
t.Q.
Wet,Q. (•)
[81 Si quis hominem ingenuum plagiauerit uel
uendiderit, et postea in patria reuersus fiierit,
IVM din. qui £ac. sol. c culp. iud.
[4] Si quis hominem ingenuum uendiderit et
postea in patriam {*) ad propria (^) reuersus
non («) fiierit, viiim din. qtil mc. sol. cc culp. iud.
D .P«tria. Q. (*) ad propria, «w». V. O non, «w, Q ;
post Id patmm reuems uon f., T.
»33
Cf. L. Sal. 65.
Cf. Pact, pro ten. pac. vii ; L.
Rip. x6; Alam. 46-48 ; Baj. 9. 4 ;
Gund. Z07 ; Fris. ai ; .Sax. ao ;
Wis. vil. 3-
Cf. Sept. Caus. 111. 7 ; Waitx,
6x, X44, 167, 171.
Cf. Sept. Caus. VI. 3 ; .Sent.
Sept. Sept. 7.
Digitized by VnOOQ IC
COD. 1.
XL. SI SERUUS IN FURTUM
FUERIT INCULPA[TUS].
[1] Si talis fuerit causa andc
ing^cnuas DC din. hoc Cf/ sol. xv
rumponcre dcbuerat, scruus sup^r
«camno tensus cxx iectos flag^ello-
rum [accipiatj.
[2] Si uero antequam torquatur
fuerit confessus ct ei cum domino
scruo conuenerit, cxx din. qui {ac.
sol. Ill dffmtnus reddat.
[8] Si tamen maior culpa fuerit
unde ineenuus xxxv sol. reddere
debet (//tc nonnulia desunf).
[A] Et si confessus non fuerit, ille
qui eum torquet si adhuc uoluerit
ipso seruo torqucre, etiam nolente
dffmino, pignus dommo scrui donate
debet.
Si seruus postea ad suppliciis maiori-
bus subditur et si confessus fuerit,
nihil ille super domino credatur ;
ipse illo seruo in potestatem habi-
turus esf qui eum torsit. Dominus
semi unde iam pignus accepit prae-
ciam pro suo seruo accipiat.
Si uero inter priora su^plicia id est
infra cxx culapus fuerit confessus,
aut castrctur aut sex sol. reddat.
Dominus uero serui capi'/al^ requi-
renti rcstituat.
[6] Si uero maiore crimine seruus
conpraehenditur id est unde in-
p^uus XLV iolidos possit cnlpaiiiis
ludican', et inter supplicia seruus
ipse confessus fuerit, capt'/ah' scn-
ientia feriatur.
[6] Si uero in quolibet crimine
seruus conpr^rhenditur, dominus ip-
sius, si praescns csf, ab eo qui repctit
uirgas paratas habere debet quae ad
magnitudincm minoris dig^ti minime
sint et quoaequales, et scamno pristo
ubi seruo ipso tendere dcbeat.
[7] Si dominus serui supplicia dis-
tulerit et seruus praesens fuerit,
continuo domino Ulo qui repetit
solem collcgcre debet. Et ad eadem
septem noctes placitum facere debet
ut seruum suum ad supplicium
tradat.
[8] Quod si ad septem noctes
seruo ipso tradere distulerit, solcni
ci qui repctit collccit ; et sic iterum
ad alias septem noctes placitum
faciat id est ad xiiii noctes ae prima
admonitione conpleantur.
255
CbD. 2.
[XL] XXXVIIII. SI SERUUS
IN FVRTUM FUERIT
INCULPATUS.
[1] Si talis fuerit causa unde
ingenuus DC din. qui fac. sol. xv
conponere debuerit, seruus sup^r
scamnuj» tinsus cxx hic/iM accipiat. cxxxv ictos accipiat.
COD.
XL. SI SERWS IN FVRTV
FVERIT INCVLPATIS.
[1] Si talis fuerit causa unde
ingenuus sol. xv conponere debue-
rat, seruus sup^r scamnum tensus
[2] Si uero antequam torquatur.
si fuerit confessus, nihil suum
domino credat ; ipse uero in potes-
tatem seruum ilium abiturus qui
cum torsit ; d^7m/hMs uero scrui undo
iam pignus accipit pnrcio pro suo
seruo accipiat.
Si uero intra priora supplicia id esf
(C colapus fuerit confessus, aut
castretur aut cxx din. qui fac. sol. ui
reddat ; dominus uero serui caput
in loco restituat requerendi.
[8] Si maius crimine seruus incul-
patus id est unde ingenuus AfDccc
din. _ hoc ej/ sol. xlv conponere
possit, et int^r suplicia confessus
fuerit, capt/s// sentencia feriatur.
f4j Si uero seruus in colibet
cnmine ^ culpatur, dominus serui
ipsius, si presens er/, ab eo qui re-
querct admanere debit ut seruum
suum dibiat suppliciis dare, ubi quis
repetit et uirgas paratas habere
debit que ad magnitudinis minoris
dif^ti, et senwm et scamnum pres/rt
ubi seruum tendere dibiat. ..
[6] Si dominus seruum distullerit
et scruus presens fuerit, continuo
ille qui reppetit d^^mmo sole colecare
debit, et sic in vii noctes placitum
facire dibit ut seruum suum suppliciis
ut tradat.
[6] Quod si ad vii noctis tradire
distullerit, sole ei qui repetit iteratum
colccit ; et sic ad alteras vii nocfes
placitum faciat id esi in quatuor
dcce nodes,
[2^ Si uero antequam torcatur
fuent confessus et ei cum domino
serui conuenerit, soWdos culp. iud.,
prt7 dorsum suum conponat et capi-
talem dominus in locum rcstituat.
COD. 4.
XL. SI SERUUS IN FURTUM
FUERIT INCULPATUS.
[1] Si talis fuerit causa unde
ingenuus sol. xv componeret, seruus
sup^r scamnum tensus cxx ictus
haccipia/.
[2] Si uero antequam torqu^r
confessus fuerit et cum domino serui
conuenerit, cxx den. qui fac. sol. iii
culp. pro dorsum serui et capitali
dominus reddat.
[8] Si tam^ff maior culpa fuerit [81 Si tamen maior culpa fuerit
unde ingenuus sol. xxxv soluere hunde ingenuus A/Cccc den. id est
possit, similiter seruus cxxi colapo& sol. xxxv soliicre posset, similitr -
GODD. 6 & 5.
accipiat,
et si confessus non fuerit, ille qui
eum torcuit si adhuc uoluerit ipsum
seruum torqucre, etiam nolente
domino, pignus domini serui dare
debeat ;
et sic scruus postea ad supplicia
maioribf» similiter datur, et si con-
fessus fuerit, nihil illi sup^r dominus
credatur.
[4] Si uero ipsum seruum habetur
usque eum torsit dominus serui unde
pignus praetio pn? seruo accipiat.
seruus ccxx colobos cccc {^leg. acci-
piat).
(|4] Et si confessus non fuerit, ille
qui eum torquid si adhuc nolucrit
ipsum seruum torqucre, etiam nolcn-
tem dominus, pignus domino scrui
dare debet.
[5] Et sic seruus nostea ad suplicia
inaioris datur, et [sij confessus fiicrit,
nichil ille suprr domino credatur,
ipse uero ilium seruum habiturum
qui eum torsit ; dominus serui unde
iam pignus haccepit prvtio pro suo
seruo haccipiat.
[6] Si uero inter priora supplicia [6] Si uero intra priora supplicia
id est intra cxxi colapos fuent con- cxxi colobos fuerit confessus, aut
'essus, aut castralur aut sex sol. i castretur aut cxl den. qui fac. sol.
soluat; dominus uero serui capitalem
rcstituat requirentibus
[6] Si uero in maiore crimine
seruus inculpetur unde ingenuus xlv
sol, cnlpabtlis 'wxdiceiur, et inter
supplicia confessus fuerit, capitate
sententia feriatur.
[^7^ Si uero seruus in qualibet
cnmine inculpetur, dominus serui
ipsius, si preens ef/, ab eo qui
recepit admonere debet ut seruus
iustis debeat suppliciis dare, ubiqiMr
repetit et uirgas paratas habere debet
qua; ad magnitudinis minoris digiti
sunt, et scamnum paratum ubi ipsum
tendere debeat.
[8] Si dominus serui supplicia
dare distulerit et si seruus presens
fuerit, continuo ipse, qui repetit
dominus serui solcm cuicauerit, et
in septe noctes placitum facere debet
ut seruum ad supplicia tradatur.
[0] Quod St adhuc septem noctes
seruum tradere distulent, solcm ei
quod repetit iterato culcet, et sic ad
alia septem noctes placitum faciat
id est ut in q^uattuordecim noctes de
prima admonitiones conpleatur.
VI reddat. Dominus uero serui capi-
tals restituat requirenti.
236
[7] Si uero in maiora crimina
seruus inculpatxr hunde ingenuus
MMnccc den. qui fac. sol. LXii culpa
possit iudicare, inter supplitia con-
fessus fuerit, capitalo sententia
feriatur.
[8^ Si uero seruus in quolibet
cnmina in culpa, dominus serui
ipsius, si pmssentiem, aliud eo qui
res is tit acunonire debet ut seruum
iustis debeat suppliciis dare, hubiqw^
repedit et uirgas paratas habere
debet qu^ ad magnitudine minoris
digiti sunt, et scamnum paratum
hubi seruum tendere debeat.
[0] Si dominus serui suppliciis
distulerit et seruus praesens fuerit,
continuo ipse qui repedit dominus
domino serui solem collegare debet
ut seruum ad supplicia tradet.
[10] Quod si adhuc septem noctes
seruum tradere distulent, solcm ci
quern repetit iteratum collccit, eo
SIC iterum ad alias septem noctes
placitum faciat id est quattuordecim
noctes de prima admonitione con-
pleantur.
238
XL.C) SI SERUUS IN FURTUM
FUERIT INCULPATUS.
[1] Si quis seruus in furtum(>>)
inculpatus si talis causa ej/ unde
ingenuus sol. xv conponere debet C),
seruus sup«^r scamnum (<>) tentus(')
cxx ictus accipiat.
(') /h Cod. 5 this ChttfUr is numbfr d
.\LI, the next XL. (»») add : fuerit ("} de- 1
baerit (') escamno. (*) ten&us. <
I
[2j] Si uero antequam torqueatur(>) |
fuerit confessus ct ei cum domino !
suo conuenerit, cxx den. qxi fac. sol.
Ill pro dorsum suum rcMidatC»), et '
capt'/d/? dominus serui in locum ,
restituat. j
(') torquatur. (*) (rediinat, c<nrr.) dat.
[3] Si tamsM talis culpa fuerit |
unde ingenuus A/cccc den. qwz' sol.
xxxv solueri (■) possit, similiter ser-
uus cxx colpos (•») accipiat. !
(') soluere. 0") colpus. |
[4] Et si confessus non fuerit, I
illc(») qui eum torquiiur(i>) si adhuc j
uoluerit ipsum seruum torqueri, j
rtiam nolente (•') domino, pignus
domini serui donarc debet.
n illi. (k) torquetur. f) noleatcm. |
f6j Et si (■) seruus postea ad sup-
pliciis maioribfff subdatur et si con-
fessus fuerit, nihil ei sup^r domino
credatur. Ipse uero qui eum torsit
ilium seruum in potestatem (>'), do-
minus serui unde iam pignus accipiat
pnrtium(«) pro ipso («•) seruo (•) acci-
piat.
{') sic. (>») potcstate habetur. (•) pretio. '
I**) ipso, MM. $. O add: suo.
[6] Si uero(») supsr prioreC») sup-
plicia id est cxx colpos fuerit cnn- I
fcssus, aut castretur aut ccxl den. '
qMf'fac. sol. VI reddat; dominus uero
serui capitale (") in loco restituat '
requirenti C^). '
(•) add: seruo. (*) priora. (•) capitalem 1
restituat requirenti. ,
[7] Si ^ uero in maioro crimen {•)
seruus inculpatur unde ingenuus
jVdccc den. qui fac. sol. xlv possit
iudicare culpa, ct p«r supplicia
confessus, capitalem (••) scMtentiam
feriatur (•>).
(') crimine. (*>) capitale sententia fcreatur.
[8] Si uero seruus in quolibet
crimen culpatur (•), dominus (>>) uero
serui ipsius, si presens est, ab eo qui
repetit admonere debet ut scruu^Tz
suum istis (^) suppliciis («) dare, ct
3ui repctit uirgas paratas habere
ebet qui ad magnitudinis minoris ('^)
digiti sunt, et scamnum («) paratum
habere debet.
(*) inculpatur. (*) dominus is restated in
6. C) iustis detteat subpliciis. (<>) minores.
(*) escamnum.
[9] Si dominus scrui suppliciis
distulerit et seruus pr<7/^ens fuerit, '
continuo ipse qui repetit dominus 1
serui solem colecit(»), et in octol*») I
.noctes placitum facere debet ut
seruum ad suppliciis tradat.
n collegit (^) seplcm.
Quod St adhuc semptem(<>) noctes
senium tradere distulerit, solem ei
qui repetit et {^) cracto (<*) coUicet (•) ,
et sic iterum usqiM-O ad alias septem
noctes placitum faciat id est xiiii
noctes de prima admonitione {^\
conpleatur (b).
O VI I. (*) iterato. C) collegit. O usque,
otK, $. O admonitioaem compleantur.
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
T.TgT EMEND.
I
OBSERVATT.
L[X]VII. [Rubrica dtesi in omnibus\.
I [1] Si q»r> seruos in ftirtuf*) fueritO*) incul-
^ patus si talis fucrit causa unde ingenuos (") sol.
XV conponere debeat, seruus sup^r scamno(')
I tensus cxx ictus (•) accipiat.
I n furtum. ao ; furto, B - H. (^) furauerit. RG. (*) in-
gc-nuus. 8. B - H ; inienuos, 9. (') scamaum, 9. C) ictos, 8 ;
icctus. G.
[2] Si uero antequajM torquatur (•) fuerit con-
fessus ct ci cum Qomino suo conuenerit, sol. iii
pro dorsum (<•) ipsios senii accipiat, capitals (")
d^wi*no('i) serui(«) reddat(0.
(') tornucatur, B.F ; torquetur. H. (^) dorso suo. 9.
(■) capiuitcm, B.G.H. (') dominMr. 8.B- H ; 9 adds: suo.
(*) senio. F. (') redat, 9.
[3] Si tamen maior culpa fiaerit unde inge-
nuos(») sol. XXXV (*») soluere debeat(«), simi-
liter (•*) senius cxx ictus (•) accipiat ;
O ingenuus, B-H. (») XXX, a O debet, a (*) sim..
nm. B - H. n ictos, aF ; iactus, G.
ct si (0 confesses non fiierat illi qui cum torsit,
si adhuc ipsum senium torquaere uoluerit, ct
nolentc Aomino^ pignus d^TwniMS (f ) serui dare (^)
debeat ;
((| B-H centintu: st in ipso suppBdo fuerit confessus,
aut castretur (ca^tratur. H) aut soL VI reddat, ct insuper
doniinu!» semi capitalem restittiat requirenti ; ct si seruus
conf. non fuerit et ille (ilfi, F) qui eum torsit adhuc ipsutn
»4.ruum (^ruo, F) torquere uol. (B.F.G add: et) nolente
(Intnino pi(^neris (piffnorts, F) causa ipsum senium susccperit
(pt);ii. -susc., om, B). (■) domino, 8. (^) dari, a
ct si(*) postca ipsi senins(') ad maioribsM sup-
pHciis(^) tradatur, et si confessus fuerit, nihil
i sup^T (•) AcmiviO {■) credatur, ipsi (■) uero ilium {•)
I seruuOT crit habiturus qui eum torsit ; d^mxnxs
scrui unde iam pignus accipit pfvcium pfv suo (p)
srruo (1) accipiat.
(*) po^tea ipse senius in nud. suppL (causa --suppL, cm. G|
tT.i<iitu^ conicssus non fuerit, qui eum torsit (F adds : et)
ip:>uin liabcat, dominus uero serui precium p. s. s. a. Si
uero seruus supra dooiinum confessus fuerit nunquam
crcd.itur. B-H. (>) senium, 9. (^) supliciis,9b (M supra, 9.
(-J tlcminwm, 9. f) ipse, a O ilium, W1.9. (*) suum,9.
\^\ scruum, 9.
[4] (■) Si uero infra (^) prioribwj subpliciis id
est (') cxx ictus {*) fuerit confessus, aut castretur
aut sol. VI (•) reddat ; d^jominus uir (0 serui culpa-
bi\is («) rcstituat requirentes (^).
CI B-H combine this | rtnth the second pari <tf \ "i-
(») mfra. om. 9. H id est. om. o. (*) ictos, a (*) XV, 9.
|f) uero. 8. (*) capitak, 8 ; capttok, 9. (^) requireatis, 8 ;
luqucrentes, 9.
XLIII. De Seruo qui do furto fuerit inculpatus.
1 Si cuius senius in furtum fuerit inculpatus si
talis caussa est unde ingenuus DC den. qui fac.
sol. XV componere debeat, seruus super scamno
trusus cxx ictus accipiat,
si uero antegfAzm torqueatur fuerit confessus et
ei cujft domino suo conuenit, cxx den. qui fac.
sol. Ill dorsum suum redimat; dominus uero
suus capitale restituat.
Requirenti autem si maior culpa fuerit unde
ineenuus mcccc den. qui fac. sol. stxxv soluere
debet, similiter seruus cxxi • colaphos accipiat.
Et si in ipso sui>plitio confessus fuerit illi qui
cum torquet, et ipse senium adhuc magis uult
torquere etiam nolente domino, pignus domino
serui dare debet.
et sic seruus ad supplitia maiora datur, et si
confessus fuerit, nihil ei super dominum cre-
datur ; ipse uero ilium senium habiturus qui eum
torsit, et dominus serui qui iam pigntis accepit
precium pro seruo recipiat.
Si uero infra priora supplicia id est cxxi
colaphts fuerit confessus, aut castretur aut ccxl
denarios qui fac. sol. vi reddat. Dominus autem
serui capitalem in loco restituat.
8 Requirenti uero si talis culpa est unde
homo ingenuus sine Francus viim den. qui fac.
sol. cc culp. iud., seruus solidis xv id est DC den.
componat.
Si uero in maioribus criminibafx seruus inueniatur
unde ingenuus mdccc den. qui fac. sol. xlv possit
iudicari, et inter supplicia confesstis fuerit,
capitali sententia feriatur.
4 Si autem seruus de quolibet crimino incul-
patus, dominus serui si prassens est ab eo qui
repetit admoneatur ut senium ad iusta supplicia
reddat. Et qui repetit uirgas habeat paratas qu^
in similitudincm minimi digiti *> grossitudinem
habeant, et scamnum paratum lu^ere debet et
ibi seruum ipsum extendere debet.
Si dominus serui supplicium -f detulerit et seruus
pnesens fuerit, continuo ipse qui repetit domino
serui « solem coUocet, et ad scptem noctes
placitum f concedat ut seruum ad supplicium
tradat.
t distulerit t faccre debet.
Qui si adhuc septcm noctibus impletis seruum
tradere distulerit, solem ei, is ^ui petit, iterato
collocet cum tcstibus, et sic itcrum ad alias
septem noctes placitum faciat id est in xiui
noctes a prima admonitione coifpleatur.
S40
XLII. DE S^RUO QUI DE FURTO (•)
FUERIT INTERPELLATUS.
[1] Si cuius seruus de furtu fuerit interpellattis
si talis causa est unde ingenuus DC din. qui fac.
sol. XV conponere debeat, siC») seruus super
scamnum tensus cxx ictus accipiat.
n ftirtu, A.C.N.Q.T. W si, em. Q.T.V.
[8J Si ucro(«) ante<^uam torqueatur (*>) fuerit
confessus et domino eius ita placuerit, cxx din.
qui fac. sol. iii pro dorso (<>) suo reddat, et capi-
tale dominus serui in locum restituat.
n Some MSS. have: Si seruus. (^) torquetur, Q.
(•) dorsu, V.
[3] Si autem talis culpa fuerit de qua inge-
nuus MCCCc din. qui fac. sol. xxxv conponere
debeat, similiter seruus cxx ictus accipiat tensus.
[6] Et si seruus confessus non fuerit, et ille
qui eum torquet adhuc ipsum scruum torquere
uoluerit, etiam (*) nolenti (*) domino serui, pignus
donare debet, et ipsum seruum ad maiora sup-
plicia (•») rctinere (•).
n Aul nolente, Cod. Est (^) subplitia. Q. nrct.,om.Q.
Et si postea ipso seruus ad maiora supplicia («)
traditus confessus non fuerit, qui eum torquebat
ipsum habeat. Dominus uero serui de quo iam
pignus acceperat pretium pro ipso (*>) suo seruo
suscipiat.
n tt-suppL, om. Q. (^) ipso, om. Q.
[63 Si uero supra dominum seruus confessus
fiient, numquam credatur.
[4] Et si in ipso 8upplicio(*) fuerit confessus,
aut castretur aut ccxl din. qui fac. sol. vi soluat ;
dominus uero serui capitale in locum restituat
requirenti.
D subpUtio, Q.
[7] Si uero in maiori crimine(*) seruus incul-
patus fuerit, dc quo ingenuus mdccc din. oui £ac.
sol. XLV possit culpabilis iudicari, et (i>) inter
supplicia (*) confessus fuerit, capitali (■*) sententia
fenatur.
(*) crimime, Q. (^) Q adds: sL O subpBcia. Q.
(4) c}i}ipabilis, Q.
[8] Si autem seruus de quolibet crimine incul-
patus fuerit et dominus serui ipsius praesens
adfiierit, ab co qui repetit ammoneatur ut scruum
suum ad iusta supplicia (■) dare non differat ; et
c^ui repetit uirgas paratas debet habere quz
in similitudinem minimi digiti grossitudinem
habeant, et scamnum paratum habere debet ubi
seruum ipsum tendere possit.
n subpUtu, Q.
[O] Quod si dominus serui supplicia distulerit
ct seruus praesens fuerit, continuo ipse qui repetit
domino serui solem (•) collocet, et(i>) ad septem
noctes placitum concedat ut («) senium ad sup-
plicia tradat.
' r)solai«,Q. f^)tt,om.Q. 0^1.0.
[10] Si infra septem noctes seruum ad supplicia
distulerit tradere, solem (•) ei iterato is(>0 qui
repMBtit collocet, et sic («) iterum ad alias septem
noctes placitum tribuat id est ut {^) auatuordecim
noctes a prima ammonitione (*) conpleantur.
n (solem, f0rr.) solum. Q. (^) iteratio his, Q. (*) si, Q.
(* ut, om. Q. D amonitione, v.
Cf. Ed. Chilp. 5, 7; Pact.
Child. & CM. 5, 6; Ed. Chi.
8-10; Ed. Child. (595) IX, 14 ; L.
Rip. 23/: Baj. 9. 19; Gund.4, 7,
19. 77 ; Fris. 3 ; Wisig. vi. 1 :
Cham. 44 ; Ine, 46; Waits, 156.
162, 169, 190, 201 ; Sohm, Proc.
130. 145» 157, X59i 210, 233.
Cf. Waits, 191.
241
Cf. Sohm, R. u. Ger. 392.
Cf. Waitz, 10.?.
S43
Digitized by VnOOQ IC
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 5.
[0] Quod si impletis xiiu noctis
senium suum noluerit suppliciis dare,
nmnem causam uel conpositionem
dominus semi in se ezcipiat.
[10] Quod si inpletis xiiii noctes
et si senium noluerit suppliciis dare,
omnem causam uel conpositionem
dominus in se ezcipiat^ hoc est ut si
talis causa est unde mgenuus sol.
seniuM noluerit suppliciis dare,
omnem causaM uel conposicionem
excipiat, hoc esf ut se talis causa
erat unde ingenuus DC din. qut fac.
sol. XV conponere, ipsius aifmtnu»
reddat;
si uero maior culpa fiaorit unde in-
genuus Jfcccc din. ^ui fac. sol. xxxv xxxv poterat reddere,
poterat reddere, similiter dominus dominus soluat.
reddat.
similiter
[7) Si uero adhnc maior culpa
fiient qui similiter ingenuus AfDccc
qui fac. sol. XLV conponere possit,
et dominta senium non presentauerit,
ad ipsum numerum teneatur ut ipsum
reddat et capt/o/f ;
quod si adhuc maior culpa fuerit '
[11] Si uero adhuc maior culpa
fuerit similiter unde ingenuus xlv
sol. conponere possit, et dominus
senium non presentauerit, ad ipso
numero reddat et capitalem.
Non quale seruus sed quasi ingenuus
hoc admisit totam legem super se
soluiturum suscipiat.
(10] Quod si seruus absens fuerit
cut aliquid inputatur. Tunc rep-
pctens domino semi secrecius, tribus
testibus praesentibus, admonere
debet ut senium suum infra vu
noctis praesentare debeat ;
si infra septem noctes non eum prae-
sentauerit. Tunc repetens solem ei
cum testibus coUegare debet. £t
sic ad alias s^tem noctis placitum
faciat.^ Quod si nee ad alias septem
noctis ipsum senium non praesenta-
uerit, terciam uicem adhuc septem
noctis ilia spacium dare debet. Id
est ut totus numerus xxi noctis
ueniant. Quod si post placitum
ipsum senium ligatum ad suppliciis
praesentare [distulerit] et repetens
per singulos placitos solem colliga-
uerit. Tunc dominus semi omnem
reppetitionem sicut superius dizimus
non quale semo sed quasi ingenuus
hoc admisit. Talem conpositionem
requirentem restituat.
, ^^.^^ [Ift] QM^d si etiam adhnc maior
quod senium requeratur, d^mi'nMS ' culpa nierit guod ad semo re-
serui non ut seruus soluat sed ut quiratur, dommus non ut seraus
ingenuus totam legem sup^r se soluat sed ut ingenuus totam l^^em
soluitumm ezcipiat. sup^r se aoluiturus ezcipiat.
[11^ Si uero ancilla tale crimino
inuenitur unde seraus castrarc de-
buerat, ancilla aut ccxl din. qui fac.
sol. VI si conuenerit pro ipsa dominus
reddat, aut cxuui iectus accipiat
flagellomm.
XLI. DE HOMIClbllS A(«)
CONTUBERNIO FACTUS(*).
[1] Si quis ingenuo franco aut
barbarum, qui leg^em salega uiuit,
orciderit, cui fuerit adprobatum,
viiiAf din. qui for. sol. CO culp. iud.
O /or. ingenuorum.
(6] Quod si seraus absens fuerit
cui aliquid inpotatur, domin$ts ad
repetanti, cum tribus testibus, secre-
cius admonere debit ut seraum suum
infra vu noctes debiat presentare ;
aucd si ficerit tunc r^etens solem
li cum testibus colecit; et sic ad
alias VII noctes
senium ipsum non presentauerit,
rcrcia uicem adhuc vii noctis illi
placitum dare debit, id est ut totus
numerus usoue ad xxi nocte per-
ueniat ; quod si potest tercium placi-
tum ipsum seraum noluerit ligatum
suppliciis dare,
tunc dominuB serai omnem causam
sup^r se ezcipiat.
^9] Si uero ancillam in tale cri-
mine inuenitur unde seruus castrare
debueret, aut ccxl din. qui fac. sol.
VI si conuinerit pro ipsa dominus
reddat, aut ccc hictiu accipiat fla-
gellomm.
[10] Si seraus cum ingenuum fur-
tum' fecerit, seraus in duplum, si
quod consorciauit, rctat, ezcep/c
cscpi/ale et dilatura; ingenuus uero
quadruplum ezcipiat damnum.
[XLI] XL. DE HUMICIDIIS
INGENUORUM.
[1] Si quis uero ingenuus franco
aut barbaram, qui legem salicam
uiuit, occidcret, cui tuerf'/ adpro-
batum, malb leodi, sunt din. viiiAf
fac. sol. cc cui/. iud.
24:;
[18] Quod si seraus absens fuerit
cut aliquid inputatur, dominus scrui
a repetcnti, cum tribus testibus prae-
sentibus, secretins admonere debet
ut seraum suum infra septem noctes
debeat praesentari ;
quod si non fecerit tunc repetens
solem illi cum testibiM culcet. Si
ad alias septem noctes ipsum senium
non praesentauerit, tertia nice adhuc
septem noctes ille spatio dare debet,
id est ut totus numeras ad xxv
noctes ueniat ; quod si post tres pla-
citos ipsum seraum noluerit ligatum
praesentare et suppliciis dare, et ei
per singulos placitos solem culca-
uerit, tunc dominus serai omnem
receptionem sicut superius dizimus
non qualem seraus sed qualem inge-
nuus, si hoc admisisset, talem conpo-
sitionem repetenti restituat.
[14] Si uero ancilla in tale crimine
inculpatur unde seraus castrare de-
betur, sol. sez cu\pa6i/is indicetur;
sic conuenit ut dominus hoc pro ipsa
reddat, aut ccxui ictos accipiat
flagellor»m.
[15^ Si quis cum seraum alienum
negotiauent, sol. xv culp. iud.
XLI. DE HOMICIDIIS
INGENVORWI/.
[1] Si quis in^nuum francum
aut barbarum occiderit, qui legem
salicam uiuit, sol. cc culp. iud.
246
Quod si impletis xiiii noctes seraum
noluerit suppliciis ^ dare, omnem
causam u^l conpositione dominus in
se ezcipiat, hoc est ut si talis causa
unde ingenuus sol. xv conponere
debeat, ipse eo dominus reddat.
[U] Si uero maior culpa fuerit
unde ingenuus Afccc den. idest sol.
xxxv poterat reddere, similiter
soluat.
[lA] Si uero adhuc maior culpa
fuerit qui similiter ab ingenuo J/dccc
den. idejr/ sol. xlv, cum postea
dominus seraum non prrsentauerit,
ad ipsum numerum reddat et capi-
tale.
SIS] Quod si ^iam adhuc maior
pa fuerit gu^ seruo requiratwr,
dominus serai non ut seraus soluat
sed ut ingenuus *tota lego sup^r se
soluituras haccipiat.
[14] (^uod si seraus absens fuerit
cui aliquid inputauerit, dominus
serai ad repetcntibMJ testibiM prr-
sentibiM secretius admonire debet
ut si seraum suum infra septem
noctes debeat pirsentare.
[16] Quod si non fecerit tunc repe-
tens solem ille cum testibiM coUecit.
Etsi
alias septem noctes ipsum seraum
non presentauerit, tertia nice adhuc
ille spatium dare debet, id est ut
totus numerus ad uiginti huna nocte
ueniat ; qMod si post ui placitos
ipsum senium noluerit legatum sup-
pliciis, et eis singulos placitos solem
culcauerit, tunc dominus serui
omnem repetitionem sicut superius
dizimiM non qualem seraus sed
qualem ingenuus, si hoc admisit,
talem conpositionem repetenti
restituat.
[16] Si uero ancilla in tale crimina
inculpatus unde seraus castrare de-
buerare debuerat {sic), ccxl den.
idesi sol. V conuenit pro ipsa dominus
reddat, aut ccxlu ictos haccipta/
flageIlor«m.
[10] Quod si impletis xiiii noctes
seraum noluerit suppliciis dare,
omnem causam et conpositionem
dominus in se ezcipiat. noc ej/(^)
undir ingenuus xv sol. potent C»)
conponere, ipse eos dominus reddat.
n add: ut si talis causa est. (^) potuerit
[11] ^ Si uero maior culpa fuerit
und« ingenuus A/Dccc qui fac. sol.
XLV conponere potuerit, et dominus
senium no[n] praesentet (■), ad ipsum
numeram reddat et capitale(^) in
loco restituat.
(') pmentat (^) capitalem.
[IS] Quod si (•) etiam maior culpa
fuerit qui senium requiritur C»), et
dominiM serui non ut seruus sed
ut {") ingenuus tota lege soluiturus
ezcipiat.
(') si, om. 5. (*) rcqutretur. O ut, om. $.
[13] Quod si seraus absens fuerit,
dominus serui repetcnti sccrccius
admonere debet [ut seruum suum
infra vu noctes debeat] (•) praesen-
tare;
(') rk^ words between [ ] have been sup-
plied from. Cod. 5, €U thty are partly cut
away in Cod. 6.
quod si no[n] fecerit tunc repetcm (■)
solem illi cum testib»j collicet (<>).
[14] Et si adhuc («) alias septem
noctes {*) non praesentauerit, tunc
repetens cum testibus solem ei('}
caltet,
ut(«) totus numeras adxxv(0 noctes(0
ueniat; qM7d si idem(K) post tres
placitos seruum noluerit suppliciis (>>)
dare et per singulos placitos sol (■)
ei culcauerit, tunc obminus serui
omnem repetitionem non ut (^) seraus
sed qualem ingenuus, si hoc admi-
siset(i), talem conpositionem ad
repetendam ("») restituat.
(') repetens. (*) coUocit (*) add: ad.
(*) add: ipsum seruum. (•} ilu collicet id
tst. (') XXI nocte, (•) idem, orn. s C») add :
legatum, (') solem. (^) qualem. (i) adrais-
stsset C) repetenti.
[16] Si uero ancilla in tale cri-
men (■) inculpatur nnde seraus cas-
trare dcbuent(i>), sunt den. ccxl qui
fac. sol. VI conuenit («) ut (<") dominus
reddat, aut cxl(') ictos («i) accipiat
fiagelloram.
(*) crimine. (^) debuerat (*) sH omueniL
(') CCXL ictus.
[17] Si ^ quis cum serao alieno ■ [16] Si quis cum serao alieno ali-
neeotiauerit, DC den. qui £ac. sol. XV > quid negociauerit, matb theola- '
culp. sina*, 8»»/den. oc qM< fac. sol. xv
culp. iud.
XLI. DE HOMICIDIIS
INGENUORUM.
[1] Si quis ingenuum francum aut
barbaram hocciderit, qui lege salica
uiuit, vuiAf den. qui fac. sol. cc culp.
XLI(*). DE HOMICIDIIS
INGENUORUM (»»).
[1] Si quis in^penuus («) franco aut
barbaro Occident, qui lege(<^) solia
uiuit ('), matt} leae*, sunt den.
viiiJ/^ qMi fac. sol. cc culp. iud.
(•» In Cod. 5 this tit. is numbered XL.
and the ^receaing; XLI. (^) inicnuoru^n.
{*) $ has Here hominem ineenuo, bit/ hominem
is surrounded by dots, there/ore intended to
be erased. {*) Xc^vm satica uiuet.
248
Digitized by
Google
OODD. 7, 8, 9.
i capi-
[6] So iain(«) nero(») in maioremC^) .
fuent ioculpatus nnde ingenuos («) xlv tol. con-
poncro debuerit(')f d^iMinafs semi si eum non
presentanerit. ad ipso (•) numerum (0 eum (c)
teneatatr ut (^) ipsam nnmenam reddat {*) et
tal/ in locnm (') restitiiat.
n senius. B- H. (M maiore. 8.9. B- H. H li
B-H. («) debeat. B- H. (*) i^uM.&B-H. (>)
8 ; nomero. 9. (*) soluendiim, B- U. (^) iit-reddat, mm.
B-a (*)!«», B-H.
[6] Si(>) adhnc maior causa fiierit qnae(^}
senio(«) reqwiretiir ('), domnxuM serui non vt
scruus sed ut ingenaos (•) tota (0 legem 8up«r(t)
se soluitunis (^} suscipiat (')*
nSed.9; B-H odtf; nero. ^) que, aB.F; qui, 9.
n senium, 9.G.H ; semi, B.F. (<) sebneretur, 8 : reque-
ratur. $ ; requiratur. B-H. (*) insenuus, & B - H. (0 totajw,
(«I sebneretur, 8 : reque-
, Q ; requiratur. B-H. (*) ineenuus, & B - H. t*) toUm,
H ; tntam, 9^ (■) sup. se, am. B-H. (M soiaitunim,
8; soiitunis.9; dcsokut. B.C.H ; dissohiat, F. (4 susc.,
aM.B-H.
[7] Si semos absens foerit cni aliqaid inpo-
tatnr(*), dfimintaf^) serui a repetente (•), trioos
testibiM {*) p/vsentibatf, secrecius admonere debet
ut seniuiw suujn infra septem noctis(*) debeat
praesentare;
D tnputatwr, 8.B : pulsatur, F.G.H. 0*) domhutm serui
, iUequtrepetittrib..&c.B-H. (*) repctcnti, 8,9. {*)9tuUs:
in. O zu)ctes, 8LB-H.
I si {*) infra septem noctis (t) enm (^) noluerit jpre-
sentare, tunc repeten8(>) solem culcauerit illi(k)
. com testfoa» colocare(i) debet, et sic ad alias
septem noctis (■) placitui» faciat. Si nee ad
alias septem noctis (■) ipsuM seniuM presenta-
uerit,terdam(») QiceM(p) adhuc septem noctis (■)
spaciom illins(<i) dare debet. la est ut totus
. Qumems ad ui^ta et una node ueniat. Quod
' si (0 placttuOT ipAim seruuM noluerit ligatum (■'
suppuciis dare et ei per singuhis (') placitus {^
solem culcauerit, tunc dMrrrhws serui omnem(*l
repetitionem(') sicut suj>erius dizimus non sicut
senius sed (*) <^nasi mgennus admississet («)
talem (*) conpositionem (7) repetendi (■) restituat.
et si, 8 ; et se. 9 ; quod si hoc facere ncglexerit
(aedexerit, B.F) tone repetens cum aHis tribus testibus
ipsum (ipsam, F) admoncat (admoueat, F) ut ad alias septem
noctes ipsum preseatct ; quod si et hoc facere n^exerit,
' adhuc tertia uice ad alias vii noctes d denundet ipsum
prescDtare, ut totus numerns (totos numeros, B) usque
(usque,0m.aF.C)adXXunanocteperueniat 0<"xls*po«*
piac &c. , B- H. m noctibus, 8 : noctes. 9. (^) eum. mk. 9.
(<) repetentes. 9. (^) ille. & ^) cukare, 8 ; coUocare. 9.
(") noctes, 8.9. n tertia, 8.9. (h uice. &9. m alias, 8.
8.9«"" " -. / .
repeticione, 91 (^ se,
n tale cooposdone. 9. (*) repetentl, 8.B- H : repedente, 9^
les, a.9. t / lerna, «.a fj mce. 0.9. p) auas, u.
\dd: post n lefi:»tnM, aB.F.G. (•} sinpilos, 8 ;
.B-H. HjpladUis, 8 ; phdtes, 9. B- H. I'V omnl
one» 9: r) se, G. (*) adm. taL, «m. B-H.
I [6] Si ucro anci]]a(*) crimine(^) inuenitwr(«)
I unde scruus castretur, [ccxl den. qui fac.'] sol.
vi(') pro ipsa d/7MinM(«) reddat, aut xcui(0
ictus (f) accipiat flageUorum (^).
UI,9.B-Xi (^
a&9.B-H oi/d: in tale,
ueoiarar. G.H. (<) Vll,
(0 (CLXLII, cvrr.) CXUI, 8 ; CXUI,9.B— ]
tectos, C. (^) flagdlancw, 9.
ictos,&F;
LXVIII. DE HOMICIDIISC) INGENU-
ORUM (*).
[1] Si quis insennos(«) franciomC) ant bar-
bamm (•). qui salica lege uiuit. occiserit (Of mal
Ieodardi(t), [yiuJf diaa. qui tac.] sol. cc cul/.
iud.
n hum-, a (^) inien-. 9. (*) ineemms. &B.H ;
ingenuuM, F.u. C) francuOT, &G.H ; nancho, 9 ; ftancus,
D; homlneiii Fnncum.F. f) barbaxo.a (0 ocdsBcrit,8;
occiderit.B-H. p) leoO. &
249
GOD. 10.
Quod si impletis zim noctibus senium noluerit
ad sui)plicium tradere, omnem cansam uel
compositionem dominus in se recipiat, hoc est
si talis caussa frierit unde ingenuus x>c dec.
qui fac. sol. xv potuerit componere, ipse dominns
pro leruo reddat.
6 Quod si adhnc maior culpa fuerit de qua
semiu reauiritur, et dominus serui non ut senius
soluat sea ut ingeauns totam legem super se
solnturus ezcipiat.
O Quod si nero senius absens fuerit, dominns
serui a repetentibus tertio admoneri debet ut
seruum suum intra septem noctes debeat pr^-
sentare,
quod si no» fecerit tunc mpeten» cum testibus
solem illi collocet, et sic ad alias vii noctes
placitum illi concedat. Si tunc seruum non
prsesentauerit, tunc repetens cum testibus solem
illi collocet tertia uice adhuc ad septem noctes,
ita ut totus numerus ad xxi noctem perueniat,
quod si per tria haec placita seruum noluerit
ligatum supplicijs dare aut praesentaie, et tameis
per singula placita ei solem collocauerit, tunc
dominus serui omnem repetitionem non qualem
senilis sed qualem ingenuus, si hoc admisisset
tandem, compositionem repetenti testituat.
7 Si uero ancilla in tale crimen inculpetur
unde senius castrari debeat. , aut ccxl ictus
accipere flagellorum. ipsa totiaem ictus accipiat,
aut CCXL denar. qui mc. sol. vi componat.
8 Si quis cum seruo alieno sine consilio domini
sni negotiauerit, DC den. qui &c. sol. xv culp.
iud. Certe si talis culpa est unde ingenuus
homo Francus viiiM den. componere debet,
seruus sol. xv culp. iud.
XLIIII. De homicidijs Ingenuorum.
1 Si quis insenuns Franco ant Barbarum, aut
hominem qui Salica lege uiuit, occiderit, inalb.
leudi, vuiM den. qui taJc. sol. cc culp. iud.
250
T.TgT EHEHDi
[U] Quo4 si impletis quatuordecim noctibus
seruum noluerit ad supplicia dare, omnem
cauaam et conpositionem dominus in se ezcipiat,
hoc est ut si talis causa fuerit de qua ingenuus
DC din. qui fac. sol. xv (M conponera
tantos ipse dominus serui reddat.
nQ»dds:eui^fnd.
[19] Si nero midor culpa fuerit de qua inraiuns
KDcoc din. qui fac. sol. xlv conponere oiebeat,
■et dominus seruum non praestauerit (*). ipsum
numerum (k) solidorum reddat et capitale in
locum restituat.
O pmentaucfit, Q.T.V. (^)Qmdds:ti.
[18] Quod si adhuc maior culpa fuerit quae
seruo requiritur («) dominus (^) serui non ut
seruus sed ut ingenuus totam i«gem super se
soluitunis («) accipiat.
O requiratur, Q. (^) domino, Q. f) uohilnmis. V.
[14] Si autem seruus absens fuerit, dominum(»)
serui is (*) qui rejietit secretins ammonere debet
ut seruum suum infra septem noctes praesen-
tem (k) faciat.
n dominus serui bis, Q. (*>) pnsentare, Q,
Quod si non fecerit tunc repetens solem (•) illi
cum testibus (') collocet. £t («) si infra alias
septem noctes ipsum seruum non praeaenta-
uerit(Oi iterum repetens cum testibus solem ei
collocet, et tertia uice(f) adhuc septem noctes
placitum illi concedat, id est ut totus numerus
ad uiginti et unam noctem perueniat. Quod si
post tria placita (^) seruum noluerit ligatum ad
supplicia (>} dare et per singula placita solem ei
colfocauent, tunc dominus ^ serui omnem (^)
repetitionem sicut superius dizimus non ut seruus
sed quasi ingenuus hoc commisisset, talem con-
positionem repetenti restituat.
D (solem, eorr.) sokui. Q. (<) cum test. tm. V. (*) Et
-collocet, cm. T.V. {*) Q adds: et r) tres uices, Q.
C^) tres piadtas, Q. (>) subplida, Q. ^) hominrm, Q.
[6] Si uero ancilla in tale {•) crimine inculpatur
de quo senius castrari debuerat, ccxl din. qui
£ac. sol. VI si(^^ conuenit dominus reddat, aut
CCXL ictus accipiat flagellorum.
ntali.Q. (V) si.reddat, «M. T.V.
XLIII. DE HOMICIDIIS INGENUORUM.
[1] Si quis ingenuus Francum aut (•) hominem
barbarum occiderit, qui lege salica (*) uiuit (•),
VIUM din. qui £ac. sol. cc culp. iud.
Hi
. qui tac. sol. cc culp.
lV. ^) Some MSS. June :9^ifpi. f) uhietQ
»51
0B8EEVATT.
Cf. Waiu, 160.
Cf. L. Grim. 9 ; Liu. 147.
Cf. Sohm, R. tt. Ger. 226.
H corresponding to this ( occur
utader tit. xo and 27 ; cf. also L.
Sal. 86 ; Rip. 74*
Cf. L. Sal. 70; Sent. Sept.
Sept. a; Recap. L. Sal. 26: S^t.
Cans. VII. 6. 7, vm ; L. Rip. 7, 9,
XX» 15» 36; Alain.(Pact.ii.42).49,
69, 78, 79 jBaj. 4. 28, 19; Guna. 2 ;
Saz. 19; Thur. x, 2 ; Ed. Roth. 14,
377 ; L. Fris. x. x6. 17. 20.
Cod. X has under tit. x5 a pro-
vision somewhat similar to that
which is found here. Cf. Sohm,
R. u. Ger. 39, 570; Waits, 97» 201 .
25a
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 5.
[S] Si uero eum in poteum aut snb
aqua miserit, aut de rammis aut de
quibuslibet rebus celaturus tezerit,
xxiiiLW din. qui fac, sol. dc culp.
iud.
(Cf.Ja).
[S] Si uero eum in puteum aut in
aqua miserit et eum aut de camisa
aut de collis aut de quibus rebus
celaturus steterit, cui fuerit adpro-
ha/um, maXb matte leodi, auttt
din. xxiiiUf fac. dc sol. cul/. iud.
(Cf.j2).
[S] Si uero eos in puteo aut sub
aqua miserit. sol. dc culp. iud.,
ex qualibet celatura, sicut supra
diximus, culp. iud.
[8] Si non fallaniuit, mat moan-
theuthi, sum/ din. vm[il/] qui fac.
sol. cc culp. iud.
[4] Si uero eos de hallis aut de
rama snper aperuerit, mat mar-
ch at, sunt din. zxiui[Af] sol. dc
culp. iud.
[8] Si uero eum qui in tmste
dommica fuit, aut mulierem inee-
nuam occiderit, mal leodem, hoc
esi xxuizAf din. qui fac. sol. dc culp
iud.
[4] Si uero earn in aquam ant in
poteum miserit, aut de quibuslibet
celaturis texerit, mat matneleode,
hoe est LXXiiM din. qui fac. sol.
ATDCCC culp. iud. Si uero eam {leg;
cum) alcsum eum p^rcoperuerit, dC
(sic) sol. iud.
[6] Si quis uero romano homine,
conuiua rege, occiderit, cui fuerit
adprobatum, xiidf din. qui iac, sol.
ccc culp. iud.
[6] Si uero romano possessorem
et conuiua regis non fuerit, qui eum
occiderit, lUiU din. qui fac. sol. c
culp. iud.
[71 Si uero romanum tributarium
Occident, sol. uuu culp. iud.
[8] Siueroeumintrostedoini[ni]- [6] Si quis antem eum qui in
Lm est, aut mulierem occiderit, truste dominie
cui fuerit adprobatum, matt} leodi^
Kunt din. xziuiAT fac. sol. dc cui/.
iud.
[4] Si uero eos in aqua aut in
Suteum miserit, aut de rammis aut
e 'clalis sup^r copemerit aut de
qutbuscnmque rebus celatores ste-
terit, malb matte leodi, swn/din.
zxuiii/ fac. sol. DC cui/. iud.
[8^ Si quis uero bominem in qna-
druuio inuenerit sine man us et sine
pedes, quem inimici sui demisserunt,
eteum peroccidenint (/er^. -rit), cm
fuerit adprobatum, mal trio ferto,
h^ es/ HUM din. qui iac. [sol.] c
culp. iud.
(Cf. titt. 67 and 68, which probably
correspond to the H of text 7— L.
Sm.)
[6] Si nero romanus homo pos-
sessor occisus fuerit, qui eum occis-
sisse probatur, matt) nuala leodi,
sunt din. mUf fiac. sol. c cnl/. iud.
[0) Si ronunus triutarius occisus
fuent, cui fuerit adprvbatum, matt)
uuala leodi, s»frt din. ixxAf iac.
sol. Lxx cui/. iud.
[7] Si quis hominem inninerit in
quadruuio sine manum^ sines {sic)
pedes, quem inimici sui ibidim mise-
runt, et eum prpocciderit, cui fuerit
adproba/Mm, matt) friofalto, »unt
din. iiiLM^fac. sol. centum (•).
(') The rest o/ this f and \ 8, whitk are
f9und in the AiS. under this titie, belong to
*if' (49) ^/or which sutU.^
dominica est occiderit, mal
leude, sunt din. xxim[Ar] qui fac.
sol. DC culp. iud.
[6] Si nero eum in aqua aut in
puteo miserit, sol. DCCC culp. iud.
[7] Si uero de hallis aut de rama
cooperuerit, sol. Muccc culp. iud.
[8] Si uero romanus homo, con-
uiua reeis, occisus fuerit, sol. ccc
culp. iudf.
[0] Si autem romanns homo pos-
sessor occisus fuerit, qui eum occi-
sisse probatus fuerit, sol. ■ culp. iud.
(') The amount ^ the sol is omitted in
the MS.
[10] Si quis romano tributario
occiderit, czx sol. culp. iud.
[U] Si quis hominem inuenerit in
quadruuio sine pedes et manus,
quem inimici sui demittunt, et eum
p^rocciderit, sol. c culp. iud.
[S] Sine eos in puteum aut in aqua
miserit, xxiuut dien. qui £ac. sol. dc
culp.
[8] Si uero eos de callis aut de
rama sup^r cooperuerit, xxmuif den
qui fac. sol. dc culp.
[4] Si uero eos qui in tmste domi-
nica est hocciderit, xuiuJt den. qui
fac. sol. DC culp.
[6] Si uero eos aut in aqua aut in
puteum miserit, LxxiU [den.] qui
iac. sol. Mccc culp. Si uero eum de
callis aut de rama cooperuerit,
"ToaUf den. qui lac. sol. Mdccc culp.
[6] Si uero aliqnis homo, conuiua
regis, hoccisus fuerit, xzLlf den. qui
fac. sol. CCC culp.
[7] Si uero romanus homo pos-
sessor hoccisus faerity zmilf den. qui
fac. sol. c cttlp.
[8^ Si quis homo inuentus in qua-
druuium sine manus et sine p^es,
qui inimici sui dimiserint, et eum
hocciderit, inur den. qui fac. sol. c
culp.
[0] Si 9[uis hominem in^enuom in
poteum lactauerit et muus inde
ezierit, mat aliofedo, hoc ef/
iiiuv din. qui fac. sol. c culp. iud.
«53
l/nm tH. XLVni (XLIX.) De
reibus].
[S] Si q»u hominem in puteo [lA] Si q«M hominem ingpenunm in
iactauerit et uiuus exiet sua causa, puteo iactauerit, ut uiuos inde exeat,
mal sol. {sic) lxii cui/. \ud. sol. c culp. iud.
(For H X3-18 see tit. 24)
«54
25s
[0] Si quis hominem ingennnm in
puteum iactauerit, et uiuus exinde
exierit, iiiiA/den. qui fac. sol. c culp.
(For H 10-Z4, see tit. 24).
256
[8] Si uero eum in puteum ('^ aut
sub aqua miserit, matt) math-
leote*, %uni den. zxiuiAr qui £ac.
sol. DC culp. iud. I
n patea
[8] Si uero eum de ramos(*) ant
de aliis cooperuerit uel de qualibet(*)
rebus texent, matt) (leodi, corr.)
mortis leodt(^), s»»/ den. xxiiiUf
q«i fac. sol. DC culp. iud.
n nunis aut de allis ud de quibMjUbec
(^) Ban mortes.
[4] Si q»fjr nero eum occiderit qvi
in truste dominica ef/, matt) leodi*,
sunt den. ZXEOIM qui fau:. sol. DC
culp. iud.
[S] Si uero(*) in puteum aut sub
aqua miserit, aut de nallis (*>) aut de
ramis cooperuerit (*), malb mat he o
demortis leod*, s«#>/ den. lzvu/
qai/fac. sol. Af dccc culp. iud.
n add: earn. (^) allis. O coperuerit.
[6] Si uero romam«» homo, con-
uiua reg^s, occisus fuerit, sunt den,
xiLAf qv» fac. sol. coc culp. iud.
[7] Si romanttf homo possessor
occisus fuerit (•), qui eum occidissc
pmbatur, sunt dea. niUf qui fac.
sol. c culp. iud.
C) fuit
[8] Si quis romanum (•) tribu-
tarium (■) occiderit, 3nxcc den. qut'
fac. sol. XLv culp. iud.
n romanus tribudarhim.
[91 Si quis hominem inuenerit in
quadruuium sine manibtM(*) et sine
pedibfM(^), quod inimici sui dimit-
tunt, et eum perfaociderit («}, mattS
freth falto uuasbngo*, smji/
den. uiLM qui &c. sol. c culp. iud.
(^ manus. (^) pedis. (*) perocdderiL
[Id] HP (•) Si quis hominem inge-
naum(h) in puteum iactauerit («> ut
uox exinde exeat ('), matt) callis-
solio*, sam/ den. mUf qui £ac.
sol. c culp. iud.
n /n Codsthis l^rteedes » xo & it and
the letters HP are omitted, (^) inieauttM
n iactauit ^) exiat
«57
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
[2] Si uero eum in puteeuiw (•) aut sub
aqaam(t>) miserit(<), mal matdalio(^), [xxiiiiAT
*4len. qui fac.] sol. dc cuI/. iud.
D puteuMv. 8.H ; puciiim. 9^ (^} aqua, &9.H. (*) mts-
serit,& Oiw^^x^wB; mathdaleo, 9.
[8] {•) Si uero eum dc allis (*) aut do ramis («)
sup^r cup^rfoerit {*) aut eum incenderit, mal
m odo leodi (•), [xxiiilV den. q»< fac.] sol. dc
cu\p. iud.
(') I 3 «>»■ H ; ^M 8 # ir vritteM in the margin ; His
unittd Tvith ia in B.F.G : S. u. e. L pateum a. s. aqua m.
a. dc ramis cooperuerit, aut eum incendcrit. soL DC culp.
iud. (^) albis, 8; alts, 9. (*) ramcs, 9. (•*) coopenierit, 8 ;
cuueruerit, 9. f) nogioss »m8; mottileodi, 9.
[4] Si quis antmscione (■) dominico(i*) occi-
serit(«), mai malchom (*>), [xxiiiUf den. qui
(ac] sol. DC col/, iud. (•)
O -nem. 8; -tlonem, B.G.H ; anstrutionon, F.
(^) domi»tcu.m, 8.G ; domiaum, B.H ; domicumt, F. (*) oc-
ciderit.H. («) malcho, 8. nM«m-9.
J[6] Si uero eum [•) in aqua aut in puteeum r^)
miserit, aut de allis(«) aut(<i) dc ramis (•) u^l(0
?[uislibct rebiM caelauerit(8)> mat morcherter(i>),
LXxiU/ den. qui fac. sol.] ^DCCC cul/. iud.
(') eum, «m. a. (^) puteuM, &B- H ; pudum, 9.
C} albis. 8; alls, 9: aut cfe al., «m. B-H. {*) uel. &
rammis. 8. C) seu. & (>) eel- , &9 ; uel de quibus-
"t, B-H. "^"
cunque rebus ipsum celauerit, .
(k) molcherter, 8.
[6] Si romanus homo, cunuiua (•) regi (^),
occissus fiicrit, mal leoti{«). [xiiA/ den. qui
iac.'] sol. ccc qui eum interficit (*), cul/. iud.
D conuiua, a9L B.H ; In conuiua, F.G. (^) rcfis, 8.B - H.
(*) leuti, 9. (') ocdsit, B-H.
[T] Si uero romanus homo possessor (•) occisus
fuerit, qui eum occiserit (>>), [luiilf den. qui ieu:.^
sdl. cncul/. iud.
n possessur, 9; posscoione, F.G. (^) ocdsit, H.
n cc, F.
[8] Si qM{>(0 romanus (^) tribudarium («) occi-
serit, sol. Lxx(^) cul/. iud.
D uero, Bl Q>) romanum. B-H. (*) «tarium, 8.B - H ;
- dario, Q. («) MMOCCC den. qwi far. soL LX, in Cod. 8,
but tht tkirtifl has bten added by a iater hand.
[LXXni(0. DE HOMINE AB INIMIC/i"
TRUNCATO ET(«») INT^^FECTO] (•).
Si (^uis hominem ingenunm sine manus(^')
et(») smeO pedis («), qucm inimici('') sui(') in
uia truncatum (^) rcliauent (')» occisserit, mal
unasbuco (»), [uiUf aen. qui iac^ sol. c cul/.
iud.
n rt^ric st^^Uedfrvm 8 ando ; n» rubric inj.B- H.
(^)_9 adds : postia. C) - turn, 9. (*) manes, 9. (*) et, twt.
o. k (<) sine, om.F-H. (') pedes, & B - H. ^) inimids. 9.
(M suis,^. r^) trancato,9; truncum.F. (>) relinqucnt, 8.9 ;
reliquennt, B - H. C") uuasbucho, 8; uuas («r uuar)
bucho, 9.
[LXXIIII. DE HOMINE DE BARGO C/EL
DE FURCA DEMISSO] (•).
[1] Si quis hominem (*) de bareo uel de furca
abattcre(<=) prvsumpscrit sine uoTuntate iudicis,
mal sab an c heo ('), [J/^dccc den. qui fac.}
sol. XLV {•) culp. iud.
(') rubric supplied /rem 8 and 9 ; tio rubric in 7. B- H.
(M r adds: ineenuum. (*) abaptere, 9; sine uoL iud.
dimitterepres., B-U. (<) sambachfo.'a (*) XL, F.G.
[2] Si t^is caput (•) de (^) homine (^), quern («)
suus('*) inimicus in palo(-(-) mississet (*), aliquis
eum exinde i^\ sine p^rmisso (k) iudicis aut illius
qui eum C*) ibidem missit ('), tollere prifsumpserit,
mal banchat(>'), [dc den. qui lac ^ sol. xv
cv\p. iud.
O capud, 8. (^) hominis. B-H. (*) quem, tm. G.
' suos, 9. (t) pario, B. (*) misiaset, 8; misit, 9.B-H.
1. B- H. («^ ■ — " '*" *» — •-'- -"' -
I
aL e. ex., mm. B- H. (*) permissu, 8. (^j B adds :
misit, &9; posuit, B-H. (^) banchal, &9.
iUus.
XCVII. DE EO QUI ALTERUA/ IN
PUTEEUJ<(«) AXJT IN PELAGO(k)
INPINXERIT U^L IN PERI-
CULUil/C) MORTIS (*).
Si q«<s hominem (•) in puteum (0 aut in
pellago(c) in]pinzerit u«l in periculum mortis,
et ipse (^) exinde uiuus euaserit (^), et ipse ^)
causam suam possit mallare, mat chaldis
obduplo (')> [iiiii/den. quiiaic^ sol. c cul/. iud.
(') puteum, 8 ; pudum, 9. (^) peIico,9b H periculo,&9.
; \f\ no rubric in B-H. O altenim. & (0* pudum, 9.
, (■) pelago, 8 ; pelico, 9 ; pdlaeum (pelagum, B.F.G) uel per.
— : :» # — J ^t^ B jfj unjg „ gu_ e^ ipj^ jj^^ B-H.
COD. 10.
m. inpinxerit (mpincxerit, I
, <".).
9. (•) euaserit, 8.9. . . . . ,
uplio, 8; callis obdublio, 9^
as8
9. P) Chains
2 Si uero eum in puteum aut sub aquam
miserit, malb. >vuath leudi, xvhum den. qui
fac. f sol. DC culp. iud.
t SOfid. MDCCC.
4 Si uero eum qui in ' tmste dominica est
occiderit, malb. lendi, xxuilic den. qui fac.
sol. DC culp. iud.
6 Si uero eum de * hallis aut de ' rama
* super operuerit*, similiter lxxiim den. qui £ac.
sol. MDCCC culp. iud.
* aut de qtuUibtt re. * nuilb. math leud muster.
6 Si Romanus homo, conuiua Regis, occisus
fiierit, malb. leudi, xnu den. qui &c. sol. ccc
componatur.
16 * Si quis Romanus homo possessor, id est,
qui res in pago ubi remanet ^roprias possidet,
occisus fuerit, is qui eum occidisse conuincitur,
HUM den. qui fac. sol. v. {sic) culp. iud.
7 Si quis Romanum tributarium occideritf ,
MDCCC den. qui £a.c. fsol.-XLV culp. iud.
t aut eum ineenderit. f soL LXX.
8 Si quis hominem ingenunm innenerit in
^uadriuio aut in uia, sine manibus aut pedibus,
inimici sui ui dctruncatus, et eum uita priuat
aut occiderit, malb. cfrio fald*, lUiu doi. qui
fac. sol. c culp. iud.
* Unas bugo.
Si quis hominem
ingenunm de ^* barco
abbatiderit sine uolun-
tate, BiDCCC den. aui
fac. sol. XLV culp. iua.
LXIX. 8* Si quis
hominem de bargp
uel de furca dimiserit
sine uoluntate iudicis,
MDCCC den. qui fac.
sol. XLV culp. iud.
10 Si quis caput de homine, quod inimici sui
in palum miserunt, sine uoluntate alterius
deposuertt, malb. 'Raba nal, dc den. qui fac.
sol. XV culp. iud.
T. TJIT EMEND.
[2] Si uero eum in puteum aut sub aqua
miserit (•), xxivu din. qui &c. sol. DC culp. iud.
n mitterit. Q.
[3] Si autem de ramis uel de hallis (■) aut de
.lalibet [re](M cooperuerit («) aut incenderit.
xxiVM din. qui fac. soi. xx:\^) culp. iud.(*)
\ re, om. 4418 ; rem, E.G.H.O.
[) DCL, in Q, here and in the^
n aliis, g. (kJ re. om. 4418 ; rem, E.G.H.O.Q. H quo
ODenierit. Q. g) DCL, in Q, here and in thejiUcwtne \.
[4^ Si quis eum occiderit qui in truste
dominica est, xxrvu din. qui £ac. sol. dc culp.
iud.
[6] Si uero in puteum ant sub a<)uam (•)
miserit, aut de hallis (*>} uel de ramis eum
cooperuerit aut incenderit, lxxum din. qui fac.
sol. MDCCC culp. iud.
Daqua.V. (^) aliis. Q.
[6] Si quis Romanum hominem, conuiuam(*)
regis, occiderit, XUM din. qui fac. sol. ccc
culp. iud.
n in conuiola, Q.
\X[ Si (*) Romanus homo possessor, id est qui
res — --*-- '' '—- --*-"
occisus
IVM din. qui fac. sof. c culp,
n Q adds: uero. (^) his, Q.
[8] Si quis Romanum tributuarium occiderit,
MDCCC din. qui fac. sol. xLV culp. iud.
di \*) j^omanus nomo possessor, la est qui
pago ubi commanet proprias possidet,
s fuerit, is (^) qui eum occidisse conuincitur,
Q. qui fac. sol. c culp. iud.
[O] Si quis hominem inuenerit in quadrubio
sine manibus et sine pedibus, quem inimici sui
detruncatum (•) dimisennt, et eum uita priuaoerit,
rvM din. qui fac. sol. c culp. iud.
(*) detnmcantur et, Q.
LXIX. DE EO QUI HOMINEM DE
BARGO (•) UEL DE FURCA DIMISERIT (^).
[1] Si quis hominem de bar^(*) ud de furca
sine uoluntate iudicis dimisent, mdccc den. qui
fac. sol. XLV culp. iud. («)
(') barco. Q. («) deponit. Wolf. Aug. 8. iTi For%9see
tit. €7.
[8] Si quis caput hominis, quod inimicus suus
in palo miserit, sine permissu iudicis aut illius
qui eum ibi posuit, tollere praesumpserit, dc din.
qui fac. sol. xv culp. iud. (*)
n For a see tit. 6i.
OBSERVATT.
8 Si quis hominem in
puteum aut in ^uipida
lactauerit, et uiuus ex-
inde euaserit ut ad
casam suam possit ac-
cedere, malb. « chalip
sub dupio, iniM den.
qui fac. sol. c culp. iud.
11 Si quis hominem
in puteum *iactauerit,
et is exeundo uiuus
euadit, lUiM den. qui
fac. sol. c culp. iud.
• aut in quoUbet prmcipt-
tium ubi periculum mortis
esupofuerit, impinaerit.
259
Cf. L. Sal. X02 ; Sept. Cans. vm ;
L. Wis. VI. 4 ; Cham. 3, 4, 46 ;
Aeth. 6, ao-22 ; Ine, az, 76 ; Aelt.
& Gud. 2 ; Aethr. 11. 5 ; Wi. i. 7,
22 ; App. 1. 5, XX. 7. 43 ; Hear.
68-70, 75-77, 9a ; Waits, x88.
Cod. 9 has as gloss modileodi,
but an attempt seems to have
been made to erase the stroke
through the d.
The mulier ingenua of Cod
X and a appears again in tit. 24
\ 6.
Cf. L. Sal. xoa ; Recap. L.
Sal. 31.
Cf. Recap. L. Sal. 28
Waits, xoi. Cod. 7 has
tinctly sot ccc, not xxx as read
by Paxdessus.
Si:
Cf. Recap. L. Sal. a4 ; Waits,
xox.
Cf. Recap. L. Sal. 14, x9(*),
o (*) ; WaiU, loi.
Cf. Sept. Cans. v. 6; Sohm,
Proc. 179; Waits, 189.
Cf. L. Sal. 67, 68, X07 ; Sohm,
Proc. X79, z8o.
Cf. L. Sal. 98; Recap. L. Sal.
IX, 15; Bai.4. X7; Sax. 9; Fris.
( Add. Sap.) UI. 66, 67 ; WaiU, 189.
XLIII. [10] Si quis hominem ingenuum in
puteum aut in pelagum aut(*) quolibet(^) prae-
cipitium, ubi periculum («) mortis esse possit,
inpinxerit, et ille qui ^roiectus est quolibet modo
ab eodem periculo uiuus euaserit, ille qui eum
inpinxit, rvM din. qui fac sol. c culp. iud.
n Q.T.V add: in. (^) quolubeC. Q. O u. p., om. Q.
a6o
Digitized by
Google
mmm^^-mmS^Simi^ 'JiTJi TTiiiTSlr^ . . iV .» r *^ - - —7
GOD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 5.
[8] Simili modo qni alium in pel-
laffo inpinzerit, mat sol. {sic) lxu
col/. MM^.
(For 1 4, tee tit. 24).
XLn. DE HOMICIDIO IN
CONTUBERNIO FACTO.
[1] Si qvuB, colecto contubernio,
homiaem tnsenuo in dome sua
adsalierit et loi eum occiderit^ sine
(/f^. si in) trnste dominica fuit ille
qui occistts esf, mat ambistaile,
hoc eai ixxuM din. qui iac, sol.
Af Dccc culp. iud.
[2\ Si nero in tmste domimca rum
fnit iHe qui occisus e[st], xxmiM
din. qui iac, sol. dc culp. iud.
[8] Si uero corpus occisi hominis
tres uel am^lius babuerit plagas,
tres qmbus inculpatur qui in eo
contubemio fuisse probatur, legem
snperius conpxaenensa cogantur
exsoluere.
Alii nero tres de & (sic) contubemio
uiAfDC din. hoc est nonaginus sol.
soluant. £t tres adbuc in tertio loco
de eo contubemio atdccc din. qui
iac. sol. XLV culpo^iZn iudic«it/Mr.
[4] De romanis uero uel letis et
puens haec lex superius conprae-
i es medietate soluantnr.
[6] Si quis uillam alienamr expug-
nauerit et res ibi inuaserit, si tamen
probatio certa r^n faerit, cum xxv
luratores medius electus ezsoluat.
Si juratores non potnerit inuenire,
MMu din. qui iac, sol. lxiii culp.
iud.
262
[XLVlXLini. DE HUMICIDIO
IN CONTUBERNIO FACTO.
[1] Si <iuis, coUecto contubemio,
hominem ingenuum in domo sua
adsallierit et Ibi eaxm occiderit,^ maSb
b is t olio, si andruscio domlnicus
fuerit ille qui occisus est, sol. Mdocc
cul/. iud. ;
si nero antrascio dominicus ncn
fuerit inttfffectus, sol. dc cul/. iud.
[S] Si uero corpus boccisi hominu
m ud amplius abuerit plagas, tris
quibus inculpatur qui in eo contu-
bemio fiierint, si probatus aparaerit,
lex superior conpnrhensa conuenit
obsemare;
alii uero iii de boc contubemio
nonas^nta sol. singuli eoram con-
ponant; et adbuc m t«n:io loco de
ipso contubemio sol. xlv soluant.
[8] De romanus uero occisus uel
litus, qui in tale contubemio inter-
fecti fuerent, hoc lex ex medietate
soluantur.
263
XLII. DE HOMICIDIIS A
CONTUBERNIO FACTIS.
[1] Si quit, collecto contubemio,
bommem ingenuunv in domum suam
asalliuerit et ibidem eum occiderit,
mat cbambestalisB, sol. dccc
culp. iud., et si in tmsta dominicam
ille qui occisus fuerit, sol. Jinccc
culp. iud., qui eum occisisse si p/v-
batur.
[Qi] Si nero in tmste dominica ille
qui occisus est non fuerit, sol. DC
culp. iud.
[8] Si uero comus occisi bominis
nsq»e ad tres uel amplius babuerit
plagas, tres quibus inculpatur qui
ID eum contubemium fuisse p/V'
batMr, legi suberius conprehensa
cogatur exsoluere.
Alii uero tres de eo contubemio hoc
est nonagenos soltd^w singulari eorum
soluant, et tres adbuc in tertio loco
de eo contubemio sol. LX soluantur.
[41 De romanis uero occisis uel
letis naec lex medietatem soluatur.
^ [6] Si quis nillai» alienam expo-
lianerit et res inuaserit, mat ma-
lacb faltio, sunt din. MMDC qui
€ac. sol. LXU culp. iud.
264
XLII. DE HOMICIDnS A
CONTUBERNIO FACTO.
[1] Si quis, coUectttffff contuber-
nium, in domo sua adsallierit, et
ibidem ipsum bocciderit, vaaiM den.
qui iac, sol. MDGCC culp.
pi Si uero in tmste dominica ille
QUI noccisus est non fuerit, xxmiM
den. qui iac. sol. dc qui eum bocci-
derit culp.
[8] Si uero coipus boccisi hominis
vaque ad tres uel amplius babuerit
plagas, tres quibaw inculpatur qa^d
m eo contubemio fuisset probantiir,
lege superius coiq>fvbensa singillatim
cogat»r exsoluere ;
alios uero tres de eo contubemio
MAfDC den. hoc est nonaginta sol.
singuli eorwm soluerent, et tres
adbuc in tertio loco de eo contu-
bemio iM octingentos den. qui iac.
sol. XLV soluat.
[4] De romanos hoccisos ue[l]
litus hac lex medietatem soluat.
[6] Si quis uillam alienam «
liauerit et m inuaserit, HMD
qui iac, sol. lxu culp.
26s
[10] Si q$as hominem ingenuum
in pellago(*) inpinxerit (^), malb
phimarina*, sunt den. uuJf qui
lac. sol. c culp. iud.
n pUago. (^) iopincxeriL
[11] Si quts hominem ingenuum
ex quolibet crimen (•) supeniixerit, et
inde homo mortuus fuent, malb ago
epha*, mUf den. q«f tauc. sol. c
culp. iud.
n crimine.
XLn. DE HOMICIDHS A
CONTUBERNIIS FACTIS.
[Ij Si quis, colecto(*) concubinio(*},
hominem ingenuum adO>) domuiv»
suam(^^ adsallierit et ibidem eum
occisent(*), malt) chame habia*,
sunt den. xxunif qui £ac. sol. dc
culp. iud.
n collecto contubernio. {*>) b domo sua.
O occlderiL
[8] Si in tmste dominica est inra-
tus(«) illae(«) qui occissus(^) est,
3ui eum occisse C*) probatur {^), %unt
en. LxxuJf qui fac. [sol.] A/ dccc
culp. iud.
n ille ittiatua. (^) ocdsus. O ocddissc.
{*) prob., omt. 5.
[8] Si uero in tmste dominica nom
est ule(*) qui occisus er/, s»»/den.
xxiULATquifac. sol. dc culp. iud.
n ilie.
(Cf. above, I x).
[4] Si uero corpus occisi homines(«)
usq^e ad tres uef amplius habnentO*)
plagas, tres quiba^r inculpatur qm
m eo contubemio fuisse conpro-
batur («), legem superius conprehen-
sam 8ingultim(*) cogatur (*) exsol-
uere j
D hominis. 0) habuerat. (*) prvbantur.
(') aringinatim. (*) Qogtx&ai.
aliis uero tres de eo contubemio,
malb (dructbemici, corr.) druc-
thelimici(0, i/DCCCXL den. qus
iac, sol. L(f) culp. (s), et tres adbnc
in tertio loco de eo contubemio
AfDCCC [den.] qui fac. sol. xlv culp.
iud., singulis (^ eomm (0 cagantur(k)
exsoluere, maJb seolasthasia*.
(0 nun dructe limicL Oxccu^.
iud. (^) stnguIL 0) eotum, am. s (^) co-
Kantur.
[6] De romanis (•) nero nel(^) litis
occisis (i>) hec(*) lex medietate sol-
uantur!').
D romania. (^) ocdsb ud fittsk O bt<^
[6] Si q»» tres nillas alienas '
euaserit (•), malb alatfaltheo,
sunt den. MMn quiiax:, soL xLut(^).
O I>rftta9erit. cmrr. eaasertt (^) LXU9
s66
Digitized by
Google
OODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.TUT EMEin).
OBSEEVATT.
LXVIIII. DE HOMICIDIOM A(^) CON-
TUBERNIO FACTO {•).
[1] Si quis, collecto(5) contnbernio, hominem
ingfcnnum(*) in domon 9na(c) adsallierit (^) et
CUM occisserit (>)# tol. AfDCCC cul/. iud.
C) bomiddtis. 8 ; htuniddio, o. («} in, S.9. O fiictis. 8 :
factuM. 9 : nc rubric in B- H. (<} colecto. 9^ O B-H
o^t/.- antntstioncm. O domiui», 9^ O suaiM, a (^)adsa>
Hret, 0; adaalierit, F. (M ocdserit. 9: occlderit. B-H;
8 addr: malt) be sit alio, si antnisdo domiiiicus fuetit
Die qui earn occlderit, LKXVM dea. qui toe. ; qmUs: mat
basitalio, si antrmtido dominlais flterlt DH qui cam
ocdscriL
rs] Si uero antruttoC*) dominictts (^) non fberit,
»1. DC (•) interfector (*) cul/. ind.
n aatnudo, 81 antrustido, 9; antnisdo, F.G.H.
(b) domlnico, 9. \^ s» in jj XXliiMT den. qui tac. soL
DCS; DC9.B.H; ndl/;;DCCC, F;l>CCC.C. (') -tur,9.
[8] Si uero corpos occtsi(*) hominis tres^) u^l
amplius habuerit(«) plasmas (^), tres quibsM incul-
pat«r qui in eo (*) contubornio fuisient, se (0
conpfobatMr(r)y legem superius conpndiensam (^}
cogantMr(') ezsoluere (^).
nocci»i,a Wtna.«w.F. nbabaeri.8. «plajK
8; placas. 9.^^ O com, 9, J») si. B-H^ J^-b»tus,
uere, Bb
,. ... B-H. n -tafttus. a
(1) coi^antur, B; coKator, F.G.H. (^) exol-
[4] Alii uero tres(*) de eo contnbernio sol.
LXL (i>) conponant ("), et tres adhuc in tercio loco
de ipso contubemio sol. XL (') solaant.
n tres. 0M. F.G. 0) MMDC den. q^i (acwoLxCBi
soL LXL, o ; soL XC B- H. <*) conponat. F. C) J/^DOCC
dm. qttiQe. sol XLV. 8 ; soL XI. a
[0] De romano nero ael litu(*) occissis(^),
gui (•) in tale contubemio interfecti fiierint, haec
sz ex medietate soluatur(').
r)lito.8.B-Htlflto,& moccisiis,9l<IollntaIe(taH,F)
cont occisi fuerint (foerit. B) bacc lex medietaten praecipit
desoluere (easduere, F.GK B-H. OS ns^MMr: qui.
{*} sohaatMr. ^9"
IS Si nero in puteo mortnus fuerit»* malb.
musthest, xxiimc den. qui fac. sol. DC culp.
iud.
* tata leodt sua conponaiur aique iia una^u^efue
persona, qua maiari utl miMori compositiane compoKi
debuerat. si de precipitin pericuio mortis euaderit. medie-
tmte teodit su^ componiturt qua ct up o H i debuerat, si
mortuusjkisset.
18 Simili modo qui in pelagus hominem im-
pinzerit et ezinde euaserit, malb. piomarina,
UUM den. qui fac. sol. c culp. iud.
(For \ X4i see tit. 84).
16* Si qnis bominem in^[enuum qnemlibet
socium snum, de quolibet cnmine accusauerit,
et per eius conmotionem sine mendacium ille
qui accusatus est occisus fuerit,^ si ei adpro-
batum fuerit, medietate leodis eius componat.
Ille uero qui eum occiderit secundum legem
pleniter eum componat.
267
XLV. De Homicidijs a contubemio £Ktis.
1 Si quis collecto contubemio, bominem in-
genuum in domo sua adsallierit, et ibidem eum
occiderit, malb. chames tali a, xxiiuu den.
qui £b,c. sol. DC culp. iud.
8 Si .+ uero in truste dominica, ille qui occisus
est fuerat*, lzxum den. qui &c. sol. mdccc culp.
iud.
t in truste dittninica OU iuratus qui ocdsos est * qui
eum accidisseproiatur.
(Cf,|i).
8 Quod si corpus occisi bominis tres plagas
uel amplius babuerit, tres qui inculpantur et
quod in eo contubemio fuerint probantur, legem
superius comprebensam singulatim cogantnr
ezsoluere.
Alij nero tres de eodem contubemio * idmdc
den. qui iac. sol. xc unusquisqtf^ eoram culp.
iud., et tres adbuc in tertio loco, de eodem
contubemio * mdccc den. qui fac. sol. xlv singuli
eorum cog^antur ezsoluere.
• malt. ^ druehe tennici. • * malt, seo la-
stasia.
Si nero Romanns uel lidus in tali co«tuberaio
occisus fuerit, huios compositionis medietas
soluatur.
4 Si quis contubemio fiacto, uillas alienas cum
tribus eSregerit, malb. * sl. latfaltheo, uiMCXX
den. qui fac. sol. Lxxvui culp. iud.
268
[U] Si antem oui praecipitatus est mortnus (•)
fuerit, tota leude(") sua conponatur(*).
n S. a. pnrcipitatus m., Q. {•) leode, Q.T. (*) con-
ponat, Q.
JilS]^ Atqne ita unaquaque persona quae maiori
mmoriue (*) conpositione conponi debuerat (^).
O minor! uero, Q. (^) debeat. Q.
[18] Si de praecipitio periculo mortis eua-
serit (*), medietate lendis (^} sua conponatur, qua
conponi debuerat si mortuus fiiisset. Nam et (•)
si mortuus (') fuerit nnusquisque secundum
modum leodis suae conponatur.
D Si de predo periculuoi. I ; Si de p rae dp io peilcnlos
uiuos euasent, G ; 3i autem de praedpio periculo mortis, E ;
Si pnmdpitatio p. m. e.. Q. ^) leode, Q ; leodis, T.V.
(*) et. MM. Q. <«) \ adds: non.
cuilibet
41 Si qnis hominem ingennum
o(*) sno, de quolibet cnmine accusauerit,
sociol. . . ,
et per eius conoimotionem \>) sine mendacium ille
qui accusatus est occisus nierit. si ei adprobatum
merit, medietate («) leodis eius (<*) conponat. Ille
uero qui eum occisit secundum legem pleniter
eum conponat (*).
n cuius libet sotio, Q. (^) commonitioaem, B.Q ; com-
mnnitionc. L (*) medJaetatem, Q. <') et, Q. f) con-
potuMtux, Q.
XLIV.
DE HOMICIDIIS A CONTU-
BERNIO FACTIS.
[1] Si (^uis, collecto contubemio, bominem
ingenuum m domo sua adsallierit (*), et ibidem
eum (I») occiderit, xxtvm din. qui fac. sol. DC
culp. iud.
r) «dMlierit, V. ^) earn, em. Q.
[0] Si uero in truste dominica. ille qui oc-
cisus (;) fuerat(i>), lxxiiu din. qui two. sol. mdccc
culp. iud.
irfT.y add: tat (*) flierit, a
(Cf.Ji).
[8] Qnod si corpus occisi hominis tres plagas
uel amplius habuerit, tres c^ui inculpantur (•) et
S[uod in eo contubemio fiussent connincuntnr.
egem superius conpraehensam tingillatim (^)
cog^antur ezsoluere.
n cnlpsatur. Q. (^) dgfllstiin, Q.
Alii uero tres de eodem contubemio mmmdc din.
qui fac. sol. xc nnusquisque illorum culp. iud.
Et tres adhuc in tertio loco de eodem contu-
bemio mdccc din. qui fac. sol. ZLV, singuli (•)
eorum cogantnr ezsoinere.
ncu^iud.etsii«uli.g.
[41 Si nero Romanns uel lidus in tali contu-
bemio occisus fuerit, huins (*) conpoiitionis
medietas soluatur.
r)nsiis.g.
Cf. Sept. Cans. v. 7; Recap.
L.Sal. 14,19 (')ia8(k).
Cf. Waltz, X87.
Cf. L. Sal. 43. 3 : Recap. L.
Sal. (*) 31, 35 ; Ed. Roth. 12. 19 ;
L. Liu. 134; Thur. 57: Cham.
Z9, 90 ; Aeth. 5 ; Alt. 29-31 ;
App. XIX. 2, XX. 3-5, 8; Henr.
X3, 80. 87. 4- 7, M. 18 ; Waits,
Z04, il
Cf. Recap. L. Sal. (k) 34-
I X of Codd. 5, 6, zo and Lez
Emend, correspond to this (, but
it is necessary to keep them by
the side of t i of Codd. z-3, 7-9
on account of the glosses.
Cf. L. Sal. 43. 3, Z05.
269
Cf. Recap. L. Sal. {*) xz ; Aeth.
26 ; Waits, 100.
Cf. L. Sal. K4. 6, and the two
following H, of Codd. 5-Lex
Em. ; also tit. 14, H s and 3 and
tit. z6, 1 3 of Cod. 2.
270
Digitized by VnOOQ IC
COD. 1.
COD. 2.
COD. 8.
GOD. 4.
GODD. 6 ft 5.
XLIII. DE HOMICIDIO IN
CONTUBERNIO (leg, CON-
UIUIO) FACTO.
[1] Si quU in conuiuio, ubi quin-
que faennt, ex ipsis faerit inter-
toctus, illi qui remanent aut unum
conuictam dare debent ant totae
morte ilia coniactent. Quae lex
usque [ad septem] qui fuerint sic
permanet.
[8] Si uero in conuiuio illo plus
qnam septem fuerint, non omnes
teneantur obnoxii sed quibus fuerit
adprobatum ille secundum legem
conponat.
[8] Si uero foris casa sibi {ieg.
sine) iter agens sibi (leg. siue) in agro
positus a contubemio fuent inter-
fectus tres amplius habuerit ^lagas,
tunc tres de eo contubemio qui
adpfvbati fuerint singillatim mortem
illius coniactant. £t tres su j/e'^. si)
plures fuerint, Mcc din. qui itxc. sol.
XXX soluant. £t tres adhuc de eo
contubemio, DC din. qui iac. sol. xv
culpa3i'/» iudicrM/«r.
XLIIII. DE REIPUS.
ri] Sicut adsolit homo moriens et
uiauam dimiserit, qui earn uoluerit
accipere, antequam sibi copulet ante
thunginum aut centenario, hoc est ut
thunginus aut centenarius mallo in-
dicant, et in ipso mallo scutum
habere debet. Et tres homines tres
causas demandare debent.
Et tunc ille aui uiduam accipere
debet tres soh'aos acque pensantes et
denario habere debet. Et tres emnt
aui solili^ illius pensare uel probare
ebent, et hoc factum, si eis con-
uenit, accipiat.
[S] Si uero istud non fecerit et sic
earn acciperit, mal reipus nihil
sinus, hoc est MMn din. qui foe.
sol. Lxin (•), reipi debentur exsolaere
debet.
n Su/pi. ei cui.
[8J Si uero quod superius diximus
omnia secundum legem impleueritj
tres soliie^ et denario electo (•) reipi
debcantur(*).
n /<r- O ille cui reipe debetur sccii^t
[4] Si nepus sororis filius fuerit
senussimus, ipse eos accipiat.
271
[XLVIl XLV. DE HOMISEM
IN CONTUB^iVNIO {leg. CON-
UIUIO) OCCISO.
[1] Si qMM in conuiuio, ubi quin-
^ue aut amplius fuerint, et unus ex
ipsis fuerit int^rfectus, malb seo-
landi stadio, hoc est illi qui
remanet aut uno conuincto de se
dare debent aut toti mortem illius
conponant ; quia lex xxsque ad vii
qui fuerint in conuinio obsematwr;
siue in conuiuio illo plus quam vii
fuerint, non omnes teneantur obnoxii
sed quibus fuercnt et adpn7bati illi
secundum legem conponaift.
[S] Si quis uero foris casa uer
int^r agens siue in agro a contu-
bemio fuerent occisi et iii uel am-
Flius abuerf/ placas, malb dructi
lido, hoc est ut iii de eo contu-
bemio ^ui pn7bati fuerint singuli
mortem illius conponant; et in ad
hunc si fuerint de ipso contubemio,
tregintini soUdt soluant ; et iii
adhuc, si fuerint de ipso contu-
bemio, quinginus soluant.
[XLIX]XLVIII. DE REIBUS.
[1] Si OMur adsolit homo moriens
uiauam aemiserit, qui cam noluerit
accipere, antequam accipititr solidos
III ante tungine uel centenario^ hoc
est ut tuneinus uel centenarius indi-
cat, et mallum ipsum scutum abere
debit, et tres nominis iii causas
demandare debent ;
tunc ipsi qui uiduam ipsam accipere
debit et in aoU'dos equos pensantes
qui pnrferat ; et in erxnt qui ipsos
soli^^of pensare 4ebent aut pfvbare j
et hoc factum, si eis conuenissit, ipsi
qui uiduam queret accipiat.
[XLI] XL. [7] Si uero stud non
ficerat et sic ea acciperat, mal
reipus, sunt din. d fac. sol. ixii
cui/. iud., cui reipe debentur debet
exsoluere (»).
(*) TMi* and thefonvwing \ art torongly
ieined in the MS. to tit. 40. while f| a-4.
piaced in the MS. under tit. 48, M<mg to
tit. 41 (q-v.). This | commences in the MS.
with a re^eHtion ^ the last fart </* I i :
cnint qui sol/<Avpensare uel prvDaxe oibiant ;
et hoc facto, si CIS conuinerit, accipiat
[8J Si uero qatod superius diximus
omnia secMwdMm legem impleuerit,
III %o\itios cui reipe debentur acci-
piat :
hoc discemendo stud cui reipe
debentur
sine possessoris filius fuerit, acci-
piat;
272
XLHI. DE HOMICIDIIS IN
CONTVBERNIO (Ug. CON-
UIUIO) FACTIS.
[1] Si c^uis contubemio, ubi guin-
(]Me fiiennt, et unus ex ipsis nierit
interfectus, mal seulando ueua,
hoc est ut illi qui remanent aut(*)
toti morti morti (sic) illius coniec-
tent ; quae lex yxzque ad septimo qui
fuerint in conuiuo illo conuenit
obseruari.
(') Here is an omission.
rs] Si uero in conuiuio (•) obnoxii,
sed quibus fuerit adprvbatum, secun-
dum legem conponat.
(') Here is agcsin an omission.
[3] Si quis uero contra casa ibi
iter agens sibi in agro positus a
contubemio fuerit occisiis et tres
uel amplius habuerit plagas, mal
drocfledio, hoc est singulatim
mortem illius conjectent : et tres si
plures fuerint de eo contubemio, xxx
sol. unusquisqve illomm ; et tres
adhuc de ipso contubemio, sol. xv
conponant.
XLIIII. DE REIBVS.
[1] Sicut adsolet homo moriens et
uiauam demiserit, qui eam uoluerit
accipere, antequam eam accipiant
ante thunginum aut centenarium
mallum indicant, et in ipso mallo
scutum habere debet, et tres homines
tres causas mandare ;
et tunc ipse qui duam (sic) acciperit
debet tres %o\id»s equos pensantes et
dinarium habere; et tres erunt qui
solidor pensare uel probare debeant ;
hoc facto, si eis conuenerit, sic eam
accipiat.
^ [S] Si uero istnd non fecerint et
sic eam acciperit, sol. xui (sic) culp.
iud. Cui reibi debentur exsoluere.
[8} Si uero <\u<A superius diximus
omnis secundum legem impleuerit,
III solids ille cui re (sic) debentur
accipiant ;
hoc discemendum est cui rei (sic)
debetur.
[4] Si uero nepus sororis filius
fuerit senior, ille accipiat.
273
XLIII. DE HOMICIDIIS IN
CONTUBERNIO (Ug. CON-
UIUIO) FACTO.
[1] Si quis in conuiuio, hubicu»-
^ne (leg. ubi quinque) fuerint, et ex
ipsis interfectus fuerit, hoc est ut illi
qui remanent hunum conuictum de
se dare debent aut toti mortuos
coniectent ; quia lex usq»e ad septem
qui fuerint in conuiuio illo
[S] plusquam vii fuerant, tion
omnes teneant obnoxius sed quibsM
fuerit adprobatus illi secM»dMm
legem conponant.
[8] Si quis uero foris casa siue
intergenua (leg. iter agens) siue in
agro positum a contubemio fuerit
hoccisus et tres uel amplius habuerit
plagas, hoc est ut tres de eo contu-
oernio qui adprobatus fuerit singuli
mortem illius coniectent ; et tres
E lures de eo contubemio q^ui adpro-
ati non fuerint, Mzc den. id est sol.
XXX soluant; et tres adhuc de eo
contubemio, DC den. hoc est sol. xv
soluant.
XLIV. DE REBi/i" SICUT
ADSOLET.
[1] Homo moriens et nidua dimi-
serit, qui eam uoluerit haccipere,
antequam haccipiat ante thunsinum
aut centenario mallum indicant, et
in ipso mallo scutum habere debet ;
tres homines tres causas demandare
debent;
tunc ipse qui eam haccipere debet in
soXidos atoMe pensantn et denanius
habere debet; et in adherint qui
soMdos pensare uel probare debeant ;
et hoc factum, si eis conuenerit,
haccipiat.
[9] Si uero istud non fecerit, MMx>
den. qui iac. sol. LXU, cui reipe
debunt«r exsoluere.
XLHI. DE HOMICIDIIS {*) IN
CONUIUIO (») FACTO.
[1] Si qMM in conuiuio, ubi quat-
tuor aut quinqwe fuerint (>>), mal
seolande stadio*, hoc e8t(^) et
illi q«i' remanent unum de se con- ,
uictum reddant aut(«) toti(<T morti \
illius conicctant; quae lex usqwe(^) j
ad VII qui fuerant (•) in conuiuio j
illo
n bomicidio a contubemio. J^) fo. et 1
unus ex ipsis interfectus fuerit. r) auttori. '
(') usq., em. 5. (*) fuerint
plus quam vn fuerint, non omne (0
reteneantur (0 obnoxii sed quibarj
fuerit (f) inculpatnm (s) ille secun-
dum legem conponat C*).
O omMA teneantur. (*) fuerat inputatum.
(^) conponant
[8] Si quis uero foris (*) casa siue
inter {•») agens siue inter («) agro
positus a contubemi (*) fiierit (*)
occisus et tres uel amplius habue-
rit(") plagas, malb dructe clidio*,
hoc 681(0 ct tres de eo contubemio
qui probati fuerint singulatim mor-
tem illius conjectent (c): et tres de
ipso contubemio, ^cc aen. qui £ac.
sol. XXX culp. iud. Quisquxs illo-
rumj et tres adhuc de eo contu-
bemio, DC den. qMi fac. sol. xv culp.
iud.
(') foras. (^) \Ur. n in- K*\ omtubenuo
fuent. n habuerat O boc e., om. 5. ,
(') -tant
XLIV. DE REIPHUS.
^ [1] Si quis (•) adsolet homo mo-
riens uiduam dimiserit (^), qui eajvc
uoluerit accipere, antequam eaiw *
acciperit (") ante tunxinum (**) ant
centenarium I*), hoc est ut tunzintis '
aut centenarius mallum incidant (0 ; '
ipso (c) mallo scutum habere debet, j
et tres homines tres caasas deman-
dare debet (»»).
n add: ut (^) dein<
(') tunztno. (*) centenarj
(•) ct in ipso, (k) debent
n accipisjL
t. (/) iodkanl.
[8] Tunc ipso qui uidnam acci-
pere (■) in sol/4^ eiqne pensantes
et demiryjwm habere debet (*>) ; tres
erunt qui scAiiUn pensare uel
habere (") uel probare debent ; et hoc
factum si (') eis conuenit, sic accipiat
cui debentur.
accipere debet
<>"•• S (') sic
(*) add: et O uei
[8] Si uero superius t\uoA diximus
omnia secKwdwm le^m impleuemnt,
"' wiMdos ille cui reipe debuntMr.
[4] Si nepos sororis filius senior
nepos fuerit, illo haccipiat.
»74
[8] Si uero istnd no» fiecerit et j
sic earn acciperit, malt) reiphus !
heealisinus*, %uni den. MMx>
qui fac. sol. uui (•) culp. iud. ;
n LXin. ,
[4^ Si nero que snpoios diximus ;
omnia secundum legem impleuerit(»),
tres aolidos cui reiphus (>>) debentur- .
accipere («).
O -rat (*>) rdphL n^cc-.ofw. s
^6] Hoc est discemendttiif c«u
reiphus debentur (•).
n Hoc- deb., om. 5.
1
Si nepus fuerit sororis filius senior,
ille (*>) reiphus accipiat.
(*)ma.
27S
Digitized by
Google
COM. 7, 8, 9.
COD. 10.
LEX EMEND.
OBSERVATT.
LXX.
[DE HOMICID/AJ IN CONUIUIO
FACTIS](*).
[1] Si ^ois in connioio, ubicuMKjM^ (*>) ue\ tres
ant amplios fiaerint, et unns ex ipsis fuerit inter-
fectus, mai seolantis thadio(«), hoc esi{*
illc(*) qui remanent (0 aut uno(ff) conuicto(^'
dare (>) debent (*) aut tuti (^) mortem ilHua (>.
conponant ; q$te (") lex (■>) ad septeiw (<>) fiierint
in conuiuio obseruantur(p).
(') Sa in B; D« humiddio ad contubernio factam, o;
MO rtthtv in 7.B- H. (^) ubi duo, 8: goMs: dui ; B-H
add: duo. (*) seolanthis thaaio. 8: gloss in gas
if^ 7. {*) hoc est, «M. B-H. O iOi. 8.9.B- H. (*) -nunt.
8. (*) unum, aB. (^) conu-, om. 8; conuinctum, 9;
conulctum. B. Q) donent, B-H. H^) toti, & B - H ; tutti, 9.
(«)iUius.«w.a r) Qui, 8 ; qui, o; quae. B-H. na9.B-H
add: usqut. (*) VII te. 9: B-H oM: sL (>) obs-.
om. B-H.
[S] Si nero in conuiuio illo (•) plus quam
septem fuerint, non omnis (*>) teneantur ob-
nozius(<) seO duobus(*) fiierint illeO secondum(t}
legem conponant.
n illo, otH. 9. B-H. (fc) omnes, B-H. O obnoxios, 8:
- • ~~ H; sed.o. rt i" "
9.B-H.
obnoxii. B-H. (*) si. 8.B
{«) illi, 8.9.B-H. («)
I duo.&B-H.
[8] Si qnis(*) uero fori8(^) casa uel(«) iterj^*)
afpens siue in agro a(*) contubernio ^0 ruerint(ff)
intcrfectus ct tres uel amplius habuerit plajras (>'),
mat drocchlidio (>)> hoc est ut^^) tres de eo
contubernio (I) qui adprobati fuennt 8in^i(">)
mortem illiusl") conponant ; tres adhuc si niennt
de ipso contubernio, xv sol. conponat (°).
n quis, MM. B-H. (k) foras, 9.B.H. (*) aut, B.C.H ;
ut. F. (•*) inter. F. (*) a, om. 9 ; aut in, B-H. {*) con-
turbenio, & <*) fuerit, &O.B-H. (^) placas. 9.
(>) droclidio, 8; drochlidio, 9. (^) hoc est ut. 0m.
B - H . 0) contMrbcrenio, 8 ; conturbernio, 9. (*) siguU, a
(■)im,F. •) -nant.9.B-H.
LXXVIII. [DE REIPUSSE](-).
[1] Si quis homo moriens et(^) nidnam do-
miserit {^) qui (^) earn noluerit (•) accipere,
antequam earn accijiiat zonzinus (0 aut (f j
centenarius(i>) mallum indicant (>) et in mallo(^)
! ipso(«) scutum (") habere (») debent («^ et tres
; hominis (p) tres causas demandare (1) deoent ij) ;
n rubric o/'S; De reipus, 9; mo rubric in 7.B— H.
(») et. om. B-H. (*) dimisserit. 8 ; dimiserit. B.G : F.G.H
aJd:et. (^) qui.MK. F.G. (*) uoluerit.a9 B-H. (<) tum-
zinus. 8 : tunzinus, 9.B.H : tunginus, F.G. (■) autem. G.
0>) cctenarius. B; tenanus, G. (<) indicent. B-H.
(k) manum, 9. (») ipsum, 9; ips., om. B-H, (■•) scuto, F.
(•) habercnt, 8; habeant, B-H, O deb., om. aB-H.
(^ bomines, as- H, (*) demandent, B.G.H ; demandant,
F. n deb.,0OT. B-H.
et tunc illi(*) qui uiduam accipere debet (*) tres
solidos fqui (") pcnsantis (•) et denarium (*) ; et
tres erunt(*) qui soliii^ pensare u^l probare
dcboant; et hoc factum, si eia conuenerit, ac-
cipiat ;
D iUe, 8 : iHe q. u. a. uolet (uohierint. B) cum tres (ties,
om. B) testibus qui adprobare debeant, soledos ill et
dcnario acqualiter pensaates donct. et hoc facto & eis (d, F)
L. acc, B-H. (*) debent, 9. (") aequc, a (') -tes,a
(*) dinario. 9. C) ctant, 9.
si nero (7) istud non fecerit et sic earn acciperit,
mal reipus nicholes8inus(«), IMMd den.
<lMi foe.] sol. LXUf cu\p. iud.
C^) uero, MM. a (') malb reipus nlcolensinus, 8;
mat reipus nicholissimus, 9; mat r e i p p u s
nicholestnus, B; malla (male, G,H) reippus
n t coles in M/, F- H.
[8] Si uero qt^d snnerius dizimns omnia
sccMMditm legem (•) implcuerit (>>), tres sohi^
et dinario ille cui reipe («) debentur accipiat (■>).
(•) lege, 9. (*) implentur. F.G.H. (^ reippe, B.F.G.
(') din. Uli uir d pedebenter acdpiat cui rd pcoebent^r, 9.
[8] Si nepus(*) 8orores(^) filius fuerit senior,
ipse I') accipiat.
(*) nebus. 9 ; nepotl. B ; nepti. F.G ; acptis. H.
(^) sororts, a9 ; sorore. F.G.H. (*) ipsa, 9.
376
XLVI. De Homicidijs in conuiuio factis.
1 Si in conuiuio, ubi qnatuor aut qnin^ue
fizerint homines, unus ex ipsis interfectus fuent*,
ille qui remanet aut unum conulctum reddawt
aut omnes mortis illius compositionem icon-
lectent^ quae lex naqtte ad septem qui fiierint
in conumio illo conuenit obseruare.
* malb. seo laudt «sthadio. f * cooiectent.
S Si nero in illo conuiuio plusquam septem
fuerint, non omnes teneantur oonozij sed quibus
fuerit imputatom illi secundum legem com-
ponant.
8 Si quis fbris casa siue iter agens seu in
agro positus 21 contubernio fiierit occisus et
tres uel amplius habuerit, malb. druchtelidioj
hoc est et tres de eodem cowtubemio conuicti
fuerint singillatim mortis illius compositionem
componant ; et tres alij de ipso contubernio,
Hcc den. ^ui fac. sol. xxx unus<iuisq»« illorum
culpabilis ludicetur. Et tres alij adhuc de ipso
contubernio, DC den. qui fac. sol. zv culp. iud.
XLVII. De re> Ipos.
1 Si ut fieri adsolet^ homo moriens uiduam
dimiserit, et earn quis in coniugium uoluerit
accipere, anteciMam eam accipiat, ^ Tunginus
aut • Centenarius ' mallum indicent. et in ipso
mallo scutum habere debet, et tres aomines uel
caussas + mandaie.
Et tunc ille qui uiduam accipere unit, cum
tribus testibtis qui adprobare debent, tres solidof
eque pensantes et denarium habere debet. Et
hoc facto, si eis conuenit, f uiduam accipiat.
t debent tunc ipse qui uiduam accipere debet tres solidos
«que pensantes et denarium habere debet ; et tres eiunt
qui soBdos peMsare ud probare debent ; et hoc ikctum si d
conuenit, sic acdpiat cui debeatur.
8 Si nero iista non fecerit et sic eum acce-
perit, malb. *Rei phus haec cha la sinus,
MMD den. qui £u:. sol. LXii cum dimidio culp. iud.
XLV. DE HOMICIDIIS IN CONUIUIO (•)
FACTIS.
[IJ St in conuiuio, ubi (^) quattuor ant quinque
fuennt («) homines, unus ex ipsis interfectus
fuerit, illi qui remanent aut unum conuictum
reddent aut omnes mortis illius conpositionem
conjectent ('). Quae lex usque ad septem qui
fuerint in conuiuio illo (•) conuenit obseruare.
C) contubernio, A ; conultio, Q. (^) ibi, Q. (*) ftienmt. G.
(*) coUcctant, Q, (*) illi. Q.
[8] Si uero in illo conuiuio plus quam septem
fuerint (•), non omnes teneantur obnoxii sed
quibus fuerit inputatum illi secundum legem
conponant (^).
(*) fuerunt, Q. (^) conponantur, Q.
[8] Si quis foris(*) casa siue iter agens seu
in agro positus a contubernio fuerit occisus et
tres uel amplius habuerit plagas, tres de eodem
contubernio qui conuicti fuerint singillatim (^)
mortis illius conpositionem conponant; et tres
alii de ipso contubernio, ucc din. qui fac. sol.
XXX unusquisque illorum culp. iud. ; et tres
adhuc alii(<') ae ipso contubernio, dc din. qui
fac. sol. xv(*) smguli(«) eorum(*) culpabUes
iudicentur.
(') foras I.Q. (^) sigiUatim, Q. H «HI. *m. Q.
(*) XXX, V. f) sing. eor„ om. Q.
XLVI. DE REIPPUS (•).
[1] St quis homo moriens uiduam dimiserit, et
eam quis (•») in coniugium (•) uoluerit accipere,
antequam eam accipiat (•>) tunginus aut cente-
narius mallum (*) indicent ; et in ipso mallo
scutum habere debet (0» et tres homines causas
tres demandare (f ).
Et tunc illeC*) qui uiduam accipere unlt(i),
cum(^) tribus (') testibus qui adproVare debent,
tres solidos aequo pensantes et dinarium habere
debet ; et hoc facto, si eis conuenit, uiduam
accipiat.
(^) iUam, Q, (>) uA, Q. (^) cnm. om. Q. (i) tres. Q.
[8] Si uero ista non fecerit et sic(*) i
acciperit, illi cui reippus debetur. mxd dm.
£ac. sol. Lxu cum dimidio culp. iud.
qui
8 Si antM» quae snperius diximus omnia [8] Si autem quae superius diximus omnia (■)
secundum legem impleuerit et tres solidos et j secundum legem impleuerit, et tres solidos et
denarium ille cui reiphe debetur acceperit, tunc dinarium illo cui reippus debetur acciperit, tunc
eam legittime accipiat. * '"' '~'-"
Hoc ^cemendum nidetwr cui Reiput debeatar r.
St nepot fderit sororis filius, senior ille accipiat.
«77
eam legitime accipiat.
(') Q adds: que.
r4] Hoc(«) discecnendum nidetor cui reippos
deoeatur.
r)Oc.Q,
[6} Si nepus fuerit sororis filius
reippum (*) accipiat.
(') re^us, I.Q ; rdpphns, H.N ; r, om. T,
«78
Ulc
Cf. Henr. 87. 8-xx, 88. x8.
This ( is probably a completion
of the preceding chapter. Cf.
L. Sal. 4J. 3, xos.
Cf. L.Sal. 7a; Recap. L. Sal.
6 ; Capit. Lud. 8 ; L. Gund. 24,
69; Ed. Roth. 182 ; L. Sax. 42-47 :
Wisig. ill. 2. X ; Aeth. 75, 76 ;
Sohm, R. u. Ger. 67, 370, 391 ;
Waits, x^5, X44, X4< ; Form. ant.
ap. Cancuui. u. 476, 477.
Cf. Recap. L. Sal. (^) 22.
Cf. the order of succession in
Ch. 59.
Digitized by
Google
COD. 1.
rs] Si neptus non fuerit, ncptis
filias senior reipns illiu accipiat.
[6] Si aero neptas filias non fuerit,
consobrine filius qui ex m"'
genere uenit ille eoa accipiat.
maternae
[7) Si uero ncc coniobrine filius
fuerit tunc auunculus, (rater matris,
reipus ille accipiat.
[e) Si uero nee adhuc anunculus
fuent, tunc frater illius qui earn
mulierem ante habuit, si in heredi-
tatem non esi uentunis, ipse eos
reipus accipiat.
[0] Et si nee ipse frater fueritj qui
prozimior fuerit extra supenores
nominatos singillatim dicti secun-
dum parentilla, usque ad sextum
gennculum si hereditatem iUius
mariti defiincti non accipiat, ille
reipus illus accipiat.
[10] lam post sexto ^penuculum si
non nierint, in fisco reipus ijpse uel
causa quae exinde orta fiient colli-
g^atur.
XLV. DE MIGRANTIBUS.
[1] Si quis sup^ alteram in nilla
migrare uoluerit, si unus uel aliquid
(/eg^. aliqui) de ipsis qui in uilla
consistunt eum suscipere^ uoluerit,
si uel unus eztetcrit qui contra-
dicat, mi^anti ibidem licentiam
non habebit.
SB] Si uero contra interdicto unins
duorum in uilla ipsa adsedere
praesumpserit tunc ei testare debet.
Et si noluerit inde exire, ille qui
testat cum testibus sic ei debet
testare: Hie tibi iesto in hac nocte
Erozima in hoc quod lex est saliga
abet sedcas, et testo tibi ut in x
noctes de uilla ipsa egredere debeas.
Postea adhuc post decem noctes
iteram ueniat ad ipsum et ei testet
nt iteram in decem noctes exeat.
Si adhuc noluerit exire item tertio
decem noctis ad placitum suum
addatur ut sic xxx noctes impleatur.
Si nee tunc uoluerit exire tunc
maniat eum ad mallum et testes
super singula placita qui fnerunt
ibf praestos haoeat. Si ipse, cui
testatum ej/, noluerit inde exire
et eum aliqua sunnis non tenuerit
et ista omnia quae superius diximus
secundum lejpem est testatus. Et
tune ipse qui testauit super fiirtuna
sua ponat et roget grafionem ut
280
GOD. 2.
si uero nmus rum fuerit, neptis filltis
senior si fuerit, ille eos accipiat.
Si nepns lum fuerit neptis filius, si
consuorino filius qui ex^ matrme
genere fuerit ipse eos accipiat ;
si nee eonsubrini filius fuerit tunc
firater matris reipus accipiat ;
si nee auncolus fuerit, tunc firater(*),
qui ea mulierem ante abuit, si in
hereditatem non uonturus est, ipse
reipus accipiat ;
n sM/fii. illius.
si nee ipse {rater fuerit, qui pfvxi-
mior fiicrit extra superius nommatur
Qui singulatim secwwdMm parentilla
oicti sunt, usque ad vi ^nucolo si
in hereditatem illius manti defimcti
accederit, ipse reipus accipiat.
Nam si potest sexto goiacolo si rum
fuerint. in fisco reipe ipse uel causa
que inae orta fuerit coUi[gatur].
[XLn]XLi. DE migrantib:;5^.
Jl] Si qut's homo super alteram in
[a miffrare * uoluerit et unum uel
aliquis^ de ipsis tunc eum snscipere
uoluerit^ si uel unus exteterit qui
contradicat, migrant! ibidim licien-
ciam Tum abuit ;
si nero eontradictnm unius uel
duoram in uilla ipsa adsentire {legr-
adsedere) uoluerit tunc ille testare
debent ; et si noluerit inde exire,
ille qui ei testat eum testibus sic ei
testare debit, dicat : homo, in hoc
tibi testor ut in hac nocte proxima
in hoc qiMTd lex salica habit sedeas,
et testo tibi in x noctis de uilla sta
exseas ; et de postia adhuc de post
X nocfes itcrum debit ad eum uenire
et testare in alias xx noc/er ut inde
exeat;
si adhuc exire noluerit iteram
tercium x noc/ej adat ut sic xxx
nodes impleantur. Si nee tune
exyre uoluerit tunc maniat eum ad
mallum et testes suos per sin^la
placita qui fiieriii/ ibidim pnstus
abere debit ; et sic ipse, cui tes-
tatum or/, noluerit uenire et sunnis
turn tenuerit et sta quae superius
diximus omnia secundum legem et
testatum, tune ipse qui testauit
super fiirtuna sua ponat et rogit
grafionum loci illius
aSi
GOD. 8.
(6] Si uero nepus non fuerit, neptis
fihus senior in se accipiat.
[6] St uero neptis filius non fuerit,
consobrini filius c[ui ex matre genere
uenerit ipsi accipiant.
[7] Si uero nee consobrini filius
non fuerit tunc auunculus, firater
matris, re ipsa {sic) accipiat.
[6) Si uero nee auunculus non
fuent, tunc frater^ illius qui eam
mulierem habuit, si in hereditatem
uenturufl non est, ipse reibus acci-
plat.
[0] Si nee ipse non fuerit, qui
proximior fuerit extra 8ui>eritts no-
minatos qui singulatim secundum
parentilla dicta erunt, usq»e ad sexto
genuculo si in hereditatem illius
mariti defiincti non aceedat ipse
reibus illius accipiat ;
iam post sexto genuculo si non
fuerit, fico reeipi (stc) uel eaosa quae
inde orta fiterit collegatur.
XLV. DE MIGRANTIBVS.
^1] Si quis super alteram in uilla
mig[rare uoluerit et unus uel aliqui
de ipsis qui in uilla" consistunt eum
suscipere noluerit, si uel unus ex-
titerit qui contradicat, migrantem
ibidem licentiam non habeat.
[9] Si uero contra dicto unus uel
duorum ulUam ipsam adsedere pre-
sumserit tunc testare debet j et si
noluerit inde exire, ille qui et testat
cum testibus sic ei testare debet
ut in decim noctes exeat; et si
adhuc past x noctes iteram debet
ad ipsum uenire ei testare ut itemm
X noctes inde debeat exire.
Sex {sic) inde noluerit eure iteram
tertio ad decim noctes placitum
addat et sic triginta noctes imple-
antur; et si nee tunc uoluerit exire
tune maneat eum ad mallum et testes
suos in singulos plaeitos habeat ;
si ipse cui testatum est noluerit
uenire et eum aliqua sunnis detenu-
erit et testes quos superius diximus
secundum legem testatus est. Tunc
ipse qui testauit ut super fiiitunam
suam ponat et roget grafionem ut
aSs
GOD. 4.
|[6] Si nepos non fuerit, neptis
fihus senior ipse haecipiat.
[6] Si nero neptis filius non fuerit,
consobrinus filius tui {ler. qui) ex
matemo genere uenit ipse haecipiat.
[7] Si nero nee consobrini non
fuennt tune auunculus, fratres mater
{leg-, firater matris), ipse haecipiat.
[8^ Si uero ne auunculus non
fuent, tune fratm illius qui eam
muliere ante habuit, si in hereditate
uenturus [non] est, res ipsas {leg:
reipus) ipse haecipiat.
[fi Si nee ipse frater non fuerit,
qui proximior fuerit extra superius
nominatos qui singillatim secundum
parentelam sunt (*) hereditatem illius
mariti defuneti non fuerint, ipsas res
illius haecipiat.
n <nw/^ usque ad sextum geauathim,
SLO] lam de pott sextum ^nu-
um si non fiierit, in fisco res ipsas
{leg: reipus) uel causa [quae inde]
orta fiierit coUegatot modis obser-
uatur.
XLV. DE MIGRANTIBUS.
IX] Si quis [in] alienam uillam
migrare uoluent| ut hunusqutsqice
aliqui de ii>sis qui in uilla consistunt
eum suscipere uoluerint^ si uel
hunus ex ipsis extiterit qui contra-
dicat, migrandi ibidem licentiam
non habeat.
is] Si nero contra dictum hunius
duorwm in uilla ipsa adsedere
praesumpserit tune testare debet j
et si noluerit inde exire, ille qui ei
testet cum testiba» ei debet testare
ut iteram in decem noctes exeat.
Si adhuc post decem noctes iteram
debet ad eum uenire et ei testare
ut iteram in decem noctes exeat.
Si adhuc noluerit exire iteram tertio
decem noctes ad placitum addat et
si XXX noctes impleantur; si nee
tunc exire noluerit tune eum man-
neat ad mallum et testes suos in
sin^la placita qui fiierant pristum
sibi habeat ; isti {legr. et si) ipse cui
testum est noluerit uenire et eum
aliquas sonies non tenuerit et ista
que superius diximus secMndKm
legem testatur. Tunc ipse qui
testauit super fiirtunam suam ponat
et roget gnffione ut
183
GODD. 6 ft 5.
|T6I Si uero nepus non fuerit, neptis
filius senior ille accipiat] (■).
(*) TMis f isfmnd in C*d, S «nly.
[7] Si uero neptis filius non fiierit,
consubrine(«) fihus qui ex materno
genere (^) uenit ipse accipiat.
(*) cmsobiinus, wrr. CMvsobriziL (^) ge-
neri
[6] Si uero nee consubrinae (•)
non(») fiierit tunc auunculus(^), frater
matris, reiphus accipiat.
n c^MSobrini filius. (^) auuncolus.
[0] Si uero nee auuneulus(*) fiierit,
tunc firater illius qui ipsa mulieri
ante 0*) habuerat, iluus (*} si in here-
ditate (') non est uenturus (•), ipse
reiphus accipiat.
n auuncolus. (^) antes. (*) illius. om. 5 ;
and it is written under habuerat in 6.
(') - tatem. (*) inuenturus.
i;iO] Si nec ipsi (>) fuerit, tunc
qui (^) pmumior fuerit extra superius
nominatus qui singulatim (") secMM-
dMm parentilla {*) sunt, usq»e ad
sexto genuculo si in hereditate mariti
illius defuneti non sunt uenturi,
ipse (*) reiphus accipiat (0.
(■) ipse. (*) qui, om. 5. n sngiHati.
(4) paraitdla died (*) ipsL O accipumt.
[11] lam pof / sexto nero genuculo
si non fuennt, reiphus ipse(*) uel
causa que inde orta fuerit (*>) eolli-
gatMr(«) a fiiseo {*).
,r)ipsL (*)fuerat ncoBeg-. (*) a
fisco, 0m. s
XLV. DE MIGRANTIBUS.
{!] Si <j^uis super alteram in uilla
migrauent(*) et aliqui de eos qui
in uilla consistunt eum suscipere
ttoluerint, si uel unus ex ipsis steterit
(^ui contradicat. migrandi ibidem
licentiam non habeat.
(*) migrare uohierit
[2"] Si nero contra interdictum
unius uel duoram in uilla ipsa adse-
dere prvsumserit tunc testare ille(*)
debet ; et si noluerit inde exire, ille
qui eum testat cum testibiwf debet
testare ut iteram in (*>) decim (')
noctes exinde (') exeat ;
n ilH. (*) inter. D decem. {*) Indc
exeat is written ab<fve the tine in Cod. 5 ;
and in the same Cod. after decern noctes ike
foUowing words are written^ but marked
wUh dots above and undemeatM, tMer^ore
intended to be erased: noluerit exire ttcr»n»»
debet ad ipsKjn uenire et ei testare similiter
ut iterttiM ad alias decem noctes exinde
debeat exire.
et si adhuc post decim (•) noctes
noluerit exire tunc tertio in decim {")
noctes ad placito (0 adtendat et
sic XXX noctes impleat»r(s); et (^)
si nec tunc uoluerit exire tunc eiuw
maneat (■) ad mallum et testes suos
qui (^) singula placita fucrwM/ (')
ioidem saecum(") praestos ("■) habeat.
Et si (■) ipse cui testatum est
noluerit uenire («), si eum aliqua
sunnis non detenuerit et sic ista
omnia que superius diximitf sccacn-
d»m legem (p) testatum (p), tune ipse
qui eum(<i) testauit super fortunam
suam ponat et rogetC') graphiooeiis(*)
ut
««4
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LEX EMEND.
0B8ERVATT.
[4] Si ncpus (■) non fuerit, neptis (^) filius senior
ille («) accipiat (*).
O nehhs. 9. (k) neptes, 9 ; nepotis, F.G. (*) iOa, 9 ;
ipsa, H. (J) f 4 MM. 8.
[5] Si uero neptis (*) filius non fuerit, consu-
bnne(i>) filius qui ex mat^fmo(*) genere uenit(')
ipse (•) accipiat.
n neptes, 9. (^1 consabrino, 9 ; consobrini, C ; consu-
, bnni, U. n mat^rnl. 8 ; matome, 9. {*) uiuit, 9. (*) ipsa. 9^
I
[6] Si acro(«) consnbrine (^) filius non fizerit
tunc auuncultts, fn.ter{*) matris, reipus («) acci-
piat (^).
(*) tfdm, & <^) consobrliue, 8; consubrfaaus, o ; coosu-
bnni, H. (') fr. ma. reip.. om. KH. (') | 6 «m. F.G.
[7] Si uero adhuc nee auuncnlus (•) fuerit, tunc
frat^r illius qui earn mulierem habuit, se(^) in
hereditateiM tum(«) uenturus esf, ipse(<^) ipsius
reipus («) accipiat.
n abun-, 9. (>•) si, &B-H. (*) adhuc non uenit, iHe
tpsos (ipsus, B) relppos (reipsus, B) accipiat, B- H. {*) ipsi,
9. (•) reipsus, 9.
[8] Si nc ipse(«) frat^r iiierit, qui prvzimior
fuerit, extra superius nominatus (^), ipse(")
reipus (■>) accipiat.
(*) Si quis nee ipse, 8 : Si nee ipse. 9.F.G.H ; Si nee ipsi.
B. (^) nominatos. B- U. f) ipsi, 9. (*) rdpsus, 91 B ;
reippos, F.G.H.
ro] Si nec isti (») fnerint, in fisco rcipi (*) ipsi (•)
ucl causa quern (^) exinde orta fuerint(*) colle-
ifatur(0.
r) ista, 8 : ipsi. o. B ; tate. F. (^) reipd, 9 ; reipse. B ;
relppi, F.G.H. O «psi, em. 9 ; ipse. F. (^fquae. B- H.
> ) fuent. a9.aG.H. (0 conl-, 9; coUigitttr. F.G.H ; coD.,
' *n. B.
quod si neptis filius non fnerit, consobrinus filius
qxi ex matelno genere uenit ipse accipiat.
Si aut^OT nec coMSobrinus filius fuerit tuMC
auum:ulus, frater matris, Keipum accipiat.
Si uero auunculus non iiierit, tunc frater illius
qui ipsam mulierem antea habuerat, si in haeredi-
tatem defuncti fratris, id est mariti mulieris illius,
uenturus xum est, ipse Roippum accipiat.
Quod si nec i]>se fuerit, tunc qui proximus fuerit
superius nominatis sui singillatim secundum
parentelam dicti sunt, usqM« ad sextum "geni-
culum, si in haereditatem illius mariti demncti
non accedat, ipse Reippos accipiat.
4 Si autem nullus, nisi post sextum geniculum
proximus fuerit, in fiscum reippi uel caussa qua:
mde acta fuerit coUigatur.
LXXVIIII. DE MIGRANTIBUS(*).
[1] Si quis suptfr(^) alterum in nillam («)
ahenam («) migrare uoluerint (') et se (*) unus
u^l a]iqui(0 de ipsis (s) qui in uillaOT(^) ipsaiMC*')
consistent (i) eum suscipere uoluerint^ et se(^)
unus exteterit(>) qui("') contradicat(") migTante(o),
ibidem licenciaOT(p) non habiat(<i) p^nnanere('').
n n« ruiric in B-H. (V) sup., mm. B-H. (*) uilla
(*l uolucrlt.^ 19. B. f.G. ^n ri. 8. B - H.
aliena, 9.
(') aliquid, 9.
0) -tant, 8; -tunt.
(>) extiteril, 8j extetin
,iM: hoc.
niitigantem,
\') -nire, 9u
:^'
OS, & (^) ulUa ipsa, 9.
(k) sl,^8: fiieritj B-HL
; ext., <M>., B— H.
n -cant, a (•) -ti. 8; -tcm, 9.F,G.H ;
>. B. (») licenda. 9.B.F.H. («) sit, aH.
XLVIII. De Migrantibus.
1 Si quis super alteruM in uilla migrare
uoluerit et aliqui ex eisdem ^ui in uilla con-
sistunt eum suscipere uoluennt, et uel unus
uel aliauis ex ipsis extitorit qui contra dicat,
migranoi licentiam ibidem non babeat.
[3] Si uero contradlctuM fnerit et unus(0 u«l
duorum in uilla ipsa et(«) ipse(^) adsedere prv-
sumpserit. Tunc (•) testare ilium debit ('), et (•)
si noluerit exsire(0, ille quem(0 testat cum
testibwj ei(f) debit testare. Ut(^) iterum in
decern (>) noctis(k) exinde (>) exsiat(">); et si
adhuc post decern noctis(") steterit iterum ad
ipsum cum testibi» debit {*) uenire et ei similiter
testare debit (<i) ut(«) iter(p} in(p) alias decern (')
noctis (<!} exinde debeat exsire (').
n unus - et, cm. B-H. (^) ipsi. 9 ; B-H aA/.- Ibidem.
.. « .. .. . t4 debet,
(*) B-H oaV.- contradictor. (*)
;.aB-H. Det-
tcstat. am. B-H. (') exire (9 atUs : Ull) qui eum, ao.
O eum. 8 : ei-iterum, «m. B-H. {^) et, 9. 0) dcctm. aF.
(^) noctes, a9bB-H. 0) exinde, 01». 9: ut ex. exeat, e. s.
a. (B atUs : post) X noctibus st it a. i. c t ueniat et el
testibus ut inter alias (aliquas, B ; alius, F) dedm noctibus
ex. deb. exire, B-H. (") exeat, 8; extat,9
8; noctes. 9. C) et, 9^ "^ ' ' ~
a9u (') exire, a 9.
, , , (»)
'O Iterum' int«r,a9i C^) aoctesj
[8] Si (») noluerit iterum tercium placitum ad
decern {•») noctis addat(«) et si (*) treginta(«)
noctis (0 impleantur ; et si ne (*) tunc uoluerit
exire tunc maniat (>>) eum ad msiliuiM ex (>) testis
saos qui in singulis placitis fnerint secuiw nabeat
pristus ; et se ipsi ciuitatum er/ non uinerit {^)
aut noluerit (>) uenire,^ se (") eum aliqua sunnis (")
non tcnuerit(«) et ipsa que superius diximus
secvndum legem (p) testatum ef/. Tunc ipse (1)
cui testauit super fttrtuna(') 8ua(*) ponat(t) et
roget (") grafionem ut
a85
Si uero contra intradictum unius uel duorum
in uiUa ipsa adsedere praesumpserit tunc testare
illi debent, et si noluerit exinde exire, ille qui
testat cum testibus sic ei debet testare ut inter
decem noctes exinde exeat; et si adhuc post
docem noctes noluerit exire. iterum^ debet ad
ipsum uenire et testare similiter ut itenun ad
^ias decem noctes exinde debeat exire.
et si adhuc noluerit iterum decem noctes ad
placitum addat et sic xxx noctes impleat. Si
nec time uoluerit exire tunc maxniat eum ad
maJlum et testes suos in singulos mallos qui
ibidem fuer[i]nt secum habere debeat f «praestos ;
et si ipse cui testatum est noluerit uenire et
aliqua Sumis non detinuerit eum, ipse secundum
legem qua diximus testatus est, tunc ipse qui
testauit super fortunam suam ponat et roget
k Grauionem ut
aK
[6] Si uero nepus non fuerit, nq^tis filius senior
ille (•) accipiat (*•).
nipse,V. (fc)|6«w.T.
[7] Quod si neptis (•) filius
bnnaeO*) filius qui ex mater
ipse accipiat.
n nepoiis, Q. (^) consobrlne, V. (*) conuenit. Q.
, non fuerit, consu-
matemo genere uenit (")
[8] Si autem nec (■) consubrinae (^) filius fuerit
tunc auunculus («), frater matris, reippnm('j
accipiat.
(') ne, Q. ^) consobrlne, V. O adhuculwA Q. (*\ rri-
pum, Q.
[9i] Si uero auunculus (') non fuerit, tunc frater
illius qui ipsam mulierem ante habuerat, si in I
hereditatem defuncti fratris, id est, mariti mu-
lieris illius, uenturus non est, ipse {*) reippnm («) !
accipiat.
n adhuculMT, Q. (^) ipse, om. Q. (*) reipum, Q. I
[101 Quod si nec ipse (•) fuerit. tunc qui proxi-
miortuerit postf^) supenus nommatos qui singil-
latim («) secundum parentillam (') dicti sunt
usgue ad sextum genuculum, si in hereditatem
illius mariti defuncti non accedat, ipse reippos (")
accipiat.
n ipsi. Q. m post. om. T.V. D sigiUatlm, Q. (*) pa-
V. n reippus.Q.
SLl] Si autem nullus, nisi post sextum goiu-
um proximus (•) fuerit, in nscum ipsi (^) reippi
uel causa quae (") mdc orta fuerit coll igatur.
Q. (*)ipse,Q. nq«ae,*m.Q.
XLVII. DE EO QUI UILLAM ALTERIUS
OCCUPAUERir, UEL SI DUODECIM
MENSIBUS BAM TENUERIT.
SI] Si quis super alterum (■) in uilla migrare
uerit et aliqui (^) de his(i>) qui in uilla con-
sistunt eum suscipere uoluerint (•), et uel unus
ex ipsis extiterit qui contradicat (^), migrandi
licentiam {•) ibidem non habeat (•).
n alterium, Q. (^) aKquld eis, Q ; a. ex isdem, T.V.
n uoluerint, E ; uoluerit, Q. (*) coutradicit. Q. C) laeti-
tiam non babeat, A.
[8] Si uero contra interdictum (•) unius uel
duortim in ipsa uilla consedere presumpserit
tunc interdictor testari illi debet cum testibus
ut infra decem noctes inde exeat ; et si noluerit,
iterum ad ipsum cum(M testibus (^) ueniat et
testetur illi ut infira alias decern noctes secedat(«).
(') intradictua. Q. (^) cutibMr, Q. f) Inde exeat, E ;
recedat,Q.
Quod si noluerit iterum tertio placito('| ut(*)
infira decem noctes exeat denuntiet. Si uero
triginta noctes impletae fuerint et nec tunc
uoluerit C^) exire, statim ilium manniat ad nul-
lum (s) et testes suos qui ad ipsa placitaC*)
fuerant secum praestos habeat. Si autem (■) ipse
cui testatum est uenire noluerit et eum sdiqua
sunnis non detenuerit et secundum legem supra
dictam testatus fuerat(^), tunc ipse qui ei testatus
est(>) super furtuna 8ua(">) ponet(") et gra-
fionem («) roget ut
»«7
Cf. Waits, XX4, so6.
Cf. L. Sal. 14 ; Ed. Roth. 177 ;
Liu. X14; Alf. 37; Waits, 124,
126, Z28, X36, X56, x6o, x66; Sohm,
Proc. 7 ff, 38, "8» 133. «69, X70,
193 ; td. R. u. Ger. ox, 82.
The text represented by the
Codd. B-H and also the L. Em.
have omitted the first iestare of
Codd. x-xo. (Cf. Sohm, Proc. X5 ) .
Cod. 6 omits the third tesiare,
and though this occurs in 5, it is
with several other words marked
with the signs of erasure. Codd.
z and 2 alone have : " (homo) in
hoc tibi testo (tester) ut in hac
nocte proxima in hoc quod lex
(est) saliga (salica)habet sedcas."
On one nignt's forbeairance, and
a further respite of ten or seven
nighU, cf. tit. 5s.
388
Digitized by
Google
COD. 1.
COD. 2.
COD. 3.
COD. 4.
CODD. 6 & 5.
accedat ad locum at earn inde
ezpellat. Et quia legem noluit
audire, quod ibi laborauit demittat
et inaup^r, mal vnidrisittolo» hoc
esf Mcc am, qui fac. sol. xxx culp,
iud.
[8] Si aero quia miprauerit et
inira xii menses nullus testatus
fuerit, securas, sicot et alii utcini,
XLVI. DE HAC FAMIREM.
Hoc conaenit obseruare at thun-
ginas aat centenarius mallo indicant
et scntum in illo mallo habere
debent. Et tres homines tres causas
demandare debent. ^ Postea requi-
rent hominem qui ei non perteneat
et sic fistucam m laisum iactet. Et
ipse in cui laisum de furtuna sua
quantum uoluerit, aut totam fiir-
tunam suam cui noluerit dare ;
ipse in cuius laisum fistucam iactauit
in casa ipsius manere debet. Et
hospites tres nel amplins collegere
debet et de facultatejw quantum ei
creditum eti in potestatem suam
habere debet. Et postea ipsi cai isto
creditum ef/ ista omnia cum testibus
collectis agere debet.
Pustea aut ante rege aut in mallo
illius cui furtuna sua depotauit
reddere, accipiat fistucam in mallo
ipso ante duodecim menses quos
heredes appellauit in laisum iactet,
nee minor nee maior et nisi quantum
ei creditum esf.
accedat ad locum ut cum inde
expellat \ <pii& legem noluit audire,
et quod ibidim laborauit demittat et
insup^r, malb uuedresitelo, sunt
din. Afcc fac. sol. xxx culp. iud.
[8] Si quu nero mi^uerit et ei
intra xn mensis nuUius illius testatus
fuerit^ ubi admigrauit sicurus, sicut
alii uidni manent, ille maniat.
[XLIII] XLII. DE ADFATHA-
MIRE OC CONUENIT
OBSERUARE.
Ut tnnginus aut centenarius mal-
lum indicant et scutum in ipsum
mallum habere debent, et in hominis
III causas in mallum ipsum deman-
dent, et postia reqMf'rant hominum
qui ei noH p^rteniat et fistucam in
lean iectit ; et ipsi in cuius leso
fistucam iectauit de furtunam suam
quantum dare uoluerit, aut totam
nirtunamf cuins noluerit dare
accedat ad locum ut eum inde
ezpellat; qui legem noluit audire,
guod ibidem laborauit demittat et
insup^r sol. xxx culp. iud.
[8] Si oero qui migrauit et infra
X menses malfatus nullus testatus
fiierit, ubi admis[rauit securus sit,
sicut et reliqui uicmi, maneat.
XLVI. DE ACFATMIRE.
Hoc co[n]uenit obseruare ut tun-
ginius aut centenarius mallunCindi-
cent et scutum in ipso mallo habere
debeat, et postea tres homines tres
causas demandare debeant, et postea
requirant homino qui ei non per-
tineat et festucam in lesio sno iactet ;
ipse in cuius lesio festucam iactauit
oe fortunam suam quam tum uoluit
dare ut totam fortunam cui uoluerit
daie;
ipso in cuius leso fistucam iactauit et ipse in casa ipsius manero debet,
in casa sua manire debit, et hospites et hospites tres suscipere debet et
III suscipere debit et de ftacultate sua I facultatem suam habere debet, et
de quantum ei datur in potcstate sua postea ipse cui utum creditum »/
abire debit, et postia ipse cui scutum ista omnia cum testibitf collectis
creditum esf sta omnia cum testibus ' agere debet,
colectis agere debet ;
postia aut ante re^m aut in mallum
legitimum illi cut furtunam suam
depotauit, redere debit, et accipiat
fistucam in mallum ipsum ante xii
minsis ille quos eredes depotauit in
leso iactit, nee minus nee maius nisi i
quantum ei creditum ej/ ; j
Postea aut ante regem aut in mallo
leeitimo cui fortuna sua deputauit
reddere debet, et accipiat in mallo
festucam et in mallo ipso ante duo-
decim menses ipsi coheredes depu-
tauit in Icsium iactauit, nee minus
nee maius nisi quantum ei cre^tum
est;
haccedat ad loco et eum inde
expellat ; et qui legem noluit audire,
^tMTd ibidem laborauit amittat et
insuper Afcc den. qui (ac. sol. Tixx
culp.
[8] Si uero qui migrauerat et ei
intra xn menses nullus testatus
fuerit, hubi admigrauit securus, hubi
alii uicini, maneat.
XLVI. DE ADRAMIRE.
Hoc connenit obseruare ut thun-
zinus aut centenarius [mallum] indi-
cant et scutum in ipso mallo habere
debet, et in homines ui causas
demandare debent in ipso mallo, et
postea requirat hominem ^uem non
p^rtineat et sic fistuca m lesum
iactet; et ipse in cuius lesum iac-
tauit fistuca de furtunam suam
quantum uoluerit dare, aut totam
furtunam cui uoluerit dare.
ipse [in] cnios lesum fistncum iecta-
uerit ipse in casam ipsius manere
debet, et ospites in suscipere debet
et facultatem suam habere dd>et;
et postea cui istum creditum est ista
omnia, cum testibw^ collegere de-
beant.
Postea aut ante rege aut in mallo
legitimo illi cui furtunam suam de-
portauerit reddere debet ; haccipiat
et in mallo et ipso ante xn [menses]
ipse quos creaidisse deputauit in
lesum iectet, nee minus nee mains
nisi quantum ei creditum est ;
accedat ad locum ipsum et eum
exindtf iactet ; et quia legem noluit
audire, qu^ ibidem laborauit amittat
et insup^r, matb uuidristholo*,
SM»/ den. i/cc qui £ac. sol. xxx
culp. iud.
(*) decern, (f) pladtum. (*) impleantur.
(^) et, om. s (0 manniat. (M add: in.
(M fuenuit. {**) secuiM prestos. (^) si, om. c
(") add: et. \*\ (lege tesutur, corr.) legis
testaUex/. 0«. f/rogat (*) garafionem.
^8] Si uero alium in uilla (■)
aliena(*) migrare rogauerit ante-
quam (*>) conuentum fuerit, malb
anduthcoco*, AfDCCC den. qui
fac. sol. XLV («) culp. iud.
n uiUam alienom. (^) antequod. (*) XL.
Si] Si uero qui migrauerit et ei
lus \nt£r{*) XII menses testaucrit,
securus ibidem maneat sicut et alii(t>)
uicini.
n infra, (k) reliquL
XLVI. DE ACHRAMIRE(-).
[1] Si quit (•») hoc conuenit obser-
uare et («) tunzinus aut centerius (■>)
mallum indicant et in ipso mallo
scutum habere debent (•); et tres
homines tres causas demandare
debent, et in ipso mallo postea requi-
ratur(0 homincm(0 qui ei non p^rtinet
et ut festucam (s) m leso iectet (*>) ;
et ipse in cui laesum (') festucam (k)
iactauit dicat uerbum de fortuna (^}
sua quantum ei uoluerit dare, aut
si tota aut media fortuna C'} cui(')
uoluerit dare.
(*) adhramire. (^) SI quis has ncmgaming'
Mere, but it is found in both MSS. (*) ut.
{*) centenarius. (") debet. (H rcquiretur
liominl. (>) fistucam. (V) iectit (>) leso.
O') furtuna. (') cuius.
[S] Postea ip8i(*) in cuius laesum(i>)
festucam («) iactauit in casa ipsius
manere debet, et hospites tres susci-
pere debet et de facultate sua quan-
tum (<) ei datur in potestate habere
debet, et postea ipsum (•) cui cre-
ditum est tsta omni (•) cum testibaw
collectos (0 agere debet.
n ipse. ,{*) leso. J') fist-, (*) dc
Sumtum. (*) h)si creditum ert tsta omnia,
collectis.
[3] Sic postea aut ante rege aut
in mallo legitimo illef*) cui fortuna(^)
sua deportauit (•) reddere ei debet, et
accepit (*) festucam (•) in mallo (0 et i
ipsum ante duodecim mensa(r) ipsi '
quod heredes (^) deputauit iectet (*).
Nee minus nee maius nisi quantum '
ei adcreditum (^) est,
n ilfi. <^) furtuna. O deputanit. '
' accipiat <*) fistucum. (0 malhiMc.
, , menscr. (^) beredi& C) ut in leso '
iactet <k) creditum.
»
28q
291
292
293
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
(accepit, corr,) accedat(«) in loco(*) et ipsiC")
f euOT (7) ezinde expnellat (■) quia lege (■) noluit (^}
audire. Qtufd si ibidem aliauid(«) laborauerit
amittat et insuper, mal uuidrositelo(^), aol.
XXX (*) cu\p. iud.
n et se, 9: quod si nohierit (-rint, F) {terum tertium
Slacttuin ad X noctes (noctibus, B.F) extnde exire denuntiet
i uero XXX noctes adimplctas fuerint et nee tunc exire
uolaerit, statlm (H addr: tpsum) nuuiniat (muniat, F) ad
mallum et (H a<Mr ; tres) testes suos q. ad ipsa plactta f. s.
h. (babebat, B) prestos (piaestos, G) e. si Ipse (ipsi, G) cut
testatum est n. uencrit a. ucn. noL s. e. a. stmnis (sunnjrs, F)
n. detenuerit e. secundum legem supradictam (-am, F)
testatus fuerit tunc L c. t. a. f. (fortuna, B.F) s. p. e. g.
(graphionem, B.F ; graffionem, G) roget u. ace. ad locum e.
ipse ex. (H aadr : earn) exp. Q. s. 1. a.Iaborault a. e. 1. s. XXX
(Lxxx. F) culp. iud. (b) dcdjw, a n abdat. 9. {*) sic. 8.
(*) XX, 8. m noctes, &9. (*) nee. 8.9. (^) manniat. 8 ;
manuat, 9. (}) et testibMX suis qui in sigulos placitos fuerint
secMM tiabeat pristos et si ipse testatuf» est &c., 8 ; ut tris
testes suis q. L s. pladtus fuerunt s. habiat prestus et se ipsi
cui testatum est &c., 9. (^) uencrit, 8.9^ P) noluit, 8.
(") si, & (") sunnes. 9. (") detenuerit, &9. (>) lege sabca,
9. p) ipsi, 9. O fortunai#f. 9. (*) suam, oi. (*) ponct
manum, 8. (•) rogit, 9. { ) acddet, 9^ ' **
" ipse, & *•' - '" • ^ "
n rdgit, 9. r) acddet, 9. Q locujw, 8.
P) eum. pm. & O -let. 8l H .If^^*"*^
(*) noiuerit, &9.' O aliquis. _
uuidrosithelo, 91 (") CCXL d<a. qt«tf Ck. soL XXX, a
\,9. {*) uuidrosllito. 8;
[41 Si uero quis admiflprauit et ei aliquid infra
" '"' testatus iueritj ubi
sicut alie(') mcini,
duodecem mensis (•) nuUi (^j testatus fteritj ubi
admigrauit securus sit et (•},
maneat (*).
n nvMses, aB- H. (^) secundum legem testatum non
f. u. adm., sicut alii uicinl secunis maneat, B- H. (*) ut, 9b
{*) alii. ag. (*) maniant. 9.
LXXX. DE AFFACTU3nRE(*).
Hoc conuinit (^) obseruare ut tunsinus («J aut
centenarius mallum indicansC) et scutum (*) in
ipso mallo(0 habere (s) debeant(i>), et postea(')
tres hominis(^) tres causas demandu-e debeant ('),
postea (") requirant (■>) homine (<>) qui ei turn
p<?rteniat (P) et fistucamf^) in('} Iesum(*) suni»
lactit(t) et ipseC") in(r) cuius lesum(*)fistucam(*')
iactauerit (*) airtum (7) uerbum quantum de
... ..... . .,.. ,.j
furtuna(0 sua(*j ei noiuerit (») dare sicut (^) a(k]
furtuna (•) alicui (*) uoluerit dare (•) ;
(4) indie
n afetumiae, 8; afistumiri, 9: affatumlae. B.G.H ; afiitu-
mio;, F. (^) conuentt. a9.B- H. (*) tunudnus. 8 ; tunzin-
nus, B; tunginxx, F.G. {*) indicant, oj indigiians, B;
. indigans. G. (*) bruto, 9^ (Omall, a I*) babeat, B-H.
(h) debent, a9; deb., cm. B-H. (•) p., om. B-H.
(»1 homines. aB-H. 0) debent, 9. (*) et p., B-H.
("i requcrent, 9. (*) homincM, a B-H. (*) prrtincat.
8B; adnunciat, F.G.H. 0) festucam, B-H. (*) ad,
F.G.H. (*) lectuM. 8; laeisum, F.Hj laisum, G.
(«) iactet. aB-H; iectit, 9. (■) ipsi, 9. f) laesum, B;
tiiisum, F.G ; laeisum, H. (*) JBstugam, 9. {*) iectault, 9.
(> ) dicat. B-H. (*) furtunaM, 9 ; fortuna, B-H. O sua
cuoluerit, 8; suam uoluerit, 9; sua exlnde uoluerit, B-H.
(M secuta, 8: sicut - dare, mw. B-H. (*) fortima, 9b
{*) alii cul, a n de. 9-
postea ipse (^ in ca8a(c) ipsiiu manere debit C*),
et tres hospitis {') ibidem suscipere debit (^) et
de tota facmtate sua quantum ei datur in potes-
tate(0 sua('>) habere debit (^), et postea ipsit*)
cui istum (<>) creditum ef/ ista omnia cum testibwj
collectis (p) agere debit.
(n ipsi, 9.F.G. (*) causa, a (^) debet. ao.B-H.
(') hospites, aG.H; ospites, aB.F (M debet, aB-H.
<i) -tem, 9. D saam, 9. H ipM. aB-H. O «sto, a
!•"
Postea (4) aut ante rege (') ant in mallo legitimo
illi(") cui(«) furtunam(") sua«f (*1 depotauit («")
ei redderc(*) debit (yi. Accipiat{») fistucai»in
mallo ipso(*) ante duodecem mmsis(^^ ipsi(*)
quos(') heredis(*) depotauit(0 in lesum (s) suum
tactit (^), et nee miniu (') nee mains nisi quantum
ei creditum est ;
n Ftp., 9: et sic p., B-H. Oregem. B-H. C) tHe,
B-H. («) cui in,_B.¥.G. (") foitunam. 9^8 -H.
y; <^sicp.,
(♦) cui fa, , .
<') soam. 4mr. B-H. (*) deputau^,aB-H. (') redere,
{^) debet, aB-H. O postea uero ac, B-H. f) »P»e.
aaG.i
9.F.
n.
. ,. ,. iMC. aB-H.
(') quos. Of». F.G.H. O -des, 8; -dem, aF.Gj -dita^
tem. H. (') deput-,aB.F.G: dcpntauerit, H. (*) lesum,
8 ; lisum, F.G ; Udsuffl, U. (N iactet, aB-H. (i) maius
nee minus, B-H.
«94
accedat ad locum et ipsum inde ezpellat, et si
ibi aliquid elaborauit, quia leg^em noluit audire,
amittat et insuper, malb. "uuidre sa thalo,
Mcc den. qui fac. sol. xxx culp. iud.
8* Si quis uero aliam in uillam alienam
migrare, antequam conuentum fuerit, rogauerit*,
MDCCC den. qui fac. sol. xlv culp. iud.
* tmM. * anduu thtochc.
S Si quis uero admigrauit et ei aliouis infra
XII f Menses nullus testatus fuerit, uoi admi-
grauit securus, sicut alij uicini, f consistat.
t noctes. t maneat
XLIX. DeAdframire.
Hoc conuenit obseruare ut Tnnginus aut
Centenarius mallum indicent et scutum^ in ipso
mallo habere debet, et postea tres homines tres
caussas demaifdare debent | postea in ipso mallo
requirant hominem • qui et * non pertinet et sic
jistucam in «laisam iactet; et ipse in cuius
laisam fistucam iactauerit dicat uerbum de for-
tuna sua ouantum ei uoluerit dare, aut si totam
aut si meoiam fortunam suam cui uoluerit dare.
Postea ipse in cuius laisam fistucam iactauit b
casa ipsius manere debet, et hospites tres susci-
pere et de iacuUate sua quantum ei datur in
potestate sua habere debet. Et postea ipse cui
creditum est omnia cum testibus collectis ista
agere debet.
et sic postea ante Regem aut in mallo legittimo
illi cui fortunam suam deputauerit reddere debet,
et accipiat fistucam in mallo ipso. Et ipsum
S[ucm hacredem deputauit ante xii menses in
aisio suo iactet nee minus nee maius nisi quan-
tum ei creditum est,
LEZ EMEND.
OBSERVATT.
accedat ad locum et ipsum inde (p) expellat ; et
si ibi aliquid elaborauit, quia (1} le^em noluit
audire (<i), amittat, et insuper ucc din. qui £ac.
sol. XXX culp. iud.
E(') placido, Q. (*) ut, om. V. m uohierint. Q.
malum, Q. >) placida, Q. (<) cum, Q. (^) fuerit, Q.
Cod. Est addt: omnem subctantiam suam promlitit ; si
supradicta probare non potuerit, super fortunam suam
rinetur. et gnfionem (id est comitem) rog; ut ace ad
et ipse inde cxpeOat eum. See. r*) Q atUU: nr * ~
r) ponat, Q.V. {•) Krauionem, G.T.V ami 4418 ;
fionem, I ; graphlooem, O. H unde, Q. 0) q
noluit ualere, Q.
[8] Si uero ^uis alium in uillam alienam
migrare rogauent antequam conuentum fuerit,
MDCCC din. qui iac, sol. xlv culp. iud.
[41 Si autem quis migrauerit in uillam alienam
et ei aliquid in^ duo^cim menses (■) secundum
legem (*>) contestatum non fuerit, securus ibidem
consistat sicut et alii uieini.
D menobitf , Q. (^) legem, «m. A.
XLVIII. DE AFFATOMLEC).
Hoc conuenit obseruare ut ttuginus uel
centenarius mallum indicent et scutum in ipso
mallo habeat(*), et tres homines (^) causas tres
demandare debent in ipso mallo; et reouiratur
postea homo qui ei non pertinet. et sic nstucam
in laisum iactet j et ipsi(«) in cuius laisum fistu-
cam(d) iactauerit dicat uerbum de fortuna sua
quantum ei uoluerit dare.
(•) allattoone, Cod. Est H habcant, Q. (^) homini, Q.
O ipse, Q.V. (*) festucam, Q.V.
Postea ipse in cuius laisum fistucam iactauit (•) in
casa (0 ipsius manere, et hospites (f ) tres susci-
pere et de facultate sua quantum ei datur in
potestate sua habere debet ; et postea ipse cui
creditum est ista omnia cum testibus collectis
agere debet.
(*) iactauerit, Q. O causa, Q. (*) ospites, Q.
Postea aut ante regem aut in mallo legitimo
illi cui fortunam suam deputauit ei(>) reddere
debet ; et accipiat postea fistucam in mallo ipso
ante duodecim menses ipse quos heredes (^)
deputauit in laisum (>) suum iactentC»), et nee
minus nee maius nisi quantum ei creditum est.
) d, «m. Q.T.V. (*) heredis, Q. 0) lelsum, Q.T.V.
iectet, Q.
^
Cf. Capit. Lud. cap. 9.
Cf. Capit. Lud. 10 ; L. Rip. 49 ;
Cham. x6 ; Waits, 1x7, 135, 138,
I43-H5. 147. 153. 1«. «ft. »";
Sohm, Proc. 197, 209 ; id. R. u.
Ger. 68, 83, 370, 391, 559-
295
296
Digitized by
Google
COD. 1.
COD.
COD. 3.
COD. 4.
CODD. 6 ft 5.
£t St contra hoc aliquis aliquid
dicere aoluerit, debent tres testes
iurati dicere qaod ibi fnissent in
mallo quern tnunnnus ant cente-
narius indizerit. £t quomodo uidis-
sent hominem ilium qui furtuna sua
dare uolnerit in laisum ille iam ^uem
elegit fistucam iactare. Nominare
debent denominatim illo qui fortuna
sua in laiso iactat, et illo qnem
heredem appellit similiter nominet ;
et sic contra hoc aliqui aliquid
dicere uoluerit, debent iii testis
iurati dicere qa^d ibi fuissent in
malluM quem tunginus aut cente-
narius mallum indixer»» /, guomodo
dixissent hominem ilium qui furtuna
sua adire uoluit, nominare debit,
denominat illum,^ cui festucam in
laeso iactat, et sic leso iactitur, et
ilium quem eredem apellat similem
nominent ;
et si contra hoc aliquid dicere uo-
luerit, debent tres testes iusti dicere
quod ibidem fuissent in mallum
Quem tunginius aut centenarius
oixerunt, et quomodo uidissent ilium
Jiui fortunam suam dare uoluit et in
esium iam quem elegit festucam
iactare, et nominare debent, et qui
fortunam suam in lesium iactat, et si
in lesio iactos, et ilium quas heredem
appellasse nominent similiter ;
et altera tres testes iurati dicere
debent quod in casa illius qui fur-
tuna sua donanit ille in cuius laisu
fistuca iactata esf ibidem mansisset,
et hospites tres uel amplius ibidem
collegisset et in beodnm pultis man-
ducassent et testes collep^ssent. £t
illi hospites ei de susceptione gracias
egissent.
et alteri iii testis iurati dicere debent
Quad in causam illius qui furtuna sua
oonauit in cuius leso fistucam iactata
es/ ibidim mansit, et ospites iii aut
amplius collegisset et pauissit et
ospites illi III aut amplius de suscep-
cioncm gracias egisset et in beudo
pultis manducassent et testes colle-
gisset;
et alii tres testes iusti £cere debent
ouod in casa illius qui fortunam
dominauit ille in cuius lesium festuca
iactata est ibidem mansisse, et hos-
pites tres illi uel amplius de suscep-
tione gratias egissent et in beoto
pultes manducassent ot testes coUe-
gissent ;
Ista omnia ilK alii testes iurati
dicere debent, et hoc qa^d in mallo
ante regem uel legitimo mallo pu-
blico ille quem accepit in laisum
furtuna ipsa aut ante regem aut in
mallo publico legitimo, hoc esf in
mallobergo ante teoda aut thun-
ginum, fiirtunam illam quos heredes
appellauit publice coram populo
fistucam in taiso iactasset, hoc est
nouem testes ista omnia debent
adfirmare.
XLVn. DE FILTORTIS.
Si quis seruum aut caballum uel
bouem aut qualibet rem sui>er alte-
ram agnouertt, mittat eum in tertia
mann. Et ille super quem cognos-
citur debea[t] a^^amire ; et sic
eligere (leg. et si cis ligere) aut
caroonanam ambo manent et qui
agnoscit et apud quem cognoscitur
in noctis XL placitum faciant, et inter
ipso placito qui interfiierit qui
caballo ipso ant uenderit aut cam-
biauerit aut fortasse in solitudinem(*)
dederit. Omnes intro placito isto
commnniantur, hoc esf ut unusquis-
que de cum negotiatoribus alter
altenim admoneat.
n fv- solutionem.
Et si quis commonitus fue'rit et eum
snnnis non tenuerit et ad placitum
nenire distulerit, tunc ille qui cum
eum negotiauit mittat tres testes
quomodo ei nnnciasset ut ad pla-
citum ueniret. Et alteros tres quod
publicae ab eo negociasset ;
et sta omnia illi alii tres testis iurati
dicere debent, et de hoc quanto in
mallum aut ante re^em uel in legi-
timo publici qui accipit in leso fur-
tunam ipsi ante regem aut in mallum
legitimus publicum, hoc esi in mal-
lubergo anteuda aut tuginus, fiir-
tunam suam Quod eredis apellauit
{>ublici coram nomnibMj fistucam in
eso iactassit, hoc e; / viiil testimonia
uel testis sta omnia debunt adfir-
mare.
ista omnia tlli alii tres testes iurate
dicere debeant, et hoc quod in mallo
aut ante regem uel legem aut legi-
timo mallo publice et iUe qui accepit
in lesum fortunam ipse ante regem
aut in mallum publicum, hoc est
ante deuda aut tunginum, fortuna
ilia quos heredes appellauit publice,
quod ex omnibus festucam lactatus
sit, nouem testimonia ista omnia
adfirmare debeant.
[XLIV] XLm. DE FELTORTUS
QUI LEGE SALICy4 UIUENT.
Si quis seraum aut ancilla, caual-
lum uel quemlibet rem cum alteram
agnouerit, mittat eum in t^rcia
manu, et ille quod quem agnuscitur
debet agramire; et si intra legere
aut carbonaria ambo manent qui
agnuscit et cum quem agnuscitur in
noctis XL placitum faciant, et ipsum
placitum quanti fuerint qui cauallum
ipsum aut uindedermt aut cambia-
uerunt aut fortasse in solitudinem
dedirM»/, omnia intra placitum stum
commoneantwr, hoc esf unusquisqw^
cum negiuriatoribus alter aJterum
admoniat.
Et si quis comonitus fiierit et sunnis
turn tenuerit et ad placitum uenire
distuUerit, tunc ille qui cum eum
neguciauerit mittat iii testis quo-
modo ei nonciassit ut in placitum
uenerit ; alteriiM in q»<7d publici ab
eum et doniter neguciassit ;
XLVII. DE FILTORTVS QVI
LEGEil/ SALIC AJ^ VIVERIT.
Si quis seruum aut ancillam,
cauallum aut bouem uel c^uolibet
pecus cum alteram cognouent, mitat
eum per tertiam manu, et ille aput
(]uem agnoscitur debet ad hominem
ire : et si cttra mare aut carbonaria
ambo manent et qui agnoscet aput
quem a^oscitur in noctes XL placi-
tum faciant, et in ipso placito quanti
fuerint qui rem ipsam uendiderant
aut campiauerint aut fortasse ins-
solutione dederunt, omnen intra pla-
citum istum et commnniantur, noc
est unusquisqwtf cum negotiatoribus
suis
communitus fuerit et eum sunnis non
detenuerit et ad placitum uenire dis-
tulerit. Ille qui cum eo ne^tiauit
mittat testes iii quomodo et nnn-
ciasset et ut ad placitum sunm
ueniret, et alteros ni quod publice
negotiasset et idoniter
et si contra hoc aliquid dicere uo-
luerit, debent iii testes ueraces dicere
quod ibi fuissent in madum quem
thunainus aut centenarius indixe-
rant, et quomodo uidissent hominem
^ui fiirtunam suam dare uolnerit, et
in lesum iamque elegit fistucam
iactare et denominare debet qui
furtunam suam in lesum iactatwr, et
ilium quem heredem apellat semel
nominet,
et alii iii testes iuste dicere debent
qa^d in casa illius qui furtunam
suam donauit ille in cuius leso
fistuca iactata est ibidem mansis-
sent, et hospites in u«l amplius
ibidem collegisset et pauisset et
hospites illi in uel amplius de
susceptione gra/ias egissent et testes
coUegissent.
Ista om»ia illi alii in testes iurare
dicere debent, ct dc hoc quod in
mallo ante rege uel legitimo mallo
publico ille qui haccepit in lesum
mrtunam suam, aut ante rege aut in
mall6 publico legitimo, hoc est in
mallolargo ante theuda aut ante
thunsino, fiirtuna ilia quos heredes
apellauit publico coram omnibus
fistucam in lesum iactasset, hoc est
none testimonia uel testes ista omnia
debent adfirmare.
XLVn. DE FILTORTIS QUI
LEGE SALICA UIUUNT.
Si quis senium aut ancillam,
caballo, bouem u«l qualibet rem cum
altero agnouerit, mittat eum in tertia
manu, et ille aput quem cognoscitur
debet adramire : et sic (/^. si) citra
ligare aut carbonarius iam com-
manent qui agnoscit in noctes xlii
placitum fiaciat, et in ipso placito
quanti fiierint qui caballo ipso aut
uendiderint aut cambiauennt aut
fraudasset {leg^. fortasse) in solutione
dederunt, omnia inter placitum istum
communiant, hoc est hunusquisqM^
qui cum negotiatoribflM jLlterum
admoneat ;
et si quis admonitus fuerit et sunnb
non detenuerit et ad placitum uenire
distulerit, ille qui cum eo ne^tiauit
mittat III testes quomodo ei man-
dasset ut ad placitum uenire ; alte-
rius III q»^ publice ab eo et hunitcr
(leg^. idoniter) negotiasset ;
[4] Et si contra hoc aliquid uo-
luerit, debent tres testes (■) iurati
dicere quod ibidem fuissent. £t in
mallo quem tunsinus aut centenarius
indixerunt et quomodo uidissent
hominem ilium qut fortuno (*>) suo (^)
dare uoluit in leso(*) iam ouem elegit
festicam(') iactare. et denominare
debent illi(*) qui tortuno(n tuo(f)
in leso(*>) iactauit; et sic illa(K) in
cuius lesuC*) iactatnr(>) ilium quem
heredem appellat(^) publics (>) simi-
liter nominat.
D TAt wfuU S 4 it related, with slight
variations, in \ ^^ Cod, 6, a/Ur testes in
tfujirst lint. (*) fortuna sua, tit Kattd in \
tM /A/ re/et.
the repttitioH o/t. • f) be«>. in ike rtfet.
(*) fistuca, 5 ; festucam. in the rtfet. (*) ulo.
- «. ^ -^ .« .«- f , ^^ ^^^
Cod. I and
apdht. 5-
5. (0 furtuna sua, 5. (') ille, tn
(k) leso, 5 ; laxu . in the repet. (•)
the repet. in 6 add: et. (k)
(») puWid. 5.
[01 Et alii tres testes iurati dicant
quoa in causa (•) illius qaci fortuna (^)
sua («) donauit illi in cuius laesi
festuca iactata est ibidem man-
sisset ('). Et hospites ibidem (•) tres
uel amplius collegisset (0 et pauisset
et hospites 111(1) tres uel amplius
de susceptione gratias acgissent (^) et
illi (0 testes tres (^) colligissont ^>)-
n casa. (^) fiiituna. (*) sua - festuca. I
om. 5, (*) -sent O ib.. *»«. 5. («) coi-
[6] Ista omnia illi alii tres (•
dicant, et hoc quMl in mallo anto
rege uel in publico mallo, hoc est
legitimes qfiod ante theoda aut tun-
zino(fc), fortuna(«| ilia quos(^) heredes
apellant(") publice O coram omni-
hus festucam(8) in leso illis(^) iactas-
set, hoc est ut nouem (') testes ista (^)
omnia debent adfirmare.
n «tf^: inratL f^) timxinttS. (*) fuxtuna.
(') qiMKL n appdlat O publkl <^ fis-
XLVn. DE FELTORTIS QUI
LEGE SALICA UIUANTC).
El] Si q«(Jr seraum aut ancillam,
allum, bouem uel iumentum aut
quemlibet rem cum alteram [agno-
uerit] (»»), mittat eum in terria manu,
et ille apud quem agnoscitur debet
achramire (") ; et sic('} inter alli-
gare(') aut carbonanus (*) ambo
manent. Et qui agnoscit et apud {^\
quem (0 a^oscitur in noctes xl pla-
citum faciant. Et in ipso placito
quanti fuerint qui caballum ipsum
aut rem ipsam uendideri»/ aut
camiauertVi/ (k) aut fortasse in solici-
tudine(>>) dederunt, onmes(>) placituiw
istum commoneantnr, hoc est ut
unusquisqa<tf cum negotiatoribttx
altenitrum commoneat (^).
n uiunt (k) agn., supplitd/rom Cod. 5.
(*) adbramire. (*) si (chitra ten, corr.) ultra <
UgerL n - ria. (0 cum quo. ffi
bbuerunt. (^) solutione: (>) add:
[8] Et si quis commonitus fierit et
eum sunnis non detenuerit (•) et ad
placitum uenire disttderit, ille qui
cum eo negotiauerit mittat tres
testes quomodo ei nuntiasset i>) et («1
ad placito (') uenisset (*), et alios tres
qu^ publice ad(0 eum idoniter C'
negociasset.
n detricauerit (^) negociasset. (*) at.
(') placitum. (*) ueniret. O ab eo idoDco^ .
208
30«
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
et si contra hoc aliquid(^) dicere uo1uerit(>)
debent trcs tea (■) iurati dicero qi««i ibi (■)
tuissent illo («) quern centenarius (p) uel tunzinus
indizerunt, quomodo uidissent (4) homineMi {')
ilium (■) qui(*) fartuoa(*') sua(*) dare uoluit(»)
in lesu(«) quern elegit (7) fistuca(*) iactare; et
denominare (•) debent qui(^) furtttnaM(") suam
in lesum {*) iactauit («), et sic ille (0 cuius
lesuOT (r) iactattts et (}) ilium quern heredis (0
apellant (^) similiter nominent (>).
(k) aliquls. B-H. P) -rint. H. (*) testes. 8.B-H;
*t{c « f\ Ibidem. B-H. O Ule, 8: illo - quomodo.
(') centijiarias. 9. {<) et uid.. B-H.
testis. 9. (■) Ibidem.
om. B-H. {') c<
{') homine. o. (') Ulo,
aarrt, 9; fortuna, F.i_.
- H. (') lesum, &9 ; laesum, B ; lisuin, F'.C ; laeisum. H.
(') 2elegit.9. (*) fistucam. B.G ; fistica. F. (*) dinumerare.
8 ; denomerare. 9. (*) "eum qui, B-H, (•) fort - , 9. RF.G.
{*) laesum. B ; laisum, F ; lausum, C^ laeisum, H. (*) iac-
tauit - lesum. om. F.G. (H illi, 9. (■) lesus,9; laesum, B ;
laeisum, H. (») est et, B - H. 0) -des.8; -dem. B-H.
(^) appellant, 8; appeliane. 9; appellauit, B.F.G ; apel-
lauit, H. "" '- " '
ne, Q. (■) illo, 9. j*) quod, F ; quo, G. ' (") for-
tunam. ^j fortuna, F.G. C) ^*'*i 9- JQ uoluisset et.
(1) nomixtaot, 8 ; nomenant, 9.
Et alteri tres testis (■) iurati dicere (■) debent («J
auod in casa ipsius que(p} fartunamOi) suam''*
(•)
donauit ille(*)~in(*^ cuius lesum (») fistucam . ,
iactauit (•) ibi(*) demansissent (7), et tres hos-
pites(')aut amplitis collepissent (•) et pauissent,
cum(i>) ibidem gracias egissent et(«| in beodo(')
suo pultts(«) manducassent (0 et(f) testes col-
legissct.
r) testes. &9. B - H. f) dicant, B-H. T) deb., «m.
B-H. O qui. &9.B-H. (*) fortuna, 9 ; fortunam. B-H.
n sua, 9- n m, 9. {*) (b, em. 9. O laesum, B.F;
laeisum. K. r) '''CStusT't 9« festucam. F.G. (*)iec-.a
(') ibidem, &9. B-H. (^) mansissent. &9.B.F.G ; man-
sisset. H. O ospitcs. 9.G. D coUlg - , 8 ; coll. et in beodo
suo pultes manducassent et pauissent et eum ibidem gradas
egissent et testes coUegissent, 9 ; ibidem coUesrisset et
(cum. F.G) ibidem gratias egissentlagisset.
pauisset et eum
F.G). B-H. Cyeumet.a
n pultes, a B-H.
(Wf. B-H.
(')
n eum et. 8. (*) beode, &
set. F.G. (") et - coilegisset.
IlleC») alien tres testes ista omnia iurati (*)
dicere (>) debent^ cM*) quod in mallum(") uel
ante rege (») illi (p) qui accipit in lesum fur-
tunam (4) ipse (') aut ante regem (•) aut in
mallum (») publicum (>) legitime (i^), hoc est
anteoda(') et tunzinio («^), furtunam suam quem
heredem apellauit(>) pttblice(7) coram (■) bonis
hominis (•) fistucam C»} in lesum ("} ipsius iac-
tassit(<>), et(«) hoc nouem testis (0 ista omnia
debent adfirmare.
(») et illi. 8; ilU. 9; et adhuc. B-H. (<) alii. &B-H.
(>>) iurata. &
; illi. 9; 4
in Jid.
8. C) ita ut nouem testes haec
omnia debent adibmare eo quod (H atUs: nullum) ad (In. B)
mallum pulilicum aut ante r^em fortunam suam quem &c
B-H. (-)mallo,9. (•) regem,8. (») ille.8. ntortunam,
I (estugam, 9 ; festucam. F.G. (*) laesum. B.F : laeisum.
. (') -set. aB.F.H : iectauit, 9; iaectasset, C. (*) et -
adf..«fi. B-H. (<) testes. &
LXXXI(«). DE FILTORTO.
Si q»is qui (^) lege salica niuit semum aut
ancillam, caoallum u«l bouem vie\ (•) guemlibet(<>)
rem sup^r altenim agpouerit (•), mittat eum(')
in tertia mane(s). Et illeC*) 8up«r quem agpus-
cctur (') in noctis (^) quadraginta placitum
faciant(>). Et in(") ipso(") placitum (") quanti
fucrint qui rem uindederi m/ (p) ucl camiauerunt(<i)
aut furassc (') hominis (•) cummoneantur(*). Hoc
ej/ ut(") unusquisq«« de(*) neguciantibns (*) sub
alter alterius commoneant (*).
(') In 8 this chapter /oUcms after the next ch. (^) qui,
ofn. 8. f) B - H add: aliam. \*) quamL. B-H. if) co-
gnouerit. 9^ \f) ipsam rem, B-H. (>) manu, &B- H ;
mono, 9. (^)»!. 9. 0) agnoscitMr,8.B-H. (M noctes,
R.9.B-H. 0) faciat, B-H. (-) «d, B-H. (^) ipsum.
B-H. (*) placito, 8.^ O uiderm/'. 8; uindedirent. 9 ;
uendiderunt. B.H ; umdiderunt, F.G. (^) —rent. 9.
(') forasse. 9; furauerunt, B-H. (*) homines. 8; bom..
otfi. B-H. (*) commoueantMr, 8 ; cumunientMr, 9 ; com-
moneantur. B.H ; commonentwr. F.G. (*) ut, erm. B.
V) sicut inter eos negotiatum fuit alter altenus negotiatum
fuit uenire, H; s. i. e. n. f. a. a. commoneat uenire. B.F.G.
(*) ncgot - . 8 ; neguae - . 9. (') commoueant, 8; comunlent, 9b
et si(y) conmonutm (■) fnerit et eum 8unnis(*)
non detenuerit et^i>) placitum uenire (•) distul-
Icrit (■>), illi (•) qui cum eum (0 negociauit it)
mittat tres testis C*) quomodo (>| ei n«»ciassit (^)
ut ad placitum uenire (>} debQi88tt(*) et alterus(")
tres testis C*) quoH publicia (<>) aput (p) enm
neguciasset (4) ;
(') B-H tuU: quis. f) comnonititf, 8; comunltus,o;
commoniius, B-H. (*) sumnls, 8 ; sunaes, 9. (^) 8.aF.G.H
ctdd: ad. (*) non uenerit. B-H. {*) distulerit, 8 ; dist.,
ffm. B-H. (*)iIIe,aB-H. Oco,aB-H. («) neguc-.
9; negot-. aB-H. (^) testes, a9.B-H. (•) qualiter.
B-H. (^) nundasset. a9^B-H. 0) nenisset. B-H.
(") deb., «m. B- H. (*) alteros, aB-H. (*) publlce. aH ;
pupbce. 9; plice, B; publld, F.G. O apud, aB-H.
{^) negot-. aB-H.
305
COD. 10.
et St contra hoc aliquid dicere noluerit, tres
testes habere debet qui iurati dicant quod ibi
fiierint in mallo quod Tunginus aut Centenarius
indixerunt. £t quomodo uidissent hominem
ilium, quod fortunam suam i donauit in laiso
illius quam iam elegerat fistucam iactare, et
-f dominare debent qui fistucam in laisum iactit,
nee non et ilium in cuius laisum fistucam
iactauit, et ilium quem hseredem appellauit.
Similiter nomineMt
t dominauit ; alias dare aohiit t nominare debent. qui
fistucam in laisum elect! iacuoit.
alii testes itirati et dicant quod in casa illius qui
fortunam suam donauit, ila in cuius laisam fistu-
cam iactauit, ibidem mansisset, et hospites tres
uel amplius colegisset et pauisset, et ei ibidem
gratias egissent et in ^beudo suo pultes man-
ducassent et testes collegissent.
LEX EMEND.
OBSERVATT.
Et SI contra hoc (»J aliquid dicere uoluerit,
debent tres testes iurati («) dicere quod ibi
fiiissent in mallo ubi ttmginus uel centenarius
indixerunt et ouod uidissent (p) hominem ilium
Sii fortunam dedit in laisum illius quem iam
egerat fistucam iactare; et nominare Ulum
debeitf qui fortunam suam in laisum electi
iactauit, necnon et ilium in cuius laisum fistucam
iactauit et heredem appellauit, similiter nomi- I
nent(<i). 1
r)h{c.V. Oiurari.Q. P) diaissent,Q. (« iaaneBt.Q. i
Et alteri tres testes iurati debent dicere quod in
casa illius hominis qui fortunam suam aonauit
ille in (') cuius (') laisum fistucam iactauit ibidem
mansisset (•) et hospites tres uel amplius colle-
gisset (•) et pauisset et ei (") ibidem gratias egis-
sent, et in beudo (*) suo pultes manducassent et
testes colligissent
^/^"^•iJIwJlL™^?»'**'**'^* W coDegisseat. Q. Del.
om, Q. O beodo, Q.
Ista omnia alij tres testes iurati dicere debent,
quoniam in mallo legittimo uel ante Regem, illi
qui accepit in laisam fistucam fortunam suam
aonauit, et ille acceperit in mallo hoc est, ante
Theada uel Tunginum fortunam illam, qua
+ haredem eum appellauit, public^ corim omni-
bus hominibus fistucam in laisam ipse iacta
et hxc omnia nouem testes debent amrmare.
t appeDare placuit
le iactasset.
ista(*) omnia. Alii(«) tres testes iurati dicere
debcait, quod in mallo legitime uel ante regem
ille qui accipit in laisum suum fortunam in nuUo
publico, hoc est ante theada (") uel tunginum,
fortunam (7) illam quem haeredem appellattit.
publice coram (*) omnibus fistucam in (•) laisum(*)
ipsius iactasset. Et haec omnia nouem testes
debent adfirmare.
(■) cunm, Q. (') inl. «m. Q.
L. De • Filtortis qui Salica lege uiount.
Si quis semum aut ancillam, caballum aut
bouem ant iumcntum aut quamlibet rem sub
alterius potestate agnouerit, mittat eam in ter-
tiam manum, et ille apud quem agnoscitur debet
b adrhamire, et si intra • Ligerim aut Car-
bonariam aut citra mare ambo manent, et qui
cognoscitur et apud quem cognoscitur in noctes
XL placitum faciant, et in ipso placito quanti-
cunqMtf fiierint qui rem * ipsam uendiderunt aut
camoiauerunt aut fortasse in solutionem dede-
runt, omnes intra placitum istum commoneantur :
hoc est unusquisqM^ cum negotiatoribus suis
alter alteram audmoneat.
• ifUertiatum.
Si quis nero commonitus fucrit et Sumis eum non
dctinuerit et ad placitum uenire distulerit, tunc
ille cum quo ne^tiauit mittat tres testes quo-
modo ei mantauerit quod ad placitum ueniat. Et
alios tres similiter habeat quod public^ cum eo
n^potiarit,
XLIX. DE FILTORTIS(*), HOC EST,
QUALITER HOMO FURATAS RES
INTERTIARE DEBEAT(fc).
Si quis qui lege salica (•) uiuit seranm aut
ancillam, caballum uel bouem sen iumentum sen
quamlibet rem suam sub alterius potestate agno-
uerit (<*), mittat (") eam in tertiam manum (•) ; et
ille apud quem agnoscitur debet adhramire(0*
Et(K) si intra Ligere(k) aut Carbonaria amoo
manent et qui(') agnoscit(k) et(i) apud quem
agnoscitur in(*) noctes qusulraginta placitum
iaciant(>). Et in ipso placito quanticumque
fiierint qui rem intertiatam uendiderant aut
cambiauerant aut fortasse in solutionem dede-
nint, omnes intra placitum istum commonean-
tur (<>) ut unusquisque cum n^;ociatoribus suis
alter alteram admoneat.
(^ filltortis. Q. (^) debet, Q ; De intertiatis rebus, rubric
in Wolf. ms. Aug. a (*) saBga. 441&A.G.N.V ; salica*.
(di inuenerit, Q. (*) mitti ad eum in tertia manu.
C) adramire. Q ; adhrammlre, V. (*) quisqMr,
(k) Lcgcrc. Q. (') qui. «w. Q. W anioscitur. Q. («) et,
am. Q. (-) &, <m». Q. H faciat, Q. O commouewitur, E.
Si quis uero commonitus fiierit et (p) aliqna snnnis
eum non detenuerit et ad placitum uenire distu-
lerit, tunc ille qui cum eo negociauit habeat tres
testes quod enunciasset (1) ut ad placitum uenire
debuisset, et (') alios (') tres similiter habeat quod
publice cum eo negociasset.
(p) Q adds: non uenerit et. (*) ei nnntfasset. Q.
(^ alias. Q.
EJm.
Cf^^L. Sal. 37. 89, 09 ; Rip. 33.
; Gund. 83; Aethel.v. s;
in. 6 ; Aethr. u. 8 ; Wi. 1.
6. sx ; App. I. 8 ; Waitz, 59, 156,
158, 164, x66, 167 ; Sohm, Proc.
56 ff, 98 ff, 118, 209 ; id. R. u. Ger.
66, 337.
304
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
GOD. 4.
CODD. 6 ft 5.
istud si fecerit ezuit se de latronicio.
£t ille qui non uenerit super quem
testes iurauenint, ille erit latro illius
qui agnoscit et precium reddat ille
Iui cum illo negociauit. et ille secun-
um legem conponat ille qui res suas
agnoscit ;
di
ista omnia in illo mallo debent fieri
ubi ille esi gamallus sup^r quem res
ilia primitus iuit agnita aut inter-
tiata.
Quod si trans legerem aut car-
bbnaria mannent cum quibus res
ilia agnoscitur, lxzx noctis lex ista
custodiatttr.
XLVm. DE PALSO TESTI-
MONIO.
[1] Si quis ialso testimonio per-
hibuerit, Dc din. qui iac, sol. zv culp.
iud.
[8] Si cuicnm^ne fuerit incul-
patum quod penurasset, iuratores
quinot soIm^ condenmentur.
[S) Ille aero cui adprobatum
fuent, excpt {leg", excepto) capt/al^
et dilo/Kns^ atque causa extra hoc,
DC din. qui foe, sol. zv culpadilis
iud.
XLVIIII. DE TESTIBUS.
[1] Si quis testis necesse abuerit
ut donit et fortasse testes nolunt ad
placitum uenire» ille qui eos neces-
sarius habet satisfacere et manere
eos cum testibus debet ad placitum
ut ea quae nouerunt iurati dicant.
307
sto si ficerit exsnit se ad latronicium.
Ille qMii' rum uinerit sup^r quem
testes lurauerMii/, ille erit latro Hlius
qui agnuscit, precium reddat illis^
secundum legem conponat illi qui
res suas agnuscit.
Sta omnia in ilium mallum debent
fieri ubi ille esi ^ gamallum sup^r
quem res ilia primitus fuerit agnouta
aut in t«rcia manum missa ;
qucd intra legere ant carbonaria
ambo manent cum quibus agnns-
citur, in noctis Lzxx lex sta costo-
diatur.
istud si fecerit exuit se de latrocinio ;
ille qui non uenerit sup«r quem iii
testes iurauerint, ille ent latro illius
qui agnoscit et praetium reddat. Ille
qui cum eo negotiauit et ille ei
secundum legem conponat qui res
suas agnoscit.
ista omnia £acere debet in mallo ubi
est hamallus sup^r ^uem res illas
agnoscit aut in tertia manu missa
fuerit;
qw0d si trans legem ant Carbonariam
ambo manent cum quibus agnoscitur,
in octuaginta noctes lex ista custo-
diant.
[L] XLVIIII. DE FALSUM
TESTIMONIUM.
[1] Si quit falsum testimonium
preberit uel iurauerit, ma! calis-
tanio, SMift din. dc £ac. sol. xv
cul/. iud.
XLVnn. DE FALSO TESTI-
MONIO.
[1] Si quis falsum testimonium
praebuerit, sol. xv culp. iud.
[81 Si cniuscumque aliquid fuerit
inculpatum quod ptfriurassit et pn?-
batus fuerit, luratoris quinus »olidus
condeninentur ;
ipsi aero cuius adpfvbatam fuerit,
excep/(7 ca.psfale et causam extra
hoc, sol. zv cul/. iud.
[81 CuiuscumqaM fuerit reputatum
quod ptfriurasset ct ei fuerit adpro-
batum, iuratores sol. xv culp. iua..
[LI] L. DE TESTIBUS.
[1] Si quis testes necesse abuerit
et fortasse testis ad placitum nolunt
uenire, ille qui eos jplacuit neces-
sarium abit satis facire manire illos
debit ut ea que nouenn/ iurati
^cant;
30S
et ipse qui iurat, sol. quinqaMCulp.
iud.
X[L]Vni. DE FALSO TESTES.
[1] Si quis testibus necesse ha-
buerit ut donent et fortasse testes
noluerint ad placitum uenire, ille qui
eos necessarios habet satisfacere
uenire illos debet ut ea quae nolue-
rint iura dicant.
309
istud si fecerit exit de latrocinio.
Ille qui non uenerit sup^r quem
testes lurauerunt, ille erit latro illius
qui agnoscit et pro^cio reddat illi
qui cum eo negotiauit, et s«CMffd«m
legem componat illi qui res suas
agnoscit ;
istud omMia in illo mallo debet
uenire hubi ille est caballus (leg'.
amallus) sup^r quem res ille primitus
fuerit agnita aut in tertia manu fuerit
posita;
qucd se {leg", si) trans legere aut
carbonarias manent cum quibttf res
agnita fuerit, in lxxx noctes lex ista
om[n]imodis custodiatur.
XLVIII.
DE FALSO TESTI-
MONIO.
[1] Si quis falsum ^ testimonium
pnMOuerit, dc den. qui Cue. sol. xv
culp.
[81 Si cuiuscumqa«« aliquid fuerit
inculpatum et periurasse fuerit ad-
probatus, xv sol. componat.
[S) Ipse uero cuius adprobatum
fuent, exceptis captlUsk et dilotwfa,
sol. XV culp.
XLVini. DE TESTIBiAS".
[1] Si quis testes necesse habuerit
ut donet et fortasse testes nolunt ad
placitum uenire, ille qui eos neces-
sarium habet satisfacere mannire
illos debet cum testibuj ad placitum
ut ea qui nouerit iurati dicant.
[8] Istud si {*) fecerit exibit ()>) sed
de latrocinio. Ille qui nouerit snp^r
quem testes iurauerMw/ (^)^ ille erit
latro (^) illius qui a^oscitur(*) et
pfvtium reddat ille qui eum (0 nego-
ciauerit(f), et ille secundum Icgon
conponat illi(^) qui res suas agnoscit.
r) add: sic (^) eziuit. (*) -rinL
(«) lator. (*) aznosclt. O cum eo.
Knegodauit (k)lUe.
[4] Ista omnia in mallo debent
fieri ubi illi (*) est hamallus {^) sup^r
guem(«) res illas(') primitus agnouita
fuerit (•) aut in terdsL manu (0
misit (0.
n iUe- (^) SMmallus. (*) quam. {*) IBsl
[6] Quod si trans legere H aut
carl>onarias(^) manent(^) cum quibur
agnoscitur, in octoginta (') noctes
lex ista custodiatur.
n ligeiL (I») carbonaria maniat. O oc-
taago.
XLVm. DE FALRVAf TESTI-
MONIUM.
[1] Si quis falsum tcstimoniam
praebuerit, dc den. qui £ac. sol. xv
culp. iud.
[8J Si uero cuiusrumq«(« aliquid
fuent inputatum et pmurasse adpro-
batuTf III de ipsis ('} iuratores xv sol.
culp. iud. quisquii illorum.
r)ip«»
[8J Illorum (■) aero qui suprr ni
fuennt, quinos sol. soluant.
OiUi
[4] Ipse uero
CUIUS uputatum
fuent ('), excepto causa uelcul/0(^)
et («) cuaaiura, xv sol. culp. iud.
n fiiit (^) capitals. O «nt
XLVIIII. DE TESTIBUS.
SI] Si quis testibatt (■) necessarinm
uerit dare et fortasse testes
nolunt ad placitum uenire, ille qui
eos habet necessarios ad satisfacere
manire (^) illis (*) debet cum testibus
ad placitum at ea qtute nooerint
iurati dicant.
n testes. (^) mamiire. f) iHos.
3"
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
istud se (r) fecerit exiuit (•) re (0 de latrocinio ;
et illU") <^ui non uinerit(*) nie(«) erit latro
illius(') qui res saas agnascit(7) et(*) ^reclum
rcddat(') illius qui cum eo(^) negociauit (•), et
ad ilium seconduOT(^) legem conponat qui res
suas agnuscit ("),
nsi,8.B-H. r)exiUt.9;en!t. H. mse.a9.B-H.
n iUe, 8.B-H. {*) ucn-, a9.B-H. C) ilU.gret.F;
Ule, om. B.C.H. P) ipsiiis, B-H. f) agnoscit. 8;
a(;niiscet, 9 ; agnoutt, B-H. 1*) et ei (els. B) secund. leffein
ipsas conponat et insupcr pretium illius (ipsius, F.G) reddat
uui cum eo negotiauit. B-H. (*) reoat, a (^) eum. 9.
n neguc— . 9^ {*) secundum, 9. OS muU : et prvtiuM
reddat.
ista om«ta facere(') debet in iI]o(f) mallo(^)
ubi ipsc(') amallus(^| esse dinusciturC) super
quern res ilia agnita (") fiierit aut interciata ;
{*) ubi suus amallas (adm-. B) est s. q. r. agn. f. a. I. Aierit
facere debet. B-H. («) Uhim. 8. >) mallum. a (•) iUl, 9.
(k) amaliatus, 9. 0} denosc-, a (T) i^Tiitua, 9^
3uod si trans ltgere(") aut carbonaria manent
li (») cum (p) quem (p| res agnuscitur (v), in
noctis (') octuaginta lex ista costodiat»r(*).
n legere. 9: Ligerem (Bgerim. B) a. Carbonariam m. iOe
quo cum (cum quo, RF.Crres a. In noctibas Ac, B-H.
(*) ille, a (') qui cum, 8. f») agnosc-. a j*) noctCS, a9.
n cust-. aB ; — antur. 9 ; custoditur, F.G.H.
LXXXII('). DE FALSO TESTIMONIO (*).
[1] Si q«<*s falsum («) testimonium (') prv-
buerit ("), [dc den. qut'iae.'] sol. xv cul/. iud.
D TMis tit. is numbertd 8z. and precedes ta.92,iH9\
HO nttnc ^N B - H. 0>) testimunio, 9^ (*) false, 9. (') tes-
tununiufM. 9. H p^rhioueiit, F.
[9] Si (■) aliquts alicui iure inpotauerit (^) qMMl
p^urasset et non potuerit aaprobare, qui in-
potauit (<) [dc den. qM/ Ceur.] sol. xv cul>. iud.
n B- H combine |f 1 attd a : et si &c. (M ini(in|pute*
uent. aB-H ; inpotant, 9. f) input-, aB-H.
LXXXni. [DE PERIURIO](«).
[1] Si (^) alicui fuissit («^ inpotatum (') qMMl
prriurasset (") et hoc qm inpotat (0 potuerit
adpn7bare, qui (f ) p«nnrauit (^) Li>c den. q«i iac^
sol. XV cul>. iud. (')
Tic in 8 only. (^) Baddt: qttir
a^B-H. («) input-. aB-1
(') inputat. 8 ; im-. 9 ; tnpuUuit. B-H.
n Rubric in 8 only.
n ruerit, a^B-H. f
(') inputat. 8 ; im— . 9 ; .
(k) prriurauerit, 8; mrauerit, B.
if 9 and 3. add here : excepto capil
om. F). I uratorcs uero sui (sic. B) unusqub (am
^talec
: qnixiYadds: tX.
-H. n iuiasMt, &
[. oMequi, B-H.
line qui
H. wXtf
B-H, which «m$t
et dilatura (c. e. d..
. - , jub (anusquisqaff. B)
quinos soledos condempnetur (coodaiviaetMr, B).
[2] Si alicui fuerit inpotatum(*) qM^d pmu-
rasset et hoc qui inpotat {^) potuerit adprvbare,
iuratori(") sui quinns(<*) sol. (^) condempnentur (•).
(*) input-, a (^) inputat. a (*) iuntorc, 8} inntorls, 9^
{*) quinon scdum , a (0 conponat; 9^
[8] Ipsi uero cui adpfobatum faerit, excep/0
c&ptiaie et dela/Mns aut qaae(') causa (^), sol.
XV cul>. iud.
O que, 8 ; qui, 9. (^) caus, a
LXXXnil. DE TESTTBXTSC*).
[1] Si quis testes necesse habnerit nt donit(^)
et fortasse ipsi testis (*) noluerunt (^) ad placitom
ueoirc, illi (•) qui eos (O necessario (f ) habet
mannire(>>) illus(i) debit (^) cum testibi» ut eo(i)
qsM^d uiderKM/ testimonium p^beant (*).
(^ No rubric in B-H. (^) donet. a J*) testes, a
('1 — rint, 8 ; — rent. 9. (*) ffle. a O eas,9. fH necesse, a
(^) manire, a (>) ipsos. 8. (■) debet, a» f) eorifiH. 8 :
eum, 9. (*) S. q. t. necessarioc (-ius, F.G) h. et fort. L ad
plac. u. noJuerint, ille (noiuerit im. G) 4 e. neceanrio (— ios.
