Skip to main content

Full text of "Libri symbolici ecclesiae Romano-Catholicae"

See other formats 


BT 

X52.1 


Digitized  by  the  Internet  Archive 
in  2014 


https://archive.org/details/librisymboliciecOOdanz 


x£   

(     DEC  H  1912 

LIBRI  SYMBOLICI 

ECCLESIAE 

R  0  M  A  N  O  -  C  A  T  H  0  L  I  C  A  E. 


AD  FIDEM  OPTIMORUM  EXEMPLORUM  RECENSUIT, 
VARIANTES  LIATIONES   ADNOTAVIT,  DOCUMENTA 
NECESSARIA  ADDIDIT ,  INDICE  DOGMATUM  ET 
DECRETORUM  ETC.  INSTRUXIT 


J.  T.  L.  DANZ, 

THEOL.,    JUR.  UTR.  ET  PHILOS.  D.  9    THEOL.  PROF. 


VIMARIAE, 

APUD     6UILIELMUM  HOFFMANN 
MDCCCXXXVI. 


\  a  fl  o 

amoh  a/ja3JrJ0 


rtoiq  .ehedB'ii," 


JaohoCJ  fchdil  «ihi 
.inheugoq  auneq 
»fii  omj£3J&>fifiB 
feeq?  iae*>ilqnfi  airni 


GREGORIO  XVI. 

PONTIFICI  MAXIMO 
ECCLESIAE   ROMANO  -  CATHOUCAE  PRAESULI 

s. 


Ifliraberis  profecto,  Sanctissime  Pater,  si 
ex  fronte  libri  inuneris  et  officii  mei  rationem 
cognoveris,  qui  fiat,  ut  ego  non  solum  in 
edendis  librisEccIesiaeTuae  symbolicis  curam 
et  operam  posuerim,  sed  ipsos  etiam  nomini 
Tuo  sanctissimo  inscribere  non  dubitaverim. 
Nimirum  duplicem  personam  gerens  ad  Sedem 
Tuam  accedo,  sperans  fore,  ut  Tu  pro  cura 
et  amore,  quo  Ecclesiam  in  tutela  et  praesidio 
Tuo  collocatam  amplecteris,  et  pro  officio, 
quod  in  provincia  Vicarii  Christi  tuenda  sus- 
ceperis,  satisfaciendo,  quae  et  doctor  tlieo- 
logus  et  homo  christianus  Tibi  offert,  boni 
consulas.  Nihil  enim  Ecclesiae  Tuae,  quae 
ut  Tibi  videtur,  tamquam  columna  est  et  fir- 
mamentum  veritatis  5  opportunius  accidere 
potest,  quam  ut  illius  plane  cognoscendae 


penitusque  perspiciendae  aditus  iu  animos 
etiam  eorum  comparetur,  qui  11011  eadem  Te- 
cum  stant  sententia  ;  id  ipsum  autem  nulla  alia 
via  tutius  et  securius  consequi  posse,  quam 
augendis  et  facilius  comparandis  iis  libris,  in 
quibus  placita  et  decreta  hujus  Ecclesiae  sunt 
deposita,  quis  est,  qui  non  videat?  Quam 
viam  vero  quod  aperuerit  alienae  a  TuaEccle- 
siae  doctor  theologus,  argumento  Tibi  esse 
debet,  in  castris  Protestantium  degentes  neu- 
tiquam  formidare,  omnium  judicio,  qui  judicare 
possunt  et  volunt,  exponere  ea,  quibus  a  Tuae 
Ecclesiae  asseclis  divulsi  sunt  et  distant,  longe 
in  hac  re  diversi  ab  iis ,  quibus  consuetudo  in 
causa  religionis  palain  agendi  res  periculi 
plena  esse  videtur ,  quique  hac  de  causa  In- 
dicum  librorum  damnatorum  et  expurgandorum 
auctores  exstiterunt,  nec  non  ab  iis  9  qui  pa- 
rietes  exstruere  necesse  habent,  ne  vel  mur- 
mur  et  susurrus  alienae  doctrinae  ad  aures 
Suorum  transvolet. 

Quanto  autem  superior  doctori  theologo, 
qui  rem  christianam  in  fidei  dogmatibus  eruen- 
dis  et  exstruendis  praecipue  promovere  studet, 


homo  est  christianus,  cujus  est  Christum  ipsum 
iu  aniuii  sensibus  et  iu  omnibus  vitae  suae 
actionibus  referre :  tanto  superior  est  Pontifici 
Romano,  cui  Ecclesiae  suae  regimen  con- 
creditum  est,  \  icarius  Christi,  cujus  est,  vir- 
tutem  et  mores  et  sensus  amoris  ipsius  Christi 
effingere  et  repraesentare.  Amore  ergo  Jesu 
Christi,  Domini  sui  et  Salvatoris,  totam  men- 
tem  perfuso  quid  exoptatius,  quid  carius  eve- 
nire  potest,  quam  genibus  ejus  advolutus,  qui 
Christi  ipsius  personam,  tam  graveni,  tam 
severam,  tam  benevolam,  post  ejus  ipsius  in 
coelum  abitum,  in  terris  tuendi,  oflicii  sui 
duxit.  intimos  animi  sensus  ei  aperiundi  occasio- 
nem  arripere,  et  quae  ipsum  animo  injecta  scru- 
pula,  curae  et  dubitationes  premunt  anguntque, 
et  quae  ipsi  in  votis  implendis  sunt,  explicare. 

Angor  autein  et  excrucior  eo ,  quod  Pa- 
tres,  qui  se  Tridenti  in  Spiritu  Sancto  cou- 
gregatos  esse  gloriabantur,  omnem  secessum 
in  doctrinis  et  caeremoniis  ab  Ecclesia  sua  et 
Tua  tam  male  ferre  potuerant,  ut  praeeunte 
Cardinali  Romano  in  anathematis  sententia 
cunctis  haereticis  ferienda  solemniter  conda- 


mando,  coronam  quasi  longorum  annorum  la- 
bori  imposuerint,  et  Tu,  Sanctissime  Pater, 
ad  liunc  etiam  usque  diem  locum  sanctum  et 
tempus  sanctum  hujus  anathematis  scandalo 
profanari  patiaris.  Hoc  enim  non  est  Christi 
vice  fungi,  qui,  ut  vult  Petrus  Tuus,  nobis 
relinquens  exemplum,  ut  sequamini  vestigia 
ejus,  oves  errabundas  humeris  ad  gregem 
reportari  jussit,  et  omnes,  qui  fratres  suos  pro 
fatuis  tanttim  declarassent,  reos  facit  ignis 
Gehennae.  IIoc  non  est  quod  Paulus  a  Chri- 
stianis  poscit,  ambulare  spiritu,  cum  fructus 
spiritus  siut  charitas,  pax,  patientia,  man- 
suetudo,  modestia.  Cave,  Sanctissiuie  Pater, 
ne  iterando  hoc  anathemate  ipsius  Christi 
sententiam  damnatoriam  incurras,  et  cogita, 
quibus  de  causis  Patres  Tui  Tridentini  tan- 
topere  in  nos  excanduerint.  Quia  scilicet  nos 
mandata  Dei  mandatis  hominum  anteponimus, 
et  id  tantiim  pro  vero  habemus,  quod  Christus 
ipse  pro  vero  habuit  ;  quia  nos  non  credimus 
nisi  ea,  quae  ex  Scriptura  Sacra  demonstrari 
possunt,  et  ab  omnibus  traditionibus  humanis, 
ut  ab  iitcompertis  et  non  satis  exploratis,  ab- 


stineuius;  quia  nos  caeremoniaram  plures,  qui- 
bus  cultus  Ecclesiae  Tuae  divinus  plus  quam 
abundat,  a  nobis  tamquam  irritabula  impieta- 
tis,  vel  certe  ad  generandam  in  cordibus  ve- 
ram  pietatem  nihit  facientes,  rejicinius;  quia 
nos  Ecclesiam,  cui  Tu  praees,  non  pro  unica 
salvifica  habemus,  sed  in  eo  fiduciam  nostram 
ponimus,  quod,  testibus  Psalmista  et  Petro, 
in  omni  gente,  qui  timet  Deum  et  operatur 
justitiam,  acceptus  sit  Deo;  quia  Te  solum  in 
t-antum  aspicimus  et  veneramur,  in  quantum 
Tu,  vere  Successor  Petri 9  Domino  Tuo  vere 
dicerepotes:  ScisDoniine,  me  Te  diligere,  et 
ut  Vicarius  Christi  eum  repraesentas  Christum 
qui,  magnitudine  et  vi  amoris  erga  genus 
humanum  nulli  secundus,  vel  mortem  pro  sa- 
lute  hominum  oppetere  non  recusavit. 

In  id  igitur  incumbe,  Sanctissime  Pater, 
ut  in  fastigio  dignitatis  et  potentiae,  ad  quod 
divini  numinis  gratia  evectus  es ,  verae  saluti 
Ecclesiae  Tuae  pro  muneris  et  ofiicii  ratione 
ita  consulas ,  ut  omnes  cujuscumque  sint  sta- 
tus,  conditionis ,  Ecclesiae,  fidei,  opinionis, 
magis  magisque  ad  officia  amoris  christiani 


inibuas,  ita  ut,  si  non  in  uno  templo  et  una 
Ecelesia  congregari  possimus^  in  uno  certe 
coelo  apud  unum  Christum.,  quem  omnes  ut 
Dominum  nostrum  sequimur,  et  ut  salutis  no- 
strae  auctorem  veneramur,  conveniamus.  Ne 
amplius  sis  in  causa ,  quod  regnuin  coelorum 
divisum  contra  se  desolationis  periculo  expo- 
situm  sit  5  cohibe  furore  atque  amentia  impul- 
sos,  ne  amplius  vexent  et  persequantur  eos, 
qui  non  per  eandem  cum  ipsis  januam  ad  co- 
lendum  Deum  intrant  5  depone  iram  anathemati- 
bus  armatam,  dignitate  Tua  plane  indignam,  et 
indue  sicut  Electus  Dei,  viscera  misericordiae, 
benignitatein,  humilitatem,  modestiam,  patien- 
tiam :  complectere  benevolentia  Tua  omnes,  qui 
ChrLsti  nomen  confitentur,  et  vitam  agunt  chri- 
stianam,  etiain  eos,  qui  Tuo  imperio  se  sub- 
trahere  per  satellites  Sedis  Tuae  coacti  sunt, 
judicium  de  iis,  quae  non  inhoininumcognitio- 
nem  cadunt,  ei  committendo,  qui  recte  judicat. 

Scribebam  Jenae,  ipso  nativitatis  Serva- 
toris  nostri  die  festo  a.  MDCCCXXXV. 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


M  axima  omnes  de  rerum  ecclesiasticarum  statu  sollicitos 
tenebat  exspectatio  5  quidnam  esset5  quod  Concilium  ge- 
nerale5  tam  saepe  cfflagitatum  5  tam  diu  promissura  et 
tandem  Tridenti  in  Sp.  S.  congregatum  adfhaeresm  exstir- 
pandam5  ad  schisma  tolIenduin5  ad  pacem  restituendam, 
ad  reformationem  et  in  universum  ad  salutem  Ecclesiae 
afferret.  Antequam  ergo  Romae  Canonum  et  Decretorum 
Concilii  generalis  in  Urbe  Tridentina  celebrati  editio  authen- 
tica  pararetur ,  plurium  vel  omnium  hujus  Concilii  Sessio- 
num  Acta  variis  in  locis  typographi  juris  publici  fecerunt. 

Et  primum  omnium  quidem  typis  exscripta  sunt5  sine 
loci  et  anni  mentione  Decreta  de  canonicis  scripturis  et 
editione  etusulibrorum  sacrorum,  subtitulo:  Decreta  ter- 
tiae  (vel  potius  quartae)  Sessionis  Concilii  Tridcntini, 
8  ApriIis  1546. 5  in  4(0.  Plagula5  quae  est  summae  ra- 
ritatis  5  ex  tvpographia  quadam  germanica  exiisse  videtur. 

Secuta  sunt  eam  Antverpiae  in  8V05  addita  nota  a. 
154(5  5  Acta  Concilii  Tridcntini ,  quibus  Bulla  iw- 
dicfionis  Concilii,  nonnullae  Orationes  et  Decreta 
IV  priorum  Sessionum  continentur :  et  paulo  post 
quintam  d.  17.  m.  Jun.  1540.  celebratain  Sessionem  libelli 
duo5  quibus  priores  quinque  Sessiones  continentur:  unus 
Antvcrpiae,  typis  Mart.  Nutii,  in  Variantibus  per 
Antv.  1.  notatus,  alter  Parisiis  ex  o/jicina  Heginaldi 
Calderii  nota  Par.  1.  distinctus,  uterque  in  8™.  Qni 

a 


X 


Praefatio. 


libelli,  etiam  in  mendis  typographicis  5  ita  inter  se  con- 
veniunt 5  ut  facile  intelligas  5  unum  ex  altero  esse  exscri- 
ptum.  Sic  §.4.  uterque  habet  vitiosi  pro  vinosi;  §.13. 
traditionibusque  ipsius  Christi  ,  quao  ab  Apostolis 
acceptae  pro  traditionibus ,  quae  ab  ipsius  Christi 
ore  ab  Apostolis  acceptae;  §.  31.  sacraeque  doctri- 
nae  pro  sanae  doctrinae;  §.  35.  recipiens  pro  re- 
spiciens  etc. 

Nondum  Sessio  Concilii  sexta5  d.  13.  m.  Jan.  1547. 

celebrata  erat5  cum  sine  mentione  loci  quidein,  sed  sine 
dubio  in  Gcrmania 5  Acla  Concitii  Tridentini  «.1516. 
ccfebrati  >  una  cum  annotationibus  piis  et  lectu  di- 
gnissimis,  in  8V0  publicarentur  5  ni  fallitur  Chr.  A.  Sa- 
ligius  in  Hist.  Concilii  Tridentini  T.  L  p.  432.,  cu- 
rante  Petro  Paulo  Yergerio  5  ideo  praecipue  memoratu 
digna  5  quod  in  iis  Decretum  de  Justificatione  forma 
exstat5  longe  dissimili  ea5  quam  postea  in  ipsa  Sessione 
sexta  induit.    Cf.  Saligius  L  c.  p.  545  sqq. 

Ante  d.  3.  m.  Martii  a.  1547.  cclebrabatur  Sessio 
Concilii  septima  et  paucis  post  diebus,  Sessione  octava 
publicabatur  Decretum  de  translatione  Concilii  ex  Tridento 
in  civitatem  Bononiensem.  Quae  translatio  occasioni  fuit 
Martino  Nutio  et  MichaeliVascosano  5  illi  Antverpiae, 
huic  Parisiis,  addendi  Acta  sextae  et  septimae  Sessionis, 
supplementi  loco5  Actis  priorum  quinque  Sessionum  a. 
1546.  evulgatis.  Titulus  libclli  Parisiensis  hic  est:  De- 
crctum  de  Justificatione  factum  in  gener.  Conc.  Tri- 
dentinaSynodo  $  iiem  atiud  Decrefum  de  Sacramentis 
Kcclesiae  et  de  Residentia  ac  rcformandis  inEcclcsia 
moribus  in  Vla  et  V/J a  Sessione.  Supplcmentum 
Antverpiensc  in  Variantibus  designatum  est  per  Antv.  2.5 
Parisicnse  autcm  pcr  Par.  2. 

Eodem  anno5  quo  Concilium,  ex  Tridento  in  Bo- 
noniam  trajectmn  fuit*  duae  aliae  ejus  Actorum  editiones 
publici  juris  factae  suut5  quarum  priina  3IrdioIani  in  fonna 
octava  5  secunda  aiitem,  cadem  forma5  Lovanii  vulgata 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XI 


cst.  Mediolanensis  ,  ex  apographo  correctiori  pcr  accu- 
ratiorem  tvpographum  expressa^  ut  mihi  quidem  videtur,  a 
Philippo  Archinto,  Episcopo  Salutiarum,  procurata  con- 
tinet  priores  VII  Sessiones,  et  prima  est  inter  catholicas*), 
quae  26.  phrasin  habet  de  conceptione  b.  Virginis 
Mariae,  et  unica  quae  §.  53.,  propius  ad  tcxtum  Vul- 
gatae  accedeus,  aspiciebat  dat  pro  respiciebat^  quod 
deinde  etiam  a  Romana  editione  a.  1763.  receptum  est» 
Verba  §.  60.  et  judicancla  uon  consulto,  sed  errore, 
§.  136.  autem  verbum  gractu  non  errore  sed  consulto 
omissa  esse  videntur.  §.  99.,  ubi  de  correctione  Cleri- 
corum  per  Ecclesiarum  Praelatos  agitur,  unice  habet 
Clericus  secularis  cujusvis  graclus  vel  reyularis,  et 
§.  103.  vocem  confirmationem  pro  consummationemy 
Prooemii  couceptioni  magis  congruam.  Lovaniensis  ex 
typographia  Mart.  Rotarii  prodiit,  et  praeter  Decreta 
de  reformatione  Sessionis  VI.  et  integra  Sessionis  VII. 
Acta  nihil  exhibet.  Ea  cum  Parisina  2.  et  Veneta  1. 
plures  lectiones  unica  communes  habet.  Mediolanensis  in 
Variantibus  indicatur  nota  MedioL^  Lovaniensis  autem 
siglo  Lov.  1. 

Sessioncs  Concilii  nova  et  decima  Bononiae  mensibus 
Aprilis  et  Junii  a.  15-17.  celebratae  sunt;  quibus  finitis 
a.  1548.  Bononiae  in  folio  editio  Decretorum  Concilii 
Triclcntini  procurata  est,  qua  Acta  Concilii  inde  a  prima 
usque  ad  decimam  Sessionem  continentur. 

Anno  1552,  paulo  postquam  Concilium,  quod  Bo- 
noniae  pcr  aliquot  menses  a  laboribus  et  anathcmatibus 
vacaverat,  Tridcnti  rcsumtum  esset,  adornata  est  Vene- 
tiis,  sub  signo  Spei,  Decretorum  editio,  easdem,  quas 
Mediolanensis  5  Sessiones  comprehendens.  Quinque  prio- 
res  Sessioncs  ad  editionem  Parisinam  primam,  sexta 


•)  Antidotum  Calvini,  Duod  §.  26.  in  Vnriantibus  occurrit,  habet 
titulum :  Les  Actes  au  Condle  de  Trentc  avec  le  remcdo 
contre  la  (sic)  poison  par  M.  Jcan  Calvin.  (Geueve)  134S.  8. 
et  phrasis  notata  legitur  p.  130. 

a  * 


XII 


Praefatio. 


autem  et  septima  ad  secimdam  expressae  sunt.  In  serie 
Variantium  sistitur  nota  Ven.  1. 

Nondum  finito  Concilio,  initio  m.  Novembris  a.1563, 
publicata  est  in  forma  quarta  ejus  Actorum  editio  Brixien- 
sis,  typis  Jo.  Bapt.  Boxolae  in  4t0.  Inter  rarissimas 
refertur  et  liunc  prae  se  fert  titulum :  Universum  8.  S. 
Concilium  Tridentinum  annis  1545  — 1563  celebra- 
tumy  nunc  recens  multo  quam  antea  timatius,  emen- 
datiusque  in  lucem  prodit.  Brixiae,  cura  et  im- 
pensis  Jo.  Bapt.  Bozolae.  1563.  Accedunt:  Doctri- 
nae  et  Canones ,  cum  aliis  concernentibus  Sacra- 
mentum  Matrimonii.  Complectitur  haec  editio  XXIII 
priores  Sessiones .  et  praeter  textum  Canonum  et  Decre- 
torum  varia  ad  Acta  Concilii  pertinentia.  In  prioribus 
VII  Sessionibus  utplurimum  refert  lectiones  editionum 
Antverpiensis  1.5  Paris.  1.  et  Ven.  1.5  habet  tamen  ex 
Mediolanensi  §.  26.  Prima  est,  quae  §.  176.  pro  ido- 
lolatras  mendose  habet  idotatras,  quod  mendum  deinde 
plures  a.  1564.  editiones  evulgatas  occupavit,  et  quae 
§.  184.  cum  suis  criminibus  pro  criminalibus  omnes, 
praetcr  Romanas,  editiones  a.  1564.  praeivit.  Nota 
ejus  in  Variantibus  est  Brix. 

Finito  tandem  d.  4.  m.  Decembris  a.  1563.  Concilio, 
multae  simul  editiones  Canonum  et  Decretorum  nostri 
Conriiii  in  publicum  prodierunt,  quae  omnes  notationem 
a.  1564.  in  titulo  habent. 

Prima  fuit  ea,  quae  Patavii  apud  Chrisfoph.  Gry- 
phiitm  lucem  vidit  in  4t0,  et  novem  posteriorcs  Concilii 
Sessiones  inde  a  decima  septima  usque  ad  vigesimam 
quintam,  continet,  hoc  titulo:  Omnia  Acfa  inS.  Con- 
Gilio  Tridentino  sub  &.  D.  P.  Pio  IV.  in  novem 
8cssiones  digesta,  a  die  18.  Jan.  1562.  usque  ad 
diem  4.  mens.  Dec.  a.  1563.  j  cum  Bulla  apertionis 
Concilii.  Phirimis  hujus  editionis  exemplaribus  addita  in- 
renitur  tabula,  consessum  Concilii  repraesentans,  scd  pro- 
pi  ie  adalium  librum  liujus  tvpographi  pertinens,  cui  titulus: 


P  r  a  e  f  8  t  i  o. 


xm 


Catalogus  Legatorum >  Patrum,  Oratorum/rheolo- 
gorum,  qui  convenerunt  in  Tridentina  Synodo. 

Hanc  Patavinam  subsequente  tempore  plures  aliae 
subsequutae  suut  editiones,  scilicet; 

1)  Virdunensis  ,  in  4t0?  quam  cum  orbe  catholico 
communicandam  procuravit  unus  e  Tridentinis  Patribus, 
Xic.  Psalmaeus  [PsaulmeJ  ?  Episc.  Virdunensis,  qui 
primo  Sessionibus  XI  —  XV-.,  sub  Julio  III.  habitis,  et 
inde  a  d.  13.  Novemb.  a.  1562,  quo  rursus  Tridentum 
venerat,  Sessionibus  XXIII  —  XXV.  interfuit  *).  Haec 
editio  ordine  plane  singulari,  methodo  ipsius  Psalmaei 
digesto  ?  sistit  Decreta  reformationis.  In  quinque  prioribus 
Sessionibus  sequitur  xVntverpiensem  primam,  in  sequentibus 
ad  Brixiensem  quam  saepissime  accedit.  Ecce  tibi  ejus 
titulum:  Canoncs  et  Decreta  Concilii  Tridentini  sub 
Paido  lHy  Julio  III  et  Pio  Uih  PP.  MM.  Additus 
est  sub  finem  index  rubricarum ,  decretorum  et  ca- 
pidim  tofius  operis ,  auctore  R.  D.  N.  Psalmaeoy 
Episc.  Virdunensi.  In  Variantibus  indicatur  hoc  modo: 
Yird.  **> 

Ad  Virdunensem  composita  est  editio  Rhemensis, 
ejusdem  anni  1561.  et  ejusdem  formae  cum  illa,  inter 
Variantes  notata  signo  Rhem.  Ex  Virdunensi  descripta 
quoque  est  Parisiensis  a.  1564,  in  8V0. 

2)  Antverpiensis  in  8V0,  ex  aedibus  Jo.  Streel- 
*u***),  et 

3)  Coloniensis,  per  3Iaternum  Chotinum  cum 
titulo:  Vniversum  sacrosanctum  Concilium  Triden- 


•)  De  eo  vid.  Sarpi  Bist.  Conc.  Trid.  Lib.  VITI.  p.  1242. 

"•)  Vid.  Baumgarten  ad  Salioium  I.  c.  p.  255  sq. 

***)  Aliam  ejnsdeiQ  anni  editionem  Antverpiensem ,  apnd  vlduam 
Mart.  Nutii  ad  insigne  Ciconiarum  expressam  memorat  Baum- 
oarten  ad  Saligii  Hist.  Cnnc.  Trid.  III,  254.  In  ca  verhn. 
quae  in  fme  p.  249.  leguntur ,  ita  se  habent :  Placuit  nmnibus 
etc  tribus  duntaxat  cxccptis ,  qui  cottfirnuttioncm  se  mm 
p9t*r§  dtrerunt  ctc. 


XXV 


Praefatio. 


tinum  sub  Paulo  III.  anno  1545,  1546  et  1547 ,  et 
mb  Julio  III.  anno  1551  et  1552,  et  sub  Pio  IV. 
anno  1562  et  1563.,  ambae  vix  inter  se  differentes. 
Ad  designandam  priorem  adhibita  est  nota :  Antv.  5.  ?  ad 
designandam  posteriorem  nota:  Col. 

4)  Lovaniensis,  quae  typis  Jo.  Bogardi  in  8V0 
prodiit,  et  titulum  liabet:  Canones  et  Decreta  SS. 
Conc.  Tridentini ,  Catalogus  Patrum  y  cum  Pii  IIII. 
P.  M.  confirmatione ,  quae  ad  calcem  reperitur ,  et 
indice.    Distinguitur  in  Yariantibus  signo  Lov.  3. 

5)  Dilingensis  in  8V0,  quae  lioc  titulo  in  publicum 
exiit:  Canones  et  Decreta  SS.  oecumenici  et  generalis 
Concilii  Tridentini  sub  Paulo  III.  etc.  (Opus  nuno 
primum  in  Germania  excusum).  Adjectus  est  index 
librorum  prohibitorum ,  cum  regulis  confectis  per 
Patres  a  Tridentina  Synodo  delectos ,  authoritaie 
Pii  II II  comprobatus.  Elaborata  est  ad  fidem  Auto- 
graphi  Venetique  exemplaris  $  a  prioribus  editionibus  saepe 
discrepat,  sed  inter  omnes  ea  est9  quae  cum  authentica 
optime  convenit.  Valde  memoratu  digua  est  lectio  §.  238. 
poena  externa  pro  poena  aeterna,  quam  nulla  alia 
editio  cum  hac  communem  habet.  Ejus  Variantibus  ad- 
ditae  sunt  literae:  Dil.  Praeter  hanc  editionem  Dilin- 
gensem  eodem  anno  1564  alia  Dilingae  exiit  editio  in 
12mo?  non  ubique  cum  hac  nostra  conveniens. 

Praeter  quinque  allatas  plures  ctiam  eodem  anno 
Romae  typis  Manutianis  in  triplici  forma,  evulgatae 
exstant  cilitiones  5  in  summa  undecim  *).  Inter  quas  ea, 
quae  prima  et  originalis  judicatur,  est  in  folio  ?  habet 
paginas  239,  notis  numerorum  Roniano  more  distinctas, 
et  hunc  prae  se  fcrt  titulum:  Canones  et  Decrcta 
sacrosancti  oecumcnici  ct  generalis  Concilii  Triden- 


•)  Vid.  Ant.  Auo.  Rsvovarb  Annalc.x  dc  l  imprimcric  des 
Jlde.    Ed.        Tom.  II.  p.  35  sqM. 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XV 


tini  sub  Paulo  Julio  III,  Pio  IIII ,  Pontificibus 
Majc.  Romae,  apud  Paulum  Manuiium,  Aldi  F. 
M.  I).  LXIIII.  Cum  Privilegio  Pii  IIII.  Pont. 
Majc.  Nullum  ea  continet  indicem  nec  dogmatum, 
nec  reformationis,  et  abcst  ab  illa  Bulla  Confirmationis. 
Privilegium  pontificium,  quod  pag.  2.  reperitur  sub  hoc 
titulo:  Ejcemplum  privilcgii*  quodque  initialia  habet 
vcrba:  Motu  proprio  cfc.  Cum  nuper  ad  hujus 
almae  Urbis  ornamenlum  etc.  ?  et  subjecta  haec: 
Placet  motu  proprio ,  sine  dic  dati  privilegii ,  toto  coelo 
differt  ab  eo,  quod  in  aliis  editionibus  Romanis,  folii 
magnitudine  aequantibus  ot  codem  anno  vulgatis,  occurrit. 
Hujus  ctlitionis  et  secimdae  in  folio  plura  exstant  exemplaria, 
in  quibus  menda  tvpographica  manu  correcta  sunt  5  et  ad 
hujus  editionis  exemplar  expressa  est  editio  Lovaniensis 
in  4t0,  quae  inter  Variantes  signo  Lov.  8.  occurrit, 
quamque  edidit  Pelr.  Zangrius,  Tiletanus,  hoc  titulo: 
Canoncs  ct  Decreta  S.  8.  et  generalis  Concili  Tri- 
dentini;  omnia  sedis  aposlolicae  auctoritaie  con- 
firmata,  et  ad  romanum  cxemplar ,  etiam  antequam 
a  Maxarello  et  Sociis  ,  ab  erraiis  typographicis  esset 
correclum. 

Editio  in  quarta  folii  parto,  Rom.  1.  in  Variantibus, 
eodem  anno  iisdcmque  typis  prodiissc  videtur  ante  rcliquas 
anni  1564.  Romanas  editioncs;  eumdem,  quem  prae- 
cedens  exemplar ,  prae  se  fert  titulum ;  abest  ab  ea  index 
dogmatum  et  reformationis ;  abest  Bulla  Confirmationis : 
sistit  tamen  ut  praecedens  Confirmationcm  Concilii :  paginas 
habet  284  notis  numerorum  arabicis  distinctas;  Privilegiuni 
pontificium,  quod  pag.  2.  occurrit,  idem  est  cum  eo, 
quod  in  praccedcnte  editione  conspicitur.  Occurnint  ctiam 
in  ea.  ut  in  priori  exemplari,  menda  quaedam  circa. 
distinctioncm  ct  ordinem  quorundam  Capitum.  >Sic  Sess. 
XIII. ,  de  Reform.  tantum  exhibet  VI  Capita;  septimum 
enim  et  octaviim  sine  ulla  distinctione  juncia  reperiuntur 
CapHl  sexto.    InSessioneXIV.,  Cap.I.  Decreti  de  Rcform. 


XVI 


Praefatio. 


sine  ulla  Prooemii  nota  ?  initialia  habet  verba :  Oum  pro- 
prie  Episcoporum ,  et  finitnr  liis:  restitutio  suffra- 
getur.  In  eadem  Sessione  XIV.  de  Reform. .  titnlus  De- 
creti  post  Cap.  XIII.  non  designatur  per  Cap.  XIII.  5  sed 
perverba:  Jndictio  futurae  Sessionis.  Sessione  XXI., 
Prooemium  Decreti  de  Reform.  jungitur  Capiti  I..  sine  ulla 
Prooemii  mentione :  in  Sessione  XXII.,  Cap.  I.  de  Reform. 
incipit  a  verbis :  Eadem  sacrosancta  Synodus  ,  id  quod 
denuo  occurrit  Sessione  XXV.  in  exordio  Decreti  de 
Regularibus  et  Monialibus.  Ad  hanc  editionem  impressa 
est  Romae  alia  in  8V0,  paginis  336  constans,  et  alia 
Venetiis  m  8V0,  quae  inter  Variantes  nomen  Ven.  2. 
habet,  sine  privilegio.  et  sine  ulla  alia  notatione  in  titulo, 
quam  Anchorae  et  dati  et  nominis  Aldi. 

Cum  autem  prioris  editionis  exemplaria  minus  in 
aliquibus  Autographo  convenire  comperta  essent,  Angelus 
Massarellus ,  qui  Conciiio  a  Secretis  fuerat.  ea  emen- 
danda  suscepit.  Itaque  adiubitis  duobus  ejusdem  Concilii 
Notariis  5  eclitionem  hanc  cum  Autographo  diligenter  con- 
tulit,  atque,  ubi  discrepare  animadverterat,  aut  sua  aut 
Notarii  manu  correxit,  utque  fides  emendationi  rite  per- 
actae  constaret  ?  ad  calcem  correcti  voliuninis  testimoniuni 
sequens  apponi  curavit: 

Nos  sacri  oecumenici  et  generalis  Concilii  Tri- 
dentini  Secretarius  et  Notarii  infrascripli ,  Decreta 
ipsius  sacri  Concilii  in  praesenfi  volumine  contenta 
cum  OriginaJibus  contulimus.  Et  quia  cum  eis 
concordare  reperimus ,  ideo  hic  in  fidem  manu  pro- 
pria  subscripsimus. 

Ego  Angelus  Massarellus^  Episc.  Thelesinusy 
sacri  Concitii  Tridentini  Sccretarius.  >J<. 

Ego  Marcus  Antontus  Perlgrtnus,  Clericus 
Comensis ,  sacri  Concilii  Tridcntini  Notarius. 

Ego  Cynthius  Pamphilus,  Clericus  Camerin. 
Dioecesis .  sacri  Concilii  Tridentlni  Notarius. 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XVII 


Ad  hujus  peractae  a  Massarello  et  Notariis  Concilii 
correctionis  normam  Paul.  Manutius  eod.  anno  1564. 
aliam  cditioncm  folii  magnitudinc  concinnavit,  cujus  titulus 
ita  se  habet:  Canones  et  Decreta  sacrosancti  oecu- 
menici  et  generalis  Concilii  Tridentini  sub  Paulo 
III.  Julio  III.  Pio  IIIL  Pontificibus  Max.  Index 
Dogmalum  et  Reformafionis.  Iiomae >  apud  Aldum 
Manulium,  Aldi  F.  MDLXIIIL  In  Aedibus  Poputi 
Romani.  Sistit  haec  editio  loca,  quae  in  primo  exem- 
plari  calamo  correcta  erant,  ty pis  expressa;  habet  eandem 
Secretarii  et  Notariorum  subscriptionem ;  paginae  notis 
numerorum  Romanis  distinctae  numero  paginarum  primae 
editionis  respondent,  et  Bulla  Confirmationis  ,  ut  in  prae- 
ccdentiura  editionum  exemplaribus ,  abest.  Hoc  tamen 
interest,  quod  huic  editioni  subjectus  fuerit  Index  dogma- 
tum  et  reformationis  brevitcr  collectus ,  qui  paginas 
XI,  nullis  numeris  notatas ,  occupat.  Privilegium  Pii  IV.9 
quod  in  ea  pag.  II.  reperitur  sub  titulo:  Motus  proprius 
Pii  IV.  Pont.  Max.  initialia  habens  verba:  Motu  pro- 
prio  etc.  Cum  nuper  nos  dilecti  fdii  Pauli  Manutii 
etc.  et  subjocta  hacc:  Placet  molu  proprio  D.  N. 
Papae.  C.  Cardinalis  Borromeus.  Datum  Romae 
apud  Sanctum  Petrum,  quarto  Idus  Aprilis >  anno 
quinto  y  in  totum  differt  ab  eo,  quod  in  duabus  praece- 
dentibus  editionibus  conspicitur,  et  idem  est,  quod  in 
omnes  editiones  Manutianas,  postea  evulgatas,  transiit. 
Menda  quaedam  in  quarumdam  Sessionum  titulis  incorrecta 
habet.  Sic  pag.  122.  Sessio  XVIII.  celebrata  dicitur 
XVI.  Febniarii  1562  pro  XXVI.  Februarii  1562; 
pag.  127.  Sessio  XIX.  die  XXIIII.  Martii  1562  pro 
XI III.  Maji  1562 5  et  pag.  129.  Sessio  XXI.  die 
XXVI.  Julii  1562  pro  die  XVI.  Jutii  1562.  Utcum- 
que  haec  editio,  quae  in  Variantibus  nota  Rom.2.  disiincta 
occurrit,  loca,  quae  in  primo  exemplari  calaino  correeta, 
impressa  sistat,  variis  tamen  in  locis  varietas  quaedam 
deprehenditur.  Ad  hanc  editionem  formatae  sunt  non 
soluni  ea.  quae  Vesetiis  in  8V0  ex  tvpographia  Aldi 


XVIII 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


Manutii  in  8V0?  foliis  184  numeris  arabicis  notatis  et 
foliis  24  non  notatis  ?  prodiit  *)  ?  et  in  serie  Variantium 
per  Ven.  2.  indicatur,  sed  ctiam  duae  Antverpienses 5  in 
ibrma  quarta,  quarum  una  titulum  habet:  Canones  et 
Decreta  Concilii  Tridentini  in  forma  authentica, 
uti  a  Pontifice  missum  est;  altera  vero  hanc  prae  se 
fert  inscriptionem :  Canones  et  Decreta  Concili  Tri- 
dentini,  nunc  demum  ad  prototypa  et  originalia 
Acta  collati  et  jam  postremum  summa  fide  et  dili- 
gentia  excusi. 

Editio  tandem,  quae  Variantibus  interest  sub  signo 
Rom.  3.,  eumdem  habet  cnm  praecedente  et  titulum  et 
formam,  nisi  quod  in  illa  annus  editionis  hoc  modo  in- 
dicetur:  Bomae  MDLXIV.  Paginas  numerat  239, 
omnes  numcris  Arabicis  distinctas :  reperitur  in  ea  Bulla 
Confirmationis  cum  subscriptionibus  Cardinalium  IV  pa- 
ginas  occupans,  nulla  tamen  Secretarii  aut  Notariorum 
subscriptio;  reperitur  p.  2.  Pii  IV.  Privilegium^  nisi 
quod  nomen  Cardinalis  Borromei  mendose  exprimatur 
hoc  modo :  C.  Cardinalis  Boriomeus ;  reperitur  Indeoo 
dogmatum  et  reformationis  XI  paginas  explens,  cum 
hoc  tamen  discrimine,  quod  in  ejus  titulo  non  lcgantur 
verba  breviter  collectus^  et  Index  ipse  finiatur  cum 
littera  X,  in  haec  verba:  Xysli  IIII.  Decretum  de 
conceptione  Btae  Mariae  Virginis  .  .  .  Fol.  25. 7  cum 
praecedentis  editionis  Index  finiatur  cum  littera  V,  in 
haec  verba:  Vota  Begularium  204.  Monialium .... 
215.;  roperitur  tandcm  §.160.  denuo  peculiaris  8pi- 
ritus  SanctuSj  qui  jam  in  prima  cditione  sistebatur, 
sed  a  Correctoribus  ejcctus  erat.  —  Haec  cditio  mater  fuit 
trium  aliarum  editionum  typis  Manutianis  Romae  in  8vo 
evulgataium,  quae  omnes  annum  impressionis  15(54.  prae 
se  ferunt,  et  duarum  Vcnctiis  a.  1565.  itidem  in  8V0  cx- 
prrssarimi,  quarum  postcrior  Bullam  Confirmationis  et 
aliam  dcclaratoriam  habet,  quae  priori  desunt. 


*)  Vid.  RekoUARD  /.  r.   p.  40. 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XIX 


Praeter  addtictas  editioncs  inter  Aldinas  notatu  digna 
adhuc  obvenit  ea,  quae  Vcnetiis  a.  1567  in  8V0,  luci 
exposita  est  sub  titnlo :  Canones  et  Decreta  8.  8.  gene- 
valis  Concilii  Tridentini,  quibus  adjunximus  chri- 
stianorum  Principum  ad  sacrum  ConciL  literas  et 
mandata,  Legatorumque  ab  illis  missorum  Oratio- 
ncs  ,  una  cum  S.  ipsius  Synodi  responsis ,  Bullas 
Pii  1111.  super  consummatione  gener,  ConciL  Tri- 
dentini.  Additamenta  etiam  separatim  edita  habentur, 
cum  praefatione  Dominici  Farrii  (de  FarrisJ.  Vid. 
Renouard  c.  p.  63.  sq.  Repetita  est  haec  editio  a. 
1595.  apud  ipsum  Dominicum  de  Farris,  additis  Bullis 
Pii  IV.  et  V.  Decreta  quaedam  explicantibus  et  Indice 
librorum  prohibitorum  (ultimo  eorum,  qui  Tridenlini 
nomen  gerunt)  a  Deputatione  ipsius  Concilii  confecto. 
Iisdem  Venetiis  ap.  Jo.  Zilettum  anno  praeterito  1566. 
typis  descripta  est  editio ,  cui  titulus :  Canones  et  De- 
creta  —  cum  Citationibus  ex  utroque  Testamento 
et  juris  pontificii  Constitutionibus ,  aliisque  Conci- 
liis }  quae  ab  Ecclesia  Rom. ,  omnium  Ecctesiarum 
mafre  et  magistra,  maxime  probantur  ,  collectis  ab 
Hor.  Lutio.  Additis  Pii  IIII.  Bullis  ?  in  8  vo.  Lau- 
datur  haec  editio  a  diligentia  et  accuratione  typographi. 
Prima  fuit  cum  Citationibus  ct  Annexis.  Post  descriptio- 
nem  Civitatis  Tridentinae  Catalogus  occurrit  curiosus, 
opera  divcrsa  sistens  in  Concilio  composita. 

Ex  eadcm  typographia,  ex  qua  a.  1590.  primum 
prodierant  Biblia  sacra  vulgatae  editionis  ad  Concilii  Tri- 
dentini  pracscriptum  emendata  *)  ?  ex  tvpographia  scilicet 
apostolica  Vaticana,  in  octava  folii  parte  lucem  vidit 
editio  5  quam  in  Arariantibus  per  notam  Rom.  4.  significa- 
vimus,  et  cujus  titulus  ita  se  habct:  Canones  et  De- 
creta  —  ad  exemplar  primae  edit.  Romanac,  cum 
ipso  originali  collatum;  additae  sunt  Constitutiones 
omnes  hactenus  cditae  huc  spectantes;   quae  vero 


')  Vid.  Rejjouard  /.  c.  p,  164  sqq. 


XX 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


Romana  quinta  (^Rom.  6.J  a  nobis  nominata  est,  est  ea, 
quae  a.  1763,  eadem  forma,  ex  typographia  Mainardi^ 
altera  vice  exiit.  Haec,  ut  praefatiuncula  ait,  quam 
dilio-enter  collata  fuit  non  solum  cum  emendationibus  a 
Massarello  confectis,  sed  etiam  cum  authenticis  Actis 
ipsius  Concilii,  in  tabulario  Arcis  >S.  Angeli  servatis. 
Subscriptiones  Patrum  ei  subjectae  eadem  prorsus  ratione 
ordineque  Mainardus  collegit,  quo  visuntur  in  authen- 
ticis  Actis,  nec  in  ullis  aliis  editionibus  exstant.  Ejus 
titulus  hic  est:  Canones  et  Decreta  Conc.  Trident., 
cum  Patrum  subscriptionibus ;  accesserunt  notae  ab 
eruditis  Viris,  fraesertim  a  Card.  Lanfredino  ad- 
jectae.  Editio  secunda.  Si  verum  est,  quod  Mai- 
nardus  in  praefatione  affirmat,  et  de  quo  dubitare  nefas 
esset;  necesse  est,  Massarellum  et  Socium,  cum  ab  ipsis 
correcta  exemplaria  permultis  in  locis  non  conveniant  cum 
editione  Mainardina,  vel  in  corrigendis  exemplaribus  de- 
bitam  diligentiam  non  adhibuisse  ,  vel  alia  Acta  ad  manus 
habuisse,  ac  tvpographus  Romanus. 

In  Hispania  prima  Decretorum  editio  demum  post 
octo  a  finito  Concilio  annos,  a.  1571.  Salmanticae  in  8v  o 
procurata  est.  Magnam  nimirum  vim  exemplarium  primae 
Romanac  editionis  Patres  Hispanici  secum  iu  patriani 
attulerant  *) ,  multa  ex  Antverpia  advenerant. 

Editio  saepius  repetita,  et  ad  cujus  typum  permultae 
aliae  Actorum  Concilii  editioncs  in  Belgio,  in  Gallia,  in 
Italia ,  in  Germania  expressae  sunt ,  est  ea  ,  quae  primo 
a.  1610.  Antverpiae  typis  Plantinianis  in  forma  duodecima 
prodiit,  opera  et  cura  Phil.  Chiffletii,  Abb.  Balernensis 
et  Eccl.  A  esontinae  Canonici ,  et  quae  hoc  modo  in- 
scripta  est:  S.  8.  et  oecumenici  Concilii  Tridentini 
Canones  et  Dccreta,  siudio  Phil.  Chiffletii,  qui 


')  Vid.  Catalogue  rlrs  principaux  Canonistes.  in  Mr.  r>v  Pur 
( Dmmentairc  sur  le  traitr  rtcs  librrtrz  ae  V  Knlisr  r/affiranr 
tlr  M.  Tirrrr  Pithou  p.  112.  ..Cette  edition  fiit  envoyee  par 
ortlro  du  S.  Sirur  o  tons  les  Eveque»  du  monde  avec  certificat 
de  h  utlunHte  de  ce  te.\tc.-; 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XXI 


Annotationcs ,  Titnlos  et  Argumenfa  >  it.  Constitu- 
tioncs  XXVI  cjc  antiquo  jure  dcsumptas y  ct  alias 
Pii  l  \.  Indiccs  insupcr  adjccit.  Notulae  ad  marginem 
positagj  magnam  partem  excerptae  sunt  ex  Bkllarmim 
Observationibus  et  ex  Augustini  Barbosae  Bcmissio- 
nibus.  et  Lectores  remittunt  ad  fontes,  ex  quibus  res 
vel  phrases  Concilii  haustae  sunt.  Quae  a.  1644.  exiit 
pro  correctissima  habetur  *). 

Collationem  variarum  editionum.  praesertim  earum, 
quae  nonduin  absoluto  Concilio.  adeoque  ante  a.  1564. 
prodierant.  nec  non  earum,  quae  mox  a  fine  Concilii, 
ipso  a.  1564. .  sed  nondum  adhibita  authentiea.  multis  in 
locis  publicatae  sunt.  instituit  Jodocls  lePlat.  in  Lni- 
versitate  Lovaniensi  J.  V.  Doctor  et  88.  Canonum  Prof. 
ordin. .  eo  consilio.  ut  refelleret,  si  fieri  posset,  eorum 
opinionem,  qui  existiinamut .  plura  Decreta  vel  immutata 
vel  obtruncata  esse,  nec  in  editionibus  finito  Concilio 
vulgatis  prodire ,  prout  ab  ipso  Concilio  constituta  sirat. 
Contulit  ergo  sollicite  varias,  quae  studiosius  conquiri 
solent  editiones  cum  Romana  originali.  variantes  s.  discre- 
pantes  illarum  ab  hac  lectiones  sedulo  annotavit,  et  edi- 
tioni.  quam  Antverpiae  ex  architvpographia  Plantiniana 
a.  1779.  forma  quarta.  prodire  jussit.  partim  textui 
subjecit.  partim  annexit.  ut  ita  quisque  ipse  judicare 
possit ,  num  Lectiones  hae  ita  a  textu  originali  discrepcnt, 
ut  iis  sensus  vere  mutetur.  Editio  .  cui  in  exprimendo 
textu  summa  rcligioni  inhaesit.  etiam  quod  interpunctiones 
attinet.  utcumque  hae,  variis  in  locis.  ipsi  abundare 
viderentur.  et  a  qua  vel  in  minimo  recedere  nefas  judica- 
vit.  est  ea.  quam  inter  Romanas  primo  loco  descripsimus, 
cum  correctionibus  Jfarci  Anfonii  Pcrcf/rini.  Concilii 
Tridentini  Notario.  Textui  subjecit  praeter  Variaxtium 
delectum  Xotas  Ciiiffletii,  sed  suae  integritati  resti- 
tatas ,  et  Animadversiouibus  additis.  quibus  sollicite  notavit 


•)  Plura  de  hac  editione  habent  Salio  1.  c.  p.  214  tqg.  237.  et 
i-k  Plat  Praef.  §.  XXII  sqq. 


XXII  P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


spurios  Gratiani  textus5  ad  quos  Chiffletius  lectorem  re- 
mittit5  variosque  alios  non  suis  Auctoribus  apud  Gratianum 
adscriptos  veris  restituit  5  textus  e  Scriptura  Sacra  ad- 
ductos  non  tantum  per  Capita  5  sed  et  per  Capitum  Versus 
citavit5  Conciliorum  vero  textus5  perperam  saepe  citatos5 
in  suum  statum  reduxit.  Argumenta  s.  Summaria  Ca- 
pitum  Patres  Concilii  non  nisi  Capitibus  de  Justifica- 
tione ,  Poenitentiae  et  extremae  Unclionis  Sacra- 
mentis  y  ac  demum  de  Communione  sub  utraque  specie 
et  Parvulorum  praeposuerunt5  neque  alia  in  editionibus 
Romanis  a.  1564.  apparent.  Quae  leguntur  apud  Jodo- 
cum  le  Plat  partim  ex  exemplari  Romano  descripta5 
partim  ex  editione  Romana  a.  1763.  hausta  sunt.  Pro- 
cessus  quos  vocant  verbales  variis  Sessionibus  prae- 
missos  ex  editione  Concilii  Trid.  5  quae  in  Generali  Con- 
ciliorum  Collectione  Phil.  Labbei  et  Gabr.  Cossarti 
exstat,  huc  translati  sunt.  Curavit  praeterea  Professor 
Lovaniensis5  ut5  quantum  licuit5  subnecterentur  singulis 
Sessionibus  Nomina  Patrum  5  qui  praemissae  Sessioni 
interfuerunt5  et5  ubi  iis  locus  esset  5  Indices  5  qui  editioni 
Chiffletianae  additi  sunt  5  sc.  Index  Extravagantium  juris 
novissimi5  quae  sparsim  in  notis  Chiffletianis  citantur5 
Index  Sessionum  5  Cauonum  et  Decretorum  5  nec  non  Ca- 
pitulorum  Concilii  Trid.  5  et  Index  dogmatum  et  reforma- 
tionis  ex  editione  Romana  Mainardi  auctus.  Cum  autem 
potissimum  in  Belgarum  suorum  utilitatem  editionem 
suam  concinnaverit5  Praefationi  subjecit  Petri  Stockmanxl, 
olim  in  Acad.  Lovan.  Legum  Professoris  5  Relatio- 
nem  gestorum  circa  Concilii  Tridcntini  in  Betgio 
promutgadonem  et  receptionem,  quae  extat  ad  calcem 
operis5  cui  titulus :  Jus  Belgarum  circa  Bullarum 
ponfificiarum  receptionem.  Utilitati  inserviturus  Bel- 
garum  et  Non-Bclgarum  stat  in  fine  Prarfationis:  Ordo 
legendi  Decrela  reformationis  per  Concilium  Trid, 
facta,  distinctus  per  Titutos  et  Capifa. 

Ad  hanc  hucusque  dcscriptam  editionem  Plateanam 
formata  jam  cst  nostra,  omissis  tamcn,  quae  ad  rem 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XXIII 


nostram  minus  facere  vidercntur.  Quae  in  ejus  Praefa- 
tionc  dc  editioniljus  Canonum  et  Decretorum  Concilii 
Trid.  leguntur,  in  hac  nostra  aliter  disposita  et  auctiora 
reddidimus. 


Longc  aliter7  quam  cum  editionibus  Canonum  et 
Decretorum  Concilii  Tridentini,  res  se  habet  cum  editio- 
nibus  libroriun,  qui  ex  decreto  Concilii  elaborati  sunt5 
intcr  quos  praccipuus  est  Catechismus  Romanus.  Cum 
enim  editioni  authenticae  Canonum  ct  Decretorum  multae 
aliac  praeivissent,  usui  privato  dcstinatae  et  nulla  alia 
auctoritate  pollentes,  quam  ea,  quae  iis  ab  editoribus 
adjungere  poterat;  Catechismi  Romani  editio,  quae  pri- 
mum  publici  juris  facta  est,  statim  authentica  fuit.  Exiit 
autem  haec  editio  hoc  titulo :  Catechismus,  ex  Decreto 
Concilli  Tridentini ,  ad  Parochos  >  Pii  Quinli  PonL 
Max.jussu  cdifus.  Romae,  in  aedibus  Populi  Ro- 
mani  apud  Paulum  Manutium  M.  I).  LXVl.  in  fol. 
359  pagg.  Privilegiuni  Pii  V.  datum  VII.  Kal.  Oct. 
huic  editioni  praefixum  iuter  alia  haec  habet  verba :  5?Qiu 
liber  cum  Deo  juvante  perfcctus  in  lucem  edendus  sit^ 
providendum  duximus,  ut  quam  diligcntissime  et  fidelissimo 
imprimatur.  Itaque  in  hac  alma  Urbe  eum  potissimum 
imprimi  voluimus  dilccti  filii  Pauli  Manutii  diligentia,  qui 
alios  ecclesiasticos  libros  hic  imprimere  solet.4'  *)  Paulo 
post  in  eadem  tvpographia  impressa  est  editio  in  8vo, 
650  pagg.  constaus,  et  in  omnibus  ab  editione  in  folio 
facta  depeudcns.    Exiit  ea  duobus  privilegiis  Philippi  II., 


•)  Prus  V.  Ep.  ad  Card.  Slanisl.  Hositim  d.  d.  28.  Sept  1506., 
qaa  illuiu  ad  curandam  Gatechismi  versionem  polonicam  excita- 
bat .  ;ij>.  Jac.  de  Laderciiio  in  Annul.  tccl.  a.  1566.  n.  343. 
„Quod  prohibnimns,  oe  coi  praeter  Manutium  Iiceret0  eura  (Ca- 
fochismuin)  intra  certum  tempas  conyersum  in  vulgarein  scnno- 
nem  imprimere,  id  eo  consilto  fecimus ,  quod  veriti  hiimus,  ne 
quis  aul  param  liJeliter  conversurus ,  aut  indiligenter  impressu- 
ruK  esset." 


XXIV 


Praefatio. 


Regis  Hispaniae'et  Siciliarum,  mimita,  quorum  unum 
ad  regnum  Neapolitanum )  alterum  ad  Ducatum  Mediola- 
nensem  spectat  9  eamque  pliires  aliae  Romanae ,  praeter- 
missis  etiam  liis  privilegiis  5  sequutae  sunf,  usque  ad 
numerum  paginarum  huic  simillimae. 

Simul  cum  editione  in  8V09  ejusdem  Pauli  Manutii 
opera  et  cura,  typis  exprcssa  est  Versio  Catechismi 
italica,  ideo  hic  prae  caeteris  memoranda,  quod  ipsius 
Pontificis  Rom.  jussu  facta  et  publicata  est.  Titulus,  quo 
signatur,  hujusmodi  est:  Catechismo  ,  cioe  Instrut- 
tione,  secondo  il  decreto  del  Concilio  di  Trento,  d 
Parochi 9  publicato  per  comandamento  del  santiss. 
S.  N.  Papa  Pio  V.  et  tradotto  poi  per  ordine  di  8. 
Santita  in  lingua  votgare  dal  reverendo  Padre  frate 
Alesso  Figliucci.  Roma,  MDLXVI.  in  8vo,  606 
pagg.  cum  Indice  XVI  pagg.  Pauca  sunt  in  hac  versione, 
quae  cum  originali  minus  concordare  videntur^  sed  non 
talis  sunt  momenti,  ut  speciatim  indicari  mereantur. 
Editiones  hujus  versionis,  quae  proxime  sequentibus  annis 
quam  saepissime,  praesertim  Venetiis  in  4t0  et  in  8vo 
lucem  viderunt,  nil  nisi  repetitiones?  plus  minus  accuratae, 
prioris  Romanae  sunt. 

Ad  usum  faciliorem  deerant  editioni  authenticae 
partim  Distinctiones  textus  in  Capita  cum  argumentis  Ca- 
pitum ,  partim  accuratior  locorum  S.  S.  in  textu  allegato- 
rum  designatio  *).  Quibus  incominodis  et  difficultatibus 
removendis  primus  animum  adjecit  Joannes  de  Comitibus^ 
qui  Catechismum  in  IV  Libros  certaque  Capita  distributum, 
pluribus  divinarum  ►Scripturarum  et  Patrum  testimoniis  ad 
marginem  additis,  edidit  Coloniae  a.  1572.  in  4to. 


•)  Pius  V.  Ep.  land.  ad  Stantsl.  HoHums  „lflud  admonemus,  ut 
lil>rum  cures  in  totidem  partes ,  <(uot  sunt  res .  quae  ejus  initio 
expKcaudae  ponuntur,  dividendum,  et  unamquamque  earum  par- 
tium  snis  capitibus  ;i[»tc  distingnendara .  quod  in  pdwa  ejus  e<li- 
tione,  miorundam  incuxia,  parum  diligenter  fuctum  fuisse,  mo- 
leste  tulimus." 


Prae.  fatio. 


XXV 


Paulo  aliam  rationem  in  dividendo  per  Capita  Ca- 
techismo  secntus  est  Anclreas  Fabricius,  Leodius, 
Praepositus  Collegii  Canonicorum  Ecclesiae  Oettingcnsis, 
magnus  Ecclesiae  Lutheranae  adversarius  ?  qui  inlerpo- 
sitis  Quaestionibus  5  ad  quas  responsiones  ipsis  Catechismi 
verbis  dantur,  Catechismum,  continua  serie  doctrinae 
capita  propOnentem,  in  plures  Sectiones  divisit  ct  Lovanii 
a.  1570,  in  forma  octava,  hoc  titulo  typis  mandavit: 
Catechismus  Bomanusy  eoo  decreto  Concilii  Tridcnlini 
et  Pii  V.  Pont.  Max.  jussu  jprimum  editus;  nunc 
rero  luculentis  quaestionibus  y  quae  mooc  rei  propo- 
sitae  mafcriam  oculis  subjiciant y  distinctus y  brevi- 
busque  annotationibus  iltustratus  y  sfudio  et  indu- 
sfria  Andreae Fabricii,  Leo  diiy  ittustriss.  Principum 
Alberti  et  Ernesti  ejus  filii,  Comitum  Palatinorum 
Rheni  y  ac  utriusque  Bacariae  Ducumy  Consiliarii. 
In  fiue  legitur  testimonium  Thomae  Go&ei  a  Bellomonte, 
sacrae  thcologiae  Professoris  his  verbis  conceptum :  7?Vi- 
deo  hic  per  omnia  servari  textum  Catechismi  Tridentini: 
et  quaestiones  ac  marginales  annotationes  deprehendi  lecto- 
ribus  utilissimas  fore.  Actum  Lovanii,  26  Augusti.  Anno 
1570."  Optimae  hujus  editionis  reimpressiones  sunt  eae5 
quae  Antverpiae  ex  officina  Plantiniana  prodierunt* 
Quibus  causis  permotus  manum  operi  admoverit,  ipse  refert 
Fabricius  in  Praefatione  ad  Othonem,  Episc.  Card. 
Praenestinum  et  Augustanum.  Scribit  enim :  „Causis  — 
maximis  5  perinde  ac  honestissimis  incitatus  —  coepi  co- 
gitare ,  qua  ratione  divitiae  coelestes  Catechismo  —  con- 
clusae  pluribus  communicare  possent.  Commentariis  pro- 
lixioribus  eundem  explicare  videbatur  non  modo  operosum, 
verum  etiam  niultis,  qui  brevitate  potissimum  capiuntur, 
minus  gratum  futurum:  detrahere  autem  quicquam  illi 
operi,  quod  doctissimorum  totius  orbis  christiani  hominum 
consensus  approbasset,  piaculi  loco  habuimus.  Nec  satis 
prudenter  visus  est  nobis  posse  agere,  qui  occupatus  ut 
Pastorum  promoveat  studia,  aliquid  illi  doctrinae  subdu- 

b 


XXVI         P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


cat,  quam  praecipuae  quaeque  religionis  columnae  inter 
docendum  sequendam  et  ad  Pastorum  institutionem  neces- 
sariam  judicassent.    His  et  aliis  gravissiniis  causis  per- 
motus  operae  pretium  duxi,  relicta  Catechismo  ordinis 
et  rerum  sua  majestate,  eum  dumtaxat  luculentis  quae- 
stionibus  distinguere,  ex  quibus  rudiores  quid  per  singula 
capita  totoque  contextu  investigare  ipsos  oporteat  con- 
festim  intelligant  5  et  qui  doctiores  simt  alterius  labore  suos 
allevient,  rebusque  aliis  ad  curas  ecclesiasticas  necessariis 
impendere  possint.     Eo  etiam  magis  hanc  ingredi  viam 
placuit,  quod  intelligerem  Harr/xri<Siv  esse  eruditionem 
vocalem,   apostolicamque  catechizandi   rationem,  cujus 
speciem  in  mjsteriis  Baptismi  etiamnum  retinet  Ecclesia, 
interrogationibus  et  responsionibus  constitisse.   Unde  etiam 
factum  est,  ut  qui  rudimenta  fidei  tradebat  narr/x^V^ 
et  qui  religionis  candidatus  erat  HarrjxovjxBvo?  diceretur." 
Stetit  Fabricius  promissis.    Praeter  ea ,  quae  forma  quae- 
stionum  quam  elegit   necessario   mutanda  secum  tulit, 
tantum  transitus  formulas,  quibus  usus  est  Catechismus, 
passim  variavit ,  et  quaedam  5  sed  quae  sunt  nullius  plane 
momenti,  hic  inseruit,  illic  omisit  et  tertio  loco  transpo- 
suit.    Marginalibus 5  quas  addidit  Annotationibus  praeter 
rerum  summara,  loca  affinia  sibique  mutuo  respondentia 
et  quae  per  Sjnodum  Tridentinam  sunt  explicata,  in- 
dicantur. 

Tcxtus  nostrae  editionis  rcspondet5  si  interpunctio- 
nem  et  scribendi  rationem  a  nobis  receptam  excipias  ,  edi- 
tioni  authenticae 5  quae  nobis,  intercedente  Viro  illustris- 
simo,  Ckr.  Guil.  Schweitxero,  Magno  Duci  Saxoniae 
a  Consiliis  intimis,  praesidio  et  dulci  decore  nostro5  ex 
Biblioiheca  regia  Drcsdcnsi  sumnia  cum  benevolentia  con- 
crcdita  est.  Variantes  lectiones  addere  non  erat5  quod 
operae  pretium  duccrcmus,  cum  earum  annotatio  nullum 
omnino  inomenium  ad  constituendam  historiam  textus  ha- 
bere  possit.  Magis  vcro  e  re  nostra  csse  judicavimus, 
pracmittere  textui  Anonjrni,  vel  potius  Antonini  Re- 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XXVII 


ginaldi  *),  Apparatum  ad  Catechismum^  hi  quo  ratio, 
auctores,  auctoritas,  approbatores  et  usus  ejus  declaran- 
tur,  et  qui  primus  editioni  Catecliisiui  Lovanieusi  a.  1678 
in  8V0  additus  invenitur. 


Professionum  fidei?  quas  in  nostra  Collectione 
exhibuiinus,  non  unius  ejusdemque  sunt  generis:  aliae 
enim  sanctione  pontificia  gaudent,  et,  ita  jubente  Sede 
apostolica ,  ab  hominibus  certae  conditionis  et  negotii  sunt 
edendac,  aliae  vero  hac  sanctione  destitutae  a  Synodis 
provincialibus  factae^  vel  etiani  a  privatis^  quibus  jus  et 
potestas  ejusmodi  professiones  faciendi  per  se  non  eratj 
profectae  sunt. 

Quae  sanctionem  habent  pontificiam  Ieguntur  p.  307, 
310,  321  et  341.  Earum  prima,  quae  incipit  verbis: 
Injunctum  nobis  apostolicae  servitutis  offtciumy 
quaequo  juxia  Concilii  Tridentini  dispositionem  (§.  441.) 
et  articulos  a  Sede  apostolica  praescriptos  concepta  et 
contexta  est7  e  Magni  Bultarii  Romani^  quod  juxta 
exemplar  Romanum  Luxemburgi  a.  1727.  excusum  est, 
Tomo  sccundo  huc  translata  est.  Eadem  etiam  in  Actis 
Conciliorum  quam  saepissime  occurrit,  et  primo  quidem 
in  Acfis  Concitii  Totctani  a.  1565.  habiti  ,  deinde  vero 
iu  Actis  Conciliorum  Mcdiolancnsis  IV.  a.  1576  ,  Rhe- 
mcnsis ,  Burdioalensis  et  Turonensis  a.  1583 ,  Bi- 
turiccnsis  a.  1584,  Aqucnsis  a.  1585  et  pluribus  aliis. 
Quac  sub  nomine  Symboli  fidei  in  Actis  Concilii  Toletani 
habetur ,  in  quibusdam  Articulis  non  parum  differt  ab 
authentica  5  prout  in  Bullario  exhibita  est.  Articulus  VII. 
cnim,  quo  iatemur,  sub  altera  tantum  specie  totum  atque 
integrum  Christum,  verumquc  Sacramentum  sumi.  plane 


*)  Vid»  J.  Chph.  Kocher   Catechct.  Gesch.   rirr  pabxtischeit 
Kirche  p.  9*2  sq. 


XXVIII       P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


omissus  est)  et  in  Artic.  VIII.  pro  venerandos  atque 
invocandos  esse  legitur  tantum  venerandos  esse^  et  in 
Artic.  X.?  ubi  sunt  verba  omnium  Ecclesiarum  matrem 
et  magistram  omittit  et  magistram  J  et  in  fme  et  viro  ; 
Articulus  autem  XI.  plane  aliter  sonat  apud  Toletatios 
Patres,  quam  in  Professione,  in  hunc  scilicet  modum: 
^Cetera  item  omnia  ?  qua  a  sacris  Canonibus  et  oecume- 
nicis  Conciliis,  ac  praecipue  ab  eadem  sacrosancta  Tri- 
dentina  Synodo  diffinita  sunt7  tam  in  his,  quae  ad  ex- 
stirpandas  haereses?  quam  in  iis?  quae  ad  morum  refor- 
mationem  pertinent,  ejusdem  sanctae  Synodi  Decretum 
secuta  recipit  et  omnino  recipienda  ab  omnibus  esse  de- 
crevit,  haeresesque  omnes  ab  iisdem  sacris  Canonibus  et 
generalibus  Conciliis,  et  praesertim  ab  eadem  sancta 
Synodo  Tridentina  damnatas,  detestatur  et  anatliemati- 
zat.  *)"  Forma  Professionis,  quae  p.  310.  proposita 
est,  ejusdem  Bullarii  Tom.  II.  continetur;  Decreta 
vero  et  Articuli  fidei  jurandi  per  Episcopos  etc, 
quorum  notitia  p.  321.  datur,  Odoricus  Raynaldus  ex 
Card.  Spadae  Actis  Consistorii  msptis  nobis  servavit,  et 
in  Annalibus  ecclesiast.  Baronii  continuatis  >  sub  a. 
1560.  n.  64.  publici  juris  fecit,  hac  nota  praemissa: 
,5(Pius  IV.)  publicavit  Decreta  et  Articulos  fidei  jurandos 
per  Episcopos  et  alios  Praelatos  in  susceptione  muneris 
Consecrationis ,  et  mandavit  in  expeditione  literarum  addi, 
in  solita  forma  juramenti  j  ac  registrari  in  Quinterno  Can- 
cellariae  tenoris  hujus."  Professionem  orthodoxam 
fidei  a  Graecis  emittendam  9  quae  ultimum  inter  nostras 
Professioncs  locum  tenet,  e  Butlario  Magno^  T.  II. 
p.  129. ,  quod  eam  sine  omni  introductione  proponit  ,  re- 
cudcndam  curavimus. 

Earum  Profcssionum ,  quae  sanctione  pontificia  non 
sacratac  sunt,  in  Additamcntis  tres  numero  dedimus. 
Quae  primo  loco  posita  invcnitur  cx  Actis  Concilii  Lo- 


•)  Saligius  1.  r.  p.  180. 


V  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XXIX 


vitiensis.,  a.  1556.  habiti,  Edm.  Martene  et  Ursin. 
I)  u  r  an  d  in suam  Veterum  Scriptorum  et  Monumcnto- 
rum  —  amplissimam  Cotlcctionemy  Tom.VIH.  p.1446  sq. 
rocepenmt,  et  exinde  nos  eam  nostrae  Collectioni  inseruimus. 
Canoxes  super  abusibus  Sacramenti  Ordixis  ,  qui  ter- 
timn  locum  in  Additamentis  implent,  ex  Actis  Concilii 
Tridenlini.  ab  Angclo  Massarello  ,  Concilii  Secretario 
ct  Johanne  Curlenbrosche,  Anglo.  qui  Concilio  interfuit, 
conseriptis  per  eosdem  Martene  etDurandl.  c.  p. 
1325  sqq.  in  nostram  notitiam  venerunt.  Coxfessio  tandem 

ROMAXO  -  CATHOLICA  IX   HuXGARIA  EvAXGELICIS  PUBLICE 

rRAEscRiiTA,  vulgo  das  Ungarsche  Fluchformular 
nominata ,  ex  G.  Chr.  F.  Mohxike  Urkundliche  Gesch, 
der  sogenannten  Professio  fidei  Tridentinae  p. 
88  sqq.  typis  describi  curavimus ,  et  Lectorem  ,  qui  plura 
de  hac  Professione  et  ejus  origine  et  auctoritate  scire 
cupit.  ad  hunc  librum  et  ejus  Appendicem:  Zur  Ge- 
schichfe  des  Ungarschen  Fluchformutars  ,  re- 
raittimus. 


De  Chrestomathia  symboltcAj  quam  Documentis 
Ecclesiae  romano  -  catholicae  symbolicis  annectere  non 
alienum  esse  a  consilio  nostro  duximus,  breviter  nos 
explirare  possumus.  Non  propterea  solum  adesse  eam 
vohiimus,  ut  exinde  eluceat,  quam  diversum  sit  opinio- 
num  arbitrium  in  causa  religionis  et  Ecclesiae  christianac, 
et  quam  oppositae  sint  inter  se  fidei  doctrinae,  quas  variae 
intor  Christianos  Ecclcsiae  confitentur;  sed  hoc  etiam 
epectavimus,  ut  formae  Professionum  vel  Symbolorum 
varietas  appareat,  et  quis  sensus  humanitatis,  quaeque 
ratio  religionis  ?  quae  doctorcs  christianos  maxime  deceat, 
in  auctoribus  eorum  fuerit,  palam  fiat. 


•)  Grvph.  1S22. 
")  Ibid.  1S2;{. 


XXX 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


Quae  primo  loco  in  liac  Chrestomathia  legiintur,  de- 
sumta  sunt  e  libro:  'OpSoSogos  rO/xo\oyia  tfjs  jiaSoXiKfjs 
nal  a7to6to\iKrjs  'EnKktiGiaS  tfjs  dvatoXiKfjs  inscripto, 
qui  cum  versione  latina  Laurentii  Normanni  ?  quam  pro 
textu  originali,  lingua  neo  -  graeca  conscripto.  dedimus, 
Lipsiae  a.  1695.  in  8vo  ap.  Thom.  Fritschium  luci  publi- 
cae  expositus  est.  In  textu  originali  Quaestio  1.  ita 
se  habet: 

'Epd)trj6ts  d. 

'O  &v%poD7tos  6  xPl^ri(Xyog  o  6p%6SoB>os  nai  ua%o- 
T^ikoS  ,  ti  jpfGtftfm  vd  <pv\dttv ,  Sia  va  Kkrjpovo/Jifj6rj 
tfjv  8,GD7jV  tr/v  aiobviov; 

'A  7t  6  k  p  i  6  i  S. 

Tli6tiv  SpBrjv,  nai  epya  naXa.  ^iatt  oTtoios  ta 
Svo  tavta  Kpatet  £ivai  Ka\bs  xPl^riay°g  >  nai  %X£1 
Pzfiaiav  kXniSa  tfjs  ai&Dviov  6oDttjpiaS'  /xaptvpoi)6rjS 
tfjs  dyias  Tpacpfjs  •  rOpdt£  oti  iB,  Ipycov  Smaiovtai 
dvSpoD7tos ,  Kai  t  jk  £K  7ti6t£GDS  /xovov '  nai  6  \6yoS 
Katojtepov '    r£l6mp  ydp   tb  6oD/xa  x^P^  7tv£V/xatoS 

V£KpOV    £6tlV ,     OVtOD    Kai    fj    7tl6tlS    X&P^    r&jy  ^PyODV 

v£)cpd  £6ti  '  Kai  dXkaxov  6  IJavXos  6  $£ioS  \iy£i 
tb  avto.  "Exodv  7ti6tiv  Kai  dyaB?)v  6vv£iSrj6iv  '  ijv 
tiV£S  d7to6dju£/oi  7t£pi  ti/v  7ti6tiv  ivavay?]6av '  Kai 
dXKaxov'  "Exovt£S  tb  p.v6tfjpiov  tfjS  7ti6t£ODS  Iv  Ka- 
Sapa  6vv£iS?j6£i. 

Quibus  Graecorum  succinta  sint  pectora  curis  docet 
Quacstio  91. 

Quae  scquuntur  sub  literis  B.  C.  et  D.  expressa  sunt 
r  Corpore  et  Si/nfagmale  Confessionum  fidei ,  quae 
i?\  diversU  regnU  ot  rafionibus  Ecclesiarum  nomine 
fuerunt  authentice  dicfae,  in  celeberrimU  Conven- 
iilnis  exhibitae  j  publicaque  auctoritafe  comprobalae} 


V  r  a  e  f  a  t  i  o. 


XXXI 


quod  altera  vice  Genevae,  sumptibus  Pelri  Chouet,  in 
4to  prodiit  Moderationis  et  modestiae,  quibus  laetemur, 
nmlta  in  lis  insunt  dociunenta. 

Quaestiones,  sub  E. ,  ex  Catechhmo  Heidelber- 
qcnsi  s.  Palaiino,  qui  Neostadii  inPalatinatu  per  Matth. 
Uarnisch  a.  1585.  in  8vo  excusus  est,  huc  translatae 
sunt. 

Sub  F.  inveniuntur  Rob.  Barclaii  Theses  de  do- 
cfrina  Quackerorum.  Fons,  ex  quo  in  nostram  Col- 
iectionem  fluxerunt,  fuit  Chr.  Eberh.  Weismanm  In- 
troductio  in  Memorabilia  ecclesiastica  historiae  sa- 
crae  N.  T.>  ubi  edit.  2.  Tom.  II.  p.  581  sqq.  leguntur. 

Catecheseos  Racoviensis  Excerpta,  quae  septimum 
locum  implent^  expressa  sunt  ad  typum  Catechesis  Ra- 
couicnsis,  quam  ad  fidem  editionis  primae  a.  1609.  re- 
censuit  Ge.  Lud.  Oederus,  et  Francofurti  et  Lipsiae  ap. 
Jo.  Ad.  Schmidium  a.  1739.  typis  mandari  curavit, 
collata  tamen  editione  rarissima  ,  quae  a.  1659.  Irenopoli 
i.  e.  Amstelodami,  in  lucem  exiit  ita  inscripta :  Catechesis 
Ecclesiarum   Polonicarum ,    Unum  Deum  Patrem, 
illiusque  Filium  unigenitum ,  una  cum  Spirifu  San- 
cto  ex  S.  Scriptura  confitentium  Anno  Chr.  1609.  in 
lucem  primum  emissa,  et  post  per  Viros  afiquot  in 
eodcm  Regno  correcta.    Iterumque  interpositis  com- 
pluri/jus  annis  a  Joh.  Crellio^   Franco ,  ac  nunc 
tandem  a  Jona  Schlichtingio  a  Bucowiec  rccognita, 
ac    dimidia   amplius  parle  aucta.     Verba,  quibus 
Editor  Praefationi  suae  finem  statuit,  prae  multis  digna 
suntj  quae  saepius  in  animo  Doctoris  theologi  agitentur, 
quare  et  Nos  nostrae  Praefationi  iis  finem  faciamus.  Sunt 
autem  haec:   ,.Non  erubescendum  putamus5  si  Ecclesia 
nostra  in  quibusdam  proficiat.    Non  ubique  clamanduin : 
Credimus  $  sto  iu  filo  5  hic  pedem  figo ,  hinc  me  dimoveri 
ne  tantillum  quidem  patiar.    Stoicorum  enim  est,  omnia 
mordicus  defendere,  et  in  sententia  praefracte  atque  ob- 
stinato   animo    permanere.     Christiani  Philosophi,  seu 


XXXII 


P  r  a  e  f  a  t  i  o. 


sapientiae  illius  superne  venientis  Candiclati  est9  evnsiBijv 
esse  non  avBddij^  persuaderi  facilem  esse  non  perti- 
naciter  sibi  placentem,  paratumque  cedere  sententia,  ubi 
alia  vicerit  melior.  Hoc  animo  semper  nostra  edimus: 
et  nuncscito5  Lector9  Catecliesin  hanc  subjici  tuo  judicio 
et  examini.  Si  qua  in  re  Nos  extra  veri  viam  ferr i  cen- 
ses9  amice  mone;  ubi  Nos  justis  ac  solidis  rationibus 
conviceris  5  certus  esto  ?  Nos  non  fore  veritati  refractarios, 
qua  Nobis  nihil  est  antiquius.  Utinam  hoc  animo  sint 
omnes  qui  Christi  nomine  censeri  amant !  facilius  vinceret 
veritas.  —  Quod  superest,  comprecamur  Deum  omnis 
gratiae,  ut  pulsis  errorum  tenebris,  quae  incubant  chri- 
stiano  orbi,  faxit  pro  sua  misericordia  ,  ut  omnes  inofFenso 
pede  decurramus  fidei  ac  pietatis  stadium,  brabeumque 
aeternae  salutis  obtineamus  in  glorioso  adventu  Domini  ac 
Servatoris  nostri  Jesu  Christi,  cui  una  cum  Deo  Patre 
sit  laus?  honor  et  gloria  in  omnem  seculorum  perenni- 
tatem.  Amen." 


CANOXES  ET  DECRETA 

CONCILH  TRIDENTINI. 


BULLA  INDICTIONIS 

SACRI  OECUMENICI  ET  GENERALIS 

CONCILII  TRIDENTINI, 

SUB   PAULO   III.   PONT.   M  A  X. 

S^aulus  Episcopus,  servus  servorum  Dei,  ad  futu- 
ram  rei  memoriam.  Initio  nostri  huius  pontificatus,  quem 
non  ob  merita  nostra,  sed  propter  suam  magnam  bonita- 
tom  Dei  omnipotentis  proviclentia  nobis  commisit,  cer- 
nentes  jam  tum,  in  quas  perturbationes  temporum  quot- 
que  incommoda  rerum  fere  omnium  nostra  pastoratis  soli- 
citudo  et  vigilia  esset  vocata.  cupiebamus  quidem  mederi 
christianae  reipub.  malis,  quibus  illa  jam  dudum  vexata 
et  propemodum  oppressa  est,  sed  ipsi  etiam,  ut  homines 
circumdati  infirmitate  (Hebr.  V3  2.),  ad  tantum  onus  tol- 
lendum  impares  vires  nostras  esse  sentiebamus.  Nam  cum 
pace  opus  esse  intelligeremus  ad  liberandam  et  conservan- 
dam  a  plurimis  impendentibus  periculis  remp.,  omnia  in- 
venimus  odiis  et  dissensionibus  plena ,  ^disscntientibvs^ 
praesertim  principibus  iis  inter  se,  quibus  summa  rerum 
pene  omnis  aDeo  permissa  est.  Cum  unum  ovile  et  unum 
pastorem  dominici  esse  gregis  (Joan,  X,  16.J,  adintegrita- 
tem  christianae  religionis  et  ad  caelestium  bonorum  spem 
in  nobis  confirmandam,  necessarium  duceremus ;  schisma- 

VARIANTZS. 

Al.  di.ssidentibus. 

1  * 


i 


Bulla  indictionis. 


tis,  dissidiis,  haeresibus  eratchristiani  nominis  divulsajam 
pene  et  lacerata  unitas.     Cum  tutam  atque  munitam  ab 
infidelium  armis  atque  insidiis  remp.  optaremus,  nostris 
erratis  nostraque  cunctoram  ctdpa,  Dei  videlicet  ira  pec- 
catis  nostris  imminente,  Rhodus  fuerat  amissa,  Ilungaria 
vexata,  conceptum  et  meditatum  contra  Italiam  contra- 
que  Austriam  et  lllyricum  terra  marique  bellum:  cum 
impms  et  immitis  hostis  noster  Turca  nullo  tempore  re- 
quiesceret,  nostrorumque  inter  se  odia  et  dissensiones 
suam  bene  gerendae  rei  occasionem  ducecet.    Igitur,  ut 
dicebamus,  in  tanta  haeresum,  dissensionum  bellorumque 
tempestate,  tantisque  excitatis  fluctibus,  cum  essemus  ad 
moderandam  ct  gubernandam  Petri  naviculam  vocati,  nec 
viribus  ipsi  nostris  satis  fideremuS,  primum  conjecimus  in 
Domino  cogiiatus  nostros,  ut  ipse  nos  nutriret  ( Psalm. 
LIY,  23.),  animumque  nostrum  firmitate  et  robore,  men- 
tem  consilio  sapientiaque  instraeret.    Deinde  animo  re- 
petentcs,  majores  nostros,  sapientia  admirabili  et  sancti- 
tate  praeditos.  saepe  in  summis  christianae  reipub.  pericu- 
lis  remedium  optimum  atque  opportunissimum,  oecume- 
nica  Concilia  et  Episcoporum  generales  conventus  adhi- 
buisse;  ipsi  quoque  animum  ad  generale  habendum  Con- 
cilium  adjeeimus,  exquisitisque  Principum  sententiis,  quo- 
rum  nobis  videbatur  utilis  inprimis  et  opportuna  ad  lianc 
rem  esse  consensio ;  cum  eos  tunc  non  alienos  ab  hoc 
tam  sancto  opere  invenissemus,  oecumenicum  Concilium 
ct  generalem  eorum  Episcoporam  aliorumque  Patrum, 
ad  quos  pertineret,   conventum  in  civitate  Mantuae  in- 
diximus,  anno  incarnationis  Domini.  sicut  litteris  et  monu- 
mentisnostris  testatum  est,  M.D.  XXXVII.,  pontificatus  no- 
stri  tertio,  ad  X.  Kal.  Jun.  inchoandum ;  spem  prope  certam 
habentes,  fore  ut,  cum  illic  in  nomine  Domini  essemus 
congregati,  ipse,  sicut  promisit  Dominus  (Matlh.  XVI II, 
20.)  in  medio  nostrum  aftuturus,    et  bonitate  ac  miseri- 
cordia  sua  omnes  temporum  procellas  omniaque  pericula 
spiritu  oris  sui  facile  depulsurus  esset.    Sed,  ut  semper 
insidiatur  piis  actionibus  humani  generis  hostis,  primum 
contra  omnem  spem  et  expectationem  nostram  denegata 
fuit  nobis  Mantuana  civitas,  nisi  aJiquas  conditiones  sub- 
iremus,    ab  institutis  majorum  nostrorum  et  conditione 
temporum,  nostraque  adhujus  S.  Sedis  ac  nominis  eccle- 
siasfici  dignitate  libertateque  prorsus  alienas.  quas  in  aliis 
nostris  fitteris  expressimus.    Quapropter  alium  invenire 
! "cum  aliamquedeligere  civitatemnecessehabuimus :  qime 


I)  u  I J  a  i  n  d  i  c  t  i  o  n  i  & 


cwm  non  sfatim  nobis  occtereret  idonea  et  apta ,  ad  sc- 
quentes  Kah  Nbv.  prorogare  Concilii  celebrationem  ful- 
mus  coacti*  faterim  saevus  et  perpetuus  hostis  noster  Turca 
ingcnti  classc  Italiam  adortus.  aliquot  oppida  in  littoribus 
Apuliae  cepit,  vastavit,  diripuit,  praedas  hominumabegit: 
nos  in  maxinio  timore  et  periculo  omnium.  muniendis 
littoribus  nostris  finitimisque  auxilio  juvandis  fuiinus  oc- 
cupati :  nec  tanien  interea  dcstitimus  consulere  et  hortari 
christianos  Principes,  ut,  de  idoneo  ad  liabcndum  Conci- 
lium  loco  quid  sentirent,  nobis  exponerent:  quorum  cum 
essent  incertae  variaeque  sentcntiae,  tempusquc  diutius, 
quam  erat  opus,  videretur  extrabi ,  nos  optimo  animo  at- 
que,  ut  arbitramur,  etiam  consilio  Vicentiam  elcgimus, 
urbem  copiosam,  et  Venetorum,  qui  eam  nobis  concede- 
bant ,  virtute ,  auctoritate ,  potentia  cum  aditum  paten- 
tem,  tum  stationem  omnibus  liberam  atque  tutani  inpri- 
mis  in  se  habcntem.  Sed  cum  jam  tempus  longius  pro- 
gressum  esset,  novaeque  urbis  eiectionem  omnibiis  signi- 
ficari  conveniret ,  jamque  Kal.  Nov.  appetentes  facultatem 
liujus  divulgationis  excluderent,  hiemsque  esset  propin- 
qua;  rursus  alteraprorogatione  tempus  Concilii  diftcrre  in 
proximum  sequens  ver,  Maiique  futuras  Kalendas,  compul- 
sifuimus.  Quare  firmjiter  constituta  atque  decreta,  cum  et 
nos  ipsos  et  cetera  omnia  ad  eum  bene  agendum,  Deo 
juvante,  celebrandumque  conventum  pararemus,  pluri- 
mum  reputantes  interesse  cum  celebrationis  Concilii,  tum 
universae  christianae  reipub.  chrisfianos  Principes  pace  in- 
ter  se  et  concordia  consentire ;  carissimos  in  Christo  filio3 
nostros,  Carolum  Romanorum  impcratorem,  semper  augu- 
Btum,  et  christianissimum  regem  Franciscum.  duo  praeci- 
pua  christiani  nominis  finnamenta  atque  subsidia,  orarc 
atque  obsccrare  institimus,  ut  ad  colloquium  inter  se  et 
nobiscum  una  convenirent ;  quorum  quidem  apud  urrum- 
que  litteris,  nuntiis  et  a  latere  nostro  missis  ex  vcnera- 
bilium  fratrum  nosf rorum  numero  legatis,  saepissime  ege- 
ramus,  ut  ex  simultate  et  dissidiis  ambo  in  unnm  foedus 
et  piam  amicitiam  vellent  convcnire,  labentibusque  sue- 
currere  christianis  rebus,  quarum  servandarum  cumesset 
illis  potestas  ab  Deo  praecipue  tributa,  si  id  non  agerent, 
et  ad  commune  Christianomm  bonum  sua  consilia  non 
dirigerent ,  acris  et  severa  ratio  eidcm  Deo  ab  ipsis  red- 
dcnda  esset.  Qui  aliquando  precibus  nostris  annuentcs, 
Nicaeam  se  contulere.  Quo  nos  quoque  longum  iter  et 
scnili  aetati  ncstrae  vehemcnter-contrarium ,  l)ei  et  paeis 


6 


Bulla  indictionis. 


conciliandae  causa,  suscepimus;  neqne  praetermisimusin- 
terea,  cum  tempus  Concilii  praestitutum,  Kalendae  vide- 
licet  Maiae,  appropinquarent.  treslegatos  summae  virtutis 
ac  auctoritatis  a  latere  nostre.  de  numero  eonmdem  fra- 
trum  nostrorum  S.  R.  E.  Cardii;nlium,  Vieentiam  mittere, 
qui  initium  Concilii  facerent,  Praelatosque  undique  ve- 
nientes  exciperent,  etea,  quae  judicarent  esse  opus,  age- 
rent  et  tractarent,  quoad  nos  ab  itinere  et  negotio  pacis 
reversi,  omnia  accuratius  dirigere  possemus.  Interim  vero 
inillud  sanctum  opus  maximeque  necessarium,  tractatio- 
nem  videlicet  pacis  inter  Principes,  incubuimus,  et  qui- 
dem  omni  animi  studio,  omni  pietate  ac  diligentia.  T estis 
est  nobis  Deus,  cujus  freti  clementia  nosmetipros  itineris 
et  vitae  periculo  exposuimus.  Nostra  testis  conscientia, 
quae  nihil  habet  in  hac  re  quidem,  in  quo  nos  arguat  aut 
praetermissae,  aut  non  quaesitae  ad  pacificandum  occasio- 
nis.  Principes  ipsi  testes ,  quos  tam  saepe  tamque  vehe- 
menter  nuntiis,  litteris,  legatis,  monitis,  hortatu,  preci- 
busque  omnibus  obsecraveramus ,  ut  simultates  depone- 
rent,  ut  societatem  coirent,  ut  christianae  reipub.  in 
maximum  et  propinquum  iam  adductae  discrimen,  com- 
munibus  studiis  et  subsidiis  opitularentur.  Jam  vero  testes 
illae  vigiliae  atque  curae,  illi  diurai  nocturnique  animi 
nostri  labores  gravesque  solicitudines,  quas  ob  hanc  rem 
et  causam  plurimas  jam  suscepimus :  nec  tamen  ad  opta- 
tum  exitum  nostra  consilia  et  acta  adhuc  perducta  sunt. 
Ita  enim  visum  Domino  Deo  est,  quem  tamen  non  de- 
speramus  aliquando  optata  nostra  benignius  respecturum. 
Ipsi  quidem,  quantum  in  nobis  fuit,  nihil,  quod  esset  no- 
stro  pastorali  officio  debitum,  in  hae  re  omisimus.  Quod 
si  qui  sunt ,  qui  actiones  pacis  nostras  in  aliam  interpre- 
tentur  partem.  dolemus  quidem,  sed  tamen  in  dolore 
nostro  gratias  Deo  omnipotenti  agimus ,  qui  ad  exemplum 
et  doctrinam  patientiae  nostrae  suos  voluit  Apostolos  ha- 
beridignos,  qui  pro  nomine  Jesu,  qui  pax  nostra  est,  con- 
tumeliam  paterentur  ( AcL  V,  41.).  .Verdm  in  illo  con- 
gressu  colloquioque  nostro,  quod  Nicaeae  habitum  est,  etsi, 
peccatis  nostris  impedientibus,  inter  duos  Principes  vera 
et  perpetua  pax  non  potuit  confici,  induciae  tamen  de- 
cennales  faetae  sunt:  quarum  opportunitate  nos  sperantes 
et  sacrum  Concilium  commodius  celebratnm  iri,  et  deinde 
ex  Concilii  auctoritate  perfici  posse  pacem;  apud  Princi- 
pes  institimus,  ut  et  ipsi  venirent  ad  Concilium,  et  Prae- 
latos  suos  praesentes  duccrent,  absentesque  accerscrent. 


Bulla  indictionis. 


7 


Qui  cum  de  utroque  fe  excusassent,  quod  et  ipsis  redire  in 
regna  sua  tum  necesse  esset,  et  Praelatos,  quos  fecum  ha- 
buissent,  itiuere  atque  impendiis  fessos  atque  exhau- 
stos  recreari  et  refici  oporteret,  nos  hortati  sunt,  ut 
aliam  quoque  prorogationem  temporis  habendi  Concilii 
decemeremus.  Qua  in  re  concedenda  cum  essemus  ali- 
quantum  difficiles,  litteras  interim  a  legatis  nostris,  qui 
Vicentiae  erant,  accepimus,  transacto  jam  et  longius 
praeterito  Concilii  ineundi  die,  unum  vix  aut  alterum 
ex  externis  nationibus  Praelatum  Vicentiam  se  contu- 
lisse.  Quo  nuntio  accepto ,  cum  videremus  eo  tempore 
nulla  jam  ratione  haberi  Concilium  posse ,  ipsis  Princi- 
pibus  concessimus,  ut  difFerretur  tempus  agendi  Concilii 
usque  ad  S.  Pascha,  diemque  festum  futurae  dominicae 
resurrectioris.  Cujus  nostri  praecepti  expectationisque 
decretae  litterae  Genuae,  anno  incarnationis  Domini 
M.  D.  XXXVIII.  IV.  Kal.  Jul.  factae  publicataeque  sunt. 
Atque  hanc  dilationem  eo  propensius  fecimus,  quod  pol- 
licitus  est  nobis  uterque  Princeps.  legatos  fuos  Romam 
ad  nos  se  missurum,  ut  ea,  quae  ad  perfectionem  pacis 
reliqua  essent,  neque  Nicaeae  ob  brevitatem  temporis 
potuerant  omnia  confici,  Romae  commodius  coram  nobis 
agerentur  et  tractarentur.  Et  ob  hanc  rationem  etiam 
a  nobis  ambo  petierunt,  ut  haec  pacificationis  procura- 
tio  Concilii  celebrationi  praeponeretur ,  cum  ipsum  Con- 
cilium,  pace  facta,  multo  deinde  utilius  et  falutarius 
christianae  reip.  futurum  esset.  Semper  enim  haec  pa- 
cis  spes  nobis  injecta  Principum  nos  volimtatibus  assen- 
tiri  hortata  est.  Quam  spem  vehementer  auxit  post 
discessum  a  Nicaea  nostrum  ipsorum  duorum  Principum 
inter  se  benevola  amicaque  congressio,  quae  maxima 
nostra  cum  laetitia  a  nobis  intellecta,  confirmavit  nos 
in  bona  fpe,  ut  tandem  aliquando  nostras  preces  apud 
Deum  exauditas,  et  vota  pacis  accepta  esse  crederemus. 
Hanc  i^itur  pacis  conclusionem  cum  et  expetcremus  et 
urgeremus;  nec  folum  duobus  antedictis  Principibus, 
verum  etiam  carissimo  in  Christo  filio  nostro,  Ferdi- 
nando,  regi  Romanorum,  videretur,  actionem  Concilii, 
nisi  pace  facta,  fuscipi  non  oportere,  cunctique  a  nolis 
per  litteras  suosque  oratores  contenderent,  ut  alias  rur- 
sus  temporis  prorogationes  faceremus,  praecipue  autem 
instaret  serenissimus  Caesar,  promisisse  se  demonstrnns 
iis,  qui  a  catholica  nnitate  dissentiunt,  se  operam  suam 
apud  nos  iiitcipositui-unij  ut  aliqua  concordiae  ratio  iA 


8 


Bulla  indictionis. 


retur,  quod  ante  suam  in  Germaniam  profectionem  apte 
non  posset  fieri,;  nos  eadem  semper  spe  pacis  et  tan- 
torum  Principum  volmitate  adducti,  cum  praesertim  cer- 
neremus,  ne  ad  dictum  quidem  resurrectionis  festum 
alios  Praelatos  Yicentiam  eonvenisse,  prcrogationis  no- 
men  jam  fugientes,  quod  tam  saepe  fnistra  fuerat  repe- 
titum,  celebrationem  generalis  Concilii  ad  nostrum  et 
sedis  apostolicae  benepiacitum  suspendere  mamimus; 
itaque  fecimus,  et  de  suspensione  hujusmodi  litteras 
ad  singulos  supradictorum  Principum  decima  die  Jun. 
M.  D.  XXXIX.  dedimus,  sicut  ex  illis  perspicue  potest 
intelligi.  Ea  itaque  -suspensione  necessario  per  nos  facta, 
dum  tempus  illud  magis  idoneum  a  nobis,  pacisque  ali- 
qua  conclusio  expectatur,  quae  et  dignitatem  postea 
frequentiamque  Concilio,  et  cliristianae  reip.  praesentio- 
rem  salutem  erat  allatura;  christianae  interea  res  in 
deterius  quotidie  prolapsae  sunt,  Hungaris,  rege  ipsorum 
mortuo,  Turcam  vocantibus;  Ferdinando  rege  bellum  in 
eos  movente ;  Belgis  ad  defectionem  a  Caesare  ex  parte 
quadam  incitatis,  cujus  defectionis  comprimendae  causa 
per  Galliam  amicissime,  et  cum  rege  christianissimo 
concordissime ,  magno  benevolae  inter  eos  voluntatis 
indicio,  transiens  in  Belgas  serenissimus  Caesar,  et  il- 
]inc  deinde  in  Germaniam  profectus,  conventus  Germa- 
niae  Principum  et  Civitatum  tractandae  ejus ,  quaai  dixe- 
rat ,  concordiae  causa  habere  coepit.  Sed  cum ,  spe 
pacis  jam  deficiente ,  ille  quoque  modus  curandae  in 
conventibus  tractandaeque  concordiae  ad  majores  po- 
tius  discordias  concitandas  aptus  esse  videretur ;  inducti 
iuimus  ad  pristinum  Concilii  generalis  remedium  reverti, 
idque  per  Legatos  nostros,  S.  R.  E.  Cardinales,  ipsi  Cae- 
sari  obtulimus,  quod  etiam  postremo,  et  praecipue  in 
Ratisponensi  conventu  egimus;  cum  illic  dilectus  filius 
noster,  Gaspar  tit.  S.  Praxedis,  Cardinalis  Contarenus, 
summa  doctrina  et  integritate,  Legatum  nostrum  ageret. 
Nam  cum,  id  quod  ne  accideret  antea  veriti  eramus, 
ex  ejus  conventus  fententia  peteretur  a  nobis,  ut  ab 
Ecclesia  dissentientium  quosdam  articulos  tolerandos 
declararemus ,  quoad  per  oecumenicum  Concilium  illi 
excuterentur  et  deciderentur ;  idque  nobis,  ut  concede- 
remus,  neque  christiana  et  catholica  veritas,  neque  no- 
stra  et  sedis  apostolicae  dignitas  permitteret ;  palam  po- 
tius  Concilium,  ut  quamprimnm  fieret,  proponi  manda- 
imus.    Neque  vero  in  alia  uinquam  sententia  et  volun- 


liulla  indictionis. 


tate  fuimus  ,  quam  ut  primo  quoque  tempore  Cor.cilium 
oecumeriicum  et  generale  coBgregaretur.  Sperabamus* 
enim  cx  eo  et  pacem  populo  christiano  ,  et  christianae 
relWonis  mtegritatem  posse  recuperari;  verumtamen  id 
cum  bona  gratia  et  voluntate  christianorum  Principuni 
habere  volebamus.    Quam  voluntatem  dum  expectamus, 
dum  observamus  tempus  absconditum ,  tempus  benepla- 
citi  rui,  o  Deus  (Psal.  LXVIII,  14.J ,  aliquando  tandcm 
decemere  cdmpulsi  sumus,  omne  esse  tempus  benepla- 
citum  Deo,  cum  de  rebus  sanctis  et  ad  christianam 
pietatem  pertinentibus  consilia  ineuntur.    Quapropter  vi- 
dentes ,  maximo  quidem  animi  nostri  cum  dolore ,  rem 
christianam  quotidie  in  pejus  ruere,  Hungaria  a  Turcis 
oppressa,    Germanis   periclitantibus ,    ceteris  omnibus 
metu  moeroreque  affiictis,  mdlius  jam  Principis  consen- 
sum  expectare ,  sed  tantum  Dei  omnipotentis  voluntatem 
et   christianae  reip.  utilitatem  attendere  constituimus. 
Itaque  cum  Yicentiam  amplius  non  liaberemus,  cupere- 
musque  cum  universae  Christianorum  saluti,  tum  Ger- 
.manicae  nationis  incommodis  in  eligendo  per  nos  novi 
Concilii  habendi  loco  consulere,  aliquotque  locis  propo- 
sitis   ipsam  Tridentinam   civitatem  ab  ipsis  desiderari 
videremus ;  nos  etsi  in  citeriore  Italia  commodius  omnia 
tractari  posse  judicabamus,  ad  eorum  tamen  postulatio- 
nes  nostram   voluntatem  patenia   caritate  defleximus. 
Itaque  Tridentum  civitatem  elegimus,  qua  in  civitate 
oecumenicum  Concilium  ad  proxime  venturas  Kalendas 
Novemb.  liaberetur,  idoneum  locum  illum  statuentes,  quo 
ex  Germania  quidem  aliisque  Germaniae  finitimis  natio- 
nibus  facillime,  ex  Gallia,  Hispania  ceterisque  pro\inciis 
remotioriUus  non  difficiliter  Episcopi  et  Praelati  conve- 
nire  possent.    Dies  autem  Concilii  ea  a  nobis  spectata 
est,  quae  spatium  in  se  haberet  et  publicandi  per  chri- 
stianas  nationes  nostri  hujus  decreti  et  facultatis  omni- 
bus  Praelatis  ad  veuiendum  tribuendae.     Quo  minus 
autem  annuum  tempus  praefiniremus  mutando  Concilii 
loco .    sicut    quibusdam    constitutionibus    alias  prac- 
scriptum  est  *),    ea  ras  fuit  m  causa,   quod  loHgras 
extralii  spem  sanandae  aliqua  in  parte  christianae  reip. 
quae  tot  detrimentis  et  calamitatibus  arfecta  est.  nolui- 
nms:  et  tamen  videmus  tempora,  agnoscimus  difficulta- 


*)  Cnndl.  Constant.  Se&s.  XXXIX.  Dccretum  de  Condlnfe  jrencra 


10 


Bulla  indictionis. 


tes,  quid  sperari  possit  ex  consiliis  nostris,  incertum 

esse  intelKgimus.     Sed  quia  scriptum  est:   Revela  /)o- 
mino  riam  tuam,  et  spera  in  eo ,  et  ipse  faciet  (PsaL 
XXXVI,    5.J  ,  magis  Dei  clementiae  et  misericor- 
diae  confidere,  quam  nostrae  imbecillitati  diffidere,  con- 
stituinms.    Saepe  enim  fit  in  bonis  operibus  incipiendis, 
ut,  quod  humana  consilia  non  valent,  divina  virtus  effi- 
ciat.    Hujus  igitur  ipsius  Dei  omnipotentis,  Patris  et 
Filii  et  Spiritus  S. ,    ac  beatorum    ejus  Apostolorum, 
Petri  et  Pauli,  auctoritate,  qua  nos  quoque  in  terris  fun- 
gimur,  freti  atque  subnixi,  de  venerabiiium  item  fratrum 
nostrorum,  S.  R.  E.  Cardinalium,  consilio  et  assensu  sub- 
lata,  amotaque  suspensione,  de  qua  supra  commemora- 
tum  est,  quam  per  praesentes  tollimus  et  amovemus, 
sacrum  oecumenicum  et  generale  Conoilium  in  civitate 
Tridentina ,  loco  commodo  et  libero ,  omnibusque  natio- 
iribus  opportuno,  ad  Kalend.  proximas  Novemb.  anni 
praesentis  ab  incarnatione  Domini  M.  D.  XLII.  incipien- 
dum,  prosequendum ,  et,  eodem  Domino  adjuvante,  ad 
ipsius  gloriam  atque  laudem,  et  christiani  totius  populi 
salutem  absolvendum  perficiendumque  indicimus,  an- 
nuntiamus,   convocamus,  statuimus  atque  decernimus; 
omnes  omnibus  ex  locis  tam  venerabiles  fratres  nostros 
Patriarchas,  Archiepiscopos,  Episcopos  et  dilectos  filios 
Abbates,  quam  alios  quoscumque,  quibus  jure  aut  pri- 
vilegio  in  Conciliis  generalibus  residendi  et  sententias 
in  eis  dicendi  permissa  potestas  est,  requirentes,  hor- 
tantes,  admonentes,  ac  nihilominus  eis  vi  jurisjurandi, 
quod  nobis,  et  huic  S.  Sedi  praestiterunt ,  ac  sanctae 
virtute  obedientiae,  aliisque  sub  poenis  jure  aut  consue- 
tudine  in  celebrationibus  Conciliorum  adversus,  non  ac- 
cedentes  ferri  et  proponi  solitis,   mandantes  arcteque 
praecipientes ,  ut  ipsimet ,  nisi  forte  justo  detineantur 
impedimento,  de  quo  tamen  fidem  facere  compellantur, 
aut  certe  per  suos  legitimos  procuratores   et  nuntios 
sacro  huic  Concilio  omnino  adesse  et  interesse  debeant. 
Supra  autem  dictos,  Imperatorem,  Regemque  christia- 
nissimum,  nec  non  ceteros  Reges ,  Duces,  Principes, 
quorum  praesentia ,  si  alias  umquam ,  hoc  quidem  tem- 
pore  maxijrie  sanctissimae  Christi  fidei  et  Christianorum 
omnium  futura  est  salutaris,  rogantes  atque  obsecrantes 
per  viscera  misericordiae  Dei  et  Domini  nostri  Jesu 
Christi,  cujus  veritas  et  religio  et  intus  et  extra  gravi- 
tcr  jam  oppugnatur,  ut,  si  salvam  volunt  christianam 


Bulla  indictionis. 


11 


esse  remp. ,  si  se  Domino  obstrictos  et  obligatos  pro 
maximis  illius  erga  se  beneficiis  intelligunt,  ne  deserant 
ipsius  Dei  causam  et  negotium;  ipsimet  ad  sacri  Con- 
cilii  celebrationem  veniant,  in  quo  ipsorum  pietas  atque 
virtus  communi  utilitati,  salutique  suae  ac  ceterorum, 
et  temporali  et  aeternae,  plnrimum  cst  profutura.  Sin 
autem,  id  quod  nollemus,  accedere  ipsi  non  poterunt, 
at  graves  saltem  viros  legatos  cum  auctoritate  mittant, 
qui  personam  Principis  sui  quisque  et  cum  pnidentia, 
et  cum  dignitate  possint  in  Concilio  referre.    In  primis 
vero  ut  id  curent,  quod  ipsis  faeillimum  est,  ut  ex  fuis 
cujusque  regnis  ac  provinciis  Episcopi  et  Praelati,  sine 
tergiversatione    et  mora,   ad  Concilium  proficiscantur. 
Quod  maxime  quidem  a  Praelatis,  Principibusque  Ger- 
maniae  Deum  ipsum,  atque  nos  impetrare  aequum  est; 
ut  cum  eorum  praecipue   causa  ipsisque  cupientibus 
Concilium  indictum  sit,  et  in  ea  civitate  indictum,  quae 
ab  eis  est  desiderata,  non  graventur  ipsi  sua  cunctorum 
praesentia  id  celebrare  et  omare;  quo  melius  atque 
commodius  quae  ad  integritatem  et  veritatem  christia- 
nae  religionis  ,  quae  ad  bonorum  morum  reductionem 
emendationemque  malortim,  quae  ad  christianorum  inter 
se  tam  Principum,  quam  Populorum  pacem,  unitatem 
concordiamque  pertineant,  et  quae  ad  repellendos  impe- 
tus   barbaromm  et   infidelium,   quibus    illi  universam 
christianitatem  obniere  moliimtur,  sint  necessaria,  Deo 
nostris  consultationibus  praeeunte,  et  lumen  sapientiae 
suae  ac  veritatis  mentibus  nostris  praeferente,  agi  in 
dicto  sacro  oecumenico  Concilio,  et  couspirante  omnium 
caritate  considi,  tractari,  confici,  ad  optatosque  exitus 
deduei    quamprimum   et  quamoptime  possint.  Atque 
ut  nostrae  hae  litterae,  et  quae  in  eis  continentur,  ad 
notitiam  cunctonim ,  quomm  oportet ,  perveniant ,  ne 
quis  illonim  ignorantiae  excusationem  praetendat,  cum 
praesertim  etiam  non  ad  omnes  eos,  quibus  nominatim 
illae  essent  intimandae,  tutus  forsitan  pateat  accessus, 
volumus  et  mandamus,  ut  in  Basilica  Vaticana  princi- 
pis  Apostolonim,  et  in  Ecelesia  Lateranensi,  cum  ibi 
multitudo  popidi  ad  audiendam  rem  divinam  congregari 
solita  est,  palam  clara  voce  per  curiae  nostrae  curso- 
res  aut  notarios  aliquos  publicos  lcgantur,  lectatMjue 
in  valvis  dictarum  Ecclesiarum,  itemque  Cancellariae 
apostolicae  portis,  et  Campi  Florae  solito  loco  afTigan- 
tur,   ubi  ad  lectionem  et  notitiam  cunctorum  aliquam- 


n 


Bulla  indictionis. 


diu  expositae  pendeant,  cumque  inde  amovebmitur, 
earum  nihilominus  exempla  in  eisdem  locis  remaneant 
affixa.  Nos  enim  per  leetionem,  pubiicationem ,  afnxio- 
nemque  hujusniodi,  omnes  et  quoscumque,  quos  ante- 
dictae  nostrae  iitterae  comprehendunt ,  post  s])atium 
duorum  mensium  a  die  litteranun  pnblieationis  et  afnxio- 
nis,  ita  volumus  obligatos  esse  atque  adstrictos,  ac  si 
ipsimet  iilae  coram  lectae  et  intimatae  essCnt,  transum- 
ptis  quidem  earum,  quae  manu  publiei  notarii  scripta 
aut  subscripta,  et  sigillo  personae  alicujus  ecclesiasti- 
cae,  in  dignifcate  constitutae ,  munita  fuerint,  ut  fides 
certa  et  indubitata  liabeatur,  mandamus  atque  decerni- 
mus.  Nulli  ergo  omnino  liominum  liceat  lianc  paginam 
nostrae  indictionis,  annuntiationis,  convoeationis,  statuti, 
decreti,  mandati,  praecepti  ct  obsecratioms  infringere, 
vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  at- 
tentare  praesuinpserit  9  indignationeni  omnipotentis  Dei, 
ac  beatorum  Petri  et  Pauli  Apostolomm  ejus  se  noverit 
incursurum.  Datum  Romae  ap.  S.  Petrum  anno  incar- 
nationis  dominicae  M.  D.  XLII. ,  XI.  Kalend.  Jun. ,  pon- 
tificatus  nostri  anno  VIII. 

Dlosius. 

Hier.  Dand. 


SESSIO  PRIMA 

SACROSANCTI  OECUMENICI  ET  GENER  ALIS 

CONCILIl  TRIDENTINI, 

SUB   PAULO   III.   PONT.   M  A  X.  CELEBRATA 
die  XIII.  mcnsis  Dec.  anno  Dom.  M.  D.  ALV. 

In  nominc  Domini,  Amen, 

Anno  a  nativitate  ejusdem  Domini  nostri  M.  D.  XLV.  indictione  terfia, 
die  vcro  dommica  teriia  adventus  Domini,  inqua  fuit  festum  Luciae,  «iie 
XIII.  m.  Decembris,  pontificatus  Pauli,  Papae  tertii,  a.  XII.  pro  fe- 
lici  inchoatione  Tridentinae  Synodi  fuit  facta  processio  ^eneralis 
in  civitate  Tridentina  ab  Ecclesia  S.  et  individuae  Trinitatis  ad  Eccle- 
siam  cathedralem,  assistentibus  in  ea  tribus  sedis  apostolicae  Le- 
'gajis,  ct  Christoph.  Filarirucio,  tit.  S.  Caesarii  S.  Romanae  Eccl. 
nresbytero  cardinali  et  Ejji.sc.  Tridentino ,  nec  non  Archiepiscopis, 
Episcopis,  Abbatibus,  DoctOribus,  ac  illustr.  ct  nobilib.  viris ,  cum 
multis  aliis  doctoribus  tum  in  theologia,  tum  in  utroque  jurc .  ctiam 
eum  magno  numero  Baronum  ct  Gonritum ,  ncc  non  cum  Clcro  et 
Populo  dictae  civitatis.  Qua  finita,  Cardinalis  dc  Monte ,  primns 
Legatus,  cclebravit  missam  de  S.  Spiritu  in  cathedraii  Ecdesia,  et 
Episc.  Bitontinus  babuit  orationem.  Deinde  finita  mfssa,  Doni.  de 
Monte  Cardin.  dedit  benediciioneni  populo.  Postmodum  comparuit 
coram  Legaris  ct  Praelatfs  Mag.  ZorrUta,  Secretarius  Didad  de 
Mendaza ,  Oratoris  Caesareae  ct  praesentavit  litteras  excusatorias 
super  ejus  absentia  .  quae  fuerunt  lectae  alta  voce.  Interea  lectae 
fuerunt  bullae  indictionis  Concilii ,  postmodum  dc  Moutc  Lcgatus 
vcrtit  se  ad  Patrcs  Conciln,  dicens: 

SESSIO  I. 

Dccrctum  de  inchoando  Coneilio. 

§.  1.  Placente  vobis.  acl  laudem  ct  gloriam  S.  ct  in- 
divic!ur*e  Trinitatis,  Patris  et  Filii  et  Spiritus  S. ,  ad  in- 
crementum  et  exaliationem  fidei  et  religionis  christianae, 
ad  exti-pationem  haeresum.  ad  pacem  et  unionem  Ec- 
clesiae.  ad  reformationem  Cleri  et  Populi  christiani,  ad 
dcpressionem  et  cxtinctionem  hostium  christiani  nomi- 
nis,  decernere  et  dedarare,  sacrum  Tridentinum  et  p;e- 
nerale  Concilhuu  incipere,  et  iuceptum  esse  ?  liespou- 
ckrunt,  Placet. 


14  Concilii  Tridentini 

Indictio  fnturae  sessionis. 

§.  2.  Et  cum  proxima  sit  celebritas  nativitatis  Do- 
mini  nostri  J.  Clir. ,  et  subsequantur  aliae  festivitates 
labentis  et  incipieutis  anni ,  placetne  vobis  primam  fu- 
turam  sessionem  habendam  esse  die  Iovis  post  Epipha- 
niam,  quae  erit  septima  mensis  Ian.  anno  Domini  M.  D. 
XLVI.  ?   Responderunt ,  Placet. 

Postremo  de  Monte  benedixit  Synodum,  et  deinde  Oantatores 
cantaverunt  Te  Dcum.  Super  quibus  omnibus  Hercules  Severolus, 
fpsius  ConcHii  promotor,  petiit  a  Claudio  de  la  Casa ,  Clerico 
Virdunensis  dioecesis  et  Notario  eiusdem  Concilii ,  et  ab  aliis  Nota- 
riis ,  unuui  vel  plura  fieri  instrumentum  seu  instrumenta. 


SESSIO  SECUNDA, 

celebrata  die  VII.  mensis  Ian.  M.  D.  XLVI. 

Anno  a  nat.  Dom.  M.  D.  XLVI.,  die  VII,  m.  lanuarii,  Episcopus 
Castellimaris  celebravit  missam  de  Spiritu  S.  in  Ecclesia  cathedrali  et 
in  loco  sessionis.  Qua  finita,  Episcopus  vS.  Marci  habuit  orationem. 
Deinde  Cardinales  et  alii  Praelati  accepernnt  pluvialia  et  mitras ,  fue- 
runtque  cantatae  litaniae.  PosteaCard.  de  Monte  benedixit  Synodum,  et 
fuerunt  factae  ceremoniae  in  sessionibus  publicis  lieri  solitae.  Deinde 
Episc.  Castellimaris  legit  decretum.  Quo  lecto,  interrogavit  Patres, 
Utrum  haec  placerent:  qui  responderunt :  Phicent,  cum  aliquibus  ad- 
ditionibus,  per  aliquos  ex  Patribus  additis.  Deinde  interogavit  eos : 
Placet,  quod  proxima  sessio  fiat  quarta  Februarii  proxime  futura? 
Qui  responderunt :  Placet. 

Decretum  de  modo  vivendi,  et  aliis  in  Concilio  servandis. 

§.  3.  Sacrosancta  Tridentina  Synodus  in  Spiritu  S. 
legitime  congregata,  in  ea  praesidentibus  „eisdcm  lribusee 
apostolicae  sedis  Legatis,  agnoscens  cum  b.  Jacobo  Apo- 
stolo  (Jac.  I,  17J,  quod  omne  datum  oplimum,  et  omne 
donum  perfectum  desursum  est,  descendens  a  patre  lu- 
minum,  qui  iis,  qui  postulant  a  sc  sapimliam,  dat  omni- 
bus  ajfluenlcr,  ct  non  impropcrat  cis ,  et  simul  sciens, 
quod  initium  sapientiae  est  timor  Domini  (Prov.  1,  7. 
IX,  10.  Psal.  CX,  10.  Eccles.  I,  ;  statuit  et  de- 
crevit,  omnes  et  singulos  Christi  ikieles,  in  civitate  Tri- 
dentina  congregptos,  exhortandos  esse  prout  exhorta- 
tur,  ut  se  a  mahs  et  peccatis  hactenus  commissis  emen- 

VARIANTES. 

§.  3.  ti.bus  Ven.  1.  2.   Ant.  i.  Dil.  ct  Lov.  eisdem,  Antv.  S. 

et  Col. 


,s  e  s  s  i  o    1 1. 


15 


dare .  ac  de  cetero  in  timore  Domini  ambulare ,  et  desi- 
deria  carnis  non  pei-ficere  (  Gal.  V>  16. ) ,  orationibus 
instare.  saepius  confiteri,  eucharistiae  sacramentum  su- 
mere ,  Eeclesias  frequcntarc,  praecepta  denique  domi- 
nica,  quantum  quisque  poterit,  adimplere,  nec  non  quo- 
tidie  pro  pace  Principum  christianorum  et  unitate  Ec- 
clesiae  privatim  orare  velint;  Episcopos  vero  et  quos- 
cumque  alios  in  ordine  sacerdotali  constitutos,  oecume- 
nicum  Concilium  in  ea  civitate  concelebrantes,  ut  assi- 
due  in  Dei  laudibus  incumbere,  liostias,  laudes  et  preces 
oflerre.  sacrificium  missae  quolibet  saltem  die  dominico, 
in  quo  Deus  lucem  condidit  et  a  mortuis  resurrexit,  ac 
Spiritum  S.  in  discipulos  infudit  ( AcL  II.)  ,  pera^ere 
satagant,  facientes,  sicut  idem  SpiritusS.  per  Apostolum 
(l  Tim.  Ily  V  2.  3.)  praecipit ,  obsecrationes,  orationes, 
postulationes,   gratiarum  actiones  pro  sanctissimo  do- 
mino  nostroPapa.  pro  Imperatore,  pro  Regibus  et  ceteris, 
qui  in  ,;sublimitate£S  constituti  sunt,  et  pro  omnibus  ho- 
minibus,  ut  quietam  et  tranquillam  vitam  agamus,  pace 
fruamur  et  fidei  incrementum  videamus.    Praeterea  hor- 
tatur,  ut  jejunent  saltem  singulis  sextis  feriis  in  memo- 
riam  passionis  Domini,  et  eleemosvnas  pauperibus  ero- 
gent;  in  Ecclesia  autem  cathedrali  singulis  quintis  fe- 
riis  celebretur  missa  de  Spiritu  S. ,  cum  litaniis  et  aliis 
orationibus  ad  hoc  institutis ;  in  aliis  vero  Ecclesiis  „ca- 
dem  die::  dicantur  ad  minus  litaniae  et  orationes;  tem- 
pore  autem,   quo  sacra  peraguntur,   collocutiones  et 
confabulationes  non  fiant,  sed  ore  et  animo  celebranti 
a^sistatur. 

§.  4.  .  Et  quoniam  oportet  Episcopos  esse  irrepre- 
hensibiles.  sobrios,  castos,  domui  suae  bene  praepositos 
(1  Tim.  III ,  2.  3.  4.),  hortatur  etiam,  ut  ante  omnia 
quilibet  in  mensa  servet  sobrietatem  (2  Tim.  III,  8.  TiL 
II,  2.)  moderationemque  ciborum.  Deinde,  cum  tn  co 
loco  saepe  otiosi  sennones  oriri  soleant,  ut  in  ipsorum 
Episcoporum  mensis  divinarum  scripturaium  lectio  ad- 
misceatur:  familiares  vero  suos  imusquisque  instruat 
et  erudiat,  ne  sint  rixosi,  „vinosii:  ?  impudici,  cupidi, 

VAHIANTES. 

§.  3.  dignitate  Antv.  1.  et  Par.  1.    Ven.  1. 

eadera  die  —  Ant.  1.  et  Par.  i.  Ven.  1. 
§•  4.   vitiosi  Antv.  I.  et  Paris.  1. 


16 


Concilii  Tridentini 


ckti,  blnsphemi  et  voluptatum  ..amatores";  vitia  de- 
mum  fugiant  et  virtutes  amplectnntur,  et  in  vestitu  et 
cultu  et  omnibus  actibus  honestatem  prae  se  feraut, 
sicut  decet  ministros  miiiistrorum  Dei. 

§.  5.  Acl  liaec,  cum  hujus  sacrosancti  Concilii 
prnecipua  cura,  solicitudo  et  intentio  sit,  ut,  propulsa- 
tis  Iiaeresum  tenebris,  quae  per  tot  annos  operuerunt 
terram ,  catholicae  veritatis  lux ,  Jesu  Christo  qui  vera 
lux  est  (Joan.  I,  9.)  annuente,  candor  puritasque  re- 
fulgeat,  et  ea  quae  reformatione  egent  reformentur; 
ipsa  Synodus  hortatur  omnes  catholicos  „fo'c"  con- 
gregatos  et  congregandos,  atque  eos  praesertim,  qui  sa- 
crarum  litterarum  peritiam  habent,  ut  sedula  meditatione 
diligenter  secum  ipsi  cogitent ,  quibus  potissimum  viis, 
et  modis  ipsius  Synodi  intentio  dirigi,  et  optatum  effe- 
ctum  sortiii  possit,  quo  maturius  et  consultius  damnari 
damnanda  et  probanda  probari  queant:  ut  per  totum 
orbem  omnes  uno  ore ,  et  eadem  fidei  confessione  glo- 
rificent  Deum  et  patrem  Dommi  nostri  Jesu  Christi. 

§.  6.  In  sententiis  vero  dicendis,  juxta  Toletani 
Concilii  statutum,  in  loco  benedictionis  considentibus 
Domini  sacerdotibus ,  nullus  debeat  aut  immodestis  vo- 
cibus  perstrepere  aut  tumultibus  perturbare ;  nullis  etiam 
falsis  vanisve  aut  obstinatis  disceptationibus  contendere, 
scd  quidquid  dicatur,  sic  mitissima  verborum  prolatione 
temperetur,  ut  nec  audientes  offendantur,  nec  recti  ju- 
dicii  acies  perturbato  animo  inflectatur. 

§.  7.  Insuper  ipsa  S.  Synodus  statuit,  ac  „  decer- 
nit",  quod,  si  forte  contigerit  aliquos '  debito  in  loco 
non  sedere,  et  sententiam,  etiam  sub  verbo,  Placet,  pro- 
ferre,  congregationibus  interesse,  et  alios  quoscumque 
actus  facere ,  Concilio  durante ,  nulli  propterea  praeju- 
dicium  generetur,  nullique  novum  jus  acquiratur. 

Indictio  futurac  scssionis. 

§.  8.  Deinde  indicta  fuit  futura  sessio  ad  diem 
Iovis,  quartam  mensis  Februarii  proxime  venturi. 

VAHIANT  E  S. 

§.  4.  auctores  ot  amatores  Antv.  i.  et  Par.  1. 

§.  5.  i»i  civitate  hac  Anto.  1.  et  Poris.  i.  et  Ven.  i. 


S  e  s  s  i  o    l  U. 


17 


SESSIO  TERTIA, 

celebrata  die  IV.  mensis  Febr.  M.  D.  XLVL 

Anno  a  nat.  Doni.  M.  I).  XLVI.  IV.  m.  Febr.,  fuit  sessio  generafia, 
et  celebrata  missa  de  Sp.  S.  per  Archiepisc.  Parnormitanum ;  Mag. 
AmbroHus  Catkartrius  habuii  orationem,  et  Archiepisc.  Turrita- 
nensis  lo^it  decretum,  et  interrogavit  Patres,  an  placeret,  respon- 
deruntque ,  sed  aliqui  cum  certis  additionibus ,  Placet. 

Decretum  de  Symbolo  fidci. 

§.  9.  7;?  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis, 
Patris  et  Filii  et  Spiritus  S. 

Haec  sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Triden- 
tina  Synodus,  in  Spiritu  S.  legitime  congregata,  in  ea 
praesidentibus  ..cisdcm-  tribus  apostolicae  sedis  Legatis, 
magnitudinem  rerum  tractandarum  considerans,  praeser- 
tim  earuin,  quae  duobus  illis  capitibus  de  extirpandis 
feaeresibus  et  moribus  reformandis  continentur,  quo- 
rum  causa  praecipue  est  congregata;  agnoscens  autem 
cum  Apostolo  (Epk.  VI,  12.)  ,  non  esse  sibi  collucta- 
tionem  adversus  carnem  et  sanguinem,  sed  adversus 
..spirifalcs-  nequitias  in  caelestibus ,  cum  eodem  omnes 
et  singulos  in  primis  hortatur,  ut  confortentur  in  Do- 
mino  et  in  potentia  virtutis  ejus,  in  omnibus  sumentes 
scutum  fidei  ( Eph.  VI,  16\)  ,  in  quo  possint  omnia  tela 
uequissinii  ignea  extinguere.  atque  galeam  spei  salutis 
accipiant,  cum  gladio  spiritus,  quod  est  verbum  Dei. 
Itaque ,  ut  haec  pia  ejus  solicitudo  principium  et  pro- 
gressum  suum  per  Dei  gratiam  habeat,  ante  omnia  sta- 
tuit  et  ..  deccrnit" ,  praemittendam  esse  confessionem 
fidei,  Patrum  exempla  in  lioc  secuta,  qui  sacratioribus 
Conciliis  hoc  scutum  contra  omnes  haereses  in  principio 
suarum  actionum  ..apponcrc-  consueveie,  quo  solo  ali- 
quando  et  infideles  ad  fidem  traxcrunt,  haereticos  ex- 
pugnanmt  et  fideles  confirmarunt.  Quare  Symbokim 
fidei,   quo  S.  Romana  Ecclesia  utitar ,  tamquam  prin- 

TARIAJTES. 

§.  9.  eisdem  —  Rom.  J.  Vird.  tihem.  DU.  Vcn.  2. 
spiriiuules  Rom.  2.  3.  4.  5.  Antv.  J.  2.  5.  Ven.  J.  2.  Par.l. 

Brix.  Lov.  3.  Cot.  DU. 
decrevit  Antv.  1.  5.   Par.  J.    Vcn.  1.   Brix.   Vird.  Rhem> 

Lov.  3.  Col. 
opnonore,  Antv.  /.  Pm\  1.  Vcv.  J.  MrdioJ. 

2 


18 


Coneilii  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


cipium  illud,  in  quo  omnes,  qui  fidem  Christi  profiten- 
tur,  necessario  conveniunt,  ac  fundamentum  firmum,  et 
unicum ,  contra  quod  portae  infcri  numquam  praevale- 
bunt  fMatth,  XVI,  16.),  totidem  verbis,  quibus  in 
omnibus  Ecclesiis  lcgitur,  exprimendum  esse  censuit. 
Quod  quidem  ejusmodi  est : 

§.  10.  Credo  in  unum  Deum  Patrem  omnipotentem, 
factorem  caeli  et  terrae ,  visibilium  omnium  et  invisibi- 
lium;  et  in  mium  Dominum  Jesum  Christum,  Filium 
Dei  unigenitum,  et  ex  Patre  natum  ante  omnia  saecula; 
Deum  de  Deo,  lumen  de  lumine,  Deum  verum  de  Deo 
vero;  genitum,  non  factum,  consubstantialem  Patri,  per 
quem  omnia  facta  sunt,  qui  propter  nos  homines  et 
propter  nostram  salutem  descendit  de  caelis,  et  incar- 
natus  est  de  Spiritu  S.  ex  Maria  virgine,  et  bomo 
factus  est;  crucifixus  etiam  pro  nobis,  sub  Pontio  Pilato 
passus,  et  sepultus  est,  et  resurrexit  tertia  die  secun- 
dum  scripturas,  et  ascendit  in  caelum,  sedet  ad  dexte- 
ram  Patris;  et  iterum  venturus  est  cum  gloria  judicare 
vivos  et  mortuos ,  cujus  regni  non  erit  fiuis ;  et  in  Spi- 
ritum  S.  Dominum,  et  vivifieantem .  qui  ex  Patre 
Filioque  proeedit,  qui  cum  Patre  et  Filio  simul  adora- 
tur  et  conglorificatur ,  qui  loeutus  est  per  prophetas; 
et  unam  sanetam  catholicam  et  a])ostolieam  Ecelesiam. 
Confiteor  unum  baptisma  in  remissionem  peccatorum, 
et  expecto  resurrectionem  mortuorum  et  vitam  venturi 
saeculi.  Amen. 

§.  11.  Eadem  sacrosancta  oecumenica  et  generalis 
Tridentina  Synodus,  in  Spiritu  S.  legitime  congrega- 
ta,  in  ea  praesidentibus  eisdem  tribus  apostolicae  se- 
dis  Legatis,  intelligens  midtos  Praelatos  ex  diversis  par- 
tibus  accinctos  esse  itineri,  nonnullos  etiam  in  via  esse, 
quo  lmc  veniant,  cogitansque  omnia  ab  ipsa  sacra  Sy- 
nodo  decernenda  eo  majoris  apud  omnes  existimationis 
et  honoris  videri  posse,  quo  majori  fuerint  et  pleniori 
Patrum  consilio,  et  praesentia  sancita  et  corroborata, 
statuit  et  decrevit,  futuram  sessionem  post  praesentem 
celebrandam  esse  die  lovis,  quae  subsequctur  domini- 
cam  Laelare,  proxime  fnfmam;  interim  tamen  non 
differri  discuSsibnem  et  examinationem  eorum,  quae 
ipsi  Synodo  discutienda  et  examinaoida  vidcbimtur. 


S  c  s  s  i  o  IV. 


19 


SESSIO  QUARTA, 

oelebrata  die  VIII.  m.  April.  JVI.  D.  XLVL 

Anno  ■  nat.  Dom.  M.  D.  XLVI  d.  VIII  m.  Apr. .  praesidentibos 
eSsdem  tribns  apostolicae  sedis  Lesatis,  Salvator  Alexius  Archiepisc. 
Turritapensis ,  celebravit  missam  de  S.  Sp.  in  Ecclesia  cathedrali;  et 
loco  eessionis.  Deinde  Generalis  SerVorum  habuit  orationem.  Qua 
finita,  Cardinales  et  Praelati  acceperunt  pluviaha  et  mitras :  et  Canto- 
res  mceperunt  cantare  antiphonam:  EwamtU  nos .  Domine ,  quo- 
niam  benigna  est  misericordia  tua.  Qua  finita,  Diaconus  clama- 
vit,  Orate!  Q.uo  dicto ,  omnes  Praelati  ilexorunt  gcnua  et  orarunt. 
Deinde  Subdiaconus  clamavit:  Erigitel  Tunc  de  Monte,  primus 
Praesidens,  dixit  hanc  orationeni :  Adsumus ,  Dondrte  Sancte  Spi- 
ritus.  dua  linila.  idein  Diaconus  dixit  iteruin :  Orate :  et  paulo 
post  dixit ,  Erigite.  Deinde  idem  Praesidens  dixit  hanc  orationem : 
mentibus  nostris  guaesumus,  Domine ,   aspirando  etc.  Qmbns 

f»eractis,  Cantores  mceperunt  litanias.  Et  cum  venerunt  ad  illum 
ocum ,  Vt  demnnm  apostolicum  .  Praesidentes ,  qui  tlexis  gonibus 
erant,  surrexerunt ,  et  Cardinalis  de  Monte  primus  Praesidens  vertit 
se  ad  consregationem,  dans  benedictionem ,  et  dixit:  Vt  hanc 
sanctam  Sunodum  etc.  Cantores  responderunt :  Te  rogamus  audi 
nos.  Completis  vero  iitaniis  Diaconus  dixit  :  Flectamus  genua :  et 
Subdiaconus  respondit :  Erigite.  Deinde  idem  Praesidens  dixit  hanc 
orationem:  Da  quaesumus  Ecclcsiae  tuae  misericors  Deus ,  ut 
Spiritu  Sancto  congregata.  Quihus  peractis ,  Diaconus  cantavit 
evangeUum :  Attendite  a  falsis  prophetis.  Quo  finito ,  praefatus 
Praesidens  ineepit  hvinnum:  Veni  creator  Spiritus.  Quo  finito, 
ijdem  dixit  hanc  oralionem :  Dcus.  qui  corda.  Deinde  praefatus 
Archiepiscopus  le^it  decretum .  et  qoaesivit  ex  Patribus ,  utrum  haec 
placerent.  Qui  omnes  responderunt :  Placet ,  cum  aliquibus  additio- 
nibus.  Postremo  ,  utrum  placeret,  quod  nrima  futura  sessio  celehra- 
retur  die  Iovis  post  festum  pentecostes.    Qui  responderunt :  Placet. 

Quo  quidem  decreto ,  ut  praemittitur ,  lecto ,  postquam  Patreg 
in  Concilio  pracsentes  responderunt ,  Placet ,  Angehts  Massarellus. 
ipsius  Concilii  Secretarius  ,  legit  dcputationcm  Oraiormn  caesareae  et 
catholicae  majestatis,  in  personam  D.  Didaci  de  Met/doza  et  D. 
Franeisci  a  Toleto  ad  Concilium  Tridentinum ,  ud  faciendum  ea, 
quae  caesarea  Majestas  faceret ,  si  praesens  esset. 

Decrctum  dc  Canonids  Scripfuris. 

§.  12.  Sacrosancta  oecunienica  ct  generalis  Tridcn- 
tina  bynodus  in  Spiritu  sancto  iegitime  congregata,  prae- 
sidentibn.s  in  ca  eisdem  tribus  apostojkae  sedis  Legatis, 
hoc  sibi  perpetao  „ante  oculos"  propouens,  ut  sublatis 
3,erroribHs'-  puritas  ipsa  evangclii  in  Ecclcsia  conservo- 

V  A  K  I  A  |  T  E  S. 

§.  12.    ante  omnia  Antv.  1    1.   Par.  i.    Ven.  1.    Vird.  lihcm. 
Col.  Brix.  />•<>.  3. 
ouinibus  erroribus  Antv.  i.  5.  Var.  i.  Vcn.  1.  C ol.  Ihix.  Lov.  3. 

•>  * 


20  Cohcilii  THdentini 

tnr;  quod  pronnssum  ante  per  prophetas  (Jerem.  XXX  L  22.) 
in  Scripturis  sanctis  Dominus  noster  Jesus  Christus,  Dei 
Filius,  proprio  ore  primum  promulgavit,  deinde  per  suos 
Apostolos,  tamquam  fontem  omnis  et  salutaris  veri- 
tatis  et  morum  disciplinae,  omni  creaturae  [praedicari 
(Matth.  XXV III,  19  s.  Marc.  XVI,  jussit;  perspi- 
ciensque  lianc  veritatem,  et  disciplinam  contineri  in  libris 
scriptis  et  sine  scripto  ,,tradiiionibus ,  quae  ab  ipsius 
Christi  ore  ab  Apostolis::  acceptae,  aut  ab  ipsis  Apo- 
stolis  (2  Thcss.  II,  14. ) ,  Spiritu  sancto  dictante,  qnasi 
per  manus  traditae,  ad  nos  usque  pervenerunt ;  ortho- 
doxoram  Patnim  exempla  secuta.  omnes  libros  tam  Ve- 
teris  quam  Novi  Testamenti,  ciim  utriusque  unus  Deus 
sit  auctor,  necnon  traditiones  ipsas,  tum  ad  fidem  tum 
ad  mores  pertinentes ,  tawquam  vel  ore  tenus  a  Christo 
vel  a  Spiritu  sancto  dictatas,  et  continua  successione 
in  Ecclesia  catholica  conservatas,  pari  pietatis  affectu 
ac  reverentia  suscipit  et  veneratur. 

§.  13.  Sacroriun  vero  librorum  indicem  huic  de- 
creto  adscribendum  censuit,  ne  cui  dubitatio  suboriri 
possit,  quinam  sint,  qui  ab  ipsa  Synodo  ,,suscipiuntur.:e 
Sunt  vero  infra  scripti.  Testamenti  Veteris,  quinque 
Moysis,  id  est,  Genesis,  Exodus,  Leviticus,  Nmneri, 
Deuteronomium ;  Iosue.  ludicum,  Ruth.  quatuor  Regum, 
duo  Par alipomenon ,  „Esdrac  primus  et  secnndus::,  qui 
dicitur  Neemias,  Thobias,  Iudith,  Hester,  lob,  Psalte- 
rium  Davidicum  centum  quinquaginta  psalmorum,  .,  Pa- 
rabolac::,  Ecclesiastes,  Canticum  Canticorum,  Sapien- 
tia,  Ecclesiasticus ,  Isaias,  Hieremias  cum  Baruch.  Eze- 
chiel,  Daniel,  duodecim  Proplietae  minores.  id  est,  Osea, 
loel,  Amos,  Abdias,  Ionas,  Micheas.  Naum,  Abacuch, 
Sophonias ,  Aggaeus ,  Zacharias ,  Malachias  ,  duo  Ma- 
chabaeorum,  primus,  et  secundus.    Testamenti  Novi, 

VARIANTES. 

§.  12.  traditionibusque  ipsius  Chr.,  quae  ab  Ap.  Par.  1.  Ven.  I.  tra- 
ditionibus,  quae  ex  ipsius  Cbr.  ore  ab  Ap.  Lov.  3.  Antv.  5. 
Col.  traditionibus ,  quae  ipsius  Chr.  ore ,  quae  ab  Ap.  Brix. 
Vird.  Rhcm.  traditionibus,  quae  ipsius  Cbr.  ore  ab  Ap.  Rom.  1. 

§.  13.  suscipiantur  Antv.  1.  5.  Par.  1.  Ven.  1.  Brix.  Vird. 
Jihem.  Lov.  3.  Co/. 

Esdrae  duo .  primus  scilir et  et  secundus  Antv.  1.  5.  Par.  1. 
Ven.  i.  Brix.    Vird.  llhcm.  Lov.  3.  Col. 

Parabolae  Salomonis  Ant.  1.  5.   Par.  1.  Ven.  1.   Brix.  Vird. 

Klie.m.  Lov.  3.  Cot. 


S  e  s  s  i  o  IV. 


31 


quatuor  EvangeHa,  secundum  Matthaeum,  Marcum,  Lu- 
cam,  et  loaunem;  „Actus  Apostolorum  a  Luca  Evan- 
gelista  cmscrvpti" ;  quatuordecim  epistolae  Pauli  Apo- 
stoli .  ad  Romanos.  duae  ad  Corinthios,  ad  Galatas, 
ad  Ephesios .  ad  Philippenses ,  ad  Colossenses ,  duae 
ad  Thessalonlcenses ,  •  duae  ad  Timotheum,  ad  Titum, 
ad  Philemonem,  ad  Hebraeos  ;  Petri  Apostoli  duae,  Ioan- 
nis  Apostoli  tres,  Iacobi  Apostoli  una,  Iudae  Apostoli 
una  et  Apocalvpsis  Ioannis  Apostoli.  Si  quis  autem 
libros  ipsos  integios  cum  omnibus  suis  partibus,  prout 
in  Ecclesia  catholica  lea;i  consueverunt  et  in  veteri  vul- 
gata  latina  editione  habentur,  pro  sacris  et  canonicis 
non  susceperit ,  et  traditiones  praedictas  sciens  et  pru- 
dens  contempserit ;  anathema  sit. 

§.  14.  Omnes  itaque  intelligant  quo  ordine  et  via 
ipsa  Synodus,  post  jactum  fidei  confessionis  fundamen- 
tum,  sit  progressura,  et  quibus  potissinmm  testimoniis 
ac  praesidiis  in  confirmandis  dogmatibus  et  instauraudis 
in  Ecclesia  moribus,  sit  usura. 

Dccrctum  de  ediiione  et  usa  sacrorum  Ubrorum, 

g.  15.  Insuper  eadem  sacrosancta  Synodus_,  consi- 
derans  non  parum  utilitatis  accedere  posse  Ecclesiae 
Dei.  si  ex  ..<>mnibus6:  latinis  editionibus  quae  circum- 
fenmtur  sacrorum  librorum,  quaenam  pro  authentica 
habenda  sit,  innotescat,  statuit,  et  „declarat?%  ut  haec 
ipsa  vetus  et  vulgata  editio,  quae  longo  tot  saeculo- 
rum  usu  in  ipsa  Ecclesia  probata  est,  in  publicis  lectio- 
nibus ,  disputationibus ,  praedicationibus  ct  expositio- 
nibus  pro  authentica  habeatur,  et  ut  nemo  illam  rejicere 
quovis  praetextu  audcat  vel  praesumat. 

§.  16.  Praeterea  ad  coercenda  petulantia  ingenia 
decernit,  ut  nemo  suae  prudentiae  innixus,  in  rebus 
fidei  et  morum  ad  aedificationem  doctrinae  christianae 
pertiuentium ,  Sacram  Scripturam  ad  suos  sensus  ..con- 
iorquens,  conlra"  eimi  sensum,  quein  tenuit  et  tenet 

VARIAKTES, 

§.  13.  Acta  —  conscripta  Antv.  1.  5.  Par.  i.   Ven.  i.  Brix.  Vird. 

Rhem.  Lov.  3.  Cot. 
§.  15.   multis  Antv.  i.  5.   Par.  i.    Col.  Ven.  i.    Vird.  lihcm. 

Lov.  3. 

decrevit  Ant.  i.  Par.  i.   Veii.  i.  Brix.  Lov.  3. 
§.  16.  contorqueat,  aut  contra,  Antv.  i.  5.  Par.  i.  CoL   Ven.  i. 
Vh<L  Rhem.  Brix. 


22 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  c  n  t  i  n  i 


sancta  mater  Ecclesia,  cujus  est  judieare  de  vero  sen- 
su  et  interpretatione  Scripturarum  Sanctarum ,  aut  etiam 
contra  unanimem  consensum  Patrum.  ipsam  Scripturam 
Sacram  iaterpretari  audeat,  etiamsi  hujusinodi  interpre- 
tationes  nullo  umquam  tempore  in  luceui  edendae  fo- 
rent.  Qui  ccntra  venerint,  per  Drdinarios  declarentur 
et  poenis  a  jure  statutis  puniantur. 

§.  17.  '  Sed  et'  impressoribus  modum  in  hac  parte, 
ut  par  est,  imponere  volens,  qui  jam  sine  modo,  hoc 
est,  putantes  sibi  licere  quidquid  libet,  sine  licentia  93su- 
periorum  Ecclesiasticorumee9  ipsos  Sacrae  Scripturae  li- 
bros,  et  super  illis  annotationes  et  expositiones  99quo- 
rumlibet  indiffereiiteree 9  saepe  tacito  saepe  etiam  emen- 
tito  prelo ,  et ,  quod  gravius  est ,  sine  nomine  auctoris 
imprimunt;  alibi  etiam  impressos  libros  hujusmodi  te- 
mere  venales  habent;  decernit  et  statuit,  ut  posthac 
Sacra  Scriptura ,  potissimum  vero  haec  ipsa  vetus  et 
vulgata  editio,  quam  emendatissime  imprimatur,  nulli- 
ue  liceat  imprimere,  vel  imprimi  facere  quosvis  libros 
e  rebus  sacris  sine  nomine  auctoris,  neque  illos  in 
futurum  vendere  aut  etiam  apud  se  retinere,  nisi  pri- 
mum  examinati  probatique  fuerint  ab  Ordinario,  sub 
poena  anathematis,  et  „pecuniae  in  canone  Concilii  no- 
vissimi  Lateranensis  ^I)  apposita.ee  Et  si  regulares  fue- 
rint,  ultra  examinationem  et  probationem  huiusmodi, 
licentiam  quoque  a  suis  superioribus  impetrare  tenean- 
tur,  rccognitis  per  eos  libris,  juxta  fonnam  „snarumee 
ordinationum.  Qui  autem  scripto  eos  communicant  vel 
evulgant,  nisi  antea  examinati  probatique  fuerint,  eis- 
dem  poenis  subjaceant,  quibus  impressores.  Et  qui  eos 
habuerint  vel  legerint,  nisi  prodiderint  auctores,  pro 
auctoribus  habeantur.  Ipsa  vero  huiusmodi  libroinm  pro- 
batio  in  scriptis  detur ;  atque  ideo  in  fronte  libri ,  vel 
scripti  vel  impressi,  authentice  appareat;  idque  totum, 

VARIANTE9. 

§.  17.   superiorura  et  Ecclesiasticorum.  Antv.  1.  5,   Par.  1.  Col. 
Vcn.  1.   Brix.  Vird.  Rhem.  Lov.  3. 

quomodolibct  indiflerentes.,  Antv.  1.  5.  Par.  (  ot.  Vm.  1.  Vird. 
Rhem.  Brix.  Lov.  3. 

poenae  —  appositae ,  Anlv.  i.  5.   Par.  ct  Cot.   Ven.  i.  Yird. 
Jthcm.  Mcdiot.  Brix.  Lov.  3. 

istarum,  Antv.  i.  5.  Par.  Cof.    Ven,  t.  Vird    tihem.  Brix. 
Lov.  3. 


S  c  s  s  i  o  V. 


hoc  est.  et  probatio  et  exaraen,  gratis  fiat;  ut  pro- 
banda  proberitur  et  reprobentur  improbanda. 

g.  18.  Posthaec,  temeritatem  illam  reprimere  vo- 
lous,  qua  r.d  profana  quaeque  convertuntur.  et  torquen- 
tur  verba  ct  seuteutiae  Sacrae  Scripturae,  ad  scurrilia 
scilicet,  fabulosa,  vaua.  adulatioues ,  detractioues ,  su- 
persfitiones .  impias  et  diabolicas  incautatioues ,  divina- 
tiones,  sortes,  libellos  etiam  famosos;  mandat,  et  prae- 
cipit  ad  tolleudam  huiusmodi  irreverentiam  et  contem- 
ptmn .  ne  de  cetero  quisquain  quomodolibet  verba  Scri- 
pturae  Sacrac  ad  haec  et  similia  audcat  usurpare;  ut 
omnes  hujus  generis  homines  temeratores  et  violatores 
verbi  Dei,  juris  et  arbitrii  poenis  per  Episcopos  coci- 
ceantur. 

Indictio  futurae  sessionis. 

§.  19.  Item  haec  sacrosancta  Synodus  statuit  ct 
decernit,  proximam  futuram  sessionem  tcnendam  et  ce- 
lebrandam  esse  feria  quinta  post  sacratissimum  festum 
proximum  pentecostes. 

SESSIO  QUINTA, 

celebrata  tlie  XVII.   mensis  Iun.  M.  D.  XLVI. 

Anno  a  nat.  Dom.  M.D.XLVI  die  XVI.  m.  Iunii,  praesfdeptibua 
eisdein  tribus  apostolicae  sedis  Legatis,  Ahwundcr  fle.  IHcolomitd- 
bu.s .  Senensis,  Episcomis  Pientinus  in  Tusda,  celebravit  missam 
de  Sp.  S.  in  cattiedrali  Ecelesia  et  loco  sessioafe.  Demde  Ma$  Mar- 
C7/.V  Laurens  Calaber,  frater  ord.  PraetJieatorum ,  hahujt  orationcm. 
Qua  finita,  Cardinales  et  alii  Praelati  accenonmt  pluvialia  et  inilras, 
fueruntque  factae  ceremoniae  in  afiis  se.sMonibiis  fieri  solitae :  lecluin 
fuit  etiam  decretum. 

Decrctum  dc  Pcccato  originali. 

§.  20.  Ut  fules  nostra  catholica .  sine  qua  impos- 
sibile  est  placerc  Deo  (  Hrbr.  Xf.  (j.)  .  purgatis  errori- 
bus ,  in  sua  sineeritate  inte^ra  et  Olibata  permancaf, 
et  ne  populus  Christianus  omni  vento  doctrinae  circum- 
feratur  (Ephes.  IV,  \\.)x  cum  serpens  ille  antiquus  hu- 
mani  generis  perpetnus  hdstis  (Gen.  III.),  interplurima 
mala  .  (piibus  Ecclesia  Dei  his  nostris  temporibiis  per- 
tnrbatur.  etiam  dc  Peccato  originali  ejnsque  rentedio 
non  soluni  nova  -  sed  vetera  etiam  dissidia  excttayerit: 
sacrosancta  oecumenica  ct  geueralls  Tridentina  Syno- 


21 


Concilii  Tridentini 


dus,  irt  Spiritu  sancto  legitime  congregata,  praesidenfi- 
hus  in  ea  eisdem  tribus  apostolicae  sedis  Legatis,  jam 
ad  revocandos  errantes  et  imtantes  confirmandos  acce- 
dere  volens,  Sacrarum  _  Scripturarum  et  sanetomm  Pa- 
trum  ac  probatissimorum  Conciliorum  testiuionia ,  et 
ipsius  Ecclesiae  judicium  et  consensum  secuta,  haec 
de  ipso  peccato  originali  statuit,  fatetur  ac  declarat. 

§.21.  1.  Si  quis  non  confitetur,  primum  hominem 
Adam,  cum  mandatum  Dei  in  paradiso  fuisset  trans- 
gressus,  statim  sanctitatem  et  justitiam,  in  qua  T,con- 
stitutus"  fuerat,  amisisse,  incurrisseque  per  ofFensam 
praevaricationis  hujusmodi  iram  et  indignationem  Dei, 
atque  ideo  mortem,  quam  antea  illi  comminatus  fuerat 
JDeus  (Gen.  II,  17.),  et  cum  morte  captivitatem  sub  ejus 
potestate,  qui  mortis  deinde  habuit  imperium  (Hebr, 
II,  \k.)  ,  hoc  est  diaboli,  ,,totumque"  Adam  per  illam 
praevaricationis  offensam,  secundum  corpus  et  animam 
in  deterius  commutatum  fuisse:  anathema  sit. 

§.  22.  2.  Si  quis  Adae  praevaricationem  sibi  soli, 
non  ejus  propagini  asserit  nocuisse  (Rom.  V,  12.  1  Co?\ 
XV,  21.  22.) ,  et  acceptam  a  Deo  sanctitatem  et  justi* 
tiam,  quam  perdidit,  sibi  soli  et  non  nobis  etiam  eum 
perdidisse,  aut  inquinatum  illum  per  inobedientiae  pec- 
catum,  mortem  et  poenas  corporis  tantum  in  omne 
genus  humanum  transfudisse ,  non  autem  et  peccatum, 
quod  mors  est  animae:  anathema  sit,  cum  contradicat 
Apostolo  dicenti  ( Rom.  V,  12. ):  Per  nnum  hominem 
peccatum  intravit  in  mundum,  et  per  peccatum  mors; 
et  ita  in  omnes  homines  mors  pertransiit,  in  quo  omnes 
peccaverunt. 

§.  23.  3.  Si  quis  hoc  Adae  peccatum,  quod  ori- 
gine  unum  est,  et  propagatione  non  imitatione  „trans- 
fusum  omnibus,  ineste<  unicuique  proprium,  vel  per  hu- 
manae  naturae  vires,  vel  per  aliud  remedium  asserit  tolli, 
quam  per  „mcritumee  unius  mediatoris  Domini  nostri 

VARIANTES. 

§.  21.  positus  Antv.  1.  5.  Par.  1.   Ven.  1.  Brix.  Vird.  Rhem. 
Lov.  3.  Col. 
solumque  Antv.  1.  Par.  1.  Brix.  Vird.  Rhem. 
§.  23.   transfusum,  in  omnibus  inest  Antv.  1.  5.    Par.  Ven.  1. 
Col.  transfusum  et  omnibus  inest  Vird.  Rhem.  transfusum  et 
in  omnibus  inest  Brix.  transfusum  in  omnibus  inest  Lov.  3. 
medium ,  Brix.  Vird.  fikem.  Lov.  S. 


S  e  s  s  i  o  V. 


25 


Jesu  Christi ,  qui  nos  Deo  reconciliavit  in  sanguine  suo 
(1  Tim.  II,  5.  6.  Col.  1,  22.  Rom.  F,  10.  11.;,  factus  no- 
bis  justitia,  sanctificatio  et  rcdemptio  (l  Cor.  I,  30 .);  aut 
negat  ipsum  Christi  Jesu  meritum  per  Baptismi  sacramen- 
tum  in  forma  Ecclesiae  rite  collatum,  tam  adultis  quam 
parvulis  applicari:  anathema  sit:  Quia  non  est  atiud 
nomen  sub  roeto  datum  hominibus.  iu  rjuo  oportcat  nos 
salvoifien  (Aet.  IV,  12.).  Unde  Ula  vox  (Joh.  L  29.;.- 
Eccc  agnus  Dei,  ecee  qui  tollit  pcccata  mundi.  Et  illa 
(Gal  III.  17.):  Quicumque  baptizati  cstis,  Christum 
iiuluistis. 

g.  24.  4.  Si  quis  parvulos  recentes  ab  uteris  ma- 
trum*  baptizandos  negat,  etiam  si  fuerint  a  baptizatis 
parentibus  orti;  aut  dicit  in  remissionem  quidem  pecca- 
torum  eos  baptizari,  sed  nihil  ex  Adam  trahere  origi- 
nalis  peccati,  quod  regenerationis  lavacro  necesse  sit 
expiari  ad  vitam  aeternam  consequendam ;  unde  ,.fit'£ 
consequens,  ut  in  eis  forma  Baptismatis  in  remissionem 
peccatorum  non  vera  sed  falsa  intelligatur :  anathema 
sit :  quoniam  non  aliter  intelligendum  est  id ,  quod  dixit 
Apostolus  (llom.  V,  12.):  Per  unum  hominem  pccea- 
tum  intravit  in  mundum,  et  per  peccatum  mors ;  et  ita 
in  omnes  homines  mors  periransiit,  in  quo  omncs  pecca- 
verwU ;  nisi  quemadmodum  Ecclesia  catholica  ubique  dif- 
fusa  semper  intellexit.  Proptcr  hanc  enim  regulam  fidei 
ex  traditione  Apostolorum  etiam  parvuli,  qui  nihil  pec- 
catorum  in  semetipsis  adhuc  committere  potuerunt,  nideo" 
in  remissionein  peccatorum  veraciter  baptizantur^  ut  in 
eis  regeneratione  mundetur  quod  generatione  contraxo- 
runt.  Nisi  cuim  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  ct  Spiritu 
Sancto,  non  potcst  introirc  in  rcynum  Dei  (Joh.  III.  6.J. 

§.  25.  5.  Si  quis  per  Jesu  Christi  Domini  nostri 
ffratiam,  quae  in  Baptismate  confertur,  reatum  origina- 
lis  peccati  remitti  negat  aut  etiam  asserit,,  non  tolli  to- 
tum  id,  quod  veram  et  propriam  Peccati  rationem  ha- 
bet,  sed  illud  dicit  tantum  radi,  aut  non  imputari:  ana- 
thema  sit.  In  renatis  enim  nihil  odit  Deus,  quia  nihil 
est  damnationis  iis ,  qui  vere  consepulti  sunt  cum  Christo 
per  Baptisma  jn  mortem  ( Rom.  VI,  3.  \.) :  qui  non  se- 
cundum  carnem  ambulant  (liom.  VIII,  l.) ,  sed  veterem 

VARIANTES. 

§.  24.   s\t  Aniv,  /.  J.  Par.  /.  Ven.  t.  Brix.  Vtrd.  tthem.  Cot. 
ideo  —  Rvm.  1.   Ven.  2.  Lov.  2.  Dit. 


26 


Concilii  Tridentini 


hominem  exuentes  et  novum,  qui  secundum  Deum  erea- 
tus  est,  induentes  (Col.  111,9.  10.  Eph.  IV,  24.^  inno- 
centes,  immaculati.puri,  inuoxii  acDeo  dilecti  effecti  sunt, 
heredes  quidem  Dei,  coheredes  autcm  Christi  (ttom.  VIII, 
17.  cf.  Gal.  111,  29.  IV,  7.)  ita  ut  nihil  prorsus  eos  ab 
ingressu  caeli  remoretur.  Manere  autem  in  baptizatis  con- 
cupiscentiam  vel  fomitem,  haec  sancta  Synodus  fatetur  et 
sentit:  quae  cum  ad  agonem  relicta  sit,  nocere  non  con- 
sentientibus,  sed  .,rAriliterei  per  Christi  Jesu  gratiam  re- 
pugnantibus  non  valet:  quin  imo  qui  legiti?ne  certaverit, 
coronabitur  (2  Tim.  11.5.).  Hanc  concupiscentiam,  quam 
aliquando  Apostolus  ( Rom.  VII,  li.)  Peccatiim  appel- 
lat,  sancta  Synodus  declarat,  Ecclesiam  catholicam  num- 
quam  intellexisse  Peccatum  appellari ,  quod  vere  et  pro- 
prie  in  renatis  peccatum  sit,  sed  quia  ex  peccato  est  et 
ad  peccatum  inclinat.   Si  quis  autem  contrarium  senserit ; 
anathema  sit. 

§.  26.  „Declarat  tamen  haec  ipsa  sancta  Synodus, 
non  esse  suae  intentionis^  comprehendere  in  hoc  Deereto, 
ubi  de  Peccato  Originali  agitur,  beatam  et  immaculatam 
virginem  Mariam ,  Dei  genitricem ,  sed  observandas  esse 
Constitutiones  felicis  recordationis  Xysti  Papae  IV.  (II.), 
sub  poenis  in  eis  Constitutionibus  contentis,  quas  innovat." 

Decretum  de  ref ormatione. 

C  A  P  U  T  I. 

De  instituenda  lectione  Sacrae  Scripturae  et  liberaliurrt 
artium.    (§.  375  sqq.  445,) 

§.  27.  Eadem  sacrosancta  Synodus,  piis  summorum 
Pontificum  et  probatorum  Conciliorum  Constitutionibus 

VARIANTES. 

§.  25.   sed  viriliter  liom.  1.  4.  Ven.  2.  Lov.  2.  et  Dil.  Eeliquae 
editiones  et  viriliter. 

§ .  26.  Tota  kaec  periodus  abest  ab  editt.  Antv.  1.  Par.  1. 
Ven.  i.  ,  nec  rcperitur  in  Summa  Conciliorum  Carranzae, 
qui  Tridentino  interfuit,  ut  probant  illius  editiones ,  Pari- 
sicnsis  1550. ,  Aritvcrpiensis  ir,5G.  et  Paris.  i600.  Non  re~ 
peritur  ciiam  in  Colfectione  adornafa  a  Petro  Crabbe,  Or- 
dinis  Franciscanorum ,  edita  Coloniae  iS5i.  Heperitur  ta- 
men  in  Actis  Concilii  Tridentini  primo  pcr  Melanchtho- 
nem  editis  anno  i54G.,  uti  et  in  Antidoto  Calvini  edito 
1547.  Prima  catholica  editio,  in  qua  haec  periodus  le- 
gitur,  est  Mediolanensis  1547 . ,  ctd  concordant  editiones 
liomanac  anni  1564.  et  omnes  aliae  posteriores. 


S  e  s  s  \  o  V. 


27 


inhaerens  easque  amplectens  et  |illis  adjiciens,  ne  caele- 
stis  ille  sacrorum  librorum  thesaurus,  quem  Spiritus  San- 
ctus  summa  liberalitate  hominibus  tradidit,  neglectus  jaceat, 
statuit  et  decrevit,  quod  in  illis  Ecclesiis,  in  quibu» 
praebenda  aut  praestimonium ,  seu  aliud  quovis  nomine 
nuncupatum  stipendium  pro  lectoribus  sacrae  theologiae 
deputatum  reperitur,  Episcopi,  Archiepiscopi ,  Primates 
et  alii  locorum  OrdinArii  eos,  qui  praebendam  aut  prae- 
stimonium  seu  stipendium  hujusmodi  obtinent,  ad  ipsius 
Sacrae  Scripturae  expositionem  et  interpretationem  per 
se  ipsos,  si  idonei  fuerint,  alioquin  per  idoneum  Sub- 
stitutum  ab  ipsis  Episcopis,  Archiepiscopis ,  Primatibus 
et  aliis  locorum  Ordinariis  eligendum^  etiam  per  sub- 
tractionem  fructuum,  cogant  et  compellant.  De  cetero 
vero  praebenda,  praestimonium  aut  stipendium  hujusmo- 
di  non  nisi  personis  idoneis,  et  quae  per  se  ipsos  id 
munus  explicare  possmt,  conferantur,  et  aliter  facta  pro- 
visio  nulla  sit  et  invalida. 

g.  28.    In  Ecclesiis  autem  metropolitanis  vel  cathe- 
dralibus,  si  civitas  insignis  vel  populosa,  ac  etiam  in 
collegiatis  existentibus  in  aliquo  insigni  oppido,  etiam 
nullius  dioecesis,   si  ibi  Clems  numerosus  fuerit,  ubi 
nulla  praebenda  aut  praestimonium,  seu  stipendium  hu- 
jusmodi  deputatum  reperitur,  praebenda  quomodocum- 
que,  praeterquam  ex  causa  resignationis ,  primo  vaca- 
tura,  cui  aliud  onus  incompatibile  ^injunctunv*  non  sit, 
ad  eum  usum  ipso  facto  perpetuo   constituta  et  depu- 
tata  intelligatur :  et  quatenus  in  ipsis  Ecclesiis  nulla 
vel  non  sufficiens  praebenda  foret,  Metropolkanus  vel 
Episcopus  ipse  per  assignationem  fructuum  alicujus  sim- 
plicis  beneficii,  ejusdem  tamen  debitis  supportatis  one- 
ribus ,  vel  per  contributionem  beneficiatorum  suae  civita- 
tis  et  dioecesis,  vel  alias,  prout  commodius  fieri  pote- 
rit,    de  Capituli  consilio  ita  provideat,  ut  ipsa  Sacrae 
Scripturae  lectio  habeatur,  ita  tamen,  ut  quaecumque 
aliae  lectiones,  vel  consuetudine  vel  quavis  alia  ratione 
institutae ,  propter  id  minime  praetermittantur. 

§.  29.  Ecclesiae  vero,  quarum  annui  proventus  te- 
nues  fuerint ,  et  ubi  tam  exigua  est  Cleri  et  Populi  miil- 
titudo,  ut  theologiae  lectio  in  eis  commode  haberi  non 

VARIANTES. 

I-  *2S.   jonctum  Antv.  i.  5.  Par.  1.    Ven.  I.  Ia>v.  3.  tW. 


28 


Concilii  Tridentini 


possit ,  saltem  Magistrum  habeant  ab  Episcopo  cum  con- 
silio  Capituli  eligendum.,  qui  Clericos  aliosque  Scholares 
pauperes  grammaticam  gratis  doceat,  ut  deinceps  ad  ipsa 
Sacrae  Scripturae  studia ,  annuente  Deo ,  transire  pos- 
sint.  Ideoque  illi  Magistro  grammatices ,  vel  alicujus 
simplicis  beneficii  fructus,  quos  tamdiu  percipiat,  quam- 
diu  in  docendo  perstiterit ,  assignentur;  dum  tamen  bene- 
ficium  ipsum  suo  debito  non  fraudetur  obsequio  :  vel  ex 
capitulari  vel  episcopali  mensa  condigna  aliqua  merces 
persolvatur,  vel  alias  Episcopus  ipse  aliquam  rationem 
ineat  suae  Ecclesiae  et  Dioecesi  accommodam,  ne  pia 
haec  utilis  atque  fructuosa  provisio  quovis  quaesito  co- 
lore  negligatur. 

§.  30.  In  Monasteriis  quoque  Monachorum,  ubi 
commode  fieri  queat,  etiam  ..lectio"  Sacrae  Scripturae 
liabeatur.  Qua  in  re  si  Abbates.  negligentes  fuerint, 
Episcopi  locorum,  in  hoc  ut  Sedis  apostolicae  delegati, 
eos  ad  id  opportunis  remediis  compellant.  In  conven- 
tibus  vero  aliorum  Regularium,  in  quibus  studia  commo- 
de  vigere  possunt ,  Sacrae  Scripturae  lectio  similiter  ha- 
beatur.  Quae  lectio  a  Capitulis  generalibus  vel  pro- 
vincialibus  assignetur  dignioribus  Magistris. 

§.  31.  In  Gymnasiis  etiam  publicis,  ubi  tam  hono- 
rifica  et  ceterorum  omnium  maxime  necessaria  lectio 
hactenus  instituta  non  fuerit.,  religiosissimorum  Princi- 
pum  ac  Rerumpublicarum  pietate  et  caritate,  ad  catlio- 
licae  fidei  defensionem  et  incrementum,  ^sanaeqae" 
doctrinae  conservationem  et  propagationem  instituatur, 
et  ubi  instituta  foret  et  negligeretur,  restituatur. 

§.  32.  Et  ne  sub  specie  pietatis  impietas  dissemi- 
netur ,  statuit  eadem  sancta  Synodus ,  neminem  ad  hujus- 
modi  lectionis  officium  tam  publice,  quam  privatim  ad- 
mittendum  esse,  qui  prius  ab  Episcopo  loci  de  vita, 
,.moribus(S  et  scientia  examinatus  et  approbatus  non 
fuerit :  quod  tamen  de  Lectoribus  in  claustris  Monacho- 
rum  non  intelligatur. 

g.  33.  Docentes  vero  ipsam  Sacram  Scripturam, 
dum  publice  in  scholis  docuerint ,  et  Scholares ,  qui  in 

VARIANTES. 

§.  30.  praelectio  Antv.  1.  Par.  1.  Vcn.  i. 
\.  31.  sacraeque  Antv.  1.  Par.  1.  Ven.  1. 
§.  32.   moribus  —  Brix.  Lov.  3.  Vird.  lihem. 


9  <?  8  S  i  o  V. 


20 


fpsis  scholfa  student,  privilep;iis  omnibus  do  perceptione 
fractuum ,  praebendarum  et  beneficiorum  suorum  in  ab* 
sentia  a  jure  „communi"  concessis,  plene  gaudeant 
et  fruantur. 

C  A  P  u  t  n. 

De  vcrbi  Dci  Concionatoribus  ct  Quacsforibus  clccmosij- 
nariis.    (§.  304.  426  sq.) 

§.  34,  Quia  vero  christianae  reipublicae  non  mi- 
nus  necessaria  est  praedicatio  EvajigeKi .  quam  lectio, 
et  hoc  est  praecipuum  Episcoporuin  mutius;  stntuit  et 
decrevit  eadem  sancta  Synodus,  omnes  Episcopos,  Ar- 
chiepiscopos,  Primates,  et  omnes  alios  Ecclesiarum  Prac- 
latos  teneri  per  se  i|)sos .  si  legitime  impediti  non  fue- 
rint.  ad  pracdicnndum  sanetum  Jesu  Christi  Evangelium. 
Si  verq  contigerit,  Episcopos  et  alios  ..pracrlicfos-'  le- 
gitimo  detineri  impedimento ,  juxta  formam  goneralis 
Concilii,  viros  iddneoS  assumere  teneantur  ad  hujusmodi 
pi "aedicationis  officium  saiubriter  exequendum  (III.).  Si 
quis  autein  lioc  adimplere  contempserit ,  districtae  sub- 
jaceat  ultioni. 

§.  35.  Archipresbyteri  quoque,  Plebani  et  quicum- 
que  Parochiales ,  vel  alias  curam  animarum  habentes, 
Ecclesias  quocumque  modo  obtinent,  per  se  vel  alios 
idoneos,  si  le^itinic  hnpediti  fuerint,  diebus  saltem  do- 
minicis  et  festis  solemnibus ,  plebes  sibi  commissas 
pro  sua  et  earuin  capacitate  pascant  samtaribus  ver- 
bis;  docendo  ea,  quae  scire  omnibus  necessarium  est 
ad  salutem,  annuntiandoque  eis  cum  brevitate  et  faci- 
litntc  sermonis  vitia,  quae  eos  declinare  et  virtutes 
quns  seetari  oporteat.  ut  poenam  aetcrnam  evadere  et 
caelcstcm  gloriam  consequi  valcant.  Id  vero  si  quis 
eorum  praestare  negligat,  etiam  si  ab  Episcopi  /uris- 
dictione  quavis  ratione  exemptum  se  esse  praetenderet , 
etiam  si  Ecclesiae  quovis  modo  exemptae  dieerentur, 
aut  alicui  monasterio,  etiam  extra  dioecesim  existenti 
forsan  annexae  vel  unitae,  modo  re  ipsa  in  dioecesi, 
sint,  provida  pastoralis  Episcoporum  soiicitudo  non  dc- 

VARIAN  TE  S. 

§.  33.  communi  —  Antc.  1.  Par.  1.    feft.  J. 

§.  34.  praelutos  Antv.  1.  5.   Par.  X.    Ven.  i.  Lor.  3.  Cot. 


30 


C  o  n  c  i  i  i  i   T  r  i  d  e  n  i  i  n  i 


sit,  ne  illud  (Jerern.  thren.  IV }  4.)  impleatur:  Parvtdi 
peliei'unt  panem,  et  nonerat,  (jui  frangeret  eis.  Itaque 
ubi  ab  Episeopo  moniti  trium  mensium  spatio  muneri 
suo  defuerint,  per  censuras  ecclesiasticas  seu  alias 
ad  ipsius  Episcopi  arbitrium  cogantur,  ita  ut  etiam, 
si  ei  sic  expedire  visum  fuerit,  ex  beneficiorum  fructi- 
bus  alteri,  qui  id  praestet,  honesta  aliqua  merces  per- 
solvatur,  donec  principalis  ipse  ..resipiscens-'  officium 
suum  impleat. 

§.  36.  Si  quae  vero  parochiales  Ecclesiae  reperian- 
tur  subjectae  monasteriis,  in  nuiia  dioecesi  existentibus, 
si  Abbates  et  regulares  Praelati  in  praedictis  negligen- 
tes  fuerint,  a  Metropolitanis,  in  quorum  provinciis  dioe- 
ceses  ipsae  sitae  sunt,  tamquam  quoad  lioc  sedis  apo- 
stolicae  delegatis ,  compellantur.  Neque  hujus  decreti 
executionem  consuetudo,  vel  exemptio,  aut  appellatio, 
aut  reclamatio,  siue  recursus  impedire  valeat,  quousque 
desuper  a  competenti  judice,  qui  sunnnarie  et  sola  facti 
veritate  inspecta  procedat,  coguitum  et  decisum  fuerit. 
Regulares  vero  cujuscumque  ordinis ,  nisi  a  suis  supe- 
rioribus  de  vita,  moribus  et  scientia  examinati  et  ap- 
probati  fuerint,  ac  de  eomm  licentia.  etiam  in  Ecclesiis 
suorum  ordiuum ,  praedicare  non  possint ;  cum  qua  li- 
centia  personaliter  se  coram  Episcopis  praesentare ,  et 
ab  eis  benedictionem  petere  teneantur  antequam  prae- 
dicare  incipiant.  Iu  Ecclesiis  vero ,  quae  suorum  ordi- 
num  non  sunt,  ultra  licentiam  suorum  superiorum,  etiam 
Episcopi  licentiam  habere  teneantur;  sine  qua  in  ipsis 
Ecclesiis  non  suonun  ordinum  nullo  modo  praedicare 
possint.  Ipsam  autem  licentiam  gratis  Episcopi  concedant. 

§.  37.  Si  vero,  quod  absit,  Praedicator  errores 
aut  scandala  disseminaverit  in  popultim,  etiam  si  in  mo- 
nasterio  sui  vel  alterius  ordinis  praedicet,  Episcopus  ei 
praedicationem  iuterdicat.  Quod  si  haereses  praedioa- 
verit;  contra  eum  secundum  juris  dispositionem  aut 
loci  consuetudinem  procedat;  etiam  si  Praedicator  ipse 
generali  vel  speciali  privilegio  exemptum  se  esse  prae- 
tcnderet.  Quo  casn  Episcopus  auctoritate  apostolica, 
et  tamcjuam  sedis  apostolicae  delegatus  proeedat.  Cu- 
rent  autcm  Episcopi,  ne  quis  Praedicator  vcl  ex  falsis 

V  A  R  I  A  N  T  B  S. 


§.  .V).    rcrijiiiMi 8   t>t(».  i.   Par.  1.    Ven  i 


S  essi  o    V.  VrI. 


31 


infbrmationilms  vel  alias  calumniose  vexetur,  justamve 
de  eis  eonquerendi  occasionem  habcat. 

§.  38.  Caveant  praetefea  Episcopi,  ne  aliquem  vel 
eorum,  qui,  cum  sint  nomine  regulares.  extra  claustra 
tamen  et  obedientiain  religionum  suarum  vivunt,  vel 
IVcsbvterorum  saecularium,  nisi  ipsis  noti  sint  et  mori- 
bus  atque  doctrina  probati.  etiain  quonmilibet  prhile- 
gioram  praetextu,  in  sua  civitate  vel  dioecesi  praedi- 
care  pennittant,  doncc  ab  ipsis  Episcopis  super  ea  re 
sancta  sedes  apostoliea  consulatur.  a  qua  privilegia 
hujnsmodi  nisi  tacita  veritate,  ct  expresso  mendacio  ab 
indignis  extorqueri  verisimile  non  est. 

§,  39.  Quaestores  vero  eleemosynarii ,  qui  etiam 
Quaestuarii  vulgo  dicuntur,  cujuscumque  conditionis  exi- 
stant,  nullo  modo  nec  per  se  nec  per  alium  praedicare 
praesumant ;  et  contra  facientes ,  ab  Episcopis  et  Ordi- 
nariis  locorum,  privilegiis  quibuscumque  non  obstanti- 
bus ,  opportunis  remediis  omnino  ..arceantur." 

Indictio  futurae  sessionis. 

§.  40.  Itom  haec  sacrosancta  Synodus  statuit  et 
decernit  .  primam  futuram  sessionem  ..  tcnendam ,  et" 
ceiebrandam  esse  die  Iovis ,  feria  quinta  post  festum 
beati  Jacobi  ApostolL 

Plurogata  deinde  fuit  sessio  ad  diem  XIII.  mensis 
Ianuarii,  M.  D.  XLVII.  ' 

SESSIO  SEXTA, 

celebrata  die  XIII.  mcnsis  Ian.  M.  I).  XLVII. 

In  nomine  Doviini  Jesu  Christi.  Amcn. 

Anno  a  nat.  Dom.  M.D.XLVII  die  XIII.  m.  lannarii ,  Tridenti 
in  Bcdesia  cathedrali,  in  loco  eininentiori  ipsins  Ecclesiae,  ad  Conci- 
linm  celebraadom  <jt  sessioiies  habendas  depotato,  celebrata  est  sexta 
poblica  sessio  sacrosancti  oeeumenici  et  eeneralis  Conciln  Tridentini, 

traesidentibas  in  ea  uomine  Papae  dominis  Jo.  Maria  <lc  Monte 
ipiscopo  Praenestino,  et  Marceli»  titnli  s.  Grncis  in  Eerusalen  Pres- 
bytero ,  S.  Rom.  Eccl.  Cardinalibos ,  et  apostolicis  d<*  latere  Legaiis. 
In  qua  quidem  sessione,  post  celebratain  inissani  de  S|i.  S.  j»er  Ar- 

V  A  R  I  A  N  T  E  S. 

§.  30.    coerceantnr  Anlv.  1.  Pav.  1.    Ycn.  1. 

§.  lo.  tenendam ,  ct  -  Bria.  Lov.  9.  Antv.  j.  Coi. 


.32 


Concilii  TridenUni 


chiepiscopum  Spalatrensem ,  et  Iiabita  oratione  per  Bptecopum  Sal- 

pensem ,  nec  non  peractis  per  CardinaJem  dc  Monte  solitis  ceremo- 
niis,  publicatum  est  decretum  de  justiiicatione  tenoris  infrascripti. 

Decrctum  de  Justificatione.  Prooemiurru 

§.  41.  Cum  lioc  tempore  non  sine  multarum  ani- 
maram  jactura  et  gravi  ecclesiasticae  unitatis  detri- 
mento,  erronea  quaedam  dissenrinata  sit  de  Justificatione 
doctrina ;  ad  laudem  et  gloriam  omnipotentis  Dei ,  Ec- 
clesiae  tranquillitatem  et  animarum  salutem,  sacrosancta 
oecumeirica  et  generalis  Tridentina  Synodus,  in  Spiritu 
sancto  legitime  congregata,  praesidentibus  in  ea  nomine 
sanctissimi  in  Christo  Patris  et  Domini  nostri,  Domini 
Pauli  divina  providentia  Papae  tertii,  reverendissinris 
Donrinis,  Dominis  Joan.  Maria  Episcopo  Praenestino  de 
Monte,  et  Marcello  tit.  S.  Crucis  in  Ierusalem,  Presby- 
tero ,  sanctae  Romanae  Ecclesiae  Cardinalibus  et  apo- 
stolicis  de  latere  Legatis;  exponere  intendit  omnibus 
Christi  fidelibus  veram  sanamque  doctrinam  ipsius  Justi- 
fieationis,  quam  sol  justitiae  (Malach.  IV,  2.)  Christus 
Jesus,  fidei  uostrae  auctor  et  consummator (Hchr.  XI/,  2.), 
docuit,  Apostoli  tradiderunt,  et  catliolica  Ecclesia,  Spi- 
ritu  sancto  suggerente,  perpetuo  retinuit;  districtius  in- 
hibendo,  ne  deinceps  audeat  quisquam  aliter  ..ercdcrc-'-, 
praedicare  aut  docere,  quam  praesenti  decreto  statui- 
tur  ac  declaratur. 

C  A  P  U  T  I. 

De  naturae,  et  legis  ad  justificandos  homines  imhecilli- 
tate.    (§.  62.  66.) 

§.  42.  Primum  declarat  sancta  Synodus  ad  Justi- 
ficationis  doctrinam  probe  et  sincere  intelligendam, 
oportere,  ut  unusquisque  agnoscat  et  fateatur,  quod 
cum  omnes  liomines  in  pfaevaricatione  Adac  innocen- 
tiam  perdidissent  (llom.  V,  12.  1  Co?\  XV,  22.),  facti  im- 
mundi  (Jcs.  LXIV,  6.),  et,  ut  Apostolus  (Ephes.  II,  3.) 
inquit,  natura  filii  irac,  quemadmodum  in  decreto  de 
pcccato  originali  cxposuit ,  usque  adeo  servi  erant  pec- 
cati,  et  sub  potcstate  diaboli  ac  mortis  (liom.  111.  VI. 

VARIAKTF,  5, 

%  41.   tnniere  Tm.  1. 


8  c  s  s  i  o  VI. 


33 


Ileb.  II.) ,  ut  noii  modo  gentes  per  vim  naturae ,  sed  no 
.ludaei  quidem  per  ipsam  etiam  litteram  legis  Moysi,  inde 
Jiberari  aut  surgere  possent;  tametsi  in  eis  liberum  ar- 
bitriuin  minime  extinctum  esset,  viribus  licet  attenua- 
tum  et  inclinatnin. 

C  A  P  U  T  II. 

De  dispevsatione ,  et  mysterio  adcentus  ChristL 

§.  42  a.  Quo  factum  est ,  ut  caelestis  Pater,  Pater 
misericordiarum  et  Deus  totius  consolationis  (2  Cor.  1, 3.), 
Christum  .Tesum,  filium  suum  et  ante  legem  et  legis 
tempore  (Gem.  XLIX,  10.  18.  III,  15.  XII,  15  sqq. 
Drut.  VIII }  15  sqq.  al.)  multis  sanctis  Patribus  decla- 
ratum  ac  promissum,  cum  venit  beata  illa  plenitudo 
temporis,  ad  homines  miserit.  ut  et  Judaeos,  qui  sub 
lege  erant,  redimeret  (Gal.  IV.  4.  §.) ,  et  gentes,  quae 
iioii  sectabantur  justitiam.  justitiam  apprehenderent  (llom. 
IX. %().).  atque  omnes  adoptionem  filiorum  reciperent.  Hunc 
proposuit  Deus  propitiatorem  per  fidem  in  sanguine  ipsius 
pro  peccatis  nostris  (Rom,  III,  25.  F,  1.  9.  10.  11.  Col. 
II.  1  Tim.  II,  4.  5.  6.  2  Tim.  I,  9.  10.; ,  non  solum 
antem  pro  nostris,  sed  etiam  pro  totius  mundi  (1  Joh. 
U,  '2.). 

C  A  P  U  T  m. 

Qui  per  Christum  justificantur.    (§.  62.) 

§.  43.  Verum,  etsi  ille  pro  omnibus  mortuus  est 
('2  Cor.  V,  15.^ ,  non  omnes  tamen  mortis  ejus  benefi- 
chun  reeipiunt,  sed  ii  dumtaxat,  quibus  meritum  passio- 
nis  ejus  communicatur.  Nam,  sicut  revera  hoinines, 
nisi  ex  semiue  Adae  propagati  nascerentur,  non  nasce- 
rentur  injusti ,  eum  ea  propagatione ,  per  ipsum  dum 
concipiuntur ,  propriam  injustitiam  contrahant;  ita,  nisi 
in  Christo  renascerentur ,  numquam  justificarentur,  cum 
ea  renascentia  per  meritum  passionis  ejus  gratia,  qua 
justi  fiunt,  illis  ..tribuatur."  Pro  hoc  beneticio  Apo- 
stolus  (Col.  I,  12  sqq.)  gratias  nos  semper  agere  horta- 
tur  Patri,  qui  dignos  nos  fecit  in  partem  sortis  Sancto- 
i  um  in  lumine,  et  eripuit  de  potestate  tenebrarum,  trans- 

VARIANTES. 

§.  43.    ;utribuatur  Antv.  5.  Col.  Lov.  3.  retribuatur  Vtr&.  Kheni. 
TMx. 


34 


Concilii  Tridcntini 


tulitque  in  regnum  fiiii  dilectionis  suae,  in  quo  habeinu» 
redemptionem  et  remissionem  peccatorum, 

C  A  P  U  T  IV, 

Insinuatur  descriptio  Justificationis  impii,  et  modus  ejus 
in  statu  gratiae. 

§.  44.  Quibus  verbis  Justificationis  impii  descriptio 
insinuatur,  ut  sit  translatio  ab  eo  statu,  in  quo  homo 
nascitur  filius  primi  Adae,  in  statum  gratiae  et  adopti- 
©nis  filiorum  Dei,  per  secundum  Adam,  Jesum  Christum 
salvatorem  nostrum  (Gal.  IV.  1  Cor.  XV.  Ti  U  II  I.)  : 
quae  quidem  translatio  post  Evangelium  promulgatum, 
sine  lavacro  regenerationis  aut  ejus  voto  fieri  non  potest, 
sicut  scriptum  est  (Joh.  III,  5.) :  Nisi  qids  renatus 
fuerit  ex  aqua  et  Spiritu  Sancto,  non  potest  introire  in 
regnum  Dei. 

CAPUT  V. 

De  necessitate  praeparationis  ad  Justificationem  in  ad^ 
ultis,  et  unde  sit.    f§.  64.  145.^ 

§.  45.  Declarat  praeterea,  ipsius  Justificationis  exor- 
dium  in  adultis  a  Dei  per  Christum  Jesum  praeveniente 
gratia  sumendum  esse,  hoc  est,  ab  ejus  vocatione,  qua 
nullis  eorum  existentibus  meritis  vocantur;  ut,  qui  per 
peccata  a  Deo  aversi  erant,  per  ejus  excitantem  atque 
adjuvantem  gratiam  ad  convertendum  se  ad  stiam  ipso- 
rum  iustificationem ,  eidem  gratiae  libere  assentiendo  et 
cooperando,  disponantur :  ita,  ut  tangente  Deo  cor  ho* 
minis  per  Spiritus  Sancti  illuminationem ,  neque  homo 
ipse  nihil  omnino  agat,  inspirationem  illam  recipiens, 
cmippe  qui  illam  et  abjicere  potest,  neque  tamen  sine 
gratia  Dei  movere  se  ad  justitiam  coram  illo  libera  sua 
voluntate  possit.  Unde  in  Sacris  Litteris  (Zach.  J,  3. 
Joel  II,  12  s.)  cum  dicitur:  Convertimini  ad  me,  ct  ego 
convertar  ad  vos;  libertatis  nostrae  admonemur,  Cum 
respondemus  (Thren.  V,  21.,):  Converte  nos  Domine  ad 
tet  et  convertemur ;  Dei  nos  gratia  praeveniri  confitemur. 

C  A  P  U  T  VI. 

Modus  praeparationis.    (%.  56.  199  sqq.J 

§.  46.  Disponuntur  autem  ad  ipsam  justitiam  dum 
exeitati  diviua  gratia  et  adjuti,  fidem  ex  auditu  conci- 


S  c  s  s  i  o  VI. 


35 


pientes  (Rom  X.  17.)-  liberemoventur  in  Dcwn,  crcden- 
tes  vern  esse,  quae  divinitus  revelnta  et  promissa  sunt ; 
atcjiie  illud  in  primis,  a  Deo  justificari  impium  per  «;ra- 
tiam  rjns.  per  redemptionem,  qune  est  in  Christo  Jesn 
( ; lom.  ///.  24.):  ct  »dum"  peceatores  se  esse  inteliigen- 
tes.  a  divinae  justitiae  timore,  quo  utiliter  concutiuntur, 
«k1  consideraudam  Dei  misericordiam  se  convertendo,  in 
speita  er%untur,  fidentes  Deuni  sibi  proptcr  Christum 
propitium  fore;  illumque  tamquam  onrnis  justitiae  fon- 
tem  (Psal.  XLI.)  diligere  incipiunt;  ac  pmpterea  moven- 
tur  adversus  peccata  per  odium  aliquod  et  detestatio- 
ftem,  lioe  est,  per  enm  pocnitcntmm,  quam  nnte  Baptis- 
minn  agi  oportct ;  depique,  .,dumee  proponunt  suscipere 
Baptismum,  inchoare  novam  vitam  et  servare  divina  mnn- 
data.  De  hnc  dispositione  scriptum  est  (llebr.  XI,  6.) : 
Acccdcvtem  ad  Deum  oporiet  crederc  quia  est,  et  guod  in- 
guirentibus  se  remunerator  sit.  Et  (Marc.  II,  5.  Mattit. 
IX.  H.) :  Covfide  fiti,  rcmittuntur  tibi  pcccafa  tua.  Et 
( Ecctes.  1,  \Ti.) :  Timor  Domini  cxpcilit  peccatum.  Et 
( Act.  II,  :  Poenilentiam  agite,  el  bapiizetnr  unus- 
quisque  vestrum,  in  nomine  Jesu  Ckristi ,  in  remissionevi 
peccatorvm  rcstrorvm  et  accipictis  donvm  Spirittts  sancti. 
Et  (Matth.  XXVUh  19  s.  Marc.  XVI,  15.;.-  Euntes 
ergo  docete  omnes  genics ,  baptizanfcs  eos  in  nomine  Pa- 
tris .  et  Filii ,  et  Spiritus  sancii,  docentes  cos  ,,serrareee 
(jifaecvmf/iic  mandari  i:obis.  Denique  (1  lleg.  VII,  3.^  : 
Pt  acparaie  corda  vestra  Domino* 

CAPUT    \ II. 

Quid  sit  Juslificatio  impii,  et  quae  ejus  causac.   (§.  51. 
70.  101.) 

§.  47.  Ilnne  dispositionem  seu  pracparationem  Ju- 
srificntio  ipsa  consequitur ,  quae  non  est  sola  peccnto- 
rum  remissio,  sed  ct  snnetificntio  et  renovntio  intcrio- 
ris  hominis  per  voluntnrinm  susccptioncm  gratiae,  ct 
donoruin.  unde  homo  ex  injusto  fit  justus,  et  ex  ini- 
mico  amicus,  ut  sit  heres  secundum  spem  vitae  aeter- 

V  A  I\  I  A  N  TES. 

§.  46.  tamen  Antv.  5.  Col.  Vird.  Rhrm.  Brix.  Lov.  3. 
dura  Ven.  1.  Antv.  5.  Col.  Vird.  Ijthem.  Brix.  Loc.  3. 
scrvare  ea  Par.  2.  servare  oinnia  Vcn.  J.  Lov.  3.  Antv.  5.  Col. 

3  * 


3C 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  c  n  t  i  n  i 


nae  ( Tit.  111,  7.).  Ilnjns  Jtistificationis  causae  sunt,  fina- 
iis  quidcm,  gloria  Dei  et  Christi  ac  vita  aetenia  ;  cf- 
ficicns  vero,  misericors  Deus,  qui  gratuito  abluit  et 
sanctificat,  signans  et  ungei&s  Spiritu  promissionis.  san- 
cto,  qui  cst  pignus  hereditatis  nostrae  (l  Cor.  VL  11 
Tit.IH,§.  Eph.  I,  13.);  meritoria  antem,  dileetissimus 
unigenitus  suus,  Dominus  noster  -  Jesus  Christus,  qui, 
cum  essemus  inimiei,  propter  nimiam  caritatem,  qua 
dilexit  nos,  sua  sanctissima  passione  in  ligno  crucis 
nobis  justificationem  meruit,  et  pro  nobis  Deo  Patri  sa- 
tisfecit  (Eph.  11,  4.5.  Ilom.V,  10.);  instrumentalis  item, 
sacramentum  Baptismi,  quod  est  sacramentum  fidei.  sine 
qua  nulli  umquam  S3conUgit"  Justificatio  (Hebr.  XI.)  ; 
clemum  unica  formalis  causa  est  justitia  Dei ,  non  qua 
ipse  justus  est,  sed  qua  nos  justos  facit;  qua  videlicet 
ab  eo  donati,  renovamur  spiritu  mentis  nostrae,  et  non 
modo  reputamur,  sed  vere  justi  nominamur  et  sumus, 
justhiam  in  nobis  recipientes,  unusquisque  suam  secun- 
dum  mensuram,  quam  Spiritus  sanctus  partitur  singulis 
prout  vult  (1  Cor.  XII,  11.  Epk.  I  V,  7.)  et  secundum 
propriam  cujusque  dispositionem  et  cooperationem. 

§.  48.  Quamquam  enkn  nemo  possit  esse  justus, 
nisi  cui  merita  passionis  Domini  nostri  Jesu  Cbristi 
communicentur  ( PhiL  III,  9. 10.J  :  id  tamen  in  hac  impii 
Justificatione  fit,  dum  ejusdem  sanctissimae  passionis  me- 
rito  per  Spiritum  sanctum  caritas  Dei  diifunditur  in  cordi- 
bus  (Rom.  V,  5J  eorum  qui  justificantur,  atque  ipsis  in- 
Iiaeret:  unde  in  ipsa  Justificatione  cum  rcmissione  pec- 
catorum  liaec  omnia  simul  infusa  accipit  homo  per  Jesum 
Christum,  cui  inseritur,  ,,falemi:  spem  et  caritatem.  Nam 
fides ,  nisi  ad  eam  spes  accedat  et  caritas ,  neque  unit 
perfecte  cum  Christo,  neque  corporis  ejus  vivum  mem- 
forum  efficit.  Qua  ratione  verissime  dicitur  (Jae.  lly 
17.  20.^,  fidem  sine  operibus  mortuam  et  otiosam  esse: 
et  ( Gal.  V,  6.  VI,  15.) ,  in  Christo  Jesu  neque  circum- 
cisionem  aliquid  valere  neque  praeputium,  sed  fidem, 
quae  ,.per(e  caritatem  opcratur.  Hanc  fidem  ante  Ba- 
ptismi  sacramentum  ex  Apostoloruni  traditione  Catechu- 

VARI  AHTES. 

§.  47.  contingit  Ven.  1.  Lov.  3.  Antv.  £.  Col. 
§.  48.  per  fidem  Ven.  1.  Antv.  .5.  Col.  Lov.  Brix.  Lov.  3.  Vird. 
likem. 

per  —  Lov.  3.  Antv.  5.  Col. 


H  •  8  s  i  o    V  i. 


87 


meni  ;)ab  Ecclesia"  pctunt,  cum  potimt  fidom,  vifam 
aeternam  praestantem:  quam  sine  spe  et  earitate  fides 
praestare  non  potest;  unde  et  statim  verbum  Christi 
(Matth,  XIX,  17. )  audiunt:  Si  ris  ad  vilam  ingredi, 
sei'va  mandata,  Itaque  veram  et  christianam  justitiam 
accipieates,  cam  ccu  primam  stolam  (Luc.  XV,  ¥1.) 
pro  illa,  quniu  Adam  sua  inobedientia  sibi  et  nobis  per- 
didit,  pcr  Christum  Jesum  illis  donatam,  candidam  et 
nnmaculatam  jubentur  statim  renati  conservarc.  ut  eaui 
perferant  ante  tribunal  Domini  nostri  Jesu  Christi,  et 
habeant  vitam  acternam. 

CAPUT  vni. 

Quo  modo  intcUigatur  9  impium  per  falcm  et  gratis  ju- 
sttficari*   ( §.  70. ) 

§.  4J).  Cum  vero  Apostolus  (Rom.  IV.)  dieit,  ju- 
stifcari  bominofn  per  fidem  ct  gratis;  ea  verba  iu  co 
sersu  intelligenda  sunt,  quem  perperuus  Ecclcsiae  ca- 
tbolicae  consensus  tenuit  et  expressit:  ut  seilicct  pcr 
fidem  ideo  justihcari  dicamur,  quia  fides  est  humanae 
sr.lutis  initium,  fundamentum  et  radix  omnis  Justifica- 
tionis,  siue  qua  impossibile  est  placere  Deo  (Hcb.  XI  A\.), 
et  ad  filiorum  cjus  consorfnun  pervenire :  gratis  autem 
justificari  idee  diearaur,  quia  nihil  conun,  quae  Justifi- 
cationem  praecedunt,  sive  fides  sive  opera,  ipsam  Justi- 
ficationis  gratiam  |>romeretur.  Si  enim  gratia  est.  jam 
non  ex  operibus  (llom,  XI,  6.  Eph.  II,  8.  9.  TU.HI&): 
alioqum ,  ut  idcm  Apostolus  inquit ,  gralia  jam  non  cst 
gratia. 

C  A  P  U  T  IX. 

Contra  inanem  kaereticorum  fidueianu   (§.  7o.  7-1.) 

§.  50.  Quamvis  autem  necessarium  sit  crcdcre.  neque 
remitti  ncque  remissa  umquam  fuisse  peccata,  nisi  gratis 
divina  misericordia  propter  Christum :  nemini  tnmen  fidu- 
ciam  et  certitudinem  rcmlssonis  peccatorum  suorum  jn- 
ctanti,  ct  in  ca  sola  quiesccnti ,  peccata  dimitti  vel  di- 
missa  esse  dicendum  est:  cum  apud  hacrcticos  et  schifl 

V  A  n  I  A  K  T  E  S. 

£.  1S.   ah  BcdesUi  -  Mediel. 


38 


Concilii   T r i d e n t i n i 


maticos  possit  esse,  immo  nostra  tempestate  sit,  et  magna 
contra  Ecclesiam  eatholicam  contentione  praedicetur  vana 
haec  l,ah  omni"  pietate  remota  fiducia.  Sed  nequc  illud 
afierendum  est,  oportere  eos,  qui  vere  justifieati  sunt, 
absque  ulla  omnino  dubitatione  apud  fcemetipsos  statttere 
se  esse  justificatos ,  neminemqne  a  peccatis  absolvi  ac 
justificari,  nisi  eum,  'qui  certo  credat  se  absolutum  et 
justificatum  esse,  atque  liac  sola  fide  absOrutionem  et 
justificationem  perfici,  quasi  qui  lioc  non  credit,  de  Dei 
promissis,  deque  mortis  et  resurrectionis  Cliristi  efficacia 
dubitet.  Nam  sicut  nemo  pius  de  Dei  misericordia ,  de 
Cliristi  merito,  deque  Sacramentorum  virtute  et  efficacia 
dubitare  debet,  sic  quilibet  dum  seipswn,  suamque  pro- 
priam  infirmitatem  et  ,,indispositioncmS£  respicit,  de  sua 
gratia  formidare  et  timere  potest;  cum  nullus  scire  va- 
leat  certitudine  fidei,  cui  non  potest  subesse  falsum,  se 
gratiam  Dei  esse  consecutum. 

CAPUT  X. 

De  acceptae  Justificalionis  incrcmento.    (§.  47.  85.) 

§.  51.  Sic  ergo  justificati  et  amici  Dei  ac  dome- 
stici  (Eph.  II,  V&.)  facti,  euntes  de  virtute  in  virtutem 
(Psal.  LXXXIII,  8.),  renovantur,  ut  Apostolus  inquit, 
de  die  in  diem,  hoc  est  mortificando  membra  carnis  suae 
( Col.  III,  ¥>  .  ) ,  et  exhibendo  ea  arma  justitiae  in  san- 
ctificationem  (Rom.  VI,  Vo.  19.),  per  observationem  man- 
datorum  Dei  et  Ecclesiae,  in  ipsa  justitia  per  Christi 
gratiam  accepta,  cooperante  fidc  bonis  operibus,  crescunt 
atque  magis  justificantur :  sicut  scriptum  est  ( Apoc. 
XXII,  11.):  Qni  justas  est,  jusiificetur  adhuc.  Et  ite- 
rum  ( Eccl.  X  VIII,  :  Ne  vcrcaris  usque  ad  mortcm 
justificari.  Et  rursus  (Jac.  II,  (M.)  :  Vidctis  quoniam 
ex  operibus  justificatur  homo,  et  non  cx  fidc  tantum. 
Hoc  vero  justitiae  incrementum  petit  sancta  Ecclesia  cum 
orat:  Da  nobis  Domine,  fidei,  spei  et  caritatis  aug- 
mentum. 

VAIWANTES. 

§.  50.  et  ;ib  onini  I?om.  4.  5.    Mc.d.    Par.  2.    Vni.  1,  2.  Brix. 
Lov.  2.  3.    Vird.  Uhem.  Dil.  Antv.  5.  Col. 

«lispositionem  Med. 


S  c  s  s  i  o     \  I. 


3J 


C  A  P  U  T  XI. 

Dc  obscrvaUone  mandatorum ,   dcque  illius  necessitale 
ct  possibiniatc.    (§.  79.  80.  86.  92;) 

§.  52.  Nemo  autem  ,  qunntumvis  justificatus.  libe- 
rmu  se  esse  ab  observatione  mantlatorum  putare  debct; 
iiemo  Itemeraria  iila  et  a  Patribus  sub  anatbemate  pro- 
Itibita  voce  uti;  Dei  praecepta  homini  justi(icato  ad  ob- 
scrvandum  esse  impossibilia.  Nam  Deus  impossibilia 
non  jubet,  sed  jubcndo  monet,  et  facere  qttod  possis, 
et  petere  quod  non  possis;  et  adjuvat.  ut  possis.  Cujus 
mandata  gravia  non  sunt  (Joan.  V,  3. ) .  cujus  jugum 
suave  est  et  or.r.s  lcve  (Muttli.  XI,  oi).).  Qui  ouim 
sunt  filii  Dei,  Christum  diligunt ,  qui  autem  diiigunt  oum, 
wt  ipsemct  testatur,  servant  sermones  ejus  (Joan.  XIV, 
23.^).  Quod  utique  cum  diviuo  auxiiio  praestare  possuot. 
Licet  enim  in  hac  mortali  vita  quar.twmvis  sancti  et  justi 
in  levia  saltem  et  quotidiana,  quae  etiam  venialia  dicun- 
tur  .  peccata  quandoque  cadant,  non  propterea  desinunt 
esse  justi.  Nam  justorum  illa  vox  (Matth  Vi,Y2.  Luc. 
XI.  i.)  et  bumilis  et  verax  ;  Dimiltc  nobis  debita  nostra. 
Quo  fit,  ut  justi  msi  eo  maais  se  obligatos  ad  ambu- 
Inndum  in  via  justltiae  sentire  debeant,  quo  liberati  jam 
a  peccnto.  servi  atitcm  facti  Deo  (llom.  VI, '22.),  sobrie, 
jliste  ej  pic  viventes  (Tit.  II,  \2.)  proficere  possttnt 
per  Christttm  Jesum,  per  quem  accesstun  babuerunt  io 
giatiam  istam  (  i\om.  V.  '2.).  Deus  namque  sua  gratia 
semcl  justificatos  non  dcserit,  r.isi  ab  eis  prius  deseratur. 

§.  53.  Itaque  neino  sibi  in  sola  fide  blandiri  dcbet, 
putans  fide  sola  se  beredem  esse  constiiutum  heredita- 
temque  con secuturum ,  etiam  si  Christo  non  compatiatur, 
ut  et  conglorif?cecur  (ttont.  VIII,  \7.).  Nam  et  Christus 
ipse,  ut  inquit  Apostolus  ( Ilcbr.  V.8.9.),  cum  esset 
I^iiius  Dei,  didicit  ex  iis,  quae  passus  cst,  obedientiam, 
et  consummatus ,  factus  cst  omnibus ,  obtemperantibus 
sibi .  causa  salutis  aeternae.  Propterea  Apostolus  ipse 
mc-net  justificatos,  dicens  (\  Cor.  IX,  24.126.  27.):  Ne- 
scitis,  quod  ii,  fjui  in  stadio  currunt,  omnes  qiiidem  cur- 
runt.  scd  unus  accipit  bravium:  sic  currifc,  ut  compre- 
hendaUs.  Ego  igitur  sic  curro,  non  quasi  in  incertum; 
sic  pugno  non  quasi  aerem  verberans,  sed  castigo  cor- 
pus  meum,  et  in  sermtutem  rcd'ujo,  ne  forte  cum  aiiis 
pnu  dicavcrim ,   ipse  rcprobus  cfficiar.    Item  princeps 


40 


Concilii  Tridentini 


Apostoloram  Petrns  (2  Petr.  I,  ¥).) :  Satagite  ,  ul  pcr 
bona  opei*a  ccrtam  vcstram  vocaiionem  ct  electionem 
facialis ;  Iiaec  cnim  facientes ,  von  peccabitis  aUquando. 
Unde  constat  eos  ortiiodoxae  religionis  doctrinae  adver- 
sari,  qui  dicunt,  justum  in  omni  bono  opere  saltem  ve- 
nialiter  peccare,  aut,  quod  intolerabilius  est,  poenas 
aeternas  mereri;  atque  etiam  eos,  qui  statuunt,  in  omni- 
bus  operibus  justos  peccare,  si  in  iilis  suam  ipsorpnv 
socordiam  excitando .  et  sese  ad  currendum  In  stadio 
coliortando,  cum  Iioc,  ut  iu  primis  glorificetur  Deus, 
mercedem  quoque  intuentur  aeternam;  cum  scriptum  sit 
(Psal.  CXVIIL  11'2.)  :  IncUnari  cor  meum  ad  faciendas 
justification,es  tuas  propter  retributionem.  Et  de  Mose 
dicat  Apostolus  (Ilcbr.  XI,  26.)  ,  quod  ,,respiciebatCi  in 
„remuneratione.'* 

C  A  P  U  T  XII. 

Pi%aedestinationis  temerariam  praesumptioncm  ca~ 
vendam  csse. 

# 

§.  54.  Nemo  quoque^  quamdiu  in  hac  mortalitate 
vivitur,  de  arcano  divinae  Praedestinationis  mysterio  us- 
que  adeo  praesumere  debet,  ut  certo  statuat,  se  omnino 
esse  in  numero  praedestinatorum ;  quasi  verum  esset, 
quod  justificatus  aut  amplius  peccare  noii  possit  y  aut  si 
peccaverit,  certam  sibi  resipiscentiam  promittere  debeat 
(Ezech.  X  VIII.  Gal.  III.):  nam  nisi  ex  speciali  revela- 
tione,  sciri  non  potest,  ..quos(i  Deus  sibi  elegcrit. 

C  A  P  u  t  xm. 

De  Perseverantiae  munere.    (§.  76.  77.) 

§.  55.  Similiter  de  Perseverantiae  munere,  de  quo 
scriptumestfJ/f/^.  X,22.  XXIV,  13.  Ezcch.  XXXIII.)'; 
Qui  pcrsereravcrit  usque  in  finem,  hic  salvus  crit:  quod 
quidem  aliunde  haberi  non  potest,  nisi  ab  eo ,  qui  po- 

VARIANTE8. 

§.  53.  aspiclebat  Mrd.  Itom.  5. 

remunerationem  liom.  4.  .5.    Aufr.  2.  5.   Par.  2.    Ven.  1.  2. 
Brix.  Lov.  3.   Vird.  Rhern.  Col. 

54.    quot  Rom.  1.  Dit.  Ven.  2. 


S  e  s  b  i  o    Y l. 


41 


teae  est  cum  qui  stat  statuere,  ut  perseveranter  stct,  et 
eu;u  (;ni  cndit  restituere  ( Rom.  XIV.  4J;  nemo  sibi 
certi  aliquid  absoluta  certitudine  polliceatnr:  tametsi  in 
Dci  n ttxiJio  finuissiniam  spem  collocare  et  reponere  om- 
lics  debent  Deus  enim,  nisi  ipsi  illius  gratiae  defucrint, 
sicut  cocpit  opus  bonum,  ita  perficiet  operans  velle  et 
perfieere  (Phil.I,  6.  //.  13.,).  Venuntamen  qui  se  exi- 
stimant  stare,  videant  ne  cadant  (l  Cor,  X,  12.),  et 
oum  timorc  ac  tremore  salutem  suam  o])crcntur  (PkiL 
II.  12.)  in  laboribus,  in  vigfliis,  in  elcemosyim  ,  in  ora- 
tiouibus  et  ..obtationibus-,  in  jejuniis  ct  castitate.  For- 
midnre  uiim  debent.  scientes  quod  in  sjjcm  gloriae.  et 
nondum  in  ..gloria-  renati  snnt  (1  Pet,  I,  3.)  de  prn^na, 
quae  superest  cum  carne,  ciim  mundo ,  cum  diabolo, 
iit  gna  victorcs  cssc  uon  possiuit .  nisi  cum  Dei  gratia 
Apostok)  obteroperent,  dicenti  (  Rom.  VIII,  12.  13.):  De- 
i>it<>res  sumus  von  carni.  ut  sccundum  carnem  vivamus: 
si  enim  seeundum  cantem  ri.ieritis .  moriemini,  si  autcm 
spirilu  fdcta  camis  mortijicavcritis ,  vivelis. 

C  A  P  U  T  XIV. 

De  Lapsis  ct  eorum  reparatione.    (§.  46.  84.  90.  193. 
199  sqq.  222.) 

§.  50.  Qui  vero  ab  aeeep ta  Justificationis  gTatia 
per  peccatum  exciderunt,  rursus  justificari  poterunt,  cum 
excitautc  Dco,  per  Poenitentiae  sacramentum  merito  Cbri- 
sti  amissam  gratiam  rccupcrare  proeuraverint.  ,.Iliv- 
enhn  Justifieationis  modus  est  lapsi  rcparatio,  quam  se- 
cunoam  post  nanfragium  di  perditae  gratiae  tabulam  san- 
cti  Patres  apte  nuncuparunt.  Etenim  pro  iis,  qui  post 
Baptismum  in  peccata  labuntur,  Christus  Jesns  sacra- 
mentum  instituit  Poenitentiae,  cum  dixit  (Joan.  XX,  22. 
23.  Matth.  XVI.  19.):  Aceipite  Spiritum  sanctum:  quo- 
rum  rcmiseritis  pcccata .  rendttuntur  eis,  et  quorum  re- 
linucritis,  relenta  sunt.    Unde  .:docendum-  est,  cliri- 

f  ARIANTIS. 

§.  55.   ablationibus  Antv.  5.  Col. 

gjtoriam  Rom.  2.  3.  4.  5. 
\-  B0L  hinc  Rom.  1. 

«linniluin  Med.  Yen.l.  Brijc.  Lov.3.  Vird.  lihcm.  Anlv.5.Col. 


42 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  c  n  i  i  n  i 


stiani  hominis  poenitentiam  post  lapsum  mnlto  aliam  esse 
a  baptismali,  eaque  contineri  non  mcdo  cessationem  a 
peccatis  et  eorum  detestationem,  aut  cor  contritum  et  hu- 
miliatum  (Psat.  L,  .  venim  etiam  eorumdem  sacia- 
nieiitalem  Confessionem  ,,saJtems:  in  voto .  et  suo  tem- 
pore  faoiendam,  et  sacerdotalem  absolutionem :  itemque 
satisfactionem  per  jejunia.  eleemosynas.  orationes  et  alia 
pia  spiritualis  vitae  exercitia:  non  quidem  pro  poena 
aetenia.  quae  vel  sacramento  vel  sacramenti  voto  una 
cum  culpa  remittitur.  sed  pro  poena  temporali:  quae, 
ut  sacrae  litterae  docent,  non  tota  semper,  ut  in  Ba- 
ptismo  fit,  dhnittitur  illis,  qui  gratiae  Dei  quam  acce- 
perunt  ingrati,  Spiritum  sanetum  contristaverunt  ( Eples. 
IV,  oO.),  et  templum  Dei  violare  (1  Cor.  III,  17.)  non 
sunt  veriti.  De  qua poenitentia  scriplum  eM(Jpoc.  11,6.): 
Memor  esto  vnde  excideris:  arje  poeiritenliam ,  et  prima 
cpera  fac.  Et  iterum  (2  Cor.  VII,  10.):  Qvae  secmi- 
dnm  Deum  tristitia  est,  poemfeniiam  m  salutem  stabi- 
lem  cperatur.  Et  rursus  (JSlatth.  III,  2,  IV,  17.  Luc. 
III,  $.)  :  PoenitenUam  agiie ,  et  facite  fructus  diyuos 
poeniientiae. 

€  A  P  U  T  XV. 

Quolibet  mortali  peccato  amitfi  graliam,  scd  nou 
fidem.    (  88. ) 

57.  Adversns  etiam  hominmn  qiionmdam  eallida 
ingenia,  qui  per  dulces  sermones  et  benedietiones  sedu- 
cunt  corda  innocentium  (Bcm.  XVI,  18.),  asserendum 
est,  non  modo  infidolitate.  per  quam  et  ipsa  fides  amit- 
titur,  sed  etiam  qnocumqne  alio  mortafi  peccato,  quam- 
vis  non  amittatur  fides,  acceptam  Justificationis  gratiam 
amitti:  divinae  legis  doctrinam  defendcndo,  quae  a  regno 
Dei  non  solum  infideles  excludit,  (1  Tim.  1,  9.  10.) ,  sed 
et  fideles  quoque .  fornicarios  ,  .adulteros .  molles  ,  mas- 
culorum  concubitores ,  fures,  avaros,  ebriosos,  male- 
dicos,  rapaces  (1  Cor.  VI,  9.  10.)  ceterosque  omnes, 
qui  letalia  commitfunt  peccata:  a  quibus  eum  divinae 
ejatiae  adjnmento  abstinere  possunt  (PhiL  IV91%  2  Cor. 
XII,  9.) ,  ct  pro  quibus  a  Christi  gratia  scparantur. 

VARIANTES. 

§.  56.  saken  —  Venl  l. 


H  e  s  s  i  o  VI. 


43 


C  A  P  U  T  XVI. 

Dc  fructu  Justificationis ,  koc  cst,  de  merito  bonorum 
Operum,  deque  ipsius  mcrili  rationc.    (§.  87.) 

§.  58.  Ilac  igitur  ratione  justificatis  hominibus.  sive 
acceptam  gratiam  perpetuo  .,conscrmrint",  sive  amissam 
recuperaverint,  proponcnda  sunt  Apostoli  verba  (lCor. 
XV,  58.  llebr.  VI,  10.  X,  35.J :  ..Abundate-'  in  omni 
opere  bono,  scientcs  qucd  labor  vester  non  cst  inanis  in 
Domino.  Non  cnim  injustus  est  Deus.  ut  obUvUcatur 
operis  rcstri,  ct  dilectionis ,  quam  ostendistis  in  nomine 
ipsius.  Et,  Notite  amiltcre  confidentiam  vcstram.  quae 
magnam  kabet  remunerationcm.  Atque  ideo  bene  ope- 
rantibus  usque  m  finem  (Mattk,  et  „mDeo:'  spc- 

rantibus  proponenda  est  vita  aeterna,  et  tamquam  gratia 
filiis  Dei  per  Christum  Jesuro  misericorditer  promissa,  et 
tamquam  merces  ex  ipsiusDei  promissione  bonis  ipsorum 
opeiibus  et  meritis  fideliter  reddenda  (Psalm.  ClL  Ilom.  V, 
21.).  Ilaec  est  enini  illa  coiona  justitiae,  quam  post  suum 
certamen  et  cursum  repositam  sibi  esse  aiebat  Apostolus 
(2  Tim.  IV,  8.) ,  a  justo  judice  sibi  reddendam ,  non 
solum  autem  sibi,  sed  et  omnibus,  qui  cUligunt  adven- 
tum  ejus. 

§.  59.  Cum  enim  ille  ipse  Cbristus  Jesus  tamquam 
cajuit  in  meinbra.  et  tamqoam  vitis  in  palmites  (Joan. 
X  V,  1  sqq.) .  in  ipsos  justificatos  jugiter  virtuteni  influat, 
quae  virtus  bona  eorum  opera  semper  antecedit,  comi- 
tatur  et  subsequitur ,  et  sine  qua  nuILo  pacto  Deo  grata 
et  meritoria  esse  possent :  nihil  ipsis  justificatis  amplius 
deesse  credendum  est ,  quo  minus  plece  illis  quidem 
operibus  .  quae  in  Deo  sunt  facta,  divinae  legi  pro  hu- 
jus  vitae  statu  satisfecisse,  et  vitam  aeternam  suo  etiam 
tempore,  si  tamen  in  gratia  decesserint,  consequendam, 
vere  promeruisse  censeantur:  cum  Christus  salvator  no- 
ster  (Joan.  IV,  13.  dicat:  Si  quis  biberit  cx  aqua 
quam  ego  dabo  ei ,  non  sitiet  in  aeternum,  scd.  fiet  in 
eo  fons  aquae  salientis  iii  vitam  aetemam.    „Ita-s  ne- 

VARIAJi  T  E  S. 

58.    conservaverint  Rom.  1.  4.  6.  Anfn.  2.  H.  Med.  Par.  2. 

Ven.  i.  2.  Brix.  Lov.  2.  3.  Dil.  Vird.  Rhnm.  Col. 
abund.intes  Rrix.  Vird.  Rhem.  Lov.  3.  Antv.  5.  Coi. 
ideo  Brias. 

%.  59.    itaque  Ven.  1.  Rrix.  Lov.  3.  Vird.  Rhrm.  Antv.S.  Cot. 


44 


C  o  n  c  i  li  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


que  propria  nostra  justitia,  tamquam  ex  nobis  propria 
statuitur  (Rom.  X.).  neque  igroratur  aut  repudiatur 
justitia  Dei.  Quae  euim  justitia  nostra  dicitur,  quia  per 
eam  nobis  inhnerentem  justificamur ,  iiia  eadem  Dei  est, 
quia  a  Deo  nobis  infunditur  per  Christi  meritum. 

§.  60.  Neque  ^ro  illud  omittendnm  est  quod  licet 
bonis  operibus  in  sacris  litteris  usque  adeo  tribuatur, 
ut  etiam  qui  un!  ex  miuimis  suis  potum  aquae  frigidac 
dederit,  promittat  Cliristus  (Mattk,  X^42.  Marc  IX^i).), 
cum  non  esse  suamercede  cariturum;  etApostolus  (2  Cor. 
IV,  17.)  testetur.  id,  quod  in  praesenti  est  momenta- 
neum  et  leve  tribulaticnis  nostrae,  supra  modum  in  subli- 
mitate  aeternum  gioriae  pondus  operari  in  nobis:  absit 
tamen,  ut  christianus  liomo  in  se  ipso  vel  confidat 
vel  glorietur.  et  non  in  Domino  (1  Cor.  I,  31.  2  Cor. 
X,  17.  Gal  VI,  14.  Jerem.  IX,  23.  24.) :  cujus  tanta  est 
erga  omnes  homines  bonitas,  ut  eorum  yelit  esse  me- 
rita,  quae  sunt  ipsius  dona.  Et  quia  in  multis  offendi- 
mus  omnes  (Jac.  III.  2J .  unusquisque  sicut  misericor- 
diam  ct  bonitatem,  ita  seveiitatem  et  judicium  ante  ocu- 
los  habcre  debet,  neque  se  ipsum  aliquis^  etiam  si  nihil 
sibi  conscius  fuerit,  judicare  (1  Cor.  IV,  3.  £.) :  quo- 
niam  omnis  hominum  vita  non  humano  judicio  exami- 
nanda  ,.et  judibanda"  est ,  sed  Dei ,  qui  illummabit 
abscondita  tenebrarum  et  manifestabit  consilia  cordium 
(1  Cor.  IV,  5.):  et  tunc  laus  erit  imicuique  a  Deo,  qui, 
ut  scriptum  est  (Matth.  XVI.  27.  Rom.  II,  6.),  reddet 
unicuiqae  scciindum  opera  sua. 

§.  61.    Post  hanc  catbolicam  de  Jtistificatione  do-  * 
ctrinam,  quam  nisi  quisque  fideliter  firmiterque  reeeperit, 
justificari  non  poterit ,  placuit  sanctae  Synodo  hps  Ca- 
nones  subjungere,  ut  omnes  sciant,  non  solum  quid  te- 
nere  et  sequi,  sed  etiam  quid  viiarc  et  fugere  debeant. 

DE  JUSTIFICATIONE. 
C  A  N  0  N  I.  (§.  41.  43.) 

§.  62.  Si  quis  dixerit,  hominem  suis  operibus.  quae 
vel  per  iiumanae  naturae  vires  vel  per  legis  doctrinam 

V  A  RIAJ  T  E  S. 

§.  C().  ct  judicandu  —  Msd. 


Scssio    VI.  47 

certo.  et  absque  ulla  haesitatione  propriae  infirmitatis 
et  indispositionis,  peccata  sibi  esse  reinissa ;  anatheina  sit. 

C  A  N  0  N  XIV. 

75.  Si  qnis  dixerit.  hominem  a  peccatis  absolvi, 
ac  justificari  ex  eo  quod  se  absolvi  ac  justificari  certo 
credatj  aut  neminem  vere  esse  justificatum,  nisi  qui 
cmlat  Re  esse  justificatun^  et  hac  sola  fide  absolutionem 
ct  justilicationem  perfici ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XV.    (§.  54.  55.) 

§.  76.  Si  quis  dixerit,  hominem  renatum  et  justifi- 
catum  teneri  ex  fide  ad  credendum  se  certo  esse  in  nu- 
mero  Praedestinatorum j  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XVI.    (§.  54.  55.) 

§.  77.  Si  quis  magnum  illud  usque  in  finem  Perse- 
verantiae  donum  se  certo  habiturum  absoluta  et  infal- 
libili  certkudine  dixerit,  nisi  hoc  speciali  revelatione  di- 
dicerit;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  XVII. 

§.  78.  Si  quis  Justificationis  gratiam  non  nisi  Prac- 
destinatis  ad  vitam  contingere  dixerit,  reliquos  vero  om- 
nes,  qui  vocantur,  vocari  quidem,  sed  gratiam  non  ac- 
cipere,  utpote  divina  potestaie  Praedestinatos  ad  malum; 
anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XVIH.    (§.  52  sq.) 

§.  79.  Si  quis  dixerit,  Dei  praecepta  hoiniui  etiam 
justificato,  el  sub  gratia  constituto,  esse  ad  obwervan- 
diuu  impossibilia ;  anathema  sit 

C  A  N  0  N    XIX.    (§.  53.) 

§.  80.  Si  quis  dixerit,  nihil  praeceptimi  eSse  in 
evangelio  practer  fidem,  cetera  esse  indiffei*entia,  neque 
praecepta  neqne  prohibita,  sed  libera.  aul  decem  prae- 
cepta  nihil  pertinere  ad  Christianos;  anathema  sit. 


48  €  o  n  c  i  1  i  i   T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 

CANON    XX.    (§.  52  sq.) 

§.  81.  Si  quis  hominem  justificatum,  et  qunntum 
libet  perfeetum  dtxerit  r.on  teneri  ad  abservantiam  man- 
datorum  Dei  et  Ecclesiae,  sed  tantum  ad  credendum. 
quasi  vero  evangelium  sit  nuda  et  absoluta  promissio 
vitae  aeternae  sine  conditione  observationis  mandatorum : 
anatliema  sit. 

C  A  N  0  N  XXI. 

§.*JS2.  Si  quis  dixerit ,  Christum  Jesum  a  Dco  ho- 
minibus  datum  fuisse  ut  redemptorcm,  cui  fidant,  non 
etiam  ut  legislatorem ,  cui  obediant;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXJL    (§.  55.) 

§.  83.  Si  quis  dixeris,  jttStificatum  vel  sine  speciali 
auxilio  Dai  in  accepta  justitia  perseverare  posse,  vel 
cum  eo  non  posse ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXIII.    (§,  56.) 

§.  84.  Si  quis  hominem  semel  justificatum  dixerit 
amplius  peccare  non  posse,  neque  gratiam  amittere, 
atque  ideo  eum,  qui  labitur  et  peccat,  numquam  vere 
fuisse  justificatum,  aut  contra  posre  in  tota  vita  pec- 
cata  omnia,  etiam  venialia ,  vitare,  nisi  ex  speciali  Dei 
privilegio,  quemadmodum  de  ^beata  Virginess  tenet 
Ecclesia ;  anatkema  sit. 

C  A  N  0  N    XXIV.    (§.  51.) 

§.  85.  Si  quis  dixerit,  justitiam  acceptam  non  con- 
servari,  atque  etiam  „nonss  augori  coram  Deo  per  bona 
opera,  sed  opera  ipsa  fructus  solummodo  et  signa  esse 
Justificationis  adeptae,  „non  autem"  ipsius  augendae 
causam;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXV.    (§.  53.) 

§.  86.  Si  quis  in  quolibet  bono  opere  justum  faltem 
venialiter  peccare  dixerit,  aut,  quod  intoierabilius  est, 

VARIAN  TES. 

§.  84.    virgine  Maria  Brix.  Lov.  3.  Antv.  5.  Col. 
§.  85.   non  —  Rom.  4. 
non  eliain  Par.  8.  Ven.  1.  Med.  Anlv.  5.  Col.  Lov.  3. 


S  e  s  s  i  o    A  I. 


47 


certo,  et  nbsque  ulla  hagsitatione  propriae  infirmitatis 
et  indispositionis.  peccata  sibi  esse  remissa;  anatheina  sit. 

C  A  N  0  N    XIV.  j 

§.  75.  Si  ttuis  dixerit.  houiinem  a  peccatis  absolvi, 
nc  justificari  ex  co  quod  se  absolvi  ac  justificari  certo 
credat,  aut  neminem  vere  esse  justificatum ,  iusi  qni 
eredat  se  esse  justificatum,  ct  hac  sola  fide  absolutionem 
et  justificationem  perfici ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XV.    (§.  54.55.) 

§.  76.  Si  qnis  dixerit.  liominem  rcnatum  ct  justifi- 
catum  teneri  ex  fidc  nd  credendum  se  certo  esse  in  nu- 
mcio  Praedestinatorum ;  anatliema  sit. 

C  A  N  0  N    XVI.    (§.  54.  55.) 

77.  Si  quis  magnum  illud  usque  in  finem  Perse- 
verantiae  donum  se  ccrto  habiturum  absoluta  et  infal- 
libUi  eejgitudine  dixerit,  nisi  lioc  speciali  revclatiojie  di- 
dicerit;  anatiiema  sit. 

C  A  N  0  N  XVII. 

§.  78.  Si  quis  Justificationis  gratiam  non  nisi  Prae- 
destinatis  nd  yfram  contingere  dixerit.  reliquos  vero  om- 
ncs .  qui  voenntnr.  vocari  quidem,  sed  grntiam  non  nc- 
cipere,  utpote  divina  pgtestate  Praedestinatos  ad  malum; 
auathcma  sit. 

C  A  N  0  N    XVI!I.    (§.  52  sq.) 

§.  79.  Si  quis  dixerit.  Dei  praecepta  homini  etiam 
justincafo,  et  sub  gratia  constituto,  esse  ad  observan- 
dum  impossibilia ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XIX.    (§.  53.) 

§.  80.  Si  quis  dixerit.  nihil  praeceptum  cs^c  in 
evangelio  praeter  fidera,  cetera  esse  indifferentia.  ueque 
praeoepta  neque  prohibita,  sed  libera,  aut  decem  prae- 
cepla  nil.il  pertinere  ad  Christianos ;  anathema  sit. 


48  Concilii  Tridentini 

C  A  N  0  N    XX.    (§.  52  sq.) 

§.  81.  Si  quis  hominem  justificatum ,  et  quantum 
ftbet  perfectum  dixerit  non  teneri  ad  abservantiam  man- 
datorum  Dei  et  Ecclesiae,  sed  tantum  ad  credendum. 
quasi  vero  evangelium  sit  nuda  et  absoluta  promissio 
vitae  aeternae  sine  conditione  observationis  mandatorum : 
anatliema  sit. 

C  A  N  0  N  XXI. 

§.  82.  Si  quis  dixerit,  Christum  Jesum  a  Deo  ho- 
minibus  datum  fuisse  ut  redemptorem,  cui  fi;la:>t ,  non 
etiam  ut  legislatorem ,  cui  obediant;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXII.    (§.  55.) 

§.  83.  Si  quis  dixeris,  justificatum  vel  sine  speciali 
auxilio  Dci  in  accepta  justitia  perseverare  posse,  vel 
cum  eo  non  posse ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXIII.    (§.  56.) 

§.  84.  Si  quis  hominem  semel  justificatuir  dixerit 
amplius  peecare  non  posse,  neque  gratiam  amittere. 
atque  ideo  eum,  qui  labitur  et  peccat,  numquam  vere 
fuisse  justificatum,  aut  contra  posse  in  tota  vita  pec- 
cata  omnia,  etiam  venialia ,  vitare,  nisi  ex  speciali  Dei 
privilegio,  quemadmodum  de  ..bcata  Vir(jinesi  tenet 
Ecclesia;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXIV.    (§.  51.) 

§.  85.  Si  quis  dixerit,  justitiam  acceptam  non  con- 
servari,  atque  etiam  ..non(S  augeri  coram  Deo  per  bona 
opera,  sed  opera  ipsa  fructus  solummodo  et  signa  esse 
Justificationis  adeptae,  ,.non  autem"  ipsius  augendae 
causam;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXV.    (§.  53.) 

§.  86.  Si  quis  in  quolibet  bono  opere  justum  faltem 
veniahter  peccare  dixerit,  aut,  quod  intolerabilius  est, 

V  A  R  I  A  N  TES. 

§.  84.    virgine  Marki  Brix.  Lov.  3.  Antv.  .5.  Col. 
%  85.    non  —    Rom.  4. 
non  etian  Par.  2.  Ven.  1.  Mcrf.  Antv.  S.  Col.  Lov.  3. 


S  e  s  s  i  o  VI. 


49 


mortaliter,  atque  ideo  poenas  aetemas  mereri,  tantum- 
que  ob  id  non  damnari,  quia  Deus  ea  opera  non  im- 
putet  ad  damiiationem ;  anathema  sit 

C  A  N  0  N   XXVI.    (§.  58.) 

§.  87.  Si  quis  dixerit,  justos  non  debere  pro  bonis 
operibus.  quae  in  Dco  fuerint  facta,  expectare  et  spe- 
rare  aeternam  retributioriem  a  Deo  per  ejus  misericor- 
diam  et  Jesu  Christi  meritum,  si  bene  agcndo  et  divina 
mandata  custodieudo  usque  in  finem  ( Matth.  XXIV, 
12.  13.)  perseveraverint ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXVII.    (§.  57.) 

§.  88.  Si  quis  dixerit,  nullum  esse  mortale  pecca- 
tum ,  nisi  infidelitatis ,  aut  nullo  alio  quantumvis  gravi 
et  enormi ,  praeterquam  infidelitatis  peccato ,  semel  ac- 
ceptam  gratiam  amitti;  anathema  sit. 

c  a  n  o  n  xxvm. 

§.  89.  Si  quis  dixerit.  amissa  per  peccatum  gratia, 
simul  et  fidem  semper  amitti ,  aut  fidem  quae  reinanet 
non  esse  veram  fidein,  licet  non  sit  viva,  aut  eum,  qui 
fidem  sine  caritate  habet,  non  esse  Clnistianum ;  ana- 
thema  sit. 

C  A  N  0  N    XXIX.    (§.  56.) 

§.  90.  Si  quis  dixerit,  eum,  qui  post  Baptismum 
lapsus  est,  non  posse  per  Dei  gratiam  resurgere,  aut 
posse  quidem,  sed  sola  fide  amissam  justitiam  recupe- 
rare  sine  sacramento  Poenitcntiae ,  prout  sancta  Ro- 
mana  et  universalis  Ecclesia,  a  Christo  Domino  et  ejus 
Apostolis  edocta ,  liucusque  profcssa  est,  servavit  et 
docuit;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    XXX.    (§.  212  sqq.  462.) 

§.  91.  Si  quis  post  aeceptam  Justificationis  gratiam 
cuilibet  peccatori  poenitenti  ita  eulpam  remitti  et  reatuni 
aotornae  poenae  deleri  dixerit,  ut  nullus  remaneat  reatus 
poenae  tcmporalis  exolvendae,  vel  in  hoc  saeculo,  vel 
in  futuro  in  purgatorio,  antequam  ad  regna  caelorum 
aditus  patero  possit;  anathema  sit. 


50  C  o  n  c  tl  i  i   T  ri  d  e  n  t  in  i 

C  A  N  0  N    XXXI.    (§.  53.) 

§.  92.  Si  quis  dixerit .  justificatum  peecare ,  dum 
intuitu  aeternae  mercedis  bene  operatur;  anathema  sit. 

CANON  XXXII. 

g.  93.  Si  quis  dixerit.  hominis  justificati  bona  opera 
ita  esse  dona  Dei,  ut  non  sint  etiam  bona  ipsius  justificati 
merita,  aut  ipsum  justificatum  bonis  opcribus  ,  quae  ab 
eo  per  Dei  gratiam  et  Jesu  Christi  meritum,  cujus  vivum 
membrmn  est,  fiunt,  non  vere  mereri  augmenrum  gratiae, 
vitam  aeternam,  et  ipsius  vitae  aeternae.  si  tamen  in 
gratia  decesserit.  rousecutionem  atque  etiam  gloriae 
augmentum;  anathema  sit. 

CANON  XXXIII. 

§.  94.  Si  quis  dixerit,  per  hanc  doctrinam  catho- 
licam  de  Justificatioiie  a  sancta  Synodo  hoc  praesenti 
decreto  expressam.  aliqua  ex  parte  gloriae  Dei  vel  me- 
ritis  Jesu  Christi,  Dommi  nosrri,  derogari,  et  non  potins 
veritatem  fidei  nostrae.  Dei  denique  ac  Christi  Jesu  glo- 
riam  illustrari;  anathemo  sit. 

Devrctum  de  reformatione. 
C  A  P  U  T  L 

PraeJatos  convenit  in  Ecclesiis  snis  residcre.  si  secus 
fecerint,  juris  antiqui  poenae  in  eos  innovantur ,  cL 
novac  deecrnuntur.    (§.  -41/  sqq.  353  sqq.  Vod.J 

§.  95.  Eadem  saerosancta  Synodus.  ..cisdcm  prae- 
sidentibns ,  et  apostoHcae  sedis  Lcgatis- .  ad  restituen- 
dam  collapsam  ..admodum  -  ecclesiasticani  disciplinanx, 
depravatosque  in  Clero  et  Populo  ehristiano  mores  emen- 
dandos  se  accingere  volens.  ab  iis,  qui  majoribus  Ec- 
clesiis  praesunt.  initium  censiut  esse  sumendum.  Inte- 
gritas  enim  praesidcntium  sahis  est  subditoium.  Con- 
fidens  itaque,  per  Domini  ac  Dei  nostri  miseiicordiam 
providamque  ipsius  Dci  in  terris  Vicarii  solertiam,  omnino 

VAtt  IATVTES. 

§.  9j.  eisdem  praepidenffbus  el  apostolicae  sedfs  Legatis  —  Yird. 
et  Iihrm.    eisd.  praesidemiboB  apost.  sed.  Leg.  Med. 

admodum  —  Med. 


$  c  s  s  i  o  VL 


51 


fiitumm,  ut  ad  Ecclesiarum  regimen,  onus  quippe  aiP 
gelicis  humeris  formidandum,  qui  maxime  digni  fuerint, 
quorumque  prior  vita,  ac  omnis  aetas  a  puerilibus  ex- 
ordiis  usque  ad  perfectiores  annos  per  disciplinae  sti- 
pendia  ecclesiasticae  landabiliter  acta,  testimonium  prae- 
beat :  seeunduin  venerabiies  beatorum  Patrum  sanctio- 
nes  assinnantur:  omncs  patriarchalibus .  primatialibus, 
metropolitanis  et  oathedralibus  Ecclesiis  quibuscumque, 
qaovis  nomine  ac  titnlo  praefectos  monet  ac  monitos 
esse  vnlt.  ut.  attendentes  sibi  ct  universo  gregi,  in 
qna  Spiritus  sanctus  posuit  eos  regere  Ecclesiam  Dei, 
quam  acquisivit  san^uine  suo  (Act.  XX,  24J ,  vigilent, 
sicnt  Apostolus  praecipit  ('ITim.  IV.  6.) ,  in  omnihus 
laborent,  el  naaaisterium  suiun  impleant:  implere  autem 
illnd  se  nequaquam  posse  sciani .  si  greges  sibi  com- 
missos  merccnariornm  more  deserant,  atque  ovium  sua- 
rnm  .  quarum  sanguis  de  eomm  est  manibus  a  supremo 
jndice  requirendus  (Ezech,  XXXIH,  6.  XXXIV.) ,  cu- 
stodiae  mmime  incumbant;  cnm  certissimum  sit  non  ad- 
mitti  pastoris  excusationem,  si  lupus  oves  comedit,  et 
pastor  nescit. 

(J().  Ac  nihilominus  qnia  nonnulli,  quod  vehe- 
menter  dolendum  est,  lioc  tempore  reperinntnr.  quj  pror 
priae  „etiam6i  salutis  immemores ,  terrenaque  caClesti- 
bus  ac  divinis  humana  praeferentes,  in  diversis  ..ciu  />>.•■ 
vagantnr,  ant  in  negotiorum  temporalinm  solicitudine, 
ovili  derelicto,  atque  oyium  sibi  commissnmm  cura  ne- 
glecta,  se  detinent  occapatos;  placnit  sacrosanctae  Sy- 
nodo  antiquos  canones.  qui  temporum  atque  hominum 
injuria  pene  in  dcsuctudincm  abiemnt,,  adversus  non  re- 
sidentes  promulgatos  innovare ,  quemadmodum  virtutc 
praesentis  decreti  innovat,  »ac  ulterius  pro  firmiori  eo- 
runulein  residentia .  et  reformandis  in  Ecclesia  moribus, 
in  hunc,  quj  scquitur.  modum  statuere  atque  sancire. 

§.  97.  Si  quis  a  patriarchali ,  primatiali  ,  metro- 
politana  seu  cathedrali  Ecclesia  sibi  quocmnque  titulo. 
causa,  nomine  seu  jure  commissa,  quacumquc  ille  digni- 
tate.  gradu  et  praeeminentia  praefulgeat.  legitimo  im- 
pedimento  et  seu  justis  et  rationabihbus  causis  cessan- 
tibus ,  sex  mensibus  continuis  cxtra  suam  dioecesim  :no- 

V  A  n  r  A  S  T  E  s. 
§.  OT».    eliam  —  Mrdiol. 
curis  Lnv.  1.    Par.  2.    Vm.  i. 

4  * 


52 


Concilii  Tridcntini 


rando  abfuerit;  quartae  partis  fructuiim  unius  anni,  fa- 
bricae  Ecclesiae  et  pauperibus  loci  per  superiorem  Ec- 
clesiasticum  applicandorum  poenam  ipso  jure  incurrat. 
Quod  si  per  alios  sex  menses  in  hujusmodi  absentia 
perseveraverit ,  aliam  quartam  partem  fructuum  simili- 
ter  applicandam  eo  ipso  amittat.  Crescente  vero  con- 
tumacia,  ut  severiori  sacrorum  canonum  censurae  sub- 
jiciatur,  Metropolitanus  suffraganeos  ..Episcopose:  ab- 
sentes,  Metropolitanum  vero  absentem  suftraganeus  Epi- 
scopus  antiquior  residens,  sub  poena  interdicti  „ingrcs- 
susei  Ecclesiae  eo  ipso  incurrenda ,  infra  tres  menses 
per  litteras  seu  nuntium  Romano  -Pontifici  denuntiare  te- 
neatur,  qui  in  ipsos  absentes,  prout  eujusque  major  aut 
minor  contumacia  exegerit,  suae  supremae  sedis  aucto- 
ritate  animadvertere ,  et  Ecclesiis  ipsis  de  pastoribus 
utilioribus  providere  poterit,  sicut  in  Domino  noverit  sa- 
lubriter  expedire. 

C  A  P  u  t  n. 

Nulli  bcncfieium  cxigcns  pcrsonnlcm  rcsidcntiam  obtinenti 
abesse  licet,  nisi  jusfa  de  causa  ab  Episcopo  approban- 
da,  qui  tum  etiam  Vicariam,  subducta  parte  fructuum, 
substituat,   ob  curam  animarum,  (§.  134.) 

§.  98.  „Episcopisu  inferiores,  quaevis  beneficia  ec- 
clesiastica  pcrsonalem  residentiam  de  jure  sive  consue- 
tudine  exigentia,  in  titulum  sive  commendam  obtinentes, 
ab  eorum  Ordinariis ,  quemadmodum  eis  pro  bono  Eccle- 
siarum  regimine  et  divini  cultus  augmento ,  locorum  et 
personarum  qualitate  pensata,  expediens  vidcbitur,  oppor- 
tmiis  juris  remediis  residere  cogantur ,  nullique  privilegia 
seu  intulta  perpetua  de  non  residendo ,  aut  de  fnictibus  in 
absentia  percipiendis ,  sufFragentur.  Indulgentiis  vero  et 
dispensationibus  temporalibus,  ex  veris  et  rationabilibus 
causis  tantum  concessis,  et  coram  „()rdinario"  legitime 
probandis,  in  suo  robore  permansuris :  quibus  casibus 

VARIANTES. 

§.  97.    Episcopos  —  Brix.  Dtl.  Lov.  3. 

et  ingressas  Vird.  Rhem.  Brix. 
§.  98.   Episcopi  Pm-.  2.  Dil.  Lov.  3.  Antv.  ct  Col. 

Ordinario  loci  Med.  Brix.  Lov.  3.   Vird.  Uhem.  Antv.  5.  C ol. 


Sessio    VL  53 

nihilominus  officiutf  sit  Episcoporum,  tamquam  ln  hac 
parte  ;i  sede  afoostolica  delegatorum ,  providere,  ut  per 
deputationem  iaoneoriml  Vicariorum,  et  congruae  pOrtio- 
nis  fructutim  assignationem,  cura  animarum  nullatenus 
hegligatpr^  nemini,  quoad  hoc ,  privilegio  seu  cxcm- 
ptione  quacumque  suflragante. 

C  A  P  U  T  UL 

Excessus  saecularium  Clericomm  ei  regularium  agcn- 
Uum  extra  monasteria,  ab  Ordinario  toci  corrigantur. 
(§.  247,  248.) 

§.  99.  Ecclesiarum  Praelati  ad  corrigendum  subdi- 
tomm  excessus  prudenter  ac  diligenter  mtendant,  et 
nemo  ..saccularis  ulericus3  cvjusms  personatis  vel  re- 
gularis"  extra  monasterium  degens,  ctiam  sui  ordinis 
privilegii  praetextu,  tutus  censeatur,  quo  minus,  si  de- 
tiquerit,  ab  Ordinario  loci,  tamquam  super  hoc  a  sede 
apostolica  delcgato  ,  secmidum  canonicas  sanctiones  vi- 
sitari  ct  corrigi  valeat. 

C  A  P  U  T  IV. 

Ecclesktt  quascumque  Episcopi  et  alii  majores  Praelati, 
quoties  opus  fuerit,  risiten  t .  omnibus,  quae  huic  decreto 
obstare  jwssent,  sublatis.    (§.  247.  504.) 

§.  100.  Capitula  cathedralium  et  aliarum  majorum 
Ecclesiarum,  illorumque  personae,  nullis  exemptiouibus, 
consoetudinibus.  sententiis,  juramentis,  coneordiis,  quae 
tautum  suos  obligent  auctorcs,  non  ctiam  successores, 
taeri  se  possint,  quo  miims  a  suis  Episcopis  et  aliis 
majoribus  Praelatis  per  se  ipsos  solos,  vel  illis,  quibus 
sihi  videbitur,  adjunctis,  juxta  canonicas  sauctiones,  to- 
ties  quoties  opus  fuerit  visitari,  corrigi  et  emeudari, 
ctiam  auctoritate  apostolica,  possint  et  valeant. 

VARIAN  TES. 

§.  00.  Clericus  sectdari8  cujusvis  gradus,  vcl  regularis  Med.  Cle- 
ridis  secularis,  vcl  cujusvis  ordinis  persouaks  Lov.  i.  Ven.  /. 
Loo.  :i.  ArUv.  .5.  Col.  Clericus  sectilaris  cujusvls  personalis, 
vd  regularis  Par.  2.  Clericus,  saecularisve ,  cujusvis  ordtnis 
penonafis  Vird.  Jlheih.  Clericus,  seculurisve,  cujusvis  ordfoig 
pertonalia  vel  regularis  Brix. 


54 


Concilii  Tridentini 


C  A  P  U  T  V. 

Episcopi  in  aliena  dioecesi  nec  pontiftcalia  exerceant, 
nec  ordines  conferant.    (§.  '245.  246.) 

§.  101.  Nulli  Episcopo  liceat,  cujusvis  privilegii 
ptaetextu,  pontificalia  in  alterius  clioecesi  exercere,  nisi 
<Se  Ordinarii  loei  expressa  licentia,  et  in  personas  eidem 
Ordinario  subjectas  tantum;  si  secus  factum  fuerit,  Epi- 
stopus  ab  exercitio  pontificaliumj  et  sie  ordinati  ab  exe- 
cutione  ordinum  sint  ipso  jure  suspensi. 

Indictio  futurae  sessionis. 

§.  102.  Placetne  vobis,  proximam  futuram  sessio- 
nem  celebrari  die  Jovis  ,  feria  quinta  post  primam  do- 
minicam  subsequentis  Quadragesimae,  quae  erit  dies 
tertia  mensis  Martii  ?    Responderunt ,  Placet. 

SESSIO  SEPTIMA, 

celebrata  die  III.  mensis  Martii  M.  D.  XLVIL 

hi  nomine  Domini.  Amen. 

Anno  a  nat.  Dom.  M.  D.  XLVII  die  III.  m.  Martii ,  Tridenti  in 
Ecclesia  cathedrali,  in  loco  eminentiori  ipsius  Ecclesiae,  ad  Goncilium 
celebrandum  et  sessiones  habendas  deputato ,  celebrata  est  septima 
publica  sessio  sacrosancti  oecunenici  et  generalis  Concilii  Tridentini, 
praesidentibus  in  ea,  nomine  Papae,  Jo.  Maria  de  Monte  et  Mar- 
celio ,  S.  Rom.  Eccl.  Cardinalibus  et  apostolicis  de  latere  Legatis. 
In  qua  quidem  sessione ,  post  celebratam  missam  de  Sp.  S.  per  Ar- 
cbiepisc.  Corcvrensem  (non  fuit  cnim  bahifa  oratio  .  quia  Episc.  S. 
Marci  Neapolitanus ,  qui  e;«m  habimrus  erat,  erat  raucus),  nec  non 
post  peractas  per  Card.  de  Monie.  solitas  eeremonias,  publicata  fue- 
runt  duo  decreta  seu  certi  canones  super  Sacramentis  in  genere  ,  et 
superBaptismo  et  Conlirmatione  in  specie,  nec  non  certi  alii  canones 
super  residentia .  tenorum  infrascriptorum. 

Decretum  de  Sacramentis. 

PKOOEMIUM. 

§.  103.  Ad  „consummatioiiem"  salutaris  de  justifi- 
catione  doctrinae,  qune  in  praecedenti  proxima  sessione 
uno  omniuin  Patruin  consensu  promulgata  fuit,  eonsen- 
faneum  visum  est  de  sanctissimis  Ecclesiae  Sacramen- 

V  A  K  I  A  N  T  E  S. 

j5.  103.   eonflrmationem  Med. 


8  e  s  s  i  o    \  1  i. 


oo 


tis  agere.  per  quae  omnis  vera  justitia  \t1  iucipit  vel 
coepta  augetnr  vel  araissa  reparatnr:  propterea  sncro- 
sancta  .jiccitmenica  ct  gcneralisi6  Tridentina  Synodus, 
in  Spiritu  sancto  legfitime  congregjata,  99prae$identibtu  in 
ea  cisdem  apostolicae  scdis  Lcgatis6- .  ad  trrores  elimi- 
nanrlos  et  extirpandas  haereses.  quae  eirea  sanetissima 
ipsa  Sacramenta.  hac  nostra  tempestate.  tum  de  dam- 
natis  olim  a  I^atribus  nostris  haeresibus  suscitatae.  tmn 
etiam  de  novo  adinventae  sunt .  quae  catholicae  Eccle- 
siae  puritati  et  animarum  saluti  magmopere  officiunt; 
sanctamm  scripturarum  doctrinae.  apostolicis  traditioni- 
bus  atque  aliorum  Conciliorum  et  Patnmi  consensui  in- 
haerendo.  hos  praesentes  canones  statuendos  et  decer- 
nendos  censuit:  reliquos.  qui  supersunt  ad  coepti  ope- 
ris  perfectionem.  deinceps  divinoSpiritu  adjuvante  editura. 

DE  SACR  Y3IEXTIS  IN  GEXERE. 
C  A  X  0  N  I. 

§.  104.  Si  quis  dixerit.  Sacramenta  novae  legis  non 
fuisse  omnia  a  Jesu  Christo  Domino  nostro  instituta, 
aut  esse  plura  vel  pauciora.  quam  septem,  videlieet 
Baptismum.  Contirmationem.  Eucharistiam,  Poenitentiam, 
extreniam  Inetionem.  Ordinem  et  Matrimonium ,  aut 
etiam  aliquod  horum  septem  non  esse  vere  et  proprie 
Saeramentum;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  H. 

§.  105.  Si  quis  dixerlt.  ea  ipsa  no\ae  Iegis  Sacra- 
menta  a  Sacramentis  antiquae  legis  non  diflerre,  nisi 
quia  eeremoniae  sunt  aliae  et  alii  ritus  externi;  anathe- 
ina  sit. 

C  A  N  0  N    III.  ^ 

§.  106.  Si  quis  dixerit.  haec  septem  Sacramenta 
ita  esse  inter  se  paria .  ■  ut  nulla  ratione  aliud  mt  alio 
dignius;  anathema  sit. 

V  A  R  I  A  H  T  E  S. 

§.  103.    oecumenica  et  ^eneralis  —  Ycn.  i. 
praesidentibus  iu  ea  eisUem  apoj>tolicac  eedii  Legttta  —  Ye*.  l 


56 


Concilii  Tridentini 


C  A  N  0  N    IV.    (§.  47—70.) 

§.  107.  Si  quis  dixerit,  Sacramenta  novae  legis  non 
esse  ad  salutem  necessaria,  sed  superflua,  et  sine  eis 
aut  eorum  voto  per  solam  fidem  homines  a  Deo  gratiam 
Justificationis  adipisci ,  licet  omnia  singulis  necessaria 
non  sint;  anathema  sit 

C  A  N  0  N  V. 

§.  108.  Si  quis  dixerit,  „haecee  Sacramenta  propter 
solam  fidem  nutriendam  instituta  fuisse ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  VL 

§.  109.  Si  quis  dixerit,  Sacramenta  novae  legis 
non  continere  gratiam,  quam  significant,  aut  gratiam 
ipsam  non  ponentibus  obicem  non  conferre,  quasi 
signa  tantum  externa  sjnt  acceptae  per  fidem  gratiae 
vel  justitiae ,  et  notae  quaedam  christianae  professionis, 
quibus  apud  homines  discernuntur  fideles  ab  infidelibus ; 
anathema  sit, 

C  A  N  0  N  VII. 

§.  110.  Si  quis  dixerit,  non  dari  gratiam  per  hu- 
jusmodi  Sacramenta  semper  et  omnibus,  quantum  est 
ex  parte  Dei,  „etiamee  si  rite  ea  suscipiant,  sed  aliquando 
et  aliquibus;  anathema  sit, 

C  A  N  0  N  VEQL 

§,  111,  Si  quis  dixerit,  per  ipsa  novae  legis  Sa- 
cramenta  ex  opere  oporato  non  conferri  gratiam,  sed 
soJam  fidem  divinae  promissionis  ad  gratiam  consequen- 
dam  sufficere;  anathema  sit, 

CANON    IX,    (§.  $47.) 

§,  112,  Si  quis  dixerit,  in  tribus  Sacramentis,  Ba- 
ptismo  ^cilicet,  Confirmstione  et  Ordine,  non  inprimi 
characterem  in  anima,  hoo  est  signuin  quoddam  „spi- 
ritualc%  et  indelebile,  unde  ea  iterari  non  possunt ;  ana- 
thema  Mt, 

VARIAST  £9, 

§.  108.  omnia  haec  Lov.  i, 

§.  110.   etiam  —  Ven.  i, 

§.112.    spiriluale  Rom.  i.  Lov.  2.  Dil. 


Sefsio    VIL  57 

CANON    X-    (§.208.  221.) 

§.  113.  Si  quis  dixeritj  Christianos  omncs  in  verbo 
et  omnibus  Sacranientis  administrandis  habere  potesta- 
tem ;  anathema  siu 

C  A  N  0  N  XI. 

§.  114.  Si  qnis  dixerit,  in  Minisrris.  dum  Sacra- 
menfa  conficiimt  et  conferunt,  non  requiri  intentionem 
saltem  faciendi,  quod  facit  Ecclesia;  anatbema  sit 

C  A  N  0  N  xu. 

§.  115.  Si  quis  dixerit,  Ministrum  in  peccato  mor- 
tali  existentem,  modo  omnia  essentialia,  quae  ad  Sacra- 
mcntum  conficiendum  aut  conferendum  pertinent,  ser- 
vaverit,  non  conficere  aut  conferre  Sacramentmn;  ana- 
thema  sit 

C  A  N  0  N  Xffl. 

§.  116.  Si  quis  dixerit,  receptos  et  approbatos  Ec- 
clesiae  catholicae  ritus  in  solemni  Sacramentorum  ad- 
ministratione  adhiberi  consuetos,  aut  contenmi  aut  Mi- 
nistris  pro  libito  omitti*.  aut  in  novos  alios  per  quemcum- 
que  Ecclesiarum  pastorem  mutari  posse ;  anathema  sit 

PE  BAPTISMO. 

C  A  N  0  N  I. 

§.  117.  Si  quis  dixerit,  Baptismiun  Joannis  habuisse 
eamdem  vim  cum  Baptismo  Christi;  anathema  sit, 

C  A  N  0  N  n. 

§.  118.  Si  quis  dixerit ,  aquam  veram  et  naturalem 
non  esse  de  necessitate  Baptismi,  atque  ideo  verba  illa 
Domini  nostri  Jesu  Christi  ( Joan.  III,  5.):  JSisi  guti 
rcnutus  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu  saneto ;  ad  metha- 
phoram  aliquam  „detorserit ;"  anathema  sit. 

VARIANTES. 

5-  118.  retorserit  Brtx.   Vird.  Rhem. 


•58  Concilii  Tridentini 

C  A  N  0  N  III. 

§.  119.  Si  quis  dixerit,  in  Ecclesia  Romana,  quae 
omnium  Ecclesiarum  mater  est  et  magistra.  non  esse 
veram  de  Baptismi  Sacramento  doctrinam ;  auatliema  sit. 

CANON  IV. 

§.  120.  Si  quis  dixerit,  Baptismum,  qui  etiam  datur 
ab  haereticis  in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  saneti, 
cum  intentione  faciendi  quod  facit  Ecclesia,  non  esse 
verum  Baptismum;  anathema  sit. 

CANON  V. 

§.  121.  Si  quis  dixerit,   Baptismum  liberum  esse, 
hoc  est  non  necessarium  ad  salutem  (Joan.  III, 
anathema  sit. 

C  A  N  0  N  VI. 

§.  122.  Si  quis  dixerit,  baptizatum  non  posse,  etiam 
si  velit ,  gratiam  amittere ,  quantumcumque  peccet,  nisi 
nolit  credere ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  m 

§.  123.  Si  quis  dixerit,  baptizatos  per  Baptismum 
ipsum  solius  tantum  fidei  debitores  fieri,  non  autem  uni- 
versae  legis  Christi  servandae  ( Gal.  V ) ;  anathema  sit 

C  A  N  o  n  vm. 

§.  124.  Si  quis  dixerit,  baptizatos  liberos  esse  ab 
omnibus  sanctae  Ecclesiae  praeceptis,  quae  vel  scripta 
vel  tradita  sunt,  ita  ut  ea  observare  non  teneantur,  nisi 
se  sua  sponte  illis  rmmmittere££  voluerint ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  IX. 

§.  125.  Si  quis  dixerit,  ita  revocandos  esse  homi- 
nes  ad  Baptismi  suscepti  memoriam,  ut  vota  omnia,  quae 
post  Baptismum  fiunt.  vi  promissionis,  in  Baptismo  ipso 

V  A  R  I  A  H  f  1 1, 

§.  124.   BtAmittepe  Antv.  2.  S.  Pdri  2.  Med.  Rom.4.5.  Ven.i. 
Lov.  i.  3.  Brix.    Virct.   liliem.  Dit.  Col. 


S  e  s  s  i  o    V 1 1.  59 

jam  tffactae"  irrita  esse  intelligant .  quasi  pcr  ea  et 
tidei,  quam  professi  sunt,  detrahatur  et  ipsi  Baptismo  ; 
anathema  sit 

C  A  N  0  N  X. 

V26.  Si  quis  dixerit,  pcccata  omnia,  quae  post 
Baptismiun  fiunt.  sola  rccordatione  et  fidc  suscepti  Ba- 
ptisini,  vel  dimitti  vcl  venialia  fieri;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  XI. 

§.  1*27.  Si  quis  dixerit.  ..rcrirm"  ct  rite  collatum 
Baptismum  iterandum  esse  illi,  qui  apud  infideles  fidem 
Christi  ncgavcrit,  cum  ad  poenitentiam  convertitur;  ana- 
thema  sit. 

c  a  n  o  n  xn. 

§.  129.  Si  quis  dixerit,  neminem  esse  baptizandum, 
nisi  ca  aefate,  qua  Chxistus  baptizatus  est,  vel  in  ipso 
mortis  articulo ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  XIII. 

§.  129.  Si  quis  dixerit,  parvulos,  eo  quod  actum 
credendi  non  habent,  suscepto  Baptismo  inter  fideles 
coinputandos  non  csSe,  ac  propterca,  cum  ad  annos 
discretionis  pervcnerint,  csse  y,rcbaplizandos££,  aut  prac- 
starc.  omitti  eorum  Baptisma,  quam  eos,  non  actu  pro- 
prio  credcntcs,  baptizari  in  sola  fide  Ecclesiae;  ana- 
thema  sit. 

C  A  N  0  N  XIV. 

§.  130.  Si  quis  dixerit,  hujusmodi  parvulos  bapti- 
zatos.  cum  adolcverint,  interrogandos  esse  an  ratum 
9ykabere(i  velint,  quod  patrini  eoruin  nomine,  dum  ba- 
ptizarentur,  poHiciti  sunt,  et  ubi  se  nolle  responderint, 
suo  essc  arbitrio  relinquendos ,  nec  alia  interim  poena 
ad  christiauain  vitam  cogendos ,  nisi  ut  ab  Eucharistiae 
aliorumque  Sacramentoruni  perceptione  arceantur,  donec 
resipiscant;  anathcma  sit. 

VARIANTES. 

§.  125.  fucta  Lov.  1.  Par.  2.  Brix.   Vird.  Tthem. 

§.  1-27.  vere  Brix.  Lov.  3.  Antv.  5.  Cof.    Vird.  Rhem. 

%  129.  baptixandos  Bri.v.  Lov.  3.  Virrl.  Fthem.  Antv.  S.  Col. 

%  130.  haberi  Brix.  Lov.  3.    Vird.    bihem.  Antr.  5.  Col. 


00 


Concilii  Tridentini 


DE  CONFIRMATIONE. 

C  A  N  0  N  L 

§.  131.  Si  quis  dixerit,  Confirmationem  baptizato- 
nim  otiosam  ceremoniam  esse,  et  non  potius  verum  et 
proprium  Sacramentum .  aut  olim  nihil  aliud  fuisse.  quam 
catechesim  quamdam,  quaadolescentiae  proximi  fidei  suae 
rationem  coram  Ecclesia  exponebant;  anathema  sit. 

C  A  N  o  n  n. 

§.  132.  Si  quis  dixerit,  injurios  esse  Spiritui  sancto 
eos,  qui  sacro  Co*ifirmationis  chrismati  virtutem  aliquam 
tribuuut;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    IU.    (§.  342.) 

§.  133.  Si  quis  dixerit,  sanctae  Confirmationis  or- 
dinarium  ministrum  non  esse  sohimEpiscopum,  sed  quem- 
vis  simplicem  Sacerdotem;  anathema  sit. 

Decretum  de  reformatione.    (§.  98.  353.  490.^) 

§.  134.  Eadem  sacrosancta  Synodus  eisdem  prae- 
sidentibus  «eF*  Legatis.  inceptum  residentiae  et  refor- 
mationis  negotium  ad  Dei  laudem  et  christianae  reli- 
gionis  incrementum  prosequi  intendens,  ut  sequitur,  sta- 
tuendum  censuit,  saiva  semper  in  omnibus  sedis  apo- 
stolicae  auctoritate. 

C  A  P  U  T  I. 

Qui  sit  capax  regiminis  Ecclcsiarum  cathedra- 
lium.    (§.  327J 

§.  135.  Ad  cathedralium  Ecclesiarum  regimcn  nul- 
lus,  nisi  ex  legitimo  matrimonio  natus.  et  aetate  matrra. 
gravitate .morum ,  litterarumque  scientia,  juxta  constitu- 
tionem  Alexandri  tertii ,  quae  incipit,  Cum  in  ctinctis, 
in  Concilio  Lateranensi  promulgatam ,  (IV)  pracditus 
assumatur. 

\ ■  A  K  I  A  N  T  E  S. 

§.  134.   et      Rom.  4.  Mctl.  Lov.  1.   Vint.  Bhem. 


S  c  s  8  i  o  VII. 


01 


C  A  P  U  T  IL 

Tencntcs  plurcs  cathcdralcs  Ecclcsias  jubcntnr,  omncs  ex- 
cepta  una  dimittcTe,  certo  modo  et  tempore,  (§.  447.) 

136.  Nemo  quacumque  etiam  dignitate,  „graduee 
aut  pmeeininentia  praefulgens,  plures  metropolitanas  seu 
cathedrales  Ecclesias,  in  tituium  sive  commendam,  aut 
alio  quovis  nomine  contra  sacrorum  canomim  instituta, 
recipere  et  simul  retinerc  praesumat :  cum  valde  felix 
sit  ille  censendus,  cui  luiam  Eeelcsiam  bene  ac  fru- 
ctuose,  et  cum  anhnarum  sibi  commissarum  salute  regere 
contigcrit.  Ifcui  autem  plures  Ecclesias  contra  praesentis 
decreti  tenorem  nunc  detinent,  una  quam  maluerint  re- 
tenta .  reliquas  infra  sex  menses ,  si  ad  liberam  sedis 
apostolicae  dispositionem  pertineant,  alias  infra  annum 
dimittere  teneantur:  alioquin  Ecclesiae  ipsae,  ultimo  ob- 
tenta  dumtaxat  excepta,  eo  ipso  vacare  censeantur. 

C  A  P  U  T  III. 

Habilibus  dumtaxat  jicrsonis  beneficia  conferantur. 

§.  137.  Inferiora  beneficia  33ccclesiasticaee ,  praeser- 
tim  curam  animarum  habentia,  ..jmrsonis  di(jnisee  et 
babilibus,  et  quae  in  loco  residere,  ac  per  se  ipsos 
curam  ipsam  exercere  valeant,  juxta  constitutionem  Alex- 
andri  tertii,  in  Lateranensi,  quae  incipit,  Quia  non~ 
nulli;  (V)  et  aliam  Gregorii  decimi,  in  generali  Lug- 
dunensi  Concilio,  quae  incipit,  Licet  canon,  editam,  (VI) 
conferantur.  Aliter  autem  facta  collatio  sive  provisio 
omnino  irritetur ,  et  ordinarius  collator  poenas  consti- 
tutionis  Coneilii  generalis,  quae  incipit,  Grave  nimis, 
(VII)  se  noverit  incursumm. 

C  A  P  U  T  IV. 

Plurium  bencficiorum  retentor  contra  canoncs  iis 
privetur.  (§.  447.) 

g.  138.  Quicumque  de  cetero  plura.  curata  aut  alias 
incompatibilia  beneficia  ecclesiastica,  sive  per  viam  unio- 

VARIANTES, 

§•  136.   gradu  -  Med. 

137.   ecclesia8tica  —  Par.  2.    Antv.  2.  5.  Mcd.    Ven.  i.  2. 

Brtx.   Vird.  Rhem.  Loo.  3.  Vol. 
personis  idoneis,  dignis  Lov.  i. 


62  Concilii  Tridentini 

nis  ad  vitam,  seu  commendae  perpetuae,  aut  alio  quo- 
cumque  nomine  et  titulo  contra  formam  sacrormn  cano- 
num ,  et  praeserrim  Constitutionis  lnnocentii  tertii,  quae 
incipit ,  De  multa.  (VIII)  recipere,  ac  simul  retinere 
praesumpserit,  beneficiis  ipsis,  juxta  ipsius  constitutionis 
dispositionem ,  ipso  jure,  etiam  praesentis  canonis  vi- 
gore,  privatus  existat. 

C  A  P  U  T  V. 

Plura  beneficia  curata  obtinentes.  Ordinarlo  svas  dis- 
pensationes  exhibeant ,  qui  tle  Vicario  E^esiis  provi- 
deaty  congrna  portione  fructuum  assignata^§.  97.  141.) 

§.  139.  Ordinarii  loconun  quoscumque  plura  curata 
aut  alias  incompatibilia  beneficia  ecclesiastica  obtinentes, 
dispensationes  suas  exliibere  districte  compellant,  etalias 
procedant  juxta  Constitutionem  Gregorii  decimi ,  in  ge- 
nerali  Lugdunensi  Concilio  editam.  quae  incipit,  Ordi- 
narii  (IX),  quam  eadem  ..sancta"  Synodus  innovandam 
censet  et  innovat;  addens  insuper,  quod  ipsi  Ordinarii 
etiam  per  idoneorum  Vicariorum  deputationem ,  et  con- 
gruae  portionis  fructuum  assignationem  omnino  provi- 
deant,  ut  animarum  cura  nullatenus  negligatur,  et  be- 
neficia  ipsa  debitis  obsequiis  minime  defraudentur ,  ap- 
pellationibus ,  ^.privilegiis"  et  exemptionibus  quibuscum- 
que,  etiam  cum  judicum  specialium  deputatione,  et  illo- 
rum  inhibitionibus  in  praemissis  nemini  suffragantibus. 

C  A  P  U  T  VL 

Quae  benefciorum  uniones  vaiidae  censcantur.    (§.  253.) 

§.  140.  Uniones  perpetuae  a  quadraginta  annis  citi  a 
factae  examinari  ab  Ordinariis .  tamquam  a  sede  apo- 
stolica  delegatis,  possint.  et  quae  per  subreptionem  vel 
obreptionem  obtentae  fuerint,  irrifae  declarentur.  lliae 
vero,  quae  a  dicto  tempore  citra  concessae  ,  nondum  in 
toto  vel  in  parte  sortitae  sunt  effectum,  et  quae  deinceps 
ad  cujusvis  instantiam  fient,  nisi  eas  ex  legitinris  aut  alias 
rationabilibus  causis  coram  loci  Ordinario,  vocatis  quorum 
interest  verificandis ,  factas  fuisse  constiterit,  per  sub- 

V  A  R  I  A  >  TES. 

§.  139.  sacrosancta  Lov.  1.  Par.  2. 
privflegns  —  Par.  2. 


Scssio  VII. 


G3 


reptionem  obtemne  praesumantur,  no  propterea,  nisi  all- 
ter  a  sede  apostofica  declaratum  foerit,  viribns  omnino 
careant. 

C  A  P  U  T  VII. 

Hcncficia  ccclcsiastica  unita  visitcntur:  per  Vicarios 
ctiam  perpetuos  cnra  cxerccatnr ,  quorum  dcputatio 
fiat  cum  portionc  assignanda ,  ctiam  super  re 
ccrta.    (§.  139.  140.  4S5.) 

§.  141.  Benefieia  ecelcsiastica  curata,  quae  eathe- 
draKbus,  coflegiatis  sou  aliis  Ecclesiis  vel  Monasteriis, 
Beneficiis  seu  Collegiis  aut  piis  locis  quibuscumque  per- 
petuo  uuita  et  aiuiexa  reperiuntur,  ab  Ordinariis  loco- 
nun  annis  singnlis  visitentur ,  qui  solicite  providere  pro- 
curent,  ut  per  idoneos  Vicarios  ,.etiam::  pcrpetuos,  nisi 
ipsis  Ordinariis  pro  bono  Ecclesiarum  regunine  aliter 
expedire  videbitur,  ab  eis  cum  tertiae  partis  fructuum, 
aut  majori  vel  minori,  arbitrio  ipsomm  Ordinariomm, 
portione ,  etiam  super  certa  re  assignanda ,  ibidem  de- 
putandos,  animarum  cura  laudabiliter  exerceatur,  appel- 
lationibus,  privilesjiis,  exemptionibus,  ctiam  cum  jndicum 
deputatione,  et  illomm  inhibitionibus  quibuscumque  in 
praemissis  mininie  sulFragantibus. 

C  A  P  U  T  VIII. 

Ecclesiae  rcparcnlur .  cura  animarum  solicitc  habcatur. 
(  §.  303.  414. ) 

§.  14*2.  Locornm  Ordinarii  Ecclesias  qqascumque, 
quomodolibet  exemptas,  auctoritate  apostolica  swgulis 
annis  visitare  toneantur,  et  opportnnis  ..juris^  remediis 
providere,  ut  quae  reputatione  indigant  reparentur;  et 
cura  animarum.  si  qua  illis  immineat,  aliisque  debitis 
obsequiis  minime  dofraudentur ,  appellationibus ,  privfle- 
giis ,  consuetudinibus ,  etiam  ab  immemorabili  tempore 
praescriptis.  judicum  deputationibus  et  illorum  inbibitio- 
nibns  penitus  exclusis. 

V  A  R  I  A  N"  T  E  S. 

g.  141.    etiam  -  Lov.  1.  Vav.  2.    Yvn.  1. 

g.  142.  jiiris  —  Pav.  2.    Ytn.J.    Vird.  iihvm. 


64 


Concilii  T r i d e n t i n i 


CAPUT  IX. 

Munus  Consecrationis  non  di/ferendunu    (§.  359,) 

§.  143.  Ad  majores  Ecclesias  promoti  mimus  Con- 
secrationis  infra  tempus  a  jure  statutum  suscipiant,  et 
prorogationes  ultra  sex  menses  concessae  nulli  suf- 
frageutur. 

C  A  P  U  T  X. 

Sede  vacante   Capitula  nulli    dent    revei*endas,  nisi 
arctato  occasione  obtinendi  aut  obtenti  beneficii:  vaHae 
contravenientium  poenae.    (§.  367.) 

§.  144.  Non  „liceatee  Capitulis  Ecclesiarum,  sede 
vacante,  infra  animm  a  die  vacationis,  ordinandi  licen- 
tiam,  aut  litteras  dimissorias  seu  reverendas,  ut  aliqui 
vocant ,  tam  ex  juris  communis  „  dispositione ee,  quam 
etiam  cujusvis  privilegii  aut  consuetudinis  vigore,  alicui, 
qui  beneficii  ecclesiastici  recepti  sive  recipiendi  occa- 
sione  arctatus  non  fuerit,  concedere.  Si  secus  fiat,  Ca- 
pitulum  contravemens  ecclesiastico  subjaceat  interdicto, 
et  sic  ordinati,  si  in  minoribus  ordinibus  constituti  fue- 
rint,  nullo  privilegio  clericali,  praesertim  in  criminalibus, 
gaudeant,  in  majoribus  vere,  ab  executione  ordinum, 
ad  bene  placitum  futuri  Praelati,  sind  ipso  jure  suspensi. 

C  A  P  U  T  XI. 

Facidtates  de  promovendo  sine  justa  causa  nemini  suf~ 
fragentur,    (§.  45.  245.) 

§.  145.  Facultates  de  promovendo  a  quocumque 
non  suffragentur ,  nisi  habentibus  legitimam  causam,  ob 
quam  a  propriis  Episcopis  ordinari  non  possint,  in  litte- 
ris  exprimendam,  et  tunc  non  ordinentur,  nisi  ab  Epi- 
scopo,  in  sua  dioecesi  residente,  aut  pro  eo  pontificalia 
exercente,  et  diligenti  praevio  examine. 

VARIANTES. 

§.  144.   licet  Brix.  Lov.  3.    Vird.  Wiem.  Antv.  S.  Col. 
dispensatione  Bricc.  Lov.  3.  Antv.  5.  Col. ,  sed  in  edit.  Antv. 
5.  et  Col.  ad  marginem  habetur  dispositione. 


Sessio    VII.  65 

C  A  P  U  T  XII. 

Facultas  dc  non  promovendo  annum  non  excedat. 

§.  146.  Facultates  de  non  promovendo,  praefer- 
quam  in  casibus  a  jure  expressis  concessae,  ad  annuin 
tantum  sullYagentur. 

C  A  P  U  T  XIII. 

A  quocumquc  Pracscntati  uon   instit  uantur  sine  pracvio 
examine  Ordinarii  ct  apptobatione .  ccrfis  cxccptis. 
f$  511.  449.; 

§.  147.  Praesentati,  seu  electi  vel  nominati  ..qui- 
busris--  eeclesiasticis  personis.  etiam  sedis  apostoKcae 
Nuntiis.  ad  quacvis  ecclesiastica  beneficia  non  instituan- 
tur,  nec  continnentur  neque  admittantur ,  etiam  prae- 
textu  cujusvis  privilegii  seu  consuetudinis,  etiam  ab  im- 
memorabili  teinpore  praescriptae .  nisi  fuerint  prius  a 
locorum  Ordiharijs  examinati  et  idonei  reperti.  Et  nul- 
lus  appellationis  reniedio  se  tueri  possit .  quo  minus 
exainen  subire  teneatur.  Praesentatis  ..tamcn".  electis, 
seu  nominatis  ab  DniversitatibuS  seu  Collegiis  genera- 
liuni  studiorum  exceptis. 

C  A  P.U  T  XIV. 

Quacnam  causae  civiles  Exemptornm  ab  Episcopis  cog- 
nosci  possint.    (§.  250.) 

§.  148.  In  Exemptorum  causis  constitutio  Innocentii 
IV.,  quae  incipit,  Votcntcs.  in  generali  Concilio  Lugdu- 
nensi  edita  (X),  servetur ,  quam  eadem  sacrosancta 
Synodus  innnvandam  censuit  et  innovat :  addendo  in- 
super,  quod  in  ..ciriti.hus-  causis  mercedum  et  misera- 
bilhnn  personarum,  Clerici  saeculares  aut  regulares  extra 
monasterium  degentes , .  quomodolibet  exempti  i  etiam  si 
certum  judicem ,  a  sede  apostolica  deputatuin,  in  par- 
tihus  habeant;  in  aliis  vero .  si  ipsum  judieem  non  ha- 
buerint,  coram  locorum  Ordinariis ,  tainquam  in  hoc  ab 

V  A  R  I  A  N  TES. 

§.  147.   a  quibnsvis  Lov.  1.  Rom.  4.  Ven.l.  Lov.  3.  Antv.S.  Cot. 

tantuni  Lov.  1.   Par.  2. 
\\.  148.    onuiibiis  Lov.  1. 

5 


66  Bulla  facultatis 

ipsa  sede  delegatis,  conveniri  et  ,jure  medio"  ad  sol- 
vendum  debitum  cogi  et  compelli  possint,  privilegiis. 
exemptionibus ,  conservatorum  deputationibus  et  eoi*um 
inhibitionibus  adversus  praemissa  nequaquam  valituris. 

C  A  P  U  T  XV. 

Ordinarii  curent  ut  hospitalia  gitaecvmque ,  etiam 
cxcmpta ,  a  suis  administratoribvs  /ideliter  gvber- 
nentvr.   (§.  508.) 

§.  149.  Curent  Ordinarii,  ut  hospitalia  quaecumque 
a  suis  administratoribus,  quocimque  illi  nomine  censean- 
tur,  etiam  quomodolibet  exemptis*  fideliter  et  diligenter 
gubernentur ;  constitutionis  Concilii  Viennensis,  quae  in- 
cipit  Qvia  contingit.  (XI)  forma  servata.  Quam  quidem 
constitutionem  eadem  sancta  Synodus  innovandam  duxit 
et  innovat,  cum  derogationibus  in  ea  contentis. 

Indictio  futurae  sessionis, 

§.  150.  Item  haec  sacrosancta  Synodus  statuit  et 
decrevit,  proximam  futuram  sessionem  habendam  et  ce- 
lebrandam  esse  die  Jovis,  feria  qninta  post  sequentem 
Dominieam  in  albis,  quae  erit  vigesima  mensis  Aprilis 
praesentis  anni ,  M.  D.  XLVII. 

BULLA  FAGULTATIS 

TRANSFERENDI  CONCILII. 

§.  151.  Paulus  Episcopvs,  servvs  servorum  Dei. 
venerabiU  fratri  Joanni  Mariae,  Episcopo  Praenestino. 
et  dilectis  filiis  Marcello ,  tit.  S.  Crvcis  in  Jerusalem 
Presbytero,  ac  Reginaldo,  S.  Mariae  in  Cosmedin  Dia- 
cono,  Cardinalibvs,  nostris  et  apostolicae  sedis  Legatis 
de  latere  salvtem  et  apostolicam  benedictionem. 

Regimini  universalis  Ecclesiae,  meritis  licet  impa- 
ribus,  disponenteDomino  praesidentes,  nostri  officii  partes 
esse  putamus,  ut  si  quid  gravius  causa  reipnblicae  chri- 
stianae  constituendnm  sit,  id  non  modo  tempore  oppor- 
tuno ,  vernm  etiam  loco  commodo  et  idor.eo  perfieiatnr. 
Cum  itaque  nos  nuper,  postquam  swspensionem  eelebra- 
tionis  sancti  oecumenici  et  universaiis  Concilii.  aiias  per 

VARIANTES. 

§.  148.   in  remeilio  Virtl.  Rhem. 


t  r n  n sl  or o  ii  (I  i  Concilii  (57 

nos  in  civitate  TOflentma  ex  causis  tunc  expressis,  de, 
venend  .inm  fratrum  nostrorum  S.  R.  E.  Cardinalium 
consili  et  nssensu  indicti,  ex  certis  aliis  etiam  txmc 
expressis  causis,  usque  ad  aliud  opportunius  et  commo- 
dius  tempus  per  nos  declarandum ,  de  simili  consilio  et. 
assensn  factam.  andita  pace  inter  carissimos  in  Christo 
filios  nostros,  Carolum  Rom.  Imperatorem ,  semper  au- 
gustum,  ct  Franciscum  Francorum  Regem  christianissi- 
nium  conciliata,  pari  consilio  et  assensu  sustuleramus 
ct  amovcramus;  nequeuntes  ipsi,  tun<;  legitime  impcditi, 
ad  dictam  civitatem  personaliter  acccdfcre  et  eidem  Con- 
cilio  interesse.  vos  nostros  et  apostolicae  sedis  Legatos 
de  latere  in  eodem  Concilio  de  simili  consilio  constitue- 
rimus  et  deputaverimus  ,  vosque  ad  eamdem  civitatem, 
taniquam  pacis  angelos,  destinaverimus ,  prout  in  di- 
versis  nostris  desuper  confectis  litteris  plenius  contine- 
tur :  Nos  ne  tam  sanctum  celebrationis  Concilii  hujus- 
niodi  opus  ex  incommoditate  loci.  aut  alias  quovis  modo 
impediatur,  aut  plus  debito  differatur,  opportune  pro- 
videre  volentes,  motu  proprio,  et  ex  certa  scientia^  ac 
de  apostolicae  potestatis  plenitudine,  parique  consilio 
ct  assehsu  vobis  insimul,  aut  duobus  ex  vobis,  reliquo 
legitimo  impedimento  detento,  seu  inde  forte  absente, 
quandocumque  vobis  videbitur,  Concilium  praedictum  de 
eadeni  civitate  Tridentina  ad  quamcumquae  aliam  com- 
modiorem  et  opportuniorem  seu  tutiorem  civitatem,  de 
qua  vobis  etiani  videbitur,  transferendi  et  mutandi ,  ac 
illud  in  ipsa  civitate  Tridentina  supprimendi  et  dissol- 
vendi:  necnon  Praejatis  et  aliis  personis  Concilii  hujus- 
modi,  ne  in  eo  ad  ulteriora  in  dicta  civitate  Tridentina 
procedant,  etiam  sub  censuris  et  poenis  ecclesiasticis 
inhibcndi.  ac  idem  Concilium  in  alia  civitate  hujnsmodi, 
ad  quain  illud  transferri  et  mutari  contigerit ,  continuandi. 
tenendi  et  celebrandi,  et  ad  illud  Praelatos  et  alias  per- 
sonas  Concilii  Tridcntini  hujusmodi,  etiam  sub  perjurii 
et  aliis  in  litteris  indictionis  Concilii  hujusmodi  expressis 
poenis,  evocandi,  eidemque  sic  translato  et  mutato  Con- 
cilio,  nomine  et  auctoritate  praedictis,  praesidendi  ac 
in  eo  procedendi.  ceteraque  in  praemissis.  et  circa  ea 
necessaria  et  opportuna  .  alias  juxta  priorum  vobis  di- 
rectarum  litterarum  continentiam  et  tenorem.  faciendi, 
statuendi .  ordinandi  et  exequendi ,  plenam  et  liberam 
apostolica  auctoritate  tcnore  praesentium  concedinus  po- 
testatcm  et  facultatem :  ratuni  et  gratam  habituri,  quid- 

^5  * 


68 


Concilii  Tridentini 


/ 


quid  per  vos  in  praemissis  factum,  statutum,  ordinatum, 
executumve  fuerit,  idque  facturi,  auctore  Domino,  invio- 
labiliter  observari:  non  obstantibus  constitutionibus  et 
ordinationibus  apostolicis,  ceterisque  contrariis  quibus- 
cumque.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  pa- 
ginam  nostrae  concessionis  infringere,  vel  ei  ausu  teme- 
rario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  prae- 
sumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei,  ac  beatorum 
Petri  et  Pauli  Apostolorum  ejus,  se  noverit  incursurum. 
Datum  Romae  apud  S.  Petrum,  anno  incarnationis  do- 
minicae  M.  D.  XLiV,  VIII.  Kal.  Mart.,  pontificatus  nostri 
anno  XI.  ' 

Fab.  Episcopus  Spol. 

B.  Motta. 

Huc  usque  progressum  fuit  Concilium  Tridentinum  sub  Paulo  III., 
a  quo  postea  Concilium  idem  Bononiam  translatum,  illic  ad  tempus 
est  intermissum.  Interim  vero  Paulus  III.  viam  universae  carnis  in- 
gressus,  successorem  habuit  Julium  III. ,  sub  quo  postea  convocatum 
Ast  iterum  in  eadem  civitate  Tridentina,  et  vocati  omnes,  qui  solent 
interesse  Concilio  ,  ad  primam  diem  Maji,  a.  MDLl.  Qua  die  adfuit 
praesens  Legatus  Creseenfius  cum  nonnullis  Episcopis :  nihil  tamen 
actum  est  propter  paucitatem  Episcoporum  usque  ad  XI.  Octobris 
ejusdem  anni ,  quo  die  celebrata  est  tertia  sessio  sub  Julio  pontifice. 


SESSIO  OCTAVA, 

celebrata  die  XI.  mensis  Martii  M.  D.  XLVII. 

Decretum  sancitum  et  publicatum  in  octava  sessione,  habita  die 
XI.  m.  Martii  a.  M.  D.  XLVII. ,  super  translatione  Concilii  ex  Tri- 
dento  ad  civitatem  Bononiensem,  rogante  reverendissimo  et  illustris- 
simo  Doniino  Cai  dinaie  de  Monte ,  ipsius  Concilii  Praesidente  et 
Legato ,  Patrum  sententias  sub  infrascripta  forma ,  videlicet : 

Decretum  de  translatione  ConciliL 

§.  152.  Placetne  vobis  decernere  et  declarare ,  de 
hujusmodi  morbo  ex  praemissis  et  aliis  allegatis  ita  ma- 
nifeste  et  notorie  constare,  ut  Praelati  in  hac  ciyitate 
sine  vitae  discrimine  commorari,  et  in  ea  idcirco  inviti 
minime  retincri  possint  et  debeant?  Itemque  attento  re- 
cessu  multorum  Praelatoruin  post  proxime  praeteritam 
sessionem,  et  attentis  protestationibus  ahorum  complu- 
rium  Praelatorum  in  congregationibus  generaiibus  factis, 
hinc  omnino  timore  ipsius  morbi  abire  volentium,  qui 


S  c  s  s  i  o    VIII.  IX. 


<5D 


juste  detineri  non  possunt.  et  ex  quorura  discessu  Con* 
cilium  ve\  dissolveretur  vel  ex  paucitate  Praeiatorum 
bonus  ejus  progressus  impedirelur.  vt  nttento  etiam  im- 
minenti  perlcnld  vitae  et  aliis  eausis  per  aliquus  c\  Pa- 
tribus  n  ipsis  cOngregationibus  allegatis,  utpote  notorie 
veris  et  legitimis,  placetne  vobis  similitcr  decernere  et 
declarnre  pro  eouservatione  et  prosecutione  ipsius  Con- 
cilii.  securitate  vitae  ipsorum  Praelatorum,  Concilium 
ipsum  ad  civitatem  Bononine,  veluti  ad  locum  magis 
paratum,  salubrem  et  idoneum  ]>ro  tempore  transferen- 
(lum  esse,  et  ex  nunc  transferri,  et  ibidem  sessioncm 
jam  indictain.  statuta  die.  vigesima  prima  Aprilis.  cele- 
brandain  esse  et  celebrari:  et  successive  ad  ulteriora 
procedenduin.  donec  sanctissimo  Domino  nostro  et  sacro 
Conciko  expedirc  videbitur,  ut  ad  hunc  seu  alium  locum, 
Communioato  etiani  consilio  cum  invictissimo  Caesare, 
christianissimo  Rege.  et  aliis  Regibus  ac  Principibus  chri- 
stianis.  ipsum  Concilium  reduci  possit,  et  debeaf?  Re- 
sponderuut .  Placet. 

Decretum  suprascriptum  placuit  longe  majori  parti 
Pati  *uin ,  contradieentibus  tamen  et  palam  reclamantibus 
Patribus  nonnullis. 

SES.SIO  NONA, 

Bononiae  celebrata  d.  XXI.  m.  April.  a.  M.  D.  XLVII. 

Decretum  yrorogaMonis  sessionis. 

§.  153.  Haee  sacrosancta  oecumenica  et  generalis 
Synodus,  quae  dudum  in  civitate  Tridenti  congregata 
er.it .  ntmc  Bononiae  in  Spiritu  sancto  legitime  Congre- 
gata,  praesidentibus  in  ea.  nomine  sanctissimi  in  Christo 
Patris  et  Domini  nostri,  Domini  Pauli,  divina  providen- 
tia  Papae  UI.3  eisdera  reverendissimis  Dominis,  D.  Joan. 
Maria  de  Monte,  Episcopo  Praenestino.  et  Marcello,  tit. 
S.  Crucis  in  Hierusalem  Presbytero,  S.  R.  E.  Cardinali- 
bus  et  apostolicis  de  latere  Lcgatis,  considerans  quod 
die  undecima  mensis  Martii  praesentis  anni.  in  generali 
publica  scssione  iu  eadem  civitate  Tridenti  et  in  loeo 
consueto  celebrata,  omnibusque  agendis  de  niore  per- 
actts,  e\  causis  tunc  instantibus.  urgentibus  et  legitimis, 
interveniente  etiam  auctoritate  sanctae  sedis  apostolicae. 
etsdera  reverehdissimis  Praesidentibus  etiam  specialiter 
concessa.  decrevit  et  ordinavit .  Concilium  e\  eo  loco 


70 


Concilii  Tridcntini 


in  hanc  civitatem  transferendum  esse,  sicuti  transtulit; 
itemque  sessionem  pro  praesenti  die  vigesima  prima 
Aprilis  illic  indictam,  ut  de  Sacramentorum  et  refor- 
mationis  materiis,  de  quibus  tractandum  proposuerat, 
canones  sancirentur  et  promulgarentur ;  in  liac  ipsa 
civitate  Bononiae  cclebrari  debere,  consideransque  non- 
nullos  ex  Patribus ,  qui  in  hoc  Concilio  interesse  con- 
sueverunt,  his  superioribus  majoris  hebdomadae  et  so- 
lemnitatis  paschalis  diebus ,  in  propriis  Ecclesiis  occu- 
patos,  aliquos  etiam  aliis  impedimentis  detentos  huc 
nondum  accessisse,  quos  tamen  brevi  affuturos  speran- 
dum  est;  ac  propterea  factum  esse,  ut  non  ea,  quam 
sancta  Synodus  desiderabat,  Praelatorum  frequentia, 
potuerint  materiae  ipsae  Sacramentorum  et  reformationis 
examinari  et  discuti,  ut  omnia  maturo  consilio,  cum 
dignitate  et  gravitate  debita  fiant,  bonum,  opportunum 
et  expediens  censuit  censetque,  sessionem  praedictam 
quae  hoc  ipso  die,  ut  praefertur,  celebranda  erat,  ad 
diem  Iovis,  infra  octavam  Pentecostes  proxime  futuram, 
quoad  ipsas  materias  expediendas,  differendam  et  pro- 
rogandam  esse,  quemadmodum  differt  ac  prorogat,  quam 
diem  et  rei  gerendae  maxime  opportimam,  et  Patribus 
praesertim  absentibus  percommodam,  judicavit  et  judicat. 
Hoc  tamen  adjecto,  quod  terminum  ipsum  ipsa  sancta 
Synodus,  pro  ejus  arbitrio  et  voluntate,  sicuti  rebus  Con- 
cilii  putaverit  expedire,  etiam  in  privata  congregatione 
restringere  et  imminuere  possit  et  valeat. 

SESSIO  DECIMA, 

Bononiae  celebrata  d.  II.  m.  Jun.  a.  M.  D.  XLVII. 

Decretam  prorogationis  sessionis. 

§.  154.  Quamvis  haec  sacrosancta  oecumenica  et 
generalis  Synodus  sessionem,  quae  die  vigesima  prima 
mensis  Aprilis  proxime  praeteriti,  super  Sacramentorum 
et  rcformationis  materiis,  in  hac  inclyta  ci\  itate  Bono- 
niae ,  ex  tlecreto  in  urbe  Tridentina  in  publica  sessione 
die  undecima  mensis  Martii  promulgato,  celebranda  erat : 
propter  aliquas  causas,  ac  praesertim  propter  absen- 
tiam  nonnullorum  Patrum,  quos  brevi  affuturos  sperabat, 
ad  hunc  praesentem  diem  ilifferendam  et  jirorogandam 
csse  decreverit;  volens  tamen  cum  iis,  qui  non  vene- 
nuit,  etiam  adhuc  benigne  ageie:  eadem  sacrosancta 


S  e  s  s  i  o  X. 


71 


Synodus .  in  Spiritti  sancto  legitime  congregata .  „prae- 
sideritibus"  iu  ea  eisdem  sanetae  Romanae  Ecolesiae  Car- 
dinalibus  et  apostbKcae  sodis  Legatis,;  siatuit  et  de- 
cernit,  sessionom  ipsam,  quam  liae  die  secunda  mensis 
Junii  praesentis  anni,  niillesimi  quingentesimi  quadra- 
geshni  scjitiini,  eelebrare  deereverat,  ad  diem  Jovis, 
post  festum  nativitatis  beatae  Mariae  virginis,  quae  erit 
decima  quinta  mensis  Septembris  proxime  futuri,  quoad 
praedictas  et  alias  materias  oxpediendas,  difrerendam  et  v 
prorogandam  esse,  quemadniodum  diftert  etprorogat: 
ita  tainen .  quod  prosecutio  discussionis  et  examinatio- 
nis ,  tam  eorum  quae  ad  dogmata  quam  ad  refornia- 
tionem  pertinent,  interim  non  omittatur,  et  terniinum 
ipsum  ipsa  sancta  Synodus.  ])ro  ejus  libito  et  voluntate, 
etiam  in  privata  congregatione,  abbreviare  et  prorogare 
libere  possit  et  valeat. 

§.  155.  Die  XIV.  Septemb.  M.  D.  XLVII..  in  eou- 
gregatione  generali  Bononiae,  prorogata  fuit  sessio, 
quae  futura  erat  die  sequenti,  ad  Deneplacitum  sacri 
Concilii. 


BULLA  RESUMPTIONIS 
C  0  N  C  I  L  1 1  TIUDENTINI, 

SUB    J  U  L  I  0    III.    P  0  N  T.    M  A  X. 

§.  156  Julius  Episcojnis,  scruus  servorum  Dei,  ad 
futuram  rci  memoriam. 

Cum  ad  tollenda  religionis  nostrae  dissidia.  qnac  in 
Germania  longo  tempore  non  sine  totius  christiani  orbis 
pertorbatione  et  scandalo  viguermt ,  bonuin,  opportu- 
num  et  expediens  esse  videatur,  sieuti  etiam  charissi- 
nius  in  Christo  filius  noster,  Carolus  Romanorum  Impe- 
rator  semper  augustus,  nobis  pet  suas  litteras  et  Nun- 
tios  significari  feeit,  ut  sacrum  oecumenicum  generale 
Concilium  per  fel.  rec.  Paulum  Papani  III.,  praedeces- 
sorem  nostmm,  indictum,  et  per  nos  tunc  cardinalaius 
honore  fungentes,  atque  ipsius  praedecessoris  nomine, 

y  A  R  I  A  K  T  £  8, 

5.  154.   praoentiTjus  Lov.  3.  Antc  «,  Cci. 


72 


Bulla  resumptionis 


ima  cum  duobus  aliis  sanctae  Romanae  Ecclesiae  Car- 
riinalibus  ipsi  Concilio  praesidentes ,  inceptum,  ordina- 
tum  et  continuatum,  in  qua  plures  publicae  et  solemnes 
babitae  fuerunt  sessiones .  pluraque  tam  in  causa  fidei 
qnam  reformationis  promulgata  decreta.  multaque  etiam 
ad  utramque  causam  pertinentia  examinata  et  discussa, 
ad  civitatem  Tridentinam  reducatur:  Nos,  ad  quos.  ut 
siunmos  pro  tempore  Pontifices.  spectat  generalia  Con- 
cilia  indicere  et  dirigere,  ut  Ecclesinc  pacem  et  cliri- 
stianae  fidei  atque  ortbodoxae  religionis  incrementum, 
ad  omnipotentis  Dei  laudem  et  gloriam  procuremus,  et 
quantum  in  nobis  est,  tranquillitati  ipsius  Germaniae, 
quae  sane  provincia  retroactis  temporibus  in  vera  reli- 
gione,  ac  sacrorum  Conciliorum  et  sanctorum  Patrum 
doctrina  excolenda,  exbibendaque  maximis  Pontificibus, 
Christi  redemptoris  nostri  in  terra  vicariis,  debita  obe- 
dientia  et  reverentia  nulli  Cbristianorum  provinciae  fuit 
unquam  secunda,  paterne  consulamus,  sperantes  per 
ipsius  Dei  gratiam  et  benignitatem  futurum,  ut  Reges 
onines  ac  Principes  cbristiani,  justis  piisque  nostris  in 
hac  re  votis  annuant,  faveant  atque  assistant:  venera- 
biles  fratres  Patriarchas,  Archiepiscopos ,  Episcopos  et 
dilectos  filios  Abbates,  omnesque  alios  et  singulos,  qui 
de  jure  vel  consuetudiue  vel  privilegio  Conciliis  gene- 
ralibus  interesse  debent ,  quosque  idem  praedecessor 
noster  in  suis  indictionis  et  aliis  quibuscumque  desuper 
confectis  et  publicatis  litteris,  Concilio  interesse  voluit, 
per  viscera  misericordiae  Domini  nostri  Jesu  Christi 
hortamur,  requirimus  et  monemus,  ut  proximis  futuris 
Kalendis  Majij  quem  diem  ad  ipsum  Concilium  in  eo, 
in  quo  nunc  reperitur,  statu  resumendum  et  prosequen- 
dum,  praevia  matura  deliberatione ,  et  ex  certa  nostra 
scientia,  et  de  apostolicae  auctoritatis  plenitudine,  ac 
venerabilium  fratrum  nostrorum,  sanctae  Romanae  Eccle- 
siae  Cardmalium  consilio,  assensu.  statuimus,  decerni- 
mus  et  declaramus,  in  ipsa  civitate  Tridenti,  legitimo 
cessante  impedimento ,  convenire  et  se  congregare,  ac 
ipsius  Concilii  coiitinuationi  et  prosecutioni ,  omni  mora 
postposita,  incumbere  velint.  Nos  enim  operam  sedulo 
daturi  sumus,  ut  eodem  tempore ,  in  eadem  civitate, 
nostri  omnino  adsint  Legati .  per  quos ,  si  per  aetatem 
nostram.  valetudinemque  et  sedis  apostolicae  necessi- 
tates.  personaliter  adesse  neqmverimus,  Sjjiiiiu  sancto 
duce,   i}>si  Concilio  praesidebimus :   quacuinque  ipsius 


Concilii  Tridcntini 


73 


Coocilii  translatioiie  et  suspensione,  ceterisque  contrariis 
non  obstantibus  quibuscuiuque,  ac  praesertim  illis.  quae 
idcm  praedecW(s6r  noster  in  suis  litferis  praedictis,  quas 
cum  omnibus  et  singulis  in  eis  contentis  clausulis  et 
decretis  in  suo  robore  permanere  volumus  atque  decer- 
nimus 3  et  quatenus  opus  sit  innovamus ,  voluit  non  ob- 
stare:  imtum  nihilominus  decernentes  et  inane,  si  secus 
super  bis  a  quoquam,  quavis  auctoritate,  scienter  vel 
ignoranter,  contigerit  attentari.  Nulii  ergo  omnino  ho- 
minum  liceat  hanc  paginam  nostrorum  liortationis ,  re- 
quisitionis.  monitionis,  statuti ,  declarationis,  innova- 
tionis,  voluntatis  et  dccretorum  infrin^ere,  vel  ei  ausu 
temerario  coutraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  prae- 
sunipserit,  inriignationem  omnipotentis  Dei,  ac  beatorum 
Petri  ef  Pauli  Apostolorum  ejus,  se  noverit  incursurum. 
Datum  Romae  apud  sanctum  Petrum,  anno  incarnatio- 
nis  dominicae  M.  D.  L. ,  decimo  octavo  Kal.  Decemb., 
pontilicatus  nostri  anno  primo. 

M.  Card.  Crescen. 

Rom.  Amasacus. 


SACROSANCTI  OECUMENICI 
ET  GENERALIS 

CONCILII  TRIDENTINI 

SESSIO  UNDE(9iMA? 

QUAE    EST   PIUMA    SUB    JULIO  III.  PONT.  MAX., 

celebrata  KaL  Bfaji  M.  D.  LI. 

lu  wontine  sanctae  et  individuae  Trinilatis ,  Patris  et 
Filii  et  Spiritus  sancti.  Amen. 

Anno  a  d.  Dom.  M.  DLI. ,  <lie  prinia  roensis  Maji ,  pontificatns 
Julii  ;i.  2.,  Marcellus  Rom.  Eccl.  Presbyter  Cardinalis  de  Vre~ 
scentUst  Papae  de  latere  Legatus,  ac  Sebast.  Pif/hinus  Arcbiep. 
vSipontinus,  et  Aloysitis  Lipomunus  Episc  Veronensis,  apostol.  sedis 
Nuntii.  unn  cum  reliquis  Patribus,  qui  Trirtenti  aderant,  de  inane  con- 
venerutat  in  Ecdesia  cathedrali  \  igiiii  civitatis  Tridentinae ,  in  oaa 
oelebrarual  priinam  sessionem  Ooncilii  Trideotini  sub  eodem  Juho : 
ubi,  celebrita  prius  de  Sp.  S.  solemni  missa,   peractisque  constieii> 


74  Concilii  Tridentini 

ccremoniis,  Iectae  fuerunt  litterae  Papae  super  reassumptione  et  pro- 
secutione  sacri  oecumenici  et  ^eneralis  Concilii  Tridentini.  Deinde 
Archiep.  Turritanus  conversus  adPatres  alta  et  intelligibili  voce  legit 
haec,  quae  sequuntur: 

Decrelum  de  resumendo  Concilio. 

§.  157.  Placente  vobis,  ad  laudem  et  gloriam  sanctae 
et  individuae  Trinitatis,  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti, 
ad  incrementum  et  exaltationem  fidei  et  religionis  cliristia- 
nae,  sacram  oecumenicum  et  generale  Concilium  Triden- 
tinum,  juxta  formam  et  tenorem  litterarum  sanctissimi 
Domini  nostri,  resumi  debere  et  procedendum  esse  ad 
ulteriora?  Responderunt,  Placet. 

Indictio  futurae  sessionis. 

§.  168.  Placente  vobis  proximam  ftituram  sessionem 
habendam  et  celebrandam  esse  in  futuris  Kalendis  Se- 
ptembris?  Responderunt,  Placet. 

SESSIO  DUODECIMA, 

QUAE  EST  SECUNDA  SUB  JULIO  III.  PONT.  MAX., 
celebrata  die  I.  Septemb.  M.  D.  LI. 

Decretum  prorogationis  sessionis.    (§.  182.) 

g.  159.  Sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Synodus,  in  Spiritu  sancto  legitime  congregata, 
..praesidentibus  in  Qfi  eisdem  sanctae  sedis  apostolicae 
Legato"  et  Nimtiis.  quae  in  proxime  praeterita  sessione 
sequentem  lianc  hodie  habendam  et  ad  ulteriora  proce- 
dendum  esse  decreverat,  cum  ob  inclytae  germanicae 
nationis,  cnjus  praecipue  causa  agitur,  absentiam  .,ac 
non  magnam  ceterorum  Patrnm  f requentiamCi3  procedere 
hactenus  distulerit,  de  venerabilitim  iii  Christo  fratrum 
et  fiiiorum  suorum,  Maguntini  et  Treverensis  Archiepisco- 
pomm,  ac  sacri  Romani  imperii  Principum  Electon.ini, 
et  complurium  ipsius  aliarumque  provinciarum  Episco- 

VARIAKTES. 

§,  151).   verba;  praesidentibus  —  nuntiis  ab.sunt  ub  edit  Col.  5. 
Antv.  Lov.  3.  Rriat. 

verbdi   ae  non  frequentiam    dcsunt  ab  cdit.   IhLv.    Lov.  3. 
Anlv.  6.  Col. 


Sessio    XII.  XIII. 


75 


porum.  sub  lianc  ipsam  diem  adventu  in  Domino  exul- 
tans,  et  dignaS  ipsi  omnipotenti  Deo  agens  glratias,  iir- 
mamque  spem  concipiens,  quampluriinos  alios  tam  ipsius 
germanicae  quam  aliarum  nationum  Praelatos,  et  sui 
ofBcii  debito  et  hoc  exemplo  conunotos,  propediem  esse 
venturos;  futuram  sessionem  ad  quadragesimam  diem, 
quae  erit  undecima  mensis  Octobris  proxhne  sequentis, 
indicat;  et  Concilium  ipsum  in  statu,  in  quo  reperitur, 
prosequendo,  cum  in  praeteritis  sessionibus  de  septem 
Sacramentis  novae  legis  in  genere,  et  in  specie  de  Ba- 
ntismate  et  Confirinatione  definitum  fuerit,  statuit  et  de- 
cernit  de  sanctissimaeEucharistiae  Sacramento,  nec  non, 
quod  ad  refonnationem  attinet,  de  reliquis,  quae  ad  fa- 
ciliorem  et  commodiorem  Praelatorum  residentiam  per- 
tinent,  agi  et  tractari  debere.  At  nionet  et  hortatur 
omnes  Patres,  ut  interim  Domini  nostri  Jesu  Christi 
exempJo  (Matth.  IV.),  quantum  tamen  liumana  fragilitas 
patietur,  jejuniis  et  orationibus  vacent.  ut  tandem  pla- 
catus,  qui  in  saecula  sit  benedictus,  Deus  corda  homi- 
num  ad  verae  suae  fidei  agnitionem ,  et  sanctae  matris 
Ecclesiae  unitatem,  ac  recte  vivendi  normam  reducerc 
dignetur. 

SESSIO  DECIMA  TERTIA, 

QUAfl   EST  TERTIA  SUB  JULIO  III.  PONT.  MAX., 
celebrata  die  XI.  Octob.  M.  D.  LI. 

JJccrctum  de  smictissimo  Eucharistiae  Sacramento. 

§.  160.  Sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Svnodus,  in  Spiritu  sancto  legitime  congre^ata, 
praesidentibus  in  ea  eisdem  sanctae  sedis  apostohcae 
Legato  el  Nuntiis,  etsi  in  eum  finem  ..non  absquc  pccu- 
Uari  Spiritus  sancU  ductu"  et  gubernatione,  convenerit, 
ut  veram  et  antiquam  de  Fide  et  Sa.cramentis  doctrinam 
exponeret,  et  ut  haeresibus  omnibus  et  aliis  gravissimis 
incommodis,  quilms  Dei  Ecclesia  niisere  nunc  exagita- 

VARIAK  TES. 

§.  160.  non  absqne  pecnliaris  Spiritus  sancti  «inrtu.  et  snbernatione 
edit.  Hnm.  3.  non  absqne  pecoKari  sriliret  dnctu ,  i;nbern;i- 
tione  edit*  linm.  i.  rt  Lnc.  2.  non  ftbsque  peculini  >cilin»t 
docni  et  ^nbemalione  cdit.  Vird.  Khem.  Brix.  Lov.  3.  IMl. 
Antv.  5.  Col. 


76 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


tur  et  in  multas  ac  varias  partes  scinditur,,  remedium 
afferret,  hoc  praesertim  jam  inde  a  principio  in  votis 
habuitj  ut  stirpitus  convelleret  „ztmnia"  (Matth.  XIII, 
30J  execrabilium  errorum  et  schismatuni,  quae  inimicus 
homo  his  nostris  ealamitosis  temporibus  in  doctrina 
Fidei,  usu  et  cultu  sacrosanctae  Eucharistiae  supersemi- 
navit,  quam  alioqui  Salvator  noster  in  Ecclesia  sua 
tamquam  symbolum  reliquit  ejus  imitatis  et  caritatis, 
qua  Christianos  omnes  inter  se  conjunctos  et  copulatos 
esse  voluit.  Itaque  eadem  sacrosancta  Synodus  sanam 
et  sinceram  illam  de  venerabili  hoc  et  divino  Euchari- 
stiae  Sacramento  doctrinam  tradens,  quam  semper  ca- 
tholica  Ecclesia  ab  ipso  Jesu  Christo  Domino  nostro  et 
ejus  Apostolis  erudita,  atque  a  Spiritu  sancto,  illi  omneni 
veritatem  in  dies  suggerente,  edocta  ( Lnc.  XII,  12.  Jo. 
XIV,  26.  XVI,  13.J,  retinuit,  et  ad  finem  usque  sae- 
culi  conservabit;  omnibus  Christi  fidelibus  interdicit, 
ne  posthac  de  sanctissima  Eucharistia  aliter  credere, 
docere  aut  praedicare  audeant ,  quam  ut  est  hoc  prae- 
senti  decreto  explicatum  atque  definitum. 

C  A  P  U  T  I. 

De  reali  praesentia  Domini  nostri  Jesu  Christi  in  san- 
ctissimo  Eucharistiae  Sacramento. 

§.  161.  Principio  docet  sancta  Synodus  et  aperte 
ac  simpliciter  profitetur,  in  almo  sanctae  Eucharistiae 
Sacramento  post  panis  et  vini  consecrationem  Dominum 
nostrum,  Jesum  Christum  verum  Deum  atque  hominem, 
vere,  realiter  ac  substantialiter  sub  specie  illarum  rerum 
sensibilium  contineri.  Neque  enim  haec  inter  se  pugnant, 
ut  i])se  Salvator  noster  semper  ad  dexteram  Patris  in 
coelis  assideat  juxta  modum  existendi  naturalem,  et  ut 
multis  nihilominus  aliis  in  locis  sacramentaliter  praesens 
sua  substantia  nobis-adsit,  ea  existendi  ratione,  quam 
etsi  verbis  exprimere  vix  possumus,  possibilem  tamen 
esse  Deo,  cogitatione  per  fidem  illusttata  assequi  pos- 
sumus ,  et  constantissime  credere  debemus;  ita  enim 
majores  omnes  nostri,  quotquot  in  vera  Christi  Ecclesia 

VARUN  f  E  S. 

§.  100.    B&antaD  Rom.  1.    Vird.  Rhem.  Lor.  i.  3.  Brix.  Dil. 
Anto.  .5.  Col, 


f 

Sessio  XIII. 


77 


fuerunt,  qui  de  sanctissimo  hoc  Sacramento  disseruerunt, 
apertissime  professi  stmt,  lioc  tam  admirabile  Sacramen- 
tnni  in  ulrima  coena  Redemptorem  nostrum  instituissc. 
cum  posl  pnnis  vinique  benedictionem,  se  suum  ipsius 
corpus  illis  praebere.  ac  snum  snnguinem,  disertis  et 
perspicuis  verjbis  testatus  est,  quae  verba  a  sanctis 
Evangdistis  (Matth  XXVI,  26.  28.  Marc.  XIV,  22.  24. 
Litc.  XXII,  19.  20.J  commemorata,  et  a  divo  Panlo 
(l  Cor.  XI,  24.  25.^  postea  repetita,  cum  propriam  illam 
et  apertissimam  sii;nitientionein  prae  se  ferant,  secundum 
quam  a  Patribus  intellecta  sunt,  indignissimum  sane 
flagitium  est.  ea  a  quibusdam  contentiosis  et  pravis  ho- 
minibus  ad  fietitios  et  imaginarios  tropos,  quibus  veritas 
earnis  et  sanguinis  Christi  negatur,  contra  universum 
Kcelesiac  sensum  detorqueri,  quae  tamquam  columna 
et  firmamenttttu  veritatis  (1  Tim.  III,  16.) ,  haec  ab  im- 
piis  Jiominibus  excogitata  connnenta,  velut  sathanica, 
detestata  est,  grato  semper  et  memore  animo  praestan- 
tissimum  hoc  CJiristi  beneficium  agnoscens. 

C  A  P  U  T  II. 

De  rationc  institutionis  sanctissimi  hvjus  Sacramenti. 

§.  162.  Ergo  Salvator  noster,  discessurus  ex  hoc 
mundo  ad  Patrem,  Sacramentum  lioc  instituit,  in  quo 
divitias  divini  sui  erga  homines  amoris  velut  effudit, 
memoriam  faciens  mirabilium  suorum  (Ps.  CX,4.);  et 
in  illius  sumptione  colere  nos  sui  memoriam  praecepit, 
suamque  annuntiare  mortem,  donec  ipse  ad  judk  andum 
mundum  veniat  (Luc.  XX//,  19.  1  Cor.  XI,  24  —  26.;. 
Sumi  aufeni  voluit  Sacramentum  lioc  tamquam  spiritalem 
animarum  cibum,  quo  alantur  et  confortentur  viventes 
vita  illius,  qui  dixit  (Jo.  VI,  58.J :  Qai  manducat  me, 
ct  ipse  vivet  propter  me,  et  tamquam  antidotum,  quo 
liberemur  a  culpis  quotidianis,  et  a  peccatis  mortalilms 
praeservemur.  Pignus  praeterea  id  esse  voluit  futurae 
nostrae  gloriae  et  perpetuae  felieitatis,  adeoque  symbo- 
lum  unius  illius  corporis,  cujus  ipse  caput  existit  (\  Cor, 
XI.  :>.  Eph.  V,  23.  24.  Rom.  XII,  4.  6.),  cuique  nos, 
tamquaai  membra,  arctissima  fidei,  spei  et  caritatis  con- 
nexione  astrietos  esse  voluit .  ut  idipsum  omnes  dicere- 
mus.  oec  essenf  in  nobis  schismata  (1  Cor.  1,  ii).) 


78 


Concilii  Tridentini 


C  A  P  U  T  III. 

De  excellentia  sanctissimae  Eucharistiae  super  reliqua 
Sacramenta.    (%  171.  173.  288.; 

§.  163.  Commune  hoc  quidem  est  sanctissimae 
Eucharistiae  cum  ceteris  Sacramentis,  symbolum  esse  rei 
sacrae  et  invisibilis  gratiae  formam  visibilem;  verum 
illud  in  ea  excellens  et  singulare  reperitur,  quod  reliqua 
Sacramenta  tunc  primum  'sanctificandi  vim  habent ,  cum 
quis  illis  utitur,  at  in  Eucliaristia  ipse  sanctitatis  i  auctor 
ante  usum  est.  Nondum  enim  Eucharistiam  de  mauu 
Domini  Apostoli  susceperant  (MattL  XXVI,  26.  Marc. 
XIV,  23.^),  cum  vere  tamen  ipse  affirmaret  corpus  suum 
esse ,  quod  praebebat.  Et  semper  haec  fides  in  Ecclesia 
Dei  fuit,  statim  post  consecrationem  verum  Domini  nostri 
corpus  verumque  ejus  sanguinem  sub  panis  et  vini  specie 
una  cum  ipsius  anima  et  divinitate  existere,  sed  corpus 
quidem  sub  specie  panis ,  et  sanguinem  sub  vini  specie, 
ex  vi  verbomm;  ipsum  autem  corpus  sub  specie  vini, 
et  sanguinem  sub  specie  panis,  animamque  sub  utraque 
vi  naturalis  illius  connexionis  et  concomitantiae ,  qua 
partes  Christi  Domini^  qui  jam  ex  mortuis  resurrexit, 
non  amplius  moriturus  (Rom.  VI,  9.),  inter  se  copulan- 
tur;  divinitatem  porro  propter  adrnirabilem  illam  ejus 
cum  corpore  et  anima  hypostaticam  unionem.  Qua- 
propter  verissimum  est  tantumdem  sub  „alterutra"  spe- 
cie,  atque  sub  utraque  contineri.  Totus  enim  et  integer 
Christus  sub  panis  specie  ,  et  sub  quavis  ipsius  speciei 
parte ;  totus  Item  sub  vini  specie  et  sub  ejus  partibus  existit. 

C  A  P  U  T  IV. 

Dc  Transubstantialionc.    (§.  172.; 

§.  164.  Quoniam  autem  Christus,  redemptor  noster, 
corpus  suum  id,  quod  sub  specie  panis  ofterebat,  vere 
esse  dixit  (Luc.  XXII,  19.  Jo.  VI,  48.  1  Cor.  XI,  <24.); 
ideo  persuasum  semper  in  Ecclesia  Dei  fuit,  idque  nunc 
denuo  sancta  haec  Synodus  declarat,  per  consecrationem 
panis  et  vini  conversionem  fieri  totius  substantiae  panis 

VAKIANTES. 

§.  163.    altera  edii.  Brix.   Vtrd.  likcm.  Lav.  3. 


Sessio  XIII. 


79 


in  substantiam  corporis  Christi  Domini  nostri,  et  totius 
substantiae  vini  in  substantiam  sanguinis  ejus.  Quae 
oonversio  cojivenienter  et  proprie  a  sancta  catholica 
Ecclesia  Transubstantiatio  est  appellata. 


C  A  P  U  T  V. 

De  cullit  ct  vencrationc  huic  sanctissimo  Sacramento 
exhibenda.  (§.  176. ) 

§.  165.  Nullus  itaque  dubitandi  locus  relinquitur, 
quin  omnes  Christi  fideles,  pro  more  in  catholica  Ec- 
clesia  semper  reeepto,  latriae  cultum,  qui  vero  Deo  de- 
betur .  huic  sanctissimo  Sacramento  in  veneratione  exlii- 
bent  Nequeenim  ideo  minus  est  adorandum,  quodfuerita 
Christo  Domino,  ut  sumatur,  institutum  (Maith.  XXVI, 
nam  illum  eumdem  Deum  praesentem  „in  eo(e 
adessc  credimns ,  quem  Pater  aeternus  introducens  in 
orbem  terrarum,  dicit  ( Ps.  XCVI.  7.  Ilebr.  I.  6.): 
Et  adorcnt  eum  omncs  Angeli  Dci,  quem  Magi  proci- 
dentes  adoraverunt  ( Mallh.  II,  11.),  quem  denique  in 
Galilaea  ab  Apostolis  adoratum  fuisse  scriptura  (Slatlh. 
XXVIII,  17.  Luc.  XXIV,  $1.)  testatur.  Declarat  prae- 
terea  sancta  Synodus,  pie  et  religiose  admodum  in  Dei 
Ecclesiam  inductum  fuisse  hunc  morem,  ut  singulis  an- 
nis  pecnliari  quodam  et  festo  die  praecelsuin  hoc  et 
venerabile  Sacramentum  singulari  veneratione  ac  solem- 
nitate  celebraretur ,  utque  in  processionibus  reverenter 
et  honorifiee  illud  per  vias  et  loca  publica  circuniferre- 
tur.  Acquissimum  est  enim  sacros  aliquos  statutos  esse 
dies,  eum  diristiani  omnes,  singulari  ac  rara  quadam 
significatione.  gratos  et  memores  .testentur  animos  erga 
cnnununem  Dominum  et  redemptorem  pro  tani  ineflabili 
et  plane  divino  beneficio,  quo  mortis  ejus  vietoria  et 
triumphus  repraesentatur  (1  Cor.  XV.  Ilebr.  \\.).  Ac 
si  quidem  oportuit  victricem  veritatem  de  mendacio  et 
haeresi  triumpbum  agere,  ut  ejus  adversarii  in  conspc- 
etu  tanti  splendoris.  et  in  tanta  universae  Ecclesiae  lae- 
titia  positi.  vel  debilitati  et  fracti  tabescant,  vel  pudore 
alTecti  et  confusi  aliquando  resipiscant. 


§.  IfiBL   in  eo 


V  A  R IANIE  S. 

—  Loc.   Fem.  ct  Dil. 


80 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  tl  e  n  t  i  n  i 


C  A  P  U  T  VI. 

De  asservando  sacrae  Eucharistae  Sacramento  et  ad 
infirmos  deferendo.    (§.  177.) 

§.  166.  Consuetudo  asservandi  in  sacrario  sanctam 
Eucharistiam  adeo  antiqua  est,  ut  eam  saeculum  etiam 
Nicaeni  Concilii  agnoverit.  Porro  deferri  ipsam  sacram 
Eucliaristiam  ad  infirmos,  et  99m  Imnc  usum"  diligenter 
in  Ecclesiis  conservarij  praeterqnam  quod  cum  summa 
aequitate  et  ratione  conjunctum  est,  tum  multis  in  Con- 
ciliis  praeceptum  invenitur ,  et  vetustissimo  catliolicae 
Ecclesiae  more  est  observatum.  Quare  sancta  haec  Sy- 
nodus  retinendum  omnino  salutarem  hunc  et  necessa- 
rium  morem  statuit. 

caput  vn. 

De  praeparatione  quae  adhibenda  est,  ut  digne  quis 
sacram  Eucharistiam  percipiat.    (§.  181.) 

§.  167.  Si  non  decet  ad  sacras  ullas  functiones 
quempiam  accedere,  nisi  sancte;  certe,  quo  magis  san- 
ctitas  et  divinitas  caelestis  hujus  Sacramenti  viro  chri- 
stiano  comperta  est ,  eo  diligentius  cavere  ille  debet, 
ne  absque  magna  reveFentia  et  sanctitate  ad  id  perci- 
piendum  accedat,  pra*esertim  cum  illa  plena  fonnidinis 
verba  apud  Apostolum  legamus  (1  Cor.  XI.  20.Jf :  Qui 
manducat  et  bibit  indigne ,  judicium  sibi  manducat  ct 
bibit,  non  dijudicans  corpus  Domini.  Quare  commu- 
nicare  volenti  revocandum  est  in  memoriam  ejus  prae- 
ceptum  ( 1  Cor.  X/,  28.J :  Probet  autem  seipsum  homo. 
Ecclesiastica  antem  consuetudo  declarat,  eam  probatio- 
nem  necessariam  esse,  ut  nullus  sibi  conscius  peccati 
mortalis ,  quantumvis  sibi  contiitus  videatur ,  absque 
praemissa  sacramentali  Confessione  ad  sacram  Eucha- 
ristiarn  accedere  debeat.  Quod  a  Christianis  omnibus, 
etiam  ab  iis  Sacerdotibus,  quibiis  ex  officio  ineubuerit 
celebrare,  haec  sancta  Synodus  per|>etuo  servandum  esse 
decrevit,  modo  non  desit  illis  copia  Confessoris:  quod 
si  necessitate  urgente  Sacerdos  absque  ])raevia  Confes- 
sione  celebraverit ,  quamprimum  conliteatur. 


VARIAIVTES. 

ififi    liiiuc  usum  Kom.  l.  Dif.   Ycn.  <>t  Lov. 


S  e  s  s  i  o  XIII. 


81 


OAPUT  VIII. 

De  usu  admirabili  hujus  Sucramenti.  (§,  178.  180.  181.) 

lb'8.  Quoad  usuui  auteiu,  recte  et  sapienter 
Patres  nostri  tres  rationes  hoc  sanctum  Sacramentum 
accipiendi  distinxerunt.  Quosdam  enim  docuerunt  sacra- 
mentaliter  dumtaxat  id  sumere,  ut  peccatores.  Alios 
(antum  spiritaliter,  illos  nimirum,  qui  voto  propositum 
illum  caelestem  panem  edentes  fide  viva,  quae  per  di- 
leotionem  operatur  (Gal.  V,  6.) ,  fructum  ejus  et  utili- 
tatem  sentiunt.  Tertios  porro  sacramcntaliter  simul  et 
spiritaliter :  hi  autem  sunt,  qui  ita  se  prius  probant  et 
tnstruunt,  ut  vestem  nuptialem  induti  (Matth.  XXII,  11.) 
ad  divinam  hanc  mensam  accedant. 

§.  169.  In  sacramentali  autem  sumptione  semper 
in  Ecclesia  Dei  mos  fuit,  ut  Laici  a  Sacerdotibus  com- 
inunionem  acciperent,  Sacerdotes  autem  celebrantes 
6eipsos  comrauniearent ;  qui  mos,  tamquam  ex  traditione 
apostolica  (Hebr.  V.  et  VII.)  descendens,  jure  ac  merito 
retineri  debet.  Deinuin  vero  paterno  aftectu  admonet  san- 
cta  Svnodus,  hortatur,  rogat  et  obsecrat  per  viscera 
misericerdiae  Dei  nostri,  ut  omnes  et  singuli,  qui  chri- 
stiano  nomine  censentur  in  hoc  unitatis  signo,  in  hoo 
viuculo  earitatis.  in  hoe  concordiae  symbolo,  jam  tandem 
aliquande  eonveniant  et  coucordent.  memoresque  tantae 
innjestatis  et  tam  eximii  amoris  Jesu Christi Domini  nostri, 
qui  dilectam  animam  suam  in  nostrae  salutis  pretium, 
et  carnem  suam  nobis  dedit  ad  manducandum  (Joh.  V\> 
56.  57.J :  haec  sacra  mysteria  corporis  et  sanguinis  ejus 
ea  iidei  constantia  et  tirmitate,  ea  animi  devotione,  ea 
pietate  et  cultu  credant  et  venerentur,  ut  panem  illum 
supersubstantialem  frequenter  suscipere  possint,  et  is  yere 
e|s  sit  animae  vita  ct  perpetua  sanitas  mcntis,  cujus 
vigore  confortati,  ex  hujus  miserae  peregrinationis  itinere 
ad  caelestem  patriam  perv/enire  valeant,  eiindem  paneni 
Aoigelorum  (Ps.  LXXVII,  '25.)  ,  quera  modo  sub  ,,sacris 
velaminibus"  edmit,  absque  ullo  velamine  manducaturi. 

§.  171).  Quoniam  autem  non  est  satis  veritatem  di- 
ccre,  nisi  drte^antur  et  refellantur  errores;  placuit  san- 
ctae  Synodo  hos  Canones  subjungere,  ut  omnes  jam 

VARIANTES. 

^  100,  panis  velammibus  Brix.  Yird.  Rhcm.  Lov.3.  Antv.5.  Col. 

iy 


82  Concilii  Tridentini 

agnita  doctrina  catholica  intelligant  quoque,  quae  illis 
haereses  caveri  vitarique  debeant. 

De  sawosancto  Eucharistiae  Sacramento 

C  ANON  L    (§.  163.) 

§.  171.  Si  quis  negaverit,  in  sanctissimae  Eucha- 
ristiae  Sacramento  contineri  vere,  realiter  et  substan- 
tialiter  corpus  et  sanguinem  una  cum  anima  et  divini- 
tate  Domini  nostri  Jesu  Christi,  ac  proinde  totum  Chri- 
stum ,  sed  dixerit ,  tantummodo  esse  in  eo ,  ut  in  signo 
vel  fjgura  aut  virtute;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  II.    (§.  164.) 

§.  172.  Si  quis  dixerit,  in  sacrosancto  Eucharistiae 
Sacramento  remanere  substanuam  panis  et  vini,  una 
cum  corpore  et  sanguine  Domini  nostri  Jesu  Christi, 
negaveritque  mirabilem  illam  et  singularem  conversionem 
totius  substantiae  panis  in  corpus,  et  totius  substantiae 
vini  in  sanguinem,,  manentibus  dumtaxat  speciebus  panis 
et  vini,  quam  quidem  conversionem  catholica  Eccldsia 
aptissime  Transubstantiationem  appellat;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  Hfc    (§.  163.) 

§.  173.  Si  quis  negaverit,  in  venerabili  Sacramento 
Eucharistiae  sub  unaquaque  specie,  et  sub  singulis  cu- 
jusque  speciei  partibus,  separatione  facta,  totum  Chri- 
stum  contineri;  anathema  sit. 

CANON  IV. 

§.  174.  Si  quis  dixerit,  peracta  consecratione  in 
admirabili  Eucharistiae  Sacramento  non  esse  corpus  et 
sanguinem  Domini  nostri  Jesu  Christi,  sed  tantum  in 
usu  dum  sumitur,  non  autem  ante  vel  post;  et  in  hostiis 
seu  particulis  consecratis,  quae  post  commmnonem  re- 
servantur  vel  supersunt,  non  remanere  verum  corpus 
Domini ;  anathenia  sit. 

C  A  N  0  N  V. 

§.  175.  Si  quis  dixerit,  vel  praecipuum  fructum 
sanctissimae  Eucharistiae  csse  remissionem  peccatorum, 
vei  ex  ea  non  alios  eiFectus  provenire;  anathema  sit. 


Sessio    XIIL  83 

CINON    VI.    (§.  165.) 

§.  Si  quis  dixerit,  in  sancta  Eucharistiae  Sa- 

cramento  Qhristum,  unigenitum  Dei  filhnn,  nou  esse 
cultu  latriae.  etiam  externo,  adorandum,  atque  ideo 
nec  festiva  peculiari  celebritate  venerandum,  neque  in 
processiouibus,  secundum  laudabilem  et  universalem  Ec- 
clesiae  sanctae  ritum  et  consuetudinem ,  solemniter  cir- 
cumgestandum ,  vel  non  publice  ut  adoretur  populo 
proponendum,  et  ejus  adoratores  esse  y.idololatras" ;  ana- 
theina  sit. 

C  A  N  0  N    VU.    (§.  166.) 

§.  177.  Si  qnis  dixerit,  non  licere  sacram  Eucfta- 
ristiani  in  sacraho  reaervari,  sed  statim  post  consecra- 
tionem  adstantibus  necessario  distribuendara ,  aut  non 
licere,  nt  illa  ad  infirmos  honorifice  deferatur;  ana- 
tliema  sit. 

C  A  N  0  N    VIII.    (§.  168.) 

§.  178.  Si  qnis  dixerit,  Christum  in  Eucharistia  ex- 
hibitum  spiritualiter  tantum  manducari,  et  non  etiam 
sacrainentaliter  et  realiter;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    IX.    (§.  231.) 

§.  179.  Si  quis  „negaveriPc,  omnes  et  singulos  Christi 
fideles  utriusque  sexus,  cum  ad  annos  discretionis  per- 
venerint,  teneri  singulis  annis,  saltem  in  Paschate,  ad 
communicandum ,  juxta  pracceptum  sanctae  matris  Ee- 
clesiae  (XII);  anathema  sit 

CANON    X.    (§.  168.) 

§.  180.  Si  quis  dixerit,  non  licere  Sacerdoti  celo- 
branti  seipsum  communicare;  anathema  sit. 

j  C  A  N  0  N    XI.    (§.  167.) 

§.  181.  Si  quis  dixerit,  solam  fidem  esse  sufficien- 
tem  praeparationem  ad  sumendum  sanctissimae  Eucha- 

VARIAKTES, 

11  §.  176.  idolatras  Rnm.  i.  5.  Rrix.  Dil.  Lov.  3.  Vird.  ffhem. 
*  intv.  5.  (ol.   idolatrias  Vcn.  2. 

§.  170.   dizerit  Vmt,  2. 

6  * 


84 


Concilii  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


ristiae  Sacramentum ;  anathema  sit.  Et  ne  tantum  Sacra- 
mentum  indigne  atque  ideo  in  mortein  et  condemnationem 
sumatur  ,  statult  atque  declarat  ipsa  sancta  Synodus,  illis 
quos  conscientia  peccati  mortalis  gravat,  quantumcumque 
etiam  se  contritos  existiment,  habita  copia  Confessoris, 
neccssario  praemittendam  esse  Confessionem  sacramenta- 
lem.  Si  quis  autem  contrarium  docere,  praedicare  vel 
pertinaciter  asserere,  seu  etiam  publice  disputando  de- 
fendere  praesumpserit ,  eo  ipso  excdmmunicatus  existat. 

Decretum  de  reformatione. 

C  A  P  t  T  t 

Episcopi  prudenter  moribus  subditorum  rcformandis 
invigilent;  ab  corum  coYrectione  non  appelletur. 
(%  159*  326.  423.  456.  493.  J 

§.  182.  Eadem  ,,sacrosancta"  Tridentina  Synodus 
in  Spiritu  sancto  legitime  congregata*  ^praesidentibus 
in  ea  eisdem  sanctae  Sedis  apostolicae  Legato  et  Nun- 
tiis",  intendens  ndnnulla  statuere,  quae  ad  jurisdictio- 
nem  pertinent  Episcoporum,  ut  juxta  proximae  sessio- 
uis  decretum  illi  in  commissis  sibi  Ecclesiis  eo  liben- 
tius  resideant,  quo  facilius  et  commodius  sibi  subjectos 
regere  et  in  vitae  ac  morUm  honestate  continere  po- 
tuerint;  illud  primum  eos  admonendos  censet,  ut  se  pa- 
stores,  non  „percussores£i  (Tit.  I,  7.  Tim.  111,  l.)  esse 
meminerint,  atque  ita  praeesse  sibi  subditis  opportere, 
ut  non  in  eis  dominentur  (1  Pctr*  V,  2.  3.J }  sed  illos 
tamquam  filios  et  fratres  diligant,  elaborentque  ut  hor- 
tando  et  monendo  ab  illicitis  deterreant,  ne  ubi  deli- 
querint  debitis  eos  poenis  coercere  cogantur.  Quos 
tamen  si  quid  per  lmmanam  fragilitatem  peccare  con- 
tigerit,  illa  Apostoli  est  ab  eis  servanda  praeceptio 
(±  Tim.  I  V,  %) ,  ut  illos  arguant,  obsecrent,  increpent 
in  omni  bonitate  et  patientia;  cum  saepe  plus  erga  cor- 
rigendos  agat  benevolentia  quam  austeritas,  plus  exhor- 
tatio  quam  comminatio,  plus  caritas  quam  potestas.  Sin 
autem  ob  delicti  gravitatem  virga  opus  fuerit,  tunc  cum 

VAHIAWTES. 

§.  182.   sancta  Kom.  i.   Bvix.  l)il.  Lov.  2.  3.    Ven.  2.  Vird. 
Rhcm.    Antv.  5.  Col. 
praesidentibii*  -  nuntiis  —  Vird.  lihcm. 
pr.tecursores  Brix.  jLov.  3.  Antv.  5.  €ol. 


Hcasio    XIII.  85 

mansuetudinc  rkjor.  oum  ndsericordia  judleium,  cum 
lenitate  severltas  adhibenda  est,  ut  sine  asperitate  di- 
sciplina  pomilis  salutaris  ac  necessaria  conservctur:  et 
qui  corrcpti  fuerint  cmendentur,  aut  si  resipiscero  no- 
luerint  ceteri  salubri  iu  eos  animadversionis  exemplo 
a  vitiis  deterreantnr ;  cum  sit  diligentis  et  pii  simul  Pa- 
storis  officium,  morbis  ovium  levia  primum  adhibere  fo- 
menta,  post  ubi  morbi  gravitas  ita  postulet  ad  ,,aeriorae~ 
ct  graviora  remedia  descendere,  sin  autem  ne  ea  qui- 
dem  proficiant,  illis  submoveudis  ccteras  saltem  oves 
a  contagionis  peiiculo  liberare. 

§.  i83,  Cum  igitur  rei  criminum  plerumque  ad  cvi- 
tandas  poenas  et  Episcoponun  subterfugicnda  judicia, 
qucrelas  et  gravamina  sunulent,  et  appellationis  ^dif- 
fvgio"  judicis  processum  impediant;  ne  remedio  ad  in- 
nocentiao  praesidium  instituto  ad  iniquitatis  defensio- 
nem  abutantur,  ^uttjve  hvjusmodi-  eorum  calliditati  et 
terpiversationi  ocourratur,  ita  statuit  ct  decrevit :  In  oausis 
visitationis  et  correctionis,  sive  habilitatis  et  inhabilitatis, 
nec  non  criminalibus,  ab  Episcopo  seu  illrus  in  spiritua 
libus  Vicario  generali ,  aute  defmitivam  sententiam ,  ab 
interlocutoria  'vel  ano  qubcumque  gravamino  non  ap- 
peiletur;  neque  Episcopus  seu  Vicarius  appellationi  liu- 
Jusmodi  tamquam  frivolae  deferre  teneatur,  scd  ca ,  ac 
quacumque  inhibitiono  ab  appellationis  99judtce"  ema 
nata,  neo  non  onmi  styto  et  consuetudine  etiam  immemo- 
rabili  contraria  nonobstante.  adultoriora  valeatprocedere, 
nisi  gravamcn  huji^nodi  pcrdehnitam  sententiam  rcparari, 
vel  ab  ipsa  definitiva  appellari  nonpossit.  Quibuscasibus 
sacrorum  ct  antiquorum  canonum  statuta  iliibata  pcrsistant. 

C  A  P  u  t  n. 

hi  criminalibus  appcllatio  ab  Episcopp,  quandt)  Mc 
tropolitaMO  aut  uni  ex  vicinioribus  committcnda  sit. 

184.    A  sententia  Episcopi  vel  ipsius  iu  spirituali- 
bus  Vicarii  £eneralis,in„cn>«^ ulibu s-  appeilationiscausa, 

V  A  R  l  A  N  1  ES. 

t$.1S-2.  veriora  Kom.  1.  liri.v.  IHL  Lov.2.3.  lihem.  Antr.~>.  Cqt. 
%■  IS3.  HSupa  Iinm.  3.  dUftisio  Vtnt.  Rhem. 

a!(|ue  ut  liujiisinodi  /fom.  1.  4.  JJrU.  Lov.  £.  3.  JW.  Vinl. 
Hhrm.  Antv.  r>.  CoL 

jinlirk)  Uom.  1. 

5.  IS4.  ^mininibus  LhU.  Lov.  3.    Vird.  lihcm.  Antv.  5.  Cot. 


86 


Concilii  Tridentini 


ubi  .MppeUaitoni  locus"  fuerit,  si  apostolica  auetoritate 
in  partibus  eam  committi  contigerit,  Metropolitano  seu 
illius  etiam  Vicario  in  spiritualibus  generali,  aut  si  ille 
aliqua  de  causa  suspectus  foret,  vel  ultra  duas  legales 
ilietas  distet,  seu  ab  ipso  appellatum  fuerit,  uni  ex  vi- 
cinioribus  Episcopis  seu  illorum  Vicariis,  non  autem 
inferioribus  judicibus  committatur. 

C  A  P  u  t  ra. 

Acta  primae  mstantiae  intra  trigmta  dies  dentur 
gratis  reo  appellanti. 

§.  183.  Reus  ab  Episcopo  aut  ejus  Vicario  in 
spiritualibus  generali  in  crimiiiali  causa  .,appellans ,  co- 
ram  judice  ad  quem  appellavit",  acta  primae  instantiae 
omnino  producat ,  et  judex ,  nisi  illis  visis ,  ad  ejus  ab- 
solutionem  minime  procedat  Is  autem  a  quo  appel- 
latum  fuerit  intra  triginta  dies  acta  ipsa  postulanti 
gratis  exhibeat ;  alioqui  absque  illis  causa  appellationis 
hujusmodi,  prout  „justitia  suaserit",  terminetur. 

C  A  P  U  T  IV. 

Qna  ratione  Clerici  ob  gravia  crimbia  sacris  ex- 
auctorandt. 

§.  186.  Cum  vero  tam  gravia  nonnumquam  sint  de- 
licta  ab  ecclesiasticis  oommissa  personis,  ut  ob  eorum 
atrocitatem  e  sacris  ordinibus  deponqpdae  et  curiae  sint 
tradendae  saeculari,  in  quo  secundum  sacros  canones 
certus  Episcoporum  numerus  requiritur;  quos  si  omnes 
adhibere  difficile  esset,  debita  juris  executio  differetur; 
si  quaudo  autem  intervenire  possent,  eorum  residentia 
intermitteretur ;  propterea  statuit  et  decrevit:  Episcopo 
per  se  seu  illius  „Vicarium  in  spiritualibus  generalemce 9 
contra  Clericum,  in  sacris  etiam  presbyteratus  ordinibus 
constitutum,  etiam  ad  illius  condcinnationein ,  nec  non 
verbalem  depositionem ;  et  per  seipsum  etiam,  ad  actua- 

VARIANTE9. 

§.  184.    appellationis  loeus  ftom.  1.  4.    Lov.  2.  3.    Brix.  Dil. 

Vird.   Hhem.  Antv.  5.  Cof. 
§.  185.    appellare    rnram   jndrce   possit :    ei  ad  quem  appellavit 
Brix.  Lov.  3.    Vird.   llhcm.  Antv.  r>.  Col. 
in  institia  sua  asserit  Brix.   Rhem.   Lov.  3.  Antv.  5.  Col. 
§.  186.    vieario  in  splrituaibus  geneffcli  R&m.  5. 


S  e  s  a  i  o  XIII. 


87 


lein  atquc  sollemnem  degradationein  ab  ipsis  ordinibus 
el  gradibus  ecclesfasticis  in  casibus,  in  quibus  aliorum 
Episcoporum  praesentia ,  in  numero  a  canonibus  defini- 
to,  requiritur.j  etiam  absquc  iUis  procedere  liceat;  ad- 
bibitis  tamen  et  in  hoc  sibi  assistentibus ,  totidem  Ab- 
batibus,  usum  mitrae  et  baculi  ex  privilegio  apostolico 
babentihus,  si  in  civitate  aut  dioecesi  reperiri  et  commo- 
de  interesse  possint :  auoquin  aliis  personis  iu  eCcIesiati- 
ca  dignitate  constitutis,  quae  aetate  graves  ac  juris  sci- 
cntia  commendabiles  existant 

C  A  P  U  T  V. 

Summarie  cognoscat  Episcopus  <Ic  gratiis,  aut  absolutio- 
ncm  criminis  aui  remissionem  ppenae  respicientibus. 

§.  187.  El  quoniam  ..pcr  fictas  causas" ,  quae  ta- 
men  satis  probabiles  videntur,  iuterdum  accidit,  ut  non- 
nulli  ejusmodi  gratias  extorqueant,  per  quas  poenae  illis 
Episcoporum  ..jusla  severitate"  inflictae  aut  remittuntur 
oninino  ant  minuntur;  cum  non  ferendum  sit,  ut  menda- 
cium.  quod  tantopere  Deo  displicet,  non  modo  ipsum 
impunitum  sit,  verum  etiam  alterius  delicti  veniara  im- 
petret  mcntienti  (Exod.  XXX//,  1.  Levit.  A7.Y.  11. 
Prov.  VI.  (i.  19.  VIII.  7,  XII,  17.),  idcirco  ut  sequi- 
tur  statuit  et  decrevit:  Episcopus  apud  Ecclesiain  suam 
residens  do  surreptione  et  obreptione  gratfae,  quae  sn- 
per  absohrtione  nlicujus  publici  crhninis  vel  delicti,  de 
quo  ipse  inqnirere  coeperat,  aut  remissione  poena  o„  ad 
quam  criminosus  per  cum  condemnatus  fuerit.  falsis  pre- 
cibus  impetratur,  per  seipsum,  tamquam  sedis  apostoli- 
cae  delegatus,  etiam  summarie  cognoscat;  ipsamque  gra- 
tiam,  pnstqunm  per  falsi  narrationcm  aut  veri  taciturni- 
tatem  obtentam  esse  legitime  constiterit.  non  admittat. 

4  C  A  P  U  T  VI. 

Non  cilctur  personaHter  Episcopns3  nisi  depositionis 
aitt  pripationis  causa*    (§.  4*J8.J^ 

188.    Qttomam  vero  subditi  Episcopo,  tamftsi 
jnre  correpti  fuerint,  magnopero  tamen  eum  odisse,  (  | 

V  A  R  I  A  >  TES. 

1ST.  '  post  gerfectaa  causas  ttri.r.  Yird.  Rhem.  Lov.  3.  Antr.5. 

Col.  post  fictas  c;ui>;»>  Rotn.  l. 
jnxta  sewvitutem  llrix.  L<m.  3.  Aniv.  5.  Cof. 


88 


Coucilii  Tridentini 


tamquam  Injuria  affecti  sint,  falsa  illi  ctimtna  objfcere 
solent;  ut  quoque  pacto  possint  ei  molestiam  exhibeant; 
cujus  vexationis  timor  plerumque  illum  ad  inquirenda  et 
punienda  eomm  delicta  segniorem  reddit:  idcirco,  ne 
„isu  magno  suo  et  Ecclcsiae  incommodo  gregem  sibi 
creditum  relinquere,  ac  non  sine  episcopalis  dignitatis 
diminutione  vagari  yscogatu?^( ,  ita  statuit  et  decrevit: 
Episcopns,  nisi  ob  causam  ex  qua  deponendus  sive 
privandus  veniret,  etiam  si  ex  officio  aut  per  inquisitlo- 
nem  seu  denuntiationem  vel  accusationem,  sivo  alio  quo- 
vis  modo  procedatur,  ut  persoualiter  compareatp  nequa* 
quam  citetur  vej  moneatur. 

CAPUT  VII. 

QuaMaies  testium  contta  Episcopum  describuntnr. 

§.  189,  Testes  in  causa  criminali ,  ad  infonnationem 
vei  „indicia",  seu  alias  in  causa  principali  contra  Episco- 
pum,  nisi  contestes  et  bonae  conversationis,  exsitima- 
tionis  et  famae  fuerint ,  non  recipiantur  et  si  odio ,  te- 
meritate  aut  cupiditate  aliquid  deponsuerint ,  gravibus 
poeni*  inultentur. 

CAPCT  Vffl. 

€h'q®e$  Episcoporum  causao  a  PonL  Max.  cogno€cantm\ 

§.  190.  Causae  Episcoporum,  cum  pro  criminis  ob- 
jecti  qualitate  comparere  debeant,  coram  Pontifice  Max. 
referantur  ac  per  ipsum  terminentur. 

Decretum  prorogationis,  defiuitionis  qnatuor  articulorum 
de  Sacramento  Euckaristae,  et  Salui  Coniluctus  Prote* 
stantibus  dandi. 

§.  191.  Eadem  sancta  Synodus  errores  omnes,  qui 
super  hoc  sanctissimo  Sacramento  repulhdarunt ,  tam- 
quam  vepres  ex  agro  dominico  evellere,  ac  omnium  fi- 
delium  salifti  prospicere  cupiens,  quotidianis  precibus 
Deo  omnipotenti  pie  oblatis,  inter  alios  ad  hoc  sacramen- 
tum  pertinentes  articulos,  diligentissimaveritatis  catholicae 
inquisitione  tractatos,  plurimis  accuratissimisque  pro  rerum 

VAHIANT  E  S. 

§.  188.    U  —  co&anHic  Uom.  I.    Brik.   IMf.    Lov.  2.  3.  Vird. 

Khrm.  Antv.  r>.  Co/. 
5.  181).  ju<Hda  Brtx.  Lov.  3.  Vtrri.  Rherri.  Antv.  9.  Cot 


Scssio  XIII. 


89 


gravitatc  disputationibus  habitis,  coguitis  quoque  prae- 
stn  ntissimorum  Theologorum  sententiis,  hos  etiam  tracta- 
bat :  An  necassarium  sit  ad  salutem  et  divino  jure  prae- 
ceptum,  ut  singuli  Ohristi  fideles  sub  utraque  specie  ip- 
Kiim  venerabile  Sacramentum  accipiant ;  ct :  JSum  wu- 
iihs"  suinat,  qui  sub  altera,  quam  qui  sub  utraque  com- 
municat;  et:  An  erraverit  sancta  mater  Ecclesia,  Lai- 
cos  et  non  celebrantes  Sacerdotes,  sub  panis  specie  durn- 
taxat  communicando ;  et:  An  parvuli  etiam  communi- 
candi  sint,  Sed  quoniam  ex  nobilissima  Germaniae  pro- 
vincia  ii,  qui  se  Protestantes  nominant,  super  his  ipsis 
articulis,  antequam  definiantur,  audiri  a  sancta  Synodo 
cupiiuit,  et  eam  ob  causain  fidem  publicam  ab  illa  postu- 
larunt,  ut  ipsis  tuto  huc  venire  et  in  hac  urbe  commorari, 
ac  libere  coram  Synodo  dicere  atque  proponere  quae  sen- 
seruit^  et  postea  cmn  libuerit  rccedere  liceat ;  sancta  ip- 
ea  Synodus ,  licefc  magno  desiderio  eorum  adventum  mul- 
tos  antea  menses  exspectarit,  tamen  ut  pia  mater,  quac 
ingcmiscit  et  parturit,  summopere  id  desiderans  ac  labo- 
rans_,  ut  in  iis  qui  christiano  noniine  censentur  nulla 
shit  sclilsmata,  sed  quemadmodum  eumdem  omnes  Dcum 
et  lle<lemptorem  agnoscunt,  ita  idem  „dicant,  idem" 
credant,  idem  sapiant,  confidens  „Dei  miseidcordui-  efc 
spcrans  fore ,  ut  illi  in  sanctissimam  et  salutarem  unius 
fidci,  spei  caritatisque  concordiam  redigantur,  libenter 
cis  in  hac  re  morem  gerens ,  securitatem  et  fidem  ut  pc- 
tierunt  publicam,  quam  Salvum  Conductum  vocant,  „quod 
od  ser*  pcrtinet,  ejus  qui  infrascriptus  erit  tenoris,  de- 
dit  atoue  concessit :  et  eonun  causa  definitionem  illorum 
articulorum  ad  secundam  sessionem  distulit,  quam.  ut  illi 
cominode  »ei  interesse  possinV*  in  diem  festum  Conver- 
sionis  divi  Pnuli,  qui  erit  XXV.  die  mensis  Januarii  anni 
sequentis.  indixit.  Illudque  practcrea  statuit,  ut  in  oadem 
sc.vsionc  de  Sacrificio  Missae  agatur,  propter  magnam  rci 
conncxionem.    Interea  sessiojie  proxima  de  Poenitentiae 

VARI  ASTE8. 

§•  191.    et  nec  minus  sunmt  /irLt.   L(jv.  3.  Antv.  5.  CqI 
—  Ven.  2. 

in  Dei  niiseric.  Bricc.  Lov.  i.  ArUv.  5.  Col.    Dei  misericontiir 
tlom.  5. 

quo  ,»d      Kom.  4.    Ven.  2.   Vird.  Rhrm.  Brix.  Lor.  -i.  Col. 

hilcMMe  poesinl  Yird.  Hhrm.   ei  intwesse  possent  Brisp.  J)i/. 
Lov.  2.       Antv.  S.  C<>/. 


90 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


et  extremae  Unctionis  Sacramentis  tractandum.  Illam 
autem  die  festo  divacCatliarinae  virginis  et  martyris.  qui 
crit  XXV.  Novembris.  habciidam  esse  decrevit,  simuiquo, 
ut  in  utraque  „  muieriam  rcformuLiouis  proseqnaUwS^ 

SALVUS  CONDITCTUS  DATUS  PRO- 
TESTANTIBUS. 

§.  192.  Sacrosancta  gcneralis  Tridentina  Synodus 
in  Spiritu  sancto  legitime  congregata,  praesidentibus  in 
ea  eisdem  sanctae  Sedis  apostolicae  9}Legatoee  et  Nun- 
tiis ,  omnibus  et  singulis  sive  ecclasiasticis  sive  saecu- 
laribus  personis  universae  Germaniae,  cujuscumque  gra- 
dus,  status,  couditionis  ct  qualitatis  sint,  quae  ad  oecu- 
menicum  hoc  et  generale  Conciliura  accedere  voluerint, 
ut  de  iis  rebus,  quae  in  ipsa  Synodo  tractari  debent, 
omni  libertate  conferre,  proponere  et  tractare,  ac  ad 
ipsum  oecumenicum  Concilium  libere  et  tuto  venire,  et 
in  eo  manere  et  commorari,  ac  articulos,  quot  illis  vi- 
debitur,  tam  scripto  quam  verbo  offerre,  proponere  et 
cmn  Patribus,  sive  iis  qui  ab  ipsa  „sancta  Synodo" 
delecti  fuerint,  conferre  et  absque  ullis  conviciis  et  con- 
tumeliis  disputare ,  necnon  quando  illis  placuerit  rece- 
dere  possint  et  valeant,  publicam  fidein  et  plenam  se- 
curitatem,  quam  Salvnm  Conductum  appellant,  cum  om- 
nibus  et  singulis  cfausulis  et  decretis  necessariis  et  op- 
portunisj  etiam  si  specialiter  et  non  per  verba  genera- 
lia  exprimi  deberent,  quae  pro  expressis  haberi  voluit, 
quantum  ad  ipsam  sanctam  Synodum  spectat,  concedit. 
Placuit  praeterea  sanctae  Synodo ,  ut,  si  p  o  majori 
libcrtate  ac  securitate  eorum,  certos  tam  pro  commissis 
quam  pro  committendis  per  eos  delictis ,  judices  ,.cis~' 
deputari  cupiant,  illos  sibi  bencvolos  nominent,  etiam 
si  delicta  ipsa  quantumcumque  enormia  ac  haeresim 
sapientia  fuerint. 

VARIANTES. 

§.  194.   materia  reform.  prosequatur  llom.i.  Uri.v.  VHf.  Lor.2.3. 

Antv.  5.  Col.   materiam  refOrra.  prosequetnr  Antv.  5.  CoL 
§.  Vrt.    Lc^itis  liri.r.   Lov.  3.    Antv.  5.  Vol. 

SynOflo  T.ov.  3.  Antv.  5.  Col.    —    Rom.  2.  3.    Vcn.  2.  Vird. 

Rhfm. 

eis  —  Jiom.  2.  3.    Vcn.    Vird.  <t  Rkem. 


Sessio    XI  \.  j)l 

SESSIO  DECIMA  QUARTA, 

QUAE  EST  (JUARTA  SUB  JULIO  III,  PONT.  MAX^ 
celebrata  die   XXV.   Novemb.  M.  1).  LL 

Doctrina  de  sanctisshnu  Poenitcnliac  et  extremae  Uii- 
ctionis  Sacramentis.    (§.  56J 

§.  193.  Sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  congregata, 

Iiraesidentibus  in  ea  eisdem  sanctae  apostoKcae  sedis 
^eeato  et  Nuntiis,  quamvis  in  decreto  de  .lustilicatione 
multus  fuerit  de  Poenitentiae  Saeramento  9  propter  loco- 
rum  cognationem,  necessaria  quadam  ratione  sermo 
interpositus ,  tanta  nihilominus  circa  illud  nostra  liac 
aetate  diversorura  crrorum  est  multitudo,  ut  non  parum 
publicae  utilitatis  retulerit,  de  co  exactiorem  et  plenio- 
rem  dciinitionem  tra didis.se ,  in  qua  demonstratis  et  con- 
vulsis,  Spiritus  Sancti  praesidio,  universis  erroribus,  ca- 
tholiea  veritas  perspicua  et  illustris  fieret;  quam  nunc 
sancta  haec  Synodus  Christianis  omnibus  pcrpetuo  ser- 
vandam  proponit. 

CAPUT  I. 

De  neccssitate  et  hisUtutimc  Sacramcnii  Poenitentiac. 

(§.  224.) 

§.  194.  Si  ea  in  regeneratis  omnibus  gratitudo  crga 
Deum  esset ,  ut  justitiam  in  Baptismo  ipsius  beneficio 
et  gratia  snseeptam ,  constanter  tuerentur,  non  fuisset 
opus.  aliud  ab  ipso  Baptismo  Sacramentum  ad  pecca- 
lorum  remissionem  esse  institutinn.  Quoniam  auteniDeus, 
dives  in  misei  ieordia  (Epk.  //,  4.) ,  cognovit  figmcntum 
postrum  (Psalm.  VII.  14.),  illis  etiam  vitae  remedium 
contulit ,  qui  sese  postea  in  peccati  servituteni  et  Dae- 
monis  potestatem  tradldissent .  Sacramentum  videlicet 
Poenitentiae,  quo  lapsis  post  Baptismum  beneficium  mor- 
tis  Ghristi  applicatur.  Ftdt  quidem  poenitentia  univer- 
sis  hominibus,  qui  se  mortali  aliquo  peccato  inquinas- 
sent."  quovis  tempore  ad  gratiam  et  justitiam  assequen- 
dam  necessaria,  illis  etiam  qui  Baptismi  Sacramento 
ablui  petivissent ,  ut  perversitate  abjccta  et  ..cmaulaln- 

V  A  R  I  A  *  T  E  S. 

§.  194.    eliminata  Rom.  1.  Lov.  2.  3.  Brix.  Dti.   Virrf.  Ukem. 
Anlc.  .;.  Col. 


92 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  c  n  t  i  n  i 


tantani  Dei  offensioncm ,  cum  peccati  odio  et  pio  animt 
dolore  detestareiitur.  Unde  Propheta  ait  ( Ezech  X  VIII, 
o().) :  Convertindni ?  et  aglte  poenitentiam  ab  omnibus  ini- 

Snt/,tibns  vestris:  et  non  erit  vobis  in  ruinam  iniquitas. 
ominas  etiam  dixit  (Luc.  XIII,  3.):  Nisi  poenitentiam 
efferitis,  omnes  similiter  peribitis.  Et  princeps  Aposto- 
lorum  Petrus  peccatoribus  Baptismo  initiandis  poeniten- 
tiam  commendans  dicebat  ( Act,  II,  38.) :  Poenitentiajn 
affite,  et  baptizetur  unusquisque  vestrum.  Porro  nec  aiite 
adventum  Christi  poenitentia  erat  sacramentum?  nec  est 
post  adventum  illius  cuiquam  ante  Baptismum. 

§.  195,  Dominus  autem  Sacramentum  Poenitentiae 
tunc  praecipue  institnit,  cum  a  mortuis  excitatus,  in- 
sufflavit  in  discipulos  suos,  dicens  (Jo.  XX,  22.  23. 
Matth.  XVI,  19.);  Acclpite  Spiritum  sanctum:  quorum 
remiseritis  peccata,  remittuntur  eis ,  et  quorum  retinne- 
ritis ,  retenta  sunt.  Quo  tam  insigni  facto  et  verbis  tam 
perspicuis  potestatem  remittendi  et  retmendi  peccata,  ad 
reconciliandos  fideles  post  Baptismum  lapsos,  Aposto- 
lis  et  eorum  legitimis  successoribus  fuissc  communica- 
tam,  universorum  Potrum  consensus  semper  intellexit; 
et  Novatianos ,  remittendi  potestatem  olim  pertinaciter 
negantes,  magna  ratione  Ecclesia  catholica,  tamquam 
haereticos  explosit  atque  condemnavit.  Quare  verissi- 
mum  huiic  illorum  verbonim  Domini  sensum  sancta  haec 
Synodus  probans  et  recipiens,  damnat  eorum  commen- 
titias  interpretationes,  qui  verba  illa  ad  potcstatem  prae- 
dicandi  verbum  Dei  et  Christi  evangelium  annuntiandi, 
contra  hujusmodj  Sacramenti  institutiouem  falso  detor- 
que»tt 

C  A  P  U  T  II. 

De  differentia  Scvcramcnti  Poenitentiae  ei  Baptismi. 

§.  196.  Ceterum  hoc  Sacramentum  multis  rationi- 
bus  a  Baptismo  differre  dignoscitur.  Nam  praeterquam 
quod  materia  et  fonna,  quibus  Sacramcnti  esscntia  per- 
ncitur,  longissime  .,dissidet'e ;  constat  certe,  Bapfcismi 
ministrum  judicem  esse  non  oportcre ,  cum  Ecclesia  in 
neminem  judicium  exerceat,  qui  non  prius  in  ipsam  per 
Baptismi  januam  fuerit  ingressus.    Quid  cwim  mihi.  in- 

V  A  JK  I  A  K  T  E  S. 

g.  100.    dlssidenf  Brix.   Vtrd.  Rhem.  Lov.  3.  Antv.  5.  Cof. 


Sossio  XIV. 


93 


quit  Apostolns  (\  Cor.  F,  12.).  <t/>  m,  gni  foris  sunt. 
fudicare?  Seciw  est  de  domesticis  ,.//7//ir%  (pios  Chri- 
stiis  Doniinus  lavacro  Baptismi  sui  corporis  mcmbra 
seinel  effecfe  (l  Cor.  Xlh  13  stjq.).  Nam  hos,  si  se  po- 
stea  criinine  aliquo  cOntaminavcrint ,  non  jam  repetito 
Daptismo  ablui,  eum  id  in  Eeclesia  catholica  nulla  ra- 
tione  lieeat,  sed  nnte  hoc  tribunal  tamquam  reos  sisti 
voluit,  ut  per  Sacerdotuin  sententiam  non  semol,  sed 
quotics  ab  admissis  peccatis  ad  ipsum  poenitentes  „eoa- 
/iH/erent-',  possent  liberari. 

§.  197.  Alius  praeterea  est  Baptisimi  et  alins  Poe- 
nitentiae  fructus.  Per  Baptismum  enim  Christum  induen- 
tes,  nova  prorsus  in  illo  ejmcimur  creatura ,  plcnam  et 
integram  peccatorum  omnium  remissionem  consequen- 
tes;  ad  quam  tamen  novitatem  et  integritatem  per  Sa- 
cramentum  Poenitentme,  sine  magnis  nostris  fletibus  et 
laboribus ,  divina  id  exigente  justitia ,  pervenire  ncqua- 
quam  possumus,  ut  merito  Poenitentia  laboriosus  qui- 
oam  Baptismns  a  sanctis  Patribns  dictus  fuerit.  Est  au- 
tem  hoc  Sacramentum  Poenitentiae  lapsis  post  Baptis- 
nunn  ad  salutem  neeessarium,  ut  nondum  regeneratis 
ipse  Baptismus. 

C  A  P  U  T  IIL 

De  partibus  el  fntctu  kujvs  Sacramcnti.    (§.  56.  242.) 

§.  198.  Docet  praeterea  sancta  Synodus,  Sacra- 
menti  Poenitentiae  fonnam,  in  qua  praecipue  ipsius  vis 
sita  est.  in  illis  Ministri  verbis  positam  esse;  Ego  to 
absolro  ctc.  quibus  quidem  de  Eeclesiae  sanctae  more 
preces  quaedam  laudabiliter  adjunguntur:  ad  ipsius  ta- 
nien  formae  essHuiam  nequaquam  Spectant,  neque  ad 
ipsiusSacramenti^idministrationem  sunt  necessariae.  Sunt 
autem  quasi  materia  hnjus  Sacramenti  ipsius  poenitentis 
actus,  nempe  Contritio,  Confessio  et  Satisfactio.  Qui 
quatenus  m  poenitente^ad  integritatem  Sacramenti,  ad 
plenamque  et  perfectam  peccatorum  remissionem  ex  Dei 
institutione  requiruntur,  hac  ratione  Poenitentiae  partes 

VAHIANTES. 

19*    fiflei  -  Kom.  1.  Lov.  2.  S.  !  Vird.  Rkem.  Briai.  />/'/• 
Amiv.  5.  CoL 

confegerint  Rom.  i.  4.  .5.  Lov.2.  3.  Ven.%.  Briw.  Dil*  Vird, 
Rnem.   Antv.  5.  Col. 


94 


Concilii  Tridentini 


-dicuntur.  Sane  vero  res  et  effectus  hujus  Sacramenti, 
quantum  ad  ejus  vim  et  efficaciam  pertinet,  reconcilia- 
tio  est.  cum  Deo;  quam  interdum  in  viris  piis  et  cum 
devotione  lioc  Sacrnmeutum  percipieutibus,  conscientiae 
pax  ac  serenitas  cum  veliementi  spiritus  consolatioue 
coiisequi  solet.  Haec  de  partibus  et  effectu  hujus  Sa- 
cramenti  sancta  Synodus  tradens,  simul  eorum  senten- 
lias  damnat,  qui  poeuitentiae  partes,  incussos  conscien- 
tiae  terrores  et  fidem  esse  contendunt. 

C  A  P  U  T  IV. 

De  Confritione.    (§.  46.) 

§.  199.  Contritio,  quae  primum  locum  inter  dictos 
poenitentis  actus  habet,  animi  dolor  ac  detestatio  est 
de  peccato  commisso,  cum  proposito  non  peccandi  de 
cetero.  Fuit  autem  quovis  tempore  ad  impetrandam  ve- 
niam  peccatorum  hic  Coutritionis  motus  necessai'ius ;  et 
in  hoiuine  post  Baptismum  lapso,  ita  demum  praeparat 
ad  remissiouem  peccatorum,  si  cum  fiducia  divinae  mi- 
sericordiae  et  voto  praestandi  reliqua  conjunctus  sit, 
quae  ad  rite  suscipiendum  hoc  Sacramentum  requimn- 
tur.  Declarat  igitirr  sancta  Syuodus,  hanc  Contritio- 
nem  non  solum  cessatiouem  a  peccato  et  vitae  novae 
propositum  et  inchoationem ,  sed  veteris  etiam  odium 
coutinere,  juxta  illud  (EzecL  XV III,  31.):  Projieite  a 
vobis  omnes  iniquitates  vestras  9  in  quibus  praevaricati 
estis }  et  facite  i%obis  cor  novum  et  spiritum  novttm.  Et 
certe,  qui  illos  Sanctorum  clamores  consideraverit  (Ps. 
L,  607.) :  Tibi  soli  peccavi,  et  malum  coram  te  feci: 
Laboravi  in  gemitu  meo:  lavabo  per  siugulas  nocies 
lectum  meum  (Jes.  XXXV II L  Vo.) :  Bjcogitabo  tibi  om- 
nes  aniios  meos  in  amaritudine  animcm,  et  alios  hujus 
generis,  facile  intelliget.  eos  ex  vehementi  quodam  aute 
actae  vitae  odio  et  iugenti  peceatorum  dotestatione  ma- 
nasse. 

§.  200.  ,  Docet  praeterea*  etsi  Contritionem  hanc 
aliquando  caritate  perfectam  esse  contingat,  hominem- 
que  Deo  reconciliare  priusquam  lioc  Sacramentum  actu 
suscipiatur ;  ipsam  niliilominus  reconciliationem,  ipsi  Con- 
tritioni  sine  Sacrainenti  voto  quod  in  illa  includitur,  non 
esse  adscribendaai.  Illam  vero  Contritionem  impcrfr- 
ctam  quae  Attritio  dicitur,  quoniam  vel  ex  turpitudinis 
peccati  consideratione ,  vel  ex  gehennae  et  poenarmn 


Sessio    XI V. 


95 


inetw  communitei  coneipitur.  si  vohmtatem  peercndi  ex- 
cludat  eirni  spe  veniae.  riecforat,  non  solnm  non  facere 
homiiicm  hypfrcritam  ..ct  wagis  pcccatorcm££.  verum  etiam 
doiium  Det  esse  et  Spiritus  sancti  iinpulsnm.  non  ad- 
hnc  qnidem  Inhabitantis  sed  tantum  ..morcvtis'£.  quo  poe- 
nitcns  adjutus  viam  sibi  ad  justitiam  parat.  Et  quam- 
vis  sine  Sacramento  Poenitentiae  per  se  ad  justiticatio- 
nem  perdueere  peccatorem  nequeat,  tamen  emn  ad  Dei 
gratiam  in  Sacramento  PoenLentiae  impetrandam  dispo- 
nit.  Hoc  enim  timore  utiliter  concussi  Ninivitae  ad  Io- 
nae  praedicationem  plcnam  terroribus ,  poenitentiam  c^e- 
runt  et  misericordiam  a  Domino  impetrarunt  (Jon.  111,6. 
Matth.  XII,  41.  Luc.  XL  32.;. 

301.  Qnamobrem  falso  quidam  calumniantur  ca- 
tholicos  Scriptores,  quasi  tradiderint.  Sacramentum  Poe- 
nitrntiae  absque  bono  motu  suscipientium  gratiam  con- 
ferre ,  quod  numquam  Ecclesia  Dei  docuit  neque  sensit; 
sed  et  falso  docent,  Contritionem  esse  extortam  et  co- 
actara,  non  liberam  et  voluntariani. 

C  A  P  U  T  V. 

Dc  Confessione.  (§.  89.  229.  230.  231.  237.  ) 

§.  202.  Ex  institutione  Sacramenti  Poenitentiae  jam 
explicata  universa  Ecclesia  semper  intellexit,  institutam 
etiara  esse  a  Domino  integram  peccatorum  Confessio- 
nem .  et  omnibus  post  Baptismum  lapsis  jure  divino 
necessariam  existere:  quia  Dominus  noster  Jesus  Chri- 
stns  e  terris  ascensurus  ad  coelos,  Sacerdotes  sul  ip- 
sius  vicarios  reliquit,  tamquam  praesides  et  judices,  ad 
quos  omnia  mortalia  criinina  deferantur,  in  quae  Cbristi 
Dneles  ceciderint :  quo  pro  potestate  clavium.  remissio- 
nis  aut  retentionis  peccatorum  sententiain  pronuntient. 
fMattk.  XVI,  \\).  Jo.  XX.  83.JL  Constat  enim  Sacer- 
dotes  judicium  lioc,  incognita  causa,  exercere  non  po- 
tuisse,  nec  aequitatem  quidem  illos  in  poenis  injungen- 
dis  servare  potuisse .  si  in  genere  dimitaxat  et  nou  po- 
tins  in  specie  ac  sigillatim  sua  ipsi  peccata  declarassent. 

V  A  R  I  A  H  T  E  S. 

§.  '200.    et  nwsi*  peccatorem  —  Hom.  1.  Virri.  Wicm.  Lor.2.3. 
/iru  .  Dit.  Antr.  .5.   ( o/. 

uonetitig  Antr.  5. 


96 


Concilii  Tridontini 


§.  203.  Ex  his  colligitur,  oportere  a  poenitentibus 
omnia  peccata  mortalia,  qtiprum  post  diligeniem  sui  dis- 
cussionem  conscientiam  habent,  in  Confessione  recenseri, 
etiam  si  occultissima  illa  sinf,  et  tantum  ddVersus  duo 
ultima  decalogi  praecepta  eommissa,  quae  nonnumquam 
animum  gravius  sauciant  et  periculosiora.  sunt  iis,  quae 
in  manifesto  admittuntur.  Nam  venialia,  quibus  a  gra- 
tia  Dei  non  excludimur  et  in  quae  frequentius  labimur, 
quamquam  recte  et  utiliter  citraque  omnem  praesumtio- 
nem  in  Confessione  dicantur,  quod  piorum  hominum  usus 
demonstrat,  taceri  tamen  citra  cuJpam  multisque  aliis 
remediis  expiari  possunt 

§.  204.  Venim  cum  universa  mortalia  peccata,  eti- 
am  ^cogitationis" i  hOmines  irae  filios  et  Dei  lnimicos  red- 
dant  (Epk.  II,  3.J ;  necessum  est  omnium  etiam  veniam 
cum  aperta  et  verecunda  Confessione  a  Deo  quaerere*  Ita- 
que  dum  omnia,  quae  memoriae  Occurruntj  peccata  Chr> 
sti  fideles  confiteri  „  student procul  dubio  omnia  mise- 
ricordiae  divinae  s.ignoscendaCi  exponunt  Qui  vero  so- 
cus  faciunt  et  scienter  aliqua  retinent,  nihil  divmae  bo- 
nitati  per  Sacerdotem  remittendum  proponunt.  Si  eniiri 
erubescat  aegrotus  vuhius  medicO  detegere,  quod  igno- 
rat  medicina  non  ciirat. 

§.  205.  Colligitur  praeterea,  etiam  eas  eircumstantias 
in  Confessione  explicandas  esse,  quae  speciem  peccati 
mutant,  qiiod  sine  illis  pecCata  ipsa  nec  a  poenitenti^ 
bus  integre  exponantur  nec  judicibus  innotescant  >  et  fieri 
nequeat,  ut  de  gravitate  criminum  recte  censere  possint, 
et  poenam  quam  Oportet  pro  illis  poenitentibus  impo- 
nere.  Unde  alienum  a  ratiOne  est  docere,  circumstan- 
tias  has  ab  hominibiis  otiosis  excogitatas  fuisse,  aut 
unam  tantum  circumstantiam  confitendam  esse,  nempe 
peccasse  in  fratrem^ 

§.  206.  Sed  et  impium  est,  Confessionem  quae  hac 
ratione  fieri  praecipitur,  impossibilem  dicere  aut  caraifi- 
cinam  illam  conseientiarum  appellare*  Constat  enim,  ni- 
hil  aliud  in  Ecclesia  a  poenitentibus  exigi,  quam  ut, 
postquam  quisque  diligentius  se  excusserit,  et  conscien^ 

VARIANTES. 

§.  204.    co^italiones  Vird.  Rhcni.  Brisc;  Lov.  3.   Antv.  5  CoL 
audent  Vird.  Rhem.  Brix.  Lov.  3.  Antv.  .5.  C&L 
^noscendi*  Rom.  1.   Rom.  4.  Lov.  '4.  Dil.    Ven»  2- 


S  c  s  s  i  o    XI V*. 


97 


tiae  suae  sinus  omnes  et  latebras  exploraverrt ;  eu  j*ec- 
cata  confiteatur ,  quibus  se  Doininmn  et  Deum  suum 
mertaliter  offendisse  meminerit:  reliqua  auteui  peccata, 
quae  diligeater  cegitanti  non  occurnmt,  in  universum  ea- 
dem  Confessione  inelusa  esse  intelliguntur .  pro  quibus 
fideliter  cum  Propheta  dicimus  ( Ps.  XVIll,  13.):  Ab 
occultu  ?ncis  muvda  me  Domine*  Ipsa  vero  hujusmodi 
ConiVssionis  diffieultas.  ac  peccata  detegendi  verecun- 
dia,  gravis  quidetn  videri  posset,  nisi  tot  tantisque  com- 
modis  et  consolationibus  „tevaretwr",  quae  omnibus, 
digne  ad  boc  Sacramentum  accedentibus,  per  absolutio- 
nem  certissime  conferuntur. 

§.  207.  Cetenim  quoad  modum  confitendi  secreto 
apud  solum  Sacenlotem,  etsi  Cbristus  non  vetuerit,  quin 
aliquis  in  vindictam  suorum  scelerum  et  sui  humiliatio- 
nem .  cum  ob  aliorum  exemplum,  tum  ob  Ecclesiae  of- 
fensae  acditicationem,  delicta  sua  publice  conliteri  pos- 
sit ;  non  est  tamen  boc  divino  praecepto  mandatum,  nec 
satis  consulte  humana  aliqua  lege  praeciperetur,  ut  de- 
licta,  praesertiin  secreta,  publica  esscnt  Confessione  ape- 
rienda.  Undc  cum  a  sanctissimis  Patribus  magno  unani- 
mique  consensu  secreta  Confessio  sacramentalis,  qua  ab 
initio  Ecclesia  sancta  usa  est  et  modo  etiam  utitur,  fue- 
rit  semper  commendata,  manifeste  refellitur  manis  ech 
rum  calimmia.  qui  eam  a  divino  mandnto  alienam  et  in- 
ventum  buinanum  esse,  atque  a  Patribus,  in  Concilio 
Lateranensi  congregatis ,  initium  habuisse,  docere  non 
verentur.  Neque  enim  per  Lateranense  Concilhmi  Eccle- 
sia  statuit.  ut  Christi  fideles  confiterentur.  quod  jure  di- 
vino  necessarium  et  institutum  esse  intellexerat,  sed  ut 
praeceptum  Confessionis  saltem  semel  in  anno,  ab  om- 
nibus  et  singtilis,  cum  ad  annos  discretionis  pervenis- 
sent.  ini])leretur.  Unde  jam  in  universa  Ecclesia,  cum 
ingenti  animarum  fidelium  fructu ,  observatur  mos  illc 
salutaris.  confitendi  sacro  illo  et  maxime  acceptabili  tem- 
pore  Quadragesiinae;  quem  morem  haec  sancta  Syeo- 
dus  maxime  probat  et  amplectitur ,  tamquam  pium  et 
merito  retinendum. 

V  A  r.  I  A  !V  T  r.  s. 

§.  20G.    relevaretur  Vint.   Jfttaf.  Oflta  Lov.  3.  Antn.  r>.  Col. 

7 


98 


C  o  n  c  i  1  i  i   T  r  i  d  c  n  t  i  n  i 


C  A  P  U  T  VI. 

Dc  Ministro  hvjus  Sacramenti,  ct  Absolutione. 
232.  233 J 

§.  208.  Circa  Mimstrum  autcm  hujus  Sacramenti 
declarat  sancta  Synodus,  falsas  esse  et  a  veritate  Evan- 
gelii  ptnitus  alienas  doctrinas  onmes,  quae  ad  alios 
quosvis  homines,  praeter  Episcopos  et  Saccrdotes,  cla- 
vium  ministerium  permciose  extendunt ;,  'putantcs.  verba 
illa  Domini  (  Matth.  XVI,  19.  XVII I,  18.) :  Quaecum- 
que  alligaverilis  svpcr  terram,  erunt  .,ligataei  ct  in 
coelo:  et  ( Jo.  XX.  23.^):  Quorum  remiscritis  pcccala, 
remiltuntnr  cis.  ct  quorum  relinuerilis,  retenta  sunt ,  ad 
onmes  Christi  fideles,  indifferenter  et  promiscue,  con- 
tra  institutionem  hujus  Sacramenti,  ita  fuisse  dicta,  ut 
quivis  potestatem  habeat  remittendi  peccata,  publica 
quidem  per  correptionem ,  si  correptus  acquieverit,  se- 
creta  vero  per  spontaneam  Confessionem  cuicumquc 
factam. 

§.  209.  Docet  quoque  etiam  Sacerdotes,  qui  pecca- 
to  mortali  tenentur,  per  virtutem  Spiritus  sancti  in  Ordi- 
natione  collatam,  tamquam  Christi  ministros,  functionem 
remittendi  peccata  exercere;  eosque  prave  sentire,  qui 
in  malis  Sacerdotibus  hanc  potestatem  non  esse  con- 
tendunt.  Quamvis  autem  Absolutio  Sacerdotis  alieni  be- 
neficii  sit  dispensatio,  tamen  non  est  solum  nudum  mi- 
nisterium,  vel  annuntiandi  evangelium  vel  declarandi  re- 
missa  esse  peccata ,  sed  ad  instar  actus  judicialis.  quo 
ab  ipso  velut  a  judice  sententia  pronmitiatur.  Atque 
ideo  non  debet  poenitens  adeo  sibi  de  sua  ipsius  fide 
blandiri,  ut,  etiam  ..si  nulla  ilti  adsit"  contritio  aut 
Sacerdoti  animus  serio  agsendi  et  vere  absolvendi  de- 
sit,  putet  tamen  se,  propter  suam  solam  fidem,  vere 
et  coram  Deo  esse  absolutum.  Nec  enim  fides  sine  Poe-  j 
nitentia  reinissionem  ullam  peccatorum  praestaret,  nec 
is  esset,  nisi  salutis  suae  negligentisFimus ,  qui  Sacer- 
dotein  ..  ioco  sc "  absolventem  cognosceret,  et  non  ali- 
um  serio  agentem  sedulo  rcquirerot. 

VA  R  I A»  t  e  s. 

§.208.   affigata  Rom.1.4.  Lov.2.  3.   Ven.2.  Rrice.  7)//.  Viri. 
Rhem.  Antv.  r>.  (',,!. 

§.  2(19.   si multa  illi  adsit  iiri.v.  Vird.  lihem.  Lov.3.  Antv.5.  Col 

jocosc  Dil. 

\ 


S e i  lio  XIV. 


99 


V  P  U  T  VII. 

De  casHum  reservatione.  (§.  429. ) 

§.  210,  Quoniam  igitur  natura  et  ratio  judicti  i]lu«l 
exposcit,  ut  sententia  in  subditos  dumtax&t  fej*atur ,  per- 
suasura  •emper  in  Ecclesia  Dei  ftrit,  et  verissimum  esse 
Synodns  haec  confirmat,  nullius  momenti  Absolutionem 
rem  esse debere,  quamSaCerdos  in  eum  profert,  in  quem 
ordinariam  aut  subdelegatam  non  habet  jiirisdictionem. 
Magnopere  vero  ad  chnstiani  populi  disciplinam  perti- 
nere,  sanctissitnis  Patribus  nostris  vismn  est.  ut  atro- 
ciora  quaedam  et  graviora  eriruina  non  a  rjuibusvis.  sed 
a  summis  dumtaxat  Sacenlotibus  ubsolverentur.  Undo 
merito  Pontificefl  niax.  pro  suprema  potestate  sibi  in 
Ecclesia  universa  tradita,  causas  aliquas  criminum  gra- 
viores  sne  potnerunt  peculiari  judicio  reservare. 

211.  Neuuo  «lubita.nlum  cst.  quando  omnin .  quae 
a  Doo  smit.  ordinata  sunt  (lUmi.  Xlll}  1.^,  quin  hoe 
idem  Episcopis  omnibus  in  sua  cuique  dioecesi.  in  aedi- 
ficatkmem  tamen  non  in  dostniotionem,  liceat  pro  illis 
in  .subditos  tradita  supra  reliquos  inferiores  Sacerdotes 
auctoritate,  praesertim  quoad  illa,  cjuibus  excommuni- 
cntioi.is  ccnsura  annexa  est.  Hanc  autem  delictorum 
reservationem ,  oonsonum  est  divinae  auctoritati,  non 
tantnm  in  externa  politia,  sed  etiam  coram  Deo  vhn 
habere.  Verumtamen  pie  admodum,  ne  hnc  ipsa  oecn- 
sione  aliquis  pereatj  in  eadem  Ecelesia  Dei  custoditnm 
semper  fuk,  ut  nulla  sit  reservatio  in  articulo  mortis, 
atque  ideo  omnes  Sacerdotes  quoslibet  poenitentes  a 
qmbusvis  peccatis  et  censuris  »absoloere  possutU6C :  c\- 
tra  qnem  articulum  Sacerdotes  cum  nibil  possint  in  cn- 
sibus  reservatis,  ../</  unum-  poenitentibus  persuadere 
nitantur,  ut  nd  superiores  et  legitimos  judices  pro  bene* 
iicio  Absolutionis  nccednnt. 

C  A  P  U  T  VIII. 

Ih  SatisfacHonU  necessitate  et  fructu.  (§.  5(5.  91.  235.) 

212.  Demum   quoad  Satisfactionem .    (mac  o\ 
omnibus  Poenitentiae  pnrtibus,  quemadmodum  o  Patribiis 

VAHIANTES. 

211.    ahsolvcre  possint    Hont.  1.  4.    Lov.  2.   t.    Bn\r.  Dit. 

Mvd.    Rhem.   Antr.  5.  (o/. 
ad  unuu  liriu:.  Im.  3.    Vird.   Rhem.  Antr.  r>.  Col. 


100 


Concilii  Tridehtini 


nostris  christiano  populo  fuit  perpetno  tempore  com- 
mendata;  ita  una  maxime  nostra  aetate,  summo  pietatis 
praetextu,  impugnatur  ab  iis.  qui  speciem  pietatis  habent, 
virtutem  autem  ejus  abnegarunt:  sancta  Synodus  decla- 
rat,  falsmn  omnino  esse  et  a  verbo  Dei  alienum,  cul- 
pam  a  Domino  numquam  remitti,  quin  universa  etiam 
poena  condonetur.  Perspicua  enim  et  illustria  in  sacris 
litteris  exempla  reperiuntur  ( Gen.  111,  16  sqq.  2  Beg. 
XII,  13.  14.  Numer.  XII,  14.  15.  XX,  11.  V2.),  quibus, 
praeter  divinam  traditionem,  liic  error  quam  manifestis- 
sime  revincitur.  Sane  et  divinae  justitiae  ratio  exigere 
videtur,  ut  aliter  ab  eo  in  gratiam  recipiantur  qui  ante 
Baptismum  per  ignorantiam  deliquerint,  aliter  vero  qui, 
semel  a  peccati  et  Daemonis  servitute  liberati  et  accepto 
Spiritus  sancti  dono,  ,,scienteri: ,  templum  Dei  violare 
(1  Cor.  III,  17.),  et  Spiritum  sanctum  contristare  (Eplt. 
IV,  non  formidaverint.  Et  divinam  clementiam  de- 
cet,  ne  ita  nobis  absque  ulla  satisfactione  peccata  di- 
mittantur ,  nt  occasione  accepta,  peccata  leviora  putan- 
tes,  velut  injurii  et  contumeiiosi  Spiritui  sancto  (Hebr. 
X,  in  graviora  labamur,  thesaurizantes  nobis  iram 
in  die  irae  ( Rom.  II,  5.^. 

§.  213.  Procul  dubio  enim  magnopere  a  peccato  re- 
vocant,  et  quasi  freno  quodam  coercent  hae  satisfacto- 
riae  poenae,  cautioresque  et  vigilantiores  in  futurum  poe- 
nitentes  efficiunt;  medentur  quoque  peccatorum  reliquiis, 
et  vitiosos  habitus  male  vivendo  comparatos  contrariis 
virtutum  acticnibus  tollunt.  Neque  vero  securior  ulla 
via  in  Ecclesia  Dei  umquam  existimata  fuit  ad  amoven- 
dam  imminentem  a  Domino  poenam,  quam  ut  haec 
Poenitentiae  opera  homines  cum  vero  animi  dolore  fre- 
quentent  ( Eplt.  XXX 111.  lon.  111,  6  sqq.  Jer.  111. 
XV 111,  8.  XXV.  Jes.  XXX.  Ecctes.  XVII,  20  sqq. 
Matlh.  III,  2.  8.  IV.  11.  XI,  4.  5.J. 

§.  214.  Accedit  ad  haec,  quod,  dum  satisfaciendo 
patimur  pro  peccatis,  Christo  Jesu,  qui  pro  peccatis  no- 
stris  satisfecit  (  Rom.  V,  10.  1  Jo.  II,  1.  2.J,  ex  quo 
omnis  nostra  sufficientia  est  (2  Cor.  111,  31.),  confor- 
mes  eflicimur;  ,,cerUssim(im  quoquc  inde"  arrham  ha- 

VARIANTES. 

§.  212.    scientes  tiom.  i.  4.  Dil.  Lov.  2. 

214.   certissimamque  inde  Vird.  Hhcrn.  Lov.  3.  Antv.  5.  eer- 
tissiranm  inde  Hrix. 


Sessio  XIV. 


101 


hentes.  qood  si  compathnur  et  conglorificabimur  (Rbm. 
VIII,  17.).  INeque  vcro  ita  nostra  cst  satisfactio  haec, 
quain  pro  pcccntis  nostris  exsolviraus,  ut  non  sit  per 
Christum  Jesum.  Nam  „qui  ex  nohis-.  tamquam  ex  110- 
l)is.  nihil  possumus  (1  Cor.  I1L6.  PhiLIV.l:].  1  Cor.  f, 
31.) ,  co  cooperante,  qui  nos  confbrtat,  omnia  possumus. 
Ita  non  habet  homo  unde  giorietur,  sed  omnis  gloriatio 
nostra  in  Christo  est  ( 2  Cor.  X,  17.  Gal.  VI,  1A.). , 
in  quo  vivimus ,  in  quo  meremur,  in  quo  satisfacimus 
(Act  XVII,  '2$.).  facientes  fructus  dignos  Poenitentiae 
(Matth.  III,  8.  IV,  17.  Luc.  III,  8.  X,  13.  X  VII,  ?>.), 
qui  ex  illo  vim  iiabent.  ab  illo  ofleruntur  Patri ,  et  per 
illum  acceptantur  a  Patre, 

215.  Dcbent  ergo  Saccrdotcs  Domini,  quantum 
spiritus  et  prudentia  sugesserit,  pro  qualitate  criminum 
et  pocnitentium  facultatc,  salutares  et  convenientes  Sa- 
tisfactiones  injungere :  ne,  si  forte  peccatis  conniveant 
et  indulgcntius  cum  poenitentibus  agant,  levissima  quae- 
dam  opera  pro  gravissimis  delictis  injungendo,  alieno- 
rum  peccatorumpartieipes  efficiantur.  Habeant  autemprae 
oculis,  ut  Satisfactio,  quam  imponunt,  non  sit  tantum  ad 
novac  vitae  custodiam  ct  infirmitatis  medicamentum ,  sed 
etiam  ad  praeteritorum  peccatorum  vindictam  et  casti- 
gationem.  Nam  Claves  Sacerdotum  non  ad  solvendum 
dumtaxat  sed  et  ad  tigandumconcessas  (Matth.  XVI,  19. 
Jo.XX*  etiam  antiqui  Patres  et  credunt  et  docent. 

21(i.  Nec  propterea  existimarunt ,  Sacramentum 
Poeuitentiae  esse  forum  irae  vel  poenarum,  sicut  nemo 
umquam  Catholicus  scnsit.  ex  hujusmodi  nostris  satis- 
factionibus  vim  mcriti  et  satisfactionis  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  vcl  obscnrari  vel  aliqua  ex  parte  innni- 
UfeL  Quod  dum  novatorcs  intelligcre  „volunPf,  ita  ,,opti- 
mam"  Poenitentiam ,  novam  vitam  esse  docent,  ut  om- 
nem  Satisfactionis  vim  et  usum  toilant. 

C  A  P  U  T  IX. 

Dc  Operibus  Satisfacfionis. 

§,  217,  Docet  praeterea .  tantam  esse  divinae  mu- 
uificentiae  largitatem ,  ut  non  solum  poenis  sponte  a 

▼  A  K  I  A  B  T  E  S. 

§.  114.    quod  cx  nobis  Brtv.  /jov.  3.  Vird.  BheM*  Antv.5.  (ol. 
I-  21»i.    noluni  Rotn.  2.  3.  .5.   Lov.  3.    Vcn.  2.    Antr.  5.  CoL 
HptiMOMUi  BrU:    Vird.  lih&n.  Lov.  3.  Antv.  5.  fJot. 


C  o  n  £  I  lii  T  v  i  d  e  u  t  i  n  i 


nobts  pro  vliMticando  peccato  susceptis  aut  Sacerdotts 
arbitrio  pro  mensura  delicri  impositis,  sed  etiam,  quod 
maximum  amoris  argumentum  est,  temporalibus  flagel- 
lis  a  Deo  inflictis  et  a  nobis  patienter  toleratis,  apud 
Deum  Patrem  per  Cbristum  Jesum  satisfacere  valeamus. 

De  Sacramento  exfoemae  Unctionis. 

§.  218.  Visum  est  autem  sanctae  Synodo,  prae- 
cedenti  doctrinae  de  Poenifentia  adjungere  ea,  quae  se- 
quuntur  do  Sacramento  extremae  Unetionis,  quod  non 
modo  Poenitentiae,  sed  et  totius  cbristianae  vitae,  quae 
perpetua  poenitentia  esse  debet,  consummativum  existi- 
matum  est  a  Patribus.  Primum  itaque  circa  illius  in- 
stitutionem  declarat  et  docet,  quod  clementissimus  Ro- 
demptor  noster,  qni  servis  suis  quovis  tempore  voluit 
de  salutaribus  remediis  adversus  omnia  omniiun  liostiuin 
tela  (Eph.  VI,  10  sqq.)  esse  prospectum,  quemadmodum 
auxilia  maxima  in  Sacramentis  aliis  praeparavit,  quibus 
Cliristiani  conservare  se  integros,  dum  viverent ,  ab  omni 
graviori  spiritus  inconnnodo  possint,  ita  extremae  Un- 
ctionis  Saeramento  fiitem  vitae,  tamquam  finnissimo  quo- 
dam  praesidio ,  munivit.  Nam  etsi  adversarius  noster 
occasiones  per  omnem  vitam  quaerat  et  captet,  ut  de- 
vorare  animas  nostras  quoquo  modo  possit,  nullum  ta- 
men  tempus  est ,  quo  vehementius  ille  omnes  suae  ver- 
sutiae  nervos  intendat  ad  perdendos  nos  penitus,  et  a 
fiducia  etiamr  si  possit,  divinae  inisericordiae  deturban- 
dos  ( Gcn.  1 V,  13.) ,  quam  cum  impendere  nobis  exitum 
vitae  ,.prospicit'\ 

C  A  P  U  T  I. 

De  tnstUutione  Sacramenti  cxtremtie  Unctionis. 

§.  219.  Instituta  est  autem  sacra  haec  Unctio  in- 
firmorum  tamquam  vere  et  proprie  Sacramentum  Noyl 
Testamenti  a  Christo  Domino  nostro ,  apud  Marcura 
(IV,  Vo.)  quidem  insinuatum,  per  Jacobum  autera  Apo-i 
stolum  (V,  14.  15J  ac  Domini  fratrem.  fidelibus  coin- 
mcndatum  ac  promulgatitm.  tnfvrmatttr ,  inquit,  quis  in 
cobis ,  iuducut  Prcsbtjteros  Ecclesiac,  ct  orcnt  „stipcr 

V  A  1U  A  K  T  E  S. 

S.  218.    pprsplolt  Rom,  i.  4.    Vm.       Lon.  2.  Dil. 
%  219.   mpra  eum  Rom.  l.  Bri$.    Dit.  Lov.       Vird.  Rhem. 
Antv.  r>.  Col. 


Scssio    XI V. 


103 


cum".  mgentes  citm  olco  in,  nominc  Domitii:  ct  oraHo 
fidei  salrabit  injirntnm.  ct  alletiabU  cum  Dominus,  ct^ 
si  in  peccaiis  sit ,  dimiltcntur  ci.  Qaibus  verbis ,  ut  cx 
npostolica  traditione  per  manus  aecepta  Ecclesia  di- 
dicit.  docet  materiam.  formam,  proprium  mkristrum  <t 
effectum  lmjus  salutaris  Sacramenti.  InteJlexit  enimEc- 
clesia  materiam  esse  oleum .  ab  Episcopo  benedictnm. 
Yim  Unctio  aptissime  Spirhus  sancti  gratiam,  qua  in- 
visibiliter  anima  aegrotantis  „immoitur"9  repraesentat; 
formam  deinde  esse  illa  vorba.  per  istant  unctionem  etc. 

OAPCT  II. 

Dc  cj/cctu  hujus  Sacramcnti. 

§.  *220.  Res  porro  et  effectus  httjus  Sacramenti  illis 
verbis  explicatur  (Jac.  V,  I.>J:  Et  oratio  fidei  salva- 
bit  iujirmum.  ct  utlcciabit  cum  Dominus.  ct ,  si  in  pcc- 
catis  sit,  dimitlcniur  ci.  Res  etenim  haec  gratia  est 
Spiritus  sancti,  cnjus  nnctio  delicta,  si  qna  sfnt  adhuc 
expianda,  ac  peccati  reliqirias  abstergit:  et  aegroti  ani- 
mam  alleviat  et  eonfirmat.  magnam  in  eo  divinae  mise- 
ricordiae  fiduciam  excitando,  qua  mfirmus  sublevatus 
el  morbi  ihcommoda  ae  labores  levius  fert;  et  tentatio- 
nibas  Daemonis  calcaheo  insidiantis  ( (lcn.  III.  13.  j! 
faciliiis  resistit.  et  sanitatem  corporis  interdum,  ubi  sa- 
lnti  animae  expedierit ,  consequitur. 

C  A  P  U  T  III. 

De  Mmistro  kujus  Sacramenti ,  ct  tcmpore  quo  dari 
debeat    (§.  113.) 

§.  221.  .lam  vero .  quod  attinet  ad  ..pracscriptio- 
vcnt"  eormn .  qui  et  susoipore  et  ininistrare  lioc  Saera- 
inentmn  debent,  haud  obseure  fuit  illud  etiam  in  verWN 
praedictis  traditum.  Nam  et  ostemlitur  illie.  proprios 
nuius  Saeramenti  Ministros  esse  Keelesiae  Presbyferos. 
Qtto  nomine  eo  loeo  non  aetate  seniores  aut  primores 
in  populo  intelligendi  veniunt.  sed  aut  Kpiseopi  aut  Sa- 
cerdotes  ab  ipsis  rite  onlinati  per  iinpositionem  inauuuiu 

V  A  H  I  A  N  T  E  S. 

210.  jongitur  Rom.  r>. 
%         perscriptionein  Brix.  hHrd.  Rhem.  Lov.  ?.  A*t»,M,  (ot. 


104 


Concilii  Tridentini 


,.-presbyterUc*  (l  Thn.  IV.  14.) .  Declaratur  etiam,  esse 
hanc  IJnctionem  infirmis  adlribendam,  illis  vero  prae- 
sertim,  qui  tam  periculose  decumbunt,  ut  in  exitu  vitae 
constituti  videantur ,  unde  et  Sacramentum  exeuntium 
nuncnpatur.  Quod  si  infirmi  post  susceptam  hanc  Un- 
ctionem  convaluerint,  iterum  hujus  Sacramenti  subsidio 
juvari  poterunt,  cum  in  aliud  simile  vitae  discrimen  in- 
ciderint, 

§.  222.  Quare  nulla  ratione  audiendi  sunt,  qui  con- 
tra  tam  apertam  et  dilucidam  Apostoli  Jacobi  (V.,  14. V&.) 
sententiam  docent,  hanc  Unctionem  vel  figmentum  esse 
liumanum  vel  ritum  a  Patribus  acceptum,  nec  manda- 
tum  Dei  nec  promissionem  gratiae  habentem;  et  qui  il- 
lam  jam  cessasse  asserunt,  quasi  ad  gratiam  curatio- 
num  dumtaxat  in  primitiva  Ecclesia  referenda  esset;  et 
qui  dicunt,  ritum  et  usum,  quem  sancta  Romana  Eo- 
clesia  in  hujus  Sacramenti  administratione  observat,  Ja- 
cobi  Apostoii  sententiae  repugnare.  atque  ,.ideo"  in  alium 
commutandum  esse;  et  denique  qui  hanc  extremam  Un- 
ctionem  a  fidelibus  sine  peccato  contemni  posse  affir- 
mant.  Haec  enim  omnia  manifestissime  pugnant  cum 
perspicuis  tanti  Apostoli  verbis.  Nec  profecto  Ecclesia 
Romana,  aliarum  omnium  mater  et  magistra,  aliud  in 
3iac  administranda  Unctione ,  quantum  ad  ea,  quae  hu- 
jus  Sacramenti  substantiam  perficiunt ,  observat  ,  quam 
quod  beatus  Jacobus  y.praescripsit".  Neque  vero  tanti 
Sacramenti  contemptus  absque  ingenti  scelere  et  ipsius 
Spiritus  sancti  injuria  esse  posset. 

§23.  Haec  sunt,  quae  de  Poenitentiae  et  extre- 
mae  Unctionis  Sacramentis  sancta  haec  oecumenica  Sy- 
nodus  profitetur  et  docet,  atque  omnibus  Christi  fideli- 
bus  credenda  et  tenenda  proponit.  Sequentes  autem  ca- 
nones  mviolabiliter  servandos  esse  tradit.  et  asserentes 
contrarium  perpetuo  damnat  et  anathematizat 

yARIAKTES. 

§.  221.    Presbyterfi  Iiom.  2.  3.  4.  5.  Lov.  8.  Antv.  5.  Col. 

§.  222.   ideo  —  R(*n.  1.  Dil.  et  Lov.  2. 

perscripfrir  /?©m,  1,    Lov,  2.  3.     Virrf.    Wwm.    Bjix.  Dif. 
Anto.  3.  C-W, 


geftfip    XIV,  105 

Dg  scrnctissimo  Poenitcntiac  Sacramcnta. 

C  A  N  0  N    L    (§.  219.) 

§.'224  Si  quis  dixerit,  in  catholiea  Ecclesia  Poe- 
nitentiam  non  esse  vere  et  proprie  Sacramentum  pro 
fidelibus,  quoties  post  Baptismum  in  peccata  labuntur, 
ipsi  Deo  reconciliandis,  a  Cliristo  Dommo  nostro  insti- 
tutumj  anathema  sit 

C  A  N  0  N  D. 

§.  2*25.  Si  quis  Sacramenta  eonfnndens,  ipsum  Ba- 
fttismum  Poenitentiae  Sacramentum  esse  dixerit,  quasi 
haec  dno  Sacramenta  distincta  non  sint.  atque  ideo  Poe- 
nitentiam  non  recte  secundam  post  liaiifragium  tabulam 
appeUari;  anathema  sit 

C  A  N  O  N  ffl. 

§.  226.  Si  quis  dixerit ,  verba  illa  Domini  Salvatoris 
(Jo.  XX,  22.  23.  Matth.  XVI.  19.);  Accipitc  Spiritum 
sanctum  :  quovum  rcmiscritis  peccata,  remittuutur  cis, 
f/uonim  reUnueritis,  retenta  sunt.  non  esse  intelligenda 
de  potestate  remittendi  et  retinendi  peccata  in  Sacra- 
mento  Poer.itentiae ,  sicut  Ecclesia  catholica  ab  initio 
semper  intellexit;  detorserit  autem,  coutra  institntionem 
hujus  Sacramenti,  ad  auctoritatem  praedicandi  Evange- 
lium ;  anathema  sit. 

C  V  N  0  N    IV.    (§.  198) 

§.  227.  Si  quis  negaverit,  ad  integram  et  perfectam 
peccatorum  remissionem  requiri  tres  actiLs  in  poenitente, 
quasi  materiam  Sacramenti  Pocnitentiae  ,  videlicet  Con- 
tritionem.  Confessionem  ctSatisfactionem,  quae  tres  Poo- 
nitentiae  partes  dicuntur;  aut  dixerit,  duas  tantum  esse 
Poenitentiae  partes,  terrores  scilicet  incussos  conscientiae 
agnito  pcccato,  et  fidem  conceptam  ex  Evangelio  vel  Ab- 
solutione,  qua  credit  quis,  sibi  per  Cliristuiu  remissa 
peccata;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    V.   (§.  199.) 

§.  22S.  Si  quis  dixerit.  eam  ConHtionem,  quae  pa- 
ratur  per  discussionem ,  collectionein  et  detestationem 
peccutorum.  qua  quis  recogitat  annos  *uos  in  amaritn- 


106 


Concilii  Tridcntini 


dine  animae  suae  (Jcs.  XXXVIII,  15.),  ponderando 
peccatorum  suorum  gravitatem,  multitudincm ,  foedita- 
tem,  amissionem  aeternae  beatitudinis  et  aeternae  rlamna- 
tionis  incursum,  cum  proposito  melioris  vitae^  non  esse 
verum  et  utilem  dolorem,  nec  praeparare  ad  gratiam, 
sed  facere  Hoiiiinem  hypocritam  et  magis  peccatorem, 
demum  illam  esse  rlolorem  coactum  et  non  iiberum  ac 
voluntarium;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    VI.    (§.  202.) 

§.  229.  Si  quis  negaverit,  Confessionem  sacramen- 
talem  vel  institutam  vel  ad  salutem  necessariam  esse 
jure  divino,  aut  rlixerit,  modum  secrete  confitendi  soli 
Sacerdoti,  quem  Ecclesia  catliolica  ab  initio  semper  ob- 
servavit  et  observat ,  alienum  esse  ab  institutione  et 
mandato  Cliristi  et  inventum  essehumanum;  anatliema  sit. 

CANON    VII.   (§.  203.) 

§.  230.  Si  quis  dixerit,  in  Sacramento  Poenitentiae 
arl  remissionem  peccatorum  necessarium  non  esse  jure 
rlivino  confiteri  omnia  et  singula  peccata  mortalia,  quo- 
rum  memoria  cuni  debita  et  diiigenti  praemeditatione 
habeatur,  etiam  occulta  et  quae  sunt  contra  duo  ultima 
decalogi  praecepta ,  et  circumstantias  quae  peccati  spe- 
ciem  mutant;  serl  eam  Confessionem  tantrum  esse  utilem 
ad  erudicndum  et  consolanrlum  poenitentem,  et  olim  ob- 
servatam  fuisse  tantum  ad  satisfactionem  canonicam  im- 
ponendam ;  aut  dixerit ,  eos,  qui  ojnnia  peccata  confiteri 
sturlent,  nihil  relinquere  „velle"  rlivinae  misericorrliae 
ignoscendum ;  aut  demum,  non  licere  confiteri  peccata 
venialia;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    VIII.  (§.  179.  207.) 

§.  231.  Si  quis  dixerit,  Confessionem  omnimn  pecca- 
torum,  qualem  EccJesia  servat,  esse  impossibilem  et  tra- 
ditionem  humanam  a  piis  abolenrlam :  aut  ad  eam  non 
teneri  oinnes  et  singulos  utriusque  sexus  Christi  fideleSj 
juxta  magni  Concilii  Lateranensis  constitutioncm.  seinel 
in  anno ,  et  ob  id  suadcnduin  csse  Christi  fidelibus,  ut 
non  coniiicnntur  tempore  Quadragesimae ;  anathema  sit. 

V  A  RIA  S  T  E  S. 

230.    vere  Vcn.  2. 


Sessio    XIV.  107 

C  A  N  0  N    IX.  (§.  200.) 

§.  232.  Si  quis  dixerit,  Absolutionem  saciaamentalem 
Sa&erdotis  non  esse  actmn  judieialem,  scd  nudinn  inini- 
bterium  prouuntiandi  et  dcclarandi  remissa  esse  peccata 
confitenti,  modo  tantum  credat  se  esse  absolutum;  aut 
Sacerdos  non  serio  sed  joco  nbsolvat;  aut  dixerit,  non 
requiri  Confessionem  poeuitentis,  ut  Sacerdos  ipsum  ab- 
soivere  possit:  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    X.    (§.  208.) 

§.  233.  Si  quis  dixerit,  Sacerdotes  qui  in  pecca- 
to  mortali  sunt,  potestatem  ligandi  et  solvendi  non 
habere .  aut  non  solos  Sacerdotes  esse  ministros  ab- 
solutionis .  sed  omnibus  et  singulis  Christi  fidelibus 
esse  dictum  (Muth.  XVI,  19.  XVIII,  18.  j :  Quaecum- 
gue  „alligaveritiset  super  terram,  erunt  Hgatalet 
wi  ooeio :  vt  guaecumque  solveritis  super  terram,  erunt 
soluta  ct  in  eoelo:  et  (Jo.  XX,  23.):  Quorum  remise- 
ritis  peecata,  remittuntur  eis,  et  guorum  retinuerit  is,  re~ 
tentasunt:  quoruin  verborum  virtute  quiiibet  absolvere 
possit  peccata,  publica  quidem  per  correptionem  duin- 
taxat,  si  correptus  acquieverit ,  secreta  vero  per  spon- 
taneam  Confessionem ;  anathema  sit 

C  A  N  0  N  XI. 

§.  B34.  Si  quis  dixeritj  Episcopos  non  habere  jus  re- 
servandi  stbi  casus,  nisi  quoad  externam  politiam,  atquc 
ideo  casuum  reservationem  non  prohibere,  quo  minus 
Sacerdos  a  reservatis  vere  absolvat;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  XII. 

§.  235.  Si  quis  dixerit ,  totain  poenam  simul  eum 
eulpa  remitti  seniper  a  Deo.  satisfactionemque  poeniten- 
thim  non  esse  aliam,  quam  fidem,  qua  apprehendunt 
Christum  pro  cis  satisfecisse ;  anatliema  sit. 

C  A  N  0  N  XIII. 

§.  236.  Si  quis  dixerit.  pro  peceatis.  quoad  poenam 
temporalem,  ininhneDeo  per  Cliristi  inerita  satisfieri  poe- 

YA  KtAS  T  E  S. 

§.  283.    ligaveriti»  Rom.  1.     Vcn.  2.   Lov.  3.  3.    Virrf.  Hhrm. 
/>Y/.r.    DH.    Antr.  r>.  Col. 


108 


Concilii  Tridentini 


nis,  ab  eo  inflictis  et  patienter  toleratis,  vel  a  Sacer- 
dote  injunctis ,  sed  neque  sponte  susceptis,  ut  jejuuiis, 
oijationibus ,  eleemosyfcis  vel  aliis  etiam  pietatis  opori- 
bus;  atque  ideo  optimam  Poenitentiam  esse  tantum  no- 
vam  vitam;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  XIV. 

§.  237.  Si  quis  dixerit,  Satisfactiones ,  quibus  poe- 
nitentes  per  Christum  Jesum  peccata  redimunt,  non  esse 
cultus  Dei,  sed  traditiones  hominum,  doctrinam  de  gratia, 
et  verum  Dei  cultum  atque  ipsum  beneficium  mortis 
Christi  obscurantes;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  XV. 

§.  238.  Si  quis  dixerit,  Claves  Ecclesiae  esse  datas 
tantum  ad  solvendum,  non  etiam  ad  ligandum ;  et  prop- 
terea  Sacerdotes ,  dum  imponunt  poenas  confitentibus, 
agere  contra  finem  Clavium  et  contra  institutionem  Chri- 
sti;  et  fictionem  esse',  quod  virtute  Clavium  ^sublata, 
poena  aeterna,  et  pocna"  temporalis  plerumque  exsol- 
venda  remaneat;  anathema  sit. 

De  Sacramento  extremae  Unclionis. 

C  A  N  0  N    I.    (§.  219.) 

§.  239.  Si  quis  dixerit,  extremam  Unctionem  non 
esse  vere  et  proprie  Sacramentum,  a  Christo  Domino 
nostro  institutum,  et  a  beato  Jacobo  Apostolo  promul- 
gatum,  sed  ritum  tantum  acceptum  a  Patribus  aut  fig- 
mentum  humanum;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    II.    (§.  220.) 

§.  240.  Si  quis  dixerit,  sacram  infirmorum  Un- 
ctionem  non  conferre  gratiam,  ncc  reniittere  peccata 
nec  alleviare  infinnos,  sed  jam  cessasse,  quasi  olim 
tantum  fuerit  gratia  curationum;  anathcma  sit. 

V  A  R  I  A  K  T  E  S. 

§.  238.    sublata  aetcrna  ct  poefta   Vird,    lihcm.    sublata  poena 
externa  ei  noena  JJil. 


Sessio  XIV. 


109 


C  A  N  0  N    III.    (§.  223.) 

241.  Si  quis  dixerit,  extremae  Unctionis  ritum 
ct  usum,  qaera  observat  sancta  Romana  Ecclesia,  re- 
pugnare  sententiae  beati  Jacobi  Apostoli  (V9  14.  15J, 
ideoque  cum  mutandum,  posseque  a  Christianis  absque 
peccato  contenuii;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    IY.    (§.  221.) 

242.  Si  quis  dixerit,  Presbyteros  Ecclesiae,  qnos 
beatus  Jacobus  adducendos  esse  ad  infirmum  inungen- 
dum  hortatur,  non  essc  Saccrdotes  ab  Episcopo  ordi- 
natos .  sed  aetate  seniores  in  quavis  communitate  ob 
idque  proprium  extremae  Unctionis  ministrum  non  esse 
sohun  Sacerdotem;  anathema  sit. 

Decretum  dc  reformatione 

PROOEMIUM. 

Episcoporum  mnnus  est.  subditos  praesertim  ad  anima- 
rum  curam  constitutos,  admonere  officii  suL 

§.  243.  Cum  proprie  Episcoporura  munus  sit,  sub- 
diiorum  omnium  vitia  redarguere;  lioc  iilis  praecipue 
cnvendum  crit,  ne  Clerici,  praesertim  ad  animarum  cu- 
ram  constituti,  criminosi  sint,  neve  inhonestam  vitam, 
ipsis  conniventibus,  ducant.  Nam  si  eos  pravis  et  cor- 
ruptis  moribus  csse  pcrmittant;  quo  pacto  Laicos  de 
ipsorum  vitiis  redarguent ,  qui  uno  ab  eis  sermone  con- 
vinci  posscnt,  quod  Clericos  ipsis  patiantur  esse  dete- 
riores  (l  Cor,  IX,  '27.)  ?  qua  etiam  nbertate  Laicos  cor- 
ripere  potcrunt  Sacerdotes ,  cuni  tacite  sibi  ipsi  respon- 
deant.  cadcm  se  admisisse  quac  corripiuntV  Monebunt 
propterea  Episcopi  suos  Clencos,  in  qnocumque  ordinc 
iucrint.  ut  convcrsatione ,  sennone  et  scientia  commisso 
sibi  Dei  populo  praeeant ,  memores  ejus,  quod  scriptum 
vs\  (Lrrit.  XI,  44.  XIX,  2.  XX,  7.  1  Petr.  I,  16.)  : 
Sancti  estote,  quia  ct  ego  sanctus  sum;  et  juxta  Apo- 
stoli  vocem  (2  Cor.  VI,  3.  \.) :  Ncmini,  dent  uttam  of- 
fensionem,  vt  non  vituperetur  ministerium  eorum ,  sed 
in  omnibus  exhibeant  se .  sicut  ministros  Dei :  ne  illud 
Prophetae  dictum  (Ezech.  XXII,  26.  Zep/t.  IIT,  A.)  im- 
pleatur  m  eis:  Saeerdotes  9,Deiet  contaminant  sancta, 

V  A  R  (AN  t  E  S. 

§.  243.   moi  Brix.  Lov.  3.  Antv.  r>.  Col. 


110 


Concilii  Trideniini 


et  reprobant  Iccjcm.  Vt  autem  ipsi  Episcopi  id  liberius 
exequi ,  ac  quoquam  praetextu  desuper  impediri  ne- 
queant,  eadem  sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dcntina  Synodus,  ..pracsideutibiis  in  ea  eisdem  aposto- 
licae  sedis  Legato ,  et  Nuniiis(£,  lios  qui  sequuntur  ca- 
nones  statuendos  et  decernendos  duxit. 

CAPtT  I. 

Si  pfroliibiti  ascendere  ad  Ordincs ,  ascendant;  si  inter- 
dictiy  si  suspcnsi,  pnniantur. 

§.  244.  Cum  honestius  ac  tutius  sit  subjecto,  de- 
bitam  Praepositis  obedientiam  impendendo,  in  inferiori 
ministerio  deservire,  quam  cum  Praepositorum  scandalo 
graduum  altiorum  appetere  dignitatem;  ei,  cui  ascensus 
ad  sacros  Ordines  a  suo  Praelato.  ex  quacuinque  causa, 
etiam  ob  occultum  crimen,  quomodolibet,  etiam  extra  ju- 
dicialiter,  fuerit  interdictus ;  aut  qui  a  suis  Ordinibus  seu 
gradibus  vel  dignitatibus  ecclesiasticis  fuerit  suspensus, 
nulla  contra  ipsius  Praelati  voluntatem  concessa  licen- 
tia  de  se  promoveri  faciendo ,  aut  ad  priores  Ordiues. 
gradus  et  dignitates  sive  honores  restitutio  sufFragetur. 

C  A  P  U  T  II. 

Si  Episcopus  quoscumque  0)'dines  contulerit  sibi  non 
subdito  etiam  familiari ,   sine  expresso  proprii  Prae- 
taii  consensuy  uterque  decretae  poenae  subjaceat. 
(§.  101.  145.) 

§.  245.  Et,  quoniam  nonnulli  Episcopi  Ecclesia- 
rum ,  quae  in  partibus  infidelium  consistunt,  Clero  ca- 
rentes  et  populo  christiano.  cum  fere  vagabundi  sint  et 
perinanentem  sedem  riqn  habeant,  non  quae  Jesu  Chri- 
sti,  sed  alienas  oves  inscio  proprio  pastore  quaerentes. 
dum  per  hanc  sanctam  Synodum  se  pontificalia  offi- 
cia  in  alterius  dioecesi,  nisi  de  loci  Ordinarii  expressa 
licentia,  et  in  personas  eidem  Ordinario  subjectas  tan- 
tum ,  exercere  prohibitos  vident,  in  legis  fraudein  et 
contemptum,  quasi  episcopalem  cathedram  in  loco  nuJ- 
lius  dioecesis  sua  temeritate  ..cligunl-.  et  quoscumque 
ad  se  venientes,  etia.a  si  suorum  Episcoporum  seu  Prac- 

VARIANTES, 

'243.    verba:  praesidentibns  —  mmtiis  —  Vtrd.  ct  Rherti. 
\.  245.    eligant  Vird.  Rhem. 


S  c  s  s  i  o  XIV. 


111 


Intorum  litteras  commendatitias  non  babeant,  clericaji 
cuaractere  insignire  et  ad  sacros  etiam  presbyteratus 
•rdines  promovere  praesumuut :  quo  plerumque  (it ,  ut 
minus  idonei  et  rudes  ac  ignari  et  qui  a  suo  Episcopo 
tamquam  inbabiles  et  indigni  rejecti  ..fuerunl-.  ordi- 
nati .  u€C  diyina  officia  peragere  nec  ecclesiastica  Sa- 
cramenta  recte  valeant  mmistrare;  nemo  Episcoporum, 
qui  titulares  voeantur.  etiam  si  in  loco  nullius  dioece- 
sis  .  etiam  exempto  aut  aliquo  monasterio  cujusvis  ()r- 
dinis  resederint  aut  moram  traxerint,  vigore  cuiusvis 
privilegii  sibi  de  promovendo  quoscumque  ad  se  venien- 
tes  pro  tempore  concessi,  alterius  subditum,  etiarn  prae- 
textu  familiaritatis  continuae  commensalitatis  suae.  abs- 
qne  sui  proprii  Praelati  expresso  eonsensu  aut  liiicis 
dimissoriis .  ad  aKquos  saeros  aut  minores  Ordines,  vel 
primam  tonsuram  promovere  seu  ordinare  valeat.  Con- 
trafaciens  ab  exercitio  pontificaKum  per  annum;  taliter 
yero  „promoUi<  ab  executione  Ordinum  sic  susceptorum, 
donec  suo  Praelato  visum  fuerit,  ipso  iure  sint  suspensi. 

C  A  P  U  T  III. 

Episcopus  sitos  Clericos  ab  alio  male  promofos  sitspcn- 
dere  potest,  si  mirius  idoneos  repererit    (§.  101.) 

§.  246.  Episcopus  quoscumque  suos  Clericos,  prae- 
sertim  in  sacris  constitutos,  absque  suo  praecedenti  exa- 
miiie  el  commendatitiis  litteris,  quacumque  auctoritate 
promotos ,  licet  tamquam  babiles  ab  eo ,  a  quo  ordi- 
nati  sUnt,  probatos .  quos  tamen  ad  divina  ofticia  cele- 
branda  seu  ecclesiastica  Sacramenta  ministranda  minus 
idoneos  et  capaces  repererit,  a  susceptorum  Ordinura 
exercitio  ad  tempus,  de  quo  ei  videbitur,  suspendere  et 
illis  ne  in  altari  aut  aliquo  Ordine  niinistrent,  interdi- 
cere  possit 

CAPUT  IV. 

Nullus  Clericus  eximatur  a  correctione  Episeopi,  etiam 
extra  visitaUonem,    (§.  09.  100.) 

§.  247.  Omnes  Ecclesiarum  Praelati,  qui  ad  corri- 
gendos  subditorum  excessus  diligenter  intendere  debent, 

V  A  R  I  A  S  T  E  S. 

§.  245.    fuerint  Vird.  Rhem. 

prootottu  Rnm.  1.    Lor.  %.  3.    Vcn.  2.    Brix.    Vird.  Hhem. 
J)i/.    Aniv.  5.  Col. 


112 


Concilii  Tridentini 


et  a  quibus  nullus  Clericus  per  hujus  sanctae  Synodi 
statuta  cujusvis  privilegii  praetextu  tutus  „censetnre\  quo 
miims  juxta  c&nonicas  sanctiones  visitari,  puniri  et  cor- 
rigi  possit;  si  in  Ecclesiis  suis  resederint ,  quoscumque 
saeculares  Clericos.  qnalitercumque  exemptos,  qui  alias 
suae  jurisdictioni  subessent,  de  eorum  excessibus,  cri- 
minibus  et  delictis,  quoties  et  quando  opus  fuerit,  etiam 
extra  visitationem ,  tamquam  ad  lioc  apostolicae  sedis 
delegati,  corrigendi  et  castigandi  facultatem  habeant: 
quibuscumque  exemptionibus ,  declarationibus  ^  consue- 
tudinibus,  sententiis,  jnramentis,  T:concordiisee,  quae  suos 
tantum  obligent  auctores;  ipsis  Clericis  ac  eorum  con- 
sanguineis,  capellanis,  familiaribus ,  procuratoribus  et 
aliis  quibuslibet,  ipsorum  exemptorum  contemplatione  et 
intuitu  minime  sufiragantibus. 

C  A  P  II  T  V. 

Conservatorum  jurisdictio  cei<tis  fiitibus  concluditur. 
(§.  99.) 

§.  248.  Insuper,  cum  nonnulli,  qui  sub  praetextu 
quod  super  bonis  et  rebus  ac  juribus  suis  diversae  eis 
injuriae  ac  molestiae  inferantur,  certos  judices  per  litte- 
ras  conservatorias  deputari  obtinent,  qui  illos  a  mo- 
lestiis  et  injuriis  huiusmodi  tueantur  ac  defendant,  et 
in  possessione  seu  quasi  bonorum,  rerum  ac  jurium 
suorum  manuteneant  et  conservent ,  neque  super  illis 
eos  molestari  permittant,  ejusmodi  litteras  in  plerisque 
contra  concedentis  mentem  in  reprobum  sensum  detor- 
queant;  idcirco  nemini  onmino ,  cujuscumque  dignitatis 
et  conditionis  sit,  etiam  si  Capitulum  fuerit,  conserva- 
toriae  litterae  cum  quibuscumque  clausulis  aut  decretis, 
et  quorumcumque  judicium  deputatione,  quocumque  etiam 
alio  praetextu  aut  colore  concessae  suffragentur  ad  hoc, 
ut  coram  suo  Episcopo  sive  alio  superiore  Ordinario  in 
criminalibus  et  mixtis  'causis  accusari  et  conveniri,  ac 
contra  eum  inquiri  et  procedi  non  possit;  aut,  quo  mi- 
nus  si  qua  jura  ei  ex  cessione  competierint ,  super  illis 
libere  valeat  apud  judicem  ordinarium  conveniri.  In  civi- 
libus  etiam  causis  si  ipse  actor  exstiterit,  aliquem  ei 

VARIANTES. 

§.  247.    censeattir  Vfrd.  Ilhem. 
roncoidii»  —  Vird.  ci  Rhem. 


S  o  i  »  Lo    XI V. 


113 


apud  suos  Conserrotorea  judices  in  judicium  trahere  mi- 
nime  Hceat 

*24JK  Quod  si  in  iis  causis,  in  quibus  ipse  reus 
fuerit,  eontigerit.  ut  electus  ab  eo  Conservator  ab  actore 
ftuspectus  esse  dicatur.  aut  si  qua  inter  ipsos  judices, 
Couservatorem  et  Ordinnrium.  controversia  super  „com- 
pctcntia-  jurisdictionis  orta  fuorit.  ncquaquam  in  causa 
procodatur.  donco  por  arbitros  in  fortna  juris  eleetos 
super  suspicione  aut  jurisdictionis  com])otontia  fuerit  ju- 
dicatunh  Familiaribus  vero  ejus  .  qui  hujusmodi  littoris 
cbnservatoriis  tueri  so  solent,  nihil  illae  prdsint  ,  prae- 
terquam  duobus  dumtaxat:  si  tamon  illi  propriis  ejus 
fcumptibus  vixerint.  Nemo  etiam  simitium  litterarum  bo- 
neuYio  ultra  quinquennium  «-audere  possit.  Non  lioeat 
quoque  Conservatoribus  judicibus  ullmn  liabere  tribuanl 
erectum.  causis  vcro  wtercednms  aut  miserabiHum 

pcrsonarnm  hnjus  sanctac  S>;nodi  supcr  hoc  decretum 
(§.  148.)  in  sno  robore  pcrmancat".  Univcrsitates  auteni 
«;eneralcs  ac  Collegfm  doctorum  seu  scholarium  et  resr/u- 
laria  loca.  neo  non  Hospitalia  actu  hospitalitatem  seVvan- 
tia.  ac  Universitatum.  Colleg;iorum,  locorum  et  Hospita- 
lhnn  hujusmodi  personae  i i i  praesenti  canone  ^cornpre- 
hensae,  sed  exemptae::  omnino  sint  et  esse  intelligantur. 

C  A  P  l  T  VI. 

Poena  dcccrnitur  in  Clcriccs.  qui  in  sams  constitnti 
aut  benc/icia  possidculcs.  ordini  suo  cortgruente  rcsfc 
nou  ntuniur.    (§.  148.) 

§.  250.  Quia  voro.  otsi  habitus  non  facit  mor.a- 
chuni .  oportet  tamrn  Clericos  vestes  proprio  congruen- 
tes  cdini  sempcr  deferre.  ut  per  decentiam  babiius  ex- 
trinsoci  morum  bonestateni  intrinsecam  ostendant:  tanta 
autein  bodie  aliquorum  inolevit  temeritas  reli^ionisquo 
contemptus.  ut  propriam  di^uitatem  et  honorem  clorioa- 
leni  parvi  pendentes,  vestes  etiam  puklice  deferant  lai- 
cales .  pedes  iu  diversis  ponentes  .  unum  in  divinis  al- 

V  A  n  I  A  N  T  E  8. 

§.249.   rompt*tenti;ini  Rom<l.  Brhf*  Lou.2.3.  Dtf.    intr.-l.  Cot. 
rn-ha :  In  causis  -  permam»nnt  —  Virrf.  ct  Rhdm/L 
roni|irohrri.^».  scrd  fxnnpl;»  Bri.r.  Virti.  tthem.  Lor.  3.  Aiilr.r,.  CoL 


114 


Concilii  Tridentini 


terum  in  carnalibus ;  propterea  omnes  ecclesiasticae  per- 
sonae.  quantumcumque  exemptae,  quae  aut  in  sacris 
fuerint ,  aut  dignitates ,  personatus ,  officia  aut  beneficia 
qualiacumque  ecclesiastica  obtinuerint,  si,  posteaquam 
ab  Episcopo  suo ,  etiam  per  edictum  publicum  moniti 
fuerint,  honestum  habitum  clericalem,  illorum  ordini  ac 
dignitati  congruentem ,  et  juxta  ipsius  Episcopi  ordina- 
tionem  et  mandatum  non  detulerint,  per  suspensionem 
ab  ordinibus ,  ac  officio ,  et  beneficio  ac  fructibus ,  red- 
ditibus  et  proventibus  ipsorum  beneficiorum;  nec  non  si 
semel  correpti,  denuo  in  hoc  deliquerint,  etiam  per  pri- 
vationem  officiorum  et  beneficiorum  hujusmodi  coerceri 
possint  et  debeant,  constitutionem  Clementis  V. ,  in  Con- 
cilio  Viennensi  editam,  quae  incipit:  Quoniam  (XIII), 
„innovando(i  et  ampliando. 

C  A  P  U  T  vn. 

Voluntarii  homicidae  nunquam,  casualcs  quomodo  ordi- 

nandu 

§.  251.  Cum  etiam  qui  per  industriam  occiderit 
proximum  suum  et  per  insidias,  ab  altari  avelli  debeat, 
„ quia  sua£e  voluntate  homicidium  perpetraverit ;  etiam 
si  crimen  id  nec  ordine  judiciario  probatum  nec  alia  ra- 
tione  publicum  sed  occultum  fuerit,  nullo  tempore  ad 
sacros  ordines  promoveri  possit;  nec  illi  aliqua  ecclesi- 
astica  beneficia,  etiam  si  curam  non  habeant  animarum, 
conferre  liceat;  sed  omni  ordine  ac  beneficio  et  officio 
ecclesiastico  perpetuo  careat.  Si  vero  homicidium  non 
ex  proposito ,  sed  casu  vel  vi  vim  repellendo ,  ut  quis 
se  a  morte  defenderet,  fuisse  commissum  narretur,  quam 
ob  causam  etiam  ad  sacrorum  ordimim  et  altaris  mini- 
steriuin  et  beneficia  quaecumque,  ac  dignitates  jure  quo- 
dammodo  dispensatio  debeatur;  committatur  loci  Ordi- 
nario^  aut  ex  causa  Metropolitano  seu  viciniori  Episco- 
po ;  qui  non  nisi  causa  cognita,  et  probatis  precibus  ac 
narratis,  ncc  aiiter,  dispensare  possit. 

V  ARIAS  T  E  S. 

250.    invorantlo  Brioc.  Dil.   Lov.  3.  Antv.  5.  Col. 

§.  251.    qui  sua  Kom.  2.  3.  4.  .5.  Brix.    Ven.  2.  Lov.  2.  3.  D&. 
Vird.  Rhem.  Antv.  5.  Cqt. 
processibu»  Rom.  i.  Brix.   Dil.  Lov.  2.  3.  Antv.  5.  Cof. 


Sessio    XIV.  115 

C  A  P  U  T  VIII. 

Nnll/  alienas  Clericos  ex  privilegio  punire  liceat. 

252i  Praeterea,  .,quia  nonnulli::  quonim  etiam 
aliqui  veri  sunl  Pastores,  ac  proprias  oves  habent,  alie- 
nis  etiam  ovibus  praeesse  quaerunt ,  et  ita  alienis  sub- 
ditis  quandoque  intendunt ,  ut  suorum  curam  negligant; 
quieuinquo.  etiam  episcopali  praeditus  dignitate,  qui  alie- 
nos  subditos  puniendi  privilegiuflU  habuerit,  contra  Cle- 
ricos  sibi  non  ,.  subjcctos  •'•  praesertim  in  sacris  consti- 
tntos,  (jiiorumcinnque  etiam  atrocium  criminum  reos, 
nisi  cum  proprii  ipsorum  Clericorum  Episcopi,  si  apud 
Ecclesiam  suam  resederit,  aut  personae  ab  ipso  Epi- 
scopo  deputandae  interventu  nequaquam  procedere  de- 
beal :  alias  processus,  et  inde  secuta  quaecumque  viri- 
bus  omnino  careant. 

C  A  P  U  T  IX. 

Benejicia  unius  diocccsis  nulto  praetextn  uniantur  be- 
neficiis  alterius.    (§.  140.^. 

§.  253.  Et  quia  jure  optimo  distinctae  fuerunt  dioe- 
ceses  e*  parochiae,  ac  unicuique  gregi  proprii  attributi 
Pastorcs  et  inferiorum  ..Ecelesiarum"  Rectores,  qui,  sua- 
nun  gtiisque  nvium.  curam  habeant,  ut  ordo  ecclesiasti- 
cus  non  confundatur,  aut  una  et  eadem  Ecclesia  dua- 
rum  quodainniodo  dioecesum  fiat,  non  sine  gravi  eo- 
nnn  inconnnodo.  qui  illi  subditi  fuerint;  bencficia  unius 
dioecesis  ,  etiam  si  parochiales  Ecclesiae,  vicariae  per- 
petuae,  aut  simplicia  beneficia  seu  praestimonia  seu  prae- 
stimoniales  portiones  fuerint,  etiam  ratione  augendi  cul- 
tmn  divinum  aut  numerum  bencficiatorum ,  aut  alia  qua- 
cumque  de  causa ,  alterius  dioecesis  beneficio  aut  mo- 
nasterio  seu  collegio  vcl  loco  etiam  pio  perpetuo  non 
miiantur.  decretum  hujus  sanctae  Synodi  super  hujusmodi 
unioriibus  in  hoc  declarando. 

V  A  K  I  A  N  T  E  S. 

§.  2.V2.    (jiiia  tamen  nonnuMi    Vird.  Rhem. 

■nWitoi  liom.  l.  Brix.  Lor.s.3.   Vird.  Rhem.  Dti,  Vm.s. 
Antr.  5.  Col. 

§.  253.    Ealesiarum  —  Vird.  Rhem.  Brix.  Lov.  3.  Antv.  5.  Co/. 

S  * 


116 


C  o  u  c  i  l  i  i  T 1  i  d  e  n  t  i  n  i 


C  A  P  U  T  X. 

Begularia  benefickt  Begularibus  conferantnr. 

§.  254.  Regularia  beneficia  in  titulum  Regularibus 
professsis  provifleri  consueta,  cum  per  obitum  aut  re- 
signationem  vel  alias  ilia  in  titulum  obtinentis  vacare 
contigerit ,  Religiosis  tantum  illius  ordinis,  vel  iis  qui 
habifum  omnino  suscipere,  et  professionem  emittere  te- 
neantur,  et  non  aliis.  ne  vestem  lino,  lanaque  contex- 
tam  (Deuter.  XXII,  \\.)  induant,  conferantur. 

C  A  P  U  T  XI. 

Translati  ad  alivm  ordinem  in  claustro  sub  obedientia 
maneant,   et  beneficiorvm  saecularium  incapaces 
existan  t. 

§.  255.  Quia  vero  Regulares,  de  uno  ad  alium  or- 
dinem  translati,  facile  a  suo  Superiore  licentiam  standi 
extra  menasterium  obtinere  solent ,  ex  quo  vagandi  et 
apostatandi  occasio  tribuitur;  nemo  cujuscumque  ordinis 
Praelatus  vel  Superior,  vigore  cujusvis  facultatis,  ali- 
quem  ad  habitum  et  professionem  admittere  possit,  nisi 
ut  in  ordine  ipso ,  ad  quem  transfertur ,  sub  sui  Supc- 
rioris  obedientia  in  claustro  perpetuo  maneat:  ac  taJiter 
translatus.  etiamsi  Canonicorum  Regularium  fnerit.  ad 
benehcia  saecuJaria.  etiam  curata,  omnino  incapax  exsistat. 

C  A  P  U  T  XII. 

Nemo  nisi  ex  fundatione  vel  dotatUmc  jus  patronatvs 

obtineat. 

§.  250.  Nemo  etiam  cujusvis  dignitatis  eeclesiasti- 
cae  vel  saecularis.  quacumque  ratione.  nisi  ecclesiam, 
beneficium  aut  capellam  de  novo  fundnverit  et  construxe- 
rit.  seu  jam  ereetam.  quae  tamen  sine  sufficiente  dote 
fuerit,  de  suis  propriis  et  patrimonialibus  bonis  com- 
petenter  dotaverit.  jns  patronatus  impetrare  aut  obti- 
nere  possit  aut  debeat.  In  casu  autem  fundationis  aul 
dotationis  huiusmodi  institutio  Kpiscopo  et  non  alteri 
inferiori  reservetur. 


Hcssio    XIV.  XV. 


117 


C  A  P  U  T  XIII. 

Praesentatio  fiat  Ordinario,  atias  praesentaUo  ct  bisti- 
tutio  sit  nutlii. 

§.  257.  Non  Hceat  praeterea  Patrato  oujusvis  pri- 
vilegii  praetextu  aliquem  ad  beneficia  sui  juris  patrona- 
tus,  nisi  Episcopo  loci  orcfiuario,  ad  quem  proyisio  seu 
institutio  ipsius  beneficii,  cessaute  privilegio,  jure  per- 
tineret,  quoquo  modo  praesentare:  alias  praesentatio  ac 
institutio,  forsan  secutae,  nuilae  sint  et  esse  „intclli- 
fjantnr". 

C  A  P  U  T  XIV. 

§.  *258.  Declarat  praeterea  sancta  Synndus,  iu  fu- 
tura  scssione .  quam  ad  XXV.  diein  Januarii  subsequen- 
tis  aimi  M.  D.  LII.  habeadam  esse  jam  decrevit,  una 
eum  Sacriticio  Missae  agendum ,  et  tractandum  esse  de 
Sacramento  Ordinis,  et  prosequendam  esse  materiam  de 
refonnatione. 

SESSIO  DECIMA  QUINTA, 

QUAE  E>ST  0UINTA  SUB  JULIO  UU  PONT.  IMAX., 
(  e  1  c  b  r  a  t  a    (1  i  e   X  X  V.   J  a  n  u  a  r.  M.  D.  L  1 1. 

Decretum  praroaaUonis  scssionis. 

§.  '2.W.  Cum  ex  eo,  quod  proximis  sessionibus  de- 
cretum  fuit,  sancta  haec  et  universalis  Synodus  per 
hos  dies  accuratissime  diligentissimeque  tractaverit  ea, 
quae  ad  sanctissimum  Missae  Sucrificium  et  ad  Sacra- 
mentura  Ordims  spectant,  ut  hodiema  scssione,  quem- 
admodum  Spiritus  sanctus  suggessisset,  decreta  de  his 
rebus,  et  quatuor  praeterea  articulos  ad  sanctissiinuni 
Eucharistiae  Sacramentum  pertinentes ,  ;)in  hanc  tan- 
dcin  sessionem  dilatos",  publicaret :  atque  interim  aftu- 
turos  esse  putaverit  ad  hoc  sacrosanctum  Concilium  eos, 
qui  se  Protestantes  vocant,  quorum  causa  eorura  publi- 
cationem  artieulorum  distulerat,  et  ut  libere  ac  sine  cnn- 
ctatione  ulla  huc  venirent,  fidem  cis  publicain  sive  Sal- 

VARIANTES. 

%  857.    ( enseantur  Rrix.  Lov.  3.    Vird.  Rhcm. 

8-  239.    Yrrha:   in  ftanc  —  delatos   ab.sunt   a  Brim.    Lov.  9. 
Antv.  5.  Col. 


118 


4  Concilii  Tridentini 


vnm  Conductum  concesserat:  tamen,  cum  illi  nondum 
venerint ,  et  eorum  nomine  supplicatum  huic  sanctae  Sy- 
nodo  fuerit,  ut  publicatio,  quae  hodierno  die  facienda 
fuerat,  in  sequentem  sessionem  differatur,  certa  spe  al- 
lata,  affuturos  eos  esse  omnino  multo  ante  illam  sessio- 
nem,  Salvo  Conductu  amplioris  formae  interim  accepto; 
eadem  sancta  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  con- 
gregata,  iisdem  Legato  et  Nuntiis  praesidentibus ,  nihil 
magis  optans,  quam  ex  praestantissima  natione  germa- 
nica  omnes  de  religione  dissensiones  et  schismata  tol- 
lere,  ac  ejus  quieti,  paci  otioque  consulere,  parata,  ipsos 
si  venerint  et  humaniter  excipere  et  benigne  audire; 
confidensque  eos  non  fidei  catholicae  pertinaciter  op- 
pugnandae,  sed  veritatis  cognoscendae  studio  esse  ven- 
turos,  et,  ut  evangelicae  veritatis  studiosos  decet,  san- 
ctae  matris  Ecclesiae  decretis  et  disciplinae  ad  extre- 
mum  esse  acquieturos,  sequentem  sessionem  ad  edenda 
et  publicanda  ea,  quae  supra  commemorata  sunt,  in 
diem  festum  sancti  Josephi,  qui  erit  die  XIX.  mensis 
Martiij  distulit,  ut  ilii  satis  temporis  et  spatii  habeant, 
non  solum  ad  veniendum,  verum  etiam  ad  ea  quae  vo- 
luerint,  antequam  is  dies  veniat,  proponenda.  Quibus 
ut  omnem  diutius  cunctandi  causam  adimat,  fidem  publi- 
cam  sive  Salvum  Conductum  ejus,  qui  recitabitur,  teno- 
ris  et  sententiae  libenter  dat  et  concedit.  Interea  vero 
de  Matrimonii  Sacramento  agendum,  et  de  eo  praeter 
superiorum  decretorum  publicationem  ..definiendum  esse 
eadem'6  sessione  statuit  et  decernit,  et  prosequendam  esse 
materiam  reformationis. 

SALVUS  CONDUCTUS  PROTESTANTIBUS 
DATUS. 

§.  260.  Sacrosancta  oecumeniea  ct  generalis  Tri- 
dentina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  congregata, 
praesideritibus  in  ea  eisdem  ..sanctac  Sedis  apostolicae 
Legato  et  Nuntiis^  inhaerendo  Salvo  ConduCttii,  in  penul- 
tima  sessione  dato,  et  „ilhim  juxta  tenorem  infrascri- 
ptnm  ampliando ,  miicersis  fidem  facit",  quod  omnibus 

VARIANTES. 

§.  239.    diffiniendum  in  eadem  Lov.  3.  Antv.  5.  Col. 
%  260.    ganctae  —  Hom.  1.  Brix.  Lov.  2.  3.  DtL  Antv.  5.  Col. 
illsm,  (jui  in  Ininc  seqiiiUir  modum,  ampliando,  tenore  praesentium 
Uviversls  iideni  facimus  Brte.  Lov.  3.  Antv.  5.  Col. 


8  e  s  s  i  o  XV. 


119 


et  singulis,  Sacerdotibus,  Electoribus,  Principibus,  Du- 
cibus,  M archiouibus ,  Comitibus,  Baronibus,  Nobilibus, 
Militaribus ,  Popularibus  et  aliis  quibuscumque  viris, 
cujuscujtique  status  et  conditionis  aut  qualitatis  existant, 
germanicai  provinciae  et  nationis  Civitatibus,  et  aliis 
locis  cjusdem;  et  omnibus  aliis  ecclesiasticis  et  saecu- 
laribus,  praesertim  Augustanae  Confessionis  personis; 
qui.  aut  quae  una  cum  ipsis  ad  hoc  generale  Tridenti- 
num  Conciiium  venient  aut  mittentur  ac  profecturi  sunt 
aut  lmcusque  venerunt,  quocumque  nomine  censeantur 
aut  valeant  nuncupari .  tenore  praesentium  publicani 
fidem  et  plenissimam  verissimamque  securitatem.  quam 
Salvum  Conductum  appellant,  libere  ad  hanc  civitatem 
Tridentiuam  veniendi,  ibidemque  manendi,  standi,  mo- 
randi.  proponendi,  loquendi ,  una  cum  ipsa  Synodo  de 
quibuscumque  negotiis  tractandi,  examinandi,  discutiendi 
et  omnia  quaecumque  ipsis  libuerit.  ac  articulos  quosli- 
bet  tam  scripto  quam  verbo  libere  offerendi,  propalandi, 
eosque  Scripturis  Sacris  et  beatorum  Patiaun  verbis, 
sententiis  et  rationibus  declarandi,  astruendi  et  persua- 
dendi,  et,  si  opus  fuerit,  etiam  ad  objecta  Concilii  ge- 
neralis  respondendi,  et  cum  iis.  qui  a  Concilio  delecti 
fucrint.  .Mispulavdi" ,  aut  caritative  absque  omni  impe- 
dimento  conferendi ,  opprobriis,  convitiis  ac  contumeliis 
penitus  ^emotLs,  et  signantar,  quod  causae  controversae 
secundum  Sacram  Scripturam  et  Apostolorum  traditiones, 
probata  Concilia  et  catholicae  Ecclesiae  consensum,  et 
sanetorum  Patrum  auctoritates  in  praedicto  Concilio 
Tridentino  tractentur. 

§.  261.  Illo  etiam  addito,  ut  religionis  praetextu, 
nut  delictonim  circa  eam  commissorum  aut  committen- 
dorum  namrime  puniantur.  unpartitiir  ac  onuiino  coneedit, 
sic  etiam .  ut  propter  illorum  praesentiam  neque  in  iti- 
nere.  aut  quocumque  locorum ,  eundo,  manendo  aut  re- 
deundo,  nec  in  ipsa  civitate  Tridentina  a  divinis  officiis 
quovis  modo  cessetur.  et  ut  his  peractis  vel  non  peractis, 
quandocumque  ipsis  libuerit,  aut  majormh  suorum  man- 
dato  et  assensu  ad  propria  reverti  optabunt.  aut  aliquis 
corum  optabit,  mox  absque  ulla  renitentia  et  occasione 
aut  mora,  salvis  rebus  eoiiun  et  suomm  paritcr  honore, 

VARIANTES. 

i;.  -2tT0.    disputandi  rhiisti.Tne  Rom.  1.  4.  5.     DU.    Lov.  2.  ? 
'Vn.  3.  Antv.  s.  Col. 


120 


Concilii  Tridentini 


et  personis,  vice  versa  possint  juxta  beneplacitum  libere 
et  secure  redire,  de  scientia  tamen  ab  eadem  Synodo 
deputandorum ,  ut  tunc  opportune  eorum  securitati  ahs- 
que  dolo  et  fraude  provideatur.  Vult  etiam  sancta  Sy- 
nodus  in  hac  publica  fide  Salvoque  Conductu  omnes 
quascmnque  clausulas  includi  et  continerijac  pro  inclu- 
sis  haberi,  quae  pro  plena,  efficaci  et  sufficienti  secu- 
ritatc  in  eundo,  stando  ac  redeundo  necessariae  et  op- 
portunae  fuerint.  Illud  etiam  ad  majorem  securitatem 
et  pacis  ac  conciliationis  bonum  exprimens ,  quod  si 
quispiam,  aut  iilorum  aliqui  sive  in  itinere  ,  Tridentum 
veniendo ,  sive  ibidem  morando  aut  redeundo ,  aliquod 
enorme.  quod  absit,  egerint  aut  connniserint,  quo  posset 
Imjus  fidei  publicae  et  assecurationis  beneficium  eis  con- 
cessiun  annullari,  aut  ..cessarii£ ;  vuit  et  ..ccncedil" ,  ut 
in  hujusmodi  facinore  deprehensi  ab  ipsis  dumtaxat,  et 
non  ab  alijs  condigna  animadversione  cum  emenda  suf- 
ficienti,  per  partem  ipsius  Synodi  merito  approbanda  et 
laudanda,  mox  puniantur,  illorum  assecurationis  forma, 
conditionibus  et  modis  omnino  manentibus  illibatis. 

§.  262.  Parifonniter  etiain  vult,  ut  si  quisquam  vel 
aliqui  ex  ipsa  Synodo,  sive  in  itmere,  aut  rnanendo  aut 
redeundo,  aliquod  enorme,  quod  absit,  egerint  aut  com- 
miserint,  quo  posset  hujus  fidei  publicae  et  assecuratio- 
nis  beneficium  violari,  aut  quoquo  modo  tolli ,  in  hujus- 
modi  facinore  deprehensi^  ab  ipsa  Synodo  dumtaxat,  et 
non  ab  aiiis  condigna  animadversione  et  emenda  suffi- 
cienti  per  partem  Dominorum  Germanorum  Augustanae 
Confessionis ,  tunc  hic  praesentium ,  merito  laudanda  et 
approbanda ,  mox  puniantur ,  praesenti  assecurationis 
forma,  conditionibus  et  modis  omnino  manentibus  illi- 
batis.  Vult  praeterea  ipsa  Sjmodus,  qnod  liceat  ipsis 
Ambasciatoribus  omnibus  et  singulis  toties,  qtiotiescum- 
qne  opportunum  fuerit  seu  necessarium,  ad  auram  ca- 
piendam  exire  de  civitate  Tridentina  et  reverti  ad  cam- 
dem,  necnon  nimtium  vel  nuntios  suos  ad  quaecumque 
loca  pro  suis  necessariis  negotiis  ordinandis  iibere  mit- 
tere  seu  destinare,  ac  ipsos  missos  seu  destinatos,  seu 
missum  ct  destinatmn  suscipere  toties,  quoties  eis  vide- 

VARIAK  T  E  S. 

§.  261,    cassarj    Rom.  1.  4.  5.    Bria:   Dil.    Ven.  2.    Lov.  3. 
Auiv.  ">.  Col- 

concedit  e»<lem  sancta  Svnodu.»  Ixom.  /,  Brfa?,  Lov.  2.  't.  Dil. 
Ven.  2.  Afifr,  r>,  ('<>'/. 


8  e  s  s  i  o  XV. 


121 


bitur  expedirCj  ita  quod  aliqui  vel  nliquis  per  deputan- 
dos  i  oucilii  socientur,  qui  eorum  securitati  provideant 
vel  provideat, 

203.  Qui  quideui  Salvus  Conduetus  et  secoritates 
stare  ae  durare  debent,  et  a  terapore  et  per  tempus, 
quo  in  ipsius  Synodi,  et  suorum  tuitionis  curam  ipsos 
suscipi  eoatigerit,  et  usque  ad  Tridentum  perduci,  ae 
toto  tempore  mansionis  eorum  ibidem .  et  rursuin  post 
sullicientem  audientiam  habitam .  spatio  viginti  dierum 
praemisso,  cum  ipsi  petierint,  aut  Concilium,  habita  hu- 
jusmodi  audientia,  ipsis  reoessum  indixerit,  a  Tridento 
usque  in  quem  quisque  elegerit  sibi  loeum  totum,  l)i<> 
faveute,  restituet,  dolo  et  fraude  prorsus  exclusis.  Quae 
quidem  oinnia  pro  universis  et  singulis  Christi  fidelibus, 
uro  omnibus  Principibus,  tam  ecclcsiasticis^  quam  sae- 
cularibus  quibuscumque,  atque  omnibus  aliis  ecclesiasti- 
cis  et  saecularibas  personis,  cujuscumque  status  et  con- 
ditionis  existant,  aut  quocumque  nomipe  censeantur,  in- 
vioiabiliter  observanda  esse  promittit  etbona  fidespondct. 

Jj.  264.  Insuper,  oinni  iraude  et  dolo  exclusis,  vera 
et  bona  fide  promittit,  ipsam  Synodum  nullam  vel  ma- 
uifcste  vel  oceulte  occasioiiem  quaesituram ,  aut  aliqua 
auetoritate,  potentia ,  jure  vcl  statuto ,  privilegio,  legum 
vel  canonum ,  aut  quorumcunique  Coneiliomm^  praeser- 
tim  Gonstantiensis  et  Sencnsis,  quaeumque  fomia  ver- 
borum  expressa,  in  aliquod  hujus  fidei  publicae  et  ple- 
iimae  assecurationis ,  ac  publicae  et  liberae  audien- 
tiae,  ipsis  per  ipsam  Synodum  concessae,  praejudieium 
quovis  modo  usuram ,  aut  quemquttm  uti  permissuram, 
quibus  in  liae  parte  pro  hae  vice  derogat,  Quod  si 
sancta  Svnodus.  aut  aliquis  ex  ea  vel  suis  cujuscumque 
conditionis  vel  status,  aut  praecminentiae  existens,  prae- 
scriptae  assecurationis  et  Salvi  Conductus  formam  et 
modum  in  quocumquc  piuicto  vel  eiausula  violaverit, 
quod  tamen  avertere  dignetur  Omnipotens ,  et  sufficiens 
emenda  non  fuerit  mox  subsccuta.  ct  ipsorum  arfoitrio 
meiito  approbanda  et  laudanda,  iiabeant  ipsam  Synodum 
ct  babere  potenmt,  incidisse  in  omnes  poenas,  quas 
jure  divino  et  humano  aut  cousuctudine,  hujusmodi  Sal- 
vorum  (  onductuum  violatores  incurrere  possunt.  absque 
oinni  excusatioue  autquavisinhac  parte  }.confra(flcUoi(c.' 

V  A  IV  I  A  N  T  E  S, 

5;.  264.  fn  rrfit.  BrLv.  Di/.  Low.  i.  Anlv.5.  Col.  haec  ndduntur: 
Dfttnm TrKlenti  inSessione  publica.  tiie.WV.  Januarii  M.D.LII. 


122 


Concilii  Tridentini 


SESSIO  DECIMA  SEXTA, 

QUAE  EST   SEXTA  ET  ULTIMA  SUB  JULIO  III.  PONT.  MAX., 
celebrata  die   XXVIII.  April.  M.  D.  LII. 

■Decretum  Suspensionis  Concilii. 

§.  265.  Sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  eongregata, 
praesidentibus  in  ea  reverendissimis  Dominis,  Sebastiano, 
Archiepiscopo  Sipontino  et  Aloysio,  Episcopo  Veronensi, 
apostolieis  Nuntiis,  tam  eorum  proprio,  quam  reveren- 
dissimi  et  illustrissimi  Domini  Marcelli,  tit.  S.  Marcelli 
sanctae  Romanae  Ecclesiae  Cardinalis,  Crescentii,  Le- 
gati,  ob  adversam  ejus  gravissimam  valetudinem  absen- 
tis,  nomine,  non  dubitat,  Christianis  omnibus  patere, 
hoc  Concilium  oecumenicum  ..Tridcntum"  primo  a  Paulo 
fel.  rec.  convocatum  et  collectum  fuisse ;  deinde  a  san- 
ctissimo  Domino  nostro,  Julio  III. ,  efflagitante  Caroio 
quinto,  augustissimo  Imperatore.  ea  praecipue  de  causa 
fuisse  restitutum,  ut  reMgionem  in  multis  orbis  partibus, 
et  praesertim  in  Germania,  in  diversas  opiniones  mise- 
rabiliter  distractam,  in  statum  pristinum  revocaret;  ab- 
usus  et  mores  Christianorum  corruptissimos  emendaret  ; 
cumque  ad  hoc  agendum  quam  plurimi  Patres,  nulla 
laborum  suorum  periculommque  habita  ratione,  e  di- 
versis  regionibus  alacriter  confluxissent ,  resque  strenue 
magno  fidelium  concursu  feliciterque  procederet;  ac  spes 
esset  non  levis,  illos  Germanos,  qui  eas  novitates  exci- 
tarent,  in  Concilium  venturos,  sic  animatos,  ut  veris 
Ecclesiae  rationibus  unanimiter  acquiescerent ;  lux  deni- 
que  quaedam  rebus  affulsisse  videretur.  caputque  attol- 
lere  inciperet  profiigata  antea  ei  afflicta  respublica 
christiana:  ii  repente  tumultus.  ea  bella  hostis  generis 
humani  versutia,  exarserunt,  ut  Concilium  velut  haerere, 
ac  suum  cursum  interrumpere  ,.satis  iucommode  cogcre- 
tur£\  spesque  omnis  ulterioris  progressus  hoc  in  tem- 
pore  tolleretuf;  tantumque  aberat,  ut  sancta  Synodus 
Christianorum  malis  et  incommodis  medcretur,  ut  mul- 
torum  mentes  praeter  sui  animi  sententiam  irritaret  po- 
tius,  quam  placaret. 

TARI  AN  T  E  S. 

§.  265.   Tridentinuna  Rom.  4.   Ven.  2.  Antv.  5. 
et  salis  incommode  gercretur  Bru:  Lov.  3.  Anlv.  5.  Col. 


S  c  s  s  i  o  XVI. 


123 


§.  266.  Cum  i^itur  ipsa  sancta  Synodus  omnia.  ot  prae- 
Hpue  (icnnanian).  armis  ardereet  discordiis  videret,  omnes 
fere  Episcopos  Germanos,  praesertim  Principes  Electores 
suis  eonMiltumEcclesiis  eConcilio  abiisse;  decrevit  tantao 
necessitati  non  reluctari,  et  ad  meliora  teinpora  reiicerc, 
ut  PatreSj  quod  eis  nunc  agere  non  licet,  suis  ovibus  pro- 
spectum  ad  suas  Ecclesias  regredi  valerent,  ne  diutius 
utrobiqne  inutili  otio  conterantur.  Atque  ita,  quoniam 
sic  temporum  conditio  tulit,  hujus  oecumenici  Conciiii 
Tridendni  pro^ressum  per  biennium  suspendendum  fore 
decernit,  prout  praesenti  Decreto  suspendit;  ea  tamen 
lege,  ut.  si  citius  pacata  res  sit  ac  tranquillitas  pristina 
revertatur.  quod  sperat  Dei  optimi  maximi  beneficio  non 
lonsjo  ,.fors  spatio  futurum"',  ipsius  Concilii  progressus 
eodemmet  tempore  suam  vim,  firmitatem  vigoremque  ha- 
bere  censeatur.  Sin  aufem,  quod  Deus  avertat,  peracto 
biennio  praedicta  leiiitima  impedimenta  non  fuerint  sub- 
mota.  (jiiam  priinum  cessaverint,  talis  suspensio  eo  ipso 
snblata  esse  intelligatur*  ac  suus  vigor  et  robur  Concilio 
sit  restitutum  et  esse  intelligatur ,  sine  alia  nova  Con- 
cilii  eonvocatione,  accedente  ac  hocDecretum  consensu  et 
auctoritate  Sanctitatis  suae  et  sanctae  Sedis  apostolicae. 

§.  267.  Interea  tamen  eadem  sancta  Synodus  exhor- 
tatur  omncs  Principes  christianos  et  omnes  Praelatos,  ut 
observent,  et  rcspective,  quatenus  ad  eos  spectat,  obser- 
vare  faciant  in  suis  regnis,  dominiis  et  Ecclesiis  omnia 
t  singula,  quae  per  hoc  sacrum  oecumenicum  Conci- 
tium  fuerunt  hactenus  statuta  et  decreta. 


BULLA  CELEBRATIONIS 

CONCILII  TRIDENTINI, 

SUB   P  I  0  I  V.,   V  0  N  T.  M  A  X. 

§.  26$.  Pius  Episcopus.  Serrus  Servorum  Dei,  ad 
yerpetuam  rei  memorhim, 

Ad  Ecclesiae  regimen,  licet  tanto  oneri  impares, 
ola  Dei  dignatione  vocati,  statim  circumferentes  mentis 

VARIANTES. 

§.  266.   forsan  spatio  futurum  Bom.  4.  5.  foro  spado ,  in  fnturum 
Iin\v.  Lov.3.  Antv.  5.  Col.  fore  spatio  futurum  Lov.  2 .  Yen.2. 


t 


124 


Bulla  celebrationis 


oculos  per  omiies  reipublicae  christianae  partes,  cernen- 
tesque  uon  sine  magno  horrore,  quam  longe  lateque  pe- 
stis  haeresum  et  schismatis  pervasisset,  quanta  christia- 
ni  populi  mores  correctione  indigerent ;  in  eam  curam  et 
cogitationem  pro  suscepti  muneris  officio  incumbere  coe- 
pimus,  quemadmodum  ipsas  haereses  exstirpare,  tantum- 
que  et  tam  perniciosum  schisma  tollere ,  moresque  adeo 
corruptos  et  depravatos  emendare  possemus.  Cum  au- 
tem  intelligeremus ,  ad  haec  sananda  mala  aptissimum 
esse  remedium ,  quod  sancta  haec  Sedes  adhibere  con- 
suevisset,  oecumenici  generalisque  Concilii,  ejus  con- 
gregandi  et,  DeojuVante,  celebrandi  consilium  cepimus. 
Indictum  illud  quidem  antea  fuit  a  fel.  rec.  Paulo  III ,  et 
ejus  successore  Julio ,  praedecessoribus  nostris ,  sed  va- 
riis  de  causis  saepius  impeditum  et  interpellatum  perfici 
non  potuit.  Siquidem  Paulus,  cum  id  primo  in  urbeni 
Mantuanr,  deinde  Vincentiam  indixisset,  quasdam  ob  cau- 
sas  in  litteris  ejus  expressas,  id  primo  suspendit,  postea 
Tridentum  transtulit.  Deinde  cum  quibusdam  de  causis 
ibi  quoque  ejus  celebrandi  tempus  dilatum  fuisset;  tan- 
dem,  suspensiOne  sublata,  in  eadem  civitate  Tridentina 
inchoatum  fuit.  Verum  Sessionibus  aliquot  habitis  et 
nonnullis  Decretis  factis,  ipsum  se  postea  Concilium ,  ali- 
quibus  de  causis,  accedente  etiam  Sedis  apostolicae  au- 
ctoritate ,  Bononiam  transtulit.  Julius  autem,  qui  ei  suc- 
cessit,  in  eamdem  civitatem  Tridentinam  id  revocavit; 
quo  quidem  tempore  facta  alia  quaedam  Decreta  sunt. 
Sed  cum  novi  in  propinquis  Germaniae  locis  tumultus 
excitati  fuissent,  et  bellum  in  Italia  et  Gallia  gravissi- 
mum  exarsisset;  rursus  Concilium  suspensum  et  dila- 
tum  fuit ,  adnitente  nimirum  humani  generis  hoste ,  alias- 
que  ex  aliis  difficultates  et  impedimenta  objiciente,  ut 
tantum  Ecclesiae  commodum,  quod  prorsus  auferre  non 
poterat,  saltem  quam  diutissime  retardaret.  Quantopere 
vero  interea  auctae  fuerint  et  multiplicatae  ac  propaga- 
tae  haereses,  quantopere  schisma  creverit,  sine  maximo 
animi  dolore  nec  meminisse  possumus ,  nec  referre. 

§.  269.  Sed  tandem  pius  et  misericors  Dominus, 
qui  nunquam  ita  irascitur_,  ut  misericordiae  obliviscatur 
( Habac.  III,  %)  s  Regibus  et  Principibus  christianis  pa- 
cem  et  unanimitatem  donare  dignatus  est.  Qua  nos  oc- 
casione  oblata  maximam  in  spem  venimus ,  ipsius  mise- 
ricordia  freti ,  fore ,  ut  his  tantis  quoque  Ecclesiae  ma- 
lis  eadem  Concilii  via  finis  imponatur.   Nos  itaque  ad 


Sessio    XVI.  123 

schisma  baeresesque  toilendas,  ad  corrigendos  et  refor- 
mandos  mores,  ad  pacem  inter  christianos  Priucipes  con- 
servandam,  cclebrationem  ejus  non  esse  duximas  <liu- 
this  differendam.  Habita  ig'#ir  cum  venerabilifaus  fra- 
tribus  nostris,  S.  1».  E.  Cardinalibus  deliberatione  ma- 
tura .  facjtis  etiam  consilii  nostri  certioribus  carissimis 
in  Christo  filiis  nostris,  Ferdinando  Rpmanorum  Impera- 
tore  electo  et  aliis  Regibus  atque  Principibus,  quos  qui- 
dem,  sicut  de  eorum  summa  pietat'*  et  sapientia  nobis 
polhcebamur .  paratissimos  ad  ipsius  Concilii  eelebratio- 
nem  adjuvandam  invenimus;  ad  Dei  omnipotentis  Iau- 
dem,  honorem  et  gloriam,  atque  universaiis  Ecclesiac 
utilitatem,  de  eorumdem  fratrum  nostrorum  consilio  et 
nsscnsu  sacrum  oeeumenicum  et  generale  Concilium  ex 
auetoritate  ejusdem  Dei  et  beatonun  Petri  et  Fauli  Apo- 
stolorum,  qua  nos  quoque  in  terris  fungimur  (Maith. 
XVI,  18.  19,),  freti  et  subnixi .  in  eivitate  Tridentina, 
ad  sa cratissimum  diem  Resurrectionis  dominicae  fuiu- 
runi  indicimus,  ej  ibi  celebrandum,  sublata  suspensione 
quncumquc,  statuinuis  atque  decernimus. 

§.  '270.    Quocirca  venerabiles  fratres  nostros.  om- 
nibus  ex  locis,  Patriarchas,  Arcliiepiscopos,  Episcopos 
et  dilectos  filios  Abbates,  ceterosque  quibus  iu  Conci- 
lio  generaii  sedere-et  sententiam  dieere.  jure  conununi 
vcl  ex  privilegio  vel  ex  antiqua  consuetudine  licet,  ve- 
hementer  in  Domino  hortamur  et  monemus,  atque  etiam 
districte  praecipiendo  mandamus  in  virtute  sanctae  obe- 
dientiae,  in  vi  quoque  juramenti ,  quod  praestiterunt  et 
sub  poenis,  quas  in  eos,  qui  ad  Couciiia  generalia  con- 
venire  neglexerint,  sacris  sciunt  esse  canonibus  consti- 
tutas,  ut  nd  Concilium  ibi  celebrandum  conwniant  in- 
tra  eam  diem,  nisi  forte  impedimento  fueriut  Legitimo 
praepediti:  quod  tauien  impedimentum  per  legitimos  pro- 
curatores  Synodo  probare  debebunt     Mouemus  prae- 
terea  omnes  et  singulos,  quorum  iuterest  interesseve 
poterit,  ut  in  Concilio  adesse  ne  negligant.  Carissimos 
vero  in  Christo  filios  nostros,  Romanorum  Imperatorem 
electum,  ceterosque  Reges  et  Principes,  quos  optan- 
dmu  saue  esset  Concilio  interesse  posse,  hcrtamnr  et 
rogamns,  ut,  si  ipsi  interesse  Concilio  uon  potuerint, 
nt  Oratores  suos  prudentes,  grayes  et  pios  viros  utique 
inittant,  qui  ipsorum  nomiue  illi  intersint,  curentque  di- 
ligenter  pro  sua  pietate,  ut  ex  eorum  regnis  atque  do- 


126 


Bulia  celebrationis 


miniis  Praelati,  sine  recusatione  ac  mora,  tam  neees- 
sario  tempore,  Deo  et  Ecclesiae  offieium  suum  prae- 
stent ;  eosdcm  etiam  curaturos  esse  minime  dubitantes, 
ut  per  ipsorum  regna  et  d^minia,  tutum  ac  liberum  iter 
Praelatis  eorumque  familiaribus ,  comitibus  et  aliis  om- 
nibus  ad  Concilium  euntibus  et  ab  illo  redeuntibus  pa- 
teat;  benigneque  ac  comiter  omnibus  in  locis  recipian- 
tur  atque  tractentur,  sicut.  quod  ad  nos  attinet,  ipsi 
quoque  curabimus,  qui  nihil  omnino  praetermittere  de- 
crevimus,  quod  ad  tam  pium  et  salutare  opus  perficien- 
dum,  a  nobis,  in  hoc  loeo  constitutis,  praestari  possit; 
nihil,  ut  Deus  scit,  quaerentes  aliud,  nihil  propositum 
habentes  in  hoc  Concilio  celebrando,  nisi  honorem  ipsius 
Dei,  dispersarum  ovium  reductionem  ac  salutem  et  per- 
petuam  christianae  reipublicae  tranquilitatem  ac  quietem. 

§.  271.  Ut  vero  hae  litterae  et  quae  in  eis  conti- 
nentur  ad  omnium,  quorum  oportet ,  notitiam  perveniant, 
nec  quisquam  ea  excusatione  uti  possit,  quod  illa  igno- 
raverit,  praesertim  cum  non  ad  omnes,  quos  de  his  lit- 
teris  certiores  fieri  oporteret,  tutus  forsitan  pateat  adi- 
tus;  volumus  et  mandamus,  ut  in  Basilica  Vaticana 
principis  Apostolorum ,  et  in  Ecclesia  Lateranensi  tunc, 
cum  in  eis  populus  ut  Missarum  solemnibus  intersit 
congregari  solet,  palam  clara  voce  a  Curiae  nostrae  Cur- 
soribus  seu  Notariis  aliquibus  publicis  recitentur ,  et  post- 
quam  recitatae  fuerint,  ad  valvas  earum  Ecclesiarum, 
itemque  Cancellariae  apostolicae,  et  in  loco  solito  Campi 
Florae  affigantur,  ibique,  quo  legi  et  omnibus  innotescere 
possint,  aliquamdiu  relinquantur.  Cum  autem  inde  amo-s 
vebuntur,  earum  exempla  in  eisdem  locis  affixa  rema- 
neant.  Nos  enim  per  recitationem  hanc^  publicationem 
et  affixionem,  omnes  et  singulos,  qui  his  litteris  compre- 
henduntur,  post  duos  menses  a  die  publicationis  et  af- 
fixionis  earum,  volumus  perinde  astrictos  et  obligntos 
esse ,  ac  si  ipsismet  illae  coram  editae  et  lectae  fuis- 
sent.  Transsumptis  quoque  earum,  quae  manu  pubiici 
alicujus  Notarii  scripta  subscriptave ,  et  sigillo  ac  sub- 
scriptione  alicujus  personae,  in  dignitate  ecclesiastica 
constitutae,  munita  fuerint,  ut  sine  dubitatione  ulla  fides 
habeatur,  mandamus  atque  decernimus.  Nulli  ergo  om- 
nino  hominum  liceat,  hanc  paginam  nostrae  indictionis, 
statuti,  decreti,  praecepti.  admonitionis  et  adhorlaiiojiis 
iiifringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autein 


transfercndi  Concilii 


127 


hoc  attentarc  praesumpserit,  indignntionem  omnipotentis 
Dei ,  ae  bcatorum  Petri  et  Paidi  Apostolorum  e jus  se 
noverit  incursunun.  Dat.  Romne  apiul  sanctum  Potrum, 
anno  incarnationis  doininicae  M.  D.  LX.,  III.  Kal.  De- 
cemb.  pontificatus  nostri  anno  primo. 

Antonius  Florcbellus  LarcUinus. 

Barengus. 


SACROSVNCTI  OECUMENTCI.ET  GENERALIS 

CONCILII  TRIDENTINI, 

SESSIO  DECIMA  SEPTIMA 

QUAE  EST  PRIMA  SUB  PIO  IV.  PONT.  MAX., 

ceJebrata   die   XVIII.   Januarii   M.  D.  LXH. 
Decrcltrm  dc  cclcbrando  Concilio. 

§.  272.  Placente  vobis,  ad  laudem  et  gloriam  san- 
rtae  et  individuae  Trinitatis,  Patris  et  Filii  et  Spiritus 
sancti .  ad  incrementum  et  exaltationem  fidei  et  religio- 
nis  eliristianae,  sacrmn  oecumenieum  et  generale  Con- 
cilium  Tridentmum  in  Spiritu  sancto  legitime  corigre- 
gatum .  ab  hodierno  die ,  qui  est  deeimus  octavus  men- 
sis  Januarii .  anni  a  nativitate  Domini  millesimi  quin- 
gentesimi  sexagesimi  secundi,  Cathedrae  Romanae  beati 
Petri,  Apostolorum  principis,  consecrato,  sublata  qua- 
comque  suspensione,  juxta  formam  et  tenorem  littera- 
ruin  sanctissimi  Domini  nosri,  Pii  IV.,  Pont.  max.  ce- 
lebrari,  „et  in  co  ea,  dcbito  servato  ordine  tractari", 
quae,  propouentibus  Legatis  ac  Praesidentibus ,  ad  lio- 
rum  te.nporum  levandas  calamitates,  sedandas  de  reli- 
gione  contro  versias ,  coercendas  lirignas  dolosas,  depra- 
vatorum  morum  abusus  corrigendos,  Ecclesiae  veram 
atque  christianam  pacem  conciliandam  apta  et  idonea 
ipsi  sanctae  Synodo  videbuntur?  Responderunt ,  Placet. 

lndictio  futurae  Scssionis. 

§.  273.  Placente  vobis.  proximam  futuram  Scssio- 
uem  habendam,  et  celebrandam  esse  feria  quinta,  post 
secundam Dominicam Quadragesimae,  quae  erit  dieXXYI. 
mensts  Februarii?  Responderunt,  Placet. 

v  a  niAnfi  s. 
§.  271  Verba:  ct  in  eo.  desunt  in  BvLv.  Lov.  3.  Antc.  t.Col. 


128 


Concilii  Tridcntini 


SESSIO  DECIMA  OCTAVA, 

QUAE   EST  SECUNDA    SUB  PIO  IV.  PONT.  IUAX., 
celebrata  ilie  XXVI.  Februarii  J\L  D.  LXfl. 

Decretum  de  librorum  delectu,  et  omnibus  ad  Concilium 
ftdc  publica  invitandis. 

§.  274.    Sacrosancta  oecumenica  et  gcneralis  Tri 
dentina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  congre $ata, 
praesidentibus  in  ea  eisdem  apostolicae  Sedis  Legatis, 
non  humanis  quidem  viribus  confisa,  sed  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  qui  os  et  sapienti&m  Ecclesiae  suae  datu- 
rum  se  promisit  (Luc.  XXI,  IG.j ,  ope  et  auxiiio  freta, 
illud  praecipue  cogitat,  ut  catholiCae  fidei  doctrinam, 
multorum  inter  se  dissidentium  opinionibus  pluribus  locis 
inquinatam  et  obscuratam,  in  suam  puritatem  et  splen- 
dorem  aliquando  restituat;  et  mores,  qui  a  veteri  insti- 
tuto  deflexerunt,  ad  meliorem  vitae  rationem  revocet, 
corque  patrum  ad  filios,  et  cor  filtorum  ad  patres  con- 
vertat  (Luc.  /,  \7.).    Cum  itaque  oninium  primum  ani- 
madverterit,  hoc  tempore  suspeclorum  ac  pernjciosorum 
librorum ,   quibus  doctrina  impura  continetur  et  longc 
lateque  diffunditur,   numerum  nimis  excrevisse,  quod 
quidem  in  causa  fuit,  ut  multae  censurae  in  variis  pro- 
vinciis,  et  praesertim  in  alma  urbe  Roma  pio  quodam 
zelo  editae  fnerint,  neque  tamen  huic  tam  mngno  ac 
pernicioso  morbo  salutarem  ullam  profuisse  medicinam; 
censuit,  ut  delccti  ad  hanc  disquisitionem  Patres  de  cen- 
suris,  librisque  quid  facto  opus  esset,  diligenter  consi- 
derarent,  atque  etiam  ad  eamdem  sanctam  Synodum  suo 
tempore  referrent,  quo  facilius  ipsa  possit  varias  et  pe- 
regrinas  doctrinas,  tamquam  zizania,  a  christianae  ve- 
ritatis  tritico  separare,  deque  his  commodius  deliberare 
et  statuere,  quae  ad  scrupulum  ex  complurium  animis 
eximendum  et  tollendas  multarum  querelarum  causas, 
inagis  opportuna  videbuntur.  Haec  autem  omnia  ad  no- 
titiam  quorumcumque  deducta  esse  vult ,   prout  etiam 
praesenti  decreto  deducit,  ut  si  quis  ad  se  pertinere 
aliquo  modo  putaverit,  quae  vel  de  hoe  librorum  et  cen- 
surarum  negotio,  vel  de  aliis  quae  in  hoc  generali  Con- 
cilio  tractanda  praedixit ;  non  dubitet  a  sancta  Synodo 
se  benigne  auditum  iri« 


Sessio    XVIIL  139 

§.  275.  Quoniam  vcro  eadem  sancta  Synodus  ex 
cordc  optat,  Dcnmqne  enixe  rogat,  quae  ad  pacem  sunt 
Ecclesiae  (Ps.  CXXI,6.),  ut  universi  communem  ma- 
trem  in  terris  agnoscentes,  quae  quos  pepcrit  obli- 
visci  non  potest  (Jcs.  XLVIIL  15.),  unanimes  uno  ore 
glorificenms  Deum  et  Patrem  Domini  nostri  Jesu  Christi 
(Rom.  A  T.  ().)  ;  per  viscera  misericordiae  ejusdem  Dei 
et  Domini  nostri  omnes,  qui  nobiscum  communionem 
non  habent,  ad  concordiam  et  reconciliationem ,  et  ut 
ad  hanc  sanctam  Synodum  vcniant,  invitat  atque  hor- 
tatur;  utque  caritatem,  quod  est  vinculum  perfectionis, 
amplectantur,  pacemque  Christi,  exultantcm  in  cordibus 
suis,  prae  se  ferant,  in  quam  vocati  sunt,  in  uno  cor- 
pore  (CoL  III,  14.  15.>.  Hanc  ergo  non  humanam, 
sed  Sjmitus  sancti  vocem  audientes,  ne  obdurent  corda 
sua  (lJs.  XCIV,  8.  llcb.  III,  8.),  sed  in  suo  sensu  non 
ambulantcs  (Eph.  IV,  17.).  neque  sibi  placentes  (Rom. 
A  )  ,  1  —  3.) ,  ad  tam  piam  et  salutarem  matris  suae 
ndmonitionem  cxcitentur  et  convertantur.  Omnibus  enim 
cantatis  ofTiciis  sancta  Synodus  eos  ut  invitat,  ita  com- 
plcctctur. 

§.  176.  Insuper  eadem  sancta  Synodus  decrevir, 
fidem  publicam  in  Congregatione  generali  concedi  posse, 
et  eamdem  vim  habituram,  ejusdemque  roboris  et  mo- 
meati  futuram,  ac  si  in  publica  Sessione  data  et  de- 
creta  fuissct. 

Indictlo  futurac  Sessionis* 

§.  277.  Eadem  sacrosancta  Synodus  Tridentma  in 
Spiritu  sancto  legitime  congregata ,  praesidentibus  iu 
Ba  eisdem  apostolicae  Sedis  Lcgatis,  statuit  et  decemit, 
iroximam  futuram  Sessionem  habendam  et  celebrandam 
sse  feria  quinta  post  saeratissimum  festum  Ascensionis 
Jomini,  quae  erit  die  XIV.  mensis  Maji. 

SALVUS  CONDUCTUS 

CONCESSUS  CERMANICAE  NATIONL 
i  longrcgutionc  generali,  die  IV.  MartU,  M.  D.  LXII. 

§.  278.  Sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
entina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  con^regata, 
racsidcntibus  in  ea  eisdem  aposiolicae  Sedis  Legatis. 

9 


130 


C  0  ii  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


Universis  fidem  facit,  quod  omnibus  et  singulis  Sacer- 
dotibus,  Electoribus,  Principibus,  Ducibus,  Marchionibus* 
Comitibus,  Baronibus,  Nobilibus,  militaribus,  popula- 
ribus  et  aliis  quibuseumque  viris,  cujuscumque  status 
et  conditionis  aut  quafitatis  existant,  Germanicae  pro- 
vinciae  et  nationis,  civitatibus  et  aliis  locis  ejusdem,  et 
omnibus  aliis  ecclesiasticis  et  saecularibus ,  praesertim 
Augustanae  Confessionis  personis,  qui,  aut  quae  una 
cum  ipsis  ad  hoc  generale  Tridentinum  Concilium  ve- 
nient  aut  mittentur,  ac  profecturi  sunt  aut  hucusque  ve- 
nerunt,  quocumque  nomine  censeantur,  aut  valeant  nun- 
cupari ,  tenore  praesentium  publicam  fidem ,  et  plenissi- 
mam  verissimamque  securitatem,  quam  Salvum  Con- 
tluctum  appellant,  libere  ad  lianc  civitatem  Tridentinam 
veniendi,  ibidemque  manendi,  standi,  morandi,  propo- 
nendi,  loquendi,  una  cum  ipsa  Synodo  de  quibuscumque 
negotiis  tractandi,  examinandi,  diseutiendi ,  et  omnia, 
quaecumque  ipsis  libuerit ,  ac  articulos  quoslibet  tam 
scripto,  quam  verbo  libere  ofFerendi,  propalandi,  eosque 
Scripturis  Sacris  et  beatorum  Patrum  verbis  ,  sententiis 
et  rationibus  declarandi,  adstruendi  et  persuadendi ;  et, 
si  opus  fuerit,  etiam  ad  objecta  Concilii  generalis  re- 
spondendi ;  et  cuni  iis ,  qui  a  Concilio  delecti  fuerint, 
disputandi ,  aut  caritative  absque  omni  impedimento 
conferendi,  opprobriis,  conviciis  ac  contumeliis  penitus 
semotis;  et  signanter,  quod  causae  controversae,  secuu- 
dum  Sacram  Scripturam  et  Apostolorum  traditioues,  pro- 
bata  Concilia  et  catholicae  Ecclesiae  consensum ,  et 
sanctorum  Patrum  auctoritates  in  praedicto  Concilio  Tri- 
dentino  tractentur :  ilio  etiam  addito ,  ut  religionis  prae- 
textu,  aut  delictorum  circa  eam  commissorum  aut  com- 
mittendorum  miniine  puniantur ,  impertitur  ac  omnino 
concedit ;  sic  etiam ,  ut  propter  illorum  praesentiam, 
neque  in  itinere  aut  quocumque  locorum,  eundo,  ma- 
nendo  aut  redeundo,  nec  in  ipsa  civitate  Tridentina  a 
divinis  officiis  quovis  modo  cessetur;  et  ut  his  peractis 
vel  non  peractis,  quandocumque  ipsis  libuerit,  aut  ma- 
jornm  suorum  mandato  et  assensu  ad  propria  reverti 
optabunt,  aut  aliquis  eorum  optabit,  mox  absque  ulla 
renitentia  et  occasione  aut  mora,  salvis  rebus  eorum 
et  suorum  pariter  honore,  et  personis,  vice  versa  pos- 
sint  juxta  beneplacitum  libere  et  secure  redire,  de  scientia 
tamen  ab  eadem  Synodo  deputandorum ,  ut  tunc  oppor- 
tune  corum  securitati  absque  dolo  et  fraude  provideatur. 


Sessio  XVIII. 


131 


§.  279.  Vult  etiam  sancta  Synodus ,  in  hac 
publica  fide  Salvoque  Conductu  omnes  quascumque 
clausulas  includi  et  contineri  ac  pro  inclusis  haberi, 
[juae  pro  plena,  efficaci  et  sufficienti  securitate  in 
eundo.  stando,  ac  redeundo  necessariae  et  opportunae 
fuerint.  Illud  etiam  ad  majorem  securitatem^  et  pacis 
fic  conciliationis  bonum  exprimens ,  quod ,  si  quis- 
[>iam,  aut  illorum  aliqui,  sive  in  itinere  Tridentum  ve- 
uiendo ,  sive  ibidem  morando ,  aut  redeundo ,  aliquod 
enorme,  quod  absit,  egerint  aut  commiserint,  quo  pos- 
set  hujus  fidei  publicae  et  assecurationis  beneficium 
eis  concessum  annullari,  aut  },cassari-e ;  vult  et  con- 
cedit,  ut  in  hujusmodi  facinore  deprehensi,  ab  ipsis 
[lumtaxat  et  uon  ab  aliis ,  condigna  animadversione, 
cum  emenda  sufficienti,  per  partem  ipsius  Synodi  me- 
rito  approbanda  et  laudanda,  mox  puniantur:  illorum 
issecurationis  forma,  conditionibus  et  modis  omnino 
[uanentibus  illibatis  Pariformiter  etiam  vult,  ut,  si 
piisquam  vel  aliquis  ex  ipsa  Synodo  sive  in  itinere, 
lut  manendo,  aut  redeundo ,  aliquod  enorme,  quod  ab- 
>it.  egerint  aut  commiserint,  quo  posset  hujus  fidei 
lublicae  et  assecurationis  beneficium  violari  aut  quo- 
{iiomodo  tolli^  in  hujusmodi  facinore  deprehensi,  ab  ipsa 
■nnodo  dumtaxat  et  non  ab  aliis ,  condigua  animad- 

ci  sione  et  emenda  sufficienti,  per  partem  Dominorum 

icnnanorum  Augustanae  Confessionis ,  tunc  hic  prae- 
$entium,  merito  laudanda  et  approbanda,  mox  puniantur: 

naesenti  assecurationis  forma,  conditionibus  et  modis 

Jinnino  manentibus  illibatis, 

§.  2S0.  Vult  praeterea  ipsa  Synodus,  quod  li- 
*eat  ipsis  Ambasciatoribus  omnibus  et  singulis  toties, 
(uotiescumqne  .,opus-e  fuerit  seu  necessarium,  ad  au- 
ara  capiendam  exire  de  civitate  Tridentina,  et  reverti 
id  eamdem,  necnon  nuntiuin  vel  nuntios  suos  ad  quae- 
umque  loca  pro  suis  necessariis  negotiis  ordinandis 


VARIANTES. 

§.  279.   cessari  Rom.  3.  4. 

$.  280,    opporlnnum  Rom.  1.  3.  4.  5.   Dil.  Ven.  2.  Lov.  U. 

9  * 


132 


Concilii  Tridentini 


libere  mittere  seu  destinare;  ac  ipsos  missos  seu  desti- 
natos  seu  missum  et  destinatum  suscipere  toties,  quo- 
ties  eis  videbitur  expedire,  ita  quod  aliqui  vel  aliquis 
per  Deputandos  Concilii  socientur,  qui  eorum  securitati 
provideant  vel  provideat.  Qui  quidem  Salvus  Condu- 
ctus  et  securitates  stare  ac  durare  debeant  et  a  tem- 
pore  et  per  tempus,  quo  in  ipsius  Synodi  et  suorum 
tuitionis  curam  ipsos  suscipi  contigerit,  et  usque  ad 
Tridentum  perduci,  ac  toto  tempore  mansionis  eorum 
ibidem;  et  rursumj  post  sufficientem  audientiam  habi- 
tam,  spatio  viginti  dierum  praemisso,  cum  ipsi  petie- 
rint,  aut  Concilium,  liabita  hujusmodi  audientia,  ipsis 
recessum  indixerit  a  Tridento,  usque  in  quem  quisque 
elegerit  sibi  locum  tutum,  Deo  favente,  restituet,  dolo 
et  fraude  prorsus  exclusis. 

§.  281.  Quae  quidem  omnia  pro  universis  et  sin- 
gulis  Christi  fidelibus,  pro  omnibus  Principibus,  tam 
ecclesiasticis  quam  saecularibus  quibuscumque ,  atque 
omnibus  aliis  ecclesiasticis  et  saecularibus  personis, 
cujuseumque  status  et  conditionis  exsistant,  aut  quo- 
cumque  nomine  censeantur,  inviolabiliter  observanda 
esse  promittit,  et  bona  fide  spondet.  Insuper,  omni 
fraude  et  dolo  exclusis ,  vera  et  bona  fide  promit- 
tit ,  ipsam  Synodum  nullam  vel  manifeste  vel  oc- 
culte  occasionem  quaesituram ,  aut  aliqua  auctoritate, 
potentia ,  jure ,  vel  statuto ,  privilegio  legum  vel  ca- 
nonum ,  aut  quorumcumque  Conciliorum ,  praesertim 
Constantiensis  et  ,,  Senensis " ,  quacumque  forma  ver- 
borum  expressa^  in  aliquod  hujus  fidei  publicae  et 
plenissimae  assecurationis ,  ac  publicae  et  liberae  au- 
dientiae,  ipsis  per  ipsam  Synodum  concessae,  praeju- 
dicium,  quovis  modo  usuram,  aut  quemquam  uti  per- 
missuram:  quibus  in  hac  parte  pro  hac  vice  derogat. 
Quod  si  sancta  Synodus,  aut  aliquis  ex  ea.  vel  suis 
cujuscumque  conditionis  vel  status  aut  praeeminentiae 
existens ,  praescriptae  assecurationis  et  Salvi  Condu- 
ctus  formam  et  modum  in  quocumque  puncto  vel  clau 

VARIAWTES. 

§.  281.    In  Antv.  5.  Col.  ad  margincm  habetur:  fortassis  Ba» 
liensis. 


Sessio    XVIII.  XIX.  133 

sula  violaveiit.  quod  tamen  avertere  dignetur  Omnipo- 
tens.  et  sulnVicns  emenda  non  fuerit  mox  subsecutn, 
ipsonnn  arbitrio  merito  approbanda  et  laudandn .  ha- 
beant  ipsam  Synodum  et  habere  poterunt,  incidisse  in 
omnes  poenas ,  quas  jure  divino  et  humano ,  aut  con- 
suetudine  hujusmodi  Salvorum  Conductuum  violatores  in- 
currere  possunt,  absque  omni  cxcusatione.  aut  quavis 
in  bac  parte  contradictione. 

Extcnsio  ad  alias  nationcs. 

§.  282.  Eadem  sacrosancta  Synodus,  „in  Spiritu 
sancto  lcyitimc  congrcgata?  pracsidcntibus  in  ea  eisdem 
Mpostolicae  Scdis  dc  latcrc  Lcgatts",  omnibus  et  Su§gu« 
lis  aliis ,  qui  nobiscum  in  iis  quae  sunt  fidei  connnunio- 
nem  non  liabent .  ex  quibuscumque  regnis,  nationibus, 
provinciis.  civitatibus  ac  locis,  in  quibus  publice  et 
impune  praodieatur  vel  docetur  sive  creditur  contrarium 
ejos,  quod  sancta  Romana  sentit  Ecclesia,  dat  fidem 
publicam  sive  Salvum  Conductum.  sub  eadem  forma  et 
eisdem  verbis.  quibus  datur  Germanis, 

SESSIO  DECIMA  NONA, 

OIAE  EST  TERTIA  SLB  PIO  IV.  PONT.  MAX., 

telobrata  d  i  e  XIV.  Maii.  M.  D.  LXII. 

Dccrctmn  prorogationis  Scssionis. 

§.  283.  Sacrosancfa  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  congregata, 
praesidentibus  in  ea  eisdem  apostolicae  Sedis  Legatis, 
decreta  ea.  quae  hodie  in  praesenti  Sessione  statuenda 
ac  sancienda  erant,  justis  normullis  ac  honestis  causis 
in  feriam  quintam  post  proximam  solemnitatem  Corporis 
Christi.  quae  erit  pridie  nonas  Junii,  proroganda  esse 
censuit  ac  prorogat ;  dictaque  die  Sessionem  habendam 
esse  ac  celebrandam  omnibus  indicit,  biterea  rogandus 
est  Dens  et  Pater  Domini  nostri  Jesu  Christi,  auctor 
pacis.  ut  sanctificet  corda  omnium,  quo  adjuvante,  san- 
cta  Synodus  et  nunc  et  semper  meditari  ac  peragere 
valeat,  quae  ad  ejus  laudem  et  gloriam  pertineant. 

VARIAMES. 

§.  Verba  t   in  Sp.  s.  —  Legatis .   absunt  ab  Antv.  *.  tV. 


134 


Concilii  Tridentini 


SESSIO  VIGESIMA, 

QUAE   EST    QUARTA    SUB   PIO  IV.   POtfT.  MAX., 

celebrata   die   IV.  Junii  M.  D.  LXII. 

Decretum  prorogationis  Sessionis. 

§.  284.  Sacrosaneta  oecnmenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  congregata, 
praesidenftbus  in  ea  eisdem  apostolicae  Sedis  Legatis, 
propter  varias  difficultates  ex  diversis  causis  exortas, 
atque  eiiam  ut  congruentius  majorique  cum  deliberatione 
cmnia  prccedant,  nempe  ut  dogmata  cum  iis  quae  ad 
reformationem  spectant  simul  tractentur  et  sanciantur; 
ea,  quae  statuenda  videbuntur,  tam  de  reformatione, 
quam  de  dogmatibus  in  proxima  Sessione,  quam  omni- 
bus  indicit  in  diem  sextam  decimam  subsequentis  mensis 
Julii,  definicnda  esse  decrevit:  hoc  tamen  adjecto,  quod 
dictum  terminum  ipsa  sancta  Synodus  pro  ejus  arbitrio 
et  voluntate,  sicuti  rebus  Concilii  putaverit  expedire, 
etiam  in  generali  Congregatione,  restringere  et  proro- 
gare  libere  possit  et  valeat. 

SESSIO  VIGESIMA  PRIMA, 

QUAE  EST  QUINTA  SUB  KO  IV.  PONT.  MAX., 

celebrata  die  XVI.  Julii  M.  D.  LXffi 

Doctrina  de  Communione  sub  utraque  specie  et 
parvulorum. 

§.  285.  Sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  eongregata, 
praesidentibus  in  ea  eisdem  apostolicae  Sedis  Legatis, 
cum  de  tremendo  et  sanctissimo  Eucharistiae  Sacramento 
varia  diversis  in  locis  erromm  monstra  nequissimi  Dae-» 
monis  artibus  circumferantur,  ob  quae  in  nonnullis  pro- 
vinciis  multi  a  catholicae  Ecclesiae  fide  atque  obedientia 
videantur  discessisse;  censuit  ea,  quae  ad  Comimmio- 
nem  sub  utraque  specie  et  parvulorum  pertinent,  hoc 
loco  exponeuda  esse.  Quapropter  cunctis  Christi  fide- 
libus  interdicit,  ne  posthac  de  iis  aliter  vel  credere  vel 
docero  vel  praedicare  audeant,  quam  est  his  decretis 
explicatum  atque  de£nitum. 


Scssio  XXI. 


135 


C  A  P  U  T  h 

Laicos  et  Clericos  non  conficientes  non  adstringi  jure 
divino  ad  Communioncm  sub  utvaquc.  specie. 

§.  286.  Itaque  sancta  ipsa  Synodus  a  Spiritu  sancto, 
qui  spiritns  est  sapientiae  et  intellectus,  spfritus  cpn 
siiii  et  pietatis  (jes.  XI.  2.).  edofcta,  atque  ipsius  Ecj 
clesiati  radicium  et  consuetudinem  secuta.  declarat  ao 
docet,  nullo  divino  praecepto  Laicos  et  Clericosdfeoii 
conficientes ,  obligari  ad  Eucharistiae  Sacramentum  sub 
utraque  sftecie  sumendum  ;  neqne  uIJo  pacto  salva  nde 
dubitari  p6sse5  quin  illis  alterius  speciei  Communio  ad 
snlutem  sulliciat.  Nam,  ctsi  Christus  Dominus  tn  altima 
coena  vencrabile  hoc  Sacramentum  in  panis  et  vini  spe- 
ciebus  instituit  et  Apostolis  tradidit  (Matth.  XXVI,  J(>  — 
28.  Marc.  XII  .  22  -  21.  Luc.  XXII,  19.  20.  1  Cor. 
XI.  24.  25.^;  nori  tamen  illa  institutio  et  traditio  eo  ten- 
durit,  ut  oinnes  Christi  fideles  statuto  Domini  ad  utram- 
que  speciem  accipiendam  adstringentur.  Sed  neque  ex 
smnone  illo,  apud  Joannem  sexto,  reete  colligitur,  ci  ius- 
que  speciei  Communionem  a  Domino  praeceptam  esse, 
utcumque  juxta  varias  sanctomm  Patrum  et  Doctorum 
interpretationes  mtelMgatur.  Namque  qui  dixit  (Jo.  VI, 
54.)  :  Nisi  mauducarcritis  carncm  jiiii  hommis  ct  bibe- 
ritis  cjus  samjuincm ,  non  habcbitis  rilam  iu  vobis ,  dixit 
quoque  (Jo.  VI,  52.) ;  Si  fjuis  manducarevit  ex  hoc  panc, 
rirct  in  actcrnvm.  Et  qui  dixit  (Jo.  VI.  55.):  Qui  man- 
ducat  mcam  carncm ,  et  bibit  meum  sanguinem,  habet 
ritam  actcrmim.  dixit  etiam  (Jo.  VI,  52.)  :  Panis.  qucm 
ego  d<d>o .  caro  mea  est  pvo  mundi  vita.  Et  denique 
qui  dixit  (Jo.  VI,  57.):  Qui  manducat  mcam  carnem 
ct  bibit  mrum  saiu/uincm .  in  me  manct  ct  ego  in  illo, 
dixil  nihilomiuus  (Jo.  VI,  59.):  Qui  manducat  Imnc 
yam  m  .  vicct  in  acternum. 

CAP.UT  II. 

Ecclcsiac  potestas  circa  dispensationem  Sacvamenti 
Eucharistiac. 

§.  287.  Praeterea  declarat ,  hanc  potestatem  per- 
pettto  m  Ecclcsia  fuisse .  ut  in  Sacramentonim  dispen- 
satione ,  salva  illorum  substantia .  ea  statueret  vel  mu- 
tarel  .  quae  suscipientium  utilitati  seu  ipsorum  Sarra- 
mentorum  venerationi,  pro  rerum,  temporum  et  loco- 


136 


Concilii  Tridentini 


rum  varietate,  magis  expedire  judicaret.  Id  autem  Apo- 
stolus  non  obscure  visus  est  innuisse,  cum  ait  (i  Cor. 
IV,  1.  2  Cor.  VI,  &.)  :  Sic  nos  existimet  liomo,  ut  mi- 
nistros  Christi,  et  dispensatores  mysteriorum  Dei.  Atque 
ipsum  quidem  hac  potestate  usum  esse  satis  constat, 
cum  in  multis  aliis,  tum  in  hoc  ipso  Sacramento,  cum, 
ordinatis  nonnullis  circa  ejus  usum,  Cetera,  inquit  ( 1  Cor. 
XI,  cum  venero  disponam,     Quare  agnoscens 

san^ta  mater  Ecclesia  hanc  suam  in  administratione  Sa- 
cramentorimi  auctoritatem,  lieet  ab  initio  christianae  re- 
ligionis  non  infrequens  utriusque  speciei  usus  fuisset ; 
tamen  progressu  temporis ,  latissime  jam  mutata  illa 
consuetudine ,  gravibus  et  justis  causis  adducta,  hanc 
consuetudinem  sub  altera  specie  communican^i  appro- 
bavit,  et  pro  lege  habendam  decrevit^  quam  reprobare, 
aut  sine  ipsius  Ecclesiae  auctoritate  pro  libito  mutare 
non  licet. 

CAPDT  III. 

Totum  et  integrum  Christum,  ac  verujn  Sacramentum 
sub  qualibet  specie  sumi.    (§.  163.^ 

§.  288.  Insuper  declarat,  quamvis  Redemptor  noster, 
ut  antea  dictum  est,  in  suprema  illa  coena  hoc  Sacra- 
mentum  in  duabus  speciebus  instituerit  et  Apostolis  tra- 
diderit ;  tamen  fatendum  esse ,  etiam  sub  altera  tantum 
specie  totum  atque  integrum  Christum  verumque  Saera- 
mentum  sumi;  ac  propterea,  quod  ad  fructum  attinet, 
imlla  gratia  necessaria  ad  salutem  eos  defraudari,  qui 
unam  speciem  solam  accipiunt. 

C  A  P  U  T  IV. 

Parvulos  non  obligari  ad  Communionem  sacramentalem. 

§.  289.  Denique  eadem  sancta  Synodus  docet.  par- 
vulos  usu  rationis  carentes  nulla  obligari  necessitate  ad 
sacramentalem  Eucjiaristiae  Communionem.  Siquidem  per 
Baptismi  lavacrum  regenerati  et  Christo  incorporati  ( Tit. 
III,  5.),  adeptam  jam  filiorum  Dei  gratiam  in  illa  aetate 
amittere  non  possunt.  Neque  ideo  tamen  damnanda  est 
antiquitas,  si  eum  morem  in  quibusdam  locis  aliquando 
servavit.  Ut  enim  sanctissimi  illi  Patres  sui  facti  pro- 
babilem  causam  pro  jllius  temporis  ratione  habuerunt, 
ita  certe  eos  nulla  salutis  nccessitate  id  feeisse,  sine 
controversia  credcndum  est. 


Srssio    XXL  137 

De  Communione  sub  ulraque  specie  et  parvulorum. 

C  A  N  0  N  I. 

§.  290.  Si  qnis  dixerit ,  ex  Dei  praecepto  vel  ne- 
cessitate  salutis.  omnes  et  singndos  Christi  fideles  utrani- 
que  spcciem  sanetissimi  Eucharistiae  Sacramenti  siuuere 
debere;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  II. 

§.  291.  Si  quis  dixerit.  sanctam  Ecclesiam  catho- 
licam  non  justis  eausis  et  rationibus  adductam  fuisse, 
ut  Laicos  atque  etiam  Clericos  non  conficientes,  sub 
panis  tantummodo  specie  conmmnicaret ,  aut  in  eo  er- 
rasse;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  III. 

§.  292.  Si  quis  negaverit,  totum  et  integrum  Chri- 
stimi  omnium  gratiarum  fontem  et  auctorem,  sub  una 
panis  specie  sumi,  quia,  ut  quidam  falso  asserunt,  non 
■ecundum  ipsius  Christi  ..institutioncm-,  sub  utraque  spe^ 
cie  sumatur;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  IV. 

§.  293.  Si  quis  dixerit,  parvulis,  antequam  ad 
annos  discretionis  pervenerint.  necessariam  esse  Eucha-» 
ristiae  Conununionem ;  anathema  sit. 

§.  294.  Duos  vero  articulos,  alias  propositos,  hos 
nondum  tamen  excussos,  videlicet :  An  rationes,  quibus 
sancta  catholica  Ecclesia  adducta  fuit,  ut  communicaret 
Laicos,  atque  etiam  non  celebrantes  Sacerdotes,  sub 
una  tantum  panis  specie,  ita  sint  retinendae,  ut  nulla 
ratione  ealicis  usus  cuiquam  sit  permittendus ;  et:  An, 
si  honestis  et  christianae  caritati  consentaneis  rationibus 
concedendus  alicui  vel  nationi,  vel  resmo  calicis  usus 
videatur.  sub  aliquibus  conditionibus  concedendus  sit; 
et  qnaenam  sint  illae;  eadcm  sancta  Synodus,  in  aliud 
tempus .  oblata  sibi  quamprimum  occasione,  examiuau- 
dos  atque  definiendos  reservat, 

TAKlilTEt, 

§.  '?J2.    consiieutionein  Rom.  i.  DU.  Yen.  2.  Lov.  2. 


138  Concilii  Tridentini 

Decretum  de  ref ormatione. 
PROOEMIUM. 

§.  295.  Eadem  sacrosancta  oecumenica  et  gene- 
ralis  Tndeiitma  Synopjis  in  Spiritu  saneto  legitime  con- 
gregata,  praesidentibus  in  ea  eisdem  apostoiicae  Sedis 
Legatis.  ad  Dei  omnipotentis  laudem  et  sanctae  Ecclesiae 
ornamentum,  ea  quae  sequuntur  de  reformationis  negotio 
in  praesenti  statuenda  esse  censuit 

C  A  P  U  T  I. 

Episcopi  gratis  cum  ordines  conferant,  tum  dimissorias 
et  testimoniales  litteras  dent.  pro  quibus  eorum  ministri 
nihil  prorsus*  Notarii  autem,   qnod  in  decreto 
praefinitum  est  ,  accipiant. 

§.  296.  Quoniam  ab  ecclesiastico  ordine  omnis 
avaritiae  suspicio  abesse  debet ,  nihil  pro  collatione  quo- 
rumcumque  Ordinum.  etiam  clericalis  tonsurae,  nec  pro 
litteris  dimissoriis  aut  testimonialibus ,  nec  pro  sigillo, 
nec  alia  quacumque  de  causa ,  etiam  sponte  oblatum, 
Episcopi  et  alii  Ordinum  collatores  aut  eorum  ministii, 
quovis  praetextu  accipiant.  Notarii  vero  in  iis  tantum 
locis,  in  quibus  non  viget  laudabilis  consuetudo  nihil 
accipiendi,  pro  singulis  litteris  dimissoriis  aut  testimo- 
nialibus,  decimam  tantum  miius  aurei  partem  accipere 
possint;  dummodo  eis  nullum  salarium  sit  constitutum 
pro  officio  exercendo;  nec  Episcopo  ex  Notarii  com- 
modis  aliquod  emolumentum  ex  eisdem  Ordinum  colla- 
tionibus  directe  vel  indirecte  provenire  possit.  Tunc 
enim  gratis  operam  suam  eos  praestare  omnino  teneri 
decernit:  contrarias  taxas  ac  statuta  et  consuetudines 
etiam  immemorabiles.  quorumcumque  locorum.  quae  po- 
tius  abusus  et  corruptelae,  Simoniacae  pravitati  faventes, 
nuncupari  possunt ,  penitus  cassando  ijt  kjterdicendo  : 
et  qui  secus  fecerint  tam  dantes  quam  accipientes,  ultra 
divinam  ultionem,  poenas  a  jure  inflictas  ipso  facto 
incurrant. 

C  A  P  u  t  n. 

Arcentur  a  sacris  Qrdinibus  qui  non  habent  unde 
vivere  possiuf. 
§.  297.    Cum  non  deceat  eos,  qui  divino  ministerio 
adscripti  sunt ,  cum  ordinis  dedecorc  mejidicare  aut  sor- 


S  §  s  s  i  o  XXI. 


139 


didum  aliqueni  quaestum  exercere:  eomportumquo  sit. 
complures  plerisque  iii  locis  ad  sacros  Ordines  nullo 
fere  delectu  admitti,  qui  variis  artibus  ac  fallaciis  con- 
fingunt,  s"  beneficium  ecclesiasticum  aut  etiam  idoneas 
facultates  obtinere:  statuit  sancta  Synodus,  nc  quis 
deinceps  Clericus  saecularis,  quamvis  alias  sit  idoneus 
moribus,  scientia  et  aetate  ,  ad  sacros  Ordines  promo- 
veatur',  nisi  prius  legitime  constet,  eum  beneficium  ec- 
clesiasticum,  quod  sibi  ad  victiun  boneste  sufficiat,  pa- 
citiee  possidere.  Id  vero  bencficium  resignare  non  possit, 
nisi  faeta  mentione,  quod  ad  illius  beneficii  titulum  sit 
proraotus.  Neque  ca  resignatio  admittatur ,  nisi  con- 
stito ,  quod  aliuncY  vivere  commode  possit ,  et  aliter 
focta  resignatk)  nulla  sit  Patrimonium  vero  vel  pen- 
sionem  obtinentes,  ordinari  posthac  non  possint,  nisi 
illi .  quos  Elpiscopus  judicaverit  assumendos  pro  neces- 
sitate  vel  commoditate  Ecclesiarum  suarum;  eo  quoque 
prius  p< M-spccto .  patrimonium  illud  vel  pemsionem  vere 
afa  cis  obtineri,  taliaque  esse,  quae  eis  ad  vitam  susten- 
tandam  sntis  sint:  atque  illa  deinceps  sine  licentia  Epi- 
scopi  alienari  aut  extingui  vel  remitti  nullatenus  possint ; 
doncc  beneficium  ecclesiasticum  sufficiens  sint  adepti, 
vcl  aliunde  babeant ,  uude  vivere  possint;  antiquonun 
canonum  poenas  super  his  innovando. 

c  a  p  u  t  ra. 

Rlttio  (lislribulioncs  quolidianas  avgrndi  praescribitur ; 
illae  quibus  debeantur ;  non  scrvientium  contumacia 
jmnitur. 

§.  298.     Cum  beneficia  ad  divinum  cultum  atque 
ecclcsiastica  munia  obeunda  sint  constituta,  ne  qua  in 
parte  minuatur  divinus  cultns,  sed  ei  debitum  omnibus 
in  rebus  obsequium  praestetur,  statuit  sancta  Synodus, 
in  K<  <  lcsiis  tam  cathedraiibus  quam  collegiatis,  in  quibus 
nullae  sunt  distributiones  quotidianae,  vel  ita  tenues  ut 
verisimiliter  negligantur ,   tertiam  partem  fructuum  et 
quorumcumque  proventuum  et  obventionum,  tara  digni- 
atum  quam  canonieatuura ,  personatuum,  portionum  et 
•fficioruin  separari  debere ;   et  in  distributiones  quoti- 
lianas  converti .  quae  inter  dignitates  obtinentes,  ct  ce- 
,eros  divinis  interessentes ,  proportionabiliter,  ju.xta  di- 
isionem  ab  Episcopo,  etitxm  tamquam  apostolicac  Seiis 


140 


Concilii  Tridentini 


delegato,  in  ipsa  prima  fructuuin  deductione  „faeicndau, 
dividantur;  salvis  tamen  consuetudinibus  earum  Eccle- 
sianim  ,  m  quibus  non  residentes  seu  non  servientes, 
niliil  vel  minus  tertia  parte  percipiunt;  non  obstantibus 
exemptionibus  ac  ahis  consuctudinibus  ,  etiam  immemo- 
rabilibus,  et  appellationibus  quibusciunque.  Crescente- 
que  non  servientium  contumacia,  liceat  contra  eos  pro- 
cedere,  juxta  juris  ac  sacrorum  canonum  dispositionem. 

CAPUT  IV. 

Coddjutores  curae  animarum  quando  sint  assumendL 
llatio  novas  parochids  erigendi  traditur, 

§.  299.  Episcopi.  etiam  tamquam  apostolicae  Sedis 
delegati,  in  omnibus  Ecclesiis  parochialibus  vel  baptis- 
malibus,  in  quibus  populus  ita  numerosus  sit,  ut  unus 
Rector  non  possit  sufficere  ecclesiasticis  Sacramentis 
ministrandis  et  cidtui  divino  jieragendo ;  cogant  Rectores 
vel  alios  ad  quos  pertinet,  sibi  tot  Sacerdotes  ad  hoc 
mimus  adjungere,  quot  sufflciant  ad  Sacramenta  exhi- 
benda  et  cultum  divinum  celebrandum.  In  iis  vero,  in 
quibus,  ob  locorum  distantiam  sive  difficultatem ,  paro- 
chiani  sine  magno  incommodo  ad  percipienda  Sacra- 
menta  et  divina  officia  audienda  accedere  non  possunt; 
novas  parochias,  etiam  invitis  Rectoribus,  juxta  for- 
mam  Constitutionis  Alexandri  JIL  quae  incipit :  Ad  au~ 
dientiam  (XIV,)  9  constituere  possint.  lllis  autem  Sa- 
cerdotibus,  qui  de  novo  erunt  Ecclesiis  noviter  erectis 
praeficiendi,  competens  assignetur  portio  arbitrio  Epi- 
scopi  ex  fructibus ,  ad  Ecclesiam  matricem  quomodo- 
cumque  pertinentibus :  et,  si  necesse  fuerit,  compellere 
possit  popidum  ea  subministrare ,  quae  sufficiant  ad  vi- 
tam  dictornm  Sacerdotum  sustentandain :  quacumque  re- 
servatione  generali  vel  speciali  vel  affectione,  super 
dictis  Ecclesiis,  non  obstantibus.  Neque  hujusmodi  or- 
dinationes  et  erectiones  possint  tolli  nec  impediri,  ex 
qnibuscumque  provisionibus ,  etiam  vigore  resignationis, 
aut  quibus\is  aliis  derogationibus  vel  suspensionibus. 

V  ARIAK  TES. 


i98,   facicndiira  Jlom.  4.  5.    Mrd.  Rhcm. 


gessio    XXI.  U1 

C  A  P  U  T  V. 

Possint  Episcopi  faccrc  Unioncs  pcrpeluas  in  casibus 
a  jure  pcrjnissis. 

§.  300.  Ut  etiam  Ecclosiarum  status,  nbi  sacra 
Deo  Officia  ministrantur.  cx  <]ii<;nitnto  conservetur;  pos- 
sint  Episcopi,  etiftm  taniquam  npostolicae  Sedis  deiegati, 
juxta  fonnam  juris .  sine  tamcn  praejudicio  obtinentium, 
facereUniones  perpetuas  qunrumcumque  Ecclesiarum  pa- 
rochialium  et  baptisnialium ,  et  aliorum  beneficiorum  cu- 
ratorqm  vcl  non  curntorum  cum  curafis  propter  earum 
pnupcrtatem.  et  in  ceteris  casibus  a  jure  permissis,  ctiam 
si  dbtae  Ecclestae  vel  beneficia  essent  generaliter  vel 
specialiter  rcservata  aut  qualitereumque  affecta.  Quae 
Uniones  etiam  uon  possict  revocari,  nec  quoquo  modo 
fnfringi  vigore  cujuscnmque  provisionis,  etiam  ex  causa 
resiguatiouis  aut  ierogationis  aut  suspensionis. 

C  A  P  U  T  VI. 

hnprritis  BarpcMs  Vtcarii  assignata  parle  fructuum  pro 
tempore  dcputcntta' ;  in  scandalo  pcrscccrantes  pri- 
vari  beneficiis  possiut. 

301.  Quia  illitcrati  et  imperiti  parocbialium  Eccle- 
siantm  Rectores  sacris  minus  apti  sunt  officiis,  et  alii 
propter  corum  vitne  turpitudinem  potius  destruunt  quam 
aedificant;  Episcopi,  ctiam  tamquam  apostolicae  Sedis 
delegati,  eisdem  iliiteratis  et  imperitis,  si  alias  bone- 
stae  vitne  sint.  Coadjutores  nut  Vicarios  pro  tempore 
deputare,  partemque  fructuum  eisdem  pro  suffieicnti  victn 
assignare  vcl  aliter  providere  possint.  quacumque  apol- 
latione  et  cxcmptionc  remota.    Eos  vcro .  qui  turpiter 
et  scandalose  vivunt  postquam  praemoniti  fuerint,  coer- 
ceant  ac  castigcnt;  et  si  adbuc  incorrigibiles  in  sua  ne- 
|nitia  persev^rent,  cos  bcneficiis.  juxta  sacrorum  ca- 
lonum  constitutiones ,  exemptione  et  appellatione  qua- 
:umque  remota,  privandi  facultatem  liabeant. 

C  A  P  U  T  VII. 

Episcopi  iransferant  bcnc/icia  cx  Ecclestis  9  quae  wc- 
gnetaU  restaurari ;  aUas  veroreparari  curent  Quid 
in  Itoc  scrranduut  sit. 

r>02.    Cmn  illud  quoque  valdc  eurandum  sii  ,  ne 


142  Concilii  Tridentini 

ea,  quae  saeris  ministeriis  „dicata"  sunt,  temporum  in- 
juria  obsolescant  et  ex  hominum  memoria  excidant ;  Epi- 
scopi,  etiam  tamquam  apostolicae  Sedis  delcgati,  trans- 
ferre  possint  beneficia  simplicia,  etiam  juris  patronatus, 
ex  Ecclesiis,  quae  vetustate  vel  alias  collapsae  sint,  et 
ob  .,eorumi£  inopiam  nequeant  instaurari,  vocatis  iis 
quorum  interest  in  matrices  aut  alias  Ecclesias  locorum 
eorundem  seu  vinciniorum,  arbitrio  suo;  atque  in  eis- 
dem  Ecclesiis  erigant  altaria  vel  capellas  sub  eisdem 
invocationibus ;  vel  in  jam  erecta  altaria  vel  capellas 
transferant  cum  omnibus  emolumentis  et  oneribus,  priori- 
bus  Ecclesiis  impositis.  Parochiales  vero  Ecclesias,  etiam 
si  juris  patronatus  sint,  ita  collapsas  refici  et  instaurari 
procurent  ex  fructibus  et  proventibus  quibuscumque,  ad 
easdem  Ecclesias  quomodocumque  pertinentibus.  Qui  si 
non  fuerint  sufficientes ,  omnes  patronos  et  alios ,  qui 
fructus  aliquos  ex  dictis  Ecclesiis  jjrovenientes  perci- 
pimit  ;f  aut  in  illorum  defectum ,  parochianos  omnibus 
remediis  opportunis  ad  praedicta  cogant ,  quacumque 
appellatione,  exemptione  et  contradictione  remota.  Quod 
si  nimia  egestate  omnes  laborent  ;  ad  matrices  seu  vici- 
niores  Ecclesias  transferantur ,  cuni  facultate,  tam  di- 
ctas  parochiales,  quam  alias  Ecclesias  dirutas,  in  pro- 
fanos  usus  non  sordidos,  erecta  tamen  ibi  Cruce,  con- 
vertendi. 

C  A  P  u  t  vin. 

Monasteria  commendala ,  in  quibus  non  viget  regularis 
observantia ,  et  beneficia  quaecumque  quotannis  ab  Epi- 
scopis  visitentur.    f§.  142.^ 

§.  303.  Quaecumque  in  dioecesi  ad  Dei  cultum 
spectant,  ab  Ordinario  diligenter  curari,  atque  iis  ubi 
oportet  provideri  aequum  est.  Propterea  commendata 
monasteria,  etiam  Abbatiae,  Prioratus  et  Praepositurae 
nuncupatae ,  in  quibus  non  viget  regulans  observantia, 
nec  non  beneficia  tain  curata^,  quam  non  curata,  sae- 
cularia  et  regidaria,  qualitercumque  commendata,  etiam 
exempta,  ab  Episcopis,  etiam  tamquam  apostolicae  Sedis 

VARIANTES. 

§.  302.   dedicata  Rom.  X.  Lov.  2.   Ven.  2.  Dil. 
eanim  Vird.  Rkem. 


►S  e  s  s  i  o  XXI. 


14;) 


delegatis,  annis  siugulis  visitentur ;  curentque  iidem  Kpi- 
scopi  congruentibus  remediis,  etiam  per  sequestrationem 
fructuum  ,  ut  quae  renovatione  indigont  aut  restaura- 
tione  1  vliciautur ,  et  eura  auimarum ,  si  qua  illis  vel 
eorum  annexis  immineat,  aliaque  debita  obsequia  reete 
exereeantw,  appellationibus  quibuscumque ,  privilegiis, 
cousuetudinibus  etiam  immemorabili  tempore  praescriptis, 
couservatpr|is ,  judicum  deputationibus  et  eorum  inhibi- 
tinuihus  non  obstantibus.  Kt  si  in  eis  vigeret  observantia 
regularis,  provitjeant  Episcopi  paternis  admonitionihus, 
ut  eorum  regulariura  Superiores  juxta  eorum  regularia 
instituta  debitain  vivendi  rationem  observent  et  obser- 
vari  faciant,  et  sibi  subditos  in  officio  contineant  ac 
moderentur.  (^uod  si  admoniti,  intra  sex  menses  eos 
uon  visitaverint  vej  correxerint :  tunc  iidem  Kpiscopi, 
etiam  ut  delegati  Sedis  apostolieae,  eos  visitare  possint 
et  corrvgere,  piout  ipsi  Superiores  possent,  juxta  eorum 
instituta  ;  quibuscumque  appellationibus,  privflegiis  et  ex- 
emptionibus  penitus  remotis  et  iigji  obstantibus. 

C  A  P  U  T  IX. 

Qnarslorinn  clrnnosynarum  nomen  et  usus  toUitur.  In- 
dulgentias  rt  sjrirituales  gratias  Ordinarii  jnibliccnt.  Duo 
de  Capitulo  eleemosynas  gratis  accipianL 

s>.  304.  Cum  multa  a  diversis  antea  Conciliis.  tam 
Lateranensi  ae  Lugdunensi  quam  Viennensi,  adversus 
pravos  eleeraosynarum  Quaestorura  abusus  remedia  tunc 
adhibita.  posterioribus  temporibus  reddita  fuerint  inu- 
tilia .  potiusque  eoruin  mnlitia  ita  quotidie  magn.o  fide- 
lium  omnhun  scandalo  et  querela  excrescere  deprehen- 
datur.  ut  de  eorum  omendatione  nulla  spes  amplius  re- 
lieta  videatur;  statuit.  ut  posthac  in  quibuscuuKjue  eliri- 
stianae  religionis  locis,  eorum  nomen  atque  usus  pe- 
nitus  aboleatur.  nec  ad  ofificiuin  hujusmodi  exercendum 
ullatenus  admittantur,  non  obstantibus  privilegiis,  Kccle- 
siis,  Monasteriis .  Hospitalibus ,  piis  locis ,  et  quibusvis 
cujuscumque  gradus,  status  et  dignitatis  personis.  con- 
eessis  aut  consuetudinibus ,  etiam  immemorabilibus.  In- 
dulgentias  vero ,  aut  alias  spirituales  gratias,  quibus 
non  ideo  Christi  fidelcs  decet  privari,  deinceps  per  Or- 
linarios  locorum,  adhibitis  duobus  de  Capitulo,  debitis 
emporibus  populo  publicandas  esse  decernit.  Quibus 


144 


Concilii  Tridentini 


etlam  elcemosynas.  atque  oblata  sibi  caritatis  subsidia, 
nulla  prorsus  mercede  accepta,  fideliter  colligendi  fa- 
cultas  datur,  ut  tandem,  coelestes  hos  Ecclesiae  tlie- 
sauros  non  ad  quaestum,  sed  ad  pietatcm  exerceri,  omnes 
vere  intelligant» 

Indlctio  fittarae  Sessionis* 

§.  305.  Sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Synodus  in  Spiritti  sancto  legitime  congregata, 
praesidentibus  in  ea  eisdem  apostolicae  Sedis  Legatis, 
statuit  et  decrevit,  prOximam  futuram  Sessionem  haben- 
dam  et  celebrandam  esse  feria  ouinta  post  octavam  festi 
nativitatis  beatae  Mariae  virgims,  quae  erit  XVII.  mensis 
Septembris  proxime  futuri;  hoc  tamen  adjecto,  quod 
dictum  terminum',  ac  unicuique  Sessioni  in  posterum 
praefigendum ,  ipsa  sancta  Synodus,  pro  ejus  arbitrio 
et  voluntate,  sicuti  rebus  Concilii  putaverit  expedire, 
etiam  in  generali  Congregatione,  restingere  et  prorogare 
libere  possit  et  valeat.* 


SESSIO  VIGESIMA  SECUNDA, 

QUAE  EST  SEXTA  SUB  PIO  IV.  PONT.  MAX., 
celebrata  die  XVII.  Sept.  M.  D.  LXII. 

Doctrina  de  Sacrificio  Missae. 

§.  306.  „Sacrosancta  oecumenica  et  generalis  Tri- 
dentina  Synodussi  in  Spiritu  sancto  legitime  congregata, 
praesidentibus  in  ea  eisdem  apostolicae  Sedis  Legatis, 
9in%  vetus  absoluta  atque  omni  ex  parte  pei*fecta(i  de 
magno  Euclinristiae  mysterio  in  sancta  catholica  Ecclesia 
fides  atque  doctriua  retineatur,  et  in  sua  puritatc,  pro- 
pulsatis  erroribus  atque  haeresibus,  conservetur ;  de 
ea,  quatenus  verum  et  singulare  Sacrificium  est,  Spi- 
ritus  sancti  illusfratione  edocta  (§.160.),  haec,  quae 
sequuntur,  docet,  declarat  et  fidelibus  populis  praedi- 
canda  decemit. 

VARIANTES, 

§.  306.  1n  Antv.  S.  Col.  Vird.  Tlhem.  Brix.  et  Lov.  3.  simp/i- 
ter  lerjitur:  Sacrosancta  Synodns.  Ut  veliu,  absoltila  atque 
onini  ex  parte  etc. 


Scssio  XXII. 


145 


C  A  P  U  T  L 

Dc  iuslittitione  sacrosanctt  Missae  Sacriftcii. 
(§.  28.  12.  463.; 

§.  307.    Quoniam  sub  priori  testamcnto,  testc  Apo- 
stolo  Paulo  (llvhr.  VII.  ll.jfj  proptcr  levitici  sacerdotii 
iinbecilljtatem  consummatio  non  erat;  oportiiit,  Deo  patre 
nusericordiaruin  ita  ordinante.  Sacerdotem  alium  secim- 
dum  ordinem  Melchisedeeli  surgere ,  Dominmu  nostrum 
Jesum  Cbristum,  qui  posset  ojnnes.  quotquot  sanctifi- 
candi  esseut,  consummare  et  ad  pcrfectum  adducere. 
Is  Lgitur  Deus  et  Doininus  noster  etsi  semel  scipsum  in 
ara  cnieis ,    morte  interce dente ,  Deo  Patri  oblaturus 
crat.  ut  aeternam  illic  redeniptionem  operaretur  (llebr. 
VII.  24.  IX.  12  sqo.  X,  10  s(j(j.)  :  quia  tamcn  per  mor- 
tem  sacerdotimn  ejus  extinguendum  non  erat,  in  coena 
novis>ima.  qua  nocte  tradebatur,  ut  dilectae  sponsae 
suafi  Ecclesiae  visibile,   sicut  hominum  natura  cxigit, 
relimjuerei  Sacrifkjhrai ,   quo  crucntum  illud  semel  iu 
cruce  peragendum  $  repraesentaretur.  ejusquc  raemoria 
iu  finem  usaue  saeculi  permaneret  (l  Cor.  Xf,  24  —  26.J}  ; 
atque  illius  saiutaris  virtus  m  remissionem  eorum  quae 
a  nobis  qnotidie  committimtur  peccatorum  applicarctur ; 
Sacerdotem  seeundum  ordinem  Melcbiscdecli  se  in  aeter- 
kran  constJtutura  declarans  (Ps.  CIX9       ,  Corpus  et 
i  San?;uinem  suura  sub  speciebus  Panis  et  Vini  Deo  Patri 
[obtulit,  ac  sub  carumdein  rerum  symbolis,  Apostolis, 
juos  tuuc  novi  testamenti  Sacerdotes  constituebat.  ut 
>innerent  tradidit :  et  eisdem  eorunique  in  sacerdotio  suc- 
'ossoribns,  ut  olierrent  praecepit  per  bac  verba  (Ltic. 
XXII.  10.  l  Cor.  VI,  24.  25.;:  Hoc  facitc  iu  meam 
,  %Qmnrmoratifmem  s  uti  semper  Ecclesia  catliolica  intel- 
.  exit  et  docirit. 

§.  308.    Nam  celebrato  veteri  Paseba,  quod  m  me- 
uoriam  exitus  de  Aegypto  multitudo  filiorum  Israel  im- 
i  no%bat  (Exod.  XIII.),  novum  instituit  Pascha,  seipsum 
i  »b  Ecclesia  per  Sacerdotes  sub  signis  visibilibus  immo- 
uidum  in  memoriam  transitiis  sui  ex  lioc  nmndo  ad 
'atrem .  quando  per  sui  sanguiuig  eflusionom  nos  rede- 
i  i  -  eripuitque  de  potestate  tenebrarum  et  in  regnuirt 
^   imm  trnustulit  (Col.  I.  lo.).  Et  baec  quidem  i!Jn  miinda 
J  .blatio  esr  (Malack.  I.  \\.).  quae  milla  indignitate  auf, 
lalitia  ofierentium  tnouinari  potest,  quara  Dominus  per 

10 


146 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


iVIalachiam  ( Cap.  I.)  nomini  suo,  quod  magnum  futurum  es- 
set  in  gentibus,  in  omni  loco  mundam  offerendam  praedixit; 
qnam  non  obscure  innuit  Apostolus  Paulus,  Corinthiis 
scribens  ( 1  Cor.  X,  20.  21.J,  cum  dicit:  non  posse  eos, 
qui  participatione  mensae  Daemoniorum  polluti  sint,  men- 
sae  Doinini  participes  fieri,  per  mensam  altare  utrobi- 
que  intelligens.  Haec  denique  illa  est,  quae  per  varias 
Sacrificiorum,  naturae  et  legis  tempore,  similitudines  figu- 
rabatur  (Gen.  IV,  4.  XII,  8.  Lev.  I.  H.  III.) ;  utpote, 
quae  bona  omnia,  per  illa  significata,  velut  illorum  om- 
jiium  consummatio  et  perfectio  complectitur. 

C  A  P  U  T  n. 

tSacrificium  Missae  est  projritiatorium  tam  pro  Vivis, 
quam  pro  De/unctis. 

§.  309.  Et  quoniam  in  divino  hoc  Sacrificio,  quod 
m  Missa  peragitur,  idem  ille  Christus  continetur  et  in- 
cniente  immolatur,  qui  in  ara  crucis  semel  seipsum 
cruente  obtulit  (Heb.  IX,  14.  28.)  ;  docet  sancta  Syno- 
dus,  Sacrificium  istud  vere  propitiatorium  esse,  per  ipsum- 
que  fieri,  ut,  si  cum  vero  corde  et  recta  fide,  cum  metu 
et  reverentia,  contriti  ac  poenitentes  ad  Deum  acceda- 
mus,  misericordiam  consequamur  et  gratiam  inveniamus 
in  auxilio  opportuno.  Hujus  quippe  oblatione  placatus 
Dominus  gratiam  et  donum  poenitentiae  concedens,  cri- 
mina  et  peccata,  etiam  ingentia  dimittit.  Una  enim  ea- 
demque  est  hostia,  idem  nunc  offerens  Sacerdotum  mi- 
nisterio,  qui  seipsum  tunc  in  cruce  obtulit^  sola  offe- 
rendi  ratlone  diversa.  Cujus  quidem  oblationis  cruen- 
tae,  inquam,  fructus  per  hanc  incruentam  uberrime  per- 
cipiuntur,  tantum  abest,  ut  illi  per  hanc  quovis  modo 
derogetur.  Quare  non  solum  pro  fidelium  Vivonun  pec- 
catis,  poenis,  satisfactionibus  et  aliis  necessitatibus,  sed 
et  pro  Defunctis  in  Christo,  nondum  ad  plenum  purga- 
tis,  rite  juxta  Apostolorum  traditionem  offertur. 

C  A  P  u  t  m. 

De  Missis  in  honorem  Sanctoi*um.    f§.  463.^) 

§.  310.  Et  quamvis  in  honorem  et  memoriam  San- 
ctorum  nonnullas  interdum  Missas  Ecclesia  celebran 
consueverit,  non  tamen  illis  Sacrificium  offerri  docet 


Sessio  XXII. 


147 


sed  Deo  soli .  qui  illos  eoronavit;  unde  neo  Sacordos 
dieere  solet,  ofiero  tibi  Saerificium  Petre  vel  Paule,  sed 
Deo  d<>  illorum  vietoriis  gratias  agens,  eorum  patro- 
oinia  implorat .  ut  ipsi  pro  nobis  i  ntercedere  dignentur  in 
eeelis,  quoruin  memoriam  faeimus  in  terris.  (§.  321.463.) 

CAPUT  IV. 

De   Canone  Missae. 

§.  311.  Et  eum  Saneta  sancte  administrari  conve- 
niaf .  sitque  hoc  omnium  sanetissimum  Sacrificium,  Eccle- 
sia  cathotica .  ul  digne  reverenterqae  offerretur  ac  per- 
ciperetur ,  sacrom  Canonem  multis  ante  saecolis  insti- 
tuit .  ita  al»  onmi  orrore  porum,  ut  nihil  in  eo  continea- 
tui  .  (juoil  non  maxime  sanctitatem  ac  pietatcm  quan- 
dam  redoleat,  mentesqoe  offerentium  in  Deom  erigat. 
Es  enm)  constat  eum  ex  ipsis  Domini  verbis,  tum  ex 
Apostoloram  traditionibus ,  ac  sanctorum  quoqoe  Ponti- 
ficum  piis  iustitutionibus. 

CAPUT  V. 

De  solcmnibus  Missac  Sacrificii  Caeremonils. 

§.  312  Cumque  natura  hominum  ea  sit,  ut  non 
faeilo  qoeat  sino  adminieulis  exterioribus  ad  rerum  di- 
vinarum  meditationem  sustolB;  propterea  pia  materEccle- 
sia  ritos  qnosdam,  ut  seilicet  quaedam  summissa  voce, 
alia  voro  elatioro.  in  Missa  pronuntiarentur ,  instituit. 
Caeremonias  ifem  adliibuif.  ut  mysticas  benedictiones, 
lumina  .  thymiamata,  vestes  aliaque  id  genus  multa  ex 
apostoliea  diseiplina  et  traditione,  quo  et.  majestas  tanti 
Saerifieii  eommendaretur ,  et  mentes  fidelium  per  haoc 
visibilia  religionis  et  piotatis  signa  ad  rerom  altissima- 
rum.  qoae  in  hoc  Sacrificio  latent,  contemplationem  ex- 
eitarontur. 

CAPUT  VI. 

De  Missa,  in  qua  solus  Sacerdos  communicat. 

§.  313.  Optarof  quidem  saerosaneta  Synodus ,  ut 
n  smgalis  Afissis  fideles  adstantes  non  solum  spiritoali 
iffectn,  sed  sacramenfali  etiam  Eochaiistiae  perceptione 
jonmumicarent .  quo  ad  eos  sanctissimi  hujus  Sacrificii 

10  * 


C o n  c i  l i i 


T  r  i  d  c  n  t  i  n  i 


fmctus  uberior  proveniret:  nec  tamen,  si  id  non  sem- 
per  fiat,  prbpterea  Missas  illas,  in  quibus  solus  Sacer- 
dos  sacramentaliter  communicat ,  ut  privatas  et  illicitas 
damnat,  sed  probat  atque  adeo  commendat.  Si  quidem 
illae  quoque  Missae  vere  communes  censeri  debent,  par- 
tim  quod  in  eis  populus  spiritualiter  communicet ,  par- 
tim  vero  quod  a  publico  Ecclesiae  Ministro  non  pro  se 
tantum,  sed  pro  omnibus  fidelibus,  qui  ad  corpus  Chri- 
sti  pertinent,  celebrentur. 

C  A  P  U  T  VII. 

De  Aqua  miscenda  Vino  in  calice  offereiido. 

§.  314  Monet  deinde  sancta  Synodus,  praeceptum 
esse  ab  Ecclesia  Sacerdotibus,  ut  Aquam  Vino  in  calice 
©fferendo  miscerent ,  tum  quod  Christum  Dominum  ita 
fecisse  credatur,  tum  etiam  quia  e  latere  ejus  aqua  si- 
mul  cum  sanguine  exierit  (Jo.  XIX,  M.) ,  quod  Sa- 
cramentum  hac  mixtione  recolitur :  et  cum  aquae  in  Apo- 
calypsi  beati  Joannis  (XVII,  L  17.)  populi  dicantur, 
ipsiuspopidifidelis  cum  capite  Christo  unio  repraesentatur. 

C  A  P  u  t  vm. 

Missa  mlgari  lingua  non  celebretur.    Ejus  mysteria 
populo  explicentur. 

§.  315*  Etsi  Missa  magnam  contineat  populi  fide- 
lis  eruditionem ,  non  tamen  expedire  visum  est  Patribus, 
nt  vulgari  passim  lingua  celebraretur.  Quamobrem  re- 
tento  ubique  cujusque  Ecclesiae  antiquo,  et  a  sancta 
Romana  Ecclesia ,  omnium  Ecclesiarnm  matre  et  ma- 
gistra  probato  ritu,  ne  oves  Christi  esuriant,  neve  par- 
vuli  panem  petant  (Tkren.  IV,  &.)  ,  et  non  sit  qui  fran- 
gat  eis  ;  mandat  sancta  Synodus  Pastoribus  et  singulis 
curam  animarum  gerentibus,  ut  frequenter  inter  Missa- 
rum  celebrationem  vel  per  se,  vel  per  alios  ex  iis,  quae 
in  Missa  leguntur,  aliquid  exponant;  atque  inter  certa 
sanctissimi  hujus  Sacrificii  mysterium  aliquod  declarent, 
diebus  praesertim  dominicis  et  festis. 

C  A  P  U  T  IX. 

Prologomenon  Canonum  seguentium. 

§.  316.  Quia  vero  adversus  veterem  hanc ,  in  sa- 
crosancto  Evaugclio,  Apostolonim  traditionibus  sancto- 


Sessio  XXII. 


14!) 


rumque  Patrum  doctrina  fiindatajn  fidem,  hoc  tempore 
niulti  disseminati  sunt  errores ,  multaque  a  multis  do- 
centur  et  dispBtahtur;  saorosancta  Synodus,  post  mul- 
tos  gravesque  lus  de  rebus  mature  habitos  tractatus, 
unanimi  Patrum  omnium  conscnsu.  quae  huic  purissi- 
mae  6dd  sacraeque  doctrinae  adversantur,  damnare  et 
;i  sanefa  Ecclesia  elimiuare,  per  subjectos  hos  Canones 
constituit. 

De  Sacrijicio  Missae, 

C  A  N  0  N  L 

317.  Si  quis  dixerit,  in  Missa  non  offerri  Deo 
verum  el  proprium  Sacrificium,  aut  quod  offerri  non 
sit  aliud,  quam  nobis  Christum  ad  manducandum  dari; 
anathema  sit. 

C  A  N  0  N  II. 

§.  318.  Si  quis  dixerit,  illis  verbis  (l  Cor.  XI, 
24.26.^:  Hoc  facite  in  meam  commcmorationem,  Chri- 
stum  (Lhc.  XXII,  19J  non  instituisse  Apostolos  Sacer- 
dotes,  aut  non  ordinasse,  ut  ipsi  aliique  Sacerdotes  of- 
ferrent  corpus  ct  sanguinem  suum;  anathema  sit 

C  A  N  0  N  III. 

£.  319.  Si  quis  dixerit,  Missae  Sacrificium  tantum 
essc  Laudis  et  gratiariim  actionis,  aut  nudam  conune- 
morationem  Sacrificii  in  cruce  peracti,  non  autem  pro- 
pitiatoriura ;  vel  soli  prodesse  sumenti ;  neque  pro  Vivis 
et  Defimctis,  pro  peccatis,  poenis,  satisfactionibus  et 
aliis  necessitatibus  offerri  debere ;  anatliema  sit. 

C  A  N  0  N  IV. 

§.  320.  Si  quis  dixerit,  blasphemiam  irrogari  san- 
ctissimo  Christi  faciificio,  in  cruce  peracto,  pcr  Missac 
Sacrificium,  aut  illi  per  hoc  derogari;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  V. 

§.  321.  Si  quis  dixerit,  imposturam  esse  Missas 
celebrare  in  honorem  Sanctorum,  et  pro  illorum  inter- 
cessione  apud  Deum  obtinenda,  sicut  Ecclesia  intendit; 
anathema  sit. 


150 


Concilii  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


C  A  N  0  N  VI. 

§.  322.  Si  quis  dixerit,  Canonem  Missae  errores 
continere,  ideoque  abrogandum;  anathema  sit. 

c  a  n  o  n  vn. 

§.  223.  Si  quis  dixerit^  caeremonias,  vestes  et  ex- 
terna  signa,  quibus  in  Missarum  celebratione  Eceiesia 
catholica  utitur,  irritabula  impietatis  esse  magis,  quam 
oificia  pietatis;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  Vffl. 

§.  324.  Si  quis  dixerit,  Missas,  in  quibus  solus 
Sacerdos  sacramentaliter  communicat,  illicitas  esse  ideo- 
que  abrogandas;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  IX. 

§,  325.  Si  quis  dixerit,  Ecclesiae  Romanae  ritum, 
quo  summissa  voce  pars  Canonis  et  verba  Consecratio- 
nis  proferimtur ,  dainnandum  esse  ,  aut  lingua  tantum 
vulgari  Missam  celebrari  debere,  aut  Aquam  non  miscen- 
dam  esse  Vino  in  calice  offerendo,  eo  quod  sit  contra 
Christi  institutionem ;  anathema  sit. 

Decretum  de  observandis  et  evitandis  in  celebra- 
tione  Missae, 

§.  326.  Quanta  cura  adhibenda  sit,  ut  sacrosan- 
ctum  Missae  Sacrificium  omni  religionis  cultu  ac  vene- 
ratione  celebretur;  quivis  facile  existimare  poterit,  qui 
cogitarit,  maledictum  in  sacris  litteris  eum  vocari,  qui 
facit  opus  Dei  negligenter  (Jer.  XLVIII,  Quod 
si  necessario  fatemur,  nullum  aliud  opus  adeo  sanctum 
ac  divinum  a  Christi  fidelibus  tractari  posse,  quam  lioc 
ipsum  tremendum  mysterium,  quo  vivifica  illa  hostia, 
qua  Deo  Patri  reconciliati  sumus^  in  altari  per  Sacer- 
dotes  quotidie  immolatur:  satis  etiam  apparet,  omnem 
operam  et  diligentiam  in  eo  ponendam  esse ,  ut  quanta 
maxima  fieri  potest  interiori  cordis  nuuiditia  et  puritate, 
atque  exteriori  devotionis  ac  pietatis  specie  peragatur. 
Cum  igitur  multa  jam  sive  temporum  vitio  sive  homi- 
num  incuria  et  improbitate  irrepsisse  videantur,  quae  a 
tanti  Sacrifieii  dignitate  aliena  sunt ;  ut  ei  debitus  lioiior 
et  cultus  ad  Dei  gloriam  et  fidelis  populi  aedificationcm 


S  c  s  s  i  o  XXII. 


151 


restituatur;  decernjt  sancta  Synodus,  ut  ordinarii  loco- 
rmn  Episcopi  en  omnin  prohibere,  atqne  e  medio  tollere 
sedulo  curenl  ac  teneantnr ,  quae  vel  avaritia,  idolorum 
servitus  (Epk*  V95.),  vel  irreverentia ,  qune  ab  im- 
pietate  vi\  sejunoia  esse  potest,  vel  superstitio,  verae 
pietatis  falsa  imitatrix,  induxit 

§.  827.  Atque  ut  multa  paucis  comprehendantur, 
in  primis,  quod  nd  avnritinm  pertinet,  cujusvis  generis 
mercedum  „conditiones ,  pacWms  et  quidquid  pro  Missis 
.jioris-'  celebrandis  datur;  necnon  importunas  atque  illi- 
berales  eleemosynamm  exactiones  potius,  quam  postu- 
Jntiones.  aliaque  hujusmodi,  quae  a  simoniaca  labe,  vel 
certe  turpi  quaestu  non  longe  nbsunt,  omnino  prohi- 
bennt.  Deindc  ut  irreverentia  vitetur,  singuli  in  suis 
dioecesibus  interdicant,  ne  cui  vago  et  ;gnoto  Sacerdoti 
Missas  celebrare  liceat.  Neminem  praeterea,  qui  pu- 
blice  ct  notorie  criminosus  sit,  aut  sancto  altari  mini- 
strare  au<  sacris  interesse  pennittant;  neve  patiantur, 
,9privatisti  in  domibus,  atque  omnino  extra  Eeclesiam, 
et  ad  divinum  tantum  eultum  dedieata  Oratoria,  ab  eis- 
dem  Ordinariis  designanda  et  visitanda,  sanctum  hoc 
Sacrificium  n  Saecularibus  aut  Regularibus  quibuscumque 
peragi:  ne  nisi  prras  qni  intersint,  decenter  composito 
coi  poKis  habitu,  declaraverint  se  mente  etiain  ac  devoto 
cordis  affectu,  non  solum  corpore  adesse. 

§.  328.  Ab  Ecclesiis  vero  musicas  eas,  ubi  sive 
organo  sive  cantu  lascivum  aut  impurum  aliquid  misce- 
tur ,  \\v\n  sneculares  omnes  actiones,  vana  atque  adeo 
profana  colloquia,  deambulationcs .  strepitus,  clamores 
arceant;  ul  domusDei,  vere  domus  orntionis  (Jes.LVI, 
7.  Mattk.  XXI.  esse  videatur ,  a*  dici  possit  Po- 
stremo ,  ne  superstitioni  locus  aliquis  detur,  edicto  et 
poenis  propositis  caveant,  ne  Sacerdotes  aliis,  quam 
debitis  horis,  celebrent,  neve  ritus  alios  nut  afias  cne- 
remonias  et  preces  in  Missarum  celebratione  adhibeant, 
praeter  eas,  quae  ab  Ecclesia  probatae  ac  frequenti  et 
laudabili  usu  receptae  fuerint  Quarumdam  vero  Mis- 
sarum,  et  candelarum  certum  numcruin,  qui  magis  a 

VARIANT  E8. 

|.  397.    Parta  ,  ronventiones  Brix.  Lor.  3.  Vird.  et  Rhcm. 
,      nobis  Brix.  Lov.  3.  Vird.  Rhem.  Antr.  6.  Col. 
piivatis  abcst  Vird.  ct  Rhem. 


153 


Conciiii  Tridentini 


superstitioso  cultu,  quam  a  vera  religione  inventus  est, 
onmino  ab  Ecclesia  removeant :  doceantque  populum, 
quis  sit ,  et  a  quo  potissimum  proveniat  sanctissimi  hujus 
Sacrificii  tam  pretiosus  ac  .scaelestisfi  fructus. 

§.  329.  Moneant  etiam  eumdem  populuni,  ut  fre- 
quenter  ad  suas  parocliias,  saltem  diebus  dominicis  et 
majoribus  festis  accedant.  Haec  igitui»  oimiia,  quae  sum- 
matim  enumerata  sunt,  omnibus  locorum  Ordinariis  ita 
propommtur  ?  ut  non  solum  ea  ipsa,  sed  quaecumque 
alia  liuc  pertinere  visa  fuerint,  ipsi  pro  data  sibi  a  sa- 
crosancta  Synodo  potestate ,  ac  etiam  ut  delegati  Sedis 
apostolicae,  proliibeant,  mandent.  corrigant,  statuant, 
atque  ad  ea  inviolate  servanda,  censuris  ecclesiasticis 
aliisque  poems,  quae  illorum  arbitrio  constituentur,  fide- 
lem  populum  compellant :  non  obstantibus  privilegiis, 
exemptionibns ,  appellationibus  ae  consuetudinibus  qui- 
buscumque. 

Decretum  de  reformatione. 

§.  330.  Eadem  sacrosancta  oecumenica  et  gene- 
ralis  Tridentina  Synodus  in  Spiritu  sancto  legitime  con- 
gregata,  praesidentibus  in  ea  eisdem  apostolicae  Sedis 
Legatis,  ut  reformationis  negotium  prosequatur,  haec  in 
praesenti  Sessione  statuenda  censuit. 

C  A  P  U  T  t 

Decreta  de  vita  et  honestate  Clericorum  inno- 
vantur.    (§.  183.) 

§.  331.  NihiUest,  quod  alios  magis  ad  pietatem 
et  Dei  cultum  assidue  instruat,  quam  eorum  vita  et  excni- 
plum,  qui  se  divino  ministerio  dedicarunt.  Cum  enim 
a  rebus  saeculi  in  altiorem-  sublati  locum  conspicinntur, 
in  eos  tamquam  speculum  ( Mattli.  V,  14.  16.  Tit.  II,  7.) 
reliqui  ocuios  eon  jiciunt ,  ex  iisque  sumunt ,  quod  imjj 
tentur.  Quapropter  sic  decet  omnino  Clericos,  in  sortem 
Domini  vocatos,  vitam  moresque  suos  omnes  componcre, 
ut  babitu,  gestu,  incessu,  sermone  aliisque  omnibus 
rebus  nil,  nisi  grave,  moderatum  ac  religione  plenum, 


VARIANTES. 

§.  P/28.    prope  caelestis  Brisc.  Lov.  >.  Antv.  5.  Vol. 


S  e  i  i  i  o  XXII. 


153 


prae  se  ferant;  levia  etiam  delicta,  qiiae  in  ipsis  maxima 
essent ,  etlugiant ,  ut  eorum  actiones  cunctis  afferant 
vonerntionem.  Cum  igitur,  quo  majore  in  Ecclesia  Dei 
ct  utilitate  ct  ornamcnto  hacc  sunt,  ita  etiam  diligentius 
sint  obscrvamla:  statuit  sancta  Synodus.  ut  quae  alias 
a  summis  Pontificibus  ct  a  sacris  Conciiiis  de  Cleri- 
connn  vita .  honestatc  .  cultu  doctrinaquc  rctincnda,  ao 
simul  de  luxu,  commessationibus,  ehoreis,  alcis,  lusibus 
ac  quibuscumqnc  criminibus ,  nec  non  saecalaribus  ne- 
gotiis  fugicndis  copiose  ac  salubritcr  sancita  fuemnt, 
cadcm  in  posterom  iisdem  poenis  vel  majoribus,  arbi- 
trio  Ordinarii  imponondis,  obscrvcntur:  ncc  appellatio 
exccutioncin  hanc,  quac  ad  morum  corrcctionem  per- 
tinct.  suspendat,  Si  qua  >ero  ex  his  in  desuetudinem 
abiisM*  compererint,  ca  qtiamprimnm  in  usum  revocari  et 
ab  nmnihus  aocurate  custodiri  studeant,  non  obstantibus 
cnnsuetudinibus  quibuscumque.  ne  subditorum  neglectae 
emoiulaticnis  ipsi  condiguas ,  Dco  vindice,  poenas  per- 
sohant. 

C  A  P  U  T  II. 

Quinam  ad  eatlicdrales  Eeclcsia$  assumcndi.   f§.  VoS.) 

§.  332.    Quicumque  posthac  ad  Ecclesias  cathe- 
drales  crit  assumendus ,  is  nqn  solum  r.atalibus,  aetatc, 
moribus  et  vita.  ac  aliis  quae  a  sacris  Canonibus  requi- 
runtur  plene  sit  praeditus,  vcrum  etiam  in  sacro  OrdUne 
antea,  saltem  scx  meusium  spatio,  consfitutus,  Quarum 
rcrum  instractio,  si  cjus  notitia  nulla  aut  recens  in  Curia 
fuerit,  a  Sedis  apostolicae  Legatis  scu  Xuntiis  provin- 
ciarum,  aut  ejus  Ordinario,  eoque  deueiente  a  vioinio- 
ribus  Ordinariis  sumatur.    Scieritia  vero  praeter  bacc 
ejnsmodi  polleat,  ut  muneris  sibi  injuns;eho*i  necessitati 
possit  satisfacere.    Idcoquc  aritea  in  Universitate  stu- 
diorum  i\Jagister  sive  Doctor  aut  Licentiatus,  in  sacra 
theologia  vcl  jure  canonico  merito  sit  proinotus:  aut 
publico  alicujus  Academiae  testimonio  idoneus  ad  alios 
docendos  ostendatur,    Quod  si  Regularis  fuerit ,  a  Su- 
perioribus  suae  religionis  similem  fidem  habcat.  Prac- 
iicti  autem  onmes,  unde  instructio  scu  testificatio  crit 
-iumenda,  haec  fideliter  ct  gratis  referrc  teneantur .  alio- 
piin  eorum  conscientias  graviter  oncratas  csse  scicnt. 
ic  Dcum  et  Superiorcs  suos  habebunt  uitores. 


154 


Concilii  Tridentini 


C  A  P  U  T  UI. 

Sla.tvend.ae  distributiones  quotidianae  ex  tertia  parte 
quorvmcvmqve  frvctuvm;  portio  absentium  qtdbvs 
cedat ;  certi  casus  excepti. 

§.  333.  Episcopi,  etiam  tamquam  delegati  aposto- 
lici,  ex  fructibus  et  proventibus  quibuscumque,  omnium 
dignitatum,  personatuum  et  officiorum,  in  Ecclesiis  ca- 
thedralibus  vel  collegiatis  existentium,  tertiain  partem  in 
distributiones  eorum  arbitrio  assignandas  dividere  pos- 
siut;  ut  scilicet.  qui  eas  obtinent,  si  personaliter  com- 
petens  ..sibv'  servitium  juxta  formam  ab  eisdem  Epi- 
scopis  praescribendam  quolibet  die  statuto  non  imple- 
verint,  illius  diei  (listributionem  amittant,  nec  ejus  quoquo 
modo  dominium  acquirant,  sed  fabricae  Ecclesiae,  qua- 
tenus  indigeat,  aut  alteri  pio  loco,  arbitrio  Ordinarii, 
applicetur.  Crescente  vero  contumacia,  contra  eos  juxta 
sacrorum  Canonum  constitutiones  procedant.  Quod  si 
alicui  ex  praedictis  dignitatibus  in  Ecclesiis  cathedra- 
libus  vel  collegiatis^  de  jure  seu  consuetudine ,  juris- 
dictio ,  administratio  vel  officium  non  competat ,  sed 
extra  civitatem  in  dioecesi  cura  animarum  immineat , 
cui  is,  qui  dignitatem  obtinet.  incumbere  voluerit;  tunc 
pro  tempore,  quo  in  curata  Ecclesia  resederit  ac  mi- 
nistraverit,  tamquam  praesens  sit  ac  divinis  intersit,  in 
Ecclesiis  cathedralibus  ac  collegiatis  habeatur.  Haec 
in  iis  tantum  Ecclesiis  constituta  mtelligantur,  in  quibus 
nulla  est  consuetudo  vel  statutum,  ut  dictae  dignitates 
non  servientes  aliquid  amittant,  quod  ad  tertiam  partem 
dictorum  fructuum  et  proventuum  ascendat:  non  obstan- 
tibus  consuetudinibus  etiam  immemorabilibus,  „exemptio- 
nibus"  et  cohstitutionibus ,  etiam  juramento  et  quavis 
auctoritate  finnatis. 

C  A  P  U  T  IV. 

ln  Ecclesia,  cathedrali  vel  coUegiata  sacro  Ordine  non 
mitiati  voccm  in  Capitvlo  non  kabeant    Qvaiitates  et 
oncra  obtinentivm  beneficia  in  iltis. 

§.  334.    Quicumque  in  cathedrali  vel  collegiata, 

VARIAN  TES. 

§.  333.    ibi  Dil.  Vird.  Rhcm.  Vcn.  2. 
exemptionSbus  —  Rom.  1.  Brix.  Dil.  Lov.  2.  3.  Vird.  Rhcm> 
Antv.  5.  CoL 


f 


8  e  i  s  i  o    XXII.  155 

meenlsri  vel  regnkri  Eeclesia  divinis  mancipatus  offi- 
ciis.  in  Subdiaoenatos  ordine  saltem  constitutus  non  sit, 
vocem  in  hujusmodi  Ecclesiis  in  Capitnlo  non  habeat, 
etiam  si  hoc  sibi  ab  aliis  libere  fuerit  concessum.  Ii 
vero,  qui  dignitates,  personatus,  officia,  praebendas, 
portiones  ac  quaelibet  alia  beneficia  in  dictis  Ecclesiis 
obtinenl  ant  in  posterum  obtinebunt,  quibus  onera  varia 
sunt  annexa,  videlicet,  ut  alii  Missas,  alii  Evangelium, 
alii  Epistolas  dicant  seu  cantent:  quocumque  ii  privi- 
Legio .  exemptione  .  praero^ativa  .  generis  nobilitate  sint 
insigniti,  teneantur,  justo  impedimento  cessante,  infra 
annum  Ordines  suseipere  requisitos :  alioquin  poenas  u> 
currant  .  juxta  Constitutionem  Concilii  Viennensis,  quae 
incipit:  Ut  U9  qtd  (XV).  quam  praesenti  decreto  in- 
novnt.  Cogantque  Episcopi  eos  diebus  statutis  dictos 
Ordines  per  selpsos  exercere,  ac  cetera  omnia  officia, 
quac  debent ,  in  cultu  divino  praestare,  sub  eisdem  et 
aliis  etiam  gravioribus  poenis,  arbitrio  eorum  impo- 
nendis.  Nec  aliis  in  posterum  fiat  provisio,  nisi  iis, 
qui  jam  aetatem  et  ceteras  habilitates  integre  habere 
dii^noscantur :  „aliter  irrita  sit  procisio.-' 

C  A  P  U  T  V. 

Dispensationes  cxini  Curiam  Episcopo  committantur 
et  ab  eo  examinenticr. 

§.  3o5.  Dispensationes,  quacumque  auctoritate  cou- 
cedendae,  si  extra  Romanam  Curiam  committendae  erunt, 
committantur  Ordinariis  illorum,  qui  eas  irapetraverint 
Eae  vero,  quae  gratiose  concedentur,  suum  non  sor- 
tiantur  effectum,  nisi  prius  ab  eisdem,  tamqnam  dele- 
gatis  apostolieis,  summarie  tantum  et  extrajudicialiter 
cognoscatur,  expiessas  preces  subreptionis  vei  obreptio- 
nis  vitio  ncn  subjacere. 

C  A  P  U  T  VI. 

Circumspecte  commutajtdae  ultimac  voktntates. 

336.    ln  commutationibus  ultimarum  voluotatum, 
quat  non  nisi  ex  justa  et  necessaria  causa  fieri  debeut, 

V  A  n  I  A  N  T  E  S. 

5-  334.    ftffter  irritn  sit  provisio  —  Vtrd.  rt  Rhem. 


156 


Concilii  Tridentini 


Episcopi,  ;>tamquami£  delegati  Sedis  apostolicae,  sum- 
marie  et  extrajiidicialiter  cognoscant,  nihil  in  precibns, 
tacita  verifcate  vei  suggesta  falsitate  fnisse  narratum, 
priusquam  commutationes  praedictae  executioni  deman- 
deiitur. 

C  A  P  U  T  VII. 

Innovatur  Cap.  Romana  de  Appellationibus ,  in  sexto. 

§.  337.  Legati  et  Nuntii  apostoliei,  Fatriarcliae,  Pri- 
mates  et  Metropolitani,  in  appellationibus  ad  eos  inter- 
positis ,  in  quibusvis  causis ,  tam  in  admittendis  appel- 
lationibus  quam  in  concedendis  inliibitionibus ,  post  ap- 
pellationem  servare  teneantur  formam  et  tenorem  sa- 
crarum  Constitutionum ,  et  praesertim  Innocentii  quarti, 
quae  incipit;  Romana  (XVI.):  quacumque  consuetu- 
dine  etiam  immemorabili ,  aut  stylo  vel  privilegio ,  in 
contrarium  non  obstantibus;  aliter  inliibitiones  et  pro- 
cessus  et  inde  secuta  quaecumque  sint  ipso  jure  nulla. 

CAPUT  VIII. 

Episcopi  pias  omnium  dispositiones  exequantur  ;  quae- 
cumque  pia  loca  vis'tent;  dumraodo  non  sub  imme- 
diata  Regum  protectione  sint. 

§.  338.  Episcopi,  etiam  tamquam  Sedis  apostolicae 
delegati ,  in  casibus  a  jure  concessis ,  omnium  piarum 
dispositionum ,  tam  in  uitima  voluntate .  quam  inter  Vi- 
vos,  sint  executores;  liabeant  jus  visitandi  Hospitalia, 
Coilegia  quaecumque  ac  Confraternitates  laicoruin,  etiam 
quas  Scliolas  sive  quocumque  alio  nomine  vocant:  non 
tamen  quae  sub  Regum  immediata  protectione  sunf,  sine 
eorum  licentia:  eleemosynas  Montis  Pietatis  sive  Carita- 
tis,  et  pia  loca  omnia  quomodocumquc  nuncupentur, 
etiamsi  praedictorum  locorum  cura  ad  Laicos  pertineatj 
atque  eadem  pia  loca  exemptipnis  privilegio  sint  nranita; 
ac  onraia,  quae  ad  Dei  cultum  aut  animaruni  salutem, 
„seu  pauperes"  sustentandos  instituta  sunt;  ipsi  ex  of- 

VARIANTES. 

§.  336.    eticim  tamquam  Brix.   Vird.  Rhem.   Lov.  3.    Antv.  5. 
et  Col. 

§.  338.    et  paupcres  Brix.  Lov.  3.  Virrf.  fihem.  Antv.  e  Col. 


Scssio  XXH. 


167 


iicio  suo  juxta  sacrorum  Canonum  statuta  co^noscant  ct 
exequantur:  non  obstantibus  quacumque  consuctudinc 
ctiam  iinmemorabili .  pfivilegk)  aut  statuto. 

CAPUT  IX. 

Administratores  tpiorwnCUmque  piorum  locorum  rcddant 
raUdhem  Ordiiiario,  nisi  altter  in  fundationc  sit 
cautum. 

§.  339.  AdmuiistratOres  tam  ecclesiastici  quam  laici, 
fabricae  cujusvis  Ecclesiae  etiam  cathedralis .  Hospita- 
lis.  Confraternitatis,  eleemosynae  Montis  Pietatis  et  quo- 
rumcmr.que  pkn*um  locorum .  singnlis  annis  teneantur 
reddere  rationem  administrationis  Ordinario;  consuetu- 
dinibus  et  privile^iis  quibuscumqiie  in  contrarium  subla- 
tis :  nisi  secus  forte  in  institutione  et  ordmatione  talis 
Ecclestse  seu  fabricae  expresse  eautum  esset.  Qttod  si 
ex  eonsuetudine  aut  privilegio  aut  ex  constitutione  ali- 
qua  loci.  aliis  ad  id  dejmtatis  ratio  reddenda  esset :  tunc 
eum  iis  adhibeatur  etiam  Ordinarius ,  et  aliter  factae 
liberationes  dictis  administratoribus  minime  suilragentur. 

CAPUT  X. 

Notarii  Episcoporum  examini  ct  judicio  suhjaecanL 

§.  340.  Cum  ex  Notariorum  imperitia  plurima  danma 
et  multarum  oecasio  litium  oriatur;  possit  .Episeopus 
quoscumque  Notarios,  etiamsi  apostolica,  imperiali  aut 
regia  auctoritate  creati  fuerint,  etiam  tamquam  delega- 
tus  Sedis  apostolicae .  examinatione  adhibita  eonun  suf- 
ficicntiam  scrutari ;  illisque  non  idoneis  repertis  aut 
„qpumdocumqueei  in  oflicio  delinqueutibus ,  officii  ejus 
in  negotiis.  liiibus  et  causis  ecclesiasticis  ae  spiritua- 
libus  exercendi  iisum  perpetuo  aut  ad  tempus  prohibere. 
Neque  eorum  appellatio  interdictionem  Ordinarii  sus- 
pendat. 

C  A  P  U  T  XI. 

Bonorum  cvjuscumque  Ecclcsiac  aut  jrii  loci  occu- 
patores  puniuntur. 
§.  341.    Si  quem  Clericorum  vel  Laicorum.  qua- 

V  A  R  I  A  H  T  E  S. 

§.  340.    (|iiomodocun(jue  Brix.  L-.yc.  3.  Virri.  Ilhvm.  Anfc.  £  Col. 


158 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


cnmqiie  is  dignitate,  etiam  imperiali  aut  regali  praeful- 
geat,  in  tantum  malorum  omnium  radix  cupiditas  (l  Tim. 
VJ,  10.J  occupaverit,  ut  alicujus  Ecclesiae,  seu  cujus- 
vis  saecularis  vel  regularis  beneficii,  Montium  Pietatis, 
aliorumque  piorum  locorum  jurisdictiones,  bona,  census 
ac  jura ,  etiam  feudalia  et  empliyteutica ,  fructus ,  emo- 
lumenta  seu  quascumque  obventiones,  quae  in  ministro- 
rum  et  pauperum  neces>itates  converti  debent,  per  se 
vel  alios  vi  vel  timore  incusso,  seu  etiam  per  supposi- 
tas  personas  Clericorum  aut  Laicorum,  seu  quacumque 
arte,  aut  quocumque  quaesito  colore  in  proprios  usus 
convertere,  illosque  usurpare  praesumpserit ,  seu  impe- 
dire,  ne  ab  iis  ad  quos  jure  pertinent  percipiantur ;  is 
anathemati  tamdiu  subjaceat,  quamdiujurisdictiones,  bona, 
res ,  jura ,  fructus  et  redditus ,  quos  occupaverit ,  vel 
qui  ad  eum  quomodocumque ,  etiam  ex  donatione  sup- 
positae  personae,  pervenerint,  Ecclesiae  ejusque  admi- 
nistratori  sive  beneficiato  integre  restituerit ,  ac  deinde 
a  Romano  Pontifice  absolutionem  obtinuerit.  Quod  si 
ejusdem  Ecclesiae  Patronus  fuerit:  etiam  jure  patrona 
tus,  ultra  praedictas  poenas,  eo  ipso  privatus  existat.- 
Clericus  vero,  qui  nefandae  fraudis  et  usurpationis  hu- 
jusmodi  fabricator  seu  consentiens  fuerit ,  eisdem  poenis 
subjaceat;  nec  non  quibuscumque  beneficiis  privatus  sit, 
et  ad  quaecumque  alia  beneficia  inhabilis  efficiatur;  et 
a  suorum  Ordinum  executione,  etiam  post  integram  sa- 
tisfactionem  et  absolutionem ,  sui  Ordinarii  arbitrio  sus- 
pendatur. 

Dccretum  svper  petitlone  conccssionis  Calicis. 

§.  342.  Insuper,  cum  eadem  sacrosancta  Synodus 
superiori  Sessione  duos  articulos  alias.  propositos  et  tum 
nondum  discussos,  videlicet:  An  rationes,  quibus  sancta 
catholica  Ecclesia  adducta  fuit,  ut  communicaret  Laicos 
atque  etiam  non  celebrantes  Sacerdotes,  sub  „unau 
panis  specie,  ita  sint  retinendae,  ut  nulla  ratione  Ca- 
licis  usus  cuiquam  sit  pennittendus :  et ,  An  si  honestis 
et  christianae  caritati  consentaneis  rationibus  conceden- 
dus  alicui  vel  nationi  vel  regno  Calicis  usus  videatur, 
sub  aliquibus  conditionibus  concedendus  sit,  et  quaenam 
illae  sint  ;  in  aliud  tempus,  oblata  sibi  occasione,  exa- 

V  A  R  I  A  N  T  E  S. 

§.  342.    una  tantiim  Rrix.  Lov.  3.  Vird.  Rhcm.  Antv.  S.  Col. 


Bessio  XXII.  XXIU.  159 

ninandos  atque  definiendos  reservaverit ;  owioeorum  prg 
liiibus  petitur  saluti  optime  consultum  volens,  decrevit,  in- 
egrum  negotium  ad  sanctissimum  Dominum  nostnim  esse 
•eferendum.  pwwi  praesentiDecreto  refert,  quipro  sua  sin- 
z;ulari  prudentia  id  efficiat,  quod  utile  reipublicae  christia- 
lae  et  salutare  petentibus  usuin  Calicis  fore  judicaverit. 
hulictio  futurae  Scssionis. 
f>4.°>.  Insuper  eadem  sacrosaneta  Tridentina  Sy- 
nodus  diem  futurae  Sessionis  ad  feriam  quintam  post 
octavam  festivitatis  omnium  Sanctorum,  qui  erit  dies 
XJI.  mensis  Novemb.  indicit;  et  in  ea  deceruetur  de 
Sacramento  Ordinis,  et  de  Sacramento  Matrimonii,  etc. 

Prorogata  fuit  Sessio  usque  ad  d.  XV.  JuL  MDLXIIL 
SESSIO  VIGESIMA  TERTIA, 

QUAE    EST  SEPTIMA  SUB    PIO   IV.    POXT.  MAX., 

celebrata  die  XV.  Julii  M.  D.  LXIII. 

Veva  ct  catholica  doctrina  de  Sacramcnto  Ordi?iis ,  ad 
Cjondemnandos  errores  nostri  tcmporis,  a  sancta  Synodo 
Tridcntina  dccrcta  ct  publicuta  Sessione  scptima. 

C  A  P  U  T  L 

De  institutionc  Saccrdoiii  novae  legis. 
§.  344.    Sacrifieium  et  Sacerdotium  ita  Dei  ordi- 
natione  conjuncta  sunt,  ut  utrumque  in  omni  lege  ex- 
stiterit.    Cum  i^itur  in  Novo  Testamento  sanctum  Eu- 
charistiae  Sacriticium  visibile  ex  Domini  institutione  ca- 
tholica  Ecclesia  acceperit,  fateri  etiam  oportet,  in  ea 
noMim  tfcse  visibile  et  extermim  Sacerdotium ,  in  quod 
votus  trnnslatum  est  (Ilcbr.  U7/,  12  sqq.).    Hoc  autem 
nb  eodem  Domino  Salvatore  nostro  institutum  esse;  atque 
Apostolis  eorumque  Successoribus  in  Sacerdotio  pote- 
statem   traditam   consecrandi,   oflferendi  et  ministrandi 
corpus  et  sanguinem  ejus,  necnon  et  peccata  dimittendi 
sl  retinendi,  SacraeLiterae  (Mattk,  XVI,  19.  Marc.  XIV, 
11-21.  Luc.  XXII,  19.  20.  Jo/t.  XX,  22.  '23.)  osten- 
lunt,  et  catholicae  Ecclesiae  Traditio  semper  docuit» 

C  A  P  U  T  II. 

T)e  septcm  Ordinibus. 
§.  345.    Cum  autem  divina  res  sit  tam  sancti  Sa- 
•erdotii  ministerium,  consentaneum  fuit,  quo  dignini  ct 


160 


Concilii  Tridentini 


majore  cum  veneratione  exereeri  posset,  ut  in  Ecclesiae 
ordinatissima  dispositione  plures  et  diversi  essent  Mini- 
strorum  Ordines,  qui  Sacerdotio  ex  officio  deservirent^ 
ita  distributi,  ut  qui  jam  clericali  tonsura  insigniti  essent 
per  minores  ad  majores  adscenderent,  Nam  non  solum 
de  Sacerdotibus,  sed  et  de  Diaconis  Sacrae  Litterae  aper- 
tam  mentionem  faciunt  (1  Tim.  111,  8.  9.  10.  Act.  VI, 
5.  XXI,  8.)  ;  et  quae  maxime  in  illorum  ordinatione  at- 
tendenda  sunt,  gravissimis  verbis  docent;  et  ab  ipso 
Ecclesiae  initio  sequentium  Ordinum  nomina,  atque  unius- 
cujusque  eorum  propria  ministeria,  Subdiaconi  scilicet, 
Acolythi,  Exorcistae,  Lectoris  et  Ostiarii  in  usu  fuisse 
cognoscuntur,  quamvis  non  pari  gradu.  Nam  Subdiacona- 
tus  ad  majores  Ordines  a  Patribus  et  sacris  Conciliis  refer- 
tur,  in  quibus  et  de  aliis  inferioribus  frequentissime  legimus. 

C  A  P  U  T  III. 

Ordinem  vere  et  proyrie  esse  Sacramentum. 
§.  346.  Cum  Scripturae  testimonio,  apostolica  Tra- 
ditione  et  Patrum  unamini  consensu  perspicuum  sit,  per 
sacram  Ordinationem,  quae  verbis  et  signis  exterioribus 
perficitur,  gratiam  conferri;  dubitare  nemo  debet,  Or- 
dinem  esse  vere  et  proprie  unum  ex  septem  sanctae 
Ecclesiae  Sacramentis.  Inquit  enim  Apostolus  (2  Tim. 
ly  6.  coll.  1  Tim*  IV,  Admoneo  te,  ut  resuseites 

gratiam  Dei,  quae  est  in  te  pei'  impositionem  manuum 
mearum:  non  enim  dedit  nobis  Deus  spiritum  timoris, 
sed  virtutis  et  dilectionis  et  sobrietatis. 

C  A  P  U  T  IV. 

De  ecclesiastica  Hierarckia  et  Ordinatione.    (§.  133.) 

§.  347.  Quoniam  vero  in  Sacramento  Ordinis,  sicut 
et  in  Baptismo  et  Confirmatione  character  imprimitur, 
qui  nec  deleri  nec  auferri  potest,  merito  sancta  Synodus 
damnat  eorum  sententiam,  qui  asserunt  Novi  Testamenti 
Sacerdotes  tempororiam  tantummodo  potestatem  habere, 
et  semel  rite  Ordinatos  iterum  Laicos  effici  posse,  si 
verbi  Dei  ministerium  non  exerceant.  Quod  si  quis 
omnes  Christianos  promiscue  Novi  Testamenti  Sacerdotes 
esse,  aut  omnes  pari  inter  se  potestate  spirituali  prae- 
ditos  affirmet;  nihil  aliud  facere  videtur,  quam  eccle- 
siasticam  Hierarchiam ,  quae  est  ut  castrorum  acies  or- 
dinaia  (Cantic.  Vl,3.),  confundere:  perinde  ac  si  contra  b. 
Pauli  doctrinam  (l  Cor.  XII,  28sqq.  Eph.  IV,  11.)  oranes 


Scssio  XXIII. 


1(51 


Apostoli,  omnes  Prophetao,  omnes  EvangeHstae*  omnes 
Pastores,  omnes  sint  Doctores.  Proinde  „sacrosmicta~ 
Synodus  declarat,  ))raeter  ceteros  ecclesiasticos  gradus, 
Episcopos,  f/ ni  in  Apostolorum  locum  successerunt,  ad 
hunc  nieraraiicum  ordinem  praecipue  pertinere;  et  po- 
sitas,  sicut  idem  Apostolus  (Act.  IX,  '2S.)  ait.  a  i^pz- 
nfu  sancto  rcgere  Ecclesiam  Dci;  eosque  Presbyteris 
superiores  esse;  ac  Sacramentum  Confirmationis  con- 
ferre;  Rfinistros  Ecclesiae  ordinare:  atque  alia  pleraque 
peragere  ipsos  posse;  quarum  functionum  potestatem 
reliqui  iuferioris  Ordinis  nullam  habent. 

g.  348.  Docet  insuper  ..sacrosanctacc  Synodus,  in 
ordinatione  F.piscoporum ,  Sacerdotum  et  ceterorum  Or- 
dinum  nec  popidi,  nec  cujusvis  saecularis  potestatis  et 
magistratus  consensum,  sive  vocationem  sive  auctorita- 
tem  ita  requiri,  ut  sine  ea  irrita  sit  Ordinatio :  quin  po- 
tius  decernit,  eos,  qui  tantummodo  a  populo  aut  sae- 
culari  potestate  ac  magistratu  vocati  et  instituti  ad  haec 
ministeria  exercenda  ascendunt,  et  qui  ea  propria  te- 
ineritate  sibi  sumunt;  omnes  non  Ecclesiae  Ministros, 
Sed  fures  et  latrones,  per  ostium  non  ingressos  (Jo. 
X.  1 J  .  habendos  esse.  Ilaec  sunt,  quae  generathn  sa- 
crae  Synodo  ..risum  csV-  Christi  fideles  „c/e  Sacramento 
Ordinis"  docere.  His  autem  contraria,  certis  et  pro- 
priis  Canonibus  in  hunc  qui  sequitur  modum  damnare 
constituit;  ut  omnes  adjuvante  Christo  fidei  regula  uten- 
tes,  in  tot  errorum  tenebris,  catholicam  veritatem  faci- 
lius  agnoscere  et  tenere  possint. 

De  Sacramento  Ordinis. 

C  A  N  0  N  I. 

§.  349.  Si  quis  dixerit,  non  esse  iu  Novo  Testa- 
mento  Sacerdotium  visibile  et  externum.  vel  non  esse 
potestatem  aliquam  consecrandi  et  offerendi  verum  cor- 
pus  et  snnguinem  Domini,  et  peccata  remittendi  et  re- 
tinendi  (Mattk.  XVI,  19.  Luc.  XXII,  19.  20.; ;  sed  of- 

VARIANTES. 

v;.  317.   sancta  Tlom.  2.  3.  4.      Antv.  3. 
§.  3 18.    sancta  Jiom.  2.  3.  4.  5.  Antv.  3. 
visa  sunt  Antv.  4. 

de  sacrosancto  Ordinis  Sacrnm.  Antv.  3. 

11 


1(52  Concilii  Tridentini 

ficium  tantum  et  nudum  ministerium  praedicandi  Evan- 
gelium;  vel  eos,  qui  non  praedicant,  prorsus  non  esse 
Sacerdotes;  anathema  sit. 

C  A  N  0  n  n. 

§.  350.  Si  quis  dixerit,  praeter  Sacerdotium  non 
esse  in  Ecclesia  catholica  alios  Ordines,  et  majores  et 
minores,  per  quos ,  velut  per  gradus  quosdam,  in  Sa- 
cerdotium  tendatur;  anathema  sit. 

C  A  N  o  n  m. 

351.  Si  quis  dixerit,  Ordinem  sive  sacram  Or- 
dinationem  non  esse  vere  et  proprie  Sacramentum  a 
Christo  Domino  institutum,  vel  esse  figmentum  quod- 
dam  humanum,  excogitatum  a  viris  rerum  ecclesiasti- 
carum  imperitis,  aut  esse  tantum  ritum  quendam  eli- 
gendi  ministros  verbiDei  et  Sacramentorum;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N    IV.    (§.  112.) 

§.  152.  Si  quis  dixerit  ,  per  sacram  Ordinationem 
non  dari  Spiritum  sanctum ,  ac  proinde,  frustra  Episco- 
pos  dicere;  Accipe  Spiritum  sanctum;  aut  per  eam  non 
imprimi  characterem ,  vel  eum,  qui  Sacerdos  semel  fuit, 
Laicum  rursus  fieri  posse ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  V. 

§.  153.  Si  quis  dixerit,  sacram  unctionem,  qua 
Ecclesia  iu  saricta  Ordinatione  utitur,  non  tantum  non 
requiri,  sed  contemnendam  et  perniciosam  esse;  simili- 
ter  et  alias  Ordinis  caeremonias;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  VI. 

§.  354.  Si  quis  dixerit,  in  Ecclesia  catholica  non 
esse  Hierarchiam  divina  ordinatione  institutam,  quae  con- 
stat  ex  Episcopis ,  Presbyteris  et  Ministris ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  VII. 

§.  355.  Si  quis  dixerit,  Episcopos  non  esse  Pres- 
byteris  superfores,  vel  non  liabere  potestatem  confir- 
iiiandi  Gt  ordinandi,  vel  eam ,  quam  habent,  illis  esse 


Sessio  XXIII. 


1G3 


cum  Presbytoris  communem,  vel  Ordines  ab  ipsis  col- 
lntos  sine  popnli  vel  potestatis  saecularis  consensu  aut 
yocatione  irrifos  esse;  aut  eos,  qui  nec  ab  „ecclesia- 
stica-  et  canonica  potestate  rite  ordinati ,  nec  missi 
sunt,  sed  aliunde  veniunt,  legitimos  esse  verbi  et  Sa- 
cramentorum  ministros;  anathema  sit. 

c  a  n  o  n  vra. 

§.  356.  Si  quis  dixerit,  Episcopos,  qui  auctoritate 
Fomani  Pontificis  assumuntur ,  non  esse  legitimos  et 
veros  Episcopos,  sed  figmentum  humanum ;  anathema  sit. 

Decretum  de  reformatione. 

§.  357.  Eadem  sacrosancta  Tridentina  Synodus, 
reformationis  materiam  prosequens,  haec  quae  sequun- 
tur  in  praesenti  decernenda  esse  statuit  et  decernit. 

C  A  P  U  T  I. 

Rectomm  Ecclesiarum  in  residendo  negligentia  varie 
coercetur ;  animarum  curae  yrovidetur. 
(%.  95  sqq.  IU.) 

§.  358.  Cum  praecepto  divino  (Jo.  X,  14.  XXI 9 
15  — 17.  Act.  XX,  28.)  mandatum  sit  omnibus,  quibus 
animarum  cura  commissa  est,  oves  suas  agnoscere,  pro 
hifi  sacrificium  offerre,  verbique  divini  praedicatione,  Sa- 
cramentorum  administratione,  ac  bonorum  omnium  ope- 
rum  exemplo  pascere;  pauperum  aliarumque  miserabi- 
lium  p(Msonarum  curam  paternam  gerere,  et  in  cetera 
munia  pastoralia  incumbere;  quae  omnia  nequaquam  ab 
iis  praestari  et  impleri  possunt,  qui  gregi  suo  non  in- 
vigilant  neque  assistunt,  sed  mercenariorum  more  dese- 
runt  (Jo.  X,  12.  13.J :  sacrosancta  Synodus  eos  admo- 
net  et  hortatur,  ut  divinorum  praeceptorum  memores, 
factique  forma  gregis  (l  Petr.  V,  2.  3.^ ,  in  judicio  et 
veritate  pascant  et  regant. 

§.  359.  Ne  vero  ea,  quae  de  residentia  sancte  et 
ntiliter  jam  antea  sub  fel.  rec.  Paulo  III.  sancita  fue- 
runt,  in  sensus  a  sacrosanctae  Synodi  mente  alienoa 

VARIANTHS, 

§.  33:>.    Edlesi»  Antv.  3. 

11  * 


104 


Concilii  Tridentiiii 


hahantur,  ac  si  vigore  illius  Decreti  quinque  mensibus 
continuis  abesse  liceat;  iiiis  inhaerendo  declarat  sacro- 
sancta  Synodus,  omnes  patriarchalibus ,  primatialibus, 
metropolitanis  ac  cathedralibus  Ecclesiis  quibuscumque, 
quocumque  nomine  et  titulo  praefectos,  etiam  si  san- 
ctae  Romanae  Ecclesiae  Cardinales  sint,  obligari  ad  per- 
sonalem  in  sua  Ecclesia  vel  Dioecesi  residentiam,  ubi 
injmicto  sibi  officio  defungi  teneantur;  neque  abesse 
posse,  nisi  ex  causis  et  modis  infrascriptis.  Nam  cum 
christiana  caritas.  urgens  neessitas,  debita  obedientia 
ac  evidens  Ecclesiae  vel  reipublicae  utilitas  aliquos  non- 
numquam  abesse  postulent  et  exigant;  decernit  eadem 
sacrosancta  Synodus,  has  legitimae  absentiae  causas  a 
beatissimo  Romano  Pontifice,  aut  a  Metropolitano,  vel, 
eo  absente,  suffraganeo  Episcopo  antiquiori  residente, 
qui  idem  Metropolitani  absentiam  probare  debebit,  in 
scriptis  esse  approbandas;  nisi  cum  absentia  inciderit 
propter  aliquod  munus  et  reipublicae  officium  episcopa- 
tibus  adjunctum ;  cujus  quoniam  causae  sunt  notoriae  et 
interdum  repentinae,  ne  eas  quidem  significari  Metropo- 
Jitano  necesse  erit :  ad  eundem  tamen  cum  Conciiio  pro- 
vinciali  spectabit  judicare  de  licentiis  a  se  vel  a  Suffra- 
ganeo  datis :  et  videre  ,  ne  quis  eo  jure  abutatur ,  et  ut 
poenis  canonicis  errantes  puniantur. 

§.  360,  Interea  meminerint  discessuri,  ita  ovibus 
suis  providendum,  ut  quantum  fieri  poterit  ex  ipsorum 
absentia  nullum  damnum  accipiant.  Quoniam  autem  qui 
ali'(i?antisper  tantum  absunt,  ex  veterum  Canonum  sen- 
tentia  non  videntur  abesse,  quia  statim  reversuri  sunt, 
sacrosancta  Synodus  vult,  illud  absentiae  spatium  sin- 
gulis  annis  sive  continuum  sive  interruptum,  extra  prae- 
dictas  causas,  nullo  pacto  debere  duos  aut  ad  summum 
tres  menses  excedere;  et  haberi  rationem,  ut  id  aequa 
ex  causa  fiat  et  absque  ullo  gregis  detrimento:  quod 
an  ila  sit ,  abscedentium  conscientiae  relinquit,  quam 
gperat  religiosam  et  thnoratam  fore;  cum  Deo  corda 
pateant  (Ps*  VII.  10.),  cujus  opus  non  fraudulenter 
agere  (Jerem.  XLVIII,  10.),  suo  periculo  tenentur. 

§.  361.  Eosdem  interim  admonet  et  in  Domino  hor- 
tafur.  ne  per  illius  tempOrls  spai.ium  .  Dominici  Adven- 
tus,  Quadragesimae .  Nafivitatis.  Resurrectionis  Domini, 
Pentecostes  item  et  Corporis  Christi  diebus,  quibns  re- 
fici  maxhne  et  in  Domino  gaudtjru  Pastoris  praesentia 


Sessio  XXIII. 


1  «5 


ovrs  debeant,  ipri  ab  Ecclesia  sua  cathedrali  ullo  pa- 
cto  absint ,  nisi  episcopalia  munia  in  sua  Dioecesi  eos 
alio  vocent 

§.  362.  Si  quis  autem,  quod  utinam  numquam  eve- 
niat,  contra  hujus  Decreti  dispositionem  abfuerlt;  sta- 
fuit  sacrdsancta  Synodus  praeter  alias  poenas  adversus 
non  residentes  sub  Paulo  III.  irapositas  et  innovatas,  ae 
mortalis  peecati  reatum,  quem  incurrit,  eum ,  pro  rata 
tcmporis  absentiae  fructus  suos  non  facere.  nec  tuta 
conscientia,  alia  etiam  declaratione  non  seeuta ,  illos 
sibi  detinere  posse;  sed  teneri  aut,  ipso  cessante,  per 
Superiorem  ecclesiatieum  iJlos  fabricae  Ecclesiarum.  aut 
pauperibus  loci  erogare:  prohibita  quacumque  conven- 
tione  vel  compositione ,  quae  pro  fructibus  male  per- 
ceptis  appellatur;  ex  qua  etiam  praedicti  fructus  in  to- 
tum  aut  pro  parte  ei  reraitterentur :  non  obstantibus  qui- 
buscumque  privilegiis  cuicumque  collegio  aut  fabricae 
concessis, 

§.  363.  „  Eadem  omnino  9  ciiam  qnoad  cnlpams 
amissioncm  fructuum,  et  poenas  de  curatis'£  inferiori- 
bus,  et  abis  quibuscumque,  qui  beneficium  aliquod  eccle- 
siasticum  curam  animarum  habens  obtinent,  sacrosan- 
cta  Synodus  declarat  et  decernit;  ita  tamen,  ut  quando- 
cumque  eos,  causa  prius  per  Episcopum  cognita  et  pro-> 
bata  abesse  contigerit,  Vicarium  idoneum,  ab  ipso  Or- 
dinario  approbandum?  cum  debita  mercedis  assignatione 
relinquant.  Discedendi  autem  licentiam  in  scnptis  gra- 
tisque  concedendam  ultra  bimestre  tempus,  nisi  ex  gravi 
causa,  nori  obtineant.  Quod  si  per  edictum  citati.  etiam 
non  personaliter,  contumaces  fuerint;  liberum  esse  vult 
Ordinariis ,  per  censuras  ecclesiasticas  et  sequestratio- 
nem  et  subtractionem  fructuum ,  aliaque  juris  remedia 
etiam  usque  ad  privationem,  compellere;  nec  executio- 
nein  hanc.  quolibet  privilegio,  liccntia,  familiaritate, 
exemptinne  etiam  ratione  cujuscumque  beneficii,  pactio- 
ne.  statuto,  etiam  juramento  vel  quacumque  auctoritate 
confirmato,  consuetudine  etiam  immemorabili,  quae  po- 
tius  corruptela  censenda  est,  sive  appellatione  aut  inlii- 

VARIANTES, 

§.  363.  In  edil.  Vird,  et  Rhem.  Ie<jilur  hor  modo :  Eadem  om- 
nino  quae  de  Praelatorum  superiorum  residentia  dicta  sunt.  Ca- 
none  ftecundo  capitis  de  residentia  (etiam  quoad  culpam  et  aini>- 
sionem  fructuum  et  poenas)  de  curatis. 


166 


Concilii  Tridentini 


bitione,  etiam  in  Romana  Curia,  vel  vigore  Eugenia- 
nae  Constitutionis  suspendi  posse.  Postremo,  tam  De- 
cretum  illud  sub  Paulo  III. ,  quam  hoc  ipsum  in  Conci- 
liis  provincialibus  et  episcopalibus  publieari,  sancta  Sy- 
nodus  praecipit.  Cupit  enim,  quae  adeo  ex  Pastorum 
munere  animarumque  salute  sunt,  frequenter  omnium  au- 
ribus  mentibusque  infigi,  ut  in  posteram ,  Deo  juvante, 
nulla  temporum  injuria  aut  hominum  oblivione  aut  de- 
suetudine  aboleantur. 

C  A  P  U  T  n. 

Ecclesiis  Praefecti  Consecrationis  munus  intra  tres 
menses  suscipiant;  Consecratio  quo  loco  peragenda. 
(§.  143.) 

§.  364.  Ecclesiis  cathedralibus  seu  superioribus  quo- 
cumque  nomine  ac  titulo  Praefecti,  etiam  si  sanctae  Ro- 
manae  Ecclesiae  Cardinales  sint,  si  munus  Consecratio- 
nis  intra  tres  menses  non  susceperint,  ad  fructuum  per- 
ceptorum  restitutionem  teneantur.  Si  intra  totidem  men- 
ses  postea  id  facere  neglexerint,  Ecclesiis  ipso  jure  sint 
privati.  Consecratio  vero,  si  extra  Curiam  Romanam 
fiat,  in  Ecclesia  ad  quam  promoti  fuerint,  aut  in  pro- 
vincia,  si  commode  fieri  poterit,  celebretur. 

C  A  P  U  T  m 

Episcopi  per  se  Ordines  conferant. 

§.  365.  Episcopi  per  semetipsos  Ordines  conferant. 
Quod  si  aegritudine  fuerint  impediti,  subditos  suos  non 
aliter,  quam  jam  probatos  et  examinatos,  ad  alium  Epi- 
scopum  ordinandos  dimittant. 

C  A  P  U  T  IV. 

Qui  prima  Tonsura  initiandi  sint. 

§.  366.  Prima  Tonsura  non  initientur,  qui  Sacra- 
mentum  Confirmationis  non  susceperint,  et  fidei  rudi- 
menta  edocti  non  fuerint,  quique  legere  et  scribere  ne- 
sciant,  et  de  quibus  probabilis  conjectura  non  sit,  eos 
non  saecularis  judicii  fugiendi  fraude,  sed  ut  Deo  fide- 
lem  cidtum  praestent,  hoc  vitae  genua  elegisse. 


8  c  s  s  i  o  XXIII. 


167 


C  A  P  U  T  V. 

Ofdhtandi,  gnibus  conditionibus  ijistrneti  cssc  debeanf. 

367.  Ad  „minores  Ordines^  Prouiovendi  bonum 
n  Parocho  et  a  Magistro  seholae,  in  qua  edueantur, 
testimoniiup  habeant.  Hi  vero,  qui  ad  singulos  majorcs 
erunt  assumendi,  per  mensem  ante  Ordinationem  Episco- 
pmn  adeaut,  qui  Parocho  aut  alteri,  cui  magis  expedire 
videbitur,  committat,  ut  nominibus  ac  desiderio  eorum, 
qui  volent  promoveri,  publice  in  Ecclesia  propositis,  do 
ipsorum  Ordinandorum  natalibus,  aetate,  moribus  et  vita 
a  fide  dignis  diligenter  inquirat,  et  litteras  testhnonia!< \s, 
ipsam  inquisitionem  faetam  continentes,  ad  ipsuin  Episco- 
pum  quampriinum  transmittat. 

C  A  P  U  T  VI. 

Aetas  qualuordecim  annoruxn  ad  beneficium  ecclesiasti- 
cum  requiritur.  Quis  'privilegio  f  ori  gaudere  debeat. 

§.  368.  Nullus  prima  Tonsura  initiatus  aut  etiam 
in  minoribus  Ordinibus  constitutus,  ante  decimum  quar- 
tinn  annum  beneficium  possit  obtinere.  Is  etiam  fori 
privilegio  non  gaudeat,  nisi  beneficium  ecclesiastieum 
habeat  aut  clericalem  habitum  et  Tonsuram  deferens, 
alicui  Eeclesiae  ex  mandato  Episcopi  inserviat,  vel  in 
Seminario  Clericorum,  aut  in  aliqua  Schola  vel  Univer- 
sitate ,  de  licentia  Episcopi ,  quasi  in  via  ad  majores 
Ordines  suscipiendos  versetur.  Li  Clericis  vero  conju- 
gatis  servetur  Constitutio  Bonifacii  VIII.  9  (XVII)  quae 
incipit;  Clcrici,  qui  cum  vnicis ;  modo  hi  Clerici  ali- 
cujus  Ecclesiae  servitio  vel  ministerio  ab  Episcopo  de- 
putati,  cidcm  Ecclesiae  serviant  vel  ministrent,  et  cle- 
rieali  habitu  et  tonsura  utantur:  neinini,  quoad  hoc, 
privilegio  vel  consuetudine  etiam  immemorabili  suffra- 
gante. 

C  A  P  II  T  VII. 

De  cxamine  Ordinandorum. 

§.  369.  Sancta  Synodus,  antiquorum  Canonum  ve- 
stigiis  inhaerendo ,  decernit ,  ut  quando  Episcopus  Or- 

VARIANTES. 

§.  3G7.    inajores  ordines  Rom.  5. 


168 


Coneilu  IVidcntini 


dinationem  facere  disposuerit,  omnes,  qui  ad  sacrum 
ministerium  accedere  voluerint,  feria  quarta  ante  ipsam 
Ordinationem ,  vel  quando  Episcopo  videbitur,  ad  civi- 
tatem  evocentur.  Episcopus  autem,  Sacerdotibus  et  aliis 
prudentibus  viris,  peritis  divinae  legis  ac  in  ecclesia- 
sticis  sanctionibus  exercitatis  sibi  adscitis,  Ordinandorum 
genus,  personam,  aetatem,  institutionem ,  mores,  do- 
ctrinam  et  fidem  diligenter  investiget  et  examinet. 

c  a  p  u  t  vm. 

Quomodo  et  a  quo  unnsquisque  promoveri  debeal. 

§.  370.  Ordinationes  sacrorum  Ordinum,  statutis 
a  jure  temporibus ,  ac  in  cathedrali  Ecclesia ,  vocatis 
„praeseiilibnsque"  ad  id  Ecclesiae  Canonicis,  publice 
celebrentur.  Si  autem  in  alio  Dioecesis  loco,  praesente 
Clero  loci,  dignior,  quantum  fieri  poterit,  Ecclesia  semper 
adeatur.  Unusquisque  autem  a  proprio  Episcopo  ordi- 
netur.  Quod  si  quis  ab  alio  promoveri  petat,  nulla- 
tenus  id  ei,  etiam  cujusvis  generalis  aut  specialis  re- 
scripti  vel  privilegii  praetextu ,  etiam  statutis  tempo- 
ribus  permittatur;  nisi  ejus  probitas  ac  mores  Ordinarii 
sui  testimonio  commendentur.  Si  secus  fiat_,  Ordinans 
a  collatione  Ordinum  per  annum,  et  Ordinatus  a  sus- 
ceptorum  Ordinum  executione,  quamdiu  pronrio  Ordi- 
nario  videbitur  expedire,  sit  suspensus. 

C  A  P  U  T  IX. 

EpiscopUs  familiarem  ordinans,  conferat  ei  slatim 
beneficium. 

§.  371.  Episcopus  familiarem  suum  non  subditum 
ordinare  non  possit,  nisi  per  triennium  secum  fuerit 
commoratus,  et  beneficium,  quacumque  fraude  cessante, 
Statim  re  ipsa  illi  cojiferat:  consuetudine  quacumque  etiam 
iinmemorabili  in  contrarium  uon  obstante. 

VARIANTES. 

§.  370.  praesidentibus  Lrm.  3.  C ol.  prneredentibus  AntV.  5.  prne- 
•entibus  ttom.  I.  —  Lot.  2.  JirLx.  DU.  Vird.  Jihcm.  Antv. 
9.  4. 


Scssio    XXIII.  169 

C  A  P  U  T  X. 

Episccpis  inferiores  Praclati  Tonsuram  vel  minores  Or- 
dines  ne  conferant9  nisi  llegularibus  sibi  subditis ;  nec 
ipsiy  aut  Capitula  quaccumque  dimissorias  concc- 
dant ;  contra  facicntcs  jilectuntur.  (§. 

§.  372.  Abbatibus  ac  aliis  quibuscumque  quantumvis 
exemptis  non  liceat  in  posterum,  intra  fines  alieujus 
Dioecesis  consistentibus ,  etiam  si  nuUius  Dioecesis,  vel 
„exempta  esse  dicanturie9  cuiquam  qui  regularis  sub- 
ditus  sibi  non  sit,  Tonsuram,  vel  minorcs  Ordines  con- 
ferre :  nec  ipsi  Abbates  et  alii  exempti,  aut  Collegia  vel 
Capitula  quaecumque,  etiam  Eeclesiarum  cathedralium, 
litteras  dimissorias  aliquibus  Clericis  saecularibus,  ut  ab 
aliis  ordinentur,  concedant.  Sed  horum  omnium  Ordi- 
natio,  servatis  omnibus,  quae  in  hujus  }.sanctac::  Sy- 
nodi  Decretis  contincntur,  ad  Episcopos.  intra  quorum 
Dioecesis  fines  existant,  pertineat:  non  obstantibus  qui- 
busvis  privilegiis ,  praescriptionibus  aut  consuetudini:>us 
etiam  immemorabilibus.  Poenam  quoque  imnositam  his, 
qui  contra  hujus  sanctae  Synodi  sub  Paulo  III.  Decre- 
tum,  a  Capitulo  episcopali,  sede  vaeante.  litteras  di- 
missorias  impetrant;  ad  illos,  qui  easdem  litteras  non  a 
Capitulo,  sed  ab  aliis  quibusvis  in  jurisdictione  Epi* 
scopi  loco  Capituli.  sedc  vacante,  succedentibus ,  obti- 
nerent,  mandat  extendi.  Coneedentes  autem  dimissorias 
contra  formam  Decreti ,  ab  officio  et  beneficio  per  annum 
slnt  ipso  jure  suspensi. 

C  A  P  U  T  XI. 

JntcrsUtia  in  susceptionc  minorum  Ordinum.  ci  certa 
aha  praeccpta  servanda. 

§.  373.  Minores  Ordines  iis,  qui  saltem  latinam 
linguam  intelligant,  per  temporum  interstitia,  nisi  aliud 
Episcopo  expedire  magis  videretur ,  conferantu.' ;  ut  eo 
accuratius,  quantum  sit  hujus  disciplinae  poudus,  pos- 
sint  edoceri;  ac  in  unoquoque  nuinere,  juxta  praescrip- 
tum  Episcopi,  se  exerceant;  idque  in  ea,  cui  adscripti 

VARIAK  TE9. 

§.  372.    exemptl  esse  dicantur,  Rom.  1.  2.  3.  4.  5.    Antv.3.  4. 
Frw.  2. 

•arrosanctae  JRom.  1.  Brix.  Dil.  Vtrd.  JRhvtn.  Lov.  2. 


170 


Concilii  Tridentini 


enmt,  Ecclesia,  nisi  forte  ex  causa  6tudiorum  absint; 
atque  ita  de  gradu  in  gradum  adscendant,  ut  in  eis 
cum  aetate  yitae  mcritum  et  doctrina  major  accrescat. 
Quod  et  bonorum  morum  exemplum  et  assiduum  in  Ec- 
clesia  ministerium,  atque  major  erga  Presbyteros  et  su- 
periores  Ordines  reverentia,  et  crebrior  quam  antea  Cor- 
poris  Christi  communio  maxime  comprobabunt,  Cumqiie 
liinc  ad  altiores  gradus  et  sacratissiina  mysteria  sit  in- 
gressus;  nemo  iis  initietur,  quem  non  scientiae  spes 
majoribus  Ordinibus  dignum  ostendat,  Hi  vero  non  nisi 
post  annum  a  susceptione  postremi  gradus  minorum  Or- 
dinum  ad  sacros  Ordines  promoveantur ,  nisi  necessitas 
aut  Ecclesiae  utilitas ,  judicio  Episcopi ,  aliud  exposcat. 

C  A  P  U  T  XII. 

Aelas  ad  majores  Ordines  rcguisita;  digni  dumlaxat 
assumendi. 

§.  374.  Nullus  in  posterum  ad  Subdiaconatus  Or- 
dinem  ante  vigesimum  secundum,  ad  Diaconatus  ante 
vigesimum  tertium,  ad  Presbyteratus  ante  vigesimum 
quintum  aetatis  suae  annum  promoveatur.  Sciant  tamen 
Episcopi,  non  singulos  in  ea  aetate  constitutos  debere 
ad  lios  ordines  assumi,  sed  dignos  dumtaxat  et  quorum 
probata  vita  senectus  sit.  Regulares  quoque  nec  in 
minori  aetate,  nec  sine  diligenti  Episcopi  examine  or- 
dinentur,  privilegiis  quibuscumque  quoad  hoc  penitus 
exclusis. 

C  A  P  U  T  XIII. 

De  condilionibus  initiandornm  Subdiaeonatn  et  Dia- 
conatu.     Nulli  Ordines  sacri  duo  conferantur 
codem  die. 

§.  »375.  Subdiaconi  et  Diaconi  ordinentur,  habentes 
bonum  testimouium  (l  Tim.  III.  7.  8.)  ,  et  in  minoribus 
Ordimbus  jam  probati^  ac  littcris  et  iis.  quae  ad  Or- 
dinem  exerccndum  pertinent,  instructi.  Qui  sperent ^  Deo 
auctore  se  continere  posse,  Ecelesiis.  quibus  adsGtd- 
bentur,  inserviant;  sciantque  maxime  decere,  si  saltem 
diebus  dominicijs  et  solemnibus,  cum  altari  ministra- 
verint,  sacram  Communionem  perceperint.  Proinoti  ad 
sacrum  Subdiaconatus  Ordineni,  si  per  annum  saltem 


Sessio  XXIII. 


171 


m  oo  non  sint  vcrsati,  ad  ahiorem  gradum,  nisi  aliud 
Episcopo  videatur,  adscendere  non  pennittantur.  Duo 
sacri  Ordines  non  eodem  die,  etiam  Regularibus,  con- 
ferantur,  privilegiis  ac  indultis  quibusvis  concessis  non 
obstantibus  quibuscumque. 

C  A  P  U  T  XIV. 

Quinam  ad  Presbijtei'atum  assumendi  sint. 

§.  376.  Qui  pie  et  fideliter  in  ministeriis  ante  actis 
sc "  gesserint ,  et  ad  Presbyteratus  Ordinem  assumuntur, 
bonum  habeant  testimonium  (l  Tim.  III,  7.)  y  et  hi  sint, 
qui  non  modo  in  Diaconatu  ad  minus  annum  integrum, 
nisi  ob  Ecclesiae  utilitatem  ac  nocessitatem  aliud  Epi- 
scopo  videretur,  ministraveriut ,  sed  etiam  ad  populum 
docondum  ea,  quae  scire  omnibus  necessarium  est  ad 
salutem,  ac  ministrandi  Sacramenta,  diligenti  examine 
praecedente,  „comprobeiitur" :  atque  ita  pietate,  ac  castis 
moribus  conspicui,  ut  praeclarum  bonorum  opeinm  ex- 
eni])lum,  et  vitae  monita  ab  eis  possint  expectari.  Curet 
Episcopus,  ut  ii  saltem  diebus  dominicis  et  festis  so- 
lomnibus ,  si  autem  curam  habuerint  animarum ,  tam 
frequenter,  ut  suo  muneri  satisfaciant,  Missas  celebrent. 
Cum  promotis  per  saltum,  si  non  ministraverint ,  Epi- 
scopus  ex  legitima  causa  possit  dispensare. 

C  A  P  U  T  XV. 

Nullus  Confessiones  audiat,  nisi  ab  Ordinario 
approbatusS 

§.  377.  Quamvis  Presbyteri  in  sua  Ordinatione  a 
peccatis  absolvendi  potestatem  accipiant,  decornit  tainen 
sancta  Synodus,  nullum  etiam  Regularem,  posse  Con- 
fessiones  saecularium,  etiam  Sacerdotum,  audire;  nec 
ad  id  idoneum  reputari,  nisi  aut  parochiale  benefieium, 
aut  ab  Episcopis  per  examen,  si  illis  videbitur  esse  ne- 
oessarium,  aut  alias  idoneusjudioetur.  et  spprobatiemem, 
quae  gratis  detur,  obtinet ,  privilegiis  et  consuetudino 
quacmnque  etiam  immemorabili,  non  obstantibus. 

VARIANTES. 

§.  376.    Wonet  comprobcntnr  liom.  2.  3.  4.  3.  ct  Vm.  2. 


173 


Concilii  Tridentini 


v    C  A  P  U  T  XVI. 

Qui  ordinantur,  ccrtae  Ecclesiae  adscribantur. 

§.  378.  Cum  nullus  debeat  ordinari .  qui  judicio  sui 
Episcopi  non  sij  utilis  aut  neeessarius  suis  Eccjesiis : 
sancta  Synodus,  vestigiis  sexti  Canonis  Concilii  Chalce- 
donensis  inhaerendo,  statuit,  ut  nulhis  in  posterum  ordi- 
netur .  qui  ilJi  Ecclesiae  aut  pio  loco,  pro  cujus  neces- 
sitate  aut  utilitate  assumirur,  non  adsoribatur,  ubi  suis 
fungatur  muneribus ,  nec  incertis  vagetur  sedibus.  Quod 
si  locum  inconsulto  ..  Episcopo"  deseruerit;  ei  Sacro- 
rum  excrciiium  "  interdicatur.  Nullus  praeterea  Clericus 
peregrinus  sine  commendatiis  sui  Ordinarii  litteris  ab 
ullo  Episcopo  ad  Divina  celebranda  et  Sacramenta  ad- 
ministranda  admittatur. 

caput  xm 

Ordinum  nunorum  funcliones  exerceantur  a  constitutis 

in  illis. 

§.  379.  Ut  sanctonim  Ordinura  a  Diaconatu  ad  Osti- 
ariatum  functiones  ab  Apostolorum  temporibus  in  Eccle- 
sia  laudabiliter  receptae,  et  pluribus  in  locis  aliquamdiu 
intermissae ,  in  usum  juxta  sacros  Canones  revocentur, 
nec  ab  Haereticis  tamquam  otiosae  traducantur;  iilius 
pristini  moris  restituendi  desiderio  flagrans  sancta  S3*- 
nodus  decernit,  ut  in  posterum  hujuscemodi  ministeria 
non  nisi  per  constitutos  in  dictis  Ordinibus  exerceantur, 
omnesque  et  singulos  Praelatos  Ecclesiarum  in  Domino 
hortatur  et  illis  praecipit,  ut  quantum  fieri  commode  po- 
terit,  in  Ecclesiis  cathedralibus,  collegiatis  et  parochia- 
libus  suae  Dioecesis ,  si  populus  frequens  et  Ecclesiac 
pvoventus  id  ferre  queant,  hujusmodi  functiones  curent 
restituendfts ,  et  ex  aliqua  parte  reddituum  aJiquorum 
simplicium  beneficiorum  vel  fabrieae  Ecclesiae ,  si  pro- 
ventus  suppeiant.  aut  utriusque  illoium  eas  fuuctioncs 
exerceutibus  stipendia  assignent :  quibus  si  negligentes 
fuerint  Ordinarii  jndicio,  aut  ex  partc  multari  aut  in  to- 
tum  privari  possini.  Quod  si  ministeriis  quatuor  mino- 
rum  Ordinum  cxcrcendis  Clerici  caelibes  praesto  non 

V  AAIAN  T  F.  S. 

§.  378.    Episcopo  —  Anfv.  3. 
saefonnn  Ordinum  cxcrcitium  Vird.  Ehctn. 


Scssio  XXIII. 


erunt;  suflki  possint  etiam  conjugati,  vitae  probatae, 
dummodo  non  bigami,  ad  ea  munia  obeunda  idonei,  et 
qui  Tonsuram  et  habitum  clericalem  in  Ecciesia  gestent. 

C  A  P  U  T  XVIII. 

Xorma  instituendi  Scminarium  Clericorum,  cosque  m 
ipso  educandi.    (§.  27  sqq.  443.,) 

§.  380.  Cum  adolescentium  aetas,  nisi  recte  insti- 
tuatur,  prona  sit  ad  mundi  voluptates  sequendas;  et 
nisi  a  teneris  annis  ad  pietatem  et  reKgionem  infonne- 
tur.  antequam  vitiorum  habitus  totus  homines  possideat, 
nuinquam  perfecte  ae  sine  maximo  ac  singulari  prope- 
modmn  Dei  omni])otentis  auxilio  iu  disciplina  ecclesia- 
stiea  ..pcrscveret- :  „saneta  Synodus"  statuit,  ut  sin- 
gulae  cathedrales.metropolitanae  atque  his  majores  Eccle- 
siae  pro  modo  facultatum  et  Dioecesis  amplitudine  cer- 
tum  puerorum  ipsius  civitatis  et  Dioecesis  vel  ejus  pro- 
vinciae,  si  ibi  non  reperiantur,  numerum  in  Coiiegio 
ad  hoc  prope  ipsas  Eeclesias,  vel  alio  in  loco  conve- 
nienti  ab  Episcopo  eligendo ,  alere  ac  religiose  educare 
et  ecclesiasticis  disciplinis  instUuere  teneantur.  In  hoc 
vero  Collegio  recipiantur,  qui  ad  mininnnn  duodecim 
annos  et  ex  legitimo  matrimonio  nati  sint,  ac  icgere  et 
scribere  competenter  noverint,  et  quoruni  indoles  et  vo- 
luntas  spem  afterat,  eos  ecelesiasticis  ministeriis  perpe- 
tuo  inservituros. 

§.  1S1.  Pauperum  autem  filios  praecfpue  eligi  vult ; 
nec  tamen  ditiorum  excludit ,  modo  suo  sumptu  alantur, 
et  studium  prae  se  ferant  Deo  et  Ecclesiae  insertiendi. 
Hos  pueros  Episcopus  in-tot  Classes,  quot  ei  videbitur, 
divisos  iuxta  eorum  nuinerum.  aetatem  ac  in  disciplina 
ecciesiastica  progressum,  partim  cum  ei  opportunum  vi- 
debitur,  Ecclesiarum  ministerio  addicet;  partim  in  Col- 
leij;io  erudiendos  retinebit,  aliosque  in  locum  eductonnu 
sui&ciet:  ita  ut  hoc  Collegium  Dei  ministrorum  perpe- 
tuum  Seminarium  sit.  Ut  vero  in  eadem  disciplina  eccle- 
siastica  commodius  instituantur,  Tonsura  statim  atque 
habitu  clericaii  semper  utentur;  grammaticcs ,  cantus. 

V  A  R  I  A  X  T  E  3. 

§.  381).    persoverat  Brte.  Lov.3.  Antv.B.4.5.  Yhrf.  flhem.  Col. 
«acrosanctn  Syn.  Brix*  Lov.  3.  Antv.  4.      Yhd.  Uhem.  Col. 


174 


Concilii  Tridentini 


computi  ecclesiastici  aliarumque  bonarum  artium  dis- 
ciplinam  discent;  Sacram  Scripturam,  libros  ecclesia- 
sticos,  homilias  Sanctorum  atque  Sacramentorum  tra- 
dendorum,  maxime  quae  ad  Confessiones  audiendas  vi- 
debimtur  opportuna.  et  ..litum"  ac  caeremoniarum  for- 
mas  ediscent.  Curet  Episcopus,  ut  singulis  diebus  Missae 
Sacrificio  intersint;  ac  saltem  singulis  mensibus  confi- 
teantur  peccata ;  et  juxta  Coufessoris  judieium  sumant 
corpus  Domini  nostri  Jesu  Christi;  cathedrali,  et  aliis 
loci  Ecclesiis  diebus  festis  inserviant. 

§.  382.  Quae  omnia,  atque  alia  ad  hanc  rem  op- 
portuna  et  necessaria  Episcopi  singuli  cum  consilio  duo- 
rum  Canonicorum  seniorum  et  graviorum,  quos  ipsi  ele- 
gerint,  prout  Spiritus  sanctus  suggesserit ,  constituent ; 
eaque  ut  semper  observeutur,  saepius  visitando  operam 
dabunt.  Discolos  et  incorrigibiles ,  ac  nialonim  morum 
seminatores  acriter  pimient,  eos  etiam  si  opus  fuerit 
expellendo  :  omniaque  impedimenta  auferentes,  quaecum- 
que  ad  conservandum  et  augendum  tam  pium  et  san- 
ctum  institutum  pertinere  videbuntur,  diligenter  curabunt. 

§.  383.  Et  quia  ad  Collegii  fabricam  instituendam, 
et  ad  mercedem  praeceptoribus  et  ministris  solvendam, 
et  ad  alendam  juventutem,  et  ad  alios  sumptus  certi 
redditus  erunt  necessarii ;  ultra  ea ,  quae  ad  instituen- 
dos  vel  alendos  pueros  sunt  in  aliquibus  Ecclesiis  et 
locis  destinata,  quae  eo  ipso  huic  Seminario  sub  eadem 
Episcopi  cura  applicata  censeantur:  „iidem  Ejnscopf£ 
cum  consilio  duorum  „tfe  Capifulo''.  quorum  alter  ab 
Episcopo  alter  ab  ipso  Capitulo  eligatur  ,  itemque  duo- 
mm  de  Clero  civitatis,  quorum  quidem  alterius  electio 
similiter  ad  Episcopum ,  alterius  vero  ad  Clerum  perti- 
ncat:  ex  fructibus  integris  mensae  episcopalis  et  Capi- 
tuli^  et  quarumcumque  dignitatum,  personatuum,  offi- 
ciorum,  praebendarum ,  portionum,  abbatiarum  et  prio- 
ratuum,  cujuscumque  ordinis  etiam  regularis,  aut  qua- 
litatis  vel  conditionis  fuerint,  et  hospitalium.  quae  dantur 
in  titulum,  vel  adininistrationem ,  juxta  Constitutionem 

VARIANTES, 

g.  3S1.    ntihini  T?om.  1.  2.  3.4.  r>.  Brix.   Vcn.  2.  Dil.  Lov.2.3. 

Yird.  Rhem.  Antv.  3.  4.  5.  (  of. 
§.  383.   Idem  Episcopus  Roni.  l.  Hrix.  Dil.  Lov.  3.  Vird.  Rhem. 

Antv.  3.  4.  5.  Col.    idem  epbcopl    I  rn.  2. 

a  Capitulo  BrUe,  Lov.  3.  dntv.  i.  4.  5.  Cof. 


Scssio  XXIII. 


175 


Concilii  Yienncnsis,  quae  incipit,  Qaia  contigit;  et  be- 
neficiornm  qaomittcumque  etiam  Regularium,  etiam  si 
jnris  patronatus  cujuscumque  fuerint,  etiam  si  exempta, 
etiam  si  nullius  Dioecesis  vel  aliis  ..Ecclesiis ,  monaste- 
riJs  rt  hospitalihus ,  et  ahisie  quibusvis  locis  piis  etiam 
exemptis  annexa,  et  ex  fabricis  Ecclesiarum  et  aliorum 
locorum,  etiam  ex  quibuscumque  aliis  ecclesiasticis  red- 
ditibus  seu  proventibus ,  etiam  aliorum  Collegiorum :  in 
qnibus  tamen  Seminaria  discentium  vel  docentium ,  ad 
commune  Ecclesiae  bonum  promovendum  actu  non  ha- 
bentur:  haec  enim  exempta  esse  voluit :  praeterquam 
ratione  reddituum ,  qui  superflui  essent  ultra  convenien- 
tem  ipsorum  Seminariorum  sustentationem ,  seu  Corpo- 
rum  vel  Confraternitatum,  quae  in  nonnullis  locis  Scholae 
appellantur ,  et  omnium  Monasteriorum,  non  tamen  men- 
dicantium ,  etiam  ex  decimis  quacumque  ratione  ad  Lai- 
cos,  ex  quibus  subsidia  ecclesiastica  solvi  solent,  et 
milites  cujuscumque  militiae  aut  ordinis ,  pertinentibus, 
fratribus  S.  .Toannis  Hierosolymitani  dumtaxat  cxceptis, 
partem  aliquam  vel  portionem  detrahent:  et  eam  por- 
tionem  sic  detractam,  nec  non  beneficia  aliquod  sim- 
plicia  cujuscumque  qualitatis  et  dignitatis  fuerint,  vel 
ctiam  praestimonia  vel  praestimoniales  portiones,  etiam 
ante  vacationem  nuncupatas,  sine  cultus  divini  et  illa 
obtinentium  praejudicio,  huic  Collegio  applicabunt  et  in- 
corporabunt.  Quod  locum  habeat,  etiam  si  beneficia 
sint  reservata  vel  affecta;  nec  per  resignationem  ipso- 
mm  beneficiorum,  uniones  et  „applicationesei  suspendi 
vel  ullo  modo  impediri  possint,  sed  omnino  quacumque 
vacatione.  etiam  si  in  Curia,  effectum  suum  sortiantur, 
quacumque  constitutione  non  obstante. 

384.  Ad  hanc  autem  portionem  solvendam ,  be- 
neficiorum .  di^nitntum .  personatuum  et  omnium  et  sin- 
gulorum  supra  comnicmoratorum  possessores,  non  morlo 
pro  se,  sed  pro  pensionibus.  quas  aliis  forsan  ex  dicti* 
fructibus  solverent.  retinendo  tamen  pro  rata,  quidquid 
pro  dictis  pensionibus ,  illis  erit  solvendum,  ab  Epi- 
scopo  loci  per  censm*as  ecclesiasticas,  ac  alia  juris  re- 
media  compellantur ;  etiam  vocato  ad  hoc,  si  videbitar, 

VARIAS  TES. 

Jj.  383.    m  ba:  ecclesiis ,  ct  aliio  absunt  Rom.  5. 
appellationcs  Antv.  3. 


176 


Concilii  Tridentini 


auxilio  brachii  saecularis:  „quibusvis ,  quoad  omnia  et 
singula  supradicta  ,  privilegiis }  exemptionibus  ,  etiam  si 
specialem  derogationem  requirerent,  consuetudine,  etiam 
immemorabilv6,  et  quavis  „appellatione,  et  allegatione" , 
quae  executionein  impecliat,  non  obstantibus.  Succe- 
dente  vero  casu,  quo  per  uniones  efFectum  suum  sor- 
tientes,  vel  aliter  Seminarium  ipsum  in  totum  vel  in  par- 
tem  dotatum  reperiatur;  tunc  portio  ex  singulis  bene- 
ficiis  ut  supra  detracta  et  incorporata  ab  Episcopo,  prout 
res  ipsa  exegerit,  in  totum  vel  pro  parte  remittatur.  Quod 
si  cathedrahum  et  aliarum  majorum  Ecclesiarum  Prae- 
lati  tn  hac  Seminarii  erectione  ejusque  conservatione 
negligentes  fuerint,  ac  suam  portionem  solvere  detre- 
ctaverint ;  Episcopum  Archiepiscopus,  Archiepiscopum  et 
Superiores  Synodus  provincialis  acriter  corripere,  eos- 
que  ad  omnia  supradicta  cogere  debeat;  et  ut  quam- 
primum  hoc  sanctum  et  pium  opus,  ubicumque  fieri  po- 
terit.  promoveatur  studiose  curabit.  Rationes  autem  red- 
dituuin  hujus  Semiuarii  Episcopus  annis  singulis  acci- 
piat ,  praesentibus  duobus  a  Capitulo  et  totidem  a  Clero 
civitfitis  deputatis. 

§.  385.  Deinde  ut  cum  minori  impensa  hujusmodi 
Scholis  instituendis  provideatur,  statuit  sancta  Synodus, 
ut  Episcopi,  Archiepiseopi ,  Primates  et  alii  locorum 
Ordinarii  scholasterias  obtinentes,  et  alios  quibus  est 
lectionis  vel  doctrinae  munus  annexum,  ad  docendum 
in  lpsis  scholis  instituendos ,  per  seipsos ,  si  idonei  fue- 
rint,  alioquin  per  idoneos  substitutos ,  ab  eisdem  Scho- 
lasticis  eligendos,  et  ab  Ordinariis  approbandos,  „etiamSi 
per  subtractionem  fructuum,  cogant  et  compellant.  Quod 
si  judicio  Episcopi  digni  non  fuerint;  alium,  qui  dignus 
sit ,  ^nominent66 ,  omni  appellatione  remota.  Quod  si 
^neglexerit" ;  Episcopus  ipse  deputet.    Docebunt  autem 

VARIANTES, 

§.  384.    vcrba:  quibusvis  ,  quoad  -  etiam  immemorabili  abmnt  ah 
Anh).  3. 

appellatione ,    inliibitione    et   allegatione  Jh  Lv.  Lov.  3.  Vird. 
tthem.  Antv.  3.  4.  .5.  Col. 
§.  385.   etiam  abest  u  Briw.  Lor.  3.  Antv.  3.  4. 
nominet  Brix.  Lop.  3.  An/v.  3.  4.  r>.  Cod. 

neglexerint  editt.  Rom.  1. 2.  3.  4.  5.  Dil.  Loc.  2.  Vird.  et  Rhcm. 


Sessio    XXIII.  177 

praedicti,  quae  videbuntur  Episcopo  expedire.  De  ce- 
tero  vcro  ofiicia  vel  dignitates  illae,  quae  scholasteriae 
dicuntur.  non  nisi  Doctoribus.  vel  Magistris,  aut  Li- 
centiatis  in  sacra  pagina,  aut  in  jure  canonieo,  et  alias 
personis  idoneis,  et  qui  per  se  ipsos  id  munus  explere 
possint,  conferantur,  et  aliter  facta  provisio  nulla  sit 
cf  invalida:  uon  obstantibus  quibusvis  privilegiis  et  con- 
suetudinibus  etiam  immemorabilibus. 

§.  386.  Si  vero  in  aliqua  provincia  Ecclesiae  tanta 
paupertate  laborent,  ut  Collegium  in  aliquibus  erigi  non 
possit;  Synodus  provincialis  vel  ..metropolitana-'  cum 
duobus  antiqnioribus  Suffraganeis  in  Ecclesia  metropo- 
litana,  vel  alia  provinciae  Ecclesia  commodiori  unum 
aut  plura  Collegia,  prout  opportunum  judicabit ,  ex  fru- 
ctibns  duarum  aut  plurium  Ecclesiariun ,  in  quibus  sin- 
tculis  Collegium  commode  institui  non  potest,  ^erigendar- 
curabit.  ubi  pueri  illarum  Ecelesiarum  educentur. 

§.  387.  In  Ecclesiis  autem  amplas  Dioeceses  ha- 
bentibus  possit  Episcopus  mium  vel  plura  in  Dioecesi, 
prout  sibi  opportunum  videbitur.  liabere  Seminaria ,  quae 
tamen  ab  illo  uno,  quod  in  civitate  erectum  et  constitu- 
tum  fuerit,  in  onmibus  dependeant. 

§.  388.  Postremo  si  vel  pro  unionibus,  seu  pro 
portionum  taxatione  vel  assignatione  et  incorporatione, 
aut  qualibet  alia  ratione  difficultatem  aliquam  oriri  con- 
tigerit,  ob  qnam  hujus  Seminarii  institutio  vel  ctmserva- 
tio  bnpediretur  aut  perturbaretur:  Episcopus  cum  supra 
deputatis.  vel  Synodus  provincialis  pro  regionis  morc, 
pro  Ecclesiarum  et  beneficiorum  qualitate,  eiiam  supra- 
scripta,  si  opus  fuerit.  ..moderando-  aut  augendo.  om- 
nia  et  singula.  quae  ad  felicem  hujus  Seminarii  pro- 
fectum  necessana  et  opportuna  videbuntur,  decernere 
ac  providere  valeat. 

Indictio  fnturae  Scssionis. 

§.  389.  Insuper.  eadem  sacrosancta  Tridentina  Sy- 
nodus  proximam  futuram  Sessionem  in  diem  decimam 

V  A  R  I  A  K  TES. 

§.  38G.    Mctropolitanus  Korn.  J.  2.  3.  4.  5.    Vrn.  2. 
erigeodum  Brix.  Lov.  3.  Antv.  3.  4.  5.  Coi. 
388.    mutando  Antv.  3. 

12 


178 


Concilii  Tridentini 


sextam  mensis  Septembris  indicit ;  in  qua  agetur  de  Sa- 
cramento  Matrimonii  et  de  aliis.  si  qua  erunt  ad  do- 
ctrinam  fidei  pertinentia.  quae  expediri  possint:  item  de 
Provisionibus  episCopatuum ,  dignitatum.  aliorumque  be- 
neficiorura  ecclesiasticorum ,  ac  de  diversis  reformatio- 
nis  articulis. 

Prorogata  fnit  Sessio  ad  dicm  XI.  Nor.  M.  D.  LXIIL 
SESSIO  VIGESIMA  QUARTA, 

QUAE    EST    OCTAVA    SUB    PIO  IV.   POXT.  MAX.. 

celebrata  die  XI.  Nov.  M.  D.  LXDl. 

Doctrina  de  Sacramento  Matrimonii. 

§.  390.  Matrimonii  perpetuum  indissolubilemque 
nexum  primus  humani  generis  parens  divini  Spiritus  in- 
stinctu  pronuutiavit ,  cum  dixit  (Gcn.  //.23.  24.  Epft. 
V.  29.  o\.)  :  Hoc  nunc  os  cx  ossibus  meis  el  caro  de 
carne  mea.  Quamobrcm  relinquet  homo  pdtrem  suum  ct 
matrern,  et  adhaercbit  uxori  suae,  et  crunt  duo  in  carne 
una  (MattJt.  XIX;  5.j 

§.  391.  Hoc  nutem  vinculo  duos  tantummodo  co- 
pulari  et  conjungi  Ghristus  Domimis  apertius  docuit.  cum 
postrema  illa  verba .  tamquara  a  Deo  prolata.  referens 
dixit  (Matth.  XIX,  6.  Marc.  X.  7.8.  9.) :  Itaque  jam 
non  sunt  duo.  scd  una  caro;  statimque  ejusdem  nexus 
firmitatem ,  ab  Adamo  tanto  ante  pronuntiatam .  his  ver- 
bis  confirmavit:  Quod  crgo  Dcus  conjunxit-  homo  non 
scparet. 

§.  392.  Gratiam  vero  .  quae  uaturalem  illum  amo- 
rem  perficeret,  et  indissolubilem  unitatem  confirmaret, 
eonjugesque  sanctificaret.  ipse  Christus,  venerabilium 
Sacramentorum  mstitutor  atque  perfector.  sua  nobis  pasr 
sionc  promeruit.  Quod  Paulus  Apostolns  innuit  dicens 
(E\)h.  V.  25.  o'2.) :  Viri  diligitc  u.rorcs  rcsfras,  sicut 
Ckinstus  dilexit  Ecclesiam,  et  seipsum  tradidit  j>ro  ea  ; 
mox  subjungens:  Sacramentum  hoc  magnum  cst:  cgo 
autem  dico  in  Ckristo,  ct  in  Ecclesia. 

§.  393.  Cum  isfitur  Matrimonium  in  lege  evange- 
lica  veterilms  coanubiis  per  Christum  93graUaiS  praestet; 

VARlANTtS, 

%  393.    gratiam  Rqm.  i.  lov.  2  i.  Dil  Antv.  4.  S.  Col. 


S  o  s  s  i  o  XXIV. 


179 


merito  inter  novae  legis  Sacramenta  annumcrandum,  san- 
cti  Patres  nostri,  Concilia  et  universalis  Ecclesiae  Tra- 
ditio  semper  docuerunt:  adversus  quam  impii  homines 
hujus  saeculi  insanientes  non  solum  perperam  de  hoc 
venerabili  Sacramento  senserunt,  sed  de  more  suo  prae- 
textu  Hvangeiii  libertatem  carnis  inttfodncentes,  niulta  ab 
Ecclesiae  catholicae  sensu,  et  ab  ApOstolorum  tempo- 
ribus  probata  consuetudine  aliena ,  scripto  et  verbo  as- 
seruerunt.  non  sine  magna  Christi  fidelium  jaetura:  quo- 
rum  temeritati  saueta  et  universalis  Synodus  cupiens 
occurrere,  insigniores  praedictorum  schismaticorum  hae- 
reses  et  errores,  ne  plures  ad  se  trahat  perniciosa  eo- 
rum  contagio,  exterminandos  duxit,  hos  in  ipsos  Hae- 
reticos  eorumque  errores  decernens  anathematismos. 

Dc  Sacramento  Matrimonii. 

C  A  N  0  N  I. 

§.  394.  Si  quis  dixerit,  Matrimonium  non  esse  vere 
ct  proprie  unum  ex  septem  legis  evangelicae  Sacramen- 
tis  a  Christo  Domino  institutum,  sed  ab  hominibus  ..in 
Ecclesia  fotventum'6,  neque  gratiam  conferre;  anathe- 
ma  sit. 

C  A  N  0  N  n. 

§.  395.  Si  quis  dixerit,  licere  Christianis  plures 
simul  habere  uxores  et  hoc  nulla  lege  divina  esse  pro- 
hibitum ;  anathema  sit 

C  A  N  0  N  III. 

§.  396.  Si  quis  dixerit.  eos  tantum  consanguini- 
tatis  et  affinitatis  gradus,  qui  Levitico  (("(/]>.  XI UL 
6  sqq.)  exprimuntur .  posse  impedire  tVfatrimonram  con- 
trahendum  et  dirimere  contractum .  nec  posse  Eccle- 
siam  in  nonnullis  illorum  dispensare  aut  constituere ,  ut 
plures  impediant  et  dirimant:  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  IV. 

§.  39".  Si  quis  dixerit .  Ecclesiam  non  potuisse 
constituere  impedimenta  Matrimonium  dirimentia,  vel  in 
iis  rontiUtuendis  errasse;  anathema  sit. 

V  A  B  I A  H  T  E  s. 

§.  394.    in  Bcclesiam  invectum   Rom.  J.    TjOi\  2.  3.    1MI.  Vtrd. 
iihem.  Antv.  4.  r>.  Cof. 

12  * 


180  Coficilii  Tridentini 

C  A  N  0  N  V. 

§.  398.  Si  quis  dixerit,  propter  haeresim  aut  mo- 
lestam  cohatritationem  aut  affectatam  absentiam  a  con- 
juge  dissolvi  posse  Matrimonii  vinculum ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  VI. 

§.  399.  Si  quis  dixerit,  Matrimonium  ratum  non 
consummatum  per  solemnem  religionis  professionem  al- 
terius  conjugum  non  dirimi;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  VII. 

§.  400.  Si  quis  dixerit,  Ecclesiam  eiTare  cum  do- 
cuit  et  docet  juxta  evangelicam  et  apostolicam  doctri- 
nam  (Mattk.  XIX,  9.  Luc.  XVI,  18.  1  Cor.  VII,  11.;, 
propter  adulterium  alterius  conjugum  Matrimonii  vincu- 
lum  non  posse  dissolvi;  et  utrumque,  vel  etiam  inno- 
centem  qui  causam  adulterio  non  dedit,  non  posse  al- 
tero  conjuge  vivente  aliud  Matrimonium  contraliere,  moe- 
charique  eum,  qui  dimissa  adultera  aliam  duxerit,  et 
eam,  quae  dimisso  adidtero  alii  nupserit;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  VIII. 

§.  401.  Si  quis  dixerit,  Ecclesiam  errare,  cum  ob 
muitas  causas  separationem  inter  conjuges,  quoad  tho- 
rum  seu  quoad  cohabitationem  ad  certum  incertumve 
tempus ,  fieri  posse  decernit ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  IX. 

§.  402.  Si  quis  dixerit,  Clericos  in  sacris  Ordi- 
nibus  constitutos,  vel  Regulares  castitatem  solemnitcr 
professos ,  posse  Matrimonium  contrahere ,  contractum- 
que  validum  esse  non  obstante  lege  ecclesiastica  vel 
voto,  et  oppositum  nil  aliud  esse,  quam  damnare  Ma- 
trimonium  ;  posseque  omnes  contrahere  ^latriinonium,  qui 
dob  senthint  se  castitatis,  etiam  si  eam  voverint,  liahere 
donum;  anathema  sit;  cum  Deus  id  recte  petentibus 
non  dcneget,  nec  patiatur  nos  supra  id  quod  possumus 
tentaii. 

C  A  N  O  N  X. 

§.  403.  Si  quis  dixerit,  statum  conjugalem  ante- 
pnnendum  esso  statni  virginitatis  vcl  coelibatus,  ct  non 


Sessio    XXIV.  181 

em  melius.  nc  beatius  manere  in  virginitate  aut  coe- 
libatu ,  quam  jungi  matrimonio ;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  XI. 

§.  404.  Si  quis  dixerit,  prohibitionem  solemnitatis 
nuptiarum  certis  anni  temporibus  superstitionem  esse 
t  vrannicam,  ab  Etlmicorum  snperstitione  profectam,  aut 
bcnedictiones  et  alias  caeremonias,  quibus  Ecciesia  in 
illis  utitur,  damnaverit;  anathema  sit. 

C  A  N  0  N  XU. 

§.  405.  Si  quis  dixerit,  causas  matrimoniales  non 
spectare  ad  judices  ecclesiasticos ;  anathema  sit. 

Decrctum  de  reformalJone  Matrimonii. 

C  A  P  U  T  I. 

Matrimonii  solemniter  contrahcndi  forma  in  Concilio  La- 
teraMensi  pracsmpta  innoratur ;  quoad  proclama tioues 
dispensare  possint  Episcopi.     Qui  alitcr,  quam  prac- 
sentibus  Parocho  ct  duobus  vel  tribus  testibus  con- 
Irahit,  invalide  contrahit. 

§.  406.  Tametsi  dubitandum  non  est.  claiidestina 
matriinonin .  libero  contrahentiuni  consensu  facta  rata 
et  vera  esse  mntrimonia.  quamdiu  Ecclesia  ea  irrita  non 
feck;  et  proinde  jure  damnandi  sint  illi,  ut  eos  sancta 
Synodos  anathemate  dnmnat .  qui  ea  vera  ac  rata  esse 
ncgant:  quique  falso  affirmant,  matrimonia  a  filiis  fa- 
milias  sine  consensu  parontum  contracta  irrita  csse ,  et 
parentes  ea  rata  vel  irrita  facere  posse:  niliilominus 
sancta  Dci  Ecclesia  ex  justissiinis  causis  ilia  semper 
detestata  est  atque  prohibuit.  Vcriun  cum  sancta  Sy- 
ftodus  animadvertat ,  proliibitiones  illas  propter  homi- 
num  inobedientiam  jam  non  prodesse,  et  gravia  peccata 
perpendat,  quae  ex  eisdem  clandestinis  conjugiis  ortum 
habent,  praesertim  vero  eorum,  qui  in  statu  damnatio- 
nis  pennanent.  dum  priore  uxorc.  cuin  qna  clam  con- 
trnxerant,  relicta  cum  alia  palam  contrahunt  et  cum  ca 
in  perpettto  adulterio  vivunt 

§.  4(>r.  Cui  malo  cum  ab  Ecclesia,  quao  de  oc- 
cuitis  non  judicat,  succurri  non  possit ,  uisi  eiiicacius 


183 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


aliquod  remedium  adhibeatur:  idcireo  sacri  Lateranensis 
Concilii  sub  Iimoceutio  131.  celebrati  vestigiis  inhaerendo 
praecipit,  ut  in  posterum,  antequam  matrimouium  con- 
trahatur,  ter  a  proprio  coiitrahentium  Paroclio  tribus 
continuis  diebus  festivis  in  Ecclesia  inter  Missarum  so- 
lemnia  publice  denuntietur,  inter  quos  matrimonium  sit 
contraliendum :  quibus  denuntiationibus  factis.  si  nullum 
legitimum  opponatur  impedimentum ,  ad  celebrationem 
matrimonii  in  facie  Ecclesiae  procedatm*;  ubi  Parochus, 
viro  et  muliere  interrogatis ,  et  eomm  mutuo  consensu 
intellecto,  vel  dicat:  Ego  vos  in  matrimonium  conjungo 
in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritns  sancti,  vel  aliis 
utatur  verbis  juxta  receptum  uniuscujusque  provinciae 
ritum.  Quod  si  aliquando  probabilis  fuerit  suspicio,  ma- 
trimonium  malitiose  impediri  posse,  si  tot  praecesserint 
denuntiationes ;  tunc  vel  una  tantum  denuntiatio  fiat,  vel 
saltem  Parocho  et  duobus  vel  tribus  testibus  praesen- 
tibus  matrimonium  celebretur.  Deinde  ante  illius  con- 
summationem  denuntiationes  in  Ecclesia  fiant;  ut^  si 
aliqua  subsunt  impedimenta,  facilius  detegantur :  nisi  Or- 
diharius  ipse  expedire  judicaverit,  ut  praedictae  cfenun- 
tiationes  remittantur :  quod  illius  prudentiae  et  judicio 
sancta  Sjmodus  relinquit. 

§.  408.  Qui  aliter,  quam  praesente  Parocho  vel 
alio  Sacerdote,  de  ipsius  Parochi  seu  Ordinarii  licentia, 
et  duobus  vel  tribus  „teslibuse'-  matrimonium  contrahere 
attentabuut;  eos  sancta  Synodus  ad  sic  contrahendum 
omnino  inhabiles  reddit;  et  hujusmodi  contractus  irritos 
et  nullos  esse  decernit,  prout  eos  praesenti  Decreto  ir- 
ritos  facit  et  annullat.  Insuper  Parochum  vel  alium  Sa- 
cerdotem,  qui  cum  minore  testium  numero,  et  testes, 
qui  sine  Parocho  vel  Sacerdote  hujusmodi  contractui 
interfuerint ,  nec  non  ipsos  contrahentes  graviter  arbi- 
trio  Ordinarii  puniri  praecipit. 

§.  409.  Praeterea  eadem  sancta  Syuodus  hortatur, 
ut  conjuges  ante  benedictionem  sacerdotalem  in  templo 
suscipiendam  in  eadem  domo  non  cohabitcnt;  statuitque 
benedictionem  a  proprio  Parocho  fieri :  neque  a  quo- 
«jiiam,  nisi  ab  ipso  Parocho  vel  ab  Ordinario  licentiam 
ad  praediclam  benedictionem  faciendam  alii  Sacerdoti 

VAHIANTES, 


§.  108.    tostilHis  -  Vird.  Rhent.  Lov.  3.  Antv.  5.  CoL 


Sessio  XXIV. 


183 


conoerfi  posse,  quacumquc  consuetudine  etiam  immemo- 
rabili.  quae  potius  corruptela  dicenda  est,  vel  privilegio 
non  obstante.  Quod  si  quis  Parochus  vel  alius  Sa- 
cerdos,  sive  regularis  sive  saecularis  sit,  etiam  si  id 
sibi  ex  privilegio  vel  immemorabili  consuetudine  licere 
contendat,  alterius  parochiae  sponsos  sine  iJlorum  pa- 
rochiae  licentia  matrimonio  conjungere  aut  benedicere 
ausus  foerit,  ipso  jure  tamdiu  suspensus  maneat,  quamdiu 
ab  Ordinario  ejus  Parochi ,  qui  matrimonio  interesse 
debebat  seu  a  quo  benedictio  suscipienda  erat,  absolvatur. 

§.  410.  Habeat  Parochus  librum,  in  quo  conjun- 
gum  et  testium  nomina  diemque  et  locum  contracti  ma- 
trimonii  describat,  quem  diligenter  apud  se  custodiat 
Postremo  sancta  Synodus  conjuges  hortatur,  ut  ante- 
quam  contrahant  vcl  saltem  triduo  ante  matrimonii  con- 
summationem,  sua  peccata  diligenter  confiteantur,  et  ad 
sanctissimum  Eucharistiae  Sacramentum  pie  accedant. 
Si  quac  provinciae  aliis  idtra  praedictas  Jaudabilibus 
consuetudinibus  et  caeremoniis  hac  in  re  tttuntur,  eas 
onuiino  rctineri  sancta  Synodus  veliementer  optat. 

§.  411.  Ne  vero  haec  tam  salubria  praecepta  quem- 
quam  lateant,  Ordinariis  omnibus  praecipit,  ut  quam 
primutn  poterint  curent,  hoc  Decretum  populo  pubficari 
ac  explicari  in  singulis  suarum  moecesum  parochialibus 
Ecclesiis ;  idquc  in  primo  anuo"quam  saepissime  fiat, 
Deinde  vero  quoties  expedire  viderint.  Decernit  insuper, 
ut  hujusmodi  Decretum  in  unaquaque  parochia  suum 
robur  post  triginta  dies  habere  incipiat  a  die  prima  pu- 
blieationis,  in  eadem  parochia  factae,  numerandos. 

C  A  P  U  T  II. 

Inlrr  quos  Uoiptavto  spiritualis  contrahatnr. 

412.  Docet  experientia,  propter  multitudincm 
prohibitionum,  multoties  in  casibus  prohibitis  ignorantei 
contrahi  matrimonia ,  in  quibus  vel  „non  sine  tiriagno 
peccato"  perseveratuTj  vel  ea  non  shu  magno  scandalo 
dirhuuntur.  Volens  itaque  sancta  Synodus  Jiuic  incom- 
modo  providere,  et  a  cognationis  spiritualis  inipedimento 
ineipicns,  statuit,  ut  unus  tantum  sive  vir  sive  mulv 

f  AKIAN  T  E  S. 

§.  412.    nou  ubest  a  Vcn.  2. 


184 


Concilii  Tridcntini 


juxta  sacrorum  Canonum  instituta,  vel  ad  summum  unus 
et  ima  Baptizatum  de  Baptismo  suscipiant;  inter  quos 
ac  Baptizatum  ipsum  et  illius  patrem  et  matrem,  nec 
non  inter  Baptizantem  et  Baptizatum,  Baptizatique  pa- 
trem  ac  matrem  tantum  spiritualis  cognatio  contrahatur. 
Parochus,  antequam  ad  Baptismum  conferendum  accedat, 
diligenter  ab  iis  ad  quos  spectabit  sciscitetur,  quem  vel 
quos  elegerint,  ut  Baptizatum  de  sacro  fonte  suscipiant ; 
et  eiun  vel  eos  tantum  ad  illum  suscipiendum  admittat, 
et  in  libro  eorum  nomina  describat;  doceatque  eos  quam 
cognationem  contraxerint ,  ne  ignorantia  ulla  excusari 
valeant.  Quod  si  alii,  ultra  designatos,  Baptizatum 
„tetigerintie ;  cognationem  spiritualem  nullo  pacto  con- 
trahant;  Constitutionibus  in  contrarium  facientibus  non 
obstantibus,  si  Parochi  culpa  vel  negligentia  secus  fa- 
ctum  fuerit,  arbitrio  Ordinarii  puniatur.  Ea  quofjue  co- 
gnatio,  quae  ex  Confirmatione  contrahitm" ,  Confirman- 
tem  et  Confii^matum ,  illiusque  patrem  et  matrem,  ac  te- 
nentemnon  egrediatur :  omnibus  inter  alias  personas  hujus 
spiritualis  cognationis  impedimentis  omnino  sublatis. 

C  A  P  U  T  m. 

Publicae  honestatis  impedi?nentum  certis  limitibus 
coercetu?\ 

§.  413.  Justitiae  publicae  honestatis  impedimentum, 
ubi  sponsaha  quacumque  ratione  valida  non  erunt,  sancta 
Synodus  prorsus  tollit;  ubi  autem  valida  fuerint,  primum 
gradum  non  excedant;  quoniam  in  ulterioribus  gradibus 
jam  non  potest  hujusmodi  prohibitio  absque  dispendio 
observari. 

C  A  P  U  T  IV. 

Affmitas  ex  fornicatione  ad  secundim  gradum 
restringitur. 

§.  414.  Praeterea  sancta  Synodus  eisdem  et  aliis  gra- 
visshnis  de  causis  adducta,  impedimentum  quod  propter 
affinitatem  ex  fornicatione  contractam  inducitur,  et  ma- 
trimonium  postea  factum  dirimit;  ad  eos  tantum  qui  in 
primo  et  secundo  gradu  conjunguntur  restringit.    In  ul- 

VARiANTES. 

§.  412.   <leti^'i'mt  Antv.      et  f'of. 


Sessio    XXIV.  185 

terioribus  vero  gradibus  statuit,  hujusmodi  affinitatcm 
matrimonium  postea  contractum  non  dirimere. 

C  A  P  U  T  V. 

Ne  quis  intra  gradus  prokibitos  contrahat;  qua  ratione 
in  illis  dispensandum* 

§.  415.  Si  cjuis  intra  gradus  prohibitos  scienter  ma- 
trimonium  confrahere  praesumpserit,  separetor  et  spe 
dispensationis  consequendae  careat;  idque  in  eo  multo 
magis  locum  habeat.  qui  non  tantum  matrimonium  con- 
trahere,  sed  etiam  consummare  ausus  fuerit.  Quod  si 
ignoranter  id  fecerit,  siquidem  solcp.iiiitates  requisitas 
in  contrahendo  matriinonio  neglexerit,  eisdem  subjicia- 
tur  poenis.  Non  enim  dignns  est,  qui  Ecclesiae  beni- 
gnitatem  facile  experiatur,  cujus  salubria  praecepta  te- 
mere  contempsit.  Si  vero  solemnitatibus  adhibitis,  im- 
p.edimentum  aliquod  postea  subesse  cognoscatur.  cujus 
ille  probabilem  ignorantiam  habuit ;  tunc  facilius  cuni 
eo  et  gratis  dispensari  poterit.  In  contrahendis  matri- 
moniis  vel  nidla  omnino  detur  dispensatio  vel  raro,  idque 
ex  causa  et  gratis  concedatur.  In  secundo  gradu  num- 
quam  dispensetur,  nisi  inter  magnos  Principes  et  ob 
publicam  causam. 

C  A  P  U  T  VI. 

ln  Raptores  animadcertitur. 

§.  416.  Decernit  sancta  Synodus,  inter  Raptorem 
et  Raptam.  quamdio  ipsa  in  potestate  Raptoris  man- 
serh .  nidlum  posse  consistere  matrimonium.  Quod  si 
Rapta  a  Raptore  separata  et  in  loco  tuto  et  libero  con- 
stituta,  illum  m  virum  habere  consenserit;  eam  Raptor 
in  uxorem  liabeat:  et  nihilomiuus  Raptor  ipse,  ac  omnes 
ilJi  consilium,  auxilium  et  favorem  praebentes,  sint  ipso 
jure  excommumeati  ac  perpetuo  infameSj  omniumque 
dignitatum  incapaces  et,  si  Clerici  fuerint,  de  proprio 
gradu  decidant.  Teneatur  praeterea  Raptor  mulierem 
raptam,  sive  eam  in  uxorem  duxerit  sive  non  duxerit, 
decenter  arbitrio  judicis  dotare. 

CAPUT  VII. 

Vagi  caute  matrimonio  jungcndi. 
§.  417.    Multi  sunt.  qui  vagantur  et  inoertas  habent 


186 


Concilii  Tridentini 


sedes ,  et ,  ut  improbi  sunt  ingenii ,  prima  uxore  relicta, 
aliam  et  pleruinque  plures  iJla  vivente  diversis  in  locis 
ducunt.  Cui  morbo  cupiens  sancta  Synodus  occurrere, 
omnes  ad  quos  spectat  paterne  monet,  ne  hoc  genus 
hominum  vagantimu  ad  matrimoniuin  facile  recipiant : 
magistratus  etiam  saeculares  liortatur,  ut  eos  severe 
coerceant ;  Parochis  autem  praecipit ,  ne  illorum  matri- 
moiiiis  intersint,  nisi  prius  diligeutcm  inquisitionem  fe- 
cerint,  et  re  ad  Ordinarium  delata  ab  eo  iicentiam  id 
faciendi  obtinueriiit. 

C  A  P  u  t  vra. 

Concubinatus  gravissime  punitur. 

§.  418.  Grave  peccatum  est,  homines  solutos  con- 
cubinas  habere ,  gravissimum  vero ,  et  in  lmjus  magni 
Sacramenti  singularem  contemptum  admissum,  uxoratos 
quoque  in  lioc  damnationis  statu  vivere,  ac  audere  eas 
quandoque  domi,  etiam  cum  uxoribus  alere  et  retinere. 
Quare,  ut  huic  tanto  malo  sancta  Synodus  opportunis 
remediis  provideat,  statuit  hujusmodi  concubinarios,  tam 
solutos  quam  uxoratos,  cujuscumque  status,  dignitatis 
et  conditionis  existant,  si  postquam  ab  Ordinario,  etiam 
ex  officio,  ter  admoniti  ea  de  re  fuerint,  concubinas  non 
ejecerint  seque  ab  earum  consuetudine  non  sejunxerint, 
excommmiicatione  feriendos  esse,  a  qua  non  absolvan- 
tur,  donec  re  ipsa  admonitioni  factae  paruerint.  Quod 
sic  in  concubinatu  per  annum  censuris  neglectis  per- 
manserint;  contra  eos  ab  Ordiuario  severe  pro  quali- 
tate  criminis  procedatur.  Mulieres,  sive  conjungatae 
sive  soiutac ,  quae  cum  adulteris  seu  concubinariis  pu- 
blice  vivunt,  si  ter  admonitae  non  paruerint,  ab  Ordi- 
nariis  locorum,  nullo  etiam  requirentc.  ex  officio  gra- 
viter  pro  modo  culpae  puuiantur;  et  extra  oppidum  vel 
dioecesim,  si  id  eisdem  Ordinariis  videbitur,  invocato 
si  opUs  fuerit  brachio  saecularii  ejiciantur:  aliis  poenis 
contra  adulteros  et  concubinarios  inllictis  in  suo  robore 
permanentibus. 

C  A  P  U  T  IX. 

ZVe  Domini  tewporales  aut  Magistratus  quidquam  liber~ 
!<<■!/  matrimonii  contrarium  moliantur.    (§.  \A2.) 

§.  419.  Ita  plerumque  temporalium  Dominorum  ac 
Magistratanm  mcntis  oculos  terrcni  affectus  atque  cupi- 


Sessie  XXIV. 


187 


ditates  excaecant,  ut  viros  et  mulieres,  sub  eorum  ju- 
risdietionc  depjentes,  maxime  divites  vel  spem  magnae 
hereditatis  habentes,  minis  et  poenis  adigant  cum  iis 
matrimonium  invitos  contrahere,  quos  ipsi  Domini  vel 
Magistratus  illis  praescripserint,  Quare  cuin  maxime 
nefarium  sit.  matrimonii  libertatem  violare,  et  ab  eis 
injurias  nasci,  a  quibus  jura  expectantur;  praecipit 
sancta  Synbdus omnibus,  cujuscumque  gradus,  digni- 
tatis  et  conditionis  existant,  sub  anathematis  pocna, 
quam  ipso  facto  incurrant,  ne  quovis  modo  directe  vel 
indirecte  subditos  suos  vel  quoscumque  alios  cogant, 
quo  minus  libere  matrimonia  contrahant. 

C  A  P  U  T  X. 

Nuptiarum  solemnitates  certis  temporibus  pro7iibentur. 

§.  420.  Ab  adventu  Domini  nostri  Jesu  Christi 
usque  in  diem  Epiphaniae,  et  a  feria  quarta  Cinerum 
usque  in  octavam  Paschatis  inclusive,  antiquas  solem- 
nium  nuptiarum  prohibitiones  diligenter  ab  omnibus  ob- 
servari  sancta  Synodus  praecipit:  in  aliis  vero  tenipo- 
ribus  nuptias  solemniter  celebrari  permittit:  quas  Epi- 
scopi,  ut  ea  qua  decet  modestia  et  honestate  fiant,  cu- 
rahunt.  Sancta  enim  res  est  matrimomiun  et  sancte 
tractandum. 

Decretum  de  reformatione. 

§.  4*21.  Eadem  sacrosancta  Synodus,  reformationis 
materiam  prosequens,  haec  in  praesenti  Sessione  sta- 
tuenda  decernit: 

C  A  P  U  T  I. 

Korma  procedcndi  ad  crcationcm  Episcoporum  ct 
CardinaUum.    (§.  95  sqq.) 

§.  422.  Si  in  quibuslibet  Ecclesiae  gradibus  pro- 
videnter  scienterque  curandum  est,  ut  in  Domini  domo 
nihil  sit  inordinatum  nihilque  praeposterum ;  multo  magis 
elaborandum  est,  ut  in  clectione  ejus,  qui  supra  omnes 
gradus  constituitur .  non  erretur.  Nam  totius  familiae 
Domini  status  et  ordo  nutabit,  si  quod  requiritur  in  cor- 
pore  iion  inveniatur  in  capite.  Unde  etsi  alias  sancta 
Synodus  de  promovendis  ad  cathedrales  ct  superiores 
Ecclesias  nonmdla  utiliter  decrevit:  hoc  tamen  munus 


188 


Concilii  Tridentini 


hujusmodi  esse  censet,  ut  si  pro  rei  magnitudine  ex- 
pendatur,  numquam  satis  cautum  de  eo  videri  possint. 
Itaque  statuit,  ut  eum  primum  Ecclesia  vaeaverit,  sup- 
plicationes  ac  preces  publice  privatimque  habeantur, 
atque  a  Capitulo  per  civitatem  et  dioecesim  indicantur ; 
quibus  Clerus  Populusque  bonum  a  Deo  pastorem  valeat 
impetrare.  Omnes  vero  et  singulos,  qai  ad  promotio- 
nem  praeficiendorum,  quodcumque  jus  quacumque  ratione 
a  Sede  apostolica  habent,  aut  alioquin  operam  suam 
praestantj  niliil  in  iis  pro  praesenti  temporum  ratione 
innovando,  hortatur  et  monet,  ut  in  primis  meminermt, 
nihil  se  ad  Dei  gloriam  et  Populorum  salutem  utilius 
posse  facere,  quam  si  bonos  Pastores  et  Ecclesiae  gu- 
bernandae  idoneos  promoveri  studeant;  eosque  alienis 
peccatis  communicantes  mortaliter  peccare,  nisi  quos 
digniores  et  Ecclesiae  magis  utiles  ipsi  judicaverint,  non 
quidem  precibus  vel  humano  affectu ,  aut  ambientium 
suggestionibus ,  sed  eorum  exigentibus  meritis  praefici 
diligenter  curaverint;  et  quos  ex  legitimo  matrimonio 
natos,  et  vita,  aetate,  doctrina  atque  aliis  omnibus  qua- 
litatibus  praeditos  sciant,  quae  juxta  sacros  Canones,  et 
Tridentinae  hujus  Synodi  Decreta  requiruntur. 

§.  423.  Quoniam  vero  in  sumendo  de  praedictis 
omnibus  qualitatibus  gravi,  idoneoque  bonorum  et  do- 
ctorum  virorum  testimonio,  non  uniformis  „ratio  ubi- 
que  ex  nationum,  populorum,  ac  morum  varietate  potest 
adltiberi"  ;  mandat  sancta  Synodus ,  ut  in  provinciali 
Synodo  per  Metropolitanum  habenda ,  praescribatur  qui- 
busqiie  locis  et  provinciis  propria  examinis  seu  inqui- 
sitionis  aut  instructionis  faciendae  forma ,  sanctissimi 
Roniani  Pontificis  arbitrio  approbanda,  quae  magis  eis- 
dem  locis  utilis  atque  opportuna  esse  videbitur :  ita  tamen, 
ut  cum  deinde  hoc  examen  seu  inquisitio  de  persona 
promovenda  perfecta  fuerit;  ea  in  instrumentum  publi- 
cmn  redacta,  cum  toto  testimonio  ac  professione  fidei 
ab  eo  facta,  quamprimum  ad  sanctissimum  Romanum 
Pontificem  omnino  transmittatur :  ut  ipse  summus  Pon- 
tifex,  plena  totius  negotii  ac  personarum  notitia  habita, 
pro  gregis  dominici  commodo  de  illis ,  si  idonci  per 
examen  seu  per  inquisitionem  factam  reperti  fuerint, 
Ecclesiis  possit  utilius  providere. 

VARIANT  ES. 

§.  423.   ubique  -  regula  potcst  adliiberi  Lov.  3.    Vird.  Rhcm. 
Anlv.  4.  5.  Col. 


Sessio  XXIV. 


189 


§.  424.  Omnes  vero  inquisitioncs ,  informationes, 
testimonia  ac  probationes,  quaecunique  de  promovendi 
qualitatibus ,  et  Ecclesiae  statu  a  quibuscumque ,  etiam 
in  Romana  Curia,  liabitae,  per  Cardinalem,  qui  rela- 
tionem  faeturos  erit  in  Consistorio,  et  alios  tres  Car- 
dinales  diligenter  examinentur;  ac  relatio  ipsa  Cardi- 
nalis  reiatoris  et  trium  Cardinalium  subscriptione  robo- 
retur:  in  qua  ipsi  singuli  quatuor  Cardinales  affirment, 
se  adhibita  accurata  diligentia  invenisse  promovendos 
qualkatibus  a  jure  et  ab  hac  sancta  Synodo  requisitis 
praeditos;  ac  certo  existimare  sub  periculo  salutis  exter- 
nae  idoneos  esse.  qui  Ecclesiis  praeficiantur :  ita  ut  re- 
latione  in  uno  Consistorio  facta,  quo  maturius  interea 
de  ipsa  inquisitione  cognosci  possit,  in  aliud  Consisto- 
rium  judicium  difteratur;  nisi  aliud  beatissimo  Pontifici 
videbitur  expcdire. 

§.  425.  Ea  vero  omnia  et  singula,  quae  de  Epi- 
scoporum  praeficiendorum  vita,  aetate,  doctrina  et  cae- 
terjs  qualitatibus  alias  in  eadem  Synodo  constituta  sunt, 
decernit  eadem .  etiam  in  creatione  sanctae  Romanae 
Ecclesiae  Cardinalium,  etiam  si  Diaconi  sint,  exigenda; 
quos  sanctissiums  Romanus  Pontifex  ex  omnibus  chri- 
stianitatis  nationibus,  quantum  commode  fieri  poterit, 
prout  idoneos  repererit,  assumet  Postremo  eadem  sancta 
Synodus,  tot  gravissimis  Ecclesiae  incommodis  com- 
mota.  non  potest  non  commemorare,  nihil  magis  Eccle- 
siae  Dci  esse  necessarium,  quam  ut  beatissimus  Roma- 
nus  Pontifex,  quam  solicitudinem  universae  Ecclesiae 
ex  muneris  sui  officio  debet,  eam  hic  protissimum  im- 
pendat,  ut  lectissimos  tantum  sibi  Cardinales  adsciscat; 
et  bonos  maxime  atque  idoneos  Pastores  singulis  Eccle- 
siis  praeficiatj  idque  eo  magis,  quod  ovium  Christi  san- 
guinem,  quae  ex  malo  negligentium  et  sui  officii  imme- 
monim  Pastorum  regimine  peribunt ,  Dominus  noster 
Jcsjis  Christus  de  manibus  ejus  sit  rcquisiturus  (Ezcch. 
111, 18.  XXX///,  8.  Act  XX,  26 J. 

C  A  P  U  T  II. 

Syjiodus  piwincialis  qiiolibct  triennh ,  dioccesava  quo- 
tannis  celebrcntur ;  qui  eas  cogere ,  quive  illis  in- 
teresse  dcbcant. 

§.  426.  Provincialia  Concilia,  sicubi  omissa  suni, 
pro  moderandis  moribus,  corrigendis  excessibns,  con- 


190  Concilii  Tridentini 

troversiis  componendis  aliisque  ex  sacris  Canonibus  per- 
missis  renoventur.  Quare  Metropolitani  per  se  ipsos, 
seu  illis  legitime  impeditis  Coepiscopus  antiquior  intra 
ammm  ad  minus  a  fine  praesentis  Concilii,  et  deinde 
quolibet  saltem  triennio  post  octavam  Pascliae  resur- 
rectionis  Domini  nostri  Jesu  Christi,  seu  alio  commo- 
diori  tempore  pro  more  provinciae  non  praetermittat, 
Synodum  in  provincia  sua  cogere :  quo  Episcopi  omnes, 
et  alii ,  qui  de  jure  vel  consuetudine  interesse  debent, 
exceptis  his,  quibus  cum  imminenti  periculo  transfre- 
tandum  esset.  convenire  omnino  teneantur.  Nec  Epi- 
scopi  comprovinciales  praetextu  cujuslibet  consuetudinis 
ad  metropolitanam  Ecclesiam  in  posterum  accedere  in- 
viti  compellantur.  Itidem  Episcopi.  qui  nulli  Archiepi- 
scopo  subjiciuntur,  aliquem  vicinum  Metropolitanum  se- 
mel  eligant,  in  cujus  Synodo  provinciali  cum  aliis  in- 
teresse  debeant;  et  quae  ibi  ordinata  fuerint  observent 
ac  observari  faciant.  In  reliquis  omnibus  eorum  exem- 
ptio  et  privilegia  salva  atque  integra  maneant. 

§.  427.  Synodi  quoque  dioecesanae  quotannis  ce- 
lebrentur:  ad  quas  exempti  etiam  omnes,  qui  alias  ces- 
sante  exemptione  interesse  deberent,  nec  Capitulis  ge- 
neralibus  subduntur,  accedere  teneantur.  ratione  tamen 
parochialium  aut  aliorum  saecularium  Ecclesiarum  etiam 
annexarum,  debeant  ii,  qui  illarum  curam  gerunt  qui- 
cunique  illi  sint,  Synodo  interesse.  Quod  si  in  his  tam 
Metropolitani ,  quam  Episcopi  et  alii  suprascripti  negli- 
gentes  fuerint;  poenas  sacris  Canonibus  sancitas  in- 
currant. 

C  A  P  U  T  III. 

Qua  ratione  Visitatio  ab  Episcopis  facienda.    (§.  1S2.) 

§.  4*28.  Patriarchae ,  Primates .  Metropolitani  et 
Episcopi  propriam  dioecesim  per  se  ipsos.  aut.  si  le- 
gitime  impediti  fuerint,  per  suum  generalem  Vicarium 
aut  Visitatorem,  si  quotannis  totam  propter  ejus  lati- 
tudinem  visitare  non  poterunt.  snltem  majorem  ejus  par- 
tem,  ita  tamcn,  ut  tota  biennio  per  se  vel  Visitatores 
suos  compleatur,  visitare  non  praetermittant.  A  Me- 
tropolitanis  vero ,  etiam  post  plene  visitatam  propriam 
dioecesim .  non  visitentur  cathfedrales  Ecclesiae ,  neque 
dioeceses  suorum  comprovincialiuin .  nisi  causa  cognita 
et  probata  in  Concilio  proviMciali.    Arciiidiaconi  aufein, 


S  es  8  i  o  XXIV. 


101 


Dooani  et  alii  inferiores  in  iis  Ecclesiis,  nbi  haetenus 
visitationem  cxei  eerc  legitime  consueverunt,  debeant  qui- 
dem  assumpto  Notario  de  consensu  Episcopi  deinceps 
per  seipsos  tantum  ibidem  visitare.  Visitatores  etiam 
a  Capitulo  deputandi,  ubi  Capitulum  jus  visitandi  liabet, 
prius  ab  Episcopo  approbeotur:  sed  non  ideo  Episco- 
pus,  vel  eo  impedito  ejirs  Visitator  easdem  Eeelesias 
seorsum  ab  his  visitare  prohibeatur:  cui  ipsi  Areliidia- 
coni  vel  alii  inferiores.  visitationis  factae  infra  mensem 
rationem  reddere,  et  depositiones  testium  ac  integra  aeta 
ei  exhibere  teneantur:  non  obstantibus  quacumque  con- 
suetudine  etiam  immemorabili ,  atque  exemptionibus  et 
privilegiis  quibuscmnfpie. 

§  4*29.  Visitationum  autem  omnium  istarum  prae- 
cipuus  sit  scopus,  sanam,  orthodoxamque  doctrinam, 
expulsis  haeresibus.  inducere,  bonos  mores  tueri,  pra- 
vos  corrigere,  popidum  cohortationibus  ad  relia;ionem, 
paeem  innocentiamque  accendere:  cetera,  prout  loeus, 
tempus  et  occasio  feret,  ex  visitantium  prudentia  ad 
fideiium  fructum  constituere.  Quae  ut  facilius  felicius- 
que  succedant ;  monentur  praedicti  omnes  et  singuli 
ad  quos  visitatio  spectat,  ut  paterna  caritate.  cliristia- 
noque  zelo  omnes  amplectantur ;  ideoque  modesto  con- 
tenti  equitatu ,  famulatuque  studeant  quam  celerrime, 
„debita  tamen  rum  diUgentia:: .  visitationem  ipsam  ab- 
solvere.  Interimque  caveant.  ne  inutilibus  sumptibus 
cuiquam  graves  onerosive  sint ;  neve  ipsi  aut  quisquam 
suorum  quidquam  procurationis  causa  pro  visitatione, 
etiam  testamentorum  ad  pios  usus,  praeter  id,  quod  ex 
relictis  piis  jure  debetur,  aut  alio  quovis  nomine  nec 
beCuniam  nec  munus  quodcumque  sit,  etiam  qualiter- 
cumquc  ofteratur,  aecipiant:  non  obstante  quaeumque 
consuefiidine  etiam  immemorabifi :  exceptis  tamen  vi- 
ctualibus  .  quae  sibi  ac  suis  frugaliter  moderateque  pro 
9,tevqmris  tantum"  necessitate,  et  non  ultra  erunt  mi- 
nistranda.  Sit  tamen  in  optione  eorum .  qui  visitantur, 
si  malint  solvere.  id  quod  erat  „ab  i])sis-  antea  solvi, 
certa  pecunia  taxata,  consuetum:   an  vero  praedicta 

VARIANTES. 

§.  420.    debita  tamen  cum  reverentia  Vird.  lihem.  Lov.  3.  Anlc. 
4.  5.  Col. 

h-mporis  tamen  Vird.   Rhem.  Lov.  3.  Antv.  4.  5.  Cot. 
Bk  -  fci  Vird.  Jihem. 


192 


Concilii  Tridentini 


victualia  subministrare :  salvo  idem  jure  conventionum 
antiquaram  cum  monasteriis  aliisve  piis  locis  aut  Eccle- 
siis  non  parochialibus  inito,  quod  illaesum  permaneat. 

§.  430.  In  bis  vero  locis  seu  provinciis,  ubi  con- 
suetudo  est,  ut  nec  victualia  nec  pecunia  nec  quidquam 
aliud  a.  Visitatoribus  accipiatur,  sed  omnia  gratis  fiant; 
ibi  id  observetur.  Quod  si  quisquam,  quod  absit,  ali- 
quid  amplius  in  supradictis  omnibus  casibus  accipere 
praesumserit ,  is  praeter  dupli  restitutionem  intra  men- 
sem  faciendam ,  aliis  etiam  poenis  juxta  Constitutionem 
Concilii  generalis  Lugdunensis ,  quae  incipit :  Exiqit, 
(XVIII)  nec  non  et  aliis  poenis  in  Synodo  provinciali 
arbitrio  Synodi  absque  ulla  spe  veniae  multetur.  Pa- 
troni  vero  in  iis,  quae  ad  Sacramentorum  administra- 
tionem  spectant,  nullatenus  se  praesumant  ingerere; 
neque  visitationi  ornamentorum  Eeclesiae  aut  bonorum 
stabilium  seu  fabricarum  proventibus  immisceant;  nisi 
quatenus  id  eis  ex  institutione  ac  fundatione  competat; 
sed  Episcopi  ipsi  haec  faciant,  et  fabricarum  redditus 
in  usus  Ecclesiae  necessarios  et  utiles,  prout  sibi  expe- 
dire  magis  visum  fuerit,  expendi  curent. 

C  A  P  U  T  IV. 

Pracdicationis  munus  a  quibus  et  quando  oheundum; 
Ecclesia  parochialis  ad  audiendum  verbum  Dei  adeunda. 
Nidlus  contradicente  Episcopo  praedicet  (§.  34  sqq.) 

g.  431.  Praedicationis  munus,  quod  Episcoporum 
praecipuum  est,  cupiens  sancta  Synodus,  quo  frequen- 
tius  possit  ad  fidelium  salutem  exerceri;  Canones  alias 
super  hoc  editos  sub  fel.  rec.  Paulo  III. ,  aptius  prae- 
sentium  temporum  usui  accommodando ,  mandat,  xit  in 
Ecclesia  sua  ipsi  per  se,  aut,  si  legitime  impediti  fue- 
rint,  per  eos  quos  ad  praedicationis  munus  assument, 
»in  aliis  autem  Ecclcsiis,  per  Parockos,  sire  iis  irnpc- 
ditis  pcr  a/ios  ab  Episcopo  impensis  eorum,  qui  eas 
praestare  vel  tenentur  vel  solent,  deputandos"  in  civi- 
tate,  aut  in  quacumque  parte  dioccesis  (rensebunt  expe- 
dire,  saltem  omnibus  Dominicis  et  solemnibus  diebus 
festis :  tempore  autem  Jejuniorum,  Quadragesimae  et  Ad- 

VARIANTES. 

§.  431.    vcrba:  in  aliis  —  deputandoB  ubaunt  a  Vird.  et  Hhem. 


Scssio  XXIV. 


198 


ventus  Domini  quotidie;  vel  saltem  tribus  in  hebdomaria 
diebus ,  si  ita  oportere  duxerint ,  sacras  Seripturas  di- 
vinamque  legem  annuntient;  et  alias,  quotiescuinquc  iri 
opportune  fieri  posse  juriicaverint.  Moneatque  Episco- 
pus  populum  diligenter,  teneri  unumquemque  parochiae 
suae  interesse,  itbi  commode  id  fieri  potest,  ad  audicn- 
dum  verbum  Dei. 

§.  432.  Nullus  autem  saecularis  sive  regularis,  etiam 
inEcclesiis  suorum  Ordinum,  contradicenteEpiscopo  prae- 
dicare  praesumat.  „lidem  etiam--  saltem  dominicis  et 
aliis  festivis  diebus  pueros  in  singulis  parochiis  fidei 
ruriimenta,  et  obedientiam  erga  Deum  et  parentes  dili- 
genter  ab  iis,  ad  quos  spectabit,  doceri  curabuut,  et 
si  opus  sit  etiam  per  censuras  ecclesiasticas  compellent; 
non  obstantibus  privilcgiis  et  consuetudinibus.  In  reli- 
qnis  ea3  quae  de  praedicationis  munere  sub  eodem  Paulo 
111.  decrcta  fuerunt,  suuin  robur  obtineant. 

CAPCT  V. 

Caitsne  criminales  contra  Episcopos  majores  a  solo 
summo  Pontifice ,   minores  a  Concilio  provinciali 
cognoscantur.    (§.  188.) 

§.  433.    Causae  criminales  graviores  contra  Epi- 
scopos,  etiam  haeresis,  quod  absit,  quae  depositione 
aut  privatione  dignae  sunt,  ab  ipso  tantum  summo  Ro- 
mano  lJontilice  cognoscantur  et  termincntur.    Quod  si 
cjusmorii  sit  causa,  quae  necessario  extra  Romanam  Cu- 
riam  sit  coinmittenda,  nemini  prorsus  ea  committatur, 
nisi  Metropolitanis  aut  Episcopis  a  beatissimo  Papa  eli- 
gendis.    llaec  vero  commissio  et  specialis  sit  et  manu 
ipsius  sanctissimi  Pontificis  signata,  nec  umquani  plus 
his  tribuat .  quam  ut  solam  facti  instnictionem  sumant 
processumque  conficiant.  quem  statim  ad  Romanum  Pon- 
tificem  transmittant ;  reservata  eidem  Sanctissimo  sen- 
tentia  definitiva.    Cetera  alias  sub  fcl.  rec.  «hilio  111. 
Miper  his  Decreta,  nec  non  et  Constitutio  sub  Innocen- 
tio  III.  in  COncilio  gcnerali ,   quae  incij)it :  Qualiter  et 
guamdo  (XIX),  quam  sancta  Synodus  iu  praescnti  in- 
novat.  ab  omnibus  observetur.    Minores  vero  criminales 

V  A  R  I  A  K  T  E  S. 

§.  431.    li<l<Mn  etiam  Episropi    Vivd.    liliem.   Lor.   3.    Antv.  4, 
5.  Col. 

13 


194 


Concilii  Tridentini 


causae  Episcoporum  in  Concilie  tantum  provincinli  co- 
gnoscantur  et  terminentur,  vel  a  deputandis  per  Con- 
cilium  provinciale. 

CAPUT  VI. 

Episcopus  quando  ct  qnomodo  possit  absoltere  a  cri~ 
mine  et  dispensarc  in  irrcgularitate  et  suspen- 
sione.    (§.  211.) 

§.  434.  Liceat  Episcopis  in  irregularitatibus  om- 
ttibus  et  suspensionibus ,  ex  delicto  oceulto  provenien- 
tibus,  excepta  ea  quae  oritur  ex  liomicidio  voluntario, 
et  exeeptis  aliis  deduetis  ad  forum  cbntentiostim ,  dis- 
pensare;  et  rn  quibuseumque  casibus  Occultis,  etiam 
Sedi  apostolicae  reservatis,  delinquentes  quoscumqtie 
sibi  subditos,  in  dioecesi  sua  per  seipsos,  aut  Vieariuin, 
ad  id  speeialiter  deputandum,  in  foro  conseientiae  gratis 
absolvere,  imposita  poenitentia  salutari.  ldem  et  in  liae- 
resis  erimine  in  eodem  foro  conscientiae  eis  tantum5  non 
eorum  Vicariis^  sit  permissum. 

C  A  P  U  T  VII. 

jSacramentorum  virtus,  antequam  populo  administrentur* 
ab  Episcopis  et  Parochis  explicetur ;  inter  Missarum 
solcmnia  sacra  eloquia  explanentur. 

§.  435.  Ut  fidelis  populus  ad  suscipienda  Sacra- 
menta  majori  cum  reverentia  atque  animi  devotione  ac- 
cedat,  praecipit  sancta  Synodus  Episcopis  omnibus,  ut 
non  solum  cum  haec  per  seipsos  erunt  populo  admini- 
sttanda,  prius  illorum  vim  et  usum  pro  suscipientium 
captu  explicent,  sed  etiam  idem  a  singulis  Parochis 
pie  prudenterque ,  etiam  lingua  vernacula  si  opus  sit 
et  commode  fieri  poterit,  servari  studeant,  juxta  for- 
mam  a  sancta  Synodo  in  Catechesi  sin^ulis  Saeramen- 
tis  praescribondam ;  quam  Episcopi  in  vulgarem  linguam 
fideiiter  verti  atque  a  Parochis  omnibus  populo  exponi 
curabunti  necnon  ut  inter  Missarum  solemnia  aut  divi- 
norum  celcbrationem ,  sacra  eloquia  et  salutis  monita 
eadcm  vernacnla  lingua  singnlis  diebus  festis  vel  so- 
lemnibus  oxplanent;  eademque  in  omnium  cordibus,  post- 
positis  inutilibus  quaesfionibus ,  inserere  atque  cos  in 
lege  Domiiu  erudire  stwleant. 


Sessio  XXIV. 


195 


C  A  P  U  T  vni. 

Puhticc  pcccantibus  pubHca  pocnitenlia  injiingatur ,  visi 
Episcopo  alitcr  rideatur.     Parnitruiiarius  in  Ca- 
tl/cdralibus  institucndns. 

436.  Apostolus  inbnet,  publice  peccantcs  palam 
esse  eorripiendos.  Quando  igfrur  ab  aliquo  publice  ct 
in  nmltorum  conspectu  crimen  eommissum  fucrir .  unde 
alios  scandalo  bffensOS  coinmotosque  fuisse  non  sit  du- 
bitandum :  huic  condignam  prd  modo  culpae  pocuitcn- 
tiam  publice  injimgi  oportet .  ut  quos  excmplo  suo  nd 
malos  mores  provocavit ,  suae  emendationis  testhnonio 
ad  rectam  revocet  vitam.  Episcopus  tamen  publieae 
hoc  poenitcntiae  scenus  in  aliud  secretum  poterit  com- 
mutarc.  quando  ita  magis  judicavcrit  expedire.  Iu  om- 
Btbus  etiam  cathedralibus  Ecclesiis,  ubi  id  commode 
fieri  poterit.  Poenitentiarius  aliquis  cum  unione  prae- 
bendae  proxime  vacaturae  ab  Episcopo  instituatur.  qui 
Magister  sit  vel  Doctor  aut  Licentiatus  in  theolo^ia  vel 
jure  canonico  et  annorum  qnadragmta ,  seu  alias  qui 
aptior  pro  loci  qualitate  reperiatur ;  qui  dum  Confessio- 
ncs  in  Ecclesia  audiet,  interim  praesens  iu  choro  cen- 
seatur. 

C  A  P  L  T  IX. 

A  quo  visitan  debcant  Ecclcsiac  saccularcs  nullifis 
dioeresis. 

§.  437.  Quae  alias  sub  feL  rec.  Paulo  113..  ct  hnper! 
sub  beatissimo  Domino  nostro,  Pio  IV..,  in  hoc  codcm 
Concilio  de  adhibenda  ab  Ordinariis  diligcmia  iu  bcne- 
ficiorum  ctiam  cxcmptoruin  visitatione  constituta  sunt ; 
eadem  etiain  in  iis  Ecclcsiis  saecularibus  observentur, 
quae  in  nuilius  dioecesi  esse  dicuntur:  ut  ab  Episcopo, 
cujms  cathedralis  Ecclesia  est  proximior,  ..si  id  poSshi69 
alioquin  ab  eo,  qui  semel  in  Concilio  provinciali  a 
Praelato  loci  illius  clectus  fuerit,  tamquam  SecGs  apo- 
stoncae  delegato,  visitentur:  non  obstantibus  privile- 
giis.  ct  consuetudinibus  quibuscumque  etiam  inunemo- 
rabilibus. 

V  A  R  f  An  Tt  E  S. 

§.  136.    n  i.l  constct  Rom.  3.  3.  4.  >.    Ven.  2. 

13  * 


196 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


C  A  P  U  T  X. 

Ubi  agitur  de  visitaiione  avt  morum  coiTectione,  nulla 

Decrelorum  siispensio  admittitur. 

§.  438.  Episcopi,  ut  aptius  quem  regunt  populum 
possint  in  officio  atque  obedientia  contincre,  iu  omnibus 
iis,  quae  ad  visitationem  ac  morum  correctionem  sub- 
ditoruin  suorum  spectant,  jus  et  potestatem  habeant, 
etiam  tamquam  apostolicae  Sedis  delegati,  ea  ordinandi, 
moderandi,  puniendi  et  exequendi  juxta  Canonum  san- 
ctiones,  quae  illis  ex  prudentia  sua  pro  subditorum  emen- 
datione  ac  dioecesis  suae  utilitate  necessaria  videbuntur. 
Nec  in  his,  ubi  de  visitatione  aut  moruni  correctione 
ag:itur,  exemptio  aut  ulla  inhibitio,  appellatio  seu  que- 
rela,  etiam  ad  Sedem  apostolicam  interposita,  execu- 
tionem  eorum,  quae  ab  his  mandata,  decreta  aut  judi- 
cata  fuerint  ,  quoquo  modo  impediat  aut  suspendat. 

C  A  P  U  T  XI. 

Honorarii  tituJi  aut  privilegia  particularia  juri 
Episcoporum  nihil  detrahant. 

§.  439.    Quoniam  privilegia  et  exemptiones,  quae 
variis  titulis  plerisque  conceduntur ,  liodie  perturbatio- 
nem  in  Ep>scoporum  jurisdictione  excitare  et  exemptis 
occasionem  laxioris  vitae  praebere  dignoscuntur ;  decer- 
nit  sancta  Synodus ,  ut  si  quando  justis ,  gravibus  et 
fere  necessariis  suadentibus  causis,  aliquos  honorariis 
titulis  Protonotariatus ,    Acolythatus,   Comitis  palatini, 
Capellani  regii  aut  aliis  hujusmodi  in  Romana  Curia  vel 
extra  insignibus  decorandos  esse  plaCuerit;  necnon  alios, 
cuicumque  monasterio  oblatos  vel  quomodocumque  ad- 
dictos,  aut  sub  nomine  servientium  Militiis,  seu  mona- 
Steriis,  hospitalibus,  collegiis,  aut  quocumque  alio  titulo 
assumi,  niliil  ex  iis  privilegiis  detractum  esse  Ordinariis 
mtelligatur,  quo  minuS  ii,  quibus  ea  jam  concessa  sunt 
vel  in  posterum  concedi  contigerit,  ipsis  Ordinariis,  tam- 
quam  apostolicae  Sedis  delegatis,  plene  in  omnibus,  et 
quoad  Cappellanos  regios.  juxta  Constitutionem  Inno- 
centii  III.,  quae  incipit:  Cum  Capella  (XX),  subjecti 
existant;  exceptis  tamen  iis,  qui  praedictis  locis  aut 
Militiis  actu  serviunt,  et  intra  eorum  septa  ac  domos 
resident,  subque  eorum  obedientia  vivunt;  sive  iis,  qui 


Sessio  XXIV. 


107 


lcsitime  et  secundum  regulam  earumdem  Militiarum  pro- 
fessionem  fecerint,  de  qua  Ordinario  constare  debeat; 
iion  obstantibus  privilegiis  quibuscumque ,  etiani  reli- 
gionis  saneti  Joannis  Hierosolymitani ,  et  aliamm  IV F i J i- 
tiarum.  Quac  vero  privilegia  residentibus  in  Curia  Ro- 
mana  vigore  Eugenianae  Constitutionis.  aut  faniiliaritatis 
Cardinabum  eompetere  solent;  ea  in  iis,  qui  beneficia 
ecclesiastica  obtinent,  ratione  praedictorum  beneficiorum 
ininime  intelligantur ,  sed  Ordinarii  jurisdictioni  subjecti 
permaneant,  non  obstantibus  quibuscumque  inhibitionibus 

C  A  P  U  T  XII. 

Quales  csse  debeant  promovendi  ad  dignitates  et  cano- 
nicatus  cal/iedralium  Ecelesiarum,  quidve  promoti 
praestare  debeant. 

§.  440.  Cum  dignitates,  in  Ecc?esiis  praesertim 
cathedralibus ,  ad  conservandam  augendamque  ecclesia- 
sticam  diseiplinam  fuerint  institutae,  ut  qui  eas  obtine- 
rent,  pietate  praecellerent  aliisque  exemplo  essent.  atque 
Episcopos  opera  et  officio  juvarcnt;  merito  qui  ad  eas 
vocantm-,  tales  esse  debent,  qui  suo  muneri  respondere 
possiat  Nenio  igitur  deinceps  ad  dignitates  quascum- 
que ,  quibus  animarum  cura  subest,  promoveatur,  nisi 
qui  saltem  XXV.  suae  aetatis  annum  attigerit,  ct  in 
clericali  prdine  versatus,  doctrina  ad  suum  munus  ex- 
sequendum  necessaria ,  ac  monun  integritate  commcn- 
detur,  juxta  Constitutionem  Alexandri  III.,  in  Concilio 
Laterariensi  promulgatam,  quae  incipit:  Cum  in  citnctis 
(IV)  i  Arcbidiaconi  etiam.  qui  oculi  dieuntur  Episcopi, 
sint  in  omnibus  Ecclesiis ,  ubi  fieri  poterit,  Magistri  in 
theologia  seu  Doctores,  aut  Licentiati  in  juie  canonico. 

§.  441.  Ad  eeteras  autem  dlgnitates  vel  persona- 
tus.  quibus  animarum  cura  nulla  subest,  Clerici  alio- 
quin  idonei,  et  XXII.  annis  non  mino  >s,  adsciscantur. 
nProvisi  etiam"  de  beneficiis  quibuscumque,  euram  ani- 
marum  habentibus,  teneantur  a  die  adeptae  possessio- 
uis.  ad  minns  intra  duos  menses,  in  manibus  ipsius 
Episcopi,  vel  eo  impedito  coram  generali  ejus  Vicario 
seu  Ofticiali ,  orthoxae  suae  fidei  pubhcam  facere  pro- 

VARIANTES. 

430.    P.itfoni  etiam  Lov.  3.  Antv.  4.  5.  Col. 


198 


C o n e i li i  T r i d e n t i n i 


fessionem,  et  in  Romanae  Ecclesiae  obedientia  se  per- 
mansuros  spondeant  ac  jurent.  Provisi  autem  de  ca- 
nonicatibus  et  dignitatibus ,  in  Ecclesiis  catliedraiibus 
non  solum  coram  Episcopo  seu  ejus  Officiali,  sed  etiam 
in  Capitulo  idem  facere  teneantur:  alioquin  praedicti 
omnes  provisi,  ut  supra,  fructus  non  faciant  suos^  nec 
illis  possessio  suffragetur. 

§.  442.  Neminem  etiam  deinceps  ad  dignitatem, 
canonicatum  aut  portionem  recipiant,  nisi  qui  eo  Or- 
dine  sacro  aut  sit  initiatus,  quem  illa  dignitas,  prae- 
benda  aut  portio  requirit;  aut  in  tali  aetate,  ut  infra 
tempus  a  jure  et  ab  hac  sancta  Synodo  statutum_,  ini- 
tiari  valeat.  In  omnibus  vero  Ecclesiis  catliedralibus 
omnes  canonicatus  ac  portiones  habeant  annexum  Or- 
dinem  Presbyterii,  Diaconatus  vel  Subdiaconatus.  Epi- 
scopus  autem  cum  consilio  Capituli  designet  ac  distri- 
buat,  prout  viderit  expedire,  quibus  quisque  Ordo  ex 
saeris  annexus  in  posterum  esse  debeat:  ita  tamen,  ut 
dimidia  saltem  pars  Presbyteri  sint,  ceteri  vero  Dia- 
coni  aut  Subdiaconi:  ubi  vero  consuetudo  laudabilior 
habet,  ut  plures  vel  omnes  sint  Presbyteri,  onmino  ob- 
servetur. 

g.  443.  Hortatur  etiam  sancta  Synodus,  ut  in  pro- 
vinciis  ubi  id  commode  fieri  potest  dignitates  omnes, 
et  saltem  dimidia  pars  canonicatuum ,  in  cathedralibus 
Ecclesiis  et  collegiatis  insignibus  conferatur  tantum  Ma- 
gistris  vel  Doctoribus,  aut  etiam  Licentiatis  in  theologia 
vel  jure  canonico.  Praeterea  obtinentibus  in  eisdem 
catliedralibus  aut  collegiatis  dignitates ,  canonicatus , 
praebendas  aut  portiones,  non  liceat  vigore  cujuslibet 
statuti  aut  consuetudinis ,  ultra  tres  menses,  ab  eisdem 
Ecclesiis  quolibet  anno  abesse:  salvis  nihilominus  earum 
Ecclesiarum  Constitutionibus ,  quae  longius  servitii  tem- 
pus  requirunt:  alioquin  primo  anno  privetur  unus({uisque 
dimidia  parte  fnictuum,  quos  ratione  etiam  ])raebendae 
ac  residentiae  fecit  suos.  (^uod  si  iterum  eadem  fuerit 
USUS  pegligentia,  privetur  omnibus  fructihus.  quos  eodem 
anno  hicratus  fuerit.  Crescente  vcro  contumacia,  contra 
eos,  juxta  sacrorum  Canonum  constitutiones ,  proce- 
datur.  Dislributiones  voro  qui  Statis  horis  interfuerinl; 
recipiant:  reliqui,  quavis  collusione  aui  rcinissione  ex- 
clusa  ,  his  careant,  juxta  BonhSaen  VIII.  Decretum  quod 
Incipit :   Consuvtudiittm  (XXI)  3  quod  sancta  Synodu^ 


Sc*sio  XXIV. 


199 


in  asum  revocat,  non  obstantibus  quibuscumque  statutis 
et  consuetudiuibus. 

§.  444.  Omnes  vero  divina  per  se  et  non  per  Sub- 
stitutos  compcllantur  obire  ofticia,  et  Episoopo  cele- 
branti  aut  alia  pontificalia  exereonti,  adsistere  et  inser- 
vire;  atque  in  clioro  ad  psallendum  instituto  hymnis  et 
canticis  I)ei  noinen  reverenter,  distincte  devoteque  lau- 
dare.  Vestitu  insuper  decenti  tam  in  Ecclesia  quam 
extra  assiduo  utantur;  ab  illicitisque  venationibus ,  au- 
cupiis,  choreis,  tabernis  lusibnsque  abstineant,  atque 
ea  morum  mtegritate  polieant,  ut  merito  Ecclesiae  Se- 
natus  dici  possit.  Cetera,  quae  ad  debitum  in  diVinis 
offieiis  regimen  spcctant:  deque  congrua  in  iiis  canendi 
seu  modulandi  ratione,  de  certa  lege  in  choro  conve- 
nicndi  et  permanendi,  simulque  de  cmnibus  Ecclesiae 
ministris,  qiiae  necessaria  erunt,  et  si  qua  hujusmodi, 
Synodus  provincialis ,  pro  cujusque  provinciae  utilitate 
et  moribus,  certam  cuique  formulam  praescribet,  Inte- 
rea  vero  Episcopus  non  minus,  quam  cum  duobus  Ca- 
nonicis,  quorum  unns  ab  Episcopo  alter  a  Capitido  eli- 
gatur,  in  iis  quae  expedire  videbuntur,  poterit  providere. 

C  A  P  U  T  XIII. 

Quomodo  icmdovibus  ealhedraUbus   Ecelcsiis  ct  Paro* 
c/ais  cojisulendum  ;  Parochiae  certis  finibus  di- 
sLingucndac. 

§.  445.  Quoniam  pleraequo  cathedrales  Ecclcsiae 
tam  tenuis  redditus  sunt  et  angustae,  ut  episcopali  fligni- 
tati  nullo  modo  respondeant  neque  Ecelesiarum  neces- 
sitati  sufiiciant;  examinet  Concilium  provinciale,  vocatis 
iis  quorum  iiiterest,  et  diligenter  cxpendat.  quas  propter 
angustias  tenuitatemque  vicinis  unire,  vel  novis  pro- 
ventibus  augere  expediat;  confectaque  de  praemissis  in- 
stnmienta  ad  summum  Romanmn  Pontificem  mittat.  Qui- 
bus  mstmctus  sununus  Pontifex  ex  prudentia  sua.  prout 
expedire  judicaverit,  aut  tenues  invicem  uniat  aut  aliqua 
accessionc  ex  fructibus  augeat 

§.  446.  Interim  vero,  donec  praedicta  efTectum  sor- 
tiantar,  hujusmodi  Episcopis,  qui  fructuum  subventione 
Pro,  dioecesis  suae  tenuitate  indigent,  poterit  de  beue- 
ficns  aliquibus.  dum  tamen  curaia  non  sint,  nec  dj?;ni- 
tales  seu  canonicatus  et  praebendae,   ncc  monasferia 


200 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


'  in  quibus  viget  regularis  observantia.  vel  quae  Capitulis 
generalibus  et  certis  Visitatoribus  subduntur,  a  summo 
Pontifice  provideri.  In  parocliialibus  etiam  Ecclesiis, 
quarum  fructus  aeque  adeo  exigui  sunt,  ut  debitis  ne- 
queant  oneribus  satisfacere,  curabit  Episcopus,  si  per 
beneficiorum  unionem  non  tamen  regularium  id  fieri  non 
possit,  ut  primitiarum  vel  decimarum  assignatione ,  aut 
T.,per  ParocManorum "  symbola  ac  collectas,  aut  qua 
commodiori  ei  videbitur  ratione,  tantum  redigatur,  quod 
pro  Rectoris,  „ac  parochiaesi  necessitate  decenter  suf- 
ficiat. 

§.  447.  In  unionibus  vero  quibuslibet  seu  ex  su- 
pradictis  seu  aliis  causis  faciendis,  Ecclesiae  parocbiales 
monasteriis  quibuscumque  aut  abbatiis  seu  dignitatibus 
sive  praebendis  Ecclesiae  catbedralis  vel  collegiatae, 
sive  aliis  beneficiis  simplicibus  aut  hospitalibus  militiisve 
non  uniantur:  et  quae  unitae  smit  revideantur  ab  Ordi- 
nariis,  juxta  alias  decretum  in  eadem  Synodo,  sub  fel. 
rec.  Paulo  III.  quod  etiam  in  unitis  ab  eo  tempora  citra 
aeque  observetur:  non  obstantibus  in  iis  quibuscumque 
verborum  formis,  quae  hic  pro  sufficienter  expressis 
habeantur.  Ad  haec  in  posterum,  omnes  hae  cathe- 
drales  Ecclesiae,  quarum  redditus  summam  ducatorum 
mille,  et  parochiales  ,  quae  summam  ducatorum  centum 
secundum  verum  annuum  valorem  non  excedunt,  nullis 
pensionibus  aut  reservationibus  fructuum  graventur. 

§.  448.  In  his  quoque  civitatibus  ac  locis,  ubi 
parochiales  Ecclesiae  certos  non  liabent  fines ,  nec  ea- 
rum  Rectores  proprium  populum,  quem  regant.  sed  pro- 
miscue  petentibus  Sacramenta  administrant ;  mandat  san- 
cta  Synodus  Episcopis  pro  tutiori  animarum  eis  com- 
missarum  salute,  ut  distincto  populo  in  certas  proprias- 
que  parochias,  unicuique  suum  perpetuum  peculiarem- 
que  Parochum  assignent,  qui  eas  cognoscere  valeat,  et 
a  quo  solo  licite  Sacramenta  suscipiant ;  aut  alio  utiliori 
modo,  prout  loci  qualitas  exegerit,  provideant.  Idem- 
que  in  iis  civitatibus  ac  locis,  ubi  nullae  sunt  paro- 
chiales ,  quamprimum  fieri  curent :  non  obstantibus  qui- 
buscumque  privilegiis  et  consuetudinibus  etiam  hnme- 
morabilibus. 

TARIAlf  f  lfi 

§.  444.   per  ParochorHm  L(w.  3.  Antv.  4.  5.  GoL 

aut  parochiae  Ven'.  2. 


Scssio  XXIV. 


2()1 


CAPUT  XIV. 

In  provisionc,  hcneficiorum ,  aut  admissione  ad  posses- 
sioncm  s  fructuum  dcductiones ,  quae  in  usus  pios 
non  convertuntur ,  prohibcntur. 

§.  449.    In  pluribus  Ecclesiis,  tam  catliedralibus 
quam  collegiatis  et  parochialibus ,  ex  earum  coustitutio- 
nibus  aut  ex  prava  consuetudiiie  observari  iiitellisjitur, 
ut  in  electione,  praesentatione,  nominatione,  institutione, 
confirmatione,  collatione  vel  alia  provisione  sive  admis- 
sione  ad  possessionem  alicujus  catliedralis  Ecclesiae  vel 
beneficii,  canonicatuum,  aut  praebendarum ,  vel  partem 
proventuum,  seu  ad  distributiones  qnotidianas  certac 
conditiones  seu  deductiones  ex  fructibus,  solutiones,  pro- 
missiones ,  compensationesve  illicitae,  aut  etiam,  quae 
in  aliquibus  Ecclesiis  dicuntur  turnorum  lucra,  interpo- 
nantur:   haec  cum  sancta  Synodus  detestetur  mandat 
Episcopis,  ut  quaecumque  liujusmodi  in  usus  pios  non 
convertuntur,  atque  ingressus  eos,  qui  Simoniacae  labis 
aut  sordidae  suspicionem  habent,  fieri  non  permittant; 
ipsique  diligenter  de  eorum  constitutionibus  sive  consue- 
tudinibus  super  praedictis  cognoscant;  et  illis  tantum 
quas  ut  laudabiles  probaverint  exceptis ,   reliquas  ut 
pravas  ac  scandalosas  rejiciant  et  aboleant.    Eos  vero, 
qui  adversus  haec  in  praesenti  Decreto  comprehensa 
quavis  ratione  commiserint,  poenis,  contra  Simoniacos 
editis,  sacris  Canonibus  et  variis  summorum  Pontificum 
Constitutionibus,  quas  omnes  innovat,  teneri  decernit: 
non  pbstantibus  quibuscumque  statutis,  constitutionibus 
et  consuetudinibus  etiam  immemorabilibus ,  etiam  apo- 
stolica  auctoritate  confinnatis:  de  quarum  subreptioix', 
pbreptione  et  intentionis  defectu,  Episcopus,  tamquam 
apostolicae  Sedis  delegatus,  cognoscere  possit. 