. -ius, F.G) h. m.'ipc9s (ipses. F.G) debet (F.G add:
habere) c. altis t. nt (B.F.C add: hoc) quod uid. t. reddant.
3xa
istud si fecerit exuit se de Latrocinio, ille autem
(]ui amonittts non uenerit, si super eum testes
iuranerint, erit latro et fur illius qui res suas
agnoscit, et pretium ei reddatur, et omnia
secundum legem componat icum quo nego-
tiauit.
t apud qoem suss res agnosdt.
Ista omnia facere debet in mallo ubi ipse
' rhamallus esse uidetur super ques» res primitus
agnita fuerit aut intertiata.
Quod si trans Ligerim aut Caxbonariam ambo
manent ille apud quem res agnoscitur, in noctibus
Lxxx lex ista cust«diatur.
LI. De falso Testimonio.
1 Si <iuis falsum testimonium pr^buerit, dc
den. qui fac. sol. xv culp. iud.
. .nent quod
aliquid periuratus sit et non potuerit adprobari,
DC den. qui £ac. sol. xv culp. ituL
8* Si alicui fuerit impntatum quod se per-
iurasset, et hoc qiii imputauerit adfirmare poterit,
tres do ipsis coniuratoribus periuri unusquisqiM
ad illorum dc den. qui fauc, sol. xv culp. iud.
Alii uero qui super tres fiierint, singnli quinis
solidis id est cc den. culp. iudiceiftar ;
ipse uero cui imputatnm fuerit, excepta canssa
uel capitale et delatura, cc den. qui tac, sol. xv
culp. iud.
LII. Dc Testibus adhibcndis.
1 Si quis testis necesse habet int donet et
fbrtassis testis rum uult ad placitum uenire, ille
qui eos necessariuiw habet manire illos debet
cum testibus at de eo quod uidorunt testimonium
pnebeant.
313
LEX EKEND.
Hoc si fecerit exuit (•) se de latrocinio. IUe
autem qui ammonitus non uenerit super quem (*)
testes jurauerint erit latro illius qui res suas
ag^oscit ; et ei secundum legem ipsas conponat
et insuper pretium illi reddat qui cum eo nego-
ciauit.
n ezluit, E. (*) Q adds: tres.
Ista omnia, ubi suns hamallns (") est tuper quem
res primitus agnite fuerit aut (*) intertiata, fieri
debeant.
(*) amallus, Q. (^ an, Q.
Quod si trans Legerem (*) aut Caxbonariam
manet ille apud quem res (*) agnoscitur, in nocti-
bus octoginta lex ista custodiatur.
(*)ligere.Q;NiM#ifS;S. Aotwligerem. (^res,M>.Q.
L. DE FALSO TESTIMONIO.
[1] Si quis falsum testimonium praebnerit, dc
din. qui £eu:. sol. xv culp. iud.
[9J Quod si aliquis alicui inputauerit quod se
periuraret (*) et non potuerit adfirmare (^), dc
din. qui fac. sol. xv culp. iud.
n periuzasset. E.P. (^ adprobare, V.
[8] Si alicui fuerit inputatum quod se per-
iurasset, et hoc qui inputauerit adfirmare (')
potuerit, tres de ipsts coniuratoribus (^) periuri (•)
unusquisque illorum DC din. qui fiu:. sol. xv culp.
iud.
n adramire, E.P. (^1 p^rioiatnibas, Q ; adlntoribus
coniuratoribus, V. (*) periurii, V.
\4t'\ Alii uero qui super ipsos tres fuerint,
qumis solidis culpabiles iudicentur.
[6] Ipso uero cui inputatum fuerit, excepto
causa uel cai>itale et delatura, dc (*) din. qui tac.
sol. XV culp. iud.
(*) quingentis din. q. f. s. XV, Q.
LI. DE TESTIBUS ADHIBENDIS.
[1] Si guis testes necessarios habnerit et for-
tasse ipsi ad placitum uenire noluerint, ille qui
eos necessarios habet mannire iUos draet cum
testibus ad placitum ut ea quae sciunt iurantes
dicant.
3M
OBSEEVATT.
v^T. 1^. sai. y>. 7, 93, ()4, 102 ;
Cham. 3a ; Gund. 80 ; lau. 144 ;
Wisig. II. 4. 6, 7 ; Hlo. 11 ; Ine,
13 ; Edw. 3 : Aethel. 11. 25 ; Cn.
n. 361 37; WaiU, 175.
Cf. L. Rip. 50 ; Baj. 17 :
Waitx, x66, 167, 191 ; Sohm, Proc.
133. X47f 148, «09.
3t5
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 8.
COD. 4.
GODD. 6 & 5.
[2^ Si uenire noluerint et [e]os
sunnis non tricauerunt^ mat uuidri-
d a r ch i, hoc est DC din. qui Cue. sol.
XV quisque illorum culp. tud.
[8] Si uero praesentes faerint
uocati in testimonium et noluerint ea
quae nouerint iurati dicere, et fer-
banniti fuerint, DC din. qui fdc. sol.
XV culp. iud.
LX {legr. L.) DE FIDES
FACTAS.
[1] Si quis ingenuns aut letus
alteri fidem fecerit, tunc ille cui fides
facta ef/ in xl noctes aut quomodo
illius cum testibus uel cum illo qui
SraeciuM adpreciare debent acce-
ere debet. £t si ei noluerit fidem
facta soluere, mal thalasciasco.
hoc est sol. XV super debitum quod
fidem feoerit culp. md.
fd] Si adbuc noluerit conponere
debet eum ad mallum manire et sic
nexti canthichius mallare debet^ :
Rogo te, thungine, ut nexti canthi-
chus gasacio meo illo qui mihi fidem
fecit et debttum debet ; et nominare
debet quale debitum debcat unde ei
fidem fecerat. Tunc thun^^nus dicere
debet : nexthe ganthichio ^ ego ^ illo
in hoc quod lex salega ait. Tunc
ipse cui fides facta e^ r testare debet
ut nuUi alteri nee soluat nee pigpus
donet solutionis, nisi ante ille im-
pleat quod ei fidem fecerat. £t
festinanter ad domum illius ilia die
antequam sol coUocet cum testibus
ambulare debet et rogare sibi debi-
tum soluere. Si hoc noluerit facere
solem ei collocet. Tunc si solem
coUocauerit. cxx din. qui iac. sol.
Ill super debitum adcrescant. Istud
usque ad tres uices p<rr tres notinas
fieri debet, et in tercio ista omnia
facta uoluerit conponere, usque ad
cccLX din. hoc est »o\idos none
adcrescat. Id est ut p«r singulas
admonitiones uel solem coUocatum
temi toiidt suftr debitum adcres-
cant.
si uenire noluerint et eos sunnis rum
tenuerit, DC din. fac. sol. xv cui/.
iud.
. [d] Quis^tuis illoruM si uero pfr-
sentis fuennt iurati in testimonium
uocati et noluerint iurati dicere ea
que nouerunt, et ferbanniti fuerent,
DC din. qui fac. sol. xv cui/. iud.
imusquisqMtf illorum.
[3] Si quis ad placitum legitimi
fidem factam noluerit soluere, tunc
ille cui fides facta esf ambulet ad
grafionem loci illius in cuius pago
manet et adpr^fhendat fistucam et
dicat ucrbum : Tu grafio^ homo ille
mihi fidem fecit quem legitime habeo
iactiuo aut admallatum in hoc quod
lex saliga continet. Ego super me
et furtuna mea pono quod securus
mitte in furtuna sua manum. Et
dicat de qua causa aut quantum et
fidem fecerat. Tunc grano collegat
secum septem rachineburgius idoncos
et sic cum eos ad casa illius qui
[fidem] fecit ambulet et dicat : Qui
ad praesens es uoluntatem tuam
solue homine isto quod ei fidem
fccisti. Et clege tu duos quos
3i6
[UI] LI. DE FIDIS FACTAS.
[1] Si quis ingenuus uel letus
alteri fidem fecerit, tunc ille cuius
fidis facta est in xl uoc/m, aut quo-
modo placitum fecert'/ ut quando
fedem fecit, ad domum illius qui
fidem fecit cum testibus uel cum illis
3ui pnrcium adprirciare debint uenire
ebit; et si ei noluerit fidem facta
soluere, mal hue chram mito,
sunt din. DC fac. sol. xv cui/. iud.
sup^r debitum quod fidem fecerat.
3 [91 Si adhuc noluerit conponere
uoa debit ad mallum eum manire
ebit et sic nexticantigyus mallare
debit : rogo te, tungyne, ut nexti-
cantieyus gasacium meum ilium qui
mihi fidem fecit et debitum debit ; et
numerare quale debit dibiat unde
fidem fecerat ; tunc tunginus dicire
debit : nexticanti^um ego ilium in
hoc quod lex salica abit ; tunc ipse
cui fidis facta est debit testare ut
nulli alteri nee soluat nee pignus
donit solucionis, nisi ante conponat
quod ei fidem fecit ; et cum testibus
ambulare et rogare debit ut debitum
suum soluere dibiat; et si adhuc
noluerit soluerem solem ei colecit;
et tunc si ei solem colle^^auerit, sol.
in sup^r superiorem debitum adhuc
soluat ; stut usque ad ui uicis per in
nvmbinas facire debit ; et sup^r iii
sta omnia facta et noluerit adhuc
conponere, naque ad solem cobitum,
et ad none soh<^ adsendat, et sup^r
singulas admonicionis uel ad solem
colecato temi solidi' adcriscant.
[8] Si quis fidem factam ad pla-
citum noluerit soluere, ambulit ad
grafionum loci illius in cuius pago
manit et prvhindat fistucam et dicat
uerbum : tu ^afio, homo ille qui
mihi fidem ficit quem legitime abeo
abio ilium iactibxj admallatum in
hoc quod lex salica abit et contenit ;
ego sup^r me et sup^r furtunam
meam pono quod tu securus mitte in
furtuna sua manom; et dicat de
causam de quantum ei fidem ficit ;
tunc grafio collegat vii racinebur-
giis et sic cum ipsis ad domum illius
qui fidem ficit ambolit et rogit illus
sibi preens estum fidem ficit : uoluif-
tate tua solui homine ste quod fidem
ficisti et elegit ut duus quos
[2^ Si uenire noluerint et eos
sunnis non dctennerint, sol. xv culp.
iud. unusquisqwe illorum.
[8] Si uero presentes fiierint in
testimonio uocati et noluerint ea
quae nouerint iurati dicere, et for-
banniti ueneriM/, sol. xv culp. iud.
L. DE FIDE FACTIS.
[1] Si quis in^nuus aut litus
fidem fecent, tunc ille cui fides facta
est in XL noctis, aut quomodo paci-
tum fecerit quando fidem facit, ad
domum illius qui fidem fecit cum
testibus uenire debet uel qui pretio
adpretiare debent; et ei si noluerit
fide facta soluere, sol. xv culp. iud.
supra debitum quod fidem fecerit.
[2] Si adhuc noluerit conponere
debet eum ad mallum manire et sic
nestiganti huius mallare : Rogo te,
tungire, ut nestiranti his sa»tio
meo ille qui mihi fidem fecit et debi-
tum debit; nominare qualem debi-
tum uel undcm fidem fecit. Tunc
tunginus dicere debet : nestigante
ego ilium in hoc teneo qi^d lex
salica habet; et tunc ipse cui fides
facta est debit testare ut nulli alteri
nee soluat nee pignus donet solu-
tionis, nisi ante quod ei impleat quod
fidem fecit ; et festinanter in domum
illius qui ei fidem fecit cum testibus
ambulare debit et rogare sibi sol-
uere ; solem ei culcet, et si sol cul-
cauerit, tres solid^x sup^r debitum
superius adhuc addat et usq»^ ad in
uices per iii nouenas facere debet ;
et si Iter in uices ista omwt'a facta
noluerit adhuc co'nponere, usaue ad
soIidM nouem debitus ascenoat, id
est ut per in dies solem calcatum
ternos solids crescant.
[8] Si quidem factam ad placitum
le^timum noluerit soluere, tunc ille
cui fides facta est ambulet ad festu-
cam et dicat ucrbum : Tu grafio,
homo ille qui mihi fidem fecit quem
legitime abeo admallatum in hoc
quod lex salica contenit ; ego sup^r
me et fortuna mea pono qafaasecurus
mitto manum sup«rfortunamsuam;
et dicat causam quantum ei fidem
fecerit. Tunc grano colleetis secum
septem rachiniburgus idoniis et sic in
casam illius qui fidem fecit ambulent
et rogent ilium si praesens est qui
fidem fecit sic dicat: Voluntatem
tuam solue homine isto quod ei fidem
fecisti, et elegi de duos quod
3x8
[2^ Si uenire noluerint et eos
sunnis non tricauerint, hunius [quis-
que] Ulor»m DC den. qui iac. sol. xv
culp.
[8^ Si uero pmentis noluerint
iurati dicere ea quae nouerint, et
forbannati fiierint, nunusquisq»^ illo-
r«m DC den. qui fac. sol. xv cvilp.
L. DE FIDES FACTAS.
[1] Si ouis ingenuus aut litus
alterum fiaem fecerit, tunc ille cui
fides facta est in xl noctes, aut quo-
modo placitum fuerit quando fidem
fecit, ad domum illius qui fidem
fecit cum testibMj u^l cum illis qui
Iirecio adprvciare debet; et si no-
uerint fidem factam dissoluere, dc
den. qui fac. sol. xv culp.
[2] Sujpra debito uero quem
fecerat si adhuc noluerit conponere
debet et ad mallum mannire et sicti
cantidios mallare : Rogo te, thun-
zinus, ut institute cuius cassatium
meum illo qui fidem michi fecit et
debitum [non] dedit ; tunc nominare
debet qualem debitum u^l . hunde
fidem fecit, et thunrinus dicere
debet : tnstigante ego ilium in hoe
quod lex salica habet ; et tunc ipse
cuius fides facta est debet testare ut
nulli alteri nee soluat nee pignus
donet subitionis^ antequam ilium
adimpleat quod ei fidem fecit ; et ipse
dicat cum testidus ambulare debet
et rogare sibi debitum soluere | et si
hoc nolyerit soluere, solem ei col-
lect/; tunc si ei solem culcauerit,
in solidas super debitum superiore
reddat. Adhuc addit istud usq»^ ad
in uices per in nondenas facere
debet, qui sup^r in ista omnia et
noluerit adhuc componere, usqM^
solidos villi none debitus ascendat ;
id est ut per singulas ammonitiones
u^l solem collegato ui solidos ad-
crescat.
[8] Si quis fidem factam ad placi-
tum legitimo facto noluerit soluere,
tunc ille cuius fides fiacta est ambulet
ad graffione loci illius in cuius pago
manet et adpro^hendat fistuco et
dicat uerbis : ^affio, Homo ille michi
fidem fecit qui legitimi habeo illo et
admallatum in hoc quod lex salica
habet et continet; ego supra me et
furtuna mea pono quod securus mitto
manu in furtuna mea (/er^. sua) ; qu^
dicat de causa quantum ei ndem
fecit. Tunc graffio coUig^t vii ratio-
neburgiis et sic cum eum ad domum
illius qui fidem fecit ambulet. Si
pnz^ens est qui fidem fecit sic dicat :
qui ad praesens est uoluntate fecisti,
et eligite duos quos
319
[2] Si uenire noluerint et sunnis '
non dctenuerit (■), dc den. qui fac.
sol. XV quisquis illorum conponat.
n detricauerit. i
[8] Si uero presentes fiierint (■) in
testimonio uocati et noluerint {*>) \
iurati dicere ea quae nouerint, et |
forbanniti fiierint, DC den. qui fac. i
sol. XV culp. iud.
n fuerit cL 0) nohienut.
L. DE FIDE FACTA.
I
[1] Si quis ingenuus ant litus
alterius(*) fide(*) fecerit, tune ilk
cuius fides facta est in xl noctes, aut
guomodo ^placitum](^) fecerit quando
dem fecit, ad domum illius ambu-
lare debet cum testibiM uel eum
illius (") qui pnftiujif adpretiare
debent. Et {*) si noluerint (•} fides (^
facta soluere, dc den. qwi'fac. sol. xv
culp. iud. super debitum unde fidem
fecerit.
n alteri fidem. (^) pL, suppiitd/rom 5.
n lUi& ('} et, om. 5. (*) noluerit.
(0 fidem.
[2] Et si(*) adhuc noluerit debi- j
turn conponere ad mallum manire 0*) ,
et sicumV) nestigante mallare : rog^o, '
tunxino, et(^) nestigantio cassahonc ,
meo(') illo qui mini fidem fecit ct '
debitum legitimum(*) debet; nomi-
nare qualem debitum uel unde fidem
fecit. Tunc tunzinus{0 dicere debet :
nestigatio (f ) ego ille (*>) in hoc mailo
quod soleta(i} habet. Tunc(k) ille j
cuius fides facta est debet testare ut )
nulli alteri nee soluat nee pignus
donet solutionis, nisi antequam ilium ,
impleat quod ei fidem fecit ; ipsa die
eum testibttf ad domum illius ambu-
lare debet et rogare sibi debitum
soluere. £t si nee tunc uoluerit
soluere, solem ei collicet {') ; tunc I
ei (■) SI ei solem culcauerit, m aol/-
dos super debitum superio('>} red-
dat (») ; rx&que ad (») tres uices adhuc '
per tres nundinas facere debet, et
super ipsa(p) omnia facta ct noluerit
adnue conponere usqwe ad (4) noue^n
soltit^ debitus ascendat; id est ui
per singulas admonitiones uel solcro
culcatum temi(') %o\idi adcres-
cant (').
C) si, cm. s W mannire. f) sic cujw. j
{') ut nestio gassatione meo. (*) fl^<(' -' de-
bitur. O tunzino. <*} nestigantio. (^) illo. ■
\S\ lex salica. (^) Et tunc. (i) colecit. \
(*) ei, om. 5. (*) superiore addac. (*} ad.
«m. 5. C) Ista. 0) ad, cm. 5. (*) tecxus.
n -caL
[8] Si qacM fides (•) facta ad placi-
tum legitimum(^) facto («) noluerit
soluere, tune ille (') cuius {•) fides
facta est ambulet(0 ad graphionexnfc''
loci illius in cuius pago manet et (^;
adpraehendit (0 festuca(^) et dicat
uerbum (■) : Tunc, graphio (>), homo
ille qui mihi fidem fecit que«p» le^-
time iiabeo admallatum in hoc qui^d
lex salica habet et continet. Et ("^
super me et super fortuna mea pono
quod securus mitem(") fortuna sua
manum ; et dicat de causa de quan-
tum ei fidem fecerat. Tnngrapliio\o <
rogat VII rahinbui]^ (p) et sic cu»k
eos a (4) domum illius q»j' fidem fec<;^
ambulet, ipse ij) presens est qvy ^
fidem fecit et dicat sic. Qui (•) a (•>
prvsens es(*) uoluntate tua solue
hominem istius cui fidem fecisti,
et elegete (*>} duos quos
3»o
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LEX EMEND.
OBSERVATT.
[a] Si uen)(«) nulucriy(>») ct eos sonnis(«) lum
detenuer//, [dc den. qui fac.] «ol. xv unos-
quisq«^(*) i]loru«M(<*) cul/. i«d.
n ucnire. 8. (*) Doluerint. 8: noluerent. 9; nolueiint
uenire. B-H. (*) sunnis, &B-H ; sunnes. 9. {*) itn. UL.
ow. B.F.G.
[8] Si uero pfnentis(*) fiierint in (^) testi-
nioDio(<') uocati, iuranerint ea quaei*) uiderMw/
et audierwif/ testimonium (") pyrberent(Oi fer-
banniti (k) fiietint (^), [dc den. qw fac.'] sol. xv
cul>. iud.(')
(') prrsentes, & (^) hil. 9. f*) - munium, a («) que, 8 ;
qui. 9- (') -nia. a -DueniDt, 8. (") firboaiti, 9b
H -runt, 9. W 1 3*»«. B-H.
LXXXV. DE FIDES FACTA (•)•
J'l] Si qun ing^ennnsf^) ant littis(«) alteri
em fecerit('), tunc(*) ilie(0 cuius («) fides (^)
£a.cta est (') in (^) xi.ita noctis (>), aut quomodo
placitum fecerit, cum testibca uenire debet u«l
2ui prvcium adprrciarc debeant (■") et si noluerit
del» facta (°) soluere» [dc den. qui fac.] sol. xv
cul/. iud.
<•) factis, 8 ; foctas, 9 ; «• rubric in B - H. (^ ingenuos. 9.
O letus. 9 ; liber, F.C.H. >) fecit, a f) tunc. «m. B - H.
(0 ilH. 8.9^ (■) cui, a (&) fidem. 9- (*) est. am. B.H.
1^) ad placitum ueniet (H addr: et) cum tales testibus qui
ipsum pretium Icfitimi Qcgittime, B) adpr.. drc, B-H.
(>) noctes» a9. T) debcnt, 9. (*) lactam. B- H.
[2] Si(*) adhnc 8olnerit(^) cumponere (•) de-
bitum(<*) debet eum admallare et nestieante (•)
buiusO rei mallare: rogo te, tunzini(f)f ut(>>)
nestigante easationum j>) meum (^) ilium qui mihi
fidem fecit legitimu««('} mihi debitum (■") debet ;
eti") nominare(<») debit quale (p) debitum u^l
unde fide («i) fecit. Tunc (') tunzinus dicere
debet : instigante (•) ego saf atium (') tuum UIiun
in hoc mallo quod sauca(**) lex haoet; et tunc
ipse(*) cuius et/ fides facta debet testare(") ut
nulli alteri nee soIuat(*) nee pignus solutionis
domt(7) ante(«) (luod {*)a impleat(>) qu4>d fidem
fecit ; et sic festinant^r ad domum illius qui ei (^)
fidcM fecit cnm testibiw ambulare («) debet {^) et
roget ibi debitum suum soluere ; si (•) hoc (0
nolaerit, solem ei cnlcet (f ) ; et si e! solem cuJ-
cauerit, [cxx den. qui fac.} lu sol«^ sup^r
debitum adhuc(M aadat(')| et sic(k) usqat^ ad
tres uices(i) per tres manites(">) facere debet.
Et(°) sup«r ista omnia facta si noluerit adhuc
conponere, usqm^ ad soh'dos vim debitus as-
cendat. Istud^(«) p^ singulns(p) dies oM^d ei
sol culcauit (4) temi (') soUdi de die (■] ad (0
die (") crcscant (»).
n Sed. 9 ; S. uero adh. supra dictum debitum conponere
noluerit d. e. sic adm. : ro^o te index ut homine Uo deno-
I minato (deminato, G) ffasatione meo (eo, F)qui m. f. f. (B.C
udd: de) debitum taJem denominatum (deminatum, G)
secundum legem saHcam mihi exinde eum distringas et
tunc ipse &c, B-H. (*) noluerit, a9L O con—, 8.
CI debito, a O nestegante, 9^ O uius, 9. (■) tunaine. 8 ;
tunano, 9. (^) un, 91 (') gasationem. 8 ; gassacionem, 9.
|k) meo. a9, p) legitime, 91 (■) deb., om, 8. r» debet
ct, om. 9. n nomerare, 9^ O qualem, a (*) ndem, 8 ;
fedem, 9. {*) tunc, am. o. ^ InestigBnte. 91 (*) sataciUM.
~; gassaciuwi, 9. f*) saleca, 8. D ipsi, 9. O B.F add:
3 ; G.H <Mtf: fideiussorem. (*) sohii, F.G.H.
.B-H; donat, 9. C) antequam, B-H.
- H. (^) d. MM. B-H. n ambuiet. B- H.
.ci^i. c.«. B-H. n et si, aB- H : sed, 9. (0 B- H
; reddere. (*) culdt. a (^) ad, B ; adh., «m. ao.
eddat, a (^) se, a P) ueces. 9. (*) mannitis, 8;
itus. 9; numnitas, B.G.H; manitas, F. (*) ista uero
(*) reddat, B-H. (^) d. mm. B - H. H ambuiet. B-H.
{*) debet, cm. B-H. («) et si, aB- H : sed, 9. (0 B- H
add: ndd -' "^ — .-^^ - .v. _j « . ^..
(>) reddat,
nunitus. 9; numnitas, BG.H ; manitas, F
omnia f. s. adh. noL (nouerit, F) debitum coiip., B-H.
n iu ut. B-H. (n singulos, a BG.H ; singulis, 9.
(1) cuicauerit, a B - H. P) trmus, 9. O diae, 9. (*) in.
8B.F.G; d in, H. (") diem. aB-H; diae, 9.
(*) crescnt, B.
[8] Si(>) nec fifidesC^»; facta («) ad placitum
legitimuM soluere uoluent {*). Tunc ille (•) cuius
fides (0 facta es/ aMbulet(s) ad gTafionem(^)
illius (') loci (k) in cuius pago manet {>) et
■ ' ■ - • • (•) die
he
, _-„ imuw (»)
adiectiuum (') et admallatum (*) in (*) quo {*)
?rindat (■>>) fistucam (■>) et (•) dicat uerbum (P) :
u, grauio (<i), rogo tibi ('), homo ille (•) qui
mihi fidem fecit quem legitimum 0) aoeo^")
lex (j) salica (•) contenit (■) ; et ego suprr me
et Eup^r fartuna (*>) mea pono qM9d secrus (*)
mitto (^) sup^r furtunam (*) suam mano (0 ; et
dicat(ff) causax» aut de quantum ei fidem fecit.
Tunc grafio(t>) colligat(i) secuM septeM racem-
burgis (k) idonius («) et (■) sic cum eos (»)
ambuiet («) ad cansam^p) illius qui(«i) fidem
fecit et(') roget ilium, si prvsens est qui fidem
fecit, et dicat ei : uoluntatem (■) tuam solue
homine (t) illo quod ei fidem fecisti, et elegel")
tecum duos quos
321
et si uenire noluerint et eos Sumis non detinuerit,
unusquisqiM illorum DC den. qui fac. sol. xv culp.
iud.
d Si uero presentes in testimonium fnerint
uocati et ea quf uiderunt testimonium prxbere
noluerint, et "perbanniti fiaerint, dc den. qui fac.
sol, XV culp. iud.
[8] Si uero noluerint (■) uenire et eos sunnis
non detenuerit, unusquisque illorum DC din. qui
£ac. sol. XV conponat (^).
Hnohierit, Q. (k) culp. iud., Q.V.
[3] Si uero praesentes fuerint ad testimonium
uocati et noluerint iurando dicere ea(*) quae
sciunt, et ferbanniti fuerint, dc din. qui fac. sol.
XV unusquisque illorum (^) culp. iud.
D earn. Q. (^) UL, «m. Q ; ipsorum. T.
LIII. De fide facta.
1 Si quis ingenuus aut lidus alteri fidem fecerit
et noluerit soluere, tunc ille cui fides facta est
in noctes xiiii siue xl aut quomodo placitum
fecerit, is qui fidem dedit, ad domum Ulius qui
fidem accepit cum testibus uenire debet uel cum
illis qui precium adpretiare debent. Si is fidem
factam noluerit soluere, dc den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
S Si uero adhuc supra dictum debitum sol-
uere noluerit debet eum manire et ■ iiestigantio
sic admallare. Rogo te, Tnncin6; ut ne isti-
gante ^gassachio meum ilium qui mihi fidem
iecit, legittimum enim mihi debet debitum
(et nominare debet quale debitum debeat et
unde fidem fecit) secundum legem Salicam mihi
adstringas. Tunc Tunzinus dicere debet : Ego
nestigantio gasachio illo tno in hoc mallo quod
Lex Salica nabet, et tunc ipse cui fides acta
est debet testificare ut nulh alteri nec soluat
nec pignus donet solutionis, antequam impleat
quoa ndem fecit ; et sic festinantes ipsa die ad
domum illius qui ei fidem fecit cum testibus
ambulare debet et rogare ut debitum suum illi
soluat, et si hoc noluerit^ solem ei 4- coUocet,
et si ei solem collocauent, tres solidos super
debitum addat, et sic nsque ad tres uices, per
tres Amanitas facere debet^ et super tres uices
ista omnia facta si noluent componere, vmquc
ad nouem solidos debitum ascendat, id est ut
per singulas admonitiones uel solem icollocatum
temi solidi accrescant.
t culcet. t nundinas. f culcatum.
LII. DE EO QUI FIDEM FACTAM
ALTERI REDDERE NOLUERIT.
[1] Si quis ingrauus aut lidus alteri fidem
fecerit, tunc ille cui fides facta est quadraginta
noctes, aut quomodo placitum fecit quando
fidem ei fecit, ad domum illius cnm testibus
ambulare debet uel cum{*) illis qui pretium
adpretiare debent. Et (}) si noluerit fidem (•)
factam soluere, dc din. qui fac. sol. xv culp. iud.
n Q adds : de. (^) si. »m. Q. (*) fide, Q.
Sd] Si uero adhuc supradictum debitum soluere
uerit debet eum sic admallare: Rogo te,
judex, ut hominem ilium denominatum gasac-
chionem (■) meum qui mihi fid^m fecit de debito
tali^ denominato secundum legem salicam (^)
mihi inde eum adstringas. Tunc index dicere
debet: Ego gasacchium (") tuum ilium in hoc
mallo quod lex salica (<*) habet. Tunc ille cui
fides facta est debet testificari fideiussori ut
nulli ^ alteri nec soluat nec pignus donet (*)
solutionis 0»^ antequam ei impieat unde fidem
fecit. Et sic festinanter ad domum illius qui
ei fidem fiecit cum testibus accedat et roget
eum soluere debitum suum. Quod si noluerit,
solem ei coUocet. Si ei solem culcauerit, tres
solidos super debitum addat ; et sic usque ad
tres uices per tres mannitas(f) facere debet.
Ista igitur omnia facta si(^) adhuc noluerit debita
conponerej usque ad nouem solidos debitum
ascendit, id est ut per singulas ammonitiones
uel solem culcatum temi solidi adcrescant.
n gassacdonum, Q. (^) saligam, V am/ 44xa f) gasac-
ciuM. Q. {*) saliirl, G.H.N.VaM^ 441a (*) Q addr.
donee. {*) solutiones, Q. (■) manites, Q. (^) tic, Q.
3 Si uero nec fidem factam ad placitum legit-
time factum noluerit persoluere, tunc ille cui
fides facta est ambuiet ad Grauionem loci illius
in cuius pago manet accipietqis«« fistucam et
dicat uerbum: Tu Grauio, rogo te, homo ille
qui mihi fidem fecit quem legittime habeo
f admallatum secundum legem Salicam et in
hoc quod lex Salica habet et continet. Et ego
super me et super fortunam meam pono quod
securus mitto super fortunam suam manum.
Et dicat de quanta caussa quantum ei fidem
fecerit. Tunc Grauio roget septem " Rathmi-
burgios qui secum ambulent ad domum illius
qui fidem fecit, dicat si praesens est: uoluntate
tua solue homini isto^ de eo quod ei fidem
fecisti & elige duos ex his quo*
322
I ^
Si uero nec (') fidem factam in placito (^)
legitimo soluere nolueriL tunc ille cui fides
facta est ambuiet ad grafionem(') loci illius in
cuius pago manet accipietque('") fistucam et
dicat uerbum istud (i) : Tu grano, rogo te quia
ille homo denominatus qui mini fidem fecit quem
legitime habeo adjacthiuum (") uel admallatum
secundum legem salicam, et ego super me et
super fortunam meam pono quod securas mitto
in fortunam illius manum; et dicat de quanta
causa ei fidem fecerat. Tunc grafio congreget
secum septem raginburgios {") idoneos et cum
ipsis ad casam illius fideiussoris ueniat et roget
eum si praesens est : per uoluntatem tuam
solue (p) homini isto de quo ei fidem fecisti
Cf. L. Sal. 45, 52 ; Gund. 10,
82, 96; Ed. Roth. 245-252; L.
Liu. z6, 36, X28 : Par. Sax. 27 ;
L. Wisig. V. 6 ; Waits, 139, Z44,
150, 152, 156, I75i X79, 182. 191,
192, 20X ; Sohm, Proc. 16 ff, 128,
165. 168, 173, X75, X93, 2x3, 234 f. ;
ta. R. u. Ger. 70, 74, 83, 87, xoo,
"7, 39X» 39a-
There is a difiference of opinion
among jurists as to whether the
action described in ( 3 is a con-
tinuation of the process described
in {) X and 2, or a separate one.
Si^el (Gerichtsverf. p. 248), who,
probably, had only Merkel's text
(cod. x) before him, says there
could be no question of a con-
nexion between the first and
latter part of this chapter, unless
I 3 continued : Si adhuc noluerit
soluere. instead of: Si quis &c.
Sohm (Proc. x8 ff. and p. X25)
adopts SiegePs view, without
making remarks on the text. It
will be observed that in ^ 3 the
words quidem^ in C^d.^^adhttc^ in
Cod. 5 andCwem] nec \Ks«^A)sic\
in Codd. 7-xo.B-H and L. Em.
decidedly suggest a continuance
of the actions related in Vi z and 2.
324
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 8.
COD. 4.
GODD. 6 ft 5.
uolueris cum rachineburgius istos
de quo soluere debeas adpreciare
debeant haec qnae debet secundum
iustuOT praecium satisfaciatis. Quod
si audire noluerit praesens aut
absens, tunc rachineburgii praecium
quantum ualuerit debitus quod debet
hoc de furtuna sua illi tollant. £t
de ipsa secundum legem quae debet
duas partes cuius causa esf, tertia
parte grafio frito ad se recollip^t.
Si tamen fritus iam ante de ipsa
causa non fiiit solutus.
uolueris edoneis cum recyneburgtis
stus de quod soluere debit adpreciare
dibiant, et hoc solidos stum prvcium
satisfacia. Quod si audire noluerit
presens aut absens, tunc racine-
Durgiis adpnfciando pmAnm quan-
tum ualuerit debitum quod debit hoc
ef/ de furtuna illius tollant, et de
ipsa le^em quem debit duas partis
illo CUIUS causa esi ad se reuocit,
tercia parte grafio fredum ad se
colegat ; si tam^it ei fredus iam de
ipsa causa non fuerit solutus.
[4^ Si grafio rogitus fuerit et
sunnis eum non tenuerit aut certa
ratio dominica, et si distulerit ut non
ambulet neque in rem mittat qui cum
legem et iustitiam exire debeat, de
uita culpadi/is esse debet aut quan-
tum ualet se redemat.
[4] Ibi grafio rogitus fuerit sunnis
eum non aetenuent aut certa racio
dominica, et distuUerit se ut non
ambulit neque aliquem in rem mittat
qui cum iusticiam exegere dibiat, de
uita culpabtl» esse deoiat aut rede-
mat quantum ualit.
I
L (/<g-. LI.) [Stne rubrica].
[1] SI QUIS GRAFIONEM IN-
iuste(') ad res alienas tollendas
inuitat et rogauerit ambulare et legi-
time eum iactiuum aut admallatum
non habuerit, aut fides ei facta fuerit,
viiiilf din. qui tac. sol. cc culp. iud.
n Si ... in art in rtdcap. in tkt MS. ty
teay of rubric.
[d] Si uero g^rafio inuitatus supra
lege aut debitum iustum aliquid
anmlius tollere praesumpserit, aut se
redimat aut de uita conponet.
[LIII] LII. DE ANDO METO.
fl] Si quis grafionem ad res alienas
iendum inuitauerit et rogauerit
ambolaro et legitimi ilium iectiuum
aut mallatum non abuerit, illi qui
eum rop^t ut iniuste toUat antequam
legitimi admallatus fiierit. malb
anthomito, SM»t din. iiiiAf uic. sol.
cc cul/. iud.
[d] Ille qui grafionem rogat iniuste
aliquid confiscaueret, sol. cc cul/.
iud.
[3] Si uero grafio inuitatus supra
legem aliquid tollere pn?sumpserit,
aut se redemat aut de uita conponat.
uolueris idoneos cum rachiniburgiis
istos de quo soluere debis ut et
pretiare debeant et hoc quod debis
secundum istum pm^ium satis -
faciat ; quod audire noluerit praesens
aut absens. Tunc rachinibureii ad-
praetiatum quantum uoluerit debitus
quern debit hoc de furtuna illius
tollant, et de ipsam le^em quam
debet duas partes ille cm causa est
ad se reuocet. Tertia parte grafio
ad se in fletum recoUegat, si tamen
fredus ei de ipsa causa iam xum
fuerit solitus.
uolueris idoneos rationeburgiis his
usqiitf soluere debes espro^ciarc
debeant et hoc debes s^cwMdimi
pno^ium satisfiactionem ; qiw^d si
audire noluerit praesens aut absens,
tunc rationeburgiis adpm^ciato
pm^io quantum ualuerit prnecius
quod deait hoc de furtuna illius
tollat, et de ipsam legem quam debet
duas partes; [tertiam] graffio frido
ad se recollegat. Si tamen si fredo
istam de ipsam causam non fuerit
solutum.
\A\ Et si grafio rogitus fuerit et
sunnis eum non detenuerit aut certa
causa uel ratio dominica, et distulerit
se ut non ambulet ne quem aliquem
transmittat, de uita conponat ut
quantum ualet se redemat.
[4^ Si graffio rogatus fuerit et
sunnis eum non detenuerit aut certa
ratio dominica, et distulerit quod
non ambulet neqM^ mittat qui ei
iustitia ex lege reddat, de uita cul-
pabilis esse debet ut si quantum
ualuerit redemat.
LI. DE GRAFIONEM AD RES
ALIENAS INUITATO
TOLLENT.
[1] Si quis grafionem aliquid
rogauit iniuste ad res alienas tollere,
ille qui eum rogat ut iniuste tollat
antequam mallatus fuerit, aut fides
ei facta fuerit, cc sol. culp. iud.
LI. SI QUIS GRAFFIONEM
AD IRES ALIENAS
INUITAUERIT.
[1] Et legitimo eo iectatum aut
admallatum non habuerit, ille qui
eum rogat ut iniuste tollat antequam
legitime admallatus fuerit, aut fides
ei facta fuerit, viii// den. qui fac.
sol. cc culp. iud.
ji9] Ille uero qui rogat grafionem ' [S] Ille uero qui rogat graffione [d] Ille uero qui grapbionem
aliquid infiscare, cc soh culp. iud. iniuste aliquid confescare, cc sol. rogat ut iniuste tollat, \uiM den.
uolueris idoneos (*) cum rachem- '
burgiis(*) istos de quos(«) soluere
debes adpm^iare et noc ^uod debes
secwndMm iustum nraetium satis- '
facias. Quod si audire nolacrit si
pnztfsens aut absens fuerit, tunc |
racheburgii(7) adpro^iato pnz^io
quantum ualuerit pro^ius quod debet
ae(*) fortuna(>) sua tollant; et do
ipsam (^) legem quem debet duas
partes ille cui("| causa esi ad sc <
reuocet, et graphio {*) tertia parte ad
fredo (") cofligat 0» si tamen de ipsa '
causa antea fretus non fuerit so-
lutas (f ).
O Mem. 0*) lesitlmo. O add: adhac.
I*) au. (•) cuL (0 -lat. («) grafionew.
1^) et. om. 5. (M ~dat. (^) fistuco.
(I) uerbo : tu, graifio. (*) add : cf o.
I'} mittit in. n Tunc erafio. (') racim-
buretis iseamd i corr. into e). f) ad.
net si. n quia. (*) es.««.c f) elegitc
O idonitts. O radmburgiis. (") quo.
W rachinburgu. (") hoc «fc. H furt-. '
W ipsa, n cuiui (*) gxafio. O freto.
(') collegat O solattts.
[LI. 4] (•) Si quis graphio (»») ro-
gatus fuerit et non nenent et sunnis ,
eum non detenuerit aut certe domi-
nica («), et si distulerint («*) ut ibidem
non ambulet neque mittat qui cum
iustitia exigere debeat, aut se rede-
mat aut de uita conponat.
n Cod. 6 f laces tMis | ai the endeftxt. $i.
(f) gtafio. n ratio dominica. ('} disbilcriL
LI. DE ANDOCTEMITO (•).
[1] Si quis grai>hionem (!>} ad res
alienas tollendas inuitauerit et eum
legitimnm iectiuum («) aut admaJ-
latum non habuerit, ille qui cam
rogat ut iniuste aliquid infiscar«
debeat, den. wivM qui £ac. sol. cc
culp. iud.
(*) antoctiinetho. (^) graf— , «Uwt^ys in 5
(*) iactiuum.
[3] Si uero ^afio inuitatus sup^r
legem aut debitum aliquid amplius
tulerit, aut se redemat aut de uita
conponat.
325
326
culp. iud.
[8] .Si uero graffio supra legem
aut debitum aut aliquid prmump-
serit, aut se redemat aut de uita
componat.
qui fac. sol. cc culp. iud.
[31 Si uero graphio supra legr
aut debitum aliquidpmumserit, aut
se redemat aut ae uita conponat.
(Cod. 6 gives here as fourth \ the last
paragraph of tit. L., g, v,)
320
Digitized by VnOOQ IC
CODD. 7, 8, 9.
uolueris idoneas(*) cum racimburgis (*) iatis(')
de quod soluere debi8(7) asf^(*) aapm«ciare
debeant (*) et hoc qttod debet (^) secundana
iustuj9« pm^cium satisfaciaa. Qwd si audire
noluerit prvsens ant absens^tuoc racemburgiae(«)
adpraeciatum prtMcium quantum ualuerit de(')
lutc(<^) quern debet hoc(*) de furnam(0 illius
tollant (s), et ipsa (>>) lege quantum debet (') duas
partes illius cuius causa est ad se reuocet.
Tertiam(^) partem 0) 8[rafio(") adse recolgat(n).
Si (o) tamen si fredns lam antea de ac (p) causa
non fuerit solutus.
(*) CcJ. 7 coHMtcU d - iiohierit vith theprtadinp | and
comnttntts \^ifith : Tunc. (M fides,8: se aec se fides,9;
Si uero nee sic fidem, B- H. (•) factam. B-H. (*) nol— ,
F.G.H. n iUi.9- JO fidem. B. (•) ambulis,9 : unbulat. H.
(^) graphionem, F: p^uionem, G. (M iUius, om. G.
\y\ locum, B— H. (') manlt.9: manent, B-H. (**) pre-
hendat, 8; prendat, 9; accipiat, B— H. (*) fcstuca, 9;
festucam, F.G. (•) et, 0»». a (») B-H add: istiun.
(••) j?rafio^aB.G.H: grraflio. 9; graphio. F, H tibi
1 homo ille denomipatus mihi fidem, &c., B-
COD. 10.
uolueris quibua cum quod soluere debes, ad-
preciato et hoc quod debes secundum iustum
precium solue et satisfac. Quod si audire
noluerit pnesens aut si absens fuerit. statim
Rathimbui]gij adpreciato precio et quod debito
secundum iustum precium satisfaciat et quantum
ualuerit debitum quod debet, hoc de fortuna
sua tollat et ipsa lege duas partes ille cuius
caussa est ad se reuocet et tertiam partem in
Frido Grauio ad se recolligat, si tamen Fridus
uim de ipsa caussa non fiiit solutus.
t ad t iachituM [ftg. T sdiachdtuM).
'-■fi!
n ilb. 9. C) legitimo, a B-H. (-) habeo, aB-H ; habio,
9. {"\ abiectiuo, o ; aoiactiuum, B— H. f*) amallatum, 9 ;
admalaium. F. (*) secundum, B-H. C") legem salicam.
B-H. n contuct, 8; contenet, o; con., om. B— H.
(>>) fortuna, 8.9. B; fortunam. F. (*) securus, a9.B-H.
(•*) metto, 9. nfort— , 9.&G: ftirtuna, H. C) manuM.
8.9. B-H. O referat c. uel dicat q., B-H. (^) graffio, 9 ;
f^raphio, F. (') coUcgat, 9.F.G.H. (^) racimburgis, aF ;
ractmburgiis. 9; racinbureis, B.G.H. (>) idoneos, aB;
edonics, 9; Idoneis, F.G.H. (") et cum ets ad casam
(adsam, G) iL fideiussorem jadsainuius fedemiussorem, F)
ueniat et rogent (roget, B.F.G) 0. s. p. e. uoL t. s. h. isto
denominato (demiiiato, G) q. e. f. f. et hoc quod debes sec.
prctium legitime preclatum sat Q. s. tunc adimplere n.
aut p. a. a. sit, statim racinburgi (racim— . F.G) pretium
legitune (legittimum, F ; legitimum, G) aapretiatum pro
omne (omnem, G) debitum quod (F.H add: debet de)
fortuna illius tollant, et si fredus de ipsa causa antea n. f. s.
tunc accusator (acus— , G) de ilia lege duas partes et grafio
(grauio, B) tertiam reciplat. B-H. T) eis, a (*) amb.,
6m. 9. (') casam, a P) quem, 9. (*) et — fecit, ofn, a9.
(*) -ute, a («} bomini, a (") eHge, a9. D idoneos, 8 ;
edonius, 9. (^ racembuigies, 9. (*} istos, 8 : istus, 9.
(f ) debes, a ri qM<7dq««d. 9. (•) debent, 8 ; dibiant.
l*") debis, 9. rt raciMfburgis. 8 : lacembuigiae, 0. (*) de-
bite, 8.9. n et hoc. a n furtunam, 8; turtuna, 9.
(■) tollat, 9. (>>) ipse, a (>) debent, a (^) tcrtia, 9.
(>) parte, 9. (*) gramo. 9> C) recolligat, -get, a9-
(<') si, <mi. a P) bac, a9L
[4] Si(*) grafio (>>) inuitatus ftierit et ibidem (•)
non uenerit si eum sunnis non dctenuerit aut
certa(<*i racio(*) dominica, et(0 si(f) distullerit(^)
ut (>) ibidem \S) non (>) ambulet neqwtf alinm
transmiscrit, ae uita sua grauio (■") conponat (■)
ant se redcmat (<>) quantum ualet.
n Et si, B- H. (^) grafKo, 9; grauio, B; graphlo. F ;
Yi-Hadd: ibidem, f) ib., mt. B-11. (f ) certe, aF.G. H.
n ratio. 8.H. (H et, ««. 9. (») se, 8.9^8. G.H. (i») distu-
lent, 8. B. F. H. («) et, a9. B- H. (k) ib. n. amb.. om. B-H.
(I) 9 repeats non. ("] grafio. 8 ; graffio, 9 ; satlsfactum, B ;
sit Mtisfactum, F.G.H. (') conp., om. B-H. O redimat.
8.B-H; redemet. 9.
4 Si Grauio inuitatus fuerit et noi» uenerit si
Sumis eum not» detinuerit, aut certa ratio
dominica eum non distulerit ut ibi non ambulct
neqM« mittat ut cum iustitia ezigatur debitum,
aut se redimat aut de uita componat.
I
LXXXVI. DE EO QUI GRAFIONEM AD
RES ALIENAS INIUSTEC)
INUITAUERITC*). I
{'!] Si quis grafionem(«) ad res alienas iniuste(')
lendas inuitauerit antequam gasacium(') snum
p^r lege (■) habeat mallatum (0, ille (s) qui eum
rog-atl'') ut iniuste(>>) tollat (i). Antequam (-f)
legitime admallatus (>) fuerit aut fides (^) ei facta
fuerit et (>) iniuste (•] inuitauerit, [viiLIf den. qM>'
' ■■ ' - ' ' ■ id.
LIIII. De «Andocmito.
fo^.J sol. cc cul/. iui
(*) iniusti. 9- (^) inuitat, 9 ; no rubric in B-H. ,
(*) gmffionem, 9 ; grafiuionem, B ; graphionef», F. '
(*) j:.is.v.icionc«, 9 ; gasatium, B.ri. (•) Tegei», aB.F.H. I
(') malatum, 8.F. 1»J iUi. 9: ille - q«« far., om. B-H.
>>) ro(.'3tiautintusti, 9. (t) toUat antequam, a9. Oadma-
latus, a (k) fide, 9. 0) aut, a '
grafionem (•) rogat iniuste (')
1 Si 9Uts Grauionem ad res alienas tolleit-
dum inuitauerit 4- et eum legittime iachtiuum aut
admallatum non habuerit, qui eum rogat ut
iniuste aliquid i tollat antequam eum per le^^em
habeat admallatum, aut consecutum quod ei in
mallo fidem fecissct, viiuif den. qui tec. sol. cc
culp. iud.
t antequam gasachium suum. t fiscare debeat.
[a](') nieC'jquigra
aliquid («) connscare (0
LEX EMEND.
r)9-B-HKNii^M<r|«^A|i. (k)im,9. DRrafBonem, \
9 ; grafiuionem. B ; graphionem, F. (') iniusti, 9. <*) aL,
<mi. B-H. ((}confis.G.
[8] (*) si (-f ) uero grauio (^) inuitatus supra (•) 1
legem aut (') debitum iustum aliquid (") ampliu.^
toTlere(0 pnrsumpserit, aut seredemat(f) aut dc
uita conponat. I
n II a and 3 art united in Ccdd. 7 and a (t) Se. 9. |
(^) grafio. 8 G. H ; graflio, 9 ; grafiuio, B ; graphio, F. '
n contra, B-H. (') supra. B - H. (*) aUquod, a (0 intu- I
fere. G. (^ redimat. afi.F.H ; reddl, G.
8 Si uero Grauio inuitatus ad alterius caussam
+ supra legem aut debitum aliquid iprfsump-
serit, aut uuereguldum suum remmat aut de mta
componat.
et (4} hoc quod debes secundum pretium legitime
pretiatum satis£u:ere stude. Quod si tunc ad-
implere noluerit praesens aut si abs^ fuerit
statim raginburgi ?') pretium adpretiatum quan-
tum debitum quoa debet ualuerit (•) de fortuna
illius tollant. £t si fredus antea ae ipsa causa
non fuerat datus, duas partes iUe cuius causa
est ad se reuocet, et grafio tertiam partem
obtincat.
0) Pardessus added here sk, but this ward is neijbund
t MS. A*i9',norisitin Q.T.V. (k) pladdo, Q. P) gia-
oncm, T.V aN^44xa P) que, om. Q. (f) istum. ^
AfS. 441a (') adiecUuum, B ; adiahctiuum, G ; abl(
tiuum, Q ; adiachtiuum, T. (") r
rachlnburgios, H.K.T.V: rachfani
rachimburgios. B.G.I.0 ;
rachlnburgios, H.K.T.V: rachfanburgiis. Q. C) sohii, Q
OBSERVATT.
Cf. L. Sal.Qa-s-
CS] Si autem grafio, ibi inuitatus, non uenerit
et sunnis eum (■) aliqua non detenuerit aut certe
ratio dominica, et si distulerit ut ibi non ambulet
neque mittat ut cum iustitia ezigatur debitum,
aut (>•) se redimat aut de uita conponat.
D enim, Q. (^) (aut. corr.) a. Q.
Cf. L. Rip. 51 : Gund. «1 ;
Liu. 25 ; Sohm, rroc. 5, 170.
Lin. DE EO QUI GRAFIONEM AD RES
ALIENAS TOLLENDAS(«) INIUSTE
INUITAUERIT.
fl] Si quis grafionem ad res alienas iniuste
lendas inuitauerit antequam gasacchium (^)
suum {*) secundum legem nabeat admallatum,
VuiiVdm. qui fac. sol. cc culp. iud.
n ton., om. V. (^) gasacchum, A ; iaiadum, E ;
gasatium, Q. {*) tuum. V.
Cf. the preceding chapter ;
Sept. Cans. vi. 6 ; L. Kip. 51, 84 ;
Waits, x8a, aox ; Sohm, Proc.
167, 170, 2x0 ; f</. R. u. Ger. 117.
SI] Si uero grafio inuitatus contra le^em supra
ittim iustum aliquid amplius tulent, aut se
redimat aut de uita conponat.
Cf. L. Sal. so. 4 : Rip. 51. 2 :
Sohm, Proc. 5, 174.
330
333
Digitized by VnOOQ IC
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 3.
COD. 4.
GODD. 6 & 5.
LI (leg. LII). DE REM PRI-
STITA.
Si aliquis alteri aliauid prestiterit
de rebus suis et ei nomerit reddere,
sic ^ eum debet admallare. Cum
testibus ad domum illius cuius res
suas praestetit accedat et sic con-
testetur : Quia res meas noluisti
reddere quem tibi praestiteram, in
hoc eas teneas nocte prozima quod
saliga lex continet ; sic ei solcm
rollocit.
Si nee tunc reddere uoluerit, adhuc
super septem noctes ei spaciuzn dare
debet. Et ad septem noctes ad eum
similiter cum testior(>) ut nocte
proxima in hoc quod lex saliga habct
res suas teneat.
(*) kg. contestctur.
Si^ nee tunc uoluerit reddere, ad
alias septem noctes ad eum similiter
com testibus ueniat et tunc ei roget
ut debitum suum reddat.
Si nee tunc uoluerit conponere,
solem ei colloctt. Quod si per in
tres {sic) uices solem ei coUocauerit,
semper ^er singulas uices cxx din.
hoc Gst temi %oiidi ad debitum ad-
crescant.
Et si nee tunc uoluerit nee reddere
nee £dem^ facere reddendi, sup^r
debitum ei qui praestetit et super
illos nouem ioU'elos qui per tres ad-
monitiones adereuerunt, dc din. qui
fac. sol. XV eulp. iud. adhuc amplius
sup<r debitum.
[LIVjLIII. DE REM PRI-
STATAM.
Si quit alteri aliquid pristeterit et
ei noluerit reddere, sic eum debit ad
mallum : se c\xm testibus ad domumr
illius cut res suas prestetit accedat
et sic illi testitus : quia res meas
noluisti reddere quas tibi preste-
tiram, in hoc eas tene nocte proxima
qtMd lex salica contenet; et sic ei
solem coleeit ;
si nee tunc rendere uoluerit, adhuc
vu noc/«r simih'/rr
uenit et tunc eum rogit ut debitum
suum reddat :
et si nee tunc uoluerit conponere,
solem ei coleeit \ quoA per in uicis
solem ei colicauit, semper per sin-
gulas uicis soUdos in noc esl per
singulas admonicionis aderiscant ;
si noluerit et tunc rogare, nee fidem
facire redde de ei que prestetit,
super illus vim sol. solem colle-
catum qui per singulas admonicionis
creuemnt, sol. zxiui cul/. iud.
LII (/«•. LIIi;. DE MANU IDO- [LV] LHII. DE MAN6W AD
NEUM {/e^. AD ENEUM) ENJUM REDIMENDA.
REDEMENDAM.
[1] Si quis ad hineum admallatus [11 Si quis ad inium admallatus
fuent. forsitan conuenit ut ille qui fiient, funitam ut manum suam
admallatus ci/ manum suam redemat redimat et iuratores donit,
et iuratores debeat dare;
si talis causa esf unde legitimi dc
din. qui fac. sol. xv si adprobatus
fuerit, reddere debuerat, cxx din.
hoc est sol. lu manum suam rede-
mat.
[S] Si plus ad manum redemendum
dedcrit, fritus grafine (leg. grafioni)
soluatur quantum de causa ilia si
conuictus tuisset.
si talis eausam est unde legitime sol.
XV conponat, si adprobatus fiierit,
sol. lu ultime manum redemat.
[2] Si plus ad manum rcdimenda
dederit, fretus grafionem soluatur
quantum de eausam ilia conuinctus
merit rediturus erit.
[8] Si uero fuerit causa que xxxv | [8] Si uero eausam fuerit que xxx
sol., si adprobatus fuisset, culpa- ■ sol., si adprobatus fuissit, poterat
bilem iudicare, et si eonuenerit ut ' eul/. iudicare, et sic conucnerit ut
manum suam redimat, ccxl din. qui manum redemat, sol. vi redemat
iac. sol. [vi] manum suam redemat,
LII. DE REM PRESTITAM.
Si quis de rebus suis aliquid
prestiterit et ei noluerit reddere, sic
eum debet mallare : cum testibiv^
ad domum illius cui res suas pre-
stiterit accedat et contestetwr : quia
res meas noluisti reddere quas tibi
prestiteram, in hoc eas teneas nocte
pnTxima quod, lex salica contenit ; et
sic ei solem eulcet ;
et si nee tunc uoluerit reddere, ad
super septem noctes similiter facere
debet ;
si nee tune uoluerit reddere, ad alias
septem nostes isic) ad eum cum
testibiM uenire aebet et roget eum
ut debitum suum reddat ;
si nee tunc noluerit reddere, solem
ei eultet (sic) ; et quod per tres uices
sol ei culcauerit, semper sinculas
uices temos solidos ad debitum ad-
creseant.
Si uero nee tune uoluerit reddere
nee fidem facero reddendi, super
debitum ei qui praestiterit, et sic
pro illos nouem solidos qui per tres
admonitiones adcreuerint, sol. xv
eulp. iud.
LIII.
DE MANV AD ENEO
REDEMENDA.
[1] Si quis ad eneum admallatus
fuent, forsitan conuenit ut ille qui
admalatus est ut manum suam rede-
mat et iuratores donet ;
si talis causa est unde legitime sol.
XV debeat. Si uero adpmbatus fuerit,
sol. Ill manum suam redemat.
[S] Si plus ad manum redemendam
dederit, n-edum ^afione soluat quan-
tum de causa ilia conuictus tiierit
redditurus erit.
[81 Si uero causa fuerit qvoe xxx
soI/VL^j, si adpfvbatus fuisset, poterat
cnXpabilis iuaiean', et sic conuenit ut
manum suam redemat solfdu v ;
LII. DE REM PRESTITAi/.
Si quis alteri de rebiM suas aliquid
pr^titerit et ei noluit reddere, sic
eum debet admallare: cum testib*»
ad domo illius cui res suas prfstitit
accedat et sic contestetwr: qui res
meas noluisti reddere quas tibi
prfstiteram, in hoe eas teneas nocte
ista quod lex salica babet ; sic ei
solem collecit ;
si nee tune noluerit reddere, adhuc
septem noctes ei spatium donet, et
ad septem noctes similiter ei con-
testetxr sicut ante feeerat, in nocte
proxima in hoc quod, lex salica habet
res suas tenere debeat ;
[4] Quodsiampliusdcdcnt,fretusi quod si amplius dederit, frcdus
grabone soluatur. Quantum de de causa ilia si conuictus fuissit erafione soluatur quantum de causa
causa ilia si conuictus fuisset erit rediturus erit; sta redimpcio dc • — -' :-^— ^-:— ^^ __jj:.
redditurus. Ista redemptio de manu manum usque leudem sic permanit :
redemendam usque ad Icudem sic
pormanet.
334
ipsa, si conuictus fuisset, redditurus
crat. Ista redemptio de manu rede-
menda usq»e leudem sic manet.
si nee tunc noluerit reddere nee
fidem facere reddendi, super debitum
ei qui pr^titit, ut super illos vuii
sol. (]uia per singulas admonitiones
queritatr, dc den. qui iac. sol. xv
adhuc amplius eulp. iud.
LII. DE REM PRESTATA.
{1] Si quis alteri de rebf» suis
aliquid prestiterit et noluerit red-
dere, sic eum debet admallare : cum
testibia ad domum illius cui res suas
prestitit accedat et sic contestetur
ei : quia res meas noluisti reddere
quas tibi prestiti, in hoe eas tene
noete'proxima quod lex salica con-
tinet (■) ; et sic solem ei collicet (>»).
n coDtenet (*) (colexit. corr.) collodt.
[S] Si nee tunc uoluerit reddere,
adhuc super septem (*) noctes simi-
liter contestetMr sicut antea fecit, ut
nocte prvxima quod (^) lex salica
continet («) res suas tenere debet (').
n septe. (^) In hoc quod. O babct.
335
li^
LIII. DE ^NEUM MANUS
REDIMENDUil/.
[1] Si quis ad enium admallatus
fuent, forsitan conuenit ut ilU qui
mallatus est manum suam redemat
et iuratoris donet.
Si talis causa est unde legitime dc
den. qui fac. sol. xv debeat. Si
probatus fuisset, cxx den. qui fac.
sol. lu ultimam manum suam rede-
mat.
[2] Si plus ad manum redimenda«r<
dederit, fridus graffiono soluatKr
quantum de causa ilia conuinctus
iuisset redditurus erat.
rsl Si uero causa fnerat qui xxxv
%oUaoSt si adprobatus fuisset, poterat
cviXpabilis iudicare, et si eonuenerit
ut manu sua redemat, sol. vi donet.
[41 Quod si amplius dederit, fridus
gramone soluatwrquantum de causa,
si conuinctus fuerit, redditurus erat ;
sod ad redemptione de manu redi-
menda usq»e ad lieude sic perueniat.
337
^8] Si nee tunc uoluerit reddere.
alias VII noctes ad eum similiter I
cum testibwf ueniat et roget ut i
debitum suum reddat. '
J]4] Si tunc noluerit reddere nee
em facere reddi (■), super debitum •
ei q»i'prestitit{^) aut super illo^') viin
sol. qui per singulas admonitiones ,
adereuerunt, matb neethanteo :
antesalina, smj«/ den. dc qui £ac. I
sol. XV eulp. iud. (<)
O reddendi (») prestetit. D fflos. '
{*) tkt words t^/Ur sdcrettenjst are not i
found in Cod, ^
LIII. DE MANU DE HINIOC
REDEMENDA.
[IJ Si quis ad hiniam(i>) admal-
latus fuerit, et(«) fonitan eon-
uenerit (*) ut ille qui admallatus csf ,
manum suam reoimat et inratores |
donet ; '
p ineo (») Ineam. O et, «w. s '
si talis causa esl nnde legitime si
probatus fuisset quMl (•) dc den. qui ■
fac. sol. XV conponere debcret(^.
tune(f) cxx den. qui fac. soL iii
manum suam redimat.
n quod - fee, om. s. (0 debet. («) et.
[2] Si uero plus ad manum suam
rcdemenda dederit, fretus graphio- '
nem (') soluatur quantum si uictus {^t
fuisset debuerat esse rediturus («).
D grafionem. <») conuictus (*) r«ddl- 1
tunis.
[8] Si uero talis causa faerit unSr,
si prvbatus fuisset, poterit('} xxxv
solidos soluere, et conuenit at
manum suam redimat [et iuratores
donet, vim sol. manum suam redi-
mat] (»•).
(') potuerit 0») TMe -words between \ ] arr
MOtJoHHdin 6, and tM^y art wrUten in tJkr
margin in 5.
[4] Quod fsi] amplius dederit,
[fretus] graphioni (■) soluatur quan-
tum [si] fuisset conuictus potuerac
conponere, cul^iilis iud.
{•) graiionem. '
338
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LTZT EMEEn).
OBSEEVATT.
LXXXVII. DE REM PRESTITAM (•).
Si quis alteri de rohus suis aliquid presta-
ucrit(i>) et ci noluerit(«) rendere('), sic eum debit
mallare ut cum testis (*} ad (causa, corr.) casa(0
sua(ff) cui res(>>) prestaait(>) accedat et{^) sic con-
testatMr : quia (>) res (">) meas noluisti rendere (*)
quas tibi prestaui, in hoc eas tene ut sup^r nocte
pnTxima sicut lex salica esf; et sic ei soIem(")
culcauerit.
(*) prostata, 8; prestatam, 9; $$a rubric in B-H.
(*) prestitcrit. B-H. (•) noluU. & (*) reddcre, 8.B.G.H ;
reciire, 9: redde. F. (*) testibKX, aB-H. (*) casam.
9.B.H; causam, F.G. (*) suaM, 9-B-H. r) rem. 9>
(M prcsiitit, B-II. {*) et — cukaaerit, om, B-H. (>) qui.
9. D trcs, 9. CI sot 8L
Et si tunc eas nolnerit rendere (•),
n reddere, 8; redke, 9» «t d eas reddcre (redde, F)
Dolueiit, B-H.
ad(p) alias septem noctis(-f) adhuc cam testiba»
uenire debet et(p) roget euin(*) ut debitum
suum (<)) reddat (')•
(^ per III (III, 9m. F.G) ukes cum testibus d, B-H.
(t) noctibKj, 8; noctes, 9. (*) eum, out. B-H. (*) suum,
om. 9. (') redat, 9.
£t(+) si nec(*) tunc reddiderit (*)• Iteram ei
solewil") culcit(»), qi«>d seM pw(«) ulce8(y)
solem ci culcauerit. semper (+) p^r 8ingulu8(*)
uices (') temi (*>) solidi (") adcrescant (').
Ik) et (et. om. FJ per (per, om. G) totas III vices el solem
cuicct, quia (qua, B) si sic fecerit, B-H. (*) ne, 9. (M in-
dent, 8 ; rediret iterMi», 9. (*! sol, & Q cuket, 9-
(") sup«-,a9. (")trcs.a9. Wuici5,9. '
" (•) uices, om. F.G. W
[*> -cunt. B-H.
8.9 B-H.
soIiidl,8.
I tcmais, F.
Et (') si tunc noluerit rendere (0 nee fidem
facere<ir) sup«r(^) debitum <)uem ei praestiterat(')
et sup^r illus (■> nouem solidns (>) qui (") p«r tres
admonitiones(") adcreuenint (<>), mal nectanto,
[dc den. quiitMC.'] sol. xv cul>. iud.
n F>0 ^»**^ this whole section: si aero nee tunc, &c.,
B.H. (<) reddere. 8.B.H ; redire. 9. O ei fecerit. B.H.
(k) sup. - et, om. B.H. (M pnstiterit, 8: prestetirat. 9.
(k) iUos, B.H. (M solidos, B ; soledos. H. (") quos.
B.H. (") amoDldones, 9, (*) adcriu— , 9; adcrcscuntur.
B.H.
LXXXVm. DE MANUC) DE INIO(»»)
R£D£M£NDA(<).
[1] Si q»ii ad inio(^) mallatn8(«) fnerit.
forsitaM (0 conuenerit ille (s) qui mallatus ef/C*)
ut(') manum suam redimat(^) et iaratores(>)
donet.
n mano,9. (») emo,8. O red!-, 8; nombricin'h-l^.
(') enio, 8; eneum, B; aeneum, F.G.H. (*) malatMr, F.
in et postea inter eos. B-H. (') Uli. 9; ut iUe. B-H.
(>>) fuerit, 8. (I) ut, om, B-H. (^) redemet.9. (>) -ris,9.
[9] (■) Si talis caasa ei/ unde legitimi (i>)
%<Aidosi*) XV conponere debeat, solid/» m mannm
suam redimat ;
(*) B-H comHn* \% x and 2. ^) legitimNf. 8; legl-
dimi. 9 ; Icgittimi. F. f) solidi. 9.H.
quod Bi{*) amplius dederit, fndo("} soluat ta«-
quam se (0 de causa conuictus (f ) niisset.
(•>) si,<wf.9. nfredo.a9ifredum,B-H. (<)sl.aB-H.
<■) conuinctus, r.G.
[SJ Si uero(>} maiora(^) causa ef/(«) unde
XXXV soIiV^ soluat, et conuinerit (<*} ut manum
suam redimat, solii^ vi donet ;
n uero, om. 8. (^) maior, ag^B- H. (*) Aierlt, B-H.
(4) conuenciit, ag^B- H.
quod si amplius dederit, ftidus(") soluat quan-
tum se (0 de(>) causa ilia conuictus fuisset.
n fredo, &9; fredum. B-H. (0 si, B-H. (>) de,
om. H.
LV. De ■ Rem pr^taU.
Si qnis alteri de rebns snis aliquid praestiterit et
alius ei reddere noluerit, sic debet eum mallare.
Cum testibus ad' domum illius cut rem suam
pr^titit accedat et sic contestetur ei. jQuia res
meas noluisti reddere quas tibi pr^titi, in hoc
eas tene nocte proxima quod lex Salica continet :
et sic ei solem collocet,
et si nee tunc noluerit reddere, adhnc super vii
noctes similiter facere debet : et si nee tunc
uoluerit reddere, ad alias septem noctes similiter
Cacere debet,
ct si nee tunc uoluerit reddere, ad alias septem
noctes id faciat. Post quas ad hunc cum tes-
tibus uenire debet et roget at sibi debitum suum
reddat,
et si nee tunc reddiderit, solem ei collocet, et si
per tres uices solem collocauerit.
et si nee tune reddere noluerit, aut fidem &cere
super illos viiii solidos, qui per tres amonitiones
adcreuerunt, sup«r debitum superius adhuc am-
plius, malb. ^ Taut he, dc den. qui fac. sol. xv
culp. iud.
LIV. DE [RE] PROSTATA (').
Si quis alteri de rebus suis aliquid praestiterit
et « reddere noluerit, sic eum debet mallare.
I Cum testibus ad domum illius cui res pracstauit
accedat et sic contestetur ei : Quia res meas
noluisti reddere quas tibi praestiti, in hoc eas
tene nocte proxima quod lex salica (^) continet ;
et sic ei {') solem collocet.
C) rem prestatam, Q. (•») saliga, G.H.N.V and 44x8.
Oels.Q.
Si nee tunc noluerit reddere, adhne super septem
noctes similiter contestetur sicut antea fecit, ut
nocte proxima secundum quod lex salica con-
tinet res suas tenere debeat.
Quod si nee tunc noluerit {*) reddere^ itemm
post alias septem noctes ad eum similiter cum
testibus ueniat et roget ut debitum suum reddat.
(*) uoluerit, E.C.H.N.T.V.
LVI. De f ■ manu ab .£neo redimenda.
Si quis ad 4- Inium mallatus fuerit, et forsitan
conuenerit ut manum suam redimat* et iuratores
donet,
t "» j(""*» de Inium. t
339
et si talis eanssa est de qua si legittime cownictus
fuisset XV sol. componere deberet, tunc czz den.
qui £ac. sol. in manum suam redimat ;
qnod si amplius ad manum snam redimendam
dederit, freaus exinde soluatwr Grauioni quan-
tum de ipsa caussa si coffuictus fuisset.
Si uero maior caussa est unde mcc den. qui £ac.
sol. fxxx poterat componere, et coMuenit ut
manum suam redimat, ccxxxx [den.] qui £ac. sol.
+VI manum snam redunat.
t xxxv. t IX.
Quod si amplius dederat, fredum soluat quantum
si de caussa comiictus fuisset.
340
Erso si tunc noluerit reddere nee fidem facere
readendi, supra debitum quod ei praestitum (*)
est et super illos nouem solidos qui per tres
admonitiones adcreuerunt (Ot dc dm. qui fac.
sol. XV culp. iud.
n pxestitutum, Q. C) adcreuerit, Q.
LV.
DE MANUM DE .ffiNEOW REDI-
MENDA.
[1^ Si quis ad aeneum (^) mallatus fuerit, et
forsitan conuenerit ut ille (•) qui admallatus est
manum suam redimat (') et iuratores donet,
(•) mana aenea, Q. (^) eneum, Q. O UB* Q*
(<) reddat, V.
si talis causa est de qna legitime si conuictus
fiuisset DC den. qui fac. sol. xv conponere
debeat, tunc cxx ain. qui fac. sol. iii manum
suam redimat.
[S] St nero pins ad manum snam redimendam
dederit, fredus grafioni(') soluat (^) tamquam si
de ipsa causa conuictus fuisset.
n grafione, Q ; grafioni. V. (^) sohiatur, T. V.
[8] Si uero talis causa fuerit de qua, si con-
uictus fuisset, Mcccc din. qui fac. sol. xxxv
debuisset soluere, et conuenit ut manum suam
redimat et (■) iuratores donet, ix solidis manum
suam redimat (•).
(•) et - red., om. Q.
[4] Quod si amplius dederit, fndxa grafioni(>)
soluat n tamquam si de ipsa causa conuictus
fuisset.
Cf. L. Sal. 45. a: Rip. 52;
Fris. Add. Sap. 10; Waitx, 156.
[ ; Sohm, Proc.jt6, 34 ».,
, X93 ; fV/. R. u
I, D. R. 6xx flP.
8^, X28, ]
Gnmm,
Sohm (Proe.
refers to
Grimm (^ref. lv) for an ex-
planation of the glosses in Codd.
5-X0, bat Kern gives an ex-
planation different from that
of Grimm.
Cf. L. Sal. 82. 94 ; Waits, 170.
X90, X91, X93 ; Sohm, R. u. Ger.
81, 06, SOI ; Wilda, in Ersch u.
Grubor's Encyd. t. ▼. orialiem.
(*) MS. 44x8 has sometifnes f, sometimts u
(^) soluatur. T.V.
^^l
gn5one, Q.
Digitized by
Google
.JLi., .«■
iBa
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 3.
COD. 4.
CODD. 6 ft 5.
[6] Si uero leod. em {sic\ alteri
impotauerit et eum ad hinneum
admallatum habuerit, et cumuenerit
ioratores donet et manum suam-
redemat, Afcc din. qui fac. sol. xxx
manum suam redemat.
[6] Quod si amplius dederit, fretus
de leodem grafionem soluat.
LIII {le^. LIIII). DE GRAFIONE
OCCISUM.
[1] Si guis ^afionem occiderit,
xxiiiLi/' dm. qui fac. sol. DC culp.
iud.
[9] Si qui sacebarone aut obfifra-
fionem occiderit qui puer refifius fait,
xiiM din. qui fac. sol. ccc culp. iud.
[8] Si quis sacebarone qui inge-
nuus es/ occiderit, xxiiiiAf din. qui
fac. sol. DC culp. iud.
[4} Sacibaronis uero in singulis
malhbergiis plus quam tres non
debent esse. £t de causas aliquid
de quod eis soluuntur factum dize-
rint, hoc ad grafionem non requi-
ratur unde ille securitatem fecerit.
LV. DE CORPORIBUS
EXPOLIATIS.
si uero leudem alt^r alteri inpota-
uerit et eum ad inium adte mallatum
abuerit, et conuenit ut iuratores
donit et manum suam redemat, sol.
XXX manum suam redemere potest ;
quod plus aliquid dederit, fretus
leudi ipsius soluatur.
[LVI] T/TULUS LV. DE GRA-
FIONd/il/ OCCISUi»/.
[1] Si auis grafionwm occiderit,
mal leoao samitem, s»i«/ din.
xxmia/ fac. sol. dc cu1>. iud.
[SJ Si quis saceborone qui puer
regiis fuit occiderit, cui fuerit ad-
prvbatttm, mal leude sacce
muther, s«»t din. xiiAf fac. sol.
ccc Cttl/. iud.
[8] Si quts sacerborone qui in-
genuus esr, et saceborone occiderit,
xxiiiiAf din. qui fac. sol. ccc cul/.
iud.
[4] SacebOronis uero in singulis
malloberges plus quam iii [nonl
debent esse, et de causa de quia
de quod fortasse dixerint, hoc gra-
fion»m remoueat unde illi securi-
tatem fecerunt.
[LVn] LVI. DE CORPORIBUS
EXPOLLA.TIS.
[1] Si quis corpus occisi hominis [1] Si quis corpos hoccisi hominis
antequam in terra mittatur expolia- antequam in terra mittatur in furtum
uerit in furtum^ mal uuaderido, expouauerit, cui fuerit adpn;batum,
hoc est MMn dm. qui iac. sol. LXin i mat muther, s»wt din. iiM fac.
rulp. iud. . sol. xii cul>. iud.
[4] Si uero leudem alter alteri
inputauerit et eum ad eneum admal-
latum habuerit, et conuenit ut iura-
tores donet et manum suam redemat,
solids XXX donet ;
si amplius dederit aliquid, fredus de
leude ipsi grafione soluatMr.
LIIII. DE GRAFIONE OCVSO.
{1] Si quis grafionem occiderit,
. DC culp. iud.
[2] Si quis saciborone qui puer
regius fuerit occiderit, sol. ccc culp.
iud.
[S] Si quis saciborone qui in-
genuus est, et se saceborone posuit,
occiderit, sol. dc culp. iud.
[4] Si quis in singulis malbergis
plus quam tres non debent esse^ et
si de causa aliquid, id est quod eis
soluitur, factum dixerit hoc ad
grafionem non requiratur unde ille
securitatem fecerit.
[6] Si uero lieude altera alteri
reportauerit et eum ad eninm mal-
latus habuerit, et conuenit ut iura-
tores donet, manu su^ f edemat, ^cc
den. qui fac. sol. xxx manum suam
redemat.
[6] QsmmI si plus aliquid dederit,
fredum de ipsa iieude ipsius graffione
requiratvr.
LIIII.
DE GRAFFIONE
HOCCISO.
[1] Si quis ^affionem hocciderit,
xxiiiiJf den. qui fac. sol. dc culp.
[S] Si quis saceborronem et graf-
fioncm hocciderit qui puer regius
fuerit, ccc sol. culp.
[8] Si quis saceborronem inge-
nuum hocciderit, xxiiiiAT den. qui
fac. sol. DC culp.
S4] Si quis saceborronem in sin-
is malbergis plus quam tres non
debent, et si de causa aliquid de
quo^ ei soluetwr factum dixerit, hoc
ad graffione non remouat»r hunde
illis securitatem fecerint.
[6] Si (■) maior culpa fuerit do {^)
qtta(h) ixas soImSm posset iudicare
et conuenit ut manum saam(*)
redimat, xv sol. manum suam
redemat(«i).
n add: uero. (^) quL (*) suBm><f
surrounded by dots in 5, Uurtfart inUnded
to be erased. {*) redimat.
[6] QvuA si amplius dederit, fretus .
graphioni (•) soluatur tamquam si dc i
causa ilia fuisset adprvbatus (M ; ista >
redemtio uwque aa leodem (<) sic
p^rmaneat. |
n grafioocm. (^) prvbatus. (*) leudem
[7] Si uero leod(>) alteri inputa- ,
uerit et eum ad eneum (>>) habeat («) |
mallatum('), et conuenit ut manum j
suam redemat (•) et iuratores (0
donet, XXX sol. manum(f) rodemat(*). '
D leude. (^tineum. (")babct («) admal-
latum. O redmiaL O -ris. (*) add: suam.
[81 Si(*) amplius dedmt, fretus |
graphionem (^) soluatur.
n Quod sL if) grafionem.
Lira. DE GRAPinONE(-)
OCCISOC).
[1] Si quis graphionem 0*) occi-
serit (•), xxiiiiAf den. qui fac. sol. dc
culp. iud.
n grafionem occisum. (M grafionem.
(•) occiderit
[fl] Si q«jjf eacibaronem (•) occi-
derit qui puer regis farat(*»), xiUl/
den. qiff'fac. sol. ccc culp. iud.
n sachib-. ^) fuent
[8] Si quis sacibaronem (•) occi- '
derit qui ingenuus er/, et si saci-
baronem(*) posuit, xxiiiUf den. qui
fac. sol. DC culp. iud. |
n sachib-.
[4] Sachibarones in singulis mal-
lobergis (•) plus quam tres non \
debent esse, et de causa undf cvs. \
aliquid soluitur et sanum dixerint,
hoc ad graphionem (^) non rc-
mouatKr unde illi securitatem
fecerint.
n mallos bergies. (^) grafi-.
LV. DE CORPORIBUS
EXPOLIATIS.
[1] Si quis corpus hominis ante-
quam in terra mittatur expoliauerit,
sol. Lxu culp. iud.
LV. DE CORPORIBf/5*
EXPOLIATIS.
[1] Si quis corpus hoccisi hominis
antequam in terra mittatvr in furto
expouauerit, MMi> den. qui fac. sol.
LXii culp.
344
346
LV. DE CORPORIBUS
EXPOLIATIS (•).
[1] Si quis corpus hominis mortui
antequam in terra mitat«r(»>) in fur-
tum expoliauerit, malb freonao-
sido*, sunt den. MMu qui fac. sol.
LXiis culp. iud.
n ezpoliaUonibtts. C) mittatur.
[9] Si quis tumulum sup^r homi-
nem mortuum expoliauerit («), malt»
thornechales*, sol. xv culp.
iud.
n add: ud dissipauerit
[8] Si quis cheristonicam (•) snp^'r
hommem mortuum capulauerit, malb
madoalle*, aut(^) selaue que est
ponticulus sequentem (<>) mortnum
expoliauerit, mafi) cheoburgio*.
de unaquaqMtf de istis, sol. xv culp.
iud.
n (cherisHadona. eorr.) dieristadoDa
(•) aut si (lauauerit. corr.) lauaue quod, cr/
pontirohuw sequentis.
347
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.TilT EMBin).
OBSEEVATT.
{4] Si uero leodo (■) alter! reputauit (^) et ad
into («) illnm babet mallatum, et uoluerit manum
suam redimeret (^) et iuratores(*) dare (Of sol.
XXX donet.
n leudem, B:
O aeneum, RF.H ,
mere. B-H. (*) -(is.9^
leodem, F.G.H. 0) repotauit. o.
edoneum, G. (') redemere, &q : redl-
O dedcrit. B-H.
quod si amplius dcdorit» fidrus(>) de ipsa lege
c^nponat.
O fredus, &F.G.H ; Credo, 9 ; fredos, B,
LXXXVIIII. DE EO QUI GRAFIONEJ/
OCCISERlT(*).
[1] Si quis grafionem (*>) occiserit (■), [xxmzAf
den. qut'tac] sol. DC cul/. iud.
(•) occisscrit, 8; mo mbrU in B-H. (^)
aivM^ys in 9 ; graphioneni, always In F.
[Ul Si quia sagsbarronem {•) aut grafionem
qui pur (»») re|fi (•) fiierit (*), [xiiiT den. qiM* iac."]
sol. ccc cul>. tud.
n safibaroncM, &B-H: sanbaroDe, 9. (^) puer,
ao-B-H. n regis, &B-H. P) ¥.G.Hadd: occiserit;
B adds: occiaerit
[3] Si quis sagsbanroneM (■) qui in^enuus est
et (>>) alio (°) saesbarronem (') posuit aliquis
9um(^) occiserit (")f [xxiiiLtf den. qui foe,'} sol.
DC cul/. iud.
(") sai^ybaronem. 8 ; sagsboroDC, 9 : lagibaronem, B-H.
e) ct, MH. 8.9. (*) alium, B- H. («) cum. 8.9 ; aL c, cm,
-H. (•) ocddcre, B.
[4] Sagsbarronis (•) iQ(^) singulis («) mallis(«)
plus quam tres esse non debent, et si de(<*'
causa [•) aliqua (0 ante illus (f ) aliqnid (>>'
factum (') fuent, penitus (^) grafionem remonire ('
non possit (■").
D sa&rybaronex, 8 : saxbarone, 9 : safffbarones, B-H.
{*>) per. B-H. n singulos maHos, 8.B-H. {*) de, mm.
9. B-H. n causam. 9. O aUauid. 8; ^'
(') illos. IB-H. (M aliq.,#m. 8.9; _
((HtTiniU. H ; difinita. F.G) ante fnpfionem j-phionem, F)
cam (cam, em. G) remoucre noD Beet. B-H. (>) lacta, 9.
(k) poen-, 8. (>) remoucre, 8.9. (*) posset, &9.
XVTIH. {le^. XVni.H-l DE CORPUS
OCCISI HOMINIS ET EXPOLIATO
AN[TE]QUAil/ IN T-ff^RA
MITTATUR(»»).
[1] Si quis corpus occisi(«) honiinis(') ante-
quam in t^rra(*) mittat»rin nirto{0 cxpoliauerit,
mal creo mardo(«), [suni den. MAfD qui
(ac] sol. LXiif cul/. iud.(^)
(') XVIII. & 0) no rubric in &B.G.H ; SI auix coipas
in furtum cxpoliauerit anteq. L t mittitwr, 9^ (*) occissi, 8 ;
occisum. B.G.H. (*) homines, 8; horn., «m. B.G.H.
(*) tcrram, G.H. (0 ftirtum, &a (*) chreomardo, 8;
crehoraardo, 9^ (^) ^(^r fa a»a 3. Mr A/. 14.
(Cf. tit. x8, \ 3, under tit. 14).
Si^ uero maior culpa fiierit undo si probatus
fttisset MMD den. qui fac. sol. uui cum dimidio
culpabilis iudicctMr, et coMuenit ut manMin redi-
mat, DC den. qui &c. sol. xv soluat,
quod si amplius dederit, fredus ezinde * soluatur
tantum quantum si de caussa ilia probatus
fuisset. lata redemptio usqMtf ad loudem per-
manet.
* Grauioni.
Si uero leudi alteri imputauerit et eum ad
-f aeneum babet amallatum, et conuenit ut mannm
suam redimat, solidof xxx donet.
quod si amplius dederit,f fredus do ipso leudi
soluatur.
t freduM Grauioni peisoluat tanquam si de Ipsa caussa
coMuictus extitisset.
LVII. De Grauione occiso.
1 Si quis Grauionem Occident, xxiiUM den. qui
£ac. sol. DC culp. iud.
d Si quis f^Sagbaronem aut Grauionem qui
puer refi:itts fiaerat, xum den. qui fac. sol. ccc
culp. iua.
t Sate boroneiw.
8 Si quis Sacebaronem qui ingcnuus est, et
se uel alium Sacebaronem posuerit, Occident,
xxium den. qui fac. sol. dc ctup. iud.
4 Sachibarones nero in singulis mallebergijs
plusquam tres esse no» debent, et si i de caussa
illi aliquid sanum dizcrint, penitus Grauio
nullam nabeat licentiam remouendi.
t altqua ante iOos secundum l^em fuerit definita, ante
Grauionem earn remouere non ucet, si illi secucitatem
pr^terint
LVIII. De Corporibus exspoliatis.
1 Si quis corpus occisi hominis anteqnam in
ternuM mittatur * exs^liauerit, malb. cheo
mosido, MMD den. qui fate. sol. LXii et dimidium
culp. iud. (+)
• in fUttum, aiias per fiirtuJN. (t) TJU rtst <tfthis | wilt
beftUMd in cct, 358.
8 Si quis ftombam super mortuum hominem
ezspoliauerit, malb. Turnichalis, dc den. qui
fac. sol. XV culp. iud.
348
4 Si quis • cheristaduna super bominem mor-
tuum capulancrit, malb. ' man do ado, aut.
s silaue, quod est i porticulus, super hominem
mortuum deiecerit de unaquaaiK«, malb. cbreo
t b u r gi o, DC den. qui foe. sol. xv culp. iud.
t stafllua. t bardio.
349
[6] Quod si maior culpa fuerit de qua LXit cum
dimidio solidos soluere, si conuictus fuisset,
deberet ('^, et conuenit ut manum suam redimat,
cum solidis xv manum (■>) suam redimat (*>).
n debuerit, Q. (^) n. s. r.. mm. Q.
[6] Et si amplius dederit, fredus grafioni sol-
uatur tamquam si de ipsa causa conuictus
fuisset. Ista redemptio usque ad leadem(*) sic
permaneat.
n letideiM, Q.
[7] Si autem leudem (■) alter alteri inputauerit
ct eum ad aeneum babet mallatum, et conuenit
ut mantui suam redimat et iuratores donet, ctun
solidis xxx manum suam redimat.
(•) letidcM. Q.
[8] Et 8i(*) amplius dederit, frednm gn^oni
persoluat tamquam si de ipsa causa (^) conuictus
extitisset.
n si, om, Q. (») causa, em. V.
LVI.
DE EO QUI GRAFIONEM
OCCIDERIT.
[1] Si quis grafionem occiderit, xxivm din. qui
fac. sol. DC cmp. iud.
[8] Si quis sagibaronem qui puer regis fnerat
occiderit, xum dm. qui £ac. sol. ccc culp. iud. l«)
n This%isMoliMQ.
[8] Si quis sagibaronem qui ingenuns est, et
se sagibaronem posuit, occiaerit, xxivm din. qui
fac. sol. DC culp. iud. (•)
D iaisnotinB,
[4] Sagibarones in singulis mallobeigiis, id
est plebs(*) quae ad unum mallum conuenire
8oIet(>>), plus quam tres esse non debent. Et
si(<') causa aliqua ante illos secundum legem
fuerit definita, ante grafionem remoaere earn
non licet.
nptest,Q. (») debet, Q. O sic, Q.
LVII. DE CORPORIBUS EXPOLIATIS.
[1] Si ^uis corpus hominis mortui antequam in
terra mittatur per furtum ezpoliauerit, mmd
din. qui fac. sol. uui cum dimidio culp. iud.
[8] Si quis tnmnlnm (^) super hominem mor-
tuum ezpoliauerit uel oissipauerit, DC din. qui
fac. sol. XV culp. iud.
C) stumulum, Q.
[8] Si quis aristatonem hoc est •tapplas(>) snper
mortuum missus capulauerit, aut mandualem,
quod est ea structura (^), sine selaue ^ui est
ponticulns, sicut mos (<) antiquorum (<*) faciendum
friit; qui hoc distruzerit aut mortuuin exinde
cxpoliauerit, de unamquemque de i8ti8(«), DC
din. qui fac. sol. xv culp.
(-rinssia.%. (•rkiS.T"' ^- " ^ •^' "'•
350
Cf. Sept. Cans. vii. 4, vin. 2 ;
L. Rip. 53 ; Par. Sax. 30 ; Cham.
7 ; Waitz, 137, 140 ; Sohm, Proc.
231 if; fV. R. u. G. 40, 83, 84,
266, 415.
Cf. Recap. L. Sal. (»•) 30;
Waitz, 8QS.
Cf. Sept. Caus. vii. 5.
Cf. Waitz,
Proc. 232.
X43, 200 ; Sohm,
Cf. L. Sal. 14 I
a-6, Herold and
of Cod. X ; Sept.
L. Rip. 54, 85
Waitz, 191, 20X.
8, 6tc. of Codd.
L. Em., 6x i 2
. Caus. IV. 3;
Wisig., XI. 2;
351
Digitized by
Google
COD. 1.
COD. 2.
GOD. 8.
COD. 4.
CODD. 6 & 5.
[8] Si corpus Urn sepnltum effu-
derit et ezpoliauerit et ei fiierit
adprobatum, uuargus sit usque in
die ilia quam ille cum parentibus
ipsins defunct! conueniat, et ipsi pro
eum^ rogare debent ut ille inter
homines liceat accedere. Et qui ei
antequam parentibus conponat aut
panem deaerit aut hospitalitatem
dederit, seu parentes seu uxor
prozima. dc dm. qui {ac. sol. xv
culp. iud.
[8] Ipse uero aui hoc admississe
probatur, vuiu/ din. qui iac. sol. cc
culp. iud.
[4] Si qnis homineiw mortuum
sup«r alterum in nauco aut in poteo
miserit et ei fiierit adprobatum, ma!
chaminis, hoc esf AfDCCC din. qui
f€tc. sol. XLv culp. iud.
LVI. DE EUM QUI AD MAL-
LUM UENIRE CONTEMNIT.
[8] Si quis hominem iam sepultum
ezpoliauerit et ei fuerit adproDatum,
maXb muther, hoc esi uirp^o sit
usque in diem ilia quam illi cum
parentibus ipsius deiuncti ut ipsi
conueniant, et ipsi pro erop^are
dibiant ut uincto hominem liciat
accedirem ; et qui ei antequam con-
ponat cum parentibwj ante pene
auttor, qui tale dedirit, sol. xv
cul/.;
taxaen autoxem exceliris qui admis-
sisset aut expodisset, turnecale,
sol. cc coaponat.
[8] Si quit corpus iam s^ultum
expolianent, uuargus sit usque ad
die ilia quam ipse parentibwf ipsius
defuncti conueniat, et ipsi vfv eum
rogare debeant ut ei inter nomines
accedere liceat, et quia antequam
conponat ad prepriis parentibus pane
aut hospitium aedent, sol. xv culp.
iud.
Tamen auctor sceleris <^ui misisse
pfvbatus er/, sol. cc culp. iud.
[3] Si quts hominem mortuum
sup«r alterum in nachao aut in petra
miserit, sol. xlv culp. iud.
Si quis ad mallum uenire con-
tempserit, aut quod ei a rachine-
burgiis foerit iudicatum adimplere
distulerit, si nee de conpositione nee
hineo nee de ulla legem fidem facerc
uoluerit; tunc ad regis praesentia
ipso manire debet.
[LVIII]LVII. DE DISPEC-
CIONIB6;y.
Si quit in mallum terum per lege
coniunzert'/, ad fidem facire dis-
pezerit aut prrciuiw soluere, tunc
racineburgiis de eum ante audire
secundum legem qualis causa esi,
et illi qui eum mallauit ad causa
sua Qi nacMciare debit prvcium ante-
dictum ; et tunc ei soluere noluerit,
tunc per legem debit atendere et
postia grafionem ad casa sua in-
uttare, aut qM^d lez er/ de ipsa
causa, de res suas secundwrn legem
debiat reuestire.
[LIX] LVIII. [Sine rubrica].
SI QUIS AD MALLO ante
uenire prvsumpseret, aut ^uo racine-
burgie iudicatum fueret imple con-
tempseret, sic nee de eneum nee de
conposionem nee de ulla rem fide
ficiret uult, tunc ad regi pmencia
eum manire debt/ ;
353
'81 Si quis corpus iam sepulto
lierit et ezpoliauerit (■), usqM« ad
die ilia quam ille cum parentib»^
ipsius defuncti conueniant, ut et ipsi
pro eo rogare debeant ut ei inter
omnes liceat haccedere, et quis
antequam componat aut panem aut
hospitalem deaerit, dc den. qui fac.
sol. XV culp. ;
(*) ^//'- uuargus sit.
tamen auctor sceleris qui admisisse
probantur aut fodisse, debet vuiAf
den. qui £ac. sol. cc culp.
LVI. DE HIS QUI AD MAL-
LUM UENIRE CONTEMNUNT.
LVI. [Sine rubrica].
Si quis ad mallum uenire contem-
serit, ant quo& ei a racineburgiis
iudicatum fuit adimplere distulerit;
Si nee tunc de conpositione, e%i nee
de eneo nee de ulla lege fidem face
uoluerit. Tunc ad regis praesentiam
ipsum manire debet.
[61 Si quit corpus iam sepultum
e£foderit(«) et ezpoliauerit, ma!b
tornechale*, uuargo(>>) sit usque
de(«) ilia quaB(') cum parentibMj
illius defuncti conuenerit (•}, ut ad (0
ipso(0 pro eo rogent ut ei inter
homines liceat accedere. Et qux-
cumqt(«(f) antea aut panem aut
hospitalitatem dedflit, sine uxor sua
prvpria, dc den. qui &C. sol. xv culp.
md. ;
n effbdierit. (^) uuaiffus. f) In die.
{*) quetu. n conuenireL (0 ct ipal
O quicuMiqwc.
si tamen auctor sceleris (i*) se
admisse(>>) aut effodisse(i) probatur,
matb thornechale*, sunt den.
wniMquiieic. sol. cc cul/. iud.
ft) excderisseadmcMWff. P) ofodisse.
[4] Si quis hominem mortnum '
sup^r alterum in naupho(>) aut in
petra miserit, maXb eaulcus*, sol. .
XXXV culp. iud.
n nauco. corr. naucho.
[6] Si quis basilicas ezpoliaaeri/ 1
desup^r hominem mortuum, malb
chereotasino*, sol. xxx culp. I
iud. (>)
C) add: exc<^ ospUak et AtkUura.
[7] Si quis basilica ubi requics-
cunt (•) insertas, aut ipsa basilica est i
sAMc/incata, incendiderit (^), malb |
chenechruda*, sol. cc cul/. iud.
(*) rdiquie soto. ft) incenderit j
LVI. DE DISPECTIONIBtlS-.
Si quis ad mallum uenire con-
tempserit, aut qiMTd ei a ratione-
bunes iudicatum fuerit adimplere
distulerit. Si nee de conpositione
nee de enio nee de uUa lege fidem
facere uoluerit, tunc ad regis pnu-
sentia eum maanire debet.
J5S
[1] Si quis ad mallum uenire
dispexerit, aut qu^ ei ad rachine-
burgiisft) fuerit ft) iudicatum adim-
plere noluerit, si nee de conpositione i
nee ad hininm (^) nee de uUam legetn '
fidem facere noluerint(«), tunc ad '
regis pnesentiam ipsum manire (<>.i '
n nchenburgles fuertnt ft) (am, corw. >
n nohieriL ft) —
356
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOB. 10.
T.nnr EMBin).
OBSERVATT.
XVII. SI QUIS HOMINES MORTUUJ/
EXFUDIERITlHr) AUT EXPOLIA-
UERITC).
Si quis corpus 8cpaltis(^) exfodiertt («) et(')
expoliauerit, uuargus sit, id est cxpellis set usqM^
in diem ilium quaift ipsa causa cum (•) parcntibt»
defunct! faciat(0 emrndarc; et ipsi (parentis,
corr.) parentibMJ ^c) rogare ad iudicem debcant
ut ei int^r homines Iiciat habitare, si tam^M
auctor(>>) scc]eris('}f mal turnichal, l^uni
den. \ii\M qui iac.'\ sol. cc cul>. iud. ; et qui eum
antcquam cum parentibiM detiincti satisfaciat (^)
ospicium (■) dederit (■"), [sunt den. DC qui tacf\
sol. XV cul>. iud.
(t) exfodiret, 9. (*) I^ homine occiso et expoliato
antequa/M in trrra mtttatwr, 8; aut ezp., om. 9 ; no rubric
(N B.G.H. (>>) sepultum, 8.a (*) eff-,8; exfodiret, 9.
(<*) aut. a (*) cum. om. & (r) faciant, 8. (■) parentes, 8 ;
parentis, 9. (^) auctur. 9. (>) excderis, 9. (^) satis
satisfaciat, & (>) hospitium, 8. C") Si q. c. sepultum
(dc sc-pulchro. H) e. (eflbdierit, H ; effudent, G) et exp.
sol. CC culp. iud. et sic (sic. «m. B| parentes defuncti
iudicem ro^rare debeant ut mt bom. babitet (non habitetur,
H) auctor scelcris et qui ei a. c. p. sit satufiictum bosp.
ded. soL XV culp. iud., B.C.H.
LXXVI.
rsi ours basilica
EXPOLIATJC).
Si qMis basilica (*>) ezpoliauerit (•), mal chro-
tarsino, [Mcc den. qui iac.'\ sol. xxx cul/.
iud., exccp/v captVal^ et At^aiura (').
(*) rubric <i/'9; na rubric in 7.&B-H. (^) basIHcam,
B- H. (') spoJiauerit, F.C. {*) exc. c. e. d., «mm. F.G.
LXXV.
[DE BASILICA INCEN-
DUTA (•)](•).
Si q«is basilica(^) incenderit. mat alatrndua,
[yiiiM den. quiiac.'] sol. cc cut/, iud.
(•) incenduda, o. (*) rubric «if %', tu rubric in j.B-H.
') basilicam, B-> H.
&)
LXXVII. [DE PR^5B/7'^^IS UEL
DIACONIS INTii/fFECTUS]C).
[1] Si quis prerbtWMm (^) interfecerit (*), mal
tcorzine(<*), [xxiiiiAf den. qui fac."] sol. oc(")
cul/. iud.
(') rubric 0/91 no rubric in j.8. B- H. (*) prisbitnun,
9 ; presbyienim, G. (*) intrrficerit, &9. {*) tbeorzine,
S.9. {'] IX, am. a
[2] Si q»is (•) diaconum (^) interfecerit (•), mal
teor^iae('), [xiUT den. qui fac.} sol. CCC
cul>. iud.
(*) uero, B. (^) diaconem, F. T) intrrficettt, &9 ;
-riot. F. I*) tbeorgiae. 8; thcorgie. 9.
xc.
DE EO QUI AD MALLO(-) UENIRE
NOLU£RIT(*).
[1] St quis ad mallnm(>) uenire contempserit,
aut ei(«) racemburgii (') ludicatum fiierit adim-
plcre distullerit (•), si ncc dc conpositione(0 nee
de neo nee dc (») ulla lege facere uoluerit. Tunc
ad rcges (••) prrsentia (•) eum mannire(^) debet ('),
O mallum. 8.9. (^) contemoserit, 9 ; mo rubric in B- H.
C) iudicium letn^us datum quoa racinburgi (racimburgi. F.G)
a iudicauerunt (— rint, Fladi dist tunc ante rege (regem, B)
Ercsentiam e. m. faciat. B-H. I*) racimbur^, 8 ; racem-
urviae. 9. (*) distulerit, 8.B.H. O conpusudone, 9^
de. om. 9. (^) regem, o. {}) pmeatlam, 8 ; prcsendae,
^.9. 0)deDeat,8.
9. {^)
[i 1, eonf.) Et antiqua lege, si corpus iam
sepultum exiodierit et exspoliaucrit, ■ uuargus sit
usque in diem qua cum parentibus ipsius defuncti
conuenerit, et ipsi pro eo rogent ut inter homines
liceat ei acceaere, et quicunqs<« antea ei aut
panem aut hospitale, siue uxor sua siue proxima,
ei dederit, dc den. qui iac. sol. xv culp. iud.
Tandem auctor ex sc^lere qui hoc admisisse
probatur, malb. ^thurnicnale, vuiAf den.
qui fac. sol. cc culp. iud.
8 Si quis hominem mortuum super alterum in
petraautin i «naufo miserit, malb. 'idulgus,
sol. XXXV culp. iud.
t
Q rf^cats Mere : cum paienf
Qi Vadds: suam. (*) boq>iti
itibtts.
6 Si quis basilicam super hominem mortuum
expoliauerit, malb. chre ottar sino, mcc
den. qui £ac. sol. xxx culp. iud., excepto capitale
et delatura.
LXXI. De Basilica incensa.
Si quis uoluntario ordine ant fortasse per
negligentiam Basilicam incewderit^ malb. alu
trude theo tidio, vuim den. qui £ac. sol. cc.
357
LIX. De Despectionibns.
8 Si quis alterum in mallo per le^pem aicerit,
et is fidem facere dispexerit aut precinm soluere,
tunc Rathinburgij eum dcbent ' attendere se-
cundum legem qualis caussa esse uidetnr, et ille
aui eum mallauit ad casam suam ei nunciarc
ebet precium aut debitum, et si tunc ei satis-
facere noluerit, tunc per legem debet attendere
et postea Grafio ad casam suam inuitari, ut
quod lex est, is de caussa et rebus suis secundum
legem referat.
1 Si quis ad mallum uenire dispexerit, aut
quod ei ft. Rathinburgij s fuerat indicatubi adim-
plere noluerit, si ncc de compositione nee ad
^neam nee de ulla lege fidem iacere uoluerit,
tunc ad Regis prsesentiam ipse manniri debet,
35S
[6] Si gnis corpus iam sepultum effodierit(")
aut expoliauerit, uuargus sit, hoc est expulstis
de eodem pago usquedum cum parentibus
defuncti (>•) conuenerit, nt et ipsi parentes rogati
sint pro eo ut liceat ei infra («) patriam(<^) esse.
£t quicumqne antea panem aut hospitalitatem (•)
ei dederit (^, etiam si uxor eius hoc fecerit, dc
din. qui fac. sol. xv culp. iud.
n effoderit, Q. (»•) Q rn
Oin.V. (-j paumam. -^ "^
Q. OQoMf.-aut
[6] Auctor uero sceleris hnius si ipse hoc
fecit et conprobatus fuerit, uel alium ademptum
faciendi(*) locauerit, viiiM din. qui fac. sol. cc
culp. iud.
(') uel ad alium admetum (adestiun, E) iaciendiun, B.H.
[4] Si quis hominem mortuum super alium in
naufo uel (•) in petra miserit, MCCCC din. qui fac.
sol. XXXV cidp, iud.
<") aut. Q.
[7] Si quis domum, in modum basilicae factum,
super hominem mortuum expoliauerit, mcc din.
3U1 fac. sol. XXX culp. iud., excepto capitale et
datura (•).
n This \ precedes hein'E.
LVIII. DE EXPOLIATIONE ECCLESI^,
UEL INCENDIO SIUE HOMICIDIIS
CLERICORUM.
[1] Si quis ecclesiam sanctificatam uel ubif*)
relic^uiz sanctorum reconditae sunt incenderit,
uel infra ipsa ecdesia aliqnam (>>) expoliationem
de altare aut de infra ilia ecclesia(i>) aJiquid
tulerit, VIIIM din. qui £ac. sol. cc culp. iud.,
excepto capitale et delatura.
r) babi. Q. 0) aliq. - eccL, mi. V.
[8] Si quis presbyterum inteificerit, xxiVM
din. qui fac. sol. DC ciup. iud.
([81 Si quis diaconem inteificerit (•), xum din.
qui fac. sol. ccc culp. iud.
C) intecfecerit. Q.
[[4] Si quis episcopum interfecerit,
sol. culp. iud.] (*)
O ThU I U/9und in MS. 4^8 onfy.
DCCCC
LIX.
DE EO QUI AD MALLUM UENIRE
CONTEMPSERIT.
Si quis ad mallum uenire contempserit, et
auod ei a raj^nburgis (■) indicatum fiicnt implere
istulcrit, SI ncc de conpositione (^) nec(*) ulla
lege fidem facere uoluerit ('), tunc ad regis prae-
sentiam ipsum mannire debet.
Cf. L. Sal. 14; Sept. Cans.
V. X ; L. Al. 50 ; Bai. 19 ; Ed.
Roth. 15, x6 ; Sohm, Proc. 188 f.
Cf. L. Sal. tit. 14 (coll. 96^).
where the correspondinpr t of
Codd. 7-9, and the repetition of
Herold and L. Em., but with a
di£ferent fine, will be found.
n -giis. A : racbia-. T ; racbinburgiis. &F.G.H.N.O V ;
rachymDurgiis. Q. "" - — . ^ ..
(*) notuerit. Q.t!v.
(^) positioac. 4418. (*) nee de. Q.V.
Cf. Sept. Caua. vi. 5; Sent.
Sept. Sept. I ; L. Rip. 36 ; Baj .
I. 6-zo; Fris. Add. Sap. xi.
350
Cf. Par. Sax. 5.
Cf. Sept. Caus. vtii. 5.
Cf. L. Sal. X,
7: L. Rip. 32
Ck
Cn
Z06; Ed. Chilp.
Wisiff. a. x8;
Aethd. II.
25; WaiU, 138, 143, xs©;
XS3, x6o, X69, X75, 179, iS%, X91,
20s ; Sohm, Proc. X24, 128,
— , ., , 130,
134. X57. x6o, x62, X64, 166 f., 170,
i8xff., X85, x88, X99. aot. 205,
208 f. ; s:/. R. a. Ger. 64, 98, 392.
3«. 50X.
3fe
Digitizeid by
Google
OOD. 1.
GOB. 2.
COD. 8.
COD. 4.
CODD. 6 ft 5.
£t ibi daodicem testes enint qni
per stn|[ulas uices tres iurati dicant
Quod ibi fnerunt ubi rachinebargius
ladicauit nt ant ad hineo ambularet
aut fidem de conposittone faceret,
et ille dispezerit.
Itenim alii tres iarare debent at ibi
foisses die quando rachineburgii iudi-
cauemnt ut aut per bineo aut per
conpositione se deducerit ; hoe esfde
ilia die in xl noctis in malloberg^o
iterum ei solem collocauerit et nulla-
tenus legem uoluerit adimplcre.
Tunc earn debet manire ante ngem,
hoe est in noctes xiui. et tria testi-
monia iarare debent quod ibi fiierant
nbi earn manibit et solem collocauit.
Si nee tunc uenit, ista noue testi-
monia iarati sicut superios dizimas
dicant
similiter. Illi die si non uenerit,
coUocet ei solem et ilia tria testi-
monia ubi collocauit solem, tunc si
ille qui admallat ista omnia et qui
admallatus er/ ad nullum placitum
uenire uoluerit ; Tunc (■) ad que
manitns er/ extra sermonem suum
ponat enm.
Tunc ipse culpabilis et omnes res
suas enint. Et quicumque eum aut
P«nerit aut hospitalem dederit, etiam
si uxor sua proxima, mal 1 a m p i c i i,
hoe est dc din. qui iac, sol. xv culp.
ind. Donee omnia que inpotatur
conponat.
LVII. D£ RACHINEBURGIIS.
[1] Si qnis rachineburgii in mallo-
bergo sedentes dum causam inter
duos discutiunt et legem dicere
noluerint, debet ei dicere ab illo
qui causa prosequitur: hie ego uos
tancono ut legem dicatis secundum
legem salegam. Quod si ille dicere
noluerint, septem de illos rachine-
burgios, mal schodo, hoc tsi cxx
din. qui iac. sol. iii^ ante solem
coUocatOB, colpo^i/cf v^dsceniur.
SB] Quod si nee legem dicere
uerint nee de temos toUdos fidem
£acerent, solem illis collocatum, dc
din. qui iac, sol. xv culpa^iZu iudi-
ceniur.
36r
et ibi XII testis per singulas uicis in
iurati dicant qMxl ibtdim fuerunt et
ibi raciniburgt iurauertW/ aut ad
eum ambolabant aut fidem de con-
posicioaem ficiret ;
et alii in iurare debent quod ibidem
fuissent pof/ illo die quando racine-
burgi iurauerunt aut ad enium aut
per conposicionem se educirent ; hoc
de ilia die in LX noctes in mallo
iterum et sol coligauerit et nulla-
tenus legem implere ;
tunc eum debit manere ante regem
in noc/M xiiu, et ui testimonia
iurati sic»/ superius diximate»
similiter ilia die
testimonia qui ibi fuerunt ubi colle-
gato sol sista omnia impleueri'/, qui
eum admallat; et ille qui admal-
latum ad nuUo placito uenire uo-
luerit, tunc exat q»e monitus e«/
eujw extra sermonis ponat»
tunc ipse culp0^«7<Jr et omiMt res
suas er««/; quieuJwqMe aut pauiret
aut hoc qui tale dediret, si quts
uxorem sua pf0p[r]iaiw, sol. xv cul/.
iud.
et ei ibidem duodecim testes erunt
3ui per sinjpilas uices ter iurati
icant quod, ibidem fuer ubi rachini-
burgiis iudicauerunt ut ad cncum
ambulare debet aut fidem de con-
positione &eere, et ille dispezerit.
Iterum alii alii {sic) tres iurare
debeant quod, ibidem fuissent post
ilia die quando rachineburgii iudi-
cauerunt aut pro eneum aut prv
conposicionem se educerit; hoc est
de ilia die in XL noctes in mallo-
bcrro. Iterum ei sol culcauerit et
nulUtenus legem noluit implere.
Tunc enm debet manire ante regem,
hoc est xini, et tria testimonia iurare
debent qttod eum manissent. Si nee
tunc uenerit, ista om»fa nouem testi-
monia iurare debeant sicut superius
diximus dicant.
Similiter et ilia tria testimonia qui
ibi fuerunt ubi sola legauit ; tune ista
omnia fecerit qui eum ad mallum, et
ille qui admaUatur ad nullum pla-
citum uenire noluerit. Tune rex
ad quem manitus es/ extra sermonem
dominicam conponat.
ipsi eui culpabilis erit et omnes res,
et qui cum eum aut pla^auerit aut
hospitem c»llegerit accipiat uxor sua
propria, sol. xv culp. iud., donee
omnia quam et legions inputantur
conponat.
[LX] LVIIII.
DE RACINIBUR.
G//S.
[1] Si quit raciniburgitts in mallo
sedentes causa sine duns discotc
lege noluerit dicere uinit, dice/ ad
illo quicum causa prosequitur: hie
uos tangono ut lege trr secando lege
salica | quod nee ille legem dicere
noluent, uir de illis raciniburgiis
coUecato sol teraos solteEw soluat ;
LVII, DE RACINEBVRGIIS.
ri] Si racineburgiis ber^o in mallo
sedentes cum causas inter duos
discutient legem dicere noluerint,
debet eis dicere ab illo qui causa
prosequitur : Hie ego uos tancno
ut legem dicatis wocundum legem
quod si nee legem dicere nolneret
nee ternus wAmos soluat fidem ficit
tunc sol illitts cnlpato et/ qoinus
dmariu» c enlp.
[d] Qfcod si illi dicere noluerint
et nee temos soltdor fidem iacere;
Tunc sol illis culcet» et sol. xv culp.
iud.
et ibi duodecim testes per sin^las
uices III iurati dicant qacod ibidem
fuissent hubi rationeburies iudicaue-
Tunt aut ad enium ambulauerit aut
fidem de conpositione focerit, et ille
dispexerit.
Iterum alii ni iuiarent quod ibidem
fuissent ilia die quando rationeburies
iudicauerunt aut de lege aut per
conpositione se diceret; hoc est de
ilia die in xl noctes in mallo iterum
uiolenter alligauerit et
legem uoluit implere.
Tune eum debet mannire ante
regem, hoc est in noctes xiiii, et
tres testimonia iurare debent quod
eum mannuset, et si nee tunc
uenerit, vui testimonia
qui ibi fuerunt hubi culcat solem
tunc ei ista omnia inuenerit sic eum
admallat, et ille admallatus ad nul-
lum placitum uenire noluerit; tunc
rex ad eum qui mannitus est eum
extra sermone sue ponat ;
tune ipse culpa^<7u et omnes res
suas erunt, et qui eum aut pauerit
aut hospitalem collcgerit, sibi uxore
sua propria, dc den. qui fac. sol. xv
culp., donee om»ia qui ei legibwr
inputatMr modis omnibi» eomponat.
!
rs] Et ibidem cum xii testibwr ire
debet qui per singula placita iurati
dicant quod ibioem tuissent ubi
racheburgii (•} iudicauer«}i/ ut (^) ad
hinium(«) ambularet aut de con-
positione fidem faceret('), et ille
dispexit.
n rachenburglf. (^) aut (*) inium.
[81 Iterum alii tres iarare debent
quoa ibidem fuissent post ilia die
qu^ ei rachineburgii (■) iudicauerunt
aut per hinium (^) aut per conposi-
tiones se duceret ; hoc est de ilia die
in XL noctes in mallobcrgo iterum
solem culcauerit (*) nullatenus legem
noluerit (<*) implere.
n lachenbuigi^^ (^) inium. n '^*' et '
{*) uoluerit
[4] Tunc [eum] (■) debet manire (^)
ante regem, hoc est in xjiii noctes,
et tres testimonia iurare quod cum
manisset(«). Et si nee tun[c] uenerit,
ista omnia nouem(^) testimonia iurati
dicant nxcui superius diximia .
(*) eum sufflifd/rom Cod. $. 0) man-
nire. (*) mannisset (*) noue.
I
rs^ Similiter ilia die si non uenerit,
coilicet ei solem et ilia tria testi-
monia qui ibidem fuerint(«) ubi
culcauerit solem, tunc ista omnia
impleuerit qui eum admallat. £t
ille qui admallat (^) ad nullum
placitum uenerit et per legem so
educere uoluerit. Tunc rex ad
quam(«) admanitus(') est extra ser-
monem ponat.
n -nint (^) sdmaHa. (*) ouem.
(4)
[6] Tunc ipse culpabilii et res
suas erunt in fisco aut eui fiscus dare
uoluerit. Et quicumque eum aut
panem dederit aut hospitalitatem (■)
collegerit (>>), sine uxor sua prvxima,
DC den. qui fac. sol. xv cul/. iMd.,
donee omnia quod ei Icgibvj inpu-
tantur(«) secundum legem conponat.
n ho^iialem. (^ coOegerent (*} in-
putatur.
LVII. DE RATIONEBURIES.
[1] Si rationeburies in mallum
resedentis dum causas inter duos
dtscutent legem noluerm/ dicere,
debes eis dicere ab illo qui causa
prosequitMr : hie ego uos tangane
ut legem dicatis secMwdwm lege
salica ; q»od ille noluerint, vii de
illis rationeburies, coUegato sole, in
solft^x soluant.
SB] Quod si nee iMpem dicere
uerint nee lu ztAidos fidem facere,
tune solem illius eollegatus, hoc est
[dc] den. [qui £ac.] sol. [xv] culp.
S««
J6j
J64
LVII. DE RACHINBURGIIS{»).
[IJ Si quis rachinburgiar (^) in
malfobergo sedentes dum inter sc
causas discutiunt debent eis dicere
qui eauslm requirit (*}. Dicite nob»
legem salicam ('). Si uero legem ,
noluerint dicere, ille qui causam pro- i
seqMilur : Hie ergo uos tangono (•) \
usqxe quod legem mihi dicatis '
secvMdMm legem salicam (<*). QuckI |
si dicere noluerint, septem de illis \
rachinburgise (Oi eulcatum sole (tr),
cxx den. qwt &c. sol. ui, singuli
culpa^iZrj \yxdiceniur. \
n rachenburi^s. (^) racimbuisiL (*) (re-
?uirent. c«rr.\ requiruot 1*) salica.
) tangano. 0) raciumbuigiis. (■) soIeM.
SB] Quod si nee legem dicere •
uerint nee (■) temos %o\idos fidem
facere noluerint, tunc solem illis (>') ,
eulcatum (^), dc den. q»i' fac. sol. xv '
singuli culpa^/Z»(«) iudiren /c<r(«) ;
unusquisqMe tllorvm cnV^bilis iatd^'- |
coiur» ,
n nee - solem is turrvunded by dptx in ,
i, therefifrr intended t» te erased. (^) illi |
collocatum. (*) culp. iud., «m. 5.
36s
Digitized by
Google
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
T.TiiT BMBHD.
OBSEEVATT.
ut (") ibi (■} duodccem testis (») enmt qui (p) l^er
singulas uices(4) iurati(0 tres dicant qa^. ibi
fueruff/ ubi racemburgi (■) iodicauerwff/ aut
dcnuui» (0 ambulauerit (") aut fidem de conposi-
' " ille(») dispexit(7).
cione»»(') facerit("), ct
, B- H. (•) ibidem, 8
ubi, F.C. , n testes.
a9^B-H. (?) quo.'a ^ f») ueces, 9. ' njll^luritl dic^ q!
(M ue neum, 8 ; deneo, 9. (*) ambulare, 9.
C00PUS-.9. n fecerit. 8.9. (')Uli,9. H
ibidem fuissent ubi racinbui;^ (racimb— , F.G) indicium ei
decreuissent (iuditium ci dicite lussent, F) et ipsum con-
tempsissenr, B - H. (*) rac^iwburgii. 8 ; racemburgiae, 9.
'■ -" n -tione,8;
ispexerit. a9.
Itenim (■) alii tres iurare debent qucd ibi fuissent
post(*) ilia die(*) quando racinbui^i (^)^ iudica-
xiCTuni aut per neum («) aut ner conposicionem {*)
se ducerit. Hoc est de ilia die (•) in XL noctis xn
mallibergo (0 Iterum ei(() solem culcauerit et
nuUatenus noluit (^) legem adimplere.
n Item, &9 ; Iterum - adimplere. am. B- H. H post
- die, om. g. 0^) raciiwbureii, 8 ; racemburn^iae, 9^
n neo, 9. (^ conpustcione, 9. H diae. 9^ (') nallobuiKO.
9- (•) et, 9. (k) uolttit. 9.
Tunc(f| eum debit manire(') ante regem, hoc est
in noctts xiiii, et treaC*) testimonia iurent q»^
eum mansisset (')> et si nee tunc uenerit, ista none
tcstimonia(") iuratis sicut superius dizimus
dicant
(ft Tunc - dicant, em. B-H. (*) mannire,8.9. (^) tres,
8. (>) manoissent, 8 ; manissent, 9. (*)
similiter (i). Ilia die(") si(o) rum uenerit culcit(p)
noluerit. Tunc rex ad quern manitus(*) ef/
extra sermonem suum ponat (*) eum.
(t) simiL - noluerit, »m. B- H.
O culcet, 9. 0) culcauerit, 9. ,,_.._. , , — .
(M nuJiium. 9. (*) uenerit, 8 ; ueoirit, 91 H legem, 8,
r) mannitus, &B.H. (*) ponet, a
'W^.^.'&M
[a] Tunc(*) ipse(>>) culpabilis (•) et omM^(<)
res suas erunt ; et quicumque earn (•) aut pauerit
aut (0 ospitalem (f) collegerit (^)» ettam se (') uxor
sua pnrterea (^), sol. xv cul/. iud., donee om«ia
quae(^) ei(") legitibaM(") inputatur (•>} conponat.
n el ita, B- H ; 9 adds : eum. (^) ipsi, 9. (*) culpabile.
9. {*) homines, 8 : omnis, 9 (*) eum, cm. H. O aB.H
add: ad. O hospitalem, 8 ; hospitium, B.G.H ; auspicium,
F. (k) coUicerit,8: reccperit, B-H. (<) si, 8; se, «m.
B-H. (^) p(ro]pt«rea, 8 ; pyvpteria. 9 ; pret. om. B-H.
(I) qui, 8 : quaecunque, B-H. (*") ei, em. 9- H. (*) legibitf,
a9.B - n. n inpuuntjvr, aB- H ; Inpotantur, 9>
XCI. DE RACIMBURGISC).
[1] Si racimbnrgi(M leg«(*) nolucrtM/(') dicero
in mallo residentes (•) cum cansas int«r duus
discusserint, debit (s) cis dicere oui causam
qumt: dlci}) nohig l<^re{') salicam(^); si ille(i)
noluerunt (">) dicere, tunc iterum ipse (■) debet
dicere: ego uos(<») rogo ut mifai et^P) isto gasa-
tionem(<i) quo(r) legem dicatis; bis aut tres(*)
hoc (*) debet dicere (") : Ego uos tancono (*)
uaaue quo mihi legem dicatis salicaM, quodi*)
si dicere noluerint septem deillis racemottrgiis(7),
culcati sole (■), temus (•) solii^^ cul/. ind.
n recanbuirE^9; MoruMctH B^H. (^) radmbuifril,
L9.T-H.
8 ;' recemburgiac. 9 ; radnburi^, H. H ^<%em, a9 , .
(') noluerit, 9. (*) resedentes,8.o.B-H. (*) duos,a9.
(•) debet, 8. B - H. (») didt, F.C. (') legem, ao. B - H.
(k) salica,9. fl) i0i,a9LB.G.H ; iUo,F. (T) -rint,lB-H:
- rent. 9. (') ipse, cm. 9. (*) uobir, a O et, cm. 9.
(^) {Tassacion^m, 9 ; cansatiooem, F.G. H quod, B-H;
oaads: mihi. ri temas niccs, B-H. \*) hoc, cm. 9.
f") 9 adds : tunc ilh qui aurem repetit debit dicere ; B adds :
Tunc si illc qui causam repetit debet dicere ; F.G add: tunc
ille (iOe) qui causam repetit debet dicere. C) tangono,
9. B-H. n saUcam. aB-H. (") quod, "
• • • , aB ; • •
cimburgis, . .
(*) solem, 9lB.G.H ; solen.
srs?7)
radnburgis. F.G.H.
tenios.aB
"le-
[«](•) 0>*oA sicC») nec(«) nc{^) legem dicere
noluerint (") nee temus (0 »oU'dos ndem (f) £icere,
unusquisq»^ xv sol. cul/. iud.
- (*) si, aRF.H; se. 9^
9.B.F.G. •" • -
C) B-H UMiU II I and a.
n nee, «m. B - H. (*) sic. cm. S.9.
B-H add: salicam. O terafis,aB-H.
F.G.H ; fid. - XV, MM. 9.
f)'llM7
uol-,8;
et ibidem cum duodecim testibus ire debet qui
p^ singula placita iurati dicant quod ibidem
missent ubi Kathiburgij ei, indicauerunt ut ad
eneum ambularet aut per compositionem fidem
laceret, et ille dispexerit.
Iterum alij tres iuraro debent quod ibidem
fuissent post illam diem quo ei Kathenburgij
indicauerunt aut per eneum aut per composi-
tiones se educeret : hoc est de ilia die in quadra-
ginta noctes in Mallobergo iterum solem collo-
cauerit, et nullatenus legem uoluerit implere.
Tunc eum debent mannire ante regem in xiiii
noctes, et tria testimonia iurando dicant quod
eum mannisset, et si nee tunc uenerit, ista omnia
nouem testimonia iurati dica»t sicut superius
diximus.
Similiter ilia die si noM uenerit, coUocent ei
solem iterum, et ilia tria testimonia quz ibidem
fuerint ubi coUocauerit solem. Tunc cum ista
omnia impleuerit, qui eum admallat, et ille qui
admallatur ad nullum placitum ueniret et pro
lege se educere noluent, tunc Kex ad quem
mannitus est i extra sermonem ponet,
t extra sermonem suum cum esse dyudlcet
Et ibidem duodecim (•) testes esse debent oui per
singula placita ^0 iurando dicant quod ibidem
fuissent ubi ra^nburgi (s) ei iudicassent, et ille
decretum indicium contempsisset (^).
(') luchymbunrii. Q ; racbin-
.nxv.Q. nplacida.9.
burgf. T.V. P») r—" ^^'
IternmC) alii tres iurare debent ^nod ibidem
fuissent post ilium diem in qua ei raginburgi
iudicauerunt ut autC*) per aeneum(i) aut per
con^ositionem (■") se educeret (f) : hoc est de ilia
die in quadraginta noctes in mallo iterum solem
culcauerit, et nullatenus legem implere uo-
luerit (■).
(>) Item, V ; It - fuissent. om. Q. M ita ut, A.
0) enneum, Q. (*) confessionem. Q. (t) cxdiceret. Cod.
Est n noluerit, Q.
Tunc eum debet mannire ante regis praesentiam
in quatuordecim noctes ; et tria("} testimonia
iurando dicant quod eum mannisset (p). Quod si
nee tunc uenerit, et ista omnia nouem (4) testi-
monia (') coniurando (•) quae superius diximus
uera esse dixerint,
:, V. (<) vin, Q. O
O tres, Q. O roani
T.V. C) Uuando, G.N.
et ita ille culpabilis, et res suae enmt in fisco ant
eius cui fiscus dare uoluerit, et quicunqM« ei aut
puiem dederit ant in hospitalitatem coli^:erit,
sine sit -f uxor sua, aut proxima, DC den. qui fac.
sol. XV culp. iud., donee omnia secundum legem
ea qux illi iniuncta sint compomat.
similiter ei iterum solem culcet, et illos tres
testes ibidem habeat. Ubi culcauerit solem^ et
ista omnia compleuerit qui eum admallat, et ille
qui admallatur ad nullum placitum nenire nee
per legem se educere (*) noluerit, tunc rex ad
quem('') mannitus est extra sermonem 8uum(*)
esse dijudicet ;
(«) edicere. 4418.B.G.N.T.V; sedicere.Q ; exdkere. Cod.
Est naliquem,V. f) T.Va^tf .- eum.
et ita ille(*) culpabilis(*), et omnes res suae enint
in fisco aut cui nscus dare uoluerit. Et quicnm-
que ei panem dederit aut (>) in hospitium^ colli-
eerit, etiam si uxor eius propria sit, DC din. qui
txc. sol. XV culp. iud.; donee omnia quae ei
legibus inputantur secundum legem conponat.
~ ~ p*r. t*) Cod. Est tuUf: '
3«
LX. De Rathin burgtjs.
1 Si qui Rathinburigij legem uoluerint dicere
in malleoergo residentes cum caussa inter duos
discusserint, debet eis ^ui caussam requirit dicere.
Dicite nobis legem Salicam. Si illi tunc noluerint
dicere, tunc iterum <^ui caussam requirit dicit :
Vos «tangano ut mihi et isto legem dicatis. bis
aut tertio noc debet facere. Si uero illi noluerint
dicere, tunc qui caussam repetit debet dicere :
Ego nobis tangano usqM^ quo mihi legem dicatis
Salicam ; tunc septem de illis Rathe^burgiis,
collocato sole, ix solid, culpabilis unusquisq»^
iudicetur.
Quod nee sic legem dicere uoluerint nee
soluere nee fidem fs^re, tuwc solem illis iterum
collocet. et sic postea xv solidis unusquisqwe
culp. iud.
LX. DE RACHXNBURGIIS(-).
[1] Si quidem rachinbnrgii in mallo rese-
dentes(^) cum causa discussa fuerit inter duos
causatores, ammoniti ab eo qui causam («) re-
3uiret ut (<>) legem salicam dicant, et si legem (•)
icere noluerint, tunc ab eo qui causam requiret
sint iterum ammoniti usque tertia uice(0. Quod
si dicex« noluerint, tunc dicat ille qui causam
requiret : Ego uos tangano (f) usque dum uos
inter me et contra (,^) causatorem meum leg^em
iu<Ucatis. Et si tunc dicendi se legem distulennt,
sole culcato, septem de illis unusquisque cxx
din. qui fac. sol. in culp. iud.
O racbymburgiis, aivrays in Q with ym ; raginburgiis.
Cod. Est ; K.Tyattd Wolf. Aug. 8 add: qui secundum
Cf. L. Rip. 55 ; Waits,
150, 152, X69. 175, 191
Proc. 143 ff., 151, 179;
Ger. 64, las, jSiS.
nod indicant (^) residentes. Q. (') Cat
(^fut " recmirat, cm. E. (*) Q adds: nllcam. \*)
uices. Q. (*) tangono. Q. (*) - -.
Q.
) contza, cm. E.V.
367
[ai Et si adhnc tunc rachinbnrgii despexerint(>)
nee legem dicere (i>) nolunt(«) neqoe de tribus
solidis conpositionem facere, tunc unusquisque
illorum septem, culcato sole, dc din. qui nc. sol.
XV culp. iud.
368
i4i>
id. R. u.
Digitized by
Google
_J
I '.J.lll
COD. 1.
COD. 2.
COD. 3.
COD. 4.
CODD. 6 & 5.
[3] St aero ilH rachinebargii sunt
et non secundam legem iudicauerint,
his contra quern sen[ten]tiam dede-
rint causa sua agat et potuerit
adprobare quod non secundum legem
iudicassent, dc din. ^ui foe. «ol. xv
qoigque Ulonim culp. lud.
LVIII. DE CHRENE CRUDA.
Si quis hominem Occident et,
totam tacultatem data, non habuerit
undo tota lege conpleat, xii iuratores
donate debet [quod] nee super ter-
ram nee subtus terram plus facul-
tatem non habeat quam iam donauit.
£t postea debet in casa sua introire
et de quattuor angulos terrae in
Sugno collegere et sic postea in
uropullo, hoc &9i in limitare, stare
debet intus in casa respiciens, et sic
de sinistra manum de ilia terra trans
scapulas suas iactare sup^r ilium
quem proximiorem parentej» habet.
Quod si iam pater et fratres solse-
runt, tunc super suos debet ilia terra
iactare, id est super tres de genera-
tione matris et super tres de genera-
tione patris qui proximiores sunt.
Et sic postea in camisia discinctus,
discalcius, palo in manu, sepe sallire
debet, ut pro medietate quantum de
conpositione diger ej/, aut quantum
lex addicat, illi tres soluant, \uh: est
illi alii qui de patemo generatione
neniant ucere debent.
[2] Si uero ipsi raciniburg^i %uni et
non secundum legem iudicare, earn
contra (\uem seatencio dediret, sol.
XV cul/. iud.
[LXI] LX. DE CRENECRUDA.
4- Si quts hominem occiserit et,
tanta facultatem data, Tion abit unde
tota lege impleat, xii iuratores nee
sup^r t^rra nee subtus t^rra plus de
facultate lum ahit que donauit ;
et postia debit in casa Intrare, Do
quatuor angulus t^rra in pogno cole-
^ire et sic postia in dorso syxper illo
limitare stare debit et intus m casa
respiciens, et sic de senextra mano
sup^r illo qui proximiorem parentum
qtMTd si iam pat^r aut fratris solse-
runt, tunc sup^r suos filius debit ilia
t^rra iactare, super iii de ^enera-
eionem patris et de matris qui proxi-
mioris sunt ;
et sic postia in camisam discinctus,
discalcius, palo in mano sua, sepe
debit sallire, medietatem quanto de
conposicionem, idem aut q^uanto lex
er/, illi in soluant, hoc est illi alii de
patris geniracionis faciro debi'/,
[3] Si uero illi rachiniburgii sunt [3] Si uero ille rationeburip sunt
et non s^»»d«m legem iudicaue* et non s«c»»d«m legem iudicauerunt
runt, his contra quem sententiam ei, quem contra sententia addiderunt
adderunt, causam agant et eis causa sua agat ; et si eis potuerit
potuerit adprvbare quod non Mcun- \ adprobare ut non %ecunAum legem
aum legem iudicauerunt, aliis xv j iuaicauer»»/, dc den. qui fac. sol.
sol. culpa^fZ» vx^entur. \ xv cxilgabiles.
LVIII. DE CHERA CRUDA.
[1] Si quis hominem occiderit ct,
totam facultatem datam, non habue-
rit unde conponat ut totam legem
impleat, xii iuratores donet quod nee
super terram plus de facultate non
habeat quam iam donauit ;
et postea debet in rasa sua intrare
et ex quattuor angulos terram in
pugno tollere debet et sic^ postea
m duropalo, quod dicitur limitare,
debet intus casa aspicere, et sic de
sinistra manu de ilia terra trans suas
scapulas iactare super ilium quem
proximiorem partem habet ;
quod si pnTximor illo et mater et
frater solserint, tunc superiorem
sororem et matrcm aut suos filios
debet ilia terra iactare, id est super
tres de generatione patris qui proxi-
mores sunt ;
et sic postea in camisa discinctus et
dlscalciatus, palo in manu sua, sepe
sallire debet ; pro medietatem quan-
tum de eonposicione diger ej/, aut
guantum lex addicat illi tres soluant,
oc esf illi alii qui de patema gene-
ratione ueniunt facere debent.
Si uero de illis quicumque proximior { [2] Si uero de illis
fucrit ut non habeat unde integrum
debitum saluat; Quicumque de illis
plus habet iterum super ilium super illo crenecurando ille qui ' plus habent iterum super ilium chera
chrenecruda ille qui pauperior est paupcrior est iactauit iUe totam cruda ille qui pauperior est iactet ut
iactet ut ille tota lege soluat. legem pefsoluat ; ille totam persoluat.
Quam si uero nee ipse habuerit
unde tota persoluat, tunc ilium qui
homicidium fecit qui eum sub fidem
habuit in mallo pracscntare debent,
et sic postea eum per quattuor .
mallos ad suam fidem tollant. Et si
eum in conpositione nullus ad fidem
tullerunt, hoc est ut redimant de quo
domino persoluit, tunc de sua uita '
conponat.
que si uero necesso abit unde totam
legem soluat, tunc illi qui humicidio
ficit qui eum sub pede abuit in mallo
pnfsentare debit, et sic eum per in
mallus ad sua fide tollat ; et si eo in
conposicionem nulla a fide tollerent,
hoc est ut eum redimat de que non
solsit, de sua uita conponat.
i70
Tunc ilium qui homicidium fecit
ille qui eum sub fide habet in mallum
presentare debet, et sic postea eum
per quattuor mallos ad suam fidem
tollant ; et si eum in conpositionem
nullus ad fidem tollere, noc est ut
eum red em at de hoc qstod non per-
solsit, de uita conponat.
37X
LVIII. DE THEUNETRUDA.
Si quis hominem hocciderit et
totam facultatem non habuerit
hunde tota lege impleat, xii iura-
tores donet quod nee super terra
neq»e subtus terra qui de facultate
non habeat quam donauit,
et postea debet in casa intrare et do
nil»' angulos terr^ in pugno colligere
et sic postea in duropelle, hoc est in
limitare, stare debet et [intus] casa
hae plansside sinistro {te^. aspicere,
et sic de sinistra) manu de ilia terra
transe escapulas {Ug: trans scapulas)
iactare super illo quem proximiore
habet parente ;
quod si tam {leg^. iam) pro illo et
mater et frater persoluerunt, tune
super sororem matris aut super suos
filios debet ilia terra iactare. Quod
si ille non fuerit, de ilia terra iactata,
id est super tres de generationem
patris qui proximiores sunt ;
et sic postea in camisa discinctus,
discaletatus, palo in manu sibi psal-
lire debet, ut pro medietate quantum
de conpositionem, id est ut ouantum
lex adaicat, ille in solidos soluant, et
ille alii qui de patemo (■).
O The rtst ^ tfu chafUr is wanting
[3] Si uero rachinburgiae (■) qui j
sunt et non secundum legem iudi-
caueriff/, contra quem sententia I
dederint causa sua ageat (^), ct si '
potuerit adprobare f^xod secundum
legem non ludieauerm/, dc den. qui \
fac. sol. XV culpaditrs («) illi septcm '
singulatim(^) cum(*) illo iudiccnturl*).
(*) rachimbureiL (^) agat f) culp.,
«fff. 5. (') singiUatim. O cul/. tud.
[4] Si uero rachinburgiae (*) legem
dixerint(^), et ille contra quae in
legem (**) dicunt eos contradixerint («> ,
quod legem non indicant, simili !
modo contra unumquemque sol. xv '
culp. iud. I
(") rachimbur^^ (^) dixe et UU contra i
quo*» legem. (*) -lit
LVIII. DE CHRENECRUDA.
[1] Si quis hominem Occident ct
in tota facultate non habuerit unde
tota lege conponat (*), xii iuratores
donet quad nee super (*•) terram (*)
nee subtus (<>) amplius dc faeulta.te
non habeat nisi quantum donauit.
(*) conponere debeat (^) supra. Otrrra.
(') add: terra.
[2] Et postea sic debet in casa sua
intrare et de quattuor angulus {>) de
terra ilia in pugno collegere (<>) et
postea debet stare in duropello, hoc
est («) intus captare, et dc sinistra (^)
manu (<*) deilla terra (*) suas scapulas
iactare super quem priTximiorein (0
parentem habet.
(*) angulos. (^) coUigere. (*) add :
limitare. {*) senixtra mane. (*) add: intra.
(') prvximiore.
tS] Quod si iam mater et firater-
ser/'r(')t tunc super sororem matris
aut super suos filios debet de ilia
terra iactare, idem (^) super tres dc
generatione matris qui proximiores
sunt.
n solserunt (<>) add: de.
[4] Et sic postea in camisa {*) j
disein[c]tus (^), discaletatus, palo
in(«) manu(«*), sa;pe{») sallire debet, I
ut pro medistatem (^ aut quantum
lex addicat, et illi [t]res soluant, hoc
est et illi qui de patema generatione
ueniunt similiter faciunt.
(') camisia. (*) add: et. f) in, «k. «l
(*) manum. O sepe. O ■
fC] Si quis uero quicumqir^ d<
I illis (') pauperior fuerit et non habet
j unde integrum debitum reddat (^).
j quicumque de ^ illis plus habet v.
iterum super ilium cheneerudaC/
' ill» (•) qui pauperior est iactet et
ille tota lege conponat.
I n illoa. (*) soluat. n habttctiL
I (<) chrenechmda. {*) ittc.
i
' [6] Quod si uero nee ipse habuerit. j
tunc ilium qui homicidium fecit qui
; eum sub sua (') fide (>>) habent, sic
!postea(«) per quattuor mallos (') ad
I suam fidem tollant, et si eum in
conpositionem nullus uoluerit redc-
mere, de uita conponat.
n sua. cm. 5. (^) fidem. O add: cujk.
/41 j--«i--
J7J
Digitized by VnOOQ IC
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.Tinr EMEND.
OBSERVATT.
[3] Si uero ill! racimburgiae (•) legem dixe-
intf»"). eis(«) contradixerint (^) q««Hi le^emi")
ion dicant contra unumquemque de illislO
nnt
non
racemburgiis (s),
cul/. iud.
n racimburgii. 8 ; recemburvlae, 9 ; tadnburgi, H ;
racimbuix'i, B.F.G. (*) B-H add: et. O ei. B.
("«) -runt. 5.. n le^e. 9. (*) iUlus, 8. (•) ncimburgiis, 8 ;
reccjnburj^iis, 9 ; racinb " ' *^ •- •» w
unutHquemque
[DC den. qui toe.} sol. xv
inburgis, H ; ndmburgis, B.F.C.
XCVIIII. DE CRENECRUDA (•) Q(/OI>
PAGANORU3/ TE/l/PUSl»») OB-
SERUABANTC).
[1] Si quss hominem occiserit et facaltatem
nan habuerit unde totafN(>i) legem («^) c^nponat,
duodecem iuratores donet quod nee sup^r
terrani(*) nee subtus t«rra(0 amplius non habeat
nisi quantum donauit de terra facultate.
(') crinnecruda. 8. (*) tempore. 9. O Of this whott
chafUr, B— H have only : De chrenechruca (crenechroU. B ;
(.hrenechrucx. F) le^e {legem, F) quae paifanorum tempore
obscruabant deincep^ numquam ualeat, quia per ipsam
ccci<lit multorum potestas. {*) toU lege, 9- () texra, 9.
{') t^rram, 8.
[2] Et postca debet in casa intrare (•), per
quattuor an^lus(*») terre(«) in pugno coUegere^"*)
et sic portit(") in duropclle(0, hoc esi(t) in
limitarc, stare debet, intus(^) casa aspiciat, et
sic(') de sinistra (k) manu(>) de ilia terra trans
suas scapulas (">) iactare sup^r ilium quern prvx-
imiorem parcntum (") habet.
{*) Q adds : et, (^) angulos,8. (*) terrf.S. W colligere,
B. (*) portet, 8. [*) dure in dure pelle, 9. IF) est. #m. 9.
(>>) 8 adds : in. 0) si. 9- (^) senextra, 9> 0) manum, 9.
(*") scabulas, 9. (^) parentem, 9.
guod si (") iam pw illo pat^r(p) aut mat^r(p) u^l
atris{i) soluerint, tunc sup^r sororia(') matris
aut (■) sup^r suos (*) filios (>) debet ilia terra
iactare ("). Id e*/ sup^r generationis (*) aut
matrts qui prvximioris (*) sunt.
n si, om. 8. (H maXer aut pat^. & H) fratres. 8 ;
9 adds : non. (*) sororcs. & (*) et, & 0) suus Alius. 9.
"" '") ~rationes.8; -racionein,9. (") -res, a
non.
f) icctare, 9. ('
[3^ Sic postea in camisa(*) discinctus (^), dis-
rulcius(»), palo(«*) in mano(«), sepem psallire^O
debet, et pro medietatem quantum de conposi-
cioncm («) dederit aut quantum lex dicat ille (•»)
tri*s soluant, hoc est illi alii qui (') de gonerationc
pat/rna ueniunt Biicere debent.
(*) camicta, 9. (^) discenctus, 9. (*) disculdatus, 8.
(*)(>aluMt, a Hmanu, & (') sallire, &9l (■) conpusu-
cioucm. 9. (^) flli, &9. (>) qui, em. &
[4] Si ncro de illts quicumq»^ pauperior fiicrit
ct non habeat (■) unde integrum debetum (>*)
soluat, quicumqMtf de illis plus habet iterum
sup^^r ilium chrenediruda (") ille (■>) qui pauperior
Qsi iactit («) ut illi (0 tota lege p^r^oluat.
C) habet, 8. (^) debitum. 8.9. (*) cbrinne chruda. 8 ;
(4) uii. - - •
creaucruda, 9.
i, 9. n iactet. 8 : iectit, 9. (') >Ue. 8.
[6] Qwfdi*) si uero ncc ipse habuerit unde tota
lege p^rrsoluat (■) ; Tunc ilium qui homicidium {})
fecit (<^) qui cum sub sua 6de(^) habet in mallo
pr^entare debet, et sic nostca per quatuor
mallus (•) ad suam (0 fidem (0 tollat ; et si («) eum
in conpositione(>>) nullus(i) ad fidem tullerit, hoc
est ut eum redimantC*) de quod non p^rsolserit(i),
tunc(">) de uita conponat.
(*) Quod - persoluat, om. 9. (^1 hum-. 9. (*) fadt, 9.
{*) fidem. 8. (*) mallos. 8 ; mallis. 9- O sua fide. 9-
{') sic, 9. (^) conpusicioneMf, 9. (>) nuUius, 9. (^) rede-
nuint,9. 0)ptfrsoluerit.8; prrsoUserent, . ("*) tunc. mm. 9.
Si uero Rathinburgij non secundum legem
iudicauerunt Salicam, his contra quos sententiam
dederunt, solidos xv soluant.
S Si uero Rathenburgij illi legem dixerint,
et ille contra quem dixerunt eis contradicat, et
hoc sustinere noluerit eos enim contra legem
iudicasse sibi putat, et id com]^robare non
potent, unicuiq»tf de septem Rathmburgijs oc
den. qui fac. sol. xv soluat.
[8^ Similiter si conprobati (•) fuerint legem
non mdicasse, septem ex eis unusquisque oc din.
qui fac. sol. xv culp. iud.
n compfvbata. Q.
[4] Si autem rachinbui^i legem indicant, et
cut iudicatum fuerit hoc sustinere noluerit et
, dicit contra legem iudicasse sibi, et hoc conpro-
, bare non potuerit, contra unum<fuemque ae(*)
. septem rachinburgiis, DC din. qui fac. sol. xv
I culp. iud.
(') de. 0m. 0.
375
LXI. De Chren ceude.
1 Si quis hominem occiderit et in tota facultate
non habuerit undo totam legem impleat. Duo-
decim iuratores dabit ouoa nee subtus terram
neq»^ supra terram plus de facultate habeat
i quam donauit.
\ nisi quod dooatum habest
Et postea debet in casam suam intrare et de
quatuor angulis teme puluerem in pugno colli-
gere et postea in ' duropello stare et intus casam
cuptare debet, et sic de sinistra manu trans suas
scapulas iactare super proximiorem parentem.
Quod si iam pater aut mater seu frater pro ipso
soluerunt, super sororem tunc matris, aut super
eius filios debet illam terram iactare ; quod si
isti non fuerunt, super tres de generatione patris
ct matris, qui proximiores sunt,
et postea i>in camtsia disctnctus, discaleatus
(fi'f), palo in manu supra sepem salire, ut pro
medietate quantum pro compositione deberet,
aut quantum lex addicat, ilH tres soluant de
matema generatione, hoc et illi alij qui de
patema generatione ueniunt facere debent.
S Si uero aliquis ex illis pauperior fuerit et non
habet unde integrum soluat debitum, quicunquc
de illis plus alio habet exsoluat et iterum super
ilium chrcnc chruda ille qui est pauperior iactet
ut ille totam legem soluat,
quod si hie etiam non habet ut legem soluat,
et totam legem componat, tunc ilium qui homi-
cidium fecit tollit qui eum in fide sua habet^
et per quatuor mallos praesentem faciat, et si
eum per compositioncm aut fidem nullus suorum
tulerit, hoc est, eum redimat, aut pro eo per-
soluit, tunc de uita conponat.
8 At praesentibus temporibus, si de suis
proprijs rebus non habuerit, unde transoluere
aut se de lege defcnsare possit omnis caiissa
superius comprehensa, ad caput suum pertinet
obseruare.
376
LXI. DE CHRENECHRUDA (•).
Si quis hominem (^) occiderit et in tota(«)
facultate sua(«) non habuerit unde legem totam
implere ualcat, duodccim iuratores donet ut nee
super terram nee (') sub terra (*) amplius de
facultate non habeat nisi quod donatum habet.
(") H.N add as gloss: i. e. terra mala: Q has: crene
cruda, mith an a ivritten adcve th: cr of Crene. thert/ort :
Carene. (^) hom., om. Q. (*) totam flaculutem suam, Q.
(«) nee s. t. 9m. Q-
Postea intrare debet {•) [in] casam suam (•) et de
quattuor angulis de terra illa(0 in pugno suo
coUigat et stare («) in durbilo('>), hoc est in
liminare(i), et intus captare(k) et eum sinistra (')
manu de ilia terra ultra suas scapulas iactare
super quem proximiorem parentem (■) habet.
C) habeat in casa sua. Q. (') ilia. om. Q. m Q adds :
debet. (»•) durpUo. H.N.T.V ; dorpilo. G ; durbilTo. Cod.
Est. (>) luminare. 4418 ; limitare, Q ; limitari. Cod. Est.
(k) iactare. Q : intercaptare. Cod. Est (>) senixtra, Q.
(■) parente, Q.
Quod si iam pater aut mater uel frater solue-
runt, tunc super sororem (») matris aut super
suos filios debet illam terram (p) iactare ; id est,
super tres de generatione matns qui proximiores
sunt.
(*) sorem, Q. O ills terra, Q.
Et postea in camisa discinctus (1) et discalciatus,
cum palu(0 in manu supra sepem sallire(«)
debet, ut pro medietate quantum ae conpositione
digcr(<) est(>), aut quantum lex dicat, illi tres
soluant. Idem(*) illi(") alii(") qui de patema
generatione ueniunt facere debent.
H) discunctur, Q. O palo,
detter est, " ■" ^^
de conp.
(') alu alii,
unctur, Q. O palo, Q. (*) salire, Q. («) digerit. E ;
:. K : di^erre, Q ; debet di|(erere. Cod. kst. ; quant
die. e.. em. F. (') id est. 441a A.E.G.Q.T.V.
Si uero aliquis (*) ex illis pauperior fuerit et non
habet unde ad integrum debitum soluat, quicun-
que de illis amplius habet (7) iterum super ilium
chrenechruda (■) ille (') qui pauperior est (■)
iactet et ille totam legem conponat.
(■) aliquid, Q. V) «bet, Q. (•) crenecnida. Q. H «n
pauperiorem, Q.
Quod si nee tpseC') habuerit («) ut totam legem
persoluat, tunc ilium (') qui homicidium (*) focit
ille qui eum in fide sua habet per quatuor mallos
praesentem faciat. Et si eum nullus suorum
per conpositionem noluerit redimere, de uita
conponat.
(N ipsl. Q. n Q Atft; aut (') iffi. V. n bomi-
citidium. Q.
Cf. Sohm, R. u. Ger. 130.
Cf. Waits, Z09, III, IZ4, X2<),
171, 176, 193 ; Sohm, Proc. 170.
174. 17s ff«. a'3 ; »<'• ^- «• G*r.
100.
377
Cod. 7 has distinctly chremedt-
ruda.
After this chapter Codd. 7 and
9 have: Explicit lege (lex, 9)
salica deo nacias amen. Incipit
decretio. Childebertns rexfram-
corum, &c. (Cf. Monum. Ger-
man. Lege. I. p. 8). The same
decretum follows in B-H, and it
is also found in 8, but in the
latter Cod. it is preceded by the
document : Incipmnt chunnas.
Cf. Sohm, Proc. 21a.
37»
Digitized by
Google
se:
:r==^-^^^^3^l=
GOB. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
COD. 4.
GODD. 6 & 6.
LVIIII. DE ALODIS.
[1] Si ^ais mortatu fuerit et filios
tton demiserit, si mater sua super-
fuerit. ipsa in hereditatem succedat.
[8] Si nater non fherit et fratrem
aut sororem dimiserit, ipsi in here-
ditatem snccedant.
matrts
[8^ Tunc si ipsi non fuerint,
-' — in hereditatem succedat.
(4] Et inde de illis generationlhus
qnicnmque proumior fuerit, ille in
hereditatem succedat.
[0] De terra uero nulla in muliere
heveditas non pertinebit» sed ad
ttirilem secum {£eg, sexum) qui fra-
im fiierint tota terra p^rteneunt.
LX. DE EUM QUI SE DE
PARENTILLA TOLLERE
UULT.
In mallo ante^ thunginum ambn-
lare debet et ibi tres fustis alninus
super caput suum frangere debet.
Et illos per quattuor partes in mallo
iactare debet et ibi dicere debet
quod iuramento et de hereditatem et
totam rationem illorum toUat ;
et sic postea aliquis de suis paren-
tibns aut occidatur aut moriatur,
nulla ad eum nee hereditas nee
conpotitio p^rteneat,
sed hereditatem ipsius fiscus adqni-
[LXII] LXI. DE ALODIS.
[1] Si ciuis mortuus fiieret et filio
noH demiseret, si matre sua siq^r-
fiiiret, inde heieditatem accipiat.
[8] Si mater n^is fuiret et frat^r
remansiret, ipsi hereditatem acce-
dant.
[8] Si ista ncm fuerint, tunc sororis
matm in hereditatem acddant.
LVIIII. DE ALODIS.
[1] Si quis mortuus fuerit et filios
noH dimiserit, si mat^r sua sup^r-
fnerit, ipsa in hereditate succedat.
[9] Si mater rum fuerit et fratrem
et sororem dimiserit, ipsi in heredi-
tatem succedant.
[8] Si isti noH fuerint, Tunc
matris in hereditatem succedat.
LVIIII. DE ALODIS.
[1} Si quis mortuus fuerit et filios
non dimiserit, si mater sua super-
fuerit, i]>sa in hereditate succedat.
[8] Si mater tkffn fuerit et fratrem
aut sororem dimiserit, ipse in heredi-
tatem succedat.
[8] Si isti non fuerint, tunc soror
matris in hereditate succedat.
[4] Si uero sorores matru non
fherent, sorores patris accedant in
hereditate,
et inde illis generacionibia quecum-
<\ue pnndmor fiuxet, illi hereditatem
snccidat.
[6] De terra uero ilia, quae mu-
liere hereditas e«/, sed ad uero
ezug[u frater fneret tota terra per-
[4] Et si de illis generationibus
quicumque fuerit pnnimior ille in
hereditatem succedat.
[6} De tera uero nulla in mulieri
portio aut hereditas er/, sed ad uirili
sexum qui fra/nes fuerint, tota terra
perteneat.
([4] Et si de illis ^[enerationib*»
quicumqace fuerit prvzimier, ipse in
hereditate succedat.
[0] De terra uero nulla in muliere
portio hereditas est, sed in uirili sexu
qui fratres fuerint totam terram
perttneant.
[LXni] LXII. DE EO QUI SE
DE PARENTILLA TOLLERI
UULT.
(') In mallo leuth et hct tunrino
ambulare debit et ibidim un ftistus
alninus frangere super caput suo
debit, et illos iiii partis mallo iactare
et ibi sidero quod eromento et here-
ditatem tota racionem eo toUat.
D The MS. has fure an cmamenUd S
surromttied bg rtd «t»u.
Sic postia aliquis de suis parentibus
aut moriatur aut occideret, nulla ad
eo nee hereditas nee conposicio
permanit :
si uero solo moriatur ant occidatur,
coni>osicio aut hereditas ad eis per-
LX. DE EO QUA DE SE
PARENTIBUS TOLLERE
UULT.
In mallum ante tunginum ambu-
lare debet et quattuor fnstes sali-
cinos super caput suum frangere
debet, et illos in quattuor partes in
ipso mallo mallo {sic) iactare debet
et ibi dicere qxod se de iuramento
et de hereditate et de tota ratione
illonvm tollat.
Et sic postea si aliquis de suis
parentibKr aut moriatur aut occi-
datwr, nulla ad illo nee conpositio
nee hereditas perteneat.
LX. DE EO QUI [SE DE] SUA
PARENTELA TOLLERE
UOLUERIT.
[1] In mallum ante thnnsinum
ambulare debet, iiiior fustos salicinos
super caput suum frangere debet, et
illos in iiir» j)artes in mallo iactare
debet et ibi dicere quod si iurameifto
ct hereditatem de tota regione illo-
rcfm tollat.
Et sic postea si aliqui de suis paren-
tibtce aut moriatwr aut hoccidat«r,
nullam ab ilium nee conpositio nee
hereditas pertineat.
[8] Si uero illi aut moriatur aut
hoccidatufr, conpositio ad fisco per-
ueniat.
LVnn. DE ALODESC).
[1] Si quis homo mortuus (^)
fiient («) et filios non dimiserit ('),
si pat«r, si mater superfnerit (*)-,
ipse (•) hereditate succedat.
n aUodlfc^ ^ (*) mortuos. O fnerat
(*) fuerit ipsi in.
[8j Si pater (>) ant mater (•) non
fuerint et fratres (^} aut sorores
habuerit (^), ipsi m heretate («)
succedant.
(*) mater aut patfr. (^) fratrr ant soror
• (^e« ■•
remanserint.
f heredUatci*!.
[3^ Si isti neM fuerint, tunc soror
matns in here<Utate (') succedat.
I
[4] Sij[*) soror matris rum fuerit,
sic patris soror in hereditate suc-
cedat.
(•) add: «era.
[6) Et si patris [soror] (•) non
fuent, sic de ulis ^:enerationib«cx qui
pnncimiores sa»i/, illl in here<titate (^}
succedant qui ex paterno genere
uiuunt(«).
n supplied J^rvm Cod. s (^) -tem.
SB] De terra uero salica in muliere
la pertinet portio, sed qui fraires
fuerint, et ad uirile sexu tota terra
pertineat (•).
n
LX. DE EUM(*) Q(// SE DE i
PARENTILLA TOLLERE '
UULT.
[1] In mallo autem (^) ante tun- !
sinem (•) aut centenarium ambulare ■
debet et ibi iiii fustes alninos (*) '
super caput suum (•)' frangere debet,
et illos (' ) in quattuor pecias per
quattuor angulus (s) iactare debet et ,
ioi dicere debet ^uod se de iura- '
mewto uel(^) hereditate uel de toca (')
ratione eorum sibi (<) tollat. '
n eo. (^) autem, mm. 5. f) tuitfinuiii. |
{*) alininus (*) ttdd: in mallo ante tnnzino ,
aut centenarium. O iHum. (*) ansulo&.
(M et de. (*) totam ntioaem iDonun.
[8] Et si (•) postea si aliquis (^) de
suis parentibMf aut monatur ant
occidatur, nullum ad ilium nee
hereditas nee conposio (•) pertineat.
D sic. (^) aliquL D conpositio.
[3] Si uero ille (•) aut (^) occidat»^
aut moriatur (^}, conpositio aut here- I
ditas suis parentibace non pertinet
causa sed ad fisco pertineat aut cui
fiscus dare uoluerit.
:\Bo
3«'
3««
3«J
Digitized by VnOOQ IC
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
LEI EMEND.
OBSEEVATT.
XCn. DE ALLODIS(-).
[1] Si 9uis(^) mortuus(«) fberit et filias(')
Tunt demiserit ("), si pat^r ant ma.Ur aiper-
iuerint (0» ipsi in hereditatem {f) saccedant.
D alodir. 8 ; alodis. 9 ; mo rubric in B - H. (^) omo is
added in 7, above the line, apfarentiy by a later hand.
nmortuos,9. (') fiios, 8.B-H. (*) cUm.. p. a.
hereditate saccedat. B-H.
fuerit, 9l (■) -Utc.a
_. , , ^- ^ m. in eius
(0 superfueiiiit. 8 ; suprr-
[»] Si pator aut mat^ ^on faerint (•), si fra/n»
aut sororis demiserit (^), ipsi in hereditatem («)
succedant.
(*) fuerint (ruerit. F) riatres a. sorores in eius hereditate
s.. B - H. (k) si fitatres a. sorores dimisserit, & C) -tate. a
[3] Si uero isti ncn fuerint (•), tunc 8ororis(^)
matris in hereditate («) succedant (').
n fu. sorores patris in eius hereditate succ. H ; fu. sor.
matris in eius hereditatem succ, B.G ; F combines f| 3 and
4 : S. u. i. n. f. sor. matris in e. h. s. et poctea d. illorum
een. q. p. f. i. e. h. s. q. e. p. ipsius ff. u. (^) sorores, 8.
n -tatem,9. (*) -dunt,9L
[4] St(*) aero sororis matris rum fuerint, sic
sororis patris in hereditateiM (i>) succedant (•) ;
(•) Si - succedant, ont. & (*) 9 adds: patris. O S. u.
I sorores patris (matris. B.G) n. f. sorores matris (patris, B ;
I matres, corr. matris, G) in eius herediute succ., H.B.G.
et postea de illis generationibi» quicuMqife
^rzTximioris (^) sunt, i^i in hereditatem (*) succe-
e. p. d.
(^e. parte
dant qui ex patemo(0 genere ueniant(i
(*) -res, 8. n -tate. 8. {«) parte, %.% W
illorum g. q. proximior fuerit in eius hereditate a. (^
istins (tpsios, G) Keneiis u., U.B.G.
[6] De terra uero salica (*) nulla in muliere (^}
hereditatis («) transeat porcio, scd (') ad uirilis (•)
sexus (') tota terra (s) pn^aetatis 8uae(^) posse-
deant (0.
(^ saleca. 8. (^) mnfieris. 8wH : mulieres. F.G. (*) here-
diutes. o-F.G. ^) se. o. n uirile. 8; uirili, 9.G.H.
(f } sexu. F.G.H. (^ propnetas perueniat. B - H. (>■) sui. 9.
" ^ 8 ; posseaiat, 9 ; suae poss., MR. B - H.
»M
xcin. DE Eo qm se de paren-
TILLA TOLLEREC) UULT(fc).
[1] Si qsri's de parentibitf tollere (4) nolnerit (■),
in mallo ^) ante tunzino («) ambulare (') debet (k)
et ibidex»!^) quattuor fustis{i) alninus(k) sup^r
caput (>) sttum Irangere ("*) debit, et illus (■>) in (<>)
auattuor partis (p) iactare debet et ibi aicere
ebit quoa se de iuramento (1) et de hereditatem
et de tota rationem (') illorum ;
n tullere. 9. (*) no rubric in B- H. (f ) se tollere. F.G.
n uult. 8 J se uoL. B.H. (••) mallum, a (*) tunzinum, 8 ;
tunffino. F.G. (0 ambulet, B- H. (■) deb., «w. B- H.
0>) it» de, 8. (*) fustes. 8 ; fustibus, B - H. (>>) ahiinos.
B- H. (>) capod, 8. C) frangat el dicat quod se tam de
iuramento quam et de hereditate (q. de hereditatem, F.G)
uel de tota illorum ratione (rationes. F), B - H. (*) iUos, 8.
n ™. om. %, O partes, 8. D -turn, 9. (0 ratione, &
LXII. De Alodis.
1 Si qnis mortuus fuerit et filios non dimiserit,
si pater aut mater superstites faerint, in ipsam
haereditatem succedant.
8 Si pater et mater «non superfuerint et
fratrem aut sororem dimiserit, in haereditatem
ipsi saccedant.
3 Si isti non faerint, tunc soror matris in
hsredltate succedat.
4 Si uero soror matris non fberit, sic soror
patris in bsreditate succedat.
Et postea sic de illis generationibus quicnn-
que proximior fuerit, ipsi in luereditate succedant
qui ex patemo genere ueniunt.
6+ De terra vero Salica, in mvlierem nvlla
portio haereditatis transit, sed hoc virilis sexvs
acqvirit,
t De terra uero Salica nulla portio haeredltads mulieri
ueniat, sed ad uirilem sezum tota tenrae luereditas peruenit.
hoc est, filii in ipsa haereditate svccedmt. Sed
vbi inter nepotes avt pronepotes, post longvm
tempvs, de alode terrae contentio svscitatvr, non
per stirpes sed per capita dividantvr.
aut si aliquis de suis parentibs» aut (•) moriatwr
aut occidatur, nulla f<) ad ilium nee hereditas
nee conpositio (■) perueniat (»).
(*) ant. «H. B-U. 0) nulkuK, 9. (") positio. B.
(') prrteniat, 9.F.
(aj Si uero ille(«) autO*) occidattir (•), conpo-
sitio aut hereditas ad fisco {^) prrteniat (•).
n ilK. 9l ()•) aut. om. B- H. (*} ocdsus fuerit, B- H ;
8 adds : aut moriatwr. ('} fiscum, B- H. O pcrtineat, 8 ;
prrueniat, 9.
LXII. DE ALODE.
[IJ (•) Si ^uis homo mortuus fuerit et filios non
dimiserit, si pater aut mater superfuerint, ipsi in
hereditate succedant (^).
n Q combines || 1-3 Vius: S. q. h. m. f. et f. n. d. s. p.
a. m. s. et fra/ivs uel sorores reliquerint ipse bereditatewi
obtlneant, qH«d si nee ipse fuerint sorores patri hereditate
succedant (^) hereditatem obteneant, V.
[8] Si pater et(*) mater non superfuerint et
firatres uel sorores reliquerit, ipsi hereditatem
obteneant (h).
n aut. E.G. (k) I s ir omiOed in V.
[81 Quod si nee isti fuerint, sorores patris (*) in
hereditatem eius (*>) succedant.
O matris, F. (*) eius, «w. V.
[4] Si uero sorores patris non extiterint (•),
sorores matris (^) eius hereditatem sibi uindicent.
(*| stiterint, Q. (^) patris. F.
[p\ Si autem nulli horum faerint, quictnngne
proximiores fuerint de patema geneiatione, ipsi
in hereditatem succedant.
[6^ De terra uero Salica (•) nulla portio here-
ditatis mulieri ueniat sed ad uirilem sexum tota
terrae (*>) hereditas (>») perueniat.
n saliva, V and 44x8^ (^) terra hei«dltatis. Q and
Cod. Est
LXIII. De eo qni se de Parentina tollere
uult.
Si quis de pazentilla tollere se uoluerit, in
fmallum aut in «Tunchinium admallare debet
et ibidem quatuor fustes i>aluinos super caput
suum frangere debet in quatuor partes, et illas in
madlo iacere debet et ibi dicere. Quod se et de
iuramento et de haereditate et de tota •(■ ratione
illorum tollat,
t malb. ante tunchinum aut centenarium ambulet t il-
3«4
et sic postea si aliquis de suis pare»tibns aut
moriatur aut occidetur, nulla ad ilium compositio
haereditatis perueniat.
simili modo : si ille moriatur ad sues parentes
non pertineat caussa nee haereditas ems, sed
amooo cum duodecim iuratoribus se exinde
educat.*
• haereditas autem eius ad Jtscum pertineai, aut cui
JlscHS dare uoiuerit.
Cf.L. Sal. 99; Ed. Chilp. 3;
L. Rip. 58; Gund. 14, 74.75. 7?
(this last tit. is given at the end
of the L. Sal. in Cod. 3); Ed.
Roth. 153-160; L. Grim, s; Lin*
X, X3, X4* X45; Ah. xo: Sax. u.
41, 4i ; Thur. ib-x^ ; Wisig. iv.
2 ; Cham. 42 : Alf74i ; Henr. 70;
Waits, 108, HI, 1x3, H5, 117 f. ;
Sohm, R. u. Ger. 118; Mon.
Germ. "Lt^x- 1* >9i*
H 3 It 4 of the L. Em. are in a
reversed order from that of the
other texts, and agree in this
respect with Hub^'s text.
LXIII. DE EO QUI SE DE(*) PAREN-
TILLA(b) TOLLERE UOLUERIT.
[1] Si quis de parentilla («) tollere se aoluerit,
in mallo ante tunginum {*) aut centenarium
ambulet et ibi quattuor fustes alnino8(«) super
in mallo iactare debet et (^) ibi dicere ut (>) et (^j
de(>') iuramento et de hereditate et ae tota
illorum se ratione tollat.
') in, A. (k) (parentilla. <wrr.) parentela, Q. (*) paren-
*" " (*) tunc^num, Q. ("J ahiinas, Q. (0 tres, Q.
,Q.V.
(*} ? and other MSS. add
G has: alninus super sea
iactare. (^) et. om. Q. (>) ut, c
per ang^ulos coram omnibus,
alninus super scabulas quatuor partes in mallo
^ .... ^^^ WautQ.
Cf. L. Henr. 88.13; Waits, 114,
X15, 149, 172, 206; Sohm, R. u.
Ger. 70, 39X.
[8] Et si postea aliquis (•) de parentibas suis ,
aut moritur (>*) aut occtditur («), nihil ad eum de
eius hereditate uel de conpositione pertineat. |
(') aliquis, om. Q. (^) moriatur, Q. f) ocddatur, Q.
[3] Si autem ille occiditur aut moritur, con^-
sitio aut (■) hereditas eius non ad haeredes ^us
sed ad nscum pertineat (*>) aut cui fiscus dare
aoluerit.
(') et, Q. (^) ptfrtlncant, Q.
385
3«6
387
Digitized by
Google
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 3.
COD. 4.
GODD. 6 & 5.
LXI. DE CHAROENA.
[1] Si quU alteri de manum suam
dcsuper alterum aliquid rapuerit.
rem in caput reddat et insuper^ mai
alcham, hoc es< Mcc din. qui lac.
sol. XXX culp. tud.
[2] Si auis uero hominem mor-
tuum expoltauerit uiolenter, iiM din.
qui for. sol. lxiii culp. iud. Similiter
et super hominem uiuo aliqua expolia
tulcnt uiolenter, mat mosido, hoc
est sol. LXIII culp. iud.
[8] Si uero quicumque homo
qnemlibet ^ rem desuper hominem
mortuum in terra manum mittere
noluerit, sed si hxc manum uiolenter
tulerit, i/cc din. qui iac. sol. xxx
culp. iud.
LXII.
DE CONPOSmONE
HOMICIDII.
[1] Si cuiuscumque pater occisus
fuent mcdietate conpositionis filii
collegant, et alia medietate parentes
quae proximiores sunt tarn de patrc
quam de matre inter se diuidant.
[S] Quod St de nulla patema seu
matcma nullus parens non iiierit,
iUo portio in fisco colligatur.
LXIII. DE HOMINE INGENUO
QUI IN HOSTE OCCIDITUR.
[1] Si quis hominem ingenuum in
oste occiserit et in truste dominica
non fuit ille qui occisus er/, mal
leude, hoc est xxjiiiA/ din. qui iac.
sol. DC culp. iud.
[0] Si uero in tnistae dominica
fuerit ille qui occisus ef/, cui fuerit
adprobatum, mal mother, hvc
esfMvccc sol. culp. iud.
[LXIV] LXIII. DE CAR-
VENNA.
[1] Si quit alt^rt' suifr illo idem
mano sup^r illo alique inripuit, rem
in capite reddat, sol. xxx cui/* i<^-
[8] Si q«u uero quecuiwqMf
desuper hommem intercitum miseret
in uiolente, quo si agnusciret dici'/«r
tollat, mallo caroen, sol. xxx
conponat.
[8] Si quis hominem dimente
expoliauiret, sol. c {sic) cul/.
[XLVIIIIXLVII.
DE CONPOSl-
CIONEHUMI-
CIDII.
Si cuius pat^r
occisus fuerit mc-
dietate conposi-
cionis filii ad se
colegant» et ilia
alia medietate
parentis qui pro-
ximioris sunt tarn
de patre quam et
de matre int^r se
deuidant ;
quod se de una
parte seu matcma
nullitf parentis
fuerit, ilia porcio
fiscns adquerat.
[LXV] LXIIII.
DE CONPOSI-
CION^HUMI-
CIDII.
Si quis cuius -
cumqus pater oc-
cisus fueret me-
dietate conposi-
cione filio, et alia
parentis qui prv-
ximioris smm/ tam
de matre quam de
patre et diuidant ;
qM0d si una
patema si eum
mater nullus pa-
rentis fuiret, ilia
porcio in fisco
coligatKr.
[XLVII] XLVI.
DE HOMINE
IN OSTE OC-
CISO.
[LXVIl LXV.
DE HOMINE
IN OSTO OC-
CISO.
Si quis homi- 1 Si <^uis homi-
nem, quia lege I nem ingenuo in
salica uiuit, dum i oste occiseret,
est in oste hocci- 1 din. cc conj^onat.
deret, malb leo-
dardi, sol. Dcj
cul/. iud.
jfi«
.,«0
[LXI]. DE CHAROENNA.
[1] Si quis alteri de mann per
LXI. DE CARO^N.
[1] Si quis alteri de mann per
LXI. DE CARRO ENNOC).
[1] Si quis alteri de manum i
uirtutem aliquid tulerit de super uirtutem auiquid tulerit desuper illam desuper (>>) illium (•) aliquid per j
' * »tituat, et ' rem in caput reddat, et ille JtfCC den. uirtutem tu|lerit(<>) uel rapuerit (•), ■
illam rem in capttalem restituat,
insuper sol. xxx culp. iud.
qui £ac. sol. xxx culp.
[8] Si quts uero homo qcffslibet [0] Si uero 9uicumqMe desuper
rem super hominem in tertia manu j hominem in tertta manu miscrit et
miserit et ei per uirtutem tulerit, ei per uirtutem tulerit. JHCC den. qui
malbur charoenna, sol. xxx culp. fac. sol. xxx culp.
iud.
[81 Si quis hominem dormientcm
►olij
expoliauerit, c sol. culp. iud.
LXII. DE CONPOSITIONE
HOMICIDII PATRUM, QUA-
LITER PARENTES INTER
SE DIUIDAT.
Si quis cuiuscumqwe pater occisus
fuerit conpositionem homicidii me-
dietatem nlii collegant ; alia medie-
tate parentes qui pre;pinqui swm/ tam
de patema quam ct de matema
diuioant ;
quod si de una parte nullus parens
fuerit, ilia portio m fisco collegatwr.
LXII. DE CONPOS/CIO
HOMICIDIUM.
Si cuiuscumqwe pater hoccisus
fuerit conpositionem homicidii me-
di^tatem nlii collegant ; alia medie-
tate parentes propinqui qui sunt ad
se recoUegant uel inter se diuidant.
LXIII. DE HOMINE
HOSTE OCCISO.
IN
LXIII. DE HOMINE
OSTE HOCCISO.
IN
[1] Si quis hominem ingenunm in
hoste occiserit, cui fuerit adp/v-
batum, sol. dc cui/. iud.
[1] Si quis hominem inf^uum in
oste hocciderit, cui fuerit adpro-
batum, xxxvi/ den. qui iac, sol. ix:
culp.
rem in capitalc(0 restituat, et in- |
super j/cc [den.] qui fate. sol. xxx t
culp. (s) iud. (0
n carouueno. (^) stper. (*) iHum. '
!') tulerit. (*) uel rapuent is sttrrcuneUd ,
\ydots in Cod. s, and thtrtfcrt inUndtdto
b* *rased. (') capitaleiwr. (*) conpooaL \
[8} .Si uero <]uicumqa«e desuper
hommem in tertia manu miserit et ci
quod si(*) ap^oscere dicitKrC*) per
uirtutem tullisse(«) conuincitur, maTb
c rue no*, smw/ den. Mcc q«i' fac.
sol. xxx cui/. iud.
n se. (^) dicU. (*) toOisfie.
[8] Si quis hominem dormientem j
in furtum expoliauerit, malb freo- |
mosido*, s»n/ den. nuM qui iAC. \
sol. c cui/. iud.
I
LXII. DE CONPOSmONI-
BUS(-) HOMICIDLE (»»).
Si quis cuiuscumqMe pater fuerit
occisus medietatem parentes qui
prvximiora (") sunt tam de patre
quam et (^) de matre diuidant ;
n conpositionis. (^) homicidie. (*} pro-
ximiores. (<) ct. MM. 5.
quod si (■) una parte sen patema sou
mater na nullus parens fuerit, portio
illius in fisco collegatur aut cui
fiscus dare uolnerit.
Ode.
LXIII. DE HOMINEM
HOSTE OCCISUM.
IN
Si quis in hoste in conpanto de !
conpagenses (•) suos hominem Occi-
dent, secundum quixl in patria si
ipso occidissct (^) conponere debuis- I
set, in triplo (<) conponat. 1
n coopaniones. (^) occisisset. O triphim. I
[8] Si quis uero in truste dominica [8^ Si quis in truste dominica qui
ef? ille qui occisus fuerit, sol. occc hoccisus fuerit, Af occcc den. qui fac.
culp. iud. sol. Lxx culp
.1
Digitized by VnOOQ IC
CODD. 7, 8, 9.
XCIV. DE AROENAC).
[1] Si q«fs de manu(^) ad(«) ira aliquid per
uirtutem toUerit (*) aut rapuerit u^l expoUa-
ucrit (•), sol. XXX cul/, iud.
n nc nt^ric ^M B- H. 0») manuiw. 9. O «liquid per
iracundiam (iiam. B) aut per uirt., B.G.H. (') tulerit,
8. B - H ; tulkrit, 9. O 8 o^Ur ; CCXL den. qui Uic.
[8] Si uero quicumqw^ desup^r hominem
aliquid in(») tenia manuC») miserit et p^r(«')
uirtutem aliquis (•>) ei (*) tullcrit (Ot mal arocna,
[Mcccc den, q«/ feu:.] sol. xxxv cvXp. iud.
(") de, a ^(^) manum, 9. (") su^^a {*) aliquid. 8
all quit, 9. (*) ei. ont. p.
3.C.H : Si c]uls aesupcr h. a.
per uirtuteni tuHerit et in tertia manu miscnt. s. XXXV c. i. ;
1 NHitts iS I and 3: S. q. d. m. aUq. p. irac et aut per u.
tulerit et in trrcia manu m. s. XXXV c. L
COD. 10.
LXXII.
[DEW CONPOSITIONE (fc)
HOMICIDII («)].
I Si quis cuiu<cuMq»« pater occisus fiierit medie-
[ tatcm(*) conposicionis (^*) filii collegant(0, iUa
j alia medietate qui pn^pinquioris (ff) sunt tain de
patre quam de (>*) matre diuidant ;
O rubric ofZ \ no rubric in 7. B - H. (*) conpusiclone, 9.
n humicidils, 9. (*) -tate, 8. (*) -tiones, a {*)oadds:
et ; recipiant et aliam medietatem qui &c.. B— H. (^ - res,
8. B.H ; proximiores, F.G. (^) de. om. F.G.
quod si de una parte scu(i) paterna seu(k)
matema nullus parens iuerint(>)f illa(™) por-
cione('>) fiscus adquirat.
0) se eum, o. (M se eum, a 0) fuetit, a9.B-H.
(») diam, B - H. (■) portionem, B- H.
LXXI.
[DE HOMINE IN OSTE
0CCIS03C).
Si (^) hominrmW ingenuum(^), qui(*) lege(0
salica(8) uiuit (>>), dum(0 in (i') hoste(i) ej/(")
occtserit (°), [viilAT den. qui iac.l sol. cc cul/.
iud.
(•) rubric <if<i; no rubric in 7.8.B- H. p») a9.B- H
<s^£/.- quis. (*)hoino,a (<>) ingenMMm, a (*) qui. 0m. B - H.
(') IcKcm. B.F.G. (») salicam. aF.G. (^ uluentem, B-H.
0) dum. om. B-H. (M in, om. F.G. R oste. a9.B;
h.. om. F.G. ("*) est, «m. B- H. (') occisscrit, 8.
LXniI. De* Harouneno.
1 Si quis alteri de manu alic[uid per aim tulerit
ct raubauerit aut exspoliauent, mcc den. qui fac.
sol. XXX culp. iud., et rem pro capitale restitoat.
8 Si uero + qutcunqw^ desuper hominem
aliquid in tertia manu miserit et ci per uirtutem
aliciuid tulerit, malb. charouueno, Mcc den.
qui fac. sol. xxx culp. iud.
t Si quis homini aliquid quod ei In tertiam manuM
missum fuerat, per aim tulisse conuincitur.
LXV. De Compositione Homicidii.
Si cuiuscunqKtf pater occisus fiierit medietatem
filii in compositione colligunt, et aliam medie-
tatem parentes qui proximiores fiieruMt tam de
paterna quam de matema generatione diuidunt.
Quod si de paterna uel matema parte nullus
proximus fiierit, portio ilia ad fiscum perueniat
uel cui fiscus concederit.
T.TgT EMEKB.
LXVI. De homine in "hoste occiso.
393
1 Si quis ho-
minem occi-
derit in hoste,
tripla composi-
tione compo-
natur sicut in
patria compo-
nere debuit.
8 Si quis ho-
minem inge-
nuum qui le^
Salica uiuit in
hoste, in ^ com-
panion de» com -
paniei suorum
occiderit, se-
cundum quod
in patria si ipse
occisus esset
componere de-
buisset,intriplo
componat.
8 Si quis ho-
minem ingenu-
um, qui Salica
lege uiuit, in
boste occide-
rit, malb. leu-
dardi tres
Sellia, xxiiiu/
en. qui fac.
sol. DC culp.
iud.
4 Si uero in triste dominica ille qui occisus
est occisus fiierit, mal. lend ardi tres pellia,
LxxiiAf den. qui fac. sol. mdccc culp. iud.
394
LXIV. DE CHAROENA(-).
ri] Si quis alteri de manu aliquid per uim
tulerit aut rapuerit, rem pro capitale restituat et
insuper mcc din. qui fac. sol. xxx conponat.
n chrarenai, Q ; charenous. Cod. Est.
[8] Si quis bomini aliquid quod ei (*) in tertia
manu missum fuerat per uim tulisse conuincitur,
MCC din. qui fiac. sol. xxx culp. iud.
n tarn, Q.
LXV. DE CONPOSrriONE HOMICIDII.
[1] Si alicuius pater occisus fiierit medietatem
conpositionis (•) filii collijgant, et aliam me^e-
tatem parentes qui proximiores fiierint tam de
patema quam de matema generatione diuidant.
n conp. — medietatem, am. Q.
[8] Quod si de una parte uel patema uel
matema nullus proximus fiierit, portio ilia ad
fiscum pemeniat uel cui fiscus concederit (•).
n conceditur, Q ; dare uoluerit, V.
OBSERVATT.
Cf. Recap. L. Sal. (*) 18 ; L.
Gund. 9 ; Waitz, 158, 197, 198.
Tbe first part of this {, which
occurs in Cod. x only, teems to
be a repetition x) of { i of tit. 55:
2) of ) 8 &c., of Codd. 2-€, Herold
and L. Em. under tit. 14. The
second psat seems to be a repeti-
tion oft X of tit. 14.
A corresponding \ occurs under
tit. X4 in Codd. 2, 3, 5-xo and
L. Em., with the exception of
dormieniem instead of dimtnie
in Cod. 2.
Cf. L. Sal. xox;
XXX, 1x4, ao6.
Waitzj no.
LXVI.
DE HOMINE (') IN HOSTE
OCCISO.
[1] Si cjuis hominem in hoste occiserit, tripUci
conpositione (i>) conponat sicut in patria con-
ponere debuit, excepto si ex truste (*>) regale non
fiierit ille homo.
(') omine, Q. (^) txipliciter conpositionem, Q.
(•) tiuxte, Q.
[8] Nam si ex traste regale fiierit, eandem (•)
conpositioncm quam infira patriam facere debuit
culp. iud., hoc sunt din. lxxum qui £a.c. sol.
MDCCC.
(*) eandem, om, Q.
395 -
Cf. Recap. L. Sal. 27, 28;
Sept. Cans. viu. x ; L. Rip. 63 ;
"Waitz, X04, Z05, z88; Sohm,
Proc. XS5 (note) ; id, R. u. Ger.
40» 572.
Cf. Recap. L. Sal. 30, ax.
396
M
Digitized by
Google
2S3S
ss
COD. 1.
GOD. 2.
GOD. 8.
COD. 4.
GODD. 6 & 5.
LXIIII. DE HERBURGIUM.
[1] Si quis alteram herburgium
clamaucrit, hoc e«/ strioporcium, aut
illud qui hineo portare dicitur ubi
striat coccinant, mal humDisfith,
hoc est iUii{*) din. qui iac. sol. uuu
calp. iud.
n Ug. MMD.
[8] Si quis mulierem ingenuam
stria clamauerit et probare non
potuerit. MMn din. <mi iac. m tii-
plum sol. Lzxxvuii culp. iud.
[LXVII] LXVI. DE ERE-
BURGIIS.
LXIIII. DE ERBORGIUJ/.
LXim. DE HERBURGIUM.
LXini.
DE CHEREBUR-
GIUMC).
[1] Si quis alteruOT barbaro [1] Si qui* altemm berborgium [1] Si quis alteri berburgium
clamaueret, hoc est strioporcio, aut ^ clamauerit, hoc est strioportio, aut clamauerit, hoc est strioportio, aut
illo qui ineo portare dicitur abstrias j ilium qui eneum portat ubi strias J ilium qui f neum portat hubi strias
cucinant, mam sol. lxu cul/. iud.
[9] Si uero mulierem clamaueret,
hoctoaginta et semis sol. con^onai.
LXV. DE CABALLO MORTUO
EXTRA CONSILIUM DOMINI
SUI DECOTATO.
[1] Si quis caballum alicutus
extra consihum domtni sui decota-
ueritj interrogatus confessus fuerit,
caballum in capite reddat.
[dj Si uero negare uoluerit et ei
fuent adprobatum, exc^/<; capi'/aU
et dilahtra, mat secthis, hoc est
MCccc din. qui foe, sol. xxx culp.
iud.
397
[LXVIII] LXVII. DE CABALLO
MORTUO EXCORTEGATO.
Si ci»<> caballo extra consilio
d^mi'ni sui excortigaucret, sol. xxx
conponaf, excep/^ capifa/e et diU-
/wnt.
coquinantMr, et non potuerit adprv-
bare, sol. LXii culp. iud.
[S] Si quis mulierem striam
clamauerit et non potuerit adprv-
bare, xxxv sol. culp. iud.
concinunt, et non potuerit adpro-
bare, Afcc den. qui iac. sol. xxx culp.
[1] Si quis altemm chereburginm
clamauerit, hoc e*/ strioportto (>>),
aut qui eneum («) portare dicitur
ubi strias (*) conueniant {*), et non
potuerit adprvbare, sun/ den. MAtu
quifaic. sol. lxjk culp. iud.
n chereburgio. («) estrio portio. nenio.
[8] Si quis mulierem striam [8] Si quis mulierem ingenuam
clamauerit et non potuerit adpro- i striam (•) aut meretricem [cla-
bare, Mcc den. qui iac. sol. xxx mauerit] (»»}, ma!b fara-s», sic«/
triplo con-
culp.
4IS Lex II,
7ow in Cod. 2. its Lex i
fers 68-72 [69-7.3] (si
^103) ; 71 [7d] (see ckapti
S](5eeck.7$)\ 75 [76] U<
Here follow in Cod.
Ike Chapters
chapters 09-1
»07); 74 [75]. ,^.. .^^,~J^—
ch. 74); 76 [77] to ch. 76); 77-80
[78-81] (Pactus Childeberti rcjris) ;
further, as Liber ui. chapters 81-90
[82-91] (Decretio Chlotharii regis);
91 [92J {see ch. 97) ; 92 [93] {see ch.
X07) ; 93 [94] U« ch. X04).
LXV. DE CABALLO EXCOR-
TICATO.
Si q^is caballum extra consilium
domini sui decorticauerit, si inter-
rogatus confessus fuerit, caballum in
simblum reddat ;
si uero neg^uerit et ei fuerit adpn;-
batum, XXXV sol. culp. iud., excepto
capitals et dilatwra.
Here follow in Cod. 3, as Chapters
66-80, the Pactum pro tenore pacis,
and as Chapters 81-83, '^ Chapters
78, 42 and 75 of the Lex Burgun-
dionum.
LXV. DE CABALLU3/ EXTRA
CONSILIUM/ DOMINI SUI
DECOTATUil/.
[1] Si quis caballum mortuum
extra consuium domini sui dccota-
uerit et interrogatus confessus fuerit,
caballum in simblum reddat.
[8J Si uero contra noluntatem
dommi sui decotauerit et ei fuerit
adprobatum, excep/9 captVa/ff et
dWaturat ^cc den. qui £au:. sol. xxx
culp.
39«
399
400
superius diximctf,
ponat.
nestmm. ^)€tuxLsufpli€d/romCML^
[8] Si stria (■) hominem comme-
derit et ei fuerit adpn>batum, matb
granderba*, sunt den. vuLAf qui
xac. sol. cc culp. iud.
estriam.
LXV. DE CABALLO MORTUO( •)
SINE CONSILIU.4/ DOMINI
SUI DECOR! ICATOC»).
Si 9»M caballum alienum sine
consilium (e) domini sui exconica-
uerit(<«) et interrogatus fuerit con-
fessus, caballo ipso in capitale(«)
restituat ;
n mortuum. (^) -catum. <*) -lio.
{*) decotegauerit. H capite.
si uero negaucrit et ei fuerit adpn#-
batum, malt) turnechroso*, dc
den. qui iac. sol. xv culp. iud.,
[cxcepio CApitale et dela/»nzj (0.