C  A  P  U  T  XV. 

Norma  augendi  tcnues  praebendas  Ecclcsiarum  cathc- 
dralium  et  collegiatarum  insignium  f§.  27  sqq.  27osqq.) 

§.  450.  In  Ecclesiis  caihedralibus  et  colle^iafis 
insignibus,  ubi  frequent.es,  areofjue  tenues  sunt  prae- 
bendae  simul  cum  distribufionibus  quotidianis,  ut  susti- 
iiendo  decenti  Canonicoruin  gradui  pro  loci  et  persona- 
iiim  qualitate  non  sufficiant;  liceat  Episcopis  cum  con- 


Concilii  Tridentini 


sensu  CapituK  vel  aliquot  simplieia  beneficia ,  non  tanien 
r  egula  ri  a ,  iis  unire;  vel,  si  hao  ratione  provideri  non 
possit,  aliquibus  ex  iis  suppressis,  cum  Patronorum  con- 
sensu,  si  de  jure  patronatus  laicorum  sint,  quarum  fru- 
ctus  et  proventus  reliquaruin  Praebendarum  distributio- 
nibus  quotidianis  applicentur,  eas  ad  pauciorem  nume- 
rum  reducere;  ita  tamcn,  ut  tot  supersint,  quae  divino 
cultui  celebrando  ac  dignitati  ..Ecclcsicie  commode  iw- 
Zeant"  respondere :  non  obstantibus  quibuscumque  con- 
stitutionibus  et  privilegiis,  aut  quacumque  reservatione 
^enerali  vel  speciali  aut  affcctione  :  neque  praedictae 
uniones  aut  suppressiones  tolli  seu  impediri  possint  ex 
quibuscumque  provisionibus ,  etiam  vigore  resignationis 
aut  qiubusvis  aliis  derogationibus  vel  suspensionibus. 

C  A  P  U  T  XVI. 

Quid  muneris  incumbat  Capitulo  sede  vacanie. 

§.  451.  Capitulum,  sede  vacante,  ubi  fructuunx 
perci])iendorum  ei  munus  incumbit,  Oeconomum  unum 
vel  plures  fideles  ac  diligentes  decernat ,  qui  rerum  eccle- 
siasticarum  et  proventuum  curam  gerant;  quorum  ra- 
tionem  ei  ad  quem  pertinebit  sint  reddituri.  Item  Offi- 
cialem  seu  Vicarium  infra  octo  dies  post  mortem  Epi- 
scopi  constituere,  vel  existentem  confirmare  omnino  te- 
neatur;  qui  saltem  in  jure  canonico  sit  Doctor,  vel  Li- 
centiatus,  vel  alias  quantum  fieri  poterit  idoneus:  si 
secus  factum  fuerit,  ad  Metropolitanum  deputatio  lm- 
jusmodi  devolvatur.  Et  si  Ecclesia  ipsa  metropolitana 
fuerit  aut  exempta,  Capitulumque  ut  praefertur  negli- 
gens  fuerit;  tunc  antiquior  Episcopus  ex  Suffraganeis 
in  metropolitana ,  et  propinquior  Episcopus  in  exempta 
Oeconomum  et  Vicarium  idoneos  possit  constituere,  Epi- 
scopus  vero  ad  eamdem  Ecclesiam  vacantem  promotus 
ex  iis,  quae  ad  eum  spectant,  ab  eisdem  Oeconomo, 
Vicario  et  aliis  quibuscumque  Officialibus  et  Admini- 
stratoribus,  qui  sede  vacante  fuerunt  a  Capitulo,  vel 
ab  aliis  in  ejus  locum  constituti,  etiam  si  fuerint  ex 
eodem  Capirulo,  rationem  exigant  officiorum,  jurisdi- 
Ctionis,  administrationis  aut  cujuscumque  eorum  mune- 

VARIANTKS. 

§.  450.    eeclesiastica^  valcant  Vird.  Rhem,  ecdesiasticae  com- 
inode  valeant  JLov.  3.  Antv.  4.  5.  Col. 


0 

Scssio  XXIV. 


203 


ris;  possltque  eos  pwiire,  qui  in  comm  officio  scu  ad- 
mloistratione  delique/int:  ctiam  si  praedicti  OfficiaJes, 
redditis  rationibuSj  a  Capitulo  vcl  a  dejmtatis  ab  epdera 
absolutionem  aut  liberationem  obtinuerint.  Eidcm  quo- 
que  Episcopo  teneatur  Capitulum  de  scripturis  ad  Eccle- 
siam  pertinentibus ,  si  quae  ad  Capitulum  pervenerunt, 
rationem  redderc. 

C  A  P  U  T  xvn. 

Plura  bcncfcia  uni  confcrrc.  eaque  retinerc,  quan- 
thmam  Ucc.at.    (§.  136.  13S.) 

§.  452.  Cum  ecclesiasticus  ordo  pervertatur,  quando 
nnus  plurium  officia  occupat  Clericorum;  sancte  sacris 
Canonibus  cautum  fuit,  neminem  oportere  in  duabus 
Ecctesiis  ronscribi.  Verum  quoniam  multi  improbae  ciir 
piditatis  atlectu  se  ipsos  non  Deum  decipientes,  ea  quae 
bene  oonstituta  sttnt  variis  artibus  eludere  et  plura  simul 
beneficia  obtinere  non  erubcscunt:  sancta  Synodus  de* 
bitam  regendis  Eoclesiis  disciplinam  restituere  cupiens, 
praescnti  Decreto,  quod  in  quibuscumque  personis,  quo- 
cumque  titulo  etiam  si  Cardidalatus ,  lionore  fulgeant, 
mandat  observari:  statuit,  ut  in  posterum  unum  tantum 
benefioium  ecclesiasticum  singulis  conferatur.  Quod  qui- 
dem  si  ad  vitam  ejus  cui  confertur  honcste  sustentan- 
dam  non  sufficiat;  liccat  nihilominus  aliud  simplex  suf- 
ficiens,  dummodo  utrmnquc  personalem  residentiam  non 
requirat,  cidem  conferri. 

§.  453.  Haecque  non  modo  ad  cathedrales  Eccle- 
sias,  sed  ctiam  ad  alia  omnia  beneficia  tam  saecularia 
quam  regularia  quaecumque  etiam  comniendata  pertr- 
beant,  cujuscumque  tituh*  ac  qualitatis  existant  IJli 
vero,  qui  in  praesenti  plures  parochiales  Ecclesias  aut 
unam  oathedralem  et  aliam  parochialem  obtinent;  co-. 
gantur  omnino,  quibuscumque  dispeusationibus  „ac  unkh 
iiihns"  ad  vitam  non  obstantibus,  una  tantmn  paro- 
chiali  vel  sola  cathedrali  retenta,  alias  parochiales  infra 
spatium  sex  mensium  dimittere:  alioquin  tam  paroohiales 
quasi  beneficia  omnia,  quae  obtinent ,  ipso  jure  vacare 
censeantur,  ac  tamquam  vacantia  libere  aliis  idoneis. 

V  A  R  I  A  H  T  E  S. 

§.  I5&,    ac  nniouHms  abmnt  a  Yird.  llhem. 


204 


Concilii  Tridentini 


conferantur ;  nec  ipsi  antea  illa  obtinentes,  tuta  eon- 
scientia,  fructus  post  dictuni  tcmpus  retineant.  Optat 
autem  sancta  Synodus,  ut  resignantium  necessitatibus 
commoda  aliqua  ratione ,  prout  summo  Pontifici  videbi- 
tur,  provideatur. 

C  A  P  U  T  XYIU. 

Ecclesia  parochiali  vacante  s  deputandvs  ab  Episcopo 
Vicarivs,  donec  illi  provideatur  de  Rcctore:  nominati 
ad  parochiales  Ecclesias  qua  forma  et  a  quibus 
examinavi  debeant,    f§.  147.,) 

§.  454.  Expedit  maxime  animarum  saluti,  a  dignls 
atque  idoneis  Parochis  gubernari.  Id  ut  diligentius  ac 
rectius  perficiatur,  statuit  "sancta  Synodus,  ut  cum  pa- 
rochialis  Ecclesiae  vacatio,  etiam  si  cura  Ecclesiae  vel 
Episcopo  incumbere  dicatur,  et  per  unum  vel  plures 
administretur,  etiam  in  Ecclesiis  patrimonialibus  seu  re- 
ceptivis  nuncupatis,  in  quibus  consuevit  Episcopus  uui 
vel  pluribus  curam  animarum  dare,  quos  onmes  ad  in- 
frascriptum  examen  teneri  mandat,  per  obitum  vel  re- 
signationem ,  etiam  in  Curia  seu  aliter  quomodocumque 
contigerit,  etiam  si  ipsa  parochiaiis  Ecclesia  reservata 
vel  affecta  fuerit  generaliter  vel  specialiter,  etiam  vi-K 
gore  indulti  seu  privilegii  in  favorem  sanctae  Romanae 
Ecclesiae  Cardinalium  seu  Abbatum  vel  Capitulorum: 
debeat  Episcopus  statim,  habita  notitia  vacationis  Eccle- 
siae  si  opus  fuerit ,  idoneum  in  ea  Vicarium ,  cum  con- 
grua  ejus  arbitrio  fructuum  portionis  assignatione  con- 
stituere,  qui  onera  ipsius  Ecclesiae  sustineat,  donec  ei 
de  Rectore  provideatur. 

§.  455.  Porro  Episcopus  et  qui  jus  patronatus  habet, 
intra  decem  dies  vel  aliud  tempus  ab  Episcopo  prae- 
scribeudum,  idoneos  aliquot  Clericos  ad  regendam  Eccle- 
siam  coram  deputandis  examinatoribus  nominet  Libe- 
rum  sit  tamen  etiam  aliis,  qui  aliquos  ad  id  aptos  no- 
verint,  eorum  nomina  deferre,  ut  possit  postea  de  cu- 
juslibet  aetate,  moribus  et  sufficientia  lieri  diligens  in- 
quisitio.  Et  si  Episcopo  aut  Syuodo  provinciali  pro  re- 
gionis  more  videbitor  magis  expedire,  per  edictum  etiam 
publicum  vocentur,  qui  volent  examinari.  Transacto 
constituto  tempore  pmnCs,  qui  descripti  fuerint,  exaini- 
nentur  ab  Episcopo,  sive  eo  impedito  ab  ejus  Vicario 


Scssio  XXIV. 


205 


gcnerali.  atquc  ab  aliis  examinatoribus  non  paucioribus, 
quaiu  tribus;  quorum  votis  si  pares  aut  singulares  fue- 
rint .  accedere  possit  Episcopus  vel  Vicarius,  quibus 
magis  vidcbitur. 

§.  456.  Examinatores  autem  singulis  annis  in  dioe- 
cesana  Svnodo  ab  Episcopo  vel  ejus  Vicario  ad  minus 
sex  proponantur ,  qui  Synodo  satisfaciant  ct  ab  ea  pro- 
bentur.  Advenienteque  vacatione  cujuslibet  Ecclesiae, 
tres  ex  illis  eligat  Episcopus,  qui  cum  eo  examen  per- 
iiciant;  indeque  succedente  alia  vacatione,  aut  eosdem 
aut  alios  tres  quos  maluerit.  ex  praedictis  illis  sex  eli- 
gat  Sint  vero  hi  examinatores  Magistri  seu  Doctores, 
aut  Licentiati  in  theologia  aut  jure  canonico ,  vel  alii 
Clerici  seu  regulares  etiam  ex  ordine  mendicantium,  aut 
etiam  seculares ,  qui  ad  id  videbuntur  magis  idonei;  ju- 
rentque  omnes  ad  sancta  Dei  evangelia  se,  quacumque 
luimana  aftectione  postposita" ,  fideliter  munus  executu- 
ros.  Caveantque  ne  quidquam  prorsus  occasione  hujus 
examinis  nec  ante  nec.  post  accipiant;  aliqui  Simoniae 
vitium  tain  ipsi,  quam  alii  dantes  incurrant;  a  qua  ab- 
solvi  nequeant,  nisi  dimissiS  beneficiis,  quae  quomodo- 
cumque  etiam  antea  obtinebant,  et  ad  alia  in  posterum 
inhabiles  reddantur.  Et  de  his  omnibus  non  solum  coram 
Deo,  sed  etiani  in  Svnodo  provinciali  si  opus  erit  ra- 
tionem  redderC  teneantur;  a  qua  si  quid  contra  officium 
eos  fecisse  compertum  fuerit,  graviter  ejus  arbitrio  pu- 
niri  possint. 

§.  4/>7.  Peracto  deinde  examine  renuncientur.  quot- 
cumque  ab  his  idonei  judicati  fuerint  aetate ,  moribus, 
doctrina,  prudentia  et  aliis  rebus  ad  vacantem  Eccle- 
siam  gubernandam  opportunis.  Ex  hisque  Episcopus  eum 
eligat ,  quem  ceteris  magis  idoneum  judicaverit;  atque 
illi  et  non  alteri  collatio  Ecclesiae  ab  eo  fiat .  ad  quem 
spectabit  eain  conferre.  Si  vero  juris  patronatus  eccle- 
siasii(  i  erit,  ac  institutio  ad  Episcopum  et  non  alium 
pertineat;  is,  quem  Patronus  digniorem  inter  probatos 
examinatoribus  judicabit ,  Episcopo  praesentare  te- 
neatur,  ut  ab  eo  instituatur.  Cum  vero  institutio  ab 
alio  qunm  ab  Episcopo  erit  facienda;  tunc  Episcopus 
solus  ex  dignis  eligat  digniorem;  quein  Patronus  ei  prae? 
sentet,  quem  institutio  spectat  Quod  si  juris  patro- 
uatus  Laicorum  fuerit;  debeat  qui  a  Patrono  praesen- 
tatus  erit,  ab  eisdem  deputatis  ut  supra  examinari,  et 
non  nisi  idoneus  repertus  fuerit  adinitti. 


Coricilii  Tridentini 


§.  458.  Iri  omnibusque  supradictis  casibus  non  cui- 
quam  altcri,  quam  uui  ex  praedictis  examinatis  et  ab 
feXaminatoribus  approbatis,  juxta  supra  dictam  regulam^ 
dc  Ecclesia  provideatur;  nec  pracdictorum  examinato- 
rtim  rclationem ,  quo  minus  executionem  habeat,  ulla 
devolutio  aut  appellatio,  etiam  ad  Sedem  apostolicani 
sive  ejusdem  Sedis  Legatos  aut  Vicelegatos  aut  Nuntios, 
seu  Episcopos  aut  Metropolitanos,  Primates  vel  Patriar- 
clias  interposita,  impediat  aut  suspendat:  alioquin  Vi- 
carius,  qiiCm  Ecclesiae  vacanti  antea  Episcopus  arbi- 
trio  suO  ad  tempus  deputavit,  vel  forsan  postea  depu- 
tabit ;  ab  ejus  Ecclesiae  custodia  et  administratione  non 
amoveatur,  donec  aut  eidem  aut  alteri  qui  probatus  et 
electus  fnerit  ut  supra  sit  provisum:  alias  provisiones 
omnes  sCu  institutiones ,  praeter  supra  dictam  formam 
factae,  subreptitiae  esse  censeantur:  non  obstantibus 
Imic  Decreto  exemptionibus ,  indultis,  privilegiis,  prae- 
Ventionibus  ,  affectionibus ,  novis  provisionibus ,  indultis 
concessis  quibuscumque  universitatibus,  etiam  ad  certam 
summam,  et  aliis  impedimentis  quibuscumque. 

g.  459.  Si  iamen  adeo  exigui  redditus  dictae  pa- 
rbchialis  fucrint,  ut  totius  hujus  examinationis  operam 
non  ferant;  aut  nemo  sit  qui  se  examini  quaerat  subji- 
cere;  aut  ob  apertas  factiones  seu  dissidia,  quae  in  ali- 
quibus  locis  reperiuntur ,  facile  graviores  rixae  ac  tu* 
inultus  possinc  excitari;  poterit  Ordinarius,  si  pro  sua 
conscientia  cum  Deputatorum  consilio  ita  expedire  ar- 
bitrabitur,  hac  forma  omissa  privatum  aliud  examen, 
ceteris  tamen  ut  supra  servatis,  adhiberc.  Licebit  etiani 
Svuodo  provinciali,  si  qua  in  supra  dictis  circa  exaini- 
nationis  formam  addenda  remittendave  esse  censuerit, 
l>rovidere. 

C  A  P  U  T  XIX. 

Mandala  dc  providendd,  Expcctatime  et  alia  ad 
gcnus  abrogantur. 

§.  460.  Decernit  sancta  Synodus,  mandata  de  pro- 
videndo,  et  gratias  quae  expectativae  dicuntur,  neniini 
ampliuS  ctiam  Collegiis ,  Univcrsitatibus ,  Seiiatibus  et 
aliis  singnlaribus  persdnis,  ctiam  snb  nomine  indulti 
aut  ad  certam  sununam^  vel  alio  quovis  colore  concedi; 
ncc  hactenus  concessis  cuiquam  uti  Hcere.    Sed  nec  re- 


Scssio  XXIV» 


2i)7 


fcervauoncs  mcntalcs.  nec  aliae  quaccumnuc  ad  vaca- 
tura,  nct;  indulta  ad  alienas  Ecclcsias  vel  monasteria 
alicui ,  etiam  ex  sanctae  Romanae  Ecclesiae  Cardina- 
libus,  concedantur,  et  hactenus  concessa  abrogata  esse 
censeanturi 

C  A  P  U  T  XX. 

llalio  agendi  causas  ad  forum  ccclcsiasticum  perfo* 
ncntcs  pracscribitur.    (§.  183.) 

§.  461.  Causac  omnes  ad  forinn  ecclesiasticum  quo- 
modolibet  pertinCntes,  etiam  si  beneficiales  sint,  in  prima 
instantia  cbram  Ordinariis  locorum  dumtaxat  6ognoscan- 
tur,  ntque  omnino  saltem  iufra  biennium  a  die  motae 
liiis  terminentur:  alioqufn  post  id  spatium  liberum  sit 
pariibus,  vel  alteri  iUarum  judices  sur/eriores ,  alias  ta- 
men  competentes  adire;  qui  causam  in  eo  statu  quo 
fuerit  assumant,  et  quamprimum  terminari  curent;  nec 
antea  aliis  committantur  uec  avocentur:  neque  appella- 
tiones  ab  eisdeiri  intcrpositae  per  superiores  quoscum- 
que  recipiantur ;  eorumve  commissio  aut  inhibitio  fiat, 
nisj  a  defijiitiva  vel  a  definitivae  vim  habente;  et  cujus 
gravamen  per  appellationem  a  definitiva  reparari  nequeat. 

§.  462.  Ab  liis  excipiantur  causae,  quae  juxta  ca- 
nonicas  sanctiones  apud  Sedem  apostolicam  sunt  tra- 
ctandae,  vel  quas  ex  urgenti  ratibnabilique  causa  ju- 
dicaverit  summus  RomaUus  Pontifex  per  speciale  re- 
scriptum  signaturae  sanctifatis  suae,  manu  propria  sub- 
scribendum,  committere  aut  avbcare.  Ad  haee,  causae 
matriraoaiales  et  crinrinal&s  non  J)ecani,  Archidiaconi 
aul  aliorum  inferiorum  judicio ,  etiam  visiiando,  sed 
Episcopi  tantum  examini  et  jurisdictioni  relinquantur ; 
etiara  si  in  praesenti  inter  Episcopurri  et  Decanum  seii 
Archidiaconum,  aut  alios  inferiores  super  causarum  ista- 
rum  cognitione  lis  aliqua  in  quacuraque  instantia  pen- 
deat;  coram  quo ,  si  pars  vere  paupertatem  probaverit, 
non  cogatur  extra  provinciam  ncc  in  sccunda  nec  in 
tertia  instantia  in  eadem  causa  matrimoniali  litigare; 
nisi  pars  altera  et  alimenta  et  expensas  litis  velit  sub- 
ministrare.  Legati  quoque,  etiam  de  latere,  Nuntii,  Cu- 
bernatores  ecclesiastici  aut  alii  quarumcumquc  faculta- 
tum  vigore,  non  solum  Episcopos  in  praechctis  eausis 
impedire,  aut  aliquo  modo  eorum  jurisdictionem  iis  prae- 


208  Concilii  Tridentini 

ripere  aut  turbare  non  praesumant;  nec  etiam  contra 
Clericos ,  aliasve  personas  ecclesiasticas ,  nisi  Episcopo 
prius  requisito  eoque  negligente^  procedant:  alias  eorum 
processus  ordinationesve  nnllius  momenti  sint;  atque  ad 
darani  satisfactionem  partibus  illati  teneantur. 

463.  Praeterea,  si  quis  in  casibus  a  jiire  permissis 
appellaverit,  aut  de  aliquo  gravamine  conquestus  fuerit ; 
seu  alias  ob  lapsum  biennii  de  quo  supra  ad  alium  ju- 
dicem  recurrerit;  teneatur  acta  omnia  coram  Episcopo 
gesta  ad  judicem  appellationis  expensis  suis  transferre : 
eodem  tamen  Episcbpo  prius  admonito,  ut  si  quid  ei 
pro  catisae  instructione  videbitur  possit  judici  appella- 
tionis  significare.  Quod  si  appellatus  compareat;  coga- 
tur  tunc  is  quoque  actorum,  quae  translata  sunt,  ex- 
pensas  pro  portione  sua,  si  illis  uti  voluerit,  subire; 
nisi  aliter  ex  loci  consuetudine  servetur,  ut  scilicet  ad 
appellantem  integrum  hoc  onus  pertineat. 

§.  464.  Poito  ipsam  actorum  copiam  teneatur  No- 
tarius,  congrua  mercede  accepta,  appellanti  quanto  ci- 
tius  et  ad  minus  intra  mensem  exhibere.  Qui  Notarius 
si  in  differenda  exhibitione  fraudem  fecerit;  ab  officii 
administratione  arbitrio  Ordinarii  suspendatur ;  et  ad  dupli 
poenam,  quanti  ea  lis  fuerit,  inter  appellantem  et  pau- 
peres  loci  distribuendam ,  compellatur.  Judex  vero,  si 
et  ipse  impedimenti  hujus  conscius ,  particepsve  fue- 
rit ,  aliterve  obstiterit ,  ne  appellanti  integre  acta  jintra 
tempus  traderentur;  ad  eamdem  dupli  poenam  prout 
supra  teneatur :  non  obstantibus ,  quoad  omnia  supra 
scripta,  privilegiis,  indultis,  concordiis,  quae  suos  tan- 
tum  teneant  auctores,  et  aliis  quibuscumque  consuetu- 
dinibus. 

C  A  P  U  T  XXI. 

Dcclaralur ,  ex  certis  vcrbis  svpra  positis  non  immu- 
tari  solitam  rationcm.  tractandi  ncgotia  in  genera- 
libus  Conciliis. 

§.  465.  Cupiens  sancta  Synodus,  ut  ex  Decretis 
ab  ea  editis  nulla  unquam  futuris  temporibus  dubitandi 
occasio  oriatur,  verba  illa,  posita  in  Decreto,  publi- 
cato  Sessione  prima,  sub  beatissimo  Domino  nostro  Pio 
IV.,  videlicot:  quae  proponektibus  Legatis  ac  Praesi- 
dentibus,  ad  horum  tcmporum  lccmulas  culamitates*  se- 


Scssio    XXIV.  XXV.  209 

dandas  de  rdigionp  controversias  9  coercendas  Unguas 
dolosas.  depravatorttto  morum  abusns  corrigendo^  Eccle- 
siav  veram  ,  et  chrislianmn  pacem  conciliandam  apta  et 
tdonea  ipsi  sanctac  Synodo  mdebwnturs  explicando  de- 
clarat,  meufis  suae  nou  fuisse,  ut  ex  praedictis  ver!)is 
solita  ratio  tractandi  negotia  ln  generalijms  Coneiiiis 
ulla  ex  parte  immutaretur ,  neqne  novi  quidquam,  praeter 
id,  quod  a  sacris  Canonibus  vel  generalium  Synodorum 
forma  hactenus  statutum  est,  cuiquam  adderetur  vel  de- 
tralieretur. 

Indictio  futurae  Sessionis. 

§.  466.  Insuper  eadem  sacrosancta  Synodus  proxi- 
mam  futuram  Sessioncm  feria  quinta  post  Conceptionem 
beatae  Mariae  Yirginis,  quae  erit  dies  nona  mensis  De- 
cembris  proxime  venturi,  habendam  esse  statuit  et  de- 
cerr.it,  cum  potesfate  etiam  abbreviandi.  In  qua  Ses- 
sione  tractabitur  de  sexto  nuuc  in  eam  dilato  capite,  et 
de  reliquis  refonnationis  capitibns  jam  exhibitis ,  deqtie 
aliis  ad  eam  pertinentibus.  Si  vero  opportunum  vide- 
bitur  et  tempus  patictur,  poterit  etiam  de  nommllis  dog- 
matibus  tractari,  prout  suo  tempore  in  Congregationi- 
bus  proponetur. 

Abbreriata  cst  dies  Sessionis. 
SESSIO  VIGESIMA  QUINTA, 

QUAE  EST  XOXA  ET  ULTIMA  SUB  PIO IV.  PONT.  MAX^ 

coepta  die  HI.  absoluta  die  IV.  Decemb.  M.  I).  LXIH. 

Decrehm  dc  Purgatorio.    (§.  91.  309.  319.; 

g.  4(J7.  Cum  catholica  Ecclesia  Spiritu  sancto  edo- 
cta  ex  sacris  litteris,  et  antiqua  Patrum  traditione,  in 
sacris  Conciliis  ct  novisshne  in  hac  oecumenica  Synodo 
docuerit.  Purgatorium  esse .  animasque  ibi  detentas,  fide- 
lium  sufiragiis,  potissimum  vero  acceptabili  Altaris  Sa- 
crificio  juvari;  praecipit  sancta  Synodus  Episcopis ,  ut 
sanam  de  Purgatorio  doctrinam ,  a  sanctis  Patribus  et 
sacris  Conciliis  traditam ,  a  Christi  fidelibus  credi ,  te- 
neri ,  doceri  et  ubique  praedicari  .  diligentcr  studeant, 
„apud  rudem  rcro  plebem  difficiliores  s  ac  tubtiliores 

TASIA9  T  E  S. 

§.  MT.    irt  rrfif.  Yirrf.  et  Rhem.  legitur  Koc  tiiodoi  Apud  rudew 
vero  f»lebeni  diflicilieres  ac  subtiliores  quaestiones ,  qnaeqne 

14 


210 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  i  i  d  e  n  t  i  n  i 


quaestiones,  quacque  ad  aedi ficationem  non  faciunt  (1  Tim. 
/,  4.),  et  ex  quibiis  pUrumque  nulla  sit  pietatis  acces- 
sio ,  a  popularibus  concionibus  secludantur.££  Incerta 
item  vel  quae  specie  falsi  laborant,  evulgari  ac  tractari 
non  permittant.  Ea  vero  quae  ad  cnriositatem  quandam 
aut  superstitionem  spectant,  vel  turpe  lucrum  sapiunt, 
tamquam  scandala  et  fidelium  offendicula  prohibeant. 
Curent  autem  Episcopi,  ut  fidelium  vivorum  sufFragia, 
Missarum  scilicet  sacrificia,  orationes,  eleemosynae  alia- 
que  pietatis  opera ,  quae  a  fidelibus  pro  aliis  fidelibus 
defunctis  fieri  consueverunt ,  secundum  Ecclesiae  insti- 
tuta  pie  et  devote  fiant ;  et  quae  pro  illis  ex  testatorum 
fundationibus  vel  alia  ratione  debentur,  non  perfuncto- 
rie,  sed  a  Sacerdotibus  et  Ecclesiae  ministris  et  aliis 
qui  hoc  praestare  tenentur,  diligenter  et  accurate  per- 
solvantur. 

De  hwocatione,    Veneratione  et  Reliquiis  Sanctorum, 
et  sacris  Imaginibus. 

§.  468.  Mandat  sancta  Synodus  omnibus  Episcopis 
et  ceteris  docendi  munus  curamque  sustinentibus,  ut  juxta 
catholicae  et  apostolicae  Ecclesiae  usum ,  a  primaevis 
christianae  religionis  temporibus  receptum ,  sanctorum- 
que  Patrum  consensionem  et  sacrorum  Conciliorum  De- 
creta  inprimis  de  Sanctorum  intercessione ,  invocatione, 
Reliquiarum  honore,  et  legitimo  Imaginum  usu,  fideles 
diligenter  instruant,  docentes  eos,  Sanctos  una  cum 
Christo  regnantes  orationes  suas  pro  hominibus  Deo 
offerre;  bonum  atque  utile  esse  suppliciter  eosinvocare, 
et  ob  beneficia  impetranda  a  Deo  per  Filium  ejus  Je- 
sum  Christum  Domiuum  nostrum ,  qui  solus  noster  Re- 
demptor  et  Salvator  est ,  ad  eorum  orationes ,  opem 
auxiiiumque  confugere:  illos  vero,  qui  negant  Sanctos, 
aeterna  felicitate  in  coelo  fruentes,  invocandos  esse, 
aut  qui  asserunt,  vel  illos  pro  hominibus  non  orare, 
vel  eorum .  ut  pro  nobis  etiam  singulls  orent  ,  invoca- 
tionem  esse  idoiolatriam,  vel  pugnare  cum  verbo  Dei, 
adversarique  honori  unius  mediatoris  Dei  et  hominum 

VAHIAN  TES. 

ad  aedificatiotieitl  non  faciunt,  tractari  non  perinittant:  atque 
demuin  illa  <i«ii*e  iildeterminata  snnt ,  et  subtiliores  quaestiones 
continent .  e.x  quibus  plenunque  nnlla  sit  pietatis  accessio  ,  a 
popubribus  concionibus  seduriantur. 


S  c  s  s  i  o  XXV. 


211 


Jesu  Christi  (l  Tim.  II,  5.) ,  vel  stultum  esse,  in  coelo 
regnantibus  vpce  vel  mente  supplieare;  impie  seutire. 

5>.  Snnetorum  quoque  Martyrum  et  aliorum 

cura  Christo  viventium  sancta  corpora.  quae  viva  mem- 
bra  fuerant  Christi  et  templum  Spiritus  saneti  (I  Cor. 
III)  16.  r/j  l&.  2  Cor.  VI,  16.;.  ab  ipso  ad  aeternam 
vitam  suscitanda  et  glorificanda ,  a  fideJibus  veneranda 
esse  :  per  quae  multa  beneficia  a  Deo  homimbus  prae- 
stantur:  ita  ut  affirmantes .  Sanctorum  Reliquiis  vene- 
rationem  atque  honorem  non  deberi;  vel  eas.  aliaque 
sacra  monumenta  a  fidelibus  inutiliter  honorari.  atque 
eorum  opis  impetrandae  causa  Sanctorum  memorias  fru- 
stra  frequentari;  omnino  damnandos  esse,  prout  jam 
pridem  eos  damnavit.  .,et  tiunc  eiiam  damnat"  Ecclesia. 

§.  470.  Imagines  porro  Christi,  deiparae  Virginis 
et  aliorum  Sanctorum.  in  templis  praesertim  habendas 
el  retinendas,  eisque  debitum  honorem  et  venerationem 
hnpertiondam;  non  quod  credatur  inesse  aliqua  in  iis 
divinitas  vel  virtus,  ])ropter  quam  sint  colendae ,  vel 
quod  ab  eis  sit  aliquid  petcndum,  vel  quod  fiducia  iu 
imaginibuS  sit  figenda.  veluti  olim  fiebat  a  gentibds, 
quae  in  idolis  spem  suam  collocabant  (Ps.  CXXXIV, 
18.)  ;  sed  quoniam  honos,  qui  eis  exhibetur,  refertur 
ad  prOtotypa^  quae  illae  repraesentant ;  ita  ut  per  Ima- 
gines  qnas  osculamur  et  coram  quibus  caput  aperimus 
et  procumbimus ,  Christum  adoremus;  et  Sanctos,  quo- 
rum  illae  similitudinem  gerunt,  veneremur.  Id  quod 
Conciliorutn,  praesertim  vero  secundae  Nicaenae  Synodi 
Deeretis  contra  Imaginum  oppugnatores  est  sancitum. 

471.  Illud  vero  diligenter  doeeant  Episcopi,  per 
historias  mysteriorum  nostrae  reuemptionis .  picturis  vel 
aliis  simihtudinibus  expressas ,  erudiri  et  confirmari  po- 
pulum  in  articulis  fidei  commemorandis ,  et  assidue  re- 
colendis:  tum  vero  ex  omnibus  sacris  Imaginibus  ma- 
gmim  fructum  percipi,  non  solum  quia  admonetur  po- 
pulus  beneficiorum  et  munerum,  quae  a  Christo  sibi  col- 
lata  sunr.  sed  etiam  quia  „Dei  per  S&nctos  miraeuhf. 
et  salntaria  exempla  oculis  fidelium  subjiciuntur;  ut  pro 
lis  Deo  gratias  agant ,   ad  Sanctorumque  imitationeni 

VAftlANTES. 

§.  470  Verba:  et  nunc  etiam  damnat  absuni  a  Vird,  et  likem, 
§<  471,    Sanctorum  muacula  Vitdt  et  Rhefat 

M  * 


212 


C  o  n  c  i  1  i  i  yV  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


virani  moresque  suos  componant;  excitenturque  ad  ado- 
randum  ac  diligendum  Deum,  et  ad  pietatem  colendam. 
Si  quis  autem  his  Deeretis  contraria  docuerit  aut  sen- 
serit;  anathema  sit. 

§.  472.  In  has  autcm  sanctas  ct  salutares  obser- 
vationes  si  qui  abuSus  irrepserint,  eos  prorsus  aboleri 
sancta  Synodus  vehementer  cupit;  ita  ut  nullae  falsi 
dogmatis  imagines  et  rudibus  periculosi  erroris  bccasio- 
nem  praebentes  statuantur.  Quod  si  aliquando  historias 
et  narrationes  sacrae  Seripturae,  cum  id  indoctae  plebi 
expediet,  exprimi  et  figurari  contigerit;  doceatur  popu- 
lus,  non  propterea  divinitatem  figurari,  quasi  corporeis 
oculis  conspici,  vel  coloribus  aut  figuris  exprimi  possit. 
Omnis  porro  superstitio  in  Sanctorum  invocatione,  Re- 
liquiarum  veneratione,  et  Imaginum  sacro  usu  toljatur; 
omnis  turpis  quaestus  eliminetur;  omnis  denique  lasci- 
via  vitetur;  ita  ut  procaci  venustate  Imagines  non  pin- 
gantur,  nec  ornentur;  et  Sanctorum  celebratione ,  ac 
Heliquiarum  visitatione  homines  ad  comessationes  atque 
ebrietates  non  abutantur,  quasi  festi  dies  in  honorem 
Sanctorum  per  luxum  ac  lasciviam  agantur. 

§.  473.  Postremo,  tanta  circa  haec  diligentia  et 
cura  ab  Episcopis  adliibeatur,  ut  nihil  inordinatum,  aut 
praepostere  et  tumultuarie  accommodatum ,  nihil  profa- 
num  niliilque  inhonestum  appareat;  cum  domum  Dei  de- 
eeat  sanctitudo  (Ps.  XCII,  5.^).  Haec  ut  fidelius  ob- 
serventur  statuit  sancta  Synodus,  nemini  licere  ulio  in 
loco  vel  Ecclesia ,  etiam  quomodolibet  exempta  ,  ullam 
insolitam  ponere  vel  ponendam  curare  Imaginem^  nisi 
ab  Episcopo  approbata  fuerit;  nulla  etiam  admittenda 
esse  nova  miracula ,  nec  novas  Reliquias  recipiendas, 
nisi  eodem  recognoscente  et  approbante  Episcopo.  Qui 
simul  atque  de  iis  aliquid  compertum  habuerit;  adhi- 
bitis  in  consiltum  Theologis  et  aliis  piis  viris,  ea  faciat 
quae  veritati  et  pietati  consentanea  judicaverit,  Quod 
si  aliquis  dubhis  aut  difficilis  abusus  sit  exstirpandus, 
vel  omnino  aliqna  de  iis  rebus  gravior  qnaestio  incidat; 
Episcopus,  antequam  controversiam  dirimat,  Metropo- 
politani  et  comprovincialinm  Episcoporum  in  ^Concilio** 

V  A  r.  f  A  A  T  E  s. 

§,  173.    Synodo  Virit.  Rhem. 


B  e  0  *  Ve    X  X  V. 


213 


proTinchll  sententiani  expeetet:  ita  tatnen,  ut  nihil, 
inoonsolto  sanctissimo  Romaoo  Pootifice ,  novum  aut  ia 
Ecclesia  liactenus  inusitatum  decernatur. 

De  Regularibus  et  MonialUnu. 

Eadem  aancrosancta  Synodds,  reformationem  pro- 
sequens.  ea  quae  sequuntur.  statuenda  esse  ccnsuit: 

C  A  P  L  T  I. 

Recjulares  omnes  ad  regnlae,  quam  professi  sunt,  prac- 
seriptum  citam  instituant;  id  ut  fiai  Superiores 
sedulo  curenu 

§.  4^4.  Quoniam  non  ignorat  sancta  Synodus,  quan- 
tuin  ex  monastcriis  pie  institutis  et  recte  adminisrratis 
in  Ecclesia  Dei  snlendoris  atque  utilitatis  oriatur;  ne- 
cessarrani  esse  censmt,  quo  facijius  ac  maturius.  ubi 
coDapsa  est .  vetus  et  regularis  discip.iina  iustauretur. 
et  constantras  obi  conservata  est  perseveret,  praecipere, 
prout  hoc  Dccrero  praecipit.  ut  omnes  Regulares.  tam 
viri  quam  mulieres.  ad  Reguiae  quam  professi  sunt  prae- 
scriptum  vitam  iostitoant  et  componant.  atque  inprimis. 
quae  ad  suae  profe>>ionis  perfectionem ,  ut  obedientiac, 
paupertatis  ct  c-a^riratis.  ac  si  quae  alia  siuit  aiicujus 
itegolae  etOrdinis  peculiaria  vota  et  praecepta,  ad  eonun 
respective  essentiam .  uec  non  ad  communem  vitam, 
victura  et  veMitum  conservanda  pertinentia  fideliter  ob- 
servrnt.  Omnisque  cura  et  dili2;entia  a  Superioribus 
adlii!><»atur  tam  in  Capitulis  p;eneralibus  et  provinciali- 
bus ,  quam  iu  eorum  visitationibus .  quae  suis  tempo- 
ribus  facere  non  praetennittant,  ut  ab  illis  non  rece- 
datur:  com  compertum  sir .  ab  eis  non  posse  ea.  quae 
ad  substantiam  regularis  virae  pertinent,  relaxari.  Si 
enim  illa.  quae  bases  sunt  et  fondamenta  totius  regu- 
laris  (Ksciplinae ,  exacte  non  fucrint  con>ervata ,  totuni 
corruat  aedificium  oecesse  est 

C  A  P  l  T  II. 

ProprUtas  Regularibus  omniuo  prokibetur. 

§.  475.  Nemini  i^miv  Rcpailarium .  tain  vironun 
quanf  miilierum .  iiceat  bona  immobilia  vel  mobilia.  cu- 


Concilii  Tiidcntini 


piscumque  qualitatis  fuerint,  etiam  quovis  modo  ab  eis 
acquisita ,  tamquam  propria ,  aut  etiam  nomine  eonven- 
tus  possidere  vel  tenere;  sed  stathn  ea  Superiori  tra- 
dantur,  conventuique  incorporentur.  Nec  deinceps  li- 
ceat  Superioribus  bona  stabilia  alicui  Regulari  conce- 
dere,  etiam  ad  usumfructum  vel  usum?  administrationem 
aut  commendam.  Administratio  autem  bonorum  mona- 
steriorum  seu  conventuum  ad  solos  officiales  eorum- 
dem,  ad  nutum  Superiorum  amovibiles,  pertineat.  Mo- 
bilium  vero  usum  ita  Superiores  permittant,  ut  eorum 
supellex  statui  paupertatis ,  quam  professi  sunt,  con- 
veniat,  nihilque  superflui  in  ea  sit,  nihil  etiam  quod 
sit  necessarium  eis  denegetur.  Quod  si  quis  aliter  quid- 
quam  tenere  deprehensus  aut  convictus  fuerit;  is  bien- 
liio  activa  et  passiva  voce  privatus  sit,  atque  etiam 
juxta  suae  Regulae  et  Ordinis  constitutiones  puniatur. 

C  A  P  U  T  IIL 

Omnia  monasteria ,  yraeter  Im  excepta  ,  possnnt  possi- 
dere  hona  immobilia:  mimerus  personarum  in  illis  pro 
modo  facultatum  aut  eleemosynarum  constituendus ; 
nulla  sine  licentia  Episcopi  erigenda. 

§.  476.  Concedit  sancta  Synodus  omnibus  mona- 
Steriis  et  domibus,  tam  virorum  quam  mulierum,  et  men- 
dicantium,  exceptis  domibus  fratrum  sancti  Francisci 
Capuccinorum,  et  eorum  qui  Minorum  de  Observantia 
vocantur,  etiam  quibus  aut  ex  constitutionibus  suis  erat 
prohibitum  aut  ex  privilegio  apostolico  non  erat  con- 
cessum,  ut  deinceps  bona  immobilia  eis  possidere  liceat. 
Quod  si  aliqua  loca  ex  praedictis,  quibus  auctoritate 
apostolica  similia  bona  possidere  permissum  erat,  eis 
spoliata  sint,  eadem  omnia  illis  restituendi  esse  decer- 
nit.  In  praedictis  autem  monasteriis  et  domibus,  tam 
virorum  quam  mnlierum,  bona  immobilia  possidentibus 
vel  non  possidentibus,  is  tantuin  numerus  constituatur 
:\v  in  posterum  conservetur,  qui  vel  ex  redditibus  pro- 
priis  monasteriorum  vel  ex  consuetis  eleeinosynis  com- 
mode  possit  sustentari;  nec  de  cetero  similia  loca  eri- 
gantur  sine  E]>iscopi,  in  cujus  dioecesi  erigenda  sunt, 
ucentia  prius  oblcnta, 


8  e  s  s  I  o    XX  V . 


215 


C  A  P  U  T  IV. 

Regularis  sine  Supefioris  Ucentia  ncc  se  obsequio  alte- 
rius  subjiciat,  nec  a  couren/u  recedat;  ad  Universitaiem 
shtdioritm  missns  in  cbnventu  kabitet. 

§.  477.  Prohibet  sancta  Synodus,  ne  quis  Regu- 
laris,  sine  sui  Superioris  licentia ,  praedicatioDis  vel  le- 
ctionis  ant  cujusvis  pii  operis  praetextu,  subjiciat  se 
obsequio  alicujus  Praelati .  Principis  vel  Universitatis 
vel  Communitatis ,  aut  alterius  oujuscumque  personae 
seu  loci:  neque  ei  aliquod  privilegium  aut  facultas,  ab 
aliis  super  iis  obtenta  ,  suffragetur.  Quod  si  contra  fe- 
ceril .  tamquam  inobediens  arbitrio  Superioris  puniatur. 
Nec  liceat  Regularibus  a  suiS  conveutibus  recedere, 
etiaui  praetextn  ad  Superiores  suos  accedendi,  nisi  ab 
eisdem  missi  aut  vocati  fuerint.  Qui  vero  sine  prae- 
dicto  mandatq  in  scriptis  obtento  repertus  fuerit,  ab 
Ordinariis  loeorum  tamquam  desertor  sui  instituti  pu- 
niatur;  illi  autem,  qui  studiorum  causa  ad  Universitates 
mittuntur,  in  conventibus  tantum  babitent;  alioquin  ab 
Ordinariis  contra  eos  procedatur. 

C  A  P  U  T  V. 

Clausurae  ct  custodiae  Monialium  procidctur. 

§.  478.  Bonifacii  YJII.  Constitutionem ,  quae  inci- 
pit:  Periculoso  (XXII),  renovans  sancta  Synodus,  uni- 
versis  EpiscQpis  sub  obtestatione  divini  judicii  et  inter- 
mmatione  maledictionis  aeternae,  praecipit.  ut  in  omni- 
bus  monasteriis  sibi  subjectis  orainaria,  in  aliis  vero 
Sedis  apostolicae  auctoritate,  clausuram  Sanctimonialiiun., 
ubi  violata  fuerit,  diligenter  restitui.  et  ubi  inviolata 
est  conservari  maxime  procurent:  mobedientes  atque 
contradictores  per  censuras  ecclesiasticas  aliasque  ]>oe- 
nas,  quacumque  appellatione  postposita,  compescentes, 
invocato  etiam  ad  boc  si  opus  fuerit  auxilio  brachii  sae- 
cularis.  Quod  auxilium  ut  praebeatur,  omnes  christia- 
D08  Principes  bortatur  saneta  Synodus,  et  sub  excom- 
nuuiicationis  poena,  ipso  facto  incurrenda,  omnibus  Ma- 
gistratibus  saecularibus  injungit  Nemini  autem  Sancti- 
monialium  liceat  post  professionem  exire  a  monasterio, 
etiam  ad  breve  tempus,  quocumque  praetcxiu,  nisi  ex 


216 


C  o  ii  c  i  1  i  i  T  ?  i  d  e  n  t  i  a  i 


aliqua  legitima  eausa  ab  Episcopo  approbanda :  indultis 
quibuscumque  et  privilegiis  non  obstantibus, 

§.  479.  Ingredi  autem  intra  septa  monasterii  ne- 
mini  liceat.  cujuscumque  generis  aut  conditionis,  sexus 
vel  aetatis  fuerit,  sine  Episcopi  vel  Superioris  liccntia 
in  scriptis  obtenta,  sub  cxcommunicationis  poena  ipso 
facto  incurrenda.  Dare  autem  tantum  Episcopus  vel 
Superior  licentiam  debet  in  casibus  necessariis  ;  neque 
..aiusi£  ullo  modo  possit ,  etiam  vigore  cujuscumquc  fa- 
cultatis  vel  indulti  liactenus  eoncessi,  vel  in  posterum 
concedendi.  Et  quia  monasteria  Sauctimonialium  extra 
moenia  urbis  vel  oppidi  constituta,  maiorum  liominum 
praedae  et  aliis  facinoribus  sine  ulla  saepe  custodia 
sunt  exposita ;  curent  Episcopi  et  alii  Superiores,  si  ita 
videbitur  expedire,  ut  Sanctimoniales  ex  eis  ad  nova 
vel  antiqua  monasteria  intra  urbes  vel  oppida  frequentia 
redueantur;  invocato  etiam  auxilio  si  opus  fiierit  bracbii 
saecularis.  Impedientes  vero  vel  non  obedientes  ner 
censuras  ecclesiasticas  parere  compellant, 

C  A  P  U  T  VI. 

Norma  servanda  in  electione  Superiorum  regulariunu 

§.  480.  In  electione  quorumcumque  Superiorum, 
Abbatum  temporalium  et  aliorum  Officialium  ac  Gene- 
ralium^  et  Abbatissarum  atque  aliarum  Pi  aepositarum, 
quo  omnia  reete  et  sine  ulla  fraude  fiant,  inprimis  sau- 
cta  Synodus  districte  praccipit,  omnes  supradictos  eligi 
debere  per  vota  secreta,  ita  ut  singulorum  eligentium 
nomina  nunquam  publicentur.  Nec  in  posterum  liceat, 
Provineiales  aut  Abbates,  Priores  aut  alios  quoscumque 
Titulares  ad  effectum  electionis  faciendae  constituere, 
aut  voces  et  suffragia  absentium  supplere.  Si  vero  contra 
hujus  Decreti  constitutionem  aliquis  electus  fuerit,  electio 
irrita  sit,  et  is,  qui  ad  bunc  effectum  se  in  Provincia- 
lem ,  Abbatem  aut  Priorem  creari  penniserit,  deinceps 
ad  omnia  officia  in  religione  obtincnda  inliabilis  existat, 
facultatesque  super  bis  concessae  eo  ipso  abrogatae 
censeantur  et  si  in  postcrum  aliae  concedantur,  tam- 
quam  surreptitiae  hnbeantur. 

V  A  R  I  A  Bl  T  t  S, 

§,  471).    R&ll  /iom.      4,  4, 


j3  <rs  s  i  o  XXV, 


217 


cap.ut  vn. 

Quac.  et  quomodo  in  Abbatissas,  rcl  alio  nomine  Pracfc- 
ctas  cliycndac:  duobus  monastcriis  nulla  prac/iciaiur. 

§,  481,  Abatissa  ct  Priorissa,  et  quocumque  alio 
Domiue  Praefecta  vel  Praeposita  appelletur.  eligatur  uon 
minor  aunis  quadragiiita ,  ct  quae  octo  annis  post  ex- 
pressam  professionem  laudabiliter  vixerit.  Quod  si  liis 
qualitatibus  non  reperiatur  in  eodem  monasterio ,  ex  alio 
ejusdem  Ordinis  eligi  possit.  Si  lioc  etiam  inconmiodum 
Superiori,  qui  electioni  praeest,  videatur,  ex  iis.  quae 
in  eodem  monastcrio  aimum  trigesimum  excesserint ,  et 
quinque  saltem  annis  post  profcssionem  recte  vixerint, 
EpiscopO  vcl  alio  Superiore  consentiente,  eligatur.  Duo- 
bus  vcro  monasteriis  nulla  praeficiatur.  Et  si  qua  duo 
vcl  plura  quocumque  modo  obtinet,  cogatur  uno  exce- 
pto  intra  sex  menses  cetera  resignare.  Post  id^vero 
tcmpus  nisi  rcsi^naverit  omnia  ipso  jure  vacent.  Is  vero 
qui  clectioni  praeest  Episcopus  sive  alius  Superior  clau- 
Btra  monasterii  non  ingrediatur,  sed  ante  canceHorum 
fenestellam  vota  singularum  audiat  vel  accipiat.  In  re- 
liquis  sexventur  singulorum  Ordinum  vel  monastcriorum 
constitutiones. 

C  A  P  U  T  vni. 

Ucgimcn  monasteriorum \9  non  habcntium  ordinarios  rc- 
gulares  Yisitatorcs .  quomodo  sit  institucmlum. 

§.  482.    Monasteria  omnia,  quae  generalibus  Capi- 
tnlfs  aut  Episcopis  non  subsunt,  nec  suos  liabent  ordi- 
narios  regulares  Visitatorcs,  sed  sub  immcdiata  Sedis 
apcstolicae  proteetione  ac  directione  regi  consuc\  eriuit ; 
teneantur   infra    annum  a  fine  praescntis  Concilii ,  ct 
deinde  quolibet  triennio  sese  in  Congregariones  rcdigerc. 
juxta  formam  Constitutionis  Innocentii  III,  in  Concilio 
generali,  quae  incipit:    In  siiu/u/is  (XXIII.) .  ibiqne 
ceitas  regulares  personas  deputare,  qnae  de  modo  et 
ordine  de  praedictis  Congrc^ationibus  erfgendis,  ac  sta- 
tutis  in  eis  exequendis  deliberent  et  statuant.    Quod  si 
in  lus  negligentes  fuerint,  liccat  Metropolitano  in  cujus 
proyineia  praedieta  monastcria  sunt.  tamquam  Sedis  apc- 
Btolicae  dclegato,  eos  pro  praedictis  causis  convocare. 
Quod  si  infra  limites  unius  provinciae  non  sit  suffieiens 


218 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  j  n  i 


talium  monasteriorum  numerus  ad  erigendam  Congrega- 
tionem;  possiut  duarum,  vel  trium  provinciarum  moua- 
steria  uuam  facere  Congregationem.  Ipsis  autem  Con- 
gregationibus  constitutis,  illarum  generalia  Capitula,  et 
ab  illis  electi  Praesides  vel  Visitatores  eandem  habeant 
auctoritatem  in  suae  Congregationis  monasteria  ac  Re- 
gulares  in  eis  commorantes,  quam  alii  Praesides  ac  Yi- 
sitatores  in  ceteris  liabent  Ordinibus ;  teneanturque  suae 
Congregationis  monasteria  frequenter  visitare,  et  illo- 
rum  reformationi  incumbere;  et  ea  observare,  quae  in 
sacris  Canonibus  et  in  lioc  sacro  Concilio  sunt  decreta. 
Quod  si  etiam_,  Metropolitano  instante,  praedicta  exequi 
non  curaverint,  Episcopis  in  quorum  dioecesibus  loca 
praedicta  sita  sunt,  tamquam  Sedis  apostolicae  delega- 
tis,  subdantur. 

C  A  P  U  T  IX, 

Monasteria  Monialium  immediate  subjecta  Sedi  apostoli- 
cae  ab  Episcopo  regantur:  alia  vero  a  deputatis  in 
Capitulis  generalibus  vel  ab  aliis  Regularibiis. 

§.  483.  Monasteria  Sanctimonialium ,  sanctae  Sedi 
apostolicae  immediate  subjecta,  etiam  sub  nomine  Capi- 
tulorum  sancti  Petri  vel  sancti  Joannis,  vel  alias  quo- 
modocumque  nuncupentur,  ab  Episcopis  tamquam  dictae 
Sedis  delegatis  gubernentur,  non  obstantibus  quibuscum- 
que.  Quae  vero  a  deputatis  in  Capitulis  generalibus 
vel  ab  aliis  Regularibus  reguntur,  sub  eorum  cura  et 
custodia  relinquantur. 

C  A  P  U  T  X. 

Moniales  nnoquoquc  mense  peccata  confiteantur ,  ct  Eu- 
charistiam  sumant:  Confcssarius  extraordinarius  iis 
ab  Episcopo  assignetur.  Intra  septa  tnonasterii  Eu- 
charistia  non  conscrvetur. 

§.  484.  Attendant  diligenter  Episcopi  et  ceteri  Su- 
periores  monasteriorum  Sanctimonialium.  ut  in  constitu- 
tionibus  earum  admoneantur  Sanctimoniales ,  ut  saltem 
semel  singulis  mensibus  Confessionem  |>eccatorum  fa- 
ciant,  et  sacrosanctam  Ekicharis^iam  suscipiant,  ut  eo 
se  salutari  praesidio  muniant  ad  omnes  oppugnationes 


S  c  s  s  i  o  XXV. 


219 


Daemons  fortitcr  supcrandas.  Praeter  ordinarium  au- 
tem  Confessorem  alius  extraordinarius  ab  Episcopo  et 
aliis  Superioribus  bis  aut  ter  in  anno  ofteratur,  qui 
omnium  Confessiones  audire  debeat,  Quod  vero  sanctissi- 
mum  Christi  eorpus  intra  chorum  vel  septa  monasterir, 
et  iion  in  publica  Ecelesia  conservetur,  proliibet  san- 
cta  Svnodus,  non  obstante  quocumque  indulto  aut  pri- 

vilegio. 

C  A  P  U  T  XI. 

Iu  monastcriis ,  quzbus  imminet  cura  pcrsonarum  saccu- 
hirium.  fjui  cam  exercekt ,  subsint  Episcopo,  ct  ab 
eo  prius  cxamincntur .  ecrlis  exeeptis. 

§.  485.  In  monasteriis  seu  domibus  virorum  seu 
mulierum .  quibus  imminet  animarum  cura  personamm 
s.Hcularium .  praeter  eas,  quae  sunt  de  illorum  mona- 
steriorum  seu  locorum  familia  personae,  tam  regula- 
res  (jiiain  saeculares.  hujusmodi  curam  exercentes,  sub- 
sint  inunediate  in  iis,  .  quae  ad  dietam  curam  et  Sacra- 
mentoruin  administrationem  pertinent,  jurisdictioni.  visi- 
tationi  et  correctioni  Episcopi,  in  cujus  dioecesi  sunt 
..sit<r-.  Xoc  ibi  aliqui,  etiam  ad  nutum  amovibiles,  de- 
putentur,  nisi  de  ejusdem  consensu  ac  praevio  examine, 
per  eum  aut  ejus  Vicarium  facjendo,  cxcepto  monnste- 
rio  C  luniacensi  cum  suis  limitibus,  et  exceptis  etiam 
iis  monasterjis  seu  iocis,  in  quibus  Abbates.  Generales 
aut  Capita  Ordinum  sedem  onlinariam  principalem  ha- 
bent,  atque  aliis  monasteriis  seu  domilms,  in  quibus 
Abbates,  aut  alii  Regularium  Superiores  jurisdictionem 
ejuscopalem  et  temporalem  in  Parochos  et  Parochianos 
efxercent:  salvo  tamen  eorum  Episcoporum  ..jnre-'-,  qui 
majorera  in  praedicta  loca  vel  personas  jurisdictionem 
exerccnt. 

C  A  P  U  T  XII. 

Censurae  episcopaJcs ,  ct  dics  fcsti  in  diocccsi  indicti, 
serventur  etiam  a  Regufaribus. 
§.  4S6.    Censurae  et  interdicta,  nedum  a  Sede  apo- 

V  A  R  I  A  N  T  E  S. 

§.  485.    sita  abcst  a  Yird.  et  Rhem. 
judite  Ven.  '2. 


220 


Conciiii  Tridenlini 


stolica  emanata,  sed  etiani  ab  Ordinariis  promulgata, 
mandante  Episcopo ,  a  Reguiaribus  in  eorum  Ecclesiis 
publicentur  atque  serventur.  Dies  etiam  festi,  quos  in 
dioeeesi  sua  servandos  idem  Episcopus  praeceperit,  ab 
exemptis  omnibus  etiam  Regularibus  serventur. 

c  a  p  u  t  xra. 

Controversias  de  praccedentia  componat  Episcopus. 
Exempti  non  in  strictiori  cJausura  virentes  ad  pu- 
bJicas  processiones  accedere  compeJlantur. 

§.  487.  Controversias  omnes  de  praecedentia.  quae 
persaepe  maximo  cum  scandalo  oriimtur  inter  eccle- 
siasticas  persouas  tam  saeculares  quam  regulares,  cum 
in  processionibus  publicis,  tum  in  iis  quae  fiunt  in  tu- 
mulandis  defunctoriun  corporibus  et  in  deferenda  um- 
bella  et  aliis  similibus^  Episcopus.  amota  onmi  appel- 
latione .  et  non  obstantibus  quibuscumque ,  componat. 
Exempti  autem  onmes,  tam  Clerici  saeculares,  quam 
regulares,  quicumque,  etiam  3Ionachi.  ad  publicas  pro- 
cessiones  vocati,  accedere  compeilantur ,  iis  tantum  ex- 
ceptis,  qui  in  strictiori  clausura  perpetuo  vivunt, 

C  A  P  U  T  xrv. 

EcguJari  pubJicc  dcJiiifjuenti  poena  a  quo  irroyanda  sit. 

§.  488.  Regularis  non  subditus  Episcopo.  qui  intra 
ciaustra  monasterii  degit,  et  extra  ea  ita  notorie  deii- 
querit,  ut  populo  scandalo  sit.  Episcopo  instanle.  a 
suo  Superiore  intra  tempus  ab  Episcopo  praefigeudum 
severe  ])uniatur,  ac  de  punitione  E]>iscopum  eertiorem 
faeiat:  sin  miuus,  a  suo  Superiore  oificio  privetur,  et 
delinquens  ab  Episcopo  puniri  possit. 

C  A  P  U  T  XV. 

Profcssio  non  fiat  nisi  anno  probationis  cxacto,  et  de- 
dmo  scxto  aetath  explelo. 

§.  489.  En  quacumque  religione.  tam  virorum  quam 
mulicmm.  professio  non  fiat  ante  decimum  sextum  an- 
mun  expjetum;  nec  qui  minore  tempore,  quam  per  an- 


B  e  s  s  i  o  XXV. 


221 


iram  post  susccptum  habitum  in  probatione  steterit,  .,ad 
professioncnr-  admittatur.  Professio  autem  antea  facta 
sit  imlla,  nullamque  indueat  obligationem  ad  alicujus 
dnlae  vel  ireligionis  vel  Ordinis  observationem,  atit  ad 
nlifcs  quoscumque  eftcctus. 

C  A  P  U  T  XVI. 

lUnunlialio  aut  bbligatid  facta  antc  duos  menscs  proxi- 
mos  profcssioni ,  sit  nvlla.  Fiiiila  probationc,  No- 
riiii  aui  proftleaniur ,  avt  cjiviantur.  hi  religione 
Clcricorum  Socictatis  Jesu  nihil  innovatur.  Ne 
quid  ex  bonis  Noritii  monaslcrio  tribuatur  ante 
profcssionem.    (§.  141.) 

§.  490.    Nulla  quoque  renuntiatio  aut  obligatio  antea 
facta ,  ctiam  cuin  juramento  Vel  in  faVorem  cujuscum- 
que  causne  piac,  valeat,  nisi  ciim  licentia  Episcopi  sive 
cjus  Yicarii.  iiat  intra  duos  mcnses  proximos  antc  pro- 
fessionem;  ac  Jion  alias  intelligatur  eiiectum  siium  sor- 
tiri ,  nisi  seclita  prbfessione:  alitcr  vero  facta,  etiam  si 
cum  iiujus  favoris  expressa  renuntiatione ,  etiam  jurata, 
sit  irriia  et  nullius  eftectus.    Finito  tcmpore  novitiatus, 
Superiores  Novitios ,  quos  habiles  invenerint,  ad  pro- 
fitendum  admittant,  aut  e  monasterio  eos  cjiciant.  Per 
haec  tameu  sancta  Synodus  non  iutendit  aiiquid  iuuo- 
vare,  aut  prohibere,  quin  religio  Clericorum  Societatis 
Jesu,  juxta  pium  eorum  institutum,  a  sancta  Scde  apo- 
stolica  approbatum,  Domino  ct  ejus  Ecclesiae  uiserVire 
possint:  sed  neque  ante  professionem ,  excepto  victn  et 
vestitu,  Novitii  vel  Novitiae  illius  temporis,  quo  ui  pro- 
batione  est.  quocumque  praetextu,  a  parentibus  vel  pro- 
pinquis,  aut  curatoribus  ejus  monasterio  aliquid  e\  bonis 
ejusdem  tribuatur,  ne  hac  occasione  discedere  nequeat, 
quod  totam  vel  majorem  partem  substantiae  suae  mo- 
nasterium  possideat,  nec  faciie.  si  discesserit ,  id  recu- 
perare  possit.  Quin  potius  praecipit  sancta  Synodus  sub 
anathematis  poena  dantibus  et  recipientibns,  ne  hoc  uilo 
modo  fiat,  et  ut  abeuntibus  ante  professionem  omuia 
restituantur,  quae  sua  erant.    Quod  ut  recte  iiat,  Epi- 
seopus  etiam  per  censuras  ecelesiasticas  si  opus  fuerit 
compellat. 

VAKIANTEJ. 

§.  4St).    vcrba  :  ad  professionem  absunt  a  Vird.  ct  Rhem, 


222 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


c  a  p  u  t  xm 

PueUa  major  duodecim  annis,  si  liabitum  regularem  sus- 
cipere  voluerit,  exploretur  ab  Ordinario,  itermik 
que  ante  professionem.  ^ 

g.  491.  Libertati  professionis  Virginum  Deo  dican- 
darum  prospiciens  sancta  Synodus  statuit  atque  decer- 
nit.  ut  si  puella,  quae  habitum  regularem  suscipere  vo- 
luerit,  major  duodecim  annis  sit;  non  ante  eum  susci- 
piat,  nec  postea  ipsa  vel  alia  professionem  emittat, 
quam  exploraverit  Episcopus,  vel,  eo  absente  vel  im- 
pedito ,  ejus  Vicarius  aut  aliquis  eorum  sumptibus  ab 
eis  deputatus,  virginis  voluntatem  diligenter^  an  coacta 
an  seducta  sit,  an  sciat  quid  agat:  et  si  voluntas  ejus 
pia  ac  libera  cognita  fuerit ,  liabueritque  conditiones  re- 
quisitas  juxta  monasterii  illius  et  Ordinis  regulam,  nec 
non  monasterium  fuerit  idoneum;  libere  ei  profiteri  li- 
ceat.  Cujus  professionis  ternpus  ne  Episcopus  ignoret, 
teneatur  Praefecta  monasterio  euin  ante  mensem  certio- 
rem  facere.  Quod  si  Praefecta  certiorem  Episcopum 
non  fecerit,  quamdiu  Episcopo  videbitur,  ab  officio  su- 
spensa  sit* 

C  A  P  u  t  xvm. 

Ne  quis,  praeterquam  in  casibus  a  jure  expressis,  cogat 
mulierem  ad  ingrediendum  monasterium,  aut  ingredi  vo~ 
lentem  proldbeat.    Poenitentium,  seu  Convertitarum 
constilutiones  serventur. 

§.  492.  Anatliemati  sancta  Synodus  subjicit  omnes 
et  singulas  personas,  cujuscumque  qualitatis  vel  con- 
ditionis  fuerint,  tam  clericos  quam  laicos,  saeculares 
vel  regulares,  atque  etiam  qualibet  dignitate  fungentes, 
si  quomodocumque  coegerint  aliquam  virginem  vel  vi- 
duam,  aut  aliam  quamcumque  mulierem  invitam,  prae- 
terquam  in  casibus  in  jure  expressiSj  ad  ingrediendum 
monasterium ,  Vel  ad  suScipiendum  babitum  cujuscum- 
que  religionis,  vel  ad  emittendam  professionem ;  quique 
consilium,  auxilium  vel  favoreni  dederint;  quique  scien- 
tes  eam  non  sponte  ingredi  monasterium,  aut  babitum 
suscipere,  aut  professionem  eniittere;  quoquo  modo  eidem 
actui  vel  praesentiam,  vel  coiiscnsiini,  vel  auctoritatem 
intei  posuerint.    Siniili  quoque  anathemati  subjicit  eos, 


S  e  s  s  i  o  XXV. 


223 


qtn  sanctam  virginuin  vel  aliamm  mulierum  volnntatem 
veli  ttccipiendi ,  vel  voti  emittendi,  quoquo  modo  sine 
justa  causa  impedierint  Eaque  omnia  et  singula,  quae 
autc  professionem  vel  in  ipsa  professione  fieri  oportet, 
serventur  non  solum  in  monasteriis  subjectis  Episcopo, 
sed  et  in  aliis  quibuscumque.  Ab  his  tainen  excipiun- 
tur  muliercs,  quae  Poenitentes  aut  Convertitae  appel- 
lantur,  in  quibus  eonstitutiones  earuin  serventur. 

C  A  P  U  T  XIX. 

Quomodo  procedendum  sit  in  causls  praetcnsac  invaU- 
ditalis  professionis. 

§.  493.  Quicumque  Regularis  praetendat,  se  per 
vim  et  metum  mgressum  esse  religionem ,  aut  etiam 
dicat.  ante  aetateni  debitam  professum  fuisse,  aut  quid 
simile;  velitque  habitum  dimittere  quacumque  de  causa; 
aut  etiam  cum  habitu  discedere  sine  licentia  Superio- 
rum ;  non  audiatur,  nisi  intra  quinquennium  tantum  a 
<lie  professionis,  et  tunc  non  aliter,  nisi  causas  quas 
praetenderit  deduxerit  coram  Superiore  suo  et  Ordina- 
rio.  Quod  si  ante  habitum  sponte  dimiserit ;  nullatenus 
ad  allegandum  (juamcumque  causam  admittatnr,  sed  ad 
monasterium  redire  cogatur,  et  tamquam  apostata  pu- 
niatur:  interim  vero  nullo  privilegio  suae  religionis  ju- 
vetnr.  Nemo  etiam  Regularis  cujuscumque  facultatis 
vigore  transferatnr  ad  laxiorem  religionem;  nec  detur 
licentia  euiquam  Regulari  occidte  ferendi  habitum  suae 
religionis. 

C  A'P  U  T  XX. 

Superiores  Ordinum  Episcopis  non  subjccti  inferiora 
numasteria  visitent  ac  corrigant,  etiam  commekdata, 

§.  494.  Abbates.  qui  sunt  Ordinum  Capita,  ac  ce- 
teri  praedictOrum  Ordinum Superiores,  Episcopis  uon  sub- 
jecti.  quibus  est  in  alia  infenora  monasteria  Prioratusve 
legitima  jurisdictio ,  eadem  ilJa  sibi  subdita  raonasteria 
et  Prioratus,  suo  quisque  loco  atque  onlinc  ex  oflieio 
visitent,  etiam  si  commendata  existant  Quae  cum  Or- 
dinum  suorum  Capitibus  subsint,  declarat  saneta  Syno- 
dus,  in  iis.  quae  alias  de  visitatione  monasteriorura 
commendatorum  definita  sunt ,  non  esse  coinprehensa : 


234 


Concilii  Tridentini 


teneanturque  quicumque  praedictorum  Ordinum  monaste- 
riis  praesunt,  praedictos  Visitatores  recipere  et  illorum 
ordinationes  exequi.  Ipsa  quoque  monasteria,  quae  simt 
Ordimim  Capita,  juxta  sanctae  Sedis  apostolicae  et  cu- 
jusque  Ordinis  constitutiones  visitentur.  Et  quamdiu  du- 
rabunt  hujusmodi  commendae,  Priores  claustrales,  aut 
in  Prioratibus  conuentum  habentibus,  ^Sahpriorcs^  qui 
correctiones  et  spirituale  regimen  exercent,  a  Capitulis 
generalibus  vel  ipsorum  Ordinum  Visitatoribus  instituan- 
tur.  In  ceteris  omnibus  praefatorum  Ordinum  privilegia 
et  facultates ,  quae  ipsorum  person».  loca  et  jura  con- 
cernunt ,  firma  sint  et  illaesa. 

C  A  P  U  T  XXI. 

Monastcriis  praefitiantitr  Religiosi  ejusdem  Or^ 
dinis.    (§.  114.) 

§.  495.  Cum  pleraque  monasteria,  etiam  Abbatiae, 
Prioratus  et  Praepositurae  ex  mala  eorum,  quibus  com- 
missa  fuerunt,  administratione  non  levia  passa  fuerint 
tam  in  spiritualibus,  quam  temporalibus  detrimenta ;  cupit 
sancta  Synodus  ea  ad  congruam  monasticae  vitae  disci- 
plinam  omnino  revocare»  Verum  adeo  dura  difficilis- 
que  est  praesentium  temporum  conditio,  ut  nec  statim 
omnibus,  nec  commune  ubique  quod  optaret  remedium 
possit  adhiberi :  ut  tamen  nihil  praetermittat,  unde  prae- 
dictis  salubriter  aliquando  provideri  possit;  primum  qui- 
dem  confidit,  sanctissimum  Romanum  Pontificem  pro 
sua  pictate  et  prudentia  curatumm,  quantum  baec  tem- 
pora  ferre  posse  viderit,  ut  iis,  quae  nunc  commendata 
reperiuntur ,  et  quae  suos  conventus  habent,  regulares 
personae,  ejusdem  Ordinis  cxpresse  professae,  et  quae 
gregi  praeire  et  praeesse  possint,  praeficiantur.  Quae 
vero  in  posterum  vacabunt ,  non  nisi  Regularibus  spe- 
ctatae  virtutis  et  sanctitatis  conferantur.  Quoad  vero  ea 
monasteria,  quae  Capita  sunt  ac  Primatcs  Ordinum,  sive 
Prioratus,  filiae  illorum  Capitum  nuncupantur  ^  tenean- 
tur  illi,  qui  in  praesenti  ea  in  commendam  obtincut, 
nisi  sit  eis  de  regulari  successore  provisum,  infra  sex 
menses  religionem  illorum  Ordnaum  propriam  solemniter 
profiteri,  aut  iis  cedcre;  alias  commendae  praedictae 


VARIANT  ES. 

g.  494.    Superiores  Lov.  3.  AntVt  4.  5.  CoL 


Sessio  XXV. 


225 


ipso  jure  vacare  censeantur.  Ne  autem  in  praedictis 
omnibus  et  singulis  fraus  aliqua  adhiberi  possit;  man- 
dat  sancta  Synpdus,  ut  in  provisionibus  dictorum  mo- 
nastoriorum  qualitas  singulorum  nominathn  oxprimatur, 
aliterque  facta  provisio  subreptitia  esse  censeatur,  nul- 
laque  subseqiwnti  „  jwsscssione "  etiani  triennnli  ad- 
juvetur. 

C  A  P  U  T  xxn. 

*    Decreta  de  reformatiojie  Regufarvwr/t  ab  omnibus 
excc ution i  detn a n i len tur. 

§.  498.  Ilaec  omnia  et  singula  in  supcrioribus  Dc- 
cretis  contenta ,  observari  sancta  Synodus  praecipit  in 
omuibus  coenobiis  ac  monasteriis ,  coliegiis  ac  domi- 
bus  quorumcumque  Monachorum  ac  Regularium .  nec 
non  quarumcumque  Sancthnonialium  v  lr^mum  ac  Vluua— 
rum,  etiam  si  iliae  sub  gubernio  militiarum,  etiam  Hie- 
rosolymitanae ,  vivant,  et  quocumquc  nomine  appeflen- 
tur,  sub  quacumquc  regula  vel  constitutionibus ,  et  sub 
custodia  vel  gubernatione ,  vel  quavis  subjectione  aut 
annexione,  vel  dependentia  cujusenmque  Ordinis,  men- 
dicantium ,  .,rd  non  mcndicantinm'-  vel  aliorum  regu- 
larium  IMonachorum  aut  Canonitorum  quorumcumquc : 
non  obstantibus  eorum  omnium  et  singulorum  priviie^iis 
sub  quibuscumque  formulis  verbormn  conceptis,  ac  mare 
maguum  appellatis,  etiam  in  fundatione  obtentis;  nec 
non  constitutionibus  et  reguiis  etiam  juratis,  atqne  etiam 
consuetudinibus  vel  praescriptionibus  etiam  immeknora- 
bilibus.  vSi  qni  vero  Regulares  tam  viri  quam  mulieres 
Sjint,  <-ui  sub  arctiori  regula  vel  statutis  vivunt,  excepta 
facultate  habondi  bona  stabilia  iii  conununi,  eos  ab  eo- 
rum  iiistituto  et  observantia  sancta  Synoilus  amovere 
non  inteiidit. 

§.  497.  Et  quia  sanola  Synodus  desiderar,  ut  omnia 
et  singuia  supradSeta  quamprimum  exccutioni  demanden- 
tur:  praecipit  omnibus  Episcopis,  in  monnstcriis  sibi 
subjectis,  et  in  omnibus  alns,  ipsis  iu  superioribus  De- 

VA  RI  AS  T  E  S. 

{  |      §.  405.    professione  Vird.  Rhem. 

§.  41M5.    vrrurt :  vol  non  mendicanthim .  absunt  n  Vird.  rl  HKom. 

15 


226 


Concilii  Tridentini 


cretis  „specialiteru  commissis,  atque  .,omnibusu  Abbatibus 
ac  Generalibus  et  aliis  Superioribus  Ordinum  supradicto- 
rum,  ut  statim  praedicta  exequantur.  Et  si  quid  executioni 
mandatum  non  sit,  Episcoporum  negligentiam  Concilia 
provincialia  suppleant  et  coerceant.  Regularium  vero 
Capitula  provincialia  et  generalia,  et  in  defcctum  Capi- 
tulorum  generalium  Concilia  provincialia  per  deputatio- 
nem  aliquorum  ejusdem  Ordinis  provideant.  Hortatur 
etiam  sancta  Synodus  omnes  Reges ,  Principes,  Respu- 
blicas  et  Magistratus ,  et  in  virtute  sanctae  obedientiae 
praecipit,  ut  velint  praedictis  Episcopis,  Abbatibus  ac 
Generalibus,  et  ceteris  Praefectis  in  superins  contentae 
reformationis  executione  suum  auxilium  et  auctoritatem 
interponere ,  quoties  fuerint  requisiti ;  ut  sine  ullo  im- 
pedimento  praemissa  recte  exequantur  ad  laudem  Dei 
omnipotentis. 

Decretum  de  reformatione. 

C  A  P  U  T  I. 

Cardinales  et  omnes  Ecclesiarum  Praelati  modesta  su- 
yellectili  et  mensa  alantur:  Consanguineos  Familiaresve 
suos  ex  bonis  ecclesiasticis  non  augeant.    (§.  182.) 

§.  498.  Optandum  est  ut  ii,  qui  episcopale  mini- 
sterium  suscipiunt ,  quae  suae  sint  partes ,  agnoscant ; 
ac  se  non  ad  propria  commoda,  non  ad  divitias  aut 
luxum,  sed  ad  labores  et  solicitudines  pro  Dei  gloria 
vocatos.  esse  mteuigant.  Nec  enim  dubitandum  est,  et 
fideles  reliquos  ad  religionem ,  innocentiamque  facilius 
inflammandos,  si  praepositos  suos  viderint  non  ea,  quae 
mundi  sunt,  sed  animarum  salutem  ac  coelestem  pa- 
triam  cogitantes.  Haec  cum  ad  restituendam  ecclesia- 
sticam  disciplinam  praecipua  esse  sancta  Synodus  ani- 
madvertat;  admonet  Episcopos  omnes,  ut  secum  ea  saepe 
meditantes,  factis  etiam  ipsis  ac  vitae  actionibus ,  quod 
est  veluti  perpetuum  quoddam  praedicandi  genus,  se 
muneri  suo  conformes  ostendant :  in  primis  vero  ita 
mores  suos  omnes  componant,  ut  reliqui  ab  eis  fruga- 
litatis,  modestiae,  continentiae ,  ac,  quae  nos  tantopere 

VARIANTES. 

§.  497.   spiritualiter  Vird.  et  Rhem. 
omnibus  abeat  a  Vh  d.  et  Rhem* 


Sessio  XXV. 


227 


commendat  Deo,  sanctae  humilitatis  exempla  petere  pos- 
sint.  Quapropter  exemplo  Patnim  nostrorum  in  Con- 
cilio  Carthaginensi  non  solum  jubet,  ut  Episcopi  mo- 
desta  supellectili  et  mensa,  ac  frugali  victu  contenti 
sint :  verum  etiam  in  reliquo  vitae  genere  ac  tota  ejus 
domo  caveant,  ne  quid  appareat,  quod  a  sancto  hoc 
institnto  sit  alienum,  quodque  non  simplicitatem ,  Dei 
zelum  ac  vanitatum  contemptum  prae  se  ferat. 

§.  499.  Omnino  vero  eis  interdicit,  ne  ex  reddi- 
tibus  Ecclesiae  Consanguineos  Familiaresve  suos  augere 
studeant;  cum  et  ApoStoloruin  Canones  prohibeant,  ne 
res  ecclesiasticas,  quae  Dei  sunt,  Consanguineis  donent; 
sed  si  pauperes  sint,  iis  ut  pauperibus  distribuant;  eas 
autem  non  distrahant  nec  dissipent  illorum  causa ;  immo 
quam  maxime  potest  eos  sancta  Synodus  monet,  ut  om- 
nein  humanum  hunc  erga  FratreS,  Nepotes,  Propin- 
(juosque  carnis  affectum,  unde  multorum  malorum  in 
Ecclesia  senrinarium  exstat,  penitus  deponant.  Quae 
Vero  de  Episcopis  dicta  sunt ,  eadem  non  solum  in  qui- 
buscumque  beneficia  ecclesiastica ,  tam  saecularia  quam 
regularia  obtinentibuS,  pro  gradus  sui  conditione  obser- 
vari,  sed  et  ad  sanctae  Romanae  Ecclesiae  Cardinales 
pertinere  decernit :  quorum  consilio  apud  sanctissimum 
Romanum  Pontificem  cum  universalis  Ecclesiae  admini- 
stratio  nitatur,  nefas  videri  potest,  non  iis  etiam  vir- 
tutum  insignibus,  ac  vivendi  disciplina  eos  fulgere>  quae 
merito  omnium  in  se  oculos  convertant* 

CAPUT  lt. 

A  quihis  nominatis  Decreta  Concilii  solemniter  rccipi 
debeant,  nec  non  fidei  professio  facienda  sit. 

§.  500.  Cogit  temporum  calamitas  et  invalescen- 
tium  haeresum  malitia ,  ut  nihil  sit  praetermittendum, 
qnod  ad  populorum  aedificationem  et  catliolicae  fidei 
praesidium  videatur  posse  pertinere*  Praecipit  igitur  san- 
cta  Synodus  Patriarchis ,  Priniatibus ,  Arcliiepiscopis, 
Episcopis  et  omnibus  aliis ,  qui  de  jure  vel  consuetu- 
dine  in  Concilio  provinciali  interCsse  debent.  ttt  in  ipsd 
pnma  vSynodo  provinciali,  post  finenl  praesentiS  Con- 
cilii  habenda,  ea  omnia  et  singula,  quae  ab  hac  sancta 
Synodo  definita  et  statuta  sunt,  palam  recipiantj  nec 
non  veram  obedientiam  summo  Romano  Pontifici  spon- 

15  * 


228 


Concilii  Tridentini 


«leant  et  profiteantur ;  simulque  haereses  omnes,  a  sacris 
Ganonibus  et  generalibus  Conciliis,  praescrtimque  ab 
eadem  Synodo  damnatas,  publice  detesteutur  et  anathe- 
matizent.  Idemque  in  posterum  quicumque  in  Patriar- 
chas,  Primates,  Archiepiscopos ,  Episcoposque  promo- 
vendi,  in  prima  Synodo  ..provinciali-£ .  in  qua  ipsi  in- 
terfuerint,  omnino  observent.  Quod  si  quis  ex  supra- 
dictis  omnibus  quod  absit  renuerit.  Episcopi  compro- 
vinciales  statim  summum  Romanum  Pontificem  admo- 
nere  sub  poena  divinae  indignationis  teneantur,  interim- 
que  ab  ejusdem  communione  abstineant. 

§.  501.  Ceteri  vero  omnes  sive  in  praesenti  sive 
in  futurum  beneficia  ecclesiastica  habituri,  et  qui  in  Sy- 
uodo  dioecesana  convenire  debent,  idem  ut  supra  in  ea 
Synodo,  quae  primo  quoque  tempore  celebrabitur ,  fa- 
ciant  et  observent,  alias  secmidum  formam  sacrorum 
Canonum  puniantur.  Ad  haec  omnes  ii^  ad  quos  Uni- 
versitatum  et  studiorum  generalium  cura,  visitatio  et 
reformatio  pertinet,  diligenter  curent,  ut  ab  eisdem  Uni- 
versitatibus  Canones  et  Decreta  hujus  sanctae  Synodi 
integre  recipiantur;  ad  eorumque  normam  Magistri,  Do- 
ctores  et  aiii  in  eisdem  Universitatibus  ea,  quae  catho- 
licae  fidei  smit,  doceant  et  interpretentur ;  seque  ad  hoc 
institutum  initio  cujuslibet  anni  solenmi  juramento  ob- 
stringant:  sed  et  si  aliqua  alia  in  praedictis  Universita- 
tibus  correctione  et  reformatione  digna  fuerint,  ab  eis- 
dem  ad  quos  spectat  pro  religionis  et  disciplinae  eccle- 
siasticae  ..aucfumenUrs  emendentm-  et  statuantur.  QTiae 
vero  Universitates  immediate  summi  Romani  Pontificis 
protectioni  et  visitationi  simt  subjectae,  has  sua  Beati- 
tudo  per  ejus  delegetos  eadem  qua  supra  ratione,  et 
prout  ei  utilius  visum  fuerit  salubriter  visitari  et  rcfor- 
mari  curabit 

C  A  P  U  T  ffl. 

Exrommunirationis  gladio  caute  utcndum:  nhi  executio 
reaUs  aut  pcrsonalis  ficri  pptest,  a  ccnsuris  abstincndum : 
civilis  mayistratus  huic  rei  non  se  immisceaL 

§.  502.  Quamvis  Excomnmnicationis  gladius  nervns 
sit  ecclcsiasticac  discipliuae,  et  ad  continendos  in  ofii- 

VARIAN  TES. 

8.  5(K>.    provincinli  abest  a  Vird.  ct  lihcm. 

§.  501.    In  omtMw  aiiis  cdiiijnibua  legitwr  augtnejfcto. 


Scsfiio  XXV. 


229 


cio  populos  valde  sarataris,  sobrie  tnmen  ma^naque  cir- 
ciimspectione  cxerccndus  est,  cum  experientia  doceat, 
si  temere  aat  levibus  ex  rebus  incutiatur,  magis  con- 
temni  quam  fonnidari,  ct  perniciem  potius  parere  quam 
samtem.  Qufrpropter  Exeommunicationes  iilae ,  .jjnns 
numitiowUnuP  praemissis,  ad  finem  revelationis,  ut  aiunt, 
aut  pro  deperditis  seu  subtrac^is  rebus  ferri  solent. 
nemine  prorsus"  praeterquam  ab  Episcopo  decernautur; 
et  tunc  non  alios,  quam  ex  re  non  vulgari  causaque  di- 
ligenter,  ac  magna  maturitate  per  Episcopum  examinata, 
quae  ejus  animum  moveat ;  nec  ad  eas  concedendas  cu- 
jusvis  saecularis,  etiam  MagistratuS  aUctoritatc  addu- 
catur:  sed  totum  hoc  in  ejus  arbitrio  et  conscientia  sit 
positum:  quando  ipse  TTpro  re,  loco.  perstma"  aut  tem- 
pore  eas  decernenclafl  esse  judicavcrit. 

§.  503.  In  causis  vero  judicialibus  mandatur  omni- 
bus  judicibus  ecclesiasticis  cujuscumque  dignitatis  exi- 
stant,  ut  quaridocumque  executio  realis  vel  personalfs 
in  qualibet  parte  judicii  propria  auctoritate  ab  ipsis  fieri 
poterit.  abstineant  se  tam  in  procedendo  quam  deh- 
nieiido  a  censuris  ecclesiasticis  seu  irtterdicto;  sed  liceafc 
eis,  si  expedire  videbitur  •  in  causis  eivilibus ,  ad  forum 
ecclesiasticum  quomodolibet  pertinentibus .  contra  quos- 
cumque  etiam  laicos,  per  multas  pecnniarias.  quae  iocis 
piis  il>i  exisrei:t[!;us,  eo  ipso,  quod  cxactae  fuerint,  as- 
signentur ;  seu  per  captionem  pi^norum.  personarumquo 
districtior.em ,  per  suos  ^lroprios  aut  alienos  executores 
faciendam .  sive  etiam  per  privationem  bencficioriun, 
aliaque  juris  remedia  procedere,  et  causas  defmire. 

504.  Quod  si  executio  realis,  vel  personalis  ad- 
versus  reos  hac  ratione  fieri  non  potcrit.  sitque  erga 
judicem  contumacia;  tunc  eos  etiam  anathematis  mu- 
crone.  arbitrio  suo,  praeter  alias  poenas  ferire  poterit. 
In  causis  quoque  criininalibus,  ubi  executio  realis  vel 
persnnalis  nt  supra  fieri  poterit,  erit  a  censuris  absti- 
nendum;  sed  si  dictae  executioni  facile  locns  esse  nen 
possit.  lieebit  judici  hoc  spirituafi  gladio  in  delinquentcs 
nti.  si  tamen  delicti  qualitas,  praecedente  bina  saltem 
monitione,  etiam  per  edictum,  id  postulet 

TARIA9TEI, 

§.  •")*>•_>.    qnao  puniTtionlbiis  Jxom.1.4.  5.  Lov.  3.  J)if.  ct    Vvti.  2. 
«omini  rirorsus  Vird*  et  Rhem. 
pro  re,  pcrsoiu .  bco  Vird.  Rhem. 


230 


Concilii  Tridentini 


§.  505.  Nefas  autem  sit  saeculari  cuilibet  Magistra- 
tui  prohibere  ecclesiastico  judici,  ne  quem  excommuni- 
cet;  aut  mandare,  ut  latam  Excommunicationem  revocet, 
sub  praetextu,  quod  contenta  in  praesenti  Decreto  non 
sint  observata;  cum  non  ad  saeculares  sed  ad  ecclesia- 
sticos  haec  cognitio  pertineat. 

§.  506.  Excommunitatus  vero  quicumque,  si  post 
legitimas  monitiones  non  resipuerit ,  non  solum  ad  Sa- 
cramenta  et  Communicationem  fidelium,  ac  familiaritatem 
non  recipiatur,  sed  si  obdurato  animo,  censuris  annexus, 
in  illis  per  annum  insorduerit,  etiam  contra  eum  tam- 
quam  de  haeresi  suspectum  procedi  possit 

C  A  P  U  T  IV. 

Ubi  nimius  est  Missarum  celebrandarum  numerus,  pro- 
videant  Episcopi,  Abbates  et  Generales  Ordinum,  prout 
expedire  judicaverinL 

§.  507.  Contingit  saepe  in  quibusdam  Ecclesiis  vel 
tam  magnum  Missarum  celebrandarum  numerum  ex  va- 
riis  defunctorum  relictis  impositum  esse ,  ut  illis 1  pro  sin- 
gulis  diebus  a  testatoribus  praescriptis  nequeat  satisfieri, 
vel  eleemosynam  hujusmodi  pro  illis  celebrandis  adeo 
tenuem  esse,  ut  non  facile  inveniatur  qui  velit  huic  se 
muneri  subjicere ,  unde  depereunt  jpiae  testantium  volun- 
tates ,  et  eorum  conscientias,  acr^pios  praedicta  spectant, 
onerandi  occasio  datur.  Sancta  Synodus ,  cupiens  haec 
ad  pios  usus  relicta,  quo  plenius  ei  utilius  potest  impleri, 
facultatem  dat  Episcopis,  ut  in  Synodo  dioecesana,  item- 
que  Abbatibus  et  Generalibus  Ordinum ,  ut  in  suis  Capi- 
tulis  generalibus,  re  diligenter  perspecta,  possint  pro  sua 
conscientia  in  praedictis  Ecclesiis,  quas  hac  provisione 
indigere  cognoverint,  statuere  circa  haec,  quidquid  ma- 
gis  ad  Dei  honorem  et  cultum  atque  Ecclesiarum  utilita- 
tem  viderint  expedire ;  ita  tamen ,  ut  eoi*um  semper  fui> 
ctonim  commemoratio  fiat,  qui  pro  suarum  animarum 
salute  legata  ea  ad  pios  usus  reliquermit. 

C  A  P  U  T  V. 

Servcntur  conditiones  et  onera  benepciis  injuncta. 

§.  508.  Ratio  postulat,  ut  illis,  quae  bene  constituta 
sunt ,  contrariis  ordinationibus  non  detrajiatur.  Quando 


Sessio  XXV. 


231 


igitur  ex  bcneficiorum  quoramcumque  erectione  seu  fun- 
datione,  aut  aliis  eonstitutionibus ,  qualitates  aliquae  re- 
quiruntur.  seu  certa  illis  onera  sunt  injuncta,  in  bene- 
ficiorum  collatione,  seu  in  quacumque  alia  dispositione, 
eis  non  derogetur.  Idem  in  Praebendis  theologalibus, 
magistralibus,  doctoralibus  aut  presbyteralibus ,  diacona- 
libus  ac  subdiaconalibus ,  quandocumque  ita  constituta 
fuerintj  observetur,*ut  eorum  qualitatibus  vel  ordinibus 
nihil  in  ulla  provisione  dctrabatur,  et  aliter  facta  provisio 
surreptitia  censeatur, 

C  A  P  U  T  VI. 

Quomodo  sc  gerere  debeat  Episcopus  circa  msitationem 
Cajritulorum  exemptorum.    (§.  100.  247.) 

§.  509.  Statuit  sancta  Synodus ,  ut  in  omnibus 
Ecclesiis  cathedralibus  et  collegiatis  Decretum  sub  fel. 
rec.  Paulo  III.,  quodincipit:  Capitula  cathcdralium,  ob- 
servetur  non  solum ,  quando  Episcopus  visitaverit ,  sed 
et  quoties  ex  officio  vel  ad  petitionem  alicujus,  contra 
aliquem  ex  contentis  in  dicto  Decreto,  procedat:  ita 
tamen,  ut  cum  extra  visitationem  processerit  infrascripta 
omnia  locum  habeant:  videlicet,  ut  Capitulum  initio 
cujuslibet  anni  eligat  ex  Capitulo  duos,  de  quoram  con- 
silio  et  assensu  lipiscopus  vel  ejus  Vicarius,  tam  in 
formando  processuin.  quam  in  ceteris  omnibus  actibus  us- 
<|Tie  ad  finem  causae  inclusive,  coramNotario  tamen  ipsius 
Episcopi,  et  in  ejus  domo,  aut  consueto  tribimali  pro- 
cedere  teneatur.  Unum  autem  tantum  sit  utriusque  vo- 
tuxn  :  possitque  alter  Episco]>o  aceedere.  Quod  si  ambo 
ab  Episcopo  discordes  in  aliquo  actu  seu  interlocutoria 
vel  definitiva  sententia  fuerint;  tunc  intra  sex  dieram 
spatium  cum  Episeopo  tertiura  eligant  Et  si  in  electione 
tertii  etiani  discordent;  ad  viciniorem  Episcopum  electio 
ievolvatur;  et  juxta  eam  partem,  cum  qua  tertius  con- 
veniet,  articulus  in  quo  erat  discordia  terminetur:  alias 
processus,  et  inde  secuta  nidla  sint,  nujlosque  produ- 
cant  juris  eiTectus. 

§.510.  In  criminibus  tamen  ex  incontinentia  pro- 
venientibus,  de  qua  in  Decreto  de  concubinariis ,  et  in 
atroeioribus  delietis.  depositionem  aut  degradationcm 
requirentibus,  ubi  de  fua;a  timetur,  ne  judicium  eluda- 
tur .  et  ideo  opus  sit  per.sonali  detentione ,  possit  initio 
solu*  Episcopus  ad  summariam  informationem  et  neccs- 


232  Concilii  Tridentini 

sariam  detentionem  proeedere  :  servato  tamen  in  reliquis 
ordine  praemisso.  In  omnibus  autem  casibus  ea  ratio 
babeatur,  ut  juxta  qualitatem  delicti  ac  personarum,  de- 
linquentes  ipsi  in  Jqcq  decenti  custodiantur.  Episcopis 
praeterea  ubique  is  1-onos  tribuatur ,  qui  eorum  digni- 
tati  par  est,  eisque  in  Choro  et  in  Capitulo,  in  Proces- 
sionibus  ct  aliis  actibus  pubiicis  sit  prima  sedes  et  locus, 
qnem  ipsi  elegerint,  et  praecipua  ftmuium  rerum  agen- 
darum  auctoritas.  Qui  si  aliquid .  Canonicis  ad  delibe- 
randum  proponant;  nec  de  re  ad  suum ,  vel  suorum 
commodum  spectante  agatur:  Episcopi  ipsi  Capitulum 
convocent,  vota  exquirant,  et  juxta  ea  concludant.  Ab- 
sente  vero  EpiscopO  oinnino  Iioc  ab  iis  de  Capitulo,  ad 
quos  hoc  de  jure  vel  consuetudine  spectat,  perficiatur, 
nec  ad  id  Vicarius  Episcopi  adinittatur.  Ceteris  autem 
in  rebus  Capituli  iurisdictk)  et  potestas,  si  qua  eis  com- 
petit,  et  bonorum  administratio  salva  et  intacta  omnino 
relinquatur. 

§.  511.  Qui  vero  non  obtinent  dignitates,  nec  sunt 
de  Capitulo,  hi  omnes  in  causis  ecclesiasticis  Episcopo 
subjiciantur :  non  obstantibus  quoad  supradicta  privile- 
giis ,  etiam  ex  fundatione  competentibus ,  nec  non  con- 
suetudinibus  etiam  immemorabilibus ,  sententiis ,  jura- 
mentis,  concordiis,  quae  tantum  suos  obligent  auctores : 
salvis  tamen  in  omuibus  privilegiis,  quae  Universitati- 
bus  studiorura  generalium  seu  earum  personis  sunt  con- 
cessa.  Haec  .autem  omnia  et  smgula  in  iis  Ecclesiis 
locum  non  habeant,  in  quibus  Episcopi,  aut  eorum  Vi- 
carii  ex  constitutionibus ,  vel  privilegiis ,  aut  consuetu- 
dinibus,  sive  concordiis,  seu  quocumque  alio  jure  ma- 
iorem  habent  potestatem,  auctoritatem  ac  jurisdietionem, 
quam  praesenti  Decreto  sit  comprehensum,  quibus  san- 
cta  Synodus  derogare  non  intendit. 

C  A  P  U  T  VII. 

Acccssvs  ct  rcgressns  ad  beneficia  tolliinlur:  Coadjutor 
quomodo9  cui  ct  cx  qna  catisa  concedcndus, 

§.  51*2.  Cum  in  beneficiis  ecclesiasticis  ea,  quae 
haeredilariae  successionis  imaginem  referunt,  sacris  con- 
stitutionibus  sint  odio.sa ,  et  Patrum  Decretis  contraria, 
nemini  in  posterum  accessus  aut  regressus,  etiam  de 
consensu,  ad  beneficium  ecclesiasticum  cujuscumquc  qua- 
litatis  concedatur;  nec  hactenus  concessi  suspendantur, 


S  e  8  s  i  o  XXV. 


233 


extendnntur  aul  transferantur.  Hocque  Dccretum  in  qui- 
buscumque  bcneficiis  ecclesiasticis.  ac  etiam  catliedrali- 
Ims  Ecclesiis,  ac  in  quibuseumque  personis,  etiam  car- 
dinaleuis  honore  fulgentibus ,  locum  habeat.  In  eoad- 
jntoiiis  qucque  'cum  futura  suceessione  idom  posthac 
observetur,  ut  nemini  in  quibnscumque  bencficiis  eccle- 
siasticis  permittantur.  Quod  si  quando  Ecclesiae  ca- 
thedraiis,  aut  monasterii  urgens  neeessitas,  aut  evidens 
utiiitas  postulet  Praelato  dari  coadjutorcm;  is  non  alias 
cum  futura  suceessione  detur,  quam  haec  ctosa  prius 
diligenter  a  sanctissimo  Romano  Pontifice  sit  cognita ; 
et  qualitates  omnes  iu  illo  concurrere  certum  sit,  quae 
a  jure,  et  Decretis  hujus  snnctae  Synodi  in  Episcopis 
et  Praelatis  requirnntur:  alias  concessiones  super  liis 
factae  subreptiiiae  esse  censeantur. 

c  a  p  u  t  vni. 

Iu  llospitcdibiis  qnid  scrvandum  slt.  Admhnstratorum 
ncgligcntia  a  quibus .  ch  qua  rationc  covrccnda. 
(§•  149.) 

§.  513.  Admonet  sancta  Synodus  quoseiimque  eccle- 
siastica  beneficia.  saecularia  seu  rea;ularia  obtinentes, 
ut  hospitalitatis  officium,  a  sanctis  Patribus  frequenter 
commendatum ,    quantum  per  eorum  proventus  licebit, 
prompfc.  benigne  exercere  assuescant:  memores ,  eos 
qui  hospitalitatem  amant  Christum  in  hospitibus  reei- 
pcre  (Malth.  XXV ,  35.j.     Illis  vero,    qui  Hospitalia 
vulajo  nuncupata  seu  alia  pta  loca,  ad  pcregrinoruin, 
iniirinorum.  senum  pauperumve  usum  praecipue  insti- 
tuta.  in  commendam.  administrationcm  aut  quemcuinque 
titulum,  aut  etiam  Ecclcsiis  suis  unita,  obtinent;  vel  si 
Ecclesiae  parochialcs,  Hospitalibus  fortc  unitae ,  aut  in 
Hospitalia  erectae,  earnmqne  Patronis  in  administratio- 
nem  concessae  sint;  praecipit  omnino .  ut  impositum  illis 
onus.  officiumve  administrent,  atque  hospitalitatem,  quam 
dcbent.  ex  fructihus  ad  id  deputatis  actu  exerccant,  juxta 
Constitutioncm  Concilii  Viennensis,  alias  in  liac  eadem 
Synodo ,  sub  fel.  rec.  ParJo  III.  innovatam ,  quae  inci- 
pit:  Quia  contigit  (XI.). 

§.  514.  Quod  si  Hospitalia  liaec  ad  certum  perc- 
grinonnn  aut  |ytfirmorum  aut  aliaram  personarum  genus 
suscipicndinu  fuerint  instituta;   nec  in  loco,  ubi  sunt 


234 


Concilii  Tridentini 


dicta  Hospitalia,  similes  personae  aut  pcrpaucae  repe- 
riantur :  mandat  adhuc,  ut  fructus  illorum  in  alium  pium 
usum,  qui  eorum  institutioni  proximior  sit,  ac  pro  loco 
et  tempore  utilior,  convertantur ,  prout  Ordinario  cum 
duobus  de  Capitulo ,  qui  rerum  usu  peritiores  sint,  per 
ipsum  deligendis,  magis  expedire  visum  fuerit,  nisi  aliter 
forte,  etiam  in  lmnc  eventum,  in  eorum  fundatione  aut 
institutione  fuerit  expressum,  quo  casu,  quod  ordinatum 
fuit,  observari  curet  Episcopus;  aut,  si  id  non  possit, 
ipse  prout  supra  utiliter  provideat. 

§.  515.  Itaque  si  praedicti  omnes  et  singuli,  cujus- 
cumque  ordinis  et  religioms  et  dignitatis,  etiam  si  laici 
fuerint ,  qui  administrationem  Hospitalium  habent ,  non 
tamen  Regularibus  subjecti,  ubi  viget  regularis  obser- 
vantia,  ab  Ordinario  moniti,  hospitalitatis  munus,  adhi- 
bitis  omnibus  ad  quae  tenentur  necessariis,  re  ipsa  obire 
cessaverint;  non  solum  per  ecclesiasticas  censuras  et 
alia  juris  remedia  ad  id  compelli  possint;  sed  etiam 
Hospitalis  ipsius  administratipne  curave  perpetuo  privari 
possint,  aliique  eorum  loco  ab  iis,  ad  quos  spectabit, 
substituantur.  Et  praedicti  niliilominus ,  etiam  ad  fru- 
ctuum  restitutionem ,  quos  contra  ipsorum  Hospitalium 
institutionem  perceperunt,  quae  nulla  eis  remissione  aut 
compositione  indulgeatur,  in  foro  conscientiae  teneantur, 
nec  administratio  seu  gubernatio  hujusmodi  locorum  uni 
et  eidem  personae  idtra  „  triennium ('  deinceps  commit- 
tatur;  nisi  aliter  in  fundatione  cautum  reperiatur,  non 
obstante  quoad  omnia  supradicta  quacumque  unione, 
exemptione  et  consuetudine  in  contrarium,  etiam  imme- 
morabili,  seu  privilegiis  aut  indultis  quibuscumque. 

C  A  P  U  T  IX. 

Quomoclo  probandum  jus  pati-onalns,  et  cui  defercndum. 
Patronis  fjuid  non  liceat.    Accessioncs  benefieiorum  li- 
berorum  ad  Ecclesias  juris  patronatus  \etitac.  Patro- 
natus  non  legitime  quaesiti  revocandi  sunt.  (§.147.) 

§.  516.  Sicuti  legitima  patronatuum  jura  tollere, 
piasque  fidelium  voluntates  in  eorum  institutione  violare 
aequum  non  est,  sic  etiam  ut  hoc  colore  beneficia  eccle- 

VARIAN  T  ES. 

515.    biennimn  Yird.  ct  Rhcm. 


8  e  s  s  i  o  XXV. 


235 


sinstiea  in  servltglem,  quod  a  multis  impudenter  fit,  re- 
digantnr,  non  est  peimittendum.  Ut  igitur  debita  in 
omnibus  ratio  observetur,  decernit  sancta  Synodus ,  ut 
titulus  juris  patronatus  sit  ex  fundatione  vel  dotatione^ 
qui  ex  authentico  documcnto  et  aliis  jure  requisitis 
ostendal  ur.  sive  etiam  ex  nmltiplicatis  praesentationibus 
per  antiquissimiim  temporis  cursum .  qui  hominum  me- 
nioriam  cxcedat.  aliasve  secundum  juris  dispositionem. 
In  iis  vero  personis  seu  ^Communitutibus ,  vel-e  Univer- 
sitatibus ,  in  quibus  id  jus  plerumque  ex  usurpatione 
potius  quaesitum  praesumi  solet,  plenior  et  exactior 
probatio  ad  docendum  verum  titulum  requiratur. 

§.  517.  Nec  immemorabilis  temporis  probatio  aliter 
eis  suffragetur,  quam  si,  praeter  refiqua  ad  eam  neces- 
saria,  praesentationes .  ..etiam  continuataef*,  non  minori 
saltem  quam  quinquaginta  aimonim  spatio,  quae  omnes 
effecrum  sortitae  sint,  authenticis  scripturis  probentur. 
Reliqui  patronatus  omnes  in  beneficiis,  tam  saecularibus 
quam  regularibus ,  seu  parochialibus .  vel  dignitatibus, 
aut  quibuscumque  aliis  beneficiis,  in  cathedrali  vel  col- 
legiata  Ecclesia;  seu  facultates  et  privilegia  concessa 
tam  in  vim  patronatus,  quam  alio  quocumque  jure  no- 
minandi ,  eligendi,  praesentandi  ad  ea,  cum  vacant,  ex- 
ceptis  patronatibus ,  super  catliedralibus  Ecclesiis  com- 
petentibus,  et  exceptis  aliis,  quae  ad  Imperatorem  et 
Reges ,  seu  regna  possidentes ,  aliosque  sublimes ,  ac 
supremos  Principes.  jura  imperii  in  dominiis  suis  haben- 
tes.  pertinent;  et  quae  in  favorem  Studiorum  generalium 
concessa  smit,  in  totum  prorsus  abrogata  et  irrita  ..cum 
gnari  possessione  inde  secuta"  intelligantnr.  Beneficia- 
que  lmjusmodi.  tamquam  libera,  a  suis  Collatoribus  con- 
ferantur.  ac  provisiones  hujusmodi  plenum  effectum  con- 
sequantur.  Ad  haec,  liceat  Episcopo,  praesentatos  a 
patronis,  si  idonei  non  fuerint ,  repellere.  Quod  si  ad 
inferiores  institutio  pertineat;  ab  Episcopo  tamen,  juxr  i 
alias  statuta  ab  hac  sancta  Synodo,  examinentur,  alio- 
quin  institutio,  ab  inferioribus  facta,  irrita  sit  et  inanis. 

VARIAI9TES. 

§•  516.   vci*ba:    Communftitibus ,  vel  desunt  in   Vird.  JRhem. 
Antv.  5.  et  Col. 

i>  H7.    esseot  continuatae  Vird.  ct  Rhcm. 

Verba:  cum  quasi  posscssione  inde  secutti  absunt  a  Vird.  et 
Hhvm. 


236  Concilii  Tridentini 

§.  518.  Patroni  nutem  beneficiorum ,  cujuscumque 
orclinis  et  dignitatis,  etiam  si  Communitates ,  Universi- 
tates,  Collegia  quaecumque  Clericorum  vel  Laicorum 
existant,  in  perceptiene  fructuum,  proventiium,  obven- 
tionum  quorumcumque  beneficiorum ,  etiam  si  vere  cle 
jure  patronntus  ipsorum  ex  fimclatione  et  dotatione  es- 
sent,  nullave  causa  vel  occasione  se  ingerant;  sed  illos 
libere  Rectori  seu  Eeneficiato ,  non  obstnnte  etiam  cpia- 
cumque  consuetudine ,  distribuendos  dimittant.  Nec  di- 
ctum  jus  patronatus  venditionis ,  aut  alio  quocumque 
titulo  in  alios  contra  canonicas  sanctiones  transferre 
praesumant.  Si  secus  fecerint,  Excommunicalionis  et 
Interdicti  poenis  subjiciantur,  et  dicto  jure  patronatus 
ipso  jure  privati  existant. 

§.  519.  Insuper  accessiones ,  per  viam  unionis  fa- 
ctae  cle  beneficiis  liberis,  ad  Ecclesias  juris  patronatui, 
etiam  laicorum,  subjectas,  tam  parochiaies,  quam  ad 
alia  quaecumque  beneficia,  etiam  simplieia,  seu  digni* 
tates  vel  hospitnlia,  ita  ut  praedicta  beneficia  libera 
ejusdem  naturae  cum  iis  quibuscum  unkmtur  efficiantur, 
atque  sub  jure  patronatus  constituantur.  Hae  si  nondum 
plenarium  sortitae  sunt  effectum,  vei  deinceps  ad  cu- 
jusvis  instantiam  fient,  quacumque  auctoritate  etiam  apo- 
stolica  concessae  fuerint ,  simul  cum  unionibus  ipsis 
per  subreptionem  obtentae  intelligantur :  non  obstaute 
quacumque  in  iis  verborum  forma  seu  derogatione,  quae 
babeatur  pro  expressa:  nec  executioni  amplius  deman- 
dentur;  sed  beneficia  ipsa  unita,  cum  vacaverint,  libere 
ut  antea  conferantur.  Quae  vero  a  quadraginta  annis 
citra  factae,  eftectum  et  plenam  incorporationem  sunt 
consecutae,  hae  nihilominus  ab  Ordinariis,  tamquam  a 
Sede  apostoiica  delegatis ,  rcvideantur  et  examinentur; 
ac  quae  per  subreptionem ,  vel  obreptionem  obtentae 
fuerint,  simul  cum  unionibus  irritae  cleclarentur,  ac  be- 
neficia  ipsa  separentur  et  aliis  conferautur. 

§.  520./  Simiiiter  quoque  patronatus  quicumque  in 
Ecolesiis,  et  quibuscumque  aliis  bencfieiis,  etiam  digni- 
tatibus  antea  liberis,  acquisiti  a  quadraginta  annis.citra, 
et  in  futurum  acquirendi,  seu  .,aiujvmentoei  dotis, 
seu  ex  nova  constructione  vel  ana  simili  causa,  etiam 

VAHIANTE3, 

§.  520.    In  omnibu*  atiis  ediUonibun  legitur:  augmento. 


S  e  s  s  i  o  XXV. 


237 


auctoritate  Sedis  apostolicae,  abiisdem  Ordinariis,  uti 
dele<*atis',  ul  suj>ra.  qui  nullius  in  his  faeultatibus  aut 
privilegiis  bnpediantnr,  diligenter  cognoscantur :  et  quos 
non  reperint,  ob  maxime  evidentem  Ecclesiae,  vel  be- 
neficii  seu  dlgnitatis  necessitatem  lcg-itimo  constitutos 
esse,  in  totmn  revocent;  atque  beneficia  hujusmodi  sine 
damno  Ula  possidentiuin,  et  restituto  patronis  eo,  quod 
al>  eis  iccirco  datum  est.  in  pristinttm  libertatis  statmn 
reducant:  non  obstantibus  privilegiis ,  constitutionibus 
et  consuetudinibus  etiam  immeinorabilibus. 

C  A  P  U  T  X. 

Judiccs  a  Synodo  designandi ,  quibus  causae  a  Scde  apo- 
stolica  committantur.  Judiccs  omnes  brcviter  causas 
terminent. 

§.  521.    Quoniam  ob  malitiosam  ..petentium^  sug- 
gestionem,  et  quandoque  ob  locorum  lonfipquitatem  per- 
sonarum  notitia,  quibus  causae  mandantur,  usque  adeo 
fiaberi  non  potest ,  hincque  interdum  judicibus ,  non  un- 
dequaque  idoneis,  causae  in  partibus  delegantur:  sta- 
tuit  sancta  Synodus,in  singulis  Concilis  provincialibus 
aut  dxoecesanis  aliquot  perlbnas.   quae  qualitates  ha- 
bcant.  juxta  Constitutionem  Bonifacii  VBL  quac  Inojpit, 
Statutum  (XXIV.) ,  et  alioquin  ad  id  aptas  designari, 
ut  praeter  Ordinarios  locorum  iis  etiam  posthac  causao 
ecclesiasticae  ac  spirituales,  et  ad  forum  ecclesiasticum 
pertinentes,  in  partibus  delcgandae  committautur.  Et 
si  aliquem  interim  ex  designatis  mori  contigcrit ;  substi- 
tuat  Ordinarius  loci  cum  consilio  Capituli  alium  in  ejus 
locum.  usqoe  ad  futuram  provincialem  aut  dioecesanam 
Synodum:  ita  ut  habeat  quaeque  Dioecesis  quatuor  sal- 
tem,  aut  etiam  plures  probatas  personas,  ac  ut  supra 
qualificatas,  quibus  hujusmodi  causae  a  quolibet  Legato 
vel  Nuntio,  atque  etinm  a  Sedc  apostolica  connnittan- 
tur:  alioquin  post  designationem  factam.  quam  ,.statim~ 
Episcopi  ad  summum  Roman.  Pont.  ttnnsmittnnt ,  deie- 
gationcs  qiiaecumque  aliorum  judicum  aliis  quam  his 
factae,  surreptitiae  censeantur. 

•  VARIAITBS, 

§.  591.    potentium  Lov.  3.  Anlv.  4.  5.  Cot. 
*tatim  abvsl  a  Vird.  et  likem. 


238 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


§.  522.  Admonet  dehinc  sancta  Synodus  tam  or- 
dinarios,  quam  alios  quoscumque  judices,  ut  terminan- 
dis  causis  quanta  fieri  poterit  brevitate  studeant :  ac  liti- 
gatorum  artibus,  seu  in  litis  contestatione,  seti  alia  parte 
judicii  differenda,  modis  omnibus  aut  termini  praefixio- 
ne,  aut  competenti  alia  ratione  occurrant. 

C  A  P  U  T  XI. 

Locationes  qnaeclam  bonorum  vel  jurinm  ecclesiastico- 
rum  prohibentur :  quaedam  factae  irritantur. 

§.  523.  Magnam  Ecclesiis  peruiciem  afferre  solet, 
cum  earum  bona,  repraesentanta  pecunia,  in  successo- 
rum  praejudicium  aliis  locantur.  Onmes  igitur  hae  loca- 
tiones,  si  anticipatis  solutionibus  fient,  nullatenus  in 
praejudicium  successorum  validae  intelligantur ;  quocum- 
que  indulto  aut  privilegio  non  obstante:  nec  hujusmodi 
locationes  in  Romaua  Curia  vel  extra  eam  confirmen- 
tur.  Non  liceat  etiam,  jurisdictiones  ecclesiasticas  seu 
facultates  nominandi,  aut  deputandi  Vicarios  in  spiri- 
tualibus.  locare;  nec  conductoribus  per  se,  aut' alios 
ea  exercere:  aliterque  concessiones ,  etiam  a  Sede  apo- 
stolica  factae,  surreptitiae  censeantur.  Locationes  vero 
remm  ecclesiasticarum,  etiam  auctoritate  apostolica  con- 
firmatas,  sancta  Synodus  irritas  decernit,  quas  a  tri- 
ginta  annis  citra,  ad  longum  tempus,  seu  ut  in  non- 
nullis  partibus  r;ad  mginti  novemie,  ..seu  bis  viginti  no~ 
vemi:  annoSj  vocant  factas:  S^iodus  provincialis ,  vel 
deputandi  ab  ea,  in  damnum  Ecclesiae,  et  contra  ca- 
nonicas  sanctiones  contractas  fuisse  judicabunt. 

C  A  P  U  T  XII. 

Decimae  integre  persolvendae :  eas  subtrahentes  sice  im- 
pedientes  excommunicandL    Bectoribus  Ecclesiarum 
tenuiorum  pie  subveiticndum. 

§.  524.  Non  sunt  ferendi,  qtn  variis  artibus  Deci- 
mas  Ecclesiis  obvenientes  subtrahere  moliuntur;  aut  qui 
ab  aliis  solvendas  temere  occupant  et  in  rem  suam  ver- 

V  A  R  I  A  K  T  E  S.  # 

§.  523.    a  vigioti  Lov.  3.  et  Antv.  4. 
verba:  seu  bis  vii^inli  novem  absunl  a  Kom.  5. 


Sessio  XXV. 


239 


tunt:  cum  Decimanmi  solutio  debita  sitDeo,  et  qui  eas 
dare  noluerint,  nut  dantes  impediunt,  res  Hienas  inva- 
dunt.  Praecipit  igitur  sancta  Synodus  omnibus,  cujus- 
cumque  gradus  et  conditionis  sint,  ad  quos  Dechnarum 
solutio  spectat,  ut  eas,  ad  quas  de  jure  teneantur,  in 
posterum  cathedrali  aut  quibuscumque  aliis  Ecclesiis  vel 
personis,  qnibus  legitime  debentur,  integre  persolvant. 
Qui  vero  eas  aut  subtrahunt  aut  impediunt,  excommu- 
nii-cntur.  Nec  ab  hoc  criinine^  nisi  plena  restitutione 
secura,  absolvantur.  Hortatur  deliinc  omnes  et  singu- 
los,  pro  christiana  caritate,  debitoque  erga  Pastores 
suos  munere,  ut  de  bonis  sibi  a  Deo  collatis,  Episco- 
pis  et  Parochis ,  qui  tenuioribus  praesunt  Ecclesiis,  large 
subvenire  ad  Dei  laudein,  atque  ad  Pastorem  suorum 
qni  pro  eis  invigilant  dignitatem  tuendam,  non  graventur. 

C  A  P  U  T  XIII. 

Quarta  funeralium  cathedralibus  vel  parochialibus 
Ecclesiis  persolvatur. 

§.  525.  Decernit  sancta  Synodus,  ui  quibuscumque 
in  locis,  jam  ante  annos  quadraginta,  quarta ,  quae  fu- 
neralium  dicitur,  cathedrali  aut  parochiali  Ecclesiae  so- 
lita  esset  persolvi,  ac  postea  fuerit  ex  quocumqne  pri- 
vilegio,  aliis  monasteriis,  hospitalibus  aut  quibuseum- 
que  locis  piis  concessa,  eadem  posthac  integro  jure ,  et 
eadem  portione,  quae  antea  solebat,  cathedrali  seu  pa- 
rochiali  Ecclesiae  persolvatur:  non  obstantibus  conces- 
sionibus,  gratiis,  privilegiis etiam  mari  magno  nuncu- 
patis,  aut  aliis  quibuscumque. 

CAPDT  XIV. 

Pi*aescribitur  ratio  procedeudi  in  Clericos  concubinarios* 

§.  526.  Quam  turpe  ac  Clericorum  nomine.  qui  se 
divino  cultui  addixerunt,  sit  indignum,  in  impudicitiae 
sordibus  immundoque  concubinatu  versari,  satis  res  ipsa, 
communi  fidelium  omnium  offensione,  sunnnoque  cleri- 
calis  militiae  dedecore,  testatur.  Ut  igitur  ad  eam  quam 
decet  continentiam  ac  vitae  integritatem  Ministri  Eccle* 
siae  revocentur,  populusque  hinc  eos  magis  discal  re- 
vereri,  quo  illos  vita  lionestiores  cognoverit :  proliibet 
sancta  Syuodus  quibuscumque  Clericis,  ne  eoucubinas, 


210 


Concilii  Tridentini 


aut  alias  nmlieres,  de  quibus  possit  haberi  suspicio  in 
domo  vel  extra  detinere,  aut  cum  iis  ullam  consuetudi- 
nem  habere  nudeant:  alioquin  poenis,  a  sacris  Canoni- 
bus  vel  Statutis  Ecclesiarum  impositis,  puniantur.  Quod 
si ,  a  Superioribus  moniti ,  ab  iis  se  non  abstinuerint ; 
tertia  parte  fructuum,  obventionum  ac  proventuum  bene- 
ficiorum  suorum  quorumcumque  et  pensionum  ipso  facto 
sint  privati,  quae  fabricae  Ecclesiae  aut  alteri  pio  loco 
arbitrio  Episcopi  applicetur. 

g.  527.  Sin  vero  in  delicto  eodem  cum  eadem  vel 
alia  femina  perseverantes,  secundae  monitioni  adliuc  non 
paruerint;  non  tantum  fructus  omnes  ac  proventus  suo- 
rum  beneficiorum  et  pensiones  eo  ipso  amittant,  qui  prae- 
dictis  locis  applicentur,  sed  etiam  a  beneficiorum  ipso- 
rum  administratione ,  quoad  Ordinarius  etiam  uti  Sedis 
apostolicae  delegatus  arbitrabitur ,  suspendantur :  et  si 
ita  suspensi  nihilominus  eas  non  expeliant,  aut  cum  iis 
etiam  versentur;  tunc  beneficiis,  portionibus  ac  officiis 
et  pensionibus  quibuscumque  ecclesiasticis  perpctuo  pri- 
ventur,  atque  inhabiles  ac  indigni  quibuscumque  hono- 
ribus,  digmtatibus.  beneficiis  ac  officiis  in  posterum  red- 
dantur;  donec  post  manifestam  vitae  emendationem  ab 
eorum  Superioribus  cum  iis  ex  causa  visum  fuerit  dis- 
pensandurn. 

§.  528.  Sed  si,  postquam  eas  semel  dimiserint,  in- 
termissum  consortium  repetere,  aut  alias  hujusmodi  scan- 
dalosas  mulieres  sibi  adjungere  ausi  fuerint;  praeter 
praedictas  poenas,  Excommunicationis  gladio  plectantur. 
Nec  quaevis  appeUatio  aut  exemptio  pvaedictam  execu- 
tioncm  impediat  aut  suspendat,  supradietorumque  omnium 
cognitio ,  non  ad  Archidiaconos ,  nec  „  Deca1to&%  aut 
alios  inferiores_,  sed  ad  Episeopos  ipsos  pertineat,  qui 
sine  strepitu  et  figura  judicii ,  et  soia  facti  veritate  in- 
specta,  procedere  possint.  Clerici  vero  beneficia  ecelc- 
siastica  aut  pensiones  non  habentes,  juxta  delicti  et 
contumaciae  persevcrantiam,  et  quaiiiatom  ab  ipso  Epi- 
scopo  carceris  pocna,  suspensione  ab  Ordine,  ac  inha- 
bilitate  ad  beneficia  obtinonda  .  aliisve  modis,  juxta  sa- 
cros  Canones  puniantur.  Episcopi  qtioque,  quod  absit, 
si  ab  hujusmodi  crimine  non  abfetinuerint .  et  a  Synodo 

VAIUANTES. 


§.  52S.  diaconos  Lnv.  3.  Antv.  $.  Gol, 


8  o  s  s  i  o  XXV. 


211 


provinciali  admoniti.  se  non  emendaverint  ?  ipso  faefo 
sint  suspensi,  et»  si  perseverent,  etiam  ad  ,,sanctissimum" 
Romanum  Pontificem  ab  eadem  Synodo  deferantur,  qui 
pro  qualitate  cnlpae,  etiam  per  privationem,  si  opus  erit, 
iu  eos  animadvertat. 

C  A  P  U  T  XV. 

FUU  Clcricorum  a  quibusdam  hcncficiis  et  pcnsionibus 

arcentur. 

§.  5*29.  Ut  paternae  incontinentiae  memoria  a  loeis 
Deo  consecratis.  quos  maximc  puritas  sanctitasque  decet, 
tongissime  arceatur;  non  liceat  filiis  Clericorum ,  qui 
non  ex  legkimo  nafi  sunt  matrimonio ,  in  Ecclesiis,  ubi 
eorum  patreti  beneficittm  aliquod  ecclesiasticum  liabent 
aut  liabnerunt.  quodcumque  etiam  dissimile  beneficium 
obtinere.  nec  in  dictis  Eeclesiis  quoqiio  modo  niinistrare, 
nec  pensiones  super  fructibus  beneficiorum ,  quae  pa- 
rentes  eorum  obtinent  vel  alias  obtinuerunt ,  liabere. 
Quod  si  in  praesenti  pater  et  filius  in  eadem  Eeclesia 
benefieia  obtinere  reperiantur;  cogatur  filius  suum  be- 
neficium  resignare,  aut  eum  alio  permutare  extra  Eccle- 
siam  intra  trium  mensium  spatium:  alias  ipso  jure  eo 
privatns  exist.at ,  et  super  iis  qnaecumque  dispensatio 
snbreptitia  censeatur.  Ad  haec^  reeiprocae  resignatio- 
pes,  si  quae  posihac  a  pareutibns  Clericis  in  favorem 
filiorum  fienl .  ut  alter  alterius  beneficiuni  consequatur, 
infraudem  hujusDecreti  et  canonicarumSanctionumfactae 
omniiio  censeanturi  nec  collationes  securae.  vigore  hu- 
jusmodi  kresignationum,  seu  aliarum  quarumcumque,  quae 
in  fraudem  factae  fuerint,  ipsis  Clericorum  filiis  suifra- 
gentur. 

C  A  P  U  T  XVI* 

Bencficia  curnta  non  conrcrtantur  in  simpUcia :  fru- 
ctuum  congrua  portio  assignctur  Vicario  exercenti 
curam  animarunu 

§.  530.    Statuit  sancta  Synodus,  ut  ecclesiastica 

V  A  R  I  A  k  T  E  S. 


g.  5-2S.    mmmm  Vird.  JRhcm. 


242 


Concilii  Tridentini 


beneficia  saecularia,  quoeumque  nomine  appellentur,  quae 
curam  animarum  ex  primaeva  eorUm  institutione  aut  aliter 
quomodocumque  retinent , .  illa  deinceps  in  simplex  be- 
nefieium,  etiam  assignata  Vicario  perpetuo  congrua  por- 
tione,  non  convertantur :  non  obstantibus  quibuscumque 
gratiis,  quae  suum  plenarium  efFectum  non  sunt  conse- 
cutae.  In  iis  vero ,  in  qiiibus  contra  earum  institutio- 
nem  seu  fundationem  cura  animarum  in  Vicarium  per- 
petuum  translata  est,  etiam  si  in  hoc  statu  ab  immemo- 
rabili  tempore  reperiantur,  si  congrua  poitio  fructuum 
Vicario  Ecclesiae,  quocumque  nomine  is  appelletur,  non 
fuerit  assignata,  ea  quamprimum^  et  ad  minus  intra  an- 
num  a  fine  praesentis  Concilii,  arbitrio  Ordinarii,  juxta 
formani  Decreti  sub  fel.  rec.  Paulo  III.  (§*  141.)  assignetur. 
Quod  si  id  commode  fieri  non  possit,  aut  intra  dictUm 
terminum  factum  non  erit,  cum  primum  per  cessum  vel 
decessum  Vicarii  seu  Rectoris.  aut  quomodolibet  alterum 
eorum  vacaverit;  beneficium  curam  animarum  recipiat, 
ac  Vicariae  nomen  cesset,  et  in  antiquum  statum  resti- 
tuatur- 

CAPUT  XVII. 

Ejriscopi  dignilatem  suam  custodiant ;  nec  cum  Begum 
MinistriSy  Regulis  aut  Baronibus  indigna  demissione 
se  gerant. 

§.  531.  Non  potest  sancta  Synodus  non  graviter 
dolere,  audiens  Episcopos  aliquos,  sui  status  oblitos, 
pontificiam  dignitatem  nOn  leviter  dehonestare;  qui  cum 
Regum  Ministris,  Regulis  et  Baronibus  in  Ecclesia  et 
extra,  indecenti  quadam  demissione  se  gentnt,  et  veluti 
inferiores  ministri  altaris,  nimis  indigne  non  solum  loco 
cedunt,  sed  etiam  personaliter  illis  inseiviunt.  Quare 
haec  et  similia  detestans  sancta  Synodus,  sacros  Cano- 
nes  omnes,  Conciliaque  generalia,  atque  alias  aposto- 
licas  Sanctiones  ad  dignitatis  episcopaliS  decorum  et  gra* 
vitatem  pertinentes  rcnovando,  praecipit,  ut  ab  hujus- 
modi  in  posterum  Episcopi  se  abstiueant;  mandans  eis- 
dem,  ut  tam  in  Ecclesia  quam  foris  sutnn  gradum  et 
Ordinem  prae  oculis  liabentes.  ubique  se  Patres  et  Pa- 
stores  esse  meminerint ;  reliquis  vero  tam  Principibus 
quam  ceteris  omnibus,  ut  eos  paterno  honore  ac  debita 
rcverentia  proscquantur. 


S  e  s  s  i  o  XXV. 


213 


c  a  p  u  t  xvm. 

Canones  exacte  scrventur:  si  quando  in  eis  dispensan- 
dwn,  id  mmma  maturitate  jiat. 

§.  532.  Sicuti  publice  expedit,  legis  vinculiim  quan- 
doque  rolaxarC,  ut  plenius,  twenientibus  casibus  et  ne- 
cessitatibtis,  pro  cdmmuni  Utilitate  satisfiat:  sic  frequen- 
tius  lc^cni  solvere,  exemploque  potius  quam  certo  per- 
sonarum  rerumqiie  delectu,  petentibus  indul^ere,  nil  aliud 
esf .  quam  unicuique  ad  leges  transgrediendas  aditum 
aperire.  QuaprOpter  sciant  universi,  sacratissimos  Ca- 
nones  Cxacte  ab  omnibus,  et  quoad  ejus  fieri  poterit 
indistincte  ohservandos.  Quod  si  urgens  justaque  ratio, 
et  inajor  quandoque  utilitas  postulaverit ,  cum  aliquibus 
dispensandum  essc;  id  causa  cognita  ac  sunnna  matu- 
ritate  atque  gratis  a  quibuscunlque ,  ad  quos  dispensa- 
tio  pertinebit,  erit  praestandum:  aliterque  facta  dispen- 
satio  subreptitia  censeatur. 

CAPUT  XIX. 

Monomachia   poenis   gravissimis  irrogatis  ■prohibelur. 

§.  533.  Detestabilis  duellorum  usus,  fabricante  Dia- 
bolo .  introduetus .  u<  cruenta  eorporum  morte^  anima- 
ruin  etiam  |)erniciem  lucretur,  ex  christiano  orbe  peni- 
tus  exterminetur :  Imperator,  Reges,  Duces,  Principos, 
Marchiones.  Comites.  et  quociimque  alio  nomine,  Do- 
mini  teinporales.  qiii  locum  ad  monomachiam  in  terris 
suis  inter  Christianos  eoncesserint;  eo  ipso  sint  excom- 
munieati  .  ac  jurisdictione  ct  doirtinio  civitatis ,  castri 
aut  Joei .  in  quo  vel  apud  quem  duellum  neri  permise- 
rint.  quod  ah  Kcelesia  obtinent,  privati  intelli^antur ; 
et .  si  fendalia  sint.  directis  dominis  statim  aequirantur. 
Qui  vero  pugnairi  coinmiserint,  et  qui  eorum  Patrini  vo- 
cantur.  excommunicationis  ac  omnium  bonorum  suorum 
pros(  riptionis  ac  perpetuae  infamiae  poenam  ineurrant, 
et  ut  homicidae,  juxta  sacros  Canones,  puniri  debeant. 
FAj  si  in  ipso  conflictu  decesserint,  perpetuo  careanl 
eeelcsiastiea  sepuhura.  111  i  etiam.  qui  consilium  in  causa 
riuelli .  tam  in  jurc  quain  facto  dederint.  aut  alia  qua- 
cum(|ue  ratione  ad  id  quomquam  suaserint ,  nec  non 
speet.itores.  excominunicationis  ac  pcrpctuae  maloriictio- 
nis  vineulo  teneantur:  non  ohstante  quoCumque  privilo- 
gio.  seu  prava  consueturiine  etiam  immemorahili. 

l(i  * 


344  Concilji  Tridentini 

C  A  P  U  T  XX. 

Immunitas9  libertas,  atque  alia  jura  Ecclesiae  Principi- 
bus  saecularibus  commendantur. 

§.  534.  Cupiens  sancta  Synodus  ecclesiasticam  di- 
sciplinam  in  christiano  populo  non  solum  restitui ,  sed 
etiam  perpetuo  sartam  tectam  a  quibuseumque  impedi- 
mentis  conservari;  praeter  ea,  quae  de  ecclesiasticis 
personis  constituit,  saeculares  quoque  Principes  officii 
sui  admonendos  essc  censuit;  confidens  eos,  ut  Catho- 
licos  ,  quos  Deus  sanctae  fidei  Ecclesiaeque  protectores 
esse  voluit,  jus  suum  Ecclesiae  restitui,  non  tantum  esse 
concessuros,  sed  etiam  stibditos  suos  omnes  ad  debitam 
erga  Clerum,  Paroclios,  et  superiores  Ordines  reveren- 
tiam  revocaturos;  nec  permissuros,  ut  Officiales,  aut 
inferiores  Magistratus  Ecclesiae  et  personarum  ecclesia- 
sticarum  immunitatem,  Dei  ordinatione  et  canonicis  San- 
ctionibus  constitutam,  aliquo  cupiditatis  studio  seu  in* 
consideratione  aliqua  violent;  sed  una  cum  ipsis  Prin- 
cipibus  debitam  sacris  summorum  Pontificum,  et  Conci* 
liorum  Constitutionibus  observantiam  praestent. 

§.  535.  Decernit  itaque  et  praecipit,  sacros  Cano- 
nes  et  Concilia  generalia  omnia,  nec  non  alias  aposto4- 
licas  Sanctiones  in  favorem  ecclesiasticarum  personarum, 
libertatis  ecclesiasticae,  et  contra  ejus  violatores  editas, 
quae  omnia  praesenti  etiam  Decreto  innovat,  exacte  ab 
omnibus  observari  debere*  Praetereaque  admonet  Impe- 
ratorem,  Reges,  Respublicas,  Principes,  et  omnes  et 
singulos  cujuscumque  status  et  dignitatis  extiterint,  ut5 
quo  largius  bonis  temporalibus  atque  in  alios  potestate 
sunt  ornati,  eo  sanctius,  quae  ecclesiastici  juris  sunt, 
tamquam  Dei  praecipua  ejusque  patrocinio  tecta,  vene- 
rentur;  nec  ab  ullis  Baronibus,  Domicellis,  Rectoribus 
aliisve  Dominis  temporalibus ,  seu  Magistratibus  9  maxi- 
meque  Ministris  ipsorum  Principum  laedi  patiantur;  sed 
severe  in  eos,  qui  illius  libertatem,  lmmunitatem  atque 
jurisdictionem  impediunt.  animadvertant :  quibus  etiam 
ipsimet  exemplo  ad  pietatem,  religionem  Ecclesiammque 
protectionem  existant;  imitantes  anteriores  optimos  re- 
Jigiosissimosque  Principes.  qni  res  Ecclesiae  sua  in  pri- 
mis  auctoritate  ac  munificcntia  auxerunt,  nedum  ab  alio- 
rum  injuria  vindicarunt.  Adeoque  ea  in  re  quisque  ^>f- 
ficium  suum  sedulo  praestet ;  quo  cuitus  divinus  devo^ 


Seseio  XXV. 


2i3 


exerceri  et  Praelati  ceterique  Clerici  in  residentiis,  et 
officiis  suis,  quicti  et  sine  impedhnentis ,  cum  fructu 
ct  aedificatione  populi  pennanere  valeant. 

C  A  P  U  T  XXI. 

ln  omnibus  salva  Scdis  apostolicae  nuctoritas  maneaL 

§.  536.  Postremo  sancta  Synodus,  oninia  et  sin- 
gula ,  snb  qnibuscinnqne  clausnlis  et  verbis ,  quae  de 
morura  reformatione  atque  ecclesiastica  disciplina,  tam 
sub  fel.  rcc.  Paulo  III.  ac  Julio  III.,  quam  sub  beatis- 
simo  Pio  IV. ,  Pontificibus  maximis ,  in  hoc  sacro  Con- 
cilio  statuta  sunt,  declarat.  ita  decreta  fuisse.  ut  in  his 
gaiva  semper  auctoritas  Sedis  apostolicae  et  sit  et  esse 
intelligatur, 

Dccrclum  de  confiuuanda  Scssione  in  dicm  sequentcm. 

§.  537.  Cum  ea  omnia  quae  in  praesenti  Sessioue 
tractauda  eraut.  quia  hora  tarda  est,  commode  expediri 
non  possint;  propterea  juxta  id  quod  in  generali  Con- 
gregatione  a  Patribus  statutum  fuit,  ea  quae  supersunt 
iu  diem  crastinam,  hanc  eandem  Sessionein  continuando, 
dineruntur. 

CONTINUATIO 
SESSIONIS  1)1  E  IV.  DECEMBRIS. 
Dccrctum  de  Indulgentiis. 

§.  538.  ..Cum  potestas  conferendi  Jndvlgcnlias  a 
Christo  Ecclesiae  conccssa  sit  (Matth.  XVI,  19.  Jo. 
XX*,  *23.J ;  atque  hujusmodi  potestate66 ,  divinitus  sibi 
tradita .  antiquissimis  etiam  teinporibus  illa  usa  fuerit : 
sacrosancta  Synodus  Indulgentiarum  usum.  christiano 
popalo  mnxiiue  salutarem  vt  sacrorum  Conciliorum  au- 
ctoritate  probatum,  in  Ecclesia  retiuendum  essc  doeet 
et  praecipit,  eosque  anatheuiate  dauu.at,  qui  aut  inu- 
tiles  esse  asserunt,  vel  eas  concedendi  in  Ecclesia  po- 
testatem  esse  uegaut.  In  his  tamen  concedendis  mode- 
rationem,  juxta  veterem  et  probaram  in  Ecclesia  con- 
suetodinem,  adhiberi  cupit;  ne  nimia  facilitate  eccle- 
siastica  disciplina  enervetur.    Abusus  vero,  qui  in  his 

V  A  I\  I  A  >  T  E  S. 

§.  5.3S.  Cum  potestas  liganai  <'t  soivenul .  at<|iie  etiant  indnlgen- 
tias  conferendi .  a  Christo  Ecdcsiae  coucessa  sit .  eaque  p6- 
testale  lint.  ct  Rkcni. 


246 


Concilii  Tridentini 


irrepserunt.  et  quorum  occasione  insigne  hoc  Indulgen- 
tiarum  nomen  ab  Haereticis  biasphematur,  emendatos  et 
correctos  cupiens,  praesenti  Decreto  generaliter  statuit, 
pravos  quaestus  omnes  pro  his  consequendis,  unde  plu- 
rima  in  christiano  populo  abusuum  causa  fluxit,  onuiino 
abolendos  esse. 

§.  539.  Ceteros  vero,  qui  ex  superstitione ,  igno- 
rantia,  irreverentia  aut  aliunde  quomodocumque  prove- 
nerunt,  cum  ob  multiplices  locorum  et  provinciamm, 
apud  quas  hi  committuntur ,  corruptelas  commode  ne- 
queant  specialiter  proliiberi ;  mandat  omnibus  Episcopis, 
ut  diligenter  quisque  hujusmodi  abusus  Ecclesiae  suae 
colligat,  eosque  in  prima  Synodo  provinciali  referat,  ut 
aliorum  quoque  Episcnporum  sententia  cogniti,  statim 
ad  summum  Romanum  Pontificem  deferantur:  cujus  au- 
etoritate  et  prudentia,  quod  universali  Ecclesiae  expe- 
diet,  statuatur;  ut  ita  sanctamm  Indulgentiarum  munus 
pie ,  sancte  et  incorrupte  omnibus  fidelibus  dispensetur. 

De  delectu  ciborum,  jejuniis  et  diebus  festis. 

§.  540.  Insuper  hortatur  sancta  Synodus,  et  per 
sanctissimum  Domini  nostri  atque  Salvatoris  adventum 
Pastores  omnes  obtestatur,  ut  tamquam  boni  milites  illa 
omnia  ,  quae  sancta  Romana  Ecclesia,  omnium  Eccle- 
siarum  mater  et  magistra^  statuit,  nec  non  ea  quae  tam 
in  hoc  Concilio,  quam  in  aliis  oecumenicis  statuta  sunt, 
quibuscumque  fidelibus  sedulo  commendent :  omnique  di- 
ligentia  utantur,  ut  illis  omnibus,  et  iis  praecipue  sint 
obsequentes ,  quae  ad  mortificandam  carnem  conducunt, 
ut  ciborum  delectus  et  jejunia ;  vel  etiam,  quae  faciunt 
ad  pietatem  augendam,  ut  dierum  festorum  devota  et 
religiosa  celebratio :  admonentes  populos  crebro,  obedire 
Praepositis  suis  ( Luc.  X,  16.  Ilebr.  XIII 9  17.),  quos 
qui  audiunt,  Deum  remuneratorem  audient,  qui  vero 
contemnunt,  Deiun  ipsum  ultorem  sentient. 

1  i  Indice  Ubrorum  et  Catechismo,  Breriario  et  Missali. 

§.  541.  Sacrosancta  Synodus  m  secunda  Sessione, 
sub  sanctissimo  Domino  nostro .  l^io  IV.  celebrata,  de- 
lectis  quibusdam  Patribus  commisit.  ut  de  variis  cen* 
suris,  ac  libris  vci  suspectis  vel  perniciosis,  quid  faclo 
opus  esset,  considerarent .  atque  ad  ipsam  sanctam  Sy 
nodum  referrent;  audiens  muic.  huic  operi  ab  eii>  cxtre- 


Sessio    XXV.  247 

maui  manum  impositam  esse;  nec  tamen  ob  librorum 
varietatem  et  multitudinem.  distiucte  et  commode  possit 
a  sancta  Synodo  dijudicari;  praecipit,  ut  quidquid  ab 
illis  praesthum  est .  sanctissinio  Romano  Pontifici  exhi- 
bcntur.  ut  ejus  judicio  atque  auctoritate  terminetur  et 
evulgetur.  Idemque  de  Catechismo  a  Patribus,  quibus 
illud  maiulatum  fuerat,  et  de  Missali  et  Breviario  fieri 
mamlat. 

De  loco  Oratorum. 

542.  Declarat  sancta  Synodus,  ex  loco  assig- 
nato  Oratoribus,  tam  ecclesiasticis  quam  saecularibus, 
in  sedendo,  iucedendp  aut  quibuscuinque  aliis  actibus, 
nullum  cuiquam  eonnn  factum  fuisse  praejudicium ;  sed 
omnia  illorum,  et  Imperatoris,  Regum,  Rerumpublica- 
ruin  ac  Principum  suorum  jura  et  praerogativas  illae- 
sas  et  salvas  esse,  in  eodemque  statu  perinanere.  prout 
ante  praesens  Concilium  reperiebantur. 

De  rccipicndis  ct  obscrrandis  Dccrelis  ConciliL 

543.  Tanta  fuit  horum  temporum  calamitas  et 
llaereticorum  inveterata  malitia.  ut  nihil  tam  clarum  in 
fide  nostra  asserenda  umquam  fuerit  aut  tam  certo  sta- 
tutum.  quod  non.  humani  generis  hoste  suadente,  illi 
errore  nliquo  contaminaverint.    Eo  propter  sancta  Sy- 
nodus  id  potissimum  curavit,  ut  praecipuos  Haeretico- 
rum  nostri  temporis  errores  damnaret  et  anathematizaret, 
veramque  et  catholicam  doctrinam  traderet  et  doceret, 
prout  dainnavit,  anatliematizavit  et  definivit.  Cumque 
tamdw  tot  Episcopi,  ex  variis  christiani  orhis  provin- 
ciis  evocati,  sine  magna  gregis  sibi  commissi  jactura 
ct  universnli  periculo  ab  Ecclesiis  abesse  non  possint; 
nec  ulla  spes  restet,  Haereticos,  toties,  fide  etiam  pu- 
blica  quam  desiderarunt  invitatos  et  tamdiu  exspectatos, 
buc  amplius   adventuros;   ideoque  tandem  huic  sacro 
Concilio  finem  iinponere  necesse  sit:  supercst  nunc,  ut 
Principes  omnes,  quod  facit,  in  Domino  moneat.  ad 
operam  suam  ita  praestandam,  ut  quae  ab  ea  decreta 
sunt.  ab  Haereticis  depravari  aut  violari  non  permittant, 
sed  ab  his  et  onuiibus  devote  recipiantur,  fuleliter  ob- 
serventur. 

§.  54  k  Quod  si  in  his  recipiendis  aliqua  difficultas 
oriatur,  aut  aliqua  incidcrint,  quae  declaratiouem,  quod 
non  credit,  aut  definitionein  postident;  praeter  alia  re- 


248 


Concilii  Tridentini 


media  111  hoc  Concilio  instituta,  eonfidit  saneta  Synodus 
beatissimum  Romainmi  Pontificem  curaturum ,  ut  vel  evo^ 
catis  ex  illis  praesertim  provinciis,  unde  difficultas  orta 
fuerit,  iis,  quos  eidem  negotio  tractaudo  viderit  expe^ 
dire,  vel  etiam  Concilii  generalis  celebratione ,  si  ne- 
cessarium  iudicaverit,  vel  commodiore  quacumque  ra^ 
tione  ei  visum  fuerit,  provinciarum  necessitatibus  pro 
Dei  gloria  et  Ecclesiae  tranquillitate ,  consulatur. 

De  recitandis  Decretis  Concilii  sub  Paulo  III.  9  et 
Julio  II L9  in  Sessione* 

§.  545,  Quoniam  diversis  temporibus,  tam  sub  fel, 
rec.  Paulo  III.,  quam  Julio  III.,  multa  in  hoc  sacro  Con- 
eilio,  quoad  dogmata  ac  morum  reformationem ,  statuta 
et  definita  sunt;  vult  saneta  Synodus,  ut  illa  nunc  re^ 
eitentur  et  legantur. 

Recitata  sunL 

De  fine  Concilii  et  confirmatione  petenda  a  sanctis* 
simo  Domino  nostro. 

§.  546.  Ulustrissimi  Domini  reverendissimique  Pa* 
tres,  placetne  vobis,  ut  ad  laudem  Dei  omnipotentis 
liuic  sacrae  oecumenicae  Synodo  finis  imponatur?  et 
omnium  et  singulorum,  quae  tam  sub  fel.  ree.  PauJo  III., 
et  Julio  III. ,  quam  sub  sanctissimo  Domino  nostro  Pio 
quarto,  Romanis  Pontificibus,  in  ea  decreta  et  definita 
sunt ,  confirmatio  nomine  sanctae  liujus  Synodi  per  apo- 
stolicae  Sedis  Legatos  et  Praesidentes  a  beatissimo  Ro* 
mano  Pont.  petatur. 

liespoiidernnt ,  Placet, 

VARIANTES, 

§.  546.    In  cditt.  Antv.  Col.  et  Lov.  3.  verba  Lcgati  Mormit 
aubjiciuntur  hoc  modo : 

Verba  illustrissimi  Legati  Moroni. 

Placuit  omnibus  Patribus  finem  huic  sacro  Concilio  impoiw, 
confirmationemque  a  sanctissimo  Domino  nostro  petr:  tribus  duu- 
taxat  exceptis,  qui  confirmationem  se  non  petere  dixerunt.  Ideo- 
que  nos  apostolicae  Sedis  Legat!  et  Praesidentes  eidem  sacro 
Concilio  fmem  imponimus:  i onfirmationem  vero  quamprimuin  a 
sanctLssirno  Domino  nostro  petemus.  Vos  autem,  illustrissimi 
et  reverendissimi  Patres,  post  ^ratias  Deo  actas ,  ite  in  pace. 

Ttem  paitlo  aiiter  dcscribit  Odoricus  Rayitaldus  Annal. 
vcclesiast.   Tom.  XXI.  Part.  2.  ad  annum  1363.  pag.  520. 


S  c  s  6  i  o  XXV. 


241) 


Postmodum  illntfrissimus  ct  reverendtssimus  Cardi- 
valis  MoronnSj  primus  Legalus  et  Praesidens,  benedi- 
cens  sanctae  Synodo,dixit:  Post  gratias  Dco  aclas, 
r c  verend i $ s i m i  Pa tr  cs,  itc  in  pa  c  c,  Qui  respon- 
dcrunt :  A  mcn. 

ACCLAMATIONES  PATRUM 
\  N  FINE  CONCILII. 

CARDLXALIS  A  LOTHARLXGIA : 

Beatissimo  Pio  Papae  et  Domino  nostro,  sanctae  et  nni- 
versalis  Ecclesiae  Pontifici.  multi  anni  et  aeterna 
memoria ! 

RESPONSIO  PATRUM. 

Domine  Deus.  sanctissiumm  Patrem  diutissime  Ecclc- 
siae  tuae  conserva  multos  aimos! 

C  a  r  d. 

Beatissimorum  summorum  Pontificum  animabus  Pauli 
III.  et  Julii  III.,  quorum  auctoritate  lioc  sacrum  generale 

V  A  K  I  A  H  T  E  S. 

cdit.  Col.  1727.  llir  cnim,  postr/uam  narrasset.  Patres  ftds.se 
rof/atos ,  an  eis  p/aceret .  ut  con/irmatio  petcrctur  ?  subjicit : 

Et  statim  Patres  omnes  interrogati  singulariter  a  reverendissi- 
mis  Dominis  Tlielesino  Sccretario,  et  Castellanetensi  Episcopis, 
una  DQbiscmn  sacri  Conrilii.  et  aiiis  depuralis  Notariis  supra- 
scriptis ,  rcsponderunt  simpMciter  per  vcrbum  PLACET,  exce- 
ptis  inlYascriplis  ,  qui  responderunt ,  ut  seqnitUT,  viilclicct  :  li.  I). 
Archiepiscopus  Granatensis :  Plarct  r/uod  finiatur.  sed  non  pett 
con/irtnationcm.  Hcvcrendus  dominus  Episcopus  Dcrtusensis 
dixit:  Peto  nonfirmatkmem,  tanquam  necessariamg  li.  D.  Pa- 
ctensis,  11.  D.  Salamantinensis ,  cum  Dertusensi. 

Qtdbus  votis  illustrissimis  Dominis  Legatis  et  Prarsidenti- 
bus  rclatis ,  iUustrisstmus  Dominus  Cardinatis  Moronus  pri- 
wus  Praesjidens  praefatus  pronuntiavit  harc  ccrbu: 

Verba  primi  apostotici  Lcgati: 
Piacoit  omnib.us  fiuem  hn|c  sacro  ConcQia  im  poni ,  confirma- 
tionemque  a  sanctissimo  Doinino  nostro  peti ,  uno  duntaxat  ev 
cepto ,  (jui  eacn  confinnationem  se  non  peterc  di.xif.  Ideoquc 
nos  apostolicae  Sedis  Legati  et  Praesidcntes  eidcm  sacro  Conciiio 
linem  imponimus,  confirmationem  vcro  quam  primuni  b  sau- 
ctisshno  Domino  nostro  petemua.  Vos  autem  Patres  illustrissimj 
et  i  evciendissimi ,  post  gratias  Deo  actas  ,  ite  in  pace. 


250  Concilii  Tridentini 

Concilium  inchoatmn  est,  pax  a  Domino  et  aeterna  glo- 
ria,  atque  felicitas  in  luce  Sanctorum. 

R  e  s  p. 

Memoria  in  benedictione  sit! 

C  a  r  d. 

Caroli  V.  Imperatoris  et  serenissimorum  Reguni ,  qui 
hoc  universale  Concilium  promoverunt  et  protexerunt, 
memoria  in  benedictione  sit. 

R  e  s  p. 

Amen,  amen! 

C  a  r  d. 

Serenissimo  Imperatori  Ferdinando,  seinper  augusto, 
orthodoxo  et  pacifico,  et  omuibus  Rcj;ibus,  Rebuspubl. 
et  Principibus  nostris,  multi  ajmi. 

R  e  s  p. 

Pium  et  chnstianum  Imperatorem  Domine  conserva: 
Imperator  coelestis  terreiios  Reges ,  rectae  fidei  conser- 
vatores,  custodi! 

C  a  r  d. 

Apostolicae  Romanae  Sedis  Legatis.  et  in  hac  Sy- 
jiodo  praesidentibus ,  cum  multis  annis  magnae  gratiae. 

R  e  s  p. 

Magnas  gratias  Dominus  retribuat ! 

C  a  r  d. 

Reverendissimis  Cardinalibus  et  illustribus  Oratoribus. 

R  e  s  p. 
Magnas  gratias,  multos  annos! 

C  a  r  d. 

Sanctissimis  Episcopis  vi.a,  et  felix  ad  Ecclesias 
suas  reditus. 

R  e  s  p. 

Praeconibus  veritatis  pcrpetua  memoria:  orthodoxo 
Senatui  multos  annos 


$6  0  9  10     XX  V. 


251 


C  a  r  (1. 

Sacrosancta  ofbumeuica  Tridentina  Syiiodus;  ejus 
Fidem  conliteamur,  ejus  Decreta  semper  servemus. 

R  e  s  p. 

Semper  bonfiteamur ,  semper  servemus ! 
C  a  r  d. 

Omnes  ita  credinms:  omnes  id  ipsum  sentimus;  om- 
nes  consentientes  et  ampjectentes  subscribimus.  Haec 
esi  fjdes  beati  Petri  et  Apostolorum:  haec  est  iides  Pa- 
trum  :  haec  est  fides  Orthodoxorum. 

R  e  s  p. 

Ita  credimus ;  ita  sentimus .  ita  subscribimus  ! 
C  a  r  d. 

His  Decretis  inhaerentes3  digni  reddamur  misericor- 
diis  et  gratia  primi  et  magm  supremi  Sacerdotis,  Jesa 
C  hristi  Dei.  intercedente  simul  inviolata  Domina  no- 
stra  sancta  Deipara  et  omnibus  Sanctis. 

R  e  s  p. 
Fiat .  fiat :  amen .  amen ! 

C  a  r  d. 
Anathema  cunctis  Haereticis. 

R  e  s  p. 
Anathema ;  anathema! 

Post  liaec  mandatum  fuit  a  Legatis  et  Praesidenti- 
bus  sub  poena  excommunicationis  omnibus  Patribtts ,  ut, 
fcntequam  discedex*ent  a  civitate  Trideutina,  subscribe- 
reot  manu  propria  Decretis  Concilii .  aut  ea  per  publi- 
cum  instrumentum  approbarent  Qui  omnes  deinde  sub- 
seripserunt,  et  fuenint  numero  CCLV .  videlicet  Legati 
quattuor.  Cardinales  duo.  Patriarchae  tres,  Archiepi- 
scopi  XXV.  Episeopi  CLXVUI.  Abbates  septem,  Pro- 
ouratores  absentium  cum  legitimo  mandato  XXXIX.  Ge- 
nerales  septem. 


252 


C  o  n  c  i  1  i  i   T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


CONFIRMATIO 

C  0  N  C  I  L'I  I. 

Nos  Alexahder,  Sancti  Laurcntii  in  Damaso  Dia- 
conus  Cardinalis  de  Farnesio,  S.  R.  E.  Vicecancella- 
rios,  fidem  facimus  et  attestamur,  qualiter  hodie  die 
Mercurii,  XXVI.  Januarii,  M.  D.  LXiV. ,  pontificatus 
sanctissimi  D.  nostri  D.  Pii,  divina  providentia  Papae 
quarti,  anno  quinto,  in  Consistorio  secreto  apud  S. 
Petrum^  reverendissimi  DD.  mei ,  Cardinales  Moronus 
et  Simoneta,  nuper  reversi  a  sacro  Concilio  Tridentino, 
cui  uti  Sedis  apostolicae  Legati  praeerant,  petierimt  ab 
eodem  sanctissimo  D.  nostro  ut  infra: 

Beatissime  Pater*,  in  Decreto  super  fine  Concilii 
oecumenici  Tridcntini ,  pridie  nonas  Decembris  praeteriti 
publicato,  statutum  fuit,  ut  per  Sanctitatis  vestrae  et 
saiictae  Sedis  apostolicae  Legatos  et  Praesidentes  })(> 
teretur  nomine  dicti  Concilii  a  Sanctitate  vestra  con- 
firmatio  omnium  et  singulorum,  quae  tam  sub  fel.  rec. 
Paulo  III.  et  Julio  III. ,  quatn  sub  Sanctitate  vestra  in 
co  decreta  et  definita  sunt.  Quapropter  nos,  Joannes 
Cardinalis  Moronus  et  Ludovicus  Cardinalis  Sinioneta, 
qui  tunc  Legati  et  Praesidentes  eramus,  volentes  exequi 
quod  in  dicto  Decreto  stabilitum  fnit,  humiliter  petimus 
nomine  dicti  Concilii  oecumenici  Tridentiui,  ut  Sanctitas 
vestra  dignetur  confirmare  omnia  et  singula,  quae  tam 
sub  fel.  rec.  Paulo  lil.  et  Julio  III.,  quam  sub  Sancti' 
tate  vcstra  in  co  decreta  et  definita  sunt. 

Quibus  auditis,  Sanctitas  sua,  viso  et  lecto  tenore 
dicti  Decreti,  ct  habitis  votis  reverendissimorum  DD* 
meorum  Cardinalium,  respondit  per  haec  verba: 

Petitioni  nomine  Concilii  oecmnenici  Tridentini  super 
ejus  eonfimatione  per  dictos  Legatos  nobis  factae  an- 
nucntes,  omnia  et  singula,  quae  in  dicto  Coucilio  tam 
sub  fel.  rec.  Paulo  III.  et  Julio  III. ,  pracdecessoribus 
nostris,  quam  jiontificatus  nostri  tcmjmrc  decreta  et  de- 
finita  sunt,  auctoritate  apostolica ,  etiam  de  vencrabi- 
liura  Frati  um  nostrorum  Cardinalium  eonsilio  et  assensu, 
matura  cum  Ulis  deliberatione  praehabita,  confirniamus 
atque  ab  omnibns  Christi  fideiibus  recipi  et  inviolabi- 
liter  observari  maudamus,  in  nomine  Patris  ct  Filii  et 
Spiritus  sancti,  Amcn. 

Ita  est 

A.  Cardinnlis  Farncsiiis,  Vicecanccll. 


Hossio  XXV. 


BULLA  S.  D.  N.  PII, 
DIYIXV  PROVIDENTIA  PAPAE  QUARTI, 

SUPKH   COMFIBMATIONB  OECUMENICI  GENERALIS 
CONCILII  TRIDENTINI. 

Piw  Episcopus,  iScrvus  Scrcorum  Dci,  ad  pcrpc- 
luam  rci  mvmorhim. 

Benedictus  Deus  et  Pater  Domini  nostri  Jesu  Chri- 
s  ti   Pater  misericordiarum  ct  Deus  totius  consolationis, 
qui  respicere  diguatus  Ecclesiara  suani  sanctani ,  tot 
procellis  et  tempestatibus  agitatam  atque  vexatam,  et 
gravius  in  dies  laborantem,  apto  tandem  ei  subvenit,  op- 
tatoque  remedio.    Ad  plurimas  et  perniciosissimas  hae- 
reses  exstirpandas,,  ad  corrigendos  mores  et  restituen- 
dam  ecclesiasticam  disciplinam ,  ad  pacem  et  concor- 
diam  christiani  populi  procurandam  indictum  jani  pridem 
in  civitatem  Tridentinam  oecumenicum  et  generale  Con- 
ciliuni  a  ])iae  memoriae  Paulo  III.,  Praedecessore  nostro, 
ct  Sessionibus  aliquot  habitis  coeptum  fuerat:   ab  ejus 
autem  Successore  Julio  in  eandem  urbem  revocatum, 
post  alias  Sessiones  celebratas ,  variis  impedimentis  et 
diflicultatibus  objectis,  ne  tum  quidem  peragi  potuerat: 
itaque  diutius  intermissiim  fuerat.  non  sine  maximo  moe- 
rore  piorum  omnium,  cuin  quotidic  magis  Ecclesia  ejus- 
modi  remedium  imploraret.    Nos  autem  post  susceptum 
Sedis  apostolicae  regimen,  tam  necessanum  ac  salutare 
opus .  siput  pastoralis  solicitudo  monebat,  divinae  mise- 
ricordiae  Bducia  perficere  aggressi,  adjuti  pio  studio  ca- 
rissimi  in  Christo  lilii  nostri  Ferdinandi  Romanornm  Im- 
peratoris  electi,  et  aliorum  christianorum  Regum  ,  Re- 
rurapublicarum  ac  Principum,  tandem  consecuti  sumus, 
quod  nec  diurnis  curis  elaborare  dcstiiimus.  quodque  a 
Patre  luminum  assidue  praecati  suinus.    Cum  enim  cam 
in  urbem  undique  ex  christiani  nomiuis  nationibus  con- 
Venisset,  nostris  convocata  litteris  et  sua  etiam  ipsorum 
pietate  excitata,  Episcoporum  et  aliorum  insignium  Prae- 
iatorum  maxima,  et  oecumenico  Concilio  digna  frequen- 
tia  .  praeter  plurimos  alios  pios  et  sacrarum  litterarum 
scientia,  divinique  et  hmnani  juris  oognitione  praestan- 
tes  viros,  praesidentibus  (psi  Synodo  Sedis  apostolicae 
Legatis.  pobis  adeo  Concilh  libertati  faventibus,  ut  etiam 
de  rebuS  Sedi  apostolicae  propric  reservatis  liberum  ipsi 
Concilio  arbitrium  per  litteras  ad  Legatos  nostros  scri- 


254 


C  o  n  c  i  1  i  i  T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


ptas,  ultro  permiserimus ,  quae  de  Sacramentis  et  aliis 
rebus,  quae  quidem  uecessariae  visae  sint,  tractanda, 
definienda  et  statuenda  restabant,  ad  confutandas  hae- 
reses,  ad  tollendos  abusuS  et  emendandos  mores,  a  sa- 
crosancta  Synodo  summa  libertate  diligentiaque  tractata,  , 
et  acctirate  ac  mature  admodum  definita,  explicata,  sta- 
tuta  sunt.    Quibus  rebus  perfectis,  Concilium  tanta  om- 
nium  qui  illi  interfuerimt  concordia  peractmri  fuit,  ut 
consensum  eum  plane  a  Domino  eifectum  fuisse  consti- 
terit ;  idque  in  nostris  atque  omnium  oculis  valde  mira- 
bile  fuerit.    Pro  quo  tani  singulari  Dei  munere  suppli- 
cationes  statim  in  alma  hac  urbe  indiximus,  quae  magna 
Cleri  et  poiuili  pietate  celebratae  fuerunt;  laudesque  et 
gratias  divinae  majestati  merito  persolvendas  curavimus, 
'ctini  ejusmodi  Concilii  exitus  spem  magnam  et  prope 
Certam  attulerit  fore^  ut  majores  in  dies  fructus  ad  Eccle- 
siam  ex  ipsius  Decreds  Constitutionibusque  perveniant. 
Cum  auteni  ipsa  saiicta  Synodus  pro  sua  erga  Sedem 
apostolicam  reverentia^  antiquomm  etiam  Conciliorum 
vestigiis  inhaerens ,  Decretorum  suormn  omniiim ,  quae 
nostro  et  Praedecessorum  nostrorum  tempore  facta  sunt, 
confirmationem  a  nobis  petierit,  Decreto  de  ea  re  in 
pubKca  Sessione  facto:  Nos,  ex  Legatorum  litteris  prius, 
deinde  post  reditum  eorum  ex  iis  quae  Synodi  nomine 
diligenter  retulerunt,  postulatione  ipsius  Synodi  cognita, 
habita  super  hac  re  Cum  venerabilibus  Fratribus  nostris, 
sanctae  Romanae  Ecclesiae  Cardinalibus ,  deliberatione 
matura^  sanctique  Spintus  in  primis  auxilio  invocato, 
cum  ea  Decreta  omnia  catholica  et  populo  christiano 
utiiia  ac  salutaria  esse  cOgnovissemus ,  ad  Dei  Omnipo- 
tentis  laudem,  de  eorundem  Fratrum  nostrorum  consilio 
et  assensu,   in  Consistorio  nostro  secreto  illa  dmnia  et 
singula  auctoritate  apostolica  liodie  coiifirmavintus ,  et 
ab  omnibus  Christi  fidelibus  sflscipienda  ac  servanda 
esse  decrcvimus;  sicut  haiiim  quoqiie  litterarum  tenore 
ad  clariorem  omnium  notitiam  confirmamus,  et  suscipi 
observarique  decernhnus.    Mandamus  autem  in  virtute 
sanctae  obedientiae  et  sub  poenis  a  sacris  Canonibiis 
constitutis,  aliiSque  graviorhbiiS,  etiam  privationis,  arbi- 
trio  nostro  iniligendis .  universis  et  sin^ulis  venerabili- 
bus  Fratribus  nostiis,  Patriarchis  j  A.rchiepiscOpiSj  Epi- 
scopis,  et  aliis  quil)usvis  Eeclesiarum  Praelatis,  cujus- 
cumqiie  status ,  gnnlus.  ordinis  et  digintatis  sint.  etiam 
si  cardinalatus  honore  praefulgeanf ,   ut  eadem  Decreta 


Scssio  XXV. 


255 


ot  Statuta  in  Ecelesiis  suis,  civitatibus  et  dioecesibus, 
in  indicio  et  extra  jmlicium  diligenter  observent,  et  a 
Sllbditis  qUisque  snis.   ad  quos  quoniodolibet  pertinent, 
inviolabiliter  faeiant  obseryari:  contradictores  quoslibet 
ot  coniumaces.  per  sehtentias,  censiiras  et  poenas  eccle- 
siasticas,  etiam  in  ipsis  Decretis  contentas,  appellatione 
j)ost  posita  .  coinpescendo :  invocato  etiam  ,  si  opus  fue- 
rit  .  brdchii  saeeularis  auxilio.    Ipsum  vero  carissunum 
Filiura  nostrum  Imperatorem  electum,  ceterosque  Reges, 
J»ospublieas  ac  Prineipes  cbristianos  monenius,  et  per 
\  iseera  misericordiae  Domini  nOstri  Jesu  Cbristi  obte- 
stamur,  ut,  qua  pietate  Concilio  per  Oratores  suos  af- 
fuerunt.  eadem  pietate  ac  pari  studio,  divini  bonoris  et 
populorum  suonim  salutis  causa,  pro  Sedis  quoque  apo- 
stolicae  et  sacrae  Synodi  reverentia,  ad  ejusdem  Con- 
cilii  exequenda  et  observanda  Decreta  Praelatis,  cum 
opus  fuerit .  auxilio  et  favore  suo  adsint,  neque  adver- 
santes  sanae  ac  salutari  Concilii  doctrinae  opiniones  a 
populis  ditionis  suae  vecipi  permittant,  sed  eas  penitus 
interdicant.     Ad  vitandum  praeterea  perversionem  et 
confusionem,  quae  oriri  posset,  si  unicuique  liceret7  prout 
ei  liberet,  in  Decreta  Concilii  commentarios  et  inter- 
pretationes  suas  edere;  apostolica  auctoritate  inbibemus 
omnibus,  tam  ecclesiasticis  personis,  cujuscumque  sint 
ordinis,  conditionis  et  gradus,  quam  laicis.  quocumque 
bonore  ac  potestate  praeditis.  Praelatis  quidem  sub  in- 
terdicti  ingressus  Ecclesiae ,  aliis  vero  quicujnque  fue- 
rint  sub  excOmmunicationis  latae  sententiae  poenis,  ne 
quis  sine  auctoritate  nostra  audeat  Ullos  conunentarios, 
glossas,  annotationes.  sebolia  ullumvc  omnino  interpre- 
tationis  gentis  super  ipsius  Concilii  Decretis  quaecum- 
que  DlOdo  edere.  aut  quidquam  quocumque  nomine.  etiam 
sub  praetextu  majoris  Decretorum  corroborationis  aut 
executionis,   aliove  quacsito  colore,  statuere.     Si  cui 
vero  in  eis  aliquid  obscurius  dictUm  et  statuturrt  fuissc, 
eanique  ob  causam  interpretatione  aut  decisione  aliqua 
egere  visum  fuerit;  ascendat  ad  locum,  quem  Dominus 
elegit,  ad  Sedem  videlicet  apostolicam,  oniniuin  ndellufri 
magistram,  cujus  auctoritatem  etiam  ipsa  sancta  Sy- 
nodtts  tam  reverenter  agnovit.     ffOS  erfim  diffieultates 
et  eoutroversias ,  si  quae  e\  eis  Deeretis  ortae  fueriut, 
nobis  deelarandas  et  decidendas,   queinadinodmn  ipsa 
quoque  saneta  Synodus  decrevit,  reservantus ,  parati, 
sieut  ea  de  nobis  merito  confisa  est,  omniuin  provineia- 


256 


C  o  n  c  i  1  i  i   T  r  i  d  e  n  t  i  n  i 


rum  neccssitatibus  ea  ratione,  quae  commodior  nobis 
visa  fuerit,  providere:  decernentes  nihilominus  irritum 
et  inane,  si  secus  super  his  a  quoquam  quavis  aucto- 
ritate  scienter  vel  ignoranter  contigerit  attentari.  Ut 
haec  autem  ad  oniiiium  notitiam  pcrveniant,  neve  quis 
excusatione  ignorationis  uti  possit,  volumus  et  manda- 
mus,  ut  liae  litterae  per  aliquos  Curiae  nostrae  Curso- 
res  in  Basilica  Vaticaua  principis  Apostolorum,  et  in 
Ecclesia  Lateranensi,  tunc,  cum  in  eis  populus,  ut  Mis- 
sarum  solemnibus  intersit,  congregari  solet,  palam  et 
clara  voce  recitentur,  et  postquam  recitatae  fuerint,  ad 
valvas  earum  Ecclesiarum,  itemque  Concellariae  apo- 
stelicae ,  et  in  jloco  solito  Campi  Florae  affigantur,  ibi- 
que,  ut  legi  et  omnibus  innotescere  possint,  aliquantisper 
relinquantur.  Cum  autem  inde  amovebuntur,  relictis  de 
more  ibidem  exemplis,  in  alma  urbe  ad  impressionem 
tradantur ,  quo  commodius  per  christiani  nominis  pro- 
vincias  et  regna  divulgari  possint.  Transsumptis  quo- 
que  earum,  quae  manu  alicujus  publici  Notarii  scripta 
subscriptave ,  et  sigillo  ac  subscriptione  alicujus  perso- 
nae,  in  dignitate  ecclesiastica  constitutae,  munita  fuerint, 
fidem  sine  ulla  dubitatione  liaberi,  mandamus  atque  de- 
cernimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat,  hanc  pa- 
ginam  nostrae  confirmationis ,  monitionis,  inliibitionis, 
reservationis ,  voluntaiis,  mandatorum  et  decretorum  in- 
fringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attentare  praesumpserit ,  indignationem  omnipoten- 
tis  Dei  ae  beatorum  Petri  et  Pauli,  Apostolomm  ejus, 
se  noverit  incursurum.  Dat.  Romae  apud  Sanctum  Pe- 
trum,  anno  incarnationis  dominicae  millesimo  quingen- 
tesimo  sexagesimo  tertio ,  septimo  Kalend.  Februarii, 
pontificatus  nostri  anno  quinto. 

Ego  Pius,  catholicae  Ecclesiae  Episcopus. 

Ego  F.  Card.  Pisanus ,  Episcojms  Ostien.  Decamis*  < 
Ego  Fed.  Card.  Cacsius,  Episcopus  Portuen. 
Ego  Jo»  Card.  Moronus,  Episcopus  Tusculau. 
Ego  A.  Card.  Farnesius,  Vicccanc.  Episcopns  Sab* 


Ego  II.  CarcL  S.  Angeli,  major  Pocnilcn. 


8e«sio  XXV. 


257 


Ego  Jo.  Card.  S.  Vitalis. 

Ego  Jo.  Michaci,   Card.  Saracenus. 


Ego  Jp.  Bapt  Cicada,  Card.  S.  C/ementis. 

Ego  Scipio,  Card.  Pisarum. 

Ego  J.  Card.  Bomanus. 

Eii<>  F.  M.  G.  Card.  Alexandrinusi 

Ego  E.  Ctemens ,  Card.  Araccacli. 

Ego  Jac. ,  Card.  Sabe/lus. 


Eqo  B.  Card.  Sa/riatus. 
Ego  Pfi.  Card.  Ahurd. 
Ego  Lud.  Card.  Simoneta. 


Ego  E.  Card.  Pacicccus  y  de  To/. 

Ego  M.  A.  Card.  Amu/ius. 

Ego  Jo.  Eranc.  Card.  de  Gambara. 

Ego  Caro/us.  Card.  Borromaeus. 

Ego  M.  S.  Card.  Constant. 

Ego  Alph.  Cdrd.  Gcsua/dus. 

Ego  Hfpp.  Card.  Ferrar. 

Ego  Franciscus ,  Card.  Gonzaga. 


Ego  Gui.  Asc.  Diac.  Card.  Cam. 
Ego  Vitcl/otius,  Card.  Vite//ius. 


Ant.  F/orebe/tus  Larcl/inus. 
II.  CumuM. 


11 


258         Ad  Concilium  Tr identinum 


BULLA  S.  D.  N.  D.  PII, 

DIVINA  PROVIDENTIA   PAPAE  IV. 

Svpcr  dcclaralione   temporis  ad   observanda  Decreta 
sacri  oecumenici  et  generalis  Concilii  Tridenlini. 

Pius  EpiscopiiSj  Servus  Servorum  Dei3  ad  jjerpe- 
tuam  rei  memoriam. 

Sicut  ad  sacrorum  Conciliorum  Decreta  ac  Cano- 
nes,  auctoritas  atque  confinnatio  apostolicae  Sedis  et 
debet  et  solet  accedere ;  ita  si  qua  sttper  eis  exorta  sit 
dubitatio,  eiusdem  Sedis  judicio  et  declaratione  tollenda 
est.  Ad  aures  nostras  pervenit,  multos  esse  qui  dubi- 
tent,  ex  quo  tempore  coeperint  Decreta  sacri  generalis 
Concilii  Tridentini,  ad  reformationem  et  jus  positivum 
dumtaxat  spectantia ,  eos ,  ad  quos  pertinent ,  obligare, 
illa  praesertim,  quae  tempora  certa  praestituunt  ad  pro- 
vinciales  dioecesanasque  Synodos  celebrandas,  ad  sa- 
cros  Ordines  suscipiendos ,  ad  religionem  profitendam, 
ad  parochiales  Ecclesias,  aliaque  beneficia  ecclesiastica, 
quae  ejusdem  Concilii  Decretis  retineri  prohibitum  sit, 
resignanda,  et  ad  complures  res  hujusmodi  exsequen- 
das;  ac  alias  omnes  ad  praedictam  reformationem  jus- 
que  positivum  tantum  spectantes ,  quae  observari  aut 
evitari  debeant.  Nos  itaque,  ut  omnis  contrOversia  du- 
bitatioque  tollatur,  motu  proprio  eam  rem,  prout  rationi, 
jm'i  et  aequitati  convenire  censuimus^  duximtts  cleclaran- 
dam.  Nam  etsi  ipsitts  Concilii  Decreta  etiam  de  vene- 
rabilium  fratrum  nOstrOrum  S.  R.  E.  Cardinalium  consi- 
lio  et  assensu  in  Consistorio  nostro  secreto  eonfirmata 
a  nobis  fuerunt  sttb  finem  mensis  Janttarii,  et  ab  eo 
etiam  tempore  apud  hanc  sanctam  Sedem  observari  coe- 
perunt:  qttia  tamen  non  parum  teinporis  in  eis  Romae 
diligenter  emendateque  imprimendis  necessario  consum- 
ptum  fuit,  et  jure  etiam  cOmmuni  sancitum  est,  ut  Con- 
stitutiones  novae  vim  non  nisi  post  certum  tempus  ob- 
tineant;  aequum  nobis  et  justttm  visum  est,  praedicta 
Decrela  omnia  ad  dictnm  reformationem  jusqtie  positi- 
vtim  tlumtaxat  spectantia  a  Kalend.  Maji  proxime  prae- 
teriti  omnes  obligare  cOepisse,  neque  post  eam  diem 
excusationem  cujusquam,  qnod  ca  ignoraverit,  admit- 
tendam.  Atqtte  ita  apostolica  auctorkate  declaramus  ac 
definimus,  ct  ab  onmibus  judicari  debere  mandamus  at- 


Spectantia. 


259 


qne  statuimus.  Decementes  irritum  et  inane,  si  quid 
secus  a  quoquam  quaoumque  dignitate,  auctoritate  et 
potestate  praedito  contigerit  judicari ,  non  obstantibus 
Constitutionibus  et  Ordinationibus  apostolicis,  aliisquo 
iu  contrariam  facientibus  quibuscumque.  Nulli  ergo  om- 
nino  homiDOtn  liceat,  hanc  paginam  nostrae  declara- 
tionis.  demiitionis ,  mandati,  statuti  et  decreti,  infrin- 
gere  vel  ei  auSu  temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attentare  praesumpserit,  indignationem  omnipotentis 
Dei,  ac  beatorum  Petri  et  Pauli,  Apostolorum  ejus,  se 
noverit  incursurum.  Datum  Romae,  ap.  S.  Petrum,  a 
incnrnnt.  dominicne  MDLXIV.,  XV.  Kal.  Augusti,  pon- 
tificatus  nostri  a.  V. 

Fed.  Card.  Caesius. 

Cae.  Glorierius 

II.  Cumyn. 

Registrata  apud  Caesarem  Secretarium. 

Anno  a  natlvitate  Domini  MDLXIV.,  indictione  septi- 
ma,  die  vero  XX.  m.  Julii,  pontificatus  sanctissimi  in 
Christo  Patris  et  Domini  nostri,  Domini  Pii,  divina 
providentia  Pnpae  IV.  anno  V.,  retroscriptae  litterae  af- 
nxae  .  lectae  et  publicatae  fuerunt  in  valris  Basilicarum 
principis  Apostolorum  de  urbe,  et  S.  Joannis  Latera- 
oen.,  necnon  Cancellariae  apostolicae,  et  in  acie  Campi 
Florae.  Per  nos  Jac.  Carra,  et  Jul.  Parinum,  praeli- 
bati  S.  D.  N.  Papae  Cursores. 

Antonius  Clerici)  Magister  Cursorum. 
MOTUS  PROPRIUS  S.  D.  N.  D.  PII, 

DIVINA  PROVIDENTIA  PAPAE  IV. 

Per  quem  dcputantur  octo  Cardinales .  qui  faciant  ob- 
serrari  reformationes  ab  ipso  cditas.  necnon  De- 
cre/a  sacri  oeciunenici,  et  f/eucralis  Concilii  Tri- 
dcntini. 

P  i  u  s    P  a  p  a  IV. 

Motd  proprio  etc.  Alins  nos  nonnullas  Consiitutio- 
nes  et  Onlinationes ,  rcfonnatnmem  mnjoris  Poeniten- 
tiari.  ac  sncrae  Poenitentiariae  imstrae.  nc  Vicarii  nostri. 

17  * 


260 


Ad  Concilium  Tridentiniim 


ac  ejus  officii,  necnon  Camerarii  et  Camerae  apostoli- 
cae  ac  illius  causarum  Auditoris ,  uecuou  Palatii  apo- 
stolici  causarum  Auditortim  ac  Gttbernatoris,  et  Capito- 
linae  curiarum  et  contradictarum ,  aliorumque  almae  urbis 
nostrae  ac  Romanae  Curiae  Tribunalittm ,  et  Officiorum 
conCernentes,  edidimus:  quae  tamen  (ut  intelleximus ) 
ab  eorundem  officiorttm  et  tribunaliuUi  Praefectis^  ac 
Offieialibus  mintts  diligenter  observantur.  Cum  autem 
enixae  nostrae  voluntatis  sit,  ut  illa,  et  pariter  Decreta 
sacri  Concilii  Tridentini,  in  his,  quae  ad  eorum  officia 
spectant,  ab  eisdem  omnino  observentur:  Nos  propte- 
rea  considerantes  $  parum  esse ,  jura  condere ,  nisi  sint, 
qui  ea  exectitioni  demandari  faciant,  et  in  praemissis, 
prout  ex  debito  pastoralis  officii  nobis  (meritis  licet  im- 
paribus)  injuncti  obligamur,  salubriter  et  utillter  pro- 
videre,  jiraefatasque  Constitutiones  et  Ordinationes ,  ac 
Decreta  Concilii,  quas  et  qttae  hic  haberi  volumus  pro 
expressis,  inviolabiliter  observari  volentes :  venerabili 
fratri  nostro  Joanni  Episcopo  Tusculan.  Morono,  Jo. 
Michaeli  S.  Anastasiae  Saraceno,  ac  Jo.  Baptistae  S. 
Clementis  Cicadae ,  necnon  Michaeli  S.  Sabinae  Alexan- 
drino ,  Clemcnti  S.  Mariae  in  ara  caeli  s  et  Ltidovico  S. 
Cyriaci  in  Thermis  Simonettae ,  ac  Caroli  S.  Martini  in 
montibus  Borromaeo  Presbyteris,  necnon  Vitellotio  S. 
Mariae  in  porticu  vitellio  nuncupatis^  titulorum,  Dia- 
cono  Cardinalibtts  committimtiSj  et  mandamus:  quate- 
nus  ipsi,  seu  eorum  major  pars,  conjunctim  vel  divi- 
sim,  eortim  arbitrio,  etiam  tamquam  executores  dicta- 
rum  litterarttm,  Constitutionum  et  Decretorum  praedi- 
ctorum  Constitutiones  et  Ordinationes,  ac  Decreta  prae- 
fata  jttxta  tenores  eorum ,  ac  litterarum  desuper  con- 
fectarum,  per  quoscumque  Poenitentiariae ,  Vicariae  et 
Camerae,  ac  Rbtae  curiarnm,  ac  tribunalium  praedicto- 
rum  judices  et  ofitciales ,  sttb  excommunicationis  latae 
sententiae,  ac  privationis  officiorum ,  et  aliis  eisdem  Car- 
dinalibus  bene  visis,  etiam  pecunihrum,  eo  ipso  incur- 
rendis  poenis,  finniter  observari  faciant,  et  cum  effectu: 
nisi,  tam  in  executione  dictorum  Decretorum  Concilii, 
quain  dictarum  litterarum  nostrarum ,  aliqua  dubietas 
aut  diffieultas  eme:serit:  quo  casu  ad  nos  referant,  in- 
vocato  etiam  ad  hoc,  si  opus  fueiit,  attxilio  brachii 
saecularis,  ad  eos,  qui  littcris  ct  Decretis  praedictis,  et 
eorumdem  Cardinalium  mandatis  non  paruerint^  ex  tunc, 
])rout  ex  eadem  die,  et  e  contra,  illorum  ofiiciis  priva- 


H  p  e  c  t a  n  t  i  a. 


201 


IM  .  nccnnn  ad  illa,  et  alia  Romanne  Cnrino  offirin  in 
pnstcruin '  nbtineiifla  inhabiles,  ac  ipsis  ab  eisdem  ofli- 
ciis  sic  privatis.  illa  tamquam  per  privationem  vacan- 
tia  a  Dntario  nostro  vendi,  et  a  quibusvis  pcrsonis  ido- 
neis  pro  prctio  coiiTenienti  emi,  libere  et  licite  posse 
auctoritate  nostra  cnrent.  nuncient.  decernant  ac  de- 
clarcnt.  prout  nos  harum  seric  nunciamus,  decernimus, 
et  declarainus.  Non  obstantibus  quibusvis  Constitutio- 
nibus  et  Ordinationibus  npostolicis,  ac  Poeniientiariae  ct 
(  iii  iarum:  nec  non  Tribunalium  praedietorum  statutis  etc. 
etiam  juramento  et'.  roboratis .  privilegiis  quoque.  in- 
diiltis  et  litteris  apostolicis ,  UKs,  ac  dictis  Oftioialibus 
ct  Tribunalibus  sub  quibuscumque  tenoribus  et  formis, 
ac  cum  quibnsvis  clausiilis  et  decretis.  etiam  motu  si- 
mili  etc.  ct  alias  quomodocuinque  concessis  etc.  Qui- 
bius  omnibus.  etc.  illorum  tenores,  etc.  hac  vice  latissi- 
me  derognmus,  eaque  advcrsus  prnemissn  nuliatenus 
iuilragari  volumus:  ceterisque  contrariis  quibuscumque. 

Placet  motu  proprio.  I. 
Datum  Komae  ap.  S.  Alarcum.  quarto 
nonas  Augusti,  anno  quinio, 

BILLA  S.  D.  N.  D.  PII  PAPAE  IV. 

REVOCA TORI A 

Prititcgiorum .  excmptionum ,  immunilatum .  favntta- 
fm,  conservatoriarum,  induttorum,  coufessionotinm, 
iSIaris  ma(pii,et  aliarum  quarumcumqnr  similium  (jra- 
iiarum.  qu/buscnmquc  locis  et  jwsonis  conccssantm ; 
in  his,  in  quihus  Statutis  et  Dccrctis  SL  Concitii 
Tridentini  contrariantur. 

Pins  Episcopus,  Servus  Scrvorum  Dci,  ad  perpe- 
tuam  rci  mcmoriam. 

ln  principis  Apostolorum  wScde,  meritis  licct  impa- 
ribus,  diviua  dispositione  constitiiti.  nihil  neque  univcr- 
sali  Kcclesiae,  curae  et  sollicitudini  nostrae  cominissne, 
salubrius.  ncque  injuncto  nobis  apostolicae  servitutis  of- 
iicio  decentius  praestare  possumus,  quam  quod  provi- 
dentiae  nostrae  ministerio  oecumenicum  Concilium  Tri- 


2C3 


Ad  Concilium  Tridentinum 


dentinum,  sicut  nostris  potissimum  auspiciis,  summaque 
SS.  Patrum  concordia.  per  Dei  misericordiam  feliciter 
absolutum  fuit:  ita,  per  universos,  qui  christiana  pie- 
tate  censentur,  ubiqne  suscipiatur.  et  remotis  quibus- 
libet  obstacnlis,  ab  oinnibus  aequaliter  observetur.  Cum 
itaque  in  eodem  Concilio  quamplurima  salubria,  et  ad 
universalem  morum  reformationem  valde  utilia  Decreta 
atqueStatuta,  maturo  praesentinm  ipsorum  examine  prae- 
cedente,  sint  edita,  quibus  multa  atque  diversa  privile- 
gia,  exemptiones,  immunitates,  dispensationes,  faculta- 
tes,  conservatoriae ,  indulta  et,  ut  vocant,  confessio- 
nalia,  et  Mare  magnum*),  et  aliae  gratiae,  quae  variis, 
tam  cathedralibus ,  etiam  metropolitanis,  quam  collegia- 
tis  Ecclesiis,  monasteriis,  conventibus,  et  aliis  religio- 
sis,  etiam  fratrum  mendicantium  domibus  et  ordinibus: 
nec  non  S,  Spriritus  in  Saxia,  S.  Joannis  Lateranensis, 
ac  incurabilium  de  urbe,  S.  Antonii  Viennen.  et  S.  Ber- 
nardi  Juren.  aliisque  hospitalibus     militiis,  eommque 
capitulis  et  conventibus,  ac  universitatibus ,  etiam  stu- 
diorum  generalium  collegiis,   tam  saecularibus ,  quam 
ecclesiasticis,  confraternitatibus,  societatibus ;  ettamprin- 
cipis  Apostolorum  de  urbe ,  quam  aliis  fabricis ,  san- 
ctae  cruciatae,,  aliisque  piis  locis  et  operibus,  nec  non 
Patriarchis,  Archiepiscopis,  Episcopis,  Praelatis,  Abba- 
tibus,  Abbatissis,  Prioribus,  Praepositis  et  aliis  eccle- 
siasticisj  tam  saecularibus ,  quam  diversorum  Ordinum 
et  militiarum  Regularibus,  ac  etiam  laicis  cujuscumque 
dignitatis  et  siatus ,  ac  gradus  et  excellentiae ,  ac  etiam 
ducali,  regia  et  imperiali  dignitate  fulgentibus  utrius- 
que  sexus  personis:  nec  non  aliquibus  Notariis,  et  etiam 
de  latere  Legatis  atque  Nuntiis ,  tam  perpetuo ,  quam 
ad  tempus,  per  plures  Romanos  Pontifices  praedeces- 
sores  nostros,  ac  nos  et  Sedem  apostolicam,  ejusque 
Legatos  hactenus  etiam  motu  proprio,,  et  ex  certa  scien- 
tia .  ac  de  apostolicae  potestatis  plenitudine,  seu  etiam 
linperatorum,  Regum,  Ducum,  et  aliorum  Principum  con- 
templatione  et  intuitu,  etiam  de  Fratrum  consilio,  diver- 
simode,   variisque  tempoiibus,    in  genere   vel  specie, 
ex  quavis  etfam  honesta  causa  concessa  ,  et  etiam  plu- 
ries  confirmata  et  innovata  fuenint,  in  plerisque  contra- 


')  ftTftrc  murmum  est  Bittln  rontlnens  v.ui.i  Garmelltarnin  privile- 
i:Ia .  et  ftliofum  Religiosorum ,  sub  noraine  Sixtj  W .  supjio- 
sititia. 


8  p  e  c  t  an  ti  a. 


263 


rrantnr.    Nos,  quibus  Kn  primis  conli  est .  tam  sancta 
et  Ecclesiae  Dei  salubcrrhna  Dccreta  suos.  ut  par  est, 
eilectus  ubique  cousequi.  ct  ab  omnibus  obedienter  ob- 
servari.  privilejciorum .  exemptionum.  iininunitatuin .  fa- 
cultatum  .   conservatoriarum ,    indultorum  ,  confessiona- 
lium .  Maris  magoi .  et  aliarnm  gratiaram  praedictannn, 
ac  quanuncumque  apostolicarum ,  et  aliarum  litterarum 
desoper  coitfcctarum .   processuumqoe ,  decretorom  ct 
aliorum  inde  sccutorum,  tenores.  ac  si  de  verbo  ad 
verbiim  inserereotur ,  pro  sufficienter  expressis  et  plane 
jnscrtis  babentes :  motu  proprio .  ct  ex  certa  scientia, 
ac  de  apostolieac  potestatis  pienitudine .  quod  eadem 
onuiia  et  siugula  privilegia,  exemptiones,  iinmunitates, 
facultatcs.  dispensationes ,  conscrvatoriae,  indulta.  con- 
fessionalia.  Mare  magnum .  et  aliae  gratiae  in  liis  om- 
nibus  et  singulis.   in  quibus  illa  Statutis  et  Decretis 
Concilii  hujusmodi  contrariantur,  ipso  jnre  revocata,  cas- 
sata  et  annullata  .  ac  ad  ipsius  Concilii  terminos  atque 
limitcs  reducta  sint  et  essc  censcantur.  nec  quidquam 
adversus  ipsa  Decreta  et  Statuta.  quominus  ubique  et 
apud  omnes  ODserventur.  in  aliquo  suHragari  posse,  sed 
ea  perinde  liabcri  et  reputari  debere.  ac  si  oumqnam 
emanasscnt  auctoritate  apostolica,  tenore  praescntium 
declaranms .  ac  ctiam  statuiinus  et  ordinamus.  Decer- 
nentes  nihilominus  omnia  et  singnla,  quae  figore  privi- 
leporiun .   cxeniptionum .    immunitatum  et  dispensatio- 
num.  facultatum,  conscrvatoriarum .  indultorum,  con- 
fessionalium .  et  alianim  quarumcumque  gratiarum  liu- 
jiiMiiodi.  post  id  tempus,  quo  Concilium  obligare  coe- 
pit.  facta  et  s;esta  quomodolibet  fuerunt,  et  in  poste- 
rmn  fieut .  in  his .  in  quibus  dicti  Coneilii  Decretis  ad- 
versantur.  nulla .  invalida  et  irrita  esse  et  ccnseri.  ac 
nemini.   etiam  quantuinlibct ,  ut  praefertur.  quaUticato, 
tam  in  foro  (quod  ajunt)  fori.  quam  conscicntiae .  suf- 
fragari  posse  et  dcbere.    Et  ita  per  quoscumque  loco- 
rum  Ordinarios.  aliosque  judiees  ct  conunissarios  qua- 
vis  auctoritate  fungentes,  etiam  S.  R.  E.  Cardinalcs, 
sublata  eis .  et  eorum  cuilibct.  quavis  aliter  jndicandi 
facultate.   n  utroque  foro  judicari  et  definiri  debere.  ac 
quidquid  secus  a  quoquam,  quavis  auctoritate ,  scienter 
vel  ignoranter,  attentari  contigerit,  iiTituin  et  inane  de- 
cennmus.    Non  obstantibus  praemissis,  ac  ConsUtutio- 
nibus  et  Ordinationibus  apostolicis,  ceterisque  oootrariis 
quibuscumque.    Nulli  er^o  oauiino  hoininum  liceat  lianc 


264 


A d  C o n c i  1  i u m  Tridentinum 


paginam  nostrae  declarationis ,  statuti,  ordinationis  et 
decreti  infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si 
quis  autem  lioc  attentare  praesumpserit ,  indignationem 
omnipotentis  Dei  ac  beatorum  Petri  et  Pauli,  Aposto- 
lorum  ejus,  se  noverit  incursurum.  Datum  Romae^  ap. 
S.  Petrum,  anno  incarnat.  dominicae  MDLXV.j  XILL 
Kalend.  Martii.  Pontificatus  nostri  anuo  VI. 

Cae.  Glorierius. 
P.  Episcopus  Narnien. 

H.  Cumyn. 

Anno  a  nativitate  Dom.  M.  D.  LXV. ,  indictione  sexta, 
die  vero  XXIV.  m.  Februarii,  pontificatus  sanctissimi 
in  Christo  Patris  et  D.  nostri,  Domini  Pii,  divina  pro- 
videntia  Papae  IV.  anno  ejus  VI.,  retroscriptae  litterae 
apostolicae  affixae  et  publicatae  fuerunt  in  acie  Campi 
Florae,  et  valvis  Concellariae  apostolicae,  per  nos  Nic. 
de  Matthaeis  et  Camillum  Cherubinum ,  S.  D.  N.  Papae 
Cursores. 

PMlibertiis  Pkapuis,  Magiste?'  Cursorunu 


DE  LIBRIB  PROHIBITIS 

REGULAE  X 
per  Patres  a  Tridentina  Synodo  delectos  concinnatac, 
et  a  PIO  PP.  IV.  comprobatae  Constitutione ,  quae 
incipit,  Dominici,  d.  24.  Martii  a.  1564. 

R  E  G  U  L  A  L 

Libri  omnes,  quos  ante  annum  M.  D.  XV.  aut  Summi 
Pontifices,  aut  Concilia  oecumenica  damnarunt,  et  in 
hoc  indice  non  sunt,  eoilem  modo  damnati  esse  cen- 
seantur,  sicut  olim  damnati  fuerunt. 

R  E  G  U  L  A  IL 

Haeresiarcharum  libri,  tam  eorum,  qui  post  prac- 
dictum  annum  haereses  invenerunt  vel  suscitarunt,  quam 
qui  Hacreticorum  capita  aut  duces  sunt  vel  -  fuerunt, 
quales  sunt  Lnthcrus.  Zuinglius,  Calvinus,  Balthasar 
Pacimantanus ,  Swenchfeldius  et  his  similes,  cu  juscum- 
<pie  nominis ,  tituli  ^aut  argumcnti  cxistant ,  omnino  pro- 


Spcctantia.  265 

liibentnr.  Aliorum  autcm  Ilacrcticonim  libri,  qui  dc 
religione  quideni  eac  professo  tractant,  omnino  damnan- 
tur.  (v>ni  vero  de  reKgione  non  tractant ,  a  Theologis 
cathotieis,  jnssn  Episcoporum  et  Inquisitorum  examinati 
ct  approbati  permittuntur.  Libri  etiam  eatholiei  con- 
scripti,  tam  ab  aliis  qui  postea  in  haeresim  lapsi  sunt, 
quam  ab  illis .  qui  post  lapsum  ad  Ecclcsiae  gremhnn 
rediere,  approbati  a  facnltate  theologica  alicujus  Uni- 
versitatis  eatholieae,  vel  ab  inquisitione  generali,  per- 
mitti  poterunt 

REGULA  III. 

Versiones  scriptorum  etiam  ecclesiasticorum,  quae 
hactenus  cditae  sunt  a  damnatis  auctoribus,  modo  nibil 
contra  sanam  doctrinam  contineant.  permittuntur.  Libro- 
rum  autem  Veteris  Testamenti  versionesa  viris  tantum 
doetis  ct  pns  judicio  Episcopi  concedi  poterunt:  modo 
hujusmodi  versionibns  tamqnam  elucidationibus  vulgatae 
editionis  ad  mtelligendam  Sacram  Scripturam,  non  auteiri 
tainquam  sano  textu  utantur.  Versiones  vero  Novi  Tc- 
stamenti.  ab  auctoribus  primae  classis  hujus  indicis  fa- 
ctac  iiomi ni  concedantur :  quia  utilitatis  parum,  pericufi 
vero  plurimum  lectoribus  cx  earum  lectione  manare  solet. 
Si  qnae  vero  annotationes  cum  hujusmodi,  quac  per- 
mittuntur  vcrsionibus .  vel  cum  vulgata  editione  circum- 
feruntur ,  espnnctis  locis  suspectis.  a  facultate  theolo- 
gfica  alicnjns  Universitatis  catholicae,  aut  inquisitione 
generali,  permitti  eisdem  poterunt,  quibus  et  versiones. 
Quibus  conditionibus  totmn  volumen  Bibliorum,  quod 
qnod  vulgti  Biblia  Vatabli  dicitur,  aut  partes  ejus  con- 
cedi  viris  piU  et  doctis  poterunt.  Ex  Bibliis  vero  Isi- 
dori  CJarii  Brixiani  prologns  et  prolegomena  praecidan- 
tur:  ejns  vcro  textuni.  nemo  textum  vulgatae  editionis 
esse  existimet. 

REGULA  IV. 

Cum  experimento  inanifestum  sit.  si  sacra  Biblia 
vnlgari  lingua  passhn  sine  discrimine  permittantur,  plus 
inde,  ob  hominum  temeritatem  dctrimenti.  quam  utili- 
tatis  oriri.  hac  in  parte  jndicio  Episcopi  aut  Inquisitoris 
stctur:  ut  cum  consiho  Parochi,  vel  Confessarii.  Biblio- 
rum  a  eatholicis  auctoribus  versorum  lectionem  in  vul- 
gari  lingua  eis  concedere  possint,  quos  intellexerint  ex 
hujusmodi  lectione,  non  damnuni,  scd  fidei  atque  pic- 


260 


Ad  Concilium  Tridentinum 


tatis  augmentum  capere  posse:  qusm  facultatem  in  scri- 
ptis  habeant  Qui  autem  absque  tali  facultate  ea  legere 
seu  liabere  praesumpserit ,  nisi  prius  Bibliis  Ordinario 
rcdditis,  peccatorum  absolutionem  percipere  non  possit. 
Bibliopolae  vero,  qui  praedictam  facultatem  non  habenti 
Biblia  idiomate  vulgari  conscripta  vendiderint,  vel  alio 
quovis  modo  concesserint ,  librorum  pretium,  in  usus 
pios  ab  Episcopo  convertendum,  amittant,  aliisque  poenis 
pro  delicti  qualitate  ejusdem  Episcopi  arbitrio  subja- 
ceant.  Regulares  vero  non  nisi  facultate  a  Praelatis 
suis  habita,  ea  legere  aut  emere  possint 

R  E  G  U  L  A   V.  . 

Libri  illi,  qui  haereticorum  auctorum  opera  inter- 
dum  prodeunt,  in  quibus  nulla  aut  pauca  de  suo  ap])o- 
nunt,  sed  aliorum  dicta  colligunt,  cujusmodi  sunt  lexiea, 
concordantiae,  apophthegmata,  similitudines ,  indices  et 
hujusmodi,  si  quae  habeant  admista,  quae  expurgatione 
indigeant,  illis  Episcopi  et  Inquisitores ,  una  cum  Theo- 
logorum  catholicorum  consilio ,  sublatis  aut  emendatis, 
permittantur. 

REGULA  VI. 

Libri  vulgari  idiomate  de  eontroversiis  inter  Catho- 
Jicos  et  Haereticos  nostri  tempciis  diflcrentes ,  non  pas- 
sim  permittantur ;  sed  idem  de  iis  servetur ,  quod  de 
Bibliis  vulgari  lingua  scriptis  statutum  est.  Qui  vero  de 
ratione  bene  vivendi,  contemplandi,  confitendi  ac  simi- 
libus  argumentis  vulgari  sermone  conscripti  sunt ,  si 
sanam  doctrinam  contineant,  non  est  cur  prohibeantur ; 
sicut  nec  sermones  popuiares  vulgari  lingua  habiti.  Quod 
si  hactenus  in  aiiquo  regno  vel  proviucia  aiiqui  libri 
sunt  prohibiti .  quod  nonnnlla  continerentj  quae  sine  de- 
lectu  ab  omnibus  legi  non  expediat,  si  eoruui  auctorcs 
catholici  sunt ,  postquam  eniendati  fuerunt,  permitti  ab 
tpiscopo  et  Inquisitore  poterunt. 

H  E  G  U  L  A  VII, 

Libri,  qui  res  lascivas  seu  obseoenas  cx  professo 
tracfant.  narrnnt  aut  docent,  cum  non  solum  fidei  sed 
ct  morum,  qui  hujusmodi  librorum  lectione  faciJc  cor- 
rumpi  solent,  ratio  habenda  sit,  omnino  prohibentur; 
ct  qui  eos  Uabuerhlt  ?  severo  ab  Episcopis  puniantur 
Vntiqui  vero  ab  Ethnicis  conseiip(i,  propter  sermonb 


S  p  e  c  t  a  n  t  i  a. 


2(57 


elegantiam  ct  proprietatem  permittuntur :  nulla  tamen 
ratione  pueris  praelegendi  erunt. 

REGULA  VIII. 

Libri ,  quorum  principale  argumentum  bonum  est, 
in  quibus  tainen  obiter  aliqua  inserta  sunt,  quae  ad  hae- 
resim  seu  kiipietatem ,  divinationem  seu  supcrstitionem 
spectant,  a  catholicis  Theologis,  inquisitionis  generalis 
auctoritate  expurgati,  concedi  possint.  Idem  judienim 
sit  de  prologis,  summariis  seu  annotationibus,  quar  a 
danmatis  auctoribus,  libris  non  damnatis,  appositae  sunt : 
sed  posthac  non  nisi  emendati  excudantur. 

R  E  G  U  L  A  IX, 

Libri  omnes  et  scripta  Geomantiae ,  Hydromantiae, 
Aeromantiae ,  Pyromantiae ,  Onomantiae ,  Chiromantiae, 
Necromantiae ,  sive  in  quibus  continentur  sortilegia,  be- 
neficia,  auguria,  auspicia,  incantationes  artis  magieae, 
prorsus  rejiciuntur.  Episcopi  vero  diligenter  provideant, 
ne  Astrologiae  judiciariae  libri ,  tractatus ,  indices  le- 
gantur  vel  habeantur,  qui  de  futuris  contingentibus, 
successibus,  fortuitisve  casibus,  aut  iis  actionibus,  quae 
ab  humana  voluntate  pendent,  certi  aliquid  eventurum 
affirmare  audent.  Permittuntur  autem  judicia ,  et  natu- 
rales  obsorvationes,  quae  navigationis,  agriculturae,  sive 
medicae  artis  juvandae  gratia  conscripta  sunt. 

R  E  G  U  L  A  X. 

In  librorum,  aliarumque  scripturarum  impressione 
servetur,  quod  in  Concilio  Latcranensi  sub  Leone  X. 
Scss.  X.  stututum  cst.    Quare,  si  in  ahna  urbe  Koma 
liber  aliquis  sit  imprimendus,  per  Yicarhun  summi  Pon- 
tiiieis .  et  sacri  palatii  jMagistrum,  vcl  personas  a  san- 
ctissimo  Domino  nostro  deputandas,  prius  cxaminctur. 
!    ln  aliis  vero  locis  ad  Episcopum,  vel  nlium  habentem 
scientiam  iibri  vel  scripturae  imprhnendae.  ab  eodem 
Episcopo  deputandum,  ac  Inquisitorem  haereticae  pra- 
vitatis   ejus   civitatis  vel  dioecesis,   in  qua  impressio 
fiet,  ejus  approbatio  et  oxamcn  pertineat,  et  per  eorum 
manum  propria  subseriptione  gratis  et  sine  dilatione  im- 
poncndam,  sub   poeuis  et  eensuris  in  eodem  Decreto 
j    eonieiuis,  approbetur :  hac  lege  et  conditione  addita,  at 
cxemplum  libri  imprimendi  authentieum ,  et  manu  au- 
ctoris  subscriptum,  apud  examinatorem  remaneat;  eos 


268 


A  d  C  o  n  c  i  1  i  u  m  T  r  i  d  c  n  t  i  n  u  m 


vero,  qui  libellos  manuscriptos  vulgant,  nisi  ante  cxa- 
minati  probatiquc  fuerunt,  iisdem  poeuis  subjici  debere 
judicarint  Patres  deputati,  quibus  impressores :  et  qui 
eos  habuerint  et  legerint,  nisi  auctores  prodiderint,  pro 
auctoribus  habeantur.  Ipsa  vero  lmjusmodi  librorum  pro- 
batio  in  scriptjs  detur,  et  in  fronte  libri  vel  scripti  vel 
jmpressi  autlientice  appareat ,  probatioque  et  examen  ac 
cetcra  gratis  fiant.  Praeterea  in  singulis  civitatibus  ac 
dioecesibus,  donius  vel  loci,  ubi  ars  impressoria  exer- 
cetur,  et  bibliotliecae  librorum  venalium  saepius  visi- 
tentur-  a  personis  ad  id  deputandis  ab  'Episcopo  sive 
ejus  Vicario,  atque  etiam  ab  Inquisitore  liaereticae  pra- 
vitatis,  ut  nihil  eorum,  quae  prohibentur,  aut  impri- 
matur  aut  vendatur  aut  habeatur.  Omnes  vero  librarii, 
et  quicumque  librorum  venditores,  habeant  in  suis  bi- 
bliothecis  indicem  librorum  venalium,  quos  habent,  cum 
subscriptione  dictarum  personarum ,  nec  alios  iibros  ha- 
beant  aut  vendant,  aut  quacumque  ratione  tradant,  sine 
licentia  eorumdem  deputandorum ,  sub  poena  amissionis 
librorum,  et  aliis  arbitrio  Episcoporum  vel  Inquisito- 
rum  imponcndis.  Emptores  vero,  lectores  vel  impres- 
sores,  eorumdcin  arbitrio  puniantur.  Quod  si  aliqui  hbros 
quoscumque  in  aliquam  civitatem  introducant,  teneantur 
eisdem  personis  deputandis  renuntiare :  vel ,  si  lociis 
publicus  mercibus  ejusmodi  constitutus  sit,  ministri  pu- 
blici  ejus  loci  praedictis  personis  significent  Jibros  esse 
adductos.  Nemo  vero  audeat  librum,  quem  ipse  vel 
aiius  in  civitatem  introduxit,  alicui  legendum  tradere, 
vel  aliqua  mtione  alienare,  aut  commodare,  nisi  ostenso 
prius  libro ,  et  habita  licentia  a  personis  deputandis, 
aut  nisi  notorie  constet,  librum  jam  esse  omnibus  per- 
missum,  Idem  quoque  servetur  ab  lieredibus  et  execu- 
toribus  ultimarum  voluntatum,  ut  libros  a  defunctis  re- 
lictos,  sive  eorum  indicem  illis  personis  deputandis  of- 
ferant,  ct  ab  iis  licentiam  obtineant.  priusquam  eis  utan- 
tur,  aut  in  alias  personas  quacumque  ratione  transfe- 
rant.  In  his  autem  omnibus  et  singujis  poena  statuatur 
vel  amissionis  Jibrorum,  vel  alia,  arbitrio  eorumdem 
Episcoporum.  vel  Inquisitorum  •  pro  qualitate  cOntuina- 
ciae  vel  deiicti. 

Circa  vero  Jibros^  quos  Palrcs  deputati  examin^" 
runt  aut  expurgarunt  aut  expurgandos  tradiderunt,  aut 
certis  conditiombus ,  ut  rursus  <'\ri:(lcrentur ,  conces.sc- 
runt,  quidquid  iilos  slatuisse  consiiterit,  tam  bibliopolac, 


Sp  e  et  an  t  i  a. 


quam  eeteri  obsorvont.  Libcrum  tamen  sit  Episcopis 
aut  Inqiiisitoribus  generalibus,  sccundum  facultatem  quam 
habwit,  eos  etiain  librosj  qui  his  rfegulis  pcrmitti  vi- 
dentur.  prohibere,  si  hoc  in  suis  regnis,  aut  provin- 
ciis  vel  dioetjeSibiis  expedire  judicavcrint,  Ceterum  no- 
mina ,  cum  Ebrorum  qui  a  Patribus  dmnitatis  purgati 
sunt .  tum  eorum  quibus  illi  hanc  provinciam  dederunt, 
eorumdejn  deputatonun  Secretarius  Notario  sacrae  uni- 
versalis  inquisitionis  Romanae  descripta  sanctissimi  Do- 
inini  nostri  jussu  tradidit. 

Ad  extremum  vero  omnibus  fidelibus  praecipitur,  ne 
quis  audeat  contra  harum  resmlarum  praescriptum ,  aut 
nujus  indicis  proliibitionem,  libros  aliquos  legere  aut 
habcre.  Quod  si  qu!s  libros  Haereticorum,  vel  cujusvis 
auctoris  soripta,  ob  haeresim  vel  ob  falsi  dogmatis 
suspicionem  damnata  atque  prohibita,  legerit  sive  ha- 
buorit,  statim  in  excommunicationis  sententiam  incurrat. 
Qui  verb  libros  alio  nomine  interdictos  iegerit  aut  ha- 
buerit,  praeter  peccati  mortalis  reatum,  quo  aiiicitur-, 
judicio  Episcoporuni  severe  puniatur. 


I 


270         Ad  Concilium  Tridentinum 


CONSTITUTIONES 

EX  ANTIQUO  JURE  DESUMPTAE, 

E  T 

PER  CONCILIUM  SPECIATIM  INNOVATAE. 


I. 

LEO  DECIMUS 
IN  CONCILIO  LATERANENSI, 
SESSIONE  X. 

De  impressione  librorum  (atl  §.  17.). 

Nos,  ne  in  quod  ad  Dei  gloriam  et  fidei  auspnen- 
tum  ae  bonarum  artium  propagationem  salubriter  est 
inventum ,  in  contrarium  convertatur ,  ac  Christi  fide- 
lium  saluti  detrimentum  pariat,  super  librorum  impres- 
sione  curam  nostraui  liabendam  fore  duximus,  ne  de 
cetero  cum  bonis  seminibus  spinae  coalescant,  vel  me- 
dicinis  venena  intermisceantur.  Volentes  igitur  de  op- 
portuno  super  his  remedio  providere ,  hoc  sacro  appro- 
bante  Concilio,  ut  negotium  impressionis  librorum  hu- 
jusmodi  eo  prosperetur  felicius,  quo  deinceps  indago 
solertior  diligentius  et  cautius  adhibeatur:  statuimus  et 
ordinamus,  quod  de  cetero  perpetuis  futuris  temporibus, 
nullus  librum  aliquem  seu  aliam  quamcumque  scriptu-. 
ram,  tam  in  urbe  nostra  quam  aliis  qnibusvis  civitatibus 
et  dioecesibus,  imprimere  seu  inq)rimi  facere  praesumat, 
nisi  prius  in  urbe  per  Vicarium  nostrum  et  sacri  Palatii 
Magistnuii ;  in  aliis  vero  civitatibus  et  ^ioecesibus  per 
Episcopum  vel  alium  habentcm  peritiam  scientiae,  libri 
seu  scripturae  hujusmodi  imprimendae,  ab  eodem  Epi- 
scopo  ad  id  deputandum  ,  ac  Inquisitorem  liaereticae 
ui  avitatis  civitatis  sive  dioecesis.  in  quibus  librorum  im- 
pressio  hujusmodi  lieret,  diligenter  examinentur ,  et  per 


S  p  c  c  t  a  n  t  i  a. 


271 


eorum  manu  propria  subscriptionem ,  sub  excomnumi- 
catiortis  *sententia ,  gratis  et  sine  dilatione  imponcudam, 
approbentur.  Qtti  autem  secus  praesumpserit,  ultra  libro- 
riim  impressorum  amissionem  et  iilorum  publicam  eom- 
bustionem,  ac  centum  ducatorum  fabricae  principis  Apo- 
stolorum  de  urbe,  sine  spe  remissionis,  solutionem,  ac 
anni  continui  exercitii  impressionis  suspensionem,  excom- 
muuicationis  sententia  innodattts  exsistat :  ac  demum  in- 
graveseente  cantumacia ,  taliter  per  Episcopum  suum 
vel  Yicarium  nostrum  respeetive  per  omnia  jnris  reme- 
dia  castigetur,  quod  alii  ejus  exemplo  similia  minime 
attentare  praesumant.  Nulli  ergo,  etc.  Si  quis  autem,  etc. 
Dat.  Romae  in  publica  Sess.  solemniter  celebrata  a.  in- 
carnat.  dominicae  1515.  4.  Non.  Maji,  pontif.  nostri  a.  3. 

IL 

SIXTI  QUARTI 

Constitutio  prior  de  Festo  Conceptionis  immaculatae  Vir- 
giuis  ex  Ubro  tertio  Extravagantium  communium, 
Tit.  XI L  de  Hcgulis  et  Venei-atione  Sanctorum. 
(ad  §.  26J 

C  A  P  IT  T  I. 

Cum  praeexcelsa  meritorum  Lnsignia,  quibus  regina 
coelorum,  Virgo  Dei  genetrix  gloriosa,  sedibus  praelata  ae- 
theriis,  sideribus  quasi  stella  matutina  praerutilat,  devotae 
cbnsiderationis  indagine  perscrutamur  et  infra  pectoris 
arcana  revolvimus,  quod  ipSa,  utpote  via  misericordiae, 
mater  gratiae  et  pietatis  amica,  humani  generis  conso- 
latrix,  pro  salute  fidelium,  qui  delictorum  onere  gra- 
vantur.  sedula  oratrix  et  pervigil,  ad  regem  quem  ge- 
nuit  intercedit:  dignum,  quin  potius  debitum  reputamus, 
OJdiversos  Christi  lideles,  ut  omnipotenti  Deo  (cujus  pro- 
videntia  ejusdem  Virginis  humilitatem  ab  aeterno  respi- 
ciens,  ]>ro  concilianda  suo  auctori  humana  natura,  lapsu 
pruiti  hominis  aetemae  morti  obnoxia.  eam  sui  Unige- 
niti  habitaculum  S.  Spiritus  praeparatione  constituit.  ex 
qua  carriem  nostrae  mortalitatis  pro  redemptione  populi 
sui  assumeret,  et  immaculata  Virgo  nihilorninus  post 
partum  remaneret)  de  ipsius  immaeulatae  Virginis  mira 
Conceptidne  gratias  et  laudes  referant,  et  institufa  pro- 
pterea  in  Ecclesia  Dei  Missas  et  alia  divina  Oflicia  di- 


272 


Ad  Concilium  Tridentinum 


cant  et  illis  intersint ,  indulgentiis  et  peccatorum  remis- 
sionibus  invitare,  ut  exinde  fiant  ejusdem  Virginis  me- 
ritis  et  intercessione  divinae  gratiae  aptiores.  Hac  igitur 
consideratione  jnducti,  ejusdem  omnipotentis  Dei  ac  bea- 
toruni  Petri  et  Pauli  Apostolorum  ejus  auctoritate  con- 
fisi  ?  auctoritate  apostolica  hoc  in  perpetuum  valitura 
Constitutione  statuimus  et  ordinamus,  quod  Omnes  et 
singuli  Christi  fideles  utriusque  sexus,  qui  Missam  et 
Officium  Conceptionis  ejusdem  Virginis  gloriosae,  juxta 
piam,  devotam  et  laudabilem  ordinationem  dilecti  filii 
Magistri  Leonardi  de  Nogarolis ,  Clerici  V eronensis, 
Notarii  nostri,  et  quae  desuper  a  nobis  emanavit,  Missae 
et  Officii  hujusmodi  institutionem,  in  die  festivitatis  Con- 
ceptionis  ejusdem  Virginis  Mariaej  et  per  Octavas  ejus, 
devote  celebraverint  et  dixerint,  aut  illis  Horis  cano- 
nicis  interfuerint ,  quoties  id  fecerint ,  eandem  prorsus 
indulgentiam  et  peccatorum  remissionem  consequantur, 
quam  juxta  felicis  recordationis  Urbani  IV.  in  Concilio 
Viennensi  approbatam,  ac  Martini  V.  et  aliorum  Roma- 
norum  Pbntificum,  praedecessorum  nostrorum,  Constitu- 
tiones,  consequuntur  illi,  qui  Missam  et  Horas  cano- 
nicas  in  Festo  Corporis  et  Sanguinis  Domini  nostri  Jesu 
Christi  a  primis  Vesperis,  et  per  illius  Octavas,  juxta 
Romanae  Ecclesiae  constitutionem ,  celebrant ,  dicunt, 
aut  Missae,  Officio  et  Horis  hujusmodi  intersunt,  prae- 
sentibus  perpetuis  temporibus  valituris.  Datum  Romae 
ap.  S;  Petrum ,  a.  incarnat.  dominicae  1477.  3.  Kalend. 
Martii,  pontificatus  nostri  a.  6. 

Constilutio  altera. 

EXTRAV.  II.   DE  RELIQ.   ET  VENEIl.   SS,   iNt.  COMM. 

Grave  nimis  gerinms  et  molestum,  cum  smistra  nobis 
de  quibusdam  ecclesiasticis  personis  referuntur.  Sed  in 
eorum,  qui  ad  evange.lizandum  verbuin  Dei  sunt  depu- 
tati  exccssibus  praedicando  commissis,  eo  gravius  pro- 
vocantur,  quo  illi  periculosius  remanent  incorrecti ;  cum 
facile  deleri  nequeant,  qui  multorum  cordibus  sic  pu- 
blice  praedicando  diflusius  et  damnabilius  imprimnntur 
errores.  Sane  cum  sancta  Rbmana  Ecclesia  de  inteme- 
ratae  semperquc  Virginis  Mariae  Conceptione  publice 
Festum  solemniter  celebrct,  et  speciale  ac  proprium 
super  hoc  Officium  ordinaverit :  nonnulli.  ut  accepimus, 
divcrsorum  Ordinum  pracdicatores ,  in  suis  scrmonib«is 


S  p  e  c  t  a  d  t  i  a.  273 

ad  popuhim  publiee  per  divcrsas  civitates  et  terras  nf- 
firmare  hactenus  non  erubuerunt.  et  qnotidie  pracdicare 
non  cessant,  omnes  illos,  qui  tenent  nut  assorunt.  enm- 
dena  gloriosam  et  immaculatam  Dei  genitrieem  absque 
originalis  peceati  macula  fuisse  conceptam,  mortafiter 
peccare,  vel  «sse  haereticos :  ejusdem  immactdatae  Con* 
ceptionis  Officium  celebrantes,  audientesque  sermones 
iilorum,  fui  eam  sine  hnjusmodi  macula  conceptam  esse 
aftirmant.  peccare  graviter;  sed  et  praefatis  praedica- 
tionilms  non  contenti,  confectos  super  his  suis  gsser- 
tionibus  libros  in  publicam  ediderunt.  e\  quorum  asser- 
tionibus  et  praedicatioBHms  non  levia  scandala  in  men- 
tibus  fidelium  exorta  sunt,  et  majora  merito  exoriri  for- 
midentur  indies.    Nos  igitur  bujusmodi  temernriis  au- 
sibus  ae  perversis  assertionibus  ac  scandalosis,  quae 
exinde  in  Dei  Keelesia  exoriri  possunt,  quantum  nobis 
ex  alto  conceditur,  obviare  volentes,  motu  proprio.  non 
ad  alicujus  nobis  super  boc  oblatae  petitionis  instantiam, 
scd  de  uostra  mera  deliberntione  et  certa  scientia,  hu- 
jusmodi  assertiones  praedicatorum  eorumdem  et  aliorum 
uuorumlibet,  qui  affirniare  praesumerent ,  eos  qui  cre- 
eerent  aut  tenerent,  eamdem  Dei  genitricem  ab  origi- 
nalis  peccati  maeula  in  sua  Conceptione  praeservatam 
fuissc.  piopterea  alicujus  haeresis  labe  pollutos  fore  vel 
mortafiter  peccare:  aut  hujusmodi  Ofticium  Conceptionis 
celebrantes,  seu  hujusmodi  sermones  audientes,  nlicujus 
peccati  reatum  incurrere,  utpote  falsas  et  erroneas,  et 
a  veritate  penitus  alienas,  editosque  desuper  libros  prae- 
dictos  iti  continentes,  quoad  hoc,  auctoritate  apostolica, 
tenore  praeseatium  reprobamus  et  damnamus ,  ac  motu, 
scientia  et  auctoritate  praedictis  statuimus  et  ordinamus, 
quod  praedicatores  verbi  Dei,  et'  quicumque  alii,  cu- 
juscumque  status.  gradus  aut  ordinis  ac  conditionis  fue- 
rint,  qui  de  cetero  ausu  temernrio  praesumserint  in  fHorum 
sermonibns  nd  populum,  seu  alias  qutmodolibet  affir- 
mare .  hujusmodi  sic  per  nos  improbatas  et  damnatas 
assertiones  veras  esse,  aut  dictos  libros  pro  veris  Je- 
gere3  tenere  vel  babere,  postquam  de  praesentibus  scien- 
tiam  babuerint.  e\coinmunicntionis  sententinin  eo  ipso 
incmnmat,  a  qua  ab  nlio ,  quam  a  Romane  Pontince 
(nisi  iu  mortis  articulo)  nequeant  absolutionis  benetit  ium 
obtinere.   [tem  motu,  scientia  et  auctoritate  similibus, 
simili  poenae  ac  eensurae  subjtyientes   eos.    q«n  au>i 
fuerint  asserere,  contrariam  opinionem  tenentes,  vide- 

18 


874        Ad  Concilium  Trldentinum 


licet  gloriosam  Virginem  Mariam  cum  originali  peccato 
fuisse  conceptam,  liaeresis  crimen  vel  peccatum  incur- 
rere  mortale:  cum  nondum  sit  a  Romana  Ecclesia  et 
apostolica  Sede  decisum:  non  obstantibns  constitutioni- 
bus  et  ordinationibus  apostolicis  contrariis  quibuscum- 
que,  quibus  communiter  vel  divisim  a  Sede  apostolica 
indultum  existat,  quod  interdici,  suspendi  vel  excommu- 
iiicari  non  possint  per  litteras  apostolicas^  non  facientes 
pleuam  ac  expressam,  ac  de  verbo  ad  verbum  de  in- 
dulto  hujusmcdi  mentionem.  Et  ne  de  praemissis  ali- 
quando  valeant  ignorantiam  allegare,  volumus,  quod 
locorum  Ordinarii  requisiti,  praesentes  litteras  in  Eccle- 
siis  consistentibus  in  eorum  civitatibus ,  et  suarum  dioe^ 
cesum  locis  insignibus,  dum  major  ibi  midtitudo  populi 
ad  divina  convenerit,  sermonibus  ad  populum  mandent 
et  faciant  publicari.  Praeterea,  quia  difficile  foret  prae- 
sentes  litteras  ad  singula  loca,  in  quibus  expediens  fue- 
rit,  deferre;  etiam  volumus  et  dicta  auctoritate  decer- 
nimus,  quod  earumdem  litterarum  transumpto,  manu 
publici  Notarii  confecto  et  authentico  alicujus  Praelati 
ecclesiastici  sigillo  munito,  ubique  stetur,  prout  staretur 
eisdem  originalibus  litteris,  si  forent  exhibitae  vel  osten- 
isae.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  lianc  paginam 
nostrae  reprobationis ,  damnationis,  statuti,  ordinationis, 
voluntatis  et  decreti  infringere,  vel  ei  ausu  temerario 
eontraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  praesumpserit, 
indignationem  omnipotentis  Dei,  et  beatorum  Petri  et 
Pauli  Apostolorum  ejus,  se  noverit  incursurum.  Datum 
Romae  ap.  S.  Petrum  a.  ijicarnat.  dominicae  1483.  pri- 
die  Nonas  Sept. ,  pontificatus  nostri  a.  13. 


CONCILIUM  L ATBRANENSB 

SUB  INNOCENTIO  III.  (a.  1215.). 

Canone  X  de  Praedicatoribns  histUuendis  (ad  §.  34.^. 

Inter  cetera,  quae  spectant  ad  salutem  populi  chri- 
stiani,  pabulum  verbi  Dei  permaxime  noscitur  sibi  esse 
necessarium,  quia  sicut  corpus  materiali,  sic  anima 
spirituali  cibo  nutritur;  eo  quod  non  in  solo  pane  vivat 
homo,  sed  in  omni  verbo  quod  procedit  de  ore  Dei; 
unde  cum  saepe  contingat,  quod  Episcopi,  proptcr  oc- 


S  p  e  c  t  a  n  t  i  a.  275 

cuparloncs  multipMces  vel  invaletudines  corporolcs  aut 
liostilcs  ineursiones  seu  occasiones  alias,  (ne  dicamus 
defectum  scientae,  quod  in  eis  cst  reprobandum  om- 
nino  .  nee  <!e  eetero  tolerandum)  per  se  ipsos  non  suf- 
fieiunt  ministrare  po]>uIo  verbum  Dei,  maxime  per  ani- 
plas  dioeceses  et  diifttsas,  gcnerali  Constitutione  snnci- 
inus.  ut  Episcopi  viros  idoneos  ad  sanctae  praedica- 
tionis  offieium  salubriter  cxsequendum  assumant.  poten- 
tes  in  opcre  et  sermone.  qui  plebes  sibi  connnissas  vice 
ipsorum.  cum  per  se  idem  nequiverint,  solicite  visitan- 
tes,  eas  verbo  aedificent  et  exemplo,  quibus  ipsi,  cum 
indiguerint ,  necessariorum  defectu  compellantur  dcsi- 
stere  ab  incepto.    Unde  praecipinms  tam  in  catherira» 
libus  quam  in  aliis  conventualibus  Ecclesiis  viros  ido- 
neos  ordinari,  quos  Episcopi  possint  coadjutores  et  coo- 
peratores  liabere,  non  solum  in  praedicationis  officio 
venim  etiam  in  audiendis  confessionibus  et  poenitentiis 
injungendis,  ac  ceteris  quae  ad  salutem  pertinent  ani- 
marum.    Si  quis  autem  hoc  neglexerit  adimplere  di- 
strietae  subjaceat  ultioni.  9 

IV. 

Lib.  I.  Decretalium,  Tit.  dc  Elcctione  et  Electi 
jwtestate  (ad  §§.  135.  440.^. 

C  A  P  U  T    VII.    (a.  1177.) 

Cum  in  cunctis  sacris  Ordinibus  et  ecclesiasticis 
mimsterns,  sint  aetatis  maturitas,  gravitas  morum  ct 
Iitterarum  scientia  inquirenda;  imdto  fortius  in  Episcono 
naec  oportet  inquiri,  qui  ad  aliorum  curam  positus  i„ 
se  ipso  debet  ostendere,  quaiiter  alios  in  domo  Dei 
oporteat  conversari.  Eapropter,  ne  quod  de  quibusdam 
pro  neeessuate  tenporis  factum  est,  trahatur  a  noste- 
rts  in  exemplum;  praesenti  Decreto  statuimus,  ut  nullus 
m  hpiseopum  chgatur,  nisi  qui  jam  trigesimum  annum 
aetatis  exegent,  et  de  legitimo  matrimonio  sit  natus- 
qui  etiam  vita  et  scientia  commendabilis  demonstretun  ' 

¥  •  lbid.  §.  hifcriora  2. 

Inforiora  etiam  ministeria.  ut  puta  Decanatum  Ar- 
clndiaconatum  ct  alia ,   quac  curam  animarum  habent 

18  * 


< 


276 


Ad  Concilium  Tr identinum 


annexam,  nullus  omnino  6iiscipiat,  sed  nec  parochialis 
Ecclesiae  regimen ,  nisi  qui  jam  vigesimum  quiutum  an- 
num  aetatis  attigerit,  et  scieutia  et  moribus  commen- 
dandus  existat:  cum  autem  assumptus  fuerit;  si  Archi- 
diaconus  in  Diaconum ,  et  Decanus  et  reliqui  admoniti 
non  fuerint  praefixo  a  Canonibus  tempore  in  Presby- 
teros  ordinati ;  et  ab  isto  removeantur  officio ,  et  aliis 
conferatur,  qui  et  velint  et  possint  illud  convenienter 
implere.  Nec  prosit  eis  appellatioiris  refugium,  si  forte 
in  Constitutionis  istius  transgressionem  per  appellatio- 
nem  voluerint  se  tueri.  Hoc  sane  non  solum  de  pro- 
movendis,  sed  etiam  de  his,  qui  jam  promoti  sunt,  si 
Canones  non  obsistant,  praecipimus  observari. 

V. 

Lib.  111.  Decretal.  de  Clericis  non  residentibus  (ad  §.  137.). 

CAPUT    III.   (a.  1179.) 

Quia  nonnulli  modum  avaritiae  non  ponentes,  dig- 
nitates  diversas  ecclesiasticas  et  plures  Ecclesias  paro- 
chiales,  contra  sacrorum  Canonum  instituta  nituntur  ac- 
cipere.  ut  cum  unum  officium  vix  implere  sufficiant, 
stipendia  sibi  vindicent  plurimorum:  ne  id  de  cetero 
fiat,  districtius  inhibemus.  Cum  igitur  Ecclesia  vel  eccle- 
siasticum  ministerium  committi  debuerit,  talis  ad  hoc 
persona  quaeratur,  quae  residere  iu  loco,  et  curam  ejus 
per  seipsam  valeat  exercere.  Quod  si  aliter  actum  fuerit, 
et  qui  receperit,  quod  contra  sacros  Canones  accepit, 
amittat,  et  qui  dederit,  largiendi  potestate  privetur. 

VI. 

In  SextOy  de  Electione  et  Electi  'potestate  (ad  §.  137 .). 
C  A  P  U  T    XIV.  (a.  1274.) 

Licet  Canon,  a  felicis  recordationis  Alexandro  Papa 
III.  praedecessore  nostro  editus ,  inter  cetera  statuent, 
ut  nullus  regimen  Ecclesiae  parochialis  su|cipiat,  nisi 
vjgeshnum  quintum  aetatis  annum  attigerit,  ac  seientia 
et  moribus  commendandhs  exSstat;  quodque  talis  ad 
regimen  assumptus  hujusmodi,  si  monituS  non  fuerit 
praefixo  a  Canonibus  tempore  in  Presbyterum  ordinatus, 


Spectantia. 


277 


n  re^Iniinis  ejasdem  amoveatur  officio,  et  alii  confe- 
ratur.  Quia  taincn  in  observatione  Cononis  memorati  se 
inulti  exhibeut  aegligentes ;  nos.  periculosam  illonnn  ne- 
gligentiaui  volentes  juris  executione  suppleri,  praesenti 
Decreto  statnuaas ,  ut  nullus  ad  regimen  parochialis 
Ecclesiae  assuinatur^  nisi  sit  idoneus  moribus,  scientia 
et  aotate:  eollationes  de  parochialibus  Ecclesiis  iis.  qui 
non  attigeriht  vigesimum  quintum  annum  ,  de  cetero  fa- 
ciendas ,  viribus  omnino  carere.  Is  etiam.  qui  ad  ejus- 
modi  regimen  assumetur,  ut  grjegis  sibi  crediti  diligentius 
curnm  quaerere  possit,  in  parochiali  Ecclesia,  cujus 
rccfor  cxstitcrit.  icsidere  personaliter  tencatur,  ct  intra 
annum.  a  sibi  commissi  regbuiuis  tempore  numerandumj 
se  faciat  ad  sacerdotrttm  promoveri.  Quod  si  intra  ideiri 
tempus  promotus  non  fucrit .  Eeclesia  sibi  commissa 
(nulla  etiam  praemissa  monitionc)  sit  praescntis  Consti- 
tutionis  auctoritate  privatus.  Super  rcsidcntia  vcro ,  ut 
praeroittitur,  facicnda.  possit  Ordinarius  gratiam  dispen- 
sationis  ad  teinpus  facere,  prout  causa  rationabilis  id 
exposcit. 

VII. 

Lib.  IIL  Dccrctal.  de  Pracbcndis  ct  Dignitatibus 
(ad  g.  137J. 

C  A  P  U  T    XXIX.   (a.  1216.) 

Gravc  nimis  cst  et  absurdum .  quod  quidam  Eccle- 
siarum  Praelati  cum  possiut  viros  idoneos  ad  ecclesia- 
stica  beneticia  promovcre .  assumere  non  verentur  in- 
dignos,  quibus  ncc  morum  bon&staa  nec  litterarum  scien- 
tia  suffragatur,  carnalitatis  sequentes  affeetum  non  ju- 
riicium  ratiouis;  unde  quanta  Ecclesiis  danma  prove- 
i  ia  it.  nemo  sanae  mentis  ignorat  Volentes  igitur  huio 
niorbo  mederi.  praecipimus ,  ut  praetermissis  .indigms 
idoueos  assumant,  qui  Deo  ct  Ecclesiis  vclint  ct  val  ant 
srratum  impendere  famulatum.  fiatque  de  hoc  in  provin- 
<  iali  Concilio  riili2;ens  inquisitio  annuatim:  ita.  ut  qui 
post  primam  et  secundam  correptioaem  fuerit  repertos 
culpabilis.  a  beuefictis  confereadis  per  ipsum  Coocilium 
su.Npc  mlatur .  instituta  iu  codcm  foncilio  pcrsona  priH 
vida  et  honesta,  quae  suspensi  suppicat  defectuin  in 


278 


Ad  Concilium  Tridentinum 


beneficits  conferendis.  Et  hoc  ipsum  circa  Caprtula, 
quae  in  h>s  deliqrerint ,  observetur.  Metropolitani  vero 
delictum  Superioris  judicio  relinquatur,  ex  parte  Concilii 
nuntiandum.  Ut  autem  haec  salubris  provisio  pleniorem 
consequatur  effectum.  hujusmodi  suspensionis  sententia, 
praeter  Romani  Pontificis  auctoritatem ,  aut  proprii  Pa- 
triarchae,  minime  relaxetm*,  ut  in  hoc  quoque  quatuor 
patriarchales  Sedes  specialiter  honorentur. 

vin. 

JJb.  IIL  Decrelah  de  Praebendis  et  Digjiitatibus 
(ad  §.  138.). 

C  A  P  U  T    XXVm,   (a.  1216.) 

De  multa  providentia  fuit  in  Lateranensl  Concilio 
prohibitum,  ut  nullus  diversas  Dignitates  ecclesiasticas, 
vel  plures  Ecclesias  parochiales  reciperet,  contra  sa- 
crorum  Canonum  instituta:  alioquin  recipiens  sic  acce- 
ptum  amitteret,  et  largiendi  potestate  conferens  privaretur. 
Quia  vero  propter  praesumptiones  et  quorumdam  cupi- 
ditates,  nullus  hactenus  aut  rarus  de  praedicto  Statuto 
fructus  provenit:  nos  evidentius  et  expressius  occurrere 
cupientes,  praesenti  Decreto  statuimus,  ut  quicumque 
receperit  aliquod  beneficium  curam  habens  animarum 
annexam,  si  prius  tale  beneficium  habebat,  eo  sit  ipso 
jure  privatus,  et  si  forte  illud  retinere  contenderit,  etiam 
alio  spolietur.  Is  quoque,  ad  quem  prioris  spectat  do- 
natio,  illud  post  receptionem  alterius  libere  conferat, 
cui  merito  viderit  conferendum:  et  si  ultra  sex  menses 
conferre  distulerit,  non  solum  ad  alios  secundum  Late- 
ranensis  Concilii  Statutum  ejus  collatio  devolvatur,  verum 
etiam  tantum  de  suis  cogatur  proventibus  in  utilitatem 
Ecclesiae,  cujus  est  illud  beneficium,  assignare,  qr.an- 
tum  a  tempore  vacationus  ipsius  constiterit  esse  per- 
ceptum.  lloc  idem  in  Personatibus  esse  decernimus  ob- 
M  i  vandum,  addentes,  ut  in  eadem  Ecclesia  nullus  plures 
Dignitates  aut  Personatus  habere  praesumat,  etiam  si 
cnram  non  habeant  animaruin :  circa  sublimes  tamen  et 
litteratas  personad ,  quae  majoribus  beneficiis  sunt  ho- 
norandae,  cum  ratio  ])ostulaverit ,  per  Sedcm  aposto- 
licam  potcrit  dispeusari. 


8  p  e  c  t  a  n  t  i  a. 


379 


IX. 

tii  Sktfo.  Lib.  I.   Tit.  16.  do  Officio  Ordinarii 
(ad  §.  139. ). 

C  A  P  U  T    m.   (a.  1374.) 

Ordinarii  locorum  subditos  suos  plures  Dignitates 
vel  Ecclesias,  quibus  animarum  cura  imminet,  obtiueu- 
tes,  seu  Persouatum  aut  Dignitatem  eum  alio  beneficio, 
cui  cura  similis  est  annexa.  districte  compellant  dispen^ 
sationes  auctoritate  quarum  hujusmodi  Ecclesias,  Per- 
souatus  seu  Dignijtates  canonice  teuere  se  asseruut  iutra 
tempus.  pro  facti  qualitate  ipsorum  Ordiuarionun  mo- 
derandum  arbitrio,  exliibere.  Quod  si  forte,  justo  im- 
pedimento  cessante,  nullam  dispensationem  intra  idem 
teiupus  contigerit  exliiberi ,  Ecclesiae  beneficia .  Perso- 
uatus  seu  Dignijates.  quae  siue  dispensatioue  aliqua  eo 
Ipso  ilhcite  detineri  coustabit,  per  eos,  ad  quos  eorunv 
collatio  pertinefc,  libere  personis  idoneis  conferautur. 
Geterum  si  dispensatio  exbibita  sufficiens  evidenter  ap- 
pareat.  exhibens  nequaquam  in  beueficiis  hujusmodi, 
quae  cauouice  obtinet,  molestetur.  Provideat  tamen  Or- 
dinarius .  qualiter  uec  animarum  cura  in  eisdem  Ecclc- 
siis,  Personatibus  seu  Dignitatibus  negligatur,  nec  be- 
neficia  ipsa  debitis  obsequiis  defraudeutur.  Si  vero  de 
dispensationis  exbibitae  sufficientia  dubitetur,  super  boc 
erit  ail  Sedem  apostolicam  rccurrendum,  cujus  est  aesti- 
mare .  quem  modum  sui  beneficii  esse  velit.  In  con- 
ferendis  insuper  Personatibus,  Dignitatibus  ct  aliis  bcne- 
ficiis  curam  habentibus  animarum  annexaiu,  iidem  Or- 
dinaiii  diligontinm  illam  observent,  ut  i  ersonatum,  Dig- 
nitatem  vel  aliud  benefieium  similcm  curam  babens  ani- 
marum,  alicui  plura  similia  obtinenti  non  ante  conferre 
praesumant.  quam  eis  super  obtentis  dispensatio  evi- 
denter  sufficiens  ostendatur:  qua  etiam  ostensa,  ita  de- 
mum  ad  collationem  procedi  volumus,  si  appareat  per 
eamdem .  quod  is.  cui  est  collatio  facienda,  hujusniodi 
IVisonatum.  Dignitatein  vel  beneiicium  retinere  libere 
valeat  enm  obtentis,  vel  si  ea .  quae  sic  obtinet,  libere 
ac  sponte  resignet.  Aliter  autem  de  Personatibus,  Dig- 
nitatibus  et  beneficiis  talibus  faeta  collatio  nullius  pe- 
nitus  sit  momenti. 


280 


Ad  Conciiium  Tridentinura 


X. 

hi  Sexto,  ds  Privilegiis  (ad  §.  148.) 

C  A  P  U  T    I.   (a.  1215.) 

Volentes  libertatem  (quam  nonnullis  apostolica  Sedes 
privllegio  exemptionis  indulsit)  sic  integram  observari, 
ut  et  illam  alii  non  infringant  et  ipsi  ejus  limites  non 
excedant,  declaratione  irrefragabili  defmimus,  quod  quan- 
tumcumque  sic  exempti  gaudeant  libertate,  niliilominus 
tamen  ratione  delicti,  sive  contractus  aut  rei ,  de  qua 
contra  ipsos  agitur,  rite  possunt  coram  locoium  Ordi- 
nariis  conveniri,  et  illi  quoad  boc  suam  iji  ipsos  ju- 
risdictionem  (prout  jus  exigit)  exercere. 

Numquid  ergo  carent  omnino  in  his  commodo  liber- 
tatis?  Non  utique:  quia  nec  coram  .Ordinariis  ipsis, 
dummodo  sit  in  loco  exempto  commissum  delictum,  vel 
contractus  initus,  aut  res  litigiosa,  nec  ubi  domicilmm 
habent,  si  alibi  delinquant  vel  contrahant,  aut  res  ipsa 
consistat,  conveniri  possunt  aliquatenus  super  istis ;  nec 
domiciliorum  praetextu  locorum  Dioecesani  (si  ubi  de- 
liquerunt,  vel  contraxerunt ,  aut  res  ipsa  consistit,  illi 
conveniantur)  remittendi  eos  illuc,  vel  ipsis ,  ut  illic 
respondeant ,  injungendi  habeant  aliquam  potestatem ; 
salvis  nihilominus  casibus  aliis,  in  quibus  eos  Episco- 
porum  jurisdictioni  subesse  canonica  praecipiunt  insti- 
tuta.  Et  id  ipsum  decernimus  circa  illos,  quibus,  ut  non 
nisi  sub  uno  judice  teneantur  de  se  conquerentibus  re- 
spondere,  apostolico  privilegio  est  concessum.  In  eos 
autem,  quibus,  ne  interdici,  suspendi  vel  excommuni- 
cari  a  quoquam  valeant,  a  Sede  apostolica  est  indul- 
tum  (sicut  sunt  Religiosi  quampluresj  in  quorum  privi- 
legiis  continetur,  ne  quisquam  Episcopus  vel  Archiepi- 
scopus  monasteriorum  suorum  monachos  pro  ulla  causa 
ullove  loco  intcrdicere,  suspendere  vel  excommmiicare 
praesumat :  iidem  Ordinarii  jurisdictionem  suam ,  quan- 
tum  ad  ista,  ubicnmque  illi  fuerint,  pcnitus  exercere 
non  possint,  nisi  forsan  ipsi  monaclii  ad  monasterionun 
suorum  prioratus  Ordinariis  iisdem  subjectos  fuerint  de- 
stinati.  Tunc  enim .  etsi  libere  possint  ad  eadem  mo- 
nasteria  revocari,  ac  tam  illorum,  quam  ipsorum  prio- 
ratuum  monachi  reputentur  (cum  non  sit  inconveniens 


S  p  e  ct  a  n  t  i  a. 


281 


nlionom  utrohiquo looum  habere  inonacbicum)  umim  alteri 
sabesse  monasterio,  vel  ab  ipso  noscitar  dependere,  ra- 
tionc  tamen  eorumdeni  prioratuum  dlcti  Ordinarii  saa 
jurisdictione  in  ipsis  etiam  qaoad  praemissa  (quamdiu 
morantur  in  Ks)  licite  uti  possunt 

XI. 

In  Clcinentinis ,  Lih.  III.  Tit.  11.  de  religiusis  do- 
mibus  (ad  §.  149.,). 

0  A  P  l  T  L  (a.  1311.) 

Quia  contin2;it  interdum ,  quod  xenodochiorum ,  le- 
prosariarum ,   eleemosvnnrinrum  seu  hospitaliom  recto- 
res.  locorum  ipsorum  cara  postposita,  bona,  res  et  jora 
rpsorum  interdum  ab  occupatorum  et  nsurpatonim  ma- 
nibus  exeutere  negligont,  quin  imo  ea  collnbi  et  deperdi, 
domos  et  aeditieia  ruinis  deformari  permittnnt;  et  non 
attento.  quod  loca  ipsa  ad  lioc  fundata  et  fidelium  ero- 
gationibus  dotata  fuerunt,  ut  pauperes  infectique  lepra 
rejciperentur  inibi,  et  ex  proventibus  sustentnrentar  illo- 
ram,  id  renaunt  inbamaniter  facere.  proventus  eosdem 
in  osas  suos  damnabiliter  convertentes;  cum  tamen  ea, 
quae  ad  certum  asum  larp;itione  simt  destiuata  6deliom, 
ad  illnm  debeant,  non  ad  aHum  (salva  quidem  Sedis 
apostoHcae  auetoritate)  eonverti:  nos  tncuriam  et  abu- 
sum  hujasmodi  detestantes,  hoc  sacro  Concilio  appro- 
bante  snncinius ,  ut  ii.  nd  quos  id  dc  jare  vel  statuto, 
in  ipsonim  fundatione  locoram  apposito,  aut  ex  consue- 
tadine  praescripta  legitime,  vel  privilegio  Sedis  aposto- 
lieae  pertinet :  loca  ipsa  studeant  in  praedictis  omnibus 
salubriter  reformare,  ac  occupata,  deperdita,  et  alie- 
nata  indebite,  ui  statum  reduci  debitom  faeiant,  et  ad 
ipsnrum  miserabilium  personaram  receptionem  et  susten- 
tntionem  debitam.  juxta  facultates  et  proventus  locorum 
ipeernm,  rectores  praedictos  compellere  non  omittant. 
In  qoo  si  forte  commiserint  neglig;entiani  vel  defectum. 
Ordmariis  locorum  injungimus ,  ut.  etiam  si  pia  loca 
praedicta  exemptionis  privilegio  inunita  consistant .  per 
seipsos  vel  alios  impleant  omnia  praemissa  et  sihgula, 
et  rectores  eosdem .   utique  non  Cxemptos ,  propria. 
exeniptos  vero  et  alios  privilegiatos ,  apottolica   ad  id 
lUCtoritate  compellant :  contradicto.es.  cuji.scumque  sta- 


298 


Ad  Concilium  Tridentinam 


tus  aut  eonditionis  existant.  ac  praebentes  eisdem  circa 
praemissa  consilium,  auxilium  vel  favorem,  per  cen- 
suram  ecclesiasticam,  et  aiiis  juris  remediis  compescendo ; 
nullum  tamen  pcr  hoc  exemptionibus  seu  privilegiis  ipsis, 
quoad  alia,  praejudicium  generando.  Ut  autem  prac- 
missa  promptius  observentur,  nullus  ex  locis  ipsis  sae- 
cularibus  Clericis~in  beneficium  conferatur,  etiam  sl  de 
consuetudine  (quam  reprobamus  penitus)  hoc  fuerit  ob- 
servatum,  nisi  in  iilorum  fundatione  secus  fuerit  con- 
stitutum,  scu  per  electionem  sit  de  rectore  locis  hujus- 
modi  providendum.  Sed  eorum  gubernatio  viris  ptovi-w 
dis,  idoneis  et  boni  testimonii  committatur,  qui  sciant, 
veiint  et  valeant  loca  ipsa,  bona  eorum  ac  jura  uti- 
liter  regere,  et  eorum  prover.tus  et  reditus  in  persona- 
rum  usum  miserabilium  fideliter  dispensare,  et  quos  iii 
usus  aiios  bona  praedicta  convertere  praesumptio  veri- 
similis  non  exslstat:  in  quibus  sub  obtestatione  divini 
judicii,  illorum,  ad  quos  dictorum  locorum  commissio 
pertinet,  conscientias  oneramus.  Illi  etiam,  quibus  di- 
ctorum  locorum  gubernatio  seu  administratio  committe- 
tur,  ad  instar  tutorum  et  curatorum  juramentum  prae- 
stare,  ac  de  locomm  ipsorum  bonis  inventaria  confi- 
cere ,  et  Ordinariis  seu  aliis ,  quibus  subsunt  loca  hu- 
jusmodi,  vel  deputandis  ab  eis,  annis  singulis  de  ad- 
ministratione  sua  teneantur  reddere  rationem.  Quod  si 
secus  a  quoquam  fuerit  attentatum,  coilationem,  provi- 
sionem  seu  ordinationem  i][isam  carere  decernimus  omni 
robore  firmitatis.  Praemissa  vero  ad  liospitalia  milita- 
rium  Ordinum,  aut  rcligiosorum  etiam  aliorum,  extendi 
minime  volumus:  quorum  tamen  liospitalium  rectoribus 
in  sanctae  obedientiae  virtute  mandamus,  ut  in  illis  se- 
cundum  suorum  Ordinum  instituta  ct  antiquas  observan- 
tias  providere  pauperibus,  et  hospitalitatem  debitam  in 
illis  tenere  procurent:  ad  quod  per  superiores  eorum 
arcta  districtione  cogantur  ,  statutis  aut  consuetudinibus 
quibuslibet  non  obstantibus  in  praemissis.  Ceterum  no- 
strae  intcntionis  exsistit,  quod  si  quae  hospitalia,  altare 
vcl  altaria,  et  coemctcrium  ab  antiquo  liabcntia,  et  pres- 
byteros  cclebranlcs,  et  Sacramenta  ccclesiastica  pau- 
peribus  miuistrantes ,  seu,  si  parocliialcs  Rectores  con- 
sueverint  in  illis  excrcere  pracmissa ,  antiqua  consue- 
tudo  scrvctur,  quoad  cxercenda  et  ministranda  spiritua- 
lia  supradicta. 


S  p  c  c  t  a  n  t  i  a. 


283 


XIL 

CONCILIUM  LATERANENSE 
sub  innocentio  m 

Cap.  21.    De  poenit.  ct  rcmiss.    (a.  1216.) 
(ad  §.  207.) 

Omnis  atriasqne  sexus  fidelis ,  postquam  ad  annos 
diseretionis  pervenerit,  omnia  sua  solus  peccata  confi- 
teatur  fideliter.  saltem  semel  in  anno  proprio  sacerdoti, 
et  injunctam  sibi  poemtentmm  studeat  pro  viribus  adim- 
plere^  suscipiens  reverenter  ad  minus  in  Pascha  Euclia- 
ristiae  sacramentum ,  nisi  forte  de  consilio  proprii  sa- 
cerdotis,  ob  aliquam  rationabilem  causam,  ad  tempus  ab 
ejus  perceptione  duxerit  abstinendum.  alioquin  et  vivens 
ab  mgressu  Eeclesiae  arceatur,  et  moriens  christiana 
careat  sepnltnra.  Unde  hoc  salutare  statutum  frequenter 
in  Kcelesiis  publieetur,  ne  quispiam  ignorantiae  caecitate 
velariten  excusationis  assumat  Si  quis  autem  alieno 
sacerdoti  voluerit  justa  de  causa  sua  confiteri  peeeata^ 
licentiam  prius  postulet  et  obtineat  a  proprio  sacerdote, 
cmn  aliter  ille  ipsum  non  possit  solvere  vel  ligare. 

xin. 

Lib.  3.  Clcm.  de  vita  et  hcmestate  Clerieorum  (ad  §.  250.) 

C  A  P  U  T    II.   (a.  1311.) 

Qnoniam,  qui,  abjectis  vestibus  proprio  congruenti- 
bufi  Ordini,  alias  assumere,  et  in  publico  portare  ratio- 
nabili  causa  cessante  praesumit,  professorum  illius  ()r- 
dinis  praerogativa  se  reddit  mdignum;  praesenti  Consti- 
tutione  sancimns,  quod  quicumque  Clericus  virgata  vel 
partita  veste  publice  utetur  (nisi  causa  rationabilis  sub- 
sit )  si  beneficiatus  exstiterit ,  per  sex  menses  a  perce- 
ptione  fructuum  beneficiorum ,  qttae  obtinet,  'sit  eo  ipso 
suspensus;  si  vero  beneficiatus  non  fuerit,  in  sacris  ta- 
men  Ordinibus  citra  sacerdotium  constitutus ,  per  idem 
tempufi  reddatur  eo  ipso  inliabilis  ad  ecclesiasticum  be- 
neiieium  obtmcndum. 

Hem  quoque  censcmus  de  Clericis  aliis,  vestem  ta- 
lem,  simul  et  tonsuram  pubJice  dcfcrcntibus  clerieaJem. 
Dii;nitatem  vero,  Personatum,  seu  beneficium  aliud  obti- 
nens,  coi  cura  imniineat  animarum.  nec  non  cctermn 


284 


Ad  Couollium  Tridentlnum 


sacerdorlo  constituti  ac  Religiosi  quilibet,  quos  oportet 
per  decentiam  habitus  extrinseci  morum  intrinsecum  ho- 
nestatem  ostendere,  si  (praeterquam  ex  causa  ratiouabili) 
publice  vestem  feraut  hujusmodi,  aut  infulam  seu  pileum 
lineum  publice  portent  in  capite;  sint  eo  ipso,  beneficiati 
videlicet,  a  perceptione  fructmim  beneficiorum,  quae  ob- 
tinent,  suspensi  per  annum.  Ceteri  vero  Sacerdotes  et 
Religiosi  quilibet,  per  idem  tempus  reddantur  inhabiles 
ad  quodcumque  beneficium  ecclesiasticum  obtinendum. 
Sed  et  tales  et  ceteri  quicumque  Clerici  utentes  epitogio 
seu  tabardo  foderato  usque  ad  oram^  et  tta  brevi,  quod 
vestis  inferior  notabiliter  videatur,  epitogium  ipsum  sae- 
culares  Clerici  et  Religiosi,  administrationem  habentes, 
teneantur  intra  mensem  dare  pauperibus;  ceteri  vero 
Religiosi,  administrationem  non  habentes,  intra  idem  tem- 
pus  illud  te-ieantur  suis  superioribus  assignare,  in  pios 
usus  aliquos  convertendum,  Alioquin  beneficiati  suspen- 
sionis,  ceteri  vero  inhabilitatis  poenas  praedictas,  ,per 
idem  tempus  se  noverint  incurrisse. 

Huic  insuper  adjicimus  sanctioni,  ut  Clerici,  prae- 
sertim  beneficiati,  caligis  scacatis,  rubeis  aut  viridibus 
publice  non  utantur. 

XIV. 

Ub.  3.  Dccrctal.  de  Ecclesiis  aedificajidis  (ad  §.  299.) 

C  A  P  U  T    III.    (a.  1170.) 

Ad  audientiam  nostram  noveris  pervenisse,  quod 
villa ,  quae  dicitur  II. ,  tantum  perhibetur  ab  Ecclesia 
parochiali  distare ,  ut  tempore  hiemali ,  cum  pluviae 
inundant,  non  possint  parochiani  sine  magna  difficultate 
ipsam  adire:  unde  non  valeant  congruo  tempore  eccle- 
siasticis  interesse  officiis.  Quia  igitur  dicta  Eccfeskf 
ita  dicitur  redditibus  abundare,  quod  practer  illius  vil- 
lae  proventus  minister  illius  convenienter  valet  susten- 
tationem  habere.  mandamus,  quatenus  si  res  ita  se  ha- 
bet,  Ecclesiam  ibi  aedifices^  et  in  ea  sacerdotem,  sub- 
lato  appellationis  obstaculo,  ad  praesentationem  reetoris 
Ecclesiac  majoris,  cum  canonico  fundatoris  assensu  in- 
stituas,  ad  siisteniationcm  snam  ejusdem  villae  obven- 
tiones  ecclcsiasfieas  percepturum;  providens  tamen  ut 
eompelcns  in  ea  honor  pro  faeultate  ioci  matriei  Eecle- 
siae  servetur :  quod  quidcm  fieri  possc  videtur,  cum  ejus- 


Spectantia.  285 

dcm  villao  domlnus  vipjinti  arras  tciTae  fmg;iferae  velit 
ad  usiis  sacerdotis  conferre.  Si  vero  persona  matricis 
Ecclesiae  virura  idoneum  praesentare  distulerit,  vel  opus 
illud  volnerit  impedire;  tu  nihilominus  facias  idem  opus 
ad  perfectionem  deduci  et  viriim  bonum,  appellationis 
cessante  diilugio,  instituere  non  oraittas. 

XV. 

Lib.  1.  ClemenU    De  aetate  et  qvaliiate  et  ordine  Prae- 
ficiendorwn  (ad  g.  334J. 

C  A  P  U  T  II.    (ann.  1311.) 

Ut  ii,  qui  divinis  cathedralibus  vel  collegiatis,  sae- 
cularibus  vol  regularibus  Ecclesiis  sunt  mancipati  offi- 
ciis.  vel  mancipabuntur  in  posterum,  ad  suscipiendos 
sacros  Qrdines  propensius  ind«cantur:  statuimus,  ut  nul- 
lus  de  cetero  in  hujusmodi  Ecclesiis  vocem  in  Capitulo 
habeat  ( etiam  si  lioc  sibi  ab  aliis  libere  concedatur) 
nisi  saltem  in  subdiaconatus  ordine  fuerit  constitutus. 
III i  voro,  qui  dignitates,  personatus.  officia  vel  prae- 
bendas,  quibus  certi  ordines  sunt  annexi,  pacifice  nunc 
obtinent  in  eisdem  Ecclesiis,  vel  obtinuerint  in  futurum, 
(  justo  impedimento  cessante)  ad  hujusmodi  ordines  se 
promoveri  fecerint,  intra  annum,  ex  tunc.  donec  aJ 
cos  promoti  fuerint,  nullo  modo  vocem  in  Capitulo  ha- 
beant  earundem;  ipsisque  distributionum .  quae  dantur 
his.  cjui  ccrtis  horis  intersunt,  pars  dimidia  subtraha- 
tur.  non  obstantibus  quibuslibet  consuetudinibus  vel  sta- 
tutis:  poenis  aliis,  quae  cortra  tales  promoveri  ad  or- 
dinos  recusantes,  statuuntur  in  jure,  nihilominus  in  suo 
robore  pennansuris. 

XVI. 

In  Sexto.  Lib.  2.  77/.  De  appettatipnibus  (ad  §.  337.; 
C  A  P  U  T   III.    (aim.  1845.) 

Romana  Ecclesia  ( el  infra).  Cum  Suffvaganeorum 
EUiemensis  Ecclesiae,  suorumque  ofBcialium  (qui  gene- 
raliter  de  causis  ad  ipsorum  forum  pertinentibus  eorum 
vicos  supplendo  cognoscunt)  unura  et  idem  consisto- 
riiun  sive  auditorium  sit  censenduin :  ab  ipsis  officiali- 
bus,  iioii  ad  dietos  SufFraganeos  (ne  ab  eisdem  ad  seipsos 
interponi  appellatio  vidcatur)  sed  de  jure  ad  Rkemen- 


286 


Ad  Concilium  Tr identinum 


sem  est  curiam  appellandum.  Ab  Archidiaconis  vero, 
aliisque  inferioribus  Praelatis.  Suffraganeis  subjectis  eis- 
dem,  et  eorum  officialibus,  ad  Suffraganeos  ipsos  debet, 
et  non  ad  eandem  curiam  (omissis  dictis  Suffraganeis) 
appellari;  nisi  aliud  Rhemensi  Ecclesiae  de  consuetu- 
dine  competat  in  hac  parte.  Cum  autem  ad  praefatam 
curiam  ab  eorumdem  Suffraganeorum  vel  suorum  offi- 
cialium  audientia  fuerit  appellatum,  Rhemensis  Archie- 
piscopus  (qui  pro  tempore  fuerit)  vel  officialis  ipsius 
nullatenus  in  appellationis  causa  interpositae ,  ante  de- 
finitivam  sentontiam  citent  partes,  nec  etiam  aliis  illam 
committaiit,  appellationis  ejusdem  causa  probabili  seu 
legitima  non  expressa. 

Si  vero  vocatis  partibus,  vel  nullatenus,  aut  non 
intra  decem  dies  post  interlocutoriam  vel  definitivam 
sententiam  appellatum  fuisse,  seu  aliquid  aliud  simile, 
sicqne  non  esse  per  appellationem  ad  eumdem  Archie- 
piscopum  vel  ejus  officialem  devolutum  negotium  propo- 
nantiu-:  iidem  (nisi  prius  ipsis  constiteiit  causam  ipsam 
ad  eos  totaliter  fuisse  delatam)  prohibere,  ne  in  causa 
illa,  vel  ne  ad  executionem  procedatur  sententiae  non 
praesumant. 

Quod  si  objiciatur  ex  injusta  causa,  seu  minus  le- 
gitima,  ante  sententiam  appellationem  interpositam  ex- 
stiti.^se,  et  ex  eo  non  esse  appellationem  hujusmadi  ad- 
mittendam:  nequeunt  praedicti  Archiepiscopus  vel  ejus 
officialis  prohibere,  ne  procedatur  in  causa,  nisi  prius 
appellatione  recepta  velut  emissa  ex  causa  probabili, 
cognoscere  incipiant  de  causa  hujusmodi^  an  sit  vera. 
Si  autem  post  sententiam  in  casibus  a  jure  prohibitis 
(utpote  a  sententia  super  manifesto  et  notorio  crimine, 
vel  de  quo  quis  in  jure  confessus  extitit,  promulgata) 
vel  consimilibus  appellatum  fuisse  dicatur:  possunt,  ne 
sententia  executioni  mandetur  (postquam  cognoscere  coe- 
perint,  utrum  sit  recipienda,  vel  non  appeilatio^  ab  eo 
interposita)  inhibere.  In  alium  quoque,  qui  circa  rem, 
de  qua  inter  appellantem  et  appellatiun  controversia 
vertitur,  aliquid  post  eorum  inhibitionem  attentat,  non 
valet  occasione  hujusmodi  jurisdictionem  aliquam  ven- 
dicare.  Cum  vero  is,  qui  ad  Rhemensem  curiam  super 
aliqua  causa  vocem  appellationis  emittit,  nihilominus  in 
causis  aliis  Ordinarii  sui  jurisdictioni  subjiciatur:;  Rhe- 
mensis  Archiepiscopus  vel  officialis  ipsius  nequaquam 
jurisdictioncm  ipsam  in  aliis  impediant  3  ut  ab  ejusdem 


Spccfcantia. 


287 


Onlinarfi  potestate  totaliter  eximant  talitep  appellantem. 
Debel  autem  ad  eos  ab  Episcopis  pracfatae  provinciae 
super  causis,  in  quibus  temporalem  jurisdictionem  exer- 
eent,  nisi  foirte  de  consuetudine  aut  privilegio,  sive  jure 
alio  speciali  sit  appellandum  ad  alhun,  appellari.  Sen- 
tentias  qtioque  interdicti  vel  suspensionis  seu  excommu- 
nicationis  in  np]>ellantem  ab  eo,  a  quo  appellatum  pro- 
ponitur,  proinulgatas ,  nullatcnus,  nisi  vocatis  partibus 
ct  de  appellatione  legitime  cognita .  revocent,  aut  de- 
nunticnt  esse  nullas.  Cum  autem  ad  Rhemensem  Archi- 
episcopum  ab  audientia  Sullra^anei  sui  super  aliqua 
causa  fuerit  ante  sententiam  appellatum;  idem  Archi- 
episcopus  (postquam  de  appellatione  cognita  constiterit 
eam  minus  rationabiiem  exstitisse)  causam  ad  eundem 
Suilraganeum  remitterc  non  postponat. 

xm 

Bonifacius  VIII.    In  Sexto.  Lib.  3.  Tit.  2.  de  Clerieis 
conjugatis  (ad  §.  368J. 

CAP.  UNIC. 

Clerici,  qui  cum  unicis  et  virginibus  contraxerunt, 
si  tonsuram  et  vestes  deferant  clericales,  privilegium 
rctineant  Canonis  ab  Innocentio  secundo  praedecessore 
nostro  editi  in  favorcni  totius  ordinis  clericalis.  Et  cum 
juxta  Parisiense  Concilium  nulius  Clericus  distringi  de- 
bcat.  aut  condemnari  a  judice  saeculari;  praesenti  de- 
claramus  edicto,  hujusmodi  Clericos  conjugatos  pro  com- 
missis  ab  eis  excessibus  vel  dclictis  trahi  non  posse 
eriminaliter  aut  civiliter  ad  judicium  saeculare :  nec  ab 
ipsis  saecularibus  judicibus  eos  debcre  personaliter  vel 
ctiani  pceunialiter  (ne  per  unani  viam  concedatur  eis- 
dem  judicibus,  quod  per  aliam  denegatur  )  ullatenus  con- 
demnari.  In  ceteris  autem,  vel  nisi.  ut  praemittitur, 
tonsuram  vel  vestes  fcrant  clericales.  eliam  in  praemis 
sis  eos  gaudere  nolumus  privilegio  clericali. 

xvni. 

Grcgorius  X.  in  gniera/i  Coneilio  Lugdunenxi.     In  6. 
Lib.  3.  Til.  '20.    De  censibus  ct  cxaetionibus 
(ad  §.  430.) 

CAPUT  II.    (a.  1274.) 

Exigit  pervcrsorum  audacia,  ut  non  simtis  sola  de- 
lictorum  prohibitione  contenti,  sed  etiam  poenam  delin- 


288 


Ad  Concilium  Tridentinum 


quentibus  imponamus.  Constitutionem  itaque  felicis  re- 
cordationis  lnnocentii  Papae  IV.  praedecessoris  nostri, 
editam  super  non  recipiendis  in  pecunia  procurationi- 
bus,  ac  super  receptionem  munerum  visitantibus,  eorum- 
qite  familiaribus  interdicta,  quam  multorum  fertur  te- 
meritas  praeterire,  volentes  inviolabiliter  observari,  eam 
decernimus  poenae  adjectione  juvandam :  statuentes,  ut 
universi  et  singuli,  qui  ob  procuratioiiem  sibi  ratione 
visitationis  debitam  exigere  pecuniam,  vel  etiam  a  vo- 
lcnte  reeipere,  vel  alias  constitutionem  ipsam  recipien- 
do  munera,  sive  visitationis  officio  non  impenso^  pro- 
eurntionem  in  victualib us  3  aut  aliquid  aliud  procuratio- 
nis  occasione,  violare  praesumpserint,  duplum  ejus,  quod 
receperint  .  Ecclesiae,  a  qua  id  receptum  fueiit,  intra 
mensem  reddere  teneantur.  Alioquin  ex  tunc  Patriar- 
chae,  Arcliicpiseopi,  Episcopi,  duplum  ipsum  ultra  prae- 
dietum  teinpus  restituere  differentes,  ingressum  sibi  Ec- 
clesiae  scntiant  interdictum.  Inferiores  vero  ab  oflicio  et 
beneficio  noverint  se  suspensos,  quonsque  de  duplo  hu- 
jusmodi  gravatis  Ecclesiis  plenariam  satisfactionem  im- 
pendant,  nulla  eis  in  lioc  dantium  remissione,  liberali- 
tatc  seu  gratia  valitura. 

XIX. 

Ex  CancUio  Latcrav.  snb  Innocmt  III.  Cap.8.  et  Lib.5. 
Deeretalium,  Tit.  1.  de  accusationibus  et  inquisitioni- 
bus  (ad  §.  433.;. 

CAPUT  XXIV.    (a.  1216.) 

Qualiter  et  quando  debeat  Praelatus  procedere  ad 
inquirendum  et  puniendum  subditorum  excessus,  ex  an- 
ctoritatibus  Novi  et  Vetcris  Testamenti  colligitur  eviden- 
ter,  ex  quibus  postea  processerunt  canonicae  sanctio- 
nes,  sicut  olim  aperte  distinximus  et  nune  saeri  appro- 
batione  Concilii  conlirmamus.  Lcgitur  enim  in  Evange- 
lio  (Luc.  XVI. ,  2.;,  quod  viHicus  ille,  qui  diffamatus 
erat  apud  doininum  suum,  quasi  dissipasset  bona  ipsius, 
audivit  ab  illo:  Quid  hoc  audio  dc  te  !  Redde  rationem 
riUicationis  tuae  ,  jam  enim  non  poteiis  amplius  villi- 
care.  Et  in  Genesi  (XVIII,  21.)  Dominus  ait:  De- 
scendam  et  vidcbo,  utrum  cJamorem,  gui  venit  ad  me, 
opei°e  complecerint.  Ex  quibus  auctoritatibus  manifeste 
comprobatur,   quod  non  solum  cuiu  subditus,  verum 


B  p  e  0 1  a  o  t  i  a. 


380 


etiam  cum  Prnelatus  excedit.  sl  per  cmmorem  ct  f;»- 
mani  ad  aures  superioris  pervenerit.  non  quidem  a  ma- 
lcvolis  ct  mnledicis.  scd  a  providis  ct  hoiiestis;  ncc  80- 
mcl  tnntum.  scd  sac])c  (quod  clamor  innuit  cr  diiiama- 
tio  mnnifcstat)  dcbct  coram  Ecclcsiae  Senioribus  verita- 
tcm  diliircntius  perscrutari ;  ut  si  rei  poposcerit  qual  ita  s, 
canonica  districtio  cnlpam  feriat  delinqueutis.  non  tam- 
quam  idem  sit  accusator  et  judcx.  scd  quasi  deferento 
fama,  vel  dcnuntiantc  clamore.  ofiicii  sui  debitum  exse- 
quatur.  Licct  autcm  hoc  sit  observandum  in  Subditis, 
dili^entius  tamcn  obscrvandum  est  in  Praelatis.  qui 
quasi  signum  sunt  positi  ad  sagittani  (Thren.  III..  V2.J. 
Et  quia  non  possunt  omnibus  complacere.  cum  cx  of- 
ficio  tineantur  non  solum  arguere .  sed  ctiam  ineroparc. 
quin  ctiam  interdum  suspenderc.  nonnumquam  vcro  li- 
gare:  frequenter  odium  multorum  incurnint  ct  insidias 
patiuntur.  Et  ideo  sancti  Pafres  provide  statucnmt.  ut 
accusatio  Praelatorum  non  facile  admittatur:  nc  con- 
cus>is  columnis.  corruat  aedificium;  nisi  diligeus  adhi- 
beatur  cautela  .  pcr  quam  non  solum  falsae,  sed  etiam 
malis;nac  criminationi  janua  praecludatur.  Verum  ifa 
volucrtLit  providere  Praelatis ,  ne  criminarentur  in  juste, 
ut  tamen  caverent,  ne  delinquerent  insolenter.  contra 
morbum  utrumque  invenientos  congruam  medicinam.  vi- 
delicct  ut  crimiualis  accusatio .  quae  ad  diininutionem 
capitis  (id  cst  degradationem)  intenditar .  nisi  le^itima 
praecedat  inscHptio .  nullatenus  admiuatur.  Sed  cum 
super  exccssibus  suis  quisquam  fucrit  infamatus.  ita  uf 
jam  clamor  adscendat .  qui  diutius  sine  scandalo  dissi- 
mulari  non  possit.  vel  sine  periculo  tolcrari.  absquc 
dubitntionis  scnipulo  ad  inquircndum  ct  puniendum  eju;* 
exccssus ,  non  ex  odii  foniite.  sed  cbaritatis  proceda- 
tur  affeetu;  quatenus.  si  fuerit  s;ravis  excessus,  etsi  non 
degradetur  ab  Ordine.  ab  Administrationc  tamen  amo- 
veatur  omnino:  quod  est.  secundum  evan^elicam  sen- 
temiam.  a  villicatione  villicum  amoveri,  qui  non  potest 
villicationis  suae  dismam  reddcre  rationem.  Debet  igiJ 
tur  esse  praesens  is.  contra  qucm  facienda  est  inquisi- 
tio,  nisi  se  per  conrumaciam  abscntaverit .  of  exponenda 
snnt  ei  illa  capitula.  de  qtiibus  fuerit  inquirendum  .  uf 
facultatem  habeat  defendendi  seipsum.  Et  non  soluni 
dicta .  sed  etiam  nomina  ipsa  testium  suot  ci.  ut.  quid 
t  a  quo  sit  dictum.  appareat.  publicanda:  nec  non 

19 


290 


Ad  Concilium  Trid entinum 


exceptiones  et  replicationes  legitimae  admittendae ,  ne 
per  suppressionem  nominum,  infamandi,  per  exceptio- 
num  vero  exclusionem,  deponendi  falsum  audacia  prae- 
beatur.  Ad  corrigendos  itaque  Subditorum  excessus, 
tanto  diligentius  debet  Praelatus  assurgere,  quanto  dam- 
nabilius  eorum  offensas  desereret  incorrectas ,  contra 
quos,  ut  de  notoriis  excessibus  taceatur,  etsi  tribus 
modis  possit  procedi,  per  accusationem  videlicet,  de- 
nuntiationem  et  inquisitionem  ipsorum :  ut  tamen  in  om- 
nibus  diligeris  adhibeatur  eautela,  ne  forte  per  leve  com- 
pendium  ad  grave  dispendium  veniatur:  sicut  accusatio- 
nem  legitima  praecedere  debet  inscriptio ,  sic  et  denun- 
tiationem  charitativa  admonitio  et  inquisitionem  clamosa 
insinuatio  praevenire;  illo  semper  adhibito  modefamine, 
ut  juxta  formam  judicii ,  sententiae  quoque  forma  dicte- 
tur.  Hunc  tamen  ordinem  circa  regulares  personas 
non  credimus  usquequaque  servandum,  quae,  cum  causa 
requirit,  facilius  et  liberius  a  suis  possunt  administra- 
tionibus  amoveri. 

XXl. 

Ub.  5.  Decretal.  Tit.  33.  1  De  privilegiis  et  excess.  pri- 
vileg.  (ad  §.  439.J 

CAP.  XVI.    (a.  1213.) 

Cum  Capella  ducis  Burgundiae  gaudere  dicatur  hu- 
jusmodi  privilegio,  quod  nullus  Archiepiscopus  vel  Epi- 
scopus  in  personas  Canonicorum  ejusdem  Capellae  suj 
spensionis  vel  excommunicationis  aut  interdicti  sententias 
audeat  promulgare:  quidam  Capellae  supradictae  Cano- 
nici,  qui  parochiales  Ecclesias  a  te  tenent,  occasione 
privilegii  praelibati,  in  his  etiam,  quarum  jurisdictio 
ad  te  pertinet,  ita  se  dicunt  exemptos,  ut  quantumcum- 
que  graviter  interdum  excedant,  tuae  correctioni  recu- 
sent  et  sententiae  subjacere.  Quocirca  mandamus,  qua- 
tenus  in  quantum  exempti  sunt  ejTisdem  ratione  Capellae, 
apostolicis  privilegiis  deferas  reverenter ;  sed  in  quantuin 
ratione  parochialimn  Ecclesiarum,  vel  alias  jurisdictionem 
tuam  respicere  dignoscuntur,  officii  tui  debitum  in  eosdem 
libere  prosequaris. 


I 


BpecUntia.  21)1 
XXI. 

In  Sexto.   LU).  3.  Tit  3.    De  Clerieis  von  residantibus. 
(ad  §. 

CAP.   U  N  I  C.    (a.  1298.) 

Consuetiitlineiiij  quae  iii  quibusdam  inolevit.  qua  Ca- 
nonici  et  alii  beneficiati,  seu  Cleriei  eathedralium  et  alia- 
rum  coflegiatarum  Ecclesiarum ,  distributiones  quotidia- 
nas  (qune  alias  inanualia  benelieia  seu  vietualia  nuncu- 
pantnr  et  tantum  residentibus  tribuuntur)  qualitercum- 
que  in  civitatibus  seu  aliis  locis  (in  quibus  ipsae  eon- 
sistunt  Ecclesiae)  sint  praesentes,  lieet  divinis  ofncfis 
non  intersint,  ex  integro  percipiunt,  ac  si  continue  in 
Ipsis  Ecclesiis  in  eisdem  officiis  deservirent.  penitus  im- 
probantes,  statuimus,  ut  distributiones  ipsae  quotidia- 
nae .  in  quibuscumque  rebus  consistant,  Canonieis  ac 
aliis  beneficiatis  et  Clericis  Ecclesiarum  ipsarnm.  qui 
eisdem  officiis  in  ipsis  Ecclesiis  adfuerint,  tribuantur 
jnxta  Ecclesiae  cujuslibet  ordinationem  rationabilem.  jam 
faetam.  seu  etiam  faeiendam.  Qui  vero  aliter  de  A\- 
stributionibus  ipsis  quidquam  receperit  (excepfis  illfe, 
quos  infirmitas.  seu  justa  et  rationabilis  corporalis  ne- 
cessitas.  aut  evidens  Ecclesiae  utilitas  excusaret)  rerum 
sic  reeeptannn  dominium  non  acquirat,  nec  faciat  eas 
suns.  imo  ad  oinnium  restitutionem,  quae  contra  hujus- 
modi  Constitutionem  nostram  receperit  tcneatur.  De  di- 
stributionibus  etiam  pro  defunctorum  auniversariis  lar- 
giendis,  idem  decernimus  observandum. 

XXIt. 

In  Srxto.    Lib.  3.  Til.  16.    De  statu  Ilegulariiun. 
(ad  §<  478.; 

C  AP.  UNI  C.    (a.  12CS.) 

Periculoso  et  detestabili  quarumdam  monialium  stn- 
tui  (quae .  honestatis  lnxatis  habenis  et  monaeliali  mo- 
destia  sexusque  verecundia  impudenter  abjectis.  extra 
sua  lnonasteria  nonnumquam  per  habitacula  saeeularium 
personarum  discurrunt  et  frequenter  infra  eadem  monn- 
steria  personas  suspectas  admittunt.  in  illius.  cui  suam 
integrita&em  voluntate  spontanea  devovemnt.  gravem  of- 
fensam.  rtitigionis  opprobrium  et  seaudalum  plurhno- 
riun)  providere  salubriter  cupientes,  praesenti  Constittt* 

19  * 


933 


Ad  Concilium  Tride  ntinum 


tione  perpetuo  irrefragabiliter  valitura,  sancimus,  unr- 
versas  et  singulas  moniales,  praesentes  atque  futuras, 
cujuscumqtie  Heligionis  sint  vel  Ordinis ,  in  qnibuslibet 
mundi  partibus  exsistentes ,  sub  perpetua  in  suis  mona- 
steriis  debere  de  cetero  permanere  clausnra,  ita,  qnod 
nulli  earum  religionem  tacite  vel  expresse  professae, 
sit  vel  esse  valeat  quacumque  ratione  vel  eausa  (nisi 
forte  tanto  et  tali  morbo  evidenter  earum  aliquam  la- 
borare  constaret ,  quod  non  posset  cum  aiiis  absque 
gravi  periculo  seu  scandalo  commorari)  monasteria  ipsa 
deinceps  egrediendi  facultas:  nullique  aliquatenus  inlio* 
nestae  personae,  nec  etiam  honestae  (nisi  rationabilis 
et  manifesta  causa  exsistat,  ac  de  iliins,  ad  quem  per- 
tinuerit,  speciali  licentia)  ingressus  Vel  accessus  pateat 
ad  easdem:  ut  sic  a  publicis  et  nmndanis  conspectibus 
separatae,  omnino  servire  Beo  Vaieant  liberius  et  (la- 
sciviendi  opportunitate  subiata)  eidem  corda  sua  et  cor- 
pora  in  omni  sanctimonia  diligentius  custodire.  Sane 
ut  lioc  salutare  Statutum  commodius  valeat  observari, 
districtius  inhibemus^  ne  in  monasteriis  Ordinum  non 
mendicantium,  aliquae  recipiantur  de  cetero  in  sorores, 
nisi  quot  poterunt  de  ipsorum  monasteriorum  bonis,  sive 
proventibus  absque  penuria  systentari:  si  secus  actum 
fuerit,  irritum  decernentes. 

Verum  quando  Abatissa  vel  Priorissa  cujusvis  mo- 
nasterii ,  pro  feudo ,  qnod  monasterium  ipsum  tenet  ab 
aliquo  principe  seu  domino  temporali,  sibi  debebit  ho- 
magium  vel  fidelitatis  sacramentum  praestare  (nisi  quod 
per  procuratorem  illud  praestet,  possit  efficere  apud 
eum)  de  monasterio  cum  lionesta  et  decenti  societate 
cxire  poterit  eo  casu  licenter,  homagio  facto,  quam 
primum  commode  poterit,  seu  fidelitatis  praestito  sacra- 
mento ,  ad  ipsum  monasterium  e  vestigio  reversura : 
sie ,  quod  in  fraudem  residentiae  sive  morae  claustraiis 
nihil  nat  omnino. 

Poiro  ne  moniales  causam  seu  occasionem  habeant 
evagaiuli.  prineipes  saeculares  ac  alios  dominos  tempo- 
rales  roganms.  rcqiiirimus  et  obsecranms  per  viscera 
misericordiae  Jesu  Christi,  eisdem  in  remissionem  pec- 
caminmn  nihilomiims  suadentes.  quod  Abbatissas  ipsas 
ct  Priorissas,  ac  moninles  qiiaseunnjne,  monasteriorum 
suonim  cnram.  an\iiir.:istrafionem ,  negotiavc  gerentes, 
qnibnscinn<jiie  nomiuilms  ecnseanlnr.  per  procnratores 
m  suis  tribnnalibus  seu  curiis  litigare  permittant:  ne 


Speciantla.  203 

pro  eonstiruendis  procuratoribus  (qui  Atornafl  fn  nliqui- 
bus  partibus  nuncupantur)  seu  aLis  hujusmodi,  easdem 
opbrteaf  evagari.  Si  qui  vero  eontra  praesumserint, 
exhortatiooi  liujusmodi  ratienabili  atque  sanctae  obtem- 
perare  nolentes,  cum  sit  juri  centrarium,  quod  mulieres 
(praesertim  raligiosae)  per  seipsas  litigare  eogantur,  efc 
a  via  deviet  honestatis  et  perieaJum  animarum  inducat, 
ad  hoc  per  suos  Ordinarios  ecclosiasticos  censura  eecle- 
siastica  eompellantur.  Episcopis  autem,  et  aliis  Prae- 
latis  superioribus  et  inferiorihus  quibuscumque  injungi- 
mus.  quod  ct  ipsi  causas  sou  negotia,  quae  praofatae 
moniales  habebunt  agere  poram  ipsis,  aut  in  curiis  co- 
rumdem.  sive  sjnt  hnmngin.  fidelitatis  sacramenta,  lites, 
vel  qnidquid  aliud,  ipsa  per  procm-atores  earum  iieri 
faciant  ct  tractari, 

Et  quoniam  parum  essoe  eondere  jura,  nisi  essent, 
qiii  ea  executioni  debitac  demandarent,  Patriarchis,  Pri- 
matibus,  Archiepiscopis  et  Episcopis  universis  districte- 
in  virtute  sanctae  obedientiae.  sub  obtestatione  divini 
judicii,  et  intormizratione  malcdictionis  aeternae,  j)rae- 
cipicudo  mandnmus,  quatenus  eorum  quilibet  in  eivitate 
ac  dioecesj  propria,  in  monasteviis  monialium,  sibi  or- 
dinario  jure  subjectis,  sua,  in  iLs  vero,  quao  ad  Ro- 
manam  iminediare  spectant  Eeclesiain,  Sedis  apostolicae 
auctoritate;  Abbatesvero  et  aiii,  tam  exempti  quam non 
exempti  Praelati  Eeclesiarum,  monastcriorm-n  ct  ordinum 
quorumcumque,  in  monasteriis  hujusmodi,  sibi  subje- 
ctis,  .le  clnusura  eonvcnienfi.  ubi  non  est,  ipsorum  mo- 
Basterionim  expensis  et  iidelium  cleemosynis,  quas  ad 
hnc  proeurent.  diligentius  faeienda,  ct  de  ipsis  monia- 
libus  iiu  Judendis.  quam  priinum  commode  poterunt,  pro- 
videre  procurent,  si  divinae  ac  nostrae  indignationis 
voluerint  acrimoniam  evitare :  contradictores  atque  re- 
belles  per  censuram  ecolesiasticam ,  appellatione  posl 
pnsita .  cempescendo*)  invoeaio  ad  hoe  (si  opus  fuerit) 
auxitio  brachii  saecularis.  Per  boc  autem  in  monasfc- 
riis  exemptis  Ordinarii  locorum.  (pioad  alia  nullam  sibi 
ercdant  jurisdictioncm  vel  poteslatein  aliquatcnus  vct- 
tributam. 


294 


Ad  Concilium  Tridentinum 


XXIII. 

Ex  hnocentio  111*.  m  Concilio  Lateranensi  Cap.  12. 
et  IJb  3.  Decretal.  Tit.  35.  de  stat.  monachorum 
(ad  §.  482J. 

C  A  P  U  T    VII.   (a.  1216.) 

In  singulis  regnis  sive  provinciis  fiat  de  triennio 
m  triennium,  salvo  jure  dioecesanorum  Pontificuni,  com- 
mune  capitulum  Abbatum  atque  Priorum,  Abbates  pro- 
prios  non  habentium ,  qui  non  consueverunt  tale  Capi- 
tulum  celebrare:  ad  quod  universi  eonveniant,  praepe- 
ditionem  canonieam  non  habentes,  apud  unum  de  mo- 
nasteriis,  ad  hoc  aptum;  hoe  adhibito  moderamine,  ut 
nullus  eorum  plus  quam  sex  evectiones  et  octo  personas 
adducat.  Advocent  autem  charitative  in  hujnsmodi  no- 
vitatis  primordiis  duos  Cisterciensis  Ordinis  Abbates  vi- 
cinos,  ad  praestandum  sibi  consilium  et  auxilium  op- 
porfunum,  cuni  sint  in  hujusmodi  Capitulis  celebrandis 
ex  longa  consuetudine  plemus  informati.  Qui  absque 
contradictione  duos  sibi  de  ipsis  associent,  quos  vide- 
rint  expedire.  Ac  ipsi  quatuor  praesint  Capitulo  uni- 
verso,  ita,  quod  ex  hoc  nullus  eorum  auctoritatem  prae- 
lationis  assumat:  unde,  cum  expedierit,  provida  pos- 
sint  deliberatione  mutari.  Hujusmodi  vero  Capitulum  ali- 
quot  certis  diebus  continue  juxta  morem  Cisterciensis 
Ordinis  celebretur,  in  quo  diligens  habeatur  tractatus 
de  reformatione  Ordinis,  et  obserrantia  regulari :  et 
quod  statutum  fuerit,  illis  quatuor  approbantibus ,  ab 
omnibus  inviolabiliter  observetur,  omni  excusatione  et 
contradictione  ac  appellatione  remotis^  proviso  nihilo- 
minus,  ubi  sequenti  termino  deceat  Capitulum  celebrari. 
Et  qui  convenerint,  vitam  ducant  communem,  et  faciant 
proportionabiliter  simnl  omnes  communes  expensas.  ita, 
quod  si  non  omnes  potuerint  in  eisdem,  saltem  plures 
simul  in  divorsis  domibus  commorentur.  Ordinentur  etiam 
in  eodem  Capitulo  reBgiosae  ae  circumspectae  personae, 
qune  singulas  abbatias  ejusderti  regni  seu  provinciae, 
non  solum  monaehoruin ,  scd  eliam  monialiuin,  secun- 
dum  formam  sibi  praefixam ,  viee  nostra  studeant  visi- 
larej  corrigentes  et  reformantes,  quae  correetionis  et 
reformationis  officio  viderint  indigere,  ita ,  qund  si  rc- 
ctoreni  loci  cpgnoverint  ab  administratione  penilus  amo- 


tiessio  XXV. 


295 


vendmn,  denuntient  Episcopo  proprio,  ut  illnm  nmovere 
procnret ;  quod  si  non  fecerit,  ipsi  visitatores  lioc  refe- 
rant  ad  apestolicae  Sedis  examen.  lloc  ipsum  regulares 
Canonicos  secundum  Ordinem  suum  volumus  el  praeci- 
pimus  observare.  Si  vero  in  hac  novitate  quidquam 
difficulfetis  emerserit,  quod  per  praedictas  personas  ne- 
queat  expediii .  ad  apostolicae  Sedis  judicium  absque 
scandale  referatur:  ceteris  irrefragabilitei*observatis,.quae 
concordi  fuerint  deliberatione  provisa. 

Porro  dioecesani  Episcopi  monasteria  sibi  subjecta 
ita  studeant  reformare.  ut .  cum  ad  ea  praedicti  visita- 
tores  accesserint,  pms  Zn  JQis  inveniant,  qubd  commen- 
datione,  quam  quod  correctione  sit  dignum;  attentis- 
sime  praecaventes ,  ne  per  eos  dicta  monasteria  inde- 
bitis  oneribus  aggraveritur:  quia  sic  volumus  superio- 
rum  jura  servari',  ut  inferiorum  nolimus  injurias  susti- 
nere.  Ad  hoc  districte  praecipimus'  tam  dioecesanis  Epi- 
scopis;  quam  persbnis,  quae  praeerunt  Capitulis  cele- 
braudis,  ut  per  censuram  .ecclesiasticam .  appellatione 
remota,  compescant  Advocatos.  Patronos,  Vicedominos, 
Bectores  et  Cpnsules,  Magnates  et  Milites,  seti  qnoslibet 
alios.  ne  inonasteria  praesumant  offendere  in  personis 
ac  rebos;  et,  si  forsitan  offenderint,  eos  ad  satisfactio- 
nem  compellere  non  omittant,  ut  liberius  et  quietius 
omnipotenti  Deo  valeant  famuiari. 

XXIV. 

Ih  Sexto.   Lib.  L   Tit.  3.    Dc  rcscripfis  (ad  §.  561.). 

C  A  P  U  T    XI.    (a.  1302.) 

Statutum.  quod  cirea  Judices  a  Sede  apostolica  de- 
putandos,  nuper  edldimiis,  cum  quaedam  contenta  in 
eo .  quae  pro  communi  utilitate  oredebantur  inducta 
(sicut  experientia  docuit)  tendere  dignoscantur  ad  noxam, 
Sanctione  praesenti,  quam  irrefragabiliter  observari  man- 
(lamus.  suadente  utilitate,  in  melius  duximus  reforman- 
(hun.  Sancimus  i^itur,  ut  nullis,  nisi  dignitate  prae- 
ditis.  aut  personatum  obtinentibus ,  seu  Ecclesiarum  ca- 
thedralium  Canonicis,  causae  auctoritate  litterarum  Sedis 
apostolicae,  vel  Legatorum  ejusdem  de  cetero»  commit- 
tantur,  nec  audiantur  alibi,  quam  in  civitatibus,  vel 
locis  insignibus ,  ubi  possit  commode  copia  perifonim 
haberi. 


Ad  ConcilUun  Tridentiiaum 


0  R  A  T  I  0 

HABITA  1N  SESSIONE  XXV. 
C  ()  N  C  1  L  I  I  TRIDENTINI, 

ab  Hier.  Ragazono  Veneto,  Episc.  Nazianzeno , ' et 

Coadjuiore  Famaugustano  y 

qm  smmnatim  recensentnr  omnia  3n  Conciiio  Tridentino  definita,  quae 
et  ad  pie  credendnm  et  ad  bene  vivendum  pertinent. 

Audite  haec  omnes  gentes,  auribus  percipite  omnes 
qni  habitatis  orbem!  Tridentinum  Conciiium  jam  diu 
cocptum ,  aliquando  intermissum,  distractmn  yarie  atque 
divulsum,  nunc  demum,  singulari  Dei  omnipotentis  bene- 
ficio,  sumina  atque  incredibili  omnium  ordinum  ac  natio- 
num  voluntate  coimectitur  atque  perficitur,  Dies  liaec 
quidem  felicissima  christiano  populo  illuxit,  in  qua  tem- 
plum  Doiuini  disturbatum  frequenter  ac  dissipatum  re- 
ficitur  et  absolvitur ,  et  navis  haec  una  bonorum  omnium 
ex  maximis  ac  diuturnis  turbinibus  atque  fhictibus  tuta 
in  portu  collocatur,  quam  utinam  conscendere  nobiscum 
ii  voluissent,  quorum  in  primis  gratia  baec  ipsa  naviga- 
tio  instituta  fuit;  atque  aedificii  hujus  construendi  par- 
ticipes  exsisterent,  qtii  lioc  nobis  negotium  exhibuerunt; 
majoris  nunc  profecto  laetitiae  causam  liaberemus.  Sed 
nostra  id  certe  culpa  non  accidit. 

Nos  urbem  banc  in  Germaniae  faucibus,  id  est,  in 
donms  illorum  fere  limine  posjtam  elegimus,  nos  custo- 
diam  nullam  nobis,  ne  suspicioncm  illis  aiiquam  'minus 
liberi  loci  daremus,  adhibuimus,  nos  eam  fklem  publicam 
Uljs  concessimus,  quam  sibi  ipsi  comnosuerunt,  nos  hic 
illos  perdiu  exspectayimus ;  neque  hortari  ac  rogare 
uimpiam  destitimus,  ut  ad  veritatis  lucem  cojrnoscendam 
accederent.  Verum  iliis  etiam  abscntibus,  satis,  ut  puto, 
a  nobis  consultum  est.  Ktenim  cum  duo  esscnt  in  qui- 
bus  aegris  atque  infirmis  iilorum  aniinis  medicina  fuit 
adhibenda;  alterum  fidej  patholicae  ac  vere  evangelicae, 
illis  in  rebus  quae  in  diibium  ab  ipsis  vocantur,  quaequc 
opportunae  Jiis  temporibus  viderentur  ,  expljcata  et  con- 
firniata,  disjectis  omnibus  ac  dissipatis  crrorum  tenebris, 
doetrina;  altcrum  disciplinae  ecclesiastieae,  cujus  potis- 
simum  depravatione  iili  se  a  nobis  defeciss,e  affirmant, 
restitutio;  utramque,  quantum  in  nobis  fuit,  pro  tcmpo- 
rum  hor um  ratione ,  cumulate  praeslitimus. 


Spcctantia, 


297 


PrincJplo  onhn  sancta  haoc  Synodus  (facta,  ex  lau- 
dabili  majorum  nostrorum  consuetudine,  sua  fidei  pro- 
fessione)  ut  qubddam  quasi  fundamentum  foturis  actio- 
nibus  poneret,  ot  (jiiibus  tostinioniis  atque  praesidiis  in 
dogmatibus  sanciendis  nitendmu  essct,  ostenderet,  Veteris 
ac  Novi  Testamenti  libros,  qui  essent  sine  ulla  dubita- 
tione  recipiendi,  antiquorum  Conciliorum  probatissimorum 
exemplo,  pie  ct  prudenter  enumeravit,  ac,  nc  c|e  vcrbis 
quidem  ulla  ex  variis  versiouibus  oriri  posset  difficultas, 
certam  ae  definitam  dc  Graecis  et  llebraeis  translatio- 
nem  approbavik    llinc  omnium  baeresum  caput  atquc 
arcem  aggrcdiens,  de  Iiumanae  naturae  corruptis  initiis 
ea  statuit.  quae  veritas  ipsa,  si  Ioqui  posset,  exprimeret. 
De  justificatione  dejnceps  (res  magna,  et  cum  ab  anti- 
quis,  tum  a  nostri  temporis  iiaereticis  mirum  in  modum 
oppuynata)  ea  delinivit,  quibus  et  perniciosissimis  eo  in 
genere  opinionibus  occurreretur ;  ct  rccta  sentiendi  ratio 
miro  quodam  ordine,  atque  admirabili  sapientia  (ut  in 
illis  Dei  Spiritum  facile  agnoscas)  demonstraretur.  Prac* 
stantissimo  lioc  post  honiinum  memoriam  decreto  liae- 
reses  fere  universae  jugulantur,  et,  quasi  caligo  sole, 
discutiuntur  ac  dispelluntur,  eaque  claritas  isque  splen- 
dor  veritatis  apparet,  ut,   tantum  lumen  quin  videat, 
dissimularc  jain  nemo  possit.    Subsecuta  est  salutaris 
septem  divinorum  Ecclesiae  Sacramentorum  tractatio; 
priinum  simul  de  omnibus,  post  de  uuoquoque  separa- 
tim.    Hic  vero  quis.  non  videt,  quam  distincte,  explica  e, 
abundanter,  illuminatc.  et  ( quod  caput  est)  vere  tota 
eaelestium  horuin  mysteriorum  ratio  jontineatur Quis 
in  tam  magna  inultipiieique  doctrina,  quid  aut  sequen- 
duui  aut  iugienduin  sit,  potest  ulio  modo  desiderare? 
Quis  iu  iliis  omnibus  errandi  locum  aut  occasionem  in- 
veniet  V    Quis  deniquc  de  Sacramentorum  ihorum  vi  at- 
que  virtute  dubitare  in  posterum  poterit  ?   cum  gratiam 
illam.  quae  iJiis  ipsis  quibusdam  quasi  stiliicidiis  in  fide- 
liiun  quotidic  mentes  illabitur  ,  tunc  nobis  adfuisse  tam 
copioso  perspiciatur?    Accesserunt  ad  liaec  de  sacro- 
sancto  Missae  sacrificio  et  de  Communione  sub  utraquc 
specie  et  parvuiorum.  decreta,  quibus  quidem  nihil  san- 
ctius,  nihil  utilius,  ut  de  coelo  lapsa,  non  ab  bomiuibus 
tomposita  videantur.    Adjungetur  his  hodie  certa  de  In- 
dulgentiis ,  de  Purgatorio,  de  Sanctorum  Venerationc, 
Invocatioue,  Imaglnilms  et  Ueliquiis  doctrina  qua  non 


298         Ad  Concillum  Tridentinum 

solum  Haereticoram  fraudibus  et  calumniis  obsistetur, 
sed  piorum  etiam  Catholicorum  conscientiis  plane  satisfiet. 

Haec  de  rebus  ad  salutem  nostram  pertinentibus.,  quae 
dogmata  appellantur,  fauste  ac  feliciter  erunt  peracta; 
neque  aliud  quidquam  praeterea  eo  in  genere  a  nobis 
hoc  tempore  exspectabitur. 

In  eoram  autem  quibusdam  administrandis  cum  non- 
nulla  essent  quae  non  rite  omnino  ac  recte  servarentur; 
accuratissime,  Patres  amplissimi,  curastis,  ut  pure  illa 
et  caste,  atque  ex  more  institutoque  majoram  tractaren- 
tur.  Ita  omnem  superstitionem,  omnem  quaestum,  omnem 
(ut  dicunt)  irreverentiam  a  divina  Missarum  celebratione 
abstulistis;  vagis,  ignotis  et  criminosis  Sacerdotibus 
sanctum  lioc  offerre  sacrificium  interdixistis ;  rei  hujus 
sacratissimae  usum  a  privatis  domibus  et  profanis ,  in 
sacra  et  religiosa  loca  revocastis;  molliores  cantus  et 
symphonias,  deambulationes ,  colloquia ,  negotiationes  a 
templo  Domini  summovistis.  Ita  ecclesiastico  unicui- 
que  gradui  leges  illae  a  vobis  praescriptae  sunt,  ut  tra- 
dito  illis  Jivinitus  ordine,  abutendi  nullus  utique  locus 
relinquatur.  Ita  nonnulla  Matrimonii  impedimenta,  quae 
ansam  quasi  quamdam  ad  violanda  Ecclesiae  praecepta 
dare  videbantur,  removistis ;  facilem  veniae  eonsequendae 
viam  minus  legiliine  connubii  foedus  ineuntibus  interclu- 
sistis.  Quid  de  furtivis  tenebricosisque  matrimontfS  cosn- 
memorem  ^  Equidem  ita  sentio,  si  alia  nuUa  causa  con- 
voc.indi  Conoilium  fuisset ,  (quae  niultae  et  maximae 
fuerunt)  proptcr  nnam  lianc  id  omnino  fuisse  facicndum. 
Nam  cum  res  liaec  ad  omnes  spectet.  neque  uilus  in 
orbe  terrarum  universo  angulus  reperiatur,  qucm  labes 
haec  non  invaserit;  curandum  merito  fuisset,  ut  com- 
muni  huic  malo  communi  etiam  consilio  provideretur. 
JnnuinernbUiuin ,  Patres  sanctUi>simi,  et  gravissimorum 
tleljelorum  ac  scelerum  occasio ,  pradentissima  ista  ve- 
stra  ac  prope  divina  sanctione  penitus  ablata  est,  et 
christianae  reip,  gubernationj  sapientissime  consultum. 
Aceedet  ad  hnec  utilis  in  primis  ac  necessaria  mullo- 
rmu  jn  Pnrgatorii,  Sanctorum  Yenerntionis ,  Invoeatio- 
nis.  Juriginum,  et  ReUquiarum  atque  etiam  Indulgen- 
tiaiiim  ratione  abusuum  interdiotio ,  qui  rerum  ipsaruni 
pulcheriimnm  faciem  inquinare  atque  turpare  mirum  in 
niodiuu  videbai;tur. 


S  l  c  g  t  ix  n  t  i  a. 


299 


Altera  vero  pars,  in  qna  de  labenti  ac  prope  ca- 
denti  ecclesiastica  disciplina  fulcienda  erat  agendum, 
diligentissime  etiam  absoluta  fuit,  atque  perfecta.  Eli- 
gentur  in  posterum  ad  ecclesiastica  inunera  obeunda, 
qui  virtute,  non  ambitione  praestent :  quique  populi  com- 
inodis,  non  suis  inserviant ,  et  prosint  potius  quam  prae- 
sint  Enunciabitur  atque  explanabitur  frequentius,  et 
studiosips  verbum  Domini,  omni  ancipiti  gladio  pene- 
trantius. 

Aderunt  snis  grcgibus  et  invigilabimt  Episcopi,  ce- 
tcrique,  quibus  animarum  cura  commissa  est:  ticque 
extra  creditam  sibi  custodiam  vagabuntur.  Nihil  cui- 
quam  prodemnt  aut  ad  impure  et  flagitiose  vivendum, 
aut  ad  male  et  perniciose  docendum  privilegia:  nullum 
sine  poena  crimen.  nulla  sine  praemio  virtus  relinquetur. 
Pauperum  et  mendicantium  sacerdotum  multitudine  op- 
time  provisum  est:  certa  unusquisquae  Ecclesiae,  sta- 
tutoque  operi ,  unde  ali  possit ,  adscribetur. 

Avaritia,  quo  nullum  vitium  est  tetrius,  praesertim 
in  domo  Dei,  ab  ea  omnino  tolletur:  gratis  Sacramenta 
omnia.  ut  par  est,  conferentur.  Ex  una  Ecclesia  plures, 
cx  plurifous  una  9  ut  populi  commoduin  ct  ratio  postu- 
labit ,  constituetur.  Eleomosynarum  quaestores  (ut  ap- 
peJlant)  qui  sua,  non  quae  Jesu  Christi,  quaerentes, 
magnum  nostrae  religioni  damnum,  magnam  infamiam 
aflerebant;  t'x  omni  honiinum  memoria  (quod  summae 
{elicitatis  loco  ponendum  est)  penitus  eveilentur.  Hinc 
nnstra  praesons  calamitas  sumpsit  exordium;  hinc  ser- 
pere  infinitum  malum,  manareque  in  dies  latius  non  de- 
sistobat ;  neque  ocourri  iJU  adhuc  multorum  Conciliorum 
cauiionilms  ac  provisionibus  potuit.  Quamobrem  quis 
non  nisi  sapientissime  factum  dixerit,  ut  membrum  lioc, 
in  quo  sanaudo  diu  ac  multum  fmstra  laboratum  est, 
ne  rcliqno  corpori  noceret.  excideretur ? 

Porro  Deo  cultus  tribuetur  purius  et  accurrntius, 
afmie  ita  qui  ferunt  vasa  Domini,  mundabuntur,  ut  ad 
sni  imitationem  alios  trahant.  In  quo  praeclare  illud 
fuit  exeogitatum  .  ut.  qui  sacris  essenl  initiundi.  iis  mo- 
libus  atquo  littoris  in  unaquaque  Ecclesia  a  priina  aetate 
insiituerentur .  ut  quoddam  quasi  virtutmn  omnium  sc- 
minarhim  ilhid  exsisteret.  Jam  vero  provinoialilms  Syn- 
odis  restitutis.  Yisitationihus  ad  populorum  utilitatom, 
non  ad  queiclam  et  sumptum  renovatis:  tradita  Pasto- 


Ad  Concilium  Tridentinum 


ribus  regendi  suos,  atque  pasccndi  commodius  facul- 
tate:  poenitentia  publica  in  usum  renovata:  hospitalir 
tate  tuni  ecclesiastieis  hominibus,  tum  piis  locis  indicta ; 
in  curatis  saccrdotiis  conferendis  memorabili,  ac  pacne 
caelesti  ratione  eonstituta:  beneficiorum  (ut  ajunt)  plu- 
ralitate  sublata:  hereditaria  saneiuarii  Dei  possessione 
prohibita:  modo  excommunicationibus  imposito  ac  teiv 
minato:  primis  judieiis  iis  in  loeis,  ubi  lites  oriuntur, 
assignatis :  singularibus  certaminibus  interdictis :  onv 
aiium  hominum  ac  sacronim  in  primis  luxuriae,  oupidi- 
tati,*atque  licentiae  freno  quasi  quodam,  quod  excuti 
non  faciie  possit,  injeuto:  Regibus  ac  Principibus  sui 
numeris  diligenter  admonitis:  aliisquc  rebus  hujusmodi 
prudentissime  sancitis:  quis  non  videt  vestras  vos,  T.  P. 
©ptimi,  hac  etiam  in  re  partes  cumulatissime  exseeutos? 
Actum  saepe  est  in  superioribus  Conciliis  de  fide  nostra 
explicauda,  moribusque  corrigendis ,  sed  nescio,  an  um? 
quam  diligentius,  atque  distinctius.  Hic  praesertim  hoc 
biennio,  ex  omnium  populorum  ac  nationum,  in  quibus 
catholicae  religionis  veritas  agnoscitur.  non  solum  Pa- 
tres,  sed  Oratores  habuimus.  At  quos  virgs?  Si  do- 
ctrinam  spectemus,  eruditissimos ;  si  usum,  peritissimos ; 
si  ingenia,  perspicacissimos ;  si  pietatem,  religiosissi- 
mos;  si  vitam,  innocentissimos.  Numerus  is  qnoque 
fuit,  m%  si  praesentes  christiani  orbis  considerentur  an- 
gustiae,  frequentissima  haec  omninm ,  quae  antea  fue- 
runt,  Synodus  appareat,  Hic  singula  omnium  vidnera 
dctecta,  mores  expositi  fuere:  nihil  dissimulatum  est. 
Nostrorum  advcrsarlorum  argumenta  et  rationes  ita  tra- 
ctatae,  ut  eoruin  tum  causa,  non  nostra,  agi  viderctur. 
Tcrtium  nonnulla,  atque  etiam  quartum  discussa:  summa 
sacpe  contentione  ecrtatum:  eo  scilicct  consilio,  ut, 
qucmadmodum  igne  aurum,  ita  quibusdam  quasi  luctatio- 
uibus,  veritatis  vires  ac  nervi  probarentur.  Quae  enim 
inter  idem  sentientcs,  idemque  spectantes,  discordia  po- 
tuit  ewsistere  ? 

Quae  cum  ita  sint,  licct  optandum  (ut  initio  dicebam) 
summopero  ftiissct,  ut  una  cum  ilJis  haec  agerentur 
quorum  potissimum  causa  tractata  sunt;  absentium  tamen 
etiam  inooiumkati  atque  sahiti  ita  provisum  est,  ut  alia 
ralione  providcri.  si  adfuissent,  non  potuissc  videatur. 
Lcgant  illi  quae  de  tide  noslra  statuimus,  ut  christia- 
num  hominem  dccel.  bumilit/  r:  et,  si  hunen  cis  aliquod 
fidscnt,  »e  facicm  uvertant;  ct,  si  voccni  Doinini  au- 


ectanth*. 


001 


dlcriut.  oorda  sua  non  obdurcnt.    Ac  st  ad  communom 
matris  Bcclesiae  coniplexum,  unde  se  illi  distraxerunt, 
redire  volueriut*  clementiam  sibi  omncm  nc  miserieor- 
diam  tribuendam  aon  dubitent.    Scd  praecipua  iila  ratio 
cst,  1*.  A.  dissentientes  a  nobis  animos  conciliandi ;  con- 
sentientes  in  iide  atque  oftieio  retinendi :  si.  cpiao  hoc  in 
loeo  verbis  sancivimus,  rc  ipsa  in  nostris  Ecclesiis  prac- 
stemus.    Leges  etsi  optimae  sunt,  muta  tamon  res  est. 
Quid  HebraeO  populo  Dei  ipsius  ore  latae  leg-es  pro- 
fueruut?   Quid  Lycnrgi  leges  Lacedamoniis:  Solonis, 
Atheniensibus ,  ad  libertatem  rctinendam.  quam  ob  Cau- 
sum  erant  conscriptae,  uiilitotis  attulerfe?  Sed  eur  bxh 
terua,  atque  antiqua  nimis  commomoro  ?  Quae  ad  beno 
beateque  viveudum  instituta  atquc  praecepta  ex  unius 
Christi  Domini  nostri  vita  atque  doctrina  dcsiderare  aut 
possumus,   aut  debcmus '{  Quid  item  fuit  a  majoribus 
nostris  omlssam.  quod  cuin  ad  recte  senticnduin,  tum 
nd  praeelare  agendum  pertinerct?  Medicamentum  quidem 
salntare  coinpositum  acparatum  jamdiu  habcmus:  verum, 
si  morbum  debet  expollere.  suincnduin  est,  ac  per  vc- 
nas  in  oinne  corpus  diiiundcndum.     Poculo  hoc  salutis 
nos  primum  inebricmur,  Charisshni ,  et  vivae  atque  lo- 
quentes  Ifiges  simus:   et  nonna  quasi  quacdam  ac  re- 
gulaj  ad  quam  aliorum  actioncs  et  studia  dirigantur: 
atque  ita  sibi  unusquisque  persuadeat,  niliil  c  christianae 
reip,  commodo  ac  dignitate  succcssuruin 3  nisi  quantum 
in  se  sit,  studiose  praestiterit* 

ld  curandum  nobis  cum  antea  fuit.  tum  multo  erit 
in  posteruin  accuratius.  Etenim,  si  Magistri  nostri  ac 
Salvatoris  exeinplo  facere  prius  dcbebamus,  quain  do- 
cere:  postquam  docuiinus,  quin  faciamus,  quae  esse 
poterit  excusatio  ^  Quis  ferre  nos  ac  pati  poterit'?  si, 
cuni  non  furanduin  essc  demonstraverimus,  ipsi  furemur'? 
si,  cum  non  inoechandum,  inoechenmr?  Sanctos  a  san- 
cto  Concilio;  innocentes  atquc  intc^ros  ab  integritatis 
praeceptis  et  innoceutiae ;  iirmos  in  iide  atque  constan- 
tes  a  ttdei  nostrae  firmata  doctrina  discedere  minimc  con- 
venit.  Ae  tale*  quidem  exspectanl  aos  populi  nostri, 
qui  nostrum  jamdiu  rcdituin  sustinentes,  ca  se  ipsi  ra- 
tione  eonsoiabantur.  fore,  ut  hanc  teinporis  usuiam  ma- 
jori  praesentes  studio  sarciremus.  Sed  liet  id  a  vobis, 
ut  spero,  Patres  sanctissiini ,  diligenter:  et  qiiemadmo- 
dum  hoc  in  loco  fecistis,  ita  etiam  domi  fifctis  Deo  atque 
hominibus  iacietis.    JNunc  (quod  bujus  temporis  cst) 


302 


Ad  Concilium  Tridentinum 


Deo  primum  ipsi  maximo  atque  immortali  ,  maximas 
atque  immortales  gratias  et  agamus  et  babeamus:  qui 
non  secuudum  peccata  quae  fecimus  nos,  neque  secun- 
dum  iniquitates  nostras  retribuit  nobis:  sed  diem  bunc 
laetissinninij  quem  videre  multi  eoncupiverunt,  nobis  non 
solum  videndum ,  sed  etiam  celebrandum .  incredibUi 
cum  totius  cbristiani  populi  assensu  atque  approba- 
tione,  sua  magna  benignitate  eoncessit.  P  i  o  deinde 
IV,  summo  nostro  atque  optimo  Pontifici  gratiae  per- 
petuae  ac  singulares  babendae  sunt :  qui ,  cum  pri- 
mum  beati  Petri  Sedem  adscendit,  tanto  Synodum  banc 
instaurandi  desiderio  exarsit,  ut  in  eo  suas  omnes  curas 
et  cogitationes  defigeret.  Nuntios  statim  viros  probatis- 
simos  ad  indicendum  illis  nationibus  atque  provinciis 
Concilium  misit.  pro  quorum  inprimis  salute  convoca- 
batur.  Hi  Aquilonis  partes  prope  omnes  peragrarunt, 
rogarunt,  obsecrarunt ,  obtestati  sunt:  tuta  omnia  atque 
amica  promiserunt:  atque  id  etiam  egerunt,  ut  in  An- 
gliam  trajicerent:  Legatos  postmodum  pietate  ac  do- 
ctrina  praestantissimos .  cum  interesse  ille  Synodo,  ut 
mirum  in  modum  cupiebat,  non  posset,  buc  misit:  ex 
quibus  duos  (<jum*um  memoria  in  benedictione  est)  sta- 
tuta  die,  tametsi  imlli  fere  Episcopi  convenissent ,  bic 
esse  voluit.  Hi,  atque  additus  eis  paulo  post  tertius, 
novem  menses .  atque  eo  amplius  .  justum  ad  Synodum 
instituendam  Episcoporum  numerum  lioc  in  loco  nibil 
agentes  exspectaverunt :  cum  interea  nibil  aliud  Ponti- 
fex  ipse  ant  ageret  aut  meditaretur ,  quam  ut  Patres 
quam  plurimi .  quam  optimi  et  quamprimum  huc  acce- 
derent;  et  christianis  nominis  Reges  omnes  ac  Princi- 
pes  suos  huc  Oratores  mitterent:  ut  communi  omnium 
voto  atque  consiho  communis  haec  causa  gravissima 
omnium  atque  niaxima  tractaretur.  Quid  veropostea  omni 
cura,  solicitudine.  sumptibus  ]>raetermisit.  quod  ad  Con- 
cilii  hujus  aniplitudinem*  libertatem  et  commodum  perti- 
nere  aliquo  modo  videretur?  ()  singularem  Pastoris  ac 
Patris  nostri  pietatem  atque  prudentiam  !  o  suminam  etiani 
ejusdem  felicftatem ,  cujus  auctoritate  atque  auspiciis 
jactatum  lioc  diu  et  agitatum  Concilium  constitit  et  con- 
quiescit!  Te  PauIumlJI. ,  te  Iuliuni,  mortuos  appello: 
qu.amdiu ,  quantoque  studio  videre .  quod  nos  videmus, 
exoptastis  ?  quot  in  eam  rem  Sumptus,  quae  labores  in- 
sumpsistis?  Quamobrem  vere  tibi  atque  ex  aniino.  Pie 
sanctiss.  ac  beatiss.  gratulainur,  quod  tantam  tibi  laeti- 


S  p  e  c  t  a  n  t  i  a. 


303 


tiam,  tantam  tuo  noniini  laudem  (id  qnod  maximum  di- 
vinne  in  ta  benevolentiae  argumentum  est)  Dominus  re- 
servavit:  quem  nos  precibus  omnibus  ac  votis  supplices 
oramus.  nt  te  nobis  ineolumem,  pro  Ecclesiae  suae  san- 
Ctae  commo^P  atque  ornamento  et  quam  citissime  red- 
dat  et  quara  diutissime  conservet.  Serenissimo  etiam 
Imperatori  gratias  agere  et  gratulari  jure  optimo  debe- 
mus.  llle  potentissimorum  Caesarum,  qui  propagandae 
christiauae  religionis  miro  quodam  desiderio  llagrarunt, 
nnhnuni,  nt  locum,  referens,  urbeni  hanc  ab  omni  peri- 
cnlo  Kberam  conservavit  et  nos,  ut  tntam  tranquiliam- 
que  pacem  traheremus  .  sua  vigilantia  perfecit ;  magnam- 
que  nostris  animis  securitatem,  assidua  trium  suorum 
Legatorum  summorum  virorum  praesentia,  ac  prope 
pignore  attulit.  Ille  de  nostris  his  rebus  pro  sua  exi- 
mia  pietate  solicitus  mirifice  fuit. 

llle  a  se  atque  a  nobis  dissentientes  homines ,  ex 
obscurissimis ,  in  quibus  versantur.  tenebris  eruere,  at- 
que  ad  sancta  hujus  Synodi  clarissimam  lucem  adspi- 
ciendam  adducere,  maximopere  laboravit.  Regum  prae- 
terea  cliristianorum  ac  Principum  in  Concilio  hoc  am- 
plissimis  suis  legationibus  ornando  et  suos  vestrae  an- 
ctoritati  fasces  submittendo,  pia  maxime  voluntas  grata 
nobis  memoria  prosequenda  est     Jam  vero  quis  est, 
illustriss.  Legati  et  Cardinales,  qui  se  vobis  debere  plu- 
riinum  non  fateatur  ?  Vos,  nostrarum  aetionum  duces 
optimi,  ac  moderatores  exstitistis.    Vos,  ne  nostra  aut 
in  diccndo.  aut  in  decernendo  libertas  violari  aliqua  ex 
parte  videretur.  ineredibili  patientia  ac  diligentia  cura- 
stis.    Vos  nulli  corporis  labori,  nulli  animi  contentioni 
pepercistis ,  ut  ad  optatum  res  cxitum.  quod  alii  mtilti 
vestri  simites  frustra  tentavernnt j  quamprimdm  perdu- 
ceretur.    In  quo  praecipuam  quamdam  ae  propriam  lae- 
titiam  habere.  tu  MoroUe  ilnistriss.  atque  ornatissime, 
debes.  qui,  eum  vigesimo  ab  hine  anno  primuin  prae- 
claro  huic  aedificio  lapidem  posueris,  extremam  nunc 
nianum  post  alios  multOS  huic  operi  areliiteetos  adhi- 
bitos .  feiiciter.  pro  sumina  tua  ac  prope  divina  sapien- 
tia .  nipones.    Factum  hoc  tuum  egregium  ac  singulare 
oninium  sermone  perpetuo  celcbrnbitur j  Deque  ulla  um- 
quam  aetas  de  tuis  his  laudibus  conticescet.    Quid  de 
vobis  dicam,  Patres  sanctiss. .  quam  bene  de  christiana 
republ.  vestris   his   praestantissimis   actionibus  merui- 
stis  1  quanta  vestrum  uniuscujnsque  nomini  connnendatio. 


304       Ad  Concih  Trident.  Bpectantia* 


quanta  gloria  a  christiniio  f>opulo  nniverso  tribuetnr? 
Vos  vere  Patres,  vere  Pastores  et  agnOsCent  omnes  et 
praedicabunt :  vobis  suam  unusquisque  vitam  atque  sa- 
liitem  acceptam  libentissime  referet.  O  tliem  illarii  po- 
pulis  nostris  jucundissimam  atque  laetissimam ,  in  qua 
primum  revisere  illis  nos,  atque  amplecti  a  templi  Do- 
mini  aedificatione  redeuntes  contigerit! 

Sed  fac,  tu  Domine  Deus  noster,  ut  tam  eximia  de 
nobis  opinioni  egregiis  factis  respondeamus ;  et  semen 
lioc,  quod  in  agro  tuo  seminavimus,  uberem  fructum 
afferat,  fluatque  iit  ros  eloquium  tuum:  atque.  quod 
fore  aliquaiulo  pollicitus  es,  fiat  iemporibus  nostris,  ut 
unum  sit  omnium  ovile  et  unus  pastor,  atque  is  potissi- 
miim  Pius  IV.,  ia  tui  nominis  gloriam  sempiternam. 
&men. 


PROFESSIO  FIDEI 

TRIDENTINAE. 


■M 


FORMA    PROFESSIONIS   ORTHODOXAE   FIDEI,  OBSER- 
VASDA    V  PRQVISIS  DE  BENEFICHS  ECCLESI \SHCIs 
CURATIS  AC  DIGNITATIBtiS ,  ECCLESIB,  MONASTE- 
RIIS  ET  ALIIS  LOCIS  ORDINUM  R£GULARIUM 
ET  MIU  TJAUL3I. 

Pius  Episcopus ,  Servus+Servorum  Dci,  ad  perpe- 
tuum  rei  mrmoriam. 

Injunctum  Nobis  apostolicae  servitutis  officium  re- 
quirit,  ut  ea,  quae  Dominus  omnipotens,  ad  providam 
Kccleaiae  suae  directionem  sanetis  Patribus,  in  nomine 
.suo  co^gregatis ,   divinitus  inspirare  dignatas  est,  ad 
t'ju>  laudcm  et  gloriara  ineunetanter  exsequi  propcremus. 
Cum  itaque  juxta  Concilii  Tridentini  dispositionem,  Omnes, 
quos  deinceps  cathedralibus  et  superioribus  Ecclesiis 
praefici,  vel  quibus  de  illarum  dignitatibus j  canonica- 
tilms  et  aliis  quibuscumque  beneiiciis  ecclesiasticis,  curam 
animaruRi  babentibus  provideri  continget,  publicara  or- 
thodoxae  iidci  professionem  facere,  seque  in  Romanae 
Ecclesiae  obedientia  permansuros  spondere  et  jurare, 
teneantur.  Nos  volentes.  etiam  per  quoscumque,  quibus 
de  Mouasteriis,  Conventibus ,  Domibus  et  aliis  quibus- 
cnmque  locis,  Regularium  quorumcumque  Ordinum,  etiam 
Mititiarura .  qaocumque  nomine  vel  titulo  providebitur, 
idem  servari ,  et  ad  lioc,  ut  unius  ejusdem  fidei  pro- 
fessio  aniformiter  ab  omnibus  exhibeatur,  unicaque  et 
certa  iliius  forma  eunetis  innotescat,  nostrae  solicitndinis 
partes  in  hoc  alicui  miniine  desiderari,  formam  ipsam 
ptmesentibus  annotatam  pubticari,  et  ubique  gentium  per 
eos .  ad  quos  ex  Decretis  ipsius  Concilii  et  alios  prae- 
dictos  spectat,  recipi  et  obseryari,  ac  sub  poenis  per 
Concuium  ipsum  in  contravenientes  latis,  juxta  hanc 
et  imn  aliam  formain ,  professionem  prnedictam  solem- 
niter  tieri,  auetoritate  apostolica  tenore  praesentium  di- 
■tricte  praecipiendo  mandamus,  hujusmodi  sub  tenore: 

I.    EgO  N.  firma  fide  crcdo  et  profiteor  omnia  rt 
singula  ,  quae  continentur  in  Svmbolo  fidei ,  quo  sancta 

20  * 


308 


Professio  fidei  Tridentinae. 


Romana  Ecclesia  utitur,  videlicet :  Credo  in  unum  Denm? 

1>atrem  omnipotentem,  factorem  coeli  et  terrae  ,  visibi- 
inm  et  invisibilium ;  et  in  unum  Domfinum  Jesum  Chri- 
stum,  Filium  Dei  unigenitum,  ex  Patre  natnm  ante  omnia 
saeeula,  Deum  de  Deo?  lumen  de  lumine,  Deum  verum 
de  Deo  vero  .  genitum  ?  non  factum  ?  consubstantialem 
Patri?  per  quem  omnia  facta  sunt;  qui  propter  nos  ho- 
mineSj  et  propter  nostram  salutem  descendit  de  coelis, 
et  incarnatus  est  de  Spiritu  Sancto  ex  Maria  virgine, 
et  homo  factus  est ;  cruclfixus  etiam  pro  nobis  sub  Pon- 
tio  Pilato?  passus  et  sepultus  est^  et  resurrexit  tertia 
die  secundum  Scripturas.  et  ascendit  in  coelum?  sedet 
ad  dexteram  Patris,  et  iterum  venturus  est  cum  gloria, 
judicare  vivos  et  mortuos,  cujus  regni  non  erit  finis; 
et  in  Spiritum  Sanctum.  Dominum  et  vivificantem  ?  qui 
ex  Patre  Filioque  procedit,  qui  cum  Patre  et  Filio  si- 
mul  adoratur  et  conglorificatur,  qui  locutus  est  per  pro- 
phetas;  et  unam  sanctam  catholicam  et  apostolicam 
Ecclesiam ;  confiteor  unum  Baptisma  in  remissionem  pec- 
catorum,  et  exspecto  resurrectionem  mortuorum  et  vitam 
venturi  saeculi.  Amen. 

II.  Apostolicas  et  ecclesiasticas  traditiones ,  reli- 
quasque  ejusdem  Ecclesiae  observationes  et  constitutio- 
nes  firmissime  admitto,  et  amplector. 

IiT.  Item  sacram  Scripturam  juxta  eum  sensum, 
quem  tenuit  et  tenet  sancta  mater  Ecclesia,  cujus  est 
judicare  de  vero  sensu  et  interpretatione  sacrarum  Scri- 
pturarum,  admitto,  nec  eam  uroquam  njsi  juxta  unani- 
mem  consensum  Patrum  accipiam  et  interpretabor. 

IV.  Profiteor  quoque,  septem  esse  vej*e  et  proprie 
Sacramenta  novae  legis  ?  a  Jesu  Cliristo,  Domino  no- 
stro,  instituta,  atque  ad  salutem  liumani  generis,  licet 
jion  omnia  singulis  necessai*ia?  scilicet  Baptismum,  Con- 
fijniationem,  Eucharistiam,  Poenitentiam .  extremam  Un- 
ctionem ,  Ordinem  et  Matrimonium ,  illaque  gratiam  con- 
jerre;  et  ex  his  Baptismum,  Confinnationem  et  Ordi- 
nem  sine  sacrilegio  reiterari  non  posse.  Beceptos  quo- 
cjuc  et  approbatos  Ecclesiae  cathoJicae  ritus  in  supra- 
tlictornm  omnium  Sacramentorum  solemni  administra- 
tionc  recipio  et  admitto. 

V.  Omnia  et  singula,  quae  de  Peccato  originaJi 
et  de  Justificatione  in  sacrosaucta  Tridentina  Synodo 
definita  et  declarata  fuerunt,  amplector  et  recipio. 


P  rofessio  fidei  Tridentinae. 


309 


VI.  Profiteor  pariter,  in  Missa  offerri  Deum  ve- 
rum,  propriuin  et  propitiatorium  sacrificium  pro  vivis 
el  defunctis,  atque  iu  sanctissimo  Eucharistiae  Sacra- 
roeuto  esse  vere,  reaUter  et  substantialitcr  corpus  et 
sanguinem,  uua  cum  auima  ot  divinitate  Domini  nostii 
Jesu  Christi,  fierique  conversionem  totius  substantiao 
panis  in  corpus,  et  totius  substantiae  vini  in  sanguinem, 
quam  conversionem  catholica  Ecclesia  Transsubstantia- 
tionem  appellat 

VII.  Fateor  etiam,  sub  altera  tantum  specie.  totum 
atque  integruin  Christum,  verumque  Sacramentum  sumi. 

VIII.  Constanter  teneo.  Purgatorium  esse,  animas- 
que  ibi  detentas  fidelium  suffragiis  juvari:  similiter  et 
Sanetos.  una  cum  Christo  regoaiites,  venerandos  atque 
invocandos  esse,  eosqoe  orationes  Deo  pro  nobis  of- 
ferre.  atque  eorum  reliquias  essc  venerandas. 

IX.  Firmisstme  assero,  ima^ines  Christi  ac  Dei- 
parae  semper  virginis  .  nec  non  aliorum  Sanctorum  lia- 
bendas  et  retinendas  esse.  atquc  eis  debitum  honorem 
ac  venerationem  impertiendam ;  indulgentiarum  etiam  po- 
testatem  a  Christo  in  Ecclesia  relictam  fuisse,  illarum- 
que  usuni  clnistiano  populo  maxime  salutarem  esse, 
aftinno. 

X.  Sanctam  catholicam  et  apostolicam  Romanam 
Eoclesiam  omnium  Eoclesiarum  matrem  et  magistram 
agnosco,  Romanoque  Pontifici ,  beati  Petri,  Apostolo- 
iiun  principis,  successori.  ac  Jesu  Christi  vicario,  ve- 
ram  oUedientiam  spondeo,  ac  juro. 

XI.  Cetera  item  omnia  a  sacris  Canonibus  et  oe- 
cumenicis  ( dnciliis .  ac  praecipue  a  sacrosancta  Tri- 
dcntina  Synodo  tradita ,  defmita  et  declarata  indubitan- 
jter  recipio  atque  profitoor.  simulque  contraria  omma 
atque  liaereses  quascumque  ab  Ecdesia  damnatas.  reje- 
ctas  et  anathematizatas  ego  pariter  danmo ,  rcjicio  et 
anathematizo. 

XII.  Ilanc  veram  catholicam  fidem,  extra  quam 
nemo  salvus  esse  potest,  quam  in  praesenti  sponte 
profiteor ,  et  veraciter  teneo,  eandem  mtegram  et  in- 
violatam  usque  ad  extremum  vitao  spiri tura  constantis- 
s  mc  (Deo  adjuvante)  retinere  et  coafiteri,  atque  a  meis 
Mibditis  vcl  illis,  quomm  cura  ad  me  in  munere  meo 


310        Professio  fidei  Tridentinae. 

spectabit,  teneri,  doeeri  et  praedicari,  quantum  in  me 
erit  ,  curaturnm ,  cgo  ideiu  N.  spondeo ,  voveo  ac  juro. 
Sic  me  Deus  adjuvet,  et  liaec  sancta  Dei  Evangclia. 

Volumus  autem,  quod  praesentes  litterae  in  Can- 
cellaria  nostra  apostolica  de  more  legantur  et,  ut  om- 
nibus  facilius  pateant,  in  ejus  Quinterno  describantur, 
ac  etiam  imprimantur. 

Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat ,  hanc  paginam 
nostrae  voluntatis  et  mandati  infringere ,  vel  ex  ausu 
temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare  prae- 
sumserit,  indignationem  omnispotentis  Dci,  ac  beato- 
rum  Petri  et  Pauli ,  Apostolorum  ejus ,  se  noverit  in- 
ciirsuium. 

Datum  Romae  apud  sanctum  Petrum,  anno  incar- 
nationis  dominicae  millesimo  quingentesiiuo  sexagesimo 
quarto.    Idibus  Novemb.  Pontificatus  nostri  anno  quinto. 

Fed,  Cardinalis  Cacsius, 

Cae,  Glorierius, 

Lectae  et  publicatae  fuerunt  suprascriptae  litterae 
Romae,  in  Concellaria  apostolica,  anno  incarnationis 
dominicae  millesimo  quingentesiino  quarto,  die  vero  Sab- 
bati,  nona  mensis  Decembris,  Pontifieatus  Sanctissiini 
in  Christo  Patris  et  Domiui  nostri,  Domini  Pii  Papae 
quarti,  anno  quinto. 

A*  homelinus  Custos. 


FORMA  PROFESSIONIS  FIDEI  CATIIOLICAE,  OBSERVANDA 
A  QUIBUSCUMQUE   PROMOTIS  ET  PROMOVENDIS  AD 
ALIQUAM  LIBERALIUM  ARTIUM  FACULTATEM,  ELECTIS- 
QLE  ET  ELIGENDIS  AD  CATIIEDRAS  LECTURAS  ET 
REGIMEN  PUBLICORUM  GY3INAS10RUM. 

Pius  Episcopns,  tServns  Servorum  Dei,  ad  per- 
petnam  rei  mempriam, 

In  sacrosancta  beati  Petri,  prineipis  Apostolorum, 
Cathedra  meritis  lieet  imparibus,  hisce  procellosis  mi- 
litantis  Ecclesiae  tempestatibus  constitutos,  plurimumNofi 
oporiet  esse  solicitos,  ut  Doinini  gregein  curae  nostrae 
conunissuin ,  non  sohun  ab  apertis  raimcium  luporum 


Professio  fldei  Tridentinac.  311 

undecumque  caulis  obstrepentium  insultibus .  sed  otiam 
a  magis  formidolosis  pestiferarum  vulpeeularum  domi 
latitautium  insidiis,  per  providum  pastoralis  ofiicii  mini- 
sterium,  ipso  Domino  cooperante  praeservemus,  ac  illis 
omnes  ooceudi  occasioues,  quantum  cum  Deo  possumus, 
ubilibet  auferainus. 

g.  L  Cum  itaque  juxta  notum  Sanctissimi  Vatis 
oraculuiB,  timor  Doniini .  sine  quo  vera  religio  et  ca- 
tboiicae  fidei  puritas  nullibi  reperitur,  snpientine  sit  ini- 
tium,  et  qui  vel  in  scientiis  proficere  vel  eas  alios  do- 
cere  parant,  supremum  illum  snpiontine  parentem,  be- 
nignumque  largitorum  deveto  snnne  fnlei  obsequio  de- 
mereri,  veraque  sincerae  Keligionis  pietate  sibi  eonci- 
liare  debeant 

§.•2.  Idcirco  hanc  fulei  puritatem,  scientiis  doctri- 
nisrjne  quibuslibet,  tmn  tradendis  tum  nddisccndis,  tnm- 
ouam  necessaiiam  basim,  constituere .  et  ne  simplicia 
i.onnuliormn  adolescentium ,  res  novas  audjandi  cupido- 
rum,  ingeuia  in  naufragos  blandientium  baeresum  scru- 
pulcs  unprudenter  impiogant,  occurrere  cupientes ;  motu 
proprio,  et  ex  certa  scientin  noslrn,  nc  apostolicae  po- 
testatis  pjenitudiue,  quod  deinceps  uullus  Doctor.  Magi- 
ster,  Regens,  vel  aiius  cujuscomque  nrtis  et  faoultntis 
Frofessor.  sive  clericus,  sive  lnicus  ae  snecularis,  vel 
cujusvis  Ordiois  regularis  sit.  in  quibusvis  studiorum 
geueralium  Universitatibus,  nut  Gymnasiis  publicis.  aut 
alibi  ordinariam  vel  extraordinariam  leetoris  cntbedrnm 
assequi,  vel  jam  obtentnm  retinere.  seu  nlins  tbeolo- 
giam,  ennonieam  vcl  civilcm  eensurnm.  mediciiinm,  phi- 
kosopbjam,  graromaticam ,  vej  alias  liberales  artos ,  in 
quibuscumque  civitatibus,  terris,  oppidis  nc  locis  etiam 
in  Kcclesiis,  Monasteriis.,  nut  Conventibus  Regularium 
quorunicunque,  publice  vel  privathn  quoque  modo  pro- 
fiteri .  seu  lectiones  aliquas  in  facultatibus  bujusmodi 
habcre  vel  exercere. 

§.  3,  Neque  DoCtores  ipsi.  aut  Universitatum  scu 
GyuuiasioFum  eorumdem  Rectores,  Cancellarii,  vel  nlii 
Superiores.  sed  nec  etinm  Paiatini  Comites,  aut  nlii  par- 
ticulnres  fncultntem  eruditos  viros  nd  eosdem  gradus 
promovendi,  etiam  n  nobis  apostolica  vSede,  vel  nlins 
undecumqUe  babentes,  Scbolares,  tnm  laicos  quam  cle- 
rieos.  et  cujusvis  ordii  is  Re^ulares,  vel  alioS  quoacu» 


313         Professio  fidei  Triclen tina-e. 

que  quantalibet  eruditkme  praeditos,  ad  ullum  gradum 
in  eisdem  faeultatibus  suscipiendum  recipere  et  admittere. 

§.  4.  Neque  Doctores,  Magistri  et  Scholarcs,  ad 
electionem  alicujus  in  Rectorem^  vel  Cancellarium  Uni- 
versitatis  aut  Gymnasii  procedere;  nec  ipsi  Scliolares 
rel  alii  quantumlibet  docti  et  alioqui  liabiles  5  gradus 
hujusmodi ,  vel  eorum  aliquem ,  palam  vel  privatim  re- 
cipere  valeant^  nisi  Doctores  videlicet  ac  Regentes,  Ma- 
gistri  et  alii  Professores  jam  ad  cathcdras  et  lecturas 
reeepti,  in  Italia  infra  tres,  extra  vero  illam  infra  sex 
nicnses  a  die  publicationis  praesentium  computandos, 
reliqui  vero  ad  catliedras  et  alias  lccturas  ibidem  in 
posterum  assumendi  ante  illorum  receptionem.  in  Recto- 
ris,  vel  aliorum  Superiorum,  eligendi  autem  in  Rectores 
vel  Cancellarios  ante  illorum  electionem,  vel  saltem  ad- 
missionem  in  Ordinarii  loci,  vel  ejus  in  spiritualibus 
Vicarii;  ac  promovendi  Scliolares  et  alii  praefati  ante 
illorum  promotionem  in  eisdem  Ordinarii ,  seu  ejus  Xi~ 
carii,  aut  Doctorum  aliorumve  promoventium  manibus, 
praevio  etiam  processu,  vel  debita  informatione,  quan- 
tuni  eis  sufficere  videbitur,  super  religione  fideque  ca- 
tliolica,  Rectorum,  Cancellarionun,  Doctorum.  Lectorum, 
et  promovendorum  eorumdem  per  ipsos  locorum  Ordi- 
narios,  vel  eorum  Vicarios  rite  facta  praecedcnte,  cam- 
dem  catliolicam  fidem  ,  verbis  juxta  formae  infrascriptae 
tcnorcm  conceptis,  palam  ctsolemniter  profiteri  teneantur; 
et  desuper  instrumentum  publicum  confici,  ac  de  pro- 
cessu  seu  informatione  et  fidei  j>rofessione  in  privilegio 
Doctoratus ,  vel  alterius  gradus  bujusmodi  specialis ,  ac 
de  verbo  ad  verbum  nientio  et  relatio  fieri  debeat,  aucto- 
ritate  apostolica  tenore  praesentium  perpetuo  statuimus 
ct  ordinamus. 

§.  5.  Ac  omnibus  et  singulis  earumdem  Universita- 
tum  ct  Gymnasiorum  Rectoribus,  Doctoribus  et  aliis  Su- 
perioribus,  ac  alias  facidtatem  doetorandi  habcntibus, 
cujuscumque  status,  gradus,  ordinis,  conditionis  ct  prae- 
cminentiae  fuerint,  ctiam  si  episcopali,  archiepiscopali, 
patriarchaJi  vel  majori  dignitate,  etiam  Cardinalatus 
nonore,  ac  ducali  vel  alia  etiam  regia  et  imperiali  au- 
ctoritate  praefulgeant,  ne  quem  in  Uni versitatibus ,  civi- 
tatibus,  oppidis  vel  aliis  locis  sibi,  in  spiritualibus  vcl 
temporalibus  subjectis .  aliter  cathedras  aut  alias  Jectio- 
ncs  retinerv.  consequi,  veJ  ad  gradus  promovcri  respc- 


Professia  fidei  Trideiitinae. 


313 


rtivo  patiantur,  in  vktnte  sanctae  obedientiae.  et  sub 
interdioto  ab  bagressa  Ecclesiae  quoad  antistites ,  quo 
vero  ad  inferiores,  sub  exconununicationis  latae  senten- 
tiae,  necnoo  privationis  onuiium  et  singulorum  dignita- 
tum,  beneficionun,  officioram  et  feudoram  ecclesiastico- 
ram  per  eos  iraomodolibe.t  obtentorum,  et  inbabilitatis  ad 
illa  et  alia  in  postenun  obtinenda,  eo  ipso  per  contra- 
facientes  incunendis  poenis  districtius  inbibcmus. 

6.  Ac  quascumque  reeeptiones,  promotiones,  ele- 
ctiones  et  admissiones  absque  processu,  eertaque  de  re- 
ligioiie  et  fide  catholica  notitia,  ac  dicta  fidei  professione, 
sic  ut  pracfertur,  praecedente,  pro  tempore  factas .  nul- 
las,  invalidas  nulliusque  roboris  vel  momenti  esse,  ne- 
que  cuiquain  in  judicio  vel  extra  sufiragari  posse. 

§.  7.  Sicque  per  quoscumque  Judices  et  Commissa- 
rios,  quavis  auctoritate  fungentes ,  sublata  eis  et  eorum 
cuilibet  quavis  aliter  judicandi  ct  interpretandi  facultate 
et- auctoritate ,  judicari  et  definiri  debere^  ac  quicquid 
secus  a  quoquam  quavis  auctoritate  seienter  vel  iguo- 
ranter  attentari  contigerit,  irritum  et  inane  decerninius. 

§.  o.  Xon  obstantibus  constitutionibus  et  ordinatio- 
nibus  apostolicis,  ac  Universitatum  et  Gymnasiorum, 
Qrdinum  el  iocorum  quorumcumque  etiam  iuramento, 
eonfirmatione  apostolica,  vel  quavis  finnitate  alia  robo- 
ratis  statutis  et  consuetudinibus ,  priviJegiis  quoque,  in- 
(lultis.  facultatibus  et  litteris  apostolicis  eisdem  Univer- 
sitatibus  el  Gymnasiis,  ac  Ordinibus  et  loeis-  eorumque 
Rectoribus,  Doctoribus,  Superioribus.  etiam  in  tempora- 
libus  Dominis.  Comitibus  Palatinis  et  aliis  etiam  regu- 
laribus  persouis  praefatis  sub  quibuscuinque  tenoribus 
ct  formis,  ac  cum  quibusvis  etiain  (lero^atoriarum  dero- 
gatoriis.  aliisque  efticacioribus.  etiam  vini  contractus  in- 
ducentibus  clausulis,  irritantibusque  et  aliis  decretis,  in 
genere  vel  in  specie .  etiam  per  nos  ac  Sedem  praefa- 
tam,  etiani  motu.  scientia  et  potestatis  plenitudine  simi- 
Ubus.  seu  ad  quoramvis,  etiam  Imperatorum .  Regum, 
Rerumpublicarum ,  Ducum  et  aliorum  Principum  instan- 
tiam .  et  alias  quomodolibet  concessis,.  ac  etiam  pluries 
approbatis  et  hmovatis,  quibus  omnibus,  etiam  si  pro 
illonnn  safficienti  derogatione,  de  illis  eoromque  totiea 
tenoribus,  speeialis,  specifica,  expressa  et  individua,  non 
autem  per  clausulas  generales  idem  importantes.  mentio 


314 


Professio  fidei  Tridcntinae. 


seu  qnaevis  alia  expressio  habenda,  aut  aliqua  alia  ex- 
quisita  forma  ad  hoc  servanda  foret,  illorum  veriores 
tenores,  ac  si  de  verbo  ad  verbum  insererentur ,  prae- 
ser.tibus  pro  sufficienter  expressis  et  insertis  habentcs, 
specialiter  et  expresse  motu  simili  derogamus  contrariis 
quibuscumque ;  aut  si  aliquibus  communiter  vel  divisim, 
ab  eadem  sit  Sede  indultum ,  quod  interdici,  suspendi 
vel  excommunicari  non  possint  per  litteras  apostolicas, 
non  facientes  plenam  et  expressam ,  ac  de  verbo  ad 
vcrbum  de  indulto  hujusmodi  mentionem. 

§.  9.  Ne  autem  quispiam  praesentium  ip;norantiam 
praetendere,  vel  excusationem  allegari  possit;  sed  ipsae 
ad  omnium  notitiam  deducantur.  volumus  et  mandamus, 
quod  caedem  praesentes  in  Basilicae  Principis  Aposto- 
lorum  de  Urbe  et  Cancellariae  nostrae  vaJvis,  ac  acie 
Campi  Florae  per  aliquem  ex  Cursoribus  nostris  affixae, 
copia  illarum  ibi  dimissa ,  omnes  in  Italia  intra  tres, 
extra  vero  illam  existentes  intra  sex  menses  proximos 
ab  ea  die  affi xionis  computandos,  perinde  arctent,  ac  si 
iliis  personaliter  intimatae  fuissent. 

Forma  autem  dictae  Profcssionis  Fidci  hacc  est: 

Ego  N.  firma  fide  credo ,  et  profiteor  omnia  et  sin- 
gula  quae  eontinentur  in  Symbolo  fidei,  quo  S.  R.  E. 
utitur,  videlicet :  Credo  iu  unum  Deum,  patrein  omni- 
potentem.  factorem  coeli  et  terrae,  visibilium  omnium 
ct  invisibilium.  Et  in  unum  Dominum  Jesum  Christum 
Filiimi  Dei  imigenitum,  et  ex  Patre  natum  ante  omnia 
sneeula,  Deum  de  Deo,  lumen  de  lumine ,  Deum  verum 
de  Deo  vero  genitum,  non  factum,  consubsta n tialem  Pa- 
trij  per  quem  Omnia  facta  sunt;  qui  propter  nos  ho- 
mines  et  propter  nostram  salutem  descendit  de  coelis, 
et  incarnatus  est  de  Spiritu  saucto.  ex  Mnria  Yirgine, 
et  homo  factus  est ;  crucifixus  etiam  pro  nobis  sub 
Pontlo  Pilato,  passus  et  sepultiis  est,  et  resuiTexit  ter- 
tia  die  secundum  Scripturas,  et  ascendit  in  coelum, 
sedet  ad  dexteram  Patris,  et  iterum  venturus  est  cum 
gloria  judicare  vivos  et  mortuos ,  cujus  regni  non  erit 
fiiiis;  et  in  Spiritum  sanctum  Dominmn  et  vivificantem, 
(jui  ex  Patre  FiKoque  procedit,  qui  cuin  Patre  et  FiJio 
siniul  adoratur,  et  conglorificatur ,  qui  loquutus  est  per 
Propheta*;  et  itnam  sanctam,  catlioJicam  et  apostoJi- 
cam  Ecciesiam.    Confiteor  unum  Baptisma  in  remissio- 


Professio  fidei  Tridcntinae. 


nom  peecatorum,   ct  eoopeeto  resurrectionem  mortuorum,- 
et  vitam  venturi  Baeculi.  Amen.   Apostolicas  et  eccle- 
siasticas  traditionos,  rcliquasque  ejnsrlem  Ecclesiae  oh- 
servationes  et  oonstitutiones  firmissime  admitto  et  am- 
plector.    ltem  sacrara  Seripturam,  juxta  eum  se:isum, 
quem  tenuk  et  tenet  sancta  roater  Ecclesia,  cnjits  cst 
iudicare  de  vero  sbnsu  et  interpretatione  sacrarum  Scri- 
pturarum  •dmitto;  nee  eam  umquam  nisi  juxta  unani- 
mem  consensnm  Patrum  accipiam  et  interpretahor.  Pro- 
fiteor  quoque  septem  esse  vera  et  proprie  Sacramenta 
novae  legis,  a  Jesu  Christo  Domino  nostro  iustituto, 
atque  ad  salutem  humnni  generts,  licet  non  omnia  sii  - 
eitlis  necessaria,  scilicet:  Baptismum,  Confirmationem, 
Eucharistiam .  Poenitentiam ,  extremani  Unctionem,  Or- 
dinem  et  Matrimonium ;  illaque  gratiam  confcrre,  et  ex 
liis  Baptisrnum ,  Confirmationcm  et  Ordinem  sine  sncri- 
legio  reiterari  non  posse.    Recej)tos  quoque  et  appro- 
batos  Ecclesiae  catholicae  ritus  in  supradictorum  omniuin 
Sacramentornm  solemni  adniinistratione  recipio  et  ad- 
mitto.    Omnia  et  singula  qune  de  Peccato  originnjH  et 
de  Justiiiontione  in  saorosancta  Tridentina  Synodo  den- 
nita  et  declarata  fuerunt,  amplector  et  reeipio.  Profiteor 
pariter  in  Missa  offerri  Deo.  verum,  propnum  et  propi- 
tiatorium  sacrificium  pro  vivis  et  defunctis,  atque  in 
sanctisstmo  Eucharistiae  Sncrnmento  esse  vere,  realiter 
et  substantialiter,  corpus  et  sanguinem.  una  cum  aniina 
et  divinitate  Domini  nostri  Jesu  Christi,  fierique  con- 
versionem  totins  sufastantiae  panis  in  corpus,  totins  sub- 
stantine  vini  in  sanguinem .  quam  couversionera  eatho- 
lien  Ecelesia  Transubstantiationem  appellat  Feteor  etiam 
sub  altera  tantum  specie>  totum  atque  integrum  Chri- 
stum,  verumque  Sacraraentura  sumi.   Constanter  teneo 
Purgatorium  esse,  animasque  ibi  detentas  iidelimn  suf- 
fragiis  juvnri.    SimUiter  et  Sanctos,  una  eum  Christo 
regnantes ,  venerandos  atque  invoeaudos  esse,  eosque 
orntiones  Deo  pro  nobis  offerre ,  atque  eorum  Reliquias 
esse  venerandas.    Firmiter  assero  imagines  Christi  ae 
Deiparae,  scmper  Virginis,  necnon  aliorura  Sanctoruni 
hnhcndas  et  retinendas  esso.  atque  eis  debhum  honorem 
ac  vcnerationein   imparticndam ;    Indulgcntiarum  etiara 
potestaiem  a  Christo  in  Ecclesia  rclictam  futase,  illa- 
rnmofM  nsum  christiano  populo  maxime  sakitarem  esse, 
affirmo.   Sanetam,  catholicam  et  apostolicam  Romanam 
Lcclcsiam  onniium  Ecclesiarum   raatrcm  ct  magistram 


316 


Professio  fidei  Tri  dentinae. 


agnosco;  Romanoque  Pontifici,  beati  Petri  Apostoloram 
principis  successori ,  ac  Jesu  Christi  Vicario ,  veram 
obedientiam  spondeo  ac  juro.  Cetera  item  omnia  a  sa- 
cris  Canonibus  et  oecumenicis  Conciliis,  ac  praecipue 
a  sacrosancta  Tridentma  Synodo  tradita,  definita  et  de- 
clarata  indubitanter  recipio  atque  ])rofiteor;  simulquo 
contraria  omnia,  atque  haereses  quaseumque  ab  Ecclesia 
damnatas  et  rejectas  et  anathematizatas ,  ego  pariter 
damno,  rejicio  et  anathematizo.  Hanc  veram  catholicam 
fidem,  extra  qnam  nemo  salvus  esse  potest,  quam  in 
praesenti  sponte  profiteor  et  veraciter  teneo,  eamdem 
integram  et  immaculatam  usque  ad  extremum  vitae  spi- 
ritum  constantissime,  Deo  adjuvante,  retinere  et  confiteri, 
atque  a  meis  subditis,  seu  illis  ,  quorum  cura  ad  me  in 
munere  meo  spectabit,  teneri  et  doceri  et  praedicari, 
quantum  in  me  erit,  curaturum,  ego  idem  N.  spondeo, 
voveo  ac  juro,  sic  me  Deus  adjuvet  et  haec  sancta 
Dei  Evangelia. 

§.11.  Nnlli  er^o  omnino  hominum  liceat  hanc  pa- 
ginam  nostrae  ordinationis ,  iuhibitionis ,  derogationis, 
voluntatis,  statuti  ,  decreti  et.  mandati  infringere,  vel  ei 
ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attentare 
praesumpserit ,  indi^nationem  omnipotentis  Dei  ac  bb. 
Petri  et  Pauli  Apost.  ejus  se  noveiit  incursurum. 

Datum  Romae  apud  S.  Petrum,  anno  incarnationis 
dominicae,  1564.  Idibus  Novemb.  Pontificatus  nostri  a.  5. 


Anno  a  nativitate  Dom.  1564.  indict.  7.  die  vero  4. 
mensis  Decembris,  Pont.  sanctissimi  in  Christo  Patris  et 
D.  N.  D.  Pii  divina  providentia  Papae  IV.  anno  5.  retro- 
scriptae  litterae  apostolicae  affixae,  et  publicatae  fuerunt 
ad  valvas  Basilicae  Principis  Apostolorum  de  Urbe,  ad 
valvas  Cancellariae  apostolicae,  et  in  acie  Campi  Florae, 
dimissis  in  |)racfatis  locis  praesentimn  retroscriptarum 
Jitterarum  coj>iis  affixis ,  ut  est  moris  per  nos  Julium  Pa- 
riimm  et  Bernardinum  Andreutium,  praelibati  S.  D.  N. 
Papae  Cursores. 

AnL  Clerici  Mag.  Curs. 


Prulcbsio  fidei  Tridentinae.  .')17 


A  I)  1)  I  T  A  M  E  N  T  A. 
L 

Fnrmula  christianac,  et  catholicae  fide%9  tradita  in  sacra 
Synodo  provinciali  Lovitii,  celebrata  anno  Domini 
MDLVL  <Ue  XL  Septembiis  3  praesidentibus  in  ea  rc- 
rcrcndissimo  Domino  A  /  o  y  s  i  o  L  i  p p  o  m  a  n  o  .  Epi- 
scopo  \  cronensi ,  Nnncio  aposiolico,  ct  rererendissimo 
Domino  2V i  c  o  I  it  o  D  i  i  e  r  <j  o  w  k  i.  Areldepiscopo  Gncs- 
ncnsi ,  Legato  nato  ei  toiius  regni  Poloniae  Drimatc, 
guae  omnibus  Ecclesiis  prmnnciae  ejusdem  incio- 
labUilcr  scrranda  et  tenenda  mandatur. 

I.  Principio  Symbolum  Apostolorum,  Nicaonum  et 
Constantiiiopolitanum ,  Symbolum  etiam  divi  Athanasii 
recipiraus,  veneramur  et  complectimur,  omnibusque  re- 
cipieudum  et  amplectendum  mandamus. 

II.  Juxtaque  liaec  Symbola  certa  et  firma  fide  cre- 
dimus  sanctam  Trinitatem,  id  est,  Patrem  ct  Filium 
et  Spiritum  Snnctum,  onum  Deum  omnipotentem.  unius 
potestatis,  Greatorem  omnium  crcaturarum,  a  quo  omnia, 
per  quem  omnia,  in  quo  omnia. 

III.  Eadem  fide  crcdimus.  Patrem  a  semetipso  esse, 
non  ab  alio ;  Filium  a  Patre  gemtum ,  Deum  verum  de 
Dco  verOj  lumen  verum  de  lumine  vero,  non  tamen  duo 
iumina .  sed  unum  lumen. 

IV.  Eadem  pariter  fide  credhnus,  Spiritum  San- 
ctum  a  Patre  et  Filio  aequaliter  procedere,  consubstan- 
tialemque  Patri  et  Filio  coaeteruum  esse,  qui  super 
Apostolos  iu  linguis  igneis  descendit,  et  a  quo  totum 
eorpus  Ecclesiae  sanctincatur,  vivificatur  et  regitur,  atque 
iu  e<>  manet  in  aeternum. 

V.  Simul  et  illud  credimus  et  confitemur,  aeque 
Filio  et  Spiritui  Sancto  atque  Deo  Patri  cultum  latriae 
praestari  debere ,  aeque  Filium  e!  Spiritura  Sanctum 
atque  Patrem  adorandum  et  glorificaudum  esse,  quando 
quitlem  tres  personae  Deus  uuus  est :  et  per  Christum 
nos  quidem  accessum  ad  Deum  Patrem  liabere,  esse 
illmu  advocatum  et  mediatorem  nostruro  secundum  hu- 
manam  naturam ,  quae  minor  est  Patre,  secundum  divi- 
nam  vero  aequalem  esse  Patre,  et  codem  cum  illo  et 
Spiritu  Sancto  honore  afficiendiim. 


318 


Professio  fidci  Tridentinae. 


VI.  Credendum  esse,  sepfom  Ecclesiae  Sacramenta 
n  Christo  instituta,  quae  sunt  Baptismus,  Coufirmatio, 
Eucliaristia ,  Poenitentia,  extrema  Unctio,  Ordo  et  Ma- 
trimonium,  per  quae  quamvis  externa  et  corporalia  signa 
Deus  invisibiliter,  sive  per  bonos  sive  per  malos  niini- 
stros,  nostram  salutem  operatur. 

VII.  Baptisimis  ad  salutem  omnibus  est  necessa- 
rius,  etiam  infantibus,  per  quem  peccata  plene  tollun- 
tur,  et  fiunt  fiiii  Dei  ac  haeredes  vitae  aeternae,  nec 
umquam  est  iterandus. 

VIII.  Poenitentiae  Sacramentum,  quod  post  Baptis- 
mum  omnibus  relapsis  est  ad  salutem  necessarium,  com- 
plectitur  contritionem ,  confessionem  et  satisfactionem. 

IX.  Contritio  est  dolor  de  peccatis  propter  Dei 
ofFensam  susceptus,  cum  proposito  confitendi  et  satis- 
faciendi:  non  auteni ,  ut  quidam  hoc  seculo  perniciose 
docent,  terror  conscientiae  propter  apprehensum  gehen- 
nae  supplicium  peccatis  debitum ;  praeparat  tamen  terror 
et  gehennae  metus  ad  veram  contritionem. 

X.  Confessurus  diligentiam  legitimam  adhibere  debet, 
quo  sacerdoti,  judici  suo,  manifestet  omnia  peccata 
sua  mortalia ,  etiam  occulta  cordis ,  ut  ab  eis  per  illum 
absolvatur,  cujus  absolutionis  minister  est  solus  sacer- 
dos  secundum  ritum  Ecclesiae  consecratus. 

XI.  Satisfactio  est  persolutio  poenae  plerumque 
adhuc  debitae,  remissa  jam  culpa.  Erroneum  est  et 
Scripturis  sacris  adversatur  —  —  —  — 

XII.  Certa  fide  tenendum  est ,  hominem  habere  li- 
berum  arbitrium,  quocum  potest  male  et  cuni  gratia 
bene  agere,  et  post  peeeatnm  mortale  admissum,  Deo 
adjuvante,  poenitere  et  peccatorum  remissionem  consequi. 

XIII.  Ad  jnstificationem  ante  omnia  necessaria  est 
in  adultis  fides,  qua  certo  credimus,  Christum  Jesum, 
Dei  filium,  propitiationem  esse  pro  peccatis  nostris  in 
sangnine  ipsius,  sine  qua  nullis  nostris  operibus,  nul- 
loque  proposito  poenitentiae  et  vivendi  seciL.dum  man- 
data  I)ei  jtistificamur. 

XIX.  Fides .  qua  quis  firmiter  credit  et  certo  sta- 
tuit,  propter  Christum  sibi  remissa  esse  peccafa.  seque 
posscssuruni  vitam  aetercam,  nullnm  habet  in  scripturis 
lestiinonium ,  immo  eisdeni  adversatur,  etiamsi  firma  et 


ProfVssio  ffclei  Tti dentinae. 


:)19 


oerta  spe  exspeetare  debemus,  in  bac  qnidem  vita  por 
sacramentum  Baptismi  et  Poenitentiae  remissionem  pec- 
catorum ,  in  seculo  nutem  futuro  vitam  aeternam. 

XV.  Itaquo  guamdiu  inter  hostes  nostros  et  nd- 
versarias  potesfates  hic  vivimus,  imlla  est  riobis  securi- 
tas.  sed  cum  timore  et  tremcre  juxta  sententiam  Apo- 
stoli  nnstram  salutem  operari  debemus.  et  secundum 
varias  animorum  nostrorum  affectiones  nunc  magis  spe- 
rare,  nnnc  magis  tknere:  simpliciter  tamen  magis  et 
frequentius  de  misericordia  Domini  sperandum  est,  quam 
formidandum  de  severitate. 

XVI.  Opera  bona  omnibus  adultis  sunt  ad  snlu- 
lem  necessaria  et,  eum  ex  fide  caritatis  spiritu  perfi- 
ciu  itur.  ita  grata  sunt  Deo.  ut  eis  tamquam  jnstam  mer- 
eedem  vitam  rctribuat  aeternam. 

XVII.  Gonfirmatio  et  extrema  Unctio  Sacramenta 
sunt  a  Christo  instituta,  sed  non,  ut  duo  praecedentia, 
ad  salutem  necessaria;  ex  contemtu  tamen  illa  omittere, 
est  peccatum  mortale. 

XVIII.  In  Kucliaristiae  sacramento  est  reipsa  verum 
corpus  Doraini  nostri  Jesu  Christi,  illud  ipsum,  quod 
de  Virgini  natum  est  et  in  cruce  passum  est* 

XIX.  In  Kucharistia  non  manet  pauis  et  vinura, 
sed  haee  ui  corpus  et  sanguinem  Christi  admirabili  po- 
lentia  verbi  illius  sunt  conversa,  manentibus  tantura  pa- 
nis  vinique speciebus ;  unde  certa  fide  tenendum  est.  sa- 
cram  Eucharistinm  a  nobis  adorari ,  sive  in  Missa  sive 
extra  Missam  ubicumque  reposita  fuerit,  aut  quoties  iu 
supplicationibus  publicis  a  sacerdote  circumfertur. 

\\.  Nou  est  Laicis  necessaria  ad  salntem  commu- 
uio  siib  utraque  specie,  justisque  de  pausis  ab  Ecclcsia 
sancitum  est,  ut  iJlis  sub  una  panis  tantum  specie  sa- 
cramentum  coraraunicetur,  in  quo  carnera  et  sanguinein, 
atque  ita  totum  Christum,  sub  una  specie  sumunt. 

XXI.  Sacrificium  Missae  ex  institutione  Christi  tam 
vivis  prodest  quara  defunctis ,  ac  solis  sacerdotibus  se- 
cundmn  Ecclesiae  ritum  Ordinatis  data  est  a  Cbristo 
pocestas  eonsecrandi  verum  corpus  Christi  et  sanguinem. 

WII.  Matrimouium  contractum  et  consumatum  inter 
Cliristiaims  est  indissolubile.  qualiscu  mque  liat  alter  con- 
jugum,  sive  adulter,  sive  sterilis,  sive  haereticus. 


320        Profcssio  fidci  Tridentinae. 

XXIII.  Numquam  licet  Christiano.  pest  divortium 
contrahere  matrimonium,  vivente  eo,  eum  quo  quis  legi- 
time  contraxerat. 

XXIV.  Matrimonia  contracta  contra  canones  ipsa 
dirimentes  simpliciter  sunt  irrita  et  nulla, 

XXV.  Firma  fide  tenendum  est,  unam  esse  in  terris 
veram  atque  catliolicam  Christi  Ecelesiam,  eamque  vi- 
sibilem,  quae  ab  Apostolis  fundata  in  hanc  usque  no- 
stram  aetatem  perdurans ,  retinet  et  suscipit ,  quidquid 
de  fide  et  religione  tradidit,  et  traditur  a  cathedra  Petri, 
super  quam  ita  a  Christo,  suo  sponso,  est  aedificata, 
ut  in  cis,  quae  fidei  sunt  et  religionis ,  errare  non 
possit. 

XXVI.  Extra  hanc  nulli  est  speranda  salus,  sunt- 
que  extra  haeretici,  sehismatici,  excommunicati ,  unde 
vehementer  formidanda  est  excommunicatio,  nec  humana 
sed  divina  est  excommunicandi  potestas. 

XXVII.  Unus  est  Ecclesiae  summus  Pastor,  cui 
omnes  obedire  tenentur,  ad  cujus  judicium  controver- 
siae,  quae  super  fide  et  religione  existunt,  sunt  refe- 
rendae. 

XXVIII.  Summam  hanc  praeposituram  primus  omnium 
gessit  S.  Petrus,  verus  Christi  in  terris  vicarius  et  to- 
tius  familiae  ejus  pastor,  post  Petnun  vero  ex  Christi 
institutionc  omnes  deinccps  Pontifices,  Petri  in  cathedra 

successores. 

XXIX.  Certa  fide  tenenda  sunt  non  solum,  quae 
Scripturis  exprossc  sunt  prodita,  sed  etiam,  quae  per 
traditionem  Ecclesiae  catholicae  credenda  accepimus,  et 
quae  definita  sunt  super  fidei  et  morum  negotiis  per  Ca- 
tnedram  Petri  vel  per  Concilia  generalia  legitime  con- 
gregata. 

XXX.  Constitutioncs  ecclesiasticae  de  jcjuniis,  fe- 
stis  et  abstincntia  ciborum  ahisquc  multis ,  obligant  in 
conscicntia,  etiam  cxtra  casum  scandali. 

XXXI.  Recte  fit  in  Ecclesia,  quod  Sanctos  in  coclis 
cum  Christo  agentes  veneramur  et  invocamus,  ut  pro 
nobis  orcnt,  quoruni  etiam  mcritis  et  intcreessione  Chri- 
stus  nobis  Jiic  multa  largitur,  alias  non  largiturus ,  per 
quos  etiam  miracula  multa  operatur, 


Professlo 


fld  ei 


T  r  i  d  e  n  t  i  n  a  c. 


021 


XXXII.  Quapiopfter  snncfo  et  religiose  faciimt,  qui 
loca  eis  dicata  una  eum  ipsorum  reliquiis  religiosa  pie- 
tate  visitant.  et  hoc  modo  ab  ipsis  opitulationem  quaerunt. 

XX  XIII.  (iratus  est  Deo  imaginum  usus  recteque 
corani  eis  procumbimus  inrocaturi  Sanctosj  quos  re- 
praesentant. 

XXXIV.  Finniter  creclendum  est,  post  hanc  vitam 
Purgatornini  esse  animarum,  in  quo  solvitur  poena  piec- 
catis  r.dluic  debita.  Eisdem  tamen  subvenitur  Sacrificio 
Alfaris.  oratione ,  jejunio,  eleemosyna  vivorum,  sicut  et 
indulgentiis .  quo  citius  ab  ea  libeientur 

XXKV.  Animae  defunctorum  purgatae  mox  regnant 
cum  Cliristo  in  coelo.  et  animae  impiorum  hinc  migran- 
tes  sompiternis  inferni  traduntur  suppliciis. 

XXXVI.  Reete  Deo  vota  facimus.  Tr.m  mona- 
stica  quain  alia  facta  obligant  apnd  Deum.  v.ec  adver- 
santur  libertati  evnngelicaej  quae  a  peccatis  libertas 
est^  et  liis.  quae  spiritum  nostrum  quoquo  modo  im- 
pediunt,  quo  minus  totus  Deo  serviat;  non  autem  a 
voti  et  juramenti  obligatione ,  ncc  ab  obedientia  ma- 
gistratus  ecclesiastici  vel  saecularis. 

II. 

Decreta  cf  Articuli  fidei  jurandi  per  Episcopos  et  alios 
PraclaU.s  in  susceptione  muneris  consccratioiiis ,  publi- 
cati  Homae  in   Consistorio  ap.  S.  Marcum 
d.  IV.  Septbr.  a.  ISIBLX. 

Symbolum  Apostolorum .  et  alia  quae  ab  Ecelesia 
sunt  recepta,  universas  Trnditiones  cas.  quae  a  sancta 
Sede  anostolica  etjlomana  Ecclesia  diyinae  conscntur,  et 
quae  ab  ipsis  Apostolis  quasi  pcr  manus  ad  nos  usquo 
pervenerunt,  atque  oecumeniea  Concilia  in  iis ,  quae 
de  £de  decemunt,  veluti  sacram  Scripturam  eredhnus, 
amplectimur  et  veneramur. 

Sacrae  Scripturae  juxta  sanctae  Matris  Ecelesiae 
sensum,  Patrumqua  consensum  interpretandae  sunt. 

Sancta  apostolica  Sedes .  et  Romanus  Pontifex  in 
nnivcrsum  orbem  tenet  Primatum .  ipseque  Pontifox 
Romanus  successor  est  Pefri.  principis  Apostolorum  et 
verus  Christi  Vicarius,  totmsquti  Ecolesiao  Caput,  et 

21 


333 


Profcssio  fidel  Tridentinac, 


omnium  Christianorum  Pater  et  Doctor  existit,  et  ipsi. 
in  beato  Petro  pascendi,  regendi  et  gubernandi  im$- 
versalem  Ecclesiam  a  Domino  nostro  Jesu  Christo  plena 
potestas  tradita  est. 

Novae  Legis  septem  sunt  Sacramenta  a  Christo  in- 
stituta,  ut  Baptismus  etc.  quae  non  solum  significant 
gratiam,  sed  etiam  continent  ac  digne  suscipientibus 
Conferunt. 

Baptismus  ad  salutem  omnibus  mortalibus  est  ne- 
cessarius,  etiam  infantibus:  delet  vero  omnem  culpam, 
et  originalem  et  aettialem,'  simul  poenam  omnem  pro 
culpa  debitam  remittit,  filios  Dei  efficit  adoptivos,  aperit 
regntim  coelorum,  et  iterari  nori  potest. 

In  Confirmatione  datur  gratia  Spiritus  Sancti  ac  ro- 
bur,  ut  Christianus  audacter  Christi  nomen  cOnfkeatim 
Ordinarius  vero  Confirmationis  minister  est  Episcopus. 

Verum  Christi  corpus  in  Sacramento  Alfaris,  to- 
ttisque  Christus  sub  specie  tam  panis  quam  vini  rea- 
liter  continetur ,  transsubstantiatis  pane  in  corpus  Christi> 
vino  in  sanguinem,  virtute  divina. 

Eucharistia  non  solum  Sacramentum  est,  et  cibns 
animae  spiritualis,  sed  etiam  novae  Legis  Sacrificiuni, 
quod  in  memoriam  passionis  Christi  pro  vivis  et  de- 
functis  offertur» 

Est  atitem  in  hoc  Sacramento  Christus  cultu  la- 
triae ,  qui  vero  Deo  debetur,  adorandus. 

Laici  sub  sola  panis  specie  integrum  Christi  cor- 
pus  et  sanguinem,  totum  Christum  veraciter  sumunt, 
divinoque  praecepto  satisfaciunt 

Sacramentum  Poenitentiae  lapsis  post  Baptismtim  est 
ad  salutem  necessarhum  Hujus  vero  tres  sunt  partes: 
cordis  contritio,  oris  Saccrdoti  jurisdictionem  habenti 
integra  peccatorum  confessio,  et  ad  arbitrium  ejusdem 
Sacerdotis  satisfactio. 

Si  vero  poenitentes  in  Dei  charitate  decesserint,  an- 
tequam  dignis  poenitcntiae  fructibus  de  peccatis  com- 
missis  et  omissis  satisfecerint,  eoruin  animae  poenis 
Purgatorii  purgantur ,  et  ut  a  poenis  lmjusmodi  rele- 
ventiir,  prosunt  eis  vivorum  fideliiim  suffragia,  Missa- 
rum  scilicet  sacrificia,  orationes   et  cleemosynae,  ct 


Professsio  fid  ^i  Tiidcntinae. 


35» 


nlia  pietatis  opera  et  officia ,  ct  indulgentiae  secun- 
dura  sanctae  Bomanae  Eccjesiae  et  apostolicae  iristituta* 

Sacramento  extremae  Unctionis  acgroti  mens  sana- 
tur,  corpus  etiam,  in  quantum  expedit. 

Im  Sacramento  Ordinis  hujusmodi  traditur  spiri- 
taalis  potestds,  quam  ncmo  habet.  nisi  is .  cni  hoc  Sa- 
erameutum  ab  Episcopo,  juxta  sanctae  Bomanae  Eccle- 
siae  ritum,  quoad  essentialia  collatum  est. 

Quac  ad  Ordinis  spectant  potestatem,  aeque  mali 
nc  boui  Sacerdotes  adnimistraiit,  atque  vim ,  quae  ad 
jurisdictionem  attinet.  quamdiu  illis  11011  fuerit  abrogata. 

Matrimonii  vinculum  si  leo,itime  Contractum  fu#rit, 
et  consnmmatum .  nullis  de  causis  dirimi  potcst. 

Votuin  eastitatis  sacris  Ordinibus  conjunctum.  atque 
vota.  qnae  in  probatis  Religiouibus  enuttuntur,  et  alia 
quaecumque  rite  suscepta,  fideliter  sunt  observanda. 

Peecata  non  aecidunt  volente  vel  efficiente  Dco, 
sed  permittente,  id  est  non  impediente,  quo  minus  fiant; 
quare  peccati  culpa  libero  hominis  arbitrio  attribuenda 
est.  quod  primi  parentis  inobedientia  non  extinctum.  sed 
viribus  attenuatum  et  inelinatum  est.  Dei  autcm  gratia 
praevenitur ,  a  peccatis  liberatur,  sanatur ,  et  ut  man- 
oata  servare  possimus  adjuvatur:  itaque  sanato  libero 
arbatrio  per  gratiam  Dci  et  merita  Christi,  opcra  vitae 
aeternae  mentoria  homo  justificatus  opcratur. 

Ad  impii  Justificationem  requiritur  Dei  praevcnicns 
gratia,  et  liberi  arbitrii  motus  in  Deum  per  actum  fidei 
et  spci.  ct  dilectionisDei  inchoationem,  et  detestationem 
peccati,  ac  propositum  suscipiendi  Baptismum,  vt  pie 
yivendi.  A<l  mfanthim  veto  Justificationem  sola  Baptismi 
legitima  susceptio  suflieit. 

Ad  lapsorum  autem  post  Baptismum  Justificationem 
necessc  est,  ut  excitante  Deo  procuret  peccator  amis- 
sam  gratiam  per  Poenitentiae  Sacramentum  recuperare. 
Caeterum,  qui  justificantur ,  non  r.iodo  reputantur,  sed 
vere  nominantur  justi,  et  sunt,  justitiam  in  se  unus- 
quisqne  suain  recipientes ,  dum  per  Splritum  Sanctum 
in  cordibus  eorum  charitas  Cliristi  diilunditur  atgue 
ij)si  inhaeret 

-21  * 


334        Professio  fidei  Tr identinae. 

Virgo  Dei  genitrix,  Angeli  et  Sancti  religiose  coli 
debent  et  invocari,  ut  eorum  meritis  et  precibus  ju- 
vemur. 

Crux  Cliristi  et  Imagines,  ac  quaecumque  attige- 
runt,  adoranda  sunt,  juxta  Ecciesiae  catholicae  doctri- 
Iiam  et  fidem. 

Deiparae  Virginis  Mariae,  Angelorum  et  Sancto- 
rum  sunt  Imagines  adorandae,  tum  Corpora  et  Reli- 
quiae  quaevis. 

Sanctorum  memoriae  praeterea,  et  vigiliae,  et  dies 
festi ,  Christo ,  Virgini  Matri  et  Angelis  et  Sanctis  de- 
dicati^  religiose  coiendi  sunt. 

Jejunium  Quadragesimae^  alia  jejunia  et  aliae  ab- 
stinentiae  a  cibis.  quae  Ecclesia  observare  praeccpit, 
reverenter  sunt  observanda. 

Caeremoniae,  ritus  et  mores  omncs  ab  Ecclesia 
recepti  et  probati,  qui  vel  ad  divina  officia  vel  ad  alia 
quaevis  munia  ecclesiastica  adhibentur,  obsorvari  debent. 

Constitutiones  Ecclesiae,  Canones,  Sanctiones,  poe- 
nae,  decreta,  sive  ad  ecclesiasticam  pietatem  et  morum 
compositionem  attinennt,  sive  nd  discipiinnm  et  morum 
emendationcm ,  malonimque  depulsionem,  quae  vel  a 
Summo  Pontifice,  vel  a  Conciliis,  vel  a  quavis  legi- 
tima  autoritate  prr  fieiscimtur ,  et  suscipi  reverenter  et 
fideliter  servari  debent. 

Pcst  eno,  quod  attinet  ad  hujus  netntis  ntque  om- 
nium  tempoiiim ,  nb  Hnereticis  ortas  vel  suscitatas  in 
dogmntibus  divinis  ntque  ecclesiasticis  centroversias, 
et  perversas  doctrinas,  illud  tenemus ,  credimus  et  con- 
fitemur,  quod  sancta  Romana  Ecclesia  tenet,  credit 
et  confhetur. 

Anathema  omnibus  omnium  temporum  Haereticis 
atque  haeresibus,  nominatim  vcro,  anathema  hujus  ae- 
tatis  Haeresiarchis  Lutliero,  Occolampadio ,  Zuinglio, 
Rothmanno.  Calvino,  eorumque  sequacibus,  aliisque 
omnibus  Haereticis  quascumque  in  sectas  dissectf  sint, 
vel  quovis  nomine  eenseantur,  universis  et  corum  hae- 
resibus  anathema ! 


Professio  fidel  Tridentinae.  325 


0 

Furma  juramcnti  praestandi  per  Promovendos  ad 
Praelaturas. 

Eiro  N  toto  corde  atque  ore  confiteor,  flr- 

mitcrque  teneo  omnia .  singnla  in  supradictis  articulis 
seu  Cnnonibus  contenta.  eaque  proponani  et  proponi 
cnrabo  credenda .  confitenda  ac  tenenda  ab  oninibus 
qni  curae.  adininistrationi  ac  jurisdietioni  nostrae  com- 
missi  et  subditi.  neque  unquain  aliquid.  quod  illis,  vel 
illnrum  alicui  ex  toto  vel  ex  parte  sit  contrarium  .  aut 
dis>oniun .  doceri .  praedicari.  quod  in  me  erit.  permit- 
tam .  atque  ita  coram  vobis  etc. ,  et  in  manibus  vestris 
afiirmo,  promitto  et  voveo. 

ra.  4 

Canones  super  abusibus  Saeramenti  Ordinis  examinandi 
a  rc>ercndiss.  Patribus  Coneiiii  Tridcntini. 

\.  Ut  ea  quae  alias  in  hac  sancta  Synodo  tle  aetate, 
mnribus.  litteraram  scientia  Episcoponim  statuta  sunt 
■lajori  cnm  fnictu  executioni  demandentur .  et  sumniiis 
Poutiiex  de  Promoveiidorum  fpialitatihus  magis  ccrtus, 
6ecurius  vahat  providere.  statuit  sancra  Sv:iodus.  ut 
quctiHMRM  Ecclesiis  catliedralil)us.  metrojiolitanis .  pa- 
triarchalibos ,  primatialibns  a  summo  Poutitice .  quovis 
t'tulo  vel  Domine  praeticiei:di.  quorum  noriria  aut  milla 
nut  recens  in  Coria  fuerit .  propter  instruerionem  quae 
de  feati  m  partibus  a  Sedis  aposrolicae  Legatis  seu  Nun- 
ciis  habenda  erit.  inprimis  coram  Archiepiscopo  vel 
Episcopo  seniori  coniprovinciali  omnibus  illis  qualitati- 
bus.  quae  a  sancta  Synodo  et  alias  in  eis  requiruntur, 
se  praeditos  esse  ptobare  omnino  teneantur.  L"t  autem 
hoc  facilins  6eri  possit.  mandat  sancta  Synodus.  ut  Ar- 
cbiepisf wpns,  vel  eo  absente  seo  uupedho,  seu  si  Eccle- 
siae  metropolitanae  sit  providendmn,  Episcopos  compro- 
vincialis  senior  vel  vicinior,  qnando  Ecclesia  vacans 
Metropolitan ura  dod  habet.  ut  Sedis  apostolicae  deles;ati, 
a  PrnmovtM.no  reonisiti,  lirteris  suis  Capitulo  Ecciesiae 
VMniilae  eommittat,  ut  Domen,  co^iiomcn .  patrifun  ejus 
qui  praefieiefidns  est,  prima  Dominica  in  cathedrali  Lc- 
cle>ia  ac  nmnihus  parochialibus  Ecclesiis  eivit  m  & 
uisignilMifl  Dioece>i>  ex  suggesto  denunctamrara 
edicta^ue  in  valvis  Ecclesiae  niajoris  et  aiiaioin.  si  ex- 


326 


Professio  fidei  Trideaitinae. 


pedire  videbitur,  insignium  Ecclesiarum  affigi,  ibique  per 
quindecim  dies  continuos  sequentes  affixa  teneri  studeat, 
quibus  non  modo  inoneantur  Abbates  et  Arcliipresbyteri, 
qui  sunt  in  Dioecesi,  ut  eo  qui  praescribitur  die  examini 
intersint,  sed  etiam  tam  ipsi  quam  populus,  omnium 
quae  peragenda  sunt,  plenissime  instruatur,  ut  omnes, 
si  quid  liabent  adversus  ipsum  Promovendum,  ipsi  Ar- 
ehiepiscopo  seu  Episcopis  libere  patefaciant.  Die  prae- 
scuipto  Archiepiscopus  ipse  vel  Episcopus  comprovin- 
cialis  senior  ad  Ecclesiam  vacantem  omnino  veniat, 
duos  ad  minus  comprovinciales  Episcopos,  oui  in  virtute 
sanctae  obedientiae  ire  teneantur,  secum  babens ,  aliis 
et  reliquis  comprovincialibus.  si  opus  fuerit,  per  Arcliie- 
piscopum  seu  Episcopum  invitandis.  Ibi  Archiepiseopus 
seu  Episcopus  senior  apostolicae  Sedis  nomine,  in  Ca- 
pitulo  legitime  congregato,  vocatisque  Monasteriorum 
Collegiatarumque  non  tam  civitatis  quam  Dioecesis  Prae- 
latis,  Parochiarumque  civitatis  curatis,  designatum  Epi- 
scopum,  postquam  de  eo  quae  jam  cognoscere  potuerit, 
fuerit  proiocutus,  Capitulo  et  Clero  praesentet,  qui  de- 
Bignatus,  oratione  ad  Archiepiseopum  et  Episcopos  et  Cle- 
rum  habita,  Episcopi  proprii,  et  ejus  apud  quem  tunc 
morabatur,  seu  si  Regularis  sit,  suae  religionis  Superio- 
ris  testimoniales  litteras  de  vita,  moribus,  aetate  et  na- 
talibus  proferet.  Testes  etiam  graves  ac  omni  exceptione 
majores,  de  omnibus  plene  instructos  examinandos  cu» 
Tabit ,  Ordinum  sacrorum  quos  jam  suscepit .  et  gradus 
Doctoratus  aut  Licentiatus  in  sacra  theologia  vel  jure 
canonico  litteras,  aut  publicum  alicujus  Academiae  te- 
stimonium,  seu  si  Regularis  fuerit,  authenticam  praefati 
suae  religionis  superioris  fidem,  ouo  idoneus  ad  alios 
docendos  ostendatur,  exhibebit.  Quae  ubi  fecerit,  exeat, 
et  tunc  his  omnibus  ab  Archiepiscopo ,  Episcopis,  Capi- 
tulo  diligenter  discussis,  designatus  revocetur  et  ab  eis- 
dem  examinetur,  et  alio  die  in  Capitulo  ab  Archiepiscopo, 
Episcopis  et  Clero  verbum  Dei  praedicans  audiatur,  aut 
publice,  ubi  magis  expedire  videbitnr,  et  finita  praedi- 
catione,  professionem  fidei  faciat.  quam  manu  propria 
signatam  Archiepiscopo  offerat  Si  quis  autem  aliquid 
adversum  ipsum  Promovendum  velit  objicere,  coram 
Archiepiscopo  et  Episcopis  id  faciet.  Nemo  tamen  ad- 
miUatur  ad  objiciendimi.  qui  de  fide  suspectus  fuerit.  et 
tpii  lidei  professionem  juxta  formulam  infra  scriptara 
w>n  fecerit.    Arcliiepisc  opus  autem  vel  Episcosus  et  alii 


Profes8io  fidei  Trldentinae, 


327 


comprovinciales  Episcopi  vocnti,  communicato  consilio 
cum  Capitulo  de  eo  quod  ipsi  de  Promovendo  sentiant, 
ae  de  omnibus  his  quae  ibi  habita  erunt,  instnimentuni 
pubftcum  eenfieiendum ,  illudque  authcnticum  ipsius  Ar- 
chiepiscopi  seu  Episcopi  et  duorum  eomprovincialium, 
manu  obsignatum,  necnon  ipsorum  et  Capituli  sigillo 
munitum,  ad  sanctissimum  Dominum  nostrum  quampri- 
mum  rafttendum  stndeant .  et  fidelker  suae  sanetitati  re- 
nuntiVnt .  qui  dictum  instrumentum  et  litteras  ab  eo  qui 
proponet  in  Consistorio  publice  legendum  mandabitj  ut 
ipsc  prout  ^regis  dominici  commodo  magis  expedire  vi- 
debitur.  possit  providere  privilegns,  concordiis.  tractati- 
bus  etiam  juramente  firmatis,  et  indultis  sub  quacumque 
verborum  ferma  conceptis,  quovis  modo  et  quavis  aucto- 
ritate  approbatis ,  et  aliis  quibusvis  in  contrarium  fa- 
cientibus.  etiamsi  eoram  mentio  individue  esset  habenda, 
querum  omnhim  et  singulorum  tenores  pro  expressis 
haberi  vult.  nen  obstantibus  quibuseumquo.  In  Eeclesiis 
in  quibus  statutum.  privilegmm  aut  alia  quaevis  conces- 
sio  scu  consuetodo  viget,  ut  nullus  nisi  de  gremio  dictae 
Ecclcsiae  eliigatur  Episcopus,  decrevit  sancta  Synodus, 
ut  in  dietis  EeclesiSs  ncmo  in  posteram  etiam  de  gremio- 
elii;i  possit.  qui  studiorum  Magister,  sive  Doctor  aut 
Licentiatus  in  sacra  theologia  vel  jure  eanonico  non 
cxist.it.  aut  publicae  alicujus  Academiae  testimonio  id'o- 
aeus  ad  alios  edocendos  non  ostendatur,  privilegiis, 
statutis,  concessionibus  et  consuetudine  immemorabili 
quibuscuinque  non  obstantibus* 

II.  Multomm,  qui  inEpiscopos  promoti  snnt.  ea  saepe 
negtigentia  deprehenditur,  ut  intra  legitimum  tempus 
consecrati  oinittendo,  variisque  artibus  prorogationes 
extorquendo,  interim  debitum  commlssum  sibi  populmu 
ministerio  fraudare  non  verent.ur*  Quapropter  eum  alias 
sub  Julie  III.  felicis  recordationis  statutum  fuerii,  ne  cut 
prerogatienes  ultra  sex  menscs  sufiYagarentur ;  sancta 
S\  aodus  declarat .  eas  non  nisi  ex  magna  et  urgenti 
oauao  ad  dietos  sex  menses  et  semel  tantum  eoneedi 
debcre,  aictoque  tempore  elapso,  suos  fructus  non  fa- 
cere,  eollationcs  beneficiorum  ab  cis  quomolibet  factas 
irritas  essc,  atque  ipso  jure  absque  alia  monitione  ec- 
desiastiea  privatum  esse.  Consecratio  vero  si  extra 
Romauam  Curiam  erit  faeienda .  htno  m  Ecelesia  ad 
qnam  promotus  fuerit,  si  in  eju.5  Dioecesi.  peragUur; 


Profcssio  fidei  Tridcntinae. 


quod  si  necessiias  .\iiqua  id  non  patiatur,  saltem  intra 
provinciam  celebretur. 

III.  Quanta  cura  manus  impositionem  fieri  oporteat, 
docet  Apostolus  dicens:  Nemini  cito  manns  imposneris. 
A  qua  lege  cum  longe  discessum  fuerit,  dum  Episcopi 
©rdinandi  eurain  Clericos  praecipue  suae  fidei  commissos 
per  alios  Episcopos  exerceri  procurant,  qui  non  quae 
Jesu  Christi,  sed  mercenariorum  more,  quae  sua  sunt 
quaerentes,  indignos  promovendo,  plura  mala  quae  nunc 
sentimus,  in  Ecclesia  introduxerunt.  Idcirco  sancta  Sy- 
nodus  statuit,  ne  Episcopi  aliena  in  liis  Suffraganeorum 
aut  aliorum  quorumcumque  Episcoporum  opera  utantur, 
sed  sacros  Qrdines  per  seipsos  conferant,  nisi  aut  gravj 
niorbo  aut  alia  necessitate  fuerint  impediti. 

IY.  Quia  hactenus  compertum  est,  Ecclesiis  prae- 
sidio  facultatum  Clero  et  populo  christiano  carentibus 
praefici  multos,  qui  nec  prodesse,  ut  expediret,  nec 
praeesse,  ut  deceret,  valentes,  instabilitate  vagationis 
et  mendicitatis  opprobrio  serenitatem  pontificalis  ob  nu- 
bilant  dignitatis,  ac  intolerabiles  abusus  et  scandala 
circa  functiones  episcopales,  non  sine  episcopalis  digni- 
tatis  dedecore  passim  introducunt,  dum  unicum  luenim 
sibi  proponunt;  sancfa  Synodus  deelarat  hujusmodi  Epi- 
scopos  in  posterum  non  esse  ordinandos,  nisi  urgens  et 
gravis  necessitas,  aut  ejusdem  Ecclesiae  utilitas  id  ex- 
poscat,  quod  cum  contigerit,  tunc  congrua  et  competens 
portio  auctoritate  Sedis  apostolicae  perpetuo  assignetur, 
unde  honeste  et  pro  dignitate  vivere  queant. 

V.  Et  quoniam  oportet  Ordinandos  bonum  ab  iis 
qui  foris  sunt  habere  testimonium,  qui  promovendi  ei  unt 
ad  (juatuor  minores,  illud  a  proprio  Parocho  vel  a  Lu- 
dimagistro  afferant,  ubi  vero  ad  sacros  Subdiaconatus, 
Diaconatus  [vel  Presbyteratus  ordincs  iidem  ipsi  erunt 
promovcndi.  ante  mensem  intcgrum  quam  ad  Episcopual 
proficiscantur,  desiderium  suum  plebano  significent,  et 
prima  postea  sequente  Dominica  de  ca  re  populus  cx 
suggesto  biter  fylissarum  solemuia  admoneatur,  lectis 
Ordinandorum  oominibus,  cognominibus  et  aetate,  ct  pcr 
tres  alias  sequentes  Dominicas  id  omnino  non  tantum 
rcpctatur.  scd  ct  programmata  Ecclesiae  valvis  affigan- 
tur,  ut  qui  volent  dicant,  si  quid  habent  contra  Ordinan- 


Professio  fi  d  c  i  V  r  i  d  c  n  t  i  n  a  c. 


329 


dos.  quod  Episcopos  scire  velint.  His  autem  peractis, 
testimoniales  describnntur  litterae,  in  qnibus  curatus  et 
cuin  eo  quatuor  seniores  Presbyteri,  si  sint.  ac  quatuor 
ex  praecipuis  parochianis . jurati ,  de  moribus.  natalibus, 
qualitate  ac  aetate  Ordinandi  testimonium  perhibeant. 

VI.  Promovendi  die  Mercurii  proxime  praecedente 
diem  Sabbatum.  quo  ex  more  ecclesiastico  ordiuationes 
fieri  solent.  se  praesentent  Episcopo  suo  ,  qui  eos  exa- 
uiiiict.  adjunctis  sibi  et  ascitis  in  hoc  munere  disquisi- 
tionis  peragemiae  Arcbidiaconis ,  et  aliquot  Tbeolo2;is, 
aut  aliis  ex  reliquo  Clero  civitatis  suae  selectis  viris. 
Komina  igitur  iteiu  Promovendorum  valvis  Ecclesiae 
suae  catbedralis  novis  progrannnatis  affigi  curabit.  prac- 
scripto  die  omnibus,  qui  eum  de  iis  voluerint  admouere. 
In  eo  auteiu  oxainine ,  primiun  inquirat  de  fule.  quam 
teneut  Ordinandi,  demde  de  vita,  moribus,  de  doctriua 
eorum .  ut  ex  his  omnibus  colligerc  possit,  an  siut  ad- 
niittendi,  qui  si  mimis,  saltem  illud  ad  quod  ordiuari 
petunt.  non  intellexerint  exacte_,  aut  serio  exercere  no- 
luerint.  mdigni  sunt  censendi,  qui  admittantur :  si  quidem 
maxime  indccorum  esset,  eos  etiam  ad  minores  promo- 
veri.  qui  non  satis  intelligunt  quid  agatur,  aut  quid  (Jle- 
rici  et  reliqua  minorum  ordinum  nomiiia  signibcent. 

VII.  Ordinationes  posthric  Dumquam  extra  tempus 
a  jure  statutum  ullae  fiant,  et  nonnisi  jejunio  praece- 
deute.  et  sic  in  civitate  in  cathedrali  Ecelcsia,  praesen- 
tibus  vooadsque  ad  id  Carionicis  Ecclesiae  quantuiuvis 
excmiis.  publiee  celebrentur.  Si  autem  iu  aMo  per  Dloe- 
eesira  loco,  |»raesentc  Clero  loci.  et  ad  id  exequendum 
dignior,  quantum  freri  potest,  Eeclesia  semper  adeatur. 
Uiiusquisque  autem  a  proprio  Episcopo  ordinetttr,  quod 
si  quis  ab  alio  promoveri  petat,  nullatenus  id  ei.  etiam 
in  Romana  Curia,  si  saltem  triennio  ibi  non  sit  conuno- 
ratus.  cujusvis  generalis  aut  specialis  rescripti  vel  pri- 
vilegii,  seu  licentiae  praetextu,  etiam  statutis  temporibus 
permittatur ,  nisi  ejns  probitas  aut  mores  Ordmarii  sui 
testimonio  commendentur.  Si  secus  fiat,  Ordinans  a  col- 
latioue  ordiimm  per  aunum  sit  suspensus,  et  Ordinatus 
a  susc  eptonuu  ordii.um  executione,  quaradiu  proprio  Or- 
diuario  videbitur  expedire.  Episcopo  tamen,  ut  juiiua 
tonsura  familiarera  suum  non  sibi  subditum  possit  iu- 
flgnire,   si  beueiicium  ecclesiasiicum  fm  sua  Dioecesi 


330 


Profcssio  fidei  Tridentinae. 


reipsa  illi  conferatnr ,  sine  aliquo  Ordinarii  testimonio 
declaratur  esse  permissum.  Cum  his  autem,  qui  contra 
formam  litterarum  in  fraudem  se  ab  alio  obtinuerint 
promoveri,  nullo  modo,  nisi  ex  gravissima  causa,  dispen- 
setur.  Et  tuno  in  litteris  subintelligatur  semper  clausula, 
eo  arbitrio  sui  Ordinarii  suspenso. 

VIII.  Non  lieeat  in  posterum  Capitulis,  Collegiis, 
Abbatibus ,  quantumlibet  exemtis ,  aliisqne  personis  qui- 
bus  est  concessum  pontificalia  exercendi  privilegium ,  si 
in  Dioecesi  aut  intra  Dioecesim  esse  dignoscitur,  ordi- 
nare,  aut  commendatitias  seu  dimissorias  litteras  Cleri- 
cis  saecularibus  concedere.  Sede  autem  vacante,  ut  de 
Capitulo  sancta  Synodus  statuit,  ita  nec  ullus  alius  in 
quavis  dignitate  et  administratione  constitutus ,  qui  in 
jurisdictione,Episcopi  loco  Capituli  succederet.  litteras 
dimissorias  posthac  concedat,  nisi  solis  iis.  qui  ex  ne» 
cessaria  suscepti  beneficii  causa  intra  certum  tempus 
coguntur  promoveri,  privilegiis  quibuscumque  ac  quavis 
consuetudine  etiam  immemorabili  nullo  modo  obstanti- 
bus.  Ubi  autem  aliqua  justa  causa  suadente  contigerit, 
ut  Superiores  suis  subditis  litteras  concedant^  ut  ab  alio 
possint  promoveri,  idem  testimonium ,  ac  alia  quae  in 
collatione  ordinum  desiderantur,  in  ipsarum  litterarum 
concessione  requirantur. 

IX.  Eorum  qui  se  clericali  militiae  petunt  adscribi, 
propositum  diligenter  antea  convenit  explorare,  iisque 
tantum  ad  sancta  haec  ministeria  aditum  aperire,  qui 
jam  legere  norint,  et  quos  probabilis  sit  conjectura,  non 
commodi  sui  causa,  nec  saecularis  judicii  fugiendi  fraude, 
sed  ut  Deo  fidelem  cultum  in  timore  et  innocentia  prae- 
stent ,  hoc  vitae  genus  elegisse.  In  anno  autem  XIV. 
e't  ex  legitimo  matrimonio  nati  sint,  quique  prius  Con- 
firmationis  Saoramentum  susceperint,  de  ejus  institutione 
et  effectu  ita  docti .  ut  in  ejtts  susceptione  prima  fidei 
fundamentn  profiteantur,  eaque  in  primis  quae  in  Sacra- 
mento  Baptismi  ex  eorum  nomine  patiini  spoponderunt. 
lli  autem  dum  aetas  patitur,  quantum  lieri  poterit,  prae- 
ceptoribus  mstituendi  in  Gymnasiis  et  Scholis  ad  id  in- 
stirutis  tradantur.  Lineis  vestibus  utantur  in  Ecclesia, 
in  qna  scrviant  cum  divina  celebrantur  officia,  admo- 
neantnrque  quantum  eos  in  majoribus  et  solemnioribus 
anni  fcsth  itatibus  sacratissimum  Eucharistiae  Sacranioii- 


Professio  fidci  Tridcntinae. 


331 


tum  devote  suseipere  conveuiret,  ntque  ita  in  sancta 
reHgione  et  in  onmi  pietate  ac  bonarum  artium  studio 
instituantur  e1  exerccantur,  ut  majori  posthac  Ecclesiae 
commodo  illis  ad  ulteriora  coriscendere  sit  facilius,  ,Ha- 
bitum  et  tonsuram  juxta  praescriptum  Episcopi  pro  reli- 
gionis  niore  deferant,  qnod  si  etiam  genernliter  in  Sy- 
nodo  admoniti  id  facere  recusaverint ,  nnllo  gaudcant 
privilegio  clericali;  si  fuerint  conjugati,  Constitutio  Bo- 
nifacii  VIII.  de  illis  edita  observetur,  consuetudine  qua- 
vis  etiam  immemorabib*  in  contrarium  non  obstante. 
Quod  si  autem  ab  his  crimen  aliquod  aniino  deliberato 
conunitti  contigerit .  si  constiterit  eos  a  sex  mensibus 
tantura  hnbitum  et  tonsuram  detulisse,  id  factum  in  frau- 
dem  causa  evitandi  fori  praesuroatur ,  et  propterea  si 
nnte  dictos  se\  menses  Clerici  erant  ordinati,  privilegio 
fori  minime  potiantur. 

X.  Cum .  divino  Clemente  testante,  sit  melius  pau- 
cos  liabere  ministros,  qui  digne  possint  commissum  sibi 
imuius  exercere,  quam  multos  inutiles  Ecclesiae  et  Or- 
ciinatori  graves,  providendum  esse  sacra  Synodus  censet 
super  effrenato  Sacerdotum  numero,  quos  liodie  turba 
coutemtibiles  reddit;  ita  tnmen.  ut  non  propterea  cultus 
imminuatur  divinus.  Proinde  ut  ea  quae  jam  in  eadem 
Synodo  sancte  et  snlubritcr  sancita  sunt,  majori  cum 
fructu  executioni  demandentur \  statuit  Canonem  sextum 
Concilii  Chalcedonensis ,  aliqua  ex  parte  innovando,  ut 
Ordinatis  etiam  ad  titulmn  patrimonii  certa  ab  Episcopo 
adscribatur  Ecclesia  .  in  qua  possint  fungi  snis  muneri- 
bus ,  ne  eura  orduies  suscepermt  ecclesinsticos,  incortis 
vagentur  sedibus,  Quo  si  locura  inconsulto  Episcopo 
deseruerint,  iis  sacrorum  operatione  et  exercitio  interdi- 
eatur,  nec  ab  nllo  Episcopo  absque  litteris  connncnda- 
titiis  recipiantur. 

XI.  Clerici  cum  aetatis  erunt  legitimae,  et  ita  pro- 
fecerint,  ut  saltem  latinam  tinguam  intelligant,  ct  prima 
in  religione  chri&tiana  jecerint  fundamenta .  ad  quatuor 
minores  ordines  adscendant,  qui  iis  non  eodem  contextu, 
sed  gradatim  per  temporura  interstitia,  nisi  aliud  Epi- 
scopo  magis  expedire  videatur,  conferantur,  ut  eo  accu- 
ratius  qunntum  sit  hujus  disciplinae  pondus  possint  u> 
stitui.  ac  in  unoquoque  nuinere  se  exerceant,  juxta  ea 
quac  ab  Episcopis  iu  eorum  ordinationc  illis  injunguntur, 


333 


Professio 


fidei 


Tridentinae. 


idque  in  ea  cui  adscripti  ertmt  et  nomen  dederunt  Ec- 
clesia,  nisi  forte  causa  studiorum  absint,  atque  ita  de 
gradu  in  graduni  adscendant,  ut  in  eis  cumaetate  doctrina 
major  ac  pietas  excrescat,  quod  et  mornm  exemplaritas, 
assiduum  in  Ecclesia  ministerium,  et  crebrior  quam  an- 
tea  corporis  Cnnsti  communio  eis  certo  temporis  inter- 
vallo  assignanda,  maxime  probabunt.  Presbyteris  autem 
subdantur,  et  illos  ut  Patres  honorent.  Cumque  liinc 
ad  altiores  gradus  et  sacratissima  Mysteria  sit  ingressus, 
nemo  iis  initietur ,  quem  non  scientiae  spes,  majoribus 
et  sacris  dignum  ostendat.  Et  propterea  Scholas  et  Gym- 
nasia,  quantum  fieri  poterit,  non  deserant,  bi  vero  non- 
nisi  post  annum  a  susceptione  postremigradus  niinorum 
ordinum  ad  sacros  ordines  promoveantur,  nisi  necessi- 
tas  aut  Ecclesiae  utilitas  aliud  exposcat.  Sciat  autem 
Ostiarius  etiam  sui  muneris  esse,  observando  quae  sit  in 
domo  Dei  conversatio .  curare  ne  deambulatio ,  risus, 
colloquia  otiosa  in  Ecclesia  fiant. 

XII.  Ceneralem  Ecclesiae  observantiam ,  quae  ad 
aetatem  Ordinandorum  spectat,  saneta  Synodus  retinens, 
et  inhaereiis  Constitutioni  ClementisV.  in  Conciiio  Vien- 
hensi,  decernit.  ut  possit  quis  libere  in  XVfll.  anno  ad 
Subdiaconatus,  in  XX.  ad  Diaconatus  et  in  XXV.  acta- 
tis  suae  anno  ad  Presbyteratus  ordines  promoveri. 
Sciant  tamen  Episcopi  non  singulos  in  ea  aetate  consti- 
tutos  debere  ad  lios  sacros  ordines  promovere,  sed  eos 
dumtaxat  quortfm  immaculata  vita  senectus  sit.  et  qui- 
bus  cetera  quae  Canones  diligenter  exigunt  non  desint, 
nempe  litterarum  scientia  et  fidei  ac  morum  integritas. 
Quod  quidem  decretum  ctiam  locum  liabere  vult  sancta 
Svnodus  in  promovendisRegidaribus  et  Monachis  cujus- 
cumque  ordinis,  quos  nec  in  minori  aetate,  nec  sine 
diligentfori  quam  liacteuus  fieri  consuevit  examine  or- 
dinari  ctmvenit ;  privilegiis  eorum ,  quibus  liac  in  parte 
derogatum  sit.  i;on  obstantibus  quibuscumquc.  nisi  aliud 
suadeat  evidens  Ecciesiae  utilitas  aut  necessitas. 

XIII.  Subdiaconi  et  Diaconi  bonum  Cleri  et  populi 
testimonium  babentes,  et  qui  se  bene  in  minoribus  or- 
dinibus  gcsserint.  ordinentur,  quiqne  sacris  ita  sint  lit- 
teris  instituti,  ut  de  fide ,  atque  his  quae  ad  ordinem 
cxercendum  spectant  parati  sint  Omnipotenti  rationem 
reddere,  spcrentque,  adjuiOre  Deo,  vocationi  illi  se  re- 
sgmndere  et  continere  posse.    Hi  Ecclesiis  quibus  adscri- 


Profeflsio  fldeJ  Tridcntinac. 


333 


ber.tur  inserviant,  sciantque  maxime  decere,  si  saltem 
semel  in  mense  commumcent .  muriia  ordinis  sibi  in- 
jnncta  cxerccant.  et  curet  Episcopus,  ne  constituti  in 
minoribus,  obj  sunt  Subdiaconi,  epistolam  cantent:  omnem 
operam  sacris  Utteris  dent,  et  sciant  se  non  ante  pres- 
byteratus  grndum  adepturos,  quam  ipsi  digni  reperti 
fuerint,  qui  populo  verbum  Dei  valeant  praedicare.  Pro- 
ninii  aiitem  ad  sacnim  subdiaconatus  ordinem,  post  an- 
imm  dumtaxat,  nisi  ex  les;itima  causa  aliud  Episcopo 
videatur,  ad  altiorem  gradum  kdscendere  permittantur, 
dieli  ordines,  non  eodem  contextu.  sed  grauatim,  etiam 
Regularibus,  per  temporura  insterstitia  conferantur,  pri- 
yilegiis  ac  indultis  ct  Religiosis  et  aliis  quibusvis  con- 
cessis  ,  non  obstantibus  quibuscumque. 

XiV.    Hi  qui  fideliter  ct  pie  in  ministeriis  et  officiis 
sibi  injunctis  se  hene  gesserint  ab  initio.  ad  presbyte- 
ratus  ordinem  assumuntur,  bonum  a  Clero  et  poj>ulo 
testimonium  habeant,  uni  tantum  Ecclesiae  sint  addicti, 
et  qui  noj:  mono  in  diaconatu  ad  minus  annum  integrum, 
nisi  ob  Ecclesiae  utilitatem  ac  necessitatem ,  aliud  Epi- 
scojm  videretur,  ministrav,erint.    Sed  qui  ad  populum 
docendum  et  imnistranda  Sacramenta,  religioso  examine 
praecedente  idonei  comprpbenjtm*,  atfjne  ita  pietate  ac 
castis  moribus  cpnspicui,  ut  magriuni  bonorum  operum 
exemplmn  ab  illis  jmssir  expectari.    Curet  EjnscopUs, 
ut  ii  saltem  semel  in  mense,  si  autem  curam  nabuerint 
animarum  tam  frequenter,  ut  si:o  muneri  satisfaeiant, 
celenrent,  cum  his  qui  ex  causa  suscepti  beneficii  vi- 
gore  sacrorum  Cauoimm .  quos  omi  es  sancjta  Synodus 
innovat,  ad  sacros  presb^eratus  ordihes,  adstringuntur, 
promoveri  ad  sex  menses  tantum^  et  tunc  ex  magna 
causa  dumtaxat  di>j>ensetur,  ultra  id  teinjms  et  aliter 
dispensatus  suos  fructus  non  faciat  aiit  ad  illorum  re- 
stitutionem  omniuo  teueatur.    Cum  promotis  j)er  saltum, 
si  non  ministraverint,  Episcopus  ex  causa  legitima  possit 
dispensare:  quamvis  Presbyteri  in  sua  ordinatione  po- 
testatem  absolvehdi  a  peccatis  recipiant,  decernit  sancta 
Synodus,  nullum  cujuscumque  ordinis  aut  conditionis 
illic  sit,  posse  confessiones  audire,  nisi  parochiale  be- 
nehcium,  aut  ab  Episcopo  approbationem  et  licentiam 
in  scrij>tis  obtineat.  quam  a  nullo  alio  quam  ab  ipso 
Ej)iscoj)o  habere  possit,  eosque  solos  Sacerdotes  cen- 
■et  ad  id  munus  cxequendum  idoneos,  non  obstantibu» 


334 


Pro  fcssio 


fidei 


T  r  i  d  c  n  t  i  n  a  e. 


quibuscumque  privilegiis,  out  consuetudinibus  etiam  a 
tempore  immemorabili  praescriptis. 

XV.  Cum  sancta  ceteraque  divina  mysteria  pro- 
batis  tantum  ecclesiasticis  viris  debeant  exerceri;  nemo 
deinceps  peregriims  Clericus,  sive  saecularis  sive  regu- 
laris,  in  quacumque  Dioecesi  ea  audeat  administrare, 
uisi  id  ei  antea  ab  Ordinario,  praecedenti  examine,  fuerit 
eoncessum,  alias  a  suorun  ordinum  executione  sit  ipso 
facto  suspensus,  quamdiu  ab  Ordinario  loci,  ubi  haec 
exercuit,  ei  absolutio  videbitur  concedenda. 

XVI.  Cum  magna  sit  hoc  tempore  Ecclesiastico- 
rum  penuria,  praesertim  idoneorum,  qui  Ecclesiis  seu 
ecclesiasticis  muneribus  vel  praeficiantur  vel  inserviant, 
ntque  ut  huic  incommodo  nulla  ratione  magis  occurri 
possit,  quam  si  soboles  quaedam,  et  tamquam  semina- 
rium  ministrortim,  saltem  in  catliedralibus  Eeclesiis  in- 
stituatur  et  construatur;  sancta  Synodus  statuit  et  de- 
crevit,  ut  singulae  metropolitanae  et  cathedrales  Eccle- 
siae,  pro  cujuscumqne  censu  et  facultatibus ,  proque 
dioecesi  ampfitudme,  certum  numerum  puerorum  in  col- 
legio,   ad  liaec  prope  ipsam  Ecclesiam  constitnendo, 
alere  et  religiose  educare  teneantur.    In  hoc  vero  qui 
cooptandi  erunt.  annos  sint  minimum  XI.  vel  XII.  nati, 
qui  et  legere  sciant  et  scribere ,  quorum  indoles  ac  vo- 
luntas  certiorem  spem  offerat,  eos  Sacerdotes  futuros, 
et  ecclesiasticis  muneribus  perpetuo  servituros.  Paupe- 
rum  autem  filios  praecipue  eligi  vult  ,  nec  tamen  ditio- 
rum  excludit.  modo  studium  prae  se  ferant  Deo  et  EccJe- 
siae  inserviendi.  Hi  primum  grammaticam  discant.  deinde 
a  cananico  theologo^  cui  secundiun  hujus  sanctae  Syn- 
odi  dispositionem^  sacrae  Scripturae  incumbat  interpre- 
tatio,  vel  ab  alio  docto  et  gravi  viro,  in  ecclesiastica 
doctrina  et  disciplina  erudiantur.    Horum  classcs  insti- 
tucntur  duae,  altera  provectiorum  aetate  et  litteris,  quos 
Acoiythos  esse  vult ;  altera  juniorum.    Univcrsi  autem 
tam  prioris  classis  quam  posterioris ,  tonsura  et  habitu 
clericali  eademque  ratione  vivendi  utantur,  et  divinis 
in  Ecclesiae  officiis  opportune  inseiTiant.    Porro  ex  Aco- 
lythorum  classc,  quicumque  ad  aetatem  legitimani  per- 
venerint,  ct  in  moribuS  atque  in  litteris  profecorint^  sa- 
cris  ordinibus  initiabuntur ?  atque  ipsi  cathedrali  scu 
mctropolitanae  Ecciesiae,  in  quocumque  ministerio  Epi- 


Professio  fidci  Tridcntinae. 


835 


scopo  cum  eonsilio  Capituli  commodum  vidcbittir,  ope- 
ram  suam  navnlumt,  atque  ut  eis  pro  cujusque  merito 
beneficium  aliqnod  ecclesiasticum  deferatur,  ipse  Epi- 
scopus  et  Capita!um  curabit.  In  eorum  nutcm  locum, 
qui  es  Acolvthorum  classe  ad  ordines  sacros  et  majora 
Ecclesiae  uiunera  adsciscentur,  substituendi  erunt  qui  ex 
elasse  iuferiori  moribus,  aetate  et  litteris  proxime  accc- 
dunt  ad  scholam  grammaticae,  et  alia  cominoda  di- 
BCencH  causa.  Admittantur  etiam  alii  civitatis  et  Dioe- 
cesis  pucri,  immo  curabunt  Episcopi,  ut  quantura  fieri 
possit.  oranes  qui  futuri  sunt  Sacerdotes  in  ea  edocean- 
tur  et  instituantur^  quibus  eodcm  vcstitu  quo  ceteris, 
qui  ab  Ecclesia  aluntur,  utenduni  erit,  atque  eodem 
inodo  vivcndiun.  Ex  his  autem  qui  maxime  idoneus 
erit.  et  Ecclesiae  inserviendi  voluntatem  prae  se  ferat, 
m  ejus  locum  suffieiatur.  <pii  ex  Clericorum  numcro  de- 
siderabkur.  Et  quia  ad  hanc  puerorum  scholam  alen- 
dam .  ct  a<l  mercedem  solvendam  magistris  qui  eos 
in  grammatica  et  ecclesiastica  doctrina  erudiantj  necesse 
est.  ut  quoad  certa  dos  ex  redditibus  bcneficiorum  buic 
tara  pio  operi  assignandorum ,  scu  qiio  alio  modo  erit 
constituta,  census  aliquis  annus  provideatur:  possit  Syn- 
odus  provincialis  <'\  fructibus  episcopatus,  dignitatura, 
personatuum,  officiorum,  eanonk  atuuin ,  portionum,  ab- 
batinrum  quae  segregatos  habent  fructus  a  monasteriis, 
et  quorumcumque  saecularium  benefioiorum ,  etiamsi  Ec- 
clcsiis.  monasteriis,  hospitalibus,  et  quibuscumque  aliis 
piis  Locis  perpetuo  sit  onexa.  necnon  ex  fabricis  Ecclc- 
siarum .  ot  cx  quibuscumqUe  aliis  ecclesiasticis  redditi- 
bus  aliquotam  partem,  videlicet  quinquagesiraam,  et  ma- 
jorem  aut  minorem  ipsi  collegio  assiguare.  A<1  cujus 
solutionem  possessores  praedictorum  hencficionun  seu 
reddituum  ecclesiasticonun  tenebuntur,  atque  per  cen- 
suras  ecclesiasticas ,  juris  remedia  per  Episcopum  loci 
compellentur,  omni  appellatione  postposita,  et  non  ob- 
stantibus  quibuscumque  privilegiis  aut  exerationibus.  Si 
vcro  aliqua  Ecclesia  tanta  paupertate  laboraret,  ut  ju- 
dicio  ipsius  Synodi  collegium  erigere  commode  non 
possit .  certum  pueroruni  numerum  ejusdem  Synodi  ar- 
bitrio  in  collegio  metropolitanae  Ecclesiae,  ex  comme- 
moratis  Ecclesiarum  provinciae  fructibus  alere  tenebitur. 
Praeterca  statnit  sancta  Synodus ,  ut  Episcopus  cum 
consilio  Capituli  hujus  scholae  puerorura  curam  gerat, 
frcqucnter  visitct,  et  summa  cum  diligentia  studcat,  ut 


336        Professio  fidel  Tridentinae. 


in  ea  doctrina  simul  cum  morum  integritate  in  dies  au- 
geatur;  discolis  aut  emendatis  aut  inde  expulsis^  cer- 
tisque  hominibus  negotium  det,  ut  liunc  censum  ab  om- 
nibus  qui  solvere  tenebuntur,  in  terrninis  et  locis  exi- 
gant.  Reliqua  vero  quae  ad  hanc  scholam  bene  ac 
feliciter  administrandam  tuendamque  erunt  statuenda,  in 
ipsa  Synodo  provinciali  secundum  morem  cujuscumque 
region'."  provideantur.  TJt  autem  cum  minori  impensa 
hujusmodi  scholis  emdiendis  provideatur.  statuit  sancta 
Syriodus ,  ut  Episcopi,  Archiepiscopi ,  Primates  et  alii 
locorum  Ordinarii ,  Scholasticos  et  alios,  quibus  est  le- 
etionis  vel  doctrinae  munus  annexum  ad  docendum  in 
ipsts  scholis ,  iustituendosque  per  idoneos  substitutos  ab 
eisdem  Ordinariis  eligendos,  et  per  sabtractionem  fru- 
ctnffih  cogant  et  compellant.  De  caetero  vero.  dignitates 
illae  nonnisi  Doctoribus  vel  Magistris  aut  Licentiatis  in 
sacra  pagina  aut  in  jure  canonico,  et  alias  personis 
idoneis,  et  qui  per  seipsos  id  munus  explere  possint 
confera!it:  et  aliter  facta  provisio  nulla  sit  et  invalida, 
r.on  obstantibus  quibusvis  privilegiis  et  consuetudinibus 
etiam  immemorabilibus  in  contrarium. 

XVII.  Quoniam  lupis  naturale  est  in  vestimentis 
ovium  venire,  et  irrepere  ad  populi  christiani  guberna- 
tionem,  et  tempora  periculosa  in  quae  incidimus,  satis 
edmonent  serenissimosPrincipes  videre,  ne  incognitis  ea- 
thoiici  populi  regimen  committant.  Attamen  ne  hac  hi 
parte  sancta  Synoch»3  suo  desit  officio  ,  exemplum  san- 
ctissimae  et  frequentissimae  Lateranensis  Synodi  gene- 
ralis  sequuta.  rogat  et  obtestatur  per  viscera  misericor- 
diae  Domini  r.cstri  Jesu  Christi,  omnes  et  singulos  cu- 
juscumque  majestatis  et  excellentiae  Principes  Dominos 
et  Rectftfres",  ac  mhilominus  eis  iti  virtute  sanctae  obe- 
dientiae  prnccipit  et  mandat,  ne  deinceps  ullum  ad  ul- 
lam  dignitalem .  magistratum  aut  aliud  quodcmnque  of- 
fioium  promoveant  aut  adinirrnut.  (ie  cujus  fide  et  re- 
ligione  antea  non  curaverint  inquiri,  et  a  quo  sincere, 
distincte  ae  Rbeifter  non  fuerit  haec  summaria  fidei  no- 
strae  catholicae  formula  lecta.  confessa  et  jurata,  quam 
liic  duxit  approbandam :  et  pbstulat  in  singulis  dominiis 
lingua  vulgari  transferri,  ct  publice,  ut  ab  omnibus  in- 
teliigatur ,  proponi. 

Credimus  utriusque  Testamenti  Scripturas  divinitus 


Profcssio  fjdei  Tridentinae. 


39? 


esse  inspirafas;  et  eas  omnes  recipimus,  quas  Ecclesia 
canonieas  esse  judicat. 

Agnosciitms  unam  sanctain  catholicam  et  apostoli- 
ca  m Ecclesiam,  sub  unoSummo  Pontificc  Romano,  Christi 
Vicario;  ejusque  fidem  et  doctrinam  constantissime  te- 
nemus  et  amplectimur,  cum  a  Spiritu  Sancto  directa 
errare  nou  possit. 

(\mciliorum  occumeniconnn  certam  et  indubitatam 
auctoritatem  veneramur;  et  quae  semel  ab  illis  sancita 
fuerunt  in  dubium  non  revocamus. 

Traditiones  ecclesiasticas  velut  per  manus  acceptas, 
et  ut  sacrum  depositum,  coijstanti  fide  custodiendas  essc 
credimus : 

Ortliodoxorum  Patrum  sensum  et  consensum  sequen- 
dum  csse: 

Constitutionibus  et  praeceptis  matris  Ecclesiao  ea 
qua  decet  reverentia  parendum. 

.  Ecclesiasticorum  Sacramentorum  septenarium  nume- 
rum:  Baptismi  seilieet,  Confirmationis,  Ordinis,  Poeni- 
tentiae  et  Absolutionis  sacerdotalis,  Corporis  et  Sangui- 
nis  Domini  nostri  Jesu  Christi ,  Matrimonii  et  extremae 
Unctionis;  eorumque  usuni .  virtutem  et  fructum,  sicut 
hactenus  catholica  docuit  Ecclesia,  firmiter  credimus  et 
confitcmur. 

biprimis  vero  firma  fide  credimus  et  confitemur. 
in  augustissimo  Sacramento  Altaris  veruir.  corpus  ct 
sanguinem  Jesu  Christi  esse  realiter  et  substantialiter, 
suh  speciebus  panis  et  vini,  virtiite  et  potentia  dlvini 
verbi  prolati  a  Sacerdotc  solo  ministro,  ad  hunc  effectum 
onlinato  .  juxta  institutionem  ct  mandatum  Domini  no- 
stri  Jesu  Christi;  eaderaque  pie  in  venerabili  et  sacro- 
sancta  Missa  Deo  offerri  pro  vivis  ct  mortuis  m  re- 
missionem  peccatorum  profitenmr. 

Omnia  denique,  qmfe  a  majoribus  pie,  sancte  ac 
religiose  ad  nos  usque  observata  sunt,  firmissime  rcti- 
nemus,  nosque  ab  ulis  dimoveri  nullatenus  patiemur. 

Contra  vero  omnem  dogmatum  novitatem.  tamquam 
perniciosum  venenum  refugimus  et  aversamur,  ab  omni 
schismate  cavemus,  et  omnem  baeresim,  destamur,  san- 
cteque  pollieemur,  nos  adversus  Ilaereticos  quoscumque 
promte  ct  bdeliter  Ecclesiae  adfuturos. 

22 


338         Professio  fidei  Tridentinae. 

Voluit  et  statuit  liaec  sancta  Synodus,  ut  ante  exa 
men  ista  Confessio  exigatur  a  designatis  Episcopis,  Ab- 
batibus,  Prioribus  et  Curatis,  priusquam  Confirmentur 
aut  iis  provideatur. 

IV. 

Confessio  Romano  -  catkolica  in  Hungarid  Evangelicis 
publice  praescripta  et  proposita. 

I.  Fatemur  et  confitemur.  nos  singulari  cura  su- 
premi  nostn  magistratus  spintualis  et  saecularis,  dili- 
gentia  et  ope  Dominorum  Patrum  Soc.  Jesu,  ab  haere- 
tica  via  et  fide  ad  veram  catholico  -  romanam  salvificam 
deductos  esse ,  eamque  ore  nostro  et  lingua  universo 
mundo  aperte  ad  notitiam  velle  dare. 

II.  Confitemur,  Papam  Romanum  caput  esse  Eccle- 
siae ,  nec  errare  posse. 

III.  Confitemur  et  certi  sumus ,  Papam  Ronianum 
Vicarium  esse  Christi,  plenariamque  habere  potestatem, 
omnibus  hominibus,  pro  voluntate  sua,  peccata  remit- 
tendi,  retinendi^  in  infernum  detrudendi)  excommuni- 
candique. 

IV.  Confitemur,  quicquid  Papa  instituerit  novi,  sive 
intra  sive  extra  Scripturam ,  quicquid  etiam  demanda- 
verit,  esse  verum,  divinum  et  salvificum;  ideoque  a 
Laicis  majoris  aestimari  debere,  Dei  vivi  praeceptis. 

V.  Confitemur,  Papam  sanctissimttm  ab  omnibus 
honore  divino  honorari  debere,  maiori  cum  genuflexione, 
ipsi  Christo  debita. 

VI.  Confitemur  et  asserimus ,  Papam  ab  omnibus, 
tamquam  Patrem  Sanctissimum,  in  omnibus  esse  audien- 
dum  sine  omni  exceptione;  ejus  institutis  dirigentibus 
contrafacientes,  sine  omni  misericordia,  tales  Haereticos 
non  solum  igne  tollendos,  sed  et  cum  corpore  et  anima 
inferno  tradendos. 

VII.  Confitemur,  lectionem  Scripturae  Sacrae  or- 
tum  esse  haercsium  et  sectarum  ,  scaturiginemque  blai»- 
phemiae. 

VIII.  Confitemur,  mortuos  Sanctos  et  Sanctas  in- 
vocare,  Imagiues  eorum  honorare,  coram  eis  genua  in- 
curvare,  ad  eos  peregrinari ,  (eos)  vestire,  lumina  eis 
accendere,  bonum.  pium,  sanctum,  utile  et  salutare  esse. 


Professio  Hdci  Tridentinac.  330 

IX.  Confitemur,  unumquemque  Saoerdotem  mulfo 
majorem  esse  Deipara,  b.  Virgine  Alaria,  quae  semel 
solum  peperh*  Christum,  nec  amplius  parit  Sacerdos 
autem  Romanus  non  solum,  dum  vult,  sed  et  quando- 
cumque  vult,  oftert  et  facit  Christum,  imo  et  crcatuin 
absumit 

\.    Coiifitomur,  pro  mortuis  Missas  celebrare,  eloo- 
mosynas  distribuere,  orare,  utile  ac  salutare  esse. 

XI.  Confitemur,  Papam  Romauum  habere  pote- 
statem,  Scripturam  innnutandi ,  pro  voluntate  augendi 
et  minaendi  sua. 

XII.  Confitcmur,  animas  post  mortem  in  Purga- 
torio  purgari .  ac  Missas  Saccrdotum  eis  auxilium  cum 
eliberatioue  esse. 

XIII.  Confitemuv,  sub  una  S])ecie  Eucharistiam  per- 
cipere,  bonum  et  salutare;  sub  utraque,  haereticum  et 
damnabile  esse. 

XIV.  Confitemur  et  asserimus,  hos,  qui  sub  una 
specie  atuntur ,  totum  Christum  cum  carne  et  sanguine, 
cum  deitate  et  ossibus,  uti  vel  percipere;  qui  vero  sub 
otraque ,  solo  nudo  pane  fnii  et  vesci. 

XV.  Confitemur,  septem  esse  vera  et  realia  Sa- 
cramonta. 

X\  1.  Confitemnr ,  Deum  in  imaginibus  honorari, 
ac  per  eas  ab  hominibus  agnosci. 

XVH.  Confitemur,  Mariam,  beatam  Virginem,  ma- 
jore  honofe  dignam  ab  Angelis  et  hominibus,  ipso  Chri- 
sto,  Filio  Dei. 

XXIII.  Confitemur.  boatam  Virginem  Mariam  esse 
Reginam  Coeli,  simulque  cum  iilio  regnare,  cui  filium 
omnia  ad  voluntatem  ejus  faeere  debere. 

XIX.  Confitemur,  ossa  Sanctorum  ma^nam  habere 
virtotem,  nnde  ab  hominibus  honoranda  esse,  ipsisque 
sacella  exstruenda. 

XX.  Confitemur,  doctrinam  Romanam  esse  catho- 
lieam.  puram,  divinam,  salvificam,  antiquam  et  veram; 
evangeHcam  autem  falsam,  erroneam,  blasphemam.  ma- 
ledictam,  haereticam,  damnosam ,  seditiosam.  impiam, 
excogitatam  ac  fictam.  Cum  Igitur  in  totum  et  plonario, 
in  omnibus  explicationibus ,   rebgio  Romana  sub  una 


340        Profcssio  fidei  Tridentinae» 


specia  bona  sit  et  salutaris,  ideo  maledicimus  onmibus 
illis,  qui  nos  in  liaeresi  adversa  et  impia  sub  utraque 
erudierimt.  Maledictos  pronuntiamus  Parentes  nostros, 
in  fide  illis  baeretica  nos  educantes;  maledicimus  quo- 
que  et  illis,  qui  nobis  Romano  -  catholicam  fidom  in  du- 
bium  vocarunt,  sicut  et  ducibus  illis,  qui  nobis  male- 
dicto  illo  calice  subservierunt.  Imo  nobis  ipsis  maledi- 
cimus,  maledictosque  nos  pronuntiamus ,  eo,  quod  ex 
maledicto  illo  calice  haeretico,  (ex  quo  nobis  bibere 
non  decebat)  participavimus* 

XXI.  Confitemur,  Scripturani  Sanctam  csse  knper- 
fectam  et  litteram  mortuam,  quousque  a  Summo  Pouti- 
fice  ea  noii  fuerit  explicata,  et  Laicit;  ad  legendum 
concessa. 

XXII.  Confitemur  j  unam  Missam  Sacerdotis  Ro- 
mani  utiliorem  esse  centum  et  pluribus  concionibus  Evaii* 
gelicorum.  Ex  eo  maledicimus  libris  ilHs,  quos  leginms, 
floctrinam  illam  liaereticam  et  blasphemiam  comprehen- 
dentibus.  Maledictioneni  etiam  superinducimus  super 
omnia  opera  nostra ,  in  fide  illa  liaeretica  exsistendo 
patrata,  ne  in  extremo  die  coram  Deo  nobis  aliquid  me- 
reantur.  Haec  omnia  ex  candido  pectore  facimus,  as- 
serentes,  Romanam  Ecclesiam  in  his  et  similibus  arti- 
culis  esse  verissimam,  cum  solenni  haereticae  illius  do^ 
ctrinae,  coram  Vobis,  Viri  lionorati,  Matronae  liono- 
ratae,  Juvenes  et  Virgines  praescntes!  renuntiatione. 
Juramus  insuper,  numquam  amplius  nos  ad  haereticam 
illam  sub  utraque  ( etiamsi  licitum  esset  vel  fuerit) , 
vita  dtirante  conversuros.  Juramus  eciam ,  donec  una 
gutta  sanguinis  in  corpore  nostro  extiterit,  doctrinam 
malediotam  iilam  evangelicam,  nos  oninimode,  clam  ct 
aperte,  violenter  et  fraudulenter ,  verbo  et  facto  perse- 
cutoros,  ense  quoque  noii  excluso.  Ultimum  juramus  (im- 
mutatioiie  fors  in  statu  saeculari  vel  spirituali  subsecu- 
tura),  nos  coram  Deo,  Angelis  ct  Vobis  praesentibus, 
neque  metu  aut  gratia,  ab  haC  salvilica  Romano  -  ca- 
tbolica  Ecclesia  et  divina  discessuros  unquam,  et  ad 
haeresin  evangelicam  maledictam  redituros  et  reversu- 
ros,  vel  amplcxuros. 


Professio  fidei  Tridc  ntinac. 


311 


V. 

Prhfessio  wthodoxae  fulei  a  Graecis  emittenda. 
Sanctissimus  Dominus  Noster  Dominus  Gregorius 

X».  «MC. 

Ego  N.  firma  fide  credo  et  profiteor  omnia  et  sin- 
gula,  quae  continentur  in  Symbolo  fidei,  quo  Sancta 
Roinana  Ecclesiq,  utitur,  videlicet: 

g.  I,  Credo  in  unum  Demn  Patrem,  omnipotentem 
facforem  coeli  et  terrae .  visibilium  omnium  et  invisi- 
bilium.  Et  in  unum  Dominum  Jesum  Christum,  Filium 
Dei  unigepitum,  et  ex  Patre  natum  ante  omnia  saecula ; 
Deum  de  Deo  .  lumen  de  lumine,  Deum  verum  de  Deo 
vero ;  genitum  non  factum.  consubstantialem  Patri ;  per 
quem  omnia  faeta  snnt;  qui  propter  nos  homines,  et 
propter  no&tram  salutem  des.cendit  de  coelis,  et  incar- 
natus  est  de  Spirrtu  S.  ex  Maria  Virgine  ,  et  homo  factus 
est ;  crueifmis  etiam  pro  nobis  snb  Pontio  Pilato ,  pas- 
sus  et  sepuifus  est ;  et  rosurrexit  tertia  die  secundum 
Scripruras,  et  adsccndit  in  coelum ,  sedet  ad  dexteram 
Patiis.  et  iterum  vcnturus  est  cum  gloria,  iudicare  vi- 
vos  et  mortuns  :  cujus  regni  non  erit  linis.  Et  in  Spiri- 
tiim  Sanctum,  Dominum  et  vivificantem  :  qui  ex  Patre, 
JFilioque  procedit ,  qui  cum  Patre  et  Filio  sinml  ado- 
ratur  ct  conglorificatur;  qui  loquutus  est  per  Prophe- 
ta^ :  et  unam  Catholicam  et  Apostolicara  Ecclesiam. 
Confiteor  unum  Baptisma  in  remissionem  peccatorum, 
et  expecto  rcsurrectionein  mortuorum,  et  vitam  ven- 
turi  saeculi.  Amcn. 

9L  Credo  etiam,  suscipio  atque  profiteor  ea 
omnia ,  quae  sacra  oeeiuncnica  S ynodus  Florcntina  super 
unione  Occiilentalis  et  Orientalis  Ecclesiae  definivit  cfc 
declaravit  :  videlicet  quod  Spiritus  Sanctus  a  Patre  et 
Filio  aeternaliter  cst,  et  cssentiam  suam,  suumque  esse 
subsistens  babet  e\  Patre  simul  et  Filio,  et  ex  utroque 
aeternaliter ,  tamquam  ab  uno  principio  ct  unica  spi- 
ratione  procedit  Cum  id  quod  sancti  Doctores  ct  Pa- 
tres  dicunt ,  ex  Patre  per  Filium  procedere  Spiritum 
sanctum,  ad  hanc  intclligcntiam  tendat,  ut  per  lioc 
signracetur,  Filium  quoque  esse,  securidum  Graecos  qui- 
dem,  e.uisain.  seeundum  Latinos  vero .  principiuin  sub- 
sislentiae  Spiritus  saneti.  sicut  et  Patncm.  Cumque 
omnia  quae  Patris  suiU.  ipse  Pater  unigenito  Filio  suo 


342 


Professio 


fidei  Tridentinae. 


gignendo  dederit.  praeter  esse  Patrem;  hoc  ipsum,  quod 
Spiritus  sanctus  procedit  ex  Filio,  ipse  Filius  a  Patre 
aeternaliter  liabet,  a  quo  aetemaliter  etiam  genitus  est. 
Ulamque  verborum  illomm,  Filioque  explicationem,  ve- 
ritatis  declaraudae  gratia  et  immineute  tunc  necessitate, 
licite  ac  rationabiliter  Symbolo  fuisse  appositam. 

§.  3.  Item,  in  azyniD  sire  fermentato  pane  triticeo 
corpus  Christi  veraclter  confici ,  Sacerdotesque  in  altero 
ipsum  Domini  corpus  conficere  debere,  unumquemque 
scilicet  juxta  suae  Ecclesiae,  sive  Occidentalis  sive 
Orientalis ,  consuetudinem. 

§.  4.  Item,  si  vere  poenitentes  in  Dei  charitate  de- 
eesserint,  antequam  dignis  poenitentiae  fructibus  de  com- 
missis  satisfecerint  et  omissis,  eorum  animas  poenis 
Purgatorii  post  mortem  purgari,  ut  et  a  poenis  hujus- 
modi  reieventur ,  prodesse  eis  fidelium  vivorum  suffragia, 
Missarum  scllicet  sacrificia,  orationes  et  eleemosynas, 
et  alia  pietatis  officia,  quae  a  fidelibus  pro  aliis  fideli- 
bus  fieri  consuevemnt  secundum  Ecclesiae  instituta.  II- 
lommque  animas  qui  post  Baptisma  susceptum ,  nullam 
omnino  peccati  maculam,  incurremnt  ,  illas  etiam  quae 
post  contractam  peccati  maculam,  vel  in  suis  corpori- 
bus,  vel  eisdem  exutae  corporibus,  prout  superius  dictum 
est  sunt  purgatae ,  in  coelum  mox  recipi ,  et  intueri  clare 
ipsum  Deum  trinum  et  unum  sicuti  est,  meritorum  tamen 
diversitate  alio  perfectius.  Illorum  autem  animas ,  qui 
in  actuali  mortali  peccato,  vel  solo  originali  decedunt, 
mox  in  infernum  descendere,  poenis  tamen  disparibus 
puniendas, 

§.  5.  Item ,  sanctum  Apostol.  Sedem  et  Romanum 
Pontificem  in  universum  orbem  tenere  Primatuni ,  et 
ipsum  Pontificem  Romanum  successorem  esse  beati  Petri 
principis  Apostolorum  et  verum  Christi  Vicarium ,  to- 
tiusque  Ecclesiae  caput,  et  omnium  Christianorum  patrem 
ac  doctorem  existere ,  et  ipsi  in  beato  Petro  pascendi, 
regendi  et  gubernandi  universam  Ecclesiam  a  Domino 
nostro  Jesu  Christo  plenam  potestatem  traditam  essc, 
quemadmodum  etiam  in  Actis  oecumenicorum  Concilio- 
mm  et  in  sacris  Cauonibus  continetur. 

§.  6.  Insuper  profiteor  ac  recipio  alia  omnia,  quae 
ex  decretis  sacrae  oecumenicae  generalis  Syn^di  Tri- 
dentinae,  sacrosancta  Romana   et  apostolica  Ecclesia, 


Professio  fidei  Tridentinae.  343 

etiam  ultra  contenta  in  supradictis  fidei  Symbolo,  pro- 
fitenaa  ac  rccipienda  proposuit  atque  praescripsit ,  ut 
sequitur : 

§.  7.  Apostolicas  et  ecclesiasticas  Traditiones,  re- 
liquas(|iic  ejusdem  Ecclesiae  observationes  et  consti- 
tutiones  finnissime  admitto  et  amplector. 

§.  S.  Item,  Sacram  Scripturam  juxta  eum  sensum, 
quem  tenuit  et  tenet  sanc^a  Mater  Ecclesia,  cujus  est 
-judicare  de  vero  sensu  et  interpretatione  Sacrarum  Scriptu- 
rarum-  admitto;  nec  eam  unquam.  nisi  juxta  unanimem 
consensuin  Patrum  accipiam  et  interpretabor. 

§.  9.  Profiteor  quoque,  septem  esse  vere  et  proprie 
Sacramenta  nostrae  legis  a  Jesu  Christo  Domino  nostro 
instituta .  atque  ad  salutem  humani  generis ,  licet  non 
omnia  singuhs  necessaria:  scilicet  Baptismuin,  Confir- 
mationem,  Eueharistiam.  Poenitentiam.  extremam  Unctio- 
nein,  Ordinem  et  Matrimonium ;  illaque  gratiam  con- 
ferre ;  et  ex  his  Baptismum,  Confirmationem  et  Ordi- 
nem  sine  sacrilegio  reiterari  non  posse. 

§.  10.  Receptos  quoque  et  approbatos  Ecclesiae 
catholicae  ritus ,  in  supradictorum  omnium  Sacramen- 
torum  solemni  administratione ,  recipio  et  admitto. 

§.  11.  Omnia  et  singula,  quae  de  peccato  originali, 
et  de  Justificntione  in  sacrosancta  Tridentina  Synodo 
definita  et  dcclarata  fuerunt,  amplector  et  recipio. 

§.  1*2.  Profiteor  pariter,  in  Missa  offerri  Deo  verum, 
proprium  et  propitiatorium  Sacrificium  pro  vivis  et 
defunctis.  atque  in  sanetissimo  Eueharistiae  Sacramento 
esse  vere ,  realiter ,  substantialiter  corpus  et  sangui- 
nem,  una  eum  anima  et  divinitate  D.  N.  Jesu  Christi; 
fierique  eonversionem  totius  substantiae  panis  in  corpus, 
et  totius  substantiae  vini  in  sanguinem,  quam  conver- 
sionem  catholica  Ecclesia  Transubstantiationem  appeUat 

§.  13.  Fateor  etiam,  sub  altera  tantum  specie  to- 
tum  atque  integrum  Christum  ,  verumque  Sacramentimi 
sumi. 

§.14  Constnnter  teneo  Purgatorium  esso.  animas- 
que  ibi  detentas  fidelium  sulTra2;iis  juvari.  Siiniliter ,  et 
^aneios  una  eum  Christo  regnantes ,  venerandos  atque 


344         Professio  fidei  Tridentinae- 

invocandos  esse ,  eosque  orationes  Deo  pro  nobis  offerre, 
atque  eorum  reliquias  esse  venerandas. 

§.  15.  Firmissime  assero .  Imagines  Christi  ac  Dei- 
parae  semper  Virginis,  necnon  aliorum  Sanctorum,  ha- 
bendas  et  retinendas  esse,  atque  eis  debitum  honorem 
ac  venerationem  impartiendam. 

§.  16.  Indulgentiarum  etiam  potestatem  a  Christo 
in  Eoclesia  relictam  fuisse  ,  illarumque  usum  cln-istiano 
popwlo  maxime  salutarem  esse,  aftirmo. 

§.  17.  Sanctam,  catholicam  et  apostolicam  Ro- 
manam  Ecclesiam ,  omnium  Ecclesiamm  Matrem  et 
Magistram ,  agnosco ,  Romanoque  Pontifici ,  beati  Petri 
Apostolorum  principis  successori  ac  Jesu  Christi  Vi- 
cario ,  veram  obedientiam  spondeo  ac  juro. 

18.  Cetera  item  omnia  a  sacris  Canoiiibus  et 
oecumenicis  Conciliis,  ac  praecipue  a  sacrosancta  Tri- 
dentiim  Synodo  tradita ,  definita  et  declarata ,  indubi- 
tanter  recipio  atque  profiteor,  simulque  contraria  omnia 
et  schismata  atque  haereses  quascumque  ab  Ecclesia 
damnatas  et  rejectas  et  anathematizatas ,  ego  pariter 
damno ,  rejicio ,  anathematizo  et  abjuro. 

§.  19.  Hanc  veram  catholicam  Fidem ,  extra  quam 
nemo  salvus  esse  potest,  quam  in  praesenti  sponte  pro- 
fiteor  et  veraciter  teneo,  eamdem  integram  et  invio- 
latam  usque  ad  extremum  vitae  spiritum,  constantissime, 
Deo  adjuvante  3  retinere  et  confiteri ,  atque  a  meis  sub- 
ditis,  vel  illis,  quorum  cura  ad  me  in  munere  meo 
Spectabit,  teneri,  doceri  ek  praedicari ,  quantum  in  me 
egitj  curaturum.    Ego  idem  N.  spondeo, 

§.  20.  Voveo ,  ac  juro :  Sic  me  Dens  adjuvet ,  et 
haec  fcancta  Dei  Evangelia, 


III 

CATECHISMUS 

EX 

DECRETO  CONCILII  TRIDENTINI 
AD  PAROCHOS  CONSCRD7TUS, 

SIVE 

R  0  M  A  N  U  S. 


A  N  0  N  Y  M  I 

APPARATUS  AD  CATECHISMUM. 


ARTICULUS  PRIMUS. 

Cur  et  quando  Tridentina  Synodus  edendum  decreverit 
Catechismum. 

Cum  omnia  essent  odiis  et  dissensionibus  plena  (dissen- 
tientibus  praesertimPrincipibus  iis  inter  se,  quibus  summa 
rerum  pene  omnis  a  Deo  permissa  est) ,  cum  scliismatis 
et  haeresibus  jaceret  christiani  nominis  divulsa  jam  prope 
et  lacerata  unitas ,  S.  memoriae  Paulus  III.  tantis  ob- 
stiturus  malis  anno  incarnationis  IJomini  1537.  oecmne- 
nicum  Mantuae  indixit  Concilium;  sed  praeter  expecta- 
tionem,  et  suggerente  tenebrarum  rectore,  Mantuana 
civitas  Ecclesiae  ad  hoc  concessa  non  est,  nisi  sub 
quibusdam  conditioiiibus  a  nominis  ecclesiastici  digni- 
tate.  libertateoue  prorsus  alienis,  quibus  merito  jure 
non  positis,  alium  deligere  locum  necesse  fuit.  Nec 
aptior  videbatur  aut  commodior  quam  Yicentia,  urbs 
quidem  copiosa  satis,  et  Venetorum,  qui  eam  concede- 
bantj  auctoritate  et  potentia,  tuta  omnino,  nullique  non 
facilis  :  quapropter  inibi  generale  Concilium  indictum  est, 
inchoandum  KaL  Maij.  an.  Domini  1538.  Interim  Papa, 
Carolum  Imperatorcm  et  Franciscum  Itegem  Franciae 
conciliare  studuit .  ideoque  ipse  et  ainbo  illi  Principes 
Nicaeam  se  contulere,  Legatis  antea  Vicentiam  missis, 
ad  Concilium  apparandum:  Imperatorem  intcr  et  Regem 
pax  iniri  non  potuit,  sed  ad  decennium  tantummodo  in- 
duciae  firmatae  sunt;  et  adhuc  seniel  et  iteruin  indictum 
el  dilatum  est  fere  toto  triennio  Concilium,  quo  elapso 
tcmpore ,  tot  peremitium  impatiens  animarum  8.  Ponti- 
fex,  mutato  loco,  delectaque,  postulantibus  maxime  Ger- 
manis,  Tridentina  civitate ;  ibidem  de  novo  Concilium 
denunciat  ad  Kal.  Noverab.  anni  ab  bicarhat.  Domini 
1542.  Vevum  Impediunt  advers&e  jussae  fvocellae^ 
ncc  sinit  audiri  voccm  fragor  acjuoris  ullam.    Ad  Prin- 


• 


348  Apparatiis  ad  Catechismum  Romanum. 


cipes  diploma  non  missum  est,  quin  infelieiter  Impcra- 
torem  inter  et  Franciscum  Regem  bellum  recens  exar- 
deat,  unde  sexcentis  liinc  et  inde  ortis  interturbationibus, 
Concilium  inchoari  non  potuit  ante  diem  decimum  ter- 
tium  mensis  Decemb.  anno  Domini  1545.    Intcrim  vero 
Lutherana  haeresis,  cum  animarum  ingenti  clade,  mi* 
rum  quantum  subrepit,  impietas,  bellorum  foetus,  Euro-* 
pam  feve  universam  occupat ,   et  christianae  vix  umbra 
superest  religionis.  Ad  hoc  tollendiun  reformandumque, 
Tridentum  Patres  undique  convolant :  at ,  Deus  immor- 
talis !  immensum  consurgit  opus,  et  in  Lerna  palrde, 
hydra  non  una  secanda  est ,  manus  multas  poscit  lioe 
opus,  quibus  ut  arma  subministrent  Patres,  Parochos, 
qui  tunc  temporis  erant  plerique  omnes  tum  scientiae, 
tum  religionis  expertes,  edocendos  suscipiunt,  ut  deinde 
vulgus  imperitum  facilius  possit  erndiri.  De  ratione  et 
modo,  divinum  hoc  exequendi  Concilium,  postquam  diu 
diligentiusque  deliberatum  est,  comperere  Patres,  ab 
Haereticis  ingentia  non  tantum  confieta  esse  volumina^ 
qnibus  catholicam  fidem  evertere  conabantur,  verum  et 
infinitos  ab  iisdem  conscriptos  esse  libellos,  qui  cum 
pietatis  tituios  et  religionis  speciem  prae  se  ferrent,  in- 
credibile  est  quam  difficile  frumentum  Christi  a  zizaniis 
inimici  hominis  secerni  potuisset:  tot  Catechismi  qnot 
provinciae  sunt  in  Europa ,  imo  fere  quot  urbes ,  cir- 
cumferebantur,  qui  omnes  seatebant  liaeresibus,  quibus- 
que  simplicium  animi  ubique  decipiebantur ;  vixque  ullus 
erat  in  fide  bene  tersus.     ..Quamobrem  Patres  oecume- 
lricae  Tridentinae  Synodi^,  cum  tanto  et  cum  pernicioso 
huic  malo  salutarcm  aliquam  medicinam  adhibere  maxime 
cnperent ,  non  satis  esse  putarunt ,  graviora  catliolicae 
doctrinae  capita  contra  haereses  decernere;  sed  illud 
praetcrea  sibi  faciendum  censuemnt,  ut  certam  aliquam 
formujam  et  rationcm  christiani  populi   ab  ipsis  fidei 
mdimentis  instituenti  traderent,  quam  in  omnibus  Eccle- 
siis  iUi  sequerentur,  quibus  legitimi  Pastoris  et  Doctoris 
munus  obeundum  esset.46    Adnotate.  Pastores!  et  librum 
hunc  agnoscifo  vestrum,  quando  quidem  et  vestri  causa 
non  modo  siis(  0[)tns  ct  editus  est,  sed  ejus  etiam  usus  vobis 
ab  ipsoConcilio  sic  praecipitur :  (§.435.)  „Ut  fidelis  popu- 
lus  ad  suscipienda  Sa«ramenta  majori  cum  reverentia  at- 
que  animi  devotione  acccdat,  praecipit  sancta  Synodus 
Eniscopis  omnibus.  nt  non  solum,  cum  haec  per  se  ipsos 
eranf  populo  adinuiistranda .  prius  illorum  vim  ot  usum 


A  p  p  a  r  1 1  u  e  n  d  C  a  t  o  c  Ii  i  s  m  u  m  R  o  m  a  n  u  m,  3 11) 

pro  Boscipientimti  cxpta  explicent*  sed  etiam  idcm  a 
sjngulis  Parocbis  pie  prndenterque,  etiam  lingua  vernn- 
cula  si  opus  sit  el  commode  fieri  poterit,  servari  studeant, 
juxta  fbrmam  a  sancta  Synddo  in  catechesi  singulis 
Sacramentis  braescribendam,  quaitf  Kpiscopi  in  vulgarem 
lingtiam  fideKter  verti  atque  a  Parocbis  onmibus  po^ 
pulo  exponi  curabunt-*  ctc.  Ex  his  patet,  cur  et  pro 
quibus  sacrosancta  Trid.  Synodus  decrevent  edendum 
esse  bofc  sanctum  bpus  :  et  excitatis  supra  non  obscure 
innuitur .  jam  ab  initio  Concili  Patres  hoc  ut  maxime 
necessarium  praevidisse  statuisseque ,  velsaltem,  quodl 
certum  mibi  prorsus  est .  sacrum  hoc  opus  componc  n- 
dum  sancivere »  Sess.  III.  quae  secunda  est .  sub 
Pio  IV.-  procurante  tonc  et  diligentia  non  credibili  pro- 
movente.  quidquid  moribus  reformnndis  erat  proficiuun, 
S.  Carolo  Borromaeo ;  nam  cum  ibi  de  librorum  delectu 
decretum  sit,  et  nd  hoc  selecti  sint  Patres  quidam,  ut 
Buspecti  quiquc  ac  perniciosi  libri  seligerentur  et  pro- 
hiberentur  n  Concilio,  indubitatum  est  simul  et  de  reme- 
dir>  huic  pestiferae  doctrinae  afierendo,  lioc  est  de  Ca- 
tecbismo  edendo,  fuisse  sancitum,  aliosque  quos  inforius 
nominabimus  Patres  delcctos  esse.  qui  tnnto  operi  in- 
cumberent.  hoc  plane  constat  ex  continuntione  Sessionis 
XXV.  nbi,  de  Indice  librorum  ct  de  ipso  Catechismo  ab- 
solvcndo  deccrnitur :  ibi  enim  (§.  54L)  sic : 

Sacrosancta  Synodus  in  secunda  Sessione  sub  san- 
ctissimoDomino  nostro  Pio  IV»  celebrata,  delectis  quibus- 
dnm  Patrfyus  commisit.  ut  dc  variis  censuris ,  ac  tibris 
vcl  suspcctis  vcl  perniciosis,  quid  facto  opus  esset  con- 
sidcrnrent.  ntque  ad  ipsam  sanctam  Synodum  ic&rrent; 
audiens  ounc  lmic  operi  ab  eis  extremam  manum  im- 
positnm,  nec  tamen  ob  Kbrorum  varietatem  et  multitu- 
dinem.  distincte  ct  connnode  possit  a  sancta  Synodo  di- 
judicari:  praecipit,  ut  quidquid  ab  illis  praestitum  est, 
sanctissimo  Romano  Pontifici  exhibeatur,  ut  ejus  judicio 
atque  auctoritate  terminetur  et  cvulgetur,  idemque  de 
Catecbismo  a  Patribus  quibus  illud  mandatum  fuerat  et 
Missali  et  Breviario  fieri  mandat"  Ex  his  manifeste 
constat :  primo,  cur  hanc  Catechesis  formam  Tcid.  Synodus 
edendam  praeceperit;  secundo,  qUando  id  decreverit ; 
tertio,  tantae  esse  auctoritatfe  hunc  Catechismum,  ut 
caeteris  omnibus  debeat  anteponi;  quarto,  minime  mii- 
quain  a  Pastonun  manibus  recedere  debere :  ipsis  enhu 


350  Apparatus  ad  Catechismum  Romanum. 


est  verae  theologiae  promptuarium  et  totius  ecclesia- 
sticae  disciplinae  penus  refertissima. 

ARTICULUS  SECUNDUS. 

Qnibiis  Patribns  componendi  CatecJdsmi  cnra  fuerit  data, 
et  quamdiu  circa  eum  laboratwm  sit. 

Duobus  diversis  temporibus  dici  potest,  a  Patribus 
collaboratum  esse  Catechismo:  priori  quidem,  dum  ad- 
huc  Trid.  essent  in  Concilio ,  hoc  est  per  biemiium  fere 
integrum :  nempe  a  Sessione  XVIII.  celebrata  d.  26.  Febr. 
1562  usque  ad  finem  Synodi,  quae  absoluta  est  mense 
Decemb.  an.  1563;  posteriori  vero,  id  est,  sacrosancto 
coetu  dimisso,  Romae,  quo  quidam  delecti  Patres  hac 
de  causa  fuerunt  convocati ,  et  huic  operi  incubuere  toto 
triennio  et  amplius,  nempe  a  discessione  Concilii,  ad 
an.  1566 ,  quo  S.  memoriae  Pio  V.  totum  opus  absolutum 
oblatum  est  approbandum :  unde  fit,  ut  per  integrum 
quinquennium,  tum  in  componendo  tum  in  expoliendo 
hoc  Catechismo,  collaboraverint  selecti  Patres  a  Con- 
cilio,  inter  caeteros  piissimi  atque  doctissimi.  Quod 
quidem  animo  revolvens,  omnino  non  bene  sanum  judi- 
carem  eum,  qui  librum  hujusmodi  non  omni  existima- 
tione  dignum,  nec  omni  saeculo  venerandum  arbitrare- 
tur:  et  qui  inter  disputandum  de  theologia,  si  citaretur 
hic  Catechismus,  illum  ad  classem  puerorum,  contemptim 
rejicerent,  certe  sanniones  essent  et  tenebriones.  Sed 
ad  Patres  veniamus.  Certum  est  ex  ultima  Sessione, 
toto  postremo  Concilii  biennio,  plurimos  ex  Patrum  coetu 
delectos  celebres  Theologos ,  magnimi  studium  multam- 
que  operam  contulisse  in  hunc  Catechismum:  nam  ejus 
materia  est  divisa  in  articulos  quosdam,  quibus  deinde 
distributis  9  suum  elucubravit  quilibet  elaboravitcjiui , 
juxta  mentem  Concilii  et  Ecclesiae  sensum,  prout  Spi- 
ritus  sanctus  dabat  eloqui  illis.  Hoc  testatur  ita  factum 
C  h  r  i  s  t  o  p  h.  S  a  n  c  t  o  r  i  s  i  u  s,  Ordinis  Eremitarum  D.  Au- 
gustini,  qui  asserit,  Cardinali  Seripando  ejusdem  Ordinis, 
banc particidam Symboli :  Et  in  unam  sanctam  Ec- 
ciesiam  catliolicam,  traditam  fuisse  explicandani. 
Quartum  vero  Symboli  articulum  designatum  esse  M  i  c  h. 
Medinae,  Ordinis  Fratrum Minorum,  patet  ex  ipsomet, 
qui  sibi  id  attribnit  in  praefatione  nd  opusculum  de  eodem 
quarto  Symboli  articulo :  ex  Possevino  autem  habeinus 


Apparatus  ad  Catcchismum  Romanum.  3ot 

in  Apparatu.  littera  P.,  Petr.  Galesinum  CatechisiHl 
hujus  partem  in  qua  Dei  praecepta  exponuntur,  latine 
exposuisse,  et  ibidem  littera  J.,  Jul.  Spogianum  ulti- 
mum  ejusdem  Gatechismum  caput  asserit  exposuisse. 
Idem  confirmat  distincte  Castalio,  his  verbis:  „fti  Cate- 
ohismo,  qui  ex  Concilii  Trid»  decreto  ,  Pii  V.  jussu  edi- 
tus  est,  complures  Theologi  et  diserti  viri  conscribcndo 
elaboraverunt  A  n  t  o  n  i  a  n  o  Symbolum  aut  certe  Symboli 
partem  explicandum  obtigisse  Dalius  Pasqualinus,  vir 
gravissimus  mihi  confirmavit :  quod  et  ipse  in  adversa- 
riis  cjus  reperi."  Ergo,  attendite  quaeso,  Pastores!  non 
soJi  Thomistac  circa  lioc  opus  collaborarunt ,  sicuti 
somniati  sunt  quidam.  ut  ejus  imminuerent  auetoritatem, 
quasi  non  esset  universalis  opUs  Ecclesiae,  sed  Sectae 
cujusdam  theologicae  peculiaris ,  in  quo  sane  non  me- 
diocrcm  infamiae  notam  inufunt  Concilio  et  summo 
Pontitici. 

Dimisso  vcro  sacrosancto  Concilio,  quod  supererat 
operis  coinraissinn  esse  quibusdam  Patribus  ex  Ordine 
Fratnnn  Pracdicatorum  non  inficiamur,  sed  ex  eo,  quod 
ab  Ecclesia  munus  hoc  obeundum  suscepere,  constare 
debct ,  eos  vel  ultro  proprios  et  peculiares  animi  sen- 
sus,  si  qnos  habcbant  .  exuisse:  vel  ex  decreto  Concilii 
aut  summi  Pontificis  mandato ,  saltem  viva  voce ,  in- 
junctum  esse  illis,  non  ex  suo,  sed  cx  Ecclesiae  sensu, 
tractanda  esse  omnia,  alias  non  satis  ])rudenter  actum 
essot ;  quod  asscrcre  quantum  ncfas  ?  Dicti  autcm  Patres 
hifuere  1)  Leonard.  Martinu  s,  Genuensis,  Archtepise. 
Lancianensis ;  2)  Aegid.  Fuscararius,  Bononiensis, 
Episc.  Mutincnsis  :  3)  F  r  a  n  c.  Fo r e ti us .  ( Uisbone:jsis, 
Kes;is  Lusitaniae  in  Concilio  Trid.  Theblogus:  quioinncs 
quantae  pietatis,  quantae  peritiae,  quantique  nominis 
extiterint,  tum  in  i{)s()  Synodo  tum  extra  illam.  in  exer- 
citandis  muneribus  ecclesiasticis  plurimiSj  exhibere,  mihi 
satis  est  unus  S.  Carol.  Borromacus.  in  Epistola 
sna  ad  Cardinalcin  Warmiensem,  Stanisl.  Hosium,  ut 
credam,  eos  inter  Patres  Concilii  fuisse  doctissimos :  et 
meam  utique  confirmat  fidem  J  o  s  e  p  h.  R  i  p  a  1  m  o  n  t  i  u  s, 
dum  hacc  ait  :  ..  Is  (intellige  sanctum  Carolum)  animo 
conceperat  eximium  Catechismi  Romani  opus,  de  quo  opei^e 
conficiendo  sanxcrunt  Patres  (Tridentini)  idque  dccre- 
tum  inter  caetera  exstabat:  etiain  ei  dirigenda  institu- 
tionc  capitibusque  disponendis  summi  Theolbgonim  ad- 
fatborabant.    Sed  consilium  erat  Caroli .  ut  divinitas  et 


352  Apparatus  ad  Catcchismura  Romanum. 

altitud  o  rerum  atque  sententiarum  pari  verborum  dignitate 
expUcaretur ,  adhibitisque  latinae  linguae  summis  ea 
tempestate  hominibus,  per  eos  absolvit  opus,  quo  me- 
liore  feomanorum  saeculo  natum  videri  esset*"  Ex  quibus 
patet,  et  in  ipsum  S.  Carolum  non  mediocri  ex  parte 
liujus  sacris  operte  laudem  esse  refundendam:  quod 
etiara  llt  planum  ex  Epistola  ejusdem  Sancti  ad  Lusita- 
niae  Regem3  a  quo  petit,  ut  sibi  sit  licitum^  post  dimis- 
sum  Concilium,  Franc.  Foretium  retinere,  quod  ad 
Catechismum  absolvendum  esset  Ecclesiae  maxime  ne- 
cessarius :  verum .  etsi  his  Patribus  totius  hujus  sacri 
operis  gloria  deberi  videatur,  tamen  nihilominus  S.  me- 
moriae  Pio  V.  ut  primo  motori  totum  referri  acceptum 
^ure  meritoque  oportet,  et  si  testis  opus  est,  habemus 
Gabutiumin  ejusdem  summi Pontificis  vita,  ubi  sic  ille: 
..Sacrum  Catechismum  ad  Parochos  ,  quo  praecipua  ca- 
tholicae  doctrinae  dogmata  luculenter  explicata  conti- 
r.entur,  per  viros  christiana  eloquentia  et  eruditione  in- 
signes  latme  confici  primum,  et  ubique  gentium  evul- 
gari  9  mox  in  Italicum  5  Gallicum ,  Germanicum  ac 
Polonicum  sermonem  converti  curavit."  His  ita  se  ha- 
bentibus  de  Catechismo  Romano  ,  quid,  quaeso  vos, 
censcndum  est?  cujus  meriti?  cujus  auctoritatis  ?  Eden 
dum  illum  decrevit  oecumenica  Synodus :  selectis  Patri- 
bus  quamlibet  ejus  materiae  particulam  tractandam  distri- 
buit  5  ex  omnibus  tractatibus ,  jubente  summo  Pontifice, 
totum  dirigente  negotium  sancto  Carolo,  compingitur  et 
expolitur  opus,  a  viris  in  omnium  scientiarum  genere 
versatissimis ,  quorum  spectata  virtus,  doctrina  et  pietas 
erat  universae  Ecclesiae :  an  igitur  invenire  est  librum 
ullum  alium  post  Scripturam  canonicam  majoris  facien- 
dum,  quique  saepius  evolvi  mereatur? 

ARTICULUS  TERTIUS. 

A  quibus  Catechismus  esl  approbalus. 

Antequam  Catechismus  prodiret  in  lucem ,  etsi  tot 
fuisset  tantorumque  virorum  studio  elaboratus,  etsi  to- 
ties.j  id  soliicitante  S.  Carolo,  lectus,  relectus  et  elima- 
tus:  attamcn  oblatus  Pio  V.  sanctae  memoriae,  ut  tan- 
dem  summa  sua  auctoritate  firmaretur :  noluit  tainen 
sununus  Pontifex  sic  exirc  eum  a  se ,  quin  adluic  ab 
aliis  Doctoribus  prius  recenseretur  3  ut  qua  par  crat 


ApparaUs  ad  Catechismum  Romanum.  353 


maturitate  ct  prudentia  editus  liber  catholicus  catholice 
reciperetur;  re*  eommissa  est  Guilelmo  Sirleto  Car- 
dinali.  utpote  cujus  doctrinam  et  pietatem  nptime  nove- 
rat,  quique  nuper  adnitentibus  aliis  Cardinalibus  cum 
S.  Carolo  non  paucis,  summus  Pontifex  vix  non  erat 
renuneiatus;  fe  tantus  vir,  Pii  V.  jnssu  quosdam  seoum 
adkibuit  TJieologos  delectos  in  cacteris,  qui  hujus  libri 
non  solum  dogmata ,  sed  et  ipsa  verba  trutinarent  rl- 
mr.rentnrque,  quo  diligentia  singolari  peracto.  mirabilis 
saue  Pastoris  vcre  fidelis  sollicitudo .  illum  approbavit 
summus  Pontifcx.  atque  Rbma  prodiens  integer,  purus 
et  sincerus,  quocumque  dcportarctur .  jussit  eum  typis 
mamlari  ManutianiSj  expurgnri  omnino  mcndis  et  ita 
evulgari.    Operae  pretiuni  est  ipsa  Pontificis  verba  pon- 
derare;  liaec  autem  sunt:   „Motu  proprio  et  pastorali 
officio  cupientes,  quam  diligentissime  possunms,  divina 
adjuvante  gratia,  tungi  et  ea  quae  sacro  Tridentino  Con- 
oilio  statuta  ct  decreta  fucrunt,  exequi,  curavimus  ut  a 
delectis  Theologis  in  liac  alma  urbe  componeretur  Ca- 
teeliismus,  quo  Christi  fideles  de  cis  rebus,  quas  eos 
nosse,  profiteri  et  servare  oportet,  Parochorum  suorum 
diligentia  edocerentur,  qili  liber  cum  Dco  adjuvante  per- 
foctus  in  lucem  edeudus  sit,  providendum  duximus  ut 
quam  diligentissime  ct  fiderissime  imprimatur.   Itaque  in 
hac  alma  urbe  eum  potissimum  hnprimi  voluimus  dilecti 
Filii  Pauli  Manutii  diligentia,  qui  alios  ecclesiasticos 
libros  liic  imprimere  solet.    Quia  vero  si  alibi  imprime- 
rctur,  cvenire  posset,  ut  non  pari  fide  ac  diligentia  talis 
argumenti  liber  imprimeretur.  ob  hanc  causam  etc.  Dat. 
Rom*  apud  S.  Marcum  septimo  Kalend.  Octobr.  anno 
primo."    Ex  his  manifestum  est^  quanti  fecerit  liunc  li- 
brum  smmnus  liic  Pontifcx.  ct  quanta  diligentia  typis 
iilc  mandandus  esset.  sane  tanti  Pontificis  exemplo.  quo- 
ties  dcnuo  est  imprimendus,  curare  dcberent  Episcopi, 
ne  tot  erratis  quot  quasi  lineis  oppleretur. 

Prinuis  igitur  Pius  quintus  non  tantmn  proprio  motu 
8iio  hunc  Catechismum  approbavit,  sed  msuper  commen- 
davit  cum  toties,  praecipitque  usurpandum,  quoties  vel 
de  morum  emendatione,  vel  de  rcformatione  Ordinum 
agebatur;  videatur  Bulla  102.  cdita  anno  1580.  pro  re- 
formatione  Ordiuis  Cisterciensis ;  ifem  Bulla  105.  cdita 
eodem*anBo,  circa  reductionem  ad  meliorum  statum  Con- 
gregationis  Servorum  beatae  Mariae;  item  Bulla  106. 
eodem  quoque  anno  cclita  circa  Missalis  emendatiouem 

23 


354    Apparatus  ad  Catechismuni  Romanum. 


Secundus  a  quo  sacrum  lioc  opus  fuit  approbatum. 
Gregorius  est  XIII..  Pii  quinti  successor,  qui  in  Brevi 
quodnm  anni  1583.  declarat,  suo  jussu  et  appro.hationc 
denuo  edituni  esse  Catechismum,  utilemque  adeo  librum 
hunc  existimavit  hic  Pontifex,  ut  peculiari  mandato  in 
linguam  Illvricam  traduci  illum  praeceperit,  ut  patet  ex 
Concilio  Aquileiensi  mox  citando .  atque  iusuper ,  ut  te- 
statur  Possevinus,  Catechismus  erat  illi  veluti  regula 
quaedam,  qua  jus  ipsum  canonicum  reformari  posse  pu- 
tabat,  imde  Francisco  Gratiano  de  Garzatori- 
bus,  Consuko  et  Canonico  Vicentino,  suasit,  utjuris  ca- 
nonici  epitomen  ederet,  in  qua  quidquid  Vel  a  summis 
Pontificibus ,  vel  a  Coneilio  Tridentino  vel  a  Catecliis- 
mo  Roniano  fuerat  abrogatiim,  resecaret. 

Tertius,  qui  nostrum  hunc  Catechismum  probavit, 
fuit  sanctus  Car.  Borromaeu  v.  qui  non  tantum  insuis 
supra  citatis  Epistolis,  sed  et  maxime  in  prima  Synodo, 
quam  Mediolani  habuit  anno  Domini  1565. .  ubi  Clericis 
omnibus,  postquam  decimum  annum  attigerint»  praecipit 
ut  Catechismum  hunc  assidue  legant. 

Quarto  probatus  est  idem  Catechismus  in  Synodo 
Beneventana  anno  1507*,  ubi  onmibus  tum  Parochis, 
cum  verbi  Dei  praedicatoribus  injungitur ,  ut  ad  suum 
nmnus  explendum  Catechismum,  qui  summi  Pontificis 
jussu  editus  est,  assidue  prae  manibus  habeant,  ut  omnia 
secundum  sanam  et  ecclesiasticam  doctrinam  docere 
valeant. 

Quinto  probatus  est  in  Synodo  Ravennate  a.  1568.  ibi- 
que  titulo  de  Seminario  Cap.  4.  librum  hunc,  quem  Con- 
cilii  Tridentini  Catechismum  vocat,  mirum  in  modum 
commendat  praecipitque ,  ut  qui  degunt  in  Seminariis, 
eum  assidue  prae  manibus  habeant- 

Sexto  iterum  probatus  est  a  S.  Carolo  in  Synodo 
Mediolanensi  a.  1569.  ibique  praecipitur  Parocliis.  ut  fre- 
quentius  aliquam  Catechismi  Romani  lectionem  inter  se 
convenientes  tractent. 

Septimo  probatus  est  in  Synodo  Salisburgensi  in 
Germania,  quae  habita  est  anno  1569.  et  sic  decrevit 
Coost  ..Dcbent  Parochi  iis,  quae  ad  ipsorum  spe- 
ctant  ministeriuin  quemadmodum  et  Episcopi  cum  Sa- 
cramenta  ]>er  ipsos  erunt  populo  administranda,  illorum 
vim  et  usum  pro  suscipientium  captu  in  vulgari  nostra 


Apparatus  ad  Catechismum  Romanum.  355 


lingua  germanica  explicare,  juxta  ea,  quae  in  Catechismo 
Romano  sane  utilissimo  et  his  temporibus  maxime  ne- 
cessario  continentur." 

Octavo  probatus  est  et  tertio  a  S.  Carolo  in  Syn- 
o<lo  Mediolan.  a.  1577..  in  qua  praecipitur,  ut  Paroehi  in 
Sacrainenforum  administratione  Catecliismi  Roinani  locos 
et  docfrinam  adhibeant. 

Nono  probatus  est  in  Genuensi  Synodo  anno  1574. 
Tir.  de  fidei  elementis  a  Paroclio  tradendis. 

Decimo  probatus  est  et  quarto  a  S.  Carolo  in 
Synodo  Medioranensi  a.  1576.,  ubi  inter  libros.  qubs 
Episcopo  visitanti  Parochus  exhibere  debet,  censetur 
Catechismus  Romanus* 

Undecimo  probatus  et  quinto  ab  eodem  S.  C  a  r  o  1  o 
in  Synodo  Mediolanensi  a.  1579..  ubi  de  eXaminandi 
ratione  praecipit,  ut  inquiratur  ab  Ordinandis:  ,.An  Ca- 
techismum  Romanum  liabeant  ejusve  doctrinam  teneant/* 

Duodecimo  probatus  est  eodem  anno  a  Clero  totins 
Galliae  in  Conventu  Melodunensi,  ubi  multis  in  loeis, 
sed  maxhne  quatuor  tit.  de  Baptismo,  de  Eucharistia, 
de  Poenitentia  et  de  Ordine  hic  Catechismus,  qui  ibidem 
Tridentinus  agnoscitur,  ita  praecipitur  Parocbis,  ut  ipsis 
ab  lioc  catholico  Conventu  Cleri  necessarius  omnino 
judieetur,  et  caeteris  omnibus  anteponendus.  Sic  auietii 
ibi:  „Instituere  tenentur  Curati  suos  greges  ex  praescri- 
pto  Catechismi  Tridenf.,  quam  pure  et  simpliciter  fieri 
poterk,"  et  alibi:  „Adhibeirtes  ea  in  re  probe  efficienda 
(nempe  in  exhortandis  populis)  Catechismi  Romani  lo- 
cos  et  doctrjuam  Concilii  Tridentini  de  siUgUlis  Sacra- 
mentis  .  ob  i«l  ab  omiiibus  Curatis  accurate  et  studio^  e 
legendum;"  praeterea  (  ateehismi  Trideutini  in  rebuS 
hujusmodi  ac  piis  operibus  exercendis,  regulas  et  prae- 
ceptn.  quam  fieri  poterit  accurate  sequantur  Confessarii. 

Decimo  tertio  probatus  est  in  Synodo  Rothomagensi 
a.  1581.,  ubi  sic:  ,.Ut  autem  quilibet  Parochus  ofGcic 
suo  defongi  queat,  Catechismum  Romanum  latine  et  gal- 
lice  habeat,  C.  10. 

DecimQ  quarto  in  Synodo  Burdegalensi  a.  1582., 
ubi  sic:  „Parochi  singulis  festis  diebus  aliquid  ex  Cate- 
cbismo  Trident ,  quem  latine  et  gallice  auctoritate  no- 

23  * 


356    Appavatus  ad  Catechismum  Roinanum. 

stra  editum  penes  se  habere  injungimus,  populo  pro- 
ponant  etc." 

Decimo  quinto  in  Synodo  Turonensi  a.  1583.  tit.  de 
professione  et  fidei  tuendae  cura. 

Decimo  sexto  in  Synodo  Rhemensi  a.  1583.  tit.  de 
Curatis. 

Decimo  septimo  in  Synodo  provinciali  Aquensi  in 
Gallia  a.  1585.  tit.  de  Parochis,  ubi  sic :  „Ut  autem  qui- 
libet  Parochus  suo  officio  defungi  queat,  Catechismum 
Romanum  latine  et  gallice  habeat  etc." 

Decimo  octavo  in  S}  nodo  provinciali  Tolosana  a.  1590., 
nbi  sic:  .Jnjungimus  Parochis,  ut  continuo  Catechis- 
mum  Conciiii  Tridentini  prae  manibus  habeant,   tit.  de 

Sacramentis." 

Decimo  nono  in  Synodo  Avenionensi  a.  1594.  tit. 
de  officio  Parochi :  ..Catechismum  Romanum  seduio  prae 
manibus  habeant  etc." 

Vigesimo  in  Syuodo  Aquileiensi  a.  1585.,  de  qua 
jam  snpra. 

Omitto  Synodos  dioecesanas  complures,  in  quibus 
Catechismus  hic  noster  ap]>robatur,  omitto  et  magni 
omnino  nominis  Doctores.  qui  post  libros  canonicos  nul- 
ium  alium.  quam  lmnc  Catechismum  tutius  aut  utiiius 
legi  posse  asserunt.  His  ita  positis,  amice  Lector,  quis 
feret  frontem  eorum,  qui  hoc  opus  sacruna  quasi  puerile 
despicientes  iliud  vel  attingere  dedignantur ,  id  propter 
tantum,  quia  Catechismus  inscribitur  ?  O  caecas  homi- 
num  mentes ! 

Sed  ut  homunciones  rtlos  omni  mbore  suffundam, 
audinnt,  quaeso,  S.  Caroli  Borromaei  amicissimum 
et  sa cri  Collegii  decus  A  u  g  u  s  t  i  n  u  m  V  a  1  e  r  i  u  m,  Car- 
dinalem  et  Episcopum  Veroiiensem,  libro  priori  ad  Aco- 
lythos  Veronenses : 

..Catechismus  abhinc  triennium  est  editus  Pii  V. 
Pcntificis  maximi  jussu,  quem  ad  juvandam  rempubli- 
cam  christianam  et  restituemlam  veterem  Ecclesiae  di- 
sciplinam  nobis  divinitus  videmus  datam  esse.  Opus 
tam  praeelanim,  si  sententiamm  gravitatem  et  lumioa 
ctitim  verborum  spectemus,  ut  nulluni  praeclarius ,  mul- 
tis  abhinc  Saecuiis  editum  docti  homijies  judicent:  simt 


Apparatus  ad  Catcchisnnim  lUmanum.  057 

enim  explicata  omma,  quae  ad  instituendas  animas  per- 
tinent,  tanto  orcfine,  tanta  perspicuitate  tantaque  cum 
majestate,  ut  sancta  mater  Ecclesia,  Spiritu  saneto 
edocta .  non  Iionio  quispiam,  vocem  emittere  et  omnes 
oocere  videatvr.  Vos,  qui  aliquantum  aetate  processistis, 
legite  hunc  Catechismum  septies  et  plus  quam  septies: 
mirabiles  cnim  fnictus  ex  eo  percipietis.  Quod  si  in 
historiis  scriptum  est,  Demosthenein,  ut  eloquentiae  lau- 
dem  consequeretur ,  oeties  descripsisse  Tlmcididem,  ea- 
que  ratione^  omnes  Ulius  concioncs  plenas  argumentis 
memoriae  commendasse,  quanto  aequius  est  vos,  qui  in 
disciplina  Eccles.  versantes,  omnia  vestra  studia  referre 
debetis  ad  gloriam  Dei  et  ad  salutem  vestram  et  alio- 
rum ,  egregium  librum ,  dictante  Spiritu  sancto,  Patrum, 
qui  in  Concilio  Tridentino  aderant,  decreto  scriptum  et 
Christi  Vicarm  auctoritate  editum,  octies  legisse  dili- 
genter  atque  etiam  descripsisse. 


ARTICULUS  QUARTUS, 
/  'tUitates  ct  nsus  Catechismi  coUiguntur. 

Tot  sunt  utilitates  Catechismi  Tridentini,  quot  pos- 
sunt  numcrari  ncccssitntes  Ecclesiae ,  si  haeresis,  ne 
exspuatur  ab  inferis  et  Catliolicos  intertnrbet  occludenda 
est :  a  Parochis  saephis  explicetur  hic  Catechismus,  si 
haeresis  ominoso  et  infausto  quodam  abortu  jam  exorta 
sultocanda  sit:  a  Parochis  saepius  explicetur  liic  Cate- 
ehismus.  sincera  sicubi  est  et  illibata  conservanda  reli- 
«0  5  a  Pnroehis  saepius  explicetur  liic  Catechismus ,  si 
Clerici  adolescentes  in  Seminariis  aut  privatim  ad  mu- 
nera  quaelibet  occlosiastica  subeunda  sint  apparandi ; 
praelegatur  illis  saepras  liic  Catecliismus:  Sacramenta 
sieut  par  est,  pie  et  cum  proximorum  aedificatione,  si 
quis  administrare  voluerit,  unus  illi  sit  prae  manibus 
hic  Catechisinus ;  denique  si  qui  Saeerdotes  confessio- 
nibus  excipiendis;  habendis  concionibus,  dirigendis  ani- 
mabus  accingere  sese  cupiant .  hoc  uno  utantur  Cate- 
•hismo. 

Sed  enim  i!lo  utendi  non  ima  tautum  ratio  est,  ut 
c\  praenotatis  in  proclivi  est  advcrterc;  utiliores  hic 
hidighteboi 


358    Apparatus  ad  Catechismum  Romanum. 


Prima  ratio  utendi  Catecliismo  injungitur,  in  omni- 
bus  fere  Synodis  tum  provhicialibus ,  tam  dioecesanis, 
quae  post  Concilium  Trid.  habitae  sunt ,  ejus  nimirum 
assidua  lectio,  vel  saltem  ita  frequens,  ut  quidquid  hic 
liber  continet,  memoriter  complectatur. 

Secunda  ratio  utendi  sacro  hoc  opere,  praecipitur 
a  S.  Carolo  in  2.  Synodo  Mediolanensi  citata,  ut  scili- 
cet  convenientes  ad  se  invicem  Parochi  viciniae  cujus- 
libet  aliquam  hujus  Catechismi  lectionem  frequentius 
iuter  se  tractent,  quod  ex  laudabili  consuetudine  singu- 
lis  hebdomadis  in  usu  est  in  celebri  Presbyterio  S.  Ni- 
colai  de  Cardineto  Parisiis. 

Tertia  ratio  utendi  Catechismo  praescribjtur  ab  eo- 
dem  S.  Carolo  in  3.  Synodo  Mediol.,  ubi  praecipit, 
quoties  Parochi  aliquod  Sacramentum  administraturi  sunt, 
ut  locos  et  doctrinam  hujus  libri  adhibeant  et  populo 
exponant;  idem  praecipitur  in  Synodo  Rothomagensi 
supra  citata. 

Quarta  ratio  utendi  hoc  libro  proponitur  in  Synodo 
Burdegal.  citata  etiam  supra,  dum  praecipitur,  ut  sin- 
gulis  diebus  festis  aliquid  ex  hoc  Catechismo  Parochi 
populis  proponant,  de  iis  rebus,  quas  nosse  Christia- 
norum  omnium  interest. 

Quinta  ratio  praescribitur  in  Synodo  Cremonensi 
a.  1603.  p.  9.  his  verbis:  „Divino  affiatu  Spiritus 
sancti,  illi  Patres,  qui  in  Concilio  Trid.  praefuere,  man- 
darunt,  ut  quamprimum  Romanus  Catechismus  conscri- 
beretur,  ex  quo  veluti  ex  foecundissimis  sanctae  matris 
uberibus  Clerici  omnes  ecclesiasticae  doctrinae  suavis- 
siinum  lac  exsugere  valerent.  Ea  igitur  consuctudo, 
quae  sancte  in  nostra  Seminaria  introducta  est,  Clericis 
oainibus  Romanum  Catechismum  explicandi ,  omnino 
inde  a  Ludimagistris  Clericis  sub  poena  suspensionis 
quotidie,  vel  saltem  ter  in  hebdomada  servetur. 

Sexta  ratio  praescribitur  in  ipsa  Praefatione  Cate- 
chismi  ab  iisdem  Patribus,  quorum  obtemperaiwlo  man- 
datis  praxis,  quae  sequitur,  cst  instituta. 


CATECHISMI 


EX   DECRETO    CONCILII  TRIDENTINI 

AD  PAROCHOS  SANCTISS.  D.  N.  PII  V.  JUSSU  EDITl 

PROOEMIUM. 

ln  f/it<>  disertc  e.rplicatur ,  quam  sint  semperque  fne- 
rinf  ncccssarii  tUvinarum  rerum  interpretcs  et  fidei 
Docforcs.  quorum  sermones ,   tanqmun  Dei  verba 

■  rccipicnda  sint  §.  1 —  4.;  quo  pacto  propfer  Hacre- 
ticorum  studia  et  conatus ,  nostro  saccufo  siucera 
dirini  rcrbi  aununciatio  ma.rimc  fidelibus  sit  neces- 
saria  5. :  quibus  rationibus  et  causis  permota 
Tridentina  jSynodus  ad  hunc  Cateckismum  pro  Pa> 
rochis  edendum  §.  6.  7.;  quid  Pastores  et  Conciona- 
torcs  aufc  omnia  in  docfriua  christiana  considerare 
cf  afiis  tradere ,  deinde ,  quam  in  ea  tradenda  ra- 
tioncm  ac  modum  tcncre  debcant.  §.8  —1*2. 

I.  Ea  est  humanae  mentis  et  intelligentiae  ratio,  ut, 
cum  alia  multa ,  quae  ad  divinarum  rerum  cognitionem 
pertinent,  ipsa  per  se,  magno  adhibito  labore  et  dili- 
gefitia,  investigaverit  ac  cognoverit,  maximam  tamen 
illorum  partem,  quibus  aeterna  salus  comparatur,  cujus 
rei  inprimis  causa  l^omo  cojiditus  atque  ad  ubaginem 
et  similitudinem  Dei  creatus  est,  naturae  tumiue  illu- 
strata  cognoscere  aut  cernere  numquam  potuerit.  luri- 
sibilia  quidem  Dei,  ut  docet  Apostolus  (Ronu  /.  20.,), 
a  creatura  mundi  per  ea  quae  faeta  sunt ,  intcllccla 
conspiciuntur :  sempitema  quoque  ejus  rirtus  ef  divi- 
ttitas:  verum  mysterium  illud .  quod  absconditum  esi  a 
saeculis  ei  generationibus  (Coh  U  ita  humanam  ii 
telligentiam  superat,  ut.  nisi  raairifestatum  fuisset Sanctis, 
quibus  voluit  Deus  6dei  munere  notas  facere  diviti&s 
gloriae  Sacramenti  bujus  in  gentibus,  quod  est  Christus, 
nullo  studio  homiui  ad  eam  sapieritiam  adspirare  licuisset 


1 


300  Cate^hismus  Romanus. 

§.  2.  Cum  auteni  fides  ex  auditu  ( Ilom.  X,  17.)  con- 
cipiatur,  perspicuum  est,  quam  necessaria  semper  fuerit 
ad  aeternam  salutem  consequendani ,  Doctoris  legitimi 
fidelis  opera  ac  niinisterium  :  siquidem  dictum  est 
( Rom.  X,  14.J  :  Quomodo  audieni  sine  praedicante,  quo- 
modo  vero  praedicabunt ,  nisi  mittantur?  et  quidem  ab 
ipsius  mundi  origine,  clementissimus  ac  benignissimus 
lieus  suis  nuniquam  defuit,  sed  multifdrie  multisque 
modis  locutus  esl  Pairibus  in  Prophetis  ( Ilebr.  I,  1.) , 
eisque  pro  temporum  conditione  ad  coelestem  beatitudi- 
nem,  certum  ac  directum  iter  monstravit.  Sed  quoniam 
praedixerat  (Ioeh  1/,  23.  Esai.  XLIX,  6.)  ,  daturum  se 
doctorem  iustitiae  in  lucem  geniium,  vt  esset  salus  ejus 
vsque  ad  extrcmum  terrae ,  ( Hebr.  I3  2.)  novissime  locu- 
tus  est  nobis  in  filio,  quem  etiam,  voce  e  coelo  delapsa 
a  magnifica  gloria,  jussit  ut  omnes  audirent,  ejusque 
praecepiis  obtemperarent  (%  Petr.  i,  17.  Matth.  XVll,  5. 
Marc.  IX,  6.).  Deinde  vero  Filius  alios  dedit  Apo- 
stolos ,  alios  Prophetas  9  alios  Pastores  et  Doctores 
(Ephes.  IV.  11. 11.) r  qui  verbum  vitae  annunciarent,  ne 
circumferremur ,  tanquam  parruii  fluetuantes  omni  vento 
doctrinae,  sed  firmo  fidei  fundamento  adliaerentes ,  co- 
aedificaremUr  iu  habitaculum  Dci,  in  jSpiritu  sancto 
(Ephes.  II,  22.J. 

§.  3.  Ac  ne  quis  verbum  auditus  Dei  ab  Ecclesiae 
ministris,  tamquam  verbum  liominum ,  scd  sicut  vere  est 
verbum  Christi  (1  Thess.  II,  13.)  acciperet,  ille  ipse  Sal- 
vator  noster  tantam  autoritatem  eorum  niagisterio  tri- 
buendam  esse  statuit,  ut  diceret  (Luc.  X,  Iti.)  :  Qui  vos 
audit ,  me  audit :  et  qui  vos  speruit ,  me  speruit.  Quod 
qiridem  non  de  iis  tantum ,  quibuscum  sermo  habebatur, 
intelligi  voluit;  veruni  de  omnibus  etiam,  qui  legitima 
successione  docendi  munus  obirent,  quibus  se  omnibus 
diebvs  usque  ad  consummationem  saecUli  a/futurum  esse 
poLicitus  est  (Muiih  XXV III,  20.). 

§.  4.  xVt  vero,  cum  liaec  divini  verbi  praedicatio 
numquam  intermitti  in  Ecclesia  debeat,  tum  certe  lioc 
tempore  majori  studio  et  pietate  elaborandum  est ,  ut 
sana  ct  incorrupta  doctrina,  tamquam  pabulo  vitae,  fide- 
les  nutriantur  et  confirmentur.  Exierunt  enim  falsi  Pro- 
phetae  in  mundum.  de  quibus  dixit  Dominus  (Jerem. 
XXI II,  21.)  :  Non  mitlebam  Prophetas,  et  ipsi  cvrrebani: 
non  loqvcbar  ad  cos .  ct  ipsi  prophctabant :  ut  rariis 


P  r  o  o  e  ni  i  u  m. 


361 


doctrinii  et  peregrinis  (llelrr.  XIII.  9.)  Christianorum 
ftnimos  depravareofc  Qua  in  re  iilonim  impictas,  omni- 
bus  Satanae  artibus  instructa,  tam  longe  progressa  est, 
ut  nullis  fere  certis  finibus  contineri  posse  videatur:  ac, 
nisi  Salvntoris  nostri  praeclara  illa  promissione  nitere- 
mur .  qui  se  adeo  stabile  Ecclesiae  suae  fundamentum 
posuisse  aflirmavit,  ut  portae  inferi  adbersiis  eam  prac- 
valere  uumquam  possint  (Mattli.  XVlfl  hl.)  ;  maxime  ve- 
rendum  esset,  ne  hoc  tempore,  tot  uudiquc  liostibus 
obsessa,  tot  macbinis  tentata  et  oppugnata  concidcrct. 
Nam  ut  omittamus  nobilissimas  provincias,  quae  olim 
veram  et  catbolicam  religionem,  quam  a  majoribus  ac- 
ceperant,  pie  ct  sancte  retincbaut,  nunc  autem  derelin- 
quentes  viam  rectam  erraverunt,  atque  in  eo  se  maxime 
pietatem  colere  palam  profitentur,  quod  a  Patrum  suo- 
rmn  doctrina  quam  longissime  reccsserunt:  nuiia  tam 
remota  regio,  aut  tam  munitus  locus,  nullus  cbristiauae 
reipublicae  angulus  inveniri  potest ,  quo  liaec  pestis 
acculte  irrepere  non  tentarit. 

§.  5.  Qui  enim  fidelium  meutes  corrumpere  sibi 
pronosucrunt,  cum  fieri  nullo  modo  posse  intelligerent, 
ut  cum  onmibus  coram  colloqnereotur,  et  in  eorum  aures 
venenatas  voees  infundercnt.  idem  alia  ratione  aggressi, 
multo  facilius  ac  latius  impietatis  errores  disseminarunt. 
Nnm  praercr  illa  ingentia  volumina,  quibus  catbolicam 
fidem  evortere  conati  sunt,  a  quibus  tamen  cavere.,  cum 
apertam  baeresim  contincrent,  non  magkii  fortasse  la- 
boris  nc  diligentiae  fuit ,  infinitos  etiam  libellos  con- 
scripserunt ,  qui  cum  pietatis  specicm  prae  se  ferrcnt, 
iucredibiie  est ,  quam  faciie  incnutos  simplicium  nnimos 
deceperint.  Quamobrem  Patres  oecumenicae  Tridentmae 
Synodi,  cum  tanto  et  tnm  pernicioso  huic  mnlo  saluta- 
rcm  aliqunm  medieinam  adhiberc  mnxime  cuperent,  non 
satis  csse  putarunt,  graviora  catholicae  doctrinae  capita 
contra  nostri  temporis  bnereses  decernere ,  sed  illud 
praeterea  sibi  faciendum  censuerunt,  ut  certam  aliquam 
formulam  et  rationem  christiani  populi  ab  ipsis  fidei  ru- 
dimentis  instituendi,  traderent ,  qunm  in  omnibus  Eccta- 
siis  ilfi  sequerentur,  quibus  legitiini  Pastoris  et  Doctoris 
munus  otoeundum  esset. 

§•  G.  Multi  quidem  adhuc  in  lioe  Sfcriptionis  g;enore 
cum  m&gnd  pietatis  et  doctrinae  laude  versati  sunt : 
•ed  bamen  Patribus  visum  est  maxime  referre,  si  libov 


362 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


sanctae  Synodi  autoritate  ederetur,  ex  quo  Parochi  vel 
omnes  alii ,  quibus  docendi  mimus  impositum  est ,  certa 
praecepta  petere  atque  depromere  ad  fidelium  aedifica- 
tionem  possint;  ut  quemadmodum  unus  est  Dominus, 
una  fides  (Ephes.  IV,  5.^,  ita  etiam  una  sit  tradendae 
fidei,  ad  omniaque  pietatis  officia  populum  christianum 
erudiendi,  communis  regula  atque  praescriptio. 

§.  7.  Ergo  cum  multa  sint.  quae  ad  hanc  rationem 
pertinere  videantur,  nemo  existimet,  illud  sanctae  Synodo 
propositum  fuisse,  ut  onmia  christianae  fidei  dogmata, 
uno  libro  comprehensa ,  subtiliter  explicarentur :  quod 
ab  iis  fieri  solet,  qui  se  profitentur  universae  religionis 
institutionem  et  doctrinam  tradere ;  id  enim  et  infiniti 
pene  operis  fuisset ,  et  instituto  minus  convenire  per- 
spicuum  est ;  sed  quoniam  Parochos  Sacerdotesque, 
animarum  curatores,  earum  rerum  cognitione  instruen- 
dos  suscepit,  quae  pastoralis  muneris  maxime  propriae 
sunt ,  et  ad  fidelium  captum  accommodatae ,  ea  tantum 
in  medium  afferri  voluit,  quae  hac  in  re  pium  Pastorum 
studium ,  si  in  difficilioribus  divinarum  rerum  disputa- 
tionibus  non  ita  versati  fuerint ,  adjuvare  possent. 

§.  8.  Quae  cum  ita  sint,  antequam  ad  ea  singula- 
tim  tractanda  accedamus,  quibus  hujus  doctrinae  summa 
continetur,  institutae  rei  ordo  postulat,  ut  pauca  quae- 
dam  exponantur,  quae  Pastores  considerare  sibique  ante 
oculos  propouere  inprimis  debent,  ut  sciant,  quonam, 
veluti  ad  finem,  omnia  eorum  consilia,  labores,  studia 
referenda  sint,  quove  pacto  id  quod  volunt  facilius  con- 
sequi  et  efficere  possint.  Illud  igitur  primum  videtur 
esse,  ut  semper  meminerint ,  omnem  christiani  hominis 
scientiam  hoc  capite  comprehendi,  vel  potius,  quem- 
admodum  Salvator  noster  ait  (Joan.  XVII,  :  Haec 
est  vita  aeterna ,  ut  cognoscant  te  solum  verum  Deiun, 
et  quem  misisti  Jesnm  Christum.  Quamobrem  in  eo 
praecipue  ecclesiastici  doctoris  opera  versabitur,  ut 
fideles  scire  ex  animo  cupiant  Jesum  Christum ,  et  hunc 
crucifixum,  sibique  certo  persuadeant,  atque  intima  cor- 
ois  pietate  et  religione  credant,  aliud  nomen  non  esse 
aalum  hoininibus  snb  cdelo,  in  quo  oporteat  nos  sal- 
vos  jieH  (Actor,  1\  ,  V2.),  siquidem  ipse  propitiatio  esi 
pro  peccatis  nostris  (Uoan.  II,  2.). 

§.  9.  At  vero  quia  in  hoc  scimus,  quoniam  cogno- 
vimus  eum  si  mandata  ejus  obsei  veinus  .   proximum  est 


P  r  o  o  c  m  i  u  m.  363 

ef  cum  eo  quod  diximus  maxime  conjunctum,  ut  simul 
etiam  ostemlat .  vitam  a  fidelibus  non  in  otio  et  desidia 
degendam  esse,  venim  oportere ,  ut  quemadmodum  ipse 
nmbulavit.  ita  et  nos  ambulemus.  sectemurque  omni  stu- 
dio  justitiam,  pietatem.  fidem.  eharitatein.  inansuetudinem 
(1  77///.  VI.  \\.):  dedit  enim  semetipium  pro  nobis,  ut 
nos  redimeret  ab  omni  iniquitate,  et  mundaret  sibi  po- 
pulum  acceptabilem ,  sectaiorem  bonorum  operum  (Tit. 
II.  \\.),  quae  Apostolus  Pastoribus  praecipit,  ut  lo- 
quantur  et  exhortentur. 

g.  10.  Cum  autem  Dominus,  ac  Salvator  noster 
non  soluin  dixerit  ( Matth.  XXII,  40J  .  sed  etiani  exem- 
plo  suo  demonstrarit .  legem  et  Propketas  ex  dilectione 
pendere  .  Apostolus  (\  Tim.  I,  5.  Rom.  XIII.  \().J  deinde 
confinnarit .  eharitatem  esse  f.nem  praeeepti  ac  legis 
plenitudinem ;  dubitare  nemo  potest,  hoc  tamquam  prae- 
cipuum  munus  omni  diligentia  eurandum  esse,  ut  fidelis 
populus  ad  bnmensam  Dei  erga  nos  bonitatem  amandam 
excitetur.  ac  divino  quodam  ardore  incensus,  ad  siim- 
mom  illud  et  perfectissimum  bonum  rapiatur,  cui  ad- 
hacrere,  solidam  et  veram  felicitatem  esse  is  plane 
sentiet.  qui  illud  Prophefae  dicere  poterit  (Psahn.  LXXH, 

:  Quid  enim  mihi  est  in  eoelo ,  et  a  te  quid  vtAui 
snper  ferram  ?  Ilaec  nimirum  est  via  illa  excelientior, 
quam  idem  Apostolus  dempnstravit,  cum  omnem  doctri- 
nae  et  institutionis  suae  rationem  ad  charitatem.  quae 
numquam  excidit .  dirigeret  (\  Cor.  XIII.  1  —  13.). 
Sive  enim  credendum.  sive  sperandum ,  sive  agendom 
aliquid  proponatnr ,  ita  in  eo  semper  oharifas  Domini 
nostri  commendari  debet .  ut  quivis  perspieiat .  oninia 
perfectae  christianae  virtutis  opera  non  aliunde.  qnam 
a  dilectione.  ortum  habere,  neque  ad  alium  finem,  quam 
ad  dilectionem ,  referenda  esse. 

11.  Cum  autem  in  omni  re  tradenda  plnrimum 
intersit,  atrum  lioe  an  illo  modo  aliquid  doceas;  tum 
vero  lioc  in  cliristiani  populi  institutione  maximi  mo- 
menti  existimandum  est.  Observanda  est  eniin  audien- 
tium  aetas.  ingenium.  mores.  conditio,  ut  qui  docendi 
munus  exercet.  omnia  omnibus  effieiatur  (\  Cor.  IX. 22.): 
ut  ex  omnes  Christo  lucrifaciat .  et  se  ipsum  Bdeleni 
vuuistrvm  etdispensatorem  probare  possit  (\  Cor.  f  P*L); 
ac  \eluti  servus  bonus  et  ndelis,  die*uus  sit,  qui  super 
multa  consHtuatur  (Mattk.  XXV,  21.J  a  Domino.  Neqne 


364  Catechismus  Romanus. 


vero  unius  tantum  generis  Jiomines  fidei  suae  commissos 
esse  arbitretur,  ut  praescripta  quadam  et  certa  docendi 
formula  erudire,  atque  ad  veram  pietatem  ilistituere 
aeque  omnes  fideles  possit:  sed  cum  alii,  veluti  modo 
oeniti  infantes  sint  (lPetr.  II,  2.),  alii  in  Cliristo  ado- 
lescere  incipiant,  nonnulli  vero  quodam  modo  confirmata 
sint  aetate :  necesse  est  diligenter  considerare,  quibus 
iaelc,  quibus  solidiore  eiho  opus  sit  (Hebr.  V,  13.  14.J, 
ac  singulis  ea  doctrinae  alinieiita  praebere,  quae  spiri- 
tum  augeant  donec  occurramus  omncs  in  unitatem  fidei 
et  agnitionis  filii  IJei,  in  virum  perfectum .  in  mensuram 
aetatis  plenitudinis  Ckrisli  (Eph.es.  IV,  13.J.  Id  vero 
Apostolus  in  se  ipso  omnibus  observandum  indicavit, 
cum  dixit  (Rom.  I,  14.J  se,  Graecis  et  barbaris,  sapien- 
tibus  el  insipienUbus ,  debitorem  esse:  ut  videlicet  intel- 
ligerent  ,  qui  ad  lioc  ministerium  vocati  sunt,  ita  in  tra- 
dendis  fidei  mysteriis  ac  vitae  praeceptis ,  doctrinam  ad 
audicntium  sensum  atque  intelligentiam  aecomodari  opor- 
tere :  ut  cum  eorum  animos .  qui  cxereiiatos  sensus 
habent  ( Ilebr.  V,  spirituali  cibo  expleverint ,  ne 

interim  parvulos  fame  perire  patiaUtur,  ut  qui  panem 
petant,  et  non  sit  qui  frangat  eis  (Thren.  IV,  4=.). 

§.  13.  Neque  vero  cujusquam  studium  in  docendo 
retardari  debet ,  propterea  quod  interdum  necesse  sit, 
auditorera  earum  rerum  praeceptis  instrui,  quae  leviores 
et  humihores  videntur,  nec  sine  molestia  ab  iis  potis- 
simura  tractari  solent .  quorum  animus  in  sublimium  re- 
rum  contemplatione  versatur  ac  conquiescit.  Nam  si 
ipsa  aeterni  Patris  sapientia  in  terras  descendit,  ut  in 
carnis  npstrae  hunnlitate  coelestis  vitac  praecepta  nobis 
traderet ;  quem  noh  compellat  cliaritas  Christi,  ut  par- 
vutus  iiat  in  medio  fralrum  suorum  (1  Thcss.  I,  7.  S.) 
el  tamquam  nvtrix  fovens  fdios  suos  ita  cupide  proxi- 
morum  salutem  desideret,  ut  quod  de  se  ipso  Apostolus 
testatur,  eig  velit  non  soiam  Erangctium  Dci,  scd  etiam 
animam  tradere. 


Catecliismus  Romanus. 


565 


LIBER  PRIJVfUS. 
DE  SY31BOLO  APOSTOLICO  ET  EJUS  ARTICt "LLS. 


PRAE  P  A  TiO. 

Totius  docirinne  fidei  catliolicae  distributio  §.  13  — 15.  ; 
generalis  quaedam  institutia  dc  fide ,  et  Aposlolo- 
rum  Symbolo  §.16  —  1S. 

§.  13.  Omnis  autcm  doctrinae  ratio,  quae  fidelibns 
tradenda  sit,  verbo  Dei  continetur,  quod  ui  Scripturara, 
Traditionesquc  distributum  est.  ltaque  m  liartim  ferum 
raeditatioue  Pastores  dies  noctesque  versabui-tnr ,  me- 
iuores  illius  D.  Pauli  admonitionis ,  quara  ad  Tlhiotheura 
seriptam.  omnes,  quicunque  animarum  curae  praepositi 
sunt .  ad  se  pertinere  exsthnabunt.  Est  autem  haec  ad- 
monitio  in  hunc  lnoduni  (l  Tim.IV,  13.  2  Tim.  III.  lij.) : 
Attende  lectioni,  e.rJ/orfalioni  et  doctrinae:  est  enim 
omnis  Scriptura  diriuitus  inspirata  utilis  ad  dbcendunu 
ad  arguendnm .  ad  eorripicndum ,  ad  erudicndum  in 
justitia ,  ut  pcrfeetus  sit  homo  jDei,  ad  omne  opus  bo- 
vum  instructus.  Sed  quoniara.  quae  divinitus  tradita 
fuerunt.  raulta  sunt  et  varia.  ut  nec  ita  facile  aut  anirao 
comprchcndi,  aut  etiam  mente  comprcliensa ,  memoria 
teneri  possint:  ut  cura  se  obtulerit  docendi  occasio 
eoruin  parata  sit  et  prompta  explicatio :  snpicntissime 
Majores  nostri  totam  hauc  viin  et  rationem  salutaris 
doctrinae ,  in  quatuor  liaec  capita  redactain .  distribue- 
runt :  Apostolorum  Symbolum,  Sacramenta,  Decalogum, 
dominicam  Orationem. 

§.  14.  Nam  omnia  quae  cliristianae  fidei  (Kffciplina 
tenenda  sunt .  sive  ad  Dei  cognitionem,  sive  ad  raundi 
ereationem  et  gubernationem .  sive  ad  humani  generis 
redemptionem  spectent.  sive  ,ad  bonotum  praemia  et 
malonun  poenas  pertineant.  Symboli  doctrina  continen- 
tur.  Quae  autein  signa  sunt  et  tamquam  iusi;nt:ncnta 
ad  divinam  gratiam  consequendam ,  liaec  septera  Sacra- 
raentorani  doctrina  eomplectitur.  Jara  vero  quae  ad 
leges  referuntur,  quorum  finis  est  charitas  (\  Tim.  l.  :>.). 
Dccalogo  descripta  sunt.   Quidquid  deniqne  ab  hominibvs 


366 


C  a  t  e  c  li  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


optari,  sperari  ac  salutariter  peti  possit,  id  dominica 
Precatione  comprelienditur.  Quare  sequitur,  ut  expla- 
natis  quatuor  his,  quaSi  communibus  Sacrae  Scripturae 
locis,  nihil  fere  ad  eorum  intelligentiam,  quae  christiano 
homini  discenda  sunt^  desiderari  possit. 

§.  15.  Itaque  visum  est  monere  Parochos,  ut  quo- 
ties  tisu  veneritj  ut  aliquem  interpretentur  Evangelii  vel 
quemvis  alium  divinae  Scripturae  locum ,  intelligant, 
ejus  loci.  quicunque  is  fuerit,  sententiam  cadere  sub  unum 
aliquod  quatuor  illorum  capitum ,  quae  diximus ,  quo 
tamquam  ad  ejus  doctrinae  fontem,  quod  explicandum 
sit,  confugient.  Exempli  causa ,  si  explanandum  sit  illud 
Evangelium  primae  Dominicae  Adventus  (Luc.  XXI, 
25  sqq.)  :  Erunt  signa  in  sole  et  luna  etc.  Quae  ad 
eam  rationem  pertinent,  tradita  sunt  illo  Symboli  arti- 
culo  :  Venturus  est  judicare  vivos  et  mortuos.  Quibus 
inde  assumptis,  Pastor  una  eademque  opera  fidelem  po- 
pulum  et  Symbolum  et  Evangelium  docebit.  Quare  in 
omni  docendi  et  interpretandi  munere,  hanc  consuetu- 
dinem  tenebit,  dirigendi  omnia  ad  prima  illa  quatuor 
genera^  ad  quae  referri  universam  divinae  Scripturae 
vim  atque  doctrinam  diximus. 

§.  16.  Docendi  autem  ordinem  eum  adhibebit,  qui 
et  personis  et  tempori  accommodatus  videbitur.  Nos 
Patrum  autoritatem  secuti ,  qui  initiandis  Christo  Do- 
mino ,  et  in  ejus  disciplina  instituendis  hominibus,  a 
fidei  doctrina  initrum  fecerunt;  operaepretium  duximus, 
quae  ad  fidem  pertinent,  prius  explicare.  Sed  quoniam 
in  divinis  literis  multiplex  est  fidei  significatio,  hic  de 
ea  loquimur,  cujus  vi  omnino  assentimur  iis ,  quae  tra- 
dita  sunt  divinitus.  Hanc  autem  ad  salutem  consequen- 
dam  esse  necessariam,  nemo  jure  dubitabit,  praeses  tiin 
cum  scriptum  sit  ( Hebr.  X/,  6.)  :  Sine  fnle  mpossibile 
est  placere  Deo.  Cum  enim  finis,  qui  ad  beatitudinem 
homini  propositus  est ,  altior  sit  quam  ut  humanae  mentis 
acie  perspici  possit ,  necesse  ei  erat ,  ipsius  a  Deo 
cognitionem  accipere.  Haec  vero  cognitio  nihil  aliud 
est,  nisi  fidei,  cujus  virtus  efficit,  ut  id  ratum  habeamus, 
quod  a  Deo  traditum  esse  sanctissimae  matris  Ecclesiae 
autoritas  comprobarit :  nulla  enim  fidelibus  potest  acci- 
dere  dubitatio  in  iis ,  quorum  Deus  autor  est,  qui  est 
ipsa  veritas:  ex  quo  intelligimus  .   quantum  inter  Jtanc 


Liber  1.    Pafi  L    Caput  L  3G7 


fiflem .  (junm  Deo  aabemus  intersit  et  illam.  quam  hu- 
manae  liistoriae  scriptoribus  adhibemus. 

§.  17.  Fides  autem,  quamquam  late  pateat  et 
masmitudine  ac  dignitate  dillVr.it  (est  enim  sic  in  sacris 
Literis  (Mattk.  jf/F,  31.J) :  Modicae  fidei,  guare  dubi- 
tasti  ?  et  (  Matth.  XVrlS.)  :  Magna  est  fidestna:  et  (Luc. 
XI  II.  5J  :  Adauge  nobis  fidem;  item  (Jacob.  II,  17.): 
Fides,  me  operibus  mortua ;  et  (GalaL  V.  6.)  :  Fides, 
quae  per  ckaritatem  operatur) ;  tamen  est  idem  genere, 
el  ctiversis  fidei  gradibus  eadem  definitionis  vis  et  ratio 
convemt  Quam  vero  fructuosa  sit.  et  quantam  ex  ea 
utilitatem  capiamus.  in  articulorum  explicatione  dicetur. 
Qnae  igitttr  primUm  christiani  homines  tenere  debent, 
illa  sunt.  quae  fidei  duces  doctoresque  sancti  Apostoli 
divino  spiritu  afflati .  duodecim  Symboli  articulis  di- 
stinxerunt.  Nam  cuin  mandatum  a  Domino  accepissent, 
ut  pro  ipso  legdttone  fungentes  (2  Cor.  in  univer- 

sttm  mtutdum  proficiscerentur^  atgue  omni  creaturae  Eran- 
geHum  praedicarent  (Marc.  XVI.IS.  Matth.  XXVL19.), 
christianae  fidei  formulam  componendam  censuerunt,  ut 
scilicet  i<l  ipsnm  omnes  senarent  ac  dicerent  ,  ncque  ulla 
essent  inter  eos  schismata3  quos  ad  fidei  unitatem  vo- 
cassent,  sed  essent  perfecti  in  eodem  sensu.  et  iti  eadem 
sententia  (i  Cor.  I.  10.). 

§.  18.  Hanc  autem  christianae  fidei  et  spei  profes- 
sionem  a  se  compositam,  Apostoli  Symbolum  appella- 
runt:  sive  quia  ex  variis  sentcntiis  .  quas  singuli  in 
eommune  contulerunt.  eonflata  est.  sive  quia  ea  veluti 
nota  et  lessera  quadam  uterentur ,  qua  desertos,  et 
subim  roductos  falsos  Fratres ,  qui  EvangeMum  adultera- 
bant .  ab  iis.  qui  vere  Cbristi  militiac  sacramento  se 
obligarent ,  facile  possent  internoscere. 

LIBRI  PRIMI  PARS  PRIMA. 
DE  DEO  PATRE  ET  PRIMO  SYMBOLI  ARTICULO. 

C  A  P  U  T  I. 

SymboM  distributio  §.19. ;  summaria  primi  articuli  expli- 
catto  §.20.;  siynijieatio  verbi:  Credo  §.21  —  23. 

§•  19.  Cum  multa  in  christiana  reli^ione  fidelibus 
proponantur ,  quorum  singulatina  vel  universe  certara  et 


C a t e c lii a» m u s  Romanu s. 


finnam  fklem  habere  oportet,  tum  vero  illud  primo  ae 

necessario  omnibus  credendum  est,  quod  veluti  veritatis 
fimdamentum  ac  summa ,  de  divinae  essentiae  unitate, 
et  trium  personarum  distinetione .  earumque  actionibus, 
quae  praecipua  quadam  ratione  illis  attribuuntur ,  Deus 
ipse  nos  docuit.  Hujus  mysterii  doctrinam  breviter  ia 
Symbolo  Apostolorum  compreliensam  esse ,  Paroclius 
docebit.  Nam  ut  Majores  nostri,  qui  in  hoc  argumento 
pie  et  accurate  versati  sunt,  observaverunt 9  in  tres  po- 
tissimum  partes  ita  distributum  videtur,  ut  in  una,  di- 
vinae  naturae  prima  persona ,  et  mirum  creationis  opus 
describatur:  in  altera,  secunda  persona,  et  lmmauae 
redemptionis  mysterium:  in  tertia,  tertia  item  persona, 
caput  et  fons  sanctitatis  nostrae,  variis  et  aptissimis 
sententiis  concludalur.  Eas  autem  sententias,  similitu- 
dine  quadam  a  Patribus  nostris  frequenter  usurpata, 
Articulos  appeilamus.  Ut  enim  corporis  membra  arti- 
culis  distinguuntur ,  ita  etiam  in  hac  fidei  confessione, 
quidquid  distincte  et  separatim  ab  alio  nobis  credendum 
est,  recte  et  apposite  Articulum  dicimus. 

§.  20.  Credo  in  Deum  patrem  omnipoten- 
t  e  m  ,  C  r  e  a  t  o  r  e  m  c  o  e  1  i  e  t  t  e  r  r  a  e.  His  verbis  ea 
sententia  subjecta  est :  Certo  credo.  ac  sine  ulla  dubita- 
tione  proliteor,  Deum  patrem ,  primam  scilicet  Trini- 
tatis  personam,  qui  sua  omnipotenti  virtute  coelum 
ipsum  et  terram,  et  omnia  quae  coeii  et  terrae  ambitu 
continentur ,  ex  niiiilo  condidit  et  condita  tuetur  ac  re- 
git :  neque  solum  eum  corde  credo  et  ore  confiteor , 
verum  summo  studio  ac  pietate  ad  illum^  veluti  sum- 
mum  et  perfectissimuni  bonum ,  contendo.  Ilaec  igitur 
sit  brcvis  quaedam  primi  bujus  articuli  comprehensio. 
Sed  quoniam  magna  mysteria  in  singulis  fere  verbis 
latent,  ea  nunc  diligentius  Parocho  perpendenda  sunt, 
ut  quantum  Dominus  permiserit,  ad  ejus  majestatis  glo- 
riam  contempiandam  cum  timore  et  tremore  fidelis  po- 
pulus  aceedat. 

§.  21.  Igitur  credendi  vox  hoc  loco  puta*e,  exi- 
stimare,  opinari  non  significat,  sed  (ut  docent  Sacrae 
Literae)  oertissimae  assensionis  vim  iiabet  ,  qua  mens, 
Deo  sua  mysteria  aperienti,  firme  constanterque  assen- 
titur.  Quamobrem  is  credit  (quod  ad  hujus  loci  expli- 
catibnem  atrmet),  cui  aliquid  sine  ulla  haesitatione  cer- 
tum  et  persuasmn  est.    Neque  vero  existimare  quisquam 


Liber  I.    Pars  L    Caput  L  369 


dobct .  fidei  notitiam  minus  certam  esse ,  quod  ea  non 
cernantur.  quae  nobis  credenda  fides  proponit;  etenim 
divinum  lumen .  quo  ea  percipimus,  tametsi  rebus  per- 
spicuitatem  non  adterat,  nos  tamen  de  his  dubitare  r.on 
sinit.  Deus  euim ,  gni  dixit  de  tenebris  lucem  sptende- 
sccrc ,  ipse  illuxit  in  cordibuS  nostris  (^Cor.IV,  £.J, 
ut  non  sit  nobis  opertum  Evangelium ,  sicut  iis  qui 
pereunti 

22.  Jnm  voro  cx  iis.  qune  dicta  sunt,  conse- 
cmitur,  eum  qui  coclesti  hac  fidci  cognitione  praeditus 
ost  inquirendi  curiositate  liberum  esse.  Deus  enim  cum 
iossit  nos  credere,  non  divinn  judicia  serutanda,  corum- 
que  rationem  et  causam  perquirendani  nobis  proposnit, 
sed  immutabilem  fidem praecepit ,  quae  efficit,  ut  ani- 
mus  in  aeternae  veritatis  notitia  conquiescat.  Ac  ])ro- 
fecto,  cum  ApostolnB  testetur  (Rom.  /7/^4.),  Dcvs  verax 
est\  omnis  autem  homo  mendax ;  si  arrogantis  et  impu- 
defttis  hominis  ost.  gravi  ac  sapienti  viro  aliquid  afnr- 
manti.  fidein  non  habere^  sed  praeterea  urgere,  ut  quod 
dixerit ,  rationibus  aut  testibus  probetur :  cujus  temert- 
tatis  atque  adeo  stultitiac  fuerit,  Dei  voces  audientcm, 
coelestis  ac  snlutnris  doctrinae  rationes  requirere  ?  Fi* 
des  itaque,  seclusa  omni  non  solum  ambiguitate,  sed 
etiam  demonstrandi  studio ,  tenenda  est. 

§.  23.  Veruin  illud  praeterea  doceat  Paroclms.  eum 
qui  dicjt  Credo,  praeterquam  quod  intimum  mentis  suae 
assensum  deelarat,  qui  interior  iidei  actus  est,  debere 
id.  quod  animo  inclusura  habet,  aperta  fidei  professione 
prae  se  ferre  .  summaque  alacritate  palam  fateri  ac 
pracdicare.  Oportet  enim  fideles  eum  spiritum  habere, 
quo  fretus  Propheta  dixit  ( Psalnu  CXVI,  ]().)  :  Crcdidi, 
propter  gvcd  locutus  sum;  imitari  Apostolos,  qui  aci 
Principes  populi  responderunt  (Actor.  IV,  20./ :  Noji 
possvmirs,  guae  vidimus  ct  audivimus ,  non  loqui;  divi 
Pauli  praeclara  illa  voce  excitari  (Ronu  I,  16.^;  Non 
erubeseo  Evangeltum;  virtus  enim  Dci  cst  in  sahitcm 
omni  credenti ;  item,  quo  maxime  hujus  sententiae  ve- 
ritas  confirmatur  (Pionu  X,  10.):  corcle  creditur  ad  ju- 
slitiam,  ore  autcm  confessio  fit  ad  salvtcm. 


U 


370 


C a t e c h i s m u s  Roman u s. 


CAPUT  II. 

JMscrimen  ckristianae  et  saecularis  plrilosopkiae  circa 
Dei  et  divinarum  rerum  cognitionem  §.  24 — 27.  tlnum 
tantum  esse  Deum  et  uon  multos  §.  28.  29. 

§.  24.  I  ii  Deum.  Hinc  jam  christianae  sapientiae 
dignitatem  et  praestantiam ,  ex  eaque  ,  quantum  divinae 
bonitati  debeamus ,  cognoscere  licet ,  quibus  datum  est, 
statim  ad  rei  praestantissimae  maximeque  expetendae 
coguitionem ,  quasi  fidei  gradibus  adscendere.  In  hop 
enim  multum  inter  se  differunt  christiana  pliilosopliia  et 
liujus  saeculi  sapientia,  quod  haec  quidem  naturalis 
tantum  luminis  ductu  ab  eftectibus,  et  ab  iis  quae  sen- 
sibus  percipiuntur ,  paulatim  progressa,  non  nisi  post 
longos  labores  vix  tandem  invisibilia  Dei  contemplatur, 
primamque  orinium  rerum  causam  et  autorem  agnoseit 
atqtie  intelligit:  contra  vero .  illa  Immanae  mentis  aciem 
ita  exacuit,  ut  in  coelum  nullo  labore  penetrare  possit, 
atque  divino  splendore  collustrata,  primum  quidem  aeter- 
num  ipsum  luminis  fontem,  deinde  quae  infra  ipsum 
posita  sunt,  intueri :  ut  nos  vocatos  esse  de  tenebris  in 
admirabile  lumen,  quod  est  apud  Apostolorum  princi- 
pem ,  cum  summa  animi  jucunditate  experiainur ,  et 
(1  Petr.  /,  8.)  credentcs  exultemiis  laetitia  inenarrabilL 

§.  25.  B^ete  igitur  fideles  primo  se  in  Deum  cre- 
dere  profitentur.  cujus  majestatem  ex  Jeremiae  senteiitia 
(Jercm.  XXXI L  9.),  ineomprekensibifem  esse  dicimus. 
Lucem  enim,  ut  ait  Apostolus,  (l  Tim.  VJ,  16.)  inka\ 
bitat  inaccessibUem ,  qucm  nutlus  hominum  vidit,  sed 
nec  videre  potest ,  cum  enim  ad  Moysen  loqueretur 
(Exdd.  XXXHl,  20.):  Non  videbit  me,  inquit,  komo, 
et  vivet.  Nam  ut  mens  nostra  ad  Deum,  quo  nihil  est 
sublimius,  perveniat,  necesse  est,  eam  omnino  a  sensi- 
bus  abstractam  esse;  cujus  rei  facultatem  in  hac  vita 
naturaliter  non  liabemus.  Sed  quamvis  haec  ita  sint, 
non  reliquit  tamen  Dcus,  ut  inquit  Apostolus  (Actor. 
X1V9\7.)  semet  ipsum  sine  testimonio,  bene  faciens,  de 
coelo  dans  phivias  et  tempora  fructifcra ,  implens  cibo 
et  laetiata  corda  konimum.  Quae  causa  fuit  Philosophis 
niltil  abjectum  de  Deo  sentiendi,  et  quidquid  corporeum, 
quidquid  concretum  et  admistum  cst  ab  eo  longissime 
removendi :  cui  etiam  bonorum  omnium  pcrfcctam  vim 


Liber  L    Pars  I.    Caput  II. 


et  ropiam  tribuorunt,  ut  ab  co  .  tamquam  a  perpctuo 
quodam  et  inexbausto  foute  bonitatis  ac  benignitatis , 
omnia  ad  omnes  creatas  res  atque  naturas  perfecta 
bona  uiraanent;:  quem  sapientem,  veritatis  autorcm  et 
amantem,  jnstum.  beneficentissiroum  et  aliis  nominibus 
appellarunt,  quibus  summa  et  absoluta  perfectio  conti- 
netur:  cujus  immensam  et  infinitam  virtutem^  omncm 
co  apJentem  Jocuni ,  et  per  omnia  pertinentem  esse 
dixerout 

§.  20.  Iloc  cx  divinis  litteris  longe  roelius  constat 
et  illustrius,  ut  illo  loco  (Joh.  IV,  24.^ :  Spiritus  est 
Deus;  item  (Matth.  V9  48.) :  Estote  vos  perfecU,  sicut 
et  Pater  vester  coelestis  perfectus  est;  tum  (Hcbr. 
IV.  13.,):  Qmnia  nnda  et  apevta  sunt  oculis  ejus;  et 
illud  (Rcm.  XXljSS.J  :  O  altitudo  dimtiarum  sapientiae 
et  st  ientiae  Dei ;  deinde  ( liom*  III.  \.)  :  ueus  vera.v  csl ; 
ct  (  Joh.  XIV.  ti.):  Effo  sum.  via,  et  veritas,  et  vita; 
praeterea  ( Psalm.  XLVIII.  A  \  .)  :  Justitia  plena  est  dex- 
iera  tu<t ;  denique  (Psalm.  CXIX.  \i\.) :  Aperis  tu  ma- 
vvm  tnam,  et  imples  omne  animal  benedictione ;  postremo 
(Psalm.  CXXXVIII97  —  9.):  Quo  ibo  a  spiritu  tuo>  et 
quo  (i  facie  tua  fugium  ?  el  :  si  adscendero  in  coelum , 
tu  UKces;  si  dcscendero  in  iitfernum,  adcs ;  si  sumpsero 
pennas  meas  dilnlcido,  et  habitavero  in  extremis  marisetc* 
Et  (lerem.  XXIII.  24. J  :  Xumquid  non  coelum  et  terram 
cgo  impleo,  dicit  Dominus^  Magna  et  praeclara  haec 
sunt.  quae  de  Dci  natura  sacronira  librorum  autoritatc, 
consentanea  et  consequentia  cx  rerum  effectarum  invc- 
atigatione  Philosophi  cognoverunt. 

27.  Quamquara  in  eo  ctiam  coelestis  doctrinae 
necessitatem  cognoscimus  ,  si  animadvertaraus ,  fidem 
non  solum  hoc  praestare,  quemadroodum  supra  dicrura 
est.  ut.  quae  viri  tanturo  sapientes  longo  studio  conse- 
cuti  sunt .  ea  rudibus  quoque  et  imperitis  hominibus 
statim  pateant,  atque  iu  proraptu  sint:  vcrum  ut  rerum 
notitia,  (jiiac  fidei  disciplina  comparatur,  multo  certior, 
atque  ab  omni  errore  purior  in  mcntibus  nostris  insi- 
deat,  (juam  si  eas  ipsas  res  liumanac  scientiae  rationi- 
bus  comprehensas ,  animus  intelligeret.  Sed  quanto 
pracstantior  divini  numinis  cognitio  censenda  est.  ad 
quam  non  communiter  omnibus  naturae  contemplatio, 
sed  proprie  credentibus  fidei  luroen  aditum  patefecit  ? 
Haec  autem  Symboli  articulis  continetur,  qui  nobis  di- 

24  * 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  II  o  m  a  11  u  s. 


vinae  essentiae  unitatem,  et  trium  PerSonanim  distinetio- 
nem,  tum  vero  ipsum  Denm  esse  ultimum  hominis  fincm, 
aperiunt .  a  quo  eoeiestis,  aetcrnaeque  beatitudinis  pos- 
sessio  expectanda  sit ;  siquidera  a  divo  Paulo  didicimus 
(Hebr.  XL  lu) :  Deum  iuquirentihus  se  remuncraterem 
esse.  Haec  quanta  sint,  et  an  ejus  generis  sint  bona, 
ad  quae  humana  cognitio  odspirare  potuerit,  multo  ante 
eundem  Apostolum  (1  Cor.  II .  9.)  lesaias  Propheta  his 
verhis  ostendit  (Jes.  LXIV.4*)  :  A  saeculo  non  audierunt, 
neque  auribus  perccperunt:  cculns  npn  cidit ,  Dens 
absque  te,  quae  praeparasti  expectantibus  te. 

§.  28.  Sed  ex  iis,  quae  diximus,  unum  etiam  Dcuni 
esse,  non  plures  Deos,  coniitendum  est:  nam  cum  Deo 
summam  bonitatem  et  perfectionem  tribuamus,  lieri  non 
potest,  ut  id  quod  summum  atque  absolutissimum  est, 
lnveniatur  in  pluribus.  Quod  si  cui  aliquid  ad  summum 
deest,  eo  ipso  ■  imperfectus  est:  quare  nec  Dei  natura 
ilJi  convenit.  Roc  autem  multis  sacrarum  litterarum 
locis  comprobatur.  Scriptum  est  enim  (Deut.  VI,  4.J  : 
Audi  Israely  Dominus  Deus  noster,  Dcus  unus  est. 
Praeterea  est  Domini  jussum  (Exod.  XX,  3.) :  Non  ha- 
behis  Dcos  alienos  coram  me.  Deinde  per  Prophetaia 
sacpe  ndmonet  (Jcs.  XLIV,  6.)  :  Ego  jprimus ,  ct  ego 
novissimus,  et  ahsque  me  non  est  Dens.  Apostolus  etiam 
palam  testatur  (Ephes.  I  V,  1.) :  Unus  Dominus,  una 
Fides,  nnum  Baptisma. 

§.  28.  Neque  vero  nos  moveat,  quod  interdum 
Sacrae  Litterae  Dei  nomen  creatis  etiani  naturis  impo- 
nunt.  Nam  quod  Prophetas  et  Judices  Deos  appella- 
runt,  non  gentium  more  factum  est,  quae  sibi  piures 
Deos  stulte  et  impie  finxerunt,  sed  quadam  loqucudi 
consuetudine  significare  voluerunt  excellentem  aliquam 
virtutem  vel  functionem,  quae  Dei  munere  illis  concessa 
sit.  Deum  igitur  natura ,  substantia ,  essentia  urium, 
quemadmodum  ad  confirmandam  veritatem  in  Symbolo 
Nicaeni  Concilii  dictum  est,  christiana  fides  credit  et 
profitetur;  sed  altius  etiam  adscendens,  ita  unum  intel- 
Mgit ,  ut  Unitatem  in  Trinitate ,  et  Trinitatem  in  Unitate 
veneretur:  de  quo  nobis  mysterio  nunc  dicere  incipien- 
dum  est.    Sequitur  enim  in  Symbolo : 


Liber  L    Pars  I.    Caput  III.  373 
C  A  J>  U  T  III. 

Cnr  Deum  nomine  Patris  appellemus  §.  30  —  32. 
dc  \)voprietatibus  personarum  sanctissimae  Trlni- 
i<}lis  §.  33.  34..-  7/;«?«  periculosa  sit  fam  subtimis 
materiae  tractatio  §.  35. 

30,  Patreni.  Sed  quoniam  Patris  vox  non  una 
ratione  Deo  tribuitur,  illud  prius  declarandum  erit,  quae 
bit  magis  propria  hujus  loci  significatio.  Deum  nonnulli 
etiam,  quorum  tenebris  fides  Iucem  non  nttulit.  aeternam 
substantiam  esse  intellexerunt ,  a  qua  res  ortae  essent 
ef  citjus  providentia  omnia  gube rnarentur ,  suumque  or- 
dinein  et  statum  conservarent.  Ex  humanis  igitur  rebus 
ducta  similitudine ,  qucmadmodum  eum,  a  quo  familia 
propagata  est,  oujusque  consilio  et  imperio  regitur,  Pa- 
trem  vocabant;  ita  hac  ratione  factum  est,  ut  Deum, 
quem  omnium  rerum  opificem  et  rectorem  agnoscebant, 
Patrcni  appellari  voluerint.  Eodem  nomine  Sacrae  etiam 
Literae  usae  smit,  cum  de  Deo  loquentes ,  Vniversorum 
creationem.  potestatem  admirabil§mque  providentiam  ei 
tribuendam  indicarent.  Legimus  eiilm  ( Deut.  XXXII,  6»J  : 
Nunr/uut  non  ipse  est  pater  tuus,  qui  possedit  ir  et  /e- 
cit  et  creavil  te?  et  aiibi  (Mahich.  U,  lO.j :  Nnnqmd 
non  Pater  unus  omnium  nostrum ?  JSunquid  non  Deas 
•unus  creacit  nos? 

§.  31.    At  vero  nmito  frcqucntius  et  peculiari  quc- 
dam  nomine,  praesertim  in  Novi  Testamenti  libris,  Deus 
pater  Christianoram  dicftur  (Rom.  Viil.  lo.) ,  qui  non 
acceperunt  Spiritum  servttuUs  in  timorc,  sed  acceperunt 
Spiritnm  adoptionis  filiornm  Dei.  iu  quo  ehinant:  Abba, 
Pater.    Eam  ejura  (IJoh.  III.  l.j .  ckaritaiem  dedit 
nobis  pater,   vt  filii  Dei  nomincmur  et  simus;  quod 
(Rom.  J  III.  17.)  si  filii  et  kaeredes,  kaeredes  auidem 
Dei,  coluxeredes  autem  Chrisfi.  qui  est  primogenilus  in 
nmltis  fratribus,   ncc  confunditur  vocare  nos  fratres 
( Uebr.  II,  IL).    Sive  igitur  communem  creationis  et 
providentiae,  sive  praecipuam  spiritualis  adoptioms  cati- 
sam  spectes,   merito  fideies  Deum  Patrem  se  credere 
profitentur. 

§.32.  Verum  praeter  eas  notiones.  quas  explicavi- 
mus,  Patvis  nomine  auoito,  Hd  altiora  mysteria  mentem 
erigentan  es.se  Parochus  cVocebit.  Quod  enim  in  luc« 
V\la  inaccessibili.  qiiam  iuhabitat  Deus.  uiagis  reoondituni 


374 


Catechismus  Romanus. 


et  abstrusum  est.  quodqne  humana  ratio  et  intelligentia 
noa  Consequi  aut  ne  suspicari  quidem  poterat,  id  Patris 
vocabulo  divina  oracula  nobis  aperire  incipiunt.  Indieat 
autem  lioc  nomen,  in  una  divinitatis  Essentia,  non  unam 
tantum  Personam,  sed  Personarum  distinctionem  creden- 
dam  esse.  Tres  enim  sunt  in  una  Divinitate  Personae: 
Patris ,  qui  a  nullo  genitus  est ;  Filii ,  qui  ante  omnia 
secula  a  Patre  genitus  et;  Spiritus  Sancti,  qui  itidem 
ab  aeterno  ex  Patre  et  Filio  procedit.  Atqui  Pater  est 
in  una  Divinitatis  substantia,  prima  Persona^  qui  cum 
unigenito  Filio  suo  et  Spiritu  Sancto  unus  est  Deus, 
unus  est  Dominus.  non  in  unius  singularitate  Personae, 
sed  in  unius  Trinitate  substantiae. 

§.  33.  Jam  vero  hae  tres  Personae,  cum  in  iis 
quidquam  dissimile  aut  dispar  cogitare  nefas  sit,  suis 
tantummodo  proprietatibus  distinctae  intelliguntur.  Pater 
siquidem  ingenitus  est,  Filius  a  Patre  genitus,  Spiritus 
Sanctus  ab  utroque  procedit.  Atque  ita  trium  Persona- 
rum  eandeir.  essentiam,  eandem  substantiam  confitemur, 
ut  in  confessione  verae  sempiternaeque  Deitatis,  et  in 
Personis  proprietatem^  et  in  Essentia  unitatem,  et  in  Tri- 
nitate  aequalitatem  pie  et  sancte  colendam  credamus. 

§.  34.  Nam  quod  ratris  primam  esse  Personam 
dicimus,  hoc  non  ita  accipiendum  est,  perinde  ac  si  ali- 
quid  in  Trinitate  prius  aut  posterius,  majus  aut  minus 
cogitemus;  absit  enim  haec  a  fidelium  mentibus  knpie- 
tas,  cum  eandem  aeternitatem ,  eandem  gloriae  majesta- 
tem  in  tribus  Personis  christiana  religio  praedicet.  Sed 
Patrem  propterea,  quod  ipse  sit  principium  sine  princi- 
pio,  primam  esse  Personam,  vere  et  sine  ulia  dubitatione 
affirmamus,  quae  quidem  uti  Patris  proprietate  distincta 
est,  ita  in  unam  illam  praecipue  hoc  convenit,  quod 
Filium  ab  aeterno  genuerit;  semper  enim  Deum  simul 
et  Patrem  fuisse  nobis  significatur ,  cum  Dei  et  Patris 
nomina  conjuncta  in  hac  confessione  pronuntiamus. 

§.  35.  Yerum  quoniam  in  nullius  rei,  quam  hujus 
omnium  altissimae  ac  difficilimae  notitia  atque  explica- 
tione,  aut  periculosius  versari  aut  gravius  errare  possu- 
mus.  doceat  Paroclius,  religiose  retincnda  esse  Essentiae 
et  Personae  propria  vocabula-  quibus  hoc  mysterium 
significatur,  et  sciant  fideles,  unitatem  esse  in  Essentia 
distinctionem  auteria  in  Personis.  Sed  haec  subtilius  ex- 
quirere  nihil  o[iortet.   cum  memineriinus  illius  vocis 


Liber  L    Para  II.    Caput  IU.IV.  :*75 


(Proverb.  .XXV9  27*):  Q"f  scrutator  est  majestatis,  op- 
primetur  a  gloria;  satis  enim  videri  debet,  qua  6de  cer- 
tum  et  exploratum  babeamus,  nos  a  Deo.  cuius  oraculis 
npn  assentire,  extremae  stultitiae  atquc  miseriae  est , 
|ta  edoctos  esse.  Docete,  inquit  (Mattk.  XXVIII,  19.) 
omnes  gentes,  baptizantes  eos  \n  nomine  Patris  et  Filh 
et  Spiritus  Sancti.  Rursus  (Y  Jok.  V,  7.):  tres  sunt, 
gui  lestimonhim  dant  in  coelo.  Pdter,  Verbum  et  Spiri- 
ius  Sanctus,  ct  ki  tres  unum  sunL  Oret  tamcn  assidue, 
ac  prdcetur  Deum  et  Patrem,  qui  universa  ex  nihilo 
condidit  disponitque  omnia  suaviter,  qui  dedit  nobis  po- 
testatem  filios  Dei  fieri,  qui  Trinitatis  mysterium  huma- 
nae  menti  patefecit,  Oret,  inquam,  sine  intermissione, 
qui  divino  beneficio  haec  crecjit,  ut  aliquando  in  aeterna 
tabernacula  receptus,  dignus  sit,  qui  videat,  quae  tanta 
sit  Dei  Patris  foeounditas,  ut  seipsum  mtuens  atquc  in- 
teliigens,  parem  et  aequalcm  sibi  filium  giguat;  quoque 
modo  duorum  idem  pianc  et  par  charitatis  amor,  qui 
Spiritus  Sanctus  est.  a  Patre  et  Filio  procedens,  geni- 
torem  et  genitum,  aeterrio  atque  indissolubili  vinculo 
inter  se  connectat,  atque  ita  divinae  Trinitatis  una  sit 
Essentia,  trium  Personarum  perfecta  distinctio. 

C  A  P  U  T  IV. 

Qnomodo  Deiis  omnipotens  dicatur  §.  36.  37,  quam 
necessaria   et  utilis  sit  fides   cmnipofentiae  Dei 
38  —  40.  ;  quod  non  minus  omnip.tcns  sit  Deus 
Filius,  aut  Deus  Spiritns  Sanctus,  quam  Deus  Pa- 
tcr  §.  41. 

§.36.  O m nipoten tem.  Solent  Sacrae  Litterae 
multis  nominibus  Dei  summam  rim  et  immensam  majesta- 
tem  explicare,  utostendant,  quanta  reiigione  etpietate  illius 
Banctissimum  numen  oolendura  sit;  sed  inprhnis  doceat 
Parochus,  illi  omnipotentera  vim  frequentissime  tribui. 
Ipse  enim  de  se  dicit  (Genes.  XVH3  L):  Ego  Dominus 
omnipotens ;  et  rursus  Jacoh,  cum  filios  adJosephum  mit- 
teret,  ita  illis  precatus  est  (Genes.  XLIII,  li.) :  Deus 
auiem  meus  omnipotens,  faciat  vobis  eum  placabilem$ 
demde  vero  in  Apocalypsi  scriptum  est  ( Apoc.  I.  $.): 
Dominus  Deus,  gui  est  ct  gui  erat  et  </ui  venturus  csty 
omnipoiens;  et  alibi  (Apoc.  XVI,  U.):  Dics  nuajnus 
Dei  omnipotentis  appellatur.  Nonnumquam  etiam  pluri- 
mus  verbis  iHud  idem  significari  soiet.   Atque  lmc  per- 


Catechismus  R  o m a n u s. 


tinet,  quod  dicitur  ( Lnc.  I,  37. )  :  Non  erit  impossibile. 
apud  Deum  ornne  vei'bum;  et  (Num.  XI.  23.^ :  Nunauid 
manns  Domini  invalida  est?  item  (Sap.  XII,  1S.) :  Sub- 
est  tibi.  cum  volueris,  posse;  et  alia  generis  ejusdem 
Ex  quibus  variis  dicencH  formis  id  percipitur,  quod  uno 
Omuipotentis  verbo  comprehendi  pcrspicunm  est. 

§.  37.  Intelligimus  autem  Iioc  nomine,  niliil  esse, 
nihil  animo  et  cogitatione  fingi  posse,  quod  Deus  effi- 
cere  nequeat.  Etenhn  non  solum  haec,  quae  tametsi 
maxima  sunt.  aliquo  tamen  modo  m  cognitionem  nostram 
cadunt.  efficiendi  potestatem  habet ;  nimirum ,  ut  omnia 
ad  nihilum  recidant ,  atque  ut  plures  mundi  ex  nihilo 
repente  existant,  verum  eumm  multo  majora  in  illius 
potestate  sita  sunt,  quae  Lumanae  menti  et  intelligentiae 
suspicari  non  licet.  Neqne  vero.  cum  omnia  Deus  pos- 
sit,  mentiri  tamen,  aut  fallere  aut  falli,  aut  peccare  aut 
interire,  aut  ignorare  aliquid  potest;  liaec  enim  in  eam 
naturam  cadunt,  cajus  imperfecta  actio  est;  Deus  vero, 
cujus  perfectissima  semper  est  actio ,  ideo  haec  non 
posse  dicitur ,  quia  posse  ea ,  infirmitatis  est ,  non  sum- 
mae  et  infinitae  omnium  rerum  potestatis,  quam  ille 
habet.  Ita  igitur  Deum  omnipotentem  esse  credimus,  ut 
ab  eo  tamen  longe  omnia  abesse  cogitemus .  quae  per- 
fectae  ejus  essentiae  maxinie  conjuncta  et  convenientia 
non  sunt. 

§.  38.  Recte  autem  sapieuterque  factum  Paroclms 
OStendat,  ut.  praetermissis  aliis  nominibus,  quae  de  Deo 
dicuntur,  hoc  unum  nobis  credendum  in  Symbolo  pro- 
poneretur.  Nam  cum  Deum  omnipotentem  agnoscimus, 
simul  etiam  fateamur  necesse  est,  eum  omnium  rerum 
scientiam  habere,  omnia  item  ejus  ditioni  et  imperio 
subjecta  esse.  Cuni  vero  omnia  ab  eo  fieri  posse  non 
dabitemus.  consequens  omnino  est,  ut  caetera  etiam  ex- 
plorata  de  il!o  habeamus,  quae  si  desint,  quo  modo 
omnipotens  sit,  prorsus  intelligere  non  possumus. 

§.  30.  Praeterea  nulla  res  tam  ad  fidem  et  spem 
nostram  confirmandam  valet,  quam  si  fixum  in  animis 
DQStris  teneamus .  niliil  non  fieri  a  Deo  posse  ;  quicquid 
enim  deinpeps  credere  oporteat ,  quamvis  magnum  et 
admirabiie  sit,  rerumque  ordinem  ac  modum  siiperet, 
illi  tamen  facile  humana  ratio,  postquam  Dei  omnipo- 
tentis  notitiam  perceperit .  sine  uila  haesitatione  assen- 
titur;  quin  potius,  cjiwj  majora  »int,  quae  divina  oraoula 


Liber  L    Pars  L    Caput  IV.  377 

doceant,  eo  libentios  fidem  eis  habendam  esse  existimat. 
Quori  si  boni  etiam  aliquid  expectandum  sit,  nunquam 
animus  roi  magnitudine,  quam  exoptat,  frangitur,  sed 
erigk  sesc  atque  confirmat,  saepe  illud  cogitans,  nihjl 
esse,  quod  ab  omnipotenti  Deo  effici  non  possit.  Quare 
hac  fide  prltecipue  munitos  nos  esse  oportet,  vel  cum 
admirauda  aliqua  opera  ad  proximorum  usum  et  utilita- 
tem  edere  ebgimur,  vel  eum  a  Deo  precibus  impetrarc 
aliquid  volumus,  Alterum  enim  ipse  Dominus  docuit, 
emn  Apostolis  incredulitatem  objiciens,  diceret  (Malth. 
XV 11.  '!().):  Si  habneritis  fidem  sicut  granum  sinapis, 
dirriis  monti  huic:  Transi  hinc  illuc  et  transibit,  et 
niZil  impossibile  erU  robis.  De  aitero  autem  Sanctus 
Jacobus  ita  testatus  est  (Jatob.  L  6.  7.):  Postulet  in 
fide  nihil  haesitansj  qui  enim  kaesitat,  similis  est  fluctui 
uawis ,  qui  a  vento  monetur  et  cireUmferiur ;  non  ergo 
acslimet  homo  ille,  quod  accipiat  aUquid  a  Domino. 

§.  40.  Multa  praeterea  lmec  ildes  commoda  atque 
utilrtates  nobis  praebet;  inprimis  vero,  ad  omnem  animi 
modestiam  et  humilitatem  nos  instituit;  sic  enim  inquit 
Princeps  Apostolorum  {  1  Petr.  F,  6.) :  Humitiamini  snb 
potenti  manu  Dei.  Monet  etiam,  non  esse  trepidandum, 
ubi  non  sit  timor.  se;l  unum  Denm  timendum  esse,  in 
fetijus  potestate  nos  ipsi,  nostraque  omnia  posita  sint.  In- 
quit  enim  Salvator  noster  ( Luc.  XII,  6.):  Oslcndam 
vobis  qnem  timeatis.  Timete  rum,  qui  postquam  occidc- 
rit.  nabet  potestatem  mittere  in  gekennam.  Utimur 
deinde  hac  iido  ad  immensa  erga  nos  Dei  beneficia  co- 
gnoscenda  et  celebranda.  Nam  qui  Deum  omnipotentem 
cogitat,  tam  Ingrato  animo  esse  non  potest,  quin  sae- 
pius  exclamet  fLuc,  L  49.^) :  Feeit  milu  magna  qui  po- 
tens  cst. 

§.  41.  Sed  quod  Patrem  omnipotentem  iu  hoc  arti- 
culo  vocamus.  neminem  eo  errore  duci  opovtet,  ut  arbi- 
tretur,  ita  illi  hoc  nomen  tributum  esse.  ut  Filio  etiam 
et  Spiritui  Saifltto  commune  non  sit.  Nam ,  quemadmo- 
dumDeum  Patrcm,  DeumFilium,  DeumSpiritumSanctum, 
neque  tamen  tres  Dcos  scd  uuum  esse  dicimus;  ita  aeque 
Patrcm  ac  Filium  et  Spiritum  Sanctum  omnipotentem, 
neque  tamen  tres  omnipotentes,  sed  unum  omnipotentem 
esse  confitemur.  At  vero  praecipua  quadam  ratione 
Patrem,  quia  omnis  originis  fons  est.  uoc  nomine  vo- 
eamus,  uti  etiam  Filio,  qui  acternum  patris  Verbum  e»t. 


378 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  Roman u s. 


sapientiam;  et  Spiritui  Sancto,  quia  utriusque  amor  est, 
bonitatem  tribuimus;  quamvis  haec  et  alia  hujusmodi 
nomina  communiter  in  tribus  Personis ,  ex  catliolicae 
fidei  regula,  dicantur. 

CAPUT  V. 

Quo  modo  Deus  mundum  fabricaverit  §.  42.;  coeli  et 
terrae  nomine  quae  inteltigantur  §.  43 — 46.;  Dcum 
etiam  conservare  et  gubernare  res  creatas,  et  m 
eis3  tanquam  primam  causam  agentem,  operari  §.47.; 
non  Patrem  solum,  sed  et  Filium  et  Spiritum  San- 
ctum  creasse  miuidum  §.  48. 

§.42.  Creatorem  coeli  et  terrae.  Quam  neces- 
sarium  fuerit ,  omnipotentis  Dei  cogmtionem  paulo  ante 
fidelibus  tradi ,  ex  iis  quae  nnnc  de  universorum  erea- 
tione  explicanda  eruftt,  perspici  potest.  Tanti  enim  ope- 
ris  miracidum  facilius  creditur,  quod  nullus  de  immensa 
Creatoris  potestate  dubitandi  locus  relinqnitur.  Dens 
enim  non  ex  materia  aliqua  mundum  fabricatus  est?  sed 
ex  nihilo  creavit,  idque  nulla  vi  aut  necessitate  coactus, 
sed  sua  sponte  et  voluntate  instituit.  Neque  vero  ulla 
alia  fuit  causa ,  quae  illum  ad  opus  creationis  impcllc- 
ret ,  nisi  ut  rebus ,  quae  ab  ipso  effectae  essent ,  boni- 
tatem  suam  impertiretur.  Nam  Dei  natura,  ipsa  per  se 
beatissima ,  nuliius  rei  indigens  est ,  ut  inquit  David 
(Psal.  IF,  %)  :  Dixi  Domino,  Deus  meus  es  lu,  quo- 
niam  bonorum  meorum  non  eges.  Quemadmodum  autem 
sua  bonitate  adductus,  quaecinnque  voluit  fecit,  ita  non 
exemplum  aliquod,  aut  formam,  quae  extra  se  posita 
esset,  cum  uniyersa  conderet,  secutus  est :  verum  quia 
rerum  omnium  exemplar  divina  intelligentia  continetur, 
id  summus  artifex  in  seipso  intuens,  ac  veluti  imitatus, 
summa  sapientia  et  infmita  virtute,  quae  ipsius  propria 
est.  rerum  universitatem  initio  procreavit  ( Psal.  CXL  VIII, 
5.^;  Ipse  enim  dixit,  et  facta  sunt:  ipsc  mandavit,  et 
creata  sunt. 

§.  43.  Verum  coeli  et  terrae  nomine,  quidquid 
coelum  et  terra  complectitur,  intelligendum  est.  Nam 
praeter  coelos,  quos  opera  digitorum  ejus  Propheta 
(PsaL  l  III.  X.)  ajjpellavit,  solis  etiam  splendorem,  lu- 
naeque  et  ceterorum  siderum  ornatum  addidit,  atque 
ut  essent  in  signa,  et  tempora,  et  dies,  et  anuos,  ita 


Liber  1. 


Pars  1. 


Caput  V. 


379 


eoelonmi  orbes  certo  et  constanti  cursu  temperavit,  ut 
riihil  perpetua  eorum  conversione  mobilius,  nihil  mobi- 
litate  illa  certius  videri  possit. 

44.  Praeterea  spiritualem  naturam  innumerabi- 
lesque  Angelos,  qui  Deo  ministrarent  ntque  assisterent, 
ipse  ex  niliilo  creavit,  quos  deinde  admirabili  gratiae 
suae  et  potestatis  munere  auxit  atque  ornavit.  Nam  cum 
illud  sit  in  divinis  litteris  (Joh.  VIII,  2±.)  ,  Diabolum 
in  rcritnte  non  stetisse:  perspicuum  est,  eum.  reliquos- 
qne  desertores  Angelos,  ab  ortus  sui  initio  gratia  prae- 
ditos  fuisse.  Dc  quo  ita  est  apud Sanctum  A  u g  u stiri  u m 
(Lib.  XJI.  De  Civit.  Dei .  Cap.  IX.):  Cum  bona  volun- 
tate,  id  est,  cum  amore  casto,  quo  iili  adliaerent,  An- 
gelos  creavit.  simul  in  eis  et  condens  naturam,  et  lar- 
giens  gratiam.  Unde  sine  bona  voluntate,  hoc  est,  Dei 
amore,  ounquam  sanctos  Angelos  fuisse,  credendum 
est.  Quod  autem  ad  scientiam  attinet,  extat  illud  Sa- 
crarum  Litterarum  testimonium  (2  lieg.  XIV,  '20.)  :  Ta 
Domine  mi  Rex  sapiens  cs,  sicut  habct  sapientiam  An- 
gelus  Deiy  ul  inteltigas  omnia  super  terram.  Potesta- 
tem  denique  eis  tribuit  divinus  David  illis  verbis  (Psal. 
CII,  '20.):  Potentes  rbrtutc ,  facientes  verbnm  illius. 
Atque  ob  eam  rem5  saepe  in  Sacris  Literis  virtutes  et 
exercitus  Domini  appellantur.  Sed  quamvis  omnes  ii 
coelestibus  donis  ornati  fuerint,  plurimi  tameiij  qui  a 
Deo  parente  et  creatore  suo  defecerunt,  ex  altissimis 
illis  sedibus  deturbati ,  atque  in  obscurissimum  terrae 
carcerera  inclusi,  aeternas  superbiae  suac  poenas  luunt: 
de  quibus  Princeps  Apostolorum  scribtt  in  hunc  modum 
(1  Petr.  II.  -[.) :  Angelis  peccantibus  non  pcpercit.  sed 
rudentibus  Infemi  detractos  in  Tartarum  tradidit  cru- 
ciandos ,  in  judicium  rcscrrari. 

§.  45,  At  vero  terram  etiam  super  stabilitatem 
snam  fundatam  (Psah  VI II  6.8.0.)  Deus  verbo  suojussit 
in  media  mundi  parte  consistere,  effecitque  ut  adsccn- 
derent  montcs,  et  descenderent  campi,  in  locum  quem 
junddrit  cis:  ac,  ne  aquarum  vis  illam  inundaret,  ter- 
minum  posuit ,  quem  non  transgredientur ,  nequc  conver- 
tentur  opcrirc  terram.  Deindenon  solum  arboribus.  om- 
nique  herbarum  et  florum  varietate  convestivit  atque 
ornavit:  sed  innumerabiiibus  etiam  animantium  generi- 
bns.  quemadmodum  antea  aquas  et  aera,  ita  etiam  ter- 
ras  complevit 


fc>  a  t  c  c  h  i  s  iii  u  s  II  o  m  a  n  li  s. 


§.  4(>.  Postremo,  ex  limo  terrae  hominem  sic  cor- 
pore  aftcctum  et  constitutum  efni)x"U  ut  non  quidem 
naturne  ipsius  vi,  sed  divino  beneficio  immortalis  esset 
et  impassibilis.  Quod  autem  ad  animam  pertinet.  eum 
ad  imaginem  et  similitudinem  suam  formavit,  liberumque 
ei  arbitrium  tribuit :  omnes  praeterea  motus  animi  "atquc 
appetitiones  ita  in  eo  temperavit,  ut  rationis  imperio 
nunquam  non  parerent.  Tum  originalis  justitiae  admi- 
rabile  donum  addidit,  ac  deinde  caeteris  animantibus 
praeesse  voluit :  quae  quidem  facile  erit  Parochis  ad  fide- 
lium  institutionem  ex  sacra  Genesis  historia  cognoscere. 
Haec  igitur  de  universorum  creatione,  coeli  et  terrae, 
verbis  intelligenda  sunt;  quae  omnia  breviter  quidem 
Propheta  complcxus  est  illis  verbis  (Psal.  LXXXVIH, 
12.):  Tiri  sunt  coeli.  et  tua  esi  ierrai  orbem  tcrrae  et 
pienitudinem  ejus  tu  fundasti.  Sed  multo  etiam  brevius 
Patres  Nicaeni  Concilii,  additis  in  Symbolo  duobus  illis 
verbis  VisibiHum  et  hirisibilium.  significaverunt.  Quae- 
cunque  enim  rerum  universitate  comprehenduntur,  atque 
a  Deo  creata  esse  confitemur ,  ea  vel  sub  sensum  ca- 
dimt,  et  Visibiiia  dicuntur,  vel  mente  et  intelligentia 
percipi  a  nobis  possunt,  quae  Invisibilium  nomine  signi- 
ficantur. 

§.  47.  Nec  vero  ita  Deum  creatorem  atque  efie- 
ctorem  omnium  credere  oportet,  ut  existimemus,  per- 
fecto  absolutoque  opere,  ea  quae  ab  ipso  effecta  sunfc, 
deinceps  sine  infinita  ejus  virtufe  constare  potuisse.  Nam 
quemadniodum  omnia  ut  essent,  Creatoris  summa  pote- 
statc ,  sapientia  et  bonitate  effectum  est ;  ita  etiam ,  nisi 
conditis  rebus  perpetua  ejus  providentia  adesset,  atque 
eadem  vi  qua  ab  initio  constitutae  sunt  illas  eonserva- 
ret,  statim  ad  nihilum  reciderent.  Atque  id  Scriptura 
declarat ,  cum  inquit  (Sap.  XI \  :  Quomodo  posset 
aliqnid  permanerc ,  nisi  tu  voluisses:  aut,  quod  a  te 
vocatum  non  essct?  conservaretur?  Non  solum  auteni 
Deus  universa  quae  sunt,  providentia  sua  tuetur  atque 
administrat;  verum  etiam  quae  moventur  et  agunt  ali- 
quid  intima  virtute,  ad  motum  atque  actionem  ita  im- 
peilit ,  ut  qnamvis  secundarum  eausarum  efficientiam 
non  impcdiat,  praeveniat  tamen ;  cum  ejus  occultissima 
vis  ad  singula  pertineat,  et .  quemadmodum  Sapiens  te- 
statur  (Sap.  VIII.  X.)  :  Attingat  a  fine  usque  ad  finem 
fortHefr,  et  dispoiiat  omnia  suaviter.  Quare  ab  Apostolo 
dictum  est.  cum  apnd  Atheniense*  annunciaret  Deiun. 


Liber  1.    Pars  II.    Canut  1.  381 


quem  ismorantes  colebant  (Jctor.  XV IL  27.  2S.)  :  Non 
longe  est  ah  nnoquofjuc  nostrnm.  Jn  ipso'  cnim  vivimus. 
ei  morcmnr.  ct  sumus. 

§,  IS.  Atque  haec  dc  pfimi  nrticuli  explicatione 
satis  fuerint,  Bi  tamen  illud  etiam  admonuerimus ,  crca- 
tionis  opus  omnibus  sanctae  ct  individuae  Trinitatis  Per- 
gonis  commune  esse.  Xam  lioc  loco  ex  Apostolorum 
doctrina,  Patrem  creatorem  coeli  et  terrae  confitemur; 
in  Scripturis  Sacris  legimus  de  Ftlio  (Joh.  I9S.) :  Omtiia 
peripsum  facta  snnt;  et  de  Spiritu  Sancto  ((lcn.I?2.): 
Spiritus  Domini  ferebatur  super  aquas;  et  alibi  (Psal. 
XXXII.  :  Verbo  Domini  coeU  firmati  snnt.  et  Spi- 
ritu  oris  ejus  omnis  virtus  eorum. 

P  A  11  S  S  E  C  D  N  D  A. 

DE  FSLfO  DBI  ET  SYMBOU  ARTICULIS,  AD 
BJfJS  TUM  DIVINAM  TCM  HUMANAM 
NATURAM  PERTINENTIBU3. 

f  A  P  V  T  I. 

l)e  tripUci  fructu  professipnis  Fitii  T)ri  §.  49. ;  de 
lapsu  et  redemphone  generis  kumani  §.  50. ;  fidem 
mediatdris  et  refemptoris  semper  fuisse  ad  salutcm 
necessariam .  afque  ideirco  eum  et  ante  lcgcm  et 
legis  tempore ,  saepenumero  declaratum  ac  promis- 
su?n.  ct  a  Prophetis  praehundatum  §.  52.  53. 

A9.  E  t  i  n  «T  e  s  u  m  C  h  rist  o  m  .  f iliu  m  ej  u  s 
umcum,  Dominum  nostrum.  Mirificam  et  uberrl- 
mam  esse  utuitatem.  quae  cx  hujus  articuli  fide  et  con- 
fessione  confluxit  ad  humanum  genus,  et  illud  Saneti 
Joannis  testimonium  ostendit  (\Joh.  iV9  16.):  Quis- 
qnis  confessns  jucrit.  quoniam  Jcsus  cst  Filius  Dci, 
Dcus  in  eo  manet  et  ipse  in  Dco ;  et  beatitudinis  prae- 
conium  declaraf .  quod  a  Cliristo  Domino  tributura  est 
principi  Apostjlorum  (Matth.  XVI.  17.):  Bcatus  cs  Si- 
mon  Har  Jona,  quia  caro  cf  sanguis  non  revelavit  tibi, 
scd  Patcr  mcns.  qui  in  coelis  est.  IIoc  enim  fundamen- 
tum  (irmissimum  est  nostrae  salutis  ac  redemptionis. 

§.  50.  Sed  quoniam  admirabilis  Inijus  utilitatis  fru- 
ctns .  innxime  c\  felicissimi  illius  status  ruina  inteUigi- 
tur .  iu  quo  Deus  primos  homines  collocaret.  iiieumbat 


382 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  Romanus. 


in  hanc  curam  Parochus ,  ut  fideles  communium  mise- 
riarum  et  aerumnarum  causam  cognoscant.  Cum  enim 
a  Dei  obedieotia  descivisset  Adam .  interdictumque  vio- 
Irsset  illud  ( Genes.  11.16.  17.):  Ex  omni  ligno  para- 
clisi  comede ' ,  de  tigno  autern  scientiae  boni  et  mali  ne 
cowcdas ;  iu  quqcnnque  cnim  dic  comcdcris,  ex  eo  morte 
morhris;  in  summam  illam  incidit  calamitatem,  ut  san- 
ctitatem  et  justitiam.,  in  qua  constitutns  fuerat,  amitteret 
et  relie;ua  subiret  mala,  quae  sancta  Tridentina  Synodus 
(Sess.V.  Cap.  1.2.  etSess.  VI.  Cap.  1.)  uberius  explicavit. 

§.  51.  Propterea  vero  peccatum  et  peccati  poenam 
in  uuo  Adam  non  constitisse  commemorabunt,  sed  ex 
eo,  tanquam  ex  semine  et  causa^  ad  omnem  posteritatem 
jure  permanasse.  Cum  igitur  ex  altissimo  dignitatis 
gradu  concidisset  nostrum  genus,  sublevari  inde  et  in 
nristinum  locum  restitui  nullo  modo  poterat  hominum 
aut  Angelorum  viribus;  quare  reliquum  erat  illud  ruinae 
et  malorum  subsidium ,  ttt  Dei  Filii  infinita  virtus ,  as- 
sumpta  carnis  nostrae  imbecillitate ,  infinitam  tolleret 
peecati  vim ,  et  nos  reconciliaret  Deo  in  sanguine  suo. 

§.  52.    Bujus  autem  redemptionis  fides  et  confes- 
sio  hominibus  ad  salutem  consequendam  necessaria  est, 
semperque  fuit,  quam  Deus  initio  praemonstravit.  Nam 
in  illa  damnatione  humani  genem,  quae  statim  pecca- 
tum  consecuta  est,  ostensa  etiam  fuit  spes  redemptionis, 
illis  verbis,  quibus  proprium  Diabolo  damnum,  quod  ex 
liberatione  hominum  facturus  erat,  dehunciavit  (Gcncs. 
III,  16.):  Inimicias  ponam  inter  ie  et  mulierem,  semeii 
tuvm,  et  semen  illius:  ipsa  conteret  caput  tkium ,  ct  tu 
insidiaberis  calcanco  cjtis.    Et  deinceps  eandem  promis- 
sionem  saepe  confirmavit,  majoremque  sui  consilii  sis;ni- 
ficationem,  iis  praesertim  hominibus  dedit,  quibus  voluit 
singularem  benevolentiam  praestare.  Inter  caeteros  vero, 
cum  Patriarchae  Abrahae  saepenumero  hoc  mysterium 
significasset,  tum  eo  tempore  apertius  declaravit,  cum 
ille  Dei  jussis  obediens ,  filium  suum  unicum  Isaac  im- 
molare  voluit:  inquit  enim  (Genes.  XXII,  16.  17.  1S.) : 
Qida  feciste  hanc  rem,  ct  non  pcpercisti  filio  tuo  uni- 
genito,  benedicam  Hbi,  et  mulUplicabo  semen  tuum,  sicut 
stellas  coeHj  et  velut  arcnam,  quac  cst  iti  littore  maris. 
Possidebit  semcn  tuum  pqrtas  inimicorum  suorum,  et 
benedicentur  in  semine  tuo  omnes  gcntes  tcrrae,  quia 
obedisti  voci  mcac.    Ex  quibus  verbis  facile  colligi  po- 


Liber  I.    P ar *  U.    C a p u  w  I.  II*  383 

ternt.  e\  pro^enie  Abrnhne  futurum ,  qui  omnibus  ;ib 
immanissima  Sntnnno  tyrannide  liberatis  salutem  adferret. 

v^.  53.  Illum  autem  l)ei  Filium,  natura  e\  semine 
Abrahne  sectmdnm  carnem  fore  necesse  erat.  Non  ita 
multo  post  Dominus,  ut  ejusclem  proniissionis  memoria 
conservaretur,  idem  foeclus  curaJacobOj  Abrahae  nepote, 
sancivit.  Nam,  cum  ille  in  somnis  vidit  senlnm  stnn- 
tem  supc*  terram,  et  cacumen  illius  tangens  coelos,  An- 
gclos  qitoque  Dei  adscendentes  et  descendentes  ]>":•  enm, 
i;t  testatur  Scriptnra .  audivit  etiam  Dominum  innixura 
senlne.  dicentem  sibi  ( Gen.  XXrlH,  \'2.  \i.):  Ego 
sum  Dominus  Deus  Abrakam  pdtris  tiri,  ct  Deus  Isaac: 
terram,  in  qua  dormiSy  tibi  dabo>  et  semini  tuo,  erit- 
i/t/c  semen  tuum  guasi  pnlvis  terrac.  Dilataberis  ad 
mnenfem  ei  occnientem,  et  septentrionem  et  meridiem,  et 
benedicentw  n  te  et  in  semine  tuo  cnnctae  tribus  ter- 
roc  Reque  postea  destitit  Deus,  eadem  sui  proraissi 
memoria  renovanda,  et  generi  Abraham  et  multis  jirne- 
teren  hominibus  Saluatoris  expectatlonem  commovere: 
Biquiriem  Judaeomm  republica  et  reiigione  constitutn. 
fcotior  populo  sno  fieri  coepit :  nnm  et  mutne  res 
sigprificarinit  et  hommes  praedixerunt,  qune  et  quanta 
ktobis  bona  Salvatcr  ille  et  Redemptor  noster  Christus 
JeSns  allaturus  esset  Ac  Prophetae  quidem^  quo.um 
inens  coelesti  lumine  illustrnta  fuit.  filii  i)ei  ortum,  ad- 
mirabilia  opera,  quae  homo  natus  eflecit,  doctrinam, 
mores,  consuetudiuem ,  mortem,  resuiTectionem ,  caete- 
ractic  ejus  mysteria,  haec  omnia.  qnasi  tmn  adessent, 
pafam  docentesj  popnlo  praennntianint;  ita  nt  si  ftituri 
el  praeteriti  tempOris  tollatur  diversitas,  nihil  jam  iuter 
Prophetarum  praedicta  et  Apostoloruni  praedicationera, 
liiliil  inter  veteram  Pntriarcharum  fidem  et  nostrnm  in- 
teresse  videamu/.  Sed  jam  de  singulis  artieuli  partibus 
dicendum  videtur. 

(  A  P  0  T  II. 

Cur  %  et  unde  Filio  Dei  nomen  (Jesus)  tributum  .9/7, 
et  multo  guidem  aptius  </u<im  quibusdatn  aliis  i/i 
Veteri  Teslamento,  etde  nominis  istius dignitate  §.54. 
Enudem  i>i  Filinm  recte  Christum  appellatum,  id 
est,  unctnuiy  quia  in  summum  Prophctam.  Sacer- 
dotem  <>t  ttegem  unctus  sit.      55  —  59. 

54,    Jesns  pvnprhim  est  nomen  ejus,  qui  Deus  et 
Homo  est.  qnod  Salvatorem  significat,  non  quidein  for- 


884       •      CLa t e  c h  i  s  oi u  s  Romanu s. 


tuitd  aiit  hominum  judicio  et  voluntate,  sed  Dei  consilio 
et  praecepto  illi  impositum.  Angelus  enim  Maiiae  matii 
ita  ammnciavit  (Luc.  J,  3i.)  :  Ecce  concipies  in  uiero, 
ct  paries  ftUum.  et  vocabis  nomcn  cjus  Jcsum.  J±c 
fJeinde  Josepho,  Yirginis  sponso.  lion  solum.ut  eo  nomine 
puerum  appellaret ,  praecepit ,  sed  etiam  cur  ita  nomi- 
nandus  esset,  deelaravit ;  inquit  enim  (Matth.  L  20.  : 
Joscph ,  fili  Darid .  noli  timere  accipere  Mariam  covju- 
gcm  tvam:  quod  enim  in  ea  natum  cst,  de  Spiriiu  San- 
cto  est:  pariet  autem  Filium ,  et  vocabis  ncmen  ejus 
Jesum;  ipse  enim  salvum  facict  populum  suum  a  pce- 
catis  corum.  Ac  multi  quidem  Iioc  nomine  fuerunt  in 
Divinis  Literis.  Nam  idem  nomen  Nave  filio  fuit,  qui 
Moj^si  successit .  ct  popalum  a  Moyse  ex  Aegypto  li- 
beratum,  in  terram  promissionis,  quod  illi  negatum  fue- 
rat,  dednxit.  Eodem  etiam  nomine,  Josedeci  saeerdotis 
filius  appellatus  est  (Hagg.  Ll.).  Sed  quanto  verius  Sa- 
luatorem  nostrum  Loc  nomine  appellanduna  existimabi- 
mns?  qui  non  uni  alicuipopulo,  seduniversisomniumaeta- 
tum  hominibus ,  non  quidem  fame ,  aut  Aegyptiaco  vel 
Babylonieo  dominatu  oppressis,  sed  in  umbra  mortis 
sedentibus,  et  durissimis  peccati  et  Diaboli  vinculis  ob- 
strictis,  lucem,  libertatem  et  salutem  dederit,  qui  eis 
coelestis  regni  jus  et  haereditatem  aequisiverit,  qui  eos 
Deo  Patri  reeonciliaverit :  in  iilis  Christura  Dominum 
adumbratum  videmus,  a  quo  iis  beneficiis,  quae  diximus, 
cumulatum  est  genus  humamim.  Quae  praeterea  no- 
mina  praedicta  sunt  Dei  filio  divinitus  imponenda ,  ad 
unum  lioc,  Jesus,  nomen  referuntur.  Cum  eniin  cae- 
tera  salutem,  quam  nobis  daturus  erat,  aliqua  ex  parte 
attingerent,  hoc  ipsum  universae  salutis  humanae  vim 
rationemque  complexum  est. 

§.  55.  Jesu  nomini  Christi  etiam  nomen  additum 
est,  quod  unctum  significat  et  honoris  et  officii  nomen 
est,  nec  unius  rei  proprium  sed  commune  multorum. 
Nam  veteres  illi  Patres  nostri,  Christos  appellabant 
Sacerdotes  et  Reges,  quos  Deus  propter  muneris  digni- 
tatem  ungi  praeceperat.  Sacerdotes  enim  ii  sunt,  qui 
populum  assiduis  precibus  Deo  commendant,  qui  sacri- 
ficia  Deo  faciunt,  qui  pro  populo  deprecantur.  Regibus 
autem  populorum  gubernatio  commissa  est,  ad  eosque 
pertinet  maxime .  legum  autoritatem ,  innocentium  vitam 
tueri.  et  nocentium  audaciam  ulcisci.  Quoniam  igitnr 
utraque  harum  fbnctionum,  Dei  majestatera  referre  io 


Liber  L    Pari  II.    Caput  IL  3So 

tcrris  videtur.  ideo  qui  vel  ad  regium ,  vcl  ad  saccrdo- 
tnle  munus  obcundum  tlelecti  erant,  unguento  ungeban- 
tur.  Prophetas  ctiam  ungendi  mos  fuit,  qui  Dei  immor- 
talis  interpretes  et  interniuicii .  coelestia  areana  nobis 
apeniei  unt.  ntque  nd  Cmendandos  mores  salutaribus  prac> 
ceptis.  et  futurorum  praedicatione  liortati  sunt. 

§.  56.  At  vero ,  cum  Jesus  Christufi  Salvator 
hoster  iu  mundum  venit.  trium  personarum  partes  et 
ofticia  suscepit .  Prophetac.  Sacerdotis  ac  Regis  :  atque 
ob  cas  causas  Christus  dictus  est,  unctus  ad  illorum 
nmnerum  functionem,  non  quidem  alicujus  inortalis  opera, 
sed  coelestis  Patris  virtute:  non  terreno  unguento,  sed 
spirituali  oleo ;  quippe  cum  in  sanctissimam  ejus  ani- 
niam  Spiritus  Snncti  plenitudo  gratiaque,  et  omnium 
doncrum  uberior  copia  effusa  sit,  quam  ulla  alia  creata 
natura  capere  potuerit:  atqfte  id  praeclarc  Propheta 
ostendit,  cura  redemptorem  ipsum  affatus,  diceret  (Psalm. 
XLIV9  8*):  lYtlexisti  jusUUam  cL  adisti  iniguitatem: 
vropterea  unxit  te  Dcus.  Deus  iuus,  olco  taeUtiae,  prae) 
consdrHbus  tuis.  Idem  etiam  ac  multo  apertius  Josains 
iis  verbis  demonstravit  (Jcs.LXI,  l.) :  Spiritus  t>omini 
supcr  mc*  co  quod  nnxcril  Dominus  me:  ad  annudcian- 
dum  mausuctis  misit  ine. 

§.  57.  Itaque  Jesus  Christus  summus  Propheta, 
et  Magisfer  fuit.  qui  nos  Dei  voluntatem  docuit,  et  a 
cujus  doctrina  orbis  terrarum  Patris  coeiestis  cognitio- 
ncm  accepit :  quod  ei  nomen  praeclarius  ac  praestantius 
convenit ,  quod  omnes  quicunque  Proplietae  nomine 
dignati  sunt.  ejus  discipuli  fuerunt,  atque  ob  illam  prae- 
cipue  causam  missi,  ut  Prophetam  hunc,  qui  ad  sal- 
vandos  omnes  venturus  erat.  praenunciarent. 

§.  58.  Cbristus  item  Sacer^os  fuit,  non  qufdem  ex 
ordine.  cx  quo  in  veteri  lege  Leviticae  tribus  Sacerdotes 
exstiterunt.  verum  ex  iilo ,  de  quo  David  Propheta  ce- 
cinit  (  Psalm.  CIX,  ■!.):  Tu  cs  Sacerdos  in  aeteraum, 
secundum  ordinem  \Mclclrisc<l<>c  Cujus  rei  argumentum 
Apostolus  ad  Hebraeos  scribens  (Ilcbr.  V.  VII.),  accu- 
ratc  persecutus  est. 

§.  59.  Scd  Christum  non  solum,  ut  Deus,  verum 
ut  bomo  ae  nostrac  naturae  pariioeps  est.  Regem  etiam 
agnoscinms.  de  quo  Augehis  tcstatus  est  (Luc.  1, 32. 33J: 
Regnabit  in  domo  Jacob  in  aetcrnum,  et  regni  ejus  tton 

& 


38tf 


C a t e c h i s m u s  Roraaaus. 


erit  finis.  Quod  quidem  Christi  regnum  spirituale  est 
atque  aeternum,  in  terrisque  inchoatur,  iu  coelo  perfi- 
citur.  Ac  Regis  quidem  officia ,  admirabili  providentia 
suae  praestat  Ecclesiae;  ipse  regit  eam,  ipse  ah  hostium 
impetu  atque  insidiis  tuetur;  ipse  ei  leges  praescribit; 
ipse  non  solum  sanctitatem  et  justitiam  largitur,  verum 
etiani  ad  perseverandum ,  facultatem  et  vires  praebet. 

§.  60.  Qu ainquam  autem  liujus  regni  fmibus  tam 
boni  quam  mali  contineantur.  atque  adeo  omnes  homines 
jure  ad  illud  pertineant,  ii  tamen  prae  caeteris  summam 
regis  nostri  bonitatem  et  beneficentiam  experiuntur,  qui 
ex  ejus  praeceptis  integram  atque  innocentem  vitam 
degunt.  Neque  vero  hoc  illi  regnum  haereditario  aut 
huniano  jure  obtigit,  tametsi  genus  a  clarissimis  regi- 
bus  duceret:  sed  Rex  fuit  propterea,  quod  Deus  in  illum 
bominem  contulit,  quidquid  potestatis ,  amplitudinis , 
dignitatis  hominis  natura  capere  posset.  Illi  igitur  totius 
mundi  reguum  tradidit ,  eique  omnia ,  quod  jam  fieri 
coeptum  est,  plene  perfecteque  in  die  judicii  subji- 
eientur. 

C  A  P  U  T  DflL 

Ckristm ,  qmmodo  sccundum  dicimm  et  aeternam 
generationem  Dci  fdius  dicatur  §.  61  —  63. :  quae 
stt  differentia  intcr  vaiiviUdcm  cjus  aeternam,  et  in 
tempore  jactaiu  §.  64. 

§.61.  Filium  ejus  unicum.  His  verbis  ajtiord 
mysteria  de  Jesu  credenda  et  contemplanda  fidelibns 
proponuntur ,  nimirum  filium  Dei  esse  et  verum  Deum, 
sicuti  Pater  est .  qui  eum  ab  aeterno  genuit.  Praeferea 
ilium  divinae  Trinitatis  secundam  Personam,  a'iis  dua- 
bus  omnino  aequalem  confitemur.  Nihil  eniin  inrpar  et 
dlssimile  in  divinis  Personis  aut  esse  aut  fingi  animo 
debet,  fcum  unam  emnium  essentiam.  voluntatem.  potel 
statem  agnoscamus.  Quod  cum  multis  pateat  divinae 
Seripturae  oracuKs,  tum  praeclarissime  illud  ostendit 
Sancti  Joliannis  testimonium  (Joh.        :  In  principio  eral 

Verbum,   ct  Verbum  eral  apud  Dcum,   et  Deus  erat 

\  ci  hum. 

§.  62.  Sed  cum  .Tesum  Filium  Dei  esse  audimuS, 
rihil  terrenum  aut  mortale  dc  ejus  ortu  cogitandum  est: 


Liber  L    Pars  H-    Caput  UL  387 

vemm  ornim  lllmn,  quo  ab  omni  aetenritate  Pater  Fi- 
i;rm  Kemrit,  qu«n  ratioae  percipere  atque  perfecte  m- 
LllifieVe  nullo  wm&Q  possumos,  constanter  credere  et 
summa  animi  pietate  «rtere  debemus,  ac  yeh*  mystein 
adnriratione  okstupefacti ,   dlud  cnm  Propheto  dicere 
fjes  ////•  S.J:  Generatimem  ejus  quis.  enarrabit?  Jioc 
i  U  m-  credendum  est;  Filium  ejusdem  esse  naturae.  ejns- 
Lm  noustatis  et  sapientiae  cum  Patre,  ut  in  Symbolo 
Nicaeno  explicathis  confitemur.    Inqmt  ennn :  Etjn  Je- 
sum  Ckristum  Filium  ejus  unigenitnm,  ct  ex  Patre  nutmm 
ante  onada  saecula,  Deum  de  peo,  Inmeu  de  hrmme, 
Dn/m  cerum  de  Deo  vero;  genitum,  non  factum;  con- 
substantialem  Patri,  per  quem  omnia  facta  «ot 

s  63,    Ex  omnibns  autem,   qnae  ad  indicandnm 
niodum  ,  rationemque  aeternae  generationis  similitudines 
afferuntnr,  ffla  propinS  ad  rem  videtur  accedere.  quae 
ai)  animi  nostri  cogitatione  sumitur.   Quamobrem  Sanctus 
Joliannes  Filium  ejus  Verbum  appellat.    Ut  enim  mens 
nostra  se  ipsam  quodamiiiodo  intelligens,  sui  effmgit 
ima<riuem,  quam  Verbum  Theologi  dixerunt;   ita  Deus 
(ciuantnm  tamen  divinis  humana  conferri  possunt)  se 
ipsum  inteHigenSj  Verbum  aeternum  generat:  etsi  prae- 
stat  contemplari  quod  fnles  proponit.  et  sincera  mente 
Jesum  Christum  verum  Deum  et  verum  Hominem  cre- 
dere  et  confiteri,  genitum  quidem  ut  Deum  ante  omninm 
saeculorum  aetates  e\  Patre  ,  ut  honrinem  vero  natum 
Bi  tempore  ex  Maria  Virgine. 

04.     Ei   quamquam   dnplicem  ejus  nativitatem 
rj    a°"nosoamus,  unum  tamen  Filium  esse  credimus.  Una 
enim  Persona  est .  in  quam  divina  et  humana  natura 
>ii   convenit.    Et  quod  ad  divinam  senerationem  attinet, 
,1^  nullos  aut  fratres  aut  cohaeredes  habet,  cum  ipse,  Pa- 
tris  unicns  Filius,   nos  vero  homines,  figmenittm  et 
opns  manuum  ejus  simus.    At  si  humanum  ortum  con- 
sideremus.  multos  ille  non  solum  fratrum  nomine  ap- 
pellat.  sed  fratnnn  etiam  loco  habet,  ut  una  cum  eo 
paternae  haereditatis  gloriam  adipiscantur :  ii  sunt,  qui 
fide  Christum  Dominum  receperunt,   et  fidem .  quam 
nomine  profiteitur.  re  ipsa  et  charitatis  officiis  prae- 
stant.    Qunre  Primogenilus  in  multis  fratribns  ab  Apo- 
stolo  (Hom.  VIII.  2\).)  vocatur. 

26  * 


388 


Catechismus  Romanus. 


C  A  P  U  T  IV. 

CJiristum  csse  Dominum  nostrnm  secundum  nlramqnc 
naturam,  divinam  et  humanam  §.  65-  66.;  quid  ex 
ca  appeUatione  discamus 3  et  quantbpere  ad  divt- 
num  amorem  aecendi  nos  oporteat  §.  67.  68» 

§.65.  D o m i n u m  nostrum,  Multa  sunt,  quae  de 
Sahatore  nostro  in  Sacris  Litteris  dicuntur:  quorum  alia, 
ut  Deus  est,  alia ,  ut  homo,  ipsi  convenire  perspicuum 
est:  quoniam  a  diversis  naturis ,  diversas  earum  pro- 
prietates  accepit.  Igitur  vere  dicimus  Christum  esse 
omnipotentem ,  aeternum  j  immensum ,  quod  a  divina  ha- 
bct.  Rursus  de  illo  dicimus,  passum,  mortuum  esse, 
resurrexisse ,  qiiae  naturae  hominum  convenire  nemo 
dubitat.  Verum ,  praeter  haec ,  quaedam  alia  utrique 
naturae  congruunt ,  ut  hoc  loco,  cum  Dominum  nostrum 
dicimus.  Igitur,  si  ad  utramque  naturam  hoc  nomen 
rcferatur,  merito  Dominus  noster  praedicandus  est.  Nam 
quemadmodum  ipse  aeternus  Deus  est,  uti  Pater,  ita 
etiam  oinnium  rcrum  aeque  Dominus  est,  ae  Pater : 
ct  qucmadniodum  ipse  et  Pater,  non  est  alius  atque 
aliusDeus,  sed  idcm  plane  Deus;  ita  etiam  Ipse  et  Pa- 
ter,  non  est  alius  atque  aliiis  Dominus. 

§.  66.    Sed  recte  etiam  multis  raticnibus ,  ut  Iiomo 
est,  Dominus  noster  appellatur.    Ac  primum  quidem, 
quoniam  ipse  redempior  noster  fuitj   atque  a  peccatis 
nos  liberavit ,  jure  hanc  potestatem  accepit ,  ut  vere 
Dominus  noster  esset^  ac  diceretur.    Jta  enim  Apostolus 
tlocct  (PiiL  llAy  — 11.):  HumiUavit  semetipsum,  factus 
obedietis  usqUe  ad  mortcm,  mortem  auiem  crucis:  propter 
qiiod  et  Deus  exaltavit  illnm ,  et  donavit  ilh  nomen, 
quod  cst  super  omne  nomcn,  ut  in  nomine  Jcsu  omne 
genii  ilectatuf^  coelestinm ,  tcrrestrium  et  infernorum: 
ct  omnis  lingua  confiteaiur ,  quia  Dominus  Jcsus  Chri- 
stus  in  gloria  cst  Dci  Patris.    Atque  ipse  de  se  post 
resurrectiotiem  (Matth.XXVlll,  iS.j ;  Data  cst,  inquit, 
mihi  ofnnis  poiestas  in  coelo  et  in  terra.  •  Ob  eam  quo- 
que  rem  Domintfs  (Jicitiir,  quod  in  una  persona,  duae 
naturae,  divina  et  hmnana,  eonjunctae  sint    Hac  enim 
admirabili  conjunctione  mcruit,  ut  quamvis  pro  nobis 
mortuus  non  esset,  tamen  Dominus  constitueretur  com- 
muniter  quidem  omniuin  renun ,  quae  conditae  sunt: 


Li4)cr  I.   Pars  II.    Caput  IV.  V,  389 


prnccipuo  autem  'fidclium,  qui  illi  parent,  atquo  summo 
animi  stiulio  insorviunt. 

§,  67.  Quod  igitur  reliquum  est ,  Parochus  fidelcm 
popunnn  ad  eam  rationcin  cohortabitur,  ut  sciat  aequis- 
simum  esse  prao  caeteris  hominibus,  nos,  qui  ab  co 
nonicn  invcnimus,  Christianiquc  vocamur,  ct  quanta  ille 
in  nos  beneficia  contulerit ,  ignorare  non  possimus;  ob 
id  maxime,  quod  cjus  munere  haec  oinnia  iido  intelligi- 
mus.:  acquum  esse,  inquam,  nos  ipsds,  non  secus  ac 
mancipia ,  Redcmptori  nostro  et  Domino  in  pcrpctuum 
addicere  ct  consecrare.  Et  quidem  cum  Baptismo  ini- 
tiaremur ,  ante  Ecclcsiac  forcs  id  professi  sumus.  De- 
claravimus  enhn  nos  Satanae  ct  niundo  renunciarc,  ct 
Jesu  Christo  totos  nos  tradere.  Quod  si,  ut  christianae 
militiae  adscriberemur,  tam  saucta  ct  solcnni  professione 
nos  ipsos  Domino  nostro  dcvovimus :  quo  supplicio 
digm  crimus,  si,  postquam  Ecclcsiam  ingressi  iumus, 
Dei  voluntatcm  et  leges  cognovimus,  postquam  Sacra- 
jncntorum  gratiam   percephnus ,    cx  inundi   et  Diaboli 

1naecep>is  ac  legibus  vixerimus ,  perindc  ac  si ,  cum 
Japtismo  abluti  sumus,  niundo  efcDiabola,  non  Christo 
Domino  ac  Redcmptori,  nomen  dcdissemus  ? 

§.  &>.  Sod  cujus  animum  amoris  facibus  non  in- 
cendat  tanti  Dcmini  tam  benigna  ct  propensa  in  nofs 
Voluntas,  qui,  tamctsi  nos  in  potestate  sua  et  dominatu, 
veluti  scrvos  sanguine  suo  redemptos,  habeat,  ca  ta- 
mcn  charitate  complectitur,  ut  non  servos  vocet,  scd 
amicos,  scd  fratrcs  (Joh.  XV.)9.  Hacc  profecto  justis- 
sima  causa  est,  atque  haud  scio  an  non  omnium  sit 
maxhna,  cur  cum  perpetuo  debeamus.  Dominum  nostrum 
agnoscere,  vencrari  ct  eolere. 

(  A  P  U  T  V. 

Dc  conceptione  ci  incarnaHone  Filii  T)cl ;  cni  divinum 
lioc  opirs  tiibucndum  sit,  ef  quae  in  co  mitabiiia  ac- 
ciderunt;  guis  ilcm  fructus  c.r  talium  rerwn  eontcni- 
platione  colligendus  sit  §.  69  —  75.  De  jucundu 
Christi  nativitate  ex  Maria  virgme  permanentc ,  ct 
deprophetiis  acfguvis  concepthnis  et  naliwtatis  Jesii 
Ckristi  §.7(> —  79.  Quae  circa  utvumque  mysterium 
contempfanda  nobis  sunt,  cl  imitanda  §.80  —  82. 

§.  (59.    Qui  conccptus  cst  de  Spiritu  San- 
cto,  natus  ex  Maria  Virginc.    Maximo  quidem  et 


390 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  ii  s  II  o  m  a  n  u  s. 


singulari  beneficio  humanum  genus  a  Deo  affectum  esse, 
qui  nos  e  durissimi  Tyranni  servitute  in  libertatem  vin- 
dicarit,  ex  iis,  quae  superiori  articulo  declarata  sunt, 
intelligere  lideles  possunt.  At  vero ,  si  consilium  etiam 
et  rationem,  qua  potissimum  id  efficerc  yoluit ,  nobis 
ante  oculos  ponamus,  profecto  nihil  divina  in  nos  bene- 
ficentia  ac  bonitate  illustrius,  nihil  magnificentius  esse 
videbitur.  Ejus  igitur  mysterii  magnitudinem ,  quod  no- 
bis,  tamquam  salutis  nostrae  praecipuum  caput  Sacrae 
Literae  considerandum  saepissime  proponunt^  Parochus 
a  tertii  articuli  e.xplicatione  ostendere  incipiet :  ctijus 
hanc  esse  sententiam  docebit,  nos  credere  et  confiteri, 
eum  ipsum  Jesum  Christum  unicum  Dominum  nostrum, 
Dei  Filium;  cum  pro  nobis  humanam  carnem  suscepit 
in  utero  Virginis ,  non  ex  virili  semine ,  ut  alii  homines, 
sed  supra  omnem  naturae  ordinem,  Spiritus  Sancti  vir- 
tute  conceptum  esse,  ita  ut  eadem  persona  Deus  per- 
manens,  quod  ex  aeternitate  erat,  homo  fleret,  quod 
ante  non  erat. 

§.  70.  Ea  autem  verba  ita  accipienda  e$se ,  ex 
sacri  Concilii  Constantinopolitani  confessione  plane  per- 
spicitur.  Inquit  enim:  Qui  propter  nos  homines  9  et 
propter  nostram  salutem  deseendit  de  coelis:  et  incar* 
natus  est  de  Spiritu  Sancto  ex  Maria  Vir^ine,  et  homo 
factus  est.  Atque  id  etiam  Sanctus  Johannes  Evangelista 
cxplicavit,  ut  qui  ex  ipsius  Domini  Salvatoris  pectore, 
akissimi  hujus  mysterii  cognitionem  hausisset.  Nam  cum 
divini  Yerbi  naturam  declarasset  illis  verbis  (Joh.  h  1. 14.^  : 
Iu  principio  erat  Verbum,  et  Vcrbum  erat  apud  Deum, 
et  IJeus  erat  Vevbum ,  ad  extremum  conclusit:  Et  Ver- 
bum  caro  factum  est^  et  habitavit  i?i  nobis}  Verbum 
enim ,  quod  divinae  naturae  hypostasis  est ,  ita  huma- 
mam  naturam  assumpsit,  ut  una  et  eadem  esset  divinae 
et  humanae  naturae  hypostasis  ac  persona:  quo  factnni 
est ,  ut  tam  admirabilis  conjunctio  utriusque  naturae 
actiones  et  proprjetates  conservaret,  atque,  ut  est  apud 
Sanctum  Leonem  Magnum  illum  Pontificem  (Scrm.  1.  de 
nativitate  Domini)  :  ,.Nec  inferioreni  consumeret  glorifi- 
catio,  nec  superiorem  minueret  assumptio.^ 

§.  71.  Sed  quoniam  praetermittenda  non  est  vcr- 
borum  explanatio,  doceat  Parochus,  cum  dicimus,  Dei 
filium  Spintus  Sancti  virtuje  conceptum  esse,  unam  hanc 
divinae  Trinitatis  Perlonaitt  incarnationis  mysteriinn  non 


Libcr  L    Pars  II.    Caput  V. 


391 


Gpnfecisse.  Quamvis  enim  unus  Filius  humanam  natu- 
ram  assumpserit,  tamen  omnes  divinae  Trinitatis  Perso- 
nae,  Pater,  Filius  et  Spiritus  Sanctus,  hujus  mysterii 
autores  fuerunt;  siquidem  illa  christianae  iidei  regula 
tenenda  est:  Omnia,  quae  Deus  extra  se  in  rebus  creatis 
ni^it ,  tribus  Personis  communia  esse ,  neque  unani  ma- 
gis  quam  aliam,  aut  unam  sine  alia  agere,  Qnod  autem 
una  Persona  ab  alia  procedat,  hoc  unum  omnibus  com- 
mune  esso  non  potest.  Nam  Filius  a  Patrc  tantum  ge- 
neratur ,  Spiritus  a  Patre  et  Filio  procedit.  Quidquid 
vero  extra  illas  ab  ipsis  pronciscitur ,  tres  Personae 
Bine  ullo  discrimine  ngunt:  atque  ex  hoc  genere  Filii 
Dci  incarnatio  censonda  est. 

§.  7*2.  Quamquam  vero  haec  ita  se  habeant,  solent 
taroen  Saerae  Litterae  earum  rerum.  ouae  omnihus  Per- 
sqnis  communes  sunt,  aliam  aliis  tribuere;  quemadmo- 
dum  summam  omnium  rerum  potestatem  Patri ,  sapien- 
tiam  FiKoj  Spiritui  Sancto  amorcm  adscribunt.  Etquoniam 
divinae  incarnattonis  mysterium ,  singularem  atque  im- 
mensam  Doi  erga  nos  bcnignitatem  declarat ,  pb  eairt 
rem  peculiari  quadam  ratione  hoc  ppUs  Spiritui  Snncto 
tribuitur.  In  hoc  mysterio  quaedam  supra  naturae  ordi- 
nem ,  quaedam  naturae  vi  effecta  esse  animndvcrfimns. 
Kam  qnod  ex  purissimo  Virgjnis  matris  sanguine  Christi 
corpns  fonnatum  credimus,  in  co  naturam  humannni 
agnoscimus,  cum  iilud  oinnium  hominum  corporibus 
communo  sit.  ut  ex  matris  sanguinc  formcntur.  Quod 
vero  et  naturae  ordincm,  et  humanam  intelligentiam 
Mipnat,  illud  est ,  simul  atipie  beata  Vtrgo  Angeli 
verbis  assentiens  dixit  ( Lur.  L  ?>8.)  :  Ectce  andlla  l)o- 
viiui ,  fiat  mtiti  secundum  verbicm  tuum :  statim  sanctis- 
simum  Christi  corpus  formatum,  eique  anima  rationis 
compos  conjuncta  est,  atque  ita  in  lpso  temjporis  arti- 
culo.  perfectus  Deus  et  perfectus  homo  fuit.  IJoe  autein 
novum  fuis.se,  atque  admirabilo  Spiritus  Sancti  opus, 
nemo  dubitare  potest,  cum  servato  naturae  ordine.  nul- 
hnn  corpns.  nisi  intra  praescriptum  temporis  spatium, 
hominis  anima  inforinari  quoat. 

§.  73.  Deinde  voro  illud  accedit,  maxima  admira- 
tione  digmrm,  quod ,  ut  prinuun  cum  corpqre  aniina 
eonjuncta,  fuit,  ipsa  etiain  divinitas  cum  corpore  et 
aiiima  copulata  cst.  Quarc  simul  corpus  formatum  at  [U« 
animatum  est,  corpori  et  anhnac  divinitas  conjuneto* 


392 


Catechismus  Romanus. 


Ex  quo  fit .  ut  eodem  temporis  puncto  perfectus  Deus 
et  perfectus  homo  esset.  et  Virgo  sanctissima  vere  et 
proprie  mater  Dei  et  hominis  dieeretur ,  quod  eodem 
momeiito  Deum  et  hominem  concepisset.  Hoc  autem  ab 
Angelo  ei  significatum  est.  ciim  ait  (Luc.  J,  31,  32.J : 
Ecte  concipies  in  utero,  el  parles  filium >,  ct  vocabis 
nomen  ejus  Jesum:  hic  erit  magnus .  et  filius  altissimi 
vocabitur.  Et  eventu  cemprobatum  est.  quod  Jesaias 
pracdixit.  (Jcs.  VII.  1-i.)  :  Lccc  virgo  concipiet,  et  pariel 
filium.  Idem  quoque  Elisabetli.  cum  vSpiritu  Sancto  re- 
pleta.  Filii  Dei  coneeptionem  intellexisset ,  his  verbis 
declaravit  (Luc.  1,  43.J  :  Unde  hoc  mihi,  ut  veniat  mater 
Domini  mei  ad  me  ? 

§.  7-1.  Sed  quemadmodum  Cliristi  corpus  ex  puris- 
simis  mtegerrimae  Virginis  sanguinibus.  sine  ulla  viri 
opera.  ut  antea  diximus.  verum  sola  Spiritus  Sancti  vfr- 
tute  formatum  est:  ita  etiam.  ut  primum  coneeptus  est, 
illius  anima  uberrimam  Spiritus  Dei  copiam,  atoue  onmem 
charismatum  abundantiam  accepit.  JSeqne  enim .  ut 
aliis  homjnibus,  qui  sanetitate  et  gratia  ornantur,  ipsi 
ad  mensuram9ut  testaturSanctus  Johannes  (Joh.  III,  o±.), 
dat  Deus  spiritum,  sed  omnem  gratiam  tam  affluenter 
in  ejus  aniniam  infudit.  ut  de  plenitudine  ejus  nos  omues 
acccpcrimus  (Joh.  1.  16.).  Neque  tamen  Filium  Dei 
adoptivum  appellare  licet.  quamvis  spiritum  illum  iia- 
buerit ,  quo  sancti  homines  filiorum  Dei  adoptionem 
consequuntur.  Nam  cum  natura  Filius  Dei  sit,  adoptio- 
nis  graliam  aut  nomcn  in  eum  convenire,  nullo  modo 
existunandmn  est. 

75.  Haec  sunt,  quae  de  admirabili  conceptionis 
mysterio  explicanda  visa  sunt:  ex  quibus ,  ut  saiutaris 
fructus  ad  nos  rcdimdare  possit,  illa  inprimis  fidelcs 
meinoria  repetere,  ac  sacpiys  cogitare  cum  animis  suis 
tlebent ;  Deum  esse.  qui  Immanam  carnem  assumpsit: 
ca  vero  ratione  hominem  factum ,  quam  mente  nobis  as- 
.sequi  non  licet.  neuum  verbis  explicare  :  ob  eum  deni- 
que  finem  hgminem  fieri  voluisse ,  ut  nos  homines .  Filii 
Dei  renasceremur.  Hnec  cum  attente  consideravorint, 
tum  vero  omnia  mysteria,  quae  lioc  articulo  conrmenturj 
humili  ac  fideli  animo  credant  et  adorent.  nec  curiese 
(quod  sine  periculo  vix  unquam  [fieri  potest)  illa  investi- 
gare  ac  perscrufnri  veimt. 


Libcrl.    Pars  11.    Caput  V.  393 

§.  76.  Natua  cx  Maria  Virgine.  Haec  altora 
esl  hvjus  articuli  pars ,  in  qua  explicanda  Parochus  di- 
ligenter  versabiuir,  cum  fidelibus  credendmn  sit,  Jesum 
Dominum,  non  solum  conceptum  Spiritus  Sancti  virtute, 
sed  etiam  cx  Maria  Virgine  natum  ot  in  lueom  editum 
esso.  Cujus  mysterii  fides  quanta  cum  laciitia  et  jucun- 
ditato  animii  meditanda  sit,  Angeli  vox,  qui  primus 
felicissimum  nuncium  mundo  attulit.  declarat.  Inquit 
enim  ( Luc.  Il\  ii).):  Ecee  eraitf/ctizo  vobis  gaudium 
vuuiuum,  fjuod  crit  omvi  populo.  Tum  ox  illius  coolestis 
inilitiae  eantico :  Gloria  iu,  altissimis  Deo  et  in  terra 
pax  kommibus  houae  roluntatis,  quod  Ans;eli  cecinerunt 
( Luc.  1L  13. )3  faeile  est  intelligere.  Hinc  etiam  am- 
plissimum  illud  Doi  promissum  ad  Abrahnm,  impleri  in- 
cepit,  cui  diotum  est  ( Gcues.  XXIL  18.),  fore  alifjuando, 
vt  iu  cjus  semiue  omues  gcutes  beucdicercntur.  I\laria 
enim,  quam  vere  Blatrem  Doi  praedieamus  et  colimus, 
quod  eam  peisonam ,  quae  simul  Deus  et  homo  erat, 
peperit,  a  Davide  rege  origincm  dirxit. 

§.  77.  Sod  quemadmodum  conceptio  ipsa  naturae 
ordinom  prorsus  vincit,  ita  in  ortu  niliil  non  divinum 
licet  contemplari.  rractevea,  quo  niliil  admirabilius  dici 
omnino  aut  cogitari  potest,  nascitur  ex  matre  sine  ulla 
matcmae  virginitatis  dimimitione.  Et  quo  modo  postea 
ex  sepulehro  clauso  et  obsiguato  egressus  est,  atque 
ad  discipulos  clausis  jamiis  iutroivit :  vel,  ne  a  rebus 
etiam,  quae  natura  quotidie  lieri  videmus,  discedatur, 
quo  modo  solis  radii  eoneretam  vitri  substantiam  penc- 
trant,  neque  frangunt  tamon  aut  aliqua  ox  parte  lae- 
dunt:  simiii,  inquam,  et  altiori  modo  Jesus  Christus  ex 
riiaiorno  alvo,  sine  ullo  maternae  virginitr.tis  dctrimcnto 
ediuis  est:  ipsius  enim  incorruptam  et  pcrpotuam  virg}«? 
nitatom  verissimis  laudibus  ceicbramus.  Quod  quidcm 
Spiritus  Sancti  virtuto  effectum  cst.  qui  in  Filii  conccp- 
tione  et  partu ,  matri  ita  affuit,  ut  ei  et  foccunditateni 
dederit,  et  perpetuam  virginitatem  conservarit. 

§.  78.  Solet  intcrdum  (1  Cor.  XV,  22.)  Apostolus 
Christum  Jesum  novissinmm  Adam  appeliare.  eumque 
prin»  Adam  eonfcrrc.  Nam  ut  in  primo  omnes  homi- 
nos  mcriuntur,  ita  in  sccundo  omnes  ad  vitam  rcvo- 
cantur;  atquc  ut  Adam,  quod  ad  naturalem  conditionem 
pertinct,  humani  generis  parens  ruit,  ita  Christus  gra- 
tine  et  gloriae  autor  est.    Ad  eum  modum  nobis  otiam 


394 


Catechismus  Romanus. 


licet  Virginem  Matrem  cum  Eva  ita  conferre,  ut  priori 
Evae  secunda  Eva ,  quae  est  Maria,  respondeat:  quem- 
aclmodum  secuudum  Adam,  hoc  est,  Christum,  primo 
Adam  respoudere  ostendimus.  Eva  enim,  quia  serpenti 
fidem  habuit,  maledictum  et  mortem  in  humanum  genus 
iuvexit:  et  Maria,  postquam  Angelo  credidit,  Dei  boni- 
tate  effectum  est,  ut  benedictio  et  vita  ad  homines  per- 
veuiret.  Propter  Evam  nascimur  filii  irae ;  a  Maria  Je- 
sum  Christum  accepimus,  per  quem  fiiii  gratiae  rege- 
neramur.  Evae  dictum  est  ( Gen.  III.  16.) :  In  dolore 
paries  filios :  Maria  hac  lege  soluta  est,  ut  quae  salva 
virginalis  pudicitiae  integritate,  siue  ullo  doloris  seusu 
(ut  antea  dictum  est)  Jesum  filium  Dei  peperit. 

§.  79.  Cum  igitur  tanta  et  tam  multa  sint  admi- 
randae  hujus  conceptionis  et  nativitatis  saeramenta ,  di- 
viuae  providentiae  consentaneum  fuit,  ut  ea  multis  figii- 
ris  et  oraculis  significarentur.  Quare  Imc  pertinere  Sancti 
Doctores  intellexeruut,  multa,  quae  in  variis  Sacrae 
Scripturae  locis  legimus;  praecipue  vero  Portam  illam 
Sanctuarii,  quamEzechiel  (Cap.  XLIV.)  clausam  vidit; 
i(em  lapidem  de  monte  sine  manibus  abscissum,  ut  est  apud 
Danielem  ( Cap.  II,  olo.) ,  qui  factus  est  maguus  mous, 
et  implevit  universam  terram;  deiude  ( Num.  XVI I.  8.), 
Aaron  rirgam,  giiae  una  inter  rirgas  prinripum  hraclis 
germinavitj  et  rubnm,  quem  Moyses  ( Exod.  III.  2.)  vidit 
ardere,  et  non  comburi.  Multis  verbis  Sanctus  Evan- 
gelista  (Lnc.  II.)  Christi  nativitatis  historiam  descripsit. 
Qua  de  re  nihil  est,  quod  plura  a  nobis  dicantur,  cum 
ca  lectio  Parocho  in  promptu  sit. 

§.  80.  Daiida  autem  illi  est  opera,  ut  haec  myste» 
ria ,  quae  ad  doctrinam  nostram  scripta  sunt ,  infixa 
animo  et  mentibus  fidelium  haereant.  Primum  quidem, 
ut  tanti  beneficii  commemoratioue.  aliquam  gratiam  ejus 
autori  Deo  referant:  deinde,  ut  eximium  lioc  et  singu- 
lare  humiiitatis  exemplum,  eis  ante  oculos  ad  imitan- 
(liini  propcnat,  Quid  enim  nobis  utilius,  atque  ad  ani- 
morum  nostromm  superbiam  et  elationem  comprimen- 
dam  accommodatius  esse  potest,  quam  saepius  cogitare, 
Deum  ita  pese  humiliare,  ut  cmn  hominibus  gloriam 
suam  communicet,  et  hominum  ihfirmitatem  fragilitatem- 
que  assumat:  Deum  hominem  fieri,  summamque  illam 
et  infinitam  majestatem  homini  ministrare,  ad  cujus  nu- 
tum  columnae  coeli,  ut  inquit  Sciiptura  (Job.  XXVI,  11.)j 


Liher  I.    Pars  II.    Caput  V. 


395 


coutrcmiscuvt  ct  purcut .  eumque  in  terra  nasoi .  quem 
in  coelis  Angeli  adorant?  'Quid  igitur,  cum  haec  Deus 
nostra  cansa  faciat:  quid,  inqunm.  nos.  ol  illi  pbse- 
quamur,  faeerc  oportet?  quam  Kbenti  atqae  alacri  animo 
debemus  omnia  humilitatis  ofBcia  amare ,  ampkcti, 
praestare 

v-.  81,  Videant  fideles,  quam  salutari  doctrina  Chri- 
stus  nasceus  nos  instituat.  antequam  vocem  aliquam 
emitterc  ineipiat.  Nascitur  egenus,  nascitur  ut  peregri- 
nus  in  diversorio,  nascitur  in  vili  praesepio,  nascitur 
media  hieme,  Ita  enim  scribit  Sanctus  Lucas  (Cup.  II. 
6.7.):  Faetum  est  cum  csseiit  ibi.  impleU  snttt  dies  ut 
pareret :  et  peperU  fjfium  suum  primogcuitum.  ct  pannis 
cum  iurolrit .  ct  rectinavit  cum  iu  praesepio .  t/uiu  non 
erai  ci  loeus  \u  dirersorio.  Potnitne  Evaugelista  humi- 
Uonbus  verbis,  omnem  coeli  et  terrae  majestatem  et 
glorinin  includere?  Neque  vero  scribit.  non  fnisse  locum 
in  diversorio,  sed  ei  uon  fuisse,  qui  dicit  (PsaL  XLIX, 
1'2.) :  3/cus  cst  orbis  teiTae,  et  plenitudo  ejus.  Quod 
etiam  alius  Evangelisia  testatus  est  (Joh.  /,  \\.) :  In 
propria  reuit,  ct  sui  eum  non  reeeperuut. 

82.    Ilaec  cum  fideles  sibi  ante  oculos  propo- 
sucrint.  tum  vero  eagitent,  Deum  carnis  nostrae  humi- 
litatem  et  fragilitatem  subire  voiuisse.  ut  lmmanum  gcnus 
in  altissimo  diguitatis  gradtl  collocaretur.     Nam  illud 
unum  sntis  decJarat  exeelientem  hominis  dignitatem  et 
p  ra  e  st  a  n  t  i  a  m ,  quae  illi  divino  beneficio  tributa  est,  quod 
homo  fuerit,  qui  idem  ver^  et  perfectus  Deus  sit:  ut 
jam  gloriari  nobis  liceat,  Finuin  Dei  os  nostrum  et  car- 
oem  nostram  esse:  quod  beatissimis  illfa  Spiritibus  non 
licet.    Nusguam  cuiiu.  ut  est  apud  Apostoium  (Ilcbr. 
II.  16.) 3    Angtlos  upprehcudit.    Praeterea  cavendmn 
est.  ne  maximo  nostro  malo  eveniat.  ut  quemadmodum 
illi  in  diversorio  Bethleem  locus,  ubi  nasceretur,  de- 
fuit;  ita  ctiam  quando  jam  in  carne  non  nasoitur,  locum 
in  cordibus  nostris  invenire  non  possit,  ubi  in  spiritu 
nascatur.    IIoc  enim  .  cum  salufis  nostrae  cupidissimus 
sit,  vehementer  optat.    Nam  ut  ille  Spiritus  Sancti  vir- 
tnte  supra  naturae  ordinem  homo  factus  et  natus  est, 
sanctusque  atque  adeo  sanctitas  ipsa  fuit :  ita  nos  opor- 
tet  (Joh.  /.  13.^,   non  ex  sutujuiuibus .  ucf/ue  ex  ro- 
luutute  curuis .  scd  ex  Deo  uusci .  ac  deinde  veluli  no- 
vam  creaturam  in  novitate  spiritus  ambulare,  sanctita 


39(5 


C a t o c h i s m u s  Romanus. 


tem  illam  ac  mentis  integritatem  custodire,  quae  homi- 
nes  Spiritu  i)ei  regeneratos  niaxime  tlecet  ( Jlmn.  VI. 
VIL).  Hac  enim  ratione  sanctae  hujus  filii  Dei  con- 
ceptionis,  et  nativitatis  imaginem  aliquam  in  nobis  ipsis 
cxprimemus,  quam  fideli  animo  eredhnus,  et  credent.es 
(l  Cor.  11,7.)  Dei  sapientiam  mysterio,  quae  abscon- 
dita  est)  suspicimus  ct  adoramus. 

CAPUT  VI. 

De  passione  et  cruce  Christi  §.  80  —  87, ;  de  mortc 
et  sepultura  §,  88  —  91.;  de  quinque  circumr.ta.ntiis 
passionis  et  mortis  Christi  considerandis  §.92  —  99. 

§.  83.  Passus  sub  Pontio  Pilato,  cruci- 
fixus,  mortuus  et  sepultus.  Quantam  habeat 
necessitatem  hujus  articuli  cqgnitios  et  quam  diligenter 
Paroclms  curare  deheat,  ut  fideles  dominioae  passionis 
memoriam  saepissime  animo  repetant,  docet  Apostolus 
(1  Cor.  II,  2.),  qui  nihil  aliud  se  scire  testatus  est,  nisi 
Jesum  (Jhristum,  et  hunc  cruci/Lvum,  Quare  in  lioc 
argumento  omne  studium  et  opera  adhibenda  est ,  ut 
quam  maxime  illustretur,  fidelesque  tanti  beneficii  com- 
memoratione  excitati,  totos  se  ad  Dei  erga  nos  amorem 
et  bonitatem  suscipiendam ,  convertant.  Fides  itaque 
priore  articuli  parte  (nam  de  altera  postea  dicetur)  illud 
nobis  credendum  proponit;  Christum  Dominuni,  cnm 
Pontius  Pilatus  Tibcrii  Caesaris  jussu  Judaeam  provin- 
ciam  adniinistrarct,  cruci  afiixuni  esse:  nam  captus,  ir- 
risus,  variis  injuriarum  ct  cruciatuum  generibus  aiTcctus, 
demum  in  crucem  sublatus%st.  Nec  vero  cuiquam  du- 
bitandum  est,  ejus  animam,  quod  ad  inferiorem  partem 
attinet,  ab  iis  cruciatibus  liberam  non  fuisse.  Nam  quod 
humanam  naturam  vere  assumpsit,  uecesse  est  fatcri, 
animo  etiam  gravissimum  dolorcm  sensisse.  Quare  in- 
quit  (Mallh.  XXVI,  38.,);  Tristis  est  anima  mea  usque 
ad  mortem.  Nam  etsi  Personae  divinae  humana  natura 
conjmicta  fuit,  tamen  prop^ei;  eam  conjunctionem  nihilo 
miuus  passionis  aeerbitntem  sensit,  quam  si  ea  eonjun- 
ctio  facta  non  fuisset  cum  in  una  Jesu  Christi  persona, 
Utriusque  naturae,  divinae  et  humanae,  proprietates  ser- 
vatae  sint:  atque  ideireo,  quod  erat  passibile  et  mor- 
lale  permansit:  rursus  vero,  quod  impassibilc  ct  im- 
mortalc  erat,  qualem  esse  divinam  l.aturam  intelligi- 
n  us,  suam  proprietatem  rctinuit. 


Liber  L    Par»  II.    Caput  VL  007 

S4.  Quod  atatem  hoc  loco  tam  dili^ontcr  obser- 
vari  videmus.  Jesum  Christum  eo  teinpore  ]>assum  esse, 
quo  Pontius  Pilatus  Judae^m  Provinciam  procuraj;et,  id 
ea  re  iactum  esse  doeebit  Parochus,  quia  tantae  rei  el 
tam  necessariiie  cbgnitib,  exploratior  onmibus  esse  po- 
(erat.  si  rei  gestae  eertum  (quod  et  Apostolo  Paulo 
1  77///.  J7,  13.  faetum  legimus)  tempus  describeretur : 
tnm  etiatii,  quia  iis  verbis  declaratur,  illam  Saluatoris 
pracdictionem  exitu  comprobatam  esse  :  Trarfcnt ,  inquit 
(MdtUu  XX*  W.)  .  eum  cjcntibus  ad  ithulcndum,  et  /la- 
gettandum,  et  cru/'ifigcnilujn~ 

§.  85.  Sed  qnod  potissimum  in  ligno  crucis  per- 
tulit .  lioe  etiam  diVino  consilio  tribuendum  est:  ut  sci- 
licet  •  iinde  mors  oriebatur,  inde  vita  resurgeret.  Ser- 
pens  enim,  qui  in  lignb  primos  parentes  vicerat,  victus 
est  a  Christo  in  liiimo  erucis.  Plures  ejus  rei  afferri 
ratibnes  pe  isuht,  quasSaneti  Patres  latius  persecuti  sunt, 
rl  ostendamus,  eensentaiieum  fuisse ,  Redcmptorcm 
nostrum  niortcm  crucis  potissimum  subire.  Verum  satis 
esse.  Parbchus1  admoncat,  si  fidelcs  credant  illud  gcnus 
morhs  a  SalvatOre  delectum  esse,  qubu  quidem  ad  hu- 
riiani  generis  redemptibnem  aptius  atque  aeeonunodatius 
videretur:  quemadmodum  certe  nullum  turpius  atque  in- 
dignius  esse  potuit.  iNon  solum  cnim  apud  Gcntiles  erucis 
supplicium  execrandum.  et  dedecoris.  i^noininiaeque  ple- 
nissimum  sempcr  cxistimatum  @st)  vferum  etiam1  in  lege 
Moysis,  jnalcdictus  homo  appellatar  (DcuL  XXI,  '2o.  cf. 
iudat.  ///,  Yo.J  ,  qui  ycndet  in\  tigjio. 

§.  8fi.  Neqiic  vero  Parochus  hujns  articuli  histo- 
rinm  praetermittet .  qiiae  dilgentisshne  a  Sanctis  Evan- 
gelistis  ex])Osita  cst ,  ut  saltem  summa  ejus  mysterii 
capita.  quac  ad  coi.hrmandam  fidei  nostrae  veritatem 
magis  neeessaria  videnrur,  fideles  cognita  babcant.  lloc 
euiin  artieulo,  veluti  fundamcnto  quodam.  christiaiia  re- 
li^io  et  fides  nititur,  eOquC  pOsitO,  rcliqua  omnia  rcete 
eonstituta  sunt.  Nam  si  quid  aliud  humanae  menti  et 
intelli^entiae  fhfficultatem  adfert,  certc  crucis  mvsterium 
omnium  difficillimum  existimandum  est,  vixque  percipi  a 
nobifi  potesf;  salutem  nostram  ex  eruce  ipsa,  et  ex  eo, 
qui  pro  nobis  li^uo  illi  affixuS  esf.  pendere.  Sed  in  hoc, 
ui  docet  Apostoh;;,  summam  Dci  providcnliam  Jieet  ad- 
mirari.    JSam  quia  in  Dei  sapientia  non  coyiiovU  mun- 


398 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  Romanus. 


dus  per  sapicntiam  Devm ,  placuit  Dco  pcr  stultifiam 
praedicationis  salvos  facerc  eredentes  (i  Cor.  U  '21.). 

§.  87.  Quare  mirandum  non  est,  si  Prophetae  ante 
Christi  adventum .  Apostoli  post  ejus  mortem  et  resur- 
rectionem  tantopere  laborarunt,  ut  hominibus  persuade- 
rent,  hunc  esse  mundi  Redemptorem^  eosque  in  cruci- 
fixi  potestatem  atque  obedientiam  redigerent.  Quare 
Dominus,  cum  nihil  tam  ab  humana  ratione  remotum 
esset.  quam  cracis  mysterium,  statim  post  peecatum 
nunquam  destitit ,  tum  figuris,  tuin  Proplietarum  ora- 
culis  filii  stii  mortem  significare.  Atque  ut  de  figuris 
pauca  quaedam  attingamus ,  Abel  primum  9  qui  fratris 
invidia  occisus  est,  deinde  Isaac  sacrificium,  praeterea 
agnus,  quem  Judaei.  cum  e  terra  Aegypti  egrederentur, 
immolarunt:  tum  serpens  aeneus,  quem  Moyses  m  de- 
serto  exaltavit.  Christi  Domini  passionis  ac  mortis  figu- 
ram  praemonstrabant  (Genes.  I  V.  Genes.  XXII.  Exod. 
XIL  Num.  XXI.  Quod  autem  ad  Prophetas  pertinet, 
quain  multi  extiterint,  qui  de  ea  vaticinati  sunt,  id  vero 
nuilto  notius  est,  quam  ut  explicari  hoc  loco  oporteat. 
Sed  prae  caeteris  (ut  Davidem  omittamus,  qui  omnia 
praecipua  redemptionis  nos  -ae  mysteria  in  Psalmis  com- 
plexns  est)  Jesaiae  oracula  tam  aperta  et  clara  sunt,  ut 
recte  dici  qneat,  eum  potius  rem  gestam  exposuisse, 
quanl  futuram  praedixisse. 

§.88.  Mortuus  e t  s e p u  1 1 u s.  His  verbis  Pa ro- 
chus  credendum  explicabit,  Jesum  Christuin.postquain  cru- 
cifixus  est,  vere  mortuum  ac  sepultum  esse.  Neque  vero 
sine  causa  hoc  separatim  fidelibus  credendum  proponi- 
tur.  cum  non  defuerint,  qui  eum  in  cruce  mortuum  ne- 
garent*  Illi  igitur  errori  hanc  fidei  doctrinam  Sancti 
Apostoli  merito  oppoiiendam  censueruut:  de  cujus  arti- 
culi  veritate  dubitandi  nullus  locus  relinquitur ;  nam  omnes 
Evangelistao  consentiunt,  Jesum  spiritum  emisisse.  Prae- 
terea*  cum  Christus  verus  et  perfectus  homo  fucrit.  vere 
etiam  mori  potuit:  moritur  autein  liomo.  cum  anima  se- 
paratur  a  corpore.  Quare,  cum  Jesum  mortuum  esse 
dicimus.  id  sigiiilicamus ,  ejus  animam  a  corpore  divi- 
s;un  cssc :  peque  tamen  concedimus  divinitatem  scjun- 
otam  a  corporej  quin  potius  constanter  credimus  et  con- 
fitemur,  antma  ejus  a  corpore  divisa,  divinitatem  tum 
corpori  in  sepulcnro,,  tum  animae  apud  inferos  conjuu- 
Ctara  semper  fuissc.    Decebat  autcm  filium  Dei  mori,  ut 


Liber  1.    Par»  H.    Caput  VI.  399 

(Hebr.  II.  M.  V).)  per  rnortem  destrueret  ctnn,  rjm  ha- 
bebai  mortis  impcritrm,  id  est,  Diabo/um.  et  Rberarel 
cos .  mn  timore  inortis  per  totam  ritam  obnoxii  erant. 
servituiL 

89.  Scd  illud  in  Christo  Domino  singulare  fuif, 
qttod  tunc  mortuus  est,  cum  ipse  mori  decrevit,  et  mor- 
tem  non  tam  aliena  vi  illatam,  quam  vdluntariam  obiit. 
Nec  verp  mortem  solum,  sed  locum  etiam  et  tempus, 
in  quo  moreretur,  ipse  sibi  constituit.  Ita  enim  Jesaias 
(Jcs.  LIII,  7.)  scripsit:  Oblalus  est,:  quia  ipse  ro/uit. 
Atque  idem  Dominus  de  se,  ante  passionom  dixit  (Joh. 
X,  1T.  18.J:  Ego  pono  animam  wcam.  ttl  iterum  sumam 
eam:  nemo  iollit  eam  a  me?  sed  c<jo  pono  eamameipso; 
potestatejn  habeo  ponendi  cam .  et  potestdtem  habeo  ite- 
rum  sumeiuli  cam.  Quod  autem  ad  tempus.et  locum  at- 
tinet;  cum  Berodes  ejus  vitae  insidinretur,  ipse  inquit 
(Lnc  XIII,  32.  33.J:  Dicile  rulpi  UH,  ecec  ejicio  dac- 
monia,  et  sanitates  perficio  hodie  et  cras,  ct  tertia  die 
consnmor :  veruntameri  bportet  me  hqdie  et  cras,  et 
sequenli  die  ambulare;  auia  Aon  capit  Prophcfam  pc- 
rire  cjira  HierUsalem.  Dle  lgitur  nibil  invitus  aut  coa- 
ctus  fecit,  sed  ipse  sese  volens  obtuiit.  atque  inimicis 
suis  obviam  procedens,  dixit  (JoL  XVIII,  5.J:  Ego 
snm:  et  Sponte  sua  ea  omnia  supplieia  pertulit,  quibus 
ilhmi  injuste  et  crttdeliter  aifecerunt, 

§.  90.  Quo  quidem  nihil  ad  eommovendos  nnimi 
nostri  sensus  majorem  vim  habere  potest,  cum  poenas 
lormentaque  ejus  omnia  cogitatione  perpondimus.  Nam 
si  quispinm  nostra  causa  omnes  dolores  patiatur.  non 
quos  ipse  sna  voluntate  suseipiat .  sed  quos  vitaTC  ne- 
qtieat .  hoc  vero  baud  magni  beneheii  loeo  a  nohis  po- 
netur;  verum  si  nostro  tanlum  nomine  mortem.  quam 
Aefugere  poterat,  lihenter  occmnbat.  profectO  hoc  be- 
neficii  ejenus  tantum  est,  ut  omnem  non  soluni  referen- 
dae,  sed  etiam  liabendae  gratiae  facultatem,  vel  gra- 
ti^simo  cuique  eripiat:  ex  quo  Jesu  Christi  summa  et 
eximia  cbaritas,  ejttsque  divinuni  et  immensum  in  nos 
ineritum  perspici  potest. 

§.  91.  lam  vrro  quod  sepultum  fuisse  confifemur, 
lioc  quidem  veluti  articuli  pars  non  constituitur,  quod 
novaia  aliquam  difficultatem  habeat.  praeter  ea,  quae 
jam  de  morte  dieta  sunt.  Nam  si  Christnm  mortuuni 
credimus,  facile  etiam  nobis  persuaderi  potest,  eum  se- 


400 


Catechismus  jrlomanus. 


pultum  essei  Verum  lioc  additum  est,  primum,  lit  mi- 
ims  dubitare  de  morte  liceat:  cum  maximo  'argumeutb 
sit,  aliquem  mortuum  esse,  si  eius  corpus  sepultum 
probemus:  deinde,  ut  resuixectioiiis  miraculum  magis 
declaretur  atque  eluceat.  Neque  vero  lioc  solum  credi- 
mus,  (Dhristi  corpus  sepultum  esse,  sed  illud  praecipue 
liis  verbis  credendUm  proponitur,  Deum  sepultum  esse, 
qiiemadmodum  ex  fidei  catholicae  regula  Verissime  etiam 
dicimus,  Deum  mortuum  et  ex  Virgine  natnnl  esse* 
Nam  ciim  divinitas  nunquam  divisa  fuerit  a  corpore, 
quod  in  sepulchro  conditum  est,  recte  confitemur  Deum 
senultiim  esse.  Ac  de  genere  quidem  et  loCo  sepultu- 
rae  illa  Parocho  satis  erunt ,  quae  a  Sanctis  Evange- 
listis  (Mattfc  XXVII.  Marc^  XV.  Luc.  XXIII.  JoL 
XIX.)  dicta  sunt.  Duo  vero  inprimis  observanda  sunt: 
alteruni,  Ghristi  corpus  in  sepulchro  nulla  ex  parte 
corruptum  esse,  de  quo  Proplieta  ita  vatieinatus  erat 
(Psalm.  XV;  10.):  Non  dahls  Sanctum  tnum  videre  cor- 
rupiionem.  Alterum  est,  quod  ad  omnes  hujus  articuli 
partes  attinet,  sepuituram  scilicet,  passionem  etiam  et 
mortem,  Christo  JeSu,  ut  horiiini  non  ut  Deo,  conye- 
nire.  Nam  pati  et  mori,  in  humanam  tantum  naturam 
cadunt:  quamvis  Deo  etiam  haec  onmia  triburintur,  quo- 
riiam  de  illa  Persona,  qUae  sinml  perfectus  Deus,  per- 
fectus  liomo  fuit,  recte  dici  perspicuum  est. 

§.  9*2.  His  cognitis,  ea  de  Chrisii  passibne  &  morte 
Parochus  explicabit,  ex  quibus  tknti  mysterii  imniensi- 
tatem,  si  non  comprehendere,  contemplari  saltem  fideles 
possint.  Ac  primum  quidem  considerandum  est,  quis 
lile  sit,  qui  haec  omnia  patitur.  Et  quidem  nullis  verbis 
ejus  dignitatem  cxplicare,  aut  mente  comprehendere  pos- 
sumus.  Sanctus  Joannes  (Joan,  I>h)  Verbum  es.se  dicit, 
quod  erat  apud  Deum.  Apostolus  (Tlebr.  L  *2.  3.)  mag* 
nificis  verbis  describit  in  hunc  modum :  Esse  euin  qUem 
Deus  constituit  haeredem  universorum  $  per  quem  feeit 
ct  secula:  qui  est  splendor  gloriae,  et  fyura  subsfautiae 
ejus.  qui  portat  omnia  verbo  virtu&s  suae.  liic  igitur 
purgationem  peccatorum  faciens,  sedet  ad  dexteram  ma- 
jestatis  in  cxcelsis.  Atque  ut  uno  verbo  complectanmr : 
patitur  Jesus  ChristusDeus  et  homo:  patitur  creator  pro 
jis,  qubs  ipse  condidit:  patitur  Dominus  pro  seruis:  pa- 
titiir  iSy  per  quein  Angeli,  homines,  coeli,  elementa  facta 
sunt,  ille,  inquam,  in  quo,  pcr  quem,  et  ex  ;quo  sunt 
omnia  (Hom.  XI,  30.).    Quare  mirandum  non  est,  si  eo 


Libcr  L    Pars  II.    Capul  VI. 


401 


tot  passionum  tormcntis  commoto,  totum  etiam  aedificiuin 
concussum  cst.  Nnm.  ut  inquit  Sciaiptura  ( MatUi. 
XXVH,  51«  Luc.  XX///,  44.):  Ifefra  moto  er*  petrae 
seisseae  sunt  ,*  tcncbrac  etiam  factae  per  umversqm  ter- 
ratn .  ci  sol  obscuralus  cst.  Quod  si  mutae  etmm  res 
(  i  sensu  carentes  creatoris  sui  passionem  luxerunt,  co- 
gitent  iideles,  quibus  lachryuiis  ipsi  tanquam  vivi  (api- 
des  hujus  aedificii,  dclorem  sunm  declararc  debcant. 

g.  93.  Jam  vero  causac  etiam  passionis  exponondao. 
SUBt,  ut  eo  magis  divinac  erga  nos  charitatis  magnitudo 
et  vis  appareat.  Si  quis  igitur  quaerat,  quae  eausa  fuc- 
rit.  cur  filius  Dei  acerbissimam  passionem  subierit,  banc 
potissimnm  fuisse  inveniet ,  praeter  haercditariam  labem 
primorum  parcntum,  vitia  et  peccata,  quac  liominos  a 
mur.di  nriginc  usque  ad  hanc  diem  admiscrunt.  ac  dein- 
eeps  usque  ad  consummationcm  saeculi  admissuri  sunt. 
liOc  enim  in  passione  et  mortc  filius  Dei  Salvator  no- 
ster  spoctavir.  ut  omnium  aetatum  peccata  pedkneret  ac 
tloleret,  et  pro  eis  Fatri  abunde  cumulatefjue  satisface- 
ret.  Jllud  etiam  accedit  ad  augendftni  rei  dignitate&J) 
tpiod  non  solum  Christus  pro  peccatoribus  pasaus  est, 
sed  etiam  pocnanim  omnium .  quas  pcrtidit,  peccatores, 
et  auctores  et  ministri  fucrnnt.  dc  quo  Apostohis  ad- 
monct.  ita  ad  Hebracos  scribens  (XII,  3.):  ilecccjitule 
eum.  (jui  ialcm  sustinuit  a  pcccatoribus  adrcrsus  semcf- 
ipsum  contradictioncm.  ut  ne  fatigemini  animis  rcstris. 
deficientes.  Atque  hac  culpa  omnes  teneri  jmlicanduui 
est.  qui  in  peccata  saepius  prolabuntur.  Nam  cum 
peccata  nostra  Christum  Dominum  impulcrint.  ut  crucis 
supplieium  subiret .  qui  in  flagitiis  et  scelcribus  volu- 
tantur.  rursus.  quod  in  ipsis  est,  cruci%unt  iu  semet- 
ipsis  iilium  Dei  ct  ostontui  Jmbent  (Iiebr.  V  I.i\.).  QBod 
quidcm  scclus  co  gravius  in  nobis  vidcri  potost,  quam 
fuerit  in  Judaeis,  quod  illi  eodem  Apostolo  teste  (i  Cor. 
ILS.) .  si  cof/nocisscnt.  nunquam  Dominum  qloriac  cruci- 
fJ.rissent;  nos  autem  ct  nosse  eum  profitemur.  tamen 
factis  negantes,  quodammodo  violcntas  ei  manus  vide- 
mur  inferre. 

§<  1)4.  Sed  a  Patre  ctiam.  et  a  sometipso  Chrishmi 
Dominuni  traditum  esse  Sacrae  Literae  testantur  j  inquit 
enim  apud  Jesaiam  (Jcs.  LUI.  $.) :  Propter  scelus  per 
pnh  prrcussi  eum.  E1  paulo  ante  idem  Propheta*  cum 
Dominum  plagis  et  vulneribus  affectum,  Spiritu  Dci  pie* 


402 


Catechismus  Romanus. 


nus  videret,  dixit  (V,  6.):  Omnes  nos,  qunsi  m:es,  cr- 
rarimus,  unusquisque  in  riam  suani  declinavit,  et  posuit 
Dominus  in  eo  iniquitatem  omnium  [noslrum.  De  Filio 
autem  scriptum  est  (Jes.  LIII,  10.) :  Si  posuerit  pro 
peccato  animam  suam,  videbit  semen  longaevum.  Sed 
eandem  rem  Apostolus  gravioribus  etiam  verbis  expres- 
sit,  cum  tamen  ex  altera  parte  vellet  ostendere,  quan- 
tum  nobis  de  immensa  Dei  misericordia  et  bonitate  spe- 
rare  liceat;  inquit  enim  ( Bom.  VIII,  o2.J:  Qui  enim 
proprio  filio  suo  non  pepercit,  sed  pro  nobis  omnibus 
tradidit  illum,  quomodo  non  etiam  cum  illo  omnia  nobis 
donavit  ? 

§.  95.    Sequitur  nunc,  ut  quanta  fuerit  passionis 
acerbitas ,   Parochus   doceat.    Quanquam  si  memoria 
teneamus  sudorem  Domini  factum,  ut  guttas  sanguinis 
decurrentis  in  terram,  cum  ille  tormenta  et  cruciatus 
animo  perciperet,  quibus  paulo  post  afnciendus  erat, 
faciie  ex  eo  unusquisque  inteUiget,  nihil  ad  illum  dolo- 
rem  addi  potuisse.    Nam  si  malorum  imminentium  eogi- 
tatio  tam  acerba  fuit,  id  quod  sanguis  sudor  declaravit, 
quid  ipsam  perpessionem  fuisse  existimandum  est?  Sed 
tamen  Christum  Dominum  summis  tum  animi ,   tum  cor- 
poris  doloribus  affcctimi  esse  constat.    Ac  primum  qui- 
dem  nulla  fuit  ejus  corporis  pars,  quae  gravissimas  poe- 
nas  non  senserit.    Nam  et  pedes  et  manus  clavis  cruci 
affixae,  caput  spinis  compunctum  et  arundine  percussum, 
facies  sputis  focdata,  alapis  caesa,  totum  corpus  flagellis 
verberatum  est.    Praeterea  omuium  et  generum  et  ordi- 
niifri  homines  convenerunt  in  unum  adversus  Domiuum, 
ct  adversus  Christum  ejus.    Gentes  enim  et  Judaei  pas- 
sionis  suasores,  auctores,  ministri  fucrunt.    Judas  euiij 
prodidit,  Petrus  negavit,  caeteri  omnes  deseruerunt.  Jam 
vero  in  cruce  ipsa  acerbitatemne ,  an  ignominiam,  an 
utrumque   simul  queremuf?   Ac   profecto  niillum  aut 
turpius  genus  mortis,  aut  acerbius  excogitari  eo  potuit, 
quo  afnci  non  nisi  nocentissimi  et  sceleratissimi  homines 
consueverunt,  et  in  quo  summi  doloris  et  cruciatus  sen* 
sum  morlis  diuturnitas  vehementiorem  efficiebat. 

§.  Jif).  Augebat  autem  poenarum  magnitudinem  ipsa 
Christi  Jcsu  corporis  constitutio  ct  habitus,  quod  quidem 
cwiri  Spiritus  Sancti  virtiite  formatum  esset,  multo  per- 
fectius  et  temperatius  ftrit,  quam  aliorum  hominum  cor- 
pora  essc  possunt  .  atque  ideo  acriorem   quoque  sen- 


Libcr  I.    Pars  11.    Caput  VI.  403 

ticndi  vim  habujt,  et  Rrnvius  tormenta  illa  omnia  pci,„s 
s„m  est.  Quod  vero  ad  intimum  animi  dol,,,,,,  „ ,  ,•" 
net.  nemn  dub.tore  notesf,  quin  smmnus  j„  Christo  fi£ 
rit    Sanctis  cmm  hominibos,  qiucunque  s.nmlicia  '  , 

ZHJT.  l"'r,",,'n"'t-  n?»  ^mmaeVsoIatium  d  vi.d- 

tus  datum,  quo  recreati,  tormentorum  vim  aemm  • 
ferre  possent;  imo  vcro  in  cruciati! >Z  Z     1 "°  ""'no 
laetitia  efferebantur;  inqui,  ^C^C  T^/tT. 
Gmuka  m  passimibus  pro  robis,     adimpL  ea  mL 
desunt  pamonum  ChruU  in  carne  mea  trro  ' 
ejus,  quod  esi  Eccleua,   Et  alibi  (2  l'm  $U  sTT* 
plrlus  sum  consolatione,  svpcrabundo  oaudi»  ';!,'  "• 
tribulatione  nostra,    Verum  GTDoSalT 
mnc  passioms  cal.cem,  quem  bibit,  nulla  suavitaT 
nuxta  te.nporav.t    Humanae  enim  naturae  ouamT  f 

,»,<,,.,  ,,  ,,,,,,,,,,,,.  .„„,.  „  Aposl0,us  j ,  h"f^  "  - 

l  ).  11.)  :  Lanmmficavd  vos<  davan*  mnhil  :  •  Y .  ' 
delens  quod  adJersum  no  eZ !  h  rZ Z  "  t*** 
quod  erat  contrarium  nobh,  "t  %  2  l 'm,  dcr>'f> 
affigens  illud  crud  Dein.ie,  a  Daemonis  1L  '  7'''"' 
eripuit;  ipse  enim  Dominus  bqmf^iK^T 
Nunc  judieium  est  nmndi,  nme  prmceos  LZL'  ~  'J- 
ejtctetur  foras  ct  ego,  si  ^ullaJZZ  Z  °"'"'k 
traiam  ud  meipsum.  Poenam  praete« ,  ,„  ,i 
oebitam  pereolvit  Tum  vero  onia  ,  ,1  ,  ,  "Ml,s 
accentius  Deo  sacrificium  rfj^ TatHT  * 
eoncil.avit,  eumque  nobis  idaeatnm,,  ™  v  s  re~ 
P «0  q«onil  pcccata'  £SE  tSS^^ 
pm,  communi  humani  generis  poceato  m  '1,  adl" 
b«  patefecit    Atque  idAposX    •!, Jg  J"».  """ 

S^loli,  mortom  ,ov„„„„„ui  "™  «»  5  «»  


404 


Catcchismus  Romanus. 


tum  in  coelcstem  patriam  patere,  antequam  summus  ille 
atque  aeternus  Sacerdos  Christus  Jesus  mortem  obiret. 
Qua  quidem  obita ,  statim  coeli  fores  patuerunt  iis  '9  qui 
Sacramentis  expiati,  fideque,  spe  et  cliaritate  praeditl, 
passionis  ejus  participes  fimit. 

§.  98.  Haec  autem  omnia  maxima  et  divina  bona, 
Parochus  docebit  ex  Domini  passione  ad  nos  pervenisse : 
primum  quidem,  quia  est  integra  atque  omnibus  numeris 
perfecta  satisfactio,  quam  admtrabili  quadam  ratione 
Jesus  Christus  pro  peccatis  nostris  Deo  patri  pCrsolvit. 
Neque  vero  pretium,  quod  pro  nobis  persolvit,  debitis 
nostris  par  solum  et  aequale  fuit,  verum  ea  longe  supe- 
ravit.  Deinde  sacrificium  Deo  aCceptissimum  fuit,  quod 
cum  illi  filius  in  ara  crucis  obtulit,  patris  iram  atque 
indignationem  prorsus  mitigavit.  Atque  hoc  nomine  ApO- 
stolus  usus  est ,  cum  inquit  (Ep/i.  V,  :  Christus  di- 
lexit  nos,  et  tradidit  semetipsum  pro  nobis,  oblationem 
et  kostiam  Deo  in  odorem  suavitatis.  Praeterea  redem- 
ptio,  de  qua  est  apud  Apostolorum  Principem  (1  Pet. 
1,  18.  19.):  Non  curruptibilibus  auro  vel  argento  re- 
dempti  estis  de  vana  vestra  conVcrsatione  paternae  tra- 
ditionis,  sed  pretioso  sanguine  quasi  agni  immaculati 
Ghristy,  et  inconlaminati.  Et  Apostolus  docet  (Gal.  III, 
13.):  Chrhliis  nos  redemit  de  maledicto  legis ,  factus 
pro  nobis  maledictum. 

§.  99.    Verum ,  praeter  haec  immensa  beneficiaj 
illud  etiam  vel  maximum  consecuti  sumus,  ut  in  hac 
una  passione,  omnium  virtutum  clarissima  exempla  ha- 
beamus.   Nam  et  patientiam,  et  liumilitatem,  et  eximiam 
charitatem,  et  inansuetudinem ,  et  obedientiam  et  sum- 
mam  animi  constantiam  non  solum  in  perferendis  pro- 
pter  justitiam  doloribiis,  sed  etiam  in  morte  oppetcnda 
ita  ostendit,  Ut  vere  dicere  possimus,  Salvatorem  no- 
Struitt;  quaectmque  vitae  praecepta  toto  piaedicationis 
suae  tempore  verbis  nos  docuit,  ea  omnia  uno  passio- 
jns  die  in  seipso  expressisse.    Atque  haee  breviter  rie 
Christi  Domini  saluberrima  passione  et  mortc  dicfa  simt. 
Utinam  vcro  haec  mysteria  in  animis  nostris  assidue  ver- 
sentur,  et  una  cum  Domino  pati  et  sepeliri  discamus. 
ut  deinde,  abjecta  oimii  sorde  peccati,  j  ad  novam  vitan 
cum  illo  resurp;entes,  aliquaudo  tandem,  ipsius  gratia  el 
misericordia  digni  simus,  qui  coelestis  regni  et  gloriac 
participes  cfficiamur. 


Libor  L    Pars  II.    Caput  VII. 


405 


(    V  P  U  T  VII. 

Dc  Dcsccnsu  Chrisii  ad  inferos,  deque  modo  cl  cau- 
sis  cjits  §.  100 — 105.;  de  llcsurrcctionis  modo,  nc- 
cessitate  ct  utilitate  §.  106  — 115. 

§.  100.  Descendit  ad  inferos,  tertia  die  re- 
surrexit  a  m o r t u i s.  Maxhne  quidem  refert  nosse 
gloriam  sepulturae  Domini  nostri  Jesu  Christi,  de  qua 
proxime  dietum  est,  sed  plus  interest  fidelis  populi,  co- 
gnoscere  illustres  triumphos.  quos'  ex  dovicto  Diabolo, 
et  spoliatis  inferorum  sedibus  deportavit,  de  quibus,  si- 
mulque  de  resurrectione  dicendum  est.  Qui  locus  etsi 
separatim  per  se  rectc  tractari  possit;  nos  tamen^  San- 
ctorum  Patrum  auctoritatem  secuti,  eum  cum  descensu 
ad  inferos  conjimgendum  putavimus.  Ejus  igitur  priori 
parte  hoc  nobis  credendum  proponitur;  Christo  jam 
mortuo ,  ejus  animam  ad  inferos  descendisse ,  ibique 
tamdiu  mansisse,  quamdiu  ejusdem  corpus  in  sepulcfcro 
fuit.  His  autem  verbis  simul  etiam  confiterour,  eandeui 
Christi  personam  eo  tempore  et  apud  inferos  fuisse,  et 
sepulchro  jacuisse.  Quod  quidem  cum  dicimus,  nemini 
mirum  videri  debet;  propterea,  quod  (ut  saepe  jam  do- 
cuimus)  quamvis  anima  a  corpore  discesserit,  nunquam 
tamen  divinitas  vel  ab  anima,  vel  a  corpore  separata  est. 

§.  101.  Sed  quoniam  articidi  explicationi  plurimum 
lucis  alferri  potest,  si  Paroclius  prius  doceat,  quid  hoc 
loco  Inferorum  vocabulo  intelligendum  sit,  monere  opor- 
tet,  Inferos  lioc  loco  pro  sepulchro  non  accipi,  ut  qui- 
dam  non  minus  impie  quam  imperite  putaverunt.  Su- 
periori  enim  articulo,  Christum  Dominum  sepultum  esse, 
edocti  sumus,  nec  idla  causa  erat,  cur  in  fide  tradenda 
alio,  et  quidem  obscuriori  loquendi  «enere,  tdem  <a  San- 
ctis  Apostolis  repeteretur;  verum  inferorum  nomen  ab- 
dita  illa  receptacula  significat,  in  quibus  animae  deti- 
nentur,  quae  coelestem  beatitudinem  non  sunt  conse- 
cutae,  I(a  vero  Sacrae  Literae  hanc  vocem  multis  in  locis 
iisurparunt.  Nam  apud  Apostolum  legimus  (P/iil.  II.): 
Jn  nomiue  Jesu  omne  genu  jlccti.  coelestium*  terrestrium 
ct  lnfernorum.  Et  in  Actis  Apostolorum  D.  Petrus  te- 
statur  ( Actor.  //,  24. ):  C/iristum  Dominum  suscilutiuu 
solutis  doloribus  Infcrni. 

§.  10*2.  Ncque  tamen  ea  receptacula  unius  ct  cjus- 
dem  generis  sunt  omnia.   Est  enim  teterrinuis  et  obscu- 


406 


Catechismus  Romanus. 


rissimus  carcer,  ubi  perpetuo  et  inextinguibili  igne 
damnatorum  animae,  simul  cum  immundis  spiritibus  tor- 
quentur,  qui  etiam  Gehenna,  Abyssus  et  propria  signi- 
iicatione  Infernus  vocatur.  Praeterea,  est  purgatorius 
ignis,  quo  piorum  animae  ad  definitum  tempus  cruciatae 
expiantur,  ut  eis  in  aeternam  patriam  ingressus  patere 
possit,  in  quam  nihil  coinquinatum  ingreditur.  Ac  de 
hujus  quidem  doctrinae  verjtate,  quam  et  Scripturarum 
testimoniis  et  apostolica  traditione  confirmatam  esse, 
Sancta  Concilia  declarant,  eo  diligentius  et  saepius  Pa- 
rocho  disserendum  erit,  quod  in  ea  tempora  incidimus, 
qnibus  homines  sanam  doctrinam  non  sustinent.  Ter- 
tium  postremo  receptaculi  genus  est,  in  quo  animae 
Sanctorum  ante  Christi  Domini  adventnm  excipiebantur, 
ibique  sine  ullo  doloris  sensu,  beata  redemptionis  spe 
sustentati,  quieta  habitatione  fruebantur.  Horuni  igitur 
piorum  animas,  qui  in  iinu  Abrahae  Salvatorem  ex- 
pectabant,  Christus  Dominus  ad  Inferos  descendens 
liberavit. 

§.  103.  Nec  vero  existimandum  est,  eum  sic  ad  In- 
feros  descendisse,  ut  ejus  tantummodo  vis  ac  virtus, 
non  etiam  anima ,  eo  pervenerit ;  sed  omnino  credendum 
est,  ipsam  animam  re  et  praesentia  ad  lnferos  descen- 
disse,  de  quo  extat  firmissimum  illud  Davidis  testimo- 
nium  ( Psal.  X  V,  10.^  :  Non  derelinqnes  animain  meam 
in  Inferno.  Verum  etsi  Christus  ad  Inferos  descendit, 
nihil  de  ejus  summa  potestate  detractum  est;  neque  ejus 
sanctitatis  splendor  macula  aliqua  adspersus ;  cum  po- 
tius  hoc  facto  verissima  esse  omnia,  quae  de  illius 
sanctitate  celebrata  erant,  eumque  filium  Dei  esse,  quem- 
admodum  antea  tot  prodigiis  declaraverat ,  anertissime 
comprobatum  sit.  Id  quod  facile  intelligemus ,  si  cau- 
sas,  cur  Christus  et  alii  homines  in  ea  loca  venerint, 
inter  se  conferamus.  Caeteri  enim  omnes  captivi  descen- 
dunt;  ipse  vero  inter  mortuos  liber  et  victor,  ad  profli- 
gandos  Daemones ,  a  quibus  illi ,  ob  noxam  inclusi  et 
constricti  tenebantur,  descendit.  Praeterea  alii  omnes, 
qui  descenderunt,  partim  poenis  acerbissimis  torqueban- 
tur,  partim  vero,  ut  alio  doloris  sensu  carerent,  tamen 
Dei  adspecfu  privati,  et  spe  beatae  gloriae,  quam  ex- 
pectabant,  suspensi  torquebantur.  At  Christus  Dominus 
descendit,  non  ut  aliquid  pateretur,  verum  ut  sanctos 
et  justos  homines  ex  misera  illius  custodiae  molestia 
liberaret.  eisque  passionis  suae  fructum  impertiret.  Quod 


Libci  h    Pars  H    Caput  VII.  107 

igitur  ad  Infcros  descendit,  nulla  prorsus  dc  sumraa 
ejus  diguitate  et  potestate  diuiiuutio  facta  est. 

§.  104.  His  exposilis,  doceudum  erit,  propterea 
Chiistum  Domiuum  ad  luferos  descendisse,  nt  ereptis 
Daemouum  spoliis,  sanctos  ilios  Patres  caeterosque  pips 
e  carcere  liberatos,  secum  adduceret  iu  coelum.  Quod 
ab  eo  admirabiliter  summaque  cum  gloria  perfectum 
est  :  statim  euim  illius  adspectus  clarissimam  lucem  ca- 
ptivis  attulit,  eonunque  .animas  iuuucusa  laetitia  gaudio- 
que  implevit,  quibus  etiam  optatissimam  beatitiidiuem, 
quae  in  Dci  visioue  cousistit,  impcrtivit.  Quo  facto.  id 
comprobatum  est.  quod  latroni  promiserat  illis  verbis 
(  Luc.  XXIII.  Ao.J:  Hodie  mecum  cris  in  paradiso. 
Hanc  vero  piorum  liberationem  Hoseas  (XIII.  \\.)  diu 
ante  praedixerat  in  hunc  modum :  Ero  mors  tua,  o  tnors, 
morsus  liu/s  cro  Inferue.  Hoc  etiam  significavit  Zacha- 
rias  Propheta.  cum  ait  ( IX.  11.):  Ta  guoque  in  sau- 
(juine  testamcnti  tui  cmisisti  vinctos  tuos  de  laciL  in  gujo 
non  cst  atjiia.  Idipsum  denique  expressit  Appstolus  illis 
verbis  (Colos.  11.15.):  Exspolians  prinripatits  et  po- 
testates,  traduxit  conjidenter.  palam  triumphans  illos  in 
semctipso.  Verum ,  ut  hujus  mysterii  vim  melius  intel- 
ligamus,  saepe  illud  memoria  repetere  debemus,  pios 
homines.  non  solum,  qui  post  adventum  Domini  in  lu- 
cem  editi  erant.  sed  qui  illum  post  Adam  antecesserunt, 
vel  qui  usque  ad  linem  saeculi  futuri  sunt.  ejus  passio- 
nis  bencfieio  salutem  consecutos  essc.  Quamobrem.  an- 
tequam  ille  moreretur  ac  resurgeret.  eoeli  portae  nemipi 
unquam  patuerunt.  sed  piorum  animae.  cum  e  vivis  ex- 
cessisscnt,  vel  in  sinum  Abrahae  deferebantur,  vel  quod 
etiam  nunc  iis  contingit.  quibus  aliquid  diluendum  ct 
pcrsolvcndum  est,  Purgatorii  igne  expiabantur. 

§.  105.  Est  illa  praeterea  causa.  cur  desccndcrit 
ad  Imeros  Christus  Domiuus.  ut  ibi  ctiam  (quemadmo- 
dum  in  coelo  ct  in  terris)  vim  suam ,  potestatemque  de- 
claret,  et  omnino ,  ut  in  nomine  ejus  onme  genu  llecte- 
retur  coelestium.  terrestrium  et  inferorum.  Quo  loco, 
quis  summam  Dei  benignitatem  in  genus  humanuin  non 
admiretur  et  obstupeseat.  qui  non  modo  pro  nobisacei- 
bissimam  mortem  subire,  sed  infimas  etiam  terrae  partes 
penetrare  voluerit .  ut  sibi  charissimas  animas  inde 
ereptas .  ad  beatitudinein  traduceret  ? 


408 


Catcchismus  llomanus. 


§.  106.  Sequitur  altera  articuli  pars,  in  qua  expli- 
canda  quantum  laborare  Parochus  debeat,  declarant  illa 
Apostoli  verba  (m2  Timoth.  II,  8.)  :  Memor  esto ,  Domi- 
num  Jesum  Chrisium  resurrexisse  a  moriuis.  Quod  enim 
Timotheo  praccipit,  idem  etiam  reliquis  animarum  cura- 
toribus  praeceptum  esse,  dubitandum  non  est.  Ea  autem 
articuli  cst  sententia  :  Postquam  Christus  Dominus  sexta 
feria,  hora  diei  nona,  in  cruce  spiritum  emisit,  et  eadem 
die  vespere  sepultus  est  ab  ejus  discipulis,  qui  Pilati 
Praesidis  permissu  corpus  Domini  e  cruce  depositum,  in 
propinqui  horti  momimentum  novum  intulerunt,  tertio  a 
morte  die,  qui  fuit  Doniinicus,  summo  mane  illius  anima 
corpori  iterum  conjuncta  est :  atque  ita  is ,  qui  triduum 
illud  mortuits  fuerat,  ac!  vitani,  ex  qua  moriens  disces- 
serat,  rediit  et  surrexit. 

§.  107.  Secl  Resurrectionis  voce  non  illud  solum 
intelligendum  est:  Christum  a  mortuis  excitatum  esse, 
quod  multis  aliis  commune  fuit,  sed  sua  vi  ac  virtute 
resurrexisse ,  quod  proprium  in  illo  fuit  et  singulare. 
Neque  enim  natura  patitur,  nec  ulli  homini  concessum 
est ,  ut  se  ipsum  posswt  virtute  sua  a  morte  ad  vitam 
revocare.  IIoc  vero  summae  Dei  potestati  tantummodo 
reservatum  est ,  ut  ex  illis  Apostoli  verbis  intelligimus 
(2  Cor.  XIII,  4.)  :  Etsi  crucifixus  est  ex  infirmitate ,  sed 
vivit  cx  virtute  Dei,  quae,  quoniam  neque  a  Christi 
corpore  in  sepulchro,  neque  ab  anima,  cum  ad  Inferos 
dcscendisset,  sejuncta  unquam  fuit,  divina  vis  tum  in 
corpore  inerat ,  qua  animae  iterum  conjungi ,  tum  in 
anima ,  qua  ad  corpus  denuo  reverti  posset ,  qua  et  li- 
cuit  sua  virtute  reviviscere,  atque  a  mortuis  resurgere. 
Id  vero  David  Spiritu  Dei  plenus  praedixit  his  verbis 
( Psalm.  XCVII,  1.)  :  Salvavii  sibi  dextera  ejus,  et  bra^ 
ehium  sanctum  ejus.  Deinde ,  ipse  Dominus  divino  oris 
sui  testimonio  confirmavit  (Joh.  X,  17.  18.)  :  Ego  pono 
unimam  meam,  ut  iterum  sumam  eam:  ct  potestateni  ha- 
/jeo  ponendi  eam,  et  iterum  sumcndi  eam.  Judaeis  etiam 
ad  confirmandam  doctrinae  vcritatem  dixit  (Joh.  II,  19.): 
jSo/rifc  templum  hoc,  et  in  tribus  diebus  cxcitabo  illud. 
Quocl  quidem ,  tametsi  de  templo  illo  magnifice  ex  lnpi- 
dibus  sfructo ,  mtelligerent ,  illc  tamen ,  ut  Scripturae 
verbis  eodcm  in  loco  declaratum  est,  dicebat  de  templo 
corporis  sui.  Quankvis  autem  in  Scripturis  intcrdum 
|egamus,  Christum  Domimuu  a  Patre  suscitatum  cssc; 


Libcr  I.    Pars  II.    Caput  VII.  409 


hoe  ad  oum .  ut  ad  homtoem,  refercndum  est:  quemad- 
niodum  Hla  rursus  acl  eimdem,  utDeum,  spcctaut,  qui- 
bus  significatur,  eum  sua  virtute  resurrcxisse. 

§.  108.  Sed  illud  ctiam  praccipuum  Christi  fuit, 
quod  ipsc  primus  omnium,  hoc  divino  resurrectionis 
benefieio  affectus  est.  Nam  in  Scripturis  ct  primogenitus 
cx  mortuis  (Col.L\S.)}  primogcnitus  moriuorum  (Apoc. 
L5.)  vocatur.  Atquc,  ut  cst  apud  Apostolum  (1  Cor. 
XV, '20  —  23.^:  Christus  rcsurrexit  a  mortuis,  primitiac 
dormientium:  quoniam  qnidem  per  homincm  mors,  ct  pcr 
liomincm  resurrcctio  morluorum :  ct  sicut  in,  Adam  omnes 
moriuntnr ,  ita  et  in  Christo  omnes  vivificabimtur.  Vnus- 
quisquc  autcm  in  suo  ordinc,  primitiae  Chrislus:  dcindc 
ii,  qui  sunt  Christi.  Quae  quidem  verba  de  perfecta 
resurrectione  interpretanda  sunt,  qua  acl  immortalem 
vitam ,  omni  prorsus  moricndi  necessitate  sublata,  ex- 
citamur.  Atque  in  eo  gencre  Christus  Dominus  primum 
locum  obtinet.  Nam  si  de  resurrectione  loquimur,  hoc 
est^  de  reditu  ad  vitam,  cui  iterum  moriendi  necessitas 
adjuneta  est,  ante  Christum  multi  alii  a  mortuis  exeitati 
sunt,  cpii  omncs  tarnen  ea  conditione  revixerunt,  ut  eis 
itcrum  moriendum  esset :  at  Christus  Dominus  ita  rcsur- 
rexit,  morte  subacta  et  oppressa,  ut  mori  amplius  non 
posset :  quod  quidem  apertissimo  illo  testimonio  confir- 
matur  (Rom.  VI,  9.)  :  Christus  rcsurgens  cx  mortuis, 
jam  non  moritur:  mors  illi  ultra  non  dominabitur. 

109.  Quod  vero  articulo  additur:  Tertia  dic, 
Parocho  explanandum  crit,  ne  ftdeles  arbitrentur,  totos 
ipsos  tres  dies  Domimim  in  sepulchro  fuisse.  Nam  qiiod 
intcgrum  naturalcm  diem,  partemque  tum  antecedentis, 
tum  consequcntis  diei  in  sepulchro  conditus  cst ,  ob 
eam  rcm  verissime'  dicitur  triduo  in  sepulchro  jacuissc, 
ac  tertia  dic  a  inortuis  surrcxissc.  Ut  cnim  divinitatem 
suam  declaret,  .resurrcctionem  ad  finem  sacculi  differre 
noluit.  Rursus  vero,  ut  eum  vcre  hominem,  vereque 
mortuum  csse  credercmus,  non  statim  postmortcm,  sed 
tcrtio  die  revixit :  quod  temporis  spatium  ad  veram  mor- 
tem  comprobandam  satis  csse  vidcbatur, 

§.  110.  Patres  primae  Coustantinopolitanac  Synodi 
hnle  loce  addiderunt,  Secundum  Scripturas.  Quod  qui- 
dem  ab  Apostolo  (l  Cor.  XV,  3.)  acceptum  -  in  fide! 
Symbolum  propterea  transtulerunt ,  quod  resurrectionis 


410 


Catcchismus  Ii o m a n u s. 


mysterium  mnximc  necessarium  esse ,  idem  Apostolus 
docuerit  iis  verbis  (1  Cor.  XV,  14  —  17.) :  Si  Chrislns 
non  surrexisset,  inanis  est  ergo  praedicatio  nostray  in- 
anis  est  et  fides  vestra:  qdkuc  enim  estis  in  pec- 
catis  restris.  Quare  D.  Augustinus,  cum  hujus  arti- 
culi  fidem  admiraretur ,  ita  scripsit  (in  Psalm.  CXX.)  : 
,,Non  magnum  est  credere,  quia  mortuos  est  Christus. 
Hoc  et  Pagani,  et  Judaei,  et  omnes  iniqui  credunt. 
IIoc  omnes  credunt,  quia  mortuus  est:  fides  Christia- 
norum ,  resurrectio  Christi  est :  hoc  pro  magno  ha- 
bemus ,  quia  credimus  eum  resurrexisse."  Ex  quo 
factum  est,  ut  frequentissime  Dominus  de  sua  resur- 
rectione  locutus  sit :  ac  nunquam  fere  de  passione  sua 
cum  discipulis  collocutus  est,  quin  de  resurrectione  lo- 
queretur.  Quare,  cum  dixisset  (Luc.  XVIII,  32.  33.^; 
Filius  Ilominis  tradetur  gentibus ,  et  illudetur  >  et  flagel- 
labitur ,  et  conspuetur ,  et  postquam  flageUarcrint,  occi- 
dcnt  eum :  ad  extremum  addidit ,  et  tertia  die  resurgct. 
Et  cum  Judaei  ab  eo  peterent,  ut  aliquo  signo  ct  inira- 
culo ,  doctrinam  suam  comprobaret ,  respondit  (Luc. 
X/,  29.  Matth.  XII,  39.  AO.) :  nullum  aliud  signum  cis 
datum  iri,  quam  Jonae  Prophetae  signum ;  sicut  enim 
fuit  Jonas  in  rentre  ceti  tribus  diebus  et  tribus  noctibusf 
sic  futurum  affirmarit  Filium  Ilominis  in  corde  terrae, 
tribiis  diebus  et  tribus  noctibus. 

§.  111.  Verum,  ut  hujus  articuli  vim  et  sensum 
melius  perspiciumus ,  tria  nobis  investiganda  et  cop;iio- 
scenda  sunt :  Primum  quidem,  quare  necesse  fuerit  Chri- 
stum  resurgerc  i  deinde,  qui  resurrectionis  finis  ct  sco- 
pus  sit;  et  quae  ab  ea  utilitates  et  commoda  in  nos  sint 
profecta.  Quod  igitur  ad  primum  attinet,  necesse  fuit 
eum  resurgere,  ut  Dei  justitia  ostenderetur,  a  quo  maxime 
decebat  eum  extolli,  qui,  ut  illi  obtemperaret,  depressus 
atque  omni  ignominia  affectus  erat.  Ilanc  Apostolus 
causam  attullt,  cum  ad  Philippenses  inquit  (Phil.  II, 
8.  9 .)  :  Ilumiliavit  semet  ipsum,  factus  obcdiens  usque 
ad  moTtem ,  mortem  aufem  crncis ;  proptcr  quod,  ct  Deus 
exaltarit  itlum.  Praeterea.  ut  fides  nostra  confirmare- 
tur,  sine  qua  bominis  justitia  constarc  non  potest.  Illud 
enim  maximo  argumento  css<^  dcbct,  Christum  Filium 
Dci  fui.ssc.  quod  sua  virtute  a  mortuis  resurrcxit:  deinde, 
ut  spcs  nostva  nlrn  tnr  atque  sustcntarctur.  Cum  cnim 
Christns  rcsm  rcxci  if .  certa  spe  nitimur  fore,  ut  nos 


Liber  1.    Pars  II.    Caput  VII.  tll 


etiam  resurgamus:  siquidem  mcmbra  oapitis  sui  conditio- 
nem  consequantur,  necesse  est.  Ita  enim  Apostolus 
argumentationem  concludere  videtur,  cum  ad  Corinthios 
( 1  Cor.  XV.)  et  Thessaloniccnses  (T/tess.  IV.)  scribit. 
Et  a  Principe  Apostoloruni  Petro  dictura  est  (l  Pctr.  /, 
3.  4,j :  Benedictus  Deus  et  Pater  Domini  nostri  Jesu 
Ckristii  t/tii  secundum  misericwdiam  suam  magnam  re- 
yeneravU  wos  in  spem  vivam,  pcr  rcsurrectionem  Jesu 
Christi  ex  mortuis,  in  haereditatem  incorruptibUem.  Po- 
strcmo  ob  eam  etiam  rem  Domini  resurrectionem  neces- 
sariam  fuisse,  doccndmn  est,  ut  salutis  et  redeinptionis 
nostrac  mysterium  absolveretur.  Christus  enim  morte 
sua  nos  a  peccatis  liberavit :  resurgeus  vero ,  praecipua 
nobis  bona  restituit,  quae  peccando  amisoramus.  Quare 
est  apud  Apostolum  dictum  (Rom.  ZK,  25.):  Christus 
traditus  cst  propter  delicta  nostra,  et  rcsurrexit  propter 
j u stifii 'dthnicm  n  ostram. 

§.112.  Ke  quid  igitur  humani  generis  saluti  deesset, 
quemadinodum  illum  mori ,  ita  resurgcre  etiam  oportuit. 
Ex  iis  vero,  quae  hactenus  dicta  sunt,  perspicere  pos- 
sumus,  quantum  utilitatis  Christi  Domini  resurrcctio 
fidelibus  attulcrit.  In  resurrectione  enim  Deum  esse 
immortalem ,  plenum  gloria,  mortis  et  Diaboli  victorem, 
agnoschnus;  quod  dc  Christo  Jesu,  sine  ulla  dubitatione 
credendum  est.  Deinde  Christi  resurrectio  nobis  etiam 
corporis  resurreetionem  peperit ,  tum  quia  ejus  my- 
stcrii  efficiens  causa  fuit,  tum  quia  ad  Domini  exem- 
plinn  resurgere  omnes  debemus.  Nam  quod  ad  corporis 
resurrectionem  attinet,  Apostolus  ita  testatur  (1  Cor. 
XV9  21,) :  Per  hominem  mors,  et  per  homincm  resur- 
rectio  mortuorum.  Quaecunque  cnim  Dcus  in  redemptio- 
nis  nostrae  mysterio  egit,  ad  omnia  Christi  humanitate, 
tamquam  efiieicnti  instrumento,  usus  est. 

§.  113.  Quare  ejus  resurrectio  instrumcntum  quod- 
dam  fuit  ad  resurrectionem  nostram  efficiendam;  exerh- 
plar  vero  dici  potest,  quoniam  Christi  Domini  resurrectio 
omnium  est  perfectissima :  ac,  quemadmodum  Christi 
corpus  resurgens  ad  immortalcm  gloriam  immutatuin  est, 
ita  nostra  etiain  corpora,  quae  prius  imbecilla  et  mor- 
talia  fuerant,  gloria  ct  immortalitatc  ornata  restituentur. 
U1  cnim  Apostolus  docet  (PhiL  ///,  20.21.,):  Salnito- 
rem  expectomus  Dominum  nostrum  Jesum  Christum .  </m 
reformabit  corpus  humilitatis  nostrae  configuratum  cor 


412 


Catechismus  Romanus. 


pori  claritatis  suac.  Hoc  etiam  de  anima  in  peccatis 
mortua  dici  potest:  cui  quo  pacto  Christi  resuirectio 
exemplar  proponatur,  idem  Apostolus  iis  verbis  ostendit 
(llom.  VI,  4.5.6 — 11.);  Quo  modo  Christus  surrcxit 
a  mortuis  per  gloriam  Patris,  ita  et  nos  in  novitatc  vitae 
ambulemus.  Si  enim  complantali  facti  sumus  simiUtu- 
dini  mortis  ejus,  simul  et  resurrcciionis  erimus.  Et 
paucis  interjeotis,  inquit :  Scientes ,  quod  Christus ,  re- 
surgens  ex  mortids ,  jam  non  moriiur  ;  mors  illi  ulira 
non  dominabitur.  Quod  enim  mortuus  cst  peccato, 
mortuus  est  semel :  guod  autcm  vivit ,  vivit  Deo.  Ita 
et  vos  existimate }  vos  mortuos  quidem  esse  peccato, 
viventes  autem  Deo  in  Christo  Jesu. 

g.  114.  Duo  igitur  a  Christi  resurrectione  exempla 
petere  debemus.  Alterum  est ,  ut  postquam  peccati  ma- 
culas  eluimus^  novum  vitae  genus  instituamus  ?  in  quo 
morum  integritas ,  innocentia  ,  sanctitas  ,  modestia ,  ju- 
stitia,  beneficentia ,  luimilitas  eluceant.  Alterum  est,  ut 
in  eo  vitae  instituto  ita  perseveremus ,  ut,  adjuvante 
Domino ,  a  justitiae  via,  quam  semel  ingressi  fuerimus, 
non  excidamus.  Neque  vero  Apostoli  verba  id  solum 
demonstrant,  Christi  resurrectionem  ad  resurrecticnis 
exemplum  nobis  proponi;  verum  etiam  resurgendi  virtu- 
tem  nobis  praebere ,  viresque  et  spiritum  largiri ,  quo  in 
sanctitate  et  justitia  permaneamus,  ac  Dei  praeeepta 
servemus,  declaranr.  Nam  quemadmodum  ex  ejus  morte 
non  solum  peceatis  moriendi  exemplum  capimus,  sed 
virtutem  etiam  haurimus,  qua  peccatis  moriamur:  ita 
ejus  resurreciio  ad  justitiam  consequendam  nobis  vires 
atfert ,  ut  deinde  pie  et  sancte  Deum  colentes ,  in  novi- 
tate  vitae  ambulemus ,  ad  quam  resurgimus.  Hoc  enim 
maxime  resurrectione  sua  Dominus  effecit,  ut  qui  antea 
una  cum  illo  peccatis  et  huic  saeculo  mortui  eramus, 
cum  illo  etiam  ad  novam  vitae  institutionem  et  discipli- 
nam  resurgeremus, 

§.  115.  Cujus  resurreetionis ,  quae  potissimum  signa 
observanda  sint,  Apostolus  nos  admonet.  Nam  cum 
iuquit  ( Col.  III.  I.)  :  Si  consvrrcxislis  cum  Christo,  quae 
sursum  suut  guaerite,  ubi  Christus  cst  in  dextera  Dei 
sedens:  plane  ostendit,  eos  qui  vitam,  honores,  otium, 
iiivitias  ibi  maxinie,  ubi  Christus  est,  habere  cupiunt, 
vcre  cum  Christo  surrexisse.  Cum  vero  addit;  quae 
buisum  sunt  saj)itcr  non  quae  super  terram;  altcram 


Libcr  I.    Pars  II.    Caput  VII.  VIII.  413 


etiam  hanc  veluti  notam  apposuit*  qua  pcrspiceio  pos- 
simus,  nura  vere  cuni  ChristO  surrcximus.  Ut  enim  cor- 
fooris  alVeciionem  ct  valetiichnem  gustus  intlicare  solet: 
iia,  si  quaccumque  sunt  vera ,  quaecumque  putlica, 
quaecumque  justa,  quaectimquc  sancta  alicui  sapiant, 
isque  coelcstium  rerum  jucunditatem  initio  mentis  scnsu 
bercipiat,  hoc  maxiino  argumcnto  esse  potest,  eum, 
qui  ita  affectus  sit,  ad  novam  et  spiritualem  vitam  una 
Cum  Christo  Jesu  surrexisse. 


c  a  p  u  t  vm 

De  Adsccnsione  Christi  et  Sessione  ad  dexfcrum  Pafris 
§.  116  —  119;;  ffuibus  de  causis  in  coelum  adsccn- 
dcrit  ct  quac  nobis  inde  bcne/icia  atque  commoda 
evenerunt  §.  120  — 124. 

§.  116.  Ascendit  ad  coelos,  sedet  ad  dex- 
teram  Dei  Patris  omnipotenti s.  David  Pro- 
pheta,  cum  beatam  et  gloriosam  Domini  adscensionem 
Spiritu  Dei  pleniis  contcmplarctur,  omnes  ad  eum  trium- 
phum,  summa  laetitia  et  gaudio  celebrandum  illis  verbis 
hortatur,  cum  inquit  (Psalm.  XLVf*  1 —  6.J;  Omucs 
ffenles  plaudite  manibus,  jubilale  Deo  in  voce  exultafio- 
ws:  adstendit  Dcus  in  jubilatione.  Ex  quo  intelligct 
Parochus.  maximo  studio  lioc  mystorium  explicandum 
esse,  sibique  diligenter  curandum,  ut  fideles  illud  non 
solum  fide  et  mente  percipiant,  sed,  quoad  ejus  fieri 
poferit.  juvante  Domino,  factis  etiam  et  vita  exprimere 
studeant» 

§.  11T.  Qiiod  igitur  ad  scxti  nrticuli  explanationem 
attinet,  in  quo  potissimum  de  divino  hoc  mysterio  agi- 
tur,  a  priore  ejus  parte  incipicndum  cst,  et  quae  ejus 
sit  vis  atque  sententia,  aperiendum.  De  Christo  enim 
Jesu  illud  etiam  fidcles  sine  ulla  dubitatione  credere 
oportet,  eum.  perfecto  jam  et  absoluto  redcmptionis 
nostrae  mysterio,  ut  homo  est,  in  coelum  corpore  et 
anima  adscendisse.  Nam,  ut  Deus  est,  nunquam  ab  eo 
abfuit.  ut  qui  divinitate  sua  omnia  compleret.  Adsccn- 
disse  autem  sua  virtute  doceat,  non  alicna  vi  sublntum, 
quemadmodum  Elias ,  qui  igneo  curru  rn  coclum  evectns 
est;  vel  Rabacuc  Propheta  ,  vel  Pliilippus  Diaconus, 
qui  divina  virtute  per  aerem  delati ,  longinqua  terraram 


414 


Catcchismus  Romanus. 


spntia  permearunfc  Ncque  vero  solum,  ut  Deus,  prae- 
potenti  divinitatis  virtute  in  coelos  adscendit ,  sed  etiam 
ut  liomo  est.  Quamvis  enim  naturali  vi  id  fieri  non 
potuerit,  tamen  virtus  illa,  qua  beata  Christi  anima 
praedita  erat,  corpus  ut  libuit  movere  potuit:  corpus 
vero,  quod  jam  gloriam  adeptum  erat.  moventis  animae 
imperio  facile  parebat.  Atque  hac  ratione,  ut  Deus  et 
ut  Homo  est,  Christum  in  coelum  sua  virtute  adscendisse 
credimus. 

g.  118.  In  altera  articuli  parte  haec  sunt:  Sedet  ad 
dcxteram  Patris.  Quo  loco  tropum,  id  est,  verbi 
immutationem  licet  animadvertere  frequentem  in  divinis 
literis,  cum  humanas  affectiones,  et  membra  ad  nostram 
intelligentiam  accommodantes .  Dco  tribuimus.  Neque 
enim ,  cum  spirttus  sit ,  quidquam  in  eo  corporeum  co- 
gitari  potest.  Sed  quoniam  in  humanis  rebus,  ei  majo- 
rem  honorem  tribui  existimamus  ,  qui  ad  dexteram  col- 
locatus  est,  eandem  rem  ad  coelestia  etiam  transferentes, 
ad  explicandam  Christi  gloriam ,  quam ,  ut  Homo ,  prae 
caeteris  omnibus  adeptus  est,  eum  in  Patris  dexteram 
esse  confitemur.  Sedere  autem,  lioc  loco  non  situm  et 
figuram  corporis  significat ,  sed  eam  regiae  summaeque 
potestatis,  ac  gloriae  firmam  et  stabilem  possessionem, 
quam  a  Patre  accepit.  declarat:  de  quo  ait  Apostolus 
(Ephes.l,  2to  —  '22.):  Suscitans  illum  a  morluis ,  et  con- 
stitnens  <ui  dextreram  suam  in  coelestilms,  supra  omnem 
principatum,  et  pofestatcm,  ct  rirtulem ,  cl  dominatio- 
nem;  ct  omue  nomen,  quod  nominatur .  non  solum  in 
hoc  saeculo ,  sed  etiam  in  futuro :  et  omnia  suhjccit  sub 
pedibtts  ejus.  Ex  quibus  verbis  apparet,  hanc  gloriam 
adeo  propriam  et  singularem  Dei  esse.  ut  cujus  alii 
creatae  naturae  convenire  non  possit.  Quare  alio  loco 
testatur  (Hebr.l,  :  Ad  qtiem  autem  Augelorum  dixit 
aliquando:  Sedc  a  dextcris  meis?  Sed  articuli  sensum, 
Parochus  latius  explanabit^  adscensionis  historiam  per- 
sequens,  quam  Sanctus  Lucas  Evangelista  in  Actis  Apo- 
stolorum  admirabili  ordine  descripsit. 

g.  119.    In  cujus  explicatione  illud  primum  obser- 

vare  oportebit;  caetera  omnia  mysteria  ,  ad  adscensio- 
nem,  tamquam  ad  finem,  referri,  m  eoque  omnium 
perfectionem  et  absolutionem  contineri.  Nam  ut  ab  in- 
carnatione  Domini  omnia  reKgionis  nostrae  mysteria 
initium  habent ,  ita  adscensione  ejus  peregrinatio  conclu- 


Liber  I.    Pmti  II.    Caput  VIII.  ttr> 

ditur.  Praeterea  alia  Syntboli  capita,  quae  ad  Christum 
Donnnum  pertinent,  summam  ejus  humilitatem  et  con- 
temptionem  ostendunt.  Neque  enim  abjectius  aut  lm- 
milius  qoidqunm  cogitari  potest,  quam  quod  Filius  Dei 
pro  nobis  hunianam  naturam  et  imbecillitatem  nssumpsc- 
rit,  patique  et  mori  voluerit.  At  vero,  quod  tum  supc- 
riori  artieolo  a  mortuis  resurrexisse ,  liunc  vero  in  coe- 
lum  adsetndisse,  et  ad  Dei  Patris  dexteram  sedere  con- 
fitemnr,  nthil  ad  ejus  summam  gloriam  divinamque 
majestatem  declaranaam  magnificentius  dici  aut  admi- 
rabilius  potest 

5;.  120.  Jam  his  expositis  accurate  docendum 
est.  cujus  rei  causa  Christus  Dominus  in  coelum  ndsccn- 
derit  Primum  enim  adsoendit .  propterea  quod  ejus 
corpori,  quod  immortalitatis  gloria  in  resurreetione  do- 
nntum  fueral  •  11011  terrenae  hujus  ct  obscurae  habita- 
tionis  locus,  sod  aliissinmm  ct  splcudidissinuun  coeli 
domiciliuro  conveniret :  ncc  vero  solum .  ut  ejus  gloriac 
et  regni  solio  potiretur,  quod  sanguine  meruerat,  verum 
etiam,  ut  ea,  quae  ad  salutem  nostram  pertinebant, 
curaret  Deinde,  ut  regnum  suum  non  esse  c\  hoc 
mundo,  re  ipsa  comprobaret  Nam  mundi  regna,  tcr- 
rena  el  fluxa  sunt,  magnisque  cpibus  et  carnis  potentia 
nituutur:  Christi  vero  regnum  non  tcrrcnmn .  qnale Ju- 
daci  expectabant,  sed  spirituale  et  aeternum.  Itcinquc 
ejus  opes  ct  divitias  spnituales  essc  ipse  osfcydit  .  cum 
suam  sedem  in  coelis  eolloeavit.  In  quo  qnidem  regno 
i!li  ditiorcs.  et  omnium  bonorum  eopia  affluentiores 
cxistimandi  sunt .  qui  ea .  quae  Dei  sunt.  diligentius 
quaerunt  Nam  et  Sanctus  Jacobas  teatatur  (Juc.  ll.  ct.) : 
Uevm  efeoisse  paitpcies  in  hoc  miinda.  tliritcs  in  /idc 
et  haeredes  rctjni .  gnod  reprotnisit  Deus  dilioentibus  sc. 
Scd  illm!  etiam  Dominus  noster  in  coelum  adscendens 
efticore  voluit.  ut  nos  eum  adscendentem  mcntc  et  desi- 
derio  prosequeremur.  Nam  quemadmodum  morte  et 
resurrcctionc  sua  jnoriendi  et  resurgendi  spiritu  exem- 
'p4*mi  nobis  reliquerat .  ita  adscensu  nos  docet  atque  in- 
smrit,  ut  in  terris  positi,  in  coehim  nos  cqgitatione 
ronfcramus.  conlitentes  nos  peregrinos  ct  hospnYs  osse 
snper  terram  ,  ac  patriam  inquirentes .  cives  esse  San- 
ctorum  et  domesticos  Dei.  Nostra  enhn .  ut  idetti 
inqnil  Apostolus  (Pftil.  ///,20.),  conversatio  in  a.c- 
tis  cst. 


410  CatcchLsmus  Romanus. 

§.  121.  Jnm  vero  vim  et  magnitudinem  inexplica- 
bilium  bonorum .  qua  in  nos  Dei  benignitas  effimdit, 
divinus  David  (Psalm.  L XXVII,  19.)  >  Apostolo  inter- 
prete  (Epkes.lV*  S.)  mnlto  ante  cecinerat,  illis  vcrbis: 

Adscendens  in  altum,  euplieam  duxit  cupUrAtatem,  dedit 
dona  hominibvs.  Nam  decimo  die  Spiritum  Sanctum 
dedit,  cujus  virtute  atque  ubertate  complevit  praesentem 
illam  fidelium  nndtitudhiem.  Et  vere  tum  magnifica  illa 
promissa  persolvit  (Joh.  XVI.  7.) :  Expedit  vobis ,  ut 
ec/o  vadam.  iSi  cnim  non  abicro,  Paracletus  non  ve- 
nietad  ws:  si  autem  abicro,  mittam  eum  ad  ros.  Adscen- 
dit  etiam  in  coelum  ex  Apostoli  sententia  (Ilebr.  IX.)  9 
ut  appareat  nunc  vultui  Dei  pro  nobis,  et  apud  Patrem 
advocati  officio  fungatur.  FiUoU  mei.  inquit  Sanctus 
Johannes  (l  Joh.  IL  h  %.}  ,  haec  seribo  vobis  ut  nou. 
pecceiis:  scd  ct  si  quis  peccaveiit,  adrocatum  habcmus 
apud  Patrcm  Jcsum  Chrisfum  justum,  et  ipse  est  pro- 
pitiatvo  pro  peeealis  nostris.  Nec  vero  quidquam  est, 
unde  fideles  majorem  lactitiam  et  animi  jucunditatem 
capere  debeant,  quam  Jesum  Christum  patronum  causae, 
ac  deprecatorem  salutis  nostrae  constitutura  esse,  cujus 
sit  apud  aeterimm  Patrem  summa  gratia  et  autoritas. 
Paravit  denique  nobis  locum,  quod  etiam  se  facturum 
promiserat  (Joh.  XIV.) ,  atqne  onmium  nostrum  nomine 
caput  ipse  Jesus  Christus  venit  in  eoeiestis  gloriae  pos- 
sessionem.  Nam  in  coelum  abiens,  portas,  quae  Adami 
peccato  jnferclusae  fuerant,  ])atefecit,  nobisque  viam 
musivit ,  qua  ad  coelestem  beatitudinem  perveniremus ; 
quemadmodum  ipse  in  coena  discipulis  futurum  prae- 
dixerat. 

g.  122.  Quod  quidem  ut  rei  etiam  eventu  aperte 
comprobaret ,  piorum  animas,  quas  ab  inferis  eripuerat, 
secum  in  aeternae  beatitudinis  domicilium  introduxit. 
Hanc  coelestium  munerum  admirabiiem  copiam,  saluta- 
ris  illa  commodorum  series  consecuta  est.  Primum  enim 
fidei  nostrae  merito  maximus  cumulus  accessit :  Nam 
fides  earum  rerum  est,  quae  sub  adspectum  non  cadunt, 
atque  ab  liominum  ratione  ac  intelligentia  remotae  su||#  I 
Quare  si  Dorainus  a  nobis  non  discessisset,  fidei  nostrae 
merituM  minueretur:  siquidcm  a  Cliristo  Domino  beati 
praedieantur.  qui  non  viderunt,  et  crediderunt.  Praeterea 
Christi  in  coeium  adscensus  ad  confimiandam  spera  m 
cordibus  nostris,  magnum  momentum  habet.  Nam  quo* 
niam  Christum  hominem  in  coelum  adscendisse,  et  hu- 


litef  L   1'iirs  ii.   Caput  Vill,  -UT 

manam  naturam  in  dextcra  Dei  Patris  coliocasse  eredi- 
nnis.  magna  in  spe  sumus  fore,  ut  nos  etiam.  ejus 
membra,  illuc  adseendamus,  atrjuc  ibi  cum  capite  nostro 
canjungaiuur:  cmod  ipse  Dominus  his  vcrbis  testatus 
est  (Joh.  XVII,  2i.) :  Pater,  cjuos  dedisti  mihi,  volo, 
n l  ubi  sum  cgo ,  ct  illi  sint  mccum. 

193.  Deinde  hoc  quoq#e  vel  maximum  benefi- 
cium  conseeuti  sumus.  quod  amorem  nostrum  ad  eoelum 
rapmi,  ac  divino  spiritu  inllammavit:  nam  verissime 
ilictum  est  (Mattlt.  VI.  '21.),  ibi  cor  nostrnm  cssc ,  vbi 
thcsaurus  uoster  csL  Ac  profecto,  si  Christus  Dominus 
in  teitis  versaretur,  omnis  nostra  cogitatio  in  ipso  ho- 
minis  adspectu  et  consuetudine  defixa  esset,  et  illum  dun- 
taxat  hominem  spectaremus.  qui  nos  tantis  beneficiis 
aflicerct.  eunique  terrena  quadam  benevolentia  prosc- 
qucrcmur:  vcrum  in  coelum  adscendens,  amorem  nostrnm 
spirirualem  reddidit,  eifecitque,  ut  quem  nunc  absentem 
eogitamus,  eum  ut  Deum  veneremur  et  diligamus.  Id 
autem  partim  Apostolorum  exemplo  intelligimus ,  quibus 
dum  pracsens  affuit  Dominus ,  humano  fere  sensu  de 
illo  judieare  videbantur;  partim  vero  ipsius  Domini  te- 
stimonio  confirmatum  est,  cum  inquit  (Joh.  X  V  I.  7./ : 
Expcdit  robis.  ut  ego  vadam.  INam  imperfectus  ille 
amor,  qno  Christum  Jesum  praesentem  diligebant,  di- 
vino  amore  perficiendus  erat.  idque  Spiritus  Sancti  ad- 
ventu;  quare  statim  addit :  Si  enim  non  abiero,  Para- 
cletus  non  veniet  ad  vos. 

§.  124.    Accedit  etiam.  quod  in  terris  domnm  suam. 
id  est?  Eeclesiam  amplificavit ,  quae  Spiritus  Sancti  vir- 
tute  et  ductu  gubernaretur.    Ejus  vcro  univcrsae  inter 
homines  Pastorem  et  summum  antistitem  Petrum  Apo- 
stolorum  principem  reliquit.    Tum  vero  dedit  quosdam 
quidem  Apostolos,   quosdam   autem  Prophetns.  alios 
vero  Evangelistas ,  alios  autem  Pastores  et  Doctores. 
Atque  ita  ad  dexteram  Patris  sedens,  aliis  diversa  dona 
|  semper  impertitur.    Nam  testatur  Apostolus,  unicniquc 
ncstrom  rlatam  esse  gratiam  secundum  mensuram  dona- 
tionis  Christi.    Ad  extremum  vero,  quod  antea  de  mortis 
et   rcsurrcetionis   mysterio   docuimus.   idem   etiam  dc 
adscens^  fidelibus  cogitandum  est.  Quamvis  enim  Cliristi 
passioni  salutem  et  redemptioncm  nostram  debeamus , 

27 


418 


C  a  t  e  g  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


qui  merito  suo  atlitum  justis  ad  coelum  aperuit :  tameti 
ejus  adscensus  non  solum  veluti  exemplar  nobis  propo- 
situm  est.  quo  alte  spectare,  et  spiritu  in  coelum  adscen- 
dcre  discamus,  sed  divinam  etiam  virtutem,  qua  id  ef- 
ficere  possimus,  largitus  est. 

C  A  P  U  T  IX. 

De  Ckristi  adventu  ad  judicium ,  iu  geiiere  §.  1*25 : 
de  ditplici  judicio ,  prirato  cnjnsqne.  et  generaii 
omnium  hominum:  quaeque  postcrioris  necessitas  el 
fructus  §.  126;  de  judicii  gcneralis  circumstantiis 
§.  1*27  — 134;  judicii  fides  et  recordatio  quam  frn- 
ctuosa  sit  tum  malis  tum  bonis  hominibus  §.  135. 

§.  125.    Inde  venturus  est  judicare  vivos 
et  mortuoS.    Tria  sunt  Domini  nostri  Jesu  Christi  ad 
suam  Ecclesiam  decorandam  et  ilhistrandam  insi^nia 
officia  et  munera;  redemptionis ,   patrocinii  et  judicii. 
Cum  autem  superioribus  articulis  ab  eo  genus  humanum 
passione  et  morte  redemptum  esse ,  adscensu  etiam  in 
coelum ,  nostram  causam  et  patrocinium  in  perpetuum 
susceptum  constet;  sequitur  ut  ejus  judicium  hoc  arti- 
culo   declaretur,    cujus  articuli  ea  vis   est   et  ratio; 
summo  illo  die  Christum  Dominum  de  universo  homi- 
num  genere  judicatumm  esse.  Sacrae  enim  Literae  duos 
Filii  Dei  adventus  esse  testantur :  alteram,  cum  salutis 
nostrac  causa  carnem  assumpsit ,  et  homo  in  virginis 
aluo  effectus  est;  altemm,  cum  in  consummatione  sae- 
cnli  ad  judicandos  omnes  homines  veniet.    Ilic  adven- 
tus,  in  8acris  Litteris  dies  Domini  appellatur:  de  quo 
Apostolus  ait  (1  Thcss.  V,^.):  Dies  Domini*  sicul  fur 
-  in  nocte.  ita  veniet;  etSalvator  ipse  (Matth.  XXIV,  16. j : 
f)e  (tie  autem  illa  et  horo  nemo  scit.    Ac  de  suinnio 
judicio  satis  sit  illa  autoritas  Apostoli  (2  Cor.  V,  M).J: 
Omnes  nos  manifestari  oportet  ante  tribunal  Christi,  ut 
referat  irausquisque  propiia,  corporis,  prout  gessit,  sirc 
bonum,  sive  malum.    Plena  enim  est  Sacra  Scriptura 
testimonioruni .  quae  passim  Parochis  occurrent ,  ad  rem 
non  sohun  comprobandam,   sed  etiam  fidelinm  oculis 
subjiciendam,  ut.  quemadmodum  a  mundi  initio  dies  ille 
Doniini,  quo  huinanam  carnem  induit,  omnibi/s  optatis- 
simus  semper  fuit,  quod  in  eo  mysterio  liberationis  suae 
spem  positam  haberent,  ita  deinceps  post  Filii  Dei  mor- 


Liber  L    Pars  II.    Caput  IX. 