O cxc. c. et del. supplied/nm Cod. 5. I
Here follows in Cod. 6, of Chapter
66, the Pactum pro tenore pacis.
Digitized by VnOOQ IC
CODD. 7, 8, 9.
COD. 10.
T.TgT EMEITD.
OBSERVATT.
XCV. DE HEREBURGIO».
Si quts alteram hereburgio 0*) clamauerit, hoc
esf strioporcio (•), aut ilium (">) qui inio [•) porta
dicitwr ubi stnas coccinant {»), -^ — —
ct pyvban
lnerit(»') et(i) n<m potuerit(k)/ [Af«fD den.
>1. LXII5"
qitt
fac.] sol. LXII9 (') cul/. iud.
(^) rccembursio, 9 ; no rubric inH-H. (^) herburgio, 8 ;
recemburKio, 9; berebuneio, F.G. (*) Istno portio, 8.B;
stnoportio,
zio, 9 ; berebungio, F.G
1. F.G.H. (*)iffi;9. n
portare. 8.B-H: porta
aeneo. F.G.I
ct,0jn. 8.
B. 10 portare. 8.B-H: portauerit, 9. (■) cocinaut.
8.a.B.F.G. <M noluerit. H ; uoL. «m. & (4
(k) potent. H (i)iJC.F.C.
{For Ch. g6 see Exiravag. A.x).
(Cf. tit. 48 \ 4, nnder tit. 30).
, (Cf. tit. 63, under tit. 38).
LXVII. Do Herborgium.
1 Si qnis altemm ■ Cheruioburgum, boc est
^ strioportium clamauerit, aut ilium aui " inium
dicitur portasse ubi Strias cocinant*^ et eum
conuincere non poterit, mcD den. qui fjac. sol.
LXii et dimidium culp. iud.
9 Si quis mulierem ingenuam Striam clama-
uerit, aut meretricc^m, et conuincere non potuerit,
viuiD den. qui fac. sol. cucxxviii culp. iud.
S Si Stria bominem comederit et conuicta
fuerit, Yiiuf den. qui fac. sol. cc culp. iud.
LXVIII. De Caballo ezcorticato.
Si quis caballum extra consilium domini sui
decorticauerit, malb. leudardi, dc [den.] qui
fac. sol. XV culp. iud., excepto capitafe et
delatura, et si confessus fiierit, capitale tantum
restituat.
Si uero negat et conuictus fuerit, sol. icv com-
ponat.
403
LXVII. DE EO QUI ALTERUM HERE-
BURGIUMC) CLAMAUERIT.
[1] Si quis alterum bereburgium (^) clamauerit,
boc est strioportium, aut(") c^ui aeneum(*) por-
tare dicitur ubi striae concmnunt (^), et con-
uincere non potuerit. mmd din. qui fac. sol. lxii
cum dimidio culp. iud.
(•^) herburffium. Q ; ereburgium. Wolf. Aug. 8. (•) at
qinium, Q, vHth something ■ufritten ever the u wMick xtems
iodtU {*) (concuniunt, corr.) conueniunt, Q.
[0] Si quis mulierem ingennam striam clama-
uerit, aut meretricem, et conuincere non potuerit,
viiMU din. qui fac. sol. CLXXXVi(*) cum dimidio
culp. iud.
n CLXJCXVIII, G.Q ; CLXXXVXIf , T.V ; CLXXXIX et
[8] Si stria (') bominem comederit et conuicta
fiierit, viiiM din. qui £ac. sol. cc culp. iud.
nstriai».Q.
Cf. Ed. Rotb. X97,
381 ; Par. Sax. 6.
198, 376.
LXVin. DE CABALLO EXCORTIGATO{-),
[1] Si <iuis caballum alienum sine consensu
possessoris C») decortigauerit («) et interro^tus
fuerit confessus, caballum ipsum in capite(<>)
restituat.
(') excorticato. Q ; ecorticato, V. 0>) pofisotis, Q.
(•) excorticauerit, Q. (*) ca^tale, Q.
[8] Si uero negauerit et conuictus fiierit, do
din. qui fac. sol. xv culp. iud., excepto capi-
tale et delatura.
404
Cf. L. Sal. 30. 3 ; Recap. L.
Sal. (•) 25 (*) 27. in Cod. 6 tbe
gloss is not quite legible, owing
to its bein^ written over some
letters wbicb bave been but
partly erased. Tbe second a
seems to be 3.
Cf. L. Sal. 38, 8 &c. ; Rip. 86 ;
Gund. 73. 3 ; Waits, 167, 169, 197.
405
Digitized by VnOOQ IC
^?^m^^^^^^^S
TITULI LXVI-LXX.
The 12 following chapters (66-77) occur in 1) Cod. Par. 4404 (Cod. i), where they follow immediately after chapter 65, which concludes, as is
generally supposed, the oldest redaction of the Lex. Salica. Chapters 74-76 occur in S) the WoUenbtittel MS. (Cod. 2), and there form ch. 76, 75 and
77. Chapter 67 occurs in 8) Herold's edition (Cod. xo), and all the chapters (except the 4th and the text of the first ch.) occur in 4) the Leiden
Cod. (Voss. Lat. 1x9) referred to as Q under the 65 first chapters, but here called Cod. ix. Lastly, Chapters 67 and 68 are found in 6) all the codices
ciiheLexEmenda/a. In 1837, Perts, having regard to what is said in the Prologues and Epilogues, published these chapters (Mon. Ger^. Legg. n.
fol. x) as : " Chlodovechi regis capitula Pacto Legis Salicae addita, A. 500-xx." Pardessus, adopting Pertz' views, published the same chapters,
first in X843 (Diplom. i. 43) as : " Capitula quae Legi Salicae addita foisse videntur a Chlodoueo i (circa ann. 501)," and in 1846 (Loi Salique, p. 329)
as Capita extravagantia, i-xu. In 1850, Merkel, not wishing to ascribe them to any particular king, published them in his edition of the Lex Salica
as " Capp. (66-76) of the Merovingian kings." Lastly, in 1874, Boretius edited them (in Behrend's edition of the Lex Salica) as " First Capitular,'*
saying that neither the Codd. nor the epilogues allow the chapters to be ascribed, with any degree of probability, to definite kings or definite years.
They appear here in the same order as they occur in Cod. i and, therefore, in the same order as in Merkel's edition, except that in the latter work
ch. 67 is numbered 67*» and ch. 68 is numbered 6j^ ; in the present work, therefore, the numbers of the chapters are, after ch. 67, one in advance of
Merkel's edition.
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 10.
COD. 11.
LXVIC). DE MITIO FRISTITO (»»).
Si quis truste dum uestigio minant
detenere aut battere praesumpserit, ATAf D
din. qui iac. sol. lxiii culp. iud.
(•) Cf. L. SaL 37 ; Pact pro ten. pac. (Decret.
Chlot) c. 9. (^) ftistatito. in tafi. ritir:
[LXVII] (•) Si quis hominem de furcas
abaterit?^) extra consilium domini(«)
sui («) iudicis.
Si quis hominem extra consilium iudicis
de forcas abaterit, aut de ramum ubi
incrocatur, aut reponere (<*) praesump-
serit, ATcc din. qui fac. sol. xxx culp.
iud.
n Cf. L. SaL 411 X07 ; Sohm, Proc 179, 180.
(^) descenderit, in tab. rubr. H dom. stii.
«m. in tab. rubr. (') Cf. L. SaL 74.
LXVIiri]. DE EUM QUI HOMI-
NEM UIUO(*) DE FURCA
FURAUERIT.
Si quis hominem uiuo de farca(^)
tollere aut demittere praesumpserit, max
mor chamo, h^ est iiuM dm. qui iac.
sol. c culp. iud.
(•) uiuum, in tab. rubr. (*) furcas, in tab. rubr.
LXVIII[I]. DE EUM QUI INFAN-
TEil/ ALIENUM TUNDERE
PRAESUMPSERIT (•).
^ (1] Si quis puerum crinitum extra con-
silium parentuiM tundero praesumpserit,
mat uidri darchi, \ioc esi AfDCCC <Un.
qui fac, sol. xlv culp. iud.
[8] Si nero puella tunderit, hoc est
extra concilio parentum, iiudf din. qui
fac. sol. c culp. iud.
n (y. tit. 34. whtre the corresponding^ H ^the
other texts are/ound. Cf. Sohm, R, u. Gcr. 54&
LXVIIIICI]. DE MULIERE QUI
SE CUM SERUO SUO
COPUI^T-C).
[1] Si quis mulier qui cum seruo suo
in coniugio copulauent, omnes res suas
fiscus adquirat et ilia aspellis faciat.
(•} Cf. L. Sal. 13. 25. 6 ; Ra. L. 6; Wiaig. m. ^
•-4 ; Sohm, Ptoc. 18^;
[0] Si quis de parentibus eum occi-
derit^ nulhis mortem illius nee parentes
nee fiscus nullatenus requiratur.
Seruus ^ ille pessima truciatu ponatur,
hoc e*/ in rota mittatur. Et uero muliere
ipsius de parentibus aut quaelibet panem
aut hospttalem dederit, sol. xv culp.
iud.
LXIX. 4 * Si quis sine consensu
iudicis de ramo ubi incrocatur, dcponere
praesumpserit, MGO den. qui fac. sol. xxx
culp. iud. (•)
n F«r II X and 2 see tit. 107 i/ori jseetit. 41.
do micio fristati - o.
[TAe above rubrtc {roAick a/^pears in
the index of the MS. as ; De mitio fristra-
trito) is the only portion of this chapter
which has been preserved in Cod. 11.
They are the last words of the last line
on the verso of leaf ^^ and follow im-
mediately after the epilogue: Quem uero
rex francorum. After this a whole
quatemio is wanting in the MS. The
letter, here represented by -- , is no
longer visible"].
LXVTI[LXX]. [a](-) Si quis homi-
nem sine consu iudicis de ramo ubi
incrogatus er/, deponere prvsumpserit,
Afcc den. quiiac. sol. xxx cul/. iud.(^)
r) For II I and 3 see tit. 41. {••) The AfSS.
of the Lex Emend, have (LXIX. a) : S. q. h. s.
consensu (consu, Wolf. Auf^. 8) i. a. r. u. incro-
catur d. p.. MCC d. q. f. sol. XXX c L
LXVII [LXX]. [4] Si q»« hominem
uiuum de furca dimiserit, \\\\M den. x\ui
lac. sol. c cul/. iud. (■)
C) The L. Emend. (LXIX. 4) Aax: S. q. u. h. d.
f. d., IVM d. q. f. soL C culp. iud.
{.For Ch. 68 (71) of Cod. n see Extrav.
A.x).
Lxviin [Lxxiri. de mulierk
QUI SE CUM seruo SUO
COPULAUERIT.
[1] Si (q»»,£0rr.) qua (mulierem, r^rr.
muher qui cum seruo suo in coniugio
copulauerit, om«n res suas fiscus at-
quirat et ilia aspellias fa
si quis eam Occident, nnllus morte illius
nee parentes nee filius requiratur.
[0] Seruus uero pessima poena po-
natur, hoc est ut in rota mittatur ; et
mulier uero ipsius de i)arentibM« aut
qMoeltbet pancm aut hospitalem dederit.
sol. XV cul>. iud,
406
Digitized by
Google
TITULI LXXI-LXXIII.
GOD. 1.
GOD. 2.
GOD. 10.
COD. 11.
LXX[I]. DE CONCILIATO-
RIBUS(*).
[1] Si quis filium aat filiam alienam
extra consilio parentum in coniugio
copulandum consiliauerit et ei fuerit
adprobatum, et parentes exinde aliquid
da^inati fuerint aut certe raptores uel
conuiuas conciliatores fuerint, morte
damnentur, et res ipsorum fiscus ad-
qttirat.
C) Cf. U SaL Z3, los.
[0] Raptores uero, qaod in anteriorem
legem (•) scriptiun ef/, amplius non
damnentur.
O L. SaL 13. 4.
LXXim. DE MULIERE UIDUA
QUI SE AD ALIUM MARITUM
DONARE UOLUERITC).
Si quis mulier uidna i)ost mortem
mariti sui ad alteram marito dare uo-
Inerit, prius qui eam accipere uoluerit,
reibus secundum leg^m (>>) donet ; et
postea mulier, si de anteriore marito
filios habct, parentes infantes suoram
consiliare. Et si in dotis xxv soU'das
accepit, iii sohV^ achasium parentibus
aui proximiores sunt marito defuncto
onet ; hoc esf si pater aut mater desunt,
frater defuncti aut certe nepus, fratrri
senioris filius, i^sis achasius debet ur. Et
81 isti non fuerint, tunc in mallo iudici,
hoc est comite aut grafione, roget de
eam in uerbum regis mittat. Et acnasium
quem parentibus mortui (chariti, corr.)
mariti dare debuerant, parti fisci ad-
quirat.
C) Cf. L. AL, Pact. III. X, a ; Hloth. 55 1 ~
" - - J, i; WaiU._
(*) L. SaL 44.
IS. 7-10^ GundL 24; Wisig. III. a, i ; Waiti, 1
Sohm, K. u. Ger. 151, 161, 176. "■' ' " "
Si uero txni solidos in dotis accipiat,
soli4i/f yi in acbium dentur^ hoc est v*
per decinns soluios singuli in achasium
oebentur. Sic tamen^ ut dotem quem
anterior maritus dedit, filiis suis post
obitum matris sine ullum consorcium sibi
aendicent ac defendant. De qua dotem
mat^r nee uendere nee donare prae-
summat. Certe si mulier de anteriore
marito filios non habuerit, et cum dote
sua ad alias nuptias ambulare uoluerit,
snperitts diximus achasium donet. Et sic
postea scamno cooperiat et lecto cum
lectaria omct ; et ante viin testes paren-
tibus defuncti inuitat et dicat: Omnis
mihi testes scitts quia et achasium dedi
ut pacem habeam parentum et lectum
stratum et lectaria condigna et scamno
coperto et cathedras ^uae de casa patris
mei exhibui, hie dimitto. Et hoc liceat
cum duas partes dotis sui alio se dare
marito.
Si nero istud non fecerit, duas pattes
dotis i)erdat, et insuper fisco solidos lxiii
culp. iud. De(*) puellas militurias uel
litas haec lex medietate seruetur.
n De- seruetur, is perhaps not hert in its
flact: <f. belcrw tit. 76,% 9.
LXXI (U^. LXXIipi). DE UIRIS
QUI ALIAS DUCUNT UXORES(«).
ri] Si quis uxorem amiserit et aliam
habere noluerit, dotem ^uem primarie
uxorem dedit, secunda ei donare non
licet. Sic tamen adhuc filii paruoli sunt.
usque ad perfectam aetatem rex (sic)
Qxores anteriores uel dotis caute liceat
indicare; sic uero de has nee uendere
nee donare praesummat.
n Cf. L. Sal. 46 : Capit. Lud. 10.
[0] Si uero de anteriorem uxorem
filios non habuerit, parentes qui proxi-
miores sunt mulieris defuncti duas
partes dotis recoligant et duos lectaria
demittant, dua scamna coperta, duo
cathedras. Quod si istud non fecerintj
tertia sola de dote recoligant ; tamen si
per adfatimus antea non cromauerint.
LXX[LXXIII]. DE CONSILIATO-
RIBUS.
Si quis filium aut filiam alienam extra
consilium parentium in coniugio co-
pulandum eonctliauerit et ei fuerit ad-
Sn^batum, et pn»batis exinde aliquid
ampnati fuerint aut certe rapta res u^^l
conuiuas conciliatores fuerint, mortt*
damnentur, et res ipsomtm fiscus atqui-
ratur;
raptores uero, qiM^d in anteriore scriptum
esr, amplius (oaiDmetur, corr.) damnentur.
LXXI [Lxxnn. de muliere
UIDUA QUI SE AD ALIO
MARITO DARE UOLUERIT.
[1^ Si quis mulierem posf mortem
manti sui ad altero marito se dare uo-
luerit, primus qui eam accipere uoluerit,
rebaw secundum legem donet j postea
mulier si de anteriore marito innuitew
habet, parentes infantum suorum consi-
liare debent: et si in dotis xxv soIi'do«
accipitj III aoUdas adesium parentibiM qui
pn;ximiores sunt marito detuneto donet ;
si pat^r aut mat^r defuncti aut certe
nepus, fra/rvs seniorcs filius, ipsis ade-
siuiN debet ; et si isti non fuennt, tune-
in mallo iudici, hoc esi comiti aut
grafioni, roget de ea in uerbo regis
mittat; et hacesium quam parentib»i
mortui mariti dare debuerant, parti fisci
adquiratur.
[S] Si uero soli^^ lxiii in (dotis, corr.)
dote aceepit^ soltdx' ni adesium dentur,
hoc est qumqMtf fcr decenos Bolidos
singuli adnesium debet; sic tamen ut
dotem ^uem anteriorem maritus dedit,
filiis suis post obitum matris sine uUam
consorciam sibi uindicent hac defendat ;
de qua (dotem, corr.) dote mat^r nee
(uinderit, corr,) uindat nee donare
pfvsumat; ^ certe si mulier de an-
teriore marito filios non habuerit, et cum
dote sua ad alias ' nuptias ambulare
uoluerit, sicut superius diximus adhe-
sium donet ; et sie jpostea scamno co-
operiat et lecto cum (let-» corr.) lectaria
ornet; et ante nouem tesles parentibiw
defuncti marito inuitare debet et dicat :
omMts mihi testes sitis qup adhesium
dedi ut pacem habeat in parentum et
lectum stratum et lectaria condigna et
scamno coop^o et cathedras qu^ de
casa patris mei exhibui, hie dimitto ; et
hoe heeat cum duas partes dotis in alio
sedere marito.
[8] Si uero istud tkon fecerit, duas
partes (doter, corr.) dotis p^rdat, ct
msup^r nsco solMior lxiii cul/. iud.
LXXII [LXXV]. DE UIRIS QUI
ALIAS DUCUNT UXORES.
[1] Si quis uxorem admixerit et alium
habere uoluerit, dotem quem primaria
(uxorem, corr.) uxor ei dedit, secunda. ei
dotare turn licet ; si tamen adhuc filii
paruuli sunt, usque ad perfectam aetatem
res uxores anteriores u^l dotis causa
liceat iudicare; .sie uero ut (heas, corr.)
eas nee uinderet nee donare
sumpmat.
pf*-
[0] Si nero de (anteriorem uxorem,
corrTj anteriore uxore filios non habuerit,
parentes qui p^vximiores sunt mulieres
defuncti duas partes dotis recoUegat et
dua lectaria dimittant, et duos scamnos
coopertos et duas cathedras; quod si
istud non fecerit, tertia sola dota; recol-
legant ; et tam^M si jper ad£acimus antea
non
¥>7
Digitized by
Google
TTTULI LXXIV-LXXVI.
COD. 1.
LXXIIiri]. DE HOMINEM
INTER DUAS UILLAS
OCCISUil/.
Sicut adsolet homo iuxta^ uilla aut
inter duas uillas proximas sibi^ uicinas
fiierit interfectus, ut homicida ilia non
appareat, sic debet iudex, hoc »/ comis
aut grafio, ad loco accedere et ibi cornu
sonare debet. Et si non uenerit qui
corpus cog^oscat, tunc uicini illi in quo-
rum campo uel exitum corpus inuentum
esft debet facere bargo v. pedes in altum,
et praesentia iudicis leuare corpus. Et
debet iudex nuntiare et dicere : homo'
iste in uestro agro uel in uestibulum es/
occtsus. Contestor ut usque septem
noctes non reponatur, et de nomicidium
istud uos admallo ut in mallo proximo
neniatis, et nobis de lege dicatur quod
obseruare debeatis.
Tunc uicini illi quibus nuntiatur a iudice
ante XL noctes, qui meliores sunt cum
sexaginos quinos se exuant quod nee
occiaissent nee sciant qui occidissent.
Minoflidis (•) uero quinos dinos iuratores
donent. Qui ut superius diximus, id est
aui iurant. Si istua ante xl noctes non
fecerint sed persona roortui satisfacere.
n Cf. Pact. Alam. II. 37. III. 35.
Si uero iurant quod superius diximus et
semper sacrament um iaoniauerint, nulla
conpositio eis requiratMr.
LXXIIIim. DE PIGNORIBUS(*).
Si quis debitorem suum i)er ignoran-
tiam sine iudice pignorauerit antequam
eum nesti canthe cnigio, hoc est accu-
sante, et debitum perdat, et insuprr, si
male pignorauerit, cum lege conponat,
hoc est capt'/altf reddat, et tolt'aos xv
culp. iud.
n Cf. L. Sal. so ; AI. 89 ; BaJ. 13 ; Gund. 19 ;
Ed. Roth. 345-252 ; L- Liu. 15. ic8-xio : Pa. Sax.
■S, 27 ; L. Wisig^. V. 6 ; In. 9 ; Waiu, z8a ; Sohm.
rnc. 3, 4> 3*. I'S. '®-
LXXVm. DE MULIERE
CESA UEL EXCA-
PILATA(-).
[1] Si quis excapillauerit, ut ei abonnis
ad terra cadat, sol. xv culp. iud.
O Cf. L. Al. Hloth. 58 ; BaJ. 8; Gund. 33. 99.
[8] Si uero uitam Suam soluerit ut
capillt in scapulam suam tangant, xxx
sol. culp. iud.
[8] Si seruus mulierem ingenuam per-
cusserit aut excapillauerit, aut manum
perdat aut soUdos v reddat.
[4] (•) Si quis mulierem ingenuam
pngnantem in uentre aut in rcnis pcr-
cusserit pugno aut calcem, et ci pecus
non excuciat, et ilia propter hoc grauata
fuerit quasi usque ad mortem, cc sol.
culp. iud.
n With the foDowing f i cf. U SaL 34.
[6] Si quis uero pecus mortuum ex-
cusserit, et ipsa euaserit, DC sol. culp.
iud.
[6] Si uero ipsa mulier propterea
mortna fuerit, dcccc sol. culp. iud.
[7] Si uero mulicri qui mortua est pro
atiqua causa in uerbum(*} regis missa
estt JUcc sol. culp. iud.
C) Cf. L. SaL 13. 6.
[8] Si uero infans puella, est qui ex-
cutetur, MAfcccc •olt'aos conp<7nat.
GOD. 2.
LXXVm. DE HOMINEJI/
INTER DUAS VILLAS
OCCISUM.
Sicut adsolet homo iuxta strada aut
int^r duas uillas proximas sine uicinas
fuerit int^rfectus, ut humicida non
apareat, sic' debit iudex, hoc est comis
aut grafio, ad locum accedere^ et ibi
comus sonare ; et si uinerit (■) qui corpus
cog^uscit occisi, sic parentibus m noticia
ponatur. Si uero(') non uinerit qui
corpus, tunc uicini illi in corum campo
uel exitum corpus inuentum est, debent
facere bar^m v pedis in altum, et pre-
scntia iudicis ibi leuare corpus, et debit
iudex n»»ciare et dicere : homo iste in
uestro agro uel in uestipolo est occisus ;
contestor ut usqi^ in vii noctes non
reponatur, et de humicidium stum uos
ad mallum ut in mallo proximo ueniatis,
et uob» de lege dicatur quis obseruare
debiatis.
n uin. - uero, dees rwt occur in Codd. x and ix.
Tunc uicini illi quibus nf<»ciatur, ante
XL noctis, qui meliores sunt cum sexa-
ginus quinus iuratoris se exuant qi^nd
nee occississent nee sciant qui occi-
sisset ; ^ mino flidis uero uicini quinus
denus iuratoris donent singuli, qui id
superius diximus, id est quod iurant ; si
stud sic ante xl noctes non ficerent,
nouerint se personam mortui requirenti
legibus satisfacire ;
si uero iarent quod superius diximMf, et
se per sacram^»to edeniauerm/, nulla
eis conposicio req»iratur(*).
O Fffr Ch. 76 [77] see Ch. 76.
LXXIin[I]. Dt PIGNORACION5.
^ Si quis debitorem suum pignorancia
sine iudice pignorare prvsumserit, ante-
quam eum nestigante higio, et debitum
perdat, et insup^r similiter, si male de-
pignorauerit, cum lege conponat, hoc
est capitalem reddat, et insup^r xv
BoXidos cul/. iud.(»)
{') For Ch. 75 [76] see Ch. 74.
LXXViri]. DE MULIEREM
CESAM UEL EXCA-
PILLATAi/.
[1] Si quis mulierem excapillauerit,
ut ei obbonis ad t^rra cadat, sol. xv
cul/. iud.
[2] Si uero uitta sua soberit ut capilli
' scapula sua tangant, xxx sol. cul/.
GOD. 10.
GOD. 11.
iud,
[3] Si seruus mulierem ingenuam per-
cusserit aut excapillauerit, aut manum
suam redemat aut soWdos v reddat.
[4] Si Ciuis mulierem ing^enuam pre-
gnantem in uentrq aut in rents p^nrusserit
pugnum aut calcem, et ei pecus non
excuciat, et ilia propter hoc grauata
fuerit quasi usq«« ad mortem, cc sol.
cul/. iud.
[6] Si quis uero pecus mortuum ex-
cusserit, et ipsa euaserit, DC sol. cul/.
iud.
[6] Si uero ipsa mulier pn^pteria
mortua fuerit, dcccc sol. cul/. iud.
J[7] Si uero mulier qui mortua est pro
aliqua causa in ucrbo regis missa esi,
Afcc sol. cul/. iud.
[8] Si uero infans puella est qui ex-
cutitur, A/cccc sol. cul/. iud.
LXXIII [LXXVI]. DE (HOMINEM,
corr.) HOMINE INT^^ DUAS
UILLAS (OCCISUM, corr.)
OCCISO.
[1] Si(cut, corr.) quis adsallitvr homo
iuxta uilla aut int^r duas uillas pn^ximas
sibi uicinas fuerit et ibi (erat, corr.) fuerit
homo int^rfectus, et ( -dia, r<»rr.) homicida
ilia n&» apparuerit, sic debet iudex, ut hoc
er/ comis aut grafio, ad locum accedere et
ibi cornos sonare debet ; et si non uenerit
qui corpus agnoscat, tunc uicini illi in
cuius campum u^I exitum corpus in-
uentus ef/, debet facere barco quinos
pedes in altum, et in pr^sentia iudicis
leuare corpus, et debet iudex nunciare et
dicere : homo iste in uestro agro uel in
uestibulum occisus est; contestor 00s
que VII noctis non reponatis, et de homi-
cidium istum ad malium uos manneo ut
in mallo prvximo ueniatis, et uos de lege
(docatur, corr.) dicat«r quod obseruare
debetis.
[0] Tunc uicini illi quibwf nunciatMr
ad iudicem ante xl noctis, qu^ meliores
sunt cum sexannos {sic) quinos excusent
quod nee occisissent nee sciant qui occi-
sissent ; uero quinos denos iuratores
donent quod ut superius diximus, id est
qui querant si istua ant^ L (■) noctis non
fecermt sed persona mortui satisfacere.
n The si^ /or Sc is visibU before the L in
the MS., but not X.
[8] Si uero iurant quod superius dixi-
mus et rem sacram^iftum (aedumauerint,
corr.) sedomauerint, nulla conposition^
requiratur.
LXXIIII [LXXVII]. DE PIGNATO.
RIBUS.
^ Si quis debitorem suum per ignoran-
tiam sine (iudici, corr.) iudice pigno-
rauerit anteauam eum (nesucant^, corr.)
nesticant^ cnigio, hoc est acusante, et
debitum componat, hoc est capud reddat
et sohdof XV conponat.
LXXV[LXXVIiri. DE (MULIEREM
CAESAM UELCAPILLATAM, corr.)
MULIERE CAESA UEL
CAPILLATA.
[1] Si quis mulierem excapillauerit, at
earn (obpinis, corr.) obclinis ad terrajg*
cadat, sol. xv cul/. iud.
[9] Si uero uittam suam soluerit ut
(capillis in capulam, corr.) capilli sca-
pulam suam (tangient, corr.) tangant,
XXX sol. culp. iud.
[8] Si <\uis seruus mulierem ingenuam
p^rcussent aut excapillauerit, aut manum
perdat aut sold, reddat {sic),
[4] Si q«u mulierem ingenuam pre«
gnantem m uentrem aut in renis percuB-
serit (pigno, corr.) pvgno aut calicem
{sic)t et ei pecus non excutiat, et ilia
pyvpter hoc grauata fuerit quasi usqtftf
ad mortem, cc sol. cul/. iud.
[6] Si quis uero pecus mortis mor-
tuum {sic) excusserit ei, et ipsa euaserit,
ei DC sol. culi^. iud.
[6] Si uero ipsa mulier propter hoc
mortua fuerit, dcccq sol. conponat.
[7] Si uero mulier qui mortua e; / pro
aliqua causa in uerbo regis missa est,
Mcc sol. cul/.
[8] Si uero infans puella est excua-
situr, duo mille cccc sol. conponat.
408
Digitizeid by
Google
TITULI LXXVI— LXXVni (HILPERICI REGIS EDICTUM).
COD. 1.
COD. 10.
COD. 11.
[0] (•) Haec lex de milituntas uel
letas romanas in medietate conuenit
obseniarc(«).
C) Cf. Pact pro ten. pac i &
[10] Si quia ancillae i>ecus mortuum
excusscrit, spulicella fuerit, lxiii %o\idos
Qonxponai, similiter et 6.nxarium unum.
[11] (*) Si uero ancilla ipsa celararia
ant genicium domini sui tenuerit, c
solfVw et dinan'Mm pro ipsa conpo-
natnr.
C) Ct-U Alam. Fact IIL jp ; L. Alam. 8».
LXXVirilC). DE EUM QUI CASA
ALIENA DICEKE PRAE-
SUMPSERIT.
Cui nee demandata nee laeuespita
fiicrit et non potuit uindicare, sol. xv
culp. iud.
D Cf. Waiu, 148.
De postea ei cui causa est liceat legibus
causam suam mallare (^).
n Utn/olltnu, in Cod. i, tht ckapUrs 96-98.
^ [9] Hec lex de miletunias, uel Ictas
siue romanas in medietatem conuenit
obseruare.
[10] Si qMf> ancille pecus mortuuM
cxcusserit, si pulicella tuirit, lxii sol.
cui/. iud., similiter et m et dinarium.
[U]] Si uero ancilla ipsa cellarium
d^mtni sui uel geniceum tenuerit, c
%6itdos et M et dinariuiN pro ipsa con-
ponat {•).
n Por CM. 77-90 [78-91] S€€ Pactus pro tenore
pacis&c.
[9] Haec est lex de multitudinis n^l
(litas, corr.) lites siue romanus in mediae-
tate conuenit obseruare.
[10] Sicut guis ancille pecus mortuum
excusserit, si puella fuerit, uuu sol.
conponat, simtliter adinarium («r)
unum.
[U] Si uero ancilla ipsa cellaria aut
genitium domini sui tenuerit, c solzd» et
oinarium ptv ipsa componat.
LXXVI [LXXIX]. DE EO QUI IN
CAUSA ALIENA DICERE
PRESUMSERIT.
[1] Si quis cuiqxtf demandata nee
leuerpita tuerit et potuerit uindicare,
sol. XV culp. ittd.
[0] De postea ei cuius causa ef/ liceat
legibMJ causam suam mallare.
. The following Edict of King Hilperic was discovered by Pertz in the Leiden Cod. (Voss. Lat. 119) where it follows immediately afiter the
preceding chapter. He published it for the first time in the Monum. German. (Legg. 11. xo), placing it between a.d. 561-584. Pardessus published
it (Diplom. I. Z43) from Pertz' text, ascribing it to circ. a.d. 574, King Hilperic having, about that time, conquered the country between the Loire
and the Garonne, which was not under the Salic law (Vid. cap. i). Merkel republished it as cap. 77 oif his edition of the Lex Salica, and Boretius
(p. 105 of Behrend's ed. of the Lex Salica) as 5th Capitular. The edict is mentioned in the table of contents of Cod. Par. 4404 (Cod. i), but omitted
in the text. For the present work the Leiden Cod. itself has been followed throughout, and no notice has been taken of the apograph of that MS.,
preserved in the National Library at Paris, as this cannot be trusted in any way.
TIT. 78, SIVE HILPERICI REGIS EDICTUM.
LXXVmi] [LXXXJ. DE DICTIS DOMNI HIL-
PERICHI REGIS PRO TENORE PACIS. [/«
/A€ tab. rubr. : De dicta domnini hilperici regis pro
tenore pacis, and at the end of the tab. rubr.
again: INCIP/T AEDICTUS DOM
. HILPERICI REGIS] (•).
[1] Pertractantes in d^ (nomen, corr.) nomine cum
niris magnificentissimis obtimatibi» (<>) neX antrustioni-
baM(i*) et omni populo nostra conuenit, quia fluuium
earonna(«) hereditas non transiebat (^), uoi et ubi in
regione nostra, hereditas detur, sicut et reliaua loca
nt et turrouaninsis (*) hereditatem dare debent et
accipere (0.
Edictos domni Chapirici regis. Cod. t, in the tab. rubr. (^) Cf.
Zoepfl, D. R. II. 37. 6a 6% 64. 66. («) i.e. Garonna. (') In his
enim regionibus, codex JVisifothorum el codex Alaricianus im-
ferabani, fui de successiontbus longt aliter statutbani ac lex
salica et rifuaria, Pardessus. (*) nertz expbins : " i.e. Tervan-
oeosis," referrii^ to Tervanna or Tervenna (Terouanne) in French
Flanders. Boretius would read : Turoninsis — Tours. (0 Id est
satidt aut ripttariis legibns, Pardessus.
[S] (*) Similtl^r conuenit nt reb»; (^) conccderemus
omnibM^ leodibMT n^w/ris, ut ner modicai» rem (scan-
dalos, corr.) scandalum non (negetur, corr.) generetur
in regione nos/ra.
n No new { in Cod. (^) Le. rdbus ^ reipus ; cf. L. SaL titt. 44
«ad 73.
[8](*) Similt modo placuit atqw^ conuenit. ut 8i(^)
cxknu\fu^) uicinos(«) babens aut filtos aut tilias p^j/
obitum suum sup^rstitutus (^) fuerit (■'), quamdiu filii
(aduizerit, corr.) aduixerint terra habeant, sicut et lex
salica habet. Et (•) si subito (filios, ofrr.) filii dehincti
fiierint, (filio, corr.) filia stmili modo (accipiant, corr.)
accipiat terras ipsas, sicut et filii, si uiui fuissent, aut (0
habuissent. Et (ff) si moritur, firater alter sup^r^titutus
fuerit, frater terras (accipiant, corr.\ accipiat, non uicini.
Et subito frater moriens, frater (^) non derelinqucrit
sup^fstitem, tunc soror ad terra ipsa accedat possi-
denda det (>) illi (') uero et conuenit singula de terras
istas qui si adueniunt, ut leodis qui patri nostra fuerunt
consuaetudinem quam habuerunt ae hac re intra se
debeant.
n With f 3 cf. L. Sal. s De alodis ; Pact AL ill. i ; L. BaJ. xc
S-zo; Gund. 14; Zoepfl. D. R. ill. 391 f. ; Wattz. 130. No new {
la Cod. (^) U^. quiciimque. (*) On uicini cf. L. Sai 43. 3.
{*) i.e. superstates habuerit (*) Here the Cod. conunences a
new }. (f) aut is apparently superfluous. (■) New f in Cod.
(>■) ler. fratrem. (*) Dr. Kern, in a letter to me, suggests to read :
De iilli. run, he says, would in the main be the same as O. Fris.
tilathe, acquisitio, from the D. Ulen. which, In " vruchten telen "
(to grow fruit) and in " kinderen telen " (to beget children) is an
old synonym of the still older -anHHen (to win). In former times
the Dutch said " land winnen," and even now they sometimes use
the expression "zonen en dochters gewinnen." Also, the Engl.
" to till land " is a synonym of the older " land winnen " (meanin?
to cultivate land). De tilli, therefore, menns " de acquisitione.
Qui si adveniunt is perhaps an unsuccessful translation of : rwa
%wei(l)s7va (whosoever) <A-Mmt^ (coming) sien (be); cf. the French
I'ttvenir. Ut, before qui, has been omitted, because the conjunc-
tive debeant (for which we must probably read habeant) made it
superfluous, while ut-quam. Is a bad construction for qualem.
The reading, therefore, would be : " De tilli uero et conuenit : sin*
gula de terras istas ut qui si (= siqui) adueniunt, leodis, qui patre
nostro fuerunt. consuetudineni quam habuerunt de hac re, intra se
debeant Utabeant, or conservare debeant, or habere, or tenere
debeant). And the meaning: But as regards acquisition it has
been agreed upon that, with respect to every single piece of such
land, the descendants shall maintain among them, in this respect,
the same custom which the free subjects who lived under my father
(at the time of my father) observed. The two clauses of f 3.
therefore, indicate a distinction between patrimonial estates and
acquisition, a separate right of succession being reserved to the
latter ; cf. Marciilf. IL 19 & Append. 49 (Roz. 966, 135).
[4] (■) l^cmque conuenit, ut quicumqtMr uxorem acce-
perit et infantes int^r se non habuerint, uir, uxorem (*>)
suam sup^rstitem (I*), mortuus fuerit, tunc ilia mulier
(dimediam, corr.) dimidiam dotem accipiat et (dime-
diam, corr.) dimidiam partis («) defunct! marito (<> j ad se
(recolligant, corr.) recolligat ; et simil/ter(") sub (male-
dictione, corr.) tali maledictione (•) mortua fuerit, media
maritus simili modo ad se reuocet et mediaetateM
{izrentWius ipsius (muliere, corr.) mulieris ad se recol-
egant(0.
(') Cf. L. AL Hloth. « ; BaJ. 15. »-xo. No new | in Cod.
f) I.e. uxore suA superstite. (') ^^. parentes (<>) legr. mariti.
) le£. si mulier sub tali condictione. (<) Cf. L. SaL 72.
[5](») Quare condictione placuit at^M^ conuenit,
ut(>') si seruus hominem ingenuum occiderit (•), tunc
^rntnus serui cum vi iuram^nto<^), quoA pura sit
conscientia sua, nee suum consilium factum sit, nee
uoluntatem eius, et seruum ipsum det ad uindictam.
Et si seruum dare non potuerit, in ipso iuram^Mto fide(*)
data donet, nee ibi sit ubi eum sensit nee scit nee eum
(atingere, corr.) adtingere possit ; dulgat (0 seruum hoe
est de(f) licentia(s) parentibttj coram parentes(>>) qui
(hoccisus, corr.) occisi^s ej/, et de ipso quod uoluennt
laciant, et ille sit exolutus.
(") Cf. L. Sax. II. 51-53 ; Sohm. Proc. p. 178. aox. (*) Here the
new J. (•) Cf. L. SaL 35. 5. " " "
(•) Cf, L. SaL so. O Cf. ^ossi^y. .u vus.^ -, «.
(•) Dr. Kern prt^oscs to read : det licentuun.
cod. commences a new
Srobet. aflirmet. (•]
ohm. Proc. aoi.
(k) i«/>/. eius.
. (*) Sufpl
[6](») Simil^^r conuenit, ut quicumqw^ ad(^) mal-
lum (>») fuerit et in (ueritatem, corr.) ueritate testimonia
non habuerit unde se aeducat, et neeesse est aut(«)
initium(<:) fidem('') faciant(<i) et non habuerit simili
modo qui pn? eum fidem faciat; et ipse in (senextra,
corr.) smesxtra manu fistucam teneat et dextera manu
auferat (•).
(') Cf. Sohm, Proc. 164, floa, aao ; id R. u. Ger. xaa. (*) leg^. ad-
mallatus. (*) Though the MS. clearly seems to haVe : aut inUium,
the eeneral opinion is that we should read : aut mitium, and that
ut should be substituted for aut. The word occurs also in L. Sal.
ch. 33 (( 5 of Cod. 6). 37 (thoueh here it is, probably, a corruption of
some other word), and 66. («») Cf. L. Sal. 50. (*) For ojirutf cf.
Sohm, Proc. p. 8x.
[?](•) Quale conuenit modo, ut (•») si seruum soros (•)
nunciata fuerit de furtum, tunc aomtnus serui inter x
noctes mittat senium ad sortem. Si ibi ilium in illas x
noctes non miserit in pr»ente, tunc in xl et duas
(noctis, corr.) noctes eum mittat, et eum (^) ibi seruus
ad sortem uenire debet, et illi qui(«) furtum p^rtuHt
ius sit eum vi uidere (<). . Et («) si ad xl et duas noctis
non uencrit nee sunnia adnuntiauerit, tunc seruus
cnXpabilis indt'cetur; et causa sup^r domino magis
non asecndat nisi quantum de seruo lex est, aut ipsi
seruus decidat (<>) aut dorninus pn? seruo conponat hoc
est soli'dof XII et capitatem et atlaturam. Et (>) si in
XL et duas (noctis, corr.) noctes legibf^j (sunia, corr.)
sunnia nuntiauerit, in octuaginta et quatuor noctis
postea plaeitum intendatur. £t(^) si ibi se non eduxerit,
sicut supra scriptu[m] est culpabilis xudicetur, Nam('i
ad XL et II noctes sunni[a] adnuntiauerit, lectus (■") xv
soMdos componat ; et si inter ipsas xl et 11 noctes nee
fidem facere nee eonponere uoluerit, tunc rogat ille
qui consecutus est ut de (legem, corr.) lege inter xmi(")
soluat quod antea dictum est ; et si adhue inter ipsas
xiiii noctes noluerit soluere, (rogit, corr.) roget mter
VII (noctis, corr,) noctes. [£t(o) si inter ipsas vii
409
Digitized by
Google
TITULI LXXVIII (HILPERICI REGIS EDICTUM)-LXXXVI.
noctes](«) nee fidem facere nee conponere uoluerit,
tunc in pn^ximo mallo, ante rachymbureiis sedcntes
et dicentes quod{p) ipsi ilium ante audierit (p), sic
inuitctur graphic (<i) ; cum fistuco mittat sup^r se, ad
res soas amoulet, et prradat quantum rachymbur^i
antea odierit('); et graphic cum vii rachymbur^is,
antrutionis (•) bonis credentibMJ, aut quis sciant
accionis (•), a 0) casa (*) illius ambulent et pretium
faciant, et quod graphic tollere debet. £t (») si graphic
ante rachymburgiis scdentes txoM fiierit inuitatus, non
ibi pmummat ambulare; et si inuitatus fuerit et ibidem
nolucrit ambulare, de uita sit cu\pa6t7is ["). Et si
(eriphio, corr.) graphic sup^r pnrtium aut extra lege»»
ali^uid tollere pr(»umpserit, nouerit se uite suae (peri-
retis, corr.) penre dispcndium ; et si dixerit illi {") cui
res tclluntur, quod male eum destruat, et contra legem
et iustitia, tunc (') muniat {J) eraphio eum int^r (ncctiSi
corr.) ncctes quadrag[inta et duo, et ille (») et sue con-
tractore»«(«) qui eum muitauit siraili't<'r maneat(»). EtC»)
si non negaucrit ille qui inuitauit, adducat vii rachym-
burgiis (*) ferrebannitus (<>) qui antea audissent causam
illam (<i), nob<> presentihus erit(*). Et si vii uenire non
potuerint et eos certa sonia dctngaucrit(0 et toti uenire
non possint, tunc ueniant iii de ipsis qui pr<raide {*) sua
dicant et pro (paris, corr.) pares sues sunia (nuntiunt,
corr.) nuntiant ; et si rach^Durgiis nee vii nee iii dare
potueHt nee dat (•») gnraphio et ille qui accepit res illius
quem contra lege»» et iustitiam extruderit (•>) et ille qui
male inuitauit scluat ('). cui res fuerunt.^ Et (^) quicum-
que ingenuus de(') actione et ui{') reiecte('") malla-
uent(o) de qualibet causa, simili mode ubi(o) habet
lege [v) directa sic facere (p) debet. Et('«) si homo malus
fuerat qui male facit et si res non habet unde sua mala
facta conponat, legib»^ consecutus super ilium, nihil-
hominus graphic ad legem que antea auditus (0 csi
in (•) uita (elegetur, corr.) eleg^tur (•) ; et auferat («) per
III mallus ante rach^burgiis, ut ea(") nisi(") ucluenntj
parentes aut de suis rebus redimant, aut se sciant si
noluerint in quarto malic nob» prrsentibc^ ueniant ;
nos ordinamus, cui malum fecit tradatur in manu et
faciant exinde q»»^ uoluerint. Nam (*) agens (") et qui
mallat ipsum ad nos adducant^ et adtruticnis(<) secun-
dum legem consecutus habuent int^r octuaginta et iiii
noctes ipsa inuitatic et lex £aciat(7) sicut superius
srriptuw ej/.
(•) With I 7 cf. L. SaL 4o ; Edict Childeb. & Chlot c. 5. «. xa ;
I-. Gund. 4. 7 ; Sax. il. 51-53; Sohm, Proc. pp. 130, 131, 1^, 145.
15a, 154, 158, 169, 170, 174. 177, 199-216, 2x8 ; id. K.U. Ger. 75,^, 83,
100, 115, 136, 386, 392 ; waiu, 15a. 17a (^) Here the Cod. com-
mences the new | and connects q. c. m. with the precedinff one.
(•) /f^. sors. {*) Ug. (?) tunc. C) leg. (?) cui. (*) Sohm (Proc. p. 201)
proposes to read : vieUredum, instead of uidere, and to add : dare,
which would give sense. Or, perhaps, donare mij^ht be added,
and it is also possible that the reading may be : et ille cui furtum
pcrtulit. iurtt cum sex videredum. (•) A new } in Cod.
(M Boretius explains : Ipse seruus cedatur ; in vindictam detur ;
a. Ed. Childeb. & Chlot. c. 5. la : cessionem faciat de servo.
(>) A new S in Cod. ()>) A new { in Cod. (>) Boretius would read
si or qttia ; Pertz si, ICcm considers Nam to be an unsuccessful
rendering of ktuande (D. Tvant) which not only = nam, but also,
and even generally — quoniam, ^uia, because, since, seeing that ;
cf. Sohm, Proc. aoa. (") Boreaus would read : iectus, which he
explains to mean : a fine for disobeying a judiciary summons to
appear in court ; cf. Extrav. L. SaL (B) I ; L. Sal. 5a 3. 51.
(■) Su/pt. : noctes. (*) Et- noctes, was added by MerkeL Peru
would only add : Et sL (P) ieg. (?) quod ipsi illud audierint
(*) With what follows cf. L. Sal. 50. 3. O For audieH[tty ; cf.
Sohm, Proc 8* ""»- « fV ^f S«h»n, P"^". ?«^ n"»- 1: P»; '^"nge.
>hm, Proc 8'
s. V. credentci
L. Sal. 50. 4.^
manniat. C'
(*) New f in C
plaintiff had ti
above, who tu
(') Cf.L.SaL-
ndem suam : 1
pro fide. Tl
there seems ti
the Grdg^ I
y\ L L A'.l 1.. I '^j in i .1 S r. ™ ^ i I, J. 1 . . L. i
I 'I i.t;, iilc (1 ^iinr f in Lad, {f\ i.e. n^-.ii
L.C ililuEn «uum ctvutractorcin. \) l,^, dit'
• \ f) t.r r-ii;li>i3jl.itrj.nici4 fcrrpbiiflnsli;!
•' y BjchJjiebuf.-
Irrtdthft. (% •■
' rtr%4t and ^\\ .
\\ ^jiiij Borrt^ii-^ i\
Ms. liAs '.iij:=ljjnli.y [jiJdc, th-crrfcfc i.'-jv.cJ
' -c X\n rc^M^ti fur airy BlEcmiiOh., Kcm rcftrS i
^, *hctc the ^ifiir, i.e. j'ifiHi\ i.t^ ulTcct i^y
fler
. ^ad
4t is
eis
the
tius I
lUy '
but ,
•Si I
Eronounce th'-,r kritt^ I.e. tht ^'crdki tuf the jufy+ ami 1
aving been s^^ - Tit aii'i tva.f\n^ {Iccltred ttiaE they were nifT^n
to draw lots a.' m whicli of thclii E5 tu [iranmUnce Lt»e kyia ^ "
Peirra skal kv ' > ! fraiii icl^a. " Thiii E^^ifis to rc^"lD).i>|e clirtselly v,
here said of t' '-. hAcltuitjun;^ If would ^vcii 4ppdr flint tS
little differeni I l.i>rtw#*n tKc "vjciiii" *nc1 " nii:hi!i»l*upcii.
latter appareni !) Ktcinu only j cmnni!tt«t of the first |^} a. :
adds : [reddar \ ,'i nrj entrttjffn^, Jicid tome such *nrd « «' i ■ '
required here Sfthm iVrfc. -^) tttinltt of 4di.1ii5c rtititu^n
readat is perh j| n, cfi^ncwlrcj In the pfticetUnp ^hc dnf. {'} N.\i
the fine for th( lLii'U.%1 wmmon* of ^hc counl £ji.f rtfilintr roi [
51. x:200S0L. 1.1. ^MHZjni. Tt^.L [i .?p,, :i \ i''}, I r H:-U\\ OQ.
p. 2ia (') Si,™ii j.^.u. _iw„ UU...J «._ . u.* .i_«,^a.*. _i ^ 1 or
violence; Boretius thinks : "d. a. e. vi" refers to tlie sunnia and
destruere and extrucUre. mentioned above. (") Sohm, L c. thinks
that in rtiecte the adverb of re-iectus, iectivtts, appears, and trans-
lates: disobediently. (") i.e. (?) inallatus fuerit; cf. Sohm, Proc.
210. (•) For utiJ Sohm who explains (Proc. 210, 2x1) that the
present clause, from Et — debet, refers to a person who has pro-
perty, and the next to one who is insolvent, thinks that ubi habet
■ means: in case he has property. (P) Sohm (Proc. aio) would
I combine directa facere = directum facere, i.e. Justitiam facere, l.e.
I to satisfy, hence lege directa facere, to make legal satisfaction.
I ("•) Cf. L. Sal. ^ ; L. Liu. 152 ; Sohm, Proc. p. an. O i.e. audita
I (i.e. /«•). (V Sohm would correct: inviUtur\ Kern: e lege in-
vitetur ; Boretius thinks it means the same as : ante audierit et sic
inviletur graphic, mentioned above. (♦) For offeratur, see above,
! I 6 note (% n The MS. has distinctly ea nisi, but probably cor-
rupted for eufH si. (') New ( in Cod. (*) i.e. the graphic ; cf.
Soiim, Proc. 21% (*) The remainder of the | is obscure ; Sohm
iProc. 214) explains : and when he has obtained the sentence (i.e.
or the permission of the execution) of the boni viri (adtrutionis)
and, after 84 nights, has directed the summons to the count, satis-
faction shall be done in the aforesaid manner. (^) Vox fiat.
[8] Illas et marias (•) qui (nuntiabator, corr.) nuntta-
bantur eccl«'j/'as nunticntvr ccnsistentes ubi admallat.
(*) Sohm (Proc. 63 ; R. u. Gcr. aio) would read marcas and ex-
plains: "Those assemblies of the marches (marken), which were
formerly called together in the vicinity of churches, shall hence-
I forward be called together there where the neighbours were sum-
I moned to court." Pardessus (Lot SaL 599, 600) explains wmHat by
I the O. Frank, mdri, a rumour, tale, and thinks the { r e fers to
I summons by a public posting up.
I [9] Si(») qui's causam mallare debet et sic ante
uicinas(*') causam suam notam faciat et sic ante
rachymburgiis uideredum donet ; et si ipsi hoc (dubiant,
corr.){') dubitant, ut mallctur causam. Nam antea
I mallare non pmummat ; et si ante mallare pr^sump-
, serit causam p^nlat. Nam(<') si ecrte fuerit malus homo
I qui male in page faciat et non habcat ubi consistat nee
I res unde conponat et per (silua sua addit, corr.) siluas
I uadit et in priraentia nee agens nee parentes ipsum
; adducere possunt, tunc (•) agens ille et cui male fecit
ncb/.reum (adeusent, corr.) acuscnt et ipsum mittemus
i foras nosho scrmone, ut <ya\c\imque c\xih inuenerit,
quomodo (0 sic ante pauido (f) int<v£tiat.
I (') Cf. Sohm. Proc. 188. 201, 216. («•) I.e. vicinos. (•) Perhaps
non is to be supplied. (^ Cf. Sohm, Proc. 216 ;id.lLvi. Ger. ^
^•) New ( in Cod. O Dr. Kern would read : q. s. a. impavido
(i.e. impavidus, or perhaps the adverb impanke^ and translate
" let him kill him fearlessly as has been customary (as form<
Sohm. who says (Proc. 188) that sic = then, vad quomwio
Fr. que), would translate : let him then kiU him without fear. Cf.
'^rimm, R.A. 735. ,
[10] De (trotia, corr.) trotinia {•) uero si («») conuenit
' obscruare, ut sicut antea eonsuxtudo fuit sub tcmpori-
bvj patri u^l genitcris nw/ri, sic scquatur; et (mali-
bominis, corr,) mali hominis («) (rcpmantur, corr.) repri-
I mantur.
(*) Pertz (Legg. II) read tronia, and added by way of explana-
tion : trona, trutina, statera publica ? Pardessus (Diplom.) also
printed tronia, but proposed to read tetania, in whicn case, he
says, the | would agree with cap. IX. of the edict of a. 614. Merkel
gives tronia, without making any comment. Boretius, too, prints
tronia, and adds in a note : " the MS, had first trotia ; probably
the trttstis is here indicated." Zocpfl (D. Kechtsgesch.) thinks tt
could be nothing else but trotia, troctia = trustis. However this
may be, the MS. has dearly trotia, but ni is distinctly written
above the word, covering the oti of trotia, and no dots (the usial
signs to indicate erasure in this Cod.) are visible. Consequently,
we are compelled to read cither tronitia or trotinia. The latter
word seems preferable, and is, perhaps, a bad spelling for trAthinia,
which is, no doubt, connected with the Med. Lat trutanus (I.e.
trttthanus — ) trudanus, as well as with the O. Norse trflflr, a
Juggler ; A.S. trutf. histrio, an itinerant, beggar, vagabond. Tiiis
CULSS of people are mentioned in the Gr^sb. immediately in con-
nexion with the gdngtimennir, i.e. beggars, vagabonds — maU
homines, of the present | to. Trotinia, therefore, would mean
ifagabcndry. The other reading tronitia might suggest a mistake
for latronicia, which would also be suitable here. (M Ug. sc.
(*) Le. homines.
The following 17 chapters (79-95) are here republished from the Leiden Cod. (Voss. Lat. 119), the only MS. in which they occur, following
immediately after the Edict of King Hilperie. They have already been published, i<* by Pertz (Monum. Germ., Legg. 11. 12) as *' Capitula Facto
Leg^s Salicae addita." He places them between a.d. 561-584, and on p. i cf the same vol. sa3rs they are : " Capitula ei (edicto Chilperici) subjecta
et fortasse ab ipso Chilperico profecta." 2« by Pardessus (Diplom. 1. 183) as " Capita Legi Salicae addita (circa fin. sec. vi) 14-30" ; 3« by the same
in his Loi Salique (p. 340) as " Capita Extravagantia 24-40 ;" 4" by Merkel as capp. 78-94 ; 5« by Boretius as 6th Capitular.
LXXVIII[I] [LXXXI]. [Si qu/x puerum regis aut
lib^rtum oeadenint] (■).
puerum regis aut libertum Occident, sol. c
[1] Si quis
rulA iud. (»»)
(') The rubrics have been supplied from the table qf contents.
(fc) Cf. L. SaL 13. 7 ; Rip. 9^
[8] Aut romanuiM ingennum u^l tributarium aut
militem, sol. c eul/. iud. (■)
(•) Cf. L. SaL 41. 5-7 ; Wp- 36- 3-
LXXVIIII[I] [LXXXII]. [Si quis stadalem uaidaris
ceruum aut bouem eeruia tributari asalierit] (■).
Si q»}V stadalem uaidaris ceruum aut bouum eeruia
tribute saliuerit, j/dccc dm. qui fac, [sol.] Lxv cul^.
iud.
(*) Cf. L. Sal. 6, 33 ; Rip. 42 : Alam. toi. 5. 6.
LXXX[I] [LXXXIII]. [De furtis de uenationibiw u^l
piscaticnibtM] (•).
[1] Si quis pedicam (immclauerit, corr.) embola-
uerit C"), aut retem («) aut nassam de (neuu, corr,) naue
tulerit, mt then lasinia, sunt di>». ^cc q»<' foe. sol.
XXX cui/. iud.
n Cf. L. SaL 33-
(k) L. Sal. 27. 3. (•) L. SaL 27. 19.
[21 Si quis de (uena, corr.) nave faraueri/ piscem,
aut de rete»(, dc diV». qw( fac. sol. xv cui/. iud.
[3] Si quis pedicam eum {ersmen aut sag^tatum
detoxitum inuenerit, et eum calcare uolucrit qucm
canes minauer»nt (*), ad quem ucnationem in bargo
inuolauerit aut dc mansioncm furauerit, Afcc din. qui
fac. sol. XXX cui/. iud.
(') Cf. L. SaL 33-
[4] Si quis porcellum lactantem de rane furauerit,
cccc din. qui fac. sol. xii eul/. iud. (•)
(•) Cf. L. SaL a. i.
LXXXI[I] [LXXXIV]. [De eo qui altcrum ad (caba-
dam, corr. cabidam, also wrongly for) calidam
prvuocauerunt] (»).
Si qttis alterum ad calidam prmiocauerit pr»?ter eui-
sionem dominicam, DC din. qui fac. sol. XV cui/. iud.
(•) Cf. L. SaL53; Waitz, 174.
LXXXII[I] [LXXXV]. [De semo si alienam oeciscrit
ancillam] (•).
Si quis cuius senilis aliquid inputatum fuerit aut
occidcrit ancillam alienam, dc dtn. qui fac. sol. xv
cui/. iud., et prrtium quod mancipius ualuerit. Certc
si abantonia uel porcarios siue artificis fuerit inpu-
tatum, simili modo nobis conuenit obseruarc; siue
autem de operariis et mincribttj maneipiis aliquid fuent
inputatum, dc dm. qui fac. sol. xv cui/. iud.
(') Cf. L. Sal. 10, 3S.
LXXXIII[I] [LXXXVTI. [Dc eo qui porcina alicna
de uia ostiauerit] (■).
Si quis porcina de uia sua hostauerit, u^l matriam^w
de silua (muoluerit, corr.) inuolauerit, aut lignarium
qucm alter capulauerit, u^l in cano carcauerit, prv
utraqv^ causa do dm. qt^'for. sol. xv eul/. iud.
(') Cf. L. SaL 27. 15-17 ; Ed. Roth. 981-^3.
LXXXIIII[I] [LXXXVII]. [Si quis nauem aUcnam
per uim tulerit] (■).
Si quis nauem per uim tulerit, dc din. qui fac. sol. xv
eul/. iud.
(•) Cf. L. SaL 21. a.
LXXXV[I] [LXXXVIII]. [De eo qui cum scruo
alieno ncgotiauerit] (■).
Si quis ingenuus alieno, nestiente domino^ negotia-
uerit, aut cum libertc in uilla, nestiente domr'no,
negotiaucrit, dc dm. qui fac. sol. xv eul/. iud.
(•) Cf. L. Sal. 10 {last | ofCodd. 5-L. Emend.), 27. 25, 40 (I 10 </"
Cod. a. and the last » nfCodd. a-6, and Herold).
Digitized by
Google
TITULI LXXXVII-XCVn.
LXXXVI[I] [LXXXIXI. [De eo aui seruo alieno
sine causa ligauerit] (').
Si qwj> sine causa eos ligauerit et ei fuerit adpfv-
batum, CO din. qui^, sol. vii cul/. iud.
n Cf. L. SaL 38.
LXXXVII[I] [XC]. [Si quis messe aliena glennare
presumserit] (■).
Si ^u£s in messem alienam sine consilio glenaaerit,
DC dtH. qus'tac. sol. xv cul/. iud.
(') Cf. L. SaL 37 (S 5 of CodA a-L. Emend.)
LXXXYni[I] [XCI]. [De eo qui al!bna«w manslonem
expoiiaueritj(*).
[1] Si quis mansionem cxpoliauerit u^l in man-
slonem anquid comedcrit, DC dm. qut iac. sol. xv
culi^. iud.
[2] £t qui in ipsam mansionem aut sortem ali-
?[uid petrio taratro fuerit factum, cui adpfvbatum
uerit, acrebrastasit, oc dm. qui tac, sol. xv
cvXp. iud.
r) Cf. U 9fl 14. 6. 97.
LXXXVIIII[I] rXCII]. [De eo qui res alienas
turtiuauerit] (*).
Si quis res alienas fnrtiuauerit et (>*) snas fnisset et
non potuerit adpr^bare, cui fiirtiuauerit, sol. xv cul/.
iud.
n Cf. Sohm, Proc. 56. 68 (note 8). Borethis (p. iia) observes that
this tit. does not treat qf the puHishment «f a thi^, but qf that
qf a person who /alseiy asserts certain things to have been
stolen, as in tit. 93 in case ufafalse accusation q/perfury. Fur-
tivare and ftirare, he says, differ, andjlnes/or th^ tvohUI not be
aU the same, but vary according to the objKt stoUn ; Cf. titt. 8x, 07.
XC[I] [XCIIII. [De eo qui aliennm ortUM ant
nabinam effiregerit] (*).
Si quis ortnm ant nabinam effregerit, DC dm. quiiac,
sol. XV cui/. iud.
n Cf. L. SaL rj. 6. 7.
XCI[I] [XCIV]. [Do liberto qui aliena Uberta
rapuerit].
[1] Si(«) quis libtfrtns libertam alienam rapuerit,
Dccc dm. quiiac. sol. xx cui/. iud.
n Cf. U SaL 13. 9 and ^ to of Cod. 6 &c. ; Waltz, 294.
[S] Pret^r gtaphione sol. x soluat (■), et mulier
(a, corr,) ad potestatem domini sui reuertatur.
n As /redus, cf. L. SaL 50. 3 (end of |).
[8] Si (*) ingenuam rapnerit, de uita sna conponat.
n Cf. L. SaL 13. 7.
XCII[I] [XCV]. [De eo qui alteram inputaaerit
p^riurasse] (•).
[1] Si tiuis alteram inculpauerit pmarasse et ei
potuerit aapr^bare, xv sol. conponat qui periarat.
n CC L. SaL 48.
[8] Si tam^i rum potuerit adpnsbare qai crim^M dixe-
rit sol/dof XV soluat, et (■) postea si ausus fuerit pugnet.
(*) Boretius doubts whether the foOowln(r words are frenulne.
Pardessus remarks that this is the first menaon of the dud am*
the Franks ; single combat is admitted by Legg. Alam. 44. x, 56. i ;
B^. a. z, 9. 3 ; Butg. 45.
XCIII[I] [XCVI]. [De CO qui de falso testimonio
fuerit adprvbatus] (•).
Si qui (falses, eorr,) falsi testes faerit adpfvbati quinos
(dinos, carr.) denos %oMdos ^multos, corr.") multa sus-
tineat ; si uero eis inculpauent quod talsum testimonium
dedissent, (menum.rorr.) manum suam in eum(^) mittat
et sicut Sana tulerit, sicut superius dizimus, simili multa
sustineant ; si certe manum suam conburet, xv «oli'd^
damnum sustineat.
(-) Cf. L. SaL 48. X. (N Ug. eneum ; dl L. SaL 53.
XCniI[I] [XCVTI]. [De alienam mulierem uiuo
marito tulerit] (•).
Si q»i> nxorem alienam tulerit, uino marito, ma! sunt
dinari/ viiiAf qui inc. sol. cc cui/. iud.
') Cf. L. SaL IS
y
The following three chapters (96-98) occur 1) twice in Cod. Paris. 4404, first on fbl. 196 verso, and again on the verso of fol. 229 ;
they are neither numbered in the MS., nor mentioned in the table of contents. The trifling differences in the repetition have been given as notes.
The second chapter occurs also 8) in the Wolfenbiittel Cod. The first and second chapters are moreover found 8) in Herold's edition, and all
three appear 4) in the Leiden Cod. They have been published x» by Pertz (Monum. Germ., Legg. 11. 9) as " Chlothacharii regis capitula pacto
Legis Salicae addita (c.A. 550) " ; 3« by Pardessus (Diplom. i. 182) as " Capita Legi Salicae addita (circa fin. sec. vi) 9-xx " ; 3** by the same
(Loi Salique, p. 339) as " Capita eztravagantia 21-23 " ; 4« by Merkel (Lex Salica, p. 43) as " titt. 98-xoo" ; 50 by Boretius as " third Capitular."
In Merkel's edition these three chapters are preceded by the chapters numbered X04, 105, xo6, X07 in the present work. In this arrangement Merkel
followed the Leiden Cod. But as they appear in Cod. Paris. 4404 (the MS. which has been taken as the basis of the present work), immediately
after tit. 77 (76), their proper place seems to be afiter the Edict of King Hilperic (which is mentioned in the index of Cod. 4404 a!^er tit. 77 (76),
though omitted in the text), and after the 17 titt. (79-95), which have been preserved in the Leiden Cod. alone, and occur there immediately after
the Edict and before any of the titt. 99-Z07.
COD. 1.
COD.
COD. 10.
COD. 11.
[XCVI. Sine rubrica\{*'),
Ut cuicnmque quaeC») domus arserlt,
et res quas liberauerit ubi reponat non
habet;
(') Cf. L. SaL 16 ; Waltz, i^ ; Sohm Froc. 133.
(^) quae, om. in repetition.
similiter si eum infirmitas dctenuerit, aut
certe de proximis aliquid mortuo in doroo
sua habet, uel in dominica ambassia (■)
fuerit detricatus, per ista sunnls se
homo, si prouasione dederit, eicu»are so.
(') Cf. L. SaL X.
[XCVII. Sinerubrica\
Si ^uis ingenuus dum in domum suam
resedit, alius ingenuus quamlibet de
supra tecto uoluntate sua hominem(«)
castt (*>} lapede miserit, et ei ftierit adpro-
batum, pro illius contimielia aut aliorum
ingenuorum, sicut ipso alii fuerint (•), per
unaqueque persona xv sol. culpabilis
iudicetur (<>).
P(*) hondne, in repel, (^) chasu, in repet.
fuerunt, in repet. {*) With this chapter c/.
. SaL 14. 6 &c
LXLI[I]. \Sine rubrica\.
SI ^UIS sup^r aliena domum lapide
miserit aut iactauerit, cui fuerit adprv-
batum, pro illius contumilia aut alieno-
rum^ ingenuorum, si cum ipsum alii
fuerint, unaqv/qui per quindicinus soli^e^
cui/. iud.
XIX. 6 Secundum (*) legem Salicam,
hoc conuenit obscruare, ut^ quicunqn^
domum alienam arscrit, et is res quas
liberauerit, non habuerit ubi reponat.
(') The -words: "Secund. lejf. SaL h. coov.
ote." appear also in Codd. x and a, but at the
endofch. X07(q.v.)
6 Si in mallum nocatus fuerit, et is qui
uocatus est non uenit, si eum aut innr-
mitas aut ambascia Dominica detinuerit,
uel forte aliquem de proximis mortuum
intra domum suam habuerit, per istas
Sumis se poterit homo excusare,^ alias
de uita componat, aut cc sol. culp. iud.(*)
( ) For the other \% qftit. 19 see tit. x6.
LXXVn. De eo qui in aliena domo
resedit.
[1] Si quis super in^nuum in domo
sua resedit, ant alius ingenuus, uoIum-
tate sua, lapidem super tectum iacta-
uerit, in illius contumeliam, uel aliorum
quicumq«« in domo sua resederuMt, pro
unaquaqiitf persona quinos denarios solid,
culp. iad.
C[I] [CIII]. DE AGSONIISC).
Vt (quicuffq»^, corr.) cuicuMqx^ domus
arserit, et res suas liberauerit ubi (repo-
nsMtfCarr.) reponat mm (habuerint, corr.)
habuerit ;
(*) SBcdoniis. in tab. rubr.
similiter si eum infirmitas detenuerit, aut
(ere, corr.) certe de p/itTximis aliqusm
mortuum m domo sue habuerit, u^l in
dominica ambasia fuerit dericatwx, per
ista sunnis, sed homo prvbacione dederit,
potait exercere.
CI[I] rCTV]. [De eo ^ui lapidem sup^r
domum alienum iactauerit].
[1] Si quis superius ingenuum dum in
domo sua resedcrit, alius ingenuus qua-
libet de supra tecto uoluntate homo casu
lapide miserit, et ei faerit adprvbatum,
pro illius contumelia aut aliorjvm in-
genuorum, sicut ipsi alii fuerit, nro
unamquemque personam xv sol. cul;^.
iud.
Digitized by
Google
TrrxTLi xcvii— CI.
Si oero letus fuerit qui hoc £Bu:ere(*)
praesnmpserit, sol. xv culp. iud.
D fecerit, in rtfet.
CXCVIII. Sine rubrica] (•).
Si quia ingenuus alio homtnem(^) in
poteum iactauerit aut in uopida,^ et ibi
earn ad interficiendum misent, si ibidem
inuentus iiierit ita ut euadere rum possit,
qui ipsum scelus admississe. et fuerit
adprobatum (•), sol. cc culpabilis iudi-
cetur («>).
n Cf. L. SaL 4x. *M. 9^ (*) homine, in rtfet.
(*) probatus, in repet. (<>) Htre/oUows in tht
MS.: ExpUctt. and immetUattly tMtreu^on t/u
Prologus: Gens francorum.
Si uero letus fuerit qui hoc facire pfv-
sumpserit, sol. vii cul>. iud.(*)
n Pot CA. 93 [9^ jcr Ch. 107.
[tf] Si certuOT fuerit, qui iactauerit, et
illud fecerit, vii sol. culp. iud.
[0] Si nero letus fuerit qui hoc £acere
pivsumpserit, septimae semis sol. cnlj».
iud.
cup] [CVJ. [De eo gui altcrum in
penculo inpigserint et uiuus euaserit].
Si qttw ingenuus homineM ingenuom
in puteum iactauerit aut in fouca aut
ibidem (aut, corr,"^ ad in/«» ficiendum
miserit, si ibidem muentus ftierit ita ut
eadem repossit, qui ipsum scelus admi»
serit, et ei fuerit adprvbatum, sol. cc
culpabilis iudicetur (•).
n Here /Mows in the MS. : ExpUcit liber I.
Indpit II Pro tenore ; aitkon^h tucortUn^ia tJu
index tJu titnlus : De ane crenodum (see tit. 99)
skouid have/oUirwed.
The following nine chapters (99-107) occur 1) all in Cod. Paris. 4404, where they follow after the Prologus : Gent francorum, Ch. 99-104 and
107 are also found 8) in the Wolfenbiittel MS., which repeats, with some differences, the first \ of the last chapter. Ch. xo2-xo6 occur also 8) in
Herold's edition, while 4) the Leiden Cod. contains only ch. 102, X04, 105, xo6 and the rubric of ch. 100. They have been published x» by Pertz
(Monum. Germ., Legg. u. 5) as " Childeberti regis capitula Pacto Legis Salicae addita (c. a. 550) " ; a» by Pardessus (Diplom. i. 177) as " Capita
Legi Salicae addita (circa fin. sec. vi) i-% " ; 3» by the same (Loi Saliqne, p. 334) as " Capita Extravagantia 13-20 " ; 4« by Merkel (Lex Salica,
pp. 41-44) as "titt. xox-105, 95-97 " ; 5» by Boretius (p. 93) as " second Capitular."
COD. 1.
GOD. 2.
COD. 10.
COD. 11.
[XCIX. Sinerubrica\{*).
Si quis super alterum de rebus in alode
patris inuentas et intertiauerit, debet
tile super quem intertiauit tres testi-
monia mittere quod in alode patris hoc
inuenisset. £t altera trea testimonia,
Sualiter pater suus res ipsas ixiuenisset.
i hoc facere potuerit, rem intertiata
uindicare. Si istum non fecerit, mittat
tres iurare quod in alodia patris hoc
inuenisset. Si hoc fecerit, se de damno
causa eliberat ; si nee istud fecerit, ille
qui eas intertiauit sno feltroctum, sic
postea, quod lex(i>| inter docet, apud quem
eas inuenit, sol. («) xxxv («) culp. iud.
(•) Cf. L. Sal. 47. 59 ; Rip. 33 ; Waitz, xaz. 157 ;
Sohm, Proc. 94, 98. 105. i»4. »09. (^) L. Sal 47. 3.
(*) Boretius considers tfuse words to be a glcss
inserted in tuccrdance with L. SaL 40> 3. 53< 3^
[C]. DE CHANE CREUDOC).
Si quis pater aut parentella quando
filia sua ad mater domo, quantum ei in
nocte ilia quamlibet rem donauit, totam
extra partem incontra fratres suos uin-
dicet. Capillaturias facit, quicquid ei
donauit fuerit, extra parte hoc temptat,
et reliquas res eqnale ordine inter se
diuidant.
n Cf. Sohm, R. u. Cer. 345, 548.
rCI].
DE HOMINEM INGENUO
OCCISO.
Si quis hominem ingenuum occiderit et
ille qui occiderit probatum fuerit, ad
parentibus debeat secundum legem(*) con-
Sonere; media conposttione liiius nabere
ebet. Alia medietate exinde ei debet
ut ad quarta de leude ilia adueniat. Alia
quarta pars parentibus propinquis de-
bent. Id est tres de generatione patris
et tres de generatione matris. Si mater
uiua non fuerit, media parte de leudae
illi parentes inter se diuidant. Hoc est
tres de patre proxlmiores et tres de
matre. Ita tamen qui proximiores fue-
ri[n]t parentes de prae<uctis conditioni-
bus prendant. Et tres partes illis duabus
diuidendam dimittat. Et nam et illis
duabus ille qui prozimior fuerit, ilia tertia
parte duas partes prendant, et tertia
parte patre suo demittat.
OL. SaL6a;a. L.Fris.14.
LXVIII[I]. EXPL/C/T- LEX I.
Inc«pA II. DE REB^^i" IN
ALODE PATRES.
Si q»! s sup^r alterum de rebus aui in
alode inuentas interciauiret, ddb«/ ille
interciatus iii testimonia mittere quod
in alode patris hunc inuenisset ; alia trea
qualiter patris ipsas inuenissit. Hoc si
nceret, potest rem int^rciata uindicare ;
si istas non ficeret, mittat iii iuratoris,
quod in alode patris hoc inuenissit, se de
hoc causa libierans; si hoc non ficerit.
ille qui eas int^rciauir^/ filtorto, et si
postia ^uod lex int^rdocuit, aput qMem
eas inuinit, cul/. iud.
LXVIIII [LXX]. DE CANE
CREUTO.
Si' quis pat^r aut parentis quando
filial» suam ad marito donat, tota extra
parte fratris suis uindicit. Similiter
quando filius suus ad capilatorias ficiret
quo qa^ donato fuiret, extra parte hoc
teniat ; et aliqvas res diuidat.
LXXm. DE HOMINE INGENUO
OCCISO. Qvomodo parentis sni
conprehindit uitam snam.
Si quis hominem ingenuo occiseret et
ei fiieret adpfvbatum, parentis dibiat
secundum legem conponat; media con-
Sosicio filiis, alia medietas exinde eis
eb{'/ ut quarta ut de ilia leude adueniat ;
aut quarta pars parentibus pn^pinquis
debit ; iii de generacionem patris et iii
de generacionem matris ; et mat^r uiua
non fuerit, media parte do leode ilia
parentis int^r se deuidant, hoc est iii de
patrem^ prvzimiores fuir^n/ parentis de
predict» condicionis pnrhendant ; tercia
parte duas partis prvhendant, tercia
patri suo demittant.
[CHI (CVl). De ane crenodum].
(The above rubric is found in the
index of Cod, xx, but ihe chafter itself
is omitted in the text).
4»*
Digitizeid by
Google
TITULI CII-CVI.
GOD. 1.
qOD..2.
GOD. 10.
GOD. 11.
[CII]. IN QUANTAS CAUSAS
ELECn DEBEANT
IURARE(*).
De dode et tres qui in hoste praedata
sunt et de homine qui in seruitio reuo-
cantur. Si aroplius iurarent quam tres
causas rem ilia in capite n»ldat. Et
Suantum lex de causa ilia habet culpa-
ilis\ de illis qui iurauerunt tres qui
seniores fuerant, sol. xv culpa3>/» iudi-
cmiur et rcliqui iuratores quinon soIm^
soluant.
r) Cf. L. Sal. 41. a. 4. 48; Wait*, 171. 174.
[CIII]. DE CREU BEBA.
[1] Si quis hominem ing^enuum sibi in
silua aut in quodlibet locum occiserit
et eum ad celandum conburserit, et ei
fuerit adprobatum, DC sol.
52] (*) Si antruscione uel feminam
em ordine interfecit, aut talare uo-
lucrit uel igne concremaucrit, et ei fuerit
adprobatum, dccc sol. culp.
n Cf. L. Rip. 64 : AL Landfr. 33.
[CrV. Sine rubrica\{*).
[1] Si salicus salicum castrauerit et oi
fuerit adprobatmn, cc sol. culpabilis
iudicetur, excepto mcdicaturas vuii.
(') Cf. L. SaL 39. 9 &c
[8] Si quis antmstione castrauerit et
ei fuerit adprobatum, DC sol. culp. iud.,
i*xcepto meoicaturas viiii.
[CV. Sine rubricaW,
Si quis ingenuam feminam a contu-
bemio facto aut puellam in itinere aut
quodlibet locum praesumpserit, ^uam
unus tam plurimi qui ipsum scelus ad-
mississo fuerit probatus, cc sol. cul/. iud.
De illo contubemio si adhuc remanserit
Sii ipsum scelus non admiserit et ei
isse noscuntur, si plures admiserit
numerum fiicrit tres et ipsi quadragenus
soUii^ soluant.
(•) Cf. L. SaL 13, 4a. 3. 43- 3. 71 ; Ine, 14.
[CVI]. DE ANTRUSCIONE (•).
[1] Si antruscione antruscio de <iua-
cumque causa admallare uoluerit, ubiqui-
cumque inuenire potuerit(i>), super noctes
VII («) eum cum testibus roeare debet, ut
ante iudicem admallare <febet ego de
causa qup inputatur ex hoc response
dare debeat uel conueniro; et eis si
ibidem non conueniret aut certe se uenire
distulerit, qui ipsum admallauit ibi eum
sole latere debet, et inde posteat itera-
tam tres uiccs ad noctes xiiii eum rogare
debet, ut in illo malebergo respondere
aut conueniro ubi antruscione simithio
reddant.
(•) Cf. L. SaJ. T. 3.40. S3. S6J Walte, 170. 173;
..%._ «_ .- -_^^ j^j^ ji^^^ j^_ jg^^ jgj^ jg_^ j^
lings are different.
LXXI[I]. QUANTAS CAUSAS
lURARE LICIT.
De dote et de res qui in oste pmlitas
sMfft, de hominem qui in seruicio reuo-
catur; si amplius iurarent quam tres
causas rem ilia in capite reddant, et
auanto lex de causa ilia abit crxl^abilis ;
li ^ui iurauir^ff/ iii qui senis res fuiren/,
D din. culp. et reliq»< iuratoris quinus
soXidos soluant.
Sohm, Proc. ia8, _
.'•) m L. SaL i. 3 /J
I ) Cf. L. SaJ. 52.
LXXII[I]. DE CREOBEBAT.
[1] Si q»u hominem ingenuum in silua
aut qualibet loco occiseret et eum ad
celando conbusiret, DC %o\idos conpona/,
[0] St antruscionem uel femene tale
ordintJF interficm/, aut tale rem uoluerit
uel igne concremauiret, ^dcccc dmarios
conpona/ (•).
n /vw CM. 73 [74] «« CA. 107.
LXLI1I[I]. [SsfuruMcd].
Si salicus salicum uiolent^r castrauerit
et ei fuerit adprvba/Mm, sol. cc cul/.
iud., excep/a medicatura sol. vuii (*).
(") Here /oUews in the MS. : ExpBdt Lex
Salcca, qui uero cunlado infra hae libros IIII
contincre uiditur, and ajter this the EfUogtte :
Primus rex IVancorum &c.
LXXVIII. In anantas canssas «Tha-
laptas debeant iurare.
Si amplius iurauerit quatn tres
caussas, rem illam in capite perdat, et
quantum lex de caussa ilia habuerit,
culpabilis iudicetur,^ et de illis qui iura-
uera»t tres, qui seniores fiierunt, xv sol.
culpabilis tudicentur et reliqui iuratores
^uinis solidis contponant. Possunt aut^m
iurare, de dote, dc re in hoste perdita, et
de homine qui in seruitium renocatur.
LXXIIII. De*Chreodiba.
1 Si quis hominem ingenuum sen in
sylua seu in c^uolibet loco occiderit, et
ad celandum igne combusserit, zxiiiiM
den. qui fac. sol. dc culp. iud.
2 Si quis antrussionem uel foeminam
taliter interfecerit, aut celaucrit aut
igne cremauerit, lxumd den. qui fac. sol.
MDCCC culp. iud.
XXXII. 19 (•) Si quis Salecus Salecum
castrauerit, viiiAf den. culp. iud. qui fac.
sol. cc, excepta medicatura qu» com-
ponatur sol. ix.
D For%li'-i^st€tit.99.
90 Si qnis 'antrussionem castrauerit,
xxiuiM den. qui fac. sol. do culp. iud.,
excepta* medicatura quae vuii sol. com-
ponatur.
XrV. 1S(*) Si quis ingjenuam faeminam
aut puellam contubemio £a.cto, seu in
itinere aut quolibet loco adsalierit, et
uim illi inferre prsesumpserit, tam unus
qu4m plurimi qui in ipsa uiolentia fiierint
admixti, cc sol. unusquisqM« ipsorum
culp. iud. Et si adhuc de illo contu-
bernio remanserint, qui scelus istud no»
admisisse noscuntur, et tamen ibidem
fuerint, si plures aut minori numero
^uam tres fuerint^ eorum quilibet pro
ipsis XLV sol. culp. iud.
n For H x-ia, sts tit. 1^
LXXVI. De • Antrussione.
1 Si antrussio antrussionem de qua-
cwaque caussa admallare noluerit, ubi-
cunqM^ eum inuenire potuerit, super
septem noctes cum testious eum rogare
debet, ut ante iudicem ad Mallobergo de
causa quae inputatur ex hoc respondendo
debeat conuenire. Si eis ibidem non
conuenerit, aut iste uenire distulerit, qui
ipsum admallauerit in ^nubi eum sol-
satire debet. Sic postea iterata nice ad
noctes xiiii eum rogare debet, ut ad ilium
Mallebergo debeat uenire ad dandum
responsum,
II. DE IURATORES DE QUAN-
TAS CAUSAS THOALAPUS
DEBET IURARE.
[1] In quantas causas talentas iuratores
sunt XII ; in reliquo in dextera et arma
talenta; causas sunt talentas tres : anam
de ducem et alias de res qui in hoste
p^nlidit, tertiam de homine qui reno-
cantur; et causa est sed rum misticis
suam mala barginam non te respondo.
Propterea non ej/ sacrameutum in fran-
cos; quando illi legem conposuerunt,
non erant xpiani. Propterea in eorum
dextera et arma eorum sacrame[n1ta ad-
firmant. Sed -post ad xptanitatem fuerwwt
reuersi. Propterea in eorwm arbitrio ad
Sacramento reuocauervftt.
[8] Nam n^m per arma eorum ; et in
eorum arbitrio in eorum sacram^ato
resederint, ut sic iurant sup^r nispatio :
uide ille tu auditor uobw arbitnorum,
per istum arbitrium, de illas res unde tu
me mallasti ego de illas te mallare non
redcbeo, nisi isto idoneo Sacramento
orbens iuro per isto arbitrio.
XCV[I] [XCVin]. [De anstrutione si
anstrutionem crastinauerit].
[1] St andrustio andrustionem castra-
uerit et ei (fiirauerit^ corr.) fuerit adpm-
batum, sol. dc cul^. iud.
[SJ Si salicus salicum castranerit et ei
fuent adprvbatum, cc sol. cu\p. iud.,
excep/a medicamenturas sol. \uu con-
ponat.
[8] Si andrustio andrustionem castra-
uerit et ei fuerit adprvbatum, dvi (in-
genius, corr.\ ingcnuus sol. cul/. iud.,
excep/a medicamenturas sol. viiii coif-
poMat,
XCVI[I] [XCIX]. [De eo aui femina
ingenua a conturWrnio net px^lla
in itinere inferre prestunpserit].
Si quis inf^enna femina a contubemio
aut puella in itinere a quolibet loco
inferre presumpserit, quam unus tam
f plurimi quam ipsum tam scelus admisisse
uerint probati, cc solidos culp. iud. ; et
de illo contubemio si adhuc remanserint
qui ipso scelus non admiserit et ibi fiiisse
nascuntur^ si plurimis a minore numero
fuerit tertio et ipse quadragenns quinos
solidor c»l/. iud.
XCVII[I] [CT, DE ANDUSTRIONE
.GHALMALTA.
[1] Si quis andrustiono de quacumqwe
causa amallare uoluerit, ubicumqiie eum
inuenire potuerit sup^ vii noctes eum
ante iudico cum testibiu rogare debet.
Ut ante iudice ad malcbargo de causa
quae (inpotatur, corr.) ei inputatur et hoc
response dare debet url conuenire ; et eis
ibidem non conuenerit aut certe si uenire
distulerit, qui ipsum admallauit ibi eum
solisacire debet, et ille postea (iterate,
corr.) iterata uice ad noctis xim eum
rogare debet, ut ad illo mallobargo re-
spondere aut conuenire. Vbi andrus-
tiones (mitth, corr.) mitti iure debent.
413
Digitized by
Google
TiTULi cvi— cvn.
COD. 1.
COD. 10,
COD. 11.
Et qui mallantur si ibidem uenerint, tunc
qui eum admallauit, si causa minor fuerit
unde minus quam xxxv sol. conpositione
habere, debet sibi sextus iurare ;
et illi postea qui rogati fiiemnt, ex boc
idoneo esse conioscet, eum cum xii ad
sacramentuOT absoluere se debet.
Qui uero maior fuerit causa unde xxxv
sol. culp. iud. si inuenire possit,
si maior numerus est unde minus xlv
sol. iudicare poterant, ipse eum roget
siue nonus iurare debet ;
et ille qui eum ro^atus est, si se idoneo
esse cognoscet, sibi octauus aut decimus
dictus sacramentus absoluere debet. Si
certe talis fuerit causa unde lx sol. aut
certe amplius usque ad leudem con^-
nere debet, ipse eum rogatus est si se
idoneum esse cognoscet, se uicissimus
auintus datus sacramentus absolui potest.
Si uero leudem eum rogatum habet
(jui eum ro^atur cum xii uiros idoneos
iurare, et ipsas in xiiii noctes ignem
calefacere dispexerit, aut manum suam
ardent eum mittere noluerit.
Quicumque antruscio ille de causa supe-
1 lus conpraehensa per sacramenta absol-
uere non potuerunt, manum suam ad
igneum pro leude mittere dispexerit.
Tunc ille qui eum ro^at habet, solem ille
coUectum ad ipso die in mallobergo illo
in XL noctes nee sibi se non dixerit. Tunc
ipse qui eum rogatum habet, solem ille
collectuM: Postea ilium in praesentia
rege ad noctes xiiii ro^are debet, et ibi
XII ponat per singulas uices iurati dicant,
quod ibi fuerint ubi mitthio ad noctes
XIIII solem collocasset. Ille nee sacra-
mentum nee manum suam pro leude
posuit ; et alii tres erunt qui dicant quod
in XIIII noctes ei solem collocasset, et illi
nullatenus de andrustione chamadta se
legibus duxisset ; tres testimonia dare
debet qui dicant qualiter eum pfvsentia
regis uenire rogasset.
Si nee tunc ueniret, istas ndue testimonia
iurati sicnt supenus diximns dicant ;
similiter ilia die si non uenerit, collo-
catum ei solem, et ilia trea testimonia
aui ibi fuerunt ubi colcatum ei sol; et
la trea ;
tune ista omnia impleuerit qui eum
admallauit et ille qui eum admallatur
ad nullum placitum uenire uolueret et
per legem se non dixerit. Tunc adma-
nitis est extra sermonem suum poene;
tunc ipse cu\pa6i/t's iudicefur, et omnes
res eorum erunt suas, et qui eum pauerit
aut hospitales collegat etiam uxor sua
propria sol. xv culp. iudicetur. Donee
omnia qtuse ei legibus inpotatur eon-
ponat.
[9^ (•) Si antruscio antruscione pro
qualibet causa maniret aut ibidem
ndeiusserit qui ficrit et eum secundum
legem propter causam illtus anno interito
nullatenus tenentur.
n Cf. Sohm, Proc. 3, 131, i^;id.R. u. Ger.
139-
Si (■) antrustio antruscione iurauerit, xv
sol. culpabilis iudicetur.
n Cf. L. Sal. 48. z.
[CVII, Sin€ruiru:a]{*).
[1] Si quiscumque domum uiolenter
distruerit, domum si pro firmamentum
ebrius habuisse probatum, qui hoc facere
praesumpserit et ei fuerit adprobatum,
XLV sol. culp. iud.
O Cf. Ed. Roth, m-
LXXIIIfll,
1. cuicua^qWt
DOMU^ UIO-
LARE prvsumpse-
rit Que domo pro
firmam«»to ebnus
abttissit prvuoca-
tus, qui hoc facire
pmumserit, sol.
xui cul>. iud.
LXLIICI]. SI
QC//S aliena do-
mum uiolenter dis-
truerit. Quedomus
superius abuerit ;
qui hoc facire prv-
sumserit et pn? hoc
cui fuerit adpro-
hafum, sol. xlv
cul>. iud. (•)
n/^^w-CA. 93[94l««
CM. X04.
et qui admallattir, si eo uenerit, tunc ^ui
eum admallauit, si causa minor fuent,
aut minus quam xxxv solid, componatur,
debet ibi sextus >* vuedredo iurare,
et ille postea qui rogatus fuerat, si se ex
hoe idoneum esse cognoseat, se debet
postea cum duodeeim per sacramenta
absoluere.
Si uero maior caussa fuerit quam x.\xv
solidis, culpabilis inucniatur,
seu adhue maiori numero superest, ut
unde minus quam xlv solidt non iudi-
centur, ipse qui eum rogauit eum nono
vuedreao debet iurare,
et ille qui rogztus est, si se idoneum
agnoscit, secum octauo decimo datis
sacramentis absoluere debet. Si certe
talis fuerit caussa unde xlv solulos aut
amplicM usqw^ ad leudem componere
debet, ipse qut eum rogauit, debet duo-
decimus vuedredo iurare, et ipse qui
rogatus est, si se innocentem esse co-
gnoscit, uicesimus quintus, datis sacra-
me»tis absoluere se debet. ^ Si uero de
leude eum rogatum habuerit, debet qui
eum rogauit cum xii vuedredo iurare, et
ipsas XIIII noctes ^neum calefacere, et si
ad ipsum placitum uenire despexerit, aut
manum suam in aeneum mittere noluerit,
quicunqivtf Antrusco ille, de causa
superius co»prehensa, per sacramenta
se absoluere non potuerit, aut manum
suam pro leude in zneum mittere
despexerit, ant in placitum uenire distu-
lerit, tunc ille qui eum rogatum habuit,
solem ei coUocare debet, ad ipsam uero
diem, in mallobergo ipso, in XL noctibiw.
Si nee ibi se conduxerit, tune ille qui
eum rogatum habuit, solem collocet.
postea ulum ad prassentiam Regis ad
noctes XIIII rogare debet et ibidem duo-
deeim testes ponere, qui per^ singulas
uices tres iurati dicant, q$iod ibi fuissent,
ubi illi amonitio ad xiiii noctes solem
collocasset, et ille de sacramento se non
absoluat, nee manum suam pro leude in
aeneum posuisset. Similiter et alij tres
testes dicant, quod in XL noctibMJ solo ei
coUocato, et ille nullatenus de Antrus-
sione " ^auialto estre le|^bus dixisset. At
tertia uice tria testimonia similiter dabit,
qui dicant qualiter eum ad praesentiam
regis uenire rogasset,
et si nee tunc uenerit, ipsa nouem testi-
monia sicut superius diximus iurati,
dicant. Similiter, ilia die si no» uenerit,
collocet ei solem, et ilia tria testimonia,
quae ibi fiierant quando sol coUocabatur.
Si ista omnia impleuerit qui eum admal-
lat, et illo qui admallatur, ad nullum
placitum uenire uoluerit, tunc Rex ad
quern mannitum est, eum extra ser-
monem suum ponat, et quicunqw^ eum
aut pauerit, aut hospitium illi dederit, si
^ent uxorpropria^ aoh'dos xv culp. iud.,
donee omnia quae illi imputantur legibus
componat.
[2] Et qui mallatur (sibi, corr.) si ibi
uenerit, tune qui eum admallauit, si
causam minor fuerit unde minus auam
xxxv sol/dtf» conpositione habeat, debet
sibi sextus uideredum iurare.
[8] Et ille postea qui rogatus fuerat,
sic se ex hoc (ideoneo, corr.) idoneo esse
cognoscit, cum xji (sacram^ifto, corr.)
sacram^Mtum absoluere se debeat.
maior fuerit causa, X3ucv
i [41 Si uero mal
; sol/d^j cul>. iud.
[9] Si antrusio antrussionem pro qua-
libet caussa manierit, aut fideiussorem
quaesierit, et eum secundum legem non
rogauerit, sol. xv culp. iud., excepto quod
praetermittit caussa illius anno integro
nullatenus terminetur.
[3] Si antrussio contra antrqssionem
testimonium iurauerit, sol. xv culp. iud.
XIII. 8(0 Quicunqw^ alienam domum
uiolenter ■{■ aisturbauerit, et domus si pro
firmamento Ibcrus habuisse probatur,
qui hoe fecerit mdccc den. 'culp. iud.
£t si de ipsa domo proinde cum carro
aliquid trahera pr^sumpserit, ^ excepto
superiore numero ucc den. qui fac. sol.
xxx culp. iud., excepto capitale et dela-
tura.
n For i I and 2 see tit. la. t destruxerit.
[6] Si maior numerus esi unde minus
XLV soU'dos iudicare potuerit. ipse eum
rogauit siue nonus uideredum iurare
debet.
[6] Et ille qui rogatus ef/, (se sic,
corr.) si se idoneum cognoscit, siue octo
aut decimus datis sacram^ntis absoluere
se debet ; si certe talis fuerit causa unde
XLV solids aut certe amplius usque ad
leodum conponere debeat, ipse qui eum
cum rogatus es^ sic se idoneum es^ co-
gnoscit, siue XXV date sacram^wtts absolui
potest. Si uero de leodem eum rogatum
habuit debuit eum qui rogauit cum xii
uirido iurare, et in ipsas xiiii noctes
aeneo calefacere debet, et ad ipso placiio
uenire dispexit, aut manum suam ad
eneum mittere noluerit.
[7] Quicumqu^ andustrio ille de causa
superius per sacram^irta absoluere po-
tuerit, aut manum suam in eneum pro
laude (stc) mittere dispexerit aut in
plaeito uenire distulerit. Tunc ille qui
eum rogatum habet, soli illi (colliget,
corr.) colligant ab ipso die in mallobargo
illo XL noctes nee (ibis, corr.) ibi se non
duxerit. Tune ille qui rogatum habet,
soli (collieet, corr.) collocet, et postea
illi pmentia regis ad noctes xiiii ponat
per singulas uices iurati dicant, quad sibi
fuerint ubi ad mitteo ad noctes xiiii sol
culcasset; et ille qui nee (sam^ixtum,
corr.) sacram«»tum nee manum suam
Srt7 leode posuit; et alii tres erunt qui
leant (quo, corr.) quod XL noctes ei
culcasset, et illi (nulatenus, corr.) nulla-
tenus de andustrione gprnalta se legib«»
duxisset ; se tertia testimonia dare debet
qui dicant qualiter eum pnssentia regis
uenire rogasset.
[8] Et si nee tunc ueniret, ista nouem
testimonia iurati sunt superius diximus
dicant ; similiter ilia die si non uenerit,
culcat ei sol, et (trea, ci>rr.) tria testi-
monia qui ibidem fuer»»t ubi culcatum
solem.
[9] Tunc ista omnia impleuerit qui ad
eum admallat ; et ille qui eum admallat
et ille qui eum admallatur ad nullum
placitum noluerit et per legem (sed,
corr.) se non duxerit ; tunc rex adman -
nitus es/ eum extra sermonem suum
pona/ ; tunc ipse cuX^biiis et omnes res
suas erunt, et qui pauerit aut hospitalem
collegerit etiam uxor sua propria sol. xv
culpabilis iudicetur^ donee omnia que
ei legibMJ inputentur couponai.
[10] Si andrustio (andustionem, C4^.)
andrustioncm yro qualibet causa manni-
ret aut (fidemmssores, corr.) fideiussores
quesicrit et eum secundum, legem uon
rogauerit, xv sol. cul>. iud.; excepts
quod legem prae causa illius anno integro
nullatenus terminetur.
[11] (') Si andniscio contra andrustione
testimonium (^) iuraret, xv solidas ciUp.
(■) In the Cod. tkit § is^iveM as tit. 98 vitHcut
ntbric, but it is not meutioMed in the index.
' Pardessus {Loi Sal. 4x0) thinks the -word
>um has been omitted.
a,
XCVini[I] [CIIj. [De eo qui domum
alienum destruxeritj.
Si uero quicumqtte uiolenter disti-
tucrit, qu^ domum si pro firmamentum
hebrius (habuis, corr.) habuisse pn^batur,
qui hoc facere pr«umpserit et ei fucr//
adpfvbatum, xlv sol. cul/. iud.
4M
Digitized by
Google
PACTUS PRO TENORE PACIS (Deoretio OhUdeb«rti r«si«).
COD. I.
GOD.
GOD. 10.
GOD. 11.
[9] (■) Si qnis bominem uiuum de fiirca
tollere praesampserit, qui eum tulisset
foerit probatum, aut utta pro ipso ad-
mittat ant cc sol. soluat.
C) Cf. L. SaL 41. ^. « ; Sohm. Proc 179, iSix
[8](*) Si quis uero de furca iam mortuo
sine consilio iutUcis aut uoluntate ipsius
cuius cansa est tulertt, pro culpa <)ua
suspenstts est, quicquid exinde lex Salica
docuerit, ille qui eum tollere praesump-
serit culpabilis iudicetur:^ secundum (^)
legem salicam hoc conuenit obseruari.
n Cf. L. SaL 41. 67. a. M r^ words:
"secund. leg. saJ. h. conv. obs., wMch appear
at the eud ^ this Chapter in Codd. x and a, are
found itt Herald's edition at the comfneKoement
»/i 5 o/Ch. 19, which see under Ch, 96.
[2] Si quis hominem de furca tollere
pmumseret, qui eum tollit, et ei faerit
adpfvba/HOT, uita sua pro ipso admittat
aut sol. cc conptma/.
[8] Si quts uero de furca iam mortuo
sine consuio iudicis aut uolumtate ipsius
cuius causa est tollerit, pro culpa qua
suspinsus es/, quiqM«i^ ezmde lex sanca
caleam (') ille eru«/ ^ui e«m adtollere
pnreumserit culpa3f7f>, secundum lege
salica hoc conuenit, obseruat (^).
n Pardessus read: sdeam. (^) For Ch. 74 [75]
see Ch. 7s
LXIX. De eo qui Hominem uiuum de
fiirca tulerit.
1 Si qu«s hominem uiuum de 'furca
tollere praesumpserit et fuga lapsus fuerit,
ille qui eum tulerit, aut uitam pro ipso
amittat aut ViiiM den. qui fac. sol. cc
culp. iud.
ft Si uero quis hominem mortuum de
fiirca sine uoluntate aut consilio iudicis,
aut ipsius cuius caussa est tulerit, pro
culpa qua suspensus est, quicquid exinde
lex docuerit, ille qui eum tulerit culp.
iud.C)
n /^«r li 3 and 4 see tUt. 41 and 67.
PACTTJS CIILDEBERTI ET CHLOTIARIL
The following document occurs 1) in Cod. Paris. 4404 ; 2) the Wolfenbuttel Cod. ; 8) the Munich Cod. ; 4) Cod. Paris. 18237 (Cod. 6 of Lex
Sal.) as chapter 66; 6) the Leiden Cod. (Voss. Lat. 1x9) ; 6«) Cod. Paris. X0758 ; 7«) Cod. Paris. 4628 a ; 8«) Cod. Paris. 4760.
Texta X and 5 may go together as they differ but very little from each other ; consequently the text of x has been given here with the variations
of 5 appended as notes.
Text 2 stands separate, as it contains some words, phrases, and additions which are in none of the other texts.
„ 3, though it is in a great measure similar to x and 5 (especially by having the same omissions in ch. 13 and 14), yet it contains too many
deviations to be classed with them.
„ 4 contains what may be called an emended text, which is substantially the same in 6*, 7*, and 8'. But 4 alone has the complete text ;
6*, 7 *, and 8* omit all from subt'aceant (the last word of ch. 13} till ifa (in ch. x6), and commence again with ut continuo capiiaU, In
each of these MSS., however, we have a partial repetition (as chapters 69 and 70) of the document, namely, of the first ch. (with slight
variations), of ch. 9 and xo (to legem), and of ch. X2-15 (also with slight variations), llierefore a portion of ch. x6 : De fiscaltbus -^
remaneat Ha., b wholly unrepresented, except in text 4. lliese partial repetitions arc here designated as 6>>, 7>>, 8>>.
The document has been published x» in 1835 by Pertz (Mon. Germ. Hist., Legg. i. 7 sqq.) who places the Pactum c. 593, and the decretio
Chlotharii, c. 595 ; 2« in X843 by Pardessus (Diplom. i. x66 ; circa ann. 593, 4) ; 3° in 1846 (the Wolfenbuttel and Munich texts only) by the same
(Loi Saltque pp. x88, 2x7). 4* in X850 by Merkel (Lex Salica, p. 44-46) ; 5« by Boretius (Lex Salica, by J. F. Behrend, p. 99) as 4th Capitular.
In accordance with the rubrics at the commencement of chapters x and 9t the chapters x-8 have hitherto been regarded as an agreement
between two Prankish kings, the chapters 9-X8 as a decree of k. Clotaire. Boretius, however, contends that the words in c. x6 : inter nos [legislatores]
germaniiatis caritets, indisrupium vinculum and inter communes provincias make it impossible that the chapters x6-x8 could be part of a decree
promulgated by Clotaire alone. Again, in c. x6 and 17 the same subject is treated in the same words as in c. 9, only in the latter case in somewhat
more definite terms, a circumstance which makes it very doubtfiil whether the three chapters, originally , stood together. A similar conformity, he
holds, may be observed between the legal precepts of c. xo-x6 and those of c. x-8. In this manner we have, according to Boretius, in these 18 chapters
three different elements which are yet to a certain extent connected. Considering the contents of the chapters, which nowhere indicate that they
proceed from /aw? royal lawgivers, and the heading in Cod. 2 : Pactus Childeberti regis, the chapters x-8 were probably originally promulgated by
k. Childcbert alone. Thereupon, a similar decree was perhaps issued by Clotaire, consisting of the chapters 9-15, the authorship of which is evident
from the rubric of c. 9 : Decretio Chlotharii regis. Afterwards the two kings made an agreement, confirmed both the decrees as valid for their
two kingdoms, and explained and completed them by the chapters 16-18, so that they could now be issued as (and so denominated) a joint " Pactus
pro tenore pads domnorum Childeberti et Chlotharii regum."
As regards the question whether the Pactum is to be ascribed to Childebert I. and Clotaire I., or Childebert II. and Clotaire II., Perts,
without giving his reason, attributes it to the latter kings. Pardessus ascribes it to the same kings, because he thinks that the king Childebert who
promulgated this Pactum must have been the same as the Childebert who issued the Decretio : Cum. in Dei nomine nos omnes Kalendas Martias, &c.
(cf. Pertx, Mon. Germ., Legg. i. 8), which could only have been promulgated by Childebert II., as it is dated from Cologne, which town belonged to
him but never to Childebert I. Sohm (R. u. Ger. 182) agrees with Pertz and Pardessus, and argues that the contemporaneousness of the decretio
Chlotharii (chapters 9-16) with the decretio Childeberti II. is proved by the fact that Deer. Chlot. c. 8 (here chapter x6) refers to the introduction of
the same arrangement in Austrasia (Deer. Childeb. c. xx. X2). Boretius, however, assumes, with Bouquet, that theyfrr/ kings of the name are the
authors, on account of the words : germanitasy indisruptum uinculum, which, though Prankish kings addressed one another, without consideration
of relationship, as /ratres, could hardly be used except by those who were in reality brothers, which is only the case with Childebert I. and
Clotaire I. A confirmation of this view Boretius finds in the Epilogue, the author of which, when he speaks of chapters, which the brothers
(germani) Childebert and Clotaire had added to the Lex, probably referred to our Pactum, which, in the Wolfenbiittel and Munich MSS., follows
immediately after the Lex, and bears the almost identical numbers which the author of the Epilogue declares to have been added by these two kings.
Cf. also Hartmann, in ForscAungen tur D. Gesch. xvi. 609. The joint reign of the two kings lasted from a.d. 5XX-558.
[PACTUS PRO TENORE PACIS DOMNORUM CHILDEBERTI ET CHLOTHARII REGUM].
(Decretio Cliildelserti resris).
GODD. 1 & 5.
GOD. 2.
GOD. 3.
GODD. 4 (6), 6-8.
PRO ITINERE PACIS Ad(+)
omnes (+) rej^es childebertu et
chlotarue missum (•).
[1] ibique (^) adraallorum (^) insania
cumualuerit («), malis per(') inmanitatis
celauerit digna reddantur('). Id ergo
decretum est(«), ut apud quemcurnqx^
post(0 se(0 interdictum latroniciis (s)
conprobatur, uitae incurrat periculum.
(t) ^g- (^ a domnis. (') 5 plates this edict after
tit, ica{ios,seettt.o»Wo/;:meMci»p': EXPLICIT
LIBER I INC/IVT II PRO TENORE Ad
amnes regis hildeberto et lotbarii cmTssum. C») id
quia inalorum. n qui uohtcrit ('*) pro iniaani-
tatem scelenu» a. reddeuuir. (*) et. (') posse.
(*) latrodaus.
LXXVIim. PACTUS CHILDE-
BERTI REGIS De retinore
pacis.
LXVI. TACTVAf VRO TENORE
PACIS DOMNORU/J/ CHILDE-
BERTI ET CHOLOTHARII
REGUJ/ FRANCORUAf.
[1] Et quia multor»m licet insania
conualueri/, males etiai» inmanitates
scelerum necesse est ut digna red-
dantwr: Id ergo decretum est apud(*)
nos maioresq«« natus franrorum palacii
pnK:erum(*), ut ai>ud q^emcMmque post
mterdicto latrocinio, uite periculum in-
currat.
(") apud - proceniin, occurs in none <f the
of fur texts.
LXVI. PACTUS (•) PRO TIMOKE
PACIS DOMINORUi!/(i») CHI-
DERTIl») CHLOTARII
REGIS («).
[1] Et quia multorum(') insaniam (")
conualuerunt (0, malis (k) pro inmani-
tate(^) scelerum (0 digna reddantur:
Pro («) hoc (k) decretum est ut apua
quemcumqM« post interdictum latroni-
tius(i) conpfV7batur (<"), uitae incurrat (■■)
periculum.
(*) LXViiii. Pactus Chlodoueo uel Childeberto
siue Chlothario fuit lucide emendatUM. Incipit
tractatus lege (legis. 7^) salicae propbfr lenore
(tenoreni) pacis et Arc, 6''-8^. (^) domnonim
Childeberti et Chlotarii regis. Decretio Childe-
berti regis 6*. (*) Childeberti et Chlotharii reguni
(regis), 7*.8*. {*) mulunim, e'KS'*» ; (muharum.
corr.) multorum, f^. (*) insania, 6^.8*> ; insaniae,
7"». (») contialucri/. ^. («) magis, t^-»\
(b) inmanitatis, 6h.8^ (i) sceleris. 7*. (^) Idergu.
6'i _8»h (1) latrociniis, 6*» -8* ; latrocmms, 6".8* ;
latrocinlu^/i quicunque, 7*. (") conprobantur,
bh-SK ^)0'.Z^add:\L
415
Digitized by
Google
PACTUS FRO T£NOR£ PACIS (Deoretio OhlUtoberti regis).
[8](-f) Si quis ingeQuns(*) de furtnm
appellatus et negauerit (•), iuratores
medium (^) licthus (^), ()uod furtum quod
abiecit (") uiro sit ; et sic latro redemptus
os/{*>) si facultatem habet, et ('} si facul-
tas deest, tribus malos(") parentibus
nifcratur(0; et non(() sic(s) redemitur,
uita charebit(>>).
(t) IfitA I ^ </: L. Sal. 58 : WIL I. 14 ;
Proc. 135, 313. (*) hominetn inrenuum pra furtu
appellauerit et negotiauerit (^) metlius electus.
n abiacit ucrutn sit et sJ I. redimendus est.
(>M et. om. 5. (*) malus. {*) effentur. (*) si uoh.
(h) carebtL
[8] (*) Si quis furtum snum (^) innenerit
nccultae (') sine iudice conpositione
acceperit, latroni similis est.
r) Cf. L. BaJ. 9. 7. 16: Gund. 71 ; In. 36;
Sohm, Proc. 166 (note 6). {*) suum, om. 5.
{') et obculte.
[4] Cuius (*) manum ad ignem(^) in-
cendit(«). Si quis ingcnuus m(<') iurtum
inculpatus(*) et ad ignem(0 prouocatus,
manum suam incenderit (s). Do quan-
tum inculpatusC»), conponat.
(•) CuL (*) (ineum, eorr.) eneum. H Incen-
rlcnt. {*) in, om. s (*) «nucnJt. (*)
(') incaidenmt. (>>) atU: fuerit furtiiM.
[6] Ut senius ad furtum (■) ambula-
uerit (■). Si senius fuerit inculpatus in {^)
furtum, et (•>) requiratur dominus (•>) ut aa
XX noctes ipsum ad mallum praesentet,
ot si dubietas (*) e8t(") ad sortc(^ pona-
tur. Quod si m (s) placitum sunnis detri-
catC*), ad alias xx noctes ita fiat(>),
H{^) praescntetur caude seruus(i') con-
siraiiis tres et de clcctos(>) alios tres
debet ('), qui sacramenta firment(«) pei^")
plarita quod lex saliga(<*) habet tuisse
«-ompleto. £t dominus (p) senium non
praesentetiir(i), legem (') unde incul-
paiiis (•) conponat et ccssionem (')
soraum (*) faciat.
(") sortem exeat. (*) de. (*) et, am. s
{*) domino. (') dubitasKct. O sortem. (•) in,
*/«. 5. C") detricat, a/to in 5. (') faciat. {^) ad-
prcfsecunmr cau&a de semis. (>) eleclis aJiis III
testes debent, (~) firmant. (■) pro. (») salica.
C) doniiuo. (') p;-^%eut.4iierit O icgc, (") in-
culpatur. (*) ccbsione de seruo.
[6] (+) Si senius manum miserit (•)
sortem mala priserit, dominus (■) senii
noh'dos III reddat, et seruus ille(i>) ccc
iectus (") accipiat.
H) IVith %t,/. Solim, Proc. p. aia (") ipsam
sorte mala pr^suoip^erit dominu//!. (**) ipse.
(•) ictus.
[7] Si quis manripia (■) aliena tenuerit,
dies XL redderet{«), latro mancipiarum
tr>ncatur obnoxius.
(*) al. roanc. iniuste t. sut infra XL d. non
reddidcrit.
[8](f) Si lex de hunc(*) qw^ in (>>)
rulpa a sorte iacc*et (•») et mala sorte («)
present («•), mcdictate ingcnuae (•) lex
conponat. £t sex iuratores mcdius
donare debet electus (•).
(t) H'Mt I 8 (/ L- Sal. 76. 9; Sohm. Proc, aoo.
I") l»oc, (»•) inculpatur ad sorte et iecerit.
(*j sortem. (^) {present, r*rr.) presserit. (") in-
^enuum conponat ad Vll iuratores donare debet.
apellauirit et negauerit, iuratoris medius
letus, Quo^ fuerit qiM^d o[b]ligauiret uero
sit; sic latro reuerendus tst si facul-
tatem abit, et si facultatem distribuit,
mal» parentibus offeratur, si lum redi-
mitur, uita corxepit.
de oculte sine iudice conponat, acceperit
simile latrone sit.
LXXVITim. SI HOMINEil/ IN-
G£NUO IN FURTO APELLA-
UIRET TITU\.US.
Si q«f> ingenuus in furtum inculpatus
fiieret et deinde manducatur^ et manum
suam de quantum in culpa muentus ej/
conpoMa/.
LXXVIIII [LXXX]. CUIUS
MANU3/ AD HENIUi*/
INCIDERIT.
[1] Seruus in furtum inculpatur, re-
queratur dt'm/hum ut ad xv noc/W in
mullum p;rscutit, et si dubietas vat ad
sortem i>onatur. Q»^ si placitum sunnis
detricauiret, ad anas xv tkoctes ita fiat, et
prcntecutur cause de suos consimilis ni
eliclus alius ill dabet, qui sacram^iftum
finiieut pn? supHcacion^m (•) debet eum
liberare(*); et si d^mfiuvs n^M prvsenta-
uiret, legem unde inculpatur conponat
et cessionem de seruo faciat.
(*) Tht words siipl. — liberare, which are not
found in a/.y of the othtr texts, and could hardly
/lar-e bern fomipted front placita quod lex salica
linl)ct fui!>>>e couipietum, in z, (3). 4. 6-8. seem to
indiiote fitficr an addition to 2 not found in the
other Codd.^ or some omission in t, 3. 4, 6 -8.
[2] Si seruus minus tremisse (+)
sortem (>) nuam {leg. malam) preserit,
dominui serui tres ioXieios soiuat, et
seruus ille ccc hie/Mr accipiat.
(♦) Codd. X and 5 do not say anything of minus
trcniiase, thongh this is perhaps concealed in
nianuiu miserit <^ Cod. i, and manum ipsam
of Cod. 5. (") sorte nua prindcrit. Pith.
LXXX[I]. \Stne ru6rtcd].
[1] SI QU/S ALI£NA mancipia
iniuste tenuerit et infra ^ dies XL non
eas reddederit, latro mancipiarum tenia-
tur obnoxius.
[9] Si lex de hoc quod inculpatur ad
sortem adiacirit et mala sortem pres-
sertt, medietatem ingenui conponant, ct
septem iuratoris mcdius elictus dare
debit.
[2] Si qui* ingenuam personam p«r
furtum ligauerit(*) et negator exteterit,
XII iuratores medios electos dare debet
qttod ^rtum quem obiecit uerum sit, et
sic latro redemendi se Cacultatem habeat.
Si facultas deest, tribwj mallis paren-
tibus offeratMr, et si non redemitur, uita
careat.
{*) Peru. Merkd and Boretias, who took Cod. 3
rs oasis for this %. printed: S. q. ii». pcrs. pro
t'ur:o ligauerit // is, hoivever, doubtful whether
li^rare. to oind, be the word intended. The accused
iu;d, indeed, to redeem himself, but perhaps front
the accusation, not from fetters. " Quod o[b]li-
trauiret uero sit," ^ Cod. 2 -would suggest that
obligare is the right word, and signified "to
a rrsf," in which case it — objlcere and appellore
oftAe other texts. On ligare homines ^ L. SaL
32, 87 ; Sohm, Proc. 135.
LXVII. D£ FURTU C£LATO.
Si quis furtum uult celare et occulte
conpositionem tccerit, et qui acceperit,
latronem similis est illi.
LXVIII. DE MANU AD ENEUM
INCENSAM.
Si homo ingenuus in furtum incul-
patMr et ad eneo ei man»m incenderit,
quantum inculpatus fuerit tantum con-
ponat.
LXVIIII. SI SERUUS IN FTJR-
TJJM INCULPAT6r^.
Requiratur ad omnino ut in xx noctes
ipsum in mallum pnrsentet, et si dubietas
e&t ad sortem ponatxr; quod si placi-
tum suum detricauerit, ad alias xx noctes
ita placitum faciat, et prosecutor cause
de suos consimiles tres et de electos alios
tres debet ess^ complctum. Quod si
d^m{n//s senium non p/rsentauerit, legem
unde inculpatur conponat et de seruo
cessienem faciat.
LXX. [Sine rubrica].
Similiter seruus minus trcmise inuola-
uerit, de(-i-) quo inculpat»r legjbMS con-
ponat ot dc seruo ccssionem faciat.
( t ) Cod. 3 seems to repeat here the last words
of the preceding \.
LXXI. DE MANCIPIA ALIENA
INIUSTE DETENTA.
Si q»f« mancipia aliena iniuste te-
nuerit et int^r dies ^uadraginta non reddi-
derit, ultra mancipiore teneatur obnoxius.
[LXXII. Sine rudrica].
Si ledus de quod inculpatur ad sortem
ambulaiicrit ct mala sorte cocperit,
mcdiet.ntem ingcnuo legem conponat, et
sex iuratores medios electos dare debet.
[2] Si quis ingenua(«) p^r^onaj*)
fiirto(*») ligauerit et negator extitent,
XII iuratores (") medius electos (*) dare
debet qu^^*) ^rtum quod obicit uerum
sit. Et (0 SI latro redimendi se habeat (ff)
facultatem (-f ) ; si facultas non (>>) deer/,
trib»j mallis (') parenttbiw offeratur, et(^)
non (k) redemetur (') de uita conponat.
(*) ingenuam personam, 7*. (^) pro furto, ti^- AT.
n iuratonim, t*. {*) electus, ^-ST. O vX.f'.
h Quod. 7-. {») habet. 7». (f) 7* adds : 9t
redimat (^) non. om. 6--8*. (>) aUis. 7*-
(>») c. si n., 7». 0) redemitur (redim - ). t*-tr.
, [S] Qui furtum uult celare et occulte
sine iudice conpositionem acciperit(«)
latroni similis est.
Ci acceperit, d'-S*.
[4] Si homo ingenuus in furto (•) incol-
patMr(^) aut(") ineum [inmocatus manum
incenderit, quantum inculpatur (') far-
turn conponat.
C) furtu. «'•«••£) -tus, ^.8'. n ad. fl*.8».
(*) mculpatus(;
; est), e'-B".
[5J Si semns in furtum (■) fuerit (^)
inculpatus, requiratur domino aut(") xx
noctes ipsum (^) in mallo (•) pr^sentet (0»
et si dubietas est ad sortum(^) pona-
tur. Quod si placitum sunnis turn detri-
cauerit, et(') alias xx noctes ita fiat(k), et
prosecutor (') cans» de suos(«) consi-
miles (•>) III (o) dabit (f ), qui sacramenta
firraarent pro placito(p) qu^ lex salica
habet fixisse conpletum (<i) ; et (') dominus
senium non prassentauerit, legem und^
inculpatur conponat et de seruo faciat
cessionem.
n furtu. 6\8r; furto, f. (») fiierit, om. 7».
n ut ad. e'.ET I ad. 7». {*\ ipse. 7*. (•) maDum.
6^-8'. O presentetur, 7^. (>«) sortem. 6* -8*.
(«) 7* adds : per. W fiet«r. 6" ; fict, 8".
(»1 persecutor. 6'- 8*. (h suts, t*. (■) con-
simiUbus, f. (•) e»-8» add : et de electos alios
tres. (t) 6* adds : lex salica. {f) placita, tiT.B*.
nj^adds.esL nf'M'ds.sL
[6] Si seruus minus tremisse (•) inuola-
uerit et male (*>) sorte prfserit(*), dominus
serui (*') in aoMdos soiuat. Et seruus
ille ccc ictus (•) accipiat flagellorum.
(•) tremisso. 6'-8'. (M mala, e'-8'.
(•) priserit. 6'.9r ; presscrit, t*. ("») seruus. 7*.
(•) ictos, 6'.8'.
[7] Si qwfx tn(') mancipia aliena iniuste
tenuerit et intra (^) dies lx («) non reddi-
dcrit (<i), ut latro mancipiorum teneatwr
obnoxius.
(•) in. om. e'-8». (*) inter. ^-8».
n XL, e» - 8». (««) redderit. fiP'.S*.
[8] Si litus de quo inculpatur (f ) ad
sortem ambulaucrit mala sortem (■) prae-
serit (^), medietatem ingenui legem con-
ponat. Et iuratores vi (<) medios («)
electos dare debet.
(f ) - tus, 6".8* : - tus est, f. H sorte. e».8».
(»►) priserit, 6\tr ; presserit. 7». (•> D sex
mcdms, 6\8* ; duodecim mcdius. 7*.
Digitized by Google j
PACTUS PRO TENORE PACIS (DeoreUo Ohlotharil regis).
Deoretio Chlotharil reffls.
DECRETUS(«) CHLOTHARIO(«).
[0 ^] Decrettim est ut qui uigiltas
constitutas (^) nocturnas foras ^*>) non
caperent, eo quod per diuersa, mterce-
dente conludio («), scelera sua praeter-
missa(<i) custodias exercerent, centenas(«)
aliqnodO perierunt capitalem qui eum
perdiderat (0 recipiat. Et latro (s) uel
si in alterius centena apparet deduxerit,
et pro hoc admonitus si neglexent(c)
2uinos XV (i) aoXidos condef^^pnetur.
lapitalem (*) tamen hac (>>) centena (i>)
ilia accipiat absque dubio. Hoc est(>)
de sede uel de teracia (').
n DEINZJf INCy/»/7" lAYiER IVC/P/T
DECRETIO HLOTARII REGIS. (»») consti-
tutus nocturnis furis. (*) conludU. {*) \>ro^Ur
missa. (*) aitf; fieri in cuius centena. (') aliquid
perierit capitale qui p. (*) 1. ilk u^i st a. c. ad
patriae» deduxerint et hoc amonitus si (nej^lexerit,
rwr.) negiexerint {\) X\r , om. s. (•) capltaJe.
(^) iOe qtxi pmliderat accentena. (4 et de
s«c«Nda u^ tertia.
[0'] Si uestigio(^) conprobatttr la-
tronis, tam«», praesentiae aut longe,
multandus (>'), et sequens latronem snum
conpraehenderunt (>) integram sibi con-
positione recipiat (">).
(k) uestifins conprobet. Latrones L prvsentia a.
L multandis. (^) conprefaenderit. C^) reciperit
[9«] Quod si post(") tmste inuenitur,
medietate (o) conpositione truste(«») ad-
quirat et capitale (p) exigant ad('f) la-
trone (p).
(*) V^- n mediaetatem conpositionls trustis.
(t) J^'-'J^ W capitalem (exegat, a>rr.) ezigat
[10] (■{■) Si quis in domo fiierit (■) nbi
clausum 0*) furtum conuentusf") dominus
damno («) de uita conponat. Si quis cum
furtus{^) inuenitur antedicte subiaceat
legem j^) ; si de suspectionem (•) incul-
patusC) ad sorte inueniat(R) ; et si male(>>l
sorte praeserit('), ita tamen de utraque{k)
partes (M sint temas personaa electas, ut
Don conludius (') fieri possit.
(t) Cf. L. Gund. 8; In. 37: Sohm, Proc aoa
n alterius. (^) clauiser/. (*) inuenitur d^mAio
{*) furtu capitur (antedictur, cerr.) ante-
dicte s. l^e. (*) susceptione. (0 inculpatur.
O ueniat. (^) mala. (M pfvsumserit (■) una
parte. If) (lioius, cvrr.) Ivdlus.
([11] De (•) semum ecclesiae ant fisca-
linis uel cuiuslibet si aliquo quicumque
in potestatem ad sorte aut ad plibium
promouatur, ut ipse precius (-f ) dominum
reformetur. Nam probus periculum
subiacebit (•).
O De semis e. a. fisd aut ud c. si a cocumqM«
qnem putatur ad sortf aut ad plebium promo-
ueatur ut i. p. dominis r. n. probati subiacebunt.
(t) /' toindd stent that recepto is otnitted in all
VU texts {c/. § X5 b€low\, and that roe art to read:
ipsct pretu) recepto, aomino reformetur, t.e. Ut
Aim be restored to his master, if his ransom has
been faid, because the ordeal exposes to danger
(<.<. might injure the slave and make him
ttseUss).
[18^] Si cuiuslibet de potentibus (+)
seruus qui per diuersa possedent (■) de
crimine habere suspectus, dominus (^)
secrecius cum testibus . condicatur ut
intra xx noctes ipsum ante iudicem debet
praesentare. Quod si institutum tempus,
LXXXim. INC/P/T LIBER III;
DEINDE Chlotarius rex posuit decreta
ut qui ad uigilias, hoc esi ad qua et,
constitutas nocturnas diuersi funs non
capire et qiMKl deuersa, int^rrudentem
conludio, scelera sua pm^ermittat cos-
todias exerccrent, centenas fierent; in
cuius centena aliquid deperiet caput
trustes restituat, uel m altenus centenaM
uestigiu/n proponat aut dedtuerent, et
ad hoc adimuniti si neclexerent qumus
solidos conponat; capitale tam^M qui
Sn^dederat a centena ilia accipiat absque
ubio, es/ de sccunda uel tercia
LXXIII. DISCRETIO HLOT-
HARII REGIS.
Decretum esi ut uigilias constitutas
conludio scelera sua praetermissas cus-
todias exseruirent^ in cuius centena fuerit
et aliquid perient, culp ill {^£% capi-
talem) qui perdiderat recipiat. Et latro
tt^l se in alterius centena appareat
deduxisse, et ad hue admontttis se
neglexerit qninos solidas condamnetwr.
Capitale tamen qui p«rdidera[t] ad
centena ilia praecipiat absq»tf dubio,
hoc eo de sec««da uA tertia.
H^ith I 9 cf. Par. Sax. 24 ; Aethlst. VI. a 4. 5 ; WIl. I. 49> 5°^ The purport tf the chapter is clearly
that on account of the defective nightwatcK « better regulation is to be effected by the formation
of centenac {or the appointment of centeni or trustes Tji. But tJu readings qf the different texU
have been variously interpreted. The most obvious reading «1<" i, 5, 3, 4i 6-« would be : D. e. u. quia
uifj^ias constitutas nocturnas {i.e. vi^liae constitutae noctumae, noni. plur. ), fures n. c. e. q. p.
diverso intercedente conludio, scelera sua praetcnnLssa {i.e. !>cc1era eorum praetermissa, namely, of
the thieves, aa"(S. plitr. for the ablat. absol.) ciust. excrc. ceutenae fierent In cuius {i.e. trustis f)
centena aliquid deperierit, capitale qui eum perdiderat, recipiat. Et latro inscquatur. vel si in alterius
{i.e. tnistis l) centena appareat, dedunat &c. Arcordhig to Cod, 2, tite text might be coustrned
thus : D. e. u. qui ad viKiliaji (hoc est ad STuact) coiistituti nocturuas, divers! (u e. <Jten, repeatedly ?)
fures non capereut, e. q. per diverso intercedeuie conludio scelera sua {i.e. oft/te thieves) praetermb».-^
(or -mittentei») cust. e.\erc- centenae nerrnt. In cuius [f.e. trustis?) centena aliquid deperierit,
caput (■- capitale) trustes rcscituat, vel In alterius {i.e. tnistis; or per/taps leg. altera, as in 6* -8'' f)
ccntenam vestigium proponat {nameiy, to the trustis in the second centena) aut {i.e. ct) dedncat.
Et ad hoc {i.e. the tracing of the stolen goods) admonitus {i.e. the trustis qf the Jfrst, or the trustis qf
the second or the third, centena) si negL q. soL conp. ; capitale tam. qui pcrd. a centena iUa {i.e.frot/i
the district where tJte theft had taken place) accipiat absque dubio ; hoc eat de sccunda vel tertia (hoc
— tercia seems to be a later addition and intended to eteplain the preceding centcua ilia).
si uestigius conprobatur latronis. tam^ffj
•per pnrsencia aut longe, multandus, et si
persequens latronem suui» conprvhen-
derit mtegraiss sibi conposicionem acci-
piat;
et si per tmstem inuenitur, media con-
posicionem trustes ad se recipiat et capi-
talem exeat (f ) ad (+) latronem.
(t) i,e. : exigat a.
LXXXII[I].
SI QUIS IN ALTERIUS domuw
ubi clauis ej/ furtum inuinerit, dominum
domui de uita conponat. Se cum furtum
ubicunque capitur antedicte subiaceat
legem ; et de suscepcionum inculpatur
ad sortem ueniat, et si malam sortem
priserit, ita tame» ut utraque partis
temas personas elictas, duas nee costodia
fieri possit.
Lxxxnim.
DE SERUOS ECLESIE aut uel
cuiuslibet, si adquecu»qit«e inculpantur
aut ad sortem aut ad pleuium promoue-
antur, aut ipse aut precium d^^mino re-
furmetur, probacio periculum subiaciunt.
LXXXIin [LXXXV].
SI QW/5'QUODLIBIT DE POTEN-
TIS pro suo seruo admoniatur, ut per
diuersa possedent loca, de crimine habere
susceptus, domxho secricius cum testibus
cui»dicatur ut intra xv noctes ipsum
ante iudicem debiat presentare; quod si
intra statutum tempus,
LXXnn. [Sine rubrica],
Si_ uestigius conprobatf/r latroni la-
tronis, tamen, prv^entia aut longe, multa,
<Umiintt% si persequendo latronem suum
conprchenderit, integram sibi conposi-
tionem recipiat ;
qtM?d si per tniste inuenitur, dominus de
uita conponat (*).
(•) The last four words evidently refer to the
prevision mentioned in the other texts in the
following \.
LXXV. \Situ titirtea].
Si (') quis cum furtu capititr antedictas
subiaceat leges, id est de suspectione
inculpatvr ad sortem ueniat, et si
malam sortem prisserit latro, tamen
utrasqwe petissent, temas personas
electas, non conludius fieri possit.
n C^ the note to the preceding paragraph.
LXXVI. DE SERUIS DIUERSIS
LUDICIO PROBANDIS.
Si quit seruus eccle-^tae ut fisci uel
cuiuslioet a quocumqwe pro qualibet
causa inculpatur, ad sortem aut plcbeium
promobatur, praetium donttnus reforme-
tur, nam prvbati periculo subiaceantur.
LXXVII. DE SERUIS ACCU-
SATIS IN MULTIS.
Si cuiuslibet de parentibus seruis qui
per diuersa possedent discrimina habere
susceptus^ a domino secretus cum testi-
hus condicatur ut inter xx noctes ipsum
ante iudicem debeat praesentare; quod
si institutiun tempus,
LXVI. DECRETIO CHLOTARII
REGIS (•).
[9] Decretum est ut(»»} uigilias(+) consti-
tutas («) nocturnas ("J fures {•») non cape-
rent (•), centenas (0 fieri («): in (••) cuius («)
centena (k) aliquid (>) penerit (■>) capi-
tale (") qttf' perdiderat («>) recipiat, et latro
insequat«r(p); uel si in alterius (i) cen-
tena!') appareat (•) deduxerint (•), et ad-
hue montti (M si neglexerint qw/'nos soli-
dos condemnetur(>'); capitale (+) tamen
qu<?d(') perdiderat (') a(*) centena ilia
accipiat absqace dubium (7), hoc (■) est (•)
de aecuttda uel (>>) tertia (<).
^ ( . ^jc. Dc recechk-i
JwJ i^-J ?%air. qui.
tt) 1 f t'iGnsututii^ruKtunu^,
<^' ■!. ;j^j conaUtntinociuniM,
7.- ■ I C^-B*" add: eo ctuod pew
d'l ' LuiiiD fceiere prmcrtnly»!
cu< ■■■ 1.,.- ,?iLi}n:.?rir. <0 cal eni», fi' - 8*. {*} fucjit,
6"»- - I,!-) En - perterit, tfm. fi^-JP». 0\ qua, >,
(^) . , . ii^ , ii" - 8* (I) Ei oli tiy)d, 7*. (■*) t>clEcrtt,
6*. ri^-S*-add.- tJiTi\iia. n -iit.&'^g^.
{*) ■■..'.' ,f; (^) altcTU, it ' i*. n CAittuL tf',8' ;
cai |.irTd, j^. n di?^lucti fueHuin ?'i 4«hw.
et ..I'l irLJiLK pm, i^-S** r*J udmaiilrl, S'-S*.
(■) <ii.li^m4p)DciiUir. <>-*-rK m C^niUkkiD,
6k- i-T quS, 6n_r^ n -rlT, t*-8k
(") ! .' - ^. lh dulJW, 6* - B»-. O Si Ijoc, 6^ -fl^
n ,vi,i^t-a^, (i^jBtpsr-^. ntf-e^fliw
Si{*) uestigius(^) conprobatur latronis(«),
tame», prvsentia nihil (0 longe mul-
tandus («). Et super sequens {*") latronem
suum(«) conprehenderit et{»') integram
sibi conpositionem (>)
(pristis, corr.) trastis adquirat(»), et cap/'-
{■■>
I f-b^tur], 7
(lal
om ■ ■- -.'■. (1) coRpoiiiLicine (-n«n} ru;lperi(
(ac ■:■. i;t. Quorl ii per (in} trustc InLicnttur me-
dia .i :j-iu i:uni>r»iitioitiis 1,-onein) Erwtiii (tm^tA)
adi 17" &\ ("iGipitaJes ^-flh. n «^at.
[10] Si quis in domi (•) alterius (>>) ubi
clauis esi furtum inuenerit, dominus
domus de uita conponat. Si quis fnTto {*)
capit»r antedicti subiaceat legem (*>).
Si (■) de suspitione inculpatMr ad sorte
ueniat ; si mala sorte present latro (0,
tamen ad utrasqwe (s) partes (s) sint
temas (••) personas electas (*>), ncc(')
ludius {^) fieri possit.
(') domo, e'-S* ; domum. 6^-8^. 0») alterum.
6^.S\ if) cum furtu, 6'».8'»»; cum furto, 7'^
(J) lege,6*.8'; legi.T*; antedict^succedatlcgi,?**;
antecBcte (-tae) succeat legis, &:b\ {') Si -
subiacebunt (c. ii), O'U. 6*— £^ ; jr" adds : quis.
(0 7^ adds : est. (■) utraque parte. ^.S* ; utramque
partem, 7*. (>>) tern? person; elect;, f'. {H ne, 7*.
{^) conludius (caml-). 6'- 8^.
[11] De semis ecclesiae (•) aut fisci
aut (i>) cuiuslibet aliicumq»e(c) incul-
pat»r(+), ad sorte (<>) ueniat aut ad
plebium promoueantur (*), aut ipse(0
pnrtius (0 domini(s) performetur (>>), nam
probati (') periculo subiacebunt (>').
(■) aeclesiae, 7*. (*)uel, ^-B*. (*) alicumque.
C^.fr ; qui culpa inc., /•. (f) 7* adds: aut.
(*) sortem, 6^. -8*. (*) promoueatur, t" ; pro-
mouctur, d'.S*. {*) ipsum precium, 7". (■) a
domino, 7*. (»») reformetur, 7*. {*) probatus. 7'. ^
(^) subiacebit, 7*.
[12] Si q»i8 cuiuslibet de potentibtM(«)
seruus (i>) qui per diuersa possident ae
crimine habere suspectus («), &(*) do-
mino secretins cum testib»x conoicatMr
ut intra (•) xx noctes ipsum (0 ante
iudicem debeat presentare (s). Quod si
in(i'}stutum(i') tempM8(i),
4^7
Digitized by
Google
-^«L^s^aFr
PACTUS PRO TENORE PACIS (DMretio Ohlotharii refflB).
GODD. 1 & 5.
GOD. 2.
GOD. 8.
GODD. 4(6), 6-8.
intercedente conutdio ("), non fuerit prae-
sentatus, ipse dominos statutum sui
insta modum culi>e inter freto et fedo (*)
conpensetur («).
(t) Cr. Sohm, Proc. 130, rs8. aoz ; tf. R. u. G«r.
392 ; Capitul. In Mon. Genn. Legg. I. p. 15. c. 19.
Q possidcant. {^) dwano. (•) Cf. L. SaL 35- 7-
n cum ludion»A fuerunt p. ipsum dommum
in sutiii» sui instat modux» c. m fretum. Et
etftdum conpensator.
[IJI*] Si seruus ante amonitus (■)
dominum defiierit, culpa dominum(*)
restituat et de seruo factat cessione, ut
cum inuentus fuerit uindicta (*>) facta (^}.
n monidum domini fuerit CApilaU domino.
(^) detur uindictae.
[18] Si quis occulte de re8(*) ibi furatas
aut quodlioet latrone (■).
n rem furatac a quoUbet latronem uel que»i-
Hbet culpabilem.
ri4](*) (+) uel qucmlibet
culpa, sicut epfxc0>/o conuenit, de atrio
ecclesiae (-f) qutbus atriae
clausae non sunt, utraque partibus
parietum terrae spacium pro atriae
obseruetur arripens ; nuUus confugiens
foris antedicta locajpro operum chepe-
ditatis educat(*). <^uod si fecerit et
capti fuerunt, ad digne sibi supplicio
condempncntur {t).
(*) 5 unites the three Jirst wcrds with thefre-
cedhig I and commences this | thits : Si qttis
cum e^iscofis c. d. a. e. 9. a. dausi n. sint utnus-
que p. pariaitUOT terre anpenne uno prv a. o. n.
c. foras a. L p. o. cupiditatis acducat Quod (si
fucrint, corr.) si non fuerint e. c. fuerint a. dignuiw
s. subpUcium condeinpnetur. (f) There u no
break in the MS. (•) Codd. 6^-8» add: si re
(scire), -which suggest the readitur : seducatur
cxire. (J) Cf. L. AI. Hloth. 3-5; 8aJ. i. 7; Fris.
Add. Sap. z ; Ed. Roth. 37a ; L. Liu. 143 ; Par.
Sax. a; L. Sax. 28 ; Wisig. IX. 3; Alf. a. 5.
[16] Quod si cuiuslibet seruus de-
serens (>) domino suo ad ecclesiae con-
funens (>>), ubi primum domtnus(*) eius
ad(<i) imperii continuo(<>) excusatus
reddatur.
{•) deferens. (*) (confi^ertt, cerr.) confugerit
(*) ^Somiaum. {*) aduenent
[16] De fiscalibus ut (•) omnium do-
minum censuemus ; pro itinere (*) pacis
iubemus ut in truste ^ccti rentenariae('>)
ponantur, per quorum fide («) atque solli-
citudine(<>) {>ax praedicta seueritas (•).
Ut ^ centenariae latro ^ licet prae esse
caritatis indi.srupta uinculum ut cen-
tenariae (*) inter communes prouintias
licentiam habeant (0 lutrones sequi uel
u^tieia adsignata (0 minare aut in tnistc
qua defeceret (s), sicut dictum est causa
remaneat, ita ut continuo capitalem (M ei
^uem (») perdiderat (•') rcformare fes-
tinet('), et latrone»» perquirat ; guem(")
sine truste peruenient('>), medietate(°)
sibi uindicet uel dilatura(p) si fuerit (<i),
dc facultate latronis {') ci qui (•) damno (■)
pertulerit(t) sartiatur. Nam 9ui(») la-
tronem coeperit, integra (») sibi conposi-
tione (") somul (*) et solutione (y) uel
guicquid de dispendii fuit (■) remeauit (■) ;
iretus tamen iudicii (') in cuius prouintia
latro est requiratur(i>).
(*) ut ad o. domus ccnsuimus. Pro tenore.
(^) centcnarii. p fidem. (<>) sollicitudinem.
n seructur pr^pictante LXLII oeo mter nos ger-
manitatis caritatis indisruptum u. ut centenarii.
(() habent 1. p^rbcquere u. u. adsinuata. (') de-
fecerit. (>>) capiule. (>) qui. (>') pcrdiderit.
(') festinat. (") qui. (') iM'rinucnerit. (") me-
diaeutew. (') dclatura. {^) fuerint. O latrones.
(*) quidem non. (*) p^rtulit. (") add: prrsequt.
r) lote|^a7/f. (*J conposlonem. (^) simuL
y) solutionem. (*) recerit reuocauerit. (*) iudici
(*) reseruclMT.
int^rcedentei» conludium, non ei fecerit^
ipsi d^mmKS statutus sui iusta modo sui
culpe int^r firetum et feitum conpensetur.
Serutis tum admonitum d/Mwino de-
fuerit, capitalem d^^iinws restituat et
de senium dcTMfnMS faciat cc»sionem
futunxm, et cum inuentus fuerit detur
uindictam.
LXXXV[I].
SI QUIS OCULTE REM SIUE
CONPOSICIONEil/ at qucmlibet la-
tronem acciperet ut (i) res quem latronis
culpam subiaceat, fures tam^M iudicibus
pr4?sentetus ; nullus latronis ut quemlibel
culpabilem ocultare presumat. Cui (+)
si ficerit, similis illi subiaceat culpe.
(t) ^f • (f) uterque latronis culpae subi. ; fur. t. L
presentetur ; n. latronem aut quemSbet c. o. p.
Qui&c.
LXXXVI[I]. [Sinerubrica\.
Nullus quemlibet culpabilem, sicut cum
eplrcv/is conuenit, de atrio eclesie extra -
here prvsumpserit, cannonibttf feriatur;
quod si sunt eclesie quort/m clause non
sunt, ab utrasqMtf parteb»; parietum
t^rre ezpacium aripennis pro adno obser-
uentur, et nullatinus fugiens foras ante
dicta loca pn^perarum cupietatis se
dicat ; quoA. non sit et capti fuerint, ad
dignum sibi subplicium condemnentur.
LXXXVII[I].
Si cuilibit seruus ad quocumq»^ de-
serat confiigium fecerit, Primum oomtnua
eius aduenerit cito excusatus reddatur,
futurum ut si de precium (-f) cuxuenerit
prvcius redatur; tam^M admunicionem
perientes redere noluerit pfvcium soluat,
TuturMm cum inuenitwr si placit, rccep-
tum prvcium, seruus d^mtuMm refur-
metur.
(i) qr- 1 " «*««■
LXXXVni[I]. Ut in truste elccti
centenarius ponantur. Pro (4-) fiscalibus
et omnium domibus censimus (f ) ; pn?
timore pacis iubemus, in truste electi
centenarius ponantur, -per eorum ad que
solicitudinem pax intmlicat obseruetur ;
et quia d^o propicio germanitas uin-
culum caritatis costoditur; centenarius
ergo uel qui in troste esse dicuntur,abent
latronis p^rsequere uel uestigia adsig-
nata tam^M mcnare et in truste qui
defuerint, sicut dictum er/, cumsarciatur
ut continuo capitale et aui p^rdedit re-
furmetur. Ita tAmen ut latronis perqui-
rantur, quem si truste p^r se inuenerent,
medietatem conposicionem sibi uindicit,
capitale uel dilatMra si fuerit, de facul-
tatem latronis ei qui furtum pertullit
sarciatur; nam si p^rrse latrone coeperit,
integra sibi conposicione uel dissulu-
ctone uel quidquid dispendite fueret,
reuocauerit; fretus tam*« iudecibus in
cuius prmicncia est latror stratetur re-
quercnti.
intercedentem conludio, non fuerit prae-
sentatus, ipse d^minMS status tres luxta
modum et int^r fredo et faido conpen-
sabitwr.
Si senilis ante admonitum dominum
defuerit, capi'/Sa^ domnus restituat et
de seruo faciat cessionem, aut cum
inuentus fuerit detur ad uindictam.
LXXVIII. DE LATRONES AD
ECCL£5/AM FUGIENTIBUS.
Quis occulte de rem sibi fiiratam quo-
Ubet latronem
uA quemlibet cuIpa3i'Z?m,
sicw/ cum ep/jctf/is conuenit, de atrio
ecc\esi9ue
sint, utras<^iv« partib»f parietum terrae
spatium anpennis pn? atrio obserua-
bitur ; nullus confugiens foris antedicta
loca preopera cupiditatis educat; quod
si fecerit et capti fuerint, ad dignum sibi
supplicium condamnentur.
[8] QuoA si cuiuslibet deseniiens
domino suo ad ecrle^^am confugerit, ubi
primum dominus eius aduenerit continuo
excusatus reddatur, futurum se de pre-
tium conuenerit non negelMr; f^uoa si
rcpetent domino datus non fuennt sod
fugerint, illi qui eum reddere noluerit
Qxus prctium reddat ; po^teodum si inue-
nitur et placuerit, receptum pretium,
domino reiorm^ur.
[LXXVIIII]. VT FISCALES IN
TRUSTEil/ EANT.
De fiscalibMJ u^l omnium domos cen-
suim»j ; prv tenore pacis in truste electi
centenam ponantifr, p«r quorum fidem
atqitf^ sollicitudinem pax predirta obser-
uetur. Et quia, prvpitiante aominOy inter
nos germanos iraim carita.^ indisrupto
uinculo custoditMr, centenarii inter com-
munes pnniintias licentiam habeant la-
trones p<rrsec[uere uel uestigia adsignata
minare, aut m truste qua defecerit^ 6\cut
dictum est, causa remaneat, ita ut
continuo capitalem ei qui p^rdidcrit,
reformare festinet, tamen ut latronem
p^riquerat ; auem in truste inuenerit.
medietatem sioi uindicet uel delaturas si
fuerint, de facultatem latronis ei quod
dum non p^rtulit sarciatur. Nam qui p«r-
sequi latronem uel auicquid dispcndius
fuerit reuocatus ; freaus tamen indices in
cuius pnniintia est latro resseruet«r.
(f ) Boretius (p. 104) connects Pro (De) fiscalibus et (vel) omnium domibus (domos. dominum, dominus)
-wiih the preceding % and translates: As regards Ji scat and private /:mtses. we have ordained the
same as here resj>ecting churches. Or, in case we read donunis/.>r domibus, he would Irattslate :
this regardsjlscalini and private slaves, qf. Sohm, R. u. Ger. 188 sqq.
int^rludende (^) conludio (<), non (*) fece-
rint ("), dominjw status sui iuxta modum
culpae int<rr(o) fretnm (i) et fbedum (p)
compensabit (4).
(') potentioribus, 6"'-8fc. (*) semis. tf*-8^.
O suspectos. 6* - ?. (*) a. om. (f^-yf^. (•) infra,
fifc-8fc. (») ipse, ««"-S»-. (») propestarcfifc-Sfc.
(>>) institutum. 6^-8* : instatmn. (^-8^. (•) placl-
tum. 6>>-8^. (M interludente, 6* - 8* ; fadente, 6^ ;
faciendi. i^ ; fadenti, 8\ (^) conludi, ^.8*.
anon, om. f. (") fecerit. 6^-8^; 6»»-8^
.- Ipse. (•) in in. 6*7* ; in. 8*. (f ) fredum. 7*.
(») faidum, fih -gfc ; fredum, t- C) -bitur, e^-t^.
Si seruus ante admonitum (') dominum (*)
defuerit, dominwt (*) restituat et de seruo
faciat cessioncm ("), ut('') cum inuentus
fuerit (*) detur (*) uindicta (y).
O rounitum. 6^—8^. (*1 ad dominum. d^— 8^.
(*) ^xaiiale domino, <>-8^. 1") concessionem.
6«»-8fc. O et. ^-8^ f*) fu.. om. 6»».*».
(") datar, 6^-8«'. O uindictam. e^.T^.V^.
[18] Si quis occulte de(*) rem sibi
furatam(*) aC») quolibetC») latronem (*)
conpositionem (<*) acceperit(") utraqaf«(0
latronis (s) culpa subiaceant (^).
(^ d. r. s. furata, 6>> ; rem sibi furata. 7* ; de re
sibi furata. 7^.8**. (»•) aut quodlibct, ^-8^.
'" latrone, 7* ; et latronem. S*. ("») conp., om. 7*.
acciperet. 6"» -8'». (0 utrique, t». (•! latrones.
8
6* - 8^ (>>) 6' - 8* omit : subiaceant. ch. 14 & ts
and Jirst part «^ch. z6 to ut continuo capitale &c.
conuenit,
prvsummat (•). Qu^ si sunt ecclesiae
non(0 sint, utrasqM^ partibatf parietum
terrf spatium arpennis prv atrio obserua-
bitiwr. Nullus confiigens foris antedicta
loca nro operarum cupiditates se ducat.
Quod si eit et capti fuerint, ad dignum
sibi subplicium condemnetur.
n uel. om. 6^-8^. (>•) sicut. 6>>-8b. O sum-
mis, 6i>-8K (') traliere, 6^-8^. (*) praesumat.
6^-8>>. (f) quibus atria clausa non sinet utraque
parte p. t s. arpeimis p. a. obsicruetur. N. confu-
giens f. a. I. properarum cuprditate se dicat si re
^ire. 7»«) quod si fccerint ct capti f. a. d. s. s.
condempncntur, 6^ -8>>.
[10] Qu<7d si cuiuslibet seruus deserens
suum(*) dominium (•) ad ecclesiam(^)
confiigiret ("), ubi (') primitus (•) dominus
eius aduenent omnium (0 rerum (0 excu-
satus rcddatwr, futurum (s) aut si de
pfvtio domino refonnetnr.
(^ suo domino, 6^.^ ; suum dominum, 7^.
(M ecclesias, 6»» -8'». f) confugerit, e^-feV
\«\ ibl, 6»»; et ibi. f>. (•) prius, 6^-8^ p contentio,
6*» -8*. {•) furtum ut se de prelium (predo)
redimat, 6*'-8i> ; these Codd. end here.
[16] De fiscalibfw ut contra dominus
censuimus ; pro timore pacis iubemus ut
in truste electi centenarii ponatMr, p^r
quorum fidem atqu^ solicitudine pax
prvdicta seruetur. De qui, adpnpiciante
OMvino, int^r nos germanitatis caritas
indirupta uinculo custodiatur, centerii
int^r communes prvuincias licentiam
habeant latrones p^equi uel uestigia
adsi^ata minare, et in truste quadefece-
rit, sictt/ dictum er/, causa remaneat, ita
utjt) continuo capitale ei qui p^rderit(*)
reformare festinet, et latronem p^fquirat.
Quem si in truste p^ruenerit (•), medie-
tatem sibi uindicet uel delaturam (>>) si
fuerit, de facultate latronis et ^«1' damnum
p^rtulit sarciatMr(«). Nam si perseqnens
latronem conperit (*>), integram sibi
conpositionem simul et solutionem uel
quicquid dispendii fuerit reuocabit (•) ;
fretus O tam^» iudici in cuiiM page est
reseruetur.
(t) Texts ^—^coii'.-.netice here agttiu. (•) per-
diderft. 6"-8». (') periuneucrit. ^-8". (^) dc-
latura. e^.S*. (f\ sanciator, 7" ; saciatur, tf'.S'.
(<») cui perit. 6*.8^ ; ceperit, 7". (*) reuocauit.
6* -8*. C) fredus, f •. »^ ' "
418
Digitized by
Google
PACTUS PRO TENORE PACTS.
CAPITULARE LUDOVICI PRIMI.
GODD. 1 & 5.
CODD. 4(6), 6-8.
[17] Si quis ad(') uestigio uel la-
trone8(^) peraequendo admonitus peni-
tus (>>) uenire noluerit, soltdas v iudice («)
condemnetor.
CJ a. M btronem p^rBeqi
ponitur. n A (iude, corr.) iudi
[18] £t qui in d^ nomen (■) non pro
pacis tenere constituimus, in perpetuo (•)
uolumus custodire. Hoc statuentes ut si
quis ex iudicibus hunc decretum uiolare
praesumpserit, aitae(^) periculam(«) se
subiacere cognoscet (<*).
n nomine pro tenore pacis c. i. prrpetuiun u. c.
(^) ante. (') pericula. (<>) cognoscat.
LXXXVIIII [XC]. iSifU rubrtcd].
Si qw«> ad uestigfium uel ad latrone
prracquendo ire noluerit, si moniti
nxenint, et si eos sunnis rum detenuerit,
solfV^ XV cuipabilis iudiW/wr,
et in dn nomiM^ pn> timore pacis con-
stitumnus, et in perpetuo uolum»f costo-
dire, int^micentes.
LaL[I]. Si quis a iudicibus hec
uiolare presumpserit, nita incurrat peri-
culum, et sta omnia ante dicta nof^a
sicut priora stare iubemus.
[LXXX. Sine ruhrt'ca].
Si quis ad uestigium ue\ latronem •per-
se<}uendum admonitus uenire noluerit,
qjaxaque solidos iudicio danmetur,
et quia in d«i nomine pro paciV tenore
constituimus, in p^rpetuum uolumiu
custodire, hoc est atuentis ut si quis ex
iudtcib»# hunc decretum uiolare pre-
sumpserit, uite periculum se subiacere
p^rttmiscat (•).
n Hert/olUrw in the MS., as titt. 8i -83, the
tin. 78, 4? and 75 ^tke Lex Buigundionum.
S17] Si qui* ad uestigio (>) minanduM
latronem prrsequendum aduenire(^)
admonitus (t*) noluerit, v(') ao\idot con-
demnetur.
n oestigium, <^-8*. (^) admonitus uenire,
^-8*. n VI, 7*.
[18] SicqM«(*) in nomine dri pacis
tenore (>•) constituimus in i)«rpetuuM
uolumus custodire ("), hoc statuentes ut
si quis ex iudicib»; hunc decretuM
uiolare pm^sumpserit, uitae periculum(*)
subiacere cognuscat (").
n Et quia, 6*-8». (*) tenorem, 7». O con-
stare, 7*. {*) periculo, 7* <•) cognoscaL Ex-
plicit, 6^ ; Doscatur, 7*.
. [// is not im^sihle thai Jure should follow the Capitulare Karoli Magni, A.D. 803, which contains chapters which Charlemagne, according
to the testimony of four AfSS., added to the Salic Law. // has^ however^ been omitted here^ V*. because Boretius {die Capitularien im
Langobardenreich, pf. 71-85) seems to have proved thai this Capitulare does not belong exclusively to the Lex Salica ; 2«. because a reproduction
of the document seemed to be superfluous^ it being found in the Monum. Germ. Legg. i. xxa. Cf. Peyron, in Mem. delta R. Ace. d. science di
Torino, ser. 11, torn, viu, p. x6a].
CAPITTTLAILE LOOVICI PUmi.
(Capp. Legi Salicae add. A.D. 8x9).
This Capitulary is found 1) in MS. Paris. Lat. X0758 (164 bis suppl.) ; 8) in Paris. Lat. 4632 ; 8) in Paris. Lat. 4628
published : x». by Pertz (Monum. Germ. Legg. i. 225) ; 2«. by Merkel (Lex Salica, p. 48) ; 3«. by Boretius as 7th capitular.
A. It has already been
INC) NOMINE DC?i1//NI. INCIPIUNT CAPI-
TULA LEGIS SALICAE (•).
I. DE CAPIT67:C?(*) I(*) [LEGIS SALICE](-)
ID EST DE MANNIRE(<). DE HOC CAPI-
TITLO [indicatum est], ut ille qui mannitur spatium
mannitionis suae p^r xl noctes babeat; et si comA(")
infra (H supradictarum noctium numerum mallum si (s)
nero (s) non habueril, ipsum spatium usque ad mallum
comitis extendatur ; et deindie det«r ei spatium [ad
ren>ectum] ad vii noctes. IndeC») non noctiui» spatiae('}
•ed proximuf (^) mallor (>) comitis ei concedatur.
O In - saBcae, om. a. <») capitate. 3. (•) The -words between
' in this document incur in Cod a only. (') manire, a.
. CC Sohm. R. u. Ger. 40a. O Intra, a. («) suum. a. C) exinde. a.
(') spatia, a ; spade, 3. (^) proximos. a ; proximuiw, 3. 0) nial-
i
.II. DE XII (•) CXPITUIX) LEGIS SALICAE
(tit. xo ) a of Cod. 6, &c.). Si quis seruum alienum occi-
serit uei uendiderit u^l ingenuum dimiserit, Mcccc
deaarios qui.faciunt wAitlos xxxv culp. iud., excepto
capitate et dilatura. De hoc capitulo ludicatum est ab
omnibftf, ut, si ille seruus qui iniuste uenditKr uW
in^^enuus dimissus apparet, non alter pro eo in loco (^)
nUus restituatur ; quia dixerwMt aliqui quod (') idem («)
seruus, qui ingenuus dimissus fuerat, denuo ad senii-
tium reddere («) non dcbeat sed pristino (•) d^wiino et
seruitio restitutus fiat iudicauerunt.
n que id est, a.
JP) XI. a. (») locum, a.
n 3 adds: et.
{*) redlre. a.
.ni. DE Xini CAP/TC/LO LEGIS SALICAE
(tit. X3 \ g). Si c^nis in^nuus ancillam alienam in
coniugiuOT accepent, ipsi (■) cum ea in seruitium inpli-
cetur.. De hoc capitulo indicatum est ab omnibus,
at si in^nua femina quemlibet senium in coniugium
sumpsent, non solum cum ipso seruo in seruitio per-
maneat, sed etiam (+] omnea res quas habet si eas
cum parentibaM suis dmisas tenet aa dominum, cuius
serunm in coniugium accepit, p^rueniant ; et si cum
parentibus suis res patemas u^l matemas aon diuisit,
nee a]ia(^) quaerenti respondere nee cum suis heredibus
in remm jKitemarum hereditate ultra diuisa(«) accedere
possit. Similiter et si francus {*) homo alterius ancil-
lam in coniugium sumpsent, 8ic(«) faciendum esse
Indicauemnt.
.^n.^' «■ (i) 9 adds: lit (») alicui. & O diulsor. a.
(«) fiaccns, X f) sic. om. a.
IV. ITEM DE EODEM CKVITULO (tit. 15).
Si quis uxorem alienam uiuo marito tulerit, viiiAf
d^narfof qui faciunt %Q\idos cc (*) caX/wbilis iudicetur.
De hoc capitulo indicatum est (^), ut uiuo marito qui («)
eadem uxor contra legem subtracta fuerat, ab illo qui
eam ei iniuste tulerat cum lege suprascripta id est
cc (■) wAidis reddita fiat.
n a has in both places : CCC, though an aUempt stems to have
been made in thejirst instance to erase the last C (^) est, om, a.
O cui, a.
V. DE XXXVI (•) QKVITULO (tit. 24 \ 5). Si
quis puer infra xii annos aliquam culpam commiserit
fredus ei non requiratur. De hoc ca,pitulo indicatum
est, ut si infans infra xji annos res alterius iniuste sibi
usurpauerit, eas(^) excepto fredo cum le^ sua con-
ponat(«), et item(') maniatur(«) sicut tile [maniri
potest (0 cui contra legem fecit, et ita a comite ad
mallum suum adducatur sicut ille] adduci(s) potest
cui contra legem fecit. De hereditate uero patema u^l
matema si ^iqnis eumC*) int^rpellare uoluerit, usqM^
ad spatium xji annorum expectaje iudicatus est.
(') XXVI, a. (^) eos, a. f) reddat. x (') ita. a. (*) man-
niatur. 3. O potest, is in none ^ the Codd. (*) addid, a.
(k) eum, om. x
VI. (tit. 25 H 5 & 6). Indicatum est ab omnibus, ot si
francus homo u^l ingenua femina («j sponte sua (*>) inpli-
cauerit se, ut si res suas, dum m libertate sua per-
manebat, ad («) ecclr; /am (') dri ant (•) cuilibet legibtt^
tradidit, ipse cui tradit^ fuerint eas (0 oabere et tenere
possit; et si filios uel filias dum in sua fiiit libertate
generauit, ipsi liberi p^rmancant.
(*) 3 adds: in seruitio. (^) suam se, a. (*) ad, om. a.
('} ecckf I'ae, a. (*) aut. om, 3. ('} <»s - generauit, om. a.
VII. DE XXXVI (•) CAPITULO (tit. 35 } 5). Si
quis seruus hominem ingenuum occiserit, ipse (*>) homi-
cida pro medietate conpositionis parentibttr hominis
occisi traditur(-f), et aliam mcdietatem dominus semi
se(«) nouerit soluiturum (<*), aut si legem intellexerit,
poterit se obmalare ut leodem(*) non soluat. Quia
nullum (0 de ecclesiastico aut beneficiario uel alterius
persona (s) seruo (*>) discretionem lex fecit (*), si ita
ecclesiastici aut beneficiarii semi sicut liberoram(')
tradi aut dimitti possunt, [ad interrogationem domni
imperatoris reseruare uoluerunt].
(') xxxvii, a. (*) ipsa. a. (t) tradatur. a. f) si, a.
(') Boluturum, a. (*) leadem, a. H nuliam, a. ^ persone, a.
(^) seruo, om. a. (•) facit, a. (^) lit)crum. a.
VIII. DE XLVI CAVITULO [tit. 44] id est qui
uiduam in coniu^um accipere uult^ iudicauer»»/
homines (*) ut non ita sicut in lege salica scriptum est
eam accipiat, sed cum parentorum consensu et uolun-
tate, uiro(^) nsque nunc antecessores eorum fecerw«t
in coniugium sibi eam sumat.
(^ omnes, X (>») uehit,x
Vini. DE XLVII CPlVITULO (tit. 45 U) de eo
qui uillam alterius occupauerit. De hoc capitulo iudi-
cauerMMt, ut nuUus uillam aut res alterius (*} mig^andi
gratia per annos tenere u^l possidere possit ; sed in
quacumqMtf die inuasor illarum remm interpellatus
tuerit, aut(>>) easdem res querendi(<') reddat aotif) eas
si potest iuxta (•) legem se detendendo (•) sibi uindicet.
(*) alterius, om. x (*>) ante. 3. O querent!, a ; quirendi, 3.
{^) ante, 3. (*) iuste defendeaao, x
DE AFFATOMIEH [tit.
— JISSET.
__ ^, ^— . 46] DIXERWYr
PUOD RADlCTIO(«») FtTIS^ET. De hoc capitulo
indicatum («) est (•) ut sicut per longam consuetndinem
antecessores eorum facientes habuerMwt, ita et omne%
qui [in] lege salica uiuunt, inantea habeant et faciant.
n afatomie, a; afiUomi{, 3. (^) tiaditio, 8.3. (*) Iudica-
uerunt, a.
XI. Et hoc iudicauertfict, ut si seruus cartam inge-
ntiitatis adtulerit, si (*) semus eiusdem cart^ auctorem
legitimum habere non potuerit(*), domino(^) semi ipsam
cartam falsare liceat.
(') si — potuerlt, om. 3.
(k) domini, x
XII. Et hoc iudicauer«»t, ut omnis qui alteri aliquid
qu^rit licentiam habeat prius sua testimonia producere
contra eum. Et si ille cui qupritur dixerit, quod legibus
teneat ea qu^ tenet et talia (*) sunt (■) testimonia qui (^)
hoc ueraciter adfirmare possit ; ludicauerwict ut tiuius
rei («) ueritas s«:«»d»m capitulo (•!-) domni imperatoris
qu^ prius (<i) pro lege tenenda constituit (•) roi (0 ueritas
conprobetur.
C) alias in, a. (*) que, 3.
(<■) prius, om, a. (*) Capit. legg.
Legg. I. aix). (() regi, x
addenda
(t) .
8x7 c. so (Mod. Genn.
[After this Capitulare follow in Monum. Germ. Legg. i. fol. 227 :
circ. A.D. 8x9," which it was not thought advisable to insert here].
' Responsa misso cuidam data (Capitnla legi Salicae addenda).
Digitizeid by
Google
EXTRAVAGANTIA.— A.
EXTEAVAGAHTIA.
CODD. 7, 8, 9.
GOD. 10.
T.TiiT EMEND.
XCVI(+). DE EO QUI FILIAM ALIENAJIf
SPONSAUERIT(«) Et SE RETRAXERTT (*).
Si qwt's filiaM aliena«f sponsauerit (■) eC 8e(*) retrax-
erit et(*) earn noluerit prindere(«), mal frifastina (Ot
[AflfD den. qus'fac,] sol. lxik cu1>.(s) ittd.(s)
(t) Cf. L. Alam. 53, 54: Ed. Roth. 178-181 1 B^J. & x$. H
sauerit. 9. ^) na rtOric im B-H. n B-H add: a
{*) aut emm in coniueio acdpere nohieilt, B - H. (*} prcfaendere, 8 ;
prcndere.9. O tribastlBa, 9. (■) conponat, B-H.
XCVin. DE TERRA CO^VDEMPNATA (•).
Si quia terrain alienaM omdempnanerit (•) et eiC*)
fnerit adprvbatiM», [ifAfD den. qui fac.] sol. uuiv
cvl\^. iud.
n condemn—, at' ; tw rubric ^H B- H. (^) d, «m. 9.
LXX. De eo qui Filiam alienam acquisierit et se
retraxerit.
Si quia filiam alienam ad coniugiom qnaesierit,
praesentibus suis et puell» parentibus, et postea se
retraxerit, et earn accipere noluerit, malb. trifrasi-
^ena, mmo den. qui fac. sol. uui & dimidium colp.
md.
LXXII(*). De terra Commendata.
Si quis alteri * auicam terram suam commendauerit,
et ei noluerit reddere, si eum admallnerit et cowuinxerit,
DC den. qui fac. sol. xv culp. iud.
(•) a. Walte, W9.
zn.
3QU]
ADQUISIERITC»)
yUl FILIAM ALIENAM
ET SE RETRAXERIT.
Si quis filiam alienam ad coninginm qnxsierit,
praesentibus (•) suis et(') pnellaB(«) parentibus Oi et
postea se retraxerit et eam accipere noluerit, mmd
den. qui fac. sol. Lxn cum dimidlo culp. iud. (s)
n Lxviii TLXXi], in XI {Cod. Lupd.1. m queslerit. xz ; desj
sauexit ct non uult earn accipere. Wolf. Aug. a (*) parenttl
zz.A. {*) tt, crm. XX. f) pudle. zz. ^xxaddr:ais. (^ TAAI
[LXXI. DE TERJLA CONDEMNATA.
Si quis terra condemnata fuerit et ei fuerit adpro-
batum, sol. lxii cum dimidio culp. iud. (•)]
n Pardessus remarks that this | is found in nom »fth* Cedd,
^tkt Lex Emend, enaft in Paris. 4633.
[LXXII. DE INUICTUC) STRICTOC).
[1] Si quis pitto alterins (^) excusserit inuitu (•)
ncto (•), cxx aen. qui fac. sol. in culp. iud. (')
OCI
n So in Cod. Paris. 463a ; Inuitus tritto. fVol/. sa a. ^uf. a
''^ man inuitus tritto, Uw. i
Cf. L.SaL30kl9ofLexEiiL
(^) ahenim, PUhoeus.
Tuistritto, PiihMHS.
SB] Si uero contra uolontatem (•) domini (■), et negare
uerit, et ei fuerit ad^robatum, capitale (^) restituat
et insuper ucccc den. qui fac. sol. xxxv culp. iud. («)]
n uoluntate domni. Wolf. 0>) add: In locam, ftro{f. (*) add:
txorpto capitale et ddatura, JVotf.
TV,
LXXIII(*). De cultello 'Sexxaudro.
Si quis alteri cultellum furauerit et ei fuerit adpro-
batum, ipsum in loco restituat, et insuper DC den. qui
fac. sol. XV culp. iud.
(•) Cf. tit XXVII. 1 35 under tit vii.
▼.
LXXV. De maliere Graoida ocdsa.
!(■) Si quis mulierem {[rauidam occidorit, muni
den. qui fac. sol. dc culp. iud. Et si probatum fuerit
quod partus ille puer fuerit, simili conditione pro ipso
puero DC sol. culp. iud.
n Cf. L. SaL 34.
Si quis puellam intra duodecim annos usom^ ad
duodccimum impletuM occiderit, sol. cc culp. iua.
8 Si uero maiori aetate vuque ad sexagesimum
annum, ' quo usqtte partum habere potuerit, occiderit,
xxuuu den. qui tac. sol. dc culp. iud.
4 Si postea fuerit occisa, qnando iam partum
amplius habere non potuerit, sol. cc culp. iud.
VI.
LXXIX (•). De Delatnra.
1 Si quis hominem occiderit, et quod lex habuit
pro eo dederit, sol. xxx pro delatura componat.
De puero ant liberto, sol. xv.
8 De furtibus uero alijs, vu sol.
4 Causae uero Dominic^ , in triplo componuntur.
r) Cf. Waitx. Z99.
Digitized by
EXTRAVAGANTIA-B.
From Cod. 33 (saec. X) of the Chapter at Ivrea. It was first published by Am. Pcyron in the Memorie della R. Accademia dellc tcienze di
Torino, 1846, p. 129 sqq. ; afterwards (from Peyron's text) by Merkel (Lex Sal. p. 99) and Boretius (in Behrend's Lex Salica, p. xao).
Si- quis aliqnem ad servitium mallaverit, et ille
ouadium dederit et fideiussorem posuerit, ut anthmallo
legitimos ('), in patria de qua est, testes sue libertatis
dare debeat, faciat tunc comes, in cuius [presentia
mallatio fecta est, duas epistolas uno] (»•) tenore, et
unam habeat ille qui mallat, alteram similem ille qui
mallatur.
Veniente itaque illo qui mallatus est ad constitutum
cum luis sacramentalibus, si ipse qui cum mallavit
defnerit, faciat comes, in cuius presentiam ipse mallatus
advenit, epistolam, et cum testibus ad mallatorem suum
redeat, et icctum (•) de xv solidis ei det, qui ad pla-
citnm non venit constitutum, et placitum ei proponat
aliud. Et si iterum ad placitum constitutum mallator
venire distulerit, iterum det iectum de xv solidis; et
mittat mallatus tertium constitutum mallatori, ut veniat
ad testes recipiendum. Et si iterum mallator venire
distulerit, det mallato iectum sol. xv, et faciat tunc
comes notitiam cum raginburgiis et testibus (*), Et sic
ipse qui mallatus ad servitium fuit, ab hoc die liber et
ingennus vadat, nee sit causatori ulla facultas amplius
requirendi eum ad servitium.
n Sohm, R. u. Ger. Verf. (316) would read kglHmo. ^) The
words between [ ] have been supplied by Peyron. the MS. being
megiblc in these parts. (*) CC Sohm. R. u. Gcr. 169 note 96.
(«) Cf. Sohm. R. u. Ger. aBs
0.
Si(') qujs quemlibet mallaverit ad servitium, ut
superins dictimi est, qui in alia regione fuit natus, aut
longe infra patria, et ille dicit quod ipsius servus non
sit, et suam libertatem in suo anthmallo proportare
possit, tunc comes faciat ilium dare uuadium ad suam
Itbertat^n proportandam. Et si ille dixerit quod fide-
iussorem habere non possit, tradat eum comes in manu
mallatoris, ut eum salva custodla inlesum ducat in
anthmallo suo ad sxiam libertatem proportandam. Et
si ex patema genealogia mallatur, adhibeat ex matema
progenie [septem] testes qui proximiores sunt, et ex
patema quattuor, et sic se id[oncet. Quod si v]ero
ex matema progenie mallatur, septem [testes] proxi-
miores adhibeat [ex patema], et quattuor ex matema
progenie, et sic suam libertatem proport[et ; ita ex q]ua
parte mundior est, ex ipsa parte plus dabit testes. Si
autem tal[es postquam pro]duxerit, dicat qui eum
ammallavit non recipio istos testes, qu[ia proximiores]
habes, qui tibi dlcant testimonium, et si ille dixerit
quia non [habeo alios testes] quam istos, tunc ille qui
eum ammallavit det contra ilium [testimo]nia, qui
sapiant eum propinquiores habere quos ad testimonium
[dicendum adducat. Et si ille] qui mallatus est non
vult se concrcdere, det ei qu
nde ilia iura tamen ct sic per pugnam
contenda talia testi-
moxda contra ilium dare non potuerit
det propinquot mallatus quos habet. Si
autem eos mallatus est
altcui aliquid tribuerit, vel premia dederit
cuius servus efifectus est.
n Cf. Sohm. R. u. Gcr. Verf. 31^
Si aliquis cartam &lsam addamaverit, et eam falsam
ille facere [contendat] qui illam falsam adclamavit,
preheat ipse, cui falsa dicta fiiit, duodecim sacramen-
tales, et ipse sit tertiusdecimus, qui iurati faciant illam
bonam ; et sic se ille concredat qui eam dixit [falsam
esse].
Si aliquis cartam suam in mallo adduxerit, et aliquis
illam dixerit falsam esse, et ille cui carta est dixerit
eam magis esse bonam, quam falsam, et ille, qui falsam
[esti]mauerit, subula statim transforavorit, adhibeat
contra unumquemque testem ex vii testibus, qui eam
firmaverant, vii testes, qui fiunt insimul xlviii(*), et
sic iurati falsam illam faciant. Si autem ille, cuius
carta est, se concredere noluerit, tmus ex vii testibus,
qui eam firmaverunt, et unus ex iUis, qui eam ream
dixerunt, per pugnam contendant.
(•) leg. XLViiii.
In lege salica xii iuratores esse debent; ita tenent
Franci. Nos tamen in Italia propter Hludouuici et
Lotharii capitulare cum sua manu septima. Testes
autem vu contra Francum sint. Franci [autem] post
testes non adfirmant sacramentum.
Postquam autem debitor uuadium dederit liber erit,
sifideiussormoritur, propter uuadium quod emisit in de-
bitore. Et si vivent ambo, quod spopondit qui uuadium
dedit det. Et si domo (■) non dat, fideiussor quantum
spopondit pro neglectu debitoris det; si non, pro-
iectos (**) conponat xv solidos, et supra quod spopondit.
n Sohm. Proc. »4, proposes to correct homo. Q») Sohm. Proc.
Z9S, proposes to read /re» iectus, but in his R. u. Ger. Verf. X69 he
thlnlcs it should be//v ieda, i.e. "as iectus."
Nihil homo sterchire debet nisi quod ei ex heredttate
venit. Alias [vero res], quas Francus adquirit ex
Franco homine, et ille vivus est qui vendit, debet ille
alius, qui ex eo comparavit, probare quia in sua pro-
prietate habebat eo die illas res quando illi veniUdit
quieto ordine, et postea dari testes contra Istnm. Et
si ille mortuus est, qui vendidit, debet probare quia
illo die quando sibi vendidit [in sua] proprietate habe-
bat quieto ordine, et mortuus est, et non debet ille
[alios] testes dare super tpsius testes.
Contra suum caput, et contra suam hereditatem non
debet homo accipere testes.
Si quadrupedia domestica aliqttam beitiam occi-
derint, nihil inde respondendum est, nee aliquid
emendandum, excepto dominum occiderint. Et si
caballus herbam altering paverit, nihil respondendum
erit, nee includendus. De aliis animalibus quod est in
lege Salica solvetur quod neglexerint.
10.
De benefitio non debet trahere auctorem, nisi si mal-
latus fuerit. Quod [si] non malo ordine introisset,
debet iurare quod nee malo ordine vel sua auctoritata
intro[ivit aut] benefitio hab[uit].
11. .
Non potest homo migrare, nisi coavicinia, et herba,
et aquam, et via
lA.
Si aliquis mallat hominem de quacumque causa, et
dicit, malo or[dine fecisti, sacrament]ales testes habeo,
non debet contra malum ordinem et contra testes
insi atim ad unamquamque.
Et si ei aliquid quesierit, et malo
testes habere dixerit, tacendum erit. Et si
eum secundum legem te . qui mal-
latus est respondere noluerit, ille cui respondere debuit
, quia retinuit suum responsum, et si con-
victus faerit cum xv solid, emendet. [Quod si quis
m]allat alium, et dicit malo ordine ilium aliquid
fecisse, et ille dicit deto on potest postea
ad testes redire. Quicumque servus fugetivus
sua manu sq;>timadominus eius ei conprobet
ubi eum invenerit fuit quia da suo servitio
fiigit.
421
Digitized by
Google
PROLOGUS I.
PROLOGUS I.
Tliis Prologue is found in several manuscripts, with apparently little difference. Tet two texts may be clearly distinguished, more, however,
by certain additions, than by differences in the wording. The two texts are here respectively called a and b. For the first. Cod. 6 (Paris. Lat.
x8837 ; formerly N.D. S5s) has, in the main, been taken as basis, while the notes give the variants of Codd. x, 7-10, 14 (Paris. 4626 = Boret. 5 b),
15 (Paris. 4628 A), x6 (Cambrai = Boret. 5 p), 27 (Paris. 10758 = Boret. 5 n), x8 (Paris. 9654, formerly 75 suppl. Lat. = Boret. 5 k), 19 (Paris.
4760 = Boret. 5h), so (St. Gallen, 728, quoted as V in the Lex Salica). Of text 3, Cod. zx (Lugd., Voss. Lat. 1x9) has been made the basis, while
the notes give the variants of X2 (Hub£'s text), xj (Paris. 4409= Boret. 4 /S, quoted as B in the Lex Salica), X3* (St. Gallen, 729, quoted as G in
the Lex Salica). The differences presented by Cod. xo aze not such as to justify its being separated from text a.
TEXT a.
INCIPIT(') PROLOGUS LEGE SALICA (•).
Gent firanconuw inclita(*), auctore(«) Deo condita, fortis in arma(*), [firma(-)
in(+)] pacis(*) foedere(*), proftmda(0 in consilio, corporea(«) nobilis(^), incoluwnaC)
candore, forma1(k) egrcgia, audax (•), velox (-) et aspera, ad(-) chatholica (•) fidc(p)
conuersa et(<) inmunis(«) ab herese(0. Dum adhuc teneretur barbara (Oi inspi-
rante Deo, inquirens(*) scienciae(°) clauem, iuxta(«) morum('') suorum quali-
tatcm(") desiderans iustitia[m] (7), custodiens («) pietatem(*). Dictaucrunt (»»)
salica (<) lege(') per(*) prvcerisO ipsius gentb (() qui tunc (*>) tempore (') eiusdem
aderant rectores(i>) electi(') de pluribus uiris("*) quattuor his nominibus (■) :
Uuisogastis(»), Bodogastis (p), [Salegastis] (1), et Uuidogastis ('), in loca(«)
nominancinm (*) Salchanue ("), Bodochanue ("^), Uuidochamas (*), qui(>) per tres
mallos (7) conuenientes (•) omnes (■) causamm origines (•) sollicite (^) discu-
cienduM (•) tractandis (*) de singulis iudicibiw (•) decreuerunt hoc modo(0. At(«)
ubi(f) Deo £auente(^) rex(i) Francoru;» Chlodeueus (^) torrens (>) et pulcher (-)
et(>) primus (•) recepit(P) catholicai» (<i) baptism! (') et(*) quod(t) minus in
pactum (■) habebatur(*) idoneo(*) per(«) proconsolis (■) regi8(7) Chlodouehi (■)
et (•) Hildeberti (^) et (+) Chlotarii («) fait lucidius (') emendatum (•).
Uiuat qui(0 Francos (s) diligit(^), Christus eorum regnum custodiat (<), rectores
eonw^"") lumen(>) su« graciaB(-) reploat(»), exercitu»«(«) protegat(p), fidei(-») muni-
menta(') tribuat, pacem(*)» gaudia(0 et felicitateM('') tempora dominancium d/MMi-
nM lesus Christus(*) pietate(*) concedat(«). Hec est enim(y) gens quaB(«) fortis(«)
duM esset 6t(^) ualida("), Romanorum iugum durissimum de suis ceruicibus (')
excusserunt (•) pugnandumOi atque post agnitionem (s) baptismi(^) sa^rc^rum
maxtymm (') corpora quae (^) Romani (i) igne cremauerant (■) uel ferro truncaue-
rant (■) uel (<>) bestiis (p) lacerandnm (i) proicerant (')> Franci (•) super eos {}) a
«t lapides praetiosos (<*) omauerunt (*).
O I. p. L s.. MM. I ; I. p. IcKis aaUcae. 7.9;
In Chrlsd nxxaim L p. L s., 8 j In LeKem
quam SaUcam Tocant pimdatio, zo ; Laus
FrancorMm, 15 ; I. tracutus Icgis talicf , 19^
<^) iadyta, zo. (*) auctorem. 1.9 ; authore. zo.
(<) armis, zaz5.aa D firma, 9m, 6.i4.i&9a
(f ) in,0im. &X.7- 9.iai4.z6.aa (*) pace, z.8.9 :
pacte, 7. (S) foedeia, 6.15; conseruans fo«-
deia. 80 ; fetera, 1.7.9 ; 'reta. 8. O profundo, 8.
^corpozia, 9 ; corpore, 10. 17. 19; corpora can*
dida, 15. (^) nubOis. 7.9 ; nobilitas, 8 ; nob.,
«M. 15. (>) et incolumis. 10 ; incot. cand., am.
zs (^) et forma. 10. (>) Aut daz, 9. (") uehiz,
7-9^ r) •• 7-8 ; nuper ad, la 15. 19. (*) catbo-
Ikam, x.iais. 19.20 ; catoHca, 7.9 ; cathoUca, 8.
O fidem, z.9.xai5.x7-ao; Z7.t8 odtf/ nuper.
(t) et munus, x.9 ; emunis, 7 ; inmunis, a 19 ;
JTnmiiniff. nxz^ C) hercsa. 1.9; haeresi, za
n barbazo, z.7-9; Barbarie, zo; adh. ritu
detineretur (detenetur) barbaro (barbarico.
barbareo), zo(note). 15. 17 - 19. (*) inquaerens,
z; inquerens, 7.9. (") adentlam. Z.9.X9 ;
tdentia. 7. (*) iiuEta.9. (') morem. z.7.9.10.
n qualitatum, xa O iusdtta, x.617 ;
pletatem et, 19. O custodit. 6 ; costodiens,
7.9 ; custodens. 8 ; et custodiens, xs.
n Vriaetate, 7 ; iustlciam, 19. (^) dictaue-
tant, 7; dictauit, xsi7--i9. (*) salicam,
Z.8. za Z5. Z9.aa (') legem, x.8 - xo. 19.90 ; gen-
teM, 15. (*) per, om. zo ; but: dictauit legem
Salicam per proceres, as noU in xa
O prvceres, 8.zo.x5.z9.aa (*) gentes, z.7.8.
(^) nunc. 8. (') tempore, «m. i$ ; temporis
apud eandem erant rectores. Sunt autem
d., za (^) rectoris, 9 ; rectores ~
, MM. Z7.Z8. 0) .electi -- nomi-
, pm. z^x9. (*) uires, 7 ; uiri, xa
I») honiiiiibns, 7 ; 1^19 Aoznr ken : id est
n Wifiogast, zo, at$d Arogast, as nolt.
(>) bodogastis, z ; Bodogast. za p) SaL,
om. 6 ; Salicastis, 7.9 ; Salogast, za O uui-
sugasds, z ; uuidicastis, 7 ; uuldegastis, 8 ;
uldogastis, 9 ; Windogast, zo ; some Codd.
have six, instead^four, names: uulsogaste,
salegaste et uuldegaste (uuidogastc), arogoste
(arogaste). bodogaste (bedegaste, bodegaste),
uuisouado (uuisogado, uirouado). D locis, zo ;
loco, Z5. (*) cognominantia. z.8 ; cognome-
nantia, 7 ; cui nominancia. 9 ; quibusnome»,
zo ; cognominante, Z5. (") Salicaime, z ;
sachagme, 7 ; salechagme, 8.90 ; salicagme, 9 ;
Salagbeue, zo ; salechamne, 15 ; Salecheim,
Z9. (^)hodocaime, z ; bodo<bode)cbagme, 7.00 ;
bodogagme, 8 ; bodecagme, 9 ; Bodogheue,
xo ; bodochamne, zs ; Et in bodobeim, Z9.
(*) uuiducaime, z ; Uuidocbagmi(me), 7.00 ;
uuidochami, 8 : uuldocbaamni. 9 ; et Vuuido-
gbeue,zo;etuuidocbamne,zs; etinuuidochim,
Z9. (') qui. om, 7.9 ; qui -modo, om. Z5.Z7 - Z9.
(7) iaallas,6: maUus, 7.9. O conaenienti
omnI, 9. n originlsi z.9 ; horiginis, 7.
(«) soUdte, 7; so]iciti,9. (*) discutiendo,
z.&9.ao ; p^rcuciendo. 7 ; discurrendo, za
(') tractantis, 7 ; t»ctatis, 8; tria tantls. 9;
tractantes, zaaa (*) iudicio. z; iudicium,
7 - xaaa (') modum, z. (*) ad ubi. z.&ai9 ; in
ad ubi, 7 ; adhuc. 9. (^) pauendi, z ; sicuendi,
7 ; fauendi. 9. (<) rege, 6 ; Clodoueus Coroatus
et pulcber et indytus rex Franconun prim., zo.
(M Cblodoulus, z.7.9 i chlodoucus, 8.z5.z9.aa
C) turrens. 7.9. (*) pulchras, 9. (*) et, om.
z.7>9.90 ; Z5.Z9 add: inditua (*) primum, &
O redpit. 7; accipit. 9. (*) catbolicum.
z.8.zaz5.ao ; catollcuiw. 9. H baptismum.
Z.7- z0.zs.z9.aa (*) et, om. zazs.19. (M quic-
quid. za npacto.7.8.zo.z5.aa Dbabebat,
TEXT b.
INCIP/T(«) PROLOGUS C») LEGIS(*) SALICEC).
Gens francorum inclita (^), auctore deo condita, fortis in anna, fidelibitf atqice
amicis suis satisqive firma, profunda in consilio ; Nobilitasqwe eius incolumna uel
forma mirabiliter aegregia(«). Audax, uelox, uel(0 aspera, at(ff) catholicam
fidem firmiter conuersa, inmunis (>>) quidem ab omni herese(<), dum adhuc
teneretur(-f ) barbara, deo inspirante, iuxta morum suorwiM qualitatem desiderans
iustitia«f, peruenit ad Incem(^) scientiae(i) custodiens piaetatem, dictauerunt
legem salicam per pn^ceres ipsius gentis ("*), qui tunc teMpore aderant rectores.
Electi de plurimis (•>) uiris vl\v» his nominiba» : Vuisogast («), bo<Ugast (P),
Saligast (<i), et(') guidigast (•), in loca cognominantia Saleaim(0» bodoaim("),
Vuidoaim ("^), qui per tres mallos omiiis causarum origo (*) conuenientes sollicite
discutiendo tractantes de singulis, sicut ipsa lex declarat, indicium decreuerint(*).
(Ad, corr,) At (7) ubi deo feittente rex francorum chlodeueus (■) ildebertus (■)
chlottharius (^) in (clumlne, corr.'S culmine regale deo pnrtegente peruenenmt,
quicquid minus in pactum («) (habeatur, corr^ habebatur idoneam (') per ipsos (*)
fuit luciiUus emendatum. Uiuat qui francos diligiy(Ot Christus eor»M regnum
usq»e in sempitemum custodiat; Rectores eorundem lumeif(s) gratiae sue
repleat, exercitumqwe eorvm prvtegat atqwe defendat. Fidem muniat, pacem
atq«e(>>) felicitatem et sanitateiw per infinita secMla tribuat; h^ ex/ enim gens
ualida que romanorMm iugum durissimum de suis ceruicibiff discussa(>) pugnando,
atque p^f/ agnitionem baptismi sanc/orMm marthyrum (^) corpora que romani
igne cremauenmt uel ferro truncauerunt atqwe bestiis (>) lacerando prmecerunt,
franci super eos auruM et lapides preciosos adomauerunt (■■).