119 


tem  ct  adsocnsum  in  coelum .  alteriun  diem  Domini 
vehementissimo  studio  desideremns ,  expectantes  beatam 
spern,  et  adietitum  gloriae  magni  Dei  (Tit.  il3  13.J. 

§.  1*26-  Sed  duo  tempora  Parochis  ad  rei  explica- 
tionein  observanda  sunt .  in  quibus  unicuique  neoesse 
est  in  conspectum  Domini  venire ,  et  angnmrnm  eogita- 
tionum ,  actionura  .  verhorum  denique  ompinm  rationem 
reddere.  demumque  jiulicis  praesentem  subire  senten- 
tiam.  Primum  cst .  cnra  unusquisque  nostrum  migrat  e 
vita.  Nam  statim  ad  Dei  tribunal  sistitur.  ibique  de 
omnibus  justissima  qunestio  habetur,  quaecumcjue  aut 
egerit,  aiit  dixerit,  aut  cogitarit  nnquam.  Atque  hoc 
privatum  judieium  vocatur*  Alterum  vero.  cum  uno 
die.  atque  uno  in  loco  omnes  simul  homines  ad  tribunal 
judicis  stabunt .  ut  omnibus  omnium  saeculorum  homini- 
bus  inspectantibus  et  audientibus,  singuli,  quid  deipsis 
decretum  et  judicatum  fuerit,  eognoscant:  cujus  senten- 
tine  pronunciatio  impiis  et  scelestis  hominibus  non  mi- 
nima  futura  est  poenarum  et  suppliciorum  pars:  rursns 
vero  pii  et  justi  non  parvum  ex  ea  praemium  -  fructum- 
cme  percepturi  sunt,  cum  qualis  quisque  in  liac  vita 
fuerit,  apparebit 

§.  127.  Iloc  autem  generalejudicttm  appella- 
tur:  de  quo  illud  necessario  ostendendum  esr.  quae  causa 
fuerit,  cur.  praeter  privatum  de  singuiis,  alterum  etiam 
de  universis  hominibus  judicium  exerceretur.  Nam  cum 
vel  ipsis  hominibus  mortuis,  interdum  superstites  sint 
filii  parentum  imitatores,  reliqui  sint  liberi ,  discipuli , 
exempiorum ,  orationum ,  actionum  amatores  ac  pro- 
pugnatores:  quibus  rebus  ipsorum  mortuorum  praemia, 
et  poenas  augeri  necesse  est:  cum  haec  utilitas  -  vel 
calainitas  ad  plurimos  pertinens,  non  prius  fineni  habi- 
tura  sit  ,  quain  extremus  veniat  mundo  dies:  aequum 
erat,  de  universa  hac  recte  aut  peq^eram  factorum 
dictommque  ratione  perfectam  quaestionein  haberi :  qnod 
fieri  non  poterat,  nisi  facto  cummuni  onmium  hominum 
judicio. 

§.  128.  Accedit  etiam,  quod  cum  piorum  fama 
saepe  laedatur,  impii  vero  innocentiae  laude  commen- 
dentur.  divinae  justitiae  ratio  postulat,  ut  pii  ereptaib 
injuriam  apud  homines  existimationem .  in  publico  uui- 

'  27  * 


420 


Caiochismns  Romanue. 


versorum  homimim  conventu  et  jutlicio  recuperent.  De- 
inde  vero  boni  et  mali  homines,  quaecunque  in  vita 
egerunt,  cum  non  sine  corporibus  egerint,  omnino  se- 
quitur,  ut  benefacta  sive  malefacta  ad  corpora  etiam 
pertineant,  quae  actionum  ipsarum  instrumentum  fuerunt. 
Maxime  igitur  conveniebat,  corporibus  una  cum  eorunt 
nnimis  debita  aeternae  gloriae  praemia  aut  supplicia 
impertiri :  quod  quidem  neque  sine  omnium  hominmn 
resurrectione  3  neque  sine  generali  judicio  fieri  poterat* 

§.  129.  Postremo,  quoniam  in  adversis  et  secun- 
dis  hominum  rebus,  quae  promiscue  nonnumquam  bonis 
et  malis  eveniunt,  probandum  erat ,  nihil  non  infinita 
Dei  sapientia  et  justitia  gCri  ac  gubernari;  par  fuit, 
non  solum  bonis  praemia,  improbis  supplicia  in  futuro 
saeculo  constitui,  vcrum  etiam  publico  ac  generali  ja- 
dicio  decerni,  qUo  omnibus  notiora  et  illustriora  fierent, 
atque  ut  Deo  justitiae  et  providentiae  laus  ab  omnibus 
tribueretur,  pro  injiista  illa  querela,  qua.  sancti  etiam 
viri  deplorare  interdum ,  ut  homines ,  solebant ,  cum  im- 
probos  valentes  opibus  et  honoribus  florentes  animad- 
vertcrent.  Nam  Propheta :  Mei,  inquit  (Psal.  LXXIl, 
2.  3.  12  — 14.^),  peiie  moti  sunt  pedes  j  pene  effnsi  snnt 
fjressvs  niei:  tjvia  zelavi  supei"  iniquos,  pacem  peccato* 
rnm  ridvns\  Et  paulo  post:  Eece  ipsi  peccatores  et 
abvndantes  in  sa?ciilo}  obfikuefuni  diviiias  ctdixi:  Ergb 
sine  causa  JusUficam  cor  mciim,  ct  lavi  intcr  innocentcs 
manns  mcas ,  ei  fui  (lagellalvs  tota  dic,  et  casticjalio 
mea  in  matutinis.  Atque  haec  frequens  querela  multo- 
rnm  fuit.  Ergo  necesse  erat,  ut  generale  judicium  exer- 
ceretur,  ne  forte  homines  diccrent,  Devm  circa  car 
flincs  cocli  perambvlantem  (Iob  XXII,M.) ,  non  curare 
ierrena. 

§.  130.  Haec  autem  veritatis  formula,  jure  una  ex 
duodecim  fidei  christianae  articulis  constituta  est ,  ut 
si  quorum  animi  in  providentia  et  justitia  Dei  nutarent, 
hujus  doctrinae  ratione  confirmarentur.  Praeterear  pro- 
posito  judicio  pios  recreari,  impios  terreri  oportebat, 
ut  cognita  Dei  justitia,  illi  ne  dcficerent,  hi  a  malis, 
aeterni  supplicii  raetu  atque  expectatione ,  revocarentur. 
Quare  Dominus  ef  Salvator  noster,  cum  dc  extremo 
die  loqueretur  (Maitk.  XXIV.  Luc.XXI.),  declaravit 
futurum  aliquando  gcncrale  judicium  ,  signaque  adven- 


Lfter  L    Pars  II.    Caput  IX.  421 


tantis  rjus  temporis  descripsit,  ut  cum  illa  viderimus, 
finem  saeculi  prope  esse  intelligamus ;  ac  deinde  in 
coelum  adscendeas ,  Angelos  misit,  qui  Apostolos ,  ejus 
absentia  moerentes ,  his  verbis  consolarentur  (Actor 
I.  \L)  :  Hic  Jesus.  qui  assnmpt/is  cst  a  vobis  in  coelkm} 
sic  venietf  qucmadmodum  vidistis  eum  cuntem  in  coelum. 

§.  131.  Verum  Christo  Domino  non  solum  ut  Deo, 
sed  ctiam  ut  homini  hoc  judictum  datum  esse,  Sacrae 
Littcrae  declarant.  Quamvis  enim  judicandi  potcstas 
omnibus  Sanctae  Trinitatis  porsonis  communis  sit.  prae 
cipue  tamen  Filio  eain  tribuimus .  quod  ipsi  quoque  sa- 
pientiam  convenire  diciinus.  Quod  autcm  ut  homo  mun- 
duin  judicaturus  sit,  Domini  testimonio  confirmatur,  qui 
inquit  (loh.  V.  2b\  27.):  Sicut  Puter  //(tbet  vilam  tn  sc- 
uictipso ,  sic  dcdit  ct  Fitio  habcrc  vilam  in  semeUpst , 
ei  potcstatcm  dcdit  ci  j/idicium  faccrc .  qida  Filius  ho- 
n/inis  csl.  Decebat  auteni  maxime  a  Christo  Domino  hoc 
judiciuni  exerceri .  ut  cum  de  hoininibus  decernendum 
esset,  i  1 1 i  corporeis  oculis  judiccm  vidcre,  et  auribus 
scntcntiam,  quae  proforebatur.  audire  possent.  et  omnino 
judicium  illud  sensibus percipere,  Ac  praeterea  aequis- 
simum  erat ,  ut  bomo  ilic,  qui  iniquissimis  homiuum 
sententiis  condemnatus  faerat,  omuium  deinde  judex 
sedere  ab  onuribus  conspiceretur.  Quamobrem  Aposto- 
lorum  Princeps,  cum  in  Cornclii  domo  suinina  christia- 
nae  reli^ionis  capita  exposuisset,  docuissetque  Christum 
a  Judaeis  in  ligne  suspcnsum  atque  occisiun,  tertia  vero 
die  ad  vitam  resurrexisse ,  subjunxit  ( Actor.  X,  X'2.)  : 
Et  praeecpil  nobis,  pracdicarc  populo  ct  tesfi/icari . 
quia  ipsc  est ,  qui  consiitutus  cst  a  Dco  judcx  vtvorum 
ct  mortuorum. 

§.  132.  Sed  tria  haec  praecipua  signa  judickim 
nntccessura  esse ,  Sacrae  Litterne  declarant;  praedica- 
tioncm  Evangelii  per  universum  orbem,  dlscessionem 
et  Aiitichristum:  inquit  enhh Dominus  (Matth.XX  /  \  .  14. )  : 
PraecKcabitnr  koc  EvangeHum  regni  in  wntverso  orbe, 
in  testimoninm  omnibus  gentibus .  ct  t/nie  veniet  cousum- 
v/otio.  Et  Apostolus  nos  admnnct  (1  Thess.  //.  <\.)  ,  /<<• 
al>  atiqno  scih/camur,  quasi  instet  dics  Domini:  quoniam 
nisi  vcnerit  disccssio  primunt,  et  rcveliUtts  fucrit  homo 
peccaH,  judicium  non  f/ei. 


£22 


Cateclusmus  Romanus. 


§.  133-    Qua  s  autcm  judieii  forma  et  ratio  futura 
sit9  rarcchis  ex  !  anielis  oiaculis  ,  tum  ex  Sanctorum 
Evangeliorum  et  Apostoli   cloctrina  facile  erit  cogno- 
scere.     Praeterea  sententia ,    quae   a  Judice  pronun- 
cianda  sit,  diligentius  lioc  1  >co  expendenda  erit.  Chri- 
stus  enim  Salvator  noster ,   laetis  oculis  pios  a  dex- 
tera  stantes  intuens ,  ita  de  illis  judicium  summa  cum 
benignitate  pronunciabit  (Mattji.  XXV,  34.):   Venite  be- 
nedicti  Patns  mei ;  pos  id  ',te  reguum  ,  quod  paratum  est 
vobis  a  i  onslitutione  mundi.    Quibus  verbis  nihil  jucun- 
dius  au  liri  posse  illi  intelligent ,  qui  ea  cum  impiorum 
damna.ione  contulerint,  ac  cum  animo  suo  cogitaverint, 
iis  verbis  pios  et  justos  liomines  a  laboribus  ad  quie- 
tem,  a  lacrymarum  vaUe  ad  summum  gaudium,  a  mi- 
seriis  ad  perpetuam  beatitudinem  9  quam  illi  charitatis 
officiis  promeriti  fuerint,  vocari.    Deinde  ad  eos,  qui 
a  sinistra  stabimt,  conversus,  suam  justitiam  in  eos 
effundethis  verbis  (Malth.  XXV,       :  Discedite  ame, 
maledicti  in  ignem  aeternum,  qid  paratus  est  Diabolo 
et  angelis  ejus.    Prioribus  iliis  verbis :   Discedite  a  me, 
maxima  poena  significatur,  qua  impii  plectendi  erunt, 
cum  a  Dei  adspeetu,  quam  longissime  ejicientur,  neque 
ulla  spes  eos  consolari  poterit ,  fore  aliquando ,  ut  tanto 
bono  perfruantur.  Atque  haec  quidem  a  Theologis  p  o  e  n  a 
damni  appellata  est,  quod  scilicet  impii  apud  inferos 
divinae  visionis  luce  perpetuo  canturi  sint.    Quod  vero 
additur,  Male  dicti,  mirum  in  modum  auget  illorum  mi- 
seriam  et  calamitatem.    Si  enim,  cum  a  divina  prae- 
sentia  expellendi  essent ,  aliqua  saltem  benedictione  digni 
haberentur,  hoc  profecto  magno  eis  solatio  esse  po- 
tuisset.    At  quoniam  nihil !  ejusmodi  ipsis  expectandum 
est,  quod  caiamitatem  lcviorem  faciat,  jure  optimo,  cum 
expellentttr ,  divina  justitia  eos  omni  maledictione  per- 
sequetur. 

§.  134.  Sequitur  deinde  (1.  c.)  :  In  ignem  aeter- 
num ,  quod  quidem  alterum  poenarum  genus,  poenam 
s  e  n  s  u  s ,  Theologi  vocarunt :  propterea,  quod  sensu  cor- 
poris  percipiatur .,  ut  in  verberibus  et  flagellis,  aliove 
graviore  suppliciorum  genere,  inter  quae  dubilari  non 
potcst,  ignis  tonnenta  summum  doloris  sensum  efficere, 
Cui  malo  cum  accedat,  ut  perpetuum  tempus  diira;-;- 
rum  sit,  ex  eo  ostenditur,  damnatorum  poenam  omnibus 
suppliciis  cumulandom  esse.    Atque  hoc  magis  declarant 


Libei  I.    Pars  II.    Caput  IX.  423 

rerfoa  illa.  quae  in  extrema  sententiae  parte  posita  sunt: 
Qni  paraius  c.st  Diaholo ,  et  angetis  efus.  Cum  euim 
ita  comparatum  sit,  ut  omnes  molestias  levius  feramus, 
si  calamitatis  nosirae  socium  aliquem  et  coiisortera  ha- 
beamus ,  cujns  prudentia  alque  humanitate ,  aliqua  ex 
parte,  juvarj  possimus,  quae  tandem  erit  damnatorum 
miseria .  quibus  in  tantis  aeruranis  a  perditissimorum 
Daemommi  societate  divelli  nunquam  licebit  V  Et  haec 
quidera  sententia  in  irapios  justissirae  a  Domino .  Sal- 
vatore  nostro,  referetur,  ut  qui  orania  verae  pietatis 
opera  neglexerint ,  et  esurienti  ac  sitienti  nec  cibuin 
nee  potum  ministraverint,  hospitem  non  excepermt ,  nu- 
dum  non  operuerint,  aut  in  carcere  inclusum  aegrum- 
que  non  visitaiint. 

§.  135«  Haec  sint.  quae  Pastores  fidelis  populi  au- 
ribus  saepissime  inculcare  debent.  Nam  hujus  articoli 
veritas  fide  concepta,  raaximam  vim  habet  ad  frenandas 
pravas  aniini  cupiditates,  atque  a  peccatis  homines  abs- 
trahendos.  Quare  in  Ecclesiastico  dictum  est  ( Eccl. 
VII.  M).)  :  Iu  otnnibns  operibus  tuis  memorare  novissima 
tua,  et  in  aeternnm  non  peccabis.  Ac  profecto  vix 
quisquara  adeo  praeceps  in  scelera  fertur ,  quera  iJUi 
cogitatio  ad  pietatis  studium  non  revocet.  fore  anquando, 
ut  ei  apud  justissimum  Judicem.  omnium,  non  solum 
factorum  dietorumque,  sed  occultfssimarcin  etiam  co^i- 
tationum  ratio  reddenda,  et  pro  meritis  ])oena  persol- 
venda  sit  Justus  vero  ad  eolendam  justitiam,  magis 
ac  magis  incitetur  ac  summa  laetitia  efferatur  necesse 
est .  quamvis  etiam  in  egestate,  infaraia,  cruciatibus 
vitam  degat,  cum  aniraura  ad  eum  diem  refert,  quo  post 
aerumnosae  hujus  vitae  certamina ,  victor  universis  ho* 
rainibus  audientibus  declarabitur ,  et  divinis  atque  illis 
quidem  aeternis  honoribus ,  in  coelestem  patriam  recep- 
tus.  afficietur.  Quod  igitdr  reliquum  est,  hortari  fideles 
oportet,  ut  optime  vivendj  rationem  comparent,  ad  omne 
pietatis  studium  se  exerceant ,  possint  adventantera 
magnum  illum  diem  Domini .  majore  ciun  securitate 
animi  expectare,  atque  adeo.  ut  filios  decet,  cuni  suinma 
cupidkate  expetere. 


424 


Catochismus  Ronianus. 


P  A  R  S    T  E  R  T  I  A. 

DE  SP2RITU  SANCTO  ET  RELIQUIS  SYMBOLI 
ARTICULIS. 

C   A   P   U  T  I. 

NolUia  ct  ftdes  Spiritus  Sancti,  quam  nccessaria  sit 
et  utilis  §.136;  de  nomine  Spiritus  Sancti  §.  137. 
138 ;  guid  de  Spiriius  Sancti  natura  sentiendum 
et  crcdendum  sit  §.  139  —  142 ;  de  e/fectibus  et 
donis  ejus  §.  143. 144. 

§.  136.  Credo  in  Spiritum  Sanctum.  Hac- 
tenus,  quae  ad  primam  et  secundam  Sanctae  Trinitatis 
Personam  pertinebant ,  quantum  propositi  argumenti  ra- 
tio  postulare  videbatur,  exposita  sunt:  sequitur  nunc, 
ut  illa  etiam ,  quae  in  Symbolo  de  tertia  Persona ,  lioc 
est,  de  Spiritu  Sancto  traduntur ,  explicentur.  Qua  in 
re  declaranda ,  omne  studium  et  diligentiam  Pastores 
adhibebunt,  cum  homini  christiano  non  magis  liceat  hanc 
partem  ignorare,  vel  de  ea  minus  recte  sentire,  quam 
de  aliis  superioribus  articulis  existimandum  sit.  Quare 
Apostolus  non  pennisit  Ephesios  quosdam  Spiritus  Sancti 
personam  ignorare,  a  quibus,  cum  quaesisset,  an  Sju- 
ritum  Sanctmn  accepissent,  cum  illi ,  ne  si  Spiritus 
Sanctus  quidem  esset ,  se  scire  respondissent,  statim  rdga- 
vit:  In  quo  ergo  baptizati  estis  (Actor.  XIX,  3.)  ?  qui- 
bus  verbis  significavit,  distinctam  hujus  articuli  notitiam 
fidelibus  maxime  necessariam  esse:  ex  qua  eum  prae- 
cipue  fructum  capiunt ,  quod ,  cum  attente  cogitant ,  se, 
quidqufil  habent,  Spiritus  Sancti  munere  et  beneficio 
consecutos  esse :  tum  vero  de  se  ipsis  modestius  et  hu- 
milius  sentire,  et  in  Dei  praesidio  qmnem  spem  ponere 
incipiunt:  qui  primus  homini  christiano  gradus  ad  sum- 
mam  sapientjam  et  feiicitatem  esse  debet. 

§.  137.  Kujus  igitur  articuli  cxplnnationem  a  vi  et 
notione,  quae  hoc  loco  Spiritus  Sancti  vocabulo  sub- 
jecta  cst,.  exordiri  ojiortebit.  Nam  cum  iilud  aeque  de 
Patre  et  Fiiio  rectissime  dicatur  (uterque  enim  spiritus 
est  et  sanctus :  siquidem  Deum  spiritum  esse  conlite- 
mur),  deindc  vero  hac  voce  Angeli  etiam  et  piorum  ani- 
nme  significentur ,  cavendum  est,  ne  populus  vcrbi  am- 
biguitate  in  errorem  inducatur.    Quare  docendum  cst  in 


Libcr  I.   Pars  III.   Caput  I. 


425 


hoc  articulo,  Spiritus  Sancti  nomine,  tertiara  Trinitatis 
Personam  intelligi:  quo  modo  in  Sacris  Litteris,  tum  Ve- 
teris  iionnunuuam,  tum  Novi  Testamenti  frequenter  acci- 
pilur.  Nam  David  precatur  (Palm.  L,  VI.):  Et  Spiri- 
fum  Sanctum  Htum  ne  auferas  a  me.  In  libro  Sapientiae 
tegimus  (Sap.  /X,  17.):  Sensum  tnum  qitis  seiel,  nisi 
tu  dederis  sapientiam,  ct  vriseris  Spiritum  Sanctum  tnum 
de  altissimis?  Et  alibi  (Eccl.  L  {).) :  Ipse  cTeavit  Ulam 
iii  Spiritu  Sftncto.  ln  Novo  vero  Testamcnto  jubemur 
(Maith.XXVIIL  19.),  baptizari  in  nomiue  Palris]  et  FilU, 
et  Spiritus  Sancti.  Et  sanctissimam  Virginem  de  Sj>i- 
rituSaneto  concepisse  legimus  (Matth.  1,18 —  Tum 
vcro  a  Sancto  Jobanne  ad  Christura  mittimur,  qui  nos 
Spiritu  Sancto\baptizat  (Luc.  I,  35.  Joh.  J,  33.  Mare. 
I.  S.) ,  ac  plurimis  practerea  aliis  in  locis  ea  vox  legen- 
tibus  occurrit. 

§.  138.  Verum  nemo  mirari  debet,  tertiae  Perso- 
nae,  qucmadmodum  primae  et  secundae ,  proprium  no- 
men  tributum  non  esse.  Nam  secunda  Persona  ideo 
proprium  noinen  habet  et  Filius  dicitur,  quia  cjus  aeter- 
nus  a  Patre  ortus  proprie  generatio  vocatur;  ut  in  su- 
perioribus  articuUs  explicatum  est.  Ut  igitur  ortus  illc, 
generationis  nomine  signiftcatur,  ita  Personam,  quae 
cmanat,  proprie  FUium  appellanms,  et  a  qua  emanat, 
Patrem.  Nuuc,  cum  tertiac  Pcrsonae  produetioni  pro- 
prium  nomen  impositum  non  sit,  sed  spiratio  et  proces- 
sio  appeUetur ;  sequitur ,  ut  etiam  Persona ,  quac  produ- 
citur,  suo  noinine  carcat.  Nullnm  autem  proprium  nomen 
ejus  emanatio  liabct  propterea,  quod  nomina,  quae  Deo 
tiibuuntur ,  a  rebus  creatis  mutuari  cogiinur,  in  quibus, 
quoniam  nullam  aliam  naturae  ct  essentiac  communican- 
dae  rationeni.  quain  generandi  virtute  agnosoimus ,  ob 
eam  causam  fit,  ut  rationcm,  qua  se  ipsum  toturaDeus 
vi  amoris  communicat,  proprio  vocabulo  exprimere  nou 
pOssimus.  Quare  communi  Spiritus  Sanoti  nominc 
tertia  Persona  appellata  cst.  Quod  quidem  illi  maxime 
convenire  ex  co  intelligimus,  quia  (Rom.  VIII.)  spiritua- 
lcin  vitam  in  nos  infundit,  ac  sine  ejus  sanctissimi  nu- 
minis  affiatu,  nihil  aeterna  vita  dignum  eflicere  possumus. 

§.  139.  Vcrum,  cxplicata  vocabuli  si^nificalione, 
doccndus  inprimis  crit  populus,  Spiritum  Sauctum  aeque 
ac  Patrem  et  Filium  Dcum  csse,  cidcm  aequalem,  aeqtie 
omnipotentem,  aeternum  ct  inmntae  perfectionis,  summuui 


4^6 


Catechismus  Romanus. 


bonum  ac  sapientissimum ,  ejusdemque  cum  Patre  et  Fi- 
lio  naturae.  Quod  quidem  illius  vocis,  in,  cum  dieimus : 
Credo  in  Spiritum  Sanctum,  proprietas  satis  in- 
dicat,  quae  ad  exprimendam  fidei  uostrae  vim,  singulis 
Trinitatis  Personis  apposita  est.  Atque  id  etiam  aperta 
Sacrarum  Litterarum  testimonia.  confirinant;  nam  cum 
Sanctus  Petrus  in  Actis  Apostolorum  dixisset  (Actm:  V, 
3.  4.) :  Anania ,  cnr  tentavit  Satavas  cor  tuum,  mentiri 
te  Spiritui  Sancto?  mox  inquit:  Non  es  mentitus  homi- 
vibus.  sed  Deo:  quem  prius  Spiritum  Sanctum  appella- 
verat,  eundem  statim  Deum  vocat.  Apostolus  etiam  ad 
Coriuthios,  quem  Deum  dixerat,  Spiritum  Sanctum  esse 
interpretatur  (1  Cor.  XII,  G.  11.):  Dirisiones ,  inquit, 
operatiovum  snnt,  idem  rero  Dcus,  qui  operatur  omvia 
in  omnibus.  Deinde  subjuugit:  IJaec  autevt  omuia  ope- 
ratvr  vvvs  atque  idem  SpirUus,  diridens  singviis,  prout 
vult.  Praeterea  in  Actis  Apostolorum,  quod  uni  Deo 
Prophetae  tribuunt,  iile  Spiritui  Sancto  adscribit.  Dixc- 
rat  enim  Jesaias  (Jes.  VI,  8 — 10.^:  Audiri  vocem  Do- 
mini,  dicentis:  Quem  mittavi?  et  dixit  mihi:  Vade ,  et 
diccs  popnlo  hvic:  Excaeca  cor  populi  kujus,  et  dures 
ejvs  aggrara ,  ct  ocvlvs  ejus  claude:  ne  forte  videai 
oculis  svis,  et  auribvs  svis  avdiat.  Quae  verba,  cuui 
Apostolus  citaret  (Actor.  XXVIII,  25.)  :  Beve ,  inquit, 
Spiritus  Sanctus  Jocutus  est  per  Iesaiam  Prophetam. 

§.  140.  Deinde  vero,  cum  Scriptura  Spiritus  Sancti 
Personam  cum  Patre  et  Filio  conjungit,  ut,  cum  Patris 
et  Filii  et  Spiritus  Saucti  nomen  in  Baptismo  adliiberi 
praecipit,  nullus  nobis  de  bujus  mysterii  veritate  dubi- 
tandi  locus  relinquitur.  Nam,  si  Pater  Deus  est  et  Fi- 
lius  Deus,  omnino  fateri  cogimur,  etiam  Spiritum  San- 
ctum,  qui  cum  eis  pari  bonoris  gradu  conjungitur .  Deum 
esse.  Accedit  autem ,  quod  is  ,  qui  in  nomine  cujusvis 
rei  creatae  baptizatur,  nullum  ex  eo  fructum  consequi 
potest:  Nuvrjuid  in  vomive  Pavli.  inquit  (1  Cor.  L  lo.), 
haptizati  cstis?,  ut  ostenderet  lioc  eis  nihil  ad  compa- 
randam  salutem  profuturum  esse.  Cum  igitur  baptize* 
mur  in  nomine  Spiritus  Sancti.  eum  esse  Deum  fatevi 
opdrtet.  Sed  hiunj  eundem  trium  Personarum  ordinemi 
quo  Spiritus  Sancti  divinitas  comprobatur ,  licet  ani- 
niadvertere  tum  in  Epistola  Johannis  (i  Joh.  V,  7.): 
Tres  sv.ul  qui  testimovhm  davt  in  eoelo.  Pater ,  Ver* 
fjum,  et  Spiritus  Sanctus,  et  hi  tres  unum  sunt:  tiun  ex 


Libcr  L    Pars  III.    Caput  I.  427 


praeclaro  illo  Sanctae  Trinitatis  ealogio ,  quo  divinae 
ftaudes  et  psalmi  concluduntur;  Gloria  Patri,  et  Filio, 
et  tSpii-itui  Sancto.  Postremo,  quod  ad  eam  veritatem 
oonfirmandam  maxime  pertinet,  quaecumque  Dei  propria 
csse  credimus,  ea  Spiritui  Sancto  convenire  Sacrae  Lite- 
rao  testantur,  Quare  illi  templorum  honorem  tiibuunt,  ut 
cum  Apostolus  ait  (l  Cor.  VI,  12J :  An  nescitis,  guoniam 
membra  vesira  templnm sunt Spiritus  Sanctil  Item  sanctifi- 
cntionem,  et  viviiicntionem,  et  scnitnri  profundn  Dei,  etper 
Prophetas  loqui,  et  ubique  esse  (l  Cor.  II.  10.  III,  1G.  VI, 
Vd.elc.):  quae  omnia  divino  tantum  numini  tribuenda  sunt. 

§.  141.  Sed  illud  praeterea  fidelihus  accurate  ex- 
planandum  est ,  Spiritum  Sanctum  ita  Deum  esse .  ut 
eum  tertiam  Personaiu  in  divina  natura  a  Patre  et  Filio 
distinctam,  et  voluntate  productam,  confiteri  oporteat. 
Nam  (ut  alia  wScripturnrum  testimonia  omittantur)  Baptismi 
forma,  quam  Salvator  noster  docuit,  apertissime  osten- 
dit,  Spiritum  Sanctum  tertiain  e^sse  Personam,  quae  in 
divina  natura  per  se  constet,  et  ab  aliis  distincta  sit. 
Quod  etinm  Apostoli  verbn  declarant,  cum  inquit  ('2  Cor. 
XIII,  13.):  Gratia  Domini  nostri  Jesn  Cliristi,  et  c/ia- 
ritos  Dei ,  el  communicatio  Sancti  Spiritus ,  sit  cum 
amnibus  vobis ,  Amen.  Idem  vero  multo  npertius  de- 
monstrant .  qune  Patres  in  Constantinopolitano  primo 
Concilio,  lioc  loco,  ad  confntnndnm  iinpiam  Macedonii 
anientiam.  addiderunt:  Et  in  Spiritum  Sanctum  Domi- 
num  et  ciriftcantem  (jui  ex  Patre,  Filioque  procedit:  gui 
cum  Patre  ei  FiHo  simul  adoratur ,  et  conglorificatnr, 
(jiii  locutus  est  per  Prophetas.  Quod  igitur  Spiritum 
Sanctum  Dominum  confiteutur,  in  eo  declarant,  quan- 
tum  Angelis  anteceUat,  qui  tamen  nobifissimi  spiritus 
a  Deo  conditi  sunt.  lllos  enim  omnes  Sanctus  Paulus 
( Hebr.  I.  AA.)  testatur  esse  administratorios  spiritus,  in  mi- 
nisterium  missos,  propter  eos  qui  haereditatem  capiunt 
salutis.  V  i  v  i  f  i  c  a  n  t  e  m  vero  appellant.  quod  anima  ciun 
Deo  conjuncta  magis  vivit.  quam  eorpus  animae  coii- 
jimctione  alitur  ac  sustinetur.  Quoniara  vero  Spiritui 
Sancto  Sacrae  Literae  hanc  aniinae  cum  Deo  eonjun- 
ctionen  tribuunt,  rectissime  vivificantem  Spiritum  San- 
ctum  vocari  perspicuum  est. 

§.  14*2.  Jam  vero  quod  sequitur:  Qui  ex  Patre 
t  ilioque  procedit,  docendi  sunt  fideles ,  Spiritum 
Sanctum  a  Patre  etFilio,  tamquamab  nno  priucipio,  aetema 


428 


Catechismus  Romanus. 


proecssione  procedere.  Id  enim  ecclesiastica  regula 
(a  qua  Christiano  non  licet  aberrare)  credendum  nobis 
proponit ,  et  Divinartim  Literaram  et  Coneiliorum  auto- 
ritate  confirmatur.  Nam  Christus  Dominus ,  eum  de 
Spiritu  Sancto  loqueretur,  dixit  (Joh,  XVI,  1L)  ;  UJe 
me  clariflcabit ,  quia  dc  meo  accipiet.  Hoc  idem  ex  eo 
colligitur,  quod  in  Scripturis  Sacris,  Spiritus  Sanctus 
nonnunquam  Spiritus  Cliristi,  interdmn  Spiritus  Patris, 
appellatur;  modo  a  Patre,  modo  a  Filio  mitti  dicitur, 
ut  aeque  a  Patre  et  Filio  procedere,  non  obscure  signi- 
ficetur.  Qiii  SpirUum  Christi  non  habet,  Laquit  Sanctus 
Paulus  ( llow.  Vlll,  9.)  ,  hic  non  est  ejus.  Et  idem  Spi- 
ritum  Christi  vocat,  cum  ad  Galatas  inquit  ( Gah  IV,  iy.)  : 
Misit  Deus  Spiritum  Filii  sui  in  corda  vestra ,  claman\ 
tem;  Abba  Patci\  Apud  Sanctum  Matthaeum,  Sj)iritus 
Patris  appellatur  (Mattlt.  X.  W.)  :  Non  vos  estis  <jui 
loqidmini ,  sed  Spiritus  Palris  vestrL  Et  Domiuus  in 
coena  inquit  (Joh.  XV,  W.) :  Paracietus ,  quem  cqo  miU 
tam  vobis,  Spiritum  veritatis ,  qui  a  Patre  procedit.  ilie 
testimonium  pcrhibebit  de  me.  Tum  alibi  eundem  Spiri* 
tum  Sanctum  a  Patre  mittendum  affirmat ,  his  yerbis 
(Joh.  XI  V,  '27.):  Qucm  mittet  Pater  in  nomiue  juco. 
Ex  quibus  verbis.  cum  processionem  Spiritus  Sancti  in- 
telligamtts ,  perspicuum  est ,  eundem  ab  utroque  proce- 
dere.  Haec  sunt,  qaae  de  Spiritus  Sancti  Persoua  tra- 
denda  erttnt. 

§.  143.  Docere  praeterea  oportebit,  quosdam  esse 
Spiritus  Sancti  admirabiles  effectus ,  et  amplissima  qttae- 
dam  munera,  quae  ab  ipso ,  tamquam  a  perenni  boni- 
tatis  fonte,  oriri  et  manare  dicuntur.  Quamvis  enim 
Sanctissimae  Trinitatis  opera ,  quae  extrinsecus  fiunt , 
tribtts  Personis  communia  sint;  ex  iis  tamen  multa  Spi- 
ritui  Sancto  propria  tribuuntur,  ut  intelligamus ,  illa  in 
nos  a  Dei  immensa  cbaritate  proficisci.  Nam  cum  Spi- 
rittts  Sanctos  a  divina  voluntate ,  veluti  amore  Inflam- 
mata,  procedat,  perspici  potest,  eos  affectus  qui  pro- 
prie  ad  Spiritum  Sanctum  referuntur,  a  summo  erg^ 
nos  Dei  amore  oriri.  Quarc  ex  eo  consequitur,  ul  Spi- 
ritus  Sanctus  Donum  appcllctur.  Nam  Doni  vocabuk* 
signifioatur  id,  quod  benigne  et  gratuito,  nulia  s]>e  re- 
munerationis  proposita,  donatur.  Ae  proinde  quaeciui- 
que  bona  et  beneficia  a  Deo  in  nos  collocata  sunt  (qnid 
autew  hahcmus ,  quod  a  Dco,  ut  inquit  Apostoltfs 
(1  Cor.  IV,  7.),  non  occcpcrimus  ?  ).  ea  nobis  Spiritus 


Libcr  L    Pftts  Uk    Caput  I.  II.  420 


Snnoti  eoneossu  el  munere  data  csse,  pio  et  grato  animo 
agnoscero  debemus. 

§.  144  Ejus  autem  plures  effectus  sunt.  Nam  ut 
mundi  creatienem»  creaturamqae  rermn  propngationem 
et  gubernatioBem  omitlamus ,  de  quibus  in  primo  arti- 
calo  eommemoravimus .  vivificationem  Spiritui  Sancto 
proprie  tribui.  paulo  ante  deinonstratum  est ,  ct  Eze- 
chielis  testimonio  confirmatur :  Dabo ,  inquit  (Ezech. 
XXXVII,  6.) .  vobis  Spiritum  ct  rivclis.  Praccipuos 
tamen  et  maxime  proprios  Spiritus  Snncti  effectus  Pro- 
pheta  enuincrnt  (Jcs.  XI,  2.  3.) :  Spiritum.  sapientiae  et 
intellectus ,  Spiritum  consilii  ct  fortitudinis ,  Spiritum 
sdcntiac  ct  pictatis,  et  Spirilum  timoris  Domini:  quae 
dona  Spiritus  Sancti  vocantur :  interdum  autem  Spiritus 
Sancti  nomen  eis  tribuitur.  ,Quare  sapieuter  D.  xVusai- 
stinus  (Ijb*  de  TriniL  C.IS  et  19.)  monet,  animadver- 
tendom  esse .  cum  in  Sacris  Literis  hujus  vocis  Spiritus 
Sancti  mcntio  fit,  ut  dijudicare  possimus,  tertiamne 
Trinitatis  Personam,  an  ejus  effectus  atque  opcratioues 
Kgjrifieet  Nam  haec  duo  eodem  intervallo  distinguenda 
sunt ,  quo  etiam  creatorem  a  rebus  creatis  differre  cre- 
dimus.  Atque  haec  eo  diligentius  explicanda  sunt,  quod 
e\  liisce  Spiritus  Sancti  donis,  christianae  vitac  prae- 
eepta  haurimas ,  scr.tircque  possmnus,  an  Spiritus  San- 
ttus  in  nobis  si*.  Verum  prae  caeteris  cjus  nmplissimis 
muneribus,  gratia  illa  pracdicanda  est,  quae  nos  justos 
facit,  signatque  Spiritu  promissionis  Sancto  ,  qui  est 
pignufl  hnercditatis  nostrae.  Haec  enim  mentcm  nostram 
arctissimo  amoi  is  vinculo  Deo  jungiti  ex  quo  fit ,  ut 
sommo  pietatis  studio  accensi,  novam  vitnm  instifunmus. 
nc  natarae  divinne  participes  effccti,  Filii  Dci  nomine- 
mur.  ct  vcrc  sinuis. 

C  A  P  U  T  II 

ExpUeatio  articuli  de  Ecctcsia  $  qnam  hodie  ncccssa- 
ria  sit  §.  145  ;  de  Ecctesiae  nomine  *  et  cjus  parti- 
Ims  i4(> —  163 proprietates  Ecclesiae  verae, 
quibus  a  fatsis  Ecclcsiis  discernitur,  quac  sunt:  una. 
sancta ,  calliotica.  ct  apostolica  §.154 — 160;  eur 
Ecctesiam .  et  non  in  Ecctesiam  eredcrc  dicamur 
%  161  -lb3. 

§.  145.   C  r  e  d  o  s  a  n  c  t  a  m  E  c  c  1  e  s  i  a  m  e  a  t  h  o  - 
licam.    Qaaata  di%entia  curare  Pastores  debeant,  al 


430 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  ni  a  n  u  s. 


hujiis  noni  Artieuli  veritatem  fidelibus  explicent,  si  duo 
potissinmm  considerantur ,  facile  cognosci  poterit.  Pri- 
mum  enim,  teste  Sancto  Augustino  (Conc.  in  Psalmum 
XXX.  C.2.) ,  Prophetae  planius  et  apertius  de  Ecclesia, 
quam  de  Christo  locuti  sunt,   cum  in  eo  multo  plures 
errare  ac  decipi  posse,  quam  incarnationis  sacramento, 
praeviderent.    Neque  enim  defuturi  erant  impii,  qui  ad 
simiae  imitationem ,  quae  se  hominem  esse  fingit,  solos 
se  Catholicos  esse  profiterentur,  et  catholicam  Ecclesiam 
apud  se  tantum,  non  minus  nefarie  ,  quam  superbe  af- 
firmarent.    Deinde,  si  quis  hanc  veritatem  firmo  animo 
conceptam  habuerit,  facile  horrendum  haeresis  pericu- 
lum  efFugiet.    Non  enim,  ut  quisque  primum  in  fide  pec- 
carit,  Haereticus  dicendus  est;  sed  qui  Ecclesiae  auto- 
ritate  neglecta,  impias  opiniones  pertinaci  animo  tuetur. 
Cum  igitur  fieri  non  possit ,  ut  aliquis  se  haeresis  peste 
commaculet,  si  iis  fidem  adhibeat,  quae  in  hoc  articulo 
credenda  proponimtur,  curent  omni  studio  Pastores,  ut 
fideles,  cognito  hoc  mysterio,  contra  adversarii  artes 
muniti ,  in  fidei  veritate  perseverent.    Pendet  autem  hic 
articuius  a  superiori;  quia  cum  jam  demonstratum  sit, 
S])iritum  Sanctum  omnis  sanctitatis  fontem  et  largito* 
rem  esse,  nunc  ab  eodem  Ecclesiam  sanctitate  donatam 
confitemur. 

§.  146.     Ac   quoniam  Ecciesiae  vocem  Latini  a 
Graecis  mutuati.  post  divulgatum  Evangelium  ad  res  sa- 
cras  transtulerunt,  quam  vim  habeat  lioc  vocabulum,  ape- 
riendum  est.    Significat  autem  E  c  c  1  e  s  i  a  evocationem: 
verum  Scriptores  postea  usurparunt  pro  Concilio  et  Con- 
cione.    Neque  vero  refert,  utruin  populus  ille  veri  Dei, 
an   falsae  religionis  cultor  extiterit.     In  Actis  enim 
(Actor.  XIX,  o9.)  de  Ephesino  populo  scriptum  est,  cum 
Scriba  turbas  sedasset,  dixisse :  8i  quid  aufem  alterius 
rei  quaerilis ,  in  legifima  Ecclesia  poterit  absolvi.  Le- 
gitimam  vocat  Ecclesiain  populum  Ephesinum,  Dianae 
cultui  addictum.    Neque  solum  gentes,  quae  Deiim  non 
noverunt,  sed  etiam  malorum  et  impiorum  hominum  con- 
cilia  interdum  Ecclesia  nominantur.    Odiri,  inquit  Pro- 
phcta  (Psalm.  XX  V,  5.) ,  Ecclcsiatn  malignanthim ,  et 
cum  imjuis  non  scdebo.    Communi  vero,  deinde  Sacra- 
rum  Scripturarum  consuetudine  haec  vox  ad  rempubli- 
cam   ehristianam ,   fideliumque   tantum  congregationes 
significandas  iHsufpata  est .  qui  scilicet  ad  lucem  veri- 
tatis,  et  Dei  notitiam  per  fidem  vocati  sunt,  ut  rejectis 


Libor  L    Parfl  III.    Caput  II.  431 


ignor&ntiae  ot  errumm  tenebris,  Deum  verum  et  vivum 
pie  et  sancte  colant,  illique  ex  toto  corde  inserviant 
Atqne,  nt  unlco  verbo  liaec  res  tota  absolvatnr.  Eccle- 
sia .  ut  ait  Sanctus  Augustinus  (iu  Psafm.  CXLIX.)  est 
jbopulus  fidelis  per  universnm  orbem  dispersus. 

§.  147.  Nec  vero  levia  mysteria  in  hoc  vocabulo  con- 
tinentur.  Etenim  in  e  v  o  ca  ti o n  e .  quam  Ecclesia  si^ni- 
ficat .  statim  divinae  gratiae  benignitas  et  splendor  eln- 
oet,  intellis^musque  Ecclesiam  ab  aliis  rebus  publicis 
maxime  differre.  Illae  enim  humana  ratione  et  pruden- 
tia  nituntur .  haec  autem.  Dei  sapientia  et  consilio  con- 
siituta  est  Vocavit  enim  nos  intinio  quidem  Spiritus 
Saneti  afilatu .  qui  corda  hominum  aperit :  extrinsecus 
autem  Pastorum  et  Praedicatorum  opera  ac  ministerio. 
Praeterea  .  ex  hac  vocatione  quis  nobis  finis  propositus 
esse  debeat :  nimirum  aeternarom  rerum  cognitio  et  pos- 
sessio,  is  optime  perspiciet,  qui  animadverterit.  cur 
olim  fidelis  populus  sub  le«;e  positns.  Synagoga.  id  est, 
Congregatio  diceretur.  Nam,  ut  docet  Sanctus  Augusti- 
nus  (in  Psalm.  LXXVll  et  LXXXL) ,  hoc  ei  nomen 
hnpesitum  est,  quia  pecudum  more,  quibus  magis  con- 
gregari  convenit .  terrena  et  e<aduca  tantum  bona  specta- 
ret.  Quare  merito  christianus  populus ,  non  Synagoga, 
sed  Ecclesia  dicitur:  quia.  terrenis  et  mortalibus  rebus 
contemptis ,  coelestes  et  aeternas  tantummodo  con- 
sectatur. 

§.  148.  Multa  praeterea  nomina .  quae  plena  sunt 
mysteriis,  ad  christianam  rempublicam  signtficandam 
traducta  sunt.  Nam  et  domus  et  aedificium  Dei  ab 
Apostolo  vocatur.  Si  tarrlavcro ,  inquit  ad  Timotheum 
(\  Tim.  III.  15.J ,  ut  srias  gmo  modo  oporteat  tc  iu 
domo  Dri  conversari.  rpiae  cst  Eeclesia  Dei  riri,  co- 
himna  ct  frmamcutnifi  rcritatis.  Domus  autem  Ecclesia 
idcirco  appellatur,  quia  sit  veluti  una  familia.  quam 
unus  paterfamilias  moderatur,  et  in  qua  est  bonorum 
Omnium  spiritualium  communio.  Dicitur  etiam  grex 
ovium  Christi,  quarum  ille  ostium  est  et  Pastor  (Ezech. 
XWIV.  Jok.  X.).  Vocatur  Sponsa  Christi :  DesponrM 
ros  uni  uro  virginem  castam  exhibere  Christo .  inquit 
Apostohis  nd  Corinthios  (2  Cor.  XI,  2 .).  Idem  ad  Ephe- 
sios  (Ephes.  V,  25.3*2.^:  Viri,  dilirjite  nxores  rrstras, 
sicut  ct  Christus  rtilcxit  Ecclesiam:  ac  de  Matrimonio  : 
Sacramentum  koc,  inquit,  magnum  est ,  cgo  autcm  dico 


Cateehismus  R o m a n u 


in  Ckristo,  et  in  Ecclesicu  Dicitur  denique  Ecclesia 
corpus  Christi,  ut  ad  Ephesios,  et  Colossenses  licet  videre 
( Ephes.  I,  13.  Coloss.  I,  18.,).  Et  haec  singula  plurimum 
valent  ad  fideles  excitandos,  ut  se  dignos  immensa  Dei 
clementia  et  bonitate  praebeant,  qui  eos,  ut  populus 
Dei  essent,  elegit* 

§.  149.  His  vero  explicatis ,  necesse  erit  singulas 
Ecclesiae  partes  enumerare,  earumque  dilFerentias  do- 
cere,  quo  magis  Deo  dilectae  Ecclesiae  naturam,  pro- 
prietates,  dona  et  gratias  populus  percipiat,  et  ob  eam 
causam  sanctissimum  Dei  numen  laudare  nunquam  inter- 
mittat.  Ecclesiae  autem  duae  potissimum  sunt  partes,  qua- 
rum  altera  triumphans ,  altera  militans  vocatur.  T  r  i  u  m  - 
p  h  a  n  s  est ,  coetus  ille  clarissimus  et  felicissimus  beato- 
rum  spirituum,  et  eorum,  qui  de  mundo,  de  carne,  de 
iniquissimo  Daemone  triumpharunt ,  et  ab  hujus  vitae 
molestiis  liberi  ac  tuti ,  aeterna  beatitudine  fruuntur. 
Militans  vero  Ecclesia,  est  coetus  omnium  fidelium,  qui 
adhuc  in  terris  vivunt :  quae  ideo  miiitans  vocatur,  quod 
illi  cum  immanissimis  hostibus,  mundo,  carne,  Satana, 
perpetuum  sit  bellum.  Neque  idcirco  tamen  flaas  essc 
Ecciesias  censendum  est ,  sed  ejusdem  Ecclesiae ,  ut 
antea  diximus ,  partes  duae  sunt ,  quarum  una  anteces- 
sit  et  coelesti  patria  jam  potitur :  altera  indies  sequitur, 
doncc  aliquando  cum  Saivatore  nostro  conjmicta,  in 
sempiterna  felicitate  conquiescat. 

§.150.  Jam  in  Ecclesia  militanti  duo  sunt  homi- 
num  gcnera,  bonorum  et  improborum,  et  improbi  qui- 
dem  eorundem  Sacramentorum  participes,  eandem  (juo- 
que,  quam  boni,  fidem  prolitentur,  vita  ac  moribus 
disskniles:  boni  vero  in  Ecclesia  dicuntur  ii,  qui  non 
solum  fidci  Professione  et  Communione  Sacramentorum, 
sed  etiam  Spiritu  gratiae  et  charitatis  vinculo  h*ter  se 
conjuncti  et  coiligati  sunt ,  de  quibus  dicitur  (i  Tim, 
/J#-19.J:  Cognoril  Dominus,  qui  simt  ejus.  Possunt  vero 
etiam  homines  aliquibus  conjecturis  opinari ,  quinam 
sint ,  qui  ad  hunc  piorum  hominuni  numerum  pertineant, 
certo  autem  scire  minime  possunt.  Quare  existimandum 
non  est,  Christum  Salvatorem  de  hac  Ecclesiae  parte 
locutum  esse ,  cum  ad  Ecclesiam  nos  remisit^  eique  ut 
l^areamus,  praeccpit  (MaUh.\XVllI ,  17.).  Nam  curii 
iila  sit  incogiiita,  cui  certum  esse  poterit,  ad  cujus  judi- 
cium  confugiendum ,  et  cujus  autoritati  obtemperanduin 


\ 


Libcr  L    Pars  IIL    Caput  IL  433 


sH  ?  Bonoa  tgttnr  et  improbos  Ecclesia  complectitur, 
quemadmodom  et  Divinae  Literae  et  Sanctorum  Virorum 
scripta  testantur.  In  quam  sententiam  scriptum  est  illud 
Apostoli  (Epkes*  IV,  -L) :  Unum  eorpus ,  ct  unus  spi- 
ritus. 

§.  151.  Haec  autem  Ecclesia  nota  est,  urbiquc  supra 
monlcm  sitpe  (Matth.  V,  14.)  comparata,  quae  undique 
conspicitnr.  Nam  cum  illi  ab  omnibus  paremlum  sit? 
cognoscatur  necesse  est.  Neque  bonos  tantum  sed  malos 
i  tiam  complectitur ,  ut  multis  parabolis  Evangelium  do- 
cet:  veluti  cum  regnum  coelorum,  id  est,  militantem 
Ecclesiam,  simile  esse  sagenae  in  mare  missae  comme- 
morat :  vel  agro,  in  quo  zizania  supersemiuata  sunt 
(Matth.  XIII.):  vcl  arcae,  in  qua  frumentum  cum  paleis 
continetur  (Matth.  III.) :  vel  decem  virginibus  partini 
fatuis,  partim  prudentibus  (Mattlu  XXV?).  Sed  midto 
ante  etiam  in  arca  Noe,  qua  non  solum  munda  sed 
etiam  immnnda  animantia  concludebantur ,  hujus  Ecclo- 
siac  figuram  et  similitudinem  licet  intueri.  Quamvis 
autem  bonos  et  malos  ad  Ecclesiam  pertinere  catholiea 
fides  vere  et  constanter  affirmet,  ex  iisdem  tamcn  fidei 
regulis  Sdelibus  explicandum  est,  utriusque  partis  diver- 
sam  adinodum  rationem  esse.  Ut  enim  paleae  cum  fru- 
mento  in  area  confusae  sunt ,  vel  interdum  membra 
vurie  intermortua  corpori  conjuncta;  ita  etiam  mali  in 
Ecclesia  continentur. 

§.  152.    Ex  quo  fit ,  ut  tria  tantummodo  hominum 
kencra  ab  ea  cxcludantur :  primo  Infideles,  deindc  Hac- 
[retici  et  Schismatici .  postremo  Excommunicati.  Etlinici 
quidein .  quocl  in  Ecclesia  nunquam  fueruut ,  neque  eani 
,  mquam  cognovcront ,  ncc  ullius  Saoramenti  participes 
|  n  popnli  christiani  societate  facti  sunt;  Ilaeretici  vero 
itque  Schismatici,  quia  ab  Ecclesia  descivernnt  Neque 
:nim  illi  magis  ad  Ecclesiam  spectant,  quam  transfugae 
id  exercitum  pertineant,  a  quo  defecerunt    Non  negan- 
lum  tanien .  quin  in  Ecclesiae  potestate  sint.  ut  qui  ab 
a  in  judicium  vocentur,  puniantur  et  anathemate  dam- 
icntur.    Postremo  etiam  Excommunicati ,  quod  Ecclesiae 
udicio  ab  ea  exclusi,  ad  illins  communionem  non  per- 
ineant,  donec  resipiscant.    De  caeteris  autem  quamvis 
>'  mprobis  et  sceleratis  hominibus,  adhuc  eos  in  Ecclesia 
Iberseverare  dubitandum  non  est:  idqne  fideKbus  traden- 
luni  assidue,  ut  si  forte  Ecclesiae  antisritum  vita  Jla- 

•28 


434 


C a t c c h s mu s  li o m  a n u 


gitiosa  sit ,  eos  tamen  in  Eeclesia  esse ,  nec  propterea 
qnidquam  de  eorum  potestate  cletrahi  certo  sibi  per- 
suadeant. 

g.  153«  Verum  universae*  etiam  Ecclesiae  partes, 
Efcclesiae  uomine  significari  soleut,  ut  cum  Apostolus 
Eeclesiam,  quae  est  Corinthi ,  Galatiae,  Laodicensimn, 
Thessalonicensium  nominat  (2  Cor.  I.  1  Cor.  XV 1. 
Coloss.  IV.  1  Thess.  I.)  privatas  etiam  fidelium  familins 
Ecclesias  vocnt.  Nam  Priscne  et  Aquilae  domesticnm 
Ecclesiam  salutari  jubet  (Bom.  XVI,  6.)  :  item  alio  in 
loco  (1  Cor.  XV L  19.):  Satutant  vos ,  inquit,  in  Do- 
mino  mulium  Aqutia  et  Pnscilla  cum  domestica  sua 
Ecclesia.  Ad  Philemonem  etiani  scribens ,  eandem  vo- 
cem  usurpavit.  Iuterdum  quoque  Ecclesiae  nomine,  ejus 
Praesides  ac  Pastores  significantur :  Si  te  noii  audierit, 
inqiut  Christus  (Mattli.  XVIII,  17.),  dic  Ecclesiae:  quo 
in  loco  Praepositi  Ecclesiae  designantur.  Sed  locus 
etiam ,  in  quem  populus,  sive  ad  concionem,  sive  ali- 
cujus  rei  sacrae  causa  convenit  ■,  Ecclesia  appellatur 
(\  Cor.  XI,  \S.)i  Praecipue  vero  in  hoc  articulo  Eccle- 
sia,  boiioruni  simul  et  malorum  multitudinem,  nec  prae- 
jsides  solum,  sed  eos  etiam,  qui  parere  debent,  significat. 

§.  154.  Aperiendae  autem  sunt  fidelibus  hujus  Eccle- 
siae  proprietates,  ex  quibus  licebit  agnoscere,  quanto 
beneficio  a  Deo  affecti  sint,  quibus  contigerit  in  ea 
nasci.  atque  educari.  Prima  igitur  proprietas  in  Sym- 
bolo  Patrum  describitur,  ut  Una  sit:  Una  enim ,  inquit 
( Cantic.  VI,  S.) ,  est  columba  mea.  Una  est  speciosa 
mea.  Vecatur  autem  Una  tanta  hominum  multitudo, 
quae  tam  longe  lateque  dhTitsa  est,  ob  eas  causas,  quae 
ab  Apostolo  ad  Ephesios  (Ephes.  IV,  6.)  scriptne  sunti 
unum  enim  Dominum,  uuam  /idem,  unam  baptisma  tnn- 
tum  csse  prnedicnt.  Unus  est  etinm  ejus  rector  nc  gu- 
bernator,  nivisibilis  quidem  Christus,  quem  aetemus 
Pater  dedit  Cnput  super  omnein  Ecclesinm,  qune  est 
corpus  ejus. 

§.  155.  Visibilis  autem  is^  qui  Romnnnm  Cnthe- 
drnm  Petri  Apostolornm  Principis  legitimus  successor, 
tenet:  de  quq  fuit  illa  omnium  Patrum  ratio  et  sententia 
consentiens,  hoc  visibile  Caput  ad  unitatem  Ecclesiae 
constituendam  et  conservandam  necessarium  fuisse.  Quod 


Liber  L    Pars  III.    Caput  II. 


435 


praeclare  ct  vidit  et  scripsit  S.  Ilicronymus  contra  Jo- 
viniamnn  (Lih.  I.  rirca  mcd.)  iis  verbis:  Lmjjs  cfigitur, 
ni  Capiie  constituto .  schismatis  tollalur  orcasio.  Et 
ad  Damasum  ( Epist.  LVII.) :  Facessat  inridia ,  Romani 
cnlminU  recedat  ambitio,  eum  succcssore  piscatoris  et 
disripulo  crucis  loguor*  Ego  nullum  primum.  nisi  Ciri- 
stum,  sequens,  beatitudine  tuac,  id  cst>  Cathedrae  Pc- 
tri,  communione  consortior.  Super  iUam  pctram  acdi- 
jicatam  Ecclesiam  scio.  Quicumque  extra  hanc  domum 
agmtm  comcdcrit .  profaiius  est :  Si  quis  in  arca  Noae 
uon  fucrit,  pcribit ,  rcgnantc  diluvio.  Quod  ct  longo 
antea  ab  Irenaeo  (Lib.  111.  contra  hacres.  C.o.)  proba- 
tnr.  et  Cypriano  (de  Simpiirit.  Praclator.  sire  dc  Inifate 
Ecclesiae)  y  qui  de  unitate  Ecclesiae  loquens,  ait:  Lo- 
quitur  Dominus  ad  Pctrum:  Ego  (Petre)  dico  tibi,  quia 
tu  cs  Prlrus,  ct  super  hanc  petram  aediftcabo  Eccle- 
n  meam.  Suner  Unum  aedificat  Ecclesiam :  et  quam- 
vis  Apostolis  omnibus,  ]>ost  resurrectionem  suam,  parem 
potestatem  t.ilmat.  et  dicat  (Ioh.  XX,  21.  2'2.)  :  Sicut 
misit  me  Pafcr,  et  cgo  mitfo  i*os:  accipiie  Spirifum 
Sanctum  :  tamein  ut  unitatem  manifestaret,  unitatis  ejus- 
dem  Origenem*  ab  uno  incipientem,  autoritate  sua  dis- 
posuit  etc.  Optatus  deinde  Milevitanus  ait  (Init.Libr.  11. 
conlra  Parmen.  Donatist.)  :  Ignorantia  fibi  adscribi  nou 
poirst .  scienti  in  vrbc  llomana,  Pelro  primo  Cathedram 
episcopalem  esse  collalam,  ia  fjua  scderit  omniiim  Apo- 
stoiorum  raput  Pctrus ,  iii  quo  uno  Cathedrae  nnitas 
ab  omnibus  servaretur s  ne  cacteri  Apostoti  singulas  sibi 
quisOue  drfcndcrrnf.  ut  jam  Schismaticus  ct  pracrarira- 
tor  essct,  qui  contra  singnlarcm  Cathedram,  alteram 
collocareL  Post  vero  Basilius  sic  scriptum  reliquit 
(Uomil.  XXIX..  quae  estde  Poenitcntia)  :  ..Petrus  collo- 
catus  est  in  fundamento ,  dixit  enim:  Tu  cs  Christus 
filius  Dei  vivi;  et  vicissim  audivit,  se  esse  pctram.  Li- 
cet  enim  petra  esset,  non  tamen  petra  erat.  ut  ChristUs. 
Nam  Christus  vere  immobilis  petra,  Petrus  vero  propter 
petram.  Dignitates  enim  suas  Deus  largitur  afiis: 
vSacerdos  est,  et  facit  Sacerdotes,  petra  est,  et  pe- 
tram  facit ;  et  quae  sua  sunt.  largitur  servis  suis.- 
Postremo  vero  S.  Ambrosius  ait:  ,.Si  quis  objiciat, 
Eccb  siam,  nno  capite  et  sponso  JesulChristo  cOntentam, 
praetftrea  mdlum  requirere,  in  promptu  responsio  fcst 

38  * 


Catechismus  Romaiius. 


Ut  emm  Christum  Dominum  singulorum  Sacramemorum 
non  solum  autorem,  sed  intimum  etiam  praebitorcm  ha- 
bemus  (nam  ipse  est  qui  baptizat,  et  qui  absolvit,  et 
tamcn  is  homines  Sacramentorum  externos  ministros 
instituit) :  sic  Ecclesiae ,  quam  ipse  intimo  Spiritu  re- 
git,  hominem  suae  potestatis  Vicarium  et  ministruni 
praefecit." 

§.  156.  Nam  cum  visibilis  Ecclesia ,  visibili  capite 
egeat:  ita  Salvator  noster  (MattJi.  X,  16. -17.  JoJt.  I. 
Actor.  I.)  Petrum  universi  fidelium  generis  caput  et  pa- 
storem  constituit,  cum  iili  oves  suas  pascendas  verbis 
amplissimis  (loh.  XXI T  16.  17.)  commendavit  ■,  ut  qui 
ei  successisset,  eandem  plane  totius  Ecclesiae  regendae 
et  gubernandae  potestatem  habere  voluerit.  Unus  prac- 
terea,  idemque  est  Spiritus,  inquit  Apostolus  ad  Co- 
vinthios  (l  Cor.  XII.)  qui  fidelibus  gratiam  perinde* 
atque  anima  corporeis  membris  vitam ,  impcrtitur.  Ad 
quam  unitatem  servandam  cum  Ephesios  hortaretur ,  in^ 
qnit  (  Ephes.  I  V,  3.  A.) :  SoUiciti  servare  uniiatem  spiri* 
tus  in  rincvio  pacis:  iinum  corpus ,  et  unus  spiritus* 
Quomadmodum  enim  humanum  corpus  multis  constat 
mombris,  caque  ab  una  anima  aluntur,  quae  oculis  vi^- 
sum ,  auribus  auditum ,  et  aliis  sensibus  diversas  vircs 
subministrat :  ita  corpus  Christi  mysticum,  quod  est 
Ecclesia ,  ex  multis  fidelibus  compositum  est.  Una  quo- 
que  Cst  spes,  ut  in  eodem  loco  idem  Apostolus  testaturj 
^sd  quam  vocati  sumus:  siquidem  omnes  eandem  renij 
ucmpe  aeternam  et  beatam  vitam,  speramus.  Una  est 
deniquc  fides,  quae  omnibus  tenenda  est,  ac  prae  se 
ferenda.  Non  sint,  inquit  Apostolus  (1  Cor.  I,  10.),  in 
vobis  sckismata:  atque  unum  Baptisma  (Ep/ies.  IV,  6.)> 
qaod  quidem  cst  christianae  fidei  Sacramentum. 

§.  157.  Altera  proprictas  Ecclesiae  est,  ut  sit 
Saneta:  quod  a  Principe  Apostolorum  acccpimus  eo 
loco  (l  Pcfr.  II;  9.):  Vos  antem  genus  electiun ,  gens 
sancta.  Appellatur  autem  sancta,  quod  l)eo  censecrata 
dcdicataque  sit.  Sic  cnim  caetera  hujuscemodi ,  quam- 
quam  corporea  smt,  sancta  vocari  consueverunt,  cum 
divino  cultui  addicta  et  dedicata  sunt.  Cujus  gencris 
sunt  in  iege  veteri  vasa ,  vestes  et  altaria :  in  qua 
primOgeniti  quoque,  qni  Deo  altissimo  dedicabantura 
sancti  sunt  appeliati.  Nec  mirum  cuiquam  videri  debct, 


Liber  f.    Pars  III.    Caput  II. 


437 


Ecelrsiam  dici  sanctam,  tamctsi  multos  peccatorcs  eon- 
liiu  at.  Sancti  cnim  vocantnr  fidelcs .  qni  populus  Dei 
cliVcri  sunt,  quive  se,  fide  ct  bnptismate  suscepto, 
Chrlsto  ceosecrarunt :  quamquam  in  multis  oHcndiinf.  e( 
quae  polliciti  sunt,  non  praestant;  quemadmodum  etiam, 
qui  artem  aliqaam  profitentur,  etsi  artis  praccepta  non 
servant,  nomen  tamcn  artificum  rctinent.  Qaare  D.  Pau- 
lusCorinthios  sanctificatos  et  sanctos  appellat  (i  Cor.  I.J, 
in  quibus  nonnullos  fuisse  perspicuum  est,  quos  ut  car- 
nales  ct  gravioribus  ctiam  nominibus  acritcr  objurgat. 
fSancta  etiam  dicenda  cst,  quod  veluti  corpus  cum 
sancto  capite  Christo  Domino,  totius  sanctitatis  fontc, 
conjun^itur.  a  quo  Spiritus  Sancti  charismata,  ct  divinae 
bonitatis  divitiae  diiiunduntur  (Ephcs.  IV.).  Praeclare 
Sanctus  Augustinus  (ui  Psatm.  LXXXV.)  interpretans 
verba  iila  Prophetae :  C  u s  t o  d  i  n  n i m a m  meam.  q u o  - 
niam  sanctus  sum:  Audcat,  inquit,  ct  corpus  Christi, 
audcat  ct  nnus  Ulc  homo ,  clamans  a  finibns  tcrrnc  cum 
capite  suo  diccrc ,  sanctus  sum  :  acccpit  enivi  graJiam 
sanctitatis,  gratiam  Baplismi,  et  rcmissionis  pcccatorum. 
Ac  paulo  post:  Si  Christiani  omncs  ct  fidclcs,  in  Christo 
baptizati,  ipsum  inducrvnt .  «bte(  Apostotus  dicif :  Quot- 
quot  in  Chrisfo  baptizaii  estis^  Christum  indttislis:  si 
mcmbra  sunt  facta  corporis  ejus9  ct  dicunt.  sc  Sanctos 
•non  cssc ,  capifi  ipsi  faciunt  injuriam ,  rujus  membra 
sancla  sunt.  Accedit  etiam,  quod  sola  Ecclesia  legiti 
lnum  sacrificii  cultum,  et  salutarcui  habct  Sacramento- 
rura  usum.  pcr  quae.  tanquam  eflicacia  divinac  gratiac 
instrumcMtta,  Deus  veram  sanctitatem  cfficit,  ita,  ut 
quicUnoue  verc  sancti  sunt.  extra  hanc  Ecelesiaui  esse 
non  possint.  Patct  igitur,  Ecclcsiam  cssc  sanctam  .  ac 
sanctam  quidcm ,  quoniam  corpus  cst  Christi,  a  UUo 
sanctilicatur ,  cujusque  sanguine  abluitur. 

§.  158.    Tcrtia  proprictas  Ecelcsiae  ca  cst,  ut  Ca 
tholica,  nenipe  universalis,  vocetur:  quae  appellatio 
vere  ilh  tributa  cst.  quoniam,  ut  tcstatur  Sanctus  Au- 
gustmus  (Scrm.  CXXXI  ct  CLXXXI.  dc  tempore  et 
Episi.  CLXX  ct  CLXVl.)  ,  a  soKs  ortu  usque  ad  oc 
casum,  unius  fulci  splendore  diifunditur.    Nequc  eni  n, 
ut  in  humauis  Rebuspublicis  aut  M:\erotieorum  converitt- 
bcs,  unius  tantum  regni  terminis ,   aut  uno  hominum 
geucre.  Ecclesia  dcfinita  est ;  verum  omncs  homines, 
ave  mascuti  sive  foemiuae,  charitatis  sinu  ooraplectiturt 


438 


Catechismus  Boinanus. 


Quare  scriptum  est  (Apoc.  V,  9.  10J  :  lledemisti  nos 
Deo  in  sangvine  tuo  ex  omni  trihu,  et  lingua,  et  populo, 
et  natione.  et  feeisti  nos  Deo  nostro  rcjnum.  De  Eccle- 
sia  dicit  David  (Psahn.  II,  8,):  Postvia  a  me,  et  dabo 
iibi  gcntes  I  <<ereditatcm  tuam ,  ct  possessionem  tuam 
terminos  lerrae;  itcm  (Psalm.  LXXX,  4.  5.J  :  Memor 
ero  iiaab  et  Babylonis ,  scicntium  me ;  et  Homo  natus 
cst  in  ea.  Praeterea  omnes  fideles^  qui  ab  Adam  in  lmnc 
usque  diem  fuerunt,  quive  futuri  sunt,  quamdin  mundus 
extabit,  veram  fidem  profitentes,  ad  eandem  Eeclesiam 
pertinent ,  quae  super  fnndamento  Apostolorum  fundata 
est.  ac  Prophetarum  ,  qui  omnes  in  illo  lapide  angulari 
Christo  ( Eph.  II,  20.)  ,  qui  fecit  utraque  unum  ,  et  pa- 
cem  iis,  qui  prope,  et  iis  qui  longe,  anmmciavit ,  con- 
stituti  sunt  et  fundati.  Universalis  etiam  ob  eam  causam 
dicitur,  quod  omnes,  qui  salutem  aeternam  consequi 
cupiunt,  eam  tenere  et  amplecti  debeant,  non  secus  ac 
qui  arcam,  ne  diluvio  perirent,  ingressi  sunt.  Kaec 
igitur  veluti  certissima  regula  tradenda  est ,  qua  vera  et 
falsa  Ecclesia  judicetur. 

§.  159.  Sed  ex  origine  etiam,  quam  revelata  gratia 
ab  Apostolis  ducit ,  Ecclesiae  veritatem  agnoscimus : 
siquidem  ejus  doctrina  veritas  est,  non  recens,  neque 
nmic  primum  orta,  sed  ab  Apostolis  jam  olim  tradita, 
et  in  omnem  orbem  terrarum  disseminata.  Ex  quo  fif, 
ut  nemo  dubitare  possit ,  impias  Haereticorum  voces 
ionge  a  verae  Ecclesiae  fide  abesse,  ciim  doctrinae 
Ecclesiae,  quae  ab  Apostolis  ad  Iianc  diem  praedicata 
est,  adversentur.  Quare ,  ut  omnes  intelligerent ,  quae- 
nam  sit  Ecclesia  Catholica,  Patres  in  Symbolo  illud 
divinitus  addiderunt,  Apostolicam.  Etenim  Spiritus 
Sanctus ,  qui  Ecclcsiae  praesidet  \  eam  non  per  aliud 
genus  ministrorum,  quam  per  apostolicum,  gubernat. 
Qui  Spiritus  primum  quidem  Apostolis  tributus  est,  dc- 
indc  vero  summa  Dei  behignitate  semper  in  Ecclesia 
mansit.  Sed  quemadmodum  haec  una  Ecclesia  errare 
non  potest,  in  fide  ac  morum  disciplina  tradenda,  cuni 
a  Spiritu  Sancto  gubernetiir:  ita  caetcras  omnes,  quae 
sibi  Ecclesiae  jiomen  arrogant ,  ut  quae  Diaboli  spiritu 
clucantur,  in  doctrinae  et  morum  perniciosissimis  erro- 
ribus  versari  necesse  est. 

g.  160.  Sed  quoniam  magnam  vim  habent  figurae 
Veteris  Testamenti,  ad  excitandos  fidelium  anhnos,  revo- 


Libcr  L    Pars  III.    Gaput  II. 

oa  n  d  a  mq  u  o  renini  ^nlcherrimarum  momoriam ,  ctijus  rei 
potissimnm  capgft  Apostoli  hjs  usi  sunt;  illam  quoque 
doctriijae  pnrfem,  qur.e  magnas  utilitates  hahet ,  Pa- 
rochi  Don  praetermiftent.  In  his  autem  illastrem  signi- 
ficationem  habet  arca  Nbe:  quae  ob  eam  re:n  tautum 
divino  jussu  Construeta  est ,  ut  nullus  dubitandi  locus 
relinquatur,  quin  Ecclesiam  ipsam  signifieet.  quam  Deus 
sic  constituit,  ut  quieunque  per  Baptismum  illam  iu- 
grederentur,  ab  omni  mortis  aeternae  periculo  tuti  esse 
possent :  qui  vero  extra  illam  essent :  quemndmodum 
iis  evenit,  qui  in  arcam  recepti  non  tunt:  stiis  seeleri- 
bus  obruerentur.  Alia  figura  est5  magna  illa  civitas 
Hierusalem,  cujus  nomine  Scripturac  saepius  sanctam 
Ecclesiam  signiBcant  Xiniirum  in  il]a  soja  pSferre  Deo 
sacrificia  licebat:  quia  in  sola  etiam  Dei  Eeciesia,  ne- 
que  extra  eam  usquam ,  verus  culfus,  verumque  sacri- 
licium  reperitur.  quod  Deo  placere  ullo  jnodo  possit. 

§.  161.  Jam  Ulud  etiam  extrcmo  loco  de  Ecclesia 
docendum  erit.  quanam  ratione  nos  credere  Ecelesiam, 
ad  articulos  fidei  pertineat.  Nam,  etsi  quivis  ratione 
et  sensibus  percipit,  Ecclesfam,  id  est  .  homimun  con- 
ventuni,  in  terris  essc,  qui  Cliristo  Doinino  addicti  ct 
eonseerati  sunt;  neque  ad  eam  rem  animo  conbipiendam 
fide  opus  essc  videatur,  eum  uee  Judaci.  nec  Turcae 
quidem  de  eo  uubitent ;  tameu  illa  mysteria ,  quae  in 
Saneta  Dei  Ecclesia  contineri  partim  deolnratum  est, 
partim  in  Sacramente  (^rdtnrs  explieabitur ,  mens  fine 
tantmnmodo  ilmstrata  .  non  ullis  rationihus  convieta  in- 
telligere  potest.  Cum  igitur  hic  articnlns  non  minus 
quam  eaeteri  intelligentiae  nostrae  facultatem  et  vires 
saperet  ,  jure  optimo  confitemttr,  nos  Ecelesiae  ortum, 
inunera  ,  et  dignitatem  non  humana  ratione  cognoscere, 
sed  fidei  ocnlis  intueii, 

g.  162.  Neque  enim  homines  liujus  Ecclesiae  autores 
fuemnt,  sed  Deus  ipse  immortalis,  qui  eam  super  fir- 
missknani  petram  aedificavit .  teste  Propheta  ( Psalm. 
L XXXVI,  ?>.)  :  Ipse  fnndaxil  &im  Altissimus;  quam  ob 
causam  haereditas  Dei,  et  Dei  popujus  appeUatur  (Psalm. 
//.  S.  Hoseae  II,  i\-L.).  Nec  potestas,  quam  accepit, 
humana  e  t.  se«l  divino  munere  tributa,  Quare,  quem- 
admodam  naturae  viribiis  comparari  non  potest,  ita 
etiam  fide  solum  intellii;imus,  iu  Ecclesia  claves  regui 
coeloram  e*>se,  eique  potcstatem  peccato  remittendi, 


440 


Catcclusmus 


R  o  m  a  n  u  s. 


excommunicandi ,  verumque  Christi  corpus  consecrandi 
traditam :  deinde  cives,  qui  in  ea  morantur,  non  ha- 
bere  kic  civitatem  permanentem ,  sed  futuram  inquircrc 
(Ilebr.  XIII,  14.;. 

§.  163.  Unam  igitur  Ecclesiam,  Sanctam  et  Catho- 
iicam  esse,  necessario  credendum  est.  Tres  enim  Tri- 
nitatis  Personas,  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  Sanctum, 
ita  credimus,  ut  in  eis  fidem  nostram  collocemus.  Nunc 
autem  mutata  dicendi  forma,  sanctam.  et  non  in  sanctam 
Ecclesiam ,  credere  profitemur ;  ut  hac  etiam  diversa 
loquendi  ratione,  Deus  omnium  effector  a  creatis  rebus 
distinguatur:  praeclaraque  illa  omnia,  quae  in  Eccle- 
siani  collata  sunt,  beneficia,  divinae  bonitati  accepta 
referamus. 

CAPUT  01. 

De  altera  noni  Articuli  parte  §.  164.  Bona  Ecclesiac 
divinitus  communicata ,  ut  sunt  fructus  Sacramen- 
torum  et  bonorum  operum ,  communia  esse  bonis  et 
malis  in  ea  pei:manentibus  t  quamris  dissimiUter 
§.  165 — 168.;  communes  item  esse  quodam  modo 
gratias  gratis  datas  3  et  externa  bona  temporalia 
1  169. 

§.164.  San  ctorum  Communionem.  Cum  San- 
ctus  .fohannes  Evangelista  de  divinis  mysieriis  ad  fideles 
scriberet,  cur  eos  in  illis  erudiret ,  hanc  rationem  at- 
tulit  (1  Joh.  /,  3.):  Ut  et  vos ,  inquit,  socictatcm  ha- 
beatis  nobiscum,  ct  societas  nostra  sit  cum  Patrc,  ct 
cum  Filio  ejus  Jesu  Christo.  Haec  societas  in  commu- 
nione  Sanctorum  sita  est,  de  qua  in  hoc  Articulo  sermo 
habetur.  Utinam  vero  in  eo  explicando  Ecclesiarurn 
praesides,  Paidi  et  aliorum  Apostolorum  diligeutiam 
imitarentur.  Est  enim  non  solum  quaedam  superioris 
articuli  interpretatio,  doctrinaque  uberrimorum  fructuum, 
sed  etiam,  quis  usus  mysteriorum  esse  dcbeat,  quae 
Symbolo  continentur,  declarat.  Omnia  enim  ejus  rei 
causa  pevestiganda  sunt  ac  percipienda,  ut  in  lianc 
amj)Iam  et  beatam  societatem  Sanctorum  admittamur, 
admissique,  constantissime  perseveremus ,  cum  gaudio 
gratias  agentes  Dco  Patri.  qid  dignos  nos  fecit  in  par- 
lem  sortis  Sanctorum  in  lumine  (Col.  I,  11.  12.). 

§.  165.  Inprimis  igitur  fideles  docendi  sunt.  huuc 
articnliuti  esse  fllius,  qui  dc  una  saucta  Ecclesia  Catho- 


Libcr  f.    P.ara  IflL    Caput  III.  441 


liea  antea  positus  est,  veluti  explicationem  quar.dam. 
(Jnitas  enim  spiritus  a  quo  illa  regitur,  efficit.  ut  quid- 
quid  in  eam  collatum  est,  commune  sit.  Omnium  enim 
&acramentorum  fructus  ad  universos  fideles  pertinet: 
quibus  Sacramentis ,  veluti  sacris  vinculis  Christo  con- 
iiectuniur  et  copulantur.  et  maxime  omnium  Baptismo, 
quo  tanivpiam  janua  in  Ecclesiam  ingredimur.  Ilac 
autem  Sanctorum  communione,  Sacramentorum  commu- 
nionem  Utfelligi  debere ,  Patres  in  Symbolo  (Constan- 
tinopoHtano)  significant  illis  verbis:  Confiteor  unum 
Bapiisma.  Baptismum  vero  inprhnis  Eucharistia ,  et 
deinceps  caetera  Saeramenta  consequuntur.  Nam  etsi 
hoc  nomen  omnibus  Sacramenlis  convenit,  cum  Deo  nos 
conjungant.  illiusque  participes,  cujus  gratiam  recipi- 
mus ,  efficiant :  magis  tamen  proprium  est  Eucharistiae, 
quae  hanc  effieit  communionem. 

§.  166,  Sed  alia  etiam  Commimio  in  Ecclesia  co- 
gitanda  est.  Quaecunque  cnim  rpie,  sancteque  ab  uno 
suseipiuntur,  ea  ad  oinnes  pertinent,  et  ut  illis  prosint, 
cliaritate,  quae  non  qoaerit  quae  sua  sunt,  efficitur. 
Id  vero,  cum  S.  Ambrosii  (in  Psahn.  CX  VI II.  Serm.  VHL) 
testimonio  comprobatur,  qui  locum  illum  Psalmi  expla- 
nans :  Particeps  ego  sum  omnium  timentium  te ,  ita  in- 
quit:  Sicut  membrvm  par/ireps  csse  dicmus  totius  cor- 
poriSy  sfc  conjunctum  omnibus  timentibus  Deum.  Quarc 
ChrLstus  eam  nobis  orandi  formam  praescripsit,  ut  di- 
ceremus :  Panem  nostrum ,  non  meum  ;  ac  reliqua  ejus 
generis,  non  nobis  tantum,  sed  omnium  saluti  et  com- 
niodis  prospicientes. 

§.  167.  At  vero  haec  bonorum  communicatio ,  mem- 
brorum  liumani  corporis  aptissima  similitudine  in  Saeris 
Literis  saepe  demonstratur.  Nam  in  corpore  multa  sunt 
membra:  sed  etsi  multa  sunt.  unum  tainen  corpus  con- 
stitumit ,  in  quo  singula  ]>roprio ,  non  autem  omnia  eo- 
dem  munere  funguntur.  Nec  vero  omnia  eandem  digni- 
tatem  habent,  aut  aeque  utiles  et\decoras  functiones 
exequuntur:  nallique  suum,  sed  totius  corporis  commo- 
dum  atque  utilitas  proposita  est.  Omnia  deinde  tam 
apta  inter  se  et  connexa  sunt,  ut  si  unum  aliquod  do- 
lore  afficitur,  caetera  item  naturae  cognatione  et  :on- 
sensu  doleant:  si  contra,  bene  afiectura  est,  communis 
sit  omnibvs  ilie  jucunditatis  sensus.  Atque  haec  eadem 
in  Ecclesia  licet  eonteaiplari :  in  qua,  etsi  divenw  sunt 


C a t e c h i s m u s  Romanus. 


membra,  nempe  variae  nationes;  Judaeorum ,  Gentium, 
liberi  et  servi,  pauperes  et  divites,  cuni  tamen  Baptismo 
initiantur,  unum  corpus  cum  Christo  fuint,  cujus  iile 
caput  est.  Unicuique  praeterea  in  hac  Ecclesia  suum 
inunus  assignatum  est.  Ut  enim  alii  in  ea  ApostoJi, 
alii  Doctores,  omnes  vero  publicae  utilitatis  causa  sunt 
constituti:  ita  aliorum  est,  praeesse  ac  docere,  aiiorum 
item,  parere  et  subiectos  esse. 

§.  168.    At  vero  tot  tantisque  muneribus  ac  bonis 

divinitus  collatis,  fruuntur  ilii,  cjui  ha  charitate  vitam 
cliristianam  degunt,  justique  et  chari  Deo  sunt.  Membra 
vero  mortua,  'nimirum  homines  sceleribus  obstrictij  ct 
a  Dei  gratia  alienati,  hoc  quideni  bono  non  privantur, 
ut  hujus  corporis  membra  esse  desinant:  sed  cum  sint 
mortua,  fructum  spiritualem,  qui  ad  justos  et  pios  ho- 
mines  pervenit ,  non  pcrcipiunt :  tametsi ,  cum  in  Eccle- 
sia  sint,  ad  amissam  gratiam,  vitamque  recuperandam 
ab  iis  adjuvantur,  qui  spiritu  vivunt,  et  eos  fructus  ca- 
piuiit,  quonim  expertes  esse  dubitari  non  potest,  qui 
omnino  ab  Ecclesia  sunt  praecisi. 

§.  169.  Nec  vero  tantum  communia  sunt  ea  dona, 
quae  homines  charos  Deo  ac  justos  reddunt ,  sed  gra- 
tiae  etiam  gratis  datae,  in  quibus  numerantur  Scjentin, 
Prophetia,  Donum  lingmrum  ac  miraculorum,  et  caetera 
hujus  generis:  quae  dona  maiis  etiam  hominibus,  non 
privatae,  scd  publicae  utilitatis  causa ,  ad  aedificandam 
Ecclesiam  conceduntur.  Nam  sanitatis  gratia,  non  iliius 
qui  ea  praeditus  est,  sed  aegroti  curandi  causa,  tributa 
cst.  Ac  niliil  tandem  a  vere  christiano  homine  possi- 
detur,  quod  sibi  cum  caeteris  omnibus  commune  esse, 
non  existimare  debeat,  Quare  ad  sublevandam  indigen- 
tium  miseriam  prompti  ac  parati  esse  debent.  Nam  qui 
hujusmodi  bonis  ornatus  est,  si  viderit  fratrcui  suum 
cgere,  nec  ilii  subvenerit,  is  Dei  cliaritatem  non  lia- 
bere,  plane  convincitur.  Qnae  cum  ita  se  habeant,  satis 
constat,  cos,  qui  in  hac  sancta  communionc  sunt,  qua- 
dam  fejicitate  pcrfrui,  et  vere  illud  dicere  posse  (PsuL 
LXX XII l ,  1.  2.  Qitam  dilecta  tabernacula  ttia, 

Domine  virlulum,  concitpipcit ,  et  deficit  anima  mea  in 
atria  Domini.  Et:  Beati  qni  habitant  in  domo  tua, 
Domine. 


Liber  I.    Para  111.    Caput  IV.  4+3 

<   V  P  U  T  IV. 

AmpMssimam  potrslatem  remlttendi  prrrata  in  Errlr- 
sia  relictam  esse:  dcinde,  guornm  ministerio  rt  qui- 
bus  iustmmentis  illa  exerceatur  §.170  —  \71.;dr 
hujus  dirini  munrris  rt  potrstafis  dignitate,  et  in 
ea  bomptibus  communicanda  JJri  bonUate  rt  liberar 
Utate  l7'o  —  176.:  fructus  et  ntilitas,  guae  ex 
ftujus  potrstatis  consideratione  seqvitur  §«176  — 179. 

§.  170.  Remissionem  peccatornm.  Nemo  est, 
qoi  cum  videat,  hunc  articulum  de  rcmissione  pecca- 
torum,  in  caeteris  fidei  articulis  numeratmn  esse.  du- 
bitare  possir.  co  non  solum  divinum  aliquod  mystei  hun, 
£cd  etiam  ad  saiutem  comparandam  maxime  necessarium 
contincri.  Ptam  antca  declaratum  est.  sine  certa  eorum 
fide,  quae  in  Symbolo  crcdenda  propcnuutur,  nemini 
ad  christianam  pictatem  aditmn  patere.  Verum  si  id, 
quod  pcr  se  omuibus  uotum  esse  debet.  aliquo  etiam 
testamcnto  confirinandiim  videatur.  satis  illud  erit.  quod 
Salvator  nostcr  pau)o  ante  adscensum  in  coelum.  de  ea 
re  testatus  est.  cam  discipulis  sensum  aperuit.  ut  intelli- 
gerent  Scripturas.  Opoi  tebat,  inquit  (Luc.XXl II.  -46.  -L7.), 
Clivistum  pati.  ct  resurgere  a  mortuis  tertia  die,  etprae- 
dicari  iii  nomine  rjus  poeniteuliam .  et  rcmissioncm  pec- 
catorum  in  omnes  arutrs ,  inripirnfibus  ab  Hierosoluma. 
Quae  verba  si  ParocUi  ammadverterint,  iacile  jntelligent, 
cum  caetera.  quae  ad  rcli2;ionem  pertinent.  fidelibus  tra- 
denda  sint,  tum  vero  praecipue  hujus  articuli  diligenter 
explicandi  magnam  eis  a  Domino  necessitatem  imposi- 
tam  esse. 

§.  171.  Mmms  igitnr  Parpciri  erit,  quod  ad  hunc 
locum  attinet.  doccre,  non  solum  peccatonmi  rcmissio- 
nem  in  catholica  Ecclcsia  repcriri.  dc  qna  Jcsaias  prae- 
dixerat  (Jrs.  XXXIII.  24)  :  Populus  qui  Iaibit'it  in  ea, 
aujrrctur  ab  eo  iniquitas,  sed  etiain  potestatem  peccata 
remittcndi  in  ca  esse:  qua  si  rite  et  secundum  lcges  a 
Christo  Domino  praesoriptas  Saccrdotes  utantnr.  vere 
peccata  remitti  et  ccndonari  credendum  est.  Haec  au* 
tcm  venia,,  cum  primum  fidein  profitentes  sacro  Eaptismn 
abluimur,  adeo  cumulate  nobis  datur,  ut  niliil  aut  culpae 
delendum,  sivc  ea  origine  contracta,  sive  quid  propria 
voluntate  omissum  vel  conimissum  sit,  aut  pocnae  per- 
solvendnra  rennquatur.  Verum  per  Captismi  gratiam 
ncmo  tamcn  ab  omni  naturae  infirmitatc  fiberatur:  qum 


444 


Cateclusmus  Romanus. 


potius  cum  imicuique  advcrsus  concupiscentiae  motus, 
quae  nos  ad  peccata  incitare  non  desinit,  pugnniuunn 
sit:  vix  ullimi  repcrias ,  qui  vel  tam  acriter  resjstat-  vel 
tam  vigilanter  snlutem  suam  tuentur,  ut  omnes  plagas 
vitare  possit.  Cum  igitur  necesse  fuerit,  in  Eeelesia 
potestatem  esse  peccata  remittendi,  alia  etiam  ratione, 
quam  Baptismi  Sacramento,  claves  regni  coelorum  illi 
concreditae  sunt,  quibus  possint  imicuique  poenitenti, 
etiam  si  usque  ad  extremum  vitae  diem  peccasset,  de- 
licta  condonari.  Clarissima  cujus  rei  testimonia  in  Sa- 
cris  Literis  habemus.  Nam  apud  S.  Matthaeum  (Maitfu 
XVI,  19.)  Dominus  ita  ad  Petrum  loquitur:  Tibi  [dabd 
claves  regni  coelorum  et  quodcunque  ligavcris  super  ier- 
ram  ,  erit  Ugatum  et  in  coeiis ,  et  quodcunque  solveris 
snper  terram ,  erit  solutum  et  in  coelis.  Item  ( Matthl 
X  VIII,  18.):  quaecunque  alli^averitis  super  terram, 
crunt  ligata  ct  in  coelo,  et  quaecunque  solveriiis  super 
terram,  erunt  soluta  et  in  coelo.  Deinde  Sanctus  Joan- 
nes  testatur  ( JoJi.  XX,  22.  23. )  Dominum,  cum  insuf- 
llnsset  Apostolis,  dixisse:  Accipite  Spiritum  Sanctum; 
quorum  remiseritis  peccata,  remittuntur  eis,  et  quorum 
retinucritis ,  retenta  sunt. 

g.  172.  Neque  vero  existimandum  est,  hnnc  pote- 
stntem  certis  quibusdnm  peccntorum  generibus  defimtnm 
esse.  Nullum  enim  tam  nefarium  fncinus  vel  admitti 
vel  cogitari  potest,  cujus  remittendi  potestatem  Sancta 
Ecclesia  non  hnbeat.  Quemadmodum  etiam  nemo  ndeo 
improbus  et  scelestus  fuerit,  quem  si  errntorum  suorum 
vere  poenitent,  certn  ci  venine  spes  propositn  essc  non 
debeat.  Sed  neque  haec  endem  potestns  ita  circumscri- 
bitur,  ut  praefmito  solum  aliquo  tempore  ea  uti  liceat 
Nam  quacunque  hora  peccator  ad  snnitatem  redire  vo- 
luerit,  rejiciendum  non  esse  docuit  Salvator  noster, 
(Matth.  XVIII,  21.  22 .)  cum  Principi  Apostolorum  in- 
terroganti,  quoties  peccatoribus  ignoscendum  esset,  an 
septies?  respondit:  Non  septies ,  sed  usque  scptuagies 
scplies.  Verum  si  ministros  divinae  hujus  potestntis 
spectemus,  ea  minus  lnte  pntere  videbitur.  Dominus 
enim  non  omnibus,  sed  Episcopis  tnntum  et  Saccrdoti- 
bus,  tnm  snncti  muneris  potestntem  dedit.  Idem  etiam 
censendum  erit,  (juod  ad  rationem  ejus  potestntis  cxer- 
eendae  pertinet.  Nam  per  Sacramenta  solum,  si  eorum 
forma  servctur,  peccata  remitti  possuut,  aliter  vero  nul 
lum  jus  a  peccatis  solveudi  Ecciesiac  dntum  est.  Ex 


Lib*r  I.    Pars  III.    Caput  IV. 


445 


[juo  soquitur ,  tnm  Sacerdotes,  tum  Sacramcnta  ad  pec- 
rata  oondonnnda,  veluti  instrumenta  valere,  quibua 
Dhristns  Dominus,  autor  ipse  et  largitOE  salutis,  remis- 
sioncm  peccatorum  et  justitiam  in  nobis  efficit. 

173.  Ut  nutcm  fkleles  coeleste  hoc  munus,  quod 
singulari  in  nos  Dei  miserieordia  Ecclesiae  donatum  est, 
magis  suspiciant,  atque  ad  ejus  usum  et  tractationem 
tirdentiori  metatis  studio  accedant,  conabitur  Parochus 
iiujus  gratiae  dignitatem  et  amplitudinem  demonstrare. 
Ea  autem  ex  hoc  potissimum  perspicitur,  si,  cujus  vir- 
tutis  sit  peccata  remittere  et  homincs  ex  injustis  justos 
reddere,  diligenter  expositum  foerit  Constat  enim.  in- 
finifa  et  inunensa  Dei  vi  hoc  effici,  quam  eandem  exci- 
tandts  mortuis,  et  in  mundi  creationc  necessariam  esse 
urcdinms.  Quod  si  etiain,  ut  Augustini  sententia  ( TracL 
7'2.  /;/  Joannem)  confinnatur.  majus  opus  existimandum 
cst,  aliquem  ex  impio  pium  facere,  quam  coelum  et  ter- 
ram  ex  nihilo  creare,  cum  ipsa  creatio  non  nisi  ex  in- 
tinita  virtute  possit  existere;  consequens  est.  ut  multo 
magis  pcccatorum  remissio  infiniiae  potestati  tribuenda 
sit.  Quare  verissimas  esse  priscorum  Patrum  voces 
agnoscimus,  quibus  confitentur,  ab  uno  Deo  peccata  Iio- 
miiubus  condonari.  neque  ad  alium  autorem .  quam  ad 
summam  ejus  bonitatem  ct  potentiam ,  tam  mirificum 
opus  referendum  esse.  Ego  sum,  inquit  ipsc  Dominus 
per  Prophetam  ( Jcs.  XLIII,  25.,),  cgo  snm  ipse.  (jui 
delco  huquitates  tuas,  Nam  seelerum  remittcndorum 
eadem  ratio  videtur  esse,  quam  in  pecnnia  debita  ser- 
vare  oportet.  Quemadmodum  igitur  a  nemine,  nisi  a 
creditore  peeunia,  quae  debetur,  remitti  potest ;  ita,  cum 
uui  Deo  peccatis  obstricti  sumus  (siquidem  quotidie  ora- 
mns:  Dentitte  nobU  debita  nostra),  perspicuum  est,  a 
nemine.  praeter  illum,  debita  nobis  condonari  posse. 

§.  174.  lloc  vero  admirabile  et  divinum  munus, 
anteqnam  Deus  homo  fieret,  nulli  creatae  naturac  imper- 
iitum  est.  Primus  omnium  Christus  Salvator  noster,  ut 
homo,  cum  idem  verus  Deus  esset,  hoc  munus  a  coele- 
sti  patre  traditum  accepit.  Ut  sciatis,  inquit  (Matth, 
/A.  (>.J,  quia  Filius  kominis  habet  potestatem  in  terra 
dimitlendi  peccaia,  ait  paralyticio:  Surge,  tolle  graba* 
tum  tuujm  ct  vade  in  domum  luam,  Cum  igitur  homo 
factus  t  sser.  ut  hominibus  hanc  peccatohun  veniam  lar- 
girctur.  priusquara  in  coelum  adsccnderet,  ut  ibi  ad  dex- 


C a t e c h i s m u  s  Romanii s. 


ternm  Dei  in  perpetuum  sederet,  eam  potestatem  Epi- 
scopis  et  Prcsbyteris  in  Ecclesia  concessit;  quanquam, 
ut  antea  docuimus,  Cliristus  sua  auctoritate,  caeteri,  ut 
ejus  ministri ,  peccata  dimittunt.  Quamohrem,  si  quae 
infinita  virtute  effecta  sunt,  maxime  admirari  et  suspi- 
cere  debemus ;  satis  intelligimtts ,  pretiosissimu-n  hoc 
muuus  esse,  quod  Cliristi  Domini  benignitate  Ecclesiae 
donatum  est. 

§.  175.  Sed  ipsa  etiam  ratio,  qua  Deus  clementis- 
simus  pater,  mundi  peccata  delere  constituit,  animos 
fidelium  ad  hujus  benedeii  magnitudinem  contemplandam 
veliementer  excitabit.  Snnguine  enim  unigeniti  filii  sui 
scelera  nostra  expiari  voiuit,  ut  poenaur,  quam  nos  pro 
peccatis  commeruimus,  ultro  ille  persolveret,  jujtusque 
pro  injustis  damnaretur,  innocens  pro  reis  morte  acer- 
bissima  afficeretur*  Quare  cum  animo  cogitabimus,  nos 
non  corruptibilibus ,  auro  et  argento,  redemptos  esse, 
sed  pretioso  sanguine  quasi  agni  immaculati  Christi.  et 
incontaminati  (1  Pefr.  ts  18.)*,  facile  statuemus,  niliil 
nobis  salubrius  contingere  potuisse  liac  remittendi  pec- 
cata  potestate,  quae  inexplieabilem  Dei  providentiam, 
summamque  erga  nos  charitatem  ostendir. 

g.  176.    Ex  bac  autem  cogitatione  maximus  fructus 
ad  omnes  perveniat,  necesse  est.    Nani,  qui  Deum  mor- 
tali  aliquo  peccato  offendit,  quidquid  meritorum  ex  Cliristi 
morte  et  cruce  consecntus  est,  statim  amittit,  et  omnino 
paradisi  aditu,  quem  prius  interclusum  Salvator  noster 
passione  sua  omnibus  patefecit ,  prohibetur.    Quod  qui- 
dem  cum  in  mentem  venit ,  facere  non  possumus,  quin 
humanae  miseriae  conside-atio  vehementer  soliicitos  nos 
habeat.    Verum  si  animum  ad  hanc  admirabilem  pote- 
statem  referamus",  quae  Ecclesiae  divinitus  tributa  est, 
et  hujus  artierdi  fide  confirmati,  oblatam  unicuique  fa- 
cultatem  credamtis,  ut  possit  divina  ope  adjutus,  in  pri- 
stimmi   dignitatis  statum  restitui;   tunc   vero  cogimur 
summo  gaudio  et  laetitia  exultare,  et  Immortales  Deo 
gratias  agere.    Ac  profecto ,  si  grata  et  jucunda  medi- 
camenta  videri  solent,  quae  nobis  medicorum  arte  et  in- 
dustria,  Ciral  graVi  aliquo  morbo  laboramus,  parantur; 
quanto  jucundiora  esse  debent  ea  remedia,  quae  Dei 
sapientia  ad  animorinn  Curationem,  atque  adeo  ad  vitam 
reparandam  instituit  ?  CUm  praesertim  non  quidem  du- j 
biam  salutis  spem,  ut  medicinae  iJlae  ,  quae  corporibus 


i 


Liborl.    fhtt*  UL    CaputlV.  V.  447 

adhil.entur.  sed  cerfissimam  iis,  qui  sanari  cupiunt,  sa- 
lutcm  nilerant. 

§.  177.  Knmt  igitur  fideles  hortandi,  postquam  tam 
ampli  et  praeclari  mimeris  dignitatem  cognoverint .  ut 
illud  etiam  studeaut  ad  suum  commodum  reiigiose  con- 
vertere.  Yix  enim  fieri  potest,  nt  (jui  re  ntili  et  neces- 
saria  non  utatur,  eam  contemnere  non  existimetur :  prae- 
sertim  vero,  cum  Dominus  hanc  potestatem  remittendi 
peccata.  ea  re  tradlderif  Ecclesiae.  ut  omnes  hoc  salu- 
tari  rcmedio  uterentur.  Nam,  quemadinodum  nemo  sine 
BaptismO  expiari  potest,  ita.  quicunque  Eaptismi  gra- 
tiam.  mortiferis  sceieribus  amissam,  recuperare  voluerit, 
ad  aliud  expiationiS  genus,  nimirum  Poenitentiae  Sacra- 
mentum .  confugiat  necesse  est. 

§.  178.  Yerum  boc  loco  admonendi  sunt  fideles,  ne 
tam  ampia  veniae  fncultate  proposita,  quam  etiam  nul- 
lius  temporis  termino  definiri  declaravinms.  vel  ad  pec- 
eandnm  faciiiores,  vel  ad  recipiendum  tardiores  reddan- 
tur.  ln  altero  enim  cum  injuriosi  ct  contumeliosi  in 
hanc  divinam  potestatem  manifeste  deprebendantur .  in- 
digni  sunt,  quibus  Deus  misericordiam  suam  impertiatur; 
in  altero  vero  ma^nopere  verendum  esf,  ne  morte  prae- 
occupati .  frustra  pcceatorum  remissionem  confessi  fne- 
rint.  quam  tarditate  ct  procrasihiatione  merito  amisemnt. 

(    V  P  U  T  V. 

( 'lulccimi  ariiculi  fidcs  quam  sit  ncccssaria.  ct  ejusdem 
ariiculi  intcrprctatio  §.  179.  180.  Hcsurreclio  tnor- 
tuorum  probatur  Scripturae  cxcmpiis  et  teswnoniis, 
similitudiuibus  ct  ralionibus  tkeolegieis  §.  181  —  185.; 
ittrunt  omues  rcsurrccturi  siut  .  ct  quo  corpore 
g.  18(i  — 189.:  quac  crit  corporum  conaitio  posl  re- 
surrectionem  tum  justorum.  tum  impiorum  §.  190  — 
193.;  dc  triplici  fructu,  qui  cx  Itoc  artictdo  colli- 
gitur  §.  194. 

§.179.  Carnis  resurr ection em.  Mai^nam  bujus 
articuli  vim  esse  ad  fidei  nostrae  veritatem  stabilieiidam, 
id  inaxime  ostendit,  quodDivinis  Literis  non  solum  vvc- 
dendus  fidelibus  proponitur,  sed  inultis  etiam  rationibus 
cojilirmatur.  Quod  quidem .  cum  in  aliis  Symboli  aiti- 
culjs  vix  (ieri  videamus,  inteliigi  potest.  boc  veiuti  fir- 
missimo  fundamento,  saluiis  nostrae  spcm  nixam  essc. 


us 


C  a  t  c  c  h  i  s  m  n  s  Ilomanus. 


Nam,  ut  Apostolus  ratiocinatur  (l  Cor.  XV ,  13.  14.^: 

Si  moriuorum  rcsurrectio  non  cst}  negue  Christus  resur- 
rexit;  quod  si  Christus  non  resurrexit,  inanis  est  prae- 
dicatio  nostra,  inanis  esi  \ct  fkles  vestra.  In  eo  igitur 
explicando  Parochus  non  minus  operae  et  studii  ponet, 
quam  in  eo  evertendo  multorum  impietas  laborarit 
Magnas  enim  et  praeclaras  utilitates  ex  ea  cognitione 
ad  fidelium  fructum  redundare,  paulo  post  demonstrabitm?. 

§.  180.  Sed  lioc  inprimis  attendere  oportebit,  re- 
surrectionem  hominum  in  hoc  articulo,  carnis  resurrectio- 
nem  appellari.  Quod  quidem  sine  causa  factum  non  est. 
Nam  docere  voluerunt  Apostoli  id,  quod  necessario  po- 
nendum  est,  animam  esse  immortalem.  Quare  ne  quis 
forte  eam  simul  cum  corpore  interiisse,  utrumque  vero 
in  vitam  revocari  existimaret,  curn  animam  plurimis  Sa- 
crarum  Literarum  locis  immortalem  esse  plane  constet, 
ob  eam  rem  carnis  tantum  suscitandae  mentio  in  articido 
facta  est.  Et  quanquam  saepe  etiam  in  Sacris  Scriptu- 
ris  caro  integrum  hominem,  ut  est  apud  Jesaiam  (Jes. 
XL,  6.)  :  Omnis  caro  foenum,  et  apud  Sanctum  Joannem 
(Joh.  I,  14.):  Et  Verbum  caro  factum  est;  significet; 
lioc  tamen  loco  "carnis  vox  corpus  declarat ,  ut  duarum 
partium,  animae  et  corporis,  quibus  homo  constat,  alte- 
ram  tantum ,  nempe  corpus ,  corrumpi ,  et  in  pulverem 
terrae,  ex  qua  compactum  est,  redire ;  animam  vero  in- 
corruptam  manere,  intelligamus.  At  vero,  cum  nemo, 
nisi  mortuus  fuerit,  ad  vitam  revocetur,  anima  proprie 
non  dicitur  resurgere.  Carnis  quoque  mentio  facta  est, 
illins  Maeresis  confutandae  causa,  quae,  vivo  Apostolo, 
Mymenaei  et  Pliileti  fuit,  qui  asserebant,  cum  de  resur- 
rectione  in  Scripturis  Sacris  ageretur,  ncn  de  corporea, 
sed  de  spirituali,  qua  a  morte  peccati  ad  vitam  inno- 
centem  resurgitur,  accipiendum  esse.  Itaque  his  verbis 
planum  fit,  euni  errorem  tolli,  et  veram  corporis  resur- 
rection e m  confirma ri . 

§.  181.  Verum  Paroclii  partes  erunt,  hanc  veritatem 
illustrare  exemplis,  exVeteri  Novoque  Testamento,  et  ex 
omni  eeclesiastica  historia  depromptis.  Alii  enim  ab 
Elia  et  Elisaeo  in  Veteri  Testamento ,  alii  praeter  eos, 
quos  Cliristus  Dominus  a  morte  excitavit,  a  Sanctis  Apo 
stolis,  aliisque  permultis  ad  vitam  revocati  sunt,  quae 
resurrectio  multorum,  hujus  articuli  doctrinam  confirmat. 
Ut  enim  plures  a  morte  excitatos  credimus;  ita  univcr- 


Liber  I.    Parfl  III.    Caput  V.  449 


sos  ad  vitani  rcvoeatum  iri  credcndum  est:  quin  ctiam 
praecipuus  fructus,  quem  nosex  hujusmodi  miraculis 
caperc  debemus,  ilie  est,  ut  summam  fidem  huic  articulo 
tribuamus.  Sunt  multa  testimonia.  quae  Parochis,  qui 
in  Sacris  Literi.s  mediocriter  versati  sunt,  facile  occur- 
rnit.  niustriora  vero  loca  sunt  in  Veteri  quidem  Testa- 
mento,  quaeleguntur  apud  Iob.  cum  ait  (Cap.  XIX,26.). 
se  in  carne  stta  conspecturum  Deum  suum;  et  apud  Da- 
nielera  (Dan.  X//,2.J  de  iis,  qui  iii  pulvere  terrae  dor- 
miunty  alios  in  vitam  a*etcrnam,  alios  in  opprobrium  $em~ 
pitemum  evigilaturos.  In  Novo  autem  Testamento,  quae 
Sanctus Matthaeus  (Matth.  XXILSSsqq.)  refert  de  dispu- 
tatione.  quam  Dominus  cum  Sadducaeis  habuit;  praeterea, 
quae  Evangelistae  narrant  de  extremo  judicio.  Atque  huc 
efiam  referenda  sunt.  quae  Apostolus  ad  Corinthios 
(1  Cor.  XV.)  et  ad  Thessaknicenses  (l  Thess.  IV,  13.) 
scribens,  accurata  oratione  disseruit. 

§.  182.  Sed  quamvis  hoc  fide  certissimum  sit.  mul- 
tum  tamen  proderit,  vel  exemplis  vel  rationibus  osten- 
dere  id .  quod  fides  credendum  proponit ,  a  natura  aut 
ab  hmnanae  mentis  intelligentia  non  abhorrere.  ltaque 
Apostolus  quaerenti,  quo  modo  resurgerent  mortui,  sic 
respondit  (l  Cor.  XV,  36 —  38.  42J ;  Insipiens  tu,  quod 
seminas ,  non  vivijicatur ,  nisi  prius  moriatur ;  et  quod 
seminas,  non  corpus,  quod  futurum  cst,  seminas,  scd. 
nudum  gnmum,  ut  puta  tritici,  aut  alicvjvs  cacterorum; 
Deus  auicm  dat  illi  corpvs,  sicut  vvlt ;  et  paulo  post 
inquit :  Scminatur  in  corrvptionc,  svrgct  in  incorrvptione. 
•  Adcam  similitudinemmultas  praeterea  adjungi  posse,  San- 
ctus  Gregorius  (Lib.  XIV,  Moral.  C.oO.J.ostendit.  Liuv 
\cnim,  inquit,  quotidie  qvasi  moricndo  ocufis  subtrahitur,  et 
I  rursus  quasi  resurgcndo  rcvocatur,  et  arbusta  riridihitcm 
i  amiltunt,  ct  rursus  quasi  resurgcndo  rcparantur:  se- 
■  mina   putrcscendo  moriuntur ,   et  rursum  fjcrminando 
rcsurgvnt. 

§.  183.    Rationes  illae  praeterea,  quae  ab  ecclesia- 
Niicis  Scriptoribus  afferantur,  satis  ad  eam  rem  proban- 
iM  dam  accommodatae  videri  possunt.    Ac  primmn  quidcm 
s  cum  animae  immortales  sint,  et  tanquam  pars  hominis 
o   u!  humana  corpora  naturalem  propensionem  habeant, 
aj^as  a  corporibus  sejunctas  perpetuo  manere,  praeter 
naturam  cxistimandum  est.    Quoniam  vero,  quod  naU- 
ae  adversatur  ac  violentum  cst.  diuturnnm  esse  non 


450 


Catechismus  Romanus. 


potest.  consentaneum  fore  videtur,  ut  clenuo  cum  cor- 
poribus  jungantur ,  :ex  quo  etiam  sequitur,  ut  corporum 
resurrectio  futura  sit.  Quo  quidem  argumentandi  genere 
Salvator  ipse  noster  usus  est  ( Malik.  XXII,  31  sq.^, 
cum  adversus  Sadducaeos  disputans,  ex  animarum  im- 
mortalitate  corporum  resurrectioncm  conclusit. 

§.  184.    Deinde  cum  malis  supplicia,  bonis  praemia 
a  justissimo  Deo  sint  proposita ,  ex  illis  vero  quamplu- 
rimi,  antequam  debftas  poenas  persolvant,  exhis  magna 
ex  parte  nullis  affecti  virtutis  praemiis  e  vita  decedant, 
necesse  est  iterum  animas  cum  corporibus  conjungij  ut 
pro  sceleribus,  aut  recte  factis,  corpora,  quibus  veluti 
peccati  sociis  homines  utuntur,  una  cum  anima  poena 
aut  praemio  afficiantur.    Qui  locus  diligentissime  tracta- 
tus  est  a  Sancto  Chrysosjpmo  in  Homilia  ad  populum 
Antiochenum.    Quare  Apostolus,  cum  de  resurrectione 
dissereret :    Si  in  hac  vita,   inquit  (l  Cor.  XV,  19.), 
tantvm  in  Christo  sperantes  sumus,  ?niserabUiores  siimul 
cmnibus  homiuibus.    Quae  quidem  verba  nemo  ad  ani- ' 
niae  miseriam  referri  existimabit,  quae,  cum  immortalis 
sit,  qiiamvis  corpora  non  resurgerent,  in  futura  -  tamen 
vita  beatitudine  frui  posset,  verum  de  toto  homine  in- 
telligenda  sunt.    Nisi  enim  corpori  debita  pro  laboribus 
praemia  reddantur,  necesse  est,  ut  qui,  quemadmodum 
Apostoli,  tot  aerumnas  et  calamitates  in  vita  perpessi 
sunt.  omnium  sint  miserrimi.    Idem  vero  multo  apertius 
docet  ad  .Thessalonicenses,  liis  verbis  (2  Thess.  7,4 — 8.): 
Gloriamur  in  Ecclesiis  Dei  pro  patientia  vestra,  et  fi.de 
hi   omnibus  persccuiicnibus   vestris   et  tribvlatiouibus, 
fjnas  susfinetis  in  exemptum  jnsti  judicii  Dei,  ut  digni 
habeamini  m  regno  Dei,  pro  quo  et  patimini :  si  tamen 
justinn  est  apud  Devm  retiibuere  tribulatia?iem  iis ,  qui 
vos  tribvlant,  et  vobis ,  qui  tribulamini,  requiem  ?wbis- 
mtm  in  remldtione  Domini  Jesu  de  coelo  ,  cum  Angelis 
virtutis  cjus .  in  flamma  ig?iis  da?itis  vindictam  iis ,  qui 
non   noveruni  Deum,  et  qui  no?i  obediunt  Eva?igelio 
Dcmini  nostri  Jes?i  CkristL 

§.  185.  Adde  etiam,  non  posse  homines,  quamdiu 
anima  a  corpore  sejuncta  est,  plenam  felicitatem  et  bo- 
nis  omnibus  cumulatam  adipisci.  Ut  enim  quaelibet  pars, 
a  toto  separata,  imperfecta  est;  ita  etiam  anima,  qnae 
corpori  non  est  adjuncta.  Ex  quo  sequitur,  ut  illi  ad 
snmmam  felicitatem  nihil  desit,  corporum  resurrectionem 


Lifcer  C    Pai-s         Capnl  V.  451 


necessariam  esse.  His  igitur  atque  aliis  hujusmodi  ra- 
tionibus  Parocftus  fideles  in  hoc  articulo  erudire  poterit. 

186.  Explicare  praeterea  diligenter  oportebit  ex 
Apostoli  doctrina.  quinam  ad  vitam  suscitandi  sint.  Nam 
ad  Corinthios  scribens  (l  Cor.  XV,  22.J:  Sicut  inAdam, 
inqc.il.  ancies  moriuntur,  ita  et  in  Ckristo  omnes  vivi- 
ficabuntuf.  Omni  itaque  malorum  bonorumque  discrimine 
remoto,  omnes  a  mortuis,  quanquam  non  omnium  par  con- 
ditio  futura  est.  resurgent:  qui  bona  fecerunt ,  in  resu- 
rectionem  mtae,  qui  vero  mala  egerunt,  in  rcsurrectionem 
judicii  (Jo/f.  V,  29. ).  Cum  autem  omnes  dicimus,  tam 
eds  ihtellighnus,  qui  adventante  judicio  mortui  jam  erunt, 
quam  eos,  qui  morientur.  Huic  enim  sententiae.  quae 
asserit  omnes  morituos  esse,  nemine  excepto,  Ecclesiam 
acquiescere ,  ipsamque  sententiam  magis  veritati  con- 
venire,  scriptum  reliquit  Sanctus  Hieronymus  in  Epist. 
152.  ad  Minerium  et  AJexandr.  Idem  sentit  et  Sanctus 
Augustinus  L.  XX.  de  Civit.  Dei ,  Cap.  20.  Neque  vero 
huic  sententiae  repugnant  Apostoli  verba,  ad  Thessa- 
lonicenses  scripta  (l  Thess.  IV,  15.  16.)  :  Mortui.  qiii 
in  Chrislo  sunt,  resurgent  primi;  deinde  nos ,  qui  vivi- 
mus ,  qui  relinquimurP  simul  rapiemnr  cum  illis  in  nu- 
bibus  obriam  Christo  in  aera.  Nam  Sanctus  Ambrosius, 
cum  ea  explanaret,  ita  inquit  (in  1.  Epist.  ad  Thess.  C.  4.)  : 
In  ipso  raptu  mors  praeveniet;  et  quasi  per  soporem, 
ut  egressa  anima  in  momento  reddatur:  cum  enim  tol- 
lentur .  morientur,  ut  pervenientes  ad  Dominum,  prae- 
sentia  Domini  recipiant  animas,  quia  cum  Domino  mor- 
tui  esse  non  possunt.  Eademque  sententia  comprobatur 
S.  Augustini  autoritate  in  Lib.  XX.  de  Civit.  Dei  ( Cap.  20.J. 

§.  1S7.    Cum  vero  multum  referat,  nobis  certo  per- 
i    suaderi,  hoc  ipsum  atque  adeo  idem  corpus,  quod  unius- 
cujusque  proprium  fuit,  quamvis  corruptum  sit,  et  in 
pulverem  redierit,  tamen  ad  vitam  suscitandum  esse, 
illud  etiam  Parochus  accurate  explicandum  suscipiet. 
Haec  Apostoli  est  sententia,  cum  inquit  (i  Cor.  XV,  53.J  : 
Oportet  corruptibile  hoc  induere  incorruptionem :  eavoce, 
b  o  c  proprium  corpus  aperte  demonstrans.    Iob  etiam 
de  eo  clarissime  vaticinatus  est  (Iob  XIX,  26.  27.):  Et 
in  rnnic.  mea,  inquit,  vidcbo  Deum ,  qucm  visurus  sum 
ego  ipse,  et  oculi  mei  conspecturi  sunt,  et  non  alius. 
Hoc  idem  colligitur  ex  ipsius  resurrectionis  definitione. 
Est  enim  ifsurrectio.autoreDamasccno  (£ib.IV*deorthod. 


452 


C a t e € h  i s m u s  R o m a n u s. 


pdc,  Cap.  28.J ,  ad  eum  statum,  unde  cecideris.  re- 
vocatio.  Denique,  si  cousidcremus ,  cujns  rei  causa 
resuiTectionem  futuram  paulo  ante  demonstratum  est, 
nihil  erit,  quod  cujusquam  animum  liae  in  re  dubiimi 
facere  possit.  Idcirco  autem  corpora  excitanda  esse 
docuimus,  ut  referat  unusquisque  propria  corporis,  prout 
gessit,  sive  bonum  sii:e  malum  (2  Cor.  V,  10.).  Hominem 
i^itur  ex  ipso  corpore^  cujus  opera  vel  Deo  vel  Dae- 
irioni  servivit,  resurgere  oportet ,  ut  cum  eodem  corpore 
triumphi  coronas  et  praemia  consequatur,  aut  poenas  et 
suplicia  miserrima  perferat. 

§.  188.  Neque  vero  corpus  tantum  resurget.  sed 
quidquid  ad  illius  naturae  veritatem,  atque  ad  hominis 
clecus  et  ornamentum  pertinet,  restituendum  est.  Prae- 
clarum  ea  de  re  Sancti  Augustini  testimonium  legimus 
(hib.  XXI L  de  Cirit.  Dei,  C.  19.  ct  Encldr.  C.  90.;. 
Nihil  tunc  vitii,  iisquit,  in  corporibus  existet:  si  aliqui 
plus  pinguedine  obesi  et  crassi  extiterint,  non  totam 
corporis  molem  assument,  sed  quod  ilJam  habitudiueni 
superabit,  reputabitur  superfluum;  et  e  diverso ,  quae- 
cunque  vel  morbus,  vel  senium  confecit  in  corpore,  re- 
parabitur  per  Chiistum  virrute  divina,  ut  si  aliqui  prop- 
ter  macrorem  fuerint  graciles,  quia  Christus  non  solum 
nobis  corpus  reparabit,  sed  quidquid  per  miseriam  hu- 
jus  vitae  fuerit  nobis  ademptum.  Idem  alio  loco 
(EncMr.  Cap.SS.):  Non  resumethomo  capillos,  quos  Ua- 
buerit,  sed  quos  decuerit,  juxta  illud:  Onm.cs  capili 
capitis  vestri  numeraJl  sunt,  qui  secundum  divinam  sa- 
pientiain  sunt  reparandi.  Inprimis  vero^  quoniam  mem- 
bra  ad  veritatem  humanae  naturae  pertineut,  simul  re- 
stituentur  omnia.  Qui  cnim  vel  ab  ipso  prtu  oculis  capti 
sunt,  vei  ob  aliquem  morbum  lumina  amiserunt,  claudi 
atque  omnino  manci,  et  quibusvis  membris  debiles,  in- 
tegro  ac  perfccto  corpore  resurgent.  Aliter  enim  ani- 
rnac  desiderio,  quae  ad  corporis  conjunctionem  propen- 
sa  est,  minime  satisfactum  esset:  cuins  tamen  cupidi- 
tatem  in  resurrectione  explendam  esse,  sine  dubitatione 
credimus.  Praeterea  satis  constat  resurrectionem  aeque 
ac  creationem,  inter  praecipua  Dei  opera  numerari. 

§.  189.  Quemadmodum  igitur  omnia  Deo  initio  crea- 
tionis  perfecta  fuerunt:  ita  etiam  in  resurrectione  futu- 
rum  omnino  affirmare  oportet.  Neque  id  de  Martyribus 
solum  fatendum  est,  de  quibus  Sanctus  Augustinus  ita 


Liber  L    Tais  IH.    Caput  V. 


453 


testatnr:  XXfl.  de  Ctvit.  Dei,CaptW.)  Non  crnnt 

ahsquc  UUs  mcmbris:  non  enim  possct  illa  mutilaiio  non 
esse  corporis  rifium;  atioquin,  (jvi  capitc  truncati  sunt, 
deberent  siuc  capite  resurgete.  Vcruutamcn  extabmtt  in 
eorundem  mcmbrornm  articulis  gladii  cicatriccs ,  reful- 
(jenlcs  suj>er  omne  aurum  et  lapidem  prctiosum.  vctuti 
et  cicalriccs  rulncrum  Christi:  quod  dc  improbis  quoquc 
nrissimc  dicitur ,  cl  si  iilorum  culpa  mcmbra  amputata 
jucrint.  Nam  quo  plura  mcmbra  habcbunt,  tanto  acer- 
biori  dolorum  cruciatu  eonficientur.  Quare  ilia  mem- 
bronim  restitutio  non  ad  eorum  fclicitatem ,  sed  ealami- 
tatem  ac  miseriam  est  redundatura ,  cum  merita  non 
ipsis  membris,  sed  personae^  cujus  eorpori  conjuncta 
siint.  adseribantur.  Nam  iis,  qui  poenitentiam  egerunc, 
ad  praemium;  illis  vero,  qui  eandem  conteinserunt , 
ad  supplicium  restituentur.  Ilaec  vero .  si  a  Peroeliis 
attente  considerentur,  nunquam  eis  rerum  et  sententia- 
rum  copia  deerit  ad  excitandos,  inflammandosque  pie- 
tatis  studio  fidelium  animos,  ut  vitae  hujus  molestias  et 
aerunuias  cogiiantes,  beatam  illam  resurrectionis  glo- 
riam,  quae  justis  et  piis  proposita  est,  avide  expeci 

§.  190.    Sequitur  imnc,  ut  fideles  intelligant,  si  ea 
spectemus,  quae  eorporis  substantiam  constituunt.  quam- 
vis  illud  ipsurti  atque  idem  eorpus  a  mortuis  revocari 
oporteat,  quod  antea  extinetum  fuerat,  lon^e  aliam  tamen 
el  diversam  ejus  conditionem  fore.    Ut  enim  caetera 
omittamus,  in  eo  maxime  resurgcntium  corpora  omnia 
a  se  ipsis  difierent,  quod ,  cuin  antea  mortis  legibus 
subjocta  essent,  posteaquam  ad  vitam  suscitata  fuerint, 
sublato  bononim  malorumque  discrimine .  immortalita- 
tem  assequentur.     Quam  quidem  admirabiiem  naturae 
restitutionem  inslgnis  Chrwti  victoria  meruit,  quem  de 
moite  reportavit.  queniadmodum  Sacrarum  Seripturarum 
testimonia  nos   admonent.    Seriptum   est   enim   ( Jcs. 
XXV,  S.)  :   Praccipitabit  inortcm  in  sempitcrnum ;  et 
aHbi  (Hos.  X///,  ii.) :  Ero  mors  tua,  o  ktorsl  quod 
explicans  Apostolus   inquit  (l  Cor.  XV,  26./;  Novis- 
siuia  inhuica  destruetut  mors.    Et  apud  Sanctum  Johan- 
nem  legimus  (Apoc.  XXI .  \.) :   Mors  nltra  non  erit 
Deeebat  autem  maxime .   Christi  Domini  merito.  quo 
mortis  imperium  eversum  est,  peeoatum  Adae  lon^o  in- 
tervallo  superari.     Idem  etiam  divinae  justitiae  conseii- 
taneum  fuit  .  ut  boni  beata  vita  perpetuo  fruerentur, 


454 


Catcchism.il s  Ronianus. 


maii  vero  sempiternas  poenas  luentes,  quaererent  mor- 
tem,  ct  noii  invenirent:  optarent  mori,  et  mors  fugeret 
ab  eis  (Apoc.  IX.  6.J.  Atque  haec  quidem  immortalitas 
bonis,  malisque  communis  erit. 

§.  191.  Habebunt  praeterea  Sanctorum  rediviva 
corpora  insignia  quaedam  et  praeclara  ornamenta,  qui- 
bus  multo  nobillora  futura  sint,  quam  imquam  antea 
fuerint.  Praecipua  vero  sunt  quatuor  illa,  quae  Dotes 
appellantur.  ex  Apostoli  doctrina  a  Patribus  observatae. 
Earum  prima  est  Impassibilitas,  munus  scilicet  et 
dos,  quae  efficiet-  ne  molesti  aliquid  pati,  ullove  dolore  aut 
incommodo  affici  queant.  Nihil  enim  aut  frigorum  vis, 
aut  flammae  ardor,  aut  aquarum  impetus  obesse  eis 
poterit.  Seminatur  T  mquit  Apostolus  (1  Cor.  XV,  ¥1.). 
in  corrvptione ,  svrget  in  incorrupiione.  Quod  autem 
impassibilitatem  potius,  quam  incorruptionem  Scholastici 
appellarint ,  ea  causa  fuit ,  ut ,  quod  est  proprium  cor- 
poris  gloriosi ,  significarent ;  non  enim  impassibifitas 
illis  communis  est  cum  damnatis,  quorum  corpora,  licet 
incorruptibilia  sint,  aestuare  tamen  possunt  .  atque  al- 
gere,  variisque  cruciatibus  affici. 

§.  192.  Hanc  consequitur  C 1  a  r  i  t  a  s ,  qua  Sanctorum 
corpora,  tamquam  sol,  fulgebunt.  Ita  enim  apud  San- 
ctum  Matthaeum  testatur  Salvator  noster  (Matth.  XIII. 
43.) :  Justi ,  inquit ,  fulgebunt  sicut  sol  in  regno  Patris 
eorum.  Ac,  ne  quis  de  eo  dubitaret.  suae  transfigura- 
tionis  exemplo  declaravit  (Mattii.  XVII.).  Hanc  inter- 
dum  Apostolus  gloriam  modo  claritatem  appeilat.  lle- 
formabit,  inquit  (PIul.  III.  21.) ,  corpus  humiiitatis  no- 
strae  configuraium  corpori  claritaiis  suae:  et  rursum 
( 1  Cor.  X  V,  43 .)  :  Seminatur  in  ignobiiitate ,  surget  in 
yloria.  Hujus  etiam  gloriae  imaginem  quandam  vkiit  po- 
pulus  Israei  in  deseito.  cum  facies  Movsis  ex  colio- 
quio  et  pr^esentia  Dei  ita  coliuceret .  ut  in  eam  filii 
Israel  oculos  intendere  non  possent.  Est  vero  ciaritas 
haec  fulgor  quidaiu  ex  suuima  animae  feiicitate  ad  cor- 
pus  redundnns.  ita  ul  sit  quaedaui  communicatio  illius 
heatitudinis .  qua  anima  fruitur :  ouo  modo  etiam  anima 
ipsa  beata  efficitur.  quoil  in  eam  pnrs  divinae  felicitatis 
derivetur.  lloc  vero  munere  non  aeque  cnmes,  perinde 
ac  primo,  ornari  credendum  est.  Erunt  quidem  Sancto* 
ruui  corpora  omnia  aeque  impussibilin .  sed  auudefH 
spicndorem  ncn  hnbebunt.    Nam  ul  testatur  Anosioius 


Libfti  I.    Pars  III.    Caput  V. 


455 


(l  Cor.XV,  41.  42.,);  ^//«  claritas  solis,  alia  claritas 
lunae  ,  el  alia  clarilas  stellarum :  stella  enim  a  stella 
differl  in  ciunlalc,  sic  ei  resurrectio  mortuonun. 

§.  193.  Cum  hac  ilote  conjuncta  est  illa,  quam 
Agilitatem  vocant,  qua  corpus  ab  onere,  quo  nunc 
premitur.  liberabitur,  facillimcque  in  quamcumque  partem 
anima  voluerit,  ita  moveri  poterit,  ut  ea  motione  niliil 
celerius  esse  queat:  quemadmodum  aperte  Sanctus  Au- 
gustinus  in  libro  de  Civitate  Dei  ( Lib.  XX.  Cap.  18  ct 
Lib.  XIII.  Cap.  18.  20.; ,  et  llieronymus  in  Jesaiam 
(Cap.  XL.  in  pne)  docuerunt.  Quare  ab  Apostolo  dictum 
est  (l  Cor.  XV.  Seminatur  in  injirmitatc ,  surqet.in 

cirtute.  His  vero  addita  est,  quae  vocatur  Subtilitas: 
eujus  virtute  corpus  animae  imperio  omnino  subjicietur, 
eique  serviet.  et  ad  nutum  praesto  erit:  quod  ex  illis 
Apcstoli  verbis  ostenditur  (l  Cor.  XV,£L)  :  Seminatiir, 
inquit,  corpus  animaie,  snrget  corpus  spiritualc.  Haec 
fere.sunt  praecipua  capita,  quae  in  hujus  articuli  ex- 
plicatione  tradcnda  erunt. 

§.  194.  Ut  autem  fideJes  sciant ,  quem  fructum  ex  tot 
;antommque  mysteriorum  cognitione  capere  possint,  pri- 
num  declarare  oportebit,  maximas  a  nobis  Deo  gratias 
igendas  esse,  qui  haec  sapicntibus  absconderit ,  et  rece- 
Uwerit  parvulis  (Matth.  XI,  '1\.).  Quot  enim  viri  vel  pru- 
lentiae  laude  praestantes,  vej  singulari  doctrina  praediti, 
n  hac  tam  ccrta  veritate  caeci  plane  fuerunt?  Quod  igitur 
lobis  illa  patefecerit,  quibus  ad  eam  intelligentiam  adspi- 
-are  non  lieebat,  est,  quod  suinmam  ejus  benjgnitatem 
?t  clementiam  perpetuis  laudibus  celebremus.  Deinde 
uagnus  etiam  ille  fructus  ex  hujus  artieuii  meditatione 
^onsequetur,  quod  scilicet  in  eorum  vnorte,  qui  nobis 
lecessitudine  vel  benevolentia  conjuncti  sufit,  facile  tuui 
ilios,  tum  nos  ipsos  consolabimur.  Quo  quidem  genere 
^onsolationis  Apostolum  usum  esse  eonstat,  cum  ad 
fhessalonicenses  (Cap.IV,  VI.)  de  dormientibus  scriberet. 
Sed  in  omnibus  etiam  aliis  aerumnis  ?  et  in  calamitati- 
»us.  futurae  resiu*rectionis  cogitatio ,  summam  nobfs 
loloris  levationem  afferet;  quemadmodum  Sancti  Job 
xemplo  didicimus,  qui  una  liac  spe  afflictum  et  moe- 
entem  animum  snstentabat,  fore  aliquando,  ut  iu  resur- 
ectioneDominum  Deum  suum  conspiceret  (Job  XIX.  '27.). 
Vaeterea*  hoc  plurimum  valebit  ad  persuadendum  fidelibus 
•opulis,  ut  rectam  vitam ,  integrain,  ab  omnique  prorsus 


456 


Catechismus  Romanus. 


peccati  labe  puram  agere  quam  diligentissime  curent. 
Si  enim  cogitaverint ,  ingentes  illas  divitias,  quae  re- 
surreetionem  consequuntur ,  ipsis  propositas  esse ,  fa- 
cile  ad  virtutis  et  pietatis  studia  allicientur.  Contra 
vero.  nulla  res  majorem  vim  habitura  est  ad  compri- 
mendas  animi  cupiditates ,  hominesque  a  sceleribus 
avocandos  ,  quam  si  saepius  adinoneantur ,  quibusnam 
malis  et  cruciatibus  improbi  afficiendi  jsunt,  qui  extremo 
illo  die  procedent  in  resurrectionem  judicii. 

C  A  P  V  T  VI. 

De  duodecimo  articulo ,  ct  quidvitae  aetemae  nomine 
intelligendum  sit  §.  195  — 197. ;  de  inexplicabili  fe- 
licitate  Sanctorum ,  tum  essentiali,  tum  accidentali 
§.  198  —  205.;  qua  via  et  ratione  vitam  aeternam 
consequamur  §.  206. 

§.  195.  Vitam  aeternam.  Sancti  Apostoli.  du- 
ces  nostri,  Symbolum,  quo  fidei  nostrae  summa  conti- 
netur.  aeternae  vitae  articulo  claudi  et  terminari  vo- 
luerunt ,  tum  quia  post  carnis  resurrectionem  niliil  aliud 
fidelibus  expectandum  est,  nisi  aeternae  vitae  praemium, 
tum  vero,  ut  perfecta  illa  felicitas  et  bonis  omnibus 
cumulata,  nobis  semper  ante  oculos  versaretur,  docere- 
murque  in  ea  mentem  et  cogitationes  nostras  omnes  de- 
figendas  esse.  Quare  Parochi  in  erudiendis  fidelibus 
nunquam  intermittent ,  praemiis  aeternae  vitae  propo- 
sitis,  eorum  animos  accendere,  ut,  quaecumque  vel 
difficillima,  cluistiani  nominis  causa,  subeunda  esse  do- 
cuerint ,  facilia  atque  adeo  jucunda  existiment,  promptio- 
resque  ad  parendum  Deo,  et  alacriores  reddantur.  Sed 
quoniam  sub  his  verbis,  quae  ad  beatitudinem  nostram 
declarandam  hoc  loco  usurpantur,  plurima  mysteria  in 
occulto  latent,  ea  sic  aperienda  sunt,  ut,  quantum 
cnjusque  ingenium  ferat,  omnibus  patere  possint. 

§.196.  Admonendi  igitur  sunt  fideles,  his  vocibus, 
Vitam  aeternam,  non  magis  perpetuitatem  vitae,  cui 
etiam  Daemones  sceleratique  homines  addicti  sunt ,  quam 
in  perpetuitate  beatitudinem,  quae  Beatornm  desitlerium 
expleat ,  signifu  ari.  Atque  ita  inteiligebat  Legispcritus  ille 
(Luc.XVIII.lS.),  qui  aDominoSalvatorenostro,  quid  sibi 
faciendum  esset.  ut  vitam  aeternam  possideret,  in  Evangefio 
quacsivit:  peiinde  ac  si  dicerct:  Quaenam  mihi  prae- 


Liber  I.    Pars  HL   Caput  VI.  45? 


stnnda  sunt,  ut  ad  eum  locum,  ubi  perfecta  felicitatc 
fnii  liccat ,   perveniam      In   hunc  vero    sensum  Sa- 
crae  Literae  haec  verba  accipiunt,  ut  multis  in  locis 
licet    animadvcrtere.     IIoc  vero    potissimum  nomine 
snmma  illa  beatitudo  appellata  est,  ne  quis  existimarct 
eam  in  rebus  corporeis  et  caducis ,  quae  aeternae  esse 
non  possunt,  consistere.     Neque  enim  haec  ipsa  beati- 
tudinis  vox  satis  explicare  poterat,  quod  quaerebatur, 
pracsertim  cum  non  defucrint  homines  inanis  cujusdani 
sapientiae  opinione  inflati ,  qui  summum  Bonum  in  iis 
rebus  ponerent,  quae  percipiuntur  sensibus.    Haec  enim 
pereunt  ct  veterascunt:  beatitudo  vero  nullo  temporis 
termino  definienda  est.    Quin  potius  terrena  haec  lon2;is- 
sime  a  vera  felicitate  absunt :  a  qua  is  quammaxinie 
recedit.  qui  mundi  amore  et  desiderio  tenetur.  Scriptum 
est  enim  (1  Joh.  //,  15.  17. ):   Nolite  diligere  mundum, 
neque  ea  guae  in  mundo  sitnt.    Si  quis  diligit  munditm, 
non  cst.  charitas  Pafris  iii  co  ;  et  paulo  post :  Mundus 
transit,  et  concupiscentia  cjus.    Haec  igitur  Parochi 
fidelium  mentibus  impi|menaa  diligenter  curabunt,  ut 
mortalia  contemnerc,  nullamque  in  hac  vita,  in  qua  non 
cives  scd  advenae  sumus,  felicitatem  obtineri  posse, 
in  animum  inducant.    Quamquam  hic  etiam  spe  beati 
merito  dicemur,  si  abnegantes  impietatcm  ac  saecularia 
desidcria.  sobrie,  etjustc,  et  pie  vixcrinms  in  hoc  saeculo9 
expcelantcs  beatam  spem,  ct  adventum  gloriae  magni  Dei, 
ct  Sahatoris  nostri ,  Jesu  Christi  (TiL  11, 12. Haec 
autem  cum  pernmlti,  qui  sibi  ipsis  sapientes  videbantur, 
minus  iutelligerent ,  et  in  hac  vita  felicitatem  quaeren- 
dam  putarent ,  stulti  facti  sunt,  et  in  maximas  calami- 
tates  ineiderunt. 

§.  197.  Sed  illud  praeterea  ex  vi  hujus  nomi- 
nis .  Vitam  acternam,  percipimus,  semel  adeptam 
felicitatem  amitti  nunquam  possc ,  ut  falso  nonnulli 
snspicati  sunt.  Nam  felicitas  ex  omnibus  bonis  sine 
ulla  mali  admixtione  cumulatur :  quae  cum  hominis  de- 
siderium  expleat.  in  aetema  vita  ncccssario  consistit. 
Neque  enim  potest  beatus  non  magnopere  velle,  ut  illis 
bonis,  quae  adeptus  est.  sibi  perpetuo  frui  liceat.  Quare, 
nisi  ea  professio  stabilis  et  certa  sit,  maximo  cruciatu 
timoris  angatur  necesse  est. 

§.  198.  Vcrum,  quanta  sit  Bcatorum.  qui  in  coe- 
lesti  patria  vivunt,   felicitas,    eaque  ab  ipsis  tantum. 


-158 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


praeterea  nemine,  comprehendi  possit ,  hae  ipsae  voces, 
cum  vitam  beatam  dicimus,  satis  demonstrant.  Nam 
cum  ad  rem  aliquam  significandam  eo  nomine  utimur, 
quod  cum  multis  aliis  commune  est,  facile  intelligimus, 
deesse  propriam  vocem ,  qua  res  illa  plane  exprimatur. 
Cum  igitur  felicitas  iis  vocibus  declaretur,  quae  non 
niagis  in  Beatos,  quam  in  omnes,  qui  perpetuo  vivant, 
recte  conveniunt,  hoc  nobis  argumento  esse  potest,  al- 
tiorem  et  praestantiorem  quandam  rem  esse,  quam  ut 
proprio  vocabulo  perfecte  significare  ejus  rationem  pos- 
simus.  Nam  etsi  plurima  alia  nomina  coelesti  huic  beatitu- 
dini  in  SacrisLiteris  tribuuntur,  cujusmodi  sunt,  regnum 
Dei,  Christi,  coelorum,  paradisus^  sancta 
civitas,  nova  Hierusalem,  domus  Patris:  ta- 
nien  perspicuum  est,  nullum  ex  iis  ad  ejus  magnitndinem 
explicandam  satis  esse.   Quare  Parochi  hoc  loco  oblatam 
sibi  occasionem  non  praetermittent ,  fideles  tam  amplis 
praemiis,  quae  vitae  aeternae  nomine  declarantur,  ad  pie- 
tatem  et  justitiam ,  et  omnia  christianae  religionis  officia 
invitandi.    Constat  enim,  vitam  in  maximis  bonis,  quae 
natura  expetuiitur,  numerari  solere.    Atqui  hoc  potissi- 
nmm  bono  ,  cum  vitam  aeternam  dicimus  Beatitudo  de- 
flnitur.    Quod  si  exigua  hac  et  calamitosa  vita,  quae 
tot  et  tam  variis  miseriis  subjecta  est,  ut  mors  verius 
dicanda  sit,  nihil  magis  amatur,  nihil  aut  charius  a?*i 
jucundius  esse  potest :  quo  tandem  animi  studio ,  (jua 
contentione  aeternam  illam  vitam  quaerere  debemus, 
quae  defunctis  omnibus  malis,  perfectam  et  absolutam 
bonoium  omnhnn  raticnem  conjunctam  habet?  Nam,  ut 
Sancti  Patres  tradiderunt,  aeternae  vitae  felicitas,  om- 
nium  malorum  liberatione,  et  bonorum  adeptione  defi- 
nienda  est. 

§.  199.  De  malis  clarissima  snnt  Sanctarum  Lite- 
rarum  testimonia.  Scriptum  est  enim  in  Apocalypsi 
(Apoc  VII,  16.  XXI,  4:.)  :  Non  esurient,  ncfjue  silient 
amplius :  neque  cadet  super  illos  sot,  neque  ullus  aestus  ; 
et  rursus :  Absterget  Deus  omnem  tachrymam  ab  oculis 
eorum,  et  mors  ultra  non  erit,  neque  luetus.,  neque 
clamor ,  ncque  dolor  erit  ultra,  quia  prima  abie?'unt. 
Jam  vero  Beatorum  iinmensa  gloria,  innumeraque  soli- 
dae  laetitiae  et  voluptatis  genera  fotura  sunt :  cujus 
gioriae  magnitudinem ,  cum  animus  noster  capere,  aut 
iUa  in  animos  nostros  penetrare  nullo  modo  possit,  ne- 


Liber  l.    Pars  HL    Capat  VI.  45tf 


rsse  est ,  nos  in  illam,  nempe  in  gaudium  Domini  in- 
oiro.  ut  eo  cireumiusi ,  nientis  desiderium  cuinulare 
vpleamus.  Quamvis  autem,  ut  Sanctus  Augustinus  scri- 
it  (Serm.  LXXIV.  de  rerbis  Dom.  et  dc  Symb.  ad 
Tatechum.lAb.HL  Cap.ult.J9  facilius  mala,  quibus  ca- 
turi  sumus .  quam  bona  ac  voluptates,  quas  liausturi 
iinius,  numerari  posse  videantur:  danda  tamen  erit 
pera .  ut ,  quae  fideles  summae  illius  felicitatis  adipi- 
cendae  eupiditate  inllammare  poterunt,  bre\iter  et  di- 
icide  explicentur. 

§.  200.  Sed  illa  inprimis  distinctione  uti  oportebit, 
uam  a  gravissimis  divinarum  rerum  Scriptoribus  acce- 
imus.  li  enim  duo  bonorum  genera  esse  statuunt, 
uorum  alterum  ad  bentitudiuis  naturam  pertinet,  alte- 
im  ipsam  bentitudinem  consequitur.  Quare  iila  essen- 
ialia,  haec  vero  accessoria  bona,  docendi  causa 
ppellarunt.  Ac  solidaquidembeatitudo,  quam  essentialem 
ommuni  nomine  licct  voeare,  in  eo  sita  est,  ut  Deum 
ideamus,  ejusdem  pulchritudine  fruamur,  qui  est  omnis 
onitatis  ac  perfectionis  fons  et  principium.  Haec  est 
ita  aeterna,  inquit  Christus  Dominus  (Joh.  XVII,  3.^, 
t  cognoscant  te  solum  Deum  verum,  et  quem  misisti 
csum  Ckristum.  Quam  sententiam  Sanctus  Johanues 
idetur  intcrpretari .  cum  ait  (l  Joh.  III,  2.)  :  Charis- 
imi,  nunc  jfilii  Dei  sumus,  et  nondum  apparuit,  quid 
rimus :  scimus  quoniam  cum  apparueril ,  similes  ei 
rimus ,  quoniam  videbimus  cum  sicuti  est.  Significat 
nim  beatitudinem  ex  iis  duobus  constare,  tum  quod 
)eum  intuebimur,  qualis  in  natura  sua  ac  substantia 
st,  tum  quod  veluti  Dii  effieiemur.  Nain  qui  illo  fruun- 
ur,  quamvis  propriam  substantiam  retineant,  admirabi- 
em  tamen  quandam,  et  prope  divinam  formam  induunt, 
t  Dii  potius,  quam  homines,  videantur. 

§.  201.  Hoc  autem  cur  ita  fiat,  ex  eo  perspicuum 
iSt5  quod  unaquaeque  res  vel  ex  ejus  essentia,  vel  ex 
.imiiitudine  et  specie  cognoscitur.  At  quoniam  nihil 
;st  Deo  simile,  cujus  similitudinis  adjumento  ad  per- 
eetam  ejus  notitiam  pervenire  possimus:  consequens 
st.  ut  ejus  naturam  et  essentiam  videre  nemini  liceat, 
tisi  haec  eadem  divina  essentia  se  nobis  conjunxerit. 
Uquo  id  Apostoii  verba  illa  sigriificant  (i  Cor.XlH,  12.)  : 
Videmus  mmc  per  spceulvm  in  aeuifpnate.  tunc  autcm 
aeie  ad  facicm.    Nain  quod  inqiiit  .  i  n  a  c  n  i  g  m  a  t  e  : 


460 


C a t e c h i s m u s  Ro m a n u s. 


interpretatur  Sanctus  Augustinus  (Lib.XV.  de  Triiut. 
Cup.  9.) ,  in  similkndine  ad  Dcum  inteliigendum  accom- 
moda.  Quod  etiam  S.  Dionysius  (Cap.  1.  de  divin.  iiomi- 
vib.)  aperte  ostendit,  cum  affirmat,  nullam  inferiorum 
sinulitudine  superiora  percipi  posse.  Neque  enim  ex 
aiicujus  rei  corporeae  simiiitudine ,  ejus,  quae  corpore 
careat,  essentia  et  sufostantia  cognosci  potest;  cum 
praesertim  necesse  sit ,  rerum  similitudines  minus  con- 
cretionis  hafoere ,  et  magis  spirituales  esse ,  quam  res 
ipsas ,  quarum  imaginem  refemnt :  quemadmodum  in 
omnium  rerum  cognitione  facile  experimur.  Quoniam 
vero  fieri  non  potest,  ut  alicujus  rei  creatae  similitudq 
aeque  pura  et  spiritualis,  ac  Deus  ipse  est,  reperiatur: 
ita  fit,  ut  ex  nulla  similitudine  divinam  essentiam  per- 
fecte  inteliigere  possimus. 

§.  202.  Accedit  etiam,  quod  omnes  creatae  res 
certis  perfectionis  terminis  circumscribuntur :  at  Deus 
infinitus  est ,  neque  ullius  rei  creatae  similitudo  ejus 
immensitatem  capere  potest.  Quocirca  una  illa  ratio 
divinae  sufostantiae  cognoscendae  relinquitur ,  ut  ea  se 
nofois  conjungat  ,  et  incredibili  qr-odam  modo  intelligen- 
tiam  nostram  altius  extoilat,  atque  idonei  ad  ejus  natu- 
rae  speciem  contemplandam  reddamur.  Id  vero  luinine 
gloriae  assequemur,  cum  eo  splendcre  illustrati,  Deum 
lumen  verum  in  cjiis  lumine  videbimus  (Ps.  XXXV,  10.). 
Nam  Beati  Deum  praesentem  semper  intuentur:  quo  qui- 
dem  dono  omnium  maximo  et  praestantissimo ,  divinaa 
essentiae  participes  efFecti ,  vera  et  solida  foeatitudine  po- 
tiuntur:  quam  nos  ita  credere  debemus,  ut  eam  Dei  be- 
nignitate  cum  certa  spe  nobis  exspectandam  esse ,  in 
Symbolo  Patrum  definitum  sit :  Inquit  enim :  Exspccto 
resurrectionem  mortuorum ,  et  vitam  vcnturi  saeculi. 

§.  203.  Divina  haec  plane  sunt.  neque  ullis  verfois 
exjdicari,  aut  cogitatione  compreliendi  a  nofois  possunt 
Verum,  licet  aliquam  Imjus  beatitudinis  imaginem  in  iis 
etiam  rebus,  quae  sensu  percipiuntur,  cernere.  Nam 
qucmadmodum  ferrum,  admoto  igni,  ignem  concipit,  et 
quamvis  ejus  substantia  non  mutetur,  fit  tamen,  ut  di- 
versum  quippiam ,  nimirum  ignis ,  esse  videatur :  eodem 
modo,  qiii  in  coelestem  illam  gloriam  admissi  sunt, 
Dei  amore  inflammati,  ita  afficiuntur,  cum  tamen  id? 
quod  sunt ,  cssc  non  dcsinant ,  ut  multo  magis  dist.ue 
afo  iis,  qui  in  hac  vita  sunt,  merito  dici  possint,  quain 


Liber  L    Pars  W.    Caput  VI.  4uM 

ferram  candens  ab  eo.  quod  nullam  caloris  vim  in  se 
contineat  Ut  iiritur  rem  paucis  complectamur ,  summa 
iSla  el  absoluta  bcatitudo.  quam  essentialem  vocamus, 
in  Dei  possessione,  constituenda  est.  Quid  enim  ei  ad 
pcrfectam  felicitatem  deese  potest,  qui  Deum  optimum 
et  perfeetissiinum  possidet? 

§.  204  Venim  ad  illam  tamen  quaedam  accedunt 
ornamcnta,  omnibus  Beatis  communia,  quae  quoniam  ab 
humana  ratione  minus  reniota  sunt,  vehementius  quoque 
animos  nostros  commovere  et  excitnre  solcnt.  Ilujus 
generis  ea  sunt,  de  quibus  Apostolus  ad  Romanos  (Rom. 
11,10.)  videtur  intelligere :  Gtoria ,  et  konor,  ct  pax 
omi} i  dperanti  bonnnu  Nam  gloria  quidem  Beati  per- 
frucntur,  non  illa  solum,  quam  tandem  essentialem  bea- 
ntuttinem ,  vel  cum  ejus  natura  maxime  conjunctam  esse 
ostendiinus :  sed  ea  etiam,  quae  constat  ex  clara  et 
nperta  notitia .  quain  singuli  de  alterius  eximia  et  prae- 
btanti  dignitate  iiabituri  sunt.  At  vero  quantus  ille 
honor  existimandus  es"t,  qui  eis  a  Domino  tribuitur,  cum 
uonamplius  servi,  sed  amici,  fratres  ac  filiiDei  vocentur? 
Quareita  electos  suos  amantissimis  et  honorificentissimis 
verbis  Salvator  noster  compellabit  (Matlh.  XXV9  24.J i": 
Venile,  benedicti  Palris  mci ,  possidete  parafttm  vobis  rc- 
gitum.  ut  merito  liceat  exclamare  ( Psalm.  CXXX  VI 17. \7.)i 
Nimis  honorificqH  sunt  amici  tni.  Dcus.  Sed  laudibus 
etiam  a  Christo  Domino,  coram  Patre  coelcsti  et  Angelis 
ejus.  celebrabuntur.  Praeterea,  si  boc  commune  omni- 
bus  hominibus  dcsiderium  natura  ingvnuit  honoris.  qui 
a  viris  sapientia  praestantibus  habeatur,  quod  eos  locu- 
pletissimos  virtutis  suae  testes  fore  existiment:  quantum 
Beatorum  gloriae  accessurum  putamus,  quod  alius 
alium  summo  honore  prosequetur?  Iufinita  esset  omniuui 
oblectationum  enumeratio,  quibus  Beatorum  gloria  cn- 
mulata  erit,  ac  ne  cogitatione  quidem  flngere  eas  pos- 
samus. 

§.  205.  Sed  ramen  hoc  fidelibus  persuasum  esse 
debet,  quaecunque  nobis  jucunda  in  hac  vita  contingcre, 
jvel  etiam  optan  queant;  sive  ea  ad  mentis  cognitionem, 
sive  ad  corporis  perfectum  liabitum  pertineant,  earum 
rerum  omniiun  copiis  beatam  Coelestium  vitam  eircum- 
iluere:  quamvis  lioc  aitiore  quodam  modo .  quam  oculus 
vidit,  aut  auris  audivit ,  aut  in  cor  /tominis  arfsccudil, 
fieri  Apostolus  (l  Cor.  11,  9.)  afiirmat.    Nam  corpus 


462 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


quidem,  quod  antea  crassum  et  concretum  erat.  cuni 
in  coelo,  detracta  mortalitate,  tenue  et  spirituale  effe- 
ctum  fuerit,  nullis  amplius  alimentis  indigebit:  anima 
autem  aeterno  gloriae  pabulo,  quod  magni  illius  con- 
vivii  autor  transiens  omnibus  ministrabit ,  cum  summa 
voluptate  exsaturabitur.  Quis  vero  pretiosas  vestes,  aut 
regales  corporis  ornatus  desiderare  poterit,  ubi  nullus 
harum  rerum  usus  futurus  sit,  omnesque  immortalitatc 
et  splendore  amicti,  et  sempiternae  gloriae  corona  or 
nati  erunt?  Sed  si  amplae  etiam  et  magnificae  domus 
possessio  ad  humanam  felicitatem  pertinet,  quid  coelc 
ipso,  quodDei  claritate  undique  collustratur,  vel  amplius. 
vel  magnificentius  cogitari  potest  ?  Quare  Propheta . 
cum  ejus  domicilii  puichritudinem  sibi  ante  oculos  po- 
neret ,  et  ad  beatas  illas  sedes  perveniendi  cupiditate 
arderet:  Quam  dilecta,  inquit  (Psalm.  LXXXIII,2.3.). 
tabernacula  tua,  Domine  rirtutum;  concupiscit  et  de- 
ficit  anima  mea  in  atria  Domini :  cor  meum  et  carc 
mea  exultaverunt  in  Deum  vicum.  Atque,  ut  hic  sil 
omnium  fidelium  animus,  haec  communis  omnium  vox, 
quemadmodum  Parochi  vehementer  optare ,  ita  etian 
omni  studio  curare  debent.  Nam,  in  domo  Patris  mci, 
inquit  Dominus  (Joh.Xll  .2.) ,  mansiones  multae  sunt 
in  quibns  majora  et  minora  praemia,  ut  quisque  promeritus 
erit,  reddentur.  Qui  enim  parce  seminat ,  parce  et  metet . 
et  qui  seminat  in  benedictionibus ,  de  benedictionibus  & 
metet  (1  Cor.  IX,  6.). 

§.  206.  Quare  non  solum  ad  eam  beatitudinen 
fideles  excitabunt,  verum  etiam  ejus  consequendae  cer 
tam  rationem  hanc  esse  frequenter  monebunt,  ut  fide  e 
charitate  instructi,  et  in  oratione  et  Sacramentorun 
salutari  usu  perseverantes ,  ad  omnia  benignitatis  offieii 
in  proximos  se  exerceant.  Ita  enim  Dei  misericordi* 
fiet,  qui  beatam  illam  gloriam  diligentibus  se  praepara 
vit,  ut  aliquando  impleatur,  quod  dictum  est  per  Pro 
phetam  (Jes.  XXXII,  18.) :  Sedebit  popidus  meus  h 
pulchritudine  pacis ,  ei  in  tabernaculis  fiduciae,  et  ii 
requie  opulenta. 


Liber  II.    Cnput  f. 


463 


LIBER  SECUNDUS. 

DE  S  ICRA3IEXTIS  ET  PRIMUM  OUIDE>I  DE 
IIS  IX  GEXEXRE. 

C  A  P  U  T  L 

Cur  doctrinn  de  Sacramentis  studiose  tradenda  sit 
§.207;  de  nomine  Sacramenfi  §.  20$ —  210;  ex- 
plicatur  natura  et  definitio  Saeramenti  novae  legis 
?.  211  —  -2*21. 

§.  "207.  Cum  omnis  christianae  doctrinae  pars 
scientiam  dilUentiamque  desiderat :  tum  Sacramentorum 
dNciplina .  qaae  et  Dei  tjssu  necessaria.  et  utilitate 
uberrima  est .  Parochi  facultatem  et  industriam  postulat 
sinsrularem .  ut  ejus  accurata  ac  frequenti  perceptione 
tideles  tales  ovadant.  quibus  praestantissimae  ac  sanctis- 
simae  res  digne  et  saiutaritev  impertiri  possint:  et  Sa- 
fDerdotes  ab  illa  divini.  interdicti  reg^da  non  discedant 
(Matth.  VHj  6.):  Noiite  sanctum  dare  canibus  9  nequc 
mitlatis  margm  itas  restras  ante  porcos. 

§.  208.  Principio  igitur.  quon'.am  universe  de  toto 
^enere  Sacramentorom  agendmn  est,  ab  ipsius  nominis 
vi  atqtM  notione  oportet  incipere .  efitsqne  ambignam 
significationeni  explanare,  ut .  quae  hnjos  verbi  se.iten- 
tia  hoc  loco  propria  sit.  facilius  iutellipatur.  Qnare 
docendi  sunt  fideles,  Sacramenti  nomen.  quod  ad 
proprositam  rem  attinet.  aliter  a  profanis.  qunm  a  sacris 
Scriptoribus,  acceptnm  esse.  Xam  alii  Autores  Sacra- 
menti  nomine  obligatkmeni  illam  significari  voluerunt , 
cum  jurati  aliquo  servitutis  vinculo  obstringimur,  ex 
quo  jusjurandum,  quo  se  milites  fidelem  operam  rei- 
publicae  praestatnros  pollicentur .  Sacramentum  mili- 
tare  dictum  est.  Atque  haec  frequentissima  hujus  vo- 
cabuli  significatio  apud  iilos  videtur  fuisse. 

§.  209.  Verum  apud  latinos  Patres,  qui  res  divinas 
scriptis  tradiderunt ,  Sacramenti  nomen  aliquam  rem 
saeram,  quae  in  occulto  latet.  deelarat:  quema  dmodinn 
Graeci,  ad  eandem  rem  significandam ,  Hystern  voca- 
bido  usi  sunt.  In  eam  vero  senteniiam .  Sacramenti 
vocem  accipiendam  esse  intelligimus ,  cum  ad  Ephesios 


484  Catechismus  Romanus. 

scribitur  (Eplics.  /,  9.)  :  Ut  notum  faceret  nobis  Sacra- 
mentum  voluntatis  suae  ;  deinde  ad  Timotlieum  (l  Tim. 
III,  16.,)  :  magnum  est  pietatis  Sacramentum ;  praeterea 
in  libro  Sapientiae  ( Sap.  II,  22.)  :  Nescierunt  Sacra- 
menla  Dei.  Quibus  in  locis,  et  aliis  multis,  licet  ani- 
madvertere,  Sacramentum  nihil  aliud,  nisi  rem  sa- 
cram,  abditam  atque  occultam  siguifieare.  Quare  latini 
Doctores  signa  quaedam  sensibus  subjecta,  quae  gra- 
tiam,  quam  efficiunt  ?  fcsimul  etiam  declarant,  ac  vehiti 
ante  oculos  ponunt,  Sacramenta  commode  appellari 
posse  existimarunt.  Quamquam  ?  ut  D.  Gregorio  (iii 
Cap.  16.  Lib.  I.  Begg.  super  llud:  Directus  est  Spiri- 
tus  etc.)  placet,  ob  id  Sacramenta  dici  possunt,  quod 
divina  virtus  sub  rerum  corporearum  tegumentis  occulte 
salutem  efficiat 

§.  210.  Neque  vero  auv  quam  putet ,  hoc  vocabu- 
lum  nuper  in  Ecclesiam  inductum  esse.  Nam  qui  San- 
ctos  Hieronymum  et  Augnstinum  legerit ,  facile  per- 
spiciet,  antiquos  religionis  nostrae  Scriptores ,  ad  eam 
de  qua  loquimur  rem  demonstrandam ,  saepissime  Sa- 
cramenti  nomine,  interdum  vero  etiam  Symboli,  vel 
mystici  signi ,  vel  sacri  signi  voce  usos  esse.  Atque 
haec  de  Sacramenti  nomine  dicta  sint :  quod  quidem 
veteris  etiam  legis  Sacramentis  convenit,  de  quibus 
nihil  opus  est  Pastoribus  praecepta  tradere,  cum  ea 
Evangelii  lege  et  gratia  sublata  sint. 

§.  211.  Verum,  praeter  nominis  notioncm,  quae 
hactenus  declarata  est,  rei  etiam  vis  et  natura  diligenter 
investiganda,  et  quid  Sacramentum  sit,  fidelibus  aperien- 
dum  est.  Sacrainenta  enim  ex  genere  earum  rerum 
esse,  quibus  salus  et  justitia  coniparatur,  dubitare  nemo 
potest.  Sed  cum  multae  rationes  sint,  quae  ad  hanc 
rem  explicandam  aptae  et  accommodatae  videantur, 
k  nulia  tamcn  planius  et  dilucidius  eam  demonstrat,  quam 

definitio  aDivo  Augustino  (Lib.  X.  de  Cicit.  Dei,  Cap.3.) 
tradita ,  quam  deinde  omnes  Doctores  scholasticiv  secuti 
sunt.  Sacramentum,  inquit  ille ,  cst  signum  rei  sacrae: 
vel  ut  aliis  verbis,  in  eandem  tamen  sententiam,  dictum 
est:  Sacramcntum  est  invisibilis  gratiae  visibile  signum, 
ad  nostram  justificationem  institutum. 

§.  212.  Quae  quidem  definitio  ut  magis  pateat,  sin- 
gulae  ejus  partes  a  Pastoribus  exponenda  erunt.  Atque 


Libor  II.    Caput  I.  4C5 

inprimis  dooero  oportebit,  rerum  omnium,  qnae  sensibus 
percipiuntur.  duo  esse  genera.  Aliae  enim  ob  id  inven- 
tae  sunt.  ut  aliquid  significent.  aliae  non  alterius  rei 
gignificandae,  sea  sua  tantum  causa  effectae  sunt;  quo 
in  numero  onmes  pene  res.  quae  natura  constant,  haberi 
possunt.  Ar  Vero  in  priori  gcnere  vocabula  rerum, 
scriptura.  vexilla.  imagines ,  tubae  et  alia  hujusmodi 
permulta  ponenda  sunt  Nam  si  ex  vocabulis  vim  signi- 
ficandi  detraxeris,  sublata  videtur  esse  causa,  quamob- 
rem  vocabula  instituerentur.  Haec  igitur  signa  proprie 
dicnntur.  Illud  enim  signum  esse  Sanctus  Augustinus 
(  Lih.  II.  deDottr.  clnist.  Cap.l.)  tcstatur.  quod  praeter 
rem,  quam  sensibw  objicit.  efficit  etiam.  ut  e\  se  alte- 
rius  rei  cognitionem  capiamus;  sicut  ex  vestigio  ,  quod 
terrae  impressum  intuemur,  transisse  aliquem,  cujus  ^e- 
stigium  apparet,  facile  cognoscimus. 

g.  2lS.  Qnae  cum  ita  se  habeant ,  Sacramentum 
ad  boc  rerum  genus,  quae  significandi  causa  institutae 
sunt,  refcrri  perspicuum  est,  siquidem  specie  quadam 
et  simiiitudine  id  nobis  declarat,  quod  Deus  in  animis 
nostris  sua  virtute.  quae  sensu  percipi  non  potest  .  effi- 
cir.  Baptismus  enim  (ut.  quod  docetur,  exemplo  notius 
fiat)  cum,  adhibitis  certis  et  solennibus  verbis ,  aqua 
extrinsecus  abluiinur,  lioc  significat.  Spiritus  Sancti  vir- 
tute  oinnem  peccati  maculam  et  turpitudinem  interius 
elui,  't  animas  nostras  praeclaro  illo  coelestis  justitiae 
dono  aUgeri  atque  ornari.  simulque  ea  corporis  ablutio, 
ut  postea  suo  loco  explicabitur,  illud  in  animo  efficit, 
quod  significat 

§.  '214.  Sed  ex  Scripturis  etiam  aperte  colligitur, 
Sacrameutum  inter  signa  numerandum  esse.  Apostolus 
euim  de  Circumcisione ,  veteris  legis  Sacramento,  quae 
Abraham,  patri  omnium  credentium,  data  erat,  ita  ad 
Romanos  scribit  (RottL  IV,  th)s  Et  signum  accepit 
Grcumcisionis,  signacutum  jusHtiae  fideL  Et  alio  loco, 
cum  affirmat  nos  omnes.  qui  baptizati  sumus  in  Christo 
.Tesu,  in  morte  ipsius  baptizatos  esse,  licet  cognoscere, 
Baptismum  hujus  rei  significationeni  habere,  nimirum, 
ut  ait  ideni  Apostolus  ( flom.  VI9  3.-  4*)  s  nos  conscpullos 
!  csse  cum  illo  pcr  Baplismum  in  morlem. 

'215.  Neque  vero  paruni  proderit,  si  fidelis  po- 
pulus  Sacramenta  ad  signa  pertinere  intellexerifc  Ita 
euim  fiet,  ut  quae  illis  significantur.  coutinentur  atque 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


effieiuntur .  sancta  et  augusta  esse  facilius  sibi  persiia* 
deat,  cognitaque  eorum  sanctitate,  act  ctivinam  ergo  nos 
beneficentiam  colendam  ac  veneranclam  magis  excitetur. 

§.  216.  Sequitnr  nunc,  ut  verba  illa,  rei  sacrae, 
quae  est  altera  definitionis  pars,  explicentur.  Quod  qui- 
dem,  ut  commode  fieri  possit,  paulo  altius  repetenda 
sunt,  quae  de  signorum  varietate  Sanctus  Augustinus 
( hib.  II.  de  Doctr.  christian.  Cap.  1  sqq.)  acute  et  sub- 
tiliter  disputavit.  Quaedam  enim  signa  naturalia  dicun- 
tcir,  quae  praeter  seipsa  alterius  rei  notitiam  (quod  omni- 
bus  signis  commune  esse,  antea  demonstratum  est)  in 
animis  nostris  gignunt;  veluti  fumus,  ex  quo  statim 
ignem  adesse  intelligitur.  Atque  hoc  signum  ob  eam 
causam  naturale  appellandum  est,  quod  fumus  non  vo* 
luntate  ignem  significat,  sed  rerum  usus  efficit,  ut  si 
quis  fumum  tantum  videat,  naturam  simul  et  vim  ignis, 
qui  adhuc  latet,  subesse,  mente  et  cogitatione  percipiat. 
Quaedam  vero  signa  natura  non  constant,  sed  constituti 
atque  ab  hominibus  inventa  sunt,  ut  et  colloqui  inter  se 
ct  aliis  animi  scci  sensa  explicare,  vicissimqne  aliorum 
sententiam  et  consilia  possent  cognoscere.  Haec  autein 
quam  varia  et  multiplicia  sint,  ex  eo  libet  animadvertere, 
quod  nonnulla  ad  oculorum,  pleraque  ad  aurium  sen* 
sum.  reliqua  act  caeteros  sensus  pertinent.  Nartt,  cimi 
aliquid  alicui  innuimus,  et  (exempli  causa)  sicblato  vexillo 
quippium  declaramus,  satis  constat,  eam  signifieationom 
ad  oculos  tantum  referri^  quemadmodum  tubarum,  ti- 
biarum  aut  citharae  sonus,  qui  non  solccm  delectandi, 
sed  plerumque  significandi  causa  funditur,  ad  auriuii 
judicium  spectat,  qcco  quidem  praecipue  sensu  verba 
etiam  accipiuntur,  quae  ad  exprimenclas  intimas  aninii 
eogitationes  maximam  vim  habent. 

§.  217.  Verum,  praeter  illa  signa,  quae  hominum 
consensu  et  Vohcntate  constituta  esse,  hactenus  diximuS, 
«alia  quaedam  sunt  divinitus  data,  quormn  tamen  non 
unum  genus  esse,  omnes  consentlunt.  Alia  enim  signft 
ob  eam  tantum  rem  a  Deo  hominibus  commendata  sunt, 
ut  aliquid  significarent  vel  admonerent,  cnjusmodi  fue- 
runt  legis  purificationes ,  panis  azymus  et  alia  permulta, 
quae  ad  Mosaici  cultus  caeremonias  pertinebant ;  alia 
vero  Deus  institccit,  quae  non  significandi  modo,  sed  effi- 
ciendi  etiam  vim  haberent.  Atque  in  hoc  posteriori 
signorum  genere  Sacramenta  novae  legis  numeranda 


Liber  II.    Captit  L  4<57 

c*sc.  liqtii<lo  apparet.  Signa  enim  sunt  diviDitBS  tradita, 
non  ab  hominibus  inventa,  quae  rei  cujnspiam  Kacrae, 
quam  declarant,  efficientiam  in  se  continere  certo  ereilimus. 

JIS.  Sed  quemadraodum  signa  in  multiplici  va- 
rietate  esse  ostendimus5  ita  etiam  res  sacra  nou  unius 
modi  existimanda  est.  Quod  vero  ad  propositam  Sa- 
cramenti  definitionem  attinet,  divinarum  rerum  Scripto- 
res,  sacrae  rei  nomine  Dci  gratiam,  quae  nos  sanctos 
efficitj  ac  omnium  divinarum  virtutum  liabitu  exornat, 
demonstrant.  lluic  enim  gratiae  propriam  sacrae  rei 
appellationem  tribuendam  merito  putarunt,  quippe  cum 
ejus  beneficio  animus  noster  Deo  consecretur  et  con- 
jungatur. 

§.  219.  Quare,  ut  explicatius  quid  Sacramentum  sit, 
declarctur,  docendum  erit,  rem  esse  sensibus  subjectam, 
qnae  ex  Dei  institutione,  sanctitatis  et  justitiae  tum  signi- 
ficandae,  tmn  cfficiendae  vim  habet.  Ex  quo  sequitur, 
ut  facile  quivis  poSsit  intclligere,  Imagincs  Sanctorum, 
Cruces  et  alia  id  generis,  quamvis  sacrarum  rerum 
signa  sint,  non  idco  tamen  Sacramenta  dicenda  esse. 
Hujus  autem  veritatis  doctrinam,  facile  erit  omnium  Sa- 
eramentorum  exemplo  comprobare ,  si  (quod  antea  de 
BaptismO  admonuimuS ,  cum  dicebamus  solenneni  illam 
COrporis  ablutionem  signum  esse,  et  efficientiam  habere 
rei  sacrae,  quae  intenus  Spirftus  Sancti  vi  fieret)  idem 
etiam  in  aliis  Sacramentis  exercere  aliquis  velit  Jatn 
tero  bisre  mysticis  signis,  quae  a  Deo  instituta  sunt, 
illud  etiam  praecipue  convenit,  ut  ex  Doinini  institutione, 
non  onam  ariquaro  rem,  sed  plures  simul  significent. 
Quod  in  singolis  Sacranientis  licet  cognoscere,  quae 
Inon  soium  sanctitatem  et  justitiam  nostram,  sed  prae- 
terea  duo  alia  cum  ipsa  sanetitate  niaxime  conjuncta 
declarnnt:  Christi  scilicet  redemptoris  passionem .  quae 
sanctitatis  caiisa  est,  et  vitam  aeternam  coelcstemque 
beatitudinem ,  ad  quam  sanctitas  nostra,  tanquani  ad 
iinem.  referri  debet. 

§.  2:20.  Quod  quidcm  cum  in  omnibus  Sacramentis 
perspici  possit ,  merito  sacri  Doctores  unicuique  Sacra- 
mentomm  triplicem  significandi  vim  jncsse  tradidermtt, 
tum  quia  alicujus  rei  praeteritae  memoriara  adferat,  fcura 
quia  aliam  praesenten;  indicet  ac  demonstret.  tum  quia 
aliam  futuram  praeiiunciet.  Neque  vero  existimandum 
est,  hoc  ita  ab  illis  doceri,  ut  etiam  Sanctarum  Soripto* 


408 


C  a  t  c  c  h  i  s  m  o  s 


Romanus. 


rrrum  testimonio  non  probetur.  Nam  cum  Aposto"us 
a't  ( Rom.  VI,  3.  4.  5. ) :  Quicunque  haptizati  snmus  in 
Christo  Jcsiij  in  morte  ipsins  baptizati  sumus  ;  plane 
ostendit,  idcirco  Baptismum  signum  dicendum  esse,  quod 
Inomihicae  passiohis  et  mortis  nos  admoneat  Deihde 
cum  inquit:  Consepulti  enim  sumus  cnm  illo  per  Baptis- 
mum  in  mottem ,  ut  quo  modo  Christus  surrexit  a  mor- 
tvis  per  glbriam  Patris,  ita  et  nos  in  novitate  vitae  am~ 
bulemus;  ex  iis  verbrs  perspicuiim  est,  Baptismum  signum 
esse^  quo  coelestis  gratia  in  nos  infusa  declaratur, 
cujus  niunerc  nobis  datum  est,  ut  novam  vitam  insti- 
tuenteSj  omnia  verne  pietatis  officia  facile  et  libenti 
animo  exsequamtir.  Postremo  cum  addit:  *S7  enim  com- 
pUwtati  facti  sumus  similitudini  mortis  ejus ,  simul  ct 
resnrreciionis  erimns ;  apparet,  Baptismum  vitac  etiairj 
aeternae ,  qunm  per  illum  consecuturi  sumus,  non  ob- 
scuram  significationem  dare. 

§.  2*21.  Sed  praeter  haec ,  quae  commemoravimus, 
varia  significaridi  genera  et  rationes^  saepe  etiam  eVei 
nit.  iit  Sacramentunl  non  unam  tantum  rem  praesentemj 
setl  plures  demonstret  ac  nOtet;  id  vero  sanctissimum 
Eucnaristiae  Sacramentum  intuentibus,  facile  est  intelli- 
gere,  quo  veri  corporis  et  sanguinis  Domini  praesentfef 
nec  non  gratia  ,  quam  non  impure  sacra  mysteria  sii* 
mentes  percipiuni$  designatur.  Ex  iis  igitur,  quae  dicta 
sunt,  Pastoribus  arguinenta  deesse  non  poterunt,  quibus 
ostendant ,  quanta  divinitatis  potentia,  quot  arcana  mi- 
racula  Sncramentis  novae  legis  insint,  ut  ea  summa 
cuiri  religione  colenda  et  suscipienda  esse,  omnibus 
persuadeant. 

c  a  p  u  t  n. 

Scptcm  causae,  cur  novae  legis  Sacramenta  institula 
sint  §.  222  —  228. 

§.  222.  Verum  ad  rectum  Sacramentornm  usum 
docendum  nihil  accommodatius  videri  potest,  quam  dih'- 
gentcr  Causas  exponere,  cur  Sacramenta  institui  opor- 
tuerit.  Phires  autem  numerari  solent ,  quarum  prinia 
ost:  humani  ingenii  imbecillitas ;  siquidem  natura  ka 
QOmparatuui  vidcmus,  ut  ad  earum  rerum  notitiam,  qute 
mente  atque  intelligentia  comprehensae  sunt,  nisi  p^ 
ea  .  qUae  aliquo  sensu  percipiuntur ,  nemini  adspiran 
liceat.    Ut  igitur.  quae  occulta  Dei  virtufce  efficiuntur. 


Libcr  II.    Caput  II. 


facilius  intclligcro  posscmus,  idem  summus  rerum  omnium 
artifcx .  snpici.iissime  fecit,  ut  eam  ipsam  virtutem  aii- 
quibus  signis,  quae  sub  sensum  cadunt,  pro  sua  in  nos 
beuignitate  declararet.  Nam,  ut  praeclare  a  S.  Chryso- 
stomo  ( HomU.  83.  in  Matth.  et  Ilom.  60.  ad  Poy. 
Antioch.)  dictum  est,  si  homo  corppris  concretione  ca- 
ruisset,  nuda  ipsa  bona,  neque  ulfis  integumentis  isivo- 
luta,  vi  obJata  essent;  quoniam  vero  anima  corpori  con- 
juncta  est,  omnino  opus  fuit,  ut  rerum,  quae  sentiuntur, 
adminiculo  ad  ea  intelligenda  uteretur. 

§.  223.  Altera  vero  cnusa  est.  quod  animus  noster 
haud  facile  commovetur  ad  ea.  quae  nobis  promittuntur, 
credenda.  Quare  Deus  a  mundi  cxordio  quae  facere 
instituerat ,  verbis  quidcm  frequentissime  indieare  eon- 
suevit;  intenlmn  vero ,  cum  opus  aliquod  institueret, 
cujus  magnitudo  promissi  fidem  abrogare  posset,  alia 
etiam  signa,  quae  nonnunquam  nuraculi  speciem  babe- 
rent,  vcrbis  adjunxit,  Nam  cum  Deus  Moysen  ad  Israe- 
litici  populi  liberationem  mitteret,  ilie  vero,  ne  Dei  qui- 
dem  praeeipientis  auxiiio  frctus,  timeret,  ne  onus  sibi 
gravius  imponeretur,  quam  ut  sustinere  posset,  aut  i;e 
populus  divinis  oraculis  et  dictis  fideni  non  adjungeret, 
Dominus  promissionem '  suam  multa  signorum  varietate 
nrmavit  (Exori.  III.  IV.).  Quemadmodum  igitur  in  Ve- 
teri  Testamento  Deus  fecerat,  ut  magni  alicuius  pro- 
missi  constantiara  signis  testificaretur ;  ita  etiam  in  nova 
lege  Christus  Salvator  noster,  cum  nobis  peccatorum 
veniam,  poelestem.  gratiam,  Spiritus  Sancti  communica- 
donem  pollicitus  est,  quaedam  signa  oculis  et  sensibus 
subjecta  instituit,  quibus  eum,  quasi  pignoribus,  obliga- 
tum  haberemus,  atque  ita  fidclcm  in  promissis  futururti 
dubitare  nunquam  possemus, 

g.  224.  Tertia  eausa  fuif,  ut,  illa  tanquam  remedia, 
ut  seribit  S.  Ambrnsius  (  Lih.  V.  de  Sacram.  Cap. 
atque  •  cvangclici  Samaritani  medieamenta  ad  anima- 
rmn  sanitatem  vel  recuperandam  vel  tucndam  praesto 
essewt,  Virtutem  enim,  quae  e\  passione  Qhristi  ma- 
nat.  hoc  est,  gratiam  quam  ille  nobis  in  ara  crucls 
meruit ;,  per  Sacramenta,  quasi  per  alvenm  quendam, 
in  nosipsos  derivare  oportetj  aliter  vero  nemini  ulla 
salniis  nju»s  reliqna  esse  poterit.  Quare  clemenfissi- 
mus  Dominus  Sacramenta  verbo  suo  et  promissiose 
sancita  rclinquero  in  Eeclesia  voluit  ,  per  quae  passio- 


470 


Catechismus  Romanus. 


nis  »uae  fructum  nobis  reipsa  eommunicari  sine  dubi- 
tatione  erederemus,  si  modo  unusquisque  nostrum  ad 
se  eam  curationem  pie  et  religiose  admoveret. 

§.  225.  Sed  quarta  etiam  causa  accedit,  cnr  Sa- 
icramentorum  institutio  necessaria  videri  possit ,  ut  sci- 
licet  notae  quaedam  ct  symbola  essent,  quibus  fideles 
internoscerentur ,  cum  praesertim  nullus  hominum  coe- 
tus  queat ,  ut  etiam  a  D.  Augustino  ( Lib.  XIX.  contr. 
Faust.  Cap.  11.)  traditum  est,  sive  verae  sive  falsae 
religionis  nomine  quasi  unum  corpus  coagmentari,  ni- 
si  aliquo  visibilium  signorum  foedere  conjungantur. 
Utnimque  igitur  praestant  novae  legis  Sacramenta, 
quae  et  chiistianae  fidei  cultores  ab  infidelibus  distin- 
guunt,  et  ipsos  fideles  sancto  quodam  vinculo  inter  se 
connectunt. 

§.  226  Praeterea,  aliam  etiam  justissimam  fuisse 
eausam  Sacramenta  instituendi,  ex  illis  Apostoli  verbis 
(  Rom,  X,  10.)  :  Corde  creditur  ad  justitiam,  ore  autem 
confcssio  fit  ad  salutem,  ostendi  potest.  Sacramentis 
enim  fidem  nostram,  in  hominum  conspectu,  profiteri 
et  notam  facere  videmur.  Quare  ad  Baptismum  acce- 
dentes,  palam  testamur  nos  credere ,  ejus  aquae  virtu- 
te,  qua  in  Sacramento  abluimur,  spiritualem  animae 
purgationem  fieri. 

§.  227.  Magnam  deinde  vim  liabent  Sacramenta, 
non  solum  ad  fidem  in  animis  nostris  excitandam  et 
exercendam.  sed  etiam  eam  charitatem  inflammandam, 
qua  amare  inter  nos  debemus ;  cum  arctissimo  nos  vin- 
culo  colligatos,  et  unius  corporis  membra  effectos  esse, 
ex  sacrorum  mysteriorum  communione,  recordamur. 

§.  228.  Postremo,  quod  in  clmstianae  pietatis  studid 
plurimi  faciendum  est,  humanae  mentis  superbiam  cdo- 
niant  ac  comprimunt,  nosque  ad  humilitatem  exercent, 
dum  sensibilibus  elementis  subiicere  nos  cogiuiur1,  ut 
Dco  obtempereinus ,  a  quo  antea  impie  defeceramus, 
ut  mundi  cJementis  serviremus.  —  llaec  sunt,  quae  ]>o- 
tissimum  de  Sacramenti  nomine,  natura,  institutione , 
iideli  populo  tradenda  esse,  visa  sunt:  quae  postea« 
quam  a  Pastoribus  accurate  exposita  fuerint,  docere 
deinceps  oportcbit,  quibus  cx  rebus  singula  Sacramciifa 
tonstent.  quaeve  sint  illorum  partes,  ac  praeterea,  q)»' 
rjtfii  et  caarenioniac  addkae  illis  fuerint. 


Libcr  II,    Caput  III. 


471 


CAPUT  III. 

Certflm  Malcriam  et  verbormn  Formmn  in  confcciiovc 
Sacramcnionun  ncccssariam  essc  §.  229.  230.  ;  dc 
Caeremoniif  quac  Sacrameniis  adliibentitr  §.  231. 

§.  229.  Prinuim  igitur  explieandum  est,  rein  sensi- 
bilem ,  quae  supra  in  Sacramenti  definitione  posita  est, 
non  unam  tantum  esse,  quamvis  imum  signum  constitui 
credendum  sit.  Duo  enim  sunt,  ex  quibus  quodlibet  Sa- 
cramentum  conficitur:  quorum  alterum  materiae  ratio- 
nem  habet,  atque  Elementum  dicitur:  alterum  formae 
viin.  et  Verbum  commiuii  vocabulo  appellatur.  Sic  enim 
a  Patribus  accepimus.  Qua  in  re  notum  est,  atque  apud 
omnes  pervulgatum  illud  Sancti  Augustini  testimonium 
(Tract.  80.  in  Johan.)  :  Accedit  verbum  ad  elementum, 
et  fit  Sacramentum.  Rei  igitur  sensibilis  nomine  tum 
materiam  sive  Elementum  intelligunt,  ut  in  Sacramento 
Baptisini  aquam,  Confirmationis  Chrisma,  et  extremae 
Unctionis  Oleum,  quae  omnia  sub  adspectum  cadunt: 
tuni  praeterea  Verba,  quae  formae  rationem  habent,  atque 
ad  aurium  scnsum  pertinent.  Apostolus  vero  utrumque 
aperte  indicavit,  cum  inquit  (Ep/ics.  V,  2.5. :  CkHstus 
dilcrit  Ecclesiam,  et  seipsum  tradidit  pro  ca,  ut  illam 
sancti/icarct,  viundans  cam  lavacro  aguae,  in  rcrbo  vilae. 
Quo  in  loco  materia  et  forma  Sacramenti  exprimitur. 

§.  230.  Addenda  autem  erant  verba  ad  materiam, 
ut  npertior  clariorque  rei,  quae  gerebatur,  significafio 
fieret  Verba  enim  inter  omnia  signa,  maximam  virn 
liabere  perspicuum  est:  ac,  si  ipsa  desint,  plane  obscu- 
rnm  crit.  quidnam  materia  Saoramentorum  designet  ao 
demonstret  Nam,  ut  in  Baptismo  ticet  videre,  cum  aqua 
non  minus  refri^erandi ,  quam  abluendi  vim  habeat,  «,; 
utriusque  rei  symbclum  esse  possit,  nisi  verba  addan- 
lur,  utrum  horum  in  Baptismo  significet,  aliquis  fortasse 
conjeetura  aliqua  dijudicabit:  nemo  autem  ea  de  re 
quippiam  eerti  nffirmare  audebit;  at  cum  verba  adhi* 
bentur,  statim  intclligimus,  abluendi  vim  et  significatio- 
nem  habere.  In  hoo  autem  nostra  Sacramenta  anti- 
quae  Legis  Sacramentis  plurinuun  praestant,  quod  in 
illis  administrandis  nulla  ,  quod  quujem  acceperimus, 
definita  fonna  servaretur:  quo  etiam  fiebat,  ut  incerta 
ndmodum  et  obseura  essent:  nostra  vero  formam  ver- 
bonim  ita  praescriptam  habcnt,  ut  si  forto  ab  ea  disco- 


472 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


datur,  Sacrameuti  ratio  constare  non  possit;  ob  eamque 
rem  clarissima  sunt,  ac  nullum  relinquunt  dubitandi  lo- 
cum.  Hae  igitur  sunt,  partes,  quae  ad  naturam  et  sub- 
stantiam  Sacramentorum  pertinent,  et  ex  quibus  unum- 
quodque  Sacramentum  necessario  constituitur. 

§.  231.  His  accedunt  Caeremoniae,  quae,  tametsi 
praetennitti  sine  peceato  non  possunt,  nisi  aliud  facere 
ipsa  necessitas  cogat;  tamen,  si  quando  omittantur, 
quoniam  rei  naturam  non  attmgunt,  nihil  de  vera  Sa- 
cramenti  ratione  imminui  credendum  est.  Ac  merito 
quidem,  a  primis  usque  Ecclesiae  temporibus  illud  sem- 
per  servatum  est,  ut  Sacramenta  solennibus  quibusdam 
Caeremoniis  ministrarentur.  Primum  enim  maxime  de- 
cuit,  sacris  Mysteriis  eum  religionis  cultum  tribuere,  ut 
sancta  sancte  tractare  videremur.  Praeterea,  quae  Sa- 
cramento  efficiuntur,  Caeremoniae  ipsae  magis  declarant, 
ac  velutj  ante  oculos  ponunt ,  et  earum  rerum  sanctita- 
tem  in  animos  fidelium  altius  inprimunt.  Deinde  vero 
mentes  illorum,  qui  eas  intuentur  et  diligenter  obser- 
vant,  ad  sublimium  rerum  cogitationem  erigunt,  fidem- 
que  in  eis  et  charitatem  excitant,  quo  major  cura  et 
diligentia  adhibenda  erit,  ut  fideles  vim  Caeremoniarum, 
quibus  singula  Sacramenta  conficiuntur,  cognitam  et 
perspectam  habeant. 

CAPUT  IV. 

De  septenario  Sacramentoram  numero  §.  232  —  234.; 
de  discrimine  eorum  quantum  ad  necessitatem  vel 
dignitatem  attinet  §.  235. ;  de  autore  et  institutore 
Sacramentorum  §.  236. 

232.  Sequitur,  ut  Sacramentorum  etiam  numerus 
explicetur,  quae  quidem  cognitio  hanc  utilitatem  affert, 
quod  populus  eo  majori  pietate  omnes  animi  sui  vires 
ad  laudandam  et  praedicandam  Dei  erga  nos  singularem 
beneficentiam  coiryertat,  quo  plura  salutis  ac  beatae  vitae 
adjumenta  nobis  divinitus  parata  esse  intellexerit.  (  a- 
tholicae  igitur  Ecclesiae  Sacramenta,  quemadmodum  ex 
Scripturis  probatur  (Matllt.  XX  VI II.  Jolu  III.  Actot. 
VIII.  Luc.  XXIV.  Matth.  XXVI.  Joh.  XX.  Jacob.  V. 
1  Tim.1V.  Ephes.  V.),  et  Patrum  traditione  ad  nos  per- 
venit,  et  Conciliorum  testatur  auctoritas.  septenario  im- 
mero  deftnita  sunt. 


Liber  11.    Gapu*  IV. 


473 


§.  J  ;;>.  Onr  autcm  neque  plnra,  neque  pauciora 
numercntur.  e\  Hs  etiam  rebus,  quae  per  smiilitudinem 
a  uatarali  vita  ad  spiritualem  transferuntur .  probabili 
quadara  rntione  ostendi  poterit.  Homini  epim  ad  vi- 
vendum ,  vitnmque  eonservnndam  9  et  ex  sua  reique  pu- 
blicae  utilitate  traduccudam,  haec  septem  pecessaria 
videntur,  ut  scijicet  in  lueem  edatur,  augeatur,  nlntur, 
si  iu  morbum  ineidnt  sanetur,  imbecillitns  virium  refi- 
ciatur.  demde  quod  ad  remp,  attinet,,  ut  Mngistratus 
nunqunm  desint.  quorum  auctoritnte  et  imperio  regatur, 
ac  postremo,  legitima  sobolis  propagntione ,  seipsum  et 
humanum  genus  conscrvet.  Qune  omnin  quoniam  vitne 
illi.  qua  anima  Deo  vivit,  respondere  sntis  apparet.  ex 
iis  faeile  Sacramentonun  numerus  polligetur, 

§.  -234.  Primus  enim  est  Baptismus,  velufi  enetero- 
rum  janun.  quo  Cbristo  rcnnscimur.  Deinde  Confirmntio, 
cujus  virtute  fit ,  ut  divinn  gratia  augeamur  et  robore- 
mur.  Bnptizntis  enim  jam  Apostolis,  ut  D.  Augustinus 
(EpisL  108J  testatur,  inquit  Dominus:  Sedete  in  eivi- 
tnte,  donec  indunmini  virtute  ex  alto.  Tum  Eucharistia, 
qua .  tnnqunm  cibo  vere  coelesti,  Spiritus  noster  alitur 
et  sustinetur.  De  ea  enim  dictum  est  a  Snlvatorc  (Joh. 
VI,  56. J :  Caro  mea  vere  est  cibns,  ct  savguis  meus 
vere  est  potus.  Sequitur  qunrto  loco  Poenitentia,  cujus 
ope  sanitas  amissa  restituitur,  postquam  peccati  vulnera 
accepimus.  Postea  vero  extrema  Unctio,  qua  peccato- 
rum  reli(juine  tolluntur,  et  animi  virtutes  reerenntur,  si- 
quidem  D.  .Tacobus.  cum  de  hoc  Sncrnmento  loqueretur, 
ita  testatus  est  (Jacob.  V,  15.,) :  Et  si  in  peccatis  sit, 
rcmittcutur  ei.  Sequitur  Ordo,  quo  publica  Sacramen- 
torum  mjnisteria  perpetuo  in  Ecclesia  exereendi.  sacras- 
que  omnes  functiones  exsequendi  potestas  traditur.  Po- 
stremo  additur  Matrimonium ,  ut  ex  maris  et  foeminne 
legitima  et  snneta  conjunctione ,  filii  ad  Dei  cukum  ei 
hiunnni  generis  conservationem  procreentur,  et  reMgiose 
educentur. 

?.  235.  Ulud  vero  maxirae  nniinndvertondum  est, 
quamvis  omnia  Saeramenta  divinam  et  admirabilem  vir- 
tutem  in  se  continennt ,  tamen  non  et  parem  omnia  et 
ncqunlcm  necessitntem  av.t  dignitatem,  aut  unnm  enn- 
demque  significnndi  vim  habere.  Atque  ex  [U  trin  sunt, 
qune.  taraetsi  non  eadem  ratione,  tnmen  prae  cnctcrLs 
Becessaria  dicuntur.    Baptisinum  enim  unicuique  sine 


474 


Catechismus  Komanus. 


ulla  adjunctione  necessarium  esse,  Salvator  his  verbis 
declaravit  ( Joh.  III,  3.J :  Nisi  quis  renatus  fuerit  cx 
aaua  et  spiritu,  non  potest  introire  in  regnum  DcL 
Poenitentia  vere  illis  tantummodo  necessaria  est,  qui 
se  post  Baptismum  aliqno  mortali  peccato  obstrinxerunt; 
neque  enim  aeternum  exitium  eflugere  poterunt,  nisi 
eos  admissi  peccati  rite  poenituerit.  Ordo  praeterea, 
etsi  non  singulis  fidelibus.  toti  tamen  Ecclesiae  omnino 
necessarius  est.  Verum  si  dignitas  in  Sacramentis  spe- 
ctetur,  Eucliaristia  sanctitate  et  mysteriorum  numero 
ac  magnitudine  longe  caeteris  antecellit.  Quae  omnia 
facilius  intelligentur ,  cum  suo  loco  ea,  quae  ad  sjngula 
Sacramenta  pertinent,  explicabimtur. 

§.  236.  Deinceps  videndum  est,  a  quo  haec  sacra 
et  divina  Mysteria  acceperimus :  neque  enim  dubitandum 
est,  quin  praeclari  alicujus  muneris  dignitas,  ejus,  a 
<juo  donum  ipsum  profectum  est,  dignitate  et  praestantia 
quammaxime  augeatur.  Sed  ea  quaestio  difficilem  ex^ 
plicationem  liabere  non  potest.  Nam  cum  Deus  sit,  qui 
liomines  justos  efficiat,  ipsa  vero  Sacramenta  justitiae 
adipiscendae  mirifica  quaedam  instrumenta  sint,  patet, 
unum  eundemque  Deum  in  Christo  justificationis  et  Sa- 
cramentorum  auctorem  agnoscendum  esse.  Praeterca 
Sacramenta  eam  vim  et  efficientiam  continent,  quae  ad 
intimam  animam  penetrat.  Cum  vero  unius  Dei  poten- 
tiae  proprium  sit,  in  corda  et  mentes  homiimm  illabi; 
ex  hoc  etiam  perspicitur ,  Sacramenta  a  Deo  ipso  per 
Christum  instituta  esse,  quemadmodum  ab  eo  quoque 
intus  dispensari ,  certa  et  constanti  fide  tenendum  est, 
Hoc  enim  testimonium  de  illo  se  accepisse.  Sanctus 
Johannes  affirmat,  cum  ait  (Joh<  I.  3o.)  :  Qui  misit  me  ba* 
ptizare  in  aqua ,  ille  mihi  dixit:  Super  quem  rideris 
jSpiritum  descendentem,  et  manentem  super  eum,  h%c  est, 
qui  baptizat  iii  Spiritu  Sancto. 

C  A  P  u  t  r. 

Sacramentorvm  minislros  esse  posse  tum  bonos  ium 
matos  §.  237.  238. ;  quod  mali  eorum  administra* 
tione  pernicicm  ct  morlem  sibi  affcrant  g.  239. 

237.    Sed  quamvis  Deus  Sacramentorum  autor 
et  dispensator  sit .  ea  tainen  non  per  Angelos ,  veruni 

pcr  homines  ministrari  in  Ecclesia  voluif,    No»  minus 

l 


Liber  H,    Capnt  V.  475 

enim  Ministrorum  oflieio,  quam  matoria  et  forma  a<l 
Sacramenta  conlicienda  opus  esse ,  pcrpetua  Sanctorum 
Patmm  tra<iitione  eonfuTiiatum  est.  Atque  hi  quidem 
Ministri,  quoniam  in  sacra  illa  functione  nonsuam,  sed 
Cbristi  personnm  gerunt,  ea  re  fit,  ut  sive  boni  sive 
mnli  sint,  morio  ea  forma  et  inateria  utantur.  quam  ex 
Christi  instituto  semper  Eeelesia  catholica  servavit:  i<J- 
qnc  faecre  proponant ;,  quod  Ecclesia  iii  ea  administrn- 
tione  facit.  vere  Sacramenta  conficiant  et  conferant: 
ita  ut  gratiae  fructum  nnlla  res  impedire  possit.  nisi. 
cjiii  ea  suscipiunt .  se  ipsos  tanto  bouo  fraudare ,  et 
Spiritui  Sancto  velint  obsistere. 

§.  238.  Ilanc  vcro  m  Ecclesia  ccrtam  et  explora- 
tam  sententiam  semper  fuisse,  Sanctos  Augustinus  iii 
iis  disputationibus ,  qnns  adversus  Donatistas  conscripsit, 
clarissinie  demonstrnvir.  Quo<l  si  etiam  Scripturae  te- 
stimonia  quacrimus,  ipsum  Apostolum,  liis  verbis  lo- 
quentem,  audiaiuus  (Y  Cor.  111 9  6.  7.) :  Ego 9  inquit  , 
pfantaviy  Apollo  rlgarit .  scd  Deus  incrementnm  dedii ; 
nccjne  enim  cjni  plantat.  est  aliqidd ,  necjuc  qui  rigat, 
scd  qui  iiicrcnwvtnm  dat  Dcus.  Ex  quo  loco  satis  in- 
tellip,itur,  quemadinodum  arboribus  nihil  obest  eorum 
improbitas,  qnonnn  manu  satae  sunt:  ita  nihil  vitii 
nliena  cnlpa  cpntrahi  illis  posse,  qui  maiorum  bominum 
ministerio  Christo  insiti  sunt.  Quare ,  ut  ex  D.  Johannis 
Evnn^elio  Sancti  Patres  nostri  docuerunt,  Judas  etiam 
Iscariotes  plures  baptizavit;  ex  quibns  tamen  neminem 
iterum  bnptizatum  fuisse  lcgimus.  Ita.  ut  praeclare 
D.  Augustinus  (Tract.  V.  in  Joh.)  seriptum  rcliquerit: 
,.DeditBaptismum  Judas.  et  non  baptizatnm  est  post  Ju- 
dam :  dedit  Joliannes ,  ct  baptizatuin  est  post  Johannem ; 
quia,  si  datum  est  a  Jiula ,  Baptisma  Christi  erat ; 
quod  autom  a  Johanne  datum  est  .  Joliannis  erat :  non 
Judam  Johanni :  sed  Baptisinnm  Christi .  etiam  per  Jn- 
tlae  manus  datuin .  Daptismo  Johannis,  etiam  per  manus 
Johannis  tiata,  recte  praeponimus.-* 

§.  239.  Neque  vero  Pnstores  aliive  Sacramei.to- 
rum  Ministri,  cum  liaec  audiunt,  satis  sibi  esse  arbi- 
trentur,  si  posthabita  morum  intcgritate  ac  conscientiae 
munditia,  illud  tantum  cogitcnt,  quomodo  Sacramenta 
ab  iilis  ritc  ministrentur.  Iri  enhn.  etsi  riiii^enfor  curan- 
«iuin  est,  in  hoc  tamen  omnia,  qune  ad  eam  funetioneni 
pntincnt,  posita  non  sunt.    Menriirisse  autom  sempcr 


47(5 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


debent,  Sacramenta  divinam  quidem  virtutem,  quae  illis 
inest,  nunquam  amittere;  at  vero  impure  ea  ministran- 
tibus,  aeternam  perniciem  et  mortem  afFerre.  Saneta 
enim  (quod  semel  atque  itei*um  ac  saepius  adinonere 
oportet)  sancte  et  religiose  tractanda  sunt.  Peccatori, 
ut  est  apud  Prophetam  (Psalm.  XLIX,  16.  17.)  dixit 
Deus :  Quare  tu  euarras  justitias  meas.  et  assumis  testa- 
mentum  meum  per  os  tuum?  tu  vero  odisti  cliscipliuam. 
Quod  si  homini  peccatis  contaminato,  minus  licet  de 
rebus  divinis  agere ;  quantum  ab  eo  scelus  concipi  exi- 
stimandum  erit,  qui  sibi  multorum  scelerum  conscius 
est,  nec  tamen  sacra  mysteria  polluto  ore  conficere, 
vel  in  foedas  manus  sumere^  contrectare,  atque  aliis 
porrigere  et  ministrare  vereatur  ?  cum  praesertim  apud 
S.  Dioiiysium  (deeccles.  Hierarch.  Cap.l.)  scriptum  sit 
nialis  Symbola  (ita  enim  Sacramenta  appellat)  ne  con 
tingere  quidem  permissum  esseT  Sanctitatem  igitur,  sa 
crarum  rerum  ministri  inprimis  sectentur,  pure  ad  S< 
cramenta  ministranda  accedant,  atque  ita  se  ad  pietate 
exerceant,  ut  ex  eorum  frequenti  tractatione  et  usu 
uberiorem  indies  gratiam,  adjuvante  Deo,  consequantur. 

C  A  P  U  T  VI. 

De  duplici  Sacramentorum  effectu,  Gratia  videlicet 
justijicationis  et  Charactere  §.  240  —  244. ;  frucius 
qui  ex  kac  tractalione  colligendus  est  §.  245. 

§.  240.  Sed  jam  his  rebus  explicatis,  docendum 
erit,  quinam  Sacramentorum  effectus  sint:  id  enim  Sa- 
cramenti  definitioni,  quae  supra  tradita  est,  non  parura 
lucis  allaturum  videtm*;  ii  autein.  duo  praecipue  nuine- 
rantur.  Ac  principem  quidem  locum  mer^to  Grafia  illa 
obtinet,  quam  usitato  a  sacris  Doctoribus  nomine.  jir- 
sUficantejn  vocamus.  Ita  enim  Apostolus  (Ephes.  VI 
25.  26.)  apertissime  nos  docuit,  cum  inquit :  Christum 
dilexissc  Ectfesiam,  ct  se  ipsnm  tradidisse  pro  ea .  vt 
illam  wnctificaret,  muudans  eam  tavacro  aquae  in  verba, 
Quo  autem  pacto  tanta  res  et  tam  admirabilis  per  Sa- 
cramcntuin  efficf&tur,  ut,  quemadmodum  S.  Augustidi 
.sententia  (Traet.  XVIII.  in  Joh.)  celebratum  est.  aqua 
corpus  abluat,  et  cor  tangat;  id  quidem  humana  ratioite 
atque  inteiligentia  comprehendi  non  potest  ConstituHun 
enim  esse  debet ,  nullam  rem  sensibilem  suapte  natiua 


Liber  K    Caput  VI.  477 


oa  vi  praeditam  osse.  ut  ponetraro  nd  animam  quoat. 
At  fidei  lumine  eognoscimus .  omnipotentis  Dei  virtutem 
Kn  wSacrameniis  iuesse .  qua  id  efficiant.  quod  sua  vi  res 
ipsae  naturales  praestare  non  possunt. 

241.  Quoeirea.  ne  ulla  unquam  hujus  effectus 
dubitatio  in  animis  fidelium  resideret,  cum  ministrari 
Sacramenta  coeptnm  est .  voluit  clementissimus  Deus 
quid  illa  interius  efficerent.  miraculorum  significationi- 
bus  deelararc.  ut  eadem  perpetuo  interius  fieri  constan- 
tissime  crederenms .  quamvis  longe  a  nostris  sensibus 
remota  essent.  Itaquc,  nt  omittanms .  Salvatore  nostro 
in  Jordane  baptizato .  coelos  apertos  esse  .  et  Spiritum 
Sanctum  columbae  specie  appnruissc  .  ut  admonc;emur, 
ejus  grdtiam ,  cinn  salutari  fonte  abluimur.  in  animam 
nostram  infundi:  ut  hoc ,  inquam ,  omittamus  (magis 
enim  ad  Baptismi  sanctificationeni.  quam  Sacramenti  ad- 
ministrationem  pertinent)  nonne  lep;imus  (Actor.  11,2.3,), 
cmn  PentOCOstes  die  Apostoli  Spiritum  Sanctum  accepe- 
rimt .  quo  deinde  ad  praedicandam  fidei  veritatem ,  ad- 
eundaque  pro  Christi  gloria  pericula  alacriores  et 
fortiores  fuerunt .  tunc  facto  rcpcnte  de  coelo  sonitu, 
tamqnain  advenientis  spirih/s  veJiementis  apparuisse  illis 
dispertkas  tingvas  qitasi  ignis  £  Ez  quo  intellectum  est, 
Sacramento  Confirmationis  eundem  nobis  spiritum  tribui, 
ensque  vires  addi.  quibus  possiums  carni,  mundo  et 
Satanae.  perpetuis  scilicet  hostibus  nostris,  fortiter  re- 
pugnare  et  resistere.  Atque  hac  miracula  quoties  Apo- 
stoli  Saoramenta  ista  ministrarent,  initio  nascentis  Eccle- 
siae  aliquamdiu  visa  sunt ,  donec  firmata  jam  fide  et 
corroborata,  fieri  desierunt. 

§.  "2-l-2.  Ex  iis  IgituT,  quao  de  priori  Sacramentormn 
efTectu  (gratia  scilicet  justifieante)  demonstrata  sunt , 
illud  etiam  plane  constat,  excellentiorem  et  praestantio- 
rem  vim  Sacramentis  novae  le^is  inesse .  quam  olim 
veteris  legis  Sacramenta  liabuerunt :  quae  cum  innrma 
essent  egenaque  elementa .  mqumatos  sanctiticabant  ad 
emundationem  camis,  non  animae.  Quare.  ut  signa 
tantum  eamm  rerum,  quae  Mvsteriis  nostris  efficienda 
essent,  instituta  sunt.  At  vero  Sacramenta  novac  legis 
cx  Christi  latere  manantia.  qui  per  Spiritum  Sancfum 
semetjpmn  obtulit  immaculatnm  Deo,  emundant  con- 
scicntiam  nostram  ab  operibus  mortuis  ad  servicndum 
Deo  viventi:  atque  ita  cam  gratiam,  quam  signincant, 


478 


C  a  i  e  c  h  i  s  m  n  s  R  o  m  a n  u  s. 


Christi  Scirsguinis  virtnte  operantur.  Quocirca,  si  ea 
cum  antiquis  Sacramentis  conferamus,  praeterquam  quod 
phis  cfficaciae  liabent.  et  utilitate  uberiora,  et  sancti* 
tate  augustiora  esse  invenientur. 

§.  243*  Alter  vero  Sacramentorum  effectus,  non 
quidem  omnibus  communis ,  sed  trium  tantummodo  pro- 
prius ,  Baptismi ,  Confirmationis  et  Ordinis  sacri ,  est 
Ci/aracter ,  quem  animae  imprimunt.  Nam  cum  Apo- 
stoius  ait  ('2  Cor.  I,  21.  22.^ :  Unxit  nos  Deus ,  qui  et 
signavit  nost  et  dedit  pignus  spiritus  in  cordibus  nostris, 
voce  illa  S  i  gn  a  v  i  t . ,  non  obscure  characterem  descripsit, 
cujus  proprium  est,  nhquid  signare  et  notare.  Est  au- 
tem  Character  veluti  insigne  quoddam  animae  impres- 
sum,  quod  deleri  nunquam  potest,  eique  perpetuo  in- 
haeret.  De  quo  ita  apud  S.  Augustinum  (Lib.lL  contra 
Epist.  Parmen.  Cap.  13.  et  Epist.  L.  post  medium)  scri- 
ptumest:  „An  minus  forte  Sacramenta  christiana,  quam 
corporaiis  haec  nota,  qua  scilicet  miles  insignitur,  po- 
terunt?  Illa  namque  miiiti,  ad  militam  quam  deservis- 
set  revertenti ,  non  nova  imprimitur ,  sed  antiqua  cogno- 
scitur  et  approbatur.  Jam  vero  character  hoc  praestat, 
tum  ut  apti  ad  aiiquid  sacri  suscipiendum  vel  peragen- 
dum  efficiamur  >  tum  ut  aliqua  nota  alter  ab  altero 
internoscatur." 

g.  244.  Ac  Baptismi  quidem  Charactere  utrumque 
consequimur;  ut  ad  alia  Sacramenta  percipienda  redda- 
mur  idonei,  et  co  praeterea  fidelis  populus  a  Gentibus, 
quac  fidem  non  colunt,  distinguatur.  Idem  autem  in 
charactere  Confirmationis  et  sacri  Ordinis  iicet  cogno- 
scere :  quorum  altero  .  veluti  Christi  milites ,  ad  ejus 
nominis  pubiicam  confessionem  et  propugnationem ,  ac 
contra  insitum  nobis  hostem,  ct  spirituaies  nequitias  in 
coeiestibus  armamur  atque  instruimur,  simulque  ab  iis 
qui  nuper  baptizati,  tamquam  modo  geniti  infantes  sunt, 
discernimur:  Alter  vero  tum  potestatem  Sacramenta 
conficiemli  et  ministrandi  conjunctam  habet,  tum  eorum, 
qui  ejusmodi  potestate  praediti  sunt ,  a  reliquo  fidelium 
coetu  distinctionem  ostendit.  Tenenda  igitur  est  catho- 
licae  Ecclesiae  regida ,  qua  docemur ;  tria  haec  Sacra- 
menta  characterem  imprimere,  neque  ullo  unquam  tem- 
pore  iteranda  esse. 

§.245.  llaec  sunt,  quae  generatim  de  Sacramentis 
tradenda  erunt,  in  cnjus  argumenti  expJicatione,  PA* 


Liber  IL    Caput  VI. 


479 


storos  dtio  potissimum  cffieere  omni  studio  conentur. 
Prmuun  est,  ut  fideles  intelligant,  qunnto  honore  et 
cultu  ei  veneratione  hnec  ilivinn  et  coelestin  munera 
digna  sint:  alterum  vero,  ut  quoniam  n  clementissimo 
Deo  ad  commtmem  Dmninm  salutem  proposita  sunt,  iis 
pie  et  religiose  utantur,  atque  itn  christianae  perfectionis 
desiderio  exardescant ;  ut .  si  Poenitentiae  praesertim  et 
Eucharistkie  saluherrimo  usu  aliquamdiu  careant .  pluri- 
mum  damni  se  fecisse  existiment.  Ilaec  autem  facile 
Pastores  assequi  poterunt,  si.  qune  de  Sacramentomm 
divinitate  et  iructu  supra  dicta  sunt,  auribus  fidelium 
snepius  inculcabunt.  Prnnum  a  Domino  Salvatore  nostro, 
a  quo  nihil  nisi  perfectissimum  proficisci  potest,  insti- 
tutn  esse:  praeterea,  cum  ministrnntur .  Spiritus  Sancti 
intimn  cordis  nostri  permeantis  efficacissimum  numen 
praesto  esse:  demde ,  admirabili  et  certa  curandarum 
animarum  virtute  praedita  esse:  tum,  per  ea  immensas 
illas  dominicae  passionis  divitias  ad  nos  derivari.  Po- 
stremo  vero  ostendent,  totum  chnsiianum  aedifieium 
firmissimo  quidem  lapidis  angularis  fundamento  inniti: 
vcnun.  nisi  verbi  Dei  praedicatione  et  Sacramentonun 
usu  undique  fulciatur .  magnopere  verendum  esse ,  ne 
magna  ex  parte  labefactatum  concidat.  Ut  enim  per 
Sacramenta  in  vitam  snscipimnr  ita  hoc  veluti  pabulo 
alimur  .  eonservamur  augemur. 

DE  B APTISJII  SACR  UIENTO. 

(   A  P  U  T  L 

Doctrinam  de  Baptismo  faJcUbus  vfilcm  atqnc.  adco 
nccessariam  cssc ,  ct  quibus  tcmporibus  potissimwm 
tradcnda  §.  24(i.  '2X7.  :  dc  nomine  hujus  Sacramenti 
£ .  248.  249. :  de  Baptismi.  nt  cst  Sacramcntum.  dc- 
/initionc  g.  250. 

§.  246.  Ex  iis  quidem ,  quoe  hactenus  de  Sacra- 
mentis  oniverSe  tradita  sunt,  cognosci  potest,  quam  ne- 
c  essnrium  sit  nd  christianae  religionis  vel  doctrinam 
percipiendnm  vel  pietntem  exercendnm.  en  intelKgere, 
qune  de  illorum  singulis  credendn ,  cntholicn  Ecclesia 
proponit.  Sed  si  quis  diligentius  Apostolum  legerif, 
sine  dubitntione  itn  stntnct.  perfectnm  Baptismi  eogoitio- 
nem  n  fidelibus  magnopere  requiri:  ndeo  non  solum  fre- 
quenter,  sed  gravibus  verbis  et  Spiritu  Dci  plenis,  ejufi 


480 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  Romanus. 


Mysterii  memoriam  renovat,  divinitatem  commendat, 
atque  in  eo  Redemptoris  nostri  mortem^  sepulturam  et 
resurreetionem  nobis  ante  oculos  tum  ad  contemplan- 
dum,  tum  ad  iinitandum  constituit.  Quare  Pastores  nun- 
quam  se  satis  multam  operam  et  studium  in  hujus  Sa- 
cramenti  tractatione  collocasse  arbitrentur. 

§.  247.  Verum  praeter  eos  dies,  in  quibus  more 
Mojorum  divina  Baptismi  Mysteria  potissimum  expla- 
nanda  essent,  in  Sabbatlio  magno  Paschae  et  Penteco- 
stes,  quo  tempore  Eeclesia  summa  cum  religione  maxi- 
misque  caeremoniis  hoc  Sacramentum  celebrare  con- 
sueverat,  aliis  etiam  diebus  Occasionem  captent  de  hoc 
argumento  disserendi.  Atque  illud  inprimis  tempus  nia- 
xime  oportunum  ad  eam  rem  videri  poterit,  si  interdum, 
cum  Baptismus  alicui  ministrandus  sit ,  fidelis  populi 
multitudinem  convenisse  animadverterint ;  tunc  enim  fa- 
cilius  multo  erit,  si  minus  liceat  omnia  capita,  quae  ad 
hoc  Sacramentum  attinent,  persequi,  unum  saltem  aut 
alterum  docere;  cum  fideles  earum  rerum  doctrinam, 
quam  aiiribus  percipiunt,  simul  etiam  sacris  Baptismi 
caeremoniis  expressam  vident,  pioque  et  attento  animo 
contemplantur.  Ex  quo  deinde  fiet,  ut  unusquisque  iis 
rebus  admonitus,  quae  in  alio  gcri  videat,  secum  re- 
cordetur,  qua  se  sponsione  Deo  obl^averit,  cum  Ba- 
ptiSmo  initiatus  est;  simulque  illud  cogitet,  an  vita  et 
moribus  talem  se  praebeat,  qualeni  ipsa  chiistiani  no- 
minis  professio  poilicetur. 

g.  248.  Ut  igitur  quae  docenda  ernnt,  dilucide  ex- 
ponantur,  quaenam  sit  Baptismi  natura  et  substantia, 
aperiendum  est.  si  prius  tamen  ipsius  vocis  significatio 
explicetur.  Ac  Baptismus  quidem  graecum  esse  nomen 
nemo  ignorat,  quod  etsi  in  Sacris  Literis  non  sohim 
eam  abhitionem,  quae  cum  Sacramento  conjuncta  est, 
sed  etiam  omne  ablutionis  genus,  quod  aliquando  ad 
Passionem  translatum  est,  significat ;  tamen  apud  Eccle- 
siae  Scriptores,  non  quamvis  corporis  ablutionem  de^ 
clarat,  sed  eam,  quae  cum  Sacramento  conjungitur,  ncc 
sine  praescripta  verborum  forma  ministratur.  Qua  qui- 
dem  significatione  Apostoli  ex  Christi  Domini  instituto 
frequcntissime  usi  sunt. 

§.249.  Aiia  quoque  nomina  ad  eandem  rem  signifi- 
candamSancti  Pfctres  usurpai^nt.  Sacramentum  ennn 
fidei  appellnri,  quod  illutl  suscipientes,  universam  chri- 


DeBaptismo.    Caput  I.  481 


stianae  religionis  fiden  proiiteantur,  divus  Augnstinus 
(Epist.  23.^  testatur.  Alii  vero  (  S.  Dionys.  Areop. 
Cap.  3.  de  eccL  Hicrarch.  Nazianz.  in  Orat.  in  sanctum 
Lavacr.)  ,  quia  fide  corda  nostra  illuminantur ,  quam  in 
Baptismo  profitemur,  lioc  Sacramentum  Illuminatio- 
nem  vocarunt.  Nam  et Apostolus  ita  inquit  (Hebr.X,32.): 
Ilcmcmoramini  pristinos  dies,  in  quibus  illuminati ,  via- 
gnum  ccrtamen  sustinuistis  passionum ;  tempus  nimirum, 
quo  baptizati  erant,  significans.  Chrysostomus  praeterea 
in Oratione,  quam  ad  baptizandos  habuit,  tum  Expurga- 
tionem,  quia  per  fiaptismum  expurgamus  vetus  fermen- 
tum,  ut  simus  nova  conspersio,  tum  Sepulturam,  tum 
V 1  a n t a t i o n e m ,  tum  Crucem  Christi  nominat,  qua- 
rum  omnium  appellationum  causam,  ex  Epistola  ad  Roma- 
nos  scripta  ( llom.  VI.)  licet  colligere.  Cur  autem  d.  Dio- 
rysius  (de  eccles.  Hierarch.  Cap.  2.  Part.  I.)  Princi- 
pium  sanctissimorum  mandatorum  vocaverit, 
perspicuum  est,  cum  hoc  Sacramentum  veluti  janua  sit, 
]ua  in  ebristianae  vitae  societatem  ingredimur,  atque  ab 
?o  divinis  praeeeptis  obtemperandi  initium  facimus.  Atque 
mec  de  nomine  breviter  exponenda  erant. 

g.  250.  Quod  autem  ad  rei  definitionem  attinet,  etsi 
nulta  ex  Sacris  Scriptoribus  afferri  possunt,  illa  tamen 
iptior  et  commodior  esse  videtur,  quam  ex  verbis  Do- 
nini  apud  Johannem  et  Apostoli  ad  Ephesios  licet  in- 
elligere.    Nam  cum  Salvator  dicat  (Joh.  111,  3.):  Xisi 
juis  renatus  fucrit  cx  aqua  ct  spiritu ,  non  potest  in- 
\roire  in  rcgnum  Dei;  et  Apostolus,  cum  de  Ecclesia 
oqueretur  (Ephes,  V9  26J :  Mundans  cam  lavacro  aquae 
\n  verbo  ;  ita  lit  ut  recte  et  apposite  definiatur,  Baptis- 
Inum  esse  Sacramentum  regenerationis  per  aquam  in 
lerbo.  yatura  enim  ex  Adam  fitU  irae  nascimur  ( Epkes. 
IrJ,  3.^  ,  per  Baptismum  vero  in  Christo,  filii  misericordiae 
lenascimur.  Siquidem  dcdit  hominibuspotcstatem  filios  Dei 
|  ieri,  iis  qui  crcdunt  in  nomine  ejus.  qui  non  cx  sanguini- 
>us,  ncque  cx  coluntate  carnis,  ncquc  cx  voluntate  viri,  scd 
x  Dco  nati  sunt  (Joh.  /,  12.  lo.).    Sed  quibuscunque 
andem  verbis  Baptismi  naturam  explicari  contigerit, 
locendus  erit  populus,  hoc  Sacramentum  confici  ablu- 
ione,  cui  ex Domini Salvatoris  instituto  (Matth.  XX  \  III.) 
erta  et  solennia  verba  necessario  adhibentur,  qucmad- 
lodum  semper  S.  Patres  docuerunt.    Quod  apertissimo 
Uo  d.  Augustini  testimonio  (Tract.  80.  [Mt  Johanncm) 

oi 


482 


Catcchismus  Romanus. 


demonstratur :  ..Accedit  verbum  ad  elementum  et  fitSa- 
cramentum."  Id  vero  eo  diligentius  monere  oportebit, 
ne  forte  tideles  in  eum  errorem  inducantur,  ut  existi- 
ment,  quod  vulgo  dici  solitum  est,  aqunm  ipsam^  quae 
ad  conficiendum  Baptismum  in  sacro  fonte  asservatur, 
Sacramentum  esse*  Tunc  enim  Sacramentum  Baptismi 
dicendum  est,  cum  aqua  ad  abluendum  aliquem,  additis 
verbis,  quae  a  Domino  instituta  sunt5  reipsa  utimur. 

CAPUT  II. 

Materiam  Baptismi  esse  aqnam  naturalem  §.  251.; 
de  figuns  et  prophetiis  ejus  §.  252. ;  quibus  de  cau- 
sis  aqueum  potius  quam  alium  liquorem ,  instituit 
Christus,  ut  esset  materia  Baptismi  §.  253. ;  de  be- 
nedictione  et  chrismatione  aquae  Baptismi  §.  254. 

§.  251.  Jam  vero ,  quoniam  singula  Sacramenta  ex 
materia  et  forma  constitui  initio  diximus,  cum  generatim 
de  omnibus  Sacramentis  ageretur,  idcirco,  quae  utraque 
sit  in  BaptisniO;  a  Pastoribus  declarandum  erit.  Mate- 
riam  igitur  sive  Elementum  hujus  Sacramenti  esse  omne 
naturalis  aquae  genus^  sive  ea  maris  sit,  sive  fluvii, 
sive  paludis,  sive  putei  aut  fontis,  quae  sine  ulla  ad- 
junctione  aqua  dici  solet.  Nam  et  Salvator  docuit  (Joh. 
III,  5.J  :  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  spiritu, 
non  potest  introire  in  regnum  Dei ;  et  Apostolus  inquit 
( Ephes.  V,  26.^,  Ecclesiam  lavacro  aquae  mundatam 
esse  ;  et  in  b.  Johannis  Epistola  scriptum  legimus  (1  Joh. 
V,  8.) :  Tres  sunt,  qui  testimonium  dant  in  terra,  spi- 
ritus9  aqua  et  sanguis.  Quod  etiam  aliis  Sacrarum  Li- 
terarum  testimoniis  comprobatur.  Quod  vero  aJohanne 
Baptista  dictum  est  ( Matth.  III,  l\.)s  venturum  esse 
Dominum,  |qui  baptizaret  in  Spiritu  Sancto  et  igne,  id 
quidem  nullo  modo  de  Baptismi  materia  intelligenduir, 
est,  sed  vel  ad  intimum  Spiritus  Sancti  efFectum,  vel 
certe  ad  miraculum  referri  debet,  quod  die  Pentecostes 
apparuit,  cum  Spiritus  Sanctus  e  coelo  in  Apostolos. 
ignis  specie  delapsus  est,  de  quo  alio  loco  Christufi 
Dominus  noster  praedixit  (Actor.  /,  5.J :  Johannes  qui- 
dem  bapUzavit  aqita,  vos  antem  baptizttbimini  Spiria 
Sancto,  non  post  multos  hos  dies. 

§.  252.  Venrni  idem  quoque  a  Domino  tum  figiiris 
tum  Prophetarum  oraculis  significatum  esse,  ex  divinis 


De  Baptismo.    Caput  II. 


483 


Scripturis  animadverthnus:  Diluvium  enim,  quo  mundus 
mrgatus  est,  quod  multa  malitia  liominum  esset  in  terra, 
it  cuncta  cogitatio  cordis  intenta  esset  ad  malum,  hujus 
iqoae  figuram  et  similitudinem  gessisse,  Apostolorum 
^rinceps  in  priori  Epistola  (1  Pet.  III,  20.)  ostendit.  Et 
naris  rubri  transitum,  ejusdem  aquae  significationem 
labuisse.  d.  Paulus  adCorinthios  scribens  (1  Cor.  X9l.)f 
vxposuit.  Ut  interim  omittamus  tumNaaman  Syri  ablutio- 
iem  (X  llcg.  K,  14J,  tum  probaticae  piscinae  admirabilem 
\\\\(Joh.  F,2.  £.),  et  alia  id  genus  multa,  in  quibus  lmjus 
uysteriiSymbolum  inessefacile  apparet.  De  praedictioni- 
>us  autem  dubitare  nemo  potest,  quin  aquae  illae,  ad  quas 
am  liberaliter  Jesaias  Propheta  (Jes.  L  V.)  omnes  sitien- 
es  invitat,  vel  quas  e  templo  egredientes  Ezechiel  (Cap. 
KL  VII.)  in  spiritu  vidit ,  tum  praeterea  fons  ille,  quem 
'omui  David  habitantibus  Hierusalem  paratum,  in  ablu- 
ionem  peccatoris  et  menstruatae ,  Zacharias  ( Cap.  XIII. 
.)  praenunciavit ,  ad  salutarem  Baptismi  aquam  indi- 
andam  atque  exprimendam,  pertineant. 

§.  253.  Quantum  vero  Baptismi  naturae  et  virtuti 
onsentaneum  fuerit,  ut  ejus  propria  materia  aqua  in- 
titueretur,  pluribus  quidem  rationibus  d.  Hieronymus 
d  Oceanum  scribens,  demonstravit.  Sed  quod  ad  hunc 
)cum  attinet,  Pastores  docere  inprimis  poterunt,  quoniam 
oc  Sacrair.entum  omnibus  sine  ulla  exceptione  ad  con- 
equendam  vitam  necessarium  erat,  idcirco  atque  ma- 
?riam,  quae  nunquam  non  praesto  est,  atque  ab  omni- 
us  facile  parari  potest,  maxime  idoneam  fuisse.  Deinde 
qua  efTectum  Baptismi  maxime  significat.  Ut  enim 
qua  sordes  abluit,  ita  etiam  Baptismi  vim  atque  effi- 
ientiani,  quo  peccatonun  maculae  eluuntur,  optime  de- 
lonstrat.  Aecedit  illud,  quod  quemadmodum  aqua  re- 
•igerandis  corporibus  aptissima  est,  sic  Baptismo  cu- 
iditatuin  ardor  magna  ex  parte  restinguitur. 

§.  254.  IJlud  vero  animadvertendum  est,  quamvis 
qua  simplex,  quae  nihil  aliud  admixtum  habet,  materia 
pta  sit  ad  hoc  Sacramentum  conficiendum.  quoties  sci- 
cet,  Baptismi  ministrandi  necessitas  incidat;  tamen  ex 
postoloruin  traditione  semper  in  catholica  Ecolesia  ob- 
Tvatum  esse,  ut  cum  solennibus  Caeremoniis  Baptis- 
us  conticitur,  sacrum  etiam  Chrisma  addatur,  quo 
aptismi  effectum  magis  declarari  persplcuum  est  Do- 
mdus  quoque  erit  populus,   etsi  aliquando  incertum 

31  * 


484 


Catechismus  Romanus. 


esse  potest,  utrum  haec  an  illa  vera  aqua  sit,  qualem 
Sacramenti  perfectio  requirat,  lioc  tamen  pro  certo  ha- 
benrlum  esse,  nunquam  ex  alia  materia,  quam  ex  aquae 
naturalis  liquore,  Baptismi  Sacramentum  ulla  ratione 
confici  posse. 

caput  m. 

De  forma  Baptismi  §.255  —  257;   de  Baptismo  in 
nomine  Jcsu  §.  258. 

§.  255.  Sed  duarum  partium,  ex  quibus  Baptismus 
constare  debet,  postquam  altera,  hoc  est  materia,  rlili- 
genter  explicata  fucrit,  studebunt  Pastores  eadem  dili- 
gentia  formam  etiam  tradere,  quae  est  altera  ejus  pars 
maxime  necessaria.  In  hujus  autem  Sacramenti  expli- 
catione  eo  majori  cura  et  studio  elaborandum  putabunt, 
quod  tam  sancti  Mysterii  notitia  non  solum  sua  sponte 
firleles  veheinenter  delectare  potest,  quod  quidem  hi 
omni  diviriarum  rerum  scientia  communiter  evenit,  ve- 
rum  etiam  ad  usus  fere  quotidianos  summopere  expe- 
tenda  est.  Cum  enim  saepe  incidant  tempora,  quemad- 
modum  suo  loco  planius  dicetur,  in  quibus  tum  ab  aliis 
de  populo,  tum  saepissime  a  mulierculis  Baptismum 
ministrari  oporteat,  ita  fit,  ut  promiscue  omnibus  fide- 
libus  ea,  quae  ad  hujus  Sr.cramenti  substantiam  perti- 
nent,  cognita  et  perspecta  esse  debeant. 

§.  250.  Quare  dilucidis  et  apertis  verbis,  quae  fa- 
cile  percipi  ab  omnibus  possint,  Pastores  docebunt, 
hanc  esse  perfectam  et  absolutam  Baptismi  formam: 
,,Ego  te  baptizo  in  noniine  Patris  et  Filii  et  Spiritus 
Sancti."  Ita  enim  a  Domino  et  Salvatore  nostro  tradi- 
tum  est,  cum  Apostolis  apud  Matthaeum  praecipit  (Mattk. 
XXVI II,  19.) :  Euntes  docete  omnes  gentes,  bapiizantes 
eos  in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  Ex  illo 
autem  verbo,  baptizantes,  catholica Ecclesia  divini- 
tus  edocta,  optime  intellexit,  in  hujus  Sacramenti  forma 
actionem  Ministri  exprimendam  esse,  quod  quidem  fit, 
cum  dicitur :  Ego  te  baptizo.  Ac  quoniam,  praeter  Mi- 
nistros,  tum  illius  personam,  qui  baptizatur,  tum  prin- 
cipalem  causam ,  quae  Baptismum  eflicit,  significare 
oportebat;  idcirco  illurl  pronomen  Te  et  distincta  divi- 
narum  Personarum  nomina  adduutur,  ut  absoluta  Sacra- 
menti  forma  iis  verbis  concludatur,  quae  modo  expo- 
sita  sunt:  „Ego  tc  baptizo  in  nominc  Patris  et  Filii  e( 


Dc  Baptismo.    Caput  Hl. 


485 


Spiritnfl  Sancti."  Neque  enim  sola  Filii  Persona,  de  quo 
a  Johanoe  scribitur  (Joh.I.  JJic  cst.  qui  bapli  a 

sed  simul  omnes  Sanctae  Trinitatis  Personae  ad  Baptismi 
Sacramentmn  operantor.  Quod  autem  ,.in  noiniiie-,  non 
..in  Dominibus''  dictum  est,  boc  plane  declarat  unam 
Trinitatis  naturam  et  divinitatem. 

§.  257.  Etcnim  hoc  loco  nomen  ad  Personas  non 
refertUTj  sed  divinam  substantiam,  virtutem  et  potesta- 
tem ,  quae  una  et  eadem  est  in  tribus  Personis ,  signifi- 
cat  Sed  in  hac  forma ,  quam  integram  et  perfcctam 
esse  ostendimus,  observandum  est,  quaedam  prorsus 
necessaria  esse ,  quae  si  omittantur ,  Sacramentum  con- 
fici  non  potest;  quaedam  vero  non  ita  necessaria,  ut, 
■ii  desint,  Sacramenti  ratio  non  constet:  cujusmodi  est 
vox  illa:  Ego,  cujus  vis  in  verbo  Baptizo  continetur; 
imo  vero  in  Ecclesiis  Graecorum,  variata  dicendi  ra- 
tione,  praetermitti  consuevit;  propterea  quod  nullam 
fieri  oportere  ministri  mentionem  judicarunt.  Ex  quo 
factum  est,  ut  in  Baptismo  hac  fonna  passim  utantur: 
Baptizetur  servus  Christi  in  noinine  Patris  et  Filii  et 
Spiritus  Sancti,  a  qnibns  tamen  perfecte  Sacramentum 
ninistrari,  ex  Concilii  Florentini  (in  doctr.  clc  Sacram.) 
sententia  et  definitione  apparet,  cum  iis  verbis  satis  ex- 
plicetur  id,  quod  ad  Baptismi  veritatem  attinet,  nimirum 
lblutio,  quae  tunc  reipsa  peragitur. 

g.  *25S.  Quod  si  etiam  aliquando  tempus  fuisse  di- 
cendum  est.  cum  ApostoB  in  nomine  taotom  Domini 
leso  Christi  baptizareot  (Actor.  II.  Vllh  X.XJX.),  id 
piidom  Spiritus  Sancti  afilatu  eos  fecisse^  exploratum 
nobis  esse  debet.  ut  initio  nascentis  Ecclesiae,  Jesu  Chri- 
sti  nomine  praedicatio  iilustrior  fieret,  divinaque  et  iin- 
nensa  ejus  potestas  magis  celebraretur.  Deinde  vero 
nem  pemtos  introspicientes,  facile  intelligemus ,  nullam 
sarum  partinm  in  ea  forma  desiderari,  quae  ab  ipso 
Salvatorc  praescriptae  sunt.  Qui  enim  Jesum  Christum 
licit,  simul  etiam  Patris  Personam,  a  quo  unctos ,  et 
Spiritum  Sanctum,  qoo  uoctos  est.  significat  Qoanquam 
dubium  fortasse  videri  potest,  an  hnjusmodi  forma  Apo- 
stoli  aliqriem  baptizaverint,  si  Ambrosii  (Lib.J.  dc  Spir, 
SancL  Cup.3.)  et  Basilii  (de  Strir.  Sanct.  Cap.1%)  san- 
ctissimorum  et  gravissimorum  Patrum ,  auctoritatem  se- 
qui  volunuis.  qui  it.i  Baptismom  in  nomine  Jesu  Christi 
interpretati  sunt,  ut  dixerint,  iis  verbis  significari  Ba- 


486 


Catechismus  Romanus. 


ptismunij  non  qui  a  Johanne,  sed  qui  a  Christo  Donrino 
traditus  esset,  tametsi  a  communi  et  usitata  forma,  quae 
distincta  trium  Personarum  nomina  continet,  Apostoli 
non  discederent.  Atque  hoc  loquendi  genere  Paulus 
etiam  in  Epistola  ad  Galatas  usus  videtur,  cum  inquit 
(Galat.  III,  27.):  Quicunque  in  Christo  baptizati  estis, 
Christum  induistis;  ut  significaret  in  fide  Christi,  nec 
alia  tamen  forma,  quam  idem  Salvator  et  Dominus  no- 
ster  servandam  praeceperat,  baptizatos  esse. 

C  A  P  U  T  IV. 

De  immersione  vel  ablutione  §.  259.  260. ;  de  institu- 
tione  et  lege  Baptismi  §.  261.  262.;  de  fructu  ex 
liac  doctrina  colligendo  §.  263. 

§.  259.  Hactenus  igitur  de  materia  et  forma,  quae 
ad  Baptismi  substantiam  maxime  pertinent,  fideles  do- 
cere  satis  fuerit.  Quoniam  vero  in  hoc  Sacramento  con- 
ficiendo  legitimae  etiam  ablutionis  rationem  servari  opor- 
tet;  idcirco  ejus  quoque  partis  doctrina  a  Pastoribus 
tradenda  est,  atque  ab  eis  breviter  explicandum,  com- 
muni  Ecclesiae  more  et  consuetudine  receptum  esse,  ut 
Baptismus  uno  aliquo  ex  tribus  modis  confici  posset. 
Nam  qui  hoc  Sacramento  initiari  debent,  vel  in  aquam 
merguntur,  vel  aqua  in  eos  infunditur,  vel  aquae  ad- 
spersione  tinguntur.  Ex  his  autem  ritibus  quicunque 
servetur,  Baptismum  vere  perfici  credendum  est.  Aqua 
enim  in  Baptismo  adhibetur,  ad  significandam  animae 
ablutionem,  quam  efficit;  quare  Baptismus  ab  Apostolo 
( Ej)hes.  V,  26.  Tit.  III,  5. )  lavacrum  appellatus  est. 
Ablutio  autem  non  magis  fit,  cum  aliquis  in  aquam 
mergitur ,  quod  diu  a  primis  temporibus  in  Ecclesia  ob- 
servatum  animadvertimus ,  quam  vel  aquae  effusione, 
quod  nunc  in  frequenti  usu  positum  videmus,  vel  ad- 
spersione,  quemadmodum  a  Petro  factum  esse  colligi- 
tur,  cum  uno  die  tria  millia  hominum  ad  fidei  veritatem 
traduxit  et  baptizavit  (Aclor.  II.) . 

§.  260.  Utrum  vero  unica  an  trina  ablutio  fiat,  ni- 
hil  referre  existimandum  est.  Utrovis  enim  modo  et 
antea  in  Ecclesia  Baptismum  vere  confectum  esse  et 
nunc  confici  posse,  ex  D.  Gregorii  Magni  Epistola  ad 
Leandium  ( Lib.  1.  Epist.  41. J  scripta ,  satis  apparet. 
Retinendus  est  tamen  a  fidelibus  is  ritus,  quem  unus- 


Dc  Baptismo.    Caput  IV.  487 

quisqne  in  .sua  Ecclesia  servari  animadverterit.  Atque 
illud  praecipue  luonere  oportet,  non  quamlibet  corporis 
partem,  sed  pntissimum  caput,  in  quo  omnes  tum  inte- 
riores  tum  cxterni  sensus  vigent,  abluendum,  simulque 
al>  eo.  qui  baptizat,  non  ante  aut  post  ablutionem  verba 
Sacrameuti ,  quae  formam  continent,  sed  eodem  tem- 
pore,  quo  ablutio  ipsa  peragitur,  pronuntianda  esse. 

§.  261.  His  expositis,  conveniet  praeterea  docere, 
atque  in  mcmoriam  fidelium  reducere.  Baptismum,  quem- 
aduiodum  et  reliqua  Saeramenta,  a  Christo  Domino  in- 
stitutum  esse<  ifoc  igitur  Pastores  frequenter  docebunt 
expKcabuntque ,  duo  diversa  teinpora  Baptismi  notanda 
esse;  alteruin,  cum  Salvator  eum  instituit,  alterum,  cum 
lox  de  eo  suscipiendo  sancita  est.  Ac  qaod  ad  primum 
attiiiot.  tunc  a  Doinino  hoc  Sacramentum  institutum  esse 
perspicitur,  cuni  ipse  aJohanne  baptizatus,  sanctificandi 
virtutem  aquae  tribuit  Testantur  enim  S.  Gregorius 
Nazianzenus  ( Orat.  in  Natalem  Salratoris  circa  fni.) 
et  Augustinus  (Servu  XXIX.  dc  tempore)  ,  eo  tempore 
aquae  vim  generandi,  in  spiritualem  scilicet  vitam,  da- 
tam  esse.  Et  alio  loco  (Serm.  XXXVI.  de  tcmp.)  ita 
scriptum  reliquit:  ,.Ex  quo  Christus  in  aqua  mergitur, 
ex  eo  omnn  peccata  abluit  aqua."  Et  alibi  ( Serm. 
XXXVII.  de  temp,):  ,,BaptizaturDominus,  non  mundari 
iudigens,  seil  tactu  mundae  camis  aquas  niundans,  ut 
Vimabluendi  habeant."  Atque  ad  eam  rem  illud  maximo 
argumento  esse  potuit,  quod  tunc  sanctisstma  Trinitas, 
in  eujus  nomine  Baptismus  conficitur,  numen  suum  prae- 
sens  deciaiavit.  Vox  cnim  Patris  amlita  est:  Fiiii  per- 
sona  nderat,  et  Spiritus  Sanctus  in  Cohimbae  specie 
dcscenuit;  praeJerea  (  oeli  aperti  snnt,  quo  noYis  jam 
per  Baptismttm  licet  adseendere.  Quod  si  quis  seirc 
cupiat,  quauam  rationc.  tanta  et  tara  divina  virtus  a 
Domino  aquis  tributa  sit.  id  quidem  humanam  intelli- 
gentiam  superat.  Hoc  vero  satis  percipi  a  nobis  potest, 
Baptismo  a  Domino  susccpto,  sanctissimi  et  purissimi 
ejus  corporis  tactu  aquam  ad  Baptismi  salutarem  usum 
consecratam  esse;  ita  tamen,  ut  hoc  Sacramentum, 
etsi  ante  passionein  iustitutum  fuerit,  a  passione  tamen, 
quae  oinnium  Cliristi  actionmn  tanquam  finis  erat,  vim 
et  efficientiam  duxisse  credendum  sit. 

§.  262.  Sed  de  altero  etiam,  quo  scilicei  tempore 
hv\  de  Baptismo  lata  fuerit,  nullus  dubitaudi  locus  re- 


438 


Catechismus  Romanus. 


linquitur.  Nam  inter  Sacros  Scriptores  convenitj  post 
Domini  resurrectionem ,  cum  Apostolis  praecepit  (Maitk. 
XXVIII,  19.):  Euntes  docete  omnes  gentes ,  baptizantes 
eos  in  nomine  Patris 9  et  Fiiii,  et  Spiritas  Sancti:  ex 
eo  tempore  omnes  homines,  qui  salutem  aeternam  con- 
secuturi  erant,  lege  de  Baptismo,  teneri  coepisse.  Quod 
quidem  ex  Apostolorum  Principis  autoritate  colligitur, 
cum  inquit  (1  Petr.  /,  3.J :  Regeneravit  nos  in  spem  vi- 
vam ,  per  resurrectionem  Jesu  Christi  ex  mortuis ;  idem- 
que  ex  illo  Pauli  loco  ( Epkes.  Vs  25.  26.,)  :  Se  ipsum 
tradidit  pro  ea?  ut  iltam  sanctificaret  (cum  de  Ecclesia 
loqueretur)  mundans  eam  lamcro  aequae  in  verbo ,  licet 
cognoscere :  uterque  enim  Baptismi  obligationem  ad 
tempus,  quod  mortem  Domini  consecutum  est,  videtur 
retulisse,  ut  dubitandum  nullo  modo  sit,  verba  etiam 
illa  Salvatoris  (Joli.  III,  3.)  :  Nisi  guis  renaties  fuerit 
ex  aqua  et  spiritu,  non  poiest  introire  in  regnum  Dei; 
id  ipsum  tempus  spectasse,  quod  post  passionem  futu- 
rum  erat. 

§.  263.  Ex  iis  igitur,  si  accurate  a  Pastoribus  tra- 
ctentur,  haud  dubium  esse  potest,  quin  fideles  maximam 
in  hoc  Sacramento  dignitatem  agnoscant,  ac  summa 
animi  pietate  venerentur;  praesertim  vero  cum  cogita- 
rint ,  praeclara  illa  et  amplissima  munera ,  quae ,  cum 
Christus  Dominus  baptizaretur ,  miraculorum  significatio- 
nibus  declarata  sunt,  singulis,  cum  baptizantur,  intima 
Spiritus  Sancti  virtute  donari  atque  impertiri.  Ut  enim,  si, 
quemadmodumElisaei  puero  contigit  (4=  Reg.  VI,  17.) ,  no- 
bis  ocuii  ita  aperirentur,  ut  coelestes  res  intueri  possemus, 
nemo  adeo  communi  sensu  carere  putandus  esset,  quem 
divina  Baptismi  mysteria  in  maximam  admirationem  non 
traducerent :  cur  idem  etiam  eventurum  non  existimemus, 
cum  a  Pastoribus  hujus  Sacramenti  divitiae  ita  expositae 
fqerint,  ut  eas  fideles,  si  non  corporeis  oculis,  at  mentis 
acie ,  fidei  splendore  illuminatae ,  contemplari  queant  ? 

CAPUT  V. 

De  Ministris  propriis  sive  ordhiariis  §.  264  ;  deiis,  qui 
necessitate  cogente,  ministri  esse  jwssunt  §.265.266. 

§.  264.  Jam  vero ,  a  quibus  Ministris  hoc  Sacra- 
nicntum  conficiatur ,  non  utiliter  modo^  sed  neccssario 
tradendum  videtur :  tum  ut  ii .   quibus  praecipue  hoc 


I)e  Baptismo.    Caput  V. 


489 


munus  commissum  est .  illud  sancte  et  religiose  curare 
studeant,  tdm  ut  ne  quis,  tamquam  fines  suos  ep;ressus, 
m  alienam  possessionem  intempestive  ins;rediatur ,  vel 
superbe  irrumpat;  cum  in  omnibus  ordinem  servandum 
csse  .  Aposrolus  admoncat  (1  Cor.  XIV, 40.').  Doceantur 
igitur  6deles,  triplicem  esse  eorum  ordinem :  ac  in  primo 
quidem  Episcopos  et  Sacerdotes  collocandos  esse,  qui- 
bus  datuni  est .  ut  jure  suo .  non  extraordinaria  aliqua 
potestate,  hoc  munus  exerceant.  Iis  enim  in  Apostolis 
praeccptiun  est  a  Domino :  Euntesbaptizate.  quam- 
vis  Episcopi.  ne  graviorem  illam  docendi  populi  curam 
deserere  cogerentur,  Baptismi  nnnisterium  Sacerdotibus 
relinquere  soliti  essent.  Quod  vero  Sacerdotes  jure  suo 
banc  functionem  e.xereeant.  ita .  ut  praesente  etiam 
Episcopo ,  mimstrare  Baptismum  possint .  ex  doctrina 
Patruin  et  usu  Ecclesiae  constat.  Nam  cum  ad  Eucha- 
ristiam  consecrandam  instituti  sint,  quae  est  pacis  et 
imitatis  Sacramentum  :  consentaneum  fuit .  potestatem  iis 
dari  omnia  Ula  administrandi .  per  quae  necessario  hujus 
pacis  et  unitatis  quilibet  particeps  fieri  posset.  Quod 
si  aliquando  Patres  Sacerdotibus .  sine  Episcopi  venia, 
baptizandi  jus  permissum  r.on  esse  dixerunt.  id  de  eo 
Baptismo.  qui  certis  anni  diebus  solenni  eeremonia  ad- 
ministrari  consueverat,  intelligendum  videtur.  Secun- 
dum  Ministrorum  locum  obtinent  Diacoui :  quibus  sine 
Episcopi  aut  Sacerdotis  concessu  non  licere  hoc  Sacra- 
mentum  administrare.  plurima  Sanctorum  Patrum  decreta 
testantur. 

§.  2G5.  Extremus  ordo  illomm  est.  qui  cogente 
necessitate,  suie  solennibus  ceremoniis  baptizare  pos- 
sunt:  quo  in  numero  sunt  omncs  etiam  de  populo.  sive 
marcs  sive  feminae,  quaincunque  illi  scetam  protitean- 
tur.  Nam  et  Judaeis  quoque,  infidelibus  et  Haereticis, 
cum  necessitas  cogit,  hoc  munus  pennissum  est:  si 
tamen  id  efficere  proj)ositum  eis  fuerit ,  quod  Ecclesia 
catholica  in  administrationis  genere  efficit  Haec  autem 
cum  nudta  veterum  Patrum  et  C^oneiliorum  decreta  con- 
finnarunt,  tum  vero  a  sacra  Tridentina  Svnodo  (§.1*20.) 
anathema  in  eos  sancitum  est3  qui  dicerc  audeant, 
Baptismum.  qui  etiam  datur  ab  Haereticis  in  nomine 
Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti .  cum  intentione  fa- 
ciendi  quod  facit  Ecclesia ,  non  esse  verum  UaptLsnuim. 
In  quo  profeeto  suinmam  Domini  nostri  bonitatem  et 


490 


Catechismus  Romanus. 


sapientiam  licct  admirari.  Jam  cum  hoc  Sacramentum 
necessario  ab  omnibus  pereipiendum  sit  (quemadmodum 
aquam  ejus  materiam  instituit,  qua  nihil  magis  com- 
mune  esse  potest)  sic  etiam  neminem  ab  ejus  admini- 
stratione  excludi  voluit :  quamvis ,  ut  dictum  est ,  non 
omnibus  liceat  solennes  ceremonias  adhibere ,  non  qui- 
dem  quod  ritus  aut  ceremoniae  plus  dignitatis,  sed  quod 
minus  necessitatis ,  quam  Sacramentum ,  habeant. 

§.  266.  Neque  vero  hoc  munus  ita  omnibus  pro- 
miscue  permissum  esse,  fideles  arbitrentur,  quin  ordi- 
nem  aliquem  Ministrorum  statuere  maxime  deceat:  mu- 
lier  enim,  si  mares  adsint,  Laicus  item  praesente  Clerico, 
tum  Clericus  coram  Sacerdote,  Baptismi  administratio- 
nem  sibi  sumere  non  debent.  Quamquam  obstetrices, 
quae  baptizare  consue  verunt ,  improbandae  non  sunt, 
si  interdum ,  praesente  aliquo  viro ,  qui  liujus  Sacra- 
menti  conficiendi  minime  peritus  sit,  quod  alias  viri 
magis  proprium  officium  videretur,  ipsae  exequantur. 

C  A  P  U  T  VI. 

Cur  Patrini  sire  Susccptores  adlribcantur,  et  quam  illi 
affinitatem  contrahant  §.  267.  268. ;  guod  eorum  sit 
officium,  qvo  muncre  singulis  baplizandis  adjun- 
gantur  §.  269. 

§.  267.  Aceed!t  autem  ad  eos  Ministros,  qui.  ut 
hactenus  declaratum  est ,  I3aj)tismum  conficiunt,  aiiud 
etiam  Ministrormn  genus,  qui  ad  sacram  et  salutarem 
ablutionem  celebrandam ,  ex  vetustissima  catliolieae 
Ecclesiae  consuetudine  adhiberi  solent:  ii  nunc  Patrini, 
dlim  Susceptores  seu  Fideijussores .  communi  voca- 
bulo  a  rerum  divinarum  Scriptoribus  vocabantur.  De 
quorum  munere,  quoniam  ad  omnes  fere  Laicos  pertinet, 
accurate  a  Pastoribus  agendum  erit,  ut  fideles  intelli- 
rant,  quae  potissimum  ad  illud  recte  perficiendum  ne- 
cessaria  sint.  Inprimis  vero  explicare  oportet ,  quae 
causa  fuerit.  cur  ad  Baptismum ,  praeter  Sacrarnenti 
Ministros,  Patrini  etiam  et  Susceptores  adjungerentur. 
Quod  quidem  optimo  jure  factum  esse,  omnibus  videbi- 
tur.  si  meminerint,  Baptismum  esse  spiritualem  regenc- 
rationem .  per  quam  filii  Dei  nascimur.  De  ea  enim 
ita  loquitur  d.  Petrus  (i  Petr.  II ,  2.) :  Sicut  modo  ge- 
niti  iufantcs  ratiouabi/cs ,   sine  do/o   lac  concnpiscUc. 


De  Baptismo.    Caput  VI. 


491 


EJl  igitur,  postquam  aliquis  in  hanc  lucem  editus  est, 
nutrice  et  paedagogpo  indiget,  quorum  ope  atque  opera 
educetur.  ac  doctrina  et  bonis  artibus  erudiatur:  ita 
etiain  neeesse  est.  ut  qui  ex  Baptismi  fonte  vitam  spi- 
rituulem  vivere  ineipiunt ,  alicujus  iidei  et  prudentiae 
connnittantur,  a  quo  christianae  religionis  praecepta 
haurire.  ad  omnemque  pietatis  rationem  institui  possint; 
atque  ita  paulatim  in  Christo  adolescere ,  donec  tandem 
viri  perfecti,  juvante  Domiuo,  evadant;  cum  praeser- 
tiin  FastoribuS;  qui  publicae  parocliiarum  curationi  prae- 
positi  sunt,  tantum  temnoris  non  supersit,  ut  privatam 
dlam  curam  pieros  in  ftde  erudiendi  suscipere  possint 
ilujus  autem  vetustissimae  consuetudinis  praeclarum  te- 
stimonium  a  d.  Dionysio  ( Cap.  vlt.  eccl.  Uieriirch. ) 
habeinus,  cum  inquit :  ..Divinis  nostris  ducibus  (s'c  enhn 
Apostolos  voeat)  in  mentem  venit  et  visum  est,  susci- 
pere  infantes,  secundum  istum  sanctum  modum,  quod 
naturales  parentes  juieri,  eum  cuidam  docto  in  divinis, 
veluti  paedagogo  traderent .  sub  quo,  sicut  sub  divino 
Patre.  et  salvationis  sanctae  Susceptore,  reliquum  vitae 
puer  degeret.**  Eandem  vero  sententiam  confirinat  Ili- 
ginii  autoritas. 

§.  268.  Quamobrem  sapientissime  a  Sancta  Ecclesia 
constitutum  est,  ut  non  solum  is  qui  baptizat,  cnm 
baptizato ,  sed  etiam  Susceptor  cum  eo .  quem  suscipit, 
et  cum  ejus  veris  parentibus  affinitate  devinciantur :  ita, 
ut  legitiina  nuptiarum  foedera  inter  hos  omnes  iniri 
non  possint,  atque  inita  dirimantur. 

§.269,  Praeterea  docere  oportet  fideles ,  quae  sint 
Susceptoris  partes.  Et  enini  lioc  munus  adeo  negligenter 
in  Ecclesia  traetatur,  ut  nudum  tantum  hujus  functionis 
nomen  relictum  sit :  quid  autem  sancti  in  eo  continea- 
tur,  ne  suspicari  quidem  homines  videantur.  Hoc  igitur 
universi  Susceptores  semper  cogitent,  se  hac  potNsi- 
nium  lege  obstrictos  esse,  ut  spirituales  filios  perpetuo 
commendatos  habeant,  atque  in  iis,  quae  ad  christ  ia- 
nae  vitae  institutionem  spectant,  curent  diligenter,  ut 
illi  tales  se  in  onmi  vita  praebeant,  quales  eos  futuros 
essc  solenni  ceremonia  sposponderunt.  Audiamus  quid 
ca  de  re  Sanctus  Dionysius  (laco  svpra  cilato)  scribat, 
verba  Sponsoris  exprimens:  ,,S])ondeo  piierum  iuductu- 
rum,  cum  ad  saerain  intelligentiam  venerit,  sedulis  ad- 
hortationibus  meis,    ut  abrenunciet  contrariis  omnino , 


492 


Catcchismns  Romanus. 


profiteatur ,  peragatque  divina,  quae  polficetur."  Item 
Divus  Augustinus  (Serm.  CLVII  ct  CCXV  de  tempore) : 
Vos,  [inquit,  ante  omnia,  tam  viros  quam  mulieres, 
qui  filics  in  Baptismate  suscepistis,  moneo,  ut  cogno- 
scatis ,  fideijussores  apud  Deuui  extitisse  pro  illis ,  quos 
visi  estis  de  sacro  fonte  suscipere.  Ac  profecto  decet 
maxime  eum ,  qui  aliquod  officium  suscepit,  in  eo  dili- 
gentiam  exequendo  nunquam  defatigari,  et  qui  se  alte- 
rius  paedagogum  et  custodem  professus  est,  minime 
pati,  illum  esse  desertnm,  quem  semel  in  fidem  et  clien- 
telam  suam  recepit,  donec  illum  opera  et  praesidio  suo 
egere  intellexerit.  Quae  autem  filiis  spiritualibus  tra- 
denda  sint,  paucis  d.  Augustinus  comprehendit ,  cum 
de  hoc  ipso  Susceptorum  officio  loqueretur:  inquit  enim 
(7.  c.  it.  Scrm.  CXVIcle  tempore) :  „Debent  eos  admonere, 
«t  castitatem  custodiant,  justitiam  diligant,  charitatem 
teneant;  et  ante  omnia  Symbolum  et  Orationem  domi- 
nicam  eos  doceant ,  Decalogum  etiam ,  et  quae  sint 
prima  christianae  religionis  rudimenta." 

§.  270.  Quae  cum  ita  se  habeant,  facile  intelligi- 
mus,  cuinam  hominum  generi ,  sanctae  hujus  tutelae 
administratio  committenda  non  sit;  nimirum  iis,  qui  eam 
gerere  aut  fideliter  nolint  aut  sedulo  et  accurate  non 
queant.  Quocirca  praeter  naturales  parentes ,  quibus 
non  licet  eam  curationem  suscipere  (ut  ex  eo  magis 
appareat,  quantum  haec  spiritualis  educatio  a  carnali 
distet)  Haeretici  inprimis,  Judaei,  infideles,  ab  hoc  mu- 
nere  omnino  prohibendi  sunt;  ut  qui  in  ea  cogitatione 
et  cura  semper  versentur ,  ut  fidei  veritatem  mendaciis 
obscurent,  atque  omnem  christianam  pietatem  evertant. 

§.  271.  Plures  quoque,  ne  baptizatum  de  Baptismo 
suscipiant,  sed  ut  unus  tantum,  sive  vir  sive  muJier, 
vel  ad  summum  unus  'et  una ,  Tridentino  Concilio 
(§.  401)  statutum  est :  tum  quia  disciplinae  atque  insti- 
tutionis  ordo  a  multitndine  magistrorum  perturbari  po- 
terat:  tum  quia  providere  oportebat,  ne  inter  plures 
ejusmodi  affinitates  conjungerentur,  quae  impedirent, 
quo  minus  legitimo  matrimonii  vinculo  hominum  inter 
homines  societas  latius  dinunderetur. 


I)o  Baptismo.    Caput  VII.  493 


c  a  p  u  t  m 

Raptismnm  omnibus  esse  ad  salvtem  necessarium  §.272; 
parrulos  cssc  bapHzandos  §.  273.  274. 

272.  Scd  cum  caeteraram  rcruni  co^nitio .  quae 
hactenus  expositae  sunt ,  fidelibus  utilissima  habenda 
sit  :  tum  vero  nihil  magis  necessarium  videri  potest, 
quam  ut  docoantur.  omnibus  hominibus  Baptismi  legcm 
a  Doinino  praescriptam  esse.  ita,  ut  nisi  per  Baptismi 
gratiam  Deo  renascantur,  in  sempiternam  miseriam  et 
intcritum  a  parcntibus  (sive  illi  fideles,  sive  infideles 
sint)  procreentur.  Igitur  saenius  a  Pastoribus  ex])iican- 
dum  erit,  quod  apud  Evangelistam  legitur  (Jof/.  III.  3.)  : 
Tfisi  guis  renatus  fnerii  ex  aqua  ct  spiritu.  non  potcst 
inlroirc  in  rcgnum  DcL 

§.  273.  Qnam  legem  non  solum  de  iis,  qui  adulta 
aetaie  sunt,  sed  etiam  de  pueris  Infantibus  intclligendam 
essc.  idque  ab  apostolica  tradittone  Ecclesiam  acccpisse, 
commmiis  Patrum  sententia  ct  autoritas  cohfirmat  Prae- 
terca  credendum  est ,  noluisse  Christum  Dominum  Ba- 
ptismi  Sacramentum  ct  gratiam  pueris  denegari .  de 
quibus  dicebat  (Mattk  XIX,  14.  Marc.  X.  14.  16.)  : 
Sinitc  parvulos  et  nolite  cos  prohihcre  ad  me  venire; 
taHum  cst  enhn  regnum  coclorum.  —  Quos  amplexabar 
tur .  supcr  quos  manus  imponcbat .  fjuos  bcncdicebat. 
Deinde .  cum  legiinus  totam  aliquam  familiam  a  Paulo 
baptizatam  esse  (\  Cor.  I ,  \o.)  satis  apparet,  pueros 
etiam,  qui  in  illorum  numcro  erant1,  salutari  fonte 
ablutos  essc.  Deinde  Circumcisio ,  qune  figura  fuit 
Baptismi ,  eum  morem  maxime  commendat.  Pueros 
enim  octavo  dic  circumcidi  solitos.  ncmo  est  qui  igno- 
ret.  Ac  quibus  Circumcisio  manufacta  in  expoliatione 
corporis  carnis  proderat ,  iisdem  Baptismum .  qui  est 
Circumcisio  Christi  non  manufacta,  prodesse  perspicuuiu 
est.  Postremo ,  ut  Apostolus  docet  (Rom.  V.  17.J  :  Si 
nnius  delicto  mors  rcgnarit  per  unum.  multo  magis 
abundantiam  gratiac  et  donutionis  et  justitiac  accipicnlcs, 
in  rita  regnabunt  pcr  unum  Jcsum  Christum.  Cum  ita- 
que  per  Adae  peccatum  pueri  ex  origine  noxam  con- 
traxerint :  multo  magis  per  Christum  Dominum  possunt 
gratiam  et  justitiam  consequi .  ut  regnent  in  vitam : 
quod  quidem  sine  Baptismo  iieri  nullo  modo  potest 
Quare  docebunt  Pastores,  infantes  omniuo  baptizaodog, 


494 


Catechismus  Romanus. 


et  deinde  paulatim  teneram  aetatem  christianae  religio- 
uis  praeceptis  ad  veram  pietatem  informandam  esse. 
Nam.  ut  a  Sapiente  praeclare  dictum  est  (Proverb. 
XXII,  ti.):  Adolescens  juxta  viam  suam,  etiam  cum 
senuerit,  non  recedet  ab  ea, 

§.  274.  Neque  enim  dubitare  licet,  quin  fidei  Sa- 
cramenta,  cum  abluuntur,  accipiant;  non,  quia  mentis 
suae  assensione  credant ,  sed  quia  parentum  fide ,  si 
parentes  fideles  fuerint,  sin  minus,  fide  (ut  d.  Augu- 
stini  verbis  loquamur)  universae  societatis  Sanctorum 
muniuntur.  Etenim  ab  iis  omnibus  recte  dicimus  eos 
Baptismo  offerri,  quibus  placet,  ut  offerantur ,  et  quo- 
rum  charitate  ad  communionem  Sancti  Spiritus  adjun- 
guntur. 

C  A  P  U  T  VIII. 

Periculosnm  esse,  si  differatur  •parvulorum  Baptis- 
mus  §.  275.;  an  adultis  dilatio  Baptismi  expediat 
§.  276  —  278. 

§.  275.  Hortandi  autem  sunt  magnopere  fideles,  ut 
liberos  suos,  quam  primum  id  sine  periculo  facere  li- 
ceat,  ad  Ecclesiam  deferendos,  et  solennibus  Ceremo- 
niis  baptizandos  curent.  Nam  cum  pueris  infantibus 
nulla  aiia  salutis  comparandae  ratio,  nisi  eis  Baptismus 
praebeatur,  relicta  sit:  facile  intelligitur,  quam  gravi 
culpa  illi  sese  obstringant ,  qui  eos  Sacramenti  gratia 
diutius ,  quam  necessitas  postulet,  carere  patiuntur; 
cum  praesertim,  propter  aetatis  imbecillitatem ,  infinita 
pene  vitae  pericula  illis  impendeant. 

§.  276.  Diversam  vero  rationem  in  iis  sei*vandam 
esse,  qui  adulta  aetate  sunt,  et  perfectum  rationis 
usum  habettt,  qui  scilicet  ab  infidelibus  oriuntur,  anti- 
quae  Ecclesiae  consuetudo  declarat.  Nam  christiana 
quidem  fides  illis  proponenda  est,  atque  omni  studio  ad 
eam  suscipiendam  coiiortandi ,  alliciendi .  invitandi  sunt. 
Quod  si  ad  Dominum  Deum  convertantur ,  tum  vero  mo- 
nere  oportet,  ne  ultra  tempus,  ab  Ecclesia  praescriptum, 
Baptismi  Sacramentum  ditferant.  Nam  cum  scriptum 
sit  ( Eccles.  V,  S.)  :  Non  tardes  converti  ad  Dominum,  et 
ne  differus  de  die  in  dicm;  docendi  sunt,  perfectam 
conversionem ,  in  nova  per  Baptismum  generatione  po- 
sitam  esse.  Praeterea,  quo  serius  ad  Baptismum  veniunt, 


De  Baptismo.    Caput  VIII.  41)5 

oo  diutius  sibi  carendum  esse  cactcronim  Sacramento- 
rum  usu  ct  gratia.  quibus  christiana  religio  colitur,  cum 
ad  ea  sine  Baptismo  nulli  aditus  patere  possit:  deinde 
etiam  maximo  fructu  privari,  quem  ex  Baptismo  perci- 
pimus.  Siquidem  non  solum  omnium  scelerum ,  quae 
antea  admissa  sunt,  maculam  et  sordes  Baptismi  aqua 
prorsus  eluit  ac  tollit,  sed  divina  gratia  nos  ornat, 
cujus  ope  et  auxilio  in  posterum  etiam  peccata  vitare 
possumus 5  justitiamqne  et  innocentiam  tueri:  qua  in  re 
summam  christianae  vitae  constare,  facile  omnes  in- 
telligunt. 

§.  277.  Sed  quamvis  haec  ita  sint,  non  consuevit 
tamen  Ecclesia  Baptismi  Sacramentum  huic  hominum 
generi  statim  tribuere,  sed  ad  certum  tempus  dilferen- 
dum  csse  constituit.  Neque  enim  ea  dilatio  periculum, 
quod  quidem  pueris  imminere  supra  dictum  est,  con- 
junctum  liabet.  cum  illis  qui  rationis  usu  praediti  sunt, 
Baptismi  suscipiendi  propositum  atque  consilium,  et 
maje  actae  vitae  poenitentia,  satis  futura  sit  ad  gratiam 
«t  justitiam ,  si  repentinus  aliquis  casus  impediat ,  quo 
minus  salutari  aqua  ablui  possint.  Contra  vero,  haec 
dilatio  aliquas  videtur  utilitates  afferre.  Primum  enim, 
quoniam  ab  Ecclesia  diligenter  providendum  est,  ne 
quis  ad  hoc  Sacramentum  ficto  et  simulato  animo  acce- 
dat,  eorum  voluntas,  qui  Baptismum  petunt,  magis  ex- 
ploratur  atque  perspicitur.  Cujus  rei  causa  in  antiquis 
Conciliis  decretum  legimus,  ut  qui  ex  Judacis  ad  fidem 
catholicam  veniunt,  ante  quam  Baptismus  illis  admi- 
nistretur,  aliquot  menses  inter  Catechumenos  essent: 
deiude  m  fidei  doctrina ,  quam  profiteri  debcnt ,  et 
christianae  vitae  institutionibus  erudiuntur  perfectius. 
Praeterea  .  major  religionis  cultus  Sacramento  tribuitur, 
si  constitutis  tautum  Paschae  et  Pentecostes  diebus,  so- 
lenui  ceremonia  Baptismum  suscipiant. 

§.278.  Sed  iuterdum jtamen  Baptismi  tempus.  jusfa 
aliqua  et  necessaria  de  causa  differendum  non  es1 .  ve- 
luti  si  vitae  periculum  instare  videatur,  ac  praesertim 
si  illi  abluendi  sint  ,  qui  jam  fidei  mysteria  plene  per- 
ceperint  Quod  quidem  Philippum,  et  Apostoloru.n  Prin- 
cipem  fecisse  satis  constat,  cum  alter  Candacis  reginae 
Kuuuchum,  alter  Cornelium,  nulla  interposita  mora,  sed 
statim  ut  se  fidem  amplecti  professi  sunt ,  baptizavit 
(Actor.  Vlll  et  X.). 


496 


C  a  t  c  c  h  i  $  m  ti  s  - 11  o  m  a  n  n  $• 


CAPUT  IX. 

Conditiones  susciphsntis  Baptismum  §.  279.  280;  hujus 
doctrinae  fructus  §.  281. 

§.  279.    Docendum  praeterea  et  populo  explican- 
dum  "erit ,  quomodo  aftecti  esse  debeut ,  qui  baptizandi 
sunt.    Inprimis  itaque  opus  est,  ut  velint  propositum- 
que  illis  sit,  Baptismum  suscipere.    Nam  cum  unusquis- 
que  in  Baptismo  peccato  moriatur,  et  novam  vitae  ra- 
tionem  et  disciplinam  suscipiat,  aequum  est,  non  invito 
cuiquam  aut  recusanti,   sed  illis  tantum,   qui  sponte 
sua  et  libenti   animo  accipiunt,   Baptismum  praeberi. 
Quare  ex  sancta  traditione  semper  servatum  animad- 
vertimus,  ut  nemini  Baptismus  ministretur,  nisi  prius 
interrogatus   fuerit,    an  velit  baptizari.    Nec  vero  in 
pueris  quoque  infantibus  eam  voluntatem  deesse  existi- 
mandum  est,  cum  Ecclesiae  voluntas,   quae  pro  illis 
spondet,  obscura  esse  non  possit.    Praeterea  amentes 
et  furiosos,  qui,  cum  aliquando  compotes  ;mentis  essent, 
in  insamam  deinde  inciderunt,  ut  qui  eo  tempore  nullam 
Baptismi  suscipiendi  voluntatem  habeant,  nisi  vitae  pe- 
riculum  immineat^  baptizandos  non  esse,  cum  autem  in 
\itae  discrimine  versantur,  si,  antequam  furere  incipe- 
rent^  ejus  voluntatis  significationem  dederunt,  abluendi 
sunt:  sin  minus,  a  Baptismi  administratiohe  abstinen- 
dum  est.    Idemque  judicium  de  dormientibus  fieri  debet. 
Quod  si  in  mentis  potestate  nunquam  fuerunt,  ita,  ut 
nullum  rationis  usum  habuerint,  eos  in  fide  Ecclesiae 
n on  secus  ac  pueros ,   qui  ratione  carent ,  baptizan- 
dos  esse,  Ecclesiae  autoritas  et  consuetudo  satis  de- 
clarat.    Verum  praeter  suscipiendi  Baptismi  voluntatem, 
fides  ca  ratione,  qua  de  voluntate  dictum  est,  ad  con- 
sequendam  Sacramenti  gratiam  maxime  necessaria  est. 
Etenim   Dominus    et  Salvator   noster   docuit    ( Marc. 
XVI,  16.):  Qui  crediderit  et  baptizatus  fuerit,  salvus 
erit    Deinde  ut  quemlibet  admissorum  scelerum  et  male 
actae  vitae  poeniteat,   atque  ut  idem  in  posterum  a 
peccatis  omnibus  abstinere  statuat,  opus  est.  Aliter 
enim^  qui  ita  Baptismum  peteret,  ut  tamen  peccandi 
consuetudinem   nollet   emendare,    omnino  repellendus 
esset.    Nihil  enim  Baptismi  gratiae  et  virtuti  adeo  re- 
pugnat,  quam  eorum  mens  et  consilium,  qui  nullum 
unquam  peccandi  finem  sibi  constituunt. 


De  Baptismo.    Caput  IX. 


497 


§.  280.  Cum  itaque  Baptismus  ob  eam  rem  expe- 
tendus  sit .  ut  Christum  induamus  et  cum  eo  conjun- 
gamur ,  plane  constat,  merito  a  sacra  ablutione  reji- 
ejendum  esse,  cui  in  vitiis  et  peccatis  perseverare  pro- 
positum  est:  praesertim  vero,  quia  nihil  eorum,  quau 
ad  Cliristum  et  Ecclesiam  pertinent,  frustra  suscipien- 
dum  est,  manemque  Baptismum,  si  justitiae  et  salutis 
gratiam  spectenuis,  in  eo  futurum  esse,  satis  intellige- 
inus.  qui  secundum  carnem  ambulare,  non  secundum 
spiritum  cogitat  (RonuVlll,  4.j.  Etsi,  quod  ad  Sa- 
cramentum  pertinet .  perfectam  ejus  rationein  sine  ulla 
dubitatione  consequitur,  si  modo,  cum  rite  baptizatur, 
in  animo  habeat  id  accipere,  quod  a  Sancta  Ecclesia 
administratur.  Quamobrem  Princeps  Apostolorum  magnae 
illi  hominum  multitudini,  qui  (ut  ait  Scnptura)  com- 
puncti  corde,  ab  eo  et  a  reliquis  Apostolisj  quid  sibi 
faciendum  esset,  quaesiverant ,  ita  respondit  (Actor. 
11,37 &q.):  Poenitentiam  ar/ite,  et  baptizetur  unusquisque 
vestrum ;  et  alio  loco  (Actor.  III,  W.) :  Poenilcmini, 
inquit ,  et  conrcrtimini ,  ut  deleantur  peecata  vestra. 
Iteni  beatus  Paulus  ad  Romanos  scribens,  aperte  osten- 
dit.  ei  qui  baptizatur  omnino  moriendum  esse  peccatis, 
quare  nos  monet  (Hom.  VI,  13.) ,  ne  cxhiheamus  mem- 
hv(L  noslra  arma  iniquilalis  peccato,  sed  exhibeamns 
nos  Dco .  tamr/uam  ex  mortuis  vicentes. 

§.  281.    Ilaec  vero  si  fideles  saepe  meditati  fue- 
rint.  primum  quidem  summam  Dei  bonitatem  vehementer 
admirari  cogentur ,  qui  nihil  tale  merentibus  tam  singu- 
lare  et  divinum  Baptismi  benericium,  sola  sua  miscri- 
cordia  adduotUS,  tribuit :  deinde ,  cum  sibi  ante  oculos 
proponent.  quam  aliena  esse  debeat  ab  omnj  crimine 
iorum  vita,  (jni  tanto  inunere  ornati  sunt:  illud  etiam 
mprimis  a  christiano  nomine  requiri  faeile  intclligent, 
it  quotidic  tam  sancte  et  religiose  traducere  vitain  stu- 
rleant,  perinde  ac  si  ea  ipsa  die  Baptismi  Sacramentum 
>t  gratiam  eonseeuti  essent.    Quamquam  ad  inflamman- 
i  Jos  vere  pietatis  studio  aniinos  nihil  magis  proheiet, 
piam  si  Pastores  accurata  oratione  explieaverint .  qui- 
lam  sint  Baptismi  effectus. 


33 


498 


Catechismus  Romanus. 


C  A  P  U  T  X. 

De  primo  effectu  Baptismi,  remissione  otnnhim  pecca* 
tbrwn  §.  282  ;  de  concupiscentia  quae  in  baptizatis 
manet  §>  283* 

§.  282*  De  his  igitur  quoniam  saepe  agendum  est, 
ut  fideles  magis  perspiciant,  se  in  altissimo  dignitatis 
gradu  positos  esse^  nec  se  ab  eo  dejici  ullis  adversarii 
jnsidiis  vel  impetu ,  ullo  unquam  tempore  patiantur: 
lioc  primum  tradere  oportet,  peccatum,  sive  a  primis 
parentibus  origine  contractum,  sive  a  nobis  ipsis  com- 
niissum.  qttamvis  etiam  adeo  nefarium  sit,  ut  ne  cogi- 
lari  quidem  posse  videatur,  admirabili  hujus  Sacramenti 
virtute  remitti  et  Condonari.  Id  verO  multo  ante  ab 
Ezechiele  praenunciatum  est,  per  quem  Dominus  Deus 
ita  loquitur  (Ezeclt.  XXXVL  26.):  Effmidam  super  ros 
aquam  mundam,  et  mundabimini  ab  omnibus  inquina- 
mentis  vestris.  Et  Apostolus  ad  Corinthios,  post  longam 
peccatorttm  enumerationem ,  subjecit  (lCor.VI,  11.): 
Et  haec  qiddem  fuistis ,  sed  abluti  estis ,  sed  sanctificati 
estis.  Atqtte  hanc  doctrinam  perpetuo  a  Sancta  Ecclesia 
traditam  esse,  perspicuum  est.  Sanctus  enim  Augustinus 
in  libro  quem  de  Baptismo  parvulorttm  conscripsit,  ita 
testatur  (Lib.  I.  de  Peccat.  merit.  et  remiss.  Cap>  16.): 
5,Generante  carne,  tantum  contrahitur  peccatum  origi- 
nale:  regenerante  atttem  spiritu,  non  solum  origina- 
lium^  sed  etiam  voluntariorum  peccatorum  fit  remissio." 
Et  Sancttts  Hieronymus  ad  Oceanum  (Epist.  LXXXHI.)  : 
Omnia,  inquit^  in  Baptismate  condonata  sunt  crimina. 
Ac  ne  dttbitare  amplius  ea  de  re  cuiquam  liceret, 
post  aliorum  Conciliorum  definitionem  sacra  etiam  Tri- 
dentina  Synodus  (§.  23.)  idein  declaravit,  cum  ana- 
thema  in  eos  decrcvit,  qui  aliter  sentire  auderent, 
quive  asseverare  non  dubitarent  ,  quamvis  peccata 
in  Baptismo  remittantttr,  ea  tamen  prorsus  non  tolli 
aut  radicitus  evelli,  sed  quodam  modo  abradi,  ita  ut 
peccatorum  radices  animo  infixae  adhuc  remaneant. 
INamque,  ut  ejusdem  Sanctae  Synodi  verbis  utamur,  in 
renatis  nihil  odit  Deus :  quia  nihil  damnationis  est  his, 
qui  vere  consepulti  sunt  cum  Christo  per  Baptisma  in 
mortem,  qui  non  secundum  carnem  ambulant,  sed  vete- 
rem  hominem  exuent.es,  ct  novum,  qui  secundum  Deum 
creatus  est,  induentes,  innocentes,  immaculati,  puri, 


l)e  Baptisuio.    Caput  X. 


490 


innoxii.   ae  Deo  dilecti  effecti  sunt  (Rom.  Vlll,  1  et 
VI.  L  Epkes.1V,»  CoL  111,1%). 

'2S3.    Ac  fateri  quidem  oportet .  sicut  eodem  in 
Koco  ipshis  Synoii  autoritate  decretum  est.  in  baptizatis 
Doncupiseentiam  vel  fomitam  remanere :  sed  illa  vere, 
peccati  rationem  non  liabet    Nam  ex  divi  quoque  Au- 
gustini  (  Llh.  II.  de  Pecc.  mer.  et  rrmiss.  Cap.X.)  sententia, 
in  parvulis  baptizatis  concupiscentiae  reatus  absolvitur, 
ad  agonem  relinquitur.    Atque   idem  alibi   (Lib.  IIL 
contra  Epist.  Pelag.   Cap.  3.   et  Lib.  I.  de  nnpt.  et 
concub.  Vap.  25. J  testatur:    Concupiscentiae  reatus  in 
Baptismate   solvitur.   sed  infirmitas  manet.  Concupi- 
scentia  enim.  quae  ex  peccato  est,  uihil  aliud  est,  nisi 
animi  appetitio.    natura   sua  rationi  repugnans.  Qui 
tamen  niotus,  si  voluntatis  consensum  aut  negligentiam 
conjunctam  non  habeat,  a  vera  peccati  natura  longe 
abest.    Ac  cum  d.  Paulus  inquit  ( Rom.  VII.  7.) :  Con- 
cupiscentiam  nesciebam,  nisi  lex  dicerct:   Noii  concu- 
pUcesj  ex  his  verbis.  non  ipsam  concupiscendi  vim, 
feed  voluntatis  vitium  intelligi  voluit.    Eandem  doctrinam 
tradit  d.  Gregorius  ( Lib.  IX.  Epist.  o9.)  ita  scribens : 
..Si  qni  sunt .  qui  dicant .  peccata  in  Baptismo  super- 
ficietenus  dimitti .   quid   est   liac   praedicatione  infide- 
lius  ?    cum   per  fidci   Sacramentum   anima  a  peccatis 
radicitns  absolnta ,  soli  Deo  inhaereat.--    Atque  ad  eam 
rem  demonstrandam  Salvatoris  nostri  testimonio  utitur, 
cnm  apud  Sanetnm  Johannem  ait  (JoJ/.  XIII,  10.):  Qui 
l(rtus  est .  nou  indiget,  nisi  vt  pedes  larct,  sed  cst  rmtn- 
dvs  totus.    Quod  si  cui  expressam  hujus  rei  figuram  et 
hnaginem  libet  intueri.  proponat  sibi  ad  contemplandum 
Naaman  Syri  leprosi  historiam,  qui  cum  septies  Jor- 
danis  aqua  se  abluisset,  testantc  Scriptura,  ita  a  lepra 
numdatus  est,  ut  ejus  caro  caro  pueri  videretur.  Quare 
Baptismi  proprius  etfectus  est,  peccatorum  omnium  sive 
originis  vitio,  sive  nostra  culpa  contracta  sint,  remissio : 
cujus  rei  causa  a  Domino  et  Salvatore  nostro  institutum 
esse,  clarissimis  verbis  Apostolorum  Princeps  (ut  alia 
testimoma  omittamus)   explicavit .    cum  inquit  (Aclor. 
11,38.):  Poenitcntiam  agitc ,  et  baptizetnr  vnusfjuisfjne 
resirnm  ih  nomine  Jesu  Christi ,  in  remissioncm  pccca- 
loi'vm. 


32 


500 


Catechismus  Romanus. 


CAPUT  XI. 

Condonari  etiam  omnem  poenam  pcccatts  dcbitam 
§.  284  —  286  ;  cur  non  restituat  Baptismus  integri- 
tatem  naturae  §.  287  —  289. 

§.  284.  Tam  vero  in  Baptismo  non  solum  peccata 
remittuntur ,  secl  peccatorum  etiam  et  scelerum  poenae 
omnes  a  Deo  benigne  condonantur.  Nam  etsi  omnibus 
Sacramentis  hoc  commune  est,  ut  per  illa  virtus  pas- 
sionis  Christi  Domini  communicetur ;  de  solo  tamen 
Baptismo  dictum  est  ab  Apostolo  (Bom.  VI.  Col.  II.), 
r.os  per  ipsum  in  Christo  commori  et  consepeliri.  Ex 
quo  Sancta  Ecclesia  semper  intellexit,  sine  maxima  Sa- 
cramenti  injuria  fieri  non  posse ,  ut  ei,  qui  Baptismo 
expiandus  sit,  ejusmodi  pietatis  officia,  quae  usitato  no- 
mine  Sancti  Patres  opera  satisfactionis  vocarunt, 
imponantur.  Nec  vero,  quae  hoc  loco  traduntur,  veteris 
Ecclesiae  consuetudini  adversantur,  quae  olim  Judaeis 
cum  baptizarentur  praecipiebat ,  ut  quadraginta  conti- 
nuos  dies  jejunarent.  Neque  enim  illud  institutum  ad 
satisfactionem  pertinebat:  sed  qui  Baptismum  percepis- 
sent,  ea  ratione  admonebantur ,  ut  Sacramenti  dignita- 
tem  venerantes,  jejuniis  et  orationibus  aliquamdiu  sine 
intermissione  operam  darent. 

§.  285.  Sed  quamquam  in  Baptismo  poenas  pecca- 
torum  condonari  exploratum  esse  debet;  ab  eo  tamen 
poenarum  genere ,  quae  civilibus  judiciis,  ob  grave  ali- 
quod  scelus,  persolvendae  sunt ,  nemo  liberatur,  ita 
ut  qui  morte  dignus  sit,  per  Baptismum  a  poena,  quae 
legibus  constituta  est,  eripiatur.  Tametsi  veliementer 
laudanda  esset  eorum  Principum  religio  et  pietas,  qui 
eam  quoque  animadversionem,  ut  Dei  gloria  in  suis  Sa- 
cramentis  illustrior  fieret,  sontibus  remitterent  ac  con- 
donarent. 

§.  286.  Efficit  praeterea  Baptismus  post  hujus  vitae 
curriculum ,  poenarum  omnium ,  quae  originale  pecca- 
tum  consequuntur ,  Hberationem ,  siquidem  merito  mortis 
Domini  factum  est,  ut  haec  consequi  possemus.  Baptismo 
autem,  ut  supra  dictum  est,  ei  commorimur.  Si  enint, 
ut  inquit  Apostolus  ( Rom.  VI,  6.)  s  complantati  facli 
sumus  similitudini  mortis  ejns ,  simul  et  rcsurrectionis 
erimus. 


De  liaptismo.    Capui  XI.  501 

£.  287,  Quod  si  quaerat  aliquis,  cur  statim  post 
Baptismum,  iu  liac  etiam  mortali  vita ,  his  incommodis 
non  careamus,  atque  ad  perfectum  illum  vitae  gradum, 
in  quo  Adam  primus  humani  generis  parens  ante  pec- 
catum  coUoeatUS  fuerat,  sacrae  ablutionis  virtute  non 
transferamur  ?  id  quidem  duabus  potissimum  de  causis 
factum  esse,  respondebitur.  Quarum  prima  est,  quod 
nobis  .  qui  per  Baptismum  Christi  corpori  conjuncti , 
at(|iie  ejus  membra  effecti  sumus,  plus  aliquid  dignitatis 
tribuendum  non  erat.  quam  ipsi  capiti  nostro  tributum 
esset  Cum  igitur  (hristus  Dominus,  etsi  ab  initio 
ortns  sui  gratiae  et  veritatis  plcnitudinem  habuit,  tamen 
hnmanae  naturae  fragilitatem,  quam  suscepit.  non  ante 
deposoit,  quam  passionis  tonnenta  et  mortem  pertulit, 
ao  deinde  ad  immortalis  vitae  gloriam  resurrexit:  quis 
nuretnr,  cnm  videat  fideles,  qui  jam  per  Baptismum 
coelestis  justitiae  gratiam  adepti  sunt,  adhuc  tamen  ca- 
duco  et  fragili  corpore  vestiri ,  ut ,  postquam  multis 
kthoribus  pro  Christo  perfuncti.  et  morte  obita,  denuo 
ad  vitam  revocati  fuerint,  tandem  digni  sint,  qui  cnm 
Christo  aevo  sempiterno  perfruanturV 

§.  288.  Altera  vero  causa,  cur  in  nobis  post 
Baptismum  infirmitas  corporis.  morbus.  dolorum  sensus, 
concupiscentiae  motus  relinquantur ,  illa  est;  ut  scilicet 
tamquam  segetem  et  materiam  virtutis  liaberemus,  ex 
qua  deinde  nberiorem  gloriae  fractum.  ataue  ampliora 
praemia  consequeremur.  Nam  cum  patienti  animo  vitae 
inconnnoda  omnia  toleramus,  pravasqne  animi  nostri 
affectioaes  sub  rationis  imperium  divina  ope  subjicimus, 
certa  spe  niti  debenms,  fore,  ut  si  cum  Apostolo  ('2  77///. 
1\  \  7.  8J  bonum  ccrtamcn  ccriarcrimus .  cursum  con- 
svmmarcrimus .  /idcm  scrrarcrimus  :  repositatn  guoque 
justitiae  coronam  rcddat  nohis  Dominus  in  illa  die  ju- 
slus  Judex,  Sic  vero  etiam  cum  filiis  Isracl  videtur 
Dominus  egisse :  qnos.  etsi  ab  Aegvptiorum  servitute,  Pha- 
raoneatque  ejus  exercitu  in  mare  deinerso  liberavit  (Exod. 

tamen  non  statim  in  beatam  illam  promissionis 
terram  introduxit,  sed  prius  in  roultis,  variisque  casibus 
exerouit,  ac  dcinde,  cum  eos  in  promissae  terrae  pos- 
x  ssionem  misisset,  caeteros  quidem  incolas  e  patriis 
sedibus  exturbavit ,  quasdam  vero  uationes  reliquas  fccit, 
quas  delere  non  potucrunt.  ut  populo  Dei  bellicae  virtutis 
et  fortuudiius  exercendae  occasio  numquam  deesset. 


503 


Catcchismus  Romanu*. 


§.  28f^  Huc  accedit,  quod  si  per  Baptisinum, 
praeter  dona  coelestia,  quibus  anima  ornatur,  corporis 
etiam  bona  tribuerentur ,  dubjtari  merito  posset,  quin 
multi  praesentis  potius  vitae  commoda,  quam  futurae 
eperatam  gloriam  consectantes ,  ad  Baptismum  venirent : 
cum  tamen  non  falsa  liaec  et  incerta,  quae  videntur, 
sed  vera  atque  aeterna,  quae  non  videntur,  bona, 
christiano  liomini  semper  proposita  esse  debeant.  Sed 
interim  tamen  lmjus  vitae  conditio,  quae  miseriarum 
plena  est,  suis  voluptatibus  et  laetitiis  non  caret.  Quid 
enim  nobis,  qui  jam  per  Baptismum,  veluti  palmites, 
insiti  sumus  in  Cnristum,  jucundius  aut  optabilius  esse 
potest,  quam  cruce  in  humeros  nostros  sublata,  eum 
Ducem  sequi,  nullisque  aut  laboribus  defatigari,  aut 
pcriculis  retardari,  quo  minus  ad  praemium  supernae 
vocationis  Dei ,  omni  studio  contendamus ;  alii  virgini- 
tatis  lauream,  alii  doctrinae  et  praedicationis  coronam, 
alii  martyiii  palmam,  alii  alia  virtutum  decora  a  Do- 
mino  accepturi?  Quae  quidem  praeclara  laudis  insignia 
nemini  darentur,  nisi  prius  nos  ipsos  in  hujus  aerumno- 
sae  vitae  stadio  exercuissemus ,  atque  in  acie  invicti 
stetissimus. 

CAPUT  XII. 

De  gratia  et  vfolutibus ,  quae  per  Baptismum  confe- 
runiur  §.290.291;  de  charactere,  quo  in  Baplismo 
consignamur  §.  292. 

§.  290.  Sed  ut  ad  Baptismi  effectus  oratio  redeat, 
exponendum  erit,  hujus  Sacramenti  virtute,  nos  non 
solum  a  malis,  quae  vere  maxima  dicenda  sunt,  libe- 
rari;  verum  etiam  eximiis  bonis  et  muneribus  augeri. 
Animus  enim  noster  divina  gratia  repletur,  qua  justi  et 
filii  Dei  effecti,  aeternae  quoque  salutis  haeredes  insti- 
tuimur.  Nam,  ut  scriptum  est  (Marc.  XVI,  16.);  qui 
crediderit  et  baptizatus  fuerit,  salms  erit:  mundatam- 
que  Ecclesiam  lavacro  aquae  in  verbo,  Apostolus  (Epkes. 
V,  26J  testatur.  Est  autem  gratia  (quemadmodiim  Tri- 
dentina  Synodus  (§.74.)  ,  ab  omnibus  credendum,  poena 
anathematis  proposita  decrcvit),  non  solum  per  quam 
peccatorum  fit  remissio,  sed  divina  qualitas  in  anima 
inhaerens ,  ac  veluti  splendor  quidam  et  lux ,  quae  ani- 
marum  nostrarum  maculas  omnes  delet,  ipsasque  ani- 
mas  pulchriores  ct  spleudidiores  reddit.    Atque  id  ex 


Dc  Baptismq.    Caput  XII.  503 


Sncris  Literis  nperte  colligitur,  cum  gratiam  effundi  di- 
cnnt,  eamque  Spiritus  Sancti  pignus  soleant  appellare 
(Tit.  111,  ti.  Eplies.I,  14.^).  Huic  autem  additur  nobi- 
Jissimus  omnium  virtutum  comitatus,  quae  in  animam 
cum  gratia  divinitus  infunduntur.  Quare  cum  Apostolus 
ad  Tituin  ait  (Tit.HI9  5, 6.Jf :  Salvos  nos  fecit  j>er  lava- 
crtnn  rcgcnerationis  et  renovationis  Spiritus  Sancti, 
guem  cffudit  in  nos  abiinde  per  Jesum  Christum,  Sal~ 
vatoreu  nostrum ;  d.  Augustinus  verba  illa  abunde  ef 
f  u  dit ,  explanans :  Nimirum  (inquit)  ad  remissionem  pcc- 
catorum,  et  copiam  virtutum  Jam  vero  per  Baptismum 
ctiam  Clnisto  capiti  tamquam  membra  copulamur  et 
counectimur.  Quemadmodum  igitur  a  capito  vis  manat, 
qua  singulae  corporis  partes  [ad  proprias  functiones 
apte  exsequcnda;s  moventur;  ita  etiam  ex  Christi  Domini 
plenitudinc  .  in  omnes  qui  justificantur,  divina  virtus  et 
gratia  diiiunditur ,  quae  nos  ad  omnia  christianae  pie- 
tatis  officia  habiles  reddit. 

§.  291,  Neque  vero  mirum  cuiquam  videri  debet, 
6i,  cum  tanta  virtutum  copia  instructi  et  ornati  simus, 
tamen  non  sine  magna  difficultate  et  labore  pias  hone^ 
stasque  actiones  inchoamus5  vel  certe  absolvimus.  Id 
enim  ob  cam  rem  non  evenit,  quod  virtutes,  a  quibus 
actiones  ipsae  proficiscuntur ,  Dei  beneficio  nobis  dona-> 
tae  non  siut ,  sed  quoniam  post  Baptismum  acerrima 
cupiditatis  pugna  adversus  spiritum  relicta  est:  in  qua 
tamen  contentione,  animo  frangi  aut  debilitari  christia- 
pum  hominem  non  decet;  cum  Dei  benignitate  freti, 
optima  spe  niti  debeamus,  fore,  ut  quotidiana  recte 
vivendi  exercitatione ,  quaecinnque  pudica  sunt,  quae^  , 
cuiiHjue  justa ,  quaecumque  sancta  ,  cadem  etiam  facilia 
ct  jucunda  videantur  ( PML  IV,  8.).  Haec  libenter  co- 
gitemus'.  haec  alacri  animo  agamus,  ut  Deus  pacis  sit 
nobiscum. 

§.  292.  Praeterea*  per  Baptismum  cousignamur 
charactere,  qui  ex  anima  deleri  nunquam  potest:  de 
quo  nihil  est  ut  plura  hoc  loco  disserantur,  cum  liceat 
ex  his,  quae  supra  dicta  sunt,  cum  universe  de  Sacra- 
mentis  agcretur,  satis  multa,  quae  ad  hoc  argumcntum 
pcitincnt,  in  hunc  locum  transferre. 


504 


Catechismus  Romanus. 


C  A  P  U  T  XIII. 

Baptismum  repeti  non  posse  §.  293;  de  modo  bapti- 
zandi  eos ,  de  guibus  incertum  est,  utrum  sint  bapli- 
zati  §.  294;  de  effectu  Baptisjni,  regni  coelestis 
reseratione  §.  295 ;  an  Baptismus  in  omnibus  bapti- 
zatis  aequalem  effectum  producat  §.  296. 

§.  293.  Sed  quoniam  ex  characteris  vi  et  natura 
ab  Ecclesia  definitum  est,  Baptismi  Sacramentum  nulla 
ratione  iterandum  esse ,  ea  de  re  fideles ,  ne  aliquando 
in  errores  inducantur,  saepe  et  diligenter  a  Pastoribus 
admonendi  erunt.  Hoc  vero  docuit  Apostolus  (Epkes. 
IV,  6.)  inquiens:  Unus  Dominus ,  icna  Fides,  unum 
Baptisma.  Deinde,  cum  Romanos  hortatur,  ut  mortui 
per  Baptismum  in  Christo,  caverent,  ne  vitam,  quam 
ab  illo  accepissent,  amitterent,  cum  inquit  (Rom.  VI,  10.)  : 
Quod  enim  Christus  mortuus  est  peccato,  mortuus  est 
semel ;  koc  videtur  aperte  significare ,  sicut  ille  mori 
iterum  non  potest,  ita  nobis  denuo  mori  per  Baptismum 
non  licere.  Quare  Sancta  etiam  Ecclesia ,  se  umim 
Baptismum  credere  palam  profitetur,  quod  quidem  rei 
naturae  et  rationi  vehementer  consentaneum  esse  ex 
eo  intelligitur ,  quod  Baptismus  est  quaedam  spiritualis 
regeneratio.  Quemadmodum  igitur  naturali  virtute  semel 
tantum  generamur,  et  in  lucem  edimur,  atque,  ut  d. 
Augustinus  (TracUXI.  in  Joh.)  ait,  uterus  non  potest 
repeti :  sic  etiam  una  est  spiritualis  generatio ,  nec 
Baptismus  ullo  unquam  tempore  iterandus  est. 

§.294.  Neque  vero  quisquam  putet,  eum  ab  Eccle- 
sia  iterari,  cum  adhibita  hujusmodi  verborum  formula 
aliquem  abluit,  de  quo  incertum  est,  an  baptizatus  prius 
fuerit:  Si  es  baptizatus,  te  iterum  non  baptizo;  si  vero 
nondum  baptizatus  es,  ego  te  baptizo  in  nomine 
Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  Ita  enim  non 
impieiterari,  sed  sancte  cum  adjunctioneBaptismumadmi- 
nistrari,  dicendum  est.  Qua  in  re  tamen  diligenter  aPastori- 
bus  aiiqua  providenda  sunt,  in  quibus  fere  quotidie  non 
sine  maxima  Sacramenti  injuria  peccatur.  Neque  enini 
desunt ,  qui  nullum  scelus  admitti  posse  arbitrentur,  s; 
quemvifi  sine  delectu  cum  adjimctione  illa  bapdas^ 


Ba  Baptiemo.    Caput  XIII. 


505 


quare,  si  infans  od  eos  dcferatur,  nihO  prorsus  quae- 
rendum  putant,  an  is  prins  ablutus  fuerit,  sed  statim  ei 
Baptismum  tribuunt,  quin  etiam,  quamvis  exploratum 
habeant  domi  Sacramentum  administratum  esse,  tamen 
saerain  ablutionem  in  Ecclesia,  adhibita  solenni  caere- 
monia  euin  adjunctione  repetere  non  dubitant.  Quod 
quidem  sine  sacrilegio  facere  non  possunt,  et  eam  ma- 
culani  suscipiunt ,  quam  divinarum  rerum  Scriptores  Ir- 
regularitatem  vocant.  Nam  ea  Baptismi  forma,  ex  Ale- 
xandri  Papae  autoritate  ( Lib.  ///.  DeeretaU  de  Bapt.  et 
cjits  e/fectu.  Cap.  de  qtubus),  in  illis  tantum  pennittitur, 
de  quiDus,  re  diligenter  perquisita,  dubiuin  relinquitur, 
an  Baptismum  rite  susceperint ;  aliter  vero  nunquam  fas 
est,  etiam  cuin  adjunctione  Baptismum  alicui  iterum 
administrare. 

§.  295.  Praeter  caetera  vero  quae  ex  Baptismo 
consequimur ,  illud  veluti  extremum  est,  quo  reliqua 
omnia  videntur  referri,  quod  scilicet  coeli  adituin,  pro- 
pter  peccatum  prius  interclusum,  unicuique  nostium  pa- 
tefacit.  Haec  autem  quae  in  nobis  Baptismi  virtute  ef- 
ficiuntur,  ex  iis  plane  intelligi  possunt,  quae  in  Salva- 
toris  Baptismo  contigisse,  evangelica  autoritas  confir- 
ma\it.  Etenim  coeli  aperti  sunt,  et  Spiritus  Sanctus, 
columbae  specie  in  Christum  Dominum  descendens  apa- 
ruit.  ex  quo  si^nificatum  est,  eis  qui  baptizantur,  divini 
numinis  charismata  unpertari ,  et  coelorum  januam  rese- 
rari.  non  quidem,  ut  simul  atque  baptizati  sunt,  sed  ut 
magis  opportuno  tempore  ingrediantur  in  illam  gloriam, 
cuin  omnium  iniseriarum  expertes,  quae  in  beatam  vi- 
tam  cadere  non  possunt,  pro  mortali  conditione  inunor- 
talitatem  a^sequentur, 

§.  296.  Atque  hi  quidem  sunt  Baptismi  fnictus, 
quos,  si  quidem  Sacramenti  vim  spectemus,  aeque  ad 
omnes  pertinere  dubitare  non  potest;  si  autem,  quo 
quisque  animo  affectus  ad  illuin  suscipiendum  accesse- 
rit,  consideremus,  plus  minusve  coelestis  gratiae  et  fru- 
ctus  ad  unum  aliquem,  quam  ad  alium  pervenire,  omnino 
fateri  oportet. 


500 


Catechismus  ilomanus. 


C  A  P  U  T  XIV, 

De  Caeremoniis,  Precationibus  et  Ritibus  Baptismi,  ac 
primum  quidem  de  iis^  quae  praecedunt  accessum 
fonlis  §.  297  —  301.;  de  iis,  quae  adhibentur  apud 
fontem  Baptismi  §.  302  —  304.;  quae  post  Baptis- 
mnm  §.  305  -r-  307. ;  Epilogus  eorum ,  quae  de  hoc 
Sacramento  dicta  sunt,  et  quis  inde  fructus  collU 
gendus  §.  308. 

§.  297.  Restat  nunc,  ut  quae  de  hujus  Sacramenti 
Precationibus  ,  Ritibus  et  Caeremoniis  tradenda  sint, 
aperte  et  breviter  explicetur.  Nam  quod  Apostolus  de 
linguarum  dono  admonuit,  cum  inquit  (1  Cor.  XIV.): 
Sine  fructu  esse ,  si ,  quae  aliquis  loquitur ,  a  fidelibus 
non  intelligantur ,  idem  fere  ad  Ritus  et  Caeremoiiias 
transferri  potest.  Imaginem  enim  et  significationem  ea- 
rum  rerum  prae  se  ferunt,  quae  in  Sacramento  geruntur. 
Quod  si  illorum  signorum  vim  et  potestatem  fidelis  po- 
pulus  ignoret,  non  magna  admodum  Caeremoniarum 
utilitas  futura  esse  videbitur.  Danda  est  igitur  Pastori- 
bus  opera,  ut  eas  fideles  intelligant,  certoque  sibi  per- 
suadeant,  si  minus  necessariae  sint,  plurimi  tamen  fa- 
ciendas,  magnoque  in  honore  esse  oportere.  Id  vero 
tum  instituentium  autoritas ,  qui ,  sine  controversia,  San- 
cti  Apostoli  fuerunt,  tum  finis,  cujus  causa  Caeremonias 
adhiberi  voluerunt,  satis  docet.  Ita  enim  Sacramentum 
majori  cum  religione  ac  sanctitate  administrari ,  ac  ve- 
luti  ante  oculos  poni  praeclara  illa  et  eximia  dona,  quae 
jn  eo  continentur,  et  in  animos  fidelium  immensa  Dei 
beneficia  magis  imprimi  perspicuum  est. 

§.  289.  Sed  omnes  Caeremoniae  et  Precationes, 
quibus  in  Baptismi  administratione  Ecclesia  utitur,  ad 
tria  capita  redigendae  sunt,  ut  in  eis  explicandis  certus 
ordo  a  Pastoribus  servari  possit,  et  quae  tradita  ab  illis 
fuerint,  auditorum  memoria  facilius  retineantur.  Ac 
primum  quidem  illarum  genus  est,  quae,  antequam  ac- 
cedatur  ad  Baptismi  fontem ,  servantur ;  ajterum  earum, 
quae,  cum  ad  ipsum  fontem  ventum  est,  adhibentur; 
tertium  earum ,  quae ,  peracto  jam  Baptismo,  addi  solent. 

§.  299.  Inprimis  igitur  aqua  paranda  est,  qua  ad 
Baptismum  uti  oportet.  Consecratur  enim  Baptismi  fons, 
addito  mysticae  unctionis  oleo.   Neque  id  omni  tempore 


l)e  Baptismo. 


Caput  XIV, 


507 


fieri  pormissum  e.st,  sed  inore  majorum  festi  quidam 
dieSj  (jui  oninium  celeberrimi  et  sanetissimi  optimo  jure 
liabendi  sunt,  exspeetnntur,  in  quorum  Vigiliis  sacrae 
ablutionis  nqua  confieitur,  quibus  etiam  tnntum  diebus, 
nisi  neeessitas  nliter  facere  coegisset,  in  veteris  Eccle- 
siae  more  positum  fuit,  ut  Baptismus  administraretur 
Sed  quainvis  Ecclesia  hoc  tempore,  propter  communis 
vitae  pcricula,  eam  consuctudinem  retinendam  non  ju- 
dicarit,  tamen  solcnnes  illos  dies,  Paschae  et  Penteco- 
stes,  quibus  Baptismi  aqua  consecranda  est,  suinma 
cum  rcligione  adhuc  observavit. 

§.  300  Post  aquae  consecrationem ,  alia  deinccps, 
quae  Bnptismum  antecedunt,  explicnre  oportet.  Afierun- 
tur  enim,  vel  etinm  ndducuntur,  qui  Bnptismo  initinndi 
sunt,  nd  Ecclesine  fores,  ntque  ab  ejus  introitu  omnino 
prohibentur ;  quod  indigni  sint,  qui  domum  Dei  ingre- 
diantnr,  antequnm  a  se  turpissimae  servitutis  jugum  re- 
pulerint,  et  totos  se  Clu*isto  Domino,  cjusquc  justissimo 
imperio  addixerint.  Tum  vero  Sacerdos  nb  eis  exquirit, 
quidnnm  ab  Ecclesia  petant.  Quo  cos;nito,  primuin  eos 
christianae  fidei  doctrma,  quam  in  Bnptismo  profiteri 
debent,  instituit.  Id  autem  Catechismo  efficitur,  cujus 
institutionis  morem  a  Domini  Salvatoris  praecepto  ma- 
nasse,  nemo  dubitnre  potest,  cum  ipsc  Apostolis  jussc- 
rit  (Matth.  XX VIII,  19.  20.);  Ite  in  mundum  wiiver- 
sum3  ct  docete  omnes  gcntcs*  baptizantcs  eos  in  nomine 
Patris  ct  Illii  ct  Sjriritus  SancH,  docentcs  eos  serrare 
omnia,  quaecunque  mandavi  robis.  Ex  quo  licet  cogno- 
scere,  Bnptismum  non  esse  ndministrnndum ,  priusqunm 
summa  snltem  religionis  nostrae  cnpita  exponantur. 
Quoninm  vero  Catechismi  rntio  ex  multis  interrogatio- 
nibus  constat,  si  is,  qui  instituitur,  adulta  aetatc  fuerit, 
nd  ea  quae  rogantur,  ipse  per  se  respondet?  si  autem 
infans  sit,  pro  illo  sponsor  rite  respondet,  solennemque 
sponsionem  facit. 

§. 301.  Scquitur  Exorcismus,  qui  ad  expellendum 
Diabolum.  ejusque  vires  franp;endas  et  debilitandas ,  sa- 
cris  et  religiosis  verbis  ac  precationibus  conficitur.  Ac- 
ccdunt  ad  Exorcismum  nline  Cneremonine,  qunnnn  sin- 
gulne,  ut  qune  mysticne  sint,  proprinm  ntque  illustrem 
significationem  habent.  Nam  cum  Sal  in  Ulhis  os,  qui 
ad  Baptisnmm  adducendus  est,  inscritur:  hoc  signfficari 
perspicuum  cst,  eum  fidei  doctrina  et  gratiae  dono  con- 


508 


C  u  t e c  h  i a m  u s  ii o  m  a  n  u  s. 


secuturum  esse,  ut  a  peccatorum  putredine  liberetur, 
saporemque  bonorum  openim  percipiat,  et  divinae  sa- 
pientiae  pabulo  delectetur.  Obsignantur  praeterea  Signo 
Crucis  frons,  oculi,  pectus,  humeri,  aures,  quae  omnia 
declarant,  Baptismi  mysterio  sensus  aperiri  ac  roborari, 
ut  Deum  excipere,  praeceptaque  ejus  intelligere  ac  ser- 
vare  possit.  Postea  vero  illi  nares  et  aures  Saliva  li- 
niuntur,  statimque  ad  Baptismi  fontem  mittitur,  ut,  quem- 
admodum  caecus  ille  evangelicus,  quem  Dominus  jus- 
serat  oculos  luto  illitos  Siloes  aqua  abluere,  lumen  re- 
cupeiavit;  ita  etiam  intelligamus  sacrae  ablutionis  eam 
vim  esse,  ut  menti  ad  coelestem  veritatem  perspicien- 
dam  lumen  afFerat. 

§.302.  His  peractis,  ad  Baptismi  fontem  veniunt, 
ibique  aliae  Ceremoniae  et  Ritus  adhibentur ,  ex  quibus 
christianae  religionis  summam  licet  cognoscere.  Sacer- 
dos  enim  ter  conceptis  verbis,  eum  qui  baptizandus  est, 
interrogat:  „Abrenuncias  Satanae,  et  omnibus  operibus 
ejus,  et  omnibus  pompis  ejus?"  At  ille,  aut  ejus  no- 
mine  patrinus,  ad  singulas  interrogationes  respondet: 
„Abrenuntio."  Igitur  qui  Cbristo  nomen  daturus  est, 
hoc  primum  sancte  et  religiose  polliceri  debet,  se  Dia- 
bolum  et  mundum  deserere,  ac  nullum  unquam  tempus 
fore ,  in  quo  utrunque ,  veluti  hostem  deterrimum  non 
detestetur. 

§.  303.  Deinde  ad  ipsum  Baptismi  fontem  consi- 
stens,  interrogatur  a  Sacerdote  hoc  modo:  „Credis  in 
Deum  Patrem  omnipotentem?^  Cui  ille  respondet :  „Credo/4 
Atque  ita  deinceps  de  reliquis  Symboli  articulis  rogatus, 
fidem  suam  solenni  religione  profitetur.  Quibus  sane 
duabus  sponsionibus  omnem  christianae  legis  vim  et 
disciplinam  contineri,  perspicuum  est. 

§.  304.  Sed  cum  jam  Baptismum  administrare  opor- 
tet,  quaerit  Sacerdos  ab  eo,  qui  baptizandus  est :  „Num 
baptizari  velit?^  Quo  quidem  per  se,  vel  ejus  nomine, 
si  infans  sit,  Patrino  annuente,  statim  in  nomine  Patris 
et  Filii  et  Spiritus  Sancti,  salutari  aqua  eum  abluit. 
Quemadmoduin  enim  homo,  sua  voluntate  serpenti  obe- 
diens,  merito  damnatus  est;  ita  Dominus  neminem  ad 
suorum  numerum,  nisi  voluntarium  militem,  adscribi 
voluit,  ut  divinis  jussis  sponte  obtemperans,  aeternain 
salutem  consequeretur. 


De  Baptismo.    Capul  XIV.  509 

§.  305.  Jam,  postquam  Baptismus  absolutus  est. 
Sacerdos  summurabaptizaUverticem  Chrj&mate  perun- 
gjt,  Dt  iiitollii^.-i t  se  ab  eo  die  Christo  capiti ,  tanquam 
meinbrum  conjunctum  esse,  atque  ejus  corpori  iositum, 
et  ea  re  Christianum  a  Christo,  Christum  vero  a  Chris- 
mnte  appellari.  Quid  vero  Chrisraa  si^nifieet,  ex  iis 
satis  intelligi,  quae  tunc  Sacerdos  orat,  d.  Ambrosius 
testatur. 

;306.  Induit  postea  Saeerdos  baptizatum  Veste 
alba.  dicens:  ..Accipe  vestem  candidam,  quam  immacu- 
iatam  perferas  ante  tribunal  Domini  nostti  Jesu  Christi, 
ut  habeas  vitam  aeternam."  Infantibus  vero,  qui  vestitu 
non  utuntur.  iisdem  verbis  album  Sudariolum  datur.  Quo 
Symbolo  significari  Sancti  Patres  docent,  tum  resur- 
rectionis  gloriam,  ad  quam  per  Baptismum  nascimur; 
tuni  nitorem  et  pulchritudinem,  qua,  dilutis  peccatorum 
maculis.  aninia  in  Baptismo  ornatur;  tum  innocentiam 
at(jue  integritatem ,  quam  in  omni  vita  baptizatus  ser- 
vare debet  Et  deinde  Cereus  ardens  in  manum  tradi- 
tur.  qui  ostendit  lidem  charitate  inflammatam .  quam  in 
Baptismo  accepit,  bonorum  operum  studio  alendam  at- 
que  augendam  esse. 

§.  307.  Ad  extremum  vero  N  o  m  e  n  baptizato  impo- 
nitur,  quod  quidem  ab  aliquo  sumendum  est.  qui  propter 
excellentem  animi  pietatem  et  religionem  in  Sanctorum 
numerum  relatus  est.  Ita  enim  facile  fiet,  ut  quivis  no- 
minis  similitudine  ad  virtutis  et  sanctitatis  imitationem 
excitetur.  ac  praeterea  quem  imitari  studeat,  eum  quo- 
que  precetur .  et  speret  sibi  advocatum  ad  salutem  tum 
aninii.  tum  corporis  defendendam  veuturum  esse.  Quare 
reprehendendi  sunt.  qui  Gentilium  noinina,  et  eorum 
praeeipue.  qui  omnium  sceleratissimi  fuerunt,  tam  dili- 
genter  consectantar  et  pueris  imponunt,  cura  ex  eo  in- 
telii^i  possit.  quanti  christianae  ptetatis  studium  facien- 
dum  existiment .  qui  iinpiorum  hominura  memoria  tantQ- 
pere  delectari  videntur,  ut  veliut  fidelium  aures  hujus- 
inodi  profanis  nominibus  undique  circumsonare. 

§.  308.  Ilaec  de  Baptismi  Sacramento,  si  a  Pasto- 
ribus  explanata  fuerint,  nihil  eorum  fere  praetermissum 
esse  videbitur,  quae  ad  hanc  cognitionera  maxirae  per- 
tinere  existunanda  sunt.  Demonstratum  est  enim .  quid 
ipsum  Baptismi  Nomen  significet,  quae  sit  ejiis  Natuc* 
et  Snbstantia,  tum,  ex  quibus  Partibus  constet.  Dictum 


510 


Catecliismus  Romanus. 


est,  a  quo  institutns  fuerit,  qui  Ministri  ad  conficiendum 
Sacramentum  necessarii  sint ,  quosve ,  tanquam  paeda- 
gogos,  ad  sustentandam  baptizati  imbecillitatem  adhibere 
oporteat.  Traditum  est  etiam,  quibus  et  quemadmodum 
animo  affectis  Baptismus  administrari  debeat,  quae  sit 
ejus  Virtus  et  Efficientia;  postremo,  qui  Ritus  et  Caere- 
moniae  serventur,  quantum  proposita  ratio  postulabat, 
satis  copiose  explicatum  est.  Quae  omnia,  ob  eam 
praecipue  causam  docenda  esse  Pastores  meminerint, 
ut  fideles  in  hac  cura  et  cogitatione  perpetuo  versentur, 
ut  in  iis,  quae  sancte  et  religiose  spoponderunt  cum 
Baptismo  initiati  sunt,  fidem  servent,  atque  eam  vitam 
instituant1,  quae  sanctissimae  christiani  nominis  profes- 
sioni  respondeat. 


DE  CONFIRMATIONIS  SACRAMENTO. 

CAPUT  I. 

Docirinam  kvjus  Sacramenti  hodie  esse  necessariam 
§.  309. ;  de  nomine  Conflrmalionis  §.  310. ;  semper 
pro  vero  et  proprio  Sacramento  esse  in  Ecclesia 
habitam  §.  311.;  de  discrimine  Confirmationis  et 
Bapiismi  §.  312.  313. 

§.  309.  Si  in  Sacramento  Confirmationis  expli- 
cando  Pastorum  diligentia  requirenda  unquam  'fuit ,  nunc 
certe  opus  est,  illud  quammaxime  illustrare,  cum  in  Sancta 
Dei  Ecclesia  hoc  Sacramentum  a  multis  omnino  prae- 
termittatur;  paucissimi  vero  sint,  qui  divinae  gratiae 
fructum,  quem  debebant,  ex  eo  capere  studeant.  Quare 
fideles  ita  de  hujus  Sacramenti  natura,  vi,  dignitate, 
tum  in  die  Pentecostes,  quo  praecipue  die  administrari 
solet,  tum  aliis  etiam  diebus,  cum  id  Pastores  commode 
fieri  posse  judicaverint,  docendi  erunt,  ut  intelligant, 
non  solum  negligendum  non  esse,  sed  summa  cum  pie- 
tate  et  religione  suscipiendum ,  ne  ipsorum  culpa  maxi- 
moque  malo  eveniat ,  ut  frustra  in  eos  divinum  hoc  be- 
neficium  collatum  esse  videatur. 

§.  310.  Scd  ut  a  nomine  initium  sumatur^  Confir- 
m  a  t  i  o  n  e  m  ab  Ecclesia  hoc  Sacramentum  idcirco  vocari, 
docendum  est,  quoniam  qui  baptizatus  est,  cum  ab  Epi- 
scopo  sacro  Chrismate  ungitur,  additis  solennibus  iflis 


De  Confirm.  Sacramento.    Caput  L  511 


verbis:  „Signo  te  Si^no  Crueis,  et  confirmo  te  Chrismnte 
snlutis,  in  noniine  Patris  et  Filii  ct  Spiritus  Sancti,"  nisi 
aliud  Sacramenti  efficientiam  impcdiat,  novac  virtutis 
robore  firraior>  atque  adeo  perfcctus  Christi  milcs 
esse  ineipit. 

§.  311.  In  Confirmatione  nutem  veram  et  proprinm 
Sacramenti  rationcni  cntholica  Ecclesin  semper  agnovit, 

5uod  et  Melchiades  Pontifex  (in  Epist  ad  Episcopos 
lispaniae)  et  plures  etiam  alii  sanctissimi  et  vetustis- 
siini  Pontifices  aperte  declarant.  Ac  S.  Cleinens  (EpisL 
IV.  ad  JuUum  et  Julianum)  ejus  veritatis  doctrinam 
graviori  sententia  comprobare  non  potuit;  inquit  enim: 
..Omnibus  festinandum  est  sine  mora  renasci  Deo ,  et 
demum  ab  Episcopo  consignari,  id  est,  septiformem  gra- 
tiam  Spiritus  Snncti  percipere,  cum  alioqui  perfectus 
Christinnus  nequnquam  esse  possit  is,  qui  injuria  et  vo- 
Juntate,  non  autem  necessitate  compulsus,  hoc  Sacra- 
mentum  praetermiscrit,  ut  a  b.  Petro  accepimus,  et  cae- 
teri  Apostoli,  praecipiente  Domino  ,  docuerumV*  Ilanc 
vero  eandem  fidem  doctrina  sua  confirmarunt,  qui  eodem 
Spiritu  pleni,  pro  Christo  sanguinem  profuderunt,  Urba- 
nus  (Epist.  ad  omnes  Ckristianos) ,  Fabianus  (Epist.  II. 
ad  orientales  Episcopos) 9  Eusebius  (Epist.III.  ad  Episcc. 
Tusciae  ct  Campaniae),  Romani  Pontifices,  quemadmo- 
dum  cx  corum  Decretis  licet  perspicere.  Accedit  prae- 
tcrea  Sanctorum  Patrum  consentiens  autoritas.  Inter  quos 
Dionysius  Areopagita,  Athenarum  Episcopus  (Cap.  11. 
de  eccles.  Hierarch.)  ,  cum  diceret ,  qua  ratione  hoc 
sacrum  unguentum  conficere,  eoque  uti  oportcret,  ita 
inquit:  Bnptizntum  Sacerdotes  induunt  veste  congrua 
munditine,  ut  nd  Pontificem  ducant;  ille  vero,  saero 
at(jue  prorsus  divino  ungucnto  baptizatum  signans,  sa- 
cratissiniae  communionis  particem  fncit.  Eusebius  quo- 
que  Caesariensis  tantum  huic  Sacramento  tribuit,  ut  di- 
cere  non  dubitnrit.  Novntum  Hncreticum  Spiritum  Snn- 
ctum  promereri  non  potuisse,  quia,  cum  baptizatus  es- 
set  in  gravi  aegritndine,  signaculo  Chrismatis  non  est 
signatus.  Sed  clarissima  liabemus  hujus  rei  testimonin, 
tum  a  d.  Ambrosio  in  eo  libro,  quem  de  iis,  qui  initian- 
tur.  inscripsit,  tum  a  d.  Augustino  in  libris ,  quos  ad- 
versus  Petilianae  Donatistae  Epistolas  edidit,  quorum 
uterque  adeo  de  liujus  Sacramcnti  veritate  nihil  dubitari 
posse  existimavit,  ut  eam  Scripturae  ctiam  locis  doccnt 


512 


Catechismus  Romanus. 


ae  confirmet.  Quare  alter  quidem  verba  illa  Apostoli 
(Ephes.  IV*  ?j(k) :  Nolile  contristare  Spiritvm  Sanctum 
Dei,  in  guo  signati  estis ;  alter  vero,  quod  m  Psalmis 
legitur  (Psalm.  CXXXII,  2.):  Sicnt  unguentvm  in  ca- 
piie,  gvod  descevdU  in  barbam,  barbam  Aaron;  tum 
iflud  ejusdem  Apostoli  (Rom.  F,  5.):  dtaritas  Dei  dif- 
fusa  est  in  cordibvs  noslris  per  Spiritum  Sanctvm,  gvi 
datns  cst  nobis ;  ad  Confirmationis  Sacramentum  referii 
testatus  est. 

§.  312.  Quamvis  autem  a  Melchiade  (in  med.  Epist. 
ad  Episcc.  Ilispan.)  dictum  sit,  Baptismum  Confirmationi 
maxinie  conjunctum  esse,  non  idem  tamen  Sacramentum, 
sed  ab  altero  longe  disjunctum,  existimandura  est.  Con 
stat  enmi,  varietatem  gratiae,  quam  singula  Sacramenta 
tribuunt,  et  rei  sensibus  subjectae,  quae  ipsam  gratiam 
significat,  efficere,  ut  varia  quoque  et  diversa  Sacra- 
menta  sint.  Cum  igitur  Baptismi  gratia  homines  in  no- 
vam  vitam  gignantur;  Confirmationis  autem  Sacramento, 
qui  jam  geniti  sunt,  viri  evadant,  eracvalis  gvae  erant 
parvv/i  (1  Cor.  XIII,  12.,),  satis  intelligitur,  quantum  in 
naturali  vita  generatio  ab  incremento  distat,  tantundem 
inter  se  differre  Baptismum,  qui  regenerandi  vim  habet, 
et  Confirmationem ,  cujus  virtute  fideles  augescunt,  et 
perfectum  animi  robur  assumunt. 

§.  313.  Praeterea,  quoniam  novum  atque  distinctum 
Sacramenti  genus  constituendum  est,  ubi  animus  in  no- 
vam  aliquam  difficultatem  incurrit,  facile  perspici  potest, 
quemadmodum  Baptismi  gratia  ad  mentem  fide  informan- 
dam  indigemus,  ita  etiam  maxime  conducere,  fidelium 
animos  alia  gratia  confirmari,  ut  nullo  poenarum,  sup- 
pliciorum ,  mortis  periculo ,  aut  metu  a  verae  fidei  con- 
fessione  deterreantur.  Quod  quidem  cum  sacro  Confir- 
mationis  Chrismate  efficiatur,  ex  eo  aperte  colligitur, 
hujus  Sacramenti  rationem  a  Baptismo  diversam  esse, 
QuareMelchiadesPontifex  (inEpist.  svpra  citata)  utrius- 
que  discrimen  accurata  oratione  persequitur,  ita  scribens: 
In  Baptismate  homo  ad  militiam  recipitur,  et  in  Confir- 
matione  coarmatur  ad  pugnam.  In  fonte  Baptismatis 
Spiritus  Sanctus  plenitudmem  tribuit  ad  innocentiam, 
Confirmatione  autem  perfectiouem  ad  gratiam  ministraf. 
In  Baptismo  regcneramur  ad  vitam ,  post  Baptismum 
ad  pugnam  confirmamur ;  in  Baptismo  abluimur,  post 
Baptismum  roboramur ;  regeneratio  per  se  salvat  in  pace 


De  Confirm.  Hacramcnto.    Cap.  II.  513 


Baptismum  recipientcs ,  Confirmatio  nrmat  atque  instruit 
nd  agtnes.  Vernm  haec  jam  non  solum  ab  aliis  Con- 
ciliis  tradita .  sed  praecipue  a  sacra  Synodo  Tridentina 
(§.  131  sqq.)  decreta  sunt,  ut  jam  de  iis  non  solum 
aliter  sentire ,  sed  ne  dubitare  quidem  ullo  modo  liceat. 

CAPUT  II. 

Quis  hoc  {kstituerit  Samamcntum       314;  dc  materia 
§.  315.  316;  de  forma  cjus  \  317.  318. 

§.  4314.  Quoniam  vero  supra  demonstratnm  est,  quam 
necessarium  esset,  communiter  de  omnibns  Sacramentis 
docere.  a  qnonam  ortnm  habuerint,  idem  etiam  de  Con- 
Brmatione  tradere  oportet,  ut  fideles  hujus  Sacramenti 
sanctitate  magis  afficiantur.  Igitur  a  Pastoribus  expli- 
candum  est,  Christnm  Dominum  non  solum  ejus  auto- 
rem  fuisse .  scd  Sancto  Fabiano ,  Pontifice  Romano  (in 
Epist.  IL  ad  Episcc.  orient.) ,  teste ,  Chrismatis  ritum  et 
rerba.  quibus  in  ejus  administratione  catholica  Ecclesia 
ltitur,  p«aecepisse.  Quod  quidem  iis  facile  probari  po- 
erit,  qui  Confinnationem  Sacramentum  esse  confitentur, 
:um  sacra  omnia  Mysteria  humanae  natnrae  vires  supe- 
•ent ,  nec  ab  alio ,  quam  a  Deo ,  possint  institui. 

§.  315.    Jam  vero  quae  sint  ejus  partes  ,  ac  pri- 
num  quidcm  de  Materia  dicendum  est.    Haec  autem 
Uhrisma  appellatur,  quo  uomine  a  Graecis  accepto,  etsi 
u-ofani  Scriptorcs  quodlibet  nnguenti  genus  si^nificant, 
llud  tamen,  qui  rcs  divinas  tradunt,  communi  loquendi 
onsuetudine  ad  illud  tantum  modo  unguentuin  accom- 
nodarunt,  quod  ex  oleo  et  balsamo,  solenni  Episcopi 
ponsecratione ,  conficitur.     Quare  duae  res  eorporeae 
nermistae,  Confinnationis  Materiam  praebent:  quae  qui- 
lem  diversanun  rcrum  compositio,  quemadmodum  mul- 
iplicem  Spiritus  Sancti  gratiam ,  quae  Confirmatis  tri- 
niitur,  declarat,  ita  etiam  ipsius  Sacramenti  excellentiam 
atis  ostendit.     Quod  autem  ea  sit  hujus  Sacramcnti 
Iateria,  cum  sancta  Ecclesia  et  Concilia  perpetuo  do- 
•uerunt,  tum  a  Sancto  Dionysio  (de  eccles,  Hicrarch. 
?ap.        et  compluribus  aliis  gravissimis  Patribus  tra- 
litum  est.  inprimisque  a  Fabiano  Pojitifice  (in  Epist.  II. 
d  Episcc.  orient.) ,    qui  Apostolos  Chrismatis  con- 
ectionem  a  Domino  accenisse,  nobisque  reliquisse  te- 
tatus  est.    Neque  vero  ulla  alia  Matcria ,  quam  Chrls- 

oo 


514 


Catechismus  Romanus. 


matis,  aptior  videri  poterat  ad  illud  deelarandum,  quod 
Iioc  Sacramento  efficitur.     Oleum  enim,   qj&od  pingue 
sit  et  natura  sua  manet  ac  diffluat ,  gratiae  plenitudi- 
nem  expriinit,   quae  per  Spiritum  Sauctum  a  Christo 
capite  in  alios  redundat  atque  elfunditur;  sicut  unguen- 
tum ,  quod  descendit  in  barbam  Aaron ,  usque  ad  oram 
vestimenti  ejus.     Unxit  enim  eum  Dens  oleo  laetUiae 
prae  consortibus  suis  ( Psalm.  XLIV9  8.) ,    _  de  pieui- 
tudine  ejusnos  omnes  accepimus  (Joh.  1,1(5.).  Balsamum 
vero,    cujus  odoratus  jucundissimus   est,    quicl  aliud 
significat,  quam  fideles,  cum  Sacramento  Conlirmationis 
perficiuntur,  eam  virtutum  omnium  suavitatem  elfundere, 
ut  illud  Apostoii  queant  dicere  (2  Cor.  II,  Vo.)  •  Christi 
bonus  odor  sumus  Deo  ?  Habet  praeterea  Balsamum  eam 
vim,  ut  quidquid  eo  circumlitum  fuerit ,  putrescere  nori 
sinat.     Quod   quidem   ad   hujus  Sacramenti  virtutem 
significandam  valde  accommodatum  videtur,  cum  plane 
constet,  fideiium  animos  coelesti  gratia,  quae  in  Con- 
firmatione  tribuitur,  praeparatos,  facile  a  scelerum  con- 
tagione  defendi  posse. 

§.  316.  Consecratur  antem  Clirisma  solennibus  Cae- 
remoniis   ab  Episcopo ;   ita   enim  Saivatorem  nostrum 
docuisse  in  extrema  Coena,  cum  Chrismatis  conficiendi 
rationem  Apostolis  commendaret,    Fabianus  Pontifex, 
isanctitate  et  martyrii  gloria  clarissimus,  (loc.  cit.)  tra- 
didit.    Quamquam  cur  ita  fieri  debuerit ,  ratione  etiam 
ostendi  potest.    Etenim  in  plerisque  aliis  Sacramentis 
Cliristus  ita  eorum  materiam  instituit,    ut  sanctitatem 
quoque  illi  tribuerit.    Non  solum  enim  aquam  elemcn- 
tum  Baptismi  esse  voluit ,  cum  inquit :  JSisi  guis  rcnatas 
fuerit  ex  agua  et  spiritu,  non  potest  introire  in  regnum 
Dei  (Joh.  III,  3.J ;  sed  cum  ipse  baptizatus  est,  effeeit,  ut 
ea  deinceps  vi  sanctificandi  praedita  esset.   Quare  dictum 
est  a  Chrysostomo  (Ilom.  IV.  Op.  imp.  in  Matth.)  :  Aqua 
Baptismi  purgare  peccata  credentium  non  posset,  nisi 
tactu  dominici  corporis  sanctificata  fuisset.  Quandoquidem 
igitur  Dominus  hanc  Ccnfirmationis  materiam  usu  ipso  et 
tractatione  non  sacravit,  necessarium  est,  ut  sanctis  reli- 
giosis  et  precationibus  consecretur:  neque  ad  alium  ea 
confectio,  nisi  ad  Episcopum  pertinere  potest,  qui  ejus- 
dem  Sacramenti  ordinarius  minister  institutus  est. 

§.  317.  Sed  explicanda  crit  praet<jrea  altera  pars, 
ex  quaSacramentum  constituitur,  Forma  scilicet  et  verba, 


Do  Confirm.  Sacramento,  Capnt  U.  m.  S15 


nmc  afl  sacram  rnctionem  adhibentur.  monendique  fuhv 
les .  ut  in  hoc  Sacramento  suscipienclo .  tunc  maxime, 
cuin  ea  pronunciari  animadvertunt .  ad  pietatem .  fidem 
et  reKgionem  animos  excitent.  ne  quicl  coelesti  gratiao 
impedimenti  esse  possit.  His  igitur  verbis  Confirmatio- 
nis  fnrma  absolvitur:  „Signo  te  signo  Crucis,  et  con- 
firnio  te  Chrismate  salutis,  in  nomine  Patris.  et  Filii, 
t?t  Spiritus  Sancti.;i  Sed  tamen ,  si  ad  veritatem  ratio- 
nem  quoque  revocemus.  idem  facile  probari  potest.  Et- 
enim  Sacramenti  forma  ea  omnia  continere  debet.  quae 
ipsius  Sacramenti  naturam  et  substuntiam  explicant. 
Atqui  maxime  haec  tria  in  Confirmatione  observanda 
sunt :  divina  potestas.  quae  ut  principalis  causa  in  Sa- 
oramento  operatur;  tum  robor  animi  et  spiritus.  quod 
per  sacram  Unctionem  fidelibus  ad  salutem  tribuitur; 
deinde  si^num.  quo  notatur  is,  qui  in  certamen  chri- 
stianac  militiae  descensurus  est  Ac  primum  quidem, 
verba  illa  :  ..In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  San- 
cti*-.  quae  extremo  loco  posita  sunt ;  alterum,  ea,  ..Con- 
frrmo  te  chrismate  salutis" :  quae  in  medio  sunt ;  tertium, 
quae  in  principio  formae  locantur,  ,-Signo  te  signo  Cru- 
cis,"  satis  declarant. 

§.  318.  Quamquam  si  etiara  ratione  aliqua  probari 
non  possit.  hanc  esse  hujus  Sacramenti  Veram  et  ab- 
solutam  Formam.  Ecclesiae  catholicae  autoritas,  cujus 
nagistcrio  ita  semper  edocti  fuimus,  uon  patitur  nos  ea 
le  re  quidquam  dubitare, 

C  A  P  u  t  m. 

Dc  Minisiro  §.  319;  de  Palrinh  g.  320. 

319.  Docere  etiam  Pastores  debent,  qnibus  po- 
issimum  bujus  Sacramenti  administratio  connnissa  sit. 

I\am  cum  multi  sint.  ut  est  apud  Prophetam  (Jcrem. 
XXIII,  '21.)*  gui  currant  negue  tciinen  mittdntur ;  ne- 

fcesse  est,  qui  veri  et  legitimi  ejus  Ministri  sint,  tra- 
lere.  ut  fidelis  populus  Confirmationis  Sacramentum  et 
;ratiam  consequi  possit.  Solum  itaque  Episcopum  hujns 
Sacramenti  conficiendi  ordinariam  potestatem  hribere, 
Sacrac  Literae  ostendunt.     Nam  in  Actis  Apostolorum 

\'sictor.  VIII.)  legimus,  cum  Samaria  verbum  Dei  ac- 
iepisset,  Petrum  et  Johannem  ad  eos  missos  esse,  qui 
>raverunt  j>ro  ipsis,   ut  acciperent  Spiritum  Sanctum. 

33  * 


516 


Catechismus  Romanus. 


Nondum  enim  in  qtiemquam  illorum  venerat ,  sed  bapti- 
zati  tantum  erant.  Quo  in  loco  licet  videre,  enm,  qui 
baptizaverat ,  quod  tantum  esset  Diaconus,  eonfinnandi 
potestatem  nullam  habuisse,  sed  munus  illud  perfectio- 
ribus  Ministris,  hoc  Cst,  Apostolis,  reservatum  esse. 
Quinetiam,  ubicumqUe  Sacrae  Scripturae  hujus  Sacra- 
nienti  mentionem  faciunt,  idem  observari  potest.  Neque 
ad  eam  rem  demonstrandam  desunt  Sanctorum  Patrum 
atque  Pontificum,  Urbani,  Eusebii,  Damasi,  Innocentii, 
Leonis  clarissima  testimonia;  quemadmodnm  ex  eorum 
Decretis  perspicuuni  est.  Divus  quoque  Augnstinus  gra- 
viter  queritur  de  corrupta  Aegyptiorum  et  Alexandrino- 
rum  consuetudine ,  quorum  Sacerdotes  audebant  Confir- 
mationis  Sacramentum  administrarei  Ac  jure  quidem 
hoc  factum  esse,  iit  ejusmodi  munus  ad  Episcopos  de- 
ferretur,  hac  similitudine  posSunt  Pastores  declarare. 
Ut  est  in  exstruendis  aedificiis,  etsi  fabri,  qui  inferiores 
ministri  sunt,  caementa,  calcem,  ligna  et  reliquam  ma- 
teriam  parant  atque  componunt,  absolutio  tamen  operis 
iad  arehitectum  spectat:  ita  etiam  hoc  Sacramentum , 
iquo  veluti  spirituale  aedificium  perficitur,  a  nullo  alio, 
liisi  a  summo  Sacerdote,  administiari  opus  erat. 

§.  320.  Additur  vero  etiam  PatrinuS,  quemadmo- 
dum  in  Baptismo  fieri  demonstratum  est.  Nam  si  qui 
gladiatoriam  dimicationem  subeunt  alicujus  indigent, 
cujus  arte  et  consilio  doceantur,  qtii  ictibus  ac  petitio- 
nibus,  Salvis  ipsis,  conficere  adversarium  possint :  quanto 
magis  fideles,  cum  Sacramento  Confirmationis ,  quasi 
firmissimis  armis ,  tecti  ac  muniti  in  spirituale  certamen, 
cui  aeterna  salus  proposita  est,  descendunt,  ducis  ac 
monitoris  indigebunt?  Recte  igitur  ad  hujus  quoque  Sa- 
cramenti  administrationem  Patrini  advocandi  snnt,  qui- 
buscum  eadem  spiritualis  affinitas  conjungitur,  quae 
legitima  nuptiarum  foedera  impedit ;  ut  antea  docuimus, 
cuin  de  Patrinis  ageretur,  qui  ad  Baptismum  adhi- 
bendi  sunt. 

C  A  P  U  T  IV. 

Qui  Jioc  Sacramentum  snscipere  debeant  §.  321.  322; 
fjna  aetate  §.323;  quomodo  pracparati  ac  dispositi 
§.  324. 

§.321.  Sed  quoniam  saepe  evenit,  ut  fideles  in  hoc 
Sacramento  suscipiendo  aut  praepropera  festinatione, 


De  Confirm.  Sacram eiito.   Caput  IV.  517 


nut  dissolata  qundam  negligentia  et  cunctatione  utantnr 
(nam  <lo  iis.  qui  ad  euni  impietatis  gradtim  venerunt, 
ut  iUud  contemnere  et  asperaari  audcnnt.  nihil  est  quod 
dicamus) ;  aperiendum  est  etiam  Pastoribus ,  qui .  qua 
netate.  que  pietatis  studio  praediti  esse  debeant.  quibus 
Ceniinnationem  dare  oportet.  Atque  illnd  inprimis  do- 
cendum  estj  hoc  Saeramentum  ejusmodi  necessitatem 
non  habere,  ut  sine  eo  salvus  quis  esse  non  possit. 
Quamquam  vero  necessarium  non  est5  a  nemine  tamen 
prartermitti  debet:  sed  potius  maxime  cavendum  est,  ne 
in  re  sanctitatis  plena ,  per  quam  nobis  divina  inunera 
tam  large  unpertiuntur ,  aliqua  negligentia  committatur. 
Quod  enim  omnibus  communiter  ad  sanctificationem  Deus 
proposuit ,  ab  omnibus  etiam  summo  studio  expeten- 
dum  est. 

322.  Ac  Sanctus  quidem  Lucas  cum  admirabi- 
lem  illam  Spiritus  Sancti  eftusionem  describeret.  ita  in- 
quit  (Actor.  II,  2.  £.)  :  Et  factns  est  rcpcnte  de  coelo 
somts  tamquam  adccnicntis  S]n'ritns  rcfrcmcntis,  et  rcplc- 
vit  totam  domum ;  deinde  paucis  interjectis:  Et  rcplcti 
svnt  omncs  SpiritU  Sancto.  Ex  quibus  verbis  liect  in- 
telligere,  quoniam  domus  illa  sanctae  Ecclesiae  figuratn 
et  imnginem  gerebat,  ad  omnes  fideles  Confirmationis 
Sacramentum,  cujus  initium  ab  eo  die  ductum  est,  per- 
tinere.  Atque  id  etiam  ex  ipsius  Sacramenti  ratione 
facile  colligitur,  Illi  enim  saero  Clirismate  confirmari 
dehent,  quihus  spirituali  ineremento  opus  est,  et  qui  ad 
perfectun  ehristianae  religionis  habitum  perducendi  sunt: 
at  nnlli  id  non  maxime  convenit.  Ut  enim  hoc  spectat 
natura .  ut  qoj  in  lucem  eduntur,  adolescant  atque  ad 
perfectam  aetatem  perveniant,  etiamsi  interdum  quod 
vult  miuus  assequatur :  ita  connnunis  oinnium  mater 
oatholica  Eeclesia  vchementer  optat,  ut  in  eis,  quos 
per  Baptismum  regeneravit,  cliristiani  hoininis  forma 
perfecte  absoJvatur.  Id  autem  quoniam  mysticae  Unctio- 
nis  Sacramento  efficitur,  perspicuum  est,  eam  ad  uni- 
^ersos  fideles  laeque  pertinerc.  In  quo  illud  observan- 
rlum  est,  omnibus  quidem  post  Baptismum,  Confirma- 
tionis  Sacramentum  posse  administrari :  sed  minus  tamen 
expedire  hoc  fieri,  antequam  pueri  rationis  usum  ha- 
juerint. 

323,  Quare  si  duodecimus  annus  non  expectan- 
rlus  videatur.  usque  ad  septinium  ceite  lioc  Sacrainentum 


51S 


CatecMsmus  Romanus. 


diffeire  9  maxime  convenit.  Neque  enim  Confirmatio  ad 
salutis  necessitatem  instituta  est,  sed  ut  ejus  virtute 
optime  iustructi  et  parati  inveniremur,  cum  nobis  pro 
Christi  fide  pugnandum  esset:  ad  quod  sane  pugnae 
genus  pueros,  qui  adhuc  usu  rationis  carent,  nemo 
aptos  esse  judicarit. 

§.  324.  Ex  his  igittir  efficitur,  ut  qui  adulta  jam 
aetate  confirmandi  sunt ,  si  quidem  hujus  Sacramenti 
gratiam  et  dona  consequi  cupiant,  eos  non  solum  fidem 
et  pietatem  afferre,  sed  graviora  etiam  peccata,  quae 
admiserunt,  ex  animo  dolere  oporteat.  Qua  in  re  ela- 
borandum  est,  ut  peccata  etiam  prius  confiteantur,  et 
Pastorum  cohortatione  ad  jejunia  et  alia  pietatis  opera 
suscipienda  incitentur,  admoneanturque,  laudabilem  iliam 
antiquae  Ecclesiae  consuetudinem  renovandam  esse,  ut 
non  nisi  jejuni  hoc  Sacramentum  susciperent.  Quod 
quidem  fidelibus  facile  persuaderi  posse  existimandum 
est,  si  hujus  Sacramenti  dona  admirabilesque  effectus 
inteiiexerint. 

€  A  P  V  T  V. 

jDe  effecU  Cotifirmationis  §.325  —  327;  quo  ritu  ad- 
ministretur  §.  328, 

§.  325.  Itaque  Pastores  docebunt,  Confirmationem 
fcoc  cum  caeteris  Sacramentis  commune  habere^  ut 
nisi  impedimentum  aliquod  ex  parte  ejus,  qui  reeipit, 
kiferatur,  novam  gratiam  tribuat,  Etenim  haec  sacra 
et  mystica  signa  ejusmodi  esse,  demonstratum  est,  quae 
gratiam  declarant  atque  efficiunt.  Ex  quo  sequitur,  ut 
peccata  etiam  condonet  ac  remittat;  quoniam  gratiam 
simul  cum  peccato  ne  fingere  quidem  nobis  licet.  Sed 
praeter  haec,  quae  cum  aliis  communia  censenda  sunt, 
priraum  quidem  illud  proprie  Confirmationi  tribuitur, 
quod  Baptismi  gratiam  perficit.  Qui  enim  per  BantismuiH 
Christiani  effecti  sunt.  quasi  infantes  modo  geniti,  tene- 
ritatem  adhuc  et  mollitiem  quandam  habent,  ac  deinde 
Chrismatis  Sacramenio  adversus  omnes  carnis,  mundi 
et  diaboli  impetus  robustiores  fiunt,  et  eorum  animus  in 
fide  omnino  confirmatiir  ad  confitendum  et  glorificandum 
nomen  Domini  nostri  Jesu  Christi;  ex  quo  etiam  nomen 
ipsum  inventum  esse  nemo  dubitariU  Neque  enim,  ut 
quidam  noji  minus  imperite  quam  impie  finxerunt,  Cdn- 


Dc  Confirm,  Sacramento.  Caput  V.  oi9 

firmntionis  vocabulum  ab  co  deducitur,  rjuod  olim,  qui 
mfantea  bnptiznti  erant,  cum  jnm  adulti  essent,  ad 
Episcopum  adducebantur ,  ut  fidem  christiannm .  quam 
iu  Baptisrae  susceperant .  oonfirmarent  :  itn.  ut  Confir- 
mntio  nihil  a  cateehesi  differre  videatur.  cujus  consue- 
tudinis  nullum  probntum  testimonium  afferri  potest.  Sed  ab 
eo  nomen  rei  impositum  est^  quod  hujus  Saeramenti  virtute 
Deus  in  nobis  id  confirmat,  quod  Baptismp  operari  coepit, 
nosque  ad  christianae  soliditatis  pcrfcctionem  ndducit. 
Nec  vero  confirmat  solum;  sed  auget  etiam.  De  quo 
Melchiades  ( Ep.  2.  ad  Episcc.  Hisp.J  ita  testatur :  ..Spiri- 
tusSanctus.  qui  super  nquas  ljaptismi  salutifero  dcscendit 
illapsu.  in  Fonte  plenitudinem  tribuit  ad  innocentiam,  in 
XJonfirmatione  augmentum  praestat  ad  gratiam;4*  dciudc 
non  auget  modo.  sed  admirabili  quadam  ratione  auget 
ltoc  autem  puleheirime  indumenti  translatione  Seriptura 
signiticavit .  atque  cxpressit :  inquit  enim  Domimis  Sal- 
vntor,  cum  de  boc  Sacramento  loqucretur  (Luc.  XXIV, 
49.J :  Sedete  in  civitate,  quoadusque  induamim  cirtute 
ex  alto. 