(^ In nomine Sanctae Trinitatis. Incipit,
za.z3«. (fc)za-z3«««.libri. U)leg..«»i. zsiS*-
(")salicae, za.z3f. (') iadyta. zj*. Oegregla,
ss- Oet.zs. Oad,za--z3(*. (^) emunis, xa. 13*.
(*)aeresed. X3. (f) tenetur, xa. (k)lumr»,x3.
0) sdentientiae, in Cod. xx. (*) gentes, za.
(*) phires, xa.z3f; pluribMJ, X3. (*) uiso-
gastis.z3. (P) bodogastis, Z3. (*) ssligastis, Z3.
n et - Salealm, om. za. (*) uidigastis. Z3 ;
uuidigast. zj*. (*) Salehaimi, Z3 ; Salehaim,
Z3*. n (in) Bodobalm, za. Z3* ; bodohaimi, zj.
O Giaidobaim, za ; uuidobabni, 13 ; uuido*
balm, zj». D origines, ty C) <
za -Z3«. C) aut. z3». {■) Cblodoueus, n-i^.
O HUdebertus. za ; Childebertus, zj ;
ChDdobertus, z3*. (^) Hlothartas, za ;
et Chlotarius. Z3 ; Cblotfaarius. z3*. O pacto,
»3-»3l*. {*) idoneum, za- z^. (*) tpso, Z3.
(0 diBgat, z3*. (") biminis^a ; lumine, Z3.
(>>) atque, om. z3*; et fd. atque san., zj.
(I) discussit. za-z^. (^) martirum, za;
martyrum, Z3.Z3«. (i) betiis. in Cod. zz.
(*) omauerunt, Z3; Cod. xt adds: Eaptidt
prologus; la adds: Eaplidt prologus, Azaen.
8 ; habiatur, 9^ (*) edonii. z ; Idoneum,
7.&zazs.z9.ao ; Hedonlum, 9. (*) percubus, z ;
per p^rculsus, 7 ; prrculsis, 8 ; pepercul-
sus, 9 ; per praecelsos. iaz5.9o ; per precelso,
Z9> Dreges.7.zai5.z9.3a (*) chlodouio, z.7.9 ;
cblodoueo, &Z9; Clodoueum. zo ; chlodo-
ueum, zs.aa (') et. om. zo.z5.z9u (^) chdde-
berto, z ; cbildeberto. 7.Z9 ; cbildoberto, 8 ;
cbilberto. 9; Childebertum, zaz5.aa U)et,
om. Z5.Z9. n chlotharlo, z.az9 ; chlotario,
7 ; chlottbario. 9; Hlotarium. zo; chlotbarium,
z5.9a {*) hicidus. z; lucidis. 7.8; liciter. 9;
ludde, zs. Z9. (•) zs Z7— «9 '*<*'■' P"" currente
decretum (decreto) ; zo adds : et procuratum
decretum hoc. (') quis, 8. (■) francus. z.7.9.
(k) diligit. om.j; deligit, 9. (>) costodiat, 7.9 ;
zo adds : et (^) eorundem, z.a9. 19.90 ; eor.,
om.'A>;y adds: undcm 11$ adds: det. 0) lu-
mine, z^ao; de lumine, za (") gratiam, 7.9^
(■) repellat. z. O ezercituuM, 7. (••) prrgat. 9.
pjfidem. Z.7— 9. nmomenta,z;mununi«»ta,
7 ; monumrwta, 8 ; monimenta, p ; munlmine,
15. 19 ; munimen, aa f) pacis» ?•& 10. xs- 19.90 ;
paces, 9. (*) gaudeat. X. nfelicitatis.&zs.z9;
- tate. aa O Christus, om. 9:1^x9 o<^ •' pro-
pitiante. (^) pietatem. z.8.9. D custodiat, z ;
conducat, zo ; propitiante pietate concedat.
zo(note). n enim, om. 8. O qui, 9^ Dfunia.
7; fortes,8; forti,9o; parua dum esset (esse)
nuznero fortis robore ualido(ualidum). zs.z7.z9k
(^) robore. z.7- 9.90 ; et robore, za (*) naleda.
7. C) seruidbi«x, & (*) excussit, za zs. Z7 - ga
O pugnando, z. 7.& za i5.aa (*) agnationem, 1 ;
as^nitiones, 8. (>>) baptiane, 7 ; baptismum, &
(<) martirum. 9. Z9. (^) quem. 9. (>) J5.i9add:
ud. (") crem., om. zs.z9 ; cremaueruot,
z.zo; concremauerMK/, 9. (*) truncauerant,
Z.Z5.Z9; trunccauerww/, 7; trucidauenint,
truncauerunt, za (*) aut, zo ; ud - praL,
om, ZSX7-I9- O besteis, z.7; bisties, 9.
(^) lacerando, z.7.90 ; lacerauerMwc, 8 ; lad*
rando, 9 ; laceranda, za O proiecerunt, z. zo ;
proiecerMff/, 7.8 ; pn^ederunt, 9^ C) firance^
7 ; sumptuose auro et lapidlbus praetiasia ex-
omauit, xo; 1^19 add: reperta. (^) 90% om,
zs ; super eos. om. 19, (■) prvciosis, y ;
prvciosus, 9 ; z adds : super. O 7 adds :
explicty; Anno ter XIii decimo ngoatUe
domno nostio PIpino gloriosissimo reg«
Francorum Amen; 9 €ulds: Expiidt pro>
licus legis .salice. Indpiunt capituk legis
Salice dloe Mercoris proximo ante Kl
Noumbris in anno XXVI regni doano
uostro gloriosissimo Carolo rege.
4M
Digitized by
Google
PROLOGI n— V.
EPILOGI i-n.
PROLOGUS n.
This Prologue U fonnd in Codd. 6, 14
(Paris. 4626 = Boret. 5 b), 15 (Psuris. 4628 a), 17
(Paris. Z0758 = Boret. 511), x8 (Paris. 9654,
formerly 75 Suppl. Lat. = Boret. 5 k), 19 (Paris.
4760). Cod. 15 has been taken as the basis for
the text.
INCIPIT PROLOGUS LEGIS SALICAE(«).
Placuit (^) atqiM conoenit int^r francos et (") eorui»
proceres('), ut pro seruando (•) inter se pads studio (0
omjiittiM (() incrementa airtutum, rixaruM odia (^) rese-
care deberent, etC) quia ceteris gentibus iuxta se
positis fortitudinis brachio prvminebant (^), Ita etiam (')
legis('") auctoritate (■) pnMcellerent, ut iuxta quali-
tateM(*) causaruM sanieret(P) criminalis («) actio («)
[temunam] ('). EztitennMt igitwr inter eos electi de
pluriba» qnattuor niri his nominibns: uuisogaste (■),
Salegaste(t), ArQgaste('*), et unidogaste(«), in(») uillis(0
quf ultra renui» sunt, in bodochem (7) et (■) salechem (*)
et uuidocheM(i>). Qui per tres mallos conuenientes,
omnes causaruM engines soUicite discutiendo (*) trac-
tantes, iudicittiNi(«) decreuerunt (').
n This Pr^t. keiHg « eontin$iaHon ^ Pr»t. I. in Ctd, 6, tht
mt r dt I. p. L B. art wanting tMtre. (^) aiuriKaiite domino, 14.
n atqair, 6. (') proceribwx, & (*) senianduM, 6^x9^ O studhiM,
<Li9i. (*) omnia increments rixanuM i«l, 6.X7.ia. (^) odia, om. 19.
0) et - prom., mm. 6. (^) praemlnebant, 17. P) 6 adds : eos.
O legale. 6; leec «9^ (") -tateiw, 19. H -tate, 19. O sume-
rent. & (*) criminales actiones, d (*) tenninum. om. 15. Cf.
SohiD, Proc 134. n UuiMsastns,6ii9. (^) Salegastiis.6; -tos. 19.
Arogastus, 6 f Ar., mm, 19 ; Ar. et. mm. vj. D Uaidogastus,
6.19. (^) in - uuidochem, mm. 6. (*) uQlas, 19b (H bothem, 19.
n et, MM. X9w n Salehem, 19. (*) uuldohem. 19. (*) diacuclentes
de singulis ludiciuiM, &x4 (') i^adds: hoc mode.
PROLOGUS III.
It is found onlj in Cod. $ (Paris. 4403 ^)
where it follows adter the table of contents,
immediately before the Lex.
Hoc sunt qui lege Salica tractauenmt : UUisogast ;
UUidegast; Arogast; Bodegast; Sal^gast; (UUiso-
unado, anr.) UUisouuando in Bodachaem et in Sala-
ordinance, edict, law; for we know that often
the different chapters of a code are called by
this name. We could therefore translate : Voici
les noms de ceuz qui ont fait la loi Salique :
Visuast, 5>aleanats, Vicats, qui se sent arr6t6s,
en fatsant cette loi, au titre intitule : De miiio
/restaiiiro." Pertx would read eodice for
budtce.
However this may be, it is certain that do •
mt'cic /. are the very last words of fol. 88^,
after which a whole quatemio is wanting in the
MS., which recommences with tit. 60 of the
Lex Ripuariorum. According to the table of
contents, the chapter: De miiio fristratriU
(cf. ch. 66 in the present work), was to follow
after the Epilogue : Quern uero primus rex
/rancorum, which it really does, as is evi-
dent from the three words preserved to us.
And, according to the same table, after the
chapter De mitiot &c., the 6 chapters which
already appear in the Cod. as titt. 69-74
(titt. 70-75 in the present work) were again
to appear ; while the same table has once more,
after the rubrics of these 6 tituli : Incipii
Aedictus dom Hiiperici regis, which already
appears in the Cod. as tit. 77. From the unfor-
tunate defect in the MS., combined with what
we find twice indicated in the table of contents,
we may, probably, infer that the MS. had at
one time the whole titnlns De mido, &c., in the
same way as we find it in Cod. x ; that it had
also the tituli 69-74 and the Edict of King
Hilperic twice over, and that some careless
proprietor of the MS., observing the repetition
of these documents, lifted the second copy out
of the volume, without ndticing that he removed
at the same time the short tit. De micio, &c.,
and a portion of the Lex Rip. Grimm's inter-
pretation of the Prologue would seem the most
plausible as far at bodicaim.
hec 8«n/ nomina eorwiw qui fecerunt lege salica
(uisnat, corr,) vuisuast, AROAST, saleanats, uicats,
qui uero mansemnt in lege salice in budice do micio
fristati-o.
PROLOGUS V.
This Prologue is found at the commencement
of Herold's text; see col. 7 of the present
work.
Hi antem sunt, qui Legem Salicam tractauerunt :
Vuisogast, Arogast, Sal^ast, Vuindogast, in Bodham,
Saleham fc Vuidham.
PROLOGUS IV.
This Prologue occurs in the Loden Cod. (Voss.
Lat. X19) at the end (or rather as part) of the
Epilogue : Quern uero rex^ &c., and has never yet
appeared in any of the editions of the Lex Salica
exactly as it is found in the Codex. The letter in
the last word, here represented by- , is ill^ble.
Grimm (Pref. xii) thinks that the last zx words
mean "qui uero manserunt in locis salicaim
bodicaim uuidocaim." Pardessus (Loi Sal. 423)
goes so far as to find in this Prologue a
matfrial proof that the first redaction of the
Lex Salica consisted of 65 tituli. He says:
'' However bad the Latin may be, we under-
stand it ; even the word budice, which might
hare come from the German biuian, and signify
EPILOGUS I.
From the Wolfenbattel MS. (Cod. 2) ; cf. L.
Sal. tit. X04.
Primus rex francoruM ttatuit a prime titulum usqattf
LXii(>) disposuit iudicare; postmodo autem tempus
CUM obtimatis suis a LXiii titttflMW usqM^ ad lxxviu
addedit. Sic uero Childebertus rex, post multum
au/nM temptw, p«rtractauit quid addere debirit ; ita a
LXXVIU usq«« ad lxxxiii pmnuenit, qtM?d ibidim digne
inposttisse nuscuntur, et sic fratri suo Clotario hec
scripta transmisit ; post hec uero Clotarius, cuot hoc
titulus a germane suo seniore gratenter excepit; sic
postia CUM rignum suum p^rtractauit, ut quid addere
debirit ibidim, quid amplius dibiat construhere ab
Lxxxvnii titolus usqiM ad uuii (^} statuit p^rmanere ;
et sic postea fratre suo rescripta direxit ; et ita int«r
eis conuinit, ut sta omnia sicut anteriore constracta
starent.
O Pardessus (Loi SaL 424) tliinks that tlie copyist must have
omitted a V between the X and 1 1 which would have made LXVII.
which is exactly the number of tituli comprised in the Lex prima
of the Wolfenbiiltel codex. The same omUoion must, of course,
be presumed in tlie numbers following. ('■•) leg. LXUII f
EPILOGUS 11.
From Cod. 7 (Montpellier, 136 h), with the
variants of Codd. 8, 9, xx, za (Hub£), 13 (Paris.
4409 = Boret. 4/i, quoted as B in the Lex
Salica), X3* (St. Gallen, 729, quoted as G in the
Lex Salica), 15 (Paris. 4628 a), 17 (Paris. X0758
= Boret. 5 n), 19 (Paris. 4629, quoted as F in
the Lex Salica).
EXPLIC/T LEGES SAl,IC/B lA^ER IHC).
Quem uero(^) rex francoruiM (•) statuit et (') postea (•)
una CU0I frauds (0 ptfftractauit ut (f ) et a tres titulos (s)
aliquid amplius adh^it(>>), sicut a(0 prime (^) ita(i)
usqitftf ad Lxxvii^*) ptfnluxerx'A") ; deinde(«) uero childe-
bertus (p) post multum tempus tractauit, ut quid(«)
aduenire (') potuerit (•), qtM?d (0 ibi cum suis frauds (>)
addere (*) deberet(*). A(') septuagisimo octauo(")
usq««(7) octuagissimo(*)quarto(") p^nuenit(*), qtft?d(^)
ibi digne (•) inposttisse (') cognuscetur (•). Iterum (0
cum hoc (f) htts titulus (f) chlotarius (■>) a (') germane (^)
suo seniorem (■) suum (■) gradenter (■) excipit («) : Sic (»)
et(p) ipse(<i) similiter cum regnuiM(') 8uum(*) pmn-
uenit (*), ut('') ab(*) octuagissimuOT (*) quartum (")
adderet(>) et ita p«rfectum(7) p^fduxi/ (*)> et(i) inde(*)
q««l ipse inuenit fratrem (*) snum (»•) rescripta (•)
dixerit ('). Sic <") inter *eis (0 conuenit, ut ista omnia
qiMtf constituerunt starent (s). ExplictV (>>).
n \vtm confirmatlo legis a regfbus, 8; Expleciunt legis saHcc
Kber III, 9 ; Explicit le^is salice lib^r III, it ; ExpUdunt leges
SaltceHb. Ill, 1a.13.13*; ExpL - III, 9m. 13.17; Explictunt lege
salicae libri III, 19. (^) 11 addt: primus. f) fFanchoniM. 9.
(*) ut. IX. (*) IX adds : ut O 9 adds: suis. (*) ut trestituHs, 8 ;
et III titulus. 9 ; ut ad XLIIII titulus, xx ; ut ad titulos, I3.i3» 19;
ut ad tres titulos, 13 ; ut et res (tres) titulus, is 17. C*) adhetit,
8; aderit. 9; addiderint, xx ; adderit, X3.i3*; addoet, 13.19;
iMbuerit, 15.17. (>) ad, 9.11. (^ piimum, xi. (>) 15.17 <nW.- ut.
(■>) LXXVIIII. 9.1X. (■) duxertf. 8; prrduxenint, xi.xxi3l*.
n Inde, ia.13*. O hUdebertus, 8.11.1a. 13*. 15.17 ; chelbertns, 9.
f<) quicumq»;, xx ; qidsquid, xa ; quicquid, 13. 13*. 19. (*) uenire, S ;
inuenire, xa.13. (*) potuit, 9; poterit, la.xjf. (•) quod, om. 12.13.
n frauds, om. ix. (') adhere, & D debet hoc est. xa ; deberet
hoc. 13 ; deberet hoc est, x3*.x9. (') ad sept Oct.. 9 ; ad sqit
Villi, II ; a LXXXVIII, i3*.i9. (?) it adds : ad. (*) LXXXXll
xa.i3(*.x9. (*) prruenit, &11 ; quidquid inuenit digne fbidem
inp. coznoscitur, xa.x3.x3*. 19. (^) quod - suumperinu., om. 15.
n dignl, 9 ; dignus, XX. (') inposuisset,8.ii. (*) cognosdtwr,arx.
O It., om, 9. (") h. his titulis, 8 ; hus titulus, 9; hoc ortatulus, 11 ;
hos titulos, ia.13*; hos tales, 13. (*>) chlotharius, &17 ; Uotharlus.
IX. xa ; Aotharitts. 13 ; Aottharius, 13* ; chlottarius, 19. 0) ad, 9^
(k) germane, 11.19. P) seniore, 11 -i3». (") suum, om.
11-13*. (*) gradantrr, 8.13.17.19; gradantur, zx; gratanter,
ia.x^. n suscepit Sic. 8 ; EXPLICIT SIC, xx ; excepit sic,
S3. 13. x3f . (') et, om. x3*- *9- (*) ipsi« 9> "• O regno, 1 1 ; regni, za. 13.
(*) suo. II ; sui. 13. 13. (*) sapienter inuenit, xa. (") ut, om. 8.
n ob, 13*; ab, om. iz. (*) -gissimo quarto, 8; nonagestmo
VIII, zi ; LXXXIII. i3*.i9. C) adderit, 8 ; aderit 9 ; addiderit zz.
O perfecto, 11 ; t^adds: est H pTduxerit, zz ; perd., om. Z3.Z3.
If) et 9m. Z5.17. n exinde, zi. (*•) fratri suo, it.zs O k*
saripta, 9; rescribita. Z3. (') dirextf. &9.Z1-Z3.15.X7. (*) s^i u
Et ita inter (13. 13*. 19 add: se) firmauerunt ut ista omnia qnae
constituerunt inuiolabiliter omnique (omniaqw/, ia|*} tempore
conseruata fuissent(-et, Z3}, za.x3.i3*.z9w {*) cos. Z5. (■) staret 9 1
prrdurant sure. 11. (M £•• om. azz.x^.x9i E. Dto giadas
Amen, 9 ; Finit Amen, za ; Finit Dro gratias Amen, 13.
4*3
Digitized by
Google
REMISSORIA.
RElflSSORIA,
INCIPIUNT CHUNNAS.
Text A. In Cod. 8 (Paris. 4627). as tit. xoo.
O. INCIPIUNT CHUNNAS.
[1] Hoc est unum thoalasti, %o\uios iii cxiXpabilt's iudicetur.
[9] Sexan channa, sol. xv cul>. iud.
[8] (Tu, corr,) Tha uualt chunna, sol. xxx cul>. iud.
[4] Then uene channa, sol. xlv cu1>. iud.
[6] Thothocundi fitme chunna, sol. Lxiif .
[0] Fit tertius chunde, sol. c cul/. iud.
[7] Actoetus chunde, sol. cc cul>. iud.
[8] Triothus chunde therte channa, sol. do cul/. iud.
[0] Fit tertos chunde tue apta chunna, sol. dcc cul/. iud«
KXPL/C/r CHUNNAS.
Text B. In Herold's edition, as tit. 80.
LXXX. Incipiunt Chunnas.
I Hoc est unum Thoa lasthi, sol. ui culp. iud.
Sex anchunna, sol. xv culp. iud.
8 Septan chunna, sol. xvu culp. iud.
4 Then vualt chunna, sol. xxx culp. iud.
6 Thue septen chunna, sol. xxxv culp. iud.
Then vuenet chunna, sol. xlv culp. iud.
7 Tho to condi vucth chunna, sol. lxu et dimidio culp. iud.
8 Fit ternu sunde, sol. c culp. iud.
O Acto et ttsunde, sol. cc culp. iud.
10 Theio tho sunde ter theo chunna, sol. dc culp. iud.
II Fit terno sonde thue aptheo channa, sol. dccc culp. iud.
HOC SUNT SEPTEM CAUSAS.
In Cod. 6 (Paris. Lat. 18237, formerly N. D. 252. F. 9). Published by Pardessus (Loi Sal. p. 350-355). Merkel (Lex Salica, p. 95-97). Boretius (p. 129).
1. Si qois ad malloM legibiff dominicis manitus fnerit
et non uenerit, si enm sunnis non detenuerit, soled^5 xv
culpabilis iudicetur (tit. z ) i)* 8* Ule ^^ero qui aXmm
niannet et ipse non uenerit, si eum sunnis noM dete-
nnerit, sol. xv culp. iud. (tit. x 1 2). 8. Si quis porcellum
tartussum furauerit vaqus ad aniculatum, sol. xv (tit. 2
1 8 of cod. 4). 4. Si quis acceptoreM de p^rtica furauerit,
sol. XV culp. iud. (tit. 7 { 2). 6. Si quis homo qui facit
uia latina, sol. xv culp. iud. (tit. 31 \ i). 0. Si qui*
mediano dido excusserit, sol. xv culp. iud. (tit. 29 { 8 of
cod. 6, &c.). 7. Si quis minimo dido excusserit, sol. xv
(tit. 29 {8 of cod. 4, &c.).
II. De soltdu XXXV.
1. Si quis in messe sna pecora aliena Inuenerit qui
pastore non habent et eas incluserit ut nulli paenitus
innotescat et aliqua ex ipsis pecoribus perierit, sol.
XXXV culp. iud. (tit. 9 \ 2). 8. Si quis nauem de intro
clauem furauerit, sol. xxxv culp. iud. (tit. 21 \ 3). 8. Si
secundo dido unde sagitatur excusserit, sol. xxxv (tit. 29
I 5). 4. {Deesf, exesoforsiian codicis folio). 6. Si quis
boaejw fiirauerit, sol. xxxv (tit. 3 ) 3). 6. Si quis fran-
cos franco auricula capulauerit, sol. xxxv (tit. 29 1 15 of
cod. 6, &c.). 7. Si quis ceruum domesticum qui signum
habet furauerit aut celauerit, sol. xxxv (tit. 33 { 2).
III. De soUdis XLV.
1. Si quis pueruM crinitum totunderit sine consilio
parentorum, sol. xlv culp. iud. (tit. 24 { 5 of cod. 2, &c.).
8. Si quis acceptorem de intro claue furauerit, sol. xlv
culp. iod. (tit. 7 I 3). 8. Si quis cescum (iSr^. ascaiw)
de intro claue furauerit, sol. xlv culp. iud. (tit. 21 { 4).
4. Si quis pratum alienuM secauerit, exlnde fcntxm
COM carro ad domum suam duxerit et discargauerit,
sol. xlv (tit. 27 I zo). 6. Si quis dido polcare excus-
serit, sol. XLV (tit. 29 ) 3). 6. Si quis nasuM capulauerit,
sol. XLV (tit. 29 { X4 of cod. 6, &c.). 7. Si quis homo man-
cipia aliena pedes fogitiuos recolligerit, sol. XLV (tit. 39
I 2 of cod. 2, &c.).
IV. De 9o\edis lxik.
1. Si quis de sagitta toxicata hominem sagittaaerit
et euaserit, sol. lxii« culp. iud. (tit. 17 \ 2). 8. Si quis
homo alio adsallierit et sua (?) arma et occidere oo-
lu£rit et retentus fiierit, sol. LXiiv culp. iud. (tit.
Z7 i z). 8. Si quis corpus occissum homineiw antequam
in terra mittatur in furtuM expoliauerit, sol. lxih
(tit. 55 \ z). 4. Si quis uillam alienam inuaserit, LXiif
(tit. Z4 ) 6). 6. Si quis manuM alterius capulauerit et
ipsa manca pependerit, LXiif (tit. 29 1 2). 6. Si quis in
furtuOT elocatum accepto pni^io hominem occidere
uoluerit et ei fuerit adprobatuiw, sol. lxik (tit. 28 | 2).
V. De zoledis c.
1. Si quis hominem mortuuM ezfoderit et expolia-
uerit, sol. c (tit. X4, { X of tit. z5 of cod. 2, &c.) 8. Si
quis hominem dormientem in furtum expoliauerit, sol. c
(tit. Z4 ) 7 of cod. 2, &c.). 8. Si uero infantcm infra matris
sui utero occiserit, sol. c (tit. 24 { 4). 4. Si quis homo
ingenuus alienum lidum extra consilium domini sui
ante rege pro Aenariuva ingenuum dimiserit, sol. c
(tit. 26 \ z). 6. Si quis alteri manum excusserit aut
lingua capulauerit aut castrauerit aut uerenda trans-
capulauerit, sol. c culp. iud. (tit. 29, H z, 9; andl) 3. x6 of
cod. 6, &c.). .0. Si quis hominem ingenuum sine manus et
pedes qux inimici sui in uia relinquerunt quique eum
occiserit, sol. c (tit. 4Z \ 8). 7. Simili modo qui alium
in pelago inpinxerit et uiuns ezinde euaserit, sol. c culp.
iud. (tit. 4x, i ZO of cod. 6, &c.).
VI. Dc %o\edis cc.
1. Si q«» hominem qui migrare dosponit (leg, disponit)
et de regi habuerit praeceptum et aliquis contra ordina-
tione regis stare praesumet, sol. cc (tit. 14 H)- d* ^i q*«^
alio herbas dederit bibere ut moriatur, sol. cc culfk. iud.
(tit. Z9 S i). 8. Si quis hominem francum inuolauerit et
uenderit, sol. cc culp. iud. (tit. 39 ) 2). 4. Si quis puella
ingenua occiserit, sol. cc (tit. 24, { 8 of cod. 6, &c.)
6. Si quis basilica incenderit, sol. cc (tit. 55, ) 7 of
cod. 6, &c.). 0. Si quis grafione ad res alienas toUendas
inuitauerit et legiptime (sic) eum iactiuum aut malla-
tum non habuerit, ille qui eum rogat ut iniustae tollat
anteqnam fuerit et fides facta fuerit, sol. cc (tit. 5x I x).
7. Si quis puella sponsata dructe ducente ad marito
alicuius in uia eam adsallierit et cum ipsa uiolenter
mechatos fuerit, sol. cc(tit. X3, | Z4 of cod. 5, &c.).
VII. De sol^</2> DC.
1. Si quis puerum crinitum occiserit, sol. oc (tit. 24
) X. >)• 8. Si quis femina transbattit ut moriatur, sol. dc
(tit. 24, ) 2 of cod. 2, and \ 6, &c., of the other texts).
3. Si quis femina ingenua postquam infantes coepit ha-
bere et occisa fuerit, sol. dc (tit. 24 ) 6). 4. Si quis gra-
fione occiserit, sol. dc (tit. 54 ) x )• 5> Si quis sacebarone
occiserit, sol. dc (tit. 54 I 3). 6. Si quis franco inttfr
quattuor solia occiserit, sol. dc (cf. tit. 41 H z-3 ; Re-
cap. L. Sal. (>>) 3x ; Sohm, Proc. p. z5 ; id, R. o.
Ger. 40). 7. Si quis firancus francam occiserit, sol. dc
(cf. tit. 4z \ 1).
VIII. De %oledis Mixcc (cf. tit. 4x) (•).
1. Si quis hominem ingenuum in hoste occiserit et in
mortridam mittitwr, sol. ^dccc culp. iud. (cf. tit. 63 H x, 2).
9. Si quis grafionem occiserit et in mordrem miserit,
sol. J/Dccc (cf. tit. 54 \ x). 8. Si quis femina ingenua
que infantis pot[ui]t habere et occisa fuerit et mordrida
fiierit, sol. Af Dccc (cf. tit. 24 ) 3). 4. Si quis puerum
crinitum occiserit et in mordrem miserit, sol. Muocc
(cf. tit. 24 H X, 2). 6. Si quis episco^um occiserit et in
mordrem miserit, sol. ATdccc (cf. tit. 55, last \ of L. £.).
6. Si quis legadario regi in uia adsallierit et occiserit
et in mordrem miserit, sol. Af dccc culp. iud. (cf. Sohm,
R. u. Ger. 39). 7. Si quis andnistione qui inter duos
reges pagauerit, qui eum adsallierit et occiserit et in
mordrem miserit, sol. Jifi>ccc culp. iud. (cf. Sohm,
R. u. Ger. 40).
(•) Pardessus (Lol SaL 354) remarks that this chapter was, pro-
babiy. added to a text vhich, originally, comprised onlv sevea
series of seven compositions each. In the seven cases which it con-
tains the assassin has caused the coipse to disappear (misit in
mcrdrtm, in mortbrtlam)^ a case already mentioiicd in titc 4«
and 103.
INCIPIUNT (•) SENTENTIAS DE SEPTEfl/ SEPTINAS HOC SUNT PARICULAS CAUSAS (•)•
From 1) Cod. Paris. Lat. Z0758 (formerly 164 bis suppl.). The document occurs also 9) in Paris. Lat. 4628 a, 8) Paris. Lat. 463X,
4) Paris. Lat. 4760, and has been published by Pardessus (p. 355), Merkel (p. 97), Boretius (p. Z3z).
1. Si quis basilicam incenderit, soltd^ cc culpabiTu
iudicetur (tit. 55, ) 7 of cod.6, &c.). 9. Si quis francus fran-
cum occiderit, sol. cc culp. iud. (tit. 4Z ) z). 8. Si quis
utlla (^) aliena (^) adsallierit et ibidem hostia fregerit et
n Cap. VII. a. (^) oillam alicnam, a.
canes occiderit et homines («) plagauerit (') uel aliquid
exinde (<*) in carro duxerit, sol. cc culp. iud. (tit. Z4, ) 6 of
cod. 6, &c.). 4. Si quis alicui herbas dederit bibere unde
moriatur, sol. cc culp. iud. (tit. 19 { x). 6. Si quis
(*) om«f«s platfauerunt. 4. (') ex., cm. a.
uxorem alienam tulerit niuo marito, sol. cc culp. iud.
(tit. X5). 6. Si quis hominem mortuum exfodierit et
expoliauerit, sol. cc cul/. iud. (tit. 14, | x of tit. Z5 of
cod. 2, &c.). 7. Si quis francus francum uendiderit,
sol. cc culp. iud. (tit. 39 \ 2).
4»4
Digitizeid by
Google
RECAPITULATIO LEGIS SALICAE— A.
EECAPITTTLATIO LE&IS SALIGAE.
Of this doctmient only two versions have hitherto been known, which have been published by Pardessns (p. 355-358), Merkel (p. 97-99), and
Boretins (p. Z3X-X34). A third, which occun in the Leiden Cod. (Voss. Lat. 1x9), is now published for the first time. The three versions are here
respectiyely called a, 3, c.
This text is given as printed by Pardessus (Loi Sal. p. 355), from MS. Paris. Lat. 4995. The notes give the principal variants of Codd. 7 (Mont-
pellier), xo (Herold), X7* (Paris. X07S8, formerly X64 bis suppl., first copy on p. 75), 17* (ibid., second copy on p. 278), x8 (St. Gallen, 728, quoted as V
in the Lex Salica), A^ (Paris. 4628 a, 4631, 4760), A* (Paris. 4628 a, second copy on p. X56>>), B (Barrois MS., as quoted by Pardessus). A = A^ and A*.
RECAPITULATIO (•) LEGIS SALICAE (•).
Sciendum (^) est quod in qntbusdam legis (•) Salicis (')
inneniuntnr capitula principalia lxv("); in quibus-
dam(0 uero(0 lxx(-(-) ; in quibusdam(c) etiam paulo plus,
ant paulo minus. QuaB(^) continentur alia (') capitula,
in quibusdam codicibus (^) ccc (>). In quibusdam uero
minus (*) uel (■). Hab^it (■) etiam species in quibus-
dam libellis(o). In quibusdam uero minus uel paulo
plus.
I n Rec. L S. MM. 7.z7*.Ai ; EpOogvo, 10; Capitula prindpalia,
17^. A*: Rec. soUdonim, i8l (^) to adds: autom ; Sdend. — LXV,
«m. z7VAa. (*) legiDus, 10; libeDis, 17*. A^. (*) saUcae, 7.10.
O LXV, «M. z7*.Ai. O aliis, nx (t) LXX. mm. A*. (^ notmuQis
XJCXX, za (^) qui. i.xj^.A* ; Que - phis, om, xo, ha it has
instemd: Sunt qui habeant compositioDCS CCCLViii, ac etiam
plus minusue. (>) alia, mm. v^.KK (^) locIbMx, 7; iods
CCCLVIII izi quibusdam uero plus minusue, Inquirendum dec, B.
0) CCCLVIII. 7.Z7^.A«. (*) plus minus. tf^.K ; plus minus uae, 7.
D Hab. - plus, MM. 7.Z7».A*. (*) z7*.Ai atU: XX et VIL
Inquirendum e8t(*) conpositiones (^) legis (•) Salicae
quod (') uarietates et quem (•) numerum per minimum,
quaB(0 uero(0 per maximum habeat [diuisiones. Com-
poeitiones (*-nis, X7^.A*) sunt (sua, 17^ A*) ccclvxu,
uarietates ( -nis, X7^.A*) zxxi] (t).
D ^tur erit in compositiottlbus L S., quid uarietatis et q. n. mfau,
quem max. habeant Diu. namque compositionum s. CCCLViii. Var.
autem XXXI, quae ita inueniuntur, za (^) - onis, Z7^A.
O leges, 7. («) quot, 17*. (•) quae. z7».Ai. («) quernqM, Z7V
(*> diu. - XXXI, sufpUtd/irmn ^.\^\k.K^
[1] Imprimis (•) enim inde ad (^) septem denarios, ut
-si quis agnum faranerit (tit. 4, ) x).
n Indpit ( 'unt. zo)a aeptem denazio8<-Us) ut si &c., 7.zaz7*^.A.
(^) The MSS. have often a instead of ad.
[0] Inde ad decem(*) denarios(^) ut si quis alterius(*)
messem (') damnauerit (tit. 9, { 7 of texts 2-L. E.).
n decern, mm. 7 ; XX, Z7^ ; Inde X dicuntMr, As. (^) xo adds:
ueniL O altezi, 17^ A*. (') misscm, 7 ; mensenc. A*.
[8] Inde ad solidum unum, ut 8i(*) quis(^) por-
cellnm(«) qui sine matre uiuere(') potest, foras(")
domum (•) iurauerit (tit. a, I 2).
n si, MM. 7.Z0. ^) qui. 7.za D poxc -
ad 9oL unum €t trem. &c, za (*) for. don
7. (*) et reHqoa. Inde
., MM. 7.z7i>.A>.
[4] Inde sul(0 solidum unum(^) et tremisso(«), ut(')
si quis(*) alterius seruum cedit(*) (tit. 35, } 4 of cod. 6,
*c.).
n 7.17*. As have <m this and att suhstqutnt instanets a instead
t/9d. (^} II. R (*) tramessem, 7 ; tzamissum, Z7* ; remlsio,
A>. (') et qui. 7. (*) caedit. cfdit, ^zaz?*. A.
[6] Inde ad solidos iii, at si quis tres capras fiirauerit
(tit. 5, \ x). Haec compositio tres (•) solidorum (•) in
xu (^) locis legis («) Salicis (•) habetur.
n tres sdL. mm. 7.zaz7'*Az. (V) xuil. 7.Z0; XLet, zy^.Ai ;
LXIII. i7\A*. n leg. SaL, mm. 7.zaz7*\A.
[6] Inde ad solidos m et denario, ut si quis ulduam
in coniugio uoluerit (*) sociare (•) (tit. 44, ) x).
*) sodauerit, zt^.Ai : xoadds: et reliqua.
Cn Inde ad solidos v, hi sunt qui (•) rapto (^) secun-
dain(«) compositionem (') persoluant (•) (tit. 13, \ 2).
D 7->o><7*^-i&A add: in. (^) raptu, zaAi. (*) srcwMdom. 7 ;
- dum. Z7* : sec., mm. zo ; secunda. z?^ A>. (<) legem. 17*. Az ;
conposidone, z7^.As. (*) pcrsohiat, 7; sohiuMt. zo; componunt,
zt'.Az; pMwduantMr, As; 7.zaz7\Aa.B add: haec compositio in
duo (secunda) locis habetur.
[8] Inde ad solidis vi pro redemptione(*) semi ut non
castretur (tit. 25, { 7). Haec compositio sex solidorum
in qninqne locis habetur.
n red., MM. z7».Ai.
[9] Inde ad solidos vii et dimidlttm(*), ut si quis
scrouamC») 8ubbatit(«), ut(') porcellos non habeat
(tit. a, \ 3).
n denarium, la (^) iscrooam, 7 ; scropam, scropham. x^.K.
n subbattit (-batit) in fiirtum. 7.xo.i7*>.A>; aherius subbattit,
17*. za A » . (*) ut - hab.. mm. 7. za 17'*. A.
[10] Inde ad solidos ix(*), ut si quis alterttm(^) clause
pngno percuttt(") (tit. X7, { 8); haec conpositio DC
solidorum in tres (<*) locis habetur.
n VIII, za (^) 7.Z7.A add: de. (*) percussit, percuaserit, A ;
percuteiit, z8. (') quinque, /.zaB ; quatuor, z7*. A^ ; quinta, xi^.K».
[U] Inde ad solidos xu et dimidittm(*), ut si quis
seruum(^) ministerialem in mortis periculum inmiserit(<')
et (') eum Deus liberauit (titt. xo, 41, { 9).
n denazium, za (^} mlsterialem (minist-) in m. periculo miserit
(inmisezit). ^zaz/KA". O inm. - lib., mm. za (') et - lib.,
MM. 7.Z7.A.B.
[18] Inde ad solidos xv, ut si quis sponsam(«) alterius
tulerit (tit. X3, { X3 of cod. 6, &c.). Haec compositio xv
solidorum in xc (>>) et ui (^) loca habetur.
D ispons8iM,7. (^) XCV,7.Z7».A*; XV, B; XCM4fiaSAjSrstatfiy.
[18] Inde ad solidos xvii et dimidium, tit si quis
alterius uerrem (•) fiirauerit (tit. 2, ) xx). Hac compo-
sitio xvn et dim. solidorum in tria (^) loca habetur (•).
n uertum, 7.z7**.Aa : uaccam, zo. (^) quattuor, 7.zaB ; quarta,
z7^.Aa. (*) I Z3 MM. 4fial6Ajtrst cofy.
[14] Inde ad solidos xxii(») et dimidium (•), ut si
quis tributarium Romanum in pelago inpinxerit (^) (cf .
tit. 4x, { 7, and also i 3 of cod. 2, fcc.)
n XXViif , 17k • XXVIII. A*. (h) demerserit. ^la&Kjtrst apy ;
inp., MM. za
[16] Inde ad solidos xxv (•), ut si quis seruum minis-
terialem occiserit (<>) (titt. xo. 4x).
n XV. 7.B ; XXX, As. (k) 7.xo.z7^.A<.B add: hec composiUo
in II (secunda) Iods habetur.
[16] Inde ad solidos xxx, si quis alterius (*) ancillam
fnrauerit (tit. xo, ) 4 of ^^' 6> ^*)* Haec compositio
xxx solidorum in xxviii (>>) locis habetur.
(^ alt, MM. 7.zai7\A«. (*) XXVI, 7.zaz7* A» ; XXV, zt^.A^.B.
[17] Inde ad solidos xxxv, ut si qub seruum alterius
farauerit (tit. xo \ i, &c.). Haec compositio xxxv soli-
dorum (•) in XX2V (^) locis habetur.
C) soL - hab., mm. iftAK first cepy. (^) XXVIII. 7.Z7\A*;
XXIX. zaB.
[18] Inde(i) ad solidos XLV, ut si quis waranionem (•)
fnrauerit (tit. 38, 1 2). Haec compositio xlv solidorum
in XXXVI (^) locis habetur.
(f) Inde - comp., om. tfiAK first copy. (*) waragionoM, 7 ;
X7».Az. (W) XL, 7; XU, zaZ7^A«.Bj XXXIII. za
[19] Inde ad solidos l, ut si quis Romanum in pelago
inpinxerit (cf. tit. 4X, K 7 &nd xo of cod. 6).
[80] Inde ad solidos Lxn (•) et dimidium, ut si quis
hominem percutere uult cum gladio, et (^) eum («) non
tetigerit (tit. X7, 1 x). Haec coippositio Lxn et dimidii
solidorum in XL (') locis habetur.
n LXVi, 7.Z7V Aa ; septuaginta, II & C, «fiaSAyfrx/ cofy ; XLVl et
denarios, in B •which has alviays dinarios instead ^ dimid.
0») et - tet, MM. za (•) eum, mm. 7.Z7.A. («)XXXVUI, 7.zaz7fc.Aa.a
[81] Inde ad solidos lxx, at si quis seruum cum (')
ancillam niinisterialem (i>) farauerit (tit. xo).
n aut, 7.zaz7^.zaA. (*) de ministerio, 7.zaz7^As.B.
[88] Inde ad solidos lxxv, ut si quis senium minis-
terialem (•) in oste(i>) occiserit (tit. xo).
n minlstrantem, za (^) hoste, te 7.zat7*^.A.B, here and
further an.
[88] Inde ad solidos xc, ut si quis waranionem (•)
regis furauerit (tit. 38, { 4 of cod. 6). Haec compositio
XC solidorum in tria loca habetur.
C) tauzum, 7.zo.z7^At ; «arennionem, z7*.Ai.
[84] Inde ad solidos c, ut si quis Romanum occiserit
(tit. 4x, ) 6). Haec compositio c solidorum in xxrv (•)
locis habetur.
n XIII, 7.Z7^z8.A•; sit and in mar:^. XIII, zo; XIIII, z7".Az.
[86] Inde ad solidos CLXXxvm(*) et dim.(>), ut si quis
mulierem striam (^) uel (*) meretricem clamauerit
(tit. 64, \ 2).
D CXXXVII et dem., 7 ; CLXXXVil et dim., zo; CLXXXVi».
X7^. z& Aa ; CLXXXiiiif , in 4/UBA first eofy. (^) istriaiw, 7 ; ttriem.
Z7".Ai'. n aut, z7\ Aa ; ud m., mm. za
[86] Inde ad solidos cc, ut si quis hominem inge-
nuum occiserit (tit. 41, ) x). Haec compositio cc soli-
dorum in xvu (') locis habetur.
n xxxv, 7 ; XIIII, in 4faAKfirstcofy\ XXV, zaz?^ Ai.B.
[87] Inde ad solidos coc, ut si quis litum(*) alienum(^)
in oste occiserit (tit. 63, { x). Haec compositio ccc
solidorum in dua loca habetur.
n Hdem, 7 ; lidum, Z7*.z8. Aa ; su/erser. seruum, in t^ ; litum
seruunM, in 47<6a (^) aL, mm. 7.zaz7^.Aa.
[88] Inde ad solidos dc, ut si quis hominem inge-
nuum in oste occiserit (>) (tit. 63, \ 1). Haec compositio
DC solidorum in xiv (^) loca habetur.
n oca, MM. za (>>) XI, 7.zaz7VAt.B.
[89] Inde ad solidos dcc, ut si quis mulierem haben-
tem in utero paruulum(') occiserit (•) (tit. 24, { 3).
n PSVU. OCT., MM. za
[[80] Inde ad solidos dcocc, ut si quis Romanum
uel lidum (■) in truste dominica occiserit] (^) (cf. tit. 63,
n Utum, za (^) I 30 is not in MS. 4995t mm* in z7*.z&Az, while
xjW have " in curte domini," instead^ " in truste dominica."
[81] Inde ad solidos udccc, ut si quis(*) in truste(i)
dominica hominem occiderit, et(^) in puteum iacta-
uerit(>>) (cf. tit. 4x, I 4, tit. 63 ) 2). Haec compositio
UDCCC solidorum in dua loca habetur (•).
D 7.zaz7\A* add: hominem here and not after dom.
(t) tnista. z7*.Az. (*) et - iact, mm. 7.zaz7.A. (•) zt'Az have
nearly everywhere : habet lex, iMxAa^f 4^ habetur.
[[88] Si quis puerum infia dnodecim annis sine
crinitum, siue incrinitum occiderit, xxivu dinariis qui
faciunt solidos dc culpabilis iudicetur(*) (tit. 24, ) i)].
O I 32« says Pardessus, is found only in MS. 4995, where it is
written in a hand differing from that of the rest of the MS.
4*5
Digitized by
Google
RECAPITULATIO LEGIS SALICAE— B. C.
REGUM FRANCORUM GENEALOGIA.
This text is found in MS. Parts. 4629 (qnoted as F in the Lex Salica) only.
Sciendum esf quibiArdam salice legis inueniantur
capituli principalit^r posita lzx, qui habent cccxxii uel
paulo plus aut minus, quem numerum per minimum
quem uero per maximum in conpositionibtf^ teniat.
[1] Incipit enim a vii denan'is ut sicut agnum
farattert'f (tit. 4, \ x). [2] Ut supra x dinartos do
damnum stimatione (tit. 9, 1 7 of cod. s, &c.). [3] xiii
dhuirios et t^rtia pars de unius dinar/tpro iumenta qui
«uaranionespatauerit (tit. 38, } Z2 of cod. 6, &c.). [4] so-
\ulum I ut si quis procellum fwcauerii qup sine matre
ihuere possit (tit. 2, ) 2). [6] soXidum i et tramesso ut
si quis senium alienum flagellauerit (tit. 35, t 4 of
cod. 6). [6] ^olidos ui ut qui procellum lactantem
(tit. 2, 1 1). [7] %o\idos III et dSnarium i ut qui uiduam
accipere uolnerit (tit. 44, { x). [8] soIm^ v ut qui in
rapto sup^r tres fiierunt (tit. 13, ) 2). [9] soXidos vi ut
qui hominem leborem clamauerit (tit. 30, \ 5). [10] soli-
dos vu ut qui scrouam in furtu subbatet (tit. 2, { 3).
[11] soIm^ vii$ ut qui romanum hominem in agn>
contubtfmio occiserit, in tertia sententia (cf. tit. 42,
{ 4). [18] wAidos viui de medicaturis (tit. 17, \ 4).
[18] soMdos xiK ut si quis hominum misterialem in
pelago inpinxerit (titt. 10. 41, ) 9). [14] soXidos xv ut si
quis bimum porcum ivLrauerii (tit. 2, { 5). [16] %oXxdos
xviic ut si quis magellum sacriuum furauen't (tit. 2,
\ 12). [16] soXid(}s xxiis ut qui hominem tributarium in
pelago inpinxerit (cf. tit. 41, \ 7 and also \ 3 of cod. 2, &c.).
[17] soXidos XXV ut qui hominem de ministerio huatten't
(titt. xo. 41). [18] soXtdos xxx de eo qui aliquid de
manu per uim tullerit (tit. 6x, I x). [19] soXidos xxxv
de eo qui seruum alienum furastert'i (tit. zo). [JM>J sob-
dos XLV de bo qui hominem tributarium occiserit (tit. 4X,
\ 7). [81] aoXid(}* l ut si quis hominem romanum in
pelago inpinxerit (cf. tit. 41 \ 7, and also ( 3 of cod. 2, &c.).
[88] soXidos ixas ut qui uiduam sine legem acciperit
(tit. 44, ) 2). [88] ioXidas Lxx de eo qui hominem
artificem furauert't (tit. xo). [84] aoXtdas lxxv de eo
qui hominem arti£cem in oste occiserit in csipiia/e
restituat (tit. xo). [86] soXtdos xc ut quis uuaranionem
regis ixaauerit (tit. 38, \ 4 of cod. 6). [86] soiidos c ut
si quis romanum hominem occiserit (tit. 4X, ) 6).
[87] aoXidas CLxxxviif ut si quis mulierem meletricem
clamauerit (tit. 64, \ 2). [88] soXidos cl ut si quis
romanum hominem cu»uiuam reges in pelago inpin-
x^rrV(cf. tit. 41, ) 5 and also ) 3 of cod. 2). [89] soXi^s cc
ut si quis hominem contrz ordinationcm r^s adsalieret
(tit. X4, 1 4). [80] solfi^ ccc ut si quis graphionem qui
puer regis esf occiserit (tit. 54, \ 2). [81] soXidtu DC ut
qui hominem in domum suam occiserit (tit. 42, ) x ;
Sept. Cans. vii. 6). [88] soXtdos dcc ut qui feminam
grauedam occiserit (tit. 24, { 3). [88] aoXidos ixccc ut
qui antrusionem quo puer regis esf occiserit et earn
ignem conbusserit (cf. tit. 41). [84] aoXtdas JfDCOC ut
qui antrusionem occiserit (tit. 42, \ x, second part).
[86] soiidos MAfDXXXW ut qui hominem in domum suam
a contub^mio occiserit (cf. tit. 42, ) x). [86] aoXidtw
CMMDV ut qui antrusionem in domum suam occiserit.
De Romanus uero uel litus lex ista ex medietate
soluatiu: (cf. tit. 42, { 4).
This text is here published for the first time firom the Leiden Cod. (Voss. Lat. XX9), where it is found on the recto of leaf .64, preceding the
Prologus : Gens francorutn.
Sciendum e» / qw^d in quibMsdam libellis salice legis
inueniantur principalit^r posita lxv. In quibMjdam
uero LXX, qui abent spetiales cccl, u^l paulo plus aut
minus. Nam et hoc sciendum er/, conpositio legis
salice quam numerum per minimum, quam uero per
maximum habeat et q«M?a uariaetatis in conpositionibwj
teneat. Incipit enim a vu denatiis ut si quis agnum
furauerit ; transcendit usq»« ad ^dccc sol/d^^, vt si
quis in truste dominica hominem occiserit et jpostea |n
putenm iactauerit. Variaetas uero conpositionum^ in
ipsa sunt xxx; id sunt Aenaxiivw. ut supra, denarii x,
soIi'dMJ I et denarii iiii. luret cum vi, soXidi iii et
denarius i ; iuret cum vi, solidi'v, solidi'vi et medius;
iuret cum vi, aoXidi xv, soh'dx'xvu et dimidium ; iuret
cum VI, solfdi'xxii etmediVtf, soltV/t'xx, soh'dt xxx, aoXidi
XLV, solii/f (*). Iuret cum vi, sol/di' CLXXXVii et mediW,
soXtdi cc. Iuret cum xii, soh'di' ccc, soli^/i DC, $oXidi
DCC, soXtdi Dccc. Iuret cum xxxvi (•»).
C^) Tfut€xtisevitkHtfyittcom,^Utefurt.
REGTTM lEAUCOILTrM GEUEALOGIA.
The following Genealogies of the Prankish kings are found 1) in the Wolfenbuttel MS. (Cod. 2 of the Lex Salica) • in the Montpellier MS.
(Cod. 7 of the Lex Salica) ; in MS. Paris. Lat. Z0758 (formerly X64 suppl. bis Lat.) here called N ; in MS. Paris. Lat. 4628 a, here called W. 8) in MS.
Paris. Lat. 4627 (Cod. 8 of the Lex Salica). 8) in the St. Gallen MS. 73z (Cod. 9 of the Lex Salica). 4) in MS. Paris. Lat. 4409 (Cod. B of
the Lex Salica). For other Genealogies of the same, and earlier. Prankish kings, cf. Pertz, Mon. Germ. Scriptt. 11. 304.
CODD. 3, 7, »,¥.
GOD. 8.
COD.
GOD. B. (FarlB. Lat. 4409).
(>)Teudericus(i>) rex («) rignauit (')
ZTMOS XVII.
Chlodoueos (•) Rex (0 rignaMt/ (f)
stnnos Hi.
Childebertus (^) rex (<) ngaauii (})
Annas xvii.
Dacobertus (') rex (0 ngaauii (*)
Aunos V.
Hilpericus (■) rex (') ngaauit (^)
Ajxnos V.
Item Teudericus(>) rex(f) rignatfiVjM
AT\nos XVII ; an»^ («^ septimo *int«r(p)
I nniau
Childericus (^) xt
Atinos vim :
(') ' rigna»!/ (k)
sunt in summa aimus (■) Lxxviii (■)•
(*) Codd. 7.N.W commtnce: Inctoft reenoruM.
(») Theod-^ 7 ; Thed - , N j Teod-, W. (Vex,
-i,7.N.""
V) rex, em. N.W. {•) rem - , 7.N : ngn., om. W.
(MHild-, N.W. («) rex. ««. 7.N.W. W regn-,
f.N.W. (1) Dag-, 7. N.W. r) ChUp-
r) Tbeod-,7; ted-, W. nAnnus.7; Am
K.W. (>)ioterim.7.N.W. f«)HUd-,N.W. O'
MM. 7. n anni LXXViiii septuaginta et (
fe'
Annos,
Irex.
,. ,, - ^ „ i octo
feliciter Atncn, 7 ; numeri innorum quos (outbua,
W) tsti reges regnarent (regnaaerunt, w) asni
LXXVTII. N.W.
INCIP/r DE REGNORUM.
Theudericus regnauj'/ annos xvii.
Chlodoueus regnaMt/ annof iii.
ChildebertMf regnaMiV Annos xvii.
DagobertaM regna»f'/ annor v.
Chilpericus regnawiV waos v.
Anno septimo int^r his alius rex non
regnauit.
Childericus regnaMi/ ann^x vuii.
Sunt in summa Anni LXiii.
INCIP/r REGNORUM UEL
TEMPORUM.
Era^^lius defainc quintum annum ait sui
imperil. Sisbodus, godorum gloriosis-
simus principis, m Spania plurimas
Romane milliciae orbis oellando subgicit
et iudeis suis regni subditus a fidem
Christi conuertit.
Fiunt igitur ab exordio mundi n»que in
eragli et quarto relegiosissimo principis
sisbodo et daeob^rto regi francorum
anni xi. Chlothario sunt XLViii. Albi-
nicio mundi nsque ad heraglio imperio et
sisbodo rege godorum et dagoberto regi
franchor»m sunt anni vAf dcccxiii.
Regn^MiV Dagobertus annus xvii.
RegnawfV Segobertus annus xxii.
RegnaMi'/ Hddobertus annus vu.
Regna»<y Heldericus annus xv.
Regnaiii'/ Thedoricus annus xvii.
RegnaMfV Chlodouius annus iii.
Regnawf/ Chelbertus annus xvu.
Regnaiff/ Dagobertus annus v.
RegnawfV it^m Helperigus annus v.
Regnawiy it^m Theoderigus annus xvii.
Annum septimum intrim alius rex non
fuit.
RegnaMiV it^m Helderigus annus vim.
Regnat#«/ Pipinus annus xvii.
De dagoberto nst^ue ad pipino sunt
anni clviii. Tutti in semul sunt anni
VAf DCCCCLVIII.
HAEC SUNT NOMINA REGUM
FRANCORUM.
Clotharius regnauit annos XLvn.
Dagobertus regnauit annos xvu.
Si^bertus regnauit annos xxiii.
Childebertus \desi adoptiuus Grimal-
dus regnauit Annos vu.
Childricus regnauit Annas xiiii.
Theudericus regnauit annof xvu.
Clodoneus regnauit annos nu, obiit to
quinto.
Childebertus regnauit annof xvn.
Dagobertus regnauit annM un, obilt in
quinto.
Chilpericus regnauit anuM v.
Theudericus regnauit annM xvn.
Carolus sine alio rege imperauit
Annas vii.
Childericus regnauit annM vuu.
Pippinus regnauit aniuw xv et dimidio
anno.
4H
Digitizeid by
Google
. H. KERN.
NOTES
ON
THE PRANKISH WORDS
IN THE
LEX SALICA.
Digitized by VnOOQ IC
ABBREVIATIONS MADE USE OF IN THE FOLLOWING PAGES.
A. S. = Anglo-Saxon.
A. S. LL. = R. Schmid, die Gesetze der Angelsachsen. 2nd ed.
(1858).
Bj. Halld. = Bjom Halldorson, Icelandic Dictionary.
B. and R. Diet. = O. Bohtlingk and R. Roth, Sanskrit Dictionaty.
Bosw. = Bosworth, Anglo Saxon Dictionary.
D. = Dutch.
Dan. = Danish.
D. W. = Deutsches Worterbuch, by J. and W. Grimm, and con-
tinued by R. Hildebrand, K. Weigand and M. Hejme.
E. = English.
Egills. Lex. Poet. = S. Egillson, Lexicon Poeticum.
Ettm. Lex. » L. Ettmuller, Lexicon Anglosaxonicum.
Frank. = Frankish.
Frank. Ps. = Frankish Psalms in He3rne's Kleinere Denkmaler.
Freckenhorst Doc. in Heyne*s Kleinere Denkmaler.
Fris. = Frisian.
Fris. LL. = K. von Richthofen, Friesische Rechtsquellen.
G. = German.
Gl. A. = Strasburg Glosses in Heyne's Kleinere Denkmaler.
Gl. L. s= Glossae Lipsianae „ „ „
Gl. Mers. = Merseburg Glosses „ „ „
Gl. Prud. = Prudentius „ ,, „ „
gloss. = glossary.
Goth. = Gothic-
Graff, Spr. « E. G. Graff, Althochdeutscher Sprachschatz.
Gr&g. = Gr&gds, ed. Copenhagen, 1829.
Grein Gloss. = C. W. M. Grein, Sprachschatz der Angelsach-
sischen Dichter (Glossary).
Grimm D. G. = Jacob Grimm, Deutsche Grammatik.
„ G.D.S. = „ I» , Geschichte der deutschen Sprache.
„ Pref. s= ,, „ , Preface to Merkel's edition of the
Lex Salica.
„ R. A. = „ „ , Deutsche Rechtsalterthumer.
H. = High — .
Heliand = Heliand, ed. by J. A. Schmeller.
Icel. = Icelandic.
IsidorussK. Weinhold, die althochdeutschen Bruchstiicke des
Tractats des Bischof Isidorus von Sevilla : dgjide Catholica
contra ludaeos.
1. v. = m voce.
Ital. = Italian.
Jonss. Ordb. = E. Jonsson, Oldnordisk Ordbog.
Kil. = Kilianus Dufflaeus, Etymologicum, ed. by van Hasselt (1777).
Kl. D. = Moritz Heynd, Kleinere altniederdeutsche Denkmaler.
2nd ed. 1877.
L. = Low — , «
Laut-und Flexionsl. ■= Moritz Heyne, Kurze Laut-und Flexions-
lehre der altgermanischen Dialecte. 3rd ed. 1874.
LL. = Laws.
M. = Middle — .
M. H. G. Diet. = Mittelhochdeutsches Worterbuch, by Benecke
and Muller.
M. Stoke s Rijmkronijk by Melis Stoke, ed. Huydecoper.
Mullenhoff-Scherer Denkm. = Denkmaler deutscher Poesie und
Prosa, ed. by K. Mullenhoff and W. Scherer, 2nd ed.
N. " New.
n. or neut. = neuter,
nom. act. ^ nomen actionis.
nom. ag. = nomen agentis.
O. = Old — .
O. N. = Old Norse.
Oork. = L. A. J. W. Sloet, Oorkondenboek der Graafschappen
Gelre en Zutfen.
Otfrid = Krist by Otfrid, ed. Graff.
Oxf. Diet. = R. Cleasby and G. Vigfusson, Icelandic-English
Dictionary.
Pet. Diet. = B. and R. Diet, (vide supra).
Richth. Gloss. «= K. von Richthofen, Altfriesisches Wdrterbuch.
S. = Saxon.
Schmid, Gloss. &c. = R. Schmid, die Gesetze der Angelsachsen,
2nd ed. (Glossary).
Skr. = Sanskrit.
Slav. = Slavonic.
Swed. « Swedish.
Teut. = Teutonic.
Teuthonista = Teuthonista by van der Schueren.
Tit. = Title.
Werken Maatsch. Ned. Lett. » Werken van de Maatschappij der
Nederlandsche Letterkunde te Leiden (new series).
429
430
Digitized by
Google
PRELIMINARY REMARKS.
i I. The Prankish elements in the Salic Law have never ceased
to attract the attention of the students of mediaeval law(^). Still
higher do they rank in the estimation of philologists, especially
those who occupy themselves with the study of the Teutonic
languages. And deservedly so, for the little scraps of Prankish
which occur here and there in the various texts of the Lex Salica,
are the chief source for our knowledge of that language. There
are no poems, no translations of the Gospels, nor any other literary
remains of the period when a part of the Salian Franks settled in
Gaul. The numerous proper names known to us from charters,
show too much of the influence of the prevailing Romanic tongue
of Gaul to be of great use (*). The Prench words, derived from a
Teutonic source, when reconstrued into their ancient form, seldom
enable us to pronounce upon their specifically Prankish character ;
they may have been borrowed from Burgundian, Gothic, Rhine-
frankish, Alamanic, not to speak of such words as had already
passed into Latin before it broke up into distinct dialects.
The Salic Law possesses, accordingly, an interest of its own
such as 'it would hardly claim if we had more or less copious texts
of another kind at our disposal. In the latter case, indeed, few
persons would care, at least for linguistic purposes, to study a
document abounding with difficulties of all sorts.
{ 2. Our first and greatest difficulty is the sad condition of the
codices. Grimm, whose preface to MerkePs edition of the Lex
(Berlin, 1850) marks an epoch in the elucidation of the so-called
Malberg Glosses, has justly observed that a comparison of the
various readings of the glosses makes it at once evident that they
are disfigured to such an extent as to make one despair, after
repeated fruitless endeavours, of penetrating to the meaning of
the words ('). To this he adds : " K the Salic Law sprung into
existence in the 5th century, and if no manuscripts of it anterior to
the 8th and 9th have been preserved, the gradual decline, even in
the Merovingian period, of the Teutonic tongue as distinguished
from the Romanic, must render it conceivable how the scribes,
mostly of Latin training, became more and more ignorant of the Prank
terms, and transmitted the text disligured, confused and mutilated.''
(^) It will sufBce to mention the comparatively recent publications of
Prof. R. Sohm, der Prvcesz der Lex Salica (1867), and Die Frdnkiscke
ReickS'Und Gerichisver/assung (1871).
(■) A careful study of those proper names may, however, lead to some
valuable results. M. d'Arbois de Jubainville has given a convincing proof of
it in his able paper : Etude surla diclinatson des noms proves dans la langue
ftanque d Vipoque mirovingienne (Biblioth^ue de l'£cole des Chartes,
Tome xxxi).
(») L. c. p. IV.
431
The ignorance and carelessness of the scribes has not been
exaggerated by Grimm. This will be readily admitted by all who
have studied the subject. Grimm's statement requires no limi-
tation, but, on the contrary, a greater extension. Our codices of
the Lex Salica, if superlatively bad as regards the Prank terms, are
but little better in the Latin or rather semi-Latin part. It is
not too much to say that they are carelessly written, corrupt and
vitiated, in fact untrustworthy in every respect. Suppose we had
no continuous text and came across a Latin honocolatus (^), then we
should hesitate as to the word intended ; and even after finding it
out, still continue to doubt whether in any dialect or any period
honocolatus had really been in use.
A remarkable instance of the untrustworthiness of the MSS. is
afforded by the various readings in Tit. XL VII. There we find
in I, one of the oldest codices, instead of si citra Ligeri(m) aut
Carbonariam an utterly meaningless sic eligere aut carbonariam.
Another (6) exhibits : sic inter alligare aut carbonariust which
should be : sic intra Ligerem et Carbonarias. A third (3) vitiates
the whole passage by introducing a would-be correction, and has :
si citra mare aut carbonaria. To find out the original text seems
well-nigh impossible ; upon the basis of the different codices the
only justifiable inference is, as far as I can see, that the readings
are reducible to two, viz., si citra (al. intra) Legerem {Ligerim)
aut Carbonariam-,
. In general it may be asserted that the errors and peculiarities in
the writing of the Latin text find their counterparts in the glosses.
Thus there is a regular confusion of the Latin endings urn, o and
uSf whence we may infer that all three were pronounced alike or
nearly so, viz. as o. Instances of this confusion, which is natural
and to a certain extent quite allowable in the semi-Latin of the
Lex, but preposterous in Prankish words, are far from scarce. In
Tit. II. } I, where 2 has calcio^ i shows calcium. Such an im-
possible um for is the first step in a wrong direction ; subsequent
scribes will take a second step and change mi», let us say, into iim.
In this way arose the monstrous leciim of cod. 2 in Tit. XXXV
for leto.
It cannot be called an error when, in the idiom of the Lex^ the
Latin spoliare becomes expoliare^ but it is decidedly wrong when
a Prank scuto is written excuto, for in the one case it is only a
S3maptom of the growing development of Latin into French, in the
other we have evidence of the scribe being wholly unacquainted
with any Teutonic language.
(») Tit. II, \ 4 in cod. 4.
432
Pa
Digitized by
Google
NOTES. PRELIMINARY REMARKS.
Wherever a gloss has become corrupt owing to the peculiarities
of the semi-Latin pronmiciation, we may be satisfied that such a
gloss was written under dictation. But it is certain that other
errors have crept in because the scribes mistook the written
characters. It is impossible, even approximately, to guess the
relative date of the birth of each particular error, since the codices
belong to widely different families, with such restrictions as will
be pointed out presently.
§ 3. If, in order to determine the genealogical relation of the
MSS., we allow ourselves to be guided by the glosses, we shall,
unless I greatly err, arrive at the following results. Codd. 7, 8
and 9 are intimately connected, and derived from a not very
distant common source, so that their combined testimony, where
it is opposed to that of others, only counts for one. Viewed
separately, they appear to stand at an equal distance from their
source, but not so from each other. That is to say, from a
common parent — ^let us call it A — have sprung a and b ; 7 and 9
are the issue of a, 8 of 3. Consequently 7 and 9 may be termed
brothers, 8 is their cousin.
The connexion between codices 6 and 10, though distant and some-
what veiled, is unmistakeable. The glosses in the latter- MS.,
now lost, show throughout the traces of an ably revising and
renovating hand. The person who was able to replace cJiariocheetto
by cherecheto (III. 7), changisto by chengisto (XLI. 2), and the
like, was perfectly acquainted with the language. The unknown
reviser cannot have been the same person as the scribe, for there
are a few blunders in 10 which prove beyond doubt that the copyist
was quite ignorant of Franklsh, the numerals two, three, five, &c.,
being mysteries to him. Taken as a whole, cod. 10 is the best
manuscript, or rather the only tolerably good one, a fact the more
explicable when we consider that the revised readings had not yet
had time to become so utterly corrupt as the older ones in the other
MSS., which had remained without the benefit of a revision by
competent hands. Hence the glosses in 6, though much more
ancient in their phonetical aspect and in a few cases, perhaps,
essentially more original too, are far more deteriorated than those
in 10.
Cod. 2 belongs to a third family. Its glosses look nowhere younger,
but in a few cases older, than those in 6. When 2 has a gloss
materially different from the corresponding one in the other codices,
it becomes difficult to decide which of the two is more original,
because the different terms, considered as mere words, must have
existed side by side in the language. The clerical errors in 2 are
numerous ; its scribe was evidently a stranger to Prankish.
The glosses in cod. i look as ancient as those in 2. Some
coincidences in the choice of the terms might at first sight
suggest the idea of a special connexion between the two, but on
closer inspection we perceive that the coincidences between 2 and 6,
10 or 7, 8, 9 are more numerous, and certainly more close than
between 2 and i. The stray coincidences between i and 2 may be
explained by assuming that cod. i or its parent is an eclectical
work based upon various ancient MSS. At any rate, cod. i, as a
whole, stands far away from 2 as well as from ^, 7, 8 and 9. It
differs in one important point from all the other codices, 4 excepted,
in that it consistently writes thunginus, whereas the others have as
consistently tunginus,
A determination of the relative place of codd. 3, 4, and 5 is of
no practical interest, as far as the glosses are concerned ; for our
purpose they are all but worthless.
I do not think it necessary to trace the genealogy of the MSS. any
433
further. The chain of evidence is broken, and only a few links have
been preserved which we may violently weld together, but cannot
make to fit.
It must not be supposed that, in basing my estimation of the
relationship of the codices upon the glosses, I pretend to decide
anything as to the jurist's view of the question. This is wholly out
of my sphere. Still, I think it right to observe that the results I
have come to, nearly coincide with those arrived at by Merkel,
independently and in another way.
} 4. A disquisition on the probable origin of the material varia-
tions in the glosses must ultimately lead to the question, whether
the Latin text be an original composition or a more or less free
translation. Grimm, in the passage already quoted, expresses the
opinion that the Lex Sahca sprung into existence in the 5th century.
He considers it to have been composed by the Franks in Latin,
though in doing so they could not avoid using many indigenous
words which were Latinized for the purpose (^). At the same
time he fully admits (^) that 'Hhe words and formulae, as re-
mainders of the indigenous forensic language {gerichtssprache)^ by
no means look as if they were translations from the Latin, but
rather as original."
In fact, the profound scholar nowhere intimates a doubt as to the
previous existence of Frank laws. On the contrary, he speaks of a
" forensic language," which presupposes a comparatively developed
practice of the law. All the materials for the compilation of the
Latin Lex Salica being extant, its originality can only be an
originality of the second order ; the Latin text may be original in
its arrangement, but it is not so in its constituent parts. It is
possible, not to say probable, that every phrase of it existed already
in a Prankish form. Even if the whole of the first part, dating from
a period before Chlovis, has not been bodily translated, its originality
is a qualified one. Supposing the first Frank compilers to have
written down the result of their legislative labours in Latin, even
then the Latin text is but quasi-original, because those men cer-
tainly did not discuss and think in a foreign language. fx>r those
who wish to explain the Frank terms, either in the glosses or in the
text, such a kind of originality is in reality nothing else but a trans-
lation from an original which was never written down, but never-
theless actually existed in the mind of the author.
If we have to believe the statements of the Prologues, grave
doubts arise even in regard to the qualified originality of the Latin
text. We are told that the greater and oldest part of the law was
framed or compiled by a committee of four men elected from three
villages situated, according to one of the Prologues, beyond the
Rhine — of course the Lower Rhine. Due allowance being made for
the legendary character of such statements, we may, I imagine, fairly
infer from the Prologues that, in the tradition of the Franks, their
Salic Law dated from a period considerably anterior to the 5th
century, and had remained essentially the same, notwithstanding
such modifications and additions as became necessary in the course
of time. This much seems to be well ascertained and generally
admitted that the first part of the Law is anterior to the reign of
Chlovis. What could have induced the heathen Franks of those
(^) Pref. to Merkel's ed., p. v. : " Im salischen gesetze selbst, also auch in
seinen unglossierten handschriften, treffen sich nicht wenige wdrter deatsches
ursprungs, nur mit lateinischer cndung oder zuthat versehn, welche lehren,
dass die Franken zur darstellung ihres rechts heimischer und technischer
ausdriicke gar nicht entraten konnten."
(») lb. p. iii.
434
Digitized by
Google
;
NOTES. PRELIMINARY REMARKS.
days to compile a Latin text ? After their conversion to Catholicism
and the settlement of their king in the heart of France, where they
came among a Latin-speaking population, the aspect of things
changed. A Latin edition, adapted to new circumstances, was at
that time as much wanted, or thought to be necessary, as it was
superfluous before.
The study of the so-called glosses has led me to the supposition
that the Latin text of the Lex Salica is a revised and translated
edition, made long after the date of its original compilation. The
boundaries named in Tit. XL VII, a title in the first part of the
Lex, are simply impossible for any period previous to Chlovis.
It may be asked whether the genuinely original law was or was
not committed to writing. There is no essential difference between
poems, laws, moral precepts, etc., handed down by oral tradition
or in writing. The Vedas are not a whit less authoritative or less
rigidly fixed because they were perpetuated by tradition (*). Far
from being dependent upon Vedic manuscripts, the latter on the
contrary are of unusual correctness, because the stains could at any
time be washed out by the clear waters of the everflowing fountain
of tradition. No codices can vie in purity with the Vedic texts,
nay, not even inscriptions on brass or rocks, exposed as they are to
the all corroding influence of time. In the case of the Salic Law,
however, I do not entertain the idea of its having been transmitted
in such a way, just because it shows all sorts of blunders not easily
committed by a trained oral tradition. I would rather think that it
was written down a long time before it was translated.
It can hardly be doubted that the Franks knew the art of writing
before their conversion to the Christian faith. Venantius Fortunatus
(Carm. vri. i8) found the practice of Runic writing amongst them
at the end of the 6th century ('). From the Runic writing holding
its ground among the Christian Franks at so late a period, we
may safely conclude that their forefathers practised it still more in
the preceding two or three centuries.
As a mere guess, I advance the opinion that the title of the
Frankish law-book, whether in Runic or Latin characters, was
Malbergy i. e. Forum, a title not half so strange as Grdgds^ or even
as SachscnspiegeL Since malberg properly means "forum," it is
readily explained how the Spanish laws came to be called Fuer6s,
this being probably the literal rendering of some Gothic word iden-
tical or synonymous with the Frank malberg.
The so-called glosses are, in my opinion, quotations from the
Frank Fuero, and were intended as a guarantee for the substantial
correctness of the translation and to supply its formal deficiencies.
At any rate they are no glosses in the common sense of the word,
though for convenience sake we may call them by that name.
{ 5. Returning from the attractive but dangerous region of
speculation to the level plain of sober facts, I wish to make some
general remarks to which I shall be obliged to refer from time to
time while discussing the various readings of the glosses.
The mistakes of the copyists in reading their original are so
frequent, and, so to say, regular, that, for our purpose, it will suffice
to adduce a few examples of the most common errors. The letters
most apt to be confused, and consequently misread, are : t and c.
(^) Cf. what J. F. G. Schlegel, in bis Commentary on the Gr£g£s ({ 3),
remarks on the Icelandic law : " Leg^es autem illae Ulflioti non promulg^ationis
tempore in scripturam redigebantur, sed ore prolatae memoriae commcnda-
bantur. Litterb enim duobus paene scculis serius Islandi leges suas demum
mandari curarunt."
(*) See Gibbon, ch. ix. p. 371 (ed. Mtlman, 1838).
435
/and J, n and m, b and / or A, «rAandrf/, cl and rf, c and gf/smd A,
d and ^, e and 0, s and /. Examples :
c and /:
yand s:
n and u :
b, I and h
ch and di
cl and d :
c and g :
/ and h ;
d and b :
e and :
s and / :
cerlussum, II, } 7, in 2 ; lertussum, etc., in the other
codd.
alatharde, XXIX, § 19, in 6 ; alacharde in 10.
solisacire, CVI, § I, in II ; solsatire in 10.
frilafina, XXV (XIV), in 8 ; fribasina m 7, 9.
seolandouena, XVII (XXI), in 7 ; seolandoueua in 8, 9.
utiaSf XLI (LXXIII), in 7, 8, 9 ; uncu in 10.
fribcuina, XXV (XIV), in 7, 9 ; frilafina in 8.
honema, or bo?uma, XIII, { 9, in 6 ; bonimo in 7, 8,
9 ; honomo in 10.
barbarOy LXIV, in 2 ; hereburgio, herburgio in 7, 8.
chadti, II, { I in 9 ; dialti in 7.
chramne {phrinne^ ckrattne)^ II, in 7, 8, 9 ; dirdni
ins.
clcura, XXIX, § 14, in 10 ; deora in 6.
sagrivoy II, } 6, in 9 ; sacrivo in 7, 8.
drace^ 11» §§ 7 and 8, in 2 ; drauge in 3.
franne, II, § i, in 7 ; hranne in L. emend. ; rhanne
in 10.
chreodiba, CIII, in 10 ; creubeba in I ; creobebat in 2.
maiaUy II, } 6, in 7 ; maialo in 8, 9.
solsatire, CVI, } i, in 10 ; solelatere in i.
The r has now and then been confused with s\ e.g. fora,
XXXII, § 5 in 6, fosa in 10.
This confusion of similar letters is observable in the Latin text as
well as in the glosses. Another trait common to both is what may be
termed graphical cockneyism. The scribes were not in the habit of
pronouncing the A, whether additive or genuine. Now, we frequently
perceive that in the same codex and in the same word an initial A
is either written or dropt or expressed by ch, according to caprice.
E.g. in Tit. XXXVIII, cod. 6 has in § 3 chanzisto {residchangisto),
but immediately afterwards azisto (read hangisto) ; in Tit. LXIV
we meet with cher, her, er. Similar instances abound. The easiest
way to account for this fact is by assuming that the Franks pro-
nounced the A in the same maimer as all other Teutons do to this day,
and that the ch was only a clumsy device to represent that sound
already lost in the Romanic tongues of the period. Gradually the
ch came to be pronounced as a >&, and transmitted as such in the
French, but only in bookish words. Thus Hluwis was written
Chlovis and afterwards Clovis, a form which in reality never existed
in the mouth of the people, as is proved by the French Louis, which
could never have arisen from Clovis, and is only explicable when we
suppose that the Franks said Hluwis.
Although the ch occasionally denotes an A, it must at the same
time have served as a sign for the Scotch, Dutch, and German ch,
but only at the end of a syllable, as e.g. in sichte and sochte
(Tit. XXIX, in 10). Where <:A as an initial interchanges with g,
it must be regarded as an inaccurate manner of writing, or a rough
pronunciation of the g. It is known that the g has preserved in
Dutch and Low-German a sound which is easily confused with that
of the ch\^) by the people themselves, and with that of the A by
foreigners who have no strong A in their own language.
(^) It has more than once struck me that a Greek of my acquaintance
pronounced the Yi in well-known cases, like a Dutch cA, though the usual
sound coincides with the Dutch g.
436
Digitized by
Google
NOTES. PRELIMINARY REMARKS.
Sometimes we must leave it undecided whether a particular error
be one of commission or of omission. £. g. if we see written
aloe for cUag and aUich (Tit. XIV), it is certain that the c is wrong,
but doubtful whether ch org was the letter intended, for both ch and
g are, in such a case, regularly interchangeable, and the scribes are
just as apt to leave out the h of ch, ph and M, as to confuse c and g.
The omission of h in the compound letters ph^ th and ch is as
common as its being wrongly added. Thus, 6.10 all have a wrong
turrip, turp. Is it by way of compensation that cod. 6 gives
reiphus for reipiis^ e. g. Tit. XXXII, whereas in 9 we find rephtiSj
while its brother 7 and cousin 8 prefer reppusf{^) Theo^ theuy i.e.
Gothic \tws and J^iwt, were capriciously written with or ^thout the
necessary k. In Tit. LV, cod. 7 has creo^ its brother 9 creko, its
cousin 8 ckreo ; in CIII instead of chreo^ as 10 really shows, cod. i
gives creu^ 2 creo.
It must be observed that the use of the digraphs pt and ct to
represent the sounds pht (ft) and cht (ht) cannot be considered
erroneous. It is a peculiar way of spelling, of frequent occurrence
in Prankish charters, Old English documents, and, as regards pf, in
Icelandic. The frequency of this manner of writing, far from point-
ing to a pronunciation different from // and cht^ proves on the
contrary that the Teutonic people using it were unable to sound a
real// or ct. For those who cannot pronounce pt and c/, there is
no inconvenience in writing them, because it is a matter of course
that everybody sounds them according to the idiom. I have been
told by Mr. Henry Sweet, that Icelanders, up to this day, have a
difficulty in pronouncing pty so that if they have to pronounce an
English word like accept^ they naturally say acceft. There is no
doubt that this trait was formerly common to all people of the
Teutonic race. Hence (as an example of ct) the O. E. sohte^ Engl.
sought^ Dutch tocht ; and (as an example of pt) Dutch kocht^
instead of the still dialectic koft^ from koopen^ A. S. cedpian^ &c.
Nor should we call it an error when, in all cases where Old
Saxon works, as the Heliand or Frank charters of the same period,
promiscuously use h {p\ f and v, we perceive in Frankish words a
fluctuation between d, v, / or ph. Even in the Latin text we
find examples of those letters having the same value, of course
under certain circumstances. Not to go further than Tit. II, we
see bow the Latin scrofa is expressed by scrova and scruva in 2 ;
scrofa and scropha in 6 ; scroha in i ; scrova in 5 and 10. Sacrivus
in 6, 7, 8, 9, is written sacribus and sacrifus in 2 ; sacrifus in 10.
These examples, taken at random, will suffice to prove that the
Latin v(') had, -in some regions at least, acquired the sound which
it has retained in French and Italian, i.e. a sound regularly passing
into that of /, under certain conditions ; e. g. Latin noua has
become in French neuvey whereas novus yielded n^u/.
Wherever we see a v in Frank words alternating with /{ph)
and b, we may be sure that it was sounded like the letter v in
English and Dutch, and most likely in Old and Middle High
German. To express the w, the normal spelling appears to have
been »», as in uuala, a Walloon, in 2, Tit. XLI. It is difficult to
say whether the Franks pronounced their w {uu) in the English or
(^) In the particular case of 6, the ph instead of/ is so frequent, almost
constant, that it would seem as if the copyist of 6 had been influenced by the
High-Frankish pronunciation. At the same time it must be observed that
rod. xo, though younger and in other respects nearly allied to 6, regularly
writes /. A noteworthy exception is staffius for stapplus in the text of
Tit. LV, though this exception may after all be an illusory one.
(*) It is unnecessary to observe that « and v are not distinguished in the
MSS. For shortness sake I express by v the consonant sound.
437
Dutch way ; the former supposition is the more probable. Instead
of uu we often meet with a single «, and that not merely in cases
where the Heliand also writes u. In Latin words uu \w) never
occurs ; the scribes very often turned the w into m.
The Latin of the text may be said to stand almost midway
between Latin properly so called and the French of the 9th century,
some characteristics of which are distinctly foreshadowed in the
language of the Lex. A few of these peculiarities, in so far as they
affect the exterior form of the glosses, deserve to be pointed out
An initial s, if followed by a consonant, has a tendency to receive
before it an ^ or j ; such an s is sometimes represented by x. E. g.
spoliare passed into expoliare; scrofa became iscrofa^ Tit. II, j 5 in
B, a MS. which belongs to the same family as codd. 7-9. Owing to
graphical cockneyism, the prefixed 1 is often spelt Ai, in the same
manner as e. g. LIV, cod. 4, hoccisus for occisus. This semi-Latin
f, 2*, hi has not seldom, by mistake, found its way into the glosses.
Hence, in Tit. IX, excuto and scuto^ both in one and die same
codex 2, by the side of hischoto in 7, but scuta in 9. The varying
glosses extraho, iscrdbo and hischraho in Tit. XXX, clearly denote
one and the same word, the genuine form of which must have been
either scrabo (schrabo) or strabo»
It is another characteristic of semi-French Latin, that / and p
between vowels had already begun to be softened down to d and b ;
e. g. vodivo II, { 1 1 in 4, instead of votivus. It is not to be
wondered at when the MSS., in which the semi-French character
appears most developed, do not leave the Frank words unimpaired.
Hence the erroneous rebus in XXXII, reibus, rebus in XLIV, for
which the Frankish text must have had repus^ reipus. In the same
way, scapin (Dutch schepen)^ Latinized to scapinuSy became ica-
binuSf escabinuSf &c., until it reached the modem French form
^chevt'n.
A few cases remain where the origin of a false reading is open
to discussion. When we see in Tit. XXXVIII the word chanzisto
in 6, which is the O. Frisian hangst, O. Eugl. hengest^ &c., the
question arises how to account for the z. Though the original
sound was certainly g^ it is far from impossible that before an 1 or
e it became palatalized as in Frisian, not to speak of languages
of more remote affinity. If^t in Frankish really had the tendency
to become £{', we should expect the examples to increase the
younger the words are in their general phonetic aspects. But the
contrary happens ; the older form, in 6, is chanzi, the younger,
in 10, chengi. It is true that elsewhere 10 also writes in Zymis,
e.g. II, § 8 ; on the other hand 2 and 10 have both tunginus where
we might expect tunzinus^ and 8, though it has tumzimuSy at the
same time as capriciously writes ingismus. If we remember that
in the so-called Anglo-Saxon (also Irish, Cymric) style (^) of letters
the 5, i.e. g^ may be easily confounded with «, and observe how 10
strangely uses a capital in in ZymiSy we shall be safe in ascribing
such a peculiar z to scribal ignorance.
Such confusions as are inexplicable from the style of writing
of our MSS. must date from a previous period. According to
Prof. Freund (*) the minuscule writing — that of our MSS. — goes
back to the end of the 8th and beginning of the 9th centuxy,
so that the Lex Salica must have been exposed for nearly four
(*) Cf. J. Rhys, Lectures on Welsh Philology, p. aoi (ist ed.).
(■) Triennium philologicum, I. p. 227 : " Die Minuskelschrif^ bildcte sich
gcgen Ende des 8 und Anfang dcs 9 Jahrh. (durch Alkuin*s Schule im
Martinskloster zu Tours) und gelangte im Verlaufe dcr Zeit xur AUein-
herrschaft."
438
Digitized by
Google
NOTES. PRELIMINARY REMARKS. TIT. I.
centuries to the mistakes of copyists in the reading of majuscule
letters. It is during this lapse of time that so many C's and G's
became confused.
{ 6. The character and condition of the glosses and Latinized
words in the Lex Salica are not such as to iumish us with more
than a general outline of the phonetics and grammar of the
language. Broadly stated, its features differ but slightly from that
of Old Saxon, though in many respects it looks more archaic, as
might be expected. Down to the present day the new Saxon
' directs of North Germany and the eastern part of the Netherlands
beyond the Yssel are closely allied to Frankish Dutch, even to such
an extent that it is difficult to discover discrepancies of any conse-
quence and consistency. Everything considered, there is perhaps but
one characteristic deserving to rank as a criterion (^), namely, the
form of the plural in the present and preterite tenses of the verbs.
Saxon in this respect keeps to Frisian and Old English, whilst
Dutch stands on the same side with High German. Unfortunately
the required data are wanting in the glosses.
Of late years it has become customary, chiefly with German
scholars, to classify Dutch as a Lower Frankish dialect. From an
historical point of view there is nothing against this method. Just
as in the time of Leofwin, the English saint whose remains rest in
Deventer, the demarcation was formed by the Yssel, so now-a-days
the same river separates the Dutch of the Veluwe from the Saxon
dialect of Salland, Twente and part of the county of Zutphen, the
ancient Hamuland or Chamavia. Whilst admitting the full force
of the arguments derived from the history of the Salian Franks,
I cannot pass over in silence the fact that some glosses in their
peculiarities remind us rather of Frisian than of Saxon or Dutch.
Thus the term for "way** is consistently written uia (Tit. XXXI),
which shows a greater family likeness to the O. Frisian wz than to a
Saxon and Dutch wega, wegCy week. On the other hand it cannot be
denied that uia^ however consistent, has something suspicious about
it. If it were a genuine Frank word we might expect it to be spelt,
at least for once, with uu (w). This not being the case, it is not
unlikely that the scribes, with their naive Latinizing tendencies,
understanding for once the Frank word for "way,** replaced it
by the similar Latin word. Some MSS. of the Lex Emend., in-
cluding cod. II, actually give the Latin genitive viae.
As another Frisian trait in the Frank language we might adduce
the zi for gi, if the reading were not extremely doubtful, as I have
already endeavoured to prove. Yet I am not prepared to deny
that the Salians, in language and still more in law and customs,
had much in common with the Frisians. As they had been
neighbours for some centuries it would be strange if it were other-
wise. The connexion between Frankish and Frisian, as far as
we are able to judge from our scanty data, is exemplified by a word
common to both. A threshold is called in the Lex (Tit. LVIII)
duropal{us), durpel{us)y Dutch dorpel, O. Fris. dreppel. Here we
see that the relation between duropaly durpely and dorfely allow-
ance made for the difference in time, is one of identity, between
the same and dreppel one of affinity.
I need not enter here into the vexed question as regards the
relation of the dialects of the Salian Franks to the High- and
Middle-Frankish, briefly also termed Frankish, and its varieties.
This interesting subject lying beyond the scope of this work, the
[}) I feel bound to confess that this criterion, however important up to a
certain degree, is one that will become less absolute the farther we go back,
for even from the Heliand 3rd plurals in nd (m/) are not wholly absent.
439
reader is referred to Prof. K. Miillenhoff's Preface to the 2nd ed.
of his DenkmaUr, pubUshed by that distinguished scholar in con-
junction with Prof. W. Scherer, and further to Prof. Heinzel's
Geschichte der Niederfrdnkischen Geschaftssprachey especially his
introduction. Some of Prof. M^enhoif's conclusions have been
controverted by Dr. W. Braune in an excellent essay in the
Beitrdge (I) edited by him in conjunction with Prof. PauL I only
wish to add the remark that, in drawing inferences from the
testimony of ancient writers, we ought to be very cautious. The
same Nithart who gives the well-known Strasburg oaths speaks
oi frilingis lazzibusque\}) amongst the Saxons. Now a High
German form lazsi is preposterous in Saxon, which can only have
had latti or lati. Hence it is evident that Nithart, unless he were
very ignorant, did not mean to teach his readers the dialectic
peculiarities of Saxon, but to inform them of a fact. Consequently
we are not allowed to adduce the peculiar dialect in which Nithart,
Eginhart, etc., clothed some Teutonic word as a proof of any thing
but the dialect of the author.
After the foregoing explication of the subject and principles of a
linguistic inquiry into the Frankish elements in the Lex Salica, it
only behoves me to apologize to the reader should he find in the
following pages too many discussions, too few established facts.
§ 7. Of the compound reapte in cod, 1 I take the latter part to be
apten, of which abtena (in cod. 2) is a variation. On pt representing
the sound of//, cf. § 5 ; the bt in abtena is a bad spelling for//, as in
Qo\Mc fragibts ioxfragifts (St. Luke, i. 27). The so-called gloss
has the appearance of being a nomen acHonis formed by the fern,
suffix niy niay Goth, «j, O. Fris. tUy A. S. «(«), O. N. n. The oldest
Frank form of the stem, if indeed it be not the nominative case,
of such words, appears in theukuinta (Tit. LXXXI) and latiniae
of codex I i(Q) (Tit. XXXI) ; much more frequent are the variations
nay noy ne. The distinction between words ending in eins, ons, and
ainsy which we find in Goth., e.g. in naseinSy mitons, and libamsy
is to a certain extent preserved in Frankish, e.g. in lastna, roufano
(but also rofen)y falchono, Aftenay afteuy may be a derivative from
a verb of the a«-class, and the same as O. Fris. achUney echteney
judicial prosecution (cf. Richth. i. v.), from achtay echttay eckta,
O. S. ahtiany A. S. ehUiny to prosecute. The letters// and ht (c?U)
are frequently interchanged in all Frankish, Sax. and Fris. dialects ;
e.g. druftin for druhtin (cf. Heyne, Kl. Denkm. p. 113) ; O. Fris.
afty efty for Dutch echty genuinus, legitimus ; aftigiay O. N. ekta^ in
matrimonium ducere.
The Fris. achteney Sax. acktey Germ, achty is nearly, if not
entirely, identical in meaning with bonny bann (cf. Grimm, R. A.
732). In the Fris. LL. p. 251, we read: «*the sitter (i.e. the
defendant) se ladet fon dd riuchter, hi cume jef hi cume naet;
kumtter naet and hi uursiime det ryucht so seel die richterhim
td bonne duaen.'* On comparing this passage with the parallel one
in the Lex Salica we are led to suppose that aften means the same
as banny the more so because the latter is also used to denote
forfeiture ; e.g. Fris. LL. 405 : " dd ban b^ta mitti alra hdgista
ban:'
Much more difficult is the explanation of the syllable re in
( ^ ) Pertz, Monumenta, Scriptt. II, p.669. In the same volume p. 361 Hucbald
in Vita Lebuini speaks of Saxon lassi. If Hucbald had been a Salian Frank
by birth, he would hardly have failed to recognize the Frankish Uti,
440
Digitized by
Google
NOTES. TITT. I. II.
Cod. I, and of mallare in Cod. 2. Re is common enough in
Frankish and even in M. H. G. as a variation of er, ir^ e.g. refan-
gafty refagnussi in the Gl. Lips. ; resldt and rislag in the Psalms
(He3me, Kl. D. p. 177). Like the Goth, us it often means again ;
e.g. Goth, usgiban = cSiroSoDvoi, Lat. reddere ; so too in O. H. G.
irwentan^ revocare (cf. Grimm, D. G. ii. 823). ReapteUy reabtena
would consequently be < the act of x^-hanning^^ and moreover
denote the fine imposed on him who has disregarded the aftena or
summons of the judge. If this be the true interpretation of the
term, the reading mallare abtena in 2 is wrong, and must be
changed into malb, reabtena»
n.
j 8. Calcium in I contains three errors (cf. above, } 2 and § 5)-:
we have to read ckaltio or galtio^ which is a diminutive of a supposed
Frank, galti or galtUf «s O. N. goltr, a bear or hog, and may be
regarded as identical with O. N. galti. The corresponding fem. is
O. N. gylta, O. H. G. galta, gelza, sucula ; cf. A. S. gUte, M. E.
yelt, O. N. gyltTy Dan. and Swed. gait. Chalteo in 6 and lo differs
from chaltio only in spelling, whereas chalti in 7 and 9 is almost
the O. N. gyltr^ which exactly agrees with chulH in 8 ; cf. also
provinc. N. H. G. golze, Dialti in 7 is a misread chalti,
} 9. The word which forms a compound with chaltio and chalti^
chultiy is variously written chrane^ chranne, hranne^ chramne^
hramncy etc. In the O. H. G. version of the Lex Salica it has
been rendered by stiga^ E. stye; no doubt correctly, for in Tit.
LXXXI we read : " Si quis porcellum lactantem de rane furaverit,*'
which goes far to prove that rane signifies some enclosed place.
Stealing from an enclosure was a greater crime than stealing from
an open place. Hence the person stealing even a very young
chramne-chaltiOy i.e. a stye-porker, has to pay three times more
than another who steals a somewhat older pig from a field. The
Latin text, stating that the theft of a *' porcellus lactans'' is to be
punished with 120 denarii, but 'that of a "porcellus [de campo] qui
sine matre vivere possit " with only 40 denarii, would be absurd,
save for the difference of the two kinds of theft.
The genuine form of the word is probably chramne, hramne.
From the fact that the D. boed^ though etymologically identical
with E. booth^ G. bude, means "a pig-stye," whilst the D. hraam,
O. H. G. krdm, means *^ a booth," I infer that chramne is a varia-
tion oikraam; because in the Teutonic languages the combinations
kr and hr may be said to be twin representatives of Aryan kry just
as kl and A/, kn and hn are of Aryan kl and kn. Again, from some
Slavonic words borrowed from a Teutonic source, I infer that the
Goth, form of chramne must have been hramini (stem hraminj'a)
or hraminay whence Slavonic chramina^ a house ; cf. Russian cho-
rSminay a room ; chordmyy a wooden house. It is scarcely acci-
dental that up to the present day a sow is called kr&my kricm^ in
some parts of Westphalia (*) ; thfe Teuthonista has cryme^ i.e. soege
(D. zeuge) ; the original meaning of this krAm, crymcy as derived
with a lost suffix from krdm^ a booth, a stye, must have been " a
stye-porker."
§ 10. Lere in 10, mutilated to fv in 7 and 9, is evidently quite a
different word ; ^j in 6 is better. It is radically the same as
Goth, lasiws (acr^cy^s), superl. lasiwosts ; A. S. lassa^ last and
laerest (•) ; E. lesSy least; O. Fris. lessa^ lerest. Identical with les
^ Cf. Korrespondenzblatt des Vereins fur Siebenbiirgische Landeskunde,
No. I. p. 6.
(*) For the last word cf. Aedelbirhtes D6ma«, 56.
441
in 6 is A. S. Ices in Cnut's Laws, iii, 2 : " ex mediocribus homini-
bus (quos Angli Ices^fegncLs nuncupant, Dani vero yoongmen
vocant)." Les and las look like comparatives, notwithstanding
the ending of the strong declension ; lere is rather the positive, i.e.
the Goth, lasiwsy unless it stand for lerere. The approximately
correct reading will be in 6 : chramnechaltCy leschcUti; in 7 and 9 :
chramnechaltiy lerechalti; in 10: hramnechalti^ UrechcUti, Both
terms may be regarded as synonymous, the former properly denot-
ing a pig still kept in the stye, the other a younger or very young
pig in general.
} 1 1. Unum tualepti in 6, unum ahelepte in 10, express the fine to
be paid. We must read hunn-tualepti (pron. twalefti)^ A. S. hund-
t^^V^ig i or (if unum be right) tualepti, which would stand to
the A. S. word in the same relation as £. seventy to A. S. hund-
seofontig.
\ 12. The reading dirani in 3 is clearly a mistake for chramni ;
chrinne in 8 probably stands for chremne, chremni, the e being
the Umlaut caused by the 1 in the final syllable of the stem. Such
an e occasionally passes into 1 ; e g. in the Frank. Psalms we find
indiox endiy andi (cf. Heyne, Kl. D., i. v.). Char in 2 would
suggest the so-called M. Lat. hara^ but the cod. is a bad one and
has little authority where it differs from all the others.
§ 13. A " porcellus qui sine matre vivere possit " is termed
chranecalcium (i.e. chramnechcUtio) in I : doubtless an error. The
word inzymusy i. e. ingymus (which we find in the corresponding
§ of 2, etc.), applies as well to pigs as to neat, sheep, and goats (see
below). It is either the genit. case of a word ingymy *' a period of
one year or winter," or a derivative from the same word signifying
**a one year (winter) old animal" or "a yearling." The root of
inzymus — and of gymis and tuigimus in Tit. Ill (see below) — is
gymy i.e. gim or gimy in which we recognise the Slav, zimay Mrinter,
Gr. x^^f^^i Lat. hiemSy Bactr. zima, Skr. heman (^). Derivatives
from it are Lat. bimus (for bi-himus) and trimus ; Grr. x^M^os^ a
young goat, a yearling : Icel. gimbr (gymbr^, a ewe lamb, and
gemsiy a one year old sheep ; Scotch, gimmer (*).
Ingimus is the same as gimus, compounded with the car-
dinal number /», the vowel of which has been lightened owing
to the combination of consonants following, upon the $ame prin-
ciple as in O. N. Jlestr, mestr, ekkja (older enkja)y for fleistry
meistry einkja; in A. Sax. eUefnCy andlufon; E. eleven^ (for
elleven); in O. Fris. andlova, alvenCy elleva; in D. el/ for eel/;
twintig for twintig, Gymus has its counterpart in Icel. vetrungr^
Lat. anniculuSy O. H. G. j'drigy while ingymus corresponds to
N. H. G. einjdhrigy D. ewintery enter (for eenwintery one winter,
i.e. year, old), Skr. ekahdyana.
As regards the final syllable «j, iSy it would seem to be rather
some secondary suffix than the sign of the genit. case. For a de-
rivative gim-isy gim-uSy would be quite analogous to the IceL
vetrungry and the E. yearling. The form of the suffix is that of
the diminutive ending w, eSy j, in D., e. g. dreumisy a dapperling,
borsy a bear (cf. O. N. bersi) ; tnuch used in proper nouns, espe-
cially femin. ones, as MieSy Polly ; JanSy Jenny. The same or a
kindred suffix, but used in the neuter gender, is the Icel. si in
hryssi {merhryssi ; unghryssi) ; nearly allied also is the Icel. si of
weak masculines, and sa of feminines ; e. g. bersiy kussi, hniziy
(^) The quantity of the vowel must be left undecided, the more so because it
strikingly varies in the cognate languages. The is in the worthless cod. 3, and
sometimes in 8, is a mistaken tj.
(■) Cf. J. Rhys, Lectures on Welsh Philology, p. 43a.
442
Digitized by
Google
NOTES. TIT. II.
borsi, gemsi (Oxf. Diet. i. w.). As to gemsi^ a dimin. form of
gtmlingr, a year old sheep, it differs but little from the Frank.
gimisy gimusy though the latter belongs to the strong declension,
and in so far stands nearer to Icel. gymhr^ Provincial [North] Eng-
lish gimmer. The constant variation in the final syllable which in
some codices is written us^ in others- 1>, leads me to suppose that
the suffix, with due allowance for the difference in gender, is the
same as O. H. G. usi or isi in Jiazus, hatis, hazes, furia ; gen. pi.
kazusso and kazisso (cf. Graff, Spr. IV. 1092). Thus we have
gimus, gimisy stem gimusi, gimisi, a yearling; like the Icel. vi-
trungr; ingimus^ ingimiSt " an animal one year (winter) old " ;
both terms are occasionally somewhat loosely applied to a young
animal.
§ 14. Apparently akin to gimis^ gi^nus^ is hymnis in 7 and 8 ; him^
nes in 9 ; hinni in 6 ; ymnis in 10; imnis in 3. The initial ought to
be ch, more accurately, g. From the confusion between the two
values oich (see § 5), arose the error of writing a single A, which
led to a second step in the wrong direction, viz., the dropping of
the letter altogether. In the same way the word gamallus in Tit.
XLVII (4th sect.) also written cAama//Mj-, was corrupted first toAa.
mallusy and afterwards to amallus. The formation oi hymnis, etc., is
not clear, and indeed, the correct reading is doubtful. If chymni,
chimni, without final s, be genuine, the sufBx may be the same as
O. N. ni in sefgrisnir, a wolf (cf. Oxf. Diet), and akin to the weak
ni in grdni, a grey mare ; cLsni, an ass ; skjini, a piebald horse.
If, on the other hand, chymnes {gymnis) be genuine, I am at a loss
to account for it, except by assuming that the word is derived from
a stem himan, Gr. x^^f^^y ^^* heman, in the same manner as in
Skr. dtyamna from aryaman, but with the same suffix as we found
in gimis. With much more confidence we may affirm that hinni
in 6 is an error of the same kind as chranne for chramne, and
that we should read chimni,
§ 1 5. Fiht in (i,fith in \o,fit in 3 contains a diminutive suffix t, found
also in £. rabbit, pewet, pewit, tirwhit, and very likely also in colt ;
in D. kievit, kreeft. From fih are derived the M. D. vigge and
"^igg^^i A pig(^) '■> fi^^ is another dimin. form of the same radical.
The transposition of ht into th in 10 {fith) is very common, almost
the rule, in that codex.
§ 16. Synonymous with chimni fiht VDXi&ih^ tertega in 6, thertesun
in 10, thetica in 7, 8, theca in 9. This word is certainly connected
with the Latinized tertusu, terttissu, tortassu &c. which we find in
§ 9. From the wording of the phrase " si quis porcello tertusu
imbulaverit usque ad anniculum** it is clear that tertusu denotes a
porker not fully one year old. The fines specified do not agree,
indeed, as we have xv sol. in cod. 4 and the Sept. Caus, I. 3, while
the other MSS. give merely 3 sol., but in the confused state of the
MSS. such a discrepancy is of little importance. "We have seen
that in cod. 2 inzymus is identical with the *' porcellus qui sine
matre vivere possit," while the same inzymus is the Malb. of
** porcus anniculus," notwithstanding the difference in the fine
which in one place is 40, in the other 120, denarii. Therefore, no
objection will be raised against our identifying tertusu of the text
with thertesun. Sec, of the glosses. The Frank, su or sii may have
been of common gender like the corresponding "Laimsus and Gr. Ist
whereas the Bactrian hu occurs as a mascul., and the O. H. G. sii
as a feminine. Sun is either a contraction of suin or an error for suu,
(^) yi£ge and viggen stand to each other in the same relation as O. H. G.
Jolo, E. /oal, to N. H. G. Jullen^ D. veulen. For examples of vigge and
viggen see de Jager, Frequcntatieven, i. v. biggelen.
443
i.e. Jt2. Therte is nearly the same as the M. D. deHel, terellus,
delicatus, lascivus (cf. Kil. i. v.) ; derten, fastidiosus, petulans ;
so likewise dartten in the Teuthonista, which is explained by
vertardt. The D. d of these words is the dental, answering to E.
th ; still, it interchanges, according to a rule not yet discovered, with
a t, just as in E. tangle compared with Icel. ydngul/. It is
interesting to note that M. D. tortelmoedig (fastidiosus, morosus,
irritabilis) is a variation oi dertelmoedig (cf. Kil. i. w.), and that the
D. dwingen (for thwingen, O. S. thwingan) has its counterpart in
N. H. G. zwingen, which, allowance made for the different degree
of Lautverschiebung, stands to the Sax. and D. word in the same
relation as E. tangle to Icel. ^ongull. Quite the same apph'es to
Germ, zart compared with D. dartel. So too the Frank, therte =
O. H. G. zart, tenellus; farzart means "delicatus;" farzertit,
verzertet, delicatus ; ephebus, puer. With O. H. G. farzart or
farzertit is to be compared the above mentioned vertardt of the
Teuthonista, while with Kiliaen's tortelmoedig we may compare
O. H. G. turdel, impatiens; delicatissimus. In short, the Frank.
therte, therti must have had the meaning of "tenellus," and the
various readings terte, tertu, tortu are more probably legitimate
variations than clerical errors. Theti in 7 and 8 is to be restored
to therti. The final ga in 6, ca in 7, 8, 9 may be a mutilated gait,
as this would answer to sun and su, though a derivative thertiga
(=r thertinga) would by no means be impossible. Still the final a,
i. e. the sign of a femin. in this case, creates some doubt, because
a simDar and s3monymous word, namely the O. S. ferscung,
verscung, O. H. G. frisking, is always used as a masculine.
§ 17. The term for "scrofa " is narethalthi in i ; naricalti (read
narigalti) in 2 ; narechcdte in 6 ; narechalt in 3 ; uarachalt (read
narachalt) in 10. Grimm (Pref. XVII) aptly compares the Bavarian
nersau, nerschwein, from «^r^w, Frank *narian, to feed, to breed.
Focichalta in 10, focifale (read focichalt) in 6, must be synonymous
with narichalti; f 01 focian is "D.fokken, to breed; and focichalta
answers to D. fokzwijn, a breeding sow. That the fine for the
theft of z. focichalta is higher than that for the theft of a narichalti
is probably caused by the addition " cum porcellis." The stem of
chalti, chalta, chalt is chaltia {galtia), a femin. of the strong dec!.,
not to be confounded, either in form or in meaning, with the weak
O. H. G. galza, and O. N. gylta, a young sow.
{18. Drache is a term applied to pigs of at least one year old,
and corresponds to the Latin "anniculus, anniculatus,'* and "post-
anniculatus." Besides drache in I (§ 4) and 6 (§} 12 & 13), drace
(read drage or drache) in 2 (§§ 7 & 8), drcu:{h)e-chalt in 10 (§ 15),
we find drauge in 3. The word seems to answer to hant-zugiling in
the fragment of the O. H. G. version. As A. S. dragan* M. D.
dragen, E. to draw, is expressed in O. H. G. by ziuhan, from which
zugUing is derived, it is not unlikely that drage, drache is syno-
nymous with zugiling.
{ 19. To ingymus, ingymis, which has been discussed in § 13, we
find added nataria in 6, ethatia in 10. Both readings are clearly cor-
rupt, perhaps from narichalte, narechaltia, unduly repeated. Zymi:
sengano in 10 (note) is likewise out of place, and belongs to the
next paragraph. For sengano we must read suegano, a variation of
soagni.
§ 20. The rendering oi ingymis by the Lat. ** bimus " is wrong, as
this would be in Frank, tuigymus or tugymis. It will be observed
that cod. I has no gloss for " bimus," and that 6 and 10 have the same
word for " anniculus " and " bimus," which cannot be right. The
O. H. G. version has correctly vivij&ri suin. Senio in 6, and the
misplaced sengano in 10, point to suenio and suegano as the
Digitized by
Google
NOTES. TIT. n.
genuine readings. In like manner the reading of 7, 8, 9 points
to a common suiani or suiannu All these forms are decidedly
derivatives from sti, and show an nnmistakeable analogy with O. N.
kui^ a fold or pen, and kviga, a young cow, from ku. Supposing
the g in suegano to have arisen from a / (in suijani) I would com-
pare the Skr. derivatives in ydyant, e. g. kdrmdrydyani, a patro-
nymic belonging to kdrmdra (see B. & R. Diet. i. v. kdrmdrya).
The variation soagniy however, would seem to be more closely
allied to such Skr. derivatives as kaunjdyana (see B. & R. Diet,
i. v.) frora kunfa. Originally identical with soagni of 10 is soagne
{ch€Ute)y which oceurs a few lines further down in 10 and 6,
sttane {calU) in i, suuachine in 3. The translators of the Law
recognized in this word the O. H. G. swein^ subulcus, A. S. swdn^
E. swain, etc. Hence the Lat. words "ipso porcario attendente,
(custodiente).'' Without questioning the fact that in Frank, soagru^
suianniy etc., also signified a ** porcarius," I think the rendering of
soagnechalt by *-* porcus ipso porcario attendente " is a mistake.
All the forms mentioned can, according to the manner of their deri-
vation, mean either '^a family of swine," or a single member,
especially a young one, of the family, or a person tending swine.
It would seem that the Frank translators themselves were at a loss
to decide which of the three meanings of soagne was intended by
the compound soagne^chalt^ and were therefore not satisfied with
«ipso porcario attendente," but added also " de intro porcos," or
« in campo inter porcos." We must bear in mind that in a com-
pound any difference of gender of soagne is lost. An interesting
proof of the existence oi suane in O. H. G. b afforded by a passage
in Notker's Psalm 79, 14, where the Lat. " singulaiis ferus ** is ren-
dered by and amplified to der einluzzo wUde hir der mit demo
mdneringe ne gdt: ** the single boar that goes not with the herd
of pigs."
} 21. Taxagaf texaca (read texaga or texacJia) ; texeca (read
texega or texecha) ; taxaca (read taxaga) ; texaga^ has been rightly
connected with O. H. G. tascdn, rapere, by Grimm (Pref. VIII).
The infinitive of the Frank, verb must have been taxatan, taxoian,
taxian, textafif after the analogy of O. S. wacoian; A. S. hahhan;
D. hebben (for havian^ kafaian) ; O. S. libbian and libon; O. H. G.
lebin, and the like. In other words, the Frank, verb must have
belonged to the Goth, at class ; hence the Umlaut of the radical
vowel. Such verbs were afterwards confounded with verbs of the
Goth. class. The substantive is formed in the same way as tiloga^
exerdtatio (O. H. G. tilunga) yirom tilon (in Frank. Ps. 54, 3);
Aa/<^ff, aemulatio (Gl. Lips. 551), fix)m hatoian (O. S. hatogean\
haton, O. H. G. hatSn and kaz6n. The x for sc reminds us of the
A. S.^ iorJisCf dxian, and the like. Technically, texaga denotes
a certain degree of the crime of robbery, punishable by a fixed fine
of i40od. Thus it has become a forensic term implying a fine of
that value. Now, ingymis-texaga^ if taken as a compound, can
only mean "stealing of yearlings." But the question arises
whether it is really a compound, about which more below. Exa-
chalt etcepto tuaseptunchunna in 10 exhibits several blunders;
exachalt should be texacha{lfj, as in § 12 of the same cod. ; etcepto
is an anticipation of excepto in the next line. Tua septunchunna
manifestly expresses "two sevenhundreds " or •* two heptads of
hundreds" = 1400 den. ; and is synon3rmous with, or a paraphrase
of, texaga. For septun we should rather expect sephun^ seven,
or sephunt (for sephund)^ a heptad (cf. O. N. sjaund), since
septun cannot be traced in any other Teut. language. Should the
reading, after all, be right, then the form is to be identified with
Lithuanian septyni; cf. Notes on the Chunnas.
445
\ 22. Redonia in I {\ 10) is put in the wrong place ; so, too, is
sunnista in the same codex (§ ii), where mistakes of the same kind
are more frequent than in the other codd. We have seen that a
"post anniculatus'' is texmed drage^ dtache; but redonia is the name
for a " scrofa ducaria. ' * Cod. 6 writes radonia ; 2 redonii /10 chre-
dunia; 7 and 9 reodimia; 8 reodemia (read reodunia or reedunid).
This interesting word is regularly derived from Goth, wfi^us^ herd
of swine ; A. S. wm^y Old Swed. Tordtk, wrdd, Dan. vraad
(cf. Grimm, D. G. Ill, 475). The suffix is the femin. ni, nib, also
occurring in Frank, litunia, leudinia, etc. The radical vowel in the
A. S., Dan. and Swed. word is long, like that in the Skr,i;rAta, a herd.
The t in Goth, wriyus is of doubtful value, because a dialectic I
for ^ (e. g. qtmt, St. Luke, 7, 3 ; qifeinay 8, 56) is far from rare,
especially in St Luke, where wriyus is found. The Frank, forms
are equaJly uncertain in regard to the quality of the vowel, for a
Goth, e, O. H. G. J, is generally represented in the idiom of
the Malberg and the Psalms by d, but occasionally also by S. The
same applies to the O. S. of the Merseburg glosses (for examples
see Heyne, KL D. XIV), and even of the Heliand. Heftce we
may safely assume the a to be long in rddonia (for wrddonia), but
must leave undecided both the quality and quantity of the e in
chredunia^ redonia. Owing to this uncertainty we cannot be sure
whether the eo in reodunia be a mere mistake for reedunia^ i. e.
ridunia, or the u-Umlaut of a short ^, as in A. S. seofon^ or dialec-
tic D. veul (for velo^ Goth.^/«), zeuven (for sezM>n)fdeuze (for thesiu) ;
O. N. sokkva (for senkva)^ etc. From the same root wrddh is de-
rived O. N. rd^if a boar. If at first sight it seems strange that the
initial w has been dropt in the Frank, word at so early a period, it
must be observed that we find another instance exhibiting a com-
paratively advanced degree of phonetic decay in the idiom of the
Malberg in lammi^ lem, a lamb, of Tit. IV. We have an example
of a transitional form between wredunia and redunia in chredunia
(pron. hredunia) in 10 ; compare the D. pronunciation of reus, a
giant, in which the ris sounded as in ring (for hring), rug (for
hrug), thereby pointing to a form hreus (for hreso), intermediate
between G. riese, O. H. G. riso^ and Frank, vfrisil in Ps. 18, 6 and
Gl. L. 1067. Still more striking is hrttan for wrttan in Gl. Prud.
(in hritanthion 327, along with rittun 358). This same word, in D.
also rij'ten, and the above-mentioned reusy are the only words in
which the D. has dropt the initial w ; otherwise, in contradistinction
to H. G., D. retains the sound, e. g. in wreed, whilst £. takes up a
middle position by writing, without sounding, the letter.
} 23. A boar is called cristiau^ cristau, christuiOy cristiano. Both
reading and interpretation are somewhat doubtful. The normal
form of the gloss I take to be gristian, christian ^ vfhereas gristiano,
cllijristianOf shows an additional o, not rare in the Malberg, especially
after an n ; cf. the remarks on ohseno^ Tit. III. The other readings
are corrupt. The word seems akin to Skr. ghrshti, a boar, to which
it may stand in the same relation as suane^ suiani, suenio to sH, On
the other hand it must be admitted that it recalls O. N. griss,
Swed. and Dan. gris, a young pig, a pig ; Dan. griseso, scrofa ;
O.N. grislingr, porcellus (Bj. Hald. i. v.). In the latter case I am
at a loss to account for tiano, tian, unless it be the M. D. diminu-
tive suffix tiaen (i.e. tidn, or tjdn), which is not probable. I
rather think that gristian is the ace. sing, otgristio.
i 24. For **maialis votivus" i has mammodo or rhammodo,
read thammodo. The word is apparently an adj. masc. of the
weak declension used as a subst. ; thammod {tamod) is the partic.
perf. pass, of the verb tamon, O. H. G. zamon, domare ; and may,
therefore, be fittingly rendered by "mansuetus." The notion of
446
Digitized by
Google
NOTES. TITT. H. HI.
" tame," " mansTietus/* is also expressed by the S3n[ionymous chuc-
cham of 2, read thuchtham^ a bad, but not uncommon, spelling for
tuchttam ; cf. ihesewun for tesezoun, Gl. L. 909 ; thui for tui^ Gl.
A. 4. As tuckt is O. H. G. zuht, a feeding, breeding, and tarn is
*'tame," the compound tuchttam may be said to express the same
idea as thammodo. Further on (cf. Titt. Vand X) are found other
examples of this confusion of rk or m with ih, Mammod(o) may
have been intended for O. H. G. mammontf mansuetus.
§ 25. The other codd. exhibit a well-known tenn for ^'maialis,"
with another word added to express "votivus, sacrivus." A
" maiahs *' in general is called barach or brachoy read barvhOf in 6 ;
barcOf read bargOy or brarecho^ read barecho, in 10 ; bartcho^ brachOy
bratho, bartho, read barcho, in 7, 8, 9. It is, of course, the A. S.
bearug, bearh ; E. barrvw ; D. barg, barchy dial, borg ; O. N.
borgr ; O. H. G. baruchy barchy maiahs ; Fris. baerch and Nor-
thumb. bergy porcus. The final in barecho is either the sign
of the nom. in the weak decl. masc. or of a dative in the strong
declension.
§ 26. For anomeo anitheotha in 10, ameo amiteotha in 6, 1 would
rejui anemeo antcheeta or antckeeto, AnSmeo is the weak nomin.
masc. of a verbal adj. animi, formed like Goth, andamms, etc. Even
anomi is not wholly inadmissible, because it would have its exact
counterpart in such forms as Lat. eximitis ; Skr. namya ; gamya ;
dffyay etc. The verb, in either case, is *ammany to take up, to take
off (cf. A. S. amma/iy tollere, adimere, Ettm. Lex. 240 ; Grein, Gl.
33); thus anhni or anomi will be Gr. i^atperos* Antcheeta is a
regular dative of a word corresponding to O. H. G. antheiza,
votum, but of the strong decl. Or it may be the weak nomin.
masc. of an adj. derived from the same root, i. e. be identical with
O. H. G. antheizzOy devotus, and O. S. antheti (ace. sg. fem.
andhSttiay anthSttea), devotus, sponsus. Such an adj. would stand
to the subst. in nearly the same relation as in Lat. votivus to
votum ; cf. O. N. heitdagTy a votive day; heithleifry a votive loaf;
cf. Oxf. Diet. i. w. The spelling eo instead of eey Goth, rfi, D. eey
is rather a clerical error than a peculiarity of Frank pronunciation.
I do not think that in order to defend the reading of the codd. we
can appeal'to the O. Fris. licma for leevay A. S. Id f any O. N. leifa^
since in this particular case the is due to the influence of the fol-
lowing labial. Such an erroneous eo for ee recurs in a variant of
chariocheto in Tit. Ill (q. v.).
Cahimo in 7 and 8, caimo in 9, seems a modification ofganimo,
which would be radically the same as anhneo ; cf. O. H. G.
gandmiy acceptable; whence ungendme in daz cipher was unge~
ndme (Graff, Spr. II, 1073). The 1, supposing it to be long, may in
Frankish stand for S = d\ or rather may be its Umlaut, The sound
of Sy whether arising from an older d or diy is apt to pass into 1,
chiefly, but not exclusively, when the subsequent syllable has an i ;
several instances of I for i (= d) are found in Gothic ; those of t
for £ (= di) are not very rare in the Heliand ; e. g. gehrtnid for
gehrtnid ; gehllian ; fullistian ; mira ; see Schmeller's ed., vol. 2,
p. 184.
§ 27. A common barrow is also termed babene in 10, babani in 9,
babane in 8, badiani in 7, bog bagine in 6. The di in 7 is a mis-
reading of chy so that th6 b in the other codd. is an error, and should
be read A = tA, a quasi H. G. spelling for c. The M. D. bake^
a hog and bacon, O. H. G. bax:hOy pema, would require a Frank.
bacOy which, as we see, is not identical with the forms quoted above.
Along with bakey however, we find in M. D. an ace. sing, bakeny
which, if regular, cannot but belong to a nomin. baken (M. Stoke 5,
811). K an oblique case is intended, a form bacine for the gen. and
447
dat., and bacane for the accus. would be right. Bog in 6 is a
doubtful reading. One might be tempted to read borg » barg (see
above) ; but in comparing it with the Latin size and in alia mente
of the other codd. we see that it may possibly represent a corrupt
hoty i. e. auty " or," which in the Latin .of the Lex is used in the
sense of sive, exactly slsouid. French.
§ 28. The term for a herd of twenty-five swine, sunesta, sunista,
sonistay etc., is radically the same as A. S. sunery sunor. In the
LexRipuar. tit. 18, sonestiy sonista is defined tobe : "12 equae cum
admissario, aut 6 scrofae cum verre, vel 12 vaccae cum tauro " ; see
Ducange i. v. and Grimm, G. D. S. 383. In the Lex Salica a herd of
swine comprises a number varying from 25 to 50, according to cir-
cumstances. There is nothing strange in such a discrepancy between
the two laws. Nevertheless it may be questioned whether the Lat.
version be wholly accurate, as a distinction between "25 porci ubi
amplius in grege illo non fuerint " and ** 50 porci" or " 50 porci et
si adhuc aliqui remaneant " is rather strange, the more so because
in both instances the same term, sonistay is appended. The addition
of ingymus in 2, though at a wrong place, suggests the idea that in
the original Frank, text the term sunesta in the context, where it
occurs the first time, was intended to convey the meaning of " a
complete herd," i.e. a herd including boar, sow, and pigs, but
further on, at the words " si amplius super 25 remanserint," a herd
of only " 25 young pigs " without boar and sow, consequently an
ingymuS'Sonesta,
§ 29. Sonischalty as 10 writes here and in Titt. Ill and IV, can-
not contain sonis or sonist and c?ialty a pig. There is no question of
pigs in the two Titles just mentioned in which sonischalt occurs '
twice. It is a misreading for sonisthalt, i.e. sonistalt. Stall for
stalth or staid (cf. O. H. G. scdfestaltay caulas, Graff, Spr. VI,
667) must mean the same as stathl or stadly statio (cf. A. S. staiSol,
O. Fris. stathuly O. S. stadal, with A. S. stdd, armentum equorum ;
O. H. G. stuoty etc., but especially Russian stadOy a herd; stanitsa,
a flock, a troop).
The unmeaning tua Zymisfitmiha chunnay in 10, evidently de-
notes the amount of the fine specified, viz. two thousand five
hundred denarii. The approximately correct reading will be tua
thusundifimti (? O. N. fimty a number of five, or finviy five) chunna.
In the Chunnas (see col. 424) the equally corrupt numbers are thoto-
condi uueth chunnay al. thothocundi fitme chunna. The origin ot
the error in 10 is obscure. Can there be any connexion between
tymis and the in^mus of 2 ? Or did there exist some word super-
ficially like sonistchalt and synonymous with tuagymiSy a two years
old pig ? Without discussing this question further, by reading :
sonistalty tua thusundifimti (or fimn) chunnay we get a combina-
tion entirely in the style of the Fris. laws ; e. g. wt/streueney sex^
tene pennyngavy or thiu hdgheste soldSdCy /if merk and tua enxa
jefihafiuwer withithar and Snnefia-ith (Fris. LL. p. 95).
The It of texachalt in 10 is a curious repetition of the same letters
in sonischalt; this time undoubtedly a mere error. Still worse is
exachalt, of which we have already treated in } 21.
in.
§ 30. Podero in I, protero in 2, etc., cannot be the Frank, equiva-
lent of " vitulus lactans," since the very same word is applied in the
next } but one to a ** vacca cum vitulo." Hence it must have had a
much wider meaning, viz. that of a young cow or a young animal.
The forms of the word vary between podero and potero (read
pothero) in i, pondero in typodor in 8, ^y pordor zbA podor in 7,
448
Q«
Digitized by VnOOQ IC
NOTES. TIT. III.
pederom lOy protero {jt2A protkero}) in 2. Grimm (Pref. XX) with
some plausibility suggests a connexion with Skr. prthuka, a young
animal, and Gr. ir6priSy ir^pro^, iropriKiov. Unfortunately there
is nothing in the Teutonic languages, as far as I know, that could
throw light on the Frank, word. Whether it may or may not
claim a distant relationship to Icel. p^fS^ a small boy (s. Jonsson
Ordb. i. V.) I am not prepared to decide. It is just possible,
though far from evident, that pordor, etc., is akin to O. H. G. carter,
chorder^ qtiorter, grex (Graff, Spr. IV, 490), A. S. cor^or, just as
Plattdeutsch podder, D. pojer, seems to be a mere variety of
N. H. G. koder, M. H. G. querder, harder, kerder, O. H. G.
querder, a bait ; so, too, M. D. keuteren, koteren, is a twin form of
N. D. peuteren and M. D. poyeren (for poderen), to fumble, to
finger ; cf. Kil. i. vv. I rather think that the various readings of the
codd. point to another word, viz. A. S. hry^er, hri^er, hrufSer^
hrofier, a cow, or a heifer ; O. Fris. hrither, hreder, and its femin.
in N. Fris. riere (for ridere), akin to O. H. G. hrind, rind, D.
rund and runder. But this explanation will seem rather bold, as
it may be urged that, however slight may be the authority of each
codex, if taken singly, their united agreement in showing a ^ as
initial letter carries too much weight to allow us to make any
change in that letter. Yet it will be admitted that the letters R
and P are liable to be confused, and that hrother = hronder, hreder
is the very term we should expect (cf the note on pondero in
Tit. XXXVIII). About the declension of the word in question it
is unsafe to affirm anything.
§ 3 1. Freodo in 10 goes far to prove that in 7, 8, 9 not a ch, but a tk
is required. The true reading then will h^ fritho, friotho, freodo.
This I consider to be O. N. hre^i, a bull (s. Oxf. Diet. i. v.). ^r and
hr are often confounded in the Malberg, cither by mistake or idioma-
tically ; we have had an instance of it mfranne for hranne, and we
meet with another in frio for hrio (cod. 7, Tit. XV, { 5, col. 87).
The eo along with i in the word causes some difficulty, for, if the
Frank, word really agrees with the O. N. word, the final o will be
the ending of the weak masc. and such an has not the power of
modifying a preceding vowel i or e into a middle sound between e
and o ; at least I can produce no example of such a change; cf.,
however, the A. S. iQTm% fred^ian z^fritSian; freo^a.
§ 32. A "bimum aut anniculum animal" is called scolo i^ i,
scedo in 2. The resemblance between both readings is so close
that we cannot help surmising that they contain essentially the
same word, and that somehow there must be an error. I suspect
that we must read scoto, scotto, or scodo, connecting it with the
dialectic (South Holland) D. sc?tot, a young cow between two or
three years old.
} 33. In 6 and 10 we find a distinction made between an *• annicula-
tum " and a " bimum animal" ; this however is wrong, for ingymis
pondero, gymis pedero cannot exactly express "bimum," nor can
" anniculatum" be equivalent io ocsteorci, ochsaiora (read ochstior'
ci ; i. e. ochs + steorci), Steorci is A. S. sttorc, styrc, stirc, a
calf, a cow between one and two years old, vitulus, juvencus ; Scotch
stirks sterk, a bullock, a heifer between one and two years old ; s.
Bosw. A. D. i. v. and cf. styric in St. Luke, 15, 23 : dnfcett styric,
A decided femin. is M. D. stierik (s. Kil. i. v.). If ocs, ochs has
been rightly added — which there is no reason to doubt — the ptir-
pose of the addition must have been to distinguish the masc. from
the femin. because the simple steorci would have been ambiguous.
Considering the tenor of the Lat. text, we arrive at the conclusion
that the translators have failed in determining the exact meaning of
the original Frank, names of various descriptions of neat. Hence the
449
confusion and inconsistencies in the codices. A more accurate
rendering oi ingymis pondero, al. gymis pedero, would be " annicu-
latum animal " ; in E. we say a yearling, in O. N. vetrungr, in D.
ewinter, enter, i.e. an animal (cow) between one and two winters
(years) old.
The proper expression for **'bimum animal" occurs in 7, 8, 9,
where thinzimus podor {pordor) is an error for thuigimus p. For
gimus s, § 13; thuivs a bad, but not imcommon, spelling for tui
(i.e. iwt) ; cf. thuihdhdig (Gl. A. 4 in Heyne, Kl. D.) As to the
whole compound cf. A. S. dn \riwintre hrytSer, a heifer of three
winters (years) ; s. Bosw. A. D. i. v. hry^er,
§ 34. The addition of media in 10, mxxla in 6, is an anticipation of
the next § and in flagrant contradiction to the fine mentioned there.
As it now stands, the fine for stealing a mo/xa, mala would be
6ood. and i20od. at the same time.
Media, mala is clearly D. mxial, Gneldrian dial. m&U, a young
cow that has not yet cjilved, either owing to its youth or else to
exceptional weakness. In most cases, then, a mMe will be a year-
ling, but there are also m&les of two years. In so far there is no
objection to its being identified with an ingymus {gymis) as well as
a tuigimus p., but undoubtedly the rendering "vacca sine vitulo"
is the better; the other rendering "vacca cum vitulo" is wholly
wrong. The second maia in 6 is, of course, an error for mala or
malia,
§ 35. The expression " vacca domita*' in 6 and 10 answers to " vacca
cum vitulo " in the other codd. Hence we have to take " domita "
in the sense of " subdued by the bull " ; cf. the use of Gr. 8a^^,
&8/i^s and tk^ikiYros. The Malb. chanzyn ponderos in 6 is a curious
corruption oithuagym pondero, which is a mere variety of thuigimus
p, in 7, 8, 9. Still worse is abazym pedero, read thuagym p, in la
The corruption has not unlikely gone through the foUowing stages :
{thua), tiiha, taha, taha, aba. The dropping of the initial / finds
its counterpart in ahelepte read thuaJepti of the same MS. Tit. U,
mentioned above. A third example is afforded by exachalt for
texacha; s. § 29. For gym one would expect gymi, the nomin. sg.
femin. of a strong adj. belonging to the stems in ia. Unlike
Sy^*^y Sy^^y this gym or gymi does not contain a diminutive
suffix. As to tua (al. tut) in compounds, cf. O. N. tvaufcddr,
twofold, A. S. twaniht, binoctium ; twascealu, bilanx ; s. Ettm.
Lex. p. 552.
§ 36. The Latin " bos," in } 3 of cod. i, &c., distinctly signifies an
ox, as is evident from the Malb. obosino (read ochsino) in 2, ohsenom
10, ocxino in 6. The form in which this well-known word here appears
is very awkward. It looks like a genit. or dat. case sing, of ohso
(Frank. Psalm 65, 15), Goth, auhsa, O. H. G. ohso, A. S. oxa, etc.
If it be a genit. (Goth, auhsins), it must have been governed by some
substantive expressive of theft in the original text. Should it be a
dat. (Goth, auhsin), then we must assume that the governing verb
expressive of stealing was construed with the dative, just as in O. N.
stela (s. Oxf. Diet. i. v.). The final o I see no chance of explaining
otherwise than as an "irrational" vowel, analogous to the Goth, a
which follows the ending in n of the 3rd pers. plur. of the conj.
mood.
§ 37. As highly taxed as an ox is a " taurus bimus" for which 6 and
10 have the special term trasile, traslo, which Grimm (Pref. XXI)
proposes to identify with O. N. drasiU, drosuU, a horse, from
drasla, succursorie ferri. It must be observed that an O. N. dr
does not regularly answer to a Frank, tr — or, maybe, thr, for th is
very often carelessly expressed by a single t in our MSS. — ^but such
an anomaly is not uncommon : e. g. inO. S. drusinon, variant trusnon
450
Digitized by
Google
NOTES. TIT. III.
(Hcl. 5, 8) ; D. M/ = dril (cf. Kil. L v. driel) ; Northmnbr, traga^
trdg « A. S. dragan^ drog (s. Bouterwek, Vier Evangelien, Gloss.
i. V.) ; D. troffel = thrufia (in Gl. Prud. 299), tkrembil^ and
dremhil^ toga (both in Gl. Prud. 204 and 670).
§ 38. Higher in value is a bull ** qui gregera regit," c^Wtdcherecheto
in 10, chariocito in 2, charohitum in I, aritkeocto vA 6. Cherecheto^
the reading of 10, is the only one admissible ; the other forms are
corrupt, though decidedly more ancient and readily admitting of
reconstruction into chariochito^ charohito^ haricheetto, ChSto
{heeto) is O. H. G. heizo^ N. H. G. ?uisz, M. D. heet in sculdhdzo^
schultheiszy schultheet^ whereas ckeetto (for chtetio) answers to
O. H. G. heizzo {haizzo^ haizeo) in scultkaizeo ; s. Graff, Spr. IV,
1090. That both c?iito and chitio are admissible we may infer
from a similar double form in Goth., viz. fauragagga and faura-
gaggja, Charioy hario is the stem of the widely used Teutonic
word, Goth, harjisy stem harja. The compound consequently
signifies ** a commander of the troop." The same form of the
stem chario is also found in the Batavian Chariarvalda^ the *' dux
Batavorum " according to Tacitus, Ann. 2, 11. This word shows
exactly the same formation as A. S. heretoga^ ealwealda^ Bret-
walday etc., and the Frank, chariocheeto^ or O. H. G. sculdheizo.
Hari is, of course, a later form than hario; still later is chere^
which already shows the Umlaut. Chito may be a legitimate
variety of chitio^ just as chito,
{ 39. The next Malbarg is strikingly similar to, and at the same time
provokingly different from, the former. In 2 we have chamachitOy
in I chammitumj in 6 amitheoto, in 10 chamitheuto^ in 7 and 9
chegmeneteo, in 8 chegmeneceo. It will not be doubted that these
words loot as if they were the same as that applied to a '< taurus
rex" in 6 (curiously: ** taurus regis" in 10), viz. anteotho^ chamu-
theuo. On the other hand, as a " tanrus rex " is virtually the same
as a " taurus qui gregem regit," it follows that chariocheetto and
chamicheutOf or whatever the correct form may be, must be syno-
nymous terms. Still the difference between the readings, how-
ever slight, is too great to allow us to regard them as mere varieties
of one and the same original reading. In endeavouring to deter-
mine the meaning of this compound, chamachito^ it .will be
convenient to consider first the prior element chama-, D.
hamme {ham), dial. Flemish am, as well as hammerik, means
" pratum, pascuum ;" hamme van wilgen " salicetum :" see Kil. i. v.
As it means an inclosure in general, it nearly coincides with D.
heem, heim, A. S. hdm^ Goth, haims (in St. Mark, 5, 14 = i7p^r),
so nearly, indeed, that in sopie cases it is difficult to avoid identify-
ing the two words. The O. Fris. hemmerike, himrik, hamreke,
etc. (s. Richth. i. v.), though not decisive, goes far to give us the
impression that both hdm (D. heem) and ham, hem (D. ham),
were used almost promiscuously, although the Flemish ^^ hammer ik^^
pratum, clearly shows ham, not heem,: cf. also Heyne in D. Wort,
i. V. hamm. From the diflferent Prologues to the Lex Salica we
learn that chaem (i. e. heem) or hem alternates in the names of
villages with ham, whereas a Malberg in Tit. XLII (q. v.) shows
that ham was also used by the Franks in the sense of court, king's
court ; in some parts of the Netherlands, especially in the Betuwe,
ham is even now a common name for ancient mansions, such as in
mediaeval Latin were termed curtes. Synonymous with heem,
heim, and ?tam, but radically different from the former, is another
M. D. ?ieim, helming, sepes, septum, the common D. form of which
is heining (for hegining), enclosure; omheinen, to fence; O.N.
hagi, a pasture, etc. An older form of this heim (for hegime) we
have in chegme of 7, 8, 9. We may now proceed to the second
451
part of the compound. Chito in 2 is obviously the same as the
erroneous cito of the same codex in chariocito; chito was developed
from chitio. In I one syllable has been lost ; the final tum is a bad
spelling for to, owing to um being sounded <? in the semi-Latin of
the Lex. We may conjecturally read chammihito. Neteo (in 7-9) is
an error for heteo; the same confusion between h and n we have dis-
covered in the same codd. in cahimo instead of ganimo; s. above,
§ 26. Both chamachito {}) and chegmehiteo have the meaning of
"commander of the pasture.'* Quite a different word is theuto,
theoto, in 10 and 6, which can only be a nom. ag. of A. S. }pe6tan,
O. N. \j6ta, O. H. G. diozan, stridere, strepere, ululare. Grimm
(Pref. XXI) takes it in the sense of bellowing, and compares it
with O. N. bauli, taurus, baula, vacca, from baula, mugire. The
explanation looks plausible enough, but is only partly correct, it
would seem, for theutan might as well be taken in the sense of
"calling loud" (cf. Goth. yutJiaum, (fi\Tny^), so that theuto is
** he who calls, gives the signal." In fact, heeto is properly the
"caller;*' cf. A. S. beohdta and hildecalla in Exodus, 252 (ed.
Grein). Moreover it must be observed that the Skr. word which
radically corresponds to theuto, viz. toda, means " the inciter, the
pusher on," and that the idea of motion, pushing, appears no less
in O. N. }^jdta, to rush (s. Oxf. Diet. i. v.) than in Skr. tudati and
tundate (s. Pet. Diet. i. v. tud). Whether in the N. H. G. hagen,
dial, haigel, heigil, taurus, we should understand the "inciter,**
toda, or soiAe derivative from hagi, so that hagen would contain the
same idea as the Frank, chamicheeto, I must leave undecided, and
rather refer the reader to Heyne's interesting remarks in Grimm's
Wtb. 4, 151.
I have said above th^t the Malb. anteotho and chamutheuo in 6
and 10 is m. m. only a repetition of amitheoto and chamitheuto.
The approximately correct reading will be hamtheoto, chamitheuto,
i. e. " the bull of the pasture," or, as 6 puts it, " taurus rex." What
could have induced the authors of 10 and the Lex Emendata to
change the Latin term ? I suspect that on finding in their texts
" taurum regem," and not unlikely a variant "taurum gregis"
besides, they changed the latter into " taurum regis *' because
they took cham to mean " the king's court.** Happily the ancient
reading has been preserved in 6. And not only 6, but also i and 2,
prove that cham has no reference at all to the king or any posses-
sion of his.
§ 40. In the Latin text is mentioned a buU which " de tres villas
communis vaccas tenet." It is not easy to see why there should be
bulls keeping the cows of three villages or commons rather than of
two. This much is clear from the Malberg, that it contains not
even an allusion to three [villages]. I presume that trespillius is
one of the numerous Frank, words which became Latinized and
passed into the Romance language of the country, and that it
really contains the noun of number three, but without any reference
to villages or commons. Spille is, up to our own time, the word for
village-bull in the Veluwe and Drente ; therefore, threspilli may be
literally " a three-bull.** Thre {thrt) is to be taken in the sense of
" three years (at least) old.'* The elliptical use of a cardinal noun
we know e. g. from O. N. ^ritugr, which, as an adj., means " aged
thirty,'* or "having thirty oars,** or "measuring thirty'*; s. for
examples Oxf. Diet, i v. ^ritugr, and cf. hamarr. In the same
manner we find in Skr. dvi, two, used in dwidhiirwaha, an ox
which has been worked two years (LUAvat!, 76, and Colebrooke's
Transl. p. 34). If a threspilli is a bull of three years and more, it
(*) The quality of the vowel in the second syllable is uncertain.
452
Digitized by
Google
NOTES. TITT. m. IV. V.
is eas3y explained why in 6 and lo the stealing of a «taurus
bimtts** is fined with 35 sol. and that of the "taurus qni gregem
regit " in other codd. with 45. If further the fine for a " taurus
qui gregem regit'* differs from that for a " taurus rex," we may be
satisfied that there is something wrong in the codification, for the
two Latin expressions are virtually the same, and the Malberg
terms likewise. I am the more inclined to reject the et3nnological
knowledge of the Frank, lawyers because in Skr. the triwatsa
(sdnda)y the *< three years old bull/' is a solemn term and, as the
use of watsa in an obsolete sense shows, one of the highest anti-
tiquity. By rejecting the etymology given in the Lex I do not
mean to say that it was wholly groundless. On the contrary, there
must have been a word spel, spil^ in the sense of ** district,
division"; it occurs in O. Fris. szerekspel, O. H. G. kirspily
N. H. G. kirchspiel^ D. kerspel, a parish ; O. Fris. eedspely N. Fris.
espel^ a district ; Drentian dingspil^ dingspcd^ jurisdiction. That
threspeUi also signified ** threefold" will be seen below under Tit.
LXII. Hence probably the interpretation of threspilli as " a
bull for three villages."
§ 41. A^onestay as has beensaid before ({ 28), is in the Lex Ripuaria
defined as comprising ** 12 vaccas cum tauro " ; in the Salicait com-
prises a herd from 12 up to 25 neat, according to circumstances.
The Latin words "12 animalia ut nee unus exinde remaneat " seem
a clumsy way of expressing " a complete herd," i. e. 12 cows includ-
ing one buU. In the case of a complete herd numbering more than
12 animals, the term sunesta is rejected by 6, which uses ingymis
texac[hyi the purport of which would be that the stealing of 12 year-
lings is punishable by i^ood. The Latin words ** si qui super ipsis
duodecim remanserunt aliqui " cannot have expressed the intention
of the law, and are contradicted by the Malberg. The isolated maL
in 10 must be either a mistake or indicative of an omission of the
gloss.
IV.
i 42. A sucking lamb is termed lammi in i, lap^ read lamp^ in 2,
lem in 10, leui in 6, leue in 7, 8, 9. Lammi has the appearance of
a diminutive, the original form of which would be lammih b lam-
ming ; cf. Frank. Psalm 67, 2%jungelig, and, for the dropping of
final h, the Malb. twalefti and the name Chlowi-s, The mm, for
which we should expect mhy is a surprisingly old example of the
assimilation of mh to mm, a process which afterwards has been
going on in all Teutonic languages, Icelandic excepted (>). In
M. D. we find an original mh treated in two ways. If final, it
becomes either m. (mm) or it passes into mp ; the latter according
to the D. rule that a media, at the end of words and the first parts of
compounds, is replaced by the tenuis. The latter rule is very old in
Frank. ; we see an instance of it in lamp in 2 for lamb, Goth, lamb,
etc. ; a somewhat later example is dump-eide (for dump'heide\ in-
sipientiae, in Gl. L. 216. In a charter of A. o. 720 (*) by Ebroin
we meet with examples as Walamunt for -mundf and similarly
Gunt'brectus for gunth-. The Saxon Gl. Pr, 256 shows dump.
hedi, but dumb 1 32. The Frank Gl. L. 2 1 7, has dumben, insipienti.
M. D. has both domp-heit and dom-heit.
It is not easy to account for the form lem. The e may be a
dialectic pronunciation of a, such as occasionally occurs in the
O. S. Gl. Mers. ; s. Heyne, Kl. D. XIV. Considering the variant
Uui in the more ancient cod. 6, and Uiu in 7, 8, 9, one feels rather
{}) English makes no real exception, because mb is sounded mm.
(*) Sloet, Oorkondenboek, No. 6.
45J
inclined to think that the original reading has been tampered with»
as Uui strikingly reminds us of euui \ewi), agna, Gl. Pr. 740. The
/ may be due to confusion between two readings, lammi and euui^
ewi,
§ 43. A sheep of one or two years old is called lampse in 2. This is a
regular diminutive of lamb, by aid of the suffix j^, which is identical
with O.N. si in krussi (genit. hrussis), unghrussi, a young colt A
cognate suffix is si, genit. sainO. N. hrtizi {hnitsi), a young ram,
kussi, bossi, and the like ; essentially the same is D. s in such words
as dreumis, a dapperling, etc. It is difficult to undersUnd how
lampse, i. e. a lambkin, can be a term for sheep of one year and
upwards. The proper word for a yearling is ingymis, ingimus, as
is actually found m codd. 6-10, the affinity of which with IceL
gemsi and gemlingr, a year old sheep (s. Oxf. Diet. i. v.), is at this
place particularly strikmg. We may be satisfied that lampse was a
term alternating with lamp, and it is probably owing to some error
that it is put twice in the wrong place. The same applies to lami"
lam in 1, which is moreover a corrupted reading, apparently con-
sisting of two words, lam{m)i and lam ; the former may more
particularly be a "lambkin," the latter " a lamb " in general.
§ 44. A flock of 40 (50) sheep and upwards is called sunnista, sonista
in I, 5, 6, sonischalt, read sonisthalt, in 10. Quite different v&feto
i» 2, ^yftto in 7, freto in 8. The same word is found also in the
compound ^/Mj^r^^to in Itfretu schaeto in 8, retuscetho in 9. It is
not easy to understand how the same word can denote at one time
a large flock of 40 or 50 sheep, and at another time a small one of
only three animals. The difficulty will be removed by assuming
tli2Lt /eluscheto, etc., ought to follow after the words " qui numerus
usque ad 40 berbices" and not after "si tres fiiraverit." It may
further be supposed that the original reading was /ertu, ferto (for
fertuh,fertoh), O. H. G. fiorzug, O. S.fiertich, viertih, viarteg,
etc., D. veertig, forty. Scheto, schtuto, reminds us of O. Fris.
sket, genit. skettis, cattle, but the single t, and to a certain extent
the vowel e, makes the identification of the two words rather doubt-
ful. On the other hand we find in 10 fetischefo along with/«j/^-
cho. With a slight change, fretuscetho resolves itself into fertuc
(i. t. fertug) /echo or faecho, which I take to have been the original
reading. Fecho is apparently the Goth, faihu, etc. ; it may be
a sing, or a pL, like^o and/?, pecus, pecora, in the Frank. Psalms ;
s. Heyne, Kl. D. p. 119. In/aisseth of 6 the second syllable is
probably a clerical error ioxfech ^fe of Psalm 67, 1 1. If in 10 we
transpose the letters of chefo thus, fecho, we get fetisfecho, which
must have originated from the same source as the supposed -feck in 6.
Fetis may be an error forfertih-O. S.fiertich ; thus the form/^-
tuc, fertu, ferto, supposed for 2, 7, 8, 9, would be a variety of
fertih, Fais in 6 looks very strange. If it showed no connexion
with feis and fetis in 10, one might think of identifying it with
O. N. feer, Swed.fdr, DsLn,faar; in which case faisfech, feis-
fecho would literally be " sheep cattle " (cf. the Icel. expression
geitff). Unfortunately the other codd. are not favourable to such
a supposition. I dare not propose the change oifaisseth into/or-
tech, which, from a grammatical point of view, would be unobjec-
tionable, but can hardly be made to harmonise with the forms in 10.
If we wish to reconcile the readings of 6 and 10, two codices which
are undoubtedly near relatives, we must change the reading of 6
into fiartech fech,
V.
§ 45. In respect to the Malbergs of this Title the codd. may be
divided into two distinct groups, the one represented by i and 2,
454
Digitized by
Googlej
NOTES. TITT. V. VI.
the second by all the other codd. Whatever may be the cause of
the discrepancy, this much is obvious, that terms so essentially
different cannot have been derived from one and the same source.
On comparing the two Malbergs lauxnuuUiy lausmata and musci
simada^ roscimada in i and 2, we perceive that, due allowance
made for clerical errors, the latter part of both glosses consists of
scimada^ scimtUha. In this we recognise O. N. sktmutSr, a he-goat.
The a where the O.N. word has u makes no difficulty, because even
in O. N. ufSr alternates with a5r, e. g. in bautaiSr = bautu^r
(s. Egils. Lex. Poet. i. v.). Scimada is most probably a plural,
just like the corresponding terms in the other codd., as we shall see
below. The gender and case oi scimada are uncertain. Difficult is
lauy which I dare not identify with M. D. /oMw,acatch, a grasp (^).
As the letters / and /are easily confused in some MSS., I guess that
the original reading must have been /ciw scimada^ a few goats ; fau
would exactly answer to QiO\}x^ faws, faus^ A. S,feaiva, etc.
A flock of more than three (goats) is apparently called mu or ro
(scimada). It is easy enough to identify mu (for muh) with O. N.
mtigr, a crowd, but nothing is gained by such a comparison,
because we want to find out some readmg that may have produced
both mu in i and ro in 2. Afu may be a mistaken Mu, which does
not agree with ro unless we put both readings together, and read
tkriuj thrio, i.e. three, O. H. G. driu^ tria ; drio^ tres, nomin. pi.
fem. ; drio, trium.
§ 46. The second group of MSS. shovrs, as has been remarked
above, quite different terms. In the first place afres in 10 (note),
afnu in 6, haper in 7, aper in 8, 9. We have to read : ftafres,
haphreSf being the plural of hafr^ A. S. kafr, O. N. hafr, a
he-goat. The ending es is but a variation of us (cf. Tit. XXXII),
O. S. oSf A. S. as. Another form of the same ending may be con-
tained in lamp'hebros of 10, lamp^kebrus, of 6. Lamp-hebr is,
literally, a lamb-goat, i e. a young goat, answering to the word
'< capritus " in the Lex Emend, (cf. the O. S. compounds kS-suin, a
sow, and bier-suin, a boar, in Heyne, Kl. D.). The e in hebr (pron.
h€vr) may be explained as a dialectic variation, which, it must be
owned, makes a strange appearance immediately after the a of the
preceding gloss. To remove the difficulty we may suppose that
hgbr stands for hebri, habrif and that it is a neuter formed like
O. S. ewiy a lamb, in Gl. Prud. 740. In this case kebru^ hebro —
and not kebrus^ hebros — ^would be the plural, analogous to such A S.
neuter plurals as getimbru, getimbro. A further consequence would
be that in 6 we should have to read lamphebru smala, Smala
is the plural, both masc. and neuter, of the adjective smal^ small.
} 47. ¥ox pecti in d^pectis in 10, I would readgeeii or geiti^ the
gen. sing, of ^geet, O. H. G. gaiz^ O. N. geitr^ Goth, gaits^ etc.
The final s in 10 is rather archaic ; we may compare such O. S.
genitives as custes^ giburdies in the Heliand. The isolated lamp in
10 is an error of some sort.
§ 48. A flock of more than three goats is termed chrenecruda in 10.
This compound may be analysed into ckrene = A. S. hrtm, capre-
olus (Ettm. Lex. p. 502) and cruda^Q^Ti to A. S. crud^ E. crowds and
A. S. {lind)croda and gecrod (cf. Grein, Gl. i. v.) ; further to Slav.
Russian gruda^ grudie^ a crowd, multitude. For chenecrudo in 6,
I would read chrenecrudo ; for chanchurda in 7, 9, and the mutilated
chanchus in 8, either chranicurda ox chrancruda. If the a oi chran
be a long one, which cannot with certainty be inferred from A. S.
{}) In SegheliJQ van Iherusalem, 9832 :
Wi en hadde nott so g^oede proy
Tenen hope, tenen louwe.
455
hran^ it would have its counterpart in the O. S,d for i as occasion-
ally met with in Cod. Cott. of the Heliand ; e. g. hdlag for hilag^
171, 7 ; scdn for scSn^ 96, 22 ; ards ioraris, 155, 3 ; sdrag for sirag,
33, 15. The declension and case ofcruda, crudo are uncertain.
VI.
§ 49. The term Uudardi, leodardi, which we here meet with for
the first time, answers to M. L. G. luidweerde and O. Fris. liud-
werdene, liodwerdeney which in the Fris. LL. technically denotes a
certain kind of delicts and further a certain fixed fine to be paid ;
e. g. there wive hiri liodwerdene mith 12 merkon td fellande (LL. *
Fris. 77, 3) ; or: jefter een man word worpen in een onwad wetter,
soe schilma him beta mit eenre lidedwirden (ibid. 463, 7). The Latin
gloss to luydwerdene (p. 388, 18 ibid.) is : "hoc est secundum poe-
nam limitatam et taxatam a Frisonibus et est summa 8 librarum.''
Synonymous with it is urjeld^ i. e. an indemnity. In my opinion
the same notion of " indemnity" is also contained in the term citU'
werdunia or cinewerduria in the Lex Ripuaria. The i in cine is
the Umlaut of u ; thus cine stands for cuni^ A. S. cyne^ etc. As
cuni is a synonym of liudi^ the O. Fris. liudwerdene and the
Ripuar. Frankish cinewerdunia come to one and the same, at least
in their general meaning. Werdunia answers to O. Fris. werdene,
whereas werduria shows the same form as O. H. G. wir^ria (cf.
Graff, Spr. I, 638 i. v. wirdira). The usual Latin rendering is
" delatura " (cf. Grimm, Pref. LXXXVII). Closely connected
is M. D. waerder^ arrha, arrhabo, and warcmde, indemnitas, satis-
datio (s. Kil. i. w.). Werdy werdeney werdunia^ etc., are deriva-
tives from a verb the O. N. form of which is ver^a, and more usually
variSay " to warrant, guarantee, bail," and " to be finable, punish-
able " (cf. Oxf. Diet. i. V. varfSa and veriSay B) (>).
Leodardi (for leoddardiy leodwardi) denotes, analogously to
O. Fris. liodwerdeney a fixed amount, viz. of 6ood., to be paid for
certain offences. The elision or rather assimilation of w finds its
counterpart in O. H. G. frammarty frammert iox framwart ; kin-
terty widarert (cf. Grimm, D. G. Ill, 98) ; M. D. in proper nouns
as Ludig for Ludwig ; Reinald for Reginwald ; O. Fris. onderdia
for ondwardia; in O. N. and £. examples abound.
As to the declension, leodardiy leodard points to a fem. stem in
tVz, or id. Here and there we come across a form leodardo in 8.
This too may be explained if we compare such A. S. feminines as
hyldoy haloy menigo and the like. In O. S. we find words of the
same class rarely treated in that way ; yet menigo occurs Hehand i,
7 instead of the more usual menigi ; strengiu 133, i. The common
ending of such words in O. S. is i and so too in Frankish, for leo^
dardo is extremely rare, and may represent an oblique case.
§ 50. SigusiuSy etc., is a Latinized Frank, sigusiy seusi. It is
O. H. G. siusiy siuso (Graff, Spr. VI, 282), M. D. sieSy M. H. G. seusey
sUsy "a hound." The word " magister" is an ill chosen expression for
" doctus," and has given rise to a curious misunderstanding in 10.
As "magistrum** was pronounced, and sometimes also carelessly
written, magistroy the author of this cod. took this magistro for a
dative and added the word suOy by which the sense has been wholly
perverted. This alteration of the original text in 10, and in fact,
the whole Title, shows that, with the exception of the oldest texts, i
(^) The words for slaying, injuring^, and for imposing a punishment or a fine
are generally derived from the same root ; cf. e. g. Skr. wadha, striking, kill-
ing, rvadhyay punishable, sentenced, and to be killed; danda, stick, and
punishment, fine.
456
Digitized by
Google
NOTES. TIT, VI.
and 2, the others have committed several blunders, such as can only
be explained by the supposition that the revisers of the later texts of
the Lex used corrupted Frankish texts of the Malberg ; and, partly
on account of the bad condition of their materials, partly from
ignorance, have brought about a state of hopeless confusion, an
assertion which I will endeavour to prove.
§51. The stealing or killing of a " sigusius magister ** is punishable
with 6ood., according to the undoubtedly correct reading in codd.
I, 2, 3 and 10. But in the Lex Emend, we find the same delict
fined with iSood. The origin of this alteration can be traced back
to } 2 in cod. 10, where the same amount of fine is given. This
unwarranted change arose, in my opinion, from the Malberg tue ne
chunne in 10, which the reviser understood to mean tue neun chunne
{chunna)^ twice nine hundred. Indeed, the sound of this term
resembles theuue ne (read tuue neun) chunna (i. e. 2 x 900) in the
Chunnast and the expression "two nine" or "twice nine'* must
have been as common in the forensic language of the Franks as
twia niugun (i. e. 18) in that of the Frisians ; cf. Fris. LL. p. 120,
where twia niugun skillinga occurs no less than three times in one
column. It is therefore perfectly natural that the reviser saw in
the tenn the expression for 1800. Yet, on consulting the other
codices, we perceive that his interpretation was wrong, for it is pal-
pable that tuenechunne^ whatever may be its real meaning and
original reading, is but a slight variation of tunechtmna in 8, tune-
chana in 7, tUnechana in 9, and must even be somehow related to
the syllables tohefihunni in 6. Now, there is no question of any-
thing like 1800 in these four codd., all 6f which distinctly give a fine
of 6ood. Consequently, the socalled gloss means something
different, but what ? I think, we have to read tunechunna^ tune-
chunne^ a dative of tunechunn^ i. e. canis curtis. TAne is the stem
of the common Teut. word, A. S. /«2«, domus, vicus, villa, septum,
£. town^ O. N. tuny a farm-house, homestead, Frank, of the Psalms
/rf«, maceria, D. tuin^ garden, etc. The dative chunna^ chunne is
probably due to the verb denoting stealing governing that case as
in O. N. stela. As to hunn {chunn) for hund^ it suffices to remem-
ber the fact that in several Frankish, Saxon, and Frisian dialects
the assimilation of ndXo nn \& quite common ; the modem Fris.
form of the word is huwn. North Fris. hUn,
Tunechunn is but one of several words denoting a '' canis custos
domus sive curtis," as the Lex Emend, puts it. It is not unlikely
that tunechunn more particularly answers to "canis curtis,'* whereas
another term obtained for " canis domus," viz. chuuscurru^ chUs^
corruy which occurs, slightly corrupted, in 7, 8, 9. Curru, corru is
M. D. fcorre, canis domesticus (cf. Kil. i. v.) ; chuus i. e. hOs needs
no comment. E. cur is of course etymologically identical with M. D.
korre, Frank, curru, so that hiiscurru, literally translated, means
"house cur."
The question as to whether henhunnim 6 may be explained as a
synonym of huscurru and tunechunn seems to me capable of being
answered in the affirmative, for hen may very well stand for hegn^
D. heiningy which means exactly the same as H. G. zaun. Hence
henhunn would be virtually the same as tunechunn. There is no
cogent reason for reading himhunn, though I must add that in the
N. Saxon dialect of Drente the " canis curtis" is called heemhond,
§ 52. The Malberg of this Title contains as yet no trace whatsoever
of the "sigusius " (^) ; all the terms treated of refer to a " canis domus
( M Naturally so, for tbe Frank, term itself is sigusi, seusi, which appears but
slightly disguised in its Latin garb.
457
sive curtis," the stealing or killing of which is punishable with as
high a fine as that of a " sigusius." The equality of the fine is the
cause of the terms for a housedog and all other dogs having been
put together. Indeed, cod. i shows only leudardi once in the whole
Tit. ; this is also found in 2, but, as we shall see afterwards, in the
wrong place. Before proceeding, however, to show this, we have
to occupy ourselves Mrith troito in 6, fliuuuic in 7, fluuuicus in 8,
phuuuic in 9, trociuuithier in 10. After removing some palpable
errors, these glosses represent: tro{w)it{t)Oy thruwith{o), trochwitht.
7Viru{h), tru{h), throch, tro{h), etc., agree with O. S. (halsythru(h),
boia, in Gl. Prud. 190 and 419 ; O. H. G. truh, druh {thruh)^ etc.
pedica, compes; halstruhyhalsdruhy etc. baga, boia (cf. Graff, Spr.
V, 254, sq.) (»). IVitte, withthe in O. Fris. is " a strap, a halter" ;
A. S. -wi^^e " restis, loramentum." From a compound thru{h)'
witta^ trochwittha, etc. we get a derivative adj. thru{h)wittio^ etc.
(cf. O. S. antervidio, Gl. Prud. 573), the sense of which must be
" having a thruh as a fetter " or " being bound to a thruh,** It is
curious to see how the Frank translators have rendered thruh-
witto. They wholly misunderstood witto (notwithstanding that some
codices must have had witthie^ as we learn from 10), and derived it
from witan^ to know. Hence their quasi accurate rendering :
" canis qui ligamen n<wit " ! It is but just to observe that we are
under some obligation to this odd translation, as it confirms the
readings which we have arrived at by a comparison of the codices.
It will be understood that the readings proposed above make no
pretension to being more than approximately correct. Thus it may
be that in 10 the true reading is trochwitthies chunnis, i. e. a geni-
tive case, governed by some substantive denoting stealing or killing.
§ 53. The delicts specified in the two §J of cod. i are punishable,
the first with a fine of 6ood., the other with one of I20d. It has
already been observed that cod. 2 repeats the ttrm leodardi ; but as
it indicates a fine of 6ood. it has got, the second time, into the wrong
place, for it ought to stand as Malb. to " sicut superius," and should
not be connected with i2od. Cod. 10 commits the same error, and
7-9 make another mistake in that they separate leodardi from the
words denoting the " canis domus sive curtis," the stealing or killing
of which is punished by the fine called leodardi. From lo we learn
that an equivalent of leodardi {}) is theoprano. This evidently
means the same as theofoano in 6, which again cannot be
separated from chunouano in 7, 9, chunabana in 8, nor from tfieo-
phano and chunnouano in 10, hunuane in 6. If we bear in mind
that the letters f{ph), i, i. e. &, and v, written », as medials are
interchangeable, and moreover that t and c are constantly confused
with each other, we may feel satisfied that all these readings must
originally have meant the same. They may be corrected into cheo
(or che) ofano^ chwi (or chwiu) ovano {obana) (or chuu ubana)^
chwi ovanOf hwi ovane (or hwiu ovane). Cheo (or perhaps che)
stands for chweo, like O. H. G. hiu for hwiu^ D. Iwe^ for hTvoe;
zoet ioY rwoet ; N. H. G. sUsz for sit'Hsz ; O. N. hj6l iox hvidl ; O.
Fris. haty N. Fris. het for hwat ; E. who^ in sound. Cheo^ as well
as chwi^ or chUy chuiu^ etc., answer to O. S. hueo (Heliand, 142, 8),
huiy huuoy etc. ; O. H. G. hiveo^ (^)«'«, (A)w^, hiu^ etc. ; A. S.
and O. Fris. hit (E. how). Ofano^ obana^ wane is O. S. obana,
obane^ obona, O. H. G. obana, obane, desuper, supra. Cheo,
(*) The existence of a double form, one with initial /, the other with /A, is
proved by tbe O. H. G. examples given by Graff, 1. c. Cf. also D. trojil amd
O. S. ihrufla, Gl. Prud. 299.
(^) Leosdasdi is*a mistaken leordardi ; tbe latter ought to be Uoddardi. It
should be remarked that eo for eu in this word is unusual in 10.
458
Digitized by
Google
NOTES. TITT. VI. VII.
{chwtu, chwi, chu) ofano (pvano, odattOy ovane)^ N. H. G. wie
oben^ has been literally rendered by the Latin "sicut superius."
Since the fine " as above *' is a leodardi, it is a matter of course
that the expressions "as above" and leodardi are virtually the
same; hence **sive" in lo. A similar expression is soso iz heer
obana giscriban ist in the O. H. G. translation of the Lex Sal.
Tit. I.
In 6 and lo rephuouano, reppophano^ remain to be explained.
This is either another corrupted variant of huue {hwe) ovano
[ophano) or an attempt of somebody to correct an already corrupted
reading by writing an otherwise well-known word, viz., rSp^ a rope,
because the text speaks of "ligamen." If it be a conjecture, it is
at any rate an inadmissible one, for the remaining syllables huouano,
pophanoy are perfectly meaningless. There can hardly be any doubt
that this Malb. too contains (rvano^ ophano j "superius," and that
the word preceding it is one of the multifarious forms of the con-
junction answering to " sicut." That the r sometimes origi-
nates in a misread c appears from rhamallus, in Tit. XLVII. If
we restore the c and transpose a couple of letters, we get as the
probable reading, common to 6 and lo, chueo ophano.
VII.
i 54. The difficulties caused by the bad condition of the MSS.
are enhanced by those arising from the subject of this Title. It
need not be said that various species of birds are often named alike,
whereas different names are applied to one and the same species.
This circumstance seems to have perplexed the translators or revi-
sers of the law almost as much as it does us, and to have left them in
doubt about the true meaning of the Franlcish words they found in
their original texts, their Malberg. Thus we find in 7, 8, 9, the
same Malberg, sundelinoj added to "speruarius" as well as to
** anser aut aneda domestica." At first sight this looks strange ;
first, because the word sund unmistakeably points to an aquatic bird,
as we shall see hereafter ; secondly, because the common Frank,
word- for sparrow-hawk was certainly sparwari, sperwari^ M. D.
sparewarty sperware, speerware^ sporeware (*), O. H. G. sparwariy
spariwari, sperwere, etc. (cf. Graff", Spr. VI, 363), N. D. sperweVy
N. H. G. sperber. But if we look closer into the matter and observe
that not only the sources of Graff", but also those of Kiliaen, i. v.
sperweTy render it by " nisus,*' and further that another name of
th'e "nisus" is "haliaeetus," in which Sas is as unmistakeable as
sundy we must hesitate before we pronounce the Malb. sundelino
to be an error. It seems more likely that sundelino more particu-
larly denoted the musket, and that the translators, not knowing the
exact Latin equivalent, took to the Latinized Frankish sperwariusy
perhaps because some Franks applied sperwari also to the musket.
Indeed, the Dutch sperwer denotes the sparrow-hawk as well as the
musket. Kiliaen renders musket by "haliaeetus, nisus: avis ex
accipitrum fringillariorum genere," and sperwer by " accipiter frin-
gillarius, accipiter minor mas : nisus, vulgo sperwerius." He adds
the highly interesting notice : " speruerius in Latina translatione
legis Salicae accipitur pro accipitre minoreJ*^ It is a pity that we
do not know what codex of the Lex he used, and whether he had in
view the gloss in 7, 8, 9, or any other reading.
If, on the one hand, we must take care not to impugn the reading
of the codd. without sufficient cause, we ought not on the other
(») E. g. in Maerlant'v Natoren Blocme, (ed. Verwijs) III, 2763, sqq.
459
hand to shut our eyes to their manifest faults. Thus, for instance,
we could not pardon the gross blunder of cod. i, the oldest text,
which transfers sundolinOy a word undoubtedly denoting one or
more species of birds, to the next chapter on bees ! See further § 59.
§ 55. The Latin words " accipitrem de arborem furaverit " are quite
nugatorj', unless "accipiter de arbore'* be the rendering of some
compound like O. H. G. poumfalcho or witefalchOy D. boonrvalky
which Kil. renders by " arborarius falco." The Malb. to it in 10 is
ortfocla. Focla is, in spite of the agreement among the codd., a
misread yj7^/a, i{ not /ogal. Fogla, if it be a singular, can only be
the dative, the use of which here may be explained in the same way
as in Titt. Ill and VI with reference to the construction of O. N.
stela. Further on we find /ugia in 7, 8, 9, and agadn/ucla. Both
should be corrected into /ugla. Fugium {uerthifugium) in i
points to fugloy which, it must be confessed, looks rather like an
instrumental than a dative. It is just possible that fuglay foglay
fuglOy are plurals in the genitive (*), but the Latin text does not
warrant the supposition that the original Frankish showed plural
forms. Fog{a)ly fugly O. H. G. fogaly fugaly O. N. fogly fugly etc.,
needs no comment. Orfiocla in 6 should be orifogUiy not because
flogl is unheard of, iox flugoly volucris, really exists in A. S. (cf.
Ettm. Lex. 362), but because the' same cod. afterwards repeatedly
writes ortfocla.
The latter part of the compound ortfogl is clear, but what is the
former? Grimm (Pref. XXIV) explains the word as meaning
** the bird sitting on the spear, on the point," from ordy O. H. G.
orty cuspis, A. S. ordy M. D. oorty etc. Grimm*s etymology is
plausible enough, for a Frankish ord regularly passes into orty when
the d is final, just as in Dutch; and though ord is not exactly
"a spear," it has at least a cognate signification. But if ort stands
for ord^ hpw shall we account {oxortOy ortho which once occurs in 7,
8, 9, and uerthi in I ? Of a Frankish orto instead of ord there can
be no question, unless all the MSS. have made the same mistake. Let
us see whether there are simikir words, likely to throw light on ort-
fogaly in the cognate languages. In O. N. we have geirfdlki p),
in O. H. G. waluchaebuCy walhapuc, erodius (cf. Graff", Spr. IV,
755). Geirr meaning "a spear," we may explain geirfdlki as properly
signifying " a spearfalcon," or (as A. S. sperey etc., also denotes
"contus") a "bar-falcon." fVal{u) is etymologically identical
with Goth, walusy a rod, wand ; hence the waluhapuc may be the
"accipiter de pertica" ; but as we find, along with O. H. G. walu-
hapuc and A. S. wealhafocy an O. H. G. walt-falchOy erodius, we
remain in doubt whether wal in the compound may not be taken
in the sense of "wood." In the latter case walhapuc would answer
to "accipiter de arbore.*' Where we are not able to trace the
historical development of a word, its true etymology will be doubt-
ful ; we may know the component parts, the elements of the word,
but we cannot with certainty decide which of the multifarious values
[}) The ending a by the side of the more common one in o is far from rare in
O. S. ; cf. SchmcUer, Heliand, 2, 183.
(") The D. yiord giervalk is, I think, a corrupted, or otherwise a dial., form.
The Latinized gerofalco probably goes back to a Frank, gfr/alco ; hence the
French gerfaui. The Latinized " gyrfalco " owes its preponderance to a bad
etymology from " gyrare." It is worth while, perhaps, to remark, \\izXfalco is
no more a Latin word than pkenix is an English one. Pliny, an authority on
the subject, knew no such word as falco. It is clear that O. H. G.falucko^
falchoy is in the main identical with the Skr. pAlanka, i. e. it is derived from
a radical pal, whence a. o. Skr. palifoy Gr. v^Auk, Lat. pallidus, Teut.
falwa. The notion of white recurs in the sjpnonymous Skr. qyena, ** a hawk,
a faucon."
460
Digitized by
Google
NOTES. TIT. VIT.
of each element has to be substituted in each particular case. Even
perfectly dear words, like O. H. G. poumfaUho, D. boomvalk^ are
ambiguous, for poum, boom, means *' a tree," as well as '^ a beam, a
bar, a shaft,** so that the perspicuity of the compound is but an
apparent one. It is only by companng poum/alcho with synony-
mous terms like waltfalcho^ vnltfalcho^ witefalcho, that we shall
be justified in taking boom, poum, in this particular case in the sense
of "a tree, wood.'*
It is doubtful whether spariwari contains the word spari^ A. S.
spere, etc., allied to O. H. G. sparro, tignus, D. spar, a spar,
perch ; £. spar, etc. This much seems certain, that spariwari, on
account of its very form, cannot be derived from Goth, sparwa,
O. H. G. sparo, E. sparrow, though in some way or other the
words may be connected, in so far as both may be reduced to the
same etymon. I think that spariwari, be it original or the result
of popular etymology, is virtually the same as walhapuc and geir-
fdlki, allowance being made for the difference of species. In the
dial. M. T>,sperwane, sporwtme (cf. Kil. i. v. sperwaen), commonly
sperware, sporeware, etc. (cf. above), the latter part of the com-
pound does not differ, at least phonetically, from walewane, the
Malb. to <* accipiter " in 6. In short, I identify wale, as to its
meaning, with spari and sparro, and, in a certain sense, with geir ;
consequently we get the equation spariwane = waUwane.
The foregoing discussion has prepared the ground for the propo-
sition that ort^orto^uerthi {}) is a synonjrm of waU, spari,
sparro. There is no doubt that a similar word is contained in
marthocla of 2, for which we may confidently read wart- or wurth-
fogla. The syllable or is a, contraction of ttfar, wur, war, or wer.
The various readings point to a stem warthia (or warhtia ?), orthia
(or orktia ?), urthia, (or urhtia ?). In a similar relation stands
Goth, aurts, herba, to O. H. G. wun, pi. wurzi, A. S. wyrt (cf.
Grimm, D. G. Ill, 371); Frank, wirte, olera (Gl. L. 1032); uurti
(i. e. wurti), herbam (Gl. L. 1068). Now, Goth, waurts, O. H. G.
wurz, D. wortel, A. S. Tuyrt {^irt, wart, werf), wyrttruma, etc.,
" a root " stands for waurhts, as may be inferred from gawaurhtai s
ifPi(»fA4poi (Ephes. 3, 18). Thus it appears that it is a derivative
from a verbal base wrk, to hew, the pres. tense of which in Skr. is
wrfcati ; part. perf. pass. wrkTia: hence the Skr. wrisha, a tree.
Wiaurhti, a root, is the same word, except in the difference of suffix.
That the word "root" may be derived from a verb denoting hewing,
will appear obvious when we remember how often in Skr. we find
wTfcati (or chinattt) m^lam (cf. Pet. Diet. i. v. wrafc) ; equally in-
disputable is Skr. wrksha, a tree. Now, in A. S. wyrt not only
means "herba" and "radix" but also "tree," for in wyrtweard
" hortulanus •* (St. John, 20, 15) wyrt docs not mean "herbs" or
" roots," but the plantation in general. And, as if to complete the
coincidence between the above Frankish forms and those in A. S.,
the latter possesses the well-known ortgeard, orcerd (Genesis, ii. 8),
E. orchard, which most distinctly and decidedly is a tree-garden,
D. boomgaard. Germ, baumgarten. Another form of this ortgeard
is A. S. wyrtgeard in Ps. 143, 16 (Ettm. Lex. 98).
To sum up the various items of information, I conclude that in
Frankish there were two cognate forms, the one contracted, the
other not, agreeing with A. S. ort and wyrt [wert, wart), and sig-
nifying, according to circumstances, a tree, a plant, a root. We
shall find this assertion confirmed in Tit. XXVII. Ortfogal, etc.,
on account of its etj-mology, may signify, to use the expressions of
the Lex, a bird, **de arbore," and " de pertica," and even " de
horto." If the Malb. ortifugla, ortfogla, where 6, 10, 7, 8, 9 have
it after "grus aut dcenus domesticus," be no mistake, we shall
461
have to assume that orti was in this instance taken as " a garden,"
or that the Latin translation is a failure.
§ 56. Returning to the beginning of the Tit. we first come across the
Malb. horhut in 2. Is it a corrupted hortfugl ? Not unlikely, for
otherwise cod. 2 would stand entirely isolated. Yet I will not omit
saying that the ending ut, as well as ot, it, is not rare in the names of
birds ; e. g. M. D. scuvuut, scowut (*), N. D. schuifuit, a screech-
owl ; M. D. cucuut, a cuckoo ; A. S. ganot, ganet, fulica ; D.
kievit, kiewit, E. pewit, and the like. Hocticla in 7, 8, 9, when
compared with hortifuda (a misread hortifucla, ortifucla) in the
same texts, leaves no doubt as to its being a mutilated horitfugla ;
the h is here due to graphical cockneyism ; the real A sound is gene-
rally represented by ch in these three codices.
§ 57. Hymnissith in I stands wholly aloof from the other texts, yet
the letters of the word are similar to those in the name for a cock,
viz. channaswido. We may go further and contend that hinni is a
perfectly intelligible variation of channa {chania), for in M. D.
hinne and henne, E. hen, are equally used. Swith is even a better
orthography than swid. As hinniswHh is required by the etymo-
logy (about which more in § 60), and a variation of it really occurs
in other codices, though in another and more appropriate place,
I feel satisfied that we have to read hynnis7tfith{a), and that the
oldest text i furnishes us here with an example of an error as great
as that by which the same authority causes the aquatic bird sundo-
leno to make its appearance in the company of bees.
§ 58. Weiano in 10, ueganus in 7, 8, 9, is undoubtedly, as Grimm
has pointed out (Pref. XXIV), O. H. G. wio^ wigo, weho, " milvus",
and also " ibis " ; M. D. wuwe, N. D. wouw, a kite. Since
O. H. G. weho is paraphrased in the glossaries (cf. Graff, Spr. I,
643) by " ibis " and wego by " milvus," it is but natural that, as in
10 we find ortfogla sive weiano, the former term was thought,
rightly or not, to be applicable to an aquatic bird called " grus aut
dcenus (cygnus) domesticus." Weiano looks as if it were either a
regular genit. pi. or a dat. sing, with an additional (cf. the re-
marks on oxeno. Tit. III). Weganus may be a mistake for ve-
gano, arising from a final and mj- being sounded alike, or nearly so,
in the semi-Latin of the period. There is, however, such a num-
ber of derivatives from wiho in O. H. G., as wehir, wihil, wigil,
wihilla (prov. N. Sax. in Drente : wichel) wannowehe, wannun.
wuchel ; M. D. wannewaeyer ; N. H. G. wannewaher, TDonnt-
weihe (cf. Graff, Spr. I, 643 ; Grimm, G. D. S. I, 50) that a nomi-
native wegan, a genit. weganus (- weganes) would by no means be
surprising. — Antedio (in 6, etc.) is the term for a certain kind of
theft with breaking, the fine for which is i8ood. ; the explanation
of it will be attempted in the next TiWt.— JVeippe in 6, weiape in
10, look suspicious ; perhaps weigge, weihhe (cf. O. H. G. wihil),
or weiare (cf. O. H. G. wehir, D. wouwer) is intended.
Naob/ocla in 2 is the mutilated remnant of (weia)na, orthfogla =
weiano sive ortfogla in 10.
§ 59. Sundolino in \,sundoleno in 2, ^unt](/t7<>»0 in 6, sondolino in
7, sundelino in 8, sundUno in 10 is the name of some tame aquatic
bh-d or sorts of such birds. Sund is manifestly A, S. sund, swim-
ming ; sea passage ; sea ; O. N. sund, etc. !lf the reading sundleno
in 10 be correct, the word has been formed analogously to M. D.
merlm, smerlin, N. D. smerlijn, E. merlin, but suntdilino would
rather induce us to come to a contrary conclusion, viz., that sundo-
lino stands for sunddoleno ; in sunt-dilino the final d has passed
(*) Maerlant Naturcn Bloeme (ed. Verwijs), III, 607.
46»
Digitized by
Google
NOTES. TITT. VII. VIII.
into ^, according to the rule, whereas the elision of rf between n and
d in sundolin is equally warranted ; e. g. ond + doen becomes in
M. D. mtt'doen or ondoeriy and even ontoen. Dolin, dilin, admits
of a comparison with N. H. G. duln = dohUy dahle (cf. Grimm, D.
W. i. V. dahle). As in M. H. G. we have hergdol^ a mountain-
daw, the existence of a swimming-daw or sea-daw {sund-dolin)
would be far from improbable. It may be added that for the
H. G. dohle^ a daw, the Low-Germ, has quite a different word,
dlke^ without doubt the same word as D. cdk^ O. N. dlka^ E. auk^
the well-known sea-fowl, in would-be Latin ^* alca.'' The final o in
sundoUno is additional or the mark of some case.
Why the same sondolino^ sundeh'no, sundolino, need not be
regarded as an error where it stands in the Malb. in 7, 8, 9, added
to sptruarius, I have attempted to explain above. 6 and 10 have
the different readings socelin, sucelin. Grimm (Pref. XXIV)
identifies it with Lithuan. sakalas, Slavonian sokol, a falcon. We
might as well think of Low-Germ, siuien-dr, a hawk (*). If we
wish to connect the divergent readings and to reduce them as much
as possible to one source, instead of treating them as if they had
nothing whatever in common, we should read soUlin, sutelin, for
sontteltHj sunttelin^ which stands to sundelin in the same relation as
M. D. ontoen to ondaen.
§ 60. Acock is called chanasuuido (i. e. channaswido) in 10, c{k)an'
nasuuido in 6, annasuiuido in 7, cannasuiuido in 9 (read channa-y
hannaswido). We have to add hinniswith of i (s. § 57). This
word, interesting for more than one reason, is a compound of
hanna (channa)^ hinm\ O. H. G. henna (for hanja), heinna, M.D.
henne, hinne, E. hen, and swilhi, swtdi, vigorous, O. S. swithi^
swifSij swidt, A. S. swtfS, Goth, sm'n'ps, etc. Just like its Icel.
synonym hvair, vigorous, the Frank, word is here used in the sense
of " a male,*' e. g, Jivatr kottr, a tom-cat (cf. Oxf. Diet. i. w. hvatr
and blaufSr). In so far as channaswtdoy hinniswith is a compound,
it keeps close to the O. H. G. ftaeo heninnono, gallus, gallinaceus
(Graff, Spr. IV, 958), for channa not in composition would be con-
strued in the plur. genitive. The O. H. G. haeo is essentially the
same as M. D. hie^ hi^ properly the pronoun ** he," but, when used
as a substantive, it is the usual term for " a male of animals " («). Of
this hie^ hi, O. H. G. ?iaeo is an extended form ; another is O. N.
hcnngTy heengr (s. Oxf. Diet. i. v.), which usage has restricted to
the male salmon, al. hvatr lax. It is not a little interesting to find
the form swUh instead of swinth already in the oldest Prankish
documents known ; as to the Frank, of the Psalms, suitho, nimis, is
transmitted to us in Gl. L. 872 ; in M. D. swide was used along
with {ge)swindy e. g. Melis Stoke, II, 495 : Doe si saghen there so
swide, " when they saw the host so strong " ; even in more modem
D. swidig occasionally occurs, though it is nowadays superseded
by gesvnnd (cf. Kil. i. v. swindigh and the note to it). The o in
channaswido is the sign of the weak masc. nominative (').
4 61. The word for a hen is solampinam in 6, 10, 7, solamphinam
in 9. Grimm (Pref. XXV) deems it akin to M, D. sclemp, lepidus, and
at the same time to Czechian j/(^tV:^, a hen, properly a blind or pink-
ing hen, Moravian and Slowak slepka, sljpka, I am rather inclined
(*) WSrterb. Ostfries. Spr. by ten Doornkaat Koolman, p. 54, i. v. arend,
(*) £. g. MaeHant, Naturen Bloeme» v, 56 :
Ende van der aerde sonder cbcgade
Wast die paeldinc, seght men mi :
Sine hebben suwe noch hie.
(*) Among the various words for a cock in Skr., the one corresponding to
swido is dakika, properly "the strong one."
463
to see in so the M. D. soe (i) " a female ** ; N. H. G. Ji>, sieke.
Lampinam looks doubtful, in so far as a final m is wholly out of the
question. I propose to read haninnana, the genit. pi. of haninna ;
sd haninnana as a term for the hen is just the coimterpart of
O. H. G. haeo heninnono, the cock. That haninnana is as much
justified as haninno?to would be, is proved by O. S. treuuana
(Heliand, 140, i) interchanging with treuuono (143, 10). We must
bear in mind that the generic name "hen" in common language
includes the cock.
§ 62. At the words " de trappa " the Malb. has boo /alia in 6, ac
folia in 10 and 7, hac folia in 8, hoc fala in 9. We have to read at
fallOy which by graphical cockneyism was written hat f and was
further corrupted to baa, At\&, of course, O. S. fl/, E. at, etc. ; all
verbs with the notion of taking, getting, bu3ring, bidding, and the
like require in Goth., O. N., O. S., O. Fris., etc., the preposition a^,
where the Greek uses irapd c. genit. or &ir^, the Latin de. Therefore
it is certain for syntactical reasons that the true reading is at folia.
FaUa is the dat. sing, of a probably strong femin., answering to
A. S,feally decipula (as given by Lye, cf. Ettm. Lex. 337), and
differing from the weak O. H. G. folia. The quasi-Latin trappa
itself is a Teutonic word, A. S. treppe^ decipula, E. trap^ M. D.
trappe^ muscipula, decipula. Derived from the Frankish trappa are
D. betrappen^ to catch, and the French aitraper.
VIII.
{ 63. Sundolino in i has gone astray ; it belongs to the preced-
ing Title (s. §§ 54, 59). Leodordi would be equally misplaced, if it
were no corrupt reading, as leodordi can only stand where the fine
amounts to 6ood. ; but it is really a corruption, and, as we shall
see, an interesting one.
Antedi, antedio means *' breaking open," i. e. theft with break-
ing, and, by amplification, also denotes the fixed amount of penalty
for such a delict, viz. i8ood. It is derived from a supposed verb
ontSn, M. D. ontoen (e. g. ontede, aperuerit, Theophilus, 421, sqq.),
the same as ontdoen (e. g. Beatrijs, 757), O. S. antduan and anddn,
O. H. G. anttuon, A. S. und^y aperire. The t stands for tt, assi-
milated from /J, as in M. D. ontoen^ ontoen ; ontede. Another way
of assimilation is shown in O. S. onddn for andddn ; cf. the rela-
tion between sundolino and suntelin, supposing my analysis of this
word, as given in § 59, to be right. The / in antidi is either the
equivalent of a simple d, as in the Frank. Psalms in andrSdondi^
Gl. L. 25, by the side of andrddendero, Gl. L. 26, ondrddondon,
Ps. 59, 6, or, more probably, the Umlaut of 4, as in gM, Ps. 59, 6,
besSte, 73, 2 ; etc. AntSdi^ if neuter, must have been formed like
O. N. ddafSif but considering the other form antidw it is more
likely a femin. and a stem in {'; a dat. instrum. dedio might be
formed like O. S. bHldiu, Hel. 9, 12 ; a dat. dSdi'^e O, S. dddi ;
a nomin. <f^^2 would agree with O. Fris. dide. Besides antedi,
antedio and antedeo, we frequently meet with slight variations of
it, all of them corrupt forms or due to bad orthography.
For "apiarium*' — to use for shortness sake the common Latin word
— 6 has olephardiSj olechardis ; 10 olethardis, alethardis / 7, 8, 9 ole-
charde, elecharde, holecardo ; abchratis, obgrates ; I holechartis.
The latter part of the compound is clear: we ought to read chardis^
charthis (for gardis, garthis (*), garthes), the genit. sing, of gard,
(^) Soe is another form oisuwej and a variant in the passage from Maerlant
quoted in a preceding note.
(") The M for <^ after r is peculiar Frankish ; e. g./arfA, iter, ferihe ; Ct-
/<;rfA/' alternating with ^iferdiy all occurring in the Psalms (cf. Heyne, Kl. D.
i. w.) ; rt iot rd occurs abo in O. Fris., e. g. onderiia for onderdia,
464
R 2
Digitized by VnOOQ IC
NOTES. TITT. VIII. IX.
Goth, gards, O. S.gard, O. N. gariSr, A. S. geard, O. H. G. gart,
eart^ etc. Charde in 7, 8 ; c{h)ardOy once in 9, is either a dative or
the nomin. sing, of a weak substantive, O. H. G. garto. The geni-
tive is governed by antedio and texacha.
The former part of the compound is a hard problem. Accord-
ing to Grimm's suggestion (Pref. XXV), ole^ ale would be the
Lithuan. awilys^ a beehive in the tree. It seems to me dangerous to
make doubtful readings the basis of comparison, especially if by
comparison nothing is gained but the somewhat startling result
that the Franks used sundry words wholly at variance with those in
all other Teutonic languages, ancient and modem. If we had only
to etymologise, and not to criticise, the various readings of such bad
codices as those of the Lex, omnium consensu^ happen to be, we
should be justified in proposing some etymology like the following :
aUy eUj ole recalls Skr. aliy " a bee " and ** a strong drink." Now,
another Skr. word, m^ufA», means "a strong drink, mead," and
"honey," and **a bee " (i). The Teutonic equivalent of madhu,
viz., A. S. meodu, etc., being synonymous with A. S. ak/m, it would
not be strange if Frank, ale, ole^ eU, were radically identical with '
ealu, and signified not only "ale, beer," but also "honey" or
" a bee," analogous to the Skr. alt. We might even draw the paral-
lel further and put down the following equation : A. S. bedr, O. N.
bjdfy : Skr. piytlsha^ Slavon. piwo = Engl, bee : Lat. apis.
Unfortunately the base of the etymological fabric, i. e. the proof
of the existence of such a word as ale^ oUy ele in Frankish or any
other Teutonic language, is wanting. The various readings, all
more or less corrupt, require a remedy, and this we discover in cod.
2, where, slightly disguised, the true reading has been preserved.
Not antedio leodardi^ but antedio beochardis^ is required ; in 7, 8, 9
antedio beochardeis) and taxacha biagarthis ; in 6 antedio beochar-
dis and texacha b. ; in 10 antedio beochardis and texacha beachar-
dis. BeOy bia, bea is A. S. beo^ D. bie, bij\ E. bee. In M. D. there
are many words for " apiarium " and " alvearium " ; the next
approach to beogard is bie-hof^ for hof is synonymous with gard ;
biegaard is lost. That, however, the very word beogard formerly
existed follows from the word biegaarder, apiarius (s. Kil. i. v.).
{ 64. Texaga^ in contradistinction to antedio, is robbery without
breaking, the stealing something of a certain value " foras tectum,*' to
use the expression of the Lex. In so far we may readily understand
why I, afterwards 7, 8, 9, and finally 6 and 10, have the word where
there is question of such a kind of robbery. Still the fine specified does
not agree, as the penalty of the texaga is I400d. , and not 6ood. The
latter, as we know, is termed leodardiy which, indeed, is shown by
2 and 6 in the third {, and by 2 moreover in the fourth. Texara in
10 is of course to be corrected into texac{h)a,
IX,
i 65. Trachlagia, thradiligia^ stalacha, &c., will be treated under
Tit. XXXVIII, q. V.
Andesitto {andesito) I take to be a fcmin. subst. formed like
O. H. G. herisezza, or, perhaps, O. N. seta, from a supposed antsit-
tan {andsittan), Goth, andsitan, O. H. G. intsizzan, M. D. ontsit-
ten. Ande is Goth, anda, used in composition with nouns, whereas
and is usual with verbs. In Goth., O. H. G., and M. D., the verb
means " to scruple, to dread," a meaning which cannot suit ande-
sitto in the Malberg. Since in compounds the verbs standan and
sitan in all Teuton, languages express well-nigh the same idea, and
(^) £. g. Shadwin9a Br&hmana in Indischc Studien, I, 140.
465
Goth, andstandan renders hf^iariifm, iurrtK€i&0ai and ayrixiyetp, we
shall be justified in assigning to andesitto the sense of denying, the
more so because in O. Fris. hineundsetta signifies " to resist, to op-
pose." Now, undsetta is the causative form olundsitta, Frank, ^ant-
sittan, which, when construed with the reflexive pronoun {hine)^ has
the same value as the neuter antsittan. Andesitto^ i. e. opposition
in words, denial, refers to the words " ipso negantey If, by way
of amplification, the term was used to intimate a certain fins
imposed on one who "negando fuerit convictus," as the Lex
Emend, puts it, then the word " sive " in 10 would be appropriate.
But I have grave doubts as to the correctness of the Malb. both of
10 and 6, 7, 8, 9, because one would expect the fine specified in thi
last f of the Tit., viz. I200d., to have been indicated by another
term than leodardi. The latter is, at any rate, wrong ; the word
required would be tui-leodardi, i. e. " twice leodardi, double leo-
dardi" analogous to A. S. twibSt, O. Fris. twibite, thribdle, thribete,
thrimjeld, or something similar. Now, we happen to know from
Tit. LXV that a word for "denial," viz. secthi {sechti), KziXy
points to a fine of I200d., so that we may conclude that the
synonymous andesitto has to serve the same purpose here, and that
it ought to stand in codd. 6-10 as the Malb. for the fine of i20od.
The mistake of putting it in an earlier paragraph may have arisen from
an original reading, ^Uu{i)'leodardi sive andesitto,** having by over-
sight lost its first syllable. It should be understood that my sup-
position is based upon the tenor of the text in 7, 8, 9, and 10, in
which leodardi is identified with i20od. and separated from the
words "damnimi aestimatum." If we keep to cod. 2, a somcwhai
different conclusion will be arrived at, since here leodardi belongs,
apparently, to "aestimatum damnum," and is separated from the
fine of I200d. It is just possible that in this case leodardi has
been rendered by " aestimatum damnum " agreeably to the original
meaning of the word, which I have tried to explain when treating
of its etymology. But even if this were the true reason for its
appearing in { 8 of 2, it would not interfere with the thesis that
andesitto should have been put as the Malb. to " I2cxxi." In
other words, suppose we added the Malb. in § 8 of 6, the text
would run thus : " Si quis vero per inimidtiam^onvictus testibui
fuerit, damnum aestimatum reddat, Malb. leodardi, et insuper,
Malb. andesitto, sunt den. 1200," etc.
{ 66. Scuto in 2 and 9, schoto in 10 (better scutto, schotto), looks Hke
a regular 3rd pers. sing. pres. tense of the subjunctive mood. Frank.
scutton, excutere, occurs Gl. L. 812 in the preter. scutta, excussit;
the infin. scutton, Ps. 63, 5; O. H. G. scoz^n, scozzon, peUere;
farscuzzan, pellere (cf. Graff, Spr. VI, 562, sq.) ; D. schutten is both
"pellere, excutere," and "(pecus) subsistere, sistere, in septum
agere, includere et pignoris loco retinere : capere et detinere pecui
alienum " (cf. Kil. i. v.). I venture to say that this paraphrase of
schutten in Kiliaen, the correctness of which is proved by the word
being used in exactly the same sense in the modem language, is a
more accurate rendering of the Frank, scuton (scutton) than the
Latin text of the Lex. Hischoto in 7, chis{cu)to in 8, contain the
prefix hi, chi = gi ; c(. O. S. hiburilicuru, Mers. Gl. 12 ; for dial.
O. H. G. hi, chi, see Weinhold, Isidorus, p. 73. It is diflBcult to
decide whether excuto in 2, excoto in 6, is a mere Gallo-romance
writing for scuto, scoto, or is intended to represent escuto, escoto =
iscuto, iscoto. The form e = ge, along with i = gi, is not strange ; it
is the usual one in O. Fris. and N. Saxon dialects ; i is known from
the Mers. Gl., e. g. iwigde, iddmde (cf. He}Tie, Kl. D. XV), and
M. D., e. g. imanc - gemanc (Maerlant, Naturen Bloeme, V, 259).
It is only the Gallo-romance spelling xc which creates some doubt.
466
Digitized by
Google
NOTES. TIT. X.
} 67. Alfalchio in I zoTi\xva& falchio, a fem. subst.,and the nom.
act. of a verb corresponding to O. H. G. falgjan^ subtrahere ;
gvualgan^ attrectare, usurpare (Graff, Spr. Ill, 500). Al is appa-
rently connected with O. N. ali^ used of " household " animals,
e. g. alidyr^ a domestic animal (Oxf. Diet. i. v.). Since the other
codd. show the term theo^ " a servant," about the meaning of which
there can be no doubt, we may reasonably assume that al was one of
the words denoting ** a domestic." Alfalchio may be rendered by
** plagium domestici," because we find in Tit. XXXIX derivatives
from the very verb falgian, viz. falchino^ etc., rendered by ** pla-
giare." Now the sense attached to " plagiare** is expressed in the
Lex Emend., Tit. XXXIX, by the words " id est per circumven-
tionem de servitio domini sui abstraxerit." Consequently, yo/^^fV?
must have meant not only kidnapping, but also enticing, seduction.
Knowing this, we can understand how cod. 2 shows teoducco, read
tkeoducco, and t{h)eodocco, in one place rendered by " furaverit," in
another by ** prodederit," read ** perdiderit.** 7i%^o, where mas-
cul.jis Goth. ^iuSy etc. ; where fem. Goth, fmi, O. S. thiwy thiu,
etc. DuccOy doccoy stands for diicjOy M. H. G. and N. H. G. tucke^
fallada, dolus ; cf. duck in Grimm, D. W. II, 1489. Theoducco
may be rendered " enticing a domestic, a servant.** Alfalchio and
theoducco convey the same notion, and so far it is easily understood
why codd. I and 2 have different terms.
Slightly different is theos{theus)taxac{h)a in 7, 8, 9. Theos,
theusy is the genit. c. of the masc. sing., Goth, \iwis. Taxacha has
been explained before. For teoxaca in 6, texeca in 5, we must
read theotexacha^ theoUxecha, In 10 the syllable tha is superfluous ;
the required theutexac{h)a appears in the same cod. in the next §.
j 68. Theubardi in l,theophardo in 6, theohardo^ etc., in 7-9 cannot
contain theu^ a servant, because we see h alternating with phy which
would be impossible if the letter were the initial of a word. Hence
we must conclude that the term in question is either a compound
with theuhy /A^^?^ A, thief, or a substantive derived from a verb corre-
sponding to A, S. yeojian, furari. One would expect thtubadiy
theophadoy stem theobadia (cf. O. Fris. thiuvethey thiufthty A. S.
\eof9y yyffS)t or theubandiy analogous to O. Fris. warandCy or
O. N. kve^andiy and the like. Yet we have no sufficient reason to
impugn the authority of the MSS. in this respect. If the word be
a derivative it must mean ** theft" or "stolen goods." In the
context it rather seems to be used as a terra to express a fine of
6ood., otherwise denoted by leudardiy such as 10 has. This cir-
cumstance does not favour the supposition that theubardi simply
means " thefl" or *' stolen goods ;*' much more natural would be
some term like A. S. ^eofgildy -gyldy e. g. Aeth. i. i, 2. As leu-
dardi stands for leudwatdiy theubardi may be a compound of
theub and wardi. Such a compound would exactly answer to
\eofgild ; cf. above, § 32.
§ 69. By **vassus (or puer) ad ministerium" is rendered a
Frank. hSrog {ch6rog)y i. e. O. Fris, herochy M. H. G. hosrecy
N. H. G. hdrigy subditus ; a serf. It is an adjective, and follows,
even where it is used as a substantive, the declension of the adjec-
tives. Hence the strong accus. masc. is hdrogano, hSrogan - N.
H. G. (einen) horigen. It answers to the Latin accusative vassum
or pueruniy in the text. The errors of the codd. are easily cor-
rected ; for strogau in 2 read chorogan ; for thorogao in 3, horO"
gauo in 4, read choroganoy horogano.
The corresponding fem. form is hdroganiy accus. hdroganiay
which is rendered " puellam de ministerio *' in § 7 of 6, where, of
467
course, h has to be added. For ^^ horog aut*' we ought to read
" horogan aut." The femin. suffix is the same as in Goth.
Sauriniy a Syrian woman ; O. H. G. wirturiy hospita; A. S. {e)nny
{e)ny in ^eoweny serva, etc.
§ 70. In the same manner is derived ambahtaniySicais. ambahtaniay
from a masc. *ambaht (stem Hja = Goth, andbahteis) or *ambah'
tie = O. S. ambahtio (stem ambahtjan). It may mean a handmaid,
like O. N. ambdtty and also a workwoman knowing some " metier y
From the context we gather that the latter is meant ; cf^ Tit. XIII.
Ambahty A. S. ambeahty ambihty ombiht^ embehty O. S. ambahty
ammahty O. Fris. ombehty ombety ambety M. D. ambachty ambochty
ambty N. D. ambachty, ambty etc., occur in the Malberg in different
altered forms. Nearest to the original stands ambaothonia, read
ambahtoniay ambohtonia in { 8 of 10 ; somewhat further oii', ambi-
tania in 2, and ambotanea in 6. We shall find still more cor-
rupted forms in Tit. XIII.
§ 71. Theochoy thexacha, in 6, is manifestly derived from the same
source as theachroy taxacay in 7, 8, and theucay texara (read
texacha) in 10. Theochy theachy is properly an adjective derived
from theoy and consequently identical with A. S. \eoWy servilis.
The latter follows the declension, both strong and weak, of the
adjectives ; hence freora and \eowra (') in the genit. plur. (Caed-
mon's Genesis, 2753), and also \eowna in Ine's LL. prooem. and § i
as a variant of }feowa. That the A. S. adjective has lost a A (^) is
rendered probable by the Frankish word and the O. H, G. thioh-
muati s, common thiomuati (s. Graff, Spr. II, 696). If theocho in
6 and theuca (read theucha) in 10 be correct, the word must have
passed into the substantive declension. At any rate theoch properly
means "servilis"; theachro and theochOy theucha, are genitives pi.,
with the meaning of " servilium, hominum servilium, servitorum."
It is difficult to decide whether chrochro in 6 is a second-hand
reading for theochroy or a real variant, chdrochro. Nor is it clear
what amba texaca in 10 represents. For thencay in § 8 of 10, we
have, of course, to read theucha ; about the final a, as alternating
with Oy in the gen. plur., cf. col. 456, note i.
§ 72. Ismala in 6 and 10, also spelt chismala and exmala (Tit. XLI),
answers to M. D. smaley a maiden, a damsel. The spelling ex-
mala is so unequivocally and peculiarly French that I feel little
hesitation to ascribe the i in ismala to the influence of the idiom of
the scribes (*). Some Frank, or at least some person acquainted
with the Frank, language, knowing that i in Frankish was a dia-
lectic form of gi (chi)y changed ismala into chismcUa, which has at
least a Frankish look about it. Smala will be a regular genit.
sing, of the fem., provided the word, though originally an adjective,
followed the declension of the substantives. It is, however, just
possible that it is part of a compound, viz. smalatexacha.
} 73. Decidedly a compound is teolasiruiy theolasinay theulctsina,
which, in signification, scarcely differs from theoducco (cf. § 67). It
means " seducing a servant." The Latin words " si quis homo in-
genuus (alienum servum) in texaca secum duxerit aut aliquid cum
eo negotiaverit " have virtually the same purport as "si servus cum
ipso ingenuo de rebus domini sui aliquid portaverit " in the 2nd § of
I, except that in the latter phrase it is left undecided whether the
servant or the freebom man has taken the initiative. Theohisinay
seducing a servant, decidedly points to the servant having been a
(^) I am at a loss to understand why Grein changed the reading of the
MSS. into \eowna,
(") So, too, we find in cod. B istratore voslt^oAoi siratorem in { 2 in the col.
of codd. 7, 8, 9.
468
Digitized by
Google
NOTES. TITT. X.-XIII.
passive accomplice in the crime. As to the grammatical bearings
ofthetermcf. Tit. XXV.
} 74. Usudredo in § 5 of lo has nothing to do with the stealing of
sen'ant boys, but is a corrupt reading of a term denoting " shaving
the hair of a boy," of course a freebom one, for others were not
allowed to wear long hair ; cf. Tit. XXIV.
Meotheo in § 3 of 6 owes its origin to a repetition, viz. theo
theo; that tk now and then has been erroneously read m, we have
learnt from mamtnodo in Tit. II.
XI.
{ 75. Taxac{k)a in } i of 7, 8, 9 is a mistake, as the fine speci-
fied shows that leodardi is required, just as in the other codd.
Antedio in § 3 of i and 2 must be taken in its etymological sense
of" effractura," otherwise it is misplaced ; for technically it denotes a
fine of the fixed amount of 1 8ood. The text of the § in i is corrupt ;
the words " si effracturam fecerit quod valet ii din." havmg no
sense. There is no doubt that antedio is wanting where it ought to
stand, namely in § 5.
For anorlenet antheodio in 6, norchlotm 8 and 9, norchot in 7, an*
theoco in 8, anthedio in 7, I propose to read avorsclute : antedio ;
avorschlotf a. Avorsclutt or avorschlot is materially the same as
O.H. G. aftersluzel, «adulterina clavis" (Graff, Spr. VI, 815), for
avor^ M. D. aver^ N. H. G. aber, dofes not materially differ from after;
cf. such words as N. H. G. aberwitz and afterwitz ; M. D. averwijs
and averwittigy insipiens (s. Kil. i. v.). Sclot or sclute (the latter a
stem in i ; cf. O. N. hltUr^ plur. hlutir^xA hlotar ; N. H. G. schluss)^
M. D. sloty " sera, claustrum ferreum," serves the same purpose as
sclutil, slutil, a key. The Latin text distinctly says " si clavem
adulteravit," and this agrees very well with avorsclot, I am at a
loss to account for the eo in antheodiOf and for the whole word
antheoco. Perhaps two readings have got mixed up, the one being
antedio, the other some derivative from a verb signifying to open,
say, antkleedia, from O. S. anthlidan, A. S. onhlidan, recludere,
etc., or antscleot (^), from antscleotan, O. H. G. antsleozan, insleozan^
N. D. ontsluiten, to unlock. The scl in the Frank, word needs no
comment ; it is well known from sclot in Gl. L. 800, from O. Fris.
skluta^ etc.
xn.
§ 76. Falcono may be some case oi falchon {falgon), the nom.
actioms of fal^hon oxfalgian^ plagiare, or to purloin ; cf. alfalchio
in Tit. X and cf. Tit. XXXIX. Such a term does not seem very ap-
propriate, though it may not be wholly inadmissible. One would
rather expect a term for flogging, answering to the " flagelli " of
the Latin text. Now, O. N. fld, M. D. vlaeyen, vlaen, vlaegken,
E. to flay, is synonymous with D. viUen, O. H. G.fillan. Just as
from the laXitrflMa, flagellum is derived, so from the former may be
formed flcLcha^flaga, the genit. plur. of which will be flachono,
flagono, precisely like fillono, verberum, in O. H. G. (Graff, Spr.
Ill, 471). The genit. c. is required owing to the preceding noun
of number, 120.
XIII.
{77. 5irA^xfo, which stands wholly isolated in i, is, in my opinion,
a mistake for scholo, an oblique case, or a vicarious form, of schola^
M, D. sckole, A. S. scolu, caterva (E. shoal). It is, in a more
(^) As to the form cf. Goth, andabeit, iwinitia.
469
restricted sense, a gang of three men, and as such used technically
and elliptically in the Lex to express what in A. S. is called hM-
bdt (Latinized hlafSbota), LL. Aelfr. } 29, sqq., except the difference
in the number of men in a hl^ and a schola. The addition of
scholo tends to show that each person has to pay his share in the
whole fine ; cf. the wording of the A. S. Law, in Latin translation :
" si quis twihindum - cum hWSe, i. e. cohorte, occidat, reddat qui
ictum confitebitur weram et witaqi (^), et omnis qui interfuerit
reddat xxx sol. pro hlofS-bota" with that of our Lex.
§ 78. Malzantania in 2 is corrupt ; read ^mala, amtania. Smaia is
a maiden, especially a " puella ingenua " ; see above ^ 72 ; amiani is
"ancilla," but also a girl or woman skilled in handiwork. That
the latter is here meant appears from the addition " de screona "
in most codd., for screuna is, what otherwise in O. H. G. is called
tunc, i.e. textrina, a workshop; s. Ducange i. v. The word is
generally supposed to have been derived from Latin scrinium,
though it has never been explained for what reason the Franks
should have changed the gender. I do not regard screona as a
Latin word. That the A. S. serin, a shrine, N. H. G. sckrein,
E. shrine, and even O. Fris. skrin, skrht, are directly borrowed
from the Latin I readily admit ('), but I doubt the Latin origin of
E. to screen.
For antomia in 6 read amtonia ; for antonio in 7, 8, anthonius in
9 read amtonio ; for authumia in 10 read amtania, all accus.
cases of amtoni, amtani, better spelt ambtani,
{ 79. Alteofaltheo in 6 is a perfect riddle to me. Altheo may signify
*' aliena puella " ; for al, Goth, alja-, A. S. ale, ele, el, etc., is " alius,"
and in a compound also "another's"; theo, Goth. \iwi, etc. is a
girl. Falcheo, if it be = falchio, is, as we have seen, " seducing."
Now there is no distinct word here in the Latin text for " aliena,"
which occurs in § 9 of I and 6, § 7 of 7, 8, 9. The gloss is pro-
bably misplaced and should have been put in § 12 as a variant of
anestet.
\ 80. Of honema in 6, honomo and onemo in 10, honimo (read ho-
nimo)\Ti 7, 8, 9, Ao stands for ^/0, hio, hiu, O. N. hj'ti, man and wife,
household ; essentially the same is O. S. hiwa, conjux, etc. The
transition of hiu into ho finds its counterpart in M. D. hoU"
welij'k (along with huwelijk), marriage, houwbaer, etc., and in Dan.
and Sued, hos = O, N. hjd, not to mention a number of other in-
stances where Norse and Frisian, more than any other Teutonic
languages, show the elision of a /. Nemo {nimo) as well as nomo,
can mean " a taker," like O. H. G. nemo and nomo, e. g. in sige'
nemo, victor; erbinomo, haeres (Graff, Spr. II, 1074); or "a
taking " like O. H. G. sigenomo, victoria ; the final a in honema is
not strange. The reason that honemo was used in the Salic Law
as a term for a lower sort of marriage may be that neman was
often, though not necessarily, used in the sense of taking by force.
§ 81. Anfamia in 6 reminds usof O. ^,femea,fehmeazxid.fadmia
(Hel. 9 and 174). This, however, is not sufficient to suggest a
plausible explanation of the isolated gloss, the true reading of which,
uncorroborated as it is by other evidence, is far from certain.
§ 82. Andra theo in 8, corrupted to andrateoin 7 and andra tho in
9, is literally O. H. G. andra {andera) thiu " aliam ancillam," the
nomin, of which ander thiu, alia ancilla, occurs Tatian (ed. Sievers)
n Cf. also L. Sal. XLII.
(') It seems an error of the Latin translator in Fris. LL. p. 36 (ed. Richtho-
fen) to give *' infra suum ergasterium vel fabricam,'* where the original texts
show inna sinra smUha—Jeftha serine, but such an error goes far to prove
that there existed in Frisian a scren in the sense of a "workshop."
470
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XIII. XIV.
1 88, 1. There is no difficulty in taking theo in the sense of " puella,"
though in the cognate languages it appears as "ancilla," for
theo is properly " a girl," like O. S. thioma, O. H. G. dioma
"virgo, puella," and "famula," but O. N. yertuit exclusively "a
maid- servant." A greater difficulty lies in andra^ which can never
mean " aliena," but only " alia." To remove the difficulty we should
read andras theo, O. H. G. andras (al. andres) thiu, another's
girl.
Less ambiguous, and therefore preferable, is the term anestet in
6, anastheo in lo, slightly corrupt for aneftetj anafteo, Aneftet is
the p. p. p. of a verb *aneftian (= anehtian) and materially the
same as an afteo or perhaps an adj. anafti = O. S. anehti, sponsa
(Hel. 15, 15 Cotton. ; anehti 83, 4 Monac. ; an ehti Cotton.) ; syno-
nymous are anthehti and anthhi. For the// = ht, cf. O. Fris. aft,
eft ; aftigia, to wed ; aftinge, matrimonium.
Antedto in 2 is, of course, wrong ; read antectio a O. S. anthehti ;
eht and heht are constantly confused.
i 83. Dructe (pron. druchte), dructi, dructu, druchte, druthe
(= druhte), in § 14 of 6, &c., is the instrum. c. of drucht (stem
druchti), a company, train. It here denotes either the bridal train,
O. Fris. drecht, or, if taken in a concrete sense, what in O. H. G. is
called truhtigomo, truhting, paranymphus ; cf. Slavonic drutfba,
dnuika, druz'ban, drug ('). It is interesting to compare the follow-
ing passages in the Frisian Laws (p. 52, Richth.) : **jef ther tuene
brdthere send end thi dther wtf halat ti hove and ti hiise mith ddme
and mith drechte^* ; and p. 98 : "huers& ma hir €ne fro we halleth
mit horn ande mit hli^d, mit doem anda mit drechteJ**
§ 84. Changichaldo in 10, {gaugechaldo, gaugecaldo read) gange-
chaldo in 7, 8, 9 is rendered by " in via adsalierit." Oange, changi,
answers to O. H. G. gang, the plural of which is gengi, genge, N. H. G.
gang, gange, and to O. Fris.^«f«a^{s. Graflf, Spr. IV, 99, and Richth.
gloss, i. v. genze), Chaldo is O. H. G. haUa, impedimentum, be it
the nomin. or any other case of the singular. Gangichaldo conse-
quently is " marring the way, imi>eding one in going." For gaugie-
altho in 6 read gangic{h)altho. The th instead of <f is a counter-
part of such Frankish spellings z&ferthi ioxferdi, Ps. 73, 5 ; 64, 9,
and the nth ^ndm the present participle.
XIV.
{ 85. For anthifalthio in I I propose to read anchifarthio (= an»
gifardio), a nom. act. of a verb anchifarthon = O. H. G. anagi-
fart&n, impetere (Graff, Spr. Ill, 589). Anchifarthio, or in nom. c.
perhaps -thi, impetus, would appropriately express the "super-
ventus " of the text. It is scarcely necessary to observe that //, st,
rt, ft are easily confused.
§ 86. Entirely different from anchifarthi(o), impetus, su]>erventus,
is the word used to express what in the semi-Latin of the Lex is
called expoliatio ('), viz. murdo in 2. This is a femin., the stem of
which is murdia, murdja. Murdo, whether it be a nom. c. analo-
gous to A. S. hyldo, etc., or an oblique case, alternates with murdi
or mordi, which is intended in Tit. XXXV, where modi of 7, 8, 9
is a clerical error for mordi, Murdo, mordi (older form murdia,
mordia) answers to M. D. femin. mort (mord), which sometimes
(^) Kunik, M^m. de TAcad. Imp^r. des Sciences de St. P6tersb. XXIII,
No. I, p. 373.
(*) Expoliatio ia a Frenchified Latin spoliation just as exmala is a Frenchi-
fied Frankish smala ; x for s also occurs in senexira (sinistra).
471
signifies murder, but more often a heinous crime in general (see de
Vries, Lekenspiegel, Gloss. i.v.). Cod. 2 also writes musdo in
Tit. XXXV, and muther in Tit. LV. The latter corrupt reading
points to murthe or murther, A. S. morSor, mortSur, E. murder
rather than to murdo, but this is an additional reason to convince
us that the J in musdo is wrong, notwithstanding the frequent occur-
rence of musido, mosido, mosedo in 6, 10, 7, 8, 9. It proves against
6 that it has mundo in § 10 ; for mundo may easily arise, by mis-
take, out of murdo or murido, but hardly out of musido. The
evidence of 7, 8, 9 is valueless ; i* because they write modi else-
where, which is clearly a mistake for, or a bad pronunciation of,
mordi, not of mosido ; and 2° on account of their own distinct rd
in Tit. LV. As to 10, this cod. has regularly s, both in mosedo and
mosdo. The latter, as well as musdo of i in Tit. XXXV, is wholly
out of the question, because it is phonetically inadmissible. The
conclusion we arrive at is that murdo of 2 is right, and that mosido,
musido, musdo are alterations of, or perhaps would-be emendations
for, mordio, murdio, murdo. Grimm (Pref. XLIV) prefers musido,
deriving it from a supposed mosian, musian, N. H. G. mausen,
suffurari. He had expressed a contrary opinion in his G. D. Spr-
(p. 390), where he said that it would be " silly " to have recourse to
N. H. G. mausen. To me it would seem that the existence of some
verb like miusan or musian might have been defended by appeal to
Skr. mush, to steal, but this is not the question. What we have
to decide in the first place is whether a critical comparison of the
various readings allow us to see in mosido, musido, genuine words,
by the side of an equally genuine murdo. The answer has been
given above.
In order fully to understand the purport of the term, we should
bear in mind that murdio expresses the idea of a clandestine mis-
deed, be it killing or otherwise, e. g. M. D. mortbrant, N. H. G.
mordhrand, etc. The sense attached to O. N. myrtSa is strikingly
illustrated by such passages as in Volsunga Saga i: '<]?& kemr
upp, at Sigi hefir drepit fraelinn ok myr?5an." In the Oxf. Diet. i. v.
mor^, it is said, "To slay a man asleep or feloniously was also
called morS." Is it not evident that, when we find in the Lex
Salica " si quis hominem dormientem expoliaverit " with the Malb.
freomundo, alternating in the same codex with chreumusido,
nothing is meant but hreomurdo, chreumurdio, and that "mor-
tuum expoliare " is exactly the O. N. drepa einan ok myr^a f
I find another indirect proof that murdio, murdo is the genuine
term, in the O. S. walddd. This, like M. D. mort, means " a
heinous crime," and is apparently connected with twU, A. S. weet,
strages, mors; etc. In the same manner as walddd comes to
express a very grave delict, a capital crime, so too murdio has the
same meaning.
I daie not assert that the semi-Latin "expoliatio" is a happy
rendering of murdio. Some doubt will be allowed if we compare
the tenor of § 2 in 2 with } 3 of Tit. XVI in the same codex. In
the former passage there seems to be question of moriS, mort, in the
same way as we find it used in O. N. and M. D. ; in the latter
passage more particularly of mordhrand.
§ 87. Alag, alach, ala (for alah, like Chlowi(s) for -wih = wig),
is rendered by an ambiguous "villa." It rather seems to be "a
farm" than "a village," but the Lex confounds it with thurp.
Grimm identifies it with O. S. alah, Goth, alhs, A. S. ealh, tem-
plum, and strengthens his etymology by referring to A. S. ealgian,
tueri, defendere. This etymology may or may not be right, but it
leaves us in the dark about the exact meaning of the word as a
forensic term.
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XIV.
The latter part of alachtaco in 2 is a derivative from takan^
M. D. taken, O. N. taka, to take. In O. N. the neuter subst. tak
means seizure ; the femin. taka also *' tenure of land." Taco is
either some case of a strong fern., essentially answering to O. N.
taka, a taking, tenure, or the nomin. c. of a weak masc. in the sense
of " one who takes " ; supposing, of course, that the final vowel be
genuine.
For alcata alchatheocus uialacina in cod^. 6 we must read aliath {or
aliara) alch-ateochus (or -chiis) uialatina. The last, more or less
Latinized, term signifies "obstructio itineris, viae," as will be
shown presently. It governs a word in the genit. case, a derivative
from ateochan {ateohan), A. S. ateon, iter facere, meare, which does
not differ much from the simplex teon, meare, migrare (for examples
see Grein, Gloss, i, vv.). Ateochus (= ateochas) may be the gen. c.
of a masc. stem in a, but it is doubtful whether such derivatives
from verbs with radical u occur in the sense of an agent, though
various other strong verbs yield nomina agentis in a, as well as in /a
and an. Yet, whatever may have been the exact form of the suffix,
I think that alch'Oteochtis or alch-ateochiis (the latter a stem \nja)
means "qui meat in villam," or "meatus in villam." Aliath -
Goth. alja\, aliorsum (^), or aliara (Goth, aljar), from the same base
in the same manner as O.H.G. dara, thither, combined with ateochan,
expresses the notion of " migrare," just as the Goth, alja'^ aflei^an
in St. Mark 12, i, translates the Greek &iro8i}/ttc7»'. Aliatha {aliara)
alch-ateoch then is "in aliam villam migrans" or "migratio."
Cf. Tit. XLV.
Undoubtedly allied to the term in 6 are those we meet with in 7, 8,
9, and 10. Both fa£ti and foci admit of an explanation and come
to the same thing, because A. ^.facian, afeccan, gefeccean, acqui-
rere, O. Fris. faca (^), to hold, catch, coincides in meaning with
O. ¥n%.fatiay to lay hold of; A. S./atian, fetian, to fetch, wtf
fc'tian, uxorem ducere (s. Ettm. Lex. 333 and 337). The only
reason which induces me to prefer ya/w is that by doing so we get a
word synonymous both with aieohan and taco, because fatian, like
Skr. dpadyate, abhipadyate, is " to come, to enter upon, obtain."
The existence of O. H. G. gevazi, commeatus, tends to confirm
the conclusion arrived at. Consequently I would read the term in
10 alac{h)fatis uialatina ; alachfatis is the genit. of a masc. alach-
fati, stem -fatia, formed like Goih. /auruma'pleis, witodafasteis, or
of a neuter in ja, like Goth. faurama\li. Upon the former suppo-
sition alachfatis would be " in villam meantis, villam capessentis " ;
on the latter: "in villam meatus, villae usucapionis " ; in either
case the governing word is uialatina. In 7, 8, 9, we must read
alag' or alachfaethiis {^xo\i. faetjis),
} 88. As regards uia latina, it is only here and there that the true
reading with / has been preserved, viz. Tit. XXXI, where the cod.
Vossianus has uiae latiniae (^), and cod. 6 § 2 (prima manu), latina;
otherwise the codd. show almost everywhere a c. Now, Uicina has
no meaning at all, and uia lagina, i. e. " way-laying," does not suit,
V-) Cf. sama^.hiiwn.
(*) In the passa^ LL. Fris. p. 36 : " and ma hine befereth ur ther /acada
hemde," /oca expresses the same as /afia, as is proved by the parallel passage
427 : " jef hi mit/attenderhemtc biginscn wirt." Richthofen, howe\'er, give»
another explanation.
(■) The same error occurs in a quite different word in Lex Ripuar. Tit. 71
(Ducange i. v. lactna) : " De quacunque causa fistuca intercesserit, lacina in-
terdicatur se cum sacramento idoneare." The term intended is latkina,
O. Fris. lafke^ lade, A. S. I6d, Iddung, ezculpatio; cf. Schmid, Ges. d.
Angels, p. 620. Either laihina or " se cum sacramento idonear«" appears to
be a gloss.
473
because there is no question of way-laying. Latini, latine, stem
lattnid, the Gothic form of which would be lateins, is the nom.
action. oUatian, O. S. lettian, D. letten, impedire, Goth, latjan^
XPoyiC^iP, galatjan, iyndirrtip, etc. Hence uiae latini, viae impe-
ditio, is what in O. Fris. is called weimeringa, marring the way, and
also weischettinge and weiwendene, the latter having the same suffix
as latini. The whole term has been Latinized to such an extent
that the genuine Frankish pronunciation of the first part of the
compound cannot be detennined. It is pretty certain that it is not
represented by uia or uiae, for the reason stated in § 6 of
the preliminar>' notes ; probably the Franks said wega-, wege-, or
wei'latini {latine). It must be observed that the term has passed
into the texts ; hence its alteration, which afterwards reacted upon
the so-called gloss.
{ 89. Thurp is a w^ell-known Teutonic word. It is not clear from
the text of the Lex whether we have to understand by it a village,
A. S., S., and O. Fris. \orp, villa, \icus, Dutch d4)rp, or a farm,
Goth, faurp, ityp6s; and in a linguistical respect this is a matter of
indifference. Falthio is, apparently, a derivative homfallan and we
would have expected tiiYitr farthio or /and eo, fdthio. Both would
suit, for thurp-farthio has its counterpart in O. Fris. hOs/ere, huis-
ffrd, A. S. husfaru, domus (mansionis) invasio ; thurpfandeo, -fdthio
is O. Fris. himsikinge, hhnsSkninge, A. S. hdmsocn, O. N. heimsokn
(cf. Schmid, Ges. d. Ang. p. 606) in so far as A. S.fandian, O. S.
fandon, inquirere, tentare, M. D. vanden, visitare, invisere aegrum,
N. H. G. fahnden, etc., may be considered to express nearly the
same as sdkian. As, however, such a compound with f and ian {fan-
don) is found in no Teutonic tongue, it is safer to residfarthio, which
is some oblique case oifarthi,fatdi, or the nomin. of a derivative
from a denominative xcrhfardon ; cf. O. H. G. anafarion, M. D.
attex'aerden, N. D. aanvaarden.
The approximately correct readings of the gloss will be : thurp-
phardio, thurpephardeo, in 6 ; alachfarthio and thurpafarthio in
10; alafarthio and thur? ipfarthio in 7, 8, 9. In the strange-
looking alafalmo of 8, the m is, as elsewhere, e. g. in mammodo
for thammodo (Tit. II), a misread th, after which the 1 has been
dropped by inadvertence of the scribe. Apart from the similarity,
in sound and form, of rt and //, there may have been another
cause why French scribes would be tempted to replace rt by //,
viz., a certain tendency of the French language which appears,
e. g. in auberge, alberge, instead of hariberge ; heraud {herald) tor
liarard (^). It must be owned that the r has passed into / in
auberge and heraut under circumstances not exactly the same ; the
examples adduced only prove that the change shows itself in con-
nexion with a tendency to dissimilation, as in Italian albero ; in so far
the alteration oithurpfardeo iiktothurpfaldeo would be accounted for,
but not that oialachfardio, Cf. the Notes on fltortis. Tit. XLVII.
§ 90. However this maybe, there is little doubt that the peculiarities
of the decidedly French -coloured semi-Latin of the Lex, have, to a
considerable extent, altered the shape of the Frankish words in the
Malbtrg too. We have an instance in § 7 of cod. 2, where the final
um in friamurdum is due to the Gallo-ronianic manner of pro-
nouncing um like 0, or nearly so. The word meant is hriomurdo.
In 6 we should read hreomurdo and chreurnurdio ; in 7, 8, 9
chriomordio ; in lO chreomordo. Chrio, hriu, is the well-known
{*) This word is generally derived from hartwald, as if the commander of
an army and the herald were convertible ideas. It would seem much more
natural to derive herald irom O.H.G. harin, etc., whence Me word ioxpraeco,
y'xz.y /orakaro,
47^
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XIV. XV. XVI.
ancient Teutonic word for " a corpse " ; O. S. hrSu^ hrio^ etc., still
extant in D. reeuw and reeroof ; Fris. rirdf, risrdf ; cf. Grimm,
R. A. 635. It is strange that the term for " spoliatio mortui," used
in the Netherlands as well as in Lombardy, does not appear in the
Lex Salica, and that we find instead chreomurdio. What the
Norsemen understood by the moriS of a corpse we have seen in a
passage from the Volsunga Saga, quoted in } 86. The clandestine
character of murdio is emphasized by the words " in furtum." We
have no means to decide whether " spoliatio " is essential to the
crime termed murdio. - At any rate, ckreomurdio cannot refer to
" hominem dormientem spoliare " ; the gloss is misplaced, and, in
my opinion, mistranslated. As to "mortui spoliatio," this is
called noreVr in 2. It may, possibly, seem bold to guess that here
we have the very {h)reordhj mixed up, perhaps, with nSrdb; but when
we have regard to the corruption of rhairaub, in the Longobardian
Law, into vrubhi, (s. Graff, Spr. II, 358) our guess will not seem im-
probable. NMb would also be appropriate because no answers to
Gt>th. naus^ O. N. ndr^ etc., " a corpse."
§ 91. For tumicaU, etc., in 2 (col. 83) I refer to Tit. LV, as well
as for hidtUgus, etc., in 7, 8, 9, 10. One gloss is left to be explained,
viz. sectkis in § 6 of I. We have to xeaAfecthis {pron. /echtis),
" of fighting." The notion expressed by " villam alienam adsalire "
is, if we take " villa " in the sense of a farm, not different from
what otherwise is called in A. S. hdmsdcn, O. Fris. himsikinge.
Now we find in the LL. Fris., p. 230, that the very word hSmsS^
hinge is rendered in the Low German paraphrase by befechtinge,
radically the same as fecthi. Another proof that fechti^ identical
in every respect with A. S.fikt, was synonymous with kdmsScn, is
a passage in the Leges Henrici I (Schmid, Ges. d. Aug., p. 478)
running thus : " Infiht vel insocna est, quod ab ipsis qui in domo
sunt contubemales agitur." HdmsScn and fechti {fiht) being
<<invasio domus alienae," it follows that infiht^ owing to the pre-
fixed 2>f, denotes as it were " invasio interna," or if we prefer
it, "internal fighting." Fechtis is the gen. sg.
XV.
{ 92. Affalthecha in 2 should be affcOthechay better spelt affaU
techay the nomen action, of a verb affattechan {A, S, /etigean) =
affattiany affatian (A. S.fetian), O.H. G. /aszSny /azdny abducere,
to take away. It is a derivative of the same kind as texecha^
haUga (Gl. L. 551), tiloga (Ps. 54, 3), and, except the difference in
gender, O. Fris. tichtegay accusatio.
$ 93. A word of similar formation is abtigay bad spelling for aftiga,
in 6 ; for abtecay abtktgay abticay in 7, 8, 9, 10, read abtega, abtiga.
It is a variation of O. Fris. afHngay the taking to wife, from aftigiay
Low German echttgeny in matrimonium ducere.
There can be no reasonable doubt that aftiga was a common
Frank, word, though it may be questioned whether it be the
original reading. This is probably not the case, as no term for
" taking to wife " is here required, but one for " taking away a
wife." In short, abtiga is a good word, but a bad variant for
abfoHga. Some revisers of the Lex seem themselves to have felt
that a term for " taking to wife " was not suitable here ; they added,
therefore, another expression firom other books or whatever material
they had at their disposal, and hence their in alia menUy French autre-
ment. The addition of this second term must have taken place long
before the time when our codd. 7-10 were written, for it appears in
them in a much altered shape. Cod. 7 has abhatto ueelentemoy 9
abhacto uelenthemoy 8 abhato ueUntemOy 10 arbathe usenlanthamo.
From 10 1 gather that here also different readings are mixed together.
475
To begin with the last word, it would seem that some MSS. had
wescmthamoy others leventhemOy viventi. Both, of course, repre-
sent a dat. sing, of a pres. partic.', wesanthamo ~ Goth, wisan^
damma, O. H. G. wesantemo, etc. ; levenikemo «s O. H. G. leben-
demo (lebentemo). The nth in the part., where Goth, and A. S.
have ndy agrees with the usual writing in the Gl. Prud.: wemmanthi
371; rethinanthemo 288; undarwerpanthi 391; hritanthion 327,
etc. That wesan was used in the sense of ** being still alive," and
in so far synonymously with leven, O. H. G. lebM, etc., appears from
some passages in the Frisian Laws and the Gr&g&s; e. g. LL.
Fris. p. 410: "N(i schilmase dH mdgem d€la; nil scil di br6der
habba een pond jef hi deer is (i. e. if he be still alive) ; ende jef hi
deer naet is, so aegh hit td nimen stnes brdders soen." In Gr&g&s,
I» P- 305 (cd. of 1829), one cod. has: "N6 li/ir eigi m6]^ir, fi
seal systir samfe]>ra ef hon & b6anda," the other : ** Nti er eigi
m6]>ir, yi i sa ma]>r er i systor hennar samfe]»ra."
Therefore abhacto, &c. , as it stands, may be explained if we suppose
that hacto (pron. hachto)y an instrum. case governed by ab *s afy
from, is taken in the concrete sense of husband, O. Fris. afteman
(but cf. O. S. anthehtfjy though we can produce no example to show
that either hacht or synonymous words of similar sound with which
it is constantly confounded, such as ha/ty acht (afty echt), occur in
this way. After all we must bear in mind that abhacto looks like a
conjecture for abfatto (affattio = afiittecha, or a verbal form cor-
responding to it). Arbathein 10 is decidedly wrong ; read abfathey
which, in my opinion, is the remnant of dbfattey either a substan-
tive or a verbal form, but possibly understood by the reviser as ab
(af)y from, and/a/A^, Goth./zJt (in briijf/afs), Ski.patydy Gr. ir<J<r«i,
marito. The uncertainty of the reading of 10 is increased by the
fact that in this cod. ht usually passes into th, just as in many
Frank, charters, inmost of the documents of Werden, on the borders
of Franks and Saxons, and in Middle Frankish (Ripuarian) dia-
lects. If we knew for certain that 7, 8, 9 offered an approximately
correct reading, we should then change arbathe into afhathe. The
case being otherwise, it is unsafe to do so.
§ 94. The Malb. leudardi in i is quite distinct from the terms in the
other codd., which point more or less to one common bad source.
What this well-known word here means is fully illustrated by the
Fris. LL., from which we learn that liudwerdene (al. liudwedy
wetmay urjeldy j'eld) is a particular pecuniary satisfaction, amends.
In these Laws, ch. 74-77, we read in the Latin version : " tunc
debet ille vitam duplici emenda emendare et illi matronae Hud-
wirdene " ; the original texts have (a) : " sa seel hi thet llf tui-
falda jelde jelda and liudwed mith tuelef merkum te jeldane " ;
(c) : " thet jeld and there liodawed alsa hftge alsK thA liode loviat,
and thet urjeld bi twilif merkon, and there wtve hiri liodwerdene
mith twilif merkon td feUande " ; the Saxon text reads : " so sal
he dat lijf dubbelt betalen ende der vrouwen eer luydweerde mit
12 marke vorvullen."
In saying that the Malb. in I is radically different from those in
all the other codd. I do not imply that there is any conflict between
leudardi on one side, and affattechay etc., on the other. The
former indicates the penalty, the latter the offence. The con-
clusions to be drawn from the appearance of discrepancies of such
a kind may be left to the reader.
XVI.
{ 95. Alfathio in i requires correction which, fortunately, is
suggested by althifathio in { 2 of the same codex, though even this
is not wholly correct. From the Latin words "casa, cletem,
476
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XVI.
salina '* in the latter {, we perceive that the translator had before him a
word admitting of different rendering. Such a word is easily found,
viz., half written cU according to the cockney propensities of the
codex. Hal is properly a covered or roofed place, a sense which
survives in N. H. G. trinkhallet drinking booth; D. vleeschhal^
shambles ; French kalU ; and appears also in A. S. heaU^ aula,
O.N. MU, O.S. haUa, etc.; in O. H.G., haUa is rendefed by
" templum," but also in the compound ?ialhi2s by ** salina " (Graff,
Spr. IV, 859 and 850) ; hence M. H. G. halgrdve, halstat (^) ; for
the various shades of meaning of M. D. haUe see Klil. i. v. The
obvious meaning of hal in halthifathio is that of A. S. heaU^ but
the translator, more cautiously than judiciously, preferred to enume-
rate the different significations in which hall was used, and has by
doing so given the clue to the restoration and explanation of the
term. Thifathio, better thefathio^ is the nomen act. of a verb
thefouj A. S. yefian, aestuare in animo (Ettm. Lex. 581), Skr. tap ;
cf. Lat. tepidus, Slav. Uplo, topiH, etc. The/ alternates with def,
which appears in other codices (*), and is nearly allied to O.N.
\^fj^ to smell, as appears from comparing D. reuk^ riekeriy
rui'ken, Germ, geruch, riechen^ with rook^ rauch^ E. reek, The^
fathto, thifathioy is derived from thefon^ Uke Goth, mitadjo^ fiirpoFf
from mt'lon, and the numerous Latin words in tio, as crematio, etc.
Halthefathio consequently is the " burning of a (wooden) hall " ; in
other words : "si quis casam quamlibet incenderit."
\ 96. Selaneeffefa in 2 should be sel-anetheffd or -anttheffa. Sel
either stands for seU^ O. S. seliy A. S. seU^ or it is bodily A. S. sel ; in
either case it means the same thing, viz. ** aula, aedes, domus."
Anetheffa^ apparently a strong femin. like O. S. sorga^ sorrow, and
similar words, has as its verb anethefdn ; antthefa would belong to
antthefdn. Both prefixes are appropriate ; cf. A. S. onatariy incen-
dere, accendere, with D. ontsteken, but O. H. G. inzundjan ; cf.
Grimm, D. G. II, 808 sqq.
§ 97. The second Malb. in 2, leodi selaneeffa^ is either a superfluous
repetition or more probably a corruption of Uodi silan-thefa or
selan-defa. Leodi, A. S. leod. Latinized lettdts, " weregild," needs
no comment. S^lan is the weak gen. c. sing, of s^la, often found in
the Frank. Psahns along with sila ; also O. H. G. s^la, but O. S.
s^ola, sioUt agreeing, as we shall see presently, with seeola, seola,
setda^ in other codd. of the Lex, and with M. D. sieUf N. D. ziele,
ziel, soul. Sila is here taken in the sense which we attach to
« a living soul," i.e. a living being ; cf. Skr.y£z&a, soul, and a living
being. Silan thefa is " burning of a living soul," i. e. of an inno-
cent living being, or as the text puts it, " si aliquis arserit " (^) ; it may
be a regular gen. case dependent upon leodt; "weregild for the
biuming of a living bemg " = so many solidi. See further § 99.
{ 98. Andadil, read andadif^ incendium, which is either a femin.
like Goth, wrdhs^ accusation (verb wrdhjan)^ or a masc. like A. S.
?tetej O. S. hetiy O. H. G. Aaa, stands to ant-defon (and-defon) in
(^) Those who started the theory that the Germ. halU, salina, is borrowed
from Celtic halt salt, were not aware that the Dutch equivalent of kalle is
keeit properly " a shed," but elliptically the term for " salina." Herewith
the Celtic etymology, and the fabric of " kulturhistorische " theories based
upon it, fall to the ground.
(") The anomaly, real or apparent, in the " Lautverschiebung," visible in
ike/= def, has its exact counterpart in O. H. G. ikemphen {dempMen)^ comp.
with E. to damp, and kindred words. This is not the place tb investigate
the cause of the anomaly. Suffice it to say that thefssA def, if not originally
identical, have at least become identified.
(') The notion of innocence, harmlessness, found in such expressions as
" poor soul " and Dutch " onnozele ziel," seems to be expressed by " dormi-
entes " in the text : cf. Tit. XVIII.
the same relation as Goth. andaJbeit to the verb andbeitan ; anda-
hafts to andhafjan ; andawaurdi to andwaurdjariy etc.
{ 99. Of exceptional importance is the first § in 6. Here again we
meet with a case of two readings having got mixed together. Seo-
lando etuas haldempa resolves itself into seolan do (variant seolan
deva\ saldempa (variant haldempa) . Seolan is another pronunciation
of sSlan in 2 (see { 97), and quite Saxon. Doy which has the stem
dawja, is a neuter, like strd in Frank. Ps. 62, 7 ; gen. strds (stem
strawja), D. stroo, O. H. G. strao, N. H. G. stroh ; D. go, O. H. G-
gawi, whence Goth, gauja, Thirsubst. d6 belongs to the O. S. verb
ddjan, O. H. G. touuan, O. N. deya, etc., which, with its offshoots,
yields the most common words for d3ring and death in all Teutonic
languages. Just as in the case of th^f and de/, we perceive the
anomaly that O. H. G. possesses along with touuan not only douuen,
but also thouuen, which all occur in the MSS. of one and the same
author, Otfrid (s. Graff, Spr. V, 340). Now, there can be little
doubt that the corresponding so-called root in Skr. is dhil (dhu),
meaning to shake, vex, destroy, and also: to kindle, whence
dhuwctna, fire. Dhuwana also denotes "the place of execution,"
a meaning which shows a remarkable likeness to the most com-
mon use of the root in the Teutonic languages. When once
we know that dhiH also signifies to kindle, and dhuwana fire,
we must be satisfied that O. H. G. ka-dauuan, gidouuian^ etc.
(s. Graff, Spr. V, 233), N. H. G. verdauen, D. verdauwen, to digest,
belong to the same foot ; the Skr. word for digestion is udardgtU,
fire of the belly, etc., or, more usually, simply agni, fire. We may
be sure that the same dawian once denoted to quell, especially by
smoke. Radically the same is O. H. G. daubSn (with the interest*
ing vicarious form thaubdn), subigere, domare, O. N. deyfa, to
stupefy, D. doaven, to quench ; cf. Skr. dhtipayoH, to envelop in
damp, but also to damp, to vex (*) ; see also the following para-
graphs.
The foregoing linguistic comparisons were necessary to justify my
explanation oi seolan do, which I would render by '* quelling of a
living being." The variant seolan deva we may expUin in this way,
that mdoihR notion of damping, burning, is contained and was fdt
as such, if not in the days of the scribes or compilers of the Lex, at
least in more ancient times. The English to quell (D. kwellen, to
vex, A. S. cwellan, cwalu ; D. kwaal, etc.) originally refers exclu-
sively to the action of a blazing fire, as is proved by D. kwalm^ damp
(but A. S. cwealm, pemicies, cruciatus). Germ, qualm, and still
more distinctly by Skr. fwalati, to blaze, to bum.
§ 100. Saldempa and haldempa practically amount to the same
thing, sal being A. S. sal. Dempa is the nomen act. of dempan (for
dampian), O. H. G. demphan (again with a remarkable variation
themfan), suffocare, etc. (Graff, Spr. V, 142) ; O. Fris. thempene
means stifling, suffocating, smothering. It is obvious that dempa of
the Malberg, as regards its initial consonant, agrees vrith £. damp
and, we may add, D. damp, smoke ('), and that the verb dampian,
according to the manner of its derivation, must have signified *' to
cause to go up in smoke, to lay in ashes." In point of fact hal-
dempa does not differ from halthefathio (§ 95), nor saldempa from
selanethefa (§ 96).
(^) A curious instance, out of many, of the connexion between the notions of
burning-, setting on fire, and of quenching-, damping, quelling, is a£forded by
Icel. bcBla, to bum (see Oxf. Diet.), and also to quench, suppress (wanting in
the Diet.). In the newspaper Isafold, of 4 Dec. 1876, we find: "Ekki hafa
Spdnveijar enn getad baelt uppreistina £ Kdba."
(*) Pronounced with lingual d, answering etymologically to Engl. d.
478
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XVI. XVn.
§ loi. It is scarcely necessary to observe that the Latin preposi-
tion de (in 6) before seolan deva proves the term to be the qualifica-
tion of a crime, a delict, and nothing else. The next following
Malb. in 6 owes its origin to a repetition: [i,^",'^^/a] .
Leode s Uodi ; seolan defa agrees in the main with the term in 2 as
explained in } 97.
For anteba in 7 read antdeba. Andeha in 8 and 9, whether it
stands by assimilation for anddeha or has as prefix an^ is miobjec-
tionable. The h represents, as usually in these codd., the h^v (/).
Siolan, accurately spelt seeolan in 8, is known from §§97 and 99.
For doueua read daevena or douetta. Both are admissible, being
nomina act. in the accus. case governed hy per. Both too are capa-
ble of conveying the meaning of quelling as well as burning ; cf.
O. H. G. d<nnl or douU^ cauterium (^), and what has been adduced in
{ 99 to show the connexion between dkiA and dhtipu In 10 we have
seulan deueuas^ the gen. of devena or deuena. If the spelling in
7, 8, 9 were absolutely consistent, we should prefer u {w), because
these codd. write elsewhere deba. But neither these MSS. nor lo
are wholly consistent in this respect ; in fact, even in the Heliand
we find the same unsettled state of orthography. For examples of
dew s dow see Graif, Spr. V, 233, sq. — The ending ena is that of
an accus. sing., the stem being -ntia, the nomin. m, ney n. Such
a nominative is deban. The use of per in 7-10 in the sense of for,
on account of, propter^ where 6 has de^ seems to be a Teutonism ;
for Goth. ^«rA, Frank, thuro^ thuru, M. H. G. durch, M. D. dore^
not only means through, but also << propter " ; for the Frankish cf.
especially Ps. 72, 18, sq.
LeiitS, which appears in § 2 of 8, is a common abbreviation for
Uudardi but is here a mistake, because leudi^ not leudardi, is re-
quired. The error must have existed in the common source of
7, 8, 9. Whereas 8 left the word as it found it, the two others
extended the contraction, and took one step further in the wrong
direction.
{ 102. OiUodeba in 2, leodeva and leodeba in 6, deba = deva^ incen-
dinm, is clear. Leo^ according to the interpretation of the compilers
of the Latin text, would be a granary, a pig-stye, and a cow-house
at the same time. This amounts to saying that leo S& 2l word of
somewhat indefinite meaning, something like D. schuur, Gueldrian
skurey a bam, a cow-stall, O. Fris. schura, the very Salic word
scuria, which has passed into the semi-Latin of the Lex (French
dcuriey in a more restricted sense). Considering that O. H. G.
scAra renders " horreum," scyr, tugurium (Graff, Spr, VI, 536), and
that N. H. G. schauer is sjmonymous with obdack, we are justified
in taking leo for hleo^ A. S. hleoy shelter, a shelter (^). Leos in 10
is the genit. sing., A. S. hleowes. The Salic (h)leo will be a
sheltered place, a shed for different purposes.
§ 103. Sundela in i cannot be separated from joZi^da in 10. Dela
is a misread defa or deba, incendium. The problem we have to solve
here is : how can sal be synon3rmous with sun f By supposing
that sal is here taken, like Icel. sel, in the sense of " a shed " and
by reading scun for sun, in order to bring it in accordance with
N. H. G. sckeune, O. H. G. scugina, a synonym of scuria. Still
nearer to sal, at least graphically, wou^d be scul, the shortened
(^) O. H.G. ihsttuon, cauteribus (s. Graff, Spr. V, 234), rather belongs to
ike/. It represents, in jnj opinion, ihewon (t/ = bk,/)y in so far agreeing
with neuuon, i. e. newon, nepotes (Graff, Spr. II, 1052), N. H. G. neffen ;
about the nature of the w of which there can be no doubt.
(") Preserved zzleexs^'K. leeward.
479
form used in compound for scMi, O. Fris. sctiU s M. Saxon boed,
a shed (in Dutch a stye) and => scuria.
{ 104. A " sepes aut concisa " is termed bica (read biga), bicha,
and biggeo in 10. Grimm (Pref. XLVIII) aptly compares N. H. G.
beige, M. H. G. btge, O. H. G. ptga, strues. The vicarious N. H. G.
form beuge, M. H. G. biuge (cf. Grimm, D. W. i. v. beige) links the
preceding form to M. D. bucht, bocht, septmn, septa, stabulum
(Kil. i. v.). Bia in 6 represents blja & bigia. Bigo, the fuller and
more ancient form of which is biggeo in 10, answers to the O. H. G.
weak maScul. pigo. I do not feel sure whether bila in 2 and 6 is an
error, say for biha ; cf. Tit. XXXIV. Uncertain also is the reading
uiua in 7, 8, 9. It looks rather like a misread miua or mua, Engl.
mew, A. S. muwa (muga, muha), strues (s. Bosw. Diet. i. v.), than
an altered biua = biuia, M. H. G. beuge.
§ 105. Leodecal in 2 has nothing corresponding to it in the other
codices, so that the correctness of the reading cannot be tested.
The gloss as it stands can hardly mean anything but ** a claim to a
leodi,** i. e. " the being challenged to pay weregild." Col is O. N.
kail, in kaUa-laus, free from claim ; cf. kaUa til, to claim, to de-
mand (see Oxf. Diet. i. v.). But we might just as well read leodetal
** the (legal) number of men (viz. consacramentales)." Tal, number,
is known from O. N. and Dutch. In a M. Saxon (WestphaUan)
document in the records of Zutphen containing a lawsuit before
the Veem we find: " dat gij des nicht en laten noch versumen, Gij
en komen sementlijken und synt myd juwes selves lijve persoenlij-
ken in geboerlijker waet myd enen rechten tal van luden, — ^an und
vor den opgemelten vrijen stoel tho B. und verandwerden alzdan
aldaer iuw lijff, eer und gelimp " (^). Cf. in LL. Henrici I, 64,
§ 2 : "In furto — el incendio, — omnes fracto sacramento iuient
in Westsexa — . Hii de quacunque compellatione, capitali vel com-
miuii, plane iurabunt, congruo numero consacramentalium " ; cf.
§ I ibidem.
XVII.
§ 106. This title may be said to be a continuation of the former.
The delicts as qualified in both belong to the category of maliciously
injuring the lives and goods of others, and might be summed up in
the Skr. terms prdnihinsd sattwahinsd and wihinsd, injury to per-
sons, animals, or goods, injuring of living beings.
Selan do ml needs no further comment in respect to its etymo-
logical meaning, this having been explained in § § 97 and 99. Nor will
it be necessary to point out how and why an attempted outrage is in-
dicated by the name of the injury itself; cf. Tit. XXVIII, the Mal-
bergs in 2. As to seolan in § 2 of the same codex, it is of course
a vicarious form of selan ; yet it looks as if it were not original
in 2, because, aU allowance made for the eclectical tendencies of
many ancient documents, the codex strictly adheres elsewhere to
the dialectical form sSlan.
§ 107. Uitoidoefa in I is meaningless. I would read cuicois (quicois)
or cuicos doefa (or dofa, defa). Cuicois or cuicos is the regular
genit. sing, of cuico (stem cwicwa), A. S. cwicu, civic, Goth, qius,
etc., " a living being," Skr. jtwa, virtually the same as seola. As
to the latter part of the term, I think that efa has been added, if
not in I itself, at least in its source, for the purpose of intimating that
by the side of do, defa or dofa were used. Such a defa has to be
taken in the sense of hurting, quelling, O. H. G. bideben {piteppen)
opprimere (Graff", Spr. V, 347), essentially agreeing with N. Saxon
(^) Werken van de Maatschappij der Nederl. Lettcrk. te Leiden, X, p. 222.
480
S 2
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XVII.
deffen^ stupefacere. Dofa^ if it has a long vowel, would be D.
dooveHf to quench, O. N. deyfay to stupefy. If the short vowel is
intended, it would agree m.m. with D. dof^ dull, hollow, dead;
dofferiy to knock, thrust. The secondary nature of dofa^ al. defa, or
let it be doefa (^), at least in 2, is rendered highly probable by the
fact that this codex consistently shows do^ with two exceptions, viz.
in § 3 where it has doefa^ and in the next Tit. where we find ** se-
lando sunt ejfa^ This looks uncommonly like an indirect proof
of what has just been asserted. The writer seeing effa added above
the line or in the margin, and not knowing where to place it, put it
behind sunt^ instead of before it. In short, defa^ dofa^ deffa were
indiscriminately used in the sense which these words themselves or
their cognate forms have preserved up to this day, but do was vanish-
ing from the memory of the rising generations in its meaning of
" hurting by blows," though otherwise it remained in use for some
time longer ('). Therefore it was replaced by a clearer, living word,
first in the old cod. i and partly in 2 ; afterwards it was wholly
ousted in the later codices (').
The conclusion we have arrived at agrees with what we find in
6-10. Seolan doefa in § i of 6 is surely the same as seolan defa in
§ 2 ; in other words it is somehow a vicarious form ; dofa or doefa =
ddfa or dcefa is a variant of defa. The terms in 7-10 have to be
corrected in the way explained in the preceding chapter. So, too,
we have to read seulan darvena or douena in 4.
§ 108. Wounding of the brain is called chicsio-y chisiofrit in 2,
uiuisiofeth in i. Frith (for f rid) is a perfectly intelligible vicarious
form oi firth ;feth is obviously the same word, whether it be a clerical
error iorferth or, what I think more probable, a corrupted form
of it, like O. Fris. bemwedene for —werdene, etc. Nothing is more
common in Frisian and later Saxon than the almost or whoUy
imperceptible sound of r before d, t or th (<). We have as cognate
words O. Fris. fereth^ ferth^ offence, injury ; binfrothay bonewound
(cf. Richth. Gl., i. w.) ; A. S. forad^ forod, foredy fractus, con-
tritus ; e. g. LL. Aelfr. 62, 50 ; O. H. G. freti^ livor vulneris ;
fratdty saudat ; Langob. vfiz^A/ (walapauz) in Graff, Spr. Ill, 819.
Chicsio, chisio is the genit. pi. of a word denoting " cerebrum " ;
the plural is used just like in Engl, brains^ D. hersenen. This much
is clear; nor is it doubtful that chicsiOy chisio and uiuisio'poixii to one
and the same word, which, though I feel some hesitation in saying it,
must be chirsi, in the main O. N. hjarsi^ Swed. hjesse, and D. her-
sen ('). It is by no means unlikely that chirsi was now and then less
nicely pronounced, just like A/am which becomes hjesse. In so far
chesfrido in § 3 of 6 may be due rather to a fault in pronunciation
than in copying. Frido exactly agrees, as to the ending, with
O. Fris. bhi-frotha. So, too, does f redo.
§ 109. Peculiar to 6 is inanbina aJbUicae, Inan is the O. Fris. innay
ina, O. S. innatiy etc., within ; bina^ more correctly spelt bina, is the
(1) Oe in M. D. often represents the 00, Goth, eut, but there is no certain
instance of this spelling to be found in the Malberg ; oe may be the Umlaut of
00.
(*) In Dutch doove kool and doode kool both mean E. dead coal (s. Kil.
i.v.).
(') In M. H. G. beioHhen still survived in the sense of killing ; thus Kudrun,
808 : " Des kiinic Hetelen degene w&ren hie vil schedelfch betoubet " ; i. e.
simply killed.
(^) Even the Heliand is not entirely free from such deterioration ; Cott. 91,
4, has voath for vaarth ; 59, 24 ikusi for ihursit which I do not regard as errors
because the same pronunciation is the usual one in the living Saxon dialects.
(') D. kersen stands to A/'am' almost in the same relation as Skr. qCrskanya
to qirasya,
481
plur. genit. of bSn^ bone ; for the ending a instead of in Saxon, cf.
Schmeller in his edition of the Heliand II, 183. AnbiliccB is a
substantive belonging to a verb an-biltcan = anbltcan, to lie open,
patere. Save its having the prefix an, anbilice exactly answers to
A. S. blice in Aethelb. LL. § 34 : " Gif bdnes blice weor5e«, III
scillingum gebete." The verb is A. S. blican, O. Fris. bliliay O. N.
blikay D. blijken. Cf. Fris. LL. p. 83, blicande blddresne, patens
(sanguinis) efiiisio. It is not a little curious that the expression ** si
exinde tria ossa exierint," which sounds rather strange in Latin,
agrees with the Frisian thria bSna uutgong (1. c), rendered by
"pro trimn ossium (scil. capitis) exitu." It is by no means impro-
bable that the Salic original of the text, represented in i and 2, had
something like it, and that inan bina anblice was a variation found
in other sources, just as in the Fris. LL. (1. c.) thrira bhta breke is
to thria bina uutgong,
§ 1 10. A wound in the short ribs is called gasfrit in 2, geisofredo in
6. Consequently the d is here, it would seem, a dialectic variation of ^,
Goth, di ; such an d occasionally occurs also in the Heliand ; hdlag
for hilag 171, 7; ardsy,\, 153, 3 ; scdn 96, 22. The ei in geis is
another dialectic variety which is quite common in the Low Frank-
ish of Dutch limburg and in several Saxon dialects, e. g. in Twente
and parts of Westphalia. As, however, the stem seems to be glsi
or gisja (on account of hisi in i), it may be that «represents the
Umlaut of ^, as in literary Dutch ; cf. D. h^el, E. whole^ but D. heil^
E. fiail ; klein alternating with kUen^ etymologically £. cleans etc.
Geiso is the plur. genitive, whereas gasfrit is a real compound.
The word is, apparently, allied to Icel. geisl^ the short ribs, costae,
Hisi in i might be compared to M. D. hijse " torus, lacertus, lacer-
torum torus, hijsen^ praesecare, abscindere partem," were it not
that in order to keep up the connexion between the various codices,
we more safely consider hisi to stand for chisi « gisi^ gisi. As to
cusy which occurs twice in 7 and 9 (^), it is clear either that two
terms, one for the brain, the other for the short ribs, have been
blended, or that cusfredo, etc., in general denotes «* excidium,"0. Fris.
gersfal, "For fredum, f return we ought to resAfredOf fretho, the
um being due to a confusion in the Romanic pronunciation between
o and um. Char in 10, supposing the vowel to be a long one,
would mean <* hair " ; but it looks more like a mistake. There is a
provoking similarity between charfrido in § 3 of 10, chesfrido in 6,
and the O. Fris. gers'falf gresfaZy etc., as the technical term
for " excidium " and " casus ad terram " ; see LL. Fris. 87, 30.
The words " thera thrira domma gersfel " (88, 22) run in Latin thus :
'" pro trium intestinorum ad terram lapsu " ; cf. the O. Fris* adjec-
tives gersfallichy garsfaUich ; gersfelUy gresfelle, etc., in Richth.
Glossary. As I see no means to discover the true reading in the
variations in the codd. I refrain from pronouncing a more decisive
opinion. Cf. also {170 below.
§ III. ^n^^fAadmf^, etc., will be treated of presently. The Latin
words " plaga ipsa semper currit et ad sanitatem non pervenit "
must somehow render the itrm freobleto in by frioblitto in 10. BUt
answers to A. S. bldty lividus, e.g. bldtast benna in Cynewulfs
Crist, 771 ; blitto is a femin. substantive derived in like manner as
O. H. G. bleizzay livor vulneris, though it may have belonged to the
strong declension ; the shortening of ^ to t is due to the double con-
sonant following, like in D. hitte, heat, from heety hot ; in O. H. G.
bittar, A. S. bittery Goth, baitrs, BlSto stands for bUtto ; the older
stem of both blitto and blito must have been blitja. Freo points to
{}) Cod. 8 is imperfect from this ) till ch. 29.
482
Digitized by
Goog
i
NOTES. TIT. XVU.
frehoy ferekwy A. S. feorky O. S, ferahy ferky fera; Goth, fairh"
wusy etc. FreoblittOy -hUto virtually answers to A. S.feorkben in
feorhhennum sedcy Beowulf, 2740.
§ 1 12. Andechdbinusmz meajashandec/uzfinuSy as is proved hy can-
dechapanus (read chandechaphanus) in 4. It is a substantive derived
with Goth, suffix {n)assu5y A. S. {n)esSy O. S. {n)usSy Frankish nuss
of the Psalms and Gl. L., etc., from handehafatiy D. handkceuen ;
cf. French mainteniry Spanish mantenery and (as regards the end-
ing) A. S. ahafenesy O. H. G. hihabannissiy and the like. Such
substantives in nassus are co-ordinate formations with verbs in
inoriy as Goth. skalkinassuSy skalkinotty etc., and in so far hande-
htCbinuSy handehafanus might be said to be directly derived from
handeht^inAity "hafan&riy and indirectly from -hadan. In Dutch
occurs handkaveneny to leech, along with handhaveny to main-
tain ('). We learn from the Lex that with the Franks also
handehafinus meant '< medicatura," i. e. the expenses for the cure.
In 6 and 10 the term has been misplaced ; it should have come
in { 7, &c. We should read in 6 handehafeny in 10 handehafenus ;
the former is a legitimate variation, and a substantive directly
derived from handehafan (a verb of the ai class) with the common
suffix nia,
} 113. The slightly varying terms expressing beating with a club
or stick are compounds, the former part of which is at one time
waXy at another time widi or wado, wady wold. Wal is Goth.
walusy O. Fris. waluy waUy wal (in walubera)y O. N. zw/r, a stick.
Synonymous with it is wtdi for Ttnduy A. S. wuduy O. H. G. witUy
wood; M. D. wedey virga. Both words recur as synonymous in
the O. H. G. terms 7valawarf(i. e. waleworf) and witworf'xa. the
Lex Bajwar. ; s. Ducange i. w. and cf. the Langobardic wala-
paus. It is not easy to say whether weUd and wcid must be looked
upon as other synonymous substitutes. Wdldy indeed, is scarcely
distinguished from waly in so far as wood, a piece of wood, and a
stick, are cognate notions ; and since walu is synonymous with vnduy
and on the other hand widu with waldy as we perceive e. g. in.
O. H. G. walt'faUho = wite-falcho (GraflF, Spr. HI, 498), it follows
that in the Malberg also wald may be taken in the sense of a piece
of wood, a dub. It cannot be denied that wado may be a badly-
prdnounced waldoy but if we suppose an error in the pronunciation
or writing, we may as well think of waldo being a corruption of
wandoy Goth. wanduSy O. N. vondry E. wand ; cf. especially O. N.
vandar-hoggy a wand-stroke, flogging (s. Oxf. Diet. i. v. vondr),
I really think that in some cases the parent oiwadoy wady is wanduSy
a wand, but as we find wade, waldy and wal also in another con-
nexion, viz., as making part of a word expressive of *< beating with
the fist,'* clausa manuy clausopoUice oi pugnoy we must necessarily
come to the conclusion either that the term is misplaced or that
two similar words have been mixed together. Where wadoy wade
appears in connexion with the fist, it may more properly have
been the equivalent of O. N. vodviy whence vodvasdry explained to
be "a fleshwound," Gr&g4s II, 18 («); vodvaskana (Oxf. Diet.
• 721). The O. Fris. terms for the delict in question are even more
variable, and to no small degree visibly influenced and altered by
popular etymology, for how else shaU we account for wedling and
wednelsa interchanging with Ttxmnelsa (see Fris. LL. 212, 16, and
333> iS) ^ Somehow or other there certainly is some relation be-
(*) See de Jager, Woordenboek der Frequentatieven, II, 785: "Weshalve
W haar beLoofde 'sanderen daags weder tc komen om de dochter te kand-
Aat/enen.**
(*) Misqaoted in Ozf. Diet.
483
tween the O. Fris. wedne sleka (Fris. LL. 121, 10) and wadeflat in
2, waldphalt in 6. I ^hall not enter into any speculation about the
connexion between wadOy as well as widuy and Skr. wadha,
because it would be out of place and rather tend to entangle
matters than otherwise.
The second part of the compound, flaty and by metathesis
phaltheoy falthOy faltOy phalty stands for flahty falkteoy falhtOy
falht. It is a derivative from a verb ^flahariy O. N. fldy A. S.
JUariy M.D. vtaerty E. to flay; to the same radical belong O^.flagnay
to flake off (s. Oxf. Diet.), and E. to flay. Allied to it is O. H. G.
filljafty fillatiy percutere, flagellare, verberare, Frankish of the
Psalms \be]fillany flagellare, D. vilUriy to flay. To the Frankish
flaty i. e. flahty answers exactly the O. Fris. flehty flecht (for
flahti) in offiechty synonymous with ofslech; e. g. Fris. LL. 32,
one text has ; " neiles ofslech fiwer enza ; felles ofslec alsa fule " ;
the other: «* neiles offlecht fiuwer enza; felles offlecht alsa felo."
The Latin translator, to whom the antiquated word was not very
clear, had recourse to etymology, and renders it by: "unguis
efiugium (!) quatuor unciae ; pro pellis efFugio (!) quatuor unciae."
He took flochty i. e. flachtiy for flechty i. e. fluhtiy flight. It
is but fair to add that his error proves most useful to our purpose,
for it shows that the reading of the MSS. is beyond doubt. I
need not point out how near offlecht is allied to O. N. flagnay to
flake off.
Fetch in I is undoubtedly wrong, but whether it represents a
legitimate form fla^h =flahy derived like Goth, slahsy etc., or
should beflath = flahty cannot be made out. For/odo in 2, /oth in
I, we probably should read flodo (for flogitho)y floth ; the vowel
agrees with that in E. to flog,
Uueu adepaltheo in 6 has arisen from a combination of two
readings, a fact which we have repeatedly had occasion to observe in
that codex. The parent of the MSS. showed, it may be surmised,
something like : | ^g^^p^^altheo. The upper w, after having been
mistaken for m, was subsequently expressed by a contraction.
§ 1 14. The text of { 9 cannot be an accurate rendering of the original
law. For what has an attempt at spoliation to do in this Title ?
Our doubt is increased by the Malberg in 2 having murdoy in 6
nurdoy read murdo, in § 1 1 of 10 mosdoy read mordo ; cf. Notes
to Tit. XIV. The grave delict, so termed, seems to be that of a
treacherous assault on the highway, with weapons in hand ; hence
the large amount of the fine, being as high as in the two first {{
of the Title. That § 12 in 6 and the corresponding ones in 10 are
a later addition, we infer from two circumstances ; first, because a*
special Title, LXI, treats of harawanOy chaeroenoy chereno ; and
secondly because it is preposterous that one should have to pay
62^ solidi for an attempt, and only 30 solidi for the act of robbing.
The very form in which harawano here appears shows that the { is
taken frpm another source than that from which the bulk of 6 is
derived, the same codex having ram^^nn^ in Tit. LXI. More about
harawano will be found in the Notes to the said Title.
§ 115. Entirely different from the Malb. in 2, 6 and 10 is the one
we find in i, namely, urtifugia. As the text has "per fiigam
evaserit," the word intended must be untflugiay escape by flight,
from untfliohany D. ontvlieny Goth. un\a\liuhany O. H. G. int-
fliahauy etc., to escape by flight. A feminine untflugia is not
known from other sources, but justifiable as the counterpart to the
O.N. iiQvXtr flug=fl6ttiy flight. Flugia may also represent the
dative of a neuter or masculine /a- stem : as such it occurs Gl.
Prud. 521.
484
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XVm. XIX. XX.
xvni.
For the Malberg in this Title I refer to the discussion in §§ 95,
97i 99» loi" The notion of " innocence " attaching to siola as used
in the Frank. Law is clearly indicated by the Latin words '* innocens
homo."
XIX.
} 116. In totterbus of 2, thooturfo of 7, 9 we easily recognise D.
toaroery O. H. G. zoubar^ incantatio, maleficium, veneficium (s.
Graff, Spr. V, 580). Trouuer in 6 should be touver ('), a dialectic
variety of Uxrvery agreeing as to the vowel with toufere^ veneficus,
iq the Frank. Ps. 57, 6. The th in 7, 9, 10 is another instance of
a bad but frequent spelling, just as in E. Thames. Quovirgo in 7
is an instructive instance of text corruption. Already the common
parent of 7, 8, 9 had couirgo^ or at any rate such a / as could be
mistaken for £■ by all subsequent copyists. The change of co to
quo is due to both co and quo being pronoimced alike in the semi-
Latin period. The temptation to express the sound heard as ho by
quo was all the greater because quo virgo has such a nice Latin
look about it. Errors of this kind go far to prove that the scribes
were entirely ignorant of Frankish.
The variations in thelatterpart of the term arenot readily accounted
for. How shall we reconcile bus with to 'm.^,pom6j go and po in
7, 9, phoyfo in 10 ? I guess that the word intended is gibus, gifo
{gipho), the remnants of which are scattered in the MSS. Gibus
is the gen., gifo the gen. or dat. c. of a fem. stem g^a, gifa, O. S.
giha^ gifa, ge3a, Goth, giba, O. H. G. geba, giba, A. S. gifu, geofu,
etc., donum. Tovergiba, toovergifa, exactly answers to the syno-
nymous O. H. G. eittarghebay veneficium (s. Graff, Spr. IV, 122),
and from the O. H. G., M. H. G., N. H. G., and D. word gift,
poison, as well as from D. vergeven and vergiftigen, O. H. G. fer-
giftjan, etc., it is clear that the most common term for poisoning in
the languages next akin to that of the Salic Franks must have been
the very word givan.
Torvergiba may as well be rendered by "maleficium" as by
" veneficium " ; hence text 2 uses " maleficia facere aut dare bibere."
A somewhat more limited sense may have been attached to the
words " berbas dare bibere," as cod. i puts it. The Malberg want-
ing in the first § has, by some oversight, I fancy, passed into
the next. For urti of urtifugiam answers so exactly to the Frank.
uurty uwurt (stem wurti), herba, in Gl. L. 1032 and 1068, A. S.
Tvyrty O. S. uurty hettaruurt, etc., that we can hardly suppose the
coincidence to be an accidental one («). VoTfugiam, which in its
way is as quaint a would-be Latinisation as quo virgo, I propose to
x^'sAfulgiu or fulgia, both genitives of a supposed /w/^a, being the
nom. action, oifulgian, A. S. fylgian, to persecute, O. S.folgon,
to inflict (injuries). It matters little whether we take fulgian in the
sense of persecuting, as e. g. in Cynewulfs Crist, 1440 : ** fylgdon
me mid firenum, faehffe ne r6htun, and mid sweopum sl6gun," or in
(^) It is not absolutely impossible that here and there the word was pro-
nounced trouveTy with a surreptitious r, as in French irfsor, O. S. fresur and
iresu in iresurk(Lsy O. H.G. iresoy D. irees [kamer], A.S. iresor; the O.
Frank, of the Psalms has irt'seiver, Gl. L. 957 ; the O. S. of the Gl. Prud.
576, trasa-AQs. An analogous troover is possible, but at the same time it
would be an unoriginal form.
;*) It will be noticed that both here and in { 9 ot Tit. XYII the text has
" evaserit." Far from supposing that urti/ugia in XIX also might be an altered
uniflugtay I think that the superficial similarity between both glosses has
contributed to the corruption of the former gloss, not the reverse.
485
that of inflicting, casting upon, as in Heliand 161, 16, " folgodnn im
flrinword, thar hie an feteron geng," i. e. " affidebant eum blasphe-
miis ; " in either case urtifulgia or uurt is capable of being ren-
dered by " a giving, administering, of poisonous herbs," i. e. " herbas
dare bibere."
The proposed insertion of the / may be justified by an appeal to
the Malb. acfaltho, read atfaltho in 10, where the letter really
makes its appearance twice over. FaUho, i. e. faUitho = falgdo, is
not identical withyw/^Vi ; it is derived from another verb and with
another suflix, but from the same root, and it can be proved from
the use oifelgian ({or falgian) in the Heliand, thzifalgian {falhian)
^^^folgon were synonymous. For in that poem (151, 19) we read :
*' thar im dc en wlf bigan felgian firinsprftka." The corresponding
verbs in A. S. cBtfyligan and cetfelgan, both meaning " adhaerere "
(cf. Grein, Gl. i. w.), are likewise synonymous, lie strong verb
cetfeolan also shows essentially the same significations of" tradere "
and " adhaerere, insistere." The same applies to the A. S. befeo-
Ian, bifeolan, immittere, infigere, tradere, O.S. bifelhan, and A. S.
befelgan, bifelgan.
After reconstruction the Malb. in 10 will read thus : thouvergifo
atfaltho ; in 7 [8], 9, thocmergipho atfaldo, two substantives which
may be rendered by the phrase " si veneficio (or maleficio) affectus
fuerit." Whether ^^ represents the instrum. or the genit. c can-
not be discerned ; both are admissible.
§ 1 1 7. Closely allied to A. S. befeolan, tradere, infigere, is befastan
(s. Grein, Gl. i. w.), whilst atftestan entirely coincides with O. S.
felgian and folgon ; cf. such expressions as ice edwU tstfastan
(Ps. 77, 66), and O. S. firinsp'rdka felgian. It seems to me that
the Malb. affectu leudi in 10 points to an original reading atfestu
leudi, Atfestu would be the genit. c. of atfesta, the nom. action,
of a supposed atfestan (for atfastian), a variation of A. S. cetfeestan.
The appropriateness of such a word is shown by expressions like
tednan, Idd, atfeestan (cf. Grrein, Gl. i. v.). An indirect confirma-
tion of the presumption that affectu is to be coirected into atfestu
or, perhaps, atfestii, is the fact that in the latest MS. only
we find a § running thus : " Si quis alteri aliquod maleficium
supeijactaverit sive cum ligaturis in aliquo loco miserit." What
can have given rise to this addition? No doubt, the very word
atfesta, which occurred in some sources, but, most likely, only as
a synonym of atfaltho, atfalgdo. As however atfestian properly
means *' to fix upon, bind upon," some reviser took it in the sense
of fastening or fastening upon (impingere), and thought it necessary
to add a new §, in which he put his interpretation of atfesta or
atfesti in the cautiously chosen words : " maleficium superiactaverit
(i. e. impegerit) sive cum ligaturis miserit."
As regards the gloss in } 2 of 2 and 4, 1 can only remark that it
is an erroneous repetition of the Malb. in the preceding Title,
owing to the amount of the fine in both places being equal. No
wonder that there is nothing like it in the other codices.
XX.
§ 1 18. The term for squeezing, pinching, is chamin, with the usual
variations ; the stem is chaminia, answering to such Groth. words as
laiseins. The ending in, ini, ni belongs to the nominative ; ino, no
to the genit. or dat. case (^). Cod. i shows both chamin and chant-
(^) The f (y ) must be elided before^, just as in Goth. gen. pi. laiteino for lai-
seinjOy etc. Equally so too before the ending^a of the comparatives, e.g./tvda%a
iot/rodjona. This elision is older than the development of the Umlaut ; hence
adv. O. H. G. sc6nOy N. Q. G. sckon from the adjective sc^i, N. H. G. sckSn,
486
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XX. XXI. XXII.
mino, the latter having gone astray into the next Title. In 2 we
find (cka })min, chamini, and chamino ; in 6 chamno and chamin ;
in 10 chamni, chamnum, chamnin, read chamno, Chamtnia is the
nom. action, belonging to a supposed verb chamian, chammian,
O. Fris. hammaj Hemma, to pinch; e. g. Fris. LL. 333, 12:
" jeved (i. e. lith) ehemmed is jefUia lemed is," i. e. if it (the limb)
is pinched (squeezed) or lamed ; and 220, 21 : ** tha endelesta lithe
hammeth jeftha lammeth."
Slightly different is the term in 7, 9, to wit, chram (read
chramn)f chramen, chrami{n)y erami (read cramin or chramin)^
chrannis (read ckramni), chrannes (read chramne). The corre-
sponding verb kramt'anf krammtan, is O. N. hremmay to clutch,
whence hrammry a paw. It stands to Grerm. krammen, to clutch,
to wound by squeezing (cf. Hildebrand in D. Wrtb. i. v.), Danish
kramme, etc., in the same relation as A. S. clemman^ O. S. clem-
miany M. D. and N. D. kUmmen to Goth, hlamma. It is just
possible that the corrupt erami in 9, and, consequently, chrami in
7, fully represents cramin^ for in these MSS. the c is now and then
expressed by ch ; cf. chruda or ckurda for cruda in Tit. V.
Milicharde in 6, maitchardi, -cardi in 7, 9, mane charde in 10 is
an incorrect combination of two terms. The former dissyllable
points to in elli, in ali, in alne^ i. e. **in the elbow " ; cf. Goth.
aleina, O. H. G. elina, elin, elne, elU^ O. N. cUin, oln, etc., cubitus.
Chardi^ charde is O. H. G. harti^ scapula ; O. N. plur. herdar^ the
shoulders. In ali (alne, elli) ought to come in the second }. The
original may have run thus : aramis (al. alne, elli, alin-) chamin ;
chardi'-chamin, Alne, etc., would show the stem, as forming part
of a compound ; the same applies to charde and chardi, though this
last word might also be a genitive sing.
} 119. Most interesting is the word for breast, namely, hruct (i. e.
brucht) in 6, bract (i. e. bracht) in 7, 9, bruch, read bruth in 10.
The e in bructe, bruthe, as well as the i in bracti, are the signs of
the dative. Brucht, etc., stands to O. S. briost, O. H. G. brust,
A. S. breast, etc., in pretty much the same relation as e. g. O. H. G.
kumft (presupposing an older kum{p)t), N. H. G. kunft, to M. D.
and N. D. kom-st, and is exactly analogous to M. D. and N. D.
{geywricht, compared with E. wrist ; O. N. rist, the instep, answers
to D. wreef, dialect, wreeg, wrieg ; O. Fris. wrist, wirst ; A. S.
wrist, carpus. Wrist stands according to rule for wrihst, and is a
derivative from the same root as the verb A. S. wringan, E. to
wring, D. wringan, and Skr. wrhati, to wring, pull, snatch (^). In
the same manner brust, i. e. bruhst and bruht, owe their origin to
a verb which in Skr. appears in the form of brnhati, to swell;
whence brhat, swelling, high, big ; brnhayati, to cause to wax, to
render big, etc. To strengthen this etymological explanation I
refer to the Skr. wakshas, the breast, which belongs, apparently at
least, to the family of the verb wakshati, to wax, and to uras,
meaning also breast, allied to uru, extensive, broad ; in aU these
words the notion of swelling, extending, extending one's self,
covering, protecting, are contained at the same time. An almost
convincing proof that bruht, brust, is really derived from brnhati is
the fact that in O. N. we have, by the side of brfdst, the form
bringa, the breast, Swed. bringa, Dan. bringe.
As to the variation between the vowels u and a in brucht, bruth,
and bracht, we meet with the same phenomenon in O. Fris., in
which brust and brast are equally common, along with sundry
other forms nearly allied to those in O. S., A. S., and O. N., viz..
(^) The so-called root toarh has nothing whatever to do with bark.
487
briast, and to the Dutch borst, viz., burst, borst. As to the dialec-
tical th ia. 10 instead of ht (chf), cf. the remarks on druthe in
Tit. XIII. Cf. also O. H. G. widharbruhtic, rebelUs, widerbrustic
with D. wederbarstig.
For ite (item) braeti in 7, 9, we have to read bi them bracH, by
the breast ; in 10 dz dem bruthe, Bi them or dem answers to O. S.
bi them.
XXI.
{ 120. jFlemere in io,fimere &nd/emerem 2, etc., must indicate
the name of some kind of vessel, because the same Malb. stands in
§ I and 2, though in the former § there is question of transire, in
the latter of furare. Considering that a Frankish w has often
been mistaken by the scribes for an m, I think that the word
intended is flewere, fle-wire, fliwere, fliwire, which is essentially
the O. N. fley {}), fleyskip, D. vlieboot, E. flyboai. The per-
sonal ending ere, ire, very frequently enters, as we know, into
the names of va4ous kinds of ships, because ships as well as
weapons are so to say treated as if they were living beings. In
English we have such words as schooner, dogger, lugger, steamer ;
in Dutch there are perhaps a dozen of them, as eiker (O. N.
eikja), a small ferry-boat ; dogger, schoener, logger, driedekker,
driemaster, lichter, stoomer, etc. Instances of even more dis-
tinct personification are the E. man-of-war and D. beurtman, a
packet-boat. For the Frankish ending ere, Goth, areis, cf. helpere,
Ps. 58, 18; hulpere, 61, 7 ; antfengere, 58, 11, etc. ; ire is at least
explicable ; cf. the Saxon iri in biscermiri, Gl. Prud. 76.
§ 121. The Latinized ascus shows that the Franks, in common
with the Norsemen and other Teutons, had the word which in O. N.
sounds askr, a small vessel, a bark ; A. S. asc, dromo ; whence <;j^-
man, O. N. askmdtSr, and the would-be Latin Ascomanni. When
we consider that the Malb. decidedly shows asco, which may be the
dative or the accusative (*), and observe the dative plur. cLskim in
the O. H. G. Hildebrand fragment and the D. form esch, an ash
tree, N. H. G. esche, we must conclude that the word was a stem
in u, which afterwards passed into the i class.
Changiasco, changcuco, changascho — these are the readings in-
tended — ^is a compound of cue, cuch and changi,. O. N. hengi,
hanging. Changiasc, and with elision of i, chctngasc, is rendered
in Latin by " ascum in suspensum positum " ; the dative in Frank-
ish is,' probably, governed by the verb "to steal."
The isolated ^<r^A<7 in i is a riddle which I have no means of
solving.
XXII.
$ 122. As antedio, anthedio, etc., indicates a fine of iSood., it
does not taUy in the first } with the fine there specified. There
must be somehow an error in the paragraph. The gloSs not
unlikely belongs to the preceding Title; at least, the required
antedio has been omitted there in the last \ and the last but
one.
Urbis uidlaHna — thus read in 6-10— is here rendered by: "si
quis sclusam de farinario ruperit " ; in Tit. XXXI (cod. 6) by :
" si quis mulierem — de via sua obstaverit aut impinxerit." Both
translations decisively prove that there is no question of waylaying,
(^) It need not be remarked that^Kcrv» as it is etymologically identical with
Or. TthtHw^ must originally have denoted a vessel, a boat in general.
(*) More probably the former, because after the analogy of O. S. and A. S.
we might expect in the accus. ojc, the syllable being a long one.
488
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XXIL XXIU. XXIV.
but of marring, obstmctlng the way. Conscqneiitly any other
reading bet lattfia (property latini) is ont of the question (ef.
Notes to Tit. XIV). Urbis, a contraction of Ttarbis, wurbis, is
the genit. sing, of a word identical with O. Fris. warf^ werf, a bank»
dam ; an elevated place on which a house is bnilt ; the place of
the assemblies, which the Franks used to call the malberg(i). In
much the same sense is osed the D. werf ; moUnwerfi& more esped-
afly the yard or wharf round a milL It is unnecessary to point out that
in this Title urbis uialatina denotes the obstructing the way to the
mill wharf, whereas in Tit. XXXI in the first instance it signifies
the obstructing the dike-way. From the context we learn that the
would-be Latin sclusa which of course = D. sluis^ is not only what
in English is denoted by sluice, i. e. the floodgate, but also the
upper part of it, i. e. the bridge. Up to this day sluis is the usual
term in Amsterdam for a small bridge. The connexion between a
wharf and a sluice may be illustrated by the following passage from
the Fris. LL. (174, 16) : " Thi ther welle ^nne sU ledza bl thi higa
werve^ thi urtfc thr* ftt," i. c. "he who wishes to lay a sluice by
the high dam, let him draw off three feet."
XXIII.
f 123. Rosidio in 6 is certainly wrong. By reading rosridio^
the riding a horse, we get a plausible explanation. Ros for hros
is not strange, considering that the form with h has weU nigh
wholly disappeared in O. H. G., as may be seen in Graff, Spr. IV.
f 179, sq. Ridio is an oblique case, not unlikely the instrumental,
of ridif D. ridf G. ritt, a ride. For all practical purposes the
same term {h)rossrM and {h)rossa reifS, u the usual one in O. N.,
decidedly in the sense of unlawful (') horse-riding ; s. Gr&g. I, 432 ;
442. The beginning of Tit. XXXII, p. 432 of Vol. I of the Grag.,
headed O/ rossa-reOSir shows a great famUy likeness to the Salic
Law. It runs thus : " £f maVr hUypr d hak hrossi mans 61ofat,
fat vardar VI aura dfang. N6 rfiSr haim/ram or sta5 ok varVar
fat III marka 6tlegtf." This reads almost like the Latin text of
6 and 10 : "si quis caballum alienum extra consilium domini sui
ascenderit et euro caballicaverit." The difference between the
Norse law and the Lex Salica is that in the latter the mounting and
riding on are considered as constituting one act ; on the other hand
the Lex resolves, so to speak, the act into the two stages of mount-
ing and alighting ; the whole fine, which amounts to 30 sol., is also
divided into two halves, each of them of 15 sol. In 7-^ indeed the
division is not made, or if we would distinguish two parts or stages
of the offence they would be the mounting, and riding on. It
would seem, however, that the text in 7-9 has been tampered with,
for Uodardif i. e. a technical term for a fine of 15 sol., does not
harmonize with the tenor of the text, which probably originally had
the same as 10.
An analogon to the theoretical reduction of a whole act into two
parts is the distinction between the entering and going out of some
wounding object, as found in the Frisian Laws. Instead of stating
the full amount of a fine for a complete wound, half the sum is
fixed for the going in, ingong^ inkeme^ and the other half for the
(^) The O. FrU. warf^ wer/iBofmaMC. gender, which Richth. in his Gloss,
has failed to notice ; see e. g. Fris. LL. z8o, 6.
(") The translation "equitatio itlicita", in the edition of 1829, gives the
right sense ; "horse-riding" as the Ozf. Diet, has i.v. Arvss is defective;
" horse race " positively wrong. Right again is Erik Jonsson's " Ridt paa en
Hest (ttden Tilladelse)."
489
going out, ^gong; c. g. p. 120, 20: "Binctha tha midredethruch-
sketen, thi onldmi en skilling wichtgoldis, thi utgong also fcJo."
For other instances cf. Richth. Gloss. L v. utgong,
{124« Burgositto in 10, boriosito — thus read in 7-9 — is apparently
quite dear, viz., " a sitting for bail," L e. " the being a surety, re-
sponsible." Burgo, and its legitimate vicarious form bono, is
O. H. G. burgo, burio, D. borg^ N. H. G. burge, A. S. borg, a bail,
guarantee. It is materially the same as O. N. dbyrgfi and dbyrgja,
responsibility, pledge ; the verb dbyrgja, dbyrgjas is " to answer
for" (cf. Oxf. Diet. Lv. and Grig. I, 432). Now, this responsibi-
lity for any damage in some cases necessarily implies the obligation
to indenmify the owner in case damage has been suffered. How
can the damage be made good ? In two ways, either by paying a
certain sum of money or by giving a substitute of equal value.
This is, so iar as I can see, implied in the words dbyrgiz sd rossit^
"is responsible for the horse," in Grig. I, 383. Quite so in the
Salic Law burgositto is the alternative of paying a certain sum,
namely UodardL Sitto is, grammatically, most likely a femin. stem
in ia, like O. H. G. seua in herisaza, obsidio, or in idn, entirely
like the Latin obsidio. At any rate it is either the nom. action, of
sitian, sittan, to sit ; or (if it be a bad spelling for setto) of satian^
to set.
Gestdbo is obviously corrupt, and mutilated to boot. As a mere
guess I propose to read borgestalio, which, if we except the suffix,
answers to the D. borgstelling, suretyship. Stalio would be a
femin. subst. formed like e. g. O. H. G. neri, sustentatio, firom
stalian, O. S. stellian, O.H.G. and A. S. stellan, G. and D.
sUlUn, to put.
XXIV.
{125. For chrascaro in 6 and charcaro in 7, read charscaro ; in 8
and 9 we are to read charscharo ; in 10 harschara. Hdrscara,
etc., in genit. and dat. c. ^*ro or **ra^ governed by Uodardi, is a
genuine Frank, word signifying " hair-sheaiing," from the common
Teutonic hdr and scara, A. S. scaru, scearu, tonsura {}). For more
about the word see below. It may be asked how it came to pass that
a term for shaving of the hair stands in the Malb. of § i. I am not
able to offer a wholly satisfactory answer, and can only suppose
that charscaro, which is wanting in the older texts, is an innovation
of the revisers, a substitute for an older reading the meaning of
which they failed to understand. In the original text the term may
have been chdrechano, kdrechano, crinitum, the accus. sing. masc.
of the adject, chdrech, hdreg, etc., hairy. Such a word might be
easily understood, it would seem. In reality, however, the reverse
is the case, because <* hairy " may be used in two senses, and one of
them, in a certain point of view, exactly the reverse of the other.
The wearing of long hair was in general a token of nobility or of
high caste ; in so far a " puer crinitus " may mean a noble or free-
bom boy. But if hair was taken in the conventional sense of
hairtuft on the head, a ** hairy boy " would be one who had not yet
his hair hanging down ; in such a case a hairy boy may be said to
be the opposite of "puer crinitus "('). Now, it is curious to note
how even the more ancient texts first speak of a boy below twelve
years of age and afterwards of a " puer crinitus," whereas 7-10 add
" non tonsuratus," further amplified into " sive crinitum sive incri-
(^) Another meaning of teara shows O. N. skSr, O. H. G. tcofu, \, e. tuft of
hair, the hair of the head.
('} It entirely depends upon the custom of the various tribes or families in
which sense the same word ** hair" is to be taken.
490
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XXIV.
nitum " (^). Consequently, they mnst, not unlikely, have found in
their source a term, either chdrag itself or a word sjrnonymous with
it, which admitted of a double interpretation. This much may be
held as certain that the original text at any rate contained a word
for hair (or tufl) or hairy (or wearing a tuft).
Basing ounelves upon this result we may proceed to discuss the
meaning of famiisfitk. For fitk we have to read frith or firth,
a word known from Tit. XVII. We may render it by " damage,
injury »* ; cf. A. S. mid unforedan dfSg, " pleno iuramento " in
WilL II, 3. The translators confused the word with /rithu, i. e.
satisfaction, as we see from § 5 below. Their error, which is quite
intelligible in a case like this, proves that they resid frith or perhaps
/redo, i.e. O. Fm./rotha, not O. Fris. frethu. Virtually both
words amount to the same, and thus leode of 2 is perfectly right.
Famiis must be a genitive and bear^ the distinctive mark of it.
The only difficulty lies in the radical syllable. Aided by the Malb.
in 7-10 we see that the word intended is faxiis {^/fahsiis), the
genit. sing. masc. of fcuci, crinitus, an adjective derived from
fax, A. S.feax.fax, O. S. and O. H. G./aAj, O. ¥ns. fax, a tuft
of hair^ and the mass of hair falling mane-like down at both sides of
' the head ; less accurately used for the head-hair in general. The
slight variations in the meaning of fahs must date from time imme-
morial, for we may trace the same back to the Skr. paksha and
kefapaksha. This is not the place to enlarge upon the other-
wise attractive topics of the prominent part played by the ceremonies
of shearing or shaving the hairtuft of boys, of their wearing the
paksha, (kdkapaksha,) the/iAr, and kindred subjects. Suffice it to
hint at the connexion between the * ' pueri criniti '* of the Franks and
the kdkapakshadhams of the Indians, in order to impress upon the
reader that we have here to do with customs dating from the re-
motest antiquity, which, under the influence of modifying circum-
stances, became so altered that the idea underlying the symbolism
of the custom was no longer recognised. It is not the task of the
philologer to make out what faxi implies. It may mean either
" one who by right of birth is allowed to wear long hair " in con-
tradistinction to slaves and serfs, or *' one who has attained the age
in which boys, especially of the warrior classes, wear locks." The
latter interpretation is the more probable of the two, both on
account of the common meaning oi paksha kdkapaksha, and kdka-
pakshadhara with the Indians, and of the tenor of the Latin text
in the oldest codices. An adjective faxi, crinitus, would be regu-
larly derived with possessive suffix i from fax, like e. g. A. S. slifS
(stem slifSi), Goth. sUifs from Goth, sleifa ; O. H. G. rAmi, spacious,
from rUm, space, etc.
i 126. The term for " femina ingenua " is leodini, leudini, formed
with femin. suffix nid from leodi, Uudi, the Latinized plural of which,
Leudes — ^it is well known — ^may be rendered by " homines, cives,"
answering to M. H. G. and M. D. mannen* Leudinia is as regular
an accusative as a genitive.
Liodosanii in 2 is meaningless. Leodanie or leode leodania would
suit. Sanii may be a misplaced y^pntj.
{ 127. A " femina ingenua et gravida " is called adnouaddo, ano^
uaddo, in 2 ; annouuano in 6, etc. Leode in 2 must be dismissed at
once ; the true reading is Uodinia, as preserved in 7-9, a reading cor-
(^) The absurdity of the distinction and addition in the later texts need not
be pointed out. According to them it is all the same whether one kills a
"haired" or a "not haired" boy. Why then mention them at all? The
earlier texts are not much better; in them, too, the distinction made is
nngatoxy.
491
roborated by <' ingenua" in 2. By comparing the Malb. of 2, etc.,
with facts known from elsewhere, I have arrived at the conclusion
that the approximately correct readings are as follow : andoca\n]ddo
along with a variant anocaln^ddo Uodinia in 2 ; ann-ocano or dia-
lect, annoucano in 6 ; anocano or anoucano (Uodinia) in 7-9 ; emo-
cano Uudinia in 10. And-dcan a= annScan, anScan, is, except the
immaterial difference of preposition, A. S. edcen, gravida, prae-
gnans ; for examples s. Grein, Gloss, i. v. It is properly a past
participle. The present participle of a cognate verb is used in
A. S. in the same sense, in edcniende vAf, mulier praegnans, Exod.
21, 22 ; the corresponding Frankish form is dcnandio, in the accus.
also dcnandio (^) assimilated to dcnaddo ; the O. S. form would
show Scnandia, Scnandie, or 'da, "de. It is by no means impossible
that under the various readings of the Malb. a third variation, viz.
A. S. geedcnod (Elene 341), gravidata, is hidden ; the Frank, would
be {and)ocnado, etc. A participle is O. S. giScana, impraegnatam,
in Heliand 9, 10: "sagda th6m siu welda, that sia habde gid-
cana, thes alowaldon craft, h^ag fon himile." An adjective is
Scan, like Frank, andean, in the same poem 6, 1 1 : " ward thiu
qu^ (quena) 6can, idis an ira eldio.*'
Although we know that in andent MSS. ci can scarcely be dis-
tinguished from a u (*), it will be worth while to show that the Latin
text in the very next paragraph bears traces of being partially based
upon Frank, words which contained a c. Before endeavouring to
make good my assertion I have to observe that at one time the
Franks must have had the two verbs canian, cannian, A. S.
cennan, O. S. kennian, O. H. G. chennian, the one signifying
" gignere, producere," Skr. janaj^ati, etc. ; the other " to acknow-
ledge, to know, to note, name, cognominare," O. N. kenna, etc.
Let us now look at the Latin text.
In the oldest codd. we find two cases mentioned, viz. of a child
«in utero matris," and "antequod (quam) nomen habeat" The
younger MSS. add "intra (infra) novem noctes." The words
"antequam nomen habeat" point to and (anty cand ; ant also
meaning *' usque ad, until," and cand being the past partic. of
cannian (cf. bicanda in Frank. Ps. 55, 10 ; 70, 15 ; becandon 73, 5,
O. H. G. chanta, N. H. G. kannte, gekannt) ; the supposed variant
an(t)cando, i. e. *' conceptum " or " generatum," scil. bam, was
interpreted as if the word were no compound ; cf. A. S. oncennan,
parere, etc., Ettm. Lex. 406. Not far from this hypothetical
andcando {annc., ante.) stands the gloss anneando of 2. It is
difficult to decide whether the necessary c, both in the former
Malb. and here, had already passed into a » or ^. The appearance of
the rather strange addition, " infra novem noctes," in 6, 5, and the
Lex Emend., suggests the idea that the corrupt neuu, nouu, is at
any rate anterior to the text of the said MSS. such as we have
them. For the addition is the product of a wrong interpretation ;
neuuando, dial, nouwando, is '* the ninth," or a substantive ne-
uuand, O. N. niund, a nonad, or a period of nine days. And
newando ** usque ad nonam," in the meaning of the amplifier and
reviser, was translated by " infra (intra) novem noctes."
It is, of course, impossible to make out what the original Salic
Law had or intended. Most likely, however, the word " new-
bom," which everybody would expect in this place, was not absent.
Ann is so extremdy like niu, niw, ni^, that it would seem far from
(^) The accns. on account of the same case standing in the Latin text and
of Uodinia ; otherwise a nominat. in io, 0» after the analogy of e. g. O. H. G.
heraniiu, beranfu, wonld seem to be mor6 regular.
(>) Cf. e. g. arU for curU, in cod. 3, Tit. XXXIV, { 4.
49a
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XXIV.
rash to assume that by ann of the Malb. niw has been effaced or
superseded. Annona m 7, anno ano in 9, anno uano in 8, look as
if they were written by one who saw traces of some letter between
o and a, without being able to make out what character it was. In
short, the original may have had something like the following:
bam ancando (variant antcando) and niuU' {nu-, nuw) Sdano
(oudano). Niu, etc., requires no justification ; cf. Goth, nt'uklahsy
new-bom, y^ios. Odano, O. S- ddana^ Sdane, oudano^ is the
weak neuter accus. sing, of odan^ O. S. Sdan, bom, a word
familiar to all readeis of the Heliand.
§ 128. In the second § of 6 we meet with a repetition of the error
chascaro, read chdrscaro^ hair-shearing, corresponding to " si quis
pueram totonderit." The cutting off the hair of a girl is called
theoycata^ read theoiscatha. Theoi, representing thewiy Goth.
yiwiy etc., a girl, shows a spelling not common in the Malb., but
frequent enough in Frank, documents, e. g. Ebroln for Ebrwin,
and the like. This way of writing points to a pronunciation of the
«/, like that of the English, among some Franks (*). Scatha, if it
be a variety of Jtfl/Ao — which is possible — would be exactly O. Fris.
scathat scada, O. H. G. scadoy injury : allied to Goth, ska^is. It
may also be a femin. word, D. schade. However that may be, it is
at any rate derived from a verb, A. S. sca^fSan, scefSfSan, scyV^an^
laedere, vulnerare, O.N. ske^ja^ to scathe, hurt. A legitimate
variation in spelling is schada in t(h)uschada of 2. Thtl is another
pronunciation for thiu ; it also occurs in the plural thuwe in Gl. L.
936 ; cf. D. wouw for wiu, houwelijk for huwelijk from hiwi^ etc.
For iheochada in 7 read theoschada ; for theohichada in 9, theoi-
schada. In order to show how closely the idiom of the Franks
resembles in small details that of the Frisians, their neighbours,
it is worth while to remark that in the Frisian Law we observe the
,same words scara and scathigia^ scathia (^scatfion^ *scathotan) or
their derivatives as fully synonymous. Thus O. Fris. hirsced is used
in the same sense as hdrscara in the Malberg (s. Richth. Gloss,
i. v.). A common term for cutting, sharp, is O. Fris. scaih^
scade ; thus mith scadu wSpne^ scade wipne alternate with mitk
scerpe wSpen (cf. Richth. Gloss, i. v. skad). Clear traces of the
same idiom occur in O. N. ; e. g. in Grdg. II, 1 1 we read : " En
\k er skorit, er skeddr beini efJr brj6ski,*' which the editor trans-
lates by " secatum dicitur cum os vel cartilago laeditur."
In theoctidia (read theoscidia ?) in 10, scidia stands for scedia^
in which e is the Umlaut of a. Since the 1, taking the place
of the Umlaut of a, very frequently occurs in M. D. when followed
by «, it may be that we ought to read scindta = scendia^ materially
the D. schending, violation, spoiling ; from schenden, A. S. scendan^
scyndan, contumelia afficere ; cf. Ettm. Lex. 672, sq. and Grein,
Gloss, i. V. scendan, Thercoheata in 10 shows unmistakeable
traces of a second-hand correction mistmderstood by the scribe ;
theoschaiha^ a vicarious form for thuschada in 2, will be right. That
the term must agree with the one used in 2 follows moreover from
the juxtaposition of uuerdarda in 10, evidently the gloss uirdade
in 2. Add to this uidridarchi of cod. I in Tit. LXIX. For
darda we would rather expect dardi = darde (thus we must read in
2) and darthi (intended in i). Darthihs, a not uncommon Frankish
form ioxdardiy '\JkQferthi of the Frank. Psalms for /^rfx. It is derived
from a lost d^an, whence A. S. derian, D. deren^ to hurt, scathe,
in the same way as O. H. G. scarti^ abscisio (in lidscarti, s. Graff,
(1) Now-a-days such an English sound of w only survives in villages on the
seacoast of South Holland.
Spr. VI, 528) ; or, perhaps we might say, from an adjective darth,
dardy like scarti from scarty O. N. skater, sheared, hacked, di-
minished; O. Fris. skerde. In fact, in meaning, dardi, and a
possible vicarious darda for dardia^ do not differ from D. deer,
hurt, or A. S. derung (Ettm. Lex. 559), daru, O. H. G. tara,
tarunga, O. Fris. dera, etc., all synonymous with scatha, etc.,
and akin in signification to schara. The former part of the com-
pound is uuerdy werd^ wird, wiridy O. H. G. wtrt, tortus, flexos ;
Tffirta, filix (^), evidently meaning here a hair- plait, wreath.
Wiriddartkif intended in I (Tit. LXIX), jtirdarde, werd{d)arda
in 10 signify ** the scathing the hair-plait or wreath."
It cannot be doubted that the strangely disfigured autckardo in
7, etc., contains, if not the same elements as werddardi, at least the
same idea. The same may be said of schuisara ckrogino in 10. In
schuisara we perceive that uis^ being an after-correction, has pene-
trated into the body of the word schara, Schara being known, we
may be satisfied that chardo in 7-9 requires to be corrected into
schardOj O. H. G. scarti^ O. Fris. scherd, a shearing, which stands
to schardi in the same relation as e. g. A. S. hyldo to O. S. htddi ;
or leodardo to leodardi^ and similar instances. Chrogino is a mis-
take for chdroginoy i. e. " criniti," the genit. masc. sing, of the weak
declension of chdrog. That the Frank idiom keeps to Goth, and
O. H. G. with respect to the ending in of the genit. and dat. we
know from the Malb. oxino ; in preponderates also in the Frank.
Psalms, e. g, herrin (domini), 67, 21 ; 70, 16; herrin (domino), 67,
32 ; 72, 28. Yet the ending on^ analogous to A. S. an, O. S. on,
an, un, is not wholly wanting in the dialect of the Psalms and
the Gloss. L. (cf. He3me, Laut-und FUxionslehre, p. 277), nor
in the Salic Law ; cf. Notes to Tit. C VI. As regards the additional
o, cf. the Notes on oxino in Tit. III.
It now remains to explain uis of 10, aut of 7, hunt of 9, uuz of 8.
This much is obvious, that aut is a badly read uut, which some
cockney wrote huut. Further, it will hardly be contested that uis,
uut, uuz, must be radically and virtually identical with wird, a hair-
plait, wreath.- Were it not for a doubtful O. H. G. wisiaf fiUx,
mentioned by Graff, Spr. I, 1025, I would not hesitate to read
uuirt'schardo in 7, 8, 9 ; as wird regularly becomes wirt in a case
like this. At all events we cannot be far wrong in reading uuirt.
Uis or uist would be admissible if the doubtful wista proved to be
right (*). The Malb. allows us also to read uisa or uira, Wira
would be O. H. G. wira, wiara^ a crown, diadem, crest (cf. Graff,
Spr. I, 961), allied to A. S. wtr, O.N. virr, wire ; wir would be
identical with the English word ; cf. O. N. vira-virki, filigree.
The corresponding Skr. word is weni^ went, a plait, wreath, wire,
thread ; the lingual n points to an older wesni or wemi ; the
simpler form of the root is wi, wi {wayati), to which also belongs,
among others. Old Slavonic wMici, a crown, wreath ; cf. Tit.
XXIX, at the end.
{ 129. Smcda, M. D. smcUe, a damsel, a young lady, has been, so
to say, Frenchified into exmala in 10 ; cf. extringere for stringere,
Tit. XX. Another corruption of the same kind is ismala, changed
by some cockney into hismala ; cf. ispicarium of cod. B, Tit. XVI,
(*) Cf. Graff, Spr. I, 1025.
(') I suspect that in usudredo in ) 5 of xo (col. 6x) some word like uuis- (or
uuir) derdo = wirdardi is hidden, and that the gloss is misplaced. In order to
explain such an error, I assume that the original text had ck&rogino (i.e. cri-
Ht'tt) wisderdo; the translator took chdrog in the sense oickSrog^, a servant.
The confusion is the more easily explained because a dialectic form ck&rog
may have existed by the side of chorog\ cf. below \ 133.
494
Digitized by Google
NOTES. TITT. XXIV. XXV.
col. 96, and the still further corrupted insirinxerit, Tit. XX
(XXIII), § I of cod. 10. The cockney h being mistaken by some
copyist for the genuine A, it was changed into chi in cod. 3. In
smala UudiwQ see smala^ a genit. or dat. femin. after the declension
of the substantives. Lidi in 7, 8, 9 is another pronunciation of
leodi ; such an ^, very common in modem Saxon dialects, was not
whoUy unknown to O. S. ; lif for Uof, liof, lief, occurs Heliand,
82, 24; 150, 18. Schala in 7 should have been corrected into
smdUiy or rather smalcha, as 8 has, and as it ought to stand in 9
also. Smalecha, smalcha is properly a diminutive of sfnala, formed
like O. H. G. wipihha *' foemina," properly " femella," a female.
i 130. As to nuchala in 10 1 suppose the true reading is tunchala or
iuchala, L e. a form standmg to M. D. jongeling, a young woman,
maiden, much in the same relation as Lat. ivvenca to French
jouvenceUe (^) ; the mascul. counterpart, Frank, jungelig in Ps. 67,
28 ; O. H. Q.jungelingj A. S. geongling, etc., is well known.
In 10 {{ 7 and 8 must have been supplied from another source,
because the spelling leodinia with eo instead of m is against the
custom of the codex.
XXV.
§ 131. For siuaerohen in I read thiuue- (i. e. thiwe) rdfen, the
ravishing a girl. Rdfeny the Groth. form of which would be ra«-
bonsj is a femin. stem in w, and the nom. action, of rdfon, rddon,
rdvon, A. S. reafian, O. Fris. rdvia, rdva, D. rooven, etc., rapere.
Substantially the same is theurora, read theordfa, in 10; likewise
tkuueroubanoj the word intended in 9 ; in 7 we ought to read tkuue^
rouvano^ the final « in the cod. bemg a mere mistake arising from
the o and um being sounded alike in the semi-Latin of the period.
The loss of the initial /, a wrongly spelt th, is occasioned by the
similarity of the characters ci and u ; we have ab^ady met with
many instances of the same error, the last in anocano, etc., in the
preceding Title ; cf. the notes on dhelepte and ahazym in Tit. HI.
The ou we know to be a dialectic variety of 00 ; it is the usual one
in the Frank. Ps., e. g. rouvas, rapinae, Ps. 61, 11 ; gerouvi, 67,
13. In uueruanathe of 6 the head has been put at the tail ; the
word meant is, of course, thetmerovana (or 'rouvana). For utrtU'
one in 2 tkiuircmane (or rofane) is required ; uirtu looks so very
much like Latin that the ignorant copyist could not help improviug
upon his original.
§ 132. Fredolasio in 6, by the side of the more or less varying forms
of the other codd., signifying << fornication, concubinage," are deriva-
tives partly with the femin. sufl&x ia, partly with ina, fromfredolaf
friolafy frilaft expanded into firilaf, manifestly the O. Fris.
/riudelftfrudUfyfrudelf, amasius ; closely akin to O. 'S,/rifiill, a
lover ; fnfSla,/rilla, a concubine ; O. H. G. /riudel, /riudol, /redely
fridel^ amasio ; fridila, amlca ; frittdaliny friudalinna^ concubina.
Consequently the approximately correct forms will be firUafyo in
2 ; fredolafio in 6 ; friolafia in 10 ; frilafina in 7-9.
{ 133. Theolosina is '* the beguiling, seducing of a girl, servant
girl " (>). Losina is substantially A. S. ledsung, £. leasing, Frank.
losong, dolus (Ps. 37, 13), O. N. lausung, etc. The quantity of the
is not clear ; if it be short, the word is formed like Frank, and O. S.
lugifta, D. Uugen, logertf mendacium ; Frank, drugina, dolus, Gl.
( ^ ) YouHg is etymologically Lat. luvencus^ Skr . yvmaqay and in so far already
a dimuiativo ; but in sense it has become identical with Lat. iuvenis, which in
its turn is an amplified iuven^ Skr. yuivan,
(*) This most be gathered from the text ; for in composition the themes thiwa,
a male servant, and thiwj'a, a female servant, have become alike.
495
L. 210. If on the other hand the vowel be a long one, the suffix is
nid; cf. such nominatives as O. Fris. dipene, etc., against Goth.
daupeins (^). An interesting dialectic variety is shown by theolanna
in 6, Both long and short 0, i. e. Goth, au and o, Groth. «, very fre-
quently pass into d and a in sundry Saxon dialects, especially in
those spoken on the borders of Franks and Saxons, in Twente,
formerly in Zutphen, Cleves, Geldem, Jiilich, and thereabout.
Even in the classical Heliand we come across gibaran for giboran,
C. 25, 10; tkalon for tholon, C. 95, 10; bdm M. 53, 5 = bdm C.
For the frequent occiurence of a and d instead of o and 00 in the
Saxon of the Freckenhorst document, cf. Heyne, Laut-und
Flexionslehre, p. 46. The same dial, a or d recurs in anilasina,
read tkuuilasina in 10. Eualesina in 8 we should correct to
theuuUsina ; the e ox i represents the Umlaut of o or oo, better
written <?, as it is not likely that such an Umlaut was pronounced in
another manner than it is at present in the Prankish and most Saxon
dialects, or in M. H. G. and M. D. It is just possible that ^ is an
innovation ol the scribes, who, being in the habit of replacing even
a Latin oe by e («), saw no harm in doing the same for the Frank.
In Latin documents of the Frank kings we repeatedly find names
of well-known places in the Netherlands containing the a (spelt eu
in D.) written with «, e. g. Lisidun, now-a-days Leusden, In short,
a real e or 1, sounded as such, in cases where the Umlaut oi or 00
is required, would be an anachronism in any ancient Prankish,
Saxon, or High-German dialect. In A. S. and Frisian the case is
quite different, of course. Theulasina in 10 wants no further com-
ment ; it shows the usual orthography of the cod., and is therefore
genuine. The reverse is the case with theolosina uuirtico, which has
been added from another source, the same from which 6 is derived.
The common source was already troubled : the term required is
uvirligo or uverligo, in substance O. H. G. ubarligida, adulterium ;
from ubarligan, stuprare. Perhaps we should replace tcvirUgdo at
once ; yet a femin. subst. uvirligo for uvirligio, be it a nomin. or an
oblique case, is admissible upon the analogy of giba or hilpa and
such-like formations. ITteolasina, the seducing a girl, and uvirligo
fornication, adultery, are, of course, two distinct words and ought to
have been separated, or else connected by " or."
§ 134. Babmundo in 2 and bathmonio in 6 do not agree. To re-
store the harmony between them we have to read bah for bab, and bach
for b€Uh, The ending of the word reminds us of O. Fris. nidmund,
which means " violence " as well as " violation, ravishing." Here
and in sundry other words mund is not the well known Teutonic
mund, manus, tutela, but a suffix corresponding to Latin mentum.
Nidmund is a derivative from the Goth, nau^jan, kyayKd(titff
$id(€ir,just as e.g. Lat. blandimenium from blandiri, testamen-
ium from testari. With the same suffix is formed O. H. G. hliu-
mund, N. H. G. leumund. Closely allied is the suffix muni, e. g.
in Groth. lauhmuni, lauhmoni, lightning ; essentially the same as
Lat. monium, e. g. in vadimonium, testimonium. A third suffix of
the same family is Lat. mnia, Goth./ni ; e. g. calumnia and Goth.
wundufni, wound (f) ; while a fourth of the same family is Skr.
(^) It is moreover by no means necessary that losirta should here represent a
nomin. case.
(■) We find a striking example in the very same MSS., namely, mecJkafus
and michaiut for maeckahts.
(*) The variations in the quantity of the vowel are explained by a reference
to such forms as Skr. mdna, Gr. fMvof , Lat. m»Mf, Bactr. mno in the partic.
medii; and by the interchanging of Skr. mdn^ man, mn, e.g. in ddman,
ndman. The alternating of forms with and without / is exemplified by hi¥6iuk-
TOf against Lat. nominis, Goth, namins, etc.
496
Ta
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XXV. XXVI.
man, etc., O. Fris. ma in brekma, werthma, the latter being a variety
oiitterthmondt in meanings A. S. weotuma; Groth. ahma, kliuma;
O. H. G. wahsatno, Frankish wahsemo, wasmo in Gl. L. and Psalms,
etc. Bakmund and hachmoni therefore arelegitimate vicarious forms,
standing to each other well-nigh in the same relation as O. Fris.
werthmond to werthma; whereas O. Fris. wetma (for wedma). A'. S.
weotuma^ M. D. wedem are mere varieties of a word which in Latin
has smvived in vadimonium (^).
Light is thrown upoii bach or hdch by O. N. hagga, to hinder ;
hagi, inconvenience ; bagUx^r, broken, maimed ; hdgindi, pi. diffi-
culties, distress ; bdgskaddr, distressed (s. Oxf. Diet. i. w.) ;
O. H. G. bahf kipah, corrupto ; hahetnero, vitiato vd scabro (see
Graff, Spr. Ill, 29). Bahemer is an extremely interesting word ;
as to its meaning and the suffix it entirely agrees with Skr. pdmara,
scurvy, miserable; a knave. The Skr. suffix mara is properly a
secondary one, and denotes intensity, e. g. in ghasmara, voracious,
lickerish ; ofmara, stony ; pdmara, etc. Such formations point to
a primary formation of substantives and adjectives in man. There-
fore bahemer points to a lofet bahemo, which would be a vicarious
form of bahemuni, bahemoni, bahemund. From the instances
adduced from O. N. we gather that the notion of distress, pressure,
is prominent ; the same may be said of Goth, nau'ps, O. S. nSd,
angustia, periculum, violentia, A. S. nid, etc. ; O. Fris. «Af, D.
noad, O. N. neyfS, need, distress. Hence we get the equation :
Fris. nSdmund = Frank, bahmund, bachmant\ the former derived
from a verb n^da, nAlgta, O. N. neyVa, to force; nautga, to ravish ;
whence naufSgan, ravishing = O. Fris. nSdmund.
It is not clear for what purpose bahmundo, bachmonio — ^not
unlikely 'an instrum. case meaning " by way of ravishing" — should
stand where we find it. Paragraph 4 of cod. 2 contains two
clauses, but there is only question of one act, which, however, may
have two totally different issues. Now, as the term for the act
itself is of much more importance than that for its results, it would
appear that bahmundo, etc., is misplaced ; in short, that the Malb.
represents the subject matter, the rubric, perhaps, of the whole { in 2,
and of the two corresponding §} in the other codd.
§ 135. Anthamo in 6, 7, 8, 9, authanio in 10 is more awkward than
it seems at first sight. The most probable correction — for in the
shape in which the word appears it is quite meaningless— will be
by reading anthaviOf the nom. action, of anthavian, a word as am-
biguous as the Latin " toUere " ; it is the O. H. G. anthevan,
intheban, etc., sustentare, sufferre ; differre ; anthabM, sustinere,
torquere, suscipere (s. Graff, Spr. IV, 818 and 730) ; O. S. antheb-
bian, sustinere ; D. ontheffen, to deprive, exempt. Anthavia there-
fore signifies, at one time « the taking up,'' at another ** the taking
away.'' It would seem that the translators did not wholly agree
about the choice of the rendering ; for anthavia if interpreted in the
sense of " the taking up, taking to one's self" may have given rise
to the Latin '' in coniugium associaverit," whereas the other inter-
pretation is represented by "invitam traxerit" of i. It is for this
reason that I would prefer an ambiguous word, and such a one is
anthafia. It is all the more difficult to arrive at a satisfactory con-
(^) I have not the BlighteBt doubt that along with werthmond there once
existed a word wedmond, as wed is the word here required, guaranteed by the
English wedding and wedlock^ not to speak of the regular confusion in Frisian
between rd {rih) and d. The hig^ antiquity of wed is proved by Skr. wadASf
sponsa, 6pouse ; the so-called root wadh properly means ** to l^ind, to slay *' ;
cf. Lat. icen/aduf,
497
elusion because by a slight change we get amtamo, the dative of
amtani, << andlla."
XXVI.
{ 136. The two formulas, one for the solemn manumission of a
litu, the other for that of a slave, must necessarily contain the same
words, except the difference of litu and slave. Not one of the codd.
with the single exception of 10 approaches the required reading,
and by giving self-contradictory evidence they put themselves out
of court. After a slight correction in the readings of 10 we get the
following formulas :
maltho : the atomeo, lito !
maltho : the atomeo, theo !
i. e. " (si) concionetur (dicat) : te libero, lite," or ** serve." Maltho
is the 3rd sing. pres. subj. of malthan, malthaian^ A. S. maXie-
lion, moKolian, praet. matSelode ; median, mafSlan, to speak,
deliver a speech ; Goth, ma^ljan, etc. The metathesis of mathlo
into maltho has its exact counterpart in the D. naald, needle, for
nddl; O. Fris. nild by the side of nidi; cf. A. S. bold and boU
(bodl). The subj. mood will be governed by a word like "if" or
"whosoever." The = A.S. >tf, O. S. thi, te; atomeo ^O.S,
atdmeo, atuomeo, libero. Lito and theo are vocative cases of litu,
O. Fris. letma, alitus (letus), serf, and theo, a slave. Letu in r, and
leto (as we must read in 6) are legitimate vicarious forms. For chi
in 6 and hi in 2, hi,fi, and/r in 7, 8, 9 read t?u, O. S. thi, te. The
use of the oratio directa is a constant rule in the old Teutonic
Laws wherever a formula is introduced ; e. g. Grig. I, 392 : " £f
maf^r mselir sv&," " ^d skalt gjalda m€x vatfmil ok skil ek fri annat
i€ aUt," " >& komrat hann ot^ro vif(." So, too, in the Fris. LL.,
e. g. 152, 12 : " Hwersd ma spreck umbe £n gold and spreke,"
" ic nebbe n^n undhent," " sd undgunge hi mith sinre sele " ; s. ako
59, I, sqq.
Among the numerous blundera of the MSS., both in the Latin
text and the Malb., some are so instructive that they deserve to be
pointed out, in the first place those which are occasioned by the
manner of pronouncing the semi-Latin (Galloromance) of the period.
In I and 2 we see ^mj meo ; the scribe, unacquainted with the Frank,
word atomeo, separated the syllables, and as a final s was but slightly
sounded or not at all, he expressed the sound 6, which in his ears
had a sound between d and ^, by us. Those who are in the habit of
writing a final s, inherited from an ancient language, but no more
sounded, will be prone to add the same mute letter where there is
no etymological reason for such an addition (i). The repeated d in
6 instead of / points to such a state of the Romance language of the
country as has continued in Spanish ; in other words, the people of
France, who used the Roman idiom, no longer pronounced the /, e.g.
in potest, amatus, but sounded a d, just as in Spanish we find
poder, amado ; they had not yet reached the later French pronun-
ciation in which the letter was wholly dropt. It is not only in
the Malb. that we observe ledo and adomeo, but also Udus in text
4. Lexm in 2 can only be explained by supposing that the process
of corruption had been going on through several generations of
MSS. A first step in the wrong direction was that the true read-
ing leto was altered by being spelt letum or tecum, because in the
language of the scribe um and o iveit interchangeable sounds.
Lecum by a second wrong step became corrupted into leccim ; cf.
(^) It seems to me that the French spelling oije mete and suchlike words
is, at least partly, due to the same reason.
498
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XXW. XXVH.
Uciim in Tit. XXXV, { 3 of cod. a. As cci does not differ in
sound from xi the error leccim was subsequently made worse by
the spelling Uxim ; from this emanates Uxrh, Fr in 6-9 is the
result of ur^ a misread m ; the scribe pronounced vr and expressed
this according to his orthography byyV. In anthamo (s. preceding
Title) the same MSS. did not recognize antkavio, and thus by its
very corruption the vi escaped the fate of being changed, though in
this case the change would have done no hann. Athameo in the
second formula in 10 is a mistaken tUhumeo, a bad spelling for
tUumeo ; the u instead of has nothing peculiarly surprising in so
young a MS. ; cf. in Gl. L. 975 uniumig for untuomigf i. e. untS'
nUg, Homitto in 2 is an ingenious endeavour of the scribe to make
Latin out of Salic ; a touch of cockneyism is rather an ornament
than otherwise.
xxvn.
{ 137. Thuochapoy etc., in 7~io, is misplaced ; for thuOy tuho is
onmistakeably O. H. G. ckua^ ckuoa, chuo, Frank, of Gl. L. 196, cuo,
a cow ; au in 10 is a corruption of cu or cuu (i. e. cd). The Malb.
no doubt signifies a *^ tintinnum de pecore," and ought to stand in
the next.}. On comparing ckapo with rappo we may be satisfied
that the better reading is chappo or cappo. How are we to explain it ?
Is it the A. S. koppe f This is used to render the Latin bulla in
Oros. 4, 10 ; but a dog's hoppe cannot have been a simple string,
it must have had some sounding instrument attached to it, for in
Edgar's LL. i, 8 it is stated that <<Hryt(eres heUe and hundes
hoppe and hlashom^ ^issa ^reora aelc bitf scill. weortf, and ealc
is melda geteald." Now, melda, i. e. denuntiator, betrayer (not
manifestation as the appended Latin version puts it), if applied to
lifeless objects, as a horn, an axe, etc., indicates that such objects
by their noise betray the delinquent ; cf. Ine's LL. 43, { i. The
difference between the vowel of A. S. hoppe and the supposed
Frank, happo would be, curiously enough, analogous to that in D.
Happen and kloppen^ to clap, knock, etc., N. H. G. klapfen and
klopfen^ etc. (cf. Hildebrand in D. W. L v. klapf). Or is the very
word clappOy M. D. klappe, crotalum, Swiss klapfe, a copper bell,
intended in the Malb. ? The choice is the mpre difficult because
both chappo and clappo are equally admissible, and the evidence of
the MSS. in regard to the point at issue is not worth anything.
Unfortunately the variant chaido in 8 gives us no light. It is
beyond doubt that chai is corrupt, as a diphthong ai is alien to
the codex. The easiest way to mend it would be to read chaido.
This reminds us of M. D. helde {halde), compes, numella ; O. N.
halda, hadda, a chain, especially a pot-hook; cf. in particular
the passage adduced in Oxf. Diet. i. v. hadda : "hann kastatfi
katUnum sv& at haddan shall znfS (i. e. rattled)." It is curious
that O. H. G. halda means «Vclivus, praecipitium, crepido." Now
the connexion between two such widely different notions as a
bluff and a rattle is illustrated by a comparison of L^t. crepido with
crepare^ and by the fact that words for noise and breaking (whence
a brink) very frequently are derived from the same root. It is quite
an analogous fact that N. H. G. hlapf hlopfy klupfy signify precisely
the same as O. H. G. halda ; cf. the interesting remarks by Hilde-
brand in D. W. i. V. klapf,
\ 138. It is a pity that the Malb. ram^aitxa in 6 is an emendation by
which the original has been obliterated. That campania in this
shape is a Latinized form cannot be denied, but at the same time
it should be observed that the origin of the word which has passed
into the Romanic languages is obscure. Saying that a word is
499
derived from mediaeval Latin is an elegant phrase for confessing
that the origin is unknown ; for a word that neither occurs in the
Latin of the Romans nor has its root in it, is »^ Latin, whatever
else it may be. At any rate the outward appearance of campania
and chappo, or some cognate form, is such that a scribe with
Romance tendencies could easily be induced to replace the latter
by the former.
{ 139. Decidedly Teutonic, it has been admitted on all hands, is
skella^ schella, schilia, G. schelle, D. schel, tintinnabulum ; O. N.
sheila, a horse-rattle or bell. Grig. I, 441.
{ 140. The Latinized inripare in } 6 of 6 proves that the common
word for mowing in Frankish was ripan, to reap, A. S. ripan, rapere,
metere ; e. g. Aelfric's Gen. 45, 6 ; cf. Ettm. Lex. 267. Another
form rifjan, riffan, reffan, is found in the Latinized reffare in the
Lex Emend. ; it agrees with O. N. rifja, to rake hay. It may
be that Hpan was commonly used in the sense of reaping, rifjan,
reffan in that of mowing. The preposition in of inripare points
to a misunderstood Frank, anrtpan, better andrtpan, to reap
off, to reap unlawfully. <<Repascere" in 10 is an attempt at
emendation for ripare; "rinfacere" a like one for rifare or rif-
fare; ** tripaverit " perhaps for "ant-ripaverit." As to the
alternating of /and/ cf. E. scof, M. D. schop ; E. step(son),
D. stief{zoon); O. N. reifa and rippa ; M. Sax. drepen, D. treffen,
{141. The would-be Latin inpotus, impetus (in } 8 of cod. 5 (6)
&c.), M. D. ente, inte, N. D. ent, is a derivative from a verb
impoton, impetan, O. H. G. impiton, inserere, conserere (cf. Graff,
Spr. I, 262), formed, with the diminutive and frequentative element
/, like Goth, lauhatjan, or the numerous A. S. verbs in etan, ettan,
O. H. G. in azan, izon (cf. Grimm, D. G. H, 217, sqq.), from A. S.
impian, E. to imp. Such verbs are in many cases nothing else but
the stems of the substantives with the verbal endings added. Thus
impoton, impitan may be regarded as a derivative from, or rather
the verbal counterpart of, a diminutive impota, impiti, a cutling,
slip ; the element t constitutes a part of the numerous Germ, dimi-
nutives of proper nouns, as Kunzo, Fritz, etc., and of the Dutch
dimin. suffix ^>; cf. Gr. iSioy. It ij^ould seem that the D. ent
dates from the Frank, period, because the French ente points to a
popular Frankish int (>), rather than to the more classic impot.
Quite analogous is antani for ambahtani ; '* inmetus,*^ in { 8 of 6,
is almost imt,
{ 142. A garden or orchard is called hortopondo in 6, which is a
cockneyism for ortopondo. The first part of the compound is A. S.
ort in ortgeardy orcerd, E. orchard, and (with the exception of the
suffix) Goth, aurtiin aurtigards, k^os ; cf. the notes on ort, \ 55.
The second part, gards, geard, is here replaced by a synonymous
pond, A. S. pund, a fold, septum, so that the whole compound
m, m, answers exactly to the Goth, and A. S. terms. The final o
is probably the ending of the instrum. depending upon in. For
ortopodun in 10 read ortpondu or ortpondo,
§ 143. Ortohaumm § 24 of 10 cannot be separated fxomortobano,
nor from orthobano in § 15 of 6. The correct forms would be
ortobanno, and ortobano, both instrum. cases, the former of a masc.
or neuter ortoban{n), the latter of a femin. -bona ; both banna and
bana ate equally admissible. The meaning of the term is " an
enclosed piece of land on which trees are growing, a park,'* rather
than " an orchard," though the difference is so slight that it is not
surprising to see it used in 10 for " hortus," in 6 for " ager." Bonn
and bana occur here in the same sense as in D. wUdbaan, G. TUfUd"
{}) Otherwise it would be spelt empte.
500
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XXVII.
bahrty a hmiting-park, in the O. H. G. wiltpan (Latinized wiltpan-
nus) in a charter of A. D. 1059 (^) and in the Teutonic burgbany
N. H. G. burgbann, i. e. "termini civitatis" (s. Graff, Spr. Ill,
125). Bariy like its more modem substitute in German and Dutch,
gebiety gebied^ territory (from G. gebieten^ D. gebieden^ to command),
properly means domain, imperium, dido ; hence French banlieuey
which in German may be rendered by burgbann, in Dutch by stad-
gebied, Bann by itself, in the sense of jurisdiction, territory,
frequently occurs in O. Fris., as may be seen in Richth. Gloss., i.v.
bofiy ban,
{ 144. In { 23 of 6 we unexpectedly come across the Malb. orbis
uia lazinay read latina. In Tit. XXII we have seen the meaning
of the term ; here the question arises, is clausura a literal transla-
tion of the Frank, sclusa f If not, the translation is an inaccurate
one for "obstructing the road to or from one's premises."
§ 145. As gloss to "retem ad anguillas" we find in { 19 of i
obtobboy in 2 obtubbo, Ob is Goth. «/", under ; but I guess that for
tubbOf tobbo, we must read cubbOy cdbbOy because the D. {aal)kubbe is
the very term for a weel (i.e. basket) for eels. In Icel. netkttbbar,
are the quills of a net. Now, the quill of a net is called in D.
dobbtTy with which the Malb. obduplo in 6, obdopus in 10, obdubas
in 7, obdubus in 9, obdub in 8 apparently shows some connexion.
Thus it may be said that the variety of the readings supports to a
certain extent the supposed cubbo (>). The grammatical form is
not clear ; the word ^ows either a genit. case of the singular of
the masc. or neuter gender, or a nomin. and accus. case of the
plural of a masculine. As to the radical, cf. A. S. dyppan on the
one hand, and dtlfaUy dyfan on the other, as well as D. dobberen,
to fluctuate.
§ 146. TremcLcUy etc., in { 20, is a diminutive, more or less
Latinized. The Frank, word must have differed but'slightly, if at
all, from the Drenthian (N. Saxon) treemke (for tremikey iramifte), a
trammel. Both the English and Drenthian word point to a simplex
trami or tramia.
§ 147. Uertetiolus in i, uerieueles (?) in 2, etc., is another would-
be Latin word ; woly tvSl answers to O. N. vHy valy an engine ;
val til at takafiska pufS, an engine to catch fish with, a net (see
Oxf. Diet. i. V.) ; in substance E. we^l. The variant uer allows us
to identify wer with O. N. very a fishing place, a were, D. weer
(visckweer)y O. S. or Frank. werTy werrstad in Crecelius* Ana-
lecta (*). Werte (werthy werd) is very likely an amplified form of
wer; it is rendered by " fluvius, flumen " in 3-10 and L. Em.
§ 148. Nascusy naschus, the woid intended in 7-10, looks as if
it were the genit. sing, of a masc. stem in « or wa, Nascon in i
has the appearance of being the same case of a weak fem. nasca.
With the exception of the initial, nasca would be identical with
O, H. G. masca, a mesh, net ; while a masc. nasco would = O. N.
moskvi ; nascu is the same word belonging to the strong declen-
sion. The initial n instead of m is strange, and at variance with
the common Teutonic forms in which the word appears. Consider-
ing that nascu is justified, to a certain extent at least, by Skr.
(») Graff. Spr. Ill, 125 ; cf. Benecke'a M. H. G. Diet., i.v., I, 86.
(■) On the other hand it may be urged that the interchange of fu6 and du6
has its analogy in D. todde = doSde, E. tub ; do^pe = toppe, tup (cf. Kil. i. w.) ;
as to pp alternating with 66, cf. D. toppen, to66eH, insanire (Germ. to6en) ;
tobbettt toppen, crinibus apprehendere.
(■ ) Cf . Heyne, Kl. D., 200. Whether it is necessary to suppose, as Heyne docs,
that a zverrwaa made of stones, is doubtful. In D. a vreer is simply an en-
closed private fishing place.
501
afcskUy a net, snare, we have no sufficient reason to doubt the
unanimous testimony of the MSS. (^). Nasde in 6 is a misread
nascJuy which in its turn is an altered nascken or nasches.
Dinar in i and 2 is a puzzle to me. As codd. 7- 10 have texacha,
theft, instead, I feel tempted to read diufa (i. e. fSiufa = thiufa)j
O. H. G. diUfa^ thiubay etc. (s. Graff, Spr. V, 98), M. H. G. diebey
theft. The only difficulty is that in 2 we never find the diphthong
expressed by iu but by eo,
§ 149. Obdo in I and 6 stands, by assimilation, for opdoy which
I regard as the 3rd pers. sing. pres. subj. of opdMy O. S. uppddn,
uppduany N. H. G. aufthuny to open. For obdon in 10 read obdo
or obduo « O. S. uppdua,
§ 150. ScreoniSy scronis (a bad spelling for scrttnis) is th^ genit
of a neuter screoniy scruniy stem in ib, O. N. skygniy whereas
screona is the same case of a femin. screona, screunay O. H.G.
scuginay M. H. G. schiune, N. H. G. scheune (cf. Tit. XIII).
Streonas (read screonas) in 10 likcMrise looks like a gen. sg. of a
fem. screona, Nasche screonas antedi, as we find it in 10, is " the
breaking open of a shed for nets.'' Pronas anthiso in cod. 2 is not
only a mistake for scronas antediOy but misplaced, as is evident from
the various readings. Probably the original reading in 2 was
opdo ; nasce'Scronas antkedioy in accordance with i, 6, and 10.
§ 151. The Malb. hocherpa ande escrippas in 2 reminds us of
similar phrases in the Fris. LL. ; e. g. 237, 12 : '* Hwdsft 6thers lond
erth ande skerthy" i.e. "whosoever ploughs and shears (cuts,
reaps) another's land"; 396, 2: **Jef een man deth ureer ende
orvirscheery" i. e. " if a man does unlawful ploughing and unlawful
shearing (cutting, reaping)." Ur is uvr = oviry here used in the
sense of transgressing, trespassing, like A. S. ofer. Another, but
later, expression for the same thing is r&f-erd and rdf-skerd ; 489,
26 : " Sohotsoe joe toe claghe kompt, se hit an raeferdy se hit um
raefsc?ierdy
It is clear that the phrase in 2 cannot express " campi alieni
aratio et seminatioy" unless the reading be entirely corrupted.
Hoche bears a false resemblance to Goth, hohay a plough, as an
initial h does not occur in 2 unless by way of cockneyism ; {fC)och'
erpa rather agrees with Northumb. oktrippy messio, St. Matth. 9,
38; St. Luke 10, 2. Very likely there existed in Frankush a word
ochtripy othripy but it is misplaced in the present Malb., and looks
as if it were a mere synonym of escripy which is apparently a com-
pound of ^j^, Westphal. and Twentian ^jrA, cornfield, N.H.G. eschy
Goth, atisks (cf. Grimm, D. W. i.v.), and ripy genit. rippas for
rippuis ; ripp agrees with the Northumb. ripp in oktrippy {h)rippesy
St. Matth. 13, 39; {h)rippemonnum 30, alternating with (h)ripe.
The tautological character of othripa(s) ande escrippas is no slight
proof of the genuineness of the phrase ; but it can by no means
belong to such a reading of the original text as we find translated
by " campum aUenum arare et seminare." By a slight change we
get the word for ploughing, at least in i, 7-9, if we take for i :
overer^o and reppa ; for 7, 8, 9 : obrerdu and rippus. Overer^Oy
ate, is the genit. or dat. sing, of a femin. overerfa =: O, Fris.
uvrerthey -erde, Reppus represents rippesy with a dull vowel
sound in the ending, variously expressed by a, ^, t, in O. S. and
Frank, and in the Malb. also by u ; rippes [reppus) = Northumb.
rippes ; reppa may also be a dat. sg, masc. or neuter. The three
words signify "of (for) unlawful ploughing and reaping." How
naturally the ideas of erian and rtpan are connected is exemplified
(») Cf. the three alternating N. H. G. forms, mespet, nespel, espel, medlar.
502
Digitizeid by
Google
NOTES. TITT. XXVII. XXVTII. XXIX.
by Aelfric*s Gen. 45, 6 where we see : " Nu twa gear waes hunger
ofer ealle eor^an and git sceolon life, on ^am man ne maeg na^er
ne erian ne ripan," A repetition oiuver is unnecessary, according
to a well-known principle. Quite so in the Fris. LL. 475, 35 :
**om eenraeferd jeftha scerd (of course : raefscerd) jeftha meta (of
course : raefmeta).** Another explanation would be that andrepp
was taken for a compound with and " unlawfully," about which see
notes on Titt. XLV and LI. As according to this interpretation
andrepp and <wrrepp would amount to the same thing, the omis-
sion of one of the two terms in 10 might be accounted for.
It may be objected that the Latin text shows no word for reap-
ing. True, but the case stated in the paragraph is practically an
absurdity. It would be sheer folly in any man to plough and sow
his neighbour's field without reaping it, or at least trying to do so.
The Franks could have had no desire to punish a man simply be-
cause he chose of his own accord to throw away time, labour, and
grain, merely for the benefit of his neighbour. It is difficult to say
where and how the error originated. The translators probably used
a somewhat corrupted source, and it is not unlikely that the para-
graph, in its original shape, ran somewhat in this way : '' If a man
ploughs and mows another's field, he will be punished (or : have to
pay a fine) for unlawful ploughing and cutting." The translator, I
fancy, read saith or seith (O. S. saidy D. taaity A. S. sdwefS)^ sows
(or rather the 3rd pers. subj.) instead of scerith (O. Fris. scereth^
O. N. sJtirr\ mows, shears.
§ 152. Auuerphe in 6 and anhunerbo in 10, combined with
cuuaerso in 7, ckuuarso in 8, chucarso in 9, contain all the data
necessary for the restoration of the true reading. In 6 a» (or av)
werphe is intended ; in 10 <m (or av) kwerdo ; in 7-9 {an or a/)
chwarfoy chwerfo^ i. e. the instrumental or dative sg. of werfy warf^
already known to us (cf. { 122). We see here the original k (ch)
preserved, except in 6. An hwerfe is "in the yard," etc.; av
hmerfe " from the yard." The Latin text decides nothing, the Lex
Emend, having ** in campum," the other codices <*de campo."
For theolasina (in } 25) see Tit. XXV.
\ 153. Subtho in 10, subto in 6 (pron. sufio)^ seems connected
with Fris. soebe^ according to Kil. " palla, muliebre vestimentum,"
and a contraction for swibto or swahto ; cf. O. H. G. (umbi) sweift^
perizoma, femorale; but also E. swath and D. zwachtel^ fascia,
mitella.
§ 154. For alcuhis cido in 6, alachescido in 10, read alachis sctdOy
alaches scido, or perhaps tido. Alaches^ alachis is a regular genit.
of the word which we find rendered in Tit. XIV by " villa " (cf.
above, § 87). Scido is "the spoiling, undoing," as I have en-
deavoured to show under Tit. XXIV. Tido for iidio would be a
substantive belonging to a verb tidian, O. Fris. tidia, M. D. tiden,
trahere.
XXVIII.
) 155. Theolosina in I comes too late, as it belongs to { 25 of the
preceding chapter. It is remarkable that blunders of this kind are
far more frequent in i than in the other codd.
Morter (read morther) in 2 is Goth, maur^r^ A. S. mor^er^
murder. The repetition of the term shows that both the per-
petrated deed and the proved design fall under the head of morther.
That seulan defa^ seulan doefa (i. e. dbfa or dcefa) is but another
term for morther is evident from the Msdb. in 6 and 10.
§ 156. Tua in 7-9 is ** two," in the femin. or neut. gender, O. S.
twa, Auuena in 10 is a misread twena^ two, in the mascul., O. S.
twina. The word is certainly not in its place in the first paragraph ;
503
its purport, if it stood in par. 2, would be to intimate that both
the originator of the plot, he who bribes another to perpetrate the
crime, and the other who accepts the commission, are guilty of
murder. In the A. S. Laws both are banan, murderers ; the former
is called radbana, thelsiittr dadbana ; Aethelr. VIII, 23 ; Henr. 85.
i 157. The Latin text is miserably corrupted in the older codices ;
in 2 it is simply gibberish. The cause of the deficient state of the
text in I may be that the reviser did not catch the meaning of in
/urtum, i. e. stealthily ; or " elocare " must in his eye have had
the pregnant sense of " taking a hireling," i. e. a hired murderer.
The phrase " et pretium — acceperit " in § i of the Lex Emend, and
10 is a Teutonism, in so far as et takes the place of a relative pro-
noun, and the subject of "acceperit" is not "quis," but "ali-
quem." Another example of this peculiarity of the old Teutonic
idioms occurs, for instance, in Tit. II, } 3 of 10 : " Si quis porcel-
lum de sute furaverit et clavem habuerit."
The whole Title in the Lex Salica differs considerably from
Tit. II of the Lex Frisonum and the A. S. Laws of Ine and
Aethelb., where the traitor is much more passive than in our Lex,
and is not regarded as the mental author of the crime, the dadbana,
but as one who wickedly assists the perpetrator of the crime. It
would seem that the legal provisions are deficient on both sides ; no
one will doubt that treachery in its different aspects was equally
known amongst Franks, Frisians, and English.
XXIX.
§ 158. Sicti in 2, secti and seethe (i. e. sechte) in 6, secti in 7-9,
sichte and sochte in 10, is O. Fris. sec?it, sjocht^ a wound, sore,
disease, Goth, sauhts, O. N. sdtt, O. H. G., O. S., and A. S. suht,
D. ziuht. For the ^ or < in the radical syllable cf. O. H. G. treh-
tin — truhtin^ and (a third form without Umlaut) O. S. drohtin^
M. D. drochtijn^ etc. The e and / in the termination is that of a
genit. or dat. case ; cf. sufte^ pestilentiae, Gl. L. 874 ; datives in i
or e of femin. stems in i need no reference ; an accusat. of such
stems in e (t) is alien to O. S., but occurs occasionally in O. Fris.
and A. S. (*). The stem is, of course, sichti^ sochti^ etc. ; in the
Malb. a genit or dative case is intended, depending upon some term
like bota, a mulct, fine.
§ 159. OtaminuSy chaminis, is a derivative from chamian, O. Fris.
hammaj hemmay to pinch (cf. Tit. XX), and coordinate to a sup-
posed verb chaminon, substantially the same as O. Fris. {hamilia),
homelia (hemilia), to cripple, undo ; whence homeUnga, hemilinge,
truncatio ; s. Ridith. Gloss, i. w. Chaminis I take to be the gen.
sg. oi chaminid; cf. such O. S. genitives as custes^ giburdies,
weroldes ; chaminus may be the same, or belong to a vicarious
form chaminid.
Chamin in 10 is also a femin., its stem being chaminia ; one
would rather expect a dat. chamina^ chaminOy chamine. In 7-9 we
ought to read chraminey chramene, a feminine, and a derivative from
chramian, which in Tit. XX we have found to be synonymous with
chamian in the sense of pinching ; as to the connexion of the ideas
cf. Grerm. gtietschen, to pinch, bruise, with Dutch kwetseny to wound,
hurt.
{160. The Malb. alathamy etc., repeated twice over in 2, 6, and
10, receives light from the following passage of the Fris. LL. (444,
§ 10) : " Jef'thft manne thi thUma offe is bi thd cnocla, soe send
M E. g. niJkte, Metra 29, 36 ; O. Fris. dfde, Fris. LL. 144, 24.
504
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XXIX.
(read sent) fiorpond ; jef thi th^ma al offe is, soe send (read sent)
sex pund. Jef thi scotfinger al offe is itta knocla, soe send (sent)
fior pund ; jef hi a/ offe is, soe ist sextehal pund ; sulke bfika hal-
deth fijf pund." It is clear that the Frisian law distmguishes
between "off at the knuckle" and "all off." The latter is ex-
pressed in the Salic Law by " pollicem (or : secundum digitum)
excusserit," the former by *' pollex mancatus."
Alatham in I, alachtam (read alat chant) in lo, athlatam (read
allot cham) in 6, contains alat^ allot, O. H. G. allaz, M. D. allety
olety totum. Ham, cham is O. H. G. hamm, cripple, in Otfrid 3,
4, 8 : " Then bifiangun umbi porzicha finfi, thie lagun fol al man-
nes siaches inti hommes/* It may also be a substantive ; indeed,
hamo in 2 looks Hke the genit. or dat. of a femin. hama, but if it be
intended as such, the form alot is not admissible ; a compound alo-
cham would not be objectionable, cf. O. S. alajung, aloMl, alo-
mahttg, alahwlt» It must be observed that the readings alachtam
and alachtoffw in 10, though sUghtly corrupt, decidedly prevent us
from taking the word as a compound. For ablotom in 6 read allot
ham. That the term is added in § 3 of 2, § 5 of 6, and the latter
part of { 3 of 10, is a mistake, as only chaminis is required. Wrong
also is the addition of biorotro in 6, briorodero in 10, brioro in 7-9.
The words meant are brioro thero (^) i^ero) and brioro, O. H. G.
driero derOy O. Fris. thrira thera, trium eorum (scil. digitorum).
Drioro is simply " trium," unless we suppose that 7-9 intended
^rio iroy tria (or trium) eorum. The genit. must have been
governed by a word denoting entire mutilation, consequently not
chaminis. Drioro thero should be transferred to § 7 (of 6) ; it
answers to " sequentes digitos, id est tres." Of 7-9 the text itself
has suffered mutilation, the case stated in {6 of i, etc., being
wanting. From the Malb. brioro (read drioro) in 7-9, we may
gather that their source must have contained something to the
same effect as the other codd., but that it had already mixed up two
paragraphs.
§ 161. The middle finger is called daphanu in 6, taphano, rep-
phono in 10, thaphono in 7, 9, tophano in 8. The corrected read-
ing is darphono, tharphono, therphono, an accus. masc. of an adjec-
tive dorfi, confounded with thorfi, therfi, O. Fris. derve =» therve,
rough, coarse, blunt ; therva dusslech, Fris. LL. 454, 23, but derre
dussUch 445, 23. Darfi agrees with O. S. derbi, dervi, improbus,
audax; O. N. djarfr, bold, impudent; O. Fris. derve, whereas
tharfi, therfi is the counterpart of O. N. \jarfr, unleavened, vile,
thirfingr, a wretch (s. Jonss. Oldn. Ordb. i. v.) ; N. H. G. derb.
It is beyond the scope of this work to treat of the confusion
between d and th in these words, as in O. S. thurbon and durban
(cf. Schmeller's Gloss, on the Heliand i. v.). Suffice it to say that
we meet with the same phenomenon in the Frank, term. Both
tharfi and darfi allow us to suppose that popular et3rmology under-
stood it in the sense of "digitus impudicus," but also of "the
rough, big finger," agreeing with the Frisian thi longesta, langa or
gr&to finger. The real etymology, i. e. the sense attached to thorfi
or darfi fingr by him who first used the word was, of course, as
unknown to the Franks as to us. The accus. case of the Malb.
agrees with " medianum " of the Latin text.
\ 162. Likewise an accusat. is " quartum digitum " and the cor-
responding Frank, word, which we should read : welachono,
welogno, waleganoy welechano, Welog, welach, welech is O. H. G.
welogj welac, waloc, A. S. welig, rich; D. Tvelig, luxuriant; cf.
O. S. welo, riches, opulence. The "rich finger'* is synonymous
(^) TJkrv instead of thero occurs also in Heliand, Cot. 84, xx.
505
with the usual O. Fris. and A. S. term, viz. goldfinger, pre-
served in N.H. G., along with the more common ringfinger^ O. N.
baugfingr. The origin of one of the names of the goldfinger in
M. D., viz. hertvinger, is unknown to me ; I guess that it is a dial,
pronunciation of hort-mnger, literally "hoard-finger," i. e. gold-
» finger.
§ 163. The little finger is called mineclin, a substantive in the
form of a diminutive, exactly like O. S. nessiklin, a small worm,
from nesso, a worm (Heyne, Kl. D. 91). Mine is coordinate with
Goth, mins, A. S. and D. min, smaller, very small. The final o in
mineclino is a phonetical addition. The readings in 7-10 are
hardly correct; mene for mine is scarcely better Frankish than
menimus, as 9 writes, is Latin; both were altered under the
influence of the Romanic pronunciation of the scribe.
{ 164. Chalde, chaldo in 10 answers to " teneat " ; chUde in 6, if
correct, to "tenuerit." In other words chalde, chaldo is the 3rd
pers. sing. pres. subj. of holdon, tenere, = A. S. healde, O. S.
halde, holdo; childe would be O. S. heldi, M. D. hilde, hielde.
The u in chulde, chulda causes some trouble ; to change it into a
would not be safe, notwithstanding a and u are regularly confused.
It is just possible that chulde is a less accurate spelling for cholde^
and that the more ^cient aid had already begun to pass mto old.
This much is certain that old in its turn had become obsolete in the
standard M. D. before A. D. 1200.
China, clina is an altered thhia or tihna, " of the toes," from
ti(h), A. S. tdh, td, O. N. td, O. H. G. teha, D. tee and teen.
Chomina is the accus. of chamin, the laming, hurting ; sictae (read
sicte), sichte the same case of sicht, complete mutilation. Cholde
tShna chomina, literally translated, would be: **(sic ut) teneat
digitorum pedis debilitatem " ; chalde tihna sichte, " teneat digi-
torum pedis mutilationem." The Malb. chdna chlora (in note to
} 1 1 of Cod. 10) is an anticipation of § 14.
{165. Luchouina in 7, licauina in 9, liahahouma in 8, incho»
bina in 6, liclomino in 10, is a compound the latter part of which
is hdvino » hdbtno, the nom. action, of hdvian, O. S. hdvion, in
the partic. gihdvid, mancus, Gl. Prud. 166 ; arens (manus) 592 ;
gihdvidlico, mancum 608. The verb is derived from the adjective
O. S. hdf, hdb, crippled, Goth, honfs, icvX\6s, O. H. G. horn/.
On comparing the various readings we arrive at the conclusion that
liaho is a mistake for liaht; lucior luct, i. e. lucht ; lie for lict^
i. e. licht ; all well-known developments of Goth, liuhoy, light
(here eyelight, eye); O. S. lioht, Uoht, liaht; O. H. G. lioht,
leoht, lieht, liht ; O. Fris. liacht, licht, Ijuckt ; M. D. lucht, licht.
The approximately correct reading of the term denoting " oculi de-
bilitatio" ^mSi\)^lucthavina, licthovina, liahthavino, liuct' (or luct)
habino, licthavino, Cf. also {169 below.
§ 166. Frasito in (>,frasitto in 10 means fraslito, fraslitto, from
frasltton, O. ^,farslttan, O. H. G. farsltaan, ferslizen, abscindere,
discindere ; fra shows the old Goth. form. The gender, case, and
formation of the word are not clear, though it may be supposed that
fraslitto is the more accurate spelling, and the genit. or dat. of a
femin, /raslitta, contracted from /raslititha ; cf. O. H. G. zislizidoj
discidium (Graff, Spr, VI, 819).
{ 167. As gloss to "auriculam excusserit, "we find cA»»ffi^:/^ra
in 10, to which we must add the erratic chdnachlora of } ii ; 6 has
chonodeora ; 7, 9 funnechUura ; 8 funedeura (or cleura). The
latter part of this compound is meant to be cleofa, cleufa (awk-
wardly spelt chleufa), the cleaving, which is a femin. subst. belong-
ing to the verb cleofan, cleufan, A. S. cUdfan, O. N. kljufo, O. S.
klioban, D. klieven, to cleave. The corresponding term in O. Fris.
506
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XXIX XXX.
is drkleve, or -kUve; dialect drcljuwene (s. Eichth. Gloss- i. v.
drkUf), The restoration of the corrupt ckunni is doubtful; I
hesitate between chlunni and chliumo, chliume, the former = A. S.
hfyn, hlin, sound ; the latter = Goth, hliuma^ the hearing, ear.
Since O. S. hlust most distinctly signifies not only the ear in
Heliand 148, 24, but clearly also the listening, attention, 119, 19, ^
there is not a single reason why hlunni should be limited to the
one meaning it has in A. S. ; cf. Skr. frawas^ ear ; sound ; fame.
Our MSS. strongly point to the latter alternative, and I would,
therefore, prefer chlunni" (chlunne) cleofa {cleufd). The corrupted
chano in 6, chdna m 10, yield after correction cklunno^ chiunnu ;
in other words, the original stem of the word was hiunj'us, formed
like its synonym Goth, drunjus^ a noise, D. dreun.
{168. For alcfutcio in 7 read althagio or althachio ; for hala'
chacio in 9 alathagio without the cockney h ; alcheio in 8 stands
for althe{h)to. This Malb., be it one word and a substantive or
adjective, or two words and one of them a verb, contains at any
rate a/, o/a, all. Thagio^ thachio, iheiOy may be a regular 3rd
pers. sing. pres. subj. oithagoian, thagiany etc., a verb of the at
class, Goth, ^ahan, O. S. thagian, O. N. ^egja, O. H. G. dagin^
tacere. On the other hand it must be admitted that aUhagia^
genit. or dat. 'gio^ may as well be a substantive, materially the
same as O. N. iogn^ silence. We may go further and affirm that if
cUa in 8 be correct — and there is no sufficient reason to doubt it —
the compound, and consequently no verbal form, is intended, as ala
is exclusively used in composition, differently from the adverbs
with double /. A similar passage in the Fris. LL. 87, i : " Jef
thet ftge is elU blind, hundred skillinga ", decides nothing; yet it
shows that the use of an adjective, be it a compound or otherwise,
would be admissible. I do not think, however, that such an adjec-
tive, let us say althagul, is concealed in alchaltua of la Alchal-
tua (read alckaUia) in 10, and achdUea (read alchaltea) in 6, are
substantives derived from an adjective alchalt, i. e. wholly halting
(in speech) ; cf. A. S. health O. H. G. halz, halt. That halt is
also applied to a defect in speech appears from O. N. haltr at ntdli
and mdlhaUr; s. Oxf. Diet. i. v. halir,
{169. Laclabina in § 17 of 6, etc., is an erroneous repetition of
the Malb. in § 13 of the same cod., and as if to make up for the
omission of the required initial there, the cod. puts a wrong / where
it is not wanted. It is difficult to see what the original term for
*'dentem excusserit" can have been, obscured as it is by scribes
who everywhere and at all times are apt to overlook minor differ-
ences between words they do not understand. There must have
been a certain similarity between the terms denoting " excussio
oculi " and " excussio dentis ;" otherwise the temptation of repeat-
ing what preceded would not have overpowered the copyists of at
least two of the principal codices. It is easy to guess tant" or tusc»
habina {havina), but it remains a mere guess.
{ 170. Gasferit in 2 is another example of scribes having a predi-
lection for uniformity. We have seen in Tit. XYII what gasfrit
means ; it can never have expressed castration, though ferit cer- -
tainly is a vicarious form oi frit (i. e. frith), hurt, scathing. That
ferit is really right is proved by dardi of the other MSS., for we
know from Tit. XXIV that the two words are synonymous.
There can, consequently, be no question of identifying ferit with
A. S. fyran, O. H. G. fiurian, furen, apart from the difficulty of
reconciling the e in ferit with the iu or its Umlaut. By a slight
change we get the word we want, namely, gart^ferit, " the hurting
of the virga ", as gard is the common Teutonic word to express this
idea. The decisive proof that the Franks used the same word is
507
afforded by the Malb. alacharde (m garde) in } 18 of 10, i.e. the
whole virga^ or, as the text puts it : '* (virgulam) ad integrum " ; for
tharde in the corresponding } of 6 read charde, Cf. A. S. geard,
O. H. G. garda, garde (^), gardea, D. garde, £. yard. Ala, accord-
ing to the interpretation of the translators, seems to be an adverb ;
hence their '< ad integrum." One would rather expect alla^
integram, or even, if an adverb, aUa = O. Fris. eUe, omnino,
wholly.
Dardi, darde, needs no further comment. Uuiro, uuira, and
mutilated uui must be synonymous with garde. Although the
word does not occur, as far as I know, in the sense of <* virga," yet
I consider it to be genuine, and not differing etymologically horn
wird, A. S. wir, Skr. weni, etc. (cf. Notes on Tit. XXIV). Not
to speak of A S. wir or wtr, which the dictionaries explain as
" ramus " (cf. wirtreo, myrtus, Ettm. Lex. 91), I would point out
that Skr. weni is manifestly connected with loettu, a rod, reed,
bamboo, flute, and at the same time with wetasa, a reed, ratan,
Lat vitis, etc. Now waiiasa, another form of wetasa, is used in
Rgweda 10, 95, 5 in the sense which garde, charde has in the
Malberg.
XXX.
{ 171. Quin IS in all probability the D. kween, Geldiian kwen,
a barren cow ; a hermaphrodite ; in M. D. kwene (guene) is more-
over used in the sense of the corresponding E. quean (cf. Kil. i. v.).
77te in 9, i. e. thee, may be explained by reference to the construc-
tion witii the accusative in exclamations, such as me miserum ! and
the like ; the accusative is usual in D. also, e. g.jou schelm ! In
Skr. the accus. is the most common construction after dhik, fie !
shame ! dhik twdm, shame on thee ! If this explanation be right,
t?uic in 6 can only be an error for thae = the, or theec = t?iec, A. S.
^ec, te, whereas tuo (in 10) may have been intended for t^, i. e. thU,
thou, which, when an enclitic, usually loses the aspirate. The only
difficulty is the place of the pronoun after quin, for which I am not
able to adduce a sure example.
{ 172. Extrabo in 10 is a quasi French form of strabo, which
ought to be scrabo. Another manner of Frenchifying is seen in
iscrabo of 7 in { 2, which has given rise to the cockney h in hi-
schrabo in 9. Scrabo, schrabo is certainly allied to O. N. skrafa,
a coward, and, with the exception of the gender, perhaps identical
with it, as the O. N. word is a grammatical, though not a logical,
femin. and scrabo can hardly be otherwise than a weak mascul.,
about which more hereafter. Besides O. N. skrafa, there are
many other words of abuse which stand in more or less close re-
lationship, having this in common with the Frank, terms in the
Malb., that their signification is very indistinct, except so far as
they are decidedly terms of abuse. Nearest to scrabo and skrafa
stand O.N. skraffinnr, skrafinnr, a chatterer; skrafari, a nick-
name ; M. D. schrobber, homo vilis ; in N. D. a scoundrel ; M. D.
schraejfeler, cerdo, lucrio. In austrapo of 10 we may safely regard
strapo as a misread scrapo, whatever au may be. This form with
p has its counterpart in O. N. skrapr, a tattler. Somehow there
must be a connexion between all these forms and those of the
verbs to scrape, to scrabble, to scraffle, D. schrapen, schrabben,
M. D. schraven. Allied are D. krabben, O. N. krabba, krafsa, to
scratch. Therefore I think that scrapo and scrabo were used also
(^) Both in Isidoras ; Prof. Weinhold proposes to xtaAgardea^ 5, 25.
508
Digitized by
Google
NOTES. Trrr. xxx. xxxi. xxxn.
in the sense of E. craoen. In a more remote degree of relationship
to the various forms mentioned stand E. scrat^ A. S. scritta^ a her-
maphrodite ; O. N. skrattif a word of abuse, a variety of krutti
(cf. Oxf. Diet. L w.) ; cf. E. to scrat and to scratchy not to forget
Old Scratch» The latter leads us to O. H. <j. scraz and scrato, a
monster, a devil. M^H. G. schrawcua^yrood imp (Kudnm, 112),
stands, so to say, between scrat and scrafo, or it may be a mixture
of both. The decisive proof that skrat {skratto) and skrafo are
identified, be it by popular etymology or otherwise, is afforded by
the fact that O. N. skraf^karl and skratta-karl are alternating
(see Oxf. Diet. i. v.).
It seems strange at first sight that the mascul. scrdbo in the
Malb. is equally applied to a female, to a *' meretrix." This pecu-
liarity also is strikingly illustrated by O.N., for the grammatical
mascuL skratti, a goblin, monster, may be applied to women;
hence kvmnskrattiy a hag, fiuy (see Oxf. Diet. i. v.).
The O. N. kvenn^kratti leads us back to quin^ D. kween, etc.
We have seen that all those terms of abuse are phonetically allied
to verbs denoting to chatter, tattle. Now M.. D. quene, besides its
other meanings, also possesses that of '^mulier vana, garrula,
loquax." Thus We get the strong conviction, even where we aje
not able to lay bare all the variously coloured threads of the
texture, that there is an intimate connexion between the familiar
nicknames or abusive terms in use among the Franks and those of
their Teutonic brethren (^).
Solistrabo in 7, solestrabo or soUrtrabo in 9, is a dubious reading
and cannot be tested by any other authority. For strabo we may
read scrabo, and as to solif sole, this recalls A. S. and O. H. G. sol,
volutabrum ; cf O. N. solruif to be begrimed ; Goth, bisaulnan,
tuaiyMffSai ; bisauljan, /uaiytw ; bisatdeins, fAoXvafiSs. This agrees
pretty well with fuap6st or E. black devil or blackguard, and
similar words. The notion that blackness is the colour of devils
and of sin, moral depravity, is deeply rooted in the Aryan mind
and language.
XXXI.
{173. The erroneous lacina which, with few exceptions, is com-
mon to all the MSS., is a trifle in comparison with the much graver
mistakes we meet with from time to time. In the first place there
can be no doubt that the Malb. in } 2 of 6 and 10 is either mis-
placed or corrupt. Fortunately we know from Tit. XXII the
meaning of urbis {orbis) uta latifuif and are thus enabled to assert
the correctness of the Malb. in } 3 of 6, and } 4 of 10. The cause
of the mistake in § 2 is the same clerical partiality to uniformity
which we alluded to in the Notes on Tit. XXIX. It is not so
easy, however, to decide whether urbis, orbis, be a mere repetition
of urbis in the next } or a corruption of another word, let us say
uuibis, i. e. wtbis, " a female's."
The corresponding Malb. in i and 2 nuichina, mallacitut, affords
no clue. Were we to place implicit confidence in the reading of
7-9, then we should not hesitate to adopt the same for i and 2,
because graphically ma and uia can scarcely be distinguished from
each other. But as the case stands, we may not do more than
assert that the Malb. in i and 2 is either corrupt or misplaced.
There is, indeed, one way of saving both mcUlatina and urbis
uialatina, but at the sacrifice of the Latin text. Mai and werf^xe
(^) An indirect proof of the same term expressing " meretrix " and " stria "
is afforded by Recapitulatio Leg. Sal., 25 : " Si quis mulierem siriam vel
meretricem clamaverit."
509
synonymous (see Tit. XXIX and cf. Grimm, R. A. 747) ; hence
the Malb. in 2, and we may add in i, amounts materially to the
same thing as that in 6 and 10. It does not appear which of the
various shades of meaning of nud and ioerf would suit our case.
Afallatina, however, must most naturally mean ** the obstructing
of the public meetingplace." Such an offence fuUy deserves to be
punished by thrice the amount of the fine for a coounon uiakUina,
whereas it is rather difficult to understand why a person who ob-
structed the road to a lady should be mulcted so much more
heavily than one who does the same to a gentleman. I think it
necessary to point out that there is not a shadow of a word for lady
or woman in any of the Malbergs.
The origin of the s in lazina is not clear. The % may be the
High-German equivalent of a Low-Frankish /; it is at any rate
due to inadvertence of the scribe.
xxxn.
§ 174. Andrepus in 10, andreipkus in 6, anderebus, read ande-
repus, in i and 2, is the term for *' vincula " or, as the heading of the
Title has it : <' ligamina** It is a nomin. or accus. pL, the O. S.
form of which would be *andripos. That it is a plural may be
gathered from the ending and .the fact that O. S. herubendi and
O. Fris. hiribcnday kerebende are constantly used in that number,
even where the Latin text in the Fris. LL. 96, 3 ^ows the singular
« vinculum exercitus '' ; the Lex Salica, slavishly following the
original, retains the plural. To and, ande (Goth, and, atida),
answers A. S. ^ in dfS/astan, infigere, Satan 445 ; d^clifan, ad-
haerere, Crist 1267 ; ^beran, afierre, Beow. 579. Less clear is
obfSpus in 10; we may as well compare Lat. obligare as Skr.
upabadhndti, to fetter ; it is not impossible even that ^mrSpus is in-
tended.
The A* in 6 is a dialectic variety of ^^, and conformable to the habit
of the codex ; the ^ A is frequent in 6 where the others generally have
a single/. It is an indication, though not a conclusive one, that
the pronunciation of the scribe approached the High or rather
Middle-Frankish idiom. It must at any rate be regarded as a
peculiarity of the scribe of 6 or his immediate predecessors, because
10, which has sprung from the same fountainhead as 6 and is
younger at the same time, adheres to the Low-Frankish p. The b
in I and 2 is due to the prevailing way of pronouncing the semi-
Latin or Oldest French, whatever we wish to call it. Such a b,
which is rendered highly probable by the varieties scrofa, scroba,
scrofva, had already received the pronunciation of the French v ;
just as the b of scabinus, a corrupted form of scapin, may have been
sounded like the v in ichevin. It is just possible that the /A in such
cases is but a clumsy reproduction of the v sound, frequently written
d. Instead of removing this b where the Frank, words required
a/, the scribe, who "was in the habit of spelling /A for the genuine
Frank. 8 = v, may have changed every d in the middle of words into
pk, I confess that I should prefer explaining the ph of 6 by the
High-German tendency of the scribe, both of 6 and of 9. That in
the latter cod. the ph, whatever it may represent, is not original,
appears from the closely allied codd. 7 and 8, the double p of
which is a piece of bad spelling of no consequence.
\ 175. Mithoforasta in 6, mitho fosastadiuo in 10 b a mistaken
wicho forasta (or : forastal), wicho forastadino. Wicho is the
instrum. case of ixAch, O. S. wig, Frank, of Gl. L. in dat. c. vAge,
•wU, A. S. wtg, wigg, O. Fris. wich, dat. c. wige, wtche, fig^t.
Forastdn, forastandan, A. S.forstandan, O. Fris. vrstonda, means
5x0
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XXXU. XXXIH.
** to defend, protect, secure against " ; e. g. Andreas 1 145 : " Hine
God forstdd hle^enum folce *' ; Ine's LL. 62 : « Gif hine fortf nelle
forstondan," in Latin : " Si ei praeessenolit " (Schmid, Ges., p. 50).
Where protection is given against the legal trnthoritieSf /orstandan
implies unwillingness to deliver up a culprit ; thus we find it in
Aethelst. LL. II, i, 4: " And gif hine hwdforstande, forgUde hine be
his were," in Latin : " £t si quis obstabit, persolvat se were sua.'*
This agrees exactly with the Fris. LL. 116, 3 : " Therefterhwftstoe
(i. e. the criminal pauper) hovi jeftha hiise jeftha 6niga monne
vrstonde, hundred merk thillioden t6 fretha," i. e. ** Thereafter who-
soever gives him shelter or lodging or is unwilling to deliver him up,
a hundred marks to the people for a satisfaction (/retkusy* The
O. N. term standa fyrir is, in point of fact, the same, e. g.
Gr4g. n, 12 : "Of fat er matTr stendr fyrir weganda,'* i. e. " De eo
si quis homicidam protexeiit '* ; see the whole chapter 1. c. and cf.
p. 115; the corresponding substantive is fyrirsta^a, propugnatio,
pp. 12 and 115 (misunderstood and with imperfect reference in
Ozf. Diet.). A third shade of meaning, viz. to resist, obstruct,
shows itself in the Fris. LL. 43, 5 : '< Thet him s!n Hand thene wie
vrst&de mith wige and mith w6pne," i. e. " That his enemy ob-
structs his way with fight and widi weapons " ; so too O.N. standa
fyriry Gr&g. II, 92. To it belongs A. S. foresteaUj forstaUy defined
as " coactio vd obsistentia in via regia " (cf. Schmid, Gloss, i. v.
forstedU), Forasid is either a 3rd pers. sing. pres. subj. of fora'
stdn s forastandan, or else an error ioxforastal. Forastadino is a
genit. or dat. c. of forastadin, formed like O. H. G. irstandin,
umbestandiftj widarstcLndin^ all of which have ni in the genit. sg.
(Graff, Spr. VI, 608). As to the absence of the nasal in the radical
syllable, cf. O. ^, fyrirstaXa.
The crime stated in the { is the act of a man who violently and
with force of arms saves another from the justice of the grafio.
Hence the heaviness of the penalty, which would be out of propor-
tion if the offence consisted in bringing somebody fettered into the
presence of the grafio. It is only 6 which has the reading << ad
graphione," but this proves nothing except that the common pro-
nunciation oiad was a, as it has continued to be ever since in
French ; hence the confusion between a and ad,
xxxin.
{ 176. A deer <<signum habens'' is termed trouisido in 2, in 6
trouuidOf in 7 treuuidio, etc. Cod. 10 has a variant throuuido with
an initial th ; so too throuidiaso in I. Both initials are equally ad-
missible as well here as in some other cases where they appear.
Whatever may be the true explanation of this phonetical pecu-
liarity, it is impossible for us to keep the two forms separate;
cf. Notes (m Tit. VI.
In a highly interesting passage of the Preface to Merkel's edition
(p. xxvi., sq.) Grimm pointed out the radical identity of the terms
in this Title and the triutis, treudis in L. Rip. 42 and Alam. 10 1.
He also hinted at the connexion between the words mentioned and
O. H. G. truh, al. thruk, druh^ compes, pedica ; fuozdruh, pedica ;
halsdruchf baga, boia, to which we may add the O. S. halsthru(h)
in Gl. Prud. 190 and 419.
A further analysis of the multifarious terms is difficult, especially
owing to the gender and case being unknown. Throuuido^ trouuu
dio, trockuuido in 10 look like the dat. or instr. fem. of a compound
consisting of /yv(A), thro{h), iroch a O. H. G. truh^ druh, and wida^
vfidia = A. S. wi6\i€, restis, loramentum ; O. Fris. withtha, witta,
wooden collar ; cf. O. Fris. widubht, wide^^ wedtMn, A. S. width'
511
bdn (Aethdb. LL. 52), O. N. vOSbeina, vtlSban, the collar-bone.
TrochwidOf trtnoidio accordingly must mean as much as '< with a
truh bound at the collar." That such a dative case may be used to
express what otherwise a participle or adjective does, appears from
O. H. G. fuozdruhun, 'thruhin, rendered by « compeditus " (see
Graff, Spr. V, 255).
TfvuandiOf i. e. trowandio in 10, treuimdio, read treuwindiOf and
triaiubeOf read trioindeoy i. e. triowindio in 9, are explicable on the
supposition that widia was replaced by a synonjrmous wandia and
windia^ derivatives from windan, torquere; cf. O. H. Q./akswitt'
da ^ fahswitta^ discriminalia (Graff, Spr. I, 760 and 746), and
O. N. vinbeina a» vi^beina. Trioiobio in 7 has gone one step
further in the wrong direction than trioiubeo^ read trioindeo ; the
final w, however, is right.
Trouisido in 2 shows the same tro(h)^ whereas wisido is appa-
rently allied to D. wisse^ vimen, restis (s. Kil. i. v.), Flemish
wissen, made of wicker ; Groth. wiss^ a band, in gautiss, a^ ; dis-
wiss, iipdXvffts. Wissida, in dative c. wissidoy as an amplified form
of zwjji, wissia, is perfectly intelligible (*). The exact counterpart
of O. H. G. urstendida in relation to Goth, usstass, resurrectio,
would, however, be widida (iifiditha) a wiss^ not wissida. It is
possible also that wissido represents a partic. pass, of a verb
wissian, to tie, attach. If so, the word cannot but be the weak
masc. nomin. of trowissid. Throuidioso and throueinso in i,
neither of which can be right, seem a mixture of two various read-
ings : throwidio and throwisso,
Uuisnouida in 6 is obviously wrong too, and the correction
uncertain. Wis-trowidan would be the accus. masc. of trawid »
O. H. G. gedruhotj gedruoht^ compeditus ; wistrowid like gefuot"
druhet (cf. Graff, Spr. V, 255, sq.). By a slighter change we get
wisw(mida(n), trained, accustomed to the uoiss, the tie ; woman to be
taken in the sense of O. S. weniany wennian^ assue&cere, O. N.
vmja^ to train, tame, etc., or O. H. G. gtuwnht, adsuescere ; cf.
N. H. G. gewoknt and O. S. giwono, D. gewoon^ £. wont. The a
in the ending instead of an may be right, because in various
Frankish dialects, High, Middle, and Low, a final n is apt to
be dropped. A weak neuter nomin. or abcus. in a would be
entirely the O. S. form ; nor would a weak masc. nomin. in a be
strange, considering the relative frequency of a for o in the Heliand.
{ 177. <* Domesticum'' is expressed by chamstaia in 10, (h)ame'
staUa in 7, (k)amesteUa in 9, from chavty hamef synonymous with
cheetfif and the adjective stalii, O. Fris. stalie, steady. The adjec-
tive is derived from stall with the suffix which has been gradually
superseded by ig. The form is apparently a weak neuter in the
nomin. or accus. case ; the word for a deer, stag, may have been a
neuter, say dior, A. S. da>r, or even Aerotf hirut, for the latter,
though a mascuL in A. S., O. N., and Germ., is neuter in M. D.
and N. D.
i 178. Anoerfioniaihc weak accus. masc. of an adjective arwerHf
radically agreeing with O. N. visinn and entirely s O. H. G. ot'
wermn, irweran^ confectus, decrepitus; whence erwemi^ senium
(see Graff, Spr. I, 944). Since A. S. wgomian, forwemian, tabe-
scere, senescere ; wMg^ £. wearyy worried^ etc., belonging to the
same family, are related to awisnian^ forwisnian, fonoesnian^ are-
scere ; O. H. G. aruftsanenf ^rofesenonf it is not surprising to meet
with haroassina in 6. The h is, of course, a cockneyism and the
spelling differs, but otherwise the difference is smalL Yet we
(^) I cannot soe any reason why O. H. G. wiitde (contracted witia) as the
MS. gives it, should be changed into winde; see Graff, Spr. I, 760.
5"
U a
Digitized by VnOOQ IC
NOTES. TTTT. XXXm. XXXIV. XXXV.
AoMn£baeg:peAarmsatui{S^^arwisana)cKarmasma Hhanar-
wassina ; as to tbe a in die ladical, ct tbe note on wadmco m
TitXLL The final a I hcfc deodcdlj tal» as a vkarioas fbtm of
«», and nSa to wliat lias been irmafkrd abote legaidmg tbe
dropping of final if. Tbe same q>|dies to aaatema m % % Sxx
«bkb we dioold read anwnM.
XXXIV.
of tbe same
of discover»
of tbe fine
{ 179. BUa m 6 and 10 c onfir m s tbe
term in Tit. XVI, witboot affording any fintber 1
ing its counterpart in tbe cognate tongoes.
In i 2 of 2 aid i 3 of 6 either Uodardi or tbe i
IS CTToneoos.
{ 180. l^fricUbero of «, ferihAero of K^/ertibetv ci^tferim-
hera of 7-9, etc., we easljr recognize dvfo a bera^ a bearer, one iriio
bean, A. S. and O. Fris. bera^ tic Ferim, Uxferm^ owing to tbe
Icrflowing labial, is G^Ah, fairinaj ahiof ft^/i^; O. S. /irina^ A. S.
//«», crimen, colpa ; cC O. S.Jirmddd, "veri, -qtadi, FerinberOj
litendlj ** colpam, crimen affierens," means one wbo mabdoasly casts
suspicion npon anotber (>).
FricU, L t,frichi£fferthemferhi£, ferti ixferhH^ is not so dear ;
bot we migbt assome it to be a synonym, or nearly so, d ferin.
Indeed, Kkn/C^ fairina is not only ** fanlt, blemisb, crime,*' but also
•* a reason, x&yosr Now A. S. fer)a,fir)a,frih6Jef^Jer)U^),
is wen known in tbe sense of reason, mind, animus, xAyot. Not far
remored is tbe notion of sospidon ; tbe translatois seem tobave in-
terpreted tbe word as if it meant «one wbo bears witb ferhu^*^
tbat is (bad) intention, conning, wile, D. list. Hence tbe pbrase
** yet malom ingeninm," wbicb practically comes to tbe same tbing
as tbe simple <' per ingeninm *' in Lex Fris. Tit. n. Tbns ferht
being ** ingeniam," tbe ferhUbero would not unaptly be rendered
by << qoi per ingentmn (1. e. by conning) miserit."
FisHr in I is a mere comxption dL ferti s ferhti. Biero is an in-
stance of so-called breaking, socb as in O. S. in hieriy Heliand,
Cott. 162, 52 ; antkimnien Hon. 109, 23 ; no, 16.
Not witboot interest is tbe corruption of curte into arte in { 4 of
3. It shows OS that not only in tbe Malberg bat also in Latin
words, ni, by the similarity of the strokes composing it, easily
loses its head and gets damaged at its tail into the bargain.
XXXV.
f 181. ThtuUude in 10 means « the weregild for a sla^e or ser-
vant woman." There is no sufficient reason to donbt the appropri-
ateness of this Bialb. ; at all events it is a good» word. The case is
quite different with theuleudinia, '* i. e. the lady of a slave," which
is no phrase at all. The incorrectness kjI theuleudinia is as obvious
as its connexion with theladina in 6, etc. What may have been
tbe original reading ? An idea of what the compiler of the Latin
text had before him, either in his book or in his mind, is suggested
by the phrase " homiddam ilium domini inter se dividant." This
gibberish enables us, not to underBtand the term, but to fix the
reading adopted by the translator. We have to transpose the
letters d and /, whereby we obtain iheodeuUna, Indeed, 7-9 give
the letters in that order. Dilinia^ stem dUinia^ may be a case
{}) There if in all probability lome connexion between the Malb. andthe
O. N. term bora-/6 It {,i\i^ Ozf. Diet, writet boru'), "a stolen artide put into
an innocent man's house."
(>) Cf. Grein's Oloss. i. tt.
5x3
ddOini^daim^ a dealing, «fivision, pnmded the / of tbe syflaMe
d were kng, which does not ^>pear from the writing. It rcaSy
seems tbat instead of tbe corrapt deulima^ the Malb. in tbe older
MSS. bad daUnia^ddima, far ee is not seldom cxpreased by «0, as
we have seen in Titt. n. and m. Those scribes who were wont to
spefl atiar ea woold natnraDy replace, witboot dibciiminati on, any
«9, both tbe correct and tbe ^mrioos ones, by at, and consequently
write dailifia where their sonrce riiowedd W ina, in tbe present caae
an altered dfrirna. Tbe final resolt will not be affected if we siq>-
pose tbat tbe tranqMsing at deoUma into Uodina bad taken place
before tbe modification of /o into nv. The a in ladina might be
rrplainrd in diflei e nt ways ; bot it is of no use to do so, because
the a is wrong, whatever may have been the stages of cormpCicm by
which it was produced.
The Malb. m 2 will stand tbns : tlUoUde (= ikeoUodt); tkeodeo-
UtiOj bad ^idling for theodeelina ; in 10 tkmleude ; tkeMdeeiinia.
In 6 thio de ilina is meant.
As to the question : "what may theodiUm, signify ? " we must
answer : more than one thing. Its meaning may be *' the deciding
the lot ol^ transaction about, the slave " (for O. X. data and its
synonym skipta ; O. H. G. teUjan^ etc., see Oxf. Diet. i. w. and
Graff; Spr. V, 407). But it may as well denote " the parting with
the slave"; cf. O. H.G. teiUda^ divisio (conjugiorum) ; A. S.
geddlj the parting with ; geddlan^ to part with. Gtdaian more-
over most naturally has the notion of giving up, forsaking (s. Grein's
Gloss, i. v.).