§.  326.  Quod  si  Pastorcs  voluerint  divinam  hujus 
Sacramenti  cfficientiam  ostendere  (lioc  vero  ad  commo- 
Vendos  fidelium  animos  maximam  vim  babiturum  esse, 
dubitari  non  potest) ,  satis  erit,  quid  ipsis  ApostoIIs 
evenerit,  explicare.  Illi  enim  ante  passionem,  vel  sub 
ipsam  passionis  lioram,  adeo  infirmi  et  remissi  fuerunt, 
ut  cum  Dorainus  comprcliensus  est ,  statiiii  se  in  fugam 
conjecerint  Petrjis  vero,  qui  Ecclesiae  petra  et  furida- 
mentum  designatus  erat ,  et  summam  constantiam  ex- 
celsique  animi  magnmidinem  prae  se  tulerat,  unius  mu- 
lierculae  voee  perterritus,  se  Jesu  Christi  discipulum 
essCj  i  on  semel  aut  iterum ,  sed  tertio  negaverit,  ac 
post  resurrectionem  omnes  propter  metum  Judaeorum 
inclusi ,  domi  se  continuerint.  At  vero  in  die  Pente- 
costes  ,  tanta  Spiritus  Sancti  virtute  omnes  repleri  sunt, 
ut  dum  Evaingelium,  quod  eis  commissum  erat,  non 
solum  in  Judaeorum  re^ione,  sed  in  universo  orbe  au- 
dacter  et  libere  disseminarent .  nibil  sibi  felicius  acci- 
dere  posse  existimaveririt,  quam  quod  digni  haberentur, 
qui  pro  Christi  nomine  contuineliam ,  vincula,  tormenta, 
cruees  perferrent. 

§.  3*27.    Ilabet  praeterea  Confirmatio  eam  vim ,  ut 
cbaracterem  imprimat:  quo  fit,  ut  nulla  unquam  ratione 


520 


Catcchismus  Romanus. 


iternri  possit:  qimd  etiam  in  Baptismo  supra  observa- 
tum  est,  ac  de  Sacramento  Ordinis  quoque  suo  loco 
planius  exponetur.  Haec  igitur,  si  a  Pastoribus  saepe 
et  accurate  explicata  erunt,  vix  fieri  poterit,  quiu  fide- 
les,  cognita  hojus  Sacramenti  dignitate  atque  utilitate, 
illud  summa  cum  diligentia,  sancte  et  religiose  susci- 
pere  studeant. 

§.  3*28.  Restat  nunc ,  ut  aliqua  etiam  de  Ritibiu, 
et  Ceremoniis,  quibus  in  hoc  Sacramento  administraudo 
catholica  Ecclesia  utitur ,  breviter  perstringantur.  Quae 
explicatio  quanto  usui  futura  sit,  Pastores  intelligent, 
si  quae  antea  dicta  sunt,  cum  hic  locus  tractaretur, 
repetere  voluerint.  Qui  igitur  confirmantur,  sacro  Chris- 
mate  in  fronte  unguutur.  Nam  hoc  Sacramento  Spiri- 
tus  Sanctus  in  animos  fidelium  sese  infundit,  in  eisque 
robur  et  fortitudinem  auget,  ut  in  spirituali  certamine 
viriliter  pugnare  et  nequissimis  hostibus  resistere  queant. 
Qu  ocirca  declaratur ,  eos  nullo  metu  aut  verecundia, 
quarum  affectionum  signa  maxime  in  fronte  solent  ap- 
parere ,  a  libera  christiani  nominis  confessione  abster- 
rendos  esse.  Practerea  nota  illa,  qua  Christianus  a 
caeteris,  veluti  miles  insignibus  quibusdam  ab  aliis  di- 
stinguitur,  in  illustriori  corporis  parte  imprimenda  erat. 
Sed  illud  quoque  solenni  religione  in  Ecclesia  Dei  ser- 
vatum  est,  ut  in  Pentecoste  praecipue  hoc  Sacramentum 
administraretur ;  quod  hoc  maxime  die  Apostoli  Spiritus 
Sancti  virtute  roborati  et  confirmati  sint,  cujus  divini 
facti  recordatione  fideles  admonerentur ,  quae,  quanta- 
que  mysteria  in  sacra  Unctione  cogitanda  essent.  Deinde 
vero  qui  unctus  et  confirmatus  est,  ut  meminerit,  se 
tamquam  fortem  athletam,  paratum  esse  oportere  ad 
omnia  adversa  invicto  animo  pro  Christi  nomine  ferenda, 
manu  leviter  in  maxilla  ab  Episcopo  caeditur.  Postremo 
autem  pax  ei  datur,  ut  intelligat,  se  gratiae  coelestis 
plenitudinem  et  pacem .  quae  exsuperat  omnem  sensum, 
consecutum  esse.  Attjiie  haec  Summa  eorum  sit,  quae 
de  Chrismatis  Sacramento  a  Pastoribus ,  non  tam  qui- 
dem  nudis  verbis  et  oratione,  quam  inilammato  quodam 
pietatis  studio ,  explicanda  sunt,  ut  ea  in  animis  inti- 
misque  fidelium  cogitationibus  inserere  videantur. 


De  Eucharistiae  Hacrameuto.  Cap.  I.  521 


DE  EUCHARISTIAE  SACBAJDSNTO. 

CAPUT  L 

De  Sacramenti  Eucharistiae  dignitate  §.  329 ;  institu- 
tione  §.330;  variis  nominibus  §.331  —  333. 

§.  329.  Quemadmodum  ex  omnibus  sacris  Mysteriis, 
quae  nobis ,  tamquam  divinae  gratiae  cei  tissima  instru- 
menta,  Dominus  Salvator  noster  eoinmendavit ,  nullum 
est  quod  cum  sanetissimo  Eucbaristiae  Sacramento  com- 
parari  queat  :  ita  etiam  nulla  gravior  alicujus  'sceleris 
animadvcrsio  a  Deo  metuenda  est,  quam  si  res  oinnis 
sanetitatis  plena,  vel  potius  qnae  ipsum  sanctitatis  au- 
torem  et  fontem  continet,  neque  sancte,  neque  religiose 
a  fidelibus  tractetur.  Id  vero  Apostolus  et  sapienter 
vidit .  et  de  eo  nos  aperte  admonuit.  Nam  cum  decla- 
rasset.  quanto  illi  scelere  obstricti  essent,  qui  corpus 
Doniini  non  dijudicarent.  statim  subjecit  (1  Cor.  XI.  M).): 
Ideo  inter  ros  viulti  injirmi  et  imbccillcs .  et  dormii/nt 
wnUtL  Ut  igitur  fidelis  populus,  cum  coelesti  huic  Sa- 
cramento  divinos  honores  tribuendos  esse  intellexerit , 
et  gratiae  ubcres  fractus  capiat.  et  justissimam  Dei  iram 
eftugiat,  illa  omnia  a  Pastoribus  diligentissime  expo- 
nenda  erunt,  quae  ejus  majestatem  magis  illustrare  posse 
ndeantur. 

§.  330.  Qua  in  re  opus  erit,  ut  Pauli  Apostoli 
rationem  secuti,  qui  se,  quod  a  Domino  acceperat,  Co- 
rmthiis  tradidisse  professus  est,  inprimis  bujus  Sacra- 
menti  insthationem  fidelibus  explicjmt,  ita  vero  gestam 
rem  esse ,  ex  Evangelista  perspieue  colligitur.  Cum 
3nim  Dominns  dilexisset  suos  ,  in  finem  dilexit  eos;  cu- 
jus  quidem  amoris,  ut  divinum  aliquod  atque  admirabile 
pignus  daret,  sciens  lioram  jam  advenisse  ut  transiret 
ix  hoc  mmido  ad  Patrem,  ne  ullo  unquam  tempore  a 
suis  abesset,  inexplicabili  consilio,  quod  omnem  naturae 
irdinem  et  conditionem  superat,  perfecit.  Etenim  ce- 
iebrata  cum  discipulis  agni  paschalis  coena,  ut  figura 
veritati,  umbra  corpori  cederet,  Panem  accepit,  Deoque 
pratias  agens  benedixit,  ac  fregit,  deditque  discipulis 
mis ,  ct  dixit  :  Accipite  et  manducate  ;  hoc  cst  corpus 
meum,  guod  pro  robis  tradctur:  koc  facUe  tn  mcam 
'  ommcmorationcm.    Similiter  et  Calicem  accepit.  post- 


522 


C a t c c h i s m u s  Roraanus, 


quam  coenavit,  dicens :  Ilic  calix  nomim  testamentum 
cst  in  meo  savgnine :  hoc  facite.  quotiescamque  bibetis,  in 
meam  commemorationem  (Matllt.  XXVI,  26 —  28.  Marc. 
XIV,  22.  23.  Luc.  XXI I9  19.  20.  1  Cor.  XI,  24.  25.;. 

§.  331.  Ilnjus  ergo  admirabilis  Sacrainenti  digni- 
tatem  atque  excellentiam ,  cum  sacri  Scriptores  fieri 
millo  modo  posse  intelligcrent,  ut  uno  vocabulo  demon- 
strarent,  pluribus  eam  nominibus  exprimere  conati  sunt. 
Interdum  enim  Eucliaristiam  appellant,  quod  verbum, 
vel  bonam  gratiam,  vel  gratiarum  actionem,  Latine  red- 
dere  possumus.  Ac  recte  quidem  bona  gratia  dicen- 
dum  est ,  tum  quia  vitam  aeternam ,  de  qua  scriptum 
est  (II oiii.  VI,  13.;.*  Gratia  Dei  viia  aeterna;  praesigni- 
ficat,  tum  qoia  Christum  Dominum,  qui  vera  gratia, 
atque  omnium  Charismatum  fons  est,  in  se  continet.  Nec 
vero  minus  apte  g  r  a  t  i  a  r  u  m  a  c  t  i  o  n  e  m  interpretamur, 
siquidem,  cuni  hanc  purissimam  liostiam  immolamus, 
immensas  quotidie  gratias  pro  nniversis  in  nos  beneficiis 
Deo  agimus,  atquc  inprimis  pro  ejus  gratiae  tam  ex- 
cellenti  bono,  quam  nobis  hoc  Sacramento  tribuit.  Sed 
id  ipsum  etiam  nomen  cum  his ,  quae  a  Christo  Domino 
gesta  esse  in  hoc  Mysterio  instituendo  legimus ,  optime 
convenit.  Etenim  panem  accipiens ,  fregit,  ac  gratias 
egit.  David  quoque,  cum  hujus  Mysterii  magnitudiuem 
contemplaretur,  antequam  carmen  illud  pronunciaret 
( Psalm.  CX,  3.  :  Memoriam  fecit  mirabUium  suorum 
misericors  et  mlserator  Dominus ,  escam  dcdit  iimevlibus 
se;  gratiarum  actionem  praeponcndam  existimavit,  cum 
iriquit :  Confcssio  ct  magniftcentia  opus  ejus.  Frequentcr 
etiam  nomine  Sacrificii  declaratur:  de  quo  mysterio 
paulo  post  latius  dicendum  erit. 

§.  332.  Vocatur  praeterea  Communio,  quod  ver- 
bum  ex  illo  Apostoli  loco  sumptum  esse  liquet,  ubi  ait 
(\Cor.X9  IG.J ;  CaliX  bevedictiovis,  cui  bevedicimus, 
nonne  communicatio  sanguinis  Christi  est  ?  et  pavisj 
fjucm  frangimus  9  nonve  participatio  corporis  Domini 
cst?  Nam,  ut  Damascenus  explanavit  (Lib.  IV.  orthod. 
fidei,  Cap.  14.).,  hoc  Sacramentum  Christo  nos  copulat, 
atquc  ejus  carnis  et  deitatis  participes  efficit,  nosque 
inter  nos  in  codem  Christo  conciliat  ac  conjungit,  et 
veluti  unum  corpus  coagmentat.  Ex  quo  factum  est,  ut  Sa- 
cramentum  etiam  pacis  ct  charitatis  diccretur, 
ut  intelligerenius,  quam  indigni  sint  christiano  nominc,  qui 


Da  Eucharisciac  Sacrani.  Cap.I.  II.  523 


inimicirias  exorcent ,  odiaque ,  dissidia  et  discordias ,  ut 
teterrimas  fidelhmo  pestes,  omnino  exterminandas  esse: 
e«im  praesertim  quotidiano  religionis  nostrae  sacrificio, 
nihil  nos  studiosius  servare,  quain  pacem  et  charitatem, 
proliteamur. 

333.  Sed  Viaticum  etiam  frequenter  a  sacris 
Scriptoribus  appellatur:  tum  quia  spiritualis  cibus  est, 
quo  in  hujus  vitae  peregrinatione  snstentamur,  tum  quia 
viam  nobis  ad  aeternam  gloriam  et  felicitatem  munit. 
Quare  ex  veteri  Ecclesiae  catholicae  instituto  servari 
videmus  -  ut  nemo  fidelium  sine  hoc  Sacramento  e  vita 
excedat.  Ac  vetustissimi  quidem  Patres,  Apostoli  auto- 
ritatem  secuti,  Coenae  etiam  nomine  sacrnm  Euehari- 
stiam  interdum  vocarunt,  quod  in  illo  novissimae  coe- 
nae  salutari  mysterio  a  Christo  Domino  sit  instituta. 
PSeque  vero  propterea  a  cibo  aut  potione  Eucharistiam 
couficere  aut  sumere  licet,  quod  ab  Apostolis  saluta- 
riter  introducta  consuetudo  (quemadmodum  veteres  Scri- 
ptores  memoriae  prodiderunt)  perpetuo  retenta  ac  ser- 
vata  est ,  ut  a  jejmiis  tantum  perciperetur. 

CAPUT  II. 

Euckaristiam  esse  Sacramentum  §.334;  in  quo  ab  aliis 
Sacramcntis  differat  §.  335;  quomodo  unum  sit 
§.  336;  quid  significet  §.  337. 

§.  334.  Sed  explicata  nominis  ratione  docendum 
erit,  hoc  verum  esse  Sacramentum,  atque  unum  ex 
septem  illis,  quae  sancta  Ecclesia  semper  religiose  co- 
hiit  ac  venerata  est.  Nam  cum  calicis  consccratio  fit, 
M y  6 1  e  r i u m  fidei  appeilatur.  Praeterea  •  ut  infiuita 
pene  sacronim  Scriptorum  testimonia  omittamus,  (jui  lioc 
inter  vera  Sacramenta  numerandum  esse  perpetuo  sen- 
serunt_,  ex  ipsa  ratione  et  natura  Sacramenti  idem  con- 
vincitur.  Etenim  in  eo  signa  sunt  externa  et  sensibus 
subjecta;  habet  deinde  gratiae  significationem  et  effi- 
cientiam;  praeterea  de  Christi  institutione  neqoe  Evan- 
gelistae ,  neque  Apostolus  dubitandi  locum  relinquunt. 
Quae  onmia  cum  in  unum  conveniant ,  ad  Sacramenti 
veritatem  confirmandam,  nullis  aliis  argumentis  opus 
esse  pcrspicitur.  Sed  illud  diligenter  Pastoribus  obser- 
vandum  est,  nndta  in  hoc  Mysterio  esse,  quibus  ali- 
quando  Sacramenti  nomen  sacri  Scriptorcs  tribuerunt. 


524 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  li  o  m  a  n  u  s. 


Interdum  enim  et  consecratio  et  perceptio,  frequenter 
vero  et  ipsum  Domini  Corpus  et  Sanguis,  qui  in  Eucha- 
ristia  continetur,  Sacramentum  vocari  consuevit.  Inquit 
enim  d.  Augnstinus  (ap.  Lavfranc.  111.  contra  Berengar.), 
Sacramentum  hoc  duobus  constare,  visibili  scilicet  ele- 
mentorum  specie,  et  invisibili  Came  et  Sanguine  ipsius 
Doinini  nostri  Jesu  Cluisti.  Atque  ad  eundem  modum 
hoc  Sacramentnm  adorandum  esse,  nimirum  corpus  et 
sanguinem  Domini  intelligentes ,  affirmamus.  Verum 
haec  omnia  minus  proprie  Sacramenta  dici,  perspicuum 
est.  Ipsae  autem  Panis  et  Vini  species,  veram  et  abso- 
lutam  hujus  nominis  rationem  habent. 

§.  335.  Sed  quantum  hoc  Sacramentum  a  reliquis 
omnibus  difFerat ,  facile  colligitur.  Nam  caetera  Sacra- 
menta  materiae  usu  perficiuntur ,  dum  scilicet  alicui  ad- 
ministrari  ea  contingit.  Baptismus  enim  Sacramenti 
naturam  tunc  adipiscitur,  cum  re  ipsa  homo  aqua  ab- 
luitur:  at  vero  ad  Eucharistiae  perfectionem  sarls  est 
ipsius  materiae  consecratio;  utrumque  enim  Sacramen- 
tum  esse  non  desinit,  quamvis  in  pyxide  asservetur. 
Deinde  in  conficiendis  aliis  Sacramentis  nulla  fit  Ma- 
teriae  atque  Elementi  in  aliam  naturam  mutatio.  Etenim 
Baptismi  aqua,  aut  Chrismatis  oleum,  cum  illa  Sacra- 
menta  administrantur ,  priorem  aquae  et  olei  naturam 
non  amittunt :  in  Eucharistia  vero ,  quod  Panis  et  Vinum 
ante  consecrationem  erat,  confecta  consecratione ,  vere 
est  Corporis  et  Sanguis  Domiui  substantia. 

§.  336.  Licet  autem  duo  sint  Elementa ,  Panis  sci- 
licet  et  Vinum,  ex  quibus  integrum  Eucharistiae  Sacra- 
mentum  conficitur,  non  tamen  plura  Sacramenta,  sed 
unum  tantum  esse,  Ecclesiae  autoritate  docti  confitemur. 
Aliter  enim  septenarius  Sacramentorum  numerus,  quem- 
admodum  semper  traditum,  atque  a  Conciliis,  Latera- 
nensi ,  Florentino  et  Tridentino  decretum  est ,  constare 
non  poterit.  Nam  cum  hujus  Sacramenti  gratia  unum 
corpus  mysticum  efficiatur,  ut  Sacramentum  ipsum  rei, 
quam  eflficit,  conveniat,  unum  esse  oportet :  atque  unum 
quidem,  non  quia  individuum  sit,  sed  quia  unius  rei 
significationem  liabet.  Nam  quemadmodum  cibus  et  po- 
tio,  quae  duae  diversae  res  sunt,  ad  unam  tantum  rem 
adhibentur,»  ut  scilicet  vires  corporis  reficiantur;  ita  etiam 
duas  illis  diversas  Sacramenti  species  respondere,  con- 
sentaneum  fuit,   quae  cibum  spiritualem  significarent, 


DeEucharistiaeSacram.  Cap.  II.  IH.  525 

qno  mentes  sustinentur  ct  recreantur.  Quare  a  Doinino 
Salvatore  dictum  est  (Joh.  VI,  ;  Caro  mea  cere  cst 
cibus ,  ct  suiiguis  meus  vere  cst  potus. 

§.  337.  Sed  diligenter  explieandum  est,  quid  Eu- 
charistiae  Sacramentum  sisroificet,  ut  fideles  sacra  My- 
steria  ocufis  intuentes .  simnl  etiam  divinamm  rernm 
contemplatione  animum  pascant.  Tria  vero  suut,  quae 
nobis  hoc  Saeramento  indicantur.  Priinum  est  Christi 
Domini  passio,  quae  jam  praeteriit :  ipse  enim  docuit 
(Luc.  XX 1 1 .  19.) :  Hoc  facite  in  meam  commemoratio- 
nem;  et  Apostolus  testatus  est  (lCor.XI.  -26.):  (Juo- 
tiescnmque  mandncabitis  panem  kunc,  et  caHcem  bibetis, 
mortem  Donuni  annundabiUs ,  doncc  ccniat.  Alterum 
est,  divina  et  coelestis  gratia,  quae  praesens  ad  animam 
alendam  et  conservandam  hoc  Sacrainento  tribuitur. 
Quemadmodum  enim  Baptismo  in  novam  vitam  gignimur, 
Coafirmatione  roboramur ,  ut  Satanae  repu^nare  et  pa- 
lam  Christi  nomen  profiteri  possimus ;  ita  Eucliaristiae 
Sacramento  alimur  ac  sustentamur.  Tertium  est,  quod 
futurum  praenunciat .  aeternae  jucunditatis  et  gloriae 
fructus.  (juem  in  coelesti  patria  ex  Dei  promissione  ca- 
piemus.  Haec  igitur  tria,  quae  instantis,  praeteriti  et 
consequentis  temporis  varietate  distingui  perspicuum  est, 
sacris  Mysteriis  ita  significantur,  ut  totum  Sacramentum 
quamvis  ex  diversis  speciebus  constet^  ad  singula  ho- 
rum  declaraiida,  tamquam  ad  uuius  rei  siguificationem, 
referatur. 

caput  ni. 

Quae  hujus  Sacramcnli  Materia  sit  §.  33S  — 341;  quid 
Panis  Vinifjue  symbola  siynijiccnt  §.342.343. 

§.  33S.  Sed  inprimis  cognoscenda  est  a  Pastoribus 
hujus  Sacramenti  Materfa:  tum  ut  ipsi  rite  illud  possiut 
conficere ;  tum  etiam  ut  fideles  admoneantur.  cujus  rei 
symbolum  sit,  atque  ejus  rei,  quam  significat,  studio 
et  desiderio  exardescant.  Duplex  itaque  est  hujus  Sa- 
cramenti  Materia :  altera,  Panis  ex  tritico  eonfectus,  de 
qua  primo  agetur;  de  altera  postea  dicendum  erit  Nam 
(ut  doccot  Evangelistae,  Matthaeus.  Marcus  et  Lucas) 
Christus  Dominus  Fanem  in  manus  accepit.  benedixit 
et  fregit,  dicens :  Hoc  cst  corpus  mcum.  Apud  Johan- 
nem  quoque  idem  Salvator  noster  se  ipsum  Panem  ap- 


Catcchismus  Ronianus. 


pellavit,  cum  inquit  (Joh  VI,  51. )  :  Ego  sum  panis  rhus, 
qui  dc  coelo  descendL  Cum  autem  varia  sint  Panis 
genera.  vel  quia  materia  differunt,,  ut  cum  alius  ex  tri- 
tico .  alius  ex  hordeo  ,  aut  ex  leguniinibus  caeterisque 
terrae  fructibus  confectus  est :  vel  quia  diversis  qualita- 
tibus  praediti  sunt  (uni  enim  fermentum  additur,  alter 
vero  fermenti  omnino  expers  esse  potest) :  quod  ad  pri- 
mum  attinet ,  Salvatoris  verba  ostendunt ,  Panem  ex 
tritico  confici  oportere.  Communi  enim  loquendi  con- 
suetudine ,  cum  Panis  absolute  dicitur ,  Panem  ex  tritico 
intelligi,  satis  constat.  Id  etiam  Veteris  Testamenti  figura 
deciaratur.  Praeceptum  enim  a  Domino  fuerat,  ut  Pa- 
nes  propositionis ,  qui  hoc  Sacramentum  significabant, 
ex  simila  conficerentur. 

g.  339.  Sed  quemadmodum  nullius  Panis  ,  nisi 
triticeus,  apta  ad  Sacramentum  materia  putandus  est 
(lioc  enim  apostolica  Traditio  nos  docuit ,  et  Ecclesiae 
catholicae  autoritas  firmavit) :  ita  etiam  cx  iis ,  quae 
Chrjstus  Dominus  gessit,  azymum  esse  debere,  faciie 
intelligitur.  Ipse  enim  prinio  azymorum  die,  quo  niliil 
fermentati  domi  habere  Judaeis  licebat,  hoc  Sacrnmen- 
tum  confecit  atque  instituit.  Quod  si  quis  Joliannis 
Evangelistae  autoritatem  opponat,  qui  haec  omnia  ante 
festum  diem  Paschae  acta  esse  commemorat:  ea  ratio 
facile  dissolvi  potest.  Etenim  quem  primum  azymorum 
diem  caeteri  Evangelistae  appellarunt,  quod  feria  quinta 
vcsperi  dies  festi  azymorum  inciperent,  quo  tempoje 
Salvator  noster  Pasclia  celebravit :  eum  ipsum  diem  Jo- 
liannes  pridie  Pascliae  fuisse  describit;  ut  qui  diei  na- 
turalis  spatium.  quod  ab  oriente  sole  inchoatur,  inprimis 
notandum  existimarit.  Quapropter  divus  etiam  Chryso- 
stomus  (Homil.  LXXXL  in  Mallh.)  primum  azymorum 
diem,  interpretatur  eum  diem,  quo  ad  vesperam  azyma 
comedenda  essent.  Sed  azymi  Panis  consecratio  quan- 
tum  conveniat  integritati  et  mentis  munditiae,  quam 
fideles  ad  hoc  Sacramentum  afterre  debent,  ab  Apostolo 
docemUr ,  cum  inquit  ( 1  Cor,  V,  7.  8,)  :  Expwrgate  velus 
fermentwm,  vt  sitis  nova  conspcrsio  ,  sicut  cstis  azymi. 
Etenim  Pascha  nostrum  immolatus  est  Christus ;  itaque 
epulemur  non  in  fermento  vcteri,  ncque  in  fcrmcnto 
malitiae  ct  ncquiliac ,  sed  in  aztjmis  sinceritatis  et  veri- 
ialis.  Neque  tamen  ea  qualitas  adeo  necessaria  existi- 
manda  est  ,  ut  si  illa  Pani  desit,  Sacramentum  confici 


Dc  Eucharistiae  Sacramento.  Can.HI.  527 

non  possit:  utrumquc  enim  Panis  genus,  veram  ct  pro- 
priam  Panis  rationem  ct  nomen  habet.  Quamquam  ne- 
mini  licet,  privata  autoritate,  vel  potius  temcritate.  lau- 
dabilem  Eeelesiae  suae  ritum  immutare.  Atque  eo  minus 
id  faeere  Latinis  Sacerdotibus  permissum  est,  quibus 
praeterea  Pontifices  Max.  praeceperuntj  ut  ex  azymo 
tantum  saera  Mysteria  coniicerent.  Atque  haec  de  al- 
tera  hujus  Sacramenti  materia  exposuisse  satis  sit :  iu 
quo  tamen  illud  animadvertendum  est,  quam  multa  ma- 
teria  ad  Sacramentum  coiificiendmn  uti  oporteat,  defini- 
tum  non  esse,  cum  illorum  etiam  certus  numerus  defi- 
niri  nequeat,  qui  aut  possint,  aut  debeant  sacra  Mysteria 
percipere. 

§.  340.  Superest  ut  de  altera  hujus  Sacramenti 
Materia  et  Elemento  dicatur.  Est  autemVinum,  ex  vitis 
fructu  expressum ,  cui  modicum  aquae  permixtum  sit. 
Nam  Domhium  Salvatorem  vino  in  hujus  Sacramenti 
institutione  usum  esse^  catholica  Ecclesia  semper  do- 
cuit :  cum  ipse  dixerit  (Matth.  XXVI,  ;  Non  bibam 
OJjiodo  dc  hoc  gcnimine  vitis  vsque  in  dicm  iltum.  Quo 
in  loco  Chrysostomus  (Ilomil,  LXXXllI.  in  Matlh.): 
..De  genimine,  inquit,  vitis,  quae  certe  vinum,  non  aquam, 
produxit."  Ut  tanto  ante  illomm  haeresin,  qui  aquam 
soiam  in  hisce  Mysteriis  adhibendam  senserunt,  con- 
vellere  videretur.  Aquam  vero  Dei  Ecclesia  vino  sem- 
per  admiscuit:  p?*imum,  quod  id  a  Christo  Domino 
factum  esse ,  et  Conciliorum  autoritatc  ct  Sancti  Cy- 
priani  (Lib.  11.  Epist.  3.  ad  Caecil.)  tcstimonio  com- 
procatur :  deinde,  quod  sanguims  et  aquae,  quae  ex 
ejus  latere  exierunt,  hac  permistione  memoria  renova- 
tur.  Tum  vero  nquae,  ut  in  Apocalyj)si  (Apoc.  XVII.  \  .) 
legimus,  populum  designant:  quare  aqua  vino  admixta, 
fidelis  popuu  com  Christo  capite  conjunetioncm  si^ni- 
ficat  Atque  lioc  ex  apostolica  Traditipne  pcrpctuo 
saneta  Ecclesia  servavit.  Scd  quamvis  aquae  admiscen- 
dae  ita  graves  rationes  sint ,  ut  eam  sine  mortali  pec- 
cato  praetennitterc  non  liceat;  ea  tamen  si  desit,  Sa- 
cramentum  constare  potest. 

§.  3-41.  Illud  autem  Saccrdotibus  animadvertendimi 
est .  ut  qucmaclmodum  in  sacris  Mysteriis  aquaui  vino 
ndhibere  oportet,  sic  etiam  modicani  iufundendara  esse, 
Nam  eeelesiasticorum  Scriptorum  sententia  et  judicio, 
aqua  illa  in  vinum  convertitur.    Quarc  de  co  llohorius 


528 


Catechismus  Romanus. 


Pontifex  ita  scribit  (Lib.  III.  Decretal.  tit  dc  Miss. 
celebr.  Cap.  Pemiciosus) :  Perniciosus  in  tuis  partibus 
inolevit  abusus,  videlicet  quod  major  quantitas  aquae 
in  Sacrificio  quam  vifii  adlnbetur:  cum  secundum  con- 
suetudinem  rationabilem  Ecclesiae  generalis  longe  plus 
vini,  quam  aquae  adhibendum  sit.  Hujus  igitur  Sacra- 
menti  liaec  duo  tantum  Elementa  sunt :  ac  merito  pluribus 
Decretis  sancitum  est,  ne  quid  aliud  praeter  Panem  et  Vi- 
num,  quod  nonnulli  facere  non  verebantur,  offerre  liceat, 

§.  342.  Sed  jam  videndum  est,  haec  duo  Panis 
et  Vini  symbola  quam  apta  sint  ad  eas  res  deelarandas, 
quarum  Sacramenta  esse  credimus  et  confitemur.  Pri- 
mum  enim  Christum  nobis  significant,  ut  vera  est  ho- 
minum  vita.  Ipse  enim  Dominus  ait  (Joh.  VI,  66.): 
Caro  mea  vere  est  cibas ,  et  sanguis  meus  vere  est  potus. 
Cum  igitur  Corpus  Christi  Domini,  vitae  aeternae  ali- 
mentum  illis  praebeat,  qui  ejus  Sacramentum  pure  et 
sancte  suscipiunt_,  recte  iis  potissimum  rebus  conficitur, 
quibus  haec  vita  continetur:  ut  fideles  faciJe  possint  in- 
telligere ,  pretiosi  Corporis  et  Sanguinis  Christi  commu- 
nione  mentem ,  animamque  saturari.  Nonnihil  etiam  haec 
ipsa  elementa  ad  id  valent,  ut  eam  cognitionem  acci- 
griant  homines,  esse  in  Sacramento  Corporis  et  Sanguinis 
Domini  veritatem.  Nam  cum  Panem  et  Vinum  in  huma- 
nam  carnem  et  sanguinem,  vi  naturae  quotidie  immutari 
animadvertamus :  facilius  adduci  posoiimus  liac  similitu- 
dine  ut  credamus ,  Panis  et  Vini  substantiam  in  veram 
Christi  Carnem,  verumque  ejus  Sanguinem  coelesti  bene- 
dictione  converti. 

§.  343.  Affert  etiam  aliquid  adjumenti  haec  admi- 
rabilis  Elementorum  mutatio,  ad  adumbrandum  quod  fit 
in  anima.  Ut  enim,  etsi  nulla  extrinsecus  Panis  etVini 
mutatio  apparet ,  tamen  eorum  substantia  in  Carnem  et 
Sanguinem  Christi  vere  transit:  ita  etiam,  tametsi  in 
nobis  nihil  immutatum  videtur,  interius  tamen  ad  vitam 
renovamur,  dum  veram  vitam  Eucharistiae  Sacramento 
accipimus.  Accedit  ad  haec ,  quod  cum  unum  Ecclesiae 
corpus  ex  multis  membris  compositum  sit,  nulla  re  ma- 
gis  elucet  ea  conjunctio ,  quam  Panis  Vinique  elementis. 
Panis  enim  ex  multis  granis  eonficitur,  et  Vinum  ex 
multitudine  racemorum  existit:  atque  ita  nos,  cum  multi 
simus ,  hujus  divini  Mysterii  vinculo  arctissime  colligari, 
et  tamquam  unum  ccrpus  effici ,  declarant. 


De  Eucharistiae  Sacramcnto.  Cap.  IV.  520 


CAPUT  IV. 

Qww  sit  forma  Consccrationis  Panis  et  Vim  §.  344. 
345 :  expMcatio  verborum,  quibus  Viaum  consecru- 
iur  §.  346  —  350. 

§.  344.  Sequitur  nunc,  ut  de  forma,  qna  ad  con- 
sccrandum  Panem  uti  oporteat,  agatur;  non  quidem 
ejus  rei  causa ,  ut  haec  mysteria  fideli  populo ,  nisi  ne- 
cessitas  cogat,  tradantur  (eos  enim  qui  sacris  initiati 
non  sunt,  de  his  erudiri  necessarium  non  est) :  sed  na 
fonnae  ignoratione ,  in  Sacramento  conficiendo  a  Sacer- 
dotibus  turpissime  peccetur.  Itaque  a  Sanctis  Evange- 
listis,  Matthaeo  et  Luca,  itemque  ab  Apostolo  docemurp 
illam  esse  formam:  Hoc  est  corpus  meum.  Scriptum 
est  enim  (Motth.  XXVI,  26.):  Coenantibus  Utis,  accejrii 
Jesus  Pancm.  ct  bcnedixit  ac  fregit,  deditque  discipulis 
snis.  ct  dixit:  Accipite  et  manducate:  hoc  est  corpus 
mrum.  Quae  quidem  consecrationis  forma,  cum  a  Christo 
Domino  servata  sit,  ea  perpetuo  catholica  Ecclesia  usa 
est.  Fraetermittenda  sunt  hoc  loco  Sanctorum  Fatrum 
testimonia ,  quae  infinitum  esset  enumerare,  et  Concilii 
Florentini  Decretum^  quod  omnibus  patet,  atque  in 
promptn  est;  cum  praesertim  ex  illis  Salvatoris  verbis 
( Luc.  XXII.  19.)  :  Hoc  facite  in  meam  commemoratio- 
ncm  :  idem  liceat  cognoscere.  Nam  quod  Dominus  fa- 
ciendum  praecepit,  non  solum  ad  id  quod  egerat,  sed 
etiani  ad  ea  quae  dixerat,  referri  debet,  atque  ad  verba 
maxime  pertinere  intelligendum  est,  quae  non  minus 
elticiendi,  quam  significandi  causa  prolata  erant 

§.345.  Sed  ratione  etiam  id  facile  persuaderi  potest: 
nam  forma  ea  est,  qua  illud  significatur ,  quod  in  lioc 
Sacramento  eflficitur.  Cum  autem  haec  verba  id  quod 
fit,  significent  ac  declarent,  hoc  est,  Panis  conversio- 
nem  in  verum  Domini  nostri  Corpus;  sequitur,  formam 
in  illis  ipsis  verbis  constituendam  esse:  in  quam  sen- 
tentiam,  quod  ab  Evangelista  dictum  est  (MatUi*  XXVI, 
26.,)  :  Bcnedixit,  licet  aecipere,  Perinde  enim  videtur 
intelligendum,  ac  si  dixisset,  accipiens  Panem  benedixit, 
dicens :  lloc  est  corpus  meum,  Quamvis  enim  Evange- 
Lista  verba  illa :  Accipite  ct  comedite,  praeposucrit .  illis 
tamen  non  materiae  consecrationem ,  sed  usum  tantum- 
modo  significari,  perspicuum  cst.    Quare  a  Saccnlote 

34 


530 


Catechismns  RomantiK. 


quidem  omnino  proferri  debent ,  sed  ad  Sacramentum 
conficiendum  necessaria  non  sunt;  quemadmodum  etiam 
profertur  conjunctio  illa  enim  in  Corporis  et  Sanguinis 
consecratione :  Aliter  enim  fiet,  ut,  si  hoc  Sacramen- 
tum  nemini  administrandum  sit ,  confici  non  oporteat, 
aut  non  possit  quidem:  cum  tamen  dubitare  non  lieeat, 
quin  Sacerdos,  prolatis  ex  more  atque  instituto  sanctae 
Ecclesiae  verbis  Domini,  aptam  Panis  materiam  vere 
consecret,  quamvis  deinde  contingat,  ut  nulli  unquam 
sacra  Eucharistia  administretur. 

§.  346.  Jam  vero  quod  ad  Vini ,  quae  est  altera 
hujus  Sacramenti  materia ,  consecrationem  attinet,  ob 
eandem  causam,  quam  supra  commemoravimus ,  opus 
est,  ut  Sacerdos  ejus  formam  cognitam  et  perspectam 
liabeat.  Eam  igitur  his  verbis  comprehendi,  certo  cre- 
dendum  est :  Hic  est  Calix  Sanguinis  mei}  novi  et  aeterni 
tcstamenfi,  Mysterium  fidei,  qui  pro  vobis  et  pro  multis 
effundetur ,  in  remissionem  peccatorum.  Ex  quibus  ver- 
bis  plura  quidem  e  Sacris  Scripturis  colligimtur :  quae- 
dam  vero  in  Ecclesia  ex  apostolica  Traditione  conser- 
vata  sunt.  Nam quod dicitur  :  Hic  est  calix;  ad.  Luca 
et  ab  Apostolo  scriptum  est;  quod  vero  sequitur:  San- 
guinis  mei,  vel  Sanguis  meus  Novi  Testa- 
menti,  qui  pro  vobis  et  pro  multis  effunde- 
tur,  in  remissionem  peccatorum,  partim  a  d. 
Luca,  partim  a  d.  Matthaeo  dictum  est ;  verba  autem  illa, 
A  e  t  e  r  n  i  et  M  y  s  t  e  r  i  u  m  f  i  d  e  i ,  sancta  Traditio,  catho- 
licae  veritatis  interpres  et  custos,  nos  docuit. 

§.  347.  Verum  de  hac  forma  nemo  dubitare  poterit, 
si,  quod  antea  dictum  est  de  forma  consecrationis,  quae 
ad  Panis  elementum  adhibetur,  hoc  etiam  loco  atten- 
datur.  Constat  enim,  iis  verbis,  quae  Vini  substantiam 
in  Sanguinem  Domini  converti  significant,  hujus  elementi 
formam  contineri.  Quare,  cum  verba  illa  hoc  aperte 
declarent,  perspicuum  est,  aliam  formam  eonstituendam 
non  esse.  Exprimunt  autem  praeterea  quosdam  effusi 
Sanguinis  in  passione  Domini  admirabiles  fructus,  qui 
ad  hoc  Sacramentum  maxime  pertinent.  Unus  est 
aditus  ad  aeternam  haereditatem ,  quae  Novi  atque 
Aeterni  Testamenti  jure  ad  nos  venit;  alter  est^  aditus 
ad  justitiam  per  Mysterium  fidei :  Jesum  enim,  per  fidem 
in  Sanguinem  ejus,  propitiatorem  Deus  proposuit,  ut 
ipse  sit  justus  et  justificans  eum ,  qui  ex  fide  est  Jesu 
Christi;  tertius  est,  remissio  peccatorum. 


Da  Euoharistiae  Sacramento.  Cau.lV.  531 


§.  348.  Quoniam  vero  liaec  ipsa  consecrationis 
vcrba.  plena  mysteriorum  sunt,  aptissimeque  ad  rem 
conveniunt.  diligentius  perpendere  ea  oportet  Quod  vero 
dicitur:  11  ic  est  Calix  Sanguinis  mei,  sic  iutelii- 
gendnm  est :  Hic  est  Sanguis  meus,  qui  hoc  Calice  con- 
tinetur.  Kecte  autem  et  apposite,  dum  Sanguis  hic,  ut 
est  fidelium  potus,  consecratur,  Calicis  mentio  facienda 
cst :  neqoe  enim  Sanguis  hujusmodi  potionem  satis  signi- 
ficare  videretur,  nisi  vase  aliquo  exceptus  esset.  Se- 
quitur  deinde:  NoviTestamenti,  quod quidem ob eam 
rem  additum  est,  ut  intelligeremus,  Clmsti  Domini  San- 
guinem  non  in  figura,  quemadmodum  in  Veteri  Testa- 
mento  fiebat  (de  ea  enim  apud  Apostolum  ad  Hebraeo» 
(Hebr.  IX.  legimus:  Sine  Sanguine  testamentum  de~ 
dicatum  non  esse)  sed  vere  et  re  ipsa  hominibus  tradi, 
quod  ad  Noi  um  Testamentum  pertinet.  Quare  Apostolus 
kiquit:  Ideo  Novi  Testameuti  mediator  est  Christus,  ut 
morte  intercedente  repromissionem  accipiant,  qui  vocati 
suot,  aeternae  haereditatis.  Verbum  vero  Aeterni 
ad  liaereditatem  aeternam,  quae  Christi  Domini ,  aeterui 
testatoris  morte  ad  nos  jure  pervenit,  referendum  est 

g.  349.  Quod  subjungitur  Mysterium  fidei, 
non  rei  veritatem  excludit,  sed  quod  occulte  latet,  at- 
que  ab  oculomm  sensu  remotissimum  est,  certa  fide 
credendum  esse  significat  Diversa  vero  lnsce  verbis 
sententia  hoc  loco  subjecta  est  ab  ea,  quam  habent, 
cum  Baptismo  etiam  tribuuntur.  Nam  quod  Sanguinem 
(  luisti.  sub  Vini  specie  latentem,  fide  ceniimus,  Myste- 
rium  fidei  dicitur.  At  Baptismus ,  quoniam  universam 
christianae  fidei  professionem  complectitur ,  a  nobis  Fi- 
dei  Sacramentum,  a  Graecis  Mysterium  jure  appellatur. 
Quamqnam  alia  etiam  ratione  Sanguinem  Domini,  fidei 
Mysterium  dicimus,  quod  scilicet  in  eo  ma.vime  pluri- 
nium  difficultatis  et  negotii  humana  ratio  experiatur, 
cum  nobis  fides  credendum  proponit;  Christum  Domi- 
num,  verum  Deum  Filium,  simulque  Deum  et  Hominem, 
niortem  pro  nobis  pertulisse,  quae  quidem  mors  Sangui- 
nis  Sacramento  designatur.  Quapropter  apposite  hoc 
loco  potius,  quam  in  consecratione  corporis,  passio  domi- 
nica  commemoratur  his  verbis :  Q  u  i  e  f  f  u  n  d  e  t  u  r  i  n  r  e- 
missionem  peccatorum.  Sanguis  enim  separatim 
consecratus,  ad  passionem  Domini  et  mortem,  etpassionis 
genus  ante  omnium  oculos  ponendum,  majorem  vim  et 
momentum  habet. 

34  * 


532  Catechismus  Romanus. 

§.  350.  Sed  verba  illa,  quae  adduntur  ,,pro 
vobis"  et  „pro  multis"  a  Matthaeo  etLuca,  sin- 
gula  a  singulis  sumpta  sunt ,  quae  tamen  sancta  Eccle- 
sia ,  Spiritu  Dei  instructa ,  simul  conjunxit :  pertinent 
autem  ad  passionis  fructum  atque  utilitatem  deelaran- 
dam.  Nam  si  ejus  virtutem  inspiciamus,  pro  omnium 
salute  sanguinem  a  Salvatore  effusum  esse  fatendum 
erit :  si  vero  fructum,  quem  ex  eo  homines  perceperint, 
cogitemus,  non  ad  omnes  sed  ad  multos  tantum,  eam 
utilitatem  pervenire,  facile  intelligemus.  Cum  igitiu* 
p  r  o  v  o  b  i  s  dixit ,  vel  eos  qui  aderant ,  vel  delectos  ex 
Judaeorum  populo,  quales  erant  discipuli,  excepto  Juda, 
quibuscum  loquebatur,  significavit.  Cum  autem  addidit 
pro  multis,  reliquos  electos  ex  Judaeis,  aut  Genti- 
bus  intelligi  voluit.  Recte  ergo  factum  est,  ut  p  r  o  u  n  i  - 
versis,  non  diceretur,  cum  hoc  loco  tantummodo  de 
fructibus  passionis  sermo  esset,  quae  salutis  fructum 
delectis  solum  attulit.  Atque  huc  spectant  verba  illa 
Apostoli  (Hebr.IX,  28.):  Christus  semel  oblatus  cst  acl 
multorum  exhaurienda  peccata;  et  quod  Dominus  apud 
Johannem  ( X  VII,  9.)  inquit :  Ego  jiro  eis  rogo  ,  non  pro 
mundo  rogo,  sed  pro  his,  quos  dedisti  mihi,  quia  tui  sunt, 
Plurima  alia  in  liujus  consecrationis  verbis  latent  mysteria, 
quae  Pastores  assidua  rerum  divinarum  meditatione  et 
studio ,  ipsi  per  se  ,  juvante  Domino  facile  assequentur. 

CAPUT  V. 

Quae  admiratione  digna  hoc  Sacramento  continean- 
tur  §.  351.  352 ;  de  veritate  Corporis  et  Sanguinis 
Domini  iu  Eucharislia  §.353  —  357. 

§.  351.  Sed  jam  ad  earum  rerum  explicationem  oratio 
rcvertatur,  quae,  ut  a  fidelibus  ignorentur,  nullo  modo 
committendum  est  Ac  quoniam  Apostolus  admonet 
(1  Cor.  XI,  29.) ,  gravissimum  scelus  admitti  ab  iis,  qui 
non  dijudicant  Corpus  Domini ;  hoc  inprimis  doceant 
Pastores,  animum  atque  rationem  a  sensibus  omni  stu- 
dio  avocandam  csse.  Si  enim  fideles  ea  tantum  in  hoc 
Sacramento  contineri  sibi  persuaserint ,  quae  sensibus 
percipiunt,  in  summam  impietatem  adducantur  necesse 
est :  cum  nihil  aliud  praeter  Panis  ac  Vini  speciem , 
oculis,  tactu,  odoratu,  gustu  sentientes,  Panem  tantum- 
modo  ac  Vinum  in  Sacramento  esse  judicaverint.  Cir- 


De  Eueharistiae  Saoramento.  Cap.V.  533 


randum  ii^itur  est,  ut  fidclium  mentes,  quammaxime 
iieri  potest,  a  sensuum  judicio  abstrahantur,  atque  ad 
inniuMisaiii  Dci  virtutem  et  potentiam  contemplamlam 
excitentur. 

§,  352.  Tria  enim  sunt  maxime  admiranda  atquc  su- 
spicienda,  quac  in  hoc  Sacramento  vcrbis  consecrationis 
effici.  litles  catholica  sine  ulla  dubitatione  credit  ac  con- 
6tetur,  Primum  est,  verum  Christi  Domini  Corpus, 
illud  idcm  quod  natum  ex  Virgine,  in  coclis  sedet  ad 
dextcram  Patris,  hoc  Sacramento  contineri ;  alterum  est, 
nulJam  in  co  Elcmcntorum  substantiam  remanere:  quam- 
vis  nihil  magis  a  sensibus  alienum  et  remotum  vidcri 
possit;  tertium  est,  quod  ex  utroque  facile  coliigitur, 
etsi  verba  consecrationis  id  maxime  exprimunt,  acci- 
dentia,  quae  aut  oculis  eernuntur ,  aut  aliis  sensibus 
piTcipiuntur ,  sine  ulla  rc  subjecta  esse,  mira  quadam 
atque  iucxplicabili  rationc.  Ac  Panis  quidem  ct  Vini 
aecidentia  omnia  licct  vidcre,  quae  tamen  nulli  substan- 
tiae  inliaerent,  sed  per  se  ipsa  constant;  cum  Panis  et 
Vini  substantia  in  ipsum  Domini  Corpus  et  Sanguincm 
ita  mutetur,  ut  Panis  et  Vini  substantia  omnino  essc 
desinat. 

§.  353.  Verum  ut  prius  de  primo  agatur,  conen 
tur  Pastores  explicare,  quain  pcrspicua  ct  clara  sint 
Salvatoris  nostri  verba,  quae  Corporis  ejus  veritatem 
in  Sacramento  demonstrant.  Nam  cum  inquit :  Hoc 
est  Corpus  meum:  hic  est  Sanguis  mcus; 
nemo .  qui  modo  sanae  mentis  sit,  ignorarc  potcst.  quid 
nobis  intelligendum  sit,  pracsertim  cum  de  lmmana  na- 
tora  scrmo  habeatur,  quam  in  Christo  verc  fiiisso  ,  ca- 
tholica  Bdes  dubitare  neminem  patitur.  Ut  vir  sanctis- 
simus  atque  doctissimus  llilarius  pracclare  scrijjserit 
(Ub,  HLde  TvbdU  tractans  illud :  Vt  $int  Umon etc) ,  do 
veritate  Carnis  et  Sanguinis  Christi,  cum  cx  ipsius  Do- 
mini  professione  et  iide  nostra,  Caro  ejus  vere  sit  cibus, 
relictum  non  esse  ambigendi  Ioguui.  Veruin  alter  prae- 
terea  locus  a  Pastoribus  enucleamkis  est,  ex  quo  aperte 
licet  cognoscerc,  verum  Domini  Corpus  ct  Sanguincm 
in  Eucharistia  contincri.  Nam  xVpostolus,  posteaquam 
commemeravit  Panem  ctVinum  a  Domino  eonsecratum, 
el  sacra  Mysteria  Apostolis  suis  administrata  esse ,  sub- 
jungit  (i  Lor.  Xf,  ->S.  29.):  Probet  autem  se  ipsum  homo, 
mo  wc  de  Pane  illo  cdaty  ct  de  Calico  bibat:  qui  enim 


554 


Catcchisinas  Bomanus. 


manducai  et  bibit  hidigne,  judichim  sibi  manducai  et 
bibit9  non  dijudicans  Corpus  Domini.  Quod  si,  ut 
Haeretici  dictitant,  nihil  aliud  in  Sacramento  veneran- 
dum  esset  praeter  memoriam  et  signum  passionis  Christi, 
quid  opus  erat  tam  gravibus  verbis  fideles  hortari,  ut 
se  ipsos  probarent?  Gravi  enim  illa  Judicii  voce  de- 
claravit  Apostolus ,  nefarium  aliquod  scelus  ab  eo  com- 
mitti ,  qui  impure  sumens  Corpus  Domini ,  quod  in  Eu- 
charistia  occulte  latet,  ab  alio  ciborum  genere  non 
distinguit.  Quod  etiam  supra  in  eadem  Epistola  uberius 
explicavit  Apostolus  his  verbis  (1  Cor,  X,  16.,) :  Calix 
benedictionis  ,  cui  benedicimus ,  nonne  communicatio  San~ 
guinis  Christi  est?  Et  Panis  quem  frangimus,  nonne 
participatio  Corporis  Domini  est  ?  Quae  quidem  verba, 
veram  Corporis  et  Sanguinis  Christi  Domini  substantiam 
demonstrant. 

§.  354.  Haec  igitur  Scripturae  loca  Pastoribus  ex- 
plicanda  erant,  atque  inprimis  docendum,  nihil  in  eis 
dubii  aut  incerti  relictum  esse,  praesertim  cum  haec 
Ecclesiae  Dei  sacrosancta  autoritas  interpretata  sit,  ad 
cujus  sententiae  cognitionem,  duplici  via  et  ratione  pos- 
sumus  pervenire.  Prima  est,  cum  Patres,  qui  ab  initio 
Ecclesiae,  atque  omni  deinceps  aetate  floruerunt,  ei;  ec- 
clesiasticae  doctrinae  optimi  testes  sunt,  consulimus. 
Hi  vero  summo  consensu  omnes,  hujus  dogmatis  veri- 
tatem  apertissime  tradidemnt.  Quorum  singula  testimo- 
nia  afferre,  quoniam  operosi  laboris  esset,  satis  erit 
pauca  notare,  vel  indicare  potius,  ex  quibus  judicium 
de  caeteris  facile  fieri  poterit.  Primus  igitur  d.  Am- 
brosius  fidem  suam  proferat,  qui  in  Libro  de  iis ,  qui 
initiantur  mysteriis  (Cap.  IX*) s  testatus  est,  verumChristi 
Corpus  in  boc  Sacramento  sumi,  sicut  vemm  ex  virgine 
sumptum  est,  idque  certissima  fide  tenendum  esse.  Et 
alio  loco  docet,  ante  consecrationem  Panem  ibi  esse, 
post  consecrationem  autem  Carnem  Christi.  Accedat 
alter  testis  d.  Chrysostomu»  non  minoris  fidei  et  gravi- 
tatis,  qui  quidem  cum  multis  aliis  in  locis  hanc  ipsam 
veritatem  prolitetur  e<?  docet,  tum  vero  praecipue  Uomi- 
lia  LX.  de  iis>  qui  sacra  Mysteria  impure  sumunt9  item- 
que  Uomilia  XLIV  et  XLV.  in  S.  Jokannem.  Inquit 
enim  (Hom.LX.  ad  Pon.  Ant.) :  Pareamus  Deo,  neque 
contradicamus,  licet  vel  cogitationibus  vel  oculis  nostris 
videatur  adversari,  quod  dicitiir:  Ipsius  enim  sermo  in- 
fallibilig  est,  sensus  noster  f&ctle  seducitur,   His  vero 


De  ESuf  haristiae  ftacraincnto.  Cap.  V. 


omni  ex  parte  consentiuntj  quae  d.  Augustinus ,  acerri- 
inus  catholicae  lidei  propugnator ,  semper  docuit.  atque 
inprhnis  titulum  Psalmi  XXXIII.  exponens.  Scribit  enim : 
Poctare  se  in  manibus  suis,  homini  impossibile  est,  so- 
lique  Christo  convenire  potest:  ferebatur  enhn  ille  in 
manibns  suis,  quando  commendans  ipsum  Corpus  suum 
nit:  IIoc  est  corpus  meum.  Ac  CyriUus  praeterea 
(Lib.  IV.inJohan.  Cap.U  —  lG.  Lib.  X.  Cap.Vo.  etLib. 
XI.  Cap.  26.27.),  Justinus  (Apolqgia  II.  ad  Ant.  fHttm) 
et  Irenaeus  adeo  aperte  Libro  IV.  |n  Johannem  ( Lib. 
IV.  Cap.  o2.  34.  contra  haereses)  veram  Dommi  Car- 
nem  tn  lioc  Sacramento  esse  affirmat,  ut  ejus  verba 
liulJis  possint  fallacibus  et  captiosis  interpretationibus 
obscurari.  Quod  si  Pastores  alia  etiam  Patmm  testi- 
inonia  requircnt,  facile  erit  Sanctos.  Dionysium.  Hilanum, 
Hieronymum,  Damascenum  addere,  mnumeraoilesque 
fllios,  quorum  de  liac  re  gravissimas  seutentias  docto- 
rum  et  piorum  homiuum  industria  et  labore  in  unum 
congestas.  passim  legimus. 

§.  353.  Altera  restat  via ,  qua  sanctae  Ecclesiae 
Judicium  in  iis.  quae  ad  fulem  pertinent.  investigare  li- 
ceat.  contrariae  scilicet  doetrinae  et  opinionis  damnatio. 
At  vero  constat.  semper  Corporis  Christi  veritatem  in 
sancto  Eucharistiae  Sacramento  .  ita  per  universam  Ec- 
clesiam  ditlusam  et  disseminatam  esse,  et  consentienti 
voluntate  ab  omnibus  Gdelibus  receptam,  ut .  cum  ante 
quingentos  annos  Berengarius  id  negare  ausus  esset, 
Ibique  signum  tantummodo  esse  assereret.  statim  in  Ver- 
cellensi  Concilio,  quod  Leonis  IX.  autoritate  convocatum 
fuerat,  oiiuiium  sententiis  condeinnatus ,  ipse  haeresin 
anathemati  addixerit.  Qui  postea  cum  ad  eandem  im- 
pietatis  insaniam  rediisset.  tribus  aliis  Coneiliis.  Turo- 
uensi  et  duobus  Romanis,  quorum  alterum  NicolauS  II., 
altenim  Gregorius  VII..  Pontifices  Maximi,  convocarunt, 
damnatus  est  Eam  postea  sententiam  Innocentius  III. 
in  Concilio  Lateranensi  magno  confirmarit,  ac  deinceps 
a  Florentina  et  Tridentina  Synodis ,  ejusdem  veritatis 
fides  apertius  declarata  ac  stabilita  est. 

356.  Haec  igitur  si  Pastores  diligenter  exposue- 
rint ,  ut  nihil  dicamus  de  iis  ,  quj  erroribus  obcoeeati. 
nihil  mag;is  quam  veritatis  lucem  oderunt,  et  infirmos 
confirmajre,  et  piorum  mentes  summa  quadam  laetitia  et 
voluptate  afiicere  poterunt,  cum  praesertim  fidelibus 
«hibitore  ik>u  iiceat,  quin  intcr  eaeteros  fidei  articulos. 


536  Catcchismus  Romanus. 

hujus  etiam  dogmatis  fides  comprehendatur.  Nam  cum 
Dei  summam  omnium  rerum  potestatem  credunt  et  con- 
fitentur,  credant  etiam  necesse  est,  potestatem  ei  non 
defuisse  maximi  hujus  operis  efficiendi,  quod  in  Eucha- 
ristiae  Sacramento  admiramur  et  colimus.  Deinde  cum 
credunt  sanctam  Ecclesiam  catholicam ,  necessario  se- 
quitur,  ut  simul  credant  eam  esse,  quam  explicavimus, 
hujus  Sacramenti  veritatem. 

§.  357.  Sed  nihil  est  profecto,  quod  ad  piorum 
jucunditatem  et  fructum  addi  possit,  cum  hujus  altissirai 
Sacramenti  dignitatem  contemplantur.  Priraum  enim  in- 
telligunt,  quanta  sit  evangelicae  legis  perfectio,  cui  da- 
tum  est  id  reipsa  habere,  quod  signis  tantum  et  figuris 
Mosaicae  legis  tempore  adumbratum  fuerat.  Quare  di- 
vinitus  dictum  est  a  Dionysio  ( de  eccl.  Hier.  Cap.  5. 
Part.  1.)  9  Ecclesiam  nostram  mediam  esse  inter  Syna- 
gogam  et  supremam  Hierusalem,  ac  propterea  utriusque 
participem.  Ac  profecto  satis  mirari  fideles  nunquam 
potcrunt,  sanctae  Ecclesiae  perfectionem  ejusque  gloriae 
altitudinem,  cum  inter  eam  et  coelestem  beatitudinem, 
unus  tantum  gradus  interesse  videatur.  Hoc  enim  nobis 
cum  Coelitibus  commune  est,  ut  utrique  Christum  Deum 
et  hominem  praeseutem  habeamus,  sed,  quo  uno  gradu 
ab  eis  distamus,  illi  praesentes  beata  visione  perfruun- 
tur,  nos  praesentem,  et  tamen  ab  oculorum  sensu  re- 
niotum ,  sacrorum  Mysteriorum  admirabili  integuinento 
so  occultantem,  firma  et  constanti  fide  veneramur.  Prae- 
terea  fideles  hoc  Sacramento  Christi  Salvatoris  nostri 
perfectissimara  charitatcm  experiuntur;  ejus  enim  boni- 
tatem  maxime  decuit,  naUiram,  quara  a  nobis  sumpse- 
rat,  a  nobis  nunquam  subtrahere,  sed  quantum  fieri  pos- 
set,  esse  versarique  nobiscum  velle^  ut  illud  omni  tem- 
pore  vere  et  proprie  dictum  videretur  (Proverb.  VIII, 
31.):  Deliciae  meae  esse  cum  filiis  hominum. 

CAPUT  VI, 

Quae  ex  vi  consecrationis  9  qvacque  ex  Concomitantia 
in  hoc  Sacramento  adsint,  ita  ut  Christus  totus  sub 
utraUbet  specie  coutineatur  §.  358  —  360.;  sub  cu- 
jusque  speciei  jmrte  tolum  ct  intcgrum  Chrislum 
csse  §,  361. 

§.  358.  .Tam  vero  hoc  loco  a  Pastoribus  explicandum 
cst,  non  soiain  verum  Christi  Corpus,  ct  quidquid  ad 


Dc  EiicharUtiae  fcjaoraiuciito.  Cap.  VI.  537 


veram  Corporis  rationem  pertinet,  veluti  ossa  et  nervos, 
se«l  etiam  totum  Christum  in  hoc  Sacramento  contineri. 
Docere  autem  oportet,  Christum  nomen  esseDei  et  ho- 
minis,  unius  scilicet  personae,  inquo  divina  ethumaua 
natura  conjimcta  sit,  quare  utramque  substantiam  et 
quae"utriusque  substantiae  consequentia  sunt,  divinitatem 
et  totam  humanam  naturam,  quae  ex  anima  et  omnibus 
eorporis  partibus  et  sanguine  etiam  constat,  complecti- 
tur,  quac  omnia  in  Sacramento  esse  credendum  est. 
IVam  cum  in  coelo  tota  humanitas  divinitati  in  una  per- 
sona  ct  hypostasi  conjuncta  sit,  nefas  est  snspicari, 
Corpus,  quod  in  Sacramento  inest,  ab  eadem  divinitate 
sejunctum  essei 

§.  359.  hi  quo  tamen  Pastores  animadvertant  ne- 
cesse  est,  non  oinnia  eadem  ratione  aut  virtute  in  hoc 
Sacramento  coritineri.  Quaedam  enim  sunt,  quae  ex  vi 
et  efhcientia  Consecrationis  in  Sacramento  esse  dicimus. 
Nain  cum  verba  illa  efficiant,  quidquid  significant,  id  esse 
in  Sacramento,  ex  vi  Sacramenti,  divinarum  rerum 
Scriptores  appellarunt,  quod  verborum  forma  exprimitur ; 
ita  si  contingeret ,  ut  aliquid  ab  aliis  rebus  omnino  se- 
junctum  esset,  id  solum,  quod  forma  significaret,  in  Sa- 
cramento  esse,  caetcra  non  item  esse,  docuerunt.  Quae- 
dam  vero  in  Sacramento  continentur,  quod  illis  rebus 
conjimcta  sint,  quae  fonna  exprimuntur.  Nam  cum 
fonna^  quae  ad  Panem  consecrandum  adhibetivr,  Corpus 
Domini  significet,  cum  dicitur:  Hoc  est  corpus  mcum; 
ipsum  Christi  Domini  Corpus  ex  vi  Sacramenti  in  Eu- 
charistia  erit.  At  quia  corpori  sanguis ,  anima  ct  divi- 
nitas,  conjungitur ,  haec  quoque  in  Sacramento  erunt 
omnia,  non  quidem  ex  Consecrationis  virtute,  scd  ut  oa, 
quae  corpori  conjuncta  sunt.  Atque  haec  ex  Concomi- 
tantia  in  Sacramento  esse,  dicuntur,  qua  rationc  totum 
Christum  in  Sacramento  esse,  perspicuum  est.  Si  enim 
duo  aliqua  inter  se  reipsa  conjungantur ,  ubi  unum  sit, 
ibi  alterum  etiam  esse  necesse  cst.  Sequitur  itaque, 
totum  Christum  usque  adeo  tam  in  Panis,  quam  in  Vini 
specie  contineri,  ut  quemadmodum  in  Panis  s|)ecie  non 
Corpus  modo,  sed  etiam  Sanguis  et  totus  Chnstus  vere 
inest,  sic  contra  in  Vini  specie  non  solum  Sanguis,  sed 
Corpus  et  totus  Christus  vere  insit. 

§.  360.  Scd  quanquam  haec  ita  se  habere,  omnibiis 
fidelibus  certum  et  pcrsuasissimum  esse  dcbct,  optimo 


538 


Catechismus  Roinanus. 


tamen  jure  fnstitutum  est ,  ut  separatim  duae  consecra- 
tiones  fierent.  Primo  enim,  ut  passio  Domini ,  in  qua 
Sanguis  a  Corpore  divisus  est,  magis  referatur,  cujus 
rei  causa  in  consecratione  sanguinem  efFusum  esse  me- 
minimus.  Deinde  maxime  consentaneum  fuit,  ut  quoniam 
Sacramento  ad  alendam  animam  utendum  nobis  erat, 
tanquam  cibus  et  potus  institueretur,  ex  quibus  perfectum 
corporis  alimentum  constare,  perspicuum  est. 

§.  361.  Neque  vero  illud  praetermittendum ,  non 
solum  in  utraque  specie,  sed  in  quavis  utriusque  speciei 
particula  totum  Christum  contineri.  Sic  enim  Augusti- 
nus  scriptum  reliquit:  Singuli  accipiunt  Christum  Domi- 
num,  et  in  singulis  portionibus  totus  est,  nec  per  sin- 
gulos  minuitur,  sed  integrum  se  praebet  in  singulis. 
Atque  id  praeterea  ex  Evangelistis  facile  colligi  potest. 
Neque  enim  credendum  «st,  singula  Panis  frustra  pro- 
pria  verborum  forma  a  Domino  consecrata  esse,  sed 
cadem  simul  omnem  Panem,  qui  ad  sacra  Mysteria  con- 
ficienda,  atque  Apostolis  distribuenda  satis  futurus  esset. 
Id  quod  de  Calice  factum  esse  apparet,  cum  ipse  dixit 
(Luc.  XXII,  17.)  :  Accipite  et  dicidite  inter  vos. 

C  A  P  U  T  VII. 

Transsubstantiationem  fieri  Panis  et  Vini  §,  36*2  —  364.; 
quo  pacto  ipsa  ftat  §,  365.  366, ;  quo  viodo  Christus 
sit  in  Sacramento  §.  367. 

§.  362.  Hactenus  quae  explicata  sunt  eo  pertinent, 
ut  ostendant  Pastores,  verum  Christi  Corpus  et  Sangui- 
nem  in  Eucharistiae  Sacramento  contineri.  Nunc  quod 
alterum  erat  propositum,  docebunt  etiam  Panis  et  Vini 
substantiam  in  Sacramento  post  consecrationem  non  re- 
manere.  Hoc  vero  quamvis  maximam  admirationem 
merito  liabere  possit,  tamen  cum  eo,  quod  prius  de- 
monstratum  est,  necessario  conjungitur.  Etenim  si  est 
verum  Cjiristi  Corpus  sub  Panis  et  Vini  specie  post 
consecrationem ;  omnino  necesse  est,  cum  ibi  antea 
non  esset,  hoc  vel  loci  mutatione,  vel  creatione,  vel 
alterius  rei  in  ipsum  conversione  factum  esse.  At  vero 
fieri  non  posse  constat,  ut  Corpus  Christi  in  Sacra- 
mento  sit,  quod  ex  uno  in  alium  locum  venerit.  Ita 
enim  fieret,  ut  a  coeli  sedibus  abesseti  quoniam  niliil 
movetur,  nisi  locum  deserat,  a  quo  movetur.  Creaii 


De  Eucharistiae  Sacraniento,  Cap.  VII.  63U 


>utem  Corpus  Chrlsti,  minus  credibile  est,  ac  ne  in 
•ogfitationem  quidem  eadere  hoc  potest.  Relinquitur 
xgo,  ut  in  Sacraniento  sit  Corpus  Doinini;  quod  Panis 
a  ipsuin  convertatur.  Quaro  nulla  Panis  substantia  re- 
naneat  necesse  est.  Hac  ratione  adducti  Patres  et 
Iajores  nostri,  in  Conciliis,  Lateranensi  niagno  et  Flo- 
entino ,  hujus  articuli  veritatcin  apertis  Dccretis  con- 
irmarunt :  a  Tridcntina  vcro  Synodo  cxplicatius  ita  de- 
nitnm  est  (§.  17*2  ):  Si  quis  dixerit,  in  sacrosancto 
.ucliaristiae  Sacramento  remanere  substantiani  Panis  et 
ini.  una  cum  Corpore  et  Sanguine  Douiini  nostri  Jesu 
-Jxristi .  anatlicma  sit. 

§.  363.  llaeo  vero  ex  testimoniis  Scripturarum  fa- 
ile  fuit  colligere:  primum,  quod  in  ejus  Sacramenti 
istitutione  ipse  Dominus  dixit :  IIoc  est  corpus  meum. 
ocis  enim  Hoc  ea  vis  est,  ut  omnem  rei  praesentis 
ubstantiain  demonstret.  Quod  si  Panis  substantia  re- 
laneret,  nullo  modo  vere  dici  videretur:  IIoc  est  cor- 
us  mrum.  Deinde  Christus  Dominus  apud  Johannera 
Joh.  VI,  52.  54.  56J :  Panis,  inquit,  quem  ego  dubo, 
hro  mea  est,  pro  mundt  vita ;  Panem  videlicet  Carnem 
iani  vocans.  Ac  paulo  post  subiecit:  Nisi  manducar 
eritis  Carnem  filii  kominis,  et  biberitis  ejus  Sanguinem, 
ou  //abebitis  ritam  in  cobis.  Etrursus:  Caro  mca  vere 
U  cibus ,  ct  Sanguis  meus  vere  est  potus.  Cum  ergo 
tm  claris  et  perspicuis  verbis  Carnem  suam  Panem  et 
ibum  verum,  Sanguinem  item  verum  Potum  nomina- 
erit,  satis  videtur  declarasse,  nullam  in  Sacramento 
ibstantiam  Panis  et  Vini  remanere. 

§.  364.  Atque  hanc  perpetuo  sanctonim  Patrura 
onsentientem  fuisse  doctrinam.  qui  cos  cvolverit  facile 
itelliget.  Divus  quidem  Ainbrosius  ita  scribit  (Lib.1V. 
e  iSacramcntis,  Cap.  IV.).  Tu  forte  dieis:  Meus  panis 
5t  usitatus:  sed  panis  iste,  panis  est  ante  verba  Sa- 
ramentorum :  ubi  accesserit  Consecratio ,  de  pane  fit 
aro  Christi.  Quod  quidem  ut  facilius  probare  posset, 
aria  deinde  aftert  exempla  ct  simiiitudiucs.  Aiibi  vero, 
uin  verba  illa  ( Psal.  CXXXIV,ti.)  interpretarctur : 
Omnja  quaecumque  Dominus  voluit,  fecit,  in  coelo  efc 
i  terra- :  Licet ,  inquit,  figura  Panis  et  Vini  videatur, 
ihil  tamen  aliud  quam  Caro  Christi  et  Sanguis  post 
onsecrationem  credendum  est.  Atque  eisdem  fere  ver- 
is  candem  sententiam  S.  HilaKus  exponens,  docuk, 


540 


C a  t  c c h  i a m  u s  Roinan  u s. 


quamvfs  extrinsceus  Panis  et  Vinum  videatur  ,  vere  tamcn 
Corpus  et  Sanguinem  Domini  esse.  Sed  moneant  Pa- 
stores  hoc  loco ,  mirandum  non  esse ,  si  post  conse- 
crationem,  Panis  etiam  vocetur.  Hoc  enim  nomine  Eu- 
charistia  appeltari  consuevit:  tum  quia  panis  speciem 
liabeat;  tum  quia  naturalem  alendi  et  nutriendi  corporis 
vim,  quae  panis  propria  est,  adlmc  retineat.  Eam  autem 
csse  Sacrarum  Literarum  consuetudinem ,  ut  res  ita  ap- 


Genesi  (XVIII,  2.)  dictum  est:  Tres  viros  Abrahae  ap- 
paruisse,  qui  tamen  tres  Angeli  erant.  Et  duo  illi ,  qui 
Apostolis,  adscendente  in  coelum  Christo  Domino,  appa- 
ruerunt,  cum  essent  Angeli ,  viri  dicuntur  (Act.  /,  10.^. 

§.  365.  Difficillima  est  omnino  hujus  Mysterii  ex- 
plicatio :  sed  tamen  conabuntur  Pastores  iis ,  qui  magis 
in  divinarum  rerum  cognitione  profecerunt:  (nam  qui 
adliuc  imbecilliores  sunt,  verendum  esset,  ne  rei  inagni- 
tudine  opprimerentur)  conabuntur,  inquam,  fcradere  hujus 
admirabiiis  conversionis  modum:  quae  ita  fit,  ut  tota 
Panis  substantia  divina  virtute  in  totam  Corporis  Christi 
substantiam ,  totaque  Vini  substantia  in  totam  Sanguinis 
Christi  substantiam ,  sine  ulla  Domini  nostri  mutatione, 
convertatur.  Neque  enim  Christus  aut  generatur,  aut 
mutatur,  aut  augescit,  sed  in  sua  substantia  totus  per- 
manet,  quod  mysterium  cum  D.  Ambrosius  (Lib.  IV. 
de  Sacram.  Cap.  £.)  deckraret,  Vides,  inquit,  quam 
operatorius  sit  sernio  Christi.  Si  ergo  tanta  vis  est  in 
sennone  Domini  Jesu,  ut  inciperent  esse  quae  non 
erant,  mundus  scilicet;  quanto  magis  operatorius  est, 
ut  sint  quae  erant,  ct  in  aliud  commutentur?  In  quam 
sententiam  alii  etiam  veteres  et  gravissimi  Patres  scri- 
ptum  reiiquerunt.  D.  quidem  Augustinus:  Fideliter  fa- 
temur,  ante  consecrationem  Panem  esse  et  Vinum,  quod 
natura  formavit :  post  consecrationem  vero  Carnem  Cliri- 
sti  et  Sanguinem,  quod  benedictio  consecravit.  Da- 
mascenus  ( Lib.  1 V.  de  orthod.  fide ,  Cap.  :  Cor- 
pus  secundum  veritatem  conjunctum  est  divinitati,  cor- 
pus  ex  sancta  Virgine:  non  quod  ipsum  corpus  assum- 
tum  de  coelo  descendat,  sed  quod  ipse  Panis  et  Vinum, 
in  Corpus  et  Sanguinem  Christi  transmutentur. 

§.  366.  Hujus  itaque  admirabiiis  conversio.  con- 
venienter  ct  proprie  a  sancta  catholica  Ecclesia  Trans- 
substantiatio  est  appellata,  qnemadmodum  sacra  Tri- 
dentina  Synodus  (§.  164.)  docuit :  Ut  cnim  generatio  na- 


De  Eucharistiac  Sacram.  Cap. VII. VIII.  541 


oralis,  quod  fornia  in  ca  mutatur,  rccte  et  proprie 
ransnu.tatio  dici  potest;  ita  etiam,  quoil  in  Sacramento 
tacharistiae ,  tota  unius  rei  substantia,  in  totam  alte- 
ius  rei  substautiam  transeat,  verbum  Transsubstantia- 
ionis  recte  et  sapicnter  a  Majoribus  nostris  inventum 
sst  Sed  ilhul  saepissime  a  Sanctls  Patribus  repetitum 
ideles  admoaendi  sunt ,  ne  curiosius  inquirant ,  quo 
>acto  ea  mutatio  fieri  possit.  Nec  enim  percipi  a  nobis 
jotest,  nec  in  naturalibus  mutationibus ,  aut  in  ipsa 
crum  creatione  ejus  rei  exemplum  aliquod  habemus. 
>  erum  quid  hoc  sit  fide  coguoscendum  est;  quo  modo 
iat  curiosius  non  inquirendum.  Non  minorem  vero  cautio- 
icm  Pastores  adhibeant  oportet,  in  eo  etiam  Mysterio  ex- 
dicando ,  quomodo  Christi  Domini  Corpus  vel  in  minima 
'anis  particula  totum  contineatiu* :  vix  enim  unquam  hujus- 
uodi  disputatioues  instituendae  erunt ;  sed  tamen,  qjmndo 
:hristiana  charitas  hoc  postulaverit,  primum  quidcm  me- 
niuerint,  fidelium  animos  illa  voce  praemunire  (Lue. 
\,  37..)  :  Xoji  erit  impassibile  apud  Deum  omne  verbunu 

§.  367.  Deinde  vero  doceant,  Christum  Dominum 
n  hoc  Sacramento,  ut  in  loco  non  esse.  Etenim  locus 
es  ipsas  conscquitur,  ut  magnitudine  aliqua  praedita 
;unt;  Christum  vero  Dominum  ea  ratione  in  Sacramento 
■sse  non  dicimus ,  ut  magnus  aut  parvus  est ,  quod 
td  quantitatem  pertinet,  sed  ut  substantia  est.  Sub- 
itantia  enim  Panis  in  Clnisti  substantiam,  non  in  magni- 
udinem  aut  quantitatem  convertitur.  Nemo  vero  du- 
dtat,  substantiam  aeque  in  parvo  atque  in  magno  spatio 
iontineri.  Nam  et  aeris  substantia,  totaque  ejus  natura 
»ic  in  parva,  ut  in  magna  aeris  parte,  itemque  tota 
iquae  natura  non  minus  in  urnula,  quam  in  flumine 
nsit  nccesse  est.  Cum  igitur  Panis  substantiae  Corpus 
Jomini  nostri  succedat,  fateri  oportet,  ad  eundem  plane 
nodum  in  Sacramento  esse,  quo  modo  panis  substantia 
inte  consecrationem.  Ea  vero,  utrum  sub  magrta  an 
mb  parva  quantitate  esset,  nihil  ad  rcm  omnino  per- 
inebat. 

C  A  P  U  T  VIII. 

Dc  aceidentibus ,  guae  sinc  subiccto  rcmancnt  §.  3(;S.  \ 
cur  sub  specie  Panis  et  Vwi  hoe  Sacramentum  in- 
stitutum  §.  3G9. 

§.  368.  Tertium  restat,  quod  in  hoc  Sacramento 
naximum  atque  admirabile  videatur:  quod  quidcm .  jam 


543 


Caiechismus  Romanus. 


duobus  aliis  explicatis,  facilius  a  Pastoribus  tractari 
posse  existimandum  est ,  Panis  videlicet  et  Vini  speciea 
in  hoc  Sacramento  sine  aliqua  re  subjecta  constara 
Nam  cum  antea  demonstratum  sit,  Corpus  Domini  e1 
Sanguinem  vCre  in  Sacramento  esse ,  ita  ut  nulla  am> 
plius  subsit  Panis  et  Vini  substantia ,  quoniam  ea  acci- 
dentia  Christi  Corpori  et  Sanguini  inhaerere  non  possunt, 
relinquitur  ?  ut  supra  omnem  naturae  ordinem,  ipsa  se, 
nulla  alia  re  nisa^  sustentent  Haec  perpetua  et  coi> 
stans  fuit  catholicae  Ecclesiae  doctrina,  quae  etiam  fa- 
cile  eorum  testimoniorum  autoritate  confirmari  poterit, 
quibus  antea  planum  factum  est,  mdlam  residere  in  Eu- 
cliaristia  Panis  aut  Vini  substantiam. 

§.  369.  Sed  nihil  magis  fidelium  pietati  convenit, 
quam,  omissis  subtiliOribus  quaestionibus ,  hujus  admi- 
rabii&  Sacramenti  majestatem  venerari  et  colere,  ao 
deinde  in  eo  summam  Dei  providentiam  suspicere,  quod 
sacrosancta  Mjsteria  sub  Panis  et  Vini  specie  adminl- 
stranda  instituerit  Nam  cum  a  communi  hominum  na- 
tura  maxime  abhorreat,  humanae  camis  esca  aut  san- 
guinis  potione  vesci,  sapientissime  fecit,  ut  sanctissimum 
Corpus  et  Sanguis  sub  earum  rerum  specie,  panis,  in- 
quam,  et  vjni,  nobis  administraretur,  quorum  quotidiano 
et  communi  alimento  maxime  delectamur  Adjunctae 
vero  etiam  sunt  duae  illae  utilitates,  quarum  prima  est, 
quod  ab  infidefium  calumniis  liberati  sumus,  quas  facile 
efFugere  non  possemus,  si  Dominum  sub  propria  specie 
comedere  videremur;  altera  est,  quod  dum  Corpus  et 
Sanguinem  Domini  ita  sumimus,  ut  tamen  quod  vere  fit, 
sensibus  percipi  non  possit,  hoc  ad  fidem  in  animis  no- 
stris  augendam  plurimum  valet.  Quae  fides,  ut  Sancti 
Gregorii  (Uom,  XXV L  super  Evang»)  sententia  pervul- 
gatum  est ,  ibi  non  habet  meritum ,  ubi  humana  ratio 
praebet  experimentum.  Haec  autem  quae  hactenus  ex- 
posita  sunt,  non  nisi  magna  adhibita  cautione,  pro  au- 
dientium  captu  et  temporum  necessitate  explicanda  erunt. 

C  A  P  U  T  IX. 

De  hvjus  Sacramenti  effectu  ac  multipUci  fructu 
§.  370  -  376. 

§.  370.  Vertim  quae  de  hujus  Sacramenti  admi- 
rabili  virtute  et  fructibus  dici  possunt,  nullum  esse  ge- 


De  Eucharistiao  Sacramento.  Cag.IX.  543 


nus  fidrlinm  cxistimandum  est,  ad  quo9  earum  rernm 
cognitio  dod  piTtineat,  quibus  maxime  necessaria  videri 
non  debeat  Ui  enim  Eucharistiae  utilitatem  fideles  in- 
telligant,  ob  eam  potissimum  causam,  quae  de  hoc  Sa- 
cramento  tam  multis  verbis  disserunt,  co^noscenda  sunt. 
Sed  quoniam  immensae  ejus  utilitates  et  fructus  nulla 
oratione  explicari  possunt,  unus  aut  alter  locus  a  Pa- 
storibus  tractandus  erit.  ut  ostendant.  quanta  in  sacro- 
sanctis  iffis  Mysteriis,  bonorum  omnium  copia  et  aftlu- 
entia  inclusa  sit.  IIoc  vero  aliqua  ex  parte  ita  asse- 
quentur.  si  omnium  Sacramentorum  vi  atque  natura  pa- 
tefacta,  Eucbaristiam  fbnti,  caetera  rivulis  comparaverink 
Vere  enim  ac  necessario  fons  omnium  gratiarum  dicenda 
est,  cum  fontem  ipsum  coelestium  charismatum  et  do- 
norum,  omniemque  Sacramentorum  autorem,  Cliristum 
Dominum .  ndmirabili  modo  in  se  contineat,  a  quo,  tan- 
quam  a  fonte,  ad  alia  Sacramenta,  quidquid  boni  et 
perfectionis  habent,  derivatur.  Ex  hoc  igitur,  divinae 
gratiae  amplissima  munera,  quae  nobis  hoc  Sacramento 
iinpertiuntur,  facile  colligi  poterunt. 

§.  371.  Commode  etiam  fieri  videbitur,  si  Panis  et 
Vini  natuia.  quae  hujus  Sacramenti  symbola  sunt,  per- 
pendatur.  Nam  quos  usus  corpori  Panis  et  Vinum  aftert, 
cos  omnes  animae  saluti  et  jucunditati ,  ac  meliori  qui- 
dem  ac  perfectiori  ratioue,  Eucharistiae  Sacramentum 
praebet  Neque  enim  hoc  Sacramentum  in  substantiam 
nostram,  ut  panis  et  vinum,  mutatur,  sed  nos  quodam- 
modo  in  ejus  naturam  convertimur,  ut  recte  illud  d.  Au- 
gustini  (Confess.  VII.  10.J  ad  hunc  locum  transferri 
possit:  Cibus  sum  grandium,  cresce  et  manducabis  me, 
nec  tu  me  nratabis  in  te,  sicut  cibum  carnis  tuae,  sed 
tu  mutaberis  in  me.  Quod  si  gratia  et  veritas  pgr  Je- 
sum  Christum  faeta  est,  in  animam  quoque  infloat  est 
necesse,  cum  eum  pure  et  sancte  accipit.  qui  de  seipso 
dixit  ( Joh.  VI,  55.):  Qui  mandueat  meam  Curnem  et 
bibit  meum  Sanguinem.  in  me  manet  et  cgo  in  Ulo,  Nara 
qui  pietatis  et  religionis  studio  affecti,  hoc  Sacramentum 
sumunt,  nemini  dubium  esse  debet,  quin  ita  filium  Dei 
in  se  admittant,  ut  ejus  corpori  tanquam  viva  membra 
inserantur ,  siquidem  scriptum  est  (Joh.  VI.  52.  5&J ; 
Qui  munducat  me,  et  ipse  vieet  propter  mc.  Item:  Pa- 
nis,  (juem  cgo  dabo,  Caro  mea  est,  pro  vntudi  rita. 
Quera  locum  Cyrillus  ( Lib.  IV.  in  Johan.  Cap.  V2.), 


544 


Caiechismus  Romanus. 


dum  interpretaretur,  inquit:  Dei  verbum  unien9  seipsum 
propriae  carni,  fecit  ipsam  vivificativam.  Eum  ergo  de- 
cebat  miro  quodam  modo  uniri  corporibus  per  sacram 
ejus  Carnem  et  pretiosum  Sanguinem,  quem  accipimus 
in  benedictione  vivificativa  in  Pane  et  Vino. 

g.  372.  Verum  quod  dicitur  9  Eucharistia  gratiam 
tribui,  Pastores  admoneant  #oportet,  ita  intelligendum 
non  esse,  perinde  ac  necesse  non  sit,  ut  qui  reipsa  hoc 
Sacramentum  utiliter  percepturus  est,  gratiam  antea  ad- 
eptus  fuerit.  Constat  enim,  quemadmodum  mortuis  cor- 
poribus  naturale  alimentum  nihil  prodest^  ita  etiam  ani- 
mae,  quae  spiritu  non  vivit,  sacra  Mysteria  non  prodesse. 
Ac  propterea  Panis  et  Vini  speciem  habent,  ut  signifi- 
cetur,  non  quidem  revocandae  ad  vitam  animae,  sed  in 
vita  conservandae  causa  instituta  esse.  Vemm  hoc  ideo 
dictum  est,  quoniam  prima  etiam  gratia,  qua  omnes 
praeditos  esse  oportet,  antequam  sacram  Eucharistiam 
ore  contingere  audeant,  ne  judicium  sibi  manducent  et 
bibant,  nemini  tribuitur,  nisi  hoc  ipsum  Sacramentum 
desiderio  et  voto  percipiant.  Est  enim  omnium  Sacra-» 
mentorum  finis  et  ecclesiasticae  unitatis  ac  conjunctio- 
nis  symbolum ,  neque  extra  Ecclesiam  consequi  gratiam 
ullus  potest.  Deinde  quoniam  uti  corpus  cibo  naturali 
non  conservatur  modo,  sed  etiam  augetur,  gustusque 
novam  quotidie  ex  eo  voluptatem  et  suavitatem  percipit, 
ita  etiam  sacrae  Eucharistiae  cibus,  non  solum  aniniam 
sustentat,  sed  vires  illi  addit  efficitque,  ut  spiritus  divi- 
narum  rerum  delectatione  magis  ac  magis  commoveatur, 
ob  eam  causam  fit,  ut  gratiam  hoc  Sacramento  tribui 
recte  et  verissime  dicatur.  Jure  enim  Mannae  compa- 
rari  potest,  ex  quo  omnis  saporis  suavitas  percipiebatur. 

§.  373.  Remitti  vero  Eucharistia  et  condonari  le- 
viora  peccata,  quae  venialia  dici  solent,  non  est  quod 
dubitari  debeat.  Quidquid  enim  cupiditatis  ardore  anima 
amisit,  dum  levi  aliqua  in  re  parum  offendit,  totum  id 
Eucharistia ,  eas  ipsas  minores  culpas  abstergens ,  resti- 
tuit ,  quemadmoduin  etiam ,  ncque  enim  a  proposita  si- 
militudine  discedendum  videtur,  quod  innati  caloris  vi 
quotidie  detrahitur  ac  deperit,  paulatim  addi  et  reiici 
naturali  alimento  sentimus.  Qunre  merito  a  d.  Ambro- 
sio  (Lib.  IV.  de  Sacram.  Cap.  6.  Lib.  V.  Cap.  4.)  de 
hoc  coelesti  Sacramento  dictum  est:  Iste  panis  quoti- 
dianus   sumitur  in  remcdium   quotidianae  infirmitatis. 


Dc  Eucharistiae  Sacramento.  Cap.IX.  545 

Veram  baec  de  ns  peccatis  intelfigenda  sunt,  quonun 
sensu  et  delectatione  animus  non  permbvetur. 

:')T4.  Illa  praeterea  in  sacris  Mvsteriis  vis  est, 
ut  110 s  a  crimioibas  puros  et  integros,  atque  a  tentatio- 
imm  impetn  meommes  servet,  ac  tanquam  coelesti  me- 
dicamento  animam  praeparet ,  ne  aficujas  mortiferae 
perturbationis  veneno  facile  infiei  ac  corrumpi  queat. 
Atcjue  ob  eam  etiam  causam,  ut  testatur  d.  Cyprianus 
(IJb.  /.  Epist.  2.  ad  Cornel.).  cum  olim  a  tyrannis  fiile- 
les  ad  tonnenta  et  caedem  prorter  christiani  nominis 
confessionem  vulgo  raperentur.  ne  illi  forte  dolorum 
acerbitate  victi  in  salutari  certamine  deficerent.  vetus 
in  Ecclesia  catholica  mos  fuit.  ut  eis  ab  Episcopis  do- 
minici  Corporis  et  Sanguinis  Sacramenta  praeberentur. 
Sed  carnis  etiam  libidinem  cohibet  ac  reprimit.  Dum 
enim  charitatis  igne  aniinos  magis  incendit,  concupiscen- 
tiae  ardorem  restringuat  necesse  est. 

§.  oT.j.  Postremo ,  ut  uno  verbo  omnes  hnjas  Sa- 
cramcnti  utilitates  et  beneficia  comprehendantur ,  dicen- 
dum  est,  sacrae  Eucharistiae  sammam  vim  esse  ad 
aeternam  gloriam  comparandam.  Scripium  est  enim 
(Jok.  VI.  55.,) :  Qui  manducat  mcam  Carncm  et  bibit 
meum  Savguincm,  habet  rilam  acicrnam.  ct  ego  resusci- 
tabo  eum  in  norissimo  dic.  Hujus  videlicet  Sacramenti 
gratia  fideles.  dum  lianc  vitam  degnnt,  sinnma  conscien- 
tiae  pace  et  tranquillitate  perfruuntur,  deinde  ejus  vir- 
tute  recreati,  non  secue  atque  Elias,  qui  sub  cineritii 
panis  fortitudine  ambulavit  usque  ad  montein  Dei  Horeb 
(?)  Hcgg.XiX.  6.  S.) .  cum  ex  vita  emigrandj  tempns 
i  advenit.  ad  aeternam  gloriam  et  beatitudinem  adscendunt. 

§.  370.    Haec  omnia  a  Pastoribus  latissime  expli- 
i  cabuntur.  si  vel  d.  Johannis  Gap.YI»,  m  quo  multipfices 
bujus  Sacramenti  effectns  aperiuntur,  tractandum  sumpse- 
nrmt;  vel  admiranda  Christi  Domini  facta  percurrentcs, 
ostenderint,  cum  eos  jure  ac  inerito  beatissimos  fuisse 
existimamus,   in  quorum  tecta  mortalis  receptus  est, 
vel  qui  illius  vestis  aut  fnnbriae  tactu  sanitatem  recu- 
pcrarunt.  multo  nos  beatiores  et  feliciores  esse,  in  quo- 
rum  animam  immortali  gloria  praeditus  ingredi  non  gra* 
vetur,  ut  ejus  vulnera  sanet  omnia,  eamque  amplissimis 
muneribus  ornatam  sibi  conjungat. 

35 


546 


Catechismus  Romanus. 


C  A  P  U  T  X. 

De  tripHei  rdtione  sumendi  Sacramenti  hnjns  §.  377; 
de  neeessaxia  animi  et  corporis  praeparatione 
§.  378  —  381. 

§.  377.  Vemm  docendum  est ,  a  quibus  ingentes 
illi  sacrae  Eucharistiae  fructus,  qui  modo  commemorati 
sunt,  percipi  possint,  ucque  unam  tantum  esse  commu- 
nicandi  rationem,  ut  ffdelis  populus  discat,  meiiora  cha- 
rismata  aemulari.  Recte  igitur  et  sapienter  Majores 
nostri,  ut  iii  Tridentina  Synodo  (§.  Tl 68  sqq.)  legimud 
tres  hujus  Sacramenti  sumendi  rationcs  distinxerunt. 
Alii  enim  Sacramcntum  tantum  accipiunt,  ut  peccatores, 
qui  sacra  Mysteria  impuro  ore  et  corde  accipere  non 
verentur,  quos  Apostolus  ait  (l  Cor.  XI ,  29.)  ,  indigne 
mandncare  et  bihere  Corpus  Domini.  De  his  d.  Augu- 
(stiiius  (Tract.  XXVl.in  Joif.)  ita  scribit;  Qui  non  ma- 
jiet  in  Christo  et  in  qno  non  nianet  Christus.  procul 
dubio  non  manducat  spiritualiter  ejus  Carnem,,  licet  car- 
naliter  et  visibiliter  premat  dcntibus  Sacramenta  Corporis 
et  Sanguiuis.  Qui  itaque  hoc  modo  affecti,  sacra  My- 
steria  acc  pumt,  non  solum  ex  his  lmllum  capiunt 
fructum,  sed ,  ipso  Apostolo  teste,  judicium  sibi  man- 
ducant  et  bibunt.  Alii  vero  spiritu  tantummodo  Eucha- 
ristiam  sumere  dicuntur:  ii  sunt,  qui  desiderio  et  voto 
propositum  coelestem  illum  Panem  comedunt,  fide  viva 
incensi,  quaeper  dilecUonemopefatur  (Gal.V,6.),  exquo, 
«i  non  omnes ,  mnximos  certe  utilitatis  fructus  consequun- 
tur.  Alii  denique  sunt ,  qui  sacramento  et  spiritu  sacram 
Eucharistiam  percipiunt:  qui,  cum  ex  Apostoli  docfrina 
( I  Cor.  XI,  28.)  prius  se  probareriuf.  acveste  nuptiali  or- 
liati  ad  divinam  hanc  mensam  accesserint,  ex  Eucharistia 
capiunt  uberrimos  illos,  quos  antea  diximus,  fructus. 
Quare  pcrspieuum  est,  eos  se  maximis  et  coelestibus  bo- 
nis  privare,  qui,  cr.m  ad  Corporis  Domini  Sacramentum 
etiam  sumcndum  parati  csse  possint,  satis  habent  spi- 
ritu  tantum  sacram  Commumonem  accipcre. 

§.  378.  Sed  jam  docendum  est ,  qua  ratione  prac- 
paratos  fidelimn  animos  esse  oporteat,  antequam  ad 
sacramentalem  Eucharistiae  perceptionem  veniant.  Ac 
primum  quidem  ,  utpateat  ,  eam  praeparationem  maxime 
necessariam  esse,  Salvatoris  nostri  exemplum  propo- 


i)c  Eucbaristiae  Saarariieuto.  Cap.  X.  547 


nendura  est  Nam  antequamApostolis  nretiosi  Corporis  et 
Sangiiinis  sui  Sacrafuenta  daret.  quamvis  jtim  mundi  essent, 
pedes  cnrum  /tirit*  (Joh.  XIII.  10.),  ut  dedararet  omncm 
diligentiara  adhibendam  esse,  ne  quid  nobis  ad  summam 
animi  integritateffl  et ainnocentiam  desit,  cum  sacraMy- 
steria  percepturi  suiflus.  Deinde  vero  fideles  intelligant, 
quemadmodum,  si  optime  aflecto  et  praeparato  animo 
Eucharistiatn  aliquis  sumat,  amplissimis  eoelestis  gratiae 
muneribvs  ornatur,  ita  contra,  si  imparatus  aecipiat, 
non  soJum  nihil  comraodi,  sed  maxima  etiam  incommoda 
et  detrimenta  Qiim  aeeipere.  Optimis  eniin  rebus.  et 
maxime  salutaribus  hoc  proprium  est,  ut  si  in  tempore 
iis  utamur,  vehementer  prosmt:  sin  alieno  tempore  ad- 
kibeantur,  perniciem  et  exitium  afferant  Quare  rairan- 
dum  non  est .  ingentia  quoque  et  prneclarissima  Dei 
donn  .  cum  bene  constituto  animo  accipiuntur,  ad  coe- 
lestem  gloriam  consequendam,  maximo  nobis  adjmnento 
rs.>c .  at  vero j  cum  iis  nos  ipsos  iudignos  praebemus, 
sempiternam  mortera  aiierre.  Jd  vero  arcae  Domini 
exeraplo  comprobatur.  Arca  enim  foederis,  qua  nibil 
Uraestantius  Isracliticus  popuhis  habuit ,  cui  etiam  per 
istam  maxima  et  innumerabilia  beneficia  Dpminus  tri- 
kperat,  a  Philistaeis  ablata  (l  llcytj.  W  6.)  .  summarn  illis 
nestein  et  calaraitatem  cum  aeterno  decore  conjunctam 
unportavit.  Sic  etiam  cibi.  qui  ore  accepti,  in  stomachuin 
bei.e  aneetum  iiiabuntur.  corpora  alunt  et  sustentant, 
qui  vero  in  stomacbum  vitiosis  bumoribus  plenura  infundi 
solent.  graves  morbos  efticiunt 

§.  o79.    Priinam  itaque  illam  pracparationem  fideles 
jadhibeant,  ut  disccrnant  mensam  a  mensa.  banc  sacrain 
ab  aliis  profanis.  coelestem  bunc  panem  a  communi. 
Atque  iioe  tit .  cum  certo  credinius  praesens  esse  verum 
Corpus  et  Sanguinera  Doniini.  quem  in  coelo  Angeli 
•adorant,  ad  cujus  nutum  columnae  coeii  contremiscunt 
ct  pavent  (Job.XXVI,  11») 9  cujus  gloria  pienum  est 
coclum  ct  tcrra  (Jes.  VI.  1.  &J«    lloc  nimirum  est  diju- 
divare  Corpus  Domini,  quod  Apostolus  adraonuit  (i  (  or. 
XI.  *2SK) ,  cujus  taraen  SVlysterii  magnitudinem  vene- 
rari  potius  oportet.  quam  in  disputationibus ,  ejus  ve- 
ritatem  curiosius  perquirere.    Altera  vero  illa  praepa- 
ratio  maxirae  necessaria  est,  ut  unusquisque  a  se  ipso 
quaerat,  num  pacem  cum  aliis  babeat.  num  proximos 
vere  atque  e\  animo  diligat.    *S7  ergo  o/fcrs  iwmus  tuitm 

35  ' 


618 


Catcchismus  Romanus. 


ad  altare,  ct  ibi  recordatus  fueris,  quia  frater  iuus 
habet  aliquid  adversum  te,  relinque  ibi  muniis  tuum  antc 
aJtare  et  vade  prius  rcconciliari  fratm  tuo  9  et  tunc  ve- 
niens ,  offercs  munus  tuum  (MaUh.  V,  23.  %£.).  Deinde 
conscientiam  nostram  scrutari  difigenter  debemus,  ne 
forte  exitiali  aliquo  peccato  contaminati  simus,  cujus 
pocnitere  necesse  sit,  ut  prius  contritionis  et  confessio- 
nis  medicamento  illud  eluatur.  Definitum  est  enim  a 
S.  Tridentina  Synodo  (§.167.181.),  nemini  licere^  quem 
mortalis  peceati  conscientia  stimulet,  si  Sacerdotis  fa- 
cultas  data  sit,  antequam  se  sacrameutali  Confessione 
purgarit,  quantumvis  sibi  contritus  esse  videatur,  sa- 
cram  Eucharistiam  accipere. 

§.  380.  Praeterea  taciti  cum  animis  nostris  cogt- 
temus,  quam  indigni  simus,  quibus  divinum  hoc  bene- 
ficium  a  Domino  tribuatur.  Quare  illud  Centurionis 
(Matth.  VIII,  S.) ,  de  quo  idem  ipse  Salvator  testatus 
est,  se  non  invenisse  tantam  fidem  in  Israel,  ex  animo 
dicendum  est:  Domine ,  non  sv?n  dignus.  vt  intres  sui 
tectum  meum.  Exquiramus  etiam  a  nobis  ipsis  .  an  illud 
Petri  usurpare  nobis  liceat  ( Jok.  XXI,  :  Dominel 
tu  scis.  qui  amo  tc.  Merninisse  enim  oportet,  eum  qui 
sine  veste  nuptiali  in  Domini  convivio  accubuerat,  in 
tenebrosum  carcerem  conjectum ,  sempiternis  poenis  ad- 
dictum  fuisse  (Matth.  XXII,  11  sqq.). 

§.  381.  Neque  vero  animi  solum,  sed  etiam  cor- 
poris  praeparatione  opus  est.  Nam  jejuni  ad  sacram 
mensam  accedere  debemus,  ita,  ut  saitem  a  dimidia 
antecedentis  diei  nocte,  usque  au  illud  temporis  punctum, 
quo  Eucharistiam  accipimus ,  nihil  omnino  comederimus 
aut  biberimus.  Postulat  etiam  tanti  Sacramenti  dignitas, 
ut  qui  matrimonio  juncti  sunt,  aliquot  dies  a  concubitu 
uxorum  abstineant,  Davidis  exemplo  admoniti,  qui,  cum 
Panes  propositienis  a  Sacerdote  accepturus  esset,  pu- 
rum  se  et  pueros  suos  ab  uxorum  consuetudine  tres 
dies  esse  professus  est  (Wlcgg.XXI,  5.  6.).  Haec  fere 
sunt,  quae  maxime  observari  a  fidelibus  oportet,  ut  se 
ad  sacra  Mysteria  utiliter  accipienda  antea  parent.  Reli- 
qua  enim,  quae  hac  in  re  providenda  esse  videantur,  ad 
haec  ipsa  capita  facile  redigi  poterunt. 


De  Eucliaristiac  Sacrainento.  Cap.  XI.  549 


C  A  P  U  T  XI 

Eucharistiae  qvando  et  qvolies  svmenda  §.  382  —  385 ; 
gtribus  ea  administranda  sit  §.  38(> ;  de  comtnuni- 
candi  ritu  sub  una  vel  utraque  speeie  §.  387.  388. 

§.  38*2.  Sed  ne  forte  aliqui  segniores  ad  hoc  Sa- 
cramentum  percipiendum  reddantur,  quod  tantam  prae- 
parationem  adhibere  grave  admodum  et  difficile  ducant, 
fideles  saepe  admonendi  sunt ,  omnibus  eam  logem  pro- 
positam  esse,  ut  sacram  Eucharistiam  accipiant.  Prae- 
terea  constitutum  est  ab  Ecclesia,  ut  qui  semel  saltem 
singulis  in  Fascha  non  communicaverit ,  ab  Ecclesia 
arceatur.  Neque  tamen  fideles  lioc  satis  liabeant,  se 
hujus  Decreti  autoritati  obtemperantes  semel  tantummodo 
Corpns  Doinini  quetannis  accipere ;  verum  saepius  ite- 
randam  Eucliaristiae  communionem  existiment.  Utrum 
autcin  singulis  mensibus  vel  hebdomadis  vel  diebus  id 
inagis  expediat,  certa  omuibus  regula  praescribi  non 
potest ;  verumtamen  illa  est  S.  Augustini  ( de  verbis 
Domini,  Senv.  XXI.)  norma  certissirna :  Sic  vive,  ut 
quotidie  possis  sumere.  Quare  Parochi  partes  erunt, 
iidcles  crebro  adhortari  ?  ut  quemadinodum  corpori  in 
singulos  dies  alimentum  subministrare  necessarium  pu- 
tant,  ita  etiam  quotidie  hoc  Sacramento  alendae  et  nu- 
triendae  animae  curam  non  abjiciant.  Neque  enim  minus 
spirituali  cibo  animam ,  quam  uaturali  corpus,  indigere 
perspicuum  est. 

§.  383.  Vchementer  autem  proderit,  hoc  loco  re- 
peterc  maxima  illa  et  divina  beneficia,  quae,  ut  antea 
demonstratum  est,  ex  Eucharistiae  sacramentaU  com- 
munione  consequimur.  IUa  etiam  figura  erit  addenda, 
cum  singulis  diebus  corporis  vires  manna  reficere  opor- 
tebat  (  Exod.  X  VI.,  i.)  :  itemque  sanctoruni  Patrum  auto- 
ritates,  quae  frequentem  hujus  Sacrainenti  perceptionem 
magnopere  commendant.  Neque  enim  unius  Sancti  Patris 
Augustmi  (Scrm.  XVIII.de  verbis  Domini)  ea  fuit  senten- 
tia:  Quotidie  peccas,  quotidie  sume ;  sed  si  quis  diligenter 
attenderit,  eundem  omnium  Patrum,  qui  de  hac  re 
scripserunt ,  sensum  fuisse  facile  comperiet. 

§.  384.  Ac  tempus  quidem  olim  fuisse,  cum  fideles 
quotidie  Eucharistiain  accij)ercnt.  ex  Apostolorum  Actis 
(Cup.II.)  intelligimus.  Omncs  eniin,  qui  tuuc  christianam 


550 


Catcchism u s  R o ui a n u s. 


f.dem  profitebantur.  vera  et  sincera  charitate  ita  ardebant, 
ut  cum  sine  intermissione  orationibus  et  aliis  pietatis 
officiis  vacarent,  quotidie  ad  sacra  Dominici  Corporis 
Mysteria  sumenda  parati  invenirentur.  Eam  postea  con- 
siietudinem,  quae  intermitti  videbatur,  Anacletus  sanctis- 
simus  Martyr  et  Pontifex ,  aliqua  ex  parte  renovavit : 
praccepit  enim  ( Ep.%.)  .  utMinistri,  qui  Missae  Sacrificio 
interessent ,  communiearent ,  quod  ab  Apostolis  consti- 
tutum  esse  affirmaret. 

§.  385.  Diu  etiam  in  Ecclesia  ille  mos  fuit,  ut  Sa- 
cerdos,  peracto  Sacrificio,  cuni  Eucharistiam  sumpsis- 
set ,  ad  populum  qui  aderat ,  conversus ,  his  verbis  ad 
sacram  mensam  fideles  invitaret:  Venite  fratres  ad 
Communionem.  Tunc  qui  parati  erant  summa  cum 
religione  sacrosancta  Mysteria  sumebant.  Sed  cum  de- 
inde  charitas  et  pietatis  studium  adeo  refrixisset,  ut  raro 
admodum  ad  Communionem  fideles  accederent;  sancitum 
est  a  Fabiano  Poiitifice  ( Ep.  3.)  ,  ut  ter  quotannis,  Natali 
Domini  et  Resurrectione  et  Pentecoste,  omues  Euchari- 
stiam  sumcrent:  id  quod  postea  a  multis  Conciliis,  prae- 
sertim  vero  ab  Agathensi  primo,  confirmatum  cst.  Ad 
extremum,  cum  eo  res  adducta  esset,  ut  non  modo 
sancta  illa  et  salutaris  perceptio  no.-.  servaretur,  sed  in 
plures  etiam  annos  sacrae  Eucharistiae  communio  dif- 
ferretur ;  decretum  est  in  Lateranensi  Concilio ,  ut  semel 
ad  minus  singulis  annis  in  Pascha  fideles  oinnes  sacrum 
Domini  Corpus  acciperent:  qui  vero  id  facere  neglexis- 
sent.  Ecclesiae  aditu  prohiberentur. 

§.  38().  Veram  quamvis  haec  lex ,  Dei  et  Ecclesiae 
autoritate  sancita,  ad  omnes  fideles  pertineat ;  docendum 
cst  tamen  eos  excipi,  qui  nondum  rationis  usum.  propter 
actatis  imbecillitatem ,  habent.  Hic  enim  neque  Sacram 
Eucharistiam  a  profano  et  communi  pane  sciunt  discer- 
nere ,  neque  ad  eam  accipiendam  f)ietatem  animi  et 
reiigionera  afferre  possunt.  Atque  id  etiam  a  Christi 
Domini  institutione  alienissimum  yidetur ,  inquit  enim : 
Accipite  et  commedite.  Infantes  autem  idoneos  non  esse, 
qui  accipiant  et  commcdant ,  satis  constat.  Vetus  qui- 
dem  fuit  in  quibusdam  locis  consuetudo ,  ut  infantibus 
ctiam  sacratn  Eucharistiani  pracberent ;  sed  tamen  tum 
ob  eas  causas.  quae  ante  dictae  sunt,  tum  ob  alias, 
christianae  pietati  maxime  consentaneas ,  jamdiu  ejus- 
dem  Ecclesiae  autoritate  id  fieri  desiit.  Qua  vcro  aetate 


De  Eucliaristiae  8acramonto.  Cap.XI.  o5J 

pucris  sacxa  Mysteria  danda  sint,  nemo  melius  consti- 
tuere  poterit,  quam  pater  et  Sacerdos,  cui  illi  confiten- 
tur  peccata.  Ad  Ulos  enim  pertinet,  explorare  et  a 
pueris  percontari,  an  hujus  admirabilis  Sacramenti  cogni- 
tionem  aliquam  acccpcrint  ct  gustum  habeant.  Amen- 
tibus  praeterea,  qui  tunc  a  pietatis  sen.su  alieni  sunt 
Sacramenta  dare  minime  oportet:  quamvis,  si  antequara 
in  insaniam  iticiderint,  piam  et  religiosam  animi  voJun- 
tatem  prae  sc  tulerint,  licebit  eis  in  fine  vitae,  ex  Concilii 
Carthaginensis  (IV.)  Decreto  Eucharistiam  administrare, 
modo  vomitionis  vel  alterius  indignitatis  et  incommodi 
periculum  nuHum  timendum  sit. 

§.  387.  Quod  vero  ad  communicandi  ritura  pettinet, 
loccant  Paroclii ,  S.  Ecclesiae  le^e  interdictum  esse ,  ne 
plis  sine  ipsius  Ecclesiae  autoritate.  praeter  Sacerdotcs, 
Qorpiis  Domini  in  sacrificio  conficientes ,  sub  ntraquo 
«peeie  sacram  Encharistiara  sumat.  Nam  ut  a  Triden- 
ina  Synodo  (§.  290)  explicatum  est,  quamvis  Christus 
)ominus  in  nltima  Coena  altisshnum  hoc  Sacramentum 
n  Panis  et  Vini  speciebus  instituerit  et  Apostolis  tradi- 
lerit,  ex  eo  tamen  non  efficitur,  lianc  legem  a  Domino 
palvatore  constitutara  esse,  ut  omnibus  fidelibus  sacra 
kfysteria  sub  utraque  specie  administranda  sint.  Etenim 
dem  Dominus  noster,  cum  de  lioc  Saeramento  loquere- 
ur,  alterins  tantnm  spcciei  saepius  raeminit;  ut  cuni 
nquit:  Si  qvis  manducaverit  cx  hee  Pane,  viret  in  aelcr- 
tum;  et :  ]Janis  quem  ego  dabo ,  caro  mca  cst,  pro 
nuudi  vila ;  et :  Qui  manducat  Itunc  Pancm,  vicct  iu 
ictcmum  (Joh.  VL  52.  59.J. 

§.  388.  Multis  vero  et  iis  qnidcm  gravissimis  ratio- 
libus  adductam  esse  Ecclesiara  patet.  ut  hanc  potissi- 
num  sub  altera  specie  communieandi  consiietndinem 
1011  solnm  approbaret,  sed  etiam  Decreti  autoritate  fir- 
naret.  Primum  enim  maxime  cavendum  erat,  neSanguis 
Jomini  in  terram  fnnderetnr,  quod  quidem  facile  vitari 
fosse  non  videbatur,  si  in  magna  populi  multitudine 
mm  niinistrare  oportuisset.  Praeterea,  cura  saera  Eu- 
diaristia  aegrotis  praesto  essc  debeat,  magnopere  timen- 
lum  erat,  ne  si  diutius  Vini  species  asservaretur  coa- 
esceret.  Permulti  praeterea  sunt,  qui  vini  saporein, 
ic  ne  odorem  quidem,  perferre  ulJo  inodo  possint.  Quare 
ie,  quod  spiritualis  salutis  causa  dandum  est*  corporis 
valctudini  noceret,  prudcntissimc  sancituin  cst  abEcclesia, 


552 


Catechismus  Romamis. 


itt  Panis  tantummodo  speciem  fideles  acciperent.  Acce- 
dit  ad  alias  rationes ,  quod  in  pluribus  provinciis  summa 
vini  penuria  laboratur,  neque  id  aliunde,  sine  maximis 
impensis ,  ac  non  nisi  longissimis  et  difficilimis  itineri- 
bus,  convelii  potest.  Deinde^  quod  maxime  omnium  ad 
rem  pertinet,  convellenda  erat  eorum  haercsis,  qui  ne- 
gabant  sub  utraque  specie  totum  Christum  esse,  sed 
Corpus  tantum  exangue  sub  Panis,  Sanguinem  autem 
sub  Vini  specie  contineri  asserebant.  Ut  igitur  fidei  ca- 
tliolicae  veritas  magis  ante  omnium  fculos  poneretur, 
sapientissimo  consilio  alterius  speciei,  hoc  est,  Panis 
Communio  inducta  est.  Sunt  et  aliae  rationes  ab  iis 
collectae,  qui  de  hoc  argumento  disserunt,  quae,  si 
opus  esse  videbitur,  a  Parochis  afferri  poterunt. 

CAPUT  XIL 

De  Ministro,  a  quo  Eucliaristiae  Sacramentum  conficUur 
atque  administratur  §.  389. 

§.  389.  Jam  de  Ministro  (quamvis  id  a  nemine 
fere  ignorari  possit)  agendum  est,  ne  quid  praetermis- 
sum  sit,  quod  ad  hujus  Sacramenti  doctrinam  pertinere 
videatur.  Ioique  tradendum  est,  solis  Sacerdotibus  po- 
testatem  datam  esse,  ut  sacram  Eucharistiam  conficiant 
ac  fidelibus  distribuant.  Eum  autem  morem  in  Ecclesia 
semper  servatum  esse,  ut  fidelis  populus  a  Sacerdoti- 
bus  Sacramenta  acciperet,  Sacerdotes  autem  Sacra  fa- 
cientes  ipsi  se  communicarent ,  S.  Tridentina  Synodus 
(§.  178)  explicavit,  ostenditque  hanc  consuetudinem , 
tamquam  ab  apostolica  Traditione  profectam,  religiose 
retinendam  esse,  cum  praesertim  hujus  rei  illustre  nobis 
exemplum  Christus  Dominus  reliquerit,  qui  et  sanctissi- 
nmm  Corpus  suum  consecravit  et  Apostolis  suis  manibus 
porrexit  (Mattk.  XXVI,  26.).  Verum  ut  quacumque  ra- 
tione  tanti  Sacramenti  dignitati  consuleretur ,  non  modo 
ejus  administrandi  potestas  solis  Sacerdotibus  data  est, 
sed  lege  etiam  Ecclesia  vetuit,  ne  quis,  nisi  consecratus 
esset,  sacra  vasa,  lintea  et  alia  instrumenta,  quae  ad  illius 
confectionem  nccessaria  sunt,  tractare  aut  tangere  au- 
dcret ;  modo  gravis  aliqua  neccssitas  non  incideret.  Ex 
quo  tum  Sacerdotes  ipsi,  tum  reliqui  fideles  intelligere 
possunt,  quanta  rcligione  et  sanctitate  praeditos  esse 
oporteat,  qui  ad  Eucharistiam  vel  consecrandam ,  vel 


Do  Eucharistiae  Sacram.  Cap.XU.X12I.  553 


administrandam ,  vel  sumendam  acccdunt.  Quamquam, 
quod  antea  de  caeteris  Sacramentis  dictum  est,  ea  non 
minus  per  improbos  administrari,  si,  quae  ad  illorum 
perfectam  ratinncm  nttincnt,  rite  serventur,  idem  valet 
in  Eucbaristiae  Sacramento.  Nequc  enim  liaec  omnia 
Ministrorum  merito  niti,  sed  Christi  Domini  virtute  et 
potestate  g6ri  credendum  est.  llaec  sunt,  quae  de  Eu- 
charistiaj  ut  Sacramentum  est,  explicanda  erunt. 

CAPUT  XIII. 

Eucharistiam  non  tantum  csse  Sacramentum,  sed  ctiam 
Sacrificium  a  Ckristo  institutum  §.390  —  394;  csse 
propitiatorium,  quod  pro  vicis  ac  defunctis  offcrtwr 
§.  395. 

§.  390.  Nunc,  quod  restat  dicendum,  ut  Sacrificium 
est  explanare  oportet;  ut  intelligant  Paroclii,  quae  i>o- 
tissimum  de  lioc  Mysterio,  quemadmoaum  sancta  Syn- 
odus  (§.  306*  sqq.)  decrevit,  dominicis  et  fcstis  diebus  fidcli 
populo  tradere  debeant.  Etenim  hoc  Sacramentum  non 
solum  thesaurus  est  coelestium  divitiarum ,  quo,  si  bene 
utamur,  Dei  gratiam  nbbis  eonciliamus  et  amorem,  sed 
in  eo  praecipua  quaedam  ratio  inest,  qua  ei  pro  im- 
mensis  in  nos  collatis  beneficiis ,  aliquam  gratiam  rcferrc 
possimus.  At  vero  haec  victima,  si  rite  et  legitime 
immoletur,  quam  grata  et  aecepta  Deo  sit,  ex  hoc 
colligitur.  Si  enim  veteris  legis  sacrificia,  de  quibus 
scriptum  est  (Psalm.  XXXIX,  7.)  :  Sacrificium  et  ob- 
lationcm  noluisti ;  et  iterum  (Psalm.L,  18.):  Si  voluis- 
scs  sacrifidum,  dedissem ,  uiique  hptocaustis  non  de- 
leciaberis;  ita  placuerunt  Domino,  ut  Seriptura  (Genes. 
VIII,  '21.)  Deum  odoratum  csse  odorem  suavitaUs4  id 
est,  grata  ei  et  accepta  fuisse  testetur;  quid  nobis  spe- 
randum  de  eo  sacrificio,  in  quo  ille  ipse  immolatur 
atque  offertur,  de  quo  coelcstis  vox  bis  audita  est 
(Matth.  III,  17.)  :  llic  cst  filhts  mcas  dilectus ,  in  quo 
ndhi  bene  complacui?  Hoc  igitur  Mysterium  Parocbi  di- 
Kgenter  exponent,  ut  cum  fideles  ad  rem  divinam  con- 
veuerint,  attente  et  religiose  sacra  illa,  in  quibus  intcr- 
sunt,  meditari  discant. 

§.  391.  Inprimis  autem  docebunt,  Eucharistiani 
duabus  de  causis  a  Christo  Domino  institutam  esse. 
Altera  est,  ut  coelcstc  aniniae  nostrae  alimentum  cssct, 


554 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


quo  vitam  spiritualem  tueri  et  conservare  possemus; 
altera,  ut  Ecclesia  perpetuum  sacrificium  haberet,  quo 
peccata  nostra  expiarentur  et  coelestis  Pater,  sceleri- 
bus  nostris  saepe  graviter  offensus,  ab  ira  ad  miseri- 
cordiam,  a  justa  animadversionis  severitate  ad  clemen- 
tiam  traduceretur.  Hujus  rei  figuram  et  simiJitudinem 
in  agno  paschali  licet  animadvertere,  qui  ut  sacrificiuni 
et  sacramentum  a  filiis  Israel  ofFerri  et  comedi  con- 
sueverat.  Nec  vero,  cum  Salvator  noster  Deo  Patri 
se  ipsum  in  ara  crucis  oblaturus  esset,  ullam  suae  erga 
nos  immensae  charitatis  illustriorem  significationem  dare 
potuit ,  quam  cum  nobis  visibile  sacrificium  reliquit , 
quo  cruentum  illud,  semel  in  cruce  paulo  post  immo- 
landum,  instauraretur ,  ejusque  memoria  usque  in  finem 
saeculi,  quotidie  summa  cum  utilitate  ab  Ecclesia  per 
universum  orbem  diffusa  coleretur.  Differunt  autem  plu- 
rimum  inter  se  hae  duae  rationes:  Sacramentum  enim 
consecratione  perficitur,  omnis  vero  Sacrificii  vis  in  eo 
est ,  ut  offeratur.  Quare  sacra  Eucharistia ,  dum  in 
pyxide  continetur  vel  ad  aegrotum  defertur,  Sacramenti, 
rion  Sacrificii,  rationem  habet,  deinde  etiam,  ut  Sacra- 
mentum  est ,  iis  qui  divinam  hostiam  sumunt ,  meriti 
causam  affert  et  omnes  illas  utilitates,  quae  supra  com- 
memoratae  sunt,  ut  autem  Sacrificium  est,  non  merendi 
solum ,  sed  satisfaciendi  quoque  efficientiam  continet. 
Nam  ut  Christus  Dominus  in  passione  sua  pro  nobis 
meruit  ac  satisfecit;  sic  qui  hoc  Sacrificium  offerunt, 
quo  nobiscum  communicant,  dominicae  passionis  fructus 
merentur  ac  satisfaciunt. 

§.  392.  Jam  de  hujus  Sacrificii  institutione  nullum 
ambigendi  locum  S.  Tridentina  Synodus  reliquit,  decla- 
ravit  enirn  (§.317),  in  extrema  Coeua  a  Christo  Domino 
institutum  esse,  simulque  anathemate  eos  damnavit,  qui 
asserunt,  verum  et  proprium  Sacrificium  Deo  non  offerri; 
aut  offerre  nihil  aliud  esse,  quam  Christum  ad  mandu- 
candum  dari.  Nec  vero  iilud  praetermisit ,  quiu  dili- 
genter  explicaret,  uni  Deo  sacrificium  fieri.  Nam  etsi 
Ecclesia  iuterdum  Missas  in  memoriam  et  honorem 
Sanctorum  celebrare  consuevit,  non  tamen  illis  sacrifi- 
cium,  sed  uni  Deo,  qui  Sanctos  immortali  gloria  coro- 
navit,  offerri  docuit.  Quare  nec  Sacerdos  unquam 
dicerc  solet:  Offero  tibi  sacrificium,  Petre  vel  Paule, 
sed  duni  uni  soli  Deo  immolat,  gratias  ilii  agit  pro 


De  Eucharistiae  Sacramento.  Cap.  XIII.  555 


beatissimorum  Martyrum  uisigni  victoria,  eorumque  pa- 
trociiiium  ita  hnplorat.  ut  ipsi  pro  nobis  intercedere 
dismeutur  in  coelis,  quorum  memoriam  facimus  in  terris. 
Haec  autera,  quae  de  hujus  Sacrificii  veritate  a  catho- 
lica  Ecclesia  tradita  sunt ,  ex  Domin!  verbis  (Luc. 
XXII.  I9.J  aocepit,  cum  extrema  illa  noete  haec  ipsa 
saera  Mvstcria  Apostolis  comraendans :  Hoc  facite,  in- 
quit .  in  meam  commemorationem,  Eos  enim,  quemad- 
modum  a  sancta  Synodo  (§.  307)  definitum  est,  tunc 
Sacerdotes  instituit,  prneccpitque,  ut  ipsi  et  qui  eis  in 
sacerdotali  munere  successuri  essent,  Corpus  ejus  im- 
raolarent  et  offerrent.  Atque  id  etiam  Apostoli  verba 
ad  Corintliios  scripta  satis  demonstrant,  cum  ait  (iCor. 
X,  20.  '21.) :  Non  potestis  calicem  Dominl  bibere,  et  ca~ 
licem  Daemoniomm ,  non  potestis  mensae  Domini  parti- 
cipcs  cssc,  ct  mensae  Dacmrmiornm.  Ut  enim  pro  Dae- 
nioniorum  niensa  altare,  in  quo  eis  immolabatur ,  intel- 
ligendum  est,  ita  etiam  (ut  quod  Apostolus  proponit, 
probabili  argumentatione  concludatur)  mensa  Domini 
niliil  aliud ,  nisi  altare,  in  quo  Sacrificium  Domino  fie- 
bat,  significare  potest. 

§.  393.  Quod  si  ex  Veteri  Testamento  hujus  Sacri- 
ficii  figuras  et  oracula  requiramus ,  primum  quidem  de 
eo  Malachias  apertissime  vaticinatus  est  his  verbis 
(Malach.  /,  \\.) :  Ab  ortu  solis  usque  ad  occasum 
magnum  cst  nomcn  meum  in  gentibus,  ct  in  omni  loco 
$acrificatur  ct  offertur  nomini  meo  oblatio  munda ,  guia 
magnum  est  nomcn  mcum  in  gentibus,  dicit  Dominus 
exercituum.  Praeterea,  haec  liostia  tam  ante,  quam 
post  latam  legem,  variis  sacrificiorura  generibus  prae- 
nunciata  est.  Etenim  boiwa  orania,  quae  in  ns  sacrifi- 
ciis  significabaiiturj  haecuna  vietima,  tanquara  oranium 
perfectio  el  absolutio,  complexa  est  Verumtaraen  nulla 
in  re  ejus  imaginera  magis  expressam  licet  videre,  quam 
in  Melchisedecn  sacrificio  (Gcncs.  XIV.  Psalnu  CIX. 
Hebr.  VI!.).  Ipse  enim  Salvator,  Sncerdotem  seeun- 
dum  ordinem  Melchisedech  se  in  aeternum  consfitutum 
declarans,  Corpus  et  Sanguinem  suum  in  extrema  Coena 
sub  speciebus  Panis  et  Vini  Deo  Patrl  obtulit. 

§.  304.  Unum  itaque  et  idem  Sacrifieium  esse  fa- 
temur  et  haberi  debet,  quod  in  Missa  peragitur  etquod 
in  cruce  oblatum  est.  quemadmodum  uua  est  eadem 
hosiia:  (  hristus  videlicct  Dominus  noster.  qui  se  ipsum 


556 


Catechismus  Romanus. 


in  ara  crucis  semel  tantumniodo  cruentum  immolavit. 
Neque  enim  cruenta  et  incruenta  hostia,  duae  sunt  ho- 
stiae,  sed  una  tantum,  cujus  sacrificium,  postquam  Do- 
miuus  ita  praecepit :  Hoc  facite  i?i  meam  commemora- 
iionem;  in  Eucharistia  quotidie  instauratur.  Sed  unus 
etiam  atque  idem  Sacerdos  est  Christus  Dominus.  Nam 
Ministri,  qui  Sacrificium  faciunt ,  non  suam  sed  Christi 
personam  suscipiunt ,  cum  ejus  Corpus  et  Sanguinem 
conficiunt.  Id  quod  et  ipsius  consecrationis  verbis  osten- 
ditur.  Neque  enim  Sacerdos  inquit :  Hoc  est  Corpus 
Christi ;  sed:  Hoc  est  Corpus  ineum  ;  personam  videlicet 
Christi  Domini  gerens,  Panis  et  Vini  substantiam  in 
veram  ejus  Corporis  et  Sanguinis ,  et  Vini  substantiam 
in  veram  ejus  Corporis  et  Sanguinis  substantiam  con- 
vertit. 

§.  395.  Quae  cum  ita  sint,  sine  ulla  dubitatione 
docendum  est,  id  quod  etiam  sancta  Synodus  (§.  309) 
explicavit,  sacrosanetum  Missae  Sacrificium  esse  non 
solum  laudis  et  gratiarum  actionis,  aut  nudam  comme- 
morationem  Sacrificii,  quod  in  cruce  factum  est^  sed 
vere  etiam  propitiatorium  Sacrificiiun,  quo  Deus  nobis 
placatus  et  propitius  redditur.  Quare^  si  puro  corde  et 
accensa  fide,  et  intimo  nostrorum  scelerum  dolore  aftecti, 
hanc  sanctissimam  liostiam  immolemus  et  offeramus ,  du- 
bitandum  non  est,  quin  misericordiam  a  Domino  conse- 
cuturi  simus,  et  gratiam  in  auxilio  oportuno.  Hujus 
enim  victimae  odore  ita  delectatur  Dominus,  ut  gratiae 
et  poenitentiae  donum  nobis  impertiens,  peccata  condo- 
net.  Quamobrem  et  solennis  est  illa  Ecclesiae  precatio : 
Quoties  hujus  hostiae  commemoratio  celebratur,  toties 
opus  nostrae  salutis  exercetur;  nimirum  uberrimi  illi 
cruentae  hostiae  fructus  per  hoc  incruentum  Sacrificium 
ad  nos  manant. 

§.  396.  Deinde  vero  hujus  Sacrificii  eam  vim  esse 
Parochi  docebunt,  ut  non  solum  immolanti  et  sunientj 
prosit,  sed  omnibus  etiam  fidelibus,  sive  illi  nobiscum 
in  terris  vivant,  sive  jam  in  Domino  mortui,  nondum 
plane  expiati  sint.  Neque  enim  minus  ex  Apostolorum 
certissima  Traditione  pro  his  utiliter  offertur,  quam  pro 
vivorum  peccatis ,  poenis ,  satisfactioiubus ,  ac  quibusvis 
calamitatibus  et  angustiis.  Ex  quo  facile  perspicitur, 
omnesMissas  communes  ccnsendas  esse,  ut  quac  ad  com- 
niuiicin  omnium  fidelium-utilitatem  et  salutem  pertineant. 


De  Poenitentiae  Sacramento. 


Cap.  I. 


557 


r>!ir.  ITabet  nutem  hoc  Sacrificium  multos  ,  eos- 
que  maxime  insignes  ac  solennes  ritus,  quorum  nulluB 
sapervacanens  aut  inanis  existimandus  est;  verum  omnes 
eo  spectant,  ut  et  tanti  Sncrificii  mnjestns  magis  ehi- 
ceat  et  snlutnribus  Mysteriis  intuendis.  ad  rerum  divi- 
namm  (quae  in  eo  Sacrificio  occultae  sunt)  contempln- 
tionem  iideles  excitentur.  Sed  de  his  nihil  est,  ut  pjura 
dicamus :  tum  quia  hoc  argumentum  longiorem  expKca- 
tionem  postulnre  videtur,  quam  propositne  institutioni 
convenint:  tum  quia  innumerabiles  pene  libeHos  et  com- 
mcntarios.  qui  de  hac  re  a  piis  et  doctissimis  viris  con- 
scripti  sunt,  Sacerdotes  in  promptu  habebunt  Hactenus 
igitnt  sntis  fuerit,  enrum  rerum  qune  »nd  Euchnristinm, 
tum  quia  Sncrnmentum .  tum  quin  Sncrificium  sit,  per- 
tinent  potiora  capita  juvante  Domino  exposuisse. 


DE  POENITENTIAE  SACRAMENTO. 

CAPUT  L 

De  Sarramcnti  hvjus  necessitatc  §.  398.399;  de  Pocni- 
tcntiac  sicjnijicaiionibus  §.400;  dc  Pocnitcntia  ut  virtus 
est  et  quibus  viis  ad  eam  pervematur  §.401  —  406. 

§.  398.  Quemadmodum  humanae  naturae  fragilitas 
et  imbecillitas  omnibus  nota  est ,  enmque  in  seipso 
quisque  facile  experitur ;  ita  quantam  linbent  necessita- 
tem  Poenitentrae  Sacramentum,  ignorare  nemo  potest 
Quod  si  diligentiam,  quae  a  Parochis  in  unoquoquc  nr- 
gumento  adhibenda  est,  ex  rei  qunm  trnctnnt  magni- 
tudine  et  pondere  metiri  oportet;  omnino  fatebimur,  eos 
nunqunm  in  hujus  loci  explicntione  a(jeo  diligcntes  fu- 
turos  esse,  ut  satis  videri  possit:  quinetiam  de  hoc 
Sacrnmcnto  .  quam  de  Baptismo  .  eo  accuratius  agendum 
est,  qnod  Baptismus  semel  tantum  administratur  nec 
iterari  potest,  Focnitentiae  vero  toties  locus  datur,  ejus- 
que  repetendae  toties  necessitas  imposita  est,  quoties 
post  Baptisinum  peccare  contingat.  Ita  enini  a  Tridefi- 
tina  Synodo  (§.  19?)  dictum  est ;  Sacramentum  Poeni- 
tentiae  non  secus  lapsis  post  Baptismum ,  ac  Baptismum 
Hondmn  regeneratis,  nd  snlutem  necessarium  csse;  vul- 
gataque  illa  S.  Hieronymi  (in  Cap.III.  Jcs.  sup,  iUud: 
Ruit  Jcrus.  ct  Epist.  ad  Dcmetr.)  sententia  ab  onuiibus, 


558 


C  a  t  e  c  h  i  s  nui  s  R  o  m  a  n  u  s. 


qui  deinceps  res  sacras  tradiderunt ,  magnopere  com- 
probatur_,  Poenitentiam  esse  secundam  tabulam.  Ut 
enim  confracta  navi  ,  unum  vitae  servandae  perfugium 
reliquum  est ,  si  forte  tabulam  aliquam  de  naufragio 
liceat  arripere,  ita,  post  amissam  Baptismi'4innoeentiam, 
nisi  quis  ad  Poenitentiae  tabulam  confugiat,  sine  dubio 
de  ejus  salute  desperanduni  est. 

§.  399.  Haec  autem  non  ad  Pastores  solum,  sed 
ad  reliquos  etiam  fideles  excitandos  dicta  sint:  ne  forte 
in  eis  rei  maxime  necessariae  incuria  reprehendatur. 
Primum  enim  communis  fragilitatis  memores  omni  stu- 
dio  optare  debent,  ut  divina  ope  adjuti,  sine  casu  aut 
prolapsione  aliqiut,  in  via  Domini  progredi  possint.  Quod 
si  nonnunquam  oftenderint,  tum  vero  summam  Dei  be- 
nignitatem  intuentes,  qui  tanquam  bonus  Pastor  ovium 
suarum  vulnera  obligare,  eisque  mederi  solet  (Ezec/t. 
XXXIV.),  hoc  saluberrimum  Poenitentiae  medicamen- 
tum  nunquam  in  aliud  tempus  difterendum  esse  cogi- 
tabunt. 

§.  400.  Ut  autem  rem  ipsam  aggrediamur,  prius 
expiieanda  est  varia  hujus  nominis  potestas  et  notio,  ne 
aliquis  ambiguitate  vocis  in  errorem  inducatur.  Non- 
nulli  enim  Poenitentiam  pro  Satisfactione  accipiunt: 
Aiii  a  catliolicae  fidei  doctrina  longissime  remoti,  cum 
arbitrentur  Poenitentiam  nullam  temporis  praeteriti  ratio- 
nem  habere ,  nihil  aliud  quam  novam  vitam  esse  de- 
finiuUt.  Docendum  est  igitur,  multiplicem  esse  hujus 
nomihis  significationejn.  Primum  enim  Poenitentia  de 
iis  dicitur,  quibus  al-quid  dis]>licet,  quod  antea  pla- 
cuerit,  nulla  habita  ratione  liujus  cogitationis ,  bonumne 
an  malum  fuerit.  Sic  omnes  poenitet,  quorum  tristitia 
secundum  saeculum  est,  non  secundum  Deum  (2  Cor. 
VII,  10.) :  cnjusmodi  Poenitentia  non  safutem  affert, 
sed  mortem.  Altera  est  Poenitentia,  cum  quis  ex  scelere 
admisso,  quod  quidem  antea  placebat.  dolorem,  non 
Dei,  sed  Sui  ipsius  causa  concipit.  Tertia  est,  cum 
non  solum  admissi  sceleris  causa  intimo  animi  sensu 
dolemus ,  vel  ejus  doloris  extermun  etiam  aliquod  signum 
danuis,  vennn  unius  Dei  causa  in  eo  moerore  sumus. 
Ac  singulis  quidem  Poenitentiae  generibus,  quae  com- 
inemorata  sunt,  Poenitcntiae  vqx  ]>roprie  convenit.  Nam, 
cum  in  Sacris  Literis  ( 1  / legg.  X  \  \  Psalm.  C  V.  Jer.  X  X  \  I) 
Deum  poenitere  legiinus.  id  per  ti anslationem  dici.  per- 


De  Poeniteutiae  Sacramento.  Cap.  I.  559 


spicunra  cst.  Eo  onim  loqnendi  gcnere.  qnod  ad  homi- 
oam  mores  accommodatum  est,  Sacrae  Literae  utuntur, 
ctmi  Deum  nmtare  aliquid  eonstituisse  declarant ,  quod 
non  aliter  facere  videatur ,  quam  hoiuines  .  quos,  si  ali- 
cujus  rei  poeuiteat,  eam  commutare  omni  studio  laborant. 
Sii-  ergo  scriptum  est  (Genes.  17.  :  Pomitnisse  enm, 
guod  hominem  fecisset;  et  alio  loco  (\  Regg.  XV.  lh), 
quod  Saul  Regem  constituisset  Verum  inter  has  Poe- 
nitentiae  signiiScationes  magnum  discrimen  observare 
oportet.  Prima  enim  in  vitio  ponenda  est:  altera  est 
quaedam  commoti  et  perturbati  animi  afiectio:  tertiam 
tum  ad  virtuteni  pertinere,  tum  Sacramentnm  esse  dici- 
inus.  quae  signiiicatio  hujus  loci  propria  est 

§.  401.  Ac  primum  quidem  de  ipsa,  ut  virtutis 
parte,  agendnm  est.  non  solum,  qnia  fidelis  populus  ad 
omne  virtutis  genus  institui  a  Pastoribus  debet?  sed 
etiam.  quia  hujus  virtutis  actiones  tamquam  materiam 
praebent,  in  qua  Poenitentiae  Sac.  ainentum  versatur, 
ac  nisi  prius.  quae  sit  Poenitentiae  virtus,  reete  intel- 
Bgatur,  Sacramenti  etiam  vim  ignorari  necesse  est  Quare 
inprimis  monendi  hortandique  sunt  fideles,  ut  omni  con- 
tentione  et  studio  in  intima  animi  poenitentia .  qaam 
virtutem  dieimus.  elaborent.  sine  qua  ea .  quae  extrin- 
secus  adhibetur.  parum  admodum  profutura  est.  Intima 
autem  poenitentia  est  illa  .  cum  ad  Deum  nos  ex  animo 
cbnvertimus  et  commissa  a  nobis  scelera  detestamur  et 
odio  habemus.  simulque  illud  nobis  certum  et  delibera- 
tum  est.  malam  vitae  consuetudinem  eorruptosque  mores 
emendare,  non  sine  spe  veniae  a  Dei  misericordia  con- 
sequendae.  Hanc  vero  dolor  et  tnstitia.  quae  pertur- 
batio  et  atVectio  est .  et  passio  a  inultis  vocatur.  conse- 
quitur  vciuti  comes  peccatorum  detestationi  adjuncta. 
Quamobrem  apud  complures  ex  sanetis  Patribus  Poeni- 
tentiae  definito  hujusmodi  aniini  cruciatu  declaratur. 
Verum  in  eo  quem  poenitet.  fides  poenitentiam  antece- 
dat  necesse  est.  Neque  enim  potest  mrisquam  se  ad 
Deum  convcrtere.  qui  fide  careat  Ex  quo  iit.  ut  nullo 
modo  Poenitentiae  pars  recte  dici  possit. 

40*2.  Qund  autem  intima  haec  pnenitentm  .  ut 
antea  diximus.  ad  virtutem  pertineat.  aperte  OStendunt 
multa,  quae  de  poenitentia  tradita  sunt,  praecepta.  Lex 
enim  *lo  iis  tantum  aetionibus.  quae  suscipiimtur  cum 
virtute.  praedpit   Negare  praeterea  nemo  potest,  quin 


560 


Catechismus  Romanus. 


dolore,  quando,  quomodo  et  quatenus  oportet,  virtutis 
sit.  Hoc  autem  ut  recte  fiat,  poenitentiae  virtus  prae- 
stat.  Interdum  enim  evenit,  ut  ex  admissis  sceleribus 
minorem,  quam  par  est,  dolorem  homines  capiant 
Quinetiam,  ut  a  Salomone  scriptum  est  (Proverb.  II,  14.), 
nonnulli  sunt,  qui,  cum  male  fecerint,  laetantur.  Rursus 
vero  alii  ita  se  moerori  animi  et  aegritudini  dedunt,  ut 
de  salute  etiam  prorsus  desperent,  qualis  fortasse  Cain 
videri  potest,  qui  ait  (Gencs.  IV,  lo.)  :  Major  est  ini- 
guitas  mea ,  quam  ut  veniam  merear ;  et  qualis  certe 
Judas  fiut,  qui  poenitentia  ductus,  suspendio  vitam  et 
animam  amisit.  Ut  igitur  modum  in  dolore  tenere  pos- 
simus,  poenitentiae  virtute  adjuvaniur. 

§.  403.  Sed  idem  etiam  ex  iis  rehus  colligi  potest, 
quas  sibi  tamquam  finem  proponit  is,  quem  vere  peccati 
poenitet.  Primum  autem  hoc  ei  propositum  est,  ut 
peccatum  aboleat,,  omnemque  animae  culpam  et  macu- 
lam  abstergat.  Alterum  est,  ut  pro  sceleribus  admissis 
Deo  satisfaciat,  quod  quidem  ad  justitiam  referri  per- 
spicuum  est.  Nam  etsi  inter  Deum  et  homines  propria 
iustitiae  ratio  intercedere  non  potest,  cum  tam  longo 
lntervallo  inter  se  distent :  aliquam  tamen  esse  justitiam 
constat;  cujusmodi  est  inter  patrem  et  filios,  inter  do- 
mimim  et  servos.  Tertium  est,  ut  homo  in  Dei  gratiam 
redeat,  in  cujus  ofiensionem  et  odium  propter  peccati 
foeditatem  incurrit.  Haec  vero  omnia  satis  declarant, 
poenitentiam  ad  virtutem  spectare. 

§.  404.  Sed  docendum  est  etiam,  quibus  gradibus 
ad  hanc  divinam  virtutcm  liceat  adscendere.  Primum 
itaque  Dei  misericordia  nos  praevenit,  cordaque  nostra 
ad  se  convertit.  Quod  cum  precaretur  Propheta  (Thren. 
V,  21,):  Convcrte,  inquit,  nos  Domine  ad  te  et  con- 
vertcmur.  Deinde  hoc  lumine  illustrati,  per  fidem  ad 
Deum  animo  tendimus :  Credere  enim  oportet  acceden- 
tem  ad  Deum ,  ut  Apostolus  ( Hebr.  XI,  6.)  testatur ; 
quia  cst ,  ct  inquirentibus  se  remunerator  sit.  Praeterea 
motus  timoris  consequitur  et  suppliciorum  acerbitate  pro- 
posita^  animus  a  peccatis  revocatur.  Atque  huc  vi- 
dentur  spectare  illa  Jesaiae  verba  (Jcs.  XXVI,  17.): 
tSicuL  quae  concipit ,  cum  appropinquavcrit  ad  parlum, 
dolcns  clamat  in  doloribns  suis,  sic  facfi  snmus.  Ihic 
deinde  accedit  spes  impetiandae  a  Deo  misericordiae, 
qua   erccti ,  vitam  et  mores  emendare  constituimus. 


De  Poenitcntiae  Sacramento.  Cap.LlL  561 

Postremo  charitate  corda  nostra  accenduntur,  ex  qna 
[ibcralis  iDe  timor,  probis  et  ingenuis  filiis  dignus,  ori- 
ur;  atque  ita  unum  iilud  veriti,  ne  qua  in  re  Dei  ma- 
jestatem  luedamus,  peccandi  consuctudinem  omnino  do 
>erimus. 

§.  405.  Hisce  igitur  quasi  gradibus  ad  hanc  prac- 
stantissunam  poenitcntiae  virtutem  pervenitur ,  quao 
prorsus  divina  ct  coelestis  virtus  existimanda  est,  cui 
scilicet  regnum  coelorumSacracLitcrae  pollicentur.  Nam 
ipud  Sanctum  Matthaeum  scriptum  est  (Matlh.  IV,  17.)  : 
Poemteniiam  agite:  appropinquarlt  enim  regnum  coelo- 
rmn  ;  et  apud  Ezechielem  (Ezeck.  XVIII,  18.) :  Si  im- 
pias  egerit  poenitentiam  ab  omnibas  peccaUs  suls,  guae 
opcraius  csl .  et  custodierit  ornnia  praecepta  mea9  et  fe- 
verit  judicium  et  justitiam ,  vita  vicet;  tum  alio  in  loco 
(Ezcch.  XXXIII,  11.):  Nolo  morlcm  impii,  sed  ut  con- 
certatur  impius  a  via  sua  et  vivat.  Quod  quidem  do 
acterna  et  bcata  vita  intelligendum  esse,  plane  constat. 

CAPUT  II. 

Poeniteniiam  esse  Sacramcntum  §.  406.  407;  eandem 
iterari  possc  §.  40S. 

§.  406.    De  externa  vero  Poenitentia  docendum  est^ 
■am  esse,  in  qua  Sacramenti  ratio  consistit,  habcreque 
ixternas  quasdam  res  sensibus  subjectas,  quibus  decla- 
antur  ea ,  quae  interitis  in  anima  finnt.    Inprimis  autem 
wplanandum  fidelibus   videtur,   quare  factum  sit,  ut 
Dhristus  Dominus  Poenitentiam  in  numcrum  Sacramen- 
orum  referri  voluerit     llujus  autem  rei  illa  omnino 
pausa  fuit,  ut  nobis  de  remissione  peccatorum,  quam 
)eus  pollicitus  est .  cum  ait  (Ezech.  I.  c.) :  Si  impius 
>nerit  poenitentiam  ctc,  minus  dubitare  nobis  liceret. 
vehementer  enim  pendcre  animo  dc  intima  pocnitentia 
>pus  esset,  cum  de  suo  cuique  judicio  in  iis  quae  agit, 
nerito  timendum  sit.    Ut  igitur  Dominus  huic  nostrae 
iollicitudini  subveniret,   Poenitentiae  Sacramentum  in- 
tituit,  quo  per  Sacerdotis  absolutionem  peccata  nobis 
emissa  essc  confideremus,  conscientiaeque  nostrae  ob 
idem,  quae  Sacramentorum  virtuti  merito  habenda  est, 
>acatiores  rcdderentur.  Neque  enim  aliter  aceipicnda  cst 

36 


562 


Catechismus  Romanus. 


vox  Sacerdotis,  peccata  nobis  legitime  condonantis, 
quam  Christi  Domini,  qui  ait  paralytico  (Matth.  IX,  2.j : 
Confide  fili,  remittuntur  tibi  peccata  tua.  Deinde  vero, 
cum  nenro  salutem,  nisi  per  Christum  ejusque  passio- 
nis  beneficio  consequi  possit,  consentaneum  nobisque 
utilissimum  fuit,  ejusmodi  Saeramentum  institui^  cnjus 
vi  et  efficientia  Christi  sanguis  ad  nos  defluens  pec- 
cata  post  Baptismum  elueret,  atqlie  ita  reconciliationis 
beneficium  illi  uni  Salvatori  nostro  acceptum  referre 
profiteremur. 

§.  407.  Quod  vero  Poenitentia  Sacramentum  sit, 
Pastores  ita  facile  ostendent.  Ut  enim  Baptismus  Sa- 
cramentum  est ,  quia  peccata  omnia ,  ac  praesertim 
quod  origine  contractum  fuit  delet ;  eadem  ratione  Poe- 
nitentia  ,  quae  peccata  omnia  post  Baptismum  voluntate 
vel  actione  suscepta  tollit,  vere  et  proprie  Sacramentum 
dicendum  est.  Deinde  quod  caput  est,  cum  illa  quae 
extrinsecus  tum  a  poenitente,  tum  a  Sacerdote  fiunt, 
declarant  ea,  quae  interius  efficiuntiir  in  anima,  qiiis 
neget  ,  Poenitentiam  vera  et  propria  Sacramenti  ratione 
praeditam  esse  ?  Siquklem  Sacramentum  sacrae  rei 
signum  est,  peccator  autem  quem  poenitet,  rerum  et 
verborum  notis  plane  exprimit,  se  animum  a  peccati 
turpitudine  abduxisse  .  itemque  ex  iis  quae  a  Sacerdote 
geruntur  et  dicuntur ,  misericordiam  Dei  peccata  ipsa 
remittentis  facile  cognoscimus.  Quamquam  hoc  aperte 
indicant  illa  Salvatoris  verba  ( Matth.  XVI ,  19.)  :  Tibi 
dabo  claves  regni  coelorum ;  et  quodcumoue  solreris  su- 
per  terram*  erit  solutum  et  in  coelis.  Absolutio  enim 
Sacerdotis  verbis  enunciata,  remissionem  illam  peccato- 
rum  signat,  quam  in  anima  efficit. 

§.  408.  Neque  vero  solum  fideles  docendi  sunt, 
Poenitentiam  in  numero  Sacramentorum  habendam  esse, 
sed  eorum  etiam.  quae  iterari  possunt.  Quaerenti  enim 
Petro  (Matth.  XVI II.  21.  22.^,  num  septies  venia  pec- 
cati  danda  esset  ?  Dominus  respondit :  Non  dico  tibi 
usque  septies ,  scd  usque  septvagies  septies.  Quare  si 
cum  ejusmodi  hominibus  agendum  sit,  qui  summae  Dei 
bonitati  et  clementiae  diffidere  videantur,  confirmandus 
erit  illorum  animus ,  atque  ad  spem  divinae  gratiae  eri- 
gendus.  Quod  quidem  facile  consequentur  tum  hujus 
loci  et  aliorum  tractatione,  qui  in  Sacris  Literis  per- 


D  e  T  »e  n  1 1  c  n  t  i  a  e  S i 1  r  i  n  e  ■  t  o.  C  i  p.  III.  5fu) 


multi  orcurrent.  tum  vero  iis  rationi.'ms  et  ar^umentis, 
quae  ex  Sanctorwn,  Chrvsostomi  Lifo.  de  Lapsis  (Epist.5. 
ad  Theodomm  lapsum)  et  Ambrosii  Libri*  de  Poenitemia 
(contra  Xovatian.)  petere  licebit. 

CAPUT  DQL 

De  Materia,  Forma  et  Ministro  Pomitcnfiac  §.  409. 
410,-  de  Ritibus  et  Caeremoniis ,  quae  adltibcri  solent 
§.  411. 

§.409.  Jam  quoniam  nihil  6deli  ])opulo  notius  osso 
debet,  quam  hujus  Sacramenti  Matcria.  docendum  est, 
iu  eo  maxime  hoc  Sacramentum  ab  aliis  differre ,  quod 
aliorum  Sacramentorum  materia .  est  res  aliqua  natu- 
ralis  f  vel  arte  eftecta ,  Sacrainenti  vero  Poenitentiae 
niasi  materia,  sunt  actus  poenitentis :  nempe  Contritio, 
Confes.sio  et  Satisfactio ,  ut  a  Tridentina  Synodo  (§.  198 
*t  §.  227)  declaratum  est.  Qui  quatenus  in  poenitente, 
ul  integritatem  Sacramenti  et  plenam  ac  perfectam  pec- 
\atorum  remissionem  ex  Dei  institutione  requiruntur,  liac 
atione  partes  Poenitentiae  dicuntur.  Neque  vero  hi 
ictus,  quasi  Materia  a  sancta  Synodo  appeUantur,  quia 
rerae  materiae  rationem  non  Jiabeant,  sed  quia  ejus 
;eneris  materine  non  sint .  quae  extrinsecus  adhibeatur; 
lt  Aqua  in  Baptismo  et  Chrisma  in  Confirmatione.  Quod 
inteni  ab  aliis  dictum  est.  peccata  ipsa  hujus  Sacra- 
nenti  materiam  csse.  nihil  plane  diversum  dici  videbi- 
lur,  si  diligenter  attendamus.  Ut  enim  ignis  materiani 
igna  esse  dicimus,  quae  ut  ignis  consumuntur,  ita  pec- 
?ata,  quae  Poenitentia  delentur,  recte  hujus  Sacramen  ii 
nateria  vocari  possunt. 

§.  410.  Sed  Formae  etiam  explicatio  Pastoribua 
►raetermittenda  non  est .  quod  ejus  rei  oognitio  excitet 
delium  animos.  ad  percipiendam  sununa  cum  religione 
uijus  Sacramcnti  ^ratiam.  Lst  autcm  Forma  :  Ego  to 
bsolvo,  quam  non  solum  ex  illis  verbis  licet  colligero 
Matth.  XVIII,  \$.)  :  Quaeeumque  soireritis  supcr  ter- 
am,  erunt  solufa  ei  in  coclis :  sed  ex  eadera  Christi 
)omini  doctrina .  ab  Apostolis  traditam  accepimus.  Ac 
uoniain  Sacramenta  id  significant,  quod  efficiunt  et  illa : 
'  '\  g  o  t  e  a  b  s  o  1  v  o  ostendunt  peecatorum  remissionem 
ujus  Sacramenti  administratione  effici,  planura  est,  hanc 

3(5  * 


Cateehismus  Romanus. 


esse  Poenitentiae  perfectam  formam.  Sunt  enim  pec- 
eata  tamquam  vincula,  quibus  constrictae  animae  tcnen- 
tur  (Psulm.  CXVIII,  61.  Proverb.  V,  22.)  et  ex  quibus 
Poenitentiae  Sacramento  laxantur.  Quod  quidem  non 
minus  vere  de  illo  etiam  homine  Sacerdos  pronunciat, 
qui  prius  ardentissimae  Contritionis  vi ;  accedente  tamen 
Confessionis  voto ;  peccatorum  veniam  a  Deo  consecu- 
tus  sit.  Adduntur  praeterea  complures  preces ,  non  qui- 
dem  ad  formam  necessariae,  sed  ut  ea  removeantur, 
quae  Sacramenti  vim  et  efficientiam  illius  culpa,  cui 
administratur,  impedire  possent.  Quamobrem  peccatores 
Deo  ingentes  gratias  agant,  qui  tam  amplam  potestatem 
in  Eoclesia  Sacerdotibus  tribuerit.  Neque  enim,  ut  olim 
Sn  veteri  lege  Sacerdotes  testimonio  suo  aliquem  a  lepra 
liberatum  esse ,  duntaxat  renunciabant ,  ita  nunc  in 
Ecclesia  ea  tantum  potestas  Sacerdotibus  facta  est,  ut 
aliquem  peccatis  absolutum  esse  declarent ,  sed  vere, 
tamquam  Dei  Miriistri,  absolvunt.  Id  quod  Deus  ipse, 
gratiae  et  justitiae  autor  ac  parens ,  efficit. 

§.  411.    Diligenter  vero  Ritus  etiam ,  qui  ad  Iioc 
Sacramentum  adhibentur,  fideles  observabunt.    Ita  enim 
fiet,  ut  animo  magis  haereant,  quae  lioc  Sacramento 
consecuti  sunt,  nimirum ,  se  tamquam  servos  clemen- 
tissimo  Domino,  vel  fillos  potius  optimo  parenti  recon- 
ciliatos  esse,  et  simul  facilius  inteiligant,  quid  eos  facere 
oporteat,  qui  velint  (velle  autem  omnes  debent)  se  tanti  j 
beneficii  gratos  et  memores  praebere.    Nam  quem  pec- 
catorum  poenitetj  is  se  humili  ac  demisso  animo  ad 
pedes  Sacerdotis  dejicit,  ut  cum  se  tam  humiliter  gcrat, ! 
facile  possit  agnoscere,  superbiae  radices  evellendas 
esse,  a  qua  omnia  scelera,  quae  deflet,  ortum  habue- 
rint  et  enata  sint.    In  Sacerdote  autem,  qui  in  eum  | 
legitimus  judex  sedet,  Christi  Domini  personam  et  pp- 
testatem  veneratur.    Sacerdos  enim,  quemadmodum  iii 
aliis ,    ita   in  Poenitentiae  Sacramento  administrando 
Christi  munus  exequitur.    Deinde  peccata  sua  poenitens 
ita  enumerat,  ut  se  maxima  et  acerbissima  animadver- 
sione  dignum  esse  fateatur,  supplexque  delictorum  ve- 
niam  petit.    Quae  sane  omnia  vetustatis  suae  certissima 
testimonia  a  Sancto  Dionysio   (Epistol.  ad  Demoplt.) 
habenk 


De  Poenitentiae  8acramento.  Cap.  IV.  5(55 


CAPUT  IV. 

Tic  cffcrht  ct  fructibus  Sacramenti  Pocnilcntiae  §.412. 
41;$;  quodque  nullitm  pcccalum  sit,  quod  ea  ejcpiari 
non  possit  §.  414.  415. 

§.  41 '2.  Sed  nihil  profecto  tam  proderit  fidelibus, 
niliilque  majorem  illis  alacritatem  Poenitentiae  susci- 
piendae  afferet,  quam  si  a  Parochis  saepe  explicatum 
fuerit,  quantam  ex  ea  utilitatem  capianms.  Vere  eniin 
de  Poenitcntia  illud  diei  posse  intelligeut .  ejus  quidem 
radices  aniaras.  fructus  vero  suavissinios  esse.  Poeni- 
tentiae  itaque  oinnis  in  eo  vis  est,  ut  nos  in  Dei  gra- 
tiam  restituat,  cum  eoque  summa  amicitia  conjungat. 
Hanc  vero  reconciliationem  interdum  in  liominibus  piis, 
qui  hoc  Sacramentum  sancte  et  religiose  percipumt, 
maxima  conscicntiae  pax  et  tranquillitas  cum  summa 
Spiritus  jucunditate  consequi  solet. 

.  §.  413.  NuJlum  est  enim  tam  grave  et  nefarium 
scelus.  quod  Poenitentiae  Saeramento,  non  quidem  semel, 
sed  iterum  et  saepius .  non  deleatur.  Qua  de  re  ita 
Dominus  per  Prophctam  inquit  (Ezcch.  XVIII,  21.  22>y)r 
Si  impius  cgerit  poenitentiam  ab  omnibus  peccatis  suis, 
fjuae  opcratus  cst  ct  cusiodierit  praccepta  mca>  et  fe- 
reiit  judicium  ct  jusfitiam,  rita  viret  et  non  mcrietur ; 
nmnium  iniquitalum  cjus.  fjuas  opcratus  cst ,  non  rccor- 
iabor;  ct  Sanctus  .lohannes  (l  Joh.  I.  9.):  Si  confi- 
leamut  pcccata  noslra,  fidelis  est  etjuslus.  vt  rcmiitat 
nohi*  pcccata  nosira  ;  et  paulo  post  (i  Jolu  II ,  1.  2.) : 
Si  quis  pcccarcrit.  inquit  (nulium  videlicet  peccati  genus 
?xcipiens).  adrocatum  habcmus  apud  Vatrcm  Jesunt 
C/tiistum  justum,  ct  ipse  est  prcpitiatio  pro  pcccaiis 
tostris ,  non  pro  nostris  autcm  lantum,  scd  etiam  pro 
\otius  mundi.  Quod  aut  in  Scriptnris  (2  Machab,  IX.) 
tegimus,  quosdam  a  Domino  miscricordiain  non  esse 
consecutos,  quamvis  eam  vclieinentcr  iinploraverint ,  id 
vero  idcirco  factuni  csse  intelligunns ,  quod  eos  vere 
:Uque  ex  animo  delictorum  non  poenitebat. 

§.  414.  Quare  cum  hujusmodi  scntcntiae  in  Sacris 
Literis,  vel  apud  sanctos  Patrcs  occurrunt,  quibus  vi- 
dentar  r.fiirmare  aliqua  pcccata  reniitti  non  posse  .  ita 
cas  interpretari  oportet .  ut  difficilem  admodum  csse 
\eniae  inipctrationem  iiitelligamus.     Ut  enim  mortyp 


560 


Cafechismus  Romanus. 


aliquis  ea  re  insanabilis  dicitur,  quod  aegrotus  ha  af- 
fectus  sit,  ut  salutaris  medicinae  vim  oderit,  sic  quod- 
dam  est  peccati  genus,  quod  non  remittitur  nec  con- 
donatur,  propterea  quod  proprium  salutis  remedium, 
Dei  gratiam,  repeliit.  In  hanc  sententiam  a  d.  Augu- 
stino  (Lib.  L  de  Serm.  Domini  in  monte,  CapAS  et  44. J 
dictum  est :  Tanta  labes  est  jMius  peccati,  cum  post 
agnitionem  Dei  per  gratiam  Christi,  oppugnat  aliquis 
fraternitatem,  et  adversus  ipsam  gratiam  invidiae  facibus 
agitatur,  ut  deprecandi  humilitatem  subire  non  possit, 
etiamsi  peccatum  mala  conscientia  agnoscere  et  annun- 
tiare  cogatur. 

§.  415.  Sed  ut  ad  Poenitentiam  revertamur,  haec 
adeo  propria  ejus  vis  est  ut  peccata  deleat,  ut  sine 
Poenitentia  remissionem  peccatorum  impetrare,  aut  ne 
sperare  quidem  ullo  modo  liceat.  Scriptum  est  enim 
(Luc.XHI,  o.) :  Nisi  pocnUentiam  habueritis ,  omnes 
similiter  peribitis.  Quod  quidem  de  gravioribus  et  mor- 
tiferis  peccatis  dictum  a  Domino  est,  etsi  aliquo  etiam 
Poeniientiae  genere  indigent  leviora  peccata,  quae  ve- 
nialia  vocantur.  Sanctus  enim  Augustinus  (Lib.  L.  Ho~ 
miliarum ,  Homil.  L.  Cap.  S.)  inquit :  Cum  quaedam  sit 
Poenitentia,  quae  quotidie  in  Ecclesia  pro  peccatis  ve- 
nialibus  agitur,  illa  sane  frustra  esset,  si  peccata  venialia 
absque  Poenitentia  dimitti  possent. 

CAPUT  V. 

Tres  esse  Pocnitcniiac  partes  inter  se,  quadam  con- 
nexione  §.416.417;  de  Contritionis  t£9  nomine  et 
perfectionc  §.  418  —  422. 

§.  416.  Sed  quouiam  de  iis  rebus,  quae  aliquo  modo 
in  actionem  eadunt,  non  satis  est  universe  loqui,  cura- 
buiit  Pastercs  singulatim  ea  tradere,  ex  quibus  vera  et 
salutaris  Pccnitei.tiae  ratio  a  fidelibus  pereipi  queat. 
Est  autem  hujus  Sacramenti  proprium,  ut  praeter  ma- 
teriam  et  formam,  quae  omnibus  Sacrainentis  communia 
sunt,  partes  etiam,  ut  antca  diximus,  iilas  habeat,  quae 
tamquam  totam  intcgramquc  Poenitentiam  constituant, 
Contritioncm  scilicct,  Confessionem  et  Satisfaetionem. 
De  quibus  d.  Chrysostomus  (SermonA.de  Poenit.)  his 
verbis  loquitur :  Poeuitentia  eogit  peccatorem  ornuia 
libeircr  suflene,  iii  corde  ejus  Contritio,  in  ore  Con- 


T)e  Poenitentiac  Sacramento.  Cap.  V.  507 


fessio,  in  opere  tota  humilitns,  vel  fructifera  Satisfactlo. 
Hae  autem  partes  ex  earum  partium  genere  esse  dicun- 
tur,  quae  ad  aliquod  totum  constituendu.m  necessariae 
siuit :  quoiiiam  quemadmodum  homiuis  corpu.s  ex  plu- 
ribus  membris  constat.  manibus,  pedibus,  oculis  et  aliis 
hujusmodi  partibus,  quarum  aliqua  si  desit,  jmerito  im- 
perfeetum  videatur,  perfectum  vero ,  si  nulla  desideretur; 
eodeiu  etinm  iuodo  Poenitentia  ex  hisce  tribus  partibus 
ita  eoustituitur,  ut  quamvis,  quod  ad  ejus  naturam  at- 
tinet.  Coutritio  et  Confessio ,  quibus  homo  justus  effici- 
tur.  satis  sit:  tameu  uisi  tertia  etiam  pars ,  id  est  Satis- 
factio ,  accedat .  aliquid  ei  omnino  ad  perfectiouem  desit 
necesse  sit.    Quare  adeo  inter  se  hae  partes  connexae 
sunt,  ut  Contritio.  confitendi  et  satisfaciendi  consilium 
et  propositum  inclusum  habeat,  Confessionem  Contritio 
et  satisfaciendi  voluntas,  Satisfactionem  vero  duae  reli- 
quae  antecedant. 

§.  417.     Harum  autem  trium  partium  eam  ratio- 
nem  afterre  possumus,  quod  animo,  verbis  et  re  ipsa 
peccata  in  Deum  committantur.    Quare  consentaneum 
fuit,  ut  nos  ipsos  Ecclesiae  clavibus  subjicientes,  quibus 
rebus  Dei  sanctissimum  numen  a  nobis  violatum  esset, 
iisdem  etiam  ejus  iram  placare  et  peccatorum  veniam 
ab  eo  impetrare   conaremur.    Sed  idem    etiam  alio 
argumento   confirmari   potest.    Etenim  Poenitentia  est 
veluti  quaedam  delictorum  compensatio ,  ab  ejus  volun- 
tate  profecta,  qui  deliquit,  ac  Dei  arbitrio,  in  quem 
peccatum  commissum  est,  constituta.    Quare  et  volun- 
tas  con^pensandi  requiritur,   in  quo  maxime  Contritio, 
versatar  et  poeuitens  Sacerdotis  judicio,  qui  Dei  per- 
sonam  gerit,  se  subjiciat  necesse  est,  ut  pro  scelerum 
magnitudiDe  poenam  constituere  in  eum  possit;  ex  quo 
tum  Confessionis a  tum  Satisfactionis  ratio  et  necessitas 
peispicitur. 

•  §.  418.  Quoniam  vero  harum  partium  vim  et  natu- 
ram  tradere  fidelibus  oportet,  prius  incipiendum  est  a 
Contritione,  eaque  diiigenter  explicanda.  Neque  enim 
ad  ullum  temporis  punctum,  cum  in  memoriam  praetei  ita 
peccata  redeunt,  vel  cum  aliquid  offendimus,  Contritione 
animus  debet  vacare.  Hanc  Patres  in  Concilio  Triden- 
tino  (§.199.248)  ita  definiunt :  Contritio  est  animi  dolor 
ac  detestatio  de  peccato  commisso.  cum  proposito  nori 
peccandi  de  caetevo.    Et  paulo  post,  de  Contritionis 


568 


Catechismus  Roraanus, 


motu  subjlcitur:  Ita  demum  praeparat  ad  remissionem 

peccatorum ;  si  cmn  fiducia  divinae  misericordiae  et  voto 
praestandi  reliqua,  conjunctus  sit,  quae  ad  rite  susciV 
piendum  hoc  Sacramentum  requirimtur. 

§.  419.  Ex  hac  itaque  definitione  intelligent  fideles, 
Contritionis  vim  in  eo  tantum  positam  non  esse ,  ut  quis 
peccare  desinat,  aut  propositum  ei  sit,  novum  vitae 
genus  instituere,  aut  ipsum  jam  instituat,  sed  inprimis 
male  actae  vitae  odium  et  expiationem  suscipiendam 
esse.  Id  vero  maxime  confirmant  illi  sanctorum  Patrum 
clamores,  quos  in  Sacris  Literis  frequenter  profusos 
esse  legimus  :  Laboravi,  inquit  David  (Psalm.  VI.  7. 10.^ 
in  gemitu  meo :  larabo  per  singulas  noctes  lectum  meum; 
et :  Exaudicit  Dominus  vocem  fletus  mei;  et  rursus 
alius  (Jes.  XXXVIII,  V6.) :  Recogitabo  tibi  omnes  annos 
meos  in  amaritudine  animae  meae.  Quas  certe  et  alias 
Imjusmodi  voces,  vehemens  quoddam  anteactae  vitae 
odium ,  et  peccatorum  detestatio  expressit.  Quod  autera 
Contritio  dolore  definita  est,  monendi  sunt  fideles,  ne 
arbitrentur  eum  dolorem  corporis  sensu  percipi.  Con- 
tritio  enim  est  voluntatis  actio.  Et  Sanctus  Augustinus 
(IIom.L.  ex  L.  Cap.2.)  testatur  ,  dolorem,  poenitentiae 
comitem  esse,  non  poenitentiam.  Verum  peccati  dete- 
stationem  et  odium.  Doloris  vocabulo  Patres  significa- 
runt:  tum  quia  Sacrae  Literae  ita  utuntur,  inquit  enira 
David  (Psalm.  XII.  2.):  Quamdiu  ponam  consilia  iri 
anima  mea.  dolorem  in  corde  meo  per  diem?  tum  quia 
dolor  in  inferiori  animae  parte,  quae  vim  concupiscendi 
habet,  ex  ipsa  Contritione  oritur:  ut  non  incommode 
Contritio  doiore  definita  fuerit,  quod  dolorem  efficiat, 
ad  eumque  declarandum,  poenitentes  vestem  etiam  mu- 
tare  soliti  sint.  De  quo  Dominus  apud  Sanctum  Matthaeuiri 
(MaLth.  XI,  21.)  inquit:  Vae  tibi  Corozaiml  rae  tibi 
Bethsaida!  quia*  si  in  Tyro  et  Sidone  factae  essent  vir~ 
tutes ,  quae  factae  sunt  in  vcbis.  olim  in  ciiicio  et  cineVQ 
poenitcntiam  egissent. 

g.  420.  Recte  autem  Contritionis  nomen  ,  peccati 
detestationi  .  de  qua  loquimur.  ad  significandam  vira 
doloriSj  iropositum  est,  ducta  similitiuline  a  rebus  cor- 
poreis.  qiiae  minutatim  saxo  aut  duriore  aliqua  materia 
confringuntur,  ul  eo  vocabulo  declararetur,  corda  nostra, 
quae  superbia  obdarueront ,  poenitentiae  vi  contundi  afc- 
cfue  conteri.    Quare  uullus  olros  dolor  rel  ex  parentoin 


Do  Pocnitentiae  Saeramcnto.  Cap.V.  569 


et  filionim  obitu,  vel  cujusvis  alterius  calamitatis  causa 
susceptus,  lioc  nomine  appellatur;  sed  illius  tantum 
doloris  proprinm  est  nomen.  quo  cx  amissa  Dei  gratia 
ntque  innoeentia  afficimur.  Verum  aliis  quoquc  vocabulis 
cadem  res  declarari  solet,  Nam  et  Contritio  Cor- 
dis  dieitur:  quia  cordis  nomen  frequenter  Saerae  Literae 
pro  voluntate  usurpant.  Ut  enim  a  corde  motionum 
Corporis  principiuni  sumitur.  ita  voluntas  reliquas  omnes 
animae  vires  moderatur  ac  re^it.  Vocatur  etiam  a  sanctis 
Patribus  C  o  r  d  i  s  C  o  m  p  u  n  c  t  i  o ,  qui  libros  de Contritione 
conscriptos,  de  Compunctione  Cordis  inscribere  malue- 
nnit.  Etenim  quemadmodum  ferro  tumida  ulcera  secan- 
tur,  ut  inclusum  virus  possit  erumpere;  ita  corda,  quasi 
scalpcllo  Contritionis  adhibito,  inciduntur,  ut  peccati 
mortifemm  virus  queant  ejicere.  Quare  etScissio  Cor- 
dis  a  Joele  Propheta  appellata  est  (Joel.H,  12,):  Con- 
rcrtimini .  inquit,  ad  me  in  ioto  corde  vestro 9  in  jejunio 
et  in  flctu  et  in  planetu,  ct  schulite  corda  vestra* 

§.  421.  Summum  et  maximum  dolorem  ex  peccatis, 
quae  commissa  sunt,  suscipiendum  esse,  ita  ut  nullus 
major  excogitari  possit ,  facile  erit  hisce  rationibus  de- 
monstrare.  Nam  cum  perfecta  Contritio  sit  Charitatis 
actio,  quac  ab  eo  timore,  qui  filiorum  est,  proficiscitur ; 
patet.  eundem  Charitatis  et  Contritionis  modum  statuen- 
dum  esse.  At  quoniam  Charitas,  qua  Deum  diligimus, 
perfectissimus  est  amor,  hinc  fit,  ut  Contritio  veliemen- 
tissimuin  animi  dolorem  conjunctum  liabeat.  Ut  enim 
maxime  diligendus  est  Deus,  ita  quae  nos  a  Deo  alie- 
nant  maxime  detestari  debemus.  In  quo  etiam  illud 
observandum  est ,  eodem  loquendi  genere  Charitatis  et 
Contritionis  magnitudinem  in  Sacris  Litcris  significari. 
De  Charitate  dictum  est  (DeuL  K/,5.^):  Diliges  Domi- 
num  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo.  Rursus,  quod  ad 
Contritionem  pertinet,  clamat  Dominus  per  Prophetam 
fJoel.  II,  \%)i  Conrertimhu  in  toto  cordc  vestro.  Prae- 
terea.  u|i  Deus  summum  bonum  est  inter  omnia,  quao 
ditigenda  sunt.  ita  etiam  peecatum  summum  est  malum 
inter  omnia,  quae  odisse  homines  debent ;  illud  sequi- 
tur,  ut  quam  ob  causam  Deum  summe  diligendum  esso 
confitemur,  ob  eandem  rursus  peccati  summum  odium 
nos  eapiat  necesse  sit.  Omnibus  vcro  rebus  Dei  amo- 
rem  ftnteponendum  esse.  ita  ut  ne  vitae  quidem  con- 
servandae  causa  peccare  liceat ,  aperte  nos  docent  illa 


570 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


Domini  verba  (Matth.  X,  37.  XVI,  25.  Marc.  VIII,  35. 
Jjuc.  XIV ,  26.J  :  Qui  amat  patrem  aut  matrem  plus 
quam  me ,  non  cst  me  dignus.  Et  qu%  volueiit  animam 
suam  salram  facere,  perdet  eam.  Sed  illud  etiam 
animadvertenduin  est,  ut  quemadmodum ,  S.  Bernardo 
(Lib.  de  diligendo  Deo)  teste,  nullus  finis  et  modus  cha- 
ritati  praescribitur  (modus  enim,  inquit  ille;  diligendi 
Deum ,  est  ipsum  diligere  sine  modo) ;  ita  peccati  de- 
testationi  nullus  modus  definiatur. 

§.  422.  Sit  praeterea  non  solum  maxima,  sed  vehe- 
mentissima ,  atque  adeo  perfecta,  omnemque  ignaviam 
et  socordiam  excludat.  Etenim  in  Peuteronomio  scri- 
ptum  est  (Deuter.  IV,  29.J :  Cum  quaesieiis  Dominum 
Deum  tuum,  invenies  eum;  si  tamen  toto  corde  quae- 
siei'is,  et  tota  tribulatione  animae  tuae.  Et  apud  Jere- 
miam  ( Jer.  XXIX,  13, 14.J  :  Quaeretis  me,  et  invenietis9 
cum  quaesicHiis  me  in  toto  corde  vestro,  et  inveniar  a 
vobis,  ait  Dominus.  Quamquam,  si  id  minus  consequi 
nobis  liceat ,  ut  perfecta  sit ,  vera  tamen  et  efficax  Con- 
tritio  esse  potest,  Saepe  enim  usu  venit ,  ut  quae  sen- 
sibus  subjecta  sunt,  magis  quam  spiritualia  nos  affi- 
ciant.  Quare  nonnulli  interdum  majorem  ex  filiorum 
obitu,  quam  ex  peccati  turpitudine,  doloris  sensum  ca- 
piunt.  Idem  etiam  judicium  faciendum  est,  si  lachrymae 
doloris  acerbitatem  non  consequantur,  quae  tamen  in 
poenitentia  summopere  optandae  et  commendandae  sunt. 
Fraeclara  est  enim  ea  de  re  Sancti  Augustini  (Scrm.  XLL 
de  Sanctis)  sententia:  Non  sunt,  inquit,  in  te  christia- 
nae  charitatis  viscera ,  si  luges  corpus ,  a  quo  recessit 
anima:  animam  vero,  a  qua  recessit  Deus,  non  luges. 
Atque  huc  spectant  illaSalvatoris  nostri  verba^  quae  supra 
(§.419)  allata  sunt  :  Vae  tibi  Corozaim!  vae  tibi  Beth- 
saida !  qvia ,  si  in  Tyro  et  Sidone  factae  essent  virtutes, 
quae  factae  sunt  in  vobis ,  olim  in  cinere  et  cilicio  poe- 
nitentiam  egissent.  Tametsi  ad  eam  rem  comprobandam 
satis  esse  debent  clarissima  Ninivitarum ,  Davidis,  Pec- 
Ccitricis,  Apostolorum  Principis  exempla,  qui  omnes  plu- 
rimis  lachrymis  Dci  misericordiam  implorantes,  pecca- 
torum  veniam  impetrarunt. 


De  Poenitentiae  Sacramento.  Cap.VI.  571 


CAPUT  VI. 

Ad  singula  pcccata  mortalia  Contritionis  dolorem  arf- 
hibcndum  esse  §.  423 ;  quae  ad  vei'am  Contritionem 
sint  vcccssaria  §.  424.  4*25 ;  rerae  Contrilionis  vis 
et  ulilitas  quanta,  quaque  ratione  ea  cornparetur 
§.  42(3,  427. 

§.  423.  Maxime  autem  hortandi  et  monendi  sunt 
fideles ,  ut  ad  singula  mortalia  criniina  proprium  Con- 
tritionis  dolorem  adhibere  stndeant.  Ita  enim  Ezechias 
Contritionem  describit,  cum  ait  (Jes.  XXX  VIII,  15.J : 
llecogitabo  tibi  omnes  unnos  meos  in  amaritudine  animae 
meae.  Etenim  recogitare  omnes  annos,  est  singu- 
latim  peccata  excutere,  ut  ea  ex  animo  doleamus.  Sed 
apudEzechielem  quoque  scriptum  legimus  (Ezeclu  XVIII, 
21.)  :  iSa  impius  egerit  poenitcntiam  ab  omnibus  peccatis 
suis.  vita  riret.  Atque  in  hanc  sententiam  Sanctus  Au- 
gustinus  ( Lib.  de  vera  et  falsa  Poenit.  Cap.  14.)  inquit : 
Consideret  peccator  qualitatem  criminis  in  loco ,  in 
tempore,  in  varietate,  in  persona.  Neque  tamen  hac 
in  re  desperent  fideles  .  de  summa  Dei  bonitate  et  cle- 
mentia  :  is  enim ,  cum  nostrae  salutis  cupidissimus  sit, 
nullam  moram  ad  tribuendam  nobis  veniam  interponit, 
sed  peccatorem  paterna  charitate  complectitur ,  simul 
atque  ille  se  collegjerit,  et  universa  peccata  sua  dete- 
status  (quae  deinde  alio  tempore,  si  facultas  erit,  sin- 
gula  in  memoriam  reducere  ac  detestari ,  in  animo  ha- 
beat),  ad  Dominum  se  coiiverterit.  Ita  enim  nos  per 
Prophetain  jubet  sperare,  cum  inquit  ( Ezeck,  XXXIII, 
12.J  :  Impietas  impii  uon  nocebit  ei,  in  quucumque  die 
convcrsus  fuerit  ab  impietute  sua. 

§.  424.  Ex  his  igitur  colligi  potemnt,  quae  ad  ve- 
ram  Conti  itionem  nnxime  sunt  necessaria,  de  quibus 
fidelem  populum  aecurate  oportebit  dotere.  ut  quisque 
fcntelligat,  qua  ratione  comparare  eam  possit ,  regulam- 
que  habeat,  qua  dijudicet,  quantum  absit  ab  ejus  vir- 
tutis  perfectione.  Priinum  enim  necesse  est  peccata 
omnia ,  quae  ndinisimus.  odisse  et  dolere,  ne,  si  quae- 
dani  tnntum  doleamus,  ficta  et  simulata  neque  salutnris 
poeniteutia  a  nobis  suscipiatur.  Najn  ut  a  Sancto  Ja- 
cobo  Apostolo  dictum  est  (Juc.  II.  li).) :  Quicumquc 
totum  tcfjrm  scrvarcrit.  offendut  anicm  in  uno.  fuctus 
esl  omnivm  reus.    Aiterum  est,  ut  ipsa  Contritio  con- 


C a i c c h i s m u s  Horaanus^ 


fitendi  et  satisfaciendi  volimtatem  conjunctam  habeat, 
de  quibus  postea  suo  loco  agetur.  Tertium  est,  ut 
poenitens  vitae  emendandae  certam  et  stabilem  cogita- 
tionem  suscipiat.  IIcc  vero  Propheta  his  verbis  aperte 
nos  docuit  (EzecA.  XVIH,  21.  22.  27.  30.  31. J :  Si  im- 
pius  egerit  poeiiitentiam  ab  omnibus  peccatis  suis ,  quae 
operatus  est,  et  custodierit  omnia  praecepta  mea  et  fe~ 
cerit  judlcium  etjustitiam,  vita  vivet,  et  non  morieiur: 
omnium  iniqidtatum  ejus ,  quas  operaius  est,  non  recor- 
dabor ;  et  paulo  post:  Cum  arerterit  se  impius  ab  im~ 
pietate  sua  quam  operatus  cst,  et  fecerit  judicium  et 
jusiitiam,  ipse  animam  suam  virificabit ;  ac  paucis  inter- 
jectis:  (Jonvertimini s  inquit,  et  agite  poenitentiam  ab 
omnibus  iuiquitatibus  vestris,  et  non  erit  vobis  in  ruinam 
iniquitas:  projicite  a  vobis  omnes  praevaricaliones  ve~ 
stras,  in  quibus  praevaricati  estis ,  et  facite  vobis  cor 
novum  et  spiritum  novum.  Idem  etiam  Christus  Dominus 
mulieri,  quae  in  adulterio  dcprehensa  est,  praescripsit 
(JoJu  VIII,  11.):  Vade,  inquit,  et  jam  amplins  noli 
peccare.  Item  paralytico  illi,  quem  ad  probaticam  pi- 
scinam  curaverat  (Joh.  F,  14,):  Ecce,  ait9  sanus  factus 
es,  jam  noli  peccarc. 

§.  425.  Sed  natura  quoque  ipsa  et  ratio  plene 
ostendunt,  duo  iila  ad  Contritionem  esse  inprimis  ne- 
cessaria;  dolorem  scilicet  peccati  admissi  et  propositum 
cautionemque ,  ne  quid  hujusmodi  in  posterum  commit- 
tatur.  Nam  qui  amico  reconciliari  velit,  quem  injuria 
aliqua  afiecerit,  et  doleat  oportet,  quod  in  eum  'jnjuriosus 
et  contumeliosus  fuerit,  et  diligenter  reliquo  tempore 
provideat,  ne  qua  in  re  amicitiam  laesisse  vid^atur,  quae 
<luo  obedientiam  adjunctam  liabeant  necesse  est.  Ho- 
minem  enim  lcgi,  sive  naturali  et  divinae,  sive  humanae, 
quibus  subjectus  est,  parere  convenit.  Quare  si  quid 
poenitens  alteri  per  vim  aut  per  fraudem  abstulit,  re- 
stituat  oportet,  itemque  alicujus  aut  commodi  aut  officii 
compensatiojie  illi  satisfaciat,  cujus  dignitatem  aut  vi- 
tam  dicto  factove  violavit.  Tritum  enim  est  omnium 
sermone.  quod  ajnid  Sanctum  Augustinum  (Epist.  LIV. 
ad  Macedonium)  legimus:  Non  remittitur  peccatum,  nisi 
restituatur  nblatum.  Neque  vero  inter  caetera,  quae 
ad  Contrifioncm  maxime  pertinent,  ininus  diiigenter 
et  necessario  curandum  cst,  ut  quidquid  injuriaruei  ab 
r.ltero  acceperis,   id  totum  remittatur  ac  condonetur. 


I)  e  P  o  c  n  i  t  e  n  t  i  a  c  S  a  c  r  a  m  c  n  t  o.  C  a  p,  VL 


573 


Ita  cnim  Dominus  et  Salvator  noster  monet  atque  de~ 
nunci.it  (Mattiu  C/,  14.  Vo.) :  *S*  dimiscritis  hominibus 
peccata  corum,  dimittct  et  vobis  Patcr  vcster  coelcsds 
dclicta  rcstra:  si  autem  non  dimiscritis  hominibus,  nec 
Patcr  vester  dimiltct  vobis  pcccata  vestra.  llaec  sunt, 
quae  fidelibus  in  Contritione  observanda  sunt:  caetera, 
quae  ad  hanc  rem  colligi  a  Pastoribus  facile  poterunt, 
eflicicnt  quidem,  ut  in  suo  genere  Contritio  sit  magis 
perfacta  et  absoluta :  verum  adeo  neccssaria  existimanda 
non  sunt,  ut  sinc  lris  vcrae  et  salutaris  poenitentiae 
ratio  constare  non  possit. 

§.  426.  Sed  quoniam  non  satis  esse  Pastoribus 
debet,  si  ea  doceant,  quae  ad  salutem  videutur  perti- 
nere,  nisi  etiam  omni  cura  et  industria  laborent,  ut 
fideles  ad  eam  ipsam  rationem,  quae  illis  praescripta 
est.  vitam  actionesquc  suas  dirigant.  vehementci  proderit, 
Contritionis  vim  et  utilitatem  saepius  pioponcre.  Nam 
cum  pleraque  alia  pietatis  studia ;  veluti  beneficentia  m 
pauperes ,  jejunia ,  preces  et  alia  id  genus  sancta  et 
lionesta  opera,  hominum  culpa,  a  quibus  proficiscuntur. 
a  Deo  interdum  repudieutur ,  ipsa  certe  Conrritio  nun- 
quam  illi  grata  et  accepta  esse  non  potest.  Nam  inquit 
Proplieta  (Psalm.L.  1(J.) :  Cor  contritum  et  hnmiliatum 
Deus  non  despicies.  Quinetiam  statim,  ut  eam  menti- 
bus  nostris  concepimus ,  peccatorum  remissionem  nobis 
a  Deo  tribui,  alio  loco  ejusdem  Prophetae  verba  illa 
declarant  (Psalm.  XXXI,  5.):  Dixi ,  con/itcbor  adrer- 
sum  me  injustiiiam  mcam  Domino ,  ct  tu  rcmisisti  im- 
vietaiem  peccaii  mci.  Atque  ejus  rei  figuram  in  decem 
leprosis  (Luc.Xl  II)  animad vertimus ;  qui  a  Salvatore 
nostro  ad  Sacerdotes  missi,  antequam  ad  illos  perve- 
nirent.  a  lepra  liberati  sunt.  Ex  quo  licet  cognoseere, 
vera  Contritionis  (de  qua  snpra  dictum  est)  eain  vim 
esse,  ut  iHius  beneficio  omnium  delictorum  veniam  sta- 
tim  a  Domino  impetrenms. 

§.  427.  Plurimum  ctiam  valebit  ad  fidelium  raentes 
excitandas,  si  Pastores  rationem  aliquam  tradiderint , 
qna  se  quisque  ad  Contritionem  exercere  possit.  Monere 
autcm  oportet,  ut  omnes  conscientiam  suam  frequenter 
excutientes  videant,  num  quae  a  Deo  sire  ecclesia- 
sticis  sanctionibus  praecepta  sunt  servavcrint.  Quod 
si  quis  alicujus  sceleris  reum  se  esse  cognoverit,  statim 
se  ipsum  accuset,  supplexquo  a  Domino  veniam  ex- 


574 


C a t e c hi s m u s  Romanas. 


poscat  et  spatium  tum  confitendi,  tum  satisfaciendi  sibi 
dari  postulet,  inprimisque  divinae  gratiae  praesidio  se 
adjuvari  petat ,  ne  in  posterum  eadem  illa  peccata 
admittat,  quae  admisisse  vehementer  poenitet.  Curan- 
dum  erit  praeterea  Pastoribus,  nt  in  peccatum  summum 
fidelium  odium  concitetur:  tum  quia  summa  est  illius 
foeditas  et  turpido  >  tum  quia  gravissima  damna  et  ca- 
lamitates  nobis  affert.  Nam  Dei  benevolentiam ,  a  quo 
maxima  bona  accepimus ,  longeque  majora  expectare  et 
consequi  licebat,  a  nobis  abalienat  et  summorum  dolo- 
rum  cruciatibus  perpetuo  aificiendos^  sempiternae  morti 
nos  addicit. 

C  A  P  U  T  VII. 

De  Confessionis  utilitate  §.428  —  431;  de  Confessionis 
sacramentalis  natura  ac  institutiane  §.  432  —  434; 
de  ejusdem  Ritibus  ac  Caeremoniis  §.  435. 

§,428.  Hactenus  de  Contritione,  minc  ad  Confes- 
sionem  quae  est  altera  Poenitentiae  pars,  veniamus. 
Quantum  vero  curae  et  diligentiae  in  ea  explicanda  po- 
nere  Pastores  debeant,  ex  eo  facile  intelligent,  quod 
omuibus  vere  piis  persuasum  est,  quidquid  lioc  tempore 
sanctitatis,  pietatis  et  religionis,  in  Ecclesia  summo  Dei 
beneficio  conservatum  est,  id  magna  ex  parte  Confes- 
sioni  tribuendum  esse,  ut  nulli  mirandum  sit ,  humani 
generis  hostem ,  cum  fidem  catholicam  funditus  evertere 
cogitat,  per  ministros  impietatis  suae  et  satellites,  hanc 
veluti  christianae  virtutis  arcem  totis  viribus  oppugnare 
conatum  esse. 

§.  429.  Primum  itaque  docendum  est ,  Confessionis 
institutionem  nobis  summopere  utilem  atque  adeo  neces- 
sariam  fuisse.  Ut  enim  hoc  concedamus,  Contritione 
peccata  deleri,  quis  ignorat  illam  adeo  vehementem, 
acrem  ac  incensam  esse  oportere,  ut  doloris  acerbitas 
cum  scelerum  magnitudine  aequari,  conferrique  possit? 
At  quoniam  pauci  admodum  ad  hunc  gradum  pervenirent, 
fiebat  etiam ,  ut  a  paucissimis  hac  via  peccatorum  venia 
speranda  esset.  Quare  necesse  fuit ,  ut  clementissimus 
Dominus  faciliori  ratione  communi  hominum  saluti  con- 
suleret,  quod  quidem  admirabiJi  consilio  effecit ,  cum 
claves  regni  coelestis  Ecclesiae  tradidit.  Etenim  ex  fidei 
catholicae  doctrina  omnibus  credendum  et  constanter 


Do  !>0(wiitcntiae  Sacrainento.  Cap.VII.  575 

nffirmnndum.  Bi  qtrfs  ita  nnimo  affectus  sit ,  ut  pcccata 
ndmissa  doleat .  simulque  in  posterum  non  peccare  con- 
stitunt.  etsi  ejusmodi  dolore  non  afticiatur,  qui  ad  im- 
pctramlam  vcniam  satis  esse  possit,  ei  tamen,  cum 
peccata  Saccrdoti  rite  confessus  fncrit.  vi  clavium,  sce- 
lera  omnia  remitti  ac  condonari:  ut  merito  a  sanctissi- 
inis  viris  Patribus  nostris  cclcbratum  sit,  Ecclesiae 
clavibns  ailitum  in  coelum  aperiri :  de  quo  nemini 
dubitare  fas  est ,  cum  a  Florentino  Concilio  decretum 
legamus ,  poenitentiae  effectum  esse  absolutionem  a 
peccatis. 

§.  430.  Venim  ex  eo  praeterea  licet  cognoscere, 
quantam  atferat  Confessio  utilitatem,  quod  iis,  quorum 
est  corrupta  vitae  consuetudo,  nihil  tam  prodesse  ad 
mores  emendandos  experimlir,  quam  si  interdum  occul- 
tas  animi  sui  cogitationes.  facta  dictaque  omnia  pnidenti 
et  fideli  amico  pntcfaciant,  qui  eos  opera  et  consilio 
juvare  possit.  Quare  ad  eandem  rationem  maxime  salu- 
tare  existimandum  est  iis.  qui  scelerum  conscientia  agi- 
tantur .  ut  Sacerdoti ,  tamquam  Christi  Domini  Vicario, 
cui  pcrpetui  silentii  severissima  lex  proposita  est,  ani- 
mae  suae  morbos  et  vulnera  aperiant,  statim  euim  pa- 
rata  sibi  medicamenta  invenient,  quae  non  solum  prae- 
sentis  aegritudinis  sanandae,  rerum  ita  praeparandae 
animae  coclcstcm  quandam  vim  habent,  ut  deinceps 
facile  futurum  uon  sit,  in  ejusdem  morbi  et  vitii  genus 
recidere. 

§.  431.  Neque  vero  illa  Confessionis  utilitas  prae- 
termittenda ,  quae  ad  vitae  societatem  et  conjunctioncm 
magnopere  pertinet.  Constat  enim ,  si  sacramentalem 
Confessionem  e  christiana  disciplina  cxemeris ,  pleua 
omnia  occultis  et  nefandis  sceleribus  futura  esse ,  quae 
postea  ct  alia  etiam  multo  graviora .  homines  peccati 
consuetudine  depravati,  palam  committere  non  verebun- 
tur:  etenim  contitendi  verecundia,  delinquendi  cupiditati 
et  licentiae  tamquam  fraenos  injicit  et  improbitatem 
coercet. 

§.  432.  Sed  jam  Confessionis  utilitate  exposita, 
qnae  sit  ejus  natura  et  vis  Pastoribus  tradendum  eriL 
Eam  is;itur  definiunt  esse  peccatorum  accusationem  ,  quae 
ad  Sacramenti  genus  pertinet,  eo  susceptam.  ut  veniam 
virtute  clavium  impetremus.    Recte  autem  Accusatio 


676 


Cateehismus  Roinanus. 


dicitur,  quod  peccata  ita  commemoranda  non  sunt,  quasi 
scelera  nostra  ostentemus,  ut  ii  faciunt,  qui  laetantur 
cum  male  fecerint,  aut  omnino  enarranda,  ut  si  rem 
aliquam  gestam  otiosis  auditoribus  delectandi  causa  ex- 
ponamus;  verum  accusatorio  animo  ita  enumeranda  simt, 
nt  ea  etiam  in  nobis  vindicare  cupiamus.  Veniae  au- 
tem  impetrandae  causa  peccata  eonfitemur ,  quoniam  hoc 
judicium  longe  dissimile  est  forensibus  capitalium  rerum 
quaestionibus ,  in  quibus  confessioni  poena  et  suppli- 
cium ,  non  culpae  liberatio  et  errati  venia  constituta  est. 
In  eandem  fere  sententiam,  quamvis  aliis  verbis,  sanctis- 
simi  Patres  videntur  Confessionem  definivisse ,  vcluti 
cum  Sanctus  Augustinus  inquit  (citat.  a  S.  Thoma  in 
Sent.IV.  Dist.XVlI.  Quaest.  III.  Artic.U.):  Confessio 
est,  per  quam  morbus  latens  spe  veniae  aperitur;  et 
Sanctus  Gregorius  (Moral.  VIII,  15.^) ;  Confessio  est 
peccatoruin  detestatio ;  quarum  utraque ,  quod  in  su- 
periori  definitione  continetur,  facile  ad  eam  referri 
poterit. 

§.  433.  Sed  jam,  quod  omnium  maximi  faciendum 
est,  docebunt  Paroclii  ac  sine  ulla  dubitatione  fidelibus 
tradent,  lioc  Sacramentum  a  Christo  Domino,  qui  bene 
omnia  et  unius  salutis  nostrae  causa  fecit,  ob  ejus 
summam  bonitatem  et  misericordiam  institutum  esse. 
Apostolis  enim,  post  vesurrectionem  unum  in  locum 
congregatis,  insufflavit,  dicens  (Joh.  XX,  22.  23.):  Ac- 
cipite  Spiritum  Sanctum  :  quorum  remiseritis  peccata,  re- 
mittuntur  eis ,  et  quorum  vetinueritis ,  retenta  sunt.  Cum 
igitur  Dominus  potestatem  retinendi  et  remittendi  pec- 
cata  Sacerdotibus  tribuerit ,  perspicuum  est ,  ipsos  etiam 
ea  de  re  judices  constitutos  fuisse.  Atque  idem  signi- 
ficare  visus  est  Dominus  ,  cum  Apostolis  (Joh.  XI.)  id 
negotii  dedit,  ut  Lazarum  a  mortuis  excitatum  a  vin- 
culis  solverent,  quibus  constrictus  erat.  Nam  Sanctus 
Augustinus  ( Lib.  de  vcra  et  falsa  Poenit.  Cap.  10.)  eum 
locuni  ita  explanat:  Ipsi,  inquit,  Sacerdotes  plus  jam 
possunt  proficere,  plus  confitcntibus  parcere,  quibus 
crimen  remittunt.  Dominus  sciiicet  per  ipsos  Aposto- 
los  Lazarum,  quem  jam  suscitaverat ,  obtulit  discipulis 
solvendum:  ostendens  potestatem  solvendi  esse  conces- 
sam  Sacerdotibus.  Quo  etiam  pertinet,  quod  iis  qui  a 
lepra  in  itinere  curati  sunt  praeceperat,  ut  Sacerdotibus 
se  ostenderent  illorumque  judicium  subirent.  Cum  igi- 
tur  Dominus  potestatem  remittendi  et  retinendi  peccata 


De  Poenitentiae  Sacramento.  Cap.VH.  577 


Sacerdotibus  tribuerit;  perspicuum  est ,  ipsos  etiam  ea 
le  re  judices  constitutos  fuisse. 

§.  434.    At  quoniam .  ut  sancta  Tridentina  Synodus 
[§.  203)  sapienter  admonuit,  de  qualibet  re  verum  judi- 
cium  fieri .  atque  in  repetendis  criminum  poenis  justitiae 
modus  teneri  non  potest,  nisi  plane  cognita  et  perspecta 
cansa  fuerit;  ex  eo  sequitur.  ut  {koenitentium  Confes- 
sione  singulatim  peccata  omnia  Sacerdotibus  patefacienda 
sint.    Haec  igitur  Pastores  docebunt,   quae  a  sancta 
Tridentina  Synodo   decreta  ac  perpetuo   a  catholica 
Ecclesia  tradita  sunt.    Si  enim  sanctissimos  Patres  at- 
tente  legimus  ,  nusquam  non  apertissima  testimonia  oc- 
currunt.  quibus  confinnetur,  hoc  Sacramentum  a  Christo 
Domino  constitntum  esse,  et  Confessionis  sacramentalis 
legem.  quam  illi  Exomologesin  et  Exagoreusin  Graeco 
vocabulo  appellant,  tamquam  evangelicam  accipiendam 
esse.    Quod  si  etiam  Veteris  Testamenti  figuras  exquiri- 
inus.  sine  dubio  ad  peccatorum  Confessionem  videntur 
pertinere  varia  illa  sacrificiorum  genera,  quae  ad  ex- 
pianda  diversi  generis  peccata  a  Sacerdotibus  fiebant. 

§.  435.  Sed  quemadmodum  Confessionem  a  Domino 
Salvatore  institutam  csse  fideles  docendi  sunt ,  ita  etiam 
monere  eos  oportet.  quosdam  Ritus  et  solennes  Caere- 
monias  Ecclesiae  autoritate  additas  esse ;  quae  etsi  ad 
Sacramenti  rationem  non  spectant,  ejus  tainen  dignita- 
tem  ante  oculos  ponunt  et  conlitentium  animos  pietate 
aceensos  ad  Dei  gratiam  facilius  consequendam  prae- 
parant    Cnm  enim  aperto  capite  ad  pedes  Sacerdotis 

abjecti,  demisso  in  terram  vultu,  suppliccs  manus  ten- 
Identes ,  aliaque  hujusmodi  christianae  humilitatis  signa 
Idantes,  quae  ad  Sacramenti  rationem  necessaria  non 
•sunt.  peccata  confitemur,  ex  his  perspicue  intelligimus, 

tum  in  Sacramento  coelestem  vim  agnoscendam ,  tum  a 

uobis  divinam  misericordiam  summo  studio  requirendam 

atque  efllagitandam  esse. 


C  A  P  U  T  VIII. 

Quam  necessarins  sit  Lapsis  utus  Confcssionis  §.  436 ;  qna 
aetate,  fjuoiies  et  quando  con/itcndum  437. 

r 


§.  43G.  Jam  vero  nemo  existimet  Confessionem  a 
mino  quidem  institutam.  sed  ita  tamen;  ut  ejus  usuni 

37 


578 


Catechismus  Romanus. 


necessarium  esse  non  edixerit.     Etenim  sic  statuant 
fideles,  oportere  eum,  qui  mortali  scelere  premitur,  Con- 
fessionis  Sacramento  ad  spiritualem  vitam  revocandum 
esse;  qttod  quidem  puicherrima  translatione  a  Domino 
aperte  significatum  videmus,  cum  liujus  Sacramenti  ad- 
ministrandi  potestatem,  clavem  regm  coelorum  appel- 
lavit  (MattJt.  XVI,  19.).    Ut  enim  locum  aliquem  in- 
gredi  nemo  potest,  sine  ejus  opera,  cui  claves  commissae 
snnt^  sic  intelligimus ,  neminem  in  coelum  admitti,  nisi 
fores  a  Sacerdotibus,  quibus  fidei  claves  Dominus  tra- 
didit,  aperiantur,     Aliter  enim  nullus  plane  clavium 
usus  in  Ecclesia  esse  videbitur ;  ac  frustra  is  cui  clavium 
potestas  data  est,  quempiam  coeli  aditu  prohibebit,  si 
tamen  alia  via  introitus  patere  queat.    Hoc  vero  prae- 
clare  a  Sancto  Augustino  (Lib.  L.  Homil.  49.,)  cogni- 
tum  est,  cum  inquit:  Nemo  sibidicat,  occttlte  ago  apud 
Dominum  poenitentiam :  novit  Deus  qui  mihi  ignoscat, 
qtiid  in  corde  ap-o :   ergo  siiie  cattsa  dictum  ( Matth. 
XVIII,  18.):   Quae  solveritis  in  terra,  soluta  erunt 
in  coelo?  ergo  sine  causa  CJaves  datae  sunt  Ecclesiae 
Dei?  Atque  in  eandem  sententiam  Sanctus  Ambrosius 
(Lib.  l.de  Poenit.  Cap.^.)  scriptum  reliquit,-  cuin  Nova- 
tianorum  haeresin  convelleret,  qui  soli  Domino  potesta- 
tem  peccata  remittendi  reservandam  asserebant:  Ecquis 
Deuin,  inquit,  magis  veneratur;  qui  ne  mandatis  illius 
obtemperat,  an  qui  resistit?   Deus  nobis  jussit,  ejus 
ministris  obtemperare,  quibus  cum  pareamus,  honorem 
soli  Deo  deferimus. 

§.  437.  Sed  cum  minime  dubitari  possit,  Confes- 
sionis  legem  ab  ipso  Domino  latam  et  constitutam  esse, 
sequitur,  ttt  videndum  sit,  quinam,  quo  aetatis  et  anni 
tempore  ei  parere  debeant.  Primum  itaque  ex  Latera- 
nensis  Concilii  Canone,  cujus  initium  est :  Omnes  utrias- 
gve  sexus,  perspicitur ,  neminem  Confessionis  lege  ad- 
strictum  esse  ante  eam  aetatem,  qua  rationis  usum  habere 
potest ;  neque  tamen  ea  aetas  certo  aliquo  annorum 
mimero  definita  est.  Sed  illud  universe  statuendum  vi- 
detur,  ab  eo  t<'tnpore  Confessionem  ptiero  indictam  esse, 
cum  inter  bonum  et  malum  discernendi  vim  habet,  in 
ejusque  mentem  dolus  cadere  potest.  Nam  cum  ad  id 
vitae  tempus  quisque  pervenerit}  in  quo  de  salute  aeterna 
deliberandum  est,  tum  primum  Sacerdoti  peccata  con- 
fiteri  debet,  cum  aliter  salutem  sperare  nemini  liccat, 


De  Poenitentiae  Sacram.  Cap.VIII.IX.  579 


qui  scelemm  conscientia  premitur.  Quo  vero  potissimum 
tempore  confiteri  oporteat,  eo  Canone,  de  quo  antea  dbd- 
mus,  Sancta  Ecclesia  decrevit:  jubet  enim  semel  saltcm 
quotannis  lideles  ornnes  peccata  sua  confiteri.  Verum  si 
quid  salutis  nostrae  ratio  postulet  consideremus ,  profecto 
quoties  vel  mortis  periculum  imminet,  vel  aliquam  rem 
tractare  aggredimur,  cujus  tractatio  homini  peccatis 
conta.ninato  non  conveniat  (veluti,  cum  Sacramenta  ad- 
ministramus  aut  percipimus)  toties  Confessio  praeter- 
mittenda  non  est.  Atque  idem  omnino  servare  oportet, 
cum  veremur,  ne  nos  alicujus  culpae,  quam  admiscri- 
mus,  oblivio  capiat .  neque  peccatorum  veniam  a  Do- 
mino  impetramus ,  nisi  ea  Poenitentiae  Sacramentum  per 
Confessionem  deleat. 

CAPUT  IX. 

De  modo  conftendi,  seu  conditionibus  qnae  ad  Confes- 
sioncm  requiruntur  §.  438  —  443. 

§.  438.  Sed  quoniam  multa  in  Confessione  obser- 
vanda  sunt,  quoruin  alia  ad  Sacramenti  naturam  perti- 
nent,  alia  non  ita  necessaria  sunt;  de  his  accurate 
agendum  erit.  Neque  enim  desunt  libelli  et  commentarii, 
ex  quibus  facile  est  liorum  omnium  explicationem  de- 
promere.  Illud  autem  inprimis  doceant  Paroclii,  in  Con- 
fessione  curandum  esse,  ut  integra  et  absoluta  sit:  et- 
enim  omnia  inortalia  peccata  Sacerdoti  aperire  oportet. 
Nam  venialia,  quae  nos  a  Dei  gratia  non  divellunt,  et 
in  qttae  frequentius  labimur,  tametsi  recte  atque  utiliter, 
quod  piorum  usus  demonstrat  9  confitemur,  tamen  sine 
cuJpa  praetermitti ,  multisque  aliis  rationibus  expiari  pos- 
sunt.  At  mortifera  peccata ,  ut  jam  diximus .  singula 
enumeranda  sttnt,  quamvis  etiam  occultissime  lateant 
et  ejus  generis  sint,  quae  duobus  tantum  exti*emis  De- 
calogi  capitibus  interdicmitur.  Saepe  enim  evenit,  ut 
ea  gravius  animam  vulnerent,  quam  illa,  quae  aperte 
ac  palam  peccare  homines  solent.  Ita  vero  a  Saneta 
Tridentina  Synodo  (§.  204)  definitum,  atque  a  catholiea 
Ecclesia  semper  traditum  est,  quemadmodum  Sanerorum 
Patrmn  testhnonia  declarant.  Est  enim  apud  Sanefmu 
\mbrosium  (Lib.  de  Parad.  Cap.  in  hunc  modum : 
Non  potest  quis  justificari  a  peccato,  nisi  confessus 
fueiit  peccatum.    Sanctus  etiam  Hiercnymus  in  Eccle- 

37  * 


580 


Catechismus  Romanus. 


siaste  (Sirper  iUud  Cap.  X,  Ih) :  Si  mordeat  ser- 
pens  ete.)  idem  plane  confirmat.  Inquit  enim:  Si  qnem 
serpens  Diabolus  occulte  momorderit,  et  nullo  conscio 
eum  peccati  veneno  infecerit,  si  tacuerit  et  poenitentiam 
non  egerit  nec  vulnus  suum  fratri  aut  magistro  voluerit 
confiteri;  magister .  qui  linguam  habet  ad  curandum, 
prodesse  non  poterit,  Praeterea  Sanctus  Cyprianus  in 
Sermone  de  Lapsis  (Serm.  V.  c.  fin.)  apertissime  lioc 
docet  his  verbis:  Quamvis  nullo  sacrificii  aut  libelli  fa- 
cinore  constricti  sint,  quoniam  tamen  de  eo  eogitave- 
runt,  id  ipsum  apud  Sacerdotes  Dei  dolenter  confiteantur. 
Denique  haec  omnium  Ecclesiae  Doctorum  communis 
vox  est  atque  sententia.  Sed  in  Confessione  summa 
illa  cura  et  diligentia  adhibenda  est,  quam  in  rebus 
gravissimis  ponere  solemus:  omneque  studium  ita  eo 
conferendum,  ut  sanemus  animae  vulnera  et  peccati  ra- 
dices  evellamus. 

§.  439.  Neque  vero  solum  peccata  gravia  narrando 
explicare  oportet.  verum  etiam  illa  quae  unum  quodque 
peccatum  circumstant  et  pravitatem  valde  augent  vel 
minuunt.  Quaedam  enim  (circumstantiae  adeo  graves 
sunt,  ut  peccati  mortiferi  ratio  ex  illis  tantum  constet, 
quare  haec  omnia  semper  confiteri  oportet.  Si  quis  enim 
hominem  interemerit.  explicandum  est,  utrum  ilie  sacris 
initiatus .  an  profanus  fuerit.  Itemque ,  si  cum  muliere 
concubuit,  matrimonii  ne  lege  libera,  aut  alterius  uxore, 
aut  propinqua,  aut  alicujus  voti  sponsione  Deo  conse- 
crata ,  aperiatur  necesse  est.  Haec  enim  diversa  pecca- 
torum  genera  constituunt,  ita  ut  primum  quidem  simplex 
fornicatio,  alterum  adulterium,  tertium  incestus,  quartum 
sacrilegium  a  divinarum  rerum  doctoribus  appelletur. 
Furtum  etiam  in  peccatis  numerandum  est;  verum  si 
quis  aureum  nummum  furetur,  levius  omnino  peccat, 
quam  is,  qui  centum,  vel  ducentos,  vel  ingentem  ali- 
quam  auri  vim ,  praesertim  vero,  qui  sacram  pecuniam 
abstulit.  Quae  etiam  ratio  ad  locum  et  ad  tempus  per- 
tinet;  quorum  exnnpla  notiora  sunt  ex  multorum  libris, 
quam  ut  a  nobis  commemorentur.  Haec  igitur,  ut  dixi- 
mus,  enumeranda  sunt,  quae  vero  pravitatem  rei  magno- 
pere  non  augent,  sine  crimine  omitti  possunt. 

§.  440.  Sed  ad  Confessionem  adeo  necessaritim 
est,  ut,  quod  antca  diximus,  integra  et  absoluta  sit ,  ut 
si  quis  dedita  opera,  alia  quidem  ex  iis,  quae  explicari 


De  Poenitentiae  Sacramento. 


Cap.  IX. 


581 


debent.  praetermittat.  alia  vero  tantummodo  confiteatur, 
non  sohun  cx  ea  Confessione  is  commodum  nullum  con- 
■UfiMui  3  sed  etiam  novo  scelere  se  obstringat,  neque 
ejusmodi  peccatorum  enumeratio  Confessionis  nomine, 
in  qua  Sacramcnti  ratio  insit,  appellauda  est:  quin  po- 
tius  poenitenti  Confessionem  repetere  est  necesse,  seque 
ipsum  illius  ])eccati  reum  facere,  quod  Sacramenti  san- 
ctitatem  simulatione  Confessionis  violaverit* 

441.  At  vero ,  si  alia  de  causa  Confessioni  ali- 
quid  defuisse  vidcatur .  vel  quia  poenitens  nonnulla  cri- 
mina  oblitus  fuerit,  vel  quia  conscientiae  suae  latebras 
non  ita  accurate  perquisiverit,  cum  tamen  illud  in  animo 
haberet ,  ut  integre  peccata  omnia  confiteretur ,  nihil  ei 
opus  erit  Confessionem  iterare ;  satis  autem  habebit,  si 
quando  peccata.  quae  oblitus  erat,  in  memoriam  reduxe- 
rit.  ea  Sacerdoti  alio  tempore  confiteri.  In  quo  tamen 
animadvertcndum  est,  ne  forte  nimis  dissohite  et  remisse 
cnnscientiam  nostram  scrutati  simus,  adeoque  negligenter 
peccata  admissa  memoria  repetere  studuerimus ,  ut  ea 
ne  recordari  quidem  voluisse  merito  videri  possimus: 
id  enim  si  factum  fuerit ,  Confessionem  iterare  omnino 
oportcbit. 

§.  442.  Praeterca  curandum  est,  ut  Confessio  nuda» 
simplex  et  aperta  sit,  non  artificiose  composita,  ut  a 
noiinullis  fit,  qui  potius  vitae  suae  rationem  exponere* 
quam  ]  eccata  confiteri  videntur.  Ea  enim  Confessio 
esse  debet,  quae  nos  tales  Sacerdoti  aperiat,  quales 
nos  ipsos  novimus,  certaque  pro  certis,  ac  dubia  pro 
dubiis  demonstret.  Quod  si  vel  pcccata  non  recensen- 
tur,  vel  alie-ri  a  re  quam  tractamus  sermones  inse- 
runtur,  perspicuum  est,  Confessionem  hac  virtute  carere. 
Vehementer  etiam  commendandi  sunt ,  qui  prudentiam 
et  verecundiam  in  explicandis  rebus  adhibent.  Neque 
enim  nimis  multis  verbis  agendum  est,  sed  quae  ad 
cujusque  peccati  naturam  et  rationem  pertinent,  brevi 
oratione,  quae  modestiam  coujunctam  habeat ,  ape- 
rienda  sunt. 

§.  443.  Illud  vero  tum  confitenti  tum  Sacerdoti 
maxime  laborandum  est ,  u  1  eorum  sermo  in  Confessionc 
seoreto  habeatur.  Quare  fit,  ut  nemini  omnino  neque  per 
nuntium,  neque  per  lileras,  quoniam  ea  ratione  mhil 
jam  occulte  agi  polest,  peccata  confiteri  liceat.  Sed 
nulla  res  fidelibus  adco  curae  esse  debet,  quam  ut 


582 


Catechismus  Romanus. 


frequenti  peccatorum  Confessione  animam  studeant  ex- 
piare.  Etenim  cum  aliquis  mortifero  scelere  urgetur, 
nihil  ei  magis  salutare  esse  potest  ob  multa,  quae  im- 
pendent,  vitae  pericula,  quam  statim  peccata  sua  con- 
fiteri.  Nam,  ut  sibi  quisque  diuturnum  vitae  spatium 
polliceri  queat,  turpe  profecto  est,  cum  in  eluendis  cor- 
poris  aut  vestium  sordibus  tam  diligentes  simus,  non 
eadem  saltem  diligentia  curare,  ne  animae  splendor  tur- 
pissimis  peccati  maculis  obsolescat 

C  A  P  U  T  X. 

Quis  legitimus  sit  Confessionis  Minister  §.  444 ;  quae 
conditiones  ad  idoneum  Ministrum  requirantur  §.  445. 
446. 

§.  444.  Sed  jam  de  Ministro  hujus  Sacramenti  di- 
cendum  est.  Eum  autem  Sacerdotem  esse ,  qui  ordina- 
riam  aut  delegatam  absolvendi  potestatem  habeat,  ex 
ecclesiasticis  Sanctionibus  satis  apparet.  Habeat  enim 
oportet  non  solum  Ordinis,  verum  etiam  Jurisdictionis 
potestatem,  qui  hoc  munere  fungi  debet.  Illustre  vero 
lnijus  Ministerii  testimonium  praebent  illa  Domini  verba 
apud  Sanctum  Johannem  (Joh.  XX,  $3.):  Quorum  remi- 
seiitis  jieccata,  remittuiitur  eis,  et  quorum  retinueritis, 
retenta  sunL  Neque  enim  omnibus,  sed  Apostolis  tan- 
tum,  haec  dicta  fuisse,  constat ,  quibus  in  hac  functione 
Sacerdotes  succedunt ;  idque  etiam  maxime  consentaneum 
est.  Nam  cum  onme  gratiae  genus,  quae  hoc  Sacra- 
mento  tribuitur,  a  Cliristo  capite  ad  membra  derivetur; 
merito  debent  corpori  Christi  mystico,  id  est,  fidelibus 
illud  administrare,  qui  soli  verum  ejusdem  eorpus  con- 
ficiendi  potestatem  liabent;  cum  praesertim  fideles  hoc 
ipso  Poenitentiae  Sacramento  ad  sacram  Eucharistiam 
sumendam  apti  idoneique  reddantur.  Verum  quanta 
olim  religione  in  antiqu  ssima  Ecclesia  jus  ordinarii  Sa- 
cerdotis  conservatum  fuerit,  ex  veteribus  Patrum  Decretis 
facile  intelligitur,  quibus  cautum  est,  ne  quis  Episcopus, 
aut  Sacerdos  in  alterius  parochia  aliquid  gerere  auderet, 
sine  ejus  autoritate,  qui  illi#praeesset ,  aut  nisi  magna 
necessitas  cogere  videretur.  Ita  vero  ab  Apostolo  san- 
citum  est,  cum  Tito  (1, 5.)  praecepit,  ut  in  singulis  civitatibus 
Sacerdotes  constitueret,  qui  scilicet  doctrinae  ct  Sacra- 
mentoium  coelesti  pabulo  fideles  alerent  et  educarent* 


De  Pocnitentiae  Sacramcnto.  Cap.X.  583 


Quamquam ,  si  mortis  pcriculum  imminet  et  proprii  Sa- 
eenlotis  facoltas  non  datur,  ne  hac  occasione  aliquis 
pereat.  in  Ecclesia  Dei  custoditum  fuisse,  Concilium 
Tridentinum  (§.211.)  docet.  ut  unicuique  Sacerdoti  lice- 
ret .  non  soluin  omni  peccatorum  genere ,  cujuscunque 
potestatis  sit,  illa  condonare,  sed  etiam  ab  excommu- 
nicationis  vinculo  solvere. 

§.  445.  Jam  praeter  Ordinis  et  Jurisdictionis  pote- 
statem  s  quae  prorsus  necessaria  sunt ,  inprimis  opus 
est,  ui  hujus  Sacramenti  Minister  tum  scientia  et  eru- 
ditione,  tum  pmdentia  praeditus  sit.  Judicis  enim  et 
Medici  simul  personam  gerit.  Ac  quod  ad  primum 
attinet.  satis  constat .  non  vulgarem  scientiam  necessa- 
riam  esse ,  qua  et  peccata  investigare,  et  ex  variis  pec- 
catorum  goneribus,  quae  gravia,  quae  levia  sint,  pro 
cujusqne  hominis  ordine  et  genere  judicare  possit.  Ut 
ruitem  Medicus  est ,  summa  quoque  prudentia  indiget. 
Etenim  diligenter  providendum  est,  ut  ea  remedia  aegroto 
adliibeantur,  quae  ad  illius  animam  sanandam,  et  in 
posterum  contra  morbi  vim  muniendam  aptiora  esse  vi- 
ieantur.  Ex  quo  poterunt  fideles  intelligere,  cuivis 
fnaximo  studio  curandum  esse .  ut  eum  sibi  Sacerdotem 
leligat ,  quem  vitae  integritas ,  doctrina ,  prudens  judi- 
eiiun  conunendet ,  qui  et  quantum  in  eo  officio ,  cui 
praeest,  ponderis  ac  momenti  sit  et  quae  cuique  sceleri 
>oena  conveniat  et  qui  vel  solvendi  vel  ligandi  sint, 
)ptime  noverit. 

§.  446.  Sed  quoniam  nemo  est ,  qui  non  vehe- 
nenter  cupiat  scelera  et  turpitudinem  suam  occultari, 
nonendi  sunt  Gdeles,  nihil  esse  quod  timeant,  ne  ea, 
paae  ipsi  Confessiooe  patefecerint ,  a  Sacerdote  ulli  un- 
juam  indicentur,  neve  aliquod  ex  ea  periculi  genus  sibi 
dlo  tempore  creari  possit.  Sacrae  enim  Sanctiones  gra- 
rissime  in  eos  Sacerdotes  animadverti  voluerunt ,  qui 
>eccata  omnia.  quae  aliquis  eis  confessus  fuerit.  perpe- 
uo  et  religioso  silentio  compressa  non  tenuerint  Quare 
n  Concilio  Lateranensi  ^Iai;iio  ita  legimus :  Caveat 
wuiino  Sacerdos,  ne  vcvbo  vel  siyno,  vcl  alio  quovis 
nodo  yrodat  aliquatenas  peccatovem. 


534 


Catcchismus  Eomanns. 


C  A  P  U  T  XI. 

De  conditionibas  ad  Confessionem  vere  poenitenlis  ne\ 
cessariis,  et  quemadmodum  Sacerdoti  cum  confitente 
agendum  sit  §.447  —  452. 

§.  447.    Sed  jam  ordo  rerum  postulat,  cum  de  Mi- 
jristro  dictum  sit,  ut  quaedam  praecipua  capita  expli- 
centur ,  quae  ad  Confessionis  usum  et  tractationem  non 
parum  sunt  accommodata.    Magna  enim  fidelium  pars, 
quibus  vulgo  nihil  longius  videri  solet,  quam  ut  dies 
illi,  qui  ecclesiastica  lege  Confessioni  praefiniti  sunt, 
effluant:  tantum  absunt  a  christiana  perfectione,  ut  vix 
peccatorum  suorum  meminerint,  quae  Sacerdoti  pate- 
facienda  essent,  nedum  caetera  diligenter  curent,  quae 
ad  divinam  gratiam  conciliandam  vim  habere  maximam 
perspicuum  est.    Quare,  cum  illorum  saluti  omni  studio 
succurrendum  sit,  hoc  primum  Sacerdotes  in  poenitente 
diiigenter  observabunt,  si  veram  peccatorum  suorum 
Contritionem  habeat,  certumque  illi  sit  ac  deliberatum, 
in  postemm  a  peccatis  abstinere.    Quod  si  ita  animo 
afFectum  esse  animadverterint ,  moneant  et  vehementer 
hortentur ,  ut  pro  tanto  et  tam  singulari  beneficio  maxi- 
mas   gratias  Deo  agat ,    ab   eoque  coelestis  gratiae 
praesidium  petere  nunquam  desinat ,   quo  muniius  ac 
tectus  facile  poterit  pravis  cupiditatibus  resistere  ac  re- 
pugnare. 

§.  448.  Docendus  est  etiam,  ut  nullum  patiatur 
esse  diem,  quin  aliquid  de  Passionis  Domini  nostri  my- 
steriis  meditetur,  ad  eumque  imitandum  et  summa  cha- 
ritate  amandum  ipse  se  excitet  atque  inflammet.  Hac 
enim  meditatione  assequetur,  ut  ab  omnibus  Daemonis 
tentationibus  indies  se  tutiorem  esse  sentiat.  Neque  enim 
ulla  alia  est  causa,  cur  tam  cito  vel  leviter  ab  hoste 
impugnatij  animo  et  viribus  succumbamus,  quam  quod 
ex  coelestium  rerum  meditatione  divini'  amoris  ignem 
concipere  non  studemus ,  quo  mens  recreari  atque  erigi 
pcssit.  Sin  autem  Sacerdos  intellexerit ,  eum,  qui  velit 
confiteri,  arleo  peccata  sua  non  dolere,  ut  vere  contri- 
tus  dicendus  sit,  conetur  magno  Contritionis  desiderio 
eum  afficere,  ut  deinde  hujus  praeclari  doni  cupiditate 
incensus,  ilhid  a  Dei  misericordia  petere  et  efllagilare 
in  aniinum  inducat. 


Dc  Pocnitcntiae  Hacraniento.  Cap.  XI.  585 

§.  449.  Inprimis  autcm  reprimenda  est  qiiorun- 
dam  supcrbia,  qui  scelera  sua  excusatione  aliqua  vel 
dcfcndere  vel  minora  facere  nituntur.  Nam  exempli 
causa,  cum  aliquis  fateatur,  se  ira  vehementius  commo- 
tum  fuisse,  statiin  hujus  perturbationis  causam  in  alium 
confert .  a  quo  prius  sibi  injuriam  factam  esse  queritur. 
Monendus  itaque  est.  hoc  elati  animi  et  hominis  peccati 
sui  magnitudinem  vel  despicientis ,  vel  plane  ignorantis 
signuni  esse ,  tum  vero  ejusmodi  excusationis  genus ,  ad 
augendum  potius  quam  minucndum  peccatum  pertinere. 
Nam  qui  ita  factum  suum  probare  contendii,  lioc  vide- 
tur  profiteri,  se  tunc  patientia  usurum  esse,  cum  a  ne- 
niine  injuria  laedetur,  quo  quidem  nihil  homine  christiano 
iudignius  esse  potest.  Etenim  cum  illius  vicem  dolere 
maxime  debuerit,  qui  injuriam  feoit,  tamen  non  peccati 
pravitate  commovetur ,  sed  fratri  irascitur,  ac  cum  ei 
praeclara  occasio  oblata  fuerit,  ut  Deum  patientia  co- 
lere  et  fratrem  mansuetudine  sua  corrigere  possit,  salutis 
materiam  ad  perniciem  suam  convertit. 

g.  450.  Perniciosior  autem  est  illorum  culpa  exi- 
stimanda  .  qui  stulta  quadam  verecundia  impediti^  pec- 
cata  confiteri  non  audent.  Iis  igitur  hortando  animos 
adderc  opportet,  monendique  sunt,  nihil  esse  quod  vitia 
sua  aperire  vereantur,  nullique  mirum  videri  debere,  si 
intelligat  hbmines  peccare,,  qui  quidem  communis  est 
omnium  morbus  et  in  humanam  imbecillitatem  proprie 
cadit. 

§.  451.  Alii  sunt,  qui,  vel  quod  raro  peccata  con- 
fiteri  solent,  vel  quod  nullam  curam  et  cogitationcin  in 
pervestigandis  suis  sceleribus  posuerunt,  nec  commissa 
Confessione  expedire,  nec  unde  ejus  officii  initium  du- 
cendum  sit,  satis  sciunt:  quos  certe  acrius  objurgare 
opus  est,  atque  inprimis  docere,  priusquam  ad  Sacer- 
dotem  aliquis  adeat,  omni  studio  curandum  esse ,  ut 
peccatorum  suorum  Contritione  commoveatur:  id  vero 
praestari  nullo  modo  posse,  nisi  ea  reminiscendo  sin- 
gulatim  recognoscere  studeat.  Quare  si  Sacerdos  hu- 
jusmodi  liomines  prorsus  imparatos  esse  cognovcrit , 
humanissimis  verbis  a  se  dimittet  hortabiturque ,  ut  ad 
cogitanda  peccata  aliquod  spatium  sumant^  ac  deinde 
reverkuitur.  Quod  si  forte  affirmaverint,  se  in  eam  rem 
omne  studiura  et  diligentiam  suam  contolissc  (quoniam 
Sacerdoti  maxime  vercmlum  est.  ne  semel  dimissi,  am- 


586 


Catechismus  Romanus. 


plius  non  redeant),  audieudi  erunt,  praesertim  vero,  si 
emendandae  vitae  studium  aliquod  prae  se  ferant,  ad- 
ducique  possintj  ut  negligentiam  suam  accusent,  quam 
se  alio  tempore  diligenti  et  accurata  meditatione  com- 
pensaturos  promittant :  in  quo  tamen  magna  cautio  ad- 
Libenda  est.  Si  euim  audita  Coi:fessione  judicaverit, 
neque  in  enumerandis  peccatis  diligentiam ,  neque  in 
detestandis  dolorem  Poenitenti  omnino  defuisse,  absolvi 
poterit:  sin  autem  utrumque  in  eo  desiderari  animad- 
verterit,  autor  illi  et  suasor  erit,  ut  majorem  curam, 
quod  antea  dictum  est ,  in  excutienda  conscientia  ad- 
hibeat,  hominemque,  ut  blandissime  poterit,  tractatum 
dimittet. 

§.  452.  Sed  quoniam  interdum  contingit,  ut  mu- 
lieres  alicujus  sceleris  in  priori  Confessione  oblitae,  ite- 
rum  ad  Sacerdotem  non  audeant  redire,  quod  verean- 
tur,  ne  vel  in  suspicionem  magnae  improbitatis  populo 
veniant,  vel  singularis  religionis  laudem  quaerere  exi- 
stimentur:  saepe  tum  publice  tum  privatim  docendum 
est,  neminem  tanta  memoria  esse,  qui  omnia  sua  facta 
dicta  et  cogitata  meminisse  queat:  quapropter  fideles 
nulla  re  deterrendos  esse,  quo  minus  ad  Sacerdotem 
revertantur,  si  in  memoriam  alicujus  criminis  redierint, 
quod  antea  fuerit  praetermissum.  Haec  igitur,  atque 
alia  hujus  generis  multa,  in  Confessione  a  Sacerdotibus 
observanda  erunt. 

caput  m 

Quid  sit  Satisfactio  §.453  —  455;  quam  necessaria  sit 
§.456;  cjuare  dimissa  cutpa  non  omnis  poena  per- 
Sacramentum  Poenitentiae  remittatur  §.  457  —  460; 
Satisfactionis  quanta  vis  sit}  et  unde  ipsa  pen- 
deat  §.  461. 

§.  453.  Nunc  ad  tertiam  Poenitentiae  partem,  quae 
Satisfactio  appellatur,  veniendum  est.  Primum  itaque 
Satisfactionis  nomen  et  vis  exponenda  est.  Ilinc  enim 
catholicae  Ecclesiae  hostes  amplam  occasionem  dissidii 
et  discordiae,  cum  maxima  christiani  populi  pernicie, 
arripuerunt.  Est  autem  Satisfactio  ,  rei  debitae  integra 
solutio:  nam  quod  satis  est,  ei  nihil  videtur  deesse. 
Quare  cum  de  gratiae  reconciliatione  loquimur,  idem 
Satisfacere  significat.  quod  alteri  tantum  praestare,  quan- 
lum  irato  animo  ad  ulciscendam  injuriam   satis  esse 


De  Pocnitentiae  Sacramento. 


Cap.XII. 


587 


>ossit:  atqne  ita  Satisfactio  nihil  aliud  est,  quam  inju- 
iae  aheri  illatao  compensatio.  Quod  autem  ad  lmnc 
ocuni  pertinet,  Satisfactionis  nomen  divinarum  rerum 
)octores  ad  declarandam  eam  compensationem  usurpa- 
unt,  cum  homo  pro  peccatis  connnissis  Deo  aliquid 
lersolvit. 

§.  454.  Quo  in  genere  quoniajn.  multi  gradus  esse 
mssunt.  hinc  fit,  ut  Satisfactio  varie  accipiatur.  Ac 
irima  quidem  et  praestantissima  illa  est.  qua  pro  sce- 
erum  nostrorum  ratione,  etiamsi  Deus  suinmo  jure  no- 
liscum  velit  agere,  quidquid  a  nobis  debeatur,  cnmulate 
tersolutum  est.  Haec  vero  ejusmodi  esse  dicitur ,  quae 
lobis  Deum  propitium  et  placatum  rt  ddidit,  eamque  uni 
"hristo  Domino  acceptam  ferimus,  qui  in  cruce  pretio 
>ro  peccatis  nostris  soluto,  plenissimc  Deo  satisfecit. 
feque  enim  ulla  res  creata  tanti  esse  potuit,  quae  nos 
am  gravi  dehito  liberaret:  atque,  ut  Sanctus  Joannes 
estatur  (1  Jok.  11.  2.):  Ipse  cst  propitiatio  pro  pec- 
atis  nostris,  non  pro  nostris  autcm  tantum,  sed  ctiam 
)ro  totius  mundi.  Haec  igitur  plena  et  cumulata  est 
►atisfactio,  scelerum  omnium  rationi,  quae  in  hoc  seculo 
onnnissa  sunt ,  pariter  aequaliterque  respondens :  cujus 
MDIkdere  hominum  actiones  apud  Deum  plurimum  valent, 
c  sine  eo  nulla  prorsus  aestimatione  dignae  haberen- 
ur.  Atque  huc  Davidis  verba  videntur  spectare,  qui, 
>ost(juam  secum  ipse  reputans,  illud  protulisset  (Psal, 
*Xr9  12.  lo.)  :  Qmd  retribuam  Domiuo  pro  omnibus, 
mae  retribuit  ndld?  nihil  praeter  hanc  Satisfactionem, 
[uam  Calieis  nomine  expressit,  dignum  tot  tantisque 
leneliciis  iuvenire  potuit;  quare  subjecit  :  Calicem  salu- 
(iris  accipiam,  et  nomcn  Domiui  iitcocabo.  AJteram 
Jatisfactionis  genus,  quae  et  canoniea  appellatur.  et 
erto  temporis  spatio  definita  perficitur.  Quare  anti- 
[uissimae  Ecclesiae  usu  receptum  est ,  ut ,  com  poeui- 
entes  a  peccatis  solvuntur.  poena  aliqua  istis  irrogetur ; 
;ujus  poenae  solutio,  Satisfactio  vocari  consuevit.  Eodem 
ero  nomine  quodlibet  etiam  poenae  genus  significatur, 
[uam  pro  peccatis,  non  quidem  a  Sacerdote  constitu- 
am,  sed  sponte  nostra  susceptam,  atque  a  nobis  ipsis 
epetitam ,  sustinemus. 

§.  155.  Verum  haec  ad  Poenitentiam ,  ut  Sacra- 
nentmn  « st .  minime  pertinet:  sed  illa  tantuin  Sacra- 
nenti  pars  censenda  est,  quam  diximus  ex  praecepto 


588 


Catechismus  Romanus. 


Sacerdotis  Deo  pro  peccatis  dependi;  hoc  adjuncto,  ut 
statutum  cum  animo  et  deliberatum  habeamus,  peccata 
in  posterum  omni  studio  vitare.  Ita  enim  nonnulli  (An- 
selmus  Lib.  I.  Cur  Dens  7iomo.  Cap.  11.)  definierunt; 
Satisfacere  est  Deo  debitum  honorem  impendere.  Quod 
aut  nemo  debitum  honorem  Deo  possit  tribuere,  nisi 
qui  peccata  omnino  vitare  constituat,  satis  apparet.  Et 
(August.  de  Ecctcs.  dogmatib.  Cap.  14.) :  Satisfacere, 
est  causas  peccaiorum  excidere,  et  eorum  snggestioni 
aditum  non  indutgere.  In  quam  sententiam  alii  assen- 
serunt,  Satisfactionem  esse  purgationem  qua  eluitur, 
quidquid  propter  peccati  maculam  in  anima  resedit, 
atque  a  poenis  tempore  definitis,  quibus  tenebamur, 
absolvimur. 

§.  456.  Quae  cum  ita  sint,  facile  erit  fidelibus  per- 
suadere ,  quam  necessarium  sit,  ut  poenitentes  in  hoc 
Satisfactionis  studio  se  exerceant.  Docendi  enim  sunt, 
duo  esse  quae  peccatum  consequuntur ,  maculam  et  poe- 
nam:  ac  quamvis  semper  culpa  dimissa,  simul  etiam 
mortis  aeternae  supplicium,  apud  inferos  constitutum 
condonetur,  tamen  non  semper  contingit,  quemadmodum 
a  Tridentina  Synodo  (§.  235. 235)  declaratum  est ,  ut  Domi- 
nus  peccatorum  reliquias  et  poenam,  certo  tempore  defini- 
tam ,  quae  peccatis  debetur ,  remittat.  Cujus  rei  perspicua 
sunt  exempla  in  Sacris  Literis ;  Genes.  III,  16 — 19.  Num.XII. 
et  XX.  et  aliis  permultis  locis :  sed  illud  Davidis  (1  liegg. 
XII.)  clarissimum  et  maxime  illustre  intuemur,  cui  etsi 
Nathan  dixerat ;  Dominus  quoque  transtulit  peccatum 
tuum,  non  morieris:  is  tamen  gravissimas  poenas  ultro 
subiit,  Dei  misericordiam  his  verbis,  dies  noctesque  implo- 
rans  ( Fsatm.  L,\.  5.^) :  Amplius  lava  mc  ah  iuiquitaie  mea, 
et/i  peccato  meo  munda  me:  guoniam  iniquitatem  meam  ego 
cognosco,  ct  pcccatum  uieum  contra  vie  est  semper.  Qui- 
bus  verbis  illud  petitum  est  a  Domino ,  ut  non  solum 
crimcn,  sed  poenam  etiam  crimini  debitam  condonaret, 
atque  a  peccati  reliquiis  purgatum,  in  pristinum  decoris 
et  integritatis  statum  restituerct.  Atque  haec  cum  sum- 
mis  precibus  peteret,  eum  tamen  Dominus,  tum  filii  ex 
adulterio  suscepti,  tum  Absolonis,  quem  unice  diligebat, 
defcctione  et  morte  mulctavit,  aliisque  poenis  et  cala- 
nntatibus  affecit,  quas  illi  antea  intentarat.  In  Exodo  etiam 
(Exod.  XXXII,  14.34.^  etsi  Dominus  Moysis  precibus 
cxoratus.  populo  idololatrae  pepercerat.  tamen  minatus 


DcPoenitentiae  Sacramento.  Cap.  XII.  58Q 


est,  so  tanti  flao;itii  graTO  poenas  repetiturum  esse :  ip- 
geqofe  Moyses  testatus  est,  fore  ut  illud  Dorainus  seve- 
rissime  in  tertiam  et  quartam  usque  generationem  ulci- 
sceretnr.  Haec  vero  a  Sanctis  Patribus  in  Ecclesia  ca- 
tholica  semper  tradita  esse,  ipsorum  autoritate  aper- 
tissiiue  comprobatur. 

§.  457.  Verum  qua  de  causa  factmn  sit,  nt  poena 
omnis  Poenitentiae  Sacramento,  neque  ae  Baptismo  non 
condonetur.  praeelare  a  Saneta  Tridentina  Synodo  (§.  212) 
explicatum  est  hisverbis:  Divinae  justitiae  ratio  exigere 
videtur.  ut  aliter  ab  eo  in  gratiam  recipiantur,  cjui  ante 
Baptismum  per  ignorantiam  deliquerint,  aliter  vero,  qui 
semel  a  peccati  et  Daemonis  servitute  liberati,  et  ac- 
cepto  Spiritus  Sancti  dono  >  scientes  templum  Dei  vio- 
lare  et  Spiritum  Sanctum  contristare  non  formidaverint. 
Et  divinam  clementiam  decet,  ne  ita  nobis  absque  ulla 
Satisfactione  peceata  dimittantur,  ut  occasione  accepta, 
peccata  leviora  putantes,  velut  injurii  et  contumeliosi 
Spiritui  Sancto,  in  graviora  labamur,  thesaurizantes  nobis 
iram  in  die  irae.  Procul  dubio  enim  raagnopere  a  pec- 
cato  revocant,  et  quasi  fraeno  quodam  coercent  liae 
satisfactoriae  ])oenae,  cautioresque  et  vigilantiores  in 
posterum  poenitentes  cfficiunt.  Accedit,  ut  tamquam 
testificationes  quaedam  sint  doloris,  quem  ex  peccatis 
commissis  capimus:  qua  ratione  Eeclesiae  fit  satis,  quae 
nostris  sceleribus  offensa  est.  Nam  ut  Sanctus  Au- 
gustinus  (Enchirid.  Cap.  04. )  ait:  Cor  contritum  et 
kumiliatnm  Deus  non  spcrnit.  Veruni,  quia  plerumque 
dolor  alterius  cordis  occultus  est  alteri,  neque  in  alio- 
rum  noiitiam  per  verba,  vel  alia  quaecunque  signa  pro- 
cedit.  recte  ab  iis,  qui  Ecclesiae  praesunt,  tempora  Poe- 
nitentiae  cODStituuntnr .  ut  Ecclesiae.  in  qua  ipsa  pec- 
cata  remittuntur,  satisfiaf.  Praeterea  Poenitentiae  no- 
strae  exempla  alios  docent,  quomodo  ipsi  vitam  insti- 
tuere  et  pietatem  sequi  debeant.  Cum  enim  poenas 
nobis  pro  peccatis  irrogatas  caeteri  homines  intuentur, 
et  summam  cautionem  sibi  in  onini  vita  adliibendain,  et 
raores  pristinos  corrigendos  esse  inteltigunt. 

§.  458.  Quare  sapientissime  illud  ab  Ecclesia  ob- 
servatum  est,  ut  cum  ab  aliquo  publice  flagitium  com- 
missum  esset,  publica  etiam  Poenitentia  ei  iudiceretur : 
ut  caeteri  timore  perterriti  deinceps  peccata  diligentius 
vitarent;  quod  etiam  in  occultis  criminibus,  quae  gra- 


590 


Catechismus  Romanus. 


viora  essent ,  interdum  fieri  solitum  erat.  Secl  ut  dixi- 
mus,  in  publicis  hoc  perpetuum  fnit,  ut  qui  ea  commi- 
serant,  ante  quam  publicam  Poenitentiam  suscepissent, 
non  absolverentur.  Interim  vero  Pastores  pro  illorum 
salute  Deum  rogabant,  atque,  ut  ipsi  etiam  poeniten- 
tes  idem  facerent,  eos  hortari  non  desinebant.  Quo  in 
genere  summa  fuit  Sancti  Ambrosii  cura  et  sollicitudo, 
cujus  lachrymis  fertur  quamplurimos ,  qui  duro  animo 
ad  Poenitentiae  Sacramentum  accesserant,  ita  moilitos 
esse,  ut  verae  Contritionis  dolorem  conceperint.  Verum 
postea  tantum  de  veteris  disciplinae  severitate  remis- 
sum  est,  atque  ita  charitas  refrixit,  ut  jam  plerique  ex 
fidelibus ,  ad  peccatorum  veniam  impetrandam ,  nullum 
intimum  animi  dolorem  atque  gemitum  cordis  necessa- 
rium  putent,  sed  illud  satis  esse  arbitrentur,  si  speciem 
tantum  dolentis  habeant. 

§.  459.    Deinde  vero  hujusmodi  poenarum  perpes- 
sione  consequimur ,  ut  capitis  nostri  Jesu  Christi ,  in 
quo  passus  est  ipse  et  tentatus,  similitudinem  ct  ima- 
ginem  geramus,    Nihil  enim  tam  deforme  videri  potest, 
ut  a  Sancto  Bernardo  ( Serm.  V.  de  omnibus  Sanctis ) 
dictum  est,  quam  sub  spinoso  capite  delicatum  esse  mem- 
brum.    Nam,  teste  Apostolo  (Uom.  VIII,  17.),  cohae- 
redes  sumus  Christi,  si  tamen  compatimur,  et,  quod  alio 
loco  (2  Tim.  II,  11.  Y2.)  scripsit,  si  commortui  sumus, 
et  convivemus:   si  sustinebimus ,    et  conregnabimus.  D. 
etiam  Bemardus  (in  Serm.  de  Coena  Domini)  duo  af- 
lirmat  in  peccato  reperiri ,  maculam  animae  et  plagam: 
ac  turpitudinem  quidem  ipsam  Dei  misericordia  tolli, 
verum  sanandis  peccatoruni  plagis,  valde  necessariam 
esse  eam  curam,  quae  in  remedio  Poenitentiae  adhi- 
betur.    Quemadmodum  enim^  sanato  vulnere ,  cicatrices 
quaedam  remanent,  quae  et  ipsae  curandae  sunt;  ita 
in  anima,  culpa  condonata,  supersunt  reliquiae  pecca- 
torum  purgandae.    Idem  plane  D.  Chrysostomi  (HomiL 
LXXX.  ad  Popul.  Antioch.  et  Homil.  X.  in  Matth.) 
sententia  confirinat,  cum  ait:   Non  satis  est  sagittam 
e  corpore  extrahi,  sed  plaga  quoque  a  sagitta  inflicta, 
sananda  est:  sic  etiam  in  anima  post  acceptam  peccati 
veniam,   Poenitentia  curanda  est  plaga  relicta.  Fre- 
quentissime  enim  a  Sancto  Augustino  (in  Psalm.  L.  ad 
verba:  Ecce  emm  writatem  dilexisti)  docemur,  duo  haec 
in  Poenitentia  animadvertcnda  esse,  Dei  misericordiam, 


De  Poenitentiae  Sacram.  Cap.XII.  591 


et  justitiam:  misericordiam,  qua  peccata  et  poenas  aeter- 
dm  tllis  debitas  condooat ;  justitiam,  qua  poenis  tem- 
pore  definitis  homiuem  puuit. 

§.  Postremo  .  Poenitentiae  poena  a  nobis  su- 

scepta,  Dei  animadversionem  suppliciaque  in  nos  con- 
stituta .  antevertit  Ita  enim  docet  Apostolus,  cum  ait 
(l  Cor.  XI.  31.  o'2.) :  Si  nosipsos  dijudicaremus 3  non 
utique  judicarcmur :  dum  judicamur  autem  .  a  Domino 
corriplmur ,  ut  non  cum  koc  mundo  damnemvr.  Quae 
cum  fidelibus  explicata  faerint,  vix  fieri  poterit,  quo 
minus  ad  Poenitentiae  opera  maxime  excitentur. 

§.  461.  Ejns  autem  quanta  vis  sit,  ex  eo  colli- 
2;itur,  quod  tota  a  Christi  Domini  passionis  merito  pen- 
deat.  A  quo  etiam  honestis  actionibus  duo  iJla  maxima 
bona  consequimur.  Alterum  est,  ut  immortalis  gloriae 
praemia  inereamur,  ita  ut  calix  etiam  aquae  frigidae, 
MUUD  in  ejus  nomine  dederimus ,  mercede  non  careat: 
alterum,  ut  pro  peccatis  nostris  satisfaciamus.  Neque 
rero  id  perfectissimam  et  cumulatissimam  Christi  Do- 
niini  satisfactionem  obscurat;  sed  illud  potius  contra 
evenit,  ut  multo  clariorem  et  illustriorem  reddat.  Eo 
enim  copiosior  Christi  s;ratia  videtur  esse,  quod  non 
solum  ea  nobiscum  communicantur ,  quae  ipse  solus, 
sed  illa  etiam,  quae  tanquam  caput  in  membra,  suis 
>anctis  et  justis  horainibns  promernit  ac  persolvit;  qua 
^atione  fieri  perspicuum  est,  ut  justae  et  honestae  pio- 
rum  actiones  tantum  ponderis  et  dignitatis  habeant.  Chri- 
*tus  enim  Dominus.  tanquam  caput  in  membra  et  vitis 
n  palmites,  gratiam  suam  in  eos.  qni  sibi  per  chari- 
atem  conjoncti  snnt,  continenter  dinondk.  Quae  qni- 
lem  gratia  bona  opera  nostra  semper  antecedit,  comi- 
atur  et  conseqnitnr,  ej  sine  qna  mereri  et  satisfacere 
Deo  nullo  modo  possnmns.  Atque  ita  fit.  ut  jostis  nihil 
leesse  videatur.  cura  operibus.  quae  Dei  virtute  effi- 
•iunt.  et  divinae  legi  pro  humana  mortalique  conditione 
■atisfacere,  et  vitam  aeternam.  quam  scilieet ,  si  Dei 
;ratia  ornati  e  vita  decesserint.  consequentur,  mereri 
lossint.  Xota  est  enim  illa  Salvatoris  vox  (Joh.  ]\\ 
13.  \\.) :  Qui  antem  biberit  ex  hac  arjna ,  quam  ego 
labo  6t,  non  sitiet  in  aetermmm:  sed  a<juat  qvam  ego 
labo  ei,  fiet  in  eo  fons  aquae  salientis  in  vitam  aeteniam. 


592 


Catechismus  Romanus. 


C  A  P  U  T  XIII. 

Quae  reqniranlur  in  Satisfactione  9  quaeque  ejus  sint 
opera  et  praecipua  capita  §.  462  —  465;  post 
Confessionem  exigendam  esse  Restitutionem  9  quid- 
que  in  irroganda  Poena  ac  Satisfactionis  modo  ob- 
servari  debeat  §.  466.  467. 

§.  462.  Sed  duo  praecipue  in  Satisfactione  requi- 
runtur.  Primum  est,  ut  is  qui  satisfacit,  justus  sit  ac 
Dei  amicus.  Opera  enim  quae  sine  fide  et  charitate 
fiunt,  nullo  modo  Deo  grata  esse  possunt.  Alterum,  ut 
ejusmodi  opera  suscipiantur ,  quae  natura  sua  dolorem 
et  molestiam  afferant.  Cum  enim  praeteritorum  scele- 
rum  compensationes  sint ,  atque ,  ut  S.  Martyr  Cypria- 
nus  (Lib.I.  Epist.3.  post  medium)  ait,  redemptrices  pec- 
catorum:  omnino  necesse  est,  ut  aliquid  acerbitatis  ha- 
beant.  Quamquam  non  semper  illud  consequitur,  ut  qui 
se  in  illis  molestis  actionibus  exercent,  doloris  sensum 
habeant.  Saepe  enim  vel  patiendi  consuetudo,  vel  ac- 
censa  in  Deum  charitas  efficit,  ut  quae  perpessu  gravis- 
sima  sunt,  ne  sentiantur  quidem.  Neque  tamen  idcirco 
fit ,  quo  minus  ea  ipsa  opera  satisfaciendi  vim  habeant ; 
siquidem  hoc  proprium  est  filiorumDei,  ita  eius  amore 
et  pietate  iiiflammari,  ut  acerbissimis  laboribus  cruciati, 
aut  nihil  fere  incommodi  sentiant,  aut  omnia  perferant. 

§.  463.  Verum,  omne  Satisfactionis  genus  Pastores 
docebunt  ad  haec  tria  praecipue  conferendum  esse,  Ora- 
tionem,  Ieiunium,  Eleemosynam :  quae  quidem  tribus  bo- 
liis,  animae,  corporis,  et  iis,  quae  externa  commoda  di- 
cuntur,  quae  omnia  a  Deo  accepimus,  respondent.  Nihil 
vero  aptius  et  convenientius  ad  exstirpandas  omnium  pec- 
catorum  radices  esse  potest.  Nam  cum  omne  quod  est  iu 
mundo,  concupiscentia  carnis  sit,  aut  concupiscentia  ocu- 
lorum,  aut  superbia  vitae  (1  Joh.  II,  16.)  :  nemo  non  videt, 
hisce  tribus  morbi  causis,  totidem  medicinas;  priori  scili- 
cet  Jejunium,  alteri  Eleemosyuam,  tertiae  Orationem  rectis- 
sime  opponi.  Praeterea,  si  eos  etiam,  qui  peccatis  no- 
stris  oftenduntur,  spectemus^  facile  erit  intelligere,  cur 
ad  haec  tria  potissimum  omnis  Satisfactio  referatur.  Hi 
vero  sunt,  Deus,  Proximus,  Nos  ipsi.  Quare  Deum  Ora- 
tione  placamus:  Proximo  Eleemosyna  satisfacimus : 
Nos  ipsos  vero  Jejunio  castigamus. 

§.  464.  Sed  quoniam  multae  variaeque  aerumnae  ej 
calamitates ,    duin  in  hac  vita  sumus,   nos  premunt: 


DePoenitentiaeSacramento.  Cap.  XIH. 


593 


llucl  maxime  fideles  docendi  simt,  eos,  qui  patienti  ani- 
iio,  quidquid  laboriosi  et  incommodi  Deus  immiserit,  fe- 
;ant;  nmplam  satisfaciendi  et  merendi  materiam  nactos 
Bate:  qui  autein  inviti  et  repugnanteti  poenam  lmjusmodi 
mstineajit.  omni  Satisfactionis  fructu  privari,  sed  Dei 
:antum.  peccata  iusto  iudicio  ulciscentis,  aniinadversio- 
nera  et  supplicium  perferre. 

§.  465.    In  eo  vero  summa  Dei  bonitas  et  cle- 
mentia  maximis  laudibus  et  gratinrum  actionibus  praedi- 
canda  est.   qui  liumanae  iinbecillitati  lioc  condonavit, 
it  unus  posset  pro  altero  satisfacere.  Quod  quidem  hu- 
jus  partis  Foenitentiae  maxime  proprium  est     Ut  enim, 
juod  ad  Contritionem  et  Confessionem  attinet ,  nemo 
pro  altero  dolere  aut  confiteri  potest ;   ita  qui  divina 
^ratia  praediti  sunt ,  alterius  noinine  possunt'.  quod  Deo 
lebetur,  persolvere:  quare  fit,  ut  quodam  pacto  alter 
nlterius  onera  pwtare  (Gal.  17.  m2.)  videatur.    Nec  vero 
le  Jioc  cuiquain  fidelium  dubitandi  locus  relictus  est, 
|ui  in  Apostolorum  Symbolo,  Sanctorum  Commu- 
lionem  conlitemur.    Nam  cum  omnes  eodem  Baptis- 
no  abluti  Cliristo  renascamur,  eorundem  Sacramento- 
um  participes  simus^  inprimis  vero  ejusdem  Corporis 
;t  Sanguinis  Christi  Domini  cibo  et  potu  recreemur :  hoc 
ipertissime  demonstrat.  nos  omnes  ejusdem  esse  corpo- 
is  niembra.    Quemadinodum  igitur  neque  pes  suae  tan- 
um .  sed  etiam  oculorum  utilitatis  causa  mmiere  suo 
ungitur:  neque  rursus,  quod  oculi  videant,  ad  illorum 
)ropriam,  sed  ad  conununem  omnium  membrorum  utili- 
atem  referendum  est:  ita  conununia  inter  nos  Satisfa- 
tionis  officia  existimari  debent.    Neque  tamen  id  sine 
lla  exeeptione  verum  est,  si  commoda  omnia  quae  cx 
a  capiuntur.  spectemus.  Nam  Satisfactionis  opera,  me- 
icinae  etiam  et  curationes  quaedam  sunt,  quae  poeni- 
nti  ad  sanandos  pravos  animi  affectus  praescribuntur : 
uo  quidem  utilitatis  fructu  eos,  qui  per  se  non  satis- 
iciunt.  prorsus  carere  perspicuum  est.    Haec  igitur  de 
ibus  Poenitentiae  partibus.  Contritione,  Confessione  et 
atisfactione ,  copiose  et  dilucide  explicanda  erunt. 

g.  466.  Sed  illud  inprimis  a  Sacerdotibus  obscrvari 
portet.  ut  audita  peccatorum  Coiu^essione ,  anteqnam 
oenitentem  a  peccatis  absolvant .  diJi^enter  curent,  ut 
i  quid  Ule  forte  de  re,  aut  de  existimatione  proximi 


594 


Catcchismus  Romanus. 


tletraxerit,  cuius  peccati  damnandus  merito  esse  videa- 
tur,  cumulata  Satisfactione  compenset.  Nemo  enim  ab- 
solvemlus  est,  nisi  ptius,  quae  cuiusque  fuerint^  resti- 
tuere  polliceatur.  At  quoniam  multi  sunt,  quibus,  etsi 
prolixe  pollicentur  se  officio  satis  esse  facturos,  tamcn 
certum  est  ac  deliberatum,  nunquam  promissa  exsolvere  j 
omnino  ii  cogendi  sunt  ut  restituant :  saepeque  illud 
Apostoli  (Ephes.  IV.  28.J  eis  inculcandum  est.  ut  qui 
furabatur,  jam  non  furctur :  magis  aulem  hiborct,  ope- 
rando  manibns  suis  quod  bonum  est ,  ut  habeat  unde 
tribuat  necessitatem  patienti.  In  irroganda  autem  Sa- 
tisfactionis  poena,  Sacerdotes  nihil  sibi  suo  arbitratu 
statuendum  esse,  sed  omnia  jtistitia,  prudentia  et  pie- 
tate  dirigenda  existimabunt.  Atque,  ut  hac  regula  pec- 
cata  metiri  videantur,  «t  poeniteutes  scelerum  suorum 
gravitatem  magis  agnoscant;  operaepretium  erit  inter- 
dum  eis  significare,  quae  poenae  quibusdam  delictis  ex 
veterum  Canonum  praescripto^  qui  poenitentiales  vo- 
cantur,  constitutae  sint.  Igitur  universae  Satisfactionis 
modum,  culpae  ratio  temperabit.  Sed  ex  omni  Satis- 
factionum  genere  maxime  convenit  poenitentibus  prae- 
cipere,  ut  certis  aliquot  et  definitis  diebus  orationi  va- 
cent,  ac  pro  omnibus  et  praesertim  pro  iis,  qui  ex  liac 
vita  in  Domino  decesserunt ,  preces  Deo  faciant. 

§.  467.  Hortari  vero  etiam  eos  oportet,  ut  saepe 
eadem  Satisfactionis  opera,  a  Sacerdote  indicta,  ultro 
suscipiant  ac  repetant,  atque  ita  mores  suos  compo- 
nant,  ut  iis  omnibus,  quae  ad  Poenitentiae  Sacramen- 
tum  pertinent,  diligenter  absolutis,  tamen  virtutis  poe- 
nitentiae  studia  nunquam  intennittant.  Quod  si  interdum, 
etiam  ob  publicam  oftensionem,  publica  poenitentia  prae- 
scribenda  fuerit,  quamvis  eam  poenitens  refugiat  ac 
deprccetur,  non  erit  facile  audiendus:  verum  persua- 
dere  ei  oportebit,  ut  quae  tum  sibi,  tum  aliis  salutaria 
futura  sunt,  libenti  ac  alacri  animo  excipiat. 

Haec  de  Poenitentiae  Sacramento  singulisque  eius 
partibus  ita  docenda  erunt,  ut  non  solum  ea  fideles 
perfecte  intelligant,  sed  etiam,  juvante  Domino,  reipsa 
pie  et  religiose  praestare  in  animum  inducant. 


I 


\ 


D  e  E  x  t  r  c  nt.  U  n  c  t  i  o  u  l  s  S  a  c  r  a  m.  C  a  p.  F.  595 


DE  EXTREMAE  CXCTIONIS  SACRAMEOTO. 

C  A  P  U  T  L 

Dc  nominibus  ct  appellatione  Extretitae  Unctionis,  cam- 
que  proprii  nominis  Sacramentum  esse  §.468  —  470. ; 
])r  malc.ria  ,  forma,  ritibus  et  precationibus ,  quae 
adhibcri  solcnt  §.  471  —  474. 

§.  468.  Cum  sancta  Scripturamm  oracula  ita  do- 
ceant  (Eccles,  VII,  14.^:  in  omnibus  opetibus  tuis  mc- 
moraxe  novissima  tua,  et  in  aeternum  non  peccabis; 
tacitc  Parochi  admonentur,  nulium  tcmpus  praetermit- 
tendum  csse  fidelem  jiopnlum  cohortandi .  ut  in  assidua 
niortis  meditatione  versctur.  Quoniam  autcm  Extremae 
Unetionis  Sacramcutum  non  potest  suprcmi  illius  diei 
memoriam  conjunctam  non  habere.  facile  intelligitur,  de 
eo  saepe  agendum  essc,  non  solum  ob  eam  causam, 
quod  illarum  rerum  mysteria,  quae  ad  salutem  pertinent, 
aperire  et  explicare  maxime  convenit,  scd  etiam  quia 
fideles,  moricndi  necessitatem  omnibus  propositam  esse, 
animo  repetentes,  pravas  cupiditates  cocrcebunt.  Quare 
iiet.  ut  in  ipsa  mortis  exspectatione  ininus  se  perturbari 
scntiant.  scd  immortales  Dco  gratias  agant,  qui_,  ut 
Baptismi  Saeramento  aditum  nobis  ad  vcram  vitam  pa- 
tefecerit,  ita  etiam,  ut  ex  hac  mortali  vita  decedentes, 
expeditiorem  ad  coelum  viam  habercmus,  Extremae  Un- 
ctiouis  Sacramentuni  instituit. 

§.  4(>9.   Ut  igitur,  quac  ad  cam  explicationem  magis 
Decessaria  sunt,  codem  fcre  ordine,  qui  in  aliis  Sacra- 
mentis  servatus  est ,  exponantur,  primum  illud  traden- 
uam  eril  ;  lioc  Sacramentum  idcirco  Extrcmam  Unctio- 
lcm  appellatum  esse,  quod  hacc  omnium  sacrarum  Un- 
ctionum,  quas  Dominus  Salvator  noster  Ecclcsiae  suae 
ommendavit,   ultima   admiuistranda  sit.     Quare  haec 
psa  Uuctio  a  majoribus  nostris  Sacramcntum  ctiam  l 
'tionis  infirmorum,  et  Sacramentum  exeuntium  dicta  cst; 
piibus  vocabulis  fideles  in  inemoriam  novissimi  illius 
emporis  facile  redire  possunfc 

§.  470.  Quod  autem  Extremae  Unctioni  propria 
Sacramcnti  ratio  conveniat,  inprimis  explanandum  cst. 
d  vero  perspicuum  fiet,  si  verba,  quibus  Sanctus  Ja- 

38  * 


596 


Catechismus  Romanus. 


cobus  Apostolus  hujus  Sacramenti  legem  promulgavit, 
attendamus  (Jacob.  F.14.  15.j :  Infirmatur  quis  in  vobis, 
inquit,  inducat  Presbyleros  Ecclesiae ,  et  orent  super 
eum,  ungentcs  cum  oleo  in  nomine  Domini:  et  oratio 
fidei  salvabit  infmnum,  et  alleriabit  eum  Dominus ,  et, 
si  in  peccatis  sit,  remittentur  ei.  Nam  quod  peccata 
condonari  Apostolus  affirmat,  in  eo  declarat  Sacramenti 
vim  et  naturam.  Hanc  vero  catliolicae  Ecclesiae  de 
Extrema  Unctione  perpetuam  doctrinam  fuisse,  cum  alia 
plura  Concilia  testantur,  tum  a  TridentinaSjnodo  (§.  239.) 
hoc  ita  declaratum  est,  ut  in  eos  omnes  anathematis 
poenam  constituerit,  qui  aliter  docere  aut  sentire  au- 
deant.  Ae  Iimocentius  quoque  primus  ( Epist.  I.  ad 
Decent.  Cap.  S.)  hoc  Sacramentum  fidelibus  m*axirae 
commendat.  Constanter  itaque  docendum  est  a  Pasto- 
ribus ,  verum  Sacramentum  esse:  nec  plura,  sed  unum, 
quamvis  per  plures  Unctiones  administretur :  quarum 
singulis  propriae  picces^  ac  peculiaris  forma  adliibeuda 
est.  Unum  vero  est,  non  partium  continuatione ,  quae 
dividi  non  possint,  sed  perfectione :  cujusmodi  sunt  cae- 
tera  omma,  quae  ex  pluribus  rebus  constant.  Nam  quem- 
admodum  domus,  quae  ex  multis  et  diversis  rebus 
composita  est,  una  tantum  forma  perficitur;  ita  hoc  Sa- 
cramentum,  etsi  ex  pluribus  rebus  et  verbis  constitui- 
tur,  unum  tamen  signum  est,  et  imius  rei,  quam  signi- 
ficat,  efficlentiam  habet. 

§.  471.  Docebunt  praeterea  Paroclii,  quae  sint  hujus 
Sacramenti  partes ,  Elementum ,  inquam .  et  Verbura. 
Haec  enim  a  Sancto  Jacobo  praetermissa  non  sunt:  il 
quibus  singulis  sua  mysteria  licet  animadvertere.  Ejus 
igitur  Elementum  sive  Materia,  quemadmodum  Concilia, 
ac  praecipue  Tridentinum  (§.  219.)  decrevit ,  est  Oleura 
ab  Episcopo  consecratum ;  liquor  scilicet  non  ex  quavis 
pingui  et  crassa  natura,  sed  ex  olearum  baccis  tantum- 
modo  expressus.  Aptissime  autem  haec  materia  illud 
significat,  quod  xi  Sacramenti  interius  in  anima  effi- 
citnr.  Nam  ut  Oleum  ad  mitigandos  corporis  dolores 
magnopere  proficit ,  ita  Sacramenti  virtus  animae  tristi- 
tiam  ac  dolorem  minuit.  Oleum  praeterea  sanitatera 
restituit,  hilaritatem  affert,  et  se  lumini  tanquam  pa- 
bulum  praebet:  tum  vero  ad  recreandas  defatigati  cor- 
poris  vires  maxime  accommodatum  est.  Quae  omnia, 
quid  in  aegroto  divina   virtute,  per  liujus  Sacramenti 


Dc  Extrem.  Unctfonf  sSacrain.  Cap.  I.  597 


admhustrationem  efliciatur.  declarant.  Ilaec  de  Materia 
satis  sint. 

§.  472.  Fonna  vero  Sacramenti ,  est  verbum  et 
solennis  illa  precatio .  quam  Sacerdos  ad  singulas  Un- 
ctiones  adhibet.  cum  iuquit:  Per  Lstam  Sanctam  Unctio- 
nem  indulgeat  tibi  Deus,  quidquid  oculorum,  sive  na- 
rium,  sive  tactus  vitio  deliquisti.  Quod  autem  haec 
vera  sit  et  propria  hujus  Sacramenti  forma,  Sanctus 
Jacobus  Apostolns  (1.  c.)  significat,  cum  ait:  Et  orent 
mper  eum,  et  oi'atio  fidei  sahxUnt  injirmum.  Ex  quo 
licet  coLcnoscere .  formam  precationis  modo  proferendam 
bsso:  tametsi,  quibus  potissimum  verbis  coucipienda  sit, 
\postolus  non  expresserit.  Verum  hoc  ad  nos  fideli 
Patrum  Traditione  permanavit ,  ita  ut  omnes  Ecclesiae 
lam  fonnae  rationem  retineant,  qua  omnium  mater  efc 
nagistra  Sanota  Eeclesia  Romana  utitur.  Nam  etsi  ali- 
jui  nonnulla  verba  iinmutent.  cum  pro :  Indulgeat  tibi 
L)ens.  ponunt:  Remittat  vel  Parcat ;  interdum  etiam, 
^anet  quidquid  commisisti :  tamen,  quoniam  nulla  fit 
►ententiae  iinmutatio,  constat  eandem  ab  omnibus  foi> 
nam  religiose  servari. 

§.  473.  Nec  vero  quisquam  mirctur,  cur  factum 
*it .  ut  aliorum  Sacramenforum  forma  vel  absolute  signi- 
icet  quod  efficit .  ut  cum  dicimus :  Ego  te  baptizo ,  aut : 
M^no  te  signo  crucis,  vel  tamquam  ab  imperantibu3 
ironuneietur ,  ut  eum  in  Sacrainento  Ordinis  admini- 
itrando  dicitur:  Accipe  potestatem;  haec  una  vero  Ex- 
remae  Unctionis  forma,  praecatione  quadam  absolvatur : 
d  enim  optimo  jure  constitutum  est.  Nam  cum  lioc 
Sacramentumpropterea  adhibeatur.  ut  praeter  spiritualem 
^ratiam  quam  tribuit,  sanitatem  etiam  restituat  aegrotis : 
amen.  quia  non  seniper  seeuitur,  ut  aegroti  a  morbis 
Donvalescant .  ob  eam  causam  precationis  forma  confi- 
5itur,  ut  a  Dei  beni^nitate  id  impetremus,  quod  Sacra- 
nenti  vis  constanti  et  perpetuo  ordine  efficere  non  solet. 

g.  474.  Adliibentur  autem  Ritus  proprii  in  hujus 
juoque  Sacramenti  administratione ;  sed  eorum  maxima 
iars  Precationes  continet.  quibus  Sacerdos  ad  aegroti 
>alutem  impetrandam  utitur.  Nullum  enim  est  aliud  Sa- 
'rainentum.  quod  pluribus  precibus  conficiatur.  ac  recte 
piidcm .  quoniam  eo  polissimum  tempore  fideles  piis 
^bsecrationibus  adjuvandi  sunt :  quare  et  alii  omnes . 
juos  tum  adesse  coutigerit  et  praecipue  Parochi.  debeiit: 


598 


Cateehismus  Romanus. 


crare  Deum  cx  animo  et  ejus  misericordiae  laborantis 
vitam  et  salutem  omni  studio  commendare. 

CAPUT  II. 

Hoc  Sacramentvm  a  Christo  institutum  esse  §.  475; 
qnibus  administrandum  sit,  quaeque  corporis  partes 
inungi  debeant  et  an  repeti  possit  §.476  —  479; 
qua  praeparatione  Extrema  Unctio  suscipienda  sit 
§.  480. 

§.  475.  Verum  cum  demonstratum  sit,  Extremam 
Unctionem  vere  et  proprie  in  Sacramentorum  numero 
habendam  esse,  illud  etiam  sequitur,  ejus  institutionem 
a  Christo  Domino  profectam  esse ;  quae  postea  a  Sancto 
Jacobo  Apostolo  fidelibus  proposita  et  promulgata  est. 
Quamquam  idem  Salvator  hujus  Unctionis  specimen 
quoddam  dedisse  visus  est,  cum  discipulos  suos  binos 
et  binos  ante  faciem  suam  misit:  de  illis  enim  apud 
Evangelistam  (Marc.  VI,  12.  13.,)  ita  scriptum  est:  Ex- 
euntes  praedicabant  ut  poenitentiam  agerent,  et  Dae- 
monia  multa  ejiciebant ,  et  ungebant  oleo  multos  aegros 
et  sanabant,  Quam  quidem  Unctionem  non  ab  Apostolis* 
inventam,  sed  a  Domino  praeceptam,  non  naturali  ali- 
qua  virtute  praeditam,  sed  mysticam  potius  ad  sanandos 
animos,  quam  ad  corpora  curanda,  institutam  fuisse 
credendum  est.  Quam  rem  Sancti  Dionysius,  Ambro- 
sius,  Chrysostomus  et  Gregorius  Magnus  asserunt,  ut 
nullo  modo  dubitandum  sit,  quin  hoc  unum  ex  septem 
catholicae  Ecclesiae  Sacramentis  summa  cum  religione 
accipere  oporteat. 

§.  476.  Sed  docendi  sunt  fideles,  quamvis  hoc  Sa- 
cramentum  ad  omnes  pertineat,  quaedam  tamen  homi- 
num  genera  excipi,  quibus  administrandum  non  sit.  Ac 
primuin  excipiuntur,  qui  sano  et  firmo  corpore  sunt: 
iis  enim  Extremam  Unctionem  tribuendam  non  esse,  et 
Apostolus  docet,  cum  dicit:  Infirmatur  quis  in  vobis ; 
et  ratio  ostendit,  siquidem  ob  eam  rem  instituta  est, 
non  modo  ut  animae ,  sed  etiam  ut  corpori  medicinam 
afferat.  Cum  igitur  illi  tantum,  qui  morbo  laborant, 
curatione  indigeant,  idcirco  iis  etiam,  qui  adeo  pericu- 
lose  aegrotare  videntur,  ut  ne  supremus  illis  vitae  dies 
instet  metucndum  sit,  hoc  Sacramentum  praeberi  debet. 
Ln  quo  tamen  giavissime  peccant,  qui  illud  tempus 


De  Extreui.  Unctionia  fcjacram,  Cap.II,  509 


negroti  uugeudi  observare  solent,  ciim  jam  omnl  salotis 
spe  amissa ,  vita  et  sensibus  carere  incipiar.  Constat 
enim .  ad  uberiorem  Sacramejati  gratiam  percipiendam 
pluriinum  valere.  si  aegrotus,  cum  in  eo  adhuc  integra 
mens  et  ratio  viget.  iidemque  et  religiosam  animi  vo- 
luntatem  aflferre  potest.  Sacro  Oleo  liniatur»  Quare  Pa- 
rochis  animadvertendum  est,  ut  eo  potissimum  tempore 
Coelestem  medicinam  adhibeant.  illam  quidem  semper 
vi  sua  adinodum  salutarem,  cum  eorum  etiam  pietate  et 
religione,  qui  curandi  sunt.  magis  profuturam  intellexe- 
rint.  Nemini  igitur.  qui  gravi  morbo  affectus  non  sit, 
Sacramentum  Unctionis  dare  licet;  tametsi  vitae  pericu- 
[um  adeat:  vel  quia  periculosam  navigationeiu  paret, 
rel  quia  praelium  initurus  sit ,  a  quo  certa  mors  illi 
mpendeat.  vel  etiam,  si  capitis  damnatus  ad  suppliciui» 
raperetur* 

§.  477.  Omnes  praeterea ,  qui  ratiouis  usu  carent, 
id  boc  Sacramentum  suscipiendum  apti  non  sunt;  et 
meri,  qui  nulla  peccata  admittunt,  quorum  reliquias 
*anare  hujus  Sacramenti  remedio  opus  sk.  Amentes 
tem  et  furiosi ,  nisi  interdum  rationis  usum  haberent,  et 
10  potissimum  tempore  pii  animi  signiticationem  darent, 
peterentque  ut  Sacro  Oleo  ungerentur.  Nam  qui  ab  ipso 
)rtu  nunquam  mentis  et  ratiouis  compos  fuit,  ungendus 
1011  est:  secus  vero  si  aegrotus,  cum  mente  adhuc  in- 
egra  hujus  Sacramenti  particeps  fieri  voluisset,  postea 
n  insaniain  et  furorem  incidiu 

§.  478.  Xon  sunt  autem  omnes  corporis  partes  un- 
Xendae.  sed  eae  tantum .  quas  veluti  sensuum  instru- 
nenta  *iatura  homini  attribuit:  oculi  propter  visionem, 
rnres  propter  auditum,  nares  propter  odoratum,  os 
propter  gustum  vel  sermonem  .  manus  propter  tactum; 
pii  tametsi  toto  corpore  aequabiliter  fusus  est,,  in  ea 
lamcn  parte  maxime  viget.  Hunc  autem  ungendi  ritum 
nniversalis  Eeelesia  retinet,  atque  etiam  hujus  Sacra- 
fnenti  naturae  optime  convenit :  niedicamenti  enim  est 
instar.  Ac  quoniam  in  corporis  morbis.  quamvis  uni- 
versum  corpus  male  aflfectum  sit,  tamen  illi  tantum 
parti  curatio  adhibetur.  a  qua.  tamquam  a  fonte  et  ori- 
gine .  morbus  manat :  idcirco  non  totum  corpus .  sed  ca 
membra.  in  quibus  potissimum  sentiendi  vis  eminet :  re- 
nes  etiam.  veluti  voluptatis  et  libidinis  sedcs,  unguntur, 


600  CatcchUmu*  Romanns. 

tnm  pedes,  qui  nobis  ingressus  et  ad  locnm  movendi 
principium  sunt. 

§.  479.  In  quibus  illud  observare  oportet,  in  una 
eadenique  aegrotatione ,  cum  aeger  in  eodem  vitae  peri- 
culo  positus  est,  semel  tantum  ungendum  esse.  Quod 
si  post  susceptam  hanc  Unctionem  aeger  convaluerit, 
quoties  postea  in  id  vitae  discrimen  inciderit,  toties 
ejusdem  Sacramenti  subsidium  ei  poterit  adhiberi.  Ex 
quo  patet,  in  eorum  Sacramentorum  numero,  quae  ite- 
rari  solent,  reponendam  esse. 

§.  480.  Quoniam  vero  omni  studio  curare  oportet, 
ne  quid  Sacramenti  gratiam  impediat,  ei  vero  nihil  ma- 
gis  adversatur,  quam  alicujus  peccati  mortiferi  con- 
scientia,  servanda  est  catholicae  Ecclesiae  perpetua 
consuetudo,  ut  ante  Extremam  Unctionem  Poenitentiae 
et  Eucharistiae  Sacramentum  administretur.  Ac  deinde 
aegroto  persuadere  Parochi  studeant,  ut  ea  fide  se  un- 
gendum  Sacerdoti  praebeat,  qna  olim  qui  ab  Apostolis 
sanandi  erant,  se  ipsos  offerre  consueveramt.  Inprimis 
autem  animae  salus,  deinde  corporis  valetudo  cum  illa 
adjunctione,  si  ea  ad  aeternam  gloriam  profutura  sit, 
expetenda  est.  Nec  vero  dubitare  fideles  debent,  quin 
sanctae  illae  et  solennes  preces  a  Deo  audiantur,  qui- 
bus  Sacerdos  non  6uam ,  sed  Ecclesiae  et  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  personam  gerens  utitur.  Qua  una  maxime 
re  cohortandi  sunt,  ut  hujus  saluberrimi  Olei  Sacramen- 
tum  sancte  et  religiose  sibi  administrandum  curent,  cum 
et  acrior  pugna  instare,  et  vires  cum  animi  tum  cor- 
poris  deficere  videantur. 

CAPCT  ia 

De  Ministro  Extremae  Unctionis  §.  481    de  ejns  effcctu 
et  fructibm  §.  482  —  485. 

§.  481.  Jam  vero ,  quis  extremae  Unctionis  Minister 
sitj  ab  eodem  Apostolo ,  qui  Domini  legem  promulgavit, 
didicimus,  inquit  enim:  Inducat  Presbyteros.  Quo  no- 
mine  non  eos  significat,  qui  aetate  provectiores  sunt, 
quemadmodum  sapienter  Tridentina  Synodus  (§.  221.)  ex- 
posuit,  aut  qui  in  popuk»  principem  locum  obtinent;  sed 
Sacerdotes .  cjui  ab  ipsis  Episcopis  per  manuum  imposi- 
tionem  rite  ordinati  sunt.    Sacerdoti  igitur  hujus  Sacra- 


I) e  B  x t re  in.  V  n  c  t  i  o  n  i s  S  a  c  r  a ui.  C a  p.  III. 


601 


menti  ndministratio  commissa  cst.  Neque  tamcn  cx 
Snnctnc  Ecelesiae  Decreto  cuivis  Sacerdoti,  sed  proprio 
Pastori,  qui  jorisdictionem  habeat,  sive  alteri,  cui  ille 
bjus  muneris  fcngendi  potestatem  fecerit,  hoc  Sacra- 
mentum  adtoinistrare  licet.  Illud  vcro  maxime  animad- 
rertendum  cst.  Sacerdotem  in  ca  administratione,  quem- 
admodum  etiam  in  aliis  Sacramentis  iit ,  Christi  Domini 
tiostri  et  Sanctae  Ecclesiae  ejus  sponsae,  personam 
sustinere. 

§.  48*2.  Explicandae  ctiam  sunt  accurntius  Utilitates, 
rpias  cx  hoc  Sncramento  capimus,  ut  si  nihil  aliud  lide- 
les  ad  cjus  usum  possit  allicere,  ipsa  saltem  utilitate 
lucantur,  cimi  ita  comparatum  sit ,  ut  omnia  fere  nostris 
lommodis  metiamur.  Docebunt  lgitur  Pastores ,  lioc  Sa- 
cramento  gratiam  tribui,  quae  peccata,  et  inprimis  qui- 
flem  leviora  et  ut  communi  nomine  appellantur ,  venialia 
reniittit .  exitiales  enim  culpae  Poenitentiae  Sacrameuto 
tolluntur.  Xeque  enim  lioe  Saeranicntum  primario  loco 
*d  gravioruni  eriminuni  remissionem  institutuin  est.  sed 
Baptismus  tantum  et  Poenitentia  vi  sua  hoc  efficiunt. 

§.  483.    Altera  est  Sacrae  Unctionis  utilitas,  quod 
anhnam  a  languore  ct  infirmitate ,   quam  cx  pcccatis 
eontraxit.  et  a  eaeteris  oninibus  peccati  reliquiis  liberat. 
rempus  autem  butc   curationi  opportunissimum  existi- 
inandum  est.  nim  gravi  morbo  afflictamur,  ac  vitae 
periculum  hnpendet.    Etenim  liomini  uatura  insitum  est, 
it  nihil  in  rebus  humanis  aeque  ac  mortem  pertimcscat. 
&uget  autem  magnoperc  hunc  timorem  praeteritorum 
scelerum  memoria ,  cum  praesertim  gravissima  conscien- 
tiae  nostrae  accusatio  nos  urgeat.    Ut  enim  scriptum 
est  (Sapient.  1V320.):   Venient  in  cogitationcm  pecca- 
lorum  suornm  timidi3  et  traducent  illos  ex  advcrso  ini- 
pcitates  ipsorum.    Deinde  illa  eura  et  cogitatio  vehe- 
menter   angit,   quod   paulo   post   stare  oporteat  ante 
tribunal  Dei,  a  quo  de  nobis  justissima,  pro  eo  ac  me- 
iti  fuerimus,  sententia  ferenda  sit.  Sacpe  autem  evenif, 
at  fideles  hoc  teiTore  perculsi.  se  miris  modis  exagitari 
sentiant.    Nihil  autem  ad  mortis  tranquillitatem  magis 
-ouducit.  quam  si  tristitiam  abjiciamus  et  laeto  animo 
Domini  adventum  expectemus  paratique  simus.  deposi- 
inn  nostrum  quandocunque  illud  a  nobis  repetere  vo-' 
luerit.  libenter  reddere.  Ut  igitur  hac  sollicitudine  fide- 


cm 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s  Ronianus. 


lium  mentes  liberentur,  animusque  pio  et  sancto  gaudio 
repleatur,  Extremae  Unctionis  Saeranientum  efficit. 

§.  484.  Praeterea,  aliud  etiam  (quod  merito  omnium 
maximum  videri  potest)  ex  eo  consequimur.  Nam  etsi 
humani  generis  hostis ,  quoad  vivimus .  nunquam  desinit 
de  interitu  et  exitio  nostro  cogitare;  nullo  tamen  tem- 
pore,  ut  nos  omnino  perdat,  ac  si  fieri  possit,  spem 
nobis  diviuae  misericordiae  eripiat,  vehementius  omnes 
nervos  contendit,  quam  cum  supremum  vitae  diem  ap- 
propinquare  animadverterit.  Quamobrem  fidelibus  arma 
et  vires  hoc  Sacramento  subministrantur ,  quibus  adver- 
sarii  vim  et  impetum  frangere  et  illi  fortiter  repugnare 
possint.  Allevatur  enim  et  erigitur  aegri  animus  divi- 
nae  bonitatis  spe,  eaque  confirmatus ,  morbi  incommoda 
omnia  fert  levius ;  ac  ipsius  Daemonis  calcaneo  insi- 
diantis  artificium  et  calliditatem  facilius  eludit 

§.  485.    Accedit  postremo ,  si  quidem  profutura  sit, 
etiam  corporis  sanitas.    Quod  si  aegroti  hoc  tempore 
eam  minus  consequuntur .  id  quidem   non  Sacramenti 
vitio^,  sed  ob  eam  potius  causam  evenire  credendum  est 
quod  eorum  magna  pars  vel  qui  Sacro  Oleo  peruns;im 
tur ,  vel  a  quibus  administratur  fides  infirmior  est.  Te 
statur  enim  Evangelista  (Mattfi.  XIII 9  58J ,  Dominum 
apud  suos  multas  virtutes  non  fecisse,  propter  incredu- 
litatem  illorum.     Quamquam  etiam   recte  dici  potest, 
christianam  religionem,  ex  quo  altius  tanquam  radice 
egit  in  animis  hominum,  minus  jam  hujusmodi  miracu- 
lorum  adminiculis  indigere^  quam  olim  nascentis  Eccle 
siae  initio  necessaria  esse  viderentur.    Sed  tamen  hoc 
loco  fides  magnopere  excitanda  erit.    Utcunque  enim, 
quod  ad  corporis  valetudinem  attinet,  Dei  consilio  ct 
voluntate  ceciderit,   certa  spe  niti  fideles  debent,  se 
hujus  Sacri  Olei  virtute  spiritualem  sanitatem  consorn- 
turos  csse,  fururumque,  ut  si  eos  vita  decedere  contin- 
gat,    praeclarae   illius  vocis  fructum  percipinnt,  qua 
scriptum  est  (Jpoc.  XVI,  13.):  Beaii  mortiii,  qui  in 
Vomino  moriuntur. 

Haec  deExtremae  Unctionis  Sacramento  breviter  qni- 
dem  dicta  sunt;  verum  si  haec  ipsa  rerum  capita  a  Pa- 
storibus  latius  et  ea  qua  decet  diligentia  explanata  erunt, 
dubitandum  non  est,  quin  fideles  ex  hac  doctrina  maxi- 
tnum  pietatis  fmctum  percipiant. 


Dc  Ordiuiu  Sacramcnto.  Cap.  I. 


G03 


DE  ORDINIS  SACRAMENTO. 

C  A  P  U  T  I- 

Dc  ittilitate,  quam  doctrina  ct  explicdtio  Sacramenti 
Ordinis  adfcrt,  ac  de  Sacerdptii  dignitate  §.486  — 
488 ;  fjuo  fhw  aut  consilio  sacrt  Ordincs  suscipiendi 
sint,  ct  quomodi  Sacerdotes  et  Clerici  a  reliquo  po- 
puio  distiiif/uantur  g.  489.  490. 

§.  486.  Si  quis  aliomm  Sacramentorum  nnturam 
et  rationeni  diligenter  considerarit ,  faeile  perspiciet,  ea 
omnia  ab  Ordinis  Sacramento  ita  pendere,  ut  sinc  illo 
partim  confici  et  administrari  nullo  modo  queant,  par- 
tim  solenni  cacremonia  et  religioso  quodam  ritu  ac  cultu 
carere  videantur.  Quare  necesse  est,  ut  Pastores  in- 
stitutam  Sacrainentorum  doctrinam  persequentes ,  eo  di- 
ligentius  de  Ordinis  etiam  Sacramento  sibi  ngendum 
arbitrentur.  Proderit  autem  maxime  haec  explicntio, 
priinum  quidem  illis  ipsis,  deinde  aliis,  qui  ecclcsinsticne 
vitae  rationem  ingressi  sunt;  postremo  etinm  fidcli  po- 
pulo.  Ipsis,  quod,  dum  in  hujus  nrgumenti  tractatibne 
versnntur,  ad  cam  gratinm  excitandam,  quam  lioc  Sa- 
cramento  adepti  sunt,  magis  connnoventur ;  aliis,  qui 
in  sortem  Domini  vocati  sunt,  partiin  ut  eodem  pietatis 
studio  afliciantur,  partim  vero .  ut  earum  rerum  cogni- 
tionem  percipiant .  quibus  in.structi ,  viam  sibi  ad  ulte- 
riores  gradus  facilius  munire  possint ;  reliquis  autem 
fldelibus,  primum  quidem  ut  iutelligant ,  quo  honore 
digni  sint  Ecclesiae  Ministri,  deinde,  quoninm  saepe 
contingit  ut  multi  adsint,  vel  qui  spe  liberos  stios  adhuc 
infantes  Ecclesiae  Ministerio  destinarint,  vel  qui  sua 
sponte  et  voluntate  illud  vitae  genus  sequi  velint .  quos 
certe  ignorare  minime  aequum  est,  quae  praccipue  ad 
hanc  rationem  pertinent 

§.  487.  Primum  itaque  fidelibus  tradendum  est, 
quanta  sit  hujus  instituti,  si  suminum  ejus  gradum,  lioc 
est,  Sacerdotium  spectemus,  nobilitas  ct  exccllcntia. 
Nam  cum  Episcopi  et  Sacerdotes  tamquamDei  interpretes 
et  internuncii  quidam  sint,  qui  ejus  nomine  divinam 
legem  et  vitae  praecepta  homines  edoccnt,  et  ipsius 
Dei  personam  in  terris  gerunt,  perspicuum  cst,  cam 
esse  illorum  functionem,  qua  nulla  major  excogitari 


604  Catechismus  Romanus. 

possit  Quare  merito  non  solum  Angeli ,  sed  Dii  etiam, 
quod  Dei  immortalis  vim  et  numen  apud  nos  teneant, 
appellantur  (MalacL  II,  7.  1  Cor.  XI,  10.  Exod.  XXII, 
2S.J.  Quamvis  autem  omni  tempore  summam  dignita- 
tem  obtinuerint ,  tamen  Novi  Testamenti  Sacerdotes  cae- 
teris  omnibus  honore  longe  antecellunt.  Potestas  enim 
tum  Corpus  et  Sanguinem  Domini  nostri  conficiendi  et 
offerendi ,  tum  peccata  remittendi ,  quae  illis  collata  est, 
humanam  quoque  rationem  atque  intelligentiam  superat, 
nedum  ei  aliquid  par  et  simile  in  terris  invenifi  queat. 
Deinde  vero,  quemadmodum  Salvator  noster  a  Patre, 
Apostoli  autem  ac  discipuli  in  universum  mundum  a 
Christo  Domino  missi  sunt,  ita  quotidie  Sacerdotes, 
eadem ,  qua  illi ,  potestate  praediti ,  ad  consummationem 
tfanctorum,  in  opus  Ministerii,  in  aedificationem  corporis 
Christi  (Eph.  IV 3  Yl.)  mittuntur. 

§.  488.  Hujus  igitur  tanti  officii  onus  nemini  temere 
imponendum  est,  sed  iis  tantum,  qui  illud  vitae  sancti- 
tate,  doctrina,  fide,  prudentia  sustinere  possint.  Nec 
vero  quisquam  sumat  sibi  honorem,  sed  qui  vocatur  a 
Deo  tamquam  Aaron.  Vocari  autem  a  Deo  dicuntur, 
qui  a  legitimis  Ecclesiae  Ministris  vocantur.  Nam  qui 
in  hoc  Ministerium  se  ipsos  arroganter  inferunt  atque 
intruduntj  de  his  Dominum  intellexisse  docendum  est, 
cum  inquit  (Jcrem.  XXHL21.) :  Non  mittebam  Prophe- 
tas ,  et  ipsi  currebant;  quo  quidem  hominum  genere 
nihil  infelicius  ac  miserius,  nihil  Ecclesiae  Dei  calami- 
tosius  esse  potest. 

§.  489.  Sed  quoniam  in  omni  actione  suscipienda 
magnopere  refert,  quem  sibi  quisque  finem  constituat 
(optimo  enim  fine  posito ,  recte  omnia  consequuntur) : 
de  hoc  inprimis,  qui  sacris  initiari  volunt,  admonendi 
sunt,  ut  nihil  sibi  tanto  munere  indignum  proponant. 
Qui  quidem  locus  eo  diligentius  tractandus  erit,  quo 
gravius  hoc  tempore  ea  in  re  peccare  fideles  solent. 
Alii  enim  eo  consilio  ad  hanc  vivendi  rationem  se  con- 
vertunt ,  ut  quae  ad  victum  vestitumque  necessaria  sunt, 
parent ,  ita ,  ut  praeter  quaestum ,  niliil  aliud  in  Sacer- 
dotio,  quemadmodum  vulgo  caeteri  omnes  in  quovis 
sordidi  artificii  genere ,  spectare  videantur.  Quamvis 
enim,  ex  Apostoli  sententia  (lCor.IX,  13.)  9  natura  et 
divina  lex  jubeat,  ut  yui  altari  serrii '  ,  ex  altari  livat ; 
tamen  quaestus  et  lucn  causa  ad  altarc  accedere,  maxi- 


Do  Ordiuis  Sacramento.  Cap.  I.  t>()5 

mum  sacrilegium  est  Alios  honorum  cupiditas  ot  am- 
bitio  nd  sacerdotalem  Ordinem  ducit.  Alii  vero,  nt 
divitiis  aftluant,  initiari  volunt,  cujns  quidem  rei  illud 
argumento  est.  quod,  nisi  opulentum  aliquod  ecclesia- 
stieum  benelicium  iis  deferatur.  nullam  sacri  Ordinis 
cogitationem  habent.  1 II  vero  sunt.  quos  Salvator  noster 
mercenarios  appellat  (Joh.  X,  VI.)  et  quos  Ezechiel 
(Ezeclu  XXXIv,  2.)  dicebat  semet  ipsos  et  non  orcs 
pasceres  quorum  turpido  et  hnprobitas  non  solum  sacer- 
dotali  Ordini  magnas  tenebras  cttudit,  ita  ut  jam  nihil 
fere  fideli  popnlo  existat  contemptius  et  abjectius,  ve- 
mm  etiam  efficit  .  ut  ipsi  niliii  amplius  ex  Sacerdotio 
consequantur,  quam  Judas  ex  Apostolatus  munere.  quod 
ilii  sempiternum  exitium  attulit.  llli  autem  ostio  in  Eccle- 
siam  introire  merito  dicuntur ,  qui  a  Deo  legitime  vocati, 
ecclesiastica  munera  ejus  unius  rei  causa  suscipiunt,  ut 
Dei  honori  inserviant. 

.  §.  490.  Neque  tamen  hoc  ita  accipiendum  est, 
quasi  eadem  lex  aeque  omnibus  non  sit  imposita.  Ho- 
mines  enim  ob  eam  rem  conditi  sunt^  ut  Deum  colant: 
quod  praecipue  fideles,  qui  Baptismi  gratiam  consecuti 
sunt  .  ex  toto  coixle.  ex  tota  anima  et  ex  totis  viribus 
praestare  debent.  Verum,  qui  Ordinis  Sacramento  ini- 
tiari  volunt,  hoc  sibi  proponaut  opus  est,  ut  non  solum 
Dei  gloriam  in  omnibus  rebus  quaerant;  quod  quidem 
cum  omnibus ,  tum  maxime  fidelibus  commune  esse  con- 
stat;  sed  etiam .  ut  alicui  eerto  Ecclesiae  Ministerio  ad- 
dicti,  in  sanctitate  et  justitia  illi  serviant.  INam  ut  in 
exercitu  omnes  quidem  milites  Imperatoris  legibus  pareut, 
sed  inter  eos  tamen  alius  Centurio,  alius  Praefeetus  est, 
alii  alia  munera  obeunt:  ita,  quamvis  omues  fideles  pie- 
tatem  et.  innoceutinni  sectari  omni  studio  debeant.  qui- 
bus  rebus  niaxime  Deus  colitur,  eos  tamen  qui  Ordinis 
Sacramento  sunt  initiati,  praecipua  quaedam  munera  et 
functiones  in  Ecclesia  exequi  oportet.  Nam  et  sacra 
pro  se  ipsis  et  pro  onmi  populo  faciunt  et  divinae  legis 
vim  tradunl^  ad  eamque  prompto  ct  alacri  aniino  ser- 
vandum,  fideles  hortantur  et  instituunt  et  Christi  Domini 
Sacramenta,  quibus  omnis  gratia  impertitur  et  augetur, 
adnunistrant,  et  ut  uno  verbo  compleetamur ,  a  reliquo 
poj)ulo  segregati ,  in  omnium  longe  maximo  et  praestan- 
tissimo  Ministerio  se  exercent. 


606  Catechismus  Romanus. 

CAPUT  II. 

Dupticem  potestatem  Ecctesiae  ejusque  Ministris  iri- 
bv.lfim  esse.  Ordinis  et  Jurisdictionis ,  quae  potestas 
dignitate  tonge  supcrior  cst  ca ,  qua  in  tege  naturae 
aut  Mosaica  Sacei'dotes  praediti  erant  §.  491 — 493; 
Ordinem  esse  re?%o  et  proprie  Sacrameidum  §.  494. 

§.  491.  His  igitur  explicatis,  accedent  Parochi  ad 
ea  tradenda,  quae  propria  lmjus  Sacramenti  sunt,  ut 
intelligant  fideles ,  qui  in  ecclesiasticum  Ordinem  cooptari 
volunt ,  ad  quodnam  officii  genus  vocentur .  quantaque 
ipsi  Ecclesiae  ejusque  Ministris  potestas  divinitus  tri- 
buta  sit.  Ea  autem  duplex  est.  Ordinis  et  Jurisdictionis. 
Ordinis  potestas  ad  verum  Christi  Domini  corpus  in  sa- 
crosancta  Eucharistia  refertur  :  Jurisdictionis  vero  pote- 
stas^  tota  in  Christi  corpore  mystico  versatur.  Ad  eam 
enim  spectat.  christianum  populum  gubernare  et  mode- 
rari  et  ad  aeternam  coelestemque  beatitudinem  dirigere. 
Verum  Ordinis  potestas  non  solum  consecrandae  Eucha- 
ristiae  vim  et  potestatem  continet,  sed  ad  easn  acci])ien- 
dam ,  hominum  anirnos  praeparat  et  idoneos  reddit, 
caeteraque  omnia  complectitur,  quae  ad  Eucharistiam 
quovis  modo  referri  possmit.  Ejus  vero  plura  ex  Sa- 
cris  Literis  testimonia  afferri  possunt,  sed  illa  praeclara 
et  gravissima  sunt,  quae  apud  Sanctos  Johannem  et 
Matthaeum  leguntur:  inquit  enim  Dominus  (Jofr.  XX, 
21  —  23 m)  :  Sicut  misit  me  Pater  et  cgo  mitto  ros  :  acei- 
pitc  Spiritum  Sanctum  ,  (juorum  remiseritis  peccata,  re- 
mittuntur  eis  ct  quorum  retiuuvritis ,  retenia  sunt :  et 
(MaltL  XVIIL  18.):  Amen  dico  vobis,  quaecnnquc  alU- 
gaceritis  super  lerram,  erunt  iigaia  et  in  eoeto  ;  et  quae- 
cunque  solreritis  super  terranu  erunt  soluta  et  in  coeto. 
Quae  quidem  loca  a  Pastoribus  ex  Sanctorum  Patrum 
doctrina  et  autoritate  explanata,  maximum  veritati  hnnen 
afferre  poterunt. 

§.  492.  Haec  autem  potestas  plurimum  ^lli  praesfat, 
quae  in  naturae  lege  certis  hominibus ,  qui  res  sacras 
curarent,  tributa  est.  Nam  et  illa  aetas,  quae  scriptam 
legem  antecessit,  suum  Sacerdotium,  suamque  potesta- 
tem  spiritualem  habuerit  necesse  est,  cum  legem  ha- 
buisse  satis  constet.  Haec  duo  enim  ita  conjuncta  essc 
testatur  Apostolus ,  ut  eonim  altero  translato ,  simul 
etiam  alterum  tran$.ferri  necesse  sit  ( Hebr.  VII,  12.).  Cum 


De  Ordinis  Sacraniento.  Cap.IL  (507 

igitur  uaturali  instinetu  homines  agnosccrcnt  Dcnm  co- 
lendum  esse,  conseqnens  erat,  ut  in  quavis  republici», 
nliqui  sacrorum  et  diVini  cultus  procurarloni  praeficereri- 
tur,  qnorum  potestas  aliquo  modo  spiritunlis  diceretur. 
Eadem  ctiam  potestate  popuhis  Isracliticus  non  caruit, 
qiiae  tametsi  dignitate  superior  fuit,  quam  illa,  qua  in 
lege  naturae  Saeerdotes  pracditi  erant:  longe  tamen  in- 
ferior,  quam  legis  Evangelicae  spkitualis  potestas,  exi- 
stimaiida  est.  liaec  eniin  coeJcstis  est ,  omnemque  An- 
gelorum  etiam  virttiteiri  supcrat^  neque  a  Sacerdotio 
Mosaico,  sed  a  Christo  Domino,  qui  non  secundum 
Aaron  Sacerdos  fuit .  sed  secundum  ordincm  Melchise- 
dech  ortum  habct.  Is  cnim,  qui  summa  potestate  gra- 
tiam  tribuencli  et  pfeccata  remittendi  praeditus  fuit,  hanc 
potestatem,  quamvis  virtute  definitam  et  Sacramentis 
adstrictam ,  Ecclesiae  suae  reliquit.  Quare  ad  eam  exer- 
cendam  certi  Ministri  instituti  sunt  et  solenni  religione 
consecrati. 

§.  493.  Quae  quidem  Consecratio ,  Ordinis  Sacra- 
mentum ,  vel  Sacra  Ordinatio  vocatur.  Placuit  autem 
Sanctis  Patribus  hoc  vocabulo  uti,  quod  latissimam  signi- 
ficationem  liabet,  ut  diguitatem  et  exccllentiam  Ministro- 
liun  Dei  indicarcnt.  Est  enim  Ordo,  si  propriam  ejus 
viin  et  notionem  accipiamuSj  dispositio  superiorum  et 
{oferiorum  rerum.  quae  inter  sc  ita  aptae  snnt,  ut  una 
ad  alteram  referatur.  Cum  itaque  in  hoc  Ministerio 
multi  sint  gradus  et  variae  functioncs,  omnia  vero  certa 
ratione  distributa  sint  et  collocata,  recte  et  commode 
Ordinis  nomen  ei  impositum  videtur. 

§.  494.  Quod  autem'  inter  caetera  Ecclesiae  Sacra- 
menta,  Sacra  Ordinatio  immeranda  sit,  Sancta  Triden- 
tina  Synodo  (§.341)  rationc  illa,  quae  saepius  repetita 
est,  comprobavit.  Nam  cum  Sacramentum  sit  rei  sacrae 
signum;  id  vero,  quod  hac  consecratione  extrinseeus 
fit,  gratiam  et  potestatem  significet,  quae  illi  tribuitur, 
qui  consecratur,  omnino  sequi  perspicuum  est ;  Ordinem 
vere  ac  proprie  Sacramentum  dicendum  esse.  Quare 
Episcopus  ei  calicem  cum  vino  et  aqua,  et  patenam 
cum  pane  porrigens,  qui  Sacerdos  ordinatur,  inquit : 
Accipe  potestatem  ofFerendi  sacrificium  etc. ,  quibus  ver- 
bis  semper  docuit  Ecclesia,  dum  materia  exliibetur,  po- 
testatem  consecrandae  Eucharistiae ,  character  animo 
mpresso  f  tradi ,  cui  gratia  adjuncta  sit ,  ad  illud  munus 


608  Catechismus  Romanus. 

rite  et  legitime  obeundum,  quod  Apostolus  his  verbis 
declarat  (2  Tim,  J,  67.,):  Admoneo  te,  vt  resuscites  gra- 
tiam  Dei,  quae  cst  in  te ,  per  impositionem  manuum 
mearum,  non  enim  dedit  nobis  Deus  spiritum  timorix 
sed  virtutis  et  dilectionis  et  sobrietatis, 

C  A  P  U  T  III. 

De  dirersis  Ministrorum  Ordinlbus  §.  495  ;  de  prima 
Tonsura  et  quatuor  minoribus  Ordinibus  speciatim9 
eorumque  officiis  §.496—501. 

§.  495.  Jam  vero,  ut  Sacrae  Syuodi  verbis  (§.  341) 
utamur,  cum  divina  res  sit  tanti  Sacerdotii  administratio, 
consentaneum  fuit,  quo  dignius  et  majori  cum  venera- 
tione  exerceri  posset ,  ut  in  Ecclesiae  ordinatissima  dis- 
positione  plures  essent  et  diversi  Ministrorum  Ordines, 
qui  Sacerdotio  ex  officio  deservirent,  atque  hi  quidem 
ita  distributi ,  ut  qui  jam  clericali  tonsura  insigriiti  essent, 
per  minores  ad  majores  adscenderent.  Docendum  igitur 
erit,  liosce  omnes  Ordines  septenario  numero  contineri, 
semperque  ita  a  catholica  Ecclesia  traditum  esse,  quo- 
rum  nomina  haec  sunt;  Ostiarius^  Lector,  Exorcista, 
Acolytus,  Subdiaconus.Diaconus,  Sacerdos.  Hunc  autem 
Ministrorum  numenim  recte  ita  definitum  esse,  probari 
potest  propter  ea  Ministeria,  quae  ad  Sacrosanctum 
Missae  Sacrificium  et  Eucharistiam  vel  conficiendam 
vel  administrandam,  cujus  causa  praecipue  sunt  instituta, 
necessaria  videntur.  Ex  his  alii  majores,  qui  etiam 
sacri  dicuntur,  alii  minores  sunt.  Majores  vel  sacri 
sunt:  Ordo  Sacerdotalis ,  Diaeonatus  et  Subdiaconatus ; 
ad  minores  referuntur:  Acolyti,  Exorcistae,  Lectores, 
Ostiarii ,  de  quorum  singulis  pauca  dicenda  sunt :  ut 
habeant  Parochi,  unde,  eos  potissimum  instituant,  quos 
noverint  aliquo  Ordine  initiandos  esse. 

§.  496.  Incipiendum  est  autem  a  prima  Tonsura, 
quam  quidem  docere  oportet  quandam  praeparationem 
esse  ad  Ordines  accipiendos.  Ut  enim  homines  ad 
Baptismum  Exorcismis,  ad  Matrimonium  Sponsalibus 
praeparari  solent ;  ita  cum  tonso  capillo  Deo  dedicantur, 
tamquam  aditus  ad  Ordinis  Sacramentum  illis  aperitur. 
Declaratur  enim  qualis  esse  debeat,  qui  Sacris  imbui 
cupit.  Nam  Clerici  nomen,  quod  ei  tunc  primum  impo- 
nitur,  ab  eo  deductuin  est,  quod  Dominuin,  sortem  et 


9       Dc  Ordinis  Sacramento.  Cap.  Hl.  609 

haeroditatem  suam  liabere  incipiat;  veluti  qui  in  He-. 
braeorum  popitlo  divino  cultui  mancipati  erant,  quibua 
wuv.t  Dominus  aliquam  agronun  partem  in  terra  pro- 
missionis  distribui,  cum  inquit  (Num.  XVII L  '20.):  Ego 
pars  et  kaeredites  tua.  Ac,  quamvis  id  omnibus  fide- 
libus  commune  sit,  praecipua  tamen  ratione  iis  conve- 
niat  necesse  est,  qui  se  Dei  ministerio  consecrarunt. 

§.  497.  Tondentur  vero  capffli  ad  coronae  speciem 
et  similitudinem,  quam  perpetuo  conservare  oportet  et 
ut  quisque  in  altiori  deinceps  Ordinis  gradu  collocatur 
sic  ejus  orbis  forma  latior  circumscribi  debet  QuoJ 
quidem  ex  Apostolorum  Trnditione  acceptum  csse  docet 
Ecclesia,  cum  de  kujusmedi  tondendi  more  Saucti  Dio 
nysius  Areopagita  (Evcles.  hierarck.  Cap.  6 )  Aueu 

/nllS  fvfi0?^11  mUHdi>  Caih  4'J>  Hieronynfus 
(Quacst.  XIL  l.  Duo  sunt  genera) ,  vetustissimi  ct  sra- 
vissinii  Patres  meminerint.    Primum  autem  omnium  fe- 
runt,   Apostolomm  Principem   eam  consuetudinem  in- 
iluxisse  ad  mcmonam  Coronae,  quae  ex  spinis  contevta 
^alyatoris  nostn  capiti  fuit  imposita,  ut  quod  impii  ad 
Lhristi  ignominiam  et  cruciatum  excogitarunt ,  eo  W 
>toh  ad  decus  et  gloriam  uterentur,  simulque  si-nifica- 
rent,  curandum eSse  a  Ministris  Ecclesiae,  ut  omnibus 
n  rebus  e  hnsti  Dommi  nostri  speciem  et  fiffuram  °*e- 
ant.    Quamquam  nonnulli  asserant,  hac  nota  rc«nam 
hgnitatem  declaran ,  quae  iis  maxime,  qui  in  sortem 
)omini  vocati  snnt  ,  videtur  convenire.    Quod  enim  Pe- 
ras  Apostolus  hdeh  populo  tribuit  (1  Petr  //  9  )  •  Vos 
ycnus  ctectum,  regale  Saccrdotium,  gens  sancta;  pefeu- 
lan  quadam  et  magis  propria  ratione  ad  ecclesiasticos 
dimstros  pertmere,  facjle  mtelKgimus.    Etsi  non  desunt, 
|[iu  vel  perfections  vitae  professfonem  a  Clerids  sn- 
ceptam,  (  irculi  figura,  quae  omnium  perfectissima  esf 
igmfican  existiment;  vel  extemarum  rerum  contemptio- 
em    amnuque  ab  omnibus  humanis  curis  vaciritatem 
eclaran  putent,  quod  capffli,  supervacaneum  quiddam 
l  corpore,  tondeantur. 

I  §•  408.  Post  primamTonsuram,  ad  Ostiarii  OrcB- 
em  pnmns  gradus  fieri  consuevit  Ejus  munus  est, 
mpn  claves  et  januam  custodire  et  aditu  templi  ab- 
rcere  eos .  qmbus  mgredi  interdictum  erat.  Ad  sanctum 
aiam  Missae  Sacrificium  assistebat  curaturus  ne  qu» 
ropius,  quam  par  esset,  ad  sacram  aram  accederet 

39 


«10 


Catechismus  Romanus. 


et  Saccrdotem  rem  divinam  facientem  interpellaret.  Alia 
ctiam  ministeria  illi  commissa  erant ,  ut  ex  ritibus,  quae 
ad  ejns  consecrationem  adhibentur ,  perspici  potest. 
Nam  Episcopus  claves  ex  altari  acceptas  ei  tradens, 
quem  Ostiarium  vult  instituere :  Sic  age.  inquit,  quasi 
redditnrus  Deo  rationem  pro  iis  rebus*  quae  his  clari- 
bus  recluduntur.  Magnam  autem  in  antiqua  Ecclesia 
hujus  Ordinis  dignitatem  fuisse,  ex  eo  intellnritur ,  quod 
his  temporibus  in  Ecclesia  servari  animadvertimus.  Nam 
Thesaurarii  officium^  qui  erat  idem  sacrarii  custos,  quod 
ad  Ostiarios  pertinebat,  inter  honestiores  Eeclesiae  fun- 
ctiones  etiam  nunc  habetur. 

(J.  499.  Secundus  Ordinis  gradus  est  Lectoris 
munus.  Ad  eum  pertinet,  in  Ecclesia  Yeteris  et  Novi 
Testamenti  libros  clara  voce  et  distincte  recitare,  prae- 
sertim  vero  eos,  qui  inter  nocturnam  psalmodiam  lcgi 
solent.  Ejus  quoque  partes  erant ,  prima  religionis 
christianae  rudimenta  fidelibus  tradere.  Episcopus  ita- 
que,  praesente  populo^  in  ejus  ordinatione  librum,  quo 
descripta  sunt  quae  ad  hanc  functionem  attinent,  illi 
tradens  inquit :  Accipe  et  esto  verbi  Dei  relator ,  habi- 
turus*  si  fideliter  et  utiUter  impleveris  offteium  tuum, 
partem  cum  iis ,  qui  vei'bum  Dei  bene  ministrarunt  ab 
initio. 

§.500.  Tertius  est  Ordo  Exorcistarum,  quibus 
potestas  data  est.  nomen  Domini  invocandi  in  eos,  qui 
ab  immundis  spiritibus  obsidentur.  Quare  Episcopus, 
cum  eos  instituit,  librum  in  quo  exorcismi  continentur, 
eis  porrigit,  usus  ea  formula  verborum :  Accipe  et  com- 
menda  memoriae.  et  habe  potestatem  imponendi  manus 
super  Energumenos,  sive  Baptizatos ,  sive  Catechumenos, 

§. 501.  Acolytorum  quartus  est  gradus  et  ultimus 
eorum  omnium,  qui  minores  et  non  sacri  appellantur. 
Eorum  munus  est,  Ministros  majores,  Subdiaconos  et 
DiaconoSj  in  altaris  ministerio  assectari,  eisque  operam 
dare.  Praeterea  lumina  deferunt  et  asservant,  cum  Mis- 
sae  Sacrificium  celebratur,  praecipue  vero  cum  Evange- 
lium  legitur,  ex  quo  Ceroferarii  alio  nomine  vocati 
sunt.  Cum  itaque  ordinantur,  hic  ritus  ab  Episcopo 
servari  consuevit :  Primum  quidem ,  postquam  eos  officii 
sui  diligenter  adnionuit ,  lumina  eorum  singulis  tradit  in 
hunc  modum :  Accipe  ceroferarium  cum  cereo  et  scius 


De  Ordinii  Sacramento.  Cap.  IV. 


«11 


le  cul  acccndenda  Ecclesiae  luminaria  mancipari  tn  nc- 
minc  Domini.  Deinde  item  urceolos  vacuos.  quibus  aqua 
et  viuuiu  iu  Sacrificio  ministratur :  Accipc  urceolos  ad 
wggrrrndum  rinum  ct  nrjuam  in  Eucharutiam  Saiiguinis 
Ckristi,  in  nomine  Domini. 

C  A  P  U  T  IV. 

De  majoribns  Ordinibus ,  eorumque  muneribus  §.502  — 
504;  de  duplici  Sacerdotio  ,  intemo  et  externo 
§.  505.  506. 

§.  50*2.    A  minoribus  Ordinibus .  iisdemqne  non  sa- 
cris,   de  quihus  hactenus  dictum  est,  ad  Majores  et 
sacros  lcgitimus  aditus  et  adscensus  patet.  In  eorum  pri- 
mo  gradn  Subdiaconus  collocatur;  cujus  munus  est 
(ut  noraen  ipsum  declarat)  Diacono  ad  altare  inservire. 
Saera  tnim  lintea,  vasa.  panem  et  vinum.  ad  Sacrificii 
Dsam  necessaria.  parare  debet.    Nunc  Episcopo  et  Sa- 
cerdoti  aquam  praebet.  cum  manus  iu  Missae  Sacrificio 
ibluunt.    Epistolam  etiam  quae  olim  a  Diacono  in  Missa 
^ecitabatur .  Subdiaconus  legit  et  tanquam  testis  ad  sa- 
:rum  assistit .  prohibetque  ne  Sacerdos  sacra  faciens  a 
inopiam  perturbari  possit.    Haec  autem  quae  ad  Sub- 
liaconi  ministeriom  speetant,  ex  solennibus  Caeremoniis, 
jiiae  in  illius  Conseeratione  adhibentur,   licet  cogno- 
;rerc.     IVimum  enim  Episcopus  legem  perpetuae  con- 
inentiae  liuic  Ordini  impositam  esse  admonet,  edicit- 
jue.  neminem  in  Subdiaconorum  Ordinem  cooptandum 
•ss<> .  cui  ultro  hanc  legem  accipere  non  sit  propositum  : 
leinde   post   solennem   litaniarum  Jnecationem ,  quae 
>ubdiaconi  munera  et  functiones  sint,  enumerat  atque 
xponit.     His  peractis,  eorum  singuli,  qui  ordinantur, 
b  Episcopo  quidem  calicem  et  sacram  patenam  acci- 
•iunt.  ab  Archidiacono  vero  (ut  intelligatur ,  Subdiaco- 
um  Diaconi  officio  subservire),  urceolos,  vino  et  aqua 
lenos.  una  cum  lebete  et  linteolo,  quo  manus  abster- 
untur.  dicente  Episcopo  :  Yidctc .  cujusmodi  ministcrium 
obis  traditnr :  ideo  vos  admoneo  9  ut  ita  OOJ  exhibeatis, 
t  Deo  placere  possitis.    Adduntur  praeterea  aliae  pre- 
es.    Ad  extremum  cum  Episcopus  sacris  vestibus  Sub- 
iaconum  ornavit.   ad  quarum  singulas  propria  verba 
t  caeremoniae  adhibentur.  tradit  ei  Epistolarum  librum, 
c  dicit:  Accipe  librum  Epistolarum,  et  habc  potestatvm 


613 


Catcchisinus  Romanus. 


legendi  eas  in  Ecclesia  Sancia  Dei  tam  pro  vivis ,  quam 
pro  defunctis. 

§.  503.    Secundum  autem  sacrorum  Ordinum  gra- 
dum  Diaconus  obtinet,  cujus  ministerium  latius  patet, 
sanctiusque  semper  habitum  est.    Ad  eum  enim  pertinet, 
Episcopum  perpetuo  sequi^  concionantem  custodire,  ei- 
que  et  Sacerdoti  sacra  facienti,  vel  alia  Sacramenta 
administranti  praesto  esse,  et  in  Missae  Sacrificio  Evan- 
gelium  legere.    Olim  vero  fidelium  animos  saepius  ex- 
citabat,  ut  sacra  attenderent.    Sanguinem  etiam  Domini 
ministrabat,  in  quibus  Ecclesiis  ea  consuetudo  erat,  ut 
fideles  Eucharistiam  sub  utraque  specie  sumerent.  Dia- 
cono  praeterea   ecclesiasticorum  bonorum  dispensatio 
commissa  erat,  ut  unicuique  necessaria  ad  victum  sub- 
ministraret.    Ad  Diaconum  etiam  attinet,  tanquam  Epi- 
scopi  oculnm,  pervestigare^  quinam  in  urbe  pie  et  reii- 
giose,  quive  secus  vitam  traducant,  qui  ad  Sacrificium 
et  Concionein  statis  temporibus  conveniant_,  qui  rursuf 
non  conveniant,  ut  cum  de  omnibus  Episcopum  certio- 
rem  fecerit,  ille  vel  privatim  unumquemque  liortari, 
admonere5  vel  palam  corrigere  et  objurgare  possit, 
uti  se  magis  profecturum  esse  intellexerit.  Catechume- 
norum  etiam  nomina  recitare  debet  et  eos  qui  Ordinis 
Sacramento  initiandi  sunt,   ante  Episcopum  statuere. 
Licet  ei  praeterea,   si  absit  Episcopus  et  Sacerdos, 
Evangelium  explanare ,  non  tamen  e  superiori  loco ,  ut 
intelligatur  hoc  ejus  proprium  munus  non  esse.  Quanta 
vero  diligentia  adhibenda  sit,  ne  quis  eo  munere  in- 
dignus  ad  hunc  Ordinis  gradum  adscendat,  Apostolus 
ostendit ,  cum  ad  Timotheum  Diaconi  mores ,  virtutem  et 
integritatem  exposuit  (1  Tim.  /77,8  —  10.).  Hoc  idem  satis 
etiam  declarant  Ritus  et  solennes  Caeremoniae.  quibus  ab 
Episcopo  consecratur.  Pluribus  enim  et  sanctioribus  pre- 
cibus  ad  Diaconi,  quam  ad  Subdiaconi,  ordinationcm 
utitur  Episcopus  et  alia  addit  sacramm  vestium  orna- 
menta.    Praeterea  manus  ei  imponit,  quod  quidem  ab 
Apostolis  factitatum  esse  legimus,  cum  primos  Dinconos 
instituerunt.    Denique  Evangeliorum  librum  ei  tradit  his 
verbis:  Acdpe  potestatem  legendi  Evangelium  in  Ecc/esia 
Dei,  iam  pro  vicis  quam  pro  defunctis,  in  nomine  Doviini 

§.  504.  Tei  tius ,  omniumque  sacrorum  Ordimnn 
summus  gradus  est  Sacerdotium:  qui  vero  illo  prac- 
diti  sunt,  eos  vetcres  Patres  duobus  nominibus  vocare 


Dc  Ordinim  8acramento. 


Cap.  IV. 


G13 


solent  faiterdum  cnim  Prcsbyteros  appellant.  quod 
grafce  Seniores  significat,  non  solum  propter  aetatis 
inaturitatem .  quae  huic  Ordini  maxime  necessaria  est, 
seil  multo  magis  propter  morum  gravitatem,  doctrinam 
et  pmilentiam.  Vt  enim  scriptum  est  (Sapient.  IV.8.9.)  : 
Seneetus  renerabilis  est ,  non  diuturna,  ncque  annorum 
wumero  eomputata:  eani  autcm  sunt  sensus  hominis  et 
ueias  sencctutis  vita  immaeulata.  Interdum  vero  Sacer- 
tlotes  vocant,  tum  quia  Deo  consecrati  simt,  tum  quia 
nd  eos  pertinet  Sacramenta  administrare ,  sacrasque  res 
?t  divmas  tractare. 

§.  505.  Sed  quoniam  duplex  Sacerdotium  in  Sacris 
Literis  describitur.  alterum  interius ,  alterum  externum, 
Jtrumque  distinguendum  est,  ut  de  quo  hoc  loco  intel- 
igalur,  a  Pastoribus  explicari  possit.  Quod  igitur  ad 
nterius  Sacerdotium  attinet,  omnes  fideles,  postquam 
^alutari  aqua  abluti  sunt,  Sacerdotes  dicuntur.  praeci- 
[)ue  vero  justi,  qui  Spiritum  Dei  habent  et  divinae  gratiac 
jeneficio  Jesu  Christi ,  summi  Sacerdotis,  viva  membra 
jffecti  sunt.  Hi  enim  fide.  quae  charitatc  inilammatur, 
n  altari  mentis  suae  spirituales  Deo  kostias  iinmolant, 
po  in  genere  bonae  omnes  et  honestae  actiones,  quas 
td  Dei  gloriam  referunt.  numerandae  sunt.  Quare  in 
\pocalvpsi  ita  legimus  (Apoc.  I.  5.  G.) :  C/rristus  lavit 
ws  a  pcccaiis  nosttis  in  sanc/uinc  suo  et  fecit  nos 
regnnm  et  Saccrdotes  Dco  ct  Patri  suo.  In  quam  sen- 
entiam  ab  Apostolorum  Principe  dictum  est  (l  Pctr. 
II,  5.J :  Ipsi  tanquam  lapides  viri  superaedifieamini,  do- 
mus  spiritualis ,  Saecrdotium  sanctum,  offcrentcs  spiri- 
fuales  hostias,  acceptabiles  Dco  pcr  Jesum  Christum ; 
?t  Apostolus  nos  hortatur  (llom.  XII,  1.) ,  ut  cxhihca- 
nus  corpora  nostra  hostiam  viventem ,  sanetam,  Deo 
nlacentem ,  ralionabilc  obsequium  nostrum.  David  item 
nulto  ante  dixerat  ( Psahn.  L.W.) :  Sacrificium  Dco  spi- 
*itus  contribulatus ,  eor  eontritum  ,  et  humiliatum  Dcus 
ioh  dcspicies.  Quae  omnia  ad  interius  Sacerdotium 
>pectare,  facile  intelligitur. 

§.  506.  Externum  vero  Sacerdotium,  non  omnium 
ldelium  multitudmi.  sed  certis  hominibus  convenit ,  qui 
egitima  manuum  impositione ,  solennibusque  sanctae 
rx-clesiae  Caeremoniis  instituti  et  Dco  consecrati,  ad 
iliquod  proprium  sacrumoue  ministerium  adscribuntur. 
Ioc  Saccrdotii  discrimen  m  vcteri  etiam  1oj;c  observari 


614  Gateekismus  Romanus. 

potest:  nam  de  interiori  Davidera  }ocutum  esse,  paulo 
ante  demonstratum  est ;  externi  vero ,  nerao  ignorare 
potest ,  quam  multa  Dominus  Moysi  et  Aaroni  praecepta 
dederit.  Praeterea,  universam  Leviticara  tribum  mini- 
sterio  templi  adscripsit,  ac  lege  cavit,  ne  qnis  ex  alia 
tribu  in  eam  functionem  se  inferre  auderet.  Quare  Ozias 
Rex  lepra  a  Domino  percussus ,  quod  Sacerdotale  mu- 
nus  usurpasset,  arrogantiae  et  sacrilegii  sui  gravissimas 
poenas  dedit  (2  Paral.  XXVI,  19.),  Quia  igitur  eandem 
Sacerdotii  distinctionem  in  lege  evangelica  licet  aniraad- 
vertere,  docendi  erunt  fideles,  nunc  de  Sacerdotio  ex- 
terno  agi ,  quod  certis  hominibus  attributum  est:  hoc 
enim  tantummodo  ad  Ordinis  Sacramentum  pertinet. 

C  A  P  U  T  V. 

De  Sacerdotum  Offciis ,  ac  eorvm  inter  se  distinclione 
juxta  varios  dignitatis  et  potestatis  gradus  §.507  — 
511 ;  de  Ministro  hvjus  Sacramenti  §.  512. 

§.  507.  Sacerdotis  igitur  munus  est ,  Deo  Sacrificium 
facere ,  ecclesiastica  Sacramenta  administrare ,  quemad- 
modum  ex  Consecrationis  ritibus  perspicitur.  Nam  Epi- 
scopus  cum  aliquem  Sacerdotem  instituit,  primum  qui- 
dem  manus  ei ,  una  cum  omnibus  Sacerdotibus ,  qui 
adsunt,  imponit;  deinde  stolam  humeris  aptans,  eam 
ante  pectus  in  crucis  forraam  componit ,  quo  quidem 
declaratur  Sacerdotem  virtute  indui  ex  alto,  qua  possit 
crucem  Christi  Domini  et  jugum  suave  divinae  legis 
perferre,  eamque  non  verbis  solum,  sed  vitae  sanctis- 
sime  et  honestissime  actae  exemplo  tradere.  Postea 
manus  sacro  Oleo  inungit:  tum  vero  calicem  cum  vino 
et  patenam  cum  hostia  tradit ,  dicens ;  Accipe  potesia- 
tem  offerendi  Sacrificium  Deo,  Jllissasque  celebrandi 
tam  pro  vivis  quam  pro  defunctis.  Qisibus  Caeremoniis 
et  verbis,  interpres  ac  mediator  Dei  et  hominum  con- 
stituitur,  quae  praecipua  Sacerdotis  functio  existimanda 
est.  Ad  extremum  vero,  manibus  iterum  ejus  capiti  im- 
positis :  Accipe,  inquit,  Spiritum  Sanctum,  quorum  re- 
vdseris  peccata,  remittuntur  eis,  et  quorum  retinuei  is, 
retenta  sunt;  eique  coelestem  illam,  quam  Domiims 
discipulis  suis  dedit,  peccata  retinendi  ac  remittendi  po- 
testatem  tribuit. 

§.508.    Haec  vero  sunt  sacerdotalis  Ordinis  propria 
et  praecipua  munera,  qui  tametsi  unus  est,  varios  tamen 


De  Ordini»  Sacramcnlo.  Cap. V.  615 


dignkatis  et  potestatis  gradus  habet.  Primus  est  eorum,  qui 
Sacerdotes  simpliciter  vocantur,  quorum  functiones 
hactenus  declaratae  sunt.  Secundus  est  E  p  vs  c  o  p  o  r  u  m , 
qui  Bttgnlis  Episcopatibus  praepositi  sunt :  ut  non  soluin 
caeteros  Ecelesiae  Ministros,  sed  fidelem  populum  regant 
et  eorum  saluti  summa  cum  vigilantia  et  cura  prospi- 
ciant.   Quare  in  Sacris  Literis  Pastores  omnium  saepe 
appellantur,  quorum  munus  et  ofTioium  Paulus  descripsit, 
ut  in  Apostolorum  Actis  (Acto?\  XX,  28.)  legimus,  in  ea 
concione,  quam  ad  Ephesios  habuit.    Itemque  a  Petro 
Apostolorum  Principe  (l  Petr.  P,  2.j  ,  divina  quaedam 
episcopalis  ministerii  regula  tradita  est,  ad  quam  si  Epi- 
scopi  actiones  suas  dirigere  studeant ,  dubitandum  non 
erit,  quin  Pastores  boni  et  sint  et  habeantur.  Sed  iidem 
Episcopi  et  Pontifices  dicuntur ,  accepto  ab  Ethnicis 
nomine ,  qui  Principes  Sacerdotum  Pontifices  appellare 
consueverunt. 

5«  509.  Tertius  gradus  estArchiepiscoporum, 
qui  pluribus  Episcopis  praesunt,  qui  Metropolitani 
etiam  vocantur ;  quod  illarum  urbium  antistites  sint ,  quae 
tanquam  matres  habeantur  illius  provinciae.  Quare  supe- 
riorem,  quam  Episcopi,  locum  et  ampliorem  potestatem 
habent,  tametsi  ab  Episcopis  ordinatione  nihil  differunt. 

§.  510.  In  quarto  gradu  Patriarchae  collocantur, 
id  est  primi  supreinique  Patres.  Olim  in  universa  Eccle- 
sia,  praetek;  summum  llomanum  Pontificem  quatuor  tan- 
tum  Patriarchae  numerabantur ,  neque  omnes  tamen 
dignitate  pares;  nam  Constantinopolitanus ,  etsi  ad  eum 
post  omnes  alios  hic  honos  delatus  est,  tamen  ob  im- 
perii  majestatem  altiorem  locuin  obtinuit.  Proximus  est 
Alexandrinus s  cujus  Ecclesiam  Marcus  Evangelista  jussu 
Principis  Apostolorum  fundavit.  Tertius  Antioclienus, 
ubi  Petrus  sedem  primo  locavit.  Extremum  gradum  ha- 
bet  Hierosol}  mitanus ,  quam  Ecclesiam  Jacobus  frater 
Domini  rexit, 

§.  511.  Praeter  hos  omnes  catholica  Ecclesia  Ro- 
manum  Pont.  Max.  quem  in  Ephesjna Synodo  Cyrillus 
Alexandrinus  Archiepiscopus,  totius  orbis  terrarum  Pa- 
trem  et  Patriarcham  appellat,  scmper  venerata  est.  Cum 
enim  in  Petri  Apostolorum  Principis  cathedra  sedeat,  in 
qua  usque  ad  vitae  finem  sedisse  constat,  summum  in 
eo  dignitatis  gradum  et  jurisdictionis  amplitudinem .  non 
quidem  ullis  synodicis  aut  a\m  humanis  Constituhonibus, 


6U 


Catechismus  Romanus. 


sed  divinitus  datam  agnoscit.  Quamobrem  omnium  fide- 
lium  et  Episcoporum,  caeterorumque  Antistitum,  quo- 
cimque  illi  munere  et  potestate  praediti  sint ,  Pater  ac 
moderator,  universali  Ecclesiae,  ut  Petri  successor, 
Christique  Domini  verus  et  legitimus  Vicarius ,  praesidet 

§.  512.  Ex  liis  itaque  Pastores  docebunt  et  quae 
sint  ecclesiasticorum  Ordinum  ac  graduum  praecipua 
inunera  et  functiones  et  quis  hujus  Sacramenti  Minister 
sit.  Constat  enim,  ad  Episcopum  eam  administrationem 
pertinere,  quod  etiam  Sanctarum  Literarum  autoritate, 
certissima  Traditione ,  omnium  Patrum  testimonio ,  Con- 
ciliorum  Decretis ,  S.  Ecclesiae  usu  et  consuehuline  fa- 
cile  erit  comprobare.  Quamvis  aut  nonnullis  Abbatibus 
permissum  sit,  ut  minores  et  non  sacros  Ordincs  inter- 
dum  administrent ,  tamen  hoc  proprium  Episcopi  munus 
esse ,  nemo  dubitat,  cui  uni  ex  omnibus,  praeterea  ne- 
mini,  licet  reliquis  Ordinibus,  qui  majores  et  sacra  di- 
cuntur,  initiare.  Nam  Subdiaconos,  Diaconos  et  Sacer- 
dotes  unus  tantum  Episcopus  ordinat ;  Episcopi  ex 
Apostolorum  traditione,  quae  perpetuo  in  Ecclesia  cu- 
stodita  est,  a  tribus  Episcopis  consecrantur. 

C  A  P  U  T  VI. 

Quales  esse  debeant,  qui  ad  Sacerdotii  dignitatem 
promovendi  sunt  g.  513  —  515  ;  de  Sacramenti  Qr- 
dinis  effectibus  et  charactere  §.  516.  517. 

§.513.  Sequitur  nunc  ut  explicetur,  quinam  ad  hoc 
Sacramentum ,  inprimisque  ad  Sacerdotalem  Ordinem 
apti  sint ,  et  quae  in  eis  potissimum  requirantur :  ex  hoc 
enim  difficile  non  erit  statuere,  quid  in  aliis  Ordinibus 
dandis,  pro  cujusque  officio  et  dignitate,  observare 
oporteat.  Maximam  autem  in  hoc  Sacramento  cautionem 
adhibendam  essc,  ita  colligitnr,  quod  caetera  gratiam 
ad  illorum  sanctificationem  et  usum  tribuunt,  a  quibus 
percipiuntur,  at  vero  qui  sacris  initiantur,  ob  £am  rem 
coelestis  gratiac  participes  fiunt,  ut  eorum  ministerio, 
Ecclesiae  atque  adeo  omnium  hominum  saluti  consula- 
tur.  Ex  quo  factum  esse  intelligimus ,  ut  statis  tantum- 
modo  diebus ,  quibus  etiam  solennia  jejunia  ex  vetustis- 
simo  catholicae  Ecclesiae  more  indicuntur,  Ordinationes 
tiant:  ut  scilicet  fidelis  populus  ejusmodi  sacrarum  rerum 
Ministros.  piis  et  sanctis  precationibus  a  Deo  impetret, 


Dc  Ordinis 


►S  ix  c  r  a  m  c  n  t  o. 


Cap.VI. 


617 


qni  ad  tanti  ministorii  potestatem ,  recte  et  cum  Eccle- 
siae  utilitatc  gerendam,  aptiores  csse  videantur. 

§.  514.  Primum  itaque  in  eo,  qui  Sacerdos  crean- 
dus  est ,  vitae  et  monim  integritas  commendetur  magno- 
pere  oportet,  non  solum,  quia  si  alicujus  mortiferi 
peccati  conscius  se  initiari  curet,  vel  etiam  patiatur, 
novo  se  et  maximo  scelere  obstringit ,  sed  etiam,  quia 
virtutis  et  innocentiae  lumen  aliis  proferre  debet.  Ea 
de  re  quid  Apostolus  Tito  et  Timotlieo  praecipiat,  Pa- 
storibus  declarandum  erit  et  simul  illud  docendum,  ea 
corporis  vitia,  quae  in  veteri  lege  ex  Domini  prae- 
scriptione  aliquem  ab  altaris  ministerio  excludebant,  in 
evangelica  lege  ad  animae  vitia  percipue  transferenda 
esse.  Quare  sanctam  illam  consuetudinem  in  Ecclesia 
servari  animadvertimus ,  ut  qui  sacris  initiandi  sunt, 
prius  Poenitentiae  Sacramento  conscientiam  purgare  di- 
Bgenter  studeant  Praeterea  in  Sacerdote  non  solum 
ca  cognitio  requirenda  est,  quae  ad  Sacramentorum 
nsnm  et  tractationcm  pertinet,  sed  etiam  Sacrarum  Li- 
terarum  scientia  ita  instmctum  esse  oportet,  ut  populo 
cbristianae  fidei  mysteria  et  divinae  legis  praeccpta  tra- 
dere,  ad  virtutem  et  pietatem  incitare,  a  vitiis  revocare 
fideles  possit.  Sacerdotis  cnim  duo  sunt  munera,  quorum 
altcmm  est,  ut  Sacramenta  rite  conficiat  et  administret ; 
alterum,  ut  populum  fidei  suae  commissum,  iis  rebus 
et  institutis,  quae  ad  salutem  necessaria  sunt,  emdiat. 
Malachias  enim  ita  testatur  (MpIacL  II,  l.J  :  Labia 
\  Saccrdotis  custodicnt  scicntiam ,  et  lcgem  requirent  ex 
\  ore  ejus,  rjuia  Angelus  Domini  exercituum  cst.  Ut  igi- 
tur  iu  borum  altero,  si  mediocri  cognitione  sit  ornatus, 
praestare.  quod  debet  ,  possit:  alterum  certe  non  vul- 
garcm.  sed  exquisitam  potius  doctrinam  desiderat ;  quam- 
vis  acque  ab  omnibus  wSacerdotibus  summa  reconditarum 
remm  scicntia  non  exigatur,  sed  quae  ad  susccpti  ofiicii 
et  ministerii  functionem  unicuique  satis  esse  possit. 

§.  515.  Pueris  autem  et  furiosis  vel  amentibus, 
quod  usu  rationis  carent,  hoc  Sacramentum  dandum 
non  est;  quamvis,  si  iis  quoque  administraretur ,  Sacra- 
mcnti  cbaracterem  in  eorum  animam  imprimi,  ccrto  cre- 
dcndum  sit.  Qui  vero  actatis  annus  in  singulis  Ordini- 
bus  sit  exspectandus,  ex  sacriTridentini  Concilii  Decretis 
(§.  374)  focile  erit  cognoscere.  Excipiuntur  ctiam  Ser- 
\  i  :  nequc  cnim  divino  cultui  dedicari  debet.  qui  non  sui 


Catechismus  Romanus. 


juris,  sed  in  alterins  potestate  est.  Viri  praeterea  san- 
guinum  et  homicidae,  quia  ecclesiastica  lege  repelluntur 
atque  irregulares  sunt:  spurii  quoque  et  ii  omnes,  qui  ex 
legitimis  nuptiis  non  sunt  procreati.  Decet  enim  ut  qui 
sacris  addicuntur,  nihil  in  se  habeant,  quo  ab  aliis 
merito  contemni  ac  despici  posse  viderentur.  Ad  ex- 
tremum  etiam^  admitti  non  tlebent,  qui  aliquo  insigni 
corporis  vitio  deformes  aut  manci  suni :  ea  enim  foe- 
ditas  et  debilitatio  tum  offensioneni  habet,  tum  vero 
Sacramentorum  administrationem  impediat  necesse  est, 

§.  516,  Sed  jam  his  rebus  expositis,  superest  ut 
Pastores  doceant^  qui  sint  hujus  Sacramenti  effectus. 
Constat  vero,  quamvis  Ordinis  Sacramentum ,  ut  antea 
dictum  est,  maxime  ad  Ecclesiae  utilitatem  et  pulchri- 
tudinem  spectet,  tamen  in  ejus  quoque  anima,  qui  sacris 
initiatur,  sanctificationis  gratiam  efficere,  qua  idoneus, 
habilisque  ad  recte  munus  suum  fungendum,  Sacramenta- 
que  administranda  reddatur ;  quemadmodum  etiamBaptismi 
gratia  quilibet  ad  alia  Sacramenta  percipienda  aptus 
efficitur,  Aliam  quoque  gratiam  hoc  Sacramento  tribui 
perspicuum  est,  praecipuam  videiicet  potestatem ,  quae 
ad  sanctsissimum  Eucharistiae  Sacramentum  refertur,  in 
Sacerdote  quidem  plenam  et  perfectam,  ut  qui  Domini 
corpus  et  sanguinem  unus  potest  conficere,  in  aliis  vero 
inferiorum  Ordinum  Ministris ,  majorem  minoremve,  quo 
quisque  ministerio  suo  magis  minusve  ad  altaris  Sacra- 
menta  accedit. 

§.  517.  Atque  haec  etiam  character  spiritualis  di- 
citur,  quodj  qui  sacris  imbuti  sunt ,  interiori  quadara 
nota  animae  impressa ,  ab  aliis  fidelibus  distinguantur, 
ac  divino  cultui  mancipentur.  Ad  quam  Apostolus  vi- 
detur  spectasse,  cum  ad  Timotheum  ait  (Tim.IV,  14.^: 
Noli  negligere  gratiam,  quae  in  te  est ,  quae  data  est 
tibi  per  propltetiam,  cum  impositione  manuum  Presbij- 
teri ;  et  alibi  (2  Tinu  I.  6.):  Admoneo  te ,  ut  rcsuscites 
gratiam  Dei,  quae  est  in  te ,  per  impositioncm  manuum 
mcarum, 

Haec  de  Ordinis  Sacramento  satis  dicta  sint.  Po- 
tiora  enim  tantum  rerum  capita  Pastoribus  tradere  pro- 
fessi  sumus ,  ut  illis  fidelis  populi  docendi  et  in  chri- 
stiana  pietate  crudiendi  argumenta  suppeditarent. 


De  Matrimonii  Sacramcnto.  Cap.  1.  619 


DE  MATRIMONII  SACRA3IENTO. 

C  APUT  I. 

Cur  dnctrina  de  Matrimnnii  Sacramentn  pnpuln  prn- 
pnnenda  sit  §.518;  de  nmrinc ,  ri.  ac  defhiilinne 
Malrimnnii  §.  519.  520;  de  cnnsenm  mutuo ,  qui 
ipsius  est  causa  efficicns  et  quomodo  is  ejcprimendus 
sit  §.521-5*23. 

§.  518.  Quoniam  Pastoribus  beata  et  perfecta  chri- 
stiani  populi  vita  proposita  esse  debet,  iis  quidem 
maxime  optandum  esset,  quod  Apostolus  se  cupere  ad 
Corinthios  scribebat  his  verbis  ( 1  Cor,  VII ,  7.) :  Volo 
omnes  hnmines  esse  sicut  me  ipsum  :  niininim  ut  omnes 
continentiae  virtutem  sectarentur.  Niliil  enim  beatius  in 
hac  vita  fidelibus  potest  continp;ere,  quam  ut  animus 
nulla  mundi  cnra  distractus,  sedataque  et  restincta  omni 
carnis  libidine ,  in  uno  pietatis  studio  et  coelestium 
rerum  eogitatione  conquiescat.  Sed  quoniam,  ut  idem 
Apostolus  tcstatur  (ibid.) ,  unusquisque  prcprium  donum 
habet  cx  Deo  ,  alius  quidem  sic ,  alius  rero  sic  ;  et  Ma- 
trimonium  magnis  et  divinis  bonis  ornatum  est,  ita  ut 
inter  alia  catholicae  Ecclesiae  Sacramenta  vere  et  pro- 
prie  numeretur,  ac  Dominus  nnptiarum  celebritatem 
praesentia  sua  honestarit,  satis  apparet,  ejus  doctrinam 
tradendam  esse,  cum  praesertim  lieeat  animadvertere, 
tum  Sanctum  Paulum,  tum  Apostolonnn  Principem ,  quae 
non  solum  ad  digpitatem,  sed  etiam  ad  officia  Matrimo- 
nii  pertinebant,  pluribus  loeis  accurate  scripta  reliquisse 
(Joh.  I.  EpJtes.  V.  Coloss.  III.  1  Petr.  II!.).  Divino  enfan 
Spiritu  afflati  optime  intelligebant ,  quanta  et  quam 
multa  commoda  ad  christianam  soeietatem  pervenire 
possent,  si  fideles  Matrimonii  sauetitatem  cognitain  ha- 
berent  et  inviolatam  servarent,  contra  vero,  ea  ignorata 
vel  neglecta,  plurimas  maximasque  calamitates  et  detri- 
menta  in  Ecclesiam  importari. 

§.  519.  Primum  itaque  Matrimonii  natura  et  vis 
explicanda  est-  Nam  cum  vitia  saepe  honesti  similitu- 
dinem  gerant,  cavere  oportet,  ne  hdeles  falsa  Matri- 
monii  specie  decepti,  turpitudine  et  nefariis  libidinibus 
animam  commaculent,  cujus  rei  declarandae  causa,  a  no- 
minis  significatione  ordiendum  est.    Matrimonium  ab 


620 


Catcchisinus  Romanus. 


eo  dicitur,  quod  femina  idcirco  maxime  nubere  debet, 
ut  mater  fiat,  vel  quia  prolem  concipere ,  parere,  edu- 
care,  matris  mumis  est.  Conjugium  quoque  a  conjun- 
gendo  appellatiir ,  quod  legitima  mulier  cum  viro ,  quasi 
uno  jugo  adstringatur.  Praeterea  Nuptiae,  quia,  ut  in- 
quit  Sanctus  Ambrosius  (Lib.  I.  de  Abraham,  Cap.9. 
in  fine)  ,  pudoris  gratia  puellae  se  obnuberent,  quo  etiam 
declarari  videbatar,  viris  obedientes  subjectasque  esse 
oportere. 