The Latin text of the codd. 1-6, 10, and the Lex Em. shows the
first interpretation, for what else could be efictted from the absurd
«bonuddam inter se dividant?" But the text of codd. 7-9
difiers entirely from that of the other codd., and we have, there-
fore, to inquire which of the two texts is right. In my opinion the
one represented by codd. 7-9, where <* id est bomicida(m)*' means,
I think, << that is to say the Uteu who has committed the murder *'
(must be given up). The homicidal slave should be given up by
his master to the vengeance of the parents of the killed man ; he
has to disown, to forsake him. This we learn from the edict of
King Hflperik, } 5 : «Si servus hominem ingenuum ocddeiit, do-
minus servi — servum ipsum det ad vindictam. £t si servom dare
non potuerit, in ipso iuramento fide data donet quod nee ibi sit ubi
enm sensit nee sdt nee eum attingere possit : dulgat servum, hoc
est : det Ucentiam parentibus (eius) qui ocdsus est et de ipso quod
voluerint fadant.*'
The more probable inteipretation then is that the term implies
that the master of the slayer is obliged to give him up, disown him.
This is called in Latinized form dulgerty which points to a Prank-
ish verb dulgan » duligan sa dulian^ O. N. dyljoj Dan. dolge, to
conceal ; to disavow. Disavowing and disowning are nearly allied
notions, and are often expressed by one word ; e. g. A. S. wifisacan^
negare, renunciare, abdicare, repudiare ; D. verzaken is not only £.
to forsake, but also «negare, infidari** (s. Kil. i. v.). Dulinid, doUna,
in tfuodulinia (read thus in 9) and theodolina, is a regular derivative
fi^m duUan, dolian, dulgan, to forsake. In dilinia of 7 the f
represents the Umlaut of u.
The existence of two different words, dilinia and dulinia, being
established, it always remains a matter of doubt whether the
dilinia of 7 was intended for dilinia or dylinia. As both 8 and 9
show o and u we must adopt for this family of MSS. dulina. The
other codd. agree in having delinia in various disguises. Both
terms must have been usual long before the period of the Lex
SaHca, and have equal rights. Virtually both amount to the same,
5x4
Digitized by
Google
NOTES. TITT, XXXV. XXXVH.
though the translators of the Lex deemed otherwise. The original
statement of the Frank, law must have been such that the juxtapo-
sition of iheoleode and theodeelinia^ al. theodulinia is explicable,
which is not the case in the Latin edition. The article of the
Frank. law probably ran somewhat like Ine*s L. 74 : « Gif >eow-
wealh Engliscne monnan ofslihtf , ^onne sceal se^e hine dh weorpan
hine td honda hlftforde a^fSe 60 scill. gesellan witT his feore. Gif
he ^onne ^one ce&p nelle fore gesellan, ^onne mdt hine se hUford
gefreogan ; gielden sitftfan his maegas ^one wer, gif he maegburg
haebbe freo. Gif he nebbe, hdden his >d gefiln." The difierence
in the social condition of the slain can hardly have affected the
obligations of the culprit's owner save in so far as the amount of
the weregild is concerned ; cf. our Lex itself, § 5 of this Title.
{182. For leotos musdo in i read Utos murdo. The genit. Utos
{Utus in 7-9} ofletu, leto is noteworthy, as it diffiers from the O. S.
form of mascul. stems in », which is (? or ies. The Malb. seems to
be misplaced, and to belong to { 4, though the manner in which 6
and 10 use theo where the text has <<litus " would suggest that Utu
and theo were sometimes applied promiscuously. This would not
be so very strange ; traces of such a carelessness — ^if we must call
it so— are visible, e. g. in the use of serf in English. Besides tfieo
and letu a third term occurs, viz. rinc^ renCf O. S. and A. S. rinc,
iuvenis, minister, of which the genit. rincus, rencus followed by
murdo, etc., occurs in the Malb. of 2 and 7-9, where the corrected
reading requires : rencus murdo; rincus mordu As for the e in-
stead of 2 it is not rare in dial. Dutch before ng, nk, e. g. M. D.
West-Flemish drenken for drinken and much more frequently in
the Limburg M. D.
Teomasido, theomusido in 6 should be theo^mordio, "murdio ;
in 10 we must read theumardo, "mordio. Lecitm musdo is a cor-
ruption of letamurdOf be it a compound like theumurdio, or leto a
genit. c. analogous to O. S. suno. Distinctly a gen. sg. is lehts in
Utus modi (read mordi) in 7-9. The error in 2 must have arisen
from leto being spelt letum by a copyist who wrote under dictation,
while letum became afterwards lecitm (cf. above, } 2).
§ 183. Of cUaidinario in 6, and daudinarite in 10, either one is
corrupt— for it is evident that both cannot be correct at the same
time — or both are altered. The restoration is doubtful. Chandi-
naria (in the main = D. kandnering) would be " livelihood by the
hand *' ; naria = O. H. G. nara or neri, sustentatio, stipendium*
Chandinario, being taken as a dative, might be rendered : " for
the livelihood "; and as the fine stated in 7-9 is higher than in 6,
10 and Lex Emend., the purport of the Malb. was, perhaps, to in-
timate that, in addition to the fine of i^ sol., the offender had to
pay a certain sum in order to make up for the loss sustained by
the owner of the slave who had been disabled from working dur-
ing 40 days ; or it points, perhaps, to a custom, which probably
existed, of a certain charge being made for the maintenance of such
a slave.
The strokes of the letters would also allow us to read chandmario,
i e. -^marrioy or in two words chand mario (maria). The latter
would mean : '* (if) he lays lame the hand," or « mars the hand,
the working by tiie hand " ; the former << the laying lame, marring
of the hand " ; marrian, O. H. G. marrian, O. Fris. merian, im-
pedire, tricare, O. S. merrian^ Frank, of the Gl. L. merran, D.
marren, merren, meren^ tardare, etc. (s. Kil. i. v.): cf. A. S.
amyrran in the phrase *< ^ft he ^ses eorles earm amyrde ", Byrhtn.
165.
I would prefer adopting chandmario because we find so to say
the echo of it in the Latin " tricare opera sua,'' and also because
daus in 7, dahus in 9 represents, if I am not mistaken, chanft
O. H. G. hanf, Goth, hamfs, kvW6s, another form of which, viz.,
Mf, we have already met with in derivatives. The proof that han/
may be applied to the laming of the hand is afforded by O. S.
gihdvid (in Gl. Prud. 592) being a rendering of " arens (dextera)."
Save the difference of adjective and substantive, chan/ and chand-
maria convey the same meaning.
For teofriomosidoy etc., read theohreomordio.
xxxvn.
§ 184. Adchramire, etc., in the first section of this title, points to
Frank, a/-, ant-, an-chramian, which were not unlikely alternat-
ing forms. We know chramian already from Tit. XX in the sense
of " pinching, squeezing, clutching," O. N. hremma. Almost the
same verb as kramian, and only differing from, it in conjugational
suffix is D. ram^n (i. e. hramen), to tax, estimate ; to hit ; to plan.
Another D. word aanslaan combines various shades of meaning of
hramian and hramen {at or o class), viz. to seize, take possession
of, confiscate ; to hit ; to tax ; to assess ; the subst. aanslag more-
over signifies an attempt, design, plot ; the same applies to Grerm.
anschlagen and anscklag. Wholly analogous is the tenn for
adckramire in A. S. atf&n^ hefdn, tsibefdn, cetfeng (cf. Schmid,
Ges. d. Angels., p. 526), and M. G. anevaken, anevanc ; the M. D.
aanvangen also denotes "to seize " (see v. Hasselt on Kil. i. v.).
It is clear that the different Latin renderings of aifdn, tetfeng^
anevanc are defective and too limited ; but << intertiatio " is the
worst of them all, because this part of ,the transaction is only re-
quired in a peculiar case as stated in our Lex. It was, no doubt,
the difficulty of finding a Latin word equivalent to one of such
various meanings as (at-, ant', an-) chramian which induced the
translators to retain it. In the languages nearest allied to the
ancient Frankish dialects an adequate translation of adchramire is
afforded by the word already mentioned, namely D. aanslaan, G.
anschlagen. For another use of adchramire cf. Tit. XL VII.
The g in agramire is due to the similarity of the sounds of ch and
g, as pronounced in all Low-Frankish and Westphalian dialects.
§ 185. Solem coUocare (in the third section) with its corrupted forms
coUecare, colegare^ culcare, etc., is in Tit. CVI (LXXVI of cod. 10)
called sol^eyatire, a would-be Latin word, whence with certainty
may be deduced a Frank, sdlesatian, sSlsattian, As usual, the com-
pilers of the Latin text, instead of translating, i.e. rendering a certain
notion by its equivalent in another tongue, have been etymologiz-
ing. SSI, O. N. stfl, A. S. sdl, Goth, sauil, etc., means the sun,
and satian, to place ; why should not they make ** solem coUo-
care " out of it ? The answer is because sudi an idea is nonsensical
and because solsatian is no compound at all, but a denominative
verb formed from a compound, namely solsati, which must have
denoted " a natural day " ; cf. O. N. sdlsetr, in m€tS sdlsetrum, all
day long ; milli sdlsetra, from sunrise till sunset (s. Oxf. Diet. i. v.).
We find quite an accurate rendering of solsatire in French ajour^
ner ; in Dutch and German analogously dagen, tagen, to summon,
and verdagen, vertagen, to adjourn. The French word, like solsa-
tire, combines the double meaning of summoning and adjourn-
ing.
§ 186. The gloss mithio /rasito {/rasitho, frassitho) in 7-9,
mitho strastatido in 6, mittinio frcutatitio, frastathinto in 10 recurs
afterwards as the rubric of Tit. LXVI. Frasitto, frasittho is the
genit. or dat. c. of frasittha,frasitta, a contraction of frasititfta
(cf. O. H. G. gasiiida and the like). The corresponding verb is
5x6
Digitized by
Google
NOTES. TiTT. xxxvn. xxxvni.
/r€uitian, "Sittan or -Ji]fti«, O. Fris. vrsitta, O.H, G./urisizgan,
A. S. forsiUan^ to neglect, contemnere (for A. S. see Schmid,
Gloss, i. V. ; for O. H. G. Muspilli 33 : ** Ni kitar pamo nohhein
den pan furisizzan "). In the Fris. LL. 14, 6 we find the follow-
ing variations where the Latin text has "si quis hoc contempserif ;
1% <* Sawasa hir vrsitU end des riuchtesweme " ; 2°, " Sahuasa hir
vrsitte and riuchtes weme^^ ; 3% " Hwaeso dat riucht uursitte " ;
4**, ** Hwasa tha kininge werth foriwemande jeftha slna weldega
boda" By comparing these passages we learn that vrsitta riucht
is << contemnere legem/' and hir vrsitta ** to show opposition in
this matter/* and moreover that vrsitta and /oriwema, to oppose,
in word or deed, are notions natnrally passing into each other.
The causative form oi frasittan^ viz, frasatian, has produced D.
tick venetten^ to resist ; hence the snbst. verzet^ resistance. Being
a substantive verset, though belonging to the reflexive verb,
shows no distinctive mark of the reflexive. TrsLCiicaHy /rasittha is
both ** contempt, neglect," and D. verxet, resistance.
In the latter sense frasittka is a synonym of A. S. forstealy
obsistentia, O. N. fyrirstafia, etc. ; cf. Tit. XXXII. A word
belonging to the family of frastandan is discoverable in the Malb.
of 6 and 10 though blended, it would seem, with a reading /nzxo/A-
tha, frasattida. The latter is the exact counterpart, except the sufBx,
of D. vertet, in so far as the causative yrojo/i^uin by itself is
" opponere,** whereas the subst. implies the reflexive notion ; in
English, it need not be said, even the verb '' to oppose " is so to say
a middle voice without any distinctive mark. From frastathian^
"Stadian^ *<to bring into opposition," might be formed, analo-
gously to frasattUhay a subst. frastatkitha^ 'da ; cf. O. H. G.
gastatida as to the suffix, and O. 't^.fyrirstcXa as to the verb (»).
A derivative from the intransitive/nLr/^n<2a», yiz. frastanditha, aL
"Stanthita amounts in point of fact to the same thing ; cf. O. H. G.
firstantida, widarstendida^ and the like.
There is little doubt that frasittha^ 'Sattitha^ -stathitha^ and
'Standitha were in common use and denoted the same thing,
namely: *< opposition, in word or deed." It may be a matter of
doubt only which term we should allot to each single Codex. For
7-9 we cannot but prefer frasittho ; in 10 frastathitho must have
been intended ; in 6 either /rasattido or frastathido.
We have now to make out the purport and the sound of the first
word of the phrase in question. Suppose the term had been
omitted in the Lex, how should we fill up the blank ? In order to
solve this problem we must take into account the recurrence of the
same term in Tit. LXVI. There the delict, so styled, is committed
by one who resists the legal recovery of stolen cattle ; in the pre-
sent chapter the culprit is the owner of cattle lost. Consequently
the whole phrase can have but one meaning — opposition to the
legal authority, or contempt of the legal ordinances. The first
word we require would be adequately represented by the Latin
auctoritas. The sound of the Frankish word, if we have to trust
the scribes, is something like mitia^ mita^ mittini(a), the final o
being the sign of the genit. sing. fem. By dint of etymology, by
referring to O. N. metotiSt esteem, rank, dignity ; metnafSr, metnu6r,
honour, respect, rank ; A. S. meotod^ providence, fate, destiny ;
Goth, mitan, to measure ; and by comparing Skr. mdna^ pramdna,
measure and authority, I might succeed, perhaps, in making out a
not very weak case, but anything approaching a grammatical proof I
for one am not able to produce. And any explanation wanting a
[}) Fnuaitiiha is formed like O. H. G. sezzida^ uzida, and the like.
517
grammatical basis is not worth being discussed, still less adopted.
Curiously enough wittha, O. H. G. wizida, and wittia, witia, Frank.
of Gl. L. 1042, witti, O. H. G. Ttizi would be perfectly intelligible,
and scarcely differ in meaning from Goth, wito^^ O.K. G. vrizod,
wizzodf Frank, of the Ps. witut, wittut, D. wet, law; for -witian
and witdriy A. S. witian and weotian, ordinare, constituere, cannot
be kept separate. JVittini would show an amplified form, like
0. N. vitnoy to witness, attest ; vitni, witness, testimony ; cf. A. S.
witia ss Tvitscipe = witness, testimonium. Calling to witness and
protesting being practically the same, wittini would mean protest,
protestation ; wittinio frasattitha, contempt of the protest. In
Tit. LXVI, where there is no question of a protest, not mitUnio,
but the other more comprehensive term occurs.
To sum up the results : either the Salic Franks, alone among all
Teutons, treated a verb metan in the same manner as if it were
synonymous with witan, or the scribes have replaced the Frank, w
byw. Cf. Tit. CVI.
xxxvm.
j 187. A draught-horse is called channaszascho in 7, chanzascho
in 9, canazasco in 8. Changasto, O. Fris. hangst, hengst, etc.,
is intended. As to the fluctuating meaning of hengst I may refer
to Heyne in Grimm*s D. W. L v. hengst. As we do not know the
context of the original, we are unable to decide whether the
final is the sign of the dative or of a weak mascul. in the nomina-
tive or merely additional. Another form with Umlaut is chengisto,
in } 2 of 10. As it stands at " caballus spado " we gather that
hangast, hengist in conmion parlance meant a horse in general, just
as the O. Fris. hangst, hengst and Dan. hest, Swed. hast. In 6 the
term in paragraphs i and 3 should be identical, viz., changistoyidih
a probable variety changosto, A further inference from what has
just been remarked is that chanco in 10 is a corrupted chan{gs)to.
The monstrous hamiam in 2 has arisen from hangistum, in which
um represents o according to the prevailing pronunciation of the
semi-Latin of the period. For anzacho in i, a codex which we
know to be partial to cockneyism, read hangastho ; th is a. cum-
brous spelling.
} 188. The would-be Latin waranio is M. D. wrene, admissarius,
more or less corrupted in O. H. G. reineo, reinno, etc. (s. Graff, Spr.
1, 978). The word is properly an adjective, A. S. wreene, lasdvus.
The same notion of << lascivus " enters into another Frank, word
for '* admissarius," namely, walderido in i, etc. Rido, probably
rtdo, is in the main M. D. rijder, <*cuniculus admissarius; " rijdig
zijn '*equire, coitum appetere; dicitur de equis" (Kil. i v.).
Redo may be rido, which would agree with O. H. G. reit in reit-
hano, gallus gallinaceus (Graff, Spr. I, 958). Consequently, rido,
redo and warannio convey the same meaning ** a stallion." Walde,
wold, a wood, a park, is to be taken in the sense of the O. N. voltr,
a paddock ; hence walderido may be rendered " a stallion of the
stud." In O. H. G. glossaries there is a curious translation of
stuothros, a stud-horse, vix. << equus ferus ;" this looks as if it
originated from a word walthros, because wait is also ** a wood."
In 2 read walderedo ; in 6 waldndo; in 7-9 waldretho ; in 10
waldrido, ^redo.
{ 189. For "waranio regis*' 6 has selcho, 10 setheo, which are
both corrupt. Either O.H.G. scelo, schelo, admissarius, is in-
tended, or what is called in Latin seUaris or sellarius (for which
cf. Ducange i. v.). In the latter alternative the true reading would
heselecho, from eho, O. S. ehu, A. S. eoh, eh, O. tJ.jdr, and O. N.
5x8
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XXXVIII.
selif stlij Dan. sgU, harness ; so in a passage quoted in Oxf. Diet. :
" hvert liross skal i reitf skj6ta fara, er seli ef^a saf^nll hefir 4 komit ;"
cf. O. H.G. satulhrost sdlarius, equester (Graif, Spr. IV, 1180).
I see no chance of reconciling it with the obscure O. H. G. stofiu,
sonipes.
{190. Huicthe in 10 is very puzzling. If it be a synonym of
sonistka, one would be tempted to read ghutsthe, a herd of horses,
formed like O. H. G. avfist, eitnst, ormsty sheep pen (cf. Groth.
awistr). That the ending st signifies not only a place but by
amplification the herd itself, appears from sonista. Or should we
read wicche = wigche-sonistha^ i. e. '* a sonista of horses '' (wiggi^
O. S. wigg, A. S. wicge, O. N. vigg) ?
§ 191. For ntarthi in i, which has been rendered by «equa
praegnans '*, we should read marcki (?), O.N. meri, merr, D.
merrief O. H. G. merha, merhe^ a mare, though we would rather
expect maricha or marcha» Anciaca in 2 is nothing; a femin.
hangista is possible, but unknown. It is perhaps a misplaced
hof^gUta, a dative masc. Likewise misplaced is sunnista in { 6 of
the same cod.
§ 192. Sttdachaia in 6 should be stalackia ; likewise the Frenchi-
fied estalathia and other slight corruptions in 10. By comparing
Tit. IX, where 6 shows staliachia, and 10 stalacha as the Malb. to
" animal aut caballus aut iumentum ", we obtain the result that the
term, which originally was clearly an adjective, does not exclusively .
mean a mare, but answers pretty nearly to O. H. G. stalfeho^
iumenta (Graff, Spr. ni, 450). The difference will consist in the
fem. sing, serving to signify a mare, a iumenta^ as we here and
there meet with in the Lex, whereas the neuter plural is the equiva-
lent of the Latin plur. iumenta. The nomin. sing. fem. and nomin.
plnr. neut. most probably were outwardly alike, as in O. H. G.
That in stalachia, staliachia the ending answers to an O. H. G. iu
is not so strange, because the neuter pi. in O. S. ends in a, so that
the Frank, ia forms the link between iu and a Q), Along with Mf,
however, iu or io must have existed in the language of the period,
for the corrupted sitabaim in 7, sitabahim in 8, sithabakun, sitha^
bakim in 9 unmistakeably point to sialahiu (*). It may be that
staiachaia in 6, where the accusat. fem. sing, is meant, should be
corrected into stalachay and that ia must be regarded as a later
addition by one who confounded it with the neuter pi. stalachia.
An interesting variant is hidden in Malb. thradiligia of 8, track'
iagia of 7, 9 in Tit. IX. TV, /Ar, is an inverted rt, rth, or what
appeared to be so in the eyes of the copyist of the parent cod. of 7-9.
Not rt but St was meant. The restored reading is stadiiagia, stha-
diligia. Stadilagy stadilig is derived from stadil^ in the same way
as stalagy stdUig from stal. Both mean the same thing. Stadil is
a variety of stadaly O. H. G. stadal, A. S. stc^oly O. Fris. stathuly
O. S. stadaly statio.
§ 193. For a foal cod. i has marsolem, read marfolen^ a nomin.
or accus. neut. or marfoUne in the dative case. It is literally D.
mtrrieoeuUn^ i. e. a filly ; cf. O. H. G. folo and fuli^ fulirij
N. H. G. folen and fUUen, Goth, fula, O. N. foli and fyll.
Naboth in 6 is unmistakeably connected with nabohot in 7 and 9,
w^erez&napandero in 6, which seems to be a synonym of naboth j
agrees with the Malb. napodero in 10. Naboht (written naboth)^
nabohot, contains apparendy the diminutive suffix -/, like fichit^fiht
(^) If the adjective be a stem in tor ia^ the accus. sing. fem. and nom. pi.
neat, will be stalackia; cf. O. S. scSnid, Hel. 109, 20 ; su$tea, 1x5, 22.
(■) The eiqpansion of sta into sita is due to the Gallo-romance speaking
scribes not being able to prononnce st; another way of avoiding the nexus is
the prefixing cf ^, as in estalatkia of xo.
S19
(cf. Notes to Tit. II), E, colt, rabbit, etc. Na may be D. na, afler,
following, near; O. S. na in ndbillr (Heyne, Kl. D. 158), D.
nabuur; O. H.G. ndh (once also na). At all events we must
suppose thatna was interpreted in this sense, because in the next
§ we find the Latin " poletrus sequens " at na-rv. Both the
radical part of the word boh and its relationship are unknown,
though it reminds us of Westphalian page, a horse (cf. Grimm,
G. D. S. 22), and, in sound, of M. D. baggele, a pig, farrow (see
Kil. i. v.). Nap<mdero raises even more questions. We have seen
that the apocryphal pondero, podero in Tit. Ill does not mean
" poledrus," though the copyists may have fancied so, but an animal
of the bovine race, a cow. How, then, can it occur here to denote
a certain kind of horse ? To remove the difficulty we must suppose
that there existed a comprehensive term which included any beast
of burden, like A. S. woruf, weoruf, weorf, pecus, iumentum,
asellus. Now, O. H. G. hrind, the very word we would have
expected in Tit. II, is rendered by " bos, armentum " and
"iumentum" (s. Graff, Spr. IV, 11 71). This fact is apt to con-
firm us in our suspicion that for pondero, podero, protero, etc., in
Tit. n we have to read rondero, rodero, hrothero, Naronder{o),
naroder(o), is exactly " sequens iumentum.*'
{ 194. Uuadredo, uuadreto, uuadretho denotes, in } 4 of codd.
7-9 and the corresponding } of 10, zpuUdrus ; but as we have met
before with the very same word indicating a stallion, we must
presume that the original reading has become obscured, either by
the mistakes or by the assimilating propensities of the scribes.
Thus as it stands wadretho, ^redo, or rather waldretho, resembles
very much the Low German uelthpereth, iumentum, mentioned by
Graff, Spr. Ill, 347, where we may also com^Bxe parefret, pher-
frit, pherfrid, pherit, paredrus, vilis equus, paledms (read pule-
drus(?) cf. 346).
{ 195. Nare is an alteration of mare = marhe, O. H. G. marhe,
iumenta, a mare. It ought to stand where i has marthi. The
word ** sequens " (na) probably led the revisers to remove it to its
present place.
§ 196. For azisto in 6 (the same cod. which before showed chan-
zocho and chanzisto) we must read hangisto. The variant has at
least the value of proving that the ch was sounded in such a way as
to be easily dropt in pronunciation ; this can only be said of the
sound of h, never of ch,
§ 197. In andeabina of 6, andechobina of 10, habina = chabina
cannot be hdbina, the laming, crippling, known from Tit. XXIX,
because ande would, in such a case, be meaningless. Therefore
habina, chabina (havina), with short a, is intended. Andehabina
or handehabina means " maintenance, medical treatment, cure " ;
cf. Tit. XVII. The real purport of the term is, no doubt, to indi-
cate that besides the fine an extra sum had to be paid to the owner
of the disabled animal, by striking or otherwise. It is extremely
unlikely that such a small sum as we find mentioned in this para-
graph would have been considered an adequate indemnification to
the proprietor of a stallion who had sustained a loss in his usual
income by the horse having been castrated. The Malb. most
probably belonged originally to } 9 and { 13 (of cod. 6) likewise,
though the compilers of the text of 6-10 limited the payment to
the extra sum of I trians for each mare, to which the corrector in
10 adds : *' quod ille inire consueverat " and in Lex Emend.
" quam continere consueverat.*' The absurdity of such phrases,
without any limitation as to the period the stallion had been in use,
sufficiently indicates that the original law contained nothing of this
show of minuteness in the Latin texts.
5«o
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XXXVni. XXXDC.
i igS, Liodardi'vi i, etc., is oat of place, and should stand in
Tit. LXV as the fine to ^' si caballum decotaverit (ezcortaverit)."
It is from such examples that we learn how the original law, nay
even the oldest Latin translation, has been dislocated, split up, and
mutilated.
XXXIX.
\ 199. The paraphrase : *' id est per drcnmyentionem de servitio
domini sni abstrazerit" belongs to the Latin soUicUare which we
find in j I, and not to plagiare, where the Lex Emend, and 10 have
it. Plagiare, it is unnecessary to say, means kidnapping, and not
precisely seducing. The whole tenor of } 2 flatly contradicts the
interpretation of the Lex Emendata. The Malb. theolasina (i),
etc., " the seducing a slave " is plain and removes all doubt. As
to obscuU in I, obscuUe in 2, the root agrees with O. N. sioUr,
deceit. As to the sense, obscuht would suit as well, because A. S.
scyccan (whence scucca^ the seducer, Satan) is the very word for
" sollidtare." But as O. N. skoUi^ the evil one, agrees precisely in
this sense with A. S. scucca, there is no reason to impugn the
authority of the MSS. From the / in the ending I infer that
obseult stands for obsculht, a derivative from a verb which would be
formally identical with E. to sculk, Ob may be either cf^ Goth.
uf, under, or • Goth, a/, A. S. of^ diaL D. of; neither will affect
the notion of obseult. The translators took it for of=af,zs may
be gathered from abstrahere in the misplaced paraphrase.
§ 200. Uiridio (read wiridio) in j 2 of 10 is the O. Fris. wtrd,
werde, judicial proof, assertion of rights (cf. the passages in Richth.
Gloss. L V. werde, 2). The word, along with its collateral forms,
as O. Fris. warande^ wannde, M. D. warandet custodia, defensio,
cautio, assertio (see Kil. i. v.), M. S. gewere, werscap, N. H. G.
gewdhre, etc., is of so wide an application in the ancient Teutonic
laws that it is not easy to find a satisfactory equivalent in our
modem tongues. In the present case '* judicial proof" or asser-
tion of one's rights by adducing the legal proof would be the most
suitable. How this proof was to be given forms the subject of § 2
sq. in cod. a, etc.
The readings of the other codd. are mere variations of wiridio,
better wirdio. In 2 wirthario is intended ; in 6 wirtdario ; in 7-9
weridario. That this term here used as *' cautio, defensio, vindi-
cation of rights " is originally identical with werdere, wardere,
waarder^ arrha, arrhabo, auctoramentum, treated in Tit. VI, is
proved by the fact that A. S. werborh (>), D. waarborg^ means gua-
rantee, guaranty, in combination with the other fact that M. D,
waer-geld » waert^geld is " arrha, auctoramentum."
{ 201. For mallo, malo we must probably read in rnaUo (malo),
in the public assembly, that is to say, in court. I take to be the
sign of the instrumental ; cf. the construction an thiu in Heliand
99, 6, with M. D. indien, in eo ut, si.
i 202. The quasi-Latin wargart, only found in the family of
MSS. represented by 7-9, B-H, as a paraphrase of "plagiare,"
presupposes a Frank, fvargdn, different from toargian, Goth.
(ga)wargjan, etc., to doom. According to analogous derivatives,
it may signify *' to treat one wolf-like, rob one," as well as *< to
reduce one to the state of warg, i. e. outlaw." Since the notions
of ** outlaw," exile, and wretch, pass into one another, as we see
from A. S. wreccea^ wrecca^ wrttcca, £. wretch ^ and its cognate
(^) The t in thgtoMtna pf 6 points to 1 and s being apt to be confuted in
•ound ; cf. Lex Zalica in the title of cod. 3.
(*) SeeSchmid,Glott.i.v.
sax
words, there is no reason to doubt the correctness of wargare, or to
change it into wracare. That, according to Teutonic law no less
than to the ancient Roman, even he who is involuntarily an exsul
was looked upon in the light of a banished man, may still be traced
in a passage in the Fris. LL. 48, where the words : " Jef thene
mon Normen nimath ande hftt (i. e. At) of londe fereth werth sun-
der willa and mith urwald" have been rendered: «Si virum
quempiam Normaoni aocipiunt {}) et ille in exilium vel uterhmdes
ductus fuerit."
{ 203. Friofcdchino in 7 ; friofalcino (read friofalgino) in 8, 9 ;
friofalUmo (read friofalchono) in 10 is the genit. or daL c. of a
fem. stem in nia. It is a compound of the stem^^ra, Goth, frija
(nomin. freis), etc., free, and falchinia, falchonia^ the nom. act.
of a verb, O. H. G. falgjan, givalgan, subtrahere, attrectare, nsur-
pare. On comparing what has been remarked about this verb
under Tit. X, we obtain the result that it is aptly rendered both by
plagiare and by '* per drcumventionem de servitio domini sui ab-
strahere." It is, no doubt, owing to the Frank, word expressing
both notions that the paraphrase '* per drcumventionem de servitio
domini sui abstrahere " has been applied to plagiare. We have
seen above that this paraphrase is misapplied where the Latin word
was used, but it is true HbaXfalckian denotes as well ** soUicitare,
i. e. per circumventionem abstrahere " as " plagiare." The same am-
biguity is observable in the D. word verronselen, to decoy, to
kidnap, to barter away, to sell unlawfully. Falchonia belongs to a
verb of the ^- dass (cf. rojania) ; falchinia to one of the ai- or m-
dass. The form with a, precisely answering to rofania and the
like, occurs in falcham^ read falchani or falchanu in 10. For
falconu in 2 ttzAfalgono or faJchono.
The translation, or we might say interpretation, of falchinio is
found in the Latin " plagiare," whereas **vendere" is intended as
the equivalent of audelfecto in 10, chaldeficot chaldeficho in 6. In
this corrupted term I see traces of a mixture of two readings,
namely handeseltho, chandesalitho, and handefilgo, chandefelchto.
Handeseltho, O. N. handseld, is a derivative from handesalian,
O.N. handselja^ al. handsala, tradere in manum, tradere ven-
ditione, whence handsal (s. Oxf. Diet.), i. e. etymologically, of
course, E. handsel. In composition with fra we have the word in
D. verhanselen, to barter away; to sell, dispose of in a clan-
destine or unlawful way.
In the hypothetical reading handejilgo, chandefUcho, filgo {felchto)
would be a fem. subst. derived fh>m ^felhan, tradere ; cf. Goth.
fUhant O. S.felahan, O.N. fela, etc., to which belongs O. H. G.
feili, D. veil, venalis, etc. It may be supposed that the Franks
possessed a word handefelhan or handefalhjan, which in meaning
was wholly or nearly the same as handesaHan.
The reviser of 6 should have contcieA fanchamo mtofalchamo,
which is suffidently dear by itself and confirmed by falcham (read
falchani) in 10. It may be that the corrector discovered in the tezm
the word franc, free, a free man, M. D. vranc, the dative of which
would hefrancamo. He might the more easily have been led to this
conjecture by having seen frio in the other MSS. just a few lines
before. The ch has a High Frankish tinge, but the scribe of 6
shows more instances of the same tendency, e. g. in replacing an
original p by ph. We should not lay too much stress on this trifle,
for even a scribe entirely ignorant of any Frank, dialect might have
been tempted to the conjecture /nm^^m^, because franc was one
{^) Accipert is a mistnuislatton ; nima is "capers" not "accipere."
5»
Digitized by
Google
NOTES. TTTT. XXXIX. XLI.
or the words that had passed into the Romance, and as to ch for
<r, it was cnstomary to write promiscnously in Latin charitas and
caritaSf pulcer znApulcheTy and other words of the same kind.
XLI.
\ 204. For UfSe in 6 we must read lede « Uode, The same mis-
take occurs in 8, where Uode is required; how U<AS could give
rise to the much graver error leodardi in 7 and 9 has been explained
Tit. XVI.
Uuath'Uudi, i. e. wakt^Uudi, in 10 is ** the weregild for wet-
ting, drowning" a person. The initial m in the other MSS. is the
almost constant corruption of w. Wacte or watU^ waht is a sub-
stantive belonging to the verb which in O. N. sounds vokva, to
moisten ; A. S. weccan, part. p. p. weaht^ used as an adjective in the
sense of moist; wet, in Cadmon's Grenesis, 1922 : *'seo eorVe waes
waetrum weaht, lagustredmum le6ht'* (i), the preter. wehte in
Beow. 2854. The form wattey if correct, recalls M. D. watte,
wette, aquarium, lacus ; S3monymous with drencke, £. drench. Re-
lated to watte in origin and meaning are O. Fris. wet, weth, weith,
A. S. wat, E. wet ; O, N. vdir, wet ; vata, to wet, etc.
Leote in 6 is a misread leode i te and de are occasionally written
almost alike.
For tnatdalio in 7, mathdaleo in 9, we must read watduplio,
wathdupleo. In this instance wat, wath means a drench, because
duplia is the nom. action, of duplian, a verb with diminutive-fre-
quentative suffix and holding the mean, so to say, between D. dom-'
peUn, immergere, and A. S. dyppan^ E. to dip. Another verb
with the synonymous diminutive-frequentative suffix ti{f() is A. S.
dopettan (Ettm. Lex. 566). Watduplia mean^ <*immersio (in
active sense) in aquarium," etc. The final is probably the sign of
the genit. or dat. case.
§ 205. The Latinized haU-, clumsily spelt aU^ and call', and
erroneously clal' and coU-, is certainly the parent of the French
haUier. Whether it should be identified with O. N. hallarr, sl
kind of tree, or O. H. G. [wintar)hallun, labruscae, is doubtfril.
It rather looks like an assimilated harl{a) = hasl{a), O. N. host,
hasla, O. H. G. hasalf hasala, A. S. hasl^ hasel ; as for the r, cf.
K6pv\osy and for the sense Lex Rip. 67 : '* in hasla, hoc est in
ramo, conjurare." The form alesum, read haselo (?) in § 4 of i
tends to confirm our view of the word. Nevertheless, the form hall
being so constantly used par excellence as something " covering,"
may be due to its being connected, really or fancifully, with helan^
to cover.
§ 206. Moantheuthi in 3 is corrupted to such an extent that it is
difficult to find out the original reading ; not unlikely it was wath'
leudi or tnorthUttdi.
j 207. For mortis leodi in 6 read morthis leodi, i.e. " the weregild
of murder," the latter term taken in the sense of O.N. moriS, defined
as : << en ^at er mortf ef maVr leynir eifa hylr hrae,'* i. e. " that is a
mord^£oTLe conceals and covers the corpse" (cf. Oxf. Diet. i. v.).
How closely this resembles the use of the word in our passage of the
Lex Salica need not be pointed out. Not only morth, but other de-
rivatives, as murdia, murdr, murthrid, were used by the Franks
in the same sense, and the expression answering to O. N. myrfSa is
rendered in semi-Latin by in mortridam", mordrem mittere ; e. g.
in Septem Causas, VIII : *< Si quis hominem— ocdserit et in mortri-
(^) I cannot adopt Grein't interpretation by nudtare in his GIom. i. ▼.
523
dam mittitur. — Si quis grafionem ocdserit et in mordrem miserit. —
Si quis femina ingenua ocdsa fuerit et mordrida fuerit " ; etc.
For modoleodi in 7, modt-leodi (the stroke through the ^ is uncer-
tain) in 9, read mordo (al. mordi) leodi, Mordo and mordi must be
taken as genitives of a feminine stem mordia. Afarchat, in 3,
probably means murthrit. The final m of leodem in } 3 of I is
superfluous. Matheleode, read wathe (i. e. wahte) leode, in { 4 of the
same cod. answers to '< in aquam aut in puteum mittere" of the
text, as does also matheode, read wathleode in 6, whereas mort(h)is
{leode) expresses the idea conveyed by ** de haUis aut de ramis co-
operuerit." Hence it follows that matte leodi in { 4 of 2 is misplaced.
In 10 we should read wath leude for the former case ; murihes (sdl.
leudi) for the latter. Morcherter in 7, 9, molcherter in 8 should be
morthrethes, scil. leodL Cf. Lex Rip. 15 : "cdare voluerit quod
dicitur MU7nffiiMr"y and other variations in Graff, Spr. II, 855, sq.
Malchom in 7, malcho in 8 is obscure. As regards truste, troste,
etc., cf. the next Title.
i 208. Walaleodi, which occurs twice in cod. 2, is *' the weregild
of a Wala{h),** the well-known name given by Teutonic people to
their Romanised neighbours ; O. H. G. walah, walh, A. S. wealh,
weal, D. waal, etc.
§ 209. Friofalto in 2, frio/ald in 10 is certainly connected with
O. H. G. fravali, fravili, frevili, procax, protervus ; A. S. frcefele ;
and O, H. G, /ravali, etc., protervitas, A. S. frcefelness; and
moreover with O. H. G. frabald, frapald, proczx; Jrabaldl,/ra-
paldi, temeritas. The / in frapald seems due to popular etymo-
logy; allowance being made for this change, frabaldt is, with
respect to the suffix and the radical, nearest allied to friof aid, f no-
falt(h)o. Along with the forms which show an / in the suffixal
part, we meet with another, viz. O. H. G,frabari, the counterpart
of which is frioferto ( friofertho) in I. A most interesting discus-
sion on the N. H. G. /revel and its kinship is to be found in Grimm's
D. Wtb. L V. From the facts there adduced it will be understood
how the Franldsh word could hxvtfrio, apart from the intricate
question of its real etymology, of which only this much may be said
with confidence, that it has been obscured by every imaginable
freak of popular etymology. After reviewing the changing ap-
pearances of the. word in question we cannot doubt the genuineness
offrethfalto or perhaps frechfalto in 6, though the choice between
freth' and frech- is embarrassing, as N. H. G. freidig, to which
frith would be allied, is (Uke O. H. G.freidi,freidag, etc., "pro-
frigus, profanus") both *'profugus" and <'audax," and in the
latter sense synonymous with frech. Since the Frank, form of
High-German frech can only be free, we must prefer frithfaltho,
supposing the spelling in 6 to be correct, which remains a matter of
doubt. The O. Fris. form \s freth, fret, which, used as a substan-
tive, in the weak declension soxm<d&fretha,freta **a doomed man,
a prescript." The e in the O. Fris. word is probably long, on
account of O. H. Q.freideo ; if we find in Graff, III, 824, Mifrevele
rendered by *^ pro fredo,** it does not follow that the Latinized
fredus must necessarily be referred to an O. H. G. form ; the
original may just as well have been Low-Frankish, Salic; cf.
about freidig Grimm's D. Wtb. i. v.
The question arises whether the Malberg has been rightly inter-
preted by the translators of the Salic Law. We can understand
that acts of wanton cruelty were occasionally committed, but the
case, as stated in the Lex, would require an accidental concurrence
in wickedness of two parties. The person who could perpetrate the
crime which, as described in the Lex, would not only be ferodotis, but
entirely purposeless, certainly deserved to become a warg, or outlaw.
5»4
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XU.
In fact, the whole tenor of the Latin text gives me the impression that
the itrmfno/ertho^friofald, and peihaps frethfaUho, in lingnistic
respects, simply means «wantonness," and fixrther that friofal
originally contained the notion not only of hist, but also of petn-
lance, jnst as Goth. frikSy D. vrek means " greedy," whereas A.S.
free, O. N. frekr, O. H. Qt.frech, etc., means both " greedy " and
« cruel, petulant"
{ 2IO. Uuashugo in 6, uuasbuco in 7, etc., is a compomd» the
latter part of which is, apparently, W<:, M. D. huuk, bulk, " tnm-
cns corporis," like O. N. liikr (^). The ending is that of an in-
stram. c. govemed by some preposition, say on, m, or eren t6, in
the sense of '* towards." Tliat << trunk " is meant is dear from
the Latin *' homo sine manns et sine pedes." In was the interpre-
ters seem to have seen some word connected with O. H. G. dweisi,
a carcass ; cf. Graff, Spr. I, 522 and 1077, where we find the quo-
tation: ** iro irslagenin aweisin, occisa cadaveray>«Mw/ vulpes et
lupi." Still nearer in sound stands M.H.G. dwasel, which along with
the yariations Awesel, abasely cmwasel, awisen, etc., denotes a car-
cass, the body of a dead animal ; the adject, dwesel is *< miserable,
poorly"; O. N. vesall, wretched ; vtsKngr^ a poor soul. An off-
shoot from the same stem is O. N. vas, misery, toil ; cf. vis^ toil.
Remembering that we have met with an a m arwassma (Tit.
XXXm) as a variation of ^ in arweman, we are tempted to derive
was or wds and arwesan, etc., from the same source. By dohig so
we shall understand how the interpreters of the law could see in
wasbuc **9, withered trunk" or "a bare trunk," for O. N. tfesall
often means ** destitute." Whether the interpretation is right cannot
now be ascertained. A certain amount of scepticism in such mat-
ters does no harm ; until an analogous example is adduced from other
Teutonic laws, it will be safest to assume that the whole paragraph
in the Lex is the result of etymology. My suspicion is all the
stronger because in the Frisian Laws we repeatedly find the word
wase, A. S. and M. D. wase, dirt, mud, mire (cf. O. N. veisa, a
pool, cess-pool), used in connexion with such delicts as are treated
of in this Title of the Lex Salica. Thus Fris. LL. 95, immediately
after the wapuldipene, i. e. the wahte of the Franks, we read :
" Hwasa otheme werpth an wetir and an wasa " ; at fliuswerp
(442), a crime of the same kind as that specified in j 9 of cod. i :
"thet is en riucht fliuswerp, thet hi weth and wasich sie." In
combination with wapeldipene the Fris. Law contains provisions
against the crime called soldSde, defined to be " violenta percussio
prostrati ad terram postquam per se resurgere non potest " (p. 94).
That the soldide is very often deadly appears from pp. 160 and 222 :
" Huersd ma en soldSde ddth, aldermithe dithma thene hftghesta
d^suima." Now, sol is synonymous with wase and it would be
far from impossible that wasbuc was properly a term denoting the
same as soldide^ i. e. " violenta percussio /fvj/mlf ad terram."
The Malb. relating to the taldng down of corpses from the gal-
lows will be discussed at Tit. LXVn.
} 211. The readings aUofedo in i, caUissolio in 6, challis obduflio
in 8, caUis obdublio in 9, chaldis obduplo in 7, chalip sub dupio in
ID, may be restored by an almost mechanical process — the safest
method because the least dependent upon preconceived notions —
as follows: hali-ofedo in I, chaUiS'Cibduplio in 8 and 9, chaldis^
obduplio in 7, chaUis^ubdupio in 10, chaUis^dUo in 6. Obduplia,
gen. or dat. -io^ means *< submersio," from obduplian, D. anderdom-
(^) See Oxf. Diet. i. ▼., where it should be noticed that the reference to a
word bik in the Heliand is a slip. No dottbt it existed in O. S., bat it does not
occur in any O. S. document.
525
pelen, to submerge ; ob, ub, is Goth. »/, under ; for dupiian, see
above j 204. Ubdupio in 10 is unobjectionable, supported as it is
by A. S. dyppan, the Frank, equivalent of which must be dupian^
duppian, Ofedo stands for of do ; dois radically the same word as in
sSlan do Q) ; ofdo cannot differ much in meaning from Skr. nidhm^
wanam, from nidkA^ to throw down. An amplified form of dM is
D. duiken, to dive; O. H.G. intAhan, ionatare; tuchil, mer^gns, mer-
gulus. The synonymy of dAk^^ dAf- and dump-, dup^ is strikingly
illustrated by the fact that the bittern is called roerdomp in D.,
rohrdommel in N. H. G., but horatuchil as well as horotumbil^
'tuba in O. H. G. Solia is the nom. act. of sulian, O. S. sttUan,
volutare, Heliand 52, 8, the same word as A. S. sylian^ to soil, of
course, but in the passage of the Heliand it should be rendered by
voiutar€y as appears from the context: '<hwand siu it an bora
spumatf suliad an sande." Even more distinctly in the sense oi
throwing down on the soil we find O. Fris. sUenge (for syUngie) in
gerssilengey which differs little from horewerp (*) ; cf. also sulUnge
and soidSde, Richth. Gloss. L w. In short, sultan not only means to
throw with soil, mud, but also to throw on the soil, into the mud.
Hie wt»d is entirely analogous to D. smiften «to fling down,"
<' to soil," « to smite," A. S. smUan, percutere, but smiimg, pcSln-
tio; Goth. ^-, gasmeittm^ inxpUiv, O. H. G. smUan^ linere;
bismtxan, contaminare. That sultan also can have meant more
particnlariy *< to cause to slide," may be deduced from D. sullen, to
sHde.
There can be no doubt that the tran^tors of the law have
rightly caught the general meaning of ofdo, obdupHa, etc., as they
render it by ** iactaie " or "impingere." Not so dear is tiieir in-
terpretation of kali, etc. Tlie word certainly has no reference to
«( puteus." From the tenor of the text in 7-10 we may gather that
the interpreters hesitated, and it behoves us to seewfaether the cognate
languages afford os a clue to the signification or significaticMis of the
term. Ifah'is, apparently, M.D. heUe, hei, both " altos" and "luhri-
cus" ; as a substantive it will be << a high spot " or '< a slippery spot."
The fact of challis interchanging mihckaldis in the Malb. warrants
the conclusion that tins word is a derivative from a verb wfaidi in
D. sounds hellen, and in M. D. also helden^ indinare, propendere ;
whence helling (M. D. also heldinge), declivitas ; navale. The
forms with Id answer to O. H. G. hodd, divns ; halda, praedpi-
tium; etc. (s. Graff, Spr. IV, 892, sqq.); A. S. heald, heldan^
etc. ; those with U stand nearest to Goth, hallus, ir^rpo, O. N.
hallr, a dope, hill ; hali agrees with O. H. G. (ana)hal, acdinis ;
hala, hali, divus, crepido ; hdU, lubricus ; led. hdU, slippery (').
If not wholly identical, at least dosdy allied to hdU, slippery, iS D.
hal, frozen earth, and A. S. hecUh, heal'Stdn, hal^stdn, crusta
(s. Ettm. Lex. 458). The examples adduced will be sufficient to
convince us that the prevailing notion of all of them is that of some-
thing slippery, a spot where there is danger of a slip, and that haU,
haldis, hallis is not inaptly rendered by '* quodlibet praedpitium
ubi periculum mortis esse possit," as the Lex Em. puts it.
j 212. The would-be Latin vipida in { 3 of 10, or ucpida (Tit.
XC VIII) is a variation or corruption of the word which in O. Fris.
sounds wapul, wapel, wepel (cf. Richth. Gloss, i. v.). It is certainly
(^) In such O. N. phrases as v<Umda*t6rt drowned in water ; ^'idau^r,
drowned at sea; ^'Sdat^i, death at sea, it would be difficult to make out
which notion, that of dying or drowning, is uppermost in the mind of the
speaker.
(■) Whether ^vry in gennlenge is " grass/' is an open question. I think it
answers to D. gartty gors, alluvion.
(^ The long (f is an Icelandism, as appears fipott Swed. kalka^ kalkig,
5*6
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XLL XLH.
not accidental that vipida and uopida do not occur except where the
Lex treats of a crime which is akin to the wafMipene in the
Frisian law.
Musthest m lo is obviously a clerical error ; murtfus or murthret
would suit.
As teg^ds pelagus, pelicuSf pellagus, etc., cf. Ducange, i. v.
§ 213. Marina^ m phi'^ pio-tnarifia of 6 and 10, sheds as much
light upon, as it receives from, Skr. upamdrema, the plunging,
immersio; upamdtayati^ to plunge (see B. & R. Diet.). It is a
nom. act. belonging to a supposed marian^ standing to O. N. nfom,
to float tmder the surface of the water, to be water-logged, in the
relation of an active or causative to a neuter verb. Phi^pio, stands,
I suppose, for j», sio, i.e. O. H. G. sio^ mare, lacus, stagnum,
lacuna ; the well-known word for sea in the Teutonic tongues. As
to the t, cf. krio for hrh ; M. D. sie along with see ; analogous is
M. D. sieU^ N. D. tUl^ O. S. siola for siola. To account for the
ehror we must assume that the scribe of 6 or one of his predecessors
mistook the s for/, and being in the habit of spelling ph instead of
/ changed the latter accordingly. I confess that the occurrence of
/ in 10 is not so readily explained. Yet an instance of an error in
the opposite direction, a/ having been mistaken for s^ is found in
reipsus for reipptu, Tit. XLIV, § 7 in codd. 9 and B.
\ 214. Agoepha in 6 looks quite genuine. Whether the pk re-
presents a simple/, as is so often the case in this MS., or an/,
must be left undecided, and it is, to a certain extent, a matter of
indifference, because a discrepancy of this kind need not affect the
meaning in the main ; cf. O. S. ddpian with A. S. dyfan^ M. D.
scop with £. scoff, and similar instances. Nor is it of any conse-
quence whether the oe represent oo, Goth au, or be the Umlaut of
it. A Frank, goop would answer to A. S. gedp, callidus, fallax ; cf.
gedplic, subdolus (s. Grein, Gloss, i. v. gedp), A variation of the
same root shows itself in D. gimpen, to sneak ; gluipschy treacher-
ous, perfidious; gluiperd, a sneaking fellow; M. D. gluiper^
insidiator. A verb agpopian would therefore be apt to convey
the meaning of gulling, and betraying ; cf. A. S. agype (Psalm
106) which, in my opinion, means *' ridiculous." How the notions
of deriding, scolding, and denunciating, of accusing, reprimanding,
are related is exemplified by A. S. gaJbhan, deridere, illudere ; O. N.
gabba, to mock, make game of one, contrasted with O. Fris. gabbia,
to denounce, accuse, prosecute ; cf. also £. to chide.
The instances adduced will suffice to warrant the conclusion that
the Frank, idiom was possessed of sundry words allied to A. S.
gedp and its kin ; a further inference is that the interpreters of the
law understood by agoepa or agoefa the " gulling " or << betraying,
falsely denouncing one." We may remark in passing that it looks
stzange to find a delict of the kind mentioned in association with
other crimes of a totally different character. One would rather
expect in this Title some provision against strangling, stifling, and
since O. N. gaupn means *< a gripe, handful," M. H. G. goufe^ the
hollow Y^ajA^pugiUtLS ; goufen^ to clutch ; O. '^.geypna^ to encom-
pass; A. S. gedpan^ to swallow; it is by no means impossible that
the Malb. properly intended something different from what the
interpreters saw in it ; perhaps agoepa or agoefa is the old, obsolete
term for what in the Fris. law is called suUenge^ i. e. the seixing
one by the throat with such a violence that one vomits, " thettem
sin sptse up etta mAthe hlftpe '' (Fris. LL. 340, 21}.
XLH.
j 215. The notion inherent in the Latinized Frank. trusH, trosH^
5*7
is that of something valid, firm, trusty, strengthening, comforting ;
cf. Goth. traustt\ a bond, truce ; O. H. G. trAst, auxflium, solatium ;
N. H. G. trasty D. troost, consolation, comfort. Its A. S. equi-
valent, in almost every respect, is dugafS, dugufS, strength, power,
valor, validity, a comfort, force and a force. It is a bond, as well
as a band. The Franks themselves attached to it preeminently the
notion of £. tntst; this is evident from a passage in Marculf
(Rozi^re, Recueil gen. des Formules, No. viii.) : ** Quia ille fidelis
noster in mann nostra trustem etjideliiatem nobis visus est coniu-
rasse, propterea decemimus ut ille in numero antrusHonomm (read
antrusHoitum) computetur." Antrustio is he who is in trust, more
especially in the king's trust ; he who is entrusted with a mission,
who is in office^ be it military or civil, temporary or standing. The
Malbergs we shall have to treat of presently, show that to the
Franks the anirustio was simply what we call in English an officer,
an official man ; in the case before us, a king's officer, of course. The
king's service is implied, not expressed. If we speak of '* civil
service " we mean, q€ course. Her Majesty's, but the word service
or office by no means involves any necessary reference to the highest
authority. In order to express tile notion of '* royal" the Franks
added " dominicus " ; consequently an " imtmstio dominicus " is a
king's. His Majesty's, officer.
§ 216. BistaliOy bestalio, (thus we must read in 2, 8, 9), is the
nomin. of a masc. subst. of the weak declension, and formed like
O. S. ambahtto. The case agrees with the Latin ** antrustio domini-
cus." The word is identical with O. H.G. pistallo, bisteUo,
vicarius, and essentiaUy the same as A. S. stealUre, aulae prae-
fectus, oeconomus (s. Ettm. Lex. 732). As the notion of steadiness,
firmness, is inherent in A. S. sUall, standing place, and statute,
just as in all words belonging to the root sta^ it is easily under-
stood how stal and trusH come to be the same, and are, therefore,
interchangeable. Hence A. S. gestealla in fyfdgesUalla, lindge-
stealla, commilito, expresses exactly the same as O. S. g&rosteo in
helmgitrosteo^ a soldier, warrior. A bistalio is a person who is in
bistaHf D. bestely i. e. direction, administration, disposition ; cf. D.
^te/^iint^, dispositio, constitutio; conductio; expeditio, ^>paratus
bellicus (see Kil. L v.).
Chamestalta m 10 is apparently a dative of a neuter stem mia;
the neuter ttalt stands to the wesdc masc. staUo in the same relation
as Goth, andbahti, ministerium, to O. S. ambahHOf qui habet minis-
terium, qui est in ministerio, minister. If the word be a neuter,
it must mean '< office," in which case the preposition an, in was
omitted ; an chamestalta would be analogous to << in truste domi-
nica." Chame, cham, as we have seen in Tit. HI, is synonymous
with chim, a house, court, and with hago, hag, hegme, A. S. haga,
gehagt O. H. G. hag, etc. (^), and with ho/. He who is an chame»
stalia may be called chamestaHo, synonymous with which is the
A. S. hagosteald, hagsteald (cf. Grein, Gloss, i. v.), O. S. hagustald,
hagastold, etc. Chamehabia in 6 is simply a misread chahustaUa,
Cham^bestaliae in 3 seems to be a genuine variant, regarding the
gender and case of which word, the same remark applies as we
have made with respect to chamestalia.
Of ambistaile in i this much may be taken fiar granted that
bistaiie is an error for bistatie, a dative case of a neuter bisUUi.
Owing to the habit of this codex of neglecting the initial A, we
remain in uncertainty about the original reading. It may be either
(1) Up to the present day the D. AaofiAagit) has preserved the sense of
princely residence in D.'« Gruvemkage {the Hague), L e. the Coant*s court.
5*8
Va
Digitized by VnOOQ IC
NOTES TITT. XUI. XLHI. XLFV.
hambistaUe, which is identical with chamestalia in lo, or am (by
assimilation for an) bistalte, i. e. ** in office."
} 217. Mici in 6, vsmW in 10 is a misread witi, uuiH, O. S. wltt^
A. S. 3cr£^, O. N. vitif punishment, penalty, fine. Dructhe (i. e.
druchte), druche, read druthe (i.e. druhte), means a company, the
contubemium of the Latin text; Goth, drauhts (stem drauhtt),
A. S. <?rKA/, O. N. <ffY5«, O. H. G. truhi, etc. Drtichte-wtti, i. e.
'* contnbemii poena," means what in A. S. is called hWibdt in
Alir. LL. 29-31, the contents of which may serve to illustrate the
jargon of the Lex Salica : '* Gif mon twyhyndne mon imsynnigne
mid hldVe ofslea, gielde se ^aes sieges andetta sie wer and wite,
and aeghwelc mon >e on ^aem sf^e waere geselle 30 sdll. t6 fU^-
bdte, CKf hit sie syxhynde mon, aelc mon td hl^-bdU 60 sciU. and
se slaga wer and fal wlte."
The aim of the quasi-correction consisting in the insertion of /i , ie
is beyond my comprehension. Did the corrector think of druct"
keitwitif penalty of the company's fellows ? for heli may be A. S.
hale, O. N. hair, a man. Or did he add heli, heU, half, O. Fris.
halt M* D. htl in htlt, the half, in order to intimate that not the
fulwUif ftdwtte was to be imposed on the " alii tres ** ? However
this may be, the original term is druchfe-wtti, because this alone
agrees with hlofSbSt and with the other Malberg, scolastrafia (thus
to read instead of the corrupted forms in 6 and 10). Scola, A. S.
scolu, O. S. scola, M. D. schoU, £. shoal is a band, a contubemium,
and in so far synonymous with drucht, though it may have
denoted more particularly a band of three persons ; cf. the conjee*
ture on the Malb. schodo in Tit. XIII (q. v.). Strafia, D. siraffe.
Germ, strafe, penalty, belongs to the verb D. straffen, O.Fris.
straffja, Icel. straffa{ 1), N. H. G. strafen.
Both dntchtewtH and scolastrafia may be rendered by "penalty
for the whole band," and I think both must have been used pro-
miscuously in the sense of A. S. hM-b6t, If there was a conven-
tional difference between the two terms, it cannot lie in the
restriction oiscola to a gang of three men, for the same number is
mentioned in the passage where the Malb. has druchtewtti,
$218. For akUfaltheo in 6 and 10 read alachfartheo ; in 3
alachfarthio. It is difficult to see what the m before alach in 3
means. Could the original have had " III (pron. thriaro, tiium
hominum] alachfarthio, villae invasioni " P This much is certain
that in the jargon of 6 we find some support for our conjecture ; " tres
villas euaserit " is nonsense, of course, but "tres villam invaserint "
would suit. Cod. 10, not inaptly, puts it in this way : " villas alienas
(read villam alienam) cum tribus." The wording of I and 3 is
wrong-, there can be no question of an cUachfarthi by one person,
because this case is provided for elsewhere. The compiler of i
probably found in his source " si quis et tres alii," or something like
it ; et tres has become with him et res,
XLHI.
§ 219. Seolandi stadio, etc., is paraphrased : "illi qui remanent
unum convictum de se dare debent." This affords us the due to
restoring the original reading, which should be in 2 scolandis sta-
dio ; in 6 scolandes stadio ; in ^-^ scolanthis sthadio ; in 10 scolan-
des sthadio. Scolandis, -at, -nthis, is the genit. c. of the pres.
part, scoland, scolanth, O. H. G. scolant{er), etc., firom scolan, Goth.
(^) It is very likely that the Icelanders borrowed their straj^ and straffh,
but certainly not from the German as the Ozf. Diet, states it. The double /
suffices to show that the origin of itraj^'w not to be looked for in German.
529
sktdan, to be guilty. Stadia, cumbrously spelt sthadia^ is the
nom. act. of stadian or stadoian, O. H. G. statin, statan, staion,
statuere, O. N. st^ja, to fix, appoint, permit ; cf. N. H. G. gestat-
ten, to permit, allow. We may render scolandis stadia by " patting
the culprit at one's disposal." I feel uncertain as to the case of
stculio ; it is apparently a dative, which may have been governed
by some phrase like " condemned to."
Seolan dotteua of 3 (for which see }§ 97, 99, lOi) is wholly out of
the question ; it is an imfortunate conjecture for scolandes stadio,
stadina, or something approaching to it.
§ 220. Druchte lidio in 10, along with its variations in the other
texts, is, I think, the genit. plur. of 4idi, ^hlidi, i. e. a mascnl.
stem in ia derived from a word agreeing with O. N. hH^, side,
latus. From the same word seems to have been formed the
obscure O.H. G. lideo, adlator (?}, adulator, though with another
suffix (s. Graff, Spr. II, 192). Analogous to it is Skr. sapaksha,
belonging to the same side, party, from paksha, side, party.
If the explanation here attempted is right, druchteklidio must
have been governed by the word indicating " three " ; the corre-
sponding phrase in the Latin text will be " tres de eo contubemio,"
though the literal rendering would be " three of the associates in
the band." The corrected readings will be : dructihlido in 2 ;
drocthUdio in 3 ; dmctechlidio in 6 ; droctchlidio, droctUdio in 7^ ;
dructelidio in 10. The initial h occasionally disappears, e. g. in leo
for hUo (Tit. XVI).
It is not unlikely that there was some confusion between hlidi
and lido, i. e. O. N. WSi, a follower, man ; O. H. G. lito in ^*-
triuwa liton, fideiussores (s. Graff, n, 192). I do not intend to
inquire how far hlidi may be coimected with A. S. gehUfSa, which
in Elene 1 13 means " an inmate, denizen *' ; in the compound wil-
gehlifSa (Riddle 15, 5) the same as wilgesttS, a boon companion. I
only wish to remark that the 1 in the Malb. might be the Umlaut of
S, though it is not necessarily so, hence the uncertainty.
I am, moreover, bound to state that I would prefer to explain
druchtehlidio, etc., as signifying " solidarity of the band," if I saw
any means of supporting such a suggestion by instances of a similar
use of a feminine hlidia or gehlidia (or hlddia, hlcsdia, hlidia).
That from druchtehlidi, associate, an abstract noun, femin. or
neuter, may be formed in the sense of ^* solidarity,''* is scarcely
doubtful ; cf. the obscure O. N. hUyti, hleti, hlati, leyti, leiti, con-
sanguinity, a share.
XLIV.
§ 221. R^, reip, Goth, raips, A. S. rAp, Germ, reif, etc., " a rope,
hoop,'' is a well-known Teutonic word. What it means in the
Frank, law is fully illustrated by its O. N. synonym, viz. baugr.
Baugr, in the first place, means a ring, armlet ; secondly, to use
the phrase of the Oxf. Diet., " in old times baugr simply means
money. In the law the payment of weregUd is particularly
called baugr** ; in the third place it is a round shield. From such
compounds as bauga^tal, bauga^ma^r, bauga-brot it appears that
in O. N. the word was used in the singular and the pliual without
any marked distinction, in the same manner as our money and Lat.
nummi amount to the same thing. To complete the perfect
parallelism between rip and baugr only one tiling is wanting :
namely, the proof that baugr was occasionally also applied in case
of matrimonial coemption. This proof is supplied by the following
passages in the A. S. poem Gnomica (Grein, 2, 342) : << Cyning
sceal mid ce4pe cwdne gebicgan, bunum and be&gum " : and in
530
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XLIV. XLV.
9
i
I
i
i
i
t
9
ft
(
I'.
Versus Grnomici (Grem, 2, 347) : <'Ides sceal hire freond geseccan
[i. e. gesdcean], ^aet hi man bedgum gehycgeJ**
Where rSp and baugr^ bedg are nsed in the plural we may
render it by money ; the singular indicates at one time a dowry, at
another money or a shield. The prescription in the Lex that the
future husband of the widow scutum habere debet ^ as well as " tres
solidos et denarium" decidedly points to the fact that rSp^ in
former times at least, must have combined the various meanings of
baugr; the shield is one of the symbols of the idea rip. The
singular r^ is a dowry, in the sense in which O. H. G. wtttemo,
A. S. weotuma, O. Fris. wetma, etc., occurs in the Lex Burg. :
'* Mulier quae ad secundas nuptias traditur, wittemo eius a prioribus
parentibus mariti vindicetur '' (>).
Reipus^ repus (the b in reibus, rebus is not Frankish, but semi-
French) in the rubric is, in my opinion, the Frank, plural. Were
it otherwise, the spelling reipusse in the rubric of 8 would be un-
intelligible. The ei instead of i may be dialectic, though it occurs
here in codices which elsewhere (s. Tit. XXXII) show e. This
circumstance, combined with the fact that even cod. 6 writes in
Latin ei^ue to express aeque (\ 2) leads us to the conclusion that
the ei is simply a device to render the sound of ^^, Goth, ax, as dis-
tinguished from e, Goth. t. In other words, the spelling with ei is
due rather to the peculiarities of the popular Romance tongue,
into which the term was received, than to any dialectic influence.
Reipus nikHsinus in I, etc., if it be not wholly misplaced, must
convey the meaning of payment of a fine to the person to whom the
dowry-money, the wittemo is due. On analysing the Malberg we
find that lasinus in 10 interchanges with lisinus in 6, lesinus,
lessinuSf lensinuSy lissimus in the codd. of the family of 7-9,
ilsinus in i. We know that lasina in 10 is a dial, form of loosina^
and that lesina in 7-9 shows the Umlaut (') of oo^ better spelt a?,
or, as in French and Dutch, eu ; this eu is intended by the corrupted
«It C) in 8 ; I is another spelling for the same Umlaut. In short,
Idsinus = leusinus {lisinus , lisinus) is A. S. tysness^lisness^ solutio,
redemptio. In 6 the word seems to be alSsinus, i. e. A. S. alpsness,
redemptio ; in 10 it must be the same or chaldsinus (galAsinus)
from galdsian, A. S. gelysan, liberari (s. Bosw. Diet. i. v.). The
double s in lessinus may be correct, because in M. D. both loosen
and lossen are used in the sense of ''solvere" ; N. D. lossen, to
release, redeem. In O. S. cf. ISsian, aldsian^ liberare in the He-
liand; eruere in Gl. Prud. 511 ; for O. H. G. see Graff, Spr. II,
274, sqq.
Hee in 6, h(tec or haecch in 10 and nicho^ nih, etc., in the other
codices are aU corrupt : the word intended is /ee, /aech (fech),
vichOf vihUf Frankish of the Psalms and Gl. L,. /i, Jio, Jiu, pecus,
pecunia ; O. H. G. vehoy feho^ fiho^ fihu, Vihulosinus, zncho-
lisinus, /ee-altsinus, fech-aldsinus (or fech-gcUdsinus), means re-
demption or payment of money, of a fee, if we like ; it is pretty
much what is called in O. t^.figjald, a payment, fine, Nj&la, iii.
(*) Cf. Graff, Spr. I, 777. Graff erroneoosly tapposes that from the t in the
A. S. weofuma we shoald expect a s in H. G. , for the / has developed out of
d before m according^ to rule ; bodm becomes bottom ; bodl, botlt etc. So too
in Frisian. It is different in Saxon and Dutch, where we find wedeme,
weeme ; bodemt etc.
(*) Ilie Umlaut of ^ (Goth. 0) is also represented by « ; from two charters,
A. D. 796 and 805, we learn that the father of Ludger is called Hrfdgtr
(N. S. Rcediger); and in a charter a.d. 793 Mdgaer (Sloet, Oork. No. 16
and No. 14).
(*) The coincidence between this lens and M. D. lensten (al. lemsen)
loivere (Kil. i. v.) is certainly quite accidental.
S3X
120; feokbbt in A. S. ; e. g. Alfr. LL. 49, 7, where the Latin has
** pecunialis emendatio.** Cf. Alfr. LL. introd. 29 : " GKf faere
fsemnan faeder hie ^onne sellan nelle, agife he ^set fioh sefter ^aem
weotuman."
Reipus, i. e. reepus in the Malb. is the genit. sing., the ending
us answering to O. S. as, es ; cf. rencus. Tit. XXXV. The
whole phrase may be rendered by dowry-fine, payment in money in
compensation of the dower.
XLV.
j 223. Uuidrisittolo in I, uuedresitelo in 2 means either refractory
or refractoriness. In the former alternative it would be the weak
masc. nom. of the adjective widrisittol, wedresitel, derived with the
frequentative and intensive suffix ol, il, al, A. S. ol, Goth, als, uls,
O. N. uU, M. D. and N. D. el, etc. ; e. g. Goth, slahals, weinuls ;
O. H. G. scamal; A. S. /retol, sprecol, sagol, etc. ('). The adjec-
tive widrisittol, wedresitel, contumax, from the neuter verb widri-
sittan, wedresitan, does not materially differ from the N. H. G.
widersetzlich, refi-actory, from sich widersetzen ; for the neuter
verb and the reflexive form of the causative convey virtually the
same idea. If widrisittolo were "refractoriness" or "contu-
macia," then it would answer to N. H. G. widersetzung or wider-
setzlichkeit, and probably be the dative of a femin. abstract noun in
ia, the O. H. G. equivalent of which would be widrisizzalt.
Uuidristholo, uuidresathalo in 6 and 10 should be widristalo (or
"Stelo), widresialo, i. e. either resistance, A. S. wifSersteall (cf. O. N.
viVrstafSa and D. wederstand, resistance, renixus) in the dative
instr. case, or an adjective coordinate with it.
It is not easy to dedde whether uuidrositelo, uuidrosithelo,
uuidrosilito in 7-9 represents widrosittelo, -sitilo or widrostelo (for
•-stalio), because st has more than once been expanded into sit in
this family of MSS. ; e. g. besitalio for bestalio in Tit. XLII ; sita-
bahim for stalahiu, in Tit. XXXVm (XLII). The absence of
any variant with the vowel a and the i in silito (read sitilo) of 8 in-
duce me to prefer widrosittelo, ^sittilo, i. e. the reading agreeing in
the main with that in i and 2. As to the d for th, fS in widro
(Goth, wifra), widri, widre, wedre cf. the spelling wider in the
Heliand alternating with withar, etc.
\ 223. AndOtheoco in 6, anduutheocho in 10 will agree with the
tenor of the text if we read anduntheeto or anduncheeto. And is
to be taken in the sense of " adversely, perversely, wrongly," as in
O.N. andvitni, contradictory testimony, such as is contrary to
law ; andmarki, a fault, flaw ; andfueli, monstrosity, absurdity (cf.
Tit. LI). Unt {und), M. D. and N. D. ont, is interchangeable
with ant {and), and un also is admissible because it would answer
to A. S. on = and, e. g. in onbeddan, M. D. ombieden {onbieden) ;
N. D. ontbieden, A. S. onhdtan, M. D. ontheeteh, O. H. G. ant-,
inthetzan. Andunt-heeto or andun-cheeto, if it be a nominative
and an agent, denotes ** one who unlawfully promises or invites ;"
but if it be an abstract noun it means " unlawful invitation," from a
femin. stem 'heeta, heetia. Owing to the indefinite character of
unt {und) it is by no means impossible that the verb untheetan de-
noted something quite different, vis. to call away, to challenge
away. The interpreters of the Law seem to have taken the Malb.
in the sense of inviting.
{}) Cf. Grimm, D. G. II, 981 sqq.
5ia
Digitized by
Google
NOTES. TIT. XLVI.
XLVI.
{ 224. The Latinized hacfamirem^ etc., shows itself in so many
aspects that, with due allowance for palpable errors, we cannot but
acknowledge the existence of various collateral forms of the term
in Frankish. For the substantive, whence the compound verb is
derived, are admissible : fathm, fadm^ fatftam, fathom^ fathum^
and even the very advanced loroifam ; A. S. fc^m^ fathom, am-
plexus; sinus; potestas; 0,H. G./adam,/adum, thread; O. N.
/aiSmr; O. S. /athmos, fadmas (pi.), etc The particle must
have been a/-, otherwise it is difficult to explain hac^ ac, which
being neither Latin nor Frankish can only be a misread a/-. It is
very likely that there existed a variation ant or an ; perhaps also
a ; even a/ is not impossible, though affatomiae in the Lex £m.
may, of course, stand for adfathomiae, Atfatkomian, as well as
a»-, anUf afathmian^ by itself says nothing more than " to bring
to the /athm ** ; whether the/atkm was to be one's own or that of
another is not expressed. Hence the verb may just as well signify to
adopt, as to transfer, bestow, convey to another. Equally ambiguous
is the O.N. term which corresponds to our word, viz. sk^yta,
which in the sense of "caring for" evidently has developed from
the notion of " taking to one's own bosom, to heart *' ; but in the
other sense in which it occurs in the laws, namely, of transferring
land by donation, it has arisen from the idea of bringing into
another's lap, power. At first sight it would appear that the D.
term den halm schUten is not ambiguous, for Kiliaen i. v. explains
it by " infestucare, confirmare et stabilire alienationem sive ven-
ditionem traditione fustis, virgae, hastae, calami aut stipulae."
But, on considering the meanings of schUten^ to shoot, it is far
from certain that the original sense of atfathmian, skeyta, den
halm schieten was so onesided as it became in later times ; cf. Lex
Rip. tit. 48 : adaptare in hereditatem vel cLdfatimire ; cf. also Capit.
Ludov. Primi (coL 419 of the present work) X and cp. O. H.G.
gifadiman with A. S. /adman, amplecti (Grein, Gloss, i. v.). As
to skeyta, skeyting', scotatio, I refer to Oxf. Diet. i. w. and Grimm,
R. A., 116; 121, sqq.
Affathomia^ unless it stand for adfathomia, can only mean the
giving up, abdication.
§ 225. Les, USf leisi, leisa, lets— according to semi-Latin spel-
ling laisus, lesus, laesusy laeisus, laesa, etc. — ^was undoubtedly
synonymous with fathm and O. N. skaut^ the sheet of a doth,
airt, outskirt ; sheet of a sail ; skirt ; lap, bosom ; A. S. scedt, D.
school. It is evidently allied to O. H. G. lesd, ruga ; in diminutive
form O. Fris. lesoka or Usoka ; M.D. leese, orbita; waghenUese^
O. S. waganliasay Gl. Prud. 708 ; O. H. G. waganleisa {'laise,
•lesa); O. H. G. lista, limbus, fimbria; D. lijst, A. S. list, etc.
A connexion between Goth, /a^a, a hedge, and fathm, such as is
hinted at in Oxf. Diet. i. v. /aiSmr, is not improbable, and would
fully explain how the tract of country going by the name of Kinne"
les and Kenne-'mdre or Kin-hem in the Middle Ages (at present
Kennemer land) was known to the Romans as a borderland in-
habited by the Canninefates (i. e. Kannine-fatheis, the men of
Kannine-fathos) ; for mdre, A. S. m<Bre, gemare is border, out-
skirt. It is from les, lees » O. N. skaut, scedt, school, sheet ss/a^a,
fathm that the French lisihre is to be derived, rather than from the
cognate list.
The use of such comprehensive, nay ambiguous words like
fathm and les, lets, leisa b certainly not accidental, but inten-
tional. In all ancient laws, as well as in the religion and philo-
sophy of the primitive period of mankind, the poetical element
or sentiment predominates, and it is essential to poetry that
533
the words used should be as pregnant, as full of meaning, as
possible.
i 226. Beod (betid), in the fifth section of the present chapter, in
would-be I-atin beodus, heudus, is the O. S. biod, hied. A, S.
heid, Goth, binds, O. H, G. biet, piot, O. N. bj<ASr, a toble, and
requires no comment.
§ 327. Ante theoda aut thunginum, as it stands in our next
section, is a hybridic formula, a mixture of Salic and Latin. Theod
or theodo is necessarily a notion of the same category as thunginuj.
There can be no question here of the well-known theod, theoda,
people, because a phrase such as '< before the people or (and) the
thunginus " would be nugatory. Theodo, theodo is either idiolly
identical with O. S. thiodo, dominus (Heliand 138, 12), or it is
formed analogously to A. S. ledd, prmceps (cf. Grein, Gloss, i. ▼.).
In either case it is a slight variety of A. S. Redden, Ridden, dominus,
Goth, yiitdans, etc. Words which have the character of noons
proper, like God, Lord, show in O. H. G., M. H. G., and M. D. the
peculiar declension of nouns proper; thus the accus. of O. H. G.
got, cot is gotan, cotan ; truhtin has truhtinan. In M. D., in
similar cases, the final n is regularly wanting ; hence the accus. of
god is gode, in the same manner as e. g. Adam, Petrus have
Adame, Petruse. In O. S. both forms, with and without final n,
are equally used, e. g. Lasaruse and Laxarusan, and the like.
The M. D. form points to a Salic a ; and no matter whether the
nominative was theod or theode, the accus. would in any case be
theoda. This theory is confirmed by facts. In charters of the
Frank, period we find that the accus. and even the genit. of proper
nouns in o may end in a. A charter of A. d. 720 (>) has : *< Ego
Ebroinus comes, filius Oda quondam "; i. e. *' the son of the late
Odo." Further on Oda occurs as an accusative, whereas a Frankish
dative pi. appears hi Meginum (Megen) ; in loco Rinharim (at
present Rinderen). For the M. H. G. the corresponding forms
in ^ are given by Wemhold in his Mittdhochdeutsdie Grammatiky
§ 450.'
From the words '< m maUo ante regem " in i and 6 we must con-
clude that the translators thought it fit to render theod, theodo,
princeps, dominus, by "rex." The purport of the phrase *<in
mallobergo" is far from dear. Does it mean *'on the malberg
(law-hill), O. N. logberg**, or " m the malberg, i. e. in the original
text of the law " ? If we adopt the latter alternative, the phrase
ante theoda aut thtmginum (or tungino) could not be called
hybridic, but corrupted. It is conceivable that one or two genuine
Salic words were mistaken for Latin, on account of their accidental
similarity to words in this language. If we suppose the Frank,
phrase to have run in this way : ant theoda otho (or ami) thungin,
the error of the scribes must seem a trifle in comparison with the
other feats they have achieved throughout the Lex. Ant {and) as
a preposition in the sense of " in presence of, with," Ls extremely rare
and cQuld for this very reason the more easily be mistaken for Latin.
Yet it occurs in a strikingly similar expression in Caedmon's
Genesis 13 : " hsefdon gle&m and dre4m and heora ordfimnan."
And ordfruman, i. e. ante, apnd dominum, is s]nionymous with
ant theoda, Anteuda in 2, anteoda in 7 stands for ant teuda, the
change of th uito t being due to assimilation, like O. S. ant tat, an-
tat, for ant that, M. D. ontat for ont dat (properly ont that^. The
diphthong ea in theada answers to ia (for older io, eo) which is not
uncommonly met with in O. S., O. Fris. and High-Frankish.
§ 228. Thungin, tungin. The codices are so consistent in their
(») Sloct, Oork. No. 6.
534
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XLVI. XLVH.
speUing that we must assume both foims, with initial / and th, to be
equally coirect. If one of the two has passed into the other in
consequence of etymological adaptation — ^which is not impossible —
the change must, at any rate, have taken place long before there
can be question of a separate Salic law in contradistinction to
ancient Teutonic institutions in general. To make good this asser-
tion, it will be necessary to enter into a somewhat lengthy etymolo-
gical disquisition.
Thungin is substantially the same word as O. N. yengiU^ a com-
mander; A. S. ^engel^ dominus, pzinceps; O. H. G. dwengil,
exactor. The suffix in is a mere variation of t/, just as, for instance,
Goth, himms^ O. N. himinn, compared with O. S. and O. H. G.
himtl, N. H. G. himmel^ D. kernel ; similarly O. H. G. scefin^
scabinus, along with So-scefel^ legislator. Whether we derive
thungin from a verb fhwingan (weak form thwigan) or thingan
{fhig<m) is, in this particular instance, of no consequence : i° be-
cause the corresponding verbs in Skr., viz, twafU {twac), twanakti
and taUc {tac)^ tanaktiy to contract, are twin forms of one and the
same root ; the same applies to the amplified twaksh » taksh^ to
strain, join, with sundiy derivatives, as takshaka^ constrictor (a
snake); constructor; a joiner; twakshaSy strength; cf. Greek
W^of; 2*" because in the more limited sphere of the Teutonic
tongues there are abundant proofs of t?tung not dififering
from thwung, £. g., O. H. G. ungadungan, unrestrained, is
wholly = ungadwungan in ungadunganiu kirida, ingluvies ; ca^
dhungam ^ gadwunganiy angor; bidungan (pithungan, etc.), con-
strictus, oppressus ; cf. O. N. }ungr, heavy (cf. Grafif, Spr. V, 272,
sqq.). The same is the case with A. S. ge^ungen, sober; geyun'
genlicey soberly, in " bliVe drincen we getfungenlice druncennisse
gftstes," rendering ** laeti bibamus sobrie ebrietatem spiritus." We
meet with ge^ungen in the sense c^ restrained, full of restraint, e. g.
in yedwum gefungen^ Judith 129, whereas in the same sense we
have O. S. githuungan (i. e. githwungan), in Heliand 10, 4 (^).
For more A. S. examples I refer to Grein's Gloss. L v. geyingan^
only observing that, in my opinion, the lexicographer has not been
successful in his arrangement of the various meanings of gefungen.
He has even wholly misunderstood gefungon in Metra i, 7:
" Hsefdan him gecynde cyningas twegen, Rsedgot and Aleric, rice
ge^ungon," i. e. "they had their own indigenous kings, two (in
number), R. and A., who governed the kingdom '' ; cf. O. H. G.
dwingan, stringere, coercere, moderari, etc. ; gadwingan, frenare,
coercere, constringere, opprimere, etc. (s. Graff, Spr. V, 269, sqq.).
Whether ge^ungon belongs to a verb ge^wingan or ge}ingan is a
disputable point, but, as we have remarked above, the general
meaning is not affected by any doubt in this respect.
To resume, thungin, }engel is in the first place '* he who con-
strains, by whom constraint is effected " ; he is both the coactar
and the exactor. Synonymous with thungin is O. H. G. sculdheizoy
O. S. scuUhHoy O. Fris. skeUAtay M. D. schult-heet (Latinized
scuUetus)j schautheet {for schaud'heefj, praetor, praefectus praetorio,
index quaestionis, praesidens inter indices" (see Kil. i. v.). How
closely the "Actions of the Frisian skeUdta agree with those of
the thungin appears from the numerous passages in the Frisian
Laws and the summaiy of those functions as given by Richthofen
in his Gloss, i. v. skeltata. Properly scult'heeto means in general
«qui imperat debitum," and according as <<debitum" was
(*) A. S. geikuugeny fit, perfect, defveloped, grave, is no less dedncible from
the primitive notion of straining, stretching, stringing ; it is the notion under-
lying the ideas of contraction and extension.
535
understood in the wider acceptation of anjrthing one should do, or
in the narrower one of " debt," the sculd-heeto was considered to
be the magistrate who proclaimed and commanded (1) what was to
be done, proclaimed the judgment, or who enjoined the payment
of debts ; cf. O. H. G. sculdan, condemnare, and gascuidant
gesculd^y and Grimm, R. A. 755.
Tunginy though apparently different from thungin in sound, and
most probably in origin too, may be regarded as meaning the same,
viz, "he who constrains, coerces." For on comparing the nume-
rous derivatives belonging to a verb tingan, Skr. danfy we observe
that thingan, Skr. tone, and tingan, Skr. danf, convey nearly the
same notion. Cf. e. g. O. H. G. tanga and jswanga, A. S. tanga,
E. tongues, Skr. sandanfa, etc. ; O. H. G. zangar, mordacitas,
Skr. danshtra, danshtrd, dapanay a tooth ; A. S. getenge, con-
nected, incumbent, oppressive, heavy, almost synonymous with
O. H. G. gadwungan; A. S. getengan, to enjoin, attach; O. S.
bitengiy allied (HeUand 43, 11) ; oppressive (141, 13); O. N. tengfa,
to join, connect; tengiSir, bonds, aflfinity. These few instances
?rill sufl&ce to show how easily tungin and thungin could have been
looked upon by the Franks themselves in the light of vicarious
forms. Let me add that tungin is supported by the Latinized
tanganarey clearly taken as "constringere"; further by A. S.
intinga = abod, and by O. N. tyggi = tiggi, a chieftain ('). If
there is some confusion between tingan and thingan, tungin and
thungin, it must date from veiy remote times indeed, and I for one
would even doubt whether such forms as N. H. G. vwingen, where
we might expect dwingen (tvnngen), may be called simple aberra-
tions.
We cannot doubt that tungin can answer to O. N. tyggi, in
spite of the difference in their suffixes, if we remember that O.H.G.
scaffeoy scaffo, conditor, is substantially the same as scefin, weak
form sceffeno, Frank, scafin (whence the semi-Latin scabinus),
scepeno (Ps. 67, 6), D. schepen. The sufl6x in is common to sundry
words belonging to the same category: Goth, kindins, a governor;
O. S. drohtin, etc., a lord; Frank, scapin, thungin and tungin,
XLVn.
{ 229. Filtorty feUort, here, and fiUort, feltroct, m Tit. XCIX
is a Romance adaptation of a Salic /r-, fertor(h)ty fertrocht. The
change of r into / is the result of the Romance mouth being adverse
to the repetition of the sound r, hence hariberga becomes alberga,
auberge; paraveredus, palefroi ; peregrinus, p&erin ; arbor, Ital.
aJbero, Span, arbol ; etc. As to tort for iorht, cf. Frank, ^rte for
forhta, Ps. 54, 4 = Germ, furcht, D. vrttcht, ^, fright; D. and
G. bert » brecht, e. g. in Albert or Albrecht, A. S. beorht, E.
bright,
J^irtorhtf/ertrochtiseiiher a part. pret. pass., or, if the stem be
firtorhH, an abstract noun. The simple verb must be torcian s
trocian, M. D. trukken, trekken, to draw ; the compound answers
to M. D. vertrekken, which sometimes means " producere." Since
trukken is synonymous with A. S. tedhan, whence is derived A. S.
team, appellatio, t^man, getiman, vocare ad warrantum (s. Schmid,
Gloss.), the conclusion is obvious that the substantives ^r^r^/ and
tedm are not only synonymous as forensic terms, but also in other
(*) The paraphrase of M. H. G. tchultkeize by " tribunus qui mille viris
praeest " points to the scultetus also having had a military rank ; see M. H. G.
Diet, by Benecke and Miiller, I, 660.
(*) In the list given in Skaldskaparmil 64, we find along with yengill and
tiggi Si title skyli, thylU ; might this be connected with tcult-heto f
536
Digitized by
Google
NOTES. TITT. XLVIL XLVUI. XLIX. L.
respects. We may render it by "appeal,** " the producing of a
warrant '* ; in origin and form it is almost M. D. betrek, "appella-
tio, provocatio **; the verb betrekken means "appellare, provocare,**
but ** in ius vocare *' at the same time, Firtarhtj fertrocht very
likely combined both meanings of betrek^ and this may be the
reason why the framers of the Latin text were unable to find a
proper Latin equivalent.
{ 230. Adkramire in " iUe — debet adhramire " is here taken in
another sense than in Tit. XXXVII (first section) : " ille qui per
vestigium sequitur res suas per tertiam manum debet agramire."
Etymologically anhramian may perfectly well be explained in both
significations; for the one I refer to Note on Tit. XXXVII;
here it signifies "to impute, refer, appeal to another.** We may
safely assume that hramian^ hratnon, like D. ramen^ also meant
" putare *' ; consequently anhramian is " imputare.** The corre-
sponding term in A. S. is cennan, gecennan (s. Schmid, Gloss, i. v.
cannan). This may mean either " to make known, declare '* (and
it is interpreted in this sense by Schmid), or "imputare** (s.
Grein, Gloss, i. v.). The Latinized A. S. cenninga is entirely
synonymous with tedm. The best commentary on adhramire is
O. N. kennay as this denotes both " to acknowledge as one's
own, claim," and "acknowledge as another's property, attribute,
impute, bring home to one."
§ 231. Sunni, stem sunnia (which occurs already in Tit. I, and
which we find here again in sect. 2), means a lawful excuse, impe-
dimentum legitimum, exceptio. The M. D. word is nootsinne,
O. N. nautisyn; a derivative is the N. D. verb vemootsinnigen, «to
excuse {sig, = oneself) by proving a lawful impediment, in the
municipal law of Zutphen (i) : " ten ware sake dat hij sig dede ver-
noodtsinnigen, te weten dat hij door lijfsnoodt, watersnoodt ofle
heerengebodt verhindert ware geweest.** The O. Fris. nidskine^
nidskininge, interpreted in a MS. text by noettekenj i. e. proof of
necessity, is a curious example of adaptation by so-called popular
etymology ; cf. Grimm, R. A. 848 and Richth. Gloss, i. v. ned.
skine. The O. S. sunnea in Heliand 70, 13 is simply " need."
Cf. however Goth, sunja, truth ; sunjon sik^ &iroAo7cro-0ai ; sunjons,
inrokoyla ; and Lat. sontica causa and insons,
} 232. Gamalius, chamallus is a Latinized gamall, chamall,
HamalluSt amallus, rhamaUus are mere corruptions. It denotes
" he with whom one has the same forum'* and "he with whom
one has a plea.**
XLVm.
} 233. Calistanio in } I of cod. 2 is, apparently, some case of
galistania^ a nom. action, belonging to a supposed verb galisUm.
As list means " dolus, fraus,*' galistani may be fraudoHo. But I
would rather expect galiuganio ox galuganio^ the lying ; cf. O.H.G.
lugindri, falsarius ; D. Uugenaar, a Uar ; or galicsanio ; cf. O.H.G.
galichesarij h3rpocrita ; N.H.G. gleisner; M.D. gelijcsener, GaUC'
sania would m, m. agree with O. H. G. gelichesung, lichisunga
(cf. Graff, Spr. II, 119).
XLIX.
} 234. Widridarchi in j 2 of cod. i obviously signifies " contu-
macy, unwillingness.** It is a substantive derived from some adj.
widridar^ in which widri is the well-known particle widri, weder^
(M Werken Maatsch. Ned. Lett., X, 258.
537
against. Dar is obscure ; it may be allied to A. S. derian^ D.
deren^ nocere ; O. H. G. tar^^ nocere, obesse.
} 235. FerbannituSjforbannitus is a LaXimxtd ferbannid atfer-
bannan. It is in substance M. D. gebannen, legitime convocatus,
from bannen (de vierschare), which Kiliaen i. v. renders by : " tri-
bunal denuntiare, praetorium cogere, edicere conventum senatonim,
dare senatoribus dicendi iuris auctoritatem.** The same /orbanni-
tus also means " proscriptus,** i. e. banished, outlawed. This
apparent contradiction is caused by bannan denoting both "to
bid ** and " to forbid.** We have an analogous case in O. N.
kvifSja, to forbid, banish, but kvefSa, to say, kvefSJa, to call on,
address, request, summon. From the parallelism in the use of
bannan and kv^ja^ kvv^ja, we may infer that originally bannan
denoted in general to say, to speak loud, to speak emphatically.
In fact, the Skr. bhan^ bhanati is " to speak, tell, recite, preach " ;
to the same family belongs Greek ^«9^ and ^«^ycZr. All roots ex-
pressive of showing by sounds, declaring, etc., denote to show and
at the same time to shine. Therefore, bhanati^ bannan and ^evrcZr
are nearly allied to ^a/rciy, and to Skr. bhdnu, a shine, the sun,
etc. The Groth. bandwa, bandwo, irtiiMtop, bandnt/an, O. N. benda,
to give a sign, beckon, etc. stand nearer to ^o/rctr than to f^wtir
or bannan. The d in bandwa may belong either to the suffix or to
a stem band, an amplified ban. Such an amplified form is repre-
sented by M. D. banden ta bannen (see Kil. i. v.), and by Skr. bhand,
to chide, censure, abuse, deride ; whence bhan^a, a buffoon ; Pab
bhandanam, quarreling, strife ; wholly analogous is the connerion
between A. S. gabban, O. N. gubba, to mock, and O. Fris. gabbia,
to banish ; cf. also £. to gab, gahbery, to gabble, A similar varia-
tion between nd, and »» as iii bannen, banden recurs in another
Teutonic word, viz. A« S. pending, penning, O. H. G. phaniinc,
O. N., O. S., O. Fris., and Unpenning, a penny; in this instance,
too, as in ban, Skr. bhan, the Skr. shows the lingual n in pana, a
coin; a bet, stake; wages, hire. Both the Skr. and Teutonic
form oipana and penny show traces of being a development fixnn
a more primitive Aryan one, which I need not endeavour to enquire
into, as being beyond the scope of this work.
L.
} 236. For thalasciasco in i I guess that we must read tolas
giasco (or gatsco). Talas is the genit. sg. of tala, O. H. G. tola,
numerus, summa, calculus, ratio; cf. N. H. G. zahlung, payment.
Giisca, gaisca = O. H. G. eisca, petitio, exactio ; D. eisch^ de-
mand, pretension, exigence ; O. H. G. eiscSn, D. eischen, petere,
exigere, ciere ; gieiscdn, postulare, rogare. The O. Fris. term for
demanding, dimning, is ikt^achtia ; and considering the confusion
between sc and ft in the MSS., it is by no means impos^ble that
the term intended is talas giafto. At any rate the Malb. must
contain some word expressive of exaction of payment, and, by im-
plication, the charges due for the summons.
} 237. Less uncertain is hucchrammito in 2, read tUchrammitho,
the dative of utchrammitha, literally " the pinching out,** i. e.
exaction. The particle ut is also found, as we have seen, in the O.
Fris. utachtid. As acht, aft and haft, hacht are apt to get con-
founded, and hramjan is synonymous with O. H. G. haftian, con-
nectere, tenere, D. hachten, hechten, heften, it is by no means
impossible that the O. Fris. utachtia represents a more original ut-
hachtia, which would be wholly analogous to utchrammian.
§ 238. The formula nexiicantigyus in § 2, etc., is explained by
Grimm (Pref. LIV, sq.) as containing next, nexti, fibula, torques,
538
Digitized by
Google
NOTES. TITT. L. LI.
and chanthigiuy canHgio, cantio^ gantw^ identified with A. S.
kente, O. N. hendi, prehendo, apprehendo, capio ; and he renders
the two words combined by ** fibuld, torque stringo." This expla-
nation is plausible enough, yet I doubt its correctness, not so much
because next^ ruxti does not occur (for there is reason to belieye
that O. N. nistj a brooch, pin, and kindred words really stand for
mhst), as because, so far as I know, no symbol or symbolical
phrase of the kind survives in any of the other Teutonic laws. I
would rather think that there is some connexion, either real or in
theory, between thungin and thigio, the last word of the formula,
and lycewise between tungin and tigio. Now tkigian is, apparently,
O. S. thiggian^ petere ; O. H. G. digjan^ petere, expetere, inter-
cedere, imprecari ; digi^ petitio, imprecatio, intercessio. From the
rendering *< intercedere '* it follows that thiggian, digjan is a varia-
tion of thingony A. S. ^ingian^ intercedere, veniam petere. As for
ttgian, Han {tihtan, tickian), this is the counterpart of A.' S. teoh-
hum, Hhhian, to appoint, judge, pass judgment (cf. Bosw. Diet, and
Grein, Gloss. L v.). To it belongs intinga, which Grein rightly
compares with O. H. G. insihtf crimen, but which in most cases
means causa. Now, causa, French chose, is in its development
wholly analogous to Teutonic fing, so that intinga and ^ing are
synonymous. If we take antigio instead of the simplex tigio, the
word may be regarded as the verbal form coordinate with the
subst. intinga. This agrees very well with " mallare," by which
the Lex Emend, has replaced the Salic term ; the codices 6>io
also see " mallo " in it. At the same time the Lex Emend, renders
thigius or tigius — ^it is doubtful which — ^by " adstringas " ; cod. 3 "
has "teneo." It is uncertain whether A. S. ontyhtan, incitare,
impellere, belongs to tedhan or to Hhan ; but why should not the
interpreters have seen in the i of Ugian the Umlaut oluf In this
case tigian would in the main answer to A S. getigean, getfgan,
constringere, T£.,totie; " adstringas" of the Lex Emend, points to
antigio =antygio. Cf. Grimm, R. A. 855 : " Der gegner oder gasa»
chio heisst, passiv genommen, der bcklagte, geforderte, helangte,
pulsatus, der inzihtigo N. Bth. 57, der bemaldts:^
Nextich, nestig I take to be an adverbial form like O. H. G.
meistig, meistic, potissimum, of the superlative nixt, nist, M. D.
naest, dial, neest, N. D. nacut and nauwst, next, most closely, A.S.
mahst, nihst, nihst, for the last time, O. N. nast, next, nearest, last,
closest. Nextig is here to be taken in the sense of " most closely " ;
O. N. nasta, very ; nor, near, close, sharp. Consequently the
formula might be rendered: "I most urgently compel" or "I
enjoin." Thichio, tigio, tioisihe i pers. sing. pres. ind., whereas
thichius, tigius, tihis is the 2 pers. sing, in the subj. mood. The
ending ius answers to O. S. ies, eas, analogously to the ending of
the genitive us, where O. S. has as, es, Cf. J 271.
§ 239. Gasacio is the A. S. gesaca, adversarius, aemulus.
f 240. Rachin-, raginhurgi, etc. (§ 3) is either a stem in i or in ia.
The Latinized forms decide nothing, nor the apparently Frankish
plurals burgies, burgus in 9. If the stem ended in ia, the plural
burgiis, i. e. burgie would be the counterpart oieinde, fines, in the
Frankish of a later period, viz. Ps. 66, 8 ; ercetere Gl. L. 259. Cf.
the formation of Goth, hairdeis, O.N. hirSir, O. H. G. hirti,'etc, ;
O. N. hilmir, hersir.
The etymology of rachine, ragine, rachin, ragin, rechine, regen
is not quite clear; both Groth. ragin, Uyfia, yvAfMi, ohcovofila^
and the verb raJinjan, ^^^^ciy, &|iovy; garahnjan, rifuir, may
claim to be related. The Raginburgi is (as appears ex. gr. from Tit.
LVII) what in Goth, is called ragineis, «r^fijSovXos. On the other
hand he is a taxator : " pretium appretiare debet," and in so far he
539
may be identified with the O. Fris. wtrdmon, werthnwn, which
apparently means ** worth-man, esteemer," as well as " in esteem,
worthy,'* especially a churchwarden. The Skr. word nearest re-
lated to ragine is arhana, arhanA, esteem, worship, from arhati,
to be worth, valuable, grave, powerful, etc., whence arhant ** a
worthy, a master, upper teacher," but Gt. tpx.^9.
Rathim (the m in rathimb. is due to assimilation) in 10, here and
in Tit. LVI (LIX), as well as ratione in 4, seem to be more the
results of adaptation than clerical errors ; cf. Goth, ra^jo, account,
reckoning ; O. H. G. rtdina, ratio ; narratio ; N. D. reden, reason,
account ; M. D. redene, ratio, causa ; sermo, oratio, etc.
Burgi is both he who takes up, upholds, and he who begins or is
the first, ipx^'j iLpx^fuwos; cf. D. beuren, to heave, take up,
receive what is due ; O. N. bytja, to support, begin, be due,
beseem, get. A vicarious form of burgi (like O. H. G. buryo of
burgio) is buri in O. S. and O. H. G. hardburi, magistratus (^).
That the Franks attributed to their raginburgii the function of
persons who take what is due, i. e. of D. beurers, seems evident
from the phrase : <' pretium quantum valuerit debitum de fortuna
illius toUant:'
LI.
§ 241. Andameto, anthomito in the rubric of 2 is a semi-Latin
alteration of anttomitho, by assimilation antomitho. In 10 we
must read andtomitho. In 5 and 6 two readings have been
blended: anttometho (andtomitho) and anttimetho (andtemitho),
Andtdmitha, in dative case -tho, is derived with the suffix itha from
an adjective andtdnii, like Goth, diupi^a, depth, from diups ; A. S.
yrm^o from earm, and the like. And, usually meaning " against,"
** adversely," is here taken in the sense of *< contrary " ; cf. the
remark on and in Tit. XLV. Synonymous with this and is TXfidri,
and consequently andtdmi is essentially the same as O. H. G.
widerzAmi, being against the law, in '* Want is widerzAme dtQite,
ilzzen Juden mit heidiniskme liute " (s. Grafi", Spr. V, 666). The
e in andtemi may be the Umlaut oid, and in that case the formation
would coincide^ with ihsXoi roiderzdmi ; it may, however, be just as
well the Umlaut of d. The latter alternative is the more probable
of the two. It is not impossible that the corruptions in 5 and 6 are
e
caused by a reading andtomitho, andtoemitho. The O. Fris. term
untame, oentame, i. e. informality in law, is nearly allied to andtomi^
tha ; the adjectiveis untemelik, explained as being " exceptio dilato-
ria," but from a passage in the Fris. Laws (251) it is quite clear that
untemelik means, in general, <* informal in law." The passage runs
thus : — *< Diu onscheldingha is twyra honda wijs, deer thi sitter hyn
myde unscheldigia md. Diu erste diu hat dilatoria, dat is unteme-
lick, hwent aldeerby werth dyu seke unteyn. Det is untemelick als
di sitter sprect tojenes den riuchter, under tidum tojenes det riucht,
under tidum tojenes den onspreker jef syn foerspreka, jefla tojenist
da tyd der hi uppa ladit is."
In O. Fris., just as in A. S., the prefixes and and un interchange
so very often — the above quotation gives an instance in unscheldi-
gia, onscheldigia, and unteyn (<) — that we may safely consider
untame (Fris. LL. 254) to have arisen from unttame » anttame ;
oentame (252, 21, and 254, 14) still more decidedly points to an
older antame, anttame. The prefix ant (ent) can all the more easUy
{}) Hard'v» of uncertain origin ; I identify it with Skr. kraiu, both "coun-
sel " and " power/' Gr. KpcTW.
(■) Cf. A. S. undin, ondSn, with M. D. onidoen, oHtoen, O. S. antdSm, an-
dSn, Salic antedi,
540
W
Digitized by
Google
NOTES. TITT. LI. LH. UV.
pass into «fi, un because the notion expressed by the latter in some
compounds, viz. that of ''against nature, monstrous," does not
perceptibly differ from ofid, against law or due ; e. g. in D. «fi-
mensch, a monster, miscreant ; cf. O. N. andhali, monstrosity ;
D. ondier, a monster ; andaad, a misdeed. A Franldsh untumig^
unseemly, abominable, occurs GI. L. 975 ; the u is the Umlaut of
140 {S)y imless the true reading be untamigt M. D. ontamelikf inde-
cent, improper. In short, andtamitha is informality, an unlawful
doing, or, as the Latin puts it, doing " supra legem aut debxtum,'*
or (as in Tit. LXXVIII, } 7) '< contra legem et iustitiam."
UL
f 243. Necthanteo (read ntcthantheo) is some case, probably the
datiTe, of a fem. stem nectharUhiOy properly a pres. part, used as an
abstract noun, like O. H. G. kebandt, gratia (see Graff, Spr. IV, 1 1 1
and cf. Grimm, D. G. II, 342), wesanti, materia, substantia, man-
do ; eowesantij essentia ; O. N. kvifiandi, recital ; the same forma-
tions are very common in Latin, e. g. observantia, diligentiaf and
the like^ The nth instead of n</ is, as we have seen before, the
usual ending of the partic. in Salic and the Saxon of the Gl. Prud.
The verb necthan, i.e. ruchtan^ for an older nachtidn^ is a derivative
from nechtif M.D. ntckie, nachU {also ghtnacMte, ghenechte) "con-
stitutum, dies ad ius experiendum condictus et constitutus " ; ghe^
nachte ten viertien dagtn is <' actio iuridica post dedmam quartam
noctem " (cf. Kfl. i. v. ghmachte). It is clear that nechti^ nackti is
properly nothing but what we call " a term of time,*' while the
verb nachtidn, nechtan not only means ** giving a term for so and so
many nights (i. e. days)," but also " to give an adjournment."
Ngchtantheo, mchtantho may be rendered : "for the adjournment,"
which is attended with extra expenses. For antesalina in 6 I pro-
pose to read antstalina, the supplying, giving a supplement ; cf.
Goth, andstaldf iwixopfiyla; andstaidan, kwixopiffy^uf^ 90^4x^*9*
Nechtantheo antstaiina would be **a supplying, an extra payment
for the adjournment."
Tauthe in 10 agrees with the Malb. in 6-9, except that the first
syllable is wanting. I believe we may confidently read nehtanthe,
LIV.
f 243. Ohgrafio (in § 2 of cod. i) is, apparently, compounded of
grafio and ob^ Goth, uf^ under. Such a word would be the coun-
terpart of D. ondergraaft viscount, under-sheriff. There is one
circiu[istance which makes this explanation doubtful: namely,
cod. I is so addicted to cockneyism that we must assume the
possibility of hobgraflOj i. e. hof grafio being intended ; this would
be literally *' comes palatii," or ** comes palatinus."
} 244. Leodo samitem in 2 cannot be separated from leude tacce"
muther which is found in the next paragraph. Leodo is a misread
leode = leude^ the weregild. For samitem s saccemuther I guess
that we must read sacwiten ts sacceuuiten or even saccewuten, for
wu instead of loi is frequent enough ; e. g. A. S. wuta « vfita ;
Grerm. wusste for wistet etc. It matters little whether we identify
sacce with O. S. saka^ O. H. G. sacha, O. N. sok, O. Fris. sake, or
with O. H. G. secchia^ secce, O. Fris. secke, seike, for both mean the
same, namely : causa, lis, crimen, culpa, and also penalty, verdict,
mulct, as appears from O. N. sekr, sentenced, condemned, out-
lawed ; sekt, seky, a penalty, fine, mulct. Witen looks like a gen.
(governed by leode-) of Ttnto, a knower, one who takes cognizance,
A. S. Vfita, consiliarius, senator. If we prefer reading saccewitres,
the result will be the same, as O. N. vitr means '* wise," and vitra,
54«
to manifest, reveal. In fact the knower and the reporter is one and
the same penon. Consequently, the sacwito or saccewitr is, linguis-
tically speaking, he who takes cognizance of the crime and the
pronouncer of the verdict or penalty.
How far the saccewito, ^witr differs from a common saccebaro is
obscure ; at any rate the Malb. of } i seems to be misplaced, for the
name for a count is of course grafio. In the absence of collateral
evidence we must satisfy ourselves with the guess that saccewito,
"Wiir, which was originally synonymous with saccebaro, was occa-
sionally and conventionally applied to a particular officer belonging
to the class of saccebaros, a saccebaro ** qui puer regins fuit," or an
obgrafio (?)
Saeebaro in I, sacd>oro in 2, and the other various readings, may
be reduced to two classes, the one marked by saei and its legitimate
variations, the other by sagi. A comparison of the readings in their
mutual relation yields as result that sad, sace is rather O. H. G.
secchia than sacha. If it were otherwise, then some form like saca
would not, it might be expected, be wholly wanting. We have
seen above that this question is of slight importance as regards the
meaning of the word. Sagi, in 7 and 9 sags (>), is O. Fris. sege^
enunciation, indictment ; e.g. Fris. LL. 418, i, sqq. : '< Dat is riucht
dat di schdta dera sega monia schil, ende als dio sege ginsen is—
so aeg di schelta dine aesga to bannene ti ene riuchta dome." In a
certain aspect the opposite is O. H. G. antsegia, excusatio; cf.
Richth. Gloss, i. v. sege (*). Between sad {sacce, soda) and sagi
the points of contact are so numerous that we cannot be astonished
to see some codd; having the former, others the latter form.
Baro and boro are well-known altemating forms of the nom.
agentis bero from beran, to bear ; e. g. O. Fris. walubora, -bera,
but M. S. walbare ; M. D. and N. D. mombaar, momboor, O. S.
mundboro, Borro stands for borjo, from boryan, D. beuren, O. N.
byrfa, susdpere, etc.; barro for batyo, from barjan, to indict,
accuse, deliver. Now, the O. N. bera is the standing term in the
Grig&s for the delivery of a verdict by a jury, and thus we obtain
the provisional result that baro, boro, barro, borro all practicaUy
amount to the same, and convey the notion which the Hnglish to
bear shows in the phrase to bear witness ; cf. Oxf. Diet. L v. bera.
Sadbaro, saeebaro, saceboro; nearly s O. N. sakar-dberi, a plain-
tiff, accuser ; property he who brings forward a suit ; it may also
mean he who delivers the verdict ; sagibaro, sagibarro, he who
delivers the indictment. Or if sagi be taken in the conventional
sense which its S3monym ivifSr has in O. N. law, a sagibaro will be
a person to whom belongs the kvifSburiSr, the verdict or delivery
of the verdict of jurors. Even burfSr is radically akin to baro^
boro.
In giving a linguistic analysis, it is well not to pretend to be able
to determine the idiomatic application of a term, for its elements
often show so many shades of meaning that a large margin will be
left for doubt We cannot make out what were the functions of
the saeebaro in a given period without having other data at our dis-
posal. Unfortunately we learn very little about him from the Lex,
and what we do hear of him is conveyed in a couple of phrases
which in the greater number of the codices have been sadly disfigured.
Under these circumstances it would be easy to find anything we
(^) The 1 is not unlikely a misread^ (0 ; yet it is not impossible that there
was a word like M. D. s^gsman, arbiter, discqptator. As to the form of the
gen. sags, cf. O. S. weroldes.
(■) M. D. seggB is " pronontiatio " and " sententia» iadidom *' ; seggeme and
seggeuscka^t arbitriom, arbttri sententia (see Kil. i. ▼.).
542
Digitized by
Google
NOTES. HT. LIV.
desire or want for a system, provided we have come to a foregone
conclusion. We must not lose sight of the fact that any attempt
at explanation which is based upon one corrupted codex has little
chance of being satisfactory. We have, however, more than one
manuscript, and may, therefore, try to find some connexion, if pos-
sible, between them, in order' to discover the intention of the Lex.
Let us begin with the text of the Lex Emend., for whatever may
have been the shortcomings of its arrangers, it has suffered incom-
parably less at the hands of ignorant scribes than all the others,
some parts of cod. lo excepted.
The phrase " Et si causa aliqua ante illos secundum legem fuerit
definita, ante grafionem remouere eam non licet," i. e. ** And if any
cause has been lawfully settled before them, it is not allowed to
remove it before the sheriff {gravw)y** agrees with what cod. lo
says in other words : " Et si de caussa (aliqua) illi aliquid sanum
dixerint, penitus gravio nullam habeat licentiam removendi.'' The
Latin sanus, here used in a sense alien to Latin proper, points to a
Salic original combining the meanings of sound and true. Such a
word must have sounded santh, sand (sdth), O. N. sannr, O. S.
sSth, A. S. sS6, E. sooth ; or sund, A. S. sund, gesund, E. sound,
D. gezond, essentially the Goth, sunjis, true ; sunj'a, truth. Now
O. N. sannr, sooth, true, in the forensic phrase vera, ver6a sannr
at einu means *•*• to be convicted of, guilty of.*' Still more striking
is the derived verb sanna, to prove, to convict one of; the Danish
sandemamd were more especially veridici. Indeed, it is sufficiently
clear that verum dicere would have been more appropriate than
sanum dicere ; still more suitable would have been the rendering
" to give a verdict, ^^ The reason why the translators preferred
sanum dicere is, I suppose, that the Salic term combined the mean-
ing of O. N. sanna, to prove, to convict, and synja, to deny, to
prove innocence. In Oxf. Diet. i.v. sanna we find the phrase
sannaSi annarr, en annar synja%i, some affirmed, some said no.
When we remember that Goth, sunjon sik (identical with O. N.
synja) is diroXoyciO'tfai, sunjons hatoKoyio^ but at the same time
sunja, truth, we may be satisfied that a Salic sand, sSth, or sund,
can have existed in a double meaning (>} which we may, more or
less adequately, paraphrase by " a verdict in affirmative or nega-
tive sense."
It will be granted, that there is strong reason for suspicion that the
sacibaros are " veridici," i. e. the deliverers of a verdict, in other words
jurors, members of a jury. This provisional result is not shaken by
the text of 7-9. The expression *<ante illos aliquid factum est "
may be rendered : *' is done (i. e. finished, settled) before them," or
if we like, '* acted," M. D. gedadigd, compositus, pactus ; cf. M. D.
dedingsman, arbiter, synonymous with scheidsman ; N. D. dading,
transaction. Let us now pass to cod. i. De causas aliquid (i. e.
causarum aliquid) is like the O. S. hvMit sakono, M. D. leat saken,
** any cause (case)," and does not differ from causa aliqua. The
words following, " de quod eis solvuntur (actum dixerint " are non-
sense. Cod. 2 has an intelligible ** de causa de quid (read aliquid) de
quod fortasse dixerint *' ;/ortasse has probably the notion of " occa-
sionally " ; " de quod (agreeing with aliquid) fortasse dixerunt "
means " about which they happen to have pronounced (their ver-
dict)." In I " de quod factum dixerint " causes no difficulty ; the
knotty point lies in " eis solvuntur," which is evidently corrupt.
(') The lAtmsonticusiJxd. sons zxe not only etymologically akin to sund
and utHd, but ahoiw the same ambiguity in so far as sonticus is ** valid, serving
as sunnis," and sans " guilty, sinning,'* agreeing with 0. 8. ttmdea, D. zomle;
O. N. synd; in the main A.S. ayn^ £. sin,
543
To change it into solvitur as 3, 4, and 6 have, would make things
worse, for the construction requires a plural ; ^ = a* (^) is a semi-
Latin writing for ei. There remains solvuntur for which I guess
we must read solverint et. Solvere, i. e. " to solve," not unlikely
renders a Salic ISsian, O. N. leysa, to solve, settle, e. g. leysa \ratu,
to settle a strife; and with another construction leysa 6r spymingu,
to solve a problem, answer a question ; cf. skera 6r, to decide ; and
Oxf. Diet. i.v. leysa. Another possibility is that in the semi-
French of the Lex, ei se solvunt, means <* they have acquitted
themselves " ; O. N. leysa sik is " to acquit oneself of one's
duty." It does not matter much, I believe, which way we decide
between ei solverint et or ei se solvunt et; at all events there can
be no question of interpreting solvere by " to pay," such an idea
being entirely dispelled by the evidence of codd. 2, 7-10, and Lex
Emendata.
The last words in i : " hoc ad grafionem non requiratur unde
ille securitatem fecerit " may be rendered : '* (if a cause has been
settled by them) it cannot be required from the grafio that he
should have given his troth." But this would be nonsense ; and
we could only make sense of it if the text had /aciat. Hence
the whole phrase is not what it should be. "Securitas" is a
translation of some word zmirti or warida^ which may mean ** gua-
rantee, pledge, troth," but also ** approbation," for O. H. G.
uodrjofi, 2Kwfr/» is '* probare " ; hiwdrjan '^probare, comprobare."
The wording of 2, 4, and 6, is intelligible, though, it would seem,
somewhat tautological. Here securitas is the probate by the
jurors.
On confronting the result obtained by a comparative interpreta-
tion of the text with those obtained by a linguistic analysis, we
come to the conclusion that the saciharo, saceboro, otherwise called
sagibaro, sagibarro is the member of a jury ; further that the old
paraphrase by scabinus is perfectly right, provided we understand
by schepen the vrijschepen, conunonly designated as schepen (*) of
the veem, veim, the usual term for jury in Westphalia and Hama-
land, but by no means limited to the Saxon parts of the Nether-
lands C). Saccewito agrees with the middle Frank. wiMzigdS used in
Ripuarian Cologne (cf. Grinmi, R. A. 779). That scabinus is used
to indicate the vrijschepen needs no proof; one instance will
suffice : in a charter of A. D. 1292 two persons are styled scabini
seu veimnoote (*).
We have a collateral proof that the sacibaros are nothing but
members of the jury, the veem. The veem, it is well known, is
called heimelijk, i. e. homely, communal, rural ; a word which has
given rise to all the absurd stories, still here and there circulating,
about the veem, Heimelijk, geheim^ after it had become obsolete
in the sense of " homely, communal, popular," survived in that of
** mysterious, secret," and since words, especially those which are
not understood, exercise a far greater influence on men's minds than
is usually believed, it is no wonder that the veem, though it was as
public a meeting as any could be, became in the idea of the people
(^) So illis = illihy dittography or idiomatically, in 4 : "iUis securitatem."
(■) As to the purport of /nee in connexion with the juxy see Grimm, R. A.
829.
(*) In the old customs of the Island of Voome we read : " Mach een witte-
loes wordeo omdat hij enen anderen geloeft heefit bij trouwen, eeren ende
sekerheden, voirwairden die hij hem niet en houdt, ende wort datr verreemt,
ende gehangen an den eersten boem datr een veemscepem sijnre machtich
worden mach, nadat hij verveemt is ende die veemscepen moet dat doen van
rechtswegen der vemen " (Werken Maatoch. Ned. Lett., X, 68).
(«) Werken Maatsch. Ned. Lett., X, 72.
544
Wa
Digitized by VnOOQ IC
NOTES. TITT. LIV. LV.
living too near the Middle Ages to care much about it, a ** secret *'
tribunal. That heinulijk gericht, i. e. the veem, is the heimgericht
needs no proof (cf. Giimm, R. A. 829) ; it is the O. N. heimi-
liskci^r^ the verdict given by the heimilislnlar ; and also the
college giving the verdict (}) ; cf. heimiskvifSr^ heimskin^r, in Oxf.
Diet. i. V. kvi^r. What is called heitnUi in O. N. is termed mallo-
bergium (of uncertain gender) in the Lex Salica, or mallum.
MnUobergiy stem -bergia, is an adjective, a regular derivative firom
maUoberg; if it be used as a substantive, in the neuter gender, it
denotes " whatever belongs to a malberg, 2l forum,** i. e. a parish,
commune ; in dial. Dutch maalschap^ commune, commonalty, and
collectively those who meet at the same mdUpol^ i. e. male-kill ;
precisely as Lex Emend, puts it : '* plebs (i. e. the commons)
quae ad unum maflum convenire solent." In its fonnation mallo-
bergi may be compared with O. N. heimili. Mai is a more com-
prehensive term including maXberg and malbergi.
To sum up : the mallobergias sactbaron, al. sagibaron, are verididt
a jury, akin to the heimilis-buar of the Norse law, and to the
scabini (Tfrisceperteny freischoffen) of the Veem. In so far as saci,
saccet sace means " crimen, guQt," and " prosecution," the term
sacibaro agrees with veemnoot ; cf. O. S. afihian, to doom. No
less suitable is the name of sagibaros, because to them belongs the
kvifiburtSr.
LV.
§ 245. Fori»«M^in 2 read muriher, A. S. marker, murder. In
I o we have to read chriomardio or perhaps -moridoy a possible careless
pronunciation of mordo, like weridario for werdario (Tit. XXXIX).
In 6 there is required either hriamordio or hriomorido ; in 7-9
chrfomurdo, Uuaderido in I is a misread murderido, apparently
the dative of murderida or murderidia. Such words stand to the
partic. pret. pass, (which in the present case is murderid) almost in
the same relation as in Lat. dvoisio stands to divisus, aesHmatio to
aestimaiusy etc. Cf. mordrida, murdrido in Lex Baiovar. 18, 2.
The Latinized murderitum in Lex Fris. 20 : '* si quis hominem
ocdderit et absconderit, quod murdrUum vocant*' points to a
neuter murdrith, unless it be formed from the partic. murderit
(murderid). As to the proper meaning of murda cf. Notes to Tit.
XIV.
} 246. T\imi chalisj thumi chale in 10, to which add thumi
chalt in Tit. XIV, is a misread thurui chalis, -chale, -chalt. The
correct reading in 2 (Tit. XIV) is thurui chale ; in 7-9 thurvi
chcd ; in 6 thorue chales, -chale, Thurvi, thurve, thorve is A. S.
}ur/e, O. H. G. thurfi, etc., egeat, from tharf, eget. Chalis,
chales is decidedly the genit. case of a masc. or neuter substantive ;
chalt is as decidedly an accusative ; chale may be a genitive, pro-
vided the word be a feminine, but it seems preferable to take it for
an accusative, whatever may be the gender. We learn from the
various readings that thurvan in Prankish like "iurfa in O. N. is
construed sometiihes with the genitive, at other times with the
accusative.
ChaH, chale is O. H. G. hal, tegmen, with the exception, per-
haps, of the gender (s. Graff, Spr. IV, 844). ChaU (for chald) is
O.H.G. helid, «'tugurium," properly "tectum"; O.N. hald,
entertainment, support. Thurvi chalis, etc., " egeat tecto, hospi-
tio " is, so to say, a paraphrase of wargus sit, let him be an outlaw.
(>) The Ozf. Diet, should not have Called to remark that kvt^rU both the
▼erdict and, collectively, those who give the verdict. More accurate is the
Index to the Grigis, i. v. gut^r, veridici ; effatum veridicorum.
545
Cod. 6 has, as so often elsewhere, preserved a fiiDer form of the
imprecation (Tit. XIV) : thome challis sive odo carina. Intended
is thorve challis (or chaldis) odo thacina ; as odo, O. H. G. odo,
A. S. cKS^e means "or," it follows that the Latin "sive" is
superfluous. Thacina is the genit. of thacina, O. S. ihecina, tectum
(Gl. Arg. 167), A. S. \tcen, tegmen, tectum. The association of
helan and thacian is so natural that it is not surprising to find them'
in each other's company ; thus in O. H. G. helid luzil si thechenne ;
helitin, thah, tegumen (cf. Graff, 1. c). It is always difficult to
give an adequate translation of such pregnant phrases, but we shall
not be far wrong, I trust, if we render thorve challis odo thacina by :
" egeat hospitio et tecto." Odo, or, is here used, because thurvan
is a negative idea. Cf. Grig&s 2, 100 : " tel ek No. eiga at vertfa
sekian sk6garmann 69elan, 6ferjanda, 6r&t(andi oil bjargratf * ; and
134, ibid.
§ 247. Stappl, a stake, column, is the common Teutonic word,
A. S. stapul, stipes, columna ; O. Fris. stapel, a pale, stake ; O. N.
stopuU, a column ; O. H. G. staphal and staphala, alternating with
stofful and staffala ; cf. the Latinized stafflus in } 4 (note) of 10.
Stapplus serves to explain aristatonem in Lex Emend., whence it
follows that the term wanting this explanation had become obso-
lete. On comparing the various readings we must provisionally
adopt as the intended reading in 10 cheristaduna, and haristathone
in Lex £m.
Staduna, stathone is the accus. of a weak subst. masc. or fern.
stado, statho — if fem. probably stada, statha. The final a and e
Sire to be explained in the same manner as in the case of ohseno
(cf. Tit. Ill) ; the O. S. form would be sia^un, stolon. Statho,
stado and stappl are synonymous, and in so far the interpretation in
10 and Lex Emend, is unimpeachable; cf. A. S. sUAS, a post;
wr^studu, columna, fulcrum (O. H. G. stafal, basis) ; O. N.
stufSill, a stud, column ; A. S. stafSol, basis ; O. Fris. dikstathul
has its equivalent in the Middle Sax. ietXdijkstapel (Fris. LL. 122).
The great difficulty of the word lies in cheri, al. ?tari, hare,
supposing that the form without initial h be incorrect, which is far
from certain, because the Lex Emend, is not in the habit of neglect-
ing the h.
Cheristonica in 6 is a very doubtful reading. Stunica might be
a diminutive form of some lost word stUna, Skr. sthttnd, a column,
but the corresponding terms in the other codd. rather induce me
to suppose that the word intended is stocina, a derivative analogous
to E. stockade from stoc, A. S. stocc, O. H. G. stoc, stoch, etc.
As to {ari)-stacone in B (Tit. XIV, col. of 7-9), this seems to
be right ; A. S. staca, a stake, post ; O. Fris. stake ; O. H. G.
steccho, a stake; collectively: the enclosure. We may even go
further and suspect that {h)aristato, if not everywhere, at least in
7-9 is a misread {h)aristaco, the more so because by reading cheri-
stiacona for cheristiadona we can explain the i, which recurs in
O. N. stj'aki, a stake.
{ 248. Madoalle, mandoado. Latinized mandualem, contains walle,
walo, wale, which is akin to the common Teutonic wallu, A. S.
weall, D. wal, O. N. vdllr, etc., and alternates with A. S. wala
in wyrtwala, -walu (Ettm. Lex. 99) = wyrttruma ; also in Latin
7/allus and vallum, Skr. walaya, cakrawdla, circumference, com-
pass ; also in adjectives as O. H. G. sinawell, sinuweU, sinwell,
all roimd ; O. N. sivalr^ etc. In some cases wal appears to have
the function of a mere suffix, and to be interchangeable with the
suffix ala. How wal- and a/- are in every respect connected need
not be discussed in this place; suffice it to recall the fact that
A. S. wyrtwala means exactly the same as O. H. G. wurzala,
546
Digitized by
Google
NOTES. TIT. LV.
D. wortel, a root. After premismg thus mach, we may identify
mandvfole with Skr. manfala, a disc, circle, circuit, anything
round, especially as it is used in sHlpaman^alat properly '<a
mound-circle, a tope-round," but commonly not differing from
stApa, a tope. A synonymous word, viz. himbat is equally used in
the more or less pleonastic compound siApalnmba, which denotes
the same as the single sttlpa, in its sense of an artificial grave-
mound, a tope. The precise Aryan form of Skr. mandala has not
yet been ascertained, but this much is pretty certain that the word
is akin to O.N. mdnduU «the handle of a hand mill"; to Skr.
mantha, the churning ; manthana, chumstick ; manthant^ a chum,
etc. MandwdU may be rendered by <* the fenced mound, mound-
fence, framework of the mound," in short stt^pa-mandaJa.
\ 349. Silaue, whatever may be its correct form, bears some
resemblance to A. S. sylle, syl, basis, fulcimentum, postis; cf.
O.H. G. suit << lignum quod sustinet ostium domus, quod nos
suHum vocamus" (cf. Graff, Spr. VI, 190). It alternates with
0. H. G. suelli: cf. Groth. gasuljan, 0c/A«XtouK. In M. D. sulU,
siUe is " limen," but at the same time •* canalis," just like sifU, which
is apparently another form of O. Fris. sU, a sluice, a little bridge,
N. D. «ly/, a sewer, and dialect, a sluice (cf. Tit. XXII). If these
or similar words existed in the Salic tongue^and it would be
strange if it were otherwise— then we can understand how the
arrange» of our texts have adopted the readings <* ponticulus " and
"porticulns." StiU I confidently assert that the older Latin text
had something different, for **pmticultts (or porticulus) seguens
mariuum " is nonsense. Both the Latin text and the Malb. have
been ill treated. The Malb. must have had sinawale (in 5 jiZa-
uaue)t etymologically almost O. H. G. sinawelUy globus (Grraff, Spr.
1, 840), and differing little from tnandwcUe^ save in so far as it is
more distinctly expressive of the vault-like, the globular shape of the
mound, the O. N. haugr. Such a sinawale is not unaptly rendered
by " monticulus." The revisers, not understanding the Malb.,
which perhaps was ahready somewhat corrupted, obtained, by dint
of etymology, from sUaue, as they read or conjectured, a little
bridge, and therefore changed monticulus into pofUiculus,
Sequentem (-tis) martuum, which we find in 5 and 6, is a most
interesting phrase, to understand which we ought to re-translate it
into Salic. The original word probably was after^ aftar, after,
the very same expression which in the sense of "in memory of"
(the dead) is constantly used in the Runic tombstones ; verpa haug
aftir, aft, after, etc. (cf. Jonsson, Oldn. Diet. i. v. epHr), It is dear
that a " monticulus," a haugr^ a cairn in memory of the dead, is a
suitable phrase, but not " ponticulus."
{ 250. For chlebarbio in 8, cheolbarhio m 7, chedbarbio in 9 (Tit.
XIV), we must read chliobardio, Chlio is A. S. hlAw, klaw,
Goth, hlaiw, etc., tumulus. Bardio, also in 10 (Tit. LV), recalls
O. N. bar^t brim, edg^ e. g. of a hill ; the stem differs ; neither the
gender nor the case can be determined. The compound chleobardi,
if appearances do not deceive us, is " tumuli margo." The question
arises whether the Malb. in 7-9 is a conjecture or a genuine variant,
a term handed down firom ancient times. This is a point which I
fear has little chance of ever being settled. We can only say that
chreobardio is wrong, while chreoburgio is right. The most natural
interpretation of this term, so far as I can see, would be " the
burial-place of a dead man;'* cf. Frankish burgisU, sepulcrum, Gl.
L. 171 ; A. S. byrgen, burgen, sepulcrum, etc. It denotes, how-
ever, at the same time an enclosure, a fence, like O.N. byrgi.
From " ponticulus '* or " porticulus " may be gathered that the
originators of this secondary reading interpreted burgia as a vicarious
547
form of brugia, O.N. bryggia, ponticulus; A. S. brycg, O.H. G.
brucca, N. H. G. brOcke, D. brugge, brug, etc. They were, to a
certain extent, justified in doing so, for along with brugia the pro-
nunciation burgia was not alien to the idiom, as we are able to test
by a charter (already quoted more than once) of Ebroin, A. D. 720,
where the name of the village at present called Donsbruggen, not
far from Cleves, is first written Dangaesbroch, and a few lines
further down Da(n)gaesburge, In this way it may be explained
how the revisers arrived at their interpretation, which, however,
cannot be the right one. Chreoburgia is dearly the tumulus over
the bones of a dead man, the burial-place. Burgio is very likely
the accus. of a feminine ; occasionally in the Heliand o occurs for a
in the same case ; sorgo, 24, 24 ; sundeo, 56, 8, etc. (cf. Schmeller
in his ed. 2, 183).
} 251. Chaminis is the gen. of chamini, mutilation, hurting, and
here to be taken in the same sense as the corresponding Skr. verb
fomndH "to hurt, violate" shows, as well as the substantive
fomala, a pollution, unhallowing, violating. We may render cka-
mini by " profanation." We have no means to dedde whether the
profanation of a dead body was really restricted to the peculiar case
stated in the text. Codd. 6-10 have a different term: edulcus,
idulgus, kidulgus. It would seem that the interpreters saw in it
id, ed, rursus, A. S. of, D. of (et) (in ederifcken, O. H. G. itarucdn,
ruminare ; A. S. edorcan) ; in etgroen, aftermath, etc. This suppo-
sition would explain the wording of the paragraph. Nevertheless it
is evident that ehamini contains nothing akin to the notion of
" again, repeatedly." If possible, we must try to reconcile cIuL'
minis and idulgus. The problem is, up to a certain extent, easily
solved, for A. S. aUdeljan is (Beda 2, 13) exactly- " profanare " ;
Sdelian, exinanire, irritare; 0,K. G, arilaljan, exinanire, evacuare,
vastare;' Ualnissa, desolatio. Therefore, we may conclude that
idulgus means " profanation," leaving it undedded whether the
deed consists in spoiling, wasting, or emptying the receptade of its
contents ; cf. M. D. den pat ijdelen, to empty the pot or box. On
account of chaminis we must understand idulgus in the wider
sense of profanation, in accordance with the notion of " insolent,
wanton," which the adjective tdel shows. The grammatical form
of idulgus is not dear, though it may be asserted that the corre-
sponding verb must have been idulgian, iduligian ; the amplified
adjective idulig, idulg (cf. "E. foolish and ft)ol) ; which, used in the
neuter, would yield a genitive idulgus ; cf. the analogous A. S.
words (related in signification also) dysegian, ineptare ; dysig,
stultus, insanus ; dysig, stultitia, insania.
§ 252. Noch', noff', of which nauch, mt»/' found in some MSS.
seems to be either a more andent or a semi-French spelling, is
allied not only to Icel. ndr, a smith's trough, and to O. H. G. noch,
foramen, cuniculus, but also to O. Fris. nost, a pit, ditch. In
modem North-Frisian nost means a trough, which is remarkable,
because in O. H. G. we find droh as a synonym of noch : " in nohin
vel in drohin, in canalibus " (Graff, Spr. II, 1015). Now, O. H. G.
droh is A. S. \ruh, loculus, sarcophagus; O.N. ^rd, both "a
trough " and " a stone coffin " (stein^rS). This again is Identified
— ^not to say identical— with A. S. iroh, irog, alveus, alveolus ;
pelvis ; navigium ; O. N. trog, D. irog, E. trough, etc. For all
practical purposes we may safdy consider that ^roh - troh, and
this as synonymous with noch, noh, and nost In Tit. XIV the
paraphrase not unaptly has : " quae (sdl. noff and petra) vasa ex
usn sarcophagi dicuntur."
An older form of noch, noff, etc., may be nochw, nahw, or the
former is a bad pronunciation for nocht, noft, like machig for
548
Digitized by
Google
NOTES. TITT. LV. LVI. LVU. LVIH.
machtig, slack for slackt in the old Low-Gennan Credo in Mul-
lenhoff-Scherer's Denkmaler, 245, while in a document of A. D. 870
we read UUrech (Sloet, Oork. N». 54). The Fris. nast may stand
for nohsty unless j/ be a mere phonetic variation of ^, cht ; a
similar phenomenon, whatever may be its real cause, is seen in D.
dost = doft, a rowing bench, A. S. ^ofte, O. N. ^ofta, but O. H. G.
dosta, D. haUer (probably for halhter), halfter^ kalchUr, helchter,
holster, E. halter. Prankish GL L. 558 heUftra, O. H. G. halftra,
§ 253. The remaining i>aragraphs in 6-10 beat- the traces of con-
fusion both in the text and the appended Malberg. They are
absent from- the older codd., a circumstance which must raise doubt
as to whether those paragraphs are based upon the original law.
We may go further and assert without rashness that anything
relating to presb3rters, deacons and bishops in 7-9 and Lex Emend,
is unquestionably a later addition. How could the law of the heathen
Franks contain provisions of the kind ? At the very earliest these
additions can only date from the latter half of the reign of Chlowis.
I would speak with more diffidence of }{ 6 and 7 in cod. 6 and the
corresponding ones in 7.10 and Lex Em., because I am not able to
discover anythmg decidedly Christian in the Malberg. That *' ba-
silica '* is not a church is sufficiently clear from the phrase ** domus
in modum basilicae factus super hominem mortuum." This phrase
points to a dome-like or bell-shaped shrine containing a relic,
which in India is called a stAfa or caitya, a tope. Such caifyas,
holy gravemounds, date from times immemorial.
Of chreottarsino in 10, chrotarsino in 7-9, chereotasino in 6,
tarsino has the appearance of being a dative or genit. case of
a nom. act. answering to spoliaUo, I derive it from tarsian or
tarrian, O. H. G. terjan (rather zerrfan, praeter. zarte), to tear,
O. N. tarra, terra, to stretch ; from the same radical as A. S. teran,
rumpere, scindere ; O. H. G. »eran, destruere ; A. S. ateran, diri-
pere ; geteorung, deliquium ; tergan, tyrgan, etc., D. tergen, vexare,
irritare ; N. H. G. tergen ; connected also is O. H. G. torn, A. S.
torn, D. toom, ira, but O. H. G. also ''contumelia, incendium ; "
Goth. gataur\s, Ka0aip€ffis» In short tarsina or tarrina means
spoiling, undoing, violation, profanation. The former part of the
compound has been tampered with, and shows in 10 traces of
an attempt to mix up various terms. Chreot by the side
of chro in 7-9 points to chrdt, Goth, hrdt, ar4yri, imfuit O. N.
hrot. Considering the use of the synonymous A. S. hr^f, sum-
mum, cacumen, we may ascribe to chrdt the meaning of a dome,
a vault. Chereo in 6 is not dear ; it may be the same as cheri,
{h)ari in the word cheristaduna treated in j 247, for the stem haria
may become cherio, chereo ; cf. chariocheeto in Tit. HI. Yet the
arranger or translator of the Lex seems to have taken it for a geni-
tive plural, as he renders it by *' basilicas " ; not unlikely he saw in
it chere(h) = A. S. herig, a vicarious form of hearg (s. Grein, Gloss,
i. V. hearg), O. H. G. harug, O, N. horg. *« In provincial Norse a
dome-shaped mountain is called horg,''* says the Oxf. Diet. i. v.
horgr ; and it also states that the horgr was an altar of stone, or a
sacrificial cairn, like haugr, built in open air. By this we may
account for the translation, though we have no means to make out
whether it is the right one, and the reading followed by 6 genuine.
It seems to me that either the same cherech, or otherwise
O. H. G. hiri {haer), sanctus, almus, occurs in 6 in the next
Malberg chenechruda, read cherechruda. Ruda, rude in 10, rudua^
read rudan in 7-^, is a substantive belonging to a verb rtldon,
O. Fris. rMa, to drag, pluck ; O. H. G. rtltdn, to destroy, blast,
as may be inferred from the phrase al r^tSntemo nordwinde, saevis
aquilenibus. Ruda is pretty much the same as tarsina, but as
549
O. N. rytija means to clear (e. g. a wood by burning), and also to
empty, to strip, and rfSjask um, to make great havoc, it is readily
understood that the interpreters, rightly or not, made a distinction
between chereo tarsina and cherech ruda. In the Lex Em. the word
is not exclusively understood as meaning a burning, but applied also
to " expoliatio " and " aliquid tulerit." The more usual word de-
noting aO this is A. S. stnUdan, diripere, vastare, also said of fire,
strOdendefyr (cf. Grein, Gloss, i. v.), O.H.G. strudian, nstrudan,
destruere. Alat, alut is decidedly wrong, but the true reading un-
certain. It may be alac- (i. e. alach or alag) rudan (rude), as alah
is a common Teutonic word ; to account for the / both in 7-9 and
10 we might suppose that it is a remnant oialastrude, L e. ala{h)'
strude. We might even propose other changes to obtain something
plausible ; but the Malb. as it stands is meaningless. Nor is theo^
tidio in 10 dear. Tidio, apparently a dative, or perhaps the nomi-
native of a femin. stem in ia, reminds us of the M. D. verb tiden, O.
Fris. tidio, which means to drag, trail, and is therefore synonymous
with G. zerren, French tirer, I see no objection to take this tidia
as coindding with, or a variant of, ruda, and tarsina. The genuine
reading of the Malb. teomine, theornne, and teofgiae, theorgia,
theorgie in 7-9, is so uncertain that I abstain from attempting any
explanation.
LVI.
{ 254. For lampicii, in the last section of cod. i, I propose to read
samplicti, i. e. " the being an accomplice, accessariness," the D.
term being medeplichtigheid, from medeplichtig, M. D. also med-
plichtig, accessary. The radical part is in both words the same,
while mede, med, ** cum," is synonymous with O. N. and A. S. sam in
a variety of words, O. H. G. sam in samwist=mitiitnst, consortium
(cf. Griimm, D. G. II, 764, sq.). According to this explanation
samplicti or samplicti would denote : '«for accessariness.'*
Lvn.
i 255. Schodo is probably an altered schoto, a dat. or instmm. of
schot, contribution, A. S. scot (an hlote et an scoU, LL. Will. 3, 4),
E. scot, M. D. schot In a charter of A. D. 896 occurs the D. gi-
scot : " in ripis Dorestado, ut nee bannum, nee fredum, nee coniec-
tum quod ab ipsis giscot vocatum esse comperimus, contingere aut
exactare presumeret " (Sloet, Oork. No. 69).
Lvm.
j J56. Chrenecrud, etc., has been treated by Grimm in R. A.
Ill, sqq. He connects the term with the herha pura of the
Romans, and points out the dose similarity between the collecting
the earth from the four comers of the hearth, as prescribed in the
Norwegian Gula^ings Law, and the statement couched in the
words : " de quatuor angulis terra e pulverem in pugno colligere *'
(1. c. 1 17). He analyses the term into chrhu, Goth, hrains, pure,
O. S. hrSni, etc., and criid, weed, O. S. aiUl, M. D. cruud, N. D.
kruid, etc.
Grimm's explanation is in my opinion right, at least in the main.
Still there are difficulties which ought to be cleared away and not to
be ignored. In the first place it must be acknowledged that the read-
ing chrud is, to say the least, as well supported as crud. I believe
chrAd, in the dat. chrAda, or else a fem. chriida, to be allied to O. N.
hruiSr, scab, crust ; and O.H.G. hrUda (rAda), scabies, N.H.G. reude,
M.D. ruid. ChrinechnAd ot chrhuchrAda thenis " dean scrapings."
550
Digitized by
Google
NOTES. TITT. LVni. LXI. LXHI. LXIV.
By preferring the reading chrenechrud(a) we gain the additional ad*
vantage that the term may be explained as a quibble ; for thoagh
with QS quibbles are only accounted as elements of wit, in ancient
times they were considered to be essential to the display of profound
wisdom. As chr^(a) belongs to the same root as the O. N. verb
hrjc^a^ to clear, Dan. rydde, to weed, clear, N. H. G. reute, a mat-
tock, reuteHy to weed, the compound chrenechrAd{a) might be under-
stood as conveying the meaning of ''clean-riddance." Not impos-
sible, though somewhat more strained, would be the same quibble in
the form chrenecruda; for since crud means a weed, a derivative
crAda may have been taken in the sense of a weeding, a clearing. It
is obvious that the quibble can be admissible only on condition that
crAd, like chri^d, combined the notions of grit, rubbish, dust, and a
clearing. Now D. iruid not only means "herba," but also " gun-
powder," and I see no reason why cnid should not have denoted
powder already with the Franks; an analogous connexion exists
between the two meanings of D. sto/, viz. dust and stuff.
Along with chrud and crud we meet with a third variety, namely,
curandOf which occurs once in the 5th section of 2. I guess that
grund is meant (^). The final o in the supposed grundo would be
the sign of the dative of a stem in u (cf. Goth, grundu-vaddjus).
The variant chruta in cod. B (column of 7-9) recalls M. D.
gruite^ £. grit and groats ; the monstrous ckrttcx in cod. F bears
a strong, albeit perhaps an accidental, resemblance to D.gruis,
gravel, grit, rubbish, dust.
In 3 we find consistently written cheracmda. We could not
think of taking chera for a mere corruption of chrene, Chera looks
like a fem. subst., or could it be the obscure hera in O. H. G. hera-
paZf mediociis, parvus (Graff, Spr. IV, 1015) ? A gloss in some
MSS. of the Lex £m. explains chrmechrud(a) by ** terra mala,"
fi-om which we may infer that chrene was taken by the interpreter
in the sense not of £. clean^ but of D. and G. klein, parvus, tenuis,
which approaches " mala terra " near enough. Though the inter-
pretation is wrong, it could hardly be called fanciful.
} 257. Duropaly duropell, durpU^ darpU is the D. dorpely a
threshold, O. Fris. dreppely drepl, from *dur, duru, Goth, daur,
etc., a door, and •pal, B.paal, O. Fris. pel, O. H. G. phal, etc.,
"a pile, pale" (cf. Grimm, D. G. HI, 432). For the custom of
swearing an oath on the threshold, cf. Griimm, R. A. 904.
LXI.
} 258. Charoenoy better ckaroenna, harcrweno, harawano (Tit.
XVII), etc., is a derivative fix)m a verb answering to E. to harrow ^
A. S. herewian, herwan^ hyrwian, hyrwan, vexare ; O. H. G. hara-
•wan, herwen, exasperare. Closely connected v&'E.to harry, A. S.
herian, hergian, vastare, O. H. G. harj&n, herjdn, herrdn, vastare,
praedare, O. N. herja, so that in point of fact the Frank, term may
be called the counterpart of O. N. hemc^r, .hertuASr, a harrying,
plundering (e. g. Gr4gis 2, 134, sqq.). How denominative verbs in
wan (wian, wen) and tan may alternate is exemplified by A. S.
herian, herigean, vexare, also being used in the sense of hyrwian,
aspemari, conviciare, blasphemare in Csedmon's Genesis 2238 and
Elene 920. In the same way A. S. bescerwan and bescerian both
mean " privare ; " and again tynoian = tyrian, tyrigan (Ettm. Lex.
(^) If gikrund in Heliand 75, 2z were above sospicion we might even
think of crund. But as niatten itand, it is safer not to appeal to that strange
form.
5SX
522). The form chereno m 10 (Tit. XVII) is directly derived from
cherian, i. e. A. S. herian, O. H. G. herjan, E. to harry.
The ending a, is undoubtedly that of a dat. instrum. governed
by the preposition, but it is not so easy to decide whether the word
be a fem. nom. act. in nia, or a gerund. In the latter case, nna,
nno, no, no would answer to O. S. nnea^ nna, nne, A. S. nne, e. g.
te seggennea, te tdgeanna, tefaranne, M. D. te seggene, te teogene,
te varene. That in rubrics both the gerund and a nom. act. were
used may be inferred fix>m those of Tit. I de mannire and Tit.
XLVI de adfathamire, etc., along with de affatomiae, Caroen
(read charoen) in 4 proves nothing. As regards the Malb. it is
safer to take the term for a dat. of a fem. nom. actionis.
} 259. Alcham in i I am unable to explaui. I guess that we
must xeaAfalchani, ** for a robbing.''
Lxni.
{ 260. Leodardi, leudardi in 2 and 10 is here unequivocally syno-
nymous with leude in i. It b an analogous case when in A. S.
leddgeld and manwyt^ are used promiscuously with ledde. In the
Fris. LL. 446, 24 also we find luidwerdene used contrary to its
ordinary meaning as a synonym of weregild : " jefma dn man slaith
jefta stdth, is hi al daed, soe scelma hem b6ta mit en luydwerdene."
It should be observed that the fixed number, viz. 600, occurs here
as well as in the numerous other cases where leodardi is mentioned,
though there denarii are understood, whereas here as many soUdi
are required.
Lettdardi trespelUa (read threspellia) is the Frankish for " triplex
compositio.*' TTirespellia, better thrispellia, is the strong accus.
sing. fem. of the adj. threspelli, threefold ; formed like O. H. G.
vmispild, double. The // where O. H. G. shows Id is analogous to
^ in O. N. spiUa, D. spiUen, to spoil, squander, contrasted with
O. H. G. spildan, efiimdere ; cf. also O. N. spil, a tablet, alternat-
ing with speldi, Goth, spilda. For another Latinized trespellius, s.
Tit. m.
For mother in i read morther or morthes ; cf. Tit. LV, \ 245.
LXIV.
{261. Hereburgi, herburgi, herborgi, etc., is a term the exact
piuport of which was unknown even to the arrangers or translators
of the Lex. They left us the choice between two paraphrases, viz.
" strioportio,'' whatever that maybe, and " qui aeneum portare dici-
tur ubi striae coquinant." Here, Aw is clearly O. N. herr, in the
sense of '* the evil host, the fiends ; " whence herkerUng, a hag ;
herliki, a monster. Just as by the side of herkerUng we find in
O. N. herjanS'kerUng, a hag, so we see in 10 cheruioburg, the for-
mer part of which (be it either cheruio or chemio or cherino) shows
a derivative from here, analogous to O. N. herjan, the devil ; cf. £.
old Harry, Considering that the term intended in 2 is harbaro —
which the scribe metamorphosed into a nice Latin barbaro — ^we may
render the latter part of the compound, burgi = baro, by '' a sup-
porter," and the whole term by " a devil-supporter, a harbourer of
fiends." Harbaro reminds us of O. N. HarbartS, as Wodan is
called in the Edda ; how one and the same word applies to Wodan
as well as to the Devil is exemplified by O. N. herjan,
Grimm, R. A. 645, prefers the other paraphrase, and would
change cheruioburg into chuerioburg. It seems to me that such
an eclecticism should not be resorted to, when there is no reason
to distrust the reading of the MSS.
55«
Digitized by
Google
NOTES. TITT. LXIV. LXV. LXVII. LXVUL LXIX. LXX. LXXU.
Quite apart stands recemburgi in 9. This looks indeed suspi-
cious, and may be a conjecture of the scribe for cherenburg. The
connexion between 7 and 9 is so dose that wherever we perceiye
material differences in their readings, we can only account for them
by supposing that one of the scribes has been tampering with his
original.
§ 262. Humnisfith seems to be the term for the fine which in the
present case amoimts to 250od. Flth^ whether it stands for finth
or for fikth ^ fifth, may mean "a pentad," O.N.fimt; cf. Skr.
pankti, and as to the absence of the k the "Piii pan^, and Latin
quinius. If it were quite certain ih^ifith stood for fihth,fiht, we
could not find an)rthing strange in it, first because y^ and kt are
frequently interchanged, especially in the Low Franldsh dialects ;
secondly, because the guttural in the word is older than the
labial It is not necessary to appeal to the O. Fris. fick, which
occurs twice in the Fris. LL., 173, 14, for, although undoubtedly
a numeral is intended, its reading and meaning are not cer-
tain ; suffice it to obsen^e that the double form, one with a gut-
tural the other with a labial, in the final syllable of " five," both
appear in Greek and Celtic. In the Chunnas (see } 301) we per-
ceive that where one cod. hasfiime (residfimte orfinve) the other
shows uueth, a most corrupt reading, indeed, but pointing to vucth
= vicht or vtchf rather than to anything else.
Suppose fith to mean a pentad, viz. of chunna% how shall we
explain humnis ? With great diffidence I propose to residfttmvii,
quinquies. Such a form is not impossible, but I am not aware that
multiplicatives upwards of thrice are formed in any Teutonic tongue
in such a manner.
j 263. Faros in 6, which means both "stria" and "meretrix,"
is substantially the M. D. varende wijfy incantatrix, venefica ; strix
volatica; meretrix, and probably connected with O.N. /irj^^w<z,
a hag. I consider the final s to be the suffix expressive of con-
tempt ; it occurs also in A. S. hages^ hagtes, D. fuks, G. hexe, a
hag ; O. H. G. htizusy hazas, fiazis, strio, furia.
} 264. Granderba, if the reading be correct, can hardly be any-
thing but a compound grand'derba, nequitiae audax (mulier), from
grand, O. N. grand, evil doing, guile, and d^rbi, O. S. derti, O. N.
djarfr, audax. Allied are A. S. grondor, guile, nefariousness, in
grondorUds (Juliana 271) and Grendel in the Beowulf. Granderba
was not unlikely applied more specially to a personage akin to
Grendel's mother, ^t man-eating hag in the A. S. poem.
LXV.
} 265. Tume chroso, in 6, is not quite dear, though more
intelligible than the Latin text, corrupted as it is by some revisers,
who, not perceiving that decorHcare is not by any means the Latin
decarticare, but an inaccurate spelling for decurHcare or decurtare,
to curtail, introduced all kinds of nonsense into the text itself and
its rubric. I suppose we ought to read curve chroso, A. S. curfe
horse "secaverit equo,** some word for "tail," let us say tagl,
having been left out. Curve is the 3rd pers. pret. subj. of cervan,
D. kerven, A. S. ceorfan,
§ 266. Secthis is the genit. sing, of a fem. secthi (sechti), denial.
It answers to O. Fris. sekwird, denial, opposed to jechttoird, con-
fession, and is a regular derivative from a verb sacan or sacian,
O. Fris. (bCjsecka, to deny; cf. A. S. andsacan, ztnfSsacan, etc.
Lxvn. Lxvni.
} 267. The Malb. morchamo, which cod. I has in Tit. LXVUI,
553
would suit just as well in Tit. LXVII. For the meaningless mor^
chamoj would read worchalno, O. N. virgilndr, a corpse on a gal-
lows. Cf. O. H. G. vmrgian, D. worgen, strangulare {}), O. S.
wurgU, wurigil, a halter, Heliand 157, 21 : " Was imn God abol-
gan, that he imu sdbon thd, Simon warhte ; hnSg thd an herusel,
an hinginna, warag an wurgiL" Analogously to O. N. gdlgndr, a
synonym of virgilndr (*), the Frankish term was probably not
applied exdusively to corpses, but also to suspended persons who
by some acddent remain living. At least this is the only way in
which I could interpret Grig&s 2, 131 : "ef maf^r er heng>r, oc
heitir s& g&lgn&r. Oc seal ]»essa menn alia (sdl. samdr^ grafhdr,
etc.) gjalda ni])gj51dum ^dat ])eir hafi Uf sitt, swk sem ']>eir se
vegnir."
The terms we meet with in 7-X0 (see Tit. XLI) may be easily
recognised as synonyms of worchalno in spite of their corrupt
condition. Sdbancheo, sambacheo, rabancU are all misreadings for
rahancheo, rahangal, a body hanging on a yard. Rd is O. N. rd,
D. /v, Dan. raa, Swed. fi, a sail-yard. Cf. also the O. H. G.
galcraha, mentioned by Grimm, Pref. LII. Hancheo is O.N.
har^, a body hanging on a gallows. Hangal, otherwise spdt
hanchal{so to read instead of banchat) is formed ^ikAljaX. pendulus,
and a shorter expression for rdhancheo, rdhangal,
LXIX.
i 268. For uidridarchi (read wirdi-darthi, or wirid'darthi) cf.
above, i 128.
LXX.
i 269. Aspelli, which we^find in { i, may, according to its appa-
rent etymology, just as well mean " given to perdition, undone," as
"given up"; cf. O.N. spHia, to spoil; speliandi,?L spoiler; D.
spHUn, to waste, squander away ; O. H. G. j;^i/(fl, efiusio ; despe-
ratio.
¥01 faciat, fa (in cod. ii) we should read fiat. Wherever an
active form is erroneously used as a passive it is not the fault of the
sepi-Latin but of a scribe.
Lxxn.
{ 270. The Latinized achasius, adhesius points to a Frank, stem
ant' (or a»-) chasia, 'hesia. The e is the Umlaut of the older a,
but it is not dear whether the radical vowel is a long or a short one.
I suppose that cMn, hisi is the A. S. has, a command ; behas, £.
behest, which, though it is to be kept apart from A. S. hdtan,
Goth, haitan, D. heeten, etc., yet coinddes with it in meaning.
Thus a supposed anthdsi would virtually agree with Goth. andO'
hait, acknowledgment; an adjective anthdsia may be "(a fee)
given in acknowledgment." The anthdsi {and-hesfj accordingly
would be, what may be called, a recognizance, i. e. a fee of recog-
nizance.
In point of fact the achasius, adhesius amotmts to the same as the
O. Fris. mundsket, i. e. the fee to be paid in acknowledgment of the
mund, or protection afforded by the guardian. Nothing can be
clearer and more explidt than the passage in the Fris. LL. 429^
4 sqq. : " hit ne se, dat dio frouwe ene odeme man nime, soe aegh
(^) Cf. the M. D. eaEpression kemgken ende vsorghen^ snspeadio strangulare
(Kil.i.v.).
(■) The paraphrase of gdlgndr in Ozf. Diet, by " the corpse of one hnng in
chains " seems to be a slip, and b at any rate not warranted by the passage
quoted.
554
Digitized by
Google
NOTES. TITT. LXXIV. LXXV. LXXVI. LXXVH. LXXX. LXXXI.
hy (i. e. the brother of the widow's former husband) dis mond-
schettes fan dera frouwa een colensche pond, also fyr soe hy
riucht mond habbe wessen der frouwa ende der kyndena."
For milUuria^ in the last section, see Tit. LXXVI.
LXXV.
\ 271. There is something wrong in the Frank, formula which
we find in this Tit. In i we should expect nestick anthichio^ i. e.
the 3rd pers. sing. pres. subj. << admaUet, admoneat" ; in 2 nestig
cmtigio. Antihtigio would also be admissible, because Hhtigian,
as a vicarious form of tigian, finds its counterpart in the O. Fris.
subst. tichtega^ tichtiga. It is remarkable that by the side of this
O. Fris. term we repeatedly find a variant tkictega^ thichUgha, in
the Fris. LL. (153, i ; 155, 9; 175» '4 ; 200, 32), on account of
which we may for i also adopt a reading antkichtigio^ antkihtigio.
That the same verb may. have as its subject the judge and the
claimant may be seen from Grimm, R. A. 855. See further
M38.
Accusante serves as a nominative; "hoc est accusante" is in
French *' c'est d dire Taccusant," that is to say, the claimant is
to be understood as the subject of ctntichHgio, and not the judge,
the thunginf etc.
LXXVI.
{ 272. AbanniSy ohbonis is explained by Grimm (Pref. LIV) as
being " properly an under-hood, from oh^ under." He adds : " allied
is the Romance boneta^ bonetum, French bonnet, M. H. G. bSnit.'*
I have some doubt whether ob, obe (in 11) does not represent huva,
O. H. G. Mba, D. hut/, a hood, in composition shortened into ktlv,
for the 4 is very frequently represented by in semi-Latin spelling,
e. g. in Chlodovehus (pron. HMdowihs) and the like.' The a in
abonnis may be a misread u, Bonnis, supposing it to ^ve been
accurately Latinized, is reducible to a Frank, fern, subst. bonnt =
bondi, substantially the O. H. G. gibenti, mitra ; M. H. G. gebende,
for which I refer to the copious elucidations in Benecke-Mtiller,
M. H. G. Diet,
Obelinis (or obclinis f) is obscure. It is perhaps hobelin, i. e. huvg'
Un, N. H. G. hdubleiny the diminutive of haube, a hood. Should this
conjecture be right, we must suppose that the corrector has either
forgotten to omit the final syllable is, or has seen a genit. of the
singular in it.
It is but fair to add that Grimm's explanation concerning ob
is countenanced by the M. H. G. underbant, decemiculum, dis-
criminale.
§ 273. Pecjis in §} 4, 5, and 10 is a stupid alteration o{ fetus.
Such an error shows that the three codd., in this part of the Lex,
are nothing but copies from one and the same original, and that a
corrupt one.
{ 274. Miliiunia, mUetunia (corrupt milituria in Tit. LXXII),
which the scribe of 11 changed into an otherwise irreproachable but
here absurd Latin muUitudiniSj is a very strange word. There is
nothing uncertain about lituni, accus. lituniaf which is regularly
formed by the fern, suffix nia from litu^ letu, in the same manner as
e. g. O. H. G. wirtun, hospita, from wiri, Goth, wairdus, hospes ;
Frank, leudini from leudi, etc. Hence lituni^ Uiuni is a female
litus, a "leta." But what is mi? The wording of cod. i suggests
the idea that << Walloon litu-women " are meant, and if the MSS.
showed ma-litunia, etc., I would not hesitate to explain the term as
standing for IValliiunia. In A,S, wtlisc and wiln are well known and
easily accounted for ; in the idiom of the Franks the 1 is subject to
555
grave doubts, unless there existed a form waU'{k) along with
wala(h)j which cannot be proved.
The wording of the three codices compels us to search, notwith-
standing all our doubts, for some word denoting "romana."
Whether we prefer the reading "letas romanas", or "letas sive
romanas", the notion of "romana" must somehow be expressed
in the term in question. Hence we get this dilemma : either the
correct reading is waUttuniOy or the Franks used wil along with
wal. The agreement between the MSS. in this case carries no
weight at all, because they all flow from the same corrupted source.
LXXVII.
§ 275. For laeuespita, leuerptta, read laeswerptta, the pret. par-
ticiple of a Latinized laeswerpire, jactare in laesum, i. e. tradere.
The Frank, verb must have soimded laeswerpian, a denominative
from laeswerpy a throwing into the lets, les ; werpan is the common
Teutonic word, Goth, wairpan, etc.
LXXX.
§ 276. Stadal may be the A. S. adjective sta!6ol in staXolferhK,
.supposing this word to exist, as the Dictionaries give it (see Ettm.
^x* 735)' It is iQore probable and safer too to take stadali for
the stem ; stadali^ stationary, is a regular derivative from sUidal,
station. In point of fact the stadali, deer, certainly agrees
with the A. S. stalhrdn, the decoy reindeer in Orosius I, i, except-
ing, of course, the difference between a deer and a reindeer.
Uaidaris, i. e. waidaris, is the genit. of waidari, a hunter,
O. H. G. weidinari, M. D. weidener ; cf. O. H. G. weid6n, venari ;
weida, venatio; O. N. vei6a, to hunt, vei'^r, a hunting; A. S.
wc^an, and w^u (s; Grein, Gloss.); D. weidman, venator ; weid-
werk, venatio ; M. D. weidigh and weidsch, venaticus, venatorius.
A stadali waidaris {hirot f deor /*) is " a hunter's decoy-deer." In
Latin we could use an adj. "venatorius" instead of the genit.
"venatoris,"
\ 277. Bos ceroi is a clumsy Latinization of some word like
N. H. G. hirschkukj a doe, properly "a deer-cow." Another
instance of the word cow being used to denote the female of some
animals is O. S. cd-swln, a sow (see Heyne, Kl. D. 144).
{ 278. For tribute (or rather atribute, atributari) the original
must have had chatriut(h)i, i.e. "triutim habens," or a similar
phrase which some scribe, in his eagerness to give a Latin shape to a
word which he did not understand, changed into (a)iribute, Cf.
Tit. xxxni.
LXXXI.
{ 279. 77ien!asinia (by which theulasinia is meant) is slightly
corrupt. There is no question of coaxing away a slave, a theu, but
of filching a thru, a pedica. We have to read accordingly thruld-
sinia. As regards thru, thruh, cf. Notes to Tit. XXXHI. An-
other instance of r having been mistaken for e is afforded by ceude
for crude in the heading of Tit. LVIII in cod. 10.
\ 280. Neuu, in { I, and uena in the subsequent §, which the
scribe thought it necessaiy to correct by changing them into nave,
represent vena, otherwise spelt venna, vinna ; see Ducange, i. v.
venna Budvena 4. From a passage quoted in Ducange it appears
that venna is synonymous with uer (wer), O. N. ver, O. S. werr,
D. weer, a fishing station. Cf. the Note on vertivolo in Tit.
XXVIL
55
Digitized by
Google
NOTES. TiTT. Lxxxi. T.xxxTn. Lxxxix. xcvi. c. cn. cm. CVI.
The fine mentioned in § 4 is absurd and eridently an eiror, as is
sufficiently proved by the contents of Tit. II.
i 281.
Tit. X.
LXXXin.
For abantoma (read amba{h)tonia) see the Notes to
LXXXIX.
§ 282. Sors in { 2 is very likely a literal translation of a Frank.
klut (stem hluti) or hlot, A. S. hlot, O. H. G. hluz (kltuz) " terri-
torimn qnod yulgo dicitnr einan hlus " (cf. Gnaff, Spr. IV, 1 124).
The French has preserved this word in lot,
{ 283. Acrehrasta is a compound of acre^ Goth, akrs, etc.,
« agtr/' and brastay O. H. G. hresta, detrimentum ;' cf. brestunga^
damnum ; prustod^ fragor ; O. N. brestr^ fragor ; fractura ; brasia,
to bluster; A. S. hrtisUung, noise, racket ; M. H. G. brasteln, cre^
pitare, etc. The proper meaning of acrebrasta must have been '' a
making great bustle, an uproar in a field."
Sit is a corrupt sunt.
XCVI.
} 284. AgsoniiSy combined with saccioniis, would lead to an original
reading saC'Soniis. Sonia being a variety of sunnis, and sac mean-
ing ** causa ", the compound may be rendered by " judicial lawful
excuse, impedimentum actionis ", in other words *< causa sontica."
I ought to add that a term actsont {achtsani), from achli, perse-
cutio (cf. O. H. G. achtunga, persecutio; O. Fris. achtene), and
soma would also be suitable. On comparing Tit. I we perceive
that the terms achtian, bannire and mannire are not always scru-
pulously kept separate, and the occurrence of the very word aftena
m ahtena in the Malb. of Tit. I tends to corroborate my opinion
that ahtsonia is the word intended in this Tit. An additionsd sup-
port to this view is given by the term echtndt in the Sachsenspiegel
(cf. Grimm, R. A. 848), for ndd and sunnea are synonymous, and
echt is a regular development of akti. Now, an homonymous echt
means "legitimus," a circumstance which has led to the formation,
by popular etymology, of the M. H. G. ihaft nSt (i. e. sunnis), as if
echtn6t were echte n6t (cf. Grimm, R. A. 848).
It would not be at all strange ifsacsonium and actsonium had been
equally used.
C.
\ 285. ChanecreudOf canecreutOj anecrenodum is, in my opinion,
the Latinized dat. of channechrinod or channecUnod^ in which
channe stands for chande^ a hand. As hrhii and clini are but
varieties of one and the same word, it is, to a certain degree, a
matter of indifierence whether we prefer to read clinod or chrinod^
M. D. clenode, N. D. kUinood, M. H. G. kleinSt, kleinoete, a
trinket, treasure, present. The compound answers pretty much to
M. H. G. hantgifty strena ; cf. hantgdbe^ arrha. It is remarkable
that in M. H. G. along with hantgdbe we also find angdbe, arrha,
and it is by no means impossible that anecrenod in 1 1 is its counter-
part, so that ane would be no corrupt form of handey but the pre-
position. There being no trace in the Malb. of any other form of
hande in which mf has suffered assimilation, it may even be conjec-
tured that the existence of two synonymous words handscUnod
(handechrenod) and aruclenod (anechrenod) has given rise to a
compromise, so to say, between both, the result of which was
the corrupt forms in 1 and 2.
SS7
cn.
{ 286. Thalaptas (read thualaptas and pron. tioalaftas) is the
nom. pi. oitwaleftj properly twelfth, but here used in the sense of
"a member of the college of twelve, a duodecimvir^*^ just like the
O. Fris. tolfta (Fris. LL. 476, 9), except that the latter follows the
weak declension. Talentas in 11 is an error for tualevttis, a bad
spelling for tualeftas. The Latinized causa tueUefta is an inaccurate
rendering of some compound like tualeft-saca ; tualefty L e. tua^
Uftiy differing from tualeft, stem tueUefta^ and meaning a dozen ;
cf. O. N. tdlftar kvifSr, a verdict of the duodecimviri. Thoalapusy
i. e. toala/os, is O. Fris. tolva, twelve men, in meaning identical with
tolflary Frank. twaUftas,
Suam mala etc. is corrupt to such an extent that it will be safest
to abstain from all conjectures.
cm.
{ 287. Chreodiba (L e. hrSodiba), creubeba (read chreudeba), creo-
b^at (read chreodeba), means the burning of a corpse, as has been
explained by Crrimm (Pref. XL VII). Cf. above, {§95 sqq. and
250.
CVI.
{ 288. Gamalta, ghamaltOy ckamalta, for an older gamallitAoy is,
apparentiy, a fem. subst, a derivative formed in the same way as
O. H. G. kiprUhhida^ usus ; kirecchida, interpretatio ; kahantreik-
hida, conspiratio, and the like (cf. Crrimm, D. G. U, 243). Gamalta is
the ''actus mallandi", in construction with which antrustiamy i.e.
antrustion, cannot but represent the gen. sing, in a form coinciding
with that in O. S. and essentially also in O. Fris. and A. S., in
contradistinction to the ending ins, in in Gx>th. and O. H. G., and in
the Malb. axinoy ohseno (cf. § 36). This fluctuation between the
Goth, and O. H. G. ending — which is very likely the more original
one — and that in O. S. is not strange, and recurs in the Frank.
Psalms and Gl. L., where, along with such datives as herrin^
knapiHy namin, etc., we find herron, kimony tregony namon {}).
i 289. Ad noctes 14 rogare is a translation of a Frankish phrase
containing the term nechtan ; cf. the M. D. phrase ghenachte ten
viertien dagen, and the Notes on Tit. LII.
^ 290. The words sitnithio reddant, in I, are, in my opinion, the
original wording of the text, notwithstanding their being slighUy
corrupt. We ought to read se mitthio (or, perhaps, wittkio)
reddant. Se reddere is the French se rendrey to betake oneself.
It is immaterial whether we prefer reading witthio or think it safer
to cling to mitthiOy because in either case the notion conveyed by
the word remains the same, namely ''lawfully" or "legally."
The reviser, whose hand we can trace in cod. 11, did not under-
stand mitti (or witH)y but felt that the idea he wished to express by
iure was necessary, and consequentiy added this word. It is also
possible that his source had tnittiniu (or wittiniu)y which would
lead him just as easily to his conjecture. I thioJc we ought to
understand mitthio in sect. 7 of i in the same sense of " legally,"
" in legal fonn." The Goth. dat. witoda is used in the same way
adverbially in Timoth. I. i, 8, to render vofU/imsy where a variant
shows witodeigo. As regards the evidenUy corrupt admitteo of 11
and amonitio of 10, I suppose that an original gawitteoy gaxsitnio
has been gradually corrupted into the shape in which it appears
(x) That there is no instance of a g^en. in on in the text mentioned is merely
accidental ; for the neuter we have ^ugun along with furtin,
55«
Digitized by
Google
NOTES. TITT. CVI. CVH. EXTRAVAG, PROLOG.
before us by a process similar to that by which gamallus, chamal'
Uis in Tit. XL VII became amallus. There need be no difference
between wtttia and gawiitia, any more than e. g. between A. S.
wtta, Toiita, and gewUa, testis; witnes and gewiines^ testi-
moninm.
§ 291. Wedridy widerid (in sect. 5) is the counterpart of the
O. Fris. withith, viitkid, i.e. literally "with-oath," or, as the
Latin translation hybridically calls it, withjuramentunu Wither
(wider, weder) differs no more from with than after from aft; at
one time both forms freely interchanged not only in the sense of
against, as e. g. in A. S. wifSersteall or wiKsteall, O. N. vifSrstafSa
or in^stafSa, resistance, but also in that of with, together, e. g.
O. N. vifSrmali or inKmeeli, conversation, a colloquy ; vifSrtal and
vifStal, conversation.
{ 292. For gauiaUo (which occurs in sect. 7 of cod. 10) read
gamalto a ganuUta of ii. The ending of the dat. fem. of the
strong decl. is, just as in the Frank. Psalms, sometimes a (e. g.
hera, Gl. L. 564 ; scama^ 791 ; salda, 777 ; stimma, Ps. 67, 35),
and sometimes o (»] (e. g. hUthu, Gl. L. 578 ; salethu, Ps. 14, i ;
soldo, 84, 10).
cvn.
{ 293. £dr, iber is, in all probability, the weU-known Teutonic
word for " a boar," A. S. eofor, D. ever, O. H. G. ehur; cf. the
Frank, name Ehroin, i. e. Ebrwin, Even the cockneyism hebr in 1 1
finds its counterpart in O. H. G. heher (s. Graff, Spr. I. 100),
perhaps by mere accident. The fact that the D. beer is a
technical term for a pier, a prop of a wall, a certain war-engine
(the Latin vinea), and that another synonym, namely, the Frisian
barchen (English barrows), denotes piles for the support of sea-
dikes (^), warrants the conclusion that the Franks used ebr in the
same technical sense of a prop of some kind, even if we are unable
to determine its precise meaning in this passage. It remains doubt-
ful whether it is allowable to infer from the ending ius that the
word was occasionally treated as a stem in u,
EXTRAYAGANTIA.
{ 294. Frifastina, in 7 and %,fribastina {pron, frivasiina), in 9
(A. I) is a compound of/r£, O.S./fl, A,S. freo, a young woman, a
lady, andfastina, the nom. act. offastian, or fastin&n, spondere,
sponsare; cf. O. N./aj/irw, to betroth; O. H. Q» fasti, conscriptio
coniugii ; /«ft», pactum; M. H. G. vestenen, to betroth; e.g. in
Kudrun 665 : " Dd vestent' man die schcenen dem recken an der
stunt '* ; beoestenen, to betroth, e. g. Kudrun 770 : " Dem bin ich
bevestent : ich lobete in z'einem man, er nam mich ze wibe."
Frifrasigena (better frifrasegena) contains the same fri and
frasegena, the nom. act. of frasegian, O. H. G. fersagin, renun-
tiare, abdicare.
Frifastina renders "filiam alienam sponsare"; while frifra'
segena answers to " se retraxerit et eam accipere noluerit."
{ 295. De inuictu stricto (A. HI.) The A. S. inTtdt, malignity,
can hardly be the word here intended, though its existence in
Frankish may have contributed to the original reading having be-
come corrupt. I assume the true reading is uuita (= uuitu,
(^) Cf. Halbertama, Lexicon Frisicum, 150.
559
uidttu) stricto (L e. strichto), stritto (for strihto). Wiia, witta, gen.
toitu {wito) or wita, is apparently identical with M. D. wite, witte,
the awning of a cart, otherwise called huive, huif. Since huif is
the common word for a coif, hood, bonnet, O. H. G. ht^,
M. H. G. hilbe, O. Fris. houve, O. N. hufa, etc., there can be no
doubt that wite, witte had once a much wider sense. In fact, it is
nothing but O. H. G. tntta, infula, O. Fris. withtha, mtta, etc.
That the notion of << awning " is a secondary one may be gathered
from the fact that the French word for it b bonne, evidently
derived frt^m a Frankish banna, banda, a band; cf. £. bandow.
Our conjecture is confirmed by the uuistritto of Pithoeus. Strichto,
dat. strichto, is a fem. subst., a derivative from strican, E. to strike,
etc., here to be taken in the sense of striking off. Ofstrica is the
very term for striking off a cap, bonnet, hood, etc., in O. Fris., as
we learn from the Fris. LL. 212, 3:— -**Enre frowa hire hneze
ofestrizen, fiarda half scilling." Witu (witta) strichto is ''the
striking off a head-gear," be it a coif, a cap, or a bonnet.
The words **pittum excusserit" in the text must necessarily
express the same idea ; htnct pittus means some kind of head-dress.
This word seems to be identical with D. pet, a cap. The origin of
pittus is obscure.
§ 296. (Sexxaudro, read) sexxandro (A. iv) is the gen. plural of the
participle, used as a substantive, from sexxan for sexian, older
sahsian, a verb which, with slight difference, agrees with O. N.
soxa, to chop, hack. The meaning of the Frank, sehson certainly
was that of cutting (grass or com). For * * cultellus ' ' the Franks un-
doubtedly had sax, sahs, O. H. G. sahs, A. S. seax, O. N. sax; as
they called ''a razor" scor-sahs, as we know from Gl. L. 792;
O. S. scer-sahss, Gl. Prud. 402.
EXT&AVAQANTIA.
B.
i 297. Anthmal (in ch. i & 2) is a bad spelling for hantmal, O. S.
handmahal (Heliand, 1 1, I. 1 1. 126, 7), M. D. hantmael, Vf\a^ch
Kiliaen renders by : " Forum competens ; forum proprixun, bannus
scabinalis : iurisdictio in qua quis natus magistratu fungi potest :
patritius magistratus, patritiatus."
§ 298. Sterchire (in ch. 7) is a Latinized Frank, stercian, O. S.
sterkian, O. Fris. sterkia, M. D. sterken, firmare, confirmare, pro-
bare, O. H. G, sterchan, kistarkan. The ch in sterchire serves, in
the Italian manner, to denote the i& sound before the vowels e and t,
and should not be confounded with the H. G. ch.
PROLOGUS.
§ 299. The epithets '< audax, velox vel asper," render different
shades of meaning of the Adj. franc, a word which is intimately
connected with A. S. free, O. H. G. freh, N. H. G.frech, «* audax,
protervus, procax," as well as with A. S.fr^cne, O. S,fr6cni, asper,
atrox, audax, O. N.freshn, zjidfraskinn, valiant, stout. Thai franc,
VHk-tfrec zndfrdcni, could also be taken in an unfavourable sense we
know from the testimony of Ermoldus Nigellus, for he says (1. 344) :
'< Francus habet nomen a feritate sua.*' While further on (359) he
has : " France ferox " ; cf. Grimm, G. D. S. 358, where it is
pointed out that the D. vrank en vrij is the counterpart of the
M. H. G.yrifrA««rfyW.
The ^ in O. S. frdcni stands to an in. franc in the same relation
as Middle S. gds.X. S,gdstoD. gans ; the^ in A. S. fricne is, of
560
Digitized by
Google
NOTES. PROLOG. CHUNNAS.
course, the Umlaut of 6. The amplified fonn O. N. fnekinn bean
the same relation to frank (=/rdk) as e. g. A. S. sltfSen to slffSe ;
cf. O. S. ntiSin and the numerous O. N. adjectives in inn enume-
rated in the Ozf. Diet. XXXin. The ending ni (stem nia) of /r6cm\
etc., is closely allied to the ending inn,
\ 300. WisogasHy Bodogastiy Saligastiy Widogastiy ArogasH, etc.
etc., the names of the men who, according to tradition, were chosen
to arrange the original Salic Law, show a striking family likeness,
to such an extent as to warrant the inference that they are fictitious.
There is besides some discrepancy in the arrangement of the names
which are said to be four in number. And there is another cir-
cumstance which must throw a doubt upon the historical character
of the tradition, viz. the identity of the words widoy sale and bodOy
which make a part of the compounds expressing the names of the
men and their abodes. All this looks very suspicious, and suggests
the idea that the Salian Franks of the 6th century still knew of
some arrangement of the law having taken place in the days of yore,
in times far off, but that the particulars were blotted out from their
memory, and were therefore supplied by fiction.
The oldest form of the final part of the compound names is gasti
(Goth. gastSy etc.) ; later is gaste; the latest gast. The Latinized
gastus dates from a time when the final i of the stem was totally
lost. Hence the 2nd Prologue in cod. 6, as well as Prol. III-V can-
not but be comparatively late.
Chaim (heiniy him) and ckam (ham) are synonymous and inter-
changeable, as we have seen before (see Notes to Tit. III). In
names of places throughout the Frankish and Saxon Netherlands
we find heim (shortened Atfw, urn) as well as Aa»»; e.g. Sassenheim,
Diepenheim, Amhem, Zelhem, Renkum (older Redinkhem) ; £en-
ham, BarUiam. Sometimes both hem and ham are interchanged ;
e. g. the name of the village called Sidehem in the Middle Ages is
at present Zeddam ; the present Kleveham occurs in a charter
A. D. 720 as Haemmi (Sloet, Oork. No. VI).
Soli is O. S. seliy A. S. seUy sel ; saloy if it be correct, stands for
salay M. D. saUy N. D. zaaly French salle ; sale may be both ; cf.
A. S. sal along with seUy sel. BddOy bdd (stem bdda) is M. D. boedey
domuncula, casa; M. H. G. buodey E. booth; O. N. bu!6y N. D.
boedy a sty. The D. boedhemg synonymous with koty E. coty it will,
perhaps, not seem wholly fanciful if I infer that BSdogasti is but
another phrase for D. huismany a cottager, peasant, and the ficti-
tious representative of the peasant-class ; whereas Saligasti is that of
the nobility living in salts. Instead of Bddogasti some MSS. have
Arogasti, Now, aro looks as if it were the veiy same word as
Latin arvum (^), or at any rate a derivative from arioHy to plough,
and in substance differing neither from M. D. areney ereney " ar-
vum,*' nor from O. N. driSy a crop ; ar^ry a plough ; O. Fris. erd
(rdf^erd) , a ploughing. A rogasti, therefore, means * * Tiller, Plough-
man,'* whence it follows that it is a perfecUy intelligible variant for
Bddogasti,
Widogasti means, apparently, "Woodman," for widu (zendOy
wide) answers to O. H. G. witUy A. S. wuduy O. N. vtVr, E. wood.
In Wisogasti wt recognize the stem zuisa, O. H. G, mra, N. H. G.
wiese, a meadow, pasture ; the compound, if taken in the sense of
an appellative, might be rendered by " a feeder of cattle.**
There is nothing strange in the names of the reputed arrangers of
the old Salic Law when we consider them each by itself, but the
(^) The ending tva of the stem, remaining in Gothic, becomes o, u in the later
dialects, e. g. Goth, balwaweseit O. S. balosfrdca, balotoUo, haluddd^ A. S.
healudadt etc.
561
fact of their being combined is calculated to raise doubts as to their
historical character. Would it be too far-fetched to explain the
typical names Wisogasti, Bddogasti (al. Arogasti), Saligasti and
Widogasti as being the representatives of the different classes of
the people ? At the same time I am unable to account for the fact
that only three villages are mentioned. We might have expected
that fiction would have assigned a village Wisohem to Wisogasti as
the place of his domicile ; Salihem to Saligasti ; Bodohem {-Aro-
hem) to Bodogasti (» Arogasti) ; Widohem to Widogasti. But
there is no trace of anything like Wisohem in any of the lists, nor
do the names of the villages run wholly parallel to those of the
men.
Wisowa\n^ = wisogti^n^ is, in my Opinion, the nomin. pL of a
pres. partic. used as a subst., like Goth. nasjandSy fijandsy O. S.
friundy hSliandy fiundy A. S. freondy feondy etc The finals may
be a so-called " irrational '* vowel. The ending adOy which some
codd. show instead of andoy is not wholly inadmissible, considering
that participles med^ end occur in M. H. G., e. g. tottde, helde, and
other words (cf. Grimm, D. G. I, 1008) ; so too in the M. D. dialect
of Maastricht, e. g. vligede «= vligende ; minnede a minnende ; in the
modem dialect the n oiendigizn amplified form of the pres. partic.)
is usually elided, and the d treated as if it were the final of a word
or first part of a compound ; e. g. levetigy common D. Ihendigy
German lebendig ; similarly gleuetigy D. gloeiendigy M.H.G. ^/«»1-
dic ; speletigy druimetig ; in M. H. G. we find krademedig.
The verb wisawan = wisogan (i. e. wisogjany wisqfan) belongs, I
think, to the weak verbs of the ai^ or 0- class ; cf. O. S. wacogeany
O. H. G. wachin ; frdgoiany O. H. CcfrdgSn ; folgoiany O. H. G.
folgSn ; thologiany O. H. G. doUny Goth. )»«/fl« (^ulcd-) ; but
thionogean, O. H. G. diondn. The interesting vicarious form -owany
whatever may be its origin, is analogous to A. S. bescerwan = be-
scyriany biscerian ; heraoany hyrwan = herigeany heriany conviciari;
tyrwedon a tirigdon (s. Ettm. Lex. 522, and cf. Notes on Tit. LXI).
On the supposition that the radical vowel be a long one, we may
v^ssti\51y wtsowany wtsogan with O. S. wtsian, A. S. wtsian, O.H.G.
wtsM, wtsiany monstrare, ducere, regere ; whence O. H. G. iww,
dux ; forawtsoy praeco ; A. S. herewisa ; O. N. visiy a leader, cap-
tain ; vinry a leader, king ; M. D. wijsevy a judge. The plural of
wisowand answers to *< rectores " of the Latin text, though it would
seem more appropriaite if the arrangers of ithe law had been qualified
as ** indices,** M. D. wijsere.
If, on the other hand, the 1 was short, the word can only be a
common pres. partic. in the plural, meaning « degentes, babitantes."
In this sense it has been interpreted in Prol. IV, as <* qui vero man-
serunt " means " who dwelt, were living, having their home '* ; cf.
the French word maisony and £. mansion. It cannot be denied
that there may have been a word wisowany wisogan answering to
Goth, wvumy which does not exactly mean " to Uve,*' as most dic-
tionaries give it, but rather " to cheer," in an intransitive sense.
Both notions, however, are intimately connected, and the interpre-
tation adopted in the said Prologue would seem plausible enough,
were it not that the other is, to say the least of it, as well supported.
If we prefer the translation "qui manserunt** we must take -iu20
for the equivalent of -fk/a, ^nde in the Frankish of the Psalms and
the Gl. L. ; e. g. driepindoy Ps. 71, 6; libbinda 54, 16; libbende
57, 10; thionda 72, 12 ; which are all nom. pL masc. of the pres.
part, in the strong declension.
CHUNNAS.
{301. I. Uhumis a Latinization ofhunn; the number meant
56»
Digitized by
Google
NOTES. CHUNNAS.
is hunti'toalaftihy A. S. hundtwelftig. The corresponding O. Fris.
tenn is tolftig -mihoiii kund prefixed. Below we aee the word,
which is here written thoalas, corrupted into theuvualt and tuuwaltf
with a wonld-be correction thuuualt, a sufficient proof that the
scribes had not the slightest notion of the existence of such a word
as " twelve."
2. Sexan is an impossible form, at least for the nominative, there
being nothing like it in any Aryan tongue ; we ought to read sex
or sexiu chunna ; the latter in case chunna be a genitive pi., which
is probable. At first sight chunna would seem to be identical with
Groth. hunda, but the Prankish numbers show a far advanced state
of p'honetical decay; and it is, therefore, more than improbable that
the plural of a neuter ckunn would deviate from the form common
to all Teutonic dialects, Gothic excepted. In other words, the nom.
pi. of a neuter ckunn must have been chunn = A. S. kund,
3. Septun looks, at first sight, very archaic, and reminds us of
Lithuanian septyni. On closer inspection we feel some doubts as to
the correctness of this identification. From the Goth, stbun we
must infer that the prehistoric Teutonic form of the word was
sibdun. In short, septun^ and further on septen, are one more
instance of the tendency to give to Frank, words a Latin tinge. We
should read sepkun, sefun,
4. Instead of the corrupt tk^uvualt, etc., the approximately cor*
rect form is twal/, Goth, twali/y D. twacdf, twelve.
5 & 6. For tkue septen read iui (i. e. twi) 'Sephun {sefun), i. e.
twice seven ; for tkeu vuenet, tkeuuene: tui-neune, i. e. twice nine.
Cf. the O. Fris. expression twia niugun (Fris. LL. 120, 6; 13. 536,
4). Twi is O. Fris. im in twi-hiU ; O. N. tvi, O. H. G. tervi and
Z7tn, etc. Neune stands nearer to O. H. G. niun {niuni), Goth.
muny O. N. niu, than to O. S. ntgun (nigunt), A. S. nigon, D.
ftegen, O. Fris. nigun^ niogen, along with nion in niontick.
7-9. Tkotocondi tkotkocundi is a corrupted tutktlsundiy tutktl-
sondi; cf. A. S. tu-kund. As to the final i cf. O. S. (/if) tkH^
sundig. In my opinion tu-tkOsundi is the earliest instance known
of the word "thousand" being indeclinable when combined with
a preceding cardinal. The same principle is followed by O. H. G.
in such combinations as drto stunt, finf stunty sibun stunt, etc.,
where the femin. stunt remains unchanged.
Fitme, vuetk are meaningless ; a word fimte for fimfti, O. N.
fimt, a pentad, is imagmable. As we meet below with an impos-
sible ^/t^^ instead oifiuer, four, there is little doubt that fitme is a
mere misreading for fnve, O. H. G. vinvi, O. S. fhn, five. The
other reading vuetk points to something like vuck, vich, vUf A. S.
flf D. vijf etc. (cf. Tit. LXTV).
¥ox fit teriius ckunde, fit temu sundo in which the scribes evi-
dently recognized the Latin words ^/ and tertius, we ought to read
fiuer'tkusunde(betterfiwer'tkiisundi), four-thousand. Fiwer stands
next to O. S. fiuuar. The nxuneral following, eight thousand, ought
to be acto-tkdsunde. Acto, i. e. ackto, is O. S. akto, O. H. G. aktd,
A. S. eakta, O. Fris. ackta. A form tkusckunde for tkusunde is
problematic though possible on account of O.N. ^dskund and
\iiskundraX (s. Oxf. Diet. i. w.).
10 & II. The words expressive of the numbers 2400 and 3200
have sadly suffered at the hands of the scribes. The approximately
correct readings will be : tkrio stunde takteto (taktek) chunna,
O. H. G. drio stunt ahtozug (ahtozo, akzeg) kunt ; and fiuer stunde
takteo (taktek) chunna, four times eighty hundred. Taktetoh (?),
tahtek is M.D. tackteck, N.D. tacktig, O. Fris. tacktig, O. S.
antahtoda. Similar instances of multiplication are afforded by
the Frisian Laws ; e. g., twia sexUch skiUinga, tkria sextick skU-
linga, sex stunda sextick skiUinga (Fris. LL. 127) ; cf. such phrases
as " in triplum Mccc dinarios " in the Lex itself.