§.  520.  Ita  vero  ex  communi  Theologorum  sententia 
definitur :  Matrimonium  est  viri  et  mulieris  maritalis  con- 
junctio  inter  legitimas  personas  ,  individuam  vitae  con- 
suetudinem  retinens.  Cujus  definitionis  partes,  ut  pla- 
nius  intelligantur ,  docendum  est ;  quamvis  baec  omnia 
in  perfecto  Matrimonio  insint ;  consensus  videlicet  in- 
terior,  pactio  externa  verbis  expressa,  obligatio  et  vin- 
culum,  quod  ex  ea  pactione  efficitur  et  conjugum  copu- 
latio,  qua  Matrimonium  consummatur ;  niliil  borum  tamen 
Matrimonii  vim  et  rationem  proprie  habere,  nisi  obliga- 
tionem  illam  et  nexum,  qui  conjunctionis  vocabulo 
significatus  est.  Additur  vero  m  a  r  i  t  a  1  i  s ,  quoniam  alia 
pactionum  genera,  quibus  viri  et  mulieres  obligantur, 
ut  sibi  mutuam  operam  praestent,  vel  pretii,  vel  alte- 
rius  rei  causa ,  prorsus  aliena  sunt  a  Matrimonii  ratione. 
Sequitur  deinde  inter  legitimas  personas,  quoniam 
qui  a  nuptiarum  conjunctione  legibus  omnino  exclusi  sunt, 
ii  Matrimonium  inire  non  possunt^  neque  si  ineant,  ra- 
tum  est.  Exempli  enim  gratia,  qui  intra  quartum  gra- 
dum  propinquitate  conjuncti  sunt,  puerque  ante  decimum 
quartum  annum ,  aut  puella  ante  duodecimum ,  cjuae 
aetas  legibus  constituta  est ,  ad  Matrimonii  justa  foedera 
ineunda  apti  esse  non  possunt.  Quod  vero  extremo  loco 
positum  est,  Individuam  vitae  co nsuetudinem 
retinens  indissolubilis  vinculi  naturam  declarat,  quo 
vir  et  uxor  colligantur. 

§.  521.  Ex  iis  igitur  patet ,  Matrimonii  naturam  et 
rationem  in  vinculo  illo  consistere.  Nam  quod  aliae 
clarissimorum  virorum  definitiones  hoc  videntur  consen- 
sui  tribuere,  ut  cum  dicunt;  Conjugium  esse  consensum 
maris  et  feminae ,  hoc  ita  accipiendum  est :  Consensuni 
ipsum,  Matrimonii  causam  effectricem  esse,  quod  Patres 
in  Concilio  FlorentiiK)  docuerunt.  Etenim  obligatio  et 
ncxus  oriri  non  potcst,  nisi  ex  consensu  et  pactione. 


De  Matrimonii  Sacramcnto.  Cap.I.  621 


Sed  illud  maxime  nccessarium  est,  ut  Consensus  verbis, 
quae  praesens  tempus  significant,  exprimatur.  Neque 
enimMatrimonium  estsimplex  donatio,  sed  mutua  pactio; 
atqne  ita  fit ,  ut  consensus  alterius  tantum  ad  Matri- 
moniuin  conjungendum  satis  esse  non  possit,  sed  duo- 
rum  mter  se  mutuum  esse  oporteat,  atque  ad  declaran- 
duui  mutuum  animi  consensum  verbis  opcfe  esse,  per- 
spicuum  est.  Si  enim  ex  interiori  taritjim  Consensu, 
sine  aliqua  externa  significationc  Matrimonium  constare 

Sosset,  illud  etiam  sequi  videretur,  ut  cum  duo,  qui 
isjunctissimis  et  maxiine  diversis  in  locis  essent ,  ad 
nuptias  consentirent ,  antequam  alter  alteri  voluntatem 
suam  vel  literis,  vel  nuntiis  declarasset,  veri  et  stabilis 
Matrimonii  lege  conjungerentur ,  quod  tamen  a  ratione 
et  sanctae  Ecclesiae  consuetudine  et  Decretis  alie- 
num  est 

§.  522.  Recte  autem  dieitur  oportere,  ut  Consensus 
verbis  exprimatur,  quae  praesentis  temporis  significatio- 
nem  liabeant.  Nam  quae  futurum  tempus  indicant, 
Matrimonium  non  conjungunt,  sed  spondent.  Deinde 
quae  futura  sunt,  nondum  esse  perspicuum  est;  quae 
vero  non  sunt,  parum  vel  nibil  firmi  aut  stabilis  habere 
existimandum  est.  Quarc  nondum  connubii  jus  iu  eam 
mulierem  quisquam  babct,  quam  se  in  Matrimonium 
ducturum  esse  pollicctur,  neque  statim  ab  eo  impletum 
est,  quod  se  faeturum  promisit.  tametsi  fidem  praestare 
debct,  quod  si  non  faciat,  violatae  fidei  reus  esse  con- 
vineitur.  At  vero  qui  Matrimonii  foedere  alteri  jungitur, 
quamvis  postea  poeniteat ,  tamen  quod  factum  est,  mu- 
tare.  irritumve  et  infectum  reddere  non  potest.  Cum 
itaque  eon  jup:ii  obligatio  nuda  promissio  non  sh sed 
ejusmodi  abalienatio .  qua  re  ipsa  vir  mulieri  et  vicis- 
sun  mulier  viro  corporis  sui  potestatem  tradit,  idcirco 
necesse  cst,  vcrbis,  quae  praesens  tempus  designant, 
Matrimonium  contrahi,  quorum  verborum  vis,  postquam 
etiam  enunciata  sunt,  permanet,  virumque  et  uxorem 
indissolubili  vinculo  constrictos  tenet.  Sed  verborum 
loco  tum  nutus  et  signa,  quae  intimum  consensum 
aperte  indicent,  satis  ad  Matrimonium  esse  possunt.  tum 
quia  etiam  taciturnitas,  cum  puella  propter  verecundiam 
non  respondet,  sed  pro  ea  parentcs  loquuntur. 

g.  523.  Ex  iis  igitur  Paroclii  fidelibus  tradcnt ,  Ma- 
trimonii  naturam  et  vim  in  vinculo  et  obligatione  sitam 


623 


Catechismus  Romanus. 


esse ,  ac  praeter  consensum ,  eo  quo  dictum  est  modo 
expressum,  ut  venun  Matrimonium  existat^  concubitum 
necessario  non  requiri.  Nam  et  primos  parentes  ante 
peccatum,  quo  tempore  milla  inter  eos  carnis  copula 
intercesserat ,  ut  Patres  testantur,  vero  Matrimonio  jun- 
ctos  fuisse  plane  constat.  Quare  a  Sanctis  Patribus 
dictum  est,  Matrimonium  non  concubitu ,  sed  consensu, 
existere:  quod  etiam  a  S.  Ambrosio  in  libro  deVirgini- 
bus  repetitum  legimus. 


CAPUT  11 

De  Malrimonio ,  ut  est  offtcium  naturae ,  quod  Deus 
non  soinm  instituit ,  sed  perpetuum  etiam  et  in- 
dissolvbilem  ei  nodum  addidit  §.  524.  525 ;  nul- 
lam  legem  ad  ducendam  uxorem  quemquam  cogere 
§.  526. 

§.  524.  Jam  vero ,  hisce  explicatis ,  illud  docendum 
erit ,  Matrimonium  duplicem  rationem  habere.  Nam  vel 
ut  naturalis  conjunctio  (Conjugium  enim  non  ab  homini- 
bus  inventum ,  sed  a  natura) ,  vel  ut  Sacramentum ,  cu- 
jus  vis  naturalium  rerum  conditionem  superat,  conside- 
randum  est.  Ac  quoniam  gratia  naturam  perficit  (neque 
prius  quod  spirituale  est,  sed  quod  animale,  deinde 
quod  spirituale),  rei  ordo  postulat,  ut  de  Matrimonio, 
ut  natura  constat  et  ad  naturae  officium  pertinet,  prius 
agendum  sit:  tum  vero,  quae  illi,  ut  Sacramentum  est, 
couveniunt,  explananda  erunt.  Inprimis  itaque  docendi 
sunt  fideles,  Matrimonium  a  Deo  institutum  esse,  scri- 
ptum  est  enim  in  Genesi  ( Gcnes.  I,  27,  28.J  :  Masculnm 
et  jeminam  creavit  cos,  benedixitque  illis  Deus ,  et  ait: 
Crescite  et  muUij)licamini ;  et  (  Genes.  II,  18.  20  —  24.^) ; 
Non  est  bonum,  hominem  esse  solum,  faciamus  ei  adju- 
torium  simile  sibL  Ac  paulo  post :  Adae  vero  non  in- 
veniebatur  adjutor  similis  ejus.  lmmisit  ergo  Dominus 
Deus  soporem  in  Adam  ,  cumque  obdormisset ,  tulit  unam 
de  costis  ejus,  et  replevit  carnem  pro  ea,  et  aedifica- 
vit  Dominus  Deus  costam,  quam  tulerat  dc  Adam,  in 
mulierem  et  adduxit  eam  ad  Adam ;  dixitque  Adam: 
Hoc  nunc  os  ex  ossibus  meis,  et  caro  de  carne  mea: 
haec  vocabitur  virago,  quoniam  de  viro  sumpta  est 
Quamobrem  relinquet  homo  patrem  suum  et  matrem, 
et  adhaerebit  uxori,  et  erunt  duo  in  carne  una.  Quae, 


De  Matrimonii  Sacramento.  Cap.II.III.  (523 


ipso  Domino  autore  apud  Sanctum  Matthaeum  (Cap. 
XIX,  4.  {o.)  ostendunt,  Matrimonium  divinitus  institu- 
tuni  esse. 

§.  525.  Neque  vero  Deus  Matrimonium  tantummodo 
institnit ,  verum ,  ut  sancta  Tridentina  Synodus  (§.  390) 
declarat,  |>erpetuum  etiam  et  indissolubUem  nodum  ei 
addidit,  siquidem  Salvator  ait  (Matth*  XI  Xf  6LJ:  Quod 
Deus  conjunxit^  homo  non  separet  Quamvis  enim  Ma- 
trimonio,  quatenus  naturae  est  officium,  conveniat,  ut 
dissolvi  non  possit:  tamen  id  maxime  fit,  quatenus  est 
Sacramentum.  Qua  ex  re  etiam  in  omnibus,  quae  na- 
turae  lege  ejus  propria  sunt,  summam  perfectionem  con- 
sequitur.  Tamen  et  prolis  educandae  studio  et  aliis 
Matrimonii  bonis  repugnat,  ut  ejus  vinculum  dissolu- 
bile  sit. 

§.  526.  Quod  vero  a  Domino  dictum  est:  Crescite 
et  multipUcamini ;  id  eo  spectat,  ut  cujus  rei  causa  Ma- 
trirnonium  institutum  erat,  declaret,  non  ut  singulis  ho- 
minibus  necessitatem  imponat.  Nunc  enim,  aucto  jam 
humano  genere.  non  solum  ulla  lex  uxorem  ducere  ali- 
quem  non  cogit,  sed  potius  virginitas  summopere  com- 
mendatur,  et  unicuique  in  Sacris  Literis  suadetur,  ut 
quae  Matrimonii  statu  praestantior  sit.  majoremque  in  se 
perfectionem  et  sanctitatem  contineat.  Dominus  enim 
Salvator  noster  ita  docuit  (Maith.  XIX.  VI.):  Qui  potest 
capere  capiat;  et  Apostolus  ait  (1  Cor.  VII,  25.,):  De 
Virginilms  praeceptum  Dondni  non  habeo ,  consilium 
antem  do,  tamquam  miscricordiam  consecutus ,  ut  sim 
fidctis. 

c  a  p  u  t  m. 

Quibus  de  causis  Matrimonium  incundum  §.527.528. 

§.  527.  Sed  quibus  de  causis  vir  et  mulier  con- 
jungi  debeant,  explicandum  est.  Prima  igitur  est  haec 
ipsa  diversi  sexus  naturae  instinctu  expetita  societas, 
mutui  auxilii  spe  conciliata ,  ut  alter  alterius  ope  ad- 
jutus.  vitae  incommoda  facilius  ferre  et  senectutis  im- 
beciUitatem  sustentare  queat.  Altera  est .  procreationk 
appetitus;  non  tam  quidem  ob  eam  rem,  ut  bonoruin  et 
divitiarum  haeredes  relinquantur ,  quam  ut  verae  fidei 
et  religionis  cultores  educentur,  quod  quidem  inaxime 


624 


Catcchismus  Romanus. 


sanctis  illis  Patriarchis ,  cum  uxores  ducerertt,  proposi- 
tum  fuisse,  ex  Sacris  Literis  satis  apparet.  Quare  An- 
gelus,  cum  Tobiam  (Tob.  VI,  16.  17.  22.^)  admoneret, 
quo  pacto  mali  Daemonis  vim  posset  repellere:  Ostcn- 
aam,  inquit,  Ubi,  qui  sunt,  quibus  praevalere  potest  Bae~ 
monium.  Ii  namque ,  qui  conjugium  ita  suscipiunt,  ut 
Dcum  a  se  et  a  sua  mcnte  excludant,  ct  suae  Ubidini 
ita  isacent,  sicut  equus  et  muius,  quibus  non  est  intcl- 
lectus,  habct  potestatem  Daemonium  super  eos.  De- 
inde  subjecit :  Accipies  virgincm  cum  thnore  Domini, 
amore  ffliorum  magis ,  quam  Ubidine  ductus ,  ut  in  se- 
tnine  Abrahae  benedictionem  in  filiis  consequaris.  Atque 
una  etiam  haec  causa  fuit,  cur  Deus  ab  initio  Matrimo- 
nium  instituerit.  Quare  fit,  ut  illorum  sit  scelus  gra- 
vissimum ,  qui  Matrimonio  juncti ,  medicamentis  vel 
conceptum  impediunt  vel  partum  abigunt :  haec  enim 
homicidiarum  impia  conspiratio  existimanda  est.  Tertia 
est,  quae  post  primi  parentis  lapsum  ad  alias  causas 
accessitj  cum  propter  justitiae,  in  qua  homo  conditus 
erat,  amissionem,  appetitus  rectae  rationi  repugnare 
coepit;  ut  scilicet,  qui  sibi  imbecillitatis  suae  conscius 
est,  nec  carnis  pugnam  vult  ferre,  Matrimonii  remedio 
ad  vitanda  libidinis  peccata  utatur.  De  quo  ita  Aposto- 
lus  scribit  (1  Cor.  VII,  2.  :  Propter  fornicationem 
unusquisque  suam  uxorem  habeat  et  unaquaeque  suum 
virum  habeat.  Ac  paulo  post,  cum  docuisset,  interdum 
orationis  causa  a  Matrimonii  debito  abstinendum  esse, 
subjecit:  Et  iterum  revertimini  in  id  ipsum,  ne  tentet 
vos  SatanaSj  propter  incontinentiam  vestram.  Hae  igi- 
tur  sunt  causae.  quarum  aliquam  sibi  propouere  quisque 
debet,  qui  pie  et  religiose,  ut  Sanctorum  fdios  decet, 
nuptias  velit  contrahere. 

§.  528.  Quod  si  ad  eas  causas  aliae  etiam  acce- 
dant ,  quibus  homines  inducti  Matrimonium  ineant ,  atque 
in  habendo  uxoris  delectu  hanc  illi  praeponant,  ut  hae- 
redis  relinquendi  desiderium,  divitiae,  forma,  generis 
splendor,  morum  similitudo,  hujusmodi  sane  rationes 
damnandae  non  sunt,  cum  Matrimonii  sanctitati  non  re- 
pugnent.  Neque  enim  in  Sacris  Literis  .facob  Patriarcha 
reprehenditur ,  quod  Raclielem,  ejus  pulchritudine  ille- 
ctus,  Liae  praetulerit  (Genes.  XXIX.). 


Dc  Matrimonii  Sacrara e nto.  Cap.  IV.  625 


CAPUT  IV. 

De  Matrimonio  nt  Sacramentum  est ,  et  ad  qucm  ftncm 
rcfcratvr  §.  529 ;  unum  esse  de  septcm  novae  legis 
SacramcniiSn  graiiamqnc  conferre  §.530.531;  prae- 
starc  Ethnicorum  et  Jndaeorum  conjngiis  g.  532. 

§.  529.  Ilaec  de  Matrimonio ,  ut  naturalis  conjunctio 
est,  docenda  erunt ;  ut  autem  Sacramentom  est,  expli- 
care  oportebit,  ejus  naturam  multo  praestantiorom  esse 
et  omnino  ad  altiorem  finem  referri.  Quemadmodum 
enim  Matrimonium ,  ut  naturalis  eonjunctio .  ad  prOpa- 
gandurn  humanum  genus  ab  initio  institutum  est:  ita 
deinde,  ut  populus  ad  vcri  Dei  et  Salvatoris  nostri 
Christi  cultum  et  religionem  procrearetur  atque  educa- 
retur,  Sacramenti  dignitas  illi  tributa  est.  Cum  enim 
Christus  Dominus  vellet  arctissimae  illius  neeessitudinis, 
«juae  ei  cum  Ecclesia  intercedit ,  suaequae  erga  nos  im- 
mensae  charitatis  certum  aliquod  signum  dare ,  tanti 
m;  sterii  divinitatem  hac  potissimum  maris  et  feminae 
sancta  conjunctione  declaravit.  Quod  quidem  aptjssime 
factum  esse  intelligi  ex  eo  potest,  quod  ex  omnibus 
humanis  necessitatibus ,  nulla  iuter  se  homincs  inasps, 
quam  Matrimonii  vinculum  eonstringit,  maximaque  uiter 
se  vir  et  uxor  charitate  et  benevolentia  devincti  sunt. 
Atque  idcirco  lit,  ut  frequenter  Sacrae  Litcrae  nuptia- 
rum  similitudine  divinam  hanc  Christi  et  Ecclesiae  co- 
pulationem  nobis  ante  oculos  proponant. 

§.  530.  Jam  vero,  Matrimonium  Sacramentum  esse, 
Ecclesia .  Apostoli  autoritate  confirmata,  cerfum  et  ex- 
ploratum  seinper  habuit :  ita  eiiim  ad  Ephesios  scrib  ( 
(Ephcs.  V,  28  —  ol.)  :  \iri  dcbcnt  diligerc  nxorcs  suys, 
ut  corpora  sna.  Qui  snant  u.vorcm  diligit,  sc.  ipsum 
ditigil ,  nemo  cnint  unquam  carncm  snam  odio  fmbuit, 
scd  nuirit  ct  forei  cam,  sicnt  ct  Christus  Ecclesiam, 
qum  menibra  sumus  corporis  cjns .  dc  came  cjirs  et  de 
ossibns  ejus.  Propter  hoc  reHnquet  homo  patrem  et 
matrem  sttam.  ct  adkaerebit  uxori  sitae.  et  erunt  duo  in 
carne  nna.  Sacramentum  hoc  magnum  est:  cgo  antem 
dico  in  Christo  et  in  Ecclcsia.  Nam  quod  inquit  :  Sa- 
cramentum  Iioc  magnum  est.  nemini  dnbium  e#se 
debet.  ad  Matrimonium  referendum  osse.  quod  scilicet  viri 
et  muKeris  conjuactio,  cujus  Detis  autor  est,  sanctissirai 


C a t e c hi s ui u s  Eomauus. 


illius  viiiculi ,  quo  Christus  Dominus  eum  Ecelesia  co^- 
jungitur,  Sacramentum ,  i(l  est,  sacrum  signum  sit.  At- 
que  hanc  esse  eorum  verborum  propriam  et  veram 
sententiam,  veteres  Sancri  Patres,  qui  eum  locum  inter- 
pretati  sunt,  ostendunt.  idernqueSancta  TridentinaSynodus 
(§.  390)  explicavit.  Constat  ergo,,  virum  Christo,  uxo- 
rem  Ecclesiae  ab  Apostolo  comporari,  virum  esse  caput 
mulieris,  ut  est  Christus  Ecclesiae,  eaque  ratione  fieri, 
ut  vir  uxorem  diligere  et  vicissim  uxor  virum  amare  et 
colere  debeat.  Christus  enim  dilexit  Ecclesiam.  et  pro 
ea  semet  ipsum  tradidit.  Rursus  vero,  ut  idem  Aposto- 
lus  docet,  Ecclesia  subjecta  est  Christo. 

§.  531.  Sed  gratiam  quoque  hoc  Sacramento  signi- 
ficari  et  tribui,  in  quo  maxime  ratio  Sacramenti  inest, 
ea  Synodi  verba  declarant  (§.  392) :  Gratiam  vero,  quae 
naturalem  illum  amorem  perficeret  et  indissolubilem  uni- 
tatem  confirmaret,  eonjugesque  sanctifiearet ,  ipse  Chri- 
stus,  venerabilium  Sacramentorum  institutor  atque  per- 
fector>  sua  nobis  passione  promeruit.  —  Quare  docendum 
est,  hujus  Sacramenti  gratia  effici,  ut  vir  et  uxor  mu- 
tuae  charitatis  vinculo  conjuncti,  alter  in  alterius  bene- 
volentia  conquiescat,  nlicnosque  et  illicitos  amores  et 
concubitns  non  quaerat,  sed  in  omnibus  sit  honorabile 
eoimubium  et  torus  immacuiatus. 

§.  532.  Sed  quantum  Matrimonii  Sacramentum  iis 
Matnmoniis  praestet,  quae  ante  vel  post  legem  iniri 
solebant  .  ex  eo  licet  cognoscere,  quod,  etsi  gontes  Ma- 
trimonio  Divini  aliquid  inesse  arbitrabantur,  atque  ob 
eam  rem  vagos  concubitus  a  naturae  lege  alienos  esse, 
itemque  stupra,  ndnlteria  et  alia  libidinis  genera  vindi- 
canda  esse  judieabant,  tamen  eorum  connubia  nullam 
prorsus  Sacramenti  vim  habuerunt.  Apud  Judaeos  vero 
religiosius  omnino  nuptiarum  leges  servari  consueverant» 
neque  dubitandum ,  quin  eorum  Matrimonia  majori  san- 
ctitate  praedita  essent.  Cum  enim  promissionem  acce- 
pissent,  fore  aliqando,  ut  omnes  gentes  in  semine  Abra- 
hae  benedicerentur ,  magnae  apud  eos  pietatis  officium 
merito  csse  videbatur,  filios  procreare,  electi  populi 
sobolem,  ex  qua  Christus  Dominus  Salvator  noster,  quod 
ad  humanam  naturam  attinet ,  ortum  habiturus  esset, 
propagare;  sed  iilae  quoque  conjunctiones  vera  Sacra- 
nienti  ratione  caruerunt.  Huc  acoedit  ,  quod  sive  natu- 
rae  post  peecatum  sive  Moysis  logem  spectemus,  facile 


De  Matrimonii  Sacramento.  Cap.  V.  627 


&nimadvertimus .  Matrimonium  a  primi  ortus  sui  deoore 
2t  honestate  decidisse:  dum  enim  naturae  lex  vigebat, 
nultos  ex  antiquis  Patribus  fuisse  comperimus,  qni 
fdures  simul  uxores  ducerent.  Deinde  vero  in  lege 
Movsis  permissum  erat.  dato  repudii  libello ,  si  causa 
iuisset .  divortium  cum  uxore  facere:  quorum  utrumque 
ib  evan^eiica  le2;e  sublatom .  matrimoniumque  in  pri- 
stinum  statum  restitutum  est. 

(  A  P  U  T  V. 

Pohjgamiam  a  Matrimonii  natura  alienam  cssc  §.533  ; 
Matrimonii  rinculum  nvllo  dirortio  dissolvi  posse 
§.  534;  quac  sint  hvjus  indissolubilis  vinculi  utili- 
tatcs  §.  535. 

§.  533.  Nam  quod  Polygamia  a  Matrimonii  natura 
iliena  esset  (etsi  aliqui  ex  priscis  accusandi  non  sunt, 
|Uod  non  sine  Dei  indulgentia  plures  uxores  ducerent), 
^hristus  Dominus  ostendit  illis  verbi$  (Matth.  XIX.  5.<i.); 
Propter  hoc  dimittct  homo  patrcm  ct  matrcm,  ct  ad/iae- 
'ebit  vxori  svac,  ct  erunt  duo  in  carnc  una.  Ac  deinde 
rabjmigit:  Itaque  jam  non  sunt  dvo .  sed  una  caro. 
juibus  verbis  planum  fecit,  Matrimonium  ita  a  Deo  in- 
■titutum  esse,  ut  duorum  tantum.  non  plurimum,  con- 
unctione  deiiniretur.  Quod  etiam  alibi  apertissime  do- 
•uit :  inquit  enim  (Marc.  X.  11.  \'2.)  :  Qvicvnquc  dimiswit 
ixorcm  suam.  cf  aliam  duxerit ,  adultcrium  committit 
vpcr  eam*  ct  si  vxor  dimiserit  virvm  suum.  ct  alii 
>iipscrit,  moechatur.  Nam  si  viro  liceret  plures  uxores 
jucere,  nulla  omnino  causa  csse  videretur,  cur  ma^is 
'dulterii  reus  dicendus  esset,  quod  praeter  eam  uxorem, 
^uam  domi  haberet,  aliam  duceret,  quam  quod  ,  priore 
timissa.  cum  alia  conjunsjeretur.  Atque  ob  eam  rcm 
peri  intelligimus ,  ut  si  intidelis  quispiam,  gentis  suae 
lore  et  consuetudine  plures  uxores  rtnxisset,  cum  ad 
eram  religionem  conversus  fuerit,  jubeat  cum  Ecciesia 
aeteras  omnes  relinquere,  ac  priorem  tantum  justae  et 
'gitimae  uxoris  loco  habere. 

§.  534.    Verum  eodem  Christi  Domini  testinionio 
icile  comprobatur ,  nullo  divortio  vinculum  Matrimomi 
issolvi  posse.    Si  enim  post  libellum  repudii  raulier 
viri  les^e  soluta  esset,  iiceret  ei  sine  ullo  adultcrii 
rimine  alteri  viro  uubere:  atqui  Dominus  aperte  de- 

40  * 


C  a  t  e  c  h  i  *  ui  u  s  R  o  m  a  21  tt  s. 


nunciat  (Matth.  XIX,  9.)z  Omnis  qni  dimittit  vxorcm, 
svam,  et  alteram  dvcit,  moechatur.  Quare  conjugii  vin- 
culum  nulla  re,  nisi  morte  disrumpi,  perspicuum  est, 
quod  quidem  Apostolus  etiam  confirmat ,  cum  inquit 
(l  Cor.  VII,  39.,):  Mulier  alligata  est  leqi,  quavfo  tem- 
pore  vir  ejus  vivit ,  quod  si  dormievit  rir  ejus ,  liberata 
est  a  Icge:  cui  vult,  nubat,  tantum  in  Domiuo  ;  et  rursus 
(\  Cor.  VII.  10.  II. ):  His  qui  Matrimonio  juncti  sunt, 
praecipio,  non  eijo.  sed  Dominns,  uxorem  a  viro  non 
disccdcre :  quod,  si  discesserit,  manere  innnpfam,  aut  viro 
suo  reconcUiari.  Eam  vero  optionem  Apostolus  mulieri, 
quae  justa  de  cnusa  viium  reliquisset,  detulit,  nt  aut 
innupta  manent,  nut  viro  suo  reconcilietur.  Neque  enim 
saneta  Eeelosia  viro  et  uxori  perinittit,  ut  sine  gravio- 
ribus  causis  alter  ab  altero  discedat. 

535.  Ao  ne  forte  alicui  videatur  durior  Matri- 
monii  lex,  quod  milla  unquam  rntione  dissolvi  possit: 
dooendum  est.  qnne  sint  cum  ea  utilitnfes  conjunctne. 
Primuin  enim  honiines  in  conjungendis  IMatrirnoniis  vir- 
tutem  potius  et  morum  similitudiuem ,  quam  divitias  et 
pulchritudinem,  spectnndnm  esse  intellignnt,  qua  quidem 
re  commnni  societnti  mnxiine  consuli  nemo  dubitare 
potcst.  Prneterea  .  si  divortio  Matrimonium  dissolvere- 
tur,  vix  imquain  dissidendi  causae  hominibus,  quae  eis 
ab  antiquo  paeis  et  pudicitine  hoste  quotidie  objiceren- 
tnr,  deessent.  Nunc  vero  cum  fideles  secum  cogitant, 
quamvis  etinm  conjugii  convictu  et  consuetudine  cnreant, 
se  tnmen  Matrimonii  vinculo  constrictos  teneri,  omnem- 
que  alterius  uxoris  ducendne  spem  sibi  praecisam  esse, 
en  re  fit,  ut  ad  iraeundiam  et  dissidia  tardiores  esse 
consueverint.  Quod  si  interdum  etiam  divortium  fnciant 
et  diutius  conjugis  desiderium  ferre  non  possiut,  faoile 
per  amicos  reconoilinti.  nd  ejus  convictum  redeunt.  Sed 
hoc  loco  praetermittenda  non  erit  Pnstoribus  Snncti 
Augustini  salutaris  admonitio.  Is  enim  ut  ostendcret 
iidelibus,  haud  gravate  faciendum  esse,  ut  cum  uxoribus, 
quas  adulterii  causa  dimisissent,  si  eas  delicti  poeniteret, 
in  gratiam  rcducerentur :  Cur,  inquit,  vir  fidelis  non 
recipiet  uxorem ,  quam  recipit  Eeelesia?  aut  cur  uxor 
viro  adultero,  sed  poenitenti,  non  ignoscat,  cui  etiam 
i^novit  Christus?  Nnm  quod  Scriptura  (Proverb.  XI  III, 
22.)  stnltnm  vocnt,  qvi  tcnrt  adulteram:  de  ea  sentit, 
quae  cum  deliquerit,  poemtere  et  a  coepta  turpitudine 


De  Matrimomi  8a  cram  e  n  to.  Cap.  VI.  G'*J 

desistere  recusat  Ex  Itwjoe  porspieuum  est.  Bdetfum 
eonjugia  perfectione  et  nobilitate  tnm  gentilium  tuin 
Jodaeonm  Matrimoniis  longe  praestare. 

C  A  P  U  T  VI. 

I)c  tribus  Mptrimonii  honis  §.536  —  538;  de  mutms 
riri  atque  uxoris  ofjiciis  §.  539.  540. 

§.  536.  Doecndi  praeterea  sunt  fideles  ,  tria  esse 
Matnmonii  bona  .  Prolom,  Fidem,  Saeramentum,  quo- 
rum  compensatioue  iUa  incommoda  leniuntur,  guae  Apo- 
stolus  indicat  liis  verbis  (l  Cor.  }'I l.  2S.)  :  Tribulatio- 
vcm  carnis  hubcbunt  Lujusmodi.  Efficiturque .  ut  con- 
junctiones  corporum .  cjuae  extra  Matrimonium  merito 
uamnandae  essent.  cum  bonestate  conjunctae  sint.  Pri- 
mum  igitur  bonum  est  Proles.  boc  est.  liberi,  qui  ex 
justa  et  legitimn  suscipiuntur  uxore:  id  enim  tnnti  fecit 
Apostolus  .  ut  diceret,  (1  Tim.  II.  15.J  :  Salrubitur  mu- 
Hcr  pcr  fiHorum  gencraUonenu  Nec  vero  boc  de  pro- 
crcatione  solum,  sed  de  educatione  etiam  et  disciplina, 
qua  filii  ad  pietatem  erudiuntur ,  intelli^endum  est.  Sic 
cnim  statim  subdit  Apostolus:  Si  in  fide  permanserinf. 
Monet  eiiim  Scriptura  (Eccl.  Kfl9  Fiiii  tibi  sunt  ? 

rrudi  iltns  ct  rurra  illos  a  pucritiu  illorum.  Idem  etiam 
Apostolns  doeet.  cjusquo  institutionis  puleberrima  exem- 
pln  .  Tobins.  Job,  et  nlii  snnctissimi  Pntres  in  Sacria 
Litciis  praebeiit  Quae  vero  sint  pnrentum  et  filiorum 
ofiicia .  in  quarto  praccepto  latius  explicabitur. 

§.  537.  Sequitur  Fides,  qnod  est  altenim  Matrimo- 
nii  bonuin.  non  il!e  virtutis  bnbitus,  quo  imbuimur  cum 
Baptismum  pereipimus:  sed  fidelitas  quaedam,  qua  mu- 
tuo  vir  uxori  ct  uxor  viro  ita  se  obstringit,  ut  alter 
alteri  sui  corporis  potestntem  trndat.  snnctumque  illud 
conjugii  foedus  nunquam  se  violaturum  pollicetur.  Id 
fncile  colligitur  ex  iilis  vcrbis,  quae  a  primo  parente 
enunciatn  sunt ,  cum  Evam  uxorem  suam  accepit,  quae 
dciode  Christus  Dominus  in  Evangelio  coroprobayil 
( Maltli.  XI X.  3.):  Quarc  relinquet  Itomo  pufrcm  ei  mu- 
1rcm .  ct  adliacrcbit  n.rori  suae.  et  erunf  duo  in  carna 
vjta.  Item  ex  eo  Apostoli  loco  (i  Cor.  VILX.):  MuHer 
sui  rcrporis  potesialem  non  habet,  scd-  rir:  similitcr 
uittcm  ct  rir  sui  corporis  potesUitem  non  habet.  scd 
'  mitHcr.    Quarc  optimo  jure  gravissbino  animadversiones 


639 


Caiechisinus  Romanus. 


a  Domino  in  adulteros.  quod  hanc  maritalem  fidem  fran- 

gant ,  in  veteri  lege  constitutae  erant  ( LeviL  XX. 
Numer.  V.).  Postulat  praeterea  Matrimonii  fides,  ut 
vir  et  uxor  singulari  quodam,  sanctoque  et  puro  amore 
conjuncti  sint,  neque  ut  adulteri  inter  se  ament,  sed 
ut  Christus  dilexit  Ecclesiam.  Hanc  enim  Apostolus 
regulam  praescripsit ,  cum  ait  ( Ephes.  V,  25.^ :  Vin, 
diligite  uxores  vesfras,  sicut  et  Christus  dilexit  Ecele- 
siam,  quam  certe  immensa  illa  charitate,  non  sui  com- 
modi  gratia,  sed  sponsae  tantum  utilitatem  sibi  propo- 
nens,  complexus  est. 

§. 538.  Tertium bonum,  Sacramentum  appellatur, 
vinculum  scilicet  Matrimonii ,  quod  iftmquam  dissoivi 
potest.  Nam  ut  est  apud  Apostolum  (1  Cor.  VII,  10. 11.^ 
Dorninus  praecepit  uxorem  a  viro  non  discedere,  quod 
si  discesserit,  manere  innuptam,  aut  viro  suo  reconci- 
liari  et  vir  uxorenr  non  dimittat.  Si  enim  Matrimonium, 
ut  Sacramentuni  est,  Christi  conjunctionem  cum  Ecclesia 
designat,  necesse  est,  ut  Christus  se  ab  Ecclesia  nun- 
quam  disjungit ,  ita  uxorem  a  viro ,  quod  ad  Matrimonii 
vinculum  attinet,  separari  non  posse.  Verum  ut  haec 
sancta  societas  sine  querela  facilis  conservetur  .  viri  et 
uxoris  officia,  quae  a  Sancto  Paulo  et  a  Principe  Apo- 
stoiorum  Petro  descripta  sunt,  tradenda  erunt. 

g.  539.  Ergo  Viri  munus  est ,  uxorem  liberaliter  et 
honorifice  tractare ,  qua  in  re  meminisse  oportet ,  Evam 
sih  Adamo  sociam  appellatam  esse ,  cum  inquit :  Mulier, 
quam  dedisti  mihi  sociam.  Cujus  rei  causa  aliqui  Patres 
factum  esse  docuerunt,  ut  ea  non  ex  pedibus,  sed  ex 
latere  viri  formaretur,  quemadmodum  etiam  ex  capite 
condita  non  est,  ut  se  viri  dominain  non  esse  intelligeret, 
sed  viro  potius  subjectam.  Decet  praeterea  virum  in 
alicujus  honestae  rei  studio  semper  occupatum  esse : 
tum  ut  ea  suppeditet,  quae  ad  familiam  sustentandam 
necessana  sunt,  tum  ne  inerti  otio  languescat,  a  quo 
vitia  fere  omnia  fiuxerunt;  deinde  vero  familiam  recte 
consti  ucre,  omnium  mores  corrigere,  singulos  in  officio 
continere. 

§.  540.  Rursus  autem  Uxoris  partes  sunt,  quas  Apo- 
.stolorum  Prince|)s  enumerat,  cum  inquit  (1  Petr,  ///, 
1  —  6.)  :  Muliercs  subditae  sint  viris  suis  ;  ut  etiam  r/ui 
non  credunt  vcrbo,  per  mulierum  conversationem  sine 
cerbo  iuciijkmt.  considcrantes  in  timore  mnclam  conver- 


Dc  Mairiinonii  Sacrnm.  Cap.  VI. \JJ.  631 


sationesH  vestram,  quarum  nou  sit  extrinsecus  capillatura, 
aut  circumdatio  auri,  aut  indumenti  vestimentorum  cnltus, 
sed  t/ui  absconditus  est  cordis  homo ,  in  incorruplibiUiatf 
quirli  rt  modesti  spiritns,  qui  est  in  conspectu  Dai  locu- 
ples.  Sic  enim  aliquando  et  sanctae  mulieres ,  sperantcs 
iti  Deo,  01  nubant  se ,  subjectae  propriis  v\ris ,  sicutSara 
obcdiebat  Abrahae ,  Dominum  eum  vocans.  Earum  quo- 
que  praecipuum  studium  sit,  filios  in  religionis  cultu 
(^iucare^  domesticas  res  diligenter  curare.  Domi  vero 
libenter  se  contineant,  nisi  necessitas  exire  cogat;  idque 
sine  viri  permissu  facere  nunquam  audeant.  Deinde, 
in  quo  maxiine  maritalis  conjunctio  sita  est,  memine^ 
lint  semper,  secundum  Deum,  magis  quam  virum,  no- 
mincm  diligendum,  cove  pluris  faciendum  esse  neminem, 
cui  etiam  oninibus  in  rebus,  quae  christianae  pietati 
noji  advcrsantiir ,  morem  gerere  et  obtemperare  summa 
cum  aiacritate  animi  oporteat. 

C  A  P  U  T  VII. 

De  liifibus  in  Matrimonio  contrahcudo  servandis 
§.541;  de  Matrimonii  impedimenUs  §.542.543;  de 
Vsu  Matrimonii  §.  544. 

541.  Hanim  rorum  c-xplieaiioni  consequens  erit. 
ut  Pastores  Ritus  etiam  doceant,  qui  in  Matrimonio 
contraheiulo  servari  dcbent.  De  quibus  non  est  ei- 
spectandum ,  ut  hoc  loca  praecepta  tradantur,  cum  a 
sancta  Tridentina  Synodo  (§.  406  sqq.) ,  quae  hac  in  ro 
maxime  observanda  sint,  copiose  cl  accurate  eonstituta 
fuerint :  neque  illud  Decretum  a  Pastoribu*  ignorari 
possit.  Satis  igitur  est  eos  admonere,  ut  quae  ad  hanc 
partem  attinent,  e  sacri  Concilii  doctrina  cognoscere 
studcant ,  eaque  fidclibus  diligentcr  exponant.  Inprimis 
Eiutem,  ne  adolescentes  et  puellae.  cui  aetati  incst  maxi- 
ma  imbecillitas  consilii ,  falso  nuptiarum  nomine  decepti, 
turpium  morum  foedera  incaute  ineant,  saepissime  do- 
cebunt,  ea  neque  vera,  neque  rata  Matrimonia  habend^ 
csse,  quae  praesente  Parocho ,  vel  alio  Sacerdote  de 
ipsius  Parocfii  vcl  Ordinarii  licentia,  certoque  testium 
uumcro,  non  contrahantur. 

§.  542,  Sed  qnae  Matrimonium  etiam  impcdiunt. 
explicanda  erunjU  ln  quo  argumento  plerique  gravcs  ct 
docrUsimi  viri ,  qui  de  vitiis  et  virtutibus  eonscripsei  unt. 


G32 


Caiechisuiuis  Ronianus. 


adeo  diligenter  versati  sunt,  ut  facile  omnibus  futurum 
sit ,  quae  illi  scriptis  siiis  tradideruut ,  in  hunc  locuin 
transferre,  cum  praesertim  necesse  habeant  Pastores, 
eos  ipsos  libros  nunquam  fere  e  manibus  deponere. 
Itaque  tum  illas  praeceptiones,  tum  quae  a  sancta  Syn- 
odo  saucita  sunt  de  impedimento  (quod  vel  a  cogna- 
tioue  spirituali,  vel  a  justitia  publicae  honestatis,  vel 
a  foniicatione  oritur)  attente  legent  et  tradenda  fidelibus 
curabunt.  Ex  quibus  perspici  potest,  quo  animo  aftectos 
esse  oporteat  fideles ,  cum  Matrinionium  contrahunt :  ne- 
que  enim  se  humanam  aliquam  rem  aggredi,  sed  divi- 
vam  putare  debent.  In  qua  singularem  mentis  integri- 
tatem  et  pietatem  adhibendam  esse,  Patrum  veteris  legis 
exempla  satis  .ostendunt,  quorum  IMatrimonia  tametsi 
Sacramenti  dignitate  praedita  non  erant,  ea  tamen  maxi- 
ma  semper  cum  religione  et  sanctimoiia  colenda  esse 
existimarunt. 

§.  543.  Inter  caetera  autem  maxime  hortandi  sunt 
filiifamilias,  ut  parentibus  et  iis,  in  quorum  fide  et  po- 
testate  sunt,  eum  honorem  tribuant,  ut  ipsis  inscienti- 
bus,  nedum  invitis  et  repugnantibus ,  Matrimouia  non 
iueant.  Nam  in  Veteri  Testamento  licet  animadvertere, 
filios  a  patribus  semper  in  Matrimonium  collocatos  esse. 
Qua  in  re  plurimum  illorum  voluntati  defercndum  esse, 
Apostolus  etiam  videtur  iis  verbis  indicare  (1  Cor.  VII, 
oS.) :  Qui  Matrimonio  jungit  rirginem  suam,  bene  facit, 
et  qui  mou  juugit.  melius  facit. 

§.  544.  Extrema  illa  restat  pars ,  quae  ad  Matri- 
monii  Usum  pertinet,  de  quibus  ita  agendum  est  a  Pa- 
sforibus.  ut  nullum  ex  eorum  ore  verbum  excidat,  quod 
fidelium  auribus  indignum  esse  videatur,  aut  pias  mentcs 
laedere,  aut  risum  movere  queat.  Ut  enim  eloquia 
ensta  sunt  (Psn/m.  XI.) ,  ita  etiam  maxime  decet,  chri- 
stiani  populi  Doctorem  ejusmodi  orationis  genere  uti, 
quod  singularem  quandam  gravitatem  et  mentis  integri- 
tatem  prae  se  ferat.  Quare  duo  illa  maxime  docendi 
sunt  fideles:  Primiim  quidem.  non  voluptatis  aut  libi- 
dinis  causa  Matrjmouio  operam  dandam  esse,  sed  eo 
utendum  intra  illos  fincs.  qui,  ut  supra  demonstravimus, 
a  Doinino  praescripti  sunt.  Mcminisse  enim  convenit 
quod  ApOStoluS  hortatur  (l  Cor.  VII.  29.J  :  Qui  hahent 
u.rores,  Uinquam  non  habcntes  sint.  Tum  vero  a  S.Hie- 
ronymo  (Lib.I.  vontra  Jovbuanum  in  fine)  dictum  esse : 


D  c  M  a  i  r  i  ui  o  u  i  i  0  a  c  r  a  m  c  u  t  o.  C  a  p.  VIL  633 

Sapiens  vir  judicio  debet  amare  conjiip;em ,  non  alTectn, 
reget  impettis  voluptatis,  nec  praeceps  feretur  ad  coi- 
tum.  Nihil  est  foedius,  quam  uxorem  amare  quasi  adul- 
teram.  Sed  quoniam  bona  omnia  sanetis  precationibus 
a  Deo  impetranda  sunt;  alteruni  est,  quod  fideles  do- 
cere  oportet,  nt  Dcum  orandi  et  obsecraudi  causa  a 
Matrimonii  officio  interdum  abstineant.  inprimisque  id 
sibi  observandum  sciant  tribus  saltem  diebus.  antequam 
sacram  Eucharistiam  percipiant,  saepius  vero,  cum  so- 
lennia  Quadragesimae  jejunia  celebrantur.  quemadmo- 
dum  Patres ,  nostri  recte  et  sancte  praeceperunt.  Ita 
enim  fiet.  ut  jpsa  Matrimonii  bona  majori  iudics  divinae 
gratiae  cumulo  augeri  sentiant  et  pietatis  studia  sectantes, 
«on  modo  hanc  vitam  tranquille  et  placide  traducant, 
sed  aetemae  etiam  Dei  benignitate  conse(|uendae  vera 
et  stabili  spe,  quae  non  confundit,  nitantur. 


L  I  B  E  R    T  E  R  T  I  U  8. 

DE  DEI  PRAECEPTIS   IX  DEC ALOGO 
COXTEXTIS. 

PRAEFATIO. 

Quem  necessaria  sit  Pastori  cognitio  Pracccptontm  De- 
calogi  §.  545 ;  qvibus  rationibus  ad  Pracceptornm 
obsercationem  Ckristiani  impellendi  sint  §.  546  —  550. 

§.  545.  Decalogum,  legum  omnium  summam  et  epi- 
tomen  esse,  S.  Augustinus  literis  commendavit.  Cum 
multa  locutus  sit  Dominus ,  duae  tamen  tantufn  Tabulae 
dantur  Moysi  lapideae,  quae  dicuntur  Tabulae  Testimonii 
futurae  in  arca.  Nimirum  caetera  omnia .  quae  prae- 
cepitDeus,  ex  illis  decem  praeceptis .  qnae  duabtis  ta- 
bulis  conscripta  sunt,  pendere  intelliguntur.  si  dilii;enter 
quaerantur.  ut  recte  intelligantur.  quo  modo  haec  ipsa 
rursus  decem  praecepta  ex  duobus  illis ,  dilectionis  sci- 
lic»  t  Dei  et  Proximi ,  in  quibus  tota  Lcx  pendet  et  Pro- 
phetae.  Itaque  cnm  sit  totius  legis  Snmina ,  Pastores 
oportet  in  ejus  contemplatione  die  noctuque  versari ;  non 


634  Catechismus  liomanus. 

ut  vitam  suam  modo  ad  hanc  normam  componant ,  sed 
etiam,  ut  populum  sibi  creditum,  in  lege  Domini  eru- 
diant.  Nam  labia  Snccrdotis  custo&iwrtt  scienliam,  et 
legem  requirent  ex  ore  ejus.  quia  angelus  Domini  exer- 
vihnnn  est  (Malach.  11.  7.);  quod  ad  Pastores  novae 
legis  maxime  pertiuet,  qui  Deo  propiores,  a  claritate 
in  ciaritatem  transformari  dehent.  tanqnaw  a  Domini 
Spiritu  (2  Cor.  111.  18.).  Et  cum  eos  lucis  nomine  nun- 
cupavit  Christus  Dominus ,  propriae  sunt  iilorum  partes, 
ut  sint  lumen  eorum,  qui  in  tenehris  sunt,  eruditores 
insipientium,  magistri  infantium  et  si  quis  praeoccupatus 
fuerit  in  aliquo  delicto,  ipsi,  qui  spirituales  sunt,  hujus- 
modi  instruant.  In  Confessionibus  etiam  Judicis  per- 
sonam  sustineiit ,  ac  pro  genere  et  modo  peccatorum, 
sententiani  ferunt,  quare,  nisi  suam  sibi  conscientiam, 
nisi  aliis  etiam  esse  fraudi  veiint,  in  eo  sint  neeesse 
est  quam  vigilantissimi  et  in  divinorum  praeceptorum 
interpretatione  exercitatissimi ,  ut  ad  hanc  divinam  re- 
gulam,  de  quacunque  et  actione  et  officii  praetermis- 
sione,  judicium  facere  possint,  et ,  ut  est  apud  Aposto- 
lum  (2  Tim.  IV,  3.  T'd.  II,  1.  ,  sanam  doctrinam 
tradant,  id  est,  quae  nuiium  contineat  errorem  et  ani- 
morum  morbis ,  qui  sunt  peccata ,  medeantur :  ut  sit 
2)opulus  Deo  acceptus ,  sectator  bonorum  operum. 

§.  546.  Jam  vero  in  hujuscemodi  tractationibus  ea 
Pastor  sibi  et  aliis  proponat,  quibus  legi  parendum  esse 
persuadeai.  Inter  caetera  autem,  quae  animos  hominum 
ad  hujus  legis  jussa  servanda  possumt  impellere,  illud 
maximam  vim  habet,  Deum  esse  hujus  legis  autorem. 
Quamvis  enim  per  Angelos  data  esse  dicatur  ( Galat. 
111.19.).  nemo  tamen  dubitare  potest,  ipsum  Deum 
esse  legis  autorem,  cujus  rei  satis  amplum  testimonium 
praebent  hon  solum  ipsius  Legislatoris  verba,  quae  paulo 
post  explicabuntur ,  sed  infinita  pene  Scripturarum  loca, 
quae  Pastoribus  facile  oecurrent,  JNemo  cnim  est3  quin 
sibi  a  Deo  legem  in  animo  insitam  esse  sentiat,  qua 
bonum  a  malo,  honestum  a  turpi,  justum  ab  injusto 
possit  secernere,  cujus  vis  et  ratio  legis,  cum  ab  ea, 
quae  scripta  est,  diversa  non  sit ,  quis  est  qui  ut  inti- 
mae ,  sic  scriptae  legis  autorem  Deiun  negare  audeat? 
Hanc  igitur  divinam  lucem,  pene  jam  pravis  moribus  et 
diuturna  pervcii-itate  ob*curatum,  eum  Deus Moysi  iegem 
dedit,  eam  potius  iUnstriorem  reddidisse,  quam  novam 


• 


De  Pracrentis  Oecalogi.  635 

tulisse .  docendum  est;  ne  forte,  cum  populus  aurlit 
legi  Movsis  derogatum  esse,  putet  liis  legibus  se  non 
teneri.  (ertissimum  enim  est,  non  propterea  his  prae- 
ceptis  parcndum  esse.  quod  per  Moysen  data  sunt,  sed 
quod  oinnium  animis  ingenita  et  per  Christum  Dominum 
explieata  sunt  et  eonfinnata.  Juvabit  tamen  pluriinum 
et  ad  persuanendum  magnum  habebit  momentum  illa 
cogitatto;  Deum  esse  qui  legem  tidit:  de  cujus  sapientia 
et  aequitate  dubitare  non  possumus,  nec  ejus  iunnitam 
vim  atque  potentiain  effugere.  Quare.  cum  pcr  Pro- 
phetas  Deus  jnberet  servari  lcgem,  dicebat  se  Dominum 
Deum  esse.  Et  in  ipso  Decalogi  exordio :  Ego  stem  Do- 
viinus  Deus  tuus :  et  alibi  (Malach.  L  6.)  :  Si  Dominus 
ego  sum,  ubi  est  timor  meusY  Non  solum  auteni  exci- 
tabit  tidclium  aniinos  ad  servanda  Dei  praecepta,  sed 
ad  gratiarmn  etiam  actionein,  quod  suam  Deus.  quae 
salutem  nostram  contineret,  voluntatem  expliearit.  Quare 
non  uno  loco  Scriptura  maximum  hoc  beneficir.m  deela- 
rans,  populum  commonefacit,  ut  suam  dignitatem  ac 
Domini  beneficentiam  cognoseat,  veluti  in  Deutcronomio 
(Dcut.  iV;&) :  Hacc  est ,  inquit  ,  restra  sapientia,  ct 
intcllectus  coram  populis.  ut  audientes  unircrsi  prae- 
eepta  haec,  dicant:  En  populus  sapiens  et  inleflic/ens, 
gcns  magma  :  et  rursus  in  Psalmo  (Psa/m.  CXL  VIL  '20.)  : 
jYow  feeit  taliter  omni  nationi^  et  judicia  sua  non  mani- 
fcstarit  eis. 

§.  547.  Venim  si  Parochus  rationem  praeterea  latae 
legis,  ex  Scripturae  autoritate  demonstrarit .  facile  in- 
telligent  fideles,  quam  pie  ac  suppliciter  acceptam  Dei 
legem  colere  oporteat.  Triduo  enim  antequam  ferretur 
lc\.  Dei  jussu  dictum  est  omnibus  (Exod.  XIX.  10.  io.)  , 
ut  vestimenta  lavarent  ,  uxores  non  atlingcrent .  quo 
sanctiores  ae  paratiores  essent  ad  accipiendam  lepjem: 
ut  ad  dicm  tertium  adessent.  Deindc  cum  ad  nmntem 
essent  adducti .  unde  Dominus  illis  per  Moysem  legem 
erat  laturus,  uni  Moysi  dictum  est.  ut  in  inontcm  ad- 
scenderet.  quo  Deus  maxima  eom  majestate  vcnit.  et 
locum  tonitruis,  fulgoribus .  i^iie.  densisque  nebuJis  cir- 
cumfudit,  ac  loqui  cum  Moyse  coepit,  eique  kegem  de* 
dit.  Quod  divina  sapicntia  nullnm  aliam  oh  causain 
factum  voluit,  nisi  nos  ut  moneret,  casto  huinilique 
animo  legem  Domini  accipiendam  esse:  quod  si  prae- 
cepta  negligeremus ,  paratas  nobis  a  divina  justitia  poe- 
nas  immmere. 


636 


C  a  t  c  c  h  i  s  m  u  s  ii  o  m  a  n  u  s. 


§.  548.  Quin  etiam,  legis  jussa  diflficuhatem  non 
habere,  ostendat  Parochus,  quod  vel  una  hae  ratione 
ex  S.  Augustino  (in  Lib.  dc  natura  ct  gralia,  Cap.  69.j 
docere  poterit,  cum  dicit:  Qui ,  quaeso,  dicitur  iinpos- 
sibile  esse  homini  amare.  amare  inquam  creatorem 
beneficum,  patrem  ainantissimum .  deinde  etiam  et  car- 
nem  suam  in  fratribus  suis?  at  vero  rjut  diligit .  lcgcm 
implerit  (Bom.  XIII.  $.).  Qnare  Johannes  Apostohis 
praeeepta  Dci  graria  non  cssc .  aperte  testatur  (l  Joh. 
V,o.).  Niliil  enim  justius,  nihil  cum  majore  dignitate, 
jiihil  majore  cum  fructu  ab  homine.  teste  b.  Bernardo,  exigi 
potuisset.  Quamobrem  summam  Dei  benignitatem  admi- 
ratus  est  Augustinus  (Conf.  I,o.),  sic  ipsumDeum  affatus: 
Quid  est  homo,  quod  amari  te  ab  eo  vis,  et  si  non  fa- 
ciat.  ingentes  minaris  poenas  ?  an  non  satis  magna  haec 
est.  si  non  diligam  te  ?  Quod  si  quis  eam  afferat  ex- 
cusationem,  impcdiri  se.  quo  minus  Denm  amet,  infir- 
mitate  natnrae,  docendum  est,  Deum.  qui  amorem  re- 
quisivit,  amoris  vim  inserere  cordibus  per  Spiritum 
Sanctum  sunm,  hic  autcm  spiritus  bonus.  petentibus  a 
Patre  coelesti  datur,  ut  merito  S.  Augustinus  (IJb.  X. 
Confcss.  Cap.  29.)  precatns  sit  :  Da  quod  jubcs  et 
jube  quod  vis.  Quia  igitur  Dei  auxiiium  praesto  nobis 
est ,  maxime  post  Christi  Domini  mortem ,  per  quam 
princeps  hujus  innndi  ejcctus  est  foras,  non  est,  quod 
quisquam  rei  difficultate  deterreatur:  nihil  enim  est 
amanti  difficile. 

§.  549.  Praeterea  ad  eandem  rem  persuadendam 
plurimum  valebit,  si  explicabitur ,  necessario  legi  ob- 
temparandum  esse ,  praesertim  cum  nostris  temporibus 
non  defuerint,  qui,  sive  facilis  sive  difficilis  sit  lex, 
ad  saluteni  tamen  nequaquam  necessariam  esse ,  impie 
et  magno  ipsorum  malo  dicere  non  veriti  sunt.  Quorum 
nefariam  impiamque  sententiam  Sacrae  Scripturae  testi- 
moniis  Parochus  confutabit,  ejusdein  maxime  Apostoli, 
cujus  illi  autoritate  impietatem  suam  tueri  conantur. 
Quid  igitur  ait  Apostolus  (l  Cor.  VII,  19.J  ?  Non  prac- 
putivm,  non  circumcisionem  qnidrjuam  cssc ,  scd  obscr- 
rationcm  luandatorum  Dci.  Quod  vero  eandem  senten- 
tiam  alibi  repetit .  et  novam  creaturam  in  Cliristo  tantum 
dicit  valere,  intelligimus  plnnc .  eum  novam  creaturam 
in  Cbristo  dicere,  qui  mamlata  Dei  observat.  Is  euini, 
qui  babct  mandata  Dei  ac  servat;  diligit  Deum,  Domino 


De  Praeceptis  Decalogi. 


c:)7 


ipso  teste  apud  Johanncm  (Joh.  XIV.  2&)i  Si  rpd$  dU 
Itgil  me9  sermomem  meum  sermbit.  Narti  etsi  justificarf 
potest  bomo  et  ex  tmpio  fieri  pius,  antequam  singula 
legis  praecepta  externis  actionibus  impleat:  tamen  iieri 
non  potest ,  ut  qui  per  netntem  ratioue  nti  queat .  ex 
impio  fiat  justus ,  nisi  nniinum  habeat  parntum  ad  omnia 
praecepta  Dei  servanda. 

§.  550.    Ad  extremum  vero ,  ne  quid  prnetermitfnt 
Parochus.  quo  fidelis  popnlus  adducatur  ut  legein  servet, 
qunm  sint  ejus  uberes  suavesquc  fructus  demonstrabit, 
quod  faeile  poterit  e\  iis.  quae  Psalmo  decimo  oetavo 
scripta  sunt,  probare.   In  eo  enim  Legis  Dei  laudes  ce- 
lebrantur,  quarum  liaec  est  vel  maxima.  quae  Dei  glo- 
riam  et  majestatem  multo  amplius  expticat,  quam  de- 
core  suo  atque  ordine  fncinnt  ipsa  coelestia  corpora, 
quac  ut  omnes,  quamvis  bnrbnras  nationes  in  sui  admi- 
rationem  rapiunt,  ita  efficiunt,  ut  rerum  omnium  opificis 
et  conditoris  gloriam,  sapientiam  ac  potentiam  agnoseant, 
Ac  lex  (juidein  Domini  convertit  animns  nd  Deum.  Ag;no- 
scentes  enim  vias  ejus  et  Dci  sanctissimnni  voluntntem 
per  legera .  coiiverthnus  pedes  nostros  in  vias  Doinini. 
At  quin  soli  timentes  Deum  vere  snpientes  sunt,  hoc 
illi  deinceps  tribuit,  ut   snpientinm  prnestet  pnrvulis. 
Hinc  vcris  gaudiis  et  mysteriorum  divinorum  cognitione, 
ingentibus  praeterea  volupfatibus  et  praemiis,  et  in  bac 
vita ,  et  in  futuro  saeculo  illi  cumulantur.  qui  Dei  legem 
observant    Nec  vero  tam  nostrae  utilitatis  gratia,  quam 
Dei  causa .  nobis  est  servanda  lex ,  qui  suam  hominum 
generi  in  lege  volunt&tem  aperuit.  quani  cum  caeterae 
sequnntur,   hominem   ipsum  eandem  sequi   multo  est 
aeqtiius.    Ne  id  quidem  silentio  praetereundum  est,  vel 
in  hoc  maxime  suam  1n  nos  Deum  clementiam  et  sum- 
mne  bonitatis  divitias  osfendisse,  quod  cum  sine  ullo 
praemio  nos  potuisset,  ut  suae  glorlae  serviremus,  co- 
gere,  voluit  tamen  suam  gloriam  cmn  utilitate  nostra 
coiijungere,  ut  quod  homini  utile,  idem  esset  Deo  glo- 
riosmn.    Quoniam  igitur  id  maximum  et  praeeinrissimuin 
est,  docebit  Parocluis,  ut  a  Propheta  ultimo  loco  dictum 
est ,  in   custodiendis   iOis  retrHmtioneiii  multatu  esse. 
Non  euiui  tantum  illae  nobis  beuedictiones  promissae 
sunt,  quae  nd  terrcnnm  mngis  fclicitatem  spectare  vide- 
bantur,  nt  benedicti  simus  iu  civitnte,  bencdicti  in  a  ,.o, 
sed  copiosa  reerces  in  cocBs  et  mensura  bona,  conferto, 


638 


Catechismus  Jlomanus. 


coagitata  et  superflucns  proposita  est,  quam  piis  et 
justis  actionibus  meremur  divinae  misericordiae  adju- 
mento. 

DE  PRIMO  PRAECEPTO. 

Ego  sum  Dominus  Dcus  tuus  ,  q u i  e d u xi  te 
de  terra  Aegypti,  de  domo  servi  tutis.  Non 
habebis  Deos  alienos  coram  me.  Nou  facies 
t i bi  sculptile  etc. 

CAPU T  h 

Ilisiorla  gcntis  IsrabTUicae ,  cui  lcx  per  Moysen  pro- 
mulgata  f  uit ,  ct  cur  eam  in  popidum  Deus  clegerit, 
ac  iamdiu  passus  sit  peregrinari ,  duraque  servitute 
premi;  denique,  quo  loco  ac  tempore  legem  a  Deo 
acceperit  §.  551  —  554. 

§.  551.    Quamvis  haec  lex  Judaeis  in  monte  a  Do- 
mino  data  fuerit,  tamen  quoniam  natura  omnium  menti- 
bus  multo  ante  impressa  et  consignata  erat,  atque  ob 
eam  rem  Deus  universos  liomines  illi  perpetuo  parere 
voluit ,  plurimum  proderit ,  verba  illa ,  quibus ,  Moyse 
ministro  atque  interprete ,  Hebraeis  promulgata  est,  et 
populi  Israelitici  liistoriam ,  quae  mysteriorum  est  plena, 
diligenter  explicare.     Principio  narrabit,   ex  omnibus 
nationibus,  quae  sub  coelo  erant,  unam  Deum  delegisse, 
quae  ortum  habuit  ab  Abraham,  quem  peregrinum  esse 
voluit  in  terra  Chanaan,  cujus  ^ossessionem  cum  ei 
pollicitus  esset,  tamen  et  ille  et  posteri  ejus  amplius 
quadringentos  annos  vagi  fuerunt,  antequam  promissam 
terram  incolerent ,  in  qua  quidem  peregrinatione  nun- 
quam  eorum  curam  dimisit.    Transibant  quidem  illi  de 
gente  in  gentem  et  de  regno  ad  populum  alterum,  sed 
nuliam  unquam  illis  injuriam  fieri  passus  est ,  imo  vero 
in  reges  animadvertit.    Priusquam  autem  in  Aegyptum 
descenderent,  virum  praemisit,  cujus  prudentia  et  illi, 
et  Aegyptii,  fame  liberarentur.     In  Aegypto  vero  ea 
illos  benignitate  complcxus  est,  ut  repugnante  et  incum- 
bente  ad  illorum  pernioiem  Pharaone,  mirum  in  modum 
augerentur  et  cum  valde  affligerentur,  ac  tanquam  servi 
durissime  tractarentur ,    ducem  Moysen  excitavit,  qui 
eos  in  manu  potenti  educeret. 


I)c  L  Praecepto  Decalogi.  Cap.  I.  639 


§.  552.  Hujus  praecipue  liberationis ,  initio  le2;is 
mrminit  Dominus  his  verbis  ( Exod.  XX,  '2.)  :  Ego  su?n 
Dominus  Deits  tuus»  rjui  cduxi  te  de  terra  AegtjpU^ 
de  domo  sercitutis*  Ex  his  vero  illud  maxinie  Parocbo 
animadvertendum  est,  unam  ex  universis  nationibus  a 
Deo  delectam  esse,  quam  populum  vocaret  suum  et  cui 
se  cognoscendum  et  colendum  praeberet :  non .  quod 
caeteras  justitia  aut  nuinero  vinceret,  quemadmodum 
Hebraeos  monet  Deus.  sed  quod  ipsi  Deo  sic  placuit. 
potius,  ut  gentem  exiguam  et  inopem  augeret  et  locu- 
pletaret,  quo  ejus  potentia  et  bonitas  notior  apud  omnes 
esset  et  illustrior.  Cuoi  igitur  ea  esset  illorum  hominum 
conditlo .  iis  conglutinatus  est  et  hos  amavit  ita ,  ut 
cum  esset  Doniinus  coeli  et  terrae,  non  confunderetur 
vocari  Deus  eorum.  quo  caeteras  gentes  ad  aemulatio- 
liem  provocaret ,  ut  perspecta  Israelitarum  felicitate , 
omnes  liomines  ad  veri  Dei  cultum  se  conferrent.  Quem- 
adjuodum  etiam  Paulus  testntur  ( Rom.  XI.) ,  se  gentium 
felicitate  proposita  et  vera  Dei  cognitione,  qua  eas  in- 
struxerat,  ad  aemulationem  carnem  suam  provocare. 

§.  553.  Deinde  fidcles  docebit,  Deum  hebraeos 
Patres  diu  peregrinari  passum  esse .  posteros  etiam  du- 
jissima  servitute  premi .  divexarique  perniisisse .  ob  eam 
rem,  uti  doceremur,  amicos  Dei  fieri,  non  nisi  mundi 
inimicos.  ac  peregrinos  in  terris,  itaque  in  Dei  familia- 
ritatem  facilius  recipi.  si  nihil  omnino  nobis  sit  com- 
mune  cum  mundo ,  tum  vero ,  ut  ad  Dei  cnltum  trans- 
lati ,  intelligeremus  quanto  feliciores  demum  sint  ii ,  qui 
Deo ,  quam  qui  mundo  serviunt,  cujus  rei  nos  Scriptura 
commonet,  inquit  enim  (2  ParaUp.  XII ,  S.)  :  Verum- 
tamen  servient  ei,  ut  sciant  distantiam  serritutis  meac, 
et  scrritntis  regni  terramm.  Praeterea  explicabit .  post 
amplius  quadringentis  annis  Deum  promissa  praestitisse, 
ut  ille  populus  fide  et  spe  aleretur.  Alumnos  enim  suos 
Deus  a  se  perpetuo  pendere  vult,  atque  in  ejus  boni- 
tate  omnem  spem  suam  collocare,  ut  in  primi  prae- 
cepti  cxplanatione  dicetur. 

§.  554.  Postremo,  locum  ac  tempus  notabit.  qui- 
bus  hanc  legem  populus  Israel  a#Deo  accepit :  nempe, 
postquam  eductus  ex  Aegypto,  in '  desertum  venit,  ut 
beneficii  recentis  memoria  allectus  et  loci  asperitate ,  iu 
quo  versabatur,  deterritus,  ad  accipiendam  legem  aptior 
redderetur.     Homines   enim   iis  maxime  devinciuntur. 


640 


CatechUrnui  Romanus. 


quorum  beneficentiam  experti  sunt,  atque  ad  Dei  prae- 
sidium  confugiunt,  cum  se  omni  spe  liumana  destitutos 
esse  agnoscunt.  Ex  quo  licet  intelligere ,  fideles  ad 
complectendam  coelestem  doctrinam  eo  propensiores  esse, 
quo  se  magis  a  mundi  illecebris  et  carnis  voluptatibus 
abstraxerint ;  sicut  per  Proplietam  scriptum  est  (Jes. 
XXVIll,  9.):  Quem  docebit  scientiam,  et  qucm  intel- 
Ugerc  faciet  auditum?  ablactatos  a  lactc,  avulsos  ab 
uberibus. 

CAPUT  H. 

Quid  principium  hoc  Decalogi :  Eg  o  sum  Dominus 
Dens  tuus ;  signifjpet et  animo  cogitandum proponat 
§.  555;  eum  duae  sint  Decalogi  partes,  cur  ea  quae 
ad  Deum  pertinent,  in  priori  tabula  contincantur 
et  quae  sint  ea ,  quae  primo  praecepto  jnbcntur, 
quaeqne  prohibentur  §.  556 ;  hoc  praeceptum  esse 
omnium  primum  et  maximum,  et  qui  in  hoc  peccent 
§.  557. 

§.  555.  Enitatur  itaque  Parochus  et  quantum  potest 
efficiat,  ut  fidelis  populus  liaec  verba  semper  in  animo 
habeat :  Ego  sum  Dominus  Deus  tuus ;  ex  quibus  intel- 
ligent,  Legislatorem  se  Creatorem  habere,  a  quo  et  con- 
diti  sunt  et  conservantur,  jureque  illud  usurpent  (  Psalm. 
XCIV,  7.):  Ipse  est  Dominus  Deus  noster ,  et  nos  po- 
pulns  pascuac  ejus,  et  oves  manus  cjus.  Quorum  verborum 
vebemens  et  frequens  admonitio  eam  vim  habebit,  ut 
ad  le^em  colendam  fideles  promptiores  reddantur  et  a 
peccatis  abstineant.  Quod  autem  sequitur:  Qui  eduxi 
ie  de  terra  Aegypti .  de  domo  scrcit  utis .  etsi  Judaeis 
tantum  videtur  convenire ,  Aegyptiorum  dominatu  libe- 
ratis ,  tamen ,  si  interiorem  salutis  universae  rationem 
spectemus,  multo  magis  ad  christianos  homines  pertinet, 
qui  nou  ex  Aegyptiaca  servitute,  sed  e  peccati  regione 
et  potestate  tcnebrarum  a  Deo  ercpti,  atque  in  regnum 
filii  ditectionis  suae  translati  sunt  ( Coloss.  I,  Cujus 
beneficii  maguitudinem  intuens  Jeremias ,  prae  lixit  illud 
(Jercm.  XVI,  14 — 16J  :  Ecce  dics  vcnient,  dicit  Donii- 
nus,  ct  non  dicctur*ultra ,  Vivit  Dominus,  qui  eduxit 
fi/ios  Isracl  dc  tcrra  Acgypti:  sed  Vicit  Dominus ,  qui 
eduxit  filios  Israel  de  terra  Aquilonis,  ct  de  uniccrsis 
terris ,  ad  quas  ejeci  eos,  et  redncam  cos  in  ttmrrnm 
suam,  quam  dcdi  Patribus  eorum.     Ecce  cgo  mittam 


Do  I.  Praecepto  Dcc  a  logi.  Cap.  U.  (Ul 


piscatorcs  muHos,  dicit  Dominus ,  et  piscabnntur  cos ; 
et  quao  sequuntur.  Pater  enim  indulgenlissimus  per 
filium  suum  filios ,  qui  erant  dispersi ,  congre^avit  in 
ununi,  ut  jam  nou  ut  servi,  peccato sed  justi  tia  e.  serviamus 
i/liiir  tanctitate etjnstitia  coram  ipso  omnibus  diebus  vostris 
(Luc.  1,  74  s.).  Quare  fideles  omuibus  teutationibus , 
tamquam  clvpeum  opponent  illud  Apostoli  (liom.  VI, 
%)  :  Qui  mortui  sumits  peccato ,  quomodo  adhnc  vivemus 
in  illo  9  jam  non  sumus  nostri,  sed  ejus,  qui  pro  nobis 
mortuus  est  et  resm-rexit.  Ipse  est  Dominus  Dcus  no- 
ster,  qui*  nos  suo  sanguine  sibi  acquisivit,  quomodo 
peccare  poterimus  in  Dominum  Deum  nostrum  ?  ipsum- 
que  iterum  cruci  affigere  ?  Ut  igitur  yere  libcri  et  ea 
quidem  libertate .  qua  nos  Christus  liberavit,  sicnt  ex- 
tibneramns  membra  nostra  serrire  injuslitiac ,  ita  ex- 
hibeamus  servire  justitiae  in   sanctificationem   ( Rom 

vi,  19.;. 

Non  kabebis  Deos  alienos  coram  me. 

§.  556.    Priorem  in  Decalogo  locum  obtinere,  quae 
ad  Deum  pertinent,  posteriorem  vero,  quae  ad  Proxi- 
mum,   docebit  Parochus ,   quia  eorum,  qua^  proximo 
praestamus,  causa  Deus  est.    Tum  enim  ex  Dei  prae- 
cepto  proximum  dili^imus.  cum  propter  Deum  diUgimns ; 
ea  vero  sunt  in  priori  tabula  descripta.    Secundo  loco, 
in  verbis  iis.  quae  proposita  sunt,  duplex  contineri  prae> 
ceptum  ostendet,  quorum  alterum  jubendi ,  alterum  pro- 
hibendi  vim  habet.    Nam  quod  dicitur :  Non  habebis 
Deos  alienos  coram  me,  eam  habet  sententiam  con- 
junctam :   Me  verum  Deum  coles,  alienis  Diis  caltum 
|non  adbibebis.    In  priori  autem  continetur  praeccptum 
Fidei,  Spci  et  Cliaritatis.    Nam  cum  Deum  dicimus, 
mmobilem,  inconunutabilem ,  pei*petuo  eundem  manen- 
em,  fidelem,  recte  sine  ulla  iniquitate  confitemur ;  ex 
juo  ejus  oraculis  assentientes ,  omnem  ipsi  fidem  et  au- 
oritatem  tribuamus  necesse  est:  qui  vero  omnipoten- 
iauij  clemcntiam  et  ad  bene  faciendum  facilitatein  ac 
iropensionem  illius  considerat,   poteritne  spes  omnes 
;uas  non  in  illo  collocare?  At  si  bonitatis  ac  dilcctionis 
psius  effusas  in  nos  divitias  contempletur ,  illumne  po- 
erit  non  amare  ?    Hinc  est  illud  prooeniium,  hinc  illa 
;onclusio,  qua  in  praecipiendo  mandandoque  in  Scriptura 

41 


Catechismus  Romanus. 


utitur  Deus :  E 2; o  Dominus.  Altera  autem  praecepti 
pars  illa  est :  N o n  h a b  e b i s  D e  o  s  a  1  i e n o s  coram 
me.  Qualoquendiformula  legislator  usus  est,  non  quod  satis 
explicata  non  esset  haee  sententia  affirmatione  praecepti 
in  liunc  modum:  IVIe  unum  Deum  coles;  si  enim  Deus 
est ,  unus  est .  sed  propter  caecitatem  plurimorum ,  qui 
olim  Deum  verum  se  colere  profitebantur multitudinem 
tamen  Deorum  venerabantur ,  cujusmodi  inter  Hebraeos 
ipsos  permulti  fuerunt,  qni,  ut  Helias  eis  objiciebat,  in 
duas  partes  claudicabant ,  quod  et  Samaritae  fecerunt, 
qui  Deum  Israelis  et  Deos  gentium  colebant*  (3  Regg, 


§.  557.  His  explicatis  addendum  erit,  hoc  esse 
praeceptum  omnium  primum  et  maximum,  non  ordine 
tantum  ipso,  sed  ratione,  dignitate,  praestantia.  Debet 
enim  obtinere  Deus  apud  nos  infinitis  partibus  majorem, 
quam  Domini ,  quam  Regis ,  charitatem  et  autoritatem. 
Ipse  nos  creavit.  idem  gubernat;  ab  eo  in  utero  matris 
nutriti,  atque  inde  in  hanc  lucem  educti  sumus;  ipse 
nobis  ad  vitam  victumque  res  suppediat  necessarias. 
Peccant  autem  in  hoc  praeceptum ,  qui  fidem ,  spem  et 
charitatem  non  habent ,  quorum  peccatum  latissime  patet. 
Sunt  enim  in  hoc  numero,  qui  in  haeresin  labuntur,  qui 
non  credunt  ea,  quae  sancta  mater  Ecclesia  credenda 
proponit:  qui  somniis,  auguriis,  caeterisque  vanissimis 
rebus  fidem  habent;  qui  de  sua  salute  spem  abjiciunt, 
nec  divinae  bonitati  confidunt;  qui  divitiis  tantum ,  qui 
corporis  valetudine ,  ac  viribus  nituntur ,  quae  fusius  ab 
iis  explicata  sunt,  qui  de  vitiis  et  peccatis  conscri- 
pserunt* 


Sanctornm ,  qui  in  coelo  sunt,  tenerationem  et  invo- 
cafionem,  ac  Reliquiarum  cuttum,  huic  primo  prae- 
cepto  non  repugnare  §.  558.  559;  quomodo  Sancto- 
rnm  honos  et  patrocinium ,  contra  Haereticorum 
objectiones  defendendus  sit  §.  560.  561. 

§.  558.  Verum  illud  etiam  in  hujus  praecepti  ex- 
plicatione  accurate  docendum  est,  venerationem  et  invo- 
cationem  sanctorum  Angelorum ,  ac  bcatarum  animarum, 
quae  coelesti  gloria  perfruuntur;  aut  etiam  corporum 
Ipsorum,  Sanctorumque  cinerum  cultum,  quem  semper 


C  A  P  U  T  III. 


L)  c  I.  P  r  a  e  c  e  p  i  o  D  c  c  a  1  o  g  i.  C  a  p.  111. 


643 


Atholica  Ecclesia  adhibuit,  huic  legi  non  repusnare. 
^uis  enim  adeo  demens  est,  qui  edicente  regc,  'ne  sc 
>ro  rege  qnisquam  gerat,  aut  regio  cultu  atque  honore 
iffici  patiatur.  continuo  putct  nolle  regem,  suis  ut  ma- 
^stratibus  lionos  ieferatur?  Etsi  enim  Angelos  Christiani 
tdorare  dicuntur,.  excmplo  Sanctorum  Veteris  Testa- 
nenti .  non  eam  tamen  illis  venerationem  adhibent,  quam 
[)eo  tribuunt.    Quod  si  legimus  interdum  (Judic.  XIII, 
L5.  16.  etal.).  Angclos  recusasse,  ne  se  homines  vene- 
rarentnr,  eo  fecisse  intelligendum  cst,    quod  sibi  eum 
lionorem  haberi  nolebant,  qui  soli  Deo  deberetur.  Spiri- 
;us  enim  Sanctus,  qui  ait  (l  Tim.  /,  17.) :  Soli  Deo  ko- 
wr  ct  cjloria ;  idem  praecepit  (Dcuter.  Vs  16.J ,  ut  ho~ 
nore  parcvics  ct  scniores  afficcremus.    Sancti  praeterea 
viri  ,  qui  Deum  unum  colebant ,  reges  tamen ,  (ut  est  in 
iUvinis  literis)  adorabant,  id  cst,  supplices  veneraban- 
tur.    Quod  si  reges,  per  quos  Deus  mundum  gubernat, 
tanto  honore  afficiuntur;  angelicis  Spiritibus,  quos  Deus 
ministros  suos  esse  voluit,  et  quorum  opera  non  modo  ad 
Ecclesiae  suae,  sed  etiam  ad  reliquarum  rerura  guber- 
natibnem  utitur,   quorumque  ope  maximis  tum  animae, 
tum  corporis  periculis  quotidie  liberamur ,  etiamsi  se  no- 
bis  in  conspectu  non  dent ,  tanto  majorem  houorem  non 
habebimus,  quanto  beatae  illae  nientes  dignitate  regibus 
ipsis  antecellunt  ?  Adde  charitatem  qua  nos  diligunt ,  qua 
ilucti,  pro  iis  provinciis,  quibus  praesunt,  ut  ex  Scriptura 
Facile  intelligitur  (Daniel.  X.) ,  preces  fundunt:  quod 
Btiam  praestare  iis,  quorum  sunt  ipsi  custodes .  ne  dubi- 
Standum  quidem  est :  nostras  enim  preces  Deo  offerunt  et 
•  lachrymas. 

§.  559.    Quamobrem  in  Evangelio  docuit  Dominus 
i(Matth.  XVIII.  10.J,  pusillos  scandalizandos  non  esse. 
mod  Angeli  eoram  in  coclis  semper  vidcnt  facicm  PatHs, 
jui  in  coclis  cst.    Invocandi  itaque  sunt ,  quod  et  perpe- 
:uo  Deum  intuentur  et  patrocinium  salutis  nostrae  sibi 
flelatum  libentissime  suscipiunt.     Extant  divinae  Scri- 
pturae  testimonia  (Gcncs.  XXXII.  26.)  hujus  invoca- 
tionis.    Jacob  enim  ab  Angelo,   quicum   luctatus  fuc- 
rat,    petit,   ut   sibi  benedicat,    imo  etiam  cogit:  se 
;nim  non  dimissurum  illum  profitetur,  nisi  benedictione 
laccepta:  neque  solum  sibi  ab  eo  tribui,  quem  intuebatur, 
sed  ab  eo  etfem,  quem  miniine  videbat,  tum  cum  dixit: 
Gen.  XL  VI 11. 16\>:  Angclus,  nuicruil  mc  de  cunctismalis. 


41 


(544 


Ca  t  c  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


lenedicat  pneris  istis.  Ex  quibus  etiam  colligi  poterit, 
tantum  abesse  ut  Sanctis,  qui  in  Domino  dormierunt,  lio- 
nore  afficiendis  atque  invocandis  et  sacris  eorum  Reli- 
quiis^  cineribusque  venerandis ,  Dei  gloria  nrinuatur,  ut 
eo  maxime  augeatur:  quo  magis  liominum  spem  excitat, 
confirmat  et  ad  Sanctorum  imitationem  cohortatur  quod 
ofticium  Niceno  altero  et  Gangrensi,  ac  Tridentino  (§.468. 
sqq.)  Conciliis  et  sanctorum  Patrum  autoritate  compro- 
batun 

§.  560.  Quo  autem  sit  ad  refutandos  eos  instru- 
ctior  Parochus,  qui  huic  veritati  adversantur,  Sanctos 
Hieronymum  contra  Vigilantium,  et  Damascenum  (Lib. 
IV.  de  oHhod.  fide  Cap.  16.)  potissimum  legat :  ad  quo- 
rum  rationem,  quod  caput  est,  accedit  consuetudo  ab 
Apostolis  suscepta,  et  rn  Ecclesia  Dei  perpetuo  retenta 
et  conservata.  Cuius  rei  qiiis  finnius  aut  clarius  requi- 
rat  argumentum  divinae  Scripturae  testimonio,  quae  San- 
ctorum  laudes  celebrat  admirabiliter '?  Extant  enim  quo- 
rundam  Sanctorum  divina  praeconia;  quorum  laudes  cum 
SaCris  Literis  celebrentur,  quid  est  quod  illis  singula- 
rem  honorem  non  habeant  homines?  Etsi  ob  eam  cau- 
sam  magis  etiam  colendi  et  invocandi  sunt,  quod  pro 
salute  hominum  preces  assidue  faciunt,  multaque  eorum 
merito  et  gratia  in  nos  Deus  confert  beneficia.  (2  Machab. 
XF/22.23.  Apoc.  V,  2.  Zack.  I,  9.)  Si  enim  gaudiiim 
est  in  coelo  super  uno  peccatore  poenitentiam  agente 
(Luc.  XV s  2.),  nonne  etiam  coelestes  cives  poenitentes 
adiuvabunt?  nonne  rogati  peccatorum  veniam  et  impe- 
trabunt  et  conciliabunt  nobis  Dei  gratiam?  Quod  si  di- 
catur,  ut  a  nonnullis  dicitur,  supervacaneum  esse  San- 
ctorum  patrocinium ,  quod  Deus  sine  interprete  precibus 
nostris  occurrat;  has  impiorum  voces  illa  S.  Augustini 
(Quaest.  149.  super  Exod.  et  Serm.  I.  et  IV.  de  S.  Steph.) 
facile  convincunt,  multa  Deum  non  concedere,  nisi  me- 
diatoris  ac  deprecatoris  opera  et  officium  accesserit. 
Quod  illustribus  Abimelech  et  Iob  amicorum  confirma- 
tur  exemplis  ( Genes.  XX.  Job.  XLII.) ,  quorum  peccata 
non  nisi  Abrahami  et  Jobi  precibus  condonavit. 

§.  561.  Si  vero  etiam  affcratur,  fieri  inopia  et  im- 
becillitate  fidei,  ut  Sanctos  internuntios  et  patronos  ad- 
hibeamus,  quid  ad  iilud  respondebunt  Centurionis  exeni- 
plum,  qui  vel  in  singulari  illo  fidei  praeconio,  quod 
Dominus  Deus  impertivit,  Seniores  tamen  Judaeorum  ad 
Salvatorem  misit,  ut  laboranti  puero  salutem  impetra- 


! 


De  I.  Praeceptu  Deoalogi.  Cap.  IV.  045 


rent?  Quarc,  si  fatendum  est,  unum  nobis  mediatorem 
propositum  Christum  Dominum,  qui  scilicet  unus  noa 
per  sanguinem  Patri  coelesti  reconciliavit,  et  qui  aeterna 
redeinptione  inventa,  semel  in  Sancta  ingressus,  pro  no- 
bis  interpellare  non  cessat  ( Hebr.  IX*  12.,) :  ex  eo  tamen 
nullo  modo  sequi  potest,  quo  minus  ad  Sanctorum  gra- 
tiam  confugere  liceat.  Nam  si  propterea  subsidiis  San- 
ctorum  uti  non  liceat,  quod  unum  patronum  habemus 
Jesum  Christum;  nunquam  id  commisisset  Apostolus, 
ut  se  Deo  tanto  studio  fratrum  viventium  precibus  ad- 
iuvari  vellet:  neque  enim  minus  vivorum  preces ,  quam 
eorum  qui  in  coelis  sunt  Sanctorum  deprecatio ,  Christi 
mediatoris  gloriam  et  dignitatem  imminuerent.  Sed  cui 
fidem  non  faciant  et  honoris,  qui  Sanctis  debetur,  et 
patrocinii,  quod  nostri  suscipiunt,  mirabiles  effectae  res 
ad  eorum  sepulchra,  et  oculis,  et  manibus,  membris- 
que  omnibus  captis,  in  pristinum  statum  restitutis,  mor- 
tuis  ad  vitam  revocatis,  ex  corporibus  hominum  ejectis 
Daemoniis?  quae  non  audisse,  ut  multi;  non  legisse, 
ut  plurimi  gravissimi  viri;  sed  vidisse,  testes  locuple- 
tissimi,  Sancti  Ambrosius  et  Augustinus  literis  prodide- 
runt.  Quid  multa?  si  vestes,  sudaria,  si  umbra  San- 
ctorum,  priusquam  e  vita  migrarcnt,  depulit  morbos, 
viresque  restituit :  quis  tandem  negare  audeat ,  Deuni 
per  sacros  cineres,  ossa.  caeterasque  Sanctorum  Reli- 
quias  eadem  mirabiliter  efficere?  Declaravit  id  cadaver 
illud,  quod  forte  illatum  in  sepulchrum  Elisaei,  ejus 
tacto  corpore,  subito  revixit.  (<lllcg.  XIII,  21.) 

C  A  P  U  T  IV. 

i  Qnomodo  infrlligcvdum  sit:  Non  faclcs  tibi  scutpfi/c 
cfc.  eo&ue  sententia  buaginum  usum  non  prokiberi 
§.  5b*2  —  564. ;  Christi  Sanctorumque  Imagines  in 
Ecelesia  non  tanium  liaberi,  sed  ctiam  Itonorari 
posse  §.  5()5.  5b'(). 

§.  562.  Quod  vero  sequitur:  Non  facics  tibi  scul- 
ptUe .  vcf/uc  omnem  similitudinem .  quae  cst  iu  coelo  et 
tjuae  in  terra  deorsum ,  nec  eorum3  quae  sunt  in  aqnis 
suh  terra:  Non  adorabis  ca .  Heque  coles ;  quidara  noc 
nkerumpraeoeptum  e^istiinantes.  duo  postrema  ipsa  unias 
ipraecepti  vi  contineri  vohierunt:  ut  Sanctus  Augusti- 
nua  (super   Etood.  Quaest.  71.  ef  Conc.  I.  in  Psalm. 


616 


C a t e c  1) i s m u s  Romanus. 


XXXII.)  illa  extrema  dividcns,  haec  ipsa  verba  ad  pri- 
jimm  praeceptum  pertinere  voluit.  Quam  sententiam, 
quia  in  Ecclesia  celebris  est,  libenter  sequimur.  Etsi 
in  promptu  ratio  est  illa  verissima,  consentaneum  fuisse, 
praemium  et  poenam  cujusque  cum  primo  praecepto  con- 
jungi. 

§.  563.  Nec  vero  quis  existimet,  omnino  pingendi, 
fingendi,  aut  sculpendi  artem  hoc  praecepto  prohiberi. 
Nam  in  Scripturis  jussu  Dei  s.mulachra  et  imagines 
effectas  legimus,  Cherubim,  Serpentis  aenei.  Superest 
igitur,  ut  Imagincs  ob  eam  rem  vetitas  interpretemur, 
ne  quid,  simulachris  quasi  Diis  colendis,  de  vero  Dei 
cultu  detraheretur.  Duplici  autem  potissimum  ratione, 
quod  ad  hoc  praeceptum  attinet,  Dei  majestatem  vehe- 
nienter  laedi  perspicuum  est:  altera,  si  idola  et  imagi- 
nes,  tanquam  Deus,  colantur,  aut  credatur  inesse  ali- 
qua  in  his  diviniins  vel  virtus,  propter  quam  sint  co- 
lendae,  vel  quod  ab  eis  sit  aliquid  petendum,  vel  quod 
fiducia  in  imaginibus  sit  figenda;  vehiti  olim  fiebat  a 
gentibus ,  quae  in  idolis  spem  suam  collocabant ,  quod 
passim  Sacrae  Literae  reprehendunt :  altera,  si  quis 
conetur  divinitatis  formam  aliquo  artificio  effingere,  quasi 
corporeis  oculis  conspici .  vel  coloribus  aut  figuris  ex- 
primi  possit.  Quis  enim  Deum,  ut  inquit  Damascenus, 
qui  sub  adspectum  ncn  cadit,  qui  corporis  expers  est, 
qui  nidiis  terminis  circumscribi,  nec  ulla  iigura  describi 
queat,  possit  exprimere  V  quae  res  in  altera  Nicena  Sy- 
ncdo  uberius  explicatur.  Praeclare  igitur  Apostolus 
(Rom.  I,  %o.) ,  eos  mutasse  Dei  incorruyytibilis  gloriam 
in  similitudinem  volucrnm ,  gnadrupedum  ac  serpentuml 
nixit.  Haec  enim  omnia,  tanquam  Deum,  veneraban- 
tur,  cum  illi  haruni  rerum  imagines  ponerent.  Quo  circa 
Israelitae,  qui  ante  vituli  simuJachrum  clamabant  (Exod. 
XX XII,  &.) :  Hi  sunt  Dii  tui,  Israe%  cjui  te  cduxcrunt 
de  tcrra  Aegypii;  idololatrae  sunt  appellati,  quia  mu- 
tarunt  gloriam  suam  in  similitudinem  vituli  comedentis 
foenum.  Cum  igitur  Dominus  Deos  alienos  coli  prohi- 
buisset,  ut  penitus  idololatriam  tolleret,  imagine.n  divi- 
nitatis  cx  aere  duci,  aut  alia  quavis  materia  fieri  pro- 
hibuit:  quod  lesaias  declarans',  inquit  ( Ics.  XL,  18.): 
Cui  similem  fecistis  Deum,  aut  quam  imaginem  panetu 
ei?  Atque  in  hoc  praecepto  hanc  sententiam  continerij 
praeter  sanciorum  Patrum  scripta ,  qui  cam .  qucmatl- 


De  I.  Praeccpto  Dccalogi.  Cap.  IV.  617 

modnm  in  septima  Synodo  expositum  est,  sic  interpre- 
fantur.  illa  etiam  Deutcronomii  verba  satis  deelarant, 
ubi  Moyses  populum  avertere  ab  idololatria,  (Deut 
II.  15.)  eum  vellet,  aiebat:  Nou  vldistis  aliquam  sintilz* 
tudincm  in  dic,  qua  locutus  csl  vobis  Dominus  in  Horeb 
de  medio  ignis*  Quod  sapientissimus  legistator  ideo  dixit, 
ne  quo  errore  ducti,  divinitatis  imnginem  fingerent,  Deo- 
que  debitum  honorem,  rei  ereatae  tribuerent» 

§,  564.  Nemo  tamen  propterea  contra  religionem 
Deique  lcgem  quidquam  committi  putet.  cum  Sanctissi- 
mae  Trinitatis  aliqua  persona  quibusdam  stgnfe  exprimi- 
tur,  quae  tam  in  Veteri  quam  in  -Novo  Testamento  ap- 
paruerunt,  Nemo  enim  tam  rudis  est,  ut  iila  imagine 
Divinitatem  credat  exprimi ;  sed  illis  declarari  doceat 
Pastor  proprietatcs  aliquas  aut  actiones,  quae  Deo  tri- 
buuntur.  Veluti,  cum  ex  Danielc  ( 17/.  9.10.)  pinptur  anti- 
quus  dierum  in  tiirono  sedere,  ante  quem  libri  aperti  sunt, 
Dei  aeternitas  et  infhnfta  sapientia  significatur,  qua  omnes 
hominum  et  cogitationes  et  actiones,  ut  de  iis  iudicium 
ferat,  intuetur.  Angelis  etiam  tum  humana  species,  tum 
alae  aftinguntur,  ut  intelligant  fidelcs,  quam  propensi 
sint  in  humanuin  genus  et  tanquam  parati  ad  ministeria 
Domini  exequenda:  omncs  enim  administratorii  spiritus 
sunt.  ftfopter  cos  qui  kaereditaiem  capiunt  sa/utis  (Hebr. 
/,  14.}.  Columbae  vero  species  et  lin^uae  tanquam  ignis, 
in  Evansjelio  et  Actis  Apostolorum ,  quas  Spiritus  Sancti 
proprietates  significent ,  multo  iiotius  csi,  quam  ut  opor- 
teat  pluribus  verbis  explicari. 

§.  5C5.  At  vero.  cum  Christus  Dominus,  eiusque 
sanctissima  et  purissima  Mater.  caeterique  omnes  San- 
cti.  liuniana  praediti  natura.  humanam  speciem  gesse< 
rint;  eorum  Imagines  ptngi  atque  honorari,  uon  modo 
hoc  praecepto  interdictum  non  fuit ,  sed  etiam  sanctum 
et  grati  animi  certissimum  argumentum  semper  habitum 
cst :  quod  et  Apostolorum  temporum  monumenta  et  oecu- 
menicae  Synodi  et  tot  sanctissiinorum  doctissimorumque 
Patrum  inter  se  consentientium  scripta  coniirmaut.  Nofl 
solum  autem  licere  in  Ecclesia  Imagines  habere  et  illis 
honorem  et  cultum  adhibere,  ostendet  Parochus  (cum 
honos,  qui  eis  exhibetur,  referatur  ad  prototypa);  verum 
etiam  maximo  fidelium  bono  ad  hanc  usque  diem  fictum 
declarabit:  vt  ex  Damasceni  iibro,  quem  de  Imaginibos 


648  Catechisraus  Romann». 

edidit  et  septima  Synodo,  quae  est  secunda  Nicena,  in- 
telligitur. 

§.  566.  Verum  quia  sanctissimum  quodque  institu- 
tum  hostis  humani  generis  suis  fraudibus  et  fallaciis  de- 
pravare  contendit ;  si  quid  forte  a  populo  hac  in  re 
peccatum  fueritj  Parochus  Tridentini  Concilii  Decretum 
»  (  §.  468. )  secutus,  quoad  eius  fiert  poterit,  studebit  cor- 
rigere,  ac  Decretum  quidem  ipsum,  cum  res  tulerit ,  po- 
pulo  interpretabitur :  tum  rudes  et  qui  Imaginum  ipsa- 
rimi  institutum  ignorant,  docebit  Imagines  factas  ad 
utriusque  Tcstamenti  cognoscendam  historiam,  atque  eius 
memoriam  identidem  renovandam :  qua  rerum  divinarum 
memoria  excitati,  ad  coiendum  atque  amandum  ipsum 
Deum  vehementius  inflammemur.  Sanctorum  quoque  Ima- 
gincs  in  templis  positas  demonstrabit ,  ut  et  colantur  et 
exemplo  moniti,  ad  eorum  vitam  ac  mores  nos  ipsos 
conformemus- 

CAPUT  V. 

Hac  appendice,  quae  communis  est  omnium  praece- 
ptorum,  homines  ad  mandata  servanda  induci ;  quam- 
vis  perfecti  et  carnales ,  non  eadem  ratione  circa 
eam  affecti  sint  §.  567. ;  quomodo  utrique  per  hoc, 
quod  Deus  fortis  et  zelotes  dicitur,  ad  obsei'van- 
dam  legem  impellantur  §.  568.  569.  570. ;  quo  pacto 
filii  parentnm  snorum  scele?'um  poenas  luunt,  deque 
misericordia  Dei  ac  peccati  magnitudine ,  quae  in 
hac  appendice  significantur  §.  571.  572. 

Ego  sum  Dominus  Deus  tuus ,  fortis,  zelo- 
les,  visitans  iniq uitatem  patrum  in  fi- 
lios,  in  tertiam  et  quartam  generatio- 
nem  eorum3  qui  oderunt  me:  et  faciens 
misericordiam  in  millia  iis,  qui  diligunt 
me,  et  custodiunt  praecepta  mea. 

§.  567.  Duo  sunt  in  extrema  parte  hujus  prae- 
ccpti  diligenter  explicanda.  Primum  est,  quod  etsi  ob 
summum  scelus  praevaricationis  primi  praecepti,  atque 
hominum  ad  id  committendum  propensionem ,  apte  hoc 
loco  poena  pioponitur,  eommunis  tamen  est  omnium 
appendix  praeceptorum.  Omnis  enim  lex,  ad  praecopta 
servanda,  homincs  poena  et  praemio  inducit;  hinc  illae 


De  1.  Praecepto  Docalogu  Cap.  V.  649 


tam  frequcntes  ln  Sacris  Literis  et  crebrae  Dei  promis- 
siones.    Ut  enim  iiimmierabilia  pene  Tcstamenti  Veteris 
testimonifl  praetenaittamus ,  in  Evangelio  scriptum  est 
(Mattk.  XIX,  17.)  :  Si  vis  ad  rilmn  ingrcdi,  serva  man- 
dntu  ;  et  alibi  (Matth.  VII,  21.) :   Qui  facit  voluntatem 
Patris  jnei  gui  in  coelis  est ,  ipse  intrabit  in  regnum 
coelorum ;  tum  illud  ( Matth..  VII,  19.)  :   Omnis  arbor, 
guae  nou  facit  fructnm  bonum ,  excidetur,  et  in  ignem 
mittetur ;  et  (Matth.  V,  23.,) :    Omnis  gui  irascitur  fra* 
tri  suo.t  reus  erit  judicio ;  atque  alibi  (Matth.  VI,  li.) : 
Si  non  dimiseritis  homivibus,  nec  Pater  vester  dimittel 
vobis  peccata  vestra.    Alterum  est,  quod  ionge  alia  ra- 
tioneperfecti.  alia  carnaleshomines  hanc  appendicem  do- 
cendi  sunt.    Perfectis  enim,  quiSpirituDei  aguntur,  eique 
prompto  et  alacri  animo  parent,  instar  est  cujusdam  lae- 
tissimi  nuntii ,  et  magnum  argumentum  propensae  in  eos 
divinae  voluntatis.    Agnoscunt  enim  sui  amantissimi  Dei 
curam,  qui  nunc  praemiis,  nunc  poenis  ad  sui  cultum 
et  venerationem  homines  prope  compellat.  Agnoscunt 
ejus  immensam  in  se  benevolentiam ,  qui  sibi  imperare, 
suaque  opera  ad  divini  nominis  gloriam  uti  velit.  Ne- 
que  solum  agnoscunt,  sed  magna  in  spe  sunt,  illum, 
cum  quod  vult  jubeat ,  etiam  datunim  vires,  quibus  legi 
ipsius  parere  possint.    At  Carnalibus,  qui  nondum  spi- 
ritu  servitutis  liberati  sunt ,  magisque  metu  poenaruin, 
quam  amore  virtutis  abstinent  a  peccatis,  ejus  appen- 
dicis  sensus  gravis  et  acerbus  est.    Quamobrem  sunt 
piis  cxhortationibus  sublevandi,  et  quo  lex  spectat,  quasi 
manu  deducendi.    Parochus  autem,  quoties  alicujus  ex- 
plicandi  praecepti  occasio  inciderit,  eadem  haec  sibi 
Labeat  proposita. 

§.  568.  Camalibus  perinde  tamen  ac  Spiritualibus, 
duo  inprimis  quasi  aculei  sunt  admovendi,  qui  ad  legem 
observandam  hac  ipsa  in  appendice  positi,  homines 
maxime  incitent.  Nam  quod  Deus  fortis  dicitur,  ideo 
diligentius  est  explicandum,  quod  caro  saepe,  quae  ter- 
roribus  divinae  comminationis  minus  commovetur,  varias 
sibi  ipsa  rationes  fingit,  quibus  iram  Dei  effugcre,  ac 
propositain  poenam  vitare  possit:  cui  autem  certo  per- 
suasun  est,  Deum  fortem  esse,  illud  magni  Davidis 
usurpat.  (Psalm.  CXXXVIII,  7.):  Quo  ibo  a  spirifu 
tuo ,  ei  gwo  a  facce  tua  fugiam?  Eadem  quoque ,  di- 
vinis  interduin  diflisa  promissis,   tantas  hostium  vires 


650 


Catcchismus  Romanus* 


esse  credit,  ut  ad  sustinendum  minime  parem  sese  esse 
existimet.  At  firma  et  stabilis  fides  nihil  titubans,  cum 
clivina  vi  ac  virtute  nitatur,  homines  contra  recreat 
atque  confirmat:  inquit  enim  (Psahn.  XAT/,1.):  Domi- 
nus  illuminatio  mea,  et  salus  mea  ;  quem  timebo?  Alter 
veroaculeus,  zelus  ipse  divinus  est.  Nonnunquam  enim 
homines  putant  Deum  humana  non  curare,  ne  illud  qui- 
dem ,  legem  ipsius  servemus ,  an  negligamus :  ex  quo 
isequitur  magna  vitae  confusio. 

§.  569,  Cum  autem  Deum  zelotem  credimus,  ejus 
rei  meditatio  facile  nos  in  officio  continet.  Zelus  vero, 
qui  Deo  tribuitur,  nullam  animi  significat  perturbatio- 
nem,  sed  divinum  illum  amorem  et  charitatem,  qua 
Deus  nullam  a  se  animam  patitur  impune  fornicari: 
quotquot  autcm  ab  eo  fornicantur,  perdit.  Est  itaque 
zelus  Dei,  tranquillissima  ejus  sincerissimaque  justitia, 
qua  anima  falsis  opinionibus,  pravisque  cupiditatibus 
corrupta,  repudiatur.  et  a  Dei  conjugio.  tanquam  adul- 
tera,  removetur.  At  vero  zelum  hunc  Dei  suavissimum 
ac  dulcissimum  experimur,  cum  summa  ejus  atque  in- 
credibilis  in  nos  voluntas,  zelo  ipso  demonstratur.  fNec 
enim  aut  amor  ardentior  inter  homines,  aut  major  ar- 
ctiorque  conjunctio ,  quam  eorum  qui  conjugio  copulati 
sunt,  reperitur.  Igitur  quam  nos  valde  diligat,  ostendit 
Deus ,  cum  crebro  se  vel  sponso  vel  marito  comparans, 
zelotem  vocat.  Quamobrem  doceat  Parochus,  hoc  loco 
sic  divini  cultus  atque  honoris  cupidos  homines  esse 
debere ,  ut  zelantes  potius ,  quam  amantes ,  jure  dici 
possint;  illius  exemplo,,  qui  de  se  ipso  (Ucg.  XIX.IA.), 
Zelo,  inquit,  zelatus  sum  pro  Domino  Deo  exercitunm. 
Imo  vero  Christum  ipsum  imitentur,  cujus  illud  est 
(Joh.II,  17.):  Zelus  domus  tnae  commedit  me» 

§.  570.  Est  autem  comminationis  explicanda  sen- 
tentia,  non  inultos  peccatores  passurum  Deum,  sed  eos 
vel  tanquam  parentem  castigaturum ,  vel  tanquam  judi- 
cem  acriter  ac  severe  in  eos  animadversurum.  Quod 
alio  in  loco  significans  Moyses  (Deut.  VII,  9.  10.), 
ct  sciens,  inquit,  quia  Dominus  Dcus  tuus  ipse  est  Devs 
fortis  et  /idelis ,  custodiens  pactum  et  misericordiam  di- 
ii(/cniil)us  sc ,  ct  iis  qui  custodiunt  praecepta  cjus,  in 
vdlie  (jcnwaliones ,  ct  reddcns  odientibus  sc  statim.  Et 
Josuae  ( Jos.  XXIV,  19.  20. ):  J\on  poteritis ,  inquit, 
scrvhc  Domiiw.  Dcus  cnim  sanctus  ct  fortis  aemulator 


l)c  I.  Praecepto  Decalogi.  Cap.  I.  G51 


csf ,  nec  ignoscei  sccleribus  vestris  atque  peccatis :  si 
dimiscritis  Dominum,  ct  scrricritis  Diis  alienis,  courcrtet 
se;  ct  afjliget  vos  atquc  subvcrtct. 

§.  571.  Pocendus  autem  populus  est,  commina- 
tionis  pncnam  ad  tertiam  quartamque  impiorum  et  fa- 
cinosorum  generationem  pertinere ;  non  quod  posterio- 
res  majorum  scelerum  poenas  seinper  luant,  sed  licef 
illi  liberique  eorum  impune  tulerint,  non  omnis  tamen 
eorum  posteritas  iram  Dei  poenamque  vitabit.  Quod 
Josiae  regi  accidit  (2  Parap.  XXXIV,  28. ).  Huio 
enim  propter  singuiarem  pietatem  cum  pepercisset 
Deus,  dcdissetque  ut  in  pace  in  sepulclirum  majorum 
6uorum  inferretur,  ne  videret  consequentium  temporum 
mala,  quae  propter  Manassis  avi  impietatem,  Judae  et 
Hierusalem  erant  eventura,  eo  mortuo,  posteros  ejus 
est  ultio  Doi  consecuta,  sic  ut  ne  filiis  quidem  Josiae 
pepercerit  (±  Reg.  XXllh).  Qua  autem  ratione  haec 
legis  verba  sententiae  illi,  quae  est  apud  Prophetam, 
non  adversentur  (Ezeck.  XVIIL  \.) :  Anima .  quue  pec~ 
careri! .  ipsa  morietur ;  Sancti  Gregorii  autoritas,  cum 
reliquis  oinnibus  antiquis  Patribus  consentiens ,  aperte 
ostendit.  Inquit  enim:  Quisquis  pravi  parentis  iniquita- 
|em  imitatur,  etiam  ex  ejus  delicto  constringitur;  quis- 
quis  autem  parentis  iniquitatem  non  imitatur,  nequa- 
quam  delicto  illius  gravatur,  Unde  fit,  ut  iniquus  filius 
iniqui  patris  non  solum  sua,  quac  addidit,  sed  eliam 
patris  peccata  persolvat;  cum  vitiis  patris,  quibiis  ira- 
tum  Dominum  non  ignorat,  etiam  suam  adhue  malitiam 
adjungere  non  fonnidat.  Et  justum  est,  ut  qui  sub  di- 
stricto  judice  vias  parentis  iniqui  non  timet  imitaii,  co- 
gatur  in  vita  praesenti  etiam  culpas  parentis  iniqui  per- 
solvere. 

§.  57*2.  Commemorabit  deinde  Parochus ,  quantum 
Dei  justitiam  superet  ejusdem  bonitas  ac  misericordia. 
lras<utur  tertiae  quartaeque  generationi  Deus,  iniseri- 
cordiam  vero  in  millia  impertit.  In  eo  autem  quod  di- 
ctum est  E o r u m  qui  oderunt  me  peccati  magnitudo 
ostenditur.  Quid  enim  llagitiosius  ae  detestabilius,  quam 
summam  ipsam  bonitatem  ,  summam  veritatein  odissel 
Iloe  vero  ad  omnes  peecatores  idcirco  pertinet,  quod, 
quemadmodum,  qui  habet  mandata  Dei  et  servat  ea, 
Deum  diligit;  ita  qui  legem  Domini  contemnit.  cl  nian- 
data  ejus  non  servat.  lieum  odisse  merito  dicendus  ost. 


653 


Catechismus  Romanus. 


Quod  vero  extremum  est,  Et  iis  qui  diligunt  me, 
servandae  legis  modum  ac  rationem  doeet.  Necesse  est 
enim,  eos  qui  legem  Dei  servant,  eadem  charitate  atque 
amore,  quo  in  Deum  sunt,  ad  ejus  obedientiam  adduci: 
quae  deinceps  in  singulis  praeceptis  commemorabuntur. 


DE  SECUNDO  PRAECEPTO. 

Non  assumes  nomen  Domini  Dei  tui  in  vanum. 

CAPUT  I. 

Quam  studiose  hoc  praeceptum  explicandum  sit^  pro- 
pter  improbam  et  usitatam  lioc  tempore  jnrandi  con- 
consuetudinem  §.  573;  guaenam  hoc  praecepto  im- 
perentur,  guaegne  prohibeantur,  et  guid  per  nomen 
Dei  intelligendum  sit  §.  574. 

§.  573.  Quanquam  primo  divinae  legis  praecepto, 
quo  Deum  pie  sancteque  colere  jubemur,  hoc,  quod 
secundo  loco  sequitur,  necessario  continetur:  (nam  qui 
sibi  honorem  tribui  vult,  idem  postulat,  se  ut  summo 
verborum  honore  prosequamur,  prohibetque  contraria: 
quod  et  illa  Domini  apud  Malachiam  verba  aperte  in- 
dicant  (Malach.  I3  6.):  Filius  honorat  patrem,  et  ser- 
vus  dominum  suum:  si  ergo  Pater  ego  sum,  ubi  est 
honor  meus?) ;  Deus  tamen  pro  rei  magnftudine  ,  hanc 
de  suo  ipsius  divino  et  sanctitatis  plenissimo  nomine 
honorando  legem  separatim  ferre,  idque  nobis  disertis 
et  perspicuis  verbis  praescribere  voluit.  Quod  sane  Pa- 
rocho  ipsi  argumento  inprimis  esse  debet,  nequaquam 
satis  fore,  si  hac  de  re  generatim  loquatur:  sed  ejus- 
modi  locum  hunc  esse,  in  quo  ipse  diutius  commorari, 
et  quaecumque  ad  hanc  tractationem  pertinent,  distincte, 
delucide  accurateque  apud  fideles  explicare  necesse 
sit.  Neque  vero  nimia  haec  diligentia  censenda  est, 
cum  non  desint,  qui  adeo  errorum  tenebris  obcaecati 
sint,  ut  quem  Angeli  glorificant,  ei  maledicere  non  vc- 
reantur.  Neque  enim  lege  semel  lata  deterrentur ,  quo 
minus  Dei  majpstatem  quotidie  imminuere,  imo  singuJis 
pene  lioris  ac  momentis ,  impudentissime  audeant.  Quis 


I)e  II.  Praecepto  Dccalogi.  Cap.  I.  fi53 


enim  11011  videat  omnia  jurejurando  affirmari?  omnia 
imprecationibus  et  execrationibus  referta  esse ,  usque 
odeo.  ut  nemo  fere  vel  vendat  aliquid,  vel  emat,  vei 
negotium  aliquod  gerat,  qui  non  jurisjurandi  religionem 
interponat. .  Deique  sanctissimum  nomen  millies,  vel 
in  re  levissima  et  inani.  temere  non  usurpet  ?  quo  major 
Parocho  cura  et  diligentia  adhibenda  est,  ut  saepe 
fideles  adinoneat,  quam  grave  hoc  scelus  sit  et  de- 
testabile. 

§.  574.  Jam  vero  in  hujus  praecepti  explicatione 
id  prinium  constet,  cum  eo :  quod  lex  fieri  prohibet, 
earum  etiam  rerum  praeceptionem  conjunctam  esse,  quas 
praestare  hoinines  debent.  Utmnque  auteni  separatim 
docendum  est :  primuni  quidem,  ut  ea  quae  tradenda 
sunt,  facilius  exponantur,  quid  jubeat  lex;  mox  etiam, 
quid  vetet.  Nam  quae  imperat,  illa  sunt:  nomen  Dei 
esse  honorandum ,  ac  per  illud  sancte  jurandum.  Haec 
mrsus,  quae  prohibet:  nemo  divinum  nomen  contemnat, 
nemo  illud  in  vanum  assumat,  neve  per  ipsum  aut  falso, 
aut  frustra,  aut  temere  juret.  In  ea  itaque  parte,  qua 
jubemur  divino  nomini  honorem  tribuere ,  Parochus  fide- 
libus  praecipiat,  Dei  nomen,  ipsius  inquam  literas  et 
syllabas,  aut  omnino  per  se  nudum  verbum,  tantum- 
modo  attendendum  non  esse;  sed  in  eam  cogitationem 
veniendum ,  quid  valeat  illa  vox ,  quae  omnipotentem 
ac  sempiternam  majestateni  unius  et  triui  numinis  sig^ii- 
ficat.  Ex  his  autem  faeile  colligitur ,  inanem  esse  non- 
nullorum  Judaeorum  superstitionem,  qui  quod  scriberent 

;  Dei  nomen,  pronunciare  non  auderent,  quasi  in  qua- 
tuor  illis  literis,  non  in  re,  divina  vis  esset.  Sed  quanivis 
singulari  numero  prolatum  sit:  Non  assumes  nomcn 

sDei,  id  non  de  uno  aliquo  nomine ,  sed  de  oiiinibus, 
quae  Deo  tribui  solent,  intelligendum  est.  Multa  enim 
Deo  imposita  sunt  nomina,  ut  Domini  omnipotentis,  Do- 
mini  exercituum.  Kegis  regum,  Fortis,  et  alia  id  genus, 
quae  in  Scripturis  leguntur,  quae  parem,  eandemque 
venerationem  habent  omnia.  Deinde  doceudum  est.  quo 
modo  divino  nomini  debitus  honor  adhibeatur.  Nequti 
enim  christiano  populo,  cujus  ore  Dei  laudes  assiduo 
celebrandae  sunt,  rem  utilissimam  et  perneccssariam 
ad  salutem  ignorare  fas  esL 


654 


Catechismus  Romanus. 


C  A  P  U  T  iL 

Quibus  modis  Dei  ncmen  laudetur  §.  575.  576 ;  quam- 
vis  jusjurandum  bonum  sit,  ejus  tamen  frequentem 
nsum  minime  laudabilem  esse  §.  577. 

§.  575.  Quamvis  autem  multiplex  sit  ratio  laudandi 
divini  nominis,  tamen  in  iis ,  de  quibus  deinceps  hic 
dicetur,  vis  et  pondus  omnium  videtur  esse.  Primum 
igitur  laudatur  Deus,  cum  in  omnium  conspectu  Deum 
ac  Dominum  nostrum  fidenter  confitemur,  Christumque 
salutis  nostrae  autorem,  quemadmodum  agnoscimus,  ita 
etiam  praedicamus.  Itemque  cum  verbo  Dei,  quo  vo- 
luntas  ejus  enunciatur,  sancte  et  diligenter  operam  da- 
mus;  in  ejus  meditatione  assidue  versamur;  studiose 
illud  addiscimus  aut  legendo ,  aut  audiendo;  perinde  ut 
cujusque  personae  et  muneri  aptum  et  consentaneum 
est.  Deinde  divinum  nomen  veneramur  et  colimus,  cum 
officii  et  religionis  causa  divinas  laudes  celebramus,  ac 
de  omnibus  rebus,  tum  prosperis  tum  adversis,  illi  sin- 
gulares  gratias  agimus.  Inquit  enim  Propheta  ( Psal. 
102.,  %) :  Benedic  anima  mea  Domino,  et  noli  oblivisci 
omnes  retribuiiones  ejus,  Extantque  plurimi  Davidis 
Psalmi,  quibus  egregia  quadam  erga  Deum  pietate  il- 
lius  divinas  laudes  suavissime  decantat.  Extat  admi- 
rabile  illud  patientiae  exemplum  Iob :  qui ,  cum  in  maxi- 
mas  illas  horribilesque  calamitates  incidisset,  Deum 
tamen  excelso  et  invicto  animo  laudare  nunquam  in- 
termisit.  Nos  itaque  cum  animi  corporisque  doloribus 
cruciamur,  cum  miseriis  et  aerumnis  torquemur,  statim 
ad  Deum  laudandum  omne  studium  et  animi  nostri  vi- 
res  convertamus ,  illud  lob  dicentes  ( Iob,  1,  21.) :  Sit 
nomen  Domini  benedictum. 

§.  576.  Neque  vero  minus  Dei  nomen  honoratur, 
si  fidenter  opem  eius  imploramus  ;  quo  scilicet  aut  ad 
eadem  fortiter  perferenda  constantiam  et  robur  largia- 
tur.  Hoc  enim  fieri  vult  Dominus  ( Psal.  IL.,  15.,) :  In- 
voca,  inquit,  me  in  die  tribulationis ,  et  eruam  te,  et 
honorificabis  me.  Cuius  implorationis  cum  multis  aliis  in 
locis,,  tum  praecipue  in  Psalmis,  XXVI.  XLIII.  etCXVIH. 
illustria  reperiuntur  exempla.  Praeterea  Dei  nomen  ho- 
nore  prosequimur,  cum  fidei  faciendae  causa  testamur 
Deum:  qui  modus  a  superioribus  valde  differt.  Nam 


De  II.  Praecepto  Dcealogi.  Cap.  II.  (555 


quae  supra  enumeravimus,  ita  suapte  natura  bona  sunl 
atque  expetemla,  ut  uihil  beatius,  nihil  homini  optabi- 
lius  pnssit  esse .  quam  si  in  illis  sedulo  axsequendis  se- 
ipsum  ditvs  noctesque  exerceat.  Bcucdicam .  inquit  Da- 
vid  (  ]Rs«/.  XXXIII,  2.J  ,'  Dominum  in  omni  tempore: 
sempei-  laus  ejus  in  ore  mco. 

§.  577.  Ac  jusjurandum  Iicet  bonum  sir.  ejus  ta- 
men  frequens  usus  minime  est  laudabilis.  Hnjiis  autem 
discriminis  ratio  in  eo  posita  esl :  quod  jusjurandnm  de 
cansa  institutum  est .  ut  esset  tamquam  remedium  quod- 
dam  humanae  imbecillitatis ,  et  ad  probandum  quod  di- 
ciinus  necessarium  instrumentum.  I  t  enim  corpori  me- 
dicamenta  adhibere  non  expedit,  nisi  necesse  sit.  eorun- 
dem  vero  frequentatio  perniciosa  omnino  est:  ita  etiam, 
irisi  cum  gravis  et  jnsta  causa  subest .  jurejurando  uti 
non  est  salutare:  quod  si  saepius  adliibeatur ,  tantum 
abest  ut  prosit ,  ut  magnum  detrimeutum  afferat.  Quam- 
obrem  praeclare  docet  S.  Chrysostomus  (HomiL  XXVI. 
ad  popul.  Antioch.).  non  nascente,  sed  iam  adulto  mun- 
do  ,  cum  mala  longe  lateque  propagata  universum  ter- 
rarum  orbem  occupassent,  nihilque  suo  loco  et  ordine 
consisteret,  sed  perturbata  et  permista  omnia.  sursum 
deorsumque  magna  rerum  confusione  ferrentur;  et  quod 
malorum  omnium  grauissimum  est,  mortalcs  fere  om- 
nes  in  foedam  idolorum  servitutem  seipsos  abjecissent: 
tum  denique.  lonsjo  sane  intervallo .  jusjurandum  in  ho- 
minum  Gonsuetudinem  irrepsisse.  Nam  cum  in  tanta  ho- 
minum  perfidia  et  iniquitate,  nemo  facile  ad  credendum 
adduceretur,  Deum  testem  invocabant. 

C  A  P  U  T  fll. 

Quid  sit  jvvarc  ct  qvot  sint  jvrandi  gcncra.  §.  578. 
579.;  qvac  v(,nditioncs  requiruntur .  vt  rcctum  san- 
ctumque  sit  jusjurandum.  §.  580  —  582. 

§.  576.  Verum  cum  in  hac  praecepti  parte  praeei- 
pua  sit  illa  ratio  docendi  fidcles,  quomodo  jusjurandmu 
pie  sancteque  adhibere  debeant.  primum  dicendum  est, 
jurare  nihil  aliud  esse,  nisi  Deum  testari,  quacunque  id 
verborum  fonna  et  conceptione  fiat.  Nam  et  Testis  est 
mihi  Deus,  et  per  Dcum  idem  sunt.  Est  etiam  illud  jus- 
jurandum ,  cum  ad  facieiulam  fnjem  per  res  creatas  jura- 


656 


Catechismus  Romanus. 


mus ,  ut  per  sacra  Dei  Evangelia,  per  crucem ,  per  San- 
ctorum  reliquias  et  nomen ,  et  caetera  id  genus.  Neque 
enim  haec  ipsa  per  se  jurejurando  autoritatem  aut  robur 
aliquod  afferunt,  sed  Deus  ipse  hoc  praestat,  cuius  di- 
vinae  majestatis  splendor  illis  in  rebus  elucescit.  Ex  quo 
sequitur ,  ut  per  Evangelium  jurantes  per  Deum  ipsum 
jurent ,  cujus  veritas  Evangelio  continetur  et  declaratur : 
similiter  et  per  Sanctos ,  qui  templa  Dei  sunt ,  quique 
evangelieae  veritati  crediderunt^  eamque  omni  observan- 
tia  coluerunt  et  per  gentes  et  nationes  latissime  dissemi- 
narunt.  Eadem  ratio  est  illius  jurisjurandi ,  quod  per 
execrationem  profertur ;  quale  est  illud  S.  Pauli  (2  Cor. 
J,  23.) :  Ego  testem  Deum  invoco  in  animam  meam.  Et- 
enim  hoc  pacto  aliquis  Dei  judicio,  tanquam  mendacii 
ultori,  subiicitur.  Neque  propterea  negamus  nonnullas 
ex  hisce  formulis  ita  accipi  posse ,  quasi  jurisjurandi  vim 
non  habeant:  sed  tamen  utile  est,  quae  de  jurejurando 
dicta  sunt ,  in  his  etiam  servare ,  atque  ad  eandem  pror- 
sus  normam  et  regulam  dirigere. 

§.  579.  Duo  autem  sunt  jurandi  genera  :  primum  qui- 
dem, quod  assertorium  appellatur;  nimirum cum aliquid 
de  re  praesenti  aut  praeterita  religiose  affirmemus,  ut  Apo- 
stolus  in  Epistola  ad  Galatas  ( I, 20.) :  Ecce  coram  Deo,  quia 
non  mentior :  alterum  vero  promissorium  dicitur ,  ad 
quod  etiam  comminationes  referuntur,  futurum  tempus 
spectans,  cum  aliquid  ita  fore  pro  certo  pollicemur  et  con- 
firmamus :  cujusmodi  est  illud  Davidis  (3  Reg.  J,  30J  qui 
Bethsabeae  conjugi,  jurans  per  Dominum  Deum  suum, 
promisitj  Salomonem  ejus  filium  regni  haeredem  fore, 
atque  in  ipsius  locum  successurum. 

§.  580.  Verum  enimvero  licet  ad  jusjurandum  satis 
sit,  Deum  testum  adhibere,  tamen,  ut  rectum  sanctumque 
sit,  multo  plura  requiruntur,  quae  sunt  diligenter  explican- 
da.  Ea '  vero  breviter,  teste  divo  Hieronymo,  Hieremias 
enumerat,  dum  inquit  (IV^.) :  Jurabis,  Vivit  Dominus,  in 
vei'itate,  et  in  judicio,  et  injustitia.  Quibussane  verbis  illa 
breviter  summatimque  complexus  est,  quibus  omnis  juris- 
jurandi  perfectio  continetur,  veritatem,  inquam,  judici- 
um  et  justitiam.  Primum  itaque  in  jurejurando  locum 
veritas  habet,  nimirum,  ut  quod  asseritur,  et  ipsum  ve- 
rum  sit,  et  qui  jurat,  id  ita  esse  arbitretur^  non  quidem 
temere  aut  levi  conjectura  adductus,  sed  certissimis  argu- 
mentis.  Alterum  vcro  jurisjurandi  genus,  quo  aliquid  pro- 


De  II.  Praecepto  Dccalogi.  Cap.  m.  C57 


mittimus.  eodem  plane  modo  veritatem  requirit :  nam  qui 
aliquid  pollicetur.  ita  animatus  esse  debet,  ut  cum  tem- 
pus  advenerit ,  id  re  ipsa  praestet  et  promissum  exsol- 
vat.  Neque  enim  vir  probus  id  unquam  se  facturum 
recipiet.  quod  sanctissimis  Dei  praeceptis  et  voluntati 
adversari  putet,  sed  quidquid  promittere  et  jurare  licue- 
rit,  id  semel  promissum  nunquam  mutabit ;  nisi  fortasse, 
commutata  rerum  conditione,  tale  esse  inceperit,  ut 
jam.  si  fidem  servare  et  promissis  stare  velit,  Dei 
odium  et  offerisionem  subiret.  Veritatem  autem  in  jure- 
jurando  necessariam  esse .  David  quoque  indicat  illis 
verbis  (Psalm.  XIV,  £.) :  Qui  jurat  proximo  suo  et  non 
decipiL 

§.  581.    Sequitur  secundo  loco  Judicium:  neque 
enim  jusjuranuum  temere  et  inconsiderate,  sed  considto 
et  cogitato  adhiberi  debet.   Itaque  juraturus  primum  qui- 
dem  consideret,  utrum  necessitate  cogatur  necne,  rem- 
que  totam  accurate  expendat.  an  ejusmodi  sit,  ut  jure- 
jurando  indigere  videatur.    Tempus  praeterea  spectet, 
locum  attendat ,  aliaque  permulta,  quae  rebus  adjuncta 
sunt  circumspiciat;  non  odio,   non  amore,  aut  animi 
perturbatione  aliqua  impellatur^  sed  ipsius  rei  vi  et  ne- 
cessitate.    Etenim,  nisi   liaec  consideratio  et  diligens 
animadversio  antecesserit ,  sane  jusjurandum  praeceps  et 
emerarium  erit :  cujusmodi  est  illorum  irreligiosa  affir- 
natio.  qui  in  re  levissima  et  inani,  nulla  ratione  aut 
;onsilio.   sed  prava  quadam  consuetudine  jurant.  Id 
rero  passim  quotidie  a  venditoribus  et  emptoribus  fieri 
iridemus:  nam  illi ,  ut  quam  plurimo  vendant,  hi  rursus, 
tt  quam  minimo  emant ,  res  venales  vel  laudare,  vel 
ituperarc  jurejurando  non  dubitant.  Cum  itaque  judicio 
it  prudentia  opus  sit ,  pueri  vero  ita  acute  perspicere 
c  distinguere  nondum  per  aetatem  possint:  idcirco  con- 
titutum  est  a  S.  Cornelio  Pontif.  ('22.  Q.  5.  CV//>.  ijofest) 
e  a  pueris  ante  pubertatem,  hoc  est,  ante  XIV.  annum 
iisjurandum  exigatur. 

§.582.  Reliqua  est  Justitia,  quae  maxime  in  pro- 
lissis  requiritur.  Quare  si  quis  injustum  aliquid  et  in- 
onestum  promittit ,  et  jurando  peccat  et  promissis 
iciendis  scelus  scelere  cumulat  Exstat  hujus  rei  in 
vani;dio  (Matllu  XIV.  Marc.  VI.)  exemplum 
is  Regis,  qui  tomerario  jurejurando  obstrietus.  puellae 
iltatrici  caput  Johannis  13aptistae,  tanquam  saltationis 

13 


(558 


Catechisnms  Romanus. 


praemium  s  dedit.  Tale  etiam  fuit  Judaeorum  jusjuran- 
dum.  qui  se  ipsos,  ut  est  in  Actis  Apostolorum  (Cap. 
XXI  11,12.)  ea  conditione  devoverunt ,  nihil  gustaturos* 
donec  Paulum  occidissent. 

C  A  P  U  T  IV. 

Jusjnrandum  permissum  esse ,  serratis  cbndilionibus 
ante  dictis ,  lScripfwis  rationzbusque  ostenditur 
§.583.584;  quomodo  Christi  verba  Mdtik.  V.  33  sqq. 
intelligenda  sint ,  quodque  cis  non  omnc  juramen- 
tum  prohibeatur  §.  585. 

§.  583.  His  ita  explicatis ,  nulla  plane  dubitatio  re- 
linquitur,  quin  illi  tuto  jurare  liceat,  qui  haec  omnia 
servaverit ,  quique  liisce  conditionibus ,  tanquam  prae- 
sidiis  quibusdam,  jusjurandum  munierit.  Sed  et  multis 
argumentis  fcl  probare  facile  est.  Nam  lex  Domini,  quae 
immaculata  est  et  sancta ,  hoc  praecepit  (Deut  VI,  lo.) : 
Dominum}  inquit,  Deum  tuum  timebis  ct  illi  soti  ser- 
vies,  ac  pcr  nomen  illius  jurabis ;  et  a  Davide  scriptum 
est  (Psalm.  LXII,  12.)  :  Laudabunlur  omnes,  qui  jurant 
in  eo.  Praeterea  Sacrae  Literae  indicant,  ipsa  Ecclesiae 
lurtuna,  sancfissimos  Apostolos,  jurejurando  nonnunquam 
usos  esse:  idque  ex  ApOstoli  Epistolis  apparet.  Adde, 
quod  et  Angeli  ipsi  interdum  jurant.  Nam  a  sancto 
JohanneEvangelista  in  Apocarypsi  (Apoc.  X,6.)  scriptum 
est ,  Angehim  jurasse  per  viventem  in  saecula.  Quin 
etiam  et  Deus  ipse  jtirat,  Angelorum  Dominus,  et  in 
Veteri  Tcstamento  multis  in  locis  Deus  promissiones 
suas  jurejurando  confirmat,  ut  Abrahae  et  Davidi,  qui 
illud  de  Dei  jurejurando  prodidit  ( Psaim.  CIX,  £.) :  Ju- 
rarit,  inquit,  Domiuus  et  non  poenitcbit  cum:  tu  es 
Sacerdos  in  aeternum  secundum  ordinem  Meichisedech . 

§.  584.  Neque  vero  obscura  est  ratio  ad  explican- 
«hun,  cur  jusjurandum  laudabile  sit,  si  quis  attentius 
totam  rem  consideret  et  ipsius  ortum,  finemque  intuea- 
tur.  Etenim  jusjurandum  a  fide  originem  ducit,  qua 
liomines  credunt  Deum  totius  veritatis  esse  autorem, 
qui  nec  decipi  unquam  possit,  nec  alios  decipere ;  cujus 
oculis  nuda  sunt  omnia  et  aperta ;  qui  denique  universis 
rebus  humanis  admirabili  providentia  consulit,  mundum- 
que  administrat  Hac  igitur  fide  homines  imbuti,  Deum 
veritatis  testem  adhibcuf.  cui  fidem  non  habere,  impium 


i 


Dc  II.  Pracccpto  Decalogi.  Cap.  IV.  659 


ac  ncfarium  erit  Quod  vero  ad  linem  attinet,  eo  ten- 
dit  jusjurandum ,  atque  id  omnino  speetat,  ut  homiuis 
justitiain  et  innocentiam  probet,  flnemquc  litibus  et  con- 
troversiis  imponat,  quod  etiam  Apostolus  in  Epistola  ad 
llebracos  docet. 

§.  585.   Neque  huic  sententiae  vcrba  illa  Salvatoris 
nostn  apad  sanctum  Matthaenm  repugnant  (Mattk.  J~, 
33  —  37.)  :  Audistis  quia  dictum  cst  antiquis :  Non  per- 
jurabis  9  rcddcs  autettr  Domino  juramcnta   tua.  Ego 
aulcm  dico  robis ,  non  jurarc  omnino ,  neque  per  coe- 
Inm,    quia  thronus  Dei  est .  ncquc  per  terram ,  quia 
scabcUum  cst  pcdum  cjus ,   ncque  per  Ilicrosohjmam , 
quia  cicilas  est  magni  licgis ,  neque  pcr  caput  tuum  ju- 
rareris,   quia  non  potcs  unum  capiUum  album  facere 
aut  nigrum.  Sit  autem  sermo  vcster:  Est.  Est;  JXon,  Non: 
quod  autem  bis  abundandus  cst.  a  malo  cst.    llis  enim 
vcrbis  jusjurandum  generatim  universeque  danmari.  non 
cst  diccndum.  cum  jam  snpra  viderimus  Doininum  ipsum, 
Apostolosque  frequenter  jurasse:  sed  pervcrsum  Judaeo- 
rum  judicium  redargnere  Dominus  voluit.  quo  sibi  in 
animum  induxcrant,  nihil  in  jurejurando  cavendum  esse, 
practcr  mendaeium.    Itaque  de  rebus  levissimis  ct  nul- 
lius  momcnti  et  ipsi  jnrabant  saepissime ^   et  ab  aliis 
jusjurandum  exigebant.    Ilunc  morem  Salvator  rcprehen- 
dit  atque  improbat.  docetque  omnino  a  jurejurando  ab- 
stinendum  csse .  nisi  id  Hagitet  necessitas.    Nam  propter 
humanam  imbecillitatcm  jusjurandum  institutum  est  et 
i  revcra  a  malo  provenit :   quandoquidem  jurantis  incon- 
stantiam  indicat,  aut  illius.  cujus  causa  juramus,  con- 
itumaciam:  qui,  ut  credat.  aliter  adduci  non  potest.  Sed 
I  tamen  jurandi  necessitas  excusationem  habct.  Kt  quidcm 
lidum  inquit  Salvator :  Sit  scrmo  vestcr .  Est .  Est ;  Nom, 
Non;  hac  loquendi  formnla  satis  declarat,  se  jurandi 
consnetudinem  in  celloquiis  familiarimn  et  Levium  rerara 
prohibere.    Quamobrcm  illud  praecipue  a  Dnmiuo  ad- 
monemur,  ne  faciles  nimium  ct  propensi  ad  jurandum 
simus.    Idque  scdulo  docendum  erit  ct  fidelium  anribns 
inculcandum:  infinita  enim  fere  mala  cx  nimia  jurandi 
cousuetudine  emanare  et  Sacrarum  Literarum  autoritate, 
let  sanctissimorum  Patrum  testimoniis  comprobatur.  In 
Kcclcsiastico  scriptum  est  (EccL  XXIII,  9,  \  2.) :  Jura- 
Xtioni  non  assucscat  os  tuum  :  multi  enim  casus  in  illa. 
tltem:   Vir  multum  jurans ,  implcbitur  iniquitatc ,  et  nou 


660 


C  a  t  e  c  h  i  s  ui  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


discedet  a  domo  illins  plaga.  Plura  hac  de  re  legi  pos- 
sunt  apud  Sanctos,  Basilium  et  Augustinum  in  libris 
contra  Mendacium.  Et  hactenus  de  Jussisl  nunc  de 
Vetitis  dicatur. 

C  A  P  U  T  V. 

Qnac  jvramenta,  et  peccata  hoc  praecepto  prohibeantur 
§.  586 — 589;  guare  supplicii  minae  huic  praecepto 
adjungantur.,  a,c  de  ejus  appendicis  fructu  §.  590. 

§.  586.  Vetamur  divinum  nomen  in  vanum  assumere : 
apparet  enim  eum  gravi  peccato  se  obstringere ,  qui 
non  consilio,  sed  temeritate  ad  jurandiun  fertur.  Gra- 
visshnum  autem  delictum  hoc  esse,  illa  etiam  verba 
declarant :  Non  assumes  nomen  Dei  tui  in  vanum.  Quasi 
rationem  afferret,  cur  hoc  facinus  scelestum  adeo  ac 
nefarium  sit;  nimirum  propterea,  quod  ejus  majestas 
minuitur,  quem  nos  Deum  et  Dominum  nostrum  esse 
profitemur.  Hoc  igitur  praecepto  prohibetur ,  ne  homi- 
nes  falsum  jurent.  Nam  qui  a  tanto  scelere  non  refugit, 
ut  Deum  falso  testetur,  hic  insignem  Deo  injuriam  facit ; 
quippe  qui  aut  illi  inscitiae  notam  inurit,  dum  ipsum 
alicujus  rei  veritatem  latere  arbitratur^  aut  certe  im- 
probitatis  et  pravi  affectus,  qui  mendacium  testimonio 
velit  confirmare.  Jurat  autem  falso  non  is  solum,  qui 
quod  falsum  scit,  verum  esse  jurando  affirmat  ,  sed  ille 
etiam,  qui  jurejurando  id  asserit,  quod  cum  verum  sit, 
tamen  ipse  falsum  putat.  Nam  cum  mendackim  ea  re 
mendacium  sit,  quod  contra  mentem  et  animi  senten- 
tiam  profertur,  perspicuum  est,  hunc  plane  mentiri  et 
perjurum  esse.  Sirnili  quoque  ratione  pejerat,  qui  id 
jurat,  quod  verum  existimat  et  tamen  revera  falsum  est, 
nisi,  quantum  potuit,  curam  et  diligentam  adhibuerit, 
ut  totam  rem  compertam  et  exploratam  haberet.  Quam- 
vis  enim  ipsius  oratio  menti  consentiat,  tamen  hujus 
praecepti  reus  est.  Ejusdem  vero  peecati  reus  censen- 
dus  est,  qui  se  aliquid  jurejurando  facturum  promittit, 
cum  tamen  aut  promissum  implere  in  animo  non  fuerit, 
aut  si  fuit,  quod  promisit,  re  ipsa  non  praestat:  quod 
etiam  ad  eos  pertinet,  qui  cum  se  voti  sponsione  Deo 
obligarunt,  non  praestant. 

§,  587.  Praeterea  in  hoc  praeceptum  peccatur,  si 
der.it  Justitia ,  quae  ex  tribus  jurisjurandi  comitibus  una 


De  II.  Pracccpto  Decalogi.  Cap.V. 


ost.  Etaque  si  quis  juret  se  peccatum  aliquod  raortife- 
rum  cominissurum ,  exempli  causa.  caedem  hominia  , 
liujus  praecepti  rcus  est,  licct  ille  serio  atque  ex  animo 
dicat  ct  jusjiiraudum  vcritatem  habeat,  quam  primo  loco 
requiri  declaravimus.  His  adjungi  dcbeut  illa  jurandi 
genera  ,  quae  a  contemptu  quodam  proficiscuntur ,  cum 
quis  jurat  se  non  obtempera turmn  evangelicis  consiliis: 
cujusmodi  sunt,  quae  ad  coelibatum  et  paupertatem  hor- 
tantur:  quamvis  enim  nemo  ea  necessario  scqui  debeat, 
si  quis  tamen  jurot.  nolle  se  illis  parere  consiliis,  is  eo 
jurejurando  divina  consilia  contemnit  ot  violat.  Praeterea 
hanc  legem  is  violat  et  judicio  peccat,  qui,  quod  verum 
est .  jurat :  idque  ita  se  liabere  existimnt .  levibus  qui- 
busdani  conjooturis  adductus  et  longe  petitis.  Nam  etsi 
hnjusmodi  jusjurandum  veritas  comitatur,  subest  tamen 
aliquo  modo  fnlsmn :  nam  qui  sic  negligenter  jurat,  in 
magno  pejerandi  periculo  versatur. 

g.  588.  Falso  praeterea  jurat ,  qui  per  falsos  Deos 
jurat.  Quid  enim  est  a  veritate  alienius ,  quam  men- 
daces  et  fictitios  Deos,  tanquam  vcrum  Deum,  tcstari  ? 
Verum,  quoniam  Scriptura.  cum  porjurium  interdixit, 
inquit :  Nec  pollues  nomen  Dei  fni.  neglectio  proliibe- 
tur ,  quae  fugienda  in  reliquis,  qoibus  cx  hujus  prnc- 
cepti  autoritnte  honor  dobetur:  qunle  est  verbum  Doi, 
oujus  innjostntom  non  soiuin  j)ii  .  sed  interdum  etinm 
hnpii  reverentur :  ut  in  Judioum  historia  (Cap.  III.)  de 
Eglon ,  Monbitnrum  Rege .  memorine  trnditum  est.  Dei 
autem  verbum  summa  injuria  afficit ,  quicunque  Sacram 
Soripturam  n  roctn  ot  gennana  ojus  sontentia .  ad  im- 
pionim  dogmata  et  haereses  flectit.  Cujus  sceleris  ad- 
monet  nos  Princeps  Apostolorum  vorbis  illis  ('2  Petr. 
III.  16.):  &w*t  quaedam  diffictha  inteUectu.  gnas  in- 
docti  et  ivstabiles  dcpravavt.  sicul  et  caeteras  scriptu- 
ras ,  ad  suam  ipsornm  perditioium. 

§.  5S9.    Practerea  foedis  et  inhonestis  maculis  Sa- 
ora  Scriptura  contaminatur ,  cum  ejus  verba  ot  sonton- 
tias ,  quae  omni  veneratione  colenda  sunt ,  ad  profana 
quaeque  nefarii  homines  torquent;  ad  scurrilia  scilicet, 
iabulosa,  vana.  assentationes ,  detractationes ,  sortes, 
|  libellos  famosos  et  si  qua  sunt  alia  id  genus ,  in  quod 
)  peccatum   sacra  Tridentina  Spiodus  (§.  16.)  animad- 
j  verti  jubet.    Deinde ,  ut  ii  Deum  honornnt  ,   qui  ejm 
i  opem  atque  auxilium  in  suis  calamitatibus  imploiant: 


G(J2 


Catechismus  Romanus. 


ita  debitum  Deo  honorem  is  negat ,  qui  illius  subsidium 
non  invocat:  quos  redarguit  David,  cum  inquit  (Psalm. 
XIII,  5,J  :  Deum  non  invociwerunt;  illic  trcjridaverunt 
timbre,  ubi  non  erat  timor.  At  vero  longe  magis  dete- 
stabiii  scelere  se  ipsos  adstringunt ,  qui  sacrosanctum 
Dei  nomen,  ab  omnibus  creaturis  benedicendum  et  sum- 
mis  laudibus  extollendum,  aut  etiam  Sanctorum  nomen, 
cum  Deo  regnantium,  impuro  et  contaminato  ore  blas- 
phemare  atque  execrari  audent.  Quod  quidem  pecca- 
tum  usque  adeo  atrox  atque  irnmane  est,  ut  interdum 
Sacrae  Literae ,  si  de  blasphemia  sermo  incidat^  bene- 
dictionis  nomine  utantur. 

§.  590.  Quoniam  vero  poenae  et  supplicii  terror 
peccandi  licentiam  vehenienter  coercere  solet,  idcirco 
Parochus,  ut  hominum  animos  magis  permoveat,  atque 
ad  hoc  praeceptum  servandum  facilius  impellat,  alteram 
illius  partem  et  quasi  appendicem ,  diligenter  explicabit. 
Nec  enim  habebit  insontem  Dominus  eum,  qui  assum- 
serit  nomen  Domini  Dei  sui  frustra.  Ac  jn*iinum  qui- 
dem  doceat,  summa  ratione  factiun  esse,  ut  huic  prae- 
cepto  minae  adjungerentur ,  quo  quidem  et  peccati 
gravitas  et  in  nos  Dei  benignitas  agnoscatur,  qui  cum 
hominum  perditione  non  delectetur ,  ne  ipsius  iram  et 
ofFensionem  subeamus,  hisce  salutaribus  minis  nos  de- 
terret;  nimirum,,  ut  illum  benevolum  potius,  quam  ira- 
tum  experiamur.  Urgeat  hunc  locum  Pastor,  instetque 
summo  studio ,  ut  populus  sceleris  gravitatem  agnoseat 
et  illud  detestetm'  vehementius ,  et  in  eo  evitando  majo- 
rem  diligentiam  et  cautionem  adhibeat,  Ostendat  prae^ 
terea,  quanta  sit  hominum  proclivitas  ad  hoc  peccatum 
committendum ,  ut  non  satis  fuerit  legem  ferre,  nisi 
etiam  minae  adderentur.  Incredibile  enim  est,  quantum 
haec  cogitatio  utilitatis  habeat.  Nam  ut  nihil  aeque 
nocet ,  atque  incauta  quaedam  animi  securitas  ;  ita  pro- 
priae  imbecillitatis  cognitio  plurimum  prodest.  Tum  iilud 
etiam  declaret,  millum  a  Deo  certum  supplicium  con- 
stitutum  fuisse,  sed  tantum  universe  minari,  quicunque 
se  hoc  scelere  adstrinxerit ,  non  hnpune  laturum.  Qua- 
proptcr  diversa  supplicia,  quibus  quotidie  affligimur, 
hujus  peccati  admonere  nos  debent  Hinc  enim  facile 
iicet  conjicere,  homincs  ca  re  in  maximas  calamitatcs 
incidcre,  quod  huic  pracccpto  non  obtemperent,  quibus 
sibi  propositis,  cautiores  eos  in  postcrum  fore  verisimile 


Dc  111.  Pracccplo  Dccalogi.  Cap.  I.  CG3 


est.  Pideles  itaque,  sancto  timore  perterriti,  oroni  stu- 
dio  peccatura  hoe  fustfant.  Nam  si  omnis  verbi  otiosi 
"ui  cxtremo  jmlieio  reddenda  ratio  est,  quid  dc  gravis- 
simis  sceleribus  dicendum,  quae  maguam  divini  nonunis 
despicieniiam  prae  se  fcrunt? 


DE  TERTIO  PKAECEPTO. 

lWcmcnto*  ut  dicm  Sabbathi  sanclificcs.  Scx 
dicbus  opcraberis,  ct  f-aoies  omnia  opera 
tua.  Septima  autcm  dic  Sa  bbathum  Do- 
7ii  i  n  i  J)ci  tui  cst.  Non  facics  omne  opus  in 
co,  tu  ct  filius  tuus,  et  ancilla  tua ,  j umen- 
tnm  tuum  <>t  adrcna,  qui  est  intra  portas 
tuas.  Sex  enim  dicbus  fecit  Dominus  coe- 
lum  ct  terram  .  niare  et  o  m  n  i a  ,  quae  in  eis 
sunt  ct  rcqvicrit  in  die  scp  timo ;  idcirco 
bencdixit  Dominus  diei  Sabbathi  ct  sancti- 
ficavit  eum. 

C  A  P  U  T  I. 

llccto  ordinc  hoc  prarrrptum  conscqui,  in  quo  cxpli- 
raiido  colrndoquc  propJrr  admirabilrm  utiUtatem 
summa  ditir/rntia  ponrnda  sit  §.  591.  592  ,*  quibus 
hor  prarrcjttuni  cum  caetcris  conceniat,  quibusrr  ah 
cis  difjcrat.  atquc  hinc  fftctum.  quid  dirs  domini- 
rus  ab  jtjxjsloli  ad  dirinum  cutium  consccratus  sit 
§.  59-3  —  595. 

§.  591.  Hoc  legis  praecepto  cxtemus  ille  cultus, 
qui  Deo  a  nobis  debetur.  recte  atque  erdine  praescribi- 
tur.  Est  enim  liic  veluti  quidam  prioris  praecepti  fructus: 
quoniam  quem  intiniis  sensibus  pie  colimus.  fide  et  spe 
adducti,  quam  in  eo  positam  babemus,  non  possmnns 
eum  non  externo  cultu  veneravi.  cidemque  gratias  agere. 
Et  quoniam  baec  ab  iis,  qui  Imnianarum  rerum  OCCU- 
pationibus  detinentur.  non  facilc  praestari  possunt,  cer- 
tum  tcmpus  statut mn  e>t.  quo  ea  commode  effici  queaat 
Etaque  cum  boc  praeceptum  ejusmodi  sit .  ut  iVuctuin. 
Utilitatemque  admirabilcm  afferat,  maxime  intercst  ParochL 


664 


Catechismus  Romauus. 


summam  in  eo  explicando  diligentiam  adhiberi.  Ad  ejus 
autem  inflammandum  studium,  magnam  vim  habet  pri- 
murn  illud  praecepti  verbum  Memento.  Nam  quemad- 
modum  fideles  tale  praeceptum  meminisse  debent,  sic 
Pastoiis  est,  in  eorum  memoriam  illud  et  monendo  et 
docendo  saepe  redigere. 

§.  592.  Quantum  vero  fidelium  referat,  hoc  prae- 
ceptum  colere,  ex  eo  percipitur,  quod  id  diligenter 
colendo  ad  reliqua  legis  jussa  servanda  faeilius  addu- 
centur.  Cum  enim  inter  caetera,  quae  diebus  festis 
praestare  debent,  necesse  habeant,  verbi  Dei  audiendi 
causa,  ad  Ecclesiam  convenire,  cum  edocti  fuerint  di- 
vinas  justificationes ,  illud  etiam  consequentur ,  ut  ex 
toto  corde  custodiant  legem  Domini.  Quamobrem  sae- 
pissime  Sabbathi  celebritas,  cultusque  praecipitur  in 
Sacris  Literis;  ut  Exodo^  Levitico,  Deuteronomio,  apud 
Jesaiam,  Jeremiam,  item  et  Ezechielem  Prophetas  vi- 
dere  licet,  quibus  omnibus  in  locis  hoc  de  Sabbathi 
cultu  traditum  est  praeceptum.  Monendi  vero  et  hor- 
tandi  sunt  Principes  et  Magistratus,  ut  in  iis  maxime, 
quae  ad  hunc  cultum  Dei  retinendum  atque  augendum 
pertinent,  Ecclesiae  Praesides  autoritate  sua  juvent, 
jubeantque  populum  Sacerdotum  praeceptis  obtemperare. 

§.  593.  Quod  autem  ad  hujus  praecepti  explanatio- 
nem  attinet,  danda  opera  est,  ut  fideles  doceantur,  qui- 
bus  rebus  hoc  Praeceptum  cum  caeteris  conveniat,  qui- 
busve  differat  ab  eis.  Hoc  enim  pacto  causam  illi 
rationemque  cognoscent;  quare  non  Sabbathum,  sed 
Diem  dominicum  colamus^  sanctumque  habeamus.  Certa 
igitur  illa  differentia  videtur,  quod  reliqua  Decalogi  prae- 
cepta  naturalia  sunt  et  perpetua,  neque  mutari  ulla  ra- 
tione  possunt.  Quo  factum  est,  ut  quamvis  lex  Moysis 
abrogata  sit,  omnia  tamen  praecepta,  quae  duabus  Ta- 
bulis  continentur,  populus  christianus  servet.  Quod  ideo 
fit,  non  quia  Moyses  ita  jusserit,  sed  quod  naturae 
conveniunt,  cujus  vi  homines  ad  illa  servanda  impel- 
luntur.  Hoc  autem  de  Sabbathi  cultu  praeceptum,  si 
statutum  tempus  spectatur,  non  fixum  et  constans  est, 
sed  mutabile,  neque  ad  mores,  sed  ad  caeremonias 
pertinet,  neque  naturale,  quoniam  non  a  natura  ad  id 
docti  aut  instituti  sumus ,  ut  illo  die  potius ,  quam  alio, 
exteraum  cuHum  Deo  tribuamus ,  scd  ex  eo  tempore. 


De  III.  Praecepto  Decalogi.  Cap.  I.  665 


quo  populus  Israeliticus  a  Pharaonis  est  servitute  libo- 
ratus,  iliem  Sabbathi  coluit.  Tenipus  autem,  quo  Sab- 
batbi  cultus  tollendus  erat,  illud  idem  e.;t,  quo  caetcri 
Hebraici  eultus  cacremoniaeque  antiquandae  erant;  morte 
scilicet  Christi.  Nam  cum  illae  caeremoniae  sint  quasi 
adumbratac  imagines  lucis  et  vcritatis,  illud  utique  ne- 
cesse  crat,  ut  lucis  aC  veritatis,  quae  Jesus  Christus 
cst.  adventu  removerentur.  Qua  de  re  sanctus  Paulus 
ad  Galatas  ita  scripsit,  cum  Mosaici  ritus  cultores  repre- 
hcnderet  (Gal.  IV,  10. 11.)  :  Dies  obscrvatis,  et  menses, 
ei  ivmpora,  et  annos :  timeo  vobis ,  ne  forte  sine  causa 
laboraverim  iu  vobis.  In  quam  etiam  sententiam  scripsit 
ad  Colossenses  (Cap.H,  15.).  Et  haec  de  differentia. 

§.  594.  Convenit  autem  hoc  praeceptum  cum  reli- 
quis,  non  ritu  et  caeremoniis,  sed  quia  aliquid  habet, 
quod  ad  mores  naturaeque  jus  attineat.  Nam  Dei  cul- 
tus  ac  religio,  quae  hoc  praecepto  exprimitur,  a  naturae 
jure  exsistit,  cum  illud  natura  comparatum  sit,  ut  ali- 
quot  horas  in  iis,  quae  ad  Dei  cultum  pertinent,  ver- 
semur.  Cujus  rei  argumento  est,  quod  apud  omnes 
nationcs  statas  quasdam  ferias ,  easque  publicas ,  fuisse 
cernimus,  quae  sacris  rebus  ac  divinis  obeundis  erant 
consecratae.  Est  enim  naturale  homini,  ut  is  certum 
quoddam  tempus  necessariis  rerum  functionibus  det ;  ve- 
luti  corporis  quieti,  somno  et  aliis  ejusmodi  rebus.  Et 
quemadmodum  corpori ,  ita  eadem  naturae  ratione  factum 
sst,  ut  menti  aliquid  etiam  temporis  concederet,  quo  in 
Dci  contemplatione  sese  reficeret.  Atque  ita  cum  aliqua 

emporis  pars  esse  debeat,  quo  res  divinae  colantur, 
nultusque  Deo  debitus  tribuatur,  hoc  sane  ad  morum 

>raecepta  pertinet. 

§.  595.  Quam  ob  causam  Apostoli  ex  illis  septem 
liebus  eum,  qui  primus  est,  ad  divinum  cultum  conse- 
irare  statucrunt,  quem  dominicum  diem  dixere.  Nam  et 
anctus  Johannes  in  Apocalypsi  (Apoc.  1,10.),  domi- 
lici  diei  meminit,  et  Apostolus  (1  Cor.  XIV,  2.)  pcr 
mam  Sabbathi,  quae  cst  dies  dominicus,  ut  sanctus 
luysostomus  iuterpretatur ,  collectas  fieri  jubct.  ut  in- 
?llii;amus,  jam  tum  in  Ecclesia  dicm  dominifjum  sanctum 
abilum  esse. 


006 


Catcchismus  Romanus. 


c  a  p  u  t  n. 

Quid  per  veiba  prioris  pa?'tis  hujns  praecepli  sigui- 
ficetur  et  observandum  praescribatur  §.  596  —  598 ; 
de  die  scptimo ,  quem  attera  praecepti  parte  Dei 
cultui  dicatum  esse  demonstratur,  et  quare  is  signum 
dicatur  §.  599.  600.  . 

§.  596.  Jam  vero ,  ut  sciant  fideles ,  quid  eo  die 
agere,  a  quibusve  actionibus  abstinere  debeant^  non 
alienum  est,  ut  Paroclius  totum  praeceptum,  quod  in 
quatuor  partes  recte  distribui  potest ,  ad  verbum  dili- 
genter  interpretetur.  Itaque  primum  generatim  proponat, 
quid  iis  verbis  praescribatur ; 

ISlemento ,  ut  diem  Sabbathi  sanctifices, 

Ob  eam  vero  causam  initio  praecepti  verbum  illuo* 
Memento  apposite  additum  est,  quod  hujus  diei  cultus 
ad  caeremonias  pertineat,  Qua  de  re  populus  adnio- 
nendus  esse  videbatur,  cum  naturae  lex,  etsi  aliquo 
tempore  Deum  religionis  ritu  colendum  esse  doceat,  hoc 
tamen ,  quo  potissimum  die  fieri  deberet ,  non  prne- 
scripsit.  Praeterea  fideles  docendi  sunt,  ex  iis  verbis 
niodum  et  ratiouem  colligi  posse,  qua  in  tota  hebdo- 
mada  opus  facere  conveniat ;  ita  scilicet,  ut  diem  festum 
semper  spectemus.  Quo  die  cum  actionum  et  operum 
nostrorum  Deo  quasi  reddenda  ratio  sit ;  ejusmodi  opera 
efficiamus  necesse  est,  quae  neque  Dei  judicio  repu- 
dientur,  neque  nobis,  ut  scriptum  est  (i  Bcgg,  XXV,3I.), 
in  singultum  sint  et  in  scrupulum  cordis.  Postremo  il 
docemur,  quod  certe  animadvertere  debemus,  non  de- 
futuras  scilicet  occasiones,  quamobrem  nop  hujus  prae- 
cepti  capiat  oblivio ,  vel  aliorum ,  qui  illud  negligunt, 
exemplo  adductos,  vel  spectacidorum  ludommque  stu- 
dio,  quibus  pleruinque  ab  hujus  diei  sancto  religioso- 
que  cultu  abducimur. 

§.  597.  Sed  jam  ad  id  veniamus,  quod  Sabbathi 
signifioa tione  dcmonstratur.  S  a  b  b  a  t  h  u  m .  Hebraicum 
nomen,  si  Latine  interpretaris ,  Cessatio  dicitur:  sabba- 
thizai  e  propterea  cessare  et  rcquiescere,  Latino  vocabulo 
a]>pellatur.  *Qua  sigiii(icatione  factum  est,  ut  Sabtjathi 
lioniine  dics  septimus  dicerctur,  quoniam  absoluta .  ^>cr- 


De  111.  Praecepio  Dccalogl  Cap.  II.  ti(>7 


fectaquc  mundi  nniversUate,  Dcus  ab  omni  opero.  quod 
fccerat,  requievit :  ita  huuc  diem  in  Exo<lo  (XX,  10.J  Do- 
minus  vocat.  Postea  vero  non  solum  scptinms  hic  dies, 
sed  ob  ejus  dignitatem,  ipsa  etiam  hebdomada  eo  nomine 
Kppellcta  cst.  In  quem  sensum  Pharisaeos  apud  Sanetum 
Lucam  (Luc.  XVIIL  12.)  dixit:  Jcjuno  bis  in  Sabbatho. 
Atque  hoc  quidem  de  Sabbathi  signiiicatione. 

§.  59S.  Sanctificatio  autem  Sabbathi ,  Sacris  in 
Literis  Cessatio  est,  quae  fit  a  corporis  laboribus  et  a 
negotiis.  ut  aperte  ostendunt  haec,  quae  sequuntur,  prae- 
cepti  verba  :  Nwi  opcnibcris.  Neque  vero  id  solum 
mgnifioat  (aliter  enim  satis  fuisset  dicere  in  Deutcronomio 
(  V,  12.):  Observa  diem  SatbaUd)  sed  cum  iu  codem  loco 
addatur,  ut  sancti/iccs  cum ,  hoc  verbo  ostenditur,  Sab^ 
bathi  diem  religiosum  esse,  divinisque  actionibus  et 
sanctis  rerum  officiis  consecratum.  Itaque  diem  Sab- 
batlii  tum  plene  et  perfecte  celcbramus,  cum  pietatis  ct 
religionis  officia  Deo  praestamus  ,  hooque  plane  Sabba- 
tlnnu  est,  quod  Jesaias  dcilcatum  appellat  (Jcs.LVllI, 
13.)  :  quoniam  festi  dies  sunt  veluti  deliciae  Domini  et 
pionnn  hominum.  Quare  si  religioso  huic  sanctoque 
Sabbathi  cultui  misericordiae  adjunguntur  opera  ;  certe 
inaxima  sunt  et  multa  praemia ,  quae  eodem  capite  no- 
bis  proponuntur.  Itaque  verus  ac  proprius  hujus  prae- 
cepti  sensus  eo  spectat ,  ut  homo  et  animo  et  corpore 
in  eam  curam  incumbat,  ut  statuto  aliquo  tempore.  a 
negotiis  corporisque  laboribus  feriatus,  Deum  pie  colat 
ic  veueretur. 

§,  599,  Altera  vero  praecepti  parte  dcmonstratur. 
licm  scptimum  Dei  cultui  divinitus  dicatum  csse,  Nam 
ta  scriptqm  cst : 

Sex  dicbus  o  p  er  ab  eris ,  et  facics  omvia 
opcra  tua:  sejytimo  autcm  dic  Sabbuth  um 
V o  m  i  tti  JJei  tui  es  t 

Quae  verba  ad  eam  sententiam  referuntur,  ut  Sab- 
>athum  Domino  conseeratnm  interpretemur ,  eique  eo  die 
•eligionis  oflicia  tribuamus,  septimumqne  diem  intelliga- 
nus  signum  esse  quietis  Domini.  llic  vcro  dies  divino 
•ultui  dicatus  est .  quia  rudi  populo  nrinus  cxpediebat, 
labere  cam  facultatcm  temporis,  arbitratu  suo  deligendi. 


668 


Catechismus  Romamis. 


ne  forte  Aegyptionim  sacra  imitaretur.  Itaque  e  septem 
diebus,  ultimus  ad  Deum  colendum  delectus  est,  quae 
quidem  res  plena  mysterii  est.  Quare  Dominus  in  Exodo 
(Exod,  XXXI,  13.  j  etapudEzechielem  (EzecL  XX,  12.J, 
signum  vocat.  Videte  itaque,  ille  inquit,  ut  Sabba- 
thum  mcum  custodiatis ,  quia  signum  est  inter  me  et  vos 
in  generationibus  vestris ,  ut  sciatis  quia  ego  Dominus, 
qui  sanctifico  vos. 

§.  600.  Itaque  Signum  fuit,  quod  indicabat  homines 
Deo  se  dedicare  oportere,  sanctosque  eidem  praeberc, 
cum  diem  etiam  videamus  ei  dicatum  esse :  siquidem  ille 
dies  sanctus  est,  quod  tum  praecipue  sanctitatem  et  re- 
ligionem  homines  colere  debeant.  Deinda  signum  est 
et  quasi  monumentum  conditae  hujus  admirandae  uni- 
versitatis.  Signum  praeterea  fuit  Israelitarum  memoriae 
traditum,  quo  admoniti,  se  Dei  auxilio  a  durissimo 
Aegyptiacae  servitutis  jugo  solutos  ac  liberatos  esse 
meminissent,  id  quod  Dominus  ostendit  illis  verbis  (Dcut. 
V,  15.J  :  Memento ,  quod  et  ipse  servicris  in  Aegypto, 
et  eduxerit  te  inde  Dominus  Deus  tuus  in  manu  forti  ct 
brachio  extento,  idcirco  praecepit  tibi  ut  observares  diem 
tSabbathi.  Est  signum  item  tum  spiritualis ,  tum  coelestis 
Sabbathi.  Spirituale  autem  Sabbathum  in  sancta  qua- 
dam  et  mystica  quiete  consistit;  nimirum  cum  vetus 
homo,  Christo  consepultus,  ad  vitam  renovatur,  atque 
in  iis  actionibus,  quae  christianae  pietati  conveniunt, 
studiose  se  exercet.  Debent  enim,  qai  aliquando  erant 
tenebrae ,  nunc  autem  lux  in  Domino  sunt,  nt  filii  lucis, 
ambulare,  in  omni  bonitate ,  justitia  et  veritate*  neqne 
communicare  operibus  infructuosis  tenebrarum  (Eph.  V, 
8  sqq.).  Coeleste  vero  Sabbathum  est  (ut  ait  D.  Cyrillus, 
eum  locum  Apostoli  tractans ,  Relinqidtur  ergo  sabbathis- 
muspopnlo  Dei)  illa  vita,  in  qua  omnibus  bonis  cum  Christo 
viventes  fruemur,  peccato  radicitus  exstirpato,  secundum 
illud  (Jcs.  XXXV,  8.  9.) :  Non  crit  ibi  lco,  ncc  prava 
bestia  illttc  adscendct,  sed  erit  ibi  vita  pura  ct  via  sancta 
vocabiiur :  omnia  enim  bona  in  visione  Dei  mens  Sancto- 
rum  adipiscitur.  Quare  fideles  hortandi  erunt  his  verbis 
et  a  Pastore  incitandi:  Festinemus  ingredi  in  illam  re- 
quiem  (llcbr.  IV,  Al.). 


Do  III.  Praeccpto  Decalogi.  Cap.  III.  609 


c  a  p  u  t  m. 

Cur  Sabbathum  in  dominicum  diem  translatum,  ac 
praeterca  alii  dies  festi  instituti  sint.  qui  vt  stu~ 
diosius  colantur*  nere  otiose  vita  traducatur .  reH- 
fjuis  dicbus  laborandum  cssc  §.  601 — 603. 

§.  601.  Praeter  diem  septimum  habcbat  populus  Ju- 
ilneus  nlios  etiam  festes  et  sacros  dies,  diyma  lege 
^onstitutos ,  quibus  mnximorum  beneficiorum  memoria 
euovnretur.  Placuit  autem  Ecclesiae  Dei,  ut  diei  Sab- 
mtlii  cultus  et  celebritas  in  donrinicum  transferretur 
liem.  Nam  ut  eo  die  primum  lux  orbi  terrarum  illuxit, 
>ic  Redemptoris  nostri,  qui  ad  vitam  aeternam  nobis 
iditum  pntefecit,  resurrectione ,  quae  eo  die  fuit,  e  te- 
lebris  ad  lucem  vita  nostra  revocata  est ;  unde  et  do- 
ninicum  dicm  Apostoli  dici  voluerunt.  Solennem  prae- 
:erea  hunc  diem  esse  in  Sacris  Literis  animadvertimus, 
}uod  eo  die  mundi  creatio  initium  habuit ,  quod  Spiritus 
Sanctus  Apostolis  datus  sit. 

§.  60*2.  Alios  autem  dies  festos  ab  Ecclesiae  initio 
^t  consequentibus  deinde  temporibus  Apostoli  et  sancti 
Patres  nostri  instituerunt ,  ut  pie  et  sancte  Dei  benefi- 
norum  memoriam  coleremus.  Inter  eos  autem  celeber- 
imi  habentur  illi  dies,  qui  ob  redemptionis  nostrae  my- 
;teria  religioni  consecrati  sunt :  deinde  qui  sanctissimae 
ftrgini  Matri,  tum  vero  Apostolis,  ac  INlartvribus,  cae- 
erisque  Sanctis  cum  Christo  regnantibus  dieantur,  in 
piorum  victoria  Dei  bonitas  et  potentia  laudatur,  ipsis 
lebiti  honores  tribuuntur,  atque  ad  eorum  imitationem 
idelis  populus  incitatur. 

§.  603.    Et  quoniam  ad  hoc  praeceptum  servandum, 
;nagnam  vim  ea  ipsius  pars  habet,  quae  illis  verbis  ex- 
iiressa  est:  Sex  diebus  operabcris ;  scptimus  aulem  dies, 
Sabbatkum  Dei  cst ;  Parochus  debet  illam  partem  dili- 
;enter  explicare.    Etenim  ex  his  verbis  oouigi  potest, 
ideles  hortandos  esse,  ne  otio.si  et  desides  vitnm  trn- 
ucant:  sed  potius  Apostolicne  vocis  (i  Tkessal  tV9lh) 
lemores,  negotium  suum  qnisque  agat  et  opcrctur  ma- 
ibus  suis,  sicut  ab  eo  praeceptum  fuerat.  Praetere* 
ioc  prnecepto  illud  Dominibus  jubet,  ut  sex  ipsis  die- 
us  opera  nostra  efficiamus,  ne  aliquid  eorum  quao 
liis  hebdomadae  diebus  iieri  agive  oporteat,  in  diem 


670 


Catechismus  Romanus. 


festum  rejiciatur,  atque  ita  animus  a  rerum  divinarum 
cura  studioque  avocetur. 

CAPUT  IV. 

Quae  actiones  et  opera  in  Sabbatlio  prohibeantur 
§.  604.  605 ;  in  quibus  aclionibus  Chiistiani  diebus 
festis  exercere  se  debeant  §.606;  quibus  argumeniis 
populo  pcrsuadendum  sit,  ut  summo  studio  hujus 
praecepti  legem  observet  §.  607. 

§.  604.    Tertia  deinde  praecepti  pars  explicanda  est, 
quae  quodam  modo  describit,  qua  ratione  Sabbathi  diem 
colere  debeamus;  praecipue  autem  explicat,  quid  illo 
die  facere  prohibemur.     Quare  inquit  Dominus:  Non 
facies  omne  opus  in  eo,  tu9  et  filius  tuus ,  et  filia  tua, 
servus  tuus ,  et  ancilla  tua ,  jumentum  tuum ,  et  advena, 
qui  est  intra  portas  tuas.    Quibus  verbis  ad  id  primum 
instituimur,  ut  quaecunqiie  divinum  cultum  impedire  pos- 
sunt,  omnino  vitemus.  Facile  enim  perspici  potest  ,  omne 
servilis  operis  genus  prohiberi;  non  quidem  ea  de  re, 
quod  sua  natura  aut  turpe  aut  malum  sit,  sed  quoniam 
mentem  nostram  a  divino  cultu,  qui  finis  praecepti  est, 
abstraliit.    Quo  magis  peccata  fidelibus  vitanda  sunt, 
quae  non  solum  ammum  a  divinarum  rerum  studio  avo- 
cant,  sed  nos  a  Dei  amore  prorsus  sejungunt.  Non 
tamen  eae  actiones,  neque  ea  opera  vetantur,  quae  ad 
divinum  cultum  attinent,  etiamsi  servilia  sint;  ut  altare 
instruere,  templa  alicujus  festi  diei  causa  ornare,  et 
reliqua  hujus  generis.    Ideoque  a  Domino  dictum  est 
(Matth.  XII,  5.J :  Sacerdotes  in  templo  Sabbathum  vio- 
lare  et  sine  crimine  esse.    Sed  neque  eanmi  rerum  opera 
hac  lege  prohiberi  existimandum  est,  quorum  jactura 
facienda  sit,  si  die  festo  praetermittantur ;  quemadmodum 
sacris  etiam  Canonibus  permissum  est. 

§.  605.  Multa  alia  Dominus  in  Evangelio  festis 
diebus  fieri  posse  declaravit,  quae  facile  Parochus  apud 
Sanctos  Matthaeum  et  Johannem  observabit.  Sed  ut 
nulla  res  praetermitteretur ,  cujus  actione  hic  Sabbathi 
cultus  impediretur,  facta  est  jumenti  mentio ,  quo  ani- 
malium  genere  impediuntur  homines,  quo  minus  Sabba- 
thum  diem  colant.  Si  enim  die  Sabbathi  alicui  oporis 
actioni  jumenti  usus  destinatur ,  necessaria  est  etiam  ad 
id  hominis  opera,  qui  jumentum  agat.    Itaque  solum 


Dc  III.  Pracccpto  Dccaiogi.  Cap.IV.  <>7l 


per  so  opus  facere  non  potest,  sed  hominem,  qui  illud 
molitur,  ndjuvat.  Eo  autem  ilie  nemini  opus  facere  licet : 
ergo  neque  jumentis  »  quorum  opera  ad  id  homines 
utuntur.  Itaque  hujus  praecepti  lex  eo  etiam  spectat,  ut, 
si  jumentorum  Jaboribus  homines  parcere  Deus  vult ,  eo 
certe  magis  ipsi  cavere  debeant,  ne  inluunani  sint  in 
eos,  quorum  opera  atque  industria  utuntur. 

§.  606.  Neque  vcro  Paroclms  illud  praetermittere 
debet.  ut  diligenter  doceat,  quibus  in  operibus  atqug 
actionibus  ehristiani  homines  diebus  festis  exercere  se 
debeant.  Illae  vero  cjusmodi  sunt,  ut  ad  Dei  templum 
accedamus,  eoque  loco  sincera.  piaque  animi  attentione 
sacrosanctac  Missae  Sacrificio  intersimus,  divina  Eccle- 
siae  Sacramenta,  quae  ad  salutem  nostram  instituta  sunr, 
ad  animae  vulnerum  curationem  Crebro  adhibeamus.  Ni- 
hil  vero  est,  quod  opportunius  aut  melius  christianis 
hominibus  fieri  possit,  quam  si  peccata  sua  Saccrdoti- 
bus.  saepe  confiteantur.  Ad  quam  rem  perficiendam  po- 
terit  Parochus  populum  adhortari,  sumta  hujus  pro- 
bandae  rei  ratione  et  copia  ex  iis,  quae  de  Poenitentiae 
Sacramento  suo  loco  tradita  ac  praecepta  sunt.  Ncque 
solum  ad  hoc  Sacramentum  populum  excitabit,  sed  se- 
dulo  etiam  atque  etiam  ad  illud  adhortabitur ,  ut  sacro- 
sanctara  Eucharistiae  Sacramentum  crebro  percipiant. 
Attente  praeterea  dili^enterque  sacra  Concio  fidelibus 
audienda  est :  nihil  enim  minus  ferendum  est ,  neque 
tara  profccto  indignum ,  quam  Christi  verba  contemncre, 
nut  negligenter  audire.  Exercitatio  item  atque  studium 
fideliiun,  in  precibus  divinisque  laudibus  frequens  esse 
debet,  praecipuaque  ejusdein  cura,  ut  quae  ad  christia- 
hae  vitac  institutionem  pertinent,  ea  diligenter  addiscat, 
>eduloque  se  exerceat  in  iis  officiis,  quac  pietatem  con- 
tinent,  pauperibus  et  egenis  eleemosynam  tribuendo, 
\cgros  homines  visitando,  moerentes,  quique  dolore  af- 
licti  jacent,  pie  consolando.  Nam  ut  est  apud  sanctuni 
lacobum  (Jacob.  I,  27.):  Religlo  munda  ei  intmactdata 
i])it<!  Deum  et  Patrem,  hacc  est;  visitare  pupillos  el 
idiias  in  tribulationc  corum.  Ex  bis.  quae  dicta  sunt, 
acile  erit  colligere,  quae  contra  praecepti  regulam 
'ominittimrur. 

§.  607.  Parochi  vcro  officium  in  eo  item  csse  de- 
)et.  ut  certos  quosdam  locos  in  promptu  liabeat .  ande 
ationes  atque  argumcnta  sumat,  quibus  popalo  illud 


673 


Catechismus  Romanus. 


maxime  persuadetur,  ut  hujus  praecepti  legem  summo 
studio,  accurataque  diligentia  servet.  Ad  hoc  plurimum 
valet,  ut  populus  scilicet  intelligat  ac  plane  perspiciat, 
quam  justum  et  rationi  consentaneum  sit,  nos  certos 
quosdam  dies  habere ,  quos  totos  divino  cultui  tribua- 
mus,  Dominumque  nostrum,  a  quo  summa  et  innume- 
rabilia  beneficia  accepimus,  agnoscamus,  colamus  et 
veneremur.  Si  enim  jussisset  nos  quotidie  sibi  religionis 
cultum  tribuere,  nonne  pro  suis  erga  nos  beneficiis,  quae 
maxima  et  infinita  sunt ,  omnis  opera  danda  csset ,  ut 
prompto  alacrique  animo ,  ejus  dicto  audientes  essemus  ? 
Nunc  vero,  paucis  ad  ejus  cultum  institutis  diebus,  non 
est,  cur  nos  negligentes  atque  difficiles  in  ejus  officii 
functione  simus,  quod  sine  gravissima  culpa  praeter- 
mittere  non  possumus.  Demonstret  deinde  Parochus, 
quanta  hujus  praecepti  virtus  sit,  cum  ii,  qui  illud  recte 
servaverint,  in  conspeetu  Dei  esse^  cum  eoque  coiloqui 
videantur.  Nam  et  precibus  faciendis  Dei  majestatem 
contemplamur  et  cum  eo  colloquimur,  et  in  conciona^ 
toribus  audiendis ,  Dei  vocem  accipimus :  quae  ad  aures 
nostras  corum  opera  pervenit,  qui  de  rebus  divinis  pie 
sancteque  concionantur.  Tum  in  Altaris  Sacrificio  prae- 
sentem  Christum  Dominum  adoramus.  Et  his  quidem 
bonis  illi  maxime  fruuntur,  qui  hoc  praeceptum  servant 
diligenter;  qui  vero  lianc  legem  omnino  negligunt,  ii, 
cum  Deo  et  Ecclesiae  non  obediant,  neque  ejus  prae- 
ceptum  audiant ,  et  Dei  et  sanctarum  legum  hostes 
sunt:  quod  animadverti  potest  ex  eo,  quod  praeceptum 
hoc  ejusmodi  est,  ut  nullo  labore  servari  queat.  Cum 
etiam  Deus  non  labores  nobis  imponat ,  quos  »vel  diffi- 
cillimos  ejus  causa  suscipere  deberemus,  sed  quietos  illis 
diebus  festis  a  terrenis  curis  liberos  esse  jubeat5  magnae 
temeritatis  indicium  est,  hujus  praecepti  legem  recusare. 
Exemplo  nobis  esse  debent  supplicia,  quae  de  illis  Deus 
sumpsit ,  qui  illud  violarunt ;  ut  ex  libro  Numerorum 
(Cap,  XXV.)  licet  intelligere.  Ne  igitur  in  hanc  Dei 
offensionem  incidamus,  operae  pretium  erit,  saepe  illud 
verbum  Mcmento  cogitatione  repetere ,  magnasque  illas 
utilitates  et  commoda  sibi  ante  oculos  proponere,  quae 
ex  festoruin  dierum  cultu  percipi,  supra  declaratum  est; 
et  multa  alia  ad  id  gemis  pertinentia,  quae  bonus  et 
diligens  Pasrtor,  ut  occasionis  ratio  postulabit,  copiose 
lateque  pers  equipoterit. 


De  IV.  Praeccpto  Decalogi.  Cap.  L  673 


DE  QUARTO  PRAECEPTO. 

Ilonora  patrem  tuum  et  matrem  tuavi*  vt  sis 
longaevus  super  terram,  quam  Dominus 
Dctis  tuus  dabit  tibL 

CAPUT  I. 

Pi  aeceptd  secundae  tabulae,  quae  segpwntur,  perii 
nere  ad  proximi  dilectionem,  quae  signum  est  obe- 
dientiae  primi  praecepti  §.  608.  009. ;  quid  primae 
tabulae  praecepta  ah  iis .  quae  iu  secunda  tabula 
incisa  fueruntj  differant  §.  610  —  613. 

§.  608.  Cum  in  superioribus  praeceptis  summa  sit 
vis  et  dignitas,  merito,  quae  nnnc  persequimur,  quia, 
raaxime  necessaria  sunt,  proximum  locum  obtinent. 
Nam  illa  finem,  qui  Deus  est,  continuo  spectant;  haec 
nos  ad  proximi  charitatem  erudiunt,  etsi  longius  pro- 
gressa,  ad  Deum,  id  est,  illud  extremum,  cujus  gratia 
proximum  ipsum  diligimus ,  perducunt.  Quamobrem 
Christus  Dominus  praecepta  illa  duo  de  diligendo  Deo 
et  Proximo  ,  similia  inter  se  esse  dieit.  llic  autem  lo- 
cus,  dici  vix  potest,  quantas  habeat  utilitates,  cum  et 
suos  fructus  ferat,  uberes  illos  quidem  ac  praestantes, 
et  sit  tanquam  signum,  ex  quo  primi  praecepti  obedien- 
tia  et  cultus  elucet.  Qui  non  ili/igif,  inquit  d.  Johannes 
(1  Joh.  IV,  20.,) ,  fratrem  suum,  quem  videt,  Deum, 
quem  non  videt,  quomodo  jmtcst  diligere?  Ad  eundem 
inodum^  si  Parentes,  quos  secunduin  Deum  diligere  de- 
bemus.  non  veneramur  et  colimus,  cum  nobis  in  con- 
spectu  fere  seraper  sint,  Deo.  summo  parenti  et  optimo, 
qui  nuHum  sub  adspectum  cadit ,  quem  honorem ,  quem 
cultum  tribueinus?  Ex  quo  perspicuum  est,  utraquo 
praecepta  inter  se  congruere. 

§.  609.  llnjus  autem  praecepti  usus  latissime  pa- 
let.  Nam  praeter  eos,  qui  nos  pjenuerunt,  inulti  prae- 
terea  sunt ,  quos  in  parentum  loeo  colere  debemus ,  vel 
potestatis,  vel  dignitatis ,  vel  utilitatis,  vel  praeslantis 
alicujus  nmneris  et  officii  noinine.  Parentum  praeterea, 
majonunque  omnium  laborem  Jevat.  Cum  enim  id  in- 
primis  curent.  ut  quos  habent  in  sua  potestafe ,  ii  recte 
et  divinae  le»i  convenienter  vivant,  erit  haec  cura  pep- 
facilis.  si  omnes  intelligant ,  Deo  autore  et  monitore, 
summum  bonorem  parentibus  tribui  oportere. 

43 


674 


Catechisinus  Romanus. 


§.  610.  Quotl  ut  praestare  possimus ,  necesse  est 
nosse  quantlam  differentiam,  quae  est  inter  praecepta 
primae  et  secundae  tabulae.  Ergo  haec  primum  a  Pa- 
roclio  sunt  explicanda,  idque  inprimis  moneat,  divina 
Decalogi  praecepta  fuisse  in  duabus  tabulis  incisa,  in 
quarum  altera,  quemadmodum  a  sanctis  Patribus  acce- 
pimus,  tria  ilia  continebantur ,  quae  jam  sunt  exposita; 
reliqua  vero  in  alteram  tabulam  erant  inclusa.  Atque 
haec  nobis  perapposlta  fuit  descriptio ,  ut  praeceptorum 
rationem  ortlo  ipse  distingueret.  Nam  quitlquid  in  Sacris 
Literis  tlivina  lege  jubetur  aut  vetakir,  id  duorum  gene- 
rum  oritur  ex  altero:  aut  enim  erga  Deum  ,  aut  erga 
homines  charitas  in  omni  ofticio  spectatnr.  Et  quidem 
charitatem  in  Deum  .k,^eriora  tria  praecepta  docent; 
quod  vero  ad  hominum  conjunctionem  et  societatem 
pertinet,  id  reliquis  septem  praeceptis  continetur.  Quo- 
circa  non  sine  causa  ejusmodi  est  facta  distinctio,  ut 
alia  ad  priorem,  aiia  atl  alteram  tabulam  praecepta 
referantur.  Nam  superioribus  tribus  praeceptis,  de  qui- 
bus  dictum  est,  quasi  subjecta  materies,  quam  tractent, 
est  Deus,  id  est,  summum  bonum;  caeteris  vero,  pro- 
ximi  bonum.  Illis  summus,  his  proximus  amor  est  pro- 
positus;  illa  finem,  haec  autem  ea  quae  ad  finem  refe- 
runtur,  spectant. 

§.  611.  Praeterea  charitas  Dei  ex  ipso  pendet. 
Deus  enim  per  se,  non  alterius  rei  causa,  summe  dili- 
gendus  est;  charitas  autem  proximi,  a  charitate  Dei 
ortum  habet,  atque  atl  eam,  tanquam  ad  certam  regu- 
lam  dirigenda  est.  Nam  si  parentes  charos  habemus, 
si  dominis  paremus,  si  dignitate  antecetlentes  reveremur, 
id  ea  de  re  maxime  faciendum  est,  quod  eorum  pro- 
creator  est  Deus,  eosque  aliis  praeesse  voluit,  quorum 
opera  caeteros  homines  regit  ac  tuetur,  qui  cum  nobis 
autor  sit,  ut  ejusmodi  personas  vereamur,  idcirco  itl 
praestare  debemus,  quia  a  Deo  hoc  ipso  honore  tlignan- 
tur;  ex  quo  fit,  ut  honor,  quem  parentibus  habemus, 
Deo  potius,  quam  hominibus  haberi  vitleatur.  Sic  enim 
apud  sanctum  Matthaeum  est,  cum  de  observantia  in 
Superiores  agitur  (Matth.  X,  40. ) :  Qui  recipit  vos ,  me 
recipit.  Et  Apostolus  in  Epistola  ad  Ephesios,  servos 
instituens  (Epkes.  V !,§.):  Servi,  inquit ,  obedite  domi- 
nis  carnulibus  cum  timore  ct  tremore,  in  simplicitate 
cordis  vestri,  sicut  Christo,  non  cid  oculum  servientes, 
quasi  hominibus  2^lacaites3  sed  ut  servi  Christi. 


De  IV.  Praecepto  Decalogi.  Cap.  675 


§.  61"2.  Accedit,  quod  Deo  nulliis  honor,  imlla 
pietas.  nullus  cultus  satis  dig;ne  tribuitur,  in  quem  amor 
augeri  infiaite  potest,  proptereaque  nostra  erga  illnm 
eharitas  indies  fiat  ardentior  necesse  est.  qnem  ejna 
jussu  ex  toto  corde,  ex  tota  anima.  ex  omnibus  viribus 
aniare  deberans.  At  charitas,  qua  proximum  complecti- 
mur.  suis  finibus  circumscribitur ;  jubet  enim  Dominns 
proximos  diligere,  sicut  nos  ipsos.  Quod  si  quis  hos 
tines  egressus  fuerit,  ita  ut  parem  Deo  et  proximis 
amorem  tribuat,  is  maximum  scelus  admittit  <Si  quis 
rcnit  ad  mc,  inquit  Dominus  ( Luc,  XIV,  26. )  ,  ct  71011 
odit  patrem  suum,  et  matrcm,  ct  uxorcm ,  ct  fi/ios.  et 
fratrcs.  et  sorores,  adkuc  autem  et  ammam  suarn,  noii 
potcst  mcus  csse  discipulus.  In  quam  sententiani  item 
dictum  est  ( Luc.  IX.  60.  J:  Sinc ,  vt  mortui  sepeliant 
mortuos  suos :  cum  quidam  primum  hnmare  patrem  vel- 
let,  postea  Christum  sequi.  Cujus  rei  dilucidior  illa 
apud  sanctuni  Matthaeum  explicatio  est  (Matth.  X,37.): 
Qui  amat  patrem  aut  matrem  plus  quam  me}  non  est 
mc  dignus. 

§.  613.  Nec  tamen  ulla  dubitatio  est,  quin  paren- 
tes  vehementer  amandi  observandique  sint :  sed  ad  pie- 
tatem  inpriniis  necessarium  est.  Deo,  qui  parens  et  effe- 
ctor  est  onmium,  praecipuum  honorem  et  cultum  tribui, 
ideoque  mortales  parentes  amari,  ut  ad  coelestem  sem- 
piternumque  Patrem  tota  anioris  vis  referatur.  Quod 
si  interdum  parentum  jussa  Dei  praeceptis  repngnent, 
non  dubium  est,  quin  liberi  parentum  cupiditati,  Dei 
Tomntatem  anteferre  debeant,  divinae  illins  sententiae 
memores  (Actor,  V,  ;  (Jbedire  oportct  Deo  mugis> 
quam  kowdnibms. 

CAPUT  II. 

Quid  sit  h  0  nora  r  c.  quiquc  Patrum  nominc  intelligendi 
et  quare  praecipue  meritoquc  parcntcs.  cx  quibus 
nati  sumus,  honorare  conveniat  §.614  —  616.;  qno- 
modo  iidcm  obscrvandi  sint ,  tam  in  vita.  et  prac- 
scrtim  morte  imminente ,  quam  cum  e  vita  cxcesse- 
rint  g.  61 7  —620. 

§.  614.  Quibus  rebus  expositis.  Parochus  verba  prae- 
cepti  interpretabitur,  atqne  illud  primnm  honorare  quid 
sit.  Est  enim,  de  aliquo  honorifice  sentire,  el  (juae  illius 

43  * 


675 


Catechismus  Romanus. 


sunt,  maximi  putare  omnia.  Huic  autem  honori  haec 
omnia  conjuncta  sunt,  amor,  observantia,  obedientia  efc 
cultus.  Scite  autem  in  ]ege  posita  est  honoris  vox, 
non  amoris  aut  metus,  etiamsi  valde  amandi  ac  metuendi 
parentes  sint.  Etenim  qui  arnat,  non  semper  observat 
et  veneratur,  qui  metuit,  non  semper  diligit;  quem  vero 
aliquis  ex  animo  honorat,  item  amat  et  veretur. 

§.  615.  Haec  cum  Parochus  explicarit,  tunc  aget 
de  Patribus,  quique  sunt  ii^  qui  vocentur  hoc  nomine. 
Nam  etsi  de  iis  praecipue  Patribus  lex  loquitur,  ex  qui- 
bus  generati  sumus;  tamen  ad  alios  quoque  pertinet 
hoc  nomen,  quos  etiam  complecti  lex  videtur.,  quemad- 
modum  ex  pluribus  Divinae  Scripturae  locis  facile  colli- 
ginius.  Praeter  illos  igitur,  qui  nos  procrearunt,  Pa- 
trum  genera  item  alia  sunt  inSacris  Literis^  quod  antea 
attigimus,  quibus  singulis  suus  honor  debetur.  Ac  pri- 
mum  Ecclesiae  Praesides  et  Pastores  et  Sacerdotes  Pa- 
tres  dicuntur ,  quemadmodum  ex  Apostolo  constat,  qui 
ad  Corinthios  scribens  (l  Cor.  IV,  14.  15.) :  Non }  in- 
quit,  ut  confundam  vos,  haec  scribo,  sed  ut  filios  meos 
charissimos  moneo.  Nam  si  decem  milUa  yaedagogorum 
habeatis  in  Christo ,  sed  non  multos  Patres:  nam  vi 
Chrisio  Jesu  per  Evangelium  ego  vos  genuL  Et  in  Ec- 
clesiastico  scriptum  est  ( Eccl.  XLIV,  1.) :  Laudemus 
viros  gloriososy  et  parentes  nostros  in  generatione  sua. 
Deinde  ii,  quibus  aut  imperium,  aut  magistratus,  aut 
potestas  commissa  est,  qui  Rempublicam  gubernant, 
Patres  appellantur.  Sic  Naaman  a  famulis  pater  voca- 
batur  (4  fieg.  V,lo.).  Praeterea  Patres  eos  dicimus,  quo- 
rum  procurationi,  fidei,  probitati  sapientiaeque  alii  com- 
mendantur,  cujusmodi  sunt  Tutores  et  Curatores,  Pae- 
dagogi  et  Magistri.  Quare  Eliam  et  Elisaeum  filii  Pro- 
phetarum  patrem  vocant  (4  Reg.  II ,  12.).  Postremo, 
Patres  dicimus  senes  et  aetate  confectos,  quos  etiam 
vereri  debemus. 

§.  616.  Atque  hoc  in  Parochi  praeceptis  maximum 
sit ,  ut  doceat  Patres ,  cujuscumque  sint  generis ;  prae- 
sertim  vero  eos,  ex  quibus  nati  sumus,  a  nobis  hono- 
randos,  de  quibus  divina  lex  praecipue  loquitur.  Sunt 
enim  immortalis  Dei,  quasi  quaedam  siniulaehra ,  in  iis- 
que  ortus  nostri  imaginern  intuemur ,  ab  iis  vita  nobis 
data  est,  iis  Deus  usus  est,  ut  nobis  animum  mentem- 
que  impertiret,  ab  iis  ad  Sacramenta  deducti,  ad  reli- 


De  IV.  Praccepto  Dec^logi.  Cap.  IL  G77 


gionem.  nd  humnnum  cultum  eivilemque  instituti,  ntl 
morum  integritatem  et  sanctitatem  emdki  sumus.  I)o- 
cent  vero  Paroehus,  merito  nomen  Matris,  in  hocprae- 
cepto  expressum,  ut  ejus  beneficia  et  merita  erga  nos 
consideremus ;  quantn  curn  ct  sollicitudinc  nos  in  utero 
gesserit,  quanto  cum  labore  ac  dolore  pepercrit  et 
cducarit. 

§.  017.  Porro  ita  observandi  parentes  suntj  ut 
quem  eis  tribuimus  honor,  ex  nmore  atque  intimo  animi 
sensu  depromptus  videatur,  quibus  hoc  officium  debetur 
maxime,  cum  erga  nos  sint  itn  aflecti,  nullum  ut  Inbo- 
rom,  nullam  contentionem ,  nulla  pcricula  nostra  causa 
refugiant,  nihilquc  illis  accidere  possit  jucundius,  quam 
ut  filiis  oharos  se  esse  sentinnt,  quos  maximc  diligunt. 
Joseph  cum  in  Aegypto  honore  et  amplitudine  regi 
esset  proximus .  patrem,  qui  in  Aegyptura  venerat,  ho- 
norifice  excepit  ( Genes.  XLVI,  *29.).  Et  Snlomon 
mntri  ndvenienti  nssurrexit,  enmque  vencrntus,  regio  in 
solio  ad  dexternm  collocavit  f3  Reg.  11,19.).  Alin  prae- 
terea  sunt  honoris  officin.  qune  in  parcntes  conferri 
debent.  Nam  eos  tura  etinm  honoramus,  cum  a  Deo 
Buppliciter  petimus,  ut  eisdem  bene  et  feliciter  omnia 
eveniant,  ut  in  maximn  gratia  et  honore  sint  apud  ho- 
mines,  ut  ipsi  Deo  nc  Sauctis,  qui  in  coelis  sunt,  com- 
mendatissimi  sint. 

§.  G18.  Item  parentes  honoramusj  cum  nostras  ra- 
tiones  nd  eorum  arbitrium  vohmtatemque  confcrimus. 
Cujus  rei  suasor  Snlomon  (  Pi'Overb.  1,8.9.):  Audi, 
inquit,  /tli  fni,  disciplindm  patris  tui,  ct  ne  dimittas  le- 
(jcm  matris  tuae,  ut  addatur  gratia  capiti  tuo  et  torques 
eoUo  tuo.  Cujusmodi  sunt  etiam  divi  Paul!  cohortatio- 
nes  (Epkes.  VI,  i.) :  Filii,  obedite  parentibus  vestris  iii 
Domino;  hoc  enim  justum  est  Item  (Coloss.  ///.  2i).) : 
Filiiy  obedite  parentibus  per  onmia  :  hoc  enim  placitum 
est  in  Domino.  Et  sanctissimonim  hominum  exejnplis 
confirmntur.  Etenim  Isaae,  cum  a  patre  ad  sacrificium 
vinciretur,  modeste  nc  sine  recusatione  paruit,  e<  Re- 
ehabitae,  ne  n  patris  consilio  unquam  discreparent,  vino 
se  in  perpetuum  abstinuerunt  (Genes.  XXII,  19.  Jer. 

xxxv,  6.  io.;. 

§.  Itom  parentes  honoramus,  cum  eorum  recte 
facta,  moresqne  imitamur;  iis  enim  phirimum  tribuere 
videniur,  quorum  csse  volumus  qunm  simillimi.  Item 


678 


Catechismus  R  o  m  a  n  u  s. 


parentes  honoramus,  quorum  consilia  non  modo  exqui- 
rimus,  verum  etiam  sequimur.  Item  quibus  subvenimus, 
ea  impertientes ,  quae  victus  cultusque  desiderat,  quod 
Christi  testimonio  comprobatur,  qui  Pharisaeorum  im- 
pietatem  redarguens  {Matth.  XV,  3  —  6.):  Quare  et  vos, 
ait,  transgredimini  mandatum  Dei  propter  traditionem 
vestram?  Nam  Deus  dixit:  Jlonora  patrem  et  matrem; 
et,  qui  maledixerit  patri  vel  matri,  morte  moriatur. 
Vos  autem  diciiis:  Quicunque  dixerit  patri  vel  matri, 
munus  quodcunque  est  ex  me,  tibi  proderit,  et  non  Ito- 
noriftcavit  patrem  suum ,  aut  matrem  suam;  et  irritum 
fecistis  mandatum  Dei  propter  traditionem  vestram, 

§.  6*20.  Et  honoris  quidem  officia  parentibus  tri- 
buere  semper  debemus,  sed  tum  maxime,  cum  pericu- 
lose  aegrotant.  Danda  enim  opera  est,  ne  quid  prae- 
termittant,  quod  vel  ad  peccatorum  confessionem  atti- 
r\et ,  vel  ad  reliqua  Sacramenta,  quae  a  cliristianis  lio- 
minibus  percipi  debent,  cum  mors  appropinquat ,  idque 
nobis  curae  sit,  ut  pii  religiosique  homines  eos  crebro 
intervisant ,  qui  vel  imbecillos  confirment  et  consilio 
juvent,  vel  optime  animatos  ad  spem  erigant  immortali- 
tatis,  ut  cum  mentem  a  rebus  humanis  excitarint,  totam 
conjiciant  in  Deum.  Sic  fiet,  ut  fidei,  spei  et  charitatis 
beatissimo  comitatu  ac  religionis  praesidio  muniti^  mor- 
tem  non  modo  non  pertimescendam,  cum  necessaria  sit, 
sed  cum  aditum  ad  aeternitatem  expediat,  etiam  appe- 
tendam  censeant.  Postremo  vel  mortuis  parentibus  ho- 
nor  tribuitur,  si  iis  funus  facimus,  si  exequias  cohone- 
stamus,  sMionorem  sepulturae  impertimus,  si  justa  et 
sacrificia  anniversaria  curamus,  si,  quae  ab  iis  legata 
simt,  diligenter  persolvimus. 

CAPUT  III. 

Quomodo  Majores  et  Superiores ,  tam  ecclesiastici  quam 
saeculares ,  honorandi  §.  621.  622. 

§.  621.  Ilonorandi  autem  sunt  non  modo  ii,  ex 
quibus  nati  sumus,  verum  etiam  alii,  qui  Patres  appel- 
lantur;  ut  Episcopi  et  Sacerdotes,  ut  Reges,  ut  Prin- 
cipes ,  ut  Magistratus ,  ut  Tutores ,  ut  Curatores ,  ut  Ma- 
gistri,  ut  Paedagogi.  ut  Senes ,  et  caeteri  cujusmodi. 
Digiri  enim  sunt,  qui  ex  charitate,  ex  obedientia ,  e\ 
oj)e  nostra  fructus  percipiant,  sed  alius  alio  magis.  De 


D e  IV.  Pr a e c ep to  D  c  c  a  1  o  «»•  i.  C  a  p.  UI.    67 D 


Episcopis  ct  nliis  Pastoribus  ita  scriptum  est  (\  Tim. 
Y.17.):  Qui  bcne  praesunt  Prcsbj/tcri ,  dupUri  honore 
digni  hahraulur.  maxime  qui  laborant  in  rerbo  et  do- 
ctrina.  Jam  vcro,  quanti  erga  Apostolum  amoris  docu- 
menta  Calatae  dederunt  ?  quibus  is  praeelarum  illud  be- 
nevolentiae  testimonium  tribuit  (Galat.  IV.  \o.) :  Trsti- 
monium  enim  perhibeo  robis.  quia  si  fieri  possrt,  oculos 
rrsfros  rruissrtis  et  dedissetis  mihi.  Qain  etiam  Sacer- 
dotibus  ea  suppeditanda  sunt.  quae  ad  vitae  usus  neces- 
sarios  requiruntur.  Quare  Apostolus  (\  Cor.  IX,  7.)  : 
Quis,  inquit.  militat  suis  stiprudiis  unrjuam?  et  in  Eccle- 
siastico  scriptum  est  (Errlrs.  17/.  33.  o-i.) :  Honorifica 
iSaeerdotcs .  et  propurga  te  eum  braehiis:  da  ilfis  par- 
1rm.  sieut  wandafum  est  tibi.  primitiarum  et  pvrgationis. 
His  etiam  obtemperandum  esse  docet  Apostolus  (Ilrhr. 
XIII.  17.):  Obedite  .  inquit.  prarposifis  rrslris.  ct  sub- 
jarete  eis:  ipsi  enim  pcrrirfilant .  quasi  rafionem  pro 
animabus  restris  reddituri.  Quin  potius  a  Christo  Do- 
mino  praeccptum  est  .  ut  vel  improbis  Pastoribus  obtem- 
peremus  ,  cum  dicat  (Matth.  XXIII.  2.  o.) :  Suprr  ea- 
thedram  Moysis  sederunt  Seribac  ct  Pharisaei.  Omnia, 
crgo.  (juaeeunque  dixei'int  robis  .  serrate  ct  facite.  sc- 
cundum  opera  vcro  eorum  nolite  faccrc:  dicunt  cnim, 
et  non  faciunt. 

g.  622.  Idem  de  Regibus ,  de  Principibus .  de  Ma- 
gistratibus  ct  reliquis.  quorum  potestati  subjicimur.  di- 
cenduni  est.  lis  vcro  quod  honoris.  cultus.  observantiae 
genus  tribuendum  sit.  Apostolus  ad  fiomanos  ( Cap.  XIII.) 
late  explicat :  pro  quibus  etiam  orandum  esse  monet ; 
et  divus  Petrus  (\  Pctr.  II.  13.  \A.) :  Subjecti,  inquif. 
estote  omni  humanae  ercaturae  projttrr  Dcum:  sive  rrgi, 
quasi  praceeUenti ;  sire  dueibus.  tanquam  ab  co  missis. 
Nam  si  quem  eis  cultum  tribuiinus.  is  ad  Deum  rcfertur: 
liabet  enim  venerationem  liominum  exccllens  dignitatis 
gradus.  quia'  divinae  potestatis  est  instar .  in  quo  etiam 
Dei  providentiam  veneramur.  qui  publici  muneris  pro- 
creationem  iis  attribuit ,  quibusque  utitur  tanquam  pote- 
statis  suae  ministris:  nec  enim  bominum  improbitatem 
aut  nequitiam.  si  tales  sunt  Magistratus ,  sed  divinam 
autoritatem.  quae  in  illis  est .  reveremur.  ut  (juod  per- 
mirum  fortasse  videatur,  quamvis  in  nos  sinr  inimico 
infensoque  animo ,  quamvis  implacabiles .  tamen  non 
satis  digna  causa  sit ,  cur  eos  non  pciofficiose  obser- 


680 


Catccbismus  Romanus. 


vemus*  Nam  et  Davidis  magna  in  Saulem  offlcia  ex- 
titerunt,  cum  ei  tamen  esset  offensior,  quod  innuifillis 
verbis  (Psahn.  CXIX*  7.):  Cum  iis  qui  oderunt  jmcemt 
eram  pacificus.  At  vero  si  quid  improbe,  si  quid  inique 
imjperent,  cum  id  non  ex  potestate,  sed  ex  injustitia 
atque  animi  perversitate  agant.,  omnino  non  sunt  au- 
diendi. 

C  A  P  U  T  IV. 

De  fructu,  quem  liujus  praecepti  observatio  affert  ei 
fjuo  pacto  jwomissio  illa  cle  vitae  diutumitate  inteU 
ligencla  sit ;  contra  vero ,  quam  graviter  impii  filii 
et  ingrati  in  parentes?  a  Deo  puniantur  §.623  — 
625  ;  cle  Parentum  officiis  et  muneribus  in  Ubevos, 
ac  cle  iis  quae  in  eorum  educatione  atque  disciplina 
Parentes  potissiminn  declinare  debeant  §.  626. 

§.  623.  Ubi  haec  Parochus  singulatim  exposuerit, 
deinceps  consideret,  quodnam  praemium,  quamque  con- 
sentaneum  iis  propositum  sit ,  qui  divino  huic  praecepto 
obediunt.  Nam  in  eo  fructus  est  maximus,  ut  diu  vi- 
vant,  propterea,  quod  digni  sunt,  qui  beneficio  quam 
diutissime  perfruantur ,  cujus  memoriam  perpetuo  con- 
servant.  Cum  igitur,  qui  Parentes  colunt,  iis  gratiam 
referant ,  a  quibus  lucis  et  vitae  usum  habent ,  jure  et 
merito  vitam  ad  summam  senectutem  perducunt.  Tum 
adjungenda  est  divinae  promissionis  illustris  explanatio. 
Neque  enim  solum  sempiternae  ac  beatae ,  sed  hujus 
etiam,  quam  in  terris  agimus,  vitae  usus  promittitur. 
Cujus  sententiae  interpres  est  D.  Paulus,  cum  inquit 
(1  Tim,  IV,  8.)  :  Pietas  ad  omnia  utilis  est,  promissio- 
nem  liabens  vitae,  quae  nunc  est?  et  futurae.  Nec  vero 
haec  merces  aut  exigua  est,  aut  contemnenda ,  etiamsi 
sanctissimis  viris ,  ut  Job,  ut  Davidi,  ut  Paulo,  mors 
fuerit  optabilis  et  aerumnosis  ac  miseris  hominibus  vitae 
propagatio  sit  injucunda. 

§.  624.  Nam  illoram  verborum  adjunctio  :  Qnam  Do- 
minus  Deits  luus  dabit  tibi ;  non  modo  temporis  diuturni- 
tatem  ad  viveiidum.  sed  otium,  quietem,  incolumitatera 
ad  bene  vivendum  pollicetur.  Nam  in  Deuteronomio  (  V,16.) 
non  soluminquit :  Ut  hmgo  viras  tcmjiorc;  sed  illud  etiam 
addit :  Ut  betw  sit  Ubi;  quod  deinde  ab  Apostolo  (Ejihes. 


De  IV.Praccepto  Dccalogi.  Cap.  IV.  681 


VI,  3.)  repetitam  est  Ilaec  autem  bona  eis  suppctere 
dicimus ,  quorum  pietati  Deus  gratiam  referat :  aliter 
enim  divini  promissi  fides  et  constantia  non  erit,  cum 
hiterdum  .  qui  majorem  pietatem  ])areutibus  praestiterunt, 
iis  vita  brevior  sit,  quibus  id  quidcm  contingit,  vel  quod 
iis  optime  consulitur.  qui  prius  vita  excedunt,  quam  a 
virtutis  et  offieii  religione  discedant :  rapiuntur  enim 
(Sap.  IV.  ,  ne  malitia  mutet  inlclleetum  eorum. 
aut  ne  ficiio  decipiat  animam  illornm:  vel  quia,  dum 
pernicies  et  rerum  omnimn  pertufbatio  impendet,  e  cor- 
poribus  evocantur,  ut  communium  temporum  acerbitatem 
evadant:  A  facie  enim  ma/itiae,  inquit  Propheta  (Jcs. 
LVII,l.),  collectus  cstjustus;  quod  fit,  ne  eorum  aut 
virtus,  aut  salus  periclitetur ,  cum  a  mortalibus  flagitio- 
rum  poenas  repetit  Deus ,  vel  ne  tristissimis  temporibus, 
ex  propinquorum ,  amicorumque  calamitatibus  acerbissi- 
mos  luctus  sentiant 

H 

§.  625.  Quare  metuendum  est  majorem  in  modum, 
cum  viris  bonis  immatura  mors  aocidit  ac  quemadmo- 
dum  iis.  qni  grati  in  parentes  sunt,  officii  merces  et 
fruotus  est  a  Deo  propositus ;  sic  ingrati  et  impii  filii 
gravissimis  poenis  reservantur.  Scriptum  est  enim  ( Exod. 
XXI,  \7.  Lcrit.  XX.  9.):  Qui  maiedixerit  pdtri  suo  rcl 
matri,  morte  moriatur  ;  et  (Proverb.  XIX,  2ti.) :  Qui 
affligit  patrem,  et  fngat  malrem,  ignondniosus  cst  ct  in- 
felix;  et  (Prorerb.  XX.  20.):  Qui  maledicit  patri  suo, 
vel  matri,  extinguetur  lucema  ejus  in  mediis  tcnchris ; 
et  ( Pro cerb.  XXX.  17.)  :  Oculum,  qui  subsannat  patrem 
et  qui  despicit  partum  matris  suae,  effodiant  eum  corvi 
ifc  torrentibus ,  et  comedant  eum  fiUi  aquilae.  Qui  pa- 
rentibus  injuriam  intulerunt,  multos  fuisse  legimus.  in 
quibus  ulciscendis  Dci  iracundia  cxarsit:  non  enim  Da- 
videm  inultum  reliquit,  sed  scelcri  debitas  poenas  dedit 
Absalon.  quem  ob  ejus  scelns  tribus  bastis  transfixum 
punivit  (%  Ilcgg.  XVII.).  Dc  iis  vcro,  qui  Sacerdotibus 
non  obtemperant,  scriptum  est  (Dcut.  XVII,  12.):  Qui 
superbierit,  nolens  obedirc  Sacerdotis  imperio .  qui  ro 
tempoTe  ministrat  Domino  Deo  tuo,  ex  decrcto  judicis 
morietwr  homo  illc. 

§.  G26.  Et  quemadmodum  divina  lege  sancitmn  osf, 
ut  Parentibus  fllii  bonorem  habeant,  utparennt,  ut  ob- 


682 


Cateclii smus  Roraanus. 


sequantur :  sic  parentum  propria  officia  sunt  atque  mu- 
nera,  ut  sanctissimis  disciplinis  ac  moribus  filios  imbuant, 
iisque  optima  dent  vivendi  praecepta,  ut  ad  religionem 
instructi  et  parati ,  Deum  sancte  inviolateque  venerentur. 
Quod  a  parentibus  Susannae  factum  esse  legimus.  Ita- 
que  Sacerdos  parentes  commoneat,  ut  se  liberis  magi- 
stros  praebeant  virtutis,  aequitatis,  continentiae ,  mo- 
destiae  et  sanctitatis,  triaque  praesertim  declinent,  in 
quibus  saepe  offendere  consueverunt ,  primum,  ne  quid 
acerbius  in  liberos  aut  loquantur,  aut  statuant,  quod 
Apostolus  in  epistola  ad  Colossenses  ita  praecipit  ( Col. 
III,  21.)  :  Patres,  nolite  ad  indignationem  provocare 
filios  vestros ,  ut  non  pusillo  animo  fiant.  Nam  pericu- 
lum  est;  ne  fracto  abjectoque  animo  sint,  dum  omnia 
timent.  Quare  illud  praecipit,  ut  nimiam  severitatem 
effugiant,  malintque  liberos  corrigere,  quain  ulcisci.  De- 
inde ,  si  qua  culpa  commissa  est ,  cum  necessaria  sit 
castigatio  et  objurgatio  9  ne  quid  liberis  per  indulgentiam 
dissolute  remittant :  saepe  enim  filii  parentum  nimia  leni- 
tate  et  facilitate  depravantur.  Quamobrem  a  dissoluta  in- 
dulgentia  deterreat  exemplo  Heli  summiSacerdotis  (1  Rcgg. 
11 —  IV.)  ,  qui  quod  in  liberos  indulgentior  fuerat,  maxi- 
mo  supplicio  est  affectus.  Postremo  ne  quod  foedissimum 
est,  in  fdiorum  educatione  ac  doctrina,  praepostera 
consilia  ineant.  Etenim  permulti  in  hac  una  cogitatione 
curaque  versantur,  ut  opes,  ut  pecunias,  ut4lautum  et 
amplum  patrimonium  liberis  relinquant:  quos  non  ad 
religionem,  non  ad  pietatem,  non  ad  bonarum  artium 
disciplinam,  sed  ad  avaritiam  et  ad  rem  familiarem  au- 
gendam  cohortantur ;  nec  de  filiorum  existimatione  et 
salute  sunt  solliciti^  dummodo  pecuniosi  sint  et  perdi- 
vites :  quo  quid  dici  aut  cogitari  turpius  potest  ?  Ita  fit, 
ut  ad  illos  non  tam  rerum  copias ,  quam  sua  scelera  et 
ilagitia  transferant,  quibus  tandem  non  ad  coelum  se 
duces  praebent,  sed  ad  inferorum  supplicia  sempiterna. 
Sacerdos  igitur  optimis  praeceptis  parentes  instituat, 
eosque  ad  Tobiae  exemplum  ac  similem  virtutem  excitet, 
ut  cum  fdios  ad  Dei  cultum  et  sanctimoniam  probe  eru- 
dierint,  ab  iis  etiam  amoris  et  observantiae  et  obsequii 
uberrinios  fructus  capiant. 


De  V.  Praccepto  Decalog  i.  Cap.l.  683 


DE  QUINT.0  PRAECEPTO. 
N  o  n        o   c   c  i  -d   e  s. 

CAPUT  L 

Quam  vtile  et  necessarium  sit,  hoc  quinium  jrracccptum 
diligenter  explicari  et  attente  libenterque  audire, 
quodque  eo  non  ianlum  aliquid  prokibeat ur  .  sed 
quaedam  eliam  fieri  jussa  sini  et  praecepta  §.  627; 
non  omnem  caedem  hac  lege  retitam  esse  et  quot  mo- 
dis  occidere  pcrmissum  sit  §.  628.  629. 

§.  627.  Magna  illa ,  quae  pacificis  hominibus  propo- 
sita  est  felicitas,  quoniam  fdii  Dci  vocabuntur  (Matilu 
V}  9.) .  Pastorcs  maxime  commovere  debet,  ut  prae- 
cepti  lmjus  disciplinam  fidelibus  diligenter  accurateque 
tradant.  Nam  ad  conciliandas  hominum  voluntates  nulla 
melior  ratio  iniri  potest ,  quam  si  ejusmodi  praecepti  lex 
reete  explicata^  ab  omnibus  ita,  ut  oportet,  sancte  ser- 
vetur :  quoniam  tum  sperare  licet,  ut  summa  animi  con- 
sensione  conjuncti  homines ,  concordiam  et  paccm  maxi- 
me  colant.  Sed  quam  necesse  sit,  praeceptum  hoc 
explicari.  ex  eo  perspicitar,  quod  immensa  illa  universae 
terrae  inundatione  facta',  hoc  unum  inprimis  est  quod 
Deus  hominibus  interdixit  ( Genes.  IX,  5.)  :  Sanguinem, 
inquit,  requiram  animarum  vestrarum  de  manu  cunctar 
rum  bcstiarum .  ct  <fc  manu  hominis.  In  Evangelio  etiam, 
cjuae  primum  veteres  leges  a  Domino  explicatae  sunt,  in 
iis  haec  prnna  est,  de  qua  apud  S.  Matthaeum  ita  scriptum 
est  (Malth.  V,  21.J  :  Dictum  est  enim:  Non  occides,  et 
reliqua  .  quae  hac  de  re  eo  ipso  loco  deinceps  comme- 
morantur.  Fideles  praeterea  attente,  libenterque  prae- 
ceptum  hoc  audire  debent.  Si  enim  ejns  vis  spectatnr, 
ad  vitam  cujusque  tuendam  valet:  quoniam  iis  verbis: 
No  n  o  c  c  i  d  e  s.  homicidium  omnino  interdictum  est.  Ftaque 
singuli  homines  tanta  cum  voluptate  animi  illud  accipere 
debent.  perinde  ac  si  ira  Dei  proposita,  eravissimisque 
aliis  poenis,  nominatim  prohibitum  sit ,  ne  quis  eorum 
laedatur.  Ergo  ut  praeceptum  hoc  auditu  jucundum  est, 
tta  ejus  peccati  cautio .  quod  praecepto  prohibetur,  ju- 
cunditatem  habcre  debet.  Cum  autem  hujus  legis  vim 
Dominus  explicaret,  in  eo  duo  con  tineri ostendit :  altcrum. 


681 


Catechismus  Romanus. 


ne  occidamus  quod  a  nobis  fieri  vetitum  est;  alterum, 
quod  facere  jubemur  ,  ut  concordi  amicitia ,  cliaritateque 
inimicos  complectamur ,  pacem  habeamus  cum  omnibus, 
cuncta  denique  inconnnoda  patienter  feramus. 

§.  628.  In  eo  autem,  quod  caedes  prohibetur,  il- 
lud  primum  docendum  est,  quae  caedes  sint  pjusmodi, 
quae  liac  praecepti  lege  non  vetentur.  Nam  bestias 
occidi  proliibitum  non  est ;  quoniain ,  si  illis  vesci  a 
Deo  hominibus  est  concessum,  fas  item  est  illas  occidi. 
Qua  de  re  ita  S.  Augustinus  ( Lib.  I.  de  Cicilat.  Dei 
Caj).  20.,);  Cum  audimus,  inquit,  non  occides,  non 
accipimus  hoc  dictum  esse  de  frutetis,  quia  nullus  est 
eis  sensus,  nec  de  irrationabilibus  animalibus,  quia  nulla 
nobis  ratione  sociantur.  Alterum  permissum  caedis  ge- 
•nus  est,  quod  ad  eos  Magistratus  pertinet,  quibus  data 
est  necis  potestas,  qua  ex  legum  praescripto  judicioque, 
in  facinorosos  homines  animadvertunt  et  innocentes  de- 
fendunt;  quo  in  munere  dum  juste  versantur ,  non  modo 
ii  caedis  non  sunt  rei,  sed  huic  divinae  legi,  qua  cae- 
des  vetantur,  maxime  obediunt.  Cum  enim  legi  huic 
finis  is  propositus  sit,  ut  hominum  vitae  salutique  con- 
sulatur;  Magistratuum  item,  qui  legitimi  sunt  scelerum 
vindices,  animadversiones  eodem  spectant,  ut  audacia 
et  injuria  suppliciis  repressa,  tuta  sit  hominum  vita. 
Quare  David  (Psal.  C.  S.) :  In  matutinq,  inquit,  inter- 
fieiebam  omnes  ])ceeatores  terrae,  ut  disperderem  de 
dvitate  Domini  omncs  opcranics  iniquitatem.  Qua  ra- 
tione  ne  illi  quidem  peccant,  qui  justo  bello  ,  non  cu- 
piditate  aut  crudelitate  impulsi,  sed  solo  publicae  utili- 
tatis  studio ,  vitam  hostibus  adimmit.  Sunt  praeterea 
liujusmodi  caedes,  quae  nominatim  jussu  Dei  fiunt. 
Levi  filii  non  peccaverunt,  qui  una  die  tot  millia  homi- 
num  occiderunt.  Qua  caede  facta.  sic  ad  cos  locutus 
es  Moyses  (Exod.  XX XII,  29.):  Consccrastis  maniLS 
vestras  hodie  Domino. 

§.  629.  Neque  vero  hujus  praecepti  reus  cst ,  qui 
non  sponte,  neque  meditato,  sed  fortuito  hominem  oc- 
cidit ;  qua  de  re  in  Deuteronomii  libro  ita  est  ( Deuf. 
XIX,  4.  5J :  Qui  pereusscrit  proximum  suum  ncscicns, 
et  qni  heri  ct  nudiustertius  nullum  contra  cum  odiuitt 
kabufose  comprobatur }  sed  abiisse  cum  eo  simpliciter 
in  silram  ad  lignu  caedenda ,  ct  in  succisu  ne  lignornm 
secw  is  fugerii  ntanum  ferrumquc  lapsum  de  manubrio. 


De  V.  Praeccpto  Decalogi.  Cap.  I.U.  685 


imicum  rjus  pcreusserit  ct  occidcriL  Hae  cacdes  ejn&r 
nodi  sunt,  quae,  quia  non  voluntate,  neque  de  indu- 
>tria  infcruntur,  propterea  non  omnino  in  peccatis  nu- 
merantur,  quod  S.  Augustini  (EpisL  CLIW  ad  PublU 
volam)  sententia  comprobatur.  Absit  enim,  inquit,  ut 
ea,  quae  aut  propter  bonum  aut  licitum  facimus,  si 
quid  per  haec  praeter  nostram  voluntatcm  cuiquam  mali 
icciderit,  nobis  imputetur.  In  quo  tamen  duabus  de 
causis  peccari  potest;  altera,  si  quis  in  re  injusta  oc- 
cupatus,  hominem  occiderit;  exempli  causa,  si  qui» 
«Tavidam  muliercm  pugno  vel  calce  percutcret,  ex  quo 
ibortus  sequeretur.  Fuisset  quidem  illud  praeter  per- 
cussoiis  voluntatem j  non  tamen  praeter  culpam,  cum 
illi  non  liceret  ullo  niodo  graVidam  mulierein  percutere. 
Altcra,  si  non  omnibus  circumspectis ,  negligenter  et 
incaute  aliquem  occiderit.  Qua  etiam  ratione,  si  quis 
salutis  suae  defendendae  causa,  oinni  adbibita  cautione, 
alterum  interemerit,  hac  lege  non  teneri  satis  apparet. 

CAPUT  II. 

De  iis  qnae  hoc  praecepto  vetita  snnt  §.  630.  631. ; 
de  remediis  adversus  homicidium  §.  632. 

§.630.  Atque  hae  quidem,  quas  modo  commemo- 
ravimus,  caedes  sunt,  quae  hoc  legis  praecepto  non 
continentur ,  quibus  exceptis,  reliquae  omnes  prohiben- 
tur,  sive  homicidam  quis  spectet,  sive  qui  occiditur, 
sive  modus,  quibus  caedes  fit.  Nam  quod  ad  eos  pcr- 
tinct,  qui  caedem  faciunt,  nemo  plane  excipitur,  non 
divites,  non  potentes  homines,  non  domini,  non  paren- 
tes,  sed  delectu  omni  et  discrimine  remoto,  occidero 
vetitum  est  omnibus.  Si  vero  ii  spectantur,  qui  inter- 
ficiuntur.  ad  omnes  hacc  lex  pertinet,  nec  quisquam 
est  tam  luunilis  et  abjectae  conditionis  honio ,  quin  legts 
hujus  vi  defendatur.  Neque  vero  seipsum  interficere 
cuipiam  fas  est,  cum  vitae  suae  nemo  ita  potestatem 
haber.t,  ut  suo  arbitratu  mortem  sibi  consciscerc  liceat, 
ideoque  legis  hujus  verbis  non  ita  pracscriptum  esl : 
Ne  alium  occidasr  sed  simpliciter:  Ne  occidas.  Sin 
autem  multiplicem  caedis  faciendae  nioduin  attendimns, 
neino  est  qui  excipiatur:  non  solum  enim  suis  cuiquum 
manibus  ,  aut  ferro,  aut  lapide,  aut  baculo,  ant  laqneo, 
autveneno,  vitam  homini  eripere  non  licet,  sed  consilio. 
ope,  auxilio,  vel  alia  quacunque  ratione  id  iieri  pra*> 


(586 


Catechisraus  Romanus. 


sus  vetitum  est.  In  quo  summa  tarditas  stuporque  Ju- 
daeorum  fuit,  qui  crederent,  se  hoc  praeceptum  ser- 
vare,  si  manus  tantum  a  caede  abstinerent. 

g.  631.  Sed  homini  chrisliano ,  qui  interprete  Chri- 
sto  didicit  hanc  legem  spiritualem  esse,  nempe  quae 
non  manus  solum  puras ,  sed  animum  etiam  castum  sin- 
cerumque  nos  habere  jubet ,  illud  non  satis  omnino  est, 
quod  illi  satis  cumulate  se  praestare  arbitrabantur.  Nam 
ne  irasci  quidem  cuiquam  licere  in  Evangelio  traditum 
est,  cum  dicat  Dominus  (  Malth  V,  22.^;  Ego  autem 
dico  vobis :  Omnis  qui  irascitur  fratri  suo ,  reus  erit 
judicio ;  qui  autem  dixerit  fratri  suo  Racha,  reus  erit 
gehennae  ignis.  Ex  quibus  verbis  perspicuum  est,  eum 
culpa  non  carere,  qui  fratri  succenseat;  quamvis  iram 
animo  inclusam  contineat.  Qui  vero  ejus  irae  significa- 
tionem  aliquam  dederit^  graviter  peccare ,  at  multo  gra- 
vius,  qui  non  vereatur,  dure  fratrem  accipere,  et  ei 
convicium  facere.  Et  quidem  hoc  verum  est_,  si  nulla 
subsit  irascendi  causa.  Nam  irae  causa,  quae  a  Deo 
legibusque  conceditur,  ea  est,  cum  in  eos  animadverti- 
mus,  qui  nostro  imperio  potestatique  parent,  si  in  eis 
sit  culpa;  christiani  enim  homini  ira  non  a  carnis  sen- 
sibus,  sed  a  Spiritu  Sancto  proficisci  debet,  cum  nos 
templa  Sancti  Spiritus ,  in  quibus  Jesus  Christus  habitet, 
esse  conveniat.  Multa  praeterea  sunt  a  Domino  tradita, 
quae  ad  perfectam  hujus  legis  rationem  pertinent ,  qualia 
illa  sunt  (MattL  V,  39 — 4LJ:  non  resistere  malo ,  sed 
si  quis  te  percusserit  in  dexteram  maxillam  tuam>  praebe 
illi  et  alteram,  ct  ei,  qui  vult  tecum  in  judicio  conten- 
dere  et  tunicam  tuam  tollere,  dimitte  ei  et  pallium,  et 
quicunque  te  angariavcrit  mille  passus ,  vade  cum  illo 
et  aJia  duo.  Ex  his,  quae  jam  commemorata  sunt,  ani- 
madverti  licet,  quam  proclives  sint  homines  ad  ea  prae- 
cepta,  quae  hoc  praeeepto  vetita  sunt,  quamve  multi 
reperiantur,  qui,  si  minus  manu,  animo  saltem  caedis 
scelus  committunt. 

§.  632.  Et  quoniam  huic  tam  periculoso  morbo  reme- 
dia  in  Sacris  Literis  adhibita  sunt,  Parochi  est  officium, 
ea  diligenter  fidelibus  tradere.  Praecipuum  autem  illnd 
est,  ut  intelligant.  quam  nefarium  sit  peccatum  homiuis 
caedes;  idque  vel  plurimis  maximisque  Sanctarum  Litera- 
rum  testimoniis  perspici  potest.  Usque  enim  adeo  ho~ 
micidium  detestatur  Deus  in  Sanctis  Literis  (Geiu 


De  V.  Praeccpto  Decalogi.  Cap.  II.UI.  687 


ut  a  bestfis,  hominmn  caedis  poenam  se  repetiturum  di- 
cat.  ac  belluam .  quae  hominem  laeserit,  oecitli  jubeat. 
fJeqae  aliam  ob  causam  a  sanguine  hominem  abnorrere 
voluit,  nisi  ut  omni  ratione  a  nefaria  homiuis  caede  et 
animum  et  mafius .  abstineret.  Sunt  enim  homicidae  hu- 
mani  generis,  atque  adeo  naturae  liostes  acerbissimi, 
qui  quantum  in  eis  est  universum  Dei  opus  evertunt, 
cum  hominem  tollant ,  cujns  causa  is  omnia.  quaecunque 
procreata  sunt ,  se  fecisse  testatur.  Imo  vero  in  Geuesi, 
cum  prohibitum  sit,  hominem  occidi.  quia  illum  Deus 
ad  imaginem  suam  et  similitudinem  creavit .  insignem 
Deo  injuriam  is  facit,  quasique  violenfas  illi  manus  af- 
ferre  vitletur.  qui  ejus  imaginem  e  medio  toliit.  Hoc  di- 
vina  animi  cogitationc  meditatusDavid,  gravissime  desan- 
guinariis  hominibus  conquestusest  illis  verbis  (Ps.XIII,o.): 
Veloces  pcdes  corum  ad c/fundcndum  saiujuinem;  neque 
simpliciter  dixit,  Occidunt,  sed  Eftundunt  sauguinem, 
quae  verba.  ad  detestabilis  illius  sceleris  amplificationcm, 
immanemque  illoram  crudelitatem  ostendendam ,  protulit. 
Utque  declaret  inprimis.  quam  praecipites  illi  diabolico 
quodam  impulsu  ad  id  facinus  ferantur,  dixit :  Veloces 
pedes  eorunu 

C  A  P  U  T  UL 

Dc  iis ,   quae  Jioc  pracccpto  scrranda  imperantur 
§.  633—635. 

§.  633.  Jam  vero  quae  in  hoc  praecepto  servanda 
esse  Christus  Dominus  jubet,  eo  spectant,  ut  pacem  cuni 
omnibus  habeamus:  inquit  enim .  cum  hunc  locum  inter- 
pretaretur  ( Mattk.  V9  23.  2±.):  Si  o/fcrs  munus  tuum 
ad  altarc,  et  ibi  recordalus  fucris .  quia  fratcr  tuus 
habet  aliquid  adcersum  tc .  relinque  ibi  munus  tuum  autc 
altaiCy  ct  rade  prius  rcconciliari  fratri  tuo.  et  tunc 
veniens  offercs  munns  tuum .  et  quae  sequuntur.  Quae 
ita  a  Parocho  explidabuntur,  ut  doceat .  sine  ulla  ex- 
ceptione  omnes  charitate  compleetendos  esse,  ad  quam 
in  hujus  praecepti  explicatione  fideles,  tpiamiHttime  po- 
terit ,  incitabit,  quod  in  eo  proximi  dil%endi  virtus  imv» 
xime  elucet.  Cum  enim  odium  hoc  praeeepto  apeita 
vetetur,  nuoniam,  qui  fratrcm  suum  odit,  homwida  cst 
(l  Joh.  III.  15.J;  certe  illud  consequitur.  ut  aaioris  et 
charitatis  praeceptum  detur.  Cumque  Jiac  le^e  de  cha- 
ritate  ct  amore  praeceptum  sk,  tum  omnium  ctiam  illo- 


688 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  11  s  R  o  m  a  n  u  s. 


rum  ofrlciorum  atque  actionum,  quae  charitatem  rpsam 
consequi  solent,  praecepta  traduntur.  Charitas  paliens 
cst ,  inquit  d.  Paulus  (1  Cor.  XI II,  £.). 

§.  634.  Patientia  igitur  nobis  praecipitur ,  in  qiia 
nos  animas  nostras  possessnros  esse^  Salvator  docet 
(Luc.  XXI,  19.,).  Beneficentia  deinde,  cliaritatis  comes 
est  et  socia;  .quoniam  charitas  benigna  est  (1  Cor.  XIII, 
4.).  Benignitatis  autem  atque  beneficentiae  virtus  lato 
patet,  ejusque  officium  in  iis  rebus  maxime  versatur,  ut 
pauperibus  suppeditemus  res  necessarias ,  cibum  esurien.- 
iibns.  sitientibus  potum  demus,  nuclos  vestiamus  (MattL 
XXV,  35.J,  et  quo  quisque  opis  nostrae  magis.indiget, 
eo  in  illum  plus  liberalitatis  conferamus.  Hae  beneficen- 
tiae  et  bonitatis  officia,  quae  per  se  sunt  illustria,  eo 
fiunt  illustriora,  si  inimicis  praestentur.  Ait  enim  Sal- 
vator  (MattL  F,  44.):  Diligite  inimicos  vestros ,  bene- 
facite  iis,  qui  oderunt  vos.  Quod  etiam  Apostolus  mo- 
net  illis  verbis  (Rom.  XII,  20.  21.^):  iSi  esurierit  inimi- 
cus  tuus ,  ciba  illum,  si  sitit,  potum  da  illi;  hoc  enim 
faciens,  carbones  ignis  congeres  super  caput  ejus.  Noli 
vinci  a  malo ,  sed  vince  in  bono  malum.  Denique,  si 
charitatis  legem  spectemus,  quae  benigna  est,  omnia 
quaecunque  ad  mansuetudinem,  lenitatem  aliasque  id  ge- 
neris  virtutes  pertinent,  officia  colere,  ea  lege  prae- 
scribi  intelligemus. 

§.  635.  At  vero  longe  omnium  praestantissimum 
officium,  quod  charitatis  plenissimum  est,  in  quo  maximo 
nos  exercere  convenit,  illud  est,  ut  injurias,  quas  acce- 
pimus,  aequo  animo  remittamus  atque  condonemus. 
Quod  ut  plane  efficiamus ,  saepe  nos  divinae  literae ,  ut 
antea  dictum  est^  monent  atque  hortantur,  cum  nou 
beatos  solum  eos  dicant,  qui  ita  prorsus  faciunt,  sed 
erratorum  etiam  veniam  iisdem  a  Deo  datam  affirment. 
Qui  vero  hoc  ipsum  facere  negligunt,  aut  omnino  recu- 
sant,  illam  non  consequuntur.  Sed  quoniam  ulciscendi 
libido  hominum  mentibus  fcre  insita  est,  Parochus  ma- 
ximam  in  eo  diligentiam  ponat  necesse  est,  ut  injuria- 
rum  oblivisci,  easque  remittere  christianum  hominem 
oportere,  non  doceat  solum,  sed  penitus  etiam  fidelibus 
persuadet.  Cumque  hac  ipsa  de  re  apud  Sacros  Scri- 
ptores  multa  fiat  mentio,  eos  consulat,  ad  revelendam 
illorum  pertinaciam,  qui  in  ulcisccndi  cupiditate  aninio 
obstinato  sunt  atque  oblirmato.    Argumenta  in  prompiu 


De  V.  Praecepto  Decalogi.  Cap.IV.  689 


habeat,  quae  11 1 1  Patres  gravissima,  et  ad  eam  rem  ma- 
xime  accommodata,  pie  adhibueruut. 

C  A  P  U  T  IV. 

De  tribus  argumentis ,  quae  ad  revelendam  ulciscendi 
cupiditatem  adhiberi  possuut  §.  636  —  638.;  de  duo- 
bus  aliis  adversus  idem  vitium  remcdiis  §.  639. 

636.  Verum  baec  potissimum  tria  explicanda  sunt. 
Primum  est,  ut  qui  se  injuriam  accepisse  putat,  ei  ma- 
xime  persuadeatur ,  illum  detrhnenti  aut  injuriae  praoci- 
puam  causam  non  fuisse,  quem  ipse  ulcisci  cupit.  Sie 
admirabilis  ille  Iob  fecit,  qui  a  Sabaeis  hominibus,  a 
Chaldaeis  et  a  Daemone  graviter  laesus,  nulla  tamen 
Borum  habita  ratione,  ut  vir  rectus  et  homo  admodum 
pius,  recte  picque  iis  verbis  usus  est  (Iob  I,  21 ,) :  Do- 
miuus  dedit.  Domiuus  abstulit.  Itaque  patientissinri  illius 
viri  oratione  et  exemplo  cliristiani  homines  sibi  persua- 
deant,  quod  verissimum  est,  omnia,  quaecunque  in  hac 
vita  patimur ,  a  Domino ,  qui  justitiae  omnis  misericor- 
diaeque  parens  est  et  autor,  proficisci.  Neque  vero  ille 
nos,  quae  ejus  est  immensa  benignitas,  ut  inimicos  pu- 
nit,  sed  uti  filios  corrigit  et  eastigat.  Nec  profecto,  si 
recte  animadvertimus ,  in  hisce  rebus  homines  aliud 
omniiio  sunt,  nisi  ministri  et  quasi  satellites  Dei,  et 
quanquam  liomo  potcst  male  aliquem  odisse,  pessime- 
que  illi  cupere.  tamen,  nisj  pennissu  Dei,  nocere  nullo 
modo  potest.  Hac  ratione  adductus  Joseph  fratrum  im- 
[)ia  consilia ;  sic  David  injurias  sibi  a  Semei  illatas, 
lequo  aniino  tulit  ( Geucs.  XLV.  2  Reg.  XVI.).  Ad 
tianc  item  rem  illud  argumenti  genus  vaide  pertinot, 
juod  S.  Chrysostomus  graviter  atque  erudite  pertracta- 
Ht,  neminem  scilicet,  nisi  a  sei]>so ,  laedi.  Nam  qui 
>e  injuriose  tractatos  esse  opinantur,  si  rem  recta  se- 
^um  via  reputent ,  comperient  profecto ,  nullam  se  ab 
\liis  injuriam  aut  damnum  accepisse.  Etsi  enim,  qui- 
3us  ipsi  laeduntur,  ea  extrinsecus  eveniunt;  tainen  se 
naxime  ipsi  oilendunt,  cum  anhnum  odio,  cupiditate, 
nvidia  nefarie  contaminant. 

§.  637.  Alterum  est,  quod  duo  praecipua  eoinmoda 
^omplectitur.  quae  ad  illos  pertinent.  qni  pio  erga  Deuni 
rtudio  adducti.  injurias  libenter  reniittunt.  Quorum  pri* 
num  illud  est,  quod  aliena  debita  remittentibus  promi- 

44 


690 


Catechismus  Romanus. 


sit  Deus,  foro  ut  ipsi  etiam  peccatorum  veniam  impe- 
trent»  Ex  quo  promisso ,  quam  gratum  illi  sit  hoc  pie- 
tatis  officium,  facile  apparet.  Alterum  commodum  est, 
quod  nobilitatem  quandam  et  perfectionem  assequimur, 
quoniam  condonandis  injuriis  quodammodo  Dei  similes 
efficimur  ( Matth.  V,  45. ) ,  qui  solem  simm  oriri  facit 
super  bonos  et  malos,  et  pluit  super  justos  et  injustos. 

§.  638.  Postremo  explicanda  sunt  incommoda  illa, 
in  quae  nos  tum  incidimus,  cum  injurias,  quae  nobis 
illatae  sunt,  condonare  nolumus.  Itaque  Parochus  illis, 
qui  sibi  in  animum  inducere  non  possunt,  ut  inimicis 
ignoscant,  ob  oculos  ponat,  odium  non  solum  peccatum 
grave  esse,  sed  diuturnitate  peccandi  gravius  inhaeifere. 
Cum  enim  is,  in  cujus  animo  hic  affectus  insederit,  ini- 
mici  sui  sanguinem  sitiat,  illius  ulciscendi  spe  plenus, 
dies  noctesque  in  perenni  quadam  mala  mentis  agita- 
tione  ita  Versatur,  ut  nunquam  a  caedis  aut  nefariae 
alicujus  rei  cogitatione  cessare  videatur»  Quo  fit,  ut 
is  vel  nunquam  vel  maximo  negotio  ad  id  iinpellatur, 
ut  aut  prorsus  ignoscat,  aut  aliqua  saltem  ex  parte  in- 
jurias  remittat.  Quare  merito  vulneri  comparatur,  cui 
telum  infixum  haeret.  Multa  praeterea  incommoda  et 
peccata  sunt ,  quae  hoc  uno  Odii  peccato ,  quasi  vin- 
ciilo  quodam,  juncta  tenentur.  Ideoque  d.  Johannes  in 
hanc  sententiam  ita  dixit  (l  Jok.  II,  11.) :  Qui  fratrem 
suum  odil,  in  tenebris  a?nbu!at,  et  nescit  quo  eat,  quia 
tenebrae  obcaecaverunt  oculos  ejus.  Itaque  saepius  la- 
batur  necesse  est.  Etenim  quo  pacto  fieri  potest,  ut 
dicta  aliquis  aut  facta  illius  probet,  quem  oderit'?  Hinc 
temeraria  et  iniqua  judicia  existunt,  irae,  invidiae,  ob- 
trectationes  et  alia  ejusmodi;  quibus  illi  quoque  impli- 
cari  solent ,  qui  aut  cognatione  aut  amicitia  juncti  sunt. 
Itaque  saepe  fit,  ut  ex  uno  peccato  multa  existaut. 
Neque  injuria  dicitur,  hoc  peccatum  esse  Diaboli,  quan- 
doquidem  ipse  ab  initio  homicida  fuit.  Quamobrem  Dei 
filius,  Dominus  noster  Jesus  Christus^  cum  sibi  mortem 
Pharisaei  afferre  cuperent,  illos  a  patre  Diabolo  geni- 
tos  esse  dixit  (Joh.  FIII,  M.J. 

§.  639.  Sed  praeter  haec  quae  dicta  sunt,  unde 
sceleris  hujus  detestandi  rationes  peti  possunt,  alia  quo- 
que  remedia,  et  ea  profecto  maxime  oportuna,  Sancta- 
rum  Literarum  monumentis  tradita  sunt.  Ac  primumi 
onmium  remedium  et  maximuin  est  Salvatoris  nostri 


De  VL  Praecepto  Deealogi.  Cap.  I.  691 


exemplum,  quod  ad  imitandum  nobis  proponere  debe- 
raus:  is  enim,  cum  ne  minima  quidem  peecati  suspicio 
in  eum  cadere  posset,  virgis  caesus,  spinis  coronatus, 
et  cruci  denique  afifixus ,  eam  habnit  orationem  plenissi- 
mam  pietatis  (Luc.  XXIIL  34.,):  Pater,  dimitte  iltis, 
non  enhn  sciunt.  quid  fadunt,  Cujus  aspersionem  san- 
guinis   testatur  Apostolus  (Hebr.  XII.  melius  lo- 

quentem ,  quam  Abel.  Alterum  autem  remedium  ab  Ec- 
clesiastico  propositum  est.  ut  mortem  atque  illum  judi- 
cii  diem  recordemur.  Memorarc.  inquit  ille  (  Eccles. 
VII,  AQ.) ,  nocissima  tua.  [ct  in  aeternum  non  peccahis. 
Quae  sententia  eodem  spectat,  ac  si  dicat :  IJlud  saepe 
etiam  atque  etiam  cogita  j  brevi  fore  ut  mortem  obeas ; 
proinde,  quia  tali  tempore  tibi  optatissimum  erit  et  ma- 
xime  necessarium.  summam  Dei  misericordiam  impetrare, 
eam  tibi  ob  oculos  jam  nunc  perpetuoque  proponas 
necesse  est.  Ita  enim  fiet,  ut  immunis  illa  ulciscendi 
cupiditas  tibi  exhauriatur ,  cum  ad  misericordiam  implo- 
randam  nullum  aptius  majusve  remedium  invenias,  quam 


N  o  n  moechabcrisi 

C  A  P  II  T  L 

klecte  optimoqne  ordine  hanc  lcgem  eam,  quae.  prac- 
cessit,  consequi,  quodque  (n  ea  explicanda  Parochum 
cautum.  prudcntcm  et  moderatum  cssc  oporteat ;  d& 
uique  illius  duplicem  vim  esse,  quarum  altera  ali- 
quid  vetitum  sit.  altera  quiidam  jussum  et  impera- 
tum  §.  640.;  non  tantum  adulterjiim,  sed  etiam 
omnc  impurilatis  et  impudicitiae  genus,  quo  corpus 
polluitur,  atque  adeo  intimqm  animi  libidincm  pro- 
hibcri  §.  641.  642. 

§.  040.  Quoniam  viri  et  uxoris  vinculum  arctissiinum 
A  nihfl  utrique  jucundius  accidere  potest,  quam  intelli- 
sjere  se  mutuo  quodam  et  singulari  ttmore  «lilui.  contra 
liliil  molestius,  quam  sentire,  a  se  debitum  et  legitimom 
lnimum  alio  transferri;  recte  quidem  atque  ordine  illam. 


amorem  in  eos,  qui  te  aut 


DE  SEXTO  PRAECEPTO. 


44  * 


693 


Catcchismus  Romanus. 


quae  hominis  vitam  a  caede  tuetur,  legem  haec,  quae 
de  moechia  sive  adulterio  est,  consequitur,  ut  sanctam 
illam  et  honorabilem  Matrimonii  conjunctionem ,  unde 
magna  charitatis  vis  existere  solet,  nemo  ullo  adulterii 
scelere  violare  aut  dirimere  audeat.  Sed  tamen  in  hac 
ipsa  re  cxplicanda  cautus  admodum  sit  Parochus  et 
prudens,  et  rectis  verbis  rem  commemoret^  quae  mode- 
rationem  potius  desiderat,  quam  orationis  copiam.  Ve- 
rendum  est  enim,  ne,  dum  is  late  atque  copiose  nimis 
explicare  studet,  quibus  modis  homines  ab  hujus  legis 
praescripto  discedant,  in  illarum  rerum  sermonem  forte 
incidatj  unde  excitandae  libidinis  potius  materia,  quam 
restinguendae  illius  ratio,  emanare  solet.  Sed  quoniam 
lioc  praecepto  multa  continentur,  quae  praetemiittenda 
non  sunt,  ea  suo  loco  explicabuntur  a  Parochis.  Ejus 
igitur  daplex  vis  est;  altera,  qua  disertis  verbis  adulte- 
rium  vetatur;  altera,  quae  eam  sententiam  inclusam  ha- 
foet5  ut  animi  corporisque  castitatem  colamus. 

§.  641.  Ut  autem  ab  eo,  quod  prohibitum  est,  do- 
cendi  initium  sumatur:  adulterium  est  legitimi  tori  in- 
juria,  sive  ahenus  sive  proprius  ille  sit.  Etenim  si  ma- 
ritus  cum  muliere  soluta  rem  habet,  suum  ipsa  torum 
violat;  si  vero  solutus  vir  alienam  cognoscat  uxorem, 
adulterii  labe  torus  alienus  inquinatur.  Hoc  vero  adul- 
terii  interdicto  omnia  prohiberi,  D.  Ambrosius  (Lib.  L 
de  Abraham.  Cap.  4.)  et  Augustinus  ( Quaest.  LXXL 
sup.  Exod.)  autores  sunt,  quaecunque  inhonesta  sunt 
et  impudica.  In  hanc  sententiam  haec  verba  accipienda 
esse,  ex  Sacris  Literis  tum  Veteris,  tum  Novi  Testamenti 
licet  colligere.  Nam  praeter  adulterium,  alia  libidinis 
genera  apud  Moysen  puniuntur.  Est  Judae  in  Genesi 
judicium  in  nurum  suam  (Genes.  XXXVIII.).  Est  prae- 
clara  illa  in  Deuteronomio  Moysis  lex,  ne  de  filiabus 
Israel  ulla  esset  meretrix  (Deut.  XXIII.).  Extat  prae- 
terea  Tobiae  ad  filium  ejusmodi  adhortatio  (Tob.  IV}V3.): 
Attende  tibi.  fili  mi ,  ab  omni  fornicatione.  Ecclesiasti- 
cus  item  ( Ecvles.  XLI^  25J :  Erubescite,  inquit,  a  re- 
spectu  mulieris  fornicariae,  In  Evangelio  etiam  (Matth. 
XV,  Christus  Dominus  inquit;  de  corde  exire  ad- 
nlteria  et  forvicatioves ,  quae  coinquinant  hominem. 
Apostolus  vero  Paulus  hoc  vitium  saepe  multis  gravissi- 
misque  verbis  detestatnr  (1  Thess.  IV,  3.^:  flaec  est, 
ait,  voluntas  Dci,  sanctifcatio  vestra,  ut  abstineatis  vos 


l)o  VI.  Praecepto  Dccalogi. 


o  fornicationc ,  et  (l  Co?\  VI,  18.)  :  Fugite  fornicatio- 
nem,  et  (i  Cor,  V,  9.) :  Ne  commisceamini  fornicariis. 
Fomicatio  autcm,  inquit  (  Eplics.  V.  et  omnis  im- 

Wnmditia,  aut  amritia,  nec  nominetur  in  vobis,  et  (iCor. 
VI.  9.  10.;  :  Seque  fornicarii,  ncque  adulteri,  neque 
tnollcs.  neque  masculorum  coucubitores  reynum  Dei  pos- 
sidebunl. 

§.  64*2.  Praecipue  vero  ob  eam  rem  adulterium  di- 
serte  vetitum  est,,  quia  praeter  turpitudinem ,  quae  illi 
cum  aliis  intemperantiae  generibus  communis  est,  inju- 
stitiae  quoque  peccatum  non  solum  in  proximum ,  sed 
etiam  in  civilem  societatem  adjunctum  habet.  Est  illud 
item  certum .  qui  se  a  caeterarum  libidinum  inteniperan- 
tia  non  abstinet.  eum  ad  hanc,  quae  adulterii  est.  in- 
continentiain  facile  labi.  Quare  hoc  adulterii  interdicto 
facile  intcllipmus.  omne  impuritatis  et  impudicitiae  ge- 
mis,  quo  polluitur  corpus,  prohiberi;  imo  vero  omnem 
intimam  animi  libidinem  hocpraecepto  vetitam  esse,  tum 
ipsius  legisvis  significat,  quam  spiritualem  esse  constat, 
tumChristus  Dominus  docuit  illis  verbis  (Malth.  V,'27.): 
Audistis.  quia  dictum  est  antiquis,  non  mocchabcris  ;  ego 
autem  dico  robis,  quia  omnis*  qui  ridcrit  mulierem  a<l 
concupisccndam  cam,  jam  moecnatus  est  eam  in  corde 
suo.  Haec  sunt,  quae  fldelibus  publice  tradenda  duxi- 
mus;  si  tamen  ea  addantur,  quae  a  sancta  Tridentino 
Synodo  in  adulteros  et  eos,  qui  scorta  et  pellices  alunt, 
deereta  sunt  (§.  418.).  praetermissis  multis  aliis  ac  va- 
riis  iinpudicitiae  et  libidinis  generibus,  de  quibus  priva- 
tim  unusquisque  a  Parocho  admonendus  erit,  ut  tempo- 
ris  et  personarum  ratio  postulabit. 

C  A  P  U  T  II. 

De  co,  qvod  hac  lcge  jubctur  atrjuc  praecipitur .  qnod 
est  pudicitiac  ct  coiitinentiac  studium,  ac  dc  rrmc- 
diis  contrarii  ritii .  quac  in  cogifalionc  turpilndinis, 
magnifudinis  atque  pcmicici  h,;jus  pcccati*  praeci- 
pue  adulterii,  consistunt  g.  643  —  646. 

643.  Sequitur  nunc.  ut  ea  explicentur,  quae  ju- 
bendi  vim  habent.  Docendi  i^itur  sunt  fideles  ac  vehe- 
menter  hortandi,  ut  pudicitiam  et  contmentiain  omni  stu- 
iio  colant.  mundentque  se  ab  omni  inquinnmc.utn  carnis 
°X  spiritus.  perficientes  sanctificationem  in  timore  Dei 


694 


Catechisinus  Ronianus. 


(2  Cor.  VII,  1.).  Inprimis  autem  admonendl  sunt,  quam- 
vis  castitatis  virtus  in  eorum  hominum  genere  magis 
eluceat,  qui  pulcherrimum  illud  ac  plane  divinum  vir- 
ginitatis  propositum  sancte  et  religiose  colunt,  tamen 
iis  etiam  convenire,  vel  qui  coelibem  vitam  agunt,  vel 
matrimonio  juncti,  a  vetita  libidine  puros  se  et  integros 
servant.  Quoniam  vero  multa  a  sanctis  Patribus  tradita 
sunt,  quibus  docemur  domitas  habere  libidines,  et  coer- 
cere  voluptates  ,  ea  Parochus  studeat  populo  accurate 
exponere,  atque  in  hac  tractatione  diligentissime  verse- 
tur.  Haec  autem  ejusmodi  sunt;  partim  quae  in  cogita- 
tione  consistunt;  partim  quae  in  actione.  Quod  in  co- 
gitatione  remedium  positum  est,  id  in  eo  maxime  ver- 
satur,  ut  intelligamus ,  quanta  sit  hujus  peccati  turpi- 
tudo  et  pernicies;  qua  cognita,  facUior  fiet  ejus  dete- 
standi  ratio. 

§.  644.  Perniciosum  vero  scelus  esse,  intelligi  ex 
eo  potest;  quoniam  propter  hoc  peccatum  e  Dei  regno 
pelluntur  atque  exterminantur  homines,  quod  malorum 
omnium  ultimum  est.  Et  haec  quidem  calamitas  omnium 
scelerum  communis  est;  illud  autem  hujus  peccati  pro- 
prium,  quod,  qui  fornicantur,  in  sua  ipsi  corpora  pec- 
care  dicuntur,  ex  sententia  Apostoli  ita  scribentis  (1  Cor. 
VI,  18.J ;  Fugite  fornicaiionem ;  omne  enim  peccatum, 
guodcunque  fecerit  homo,  extra  corpus  est;  qul  autem 
fornicatur,  in  corpus  suum  peccat.  Quod  ob  eam  cau- 
sam  dictum  est,  quoniam  illud  injuriose  tractat,  cum 
ejus  violat  sanctitatem,  Qua  de  re  ad  Thessalonicenses 
ita  divus  Paulus  (l  Thess.  IV,  3  —  o.) :  Haec  est,  in- 
quit,  voluntas  Dei,  sanctificatio  vestra,  ut  abstineatis 
vos  a  fornicatione ,  ut  sciat  unusquisque  veslrum  vas 
suum  possiderc  in  sanctificatione  et  honores  non  in  pas~ 
sione  desiderii,  sicut  et  gentes,  quae  ignorant  Deum. 
Deinde,  id  quod  scelestius  est,  si  homo  christianus  me- 
retrici  turpiter  se  dedat,  membra  quae  Christi  sunt,  ea 
meretricis  facit;  ita  enim  divus  Paulus  (i  Cor.  VI,  15. 
16.  10ty)  ait:  Nescitis  qvoniam  corpora  vestra,  membra 
sunt  Christi?  tollens  crgo  membra  Christi,  faciam  mem~ 
bra  merelricis  ?  Absit.  An  nescitis,  quoniam  qui  adhae- 
ret  mereirici,  unum  corpus  ef/icitur?  Est  praeterea 
homo  christianus ,  ut  idem  testatur ,  templum  Spiritus 
(Sancti,  quod  violare,  nihil  aliud  est,  nisi  ab  eo  Spiri- 
tum  Sanctum  ejicere. 


Do  VI.  Praecepto  Dccalogi.  Cap.  II.  695 

§.  645.  In  adulterii  autem  scelere  magna  inest  ini- 
quifas.  Si  enhn.  ut  vult  Apostolus  (1  Cor.  VII.  tOsqq.)^ 
qtd  matrimouio  juncU  sunt,  ita  eorum  alter  alterius  po- 
testati  mancipatus  est,  ut  neuter  sui  corporis  potestatem 
jusque  habeat:  sed  mutuo  quodam  sint  infer  se  quasi 
servitutis  vinculo  ita  devincti,  ut  vir  ad  uxoris  volunta- 
tem,  contraque  uxor  ad  viri  nutum  voluntatemque  se 
noconnnodarc  debeat;  certe  si  altcruter  corpus  suum, 
quod  est  alieni  juris,  ab  eo,  cui  illud  adstrictum  est, 
disjungit,  is  admodum  iniquus  est  et  nefarius.  Et  quo- 
niam  infamiae  metus  et  ad  ea ,  quae  jussa  sunt .  vehe- 
luenter  incitat  homines,  et  a  vetitis  magnopere  deterret, 
docebit  Paroclius  adulterium  hominibus  insignem  turpi- 
tudinis  notam  iuurere.  Nam  Sacris  Literis  ita  proditum 
est  (Proverb.  VI,  32.  oo.):  Qui  adu/tcr  est .  propter 
cordis  iuopiam  perdet  aufmam  suam.  turpitudincm  ef, 
ignomiuiam  con(p'cgat  sibi,  et  opprobriuin  illius  non 
delebitur. 

§.  646.  Vernm  hujus  sceleris  mngnitudo  ex  Suppli- 
cii  severitate  facile  perspici  potest.  Adulteri  enim,  lege 
a  Domino  in  Veteri  Testamento  praescripta,  obrueban- 
tur  lapidibus.  Quin  etiam ,  ob  unius  libidinem,  non  so- 
lum  qui  scelus  admisit,  sed  universa  iuterdum  civitas, 
ut  de  Sicliimitis  legimus,  deleta  cst.  Multa  diviuae 
animadversionis  exeiupla  in  Sacris  Literis  prodita  sunt, 
quae  ad  deterrendos  a  nefaria  Hbidine  homincs  Parochus 
colli^ere  poterit;  ut  Sodoinae  et  rcliquarum  finitimarum 
urbium  interitus;  Isracliturum.  qui  fornicati  sunt  cum 
fdiabus  Mostb  in  deserto,  supplicium;  Benjaniitarum  de- 
letio.  Qui  vero  mortem  eflugiunt.  intolerabiles  tamen 
dolores.  ac  poenaruin  eruciatus.  quihus  saepe  pleetUntur, 
non  eftugiunt.  Nam  mente  caeci,  quae  poena  gr&\  issima 
est,  ita  fiunt,  ut  nequc  Dei ,  neque  famac,  neque  digni- 
tatis,  neque  filiornm  denique,  vitaeque  suae  rationem 
habeant,  hocquc  pacto  adeo  nequam  et  inutiles  frant, 
ut  nihil  grave  committi  eis  debeat .  et  ad  nullum  fere 
offien  munus  idonei  sint.  Hujus  rei  exempla  a  Davide 
et  Salomone  petere  nobis  lieet.  quoruin  alter  postquam 
adulteratas  est,  repente  sui  dissimillimus ,  ex  mitisskao 
crudelis  extitit .  ut  Uriam  optime  de  se  meritum  morti 
obtulerit ;  alter,  cum  se  totum  in  mulierum  libidinem 
profudisset,  ita  a  vera  Dei  religione  sese  avertit,  ut 
alienos  Deos  sequeretur.    Aufcrt  igitur,  ut  Hoseas  dixil 


696 


Cateehismus  Romanus. 


(  Hos.  IV,  11.) ,  hoc  peccatum  cor  homhiis,  saepeque 
obcaecat. 

CAPUT  III. 

De  variis  remediis,  quae  in  actione  consfstunt 
§.  647  —  650. 

g.  647.  Nunc  ad  ea  remedia  veniamus,  quae  in 
actione  consistunt.  Quorum  primum  illud  est,  ut  otium 
niaxime  fugiamus,  in  quo  Sodomitae  homines,  ut  est 
apud  Ezechielem  (Cap.  XVI.),  cum  hebescerent,  in  spur- 
cissimum  illud  nefariae  libidinis  scelus  praecipites  lapsi 
sunt.  Deinde  crapula  magnopere  est  vitanda:  saturavi 
eos,  inquit  Propheta  (  Jerem.  V3  7.)  9  et  moecltati  sunt, 
quoniam  venter  expletus  ac  saturatus,  libidinem  parit. 
Hoc  ipsum  illis  verbis  Dominus  significavit  (Luc.  XX19 
34.):  Attendite  vobis,  ne  forte  graventur  corda  vestra 
crapula  et  ebrietate.  Hoc  item  Apostolus  ( Ephes.  V9 18.): 
Nolite,  inquit.  inebriari  vino  9  in  quo  est  luxuria.  Sed 
maxime  animus  ad  hbidinem  oculis  inflammari  solet. 
Quo  pertinet  illa  ChristiDomini  sententia  (Matth.  V,29.): 
Si  oculus  tuus  scandalizat  te ,  erue  eum  et  projice  abs  te. 
Multae  praeterea  sunt  Prophetanim  de  eadem  re  voces, 
ut  est  apud  Iob  ( Cap.  XXX/,  1.)  :  Pepigi  foedus  cum 
oculis  meis,  ut  ne  cogitarem  quidem  de  virgine.  Sunt 
multa  denique,  ac  pene  innumerabilia  exempla  malorum, 
quae  ex  oculorum  adspectu  ortum  habuerunt.  Sic  David 
(2  Begg.  XI,  sic  rex  Sichem  peccavit  (Gen.  XXXIV, 
2.),  hocque  item  pacto  senes  illi  Susannae  (Dan.  XIII, 
8.)  calumniatores  deliquerunt. 

§.  648.  Elegantior  item  omatus,  quo  oculorum  sen- 
sus  valde  excitatur,  occasionem  libidini  non  parvam 
saepe  praebet,  ideoque  Ecclesiasticus  monet  ( Eccles. 
IX  9  8.) :  Averle  faciem  tuam  a  muliere  compta.  Cum 
igitur  mulieres  in  nimio  ornatus  studio  versentur,,  non 
alienum  erit,  si  Parochus  aliquam  in  eo  diligentiam  ad- 
liibeat,  ut  eas  interdum  moneat  objurgetque  verbis,  quae 
hoc  de  genere  gravissima  Apostolus  Petrus  ita  protulit 
(1  Petr.  III,  3.):  Mulierum  non  sit  extrinsecus  capiU 
latura,  ant  circumdatio  auri,  aut  indumenti  vestimento- 
rum  cultus.  D.  Paulus  item  (1  Tim.  II,  9.):  Non  in 
lortis,  inquit,  crinibus,  aut  auro  9  aut  margaritis,  vel 
veste  pretiosa.  Multae  enim  auro  et  margaritis  ador- 
natae,  ornamenta  mentU  et  corporis  pcrdiderunt.  Hoc 


Dc  VI.  Praecepto  DecalogL  Cap.  ITL  697 


autem  libidinis  incitamentum ,  quod  e  vestium  exquisito 
ornatu  existere  solet,  alterum  sequitur,  quod  est  turpis 
obscoenique  sermonis. 

§.  649.  Nam  verborum  obscoenitate ,  quasi  face  qua- 
dam  subjecta,  adolescentum  accenduntur  animi.  Cor- 
rumpunt  enim  viorcs  bonos  colloquia  prava,  inquit  Apo- 
stolus  (1  Cor.  XV,  33.,),  hocque  ipsum  cum  maxime 
efficiant  delicatiores  et  molliores  cantus  ac  saltationes, 
ac  iis  quoque  diligenter  cavendum  est,  Quo  in  genere 
numerantur  item  libri  obscoene  et  amatorie  conscripti; 
qui  ita  vitandi  sunt,  ut  iraagines,  quae  aliquam  turpitu- 
dinis  speciem  prae  se  ferunt,  cum  ad  turpes  rerum  ille- 
cebras  inflammandosque  adolescentum  animos,  vis  in  il- 
lis  sit  maxima.  Sed  Parochus  inprimis  curet,  ut  quae 
tle  iis  a  sacrosancto  Tridentino  Concilio  (§.  472.)  pie 
religioseque  constituta  sunt,  ea  sanctissime  serventur. 
Haec  vero  omnia,  quae  commemorata  jam  sunt,  si  magno 
adhibito  studio  curaque  vitentur5  omnis  fere  libidiui3 
materia  tollitur, 

§.  650.  Sed  ad  illius  vim  opprimendam  maxime 
valet  frequens  Confessionis  et  Eucharistiae  usus;  tum 
assiduae  ac  piae  quidem  ad  Deum  preces,  cum  eleemo- 
synis  atque  jejunio  conjunctae.  Est  enim  castitas  do- 
num  Dei.  quod  recte  petentibus  non  denegat,  nec  pati- 
tur  nos  teniari  supra  id.  quod  possumus  (\  Cor.  X,  13.). 
Corpus  autem  non  jejuniis  modo,  et  iis  praesertim,  quae 
sancta  Ecclesia  instituit,  sed  vigiliis  etiam,  piis  peregri- 
nationibus,  atque  aliis  afllictationura  generibus  exercen- 
dum  est,  sensuumque  appetitiones  reprimendae;  in  his 
enim  atque  aliis  ejusmodi  rebus  maxime  cernitur  tem- 
perantiae  virtus,  in  quam  sententiam  ad  Corinthios  ita 
d.  Paulus  scribit  (1  Cor.  IX,  25.  -27.):  Qmnis,  qui  -it 
agone  contrndit,  ab  oiunibus  se  abstinet;  et  illi  quidcm 
iit  corruptibilcm  coronam  accipiant,  nos  autcm  incor- 
ruptam.  Et  paulo  post:  Castigo ,  inquit,  corpus  meinr?9 
et  in  servituicm  rcdigo :  ne  fortc.  cum  aliis  pracdira- 
verim ,  ipsc  rcprobus  cfficiar.  Et  alio  loco  ( Ronu  XIII, 
14.J:  Cumis  curam  ne  feceritis  in  desideriis. 


698 


Catechismus  Romanus. 


DE  SEPTIMO  PRAECEPTO. 
N  o  n    f  u  r  t  u  m    f  a  c  i  e  s* 

CAPUT  I. 

Quam  diligenter  Jioc  praeceptum  incnlcandum ,  et  ad 
illud  studiose  colendum  observandumque  fideles  ex- 
citandi ,  quum  Dei  singularem  amorem  significet ; 
tum  vero  duas  ejus  esse  partes  9  et  aliquid  prohiberi, 
aliud  autem  praecipi  §.  651.  652. ;  quae  liac  lege  ve- 
tentur,  et  quod  furti  nomine  etiam  rapina ,  omnisque 
injusta  possessio,  cujus  varia  sunt  nomina,  atque 
adeo  animus  furandi  prohibeatar  §,  653.  654. ;  quam 
grave  scelus  sit  furtum  §.  655. 

§.651.  Veterem  huncEcclesiae  morem  fuisse,  ut  hujus 
praecepti  vis  et  ratio  inculcaretur  auditoribus,  indicat  illa 
apud  Apostolum  (Rom.  II,  21.)  obiurgatio  eorum,  qui  cae- 
teros  ab  iis  vitiis  maxime  deterrerent,  quibus  ipsi  cumu- 
lati  reperiebantur :  Qui  enim,  inquit ,  alium  doces,  te- 
ipsum  non  doces?  qui  praedicas  non  furandum,  furaris? 
Quo  doetrinae  bono  non  solum  frequens  illorum  tem- 
|)orum  peccatum  corrigebant,  sed  etiam  turbas  ac  lites 
sedabant,  aliasqne  malorum  causas^  quae  furto  commo- 
veri  solent.  In  iis  et  delictis,  et  delictorum  incommo- 
dis  atque  calamitatibus ,  cum  nostra  etiam  haec  aetas 
misere  versetur:  ad  exemplum  sanctorum  Patrum  et 
christianae  disciplinae  magistrorum,  Parochi  lmnc  urge- 
bunt  locum,  et  assidue  ae  diligenter  hujus  praecepti 
vim  ac  sententiam  explicabunt. 

§,  652.  Ac  primum  officium  et  diligentiam  suam  confe- 
rent  ad  declarandum  Dei  infinitum  amorem  erga  genus  hu- 
manum,  qui  non  modo  illis  duobus  interdictis,  Non  oc- 
cidcs ;  Non  moechaberis ,  quasi  praesidiis,  et  vitam  cor- 
pusque  nostrum,  et  famam  existimationemque  tueatur: 
sed  etiam  hoc  praecepto ,  non  furtum  facies,  tanquam 
custodia  quadam  externas  res  ac  faciiltates  muniat  at- 
que  defendat.  Quam  enim  liaec  verba  subjectam  ha- 
bent  notionem,  nisi  eam,  quam  supra  diximus,  cum  de 
aliis  praeceptis  loqueremur?  vetare  videlicct  Deum,  bo- 
na  haec  nostra  quae  in  ejus  tutela  sint,  a  quoquam 
auferri  aut  violari.    Quod  divinae  legis  beneficium  quo 


De  VII.  Praccepto  Decalogi.  Cap.  I.  691) 


majns  cst,  eo  nos  in  ipsius  beneficii  autorem  Deum  gra- 
tiores  esse  oportet.  Et  quoniam  et  habendae,  et  refe? 
rendae  gratiae.  nobis  optima  ratio  proposita  est,  ut  non 
tantum  praecepta  libenter  auribus  accipiamus,  sed  etiam 
re  ipsa  probemus:  ad  hoc  colendum  praecepti  officiuni 
fideles  excitandi  et  inflammandi  sunt.  Est  autem  hoc 
praeceptum,  quemadmodum  superiora,  divisum  in  duas 
partes:  quarum  altera,  quae  furtum  vetat,  aperte  est 
annunciata :  alterius  sententia  et  vis,  qua  jubemur  be- 
nigni  et  liberales  esse  in  proximos,  in  priore  occulta 
est  et  involuta.  De  priore  igitur  prius  dicetur,  Non 
furtum  facies. 

§.  653.  In  quo  illud  animaduertendum  est,  f  u  r  t  i  no- 
mine  non  id  modo  intelligi,  cum  occulte  ab  invito  domino 
aliquid  aufertur^  sed  etiam,  cum  aliquid  alienum  contra 
voluntatem  scientis  domini  possidetur.  Nisi  forte  existi- 
mandum  est,  eum,  qui  furtum  prohibeat,  rapinas  factas 
per  vim  et  injuriam  non  improbare,  cum  extet  illud  Apo- 
stoli  (1  Cor.  F/,  10.):  Bapaces  regnum  Dei  non  pos- 
sidebunt,  fjuorum  omnem  rationem  et  consuetudinem 
fugiendam  esse  idem  scribit  Apostolus  (1  Cor.  V,  11.). 
Quanquam  vero  majus  peccatum  rapinae  sint,  quam 
furtum,  quem  praeter  rem,  quam  alicui  adimunt,  prac- 
terea  vim  afferunt,  et  majorem  imponunt  ignominiam: 
mirandum  tamen  non  est,  quod  leviori  hoc  furti  nomine 
notat':m  sit  divinae  legis  praeceptum  non  rapinae.  Id 
enim  summa  ratione  factum  est :  quia  furtum  latius  patet, 
et  ad  plura  pertinet,  quam  rapinae,  quas  tantummodo  illi 
facere  possunt,  qui  potentia  et  viribus  praestant.  Quan- 
quam  nemo  non  videt,  exclusis  ejusdem  generis  leviori- 
bus  peccatis,  graviora  etiam  facinora  prohiberi. 

g.  654.  Variis  autem  nominibus  notatur  injusta  pos- 
sessio,  et  usus  rerum  alienarum,  ex  varietate  eorum, 
quae  et  invitis  et  insciis  dominis  auferuntur,  Nam  sj 
privatum  €|uid  privato  adimitur^  furtum  dicitur:  si  sur- 
ripitur  publico,  peculatus  appelJatur,  Plagiatum 
vocant,  si  homo  liber  vel  servus  alienus  in  servitutem  abdu« 
citur :  si  vero  sacra  res  eripitur,  nominatur  s  a  c r  il egi  u  m  ; 
quod  facinus  maxime  nefarium  ac  scelestum,  adeo  in 
mores  inductum  est,  ut  bona,  quae  necessario  et  sacro- 
mm  cultui,  et  Ecclesiae  ministris,  et  pauperum  usui  pie 
ac  sapienter  fuerant  attributa,  in  privatas  cupiditate», 
perniciosasque  libidines  convertantur.    Sed  praeter  ip- 


700 


Cat  echi  smus 


Romauus. 


sum  furtum,  id  est,  externam  actionem  furandi,  etiam 
animus  et  voluntas,  Dei  lege  prohibetur.  Est  enim  spiri- 
tualis  lex,  quae  animum,  fontem  cogitationum  et  consi^ 
liomm ,  inspicit.  De  corde  enim,  inquit  Dominus  apud 
S.  Matthaeum  (Matth.  XV,  19.),  exeunt  cogitaliones 
malae,  homicidia,  adulteria,  fornicationes ,  furta,  falsa 
testimonia* 

§.  655.  Sed  quam  rgrave  scelus  Furtum  sit,  ipsa 
naturae  vis  et  ratio  satis  ostendit:  est  enim  justitiae 
contrarium  ,  quae  suum  cuique  tribuit.  Nam  bonorum 
distributiones  et  assignationes ,  jaminde  ab  initio  jure 
gentium  constitutas,  divinis  etiam  et  humanis  legibus 
confirmatas,  ratas  esse  oportet,  ut  unusquisque,  nisi  hu- 
manam  societatem  tollere  velimus,  ea  teneat,  quae  ei 
jure  obtigerunt.  Nam,  ut  Apostolus  ait  (l  Cor.  VI,  10. )  y 
neque  fures,  neque  avari,  neque  ebriosi,  neque  maledici% 
neque  rapaces  regnum  Dei  possidebunt.  Etsi  hujus  sce- 
leris  importunitatem  et  immanitatem  permulta  declarant, 
quae  furtum  consequuntur.  Fiunt  enim  judicia  temere 
et  inconsulto  multa  de  multis:  erumpunt  odia;  suscipi- 
untur  inimicitiae;  existunt  interdum  aeerbissimae  inno^ 
centium  hominum  damnationes.  Quid  dicemus  de  ea 
necessitate ,  quae  divinitus  imposita  est  omnibus,  satis- 
faeiendi  ei,  cui  aliquid  ademptum  sit?  Non  enim,  in- 
quit  Augustinus  (Epist.  LIV.  ad  Macedonium) ,  remit- 
titur  peccatumy  nisi  restituatur  ablatum:  quae  restitu^ 
tio,  cum  quis  assueverit  ex  alienis  locupletari,  quantam 
habeat  difficultatem,  praeter  id,  quod  unusquisque,  et  ex 
aliorum  consuetudine,  et  de  suo  sensu  judicare  potest,  ex 
testimonio  Habacuc  Prophetae  licet  intelligere.  Inquit 
enim  ( Ilabac.  II,  6.) :  Vae  ei,  qui  multiplicat  non  sua  ? 
vsquequo  et  aggravat  contra  se  densum  lutum?  Lutum 
appellat  densum ,  rerum  alienarum  possessionem ,  unde 
emergere  et  expedire  se  homines  difficile  possunt.  Fur- 
torum  autcm  tam  multa  simt  genera,  ut  ea  dinumerare 
sit  difficilimum ,  quare  de  his  duobus,  Furto  et  Rapinis, 
dixisse  satis  erit,  ad  quae,  tanquam  ad  caput,  reliqua 
quae  dicemus  referuntur.  Ad  ea  igitur  detestanda,  et 
ad  fidelem  populum  a  scelesto  facinore  deterrendum, 
conferent  omnem  curam  ac  diligentiam  Parochi. 


De  VII.  Praecepto  Decalogi.  Cap.  n.  701 


g  a  p  u  t  a 

De  varils  Furtomtm  generibus ,  qnae  hoc  pracccpto 
prohibentur  656.  657.;  de  diversis  Bapinis,  rjuae 
similitcr  hac  lege  vetantur  g.  658.  659. 

§.  656.  Venim  hujus  generis  partes  persequamur. 
Sunt  igitur  fures  etiam,  qui  furto  sublatas  res  emunt,  vel 
aliqua  modo  inventas,  occupatas,  aut  ademptas  retinent: 
ait  enim  S.  Augustkms  ( Lib.  L.  llom.  9.  et  de  rcrhis 
Apost.  Seim.  109.  Siinrcnisti,ct  non  rcddidisti.  rapxdsti)  : 
Quod  si  rerum  Dominus  nulla  ratione  inveniri  potest, 
illa  sunt  bona  in  usus  pauperum  conferenda ;  quae  ut  re- 
stituat  qui  adduci  non  potest,  ea  re  facile  probat  se  un- 
dique  ablaturum  omnia.  si  possit.  Eodem  se  allig;ant  sce- 
lere,  qui  in  emendis  vendendisque  rebus  fraudes  adhibent, 
et  vanitatem  orationis:  horuin  fraudes  vindicabit  Domi- 
nus.  Graviores  et  iniquiores  in  hoc  furtorum  genere 
Snrit  ii.  qui  fallaces  et  corruptas  merces  vendunt  pro  ve- 
ris  et  integris :  quive  pondere,  mensura.  numero,  ac  re- 
gula  decipiunt  emptores.  Est  enim  in  Deuteronomio 
(Deut.  XXX,  13.):  Non  habebis  in  saccuh  dircrsa,  pon- 
dera ;  et  in  Levitico  (  Lcvit.  XIX,  35.  36. )  :  Nolite  fa- 
tere  iniquum  aUqnid  in  judicio,  in  regula.  in  pondere,  irt 
mensura:  statei'a  iusta,  ct  acgua  sint  pondcra:  justus 
modius,  aequusque  sextarius*  Est  et  alio  loco  (Pi'overb. 
XX,  23 .) :  Abomtnatio  cst  apud  Dominum  pondus,  et 
pondus ;  statera  dolosa  non  est  bona, 

§.  657.  Furtum  etiam  apertum  est  operariorum  et 
artificum,  qui  totam  et  integram  mercedem  exigunt  ab 
iis.  quibus  ipsi  justam  ac  debitam  operam  non  dederunt. 
Nec  vero  distinguuutur  a  furibus  servi,  dominorum  re- 
rumque  custodes  infidi :  quinetiam  eo  sunt  detestabiliores, 
quam  reliqui  fures,  qui  clavibus  excluduntur,  quod  furaci 
servo  nihil  domi  obsignatum  aut  occlusum  esse  potest. 
Furtum  praeterea  facere  videntur,  qui  fictis  simulatisque 
verbis,  quive  fallaci  mendicitate  pecuniam  extorquent: 
quorum  eo  gravius  est  peccatum,  quod  furtum  mendacio 
cumulant.  Illi  quoque  in  furum  numero  reponendi  sunt, 
qui,  cum  ad  privatum  aliquod  vel  publicum  ofhrium  con- 
ducti  sunt,  nullam  vel  pravam  operam  navantcs.  inunua 
negli"unt,  mercede  tajitum  ac  pretio  fruuntur.'  lleli- 
quam  furtorum  multitudinem ,  a  solerti  avaritia.  quao 
omnes  pecuniae  vias  novit,  excogitatam,  persequi  lon- 


703 


Catechismus  Romanus. 


gum  est,  ut  diximus,  diffieilimum.  Itaque  de  Rapinis, 
quod  est  alterum  horuin  scelerum  caput,  dicendum  vide- 
tur^  si  prius  monuerit  Parochus  christianum  populum ,  ut 
meminerit  illius  Apostoli  sententiae  (1  Tim.  VI,  :  Qui 
VOlunt  divltes  fieri,  incidunt  in  tentationem  et  laqueum 
Diaboli.  Nec  ullo  sibi  loco  patiatur  excidere  praecep- 
tum  hoc  ( Mattk.  VII,  12.)  i  Quaecunque  vultis  ut  fa* 
ciant  vobis  homines ,  et  Vos  facite  illis.  Et  illud  cogni* 
tent  perpetuo  ( Tob.  IV,  16.) :  Quod  ab  alio  oderis 
fieri  tibi,  vide  ne  tu  aliquando  alteri  facias. 

§.  658.  R  a  p  i  n  a  e  igitur  patent  latius.  Nam  qui  de- 
bitam  operariis  mercedem  non  persolvunt,  sunt  rapaces : 
quos  Si  Jacobus  ad  poemtentiam  invitat  illis  verbis 
(Jacob.  V,  h  :  Agile  nunc  divites,  plorate  ululantes 
in  miseriis  vestris,  quae  advenient  vobis.  Cujus  poeni- 
tentiae  causam  subjungit:  Ecce  enim  merces  operario- 
rum,  qui  messuerunt  regiones  vestras ,  quae  fraudata 
est  a  vobis ,  clamat,  et  clamor  eorum  in  aures  Domini 
Sabaoth  introivit.  Quod  genus  rapinarum  in  Levitico 
(XIX,  3.J,  in  Deuterouomio  (XXIV,  U.) ,  apud  Maia- 
chiam  ( 111 ,  6.)  et  apud  Tobiam  (IV,  15.)  vehe- 
menter  improbatur.  In  hoc  crimine  rapacitatis  includun- 
tur,  qui,  quae  Ecclesiae  praesidibus  et  Magistratibus 
debentur,  vectigalia,  tributa*,  decimas  et  reliqua  hujus 
generis  non  dissolvunt ,  vel  intervertunt  et  ad  se  trans- 
ferunt.  Huc  etiam  referuntur  foeneratores ,  in  rapinis 
acerrimi  et  acerbissimi ,  qui  miseram  plebem  compilant 
ac  trucidant  usuris.  Est  autem  Usura,  quidqtiid  praeter 
sortem  et  caput  illud,  quod  datum  est,  accipitur,  sive 
pecunia  sit,  sive  quidvis  aliud,  quod  emi  aut  aestimari 
possit  pecunia.  Sic  enim  apud  Ezechielem  scriptum  est 
(Ezech.  XV III,  17.)  x  Usuram  et  superabundantiam  non 
acceperit.  Et  Dominus  apud  Lucam  ( Luc.  VI,  35. ) : 
Mutuum  date,  nihil  inde  sperantes.  Gravissimum  sem- 
per  fuit  hoc  facinus,  etiam  apud  gentes,  et  maxime  odio- 
sum.  Hinc  illud:  Quid  foenerari?  Quid  hominem,  in- 
quit,  oocidereV  Nam  qui  foenerantur,  bis  idem  vendunt, 
aut  id  vendunt,  quod  non  est. 

§.  659.  Item  rapinas  faciunt  nummarii  judices ,  qui 
venalia  habeiit  judicia,  et  pretio  muneribusque  deliniti, 
©ptimas  tenuiorum  et  egentium  causas  evertuut.  Frau- 
datores  creditorum  et  infitiatores ,  quique  sumpto  tem- 
poris  spatio  ad  solvendum ,  sua  vel  alieua  fide  merces 
emunt,  neque  fidein  liberant,  dainuabuntur  eodem  crimifie 


De  VII.  Praccepto  Dccalogi.  Cap.H.m.  703 


rapinarum ,  quorinn  etiam  delictum  ^ravius  est ,  quod 
mercatores,  illorum  destitutionis  ac  iraudationis  oeea- 
sione,  nagno  detrimento  civitatis  vendunt  omnia  carius. 
In  quos  illa  Davidis  sententia  videtur  convenire  (lJs<ilm. 
XXXVI.  21.):  Mutuabitwr  peccaior,  ct  non  sofoeb 
Quid  de  locupletibus  dicemus  iis,  qui  ab  illis,  qui  sol- 
vendo  non  sunt,  quod  commodarunt ,  exigunt  acerbius 
et  pignora  etiam  ea  aufenint  contra  Dei  interdictum, 
quae  ad  eorum  corpus  tuendum  sunt  necessnria  ?  lnquit 
enim  Deus  (Exod.  XX.  '2(3.  2? .)  :  Si  piqnus  a  proxiwto 
tuo  acceperis  vestimcntum ,  ante  solis  occasum  reddas  ci9 
ipsum  enim  est  solum,  quo  operitur,  indumentum  carnis 
ejus.  nec  habet  aliud ,  in  quo  dormiat ;  si  clamarerit  ad 
me ,  exandiam  cum.  quia  miscricors  sum.  llorum  ex- 
actionis  acerbitatem .  jure  rapaeitatein,  atque  adeo  rapi- 
nas  appellabimus.  Ex  nuinero  eorum,  qui  raptores  di- 
cuntur  a  sanctis  Patribus .  sunt  qui  in  frugum  inopia 
Comprimimt  frumentum  ,  faciuntque  ut  sua  culpa  carior 
ac  durior  sit  annona ;  quod  etiam  valet  in  rebus  omnibus, 
ad  victum  et  ad  vitam  necessariis.  Ad  quos  illa  Salo- 
monis  pertinet  execratio  (Proccrb.  Xf.  *2().)  :  Qui  ah- 
scondit  frumcnta  .  malcdicctur  in  poputis.  Quos  suorum 
sceleruin  admonitos.  Parochi  liberius  accusabunt,  ac  pro- 
positas  illis  peccatis  poeuas  explicabunt  uberius. 

G  V  P  U  T  III. 

Dc  rcstitutione  quac  hac  lcr/c  praccipitur  §.  660.;  de 
opcribus  miscricordiae  et  elcemosyna  in  pauperes 
§.  661.  662.;  qua  ratione  fidctes  a  furtis  atque  ra- 
pinis  revocandi  sint  g.  663. 

§.  660.  Haec  de  vetitis.  nunc  ad  jussa  veniamus,  in 
quibus  satisfactio  vel  restitutio  primuin  locum  babet : 
peccatum  enim  non  remittitur.  nisi  ablntum  restituatur. 
Sed  qnoniam  non  is  solum  .  qui  furtum  feeit .  ei  eui  fu- 
mtus  est,  id  debet  restituere,  sed  omnes  praeteren.  qui 
furti  participes  fuerunt.  hae  leg;e  restitutionis  tenentur : 
aperiendum  est ,  qui  sint  illi,  qui  hano  satisfaciendi  vel 
rcstituendi  necessitatem  effugere  non  possint.  Suut  au- 
tem  plura  hominnm  genera :  ac  priinum  est  eorum.  qui 
fbrari  imperant,  qui  non  modo  sunt  ipsi  furtorum  socii 
et  autores,  sed  etiam  in  illo  furum  genere  teterriini. 
Alterum  genus  par  voluntate  primis,  potestate  dispar,  in 
eodem  tamen  furum  gradu  ponendum ,  eorum,  qui  eum 


704 


Catechismus  Romanus. 


jubere  non  possint  suasores  sunt  atque  impulsores  fur- 
torum.  Tertium  genus  est  eorum,  qui  cum  furibus  con- 
sentiunt.  Quartum  genus  est  eorum ,  qui  participes  fur- 
torum,  inde  lucrum  ipsi  etiam  faciimt:  si  lucrum  dicen- 
dum  est,  quod,  nisi  resipuerint,  eos  addicit  aetemis  cru- 
ciatibus:  de  quibus  sic  loquitur  David  (Psalm.  XXXIX, 
18.) :  Si  videbas  furem,  currebas  cum  eo.  Quintum  ge- 
nus  est  furum,  qui  cum  furta  possint  prohibere,  tantum 
abest  ut  illis  occurrant  et  obsistant,  ut  eorum  licentiam 
permittant,  atque  concedant.  Sextum  genus  est  eorum, 
qui  cum  et  furtum  factum  et  ubi  factum  sit  certo  sci- 
ant,  non  indicant  rem3  sed  etiam  se  scire  dissimulant. 
Postremum  genus  est,  quod  omnes  complectitur  fur- 
torum  adjutores,  custodes,  patronos,  quique  illis  reeep- 
taculum  praebent  ac  domicilium:  qui  omnes  et  satisfa- 
cere  debent  iis,  quibus  aliquid  detractum  est,  ad  illud 
jieeessarium  officium  vehementer  cohortandi  sunt.  Ne  hu- 
jus  quidem  sceleris  omnino  sunt  expertes,  approbatores 
furtorum  et  laudatores.  Nec  vero  etiam  ab  eadem  culpa 
sunt  alieni  filii  familias  >  et  uxores,  qui  pecunias  a  pa- 
tiibus  et  viris  surripiunt. 

§.  661.  Jam  vero  huic  praecepto  illa  subiecta  sen- 
tentia  est,  ut  pauperum  et  inopum  misereamur,  eorum- 
que  difficultates  et  angustias  nostris  facultatibus  et  of- 
ficiis  sublevemus.  Quod  argumentum  quia  saepissime  et 
copiosissime  tractandum  est,  petant  ea  Parochi  ex  vi- 
rorum  sanctissimorum,  Cypriani,  Johannis  Chrysostomi, 
Gregorii  Nazianzeni,  et  aliorum  libris,  qui  de  eleemo- 
syna  praeclare  senpserunt ,  quibus  lmic  muneri  satisfa- 
ciant.  Sunt  enim  inflammandi  fideles  ad  studium  et  ala- 
critatem  opitulandi  iis,  quibus  aliena  misericordia  viven- 
dum  est.  Sunt  vero  etiam  docendi,  quantam  habeat  ne- 
cessitatem  eleemosyna ;  ut  videlicet  re  et  opera  nostra  in 
egentes  simus  liberales ,  verissimo  illo  argumento,  quod 
summo  judicii  die  detestaturus  sit  eos  Deus,  et  sempi- 
temis  ignibus  addicturus,  qui  eleemosynae  officia  prae- 
termiserint  ac  neglexerint:  illos  autem  collaudatos  in 
patriam  coelestem  introducturus,  qui  benigne  fecerint  in- 
digentibus.  Est  utraque  Christi  Domini  ore  pronuuciata 
sententia  (Matth.  XXV,  34.  4L>:  Venite  bcnedicfi  Pa- 
tris  mei?  possidefe  paratum  i:obis  regnum;  et  Discedite 
a  me  maledicti  in  igncm  aeternum.  Utentur  praeterea 
Sacerdotes  accommodatis  illis  ad  persuadendum  Jocis 
(Luc.  VI,  38.J :  Date  et  dabitur  vobis.   Profercnt  Dei 


De  VII.  Pracccpto  Decalogi.  Cap.  Ifl.  705 


promissum .  qoo  niliil  uberius,  nihil  mag^iilicoiuius  nc 
cogitari  qoidem  potest  (  Marc.  X,  29.  30.):   Nemo  < 

qui  reliqucrit  etc.  qui  non  accipict  cenlies  tantnm  nunc 
in  temporc  hoc,  et  in  seculo  futuro  vitam  aeternam, 
tV<l jicient  illud,  quod  a  Christo  Domino  dictum  est  (Luc. 
XVI.  9.):  Facite  vobis  amicos  de  mammona  inir/uitatis, 
ttf,  cum  defeceritis,  recipiant  vos  in  aeferna  tabernacula. 
Hujus  vero  necessarii  muneris  partes  exponent,  ut  qui 
largiri  non  possunt  egentibus,  quo  vitam  sustentent, 
saltem  commodent  pauperi,  juxta  Christi  Domini  prae- 
scriptum  (Luc.  VI,  oo.) :  Mutuum  dare,  nihil  inde  spc- 
rantcs.  Atque  hujus  rei  felicitatem  beatus  David  ex- 
pressit  (Psatm.  CXI,  5.);  Jucundus  homo ,  qui  miscrciuv 
?t  commodat 

§.  662.  Est  autem  christianae  pietatis,  nisi  sit  aliunde 
facultas  bene  merendi  de  iis,  quibus  ad  victum  aliena 
liisoricordia  opus  est,  vitandi  etiam  otii  causa ,  labore, 
spera  ac  manibus  ea  quaerere.  quibus  inopum  indigen- 
ianr  levare  possint.  Ad  id  onuies  suo  exemplo  horta- 
:ur  in  Epistola  ad  Tliessalonicenses  Apostolus  illis  ver- 
bis  (2  Thcss.  III,  7.):  lpsi  cnim  scitis,  quemadmodvm 
r)porteat  imifari  nos.  Item  ad  eosdem  (1  Thcss.  IV.  11.): 
(Jprram  defis,  ut  quieti  sifis,  et  ut  vestrum  negotium 
igatis,  ct  opcremini  manihus  restris ,  sicut  praccepimus 
>:obis.  Et  ad  Ephesios  (Lphes.  IV,  2S.):  Qui  furaba- 
\ur,  jam  non  furctur ;  mayis  autem  laboret .  operando 
nanibus  quod  bonum  cst,  uf  habcat  undc  tribuat  ncccs- 
dtatem  paticnti.  Est  etiam  frupjalitati  consulendum  par- 
^endumque  bonis  alienis,  ne  caeteris  graves  aut  molesti 
>imus.  Quae  temperantia  sanequam  elucet  in  omnibus 
\postolis.  scd  maxime  eminet  iu  d.  Paulo;  cujus  illud 
;st  ad  Thessalonicenscs  ( 1  Thess.  II,  9. ) :  Memores 
ystis,  fratrcs,  laboris  nostri  ct  fatigationis ,  nocfc  ct 
lie  opcrantcs,  nc  qucm  vcstrum  grararcmus ,  pracdica- 
vimus  in  vobis  Evangelium  DeL  Atque  idem  alio  loco 
Vpostolus  (2  Thcss.  III,  8.):  In  laborc  ct  fatigationc 
\tocte  et  die  opcrantcs,  ne  quem  vcstrum  gravaremus. 

§.  663.    Sed  ut  ab  universo  hoc  genere  nefariorum 
lacinorum  abhorreat  fidelis  populus,  Parochis  a  Propke- 
is  petere,  et  a  reliquis  divinis  libris  sumere  par  errt 
iletestationem  furtorum  et  rapinarum,  et  horribiles  minas 
i  Deo  propositas  eis,  qui  illa  scelera  committunt.  Cla- 
aat  Amos  IVopheta  (  Amos  VIII,  4.  5. ) :  AmdUe  hoct 


706 


Catechismus  Romanus. 


qui  conteritis  pauperem,  et  deficere  facitis  egetios  terrae, 
dicentes :  Qnando  transibit  mensis,  et  venundabimus  mer- 
ces;  et  Sabbathum,  et  aperiemns  frumenlum ;  ut  immi- 
nuamus  mensuram,  et  augeamus  siclum  ,  ct  supponamus 
stateras  dolasas?  Sunt  in  eadem  sententia  multa  apud 
Jeremiam,  in  Proverbiis  et  apud  Eeclesiasticum.  Nec 
vero  dubitandum  Cst,  quin  haec  malorum  semina,  qui- 
bus  malis  opprimitur  haec  aetas,  magna  ex  parte  in  his 
inclusa  sint  causis.  Verum  Ut  assuescant  christiani  ho- 
mines  prosequi  omni  liberalitatis  ac  benignitatis  officio 
egentes  et  mendicos,  quod  ad  alteram  hujus  praecepti 
partem  pertinet,  proferent  Parochi  maxima  praemia, 
quae  beneficis  et  largis,  et  in  hac  et  in  altera  vita, 
daturum  se  Deus  pollicetur* 

C  A  P  tJ  t  IV. 

De  frivolis  furtorum  excusationibus ,   et  quomodo  eis 
occurrendum     664  —  666. 

§.  664.  Sed  quia  non  desunt.  qUi  etiam  se  in  furtis 
excusent,  admonendi  sunt,  fore,  ut  nullam  eorum  peccati 
excusationem  accipiet  Deus;  imo  vero  futurum,  ut  illa 
purgatione  non  modo  non  levetur  peccatum,  sed  mirum 
in  modum  augeatur.  Ecce,  nobilium  hominum  non  fe- 
rendae  deliciae,  qni  Culpam  extenuare  sibi  videntur,  si 
se  affirmarint ,  non  cupiditate  aut  avaritia  ad  detralien- 
dum  alteri  sua  descendere,  sed  tuendae  causa  amplitu- 
dinis  familiae  et  majorum  suorum,  quorum  existimatio 
ac  dignitas  rueret,  nisi  rerum  alienarum  accessione  ful- 
ciretur.  Quibus  perniciosus  error  erripiendus  est,  simul- 
que  demonstrandum ,  unam  esse  rationem  conservandi 
et  amplificandi  copias  et  opes,  majorumque  gloriam,  si 
Dei  voluntati  paruerint,  si  ejus  praecepta  servaverint, 
quibus  contemptis,  fundatae  et  optime  constitutae  opes 
evertuntur;  reges  ex  regio  solio  et  summo  gradu  hoJ 
noris  praecipites  exturbantur ;  in  quorum  locum  infimj 
interdum  homines,  et  qui  suinmo  in  odio  illis  fuerunt, 
divinitus  vocantur.  Incredibile  est,  quantopere  his  suc- 
censeat  Deus ,  cujus  rei  testis  est  Jesaias ,  apud  quem 
surit  illa  Dei  verba  (Jes,  /,  23  —  25.^ :  Principes  tui  in- 
fidelcs ,  socii  furum;  omnes  diligunt  muucra,  scquuntur 
retributiones,  Propter  hoc  ait  Dominus  Deus  exercituum, 
fortis  hrael:  Heu,  consolabor  super  hostibus  meis,  et  vin- 


De  VII,  Praecepto  Dccalogi.  Cap.  IV.  707 


dicahor  dc  inimicis  meis,  ct  conrcrtam  manum  mcam  ad 
tc ,  ct  cxcofjuhm  ad  purum  scoriam  tuam. 

§.  665.  Non  desunt  qui  non  jam  illam  afferant  cau- 
sam  splendoris  et  gloriae.  sed  victus  et  vitae  commo- 
diorem  facultatem  et  elegantiam  Qui  refellendi  sunt 
docendique,  quam  impia  sit  eorum  et  actio  et  oratio,  qui 
lillam  conmioditatem  anteferant  Dei  voluntati  et  gloriae, 
quain,  negligendo  ejus  praecepta,  offendimus  mirandum 
in  modum.  Etsi  quae  potest  esse  in  furto  commoditas, 
quod  summa  incommoda  consequantur  ?  Super  furcm 
enim,  inquit  Ecclesiasticus  (Eccles.  V,\7.),  est  confusio 
et  poenitentia.  Sed  fac  esse,  ut  cum  illis  non  agatur 
incommode.  Dedecorat  fur  divinum  nomen,  repugnat 
ejus  sanctissimae  voluntati .  salutaria  ipsius  praecepta 
contemnit.  Quo  ex  fonte  omnis  error,  omnis  improbitas, 
Dinnis  fluit  impietas.  Quid  ?  quod  audire  licet  interdum 
fures,  qui  niliil  se  eo  peccare  contendant,  quod  detra- 
hant  aliquid  locupletibus  et  copiosis  hominibus,  qui  ea 
detractione  niliil  damni  faciant ,  ne  sentiant  quidem  ? 
misera  sane  et  pestifera  defensio.  Putat  alius  satis- 
factionem  suam  accipi  debere,  quod  eam  furandi  con- 
suetudinem  cepit,  ut  non  facile  possit  ab  illa  mente  et 
ictione  desistere,  qui.  nisi  audierit  Apostolum  dicentem 
(Ephes.  IV,  28.):  Qui  furabcttur,  jam  non  furetur; 
VeMt  nolit,  etiam  consuetudinem  capiet  acternorum  sup- 
pliciorum.  Nonnulli  snnt,  qui  excusant  se,  occasione 
lata ,  alteri  aliquid  ademisse.  Est  enim  illud  tritum 
*ermone  proverbium :  Fures,  qui  non  sint,  fieri  occasione. 
}m  hac  ratione  sunt  de  nefaria  sententia  deducendi, 
•esistendnm  esso  pravis  cupiditatibus.  Nam  si  continuo 
ist  re  perficiendum  id .  quod  libido  persuaserit;  quis 
nodus,  qnis  finls  erit  scelerum  ac  flagitioium?  Turpis- 
ima  igitur  est  iila  defensio .  vel  summae  potius  lntem- 
rerantiae  et  injustitiae  confessio.  Nam  qui  dicit,  se  non 
deo  peccare,  quia  nullam  habet  peccandi  oecasionem, 
dem  propemodum  fatetur,  se  semper,  oblata  occasione, 
•eeeaturum. 

§.  666.  Sunt,  qui  furari  se  dieant  ulciscendi  eausa. 
piod  ab  aliis  eadem  injuria  sint  affecti.  Quibus  ita  re- 
ipondendum  est:  primum,  nemini  licere  mjurias  perSe- 
pri;  deinde,  non  posse  qucmquam  rei  suae  judicem  cnm1; 
um  multo  minus  concedi ,  ut  poenas  ab  aliis  repetant 
orum,  quae  alii  in  eum  peccaverunt.    Postremo,  quidam 


708 


C  a  t  c  c  h  i  s  m  u  s  R  o  m  a  n  u  s. 


furtum  satis  illa  ratione  defensum  tectumque  arbitrantur, 
quod  cum  sint  aere  alieno  oppressi,  aliter  eo  liberari 
non  possint,  nisi  illud  fnrto  dissolvant.  Quibuscum  ita 
agendum  est,  nullum  esse  gravius  aes  alienum,  et  quo 
magis  prematur  humanum  genus,  quam  debitum  illud* 
cujus  iii  divina  precatione  quotidie  meminimus:  Dimitte 
nobis  debita  nostra,  Quare  illud  insanissimi  hominis 
esse,  plus  velle  Deo  debere,  id  est,  plus  peccare  ,  ut 
quod  debet  hominibus,  dissolvat,  multoque  praestare, 
conjici  in  carcerem,  quam  mandari  suppliciis  inferorum 
sempiternis  ;  longe  etiam  esse  gravius,  Dei,  quam  lio- 
niinum,  judicio  condemnari ;  porro  autem  supplices  ipsos 
ad  Dei  opem  ac  pietatem  eonfugere  debere,  a  quo  quid 
opus  sit,  possint  impetrare.  Sunt  alia  excusationum 
genera,  quibus  Parochi  prudentes,  ac  sui  officii  diligen- 
tissimi,  facile  poterunt  occurrere,  ut  aliquando  habeant 
populum  sectatorem  bonorum  operum. 


DE  OCTAVO  PRAECEPTO. 

Non  loqueris  contra  proximum  tuum  f alsum 
testimoniunu 

CAPUT  !. 

Qvam  utile  et  necessarium  sit  hoc  praeceptitm9  cujus 
duae  sunt  partes,  alteiw  vetans,  jubens  altera  §.  667. 
668.;  quid  nomine  falsi  testimonii,  quod  hic  jirohi- 
betur,  et  proximi  vocabido  significetur,  quodque  nec 
contra  se,  ncc  utititatis  causa>  millto  minus  in  dc- 
Irimentum  alierius,  fcdsum  testimonium  aut  menda- 
cium  dicere  liceat  §.  668  —  670. 

§.  667»  Quantam  non  modo  utilitatem,  sed  etiam 
necessitatem  habeat  assidua  hujus  et  praecepti  explica- 
tio  et  ofhYii  admonitio,  nos  d.  Jacobi  monet  autoritas 
illis  verbis  (Jacob,  111,  2.  6,):  Si  qids  in  verbo  non 
offendit*  hic  pcrfcctus  est  vir  ;  et  idem:  Lingua  modi- 
cum  qiiidcm  memorum  est,  et  magna  exaltat;  ecce  quan- 
tus  ignis  quam  magnam  silcam  incendit;  et  quae  sequun- 
tiir  in  eandem  sententiam.  Quibus  duo  monemur:  pri- 
mum,  latissime  patere  hoc  linguae  vitium,  quod  etiam 
illa  Piophetac  sententia  confirmatur  (Psalm.  CXV,  2.J: 


Dc  VUf.  Pracccpto  Dccalogk.  Cap.  I.  70J) 


Omnls  homo  mendax,  ut  propcmodum  sit  tmum  hoc 
peccatum .  (juod  ad  omnes  homines  pertinere  videatur. 
Alterum .  inde  proficisci  mala  innumerabilia .  onm  saepu 
malediei  hominis  eulpa  facultatcs.  fama,  vita,  anwiae 
salus  amittatur;  vel  ejus.  qui  laeditur,  quod  oontumclias 
patienter  ferre  non  possit,  sed  eas  impotenti  animo  per- 
sequatar ;  vel  ejus,  qui  laedit,  qnod  prave  pudore  et 
falsa  cnjosdam  existimationis  opinione  deterritus,  adduci 
non  possit,  ut  illi,  qui  offensus  sit,  satisfaciat.  Quarc 
hoc  loco  inonendi  fideles  erunt.  ufc  quantas  possunt 
maximas  Deo  gratias  agant  de  lioc  salutari  praecepto 
non  dicendi  falsi  testimouii ,  quo  non  solum  ipsi  aliis 
injnriam  facere  vetamur,  sed  etiam  liac  obediontia  ab 
aliorum  injuria  prohibemur.  Verum  in  hoc  praeceplo 
radem  ratione  et  via  progTediendum  est,  qua  in  cacteris 
progressi  sumus ,  ut  videlicet  animadvertantur  in  eo  duac 
leges:  altera  prohibens,  ne  falsum  dicatur  tcsrimonium; 
jubens  altera,  ut  shnulatione  fallaciisque  suhlatis,  dicta 
et  facta  nostra  simplici  vcritate  metiamur.  Cujus  ofueii 
ApostolusEphesios  illis  verbis  admonuit  (Epfies.  IV,  15 .): 
Veritatem  facientcs  tn  charitate,  crescamus  in  illo  pcr 
omnio. 

§.  668.  Sed  prior  hujus  praecepti  pars  habet  hano  ra 
lionom. ut quamvis nomine  falsi  testimonii  si^nificetur, 
«midquid  in  bonam  vel  in  malam  partem  de  altero  con- 
stanter  dicntur,  sivc  in  judicio  sive  cxtra  judicium:  ta- 
men  praecipue  prohibeatur  illud  testimonium,  quod  in 
judicio  false  dicitur  a  jurato :  jurat  enim  per  Dcinn 
testis,  quod  ita  testificantis  et  divinum  nomen  inferpo- 
nentis  oratio  ])lurimum  fidei  liabet  et  ponderis.  Itaque, 
quia  periculosum  est  hoc  testimonium,  idcireo  praeeipue 
prohibetnr;  jnrates  enim  testes,  nisi  exceptionibus  legi- 
timis  exclndantur,  aut  eorum  sit  aperta  improbitas  atque 
perversitas,  ne  judex  quidem  ipse  potest  rejicere;  prae- 
sertim  cum  cxtct  jussum  divinao  legis  (Deuter.  A7X, 
15.,),  ut  iu  orc  duorum,  vcl  trinm  tcstium  stct  omnc  vcr- 
bum.  Sed  ut  prneceptum  fideles  plane  intelMgant,  do- 
cend^  erunt.  quid  significet  hoc  proxiini  vocahulum, 
in  quem  falsum  testimonium  diccrc  miniine  licct.  Est 
autem  proximus,  ut  ex  Christi  Domini  doctrina  colHgb- 
tur ,  quicunque  eget  opera  nostra,  sivc  ille  propinqufM 
sit.  sivc  alienus.  sive  civis,  sive  advena,  sive  amious, 
sive  inimicus.  Nefas  enim  est  exlstimare,  contra  hostes 
liccrc  falsiun  aliquid  dicere  pro  testimonlo ;  *juos  ju*su 


710 


Catechismus  Romanus. 


Dei  ac  Domiiri  nostri  diftgere  oporteat.  Quin  etiam, 
quia  sibi  quisque  quadam  ratione  proximus  est,  nemiiri 
fas  est  in  se  falsum  testimonium  dicere,  quod  qui  com- 
niittunt,  sibi  ipsi  notam  inurentes  ignominiae  ac  turpi- 
tudinis,  et  seipsos  et  Ecclesiam  laedunt,  cujus  sunt 
membra,  quo  modo  etiam,  cum  sibi  mortem  consciscunt, 
nocent  civitati;  ita  enim  est  apud  sanctum  Augustinum 
(Lib.  I.  de  Cicit.  Dei9  Cap.  20.):  Nec  recte  intelligenti- 
bus  poterat  videri,  non  esse  prolribitum,  ut  adversus 
seipsum  quisquam  falsus  testis  assisteret,  eo  quod  in 
praecepto  additum  fuit^  contra  proximum  tuum.  Sed 
non  ideo  si  adversus  seipsum  quisque  falsum  testinio- 
irium  dixerit,  ab  hoc  crimine  se  putet  alienum,  quando 
regulam  d.ligendi  proximi  a  semetipso  dilector  aecepit. 

§.  669.  Verum  quia  prohibemur  proximum  laedere 
falso  testimonio ,  nemo  propterea  contrarium  permitti 
nobis  arbitretur,  ut  pejerando  liceat  conciliare  ei,  qui 
nobiscum  natura  ac  religione  conjunctus  sit,  aliquid 
utilitatis  aut  commodi.  Nemini  enim  mendacio  et  vairi- 
tati,  multo  minus  periurio  studendum  est.  Quare  S.  Au- 
gustinus  de  Mendacio  ad  Consentium  docet  ex  Apostoli 
sententia,  mendacium  in  falsis  testimoniis  numerandum 
esse,  etiamsi  in  cujusquam  falsa  laude  dieatur.  Nam 
locum  illum  tractans:  Invenimur  autem  et  falsi  testes 
Dei,  si  testimonium  diximus  adversus  Deum,  quod  susci- 
tarit  Christum,  quem  non  suscitavit,  si  mortui  non  re- 
surgunt:  Falsum,  inquit,  testimonium  vocat  Apostolus 
(l  Cor.  XV,  15.^,  si  quis  de  Christo,  et  quod  ad  ejus 
laudem  videtur  pertinere ,  mentiatur.  Saepissime  vero 
etiam  contingit,  ut  qui  alteri  favet,  obsit  alteri.  Certe 
errandi  causa  afFertur  judici,  qui  interdum  falsis  testibus 
adductus,  contra  jus  secundum  injuriam  statuit  et  judi-  . 
care  cogitur.  Nonnunquam  etiam  fit ,  ut  qui  ob  falsum 
alicujus  testimonium  causam  judicio  vicerit,  idque  im- 
pune  tulerit,  exultans  iniqua  victoria,  assuescat  corrum* 
pere  et  adlribere  falsos  testes,  quorum  opera  sperat  se 
posse  ad  id ,  quodcunque  concupierit ,  pervenire^  Est 
vero  id  et  ipsi  testi  gravissimum ,  qui  et  ab  eo,  quem 
jurejurando  sublevarit  et  adjuverit,  falsus  et  perjurus 
agnoscitur,  et  ipse,  quod  ei  e  sententia  succedit  scelus, 
quotidie  majorem  exercitationem  et  consuetudinem  capit 
impietatis  et  audaciac. 


Dc  VIIL  Praeceplo  Decalogi.  Cap.  I.U.  711 

§.  670.  I  t  igitur  testium  vanitas,  mendaeia  et  pcr- 
jnria  prohihentur.  sic  et  accusatorumj  et  reoruin,  et  pa- 
Ironorum,  cognitonun  et  proeuratorunij  advocatorum  et 
oinnium  drnique,  qui  judicia  constituunt.  Pestremo  ve- 
tat  Deus  onnie  testimonium ,  non  niodo  in  judicio,  sed 
etiam  extra  judiciuin.  quod  alterjgs  inoommodum  aut 
detriincntum  possit  afferre.  Est  enim  in  Levitico.  quo 
loco  haec  praecepta  iterantur.  his  verhis  (Lerit.  XIX, 
11.):  yon  facietis  firrtum.  non  menticmini.  ncc  dccipiet 
vnusquisque  -pro.rimum  suum.  Vt  nemini  dubium  esso 
possit,  quin  a  Deo  omne  mendacium  hoc  praeeepto 
ejectum  condemnetur.  Quod  apertissime  testatur  David 
in  hunc  modum  (  Psal.  V.  7.):  Perdes  omnes.  r/ui  lo- 
guuntur  meiidaciunu 

C  A  P  U  T  II. 

De  ritio  dctractionis .  cjusquc  graritaie  ac  rariis  gcnr- 
ribus  §.  671  —  673.;  de  gcncrihus  mcndaciorumt 
quae  hoc  praccepto  prohibcntur  g.  671. 

§.  671.  Prohibetur  autem  hoc  praecepto  non  modo 
falsum  testimonium,  sed  detestabilis  etiam  libido  et  con- 
suetudo  detrahendi  alteri.  qua  ex  peste  ineredibile  est, 
quam  multa  et  quam  gravia  et  inconnnoda ,  et  mala  na- 
scantur.  Hoc  vitium  maledice  et  contumeliose  dieendi 
occulte  in  alterum .  passini  hnprobant  Divinae  Literae. 
Cum  hoc .  im|uit  David  (Psalm.  C  6.) ,  nou  cdebam; 
et  S.  Jacobus  (Cap.  iV9  11.):  JSoIile  detrahcre  alter- 
utrum ,  fratrcs  mci.  Nec  vero  praecepta  solum  Sacrae 
Litorae.  sed  etiam  exempla  suppcditant.  quibus  aeeleris 
magnitudo  declaratur.  Nam  et  Aman.  confictis  crimiiii- 
bns  adeo  incendit  in  Judaeos  Assverum ,  ut  is  omnes 
ejus  gentis  homines  imperarit  occidi  (Ester  XIII.).  Re- 
ferta  est  hujusmodi  exemplis  sacra  historia .  anonun 
eonnnemoratione  Saeerdotes  operam  dabunt .  ut  lidelcs 
a  rei  improbitate  deterreant.  Ut  autem  pceeati  hujus 
vis,  quo  de  altero  detrahitur.  omnino  perspiciatur,  scien- 
dum  est,  non  tantmn  adhibenda  ealmnnia  offendi  homi- 
num  existimationem ,  sed  et  augendis  amplificandisqiM 
criminibus.  Et  si  quid  occuhius  ab  aliquo  conunivsuni 
sit,  quod  ubi  rescitum  fuerit .  grave  aut  turpe  slt  ad  fa- 
mam ,  eam  rem  qui.  ubi,  quando.  quibus  non  neeesse 
sit  .  pervulgarit,  is  obtrectator  et  maledieus  jure  dicinir. 
Verum  totius  obtrectationis  nulla  capitalior  est-  rpiam 


CtttcchUmus  Romanus. 


eorum,  qul  catholicae  doctrinae  ,  ejusque  Praedicatoribus 
obtrectant.  In  simili  ciilpa  sunt,  qui  malarum  doctrina- 
rum  et  errorum  magistros  extollunt  laudibus.  Nec  vero 
ab  horum  hominum  numero  et  culpa  sejunguntur,  qui 
detrahentibus  et  maledicentibus  hominibus  patefacientes 
aures ,  non  repreheiWlunt  obtrectatores ,  sed  illis  libenter 
assentiuntur.  Detrahere  enim  vel  detrahentem  audire, 
scribunt  sancti  Hieronymus  et  Bernardus ,  utrum  damna- 
bilius  sit,  non  facile  constat.  Non  enim  essent,  qui 
detraherent,  si  non  adessent,  qui  detrahentes  audirent. 

§.  67*2.    In  eodem  genere  sunt,  qui  suis  artificiis 
distrahunt  homines,  et  inter  se  committunt,  magnopere- 
que  serendis  discordiis  delectantur,  ut  summas  conjun- 
ctiones  ac  societates  fictis  sermonibus  dirimentes,  ami- 
cissimos  viros  ad  immortales  inimicitias ,  et  ad  arma 
compellant.    Hanc  pestem  sic  detestatur  Dominus  (Levit. 
XIX,  16.):  Non  eris  criminator ,  neque  susurro  in  po- 
jnilo,    Tales  erant  multi  ex  consiliariis  Saulis,  qui  ejus 
voluntatem  a  Davide  alienare,  et  in  illum,  Regem  inci- 
tare  conabantur  (1  Regg.  XXIV  et  XXVI.).  Peecant 
denique  in  hanc  partem  blandi  homines  et  assentatores, 
qui  blanditiis  et  simulatis  laudibus  influunt  in  aures ,  et 
in  amicos  eorum,  quorum  gratiam,  pecuniam  et  honores 
aucupantur,  dicentes,  ut  est  apud  Prophetam  (Jes.  V,  20.), 
malnm  bonum  et  bonum  malum.    Quos  ut  arceamus  et 
pellamus  a  consuetudine  nostra,  monuit  nos  David  illa 
oratione  (Psalm.  CXL,  6.)  :    Corripiet  me  justus  in  mi~ 
sericordia,  et  increpabit  me;  oleum  autem  peccatoris 
non  impinguet  caput  meum.    Quanquam  enim  isti  proximo 
minime  maledicunt,  tamen  ei  maxime  nocent,  qui  vel 
laudandis  ejus  peccatis,  afferunt  ipsi  causam  perseve- 
randi  in  vitiis,  quamdiu  vixerit.    Et  quidem  in  hoc  ge- 
nere  illa  est  assentatio  deterior,  quae  ad  proximi  cala- 
mitatem  et  perniciem  adhibetur.    Sic  Saul,  cum  Davidem 
fuvori  et  ferro  Philistaeorum  objicere  cuperet,  ut  occi- 
deretur,  ei  blandiebatur  illis  verbis  (1  Regg.  XVHIA7.): 
Ecce  filia  mea  major  Merob ,  ipsam  ctabo  tibi  uxorem; 
tantummodo  csto  vir  foriis ;  ct  praeUare  bclla  Domini. 
Sic  Judaei  insidiosa  oratione  Christum  Dominum  sunt 
aliati  (Matth.  XXII,  16 J  :  Magisicr.  scimus  quia  vera* 
es,  et  riam  Dei  in  rcritaie  doces.    Longe  autem  perni- 
ciesior  oratio  esl  amicorum,  afTinium  et  cognatorum,  qua 
ad  eos  interdum  utuntur  asscnlatorie,  qui  mortifero  morbo 


De  VIILPraeccptp  Dccalogi.  Cap.il.lU.  713 


affecti ,  jtan  sint  extremo  spiritu  ;  dum  nffirmant  nullum 
esse  tum  ei  a  morte  periculum;  dum  lactum  ct  hilarem 
esse  jnbent ,  eumque  a  pcccatorum  confessione,  tanqnam 
a  tristissima  cogitatione ,  deterrcnt;  dum  denique  ejus 
aninmm  avertunt  ab  omni  cnra  et  meditatione  extremo- 
rum  periculoruin ,  in  quibus  maxiine  versatur. 

§.  673.  Quare  fugiendum  est  omne  mendaeiorum 
genus,  sed  illud  inprimis,  qud  gravi  damno  quisquam 
affici  possit.  Plenissimum  vero  impietatis  e.st  mcndacmm, 
eum  quis  in  religionem ,  vel  de  religione  mentitur.  Sed 
illis  etiam  maledictis  et  probris  graviter  offenditur  Dens, 
quae  committuntur  libcllis,  quos  famosos  vocant.  et  aliis 
hujus  generis  contumeliis.  Praeterea  joeo  vel  officii 
cansa  fallere  mendacio ,  ut  si  nemo  in  iilo  vcl  dammun 
vel  lucrum  fecerit,  tamen  omnino  indignum  est;  ita  enim 
nos  Apostolus  admonet  (Epl/es.  IV.  25.,):  Dcponcntcs 
wcndacivm .  toquhriui  veritatem*  Nam  in  eo  est  ad  frc- 
quens  graviusque  mendacium  magna  prociivitas,  et  ex 
jocosis  mendaciis  capiunt  homines  mentiendi  consuetudi- 
«em,  unde  veniunt  in  opinionem.  non  esse  veraces: 
quamobrem ,  ut  lidem  faciat  eorum  oratio .  necese  habent 
jurare  perpetuo.  Postremo  priore  parte  hujns  praecepti 
simulatio  repudiatur,  nec  modo  quae  simuiate  dicuniur, 
sed  quae  ita  fiunt,  cum  scelere  coniuneta  sunt.  Tam 
enim  verba,  quam  facta.  notae  ac  sigua  quaedam  snnt 
eorum .  quae  sunt  in  animo  cujusque ,  ob  eamque  cau- 
sam  Dominus  saepe  Pharisaeos  arguens,  hypocritas  np- 
pellat.  Et  liacc  de  priore  praecepti  lege,  quae  ad  vctan- 
dmu  spectat. 

C  A  P  U  T  IiL 

De  secvnda  kujus  praecepti  partc.  rjira  jnslitia  vnicvi- 
gne  inriolabiHtcr  administranda  praecipilvr .  scv  de 
iis,  qnae  jvdicibvs,  reis  et  sontibus,  patronis  cav- 
sarnm  et  adcocalis,  petitoribvs  et  aceusatoribus, 
deniqne  omnibvs  fidelibus  hac  laje  observanda  prac- 
scribnntvr  g.  674  —  676. 

g.  674.  Nunc  explicemus,  quid  in  nltera  jubcat  Do- 
minus.  Pertinet  autem  haec  praecepti  vis  el  ratio  ad 
id,  ut  juste  et  cx  legibus  forensia  judicia  exerceantnr3 
neve  occupcnt  homines  ct  usurpent  judicia.    Non  enim 


7U 


Catechismus  Romanus. 


fas  esse  alienum  semtm  judicare,  ut  scrlbit  Apostolus 
(Rom.  XIV,  4.J  ,  ne  re  et  causa  incognita,  sententiam 
ferant,  Quo  in  vitio  fuit  Sacerdotum  et  Scribarum  con^ 
silium,  qui  de  sancto  Stepliano  judicarunt  (Actor.  VII.) ; 
quod  item  peccatum  fuit  magistratus  Philippensium ,  de 
quibus  inquit  Apostolus  (Actor.  XVI,  37. ) :  Caesos  nos 
2^ublice  indemnatos ,  homines  Romanos,  miserunt  in  car- 
cerem ,  et  nunc  occulte  nos  ejiciunt.  Ne  condemnent 
innocentes,  aut  nocentes  absolvant,  ne  pretio  aut  gratia, 
ne  odio  aut  amore  moveantur.  Sic  enim  Moyses  Senio- 
res  admonet,  quos  populi  judices  constituerat  (Deut.  19 
16.  17.)  :  Quod  justum  est,  judicate,  sive  civis  sit  ille, 
sive  jperegrinns ;  nulla  erit  distantia  personarum :  ita 
parvum  audietis ,  ut  viagnum,  nec  accipietis  cujusquam 
jyersonam ,  quia  Dei  judicium  est 

§.  675.  De  Reis  autem  et  Sontibus  ^*ult  eos  Deus 
verum  confiteri,  cum  ex  judicii  formula  interrogantur. 
Est  enim  testimonium  ac  praedicatio  quaedam,  illa  con- 
fessio  laudis  et  gloriae.Dei,  ex  ipsius  Josuae  sententia, 
qui  Achan  ad  veri  confessionem  adhortatus,  inquit  (Jos. 
(VII,  19.):  Fili  mi,  da  gloriam  Domino  Deo  IsraeJ. 
Sed  quoniam  hoc  praeceptum  Testes  potissimum  attingit, 
de  his  etiam  a  Parocho  diligenter  agendum  erit.  Nam 
praecepti  ea  vis  est,  ut  non  solum  prohibeat  falsum  te- 
stimonium,  sed  verum  etiam  dici  imperet.  Est  enim  in 
humanis  rebus  maximus  usus  veri  testimonii,  quod  sunt 
innumerabiles  res,  quas  a  nobis  ignorari  necesse  sit, 
nisi  eas  ex  testium  fide  cognoscamus.  Quare  nihil  tam 
necessarium  est,  quam  testimoniorum  veritas  in  iis  rebus, 
quas  nec  ipsi  scimus,  neque  tamen  licet  ignorare.  De 
quo  exstat  illa  sancti  Augustini  (Quaest.  XI.  Cap.  o.) 
sontentia :  Qui  veritatem  occultat,  et  qui  prodit  menda- 
cium,  uterque  reus  est;  ille,  quia  prodesse  non  vult, 
hic,  quia  nocere  desiderat.  Licet  vero  interdum  verum 
tacere,  sed  extra  judicium.  Nam  in  judicio,  ubi  testis 
legitime  iuterrogatur  a  judice,  vera  omnia  patefacienda 
sunt.  Quo  loco  cavendum  tamen  est  testibus^  ne  suae 
memoriae  nimium  confisij  quod  exploratum  non  habent, 
id  pro  certo  affirment. 

§.  676.  Reliqui  sunt  Patroni  causarum  etAdvocati, 
Actores  deinceps  et  Petitores.  Uli  igitur  opera  ac  pa- 
trocinio  suo  non  deerunt  nccessariis  iiominum  tempori- 


Dt 


VIII.  Praecepto  Dccalogi. 


Cap.  IV. 


715 


bus  et  egentibus  benigue  subvenient,  tum  injustas  cau- 
sas  defendendas  non  suscipient,  neque  calumnia  iites 
protrahent.  nec  alent  avaritia.  Quod  ad  mercedeni  ntti- 
net  lahoria  ct  operae  suae,  jlla  jure  et  aequo  mentiau- 
tur.  Petitores  vero  ac  Accusatores  monendi  sunt,  ne 
cuiquam  amore  aut  odio,  aut  cupiditate  aliqua  adducti, 
periculum .  iniquis  criminationibus  oreent.  Jussum  hoe 
denique  divinitus  descriptum  est  piis  omnibus,  ut  in  con- 
gressibus  et  colloquiis  vere  semper  et  ex  animo  loquan- 
tur;  nihil  dicant,  quod  alterius  existimationi  possit  offi- 
cere,  ne  de  illis  qmdem,  a  quibus  laedi  se  et  exa^itnri 
intefligunt;  cum  illud  propositum  habere  debeani .  sibi 
cuin  illis  eam  necessitudinem  et  societatem  intcrccdcrc, 
ut  menibra  siut  ejusdem  corporis. 

C  A  P  U  T  IV. 

Quam  turpe ,  grave  et  perniciosum  sit  mendacium 
§.677.678.;  de  vitandis  mendaciorum  excusationi- 
bus*  et  quomodo  iis  occurrcndum  §.  679.  680. 

§.  677.  Ut  autem  libentius  hoc  mendacii  vitiuin  ca- 
veant  fidcles,  proponet  eis  Parochus  summam  hujus  sce* 
leris  miseriam  ac  turpitudinein.  Nam  in  Sacris  Literis 
(Jo/t.  Vlll.  XX.)  mcndacii  pater  Daenion  dicitur.  Quod 
enim  Daemon  in  veritate  nonstetit.  mendax  est,  e%  men* 
dacii  parcns.  Adjunget  ad  ejiciendum  tantum  flagitium 
ca  mala .  quae  mendacium  consequuntur.  Et  quoniam 
sunt  innuinerabilia ,  fontes  et  capita  incommodorum  et 
calamitatum  commonstrabit.  Ac  primum,  in  quantam  ca- 
dat  Dei  oftensionem .  quantumve  ejus  odium  incurrat 
hoino  vanus  ei  meudax  Salomonis  autoritate  declarabil 
eo  loco  (Pror.  17,  J6  — 19.):  Sex  sunt,  quae  odU  D<- 
ndnus,  et  septimum  dctcstatur  anhna  <jus.  Oculos  sub~ 
timeSy  linguam  mendacem,  manus  effandentes  innoxium 
sanguinem ,  cor  machinans  cogitatiofies  pessimas,  pedes 
veloces  a<\  currendum  in  malum ,  prqferentem  meniacia, 
testem  fallacem,  et  quae  sequuntur.  Quis  igttur  ei  prae- 
stet  incolumitatcm ,  qui  in  iusigni  odio  sit  apud  Deuni, 
quo  minus  gravissimis  afficiatur  supplioiisl  Deinde,  quid 
impurius  aut  foedius .  ut  sanctus  inquit  Jacobus  (Jacob. 
ill,  9.  11.;,  quam  in  cadem  lingua ,  qua  bcncdicimns 
Veum  ct  Pafrcttt .  malcditcrc  homincs ,  qui  ad  imagincm 
et  similitudinem  Dci  facti  suut,  ita,  ut  fons  dc  eodem 


716 


Catcchismus  Romanus, 


foramhie  emanet  dulcem  et  amaram  aqnam  ?  Quae  enim 
lingua  prius  laudem  et  gloriam  Deo  tribuebat,  postea, 
quantum  in  ea  est,  eum  ignominia  afficit  ac  dedecore 
mentlendo.  Quare  fit ,  ut  a  coelestis  beatitudinis  posses- 
sione  mendaces  excludantur.  Cum  enim  in  liunc  modum 
quaereret  a  Deo  David  ( Psalm.  XIV,  1.  2.> :  Domine, 
quis  habitabit  in  iabernaculo  tuo?  respondit  Spiritus 
Sanctus:  Qui  loquitur  veritaiem  in  corde  suo ,  quinon 
egit  dolum  iu  lingua  sua* 

§.  678.  Maximum  vero  etiam  illud  in  mendacio  in- 
commodum  est,  quod  fere  est  insanabilis  is  animi  mor- 
bus.  Cum  enim  peocatum,  quod  in  ferendo  falso  cri- 
minej  aut  proximi  famae  et  existimationi  obtrectando, 
commissum  sit,  non  remittatur,  nisi  calumniator  ei,  quem 
criminatus  fuerit ,  satisfaciat  injuriarum,  id  autem  difficile 
fiat  ab  liominibus;  primo,  ut  antea  monuimus,  pudore 
ct  inani  quadam  dignitatis  opinione  deterritis ;  qui  in  eo 
peccato  fit ,  hunc  addictum  esse  aeternis  inferorum  poe- 
iiis,  dubitare  non  possumus.  Neque  enim  quisquam  spe- 
ret,  se  calumniarum  vel  obtrectationis  veniam  consequi 
posse,  nisi  prius  ei  satisfaciat,  de  cujus  dignitate  et 
fama  aut  publice  in  judicio ,  aut  etiam  in  privatis  et  fa- 
miliaribus  congressibus  aliquid  detraxerit.  Praeterea 
latissime  patet  hoc  detrimentum,  et  in  caeteros  diffim- 
«litur,  qua  vanitate  et  mendacio  fides  ac  veritas  toiluntur, 
arctissirna  vincula  societatis  humanae ,  quibus  sublatis, 
sequitur  summa  vitae  confusio ,  ut  homines  nihil  a  Dae- 
monibus  differre  videantur.  Docebit  porro  vitandam  esso 
loquacitatem  Parochus,  cujus  vitatione  et  reliqua  pefccata 
fugiuntur,  et  est  magna  cautio  mendacii,  a  quo  vitio 
loquaces  sibi  haud  facile  temperare  possunt. 

§.  679.  Postrerno  iis  illum  errorem  eripiet  Parocluis, 
qui  se  in  vanitate  orationis  excusant,  et  mendacium 
prudentium  exemplo  defendunt,  quorum  esse  ajunt,  men- 
tiri  in  tempore.  Dicet  id,  quod  verissimum  est,  pruden- 
tiam  carnis  mortem  esse.  Hortabitur  auditores,  ut  in 
difficultatibus  et  angustiis  Deo  confidant,  neque  ad  arti- 
ficium  mentiendi  confugiant.  Nam  illi ,  qui  utuntur  per- 
fugio  facilc  declarant ,  se  sua  magis  niti  prudentia, 
quam  in  Dei  providentia  spem  ponere.  Qui  causam  stti 
mendacii  conferunt  in  cos,  a  quibus  sunt  mendacio  de- 
ccpti ,  hi  docendi  sunt .  non  iicere  honiiiiibus  seipsos  ul- 


Dc  VIII.  Pracccpto  Dccalogi.  Cap,  IV.  717 

ciscl ,  neque  malum  malo  conpensandum  esse,  scd  potiafl 
vincendum  in  bono  mahnn.  QUod  si  ctiam  fas  esset, 
hanc  referre  gratkun^  nemini  tamcn  utile.  se  suo  ulcisci 
detrimentO;  osse  aut  id  graviSshnUm  detrimentum ,  quod 
mendacio  dicendo  facimus.  Iis ,  qui  aftcrant  humauae 
naturae  imbccillitatem  et  fragilitatem,  tradendum  erit  hoo 
offieii  praeceptum,  ut  divinum  auxilium  implorent,  ncc 
inflrmitati  humanitatis  obtcmnerent.  Qni  consuetadinem 
opponunt,  admonendi  sunt,  si  mcntiri  assucverunt,  ut 
dent  oporam,  ut  contrariam  consuctudinem  capiant  vcre 
loqucmli  :  praescrtim ,  cum  qui  usu  et  consuetudine  pcc- 
cant,  gravius  delinquant,  quam  cacteri. 

§.  680.  Et  quoniam  non  destint,  qui  se  tcg;ant  ex- 
cusationc  caeterorum  hominum,  quos  passim  mentiri  et 
pejerare  contendunt,  hac  ratione  illi  ab  ca  opinione  de- 
ducendi  sunt,  non  esse  imitandos  malos,  sed  reprehen- 
dendos  et  corrigendos ,  cum  autem  ipsi  mentimur .  minus 
autoritatis  in  rcpreliensione  et  correctione  alterius  no- 
stram  habere  orationem.  Alios  se  ita  defendentes .  quod 
vera  dicendo ,  saepe  incommodo  sint  aflecti ,  sic  refellent 
Sacerdotes.  esse  lllam  accusationem ,  non  defensioncm, 
cum  sit  officium  christiani  hominis,  quamvis  potius  fa- 
cere  jacturam.  quam  mentiri.  Restant  duo  gencra  eo- 
ruin  ,  qui  se  in  mendacio  excusent:  alteri,  qui  dicant, 
se  joci  causa  mentiri:  alteri  se  idem  facere  ntilitatis, 
gratia  quippc  qui  bene  nec  emerent,  nec  vcnderent,  nisi 
niendacium  adhiberent.  Utrqsque  a  suo  errore  Parochi 
avertere  debebunt.  Ac  superiorcs  quidem  illos  a  vitio 
abdueent.  et  doccndo  quantum  eo  in  genere  peccandi 
consuetucjinem  nugeat  usus  menticndi.  ct  illud  inculcando 
(Matth.  XIL  06.) :  Omnis  otiosi  rcrbi  rcddcndam  cssc 
rationem;  proximos  autem  hos  acerbius  ctiam  objurga- 
bunt,  quorum  iu  excusatione  gravior  insit  illorum  ipso- 
rum  accusatio,  qui  prae  sc  ferant,  sc  minime  illis  Dei 
vcrbis  fidem  et  autoritatcm  tribuere  (Matth.  VI,  o^.) : 
Qnaerite  priimm  rcynum  Dci  et  justUiam  cjits,  et  hacc 
omnia  adjicientur  vobis. 


718 


Catechismus  Romanus. 


DE  NONO  ET  DECIMO  PRAECEPTO. 

Non  concupisce  s  domum  proximi  tui:  ncc 
desider  abis  uxorem  ejus,  non  servum,  non 
ancillam ,  non  bovem,  non  asinum9  nec 
omnia  quae  illius  sunt, 

C  A  P  U  t  I. 

De  duorum  postremorum  praecejdorum  utiUtate,  con- 
junctione  >  dissimilitudine  et  necessitate  §.  681  —  683 ; 
his  praeceptis  Dei  erga  nos  pietatem  demonstrari 
et  legem  Dei  non  externis  rebus  contentam  esse ,  sed 
iniernam  animi  puritatem  requirei*e ,  qua  etiam  ra- 
tione  ipsa  a  legibus  humanis  distinguitur  §.  684. 685. 

§*  681.  In  his  duobtis  praeceptis,  quae  postremo 
loco  tradita  sunt,  illud  iuprimis  sciendum  est,  rationem 
fere  constitui,  qua  caetera  praecepta  serventur.  Nam 
quod  his  verbis  praescriptum  est,  eo  spectat,  ut  si  quis 
studet  superiora  legis  jussa  servare,  hoc  maxinie  faciat, 
ne  concupiscat,  quoniam  qui  non  concupiscet,  suis  con- 
tentus,  aliena  non  appetet,  aliorum  commodis  gaudebit, 
Deo  immortali  gloriain  tribuet,  gratias  eidem  maximas 
aget,  Sabbathum  colet,  id  est,  quiete  perpetua  fruetttr, 
majoresque  venerabitur,  neminem  denique,  neque  re, 
neque  verbis,  neque  ullo  alio  modo  laedet.  Nam  stirps 
ac  semen  malorum  omnium  est  prava  concupiscentia  9 
qua  qui  incensi  sunt ,  praecipites  feruntur  in  omne  fla- 
gitiorum  et  scelerum  genus.  His  animadversis  et  Parochns 
in  iis,  quae  sequuntur,  tradendis  diligentior  et  fideles 
ad  audiendum  erunt  attentiores. 

§.  682.  Sed  quamquam  haec  duo  praecepta  con- 
junxerimus,  propterea  quod,  cum  non  dissimile  sit  eorum 
argumentum ,  eandem  docendi  viam  habent :  Parochus 
tamen  et  cohortando  et  monendo  poterit  communiter  vel 
separatim,  ut  commodius  sibi  videbitur,  ea  tractare. 
Sin  autem  Decalogi  interpretandi  munus  susceperit,  de- 
monstrabit ,  quae  sit  horum  duorum  praeceptorum  dissi- 
militudo ,  quidve  una  concupiscentia  ab  altera  dilferat, 
quam  diilerentiam  iibro  Quaestionum  in  Exodum  d.  Au- 
gustinus  declarat.  Nam  ex  iis  altera  sohim  spectat.  quid 
utile  sit,  quid  fructuosum:   alteri  propositae  sunt  ubi- 


De  IX.etX.  Praecepto  Decalogi.  Cap.L  719 

ilines  et  voluptates.  Si  quis  igitur  fundum  aut  domuui 
concupiscit,  is  lucrum  potius  et  quod  utile  cst,  con- 
sectatur,  quam  voluptatem ,  si  vero  alienam  uxorem  ap- 
petit,  non  utiHtatis,  sed  voluptatis  cupiditate  ardet. 

§.  683.  Verum  horum  praeceptorum  duplex  fuit 
nceessitas:  altera,  ut  sexti  septimique  praecepti  sen- 
tentia  explicaretur.  Nam  etsi  quodam  naturae  lumine 
intellectum  est,  alienae  uxoris  potiundae  cupiditatem 
prohiberi  vetito  adultorio:  nam  si  eoneupiscere  liceretv 
fas  item  esset  potiri :  tamen  plerique  ex  Judaeis ,  pec- 
cato  obcaecati ,  in  eam  opinionem  adduci  non  poterant, 
ut  crederent.  id  a  Deo  prohibitum  esse,  imo  vero.  lata 
et  cognita  hac  Dei  lege ,  multi ,  qui  se  legis  esse  inter- 
pretes  profitebantiir ,  in  eo  errore  versati  sunt,  id  quort 
animadvertere  licet  ex  illo  Domini  sermone  apud  S. 
Matthaeum  (Mattk,  l\ '27)  :  AudistiS .  qvia  dwtum  est 
antiquis;  Non  moer/mberis ,  ego  autem  dico  robis,  et 
quae  sequuntur.  AJtera  est  horum  praeceptorum  neces- 
sitas  ,  quod  aliqua  dislincte,  explicateque  vetantur .  quae 
sexto  et  septimo  explicite  non  proliibebantur.  Nam, 
exempli  causa,  scptimum  praeceptum  prohibuit,  ne  quis 
injuste  coneupiscat  aliena,  aut  eripere  conetur.  lloc 
aulem  vetat,  ne  ullo  inodo  quis  Concupiscat,  etsi  jure 
lfigeque  assequi  id  possit,  ex  cujus  adeptione  proximo 
damnum  importari  videat. 

§.  684.  Sed  illud  inprimis ,  antequam  ad  praecepti 
explieatiouem  veniamus .  fideles  doccndi  erunt,  nos  hac 

3  lege  non  ad  id  solum  institui,  ut  cupiditates  nostras 
coliibeamus :  sed  etiam  Dei  erga  nos  pietatem.  quae  im- 
mensa  est,  cognoscamus.  Nam  cum  superioribus  legis 
praeceptis  nos  quibusdam  quasi  praesidiis  munisset .  ne 
quis  nos  ipsos.  aut  nostra  violaret,  hoc  ndjuncto  prae- 
cepto ,  illud  maxime  providere  voluit,  ne  appetitionibus 

>nostris  ipsi  laederemur,  quod  facile  futurum  fuit.  si 
omnia  cupere  atque  optare,  liberum  nobis  atque  inteu;ruui 
esset.  Hac  igitur  non  concupiscendi  lege  praescripta, 
illud  a  Deo  provisum  est.  ut  cupiditatum  aeulei.  qoibus 

(  ad  perniciosa  quaeque  incitari  solemus,  hnjus  legis  vi 
quodammodo  excussi ,  nos  minus  urgennt ,  majusqTie 
propterea  temporis  spatium  nos  molesta  illa  cupiditatum 
sollicitudine  liberati ,  ad  ea  praestanda  pietatis  et  reli- 
gionis  oftieia  habeamus,  quae  ipsi  Deo  multa,  maxima- 
^ue  debemus. 


720 


Catcchismus  Romanus, 


§k  685.  Neque  id  solum  haec  lex  nos  docet  >  verum 
etiam  illud  ostendit ,  legem  Dei  ejusmodi  esse ,  quae  non 
externis  solum  munerum  functionibus  ,  sed  etiam  intimo 
animi  sensu  servanda  sit.  Hocque  inter  divinas  et  httma- 
nas  leges  interest,  quod  hae  rebus  tantum  externis  con- 
tentae  sunt ;  illae  vero ,  quoniam  animum  Detis  intuetur, 
ipsius  animi  pttram  sinceramoue  castitatem  atque  inte- 
gritatem  requirunt.  Est  igitur  divina  lex ,  quasi  speculuni 
quodrtam,  in  quo  naturae  nostrae  vitia  intuemur.  Quam- 
obrcm  dixit  Apostolus  ( Rom.  VII,  7.)  :  Concnpiscentiam 
ncsciebam 9  nisi  lex  diccret :  Non  coitciqnsces.  Cum  enini 
concupiscentia ,  id  est,  peccati  fomes,  qui  ex  peccato 
originem  liabuit,  perpetuo  nobis  intixus  inhaereat,  ex 
lioc  agnoscimus,  in  peccato  nos  nasci:  quapropter  sup- 
plices  ad  eum  confugimus  s  qui  solus  potest  peccati 
sordes  eluere. 

CAPUT  11* 

Qidd  sit  concvjtiscentia ,  quaeque  concnpiscentiae  non 
sint  in  vitio  9  nec  vetitae  §.  686.  687;  quae  cupidi- 
tas  damnata  sit  atque  prokibita  et  quas  ob  causas 
§.  688.  689. 

§.  686.  Habent  autem  haec  singula  praecepta  illud 
cum  caeteris  commune  ,  ut  partim  aiiquid  vetent ,  partim 
jubeant.  Quod  ad  proliibendi  vim  attinet ,  ne  quis  forte 
arbitretur,  concupiscentiam  illam ,  quae  vitio  caret,  aliquo 
modo  vitium  esse;  ut  concupiscere  spiritum  adversus  carnem 
(  Gal.  V9 17.),  vel  expetere  justificationes  Dei  in  omni  tem- 
pore id quod David summopere  cupiebat  (Falm.  CXVllL), 
Paroclms  doceat,  quae  concupiscentia  iila  sit ,  quam 
liujus  legis  praescripto  fugere  oporteat.  Quare  scienduin 
est,  concupiscentiam  esse  commotionem  quandam,  nc 
vim  animi ,  qua  impulsi  homines ,  quas  non  habent ,  res 
jucunclas  appetunt.  Et  quemadmodum  reliqui  animi  no- 
stri  motus  non  perpetuo  mali  sunt ,  ita  haec  concupi- 
scendi  vis  non  semper  in  vitio  est  ponenda.  Neque  enim 
propterea  malum  est ,  si  cibum ,  aut  si  potum  appetimtts, 
aut  cum  frigcmus,  si  calescere,  aut  contra,  cttm  cale- 
mus,  si  frigescere  cupimus.  Et  quidem  recta  haec  con- 
cupiscendi  vis3  Deo  autore,  nobis  a  natura  insita  est; 
sed  primorum  parentum  nostrorum  peccato  factttm  est, 
ut  iJla  naturae  fincs  transiliens5  usque  adeo  depravata 


De  IX.  ct  X.  Praecepto  Decalogi.  Cap.H.  721 


sit,  iU  ad  ea  concupiscenda  saepe  incitetur,  quae  spiri- 
tui  ac  rationi  repugnant. 

g.  6S7.  Quin  etiam  liaec  vis3  si  moderata  est 
snisquc  Hnibus  continetur,  saepe  etiam  non  mediocres 
ntilitates  praebet  Nam  illud  primum  efficit,  ut  assiduis 
precibus  Demn  oremus,  supplicesque  ab  eo  petamus 
quae  maxiine  cupimus.  Oratio  enim  cupiditatis  nostrae 
interpres  est.  Quod  si  recta  haec  concupiscendi  vis 
abesset,  non  tam  multae  preces  essent  in  Ecclesia  Dei. 
Efficit  praeterea,  ut  chariora  sint  nobis  Dei  munera: 
imo  enim  vehementiori  alicujus  rei  cupiditate  flagramus, 
20  charior  illa  nobis  res  est  atque  jucundior,  cum  eam 
idepti  sumus;  tum  vero  delectatio  ipsa,  quam  ex  re 
zoncupita  sentimus',  facit,  ut  majore  pietate  gratias  Deo 
igamus.  Itaque  si  concupiscere  aliquando  licet,  fatea- 
mur  necesse  est,  non  omnem  concupiscendi  vim  prohi- 
jitam  esse.  Et  quamquam  d.  Paulus  (Rom.  VI l,  8.)t 
:vpiscentiam  peccatum  esse  dixit,  id  in  eam  tamen  sen-' 
entiam  accipiendum  est ,  in  quam  Mo^  ses  locutus  est, 
:ujus  ille  testimonium  affert:  id  quod  ipsius  Apostoli 
Dratio  declarat.  Nam  illam  carnis  concupiscentiarn  vo- 
:at  in  Epistola  ad  Galatas  (Galat.  V,  Va.)  :  Spirilu.  in- 
|uita  ambalate  et  dcsideria  carnis  non  perficietis.  Natu- 
alis  igitur  illa  cupiditatis  vis  et  moderata,  quae  fines 
>uos  non  egreditur,  non  vetatur:  multoque  minus  spiri- 
ualis  illa  rectae  mentis  cupiditas,  qua  ad  eorum  appeti- 
ionem  incitamur,  quae  carni  repugnant.  Ad  hanc  ipsam 
mim  Sacrae  Literae  nos  adliortantur  (Sapient.  VI,  12.): 
Concnpiscite  scrmones  meos ;  et  (Eccles.  XXI V,  26.); 
Transite  ad  me  omnes.  qui  concupiscilis  me. 