563
S64
Digitized by VnOOQ IC
The Glossabial Index is intended to snpply-
I*. An Index to all the so-called Malberg Glosses and other
Frankish words as they appear in the Lex Salica and have been
explained by Kern in his Notes. No definition of their meaning
has been attempted in the Index, but references are given at each
word or phrase as to where they can be found in the Lex, and to
the paragraph or paragraphs of the Notes where they are explained.
The paragraphs of Kern's Notes are everywhere preceded by K. or
Keni, and the words treated by him printed in italics.
2". An Index to all words and phrases of any importance which
occur in the Lex. Codex i having been taken as the basis of the
present work, the tituli of this codex alone have been referred to,
and reference to the paragraphs of the same codex is made iriiere
its tituli are divided into paragraphs. In a great many instances,
however, the codex in which the word or phrase occurs has beeo
expressly mentioned between parentheses. In Tltt. 37, 46, 47, 56,
58, 60, the paragraphs of cod. 6 have been taken as basis ; in Titt.
72, 74, 106, those of the Leiden cod. Titt. 52 and 60 are not divided
into paragraphs, but sections, which have been called a, b, c, &c.
in the Index.
J. H. H.
565
s^
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX.
abantonia, LXXXm : K. 70. 78.
abaptere, abatere» abattere, see batterg.
abaeym pedero^ III. 6 (of cod. 10) : K. 35.
S3. 13. 30. 193.
abbundire, abundire, (sibi) habundare,
(se) abmnndire, (se) habundire, (se) alun-
dire, XIV. 4. [The origin and the mean-
ing of this word are alike unknown,
presuming that it is not a corruption of
some other word. Cod. i o has si aliunde
ierit, and Grimm, Pref. XLV, suggested
that we should read in all the other
codd. si aliunde imtj] Cf. Sohm, R.
u. Grcr. 60 ; Waitz, A. R. a 10.
ab ckratis, VIII. 3 : K. 63.
aber, for aper^ XXXIII. 3 (of codd. 7
and 9).
ah grates, Vni. 3 : K. 63.
abhacto uelenthemo; abhato uelentemo; ab'
hatto ueelentemo, XV : K. 92-94.
abiectiuus, L. 3; see iactiuus,
abis, see apis.
ablatam biorotrv, XXIX. 5 : K. 160.
abiatamchaminis, XXIX. 4 : K. 160. 159.
118.
AbmundiTe, see abbundire.
abonnis, LXXVI. i : K. 272.
absens, L. 3. — ^serous absens, XL. 10. —
absentem hominem accusare, XVIII.
absoluere, se cum xii per (ad) sacra-
menta(-tum) absoluere, CVI. 3. — secum
XYiii datis sacramentis absoluere, CVI.
6. — ^se XXV datis sacramentis absoluere,
CVI. 6 ; cf. also § 7.
abstrahere = plagiare, XXXIX. 2 (of
L. Em.).
abstulere, XIV. 2 (XVI of L. Em.). 3
(of cod. 10) ; XXXIX. 2 (cod. 10, note).
abteca, XV : K. 92-94.
abUna, I. 2 : K. 7.
abthega ; abtica ; abtiga^ XV : K. 92-94.
abundire, see abbundire,
accedere, 1) to go, proceed towards : ad
casam snam accedere, XLI. 3 (of cod. 10 ;
567
cf. codd. 7-9, B-H). — accedere ad locum
aliquem, XLV. 2b ; LXXTV. i.— acce-
dere ad domum alicuius, L. i ; LTI. i. —
accedere inter homines (= habitare inter
homines ; infra patriam esse), LV. 2. —
2) to enter upon the possession of any-
thing : hereditatem, in hereditatem ali-
cuius accedere, XLIV. 9 ; UX. 2 & 3
& 4 (of cod. 2 ; in § 3 accidant occurs). —
accedere ad terra possidenda, LXXVUL
3.
accipiter, accepiter, accepter, acceptor,
aceptor, hacceptor, a hawk used in fal-
conry : ace. de arbore (Germ, baumfalk),
VII. I. 2. 3 ; Sept. C. I. 4, in. 2. See
Kern, 54. 55.
accrescere, see crescere,
accusante, LXXV : K. 271.
accusare, XLI. 16 (of cod. 10 & L.
Em.) ; LXXVLII. 9 ; Pact. 12» (cod.
3). — hominem innocentem et absentem
apud (ad) regem ace, XVIII. — accu-
sator, a plaintiff, L. 3 (codd. B-H
note ").
acfalla, VII. 8 (codd. 7, 10) : K. 62.
cufatmire, ?iac famirem, adfathamire, ad'
ramire, achramire, adhramire, affactu-
mire, afatumiri, adframire, afetuntiae,
affatumuB, afatumim, affatomia, affat»
toone, XLVI (rubr.) ; afatomiae, affato-
mie, Capit. X : K. 224.
achaUea, XXIX. 16 (6) : K. 168.
achasius, achius, adeSius, adhesius,
hacesius, LXXII. i. 2 : K. 270.
(i) achramire, achramnire, adchramire^
adcramire, adframire, adharamire, ad-
hramire, adramire, adrhamire, affra'
mire, aframire, agramire, ahramnire,
charamire, hachramire, 1) to seize, take
possession of, XXXVII. i. 2 ; K. 184.
118. — 2) to impute, refer, appeal to
another, XLVII. i : K. 230. 184. 118.
(2) achramire, = acfatmire, XLVI. (rubr.
of cod. 6): K. 224.
568
acrebrastasit, LXXXIX. 2 : K. 283.
actio, accio, a cause, action, LXXVIII.
7. — criminalis actio, ProL n.
actoetus chunde, Ch. A. 7 ; cuto et usunde,
Ch. B. 9: K. 301.
acuta ri us, agatarius, agutaricius, aguta-
rius, argutarius canis, ueltiis, a hound,
sporting-dog, VI. 2 (cod. 5 &c. ; cod. 10
has simply agutaritus). Ducange (i. v.
canis argutaritus) explains : qui arguto
suo damore feras insequitiu-.
acuuema, XXXIH. 3 (of codd. 7 & 9) :
K. 178.
ad for a, e. gr. XXn. i b (of cod. 2) ;
XXXn. 5 (cod. 6) ; XXXIX. 2 (codd. 2
& 3) ; XL. 10.
adchramire = achramire (q. v.).
adclamare, to rate, inveigh against:
cartam falsam adclamare, Extrav. B. 3.
adcramire = achramire (q. v.).
adcredere, see credere.
adcrescere, seecrescere.
addere, to add, XLV. 2 b ; L. 2 (codd. 3,
5, 7 &c., 10, L. Em.),
addicere, to award, or adjudge to one,
Lvrn. 4.
adducere, see ducere,
ademissarius a admissarius (q. v.).
adepaUheo, XVQ. 6: K. 113.
cuUsius, LXXII. 1.2 = cu:hasius: K« 270.
adfacimus, LXXIII. 2 : K. 224.
adfathamire, XLVI (rubr. of cod. 2) :
K. 224. [De donationibus quae fiunt
festuca in sinum ei cui donabatur pro-
iecta, Gl. Pith.]. See acfatmire,
adfatimus, LXXIII. 2 : K. 224.
adfirmare, toaffirm, XLVI. 6;XLVm.
2 (L. Em.). 2. — sacramenta (-um) adfir-
mare, CII. (cod. II); Extrav. B. 5.
adframire, 1) = achramire, XXXVU. i.
2.-2) = acfatmire, XLVI (rubr. of cod.
10) : K. 224.
tidharamire = achramire (q. v.).
adhesius, LXXII. 2 = achasius : K. 270.
569
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. ADH— ALA.
ad hi here (testes), to produce ^ invite to,
in a law-suit, XLIX. rubr. (cod. lo &
L. Em.).
adhmmire, \)^ackrttmire (q.v.). — 2) »0^-
fahnire^ XL VI, tab. rubr., cod. 5 :
K. 224.
adiachtiuus, adiactiuus, adiacthiuus,
adiahctiuus, adiectiuus, see iactiuus.
adimere: ademptum faciendi (scelus) lo-
care, LV. 6 (of L. Em.).
adimplere, see implere.
adiumentum, see iumentum.
adlassare, alassare, see lassare,
admallare a mcUlare {<\.y,),
admanere, admanire = manere^ manire^
see mannire.
admasserius, admessarius = admissa-
rius (q. v.).
ad.migrare = mi^^rare {q. v.).
admisarius b admissarius (q. v.).
admiscere, to implicate: admiztus in
uiolentia, CV (cod. 10).
admissarius, admisarius, admasserius,
admessarius, ademissarips, amasarius,
amassirus, amisarius, amissarius, armes-
sarius, emissarius, a stallion, XXXVIII.
2. 3. 4. 12 (6). [qui omni tempore cum
equabus est, GL Pith.]
admittere, 1) to commit^ perpetrate,
XVI. 3 (of cod. 2); XIX. 2; XL. 9b,
10 (here the L. Em. has committere) ;
LV. 3; XCVin; CV.— ») to admit,
XXXIX. 4 (of cod. 2 &c.) 3) for
amittere (q. v.), to lose, forfeit.
admonere, admonire, ammonere, a for--
mat, either private or judicial, summon^
ing to fulfil a judicial obligation, some-
times = mannire, XL. 6. 10 (codd.
B-H) ; XLVII. I. 2 (cf. here commo-
nere) ; LVII. i (L. Em.); Pact. 9. 12». 17.
— secretius adm. XL. 10. — admonitio,
ammonitio, amonitio, XL. 8 ; L. 2 (here
it is = sol colcatus) ; LII. d (cod. 2). e ;
Pact. 15 (cod. 2), [The notions man-
nire, cuLmanere, admonere, monere, com'
monere do not seem to have been kept
separate; cf. admanere, by the side of
admonere and admonire in XL. 6 ; moni'
tus, by the side of manitus, mannitus,
admanitus, in LVI. 5 ; commonere, by
the side oi admonere, XLVII. I. 2.]
adnouaddo, XXIV. 3 : K. 127.
adnuntiare, adnunciare s nuntiare
(q. v.). [The word occurs also, XL VI.
I, in codd. F. G. H, where all the other
texts hz.ytpertinere,']
adpreciare, seepretium.
adprehendere, see prekendere,
adquirere, said of the fscus, LX. 2 ;
LXII. 2 ; LXX. I ; LXXI. I ; LXXII.
570
1 ; — of the trustis. Pact. 9* ;— of a
Fraftcus, Extrav. B. 7.
adramire (adrhamire), 1) = achramire
(q. v.). — 2) = acfcUmire (q. v.).
adsalire, adsallire, asallire, to attack,
assail : ads. puellam sponsatam in nia,
Xra. 14 (cod. 6 &c.); Sept. C. VI.
7. — ads. hominem migrantem, XIV. 4
(cod. 6 &c.). 5 (codd. 1-4) ; Recap. B.
29. — ads. uillam, XIV. 6. 6 (cod. 6
&c.) ; Sent. S. S. 3. — ^ads. alium, alte-
rum in uia, XVII. 9. 10 (of cod. 10
&c.). — ads. seruum alienum, XXXV.
2. — ads. hominem ingenuum, XLII. i.
— ^ads. ingenuam feminam &cc,, CV.
(cod. 10). — ads. hominem^ Sept. C. IV.
2 (cf. arma). — ^ads. legadarium regis,
Sept. C. VIII. 6. — ads. andrustionem,
Sept. C. VUI. 7. [fl^a^/i/tfr in LXXIV.
I (cod. II) is no doubt a corruption for
adsolet."]
adsedere, see sedere,
adsolet, adsolit: sicut, ut ads., as the
commencement of a definition, XLIV.
i; LXXIV. I.
adstringere, see stringere,
adtendere, attendere, to attend to, watch
aver, II. 4 (of codd. 5, 6, 10 note).
[The word occurs also, XLV. 2»» (of
codd. 5 & 6), where it is probably
a mistake for addere. It is more-
over found twice, LVI. 2 (of cod. 10)
where the first time it = ante audire
of cod. 2 ; the second time it appears in
the phrase: per legem adtendere, in
codd. 2 & 10.]
adtingere, to catchy apprehend,
LXXVin. 5.
adtrutionis (LXXVIIL 7), see trustis,
aduenire, 1) probably = Fr. advenir, to
come, used with respect to posterity,
descendants, LXXVIIL 3 (cf. note i
ibid.). — 2) to come to, amount to, CI.
— 3) to arrive at, reach. Pact. 15.
adulterare clauem, to make a false key,
XI. 5 [et eam fiirtiue aperit, Gl. Thou].
See clauis,
9,AM\ter\Mm, fornication, XXV. rubr. In
the text itself moechari is used.
aedictus » edictus (q. v.).
aelocare, see locare,
aeneum, pneum, eneum, enium, ^nium,
hineum, hinium, hinneum, ineum, inium,
a) a kettle 01 pot : aen. portare ubi striae
coccinant, a phrase of abuse, LXIV. i.
— ^b) the kettle or pot used in the boiling-
water ordeal : ad inium ambulare, XIV. 2
(cod. 2); XVI. 3 (cod. 2); LVI.2.— ma-
num ab (ad, de) aen. redimere, LIII
(rubr.). — aliquem ad aen. admallare,
571
Lin. I. 5.-^al. ad aen. prouocare, Pact.
4.— de aen. fidem facere, LVI. I.— se per
aen. educere (ducere), LVI. 3 (cod. 4
has : se de lege dicere). — manum in (ad)
aen.mittere, XCIV; CVI.6. 7.— manum
ad aen. (cod. i has ignem) incendere,
Pact. 4. 5 (cod. 2). — aea. calefacere,
CVI.6.
a e s t i m ar e , estimare, extimare, instemare,
intomare, stemare, &c. ; aest. damnum,
IX. 7 (of cod. 2 &c.). 8 (of cod. 2 &c.).
— aest. cartam, Extrav. B. 4. — ^aesti-
matio (stimatio) damni, IX. 8 (of codd.
B. H & L. Em.) ; Recap. B. 2.
aetas (etas, etas) media, XXIV. 7 (codd.
3-9, B-H).— aetas perfecta, LXXin. i.
— ^aetas maior, Extrav. A. V. 3.
afatomie, Capit. 10 ; afatumia, afatumiri,
afetumiae, affactumire, XLVI (nibr. of
cod. 7 &c.) = acfatmire (q. v.) : K. 224.
affalthecha, XV : K. 92-94.
affatomia, affatomie (Capit. 10), affattoone
(cod. Est.), affatumia, XLVI (rubr. of
L. Em. & codd. B. G. H), affatumin,
tab. rubr. LXXXI, cod. 7 &c. = acfai-
mire (q. v.) : K. 224.
ajfectu leudi, XIX. I: K. 1 1 7. II6. 97;
cf. § 49.
afframire, aframire = achramire (q. v.).
afrce ; afres, V. I : K. 46.
ager, afield. Recap. B. ii.
agere cum testibus coUectis, XLVI. 2.—
ag.iter, XLIII. 3. — ^ag. causam, LVII. 3;
XLIV. 4 (of cod. 10). — agere gratias,
XLVL 5.-^gens, LXXVin. 7- 9.
one who acts (as judge ?) in a law-suit^
according to Sohm (Proc. 213), the
grajio,
agnicolus, agniculus, see anniculus.
agnoscere, cognoscere: se, res suas,
xxxvn. 3 ; XLVn. 3. Cf. LXI. 3
(codd. 2, 5, 6). — agnoscere, cognoscere
rem super (cum, apud) alteram ; sub al-
terius potestate, XLVII. i. 4. 5.— agn.,
cogn. corpus, LXXTV, I. — agn., cogn.
(ex hoc) se idoneum (esse), CVI. 3. 6.—
cogn. (se) uitae periculum subiacere,
Pact. 18.
agnus (lactans), IV. i; Recap. A. i;
Recap. B. i ; Recap. C.
ago epha, XLI. Ii (6) : K. 214.
agramire = achramire (q. v.).
agsonia, XCVI : K. 284.
ahelepte, II. i: K. 11.
ahramnire =, achramire (q. v.).
alacfacis uia lacina, XTV. 4: K. 87. 88. 89.
alacfaUhio, XIV. 6 : K, 87. 89.
alacharde, XXIX. 18 (lo): K, 170.
ala chescido,'SiyiYn, 31 (10): K. 154.87-
128.
572
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. ALA— ANN.
cUackiscido, XXVII. 3a (6): K. 154. 87.
128.
alackra et kit uia lacina, XIV. 4 : K. 87, 88.
alachtaco, XTV. 4 : K. 87.
alachtdy XXIX. 3 : K. 160.
alachtamo chaminis, XXIX. 4 : K. 160.
159. 118.
alaciniay XXXI. I (rubr. of cod. B) :
K. 173. 88.
alafalcio ; ala/almo, XIV. 6 : K. 87. 89.
alagra et hit uia lacina, XTV. 4 : K. 87 . 88.
alassare, see lassare.
alatfaltheoy XLII. 5 : K. 3 18. 89. ^Z,
alatham, XXIX. 3 : K. 160.
alatkam hriorodero^ XXIX. 5 : K. 160.
alathamo, XXIX. 3. 4. 5 : K. 160.
alatharde, XXIX. 19 (cod. 6) : K. 170.
alatrudua, LV (LXXV codd. 7-9) :
K. 253.
albus, alius, alius, alus Sec, XLI. 4
(cod. 3 &c.) : K. 205.
tUcala alchatheoctu uia lacina, XTV. 4:
K. 87, 88.
alchacio, XXIX. 12 (7) : K. 168.
alchaltua, XXIX. 15 (10) : K. 168.
alcham, perhaps for falckani, LXI. I :
K. 259. 203. 67. 76.
alchatheocus, XIV. 4 : K. 87.
alcheio, XXIX. 12 (8): K. 168.
alesum, XLI. 4 : K. 205.
aU thardis, Vni. 4 : K. 63.
alfalchio, X. I : K. 67.
alfathio, XVI. I : K. 95, &c.
alia mente, aliamentae (ib), Fr. aac^rv-
meni, XV (codd. 7-10).
aliofedo, XLI. 9: K. 211. 99.
aUus, aUus, alus, XLI. 3 (cod. 6 &c.] :
K. 205.
aUigare, XLVII. i (cod. 6) : see K. 2.
aUus, XLI. 4 : K. 205.
alninus, of or belonging to the alder :
fiistes alnim, LX. i (codd. 3 and 4 have
salicinus).
alodis, allodis = hereditas, LIX. nibr. —
alodis terrae, LIX. 6 (of cod. 10);
XCIX. On this word cf. Monum.
Germaniae historica, Legg. III. p. 104,
282, 312 ; Diez, Wrtb. I. dUodio,
altare, LV. (Lex Em. LVIII. i).
alteofaltheo, XIII. 5 : K. 79. 67.
aWtSfathio, XVI. 2 ; K. 95, &c.
alu trude theo tidio, LV. (cod. lO.
LXXI) : K. 253.
alu nd i r e , see abbundire,
alus, XLI. 4 : K. 205.
amachallum = machalum (q. v.).
amallatus, amallus, XLVII. 4 : see ga^
mallus,
amasarius, amassinis « admtssarius {q,
v.).
573
ambaothoMia,'K, 8 (10): K. 70. 78.
ambascia, ambasia, ambassia, ambaxiay
a charge, office^ employment: amb. domi-
nica, I. 4 ; XCVI. Cf. Kern, 70. 78 ;
Diez, Wrtb. I. ambasciata,
amba texaca, X. 8 (10) : K. 71 (cf. §{ 70.
21).
ambistaiU, XLII. I : K. 216.
a\m'\bitania, X (cod. 2 XXXTV. 5);
a\m^tanea, X. 6 (cod. 6) : K. 70. 78.
ambulare : ad domum alicuius, I. 3; L.
1 (codd. 5, 6 & Lex Em.). 2 ; {the same
said of the grafio) L. 3. 4; LI. I ;
LXXVni. 7.— amb. ad inium, XTV. 2
(2); XVI. 3 (2); LVT. 2.^amb. ad
grafionem, L. 3.— amb. in nudlum ante
thunginum (aut centenarium), LX. I. —
amb. ad alias nuptias, LXXII. 2. — amb.
ad sortem, Pact. 5 (cf. ibid. cod. 5). [It
occurs wrongly for expalmitare^SISiXJS ,
3, codd. B-H.]
amestalla, amestella, XXXIII. 3 : K. 177.
39.
ami sarins, amissarius « admissarius (q.
v.).
amitheoto, HI. 5 : K. 39.
amittere (admittere), 1) to lose : amittere
uxorem, LXXIIL i. —%) tolose,forfeU :
amittere (laborcm), XLV. 2^ (codd. 4-L.
Em. ; codd. 1-3 have demittere).^mtam
pro aliqno amittere, CVU. 2 (codd. i &
2 have admittere). The word occurs
wrongly a) for mittere, XXXTV. 4
(cod. 4). b) for admittere, to admit,
XXXIX. 4 (cod. 2).
ammallare, for admaUare, see mallare.
ammallus, see gamallus,
ammonitus, amonitus, see adm4mere.
anastheo, XIII. 10: K. 82.
anata, seeaneda,
a[n1bilica, XVII. 3 : K. 109.
anciaca, XXXVIII. 5 : K. 191.
ancilla: theft of an anc, X. I. 3 (of
codd. 2 & 4). 2 (of cod. 3). 4. 6 (of
codd. 5 & 6). 2 (of codd. 7-9, B-H). 7.
8 (of cod. 10). 5 (of Lex Em.) ; Recap.
A. f6. 21. — an anc. taken in marriage
by an ingenuus, XIII. 9 ; XXV. 5 ;
Capit. lU, by a seruus, XXV. 9.—
adulterium anc, XXV. 3. 4. 7. 8.—
homicidium anc, XXXV. i. — if an anc.
committed a crime for which a seruus
would have been castrated, XL. 1 1. — if
found in the possession of another,
XLVII. I. — ^ancillae pecus (for fetus)
mortuum excutere, LXXVI. 10. — anc.
tenens cellaiium aut geniceum domini
sui, LXXVI. ii.'-if killed by a seruus,
LXXXin.
anda dil, XVI. i : K. 98. 95 &c
574
andeabina,'XXKYni, 12 (6): K. 197. 112.
andeafen,'X.yn. 3: K. 1 12. 197.
andeba, andebau, XVI. I : K. lOl. 95 &c.
andechabinus,X.V1I, 4: K. 112. 197.
andechobina, XXXVIII. 15 (10) : K. 197.
112.
anderebus, XXXII. i. 2 : K. 174 ; cf. K.
221.
andesito, IX. 4 : K. 65.
andesito leodarde, IX. 4 : K. 65. 49.
andesitto, IX. 4 : K. 65.
andocmito, andoctemito, antoctimetho, an-
do meto, LI. rubr. : K. 241.
andrateo, andratheo, andratho, XTTT. 10 :
K. 82.
andreiphus, andrephus, andreppus, andre-
pus, XXXIL 1. 2 : K. 174 ; cf. K. 221.
androctema — andocmito, &c., in tab.
rubr., LI (cod. 6) : K. 241.
andruscio, andrustio, see trustis,
andu[n]theoco, anduu theocho, XLV. 3
(codd. 6, 10) : K. 223.
one crenodum, C : K. 285.
aneda, anedes, anata, aneta, anetes (O.
H. G. anut, anit, enit; M. H. G. ant,
ent; N. Germ, ente ; A. S. ened; M.
D. aent; N. D. eend; Lat. anas; cf.
Grimm, Wrtb. m v. ente; Wh. 8c Riddle
in V. anes), a duck, VJl, 4.
anestet, XIIL 10 : K. 82.
aneta, anetes, see aneda.
anfamia, XIII. 10 (6) : K. 81 [meaning
not known],
anguila, anguilla, anquila, anquilia: rete
ad anguiUas; retis anguilaritia ; rete
angtilaricia (cod. 5), XXVII. 19.
angulus : quattuor anguli terrae, LVIII.
2. — per quattuor angulos iactare, LX. i'
(codd. 5 & 6).
anhunerbo, XXVII. 20 (10) : K. 152. 122.
anicnlatus = anniculus (q. v.).
anilasina, XXV. 3 : K. 133.
animalia, neat, III; Cf. IX; XVI. 2
(cod. 2). 3 ; XXXVII. I ; Extiav. B. 9.
annas uiuido, VII. 6 (7) : K. 60.
anneando, XXIV. 4 : K. 127.
anniculus, annicolus, annocolus, annu-
cuius, agnicolus, agniculus, aniculatus,
amiecolatus, anneculatus, annicolatus%
anniculatus, honocolatus, a year old,
yearling, II. 4. 9. lo ; III. 2 ; IV. 2 ;
XXXVni. 6; Sept. C. L3.
anno ano, XXTV. 4 : K. 127.
anno ano leodinia, XXIV. 3 : K. 127. 126.
annona, XXIV. 4 : K. 127.
annona, anona, com, grain, XVI. 3;
XXII; XXVn. 7 (cod. 3 ; codd. i, 4-9,
B>H, Lex Em. and 10 note, have linum,
but cod. 2 messis),
anno uano, XXIV. 4 : ICi 127.
575
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. ANN— AUF.
anmmuadOj XXIV. 4: K. 127.
anfuntuano, XXIV. 3: K. 127.
annus: pner infra annis usque ad duo-
dedmum plenum, XXIV. I (cod. 5). —
puer, puella infra x, xii annos, XXIV.
I ; Extrav. A, V. 2 ; Recap. A. 32.—
post, infra annum, XXVII. 18; cf.
infra XII menses, XLV. 3. — ^per annos
tenere, Capit. IX. — maior setas usque
ad sezagesimum a., Extrav. A. V. 3.
anoano Uodima, XXIV. 3 : K. 127. 126.
anorUnet antheodio, XI. 5 : K. 75. 63.
ammaddo leode, XXIV. 3 : K. 127.
anouuado, XXJV. 4 : K. 1 27.
anquila, anquilia, see anguiUa.
ansar, anser, ansera: a. domestica, a
goose, Vn. 4.
anstrutio, see trustis.
anUba, XVI. I : K. loi. 95» &c.
antecessores, Capit. 8. 10.
arUedeo elecharde, VIII. I : K. 63.
anUdi leodardi^ VIH. i : K. 63. 49.
antedioj an error for antectio^ XIII. 10 (cod.
2) : K. 82.
antedio, VII. 3 : K. 58. 63.
anUdio, VIII. 4 : K. 63.
antedio, XL 3. 4. 5 : K. 75. 63.
anUdio, XXII. I : K. 122. 63.
antedio holecardo, a. oUcharde^ a. olephar»
dis, Vin. I : K. 63.
(an)t€hoda, (an)theoda, {an)teoda, {an)teuda,
for ofUe teoda, see Uoda.
anteortare, ante ostare, XXVU. 18
(cod. 6 &c.). See ostare,
anteotho. III. ii (6) : K. 39.
antesalina, LII. 4 (cod. 6} : K. 242.
antele for antedio, VII. 2 : K. 58. 63.
anthamo, XXV. 9 : K. 135.
anthedio, VII. 2 : K. 58. 63.
anthedio, XI. 3. 5 : K. 75.
anthedio, XXU. I. 2 (cod. 6) : K. 122.
antheoco, antheodio, XI, 5 : K. 75. 63. 58.
anthifalthio, XIV. I : K. 85.
antkiso for antedio, XXVII. 21 : K. 150.
122. 75. 63.
antkmaUo, Extrav. B. 1.2: K. 297,
anthomito, LI. I : K. 241.
anthonius, XIII. i : K. 78. 70.
antidio, XI. 3. 5 : K. 75. 63. 58.
antidio alethardis, antidio olethardis, VUI.
4:K.63.
antiquus: antiqua lex, LV. 2 (cod. 10).
— mos antiquorum, LV. 3 (L. Em.).
antomia, antonio, XIII. I : K. 78. 70.
antruscio, antrusio, antrussio, antrusticio,
antrustio, antrutio, antrutionus (?), see
trustis.
anuano leudinia, XXIV. 3 : K. 127. 126.
anzacko, XXXVIII. I : K. 187.
aper, V. i : K. 46.
576
aper, aber, a boar, XXXm. 5 (of cod.
5 &c. ; cod. B. has caprus),
aperire : tectum aperire, VIII. i (cod. 2).
— sepem alienam ap., IX. 8 (cod. 2 &c. ;
cod. 10 has runtpere) ; XXXIV. i
(codd.7-9,B-H, 10).— for<;^mr^,XLI.
4 (cod. 3); cf. Diez, Wrtb. II. c.
ouTfrir.
apis, abis, 1) the bee, VIII. rubric (cod.
G. has apiarium) and § 2 of codd. 7-9
and }§ 4 & 5 of cod. 10. — 9) a bee-kive,
VOL I. 2. 3 (some codd. have uas,
uasus, uascellum instead; some codd.
explain : unam apem hoc est unum ua-
sum, uascellum). The word occurs also
XXXin. I (codd. 5 & 6), but evidently
wrongly for auis.
appellare, a) Law 1. 1. 1. 3 (codd. i, 2,
5, 6 ; codd. 4 & L. Em. have denun-
tiare ; cod. 10 mannire) ; XL VI. 3. 4.
6; Pact. 2 (codd. i, 2, 5 ; the other
codd. have ligare). 4 (cod. 2). — b) to call
anyone a name, XXX. 2.
arare, XXVU. 23. 24.— arans, XXVII.
19 (L. Em. and in note of 10 ; codd.
7-9, B — H have arator, airator). — ara-
trum, arratrum, ibid.
arba theus en lanthamo, XV : K. 92-94.
arbitrium, CII (cod. 11). Boretius sus-
pects the word to be a corruption for
harahus^ mallus, and refers to L. Rip.
32. 3, 33. 2.
arbor, VII. \,— theft of fruit-trees, VII.
1 1 (of cod. 6 &c.). — arbor signatus, sig-
nata, XXVII. 18. — arbor insertus, in-
serta, XXVII. 15 (6).^accipiter de ar-
bore, see accipiter.
area, arcus for ascus, XXI : K. 121.
ardere, XVI. 1. — sepem [aut] conscisam
ardere, XXXIV. 2 (6) ; cf. XVI. 5,
where incendere is used. — domum ar-
dere, XCVI.
arestato, aristaco, aristatio^ aristato^ cheris-
tonica, cheristadona, cheristaduna, XIV.
3 (cod. 7 &c. XVIII); LV. 3 (cod.
6 &c.) : K. 247. [aristatonem : uel ban-
culus, GI. Est. ; staplum super mortuum
missum, Gl. Pith.].
aripennis, arpennis, arripens, a measure
of ground, half an acre = semijugerum.
Pact. 14 ; cf. Littr6 arpent; Diez, Wrtb.
II. c. arpent.
aritheocto. III. 4: K. 38. 39.
arma, Prol. I. — oath on arms, CII; cf.
Sept. Caus. IV. 2, where et sua arma is
perhaps a corruption for cum sagitta,
armessarius =3 admissarius (q. v.)
aroena, LXI. rubr. and { 2 (codd. 7-9) :
K. 258.
Arogast, Prol. I. V; ArogasU, Prol. I. II;
577
Arogoste,VTo\. I; Aroast,Vxo\,T:V : K.
300.
arpennis = aripennis (q. v.)
arpex = erpex (q. v.)
arratrum = aratrum, see arare.
arripens « aripennis (q. v.)
arte, wrongly for curte, XXXIV. 4 (cod.
3) : K. 180.
artifex, a bondman who had learned some
craft, X. 6 (codd. 5, 6 & L. Em. ; the
aurifex mentioned in the other texts is
probably the same) ; LXXXIII. — ^homo
artifex, Recap. B. 23. 24.
aruuemon, XXXnL 6 (10) : K. 178.
asallire, see adsalire.
ascendere, said of a debt, L. 2 (cod. i
has adcrescere) ; of a causa, LXXVin.
7. — caballum ascendere, XXIII. [The
word also occurs, XXXIX, in codd. 7-9
(LXV. 2), where the other codd. have
admittere^
aschara leudardi, XXFV. I : K. 125. 49.
cucus, area, arcus, aschus, XXI. 3. 4;
Sept. Caus. III. 3 : K. 121. \asco : id est
scauola, GI. Est.]
aspellias, aspellis, LXX. I : K. 269.
CLsper, Prol. I ; cf. K. 299.
assus (?): scrofam in asso, assum subbat-
tere, II. 3 (codd. i & 2; the other codd.
have in furtum, furto) .
athlata\m\ XXDC. 3 : K. 160.
atque, XLIV. i^ (cod. 4), wrongly for
aeque,
atribuU, atributari, LXXX : K. 278.
atrium ecclesiae. Pact. 14.
attendere, st^ adtendere.
aucellus, a little bird, VII. 10 (6); codd.
B. G. H. 10 & L. Em. have autculn.
Cf. Diez, Wrtb. I. uccello.
auctor, author sceleris, XIV. 7 (lO&L.
Em.); XIX. 2 (codd. I & 2) ; LV. 3.
— a. criminis, XXXVI. I. — a. cartac,
Capit. XI. — a. de benefitio (trahere),
Extrav. B. 10. — auctor Deus, Prol. I.
auctoritate sua, byon^s own authority,
arbitrarily, Extrav. B. 10.
audax, ProL I ; cf. K. 299.
aude afenus, XVH. 3 : K. 112. 197.
audelfecto, XXXIX. 2 : K. 203.
audire, XXXIX. 3 (cod. 2 &c.);
LXXVIII. 7 ; cf. XLIX. 3 (codd. 7-9).
— legem audire, XLV. 2*» ; L. 3 ;
LXXVIIL 7 (once «fimj^foraudierit ?).
— audire secundum legem, (LVI cod. 2,
LVII ; cod. 10 has attendere),— m^
causam, LXXVIII. 7.—auditor arbi-
triorum, CII (cod. 1 1, § 2).
aues; theft of hawking-birds and pout-
try, Vll.^ofgame birds, XXXHI. i.
aufa m naucus (q. v.).
578
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. AUF--CAB.
auferre (XXXVH. 3; LXXVUI. 6. 7)
= offerre (q. v.)
auica terra, probably a misreading either
for auita terra or auiatica terra, Extrav.
A. 2 ; cf. Du Cange in v. auius I.
auicula, a littU bird, VII. 8 (codd.
B. G. H. 10 & L. Em.); the other codd.
have auceUiis (q. v.)
aurappo, XXVII. i : K. 137.
auricula, XXIX. I. 15 (of cod. 6 &c.) ;
Sept. C. II. 6.
aurifex, a goldsmith, X. 6 (codd. 6 & 10,
and in codd. i-4inthe§} of tit. XXXV);
cf. artifex,
austrapo, XXX. 6: K. 172.
autchardo, XXIV. (cod. 7, XXXIV. 1) :
K. 128.
authanio, XXV. 9: K. 135.
authedio, XXII. I. 3 (10) : K. 122. 63.
author, see atutor,
authutniay XIII. I : K. 78. 70.
autriante, XXXV. 4 (6), for aut {et)
triente.
auuena, XXVLU. I (10) : K. 156.
auuerphe, XXVII. 18 (6) : K. 152. 122.
auunculus, XIII. 11 (cod 6, &c.);
XLIV. 7. 8.
asisto, XXXVIII. II (6) : K. 196. 187.
babanet babani, bahene, II. 13: K. 27.
bob mundo, XXV. 8 : K. 134.
badiani, II. 13 : K. 27.
banchal, XLI. 2\ (codd. 8 & 9. LXXIV) :
K. 267. Cod. 7 has the same word with
a stroke through the /.
bannire, I. (in Lex. Em., cod. S, but
corrected for mannire),
boa/alia, VII. 10 (6) : K. 62.
baptismus, Prol. I.
baragameo amiteotho, II. 12 : K. 25. 26.
barbarus, XIV. 2 (in codd. 7-9, B, G,
H; codd. i, 3,4 have) barbarus sali-
cus =francus saligus(of cod. 2) and
franc us (of codd. 5 and 6 and L. Em.);
* cod. 10 gives the term as distinct alike
from Romanus, and Salecus Francus).
The robbing of a barbarus was fined with
62^ sol. ; the murder of a barbarus qui
legem salicam uiuit (« ingenuus francus),
with 200 sol., XLI. I. Cf. Sohm, R.
u. Ger. 570. — barbara (gens Franco-
rum), Prol. I. [quos Fraud ex alia patria
in suam adduxerint et ipsos captos sali-
cha lege uiuere uolunt, Gl. Est.] [The
word appears also LXIV. I, cod. 2,-
but corrupted for ereburgio, cf. Kern,
261.]
barca = barcus, i (q. v.).
barcho, U. 13 : K. 25.
barcoanomeo anitheotha, IE. 12 : K. 25. 26.
barctts, bargus, barca, barga, 1) a gibbet,
579
XLI (LXXIV. I of cod. 7 &c.);
tab. rubr. LXXV. (cod, 7 &c.) ; in other
places of the Lex also called either /swr^a
(q. v.) or palus (q. v.) ; cf. Pact. Al. II.
34 note 59. — 2) a hand-barrow,
LXXIV. I.— 3) = parens, an inclosure,
park, LXXXI. 3; cf. Diez, l.parco,
barginam (?), CII.
bargus, see barcus.
baro, XXXI. I : K. 244.
bartcho cahimo, b, caimo, 11. 12 : K. 25.
26.
bartho, 11. 13 : K. 25.
baruuli, for paruuli (q. v.).
basUica, LV. 6 & 7 (of cod. 6 &c.) ; Sept.
C. VT. 5 ; Sent. S. S. i : K. 253.
basitalio, XLII. I : K. 216.
bathmonio, XXV. 8 : K. 134.
battere (battederit, battiderit), to beat,
XXXV. 4 (cod. 6 &c.); LXVI.—
abatere, abattere, abaptere (abbatide-
rit), to take, tear down : hominem de
barco (furca, ramo) ab., XLI. (cod. 7.
LXXIV. I &c.); LXVL— debattere,
to beaivioUndy, XXIV. 3 (some MSS.
hsiyc percutere, and some trebattere, tra-
battere), — subatere, subbatere, sub-
battere, sobattere scrofam in asso,
assum, II. 3 (codd. I & 2, where the
other codd. have in furtum, in furto,
while cod. 10 & L. Em. explain hoc est
porceUos a matre subtrahere) ; Recap. A.
9, B. 10. [subbaterit : porceUos in uentre
matris occidit, Gl. Pith.] — trabatere,
trabattere, trebattere, tribatere, tribat-
tere, transbattere (tribare), to ill-use, ill»
treat (and thereby cause an abortion),
XXrV. 3 (codd. 7-9 have debattere) ;
Sept. C. VIL 2 ; XXXVIU. 6 (cod. 3
Sec. ; here appear various corruptions).
13 (cod. 6 &c.). [trabatterit: id est
aborUt, Gl. Est.].
bedeguste = bodogast, Prol. I : K. 30a
beneficiarius seruus, Capit. 7.
beneficium, benefitium, Extrav. B. 10. —
= res praestita, UI (LXXXVHI), in
tab. rubr. of codd. B-H.
beodis, beodus, beotus, beudus. Sec, XL VI.
5 : K. 226.
berbix, uerbex, uerbix, ueruex, ueruix,
uimix, rV. 2-4 ; cf. Diez, I. berbice.
bergo in mallo, LVII. i (cod. 3, = m
tnallo, in mallobergo of the other texts).
besitaUo, XLII. i : K. 216.
bestia, Extrav. B. 9.
beudus = beodis (q.v.), XLVI. 5 : K. 226.
biaJbigo, XVI. 5 : K. 104; cf. K. 179.
bib ere: herbas dare bibere alicui; — ^her-
bas bibere; — ^bibere ueneficium, XIX.
I. 2 &c. ; Sept. C. VI. 2 ; Sent. S. S. 4.
580
bica, bicha, biggeo, XVI. 5 ; bila, XVI.
5 ; XXXIV. 2 (cod. 6) : K. 104. 179.
bimatus, bimulus, bimus, binus: b. por-
cus, U. 5; Recap. B. 14 b. animal
(uitula), UI. 2.— b. berbix, IV. 2.~.b.
poledrus, poletrus, &c., XXXVIII. 6.
biorotro, XXIX. 5 : K. 160.
bis aut tres (aliquid) dicere, LVII. i.
bistolio, XLU. i : K. 216.
bodecagme, bodechagme, Bodham (Prol.V),
bodoaim, bodochagme, Bodochamae, bo-
dochem (ProL II), bodogagme, Bodo-
gheue, Bodohaim, Bodoheim, bothem
(Prol. II) &c. &c., Prol. I-V : K. 300.
Bodogast, Bodegetste, Bodogaste,Bodogeutis,
BedegasU, Sec, Prol. I. m : K. 300.
bogbagine, II. 13 : K. 27.
boni homines, XLVI. 6 (codd. 7-9, F,
G, H, but cf. the other texts). — rachym-
burgii antrutionis boni credentes,
LXXVni. 7. — bona carta, Extrav.
B.4.
bonimo, XIII. 9: K. 80.
borio sitho, borio sito, XXIII : K. 124.
bos, an ox, ILL. 3 ; XXXVIL i ; XLVU.
I ; Sept. C. II. $. — bos, bonus cerui, a
deer-cow, LXXX: K. 277.
brachiale, brachile, brachilis, bradlis,
XXVn. 31 (6 &c.), an armlet, fillet,
band; cf. Kern (} 153) on the Malberg
subto, &c.
brachium mulieris (feminae) ingenuae
stringere (extringere), premere, XX.
rubr., I. 2.
bracho bogbagine, 11. 13 : K. 25. 27.
bracho cahimo, U. 12 : K. 25. 26.
bracilis, see brachiale,
bracti, XX. 4 (7, 9) : K. 119.
brarecho, II, 13 : K. 25.
bratho, II. 13 : K. 25.
brioro, briorodero, XXIX. 5 : K. 160.
briosito, XXin : K. 124.
bruche, XX. 4 (10) : K. 1 19.
^rw/, XX. 4 (6) : K. 119.
buccus, a buck, V. 3 (L. Em.)
burgo sitto, XXin : K. 124.
caballus, cabellus, cauallus, IX. i ;
X. i; xxvn. 4; xxxvn. i;
XXXVni. rubr., 11 (cod. 6 &c.) ;
XLVII. I ; Extrav. B. 9— c. punxere, IX.
2 (cod. 5 &c.).— c. caballicare (ascendere
et (aut) cabaUicarc), XXni.— schillam de
c. furare, XXVII. 3 (6 &c.).— pedicam
de c. furare, XXVII. 3.— linum (mes-
sem) in (per) c. portare (ducere), XXVII.
8. — c. carrucaricius (c. qui cairucam,
carucam, trahit), XXXVIII. i.— c. spa-
dus (spathus, spatus, spadatus), cas-
traUd, XXXVm. 3. (6&c.); cf. Kern,
{ 187. — c. trebattere uel debilitare,
S8i
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. CAB— CATH.
XXXVm. 13 (6).— c. excnrtare,
XXXVin. 8. 3 (of codd. 7 &c.:LXIII).
— c. mortuum exc, LXV.
caballns (XLVII. 4th sect, of cod. 4) for
chamaUus «= gamaUus.
cabra, seeai/m.
cadere ad (in) teiram (said of blood),
XVn. 3 (codd. 3, 4). 5. 6 (cod. 3).-iii
seniitio c, XXV. 3 (cod. 2).
caelare, w^celare.
1. calcare, LXXXI. 3; if the word be
genuine it may mean uestigium aiicujus
insequi (cf. Du Cange, h. ▼. 2), but it
may be a corruption for cctelare (q. v.).
2. calcare solem, see colocare,
calefacere ignem, ^neum,aeneam,CVI. 6.
calida [sc. aqua], the hot water ordeal :
ad calidam prouocare, LXXXII.
ealistamo, XLVin. i (cod. 2) : K. 233.
callu obdublio, XLI. 9: K. 211.
caUissoltOf XLI. 9: K. 2II.
caUus, XLI. 4 (cod. 4). 3 (of cod. 4) : K.
205.
calx : mulierem ingenuam praegnantem c.
peicuteie, LXXVI. 4.
cambiare, cambeare, camiare, campiare,
concaQiiare (Fr. changer)^ XXXVII. i.
2;XLVn. I.
cambortus, camborta, a hedge-poU (}),
XXXIV. I ; cf. Graff, Spr. IV. 405 ;
Dn Cange, i. v. [quae sepem desuper fir-
mant, Gl. Pith.]
camisa, camisia, 1) a covering, cloth,
XU. 2.-2) a shirt, LVHL 4. Cf.
Diez, I. camicia.
campania, XXVII. 3 (6) : K. 138.
campiare = cambiare (q. ▼.).
campus, 1) a field, II. 2. 4 (cod. 10 & L.
Em.); XXVn. 8. 23. 22 (cod. 2 &c.).
18 (cod. 6 &c.).--*) a landmark, bor-
der, Lxxrv. I.
canatasco^ XXXVIH. i : K. 187.
candechapanus, XVII. 4: K. 112. 197.
cane creuto, C : K. 285.
canis, VI; XIV. 6(cod. 6&c.);XXXnL
4 & 5 (cod. 6 &c.) ; LXXXI. 3 ; Sent.
S. S. 3.
cannas uiuido, VII. 6 (9); c, uuido, VII. 5
(6) : K. 60.
cannones. Pact. 14 (cod. 2).
cantiasco, XXI. 3 : K. 121.
canthichius,cantidios, &c., L. 2, see K. 238.
capilli, LXXVI. 2.— capillaturiae,
the festival on which the hair of boys
was cut for the first time ; cf. Paul.
Diac. gesta Langob. VI. 53, IV. 40
[Boret. in Behrend's Lex Sal. p. 93].
— capillare, excapilare, excapiUare,
to disorder the hair (Fr. dicoiffer),
LXXVI. rubr., i. 3.
S8a
capitale, the capital sum, principal (hau»
bitgeld, in the fragment of the O.H. G.
translation of the Lex Sal.), the equiva-
lent which was to be paid besides the
dUatura (q. v.) and the fine. The
phrase: excepto capitale et (dil-) dela»
tura occurs frequently and is as fre-
quently omitted as an understood thing;
cf. Tit. n.— capitale (-ha, -lem; caput)
in locum restituere (in capite (capitale)
lestituere ; capitale (in capite) reddere),
IX. I. 2. 3 ; X. 7 (cod. 6 &c.) ; XH. 2 ;
XXV. 7; XXVI. I. 2; xxvn. 4;
XL. 2. 4«. 7 (cod. 2 &c.); LXV. i;
LXXV; CII; Pact. 9. 12 ; Extrav. A.
3; Recap. B. 24. — (caput) capitale
(-lem) redpere (accipere, exigere), Pact.
9.— capitale (-lem) reformare (sarciare), ,
Pact. 16; cf. Grimm, R. A. 655; Mer-
kel, in L. Alam., p. 48, note 14.
capi talis sententia, XL. 5.
capitula pro lege tenenda, Capit. XII.
— capitulare, Extrav. B. 5.
capolare, cappolare, cappoUare, cappu-
lare, see capulare.
capra, cabra, a she-goat ; capridus, ca-
pritus (Prov. cabrit), a young goat, V. ;
Recap. A. 5. Cf. Kern, 45-48. [Caper,
caprum occurs also XXXIII. 3 (of cod.
B), and there = aper\
captare, cuptare: intus c, intus casa
(casam) c, LVIII. i (codd. 5, 6, 10,
Lex Em.) ; the other codd. have in
(intus) casa (casam) respicere (aspicere).
[intus captare (intercaptare) : idest re-
spicere, Gl. Est.] [Isidor. XII. 2. 38
mentions a verb cattare, whence he de-
rives cattus ; Prov. catar, to see ; o. Fr.
chater ; cf. Littr^, in voce c?utt,'\
capulare, capolare, cappolare, cappollare,
cappulare, to cut, cut off, cut up, hew,
chopoffyYU, ii&i2(cod. 5&c.);XIV.
3 (cod. 7 &c.); XVI. 3 (cod. 3 &c.);
XX. 4 (codd. 5, 10); XXVIL 15. 33
(cod. 6 &c.); XXIX. 2. 3. 11 (cod. 6
&c.). 16 (cod. 6 &c.); XXXIV. i;
LV. 3 (cod. 6 &c.); LXXXTV. [cf.
alsoXm. II, cod. 10, note]; Sept C.
n. 6, in. 6, IV. 5, V. 5.— concapu-
lare, XXVII. 15. [concapulauerit :
truncauerit uel exdderit, Gl. Pith.; id
est concidit, Gl. Helmst.]. — trans ca-
pulare, transcapolare, XXIX. 9 ; Sept.
C. V. 5. Cf. Littr6, i. v. chapeler ; Diez,
Wrtb. n. c. chapler; ForcelL, ed. De-
Vit, in V.
caput, XVn. 3. 5 ; XLI. 2 (cod. 7 &c.
LXXIV); LVm. 3 (10); LX. i.—
contra c. testes accipere, Extrav. B. 8. —
per capita diuidere hereditatem, LIX. 6.
583
lo.^head of cattle: usque ad sex c,
n. 7. — usque ad scptem c, XXXVm.
4.— c= capitale (q. v.).
carbonaria[silua], XLVn. i. 5.
carere uita, Pact. 2.
caroen, LXI. 3 : K. 258.
Carolus (Magnus), ProL I. (note v).
Caronna fluuius, the Garonne,
LXXVm. I.
carouueno, LXI. rubr. (cod. 5) : K. 258.
carpantarius, carpentarius (£aber carpen-
tarius), a waggon^ or carriage-maker
(Fr. charpentier), X. 3 (cod. 2 &c.).
[id est qui facit cairum, Gl. Est.].
carra, carrum, carrus (car, Fr. char),
XIV. 6 (6 &c.) ; xxvn. 8. io»>. 13 ;
XXXrV. 2. 4 (codd. 5 & 6) ; LXXXIV;
CVn (cod. 10) ; Sept. C. HI. 4 ; Sent.
S. S. 3.— caruca, carrua, carruca, car-
ruga, xxxrv. 2 (cod. 3) ; xxxvm. I.
— carrucaricius caballus, XXXVUI.
I,— carcare, cargare, carrare, cani-
gare = carro inuehere, Fr. charger,
xxvn. i^. 13 (codd. 7-9) ; LXXXIV.
— descarcare, discarcare, discare, dis-
carecare, discaregare, discargare, dis-
caricare, discarrare (Fr. decharger),
xxvn. io»>. 13 ; Sept. c. m. 4.
carro enno, LXI. rubr. (cod. 6) : K. 258.
carta regis, XIV. 4 (codd. 7-9, B. G. H.).
— c. ingenuitatis, Capit. XI. — auctor
legitimus cartae, Capit. XI.— falsare
carUm, Capit. XI.— falsa (bona) c, Ex-
trav. B. 3. 4.
carvenna, LXI. rubr. (cod. 2) : K. 258.
casa: foris (de foris) casa frirare, Vm.
2; XI. I. 2; Xn. I.— de intus casa
furare, XI. 3 (cod. 7 &c.).— de casa
rapuere, Xni. i.— casam incendere,
XVI. I. 2 (as to casa in { 2 cf. Kexn,
95).— casam trahere, per casam trahere,
xxvn. 32 (6 &c.) ; cf. Kem, 154 on
the gloss. — furtum in casa mittere,
xxxrv. 4. — foris casa interfectus,
XLin. 3.— casa patris, LXXII. 2.—
as to the phrases ad casam ambulare,
accedere; in casa intrare; manere in
casa alicuius, cf. XLI. 9 (where there
seems to be a confusion between casa
zsidcausa); XLVI.2.5; L.3; UI. i;
LVI (cod. 2. LVII &c.); LVm. 2;
LXXVin. 7.
cassaho, cassatius, see gasacio.
'castrare, ajf punishment, Xn. 2; XXV.
7 ; XL. 4* (codd. B-H). 4«. ii ; Recap.
A. 8. — an act of violence, crime, XXIX.
9; CIV; Sept. C. V. 5.
cathedra, 1) c. de casa patris, belonging
to the achasius, LXXH. 2.-2) part of
the property which the relatives of a
584
Digitized by
Google
I
1
GLOSSARIAL INDEX. CAT--CHEN.
deceased wife had to leave with her hus-
band, LXXni. 2.
catholicus: catholica (catolica, chaUio-
lica) fides, Prol. I.
cauallus, see caballus,
causa, caussa, 1) a cause, reasotty motive,
XXVn. 6 (codd. B-H); XXXU. i.
3 & 4 (cod. 6 &c.); L. 4 (cod. 3);
LXXVI. 7, &c. &c. — «) a cHme,
offence, culpa, delictum, XL. I ; LIII.
lb. 2. 3. 4; LXXXIV,- CVI. pass.—
causae* dominicae, Extrav. A. VI. 4. —
cansa minor, maior, CVI. 2. 4. — quan-
turn habet lex de causa, CII.— quod lex
est de causa, LVI (LVIII. of cod. 2 &c.).
— ^probatus, adprobatus, conuictus de
causa extitere, LUX. 2. 4. 6 (of cod. 6
&c.). 6 (cod. 10 & Lex Em.).— 8) a
cause in law, lawsuit, LIV. 4. — audire
causam, LXXVII. 7.— causam mallare,
XLI (XCVn of codd. 7-9, B-H; cf.
cod. 2, exire sua causa) ; LXXVII. 2 ;
LXXVUI. 9. — causam discutere, pro-
sequi, requirere, quaerere, repetere,
LVII. I. — causam agere, LVII. 3. —
causam alienam dicere, in causa aliena
dicere, LXXVII. — causam alicui de-
mandare, leuerpire, LXXVII. i.^de
aliqua causa fidem facere,L. 3. — causam
notam facere, LXXVUI. 9.— causam
perdere, LXXVIII. 9.— iurare causas,
iurare in (de) causas, CII. — fredum de
causa soluere, L. 3. — grafionem ad
causam inuitare, U. 2 (of cod. 10). —
ties homines tres causas demandare de-
bcnt, XLIV. I ; XL VI. i. — causa
remaneat in truste qua, Pact. 16. — se de
causa aliqua liberare, XCIX (cod. 2 ;
or perhaps leg. se de damno causae hbe-
rare; cf. cod. i). — de causa responsum
dare, CVI. i.— dotis causa, LXXIII.
I (cod. II). — is cuius causa est,
LXXVII. 2. — origines causarum, Prol.
I. — qualitas causarum, Prol. II. — ^pro-
secutor causae, Pact. 5. — ^) punishment,
fine, composition : causa superior, X. 7
(of cod. 10). — causa superius comprae-
hensa, VIII. 2 (cod. i has lex), 4 & 5
(cod. lo & L. Em.) ; Xin. 5 ; XVU.
2; XXXIV. 3 (cod. 10); LVIIL 3
(cod. 10). — causa superius intimata,
Vn. 2 (cod. 4); XIIL 5; XVIL 2;
XXXVin. 4. — causam quam superius
diximus, X. 2 (cod. 3 & L. Em.). —
causam emendare, LV. 2 (codd. 7—9). —
causam in fisco coUigere, XLIV. 10 [the
gL Pith, explains : poena propter so-
lenmia non seruata] ; LX. 3 (codd. 5 &
6)i — omnem causam in se (super se) ex-
dpere, XL. 9. 8 (of cod. 2). — excepto
58s
capitale et dilatura atque causa (extra
hoc), XLVm. 3.— causa non ascendat
super aliquem, LXXVIII. 7 ; cf. XL.
4* (codd. B— H). — 5) causa for ccua,
XVI. I (codd. 2, 6) ; LII. i (codd. F.
G).
causatio, see gasacio.
causatores, the parties in a laW'Suit,
LVII. I (L. Em.).— causator, a plaintiff,
Extrav. B. i.
cecinus & dcenus. (q. v.)
celararium ^celiarium (q. v.)
celare, caelare : uenationem (game),
XXX TIL I. — c. ceruum lassum, ibid.
3 (cod. 7 &c.); Sept. C. n. 7 ; cf.
LXXXI. 3, -where calcare probably
stands iox caelare.^-c. corpus, XLI. 2. 4 ;
cm,— furtum c. Pact. 3.
celatura, a cover, covering, XLI. 2 (cod.
3).
cellar ium, celararium, a receptacle for
food, pantry, storehouse, LXXVI. 1 1.
cenecruda = chrenecruda 2 (q. v.).
cenitus, cennitus, cinidus, dnitus, coeni-
tus, cynitus, XXX. i, the Latinized
form of the Salic quinte, quinthac, &c.,
for which see Kern, 171.
censere, to decide, ordain, decree. Pact.
16.
centena. Pact. 9.— «entenarius (cete-
narius, centerius, tenarius), XLIV. I ;
XLVI. I. 4; LX. I (codd. 5, 6, 10
note & L. Em.).— centenaiii in truste
electi. Pact. 16.
cerebrum, XVII. 3.
ccrta probatio, XIV. 3 (cod. 2) ; XVI. 3
(cod. 2); XXXIX. 2 (codd. i, 2);
XUI. S (cod. I).
certussus, II. 9 : K. 16.
ceruus, a stag, a deer, XXXIII. 2 (codd.
5, 7-9, B-H, 10 & L. Em.); LXXX;
Sept. C. II. 7. — ceruus domesticus,
XXXin. 2. 3.— bos cenii, LXXX;
cf. Kern, 277.
cessio: cessionem fiicere de semo. Pact.
5. 12».
chacharo leudardi, XXIV. I : K. 125.
49.
chaeroeno, XVII. 10 (10) : K. 114. 258.
chaldachina sichte, XXIX. ii (10): K.
164. 158.
chal de china chamin, XXIX. 9 (10) : K.
164. 159. 118.
chaldeficho, XXXIX. 2 : K. 203.
chaldisobduplo,^KJA. 9: K. 211.
chalip sub dupio, XLI. 9 : K. 211.
challis obduplio, XLI. 9: K. 211.
chamachito. III. 5 : K. 38. 39.
chambestalia, XLU. I : K. 216.
chamciosco, XXL 4 : K. 121.
586
cham^n]habia, XLII. i : K. 216.
chamestalia, XLII. I : K. 216.
chamin, XX. 2.3; XXIX. 2(10): K.
118. 159.
chamini, XX. 2 : K. Il8; cf. K. 159.
chaminis, XXIX. 2. 2 (of cod. 10, note).
6:K. 159. 118.
chaminis, LV. 4 : K. 251 ; cf. K. 118. 1 59.
chamino, XX. 3 ; chaminus, XXIX. 2 :
K. 118. 159.
chamitheuto, III. 5 : K. 38. 39.
chammino, XXI. I : K. 1 1 8.
chalm']mitum. III. 5 : K. 38. 39.
chamni,l^yi, i: K. 118. 159.
chamnin mane charde, XX. 3 : K. 118;
cf. K. 159.
chamno, XX. I : K. 118; cf. K. 159.
chamnum, XX. 2 : K. 118. 159.
Cham stala, XXXIH. 3 : K. 177.
chamutheuo. III. 10 (10) : K. 38. 39.
cham ty asco, XXI. 3. 4 : K. 121.
chanasuuido, VII. 5 (10) : K. 60.
chanchurda, chanchus, V. 2 : K. 48.
chanco, XXXVni. i : K. 187.
chane creudo, C : K. 285.
changichtUdo, XUI. 10 (10) : K. 84.
cha\n]na cfUora, XXIX. ii (10) : K. 167.
channas sascho, XXXVIII. i : K. 187.
chanodeora, XXIX. 15 (6) : K. 167.
1. chantascho [a land of vessel, or ship],
XXI. 4: K. 121.
2. chanzascho [a horse], XXXVIII. i :
K. 187.
chanzasco, XXI. 4 : K. 121.
chamisto, XXXVUI. 3 (6) : K. 187.
chanzocho, XXXVUI. I : K. 187.
chanzyn ponderos. III. 6 (6) : K. 35. 33.
'3- 30. 193-
chanzyso, XXI. 4 : K. 121.
charumire s achramire (q. v.).
charcalcio, II. i : K. 8. 9. 12.
charcaro leodardi, charcharo I., XXIV. I :
K. 125. 49.
charenoua, LXI. rubr. (cod. Est.) : K. 258.
charfrido, XVU. 3. 5 : K. no.
chariocito. III. 4 : K. 38. 39.
charoena, -enna, LXI. rubr. & { 3 :
K. 258.
charohitum. III. 4 : K. 38. 39.
charouueno, LXI. 3 : K. 258.
chascaro, XXIV. 2 (6) : K. 125.
chegmeneceo, chegmeneteo, in. 4 : K. 38.
39.
cheldebertus, childebertus, childobertus,
chilbertus, Hildebertus &c., Prol. I;
Epil. I. n.
chenechruda, LV. 7 (6) ; Ub. rubr., LVUI
(cod. 5): K. 253.
chenecrudo, V. 2 : K. 48.
chengisto, XXXVm. 2 (10): K. 187.
5«7
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. CHEO— COLL.
cheobatbio, XIV (cod. 9, XYHI. 3):
K. 250. 90.
cheoburgioy LV. 3 (6) : K. 250. 90.
cheolharbio, XTV (cod. 7. XVIU. 3) :
K. 250. 90.
cheo mosido, LV. I : K. 245. 86. 90.
cherdmrgium^ LXIV. rubr. = herburgium
(q. V.) : K. 261.
cherecheto, m. 4 : K. 38. 39.
chereno, XVn (cod. 10, XXXIV. 3):
K. 114. 258.
chereotasino^ LV. 6 (6) : K. 253.
cheristadona^ cheristaduna^ cherisUmica^
LV. 3 (6) : K. 247. For other forms
see arestato,
cheruioburgunif LXIV. I (cod. lo) = Jur-
burgium (q. v.) : K. 261.
ch^sfrido, XVU. 5 : K. no.
chicsiofrit, XVII. 3 : K. 108.
childebertus, Hildebertus, Chidertus,
Pact. I ; Epil. I. II.
childeclina sictae, XXIX. 12 (6) : K. 164.
158.
chiHofrit, XVII. 3 : K. 108.
chismala, XXIV (cod. 3, XLI. 13) :
K. 129.
chistoy IX. 5 : K. 66.
chUbarbio, XIV (cod. 8, XVIH. 3):
K. 250.
Chlodoueus, Chlodeueus, Chlodouehus,
Chlodouius &c. (comatus), Pact, i ;
Prol. I.
chlotarius, Chlotharius, Cholotharius,
Clotarius, Hlotarius, Hlothaiius, Lotha-
rius, Pact. I. 9»; Prol. I; Epil. I. H.
chludackina, XXIX. 9 (9) : K. 164.
chramen, chram[n], XX. I : K. 118.
cAmm^^r, XXIX. 2 (8) : K. 1x8«
chrami, XX. 2 : K. I18.
chramine, XXIX. 3 : K. 1 18.
chramire, XXIX. 3 : K. Xi8.
chramnechctUiy II. i : K. 8-10.
chranalteoy II. I : K. 8-40.
chranchaUeo, II. 2 (6) : K. 8. 9.
chrane ccUciuntj II. I. 2 : K. 8. 9. 13 [de
chrannae prima : idest de primo parttt
vel part. . credo velit dicere pro parva,
Gl. Est.].
chranea, chrtMnnae^ chranne^ franru^
rhanrUy hramn€,hranm piimZf mediana,
tertia, II. i. 2 (cod. 5 &c.) : K. 8-10.
chranne chalti, II. I : K. 8-10.
chrannes tnalicardi, chrannis malichardiy
XX. 3: K. 118.
chrascaro, XXIV. I : K. 125.
chredunia^ II. 11 : K. 22.
1 . chrenecrttda [a flock of goats], V. 2 :
K. 48.
2. chrenecruda^crenecruda^crenecurandOf
chenechruda^ chenecruda, chera cruda,
588
chrm ceude, chrenechruda^ crintucruda,
chrtnnechrudaj theunetruda^ theuna
irude, cmecmda^ &c,, LVIIL rubr. &
{ 5 and tab. rubr. : K. 256 [id est terra
coUecta de 4 angulis domus legaliter in
aliquem proiecta, Gl. Est.].
ckreobardtOf chreo burgio, LV. 3 (6) :
K. 250. 90.
chreodiba, CIII : K. 287. 95 sqq. 250.
chreomardo, LV. I : K. 245. 86. 90.
chreo mosdo, XIV (cod. 10, XVII. 10. 5) :
K. 90. 86.
chreonana^ see screona,
chre ottar stno, LV. 5 (10) : K. 253.
chreu musido, XIV. 8 (6) : K. 90. 86.
chrinne chulti, II. I : K. 8-10. 12.
Christianitas, Christianus, CII.
christiao, II. II: K. 23.
Christus, Prd. I.
chrochro, X. 6 (6) : K. 71.
chrotarsino, LV (codd. 7-9. LXXVI) :
K. 253.
chucarso, XXVII. (cod. 9, XLV. 3) :
K. 152. 122.
chucchaMf II. 12: K. 24.
chudachina, XXIX. 9 (7) : K. 164.
chudachina chamtfuif XXIX. 8 (7) :
K. 164. 159. 118.
chuladachina, XXIX. 9 (8) : K. 164.
chul de china chamin, XXIX. 10 (10):
K. 164. 159. 118.
chuldeclina chamina, XXIX. II (6) :
K. 164. 159. 118.
chunabana, VI. 2 (8) : K. 53.
chunna, II. 14: K. 29. The chapter of
the Chunnas will be found on col. 424
and is explained K. 301.
chunni cleurOy XXIX. 14 (lo) : K.
167.
chunnauano, VI. 4 (10) : chuno uanc, VI.
2(7): K.53.
chuuarso, XXVH (cod. 8, XLV. 3):
K. 152. 122.
cicenus, cicinus, cecinus, cignns, cygnus
domesticus, VII. 7 (cod. 5 &c.).
cinidus, cinitus [idest arga, Gl. Est. ;
oculum erutum habens, Gl. Pith.] «
cenitus (q. v.).
circumuentio, XXIX. 1. 2 (cod. 10 Be
L. Em.) ; cf. Kern, { 199.
citra (chitra) mare, XXXIX. 2»» (codd. 4-
6, 10 & L. Em., the other codd. have de
trans mare).— cis, citra (inter, intra)
ligere (legere, ligare, Ligerim &c. ; cod. 3
has fnare)f aut carbonaiiam, XLVIL i ;
cf. Kern, } 2.
clalus, XLI. 4 : K. 205.
clam are alterum cinitum, concacatum &c.,
XXX. 1-5. 7 ; LXIV; Recap. A. 25 ;
•^ Recap. B. 9. 27.^ [The word also occurs
5«9
XXXVn. I (cod. 9) evidently for chra-
mire.']
clandere, cludere, 1) to close^ XXXIV.
I (codd. 3, 4); Pact. 14.—«) to
stop, close, block up, XXXI. 3 (6).—
8) daudere, inclaudere, includere, redan-
dere, recludere, to confine, impound, DL
2. 5 ; Extrav. B. 9 ; Sept. C. II. i.—
clausa manus, clausus pugnus, pollex,
XVII. 8; Recap. A. 10. — clausula,
1) a hedge, fence, XXVII. 23.—«) an
inclosed piece of land, an orchard, gar-
den, VII. (L. Em. Vin. I and cod. 10
note & 2) ; IX. rubr., 5.
claudinario, XXXV. 4 (6) : K. 183.
clauis,l)a&t*,n.3(6&c.);Vn.3;Vin.
I. 2 (10). 3 ( 10). 4 (10) ; XL 4 (10); Xm.
5 ; XXI. 3. 4 ; XXVII. 21. 22 ; Pact.
10; Sept. C. II. 2, ni. 2. 3.— clauem
effiingere, XI. 5. 4 (cod. 7 &c.).— 8) a
key : adulterare clauem, to make a false
key, XI. 5.
clausura, see claudere.
cletis, a hall 01 habitation made of hurdle-
work (cXtdOi, claia &c.); cf. Kern, 95;
Littr6, in voce claie ; Diez, Wrtb. II. c.
claie,
cludere, see claudere.
cobitums cubitum (q. v.).
coccus, a cock, VII. 6 (in codd. 7 & 9
only ; codd. 5, 6, B, G, H, 10 & L. Em.
have gallus),
cocinare, coccinare, cucinare, coquinare,
to cook, LXTV. I (cod. 4 has concinert;
cod. 6 canuenire, L. Em. concinnen;
and the Leiden cod. corrects concuniunt
to conueniunt).
coenitus « cenitus {q. v.).
cognoscere, see agnoscere.
coheredes, XLVI. 3 (cod. 3).
colabus, colafus, colaphus, colapus s cd-
pus (q. v.).
colecare, coligare, coUecare, see colocare.
colepus, colibus <= colpus (q. v.).
collecta, XIV. (L. Era. XVL i in cod.
Est., which adds to the rubric given in the
other codd. cumcoUectasc. manus),aband.
CO Hectare, conlectare, to put, club toge-
ther: coll. compositionem, XLIII. i
(cod. 10 and L. Emend, cod. Q). Cf.
coniactare.
coll eg are, coUegere, see colocare.
collicare, colligare, see colocare.
colligere, coligere, collegere, conligere:
coU. trestestes,XXXIX. 2 (cod.2&c.).3
(cod. 2 &c. ; codd. 2, 7-9, B, F, H, have
Ustes idoneos) ; XLVI. 5 (where cod. 6
alone has tres). — reipus, causam in fisco
coll., XLTV. 10.— coll. hospites ties vtl
amplius, XLVI. 2 (cod. i only; the other
590
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. COLL— CONC.
codd. have suscipere). 5 (here in all the
codd.).— coll. hospitem, hospitalem, hos-
pitalitatem, hospitium, (in, ad)hospitium,
hospitalitatem, hospitales, LVT. 6 (codd.
B-H have reciptre) ; CVL 9 (codd. i &
II).— coll. septem rachineburgios, L. 3
(codd. 5, 6 & 10 have rogare ; the
L. Em. congregare), — coll. terram in
pngno, LVIII. 2 (cod. 3 has tolUre), —
coll. medietatem compositionis, LXII.
I. — coll. medietatem compositionis in
fisco, LXn. 2 (codd. 1-6). — coll. contu-
bernium, XLII. i. — testes collect!,
XLVI. 2.— recolligere, recoligere, to
take uPy receive : animal rec, IX. 3. —
rec. fretnm, L. 3. — medietatem compo-
sitionis ad se rec, LXII. i (cod. 4). —
duas partes dotis rec., LXXIII. 2. —
dimidiam dotem ad se rec, LXXVIII.
4. — pedes fugitiuos rec, Sept. C. III. 7.
coUus, XLI. 2 : K. 205.
colobus = colpus (q. v.).
colocare, collocare (collegare, coUegere,
culcare, calcare, colecare, coUecare,
collicare, coligare, colligare) solem,
XXXVIL 3; XL. 7. 8. lOb; L. 2;
Ln*de; LVI. 3. 4 (cod. I only). 5;
LVII. I. 2 ; CVL 7. 8. [In the first }
of this latter Tit. cod. i has sole latere ;
10 solsatire y II soUsacire^ which are the
nearest forms to the Frank, word which
must have given rise to the above phrase ;
see Kern, § 185.]
colpus, colabtts, colobus, colaphus, col»-
pus, colepus, colibus, colafus, culapus,
a blow [ictus, Gl. Pith.], (Fr. coup)^
XVII. I. 2 (cod. 6). 6 ; XL. 3. 4«.
comburere (conburere) : conb. manum,
XCrV. — [mortui corpus] comb, ad ce-
landum, CIII (cod. 10 adds igne), — igne
conburere. Recap. B. 33 ; see cremare»
comedere, LXXXIX. i (perhaps for
committere). — corned-, commedere homi-
nem, LXIV. 3 (6 &c.).
comes, comis, LXXII. i ; LXXIV. I ;
Capit. I ; Extrav. B. I. 2.
commanere : in pago ubi commanet,
XLI. 7 (L. Em. ; cod. 10 has rema'
nere).
commendare terram, Extrav. A. 2. See
condempnare,
commonere, corrupted communire, to
summon one to appear before a legal tri-
bunal, XL VII. 1.2; see admonere.
commonitio, s^t commotio,
commotio, a plot, abetting, subornation,
XLI. 16 (of cod. 10 & L. Em. ; in the
L. Em. codd. B & Q have commonitio;
cod. I cummunitio).
companium, conpanium, a company,
591
LXIII. i; cf. Diez, Wrtb. L com-
pagno,
compar, XXX. 9 (L. Em.)
comparare, conparare, XXXVH. i
(codd. B-H & L. Em.). 3 (codd. B-H).
componere, conponere, 1) to compile,
arrange, compose: comp. legem, CH
(cod. \\).—%) to compound, I. 2 (codd.
7-L. Em.) ; IV. i (cod. 4) ; XIH. 3
(codd. 7-9, B. G. H) ; XVI. i (cod. 6) ;
XVll. 6 (of cod. 10) ; XXV. 5 (of cod.
7 &c.). 8 (codd. 3, 10) ; XX VH. 10 (codd.
B-H). II (codd. B. F. H); XXVIIL
3 (codd. 7, 9 & B-H) ; XXXV. 5 (of
cod. 10); XL. 2 (cod. 3). 5 (cod. 2). 3
(of L. Em. & of cod. 10). 7 (of cod. 2
&c. and of cod. 10). 8 (of cod. 10) ; XLI.
6 (of cod. 10). 12. 16 (cod. 10 & L.
Em.) ; XLH. 3»» (codd. 2, 7-9, B-H);
XLVin. 2 (cod. 4) ; XLIX. 2 (codd.
5 & 6) ; LH.d ; LIIL i^. 3 (cod. 10). 4
(cod. 6) ; LV. 2; LXI. i (L. Em.). 3
(cod. 2) ; LXIV. 2 (cod. 2) ; LXV. I
(cod. 2); LXXVr. 8. 10; LXXVin.
7. 9; XCIII. N XCVI (cod. 10. XIX.
6); CII (cod. 10); CIII; CVI. 2 (of
cod. 10). 6 ; CVIL 2 ; Extrav. A. VI ;
Recap. A. 7. [Instead of componere we
occasionally find in some of the codd.
reddere, satisfacere ; the usual phrase is
culpdbilis iudicetur"]. — comp. in triplo,
LXIII. I ; LXIV. 2 (codd. 5 & 6).—
comp. de uita (sua), XIII. 7 ; XXII. 5
(5) ; L. 4 ; LL 2 ; LVIIL 6 ; XCH.
3; Pact. 10.— comp. pro aliquid (ali-
quem), XVII. 6 (of cod. 10). 9 (of cod.
io&L.Em.); XXXVIH. 12 (codd.
5, 6 & L. Em.); LXXVL li;
LXXVin. 7. — comp. causam, VIII.
5 (of cod. io&L.Em.). — comp.culpara,
XVII. 7. — comp. debitum, debita, om-
nia facta, L. 2; LXXV (cod. 11);
comp. totam legem, LVIII. I. 5. —
comp. medietatem legem. Pact. 8. —
comp. cum lege, LXXV (codd. 1 & 2).
comp. secundum legem, XLIII. 2 ;
XLVII. 3 ; LVI. 6 ; CI.— comp. quae
legibus alicui inputantur, CVI. 9. —
comp. quae leg. al. inp. secundum le-
gem, LVI. 6. — (res) cum lege sua comp.,
Capit. V. — comp. medietatem de leude
(leode), XXXVI (codd. 7-9, B-H, 10 ;
the other texts have medietatem compo-
sitionis exsoluere). — comp. aliquem se-
cundum modum leodis suss (medietate
leudis suae) ; mortuum tota leude .sua
comp. ; comp. aliquem maiori uel minori
compositione, XLI. 12 (cod. 10 & the
corresponding §§ of L. Em.). — comp.
mortem alicuius, XLITT. i. 3.— comp.
59«
sua mala facta, LXXVIII. 7. — com-
positio homiddii, LXU. rubr.— com-
positionis medietas, media compositio,
XXXV. 5; XXXVI; XLIL 4 (cod.
10 & L. Em.); CI. — pro medietate
compositionis aliquem alicui tradere,
XXXV. 5; Capit. VIL— medietotem
compositionem colligere, diuidere, LXII.
I. — medietatem compositionis (media
comp.) ad se recipere, Pact. g^. — ^inte-
gram sibi compositionem recipeie (ac-
cipere, reuocare, uindicare), Pact. 9>. 16.
— tripla (triplid) compositione compo-
nere, LXni. I [cf. § 2]. — omnem cau-
sam uel compositionem in se exdpere
(recipere), XL. 9. — compositionem re-
stituere, XL. 10^. — mortis compositio-
nem componere (coniectare), XLIH. 3.
— de compositione fidem facere, LVI.
I. 2. — se per compositionem educere,
deducere, LVT. 3. — compositionem fa- .
cere, LVTI. 2 (L. Em.) ; LXIII. 2 (L.
Em.) ; Pact. 3. — occulte compositionem
accipere de aliquid, Pact. 13. — occulte
sine iudice compositionem accipere. Pact.
3. — aliquem per compositionem redi-
mere, LVIII. 6 (some codd. have all.
quem in (per) compositionem ad (aut)
fidem tollere). — de compositione diger
esse, LVni. 4. [Cf. also LX. 2. 3 :
comp. ad fiscum pert. ; LXXTV : comp.
requirere; LXXVIH. 7: lectus xv
sol. comp., and the note thereto ; CVI.
2; Pact. 4]. Recap. A. Pref., 5. 7. 8
&c. ; Recap. C.
concacatus, concagatus, conchagatus,
concatus, polluted with ordure, a term
of abuse (D. behakt, o. Fr. conchii),
XXX. 2. [sordidatus, Gl. Pith.].
concamiare, see cambiare.
concapulare = capulare (q. v.).
concatus, conchagatus, see concacatus,
concedere, LXXVIII. 2; Capit. I.—
cone ut , XL. 7 (cod. 10 & L. Em.).
— cone placitum, XL. 6^ (of cod. 10 &
L. Em.).~>raiii of the fiscus, LXII. 2
(cod. 10 & L. Em.).
cone ides, condsa [idest areuatiuum uel
palenchatam, Gl. Est.], cuncida [Lat.
conceedi5\, a hedge, fence of shrubs or
felUd trees, XVI. 5.
conciliare, consiliare, 1) to procure,
provide for, LXXI. — conciliator, a
procurer, LXXI. — 2) to concUiaie, gain
over, win, LXXII. I.
concisa = concides (q. v.).
concredere se, said of the accused who
submits to the demand of the plaintiff,
Extrav. B. 2. 3. 4.
concremare, see cremare.
593
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. COND— CONU.
condempnare temm, Eztnv. A. 2 ; tab.
rabr. XCIX (of cod. 7 &c.). [The
rubric and paragr. are evidently conupt,
and we must probably read, with cod.
10, commendare. If so Du Cange's
explanation (in v. comUmnare) of this
paragr. cannot be accepted, though he
quotes other examples of houses, edifices
&c. being comdemneer\,
condicere alicui, to givt notice to any one
=r aliquem admonere, Pact. I2^
condigna lectaria, LXXII. 2,
conditio (condictio): simili conditiooe,
ex. gr. II. 6 (cod. i) ; XXVU. 14 (cod.
I) ; Extrav. A. V. i.— sub tali cond.,
LXXVin. 4.— praedicta cond., CI.
Cf. Quare condictione, LXXVUI. 5.
conducere se, see ducere,
confiscare, coofescare, see /£n»fv.
confiteri, IX, i. 3; XL. 2. 4. 4*. 4«.
. 5; LXV. I.— confessio, XXXIX. 4
(cod. 2 &c.).
c onf u ger e (ad ecdesiam) ;~c onf tt gi en s ,
fugiens (ad ecclesiam] ;— confugium
facere. Pact. 14. 15.
congregare (» coUigere^ q. ▼.) septem
raginburgios, L. 3 (L. Em.).
coniactare, coniectare (conlectare, in
cod. 10, coUectare, in cod. Q of L. Em.),
to putt club together, to contribute money
together : coni. compositionem, XLIII.
1 (L. Em. and cod. 10 note ; codd. i,
3-6 have morte, morti, mortuos coni, ;
codd. 2, 7-9, B-H mortem componere) ;
in § 3, codd. i, 3» 4i 5» ^ ^^e ^S^
mortem coniactare, coniectare, and codd.
2, 7-9, B-H again mortem componere,
but cod. 10 and L. Em. mortis com^
positionem componere.
coniugium : of an ingenuus and ancilla
aliena, XIII. 9; Capit. HE.— with a
sponsa aliena, XIII. 10. — ^with a lita
aliena, XIII. 10 (6 &c.). — of an ingenua
and a servus alienus, XXV. 6. — of a
serous with an ancilla aliena, XXV. 9. —
with a vidua, XLIV. I (cod. 10) ; Capit.
VIII ; Recap. A. 6,— of a mulier cum
servo suo, LXX.— of a filius or filia
extra consiHo parentum, LXXI. i. — ^in
coniugium prendere, sociare, accipere;
sibi in coniugium copulare,' sociare, XIII.
9. 10 (6 &c.); XXV. 6. 9; XLIV. i
(cod. 10 & L. Em.y; LXX; LXXI;
Capit. m, Vm. — ad coniug. quae-
rere et se retrahere, Extrav. A. I.
coniungere (coniunxerit), LVI. (cod. 2.
LVin de dispecc.) perhaps for con»t»-
xerit, i. e. conuicerit,
coniurare, coniuratores, see iurare,
conlectare, see coUectare.
594
conligere, see coUigere,
conludius (s colludium), a secret or decep*
tive understanding, collusion. Pact. 6.
10 (here the corruptions ludius, camlu"
dius are found). 12* (comiptions conui'
dius, ludio),
conpagenses, according to the form of
the word, persons who belong to the same
pagus, LXIII. I (cod. 6 only; cod. 5
has conpaniones ; cod. 10 companiet),
Cf. Diez, Wrtb. I. compagno ; Uttx4, in
voce compagnon,
conplerexiY noctes, XL. 8.— c. totam
legem, LVIII. i (cod. i only ; the other
codd. have /. /. implere, 1. 1, componere),
conprehendere, to apprehend, arrest,'
XL. 5 & 6 (cod. I only) ; Pact. 9«.—
causa, lex superius comprehensa; pre-
tium sup. comprehensum, wee causa, lex,
pretium.
conscientia pnra, LXXVm. 5.
conscisa = concides (q. v.).
consedere, see sedere,
consensus domini, XXVII. 25 (L. Em.) ;
XXXVm. IS & 17 (of cod. 10 &c.);
LXV. I (cod. 10). — c. possessoris, LXV.
I (L. Em.).— c. iudicis, LXVIL— c.
parentorum, Capit. VIII.
consent iens puella (some codd. add
sponsata, desponsata ; probably cor-
rupted from spontanea as the other
codd. have) ad adulterium, XXV. 2
(codd. B. G. H & L. Em.).
consequi, 1) to follow, pursue: cons,
aliquid usque in ties noctes, XXXVII.
I .—2) to prosecute in law, LXXVHI. 7 ;
cf. LI. I (cod. 10).
consiliare, see conciUare,
consilium, concilium: extra consilium,
sine consHio domini, parentum, iudids (=
sine consensu, sine permissu, extra uolun-
Utem, sine uoluntate), XXI. i ; XXHI ;
XXIV. 5 & 6 (cod. a &c.) ; XXVI. I ;
XXVII. 23 (cod. I only). 30 (of codd. 5
& 6). 32 (cod. 6 &c.) ; XXXVUI. 12
(codd. 5 & 6 &c.) ; XL. 8 (of cod. 10) ;
LXV. i; LXVn; LXIX; LXXI;
cvn. 3; Sept. c. m. i, v. 4; cf.
Lxxvni. s.-^i&fo/. Lxxxvni.
consimilis, wttsimilis.
consistere, XLV. I. 3; LXXVm.
9. — consistentes, residents, neigh'
bours (?), LXXVUI. 8 [the text is evi.
dently corrupt].
consobrina, consubrina, consobrinns,
consubrinus, XIII. 11 (cod. 6 &c) ;
XLIV. 6. 7. [In the two latter H the
readings of texts 2-5, 9, G, H, 10 point
as well to a consobrinus as to a conso^
brina."]
595
consorciare, to divide, to share^ XL. 10
(cod. 2).
consortium, 1) associatum, society (iS\it-
gal marriage), XIII. 1 1 (cod. 6 8cc.).—t)
consorcium, consorcia, a dividing, par*
taking o/,sharing,UX,'XIl. 2.
constituere, to decide, decree. Pact. 18.—
constitutus: uigiliae constitutae; ad
uigilias constituti, Pact. 9. — ^placitum
con'^titutnm, or simply coostitutum, Ex-
trav. B. I.
consubrina, consubrinus, see AMjoftrzAx.
consuescere, to accustom, habituate:
cons, ceruum ad uenationem, XXXIII.
3 (of cod. 3) ; cf. mansuescere,— can-
suesccre inire, XXXVIU. 15 (of cod.
10 & L. Em.). — consuaetudo.
LXXVin. 3. 10. — longa consuetudo,
Capit. X.
contemnere : si quis ad mallnm neniie
contempserit, LVI. mbr. and { I.— c.
decretum iudicium, ibid. 2 (L. Em. ; the
other codd. have dispicere for despicere).
contendere uiam, XXXI. i (codd.
B-H). — ^pcr pugnam contendere, Ex-
trav. B. 4. — contentio de alode tcnae,
LIX.5.
con test are, contestor, ▼. testare.
continere, 1) to hold, keep together,
XXXIV. I.— «) to line, cover: cont.
iumentum (i. e. equam), XXXVIII. 13
(of L. Em.).— 8) to comprise: quod lex
salica continet, LII. i ; in hoc quod lex
salica continet, L. 3. See tenere,
contractor, a plaintiff, LXXVin. 7.
contradicere, XLV. i ; LVIL 4 (cod. 6
&c.). — contradictor, interdictor, me
who objects, or contradicts (to setde in
a village), an opponent, a forbidder,
XLV. 2 (codd. B-H and L. Em.).
contubernium (collectom, factum), a
troop, company, band, gang, XIV. 5. 6.
7 (cod. 6 &c.). [contubeniio : auxilio, GL
Pith.] ; XLU. rubr. & JJ 1. 3. 4- 5 («5^-
10); XLIII. rubr., i (in these two
instances wrongly for conuiuium), 3;
CV. [corruptions : concubinium, XLU.
I (cod. 6) ; conturbenium, coniurbe-
renium, conturbemium, XLIII. 3] ; Re-
cap. B. II. 35.
contumclia, XCVn.
conualescere, to grow strong, increase,
togettheupper hand, to prevail : insania
malomm (multorum) conu.. Pact. i.
conuenire, 1) to agree upon, mate terms,
stipulate, XXV. 2 ; XL. 2. ii ; XliV.
I»» ; LIIL 1. 3. 5. 5 (cod. 6 &c.); LV. 2;
LXXVm, passim ; CVI. i ; Pact. 14.
15 ; cf. XXXV. I.— conuenit obscruare,
II. 6; IV. 3 ; vm. 2. 4 (of cod. 10 &
596
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. CONU— DAR.
L. Em.) ; X. 7 (of cod. 10) ; XIII. 5 ;
XIV. 2; XVII. 2 (cod. 10); XXVII.
14 ; XXXIII. I ; XXXrV. 3 ;
XXXVm. 2 (cod. 4). 4; XLII. 3
(cod. 2) ; XLVI. I ; LXXVI. 9 ;
LXXXni; XCVI (cod. 10; cf. the
note); CVII. 3 (cf. the note).— ante-
quam conuentum ftierit, XLV. 3 (6 &c.),
before (the inhabitants of the village) have
agreed. — 2) to come together^ assemble^
LIV.4(L.Em.).
connicinia, suiciniayZ't^nnti^, neighbour^
kood^ Extrav. B. ii.
conuicium, conuitium, XXX. rubr.
conuincere, to convict, occurs frequently
in the law and.» approbare. — conuic-
tus: nnum conuictum (i. e. culprit)
dare, XLIII. i (cf. K. 219 on the Mal-
berg to this paragraph).
conuiua, cunuiua, 1) a guest, table com-
panian : conuiua regis, XLI. 5 (codd.
. F. G have in conuiua ; cod. Q in con^
uiuia). 6 ; Recap. B. 28.-2) a par-
ticipantf partaker : conuiua conciliatoris,
LXXI.
conuiuium, a company, society, XLIII.
rubr., I. 2.
cooperire, coperire, cuperire, cuuerire,
percopeiire, super coperire, super operire,
XLI. 4 (cod. 3 &c.). 4; LXXn. 2;
LXXin. 2.
copulare, copolare, cupulare : aliquam sibi
in coniugium cop., XJII. 10 ; XXV. 9 ;
XLIV. I (cod. i). — cum aliquo in con-
iugio cop., LXX. I. — se cum aliquo
cop., LXX. rubr. — aliquem (ali-
quam) in coningio copulandum concili-
are, LXXI. i. [Some codd. use sociare
or accipere instead.]
coquinare, setcocinare.
cornu sonare, was the duty of the Grafio,
for the purpose of assembling the neigh-
bours to identify a murdered person,
LXXIV. I.
corpus occisi hominis, XLII. 3. — corpus
occisi hominis expoUare ; corpus iam se-
pultum effodere et expoliare, LV ; Sept.
C. rV. 3. — corpus cognoscere, agnos-
cere, &c., LXXIV. i.
cortis = Curtis (q. v.).
costa : wounding in the ribs, XVII. 4.
couirgo, XIX. I : K. 1 16.
cramere, XXIX. 2 (7) : K. 118.
cranne, see chrannae,
cjredere, XL. 4»». — adcredere, to en-
trust : facultatem alicui, XLVI. 2. 3.—
cxftd^nt^s = fide digni, LXXVIIL 7.
crehomardo, LV. I : K. 245. 86. 90.
cremare, XVI. i (cod. 4).— [mortui cor-
pus] igne cremare, concremare [ad ce-
597
landum], CIII; Pro!. I (note m).
crenecruda, crenecurando = 2 chrene cruda
(q. v.).
creobebat, CHI : K. 287. 95. 250.
creo mardo, LV. I : K. 245. 86. 90.
crescere, accrescere, adcrescere: tres,
temi solidi (super, ad debitum) crescunt,
adcrescunt, L. 2 ; LII. d. — solidi qui
per tres admonitiones creuerunt, adcre-
uerunt, LIT. e.
creu beba, CIII : K. 287. 95. 250.
crimen alicui imputare, XVIII. 2 (cod. 10
&c.). — maior crimen (= maior culpa),
XL. $. 5 (of cod. 7 &c.).— (in) crimine
comprehendi, inueni, inculpari, XL. 5. 6.
1 1. — aliquem de crimine accusare, ex cri-
mine superdicere, XLI. 11 (cod. 6 &c.).
— cr. dicere alicui, XCIII. — aliquem de
crimine habere suspectum, Pact. I2^ —
quadmpes qui est auctor criminis,
XXXVI. — ex (de) crimine mori,
XXV. 7.
criminalis actio, Prol. II.
crinitus puer, XXIV. i. 2. 5 (cod.
2 &c.) ; LXIX. I ; Sept. C. lU. i, VH.
I, VIII. 4; Recap. A. 32. Cf. Diez,
Wrtb. I. toso,
crinnecruda = a chrene cruda (q. v.).
cristau, cristiano, cristiau, II. 1 1 : K. 23.
cromare(?), LXXIIL2.
cruene, LXI. 3 : K. 258.
cubitum, cupitum, cobitum, the elbow,
XX. 3. — ^usque ad solem cobitum, L. 2
(in cod 2.) may mean till sunset, or it
may be a corruption for usque ad nouem
solidos debitum.
cucinare, see cocinare.
culapus, see colpus.
culcare, see colocare,
culmus, a stalk, stem, XXXTV. 3.
culpa: culpam committere, XXIV. 5;
Capit. V. — culpam componere, XVII.
7. — nullam habeat culpam, XXVII. 18.
—culpa minor, maior, talis culpa, XVII.
7 ; XVIII (cod. 10 & L. Em.) ; XL.
3. 3 (of cod. 10). 7 (of cod. 2 &c.).
8 (of cod. 10); LIII. 5 (6).— pro culpa
suspendi, CVII. 3. — modus culpae,
Pact. i2».^latronis culpa. Pact. 13. —
culpare, inculpare, XL. 6.
culpabilis, wrongly for capitale, XL.
4 (of cod. 7). — ^ille (ipse) culpabilis et
omnes res suas erunt, LVI. 6 [this
reading of codd. 1-4, 7-9, B-H is sup-
plemented by the necessary addition in
fisco, in codd. 5, 6, 10 & L. Em.]. — as
subst., a criminal. Pact. 14.
cultellus, a knife (Fr. couteau), VII. 13
(5 &c.). — de cultello sexxaudro, Extrav.
A. IV: K. 296.
598
cum a apud, ad, XLVII. 5. Cum is to
be understood in the same sense in X.
a, if we must read there portare, and
not deportare,
cummunitio, see commotio,
cumponere, see componere,
cumsarcire = sarcire (q. v.).
cuncida => concides (q. v.).
cunlacio, CIV.
cunuiua, see conuiua.
cuperire = cooperire {f\. v.).
cupiditas {corrupt chepeditas, cupietas) :
cup. operarum, Pact. 14.
cupitum = cubitum (q. v.).
cuptare, set captare.
currere: currit plaga, uulnus, XVII. 4
(cod. 5 &c.).
Curtis, cortis, VI. 3 (of L. Em.); VII.
II (cod. 5 &c.). 2 (cod. 7 &c. VIII) ;
XXXIV. 4. 5 (of L. Em.).— Curtis do-
mini. Recap. A. 30 (in two codd. ; the
other codd. have trustis dominica), —
wrongly for /urtis, XII (rubr. of 7).
cus/redulm], cusfiredum, cusfretu\m\,
XVIL 3. 4: K. no.
custodire: lex ista custodiatur, XLVII.
5. — caritas, uinculum caritatis, custodi-
atur, Pact. 16. — tenorem pacis custodire,
Pact. 18. — custodiens: porcaiius cus-
todiens, II. 8 (cod. 10 & L. Em. ; codd.
5 & 6 have adtendens), — canis custos
domus, VI. 3 (of L. Em.). — custodias
exercere. Pact. 9. — salua custodia,
Extrav. B. 2. [Cf. XXVI. 2 (cod. 4)
praetium dominum custodiat, leg, (?) pr.
domino restituat].
cuuaerso, XXVQ (cod 7, XLV. 3) : K.
152. 122.
cuuerire = cooperire (q. v.).
cygnus = cicenus (q. v.).
cynitus = cenitus (q. v.).
dahus, XXXV (cod. 9, LVII) : K. 183.
damnum, dampnum, VI. 3 (of L. Em.) ;
IX. rubr. & ^} 5. 8 (cod. 2 &c.) ; Recap.
B. 2.— d. excipere, XL. 10 (of cod. 2).
— d. sustinere, XCIV. — se de damno
causae liberare, XCIX (cod. i; cf. cod.
2 and causa).— d, perferre, Pact. 16. —
damnare: damnati, morte damnari,
LXXl. — messem alterius damnare.
Recap. A. 2. See condempnare.
daphanu, XXIX. 8 (6) : K. 161.
dare iuratores, XXXIX. 2; LIII. i.—
aliquem suppliciis (ad supplida) dare,
XL. 4^. 6. 9. — spatium, placitum, dare
(donare), XL. ic^ ; LII. »» (codd. i &4).
— unum conuictum dare, donare, XLIII
I. — aliquod de fortuna sua dare, XLVI.
I. — fortunam snam dare, XLVI. 4. —
facultatem dare, LVIII. i. — dare ad
599
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. DAU— DIM.
uindictam, LXXVm. 5.— said of the
fiscBS, LVI. 6 ; LX. 3 ; LXn. 2. —
datis sacramends, CVT. 6.— sententiam
dare, LVU. 3. — testimonium dare,
XCIV. Cf. also donare,
daudinaria, XXXV. 4 (10) : K. 183.
daus, XXXV. (cod. 7, LVII) : K. 183.
deba, XVI. 3 : K. 102. 95 &c.
debattere, sttbattere.
debilis, dibilis, dibilius, mutilated,
maimed, IX. i. — debilitare, to muti-
late, maim, XXIX. i ; XXXVIII. 13
(6). — debilitas, dibelitas, dibilitas,
debilitatio, dibilictacio, XXIX. rubr. •
debitorem pignorare, LXXV.
decern, decim : puer infra X annos us-
que ad dedmum plenum, XXIV. i. —
decern noctes, XLV. 2 ; LXXVHI. 7.
— deceni (dedni) solidi, LXXII. 2. —
decimus is found in CVI. 6 in codd. i
and II : octauus aut decimus, octo aut
decimus, for which we should read no
doubt octauus et decimus, octauus deci-
mus.
decernere, to determine, decree x decte-
tum est ut. Pact. i. 9*.— dec. decretum,
LVI. 2 (codd. B. G. H).— dec. iudi-
dum, LVI. 2 (L. Em.); Prol. I. 11.—
decretum, decretus, decretio, discretio,
a decree. Pact. (gi. 18; Prol. I (note e).
decidere, LXXVIII. 7 [on the word
see note h to this §].
decipula, a trap, springe, noose, VII. 8
(cod. 10 &c.). [de cipalla : id est aidont,
Gl. Est. (?), see Merkd].
decodare, see escorticare,
1. decorticare, decortigare, decotare,
decotegare, ecorticare, excortegare, ex-
corticare, excortigare [all forms evi-
dently used erroneously to express the
Latin decurtare or decurticare"], to muti^
late, LXV.
2. decorticare, decortigare, to deprive
of the bark, to bark, to peel, XXVIL 23
(of cod. 10 & L. Em.). The word also
occurs LXV. rubr. of cod. 6, } i of cod.
10 & L. Em., but erroneously for de-
curticare,
decotare, decotegare, see i. decorticare,
d ecre ti o, decretum, decretus, see <f^<:/m^if.
deducere, see ducere.
defendere se per legem ; def. se secun-
dum (iuxta) legem, XXXVI (codd. 7-9,
B-H, 10 & L. Em.) ; Capit. IX de-
fensare se de lege, LVIII. 3 (of cod. 10).
— dotem sibi defendere, LXXII. 2.
de inter, de intra, deinter, de intro (de
intus, de infra), II. 8. — deintro clauem,
XI. 4 ; XXI. 3. 4 ; Sept. C. II. 2, IIL 2. 3.
delator, dilator, delador, an informer,
600
denouncer, XXX. 7. [delatorem, id est
lindegarium, Gl. Est. (cf. Merkel) ; men-
dacem uel latratorem, Gl. Pith.]
delatura, dilatura, a term of frequent oc-
currence in the Lex Salica, usually in the
phrase excepto capitate et delatura, cf. £1.
I (cod. 10 & L. Em.). We find also:
capitate et delaturam requirenti in loco
restituere, XII. 2; — delaturam, sifuerit,
de facultate latronis sarciare, Pact. 16.
Cod. 10 has a separate titulus (LXXIX,
cf. Exlrav. A. 6) de delatura. In the
O. H. G. translation of the Lex Salica
it is rendered hywirdriA, gen. wirdriiin.
It seems to mtaxL that which is given for
delay, interest, indemnity for delay. Cf.
Mon. Grcrm. V. p. 130, note 71 and
Kern, { 49. [delatura : fredo, Gl. Pith.]
demandare, see mandare,
demanere, see manere,
demergere. Recap. A. 14.
1. demittere, dimittere, see dimittere.
2. demittere, dimittere, to take down,
XLI (codd. B-H, LXXIV. i, cod. 10
& L. Em.) ; LXVIi;.
denarius, dinarius, dxnarius, of frequent
occurrence, and always 40 din. = i soli-
dus. Cf. per dinarium (ingenuum) di-
mittere, XXVI. I ; Sept. C. V. 4.—
ties solidos aeque pensantes et denarium
habere, XLIV. i^. 3 (codd. i, 7-9,
B-H, 10 & L. Em.). Cf. LXXVI. 10.
1 1, where unus denarius is found in an
uncommon way.
denominare, see nominare,
dentem excutere, XXIX. 17 (cod.6 &c.).
denuntiare, denunciare, I. 3 (L. Em.);
XL. 7 (of codd. B-H); XLV. 3 (of
codd. B-H).
depignorare, see pignorare.
deponere, to take down, XLI (L. Em.,
LXIX. I (Cod. Wolf.). 10 (cod. 10) ;
LXVII.
deportare, seeportare.
deputare, depotare, deportare (in codd.
4 & 6) : dep. fortimam alicui, XLVI. 3.
derumpere, dirumpere, see rumpere.
descarcare, see carra.
descendere, discendere (ex caballo),
XXIII (codd. 5, 6, 10 & L. Em.).
desoluere, see soluere.
despicere, wrongly dispicere, to disdain,
neglect, decline, LVI (cod. 2. LVHI, &
cod. 10). I (of codd. 5, 6 & 10). 2 ; CVI.
6. 7; LVII. 2 (L. Em.).— dispectum,
for despectum, disdain, neglect, tab.
rubr. LVI, codd. 5 & 6.
desponsare, see sponsare.
destringere, see stringere.
I. destruere (A. S. strudan), LXXVIII.
601
7 s= extrudere, which occurs a few Knes
further down. In L. Rip. 32. 3. 4
strudis (distraint) legitima, strudem am"
tradicere. Cf. GraflF, Spr. VI. 745-
2. destruere, distruere, to destroy, LV. 3
(of L.Em.); CVH. i (codd. i & 2; cod.
10 has in text disturbare, cod. 1\ di-
stituere, but in tab. rubr. destruere),
detinere, see tenere,
detoxitum, see toxicaius, LXXXI. 3.
detricare, see tricare.
detruncare, see truncare.
Deus, LXXVni. i; Pact. 16. 18; Prol.
I; EpQ. n; Recap. A. ii. — eodesia
dei, Capit. VI.
dextera manu auferre, LXXVHI. 6. —
cf. dextera, CII (cod. 11).
diaconus, LV [LXXVH of cod. 7 &c.
« I, 2].
dicere: hoc dicunt,XVT. 3 (of cod. 2).—
quod didtur, LVHI. 2 (cod. 3).— dicere
uerbum, XLVI. I (codd. 5-9, B-H, lo,
L. Em.); L. 3. — legem dicere, LVH. i.
2. 4 (cod. 6 &c.). — quantum lex dicat,
LVHI. 3 (of codd. 7-9, B-H, & L.
Em.). — de lege did, LXXIV. i.—
causam dicere, LXXVII. — sanum di-
cere, LIV. 4; cf. Kern, 244.— crimen
dicere, XCIII.
dicta (LXXVHI. i), see edictus.
dictare, Prol. I.
didus = digitus, Sept. C. I. 6. 7, H. 3,
diger: quantum de compositione diger
est, LVIH. 4 (codd. i, 3 & in L. Em.,
in different forms). See Du C. in voce.
The word occurs also in a Ch. A. D. 680,
where diger esse has the sense otto be
deprived of
digitus, 1) a finger, XX. rubr. & § i;
XXIX. 6-8.— secundus digitus, id est
unde (quo) sagittatur, XXIX. 5.— quar-
tus, minimus, medianus digitus, XXIX.
6-8 (of cod. 4 &c.).— 2) minor, minimus
digitus (as a measure), XL. 6. See didus.
digna reddere, Pact. I.
dilator, see delator.
dilatura = delatura (q. v.).
dimens, probably a mistake for dormtens,
LXI. 2 (2).
dimittere, demittere, 1) to set free, re-
lease, emancipate: aliquem ingenuum
dim., X. 3 (cod. 6 &c.); CapiL II,
VII. — aliquem per dinarium ingenuum
dim., XXVI. 1.2; Sept. C. V. 4.—«) to
abandon, forsake, 'KU. 8.-8) to leave
behind, uiduam dim., XLIV. i.— filios
dim., fratrem aut sororem dim., LIX. i.
2. — t) to lose, XLV. 2K — 5) to give uf,
resign, LXXII. 2 ; LXXHI. 2; CL
60a
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. DIR— DUC.
dira[ft]ni, 11. I : K. 12.
directa : lege directa sic facere, LXXVIII.
7 (cf. note p).
dirigere, XIV. 4 (10).
dirumpere, derumpere, see rumpere,
discalciatus, discalcias, disculciatus,
discaleatus, disculcins, without skoes^
barefooUd, LVIII. 4.
discarcare, discare, discarecare, dis-
caregare, discargare, discaiicare, discar-
rare, see carra.
discinctus, LVIII. 4 (cf. Grimin, R. A.
157).
discretio, a decree^ see decemere.
di scut ere, to discuss^ examine : discutere
cansam, LVII. i.
dispendium, 1) uitae dispendium (?),
LXXVIII. 7. In the O. Sax. glosses
6f Prudentius (Haupt*s ZeitschHft fUr
D, Altert,, XV. 518), 53 we find :
**fresont dispendia." Prison is plur. of
frisa, = dispendium. O. S. frSsa (ety-
mologically = D. vreezey vrees) occurs in
the Heliand in the sense of " periculum,
discrimen uitae *' ; the corresponding O.
H. O.freisa is glossed (Graflf, III, 830)
with : ** tentatio, periculum, exitium,
pemides, discrimen, suspendium." In
"uitae perire (?) dispendium," dispend.
may mean "chance, danger of losing."
But is perire right ? Or are we to read
" uitae subire dispendium" ? — 2) delay ^
payment for delay ^ Pact. 16.
dispicere for despicere (q. v.).
dissipare, to demolisk^ LV. 2 (L. Em.).
dissoluere, see soltiere,
distruere, for destruere^ 2 (q. v.).
disturbare, see 2. destruere,
diuersus, divers^ XXVII. nibr. ;
XXXin. I. — ^per diuersa, Pact. 9. 12*
[the meaning of this expression is not
dear; in Pact. 9 it probably signifies
often, repeatedly. In Pact. 121 cod. 2
has per, diuersa loca, which seems to
mean in various places or localities^
diuidere: homiddam inter se diuidere,
XXXV. I (on this phrase cf. Kern,
181). — diu. haereditatem, LIX. 6 (of
cod. 10). — diu. medietatem composi-
tionis, LXn. i. — diu. mediam partem
deleudae, CI. — to divide^ to give children
their portion : res diuisas habere, Capit.
III. — diuisor, ibid. cod. 2, where the
other MSS. read diuisa.
docarius = ducarius (q. v.).
doc ere: quicquid Lex (Sallca) docuerit,
CVn.3.
d ol a r e , ^ prepare , fashion, make smooth,
xxvn. 16.
domesticus, domisticus: aneda, anser
603
dom., VII. 4. — pomariiis (arbor) dom.,
VII. II (cod. 6 &c.). — grus, ddnus
dom., Vn. 7 (cod.6 &c.).— ceruus dom.,
XXXni. 2. 3 ; Sept. C. II. 7.— q^ia-
drupes, pecus, quadrupedia dom.,
XXXVI ; Extrav. B. 9. \domesticus =
domitusy in. 5 (L. Em., Cod. Est.)],
dominare, a) wrongly for nominare,
XL VI. 4 (cod. 10) ; b) wrongly for do-
nare, XLVI. 5 (cod. 3).
dominicus: leges dominicae, I. i ; Sept.
C. I. I. — ambasda dominica, I. 4;
XCVI. — ordinatio dominica, XTV. 4
(cod. 3 ; the other codd. have ordinatio
regis). — trustis dominica, XLI. 3 ; XLII.
I. 2; LXIII. I. 2; Recap. A. 30. 31 ;
Recap. C. — antruscio, antrustio, an-
strutio, andrusdo, antrustido, antrutio
dominicus, XLI. 3; XLII. 1. 2. — ratio,
causa dominica, L. 4. — Sermo dominicus,
LVI. 5. — euisio dominica, LXXXII. —
causae dominicae, Extrav. A. VI. —
dominicus, for domesticus, or domitus,
XXXni. 2 (codd. B. G. H).
dominus, domnus, 1) a proprietor, a) of
slaves, X. 2 ; XII. 2 ; XXV. 3 (cod. i).
7. 8. 9; XXVL I. 2 ; XXVIL 25;
XXXV. I. 5; XXXIX. 2; XL. 2. 4.
6. 7. 9. 7 (cod. 2). 10. II. 8 (cod. 10);
LXXVI. 11; LXXVm. 5. 7;
LXXXVI; XCIL 2; Pact. 5. 6. 11.
12». 15 ; Capit. II. IIL VII. XI; Ex-
trav. B. 12 ; Sept. C. V. 4. b) of ani-
mals, cattle, &c., IX. 4 (of cod. 7 &c.).
6 (of codd. B. G. H) ; XXIII;
XXXm. 2 ; XXXVm. 12 (cod. 6 &c.).
3 (cod. 7. LXIII &c.); LXV; Extrav.
B. 9. c) of lifdess things, XXI. i ;
XXVIL 23. 32 (cod. 5 &c.); XXXIV.
4; Pact. 10. [Domino also occurs LVIII.
6, cod. I, but it seems to be a corruption.
In Extrav. A. 3 it is not clear which do-
minus is intended. In Pact. 9' (cod. 3)
multa dominus seems to be a corruption
for multandus. In LXVII, rubric, we
must probably read cons, domini iudicis],
—2) the Lord, Pact. 16 (codd. 3, 4 &c.);
Prol. n, note b. — 3) title for a king,
Pact. I ; cf. Recap. A. 30. — domnus
imperator, Capit. VH.
domitus, tamed, subdued : nacca domita,
III. 6 (cod. 5 &c.) ; cf. Kern, 35.
domus occurs frequently in the Lex Sa-
llca. Sometimes the word ^ora is used. —
Assault committed within a house, e. g.
XLII. I. 2; Recap. B. 31. 35. 36.
In LV. 7 (of L. Em.) domus evidently
means a kind of dome or shrine placed
over a dead body, cf. Kern, 253.
donare, a syn. aidare (q. v.) and used in
604
the same sense : quadrupedem in medie-
tatem leodis donare, XXXVI (cod. 7
&c.). — iuratores donare, XXXIX. 2;
LIIL 5; LVIII. i, — pignus donare,
XL. 4 ; L. 2. — ^fortunam donare, XLVI.
5.— testes donare, XLIX. i. — ^faculta-
tem donare, LVHI. i. — se ad alinm
maritum donare, LXXII. rubr. — ^reibus
donare, LXXII. i. — achasium donare,
LXXII. I. 2.— dotem donare, LXXn.
2; LXXin. I (cf. dotare in cod. 11).—
filiam ad maritum donare, C. — in ipso
iuramento fide data donet = fide data
iuret, LXXVin. 5.
dormientem hominem expoliare, XIV.
7 (cod. 2 &c.); LXI. 3 (cod. 3 &c. ;
cod. 2 has dimentem) ; Sept. C. V. 2. —
casam super homines dormientes incen-
dere, XVI. i.
dorpilus = duropalus (q. v.).
dorsum: pro dorso suo soluere, culpabilis
iudicetur, XII. l. — pro dorsum suum
componere, XXV. 4 (of cod. 3) ; XL.
2. — in dorsum suum ferre, portare,
xxvn. '9. II.— m dorso, LVIII. 2 is
evidently a corruption,
dos, a dowry, LXXH. I. 2. 3 ; LXXUI.
I. 2 ; LXXVni. 4 ; CU (here dode and
ducem are corruptions for dote),
drace, II. 9. 10: K. 18.
dracechalt, H. 9. 10 : K. 18. 8.
drache, II. 4. 9. 10 : K. 18.
drauge, H. 9 : K. 18.
drocchlidio, drocfledio, drochlidio, droclidio,
XLni. 3 : K. 220. 217. 83.
druche lennici, XLH. 3*» (10): K. 217. 83.
druchte, dructe, dructi^ dructu, druthe,
Xni. 14 (6 &c.); Sept C. VI. 7 : K.
83. 217. [dructe: idest per nuptiatores,
Gl. Est. ; sponsata, Gl. Pith.]
druchtelidio, dructe clidio, XLIII. 3 : K.
220. 217. 83.
dructe limici, dructhelimici, '^ISVL. 4^
(codd. 5 & 6): K. 220. 217. .83.
drucHflido, XLIII. 3 : K. 220. 217. 83.
dubitare, LXXVIII. 9; Pact. 5 (cod.
5). — dubietas, Pact. 5.
ducarius, docarius: scrofa ducaria (a
leading sow, in reference to its herd of
pigs), II. II: Cf. Kern, 22 on the Mal-
berg gloss, [ducariam: ductricem alia-
rum scrouarum, Gl. Pith.]
due ere, a) trans. 1) to lead, bring, con-
duct, XnL 14 (cod. 6 &c.); XIV. 6
(cod. 6 &c.); xxvn. 8. io>>. 13;
XXXn. 2; XXXVIL i; XXXIX.
2 (cod. 2); Extrav. B. 2; Sept C. IH.
4, VI. 7 ; Sent. S. S. 3. — 2) A? decoy,
take away : seruum in texaca secum d.,
X. 5 (cod. 6 &c.). — a) to marry,
605
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. DUC— EXC.
LXXm. rubr. — h) intrans., to lead:
uja quae ad farinarium d., XXXI. 4
(cod. 10 & L. Em.). — se ducere (se di-
cere, se conducere), to appear, CVI. 7 ;
or perhaps = se educere, — adducere, 1)
to leadj bring, conduct, XTV. 2 (of L.
Em.); XXVn. lob (cod. 10). 13. — 2)
to produce, bring with onis self, bring
before anyone, LXXVIII. 7. 9; Extrav.
B. 2. — ducere, deducere, educere:
se ducere, deducere, educere, aeducere,
to dear one's self from an accusation,
LXXVin. 6. 7. — se educere exinde,
LX. 3. — se per ineo aut per compositi-
one ed., LVI. 3. 5.— cum xil iuratori-
bus, LX. c (of cod. 10). — deducere, to
lead away. Pact. 9*.
dulgere, LXXVni. 5 : K. 181.
duo: duos aut tres uerueces furare, IV. 3
(cod. 7 &c.). — duos digitos excutere,
XXIX. 7.— duas aut ties feras occidere,
XXXIII. 2. — conuiuium ubi duo uel
tres fiierint, XLm. i (codd. 8, 9, B-H).
2. — contra interdictum unius uel duo-
rum in uilla aliqua adsedere, XLV. 2. —
duas partes legis ad se recolligere, L. 3 ;
duaepartesdotis, LXXII. 2. 3 ; LXXin.
a. — inter duas uiUas occisi, LXXIV.
rubr. — in duplum restituere, XL. 10 (of
cod. 2). — duos idoneos (uiros) eligere,
L. 3. — causam inter duos discutere,
LVn. I.
duodecim : infra duodecim annis, XXIV.
i; Recap. A. 32.— cum duodecim iurare,
XXX. 9 (L. Em.). — duodecim equae,
XXXVUI. 3 (see septem equae). — duo-
decim testes, LVI. 2 ; CVI. 7. — duode-
cim iuratores, LVIII. i ; CII (cod. 11).
— cum duodecim iuratoribus se educere,
LX. c (cod. 10). — cum duodecim per
sacramenta se absoluere, CVI. 3. — cum
duodecim uiros idoneos iurare, CVI. 6.
— duodecim sacramentales, Extrav. B.
3. — duodecimus annus, XXIV. i. 5;
Extrav. A. V. 2.
duropalus, duropellis, durppellus,durbilus,
durbillus, duropuUus, durpilus, dorpi"
lus, LVni. b : K. 257.
eborgium = herburgium (q. v.).
ebrius, iberus, hebrius (cod. 2 has wrongly
superius), CVII. i : K. 293.
ecclesia, LV (L. Em. LVIIL i);
LXXVIII. 8 (a corrupted passage).—
ecclesia sanctificata, LV (L. Em. LVIII.
I). — seruus cccfcsiae. Pact. 11. — ad
ecclesiam fugire, Pact. 13. 14. 15. — ali-
quem de atrio ecclesiae extrahere, Pact.
14. — ^res suas ad ecclesiam dei tradere,
Capit. VI. — ecdesiastica persona, ecde-
siasticus seruus, Capit. VII.
606
ecorticare = i decorticare (q. v.).
edict us, aedictus (al. dicta), an edict,
LXXVin. I.
edoneus, edonius «= idaneus (q. v.).
educere, see ducere.
edulcus, LV. 4 : K. 251.
effedus =faidus (q. v.).
effodere, exfodere, exfudere, fodere, 1)
to scratch out, tear out : eff. oculum,
XXIX. I (of cod. 10, note, & L. Em.).
— 2) to dig up : eff. hominem mortuum,
XIV (XV. I of cod. 2 &c.) ; Sept. C.
V. i; Sent. S. S. 6.— eff. corpus iam
sepultum, LV. 2. 3 (cod. 2 has wrongly
expodere),
effrangere, effiingere, efringere, eflfrac-
tura, &c., sctfrangere,
ejicere, to pluck, tear out: oculum,
XXrX. I. 10 (of cod. 7 &c.).
ei que for aeque, XLIV. 2 (of codd. 5 & 6).
elaborare, see laborare.
eUcharde, Vni. i : K. 63.
eliberare, see liberare,
eligere : sic eligere, XL VII. I, a corruption
for si cis ligere : K. 2.
eligere, XL VI. 4; L. 3.— elcctus; iura-
tores electi (medius dectus), XTV. 2 &
3 (of cod. 2) ; XVI. 3 (of cod. 2); XLH.
5 (cod. I); Pact. 2. 8.— electi, Pact. 5.
— temae personae ad sortem electae.
Pact. 10. — in truste electi centenarii.
Pact. 16. — elegitur, LXXVIII. 7 (cf.
ibid, note s). \eUcto, in. XLIV. 3 (cod. i)
and electi in the rubric of CII seem to be
corruptions],
elocare, elogare, elocatio, dogado, see
locare,
eloqui = loqui (q. v.).
emancadus, see mancus.
embolare, see involare,
emendare, Extrav. B. 9. — em. causam
cum parentibus defuncti, LV (XVII,
codd. 7-9).
emere, XXXVIL i. 2.
emissarius = admissarius (q. v.).
eneum, enium, enium, enium, see tf^nnMyi.
enunciare, see nuntiare,
episcopus, LV (LVIII. 4 of L. Em.);
Pact. 14; Sept. C. Vni. 5.
epistola: comitis . . . duae epistolae uno
tenore, Extrav. B. i.
equus, equa, aequa (equita), XXXVIII.
rubr. — admissarius cum gregem suam,
hoc est XII (cod. 10 & L. Em. have 7 aut
12) equas, equabus, XXXVIII. 3; cf.
§ 4. — equa praegnans, ibid. 5.
equus, XLIV. i^(codd.2&3),fora^^ttj.
erami, XX. 2 : K. 118.
erborgium, ereburgium, LXTV. rubr. =
herburgium (q. v.) : K. 261.
607
ereus, XIII. 3 (of cod. 2), for fretus
(q. v.).
erogare, see rogare,
erpex, herpex, herbex, arpex (cod. 4 has
spice), a harrtrw, XXXTV. 2. Cf. Diez,
Wrtb. n. c. herse.
escamnum = scamnum (q. v.).
eschiUa = schilla (q. v.),
esclusa = sclusa (q. v.).
escorticare, escurtare, exooriare, excor.
tare, excorticare, excurtare, scortare,
scurtare, decodare (for decaudare?) [all
ior excurtare"], to curtail, cutoff the tail,
XXXVni. 8 and 3 (cod. 7. LXm
&c.). [The fine leodardi is wrong here ;
cf. Kern, § 198.]
escreona, escreuna = screana (q. v.).
escutum, see scutum.
esmancatus, see mancus.
espatare = spatare, see spadus.
^s^\c2iri\im = spicarium (q. v.).
estalathia, XXXVIII. 5 : K. 192.
estimare, see aestimare.
estria, see stria.
estrio portio, see strioporcius.
et, for ei, I. 2 (cod. i).
etas, etas, see aetas.
etcepto tua septunchunna, II. 7 : K. 21.
ethatia, 11. 4 : K. 17. 19.
euadere, XI. 6; XVI. i (cod. 7&c.);
xvn. 9; XIX. 2; xxxvni. 6 (of
cod. 7 &c.); XLI. 9. 12 & 13 (of cod.
10); XLn. S; LXXVI. s; XCVni;
Sept. C. IV. I, V. 7.
eualesina, eualisina, XXV. 3. 4 : K. 133.
euisio dominica,LXXXn. [The meaning
of evisio is not known; dominicos =
regius, and the two words seem to indi-
cate royal permission, or judgment.
Zoepfl, D. Rechtsgesch., I. 13, thinks
evisio = Sweisung, i. e. law-direction, di-
rection of the law ; cf. Waitz, A. R. p.
155, note 2],
exachalt, 11. 7: K. 21.
excapilare, excapiUare, see capHU.
exceruicare, to cut up, destroy: exc.
pomarium aut peranum, XXVIL 10
(codd. 5 &6).— exc. cambortos, XXXIV.
I.
excidere, VH (Vm. of L. Em., i. 2);
XXVn. 15 (cod. 6 &c.); XXDC. 14
(of cod. 6).
exclausa, exdusa = sclusa (q. v.).
excoriare, excortare, see escorticare.
excortegare, excorticare, excordgire =
I decorticare (q. v.).
excorticare, set escorticare.
excoto, IX. 5 : K. 66.
excurtare : see escorticare.
excusare, LXXIV. 2 (cod. 11).— seexc,
608
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. EXC— FEST.
XCVI. — excusatus (seruus), Pact. 15;
cf. DuC. in voce.
excutere, excuttere, to tear out^ wrench^
carry off: pecora excutere, IX. 5.— exc.
manuxn, pedem, oculum, &c., XXIX.
I. 3. 2 (of cod. 7 &c.). 5. 6. 7. 6 (cod. 4
&c.). 8 (cod. 4 &c.). 12 & 14 & 15 & 17
(of cod. 6 &c.); Sept. C. I. 6. 7, U. 3,
III. 5, V. 5.— excutere pittum, XXX. 9
(of L. Em.); Extrav. A. III. — pecus
(for fetus) mulieri (anciUae) excutere,
LXXVI. 4. 5. 8. 10.
exctito, IX. 5 : K. 66.
exercere custodias, Pact. 9.
exercitus, exerdtuus, Prol. I.
exfodere, exfudere, see effodere,
exhibere, to bring with^ produce : quae
de casa patris exhibui, LXXII. 2.
exigere: raptores 2500 dinarios exigantur,
Xni. 4.— ex. fretus, XIII. 6 (codd. 5 &
6).— cum lege et iustitia debitum ex., L.
4-
exire, 1) to go out or forth; escape,
XVn. 3 ; XLI. 9.-2) to flaw, issue
out, XVII. 6. 7.-3) to leave, depart,
XLV. 2,— exire = exuere se, to escape,
free, clear oneself, XLVII. 3. [In L.
4. cod. I it occurs wrongly for exigere.]. —
exitus, boundary, LXXIV. I.
exmala leudi, XXIV. 9 (10) : K. 129. 97.
expacium = spatium (q. v.).
expadare = jr^du^r<f, see spadus,
expalmitare =palmitare (q. v.).
expectare, Capit. V.
expellere, IX. 5; XLV. 2\ — expul.
sus de pago, LV. 5 (of L. Em.).
expellis : uuargus sit, id est expellis = ex-
pulsus, LV (XVII, codd. 7-9). Cf. as.
peUis,
expodere, see effodere.
expoliare, exspoliare, XTV. rubr. (L.
Em.). 1-3. I (cod, 9, XVI). 7 (cod. 2^
&c.). 8 (cod. 2 &c.). I (cod. 2, XV
&c.); XVn. 9; XXXV. rubr., i. 2. 3
(cod. 6). 4. 6 (cod. 6 &c.); XLH. 5;
LV. rubr., i. 2. 2 (cod. 6 &c.). 3 (cod. 6
&c.). 6 (cod. 6 &c. ; here codd. F. G
have spoliare); LXI. I. 2. 2 (cod. 2
&c.); LXXXXK.— expoliatio, XTV.
rubr. ; XXXV. rubr. ; LV (LVIU. L.
Em.); Sept. C. IV. 3, V. i. 2; Sent.
5. S. 6. Cf. Kern, col. 471, note 2;
col. 472.
expolium, expolia = spolium (q. v.).
expugnare uillam = inuadere, XLII. 5.
exsoluere, seesoluere.
extelarius (for stelarius, the Latin form
of a Frank, word of which the stem was
perhaps stel, stcUi, agreeing with A. S.
stal, in stal-hrdn, a decoy reindeer; see
609
Kern's Notes to Tit. LXXX) : ext.
ceruus, a tamed deer, which in hunting
was sent out to decoy the game,
XXXIII. 3 (of cod. 10, where et tela-
rium in the line above probably stands
for the same word). Cf.DuCange, in v.
extendere, see tendere.
extimare, sec aesHmare,
extrabo, XXX. 3: K. 172.
extrahere, see trahere,
extringere = stringere (q. v.).
extrudere = destruere (q. v.).
exuere se, to free oneself from an accu'
sation, LXXIV. 2. — ex. de latrocinio,
XLVn. 3.
fa, faciai, LXX. I, read fiat : cf. Kern,
269.
fab aria, fauaria, faba, a bean-field,
XXVII. 6. 7.
faber: faber ferrarius, faber ferradus, faber
carpentarius (?), X (XXXV. 6 cod. I .
&c.).
facultas, 1) goods, property, XLVI. 2;
LVIII. i; Pact. 2. 16. — 8) means,
power, Extrav. B. i.
faetumiris = adfathamire (q. v.).
faidus, fedus, efledus, feitus, foedus,
properly inimicitia (N. H. G. Fehde),
here the fine which an injured person
obtained, compositio, in contradistinction
to fredus, X (XXXV. 7, cod. i &c. ;
cod. 3 has f actus) ; Pact. I2^ On the
word cf. MiUIenhoff, in Waitz, A. R.
der Sal. Fr. Inter f redo et faido pro-
bably means peace and enmity-money
together. Cf. Sohm, Pioc. 158 ; id. R.
u. Ger. I. 92. 104. 107; Cf. L. Sax.
(Capit. de part.) I. 31, II. 27; Mon.
Germ. Legg., III. p. 659.
faisseth, IV. 3 : K. 44.
fal-cham, XXXIX. 5 (10) : K. 203. 67.
faUono, XII. I : K. 76.
falconulml, XXXIX. 2 : K. 203. 67. 76.
fallanire, to conceal {?), XLI. 3 (of cod. 3).
fallire, falire, praeterfallire, preterfallire,
to fail, missj XVII. i (cod. lohas prae*
tersallire). 2.
falsare cartam, to declare to be false,
Capit. XI. — falsator, XXX. 2 (of
cod. 10). 7. — falsum testimonium,
XLVin. rubr., i ; XCIV.— falsi testes,
XLrX. rubr. ; XCIV.— falsa carta, Ex-
trav. B. 3. 4.
famiisfith, XXTV. I : K. 125. 108.
familia, a family, household-establish'
ment, I. 3.
faras, LXIV. 2 : K. 263.
farinarius, farenarius, farinaria, a mill,
XXn. I (of codd. B-H). 3 (cod. 6 &c.) ;
XXXI. 3 (cod. 6 &c.).
6x0
fauaria = /z^aruz (q. v.).
/^^/A^, XXI. 4 : K. 121.
fedus = faidus (q. v.).
feisfecho, IV. 3 : K. 44.
feitus = faidus (q. v.).
feltortus, feUroctus =fUtortus: K. 229.
femere, XXI. 2 : K. 120.
femina, femena, foemina, Xm. 7 (codd.
2 & 3 have puella). 8 (cod. i has puella) ;
XX. I ; XXIV. 2 (of cod. 2). 3. 6. 7 ;
XXXI. 2 (codd. 7-9, B-H); CHI. 2;
CV; Capit. JJI. VI; Sept. C. VH. 2.
3, Vni. 3 ; Recap. B. 32. [In Tit. Cni.
2 cod. I has feminam tcUem ordine ;
cod. 2 femene tale ordinis, and as this
appears immediately in connexion with
an antruscio, it has been presumed that
there is question of the wife of an an-
trustio. Pardessus (Loi Sal. p. 408)
thinks that talem ordinem, tale ordine,
signifies in the same manner, under the
same circumstances (i. e. as in § i), and
Waitz (D. Verf. II. 266, note 3) agrees
with him. This opinion is supported by
tcditer of cod. 10. Deloche (p. 51) dis-
sents from this and thinks that tale ordine
refers to ingenuus of } i, and indicates
that a femina of the same position as the
homo ing. of that § is understood, and
that for this reason and on account of the
cremation of the body a triple] weregild
of 1800 sol. was allowed for her.]
femire, XXI. I. 2 : K. 120.
fenum, fenum,foenum,Aa^, XXVII. lo*»;
Sept. C. III. 4. — fenilis, fenile, foenile,
a hay-shed, XVI. 4.
fera, XXXm. 2.— feramcn o fera ue-
natica, LXXXI. 3.
ferbannire, ferrebannire, firbanire, for-
bannire,forbannare,perbannire, XLIX.
3; LXXVIIL7^ K. 235.
ferimbera, XXXIV. 4 : K. 180.
ferire capitali sententia, XL. 5. — caimoni-
bus f.. Pact. 14.
ferramentum, 1) = fenum, XVII. 7. —
2) an iron instrument belonging to a
mill, XXn. 2 (cod. 6 &c.). Cf. Du
Cange in v.
ferrarius, ferradus: faber ferrarius, X
(XXXV. 6 of cod. I &c.).
ferrebannire, ^i^ ferbannire (K. 235).
feHhebero, fertibero, XXXTV. 4 : K. 180.
festare, for uastare(ci. v.), IX. i (cod. 4).
festinare, Pact. 16. — ^festinanter, L. 2.
festuca, fistuca, fistucum: fistucam in
laisum iactare, XLVI. i. 2. 4^. — acd-
pere fistucam in mallo, XLVI. 3. — ^pre-
hendere, apprehendere f., L. 3. — tener«
f. in senextra manu, LXXVIII. 6.^Knmi
f. mittere super se, LXXVIII. 7.
611
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. FET— FRIB.
fetischefo^ IV. 3 (cod. 10) : K. 3. 44.
/rft>,IV.4:K.44.
/-to, IV. 4: K.44,
fetus chetOy IV. 3 : K. 44.
fhrio masido, XTV (cod. 9, XV. 5) : K. 90.
86.
fhuuuichuus cumutu mchana, VI. i :
K. 51. 52.
fideiussor, L. 2 (L. £m.). 3 (L. Em.) ;
CVT. 10 ; Eztrav. B. 2. 6.— fidemssorem
ponere, Extrav. B. I.
fides, Pact. 16. — ^fidem facere (io pledge
<m/s faitk), fides facta, L. rnbr., 1-3;
LI. i; Ln. e; LVI (LVHI of
codd. 2 & 10 and) i. 2; LVII. 2;
LXXVm. 6. 7; Sept. C. VI. 6. —
sab, in fide habere, LVIII. 6; fidem
facere pro aliquo, LXXVIII. 6 ; ad snam
fidem ferre, LVIII. 6, all formulae which
= fide facta (under promise to produce the
party concerned in justice) habere, ferre.
— fidem accipere, L. i (cod. 10). — ^fidem
dare, L. i (cod. 10) ; LXXVin. 5. Cf.
LXXVIII. 7 note g (sec. alphab.).—
catholica fides, Prol. I. [fidem feceiit :
idest fiddnssor extiterit, Gl. Est. ; the
Gl. Pith, explains the rabr. of tit. L :
qui wadium alteri dat et postea per-
soluere spreuerit.]
filii, children, XIII. 1 1 (cod, 6 &c.);
LIX. i;LXn. i; LXXII; LXXIIL
— ^matris sorons filii, LVIII. 3. — filii,
sons, LIX. 6»» (of cod. 10) ; LXXVUI.
3; Capit. VI. — filia, a daughter ^
LXXI; LXXVm. 3; C; Capit. VI;
Extrav. A. i.—fratris filia, XIII. 11
(cod. 6 &c.). — ^filius, a son, LXXI;
CI. — sororis filius, XLIV. 4. — neptis
filius, XLIV. 5. 6.— consobrinae filius,
XUV. 6. T, ^Filius occurs also LXX.
2 (cod. II), but probably wrongly for
fiscus."]
filtortus, feltortus, XLVII. rubr. (cf. also
tab. rubr.) ; feltroctus, XCIX : K. 229.
[de filtortis: de intertiatis rebus, Gl.
Pith.]
fimere, XXI. i : K. 120.
fimire, XXI. I. 2 : K. 120.
/trbanire, Bce /erhannire (K. 235).
fiHlayso, XXV. 2 : K. 132.
firmamentum, a pile or prop of some
kind (?), CVII. i : cf. Kem, 293.
firmare sacramentum. Pact. 5.— cartam
fiimare, Extrav. B. 4.
fiscare, confiscare, confescare, infiscare,
to distrain, seize by law, LI. i (cod. 10,
note). 2 (cod. 2 &c.). [The word does
not seem to have here the usual mean-
ing, i. e. fisco addicere] .
fiscus, XLIV. 10 ; LVL 6; LX. 3;
612
LXn. 2 ; LXX. I. 2 (cod. ii has here
JUius, but evidently wrongly); LXXI.
I ; LXXn. I. 3 ; Pact. 11 (cod. i has
Jiscalinis), — fiscalis: fiscalis domus (?),
Pact. 16.
fisHrbiero, XXXTV. 4 : K. 180.
fistuca, i\sXM!cam-festuca (q. v.).
fitmiha chunna, IE. 14 : K. 29.
Jit temo sundethue aptheo chunna, Ch. B.
II : K. 301.
fit temu sunde, Ch. B. 8 : K. 301.
fit tertius chunde, Ch. A. 6 : K, 301.
fit tertos chunde tue apta chunna, Ch. A.
9 : K. 301.
flagellare, XXXV. 4 (of cod. fo); Re-
cap. B. 5. — ^flagellus (i. e. ictus flagelli),
XII. I.— ictus flageUorum, XXV. 8
(cod. I); XL. I. 11; Pact. 6.— flagi-
tatus, wrongly for plagiatus, XXXIX.
2 (of cod. 4).
flemere, XXI. I. 2 : K. 120.
fluraen, fluuius, XXI. I ; XXVH. 19.
20. — fluuius Caronna, i. e. Garonna,
LXXVin. I.
fiuuuicus hus comutu nechanna, VI. I :
K. 51. 52.
focichalta, II. 7 (10) : K. 17.
focifaU, IL 7 (6) : K. 17.
fodere, see effodere.
foedus =faidus (q. v.).
foemina, sttfemina,
foenum, foenile, sccfenum,
forhannare, forbannire, sec ferbannire
(K. 235).
fort una, furtuna, property, possession,
fortune, XLVI. I. — super fortuna sua
ponere, se ponere, XLV. 2*; L, 3, —
fortunam suam alicui depotare, deputare,
XLVI. 3. — fortunam suam dare, XLVI.
4. 5. 6. — ^manum in fortunam alicuius
mittere, L. 3.
fouea, a pit, XCVm (in cod. ii ; cod. I
has uopida instead oi fouea, on which
see Kem, 212).
fractura, setfrangere,
franehamo, XXXIX. 5 (6) : K. 203. 67.
Francus [cf. K. 299], XIV. 3; XXV. 5
(in codd. 5, 6, 10 & L. Em. ; codd. I
and 2 have ingenuus instead) ; XXXII.
3 (cod. 6 &c.). 4 (cod. 6 &c.) ; CII ; Ex-
trav. B. 5. 7 ; Prol. I. II ; Epil. II ; Sept.
C. II. 6, VII. 6. 7; Sent. S. S. 2. 7.— homo
francus, XXXVIII. 2 (cod. 6 &c.);
Capit. IIL VI; Extrav. B. 7 ; Sept. C.
VI. 3. — ^homo ingenuus siuc Francus,
XL. y (of cod. 10). — ^mgenuus homo
Fradcus, XL. 8 (of cod. 10). — ingenuus
Francus, XLI. i; tab", rubr. (LXIX.
of codd. H. B. G). — ^reges Francorum,
Pact. I (cod. 3); Epil. I. II.— Franco-
613
mm gens, Prol. I. — maiores natus fran-
coram palacii procerum. Pact, i (cod. 3).
— ^Francus, Francussalecos, saligus, homo
francus, XrV. 2 (in codd. 2, 5, 6, 10 &
L. Em. evidently =■ Francus of { 3;
codd h 3» 4, 7-9, B. G. H. have the
synonymous terms: barbarus salicns,
barbarus, homo barbarus). [At XXXV.
2 the Gl. Est. has : indicant Fraud, qni
60 aut plus quam 40 den. ualent fiiratus
fuerit, ut sit latio, qui uero minus, non sit.]
frangere: tres fustes alninos, LX. i.—
frangere, effiingere, efringere, efiangere,
infrangere, infringere : casam, XI. 3.—
dauem, XI. 5.— ostia, XTV. 6 (cod. 6
&c.) ; Sent. S. S. 3.— screonam, XXI.
16 (of cod. 10) ; XXVII. 21. 22.— uillas,
XLII. 4 (of cod. 10). — ortum autnabi-
nam,XCI. — fractura, efifractura, «frac-
tura, infractura, XI. mbr., 3. 4 (codd. 5
& 6). 6 (codd. 5, 6, 10 & L. Em.) ; XII.
rabr. ; XXVH. 22^ (of cod. 6 &c.).
franne = chrunna : K. 9.
frasitho, frasito, frassitho, frastatitie^
XXXVn. 3: K. 186.
frasito, XXIX. 14 (6), frasitto, 13 (10):
K.166.
frastathinto, XXXVII. 3 (lo): K. 186.
frater : fratris filia, XHI. 11 (cod. 6&c.).
— ^fratris uxor, Xin. 11 (cod. 6 &c.).—
frater matris, XLTV. 7. — ^frater (mariti
mortui), XLIV. 8. 9. — ^frater (homiddae
sine facultate) LVIII. 3. — ^frater (hominis
mortui), .LIX. 2. 3; LXXIL i;
LXXVIII. 3. — fratris senioris filius,
LXXII. I. — fratres filiae ad maiitmn
donatae, C. — ^fratres, brothers, i. e. sons
(heirs) of a deceased, LIX. 5. — germani
fratres. Pact. 16.
freda, fredo, fredus, seefretus,
fredolasio, XXV. 2 : K. 132.
freobleto, XVTI. 4: K. ill.
freodo, ra. I : K. 31.
freomosido, LV. i ; LXI. 2 (6) : K. 245.
86.90.
freomundo, XIV. 10 (6) : K. 90. 86.
freth falto uuasbugo, XLI. 8 : K. 209.
210.
/r^, rV. 4: K.44.
fret us, fritus, fredus, freda, fridus, fredo,
properly pax, by extension the fine im-
posed for the breaking of the peace ^ X
(XXXV. 7 cod. I &c.) ; XUI. 6 (cod.
2 has ereus ; cod. 4 furban) ; XXIV.
5 ; L. 3 (cod. 3 hasfietum) ; LIIL 2. 4.
6 (cod. 7 has fidrus), 6 (cod. 6 &c.);
Pact. 12^ 16; Capit. V. QLfaidum;
and Kem, 209.
fretus chaeto, IV. 3 : K. 44.
fribanna, XXV. 2 : K. 132.
614
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. FRIB— HALL.
yribastina, Extrav. A. I : K. 294.
fricho, ni. I : K. 31.
frtcUbero, XXXJV. 4 : K. 180.
fridus, setfretus.
frzfastmtiy Extrav. A. I : K. 294.
frifrasigena^ Extrav. A. I : K. 294.
frilafina, XXV. 2 : K. 132.
frtoblitto, XVn. 4: K. III.
friocho. III. I : K. 31.
yrio falchiTtOy frio falcino, XXXIX. 2 :
IC 203. 67.
friof aid, friof alto, XLI. 8 : K. 209.
friofalUmo, XXXIX. 2 : K. 203. 67.
frioferto, XLI. 8 : K. 209.
frio lasia, XXV. 2 : K. 132.
friomosido, XIV (cod. 7, XV. 5) : K. 90.
86.
frufmurdum, XIV. 7 (of cod. 2) : K. 90.
86.
fristatito, fristati-o, fristito, frisiratrito,
LXVI: K. 186; cf. Prol. IV.
fritus, see/reius,
fructus : ipsum fhictunii probably for ip*
sam/urtum, XXVU. iot> (codd. B. F).
fu-gere, confugere : f. prae timore, XXX.
6 (of L. Em.). — ^f., conf. ad ecclesiam,
Pact. 14. 15. — fuga: perfugam euadeie,
XVII. 9. — fuga lapsus esse, XXX. 5
(of cod. 10); CVII. 2. — fugitiuus:
semus fugetiuus, Extrav. B. 12. — pedes
fiigitiuos recolligere, Sept. C. III. 7. —
fugiens, confiigiens, Pact. 13. 14. —
fiigiens euadere, XI. 6.
/uft€ deura (or cUura), XXIX. 1 1 (8):
K. 167.
funnechleura, XXIX. Ii (7): K. 167.
fur , X. 2 (codd. i, 5, 6); XLVH. 3 (cod.
10); Pact. 9". 13.
fnrare, furari (seldom), II-VIII; X;
XXI; XXH; XXVII; XXXIII;
XXXIV; XXXVIII; XXXIX
(LXV. I of cod. 7 &c.); LXVIU. rubr.
Cf. XLVII. I (codd. 7, 8, B-H).
furban, XHI. 5 (of cod. 5) ^ frttus of
the other texts ; cf. Kern, 235.
furca, a gibbet, XLI (LXXTV of cod.
7 &c.); LXVn; LXVIII; CVIL 2.
3. — ^in other places of the Lex also called
either barcus^ bargus (q. v.), or palus
furtiaare, XC (cf. ibid, the note),
ftirtum, 1) theft, H-VUL rubr.; XI.
rubr.; XII. rubr., 2; XXII. rubr.;
XXVn. rubr.; XXXIII; XXXIV;
XXXVn. I ; XXXVQI. rubr. ; XL.
rubr., I. 10 (of cod. 2); LXXVHI. 7;
LXXXI.rubr.; Pact. 2-5. 16; Extrav.
A..Yl,i,--%)stalen goods, XI. 5 (codd.
I & 4, but cf. the other codd.) , XXVII.
iQb (codd. G. H ; codd. B.F hxve/ructum,
61S
perhaps wrongly for fiirtum, and ipsum
furtum is perhaps wrongly for m fur-
tumy, XXXIV. 4; XXXVn. 3 (codd.
B-H) ; Pact. lo = furatae res, XLVH.
rubr. (of L. Em.) ; Pact. 13.— ^in fiir-
tum, in furto, II. 3 ; IX. 2 (cod. 6 &c.) ;
X. 3 (of codd. B-H); XI. 5; XIV.
7 & 8 (cod. 2 &c.) ; XXI. 2; XXVIL
5-7. 5 (of cod. 2 &c.). io»>. 12. 16;
XXXTV.S (of L.Em.) ; XXXV. 6 (cod.
6 &c.); LV. i; LXI. 2 (of codd. 5 & 6);
Sept. C. rV. 3, V. 2 ; Recap. B. 2. =
iiuti causa, or ad iiirtum faciendum, X.
4 (of codd. B. G. H).— per furtum, XI.
5 (of cod. 10 &c.). — ^in furtum, stealthily,
secretly, XXVIH; Sept. C. IV. 6.
furtuna, s^fortuna.
fust is, fiistum, 1) a stick, cudgel :2i!^Qpsm
de fuste (fusto) percutere, XVn. 6. —
fustis alninus, salicinus, LX. i. — 2)
timber, XXVH. 33 (cod. 6 &c.).
galina, gallina, a hen, VII. 6 (cod. 5 &c.).
— gallus, a cock, VII. 5 (cod. 5 &c.).
gamaUus, hamallus, amallatus, amallus,
ammallus, rhamaUus, XLVII. 4: K.
14. 232. — ^De andustrione (andrustione,
antnissione) ghamalta (chamalta, gaui-
alto, gamalta), CVI. rubr. (of cod. 11),
7 : K. 288. [gamallus ; amallus : id est
debitor, Gl. Est. ; qui susdpit causam
ad mallandum in uicem alterius, Gl.
Pith.]
garafio, s^graphio,
gasacio, gasacchio, gasachius, gasacchtus,
gasacchus, iaiacius, gascudus, gasatius,
gasatio, gasationus, gassachio, gassacio,
gassa£cionus (cassaiius, cassaho, causa-
tio), L. 2 ; LI. I ; LVH. i (codd. 7-9,
B-H): K. 239. [gasacchionem : causa-
tor gasacchio, Gl. Thou].
gasferit, XXIX. 9: K. 170.
gasfrit, XVII. 4 : K. no.
gassaccumus, gcusachio, gassacio, see ga'
sacio*
gaugeccUdo, gaugechaldo, gaugie altho,
XIIL 14 (of cod. 6 &c.) : K. 84.
geisofredo, XVII. 4 : K. no.
genealogia patema - generatio, Extrav.
B. 2.
generare, 1) to beget, Capit. VI.— 2) to
cause, produce : gen. scandalum,
LXXVIII. 2. — generatio: gen. pa-
tema, matema; gen. patris, matris,
LVni. 3. 4; LIX. 4; LXn. I ; CI.—
genus: genus matemum, XLIV. 6. —
genus patemum, LIX. 4 (cod. 6 &c.). —
genitor, LXXVHI. 10.
genicium, genitium, geniceum, LXXVI.
lie gynaeceum, cf. DuCange, i. v.
geniculum, genucolum, genuculum, de^
6x6
gree of kindred: sextum genucnlum,
XLIV. 9. 10.
germanitas : germanitatis caritas, Pact.
16. — ^germanus : germani fratres, Pact.
16. — germanus senior, EpiL I. U.
gestabo, XXIH : K. 124.
ghamalta, see gamallus and cf. Kern, 288.
gladius, Recap. A. 20.
glenare, glennare, to glean (Fr, glaner),
LXXXVIH ; cf. Diez, Wrtb. H. c
glaner,
gracias, gratias agere, XLVI. 5.
gradus, degree of relationship, XTTT. ii
(cod. 6 &c.).
grafio, graphio, garafio, grauio, grafio-
nus, graffio, XXXH. 5 (cod. 6 &c.);
XLV. 2b; L. 3.4; LI. nibr., i & 2
(cod. B has here grafiuio), 2 (cod. 2
&c.) ; Lin. 2. 4. 6. 6 (cod. 6 &c^ ;
UV. rubr., i. 2. 4; LVI (LXVHI of
codd. 2 & 10); LXXVHI. 7; XCH;
Sept. C. VI. 6, VIL 4, Vm. 2; Re-
ckp. B. 30.— comes aut grafio, LXXH.
I ; LXXIV. I. — ^grafio loci, L. 3. [gra-
fioni : idest comiti, Gl. Est.] ; cf. Grimm,
R. A. 752; Mullenhoff; Kern, Die
Glossen in der Lex Salica (Haag, 1869),
p. 18.
granderba, LXTV. 3 (6) : K. 264.
grauidus, grauedus, grauis, pregnant:
feminam, mulierem grauidam trabattere,
• occidere, XXIV. 3 ; Extrav. A. 5 ; Re-
cap. B. 32.
grex: grex porcorum, H. 14. — grexani-
malium, gregem regere, HI. 4 : cf. Kern,
38. 39.— grex admissariijXXXVHI. 3. 4.
grossitudo minimi digiti, XL. 4 (of cod.
10 &c.).
grua, grugis, grus, giiuus, a crane (Fr.
grue, Ital. gru, grua), VH. 7 (cod. 5
&c.).
guact (D. & Germ, wachi), = vigiHa^
Pact. 9* (cod. 2, written qua et),
gueltrus = ueltrus (q, v.).
Guidohaim, Prol. I^, see uuidohaim.
guuargare = uuargare (q. v.).
habitare inter homines, XIV. 7 (of cod.
10 &c.) ; LV. 2.
habundare, habundire, see abbundire,
hacceptor, for acceptor =s accipiter.
hacesius, LXXH. i : K. 270.
hacfala, hoc folia, VH. 8 (of codd. 9 & 8) :
K. 62.
hacfamirem, XLVI. rubr.: K. 224.
hachramire =» achrcunire('^. v.).
haeresis, heresis, heresa, heresy, Ptol. I.
halachacio, XXIX. 12 (9) : K. 168.
haldempa, XVI. I : K, 100. 95 &c.
hallus, XLI. 4. 4 (cod. 3 &c.) : K. 205.
[halUs : siccis ramis, Gl. Pith.]
617
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. HAM— ICT.
hatnaUus (XLVII. 4) c gamallus : K.
232.
hanziam, XXXVm. I : K. 187.
haper, V. I : K. 46.
harauuanOf XVII. 12 (6) : K. 114. 258.
haroassina, XXXIH. 5 (6) : K. 178.
harouueno^ LXI. rubr. (cod. 10) : K. 258.
hebrius, CVII. I : K. 293.
heneus, hineus = enetis (q. v.).
herba, grcus^ herbage: herbam alterins
pascere, Extrav. B. 9; cf. ibid. 11. —
herbae, a poisoned potion : herbas dare
bibere, XIX. rubr., i. 2. 3 (of cod. 7
&c.); Sept. C. VI. 2 ; Sent. S. S. 4.
herbex = erpex (q. v.).
herburgium, chereburgiutn^ cheruiobur'
gum^ eborgium, ereburgium^ erborgium,
herborgium, herbugium^ herebungium,
hereburgium, recemburgium, LXW.
rubr., I Sc tab. rubr. : K. 261.
heres, hseres, LX. 3 (L. Em.) ; Ca-
pit. III. — aliquem heredem appellare,
XLVI. 3. 4. 6.— legitimi heredes, XIII.
II (cod. 6 &c.). — hereditas, haeredi-
tas, XLIV. 8. 9; LIX; LX. 1-3;
LXXVin. I ; Capit. HI. V; Extrav.
B. 7. 8.
heresis = haeresis (q. v.).
herpex = erpex (q. v.).
hictus = ictus (q. v.).
hidulgus, XIV (cod. 7, XVIII. 2) : K.
251.
Hildebertus, see Cheldebertus,
Hilperichus, Hilpericus, LXXVm. I.
himnes theca, 11. 2 : K. 14. 16.
hineum, hinium, hinneum, see aeneum,
hinnifiht^ 11. 2 : K. 13-15.
hischotOy IX. 5 : K. 66.
hischrabo, XXX. 7 : K. 172.
hisifreth, XVII. 4 : K. no.
hismala, XXTV. 8 (6) : K. 129.
Hlotarius, Hlotharius, see Chlotarius,
hoc est (id est), to introduce an expla-
nation of a preceding word or phrase
(for which sometimes we find quod est^
cf. Tit. X), e. gr. II. 6 (of cod. 10 note). 6
(of codd. 7-9); III. 5; XXIV. 7 (cod.
5 &c.) ; XXVII. 25 ; XXIX. 5. 6 ;
XXXIV. 4; XXXV. i; XXXIX. 2
(cod. 10 & L. Em.); XL. 5. 9. 10 ;
XLVI. 6 ; LVni. 4; LXIV. i ; LXX.
2b; LXn. I. 2; LXXV.— hoc est,
between the gloss and the amount of
the fine, e. gr. XXII. i.
hoc her paande escrippcUy XXVII. 24 : K.
hocticla, Vn. I : K. 56. 55.'
hoculus, for oculus (q. v.).
hodocaime^ hodochamne, Prol. I, see Bodo-
cham,
6x8
hodogastis^ Prol. I, see Bodogastis.
hoUcardo, VIII. I ; holechartis, YJU, 4 :
K.63.
homicida, humidda, homicidium, homi-
cidia, XXXV. I, 1) some wrong trans-
lation of a Frankish word or term ; cf.
Kern, 181. — 2) a murderer, homicide,
XXXV. 5 ; LXXrV. I ; Capit. VII.
homicidium, humicidium, murder, XV;
XXIV; XXXV; XLI; XLH ; XLHI;
LVin. 6; LXH; LXXTV. i.
homo, homines, indefinite, XIV. 6 (6);
XIX. rubr. (cod. 3); XXVIH. I. 2;
XXIX. 2 ; XXXVI ; XXXIX. 4 (cod.
2 &c.) ; XLVII. rubr. (of L. Em.), i ;
LV ; LVm ; LIX. I ; LXI. 3 ; LXIV.
3 (cod. 6 &c.); LXVH; LXXIV;
XCVI; XCVU; CII; Extrav. A. VI.
i; Extrav. B. 8. 12; Sept. C. I. 5,
IIL 7, IV. I. 2. 6; Sent. S. S. 3;
Recap. A. 20. 31 ; Recap. B. 9. 29.
31. 35; Recap. C. — discharging cer-
tain functions in some judicial process,
XLVI. I. 4. 6 (here cod. 2 has homni-
bus; 7 bonis hominis; 8, 9, F, G, H
hominibus; 10 omnibus hominibus; i
populo ; 3, 4-6, B & L. Em. omnibus) ;
L. 2. 3. — duo, tres, quatuor, quinque,
plusquam septem homines, XLIII. i.
2. — tres homines tres causas demandare
debent, XLIV. I; XLVI. i.— homo
ingenuus, see ingenuus, — homo Ro-
manus, XTV. 2; XLI. 5; Recap. B.
II. 21. 26. 28. — Romanus homo posses-
sor, XLI. 6.— homofrancus, XXXVIII.
2 (cod. 6 &c.). 2 (of cod. 7 &c.) ; XL. 8
(of cod. 10; cf. ingenuus); Capit. VI;
Sept. C. VI. 3.--homo migrans, XTV.
4. 5; XLV; Extrav. B. ii; Sept. C.
VI. I. — homo uiuus (i. e. still living
after having been hung), LXVIII ;
CVn. 2.— homo malus, LXXVIII. 7.
9. — mall homines, LXXVIII. 10.—
homo dormiens, XIV. 7 (cod. 2 &c.);
XVI; LXI. 3 (of cod. 3); Sept. C. V.
2. — ^homo mortuus, XIV. 8 (cod. 2 and
the next §). 2 & 3 (XVIII of cod. 7
&c.); (occisus) LV; LXI. 2. 3; Sept.
C. IV. 3, V. I ; Sent. S. S. 6.— homo
innocens, absens, XVIII. — ^homo mo-
riens, XLIV. I ; LIX. i. — ^homomi[ni]-
sterialis, de ministerio. Recap. B. 13. 17.
— ^homo tributarius. Recap. B. 16. 20. —
homo artifex. Recap. B. 23. 24.
honema, XIII. 9 : K. 80.
honocolatus = anniculatus = anniculus
(q. v.), IL 4.
honomo, XIII. 9 : K. 80.
horhut, VII. I : K. 56.
horogauo, X (cod. 4. XXXV. 4) : K. 69.
6x9
horogaut orogania, X. 7 (6) : K. 69.
horHfuda, VII. 7 (8) : K. 55.
hortopondo, XXVIL 9 (6) : K. 142. 55.
hortus (frequently ortus), VII. 12 (cod. 5
&c.); XXVIL 6. 9 (cod. 6 &c.). 11
(cod. 6&C.); XCL
hospes: hospites tres nel amplins coUi-
gere, XLVI. 2. 5. — ^hospitium, hospi-
talitatem, hospitalem, hospitale dare,
XIV. 7 (of cod. 10 &c.); LV. 2; 1.VI.
6 (here codd. 3-9, 10, B-H & L. Em.
have hospitem, hospitalem, hospitalita-
tem, hospitium colligere, ad hosp. red-
pere, in hosp. coll.) ; LXX. 2 ; CVI. 9
(here codd. i, 11 have hospitales, hospi-
talem coUigere).
hostare, see ostare.
hostis, ostis, an army, XXVI. I (codd.
5-9, B-H & L. Em.) ; XXX. 6 (of L.
Em.) ; LXin ; CII ; Sept. C. Vm. i ;
Recap. A. 22. 27. 28 ; Recap. B, 24,
hranne = chrannae : K. 9.
hue chram miio^ L. I (cod. 2): K. 237.
184. 118.
huicthe sonistha, XXXVm. 3 : K. 190. 28.
humicida, humicidium, see horn-.
humnisfith, LXIV. I : K. 262.
hunuane, VI. 2 (6) : K. 53.
huutchardo, XXIV (cod. 9. XXXIV. i) :
K. 128.
hymnis sith, VII. 2 : K. 57. 60.
hymnis thetica^ II. 2 : K.. 14. 16.
iactare, iectare: aratrum decampoalieno
iactare, XXVIL 18 (cod. 6 &c.).-
scutum iactare, XXX. 6. — hominem in
puteum iactare, XLI. 9 ; XCIX ; Re-
cap. A. 31 ; Recap. C. — ^iactare aliquem de
uilla, XLV. 2»» (codd. 5 & 6).— fistn-
cam (fortunam) in laisum alicuius iactare,
XLVI. pass. — terram trans suas scapulas
iactare, LVIII. 2. — ^terram super aliquem
iactare, LVUI. 3. — chrenecruda super
aliquem iactare, LVIII. 5. — fiistesalninos
in mallo iactare, LX. I. — ^lapidem super
domum alienam (tectum) iactare, XC VII.
iactiuus, iachtiuus, iectiuus, iectatus,
adiactiuus, adiacthiuus, abiectiuus, ad-
iahctiuus, adiachtiuus, adiectiuus, ad-
iachtitus (a supposed reading for cod. 10
in L. 3), L. 3 ; LI. I ; Sept. C. VI. 6
= mallatuSf CLdmaHatus^ i. e. an adver-
sary summoned by a plaintiff before a
court of justice. Cf. DuCange, i v.
abjectire. Cf. iectus,
i actus, for ictus (q. v.).
iaiacius, see gasacio,
iberus, CVII. I : K. 293.
ibidem bruche^ XX. 4 (10) : K. 119.
ictus, 1) a stroke: (120) ictus flagclli,
XH. I ; XXV. 8. 9 (L. Em.) ; XL. 1.
620
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. ID— INM.
3. 4c. (240 ictus) II; Pact. 6.-2) a
blow, stab, thrust, XVII. I (L. Em.).
6. 8 ; XXIX. 6. [The forms uctus, hic-
tus, iactus^ even stus (cod. 2, XVII. 6,
8) are found].
id est, see hoc est.
id one us, idonius, edoneus, edonius : tres
testes idonei, XXXIX. 3 (cod. 2 &c.). —
lachineburgi idonei, L. 3. — idoneum
sacramentum, CIL 2 (cod. 11). — se ido-
neum esse cognoscere, CVl. 3. 6.-— cum
duodedm uiros idoneos iurare, C VI. 7. —
idoniter negotiare, XLVII. 2. — ^ido-
neare se, Extrav.B. 2. — ^idoniare (ede-
niare, aedomare) se per sacramentum,
LXXIV. 3.
idulgus, LV. 4 : K. 251.
iectare = iactare (q. v.).
iectus, 1) a fincy mulct, imposed on one
who neglects to appear in justice when
summoned, Extrav. B. I ; cf. ibid. 6 and
tit LXXVIU. 7 (note m). Cf. tactiuus;
Sohm, R. M, Ger. 169.— 8) = ictus (q. v.).
lesus Christus, Prol. I.
ignis: (ad) ignem tradere, XIX. i (cod. 2).
— ^igne comburere, cremare, CIII ; Prol.
I; Recap. B. 33. — ignem calefacere,
CVI. 6. For igneum, CVI. 7, we must
probably read ineum ; and again, Pact.
4, cod. I alone has : manum ad ignem
incendere,
ignorantia: per ignorantiam pignorare,
LXXV.
ildebertus, Prol. P, see Cfuldebertus,
imbulare, see inuolare,
imnisfity II. 2 : K. 13-15.
imperator, Capit. VII, XII.
impingere, inpingere, to drive, dash
against, thrust, push, XXXI. I. 2 ;
XLI. 9. 10 (of cod. 6 &c.) ; XCVIII
(cod. II) ; Sept. C. V. 7; Recap. A. 14.
19; Recap. B. 13. 16. 21. 28.
implere, XL. 8 (cod. 10). 9 ; XLIV. 3 ;
XLV. 2^ L. 2; LVI. 3. S; LVIII.
I ;CVI.9.— adimplere legem, XXXVI
(codd. S-L. Em.); L. 3 (codd. B-
H & L. Em.) ; LVI. 3. — adimplere
quod iudicatum fuit, LVI. i. Cf. com-
pure.
implicare se, Capit. VI. — ^implicari, in-
plicari in seruitio, XIII. 9.
impotare, seeputare,
impetus, inpotus, impodus, a shoot, slip,
graft, XXVII. 8 (cod. 5 &c.) ; Cf.
Kern, 141 [inpotus: idest poma, Gl.
Est. ; fnictus poestin, Gl. Pith.].
improperare, to reproach, upbraid any-
one with, XXX. 6; cf. putazfi and
Diez, Wrtb. I. improuerare.
imputare, inputare, seeputare.
inalouieridario, XXXIX. i^ (cod. 8.
LXV): K. 200. 201.
inanbina a[n]bilica, XVTI. 3 : K. 109,
incendere, XVI. 1-4. 5 (here cod. 2 has
incident); XXVII. 15 (cod. 2 has in-
ciderit) ; XLL 3 (of codd. 7-9, B-H &
L. Em.). 5 (of L. Em.). 7 (of cod. 10,
note) ; LV. 7 (cod. 5 &c.) ; Sept. C. VI.
5; Sent. S.S. I. — manum incendere,
Pact.4.5 (rubr. of cod. 2). — ^incendium,
XVI. nibr., I.
inchabina, XXIX. 13 (6) : K. 165.
inchauina, XXIX. 13 (8) : K. 169. 165.
inchlauina, XXIX. 13 (7) : K. 169. 165.
incidere, XXIX. 6. 8. It occurs in cod.
2 wrongly for incendere (q. v.).
inclanina, XXIX. 16 (10) : K. 169. 165.
inclaudere, includere, see claudere.
inclauina, XXIX. 13 (9) : K. 169. 165.
inclinari in seruitium, XIII. 11 (of cod.
10).
incrinitus puer, XXIV. i (L. Em.);
Recap. A. 32.
incrocare, to hang up, fasten by a hook,
to hook up, LXVII. Cf. Diez, Wrtb.
II. c. croc,
inculpare, XL. rubr., i. 5. 5 (of cod. 7
&c.). II ; XLII. 3 ; XLIII. 2 ; XLVIII.
2 ; XCUI ; XCIV ; Pact. 4. 5. 8. 10. ii.
in die a re, LVI. 2 & 3 (cod. 10), probably
for iudicare,
indicere : indicere mallum, XLIV. i ;
XLVI. I. 4.
in elechano, XXIX. 7 (10) : K. 162.
ineum » aeneum (q. v.). [de ineo : de cal-
dario, Gl. Pith. ; ad ineum : idest indi-
cium, idest ut manum mittat iniudidum,
Gl. Est. ; id est ad indicium, Gl. Pith.].
infamia, XIII. 11 (cod. 6 &c.).
infans, a child, infant, XIX. 4 (cod. 5
&c.) ; XXIV. 6. 7. 8 (of cod. 5 &c.);
LXIX. rubr. ; LXXII. i ; LXXVI. 8 ;
LXXVIII. 4 ; Sept. C. VII. 3, VUI. 3.
— ^infans in utero matris aut ante quod
nomen habeat (infra IX noctibus),
XXIV. 4 ; Sept. C. V. 3 ; cf. Kern,
127. — ^infans infra xii annos, Capit. V.
infestor « infertor, qui dapes infert, da-
pifer, X. 6 (of cod. 10).
infirmitas, XCVI.
infi scare, s^efiscare,
infractura, infrangere, infringere, see
frangere,
ingenium malum, XXXTV. 4.
ingenuus: homo ingenuus (very often
simply ingenuus, and sometimes simply
homo), X. 2. 5 (cod. 6 &c.) ; XIV. I. 5
(of cod. 7, XV) ; XV (cod. i only) ;
XVLi; XVn.3. 5. 6; XX; XXV.
3.4.5; XXVI; XXVin.3; XXIX.
9; XXX. 5 (of cod. 10); XXXL I
(codd. 7-9, B-H; codd. i & 2 have
baro ingenuus); XXXII; XXXV. 2-
4. 5 ; XXXIX. 2. 5 (cod. 6 &c.) ; XL.
I. 3« 5- 9- 10. 3 (of cod. 10). 10 (of cod.
2); XLI; XLIL 1-3; L; LIV. 3 ;
LXIII; LXXVm. 5. 7; LXXXVI;
XCVII; XCVIII; CI; CIII; CIV.
3 (of cod. II) ; Pact. 2. 4. 8; Capit.
III. VII ; Sept. C. V. 4. 6, VHI. i ;
Recap. A. 26. 28. — ^furtum, effiractura,
raptus (uiolentia), expoliatio, committed
by an ingenuus, XI ; XIII ; XVII ;
XXII; XXXV; Pact. 4.— seruum, le-
turn ingenuum dimittere, to manumit a
slave, letus, in the form by which he
becomes an ingenuus, X. 3 (of cod. 5
&c.) ; XXVI ; Capit. U ; Sept. C. V. 4.
— ^ingenuus uadere, Extrav. B. i. — ^baro
ingenuus, XXXI. i. — ^ingenuus Roma-
nus, XXXIX. 6 (of cod. 2); LXXIX.
2. — ^ingenuus homo Francus, XL. 8 (of
cod. 10). — ingenuus Francus, XLI. i
(not all texts are clear). — ingenua per-
sona. Pact. 2. — ^ingenua puella, XIII ;
XXIV. 6 (cod, 2 &c.). 8 (cod. 6 &c.);
XXV. I. 2; Sept. C. VI. 4.— ingenua
mulier (sometimes simply ingenua,
XXV. 6; XCII; sometimes simply
mulier), XIII; XX; XXX. 3;
XXXI. 2; XLL 3; LXIV. 2; LXXVI.
3-6. — ingenua femina, XIII. 7 ; XX ;
XXIV. 2 (of cod. 2). 3. 6. 7 ; XXXI.
2; CV; Capit. IIL VI; Sept. C. VII.
3, VIII. 3.— ingenuus puer, XXIV. i. 5
(cod. 2 Sec). — ^ingenuitatem perdere,
XIII. 8. — carta ingenuitatis, Capit. II.
ingismus, II. 4 : K. 13.
ingismus sui anni, II. 5 : K. 13. 20.
ingismus taxaga, II. 7 : K. 13. 21.
ingzimus, IV. 2 : K. 43. 13.
inhumare, to bury in the ground, tab.
rubr. XIX (of codd. H. B. G).
inimicicia, inimicitia, IX. 7 (codd. 7-9,
B. G. H). 8 (cod. 2 &c.); XXXVIII.
13 (cod. 6 &c.).— inimicus, XLI. 8. 2
(of cod. 7, LXXIV, &c.) ; Sept. C.
V. 6.
in ire: iumentum, to cover, to line,
XXXVIII. 15 (of cod. 10).
initium : aut initium, LXXVIII. 6, pro-
bably for ut milium ; on the latter word
cf. Kern, 290.
inium, see aeneum.
iniuste, LI. rubr., i. 2 (cod. 2 &c.);
Pact. 7 ; Capit. II. IV. V ; Sept. C.
VI. 6.
inlesus : ducere aliquem inlesum in anth-
mallo suo, Extrav. B. 2.
inmanitas, Pact. i.
6a3
aA
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. INM— lUR.
inmetus, a skoot^ slip, graft: inmetns
de pomario aut de perario denunpeie,
XXVn. 8 (of cod. 6) ; Cf. Kem, 141.
innocens, CVI. 6. — innocens homo,
XVIII ; cf. Kem, 115, col. 485.
innotescere, to make kncwn, shawy IX.
2; Sept. C. n. I.
inripare, to reap, XXVII. 6 (of cod. 6);
cf. Kem, 140.
insania, Pact. i.
inserere : a) arbor in agro aliepo inserta,
XXVn. 15 (cod. 6 &c.).— b) reliquiae:
basilica ubi reliquie sunt insertas, LV. 7
(cod. 5 ; cod. 6 has bos. ubi requiescunt
insertas, probably for bos. ubi reliquie
sunt insertae),
in stem are, see aestimare,
instringere = stringere{q.v,).
intelligere : intelligere de lege, XXXV.
5. — ^int. per legem (secundum legem) se
defendere, XXXVI (cf. the reading of
cod. 10).
intendere {to fix, appoint) placitum,
LXXVni. 7.
interanea = intrama (q. v.).
intercedere : intercedens conludium,
Pact. 9. 12I.
intercipere (to kill, murder) hominem,
XXXVin. 2 (of cod. 10).
interdictum, intradictum, 1) opposition,
protest, XLV. 2.-2) interdiction, inhi^
bition. Pact. i. — interdictor, one who
opposes, a protestor, XLV. 2 = contra-
dictor (q. v.).
interesse, to take part in an action or
law-'Suit, XLVII. i (in cod. i alone;
the other codd. have quanti {guanticun-
que)fuerint.
interficere, XXIV. 2 (of cod. 2). 6 (of
codd. 5 & 6) ; XXVIII. I ; XLI. 6 (of
cod. 7 &c.). 8. mbr. (of codd. 8 & 9);
XLII. i>» (of cod. 2 ; codd. 7-9, B-H
have here interfector) ; XLII. 4 ; XLIII.
I. 3 ; LV (cod. 7, LXXVII. i &c. &c.) ;
LXXIV. I ; LXXVIII. 9 ; XCVUI ;
cm.
interpellare, Capit. IX. — aliquem de
furto interpeDare, XL. mbr., i (of L.
Em.). — interpellare aliquem de heredi-
tate patema uel matema, Capit. V.
interranea = intrania (q. v.).
interrogare: si interrogatus confessus
fuerit, LXV. I. — winter rogatio {exami^
nation) domni imperatoris, Capit. VII.
intertiare, intcrciare, to put into a third
{party s hand) = mittere (ponere) in ter-
tia manu, XLVII. mbr. & § i (of L.
Em.) ; XCIX.— res intertiata, XLVII.
X (cod. 10 & L. Em.). 4; XCIX. Cf.
Diez, Wrtb. II. c. entercier,
6t4
intimare, intemare (cormpt indomare),
to order, intimate : sicut superius dixi-
mus interoamus &c., VI. 2 (cod. 2 &c.).
— causa superius intimata, VII. 2 (cod.
4) ; Xin. 5 (of codd. 5 & 6); XVn.
2 ; XXXVUL 4.
intomare, see aestimare.
intrania, interranea, intranea, interanea,
the entrails, XVU. 4; cf. Diez, Wrtb.
II. c. entrailles.
intrare, introire, XXVII. 7. 20 (of cod.
10) ; LVm. 2 ; Extrav. B. 10.— uulnus
intrat, XVII. 4-
inuadere res in uilla, XLII. 5 ; cf. Kem,
218. — ^uillam inuadere, Sept. C. IV. 4.
— ^inuasor, Capit. IX.
inuictu stricto, inuitu stricto, inuitus tritto,
Extrav. A. Ill : K. 295.
inuitare: grafionem ad casam debitoris,
L. 4; LVI (cod. 2, LVIII & L. Em.) ;
LXXVIII. 7. — inuitare grafionem ad
res alienas tollendas, LI. 1.2; Sept. C.
VI. 6. — ^inuitare parentes (that they may
receive the achasius), LXXII. 2.
inuitus : andllam inuitam trahere, XXV.
9-
inuolare, inuiolare, 11. 14 (cod. 3). 15.
16; IIL 7 ; Vn. II & 12 (cod. 5 &c.) ;
X. 4 (of cod. 7 &c.) ; XII. 2 (cod. 2) ;
XXVII. 2. 3 (VIII of cod. 7). 4 (VIII
of cod. 9). 13 (of cod. 10); XXXIII. 3.
5 (of cod. 10) ; XXXIV. i ; XXXVUI.
I. 3. 5 ; LXXXI. 3 ; LXXXIV ; Pact.
6; Sept. C. VI. 3. — embolare,
LXXXI. I.— imbulare, II. 7. 9. 15.
16 ; V. 2 5 VI. I ; XXVII. 3. [The latter
word is found in cod. I only]. Cf. Diez,
Wrtb. II. c. embler,
inzimis, IV. 2 ; K. 43. 13.
inzimis suiani, II. 5 : K. 13. 20.
inzimus, IV. 2 : K. 43. 13.
inzimus sinani, II. 5 : K. 13. 20.
inzymis, in Zymis, IV. 2 : K. 43. 13.
in Zymis ethatia, II. 4 : K. 13. 17. 19.
in Zymis exaehalt, II. 7 : K. 13. 21.
inzymis nataricB, II. 4: K. 13. 17. 19.
inzymis pondero mala. III. 2 : K. 13. 30.
31- 34- 193.
inzymis senio, II. 5 : K. 13. 20.
in Zymissoagni, II. 5 : K. 13. 20.
inzymis texaca, II. 7 ; III. 13 (6) : K. 13. 21.
inzymus, IL 2. 4. 15: K. 13.
ira: ad ira, per iram; iracundia: per
iracundiam, LXI. i.
ischrabo, iscrabo, XXX. 7: K. 172.
iscreona — screona (q. v.).
iscrofa = scroba (q. v.).
ismala texaca, X. 8 (10); ismala texacha,
X. 6(6): K. 72. 21. 78.
ispalmitare, see palmitare,
625
isparuarius, isperuarins = speruariut
(q.v.).
ispicarium = spicarium (q. v.).
isponsa = sponsa (q. v.).
istrator = strator (q. v.).
it^rnlbracti, XX. 4 (7, 9) : K. 119.
iter: iter agere, XLIII. 3. — aliquem in
itinere adsallire, CV.
inhere, VII. 3 (Vm of cod. 10 &c.) ;
Pact. 16. 18.
iudex, XIV. 7 (of cod. 10 & L. Em.);
XLI. 1 & 2 (of cod. 7 &c. LXXIV);
L. 2 (of L. Em.) ; LV (codd. B-H,
XVII); LXVII; LXXV; CVI. i;
CVII. 3 ; Pact. 3. 12». 13 (cod. 2). 16.
17. 18; Prol. I. — iudex, hoc est comis
aut grafio, LXXII. i ; LXXIV. i. 2.
iudicare : culpabilis iudicetur, a formula
everywhere used in the Lex in connexion
with the fines. — causa quae poterat
XXXV sol. cu]pabilem iudicare, LIII. 3.
— quod iudicatum fuit adimplere, LVI. i.
— secundum legem iudicare, LVII. 3. —
legem, contra legem iudicare, LVII. 4
(cod. 6 &c.). Cf. LVI. 2. 3 ; LXXHI.
I ; CVI. 5 ; Capit. II.
indicium, II. 9 (of cod. 7 &c.) ; HI. 5 (of
cod. 7 &c.). 12 (of L. Em.). — decretum
indicium, LVI. sec. section (of L. Em.) ;
Prol. I. II.
iumentum, iumenta (XXX Vni. 9, cod.
6), adiumentum (for aut iumentum, in
cod. 5), IX. 2 (cod. 5 &c.); X. i;
XXXVIII. 3 (of codd. B-H). 10 (of
cod. 5 &c.). 6 (cod. 3 &c.). 11 (cod. 6
&c.). 15 (of cod. 10 &c.). 13 (cod. 6
&c.); XLVII. I ; Recap. B. 3.
iungere : taums numquam iunctus, m. 4
(cod. 10 has uinctus). 13 (of cod. 10).—
aliquam nuptiis sibi iungere, XHI. 11 (of
cod. 6 Sec). — se publice cum andlla iun-
gere, XXV. 2 (of cod. 3). 5.
iuramentum : iuramento se de heredi-
tate et tota ratione toUere, LX. i (some
texts read se de iuramento et de heredi-
tate uel de tota ratione tollere. — cum vi
iuramento (affirmare), LXXVIII. 5.
iurare, XLVIIL 3 (cod. 3) ; LVI. 2. 3.4;
LXXIV. 2.3; iurare cum vi uideredum,
LXXVIIL 7 (cf. note f ibid.) ; XCIX;
CII; Extrav. B. 10; Recap. C— cum
xii iurare, XXX. 9 (of L. Em.).-^it
nouem testes iurent, XXXIX. 3 (of
cod. 2 &c.). — super aliquem iurare,
XLVII. 3.— falsum testimonium iurare,
XLVIIL I (cod. 2).— tres, nouem testi-
monia iurare, iurati dicant, LVI. 4;
CVI. 8. — iurare super nispatio (?), CII.
2 (of cod. II). — sibi sextus iurare, CVI.
2 (cod. I). — sibi sextus uideredum iurare,
626
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. lUR— LEDE.
CVI. 2. — sibi nonus iurare, cum nono
vuedredo iurare; sibi nonus uideredum
iurare, CVI. 5.— cum xii uiros idoneos
iurare, CVI. 6. — testimonium contra ali-
quem iurare, CVI. ii. — iuratus in
truste dominica, XLII. 2 (of codd. 5, 6
& 10). — (tres, XII testes) iurati dicere,
XLVI. 4. 5. 6; XLIX. i. 3 ; LVI. 2 ;
CVI. 7. — 12 (13) sacramentales iurati,
Extrav. B. 3. — ^49 iurati, Extrav. B. 4. —
coniurare, to swear together, to unite
together under an oath, LVI. 4 (L. Em.
only and not in all the MSS.). — coniu-
ratores, persons who swear together,
unite together under an oath, compur^
gators, XLVIIL 2 (cod. 10 & L. Em.).
— ^periurare, to /orswear,'XIJVlIl, 2. 2
(cod. 7 Sec, LXXXII). I (cod. 7 Sec,
LXXXIII); XCIII.— periurus, per-
iurium , perjury, XLVIII. rubr. (of cod.
8, LXXXni). 3 (of cod. 10 & L. Em.,
cod. V).
iuratores, XXXIX, 2; XLVIII. 2.—
cum XII iuratoribus se educere, LX
(cod. 10, third sect.). — quinos dinos
iuratores donare, LXXIV. 2. — tres iura-
tores, XCIX. — XII iuratores, CII ;
Pact. 2 ; Extrav. B. 5. — tres seniores
iuratoies, CII. — sex iuratores, Pact. 8. —
iuratores 25, XIV. 2 (of cod. 2) ; XLII.
5. — iuratores 20, XIV. 3 (of cod. 2);
XVI. 3 (of cod. 2). — iuratores donare,
LIII. I. 3. 5. — iuratores 12 donare,
LVin. I.
ius sit alicui, LXXVIII. 7 (cf. note f
ibid.). — ^iure, CVI. i (cod. 11 ; cf. Kern,
290). — ^iure inputare (?), XLVIII. 2 (of
cod. 7, LXXXH).
iussio regis, I. 4 (cod.. 4, note of cod. 10
and L. Em.).
institia, Prol. I.— cum lege et iustitia
(debitum) exigere, L. 4. — contra legem
et iustitia destruere, extrudere,
LXXVIII. 7.
iustus: iusta supplicia, XL. 6. — testes
iusti, iuste (perhaps for iurati), XLVI.
5. — ^iustimi praetium, L. 3.— debitum
iustum, LI. 2.
keUa for skella, see schilla,
labor, 1) field', garden-labour , XXVII.
20 (of L. Em.). — 2) cultivated land or
gardens, IX. 6 (of cod. 10). 8 (cod. 2
&c.); XXXrV. I.— laborare, elabo-
rare, to work, cultivate, XLV. 2*>.
lacina, lacinia, XIV. 4; lacina, lazyna,
XXII. 3 (of cod. 6 &c.) ; lacina, laicina,
lazina, latinicte, alacinia, latina. Sec,
XXXI. rubr., i. 2. 3 (cod. 6 &c.) j Sept.
C. L 5 : K. 7. 87. 88. 122. 173. See
uia lacina,
627
laclabina, XXIX. 17 (6) : K. 169. 165.
lactans : porcellus lactans, II. I (codd. 2
& 9 have wrongly lactens)-, LXXXI.
4 ; Recap. B. 6. — uetellus lactans, III. i.
— agnus lactans, IV. i.
laedere, ledere, IX. i ; XXXVI. rubr.
(of cod. 10).
laetus, see leto,
IcLetuspire, leuerpire (read laeswerpire) ;
1. causam alicui, LXXVII. On the
word cf. Kern, 275.
laisus, lesus, l^sus, lesius, lasus, laisa,
laeisus, lisus, laisius, leisus, lausus,
XLVT. 1-6 : K, 225. [in laisum : in
sinum, Gl. Pith.].
^lamilam, IV. 2 : K. 42. 43.
lammi, IV. I : K. 42.
lamp, V. I : K. 47.
la[m]phebros, V. I ; K. 46.
la[m iphebrus mala, V. I : K. 46.
lampicii, LVI : K. 254.
lampse, IV. 2. 3 : K. 42. 43.
lap, IV. I : K. 42.
la pes: lapidem mittere aut iactare,
XCVII.
lapsus: fuga lapsus esse, XXX. 6;
CVU. 2.
laqueus, a snare, toil, net, VU. 8 (of cod.
10).
lasina, lasinia, lazina (in some com-
pounds) : K. 133.
lass are, adlassare, alassare, to tire, worry,
XXXIIL 5 (5).— lassus, ibid.
latina, see IcLcina,
latro, XLVII. 3 ; Pact. 2. 3. 7. 9. 10. 13.
14. 16. 17. — latrocinius, latrodnium,
latronicium, XLVII. 3 ; Pact. i.
latus : de latus curte, liy the side of, out-
side, Vn. II (cod. 5 &c.).
lauaue, LV. 3 (cod. 5) : K. 249.
laud is, see leodis,
lausmata, V. I : K. 45.
lausus = laisus (q. v.).
lauxmada, V. i : K. 45.
-lazina, XXXIX. I : K. 199. 133.
lebus = lepus (q. v.).
leciim musdo, see leto.
lee t us, perhaps for iectus (q. v.),
LXXVIII. 7 (cf. ibid., note m).
Iectus, abed, LXXII. 2. — ^lectaria, lec-
tarium (which according to some means
a bedstead; according to others, a
coverlet), 1) a part of the achasius,
LXXII. 2. 2) a part of the property
which the relatives of the deceased wife
had to leave to the husband, LXXIII.
2. Cf. Du Cange, i. v. lectarium,
ledard, leodard, leodardae, leodarde, leo-
darde, leodardi, leodardii, leodardo, leo-
dasdi, leosdasdi, leudardi, Uudardo
628
[according to K. 49. 94 » M. L. G.
luidweerde ; O. Fris. liudwerdene, liod-
werdene, liudwed, wetma, urjeld, jeld ;
Rip. Frank, cinewerdunia, cinewerdu-
ria, practically meaning] an indemnity,
satisfaction, amends, always of 600 de-
narii or (as in the Lex Salica) xv solidi.
Forms: a) ledard, IX. I.— b) leodard,
IX. 3 ; XI. I (cf. also K. 75) ; XXVII.
6 (of cod. 6 ; cf. also K. 94) ; leodard
chesfrido, XVII. 5 (for chesfrido cf. K.
1 10).— c) Uodardae, VIII. 3 (cf. K. 64).
— d) Uodarde, Vn. 13 (of cod. 6 ; cf.
K. S3).~e) ^leodarde, XXVII. 12. 10
(of cod. 6).— f ) Uodardi, VI. i. 2 (cf.
also K. 53); VIII. I (here corrupt for
beochardis ; cf. K. 63). 3 (cf. K. 64). 4
(cf. K. 64) ; IX. I. 3. 4 (cf. K. 65). 8
(cod. 2 ; cf. K. 65) ; XL i (cf. K. 75) ;
XVI. (cod. 9. XIX. 2, here wrongly
for Uodi, the weregild ; cf. K. 101) ;
XVII. 5 ; XXIII (cf. K. 124) ; XXVII.
I. 2. 3. 6-9, lo^ 11-13. 15. 17. 22. 23.
5 (of cod. 2); XXXIV. I. 2. (cf. K.
179). 3; XXXVIII. 8 & 3 (cod. 9
LXin ; here out of place ; cf. K. 198) ;
XLI. I (here wrongly for leode, the
weregild, see K. 204) ; LXIII. I (here
used synon3rmously with leude, the were-
gild; cf. K. 260).— ff) leodardii, XVI.
(cod. 7. XIX. 2 ; here wrongly for leodi,
the weregild, cf. K. loi). — ^h) leodardo,
XXIII (cf. K. 123) ; XXXVIII. 8 & 3
(cod. 7. LXIII ; here out of place, cf. K.
198).— 1) leodasdi, VI. I.— k) leosdasdi,
VI. 2 (cf. K. 53).— 1) leudardi, VI. I ;
IX. I. 3. 8 (cod. 8; cf. K. 65); X. 3
(cod. 10; cf. K. 68); XL i ; cf. K.
75); XV; XX. i; XXni (cf. K.
124) ; XXVn. 1-3. 6. 8. 9. lo^ u 13.
15. 16. 22. 23. 5 (10). 21 (10). 23 (10);
XXX. 7; XXXm. i; XXXIV. I. 2
(cf. K. 179); XXXVIIL 17 (cod. 10;
but here out of place, cf. K. 198);
LXV. i; AfttAin/itrespellia, LXIII. 1.
2 (for trespellia cf. K. 260. 40). — ^m)
leudardo, VI. 2 (cf. K. 53) ; XXVII. 3.
lede, leod, Uud, Uudo [according to K. loi
a common contraction for leudardi, for
which see his § 49, but occasionally ap-
pearing by mistake for leodi, the were-
gUd; cf. K. 204]. Forms: a) Ude,
XLI. I (here a mistake for lede = Uode ;
cf. K. 204).— b) Uod, XXVII. I. 3. 8.
9. 10»». 11-13. 15. 16. 18. 22. 23. 8 (of
cod. 6); XXX. 7; XXXIV. i. 2. 3;
XXXVIIL 8 (cod. 8; cf. K. 198);
XLI. I (cf. K. 204). 4 (cod. 6; here a
mistake for leodi; cf. K. 207); Uod
thelazina, XXXIX. i (for thelazina cf.
6*9
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. LEDE— LEX.
K^-.i99. 133. 67. 73).— e) l^^. XVI
(cod. 8. XnC 2); XXVn. (cod. 8.
XXXVin. I). 6. 7. 8. 12. 22. 23;
XXXVni (cod. 8. LXin. 3 ; but
here misplaced, cf. K. 198). — d) Uudo^
XXm (cf. K. 124).
ledere, see laedere,
ledi^ see Uode.
ledtis^ see Uto,
legadarius regis, Sept. C. Vm. 6.
legamen, legare, see ligamen.
Legeris, the Loire^ see Ligeris,
legitimus, legittimns : legitimi heredes,
Xm. II (cod. 6 &c.). — legitimus domi-
jUus, XXVI. I*. — ^mallus legitimus (pub-
licus), XLVT. 3. 6.— debitum legitimum,
L. 2. — pladtum legitimum (legitime
factum), L. 3. — auctor legitimus, Pact.
II. — legitimi testes, Extrav. B. i.—
legitime (legitimi), XXVI. i^.— le-
gitime accipere, XLIV. 3 (cod. 10 &c.).
— ^legitime adpraetiare, L. i (of codd.
B-H). — legitime admallare, iactiuum,
per, secundum legem mallatum, admal-
latum habere, L. 3 ; U. i ; Sept. C. VI.
6. — ^legitime componere, reddere, debere,
Lm. i»>.
Uisus = laisus (q. v.).
Urn, IV. I : K. 42.
lenticularia, lentidaria, linticlaria, len-
ticolaria, lentiliaria, lentiaxia, lenticula,
lenticalaria, a UntU-JUld, XXVEI. 8 (of
cod. 10). 7.
lead, see Ude.
leodard^ leodardae^ leodard^, Uodarde^ leo-
dardiy leodardii^ Uodardo^ Uodasdi^ see
Udard,
Uodiy ledi^ leodem, leodi^ leodOy leoti, leude^
Uudif leuti [A. S. Uod^ Latinized Uudis],
weregild ; on the term cf. Kern, 97.
loi (& 49). Forms : a) Uode, XXTV. i
(2). 2 (2). 3 (2 : in this } wrongly, ac-
cording to K. 127, for leodinia, q. v.) ;
XXVII. 6 ; Uode seolande fadisco Ian-
dcfa, XVI. I (for s.f. /. cf. also K. 95
sqq.).— b) Udi, XXIV (cod. 7. XXXII.
2). [On this form cf. Kern, 129.] —
c) Uodem, XLI.3 (cf. K. 207).- d) Uodt\
XLI. I (cf. K. 204). 3. 3 (of codd. 6.
7 ; cf. K. 207). 4. 6. 7 (cf. K. 207. 204.
208) ; Uodi selane effa, XVI. i (for s, e.
cf. K, 97) .~e) Uodo samitem, LIV. i
(for samitem cf. K. 244). — f) Uotiy
XLI. 6 (of cod. 7).~-ir) i^^e^ XLI. 3 ;
LXm. I (cf. K. 260); Uude sacce
muther, LIV. 2 (for sacce muther cf.
K. 244).— h) Uudi, XVI (§ 3 of cod.
10. XIX). 9 (cod. 10) ; XIX. I (cf.
K. 117); XLL I (cf. K. 204). 3. 6
(cod. 10).— 1) UuHy XLI. 6 (cod. 9).
630
See also Uodis^ where the forms are
given which occur in the text of the Lex.
Uodeha, XVI. 3. 4 : K. 102. 95 &c.
Uodecal [a compound, either of Uodi,
weregild, and cal, a challenge, or of
Uode, men, and tal, number], XVI. 3
(2): K. 105.
Uodem, see Uode.
Uodeua, XVI. 3 : K. 102. 95 &c.
Uodi, see Uode.
Uodinia, Uodinia, Uudinia, XXTV. 3. 6.
7: K. 127. 126; on the forms in cod.
10 cf. K. 130.
leodis, leudis, laudis, weregild, XVI. i;
XXXV. 5 [hoc (leudem) : leudum con*
positio slue widrigilt, GI. Lind. ; leudus
eius iacet finitus id est weregildus, Gl.
Hehnst.]; XXXVI; XLL 12 (of cod.
10 &c.). 16 (of cod. 10 &c.) ; LIII.
4-6. 6 (cod. 6 &c.) ; CI ; CVI. 6. 7 ;
Capit. VII. Cf. Uode.
leodes, leodis, men, peopU, homines,
LXXVIII. 2. 3; cf. Kern, 126.
Uodo, see Uode.
Uodosanii, XXIV. 2 (2): K. 126. 125.
Uosdasdi, see Udard.
Uosdeba, XVI. 4 : K. 102. 95 &c.
Uoti, see Uode.
Uotos musdo, see Uto,
leporarius ueltris, VI. 2 (of L. Em.).
lepus, lebus, lepra, lepris, a term of
abuse, XXX. 4. 5 ; Recap. B. 9.
Urechala, Uscalti, II. i : K. 8. 10.
Usius, Usus, Usus = Uiisus (q. v.).
Uto^ Utu, litu, corrupted Uxim and Latin-
ized litus, Udus, Utus, laetus, lidus,
litis [= O. Fris. Utma"], a litus, Utus,
serf, XIII. 7 ; G- aUenus) XXVI. i ;
XXXV. 4. 5 ; XLIL 4 ; L. i ; XCVII.
2 ; Pact. 8 ; (1. aUenus) Sept. C. V. 4 ;
Recap. A. 27 (here two codd. have litum
senium). 30; Recap. B. 36. — lita, lida,
XIII. 10 (cod. 6 &c.); LXXIL 3;
LXXVI. 9 (cod. II has litas, conr. to
lites); cf. Kern, 136. 274. — Uciim mus'
do (read Utomurdo), XXXV. 4; Uotos
musdo (read Utos murdo), XXXV. 2 ;
Utur modi, Utusmodi, XXXV. 4 : K.
182. 136. 86. [letus: idest pertinens,
Gl. Est. ; fiscalinus uel sanctuarius, Gl.
Thou].
leu are : leuare corpus in bargo, LXXFV.
I . — messis postquam leuauit, XXXIV. 2.
Uud, see Ude.
Uudardi, Uudardo, see Udard.
Uude, leudi, see Uode.
Uudinia — Uodinia (q. v.)
leudis, see Uodis.
leudo, see Ude.
Uue, IV. I : K. 42.
631
leuerpire for Uswerpire, LXXVII ; cf.
Kern, 275. See laeuespire.
Uui, IV. I : K. 42.
Uutk (? some corruption), LX. a.
leuti, see Uode.
lex : a) leges dominicae, I. i ; Sept. C. I.
I ; cf. Sohm, Proc. 130 ; id. R. u. Ger.
I. 54. b) special references to particnlar
provisions of the Lex Salica : quae lex,
IL 9 (of codd. 7-9); XXXin. lO;
XLIII. I.— haec l^x, VII. 3 (of cod. 10
&c. VIH); XLH. 4; LXXH. 3;
LXXVI. 9.— <iualis lex, XXXHI. i\
— ^lex ista, XLVII. 5 ; Recap. B. 36.
— ^antiqua lex, LV. i (of cod. 10).— lex
anterior, LXXI. 2.-4ex I. H., XCIX
rubr. (of cod. 2). — antedicta lex. Pact.
ID. — ^lex superius comprehensa, Vlll. 2 ;
XrV. 2; XLH. 3. 4.— lex audiu,
LXXVin. 7.— lex addicit, LVIH. 4.
—lex est, LXXVIII. 7.— lex (inter)
docet, XCIX.— lex habet, CH; Extrav.
A. VI. I ; Recap. A. — ^lex facit, Capit.
VII.— legibus satisfacere, LXXIV. 2.
— ^legibus (secundum legem) conse-
qui, LXXVIII. 7.— se de lege (per
legem, secundum legem) defenders,
XXXVI.— se de lege defensare, LVIH.
3 (of cod. 10). — secundum legem,
XXXVn. 3 ; XLI. 16 (of cod. 10 &c.);
XLIIL 2; XLIV. 3; XLV. 2^4(ol
L. Em. &c.); XLVIL 3; L. 2. 3;
LIV. 4 (cod. 10 &c. ; codd. B-H have
Ugibus) ; LVI (cod. 2 &c. LVIII). 6;
LVII. 3 ; LXXIL I ; CI ; CVI. 2 (of
cod. I &c.) ; Recap. A. 7. — ^legem ad-
implere, implere, conplere, componere,
XXXVI ; LVL 3 ; LVin. 1.6; Pact. 8.
—legem (de lege) intelligere, XXXV. S;
Pact. 7. — ^legem soluere, ezsoluere, per-
soluere, XL. 9b ; XLIL 3. 4 ; LVIH. 5.
6. — ^legem audire, XLV. 2»». — cum lege
et iustitia exigere, L. 4. — supra lege (le-
gem), LI. 2.— extra legem, LXXVm.
7. — ^alterum per legem ulcere, (coniim-
gere), LVI (cod. 2 &c. LVIII).— per
legem attendere, LVI (cod. 2 &c.
LVIII).— de lege fidem facere, LVI. i.
— per legem se ducere, educere, LVI. 5.
— sibi legibus imputari, LVI. 6 ; CVT.
9. — quod lex est, LVI (cod. 2 &c.
LVIII). — legem dicere, iudicare ; secun-
dum, contra legem iudicare, LVII. i. 2.
3. 4 (cod. 6 &c.). — de lege dicere,
LXXIV. I. — cum lege (sua) componere,
LXXV ; Capit. V. — legibus causam
mallare, LXXVII.— legibus sunnia nun-
tiare, LXXVIII. 7.— de lege soluere,
♦ LXXVin. 7.— contra legem et iustitia,
LXXVin. 7. — lege directa facere,
63t
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. LEX—MALL.
LXXVnL 7 (cf. ibid, note p, sec.
alph.).— lex fadat (for/fl/?), LXXVIH
7. — ^legem componere {to compile), CII.
I (of cod. II). — ^se legibus (per legem)
ducere, CVI. 7. 9. — aliquid legibus tra-
dere, Capit. VI. — aliquid legibus tenere,
Capit. XII. — capitula pro lege tenenda,
Capit. Xn. — contra legem, Capit. IV.
V. — sine lege, Recap. B. 22. [Lex
wrongly for letus or ledus, Pact. 8].
lex Salica, I. rubr. ; Capit. I. II. Ill
Extrav. B. 5. 9; Prol. I~V; Epil. II
Recap. A. Pref., 5; Recap. B. Pref.
Recap. C— lege Salica (legem Salicam)
niuere, XLI. i ; XLVH. rubr. & § i (of
L. Em.) ; LXIII. i.— in hoc quod lex
Salica habet, est, ait, continet, XLV.
2 ; L. 2. 3 ; LII. a. b. — secundum legem
SaUcam, L. 2. 3; LVH. i; XCVL—
sicut, quod lex Salica habet, LXXVIII.
3 ; Pact. 5.— lex Salica docit, CVII. 3.—
sicut in 1. Sal. scriptum est, Capit. VIII.
leximy XXVI. I, sec Uto,
liaha hauma, XXIX. 10 (8) : K. 165.
liber, L. i (in codd. F. G. H; the other
codd. have all litus, letus; cf. liberttis
in some codd. for lituSj XXVI). — ^Uber
et ingenuus uadere, Extrav. B. i. — ^libe-
rare, 1) to sccoe, XCVI; Recap. A. 11.
— %) se liberare, eliberare, to free one's
self, XCIX. Cf. liberare. Pact. 5.
liberis (for Itbertis^ q. v.), XXVI. rubr.
(of cod. 4).
libertas, Capit. VI. — testes libertatis
suae, Extrav*. B. I.— suam libertatem
proportare, Extrav. B. 2.
libertus, XXVT. rubr. & { i (of codd. 9
& B-H; the other codd. have liius,
letus, and in the second part of § i,
codd. 9 & B-H have also litus, letus) ;
LXXIX. rubr., i ; LXXXVI ; XCII ;
Extrav. A. VI. 2.— liberta, XCII.
liberus, Capit. VII.
Ucauina, XXIX. 10 (9) : K. 165.
licentia, liciencia, XLV. i ; LIV. 4 (cod.
10) ; LXXVIII. 5 ; Pact. 16 ; Capit. XII.
liclamina, XXIX. 12 (10) : K. 165.
lidus, see leto.
ligamen, legamen, a tie, bandage, VI. 2
(cod. 2 &c.)'; XXXIL rubr.— ligare,
legare, to bind, VI. 3 (of L. Em.) ;
XXXn. I. 2. 3-5 (cod. 6 &c.) ; XL.
10 ; LXXXVII. — super ligare,
XXXrV. I. [Ligare, XLVII. i, cod. 4
= eUgere, legere, ligeri = Ligeris, the
Loire of the other codd.]. — ^ligatura,
rX. 4 (of cod. 10).
Ligeris, Legeris, the Loire, XLVII.
I. 5. [On the corruptions in codd. i,
4-6, 10 & L. Em. cf. Kem, (} 2). Some
633
think that the Lys, Leye, the river which
flows near Gent into the Scheld, is
meant ; cf. Waitz, A. R. 54 sq. ; id. D.
Verf. n. 28; Grimm, Pref. LXVI;
Stobbe, Rechtsqu. I. 38 ; Jul.
Grimm, De hist. Legis Sal. (1848).
Bonnell, die Anfange des Karol. Hauses,
1866, p. 196, thinks of the Leyre, to the
south of the Garonne].
lignum, XXVII. 12 (of cod. 10 &c.). 17.
— lignarium, lignorum acervus,
LXXXIV ; cf. Du Cange, i. v.
liminare, limitare, limitari, luminare,/^
siU of a house, LVIII. 2 ; cf. Pact.
Alam. in. 17.
lingua, XXrX. 16 (cod. 6&c.); Sept.
C. V. 5.
linticlaria = lenticularia (q. v.).
linum,/a:c,XXVn. 8.
lisus = laisus (q. v.).
litis, litu, litus, see leto.
locare, elocare, aelocare, elogare, to hire
any one for something to be done,
XXVin. I. 2. I (of cod. 10); LV. 6
(of L. Em.); Sept. CIV. 6.— locatio,
locacio, elocatio, elogacio, elogatio, a
hiring, contract, XXVIIL rubr., 3.
locus, a) aplace, XIX. 4 (of cod. 10 &c.) ;
XXXIV. 4 (codd. B-H) ; CHI ; CV ;
Pact. 14. — accedere ad locum, XLV.
2»»; LXXTV. I,— h) a place ox passage
in the Lex Salica, Recap. A. pass. —
c) a locality, donutin,country : grafio lod,
XLV. 2^ (cod. 2) ; L. 3.— reliqua loca,
LXXVin. I. — ^perdiuersalocapossidere,
Pact. 12* (cod. 2). — d) in locum restituere,
IX. I. 2. 3; xn. 2; XIV. 2 (of L.
Em.). 7 (cod. 6 &c.) ; XVI. 2 (of cod.
10 &c.); XXV. 7; XXVI. 2; XXVH.
3 (of cod. 10 &c.); XL. 2. 4c. 11 (of
6 &c.) ; Capit. II ; Extrav. A. IV.— in
tertio loco, XLII. 3b.
Ion gum tempus, LIX. 5.
loqui, loquere, eloqui, XXIX. 16 (cod.
6 &c.).
Lotharius, Pact. i. 9^ See Chlotarius.
luchauina, XXIX. 10 (7) : K. 165.
luminarefor liminare (q. v.).
machalum, amachallum, mahalum, ma-
galum, maufolum, maolum, maflum,
mafolum, maholum, madrolum, mauo-
lum, moalum, moffolum, maufalum, a
bam, corn-house, shed, XVI. 3 & tab.
rubr.; cf. Diez, Wrtb. II. b. majada,
naguela, [id est canauam, Gl. Est. ;
horreum sine tecto, Gl. Pith.].
machina, XXXI. 2 : K. 173.
madoalU, LV. 3 (6) : K. 248.
madrolum, maflum, mafolum, magalum
= machalum (q. v.).
634
magalis = maialis (q. v.).
magellus, see maiale.
magister, VI. I. 2 (10) : K. 50.
magnificentissimiuiri, LXXVIII. i.
magnitudo: magnitudo minoris digiti,
XL. 6.
mahalum, maholum = machalum (q. v.).
maia, III, 5 (6) : K. 34.
maiale, maialis, maialus, magalis, ma-
gellus uotiuus, sacriuus ctnd non-uotiuus,
II. 12.13 ; Recap. B. 15 ; cf. Kem, 24. 25.
maior : maior culpa, crimen, XL. 3. 5. 7
(cod. 2 &c.). 9 ; LHI. 5 (cod. 6 &c.).—
supplitia maiora, XL. 4^. — ^maior com-
positio, XLI. 12 (of cod. 10 &c.). —
maior causa, LIH. 3 (cod. 7 &c. ) ; CVI. 4.
— ^maior numerus, CVI. 5. — ^nec minor nee
maior; nee minus nee mains, XL VI. 3.
maior, 1) a chief bondman, the chief of the
manservants of a household, X. 6 (of
cod. 10). — JB) maior natu, a chief officer va.
the Frankish empire, Pact, i (cod. 3).
maiorissa, the chief of the ancillae or
maidservants of a household, X. 7 (of
cod. 10).
«fl&,in. 3(6). s(io): K. 34.
malabarginam (?), CII.
malachfaltio, XLH. 5 : K. 218. 89.
malare, see maUare,
malarius = milarius (q. v.).
malber. n. 6 (of cod. 10) ; malberg, XVI.
I (10). In these two instances we find
more fully expressed what is otherwise
throughout the Lex indicated by mal, or
mai, or manj. The word m^ssiS forum,
cf. Kem, Notes, } 4. We find it Lati-
nized : mallobergus, mallubergus, XLVI .
6; malbergus, mallebergius, malliber-
gius, mallobergius, mcUlosbergies, LIV.
4; mallibergus, malloburgus, LVI. 3;
maUebergus, LVH. I (cod. 3 has here
bergo in maUo, instead of in mallobergo) ;
malebergus, mallobargus, CVI. 1.7. In
all these places it s mallus, mallus pub-
licus legitimus, placitus. Cf. Kem, 244.
malcho, XLI. 3 : K. 207 [meaning not
known].
malcho itto frioblito, XXVI. i : K. 136.
malchom, XLI. 3 : K. 207 [meaning not
known].
maleficium, malificium, XJX. rabr., i.
2. 4 (cod. 6 &c.). — maleficium alicui
superiactari (superiactare), XIX. 3 (cod.
5 &c.).
malegano, XXIX. 7 (10) : K. 162.
malia, lU. 3 & 4 (of cod. 10) : K. 34.
malicardi, malichardi, XX. 3 : K. 1 18.
mallacina, XXXI. 2 : K. 173.
mall are, malare [from the Frank, mal-
Idn"], to caU, bring, summon before the
635
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. MALL— MAN.
mallus or public^ judicial assembly (=
mannire and ad mallum mannire, and
admallare), XVI. I ; L. 2 (twice in codd.
5-9, for which cod. 10 and L. £m. have,
in the first instance, admaUare) ; LII. i ;
LVI, first sect, (of codd. 2 and 10). 5
(codd. 7-9, B-H ; the other codd. have
admallare) ; LXXVIII. 9 ; Cn. 2 (cod.
II); CVI. 2; Extrav. B. 1.2. 10. 12;
Sept. C. VI. 6. — causam suam mallare,
XLL 9 (codd. 7-9 &c.); LXXVII;
LXXVIII. 9. — ad aeneum mallare,
LIII. I. 5. — de actione et ui reiecte mal-
lare, LXXVIII. 7. [mallare : in indicium
uocare, Gl. Lind.]. — admallare = ad
mallum mannire, the same as mallare^
L. 2 (codd. 7-10 &L. Em.). 3; LL
I ; Ln. I ; LVI. 5 ; LX. i (cod. 10, for
ambulare) ; LXXIV. i ; LXXVIII. 8 ;
CVI pass.; Extrav. A. 2, B. 2.— ad
aeneum admallare, LIII. i. 5. — ob mal-
lare, obmalare,XXXV. 5 ; Capit. VII.
— mallatus, admallatus (= iactiuus,
iectiuus), summoned, LI. I ; Sept. C. VI.
6. — [mallatio, summoning, summons"],
Extrav. B. I . — m a 1 1 a t o r , one who sum-
mons, a plaintiff, Extrav. B. i. 2.
mallare abiena, I. 2 : K. 7.
mallebergus, mallob-, mallub-f &c., see
malber.
mallo, XXXIX. 2»» (3) : K. 201.
mallo uieridario, XXXIX. I^ (cod. 9.
LXV): K. 200.201.
mallo uuiridaria, XXXIX. 2^ (6) : K.
200. 201.
mallus (mains), a public judicial assembly,
forum ^malber g (q. v. ; cf. Kern, 244),
I. I ; XIV. 4 ; XXXIX. 2 (cod. 2 &c.).
3 (cod. 2 &c.) ; XLVI. 1.3; XLVIL
4 ; LI. I (cod. 10) ; LII. i (cod. 2, but
wrongly for ad-mallare) ; LIV. 4 (codd.
7-9, B-H & L. Em.) ; LX. i ; LXXII.
i; LXXVIII. 6 (but wrongly for
mallatus ?). 7 ; Pact. 2. 5 ; Capit. I. V ;
Extrav. B. 4 ; Prol. I. II ; Sept. C. I.
I. — mallus publicus, XIV. 4.— legitimus
mallus publicus, XLVI. 6. — mallus
proximus, LXXIV. i ; LXXVIII. 7 ;
Capit. I.— alter, tertius mallus, XXXIX.
3 (cod. 2&C.). — mallus comitis, Capit. I.
V. — mallus thungini aut centenarii,
XLTV. I ; XLVI. i.— mallus iudicis,
hoc est comitis aut grafionis, LXXII. i ;
(cum rach)Tnburgiis) LXXVIII. 7. —
tribus mallis, Pact. 2. — per tres mallos,
LXXVIII. 7 ; Prol. I. II.— per totos
tres mallos, XXXIX (cod. 7 &c. LXV.
I. 2). — in quarto mallo (nobis praesenti-
bus), LXXVIII. 7. — per quatuor mallos,
LVm. 6.— mallum indicere, XLIV. 1» ;
636
XLVI. I. 4. — ^mallum habere^ Capit. I.
— ad mallum mannire (= admallare, q. v. ),
I. I ; XLV. 2^ ; L. 2. — ^ad (in) mallum
praesentare, LVIII. 6; Pact. 5. — ad
mallum uenire, LVI. rubr., i. — ad mal-
lum aliquem adducere, Capit. V. — car-
tam in maUo adducere, Extrav. B. 4. —
abbundire (abundire &c.) in mallo pub-
lico, XIV. 4. — ^in mallo ambulare, LX.
I. — ^in mallo iactare, LX. i.— in maUo
publico nominare, XXXIX. 2 (cod: 2).
— in altero mallo nominare, XXXIX. 3
(cod. 2). — ^in mallo (mallobergo) sedere,
resedere, LVII. i. — ^in mallo proximo
uenire, LXXIV. i. — in mallo per legem
ulcere, LVI. 2 (of cod. 10). — in maUum
uocare, XCVI (cod. 10, XIX. 6). [mal-
lum: generale mains indicium, Gl.
Lind.].
malo uieridario, XXXIX (cod. 7. LXV.
I) : K. 200. 201.
malteohiatus meo lexm^'XXYl, I : K. 136.
malthochiado freoledo, XXVI. I : K. 136.
malthochiado moetheo ; maltho fiatho meo^
iho ; malthofiato meoto ; maltho fratho
meotko ; maltho hait homitto, XXVI. 2 :
K. 136.
maltho hitho frio blito ; maltJuntus meo
Utu, XXVI. I : K. 136.
maltholatu metho, XXVI. 2 : K. 136.
maltholitho frioblito^ XXVI. I : K. 136.
maltho theatha meotheos, XXVI. 2 : K.
136.
maltho theato meolito, XXVI. i : K. 136.
mains: malum ingenium, XXXIV. 4. —
mains homo, LXXVIII. 7. 9. 10. — mala
facta, LXXVIII. 7.— mala sors. Pact. 6.
8. — ^malus ordo, Extrav. B. 10. — subst,,
a criminal. Pact. I . — malum facere,
LXXVIII. 7. — male: male pignorare,
LXXV.— male destmere, LXXVIII. 7.
— male inuitare, LXXVIII. 7. — ^male
facere, LXXVIII. 7. 9.
malzantania, XIII. I : K. 78.
mam ilia, maroella, mammilla, a breast,
XX. 4 (6).
mammodo, 11. 12 : K. 24.
mancipium, mancipius, a slave, ser-
vant, X. rubr., 2 ; XXXIX. rubr., I ;
LXXXIII ; Pact. 7 ; Sept. C. III. 7.
mancus, mancatus, emancadus, esmanca-
tus, manucatus, XXIX. 2. 4. 9. 1 1 (cod.
6 &c.) ; Sept. C. IV. 5.
mandare, demandare, 1) to demand, ask,
caUfor : tres homines tres causas mand.,
dem. debent, XLIV. i; XLVI. i;
XLVII. I»» (cod. 4) (cf. Zoepfl, D.
Rechtsgesch., III. pass.). — 2) to trans-
fer: d. causam alicui, LXXVII.
mandoado, LV. 3 (6) : K. 248.
637
mandualis, LV. 3 (of L. Em.) : K. 248.
[cancellum qui desuper tumulnm stat,
Gl. Pith.],
m anducar e , to eat, feast : pnltes mandn-
care, XLVI. 5. [manducatur. Pact. 4,
cod. 2, is perhaps a corruption for man-
detur].
mane charde, "KX.-^ : K. 118.
manere, mannere, 1) to remain, continue.
XXIX. 10 (of cod. 10) ; Lin. 4 (cod. 3).
In the same sense permanere, XLIII.
I ; XLV. I ; LIII. 4. 6 (cod. 6 &c.) ;
LX. 2 (cod. 2). — ^permanere in semitio,
seruitute, XIII. 9; XXV. 2 (of cod. 3).
5. 6. — 2) to remain, stay, live, XIV. 4
(of cod. 3) ; XLV. 3; XLVL 2. 5 (cod.
7 has demanere) ; XLVII. i. 5 ; L. 3
Cf. Diez, Wrtb. II, c. manant. — rem a-
nere, 1) to remain^ continue, remain
behind, II. 18 (of L. Em., cqd. Q). 15.
16; III. 6. 7. 13 (of cod. 5 &c.); Vm.
3. 4 ; XVI. 3 (of cod. 10). 9 (of cod. 10) ;
XXIX. II (of L. Em.); XLIU. i;
LIX. 2 (cod. 2) ; CV ; Pact. 16.— 2) =
manere 2, to stay, live, XLI. 15 (of cod.
10).
manita, mannita, manites, mannites (L.
2) see nundinae.
mannire, manire (mannere, manere, mani-
are, XLVII. sec. sect, of cod. 10;
O. H. G. menian, menan ; Frank, ma-
nian ; O. S. man&n ; A. S. manian ;
O. Fris. monian ; N. H. G. mahnen ;
N. D. manen, to warn), to summon, I.
i-S ; XLV. 2^ ; XLVII (sec. sect, of
cod. 10); XLIX. I ; L. 2; LVI. I. 4.
5 ; LXXIV. I (of cod. ii) ; LXXVID.
7 (the cod. has muniat) ; CVI. 9. 10 ;
Capit. I. V; Sept. C. I. I. 2. [mannitus :
uocatus tribus testibus praesentibus, GL
Lind.]. — mannitio, summons, Capit. I.
mansio, a house, residence, LXXXI. 3 ;
LXXXIX.
mansuescere, mansuefacere, mansuetum
facere, to tame : mans, ceruum ad nena-
tionem, XXXIII. 2 (cod. 3 has consues-
cere).
manucatus = mancus (({, v.).
manus, XLI. 8; LVIII. 4 ; Sept. C. V.
6. — manus clausa, XVII. 8. — ^sinistra
manus, LVIII. 2 ; LXXVIII. 6.-- dex-
tcra manus, LXXVIII. 6. — ^manus sep-
tima, Extrav. B. 5. 12. — manum mulieris
stringere, extringcre, XX, rubr., 1. —
manum mittere super cubitum, XX. 3. —
manum debilitare, amputare, truncare,
&c., XXIX. I, 2. 3. 3 (cod. 6 &c.). 3*
(of cod. 10); Sept. C. IV. 5, V. 5.—
manum in (ad) ineum (ad igneum) mit-
tere, ponere, XCIV; CVI. 6. 7 ; cf.
638
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. MAO— MIT.
Pact. 6. — manam combnrere, incendere,
Pact. 4. 5 (rubr, of cod. 2). — manum
sanam ferre, XCIV. — ^manum suam re-
dimere (de ineo, ab ineo, ad inenm),
UII. I. 2. 3. 4. s. 5 (cod. 6) ; LXXVI.
3. — ^manum perdere, LXXVI. 3. — ^per
tertiam manum (tercia manu) agramire,
ofieire (auferre), XXXVII. i.— in ter-
tiam mannm (tertia manu) mittere, po-
nere, XLVII. I. 4 ; LXI. 3. — manum
mittere in fortuna alicuius, L. 3. — alteri
de manu per uirtutem aliquid tollere,
LXI ; Sept. C. B, 18. — tradere aliquem
in manu alicuius, LXXVIII. 7.
maolum = machalum (q. v.).
marchat, XLI. 4 (3) : K. 207.
mare, XXXIX. 2 (cod. 2 &c.). 3 (cod. 2
&c.). — ^mare (?), corrupted for legerem
(ligerim), XLVII. i (cod. 3); cf.Kem, 2.
marias (?), LXXVIII. 8.
mariscalcus, a groom, X. 6 (of cod. 10).
maritus (uiuus), XIII. 6 (of cod. 7 &c.) ;
Sept. C. VL 7; XV; Sent. S. S. 5;
LXXVIII. 4 ; XCV ; Capit. IV.— de-
functus, anterior, mortuus mar., XLIV.
8. 9; LXXIL I.. 2; LXXVIIL 4.—
ad (alterum) maritum se dare, LXXII.
rubr., I. — ^iiliam ad maritum donare, C.
marsoUm, XXXVIII. 6 : K. 193.
marthi, XXXVIIL 5 : K. 191.
fnarthoclay VII. 2 : K. 55.
m arty res, Prol. I.
matdaliOj XLI. 2 : K. 204.
mater, XXIV. 4. 3 (of cod. 10 &c.);
UX. 1-3; LXIL i; LXXIL I. 2; CI;
Sept. C. V. 3.— frater matris, XLIV.
7. — soror matris, LIX. 3. 4 (cod. 2 &c.).
— ^generatio matris, LVIII. 3 ; CI. — mater
(of pigs), II. 2; Recap. A. 3; Recap.
B. 4. — m aternus : matemum genus,
XLIV. 6. — matema generatio, LXII.
I. — ^matema pars, LXII. 2. — ^res mater-
nae, Capit. III. — matema progenies,
Extrav. B. 2.
materia, materium, materiamen, matria-
men, XXVIL 15. 16; LXXXTV.
mathdaleo, XLI. 2 : K. 204.
matheUodey XLI. 4 : K. 207. 204.
maiheo demorHs Uod, XLI. 4 : K. 207.
204.
mathUote, XLI. 2 : K. 207. 204.
math leud mtisttTy XLI. 4: K. 207. 204.
matriamen s materia (q, v.).
matte leodi, XLI. 2. 4 : K. 207. 204.
maufolum, mauolum => m/z^-Ao/t/m (q.v.).
mecari, mechari, mechari = moechari
(q. v.).
medere for metere (q. v.).
medicatura, the costs of curing, healing,
XVn. 4 ; CIV ; Recap. B. 12.
639
medicus (?), XXIX. 8 (of cod. 3) ; tbe
paragraph is corrupt.
medius: medius trians, IV. i. — ^medius
electus, XIV. 2 & 3 (of cod. 2) ; XVI.
3 (of cod. 2) ; XLII. S ; Pact. 2. 8.—
media aetas, XXTV. 7. — ^medius digitus,
XXIX. 8 (of L. Em.).— media fortuna,
XLVr. I.— media dos, LXXVIIL 4.—
media compositio, CI ; Pact. 9 '. — media
pars leodis, CI. — medianus : mediana
hranne, II. i. — medianus digitus,
XXIX. 8 (of cod. 6 &c.) ; Sept. C. I.
6. — medietas, LVIII. 4. — medietas
compositionis, XXXV. 5; XXXVI;
LXII. I ; LXXVIIL 4 ; CI ; Pact. 9».
1 6 ; Capit. VII.— medietas leodis, XLI.
12 & 16 (of cod. 10 &c.).— medietas legis,
XLIL 4; LXXIL 3; LXXVI. 9; Pact.
8 ; Recap. B. 36.
melachano, XXIX. 9 (6) : K. 162.
melagno, XXIX. 6 (7) : K. 162.
melarius = milarius (q. v.).
meledeno, XXIX. 7 (8) : K. 163.
meletrix for meretrix (q. v.).
meliores,LXXIV. 2.
menare = minare (q. v.).
mendacium,XLI. 16 (cod. 10 &c.).
menecleno, XXIX. 7 (7): K. 163.
mens: in alia mente = Fr. autrement,
XXm; cf. Diez, Wrtb. I. mente,
menses duodedm, XLV. rubr., 3;
XLVI. 3.
meotheo, X. 3 (6) : K. 74.
meretrix (meletrix), XXX. 3 ; LXIV.
2 ; Recap. A. 25, B. 27.
meslarius = milarius (q. v.).
messis, IX. rubr., i. 2. 4. 5&6(cod.
2 &c.). 8 (cod. 2 &c.); XXVIL 5. 14;
XXXTV. 2. 3 ; Sept. C. IL 1 ; Recap.
A. 2. — messem metere, XXVIL 5 (cod.
2 &c.). — messem furare, XXVII. 8 (of
cod. 2; the other codd. have linum), —
messem alienam glennare, LXXXVIII.
metere (medere), to mow, reap : m. mes-
sem alienam, XXVIL 5 (cod. 2 &c.).
[meterit; id est spicanti euellere, Gl.
Est. ; raptor reofere ; messor riftere,
Gl. Pith.].
michari, migari = moechari ^q. v.).
micio, see mitio.
migrare, admigrare, to migrate, to go
somewhere with a view to residence,
XIV. 4; XLV. 3. 3 (cod. 6 &c.);
Capit. IX; Extrav. B. ii; Sept. C.
VI. I. — migrans, XLV. rubr., I. —
homo migrans, XIV. 5.
milarius, miliarius, malarius, millarius,
melarius, meslarius, an apple-tree,
XXVn. 8 (of L. Em.). 23 (of cod. 10
&c.).
640
miles, LXXIX. 2.
milicharde, XX. 3: K. Il8.
milituria : puella miUturia, LXXII. 3;
militunia uel leta romana, miletunia,
uel leta siue romana, LXXVI. 9 : K.
274-
min,'XS.. i: K. 118.
mina (some corraption), XXV. 2.
minare, menare (Fr. mener), 1) to lead,
conduct, IX. 5. — 2) to pursue, trace,
XXXVII. rubr.; LXVI; LXXXI.
3; Pact. 16. IT» [minare wrongly for
nominare, XXXIX. i»> (of cod. 7,
LXV)].
minechleno, XXIX. 8 (10) ; mineclino,
XXIX. 10 (6) : K. 163.
minimus digitus, XXIX. 8 (cod. 4 &c.);
XL. 6 ; Sept. C. I. 7.
ministerium: uassus, puer, puella ad
ministerium, de ministeria, -o, X. 6 (of
cod. I, XXXV &c.) ; Recap. A. 21.—
ministerialis,misterialis,X. 6 (of cod.
10); Recap. A. 1 1. — andlla ministeri-
alis, X. 7 (of cod. 10); Recap. A. 21.
22. — seruus ministerialis. Recap. A. 11.
1 5. — ^homo misterialis, de ministerio, Re-
cap. B. 13. 17.
minoflidis, LXXTV. 2; cf. Pact. Al.
II. 37 and note 61 ibid.
minor : minor culpa, XVllX. i (of L.Em.).
— grex minor, XXX VHI. 4. — minor
digitus, XL. 6. — minor compositio, XLI.
12 (of cod. 10 &c.). — nee minor nee
maior, XLVI. 3. — minor mancipium,
LXXXIII. — minor numerus, CV. —
causa minor, CVI. 2. — minus, XXXV.
3. 7 (cod. 6 &c.) ; XXXVni. 4 ; CVI.
5 ; Pact. 6.
misticis (?), CII.
mithio Jf^rasitho, frasito, frassitho,
XXXVII. 3 (codd. 7-9) : K. i86.
mithoforasta (for wichoforasta) ; nUtho
(for wicho) fosa stadiuo, XXXH. 5 (of
cod. 6&C.): K. 175.
mithostrastatido, XXXVII. 3 (6): K.
186.
mitio, micio fristatito (fristati-o, fristito,
fristratrito), LXVI. & tab. rubr. : K.
186; cf. Prol. IV.
mitio, micio, LXVI ; (initium, leg. ) milium,
LXXVIII. 6; simithio (mitth, coit.)
mitti iure, CVI. i ; mitthio, mitieo, CVI.
7: K. 290. 186. — milium, michium
occurs also in the tab. rubr. LVI. of
codd. H. B. G., evidently = curtis or
casa of the other codd. In respect to
this Kern writes to me : " that mithium
occurs in the sense of curtis had escaped
me while writing my notes ; it confirms
me in my opinion that we must read
641
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. MITT— NAT.
evaywhere witium, &c., because witte
is found in the sense of curtis, D. hcetfe,
a fann, especially the curtis of a maalge--
noot = markgenooty the inhabitant of a
march (jurisdiction) : *Oeck en sal gheen
marckenoete syne Tmtte emande van gun-
sten geven of verpachten buyten den
marckenoeten ende markenrichter in *d
rechte jaer holtinge. — ^Wye dye witten
dan alsoe kofilen dye sullen bynnen
Hertmer marcken meede gebruycken
alles voerdels ende genaetes (i. e. en-
joyment, usufruct) gelyck den anderen
marckgenoeten* (Pleyte, Rechtstocstand
der Marken in Nederland, p. 53). The
proper meaning of witte is probably that
of were (ware)^ certainty ^ a sure proof of
property:*
roittere: pecora in messe, in prato, in
uinea . . . mittere, IX. 8 (cod. 2 &c.) ;
XXVII. 5. — manum mittere super cu-
bitum (mulieris), XX. 3. — aliquid de
furtum in curte alterius mittere, XXXIV.
4. — ^mittere in tertia manu, XLVII. i ;
LXI. 3. — mittere (to produce) testimonia,
testes, XLVn. 2 ; XCIX. — mittere
manum in fortuna, L. 3. — ^aliquem in
rem mittere, L. 4. — ^in rota mittere,
LXX. 2. — in uerbum regis mittere,
LXXII. I ; LXXVI. 7.— mittere ad
sortem, LXXVIII. 7.— mittere super se,
LXX VIII. 7. — mittere foras nostro
sermone, LXXVIII. 9. — mortuum in
terra mittere, XFV. 8 (cod. 2 &c.) ;
^ LV. rubr., i ; Sept. C. IV. 3.— incen-
dium mittere, XVI. i. — ^mittere uulnus,
XVII. 4. — hominem mortuum super
alterum mittere, XIV. 2 (XVIII of
cod. 7 &c.) ; LV. 4. — aliquem in aliquo
loco mittere, XIX. 3 (cod. 5 &c.). —
hominem in puteum aut in aquam (sub
aqua) mittere, XLI. 2. 4; XCVIIL—
hominem in palum mittere, (XLI. 2 of
cod. 7, LXXrV). — manum in (ad)
aeneum mittere, XCIV ; CVI. 6. — lapi-
dem supra tecto mittere, XCVII. — ali-
quem in mortridam, in mordrem mittere,
Sept. C. VIII. I &c.
mitti iure debent, CVI. I (of cod. ii) : K.
290.
mittinio frastatiHo, XXXVII. 3 (10) : K.
186.
moalum = machalum (q. v.).
moantheuthi, XLI. 3 (3) : K. 206 (204.
207).
modi, XXXV. 2. 4 : K. 182. 86. 90.
modicus: modica res, LXXVIII. 2.
modileodi, modo leodi, XLI. 3 (codd. 9, 7) :
K. 207. 182. loi. 97. 90. 86.
moechari, mechari, mechaii, mecari,
' 642
michari, moecari, migari, XIII. 14 (cod.
6 &c.) ; XXV. 1-4. 7. 8 ; Sept. C. VI.
7.
moffolum » machalum (q. v.).
moh, XXXV. 2 : K. 182. 86.
mclcherter, XLI. 4 : K. 207. 204.
molinus, mulinus, XXII. rubr., i. 2. 2
(cod. 6 &c.)— molinarius, muhnanus,
X. 6 (of cod. 6 &c.) ; XXII. i.
m o n i t u s , perhaps formanitus, i. e. manni-
tus, LVL 5 (cod. 2), but see admo-
nere,
morchamo, LXVIII : K. 267.
morcherter, XLI. 4 : K. 207. 204.
mordris, mordrida, mortrida : aliquem in
m. mittere, Sept. C. VIII. I &c.
mori, XVIIL 2 (of cod. 10); XIX. i;
XXIV. 3 ; XXV. 7. 8 ; XXXVIU. 7
(of cod. 7 &c.) ; XLL ii (cod. 6 &c.).
12 (of cod. 10 &c.); LIX. i; LX.
2. 3 ; LXXVI. 5-7 ; LXXVIIL 3. 4;
Sept. C. VI. 2, VII. 2 ; Sent. S. S. 4.—
homo moriens, XLIV. I. — mortuus,
XCVI; CVIL 3.— homo mortuus, XIV.
8 (cod. 2 &c.). 7 (cod. 3 &c.). 2 & 3 (of
cod. 7, XVni) ; LV. i. 2 (cod. 6 &c.).
3 (cod. 6 &c.). 4. 6 (cod. 6 &c.) ; LXI.
2. 3 (in cod. I only, but apparently by
mistoke) ; CVn. 3 ; Sept. C. V. I ;
Sent. S. S, 6. — seruus mortuus, XXXV.
6 (cod. 6 &c.). — caballus mortuus,
XXXVIII. 3 (of cod. 7 &c. LXni).—
mortuus maritus, LXXII. i. — persona
mortui, LXXTV. 2.— pecum (for fetum)
mortuum excutere, LXXVI. $.
mors : periculum mortis, XLI. 9 (cf.Kem,
211). 12 (of cod. 10 &c.) ; Recap. A. 11.
— mortis compositio, XLIII. i. — mor-
tem componere, coniactare, coniectare,
XLIII. 1. 3. — mortem alicuius requirere,
LXX. 2. — morte damnari, LXXI. —
usque ad mortem, LXXVI. 4.
morter, XXVIII. I. 2. 3: K. 155. 86.
mortesy XLI. 3 (5) : K. 207.
mortis leodi, XLI. 3 (6) : K. 207. 182. lOl.
97. 90. 86.
mortrida, see mordris,
mos : sicut mos antiquorum fuit, LV. 3 (of
L. Em.).
mosdoy XVII. 9 : K. 114. 86. 90.
mosedo, XIV. I. 3 : K. 86.
mosido, XIV. I. 2. 3; LXI. 2 : K. 86 ;
XXXV. 4 : K. 182.
mother^ LXIII. 2 : K. 260. 245. 86.
mouere : mouere nauem alienam, XXI. i.
—to trace out, track, XXXIII. 4 & 5 (of
cod. 5 &c.).
mulier, XIX. 4 (cod. 5 &c.) ; XX. rubr,,
I. 4 (cod. 5 &c.); XXIV. rubr., 6;
XXVn. 31 (cod. 6 &c.); XXX. 3;
643
XXXL 2; XLL 3; XLIV. 8; LDC
5; LXIV. 2; LXX; LXXVI;
LXXVIIL 4; XCV; Recap. A. 25;
Recap. B. 27. — raptus mulieris, XIII.
rubr. — muUer uidua, LXXH. — mulier
defuncta, LXXIII. 2. — mulier pregnans,
grauida, LXXVI. 4; Extrav. A. V,
Recap. A. 29. — ^mulier in ueibum regis
missa, LXXVI. 7. — mulier liberu,
XCII. — See also femina, uxor, inge-
mulinus, mulinarius, see molinus.
multa, a fine, XCIV.
mult is (?), Pact. I2» (rubr. of cod. 3).
mundiorex aliqua parte esse, Extrav. B.
2.
murdit, XTV. I. 2. 3 (2): K. 86. 90;
XVIL9: K. 114.
musci simada, V. 2 : K. 45.
musdo, XXXV. 2. 4 : K. 182. 86.
musido, XIV. I. 2. 3 : K. 86.
muster, XLI. 4 : K. 207. 86.
musthest, XLI. 12 (10) : K. 212. 86.
muther^ LV. I. 2 : K. 245. 86.
nabina = napina (q. v.).
nahokot, XXXVIII. 6: K. 193.
na^()Mna^^cm<^0, XXXVIII. 6: K. 193.
30. 33- 35-
nachaus » naucus (q. v.).
nachus taxaca, XXVU. 20: K. 148.
150.
nam, LXXVin. 7 (cf. ibid, note I, first
alph.).
naobfocla, VIL 3 : K. 58. 55.
napina, nauina, nabina, rapina (cod.
Est.), a turnip-field, XXVII. 6. 7 ;
XCI. [napina : id est ubi sunt rapa, Gl.
Est.].
napodero, napondero, XXXVIU. 6 : K.
193- 30. 33. 35-
narcus taxaca, XXVII. 20: K. 148. 150.
nare, XXXVUI. 7 : K. 195. 191.
nare chalt, narechaUe, narethalthi, nan
calti, II. 3 : K. 17.
nascke streonas anthedi, XXVII. 22 : K.
148. 150. 122. 75. 78. 63.
naschus taxaca, XXVII. 20: K. 148.
150.
nascodinar, nascondinar, XXVII. 20 : K.
148. 150.
nasde, XXVII. 20: K. 148.
n ass a, a wear, bow-net, LXXXI. i.
nastthus, texacha, XXVII. 14 (of cod. 10) :
K. 148. 150.
nasus (nasis), XXIX. i (and note to § i
of cod. 10). 14 (cod. 6 &c.); Sept. C.
III. 6.
nataruB, II. 4: K. 17. 1 9.
natiuitate, for notati {?), XIII. 11 (cod.
6).
644
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. NAT— ORD.
natus: infans natus — antequam Domen
habct, XXrV. 5 (of L. Em.).--maiore8
* natus, Pact, i (cod. 3).
naucuSf nachauSf nau/us, nauphus {nau^
cus, corr. to) nauchus (cod. 5), nofftis^
vffus, aufa, XIV (cod. 7 &c. XVIII.
2); LV. 4: Kem, 252. [noffo : sarco-
fago ligneo, Gl. Pith.].
nauina = napina (q. t.).
nauis, XXI. rubr., 1-3; LXXXV;
Sept. a n. 2. [naue, LXXXI. i. 2,
a wrong correction (by the scribe) for
uena ; cf. Kem, 280].
nauphus = naucus (q. v.).
nebus for nepus = nepos (q. v.).
nectantOy LII. sect, e (codd. 7-9) : K. 242.
necthanteo antesalinay LII. 4 (cod. 6) :
K. 242.
negare, IX. i. 3. 4 ; LXV. 2 ; LXXVIH.
7 ; Pact. 2 ; Extrav. A. HI. 2. — ^nega-
tor, Pact. 2.
neglegentia, negligentia, negligencia,
neclegentia, necliencia, IX. 3; XXIV.
5 (rubr. of codd. 7-9) ; LV. (cod. 10,
LXXI).— negligere, XL. 7 (of codd.
B-H); Pact. 9; Extrav. B. 9.— ne-
glectus, Extrav. B. 6.
negotiare, negutiare, negudare, X. 5
(cod. 6 &c.); XXVIL 25; XL. 15
(cod. 3 &c.) ; XLVn. 2. 3 ; LXXXVI.
— negotiator,neguciator, XLVEI. I.
nepos, LIX. 6 (of cod. 10). — nepos, nep-
tus, nepus, nebus, neptis (sororis iilius),
XUV. 4. 5. 6 (genit. neptis), — (fratris
senioris filius), LXXII. i.
nesciente domino, XXVIL 25 ; XXXIV.
4; LXXXVI.
nesH canthe chigiOj LXXV; nestiganti
huiuSf nexticantkichiusy nexticantigyuSy
&c. &c., L. 2 : K. 271. 238.
nispatium (?), CII.
noctes : usque in tres noctes, XXXVII.
I. 2. — infra (inter) nouem noctes, XXTV.
7 (cod. 6 &c. ; cf. Kem, 127). — ^septem
noctes, XL. 7. 8. 10; LII. b. c;
LXXIV. i; LXXVIIL 7; CVI. i.—
quatuordecim noctes, XL. 9 ; LVI. 4 ;
LXXVin. 7 J CVI. I. 6. 7.— una et
uiginti noctes, XL. 10. — quadraginta et
duo noctes, LXXVIH. 7. — octuaginta et
quatuor noctes, LXXVIH. 7. — decern
noctes, XLV. 2 ; LXXVIH. 7.— uiginti
noctes. Pact. $. 12*. — ^triginta noctes,
XLV. 2^— quadraginta noctes, XXXV.
4 (cod. 6 &c.) ; XLVII. I ; L. i ; LVI.
3; LXXIV. 2; CVI. 7; Pact, i.—
octuaginta noctes, XLVH. 5. — ^in nocte
proxima, XLV. 2 ; LII. i.
nocturnus: noctumi fures or uigiliae
nocturaac, Pact. 9.
645
noffus = naucus (q. v.).
no men, XXXIX. 4 (cod. 2 &c.). — infans
antequam nomen habet, XXIV. 4. — ^in
Dei nomine, Pact. 18 ; Capit.I. — nomi-
nare, denominare, XXXIX. 2 (cod. 2
&c.). 3 (cod. 2 &c.). 4 (cod. 2 &c.) ;
XLIV. 9; XLVI. 4; L. 2. 3 (codd.
B-H).
nondenae, see nundinae.
nonus : sibi nonus iurare ; cum nono vue-
dredo iurare; sibi nonus uideredum
iurare, CVI, 5.
norchloty norckoty XI. 6 : K. 75.
noreVr, XIV. 8 (2) : K. 90.
nosdo, XXXV. 2 : K. 182. 86.
no tin a e, see nundinal.
notitia, noticia: in notitia poni, to make
known, LXXrV. I. — ^facere notitiam,
Extrav. B. i. — facere notum, I. 3. —
causam notam facere, LXXVIH. 9.
nouem : infra (inter) nouem noctibus,
XXIV. 4; cf. Kem, 127. — nouem
testes, XXXIX. 3 (cod. 2 &c.) ; XLVI.
6; LXXII. 2. — nouem solidi, L. 2;
LII. e. — nouem testimonia, LVI. 4;
CVI. 8.
nouenae, see nundinae.
noxius : homo noxius, XXXII. 5 (of L.
Em.).
nuchala, XXIV. (cod. 10, XLIV. 4) : K.
130.
numbinae, see nundinae.
numerare, L. 2 (cod. 2) probably for
nominare (q. v.).
numerus, 1) number, XL. 10 ; CV. — 8)
sum, amount (of a fine), II. 6 ; IV. 3 ;
XL. 7 (of cod. 2 &c.) ; CVII. i (cod.
10, XIII. 3) ; cf. CVI. 5.
nundinae, nondenae, nouenae, notinae,
numbinae : ad tres uices per tres nundi-
nas, three times in intervals from week to
week, L. 2 (codd. 1--6 ; cod. 7 &c. have
manites, mannites, manita, mannita =
mannitio, summons),
nuntiare (nunciare), adnuntiare, 1) to
announce, notify, LXXIV. I. 2. — ^simnia
nuntiare, adnuntiare, LXXVHI. 7. — 8)
the same meaning with a notion of legal
summoning implied, XLVII. 2 (where
cod. 4 has mandare, cod. 10 manire,
L. Em. enunciare) ; LVI (LVIH of cod.
2 &c.). [Nuntiare occurs moreover twice
in LXXVIH. 8 in a clause which has not
yet been explained.]
nuptiae sceleratae, XIII. 11 (cod. 6 &c.).
— ^ad alias nuptias ambulare, LXXH. 2.
nurdo, XVIL 9 : K. 114. 86. 90.
nutrire, XXIV. 6.
obbonis, LXXVI. I : K. 272.
obclinis, LXXVI. I : K. 272.
646
obdo, obdon, XXVIL 21 : K. 149.
6b dopus, obdub, obdubas, XXVIL [9 :
K.145.
obdublio, XLI. 9 : K. 211.
obdubus, XXVIL 19 : K. 145.
obduplio, obduplo, XLI. 9 : K. 2II. 204.
obduplo, XXVH. 19 : K. 145.
obgrafio, LIV. 2 : K. 243.
obitus, LXXVHI. 3.— obitus matris,
LXXII. 2.
obligationibus, wrongly for elocatiani'
bus, XXVIH. mbr. (of cod. 7).
obmallare, obmalare, see mallare,
obnoxius, XLIII. 2 ; Pact. 7.
obosino, HI. 3 : K. 36.
obrebus andappus, XXVH. 24 : K. 15 1.
obreppus, XXVIL 24 : K. 151.
obrepus, XXXII. I : K. 174.
obscult, obsculte, XXXIX. I : K. 199.
obstare, see ostare,
obtimates, LXXVIH. i ; Epil. I.
obtobbo, obtubbo, XXVIL 19 : K. 145.
oc casus solis: post solis occasum, VI. 2
(cod. 2 &c.) ; XXXTV. 5 (of L. Em.),
occultus, ocultus: in occulto (oculte)
moechari, XXV. 2. — occulte composi-
tionem accipere, Pact. 3. 13.
occupare, to occupy, hold possession of,
XLV. rabr. (of L. Em.) ; Capit. IX.—
occupari, to be employed, I. 4.
ochsaiora, ocsteorci, HI. 2 : K. 33.
octo noctes, evidently wrongly for septem
n., XL. 9 (of cod. 6). — octuaginta
noctes, XLVH. 5 . — secum octauo de-
cimo datis sacramentis absoluere, CVI.
6 (cod. 10; cf. codd. i & 11).
oculus, XXIX. I (and note to § i of cod.
10). 13. 6 (of cod. 5 &c.).
ocxino, IH. 3 : K. 36.
odierit, for audieri[n]t (?), LXXVHI. 7
(cf. note r ibid.).
odocarina, XTV. 9 (of cod. 6) : K. 246.
offerre, auferre, 1) to promise, XXXVII.
3.-8) to offer. Pact. 2.
offus = naucus (q. v.).
ohseno, HI. 3 : K. 36.
oiecharde, olephardis, olethardis, VIII. i :
K.63.
onemo, XIII. 9 : K. 80.
opera, work, XXVH. 10; XXXV. 4
(cod, 6 &c.) ; Pact. 14. — operare, to
work, XXXV. 4 (cod. 6 &c.). — opera-
rius, a labourer, LXXXIII.
operire, XLI. 4.
orbens (.?), CH. 2 (of cod. 11).
orbis uia lazina, XXVH. 23 (6) : K. 144.
122. 88.
orbis uia lasina, XXXI. 2 : K. 173. 122.
88.
ordinare, LXXVIIL 7. — ordinatio
647
1 B
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. ORD— PES.
regis, XIV. 4 ; Sept. C. VI. i ; Recap.
B. 29.
or do: uolnntario ordine, LV. (cod. 10,
LXXI).— quieto ordioe, Extrav. B. 7.—
mala ordine, Extrav. B. 10. 12. — talem
ordine, tale ordinis, CIII. 2 [on this lat-
ter phrase cf. the observation under
feniina\,
orfiocla, Vn. I : K. 55.
orfocla, vn. i. 2. 3. 7 (of cod. 6). f* (of
cod. 10) : K. 55.
ornare lectum, LXXII. 2.
orogania^ X. 7 (6) : K. 69.
ortare, see ostare.
ortfocla uuale uanae, VII. 3 : K. 55.
orthobano, XXVII. 15 (6) : K. 143. 55.
orthofugia, VII. 3 : K. 55.
ortifuclay VII. 7 (7) : K- 55.
ortobaum, XXVII. 24 (lo) : K. 143. 55.
ortofugia, vn. 3 : K. 55.
artopodun, XXVII. 22 (10) : K. 142. 55.
ortus, for hartus, q. v.
ossa : tria ossa quae super cerebro iacent,
XVII. 3.
ostare: aratntm de campo alieno ante
ostaits, XXVn. 18 (codd. 5-9; codd.
B-H have ueiare ; cod. 10 anteortare).
—ostare, ortare, obstare, hostare baro-
nem, mulierem ingenuam, de uia sua,
XXXI. I. 2 (codd. B-H have in { i
contendere^ in } 2 uetare^ and cod. 10 in
note obstntere), — ostiare, hostare porcina
de uia sua, LXXXIV. [Du C. thinks it
is the Lat. obstare ; Diez (Wrtb. II. c.
dter) derives it from haurire, and thinks
it means to take away, to take out, Cf.
Kern, 152. 173 on the Malberg glosses].
ostiare, st^ ostare,
ostium, hustium, hostium, ustium, a<^r,
XIV. 6 (cod. 6 &c.) ; Sent. S. S. 3.
oueppo andrepOy XXVII. 24 : K. 151.
ouis, rV. rubr.
pactum, pactus, Prol. I. — ^pactum Sali-
cae ; pactus legis Salicae, I. rubr. of
codd. I, 5, 10. — ^in alioPacto, in another
text of the Pactum (i. e. Lex Salica), X.
8 (of .cod. 10). — Pactus pro (dc) tenore
pacts, see col. 415.
pagare inter duos reges, Sept. C. VIII. 7.
pagus, I. 5; XLI. 15 (of cod. 10 &c.);
L. 3 ; LV. 5 (of L. Em.) ; LXXVIIL 9 ;
Pact. 16 (cod. 4 &c.). — paganus:
paganorum tempore, LVIII. rubr. (of
codd. 7-9, B-H).
palacium. Pact, i (cod. 3).
palmitare, expalmitare, spalmitare, ispal-
mitare, to shoot, sprout, XXXTV. 3.
palus, \) a gibbet, XLI. 2 (of cod. 7 &c.
LXXIV) ; in other places of the Lex
also called either /unra (q. v.) or barcus,
648
bargus (q. v.). — S) a pale, post, poU,
XXXIV. I (cod. 2) ; LVin. 4.
pandeU, VH. 3 : K. 58. 63.
panis : panem dare, LV. 2 ; LVI. 6 ;
LXX. 2»».
parentes, 1) relatives,'XlV , 7 (of cod. 10
&c.) ; XVI. 2 (of cod. 7 &c.) ; XXXV.
S; XXXVI; LV. 2; LVIIL 2; LX;
LXIL I. 2; LXX. 2; LXXn. I. 2;
LXXni. 2 ; LXXIV. i; LXXVin.4.
5. 7. 9 ; CI ; Pact. 2 ; Capit. IH. VIII
(consensus parentorum). — 2) parents,
XXIV. 5 (cod. 2 &c.). 6 (cod. 2 &c.);
LXIX. I. 2 ; LXXI. I ; Extrav. A. I ;
Sept. C. in. I (consil. parentorum).-^
parentilla, parentella, parentela,
XLIV. 9;LX. rubr.;C.
pares, LXXVIIL 7.
paries, a wall. Pact. 14.
partus, Extiav. A. V. i. 3. 4.
paruoli, paruuli, hamuli, XXTV. rubr.
(and rubr. of codd. 7-9 to tit. XXXIII
ibid.); LXXIIL I ; Recap. A. 29.
pascere : herbam pascere, to graze, Ex-
trav, B. 9. — messem repascere, XXVII.
6 (of cod. 5 &c.), wrongly for messem
ripare, cf. Kern, 140. — ^pascere aliquem,
to feed, XLVI. 5 ; LVI. 6 ; CVI. 9.
pastor, IX. 2. 4; Sept. C. 11. i. — canis
pastor, pastoricialis, pastoralis, pastura-
lis, VI. 2.
pater, XXIV. 3 (of cod. 10); LVIII. 3 ;
LIX. 4. 2; LXIL i; LXXn. i;
LXXVin. 3. 10; C— sororpatris, LIX.
4 (cod.;2 &c.). 5 (of cod. 5). — casa patris,
LXXIL 2.— alodis patris, XCIX,—
generatio patris, CI.
paternus : p. generatio, genus, LVIII. 4 ;
LIX. 4; LXIL I. 2.— res patemae,
Capit. in. — pat. genealogia, Extrav. B.
2. — pat. progenies, Extrav. B. 2.
patria, XXXIX. 2 (cod. 2 &c.). 4 (of
cod. 6 &c.). 5 (cod. '6 &c.) ; LV. 5 (of L.
Em.); LXIII. I. 2; Extrav. B. i. 2.
pauido, LXXVIIL 9 (cf. ibid. note),
pauper, LVIII. 5.
pax, Pact. 16. — ^pax parcntum, LXXII.
2. — tenor pacis, LXXVIIL i. rubr.;
Pact. I rubr., 16. 18. — pacis foedus,
Prol. I. — pacis studium, Prol. II.
pecia, apiece, LX. i (codd. 5 & 6).
pecti, pectis, V. I : K. 47.
pecus, peccus, pecora, a head of cattle,
IX. I. 2. 3. 4. 5. 8 (cod. 2 &c.);
XXVII. 2. 5 ; XLVII. I (cod. 3) ; Sept.
C. II. I. — pecus, wrongly ior fetus,
LXXVL 4. 5. 10; cf. Kern, 273.
pedero. III. i. 2. 3. 6 (10) : K. 30. 193.
pedica, petica, LXXXI. i. 3.— pedica(ad,
(dc) eaballo fur., XXVIL 3.
649
j pelagus, pellagus, pdicus, pilagus, XLI.
I 9. 10 (cod. 6 &c.) ; Sept. C. V. 7 ; Recap.
A. 14. 19; Recap. B. 13. 16. 21. 28. Cf.
DuCange, i. v.
pensare solidos, Jiljy. i\
perarius, piiarins, a pear-tree, VH. I
(cod. 10, Vni) ; XXVn. 8 (cod. 5 &c.).
10 (cod. 5 &c. ; cod. Q of L. Em. has
perticarius).
perbannire, ssc ferbannire (K. 235).
percoperire = cooperire (q. v.), XLL 4.
percutere, IX. i; XVII. 2. 6. 8;
XXIX. 12 (cod. 6 &c.) ; LXXVL 3. 4 ;
Recap. A. 10. 20. See perexcutere,
perexcidere manum, XXIX. 3 (cod. 6).
perexcutere manum, pedem, XXIX. 3
(cod. 5 &c.). 9 (of cod. 8 &c.). 12 (of L.
Em.),
perfecta aetas, LXXIIL i.
perferre : furtum, damnum, LXXVm.
7 ; Pact. 16.
periculum, Pact. Ii. — ^pericnlum mortis,
XLI. 9. 12 (of cod. 10 &c.) ; Recap. A-
II; cf. Kern, 211. — uitae periculum.
Pact. I. 18. [periculo, XCVm. rubr. of
cod. II, perhaps for puteo ; or mortis
may have been omitted],
perinuenire. Pact. 16 (cod. 5); Epil. 11.
periredispendium, LXXVin. 7. seedis-
pendium,
periurare, periurus, periurium, see iurare.
permanere, see manere,
p erm is sus,pennissum(= consilium): sine
permissu (permisso), XXI. i (of L.
Em.) ; XXIII ; XXXII. 31 (of L. Em.
&c.) ; XXXVin (cod. 7 &c. LXIH.
3) ; XLI (cod. 7 &c. LXXrV. 2).
peroccidere, XLI. 8.
perquirere : perq. latronem, Pact 16.
persequi, see sequi.
persoluere, see soluere,
persona, XLL 12 (of cod. 10 &c.);
XCVII; Capit. Vn. — ^persona mortui,
LXXTV. 2. — persona ingenua. Pact. 2.
— temae personae electae, Pact. 10.
per tic a, perteca, pertega, pertiga, a pole,
perch, VU. 2 ; Sept. C. I. 4.
perticarius, for persicarius, a peach-tree^
XXVn. 10 (of L. Em., cod. Q).
pertinere: homo qui ei non pertinet,
XLVI. I.— pertinet obseruare, LVni.3
(of cod. 10). — ^hereditas, compositio ad ali-
quem (in muliere) pert., LIX. 5 ; LX. 2. 3.
pertractare, see tractare,
peruenire, X\ai. 4; XXI. 2; LX. 2
(of cod. 4); LXII. 2. iperuenerunt,
XXXVII. 2, for inuenerit; peruentus
XXXIX. 2 (codd. 4-9) for inuentus\
pes, XXIX. I. 2. 3. II (cod. 6 &c.). 12
(cod. 6 &c.); XLI. 8; Sept. C. V. 6.
650
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. PES— PREN.
— pedes fugitiuos recoUigere, Sept. C.
III. 7. — as a measure^ LXXTV. i.
pesaria = pisaria (q. v.).
petra, XIV; XVIII. 2 (of cod. 7 &c.);
LV. 4.
petrio (?), LXXXIX. 2.
phimarina, XLI. 10 (6) : K. 213.
phuuuichuus comutii necfiana, VI. 6 : K.
51- 52.
pichariumfor spicharium^ see spicarium,
pi gnus, LXXV. — pignus donare, acci-
pere, XL. 4. — ^pignus solutionis, L. 2. —
aliquod pignoris causa suscipere, XL. 4.
— ^pignorare, depignorare, pignoratio,
pignator, LXXV. {pignorancia in cod. 2
is no doubt a corruption for per igno-
rancid),
pilagus ==pelagus (q. v.).
pingere, 1) = inpingere, XXXI. 2. — %)to
mark = pungere (q. v.).
piomarina, XLI. 13 (10) : K. 213.
Pipinus, Prol. I. note v.
pirarius ^perarius (q. v.).
pis aria, pissaria, pesaria, a pea-field^
XXVII. 6. 7.
piscis, XXXIIL I ; LXXXL «.— pis-
catio, pescacio, XXXIIL i; LXXXL
pittus, XXX. 9 (of L. Em.) ; Extrav. A.
III. I : K. 295.
placitum, placitus, XL. 10 ; LVI. 2. —
placitum legitimum (factum), L. 3. —
placitum constitutum, Extrav. B. i. — pla-
citum facere, concedere, tribuere, ad-
dere, XL. 7. 8 ; XLV. 2»> ; XLVII. i ;
L. I. — ad placitum ucnire, XLVII. 2 ;
XLIX. I ; LVI. 5 ; CVI. 6. 7. 8.—
placitum intendere, LXXVIII. 7. — pla-
citum detricare, Pact. 5.
plaga (placa), XVIL 4 ; XLII. 3; XLHI.
3. — ^plagare (placare), XIV. 6 (cod. 6
&c.) ; XVII. 3. 5 ; Sent. S. S. 3.
plagiare (placare, plagare), plagiator
(plagator, placator), plagitura,
XXXIX and tab. rubr. Cf. Hartmann,
in Forschungen zur DeuUchen Gesch,,
XVI. 612.
plebium, plebeium, pleuium, plibium,
Pact. II.
plebs,LIV. 4(ofL. Em.).
pi en us : usque ad annum decimum (duo-
decimum) plenum, XXIV. i. — pleni-
ter componere, XLI. 16 (of cod. 10
&c.).
podero. III. I : K. 30. 193.
podcr. III. I. 2. 3 : K. 30. 193.
poena, XIIL 11 (cod. 6 &c.); LXX. 2
(of cod. 11).
poledrus, poleterus, poletrus, polletrus,
puledrus, pulledrus, puletrus, pulletrus,
a foal, XXXVin. 6. 7. 4 (cod. 7 &c.) ;
651
cf. Kern, 193. — seruus puledrus, X. 5
(of cod. 10) ; cf. Diez, Wrtb. I. pole-
dro,
poll ex, polix, polax, policare, polcare,
pollecaris, pulcaris, XVII. 8; XXIX.
3.4; Sept. cm. s.
pomarius, pummarius (domesticus), VII.
n*(cod. 5 &c.); XXVII. 8 (cod. 5
&c.). 10 (cod. 5 &c.).
pondero, IIL I. 2. 3 ; XXXVIII. 6 : K.
30. 193.
ponderosy III. 6 (6) : K. 30. 193.
ponere in terra, XIV. 6 (of cod. 3). — ^in
suspensum pro studio positus, XXI. 4.
— ^ponere in palo, XLI (codd. B-H,
LXXrV. 2 & L. Em.). — ^p. super for-
tuna sua, XLV. 2^ ; super se et fortuna
sua, L. 3. — rem in tertia manu p.,
XLVII. 4. — se saceborone ponere, LIV.
3 (cod. 3 ; cf. the other codd.). — p. ali-
quem extra sermonem, LVI. 5 ; CVI. 9.
— p. pessima truciatu, (poena), LXX.
2^. — p. in noticia, LXXIV (cod. 2).
— sacramentum aut manum pro leude
(in acneura) ponere, CVI. 7. — duodecim
testes ponere, CVI. 7. — ad sortem po-
nere. Pact. 5.— (ut) in truste electi cen-
tenariae (-rii) ponantur, Pact. 16. —
puella in uerbo regis posita, XIII. 6
(codd. 5 & 6).— -in agro positus, XLIII.
3-
ponticuluSy porticultis, LV. 3 (cod. 6 &c.) :
cf. Kern, 249.
populus: publice coram populo, XLVI.
6 (cod. I ; cf. the other codd.). — cum
omni populo nostro conuenit, LXXVIII.
I.
porcus, II. rubr., 4—7. 14-16; IX. 4;
XVI. 2 (of cod. 2). 4 ; XXVII. i ;
Recap. B. 14.— porcellus, 11. 1-4. 2
6 3 (of cod. 6 &c.). 7 (of cod. 6 &c.).
8-10; LXXXI. 4; Sept. C. L 3; Re-
cap. A. 3. 9, B. 4. 6. — ^porcarius, 1)
adj., ueltris porcarius, VI. 2 (of L. Em.).
— 2) subst., a pigherd, II. 8; X
(XXXV. 6 of cod. I &c. ; cod. 6 has
portarius); LXXXIII. — porcina, a
herd of swine, XXVIL i ; LXXXIV.
pordoTy III. I : K. 30. 193.
pordorsum, IIL 2 : K. 30. 193.
portare, deportare (in furtum), 1) to
carry away stealthily, X. 2 ; XI. 3 (cod.
7 &c.); XXVII. 8. 9. II. — ^ineum por-
tare, LXIV. 1.-2) to negociate :
p or tans, a negociator, go-between,
I XXVIII. 3.
porticulus, LV. 4 (of cod. 10) ; cf. Kern,
249.
portio: tenae (Salicae), LIX. 5. — portio
compositionis homicidii, LXII. 2.
652
possessio, XXXrV. 4 (cod. 10). — pos-
sessor, XXVII. 31 (of cod. 10 &c.) ;
LXV. I. — Romanus possessor (homo),
XLI. 6 (codd. F. G Yia.yt possessione).
possidere, LXXVIII. 3; Capit. IX.—
possidere proprias, XLI. 6. — per diuersa
possidere. Pact. I2^ [Possedeant, &c.,
LIX. 5 (codd. 7-9), seems to be a cor-
ruption].
potentes, Pact. 12*.
potero. III. 3 : K. 30. 193.
potestas: in potestate (potestatem) ha-
bere, XXXVII. 1 (codd. B-H); XL. 4^;
XLVI. i^. — rem sub alterius potestate
agnoscere, XLVII. i (cod. 10 &c.).—
potestas multorum, LVIII. i (codd.
B-H). — ad potestatem domini sui re-
uerti, XCII. 2. [in potestatem. Pact. 11,
probably corrupted for inculpatur].
poteus ^puteus (q. v.).
I pradum for pratum (q. v.).
praeceptum, preceptum de rege, XIV.
4; Sept. C. VL I.
praecipitare, XLI. 12 (cod. 10 &c.). —
praecipitium, precipitium, XLI. 11
(of cod. 10 &c.). 12 (cod. 10 &c.) : cf.
Kern, 211.
p r a e c i u m , praetium, see pretium .
praeclamare, see proclamare,
praedare: res in hoste praedata, CII
(cod. I).
praegnans, pregnans : femina, mulier in-
genua praegnans, XXIV. 3 ; LXXVI.
4. 6. — equa, iumentum praegnans,
XXXVIII. 5.
prae sen tare, presentare, XL. 7 (cod. 2
&c.). 10; LVHL 6; Pact. 5. 121. 13.
praesentia tempora, LVIII. 3 (of cod.
10).— praesentia, LXXVIII. 9; Pact. 9».
— ad regis praesentiam mannire, rogare,
LVI. 1.4; CVI. 7. — praesentia iudicis,
LXXrV. I. — presentia comis, Extrav.
B. I.
prae stare, prestare, prestare, 1) to lend,
(Fr. priter), LII. pass.— 2) to offer, fur-
nish : securitatem pr., LIV. 4 (cod. 10,
note).
praeterfallire, seefallire.
praetermittere : pr. scelera, Pact. 9.
praetersclupare, XVIL 2.
pratum, pradum, IX. 8 (cod. 2 &c.);
XXVIL 10; Sept. cm. 4.
prehendere, prindere, prenderc, adpre-
hendere (fistucam), L. 3 (where cod. 10
and'L. Em. have accipere); LXXVII.
7;CL
premere, praemere, to press: premere
brachium mulieris, XX. 2.
premium: premia dare, Extrav. B. 2.
prendere, see prehendere.
65J
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. PRES— QUI.
presbiter, prisbiter, presbyter, LV
(LXXVU cod. 7 &c.).
preses, LXXVIII. 7 (cf. ibid, note g,
second alphab.).
preterfallire, sttfaUire.
pretium, precium, praetium, praedum,
pretium (praetius, pretius) superius com-
prehensnm, Xin. 5 ; XXXVIII. 3 (of
cod. 4). — ^pr. sap)erius ; pr. superias inti-
matrnn ; pr. ut superius est, XXXVIII.
4 (cf. X. 8, of cod. 10). — ^iustum pre-
tium, L. 3. — pr. accipere (redpere),
XXVm. I. 2; XL. 4»»; Pact, is;
Sept. C. IV. 6.— pr. adpraetiare (prae-
tium (legitime) adpraeciatum), L. i. 3. —
pr. facere, LXXVIII. 7.— pr. nmitiare,
LVI (cod. 2. LVni & cod. 10).— pr.
reddere, XXVI. 2 ; XLVII. 3 ; Pact.
15. — ^pr. reformare, refiirmare, Pact. ii.
— ^secmidum pr. satisfacere, L. 3. — ^pr.
solueie, LVI (cod. 2. LVIII & cod.
10); Pact. 15.— ualere pr., LXXXIII
(cf, L. 3). — de pr. conuenire, Pact. 15. —
super pr. aliquid toUere, LXXVIII. 7. —
pretiare, adpretiare, to value, esti-
mate, L. I. 3.
prindere, set prehendere,
prio mosido, XIV (cod. 8, XV. 5) : K. 90.
prior a (i. e. decreta). Pact. 18 (cod. 2).
priuare uita, XLI. 8 (of cod. 10 &c.).
probare, adprobare, to examine, test,
XLIV. i^. — ^probatio, probado certa,
XIV. 3 (of cod. 2) ; XVI. 3 (of cod. 2) ;
XXXIX. 2; XLII. 5; Pact. II (here
probaHo perhaps = ordeal). Cf. XCVI.
proceres, Pact, i (cod^3) ; Prol. I. II.
proclamare, praeclamare, XXXVII. i.
\^proclamare occurs also in sect. 3 of
cod. I, but probably wrongly for recla'
mare"].
proconsolis : per proconsolis, ProL I in
cod. 6 [cod. 1 has perculsus ; 7 per per-
culsus ; 8 perculsfs ; 9 peperculsus ; 10,
15, 20 per praecelsos ; 19 per precelso].
progenies matema et patema, Extrav. B.
2.
prohabuerit: hie si pmhabuerit, for tec-
tum super habuerit (?), VIII. i.
proiectos, Extrav. B. 6, cf. note ibidem.
promittere omnem substantiam suam,
XLV. 2 (L. Em., cod. Est.).
promouere ad plebium, Pact. 11.
pronas an thi so, XXVII. 21 : K. 150.
122. 75. 78. 63.
pronepos, LIX. 6 (of cod. 10).
propinquus parens (LXII. I ; CI.), see
proximior,
proponere uestigium, Pact. 9.
proportare, Extrav. B. 2.
propria (? neut. plur.), XXXIX. 4 (of
654
cod. 5). 5 (cod. 5 & L. Em.) anJpropriae
(fem.plur.),/n?^*r(y, XLI. 15 (of cod. 10
&c.). — ^propriae res, LVIII. 3 (of cod. 10) ;
proprietas, LIX. 5, in the same sense.
— ^proprietas, possession, Extrav. B.
7. — ^proprii parentes (?), LV. 2 (cod. 3).
prosequi: prosequi causam, LVU. I. —
prosecutor causae, Pact. 5.
protero. III. i. 3 : K. 30. 193.
prouintia, prouincia. Pact. 16.
prouocare, see uocare,
proximus : uxor proxima (propria), LV.
2 ; LVI. 6 ; CVI. 9. — ^proximior frater,
parens, XLIV. 9. 10 ; LVIII. 2. 3. 5 ;
LIX. 4 ; LXII. I (propinquus parens).
2 ; LXXII. 1.2; XCVI ; CI (propinqui
parentes). — ^nox proxima, XLV. 2 ; LII.
a. b. — duae uillae proximae, LXXIV. i.
— proximus mallus, LXXVIII. 7.
publicus, puplicus: mallus pubUcus,
XIV. 4; XXXIX. 2 (cod. 2 &c.);
XL VI. 6. — aliquam sibi publice (in
publicum) iungere, XXIV. 4 (cod. 3).
5. — publice nominare, XLVI. 4 (codd.
5 & 6). — ^publice cum aliquo negotiare,
XLVII. 2.
pucius aputeus (q. v.).
puella: LXXVL 8. 10.— puella ad
ministerium, de ministerio, X. (cod.
2 XXXIV. 5 &c.). 7 (cod. 5 &c.).
— puella ingenua, XIII. i. 5. 7. 8 ;
XXIV. 2 (of cod. 5). 6 (cod. 2
&c.). 4 (of cod. 2. XLVIII &c.);
XXV. I. 2; XXXI. 2 (of cod. 5);
LXIX. 2 ; CV ; Extrav. A. I ; Sept. C.
VI. 4. — puella quae in uerbo regis est,
XIII. 6.— puella sponsata, XIII. 8 (of
cod. 10). 14 (cod. 5 &c.) ; Sept. C. VI.
7. — puella militiuia, LXXII. 3 (cod. i);
cf. LXXVI. 9, and Kern, 274.—
puella intra xii annos, Extrav. A. V. 2
and cf. }} 3 & 4-
puer, a boy in general, a male child, Ex-
trav. A. V, I. — puer infra x, xii annos,
XXrV. 1^5; Capit. V.— puer crinitus,
incrinitus, XXIV. 2. 5 (of cod. 2 &c.);
LIX. I ; Sept. C. III. i, VIL i, VIU.
4 ; Recap. A. 32. — puer ad ministerium,
de ministerio, a servant-boy, X (cod. 3
XXXV. 6). 7(cod. 5 &c.).— puer regius,
regis, XIII. 7 ; XLII. 4 ; Extrav. A.
VI. 2 (in the two latter instances there is
apparently only question oipueri) ; LFV.
2 ; LXXIX. rubr., i ; Recap. B. 30. 33.
pugna, Extrav. B. 2. 4. — pugnare,
I XCIII.
pugnus, XVn. 8; LVIIL 2; LXXVI.
4 ; Recap. A. 10.
pulcaris ^pollex (q. v.).
puledrus, pulledrus, puletrus, pulletrus,
655
1) Tspoledrus (q. v.), a foal. — 8) pule-
drus senius, X. 5 (of cod. 10).
pulicella = pueUa, LXXVI. 10.
puis, a pottage : pultes manducare, XLVI.
5.
puluis, LVm. i^ (of cod. 10).
pummarius apomarius (q. y.).
pungere, to mark (?) : animal in furtom,
IX. 2 (cod. 6 &c. ; cod. 10 has pin^
gere) ; cf. Du C. in v. punctare,
purus : pura consdentia, LXXVIII. 5.
putare, 1) to allege, LVII (2 of cod. 10). —
JB) to charge on anyone, to impute,
XXX. 6. In the same sense impu-
tare, inputare, impotare, XVUI. 2 (cod.
10 &c.); XXX. 6; XL. lo; XLIIL
2 ; XLVIII. pass. ; LIII. 5 ; LVI. 6 ;
LXXXIII ; XCIII; CVI. i. 9.— repn-
tare, repotare, IX. 8 (of cod. 10) ;
XXX. 6; XLVin. 2; LUI. 5 (cod. 5
has reportare),
puteus, puteeus, pudus, poteus: hominem
in puteum mittere, iactare, XLI. 9. 12
(cod. 10 & L. Em.) ; XCVIIL— homi-
nem occisum, mortuum in puteum mit-
tere, XLI. 2. 4 ; LV. 4 ; Recap. A. 3 1 ;
Recap. C.
quadraginta noctes, XLVII. i ; L. i ;
LVI. 3. — quadraginta dies. Pact. 7.
quadriuium, quadrubium, quadruuium,
XLI. 8.
quadrupes, quatrupes, quatrupediam
(tob. rubr. cod. 6), XXXVI.— quadni-
pedia domestica, Extrav. B. 9.
quadruplum damnum excipere,XL. 10(2).
quadruuium, see quadriuium.
quaerere, 1) to demand, Capit. XII;
Extrav. B. 12. — V) to search for: quae-
rere res suas, XXXVII. 2»> (of codd.
B— H). — 8) to wish, desire, require:
quaerere uiduam, XLIV. i^ (cod. 2);
Extrav. A. i [Cf. LII. c (cod. 4;
LXXIV. 2 (cod. II)]. — quaerens, a
plaintiff, Capit. III.
quartus : quartus digitus, XXIX. 7 (cod.
4 &c.).
quattuor: conuiuium ubi quattuor sunt,
XLIII. I.— quattuor angiUi, LVIII. 2.
—quattuor malli, LVIII. 6.— quattuor
fustes alnini, LX. I.
quatuordecim noctes, XL. 9.
qui, for quem, I. 2 (codd. I, 2, 5, 10).
quini dini iuratores, LXXTV. b.
quinque : conuiuio ubi quinque sunt,
XLIII. I. — bargus v pedum in altum,
LXXIV. I. — quintus : quintus digitus
B minimus digitus, XXIX. 7 (of codd.
B-H).
quinte, quinthac, quinthe, quintuo, XXX.
l: K. 171.
656
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. QUO-RES.
quoaequalis, XL. 6 = coaegualis.
quouirgOy XIX. I : K. Ii6.
raba nal, XLI. lo (lO) : K. 267.
rachinebttrgiusj rachiniburgus, rctchinu
burgiusy rachinburgus, rachmburgius,
rachemburgius, rachaburgius, rachen-
burgia, rachymburgius, rahinburguSy
racineburgiuSy racimburgius, racimbur-
guSy racinburguSy raciniburgusy racine-
burgusy racemhurgusy racemburgiusy
rucemburgiay raginburgiusy raginbur*
guSy rathmiburgiuSy rathimburgiusy
rathinburgiusy rathtburgius, rathenbur-
giusy ratUmeburgiuSy rationeburieSy re^
cyneburgiuSy recemburgiuSy &c. &c., L.
3 ; LVI. 1-3 ; LVII. pass. ; LXXVIII.
7. 9; Extrav. B. i ; tab. rubr.: K. 240.
[rachineburgias : indices, Gl. Pith.].
radoniay II. 1 1 : K. 22.
rammus, ramus, rama, a branchy twigy
XLI. 2. 4. 4 (cod. 3 &c.).— used as a
gibhety LXVII; cf. Grimm, R. A. 682.
rafie (LXXXI. 4), ranne - ckranru : K. 9.
rapere: rapere puellam, XIII. i. 5. —
rapere rem de manu alterius, LXI. —
libertam rapere, XCII. i. — ingenuam
rapere, XCIL 3. — raptum: raptum
ingenuorum, XIII. rubr. ; Recap. A. 7,
B. 8.— raptor, XIU. 4; LXXI. i. 2.
— [rapuerit for ruperit, XXVU. 26 (of
L. Em., cod. Q.)]
rapina, XXVII. 13 (of L. Em., Cod.
Est.) = napina (q. v.).
ratio, rado, 1) occupatunty business:
sua ratio, I. 5. — ^ratio dominica, L. 4.
— de ratione parentum se tollere, LX. i.
—2) mannery modcy ^XXXIX. 4 (cod.
2 &c.).
raubare aliquem, XVII. 12 (cod. 6 &c.);
LXI. I (of cod. 10). Cf. Diez, Wrtb.
I. roba.
reaptiy I. I : K. 7.
rebus = reibus = reipus (q. v.), LXXVUI.
2 : K. 221.
recemburgioy perhaps wrongly for cheren-
burgio, LXrV. I : K. 261.
rechaUiy II. i : K. 8. 10.
recipere, to receivey take up : animal ad
se recipere, IX. i. 3 (of cod. 2). — (fur-
tum) recipere, X. 3 (of cod. 7 &c.). —
recipere res semi, XXVT. 2. — precium
recipere, XL. 4^; Pact. 15. — causam
uel compositionem recipere, XL. 9 (cod.
10). — ^medietatem compositionis recipere,
LXII. I (codd. B-H). — capitalem, com-
positionem, rcdpere. Pact. 9. — testes
redpere, Extrav. B. i. 2. [recepit wrongly
for repettty XL. 7 (of cod. 3)].
reclamare, XXXVII. 3 (cod. I hatspro'
clamare).
Hi
reclaudere, recludere, see claudere.
recolligere, recoligere, see coUigere,
recondere reliquias sanctorum, LV
(LVin. I ofL.Em.).
rectores, Prol. I.
redebere = debere, CII. 2 (of cod. ii);
cf. Pact. Alam. I. 2.
redemptio, see redimere.
redialtiy H. i : K. 8. 10.
redimere : de uita redimere ; uitam suam
redimere, XXXII. 5 (cod. $ &c.). — se
redimere, L. 4 ; LI. 2 ; Pact. 2. — ^manum
redimere, LIIL 1-5; cf. LXXVI. 3
(cod. 2). — aliquem redimere, LVIII. 6 ;
LXXVin. 7.— redemptio, LHL 4. 6
(cod. 5 &c.) ; Recap. A. 8.
redoniay II. 10; redoniiy II. ii: K. 22.
referre causam, L. 3 (codd. B-H ; cf. note
g). — de causa et rebus suis secundum le-
gem referre, LVT. 2 (of cod. 10).
reffarcy rinfacerey refare, treffare, XXVTI.
5 (2) : K. 140. See inriparey metere.
reformare, refinnare, rcfurmare, refer-
mare = restituere, to restorey XXVI. I ;
Pact. II. 15. 16.
regere: taurus gregem regentem, qui gre-
gem regit. III. 4.
regio, XXXIX. 2 (cod. 10 & L. Em.);
LXXVm. I. 2 ; Extrav. B. 2.— in a
different sense, and perhaps corrupt for
ratioy LX. I (cod. 4).
regius: puer regius, Xin. 7; LIV. 2;
LXXIX. rubr., i. — ancilla regia,
XXV. 4. — regalis : trustis regalis,
LXIII. I & 2 (L. Em.).
reibusy rebus = reipus (q. v.), LXXII :
K. 221.
reiecte (?), LXXVIIL 7;cf. ibid, note
m, sec. alphabet.
rei phus haec cha la sinus ; reiphus heea-
lisinus ; reippus nicholesinus, nicoUsi'
«ttj, XLIV. 2: K. 221.
reipusy reibuSy rebusy reiphuSy reippus,
reiphey reipsus, reipe, pi. reipey reipiy
reibiy XLIV. pass. & tab. rubr. : K.
221. [reipus: de sponsalitiis uiduarum,
Gl. Pith. ; pretium emptionis uiduae ma-
trimonii causa, Gl. Lind.].
reipus nicholessinus, nicholissimuSy nico-
UnsinuSy nihil sinus, XLIV. 2 : K. 221.
reliquiae sanctorum, LV. 7 (cod. 5 &c.).
reliquus « alius, VI. 2 (of L. Em.). — ^re-
liqua loca, LXXVIII. I.— reliqui iura-
tores, CII.-— Cf. in reliquo, Cn. I (of
cod. II).
remanere, see manere.
remedatus, for remecUus, returned,
XXXIX. 2Mofcod.4).
remouere: remouere causam, to remove,
transfer a cause (to somebody else),
658
LIV. 4 ; cf. Kern, 244.
renchus mohy rencus musdo, XXXV. 2 :
K. 182. 86.
renus : mulierem in renis percutere,
LXXVI. 4.
reodemiay reo dimia, II. II : K. 22.
repascere, sit/t pascere,
repetere, to complain, bring an action
against anyone; repetens, a plain-
tiff, XL. 6-8. 10; cf. Pact. 15.— cau-
sam repetere, LVII. I (cod. 10). — ^repe-
titio, an action, XL. 10.
rephuo uanoy VI. 3 (6) : K. 53.
reponere, 1) to heepy preserve, XCVI. —
rep. de intro clauem, VII, 3 ; XXI. 4. —
S) to take down, LXVn.— 8) to bury,
LXXIV. I.
repotare, sceputare.
repphano, XXIX. 6 (10) : K. 161.
reppophano, VI. 3 (10) : K. 53.
reprimere, LXXVIII. 10.
reputare, seeputare.
requiescere : requiescunt insertas, pro-
bably for reliquie sunt insertae, LV. 7
(cod. 6) ; cf. cod. 5.
requirere, to demand, requirCy summon,
claim, e. g. XL. 6 (cod. 2, cf. the other
codd.). 9»» ; XLVI. i ; LIH. 6 (cod. 4) ;
LIV. 4 (cf. Kern, 244) ; LVn. I ;
LXXIV. 3; Pact. 5; Extrav. B. i.—
nullus mortem (morte) . . . requiratur,
LXX. 2.— req. fretum, XXTV. 5. —
requirens, one who demands, a plain-
Hffy XIL 2; XXXVI; XXXVn. 2;
XL. 4. 10; LXXIV. 3. cf. XL (cod.
10. I, third sect. 3).
res, 1) goods y property, including slaves,
e. g. : res (domini), X. 2 ; XXXVII. 1.2.
3 ; XLVII. I. 3- 4- 5 ; LI- i ; Sept. C.
VI. 6; LVI; LXI; LXXVIIL 7
(passim). 9; XCVI; Extrav. B. 7.—
res leti, XXVI. i.— res semi, XXVL
2 (codd. 5, 6, 10 & L. Em.). — res in
alode patris inuentae, XCIX. — res in
hoste perditae, CII. — ^res patemae uel
matemae, Capit. III. — res propiiae,XLI.
15 (of cod. 10 &c.) ; LVni. 3 (of cod.
10). — ^res furatae, XLVII. mbr. (of L.
Em.) ; Pact. 13. — ^res praestata, LII. —
res alienas furtiuare, XC. — res alterius
usurpaie, tenere, possidere, Capit. V.
VIII. — a) res, matter, respect, subject,
LXXVIII. 3. — res, perhaps for tres,
XLU. 5; cf. Kem, 218. — ^res, for r«-
bus = reipus, XLIV. 9 (cod. 4).— rebus
for reibus = reipus, LXXVIII. 2.--in
rem, perhaps wrongly for aliquem, L. 4
(codd. I & 2). — omnes res suas emnt,
LVI. 6 (codd. 1-4, 7-9, B -H) = omnes
res suae emnt in fisco (of the other
659
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. RESC— SALD.
codd.); cf. also, LXX. i ; LXXI. i ;
CVI. 9— rex for res, LXXIH. i.
rescripta dirigere, dicere, Epil. L II.
resedere, see sedere,
reseruare, s^e seruare.
respicere, LVIII. 2. — respectus,
Capit. I.
respondere, CII (cod. ii) ; Extrav. B. 9.
— in mallobergo respondere, CVI. i. —
quaerenti respondere, Capit. III. — se-
cundum legem respondere, Extrav. B.
12. — responsum dare, CVI. i.
res tare, to resist, detain, XIV. 4 (codd. 6
& 10 ; the other codd. have testare) ; cf.
Diez, Wrtb. I. resta.
restituere: mancipia, res; capitale (et
dilaturam) in locum rest., &c. &c., IX. i.
2. 3; X. 2. 7 (of cod. 5 &c.); XII. 2 ;
XIV. 2 (of L. Em.). 7 (cod. 6 &c.) ;
XVI. I ; XXV. 7 ; XXVI. i (cod. 10).
2; XXVII. 4; XXX. 9 (of L. Em.);
XXXVI; XL. 2. 4» (codd. B-H). 4«^.
1 1 (of cod. 6 &c.). io»> ; LXI. i ; LXV. i ;
Pact. 9. 12» ; Capit. n ; Extrav. A. III.
IV ; Recap. B. 24.
re tat, perhaps for restituat, XL. 10 (of
cod. 2).
rete, 1) apparently a dove-cot, VII. 9
(of cod. 5). — 2) a net (accus. retem),
XXVIL 19 ; LXXXI. i.
retinere, Sept. C. IV. 2. — ^retinere suum
responsum, Extrav. B. 12.
retorta, torta, a twig of the willow, osier,
a withe, XXXIV. I ; cf. Diez, Wrtb. I.
rttorta.
retrahere se, Extrav. A. i.
retro, behind : retro clauem, VIIL 3 (of
cod. 10) ; cf. XXIV (XLL 17 of cod. 3).
Ct Diez, Wrtb. I, retro,
retus cetho, IV. 3 : K. 44.
reuertere in patria, XXXIX. 2. 5 (cod. 6
&c.). — reuertere de transmarina (i. e.
regione), XXXIV (LXV. i^, codd. B-H).
— reuerti ad potestatem domini sui,
XCII. 2. — ^reuerti ad Christianitatem,
CII. I (cod. II).
reuestire de res suas secundum legem,
LVI. (LVIII, cod. 2).
reuocare, see uocare.
reus : cartam ream dicere, Extrav. B. 4.
rex: iussio regis, I. 4 (t:odd. 4, 10 note, &
L. Em.), — uerbum regis, XIII. 6;
LXXII. I ; LXXVI. 7.— puer regis,
Xni. 7 ; LIV. 2 ; LXXIX. I ; Recap.
B. 30. 33 ; cf. also puer. — praeceptum
regis, de rege ; carta de rege ; ordinatio
regis, XIV. 4 ; Sept. C. VI. I ; Recap.
• B. 29. — ancillaregis,XXV.4. — uuaranio
regis, XXXVni. 4 ^od. 6&c.) ; Recap.
A. 23, B. 25. — conuiua regis, XLI. 5. 6 ;
Recap. B. 28. — sermo regis, LVI. 5;
CVI. 9.--Hbertus regis, LXXIX.— lega-
darius regis, Sept. C. VIII. 6. — decretio
regis Chlotarii, Pact. 9. — ad regis prae-
sentiam (ad regem) mannire, LVI. I. 4.
-^in praesentia (ad praesentiam) regis
rogare, CVI. 7. — Rex Hilperichus,
LXXVIII. rubr.— reges Childebertus et
Chlotarius, Pact. rubr. — reges (rex)
Francorum, Pact. rubr. ; Prol. I ; Epil.
I. II. — ^reges Chlodouehus et Hildeber-
tus et Chlotarius, Prol. I. — ad (apud)
regem accusare, XVIII. — litum, senium
ante regem per dinarium (ingenuum)
dimittere, XXVI. I. 2 ; Sept. C. V. 4.
— ante regem aut in mallo (legitimo,
publico), XL VI. 3. 6 (on this phrase cf.
Kern, 227). — in mallo nobis praesentibus
ueniat, LXXVIII. 7. — winter duos reges
pagare, Sept. C. VIIL 7.
rex: taurus rex. III. 11 (codd. 5 & 6;
corrupted taurus regis, in cod. lo & L.
Em.) ; cf. Kern, 38. 39.
rhamallus (XLVII. 4) -gamallus : K. 232.
rhammodo, II. 12 : K. 24.
rhanne = chranne : K. 9.
rhannechala, II. i : K. 8-io.
rhanne chalteo, II. 2 (10) : K, 8. 9.
Hncus modi, XXXV. 2 : K. 182. 86.
rin/acere, XXVIL 6 (of L. Era., cod. Q),
perhaps a would-be emendation for ri-
fare, or riff are, to reap ; cf. Kern, 140.
rinfacere is not clear in the MS.
rogare: iudicem, XIV. 7 (cod. 10 &c.);
LV. 2 (the index is here mentioned in
codd. 7-9, B-H only; erogare in cod. 2
is a corruption for eum rogare) ; LXXII.
I. — rogare grafionem, XLV. 2»» ; L. 3.
4; LI. I. 2 (cod. 2 &c.) ; Sept. C. VI.
6. — rogare aliquem migrare, XLV. 3
(cod. 6 &c.). — ^rogare tunginum, L. 2. —
rogare aliquem dcbitum soluere, L. 2 ;
LII. c. — ^rogare (said of the grafio) sep-
tem rathimburgios, L. 3 (cod. 10). —
rogare (said of the grafio) ilium qui
fidem fecit, L. 3 (codd. 7-9, B-H).—
rogare aliquem ut de lege soluat,
LXXVIII. 7. — aliquem cum testibus
rogare, CVI. i. 3. 5. 6. — aliquem secun-
dum legem rogare, CVI. 10. — aliquem
de leude rogare, CVI. 6. 7. — aliquem in
presentia regis rogare, CVI. 7. {rogare
also occurs, LII. e, cod. 2, but the con-
text is not clear].
Rom anus, Prol. I. — romanus. Recap. A.
19. — romanus homo, XIV. 2. 3; XVI.
3 (of cod. 2) ; XXXII. 3 & 4 (cod.
6 &c.) ; XXXIX. 3 [cod. 2 has ro-
manus (apparently as nom.) ingenuum
(apparently as accus.), but perhaps we
66z
must read romanum ingenuum (accus.) ;
cf. tit. LXXIX] ; XLII. 4 ; Recap. B.
1 1 [In the two latter places a Romanus
in truste dominica is meant ; cf. the ob-
servations under trustis\z\, — Romanus
in truste dominica, Recap. A. 30, B. 36.
• — Rom. homo, conuiua regis, XLI. 5 ;
Recap. B. 28. — ^Rom. possessor, XLL
6 ; Recap. A. 24, B. 26. — ^Rom. tribu-
tarius, XLI. 7 ; Recap. A. 14. — ^mih-
tunia uel leta Romana, LXXVI. 9 ; cf.
Kern, 274. — Romanus ingenuus (also
in tab. rubr. LXIX, codd.- H. B. G),
tributarius, mUes, LXXIX. 2.
roscimada, V. 2 : K. 45.
r(7«Jw, XXIII : K. 123.
rota: in rotam mitti, as pessima poena
(cruciatus) for a seruus, LXX. 2^.
rum per e, derumpere, dinimp>ere : sclu-
sam, XXIL 23 (cod. 6 &c.). — rumpere
clausuram, XXVIL 23 (cod. 6 &c). —
rumpere sepem, IX. 8 (of cod. 10 ; the
other codd. have aperire). — d e ( di ) r u m -
pere inmetus, inpotos, XXVH. 8 (of
cod. 6 &c.).
sabanc heo, XLI. I (cod. 7. LXXTV) : K.
267.
saccemuther, LIV. 2 : K. 244.
saccionia, XCVI : K. 284.
sacebaro, saceboro, saceborro, sacerboro,
sachibaro, sacibaro, saciboro, sagbaro,
sagibaro, sagsbaro, sagsbarro, sagybaro,
salebaro, saxbaro, LIV. 2-4 : K. 244.
[sacebarone : dicuntur quasi senatores,
Gl. Pith.],
s a c i r e , see sarcire.
sacramentales, Extrav. B. 1.— duode-
cim sacramentales, Extrav. B. 3.
sacramentum, LXXTV. 3; CII; CVI.
3. 6. 7 ; Pact. 5 ; Extrav. B. 5.
sacriuus, sacribus, sagriuus, sacrifus »
uotiuus, II. 12. 13; Recap. B. 15; cf.
Kern, 26, on the Malberg Gloss, [uotiuo
(sacriuum) : idest ad accedendum, Gl.
Est. ; qui est defensor aliorum porcomm,
Gl. Pith.].
sa?pes = sepes (q. v.).
sagatius, satacius, for gasacius (q. v.), L.
2 (codd. 7, 8).
sagbaro, sagibaro, see sacebaro.
sagitta, sagita, XIII. 3 ; XXIX. 5 (codd^
5, 6, 8, 9, B-H). — sagitta toxicata,
XVII. 2; Sept. C. IV. I.— sagittare,
XXIX. 5. 5 (of cod. 7 &c.) ; LXXXI.
3 ; Sept. C. II. 3, IV. I.— sagittalor :
digitus s., XXIX. 5 (of cod. 4).
sagriuus - sacriuus (q. v.).
sagsbaro, sagsbarro, sagybaro, see sacebaro.
saldeba, XVI. 4: K. 103. 95 Sec.
saldeban, XVL 3 : K. 103. 100. 95 &c.
662
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. SALE— SEM.
saUbarOf see sacebaro.
salicus, zalicus, saligus, salecus, salegus,
1) adj. Salic: lex Salica, zalica, I. nibr. ;
XXXVI (cod. 9) ; XLI. i (cod. 6 has
solia) ; XLV. 2 (codd. I & 2) ; XLVU.
nibr., I (codd. 7-9, B-H & L. Em.) ;
L. 2 (cod. 6 has soleta instead of Ux
Salica), 3 ; LII. a. b; LVII. I. 2 (codd.
B-H). 3 (cod. 10) ; LXIII. i (& in tab.
rubr.) ; LXXVIII. 3 ; XCVI (cod. 10) ;
CVII. 3 ; Pact. S ; Capit. I-III ; Extrav.
B. 5. 9 ; Prol. I-V ; Epil. II ; Recap.
A. Pref., s; Recap. B; Recap. C—
barbarus Salicus, Francus saligus, sale-
cus, XIV. 2. — terra salica, LIX. 5 (cod.
6 &c.). — 2) subst. salicus, salecus^a Soli-
any CIV. See also Ltx Salica.
ScUegastf salegaste^ SaUgastis^ Saligast,
SalicasHs, Salogast, &c., Prol. I-V : K.
300.
saUhamy saleckagnUy salicagme^ sachagmey
SalicaiTnCy Salchamaey Saleckeimy sale-
ehamne, Salagkeue, salecheniy SdUhenty
Salachaem, &c., Prol. I-V: K. 301.
salicinus : fiistes salicini, LX. i (codd.
3.4).
salina, XVT.*2 = domus, casa : K. 95.
salire, sallire, 1) to Uap^ jump: sepe,
sepem sallire, LVIII. 4 (codd. 4 and 7
hayepsallirg). — 2) s adsalire, to assault,
injure, LXXX.
salua custodia, Extrav. B. 2.
sambacheo, XLI. I (cod. 8. LXXTV) : K.
267.
samitem, LIV. i : K. 244.
sanare: uulnus non sanat, XVII. 4. —
sanitas : ad sanitatem peruenire, XVII.
7 (cod. 6 &c.). — sanus: sanam manum
de eneo tollere, XCIV. — sanum dicere,
LIV. 4 ; on this phrase cf. Kern, 244.
sane ire, see sarcire»
anctus: reliquiae sanctorum, LV (L.
Em. LVIII. I ; cf. the corresponding §
in codd. 5 & 6). — sanctificatus : ba-
silica, ecclesia sanctificata, LV. 7 (cod.
6&C.)
sanguis ad (in) terram cadit ; exit ; egredi-
tur de (uulnere), XVII. 3 (codd. 3 & 4).
5-7; XX. 4 (codd. 5 & 6).
sarcire, sartire, cumsarcire, Pact. 16 (san-
cire, sacire, in some codd.).
sarcophagus, sarcofagus, XTV. 8 (of cod.
10 &c.). [sarcofagi : idest sepultura. idest
cohopertorium, Gl. Est.]
satisfacere, XLIX. i ; LVI (LIX. 2 of
cod. 10). — sat. parentibus defuncti, XIV.
7 (of cod. 10 &c.) ; LV. 2 (cod. 7 &c.).—
sat. secundum iustum praetium, L. 3. —
personam mortui sat., LXXTV. 2.
saxbaro, see sacebaro,
663
scaUa = sckilla (q.y.).
scamnum, scamnus,escamnum(ubi semus
tenditur), XL. i. 6. — scamnum cooper-
tum, a part of the ackcLsius, LXXII. 2.
— dua scamna cooperta, a portion of the
goods which the relatives of a deceased
wife had to leave to her husband,
LXXin. 2.
scandalum, offence^ vexation, scandal,
LXXVin. 2.
scantio, a butler, X. 6 (of cod. 10).
scapula, LXXVI. 2.-— terram trans sca-
pulas suas iactare, LVIII. 2.
scedo. III. 2 : K. 32.
scelus, XCVIII; CV; Pact. i. 9— au-
thor sceleris, XTV. 7 (of cod. 10) ; XIX.
2 ; LV. 2 (cod. 7 &c.). 3.— sceleratus:
sceleratae nuptiae, XIII. ii (cod. 5
&c.).
schilla, eschiUa, skella, schella, scalla,
skellus, sella, kella (Germ, schelle, D.
schel), a bell, XXVIL 3 (cod. 6 &c.) :
K. 139. ^
schmala Udi, XXIV (cod. 7, XXXII.
2) : K. 129. 97.
schodo, XIII. I : K. 77.
schodo, LVIL I : K. 255.
schoto, rX. S : K. 66.
schreona =■ screona (q. v.).
schuisara chrogino, XXTV. 2 (10) : K. 128.
scindere: mamillam mulieris, XX. 4
(codd. S & 6).
sclusa, esclusa, exclusa, exclausa, a sluice,
floodgate, XXII. 3 (cod. 6 &c.) and
tab. rubr. XXX (cod. H) : cf. Kern, 122.
scolo, in. 2 : K. 32.
scortare, see escorticare.
screona, screuna, screunia, escreona, escreu-
na, iscreona, XIII. I. 5; XXVIL 21
(chreonana, L. Em., cod. A). 22 (schreo-
na, L. Em., cod. i) : K. 78.
scroba, scruua, scrofa, scroua, scropha,
iscrofa, iscroua, II. 3. 7 (cod. 6 &c.). —
scroba docaria, ducaria, II. ii ; Recap.
A. 9 ; Recap. B. 10.
scura, scuria, scruria, a stable, XVI. 3;
cf. Diez, Wrtb., II. ^<r«r£?. [scuria: idest
stabulum, Gl. Est.]
scurtare, see escorticare,
scuta, IX. 5 : K. 66.
scutum, escutum : sc. iactare, XXX. 6.
— ^The scutum a symbol at the giving of
the reipus, XLIV. I. — and at the proce-
dure called adfathamire, XLVI. i (cf. }
2, cod. 2).
sec are, segare, to mow, XXVIL 10 ;
Sept. C. III. 4.
secatio (?), a division, brianch (?), LX.
(first section of cod. 10, note),
secretus, secrecius, secretins : seer, tribus
664
testibus praesentibus aliquem admonere,
XL. 10. — seer, cum testibus alicui con-
dicere. Pact. iiK
seethe, XXIX. 3 (6) : K. 158.
secthis {(or fecthis), XIV. 6 : K. 91.
secthis, LXV. 2 : K. 266. 65.
secti, XXIX. I. 2 : K. 158.
secundum legem se defendere, XXXVI.
(cod. 10 & L. Em.). — sec. 1. solem col-
locare, XXXVII. 3. — sec. 1. componere,
XLI. 16 (cod. 10 &c.); XLin. 2;
XL VII. 3 ; LVT. 6. — sec. modum leo-
dis suae componere, XLI. 13 (of L.
Em.). — omnia sec. legem implere,
XLIV. 3.— sec. parentillam dici, XLIV.
9. — sec. legem testare, contestare, XLV.
2*». 4 (of L. Em.). — sec. iustum praetium
satisfecere, L. 3. — causam sec. legem
definire, LIV. 4. — sec. legem audire,
• LVI (LVIII, cod. 2).— de res suas sec.
legem (quod lex est) reuestire, referre,
LVI (LVin, codd. 2 & 10). — legem
dicere sec. legem Salicam, LVII. 1. —
sec. legem iudicare, LVII. 3. — compo-
nere secundum quod in patria componere
debuisset, LXIII. i. — sec. legem aliquid
donare, LXXII. i. — sec. legem conse-
qui, LXXVIII. 7. —sec. legem Salicam
obseruare, XCVI.
secundus: secundus digitus, XXIX. 5 ;
Sept. C. II. 3.— secunda uxor, LXXIII.
1.— Cf. Recap. A. 7.
securus, sicurus, XLV. 3; L. 3. — se-
curitas: securitatem facere, LIV. 4;
cf. Kern, 244.
secusius, secusus, VI. x : K. 50.
sedere, 1) toremHin, XLV. 2. — 2) to sit:
rachineburgi in mallo sedentes, LVII. i
(codd. 4, 8, 9, B-H & L. Em. have rese-
dere ; codd. 7, 10 & L. Em. cod. Q have
residere) ; LXXVUI. 7. — ^reside re in
domo, XCVII. — ^residere in sacramento,
probably = to adhere to, CII. 2 (of cod.
II). — adsedere, cohsedere, to settle:
in uiUa, XLV. 2.
seeo lando ueua, XVI. f : K. lOt. 95, &c.
segare for secare, q. v.
segusiut, segusiuus, VI. r. 2 (10) : K. 50.
selando, XVII. i : K. 106. 97. 99.
selando efa, XVII. 5 : K. 107. 97. 95 &c.
selando effa, XIX. 2 : K. 117. 107. 95. 97.
99. lOI.
selando sunt effa, XVHI : K. 107. 95. 97.
99. 101.
selane effa, XVI. i : K. 97.
selane effefa, XVI. i : K. 96. 95 &c.
selaue, silaue, LV. 3 (cod. 6 &c.) : K. 249.
seUho, XXXVIII. 4 (6) : K. 189.
sella = schilla (q. v.).
seminare, semenare, XXVIL 23. 24.
665
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. SEM— SIC.
semis, simis, XIV. 6 (cod. 2) ; XXVIII.
3.
semita (seminata), XXXIV. 3, and in
Ub. rubr. LV (of codd. H.B.G.).
senextra « sinistra (q. v.).
sfnio, II. 5 : K. 20.
seniores (taking an oath), CII.
sententia, sentencia: capitalis sententia,
XL. 5. — sententiam dare, LVII. 3. — ^in
alia sententia, in another text of the Lex
Salica, XIV (XVII. 5 of cod. 10).— in
tertia sententia, Recap. B. 11.
sennm; et senum, for sint (?), XL. 6
(cod. 2).
SCO = sen, XXX. 3 (cod. 2).
seolandefa, XVII. 2 : K. 107. 97 &c.
seolande fadisco landefa, XVI. I : K. loi.
9/. 95 &c-
seolande stadio^ XLIII. i : K. 219.
seolandeua, XVI. i : K. 10 1. 97. 95 &c.
seolandi stadia, XLIII. i : K. 219.
seolando, XVII. 2 : K. 106. 97. 99 &c.
seolando efa, XVII. I : K. 107. 97. 95 &c.
seolando et uas haldem pa, XVI. i : K. 99.
1 00. 95 &c.
seolando uena, XVII. i. 2 : K. 107. 97.
101. 95 &c.
seolando uena^ seolando ueua, XVIII : K.
107.95.97.99. 101.
seolando ueua, XA/I. i : K« lOi. 95 &c.
seolandouma, XVII. 1. 2: K. 107. 97.
101. 95 &c.
seolanthis tkadio, seolantis thadio, XLIII.
I : K. 219.
seo lastasia, XLII. 3^ (of cod. lO) ; seo-
lasthasia,'K.IAI. 4»» (of cod. 6) : K. 217.
seo laude esthadio, XLIII. 1 : K. 219.
separare, de (a) consortio separari, XIII.
II (cod. 6 &CC.).
sepes, saepes, s^pes, sipes, IX. 8 (cod. 2
Sec.) ; XVI. 5; XXXIV. rubr., i. 2 (cod.
6 &c.). — scpein sallire, LVIII. 4.
septem : s. apes {beehives) aut amplius
furare, VIII. 4. 7 (of cod. lO & L. Em.).
— grex septem equarum, XXXVIII. 3.
4. — septem noctes, XL. 7. 8 ; LII. b.
c ; LXXIV. I ; CVI. 1.— septem qui in
conuiuio fuerint, XLIII. i. 2. — septem
rachineburgi, L. 3; LVII. i. 2. 3. 4
(cod. 6 &c.). — septem iuratores. Pact.
8 (perhaps wrongly for sex). — septem
testes (proximiores), Extrav. B. 2. 5. —
septima manus, Extrav. B. 5. 12.
septun chunna, II. 7 ; Ch. B. 3 : K. 21.
301.
sepultus: corpus sepultum (de sepulchro,
cod. H) effodere, expoliare, LV. 2.
sequi, persequi: sequi senium, XIII.
8. — per i^estigium res suas sequi,
XXXVII. — latrones persequi, Pact. 16.
17. — sicut antea consnaetndo fiiit . . .
sic sequatnr, LXXVUI. 10. — sequcntes
digiti, XXIX. 6. 6 (cod. 4 &c. ).— poletrus
scqucns, XXXVOI. 7 : Cf. Kem, 193.
— sequentem mortuum, LV. 3 (cod. 6
&c.): K. 249. [Seqmns occurs also
XXIX. 5 (of cod. 2), but it is not clear
in what sense.]
sermo regis; extra sermonem ponere,
LVI. 5; CVI. 9; LXXVni. 9 (mit-
tere foras nostro sennone). Cf. also
uerbum ; rex,
seruare: lex, pax seruetur, LXXII. 3;
Pact. 16. — re seruare, Capit. 7. — ^fretus
resemare iudici, Pact. 16.
seruitium, seruitus, XIII. 9; XXV. 2
(cod. 3). 5. 6; XXXIX. 2 (cod. 10 &
L. Em.) ; Capit. n. III. — seruitutem,
XXXV (LXVm, codd. 7-9, B-H,
probably wrongly for soluiturum). —
homo qui in seruitio reuocatur, CII. —
aliquem ad seruitium mallare, requirere,
Extrav. B. i. 2. — de seruitio fugire,
Extrav. B. 12.
seruus: de seruo fiirato, occiso, uendito
uel ingenuo dimisso, X. rubr., i. 3 (cod.
5 &c.). 2 (cod. 7 &c.). 5 (cod. 5 &c.) ;
XXVI. 2; Capit. II; Recap. A. 17. 21,
B. 19. — si seruus cum ingenuo de rebus
domini sui aliquid (de)portauerit, X. 2.
— seruus puledrus, X. 5 (cod. 10). — ali-
quid cum seruo negotiare, X. 5 (cod. 5
Sec); XXVIL 25; LXXXVI.— de
furtis seruorum, XII; XL ; LXXVIII.
7. — castrare seruum, XII. 2 ; XXV. 7 ;
XL. 4«. 11; Recap. A. 8.— si ingenua
puella (femina) seruum secuta fuerit, in
coniugium sumpserit, XIII. 8 (cod. i) ;
XXV. 6 ; Capit. III.— de adulteriis ser-
uorum, XXV. rubr. (of cod. 2) ; Pact. 5.
— si seruus cum ancilla aliena moechatus
fuerit, XXV. 7.— s. ccc (cxx) ictos
accipiat, XXV. 8; XL. i. — si seruus
ancillam alienam in coniugium sociauerit
(inuita traxerit), XXV. 9. — uapulare ser-
uum, XXV. 5 (of cod. 2).— De homi-
cidiis seruorum, XXXV. — si seruus
senium (aut ancillam) occiderit, XXXV.
I ; LXXXIII. — si ingenuus seruum ex-
poliauerit, XXXV. 2. 3. — seruum ali-
enum battere, XXXV. 4 (cod. 6 Sec).
— seruum alienum mortuum expoliare,
XXXV. 6 & 7 (of cod. 6 &c.).— si |
seruus hominem ingenuum occiderit, |
XXXV. s ; LXXVIII. 5 ; Capit. VII. j
— seruum sollicitare, plagiare, XXXIX. 1
— senium torquere, XL. 2 &c. — seruum
super scamno tendere, XL. I. 6. — ser-
uum capitali sententia ferire, XL. 5. —
seruum super altcrum agnoscere, XL VII.
667
T. — si muHer se com seruo sao copulat,
LXX. — seruum pessima poena (hoc est
in rota) ponere, LXX. 2*>. — si serous
mulierem ingenuam percusserit aut ex-
capillauerit, LXXVI. 3. — seruum ad sor-
tem mittere, ponere, LXXVIII. 7 ;
Pact. 5. 6. II. — senium sine causa ligare,
LXXXVn. — cessionem de serao facere.
Pact. 5 (cf. LXXVm. 7). is.-^rous
ecclesiae, fisci, Pact. 11. — seruus cuius-
libet de potentibus. Pact. 12*. — serous
ecclesiasticus, beneficiarius, Capit. VH. —
serous qui cartam ingenuitatis adtulerit,
Capit. II. — serous fugitivus, Extrav. B.
12. — senium alterius cedere. Recap. A.
4. — serous ministerialis. Recap. A. 11.
15. — seroum ministeiialem in oste occi-
dere, Recap. A. 22. — litus serous.
Recap. A. 27. — seroum flagellare. Re-
cap. B. 5.
setheo, XXXVIH. 4 (10) : K. 189.
seugitis, VI. 1 : K. 50.
seulandeba, XVIII : K. 107. 95. 97. 99.
lOI.
seuland^fa, XXVni. i. 2 : K. 155. 97.
seulandiueuas, XVI. i : K. loi. 95 &c.
seulando efa, XVIII : K. 107. 95. 97. 99.
lOI.
seu lando efa, XXVHI. i. 2: K. 155.
97.
seulando uatiaSyXIK. 2 : K. 117 .107. 95.
97. 99. lOI.
seulando ueua, XVII. 2 : K. 107. 97. 10 1.
95 &c.
seulando ueua, XLIII. i : K. 219. 97. 99.
lOI.
seulandoueuas, XVII. i : K. 107. 97. lOi.
95 &c.
seula\n^Umeuas^ XVIII ; K. 107. 95. 97.
99. lOI.
seusius, seusus, VI. i : K. 50.
sex : sex apes (beehives) furare, VIII. 3.
— grex minor (equarom) usque ad sex
(codd. 1-3 have septem) capita,
XXXVIII. 4. — sex iuramentum,
LXXVIII. 5. — sex iuratores medius
electus donare, Pact. 8 (cod. 2 has sep-
tern; cod. 7» duodecim). — sextum
genuculum, XLIV. 9. 10. — cum sex a-
ginos quinos (iuratores) se exuere
(excusare), LXXIV. 2. — sibi scxius
iurare, CVI. 2. — sexagesimus annus,
Extrav. A. V. 3.
sexan ckunna, Ch. A. 2 : K. 301.
sexus uirilis, LIX. 5.
sexxaudro (read sexxandro), Extrav. A.
4 : K. 296.
sibi sextus, nonus &c. iurare, CVI. 2 &c.
sic eligere, for si cis ligere, XL VII. I : cf.
Kern, 2.
668
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. SICH— STAT.
sichte, XXIX. 2 ; sicH, XXIX. I : K. 158.
si car us for securus (q. v.).
sign are: fustem signare; arbor signata,
signatus, XXVII . 18. — ^signum : ceruus
domesticns signum habens, XXX III.
2; Sept. C. n. 7.
sigustusj secusuSj secunus, segusius, segU"
siuus, seugiuSy seusius^ seusus, stusius,
siusuSf . stutiuSf subusuSy' VI. I. 2 (10
and L. Em.) : K. 50.
stlau£ = selaue, see K. 249.
silua, sylua, XXVII. 15. 17. 18;
LXXXrV; cm.— per siluas uadere,
LXXVin. 9.
sinudchaledi, XXIV (cod. 9, XXXn. 2):
K. 129. 97.
si mil is, \) a similar one^ of equal value,
XXX. 9 (L. Em.). On^i«MJ, towhich
similis refers, cf. Kern, 295. — 2) similis,
consimilis, equal: se, sibi similis, con-
similis, XXXV. i. — consimiles tres qui
sacramenta firmant, in contradistinction
to the electij Pact. 5.
simis for semis (q. v.).
simithio reddant, CVI. i (cod. i): K.
290.
sinani, U. $: K. 20.
sinistra, seneztra, senixtra, sinesxtrama-
nus, LVIII. 2 ; LXXVIH. 6 ; cf. Kern,
col. 471 (note 2).
sipes, for sepes (q. v.).
sitabahim, silabaim, sit?iabahimy sithabC'
kun, XXXVm. 6 & 7 (of cod. 7 &c.) :
K. 192.
siuaerohen, XXV. I : K. 131.
siususy sitttiuSf VI. i : K. 50.
skellaj skellus = sckilla (q. v.).
smaUhaledi, XXIV (cod. 8, XXXII. 2) :
K. 129. 97.
soagne chcUt, soagne chalte, II. 8 : K. 20.
8.
sobattere, see battere.
socelinoy VII. 4 (6) : K. 54. 59.
sockU, XXIX. 2 (10, note): K. 158.
sociare, sotiare ancillam alienam, XIII.
9; XXV. 8 (codd. B-H). 9.— sponsam
alienam, XUI. 10. — ^litam alienam ad
coniugium (sibi in comugium), XIII. 10
(cod. 5 &c.). — uiduam in coniugio sod-
are. Recap. A. 6.
socius, XLI. 16 (of cod. 10 &c.).
sol : post solis occasum, VI. 2 (cod. 2
&c.); XXXrV. 5 (of L. Em.).— solem
collocare, XXXVQ. 3 ; XL. 7. 8. 10;
L. 2; LII. a. d. e; LVI. 3. 4. 5 ;
LVII. I. 2; CVI. 7. 8. Cf. also coUo-
care^ cubitus, occasus, solisacire, and
Kern, 185.
solam phinam, sola\ni\pina\fn\, solampi-
nam, VH. 6 (cod. 6 &c.) : K. 61.
669
solestraboy XXX. 3 : K. 172.
solicitudo, for solutio, XLVn. i (codd.
I, 2, 6).
solidus, a coin which, everywhere in the
Lex, = 40 denarii — solidi aeque pen-
santes, XLIV. 2.
solisacire, solsaiire,sole latere,C\l\ K. 185.
solis trabo, XXX. 3 : K. 172.
solitudo, for solutio, XLVII. i.
solium: inter 4 solia occidere, Sept. C.
VII. 6.
sollicitare, solicitare mancipia aliena,
XXXIX. rubr., i.
sollicitudo, solicitudo, Pact. 16.
soluere, 1) to let loose, VI. 3 (of L. Em.).
— 8) to loosen, untie : uittam s.,
LXXVI. 2. — 3) soluere, desoluere,
dissoluere, exsoluere, persoluere,
to pay, satisfy, l^U. i (cod. 7); XUL i.
4 (cod. 8). 6 ; XVIL 6. 8. 9 (of L. Em.
cod.Q) ; XXII. I ; XXV. 5 (of cod. 2). 3
(of cod. 6). 6 (of cod. lO&c); XXXV. 5.
5 (of cod. 10) ; XXXVI ; XL. 3. 4«. 9 ;
XLII. 3. 3b. 4. 5 (of codd. B & H);
XLnL 3; XLIV. 2; L. I (cod. 4). 3
(cod. 10) ; LIII. 3 & 6th sect, (of cod. 10
&c.) ; LIV. 4 ; LVII. i. 3. 2 (of cod. 10);
LVHL 2 (of cod. 10). 3.4. 5. 6; XCII;
XCin. 2; CII; CVIL 2; Pact. 6.—
debitum soluere, L. 2; LVIII. 5. — iidem
factam soluere, L. i. 3. — soluere fretus,
L.3; LUI. 2.4.6. 7th sect, (of cod. 10).
6 (cod. 6 &c.). — soluere pretium, LVI
(LVIII of cod. 2 & cod. 10).— totam le-
gem soluere, LVIII. 6 ; Recap. A. 7, B.
36.— de lege soluere, LXXVIII. 7.—
transoluere, LVIII. 3 (of cod. 10). —
exsoluere, 1) = soluere 3. — 2) to free
on^s self, LXXVin. 5. — se exsoluere :
per (cum) iuratores se exs., XIV. 2 & 3
(of cod. 2) ; XVI. 3 (of cod. 2); XLII.
5 (cod. i). — solutio, payment, satis-
faction, XLVII. I ; Pact. 16. — pignus
solutionis, L. 2.
sonare comu, see comu, LXXIV. i.
sondolino, VII. 4 & 5 (of cod. 7) : K. 54.
59.
sonesta. III. 6 : K. 28. 41.
sonia, sonies, = sunnis (q. v.).
sonischalt, II. 14. 16 ; III. 6. 7 ; IV. 4 :
K. 29. 44.
sonista, II. 14. 16; III. 6. 7; IV. 4;
XXXVm. 5 (of cod. 6) : K. 28. 41. 44.
190.
sonistha, XXXVni. 5 (cod. 10) : K. 190.
28.
sonnis = sunnis (q. v.).
sonnista, II. 14. 16 : K. 28.
soror, LIX.2; LXXVIII. 3. — sororis
filia, XIII. tt (cod. 6 &c.). — sororis
670
filius, XLIV. 4.— soror matris, LVIII.
3 ; LIX. 3. 4 (cod. 2 &c.). — soror pa-
tris, LIX. 4 (cod. 2 &c. ).
sors, 1) lot, as a means of evidence in the
case of slaves or servants, LXXVIII. 7
(soros here wrongly for sors) ; Pact. 5.
8. 10. II. — sors mala, Pact. 6. 8. 10. —
») territory, LXXXIX. 2 : cf. Kern,
282.
sotis = sutis (q. v.).
spadus, spatus, spathus, spadatus, cas-
trated; spadare, spatare, expadare,
espatare, to castrate, XXXVIII. 3 (cod.
6 &c.). 12 (cod. 6 &c.) ; Recap. B. 3.
spalmitare ^palmitare (q. v.).
spatium, spacium, in reference to time^
XL. lo ; LII. b ; Capit. I. — to space,
Pact. 14 (cod. 2 has expacium).
speruarius, sparoarius, isparuarius, spre-
uarius, sparuarius, isperuarius, a spamyw-
havtk, VII. 4 (cod. 5 &c.) ; cf. Kern, 54.
spicarium, espicarium, ispicarium, picha-
rium (Cod. Est.), a bam, comhouse,
XVI. 3. [spicario : idest cellarium, Gl.
Est. ; horreum cum tecto, Gl. Pith.].
spoliare, see expoUare, LV. 6(6).
spolium, expolium (spolia, expolia, sing.),
XXXV. 3. 5 (of cod. 10 &c.). 7 (cod. 6
&c.) ; LXI. 2.
spondere, Extrav. B. 6. — sponsus,
a betrothed, a bridegroom, XIII. 13
(cod. 5 &c.). — sponsa, spunsa, i-
sponsa, puella sponsata, desponsata,
disponsata, dispunsata, a betrothed, a
bride, XIII. 10. 14 (cod. 5 &c.) ; Sept.
C. VI. 7; Recap. A. 12. — sponsare,
desponsare, to betroth, affiance, Extrav.
A. I. \_puella sponsata, spunsata, spon-
sada, spunsada, desponsata, occurs again
XXV. 2 in codd. 6, 7-9, B-H & L.
Em., but perhaps wrongly for spon-
tanea, as the other texts have].
spontanea uolimtate, XXV. 2.
spreuarius = speruarius (q. v.).
stadalis, LXXX : K. 276.
stadua = statuale (q. v.).
stafflus, stapplus, LV. 4 (cod. 10, note &
L. Em.) : K. 247.
stalacha, IX. 2 (lo) : K. 192.
stalachaia,stalachia, stalasthia, stalathiOy
XXXvilL 5. 9 (of cod. 6 &c.). 13 (of
cod. 6 &c.) : K. 192.
stallachia, IX. 2 (6) : K. 192.
stapplus = stafflus (q. v.).
stare, Sept. C. VI. i [in tit. XIV. 4 the
texts have testare, restare],
statuale, statualis, statua, stadua, a kind
of fishing-net, XXVII. 20. [statuam :
retias, Gl. Est.].
statuere, Pact. 18.
671
aC
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. STEM— TAX.
stemare, see aestimare.
sterchire, Eztrav. B. 7 : iC 298.
sternere lectum, LXXH. 2.
steterit^ XLI. 2 & 4 (of cod. 2), probably
for texerit,
stimare, stimatio, see (ustimare,
stirps : hereditatem per stirpes diuidere,
LIX. 5.
strada, a road, LXXTV. I.
strator, stratarius, istrator, one who
saddles a horse, a groom, X (XXXV.
6, cod. I &c.).
stria, stries, estria, istria, a hag, imtch,
LXrV. I. 2. 3 (6); Recap. A. 25.
stricto, Extrav. A. 3 : K. 295.
stringere, extringere, instringerc, de-
stringere, to press, touch, XX. rubr., i.
2. — super eztringere, to hold together,
XXXIV. I. — adstringerealiquem se-
cundum legem salicam, said of a judicial
summons, L. 2 (in L. Em. ; the other
texts have the Frankish formula: tU
nexti canihigius ; cod. 10 uses both
the Frankish and the Latin).
strioporcius, strioportius, strioportio, es-
trioportio, trioportio, LXTV. i and in
tab. rubr. : cf. Kern, 261, on the Mai-
berg gloss.
strogau, X (cod. 2, XXXIV. 5): K.
69.
strona anthedio, anthidio, antidio,'XXNTl.
22 ; K. 150. 122. 75. 78. 63.
stronis anthedio, XXVH. 22: K. 150.
122. 75. 78. 63.
structura, a structure, LV. 3 (of L.
Em.).
studium : ascus in suspensum pro studio,
studium positus, XXI. 4. — studium
pacis, Prol. n.
stus, for ictus, XVII. 6. 8 (oi cod. 2).
suane calte, II. 8 : K. 20. 8.
su bat ere, subbatere, subbattere, see bat-
tere,
subdare ■ dare, tradere, XL. 4^.
subiacere: poenae, poenam, Xm. 11
(cod. 5 &c.). — subiacere legem, lege,
legi, Pact. 10 (codd. i, 5, 2, 6*-.8*; cod.
7b has succedat legi; 6*», 8'' succeat
legis), — subiacere periculo, Pact. 11. —
uitae periculimi (-0} subiacere, se sub-
iacere, Pact. 18. — ^latronis culpae s.,
Pact. 13.
sublicitare, XXXIX. i (in codd. 2 &4),
probably corrupted from soUicitare,
subligare sepem, XXXIV. i.
substantia, XLV. 2^ (cod. Est.).
subtho, subto, XXVn. 31 (cod. 6 &c.) : K.
153.
subtrahere, II. 6 (cod. 10 & L. Em.),
see trahere.
672
svih ins, under, beneath, underneath : sub-
tus terram, LVlll. i.
subula, a/f awl, punch, Extrav.fi. 4.
subusus, VI. I : K. 50.
succedere, LIX. passim.
sucelin, VII. 4 (10) : K. 54. 59.
sudenn, sudis =f»hf (q. v.).
suiani, sui anni, 11. 5 : K. 20.
sumis, sumnis = sunnis (q. v.).
sundela, XVI. 4 : K. 103. 95 &c.
sundelino, sundleno, sundoleno, sundolino
(also in VIII. I, but misplaced, see
Kern, 63), sundulino, VII. 4. 4 (of cod.
7 &c.) : K. 54. 59.
sunesta, II. 14; III. 6 : K. 28. 41.
sunia = sunnis (q. v.).
sunista, II. 14 : K. 28.
sunnes= sunnis (q. v.).
sunnesta, II. 16 ; III. 7 : K. 28. 41.
sunnis, sonies, Sumis, sumnis, sunnes,
sonnis, sunnia, I. I. 2; XLV. 2^;
XLVIL 2; XLEX. 2; L. 4 (sunnia,
sunia, nuntiare, adnuntiare; certa sonia) ;
LXXVni. 7 ; XCVI ; Pact. 5. 17 (cod.
2) ; Sept. C. I. I. 2 : K. 231. [sunnis :
impeditio, Gl. Lind.].
sunnista, II. 11 (here misplaced, see K.
22). 14; m. 7; IV. 4; xxxvin. 3
(cf. K. 190). 6 (cf. K. 191) : K. 28. 41.
44-
sunt diUno, VII. 4 : K. 54. 59.
superbia, IX. 7 (of cod. 7 &c.). 8 (cod.
2 &c.); XXXn. 5 (cod. 5 &c.);
XXXVm. 13 (cod. 6 &c.).
superdicere, toaccuse^ sup. hominemex
quolibet crimine, XLI. 11 (cod. 6).
superesse, LIX. i. 2 (cod. 10 & L.
Em.),
super extringerc s superstringere,
XXXIV. I.
superiactare, superiactari : s. alteri ma-
leficium, to cast a spell or charm over
anyone (Fr. Jeter le sort sur quelqu^ un),
XIX. 3 (cod. 5 &c.).
superligare : s. sepem, XXXTV. i.
superstitutus fuerit, for superstites ha-
buerit, LXXVIII. 3. — ^uxorem suam
supeistitem, for uxore suA superstite,
LXXVin. 4.
superuenire, to come or /all upon, to
attack, XrV. rubr., 7 (of cod. 6 &c.).—
superuentus, an attach, XIV. rubr.,
I. S. 6.
suplicacio, Pact. 5 (cod. 2).
supplicium, supplitium, suplicium (mi-
nor et maior), XL. 4. 5. 6. 7. 9. 10 ;
Pact. 14.
susceptio hospitum, XLVt. 5.
suscipere, 1) to receive, accept : senium,
XL. 3^ (of codd. B-H). — pretium s.,
673
XL. s^ (of L. Em.).— s. flagellos = acci-
pere flagellos, XH. i (cod. 2).—«) to
undertake: legem super se soluitnrum
s., XL. 9^—8) to take up, accept, tole-
rate : s. migrantem, XLV. i. — ^hospites
s., XLVI. 2.
suspectus de crimine, Pact. 12^ — sns-
pectio, suspitio (susceptio). Pact. 10.
suspendere, CVn. 3. — suspensum: as-
cus in suspensum positus, XXI. 4.
sustinere, 1) to bear, put up with, LVII.
2 (of cod. 10 & L. Em.).— ») /0 JKJtow,
XCIV.
sutis, sudis (de Sutenn, sudenn, cod. 10),
sotis, a pig'Sty, 11. 3 (cod. 6 &c.);
XVE. 2 (of cod. 2). 4. [sute : idest ara
porcorum, Gl. Est. ] .
suuachine calte, U. S: K. 20. 8.
sylua = silua (q. v.).
tacxaga, IX. 2 : K. 21.
talare, to take amay, CIII. 2. Cf. L.
Rip. 64 ; L. Alam., Landfr. 33 ; Diez,
Wrtb., n. b. tola.
talentas, CII : K. 286.
tanconare, tangonare, tancnare, tanga-
nare, to press, summon (O. Fr. tangoner),
LVII. I ; cf. Diez, n. c. tangoner ;
Sohm, Proc. 143 sqq. ; id. R. u. Ger.
I. 132. [tangano : id est uostimio {leg.
uastemio ?), Gl. Est. ; adiuro, inteipello,
Gl. Lind.].
tangere, LXXVI. 2 ; Recap. A. 20.
tantedio, XI. 4 : K. 75. 63. 58.
taphano, XXIX. 5 (8) : K. 161.
taratro (?), LXXXIX. 2.
tartussus - tertussus{q. v.), Sept. C. I. 3.
taurus (taurem in cod. 5): taurus qui
giegem regit. III. 4.— taurus qui de tres
uillas communis uaccas tenet. III. 5 ;
cf. Kern, 40. — taurus bimus, HI. 9 (cod.
6 &c.).— taurus rex, HI. 11 (cod. 6;
cod. 10 8c L. Em. have taurus regis^
cf. Kern, 39}; Recap. A. 23 (taurus
regis).
tauthe, Ln. sect, e (cod. 10) : K. 24^.
taxaca, II. 8 (of cod. 7) ; IX. 3 (of cod.
7); X. 2 (of cod. 7). 4 (of cod. 7); XI.
I (of cod. 7, here a mistake ; cf. Kern,
7S).--taxaga, U. 7 (cod. 3); X. 4 (of
codd. B. G. H). 5 (XXXIV. 5 of cod.
2). — taxaica, X. 4 (of cod. 8). — texaca,
IL 19 (of cod. 6) ; HI. 13 (of cod. 6);
IX. 3 (of cod. 10) ; X. 6 (of cod. 6). 8
(of cod. 10 ; cf. Kern, 72) ; XI. 2 (of
cod. 6). — texacha, X. 6 (of cod. 6). —
texaga, VIII. 3; XIV. 5. — /««»«,
Vin. 3 (of cod. 10).— texeca, 11. 10 (of
cod. 5). 19 (of cod. 5) ; III. 13 (of cod.
5) ; VUI. 4 (of cod. 5) ; IX. 3 (of cod.
5) ; X. I & 5 & 6 (of cod. 5) ; XI. 2 (of
674
Digitized by VnOOQ IC
GLOSSARIAL INDEX. TAX— TEST.
cod. 5).— fejcjpfl^fl, XI. 2 (cod. 2) : K.
21. 63. 64. 67. 71. 72. 75. [tezaga : id est
mercatnm, Gl. Est.; in teraga, intra
tecta, Gl. Pith.].
taxaca ab chratis, taxaca db graUSy VIII.
3 : K. 63. 21. 64.
tegere, to cover over^ XLI. 2. 3 (of cod.
6). 4. — tectum super apem, uas, VIII.
I. 2. 3. 4 & 5 (of cod. 10 &c.).— lapidem
super tectum iactare, XCVU.
telarius = extelarius (?), XXXm. 3 (of
cod. 10).
tempus: longum tempus, LIX. 6^ (of
cod. 10). — ^paganorum tempore, LVin.
rubr. (of codd. 7-9, B-H). — ^praesentibus
temporibus, LVIII. 3 (of cod. 10).—
sub temporibus patris nostri, LXXVIII.
10. — ^intra statutum tempus, Pact. 12'.
tendere, tindere, extendere : seruus ezten-
tus 120 flagellos accipiat, Xn. i. — ten-
dere, extendere seruum super scamnum,
XL. I. 6.
tenere, 1) to hold, detain : sunnis eum
tenet, detenet, I. i. 2; XLV. 2^;
XLVn. i^ ; XLIX. 2 ; L. 4.— animal
ad se t., IX. i (cod. 7 ; the other codd.
have retenere). — uillam tenere, XLV.
rubr. (of L. Em.) ; Capit. IX. — ^res tenere,
LII. a. b. — ^mandpia aliena tenere, Pact.
7. — cf. L. 2 cod. 3. — 2) to keep, manage,
LXXVI. II. — 8) to line, cover: taurus
qui uaccas tenet, continet. III. 5. — in-
trans. pes mancus tenet, XXIX. 1 1
(cod. 5 &c.). — teneri ad numerum, XLI.
7 (of cod. 2 &c.). — obnoxium teneri,
XLIII. 2. Sec also continere.
tenor, 1) preservation^ maintenance: t.
pads, LXXVIII. i; Pact. i. 16. 18
(pro itinere, de retinore, pro timore, pro
tenere, pads). — 2) contents : duae epis-
tolae uno tenore, Extrav. B. i.
tentennum, tentinnum « tintinnum
(q. v.).
teobardo, X. 2 : K. 68.
teoda, theada, theoda, theuda, (an)teuda
(cod. 2), (an)teoda (cod. 7), (an)theoda
(cod. 8), {an)tehoda (cod. 9, for ante
teuda, &c.), deuda, XLVI. 6 : K. 227.
teodocco, X. 3 (cod. 2); teoducco, X. I
(cod. 2) : K. 67.
teofriomosido, XXXV. 6 (6). 7 (6) : K.
183. 182. 86. 67. 90.
Uolasina, X. 5 (6) : K. 73. 67. 133.
teolosina, XXV. 3. 4 : K. 133. 67.
teomosido, XXXV. 2. 4 : K. 182. 86.
Uophardo, X. 2 : K. 68.
teorgiae, LV [LXXVH. 2, of cod. 7] :
K. 253 [meaning unknown].
tionine, LV[LXXVII. i, of cod. 7]: K.
253 [meaning unknown].
675
teothexaca, X. 4 (6) : K. 67. 21.
teoxaca, X. I : K. 67. 21.
ter, terni, tertius, tres: ter aliquem
percutere, XVH. 8.— terni solidi, XIII.
3; XVn. 6.8; L. 2; Ln.d; LVIL 2.
— temae personae electae. Pact. 10. —
per tertium aliquod transmittere,
XXVni. 3.— tertius digitus, XXIX.
4 (of codd. B-H). — tertia pars solidi,
XXXV. 4 (of L. Em.) ; XXXVIH.
15 (cod. 10 & L. Em.). — tertia manus,
XXXVn. I. 3 ; XLVIL 14 ; LXI. 3.
— tertia nox, XXXVU. i. — ^tertia pars
denarii, XXXVni. 15 (cod. 10 & L.
Em.).— tertius mallus, XXXIX. 3 (cod.
2 &c.). — ^tertia nice, XL. 10.— tertius
pladtus, tertium placitum, XL. 8 (of
cod. 2) ; XLV. 2^. — in tertio loco,
XLn. 3*»; Recap. B. 11 has here in
tertia sententia. — tertia pars legis, L. 3.
— tertia pars dotis, LXXJII. 2. — tertia
pars leudis, CI. — tertio decem noctes
addere, XLV. 2»». — tres admonitiones,
LII. e. — tres causae, tertia causa, CII.
— tres colpi, XVII. 6. — tres consimiles.
Pact. 5. — tres, alii tres, et tres in tertio
loco, qui in contubemio sunt, de con-
tubemio, XLII. 3»>; XLIII. 3.— tres
aut amplius in conuiuio, XLIII. i (codd.
7-9, B-H). — tres digitos in uno ictu ex-
cutere, XXIX. 6.— tres electi, Pact. 5.
— duas aut tres feras occidere, XXXIII.
2. — ^tres (wrongly for quatuor) fustes,
LX. I (cod. I). — ^tres de generationc
matris, patris; tres proximiores de matre,
de patre, LVTH. 3. 4 ; CI. — tres homi-
nes qui ingenuam puellam rapuerint,
Xni. 1.2; Recap. B. 8. — ^tres homi-
nes tres causas demandare debent,
XLIV. i; XLVI. I. — tres hospites,
XLVI. 2. 5. — tres iuratores, XCIX
(cod. 2). — tres partes leudis, CI. — tres
malli, XXXIX. 3 (cod. 2 &c.); Pact.
2 ; Prol. I. n.— tres noctes, XXXVII.
I. 2. — tres nundinae (notinae, numbi-
nae, nouenae, nondenae, manitae, man-
nitae), L. 2. — ^tria ossa, XVII. 3. — tres
placiti, tria placita, tres pladtae, XL. 13
(of cod. 3 &c.). — tres plagae, XLII. 3;
XLTTI. 3.— tres plagiatores, XXXIX.
4 (cod. 2 &c.).— tres sadbarones, LIV.
4. — tres seniores, CII. — ^tres solidi aeque
pensantes, XLIV. i*. 3. — tria, tres tcs-
timonia, LVI. 4. 5 ; XCIX.— tres tes-
tes, XXXIX. 2 (cod. 3 &c.). 3 (cod. 2
&c.) ; XL. 10; XLVI. 4. 5 ; XLVH. 2.
3 ; LVI. 2. 3 ; cf. XCIX,— tres uerui-
ces (capras) furare, IV. 3 ; V. i ; Recap.
A. 5. — tres uices, terni uices, L. 2 ; LII.
d; LVn. I (codd. B-H); CVI.— tres
676
uillae (owing to a mistranslation, cf.
Kem, 40), in. 4 (of cod. 7 &c.). 5.—
si tres uillam inuaserint, XLII. 5 (cf.
Kem, 218).— tres uirgae, XXXIV. I.—
tertiusdecimus sacramentalis, Ex-
trav. B. 3. — triplum : in triplocompo-
nere, LXIH. i ; LXIV. 2 ; Extrav. A.
VT. 4. — ^tricinus, trigenos for tricenos,
xin. I.
terminare, CVI. 2 (of cod. 10 &c.). — uno
iudido terminari, 11. 9 (of cod. 7 &c.) ;
m. 5 (of cod. 7 &c.).
terra: XVH. 3. 5. 6; XXXIV (LIII
cod. 9); LXXVI. I. — ^in terra mittere,
to bury, XIV. 8 (cod. 2 &c.) ; LV.
rubr., I ; Sept. C. IV. 3. — nee super
terram nee subtus teiram facultatem-
habere, LVTH. i. — terram in pugno
tollere, terram (de terra) super aliquem
iactare (a s3rmbolic usage), LVIII. 2. 3.
— terra, land, property, LIX. 5;
LXXVHL 3 ; Pact. 14; Extrav. A. II.
—terra Salica, LIX. 5 (codd. 5, 6 &c.)—
terra, wrongly iox tertia, LXI. 3 (cod. i).
terUga, II. 2 : K. 16.
tertius, see ter,
tertussus, tertusus, testussis, H. 9; tar-
tussus, Sept. C. I. 3 : K. 16. [tertusum:
idest castratum, Gl. Est. ; qui domi nu-
tritur. der zuhous, Gl. Pith.].
testare, testari, 1) to testify, declare, L. 2;
LH. a (cod. 2). In the same sense
contestare, LII. a. b. — 2) to forbid,
restrain, impede : test, contra ordinatio-
nem regis, XIV. 4 (codd. 6 & 10 have
restare), — aiatrum de campo test.,
XXVH. 18 (codd. S, 6 & L. Em. The
Gloss. Est. explains : testauerit, id est
uetauerit, and codd. B-H have actually
uetauerit), — 3) to summon, require {any'
one, either to depart from a certain
place or to pay a debt, &c.): testare,
contestare cum testibus, XLV. 2. 2*». 3.
— testificare, testificari = testare i,
L. 2 (cod. 10 & L. Em.).
testis: cum testibus ad domum alicuius
ambulare, uenire, accedere, I. 3; L. i.
2; LII. a.c ; Extrav. B. i. — cum testibus
adprobare, H. 12; XXXIIL 2;
XXXVr.— testibus conuincere, IX. 8
(cod. 2 &c.). — tres testes colligere,
XXXIX. 2 (cod. 2 &c.).— tres testes
idoneos colligere, XXXIX. 3 (cod. 2
&c.).— nouem testes, XXXIX. 3 (cod.
2 &c.); XLVI. 6; LXXH. 2.— solem
collocare cum testibus, XL. 8 (cod. 10).
10. — admonere aliquem cum tribus tes-
tibus, XL. 10. — tres testes qui adpro-
bare debent, XLIV. i»> (of codd. B-H
&c.). — testare cum testibus, XL. 2. —
677
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. TEST—TOM.
testes secnm praestos habere, XLV. 2^.
— aliquid cum testibus coUectis agere,
XL VI. 2. — ^tres testes iusti, iurati, uera-
ces, XLVI. 4. 5. 6; XUX; LVI. 2.
3. — ^tres testes (et alteros tres) mittere,
XLVn. 2. — testes qui super aUqnem
iurant, XLVn. 3. — ^testes qui ad plad-
tum aenire nolnnt, XUX. i. — maimire
cum testibus, XLIX. i. — duodecim
testes, LVI. 2; CVI. 7.— testes falsi,
XCrV. — aliquem cum testibus rogare,
CVI. I. — testes libertatis suae dare,
Extrav. B. i. — ^testes redpere, Extrav.
B. I. 2. — notitiam facere cum testibus,
Extrav. B. i. — [septem] testes ex ma-
tema progenie, Extrav. B. 2. — quatuor
• testes ex patema progenie, Extrav. B. 2.
—VII, XUX testes, Extrav. B. 4. 5.—
testes dare, Extrav. B. 7. — testes ac-
cipere, Extrav. B. 8. — [sacrament]ales
testes habere, Extrav. B. 12. — alicui
condicare cum testibus, Pact. 12*.
testimonium: nouem testimonia uel
testes, XLVI. 6; CVI. 8.— testimo-
nium falsum, XLVIII. rubr., i ;
XCrV. — testes uocati in testimonium,
XUX. 3. — testimonium praebere,
XUX. I (cod. 7 &c.). — testimonium
iurare, CVI. 3 (of cod. 10 &c.). — tria
testimonia, CVI. 8. — tria testimonia
iurare, LVI. 4. 5. — ^tria (et altera tria)
testimonia mittere, dare, XCIX ; CVI.
7 ; Extrav. B. 2. — dicere testimonium,
Extrav. B. 2. — testimonia in ueritate
habere, LXXVIII. 6.
testussiSy II. 9 : K. 16.
teuUudina, XXXV. i : K. 181.
Uxa, IX. 2: K. 21.
texaca^ texacha = taxcLca (q. v.).
Uxachalt, U. 15 : K. 21. 29.
texagOy texara, Uxeca, see taxaca,
Uxtca oUchardis, VIII. 4 : K. 63. 21.
Uxxaga^ see taxaca,
thalaptas, CII : K. 286.
thalasciasco, L. I : K. 236.
thaphanoy XXJX. 5 (7) : K. 161.
theachro taxaca^ X. 2 (7) : K. 71. 21.
theada = teoda (q. v.).
thecay n. 2 : K. 16.
theio tho sunde ter thio ehunna, Ch. B. 10 :
K. 301.
tfuladinoy XXXV. I : K. 181.
tfulazina, XXXIX. i : K. 199. 133. 73.
67.
tfunca texaca, X. 8 (10) : K. 71. 73. 67. 21.
thmfrio mosido, XXXV. $ (10) : K. 183.
182. 86. 67. 90.
then lasinia, LXXXI. I : K. 7. 279. 176.
133-
theo, a slave, XXVI. 2 : K. 136.
678
theobardo, X. 2 : K. 68.
theochada, XXIV (cod. 7, XXXIV. 2) :
K. 128.
theocho thexacha, X. 6 (6) : K. 71. 73. 67.
21.
theoctidioy XXTV. 3 (10) : K. 128.
theoda = teoda (q. v.).
theodilinia, theodolinOy theodulimay
XXXV. I : K. 181.
theofoano, VI. 2 : K. 53.
theo hichada, XXIV. (cod. 9, XXXIV.
2): K. 128.
theolasina, X. 4 (of cod. 7) ; XXVn. 25 ;
XXXrX. I ; XL. 16 (of cod. 6) : K.
73- 133- 67. 199.
theolasina uertico (uirtico), XXV. 3 : K.
133.
theoUdetholo thodina, XXXV. I : K. 181.
theolidias teuleudina, XXXV. i : K. 181.
theolosina, XXV. 4; XXVIH. i: K.
133. 155.
theomusido, XXXV. 3 : K. 182. 86.
theophano, VI. 3 (lo) : K. 53.
theophardoy X. 2 : K. 68.
theoprano, VI. 2 : K. 53.
theorgia, theorgie, LV [LXXVII. 2 of
cod. 7] : K. 253 [meaning unknown].
theorzine, LV. [LXXVII. I of cod. 7] :
K. 253 [meaning unknown].
theostaxaca, X. I : K. 67. 21.
theoycata^ thercoheata, XXIV. 3 (of cod.
6&C.): K. 128.
thertesun, II. 2 : K. 16.
thettca, n. 2 : K. 16.
theubardi, X. 2 : K. 86.
theuca texara, X. 6 (10) : K. 71. 21.
theuda = teoda (q. v.).
theu lasina, X. 4 (of cod. 10) ; XXV. 2 (of
cod. 10) ; XXXIX. I : K. 73. 133. 199.
theu leude, XXXV. I : K. 181.
theu leudinia, XXXV. I : K. 181.
theu mosido, XXXV. 4 : K. 182. 86.
theunatrude^ theunetruda, = 2. chrene
cruda (q. v.).
theu nosdo, XXXV. 2 : K. 182. 86.
theurora, XXV. I : K. 131.
theus taxaca, X. I : K. 67. 21.
theu Uxaca, X. 2 (10) : K. 67. 21.
theu tha texaca, X. i : K. 67. 21.
theu uene ehunna, Ch. A. 4 : K. 301.
theu uualt ehunna, Ch. B. 4 : K. 301.
theu uuenet ehunna, Ch. B. 6 : K. 301.
thexacha, X. 6 (6) : K. 21. 71.
thinzimus podor, pordorsum. III. 2: K. 33.
13- 30. 193-
thoalapus, CII: K. 286. 301.
thoakuthi, thoalasti (nnxao), Ch. i : K. 301.
tholo thodina, XXXVI. i : K. 181.
thoouerpo hoc f ado, thoouerpota sado, XIX.
2: K. 116.
679
thomechale, LV. 5 (of cod. 6); ihomecha-
Us, LV. 2 (of cod. 6) : K. 246.
thorogao, X (cod. 3. XXXV. 6) : K. 69.
thothocundi fitme ehunna, Ch. A. 5 : K.
301.
tho to eondi uueth ehunna, Ch. B. 7 : K.
301-
thovuespho ['•fo) ac faltho, XIX.. 2: K.
116.
thradiligia, IX. 2 (8) : K. 192.
thro thaxaca, X. 2 (9) : K. 71. 21.
throueinso, XXXHI. 3 ; throuidioso, thro-
ttttiifo, XXXin. 2 : K. 176.
thue septen ehunna, Ch. B. 5 : K. 301.
thunginus, thunzinus, tunginus, tunsinus,
zonzinus, tumzinus, tunginius, tunzin-
nus, iuginus, tunzinius, tungynus, tun-
zinis, tunchinus, tuncginus, iungirus,
XLIV. I ; XLVI. I. 4. 6 ; L. 2 (the L.
Em. has here iudex instead) ; LX. i .
[here in Tunehinium in cod. 10 was
evidently taken as some court of justice].
On the word cf. Kem, 228. [thunginus :
iudex qui post comitem est. degan. sol-
lensib, Gl. Pith.].
thuoehaido, thuochapo, XXVH. i: K.
137.
thumichale, LV. 3 ; thumichaU, XIV. 6
(of cod. 10): K. 246.
thu uualt ehunna, Ch. A. 3 : K. 301.
timor, XXX. 5 (of cod. 10 & L. Em.).
tintinnum, tintinum, tentinnum, tepten-
num, a hell, XXVII. i. 2.
toUere, XXVIL 15 (L. Em.). 28»» (of
cod. 6) ; XXXV. 2. 3. 6 (cod. 6 &c.);
XXXVII. 3 ; LV(LVni. i of L. Em.) ;
LXI. I ; LXXVin. 7.— t. furtum, XL
5. 6. — ^t. sponsam alienam, XIEL 10;
Recap. A. 12. — uxorem alienam de
marito uiuo, XV; XCV; Capit. IV;
Sent. S. S. 5. — inpotos de milario t.>
XXVII. 8 (L. Em.). — oculum, uirilia
t., XXIX. 12 (of cod. 10). 19 (of cod. 6
&c.). — ^aliquem a graphione t., XXX TI.
5 (cod. 5 &c.). — caput de homine in palo
misso t., XLI. 2 (cod. 7. LXXIV).—
praetium de fortuna debitoris t., L, 3. —
res alienas t., LI. rubr., i. 2; Sept. C.
VI. 6. — terram in pugno t., LVTII. 2
(cod. 3). — aliquem ad suam iidem t.,
LVIII. 6. — se de parentilla, de hereditate
et ratione parentum t., LX. rubr., i. —
expolia t., LXI. 2. — rem intertiatam t.,
LXI. 3; Recap. B. 18. — ^hominem
uiuum, mortuum de fiirca t., LXVUI :
CVn. 2. 3.— retemde uenat., LXXXI.
— ^nauem per uim t., LXXXV. — ^manum
suam sanam de eneo t., XCIV.
tomba, tomola, a tombfUV. ^ (cod. 10;
codd. 5, 6 & the L. Em. have tumulus).
680
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. TON— TRUST.
tonsorare, tonsurare, see tundere.
tomechdU^ LV. 2 : K. 246.
tomechaUis sive odocarinaj XIV. 9 (6):
K:. 246.
torquere seniiiin, XL. 2. 4.
torta» setretorta.
iortossusy II. 9 : K. 16.
t or turn : de to[rto dicis n]on. Boretius
proposes to read thus in Extrav. B. 12,
where in the fragment only tile dicit de to
onv& legible).
totterbus, XIX. I : K. 116.
toxicatus, toxsicatns, toxigatos, toxega-
tus, toxecatns, tossecatus, tuscatus, tos-
catiis, toscadus, provided or furnished
with toxicum, poisoned : sagitta toxicata,
XVII. 2; Sept C. IV. i.-~detoxitiim
or de toxittun, LXXXI. 3.
trabatere, trabattere, seebaitere,
trachlagia, IX. 2 (7) : K. 192.
tract are, Prol. I. II. — tr. legem Salicam,
Prol. Ill, IV.— tract at us lege Salicae,
I (rubr. of cod. 4) ; Prol. I (note a). —
tractatus legis salicae propter tenore
pads, Pact, i (codd, 6^-8»»). — per-
tractare, LXXVIII. i ; Epil. I. II.
tradere : tr. aliquem (ad) ignem, XIX. i
(cod. 2). — senium aut letum homicidam
parentibus occisi tr., XXXV. 5. — tr.
seruum ad supplicia, XL. 3« (of cod.
7 &c.). 7. 8. 9 (cod. 10). — ^tr. aliquem
alteri cui malum fedt, LXXVIII. 7.—
res tr. ad ecdesiam, Capit. VI. — tra-
ditio, Capit. X.
trahere: puellam, feminam, ancillam,
Xm.6. 7; XXV. 9 (cod. I).— <»samtr.,
XXVII. 32 (cod. 6; cod. 10 has per
casam tr.). — sagittam tr., XXIX. 4 (of
codd. 8, 9, B— H). — erpicem, carrum, car-
rugam tr., XXXIV. 2. — carrucam tr.,
XXXVIII. I. — aliquid cum carro,
CVII. I (cod. 10, XIII. 3).— tr. aucto-
rem de benefitio, Extrav. B. 10. — sub-
trahere, to take away : porcellos a
matre s., II. 6 (cod. 10 & L. Em.). —
nxorem a uiuo marito tr., Capit. IV. —
extrahere aliquem de atrio ecclesiae,
Pact. 14.
trantaciday tramagula^ trammacle, see tre^
macle,
tramessus = tremissis (q. v.)
trans: trans mare, de trans mare,
XXXIX. 2 & 3 (cod. 2 &c.).— trans
Legerem, Ligerim, across, beyond the
Loire, XLVII. 5. — trans suas scapulas
iactare, LVIII. 2. In compounds it is
used intensivdy; cf. transcapolare
(si^ capulare)^ transoluere.
transagere: noctes transactae, XXXVII.
3 (codd. B-H) ; cf. noctes exactae in \ 2.
68x
transbattere, see battere.
transcapulare, transcapolare ■> capulare
(q.v.)
transforare: subula tr. cartam, Extrav.
B.4.
transgredere, XXI. i.
transire, XXI. i ; XXXIV. 2. 3; LIX.
5 (codd. 7-^, B-H, 10); LXXVin.
I.
transmarina (i. e. regio), XXXIX.
(codd. B-H, LXV. i»>).
transmittere aliquem, L. 4 (codd. 3,
7-9, B-H). — tr. per tertium hominem,
xxvni. 3.
transoluere, see soluere.
transuersare, XXXTV. 2. 3.
trapa, trappa, VII. 10 (s) : K. 62.
trasile, traslo, HI. 9 (cod. 6 &c.) : K. 37.
trebattere, see battere.
trechlum^ see tremacle.
treffare, XXVII. 6 (of L. Em., Cod. Est.),
perhaps for ant^reffare : cf. Kern, 140.
tremacle, tremale, tremagilum, tra?nacula,
trimacle, tramm€u:le, trimacla, trimagle,
tremagUy tremagolum, tremachlum, tre-
maclumy trechlum, tremula, tremalicum,
tramagula, tremacula^'KX.VlI. 20: K.
146.
tremissis. Pact. 6; tremissus, Recap. A.
4; tramessus, Recap. B. 5.
tremtda^ see tremacle.
tres, see ter,
tres belliOf IH. 5 : K. 40.
trespellia, LXIII. i. 2: K. 260. 40.
trespellius, tres pellios^ tres bellio, trespil*
liusj trispelliusy trispiliuSy HI. 4. 5 : K.
40.[trepellius: idest qui bene trepat, Gl.
Est.]
treuimdio, treuuidio, XXXIII. 2: K. 176.
trians, triens,XXXV. 4 (cod. 6 &c.,au-
triante = aut (et) triante ; in the L. Em.
various corruptions appear) ; XXXVIU.
12 (cod. 6 &c.). On this indemnifica-
tion cf. Kern, 197. — medius trians,
IV. I.
tribatere, tribattere (tribare), see battere.
tribuere, XL. 10 (of L. Em.) ; Extrav.
B. 2. — ^tributarius, tribudarius (tribu-
tuarius, triutarius) Romanus, XLI. 7 ;
LXXIX. 2 ; Recap. 14. — ^homo tributa-
rius, Recap. B. 16. 20. [tributarium : et
stopharius nominatur qui censum regi
soluit, Gl. Pith.]
tributary LXXX : K. 278.
tricare, trigare, detricare, detrigare,
to hinder, hold back, detain, impede, I. 2
(cod. I); XXXV. 4 (cod. 6 &c.);
XLVII. 2 (cod. 5) ; XLIX. 2 (here cod.
S has detricare) ; LXXVHl. 7 ; XCVI;
Pact. 5. Cf. Diez, Wrtb. I. h. v.
682
tricinus, see ter,
trimacla, trimacle, trimagle, see tremacle.
Trinitas(S.), Prol. r>.
trio iobio amestaUa, trio iubeo amestella,
XXXHL 3 : K. 176. 177.
trioportio = strioportio (q.v.).
triothus chunde therte chunna, Ch. A. 8 :
K. 301.
tripare: tripauerit, XXVII. 5 (of cod. 10,
note), according to Kern, 140, perhaps
corrupted from ant-ripauerit. The mean-
ing of tripare is to dance, jump.
triplum, see ter.
trispeUius, trispilius, IH. 4 : K. 40.
tritto, Extrav. A. 3 : K. 295.
triutarius for tributarius (q. v.)
trochuuido, XXXHL 5 (10) : K. 176. 51.
52.
trod uuithier cunni, VI. I : K. 51. 52.
176.
troitohen hunni, VI. I : K. 51. 52. 176.
trotia, trotinia (or tronitia), LXXVIII.
10 (cf. ibid, note a).
trouandio, XXXHI. 2; trouisido,
XXXin. 2. 3 : K. 176.
trouuer, XIX. 2 ; trouuerpo, XIX. i : K.
116.
trouuidio cfiam stala, XXXUI. 3: K.
176. 177. 51. 52.
trouuido, XXXHL 2 : K. 176. 51. 52.
trouuidouuano tuene chunne, VI. 2 (10) :
K. SI. S2.
truciatus, LXX. 2^ (s poena in cod.
II).
t rune are, XXIX. i (L. Em. & note to §
1 of cod. 10). 18 (of L. Em.); XLI
(LXXIII of codd. 7-9, B-H; cod. 10
& L. Em. have detrunccUtts) ; Prol. I.
trustis, trostis (once tristis, LXIII. 4 of
cod. 10), 1) a bond or band, auxilium,
solatium, trust; cf. Kern, 215 ; trustis
dominica, regalis, the royal (king*s) trust,
XLI. 3 (codd. 1-6, 10 & L. Em.);
XLII. I (codd. I, 3, s, 6, 10 & L. Em.).
2 (codd. I, 3-6); LXin. I (cod. i ; the
L. Em. 'has here ex truste (truxte in
cod. Q) regale). 2 {ex truste regale
in L. Em.) ; Recap. A. 30 (two codd.
have here in curte domini, instead of in
truste dominical). 31 ; Recap. C. — instru-
tem for intrustem, in tab. rubr. cod. 3,
LXXIX.
antruscio, antrustio, anstrutio, — andrus-
cio, antrusticio, — antrutio, — antrutionus
— adtrutionus, — antrussio, — andrustio,
andustrio, — antrusco, — antrusio, a per-
son who is in trust, spedally in the
king*s or royal trust, "XLI. 4 (codd.
7-9, B-H ; 7, 8, G add dominicus; B,
H dominus, F domicus) ; XLH. i
683
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. TRUST— UIA.
(codd. 2, 8, 9, B-H ; codd. 2, 8 and 9
add daminicus), 2 (codd. 2, 7-9, B-H,
all adding dominicus); LXXVIII. I.
(here = obtimates). 7 (here apparently
in apposition with rachymburgii and
boni credmtes ; but neither this word
nor adtrutionis^ at the end of the para-
graph, can be relied upon) ; CHI. 2 ;
CIV; CVI. pass.; Sept. C. VIII. 7
(andrustio qui inter duos reges paga-
uerit) ; Recap. B. 33 (antrusio qui puer
regis est). 34. 36. That not only an
ingenuus, i. e. Francus, but also a Ro-
manus, a letus or lihis, zadpuer (regis)
could be in truste dominica, even ac-
cording to the oldest texts, appears from
XLII. 4 : De Romanis &c. haec lex . . .
ex medietate (i.e. 900 sol. for an an-
tnutio dominicus) soluatur ; with which
agrees Recap. A. 30 and Recap. B. 33.
Compare also Recap. B. 11 with XLII.
3b. 2) that which renders aid, assist-
ance, hence a band, company , formed or
appointed for the pursuit of thieves,
LXVI ; Pact. 9» (cod. 2). i6. In this
sense we find it rendered in Latin by
solatium ; cf. Mon. German. Pact. Alam.
III. 30; L. Burg. 59 ; Ed. Roth. 22-24.
Cf. Waitz, Verf. Gesch. II. 264; De-
loche, La Trustis &c. 8». Paris. 1873.
/iifl, XXVIII. I : K. 156.
tuaUpHyU. i: K. 11.
tua septunchunna, II. 7 : K. 21.
tua tymis fit mihachunna, II. 14 : K. 29.
tuginus, see thunginus.
tuhochapo, XXVII. i : K. 137.
tumulus, LV. 2 (cod. 5, 6 & L. Em. ; the
Leiden cod. has stumulus ; cod. 10 has
tomba and iomola), [tumulum : tumbam,
Gl. Pith.]
tumtinus, tuncginus, tunchinus, see thun-
ginus.
tundere, tunsorare, tunsurare, tonso-
rare, tonsurare, XXIV. 5 & 6 (of cod. 2
&c.); LXIX; Sept. C. III. i.— puer
non tunsoratus (tonsoratus), XXIV. i
(codd. 7-10, B-H).
tunginius, tunginus, tungirus, iungynus,
see thunginus,
tunsorare, timsurare, see tundcre,
tunMinis, tunzinius, tunsinnus, tuntinus,
see thunginus.
tumecaU, LV. 3 : K. 246.
tumechroso, LXV. 2 : K. 265.
tumicale, XTV. (cod. 2, XV. i); tumi.
chaly LV. 2; tumichalis, LV. 3 (of
cod. 10) : K. 246.
turpefalti, XIV. 5 ; turpephaldeo, turpha
falchioj turphaldeo (5 of cod. 6), turri-
phathio (6 of cod. 6 &c.) ; K. 89.
684
turrouaninsis, LXXVIH. i (cf. ibid.
note e).
turtur, Vn. 9 (cod. 5 &c.)
tuscatns, see toxicatus.
tuschada, XXIV. 6 (2) : K. 128.
uacca, uaca, lU. 3. 4 (of cod. 7 &c.).
5 ; XXXVII. I (cod. 4) ; Recap. A. 13.
uadcredo, XXXVIII. 2 : K. 188.
uadfaUo, uadofalto, XVII. 6. 8 : K. 113.
uaidaris, LXXX : K. 276.
ualere, X. 3 (cod. 2 &c.) ; XI. 1-4;
XH. 1. 2 ; XXV. 4 (of cod. 4) ; XXVH.
8 (of cod. 10) ; XXXV. 2. 3. 6 & 7
(cod. 6 &c.) ; L. 3. 4 ; LVIH. (codd.
B-H & L. Em.) ; LXXXHI.
uapulare, XXV. 5 (of cod. 2).
uarachalty II. 3 : K. 17.
uas, uasum, uascellum, 1) a beehive ,
Vin. I. 2. 3. 4 & 5 (of cod. 10 & L.
Em.).—*) = sarcophagus, XTV. 8 (of
cod. 10 & L. Em.)
uassus, uastts ad ministerium, a servant ,
X. (cod. I XXXV. 6 ; codd. 2 & 4).
uas tare, to injure, IX. I {festare'm cod.
4; ledere in L. Em.). Cf. Diez, Wrtb.
I. guastare. Cf. also XXVH. 20 (cod.
10, note).
ueelentemo, uelentemo, uelenthemo, XV:
K.93.
ueganus, VII. 2 ; K. 58.
uelox, Prol. I; cf. K. 299.
uelpecula » uulpecula (q. v.).
ueltrus, uueltrus, uultnis, gueltrus, uel-
tris, a hound, sporting dog, VI. a (cod.
7 &c.) ; codd. 7-9, B-H ^ddagutarius,
agatarius, acutarius, argutarius, while
the L. Em. distinguishes between a
ueltris porcarius and a ueltris UporaHus.
Cf. Diez, Wrtb. I. veltro.
uena (in the cod. neuu, uena, but corrected
by the scribe to naue, nave; cf. Kern,
280), LXXXI.
uenatio, LXXXI. rubr. & } 3. — ^uena-
tiones furatae, diuersae uenationes,
XXXIIL rubr. & }}. 1-3.— uenator,
X. 2 (of cod. 3). 6 (of cod. 6). 2 (of
cod. 7 &c.). 5 (of L. Em.) [It is not
clear whether a uenator or uinitor is in-
tended, except in the L. Em. where
both appear in the same paragraph.]
uendemiare = uindemiare (q. v.).
uendere, uindere, Extrav. B. 7. — uend.
senium (alienum), ancillam, X. 3 & 6
(cod. 6 &c.) ; XXXIX. i (of codd. B-H,
LXV); Capit. II. — uendere hominem in-
genuum, XXXIX. 2. 5 (cod. 6 &c.).—
hominem francum uendere, Sept C VI.
3; Sent. S. S. 7. — caballum uendere,
XLVn. I.— dotem uendere, LXXII. 2 ;
LXXIII.
6«5
ueneficium, XIX. 3 (of cod. 10).
uenter : aliquem in uentrem plagare, uuP
nus in uentrem mittere, XVU. 4. — ^in-
fantem in uentre (uentrem) matris suae
ocddere, XXTV. 4. — mulierem inge-
nuam praegnantem in uentre (uentrem)
percutere, LXXVI. 4.
uerbex, uerbix = berbix (q. v.).
uerbum regis, XIII. 6; LXXH. i;
LXXVI. 7. See also sermo, — dicat uer-l
bum, XLVI. I (cod. 6 &c.) ; L. 3.
uerenda (i.e. pudenda), Sept. C. V. 5.
ueritas, Capit. XIL — ^in ueritate testimo-
nia habere, LXXVni. 6.
uero mana, uerouhano, XXV. i : K. 131.
uerres, uenus, a boar pig, 11. 11 ; Recap.
A. 13.
uerteuolus, uerteueles, ueriiuolus, uerticu-
lus, uerteuoUus, ueruuldus^ uertebolus,
XXVH. 20 : K. 147 ; cf. Diez, L bef-
tovella.
uerthi fugium, VEL 3 : K. 55.
uertico, XXV. I (of cod. 6): K. 133.
uerticulus, uertiuolus = uerteuolus (q. v.)
ueruex, ueruix = beriix (q. v.).
uerum : si uenim fuisset, XVTII. 2 (cod.
10 & L. Em.). — uerum sit, Pact. 2.—
testimonia uera esse dicere, LVI. 4 (L.
Em.)
ueruuidus = uerteuolus (q. v.)
uestibulum : in uestibulo, LXXIV. i ^
in exitu, i.e. where a murdered person
has been found inter duos uillas.
uestigium, uistigium : minare, per uesti-
gium res sequi, XXXVII. rubr. & }} i . 3 ;
LXVI. — ^uestigium proponere, deducere.
Pact. 9^. — ^uestigium (uestigius) com-
probare, Pact. 9*. — ^uestigia adsignata
minare, Pact. 16. — ^uestigium persequi,
Pact. 17.
net are: aratrum cum aratore de campo,
XXVII. 3 (XLV of codd. B-H; cf.
also L. Em., Cod. Est.). — ^uetare femi-
nam ingenuam de uia sua, XXXI. 2
(codd. B-H). Cf. ostare,
uetellus ^ uitulus,
uia: in uia adsallire, expoliare, XIII.
14 (cod. 6 &c.) ; XVU. 9 ; Sept. C.
VI. 7, VIII. 6. — de uia sua ostare, im-
pingere, uiam suam obstare, XXXI. i.
2; LXXXIV.— uiam claudere, XXXI.
3 (cod. 6&C.).— sine uia, XXXIV. 2. 3.
— in uia relinqui, XLI. 8 (cod. 7 &c.) ;
Sept. C. V. 6. [The word also occurs
Extrav. B. 1 1, but it is not clear in what
connexion].
uiae lacinia, uialacina, XTV. 4 : K. 87.88.
uialacina, uia laicina, uialazina, uia la
cinia, alacinia ; uiae lacina, uiae lati
niae, uiae lacinia; uia (latina, coir.
686
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. UIA— URB.
V7
I*-
lasina, XXXI. i. a. 3 (6) and in tab.
nibr. ; uta latina, Sept. C. I. 5 : K. 173.
88.
uia lanna, XXVIL 23 (6) : K. 144. 122.
88.
uia lazyna, XXII. 3 (6) : K. 122. 88.
uicesimus quintus, uidssimus quintus,
datis sacramentis, se absoluere, CVI. 6.
uicinus, 1) adj. near^ neighbouring,
LXXTV. I.— 8) subst. a neighbour,
XLV.3; Lxxiv. 1. 2; Lxxvra. 9.
[In the latter instance the text has ante
uidnasy and it is possible that nidnas =
uicinitas, uidnit)/]. It seems also to
mean 8) a near relative, LXXVIII. 3.
uictus, XXXIV. 4 (in cod. 3 = inuentus
of the other texts).
aide (?), Cn. 2 (cod. 11).
uidere cum vi, LXXVIII. 7 (cf. ibid,
note f ).
uideredum, see uuedredum.
uidri darchiyLXIK. i : K. 128.
uidua, XLIV. i (cf. tab. nibr. LXXIX
of cod. 7 &c.) ; Capit. Vm ; Recap. A.
6, B. 7. 22. — mnUer uidua, LXXII.
uieridario, XXXIX. I»» (cod. 7. LXV) :
• k:. 200.
uigiliae constitutae noctumae, Pact. 9.
uiginti: quinque et uiginti iuratores,
XIV. 2 (cod. 2). 3 (cod. 2).
uilla, 1) a village, hamlet, XXXIX. 4
(cod. 2 &c.) ; XLV. I. 2. 3 (cod. 6 &c.).
4 (L. Em.) ; LXXIV. i ; Capit. IX. [It
seems clear that in the latter document re-
ference is made to Tit. XLV, in which case
uilla can here only mean a village. It is
to be noticed that in Tit. XLV the rubric
of the L. Em. points to a farm rather
than to a village']» In some places the
word evidently means 8) a rural habita»
tion, a villa, farm, XIV. 6 & 6 (of cod.
6 &c.) ; Sept. C. IV. 4 ; Sent. S. S. 3 ;
XLn. 5 [it should be observed that the
Malberg gloss thurf & alag may also
mean a village ; cf. Kern, 87. 89. 218] ;
LXXXVI. [In in. 5. 4 (of cod. 7
&c.) the words tres uillae appear as
meaning three Tallages, but they seem to
be a mistranslation of the Frankish word
threspilli, a three-years-old bull; cf.
Kern, 40].
uindemiare, uindimiare, uendemiare ui-
neam, XXVIL 12.— uinea, uinia, VU.
2 (cod. 7. Vin) ; IX. 8 (cod. 2 &c.) ;
XXVn. 1 2. — ^uinea, wrongly for nauina,
XXVn. 12 (cod. 6). — ^uinitor, uinu-
dor, uineator, uiniator, X. 6 (cod. i.
XXXV &c.) [cf. «^«a/w].— [uinitorem:
idest qui fadt uineas, Gl. Est.]. — uinum ,
xxvn. 13.
687
uindere for uendere (q. v.).
u i n die a r e , LXXVII ; cf. C.^hereditatem
sibiuindicare, LIX. 4 (of L. Em.). — dotem
sibi uindicare, LXXII. 2. — ^rem intertia-
tam uindicare, XCIX. — ^res sibi uindi-
care, Capit. IX. — medietatem composi-
tionem sibi uindicare, Pact. 16.— -dare
aduindictam, LXXVIII. 5 ; Pact. 128.
uindimiare, see uindemuire,
uinitor, uinudor, uinum, see uindemiare.
uiolare domum, CVII (cod. 2). — ^uiolare
decretum. Pact. 18. — ^uiolentia, CV
(cod. 10). — ^uiolenter, IX. 2 (cod. 4).
5 ; XHL 14 (cod. 5 &c.) ; XXXVIL 3 ;
LXI. 2. 3 ; CIV; CVIL i ; Sept. C. VI.
7.
uipida, XLI. 9; uopida, XCVIII (cod. I ;
cod. II hasfouea): K. 212.
uir, XXX. 3; LXXVm.4.— uir, wrongly
for uero, XL. 4 (cod. 7). — uiri qui
alias ducunt uxores, LXXHI. rubr. — uiii
magniiicentissimi, LXXVIII. 7. — ^uiri
idonei, CVI. 6(cod.i).
uircula, uiricula, uirilia (plur.), uirilia, the
penis, XXrX. 9 (cod. 5 &c.).
uirdade, XXIV. $ (2) : K. 128.
uirgae : tres uirgae, XXXIV. i. — ^uirgae
paratae, XI.. 6.
uirgo, see uuargare.
uiricula, see uircula,
uiridio, XXXIX. 2 (10) : K. 200.
uiridum, see uuedredum.
uirilis sexus, LIX. 5. — ^uirilia, see uir^
cula,
uiHico, XXV. I (of cod. 10) : K. 133.
uirtuane, XXV. I : K. 131.
uirtus : per uirtutem moechari, XXV. i.
— per uirtutem tollere, XXXII. 5 (cod.
S&c.);LXI. I. 3.
uiruix = berbix (q. v.).
uis: per uim, LXI. i; Recap. B. 18;
LXXXV. — uim inferre feminae, puellae,
CVI.— Cf. ui, in XLI. 8 (cod. 10) and in
LXXVin. 7 (ui reiecU),
uita: de uita culpabilis esse; de u. (sua)
conponere; de uita sua (uitam suam) re-
dimere, XHI. 7 ; XXXII. 5 (cod. 5);
L. 4; LL 2; LVIIL 6; LXXVIH. 7 ;
XCn. 3; XCVI(cod. 10); Pact. 10.—
aliquem uita priuare, XLI. 8. — uitae
dispendium perire, LXXVIII. 7 (see dis^
pendium), — uitam amittere, CVII. 2. —
uitae periculum incurrere, (se) subiacer^,
Pact. I. 18. — ^uita carere, Pact. 2.
uites furatae, VII [cod. 10. Vni. 3].
uitium in quadrupede, XXXVI (cod. 10).
uito ido efa, XVII. i : K. 107. 99. 95 &c.
uitta, uita, a head'band, fillet : uittam
solueie, LXXVI. 2.
uitulus, uetellus, uitolus, m. 3. 5 (cod. 5'
688
&c.).— uit. lactans. III. i.— uitula, III. 2
(L. Em.).
uiua, XVI. 5 : K. 104.
uiuere: sine matre, said of a Uttle pig,
II. 2 ; Recap. A. 3, B. 4.— uiuere lege
saUca, XLI. i ; XLVII rubr. & } i of
codd. 7-9, B-H ; LXJII (codd. 2, 7-9,
B-H, 10). — ^uiuus : marito uiuo, XV ;
XCV ; Capit. IV ; Sent. S. S. 5.— homo
uiuus, LXI. 2; LXVni; CVn. 2.—
uiuus euadere, XCVIII ; Sept. C. V. 7.
— ^materuiua,CI. — ^uiuunt, perh. wrongly
for ueniunt, LIX. 5 (cod. 6). Cf. also
XLI. 9 ; Extrav. B. 7.
uiuisiofeth, XVH. 3 : K. 108.
ultime, ttltimam, LIII. i^ (codd. 2, 4).
Unas bugo, XLI. 8 : K. 210.
unistario, XXXIX. 3(2) : K. 200.
unum ahelepte, II. i : K. ii. 301.
unum thoalasthi, thoalasti, Ch. I: K.
301. II.
unum tualeptiy II. i : K. 11. 301.
uocare, to ^oZ^ (a name), XXX. i. 3. —
uoc. in testimonium, XLIX. 3. — uoc.
in mallum, XCVI (cod. 10, XIX. 6).—
pro uocare: alteram ad calidam prou.,
LXXXII. — aliquem ad ignem, ineum
prou.. Pact. 4. [prouocatus, CVII. i, pro-
bably wrongly for probatur"], — ^reuo-
care : seraum de trans mare, XXXIX.
3 (cod. 2). — duas partes legis (fredi) ad se
reuocare, L. 3. — mediam partem dotis
ad se reuocare, LXXVIII. 4. — ^hominem
in seruitium reuocare, CII. — ad sacra-
menta reuocare, CII. 2 (cod. 11). — in-
tegram sibi compositionem, &c., reuocare,
Pact. 16.
nodiuus = uotiuus (q. v.)
uolu n t as , uolumtas, uolontas : aliquem sua
uoluntate sequi, XTU. 8. — ^uoluntate
tua; uoluntatem tuam, L. 3.— «xtra,
contra uoluntatem, sine uoluntate,
XXIV. 5 (2). 6 (cod. 7, XXXnL 2) ;
XXV. 9; XLI. I & 2 (cod. 7 &c.
LXXIV) ; LXV. 2 (of cod. 4) ; CVII
3 ; Extrav. A. 3. — spontanea uoluntate,
XXV. 2 (codd. 1-5, 10; cf. the other
codd.). — nee consilio suo, nee uoluntate
eius factum sit, LXXVIII. 5. — ^uolun-
tate sua [seu ?] casu, XCVII. — cum
uoluntate parentorum, Capit. VIII. —
uoluntario online, LV (cod. 10, LXXI).
uomere for mouere, XXX ITT. 5(5).
uopida, XCVUI = uipida: K. 212.
uotiuus, uodiuus(— sacriuus, q. v.), II. 12.
'3-
uox, perhaps for uiuus or uix, XLI. 9
(codd. 5 & 6).
urbis uialacina, XXXI. 2. 3 (6) : K. 173.
122. 88.
689
Digitized by
Google
GLOSSARIAL INDEX. URB— ZYM.
urb [is] uia laeinay XXII (codd. 7, 9, 10,
XXIX &c.) : K. 122. ^.
urhisuialazyna, XXII. 3(6) : K. 122. 88.
urthefocla, VII. 2 : K. 55.
urtifugia, XVII. 9 : K. 1 15.
urtifugiam^ XIX. 2 : K. 116.
ustium for ostium (q. v.)
usu dredo, X. 5 (10) : K. 74. 128, note 2,
col. 494.
usurpare : res alterius usurpare, Capit. V.
. uterus: infantem in utero matris ocddere,
XXIV. 4 (only in codd. i, 7-9, B-H ;
the other MSS. have in uentre matris) ;
Sept. C. V. 3. — mulier habens paruulum
in utero, Recap. A. 29.
uuade/altho, XVII. 9 (of cod- 10); uua-
d4!fiat, S (of cod. 2).
uuaderidOy LV. I : K. 245. 86.
uuadfaltho, XVII. 7 (of cod. 10) ; uuad-
fodoy XVn. 7 (of cod. 2): K. 113.
uuadium, Extrav. B. i. 2. 6.
uuadredo, XXXVEH. 8 (10) : K. 194.
uuadredo, uuadretho, XXXVIII. 2 : K.
188.
uuadretho, XXXVUI. 4 (9) : K. 194.
uuadreto, XXXVIII. 2. 3 : K. 188.
uuadreto, XXXVIH. 4 (7) : K. 194.
uuadrido, XXXVUI. 2 (6 & 10) : K. 188.
uuadsetho, uuadseto, XXXVUI. 3: K.
188.
uuala Uodi, XLI. 6 & 7 (cod. 2) : K. 208
(and see leode).
uualderido, XXXVm. 2. 3: K. 188.
uualdphalt, uualfach, uwdfoth, XVII.
6. 8: K. 113.
uuaraniOy uuaranannio^ waranntOt uuara'
nio, waragia^ warennioy XXXVUI. 2
(of cod. 4 &c.). 4 (of cod. 6 &c.) ; Recap.
A. 18. 23 ; Recap. B. 3. 25 : K. 188.
uuargare, guuargare^ XXXIX. i^ (cod. 7
&c. LXV). — uuargtts, uuargo, uirgo^
LV. 2 : K. 202. 246. [ uuargus : delectus
et expulsus, Gl. Pith. ; deiectus, Gl.
Thou.]
uuasbuchOf uuasbtico, uuasbugo, XLI. 8 :
K. 210.
vuath leudif XLI. 2 : K. 207. 204.
uuedresitelo, XLV. 2'> : K. 222.
vuedredum^ uideredum (uiridum)^
LXXVin. 9 ; CVI. 2. 5. 6 (codd. 10 &
II): K. 291.
uueiafw, VII. 2 : K. $8.
uueiano pandete, VII. 3 : K. 58. 63.
uuetape, uueippe^ VII. 2 : K. 58.
uueltrus = tieltrus (q. v.).
uuerdarday XXIV. 3 (10) : K. 128.
uuereguldum, LI. 2 (cod. 10).
uueruanathe^ XXV. I : K. 131.
uueu\ni\ adepaltfteo, XVII. 6 : K. 113.
uuidardiy XXIX. 9 : K. 170. 128.
uuidifalt, XVIL 6 : K. 113.
Uuidochamae^ uuidochamiy uuidochagmi
(-m^), uuidochaamni, uuidochamne^ uui-
dochem, uuidokem, uuidochim, uuido-
aim, uuidohaimif uutdohaimy uuidu»
caime, vuidham, Guidohaim, uuindO'
ghdue, Prol. I.-V : K. 301.
Uuidogastis, uuidegastf uuidegasUy uuide^
gastis, uidigastis, uuidigast, uuidogasUj
uuidogastuSf uuidicastis, uuindogast,
uidogastis, guidigast, Prol. I-V : K.
300.
uuidre sa tkalo, XLV. 2«> : K. 222.
uuidridarchi, XLIX. 2 : K. 234.
uuidrisittolo, uuidristholo^ uuidrosilito,
uuidrositdo, uuidrosithelo, XLV. 2*» :
K. 222.
uuiradardt, XXIX. 9 : K. 170. 128.
uuiridarium, XXXIX. 2* (6) : K. 200.
uuirio, XIX. i : K. 1 16.
uuirodarde, XXIX. 9 : K. 170. 128.
uuisnauida, XXXIII. 3 : K. 176.
uuisogado, uuisouado, uirouado, Prol. I :
K. 300.
vuistrittOf Extrav. A. 3 : K. 295.
UuisogastiSy uuisogasty uuisogaste, uuisu-
asty uuisugastisy Prol. I— V : K. 300.
uulnus, uulnerare, XVII.
unlpecula, uelpecula, nulpicula, uulpicu
lus, uulpiga, uulpigola, uulpis,a« abushc
name, XXX. 2 (cod. lO). 4. Cf. Men.
Germ. p. 36.
uultrus'= ueltrus (q. v.)
uuzchardo, XXIV (cod. 8, XXXTV. i):
K. 128.
uxor, L 3; XIIL II (coc 6 Sec); XV;
Sent. S. S. 5; LXXVIU. 4 ; XCV; Ca-
pit. IV. — uxor proxima, uxor sua propria,
uxor sua sine proxima, LV. 2 ; LVI. 6 ;
CVT. 9. — ^uxorem ducere, LXXIII.
ymnisfithy II. 2 : K. 13-15.
zalica, see salica.
zymisengano, II. 4 : K. 13. 19. 20.
t^mis pedero maliay III. 2. 3 : K. 13. 14*
30. 34- 193.
<Sax, 'd. A, ft.
THE END.
690
6qi
692
Digitized by VnOOQ IC
XVr:-
:vi'
nv::.
K::
Digitized by VnOOQ IC
Digitized by VnOOQ IC
r
Digitized by VnOOQ IC
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11