§.  6S8.  Itaque  hoc  interdicto  non  ipsa  conou- 
riscendi  vis.  qua  tum  ad  bonuni,  tum  ad  malum  uti  libcf, 
;ed  usus  pravae  cupiditatis .  quae  carnis  concupiscentia 
it  peccati  fomes  vocatur;  ac  si  animi  assensionem  ad- 
unctam  habeat,  semper  in  vitiis  nuineranda  est,  omnino 
n-ohibetur.  Ergo  ea  tantum  concupiscendi  libido  vetita 
«t,  quam  carnis  concupisccntiam  vocat  Apostolus  ( Gal. 
w"9\7,)i  illi  scilicet  concupiscendi  niotus,  qui  nulluin 
ationis  modum  habent,  neque  iinibus  a  Deo  constitutis 
•ontinentur.  Haec  cupiditas  dainnata  est,  vel  qnia  ma- 
um  appetit,  veluti  adulteria,  ebrietates ,  homicidia  et 
dia  ejusmodi  nefaria  scelera.  De  quibus  ita  Apostolus 
1  Cor.  X.  G .) :  JSon  simus,  inquit,  concupiscentes  ma- 

46 


722 


Catechismus  Romanus. 


lorum ,  quemadmodum  et  illi  concupierunt ;  vel  qiria, 
etsi  res  natura  sua  malae  non  sunt ,  causa  tamen  aliuncle 
exstat,  quare  illas  concupiscere  nefas  sit.  Quo  in  ge- 
nere  sunt  ea,  quae  ne  possideamus  Deus  aut  Ecclesia 
prohibet :  non  enim  ea  nobis  appetere  licet ,  quae  possi- 
dere  omnino  nefas  sit ,  qualia  olim  in  Veteri  Lege  fuerunt 
aurum  et  argentum,  ex  quibus  iclola  conflata  erant,  quae 
Dominus  in  Deuteronomio  vetuit ,  ne  quis  coiicupisceret. 

§.  689»  Ob  eam  praeterea  causam  haec  cupiditas 
vitiosa  prolribetur,  quoniam,  quae  appetuntur,  aliena 
sunt;  ut  domus,  servus,  ancilla,  ager,  uxor,  bos,  asi- 
nus  et  alia  multa,  quae  cum  aliena  sint,  ea  concupiscere 
vetat  divina  lex :  rerumqne  ejusmodi  cupiditas  nefaria  est, 
et  in  peccatis  gravissinris  numeratur ,  cum  illis  concupi- 
scendis  animi  praebetur  assensus.  Nam  tum  peccatum 
natura  existit^  cum  post  malarum  cupiditatum  impulsum 
animus  rebus  pravis  delectatnr  5  atque  liis  vel  assentitur, 
vel  non  repugnat :  icl  quod  d.  Jacobus ,  cum  peccati  ori- 
ginem  et  progressionem  ostendit,  illis  verbis  docet  (Jac. 
Is  14.  Vo.) :  Unusquisgue  a  concvpiscentia  sua  abstractus 
et  illectus ;  deinde  concupiscentia  cum  conceperit,  pant 
peccatuni)  peccatum  vero?  cum  cousummatum  fueiit, 
generat  mortem.  Cum  igitur  lege  ita  caveatur :  N o n  c  o  n- 
cupisces;  haec  verba  ad  eum  sensum  referuntur,  ut 
nostras  cupiditates  a  rebus  alienis  colribeamus.  Aliena- 
rum  enim  rerum  cupiditatis  sitis  immensa  est  atque  in- 
fnrita,  neque  unquam  satiatur,  ut  scriptum  est  (Eccles. 
V,  9.) :  Avarus  non  implebitur  pecunia.  De  quo  ita  est 
apud  Jesaiam  (Jes.  V,  8.):  Vae,  qui  conjungitis  do- 
mum  ad  domum  et  agrum  agro  copulatis. 

C  A  P  U  T  III. 

Quae  sit  verborum  utriusque  praecepti  senteniia  et  quae 
per  ea  proldbeantur  §.  690  —  692. 

§.  690.  Sed  ex  singularum  vocum  explicatione  fa- 
cilius  intclligetur  hujus  peccati  foeditas  et  magnitudo. 
Quare  Parochus  docebit,  domus  vocabulo,  non  locum 
modo  quem  incolimus ,  sed  universam  haereditatem  signi- 
ficari,  ut  ex  divinorum  Scriptorum  usu  consuetudineque 
cognoscitur.  In  Exodo  scriptum  est  (Exod.  /,  21.)'- 
Obsietricibus  a  Domino  domos  esse  aedificatas.  Senten- 
tia  eo  spectatj  ut  illarum  facultates  ab  eo  auctas  esse 


De  IX.  ct  X.  Praeccpto  Decalogi.  Cap.ID.  723 


atquc  amplificatas ,  intcrpretemur.  Ex  hac  igitur  inter- 
pretatione  animadvertimus ,  liac  praecepti  lege  vetitnm 
nobis  esse.  ne  divitias  avide  expetamus,  neque  alienis 
opibus,  potentiae,  nobilitati  invideamus,  sed  statu  no- 
stro.  qualis  qualis  ille  sit,  sive  humilis  sive  excelsus, 
contenti  simus.  Alienae  deinde  gloriae  appetitionem  ve- 
titam  esse .  intelligere  debemus.  Nam  hoe  item  ad  do- 
mum  pertinet.  Quod  vero  sequitur,  non  bovem,  non 
asinura*:  id  ostendit,  non  solum  quae  magna  sunt,  ut 
domus,  nobilitas  et  gloria,  ea,  cum  aliena  sint,  concu- 
piscere  nobis  non  licere :  sed  etiam  parva ,  qualia  illa 
sint,  sive  animata  sive  inanimata. 

§.691.  Sequitur  dcinceps.  ncque  servum:  quod 
intelligendum  est  tam  de  captivis,  quam  de  reliquo  ge- 
nere  servorum ,  quos  .  ut  caetera  alterius  bona,  concu- 
piscere  non  debemus.  Liberos  vero  homines,  qui  volun- 
tate.  serviunt,  vel  mercede  conducti,  vel  amore  obser- 
vantiaque  impulsi,  nullo  modo  neque  verbis,  neque  spe, 
neque  pollicitationibus,  neque  praemiis  quis  corrumpere 
aut  sollicitare  debet,  ut  eos  deserant.  quibus  sc  ips) 
sponte  addixerunt:  imo  vero,  si  ante  idtempus,  quo  se 
in  illorura  faraulatu  fore  promiserant,  ab  illis  recesse- 
rint  hujus  praecepti  autoritate  admonendi  sunt,  ut  ad 
eos  ipsos  omnino  revertantur.  Quod  autein  in  praeoepto 
mcntio  fit  proximi.  id  co  pertinet,  ut  hominum  vitiura 
demonstretur ,  qui  vicinos  agrosj  aut  proximas  domos, 
aut  aliam  rem  ejusmodi,  quae  secuni  continens  sit,  ap- 
petere  solent  Yicinitas  enira ,  quae  in  parte  amicitiae 
ponitur.  ab  amore  ad  odium.  cupiditatis  vitio,  traduci- 
tur.  Iloc  vero  praeceptum  ii  minime  violant,  qui  res5 
quas  proximi  venales  habent,  eniere  de  illis  cupiunt, 
aut  justo  pretio  emunt:  ii  enim  non  raodo  proximum 
non  laedunt .  sed  valde  adjuvant,  cum  ci  pecunia  ma- 
jori  commodo.  osuique  futura  sit,  quara  res  illae,  < 1 1 1 a ^ 
ipse  venditat. 

§.  692.  Hanc  de  re  alicna  non  coneupiscenda  Ic- 
sjem  altera  sequitur,  quae  prohibet.  ne  alienam  concu 
piscainus  uxorera.  Qua  lege  concupiscendi  libido  non 
ea  quidem  tantum  prohibita  censetur,  qua  adultcr  alterius 
nxorem  in  matrimonium  ducere  concupiscit  Eo  enim 
tempore,  cum  repudii  permittebatur  libellus,  Ulud  facilfe 
evenire  poterat,  ut  quae  ab  uno  repudiata  essct.  eam 
alter  uxorem  acciperet.    At  hocDominus  vetuit.  nc  aut 

46  * 


724  Catechismus  Romanus. 

mariti  ad  Oxores  relinquendas  sollicitarentur ,  aut  uxores 
maritis  difficiles  se  ac  morosas  ita  praeberent,  ut  eam 
ob  causam ,  quaetlam  quasi  necessitas  viris  imponeretur 
illas  repudiandi.  Nunc  vero  gravius  est  peccatum,  cum 
mulierem,  etiamsi  a  viro  repudiata  sit,  alteri  in  matri- 
monium  ducere  non  liceat  ,  nisi  marito  mortuo.  Itaque, 
qui  alterius  uxorem  concupiscet,  facile  ex  una  in  aliam 
incidet  cupiditatem  :  aut  enim  illius  virum  mori,  aut 
adulterium  admittere  cupiet.  Atque  hoc  idem  de  iis  mu- 
lieribus  dicitur,  quae  alteri  desponsatae  sunt.  Neque 
enim  has  item  concupiscere  licet,  cum  ii,  qui  haec 
pacta  rescindere  student,  violent  sanctissimum  fidei  foe- 
dus.  Et  quemadmodum  quae  alteri  nupta  est,  eam 
concupiscere  omnino  nefas  est ;  sic  quae  ad  Dei  cultum, 
religionemque  est  consecrata,  nullo  pacto  licet  illam 
uxorem  appetere.  Si  vero  quis  mulierem,  quae  nupta 
est ,  cum  eam  innuptam  esse  opinetur ,  uxorem  sibi  dari 
concupiscit,  neque  si  in  matrimonium  alii  collocatam 
intelligeret ,  eam  nuptam  sibi  dari  cuperet,  id  quod  Pha- 
raoni  et  Abimelech  contigisse  legimus  ( Genes.  XII,  20.), 
qui  Saram  in  matrimonio  habere  eoncupierunt ,  cum  eam 
minime  nuptam ,  Abrahaeque  sororem ,  non  uxorem ,  ar- 
bitrarentur;  ille  certe,  qui  eo  animo  est,  ejusmodi  prae- 
cepti  legem  vioiare  non  videtur. 

C  A  P  U  T  IV. 

De  opportunis  reme&iis  9  iisgue  quae  adversUs  contu* 
piscenliarum  ardorem  hic  jubentur  §.  693.  694 ;  de 
pinecipuis  concupiscentiae  vitiis,  vel  de  iis  qui  po» 
tissimum  hoc  cupiditatis  vitio  laborailt  §.  695. 

§.  693.  Sed  ut  Parochus  remedia  patefaciat,  quae 
ad  tollendum  hoc  cupiditatis  vitium  accommodata  sunt, 
explicare  alteram  praecepti  rationem  debet,  quae  in  eo 
consistit,  ut  si  divitiae  affluant,  cor  non  apponamuS) 
easque  pietatis  et  divinarum  rerum  studio  abjicere  parati 
simus  et  in  sublevandas  pauperum  miserias  libenter  pe- 
cuniam  erogemus ;  si  desint  facultates ,  egestatem  aequo 
et  hilari  animo  feramus.  Et  quidem  si  rebus  nostris 
dandis  liberalitate  utemur,  rerum  alienarum  cupiditates 
restinguemus.  De  paupertatis  autem  laudibus  divitiarum- 
que  despicientia ,  in  Sacris  Literis  et  apud  sanctos  Patres 
facile  erit  Parocho  mttlta  colligere  et  fideli  populo  tar- 


De  IX.  et  X.  Praeccpto  Dccalogi.  Cap.IV.  725 

dcre.  Hac  idem  lege  praecipitur ,  ut  ardenti  studio 
summaque  cupiditate  optemus  id  potissimum  cfliei.  nou 
quod  nos  concupiseimus ,  sed  quod  Deus  vult ,  quemad- 
modum  Domini  oratione  exponitur.  Voluntas  autem  Dci 
in  eo  raaxime  est,  ut  nos  singulari  quodam  modo  sancti 
efficiamur,  animuinque  nostrum  sineerum,  atque  ab 
omni  labe  purum,  integrumque  conserveraus,  et  exercea- 
mus  nos  in  iis  mentis  ac  spiritus  offic^is,  quae  corporis 
repuguant  sensibus,  horumque  edonutis  appeiitionibus, 
ratione  ac  spiritu  duce,  rectum  vitae  eursum  leneamus, 
quive  praeterea  sensus  materiam  eupiditatibus  nostris, 
libidinique  praebenf,  eorum  vim  maxime  reprimamus. 

§.  694.  Sed  ad  liunc  cupiditatum  ardorcm  restin- 
guendum,  plurimum  etiam  lioc  potest,  si  quae  incom- 
moda  cx  illis  accidunt,  ea  nobis  ob  oculos  proponamus. 
Primum  vero  illud  incommodum  est,  quod,  quoniam 
ejusmodi  cupiditatibus  paremus,  in  anima  nostra  regnat 
summa  peccati  vis  ac  potestas.  Quamobrem  monuit 
Apostolus  (Uoin.  VI,  \%) :  Non  regnet  peccatum  in  re- 
sfro  mortali  corpore,  ut  obediatis  concupiscentiis  ejus. 
Nam  quemadmodum,  si  cupiditatibus  resisthnus ,  peccati 
vires  concident,  ita  si.iisdem  succumbimus ,  Dominum 
a  regno  suo  expellimus  et  in  ejus  locum  peccatum  intro- 
duoiinus.  Alterum  praeterea  incommodum  cst,  quod  ab 
liac  concupiscendi  vi,  veluti  fonte  quodam ,  omnia  pec- 
cata  manant,  ut  d.  Jacobus  docet,  d.  item  Johannes 
(1  Joh.  II,  W.) :  Omne,  inquit,  quod  est  in  mundo,  con- 
cupiscentia  camis  cst,  et  concupiscentia  oculqrum ,  et 
superbia  ritae.  Tertium  ineommodum  in  co  est,  quo- 
niam  rectum  animi  judicium  his  cupiditatibus  obscuratur; 
homines  enim  iis  cupiditatum  tencbris  obcaecati.  honesta 
et  praeejara  putant  omnia,  quaecunque  ipsi  conoupi- 
scunt.  Oppriinitur  praeterea  concupiscendi  vi  verbum 
Dei,  quod  in  animis  nostris  a  magOO  illo  agricola  Deo 
insitum  cst.  Sic  enim  apud  d.  Marcum  scriptum  est 
(Marc.  IV,  18.  19.):  Alii  sunf.  qui  iu  spiuis  Bemvnan- 
turi  hi  sunt,  qui  verbum  audiunt ,  et  aerumnae  seculi, 
ct  decepfio  divitiarum ,  ct  circa  reliqua  qoncupiscentiae 
introewntes,  suffocant  verbum ,  et  sine  fructu  efficitur.. 

§.  695.  Jam  vero  ,  qui  prae  cacteris  hoc  cupidi- 
tatis  vitio  laborant ,  quosque  propterca  Parochus  ad  00- 
lendum  hoc  pracceptum  diligentius  cohortari  debef  .  illi 
sunt,  qui  lusionibus  non  honestis  dclectantur,  aut  qtri 


726 


Cateehismus  Romanus. 


ludis  immoderate  abutuntur ;  mercatoresque  item,  qui  re- 
rum  penuriam  annonaeque  caritatem  expetunt ,  atque  id 
aegre  ferunt,  ut  alii  praeter  ipsos  sint,  qui  vendant  aut 
emant,  quo  carius  vendere,  aut  vilius  emere  ipsi  pos- 
sint,  qua  in  re  item  peccant,  qui  alios  egere  cupiunt, 
ut  aut  vendendo,  aut  emendo  ipsi  lucrentur.  Peccant 
etiam  milites ,  qui  bellum  expetunt  ut  furari  ipsis  liceat ; 
Medici  item,  qui  morbos  desiderant ;  Jureconsulti ,  qui 
causarum  litiumqfte  vim  copiamque  concupiscunt ;  tum 
Artifices ,  qui  quaestus  avidi ,  omnium ,  quae  ad  victum 
cultumque  pertinent,  penuriam  exoptant,  ut  inde  pluri- 
nmm  lucri  faciant.  In  hoc  praeterea  genere ,  graviter  ii 
peccant,  qui  alienae  laudis,  gloriaeque  avidi  atque  ap- 
petentes  sunt,  non  sine  aliqua  famae  alterius  obtreeta- 
tione,  idque  praesertim,  si  qui  illam  appetunt,  ignavi 
nulliusque  pretii  homines  sunt:  fama  enim  et  gloria, 
virtutis  atque  industriae ,  non  ignaviae  aut  inertiae  prae- 
mium  est. 


LIBER  QUARTUS. 

DE  ORATIONE. 


DE  ORATIONE  IN  GENERE. 

C  A  P  U  T  I. 

Quam  necessaiia  sit  tractatio  explicatioque  Orationis 
maxime  Dominicae,  quam  omnibus  notam  esse,  me 
moriaque  tenere  oportet  g.  696. 

§.  696.  In  officio  et  munere  pastorali  cum  primis 
necessaria  est  ad  salutem  fidelis  populi ,  praeceptio 
christianae  precationis ;  cujus  vim  ac  rationem  multos 
necesse  est  ignorare ,  nisi  pia  et  fideli  Pastoris  diligentia 
tradita  sit.  Quamobrem  praecipua  Parochi  cura  versari 
debet  in  eo ,  ut  pii  auditores  intelligant,  quid  a  Deo  et 
quo  modo  orandum  sit.  Omnes  auteiu  necessariae  pre- 
cationis  numeros   continet  divina   illa  formula,  quani 


Dc  Or&tione  in  gcuere.  Cap.  I. 


72T 


Christus  Dominus  Apostolis  et  per  illos  eorumque  suc- 
cessores  oinnibus  deinceps,  qui  christianam  religionem 
susciperent,  notam  esse  voluit.  Cujus  verba  atque  sen- 
tcutias  sic  auiuia  ac  mcmoria  comprchendere  oportet .  ut 
iu  promptu  habeamus.  Ut  autem  iu  hac  orandi  ratione 
suppeditet  Parochis  facultas  instituendi  fideles  auditores, 
quae  magis  opportuna  visa  snnt,  hic  proposuimus, 
sumpta  ab  iis  Scriptoribus ,  quorum  in  genere  doctrina 
et  copia  maxime  laudatur.  Nam  reliqua .  si  opus  iuerit, 
Pastores  ex  eisdem  fontibus  haurire  poterunt. 

CAPUT  0. 
De  necessitate  Qrationis  §.  G9~.  G9S. 

§.  697.  Primum  igitur  docendum  est,  quam  sit 
Oratio  necessaria .  cujus  praeceptum  non  solnm  consilii 
cansa  tradkum  est .  sctl  etiam  necessarii  iussi  vim  habet. 
Quod  a  Christo  Domino  declaratum  est  illis  vcrbis  (Luc. 
X  \  Lll./o.):  Oportct  sempcr  orare.  lianc  orandi  neces- 
sitatem  ipsa ,  etiam  illo  Dominicae  Precationis  quasi 
prooemio-,  ostendit  Ecclesia:  Praeceptis  salutaribus  mo- 
niti  et  divina  histitutiqne  formati .  audemus  dicere.  Ita- 
que  cum  esset  necessaria  precatio  christianis  hominibus 
et  illud  a  discipulis  ipse  rogatus  esset  (Luc  XI.  o.)  : 
Domhw.  doce  nos  orare,  praescripsit  eis  orandi  for- 
mam  Dei  filius  et  spem  attulit  impetrationis  eorum,  quae 
postularent  et  ipse  documentum  fuit  precationis,  qua 
non  solum  utebatur  assidue,  sed  etiam  in  ea  pernoctabat. 
Cujus  deinde  oflicii  iis.  qui  se  ad  Jesu  Cnristi  fidem 
contulissent ,  Apostoli  praecepta  tradere  non  destiterunt, 
Nam  sancti  e<  Petrus  et  Johannes,  de  ea  diljgentissime 
pios  admonent  (l  /V/r.  III.  7.  1  JoJu  V .  14j  .  e(  ejm? 
rationis  memor  Apostolus j  pluribus  locis  (\  Thess,  \.  17. 
Pldlipp.  IV,  ().  Cdloss.  I  \  .  '!.)  Christianos  hortatur  ad  sa- 
lutarcm  orandi  necessitatem, 

§.  G98.  Praetcrca  tam  multis  indigemus  bonis  el 
commodis,  ad  animum  et  corpus  tuenduni  necessariis, 
ut  ad  precationcin  confugere  oporteat,  tannuam  a*I  miaia 
omnium  optimam  et  indigentiae  nostrae  interpretem  et 
conciliatricem  eorum  .  quibus  egemus.  Nam  cum  nihil 
cuique  debeat  Deus ,  reliquum  profecto  est,  ut  quae  no- 
bis  opus  sunt^ab  eo  precibus  expetamus;  quas  preces. 
tanquam  instrumentum  necessarium  nobis  dcilit  ad  id. 


728 


Catechismus  Bomanus. 


quod  optaremus,  consequendum ,  praesertim  cum  quae- 
dam  esse  constet  ,  quae  nisi  ejus  adjumento  non  liceat 
impetrare.  Habent  enim  sacrae  preces  praestantem  illam 
virtutem ,  qua  maxime  Daeniones  ejiciuntur.  Est  enim 
quoddam  Daemoniorum  genus5  quod  non  ejicitur,  nisi 
jejunio  et  oratione  (Mattk.  XVII,  20.).  Quare  magnam 
sibi  adimunt  facultatem  singularium  donorum  ,  qui  hanc 
consuetudinem ,  exercitationemque  non  adhibent  pie  ac 
diligenter  orandi.  Petitione  enim  non  solum  honesta,  sed 
etiam  assidua  opus  est  ad  impetrandum,  quod  concu- 
piscas.  Nam ,  ut  inquit  S.  Hieronymus  (m  Cap.  VII. 
Mutthaei) ,  scriptum  est:  Omni  petenti  datur.  Ergo  si 
tibi  non  datur,  ob  id  non  datur,  quia  non  petis;  Petite 
ergo  et  accipietis, 

CAPUT  III. 
De  utilitate  Orationis  §.  699  —  704. 

§.  699.  Habet  autem  haec  necessitas  jucundissimam 
utilitatem  quae  fructus  ex  se  edit  uberrimos,  quorum 
copiam  sument  Pastores  a  Sacris  Scriptoribus ,  cum 
opus  erit  illos  impertiri  fideli  populo.  Nos  ex  ea  copia 
aliquot  elegimus ,  quos  huic  tempori  accommodatos  duxi- 
mus.  Primus  autem  fructus ,  quem  inde  capimus ,  est  is, 
quod  orantes  Deo  honorem  habemus ,  siquidem  est 
quoddam  religionis  argumentum  Oratio,  quae  in  divinis 
literis  thymiamati  comparatur.  Dirigatur  enim,  inquit 
Propheta  ( Psalm.  CXL,  2.)  ,  oratio  mea  sicut  incensum 
in  conspectu  tuo.  Quare  nos  hac  ratione  Deo  subjectos 
esse  profitemur,  quem  bonorum  omnium  autorem  agno- 
scimus  et  praedicamus ,  in  quem  solum  spectamus ,  quod 
unum  incolumitatis  salutisqne  praesidium,  atque  perfu- 
gium  habemus.  Hujus  fructus  illis  etiam  verbis  admo- 
nemur  (Psalm.  XLIX ,  V6.):  Invoca  me  in  die  tribula* 
tionis ;  eruam  te  et  honorificabis  me. 

§.  700.  Sequitur  fructus  amplissimus  et  jucundissi- 
mus  Orationis ,  cum  a  Deo  preces  audiuntur :  Est  enim, 
ex  S.  Augustini  sententia  (Serm.  CCXXVI.  de  temp.)9 
coeli  clavis  Oratio.  Nam  adscendit,  inquit,  precatio  et 
descendit  Dei  miseratio.  Licet  alta  sit  terra,  altum  coe- 
lum,  audit  tamen  Deus  hominis  linguam.  Cujus  orandi 
muneris  tanta  vis  est,  tanta  utilitas ,  ut  ea  re  coele- 
fttium  donorum  amplifcudinem  consequamur.    Nam  ct 


Dc  Oratlonc  in  genere.    Cap,  III.  729 


impetramus  nobis,  ut  ducem  et  adjutorem  adhibeat  Spi- 
ritum  Sanctum ,  et  fidei  asscquimur  conservationem  et  in- 
columitatem ,  et  vitationem  poenaruin ,  et  divinum  patro- 
cinium  in  tentationibus,  et  ex  Diabolo  victoriam.  Omnino 
inest  in  precatione  singularis  gaudii  cumulus.  Quam- 
obrem  sic  loquebatur  Dominus  (Jok.  AT/,  2i.) :  Petite 
et  accipictis.  ut  gaudium  vcstrum  sit  plenum,  Nec  vero, 
quin  huic  petitioni  praesto  sit  et  occurrat  Dei  benignitas, 
ullus  relictus  est  dubitandi  locus.  Quod  multa  compro- 
bant  Divinae  Scripturae  testimonia,  quae,  quia  sunt  in 
promptU;  illa  modo  apud  Jcsaiam  exempli  causa  attin- 
gemus  (Jes,  LVW>9.) :  Tunc  enim,  inquit,  invocabis, 
et  Dominus  exaudiet;  clamabis,  et  dicct:  Ecce  adsum; 
et  rursus  (Jcs,  LXV,  :  Eritquc  antequam  ctamcnt, 
ego  exandiam;  adhue  illis  loquentibus,  ego  audiam. 
Exempla  autem  eorum,,  qui  Deum  exoraverunt,  quia  pro- 
pemodum  sunt  et  infinita,  et  posita  ante  oculos,  omittimus. 

§.  701.  At  interilum  fit,  ut  quae  petimus  a  Deo, 
lion  impetremus.  Ita  est;  sed  tum  maxime  prospicit 
utilkati  nostrae  Deus,  vel  quod  alia  nobis  majora  et 
ampliora  bona  impeititur,  vel  quod  nec  necessarium 
nobis  est,  nec  utile,  quod  petimus;  imo  vero  fortasse 
supervacaneum.  id  futuruin  sit,  si  dederit,  atque  pestife- 
rum.  Quaedam  enirn,  inquit  sanctus  Augustinus  (Serm. 
Llll,  de  rcrbis  Domini)  ,  negat  propitius  Deus,  quao 
concedit  iratus.  Nomiunquam  etiam  fit,  ut  adeo  remisso 
ac  negligenter  oremus,  ut  119  ipsi  quidem,  quod  diciinus, 
attendamus.  Cum  autem  sit  Oratio  mentis  adscensus  ad 
Deum,  si  in  orando  animus,  qui  ad  Deum  referri  debet, 
peregrinatur ,  nulloque  studio,  nulla  adhibita  pietate,  te- 
mere  precationis  verba  funduntur,  quo  modo  inanem 
liujus  Orationis  sonitum,  cliristianam  precationem  esse 
dicemus?  Quare  minime  niirum  est,  si  Deus  nostrae 
non  obsequitur  voluntati,  cum  vel  ipsi  nolle  id  nos,  quod 
petimus,  pene  probemus  nostrae  negligentia  et  ignora- 
tione  precationis,  vel  postulemus  ea,  quae  nobis  snnt 
obfutura.  Coutra  vero  scienter  ac  diligenter  petentibus 
nudto  plus  tribuitur,  quam  a  Deo  postulaverint.  Quod 
et  Apostolustestatur  in  Epistola  adEphesios  ( Cap.  III-  20.J^ 
et  illa  prodigi  filii  similitudine  declaratur  (Luc.XV.)9 
qui  praeclare  secum  actum  existimaturus  fuit.  si  10  loco 
mercenarii  famuli  eum  habuisset  pater.  Et  si  recte  co- 
gitantibus,  non  solum  postulantibus  nobis  cumulat  gra- 


730 


Catechismus  Rouianus, 


tiam  suam  Deus.  non  modo  munerum  copia,  sed  etiam 
celeritate  tribuendi.  Quod  ostendunt  Dhinae  Literae, 
cum  illa  utuntur  loquendi  formula  (Psahn.  IX,  17.) :  De- 
siderium  pauperum  exaudivU  Dominus.  Intimis  enim  et 
tacitis  egentium  studiis,  ne  exspectata  quidem  eorum 
voce,  Deus  occurrit. 

§.  702.  Accedit  eo  etiam  ille  fructus,  quod  orando 
animi  virtutes  et  exercemus  et  augemus,  maxime  vero 
fidem.  Ut  enim  rite  illi  non  orant,  qui  fidem  Deo  non 
liabent  (quomodo  enim,  inquit,  incccabunt,  in  quem  non 
crediderunt  ?  )  sic  fideles,  quo  studiosius  orant,  eo  majo- 
rem  ac  certiorem  fidem  habent  divinae  curae  ac  provi- 
dentiae,  quae  potissimum  id  requirit  a  nobis,  ut  ad  se 
de  iis,  quae  nobis  opus  sunt,  referentes,  omnia  postule- 
mus.  Posset  vero  Deus  non  petentibus,  ne  cogitantibus 
quidem,  abunde  nobis  omnia  largiri,  quo  modo  et  aui- 
mantibus  rationis  expertibus  cmicta  suppeditat  ad  usus 
vitae  necessarios,  sed  beneficentissimus  parens  vult  a 
filiis  invocari ,  vult  nos  quotidie  rite  petendo ,  petere 
fidentius ,  vult  impetratis  iis,  quae  postulamus,  indies 
magis  testificari  ac  praedicari  suam  in  nos  ipsos  be- 
nignitatem. 

§.  703.  Amplificatur  etiam  diaritas :  nam  illum  au- 
torem  agnoscentes  omnium  bonorum  utilitatumque  no- 
strarum,  quanta  eum  possumus  niaxima  chaiitate  am- 
plectimur;  et  ut  amantes,  colloquio  et  congressu  magis 
ad  amorem  incenduntur ,  sic  pii  liomines ,  quo  saepius 
Deo  focientes  preces,  et  ejus  implorantes  benignitatem, 
quasi  cum  ipso  colloquuntur,  eo  mnjori  in  singulas  pre- 
cationes  afFecti  laetitia.  ad  eum  amandum  et  colendum 
incitantur  ardentius.  Propterea  nos  hac  uti  vult  exer- 
citatione  precationis ,  ut  tlagrantes  petendi  studio ,  quod 
optamus,  tantum  ea  assiduitate  et  cupiditate  proficiamus, 
ut  digni  simus,  in  quos  illa  conferantur  beneficia^,  quae 
antea  jejunus  et  angustus  animus  noster  capere  non 
poterat.  Vult  praeterea  nos  id.  quod  est,  intelligere  ac 
prae  nobis  ferre.  si  gratiae  coelestis  auxilio  deseramur, 
nostra  opera  nihil  consequi  posse,  proptereaque  toto 
animo  ad  orandum  incunibere. 

g.  704.  Valent  aulem  maxime  hacc  tanquam  ora- 
tionis  arma.  contra  naturae  nostrae  hostes  acerrimos. 
Inquit  enim  sanctus  Hilarius  (in  Psalnu  CHL) :  Advei- 


De  Oratione  in  gcnere.    Cap.lII.  IV.  7:31 


sus  DLibolum  armaque  ejus  orationum  nostrarum  sonitu 
certamium  est.  lVaeclarum  praeterea  illum  Orationis 
fruetum  assequimur.  quod,  cum  proclives  simus  ad  raa- 
lum,  et  ad  libidinis  varios  appetitus  vitio  infirmitatis 
iDgenhae,  patitur  se  nostris  eogitationibus  concipi,  ut 
dum  illum  oramus.  et  mereri  ejus  contendimus  nmnera, 
aeeipiamus  innocentiae  voluntatem,  et  ab  omni  labe, 
delictormn  omnium  amputatioue.  purgemus.  Postremo 
e\  sancti  Hieronymi  (in  Cap,7*  Jerem.  svperillmdi  Non 
obsistas  milti)  sententia,  irae  divinae  resistit  Oratio.  Ita- 
que  sic  ad  Moysem  locutus  est  Deus  (Exod.  XXXI!, 
10.) :  Dimitte  me ;  cum  quidem  poenas  eum  ab  illo  ^>o- 
pulo  petere  volentem,  precibus  impediret ;  nihil  enim  est, 
quod  aeque  Deum  leniat  iratum,  aut  etiam  paratum  ad 
plagas  sceleratis  inferendas,  aeque  retardet  et  revocet 
a  furore,  ac  preces  piorum  hominum. 

CAPUT  IV. 

De  duabus  praccipuis  Orationis  partibus  §.  705.;  de 
gradibus  utriusque  partis  §.  706 —  708. 

§.  705.    Exposita  neeessitate  et  utilitate  christianae 
precntionis,   scire  praeterea  oportet  lidelem  populum, 
quot  et  quibus  partibus  ea  constet  Oratio;  id  enim  ad 
hujus  officii  perfeetionem  pertinere  testatur  Apostolus, 
qui  in  Epistola  ad  Timotheum  (Cap.  IL  i.)  cohortans  ad 
pie  sancteque  oramlum ,  orationis  partes  diligenter  enu- 
merat:    Obscrro ,  inquit .  primum  omniinn  fieri  obsccra- 
tioncs.  oraiwnes ,  posiulaHones ,  gratiarum  ucdones  pro 
omnibns   hominibus.     Quod  vero  subtilis  quaedam  est 
harum  differentia  partium,  si  ejus  explicattonera  amlito- 
ribus  Parochi  conducere  esistimabunt,  consuient  ; 1 1 1 < - r 
caeteros  S.  llilarium  et  Augustinum.   Sed  quoniam  duae 
sunt  praeeipue  partes  orationis,  postuiatio  et  gratiarum 
iactio,  a  quibus,  tanquam  a  capito ,  manant  reliquae, 
!  minime  eas  praetermittendas  duximus.    Nam  ad  Deum 
I  accedimus,  ut  cultum  ei  ac  venerationem  adhibentes.  vel 
ab  eo  aliquid  hnpetreinus."vel  ipsi  de  beneficiis,  quibus 
i  assidue  ab  ejus  benignitate  ornamur  et  augemur.  gratiaa 
'  aganuis.    Utramque  hane.  maxinie  neeessariam  partem 
Orationis.  Deus  ipse  pronuntiavit  ore  Davidis  illis  verbis 
(Psalm.  XLIX,  }».) :   Inroca  me  in  dic  tribu/ationis , 
eruam  tc.  et  honori/icabis  mc.    Quantum  autem  egaaflMB 


733 


Catechisinus  Romanus. 


divinae  liberalitatis  ae  bonitatis,  quis  ignorat,  modo  sunv 
niam  hominum  egestatem  et  miseriam  intueatur?  Quam 
vero  sit  propensa  Dei  voluntas  in  genus  humanum,  quam 
effusa  in  nos  benignitas,  omnes  intelligunt,  qui  sensu 
oculorum  et  mente  praediti  sint.  Nam  quocunque  ocu- 
los  conjicimus,  quocunque  nos  cogitatione  convertimus, 
nobis  admirabilis  lux  divinae  beneficentiae  ac  benignita- 
tis  oboritur.  Quid  enini  habent  homines,  quod  a  Dei 
largitate  profectum  non  sit?  et  si  omnia  sunt  ejus  dona 
ac  munera  bonitatis,  quid  est,  quod  non  omnes  pro  vi- 
ribus  beneficentissimum  Deum  laudibus  celebrent,  et  gra- 
tiarum  actione  prosequantur? 

§.  706.  Sed  utriusque  officii  et  petendi  aliquid  a 
Deo,  et  ei  gratias  agendi,  multi  sunt  gradus,  quorura 
alius  alio  est  altior  atque  perfectior.  Ut  igitur  fidelis 
populus  non  solum  oret,  sed  etiam  optime  fungatur  illo 
munere  Orationis,  proponent  ei  Pastores  summam  per- 
fectamque  orandi  rationem,  et  ad  eam  quam  diligentis- 
sime  poterunt,  hortabuntur.  Sed  quinam  est  optimus 
orandi  modus,  et  summus  precationis  gradus  ?  Nempe  is, 
quo  pii  et  justi  homines  utuntur,  qui  freti  verae  fidei 
stabili  fundamento,  quibusdam  optimae  mentis  orationis- 
que  gradibus  in  illum  locitm  perveniunt,  ex  quo  infinitam 
Dei  potentiam,  immensam  benignitatem  ac  sapientiam 
contemplari  possunt ,  ubi  etiam  in  spem  certissimam  ve- 
niunt,  se  et  quidquid  petierint  in  praesentia,  et  illam 
inexplicabilium  bonorum  vim  consecuturos  esse,  quae 
pollicitus  est  Deus  largiturum  se  iis  ,  qui  divinum  auxi- 
lium  pie  et  ex  animo  implorarint.  His  quasi  duabus 
alis  elata  in  coelum  anima,  ardenti  studio  pervenit  ad 
Deum,  quem  omni  gratiarum  et  laudum  honore  prose- 
quitur,  quod  summis  ab  eo  beneficiis  affecta  sit;  tura 
vero  singulari  adhibita  pietate  ac  veneratione,  quasi 
filius  unicus  carissimo  parenti ,  quid  sibi  sit  opus ,  non 
dubitanter  exponit.  Quem  precandi  modum  .  effundendi 
voce.  exprimunt  Divinae  Literae.  Inquit  enim  Propheta 
(Psalm.  CXLI,  3.):  Ejfuudo  hi  eonspcctii  cjus  ora~ 
tionem  meam ,  et  tribulatioiiem  meam  ante  ipsum  pro~ 
nuntio.  Quae  vox  eam  vim  habet,  ut  nihil  reticeat, 
nihil  occultet,  sed  effundat  omnia  is,  qui  ad  orandum 
venit.  fidenter  confugiens  in  sinum  amantissimi  parentis 
Dei.  Ad  id  enim  nos  doctrina  coelestis  hortatur  illis 
verbis  (Psalm.  LXL  9.) :    Effunditc  coram  illo  corda 


De  Oratione  in  genere.  Cap.  IV.  733 


rcstra;  et  (Psalm.  LIV,  23.) :  Jacta  super  Dominvm 
?uram  tuam.  Hunc  autem  precationis  gradum  signilicat 
sanctus  Augustinus,  cum  inquit  in  eo  libro.  qui  inscri- 
ptus  est  Enchiridioii  (Cap*7.):  Quod  si  fides  credit, 
spes  et  caritas  orat. 

§.  707.  Alius  est  eorum  gradus,  qui  mortiferis  pec- 
eatis"  oppressi,  fide  tamen  ea,  quae  mortua  dicitur,  ni- 
tuntur  sese  erigere,  et  ad  Deum  adseendere,  sed  propter 
intermortuas  vires,  sununamque  fidei  imbecillitatem .  se 
altius  a  terra  tollere  non  possunt;  verunitamen  sua  pec- 
cata  recognoseentes ,  et  eorum  conscientia  ac  doloro 
cruciati,  lmmiliter  ac  demisse,  ex  illo  maxime  longinquo 
loco  pocnitentes,  scelerum  a  Deo  veniam  et  pacem  im- 
plorant.  Horum  oratio  suum  obtinet  locum  apud  Deum. 
Nam  eorum  preces  audiuntur,  imo  vero  liujusmodi  ho- 
muies  liberalissime  misericors  Deus  invitat  ( Matth.  XI9 
28.):  Vcnitc ,  inqnit ,  ad  mc  omnes ,  gui  laboratis  et 
onefati  cstis,  ct  cgo  rcfkiam  vos.  Ex  horum  hominum 
numero  fuit  ille  publicanus  (Luc.  XV III.) ,  qui,  cuni 
oculos  ad  coelum  tollere  non  auderet,  exiit  tameu  e 
templo  magis  justihcatus,  quam  Pharisaeus. 

§.  708.  Est  praeterea  eorum  gradus,  qui  nondum 
Bdei  lucem  acceperunt;  venuntamen,  divina  benignitate 
exiguum  illoruin  naturae  lumen  accendente,  vehementer 
excitantur  ad  studium  cupiditatemque  veritatis,  quam  ut 
doceantur  summis  precibus  petunt.  Qui  si  manent  in 
voluntate,  a  Dei  clementia  eorum  studium  non  repudia- 
tur.  Quod  exemplo  Cornelii  Centurionis  (  Actor.  X.) 
icomprobatum  videmus.  Neinini  enim  id  ex  animo  pe- 
tenti  clausae  sunt  fores  divinae  benignitatis.  Postremus? 
est  gradus  eorum,  quos  non  modo  facinorum  ac  ilagi- 
jtiorum  non  poenitentes,  sed  etiain  sceleribus  sceleni 
cuinulantes,  tamen  non  pudet  saepe  a  Deo  petere  pec- 
catorum  veniam.  in  quibus  volont  pcrseverare.  qui  tali 
statu  ne  ab  hominibus  quidem  audere  deberent,  ut  sibi 
ignoscerent,  postulare.  Horum  oratio  a  Deo  non  audi- 
tur.  Sic  enim  de  Antiocho  scriptum  est  ('2  Mac/t.  /  V, 
io.) :  Orabat  autem  hic  scelestus  Dominum ,  a  quo  nmi 
•ssrt  uusericordiam  consecuturus.  Quare  vehementec 
liortandi  sunt,  qui  in  gravi  illa  miseria  versantur,  ut 
ibjecta  peccandi  voluntate,  vere  et  ex  animo  se  con- 
eertant  ad  Deum. 


734 


Catecliismus  Romanus. 


C  A  P  U  T  V. 

De  iis,  quae  petenda  sunt,  et  quae  praecipue  ac 
omnino  simpliciterque  sine  adjunctione ,  \quae  autem 
adhibita  conditione  postulanda  sint  §.  709.  710. 

g.  709.  Secl  quoniam  in  singulis  petitionibus  quid 
postulandum,  quid  non.  suo  loco  dicetur;  satis  hic  erit 
fideles  universe  illud  admonere,  ut  quae  justa  quaeve 
honesta  sint,  a  Deo  petant  homines,  ne,  si  contra 
quam  deceat  aliquid  postularint,  illo  responso  repellan- 
tur  ( Matth.  XX,  22.) :  Nescitis,  quid  jietatis.  Quidquid 
autem  recte  optari  potest,  petere  licet.  Quod  illa  Do- 
mini  uberrima  promissa  testantur  (Joih  XV,  7.):  Quod- 
cunque  volueritis ,  petetis,  et  fiet  vobis.  Omnia  enim 
se  concessurum  pollicetur.  Quare  primum  optatum  ac 
desiderium  nostrum  ad  eam  regulam  dirigemus,  ut  ad 
Deum,  qui  summum  est  bonum,  summum  studium  desi- 
deriumque  referatur.  Deinde  cupiemus  ea,  quae  cum 
Deo  nos  maxime  conjungant;  quae  vero  nos  inde  sejmi- 
gant,  aut  causam  aliquam  afferant  disjunctionis,  ab  omni 
studio  et  cupiditate  nostra  removenda  sunt.  Hinc  licet 
colligere,  secundum  illud  summum  et  perfectum  bonum, 
quo  modo  reliqua  quae  dicuntur  bona  et  optanda  sint, 
et  a  parente  Deo  postulanda.  Nam  haec  corporis,  quae 
vocant,  et  externa  bona,  ut  sanitas,  robur,  pulchritudo, 
divitiae,  honores,  gloria,  quia  facultatem  ac  materiam 
saepe  (lant  peccato  (quare  fit,  ut  non  ommno  pie  aut 
salutariter  petantur)  erit  illa  petitio  his  praescribenda 
finibus,  ut  haec  vitae  commoda  postulentur  necessitatis 
causa.  Quae  precandi  ratio  refertur  ad  Deum.  Licet 
enim  nobis  ea  precibus  petere,  quae  et  Jacob  et  Salo- 
mon  postularunt  (Gen.  XXVIII,  20. 21.  Prov.  XXX,  S.). 
Ille  enim  in  hunc  modum:  Si  dederit  mihi  panem  ad 
vesccndum,  et  vestimentum  ad  induendum,  eril  miki  Do- 
ninus  iii  Deum;  Salomon  his  verbis:  Tribue  tanlum 
victui  meo  necessaria. 

§.  710.  Cum  vero  nobis  Dei  benignitate  suppeditcr- 
tur  ad  victum  et  ad  eultum;  par  est  nos  illius  Apostoli 
cohortationis  recordari  (l  Cor.  VII,  30. 31 J:  Qni  cmintf, 
tanqnam  von  possidentes,  et  qui  utuntur  hoc  mundo9 
tanquam  non  utantur ;  praeterit  enim  figura  hvjvs  mundu 
Item  (Psalm.  LXL  \\.) :  Dhitiae  sl  affluant,  nolite 
cor  apponere.    Quarum  fructum  ct  usum  tantuinmodo 


De  Oratione  in  genere.   Cap.  V.VI.  735 


nostrum  esse,  sed  ita .  ut  cum  caeteris  communicemus, 
ab  ipso  docfore  Deo  didicimus.  Si  valemus,  si  reliqma 
externis  et  corporis  bonis  abundamus :  eo  illa  nobis  tri- 
buta  esse  meininerimus.  ut  et  facilius  Deo  inservire  pos- 
simus.  et  proximo  omnia  ejus  generis  commodare.  In- 
genii  autem  bona  et  ornamenta  .  ciijus  generis  sunt  ar- 
tes  atque  doctrinae,  petere  non  licet.  sed  ea  tantum 
conditione,  si  nobis  ad  Dei  gloriam  et  ad  salutem  pro- 
futura  sunt.  Quod  autem  oinnino  et  sine  adjnnctione 
aut  conditione  optandum.  quaerendmn.  postulandum  est, 
quemadmodum  ante  dixhnus.  id  Dei  gloria  est,  et  dein- 
ceps  omnia.  qnae  sumino  illi  bono  conjungere  nos  que- 
ant;  ut  fides ,  tiinor  Dei,  amor,  de  quibus  plenius  dice- 
mus  in  explicatioue  petitionum. 

C  A  P  U  T  VI. 

Pro  quibus  orandum  sit  §.  711 — 713.;  de  altcra  Ora- 
tionis  partc ,  qua  gratiac  Deo  pro  ejus  bemefictis^ 
idque  potissimum  in  Sanctis.  aguntur ;  et  dc  Salu- 
tatione  angelica  §.  714. 

§.  711.  His  autcm  cognitis,  quae  petenda  sint.  do- 
cendus  est  fidelis  nopulns.  pro  quibus  orare  debeat. 
Continet  autem  Oratio  j)etitioncm  et  gratianni  actionem, 
quare  prius  de  Petitione  dicamus.  Orandum  igitnr  est 
pro  omnibus  sine  ulla  exceptione .  vel  iniinicitiarum  vel 
«'entis  vcl  reliidonis.  Naffl  sive  hostis  sit,  sive  alienus, 
sire  intidelis.  proximus  est;  quem  quia  Dei  jussu  amare 
debemus,  sequitur.  ut  preces  quoque .  quod  amoris  offi- 
cinm  est.  pro  eo  facere  oporteat.  Nam  eo  pertinet  illa 
Apostoli  cohortatio  (\  Tim.  //,  \.)  :  Ohsccro  jicri  ora- 
tiones  pro  ojnnibus  hominibus.  Qua  in  Oratione  primum 
petenda  sunt.  quae  salntem  animae  complectuntur :  deinde 
quae  corporis.  Debemus  autem  lioc  precationis  oflichnu 
primum  Pastoribus  animanim  tribucre.  quod  ab  Apostolo 
ejus  exemplo  monemur.  Scribit  cniin  is  ad  Colosscnsc^ 
(Coloss.  IV,  o.) ,  ut  orcnt  pro  se9  vt  sihi  Dcus  aperkU 
ostium  sermonis.  Quod  item  facit  ad  Tliossalonirenses 
(i  TIicss.  V.  "25.).  Est  praeterca  in  Actis  Apostoloraa 
(Actor.  XII,  5J:  Oratio  fiebat  sinc  intermissume  ab 
Ecclcsia  pro  Petro.  Cujus  etiam  officii  a  divo  Uasilio 
in  libris  de  Moribus  adinonemur;  pro  iis  enim  oranduni 
esse  inquit,  qui  praesunt  verbo  veritatis.    Secundo  loco 


736 


Catechismus  Romanus. 


pro  Principibus  nos  precavi  oportet  ex  ejusdem  Apostoli 
sententia;  quanto  enim  publico  bono  principibus,  piis 
et  justis  utamur,  nemo  ignorat.  Itaque  rogandus  est 
Deus,  ut  tales  sint,  quales  esse  oportet,  qui  reliquis 
hominibus  praesint.  Exstant  exempla  sanctorum  homi- 
num  •  quibus  monemur,  ut  pro  bonis  etiam  piisque  de- 
precemur.  Egent  enim  et  illi  precibus  aliorum.  Quod 
divmitus  factum  est,  ne  superbia  efFerantur,  dum  intelli- 
gunt  se  inferiorum  suftragiis  indigere. 

§.  712.  Jussit  praeterea  Dominus  (Maitli.  V9  &&.), 
precari  pro  persequenlibus  et  calumniantibus  nos.  Illud 
etiam  sancti  Augustini  testimonio  celebratum  est,  hanc 
esse  acceptam  consuetudinem  ab  Apostolis  pro  iis,  qui 
ab  Ecclesia  simt  alieni,  preces  et  vota  faciendi,  ut  in- 
fidelibus  donetur  fides,  ut  idolorum  cultores  ab  impieta- 
tis  errore  liberentur;  ut  Judaei  ,  discussa  animorum  ca- 
ligine,  lucem  veritatis  accipiant;  ut  Haeretici  redeuntes 
ad  sanitatem,  catholicae  doctrinae  praeceptis  erudiantur; 
ut  Schismaticij  a  qua  desciverunt  sanctissimae  parentis 
Eeclesiae  communione,  cum  ea  iterum  verae  charitatis 
110 do  juncti  copulentur.  Quantam  autem  vim  habeant 
preces  pro  hujusmodi  hominibus  factae  ex  animo ,  con- 
stat  tam  midtis  exemplis  omnis  hominum  generis,  quos 
quotidie  (Coloss.  1,  13.)  ereptos  a  potestate  tenebrarum9 
transfert  Deus  in  regnum  filii  charitatis  suae,  et  ex  vasis 
irae,  facit  vasa  miserieordiae.  In  quo  plurimum  valere 
piorum  obsecrationem ,  nemo  qui  recte  sentiat  dubi- 
tare  potest. 

§.  713»  Pi*eces  autem,  quae  pro  mortuis  fiunt,  ut 
ab  igne  Purgatorii  liberentur,  ex  Apostolorum  doctrina 
fluxerunt.  Qua  de  re  satis  dictum  est^  eum  de  Saerificio 
Missae  loqueremur,  Iniis  autem,  qui  peccare  dieuntur  ad 
mortem,  vix  quicquam  precibus  votisque  proficiscitur. 
Verumtamen  est  christianae  charitatis,  et  precari  pro  illis, 
et  lacrymis  contendere,  an  eis  possint  reddere  pacatum 
Deum.  Execrationes  vero  sanctorum  hominum,  quibus 
in  impios  utuntur,  ex  Patrum  sententia  constat  esse, 
vel  praedictiones  eorum,  quae  illis  evcntura  sunt,  vel 
adhibitas  contra  peccatum ,  ut ,  salvis  hominibus ,  peccati 
vis  intereat. 

§.  714.  In  altera  partc  precationis  maximas  Dco 
gratias  agimus  pro  divinis  ejusimmortalibusquebeneficiis, 


Dc  Oratione  in  gcncre,  Cap.  VI.VIL  737 


quibus  ct  semper  affecit,  et  quotidio  nfficit  Lumanum 
genus.  Maxime  autem  fungimur  lioc  munere  gratiarum 
actionis  Sanctorum  omnium  causa.  quo  in  officio  singu- 
lares  Deo  laudes  tribuimus.  ct  eorum  victoriae  et  trium- 
pbi,  quem  de  omnibus  ct  inlimis  ct  cxtcrnis  hostibus 
ejus  bcnignitate  deportarunt.  Huc  pertinet  prima  illa 
pars  Angelicae  Salutationis,  cum  ea  ad  precandum  utimur 
(Luc.  L~2$.):  Arc  Maria .  gratia  plena ,  Dominus  te- 
cum :  bcnedicta  tu  in  mulicribus.  Nam  Deum  summis  et 
babcndis  laudibus  et  gratiis  agendis  celebramus,  quotl 
sanctissimam  Virginem  omni  coelestium  donorum  munere 
cumulavit,  ipsique  Virgini  singularem  illam  gratulamur 
fclicitatem.  Jure  autem  sancta  Dei  Ecclesia  huic  gratia- 
rmn  actioni  preces  etiam  et  implorationem  sanctissimae 
Dei  Matris  adjunxit,  qua  pie  atque  suppliciter  ad  eam 
confugercmus .  ut  nobis  peccatoribus  sua  intercessione 
conciliaret  Deum,  bonaque  tum  ad  hanc,  tum  ad  aeter- 
nam  vitam  necessaria  impctraret.  Ergo  nos  exules,  filii 
Evae,  qui  lianc  lacrymarum  vallem  incolimus,  assidue 
misericordiae  matrem  ac  fidelis  populi  advocatam  invo- 
care  debemus,  ut  oret  pro  nobis  peccatoribus,  ab  eaque 
hac  prece  opem  et  auxilium  implorare,  cujus  et  prae- 
stantissima  merita  apud  Deum  esse,  et  summam  volun- 
tatem  juvandi  humanum  genus,  nemo,  nisi  impio  et  ne- 
farie,  dubitare  potest. 

C  A  P  U  T  m 
Quis  orandus  sit,  §.  715.  716. 

§.  715.  Deum  autem  orandum  esse  et  ejus  nomen 
nvocandum,  ipsa  loquitur  naturae  vis ,  insita  in  bonii- 
num  mcntibus,  non  solum  tradunt  Divinae  Literae ,  in 
^uibus  licet  audire  impcrantcm  Deum  ( Psalnt.  XLiXs 

:  Invoca  me  in  rfic  tribulaiionis ;  sed  Dei  nomine 
res  personas  intclligi  oportet.  Secundo  loco  confugimus 
id  auxilia  Sanctorum,  qui  in  coelo  sunt,  quibus  ettam 
ireces  esse  faciendas.  ita  certum  est  in  Ecclcsia  Dei, 
^it  piis  milla  de  eo  dubitatio  possit  accidere.  Quae  reS 
Iniia  separatim  suo  loco  est  explicata,  eo  et  Parochos 
>t  cacteros  transmittimus. 

§.  716.  Sed  ut  tollatur  omnis  error  impcritorum, 
>perae  pretium  erit  docere  fidelem  populum,  quid  inter- 
it  inter  banc  invocandi  rationem:  non   enim  eodem 


738 


Catecbisinus  Romanus. 


modo  Deum  et  Sanctos  imploramus.  Nam  precamur 
Deum,  ut  ipse  vel  bona  tlet  vel  liberet  a  malis ;  a  San- 
ctis  autem  ,  quia  gratiosi  sunt  apud  Deum,  petimus,  ut 
nostri  patrocinium  suscipiant,  ut  nobis  a  Deo  impetrent 
ea,  quorum  indigemus.  Hinc  duas  adbibemus  precandi 
formulas,  modo  differentes.  Ad  Deunl  enim  proprie  di- 
cimus:  Miserere  nobis,  Audi  nos ;  ad  Sanctum:  Ora 
j)ro  nobis  ;  quanquam  licet  etiam  alia  quadam  ratione 
petere  a  Sanctis  ipsis,  ut  nostri  misereantur :  sunt  enim 
maxime  misericordes.  Itaque  precari  possumus  eos.,  ut 
conditionis  nostrae  miseria  permoti,  sua  nos  apud  Deum 
gratia  ac  deprecatione  juvent.  Quo  loco  illud  maxime 
cavendum  est  omnibus,  ne,  quod  Dei  proprium  est,  cui- 
quam  praeterea  tribuant;  imo  vero^  cum  ad  imaginem 
Sancti  alicujus  quis  Dominicam  Orationem  pronunciat, 
ita  tum  sentiat,  se  ab  illo  petere,  ut  secum  oret  sibique 
postulet  ea,  quae  Dominicae  Orationis  formula  continen- 
tur,  et  sui  denique  sit  interpres  et  deprecator  ad  Deum. 
Nam  eos  boc  funr.i  officio.  docuit  S.  Johannes  Apostolus 
in  Apocalvpsi  (Cap.  VIII.). 

■ 

C  A  P  U  T  VIII. 

De  pracparatione  adhibenda  §.  717  —  719.;  de  iis,  quae 
/iduciam  juvant  in  oraiione  necessariam  g.  720. 721. 

§.  717.    Est  in  Divinis  Literis  (Eccl  XVIII,  23.j : 
Ante  orationem  praepara  animam  tuam,   et  noli  esse 
guasi  homo ,  qui  tentat  Denm.    Tentat  enim  Deum  is, 
qui,  cum  bene  orat,  male  agit,  et  cum  loquatur  cum 
Deo,  a  precibus  animus  ejus  aberrat.    Quare,  cum  tanti 
intersit,  quo  quisque  animo  Deo  preces  faciat,  tradent 
Parocbi  vias  precationum  piis  auditoribus.    Primus  igi- 
tur  gradus  ad  orationem  erit,  vere  humilis  ac  demissus 
animus ,  scelerum  quoque  recognitio ,  quibus  sceleribus 
intelligat  qui  ad  Deum  accedlt,  se  non  modo  dignum 
non  esse,  qui  quidquam  impetret  a  Deo,  sed  qui  ne  iu 
ejus  quidem  conspectum  veniat  oraturus.    Hujus  prae- 
parationis  saepissime  mentionem  faciunt  Divinae  Literae, 
quae  et  illud  loquuntur  ( Psalm.  CI,  18.) :    Respexit  in 
orationcm  humilium,  ct  non  sprcrit  jircces  eorum.  Iteni 
(Eccl.  XXXV,  21J  :   Oratio  liumiliantis  se  nubes  pene- 
trabit.    Sed  occurrent  Pastoribus  eruditis  loci  innume- 
rabiles,  qui  in  eam  sententiam  conveiriant;  quamobrem 


I)c  Oratione  in  gcncrc.   Cap.  VIII.  731) 


plurrum  uon  nccessaria  coniinomoratione  supcrscdcmus: 
tantmn  vero,  quac  alias  attigimus,  ne  in  hac  quidem 
partc,  quia  sunt  apposita  nd  hanc  rationem,  duo  illa 
exempla  praeteymittemus.  Publicanus  est  ille  nptissimus 
(Lnc.  XVtlL),  qui  lon^e  consistous ,  oculos  humo  tol- 
lere  non  audebat.  Est  etiam  mulicr  illa  peccatrix  {Luc. 
VII.) ,  quae  dolore  commota .  lacrymis  pedes  Christi 
Domiui  perfudit.  Uterque,  quantum  afferat  orationi  pon- 
dus  humilitas  christiana  dcclaravit.  Sequitur  angor  qui- 
dam  in  recordatione  delictorum .  vel  saltem  aliquis  do- 
loris  sensus  ob  eam  causam,  quod  dolere  non  possimus, 
quorum  utrumque,  vcl  certe  alterum,  nisi  a  poenitente 
adliibeatur,  yenia  iropetrari  non  potest 

§.  71S.  Scd  quia  sunt  quaedam  scelera,  quae  ma- 
xime  obstant.  guo  minus  in  precatione  Deus  postulationi 
nostrae  conccdat,  ut  caedes  et  illata  vis,  manus  absti- 
nendae  sunt  ab  liac  crudclitate  et  violentia.  De  quo 
facinorc  sic  Jesaiae  ore  loquitur  Deus  (Jes.  I,\a.) :  Vutn 
extenderiiis  manus  vestraS,  avertam  oculos  meos  a  vobts, 
ct  cum  multipticavcritis  orationem,  non  cxaudimn:  ma- 
nus  cnim  vestrae  sanguine  plenae  sunt*  Fugienda  est 
ira  ac  dissidlum,  quae  magnopere  ctiam  impcdiunt ,  ne 
precesaudiantur.  De  quibus  est  illud  Apostoli  (1  Tim.II.  8.): 
Vo/o  viros  orarc  in  omni  loco,  lcvantcs  puras  nuinus  suas 
sine  ira  ct  disccjdafione.  Videndumestpracterea.  ne  nos 
implacabilcs  cuiquam  praebeanms  in  in  juria:  nam  sic  affe- 
cti,  Deum  precibus  adducere  non  poterimus.  utnobisigne- 
scat.  Cum  enim  stabitis.  inquit  i])se  (Marc.XL'2C).).  ta! 
orandum .  dimittite3  si  cjuid  habetis  adrcrsus  a/i</uc>n.  ct 
(Matth.  VI.  15.)  si  non  dimiscritis  hominibus ,  vcc  l\it<r 
vester  dimittct  vobis  peccata  vestra.  Cavendum  quoque  est. 
ne  duri  simus  et  inhumnni  egentibus.  Nam  in  ejusmodi 
homines  illud  dictum  cst  (Pror.  XXI.  l  'o.) :  Qtet  obdmir 
aurem  suam  ad  clamorem  pauperis,  ct  ipse  c/amabit.  et 
non  cxamlictur.  Quid  diccmus  de  superbia?  qunc  qunn- 
topere  Deum  offendat ,  tcstis  est  Ula  vox  (Jac.  IV  il): 
Dcus  supcrbis  rcsislit.  humilibus  autcm  dat  jiraliam. 
Quid  de  contcmptione  divinorura  ornculormn  Y  in  qua>n 
cxstat  illud  Salomonis  (Pror.  XXVIII,  {X) :  Qui  dc- 
clinat  aures  suas ,  ne  audiat  legenu  onitio  ejus  crii 
c  rccrabilis.  Quo  tamen  Joco  non  excluditur  deprecatj  : 
factae  injuriae,  noit  cacdis.  non  iracundiae,  nou  dliber? 
iitatis  in  paupcres,  non  superbiae,  non  despicicntiae  \\ 

47  * 


7U) 


Catechismus  Roinanus. 


vinae  orationis,  non  denique  reliquorum  scelerum,  fei 
ignoscendi  venia  petatur. 

§.  719.  Est  vero  ad  hanc  quoque  praeparationem 
animi  fides  necessaria,  quae  si  desit,  neque  de  summi 
Patris  omnipotentia  >  neque  de  illius  misericordia ,  unde 
tamen  orantis  fiducia  oritur,  habetur  cognitio,  quemad- 
modum  docuix  ipse  Christus  Dominus  (Matth.  XX /,2'2.J: 
Omnia,  inquit,  quaecunque  petieritis  in  oratione  creden- 
tes,  accipietis.  De  hujusmodi  fide  scribit  S.  AugUstinus 
de  verbis  Domini  (Serm.  XXXVL) :  Si  fides  defecit, 
oratio  periit.  Caput  igitur  est  ad  rite  orandum,  quod 
jam  dictum  est^  ut  fide  firmi  ac  fixi  simus*  Quod  Apo- 
stolus  (Rom.  X,  14.J  ex  contrario  ostendit:  Quomodo 
invocabunt,  in  quem  non  crediderunt  ?  Itaque  credamus 
oportet,  ut  et  orare  possimus,  et  ne  nos  fides  ipsa  de- 
ficiat,  qua  salutariter  oramus.  Fides  enim  est,  quae 
preces  fundit;  preces  Faciunt,  ut  omni  dubitatione  sub- 
lata,  stabilis  ac  firma  sit  fides.  In  hanc  sententiam 
sanctits  hortabatur  Ignatins  (Episf.  X.  ad  Hieronem)  eos, 
qui  ad  Deum  adirent  oraturi:  Noli  dubio  esse  animo  in 
oratione.  Beatus  est,  qui  non  dubitaverit.  Quare  ad 
impetrandum  quod  velimus  a  Deo,  maximum  pondus 
affert  fides  et  certa  spes  impetrandk  Quod  monet  S. 
Jacobus  ( Cap.  I,  6.) :   Poshilet  in  fide  >  nihil  haesitans. 

§.  720.  Muita  sunt  ,  quibus  nos  confidere  oportet 
in  hoc  officio  precationis.  Est  ipsa  Dei  in  nos  perspecta 
voluntas  ac  benignitas,  cum  jubet  nos  se  Patrem  appel- 
lare,  ut  ejus  nos  esse  fiiios  intejligamus.  Est  prope  in- 
finitus  numerus  eorum,  qui  Deum  exoraverunt.  Est 
summus  ille  deprecator,  qui  nobis  semper  praesto  est, 
Christus  Dominus,  de  quo  sic  est  apud  sanctum  Johan- 
nem  (1  Joh.  II,  1.  %):  Si  quis  peccaverit,  advocatum 
hahemus  apud  Patrem,  Jesum  Christum  justum ,  et  ipse 
cst  propitiatio  pro  peccatis  nostris.  Item  Paulus  Apo- 
stolus  (  Rom.  VIII,  34. ):  Christus  Jesus,  qui  mortuus 
est,  imo  qui  et  rcsurrcxit,  qui  est  ad  dexteram  Dei,  qui 
ctiam  interpcllat  pro  nobis.  Item  ad  Timotheum  (1  Tim. 
II,  5.) :  Unus  enim  Deus ,  unus  et  mediator  Dei  et  ho~ 
minum,  homo  Christus  Jesus.  Tum  ad  Hcbraeos  (Cap. 
II,  17.) :  Unde  debuit  per  omnia  fratrihus  assimilari, 
nt  miscricors  fieret,  et  fidelis  Pontifex  ad  Deum.  Quare 
etsi  nos  indigni  sumus,  qui  impetremus,  tamen  optimi 
dignitate  interpretis  ac  deprecatoris  Jesu  Christi,  spe- 


De  Oratione  in  gencre. 


Cap.  VIII.  IX. 


741 


rare  et  inagnopere  confidcre  debemus,  nobis  omnin,  cjnae 
per  ifimn  rite  pctierimus ,  concessurmn  Deum.  Deuique 
HOStrae  autor  est  precationis  Spiritus  Sancrus,  quo  duce 
preces  nostras  audiri  necesseest:  Acccpimus  enim  nw- 
•riluni  adoptionis  filiorum  Dci  9  in  quo  clamamus  Abba 
Vatcr  ( '  iiom.  VIll,  15. 26\}.  Qui  quidem  Spiritus  infiriuita- 
tem.  qui  inscitiam  nostram  ad  juvat  in  hoc  orandi  ngnnere; 
imo  rero,  inquit,  ipsc  postutat  pro  nobis  ycmitibus  ine- 
mirrahilibus.  Quod  si  qui  titubant  interdum,  nec  se  satis 
csse  firmos  in  fide  sentiunt,  utantur  illa  voce  Apostoloruni 
(Luc.  XVII.  6.):  Domine,  adauge  iwbis  fidcm.  et  cacci 
illius  (Marc.  IX,  2o.) :  Adjuva  incredulitalem  mcam. 

§.  721.  Sed  tum  maxime  et  lide  et  spe  vigentes, 
omnia  a  Deo  optata  consequemur,  cum  ad  ipshis  Dei 
legeni  ac  voluntatem,  omnem  menten,  actionem  et  ora- 
tionem  nostram  conformabimus.  *S7  manscrilis  emm,  in- 
quit  (Joh.  XV,  7.).  in  mc.  ct  reiba  vica  in  cobis  mansc- 
rint.  quodcunijuc  rotucritis,  jicfctis.  ct  fict  vobisj  quam- 
quam  ad  hanc  impetrandi  a  Deo  oninia  iacuhatein,  iu- 
prinus  necessaria  est,  ut  antea  diximus,  oblivio  tnjuria- 
rum ,  et  benevolentia  ac  beneiica  voluntas  in  proxhnos. 

C  APUT  IX 

Quae  ratio  in  orando  rcquiraiur  §.  722  —  72S. 

§.  722.  Maxime  autem  refert.  quo  modo  sacris  pre- 
cibus  utamur.  Nam  etsi  precatio  JJonum  cst  salutare. 
tamen,  nisi  recte  adbibeatur,  minime  predest;  quod  enim 
petimus,  saepe  non  assequinmr,  ut  sanctus  inquit  Jaco- 
bus  (Ctij).  l\  \  3.).  ob  eam  causam .  quia  male  pefimus. 
Ergo  docebunt  Parochi  fidelem  populnm,  qcae  sit  opthna 
ratio  benepetendi.  et  privatim  ac  publice  orandi.  Quae 
praeccpta  cbristianae  orationis  tradita  sunt  ex  Cbristi 
Domini  disciplina.  Est  is;itur  orandum  in  spiritu  et  \  ci  i- 
tate.  Nam  coelestis  Pater  tales  qoaerit,  qni  adorant  eum 
(Jo/t.  IV,  23 J  tn  spiritu  et  veriialc. 

§.723.  Orat  autem  eo  modo,  qui  intimum  ae  fla 
grans  animi  studium  adhibet  A  qua  spirituali  precandi 
ratione  vocalem  non  exckidimus ;  veruintamen  principa- 
tum  jure  tribuendum  dueimus  illi.  quae  a  rehementi 
animo  proficiscitur .  obsecrationi ,  qoaffl  Dcus.  cul  patmt 
occultae  hominum  cogitationes,  audit.  edamsi  dn  om 
proferatur.    Audivit  Annac .  ejus  quae  fuit  mater  Sanme 


742 


Cateehismus  Ronianus. 


lis,  intimas  preces,  de  qua  illudlegimus  (l  Regg.  I, 10. 13.), 
flentem  orasse,  et  tantum  labia  moventem.  Oravit  hoc 
niodo  DavidyUnquit  enim  (Psatm.  IXF/,  8.):  Tibi  dixil 
cor  meum,  exquisivit  te  facies  mea.  Hujusmodi  exen> 
pla  in  Divinis  Libris  passim  legentibus  occurrunt.  Habet 
autem  vocalis  oratio  propriam  utilitatem  et  necessitatem. 
Nam  incendit  animi  studium  et  religionem  orantis  inflam- 
mat.  Quod  ad  Probam  scribit  sanctus  Augustinus  (EpisL 
CXXI.  Cap.  9.)  hoc  modo :  Nonnunquam  verbis  et  aliis 
signis  ad  augendum  desiderium  sanctum,  nos  ipsos  acrius 
excitamus.  Cogimur  interdum  vehementi  animi  cupidi- 
tate  et  pietate,  verbis  efferre  sententiam.  Nam  exultante 
animo  laetitia ,  par  etiam  est ,  linguam  exultare.  Et  vere 
decet  nos  cumulatum  illud  sacrificium  facere  et  animae 
et  corporis.  Quem  Apostolorum  orandi  morem  fuisse, 
ex  Actis  et  ex  Apostolo  multis  locis  cognoscimus. 

§.  724.  Sed  quoniam  duplex  precandi  ratio  est,  pri- 
vata  et  publica,  privatae  orationis  pronuntiatione  utimur, 
ut  intimum  studium  et  pietatem  adjuvet ;  in  publica,  quae 
ad  incitandam  fidelis  populi  religionem  instituta  est ,  cer- 
tis  statisque  temporibus  linguae  officio  supersederi  nullo 
modo  potest.  Hanc  vero  in  spiritu  orandi  consuetudinem, 
propriam  christianorum  hominum,  hifideles  minime  co- 
lunt,  de  quibus  ita  licet  Christum  Dominum  loquentem 
audire  (Matth.  VI,  7.):  Orantes,  nolite  multum  loqui, 
sicut  ethnici  faciunt ;  putant  enim ,  quod  in  multiloquio 
suo  exaudiantur.  JXolite  ergo  assimitari  eis ;  scil  enim 
Pater  vester,  quid  opus  sit  vobis,  aniequam  petatis  eunu 
Cum  autem  prohibeat  loquacitatem,  longas  tamen  preces, 
quae  a  vehementi  ac  diuturno  animi  studio  proficiscantur, 
tantum  abest  ut  rejiciat,  ut  etiam  sno  exemplo  nos  ad 
eam  orationem  cohortetur,  qui  non  modo  noctes  in  preca- 
tione  consumpsit,  sed  ter  eundem  sermonem  repetiit 
(Luc.  VI.  Mdtth.  XXVI.).  Tantum  Igitur  statuendum 
est,  inani  verborum  sono  minime  exorari  Deum. 

§.  725.  Nec  vero  ex  animo  orant  hypocritae,  a  quo- 
rum  nos  consuetudine  deterret  Christus  Dominus  in  hanc 
sententiam  ( Matth.  VI,  6.) :  Cum  oratis ,  non  eritis 
sicut  hypocrifae ,  qui  amant  in  synagogis  et  in  angulis 
platearum  stantes  orare ,  ut  vidmutw  ab  hominibus. 
Amen  dico  vobis,  receperunt  metxedxtm  suam.  Tu  autem 
cum  oraveris,  intra  in  cubiculum  tuum,  et  clauso  ostio 
ora  Patrem  tuum  in  abscondito ,  ct  Patcr  tuus ,  qni  vide4> 


De  Oratione  in  gencrc.   Cap.  IX.  7M 

in  nhscoiulito ,  rcddcl  Ubu  Cubiculuni,  quod  hoo  loco 
dicitur,  ad  cor  hominis  referri  potcst;  quod  non  satis  est 
ingredi ,  sed  praeterea  occludi  oportet.  ne  qnid  irmmpat 
vel  influat  in  anhnas  extrinsecus.  quo  precationis  integri- 
tas  violari  possit  Tum  enim  coelestis  Pater,  qui  omnium 
mcntes  et  occultas  cogitafioues  maxime  perspicit,  orantis 
postulationi  concedit. 

72(5.  Requirit  praeterea  oratio  assiduitatem,  quae 
quantam  vim  habeat.  judieis  iHius  cxemplo,  Dei  filius 
ostcndit  (Luc.  XVltf.T).).  qui  cum  nec  thneret  Deum, 
nec  homincin  revereretur,  victus  assiduitate  ac  diligentia 
viduae,  ejus  postulatfoni  eoncessit.  Itaqne  assidue  Deo 
preces  faciendae  sunt .  nec  imitandi  illi .  qui  semel  aut 
iterum  orantes ,  nisi  quod  petunt  impetrarint .  in  ora- 
tione  defatigantur.  Nulla  enim  hnjns  ollicii  lassitudo  esse 
debet,  quod  nos  Christi  Domini  et  Apostoli  docct  auto- 
ritas.  Quod  si  interdum  voluntas  iu  eo  defecerit,  preci- 
bus  a  Deo  petamus  perseverandi  vim. 

§.  J'27»  Vult  etiam  Dei  filius  orationem  nostram  ad 
Patrem  suo  nomine  pervcnire,  quae  ejus  merito  ct  gratia 
deprecatoris  id  pondus  assequitur,  ut  a  ooelesti  Patre 
audiatur.  Est  eniin  ejas  illa  vox  npud  S.  Joliannem 
(Cap.  X  Vt.  23.  24.) :  Amen9amen  dipovobis:  Si  quid 
yetierUis  Patrem  in  vominc  mco.  dahit  vobis,  usquc  modo 
von  peUsHs  qtudtyuam  in  nomine  meo.  PeUte  et  accipietis, 
vt  gaudium  testrum  sit  plenum.  Et  iterum  (Joh.  XIV, 
lo.) :  Quodennque  petieritis  Patrem  in  nondhe  meo,  koc 
faciamu  Imitemur  ardehs  sanctorum  hominum  studium, 
quod  in  orondo  adhibebant.  Gratiarum  autem  actionem 
cum  precatione  jungamus.  Apostoloiuin  exemplo  (Coloss. 
1.  Pkitipp.  qui  hanc  consuetudinem  perpetuo  ser- 

vaverunt,  quemadmodum  apud  Apostolum  ficet  videre. 

§.  7"2S.  Jejunium  vero  e<  Eleemosynain  ad  orationeni 
adhibeamus.  Jejunium  quidem  certe  maxime  est  cum 
oratione  sociatuin.  Nam  qui  cibo  et  potu  sunt  onusti, 
horum  niens  oppressa  est  sic,  nt  neqne  Deum  intueri, 
neque.  quid  sibi  velit  oratio.  oo^itare  possint.  SequitUT 
Eleemosyna,  quae  magnam  et  ipsa  c*in  oratione  socie- 
ftatem  liabet.  Qnis  enim.  cui  facultas  sit  benigne  faciendi 
ei,  qui  aliena  misericordia  vivat.  nec  opitulctur  proximo 
ct  fratri  suo.  sc  charitate  praeditum  dicere  audeafl  ?  aut 
quo  ore  is  .  qui  cxpcrs  sit  charitati> .  Dci  auxikuni  im- 


44T 


Catechismus  Romanus. 


plorabit?  nisi,  cum  peccati  veniam  precatur,  simul  et  a 
Deo  suppliciter  postulat  cliaritatem.  Quare  divinitus 
factum  est,  ut  saluti  hominum  triplici  hoc  remedio  sub- 
veniretur.  Cum  enim  peccando  vel  offendamus  Deum, 
vel  proximos  violemus,  vel  nos  ipsos  laedamus,  sacris 
Precibus  placatum  reddimus  Deum ,  Eleemosyna  redimi- 
mus  hominum  offensiones ,  Jejunio  proprias  vitae  sordes 
cluimns.  Et  quamquam  singula  prosint  ad  omnium  sce- 
lerum  genera,  tamen  proprie  singulis  iispeccatis,  quae 
diximus ,  apposita  et  accommodata  sunt 


DE  ORATIONE  DOMINICA, 

CAP  IT  T  I. 

Qaid  sibi  velltprima  vox  Pater,  et  quibus  raUonibus 
Deo  conveniat ,  quae  singularem  ei%ga  homincs  bene- 
volentiam  charitatcmque  significant  §.  729  —  733.; 
quid  vicissim  amantissimo  Pairi  debeamus,  qui  rebus 
non  tantum  prosperis,  sed  etiam  adversis  suum  amo- 
rem  nobis  conservat  §.  734. 

§.  729.  Cum  liaec  formula  christianae  precationis ,  a 
Jesu  Christo  tradita ,  eam  habet  vim ,  ut ,  antequam  ad 
preces  postulationesque  veniamus,  certis  verbis  loco 
prooemii  nobis  utendum  sit,  quibus  pie  ad  Deum  acce- 
dentes.  fidentius  etiam  id  facere  possimus,  Parochi  offi- 
cium  est,  illa  distincte  dilucideque  declarare,  ut  alacrior 
pius  populus  ad  preces  adeat,  seque  cum  Patre  Deo 
acturum  intelligat.  Prooemium  autem ,  si  spectes  verba, 
brevlssimum  est,  si  res  aestimes,  gravissimum  mysterio- 
rumque  plenissimum.  Ac  prima  quidem  vox,  qua  Dei 
i'issu  et  institutione  utimur  in  hac  precatione  est  Pater. 
Nam  etsi  Salvator  noster  divinam  hanc  Orationem  prae- 
texere  potuit  aliquo  verbo ,  quod  plus  majestatis  haberet, 
cxempli  causa,  Creatoris  aut  Domini ,  tamen  haec  omisit, 
quae  timorem  simul  nobis  afferre  possent;  illud  autem 
adhibuit,  quod  «rantibus  et  aliqnid  a  Deo  petentibus, 
amorem  fiduciamque  conciliat.  Quid  enim  jucundius  est 
Patris  nomine ,  quod  uidulgentiam  sonat  ct  charitatem 

§.  730.  Quibus  autem  rationibus  Patris  nomen  Dco 
convcniat,  supj>editabit  facultas  docendi  fide-lem  populunij 


De  Oratione  Dominica.    Cap.  I.  745 


cx  loeis  creationis ,  gubernationis  ac  redemptionis,  Nam 
cmn  Deus  hominem  creaverit  ad  imaginem  suam,  nec 
illam  caeteris  aniniantibus  impertiverit ,  ex  hoc  singularl 
munere,  quo  hoiuinem  ornavit.  j&re  omnium  hominum, 
nec  tidelium  modo,  sed  etiam  intidelium,  Pater  in  Divinis 
Scripturis  appellatur.  A  gubernatione  vero  sumere  po- 
terit  argumentum ,  quod  prospiciendo  et  consulendo  utili- 
tati  hominum,  praecipuo  quodam  curae  et  providentiae 
modo  nobis  praestat  patriam  eharitatem.  Sed  ut  in  hujus 
explicatione  argument)  paternam  Dei  de  hominibus  curam 
melius  agnoscat,  de  custodia  Angelorufli,  in  quorum  tu? 
tela  sunt  homines ,  aliquid  dicendum  videtur* 

§.  731.  Est  enim  Dei  providentia  datum  hoc  nego 
rium  Aaigelis ,  ut  custodiant  humanum  genus  singulisque 
hominibus  praesto  sint,  ne  gravius  aliquod  detrimentum 
accipiant.  Nam  ut  parentes,  si  infesta  et  periculosa  via 
filiis  iter  faciendum  sit,  custodes  adhibent  et  periculorum 
adjutores;  sic  coelestis  parens  in  hoc  itinere,  quo  ad 
coelestem  patriam  contendimus,  singulis  nobis  praeposuit 
Angelos ,  quorum  ope  ac  diligentia  tecti ,  furtim  paratos 
ab  hostibus  laqueos  vitaremus ,  et  factos  in  nos  horribi- 
ies  impetus  repelleremus.  iisque  ducibus  rectum  iter  te- 
neremus ,  ne  objectus  aliquis  error  a  fallaci  adversario 
nos  de  via  posset  deducere,  quae  daoit  io  coelum.  Quam 
vero  liabeat  utilitatem  haec  de  hominibus  Dei  cura  ae 
providentia  sini;ularis.  cujus  munus  et  administratio  man- 
data  est  Angelis,  quorum  inter  Deum  et  homines  media 
est  et  interjecta  natura ,  patet  exeinplis ,  quorum  copiam 
suppeditant  Divinae  Literae,  quae  testantur,  saepe  Dei 
benignitate  factum  esse,  ut  inspectantibus  hominibus  An- 
geli  mirabiles  res  efficerent ,  quibus  moneremur .  innu- 
merabilia  ejus  generis,  quae  sub  oculos  non  caderent, 
a  custodibus  nostrae  salutis  Angelis  effici  utiliter  ac  sa- 
lutariter.  Raphael  Angelus,  Tobiae  comes  et  dux  itineris 
divinitus  adjunctus,  illum  duxit  el  reduxit  inoohunem 
(Tbb.  V.  VI.  XII.).  Cui  et  adjumento  fuit,  ne  ab  im- 
mani  pisce  devoraretur,  et  quanta  csset  in  cjus  p  seis 
jecore.  felle  et  corde  vis,  demonstravit.  Ille  Daemonium 
expulit,  ejusque  impedita  et  colligata  potestate.  ne  Tobiae 
uoceret  effecit.  Ille  verum  et  legitimum  matrimonii  jns 
et  usum ,  adolescentem  edocuit.  Ille  Tobiae  patri  .  oculis 
capto.  lumina  restituit.  Angelus  item  ille.  Prineipis  Apo- 
stoloruin  liberator  (Actor.  XII)  ,  uberem  praebebit  ma- 


746 


Catechismus  Romanus. 


tcriam  ad  erudiendum  pium  gregem  de  admirabilL  fructu, 
curae  custodiaeque  Angelorum ,  cum  demonstrabunt  Pa- 
rochi  Angelum  carceris  tenebras  illusiiantem ,  et  Petrum 
facto  ejus  latere^  e  somno  excitantem,  golventem  cate- 
nas,  disrumpentem  vincula,  monentem  ut  surgeret,  seque 
sumptis  caligis  et  reliquo  vestitu,  sequeretur,  cum  docet 
Imnt,  ab  eodem  Angelo  Petrum  per  custodias  libere 
cductum  e  carcere ,  et  aperta  deniqne  jaiiua  in  tuto  colr 
locatum.  Hujus  generis  exemplorum,  quepiadmodiun 
dixinius,  referta  est  Sanctarum  Literarum  historia.,  qui- 
bus  intelligimus ,  quanta  sit  visV  beneficiorum ,  quae  con- 
fert  in  homines  Deus  Angelis  interpretibus  et  internuntiis, 
nec  solum  certa  aliqua  et  privata  de  re  missis ,  sed  a 
primo  ortu ,  nostrae  curae  praeposjtis ,  et  in  singulorum 
Jiominum  salutis:  praesidio  collocatis.  Hanc  doctrinae 
diligentiam  illa  utilitas  consequetur,  uj  audientium  men- 
tes  erigantur,  et  ad  agnoscendam  ac  venerandam  Dei 
paternam  de  se  curam  ac  providentiam  excjteutur. 

§.  732.  Commendabit  autem  Iioc  loco  Parochus,  in- 
primisque  praedicabit  divrtias  benignifatis  Dei  erga  genus 
luimanum  ?  quem  cum  a  primo  parente  nostri  generis  et 
peccati,  usque  ad  hanc  diem  offenderhnus  ilagitiis  ac 
sceleribus  innumerabilibus ,  retinet  tamen  in  nos  chari- 
(atem,  neque  praecipuam  illam  de  nobis  curam  deponit. 
Quem  si  quis  existimat  hominum  oblivisci,  amens  cst, 
et  in  Deum  jacit  indignissimam  contumeliam,  Irascitur 
Israeli  Deus  propter  ejus  gentis  blasphemiam ,  quae  se 
arbitrabatur  coelesti  ope  desertam  esse,  Est  enim  in 
Exodo  (Cap.  XVII,  7.):  Tentaverunt  Dominum,  diccn- 
tes:  Eslne  Deus  in  nobis,  an  non?  Et  apud  Ezecliielem 
succenset  eidem  populo  Deus,  quod  dixerat  (Ezecl/.  VIII, 
V2.) :  Non  videt  Dominus  nos ,  dereliquit  Dominus  ter- 
ranu  Krgo  fideles  his  autoritatibus  a  nefaria  illa  opiJ 
liione  deterrendi  sunt,  fieri  posse,  ut  Deum  capiat  ho- 
minum  oblivio.  In  quain  sentcntiam  audire  licet  conque- 
icntem  de  Deo  apud  Jesaiam  Israeliticum  populum^  con- 
traqye  Deum  stultam  ejus  querimoniam  benigna  similitu- 
dine  refellentem.  Est  enim  ibi  (Jes.  XLIX,  14  —  lfi.): 
DLdt  Sion :  Dereliqnit  me  Domive ,  et  Dominus  oblilus 
cst  mci.  Cui  Dc.ns:  Numquid  ohlirisci  potcst  mulier  in- 
fantcm  suum,  nt  non  miscreaiur  fdio  uteri  sui?  et  si  illa 
oblita  fucrit,  ego  tamen  non  obliviscar  tui.  Eccc  ik 
mariibvs  mcis  dcscripsi  ic.    Quibus  locis  quamquam  id 


De  Oratione  Dominioa.  Cap.  I. 


747 


mido  confirmatur.  tamen,  ut  penitus  fideli  populo  per- 
adeatur,  nullum  posse  tempus  accidero.  quo  deponat 
3us  lioiniinnn  mcmoriom,  quo  eis  non  tribuat  patriae 
laritntis  of&oia;  Parochi  rem  clarissimo  primorum  ho- 
inum  exemplo  comprobabunt ,  quos  post  neglectum  vio- 
rumquc  Dei  jussum,  cum  acerbius  accusatos  et  horri- 
li  Ula  sententia  condemnatos  oudit  ( Gcnes.  III,  17.) : 
dlcdicta  tcrra  in  operc  tuo,  in  labaribus  comcclcs  ex 

cunctis  dicbus  vitae  tuac, ,  spinas  et  tribulos  gcrmi- 
hit  tibi,  et  coincdcs  hcrbas  icrrac;  cnm  vides  e  Para- 
so  expulsos,  et  ut  omnis  reditus  spes  adimcretur ,  cum 

aditu  Paradisi  collocatum  legis  Cherubin  ,  flammeum 
lentem  et  versatilem  gladium;  cum  ab  ulciscente  suam 
iuriam  Deo  illos  intimis  et  externis  molestiis  conilictar 
*  intelligis;  an  non  de  homine  putes?  an  non  credas 
n  modo  divino  illum  ouxilio  nudatum  >  sed  ctiam  cuivis 
iuriae  propositum?   Veruntamen  in  tantis  divinae  irae 

ultionis  indiciis  aborta  est  lux  quaedam  Dei  in  cos 
aritatis.  Fecit  enim*  inquit  (u.  21.),  Dominus  Deus  Adae 
uxori  cjus  tunlcas  pclliceas,  el,  induit  eos ;  quod  maxi- 
im  fuit  argumentum ,  hominibus  nullo  unquam  tcmpore 
fnturum  Deum.  llujus  etiam  sententiae  vim«  non  cx- 
uriri  Deum  amorcm  ulla  hominum  injuria,  David  cx- 
essit  illis  verbis  (Psalm.  LXXVI,  10.).:  Numquid  con- 
lebit  Deus  m  ira  sua  miscricordias  suas?  Hano  Haba- 
c  Deum  affatus  exposuit,  dum  inquit  (Cap.  111,%.): 
im  irtdus  fucris ,    miscricordiac  rccordabcris.  Hanc 

Michacas  aperuit  (Mich.  X,  IS.) :  Quis  Dcus  similis 
i  S  tjiii  aufcrs  iniquUatem .  ct  iransfcrs  peccaium  rcli- 
iarum  haereditatis  tuae  :  uon  immittet  ultia  furorcm 
um ,  (juoniam  vofcns  miscricordiam  csL 

§.  733.  Omnino  res  ita  se  habct,  cum  maxime  por- 
tos  nos,  et  Dei  pracsidio  spoliatos  arbitramur,  tum 
[lxime  pro  immensa  sua  bonitate,  nos  quaerit  ct  curat 
3us:  sustinct  enim  in  ira  gladium  justitiae,  ncc  eessat 
undere  inexhaustos  niisericordiae  thesauros,  Magnam 
titur  vim  habent  ad  dcelarandam  praecipuam  Dci  ratio- 
|m  in  amando.  tucndoque  hominum  genere,  creatio  ct 
tbernatio.  Sed  tamen  illud  opus  redimendi  hominem, 
b  eminet  inter  duo  superiora,  ut  beneficentissimus  Dcus 
ircns(jue  nostcr  summam  in  nos  benignitatem  tertio  lwc 
meficio  cumulatam  illustrarit.  Quare  tradet  spirituali- 
ts  filiis  Parochus ,  et  assidue  eorum  auribus  inculcabit 


748 


Catechisnius  Romanus. 


hanc  praestantissimam  Dei  erga  nos  charitatem>  ut  inte 
ligant,  se,  quia  redempti  sinta  admirabilem  in  modu 
Dei  filios  evasisse.  Dedit  enim,  inquit  Johannes  (Qa\ 
I,  12.  13.),  eis  potestatem  filios  Dei  fieri,  et  Ex  Deo  na 
suut.  Quam  ob  causam  Baptismus,  quod  primum  r« 
demptionis  pignus  et  monumentum  habemus,  Sacramei 
tum  regenerationis  dicitur ;  inde  enim  nascimur  Dei  fili 
Nam  inquit  ipse  Dominus  (Jolu  III,  6.  7.);  Quod  natm, 
est  ex  spiriiu,  spiritus  est,  et:  oportet  vos  nasci  deim 
Item  Petrus  Apostolus  (1  Petr.  I,  23.,):  Renati  non  i 
semine  corruptibili ,  sed  incorruptibili ,  per  veibum  3 
vivL  Hujus  pondere  redemptionis  et  Spiritum  Sanctui 
aceepimus,  et  Dei  gratia  dignati  sumus.  Quo  munei 
Dei  filii  adoptamur ,  quemadmodum  ad  Romanos  scrips 
Apostolus  Paulus  (Rom.  VIII,  16.) :  Non  acccpistis  sp 
ritam  servitutis  iterum  in  timore,  sed  accepisiis  spiritw, 
adoptionis  pliorum^  in  quo  clamamus:  Abba,  Pater.  Cuji 
vim  et  efficaciam  adoptionis  explanat  sanctus  Johanw 
ad  hunc  modum  (1  Epist.  III,  1.}:  Videte  rjualem  ch 
ritatem  dedit  nobis  Pater,  ut  filii  Dei  nomincmur  et  simtt 

§.  734.  His  expositis  admonendus  est  fidelis  popi 
lus ,  quid  ipse  vicissim  debeat  amantissimo  Patri  Deo ,  i 
intelligat ,  quem  amorem  ac  pietatem ,  quam  obedientiai 
ac  venerationem  Creatori,  Gubernatori  ac  Redemptoi 
praestare,  qua  spe  ac  fiducia  illum  invocare  oportea 
Sed  ad  erudiendam  inscientiam  dirigendamque  sententia 
perversitatem  eorum ,  si  qui  tantummodo  secundas  res  c 
prosperum  vitae  cursiim  argumento  esse  existimanl 
Deum  conservare  nobis  amorem  suum ,  rebus  autem  ad 
versis  et  calamitatibus ,  cum  a  Deo  exercemur ,  id  ess> 
signum  hostilis  in  nos  animi ,  et  prorsus  abalienatae  i 
nobis  divinae  voluntatis,  demonstrandum  erit,  cum  tangi 
nos  manus  Domini,  minime  id  hostiliter  facere  Dominun 
verum  percrttiendo  sanare ,  et  plagam  a  Deo  venientem 
esse  medicinam.  Castigat  enim  peccantes,  ut  ea  disci 
plina  meliores  faciat,  et  praesenti  animadversione  redi 
inat  ab  exitio  sempiterno.  Nam  visitat  quidcm  in  virgi 
iniquitatcs  nostras,  et  iu  verbcribus  peccata  nostra ,  m 
sericordiam  atttem  suam  non  aufert  a  nobis  ( Psalm 
LXXXVIII,  33.  34.;.  Quare  monendi  sunt  fideles,  ut  ii 
ejusmodi  castigatione  patriam  Dei  charitatem  agnoscant 
et  illud  apud  patientissimum  lob  in  memoria  et  in  ure  ha 
bcant  (V.  18.).  ipsevi^ncrat  ct  mvdctur.  percutit  ctmanu 


De  Oratione  Domlnica.    Cap.  I.  II.  749 


vs  fanabunt ;  ut  ilhnl  usurpent,  quod  sub  per<mia 
raelitici  populi  scripsit  Jeremias  ( Cap.  XXXI,  \S.): 
rtsfigasti  me ,  et  eruditus  sum,  quasi  juvenculus  indo- 
Uus;  conrcrte  me,  etconcertar,  quia  tu  Dominus  Deus 
mts.    Ut  Tobiae  exemplum  sibi  proponant.  qui.  cum 

EUa  pla^a  caecitatis  patcrnam  Dei  manum  caedentem 
nsisset,  elamavit  (Tob.  XI.  17.):  Bcnedico  te,  Domine 
mts  Isracl,  quia  tu  castigasti  rnc.  ct  tu  salrasti  me.  In 
10  maxinic  cavendum  est  fidelibus ,  ne.  etiamsi  quovis 
commodo  affecti.  quavis  calamitate  afllicti  sint,  Deum 

igrnorare  existiment;  ait  enim  ipse  (Luc.  XXI,  18.)  : 
apillns  de  vapite  rcstro  non  peribit.  Imo  vero  se  ipsi 
o  diviui  oracidi  solatio  coi.^olentur,  quod  in  Apocalvpsi 
ctum  est  (Apoc.  IIL  19.J;  Ego*  quos  amo,  argiio  ct 
stigo.  Conquiescant  in  Apostoli  cobortatione  ad  He- 
aeos  ( Hebr.  XII.  5.  6.  S.J:  Fili  mi ,  noli  ncgligere 
sciplinam  Domini,  ncque  fatigeris,  dum  ab  co  argueris: 
cm  enim  diligit  Dominus ,  castigat;  flageUat  autem 
inctu  filiitm,  quem  rccipit ,  quod  si  extra  disciplinam 
tis,  adultrrini  estis  et  non  filii.  Patres  quidem  carnis 
>strae  eruditorcs  habuimus*  et  wrerebamur  eos:  non, 
dto  magis  obtcmperabimus  patri  spirituum,  et  vivemus  ? 

(  V  P  U  T  11. 

Quid  sibi  velit  haec  dictio  noster,  qua  significatur, 
fidclcs  omncs  non  tantum  inter  se ,  sed  etiam  Christi 
esse  fratres,  communemque  precationem  Deo,  gratam 
esse  §.  735. ;  fideles  otnnes  intcr  se  frciteme  comi- 
terque  tircre  ac  amare  debere ,  nec  se  alios  aliis 
insolentiits  praefcrre:  tum  vero ,  quid  cogitandum 
itli .  qui  oraturus  sit ,  et  quo  modo  eum  affcctum  esse 
oportcat  §.  736.  737. 

§.735.  Cum  Patrem  invocamus  sin^uli.  et  nostrum 
pellamus.  docemur.  ex  dono  ac  jure  divinae  adoptio- 
$  consequi  necessario .  ut  fratres  sint  fideles  omnes, 

inter  se  fraterne  amare  debeant.  Omncs  enim.  inquit 
Matth.  XXIII.  8.  9.J .  ros  fratrcs  estis ;  utius  cst  cnim 
iter  vester,  qui  in  coelis  est.  Quare  etiam  in  Epistolis 
eles  omnes  Apostoli  fratres  appellant.  Ex  quo  item 
nficitur  illa  consecutio  necessaria,  ut  eadem  adoptione 
;i  non  solum  inter  se  fideles  universi  fratcrna  neces- 
udine  conjungantur,   sed  quia  homo  est  unigenitus 


750 


Catechismus 


Romanus, 


Dei  filhis,  fratres  etiam  ejus  et  nominentur  et  srnt,  Nai 
in  Epistola  ad  Hebraeos,  cum  de  filio  Dei  loquerettu 
scripsit  Apostolus  (Hebv.  II,  11. 12.J  ;  Non  confunditu 
fratres  eos  vocare3  dicens:  Nuntiabo  nomen  tuum  fra 
tribus  meis»  Quod  tanto  ante  David  (Psalm.  XXI,  23. 
de  Christo  Domino  praedixerat.  Ipse  vero  etiam  Chri 
stus  sic  apud  Evangelistam  loquitur  ad  mulieres  (Matth 
XXVIII)  10J :  Ite,  nuntiate  fratribus  meis,  ut  eanth 
Galilaeam ,  ibi  me  videbunt.  Quod  tum  ab  eo  dictun 
esse  constat,  cum  jam  excitatus  a  mortuis,  immortalita 
tem  esset  conSecutuS ,  ne  quis  existimet  frateraam  ham 
cognationem,  ejus  reSurrectione ,  et  in  coelum  adscensi 
dissolutam  esse.  Tantum  enim  abest,  ut  hanc  conjuu 
ctionem  el  charitatem  Christi  resurrectio  diremerit,  u 
ex  illa  majestatis  et  gloriae  sede,  tum  cum  de  omnibui 
omnis  memoriae  hominibus  judicabit,  fidelium  minimoi 
ab  eoj  fratrum  nomine  appellandos  acceperimus.  Qu 
autem  fieri  potest,  ut  Christi  fratres  non  simuSj  cujui 
cohaeredes  dicimtir  (Rom.  VIII,  17.)?  Est  enim,  primo 
genitus  ipse,  colistitutus  haevcs  miirersorum  (Hebr.  1,2.) 
nos  vero  secundo  loco  geniti,  cohaeredes  ejus,  pro  modi 
coelestium  donOrum,  pro  ratione  charitatis,  qua  prae 
buimus  nos  ministroS  et  eoadjutores  Spiritus  Sancti,  qiu 
autore ,  ad  virtutem  salutaresque  actiones  impellimur  e 
incendimur,  ut  ejus  freti  gratia,  in  certamen  salutis  for 
titer  descendamus,  quo  sapienter  constanterque  confecto 
decursoque  hujus  vitae  spatio^  justum  coronae  praemiun 
capimu&a  coeleste  Parente,  omnibus,  qui  eundem  cur 
sum  tenuerint,  constitutunii  Non  enim,  ut  ait  Apostolu* 
(Hebr.  VI,  10J,  injustus  cst  Deus ,  ut  obliviscatur  ope- 
ris  nostvi  et  dilectionis.  Quam  vero  hanc  ex  anirac 
vocem  Noster  proferre  debeamus^  S.  Chrysostomi  sen- 
lentia  declaratur,  qui  Deum,  inquit,  libenter  Christianum 
audire  non  solum  pro  se,  sed  pro  altero  deprecantemj 
quod  pro  se  orare,  natiirae  est,  pro  altero  gratiae,  ptO 
se  necessifas  cogit,  pro  altero  fraterna  charitas  hortatur. 
Quibus  illa  subjunxit:  Jucundior  est  Deo ,  quam  cha- 
ritas  fraterna  commendat,  quam  ea,  quae  necessitate 
pronuntiatur. 

§.  736.  In  hac  tanta  materia  salutaris  orationis, 
monere  et  hortari  debet  Parochus  omnes  omnis  aetatis, 
generis,  ordinis^  ut  edmmunis  hujus  fraternae  necessifP 
dinis  memores  comiter  et  fruterne  se  gerant,  neque  se 


Dc  Oratione  Poniiuica.    Cap.lL  751 


nKis  alii  praeferant  iusolentius.  Nam  etsl  m  Ecclesia 
Dei  diversi  sunt  officiorum  gradus,  tamen  illa  varietaa 
graduum  et  munerum,  fraternae  necessitudinis  conjunctio- 
nem  minime  tollit,  quemadmodum  in  hominis  corporc 
varius  usus  et  diversa  funetio  membrorum  nihil  agif, 
tjtramobrem  liaec  vel  illa  corporis  pars.  membri  munUs 
rt  nomen  amittat.  Proponc  tibi  eum.  cpn  regia  sit  po- 
testate;  an  is  igititr,  si  iidelis*  est.  Frater  non  est  omniuiir, 
qui  christianae  fidei  coinmunione  continentur  I  maxime: 
quid  ita  V  quia  non  cst  Dcus  alius  is,  ex  quo  divites  ct 
regcs  nati  sunf,  ab  eo.  a  quo  pauperes  et  qui  in  regtim 
potestate  sunt,  exstiternnt,  sed  uniis  Deus  et  Parens  et 
Dominus  oinniuin.  Itaque  una  spiritualis  ortus  onmhim 
nobilitas ,  una  dignitas .  unus  splendor  generis ,  cum 
omnes  cx  codem  spiritu,  ^ex  eodem  lidei  sacramento 
nati  simus  filii  Dei,  et  ejusdem  liaereditatis  cohaeredes. 
P\ec  vero  alium  Christum  Deum  liabent  copiosi  et  po* 
tentes  bomines,  alium  tenuiores  et  infimi,  non  aliis  Sa- 
cramentis  sunt  initiati ,  nec  aliain  iiaereditatem  regni 
coelestis  exspectant.  Fratres  sumus  onmes,  et.  ut  inquit 
A.postolus  ad  Epliesios  (Cap.  V,  60.) ,  mcmbra  sumus 
rorporis  Christi,  dc  ca)  n.c  rjus  ct  cle  ossibus  cjus.  Quod 
idem  in  Epistola  ad  Galatas  significat  Apostolus  ( Gat. 
117,26 —  Omncs  fiiii  Dei  cstis  pef  fidem  in  CltristO 

Jcsu;  mdcunque  enim  in  Christo  baplizati  estis,  Chrislum 
induistis ;  non  cst  Judacus,  necjiic  Grciccus,  non  est  ser- 
mis.  ncoue  liber,  nan  est  masculus,  ncque  focmina ; 
omncs  cnim  vos  nnum  cstis  in  Christo  Jcsu. 

§.  737.  Ilaec  autem  accurate  versanda  res  cst  Pa- 
storibus  aniniarum .  et  scienter  illis  in  liac  sententta 
coinmorandum :  est  cnim  nccommodatus  locus  non  minus 
ad  confirmandos  et  excitandos  inopes  et  ahjectos  homi- 
ties,  quam  ad  coercemlam  dcprimcndamquc  arrogantiam 
locupletum  atque  potcntitnn.  Clli  bominum  incommodo 
uti  mcderetur.  urgebat  Apostolus  fratcrnam  hane  chari- 
tatem,  et  inculcabat  fidelium  auribns.  Cam  i^itirr  has 
Deo  preces  facturus  cs .  (hristiane ,  memincris  te  tan- 
quam  filium  ad  Patrem  Deum  aecedere.  Itaque  cum 
prccationem  ordiris.  ct  illud ,  Vatcr  nostcr.  prommtias, 
cogita  qtiem  in  locum  te  summa  Dei  benignitas  cxtulerir, 
qui  non  nt  servum  ad  Dominum  adire  invitum  ac  timi- 
dum  .  scd  ut  ad  Patrcm  filium  voluntarium  sccurumque 
confugere  jusserit.    Qua  in  memoria  et  cogitationc.  quo 


762 


Catechismus  Romanus. 


vicissim  stu&lo  et  pietate  tibi  orandum  sit,  considera; 
danda  enim  est  tibi  opera,  te  ut  talem  praebeas,  qualem 
esse  decet  Dei  filium,  id  est,  ut  oratio  et  actiones  tuae 
non  indignae  sint  divino  genere,  quo  te  dignari  voluit 
beneficentissimus  Deus.  Ad  hanc  officii  rationem  nos 
Apostolus  cohortatur ,  cum  ait  ( Ephes.  V,  1.) :  Estote 
ergo  imitatorcs  Dei,  sicut  fdii  charissimi ;  ut  vere  de 
nobis  dici  possit,  quod  ipse  Apostolus  seripsit  ad  Thes- 
salonicenses  (1  Thess.  V,  5.^:  Omncs  vos  filii  lucis 
estisy  et  filii  dieL 

OAPUT  UL 

Quae  sit  verbornm  istorum  vis  et  significatio  gui  et 
in  coelis,  cum  Deus  ubique  sit  §.  738.;  de  qui~ 
bus  per  eadem  verba  oratur,  admoneantur  9  qui  est 
hujus  sententiae  usus  §.  739. 

§.  738.  Constat  inter  omnes,  qui  recte  de  Deo  sen- 
tiunt,  ubique  locorum  et  gentium  esse  Deum,  quod  non 
ita  intelligendum  est,  quasi  ipse  distributus  in  partes, 
una  parte  locum  unum,  alia  alium  occupet  ac  tueatur. 
Nam  Deus  spiritus  est,  omnis  expers  divisionis.  Quis 
enim  audeat  Deum,  tanquam  in  vestigio  positum,  loci 
alicujus  finibus  circumscribere ,  cum  ipse  de  se  dieat 
( Jer.  XXI II)  ;  Numquid  non  coelum  et  terram  cgo 
impleo?  Quod  rursum  sic  accipiendum  est,  Deum  coe- 
lum  ac  terram,  quaeque  coelo  ac  terra  comprehensa 
sunt,  vi  sua  ac  virtute  complecti,  non  autem  ipsum  ullo 
loco  contineri.  Adest  enim  rebus  omnibus  Deus,  vel 
creans  ipsas,  vel  conservans  creatas.  Nulla  regione, 
nullis  finibus  vel  eircumscriptus ,  vel  ita  definitus^  quo 
minus  et  .naturam  et  potestatem  suam  praesens  ubique 
constituat.  Quod  beatus  David  expressit  illis  verbis 
(Psalm.  CXXXVIIl,  8.):  Si  adscendero  in  coelum,  tu 
illic  es.  Verum  etsi  praesens  adsit  Deus  in  locis  et 
rebus  omnibus,  nullis ,  ut  diximus,  terminis  definitus, 
tamen  in  Divinis  Scripturis  saepe  dicitur  habere  domi- 
cilium  suum  in  coelo.  Quod  ideo  factum  videmus,  quod 
coeli,  quos  suspicimus,  sunt  nobilissima  mundi  pars, 
iidemque  manent  incorrupti,  praestantes  vi,  magnitudiiie 
ac  pulchritudine  caeteris  corporibus,  certisque  ac  stabi- 
libus  motibus  praediti.  Ergo,  ut  excitaret  hominum  ani- 
mos  Deus  ad  contemplandam  infinitam  suam  potestatom 
ac  majestatem,  quae  maxime  elucet  in  opere  coelorwn. 


Dc  Or.atione  Dominica.  Can.  m.  IV.  753 


iO  in  Divinis  Scripturis  habitare  testatur  ia  coelis;  sacpc 
tfiam,  quod  res  est,  declarat,  nuUamcsse  mundi  partem. 
[uae  non  praeseuti  Dei  natura  et  potestate  compre- 
lensa  sit 

§.  739.  Quamquam  in  bac  cogitatione  fideles  non 
olum  communis  omnium  parentis  imaginem  sibi  propo- 
lent,  sed  etiam  in  coelo  regnantis  Dei,  ut  oraturi  me- 
ninerint,  mentem  animumque  esse  referendum  ad  coelum, 
[uantumque  spei  ac  fiduciae  aflert  eis  Patris  nomen, 
antum  christianae  humilitatis  ac  pietatis  adjungat  prae- 
tans  illa  natura  ac  divina  majestas  Patris  nostri,  qui 
st  in  coclis.  Quae  verba  prtiefiniunt  etiam  orantibus, 
uid  petendum  sit.  Omnis  enim  postulatio  nostra,  quae 
d  hujrts  vitne  usum  ac  necessitatem  pertinear,  nisi  cum 
oelestibus  sit  conjuncta  bonis,  et  ad  illum  finem  diri- 
atur.  innnis  est  et  indi«na  Christiano.  Quare  monebunt 
ios  audirorcs  Parochi  de  hao  ratione  precationis,  et 
lmonitionem  iUa  Apostoli  autoritate  comprobabunt  (Col. 
wL  1.  2.):  Si  consurrexistis  cum  Christo,  quac  sursum 
\int  quaeritc,  nbi  Christus  est  in  dextcra  Dei  sedens ; 
tae  sursum  sunt  sapite9  non  quae  super  terram. 

CAPUT  IV. 

e  p  r  i  m  a  petition-c:    S  a  n  c  t  i  fi  c  c  t  u  r 

n  o  m  e  n   tuu  m. 

\j)c  orilinc  pctitionum,  et  cur  liaec  sit  prtma  pctitio, 
quucquc  ca  sint,  quae  tribus  primis  pctitionibus  ipsi 
Dco  poslulamus,  ad  quarum  singulas  rcfcrri  possunt 
hacc  ncrba :  Sicut  in  coelo  ct  i n  t e r r a  710. ; 
quuc  sit  vis  ct  scntcnlia  hujus  primac  poshdutionis. 
tum  quac  ct  quot  sint,  quuc  in  ca  prccumur  g.  741 
—  744.;  non  solum  rcrbis  oraudum,  scd  rc  ctium. 
atquc  ita  ridcndum.  ut  vomcn  Dci  pcr  nos  non  rio- 
letur,  aut  factis  blasphcmctur,  scdsauctificelur  §.745. 

740.  Quid  a  Deo  petendum.  quove  ordine  id  agea- 
m  sit,  Magister  ipse  ac  Dominus  omnium  docuit  et 
Iperavit.  Nam  cum  studii  et  dcsiderii  nostri  nuntia  sit 
i  interpres  oratio ,  tum  recte  et  ratione  petimus.  cum 
istulationum  ordo  sequitur  ordinem  rerum  expotenda- 
|m.  Monet  autem  nos  vera  charitas,  totum  ut  aniinum 
4  studium  conferamus  in  Deum,  qui,  quoniam  solus  est 


754  CatecMsmus  Romanus. 

in  seipso  summum  bonum,  jure  est  praecipuo  quodari 
ac  singulari  amore  diligendus.  Nec  vero  ex  animo  e 
unice  potest  amari  Deus,  nisi  rebus  ac  naturis  omnibtu 
ejus  honor  et  gloria  praeponatur.  Bona  enim,  et  nostn 
et  aliena  et  omnino  omnia,  quaecunque  Boni  vocabuh 
nominantur,  ab  ilio  profecta,  summo  ipsi  bono  cedunt 
Quare  ut  ordine  procederet  Oratio,  Salvator  petitionen 
hanc  de  summo  bono,  principem  et  caput  constituit  pe 
titionum  reliquarum,  docens  nos,  prinsquam  ea,  quai 
nobis  aut  proximo  cuique  opus  sint,  postulemus,  quai 
propria  sint  Dei  gloriae ,  petere  debere ,  ipsique  Dei 
studium  et  desiderium  ejus  rei  nostrum  exponere.  Qui 
facto,  manebimus  in  officio  charitatis,  qua  docemur,  e 
pius  Deum,  quam  nos  ipsos,  diligere,  et  primum  petere 
quae  Deo  cupiamus;  deinde^  quae  nobis  optemus.  E 
quoniam  desideriiun  et  petitio  sunt  earum  rerum,  quibui 
caremus ;  nec  vero  Deo ,  id  est  ejus  naturae ,  fieri  ac 
eessio  potest,  aut  augeri  ulla  re  divina  substantia,  quai 
inexplicabilem  in  niodum  est  omni  perfectione  cumulata 
intelligendum  est,  extra  haec  esse,  quae  a  Deo,  ipsi  De< 
petimus  ,  et  ad  externam  ejus  gloriam  pertinere.  Cupi 
mus  enim  et  petimus,  ut  Dei  nomen  notius  sit  gentibus 
ut  ejus  regnum  amplificetur,  ut  plures  quotidie  obedian 
divhio  numini;  quae  tria,  Nomen,  Regnum,  Obedienti.* 
non  in  illo  ipso  sunt  intimo  Dei  bono,  sed  assumuntu 
extrinsecus.  Verum  ut  hae  petitiones  quam  vim  ha 
beant,  et  quid  valeant,  planius  intelligatur ,  Pastori 
erunt  partes,  monere  fidelem  populum,  verba  illa:  Sicu 
in  coelo  et  in  ierra  ad  singulas  referri  posse  primarun 
trium  postulationum ,  ut  Sanctificetur  nomen  tuvmT  sicu 
in  coelo  et  in  terra\  item:  Adveniat  rcgnum  tuuni,  sicu 
in  coelo  et  in  terra;  similiter:  Fiat  voluntas  tua>  sicu 
in  coelo  et  in  terra. 

§.  741.  Cum  autem  petimus,  ut  sanctificetur  nomci 
Dei,  id  sentimus,  ut  augeatur  sanctitas  et  gloria  divin1 
Dominis.  Quo  loco  Parochus  animadvertet  ac  docebi1 
pios  auditores,  non  id  dicere  Salvatorem,  ut  eodcm  mod< 
sanctificctur  in  terra,  quo  in  coelo,  id  est,  ut  amplitu 
dine  terrestris  sanctificatio  coelestem  exacquet;  hoc  enin 
fieri  nullo  pacto  potest:  sed  ut  ex  charitate^  ex  intinn 
animi  studio  id  agatur.  Etsi  verissimum  illud  est,  sicul 
est,  dirinum  nomen  per  se  sanctificatione  non  egere 
cum  sanctum  et  terribile  sit  ( Psalm.  CX,  V.) ,  quemad 


De  Oratione  Dominica.  Cap.IV.  755 


modnra  ipse  Deus  6uapte  natura  sanctus  est;  nequo  ei 
illa  sanotitas,  qua  nb  omni  aeternitato  praeditus  non 
Fuerit,  possit  acceitere;  tamen,  quod  in  terris  longe 
minore  honore  afficitur,  quam  par  est,  nonnunquam 
stiam  maledictis  ct  nefariis  vocibus  violatur;  propterea 
^upimus  ac  petimus,  ut  laudibus,  honore,  gloria  cele- 
jretur  ad  exemplum  laudum,  honoris  et  gloriae,  quae 
lli  in  coelo  tribuuntur,  id  est.  ut  sic  honor  et  cultus  in 
nente,  in  animo,  in  ore  versetur,  ut  omni  veneratione, 
3t  intima  et  externa,  prosequamur,  omni  celebritate  ex- 
jelsum,  purum  et  gloriosum  Deum,  ad  imitationem  su- 
)ernorum  ac  coelestimn  civium,  complectamur. 

§.  742.  Ut  enim  coelites  summa  consensione,  gloria 
!t  praedicatione  efferunt  Deum;  sic  precamur,  ut  idem 
pontingat  orbi  terranim,  et  omnes  gentes  Deum  cogno- 
;cant,  colant  et  venerentur,  ut  nulli  plane  mortales  re- 
>eriantur,  qui  non  et  suscipiant  christianam  religionem, 
h  se  totos  Deo  dicantes,  credant  ex  eo  omnem  sancti- 
atis  fontem  existere,  neque  quidquam  esse  purum  aut 

anctum,  quod  non  a  sanctitate  divini  nominis  oriatur. 
^estatur  enim  Apostolus  (Ephes.  V,  mundatum  esse 
fcclesiam  in  lavacro  aquac ,  in  rcrbo  vitae,  Signifieat 

utem  verbum  vitae,  nomen  Patris  et  Filii  et  Spiritus 

•ancti,  in  quo  baptizamur  et  sanctificamur.  ltaque, 
iuoniam  nulla  cujusquam  expiatio,  nulla  raunditia  et  in- 
,  ^gritas  esse  potest ,  super  quo  non  sit  invocatum  divi- 
•um  nomen,  cupimus  et  petimus  a  Deo,  ut  omne  homi- 
,  um  gcnus ,  relictis  irapurae  infidelitatis  tenebris,  ac  ra- 

iis  divini  luminis  iUustratum,  hujus  vim  nominis  agno- 
bat:  sic,  ut  in  eo  veram  quaerat  sanctitatem,  et  in 
[omine  sanctae  et  individuae  Trinitatis  Baptismi  Sacra- 

lentum  suscipiens,  ipsius  Dei  dextera  perfectam  vim 

mctitatis  consequatur. 

,  §.  743.  Pertinet  vero  optatum  et  postulatio  nostra 
Dii  minus  etiam  ad  eos,  qui  flagitiis  et  sceleribus  con- 

minati,  puram  Baptisrai   integiitatem  et  innocontiac 

olara  ainiserunt;  quare  factuin  est.  ut  in  illis  miserri 
,is  suam  iterum  sedem  irapu»issinras  spiritns  collocarit 

ptanras  igitur  et  precainur  a  Deo  ,  ut  in  ipsis  ctiam 
iinctificetur  nomen  ejus,  ut  ad  cor  et  ad  sanitatem  re- 
irantes,  Sacramento   Poenitentiae  redimant  pristinam 
iLiictitateni,  seque  ipsos  purum  ac  sanctum  Deo  tem 

um  ac  doinicilium  praebeant.    Oraraus  denique,  lumen 


Catechismus  Ronianus* 


ut  suum  Deus  praeferat  omnium  mentibus,  quo  viclere 
possint  (Jacob.  I,  17.)  ,  omne  datum  optimum,  et  omne 
donum  perfectum,  descendens  a  Patre  luminum,  ad  nos 
divinitus  esse  delatum,  quo  teniperantiam ,  jiistitiam ,  vi- 
tam  ,  salutem ,  omnia  denique  animi ,  corporis ,  externa, 
vitalia  ac  salutaria  bona  illi  aecepta  referant,  a  quo, 
quemadmodum  praedicat  Ecclesia,  bona  cuncta  proce^ 
dunt:  si  quid  luce  sua  sol,  si  quid  reliqua  sidera  motu 
et  cursu  prosunt  liominum  generi;  si  circumfuso  hoe 
alimur  spiritu;  si  terra  frugum  et  fructuum  ubcrtate 
vitam  sustinet  omnium;  si  opera  magistratuum  quiete 
ac  tranquillitate  fruimur :  et  haec  et  hujus  generis  bona 
innumerabilia  nobis  suppeditat  immensa  Dei  benignitas. 
Quin  etiam,  quas  Philosophi  secundas  causas  appellant, 
interpretari  debemus,  mirabiliter  efFectas  quasdam,  et 
ad  usum  nostrum  accommodatas  Dei  manus,  quibus  no- 
bis  sua  bona  distribuit,  ac  longe  lateque  diffundit» 

§.  744.  Quod  autem  maxime  rem  continet  in  hac 
petitione,  illud  est,  ut  omnes  agnoscant  et  venerentur 
sanctissimam  Jesu  Christi  sponsam  et  parentem  nostram 
Ecclcsiam ,  in  qua  una  est  fons  ille  amplissimus  atque 
perpetuus  ad  eluendas  et  expiandas  omnes  peccatorum 
sordes,  unde  hauriuntur  universa  salutis  et  sanctifica- 
tionis  Sacramenta,  quibus,  quasi  coelestibus  quibusdam 
fistulis,  in  nos  a  Deo  ille  sanctitatis  ros  et  liquor  effun- 
ditur,  ad  quam  solam,  et  ad  eos,  quos  suo  sinu  et  gre- 
mio  complexa  est,  pertinet  divini  illius  imploratio  nomi- 
nis,  quod  unum  sub  coelo  datum  est  hominibus9  in  quo 
oporteat  nos  salvos  ficri  (Act.  IV,  12.^. 

§.  745.  Verum  Parochi  maxime  hunc  locum  urgere 
debebunt,  esse  boni  filii,  non  solum  Patrem  Deum  orare 
verbis,  sed  re  etiam  et  actione  conari,  ut  eluceat  in 
ipso  sanctificatio  divini  nominis.  Utinam  non  essent, 
qui,  cum  oratione  hanc  Dei  nominis  sanctificationem 
assidue  postulent,  factis,  quantum  in  ipsis  est,  illud  vio- 
lant  atque  contaminant ,  quorum  culpa  interdum  ipsi 
etiam  Deo  maledicitur.  In  quos  dictum  est  ab  Apostolo 
(Rom.  II,  :  Nomen  Dei  per  vos  blasphematur  iufer 
gentes.  Et  apud  Ezechielem  legimus  (Ezcch.  XXXVI, 
W.) :  Ingressi  sunt  ad  geutes,  ad  quas  introierunt ,  et 
polluernnt  nomen  sanctum  meum,  cum  diceretur  de  iis: 
Populus  Domini  isle  cst ,  ct  dc  terra  cjus  egressi  siuit. 
Qualis  enim  est  vita,  et  ut  sunt  eoruni  mores,  qui  reli- 


Do  Oratioiic  Doniinioa. 


Cap.  IV.  V. 


757 


gioncm  profitontur,  sic  de  religione  ipsa,  deque  ejus 
autore  reli^ionis ,  multitudo  imperita  judicare  solet. 
Quare  qui  vivunt  ex  christiana  religione,  quam  suscc- 
pcrunt,  et  ad  ejus  regulam,  orationem  et  actioncs  dlri- 
gunt  suas,  magnam  facultatcm  praebent  aliis  laudandi 
nomeu  coelestis  parentis,  ct  omni  honore  et  gloria  ce- 
lebraudi.  Nobis  enim  ipse  lias  partes  imposuit  Dominus, 
ut  illustribus  virtutis  actionibus  excitemus  homines  ad 
laudem  et  praedicationem  divini  uomiuis ;  ad  quos  loqui- 
tur  in  hunc  modum  apud  Evangelistam  ( Matih.  F,  txL) : 
&ic  luceat  lux  vestra  coram  hominibus,  ul  videant  opcra 
vestra  bona ,  et  glorificcnt  patrem  vcstrum.  qui  in  coelis 
*st.  Et  prineeps  Apostolorum  (l  Pelr.  I,  12.)  ;  Conver- 
sationcm  vcstram  iutcr  gcntes  habenfcs  bonam ,  nt  cx 
bonis  oj>cribus  ros  considcrantcs ,  glorificant  Deum. 

C  A  P  U  T  V. 
3e  secunda  pctitione:  Adveniat  rcgnnm  tuum. 

Quanta  ejus  vis  sit  atijne  necessitas,  ct  quam  studiose 
explicanda,  quaeque  summa  sit  eorum,  quac  in  ca 
postutantur  §.  746.  747. ;  non  tantum  pclcndum  csse 
rcgnum  Dei,  sed  etiam  in  eo  qnacrendo  inrenicndo- 
que  opcram  ponendam  esse,  et  qua  ralione  ad  rcgui 
coelestis  dcsiderium  studiirmque  fdclcs  cxcitandi  pcr 
comparationcm  summae  illiits  beaiitudinis ,  et  ncslri 
stains  miscriarum      748.  749. 

§.  746.  Regnum  coeleste,,  quod  altera  hac  petitione 
mstulamus,  ejusmodiest,  ut  eo  referatur  ac  termiuetur 
mmis  Evangelii  praedicatio.  INam  ct  inde  exorsus  ost 
id  poenitentiam  cohortari  S.  Johannes  Bnptista  (Matlh. 
^11,2.).  dum,  Pocnitentiam ,  inquit.  agile;  appropin- 
luavit  cnim  rcgnum  coctorum.  Nec  aliunde  fecit  initium 
niae  praedicationis  Salvator  humani  generis,  et  in  illo 
i.alutari  sermone,  quo  beatitudinis  vias  discipulis  in 
monte  monstravit,  tanquam  proposito  orationis  argu- 
mento,  principium  duxit  a  regno  coelorum.  Nam  BeaU^ 
bquit  (Matth.  V,  %.) ,  paupcrcs  sprritu.  quoniam  ipso- 
irm  cst  regnnm  coeforum.  Quin  etiam  ettm  rctincrc  cu- 
nentibus,  attulit  illam  causam  necessarific  proCectionis 
YlAtc.  IV,  43.J:  Et  aliis  civitatibus  oportet  me  ecangeU' 
tare  regnum  DcU  quia  idco  missus  sum.  Hoc  idem  postea 
c^num  pracdicare  jussit  Apostolos  ( Matlk.  X.  7.).  et  illi.  qui 


738 


Catechisuius  Romanus^ 


se  ire  ad  sepeliendum  patrem  suum  velle  cHxerat,  re> 
spondit  (Luc.  IX,  60.) :  Tu  vade,  anmintia  regnum  Deh. 
Cum  vero  resurrexisset  a  mortuis  ,  per  illos  quadraginta 
dies,  quibus  apparuit  Apostolis,  loquebatur  de  regno 
Dei.  Quare  Parochi  huno  secundae  postulationis  locum 
diligentissime  tractabunt  ,  ut  fideles  auditores ,  quanta  sty 
in  hac  petitione  vis  ao  necessitas,  intelligant. 

§.  747.  Primum  autem  ipsis,  ad  rem  scienter  subtili- 
terque  explicandam^  magnam  facultatem  dabit  ea  cogi- 
tatio,  quod,  etsi  haec  petitio  conjuncta  sit  cum  reliquis 
omnibus,  eam  tamen  separatim  etiam  adhiberi  jusserit 
a  caeteris ,  ut  quotj  petimus ,  suramo  studio  quaeramus. 
Inquit  enim  ( Matth.  VI,  33.) :  Quaerite  primmn  regnum 
Dei  et  justitiam  ejus  ;  et  kaec  omnia  adjicientur  vobis. 
Et  quidem  tanta  vis  et  copia  coelestium  munerum  hao 
postulatione  continetur,  ut  omnia  complectatur,  quae 
ad  corpoream  et  spiritualem  vitam  tuendam  sint  necessa* 
ria.  Quem  autem  regio  nomine  dignum  dicemus,  cui  ea 
curae  non  sint,  quae  regni  salutem  contineant?  Quod  si 
sunt  homines  de  regni  sui  incolumitate  solliciti ,  quanta 
Regem  Regum  omnium  cura  et  providentia  tueri  creden- 
dum  est  et  vitam  et  salutem  hominum  *?  Hac  igitur  regni 
Dei  petitione  comprehensa  sunt  omnia,  quibuscumque 
in  hac  peregrinatione,  vel  exilio  potius,  indigenius,  quae 
concessurum  se  Deus  benigne  poliicetur,  Nam  statim 
illa  subjunxit :  Et  haec  omnia  adjicientur  vobis.  Quibus 
omnino  declaravit,  se  eum  esse  Regem,  qui  generi  ho- 
minum  copiose  omnia  largeque  suppeditat;  in  cujus  in- 
finitae  benignitatis  cogitatione  inlixus  David,  cecinit 
(Psalm.  XXII,  1.)  :  Dominus  regil  me,  et  nikil  miki  deeriU 

§.  748.  Verum  minime  satis  est ,  vejiementer  petere 
Dei  regnum,  nisi  ad  petitioncm  nostram  adhibeamus 
omnia  tanquam  instrumenta,  quibus  iljud  quaeritur  et 
invenitur,  Nam  et  quinque  fatuae  virgines  studiose  illae 
quidem  petierunt  ad  hunc  modum:  Doviine,  Dovdne, 
aperi  nobis ;  verumtamen,  quod  illius  postulationis  prae- 
sidia  non  haberent,  exclusae  sunt ,  nec  injuria :  est  enim 
illa  Dei  ore  prommtiata  sententia  (Matth.  VII,  %l.): 
Non  omnis }  qui  dicitmiki:  Doviiue  Dominel  intrabit  in 
regnuvi  coe/orum.  Quamobrem  haurient  animarum  cu- 
ratores  ,  Sacerdotes ,  ex  uberrimis,  Divinarum  Litcrarum 
fontibus  ea,  quae  fidejibus  desiderium  studiumque  com- 
moveant  regni  coelorurn,  quae  calamitosam  statua  nostri 


De  Oratione  Doniinioa.    Cap,  V.  750 


conditioncm  lllis  ob  oculos  ponant;  quao  slo  eos  afti- 
ciant,  ut  respicientos  et  colligentes  se,  in  memoriam  re- 
deant  suinmae  beatitudinis  ct  inexplicabilium  bonorum, 
quibus  redmndat  aeterna  parentis  Dei  domus.  Kxules 
enim  sumus,  et  plane  ejus  lociincolae,  in  quo  habitant 
Daemones,  quorum  odium  in  nos  nulla  ratione  mitigari 
potest;  nam  sunt  infestissimi  et  iinplacabiles  in  genus 
Lumanum.  Quid  domestica  intestinaque  praelia,  quae 
mter  se  corpus  et  anima ,  caro  et  spiritus  assidue  gerunt, 
quibus  perpetuo  timendum  est,  ne  concidamus;  timen- 
dum  autem?  imo  vero  statim  concideremus ,  nisi  pro- 
pugnaculo  divinae  dexterae  defenderemur.  Quam  vim 
miseriarum  cum  sentiret  Apostolus  ( Rom»  VII,  24J :  In- 
feliXy  inquit,  ego  homo,  quis  mo  UbetgbU  dc  cvrpore 
moi'tis  hujus? 

g.  749.  Haec  infclicttas  nostri  generis ,  qnamquam 
per  se  cognoscitur,  tamen  ex  contentione  reliquarum  na- 
urarum  et  creatarum  rerum  facilius  intclligi  potest.  h\ 
illis,  sive  rationis  sive  etiam  sensus  expertibus,  raro 
leri  videmus,  ut  aliqua  tiatura  a  propriis  actionibus,  a 
>ensu  vel  motu  insito  decllnet  sic.  ut  a  proposito  et  con- 
Jtituto  fme  deflectat.  Hoc  apparet  in  bestiis  agrestibus, 
lantibus,  volucribus,  ut  res  declaratione  non  egeat. 
^uod  si  coelum  suspexeris .  nonne  vcrissimmn  id  esso 
ntelligis,  quod  aDavidc  dictum  est  (Psdlm.  C XVIII. 
fn  aeternum,  Domine .  cerbum  iuum  pcrmanet  in  cqelo,? 
\cmpe  illud  continenti  molu  et  perpetua  convcrsione 
ertur.  ut  ne  minimura  quidcm  a  praefinita  divinitus  lep;e 
liscedat.  Si  terram  ct  rcliquam  univcrsitatem  consideresv 
acile  videas,  aut  nulla  aut  extgua  ex  parte  dcliccre. 
Yt  miscrrimum  hominum  genus  sacpissime  labitur;  raro 
juae  recte  sunt  cogitata  persequitur;  plerumqiie  suscc- 
)tas  bonas  actiones  abjicit  atque  contcmnit ;  quae  modo 
dacuerat  optima  sententia,  subito  displicet ,  et  illa  re- 
ecta,  ad  turpia  consilia  sibique  perniciosa  delabitur. 
^uaenam  igitur  est  hujus  inconstantiae  miseriaequocausa£ 
ontemptio  plane  divini  afTflntus.  Claudimus  enim  aurcs 
3ei  monitis^  oculos  tollere  nolumus  ad  ea,  quae  nobis 
umina  divinitus  pracfcruntur ,  nec  coelestem  Patrem 
ialutariter  praccipicntem  audimus.  Quarc  huc  incum- 
lendum  erit  Parochis,  ut  et  miserias  ocuKs  subjiciant 
idelis  populi,  et  coramemoreiU  causas  raiseriarum  ct  re- 
nediorum  vim  ostendant.    Quorum  omnium  iliis  iacultas 


760 


CatecMsmus  Romanus. 


non  deerit,  comparata  ex  viris  sanctissimis ,  Johanne 
Clirysostomo  et  Augustino,  maxime  vero  ex  iis^  quae  in 
Symboli  expositione  posuimus.  Nam  illis  cognitis ,  quis 
erit  e  facinorosorum  hominum  numero ,  quin  adjumento 
Dei  gratiae  praeeuntis,  evangelico  illo  prodigi  filii  exem- 
plo  (huc.  XV.)  conetur  exurgere  et  erigere  se,  atque 
in  coelestis  Regis  Patrisque  conspectum  venire? 

C  A  P  U  T  VI. 

Quid  sit  Regnum  Dei,  et  de  quatuor  ejus  significatio- 
nibus  §.  750  —  754. 

§.  750.  His  explicatisj  quae  sit  fidelium  fructuosa 
petitio,  aperient,  quid  sit,  quod  his  verbis  a  Deo  postu- 
lemus;  praesertim  cum  vocabulum  Regni  Dei  multa 
significet,  quorum  declaratio  et  ad  reliquam  Scripturae 
intelligentiam  non  erit  inutiiis ,  et  est  ad  hujus  cognitio- 
nem  loci  necessaria.  Communis  igitur  quaedam  Regni 
Dei  significatio ,  quae  frequens  est  in  Divinis  Literis ,  est 
non  solum  ejus  potestatis,  quam  habet  in  omnem  homi- 
nem  rerumque  universitatem ,  sed  etiam  providentiae, 
quae  cuncta  regit  et  moderatur.  In  manu  enim  ejus^ 
inquit  Propheta  (Psahn.  XCIV,  ,  sunt  fmes  terrae. 
Quibus  finibus  intelliguntur  etiam,  quae  occulta  sunt,  et 
abdita  in  intimis  terrae,  ac  rerum  omnium  partibus.  In 
hanc  sententiam  Mardochaeus  loquebatur  illis  verbis 
(Esth.  XIII,  9. 11.):  DomineDeus,  Rex  omnipotens:  in 
ditione  enim  tua  cuncta  sunt  posita,  et  non  est,  qui  possit 
tuae  resistere  voluntati.  Dominus  omnium  es,  nec  est, 
qui  resistat  majestati  tiiae. 

§.  751.  Item  Dei  Regno  declaratur  praecipua  illa  ac 
singularis  providentiae  ratio,  qua  Deus  pios  et  sanctos 
homines  tuetur  et  curat.  De  qua  propria  et  eximia  cjua- 
dam  Dei  cura  dictum  est  iliud  aDavide  (Psalm.XXII.l.): 
Dominus  rcgit  me ,  et  nihit  mihi  deerit.  Tum  ab  Jesaia 
(Cap.  XXX III,  Q22.):  Dominus  Rex  noster ,  ipse  salca- 
bit  nos.  In  qua  Dei  regia  potestate  etsi  praecipua  ra- 
tione  sunt  in  hac  vita  ii,  quos  diximus,  sancti  ac  pil 
homines;  tamen  monuit  Pilatum  ipse  Christus  Dominus 
(Joh.  XVIII}?)6.)9  regnum  suum  non  esse  ex  hoc  mundo, 
hoc  est3  minime  ex  hoc  mundo ,  qui  et  conditus  est  et 
interiturus,  ortum  habere.  Nam  eo .  quem  diximus, 
inodo  dominanturlmperatores,  Reges,  Respublicae,  Duces 


Dc  Oratione  Doininica.    Cap.  VL  70%1 


omnesquc  il,  qui  vel  expetiti  ac  delecti  ab  hominibu.s, 
praesunt  civitatibus  atque  provincils,  vel  per  vim  et 
injuriam  dominatum  occuparunt. 

§.  75-2.  Cliristus  autem  Dominns  constitutus  est  Rex 
aDco,  ut  ait  Proplieta  (Psalnu  II,  6.J ,  cujus  regnum, 
ex  Apostoli  sententia  (Rom.  XIV,  17.) ,  justitia  est.  Li- 
qiiit  enim :  Regnum  Dei  cst  justitia ,  et  pax  et  gaudium 
in  Spiritu  Sancto.  Regnat  autem  iu  nobis  Christus  Do- 
minus  per  virtutes  intimas,  fidem,  spe.n,  charitatem: 
quibus  virtutibus  Regni  quodammodo  partes  efficimur,  et 
Deo  peculiari  quadam  rationo  subjecti,  ad  ejus  cultum 
ac  venerationem  consecramur,  ut,  quemadmodum  dixit 
Apostolus  (Galat.  II,  20.):  Vivo  autcm,  jam  non  cgo, 
xivit  vcro  in  me  Christus ;  ita  nobis  dicere  liceat:  Regno 
ego .  jam  nou  ego ,  regnat  vero  in  me  Christus.  Id  au- 
tem  Regnum  justitia  dicitur,  quia  Christi  Domini  justitia 
constitutum  est.  Ac  de  hoc  Regno  sic  loquitur  apud 
sanctum  Lucam  Dominus  (Luc.  XV II.  21.)  :  Rcgnum  Dei 
intra  vos  cst.  Nam  etsi  Jesus  Christus  per  fidem  regnat 
in  omnibus,  qui  gremio  ac  sinu  sanctissimae  niatris 
Ecclesiae  continentur;  praecipue  tamen  modo  regit  eos, 
qui  praestanti  fide,  spe  et  charitate  praediti,  se,  tanquam 
pura  quaedam  et  viva  membra ,  Deo  praebuerimt ,  et  in 
his  Dei  gratiae  Regnum  esse  dicitur. 

753.  Est  vero  etiam  Dei  gloriae  regnum  illud,  de 
quo  Christum  Dominum  apud  S.  Matthaeum  loquentem 
Jaudimus  (Matth.  XX  V,  34.)  ;  Venite  bcncdicti  patris  mci, 
wossidete  paratum  vobis  Rcgnuin  a  constitutionc  mundi. 
Quod  idem  ab  eo  Regnum ,  apud  S.  Lucam  latro  admira- 
biliter  sua  scelera  recognoscens  expetebat  in  lumc  mo- 
dum  (Luc.  XXIII.  42 ) :  Domine,  mcmcnto  mci,  cum 
venci'is  in  Rcgnum  tuum.  Sanctus  etiam  Johannes  memi- 
nit  hujus  Regni  (Joh.  III,  5J :  Nisi  (juis  rcnatus  fuerit 
ix  aqua  ct  spiritu.  non  pofcst  introirc  in  Rcgnum  DeL 
Meminit  item  Apostolus  ad  Ephesios  (Cap.  V,$.) :  Omnis 
yarnicatoi",  aut  innnundns.  aut  avams,  fjuod  vsl  idolo- 
nrm  scrvitns ,  non  kabel  hacreditatcm  in  Rcgno  C/itisU 
't  Dei.  Eodem  pertinent  aliquot  similitudincs  Christi 
Domini  (MutthjtXUL),  loqucntis  de  Regno  Coelorura. 

§.  754.  Necesse  est  autem,  prius  ponerc  Regnum 
Gratiae.  Neque  enim  fieri  potest.  ut  in  illo  regnet  Dei 
2jloria,  nisi  ejusdem  gratia  in  illo  regnarit.    Est  vero 


763 


Catechlsinus  Romanns. 


Gratfa,  Ipsius  sententia  Salvatoris  ( Joh.  IV,  14.),  fons 
aquae  satientis  in  vitam  aeternam.  Gloriam  autem  quid 
esse  dicemus ,  nisi  gratiam  quandam  perfectam  et  abso- 
lutam?  Quamdiu  enim  fragili  lioc  et  mortali  corpore  ve- 
stiti  sumus,  dum  in  hac  caeca  peregrinatione  et  exilio 
vagi  et  imbecilles  absumus  a  Domino,  saepe  labimur 
et  cadimus ,  abjecto  Regni  Gratiae  adminiculo ,  quo  nite,- 
1  bamur ;  cum  autem  Regni  Gloriae ,  quod  perfectum  est, 
lux  nobis  illuxerit,  firmi  ac  stabiles  perpetuo  consistemus. 
Omne  enim  et  vitium  et  incommodum  exhaurietur ,  omnis 
infirmitas  confinnata  roborabitur;  ipse  denique  nostra 
.  ln  anima  et  in  corpore  regnabit  Deus.  Quae  res  uberius 
in  Symbolo  tractata  est3  cum  de  Jiesurrectione  carnis 
a  geretur. 

C  A  P  U  T  VII. 

J)e  ii$>  quae  praecipue  hac  petitione  continentur  et 
postulantur  §,  755. ;  qidbus  cogitationibus  instructus 
has  prcces  pie  utUUerque  Deo  facere  poszit ,  ut  de 
contemptu  reruyi  terrenarum  et  animi  humilitate, 
operaque  danda,  ut  ea  agantur  et  adhibcantur '9  qui- 
bus  ad  coeleste  regnum  pervenitur  §.  756  —  758. 

§.  755.  His  expositis,  quae  communem  Regni  Dei 
sententiam  declarant ,  quid  sibi  haec  petitio  proprie  velit, 
dieendum  est,  Petimus  autem  a  Deo,  ut  Regnum  Christi, 
quod  est  Ecclesia,  propagetur,  ut  se  ad  fidem  Christi 
Domini,  et  ad  accipiendam  veri  Dei  eognitionem  con- 
vertant  infideles  et  Judaei,  et  Schismatici  ac  Haeretici 
redeant  ad  sanitatem ,  et  ad  Ecclesiae  Dei  communionem, 
a  qua  desciverunt,  revertantur,  ut  compleatur  et  ad  exi- 
tnm  perducatur,  quod  Jesaiae  ore  dixit  Dominus  (Jes. 
L1V9  2.  ;  Dilata  loeum  tentorii  tui,  et  pelles  tabcr- 
naculorum  tuorum  extende;  longos  fac  funiculos  tuos ,  et 
clavos  tuos  consolida  ;  ad  dexteram  enim  et  ad  laevam 
penetrabis .  quia  dominabitur  tui,  qui  fecit  te.  Et  idem 
(Cap.  TjXs  3,4.J :  Jmbulabunt  gentes  in  himinc  tuo,  ct 
reges  in  splendorc  ortus  tui  ;  leva  in  circidtu  ocidos  tuos9 
e%  v\de;  omnes  isti}  qui  congregati  sunt,  venerunt  tibi; 
filii  tui  de  longc  venient  y  et  fdiae  tuae  de%latere  surgent. 
Vemm  quia  sunt  in  Ecclesia,  qui  verbis  confitentes  Deum, 
factisnegantes(  Tit.  1,16.),  deformatam  fidem  prae  se  ferant, 
in  quibus  propter  peccatumDaemon  habitat  ac  dominatur, 
tanquam  in  propriis  domiciliis ;  petimus  etiam  ,  ut  ad  eos 


Dc  Orationc  Pomlnica^    Cap.vn,  763 


yenlat  Regnum  Del,  quo  illi,  peccatorum  discussa  call- 
glne  et  radiis  iliviuae  lucis  illustrati,  restituantur  in 
filiorumDei  pristinain  dignitateni;  ut  omnibus  es.uoReg»io, 
coelestis  parens ,  sublatis  Haereticis  atque  Schismatieis, 
ejectisque  offensionibus  ac  scelerum  causis,  aream  pur- 
get  Eoclesiae ,  quae  Deo  cultum  pie  sancteque  adhibendo, 
quieta  ac  tranquilla  paco  perfruatur,  Petimus  denique, 
ut  solus  in  nobis  vivat ,  solus  regnet  Deus ,  ne  sit  post> 
uac  morti  locus,  sed  ut  illa  nbsorbeatur  in  victoria 
Christi  Domini  nostri .  qui  disjecto  ac  dissipato  omni  ho- 
5tium  principatu,  potestate  et  virtute,  suo  omnia  sub- 
jiciat  imperio, 

§.  756.  Erit  autem  curao  Parochis ,  ut,  quod  postu- 
Lat  hujus  ratio  petitionis,  fidelem  populum  doceant,  qui- 
bus  cogitationibus  et  meditationibus  instructus ,  has  pio 
Deo  preces  facere  possit.  Ac  primum  hortabuntur,  ut 
vim  ac  sententiam  intueatur  illius  similitudinis  a  Salvatoro 
introductae(iliaZ//^X//J,44.):  Simileest  liegnum  Coelorum 
themuro  abscoudito  iu  agro ,  quem  qui  invenit  homo ,  ab~ 
scondit,  et  prae  gaudio  itliits  vadit  ctrenditunirersd.  qiiao 
habet,  et  emit  agrum  illuiiu  Nam  quinoveritChristi  Domini 
divitias ,  is  prae  illis  omnia  contemnet ;  hulc  facultates, 
opes,  potentia  sordescent.  Nihil  enim  ost,  quod  illi 
suinmo  pretio  comparari,  imo  vero  quod  in  conspectu 
ejus  stare  possit.  Quarc  quibus  id  nosse  contigerit,  ex- 
clamabunt  illi,  ut  Apostolus  (Pkfflp.  III,  8.) :  Omnia 
detrimentum  feci,  et  arbitror  ui  stercora  >  ut  Christum 
lucrifaciam,  Haec  est  illa  insignis  Evangelii  margarita, 
in  quam,  qui  pecuniam,  ex  omnium  bonorum  venditione 
redactam  erogarit,  is  beatitudine  fruetur  sempitema.  O 
nos  felices,  si  tantum  luminis  nobis  praeferret  Jesus 
Christus,  ut  illam  videie  possemus  divinae  graliae  inar- 
garitam ,  qua  ipse  regnat  in  suis !  nam  et  nostra  omnia 
et  nos  ipsos  venundaremus ,  ut  emptam  illani  tuemnur. 
Tum  enim  denique  nobis  id  non  dubitanter  dicerc  liherel 
(Rom.  VIII,  35.);  Quisnos  scparahit  a  charitatc  ChrisU ;? 
Praestantem  yero  Rcgni  (iloriae  excellentiam ,  si .  quau 
sit,  seire  volumus,  eandem  de  illa  et  Prophetae  (Jrs. 
LX/K,  i.)  et  Apostoli  (\  Cor.  II.A).)  vocem  atqne  senten* 
tiam  audiaraus:  Ocylm  non  vidit,  ncquc  auris  <ui</i>-if^ 
ncquc  in  cor  hominis  adscevdit ,  quac  praeparatU  Dem 
iis ,  qui  ddigmit  illum.  Proficiet  autem  ad  impetrandum 
maxinie,  quod  petimu^,  si,  qui  simus,  ipsi  nobiscuin 


7(54 


Catechismus  Romanus. 


reputemus,  kl  est  Adam  progenies,  jure  e  Paradiso 
ejecti,  et  exules,  quorum  indignitas  ac  perversitas  sum- 
nium  Dei  odium  ac  sempiternas  poenas  postularet.  Quare 
demisso  tum  et  abjecto  animo  simus  oportet.  Nostra 
etiam  erit  plena  christianae  humilitatis  oratio.  et  omnino 
nobis  ipsi  diffidentes,  illius  more  Publicani  (Luc.  XVI IL) 
confugiemus  in  Dei  misericordiam ,  totumque  ejus  be- 
nig^ijitati  tribuentes .  ipsi  gratias  agemus  immortales .  qui 
nobis  suum  spiritum  sit  elargitus ,  quo  freti ,  clamare 
audeamus:  Abba,  Pater  (Rom.  VIII,  lo.)> 

§.  757.  Suscipiemus  etiam  illam  curam  et  cogitatio- 
nem.  quid  agendum,  quid  contra  vitandum  sit,  ut  ad 
Coeleste  Regnum  pervenire  possimus.  Non  enim  a  Deo 
ad  otium  et  ad  inertiam  vocati  sumus:  qiiin^  imo  inquit 
(Matth.  XI,  VI.):  Regnum  Coelorum  vim  palitur,  et 
violenti  rapiunt  illud ;  et  (Matth.  XIX,  17.):  Si  ris  ad 
vltamingredi ,  serva  mandata.  Itaque  non  est  satis ,  pe- 
tere  Regnum  Dei,  nisi  suum  ipsi  etiam  studium  et  operam 
adhibeant  liomines.  Nam  adjutores  sint  oportet,  et  ad- 
ministri  Dei  gratiae  in  eo  tenendo  cursu,  quo  pervenitur 
in  coelum.  Nunquam  nos  deserit  Deus,  qui  nobiscum 
se  futurum  perpetuo  pollicitus  est  (Matth.  XXVIII,  20.J; 
unum  ut  nobis  vklendum  sit ,  ne  Deum  et  nos  ipsos  de- 
seramus.  Ac  Dei  quidem  sunt  in  hoc  E':clesiae  Regno 
omnia ,  quibus  et  vitam  tuetur  hominum ,  et  salutem  per- 
ficit  sempiternam,  et  quae  sub  adspectum  non  cadunt, 
Angelorum  copiae  et  plenissimum  virtutis  coelestis  visi- 
bile  hoc  munus  Sacramentorum.  In  his  tantum  nobis 
praesidii  est  divinitus  constitutum,  ut  non  modo  ab  acer- 
rimorum  hostium  regno  tuti  esse,  sed  ipsum  etiam  tv- 
rannum  ejusque  nefarios  satellites  prosternere  et  con- 
culcare  possimus. 

§.  758.  Quare  vehementer  ad  extremum  petamus 
a  Dei  Spiritu ,  nos  ut  omnia  jubeat  e  sua  voluntate  fa- 
cere ;  Satanae  ut  tollat  imperium ,  nullam  ut  in  nobis 
summo  illo  die  potestatem  babeat:  ut  vincat  et  trium- 
phet  Christus ;  ut  vigeant  ejus  leges  toto  orbe  terrarum; 
ut  deereta  servenhir:  nullus  ut  proditor  aut  desertor 
ejus  sit;  sed  tales  se  praebeant  (Iwes,  ut  in  Regis  Dei 
conspectum  non  duhitantcr  veniant  ,  et  constitutam  illis 
ex  omni  aeternitate  posscssionem  adeant  Hegni  Coelestis, 
ubi  beati  cum  Christo  seinpitemo*nevo  iruantur. 


Dc  Orationc  Dominica. 


Cap.  Vffl. 


765 


caput  yui. 

De  tortia  petitione:  Fiat  roluntas  tua. 

Dc  ordine  et  continnatione9  ejusque  necessitate  atquc 
utilitate;  continet  enhn  remedhim  asJccrsus  ca  mala 
ct  damna,  quae  primi  parentis  pcccalum  inrcxit 
§.  759  —  761. ;  quae  sit  summa  hvjus  pclilionis  quod- 
que  in  ea  reguJa  tradatur .  a<J  quam  cJirUtumi  ho* 
minis  uta  dirigcnda  sit  ct  conformanda  §.  762% 

759.  Cnm  a  Cbristo  Domino  dictum  sit  ( MafiL 
VII,  21.J :  Non  omnis,  qui  dicit  mihi  Dominc,  Dominc, 
intrabit  in  Bcgnum  CorJorum^  scd  qui  facit  rohnitatcm 
Patris  mci,  qui  in  cocJis  cstf  ipse  inlrabit  in  Iicgnum 
Coetorum;  quicunque  in  illud  CoelesteRegnum  pervenire 
cupiunt,  id  ta  Deo  petere  debent,  ut  fiat  voluntas  ejus. 
Qunmobrem  hoc  loco  posita  petitio  est  statim  post  Regnl 
Coelestis  postulationem.  Ut  autem  intelligant  fnleles, 
quam  necessarium  id  nobis  sit,  quod  hac  prece  postu- 
lnmus.  quantamque  vim  salutarium  munerum  ex  ejus 
impetratione  c  011  s  equa  mur ,  demonstrabunt  Parochi,  qui- 
bus  miscriis  et  aerumnis  oppressum  fuerit  hominum  ge- 
nus  propter  peccatum  primi  parentis.  Nam  a  principio 
Deus  proprii  boni  appetitionem  creatis  rebus  ingenera- 
vit,  ut  naturali  quadam  propensione  suum  quaererent  et 
expeterent  linem,  a  quo  illnc  nunquam.  nisi  objecto  ex- 
trinsecus  impedimento.  declinant.  Haec  autem  initio  fuit 
in  homine  expetendi  Deum,  suae  beatitudinis  autorem 
parentemque,  eo  praeclarior  et  praestantior  vis,  quod  is 
compos  esset  rationis  atque  consilii.  Sed  liunc  amorem, 
sibi  naturaliter  ingenitum,  cum  reliquae  naturae  rationis 
expertes  conservassent ,  quae,  ut  initio  procreatae  fue- 
runt  natura  bonae,  sic  in  eo  statu  et  conditione  man- 
serunt,  hodieque  manent;  miserum  hominum  genus  cur- 
sum  non  tenuit:  non  eniin  solum  bona  justitiae  ori^ina- 
lis  amisit,  quibus  a  Deo  supra  naturae  suae  facultatem 
auctum  ornatumque  fuerat;  sed  etiam  insitum  in  aniiuo 
praecipuum  virtutis  studium  obscuravit.  Omnes.  inquifc 
(Psalm.  hll,\.),  dectinarerunt,  simul  inutitcs  farti  sunt; 
noii  est.  qui  faciat  bonum ,  non  est  usque  ad  inium. 
Ndm  scnsus  ct  eogitatio  humani  cordis  m  malum  prona 
sunt  ab  adolesccntia  sua  (Gencs.  VIII.  21.)*  ut  indo 
facile  intelligi  possit,  neininem  per  se  salutariter  sapere, 
sed  omnes  ad  malum  esse  propensos,  innumerabilesque 


766 


Catechismus  Jlomanusu 


csse  honiinum  pravas  cupiditates,  dum  proclives  surrt^ 
et  flagranti  studio  feruntur  ad  iram,  ad  odium,  ad  su- 
perbiam,  ad  ambitionem,  ad  omne  fere  malorum  genus» 

§.  760.  Quibus  in  malis  quamquam  assidue  verse- 
mur,  tamen,  cptae  summa  est  nostri  generis  miseria, 
permulta  ex  illis  sunt,  quae  nobis  minime  mala  videan- 
tur.  Quae  res  insignem  argnit  hominum  calamitatem, 
qui  cupiditatibus  ac  libidinibus  obcaecati,  non  videant, 
quae  salutaria  opinantur  plerumque  esse  pestifera,  imo 
vero  ad  illa  perniciosa  mala,  tanquam  ad  optabile  et 
expetendum  bonum,  rapiantur  praecipites;  ab  iis,  quae 
vere  bona  sunt  et  honesta,  tanquam  a  contrariis  rebus, 
abhorreant.  Hanc  opinionem  corruptumque  judicium  de- 
testatur  Deus  illis  verbis  (Jes,  F,  20.J:  Vae,  qui  dicitis 
malum  bonum  et  bonum  malums  ponentes  tenebras  lucem 
et  lucem  tenebras,  ponentes  amarum  in  dulce  et  dulce 
in  amarum,  Itaque  nostris  ut  subjiciant  oculis  nostras 
miserias,  comparant  nos  Divinae  Literae  iis,  qui  verum 
gustandi  sensum  amiserunt,  qua  re  fit,  ut  a  salubri 
victu  alieni  sint  appetantque  contrarium.  Cum  aegrotis 
praeterea  nos  conferunt.  Ut  enim  illi  nisi  morbum  de- 
pulerint,  sanorum  et  integrorum  hominum  officia  ac 
munera  obire  non  possunt,  sic  nos  actiones,  quae  Deo 
gratae  sint,  suscipere  sine  divinae  gratiae  adjumento 
riequimus.  Quod  si  quaedam  sic  afFecti  assequimur,  le- 
via  illa  sunt,  et  quae  ad  consequendam  coelestem  bea- 
titudinem  parum  vel  nihil  momenti  habent.  At  Deum, 
ut  par  est,  amare  et  colere,  quod  majus  quiddam  et  al- 
tius  est,  quam  ut  nos  humi  strati ,  id  humanis  viribus 
assequamur,  nunquam  poterimus^  nisi  adminiculo  divi- 
nae  gratiae  sublevemur. 

§.  761.  Quamquam  aptissima  est  etiam  illa  compa- 
ratio  ad  significandam  miseram  humani  generis  conditio- 
nem,  quod  similes  esse  dicimur  puerorum,  qui  suo  re- 
licti  arbitrio,  temere  moventur"  ad  omnia ;  pueri,  inquam, 
sumus  et  imprudentes,  ludicris  sermonibus  et  inanibus 
actionibus  dediti,  si  a  divino  praesidio  deseramur.  Sic 
enim  nos  objurgat  Sapientia  (Prov.  I,  22J:  Usgue  quo 
parvuli  diligitis  infanitiam ,  et  stulti  ea>  qiiae  sibi  sunt 
noxia,  cupient?  Et  in  hunc  modum  hortatur  Apostolus 
(1  Cor*  X/F,  20.):  Nolite  pueri  effici  sensibus.  Etsi 
majori  in  inanitate  et  crrore  versamur,  quam  illa  pueri- 
lis  aetas,  cui  tantum  abest  humana  prudentia,  ad  quam 


De  Oratione  Dominica.    Cap.  VIIL  707 


tamen  per  se  tempore  potest  pervenire;  cum  ad  divmam 
prndentiam,  quae  ad  salutem  necessaria  est,  nos,,  nisi 
t)eo  autore  et  adjutore.  adspirare  non  possinius.  Nisi 
cnini  praesto  nobis  sit  Dei  auxilium,  rcjectis  iis,  quae 
vere  sunt  bona,  ad  interituin  ruinius  voluntarium.  Ac 
si  quis  discussa  divinitus  aninii  caligine.  has  videat  ho- 
minum  miserias,  et  sublato  stupore.  sentiat  legem  mem- 
brorum ,  ac  sensus  Cupiditates  spiritui  repugnantesi  re- 
cognoscat  omnemque  dispiciat  naturae  nostrae  propen- 
sionem  ad  malum,  qui  poterit  non  ardenti  studio  oppor- 
tunum  tanto  Imic  malo,  quo  naturae  vitio  premimur, 
remedium  quaerere  salutaremque  illam  regnlam  expetere, 
ad  quam  christiani  hominis  vita  dirigenda  et  confor- 
manda  sit? 

§.  762.  Hoc  igitor  illud  est,  quod  imploramos,  cum 
ita  precamur  Deum:  Fiat  voluntas  tua.  Cum  enim  ab- 
jeGta  obedientia  et  Dei  voluntate  neglecta,  in  lias  mi- 
serias  inciderimus,  unum  illud  tantorum  malorum  reme- 
dium  nobis  divinitus  propositum  est,  ut  ex  Dei  volun- 
tate,  quam  peccando  contempsimus,  aliquando  vivamus, 
omnesque  cogitationes  et  actiones  nostras  ea  regula  me- 
tiamur;  quod  ut  assequi  pessimus,  suppliciter  iilud  a 
Deo  petimus:  Fiat  roiuntas  tua.  Id  vero  illis  etiam 
veliementer  petendum  est,  in  quorum  animis  jam  regnat 
Deus,  quique  jam  sunt  radiis  divini  luminis  illustrati; 
cujus  gratiae  beneficio.  Dei  obtemperent  voluntati.  Qui- 
bus  licet  ita  comparatis,  propriae  tamen  cupiditates  ad- 
versantur,  propter  })roclivitatem  ad  malum,  insitam  in  lio- 
minum  sensibus^  ut,  etiamsi  tales  simus,  magnum  tamen 
boc  loco  nobis  periculum  sit  a  nobis  ipsis,  ne  abstracti 
et  illectia  concupisct •nfiis.  quae  miHtatlt  in  mcmbris  nostris 
(Jac.  I V,  1.).  iterum  dcsalutis  via  deflectamus.  De  quo  nos 
periculo  Christus  Dominus  admonuit  illis  verbis  (Matlh. 
XXVI,  41.):  Vigilate  ct  oralc .  nt  non  intrctis  in  ten- 
taiionem:  spiritus  quidem  promptus  est,  caro  autem 
infirma.  Non  enim  est  in  hominis  potestate,  ne  in  ejos 
quidem,  qui  per  Dei  gratiam  est  justificatus,  ita  domitos 
habere  carnis  affectus,  ut  nunquam  illi  postea  excitcu- 
tur;  quippe  cum  eonim,  qui  justificati  sunt.  mcntem  sa- 
net  Dei  gratia,  non  etiam  camem;  de  qua  illud  scripsit 
Apostolus  (Rom.  VII,  18.):  Scio  enim,  quia  non  ka- 
bitttt  in  me,  hoc  est  in  carne  mca,  bonum.  Nam  ut 
semel  primus  homo  justitiam  originalem,  quo,  tanquam 


768 


Catcchismus  Romanus. 


fraeno  quodam,  cupidates  regebantur5  amish%  minlme 
eas  postea  ratio  ita  continere  potuit  in  officio,  ut  ea 
non  appeterent,  quae  etiam  rationi  repugnant.  Itaque 
in  ea  hominis  parte  peccatum,  icl  est,  peccati  foinitem 
habitare  scribit  Apostolus,  ut  intelligamus,  eum  non  ad 
tempus,  quasi  hospitem,  diversari  apud  nos_,  sed  quam- 
diu  vivimus,  tanquam  incolam  nostri  corporis  in  clomi- 
cilio  membrorum  haerere  perpetuo.  Ergo  domesticis  et 
intestinis  hostibus  assidue  oppugnati,  facile  intelligimus, 
confugiendum  esse  ad  Dei  aiixilium,  petendumque,  ut 
fiat  in  nobis  voluntas  ejus, 

CAPUT  IX. 

Qiiae  voluntatis  nomine  hoc  loco  comprrehensa  sint, 
guaegue  ea  sint  et  quam  varia ,  quae  hac  tertia  petir 
Uone  postuluntur  §.  763  —  768. 

§.  763.  Jam  vero  faciendum  cst,  ut  sciant  fideles, 
quae  sit  hujus  petitionis  vis.  Quo  loco  multis  omissis, 
quae  a  Doctoribus  scholasticis  de  Dei  voluntate  utiliter 
et  copiose  disputantur,  voluntatem  hic  accipi  dicimus 
pro  ea,  quam  signi  appellare  solent,  hoc  est  pro  eo, 
quod  Deus  a  nobis  fieri,  aut  caveri  jusserit,  aut  monue- 
rit.  Quare  voluntatis  nomine  hoc  loco  comprehensa 
sunt  universa,  quae  nobis  ad  coelestem  beatitudinem 
comparandam  proponuntur ,  sive  illa  ad  fidem,  sive  ad 
mores  pertineant;  omnia  denique,  quaecunque  nos  Cliri- 
stus  Dominus  per  se,  vel  per  Ecclesiam  suam  facere, 
aut  imperarit  aut  prohibuerit.  De  qua  voluntate  ita 
scribit  Apostolus  (Ephes.  V}  17.)  :  Nolite  fieri  impriir 
dentes  y  sed  intelligentes ,  quae  sit  voluntas  DcL 

§.  764.  Cum  igitur  illud  precamur:  Fiat  voluntas 
tua9  petimus  inprimis ,  nobis  ut  Pater  coelestis  faculta- 
tem  concedat  obtemperandi  divinis  jussis,  et  inserviendi 
ei  in  sanctitate  et  justitia ,  omnibus  diebus  nostris ,  ut 
ad  nutum  et  voluntatem  ejus  omnia  faciamus,  ut  ea  co- ; 
lamus  officia,  cle  quibus  in  Sacris  Literis  admonemur, 
ut  ipso  duce  et  autore  reliqua  omnia  praestemus,  quae 
eos  decent,  qui  non  ex  voluntate  carnis.  sed  ex  Deo 
nati  sunt.  Exemplum  Christi  Domini  secuti,  qui  factus 
est  obcdiens  nsqve  ad  morlem,  mortcm  auiem  crucis 
(Philip.  II,  8.),  ut  parati  simus  omnia  perpeti  potius, 
quam  vel  in  minimo  ab  ejus  voluntate  discedere.  Nec 


De  Oratione  Dominica.    Cap.  IX.  760 


rero  quisquam  est,  qui  hujus  studio  et  amore  petitionis 
lac;ret  ardentius,  quain  is.  cui  coneessum  sit,  ut  suin- 
nam  eoruni  di^nitatcm  intueatur.  qui  Deo  obediunt. 
dem  enim  illud  vcrissime  dici  intelligit:  Servire  Deo, 
it  illi  obedire,  regnare  esse.  Quicunque,  inquit  Domi- 
ius  (Mutth.  XII,  50.),  fecerit  voluntatem  Putris  mei9 
ftti  in  coeUs  cst ,  ipse  meus  frater,  soror  et  mater  est ; 
loc  esl .  cum  illo  sum  omnibus  amoris  et  bcnevolcntiae 
inculis  conjunctissiinus.  Nemo  fere  est  ex  viris  sanctis, 
[iiin  praecipuum  hujus  petitionis  munus  a  Deo  vehe- 
nenter  postularit,  ac  praeclara  quidem  omnes.  sed  varia 
>ersaepe  oratione  usi  sunt,  in  quibus  miriGcum  et  sua- 
issimum  Davidem  videmus  illud  varie  postulantem. 
Jodo  enim  inquit  (Psalm.  CXVIILS.):  Vtinam  diri- 
mntttr  viar  mcae  ad  custodiendas  justificationes  luas; 
pterdum  (35.) :  Deduc  mc  in  scmitam  mandatorumtuorum ; 
onnunquam  (133.):  Gressus  meos  dirige  secundum  eloquium 
uum,  et  non  dominctur  mc.i  omnis  injustitia.  Huc  per- 
inent  illa  (73.108.125.):  Da  mihi  intellectum .  ut  discam 
uinduta  tua. —  Judicia  tua  doce  me. —  Da  mihi  intellectunfa 
t  sciam  tcstimonia  fua,  Saepe  aliis  verbis  eandem  tractat 
ersatque  sententiam.  Qui  loci  diligenter  animadvertendi 
imt  et  fidelibus  explicandi,  ut  quanta  sit  in  prima 
ujus  petitionis  parte  vis  et  copia  salutarium  rerum, 
mnes  intelligant. 

§.  765.  Secundo  loco.  ctim  illud  precamur:  Fiat 
iluntas  tua.  detestamur  opera  carnis,  de  quibus  scribit 
yiostolus  ( Galat.  V,  W.) :  Dfanifcsta  sunt  autem  opera 
'.miis ,  quae  sunt  fomicaHo ,  immunditia ,  impudicilia. 
ixuria  etc. ;  ct  (Rom.  VHI913J:  Si  sccundum  carnem 
'xeritis ,  moriemini,  Petimusque.  ne  sinat  Deus  ea  nos 
erficere.  quae  sensus,  quae  cupiditas.  quae  imbecillitas 
bstra  suaserit,  sed  ut  nostram  voluntatem  sua  vohu:- 
ite  moderemur.  Alieni  sunt  ab  hac  voluntate  voluptarii 
omines,  qui  in  terrenarum  renun  cura  et  co^itatir 
efixi  sunt.  Feruntur  enim  libidine  praecipites  ad  po 
undum,  quod  concupierunt ,  et  in  iJlo  fructu  pravae 
ipiditatis  felicitatem  ponunt,  ut  beatum  etiam  essc  di- 
wt,  qui  quodcunque  optarit,  consequatur.  Nos  contra 
^timus  a  Deo,  ut  ait  Apostolus  (Rom.  XIII,  l  i.) .  ne 
irnis  curam  faciamus  in  dcsideriis,  sed  ut  liat  voluntas 
us:  etsi  non  facile  adducimur,  ut  precemur  Dcum.  ut 
ipiditatibus  nostris  non  satisfaciat.    Habet  enim  diili- 


770 


Catechismus 


Romanus. 


«ultatem  haec  animi  inductio,  quod  ipsi  quodam  mocto 
id  petentes,  nos  videmur  odisse;  quod  etiam  stultitiae 
tribuunt  ii,  qui  toti  haerent  in  corpore.  Sed  nos  stulti- 
tiae  famam  subeamus  libenter  Christi  causa,  cujus  es€ 
illa  sententia  (Mattk,  IF/,  2-1.):  Si  quis  vult  post  me 
venire,  abneget  semetipsuin  ;  praesertim  cum  sciamusg 
multo  praestare,  id  optare,  quod  rectum  justumque  sit, 
quam  illud  assequi,  quod  a  ratione,  a  virtute,  a  Dei 
legibus  sit  alienum. 

§.  768.  Et  certe  deteriore  loco  is  est,  quicunque 
ad  id  pervenit,  quod  temere  ac  libidinis  impulsu  cupie- 
bat,  quam  qui,  optime  quod  optavit,  non  asseqtiitur* 
Quamquam  non  id  modo  petimus,  ne  concedatur  nobis 
a  Deo ,  quod  ipsi  nostra  sponte  cupimus ,  cum  studiutil 
nostrum  depravatum  esse  constat ;  sed  ne  id  etiam  detur, 
qucd,  suasore  et  impuisore  Daemone,  simulato  lucis 
Angelo,  tanquam  bonum  interdum  postulamus.  Rectis- 
simitm  iliud  Principis  Apostolorum  studium  videbatur, 
pietatisque  plenissimum,  cum  Dominum  a  consilio  pro- 
ficiscendi  ad  mortem,  avocare  conabatur  (Matth.  XVI.)  I 
et  tamen  eum,  qui  humanis  sensibus,  non  divina  rationel 
dueebatur.,  Dominus  acriter  objurgavit.  Quid  amantius 
in  Dominum  videtur  eo  postulari  potuisse,  quod  sancti 
viri  Jacobus  et  Johannes,  illis  irati  Samaritanis,  qui 
Magistrum  hospitio  excipere  noluissent,  ab  eo  petierunt, 
uti  juberet  ignem  e  coelo  descendere.  qui  duros  illos  et 
inhumanos  absumeret?  At  a  Christo  Domino  reprehensi 
sunt  illis  verbis  (Luc.  IX,  55.  56J :  Nescitis,  cujus  spi- 
ritus  estis;  Filius  enim  hominis  non  venit  animas  peri 
dere,  sed  salvare. 

§.767.  Neque  vero  solum,  cum,  quod  cupimus, 
malum  est  aut  mali  speciem  habet,  Deum  precari  de- 
bemus,  ut  fiat  voluntas  ejus,  sed  etiam,  cum  revera 
malum  non  est,  veluti,  cum  voluntas  sequitur  primam 
illam  naturae  inclinationem ,  ut  appetat  ea,  quae  natu- 
ram  conservant,  et  rejiciat,  quae  ei  contraria  videantun 
Quocirca  cum  in  eum  locum  ventum  est,  ut  aliquid  pe- 
tere  velimus  hujus  generis,  tum  vero  dicamus  ex  animo : 
Fiat  voluntas  tua:  imitemur  illum  ipsum,  a  quo  salutem 
ct  salutis  disciplinam  accepimus,  qui,  cum  naturaliter 
insito  cruciatuum  et  acerbissimae  mortis  timore  commo- 
veretur,  tamen  in  illo  horrore  summi  doloris,  suam  ad 
Dei  patris  retulit  voluntatem  (Luc.  XXUyk2.);  Non  ?nca, 
inquit,  vohmtas,  sed  tua  fiat* 


De  Orationo  Dominica.    Cap.  IX.  X.  771 

§.  768.  Sed  mirabiliter  depravatum  est  hominum 
genni,  qui  cum  vim  etiam  suae  attulerint  cupiditati* 
eamque  divinae  voluntati  subjecerint,  tamen  sine  Dei 
nuxiiio,  quo  a  malo  protegimur  et  in  bonum  dirigimur, 
pcccata  vitare  non  possunt.  Ergo  confugiendum  est  ad 
hanc  precationem  et  petendum  a  Deo,  ut  in  nobis  ipse 
instituta  perfieiat,  ut  exultantes  cupiditatis  motus  com- 
primat,  ut  appetitus  rationi  obedientes  efficiat,  ut  nos 
denique  totos  ad  suam  confirmet  voluntatem.  Precamur 
etiam ,  ut  Dei  voluntatis  cognitionem  totus  orbis  terra- 
rum  accipiat,  quo  divinum  mysterium ,  absconditum  a 
seculis  ct  generationihus,  notum  ac  pervulgatum  sit  apud 
Dnmes  (Cotoss.  /,  26.^. 


Quid  sibi  veKnt  kaec  verba:  Sicut  in  coelo  et  iti 
terra,  quodgue  iis  formam  obcdicntiae  postitlcmus, 
et  simul  gratiarum  actioncm  haec  petilio  contineat 
g.  769.  770.;  de  iis,  quae  vicissim  haec  petitio  in 
iwbis  observanda  requirat  g.  771. 

§.  769.    Formam  praeterca  et  pracscriptionem  hujus 
>bedientiae  postulamus,  ut  videlicet  ad  eam  regulam  di- 
igatur,  quam  in  coelo  et  servant  beati  Angeli,  et  colit 
eliquus  coelestium  animaruiu  chorus,  ut  quemadmodum 
lli  sponte  et  summa   cum   voluptate  obediunt  divino 
iiumini,  sic  nos  Dei  voluntati,  quo  modo  ipse  maxime 
r-ult,  libentissime  pareanms.    Et  vero  in  opera  et  studio, 
iuod  Deo  navamus,  sumnuim  a  nobis  amorem  Deus  et 
ximiam  charitatem  requirit,  ut,  etiamsi  spe  coelestium 
traemiorum  totos  nos  ei  dicaverimus,  tamen  ideo  iLIa 
peremus,  quod,  ut  in  eam  spem  ingrederemur ,  placuit 
ivinae  majestati.     Quare  tota  nitatur  ilio   in  Deum 
imore  nostra  spes,  qui  merccdcm  amori  nostro  propo- 
uit  aeternam  beatitudinenu    Simt  enim,  qui  amanter 
licui  serviant,  sed  tamen  pretii  causa,  quo  amorem 
eferunt.    Sunt  praeterea,  qui  tantummodo  cliaritate  et 
ietate  commoti,  in  eo,  cui  dant  operam,  nibil  spectant, 
isi  illius  bonitatem  atque  virtutem,  cujus  cogitatione  et 
dmiratione  se  beatos  arbitvantur,  quod  ri  smim  officium 
iraestare  possint,  et  hanc  habet  sententiam  illa  apposi- 
io :  Sicut  in  coelo  et  in  terra,    Maxime  enhn  nobis  em* 
fmdum  est,  ut  Deo  simus  obedientes ,  qucmadmodum 
iatas  mentes  esse  diximus.    Quorum  laudes  in  illo 


C  A  P  U  T  X. 


m 


Catechismus  Romanus, 


summae  obedientiae  munere  obeundo,  eo  Psalmo  pro- 
sequitur  David  (  Psahn.  Cll,  21.^);  Benedicite  Domino 
omnes  viriuics  ejtts,  ministri  ejus,  qui  faciiis  voluntatem 
ejus.  Quod  si  quis  S.  Cyprianum  secutus,  sic  illa  in- 
terpretatur,  ut  dicat:  hi  coelo  in  bonis  etpiis;  in  terra 
in  malis  et  impiis;  nos  vero  etiam  ejus  sententiam  com- 
probamus,  ut  pio  coelo  spiritus,  pro  terra  caro  intelli- 
gatur,  ut  et  omnes  et  omnia  in  omnibus  Dei  voluntati 
obediant.  z 

§.  770.  Gratiarum  item  actionem  continet  haec  pe- 
titio.  Veneramur  enim  ejus  sanctissimam  voluntatem, 
et  maximo  perfusi  gaudio  summis  laudibus,  et  gratula- 
tionibus  omnia  ejus  opera  celebramus,  qui  certo  scia- 
mus,  eum  omnia  bene  fecisse.  Cum  enim  constet,  esse 
omnipotentem  Deum;  necessario  sequitur,  ut  omnia  ejus 
nutu  facta  esse  intelligamus.  Cum  vero  etiam  ipsum, 
sicuti  est,  summum  Bonum  esse  affirmemus^  nihil  ex 
ejus  operibus  non  esse  bonum,  cum  omnibus  ipse  suam 
impertiverit  bonitatem,  confitemur.  Quod  si  in  omnibus 
divinam  rationem  non  assequimur,  in  omnibus  tamen  et 
ambigui  causa  neglecta  et  rejecta  omni  haesitatione, 
illud  Apostoli  (Eom.  XI,  2>o.)  profitemur,  investigabiles 
esse  vias  ejus.  Sed  ob  id  maxime  etiam  Dei  voluutatem 
colimus,  quod  ab  eo  coelesti  lumine  dignati  sumus. 
Ereptos  enira  de  potestate  tenebrarum,  transtulit  in 
regnum  filii  dilectionis  suae  (Coloss.  /,  13.^). 

§.  771.  Sed  ut  extremo  loco  id  expiicetur,  quod  ad 
meditationem  pertinet  hujus  petitionis ;  redeundum  est  ad 
id,  quod  initio  attigimus :  debere  fidelem  populum  in  hu- 
jus  pronunciatione  petitionis  esse  demisso  et  humili  animo, 
reputantem  secum  eam,  quae  in  natura  est  insita,  cupi- 
ditatum  vim,  divinae  voluntati  repugnantem,  cogitantem 
se  in  eo  officio  vinci  a  naturis  omnibus,  de  quibus  ita 
scriptum  est  (Psalm.  C XVI II,  91.):  Omnia  serviunt 
tibi,  maximeque  imbecillem  esse,  qui  nullum  opus  Deo 
gratum  non  modo  non  perficere,  sed  ne  instituere  qui- 
dem  possit,  nisi  Dei  adjuraento  sublevetur.  Quoniam 
vero  nihil  magnificentius  est,  nihil  praestantius ,  quam, 
ut  diximus,  Deo  servire  et  vitam  ex  ejus  lege  ac  prae- 
ceptis  agere;  quid  optabilius  esse  potest  homini  chri- 
stiano,  quam  ambulare  in  viis  Domini?  quam  nihil  agi- 
fare  animo,  nihil  actione  suscipere,  quod  a  divina  vo- 
luntate  abhorreat?  Ut  vero  eam  exercitationem  capiat, 


Da  Oratione  Dominica.  Cap,  X.  XL  773 


et  illud  institutum  teneat  diligentius,  petat  ex  divinis 
libris  exempla  eornm,  quibus,  cum  illi  consiliorum  sno- 
rum  ratinucm  non  retulissent  ad  Dei  voluntatem,  omnia 
ninle  ceciderunt,  Moneantur  postremo  fideles,  ut  in  sim- 
plici  ot  absoluta  Dei  voluntate  acquiescant:  ferat  aequo 
animo  conditionem  suam ,  qui  sibi  inferiori  loco  videtur 
esse,  quam  (jus  dignitas  postulet,  ne  deserat  ordinem 
suum,  sed  in  ea  vocatione  maneat,  in  qua  vocatus  est, 
et  proprram  judicium  subjiciat  Dei  voluntati,  qui  nobis 
melius  consulit,  quam  ipsi  optare  possimus.  Si  angustia 
rei  familiaris,  si  corporis  valetudine,  si  persecutionibus, 
si  aliis  molestiis  et  nngoribus  premiumr;  certo  statuen- 
dum  est,  nihil  horum  sine  Dei  voluntate,  quae  summa 
omnium  rntio  est,  nobis  accidere  posse,  ideoque  non 
debere  no§  gravras  commoveri,  sed  invicto  animo  ferre, 
sempcr  illud  in  ore  hnbentes  (Actor.  XXI,  :  Domini 
voluntas  fiat,  ct  illud  beati  Iob  (Cap.  I,  21.):  Sicut 
Domino  placuit,  ita  factum  est;  sit  nomen  Domini 
bencdictunu 

C  A  P  U  T  XL 

De  quarta  petitione:  Panem  nostrum  quoti- 
dianum  da  nobis  hodie. 

1  De  ordinc  quartae  petitionis  et  subscquentium,  ac  quo 
animi  proposito  atque  consilio  rcs  terrenae  petendae 
sint  §.  77 '2.  773.$  de nccessitate  huius  pclitionis  pro- 
ptrr  rrrum  ad  rirlum  ct  ad  ritam  colendam  neces- 
sariarum  indigeniiam  ac  difficultates ,  quas  primi 
Varcutis  peccatum  attulit:  idroque  fidentius  ad  oran- 
dum  aecedendum  csse  §.  774.  775. 

§.  77'2.  Quarta  petitio  et  reliquae  deinceps,  quibus 
aniniae  et  corporis  subsidia  proprie  ac  noniinatim  po- 
stulamus,  ad  superiores  petitiones  referuntur.  liabet 
enini  hunc  ordinem  ac  rationem  Precatio  doininica,  ut 
postulationem  rerum  divinarum  COnsequatur  earum  pe- 
titio,  quae  ad  corpus  et  ad  hanc  vitam  tuendam  perti- 
nent.  Nam  ut  ad  Deum,  tanquam  ad  ultinmm  finem, 
refcruntur  liomines:  sic  humanae  vitae  bona,  ad  divina 
eadem  ratione  diriguntur. 

§.  ?7o.  Quae  quidem  ideo  optanda  ac  petenda  sunt, 
vel  quod  ita  divinus  ordo  postulat.  vel  quod  illis  adhi- 
mentis  ad  divinorum  bonorum  ndcptioncm  indigemus,  ut 
iis  adminiculis  propositum  Bnetn  consequamur,  qui  regno 
ct  gloiia  coelestis  Pntris ,  atque  iis  pracceptis  colen- 


774  Catechismus  Romanus. 

dis  servandisque  continetur,  quae  Dei  voluntatfs  esse 
iion  ignoramus ;  quare  omnem  vim  et  rationem  Imius  pe- 
titionis,  ad  Deum  ejusque  gloriam  referre  tlebemus. 
Praestabunt  igitur  suum  officium  Paroclii  fidelibus  audi- 
toribus,  ut  intelligant,  in  iis  petendis,  quae  ad  usum 
ac  fructum  pertinent  rerum  terrenarum,  esse  intenden- 
thim  animum  ac  studium  nostrum  ad  Dei  praescriptio- 
nem,  nec  inde  ulla  ex  parte  declinandum.  Nam  in  eo, 
quod  scribit  Apostolus  ( Piom.  VIII,  26.,) ;  Quid  oremns, 
sicut  oportet ,  nescimus ;  maxime  peccatur  liis  postulatio*- 
nibus  terrenarum  et  caducarum  rerum.  Ergo  petenda 
sunt  bona  liaec,  ut  oportet:  ne,  perperam  aliquid  po- 
stulantes,  responsum  illud  a  Deo  feramus  (Mattli.  XX, 
22.^) :  Nescitis  quid  petatis.  Erit  autem  certa  judicandi 
nota,  quae  prava  sit,  quaeve  recta  petitio,  consilium 
et  propositum  postulantis.  Nam,  si  quis  terrena  petit 
eo  animo,  ut  illa  omnino  bona  existimet,  et  in  iilis,  tan- 
quam  in  optato  fine,,  conquiescens,  nihil  praeterea  re- 
quirat:  sine  dubio  non  orat  sicut  oportet.  Non  enim, 
inquit  8.  Augustinus  (Lib.  II.  de  Serm.  Domini  in  monte9 
(7.  '2-L) ,  petimus  temporalia  haec  tamquam  bona  no- 
stra,  sed  tamquam  necessaria  nostra.  Apostolus  etiam 
in  Epistola  ad  Corinthios  docet  omnia,  quae  spectant 
ad  usus  vitae  necessarios,  ad  Dei  gloriam  referri  opor- 
tere.  Sive  enim  vianducatis ,  inquit  (1  Cor.  X, 
sive  bibiiis^  sive  aliud  quid  facitis  3  omnia  in  gloriam 
JDei  facite. 

§.  774.  Sed  ut  videant  fideles,  quantam  habeat  haec 
petitio  necessitatem :  commemorabunt  Paroclii,  quanta 
ad  victum  et  ad  vitam  colendam  indigentia  sit  externa- 
rum  rerum.  Quod  magis  inteliigent,  si  comparatio  fiet 
eorum,  quae  primo  illi  Parenti  nostri  generis  et  reliquia 
deinceps  hominibus  fuerunt  ad  vivendum  necessaria.  Nam 
etsi  ille  in  amplissimo  innocentiae  statu,  unde  et  ipse, 
et  eius  culpa  omnis  posteritas  corruit,  necesse  habuis- 
set  adhibere  cibum  ad  reficiendas  vires:  tamen  inter 
illius  et  nostrae  vitae  necessitates  multum  interest.  Non 
enim  ei  vestibus  ad  tegumentum  corporis  opus  fuisset, 
non  tecto  ad  perfugium,  non  armis  ad  defensionem, 
non  remediis  ad  valetudinem,  non  aiiis  mukis,  quorum 
subsidio  nos  ad  hanc  naturac  imbecillitatem  ac  fragili- 
tatem  tuendam  egemus.  Satis  ei  fuisset  ad  immortalem 
vitam  ille  fructus,  quem  felicissima  vitae  arbor  nullo 
eius  aut  posterorum  labore  praebuisset.     Neque  vero 


De  Oratione  Dominlca.   Cap.  XL  775 


futurus  erat  liomo  in  tantis  paradisi  deliciis  otiosus, 
quem  ad  agendom  Deus  in  eo  voluptatis  domiciUo  col- 
locarat:  verum  nulla  ei  opera  molesta,  nullum  offioii 
munus  non  jucundum  fuisset.     Tulisset  ille  perpctuo 

,  suavissiinos  fruetus  ex  cultura  felicium  hortorum,  nec 
eum   unquam  opera  aut  spes  fefellissct.    At  postero* 

.  rum  proles  non  solmn  fructu  privata  vitalis  arboris,,  ve- 
rum  etiain  horribili  illa  sententia  condemnata  est  (Gcncs. 
III.  17 — 19.^:  Maledicta  terra  in  opcre  tuo:  in  labo- 

.  ribus  comcdcs  ex  ca  cunctis  dicbus  vitac  tuae:  spinas  et 

^tribulos  gcrminahit  tibi,  et  comcdes  hcrbas  terrac:  in 
sudore  vultus  tui  resceris  j)ane  tuo,  doncc  rcvertaris 
in  terram,  de  qua  sumptus  es :  quia  pulvis  es  et  in  pul- 

i  vcrcm  rercrtcris.  Nobis  igitur  contra  evenerunt  omnia, 
atque  11 11  et  posteris  contigisset,  si  Dci  dicto  audiens 

ifuisset  Adam.  Itaque  inversa  sunt  omuia  et  mutata  in 
deterrimam  partem.   In  quo  illud  gravissimum  est,  quoil 

,  maximos  sumptus 3  summum  laborem  ac  sudorem  sae- 
pissime  nullus  fructus  consequitur:  cum  fruges  datae 
in  (leteriorem  segetem,  vel  succrescenti  agrestium  her- 
barum  asperitate  opprimuntur ,  vel  nimbis,  vento,  gran- 
dine,  uredine,  rubigine  perculsae  ct  prostratae  inte- 
reunl:  ut  omnis  anni  labor,  exiguo  temnore ,  aliqua 
coeli  vel  tcrrae  calamitate  recidat  ad  nihilum.  Quod 
accidit  iinmanitate  nostrorum  scelerum,  a  quibus  aver- 
sus  Deus,  nostris  minime  benedicit  operibus:  sed  hor- 
renda  manet  sententia,  quam  de  nobis  initio  pronun- 
tiavit. 

g.  775.  Ergo  Pastores  in  huius  loci  tractationem. 
incumbcnt,  ut  sciat  lidelis  populus,  sua  culpa  liomines 
in  has  angustias  et  miserias  incidere,  ut  intelligat  de- 

iSudandum  quidem  et  elaborandum  essc  in  parandis  iis, 

,  quae  ad  vivendum  sunt  necessaria:  veruntamen,  nisi 
laboribus  nostris  benedixerit  Deus,  fallacem  spem  ct 
inanem  fore  omnem  contentionem.  Nam  ncquc  qui  ptan- 
tat,  est  aliquid,  neque  qui  rigat,  scd  qui  incremcntum 
daty  Dcus  (l  Cor.  III,  7.).  Et:  Nisi  Dominus  acdi/ica- 
vcrit  domum ,  in  ranum  laboravcrunt ,  qui  acdi/icanf, 
cam  (Psal.  CXXVI,  l.J.  Docebunt  igitur Parechi,  esse 

,res  pene  innumerabiles.  quae  si  nobis  desint.  vel  vitam 
amittimus,  vel  agimus  insuavem.  Ilac  enim  cognita  re- 
rum  necessitate,  naturaeque  imbecillitate,  christianus 

,  populus  coelestem  Patrem  ndire  cogetur,  et  ab  eo  ter- 
rena  et  coelestia  bona  suppiiciter  petare.  Imitabitar  pro- 


Catechisnvus  Romanus» 


cligum  fllum  filium  (Luc.  XV.),  qul  cum  hi  regions 
longinqua  coepisset  egere,  nec  esset,  cum  esuriret,  qui 
ei  siliquas  daret,  aliquando  ad  se  rediens,  intellexit 
malorum,  quibus  premebatnr,  nusquaui  nisi  a  patre  esso 
expetendum  remedium.  Quo  loco  accedet  etiam  fiden- 
tiiis  ad  orandum  fidelis  populus^  si  in  oogitatione  di- 
vinae  benignitatis  recordabitur ,  paternas  aures  perpe- 
tuo  patere  filiorum  vocibus.  Nam  dum  hortatur  nos,  ut 
pancm  petamus,  ea  se  recte  petentibus  abunde  largitu- 
rum  pollicetur:  docendo  enim,  quo  modo  petamus,  hor- 
tatur;  hortando,  impellit;  impellendo,  spondet;  spon- 
dendo,  nos  in  spem  certissimae  impetrationis  inducit 

CAPUT  XII. 

Quid  hac  pelitione  postuletur  ;  quod  duplicem  jmnem 
expetamus ,  quodque  humanarum  rerum  subsidia  pe- 
tere  liceat  §.  776.;  quid  nomine  Panis,  quid  item 
per  illam  vocem  Nostrum  et  Quotidianum  signifi- 
cetur  §.777  —  779, 

§.  776.  Excitatis  igitur  et  inflammatis  animis  fide- 
lis  populij  sequitur,  ut  quid  hac  petitione  postuletur, 
declarandum  sit:  primum,  quis  sit  ille  Panis,  quem  pe- 
timus.  Sciendum  igitur  est,  in  divinis  literis  hoc  Panis 
nomine  multa  quidem  significari,  sed  illa  duo  praeci- 
pue:  priinum  quidquid  in  victu,  caeterisque  rebus,  ad 
corpus  vitamque  tuendam  adhibemus;  deinde  quidquid 
nobis  ad  spiritus  et  animae  vitam  ac  salutem  Dei  mu- 
nere  tributum  est.  Petimus  autem  hoc  loco  hujus,  quam 
in  terris  agimus,  vitae  subsidia,  sanctorum  Patrum  ita 
sentientium  autoritate.  Quamobrem  miiiime  sunt  au- 
diendi,  qui  dicunt,  non  licere  christianis  hominibus  a 
Deo  petere  terrena  hujus  vitae  bona.  Nam  huic  adver- 
santur  errori,  praeter  consentientem  Patrum  sententiam, 
exempla  permulta  tum  Veteris,  tum  Novi  Testamenti. 
Iacob  enim  vovens,  sic  orabat  (Genes.  XXVIII,  20. 
21,  22.):  Si  fuerit  Dominus  mecum  ,  et  custodierit  me 
in  via ,  per  quam  ego  ambulo ,  et  dederit  mi/ti  paucm 
ad,  vesccndum,  et  vestimentum  ad  induendum,  rcrcrsus- 
que  fuero  prospcre  ad  domum  Patris  mci:  erit  mifd 
Domiuus  in  Deum,  et  fapis  iste,  quem  erexi ,  in  titu- 
lum,  vocabitur  Domus  Dei:  cunctormnqve,  quae  dederis 
mihi,  decimas  offcram  tibi.    {Salomon  etiam  certum  pe- 


\ 


Do  Orationc  Domlnica.    Cap.  XIL  777 


tebat  huius  vitae  suhsidium,  cum  illud  precabatur  (Prrwerb^ 
XXX,  8.):  Mendicitatem  et  divitias  ne  dederh  ndfd: 
tribue  tantum  vietui  meo  neeessaria.  Quid'£  quod  Sal- 
vator  humani  generis  illa  iubet  petere,  quae  nemo  ne- 
gare  andeat  ad  corporis  usum  pertinere?  Orate ,  inquit 
(Matt/t.  XXIV,  20.).  ut  non  fiat  fuga  restra  in  hicme 
ret  Sahbatlto.  Quid  dicemus  de  sancto  Jacobo?  cuius 
illa  sunt  (Jac.  V,  13.):  Tristatur aliquis  vesfrum?  oret: 
aeqUQ  anivio  est?  psallat.  Quid  de  Apostolo?  qui  sic 
cum  Romanis  agebat  (Rom.  XV,  30.  31.):  Obseero  vos 
fratres  per  Domimtm  nostrum  Jesum  Cliristum  ct  pcr 
clturitatcm  Saneti  Spiritus,  ut  adjuretis  me  in  orationi- 
bus  pro  me  ad  Deum ,  ut  liberer  ab  infidelibus ,  qtti 
gunt  in  Judaea.  Quare,  cum  et  divinitus  concessum 
sit  fidelibus ,  ut  petant  haec  subsidia  rerum  humanarum, 
et  perfecta  haec  a  Christo  Domino  tradita  sit  orandi 
formula:  ne  illud  quidem  dubium  relinquitur ,  unam  ex 
septem  lianc  esse  petitionem, 

§.  777.  Petimus  praeterea  Panem  quotidianum ,  id 
est,  victui  necessaria:  vt  panis  nomine,  quod  satis  sit, 
et  vestium  ad  tegendum,  et  cibi  ad  vescendum,  sive 
panis  is  sit,  sive  caro,  sive  piscis,  sive  quodcunque 
aliud.  intelligamus,  Videmus  enim  usum  esse  hoc  lo- 
quendi  modo  Elisaeum ,  cum  Rcgem  moneret ,  ut  prae- 
beret  panem  militibus  Assyriis,  q"ibus.  magna  ciborum 
copia  data  est  (X  lleg.  XXII.).  Illud  etiam  dc  Christo 
Domiiio  scriptuin  scimus  (Lue.  XIV.  h):  Ingrcssus  e$t 
in  domum  cuiusdam  rnincijns  Pkarisaeormn  Sabbatko 
manducare  ptinem.  Qua  voce,  quae  ad  cibum,  quaeque 
ad  potum  pertinent,  si^nificari  videmus.  Ad  hujus  pe- 
titionis  absolutnm  si^niticationom  practerca  anjmadver- 
tendimi  est,  hoc  panis  vocabulo  non  abundantcm  et 
exquisitam  ciborum  ac  vcstium  copiam,  scd  necessa- 
riam  ac  simpliccm  rntelligi  debere:  quemadmodum  scri- 
psit  Apostolus  (1  Tim.  Vi98.) :  Habentes  aUmenta  et  gratf- 
bns  tcqamur ,  Ms  contenti  sinnts.  Et  Salomon.  ut  dixi- 
nms  (Prov.  XXX;  8.):  Tribuc  tantum  rictui  meo  nc- 
ccssaria. 

§.  778.  Hujus  quoque  fru^nlitatis  et  parsimonino, 
illa  voce,  quae  proxime  sequitur,  admonemur.  Cum 
enim,  nostrum  dicimus  pancm  illum  ad  necessitatoin 
nostram,  non  ad  luxuriam,  petimus :  non  cnim  .\osh  nm 
dichnus,  quia  eum  nobis  opera  nostra  sine  Deo  parare 
possimus  (cst  enim  apud  Davidem  (Psalm.  Clll>  27. 


773 


Oatechismus  Romanus, 


28.J :  Omnia  a  te  expectant,  iit  des  illis  escam  in  tem- 
pore:  dante  te  illis ,  colligent,  aperiente  te  manum  tuam, 
omnia  implebuntur  bonitate  ;  et  alio  loco  (Psalm.  CXLIV, 
16.):  Oculi  omnium  in  te  sperant,  Domine  et  tu  das 
escam  illorum  in  tempore  oportuno)  ;  sed  quia  necessa- 
rius  est,  et  a  parente  omnium  Deo ,  qui  omnes  sua  pro- 
videntia  alit  animantes,  nobis  attributus.  Ob  eam  quo- 
que  eausam  panis  noster  appellatur,  quod  jure  est  a 
nobis  acquirendus ,  non  injuria ,  fraude ,  aut  furto  pa- 
randus.  Quae  enim  nobis  malis  artibus  conciliamus, 
non  nostra  sunt,  sed  aliena:  saepiusque  illorum  cala- 
mitosa  est,  vel  adeptio,  vel  possessio,  vel  certe  iactura : 
contra  vero  lionestis  ac  laboriosis  piorum  liominum  lu- 
cris,  ex  Proplietae  sententia,  tranquillitas  inest  et  magna 
felicitas.  Labores  enim  inquit  (Psalm.  C XXV II,  2.): 
wanuum  tuarum  guia  manducabis,  beatus  es,  et  bene 
tibi  erit.  Jam  vero  iis,  qui  justo  labore  victum  quae- 
runt,  fructum  suae  benignitatis  eo  loco  pollicetur  Deus 
(Deut.  XXVIII,  8.):  Emittet  Dominus  benedictionem 
super  cellaria  tua,  et  super  omnia  opera  manuum  tua- 
rum9  benedicetgue  tibi.  Neque  solum  petimus  a  Deo, 
nobis  ut  illo  uti  liceat,  quod  nostro  sudore  ac  virtute 
peperimus  ejus  adjumento  benignitatis :  id  enim,  vere 
dicitur  nostrum;  sed  etiam  bonam  mentem  postulamus, 
ut  recte  partis,  recte  item  ac  prudenter  uti  possimus. 

§.  779.  Quotidianum.  Huic  etiam  voci  subjecta 
est  ea  notio  frugalitatis  ac  parsimoniae,  quam  proxime 
diximus.  Non  enim  multipiiccm  aut  delicatum  cibum 
postulamus,  sed  eum,  qui  naturae  necessitati  satisfa- 
ciafc:  ut  eos  pudeat  lioc  loco,  qui,  fastidio  communis 
cibi  et  potionis,  conquisitissima  escarum  ac  vinoruni 
genera  persequuntur,  Nec  minus  hac  Quotidiani  voce 
improbantur  ii ,  quibus  horrendas  illas  minas  proponit 
lesaias  (Ies.  V,  8.):  Vae,  gui  coniungitis  domum  ad 
domum  ct  agrum  agro  copulatis  usgue  ad  termhium  loci: 
nunquid  habitabtlis  vos  soli  in  medio  terrae?  Etenim  est 
inexplebilis  horum  hominum  cupiditas,  de  quibus  illud 
scriptum  est  a  Salomone  (Eccl.  V,  9.):  Avarus  non 
implcbitur  pecunia.  Ad  quos  dictum  etiam  illud  perti- 
net  Apostoli  (Tim.  VI,  9.):  Qui  volunt  divites  fieri,  in- 
cidunt  in  tentationem  et  taqueum  Diaboti.  Quotidianum 
praeterea  panem  appellamus ,  quod  vcscimur  eo  ad  re- 
ficiendum  vitalein  humorem,  qui  quotidie  consumitur  vi 


De  Oratione  Dominica.  Can.  XUL  779 


naturalis  caloris.  Est  denique  illa  huius  ratio  nominis, 
quod  assidue  pctcndus  est,  ut  in  hac  consuetudine  amandi 
et  colendi  Deum  retineamur,  nobisque  omnino  persua- 
deamus,  id  quod  est,  vitam  ac  salutem  nostram  ex 
Deo  pendere. 

C  A  P  U  T  XIII. 

Quid  per  lianc  vocem  Da  signifieetur,  quacque  diviti- 
bus  necessitas  sit ,  petendi  quotidianum  panem,  et 
quamobrem,  Da  Nobis,  numero  multitudiuis  dica- 
mus ,  cuius  practcrea  rei  admoneamur  pet  lanc 
dictionem  Hodie  §.780  —  782.  ;  hoc  /oco  simul  ctiam 
peti  pauem  spiritualcm,  ct  quac  ad  spiritus  auimae- 
que  salutcm  rcquiruntur:  ut  Vcrhum  Dei,  et  Eucha- 
ristiae  SucramctUum  g.  783  —  780 

§. 780.  Da  N obi s.  Quantam hae duae voces materiam 
praebeant  ad  cohortandum  rideles,  ut  infinitamDei  poten- 
tiam  pie  sancteque  colant  et  venerentur,  in  cuius  mahn 
sunt  omnia,  ut  nefariam  Ulam  Satanae  ostentationem 
detestentur  (Luc.  IV.  6.):  Mihi  tradita  sunt  vmnia  >  et 
cui  volo,  do  illa ;  nemo  non  videt.  Nam  Wlius  nutu 
Dei  distributa  cuncta,  et  conservantur  et  aug;entur.  Sed 
quae  divitibus  haec  est  imposita  necessitas .  dixerit  quis- 
piam.  petendi  quotidianum  pancm,  cuni  rebus  omnibus 
abundcnt  ?  Haec  illis  necessitas  est  orandi  in  hunc  mo- 
dum,  non  ut  dentur  eis,  quorum  Dci  beni^nitate  ha- 
bent  copiam,  sed  ne,  quae  abundc  iilis  adsunt,  amit- 
tant.  Quamobrem,  ut  scribit  Apostoius  (i  Tim.  VI, 
17.):  Iiinc  discant  divites  non  suhlimc  sapcrc,  ncquc 
sperare  in  inccrto  diiitiarum ,  sed  in  Deo  rico ,  qui 
pracstat  nobis  omnia  abunde  ad  fruvr.dunu  Ilujus  au- 
tem  necessariae  petitionis  hanc  causam  affert  sanctus 
Chrysostomus  (HondL  XIV.  opcris  imprrfccti  in  Mattl/.), 
non  solum  ut  nobis  suppetat  cibus.  sed  ut  eum  nobis 
suppeditet  Domini  manus,  quae,  salubrem ,  atque  adftO 
salutarem  vim  inserens  pani  quotidiano,  efficit,  ut  ct 
cibus  corpori  prosit,  ct  corpus  animae  serviat. 

§.  781.  Sed  quid  est ,  quamobrem  Da  Nobis  nu- 
mero  multitudinis  dicimus,  non  autem,  MQlil  Qnia  pro- 
prium  illud  est  christianae  charitatis ,  non  ut  quisque 
de  se  uno  sollicitus  sit,  sed  ut  praeterea  de  proxinio 


780  Catechismus  Romanus. 

laboret,  et  fn  cura  suae  utilitatis  meminerit  etiam  alio- 
rum.  Accedit  eo,  quod  quae  alicui  munera  divinitus 
tribuuntur.,  non  idcirco  tribuuntur,  ut  solus  is  ea  possi- 
deat,  vel  in  illis  luxuriose  vivat;  sed  ut  cum  aliis  com- 
municet ,  quae  necessitati  superfuerint :  nam  inquiunt 
sancti  Basilius  et  Ambrosius :  Esurientium  panis  est, 
quem  tu  detines,  nudorum  indumentum  est,  quod  tu 
recludis,  miserorum  redemptio  est  et  absolutio,  pecu- 
nia,  quam  tu  in  terram  defodis. 

§.  782.  Ilodie.  Admonet  nos  haec  vox  communis 
infirmitatis.  Quis  enim  est,  qui,  si  minus  sua  unius 
opera  providere  se  posse  sperat  in  longinquum  tempus 
necessarios  vitae  sumptus,  saltem  in  diem  victus  sub- 
sidia  paratumm  non  confidat?  Sed  ne  hujus  quidem 
fiduciae  facultas  nobis  a  Deo  permittitur,  qui  nos  sin- 
gulorum  etiam  dierum  cibum  a  se  petere  iussit.  Quae 
sententia  habet  illam  necessariam  rationem,  quia  quoti- 
die  pane  egemus  omnes,  quotidie  etiam  dominica  pre- 
catione  singulis  utendum  esse.  Haec  de  pane,  qui  ore 
perceptus,  corpus  alit  atque  sustentat,  qui  communis 
fidelium  et  infidelium,  piorum  et  impiorum,  admirabili 
Dei  bonitate,  qui  solem  suum  oriri  facit  super  bonos 
et  malos,  pluit  super  justos  et  injustos,  omnibus  im- 
pertitur. 

§.  783.  Reliquus  est  spiritualis  panis,  quem  etiam 
hoc  loco  petimus.  Quo  significantur  omnia,  quaecun- 
que  in  hac  vita  ad  spiritus  et  animae  salutem  et  inco- 
lumitatem  requiruntur.  Ut  enim  multiplex  est  cibus,  quo 
corpus  alitur  et  sustentatur;  sic  non  est  unius  gencris 
esca  ,  quae  spiritus  et  animae  vitam  continet.  Nam  et 
verbum  Dei  cibus  est  animae :  Sapientia  enim  inquif 
(Proverb.  /X,  5.^:  Venite,  comedite  paUem  menm.  ei 
bibitc  rinum,  quod  miscui  vobis.  Hujus  autem  verbi  fa- 
cultatem  cum  adimit  Deus  hominibus,  quod  efficere  so- 
let,  cum  gravius  nostris  sceleribus  offenditur,  fame  di- 
citur  premere  genus  liumanum.  Sic  enim  est  apud 
Amos  (Cap.  VJII,  11.):  Emitiam  famem  in  terram,  non 
famem  panis,  neque  siiim  aquae,  sed  audiendi  verbmn 
Dondni.  Ut  autem  illud  est  certum  propinquae  mortis 
signum,  cum  non  possint  homines,  vel  cibum  sumcre, 
vel  sumptum  retinere:  sic  magnum  est  desperatae  salu- 
tis  argumentuin,  cum ,  vel  non  quaerunt  verbum  Dei, 
vel  si  adsit,  non  sustinet,  ct  illam  impietatis  vocem 


De  Orationo 


Domin  ica. 


Cap.  xm. 


761 


in  Deum  effundunt  (Job.  XXI,  14.J:  Ueccdo  a  nobis. 
scientium  riarum  tuarum  no/umus.  In  hoc  furore  animi 
et  mentis  caecitate  versantur  illi,  qui,  neglectis  iis,  qnf 
legitimo  eis  praesunt,  Catholicis,  et  Episcopis ,  et  Sa- 
cerdotibus .  et  a  sancta  Komana  Ecclesia  desciscentes, 
corruptoribus  Dei  verbi  Haereticis  se  in  disciplinam  tra- 
diderunt. 

§.  784.  Jam  vero  panis  est  Christus  Dominus  ani- 
mae  eibus:  inquit  enim  ipse  de  se  (Joan.  VI,  il.) : 
Ego  sum  panis  rirus.  qui  de  coelo  descendi.  Ineredi- 
bile  est,  quanta  voluptate  ac  laetitia  perfundat  piorum 
animas  hic  panis  tum,  cum  maxime  terrenis  molestiis 
2t  incommodis  conflectantur.  Exemplo  nobis  est  san- 
ctus  ille  chorus  Apostolorum ,  de  quibus  extat  (Actor. 
V*  41.J  :  llli  quidcm  ibant  gaudentes  a  conspectu  con- 
pUiu  Referti  sunt  eiusmodi  exemplis  libri  de  vita  san- 
Dtorum  hominum,  et,  de  intimis  his  bonorum  gaudiis 
ta  loquitur  Deus  (Apoc.  11.  7.):  Vincenti  dabo  manna 
ibsconditum.  Praecipue  autem  panis  noster  est  Jpse 
^hristus  Dominus,  qui  in  Sacramento  Eucharistiae  sub- 
itantialiter  continetur.  Hoc  inexplicabile  pignus  cha- 
itatis  dedit  nobis  rediturus  ad  Patrem,  de  quo  dixit 
rJoh.  VI,  67.) :  Qui  manducat  vicam  carnem,  et  bibil 
neum  sanguinem ,  in  me  manet ,  et  ego  in  Ulo ;  et 
r\  Cor.  XI.  21.)  :  Accipite ,  et  manducate :  hoc  est  cor- 
)us  meum.  Ea  petent  Parochi,  quae  ad  fidelis  po- 
uili  utilitatem  pertinebunt ,  ex  eo  loco,  quo  separa- 
im  hujus  Sacramenti  vis  ac  ratio  continetur.  Et  vero 
licitur  hic  panis  Xosfer :  quia  fidelium  modo  honiinum 
ist :  id  est ,  eorum .  qui  charitatem  cum  fide  conjun^en- 
es,  Poenitentiae  Sacramento  sordes  eluunt  peccatorum, 
mi  non  dimittentes  memoriam,  se  Dei  filios  esse,  divi- 
mm  Sacramentum  sumunt  et  colunt,  quanta  maxima 
wssunt  sanctitate  ac  veneratione.  Quotidianus  vero 
mamobrem  dieatur.  in  promptu  doplex  ratio  est:  altera, 
mod  in  sacris  christianae  Ecclesiae  mysteriis  quotidie 
>t  offertur  Deo  ,  et  datur  pie  sancteque  postulantibus : 
iltera,  quod  quotidie  sumendus  est.  vel  certe  ita  viven- 
lum,  ut  quotidie,  quo  ad  ejus  fieri  possit,  digjne  sumerc 
jueamus.  Audiant,  qui  contra  sentiunt,  nisi  longo  in- 
ervallo  salutaribus  his  epulis  animae  vesci  non  opor- 
ere,  quid  sanctus  dicat  Ambrosius  (Lib.  V.  de  $a- 
rament.  Cap.  A.) :  Si  quotidianus  cst  panis,  cur  post 
mnum  illum  sumis. 


783  Cafceohismus  Romanus* 

785.  Sed  ia  liac  petitione  ad  illud  praecipue 
cohortandi  sunt  fideles ,  ut ,  cum  recte  et  consilium  et 
industriam  suani  posuerint  in  comparandis  rebus  vitae 
necessariis,  rei  exitum  Deo  permittant,  suumque  deside- 
riumadejus  referantvoluntatem,  qui  nondabit  in  aetemum 
fluctuationem  jusio  ( Ps.  LIV,  Nam  vel  concedet  Deus, 
quae  petuntur,  et  ita  suum  optatum  consequentur^  vel 
non  concedet,  et  id  erit  certissimum  argunientum,  neo 
salutare  illud  esse,  nec  utile,  quod  piis  a  Deo  negatur, 
cui  magis  curae  est  de  eorum  salutc,  quam  illis  ipsis» 
Quem  locum  instruere  poterunt,  explicandis  iis  rationri 
bus,  Parochi,  quae  a  sancto  Augustino  in  Epistoia  ad 
Probam  praeclare  colliguntur. 

§.  786.  Extremum  illud  erit  in  hujus  tractatione 
petitionis,  ut  meminerint  divites,  facultates  suas  et  co* 
pias  Deo  acceptum  referre,  cogitentque  se  id  circo  illis 
bonis  esse  cumulatos,  ut  illa  distribuant  indigentibus. 
In  quam  sententiam  conveniunt_,  quae  in  prima  Epistola 
ad  Timotlieum  ( Cap.  VI. )  ab  Apostolo  disseruntur, 
unde  magnam  vim  Parochis  petere  licebit  divinorum 
praeceptorum ,  ad  hunc  iocum  utiliter  ac  salutariter  il- 
iustrandum. 

CAPUT  XIV. 

De  quinta  petitione:  Et  dimiite  nobis  debita 
nostra  etc. 

Quam  diJigenter  et  accurate  ^haec  peiiiio  tradenda 
sit,  propter  ejus  dignitatem  atque  uiilitatem,  eaque 
beneficia,  quae  per  Ulam  declarantur  ac  impeiran- 
tur  §.  787.  788.  $  quomodo  quisque  in  hac  precatione 
affectas  esse  debeat;  nhnirum,  ut  non  solum  pecca- 
tum  agnoscat,  sed  ejus  eiiam  sensu  ac  dolore  cc?w- 
movealur ,  quibusque  rationibus  ad  hunc  aninii  do- 
lorem  perveniri  possit  §.  789  —  793. 

§.  787.  Cum  ita  multa  sint,  quae  infmitam  Dei  po- 
tentiam  cum  pari  sapientia  ac  bonitate  conjunctam  signi- 
ficent,  ut  quocunque  oculos  cogitationemque  converteris, 
certissima  signa  immensae  potestatis  ac  ber.ignitatis  oc- 
currant,  nihil  profecto  est,  quod  summum  eius  amorem 
et  admirabilem  in  nos  charitatem  magis  declaret,  quam 
inexplicabile  mysterii  Jesu  Christi  passionis,  unde  pe- 
rennis  ille  fons  ad  eluendas  peccatorum  sordes  erupit? 


De  Orationo  Dominica.  Cap.  XTT.  783 


qno  perfundi  et  expiari,  Deo  duce  ao  largitore,  cxopta- 
mus,  ciim  illud  ab  eo  petimus:  Dimitte  nobis  <le- 
bita  nostra.  Continet  autem  liaec  petitio  summaitt 
quamlam  eoium  bonorum,  quibus  per  Jesum  Christum 
cnmulatum  est  httmamim  genus.  Id  enim  docuit  Jesaias 
fCap,  XXVlf,  6.) :  Dimittetur,  inquit,  iniqvitas  domui 
Jacob ,  ct  iste  omnis  fructus  3  ut  aufcratur  peccatum 
ejus.  Quod  David  etiam  ostendit,  beatos  praedicans 
eos,  qui  salutarem  illum  fructum  percipere  potuerunt, 
bis  verbis  (Psalm.  XXXI,  1.):  Beati,  quorum  remissae 
suut  inhjuitates.  Quare  est  accurate  ac  diligenter  Pa- 
storibus  hujus  postulationis  animadvertenda  et  exponenda 
sententia,  quam  ad  coelestem  vitam  consequendam  tan- 
;um  valere  intelligimus, 

§.  788.  Ingredimur  autem  novam  precandi  rationcim 
Sam  hactenus  a  Deo  non  solum  aeterna  et  spiritualia 
bona,  sed  caduca ,  et  quae  ad  hanc  vitam  pertinent, 
uoinmoda  petivimus;  minc  vero  mala  deprecamur  e£ 
inhnae,  et  corporis,  et  hujus  et  sempiternae  vitae. 

§.  789.  Sed  quoniam  ad  impetrandum,  quod  postu- 
lamus,  requiritur  recta  postulandi  ratio,  quomodo  affe- 
ctos  esse  oporteat  eos,  qui  Deum  hoc  orare  velint,  di- 
zendum  videtur.  Monebunt  igitur  Paroclii  fidelem  po- 
pulum ,  primum  necesse  esse ,  ut  is ,  qui  ad  lioc  peten- 
3um  velit  accedcre,  suum  ipse  peccatum  agnoscat; 
leinde,  ut  ejus  sensu  ac  dolore  commoveatur;  tum,  ut 
5ibi  omnino  persuadeat,  Deum  in  hac  esse  voluntate, 
nt  iis,  qui  pcccaverunt,  ita  ut  diximus,  aifectis  et  com- 
paratis,  ignoscat,  ne  forte  acerbam  delictoruin  recorda- 
tioncm  ac  reco^nitionem  illa  veniae  desperatio  conse- 
^uatur,  quae  olim  Cain  et  Judae  animum  occupavit 
(Genes.lV.  Mattk.  XXVII.),  qui  Deum  modo  vindi- 
:em  et  ultorem,  non  etiam  mitem  et  misericordem 3  e\i- 
rtimarunt  Ergo  in  hac  petitione  sic  aflecti  simus  opor- 
et,  ut  dolenter  peccnta  nostra  recognosoentes,  ad  Deum, 
anquam  ad  parentem .  non  quasi  ad  judicem,  confu^ia- 
nus,  a  quo  non,  ut  ex  justitia  nobiscum  agat,  sed  ex 
nisericordia,  postulemus. 

§.  790.  Facile  autem  adducemur,  ut  peccatum  no- 
;trum  ap;noscamus ,  si  ipsum  audierimus  Deum,  nos  in 
^acris  Literis  hujus  rationis  admouentem.  Est  enim  il- 
ud  apud  Davidem  (Psalm.  XIII,  3.):  (Jmncs  declina* 
lerunt,  simul  inuiiles  facli  sunt;  non  cst,  qui  faciai  bo- 


784 


Catechismus  Romanus. 


num9  non  est  usgue  ad  unum.  In  eandem  sententiam 
loquitur  Salomon  (Eccl.  VII,  21.):  Non  est  homo  ju- 
slus  in  terras  qui  faciat  bonum,  et  non  peccet,  Quo 
illud  etiam  pertinet  (Proverb.  XX.  9.):  Quis  potest  di- 
cerei  Mundum  est  cor  meum,  purus  sum  a  peccalo? 
Quod  idem  a  S.  Johanne  ( 1  Joh.  I,  8.)  ad  deterrendos 
homines  ab  arrogantia  scriptum  est :  Si  dixerimus,  quo- 
niam  peccatum  non  habemus,  ipsi  nos  seducimus ,  et  ve- 
ritas  in  nobis  non  est.  Et  a  Jeremia  (  Cap.  II,  35. ) : 
Dixisti,  absque  peccato  et  innocens  ego  sum,  et  propte- 
rea  avertatur  furor  tuus  a  me ;  ecce  ego  judicio  con- 
tendam  iecum,  eo  quod  dixeris:  Non  peccavi.  Quorum 
sententias  omnium  idern,  qui  eas  illorum  ore  protulerat, 
Christus  Dominus  hoc  petitionis  praescripto  confirmat, 
quo  jubet  nos  delicta  nostra  confiteri.  Id  enim  secus  inter- 
jpretari  prohibuit  autoritas  Milevitani  Concilii  ( Cap.  7.  sqq.) 
in  hunc  modum :  Placuit,  ut,  quicunque  verba  ipsa  domi- 
nicae  Orationis,  ubi  dicimus:  Dimitte  nobis  debita 
nostra;  ita  vult  a  Sanctis  dici,  ut  humiliter,  nOn  veraj 
citer,  hoc  dicatur,  anathema  sit.  Quis  enim  ferat  oran- 
tem ,  et  non  hominibus ,  sed  ipsi  Domino ,  menticntem, 
qui  labiis  sibi  dicit  dimitti  velle,  et  corde  dicitj  quae 
sibi  dimittantur  debita  non  habere? 

791.  Verum  in  necessaria  recognitione  peccato- 
rum  non  est  satis,  illa  leviter  recordari.  Nam  ut  acerba 
nobis  sit  ea  memoria,  ut  cor  pungat,  animum  stimulet, 
et  dolorem  inurat,  necesse  est.  Quare  pertractabunt 
locum  hunc  diligenter  Parochi,  ut  non  solum  facinorum 
ac  flagitiorum  suorum  meminerint  fideles  auditores,  sed 
ut  moleste  dolenterque  meminerint,  ut,  cum  angantur 
intimis  sensibus,  conferant  se  ad  patrem  Deum,  a  quo 
ut  inhaerentes  evellat  %scelerum  aculeos,  suppliciter  pe- 
tant.  Nec  vero  solum  erratorum  turpitudinem  studebunt 
Subiicere  oculis  fidelis  populi,  verum  etiam  indignita- 
tem  ac  sordes  hominum^  qui  ciim  niliil  simus,  nisi  pu- 
tida  caro,  nisi  summa  foeditas,  incomprehensibilem  il- 
lam  Dei  majestatem  et  inexplicabilem  praestantiam ,  in- 
credibilem  in  mOdum  audeamus  offendere,  praesertim  a 
quo  procreati ,  liberati ,  innumerabilibus  maximisque 
beneficiis  aucti  simus.  Ut  quid?  Ut  abalienati  a 
patre  Deo,  qui  summum  bonum  est,  turpisshna  peccati 
mercede,  Diabolo  nos  addicamus  in  miserrimam  servitu- 
tem.  Neque  enim  dici  potest,  quam  crudeliter  ille  do- 
minetur-in  eorum  animis,  qui,  repulso  suavi  jugo  Deh 


De  Oratione  Dominica.    Cap.  XIV.  735 


niptoque  oharitatis  nmabilissimo  nodo ,  quo  parenti  Dco 
spiritus  noster  astringitur,  ad  hostem  acerrimum  desci- 
verunt,  qui  eo  nomine  princeps  et  rector  mundi ,  et  juin- 
ceps  tcnebrarum,  et  rcx  svpcr  uvivcrsos  filios  super- 
biae,  dicitur  in  divinis  literis  (Jol/.  XIV,  30.  Ephcs.  r/, 
Y2.  Job.  XLIAo.).  In  eos  autem.  qui Daemonis  tyrannide 
opprimuntur,  vere  convenit  illa  vox  Jesaiae  (  Cap. 
XX  \  I.  13.):  Domine  Dcus  nosler ,  possedcrunt  nos  do- 
mini  absquB  te. 

§.  792.    Haec  si  nos  minus  movent  rupta  foedera 
cnaritatis,  moveant  certe  calamitates  et  aerumnae.  in 
juas  per  peceatum  incidimus.    Violatur  enim  sanetitas 
uiimae,  quam  Christo  desponsam  esse  scimus.  Profa- 
mm  fit  illud  idem  templum  Domini,  quod  qui  contami- 
lant.  in  eos  dicit  Aposlolus  (1  Cor.  III,  17.):  8i  quis 
pUem  tcmplrm  Dci  violacerit,   dispcrdet  ilhrm  Dcus. 
nnumerabilia  sunt  mala ,  quae  peecatum  invelut  in  ho- 
nincm :  quam  pene  infinitam  pestem  David  his  verbis 
sxpressit  (PsuL  XXXVII.  1.):  Non  est  sanifas  in  carne 
nca  a  facie  irac  tuac:  nov  cst  pax  ossibus  meis  a  facie 
tcccatonim  meorum.    Nimirum  norat  lianc  plagae  vim, 
•um  nullam  sui  partem  pestifero  peccato  intactam  fatere- 
nr.    Pervaserat  enim  in  ossa  peecati  virus ,  id  est,  ra- 
ioncin  et  voluntatem,  quae  maxime  solidae  sunt  ani- 
aae  partes ,  infecerat.    Hanc  latc  patcntem  pestem  in- 
ilicant  Sacrae  Literae.  cura  peccatorcs  claudos,  surdos, 
ratos,    caecbs  et  omnibus  membris  captos  appellant 
jled  praeter  dolorem,  quem  ex  peccatorum  quasi  sce- 
pre  sentiebat,  magns  etiam  angcbatur  David  ex  ira  Dci, 
uam  in  se  propter  peccatum  commotam  intelligebat 
llellum  enim  est  sceleratis  cum  Dep,  quorum  sceleribus 
icredibilitcr  oflenditur.     Inquit  enim  Apostolus  (llont. 
\I98.9.):  Ira  ct  indigvatio .  tribulatio  ct  angustia  ui 
\mnem  animam  hominis  operantis  malum,  Nam  etsi  tran- 
ierit  actio  peccati,  tamen  peccatum  maeula  et  reatu 
i  ermanet ;  cui  semper  imminens  ira  Dei  illud  insequi- 
ir,   tanquam  umbra  CorpUS.      Cum  i^itur  David  bis 
[.ulneraretur  aculeis,  ad  peteiidam  delictorum  veniam 
Ivcitabatur;  cujus  et  exemplum  doloris,  et  docfrinae  ra- 
lionem,  ex  qninqua^esimo  ejus  Psalmo  depromptam,  pro- 
lonent  Paroclii  (idelibus  auditoribus,  ut  Prophetae  imi- 
itione  et  ad  doloris  sensum ,  id  cst,  ad  vcram  poeni- 
ntiam,  et  ad  vcniae  spem  erudiri  possint 


786 


Catechismus  Romaniis, 


§.  793.  Quantam  habeat  utilitatem  haec  docendi 
ratio,  ut  ex  peccatis  dolere  discamus,  illa  Dei  apud 
Jeremiam  declarat  oratio,  qui  cum  Israelem  ad  poeni- 
tentiam  hortaretur,  admonebat  eum,  ut  malorum  sen- 
sum  perciperet,  quae  peccatum  consequuntur :  Vide 
enim,  inquit  (Jerem.  II,  19. ),  quia  malum  et  amarum 
cst,  reliquisse  te  Dominum  Deum  tuum,  et  non  esse  timo* 
rem  mci  apud  te,  dicit  Dominus  Deus  exercituum.  Qui 
carent  necessario  hoc  recognitionis  ac  doloris  sensu,  ii 
ii  apud  Prophetas,  Iesaiam  (XLVI,  12.^,  Ezechielem 
(XXXVI,  26.J  et  Zachariam  (  VII,  12.J ;  cor  durum, 
lapidum  et  adamantinum  habere  dicuntur.  Sunt  enim 
instar  lapidis,  nullo  dolore  molliti,  nullum  vitae,  id  est, 
salutaris  recognitionis  sensum  habentes. 

C  A  p  tr  T  XV. 

De  tertio  eorum,  quae  requiruntur  in  eo,  qui  hac 

precatione  usu?*us  sit;  scilicet,  spe  veniae,  et  qua 
ratione  ad  eam  animus  peccaioris  vocandus  §.  794. ; 
quid  debita  significent ,  et  cujus  vi  illa  remittan- 
lur ;  tum  quid  stbi  velint  debita  nostra,  quodque 
ea  non  nobis  modo,  sed  etiam  proximis  ignosci  po- 
stulemus,  atque  idcirco  singuli  dicimus:  Dimitte 
nobis,  non  autem  miki  §.  795  —  798. 

§.  794.  Sed  ne  peccatorum  gravitate  deterritus, 
se  populus  veniam  impetrare  posse  desperet^  ipsum  ad 
spem  vocare  Parochi  debebunt  his  rationibus:  quod  et 
Ecclesiae  Christus  Dominus  potestatem  dedit  remittendi 
peccata,  quemadmodum  sacrosancti  Symboli  articulo  de- 
claratur,  et  hac  petitione  docuit,  quanta  esset  Dei  bo- 
nitas  ac  liberalitas  in  genus  humanum.  Nisi  enim  prom- 
ptus  esset  ac  paratusDeus  ad  condonandum  peccata  poe- 
nitentibus,  nunquam  nobis  hanc  precandi  formulam  prae- 
scripsisset;  Dimitte  nobis  debita  nostra.  Quam- 
obrem  illud  fixum  in  animis  tenere  debemus,  fore,  ut 
is  paternam  misericordiam  nobis  impertiat,  qui  ipsam 
his  precibus  jussit  exposcere.  Nam  omnino  sub  liac 
petitione,  illa  est  subjecta  sententia;  sic  esse  in  nos 
afFectum  Deum^  ut  vere  poenitentibus  libenter  ignoscat. 
Est  enim  Deus  is ,  in  quem,  abjecta  obedientia,  pecca- 
mus ,  cujus  ordinem  sapientiae  perturbamus ,  quantum 
est  situm  in  nobis.  quem  ofFendimus,  quem  factis  dictis- 
que  violamus.   Verum,  idem  cst  ille  beneficentisshnus 


I 


De  Oratione  Doniinica.  Cap.  XV.  787 


parcns.  qni.  cum  possit  omnia  condonare,  non  modo 
se  id  velle  declaravit,  sed  etiam  impnlit  homines,  ut  a 
se  veninm  peterent,  et  quibus  verbis  id  facerent,  do- 
cuit.  Quare  nemini  dubium  esse  potest,  quin  illo  an- 
tere  in  nostra  potestate  sit,  nobis  Dei  gratiam  recon- 
ciliarc.  Et  quoniam  haec  testificatio  propcnsae  ad  igno- 
*cendum  divinae  voluntatis  fidem  auget,  spem  alit,  chari- 
atem  inflannnnt:  operae  jpretium  est,  ornare  liunc  lo- 
tsum  nonnullis  divinis  testiinoniis,  et  hominum  exempliSj 
piibus  maximorum  scelerum  poenitentibus  Deus  veniam 
xmcesserit.  Quam  sententiam  quoniam  persecuti  su- 
nus  (quantum  res  fereb&t)  in  prooemio  hujus  precatio- 
ris,  et  in  ea  Symboli  parte,  quae  est  de  remittendis 
)eceatis.  inde  assnment  Parochi,  quae  ad  hunc  locuni 
pstruendum  pertinere  videbuntur ;  reliqua  haurient  ex 
livinarum  literarum  fontibus:  tum  vero  eodem  Utantur 
nstituto ,  quo  in  caeteris  petitionibus  utendum  dbrimus, 
it  intelligant  fideles,  quid  hic  Debita  significent.  ne 
orte  decepti  ambiguo,  aliud  ab  eo,  quam  quod  peten- 
um  sit .  postulent. 

g.  795.  Primum  autem  scire  oportet,  minime  pe- 
ere  nos,  nobis  ut  remittatur  amor  ex  toto  corde,  ex 
3ta  animn,  et  ex  tota  mente  nostra,  quem  omnino  Deo 
ebemus,  et  cujus  debiti  solutio  est  ad  snlutem  neces- 
aria.  Neque  vero,  quia  debiti  nomine  etiam  obedien- 
a.  cultus,  venerntio  et  eaetera  hujus  generis  officia 
ontinentur,  postulamus,  ut  non  amplraS  ea  debeamus, 
ed  preennuir.  ut  liberet  a  peecntis:  sic  enim  S.  Lucas 
X/.  4.)  est  interpretatus,  quipeccataprodebitisposuit,ob 
nm  causam,  quod  illis  oommittendis  rei  efficimur  Deo  et 
ebitis  poenis  propositi ,  qdas  Vel  satisfaciendo,  vel  pa- 
endo  pendimus.  Hujus  generis  debitum  fuit,  quod  Chli- 
us  Doininus  locutus  est  ore  Prophetae  (PsaL  LXVIII, 
.) :  Quac  von  rapui ,  tunc  cxso/ccbam.  Qua  Dei  verbi 
Biitentia  licet  intelligere,  non  solum  nos  debitores  ess< . 
2d  etiam  nou  esse  solvendo,  Ouni  peecator  per  se  sa- 
sfacere  nullo  modo  possit 

§.  796.  Quare  confugiendum  nobis  est  ad  Dei  mi- 
^ricordiam,  cui ,  quia  par  justitia  respomlet ,  cujus  est 
tfinentissimus  Deus,  utendum  erit  deprecatione  et  pa- 
oeinio  passionis  Domini  nostri  Jesu  Christij  sine  qua 
smo  unquam  veniam  dclictonun  impetravit ,  a  qua  om- 
s  et  satisfatiendi  vis  ct  ratio,  tanquam  ex  fonte,  prc- 

*50  * 


788  Catechismus  Romanus. 

fluxit.  Nam  pretium  illuct  in  cruce  a  Christo  Domino 
persolutum  et  nobiscum  per  Sacramenta,  re  vel  stu- 
dio  ac  desiderio  adhibita,  eommunicatum ,  tanti  est,  ut 
nobis  impetret  et  cOnficiat,  quod  liac  petitione  postula- 
mus,  ut  peccata  nostra  remittantur.  Quo  loco  non  id 
modo  pro  levibus  erratis,  et  faeiJlimis  ad  impetrandum 
veniam,  sed  pro  gravibus  et  mortiferis  pecCatis  depre- 
camur;  quae  precatio  in  scelerum  gravitate  pondus 
non  habebit,  nisi  id  a  Poenitentiae  Sacramento,  re  vel 
certe  desiderio  suscepto ,  ut  jam  dictum  est ,  sumpserit. 

§.  797.  Dicimus  autem,  Debita  nostra,  longe  ali- 
ter,  atque  Panem  nostrum,  antea  diximus.  Noster  enim 
ille  est  panis,  quia  nobis  Dei  munere  tribuitur:  at  pec- 
cata  nostra  sunt,  quia  illorum  culpa  residet  in  nobis; 
nam  nostra  voluntate  suseipiuntur ,  quae  peccati  vira 
non  haberent,  nisi  essent  voluntaria.  Nos  igitur,  eara 
culpam  sustinentes  et  confitentes,  ad  expiandum  peccata 
necessariam  Dei  clementiam  imploramus.  In  quo  non 
utimur  excusatione  cujusquam ,  nec  causam  m  quenquam 
transferimus,  ut  primi  homines  Adam  et  Eva  fecerunt 
( Gen.  III,  12. \o.)  :  ipsi  nos  judicamus,  illam,  si  sapimus., 
Prophetae  precationem  adhibentes  (Psah  CXL^.)  :  ISon 
deelines  eor  meum  i?i  verba  malitiae  ad  excnsandas  excu- 
sationes  in  peccatis. 

§.  798.  Nec  vero  dicimus,  Dimitte  mild^  sed  wo- 
bis,  quod  fraterna  necessitudo  et  charitas,  quae  inter 
omnes  homines  intercedit,  a  nobis  singulis  postulat,  ut 
cle  communi  proximorum  salute  solliciti,  cum  pro  nobis 
preces  facimus ,  pro  illis  etiam  deprecemur.  Hunc  orandi 
morem,  a  Christo  Domino  traditum,  deinceps  ab  Eccle- 
sia  Dei  acceptum  perpetuoque  servatum,  ipsi  et  maxi- 
me  tenuemnt  Apostoli,  et,  ut  caeteri  adhiberent,  auto- 
res  fuerunt.  Hujus  autem  flagrantis  studii  et  cupiditatis 
in  deprecando  pro  salute  proximorum,  habemus  in  utro- 
que  Testamento,  sanctorum  Moysis  et  Pauli  praeclarum 
exemplum;  quorum  alter  sic  Deum  precabatur  (Exod. 
XXXII,  31.  32.^):  Aut  dimiite  eis  hanc  noxam,  aut,  si 
non  facis,  dcle  me  de  libro  tuo ;  alter  in  hunc  modam 
(Rom.  IX,  3.^ ;  Optabam  ego  ipse  anathema  esse  a  Chri- 
sto  pro  fratribus  mcis. 


De  Orationc  Dominica.    Cap.  XVI.  789 


CAPUT  XVI. 

Dc  duplici  7:1  ac  significatione  korutn  verborum :  Si  c  u  t 
et  no  s  d  i  mitt  i  m  us  debitoribus  nostr  i  s , 
atque  utrumque  sensum  eandem  habere  ignoscendi 
necessitatem  §.  799.  800.;  de  dirplici  errorc  eirca 
kanc  petitionem  vitando:  quorum  prior  est.  ne  quis, 
cognita  ignoscendi  difficultate  ac  ncccssitatc ,  salu- 
tem  desperet;  altcr,  ne  propter  injurias  nondum 
remissas,  nec  c.rfincfas  inimicitiass  ab  hac  domi- 
nica  precatione  abstincat  §.  80 J.  802. 

§.  799.  Illud  sicut  dupliciter  intelligi  pofest:  nam 
et  similitudinis  vira  habet,  cura  videlicet  a  Deo  peti- 
mus ,  ut,  quemadmodura  nos  injurias  et  contumelias 
remittimus  iis,  a  quibus  laesi  sumus.  sic  ipse  nobis 
peccata  condonct.  Est  praeterea  couditionis  nota;  in 
quam  sententiam  Christus  Dominus  eam  forraulara  inter- 
pretatur:  Si  enim  dimiscritis ,  inquit  (Matth.  VI.  14. 
Vo.) ,  hominibus  pcccata  eorum,  dimittet  ct  vobis  Pater 
vcstcr  cocleslis  delicta  vcstra:  si  autem  von  dimiseritis 
hominibus,  nec  Patcr  vester  dimittct  vobis  peccata,  rcstra. 
Verum  habet  vterque  sensus  eandera  ignosccndi  neces- 
sitatem:  ut,  si  volunius  Deuni  nobis  veniara  concedcro 
ilelictorura ,  parcainus  illis  ipsis  necesse  sit,  a  quibus 
injuriain  accepimus.  Sic  eniin  Deus  oblivionem  rnjuria- 
rum,  mutuumque  studium  et  amorcin  rcquirit  a  nobis, 
ut  eoruin,  qui  in  gratiam  non  sunt  reconciliati ,  dona 
ac  sacrificia  rejiciat  et  aspernetur.  Est  etiaui  naturae 
Jege  sancitum,  ut  tales  nos  aliis  praebeamus,  quales 
|eos  in  nos  esse  cupimus;  vere  ut  impudentissimus  ille 
sit,  qui  postulet  al  ),  ut  sui  sceleris  poennm  praeter- 
mittat,  cura  ipse  in  proximum  animum  retineat  arma- 
tum.  Quare  parati  et  prompti  ad  ignosccndum  esse 
iebent  ii.  quibus  impositae  sunt  mjuriae;  cum  et  urgean- 
|,tur  hac  precandi  formula,  et  apud  8.  Lucam  id  jubeat 
Deus  (Cap.  XVII,  3.  4.) :  Si  peccaverit  in  te  frater 
JtuuSy  incrcpa  illum  ,  et  si  pocnitcntiam  cgcrit ,  dimitte 
et  si  septies  in  die  pcccarcrit  in  te.  et  seplies  m 
\die  conversus  fuerit  ad  te.  diccns:  Poenitet  me,  dimitie 
\ftii;  et  in  Evangelio  sancti  Mattliaei  sic  (Cap.  V.  l\.): 
Wiligite  inimicos  vestros ;  et  Apostolus  (  Hom.  XH3  20J 
et  ante  eum  Salomon  (Proverb.  XXV,  '21.)  scripserit: 
Si  csurierit  inimicus  tuus,  ciba  itlum.  si  siticrit.  potVM 


790 


Catechismus  llomanus. 


da  illi  ;  et  sit  apud  sanctum  Marcum  Evangelistam 
(Cap.  Xl9  25J:  Cum  stabitis  ad  orandum,  dimittite  si 
quia  habetis  adversus  aliquem^  ut  et  Pater  vester  ,  qui 
iu  coelis  est,  dimittat  vobis  peccata  vestra. 

§.  800.  Sed  quoniam,  depravatae  naturae  vitio,  ni- 
liil  aegrius  fit  ab  liomine ,  quam  ut  inferenti  condonet 
injurias,  omnem  conferant  Parochi  animi  et  ingenii  vim 
ad  commutandos  et  flectendos  animos  fideliuni  ad  hanc 
lenitatem  et  misericordiam ,  christiano  homini  necessa- 
riam.  Commorentur  in  tractatione  divinorum  oraculo- 
rum,  in  quibus  audire  licet  imperantem  Deum,  inhnicis 
ignoscendum.  Praedicent  id^  quod  verissimum  est,  magno 
esse  argumento  hominibus ,  eos  esse  Dei  filios ,  si  facile 
remittant  injurias,  et  inimicos  diligant  ex  animo.  Elu- 
cet  enim  in  eo,  quod  inimicos  diligimus,  similitudo  quae- 
dam  cum  parente  Deo ,  qui  sibi  inimicissimum  et  infe- 
stissimum  genus  hominum,  filii  sui  morte  ab  aeterno 
exitio  redemptum ,  reconciliavit.  Sit  autem  hujus  cohor- 
lationis  et  praecepti  clausula  illud  imperium  Christi 
Domini,  quod  recusare  non  possiunus  sine  summo  de- 
decore  et  pernicie  (Matth.  V,  44.  45.J;  Orate  pro  per- 
sequentibus  et  calumniantibus  vos,  ut  sitis  filii  Patris 
vestri,  qui  in  coelis  est. 

§.  801.  Verum  hoc  loco  non  vulgaris  Pastorum 
prudentia  requiritur,  ne  quis,  cognita  hujus  difficultate 
ac  necessitate  praecepti,  salutem  desperet.  Sunt  enim, 
qui,  cum  se  debere  intelligant  conterere  injurias  obli- 
vione  voluntaria,  et  eos  diligere,  qui  laeserunt,  id  cu- 
piunt  et  pro  viribus  faciunt,  sed  universam  memoriam 
injuriarum  sibi  exhauriri  non  posse  sentiunt:  nam  re- 
sident  in  animo  quaedam  reliquiae  simultatis.  Quam- 
obrem  magnis  agitantur  conscientiae  fluctibus,  verentes, 
ne,  parum  simpliciter  et  candide  positis  inimicitiis,  Dei 
jusso  non  obediant.  Hic  igitur  Pastores  contraria  stu- 
dia  carnis  et  spiritus  explicabunt,  quod  iJlius  sensus 
sit  ad  vindicationem  proclivis,  hujus  ratio  propensa  ad 
ignoscendum,  hinc  inter  ipsos  perpetuam  turbam  ac 
rixam  existere,  quare  saluti  minime  (liffidendum  esse 
demonstrabunt ,  reclamantibus  et  adversantibus  rationi, 
corruptac  naturae  appetitionibus ,  modo  spiritus  perstet 
in  officio  et  voluntate  remittendi  injurias,  proxiinumque 
diligejidi. 


De  Orationc  Dominica.  Cap.  XVI.  XVII.  791 


§.  802.  Quod  autexn  aliqui  fortasse  fuerint,  qui, 
cum  nondum  animuui  inducere  possint,  ut  obliti  injmias, 
ament  inimicos ,  propterea  deterriti  ca ,  quam  dixhnus, 
conditione  bujus  pofitionis,  dominica  precatione  non  utan- 
tur,  duas  has  rationes  affercnt  Parochi,  quibus  exitio- 
sum  lumc  errorem  ilbs  eripiant.  Nam  quivis  unus  c 
fidelium  numero  preces  bas  facit  totius  Ecclesiae  no- 
mine,  in  qua  pios  esse  aliquot  necesse  est,  qui  debi- 
toribus  ea  quae  bic  commemorantur  debita  remiserunt. 
Accedit  eo ,  quod  id  a  Deo  pctentes,  una  etiam  peti- 
mus,  quidquid  ad  illud  impetrandum  in  eam  pctitioucm 
a  nobis  necessario  conferendum  est.  Petimus  enim  et 
veniam  peccatorum,  et  donum  verac  poenitentiae;  peti- 
mus  facultatcm  tntimi  doloris;  postulamus,  ut  a  pecca- 
tis  abhorrere,  et  illa  Saccrdoti  vere  ac  pie  confiteri 
possimus.  Itaque  cum  necesse  etiam  nobis  sit  parcere 
iis,  qui  damnum  aut  malum  aliquod  dederunt,  cum,  ut 
nobis  Deus  ignoscat,  precamur,  simul  oramus,  ut  fa- 
eukatem  largiatur  reconciliandi  nos  ilKs ,  quos  odimus. 
Quare  deterrendi  sunt  ab  ea  opiuione,  qui  inaui  et  pravo 
illo  timore  commoventur,  ne  sibi  Deum  reddant  offen- 
siorem  hac  precatione,  contraque  ctiam  cohortaudi  ad 
frequentem  precationis  usum,  quo  a  parente  Deo  postu- 
lent,  ut  sibi  det  eam  mentem,  ut  iis  qui  laeserint,  iguo- 
Hcant,  ct  iuimicos  diligant. 

C  A  P  U  T  XML 

,De  hvjus  petHkmis  usn,  iisque ,  quae  ohserranda  ad- 
hibendaque  sunt,   ut  ipsa  fructuosa  esse  possit 
§.  803  —  805. 

§.  803.    Sed,  ut  prccatio  omnino  fructuosa  sit,  pri- 
mum  haec  in  ea  est  cura  meditatioque  udbibcnda.  nos 
,Deo  supplices  esse ,  et  ab  eo  veuiain  petere  .  quae  non 
datur,  nisi  poenitenti.    Itaque  nos  ea  charitate  et  pie- 
tate  praeditos  esse  oportere,  quae  poenitentibus  con\e- 
niat;  convenire  autem  maxirne  iis,  subjecta  quasi  oculis 
propria  fla^itia  atque  facinora  lachrymis  expiare.  Cum 
hac  cogitatione  conjungenda  est  cautip  in  ppsterum  ea- 
|,rum  rerum,  in  quibus  fuit  aliqua  eccasio  peccandj,  q  iae- 
Ique  nobis  ansam  dare  possint  ad  offendendum  paren- 
tem  Deum.    In  his  curis  vcrsabalur  David.  cum  aiceret 
(  Psahn.  L,  5. ):    Et  peccatum  mcum  cofttra  me  est 


793 


Catechismus  Romanus. 


semper ;  et  alio  loco  (Psahn.  VI,  7.):  Lavabo  per  shi- 
gulas  noctes  lectum  meum,  lachrymis  meis  stratum  meum 
rigabo.  Proponat  sibi  praeterea  unusquisque  ardentissi- 
mum  orandi  studium  eorum,  qui  a  Deo  precibus  impe- 
traverunt  veniam  delictorum :  ut  publicani  illius,  qui  longe 
consistens  prae  pudore  ac  dolore,  et  oculis  humi  de- 
fixis,  tantum  pnlsabat  pectus,  eam  habens  orationem: 
Deus,  propitius  csto  mihi  peccatori  (Luc.  XV III,  13.J  ; 
tum  illius  peccatricis  mulieris  ( Luc.  VII,  38.J,  quae  Christo 
Domino,  retro  stans,  rigatos  a  se  ejus  pedes,  capillis  etiam 
abstersos  osculabatur;  Petri  denique  Principis  Apostolo- 
rum,  qui  egressus  foras,  flevit  amare  (Matth.  XXVI,75.). 

§.  804.  Deinde  cogitandum  est,  quo  infirmiores  sunt 
homines,  et  ad  morbos  animi,  quae  sunt  peccata,  pro- 
pensiores,  eo  pluribus  et  frequentioribus  medicamentis 
indigere.  Sunt  autem  aegrotae  animae  remedia,  Poeni- 
tentia  et  Eucharistia.  Haec  igitur  saepissime  adhibeat 
fidelis  populis:  deinde  Eleemosyna  (quemadmodum  tra- 
dunt  divinae  literae)  medicina  est  accommodata  sanan- 
dis  animae  vulneribus.  Quare,  qui  pie  hac  prece  uti 
cupiunt,  pro  viribus  benigne  faciant  egentibus;  quan- 
tam  enim  vim  habeat  ad  delendas  scelerum  maculas, 
testis  est  in  Tobia  Angehis  Domini  sanctus  Raphael, 
cujus  est  illa  vox  (Tob.  XII,  9.)  :  Eleemosyna  a  morte 
liberat  ,  et  ipsa  est%  quae  purgat  peccata,  et  facit  in- 
venire  misericordiam  et  vitam  aeiemam.  Testis  est  Da- 
niel,  qui  Nabuchodonosor  Regem  sic  admonebat  (Dan. 
IV,  34.);  Peccata  tua  eleemosynis  reclime3  et  iniquitates 
tuas  misericordiis  pauperum. 

§,  805.  Optima  autem  largitio,  et  impertiendae  mj 
sericordiae  ratio,  est  oblivio  injuriarum  et  bona  vo- 
luntas  erga  eos?  qui  rem_,  vel  existimationem,  vel  corpus 
tuum  tuorumve  violarint.  Quieunque  igitur  cupit  in  se 
esse  maxime  misericordem  Deum,  is  ipsi  Deo  suas  do- 
net  inimicitias,  remittatque  omnem  offensionem,  et  pro, 
liostibus  libentissime  deprecetur,  omnem  captans  occa- 
sionem  de  illis  ipsis  bene  promerendi.  Sed  quoniam  hoc 
argumentum  explicatum  est,  cum  homicidii  locum  tra- 
ctavimus,  eo  rejicimus  Parochos,  qui  tamen  hanc  peti- 
tioncm  hoc  fine  concludant ;  nihil  injustius  esse  aut  fingi 
posse,  quam  eum,  qui,  cum  hominibus  durus  sit,  ut 
nemiai  se  det  ad  lenitatem,  idem  postulet,  ut  iu  se  sit 
mitis  et  beniguus  Deus. 


De  Oratione  Dominica.  Cap.  XVIII.  793 


C  A  P  U  T  XVIII. 

De  sexta  petitione:  Et  ne  nos  inducns  in. 
tentatio  n  e m ,  cjusque  necessitale  in  hac  ckristiani 
hominis  mUitla  et  pugna,  propter  kumanae  nahrrae 
imbcciUitatem  ct  acerrimos  kostcs:  Carnems  Mun- 
dum  ct  DhboJum,  gui  nos  perpetuo  infestissimeque 
oppugnant  §,  806  —  811. 

§.  806.  Non  dubium  est,  quin  filii  Dei  post  impe- 
tratam  delictorum  veniam,  cum  incensi  studio,  adhibendi 
Deo  cultum  et  venerationem ,  coeleste  regnum  cxoptant, 
et  omnia  divino  numini  tribuentes  pietutis  officia,  toti 
pendent  a  paterna  ejus  voluntate  ac  providentia,  tum 
eo  magis  humani  generis  hostis  omnes  adversus  illos 
artes  excogitet,  omnes  machinas  paret,  quibus  oppu- 
gnentur:  sic,  ut  verendum  sit,  ne  labefactata  et  mutata 
sententia ,  rursum  in  vitia  delabantur,  longequc  deterio- 
res  evadant,  quam  antea  fuerint.  De  quibus  illud  Priu- 
cipis  Apostolorum  jure  dici  possit  (2  Pctr.  II,  21.): 
MeJius  erat  illis  non  cognoscerc  vituit  justitiae,  quawt 
post  agnitionem,  retrorsum  converti  ab  co,  quod  illis 
traditum  est,  sancto  mandato.  Quare  nobis  a  Christq 
Domino  datum  est  hujus  petitionis  praeceptum,  ut  quo- 
tidie  nos  Deo  commendemus,  ejusque  patriam  curam 
et  praesidium  imploremus,  minime  dubitantes^  fore  ,  ut 
si  deseramur  divino  patrocinio,  vaferriini  hostis  laqueis 
irretiti  teneamur.  Neque  vero  solum  in  hao  orandi  re- 
Bula  jussit  a  Deo  petere,  ne  patiatur  nos  induci  in  ten- 
tationem;  sed  in  illa  etiam  oratione,  quam  ad  sacros 
Apostolos  habuit  sub  ipsum  mortis  tempus  (Jok.  XIII 
\et  XV.)  cum  quidem  ipsos  mundos  esse  dixisset,  eos 
hujus  officii  his  verbis  admonuit  (Mattk.  XXVI,  \\.) : 
\Orate,  ut  non  intrctis  in  tentationcm.  Quac  itcrum  a 
|Christo  Domino  adhibita  admonitio,  ma^nuui  diligentiae 
ioiius  imponit  Parocliis ,  excitandi  fidcicm  populum  ad 
frequentem  hujus  usum  praecationis ,  ut,  cum  tanta  ho- 
minibus  ad  hoste  Diabolo  in  singulas  horas  pericuia  hujus 
gcneris  intendantur,  a  Deo ,  qui  solus  illa  propulsaro 
potest,  petant  illud  assidue:  Ne  nos  inducas  iu  t&UOr 
tionem. 

g.  807.  Intelliget  autem  fidelis  populus ,  quantopere 
egeat  divini  hujus  adjumenti,  si  suac  imbccillitaiis  in- 
scitiaeque  meminerit,  si  recordabitur  illam  Christi  Do- 


794 


Catechismus  Romanns. 


mini  sententiam  (Matth.  XX  VI,  41.):  Spiritus  quidem 
promptus  est,  caro  autem  infirma;  si  ei  venerit  in  men- 
tem,  quam  graves  sint  et  exitiales  hominum  casus,  im- 
pellente  Daemone,  nisi  sustineantur  dexterae  coelestis 
auxilio.  Quod  illu&trius  esse  possit  humanae  infirmitatis 
exemphmi,  quam  sacer  ille  chorus  Apostolorum  {Matth. 
XX  VI,  56.)  ?  qui  magno  antea  animo  cum  essent,  primo 
quoque  objecto  terrore,  relicto  Salvatore,  difFugerunt  ? 
etsi  illustrius  etiam  est  illud  Principis  Apostolorum,  qui 
in  professione  singularis  fortitudinis  et  amoris  in  Christum 
Domum ,  cum  paulo  ante ,  sibi  bene  fidens ,  ita  dixisset : 
jSi  oportuerit  me  mori  iecum,  non  te  negabo  ;  statim  unius 
voce  mulierculae  perterritus ,  se  Dominum  non  nosse, 
jurejurandoaffirmavit(M«M.  XX  VI,  35.74.).  Nimirumilli 
in  summa  spiritus  alacritate  nonrespondebantvires.  Quod, 
si  viri  sanctissimi  humanae  naturae  fragilitate ,  cui  confi- 
debant,  graviter  peccaverunt ;  quid  non  timendum  est  cae- 
teris,  qut  ab  eorum  sanctitate  absunt  longissime?  Quare 
proponat  fideli  populo  Parochus  praelia  ac  pericula,  in  qui- 
bus.assidue  versamur,  dum  anima  est  in  hoc  mortali  corpore, 
quos  undique  Caro,  Mundus  et  Satanas  oppugnant.  Quid 
ira,  quid  cupiditas  in  nobis  possit,  quotusquisque  est, 
qui  magno  suo  malo  non  experiri  cogatur?  Quis  non  his 
lacessitur  stimulis?  Quis  hos  non  sentit  aculeos?  Quis 
subjectis  non  uritur  ardentibus  facibus  ?  Et  quidem  tam 
varii  sunt  ictus ,  tam  diversae  petitiones ,  ut  difficillimum 
sit,  gravem  aliquam  plagam  non  accipere. 

§.  808.  Ac  praeter  hos  inimicos,  qui  habitant  et 
vivunt  nobiscum ,  sunt  praeterea  illi  hostes  acerrimi,  de 
quibus  scriptum  est  (Eph.  VI,  12.):  Non  est  nobis  col~ 
luctatio  adversus  camem  et  sangninem,  sed  adversus 
principes  et  potestates ,  adversus  mundi  rectores  tenebra- 
rnm  harum,  conira  spirituales  nequitias  in  coelestibus. 
Accedunt  enim  ad  intimas  pugnas  externi  impetus  et 
impressiones  Daemonum,  qui  et  aperte  nos  petunt,  et  per 
cuniculos  influunt  in  animas  nostras,  vix  ut  ab  illis  cavere 
possimus.  Ulos  et  Frincipes  appellat  Apostolus  propter 
naturae  cxcellentiam,  (nam  natura  hominibus,  et  caeteris, 
quae  sub  sensum  cadunt,  creatis  rebus  antecellunt)  et 
Po/estates  vocat,  quod  non  solum  naturae  vi  ,  sed  po- 
testate  etiam  superant^  et  Recfores  nominat  mundi  tenebva- 
rum;  non  enim  clarum  et  illustrem  mundum  regunt,  id 
cst,  bonos  et  pios,  sed  obscurum  et  caliginosum,  nempe 


De  Ora.tiane  Dominica.  Cap.  XVIII.  7U5 


eos,  qui  flagitiosae  ct  facinorosae  vitae  sonlibus  ac 
tenebris  obcaecati.  dace  tenebrarum  Diabolo  delectantur. 
Nuncupat  etianiDaemones  spirituaUa  nequitiae;  est  enim 
et  caruis,  et  spiritus  nequitia.  Carnalis  qnae  dicitur 
uequitia  intendit  appetitum  ad  libidines  et  voluptates, 
quae  percipiuntur  sensibus :  Spiritualia  nequitiae  sunt 
mala  studia,  et  pravae  cupiditates,  quae  ad  superiorem 
pertinent  animae  partem,  quae  tanto  pejores  sunt,  quam 
reliquae,  quanto  mens  ipsa  et  ratio  altior  est  atque  prae- 
stantior.  Quae  Satanae  nequitia,  quia  maxime  spectat 
illuc,,  ut  coelesti  nos  baereditate  privet,  propterea  dixit 
Apostolus  in  coelcstibus.  Ex  quo  licet  intelligere,  ma- 
gnas  esse  hostium  vires ,  invictum  animum ,  immane 
in  nos  et  infmitum  odium;  bellum  etiam  perpetuum  eos 
^erere  nobiscum .  ut  nulla  pax  esse  cum  illis,  nullae 
induciae  fieri  possinr. 

§.  S09.  Quanmm  vero  audeant,  declarat  Satanao 
apud  Propbetam  vox  (Jes.  XIV,  \o ) :  In  coelum  con- 
scendam.  Adgressus  est  primos  bomines  iu  Paradiso; 
adortus  est  Propbetas;  appetivit  Apostolos ,  ut,  quem- 
admodum  loquitur  apud  Evangelistam  Dominus  (Luc. 
XXII,  ,  cribraret  cos  sicut  triticum;  ne  ipsum  qui- 
dem  Christi  Domini  os  erubuit.  Itaque  ejus  inexplebilem 
cupiditatem ,  et  immensam  diligcntiam  S.  Petrus  expres-» 
sit,  cum  dixit  ( 1  Pet.  V,8.)  :  Adrcrsarius  vester  Diabo- 
lus ,  tanquam  leo  rugiens ,  circumit.  guaerens  quem 
dcroret.  Quamquam  non  unus  modo  tentat  homines 
Satan,  sed  gregatim  interdum  Daemones  in  singulos  im- 
petuni  faciunt:  quod  ille  confessus  est  Daemon,  qui 
rogatus  a  Christo  Domino,  quod  sibi  nomen  esset,  re- 
.spondit  (iMarc.  Ir,9.),  Lcgio  mihi  nomen  cst;  ncmpe  Dae- 
monum  multitudo.  quae  miserum  illum  divcxarat.  Et  tta 
lalio  scriptam  est  (Matth.  XII,  45.) ;  Assumit  septem  alios 
\sjririius  secum,  nequiores  se,  et  iniruktes,  habitant  ibi. 

§.  SIO.  Multi  sunt,  qui,  quod  impulsus  atque  im- 
jpetus  Daemonum  in  se  minime  sentiunt,  totam  rcm  fal- 
sam  esse  arbitrantur;  quos  ipsos  a  Daemonibus  non 
oppugnari  mirum  non  est,  quibus  se  sponte  dedidcrunt. 
Non  est  in  illis  pretas ,  non  charitas,  non  virtal  ilhi 
christiano  homine  digna;  quare  iit,  ub  toti  sint  iu  po- 
testate  Diaboli,  nec  ullis  tentationibus  opus  cst  ad  oos 
jevertendos  ,  in  quorum  jam  animis,  ipsis  libentibus.  com- 
moratur.     At  vero,   qui  se  Deo  dicaverunt,  iji  terris 


Catechismus  Romanus. 


coelestem  vitam  agentes ,  ii  maxime  omnium  Satanae 
incursibus  petuntur;  hos  acerbissime  odit,  liis  in  singula 
temporis  momenta  struit  insidias.  Pleiia  est  historia  di* 
vinarum  literarum,  sanctorum  hominum,  quos  praesenti 
etiam  animo  stantes,  vel  vi,  vel  fraude  pervertit.  Adam, 
David,  Salomon  aliique,  quos  emimerare  difficile  sit, 
experti  sunt  Daemonum  violentos  impetus  et  callidam 
astutiam,  cui  resisti  non  possit  consilio  aut  hominum 
viribus.  Quis  igitur  se  suo  praesidio  satis  tutum  existi- 
met?  ltaque  pie  casteque  petendum  a  Deo.  est  (\Coi\ 
X,  13.,) :  ne  nos  tentari  sinat  swpra  id ,  quod  possumus, 
sed  faciat  etiam  cum  tentalione  proventum,  ut  possimus 
sustinere^ 

§.  811.  Verum  hic  fideles  confirmandi  sunt ,  si  qui 
animi  imbecillitate ,  aut  rei  ignoratione  Daemonum  vim 
perhorrescunt ,  ut  ipsi  tentationum  fluctibus  agitati ,  in 
hunc  precationis  portum  confugiant.  Non  enim  Satan 
ia  tanta  et  potentia  et  pertinacia ,  in  capitali  odio  nostri 
generis,  nec  quantum,  nec  quamdiu  vult,  tentare  nos 
aut  vexare  potest;  sed  omnis  ejus  potestas  Dei  nutu  et 
permissu  gubernatur.  Notissimum  est  exemplum  Iob, 
de  quo  nisi  Diabolo  dixisset  Deus  (lob.  I,  12.):  Ecce 
universa,  quae  habet,  in  manu  tua  sunt,  nihil  ejus  Sa- 
tanas  attigisset :  contra  vero ,  nisi  addidisset  Dominus : 
Tantum  in  eum  ne  extendas  manum  tuam,  uno  Diaboli 
ictu  cum  filiis  ipse  facultatibusque  concidisset.  Ita  autem 
alligata  est  Daemonum  vis,  ut  ne  porcos  quidem  illos, 
de  quibus  scribunt  Evangelistae ,  non  permittente  Deo, 
invadere  potuisset. 

CAPUT  XIX. 

Quid  sit  tentare}  et  quot  modis  id  contingat,  ac  qua 
ratione  tam  in  bonam,  quam  in  malam  partem  ficleles 
tentari  dicantur  §.  812.  813. ;  quibus  modis  in  ten- 
tationem  ducamur  §.  814.  815.  ;  quid  hac  posliila- 
tione  peiamus  §.  816. 

§.  812.  Sed  ad  intelligendam  hujus  petitionis  vim, 
clicendum  est,  quid  hic  tcntatio  significet,  quid  item 
induci  in  tentationem.  Est  autem  tcntare,  periculum 
facere  de  eo,  qui  tentetur,  ut  ab  ipso,  quod  cupimus, 
elicientes,  verum  exprimamus.  Qui  tentandi  modus  in 
Deum  minime  cadit.    Quid  enim  est,  quod  nesciat  Deus?- 


De  Oratione  Dominica. 


Cap.  XIX. 


797 


Omnia  enim.  incjuit  (Ilcbr.  IV,  lo.)  9  %uda  et  aprrta 
sunt  oculis  ejus.  Est  alterum  tentandi  genus ,  cum,  lon- 
gius  progrediendo ,  aliud  quaeri  solet  in  bonam  vel  in 
malam  partem:  in  bonam.  cum  ea  re  tentatur  alicujus 
virtus .  ut .  illa  perspecta  et  cognita ,  is  commodis  et  ho- 
noribus  augeatur,  ejusque  exemplum  caeteris  imitandum 
proponatur,  ac  denique  omnes  ob  id  ipsum  ad  Dei  laudes 
excitentur.  Quae  tentandi  ratio  sola  convenit  in  Deum. 
Hujus  exemplum  tentationis  est  illud  in  Deuteronomio 
(Cap.  XIII,  o.) :  Trntat  ros  Dominus  Deus  rester ,  ut 
palam  fiat,  ntrum  diliyatis  eum,  an  non.  Quo  modo 
etiam  tentare  dicitur  suosDeus.  cum  inopia.  morbo .  et 
aliis  calamitatum  generibus  premit.  quod  probandae  eo- 
rum  patientiac  causa  facit,  et  ut  aliis  documentum  sint 
cliristiani  officii.  In  lianc  partem  legimus  Abraliam  esse 
tentatum.  ut  tilium  immolaret  ( Gencs.  XXII.).  Quo  facto, 
fuit  is  obedientiae  et  patientiae  exeinplum  singulare  ad 
memoriam  hominum  sempiternam.  In  eandem  sententiam 
dictum  est  de  Tobia  (Cap.  XII,  lo.) :  Quia  acceptus  eras 
Deo ,  neccsse  fuit  ut  tentatio  probaret  te. 

§.  813.  In  malam  partem  tentantur  liomines ,  cum 
ad  peccatum  aut  exitium  impelluntur,  quod  proprium  Dia- 
boli  officium  est:  is  enim  eo  animo  tentat  homines 9  ut 
decipiat.  agatque  praecipites.  Quamobrem  Tentator  in 
divinis  literis  appellatur  (Matth.  IV,  o.).  In  iis  vero  ten- 
tationibus  modo  intimos  nobis  admovens  stimulos .  ani- 
mae  atVectiones  et  commotiones  adhibet  administras; 
modo  nos  exagitans  Oxtrinsecus,  externis  rebus  utitur, 
vel  prosperis  ad  eiierendos,  vel  ad  frangendos,  adversis ; 
nonnunquam  liabet  emissarios  et  excursores  perditos  Ijo- 
mines .  inprimisque  liaereticos .  qui  sedentes  in  cathedra 
pestilentiae ,  malarum  doetrinarum  mortifera  semina  di- 
spergunt,  ut  illos,  qui  nullum  delectum  aut  discrimen 
habent  virtutis  et  vitiorum ,  homines  per  se  prociives  ad 
malum,  nutantes  ac  praecipitantes  impellant. 

§.  814.  Dicimur  autem  inrtirri  in  tcntuiionem ,  cum 
tentationibus  succumbimus.  Inducimur  vero  in  tentatio- 
nem  dupliciter:  primum,  cum  de  statu  dimoti .  in  id 
ruiinus  malum,  in  quod  tentando  nos  aliquis  impulertt 
At  nemo  quidem  a  Deo  hoc  modo  in  tentationem  indu- 
citur.  quia  nemini  est  peccati  autor  Deus,  imo  vero  odH 
omnes,  qui  operantur  iniquitatem.  Sic  vero  etiam  est 
apud  sanctum  Jacobum  (Cap.  I}  13.J :  Nemo,  cum  tm> 


798 


Catechismus  Romanus. 


tatur ,  dicat,  quoniam  a  Deo  tentatur:  Deus  eitim  inten- 
tator  malorum  est  Deinde  dicitur  nos  in  tentationem 
inducere  is ,  qui ,  etsi  non  tentat  ipse ,  neque  operam  dat, 
quo  tentemur,  tentare  tamen  dicitur,  quia,  cum  possit 
prohibere,  ne  id  accidat,  aut  ne  tentationibus  superemur, 
non  impedit.  Hoc  modo  Deus  bonos  et  pios  tentari  qui^ 
dem  sinit,  Veruntamen  sua  gratia  sustentatos  non  de- 
serit.  Nec  vero  non  interdum  justo  et  occulto  Dei  judicio* 
nostris  id  sceleribus  postulantibus ,  nobis  ipsi  relicti, 
concidimus.  Praeterea  nos  in  tentationem  Deus  inducere 
dicitur,  cum  ejus  beneficiis,  quae  nobis  ad  salutem 
dedit ,  abutimur  ad  perniciem ,  et  patris  substantiam ,  ut 
prodigus  ille  filius  (Luc.  XV.),  dissipamus  vivendo  luxu* 
riose ,  nostris  cupiditatibus  obsequentes.  Quamobrem  id 
dicere  possumus,  quod  de  lege  dixit  Apostolus  (Rom* 
VII,  li).) :  Inventum  est  milii  mandatum ,  guod  erat  ad 
vitam,  hoc  esse  ad  mortem.  Opportunum  rei  exemplum 
est  Hierosolyma,  teste  Ezechiele:  quam  Deus  omni  or- 
namentorum  genere  locupletarat ,  ut  ejus  ore  Prophetae 
diceret  Deus  (Ezeck.  XVI,  14.J ;  Perfecta  eras  in  de- 
core  meo,  quem  posueram  super  te  ;  et  tamen  illa  civitas 
divinis  cumulata  bonis,  tantum  abest,  ut  optime  de  se 
merito  ac  merenti  Deo  gratiam  habens^,  coelestibus  be- 
neficiis  ad  beatitudinem  consequendam ,  cujus  gratia  ea 
acceperat,  uteretur,  ut  ingratissima  in  parentem  Deum, 
abjecta  spe,  cogitatione  coelestium  fructuum,  tantum 
praesenti  abundantia  luxuriose  ac  perdite  frueretur.  Quod 
Ezechiel  eodem  capite  pluribus  verbis  persecutus  est. 
Quare  sunt  eodem  loco  ingrati  in  Deum  homines,  qui 
praebitam  sibi  ab  eo  divinitus  uberem  materiam  recte 
factorum,  ad  vitia ,  illo  permittente ,  convertunt. 

§.  815.  Sed  oportet  huncDivinae  Scripturae  morem 
diligenter  attendere ,  quae  Dei  permissionem  iis  interdum 
verbis  signiflcat,  quae  proprie  si  accipiantur,  tanquam 
actionem  in  Deo  significant.  Nam  in  Exodo  sic  est 
(Cap.  Vll,  3.) :  Indurabo  cor  Pharaonis ;  et  apud 
Jesaiam  (Cap.  VI,  10.^:  Excaeca  cor  populihvjus;  et 
ad  Romanos  scribit  Apostolus  (llom.  7,  26. 28.) :  Tradidit 
illos  Deus  in  passiones  igr-ominiae ,  et  in  reprobum  sen~ 
sum.  Quibus  in  locis,  aliisque  similibus,  non  id  omnino 
esse  actum  a  Deo ,  sed  permissum ,  intelligendum  est. 

§.  816.  Ilis  positis  ,  non  erit  difficile  scire,  quid  in 
hac  precationis  parte  postulemus.    Nec  vero  petimus ,  ne 


De  Oratione  Dominica.  Cap.  XIX.  XX.  799 


omnino  tcntemur;  est  enim  hominum  vita,  tentatio  supor 
terram.     Est  autem  ea  res  utilis  et  fructuosa  hominum 
gcneri:  nam  m  tentationibus  nos  ipsos,   id  est,  vires 
nostras,  cognoscimus.     Quamobrem  etiam  humiliamur 
sub  potcnti  vianu  Dei  (1  Pctr.  V,  6.)  viriliterque  dccer- 
tantes ,  expectamus  immarcessibilem  coronam  gloriae. 
Nam  ct  qni  ccrtat  in  agonc,  non  coronatur,  nisi  lcgiti- 
me  ccrtarcrit  f2  Tim.  II,  5J :  et,  vtj  inquit  sanctus  Jaco- 
bus  (Cap.  /,  12.,):  Bcatus  vir,  qui  suffert  tentationem; 
quoniam  cum  probatus  furrit*  accipiet  coronam  vitae9 
quam  rcpromisit  Dcus  dUujrnlibus  se.    Quod  si  urgemur 
nonnunquam  hostium  tentationibus ,  magnae  nobis  erit 
levationi  illa  cogitatio .  habere  nos  adjutorem  Pontiftccm, 
qui  possit  compati  in/irmifafibtrs  nosfris ,  tcntatum  ipsum 
per  omnia  (Ilrbr.  IV,  15.,).  Quid  hic  igitur  petimus'?  Ne 
divino  praesidio  deserti,  tentationibus  vel  decepti  assen- 
tiamur,  vel  cedamus  afflicti:  ut  praesto  sit  nobis  Dei 
gratia,  quae.  cum  defecerint  nos  propriac  vires.  in  malis 
recreet  ac  reficiat.    Quare  et  generatim  Dci  opem  implo- 
rare  debemus  in  omnibus  tentationibus ,  et  nominatim, 
cum  singulis  affligimur,  ad  precationem  confugere  opor- 
tet.    Quod  a  Davide  factum  lcgimus  pene  in  unoquoque 
tentationum  genere :   nam  in  mendacio  sic  precabatur 
(Psal.  C  XVI II,  43.J:  Ne  auferas  de  ore  meo  verbum 
vrritalis  usquequaquc  :  in  avaritia  ad  huc  modum  (v.  36.,)  : 
lnclina  cor  meum  in  testimonia  tua,  et  non  in  avariHam ; 
i  in  rebus  vero  inanibus  hujus  vitae  et  illeccbris  cupidi- 
tatum.  liacprece  utebatur  (v.  o7.)  :  Avertc  oculos  mcos,  nc 
ridcant  vanitatem.    Ergo  postulamns,  ne  morem  geramus 
cupiditatibus .  neve  defatigemur  in  tentationibus  sustinen- 
dis,  ne  declinemus  de  via  Domini,  ut  tam  in  rebus  incom- 
modis,  quam  in  prosperis,  aequitatem  animi  constan- 
tiamque  servemus ,  et  nullam  nostri  partem  Deus  soa 
tutela  vacuam  relinquat.    Petimus  denique.  ut  Satanam 
conterat  sub  pedibus  nostris  ( llom.  XVI, 

C  A  P  II  T  XX 

De  iis9  quae  in  kae  precationc  maxime  cogilanda  sunt 
et  obscrcanda  §.  817  —  819. 

§.  817.  Reliquum  est ,  ut  fidelem  populum  ad  ea 
Parochus  cohortetur,  quae  in  hac  prceatione  maxime 
cogitare  et  meditari  oporteat.    In  quu  erit  illa  optima 


800 


C  a  t  e  c  h  i  s  m  u  s 


Romanus. 


ratio,  si,  quanta  sit  hominum  infirmitas,  intelligentes, 
viribus  nostris  diffidemus ,  et  omni  spe  nostrae  incolumi- 
tatis  in  Dei  benignitate  collocata ,  eo  freti  patrocinio,  vel 
in  maximis  periculis  magnum  animum  liabuerimus ;  prae- 
sertim  cogitantes,  quam  multos  hac  spe  atque  hoc  animo 
praeditos.  ex  liiantibus  Satanae  faucibus  liberarit  Deus. 
An  non  Josepli  undique  circundatum  ardentibus  insanae 
mulieris  facibus  (Genes.  XXXIX.  XLL)  ,  e  summo  ere- 
ptum  periculo^  ad  gloriam  extulit?  non  Susannam,  a 
Satanae  ministris  obsessam  (Dan.  XIII.)  tum ,  cum  nihil 
propius  esset,  quam  ut  nefariis  sententiis  interficeretur, 
servavit  incolumem  ?  Neque  mirum:  Eratenim.  inquit, 
cor  ejus  fidueiam  habens  in  Domino.  Insignis  est  laus 
et  gloria  lob,  qui  d^  jMundo ,  de  Carne,  de  Satana  trium- 
pliavit.  Plurima  sunt  hujus  generis  exempla ,  quibus  Pa- 
rochus  diligenter  pium  populum  ad  eam  spem  fiduciam- 
que  cohortari  debebit.  Cogitent  etiam  fideles,  quem  in 
liostium  tentationibus  ducem  habeant,  nempe  Christum  Do- 
minum,  qui  victoriam  ex  illo  certamine  retulit.  Vicit  ipse 
Diabolum.  Est  is  ille  fortior  ( Luc.  X/.22.J .  qui  superveniens 
fortem  superavit  armatum,  quem  et  armis  nudavit  et  spoliis. 
De  ejus  victoria,  quam  de  mundo  reportavit,  est  apud 
sanctum  Johannem  (Cap.  XVI.  33. )  :  Confidite,  ego  vici 
mnndum.  Et  in  Apocalypsi  dicitur  ipse  leo  vineens*  et 
exisse  vincens.  ut  vinceret  (F,5.  VI.  2.):  qua  in  victoria 
suis  etiam  cultoribus  facultatem  vincendi  dedit.  Est  Apo- 
stoii  adHebraeos  epistola  (XI.  33.),  plena  victoriis  sancto- 
rum  hominum,  qui  per  fidem  devicerunt  rcgna,  obdurave- 
tunt  ora  leonum.  et  quae  sequuntiir.  Ex  his  vero,  quae  sic 
actalegimus.  eas  victorias  cogitatione  complectamur,  quas 
quotidie  reportant  ex  intimis  et  externis  Daemonum  prae- 
liishomines,  fide,  spe  et  charitate  praestantes,  quae 
tam  multae  sunt,  tamque  insignes,  ut,  si  sub  adspectum 
caderent  oculorum,  nihil  frequentius  accidere  judicare- 
mus.  nihil  gloriosius :  de  quorum  liostium  clade  liis  verbis 
scripsit  S.  Johannes   (l  Jok.  II.  Scribo  vobis, 

jurenes.  quoniam  fortes  estis ,  et  verbum  Dei  manct  iii 
vobis,  et  vicistis  malignum. 

§.  818.  Vincitur  autem  Satanas  non  otio,  somno, 
vino ,  comessatione .  libidine ;  sed  oratione.  labore^  vigi- 
lia,  abstinentia,  continentia,  castitate.  Vigilate  et  orate, 
inquit,  ut  jam  diximus,  ut  non  intretis  in  tentationenti 
Qui  iis  armis  ad  iJlam  pugnam  utuntur.  in  fugam  con- 


De  Orationc  Dominica.    Cap.  XX.  801 


vertnnt  adversarios  t  Qui  enim  resistitntDiabolo,  ts  fugiei 
ab  eis  (Jac.  IV,  7.).  In  his  tamen  sanetorum  homuium 
victoriis,  quas  diximus,  nemo  sibi  plaecat,  nemo  se 
eiYerat  insolentins,  ut  se  suis  viribus  hostiles  Daemonum 
lentationes,  impetusque  sustinere  posse  confidat.  Nou 
est  hoc  natarae  nostrae,  non  humanae  imbecillitatis.  Ifae 
vires,  quibus  prosternimus  Satanae  satellites,  dantur  a 
Doo:  qui  ponit  nt  arcum  aereum  bracliia  nostra  (Ps. 
XF//,35.^:  cujus  beneficio  arcus  fortium  snperatus  est, 
vt  inftrmi  accincti  sunt  robore  (liteg.  II,  4.);  qui  dat 
nobis  protectionem  salutis,  cnjus  uos  dextera  suscipit, 
gui  docet  manus  nosiras  ad  praelium  et  digitos  nostros 
ud  bellum  (Psalm.  X  VII.  35.  sq.)  ;  ut  uni  Deo  pro  victoria 
sint  agendae  et  habendae  eratiae,  quo  uno  et  autore,  et  ad- 
lutore  vincere  possumus.  Quod  feeit  Apostolos :  inquit  enim 
VlCor.  X  \  .  57. )  :  Deo  autem  gratias,  qui  dedit  nobis  victo- 
riqm  per  Dominum  nostrumJesum  Christum.  Eundemauto- 

cm  victoriae  praedicat  coelestis  illa  vox  in  Apocalypsi 
(Cap.  X 1 1,10.11.) :  Facta  est  salus  ct  virtus,  cf  rcgnum 
•iostri.  et  potestas  Ckristi  ejus:  quia  projectus  est  accu- 
mtor  frulrum  nostrprum  ■■ —  ct  ipsi  xAcerunt  eum  propter 
languinem  Agni.    Testatur  idem  liber  Christi  Domini 

>nrtam  ex  mundo  carneque  victoriam  eo  loco  (Apocal. 

XV II.  14.)  :  ///  cum  Agno  pngnabnnt ,  et  Agnus  vinccnt 

llos.    Ilaec  de  causa  et  de  modo  viucendL 

§.  819.    Quibus  cxpositis,  proponent  fideli  popido 
^arochi  a  Deo  paratas  coronas,  et  constitutam  victori- 
jus  sempiternam  praemiorum  amplitudinem ,  quorum  ex 
adem  Apocalypsi  divina  proferent  testimonia  (Apocal. 
7.  11 .):  Qui  viccrit,  non  laedetur  a  morte  secunda; 
3t  alio  loco  (III,  5.  12.  21 •):    Qui  vicerit.  sic  vestictnr 
:estimentis  albis.  et  non  delebo  nomen  ejus  de  libro  vituc, 
it  confitebor  nomcn  ejus  coram  patre  mco ,  ct  coram 
Angelis  cjus.  Et  paulo  post  Deus  ipse  ac  Dominus  noster 
ta  loquitur  ad  Iohannem :  Qni  viccrit,  faciam  illum  co- 
'umnam  in  templo  Dci  mei,  et  foras  non  egrcdietur  am- 
lUus:  tum  inquit:   Qui  riccrit,  dabo  ci  scdcre  in  tkrono 
neo,  sicut  et  ego  vici,  et  sedi  cnm  patre  mco  in  tlirono 
jus.    Denique  cum  Sanctorum  gloriam  et  perpetuam  il- 
am  bonorum  vim,  quibus  in  coelo  fruentur.  cxposuis- 
>et,  adjunxit  (Apocul.  XXI,  7.)  t    Qui  viccrit :  posside- 
)it  haec. 


803 


Catechismus  Romanus* 


C  A  P  U  T  XXI. 

Dc  postrema  pelitione  ,  quae  velnti  epitome  quaedam 
snmmatim  caeteras  pctitiones  complectitur.  Etquidem 
de  ejus  ac  praecedentis  postulationis  discrimine: 
deinde.  de  ejusdem  nccessitate  vcl  utilitate  propter. 
eas.  quibus  hominum  vita  subjecta  est,  calamitates  atqui 
miserias  §.  820.  821. ;  denique  quis  modus  seu  ordo 
in  hac  maforum  deprecatione  servandus,  et  quantum 
intei%  lnfidelium  et  Christianorum  preces  intersit,  ad 
quas  etiam  fiducia  accedere  debet  §.  822.  823. 

§.  820.  Postrema  haec  petitio :  Sed  libera  nos  a 
malo;  est  instar  omnium,  qua  Dei  filius  divinam  hanc 
orationem  conclusit:  cujus  etiam  vim  et  pondus  osten- 
dens,  ea  usus  est  orandi  clausula,  cum  e  vita  migra- 
turus,  Deum  Patrem  pro  hominum  salute  deprecaretur : 
Jlogo  enim,  inquit  (Johan.  XVII,  15.^  ut  serves  eos  a 
malo.  Ergo  hac  precationis  formula,  quam  et  prae- 
cepto  tradidit,  et  exemplo  confirmavit,  quasi  quadam 
epitome  summatim  complexus  est  vim  et  rationem  cae- 
terarum  petitionum.  Cum  enim  id,  quod  ea  prece 
continetur,  impetraverimus ,  nihil,  autore  S.  Cypriano 
(Serm.  VI.  de  Orat.  Dom.J,  remanet,  quod  ultra  adhuc 
debeat  postulari;  cum  semel  protectionem  Dei  adversus 
malum  petamus :  qua  impetrata,  contra  omnia,  quae  Dia- 
bolus  et  Mimdus  operantur,  securi  stamus  et  tuti.  Quare, 
cum  tanti  sit  haec  petitio  quanti  diximus,  debebit  Pa-. 
rochus  in  ea  fidelibus  explicanda  summam  adhibere  di- 
ligentiam.  Differt  autem  haec  et  proxima  petitio,  quod 
illa  vitationem  culpae,  hac  poenae  liberationem  postu- 
lamus. 

§.  821.  Quare  non  jam  monendus  est  fidelis  popu- 
lus,  quantopere  et  laboret  ex  incommodis  et  calamita- 
tibus,  et  coelestis  egeat  adjiunenti.  Nam  quot  et  quan- 
tis  miseriis  proj)osita  sit  hominum  vita,  praeterquam, 
quod  et  sacri  et  profani  Scriptores  hoc  argumentum 
sunt  copiosissime  persecuti,  nemo  fere  est,  quin  intet, 
iigat  et  suo  et  alieno  periculo:  persuasum  enim  est  om- 
nibus,  quod  exemplum  patientiae  Iob  memoriae  prodi- 
dit  (lob  XIV,  1.  %):  Homo  natus  dc  muliere,  brevi 
vicens  tempore,  repletur  multis  miseriis:  quis  quasi  flos, 
egreditur,  et  conteritur,  et  fugit  vclut  umbra,  et  nun* 
quam  in  eodem  statu  pcrmanet.  Nec  vero  ullum  prae- 
terire  diem,  qui  propria  aliqua  molestia  aut  incommodo 


De  Orationo  Doniinica.  Cap.  XXL  803 


notari  uon  possit  Tcstis  est  ifla  Christi  Domin!  vox 
(Mattk.  17,  34.;;  Sufficit  dici  malitia  sna.  Etsi  con- 
iitionem  humanae  vitae  declarat  ipsius  Domini  moni- 
tnm  illud  (Luc.  IX,  23.,),  quo  crucem  quotidie  sumi, 
seque  docuit  sequi  oportcre.  Ut  igitur  quisque  sentit, 
gnam  laboriosa  sit  et  periculosa  haec  vivendi  ratio; 
ta  facilc  persuadcbitur  lideli  populo,  malorum  libera- 
tioncm  a  Deo  implorandam  csse,  praesertim  cum  nulla 
re  magis  ad  orandum  adducantur  hornines ,  quam  cupi- 
rlitate  et  spe  liberationis  eorum  incommodorum ,  quibus 
premuntur,  aut  quae  impendeant.  Est  enim  haec  insita 
:atio  in  animis  hominum,  ut  in  malis  statim  ad  Dei 
uixilium  confugiant.  Qua  de  re  est  illud  scriptum  ( L*salm. 
LXXXIL  17.):  lmpfc  facics  corum  ignominia  ct  quac- 
'ent  Jiomen  tuum,  JJomine. 

§.  822.    Sed  si  illud  fere  soa  sponte  faciunt  homi- 
I6S ,  ut  in  periculis  et  calamitatibus  invocent  Deum : 
*erte.  quo  modo  id  recte  facere  possint,  ab  iis,  quorum 
idei  ac  prudentiae  commissa  est  eorum  salus,  maximo 
jocendi  sunt.     Non  enim  desunt,   qui  contra  Christi 
)omini  jussum  praepostero  utantur  ordine  precationis. 
Sam  qui  jussit  nos  ad  se  confup;ere  in  die  tribulationis, 
tlem  orationis  ordinem  nobis  praescripsit :  voluit  enim, 
it  prius.   quam  precaremur  ut  nos  liberaret  a  malo, 
»eteremus.  uti  nomen  Dei  sanctilicaretur,  et  adveniret 
egnum  cjus,  et  reliqua  postularemas ,   quibus  quasi 
;radibus  quibusdam  in   hunc   locum   pervenitur.  Sed 
raidam,  si  caput,  si  latus.  si  pes  condoluit,  si  rei  fa- 
uiliaris  jacturam  faciunt,  si  minae,  si  pericula  ab  ini- 
licis  intenduntur ,  in  fame,  in   bello ,  in  pestilentia, 
missis  mediis  Dominicac  prccationis  gradibus.  tantum 
etunt .  ut  e.\  iJlis  cripinnlur  maJis.    Ac  huic  consuetti 
ini  repugnat  Christi  Domini  jussnm  ( MaLth.  F/,  oo.)  : 
}uaeri(e  primum  regnnm  DeL    ltaque  qui  recte  faciunt, 
um  dcprecantur  calamitates  .   inCommoda  ,  malornm 
epulsionem.  id  referunt  ad  Dci  gloriam.    Sic  Da\id 
li  precationi  (Psa/m.  VI,  %)i  Domine,  ne  in  furore 
io  arguas  me,  subjecit  rationcm,  qua  se  Dei  gloriae 
'upidissimum  ostendit;  inquit  enim  (r.  (>.) :  Quia  non  esi  in 
\orte,  <jui  memor  sit  tui,  in  infcrno  autcm  guU  conf'- 
'bifur  tihi?    Et  idem,  cum  orarct  Deum,  sibi  ut  bhm 
'cordiam  impertirot,  subjungit  illud   (Psa&m.  L.  I5wj: 
kfcebo  inifjuos  vias  tuas3  et  impii  ud  ie  conccrtcntur. 

51  * 


804 


Catechismus 


Romanus. 


Ad  hanc  orandi  salutarem  rationem,  et  ad  exemplum 
Prophetae  incitandi  sunt  fideles  auditores,  et  simul  do- 
cendi,  quantum  intersit  inter  mfideliuiu  et  christano- 
rum  hominum  preces. 

§.  823.    Petunt  vehementer  illi  etiam  a  Deo,  ut 
possint  ex  morbis  vulneribusque  convalescere ,  sibi  ut 
ex  urgentibus  vel  imminentibus  malis  evadere  licetft: 
sed  tamen  illius  praecipuam  spem  liberationis  ponunt  in 
remediis,  natura  vel  hominum  industria  comparatis: 
quin  etiam  sibi  datum  a  quovis  medicamentum ,  etiam 
si  incantationibus,  si  veneficiis,  si  Daemonum  opera 
confectum  sit,  sine  ulfa  religione  adhibent,  modo  aliqua 
valetudinis  spes  ostendatur.    Longe  alia  est  ratio  ChriT 
stianorum,  qui  in  morbis  et  in  omnibus  adversis  rebus 
liabent  summum  perfugium  et  praesidium  salutis  Deuim 
unum  illum  omnis  autorem  boni  et  liberatorem  suum 
agnoscunt  ac  venerantur:  remediis  vero,  quae  inest 
ad  sanandum  vis,  insitam  a  Deo  esse  pro  certo  habent, 
tantumque  illa  aegrotis  prodesse  existimant ,  quantum 
ipse  voluerit  Deus.    Est  enim  a  Deo  data  hominum  ge- 
neri  medicina,  qua  morbos  sanaret.    Hinc  est  illa  Eccle- 
«iastici  vox  (Eccles.  XXXVIII,       :  Altissimns  crea- 
rit  de  terra  medicinam,  et  vir  prudens  non  abhorrebit 
illam.    Itaque  qui  Jesu  Christo  nomen  dederunt,  non  in 
illis  remediis  summam  spem  reponunt  recuperandae  va- 
letudinis,  sed  ipsi  medicinae  autori  Deo  maxime  coufi- 
dunt.    Quare  etiam  in  divinis  literis  (2  Paral.  XVI,  12.) 
reprehenduntur  ii ,  qui ,  medicinae  fiducia ,   nullum  Dei 
auxilium  requirunt:  imo  vero,  qui  vitam  agunt  ex  di- 
vinis  legibus  abstinent  omnibus  remediis,  quaecunque  ad 
curationem  a  Deo  non  adhibita  esse  constet.    Quod  si 
etiam  eorum  usu  medicamentorum  illis  sit  explorata  spes 
sanitatis,  tamen  ab  iis,  ut  incantationibus  et  Daemonum 
artificiis,  abhorrent.    Ad  id  autem  fideles  cohoi  tari  opor- 
tet ,  ut  Deo  confidant.    Ea  enim  re  jussit  nos  beneficen- 
tissimus  Parens  liberationem  malorum  postulare,  ut  in 
eo  ipso,  quod  jussit_,  spem  etiam  impetrationis  liabere- 
mus.    Multa  sunt  in  Sacris  Literis  hiijus  rei  exeinpla, 
ut  qui  minus  rationibus  adducuntur  ad  bene  sperandum, 
exemplorum  multitudine  confidere  cogantur.  Abraham, 
Jacob,  Loth,  Josepli,  David  sunt  in  oculis,  locupletis- 
simi  testes  divinae  benignitatis.    Sacrae  Novi  Testamenti 
literae  tam  multos  enumerant,  qui  ex  niaximis  discrimi- 
inbus  erepti  sunt  piac  pondere  precationis,  ut  res  exem- 


De  Oratlonc  Dorainica.  Cap.  XXI.  XXII,  805 


)lorum  commemoratione  11011  c^eat.  Una  igitur  illa  Pro- 
metae  (Psalm.  XXXllL  18.)  sententia  contenti  crimus, 
juae  vel  inlirmissinmm  quemque  confirmare  potest  Ckh 
naverunt  enim,  inquit.  justi,  et  Dominus  exaudivit  cos, 
3t  ex  omnibus  tribulalionibus  corum  liberatit  cos. 

C  A  P  U  T  XXII. 

Quae  slt  postremae  hujus  prccationis  ris  atque  ratio, 
et  a  qnibus  malis  liberari  pctamus  §.  824. ;  quot 
modis  Deus  nos  a  malis  cripiat,  et  quas  ob  causas 
Dacmcn  malus  dicatur;  cur  ctiam  a  malo.  ei  non 
a  malis,  iibcrari  petamus  §.  825.  826.;  quomodo 
nos  affeetos  csse  dcceat,  si  in  preeibus  non  Ubcra- 
mur  a  malis;  nimimm,  ut  ea  non  modo  paticnter, 
^    sed  ctiam  gaudaiti  animo  fcramus  §.  827. 

§.  824.  Seqnitnr  hujus  vis  et  ratio  petitionis,  ut  fide- 
\s  intelli^ant .  non  omnino  petcrc  nos  hoc  loco,  ut  a 
mlis  omnibus  libercmur :  sunt  enim  quaedaim  quae  com- 
mniter  mala  putantur,  quae  tamen  sunt  illis  fructuosa 
ui  patiuntur;  ut  ille  stimulus  qui  Apostolo  erat  adhi- 
itus,  ut,  Dei  gratia  adjuvante,  lirfus  in  firmitate  perfice- 
etur  ( 2  Cor.  XI  1.7. 9.).  Haec,  si  eognita  sit  eorum  vis,  snm- 
la  voluptate  pios  afficiunt:  tantnm  abest,  utaDeo  petant, 
t  auferantur.  Quare  tantum  ea  mala  deprecamur,  quae 
ullam  animae  utilitatem  afferre  possnnt.  reliqua  minime, 
lodo  aliquis  inde  salutaris  fruetus  existat.  Omnino  igitur 
uic  voci  ea  subjecta  vis  est,  ut  a  peccato  liberati,  a 
mtationis  etiam  pericolo ,  ab  intimis  externisquc  malis 
ripiamur:  ut  tnti  simus  ab  aqua ,  ab  i^ne.  a  fu^gqrej 
'e  grando  noceat  frugibus ;  ne  annonae  caritate,  seditio- 
ibus.  bello  laboremus ;  petimus  a  Deo,  ut  morbos.  pestem, 
:astitatem  arceat;  vincula,  carcerem ,  exilium,  prodi- 
■ones ,  insidias,  caeteraque  omnia  proliibeat  incommoda, 
uibus  maxime  terreri  ac  premi  solet  hominum  vita;  om- 
«es  denique  llagitiorum  et  facinorum  causas  avertat.  Ne- 
<ue  haec  solum,  quae  omnium  eonsensione  mala  sunt,  de- 
irecamur,  sed  illa  etiam,  quae  pene  omnes  bona  con- 
tentnr,  divitias.  honores .  valetudinem ,  robnr,  hanc 
bsam  vitam:  petimus,  inquam ,  ne  ad  malum  et  ani- 
iiae  nostrae  exitium  hacc  convertantur.  Oramus  etiam 
Jeum',  nc  morte  opprimamur  repentina,  nc  in  nos  iram 
>ei  concitemus:  ne.  quae  impios  manent,  supplicia  subea- 
nus ;  ne  igne  purgatorii  torqueamur ,  a  quo,  ut  alii  libe- 


806 


Cateehismus  Romanus. 


rentur ,  pie  et  sancte  precamur.  Hanc  petitionem  et  in 
Missa  et  in  Litaniis  sic  interpretatur  Ecclesia ,  nos  vide- 
licet  ea  praeterita,  praesentia,  futura  mala  deprecari. 

§.  825.  Non  nno  autem  modo  Dei  nos  benignitas 
eripit  a  malis.  Nam  impendentes  prohibet  calamitates ; 
quomodo  legimus  magnum  illum  lacob  esse  liberatum 
ab  inimicis,  quos  in  illum  concitarat  Siclrimitarum  caedes. 
Extat  enim  illud  ( Genes.  XXX  V,  §.)  :  Terror  Dei  inva- 
sit  omnes  pei*  circuitum  civitates,  et  non  sunt  ausi  pcrse- 
qui  recedentes.  Et  quidem  beati  omnes ,  qui  cum  Christo 
Domino  in  coelis  regnant,  omnibus  malis  Dei  ope  liberati 
sunt;  nos  autem,  qui  in  hac  peregrinatione  versamur,  ab 
omnibus  incommodis  solutos  esse  minime  vult,  sed  eripit 
a  quibusdam,  etsi  sunt  instar  liberationis  malorum  omnium 
ea  solatia,  quae  dat  interdum  Deus  iis,  qui  rebus  pre- 
inuntur  adversis.  His  se  consolabatur  Propheta,  cum 
iila  dicebat  (Psalm.  XCIII,  \§.) :  Secundum  multitudir 
nem  dolorum  meormn  in  corde  meo,  consolationes  tuae 
laetificaverunt  animam  meam.  Praeterea  a  malis  homi- 
nes  liberat  Deus ,  cum  illos  in  summum  discrimen  addu- 
ctos,  integros  servat  et  incolumes:  quod  et  pueris  illis 
5n  ardentem  fornacem  conjectis  9  et  Danieli  contigisse  le- 
gimus,  quem  leones  nihil  laeserunt,  quemadmodnm  ne- 
que  pueros  flamma  violavit.  Malus  vero,  etiam  ex  senten- 
tia  Sanctorum,  Basilii  Magni,  Chrysostomi  et  Augustini, 
praecipue  dicitur  Daemon,  quod  hominum  culpae,  id 
est ,  sceleris  et  peccati  autor  ftiit  $  quo  etiam  ministro  uti- 
tur  Deus  in  repetendis  poenls  a  sceleratis  et  facinorosis : 
dat  enim  Deus  omne  malum  hominibus,  quod  illi  peo- 
cati  causa  patiuntur.  In  quam  sententiam  loquuntur  Divi- 
nae  Literae  illis  verbis  ( Amos  Ilh  6.) :  Si  erit  malum  in 
civitate9  guod  Dominus  non  fecerit?  item  (Jes.  XLVy 
6.  7.):  Ego  Dominus,  et  non  est  alter  9  formans  lucem, 
et  creans  tenebras,  faciens  pacem  et  creans  malum.  Ma- 
lus  quoque  dicitur  Daemon  ob  eam  causam ,  quod ,  etsi 
niliil  eum  laeserimus,  tamen  perpetuum  bellum  nobis  in- 
fert,  et  capitali  nos  insectatur  odio#  Quod  si  nobis,  et 
iide  armatis  et  innocentia  tectis,  nocere  non  potest, 
tamen  nullum  finem  facit  tentandi  nos  externis  mahs  et 
quacunque  potest  ratione  divexandi. 

§.  826.  Quamobrem  Deum  precamur  ,  ut  nos  a  malo 
liberare  velit.   Dicimus  autem  a  tnalo,  non  a  malis. 


tur,  illi  assignamus,  tanquam  autori  ct  impulsori.  Quo 


ob  id,  quod  mala 


De  Orationc  Dominica. 


Cap.  XXIII. 


607 


minus  etiam  proximis  irasci  debemns:  quin  odium  et 
iracundiam  in  ipsum  Satanam  convertere  oportet,  a  quo 
homines  ad  infercndam  injuriam  impelluntnr.  Itaqne  si 
te  aliqua  re  laeserit  proximus ,  cum  preces  faeis  parcnti 
Deo ,  pete .  ut  non  modo  te  liberet  a  malo ;  id  est  ab 
iis.  quas  tibi  proximus  hnponit,  injuriis:  sed  ilhim  ipsum 
eripiat  proximum  ex  Diaboli  manu,  cujus  impulsu  ho- 
mihes  in  fraudem  inducuntur. 

§.  $27.  lilud  denique  sciendum  est,    s!  precibus  ei 
votis  11011  liberamur  a  malis,  debere  nos,  quae  premant, 
ferre  patienter.  intelligentes  placere  divino  numini,  ut 
toleranter  ea  palianuir.   Quare  mininie  nos  indignari  ao 
dolere  par  est,  qnod  preces  nostras  non  audiat  Deus, 
sed  omnia  ad  ejus  nutum  ac  volmitatem  referre  oportet; 
existimantes  id  utile ,  id  esse  salutare ,  quod  Deo  placet, 
ut  ita  sit,  non  autem  id,  quod  secus  nobis  videatur. 
Postmno  docendi  sunt  pii  auditores ,  dum  in  hoc  vitae 
purriculo  versamur,  eos  ad  onine  incommodorum  ct  ca- 
(amitatum  genus  non  solum  aequo,  sed  etiam  gaudentf 
inimo  ferendinn,  paratos  esse  debere.    Omnes  enim  ,  in- 
[juit  (2  Tim.  illy         fjui  pie  colunt  rircre  iu  Cltristo  Jesu, 
pcrsecufioucm  palienlur ;  item  (Aetor.  XIV,  21.):  Per 
mullas  trihulationcs  oportct  nos  intrare  in  rcgnum  1)<  i; 
nursum  (Luc.  XXIV .26. ) :  Nonne  haec  opqrtuit  pati 
Christum  >  et  ita  intrare  in  gloriam  suam?  Npn  enini  ae- 
|uum  est,   servum  majorem  esse  Domino  suo;  sicuti 
urpe  est,  e  sententja  Suneti  Bernardi ,  membra  essede 
jcata  sub  spinoso  capite.    Praeclarum  illud  est  exenv 
dum  Uriae  propositum  ad  imitandum.  qui,  adhortanteDa 
ride,  domi  ut  se  contineret,  inquit  (2  lUg.  XI.  }[.):  Area 
f)ei.  c(  Israel,  et  Juda  hafritafot  in  papilionibus  —  et  ego 
ngrediar  domum  tneam?  His  instructi  ratiOnibus  ac  nje- 
litationibus^  si  ad  oranduni  yeniemus,  illud  asseque 
nur,  ut  si  minus  undiquc  cincti,  malisque  circumdati, 
memadmodum  tres  illi  pueri  intacti  ab  igne,  sie  nos 
nviolati  servemur:  ccrte.  u(  Machabaei,  casus  adyer 
*os  constanter  ac  fortiter  feramus.    ln  contumeliis  et 
;rueiatibus  sacros  imitabimur  Aposfolos.  qui  caesi  ver- 
>eribus  d   veliementer  laetabantur ,    quod   di^ni  habiti 
^ssent.  qui  pro  ChristO  Jesu  contuinelias  paterentur. 
fA<  t.  V.W.)  Sic  nos  ita  comparati  canemus  lua  summa 
inimi  vokmtate  (Vsalm.  CXVIIL  161.  162.).:  Principes 
wrsecuti  sunt  me  gratis,   et  a  rerhis  luis  femUdavit 
zor  meum:  laclabor  ego  svpcr  eloquia,  tua9  sicul  qui  in 
vcnit  spolia  mulla. 


808 


Catechismus 


Romanus. 


CAPUT  XXIII. 

De  postrcma  hac  voce  Amen,  guae  est  clausula  ac 
pnis  Dominicae  Orationis,  et  guam  uberes  fruclus 
cx  eo  perdpidmus  §.  828.  829.  830. ;  guae  sit  hujus 
clausulae  vis  atgue  sententia  §.  831. 

§.  828.  Hanc  vocem  Amen,  sicuti  est,  signaculum 
Orationis  Dominicae  appellat  SanctusHieronymus  inCom- 
mentariis  in  Mattliaeum.  Quare,  ut  admonuimus  antea, 
fideles  de  praeparatione ,  quae  adhibenda  sit  priusquam 
aggrediantur  ad  divinam  precationem ;  sic  nunc  facien- 
duai  duximus,  ut  clausulae  ac  finis  ipsius  praecationis 
causam  rationemque  cognoscant.  Non  enim  pluris 
est,  divinas  preces  diligenter  ordiri,  quam  religiose 
absolvere. 

§.  829.  Sciat  igitur  fidelis  populus  multos  esse,  et 
eos  uberes,  fructus,  quos  ex  Dominicae  Orationis  fine 
percipimus ;  sed  omnium  uberrimus  ac  laetissimus  fructus 
est  eorum  impetratio,  quae  postulavimus :  de  quo  supra 
satis  dictum  est.  Non  solum  autem  consequimur  po- 
strema  liac  parte  praecationis ,  ut  nostrae  preces  au- 
diantur,  sed  quaedam  etiam  majora  ac  praeclariora, 
quam  ut  verbis  explicari  possint.  Nam  cum  orando 
homines  cum  Deo  colloquantur ,  ut  Sanctus  Cyprianus 
ante  line  Sermon.  de  Oratione  Domin.  ait,  fit  quodam 
inexpJicabili  modo  oranti  divina  Majestas  propior,  quam 
caeteris:  quem  praeterea  singularibus  omat  muneribusj 
ut  qui  pie  Deum  orant,  quodammodo  cum  iis  qui  ad 
ignem  accedunt,  comparari  possint :  qui  si  algent,  cale- 
scuut:  si  calent,  aestuant:  sic  illi  assistentes  ad  Deum, 
pro  modo  pietatis  ac  fidei  ardentiores  evadunt.  Inflam- 
matur  enim  eomm  animus  ad  Dei  gloriam,  mens  illu- 
stratur  admirabiiem  in  modum,  omnino  cumulantur  di- 
vinis  muneribus.  Est  enim  illud  proditum  Sanctis  Li- 
teris  (Psalm.  XX,  :  Praercnisti  eum  in  bcncrficlio- 
nibus  dulcedinis.     Exemplo  est  omnibus  fnagnus  ille 

Moyses  (Exod.  XXXIV,  35.J:  qui  a  Dei  congressu  ct 
colloquio  digrediens,  divino  quodam  fulgore  colluccbaf, 
sic,  ut  Israelitao  ejus  oculos  et  os  intuefi  non  pos- 
sent.  Omnino  qui  vehementi  illo  studio  preccs  faciunt, 
Dei  benignitato  ac  majestate  admlrabiliter  perfruuntur. 

\Manc  adstabo,  inquit  Propheta  (Psalm.  V,  5.),  cf  ci- 
debo,  guoniam  non  Deus  volens  inlquitatem  tu  cs.  Haec 
quo  magis  noscunt  homines ,  eo  Deum  vehemcntiori  cultu 
ac  pietate  vencrantur;  co  ctiam  sentiunt  jucundius,  quam 


D  e  0  r  a  t !  o  n  e  J)  o  m  i  n  i  c  a. 


Cap.  XXUI, 


809 


suavis  sitDominus,  et  quamvere  beati  sint  omnes,  qui  spe- 
rant  in  eo  :  tum  vero  clarissima  illaluce  circumfusi,  quanta 
sit  corum  humilitas,  quanta  sit  Dei  majestas,  conside- 
rant.  Est  enim  illa  S.  Augustini  regula :  Njtwt  rim  te9 
nnrcrim  me.  Itaque  fit,  ut  suis  viribns  diffidentes  totos 
se  committant  Dei  beni^nitati ,  tninime  dubitantes ,  quin 
is  ipsos  paterna  iila  sua  et  admirahili  charitate  com- 
plexus,  abundanter  iis  omnia  suppeditet,  quae  sint  ad 
vitam  et  salutem  necessaria.  Hinc  se  ad  agendas  Deo 
gratias  convertant.  quantas  animo  maximas  capere  pos- 
snnt.  quantas  oratione  complecti:  quod  magnum  Davi- 
dem  fecisse  Legimua,  qui,  cum  ita  precationem  insti- 
tuisset  (Psalm.  VII 9  %):  tSalvnm  me  fac  ex  omnibus 
pci'sc<juentibus  me:  sic  eam  absolvit  (c.18.):  Confdcbor 
Domino  sccundum  juslitiam  ejus,  et  psallam  nomini  Do- 
mini  altissimi. 

§.  830.  Sunt  ejusmodi  Sanctorum  preces  innume- 
rabiles,  quarum  exordium  est  timoris  plenum,  clausula 
spei  bonae.  laetitiaeque  referta.  Sed  mirabile  est,  quam 
eoin  genere  eniteantDavidis  ipsius  precationes.  Nam  cuni 
metu  perturbatus  sic  orare  esset  cxorsus  ( Ps.  III.  2.  o.j  : 
Multi  insurguut  adceisum  me,  multi  dicunt  animae  meae, 
non  cst  salus  ipsi  in  Deo  ejus:  confirmatus  aliquando.  gau- 
diofjiie  perfusus,  subiunxit  paulo  post  (r.  7.) :  Nou  timebo 
miltia  populi  circumdantis  mc.  Alio  etiam  Psalmo ,  suani 
icum  deplorasset  miseriam,  ad  extrenmm  Deo  conhsus, 
incredibiliter  laetatur  spe  sempiternae  beatitudinis  (Psal. 
IV.  9.)  z  ln  pace ,  in  idipsum,  inquit,  dormiam  et  re- 
rjuicscam.  Quid  illa  ?  Dominc  ne  in  furore  tuo  argnas 
mr.  vcrpte  iu  ira  tua  corripias  me:  quanto  cum  tremore 
et  pallore  Proplietam  (Psalm.  VI,  %)  dixisse  creden- 
ndm  est  ?  contra,  quae  deinceps  sequuntur,  quam  fideml 
ac  laetanti  animo?  Discedite  a  mc,  inquit  (v.{\.),  omncs. 
qui  opcramini  inirjuitatcm:  quoniam  exaudirit  Dominus  vo~ 
cem  fletus  mei.  Cum  vero  Saulis  iram  furoremque  per- 
timesceret,  quam  humiliter  ac  demisse  Dei  opem  implo 
•rabat  (Psalm.  LIIl.  o.):  Dcus  in  nomine  tuo  salrum 
me  fac,  et  iii  rirtute  tua  judica  me,  Et  tamen  hilare 
ac  fidenter  in  codem  Psalmo  subiecit  (i\  6.):  Ecce  cnim 
Deus  adjuvat  me ,  ct  Dominus  susccptor  cst  animac  mcae. 
Quare  qui  se  confert  ad  sacras  preces,  fide  speque 
munitus.  parentem  adeat  Deum,  ut  se  id  conscqui  posse, 
quod  v\  opus  sit,  nullo  modo  diffidat. 

§.  831.  Sunt  autem  in  extremo  hoc  divinac  prc- 
cationi*  verbo  Amen ,    multa  quasi  semina  quaedam 

-. 


810 


Catcchismus  Romanus. 


earum  rationum  cogitationumque ,  quas  cfiximus  Et 
quidem  adeo  frequens  fuit  haec  Hebraea  vox  in  ore  Sal- 
vatoris,  ut  Spiritui  Sancto  placuerit,   ut  in  Ecclesia 
Dei  retineretur.  Cui  voci  illa  quodannnodo  subiecta  sen- 
tentia  est:  Scito  tuas  auditas  esse  preces.   Habet  enim 
vim  respondentis,  et  illuni;  qui  precibus  quod  velit  impe- 
traritj  cum  bona  gratia  dimittentis  Dei.    Hanc  senten- 
tiam  perpetua  Ecclesiae  Dei  consuetudo  comprobavit, 
quae  in  Sacrificio  Missae,  cum  pronunciatur  Oratio  Do- 
roinica,  non  rei  sacrae  ministris,  quorum  partes  sunt 
illa  dicere:  Sed  libcra  nos  a  malo,  attribuit  hanc  vocem 
Amen^  sed  ipsi  Sacerdoti  accommodatam  reservavit: 
qui,  cum  Dei  et  hominum  sit  interpres,  Deum  exora- 
tum  esse  populo  respondet.   Nec  tamen  hic  ritus  com- 
munis  est  omnium  precationum,  quippe  cum  in  caeteris 
ministrorum  sit  munus  respondendi,  Amen:  sed  pro- 
prius  Dominicae  Orationis.   Nam  in  aliis  precibus  con- 
sensum  modo,  desideriumque  significat;  in  hac  respon- 
sio  est,  Deum  orantis  postulationi  consensisse.  Ac  varie 
quidem  a  multis  est  interpretatum  hoc  verbum^  Amen. 
Septuaginta  interpretes  verterunt,  Fiat:  Alii  reddide- 
runt,  Vere:  Aquila,  Fideliter  convertit.     Sed  parvi 
refert,  hoc  an  illo  modo  sit  redditum;  modo  habere  in- 
telligamus  eam  vim,  quam  diximus,  confirmantis  sacer- 
dotis  concessum  id  esse  quod  petebatiuv    Cujus  sen- 
tentiae  testis  est  Apostolus  in  Epistola  ad  Corinthios 
(2  Co?\  I9  Quotquot  enim,  inquit,  promissiones 

Dei  sunt,  in  illo  est;  icleo  et  per  ipsum  Amen  Deos  ud 
tfloriam  nostram.  Est  etiam  haec  nobis  accommodata 
vox,  in  qua  inest  confirmatio  quaedam  earum  petitio- 
num,  quas  adhuc  adhibuimus:  quae  etiam  eos  reddit 
attentos,  qui  dent  operam  sacris  prccibus:  fit  enim 
saepe,  at  in  precatione  distracti  homines  variis  cogita- 
tionibus,  alio  traducantur:  imo  vero  summo  studio  pe- 
fimus  hac  ipsa  voce,  ut  omnia  fiant,  id  est,  conce- 
dantur,  quae  antea  petivimus;  vel  potius  intelligentes 
uos  jam  impetrasse  onmia.,  ac  sentientes  praesentem 
vim  divini  auxilii^  illud  una  cum  Propheta  canimus 
(Psalm*  TAJL  iaj:  Ecce  enim  Deus  adjuvat  mc9  et  Do- 
minus  susccptor  est  animae  mcae.  Nec  est,  quod  quis- 
quam  dubitet,  quin  et  nomine  Filii  Sui,  et  verbo  quo 
saepissime  is  usus  cst,  moveatur  Dcus,  qui  semper, 
ut  ait  Apostolus  (llcbr.  V,  7.),  cxaiulitus  est  pro  sua 
revcrenlia. 


CHRESTOMATHU 

SYMBOLICA. 


A. 


ORTIIODOXAE  CONFESSIONIS 

CATHOLICAE  ATQFE  APOSTOLICAE  ECCLESIAE 
ORIENTAUS 

L 

INTRODUCTIO. 

Quaest.  1.  Quid  tenere  atque  observare 
)rtliodoxus  et  catholicus  homo  christianus 
lebet,  u  t  aeternac  olim  vitae  heres  fiat?  — 
Rectam  fidem  ei  bana  opera.  Qui  enim  haec  duo  ser- 
.at.  ille  bonus  Christianus  est,  certamque  aeternae  sa- 
utis  spem  habet,  teste  Sacra  Scriptura  (Jac.  II,  : 
Vidctis.  quod  cx  operibus  justificetur  homo,  non  autcm 
ix  fide  tantum ;  tnm  paullo  post  (r.  *26.,) :  Nam  quem- 
idmodum  corpus  sine  spiritu  mortuum  cst :  ita  ct  fidcs 
\ine  operibus  mortua  est  Idem  alibi  divinus  ille  Pauhis  ad- 
•truit  (l  Tim.  /,  19.J :  Habens  fidem  ct  bonam  conscien- 
iam .  qua  repulsa  nonnulH  fidei  naufragium  fecerunt 
J  alio  idem  loco  (i  Tim.  ///,  9J:  Uabcntes  musterium 
tdci  in  pura  conseientia. 

Qu.  2.  Quid  vero  prins  credere,  tum  dc- 
n  d  e  b  o  n  a  operaefficere  d  e  b  e  t  C  h  r  i  s  t  i  a  n  u  s '? — 
^uoniam  sine  fide  nemo  Deo  placere  potest,  secundum 
lictum  Pauli  (Hebr.  XI,  6.):  Fieri  non  potett,  ut  sine 
ide  quisquam  placeat ;  nam  qid  ad  Deum  accedit.  Itunc 
redcre  oportet.  et  csse  Deum  ct  remnneratorem  iis  csse, 
fui  ilhnn  scdulo  quaerunt  Ut  aeccptus  igitorDeo  homo 
diristianus  sit;  ut  illique  grata  ejus  sint  opera:  primum 
idem  in  Deum  habeat  oportet;  postmoduin  nt  vitam 
'tiam  suam  ad  fidei  regulam  componat  ac  conformet. 


814         Chrestomathia  symbolica. 


Qu.  3.  Quibus  in  rebus  haeo  duo  consi- 
stunt?  - —  In  tribus  hisce  virtutibus  theologicis :  in 
Fide,  in  Spe,  in  Caritate;  secundum  quas  etiam 
tres  Confessionis  hujus  partes  distribuere  nobis  animus 
est.  Nimirum  ut  in  prima  parte,  concordi  Confessione 
de  articulis  Fidei  agamus;  in  secunda  de  Spe  et  Ora- 
tione  Domhiica,  et  beatitudinibus  evangelicis ;  in  tcrtia 
denique  de  Praeceptis  divinis,  quibus  Caritas  in  Deum 
et  Proximum  continetur* 

n. 

PARTIS  PRtMAE,  QUAE  EST  DE  FD)E 

Qu.  4.    Quid  est  Fides?  —  Fides  secundum  b. 
Paulum  (Hebr.  XI,  1.)  est  substantia  earum  rerum,  qune 
sperantur ,  earumque  quae  noii  videntur  demonstraiio  ; 
per  hanc  enim  testimonium  consecuti  sunt  Seniores.  Aut 
nunc  in  modum:  Fides  orthodoxa,  catholica  et  aposto- 
lica  est  corde  credere,  et  ore  profiteri  unum  DeunA 
personis  trinum ;  idque  secundum  Pauli  ipsius  doctriuam 
(Rom.  X,  10.):   Corde  creditur  ad  justitiam,  ore  fit 
confessio  ad  salutem.    Adhaec  pro  certo  atque  indubi- 
tato  tenere  debet  orthodoxus  Christianus ,  omnes  fidei 
articulos,  quos  catholica  et  orthodoxa  credit  Ecclesia, 
a  Domino  nostro  J.  Christo  ,   per  Apostolos  Ecclesiae 
traditos^,  atque  ab  oecumenicis  Conciliis  expositos  ap- 
probatosque  fuisse,  quos  et  ipse  vera  fide  complecti 
debet,  secundum  praeceptum  Apostoli  (2  Thess.  11, 15.J: 
Vos  igitur  fratres  perslate,  Traditionesque  tenefe,  quas 
sive  ex  sermone  nostro,  sive  epistola  didicistis ;  rursus 
alibi  (l  Cor.  XI,  2.):    Collaudo  ego  vos  fratrcs,  quod 
wca  omnia  memoria  tenetis,  quodque  Tradiones ,  prout 
illas  vobis  tradidi,  retinetis.    Ex  hisce  manifestum  esfl 
articulos  Fidei   auctoritatem  approbationemque  suam, 
partim  S.  Scripturae,  partim  Traditioni  ecclesiasticae, 
atque  doctrinae  Conciliorum  Sanctorumque  Patrum  ac- 
ceptam  referre.    Quam  rem  hunc  in  modum  clarius  il- 
lustrat  S.  Dionysius:  Quippe  esscntia  Hierarchiac  hu- 
jus  nostrae  tradita  divinitus  oracula  sunt,  quorum  ea 
quam  maxime  venerabilia  ducimus,    quaccunque  a  di- 
vinis  doctoribus  nostris  in  sacris  ac'  thcologicis  codi- 
cibus,  nobis  data  sunt;  itcmque  illa,  in  quibus  a  san- 
ctissimis  istis  hominibu*  immateriaU  quadam  initiatione^ 


Chrostomathia  symbolica 


815 


rt  cortrsti  tRerarcMae  jam  qitodammodQ  ctcbtat  <h> 
mcnte  iii  mentcm  facta,  cpe  quidcm  corporeae  sermori 
nationis.  scd  minvs  tamctt  maieriafac ,  nce  ullis  literii 
proditae,  praeceptores  ct  duces  nostri  initiati  insfiiuti- 
jve  fucre.  Scilieet  quod  gemina  ac  duplicia  Ecclesiae 
logmata  sunt,  alia  literis  mandata,  quae  divinis  S.  Scri* 
)turae  libriS  compreliensa  habcntur:  alia  viva  voce  ab 
\postolis  tradita:  atque  haec  ipsa  sunt,  quae  postmo- 
lum  a  Conciliis  Sanctisque  Patribns  nlenius  declarata 
uerunt,  binisque  hisce  fundamentis  fides  superstructa 
wstat.  Quam  neutiqnam  arcanis  pectorum  claustris 
luntaxat  abstrudi  oportet;  verum  etiam  confessione  oris 
ntrepide  atque  iudubitanter  praedicari  ac  proferri,  quem- 
ulmodum  et  sacer  Psaltes  loquitur  ( Ps.  CXYl.  10.  et 
l  Cor.  IV,  14.J:  Cmlidi.  propterea  et  locufus  sum; 
ws  fjuofjue  crr<limus.  ideoqvc  ctiam  loquimur. 

Qn.  5.  Q u  o t  catholicae  a t q u e  o r t h o d o \ a e 
*idei  Articuli  sunt?  —  Ortliodoxae  et  eatholicae 
idei  Articuli  numero  duodccim  suntj  secundum  Symbo- 
um  Concilii  primi  Nicaeae ,  et  secundi  Constantino- 
)oli  habiti.  Qnibus  in  Conciliis  ita  sunt  accurate  expo- 
■ita,  quae  ad  fidein  nostrain  attinent,  omnia,  ut  neque 
►lura,  neque  pauciora,  a  hobis  credi  oporteat.  nequc 
ilio  sensu  intellectuque,  quam  quo  Patres  iJli  intellexc- 
unt.  Vemm  eniinvero  nonnulli  horumce  Articulorum 
•lari  per  seqne  manifesti  sunt :  alii  quaedam  occultius 
•omplectiuitur .  unde  cetera  etiam  intelliguntur. 

Q u.  G.  1*  r  i  m  u  s  F ide  i  Articulus  q u is  e  s  t  ?  — 
7rcdo  in  unum  Dcum3  Patrcm  omnipotentem.  condito- 
em  coeli  ct  tcrrac.  rerumque  risibilium,  aique  iurisi- 
ilium  omnium. 

Qu.  9.  Si  unus  Dcus  cst,  ncccsse  videtur, 
llum  etiam  unicam  tantnmmodo  per  sonam 
sse.  —  Nihil  necesse  esf:  qnippe  secundum  naturam 
■t  essentiam  Deus  unttS  est;  at  personis  trinus.  qnod 
x  ipsius  Servatoris  nostri,  ad  Apostolos  suos  loquentis. 
octrina  satis  claret  (Mattk.  \A  17//,  \).)  :  Euntes  do- 
\ete  omnes  gente.s,  baptizantes  cos  in  nominc  Patris, 
\7Uii.  ct  Spirilus  Sancii.  Unde  patet,  in  nna  et  eadem 
Mvinitate,  tres  omnino  esse  personas:  Patrem.  Filium. 
t  Spiritum  S. :  Patrem,  qui  ante  secula,  de  propria 
ssentia  sua,  Filium  gignit,  ac  Spiritnm  S.  omiftit:  Fi- 
um,  a  Patre  ante  secula  genitum,  illique  consubstan- 


816  ChrestomatMa  symbolica. 


tialem ;  Spiritum  S. ,  ab  omni  aetcrnitate  de  Patre  pro- 
cedentem,  Patrique  ac  Filio  coessentialem.  Quam  rem 
tiisce  verbis  exponit  divinus  Damascenus :  Filius*  et 
Spiritus  S. ,  ad  caussam  unam  ,  nempe  Patrem  s  refe- 
runtur.  Idem  alio  loco:  Filius  a  Patre  per  modum 
Generationis  exsistit:  Spiritus  S.  itidem  a  Patre  est; 
at  non  per  viodum  Generationis ,  verum  Processio- 
nis.  Porro  et  Gregorius  TheoL,  in  verba  Apostoli  ad 
Bom.  (XI ,  oQ.) :  Ex  illo,  et  per  illum9  et  in  omnia, 
sic  loquitur.  Primum  (nimirum  ex  illo),  Patri  rcdde- 
mus;  secundum  Filio,  tertium  Spiritui  S. ;  ut  inde  palam 
fiat  5  existere  revera  in  Divinitate  Trinitatem.  Tum  prae- 
terea  aequali  ideo  ratione ,  nullaque  differentia  aut  exce- 
ptione ,  in  nomen  Patris ,  Filii  9  et  Spiritus  S.  baptiza- 
mur.  Quapropter  quod  secundum  naturam  Pater  est, 
idipsum  et  Filium ,  et  Spiritus  S.  est.  Atqui  Pater  na- 
tura  verus  et  aeternus  Deus  est,  rerumque  omnium,  quae 
sub  adspectum  venitmt,  aut  non  veniunt,  conditor;  talis 
igitur  omnino  tum  Filius  est,  tum  Spiritus  S.;  sibique 
invicem  consubstantiales  sunt,  docente  ita  Johanne  Evang. 
(1  Joli.  V}  7.):  Tres  sunt  qui  testificantur  in  coelo: 
Pater  9  Verbum,  et  Spiritus  S.;  et  hi  tres  unum  sunn 
Unum  illud  tamen  his  in  verbis  singillatim  excipiendum, 
quod  in  essentia  divina^  Filii,  Sanctique  Spiritus  caussa, 
Pater  est,  quod  ambaeque  hae  personae  ab  illo  origi- 
nem  habent^  at  ipsemet  ab  nemine.  Hunc  in  modum 
ab  ipsa  aeterna  Veritate,  Jesu  Servatore  nostro,  edocti 
sumus;  hunc  in  modum  de  SS.  Apostolis  accepimus; 
hunc  omnino  in  modum,  et  non  alium^  universales  par- 
ticularesque  Synodi,  una  cum  Doctoribus  Ecclesiae  do- 
cuerunt,  tradiderunt,  sanxerunt;  idemque  consimiliter 
orthodoxa  ac  catholica  Ecclesia  nostra  tenet  docetque; 
hanc  eandem  ob  fidem  sanguinem  suum  SS.  Martyres 
profuderuntj  mortemque  cum  vita  praesente  commuta- 
runt :  hoc  plane  et  nos  modo ,  ex  toto  corde  nostro, 
sine  ulla  titubatione  credere,  atque  hanc  firmam  et  in- 
concussam  servare  fidem,  illiusque  caussa,  si  necesse 
sit ,  mortem  oppetere ,  debemus ;  ob  spem  nimirum  ae- 
ternae  salutis  nostrae ;  adminiculantibus  etiam  bonis  ope- 
ribus  nostris;  quorum  proemia  fructusque  sempiternos 
in  coelo  percepturi  sumus. 


Qu.  10.  Vellem  sane 
ctiusque  istuc  sacrae 


paullo  clarius  distin- 

Tr i n  i t a  tis  mystc r i u vi 


Chres tomathia  symbolica. 


817 


>ercipere.  —  Atqui  nulla  profecto  similitudine  fiorE 
)otest,  ut  plcne  perfecteque  res  illustretur,  ut  cviden- 
erque  apud  animum  nostrum  proponatur^  quonam  tan- 
lam  pacto  Deus  essentia  unus,  idemque  personis  trinus 
;it.  Quod  nulla  penitus  imagine,  nullo  exemplo,  satis 
ieclarari  posse ,  Deus  ipsemet ,  cui  Jehovae  nomen  est, 
)er  Prophetam  testificatur  (Jcs.  XLVI,  5.):  Cui  me 
idsimilastis  ?  cui  me  acquastis?  ct  cui  compararistis  me9 
-onsimilcmque  fecistis ;  ut  il/i  similis  sim?  Adeo  ut  nul- 
us  intellectus,  non  modo  humanus,  sed  ne  angelicus 
(uidem,  lioc  comprehendere ,  nulla  eloqui  valeat  lingua. 
juamobrem  rectissime  cum  Apostolo  dixerinms  (2  Coi\ 
X,  6.)  :  Destruentes  ratiocinationes ,  omnemque  celsi- 
udinem,  quae  attollitur  adversus  cognitionem  Dei:  et 
aptivam  ducentes  omnem  cogitationem  in  obedicntiam 
^hristi;  finna  fide  credimus,  Deum  Patrem  ab  aeternc* 
t  in  aeternum  reapse  exsistentem,  eundemque  a  nullo 
rorsus  oriundum ,  generare  Filium ,  Spiritumque  San- 
tum  producere.  Qua  de  re  plenius  uberinsque  in  St/m- 
olo  suo  magnus  Athanasius  tractat.  Hac  fidci  sim- 
licitate  contenti,  nibil  ulterius  exquirimus  ac  scruta- 
mr:  scrutator  enim  disputatorque  diviuae  majestatis 
etatur  a  Scriptura  dicente  (Sir.  III,  20.):  Difficiliora 
uam  pro  tuo  captu  ne  require ,  et  viribus  tuis  fortiora 
e  scrutare.  Quae  tibi  mandata  sunt,  ea  meditare:  non 
nim  indiges  iis,  quac  occulta  sunl ;  in  iis ,  quae  super- 
acua  tibi  sunt,  ne  curiosus  esto.  Hoc  igitur  nobis  satis 
it,  quod  Sacra  legis  antiquae  Scriptura,  dura  Deuni 
umm  proponit.  simul  nobis  Trinitatem  personarum  expo- 
lit  ( Genes.  I,  26.):  DLxit  Dominus  Deus ,  faciamus 

ominem  ad  imaginem  nostram,  ct  ad  similitudinem ;  ct 
\Cap.  III,  22.):  Ecce  Adam  ut  unus  nostrum  jam  fa- 
Itus  esl;  et  (Cap.  XI,  7.)  :  Age  dcscciuhnnus.  ct  confun- 
lamus  UUc  linguas  corum ,  ut  nc  alii  aliorum  vocrs 
Xpaudiant.  Declarat  idipsum  manifeste  et  Propheta, 
.  ui  ait  (Jcs.  VI,  3.):  Et  chnnabat  alfcr  (Angelus)  al- 
,>ri,  dixitque ;  sanctus,  sanctus,  sanctus.  Dominus  Ze- 
\aoth;  plena  est  omnis  terra  gloria  iliius,  Pariter  et 
jicer  Fidicen   (Psahn.  XXXI II,  6.J  :    Vcrbo  Domini 

>cli  firmati  sunt;  et  Spiritu  oris  ejus ,  omnis  exercilus 
irrum;  de  quo  fusius  latiusque  Sacrae  Literac ,  Docto- 
Ijsque  ecclesiastici ,  agunt. 

Qu.  19.  Jam  quoniam  primo  loco  Angelos 
.reavit  Deus,  dic  quaeso  quidnam  de  iis  sta- 

52 


818 


Chrestomathia  symbolica. 


tuendum  habemus?  —  Angeli  sunt  Spiritus,  ex 
non  ente  in  ens  vemm  ea  fini  a  Deo  conformati,  ut 
et  ipsum  hymnis  suis  concelebrent ,  illique  adpareaut, 
et  praeterea  hoc  in  orbe,  suo  ministerio  hominibus  ad- 
sint,  iliisque  in  regnum  Dei  viam  praeeant.  Est  illis 
etiam  urbium,  regnorum,  regionum,  monasteriorum.  Eccle- 
siarum,  hominumquo  item ,  tum  religiosorum ,  tum  se- 
cularium,  cura  et  tutela  commissa;  cujus  rei  luculen- 
tum  in  Actibus  Apost.  commemoratur  exemplum  (V.l§.): 
Angelus  autem  Domini  noctu  fores  carceris  reclusit, 
illisque  educiis  dixit:  ite,  et  in  templo  consistentes  omnia 
viiae  kirjus  vcrba  populo  exponite;  et  rursus  (XII,7.): 
Ecce  vero  subito  adstabat  Angelus  Domini,  —  dixitque 
Petro:  accinge  te  ocyus  s  indue  soleas,  circumda  tibi 
pallium,  et  sequerre  me ;  et  mox  (v.  12.)  :  Verum  ut 
ad  se  rediit  Petrus,  dixit ;  nunc  vero  plane  scio  s  errd- 
sisse  Dominum  Angelum  suum,  meque  eripuisse  de  manu 
Herodis,  et  de  omni  exspectatione  populi  Judaeorum. 
Pari  modo  parvulorum  infantum  curam  agunt;  docente 
ipso  Servatore  nostro  (Matth.  XVII I,  10.^:  Dico  enim 
vobis,  quod  Angeli  illornm  in  coelis  perpetuo  vultum 
patris  mei,  qui  in  coelis  est,  intuentur.  Iidem  preces 
et  eleemosynas  nostras,  et  benefacta  reliqua,  ad  divi- 
nam  majestatem  perferunt.  Minime  istuc  quidem  quasi 
eleemosynas  non  animadverteret  nostras,  aut  preces 
non  ipse  satis  exaudiret  Deus,  sed  quod  illi  pro  nobis 
intercedunt.  Et  in  antiqua  lege,  lege  Mosaica  nondum 
lata,  legem  voluntatemque  Dei  omnem  majores  nostros 
Angeli  edocebant,  eisque  rectum  salutis  iter  common- 
strabant;  teste  S.  Dionysio.  Postea  vero  quam  pro- 
mulgata  lex  erat,  instruebant  homines  ducebantque  ad 
bonum ,  prout  ipsa  satis  Scriptura  arguit ,  dum  et  ad- 
paruisse  Prophetis  Angelos,  et  futura  aperuisse,  prodit. 
Veluti  quum  Josephum  Angelus  praemonuit,  caveret 
sibi  a  sanguinario  Herodis  proposito  (Matth.  II.  lo.): 
Surge  s  inquit,  acceptoque  puerulo,  illiusque  matre,  in 
Aegyptum  effuge;  et  mane  illic  donec  dixero  tibi:  certo 
enim  puerulum  ad  necem  quasiturus  est  Herodes ;  rur- 
sus  quando  idem  Virgini  familiariter  servire  verebntur 
(Mallh.  I,  20.)  ;  mox  animum  illi  Angelus  Domini  addit, 
rectiusque  edocet.  Horum  item  indicio  divina  opera  di- 
vulgantur ;  quemadmodum  nascente  Christo  ( Luc.  II. ), 
illum  Bethlehemi  jam  modo  in  lucem  editum  esse,  pa- 
storibus  niuiciabant.    Illi  etiam.  mandatu  Dei,  Jocaliter 


Chrestomathia  symbolica. 


819 


ingulis  hominibus  praosto  adsunt,  periculis  qnibuslibet 
os  eripiunt,  animarumque  nostrarum  hostem  propul- 
ant .  qui  cnnlelissime  discruciare  hominem  solet,  quan- 
ocunque  id  sibi  divino  permissu  licere  intelligit.  Jam 
uod  sua  nos  custodia  coelestis  ille  genius  noster  sepiat 
jeaturque;  id  ex  hoc  Scripturae  dicto,  de  eo  qui  Do- 
lino  unice  confidit,  satis  adparet  (Psalm.  XCI,  11.): 
ivgclis  suis  de  te  praecipiet,  ut  custodiant  te  in  omni- 
us  ciis  tuis ;  attolleut  tc  manibus.  nc  ad  lapidcm  pedcm 
mm  offcndas. 

Qu.  12.  In  quod  Classes  d  istribuuntur 
^ngeli?  —  Ex  sententia  Dionysii  in  novem  distin- 
uuntur  Choros ;  qui  denuo  in  tres  distribuuntur  Classes. 
rima  in  C/assc  aevum  agitant ,  qui  Deum  propius  cir- 
imstant:  Throni,  Chcrubim  et  Seraphim;  in  secunda: 
fytestates,  Dominalioncs,  Exercitus  (sive  etiam  Virtutes); 
i  tertia:  Angcli,  Archangcli,  Principatus.  Sunt  autem 
p  dispositi  ordine,  ut  inferiores  a  superioribus  illumi- 
itionem  ac  divina  beneficia  accipiant.  Hi  Angeli  in 
ratia  Dei  jugiter  permanent;  quippe  quoniam  Luciferi 
1  rebellationem  adversus  Deum  incitamentis  aurem  non 
raebuerunt,  lianc  gratiam  adepti,  non  amplius  labi 
pssunt;  non  illud  quidem  certe  ulla  naturae  suae  prac- 
lantia,  sed  mera  Dei  gratia.  Haec  ita  praeviter  adno- 
ta,  ad  notitiam  Angelorum  in  tantum  sufficere  arbi- 
jamur,  quantum  compendiariae  hujus  orthodoxae  do- 
pinae  modus  exigere  videatur.  Itaque  cognito  jam 
Ltis,  cum  opem  nobis  auxiliumque  Angelos  ferre,  tum 
lia  nos  intercessione  juvare;  merito  oimiibus  in  preci- 
is  nostris  illos  obtestainur,  ut  Deum  nobis  propitient; 
jumque  ante  alios  Angelum ,  qui  praeses  noster  custos- 
,ie  est. 

<    Qu.  21.    Porro  quid  de  malis  Angelis  sen- 
lendum  nobis?  —    Ipsos  quidem  bonos  omnino  a 
bb  creatos  fuisse1 —  quidquid  enim  fecit  Deus,  bonuni 
cit  —  sed  propria  voluntate  sua  improbos  evasisse;  prout. 
>tatur  Dominus  noster  de  principe  Daemonum  Joquens 
i'oh.  VIII,        :  Ille  homicida  fuit  ab  initio ,  ncc  in 
mritate  stetit ;  non  enim  cst  in  illo  veritcLs ;  quando 
tmdacium  loquitur ,  de  suis  loquifur:  nam  menaax  csf. 
miusquc  patei\  Hl  impietatis  omnis  auctores  et  signiferi. 
trinaeque  majestatis  blasphemi  obtrcctatores  sunt;  m  ihen- 
%  m  humanarum  deceptores;  tum  ipsimet,  tum  instiumcntu 

52  * 


820 


Chrestomathia  symbolica* 


ipsorum;  tradente  Scriptura  (l  Pet.  V,8.) :  Sobrii  estoU 
vigilate:  nam  adversarius  vestcr  Diabolus  tanquam  le 
rugiens  obambulat,  quaerens  quem  deglutiat.  Quae  quan 
quam  ita  comparata  sunt,  sciendum  tamen,  non  poss 
Daemones  vim  ac  violentiam  suam  in  hominem  ullim 
ullamque  rem  aliam,  nisi  Deo  indulgente,  exercen 
teste  Scriptura  (Mattk.  VIH,ol.):  Rogabant  vero  illu 
Daemones^  ac  dicebant:  siquidem  nos  expellis,  permit 
nobis  abire  in  gregem  porcorum;  ille  vero  dixit  eh 
ite.    Porro  illud  etiam  cuivis  exploratum  esse  debe 
minime  in  illorum  manu  positum  esse,  ut  peccare  h< 
rainem  cogant;  quem  suis  duntaxat  instigationibus  ill 
cebrisque  in  fraudem  et  errorem  deducunt.    Est  eni 
libertate  sui  arbitrii  homo  praeditus;  cui  libertati  n< 
Deus  ipse  vim  ullam  necessitatemque  infert.  Ceteru 
quoniam  aeternis  suppliciis  poenisque  multati  Daemon 
sunt,  idcirco  nullo  unquam  tempore  divinae  gratiae  n 
sericordiaeque  participes  fieri  possunt;  ut  dictum  e 
(Mattk.  XX V,  4tl.) :  Discedite  a  me  maledicti  in  igne 
aeternum,  qui  Diabolo  angelisque  ejus  praeparatus  ei 
Qu.  24.    Nunquid  vero  eidem  omnes  hom 
nes  peccato  sunt  obnoxii?  —  Quemadmodum  h 
mines  omnes  durante  innocentiae  statu  in  Adamo  fu 
runt;  eodem  modo,  ex  quo  lapsus  ille  fuit,  in  ipso  01 
«es  collapsi,  simul  in  statu  peccati  permanserunt.  Quai 
obrem  non  solum  peccato,  sed  ejus  caussa,  poena  ite 
tenentur,  quae  poena  lioc  Dei  edicto  promulgatur  ( Ge 
U,  17.)  :    Quacunque  die  de  arbore  ista  comederih 
rnorte  moriemini.     Refert  id  ipsum  et  Apostolus  (Ro. 
V,  12.):  llt  per  unum  hominem  peccatum  in  mundi 
introiit,  et  per  peccatum  mors ;  quae  hoc  pacto  in  mo 
lales  omnes  pervasit ,  quod  in  illo  omnes  peccaverm 
Quapropter  etiam  in  utero  materno  mox  cum  hoc  pe 
cato  concipimur  nascimurque,  teste  saero  Psalte  (LI,  1 
Ecce  enim  iii  iniquitatibus  conceplus  sum,  et  in  pecc 
tis  mea  me  mater  concepit.     Quod  peccatum  aviti 
{sive  originale),  adpellatur;  primum  ideo,  quod  aD 
illud,  nullo  dum  alio  peccato,  infectus  homo  fuit ,  tamei 
jam  tum  per  lapsum  suum  corruptus  esset  Diabolu 
quo  etiam  instigante,  pullulare  in  homine  hoc  ipfl 
avitum  pcccatum  coepit,  cui  et  Adamus,  auctor  eju 
dem  effectorque,  obnoxius  erat,  et  nos  omnes,  qui  f 
illo  genus  ducimus;  deinde,  quod  nemo  mortalium  ni 
cum  hac  natuxae  contagione  concipitur. 


C  h  r  o  s  t  o  m  a  t  h  i  a 


s  y  m  b  o  1  i  c  a. 


821 


Q ii.  25.  Quando  autera  lapsurum  Adamum 
norat  Deus,  qnid  ita,  quaeso,  illum  condi- 
dit?  —  Non  modo  lapsum  Adami,  verum  et  malitiam 
Luciferi,  priusquam  utrumque  conderet,  planissimc  sci- 
vit  Deus,  imo  et  minutissimas  quasque  cogitationcs 
actionesque  singulas,  quas  cogitaturus  acturusque  ah\- 
quando  esset;  neque  tamen  aut  peccato  hominis,  aut 
(mprobitate  Diaboli,  divinam  bonitatem  suam  vinci  su- 
perarique  passus  cst.  haque  ut  tanto  illustrior  illa  te- 
statiorque  lieret;  illum  quidera  Angelum  bonum  creabat, 
qui  sua  postmodum  voiuntate  ac  arbitrio  impius  scele- 
ratusque  evasit,  consimiliter  et  hominem  Daemonis  iu- 
Btinctu  deinde  lapsum.  Verum  enimvero  cum  homine 
illum  in  modum  ogit  Deus,  ut  per  lapsum  illius  majo- 
rem  in  nioduni  sua  effulgeret  bonitas,  quippe  unigenam 
filium  suum  in  terrestrem  lianc  vallem  demittere  poterat, 
qui  carne,  de  Virgine  castissima,  opera  Spiritus  San- 
cti  ad.suinta.  hominem  redimeret;  majoreque  gloria,  quam 
Dliin  in  Paradiso  habuerat.  exornatum,  cura  infamia  ac 
dedecore  Diaboli,  in  coeleste  regnum  suum  subvehe- 
ret ;  ideoque  nec  illud  hoininis  peccatum,  ab  ipsius  crea- 
tione  Deum  deducere  atque  revocare  potuit. 

Qu.  26.  Si  norat  igitur  omnia  Deus  ante- 
quam  conderet,  an  bona  ac  mala  omnia  iteni 
praedc,stinQvit,ne  a  1  i t e r  f i a n t ,  q u a m  f i u n t ?  — 
Res  equidem  universas  ante  creationem  praescioit  Deus, 
sed  bonas  duntaxat  pracdeslinacit  (uti  loquitur  S.  Da- 
inasccit  irs)  :  nam  illud  divinae  bonitati  ropugnat,  ut  ma- 
las  praefiniat;  matnm  autem  non  aliud  cxistimandum  est, 
quam  peqcatum:  nam  praeter  peccatum,  quae  divinae 
legis  voluntatisque  transgressio  est,  si  proprie  loquimur, 
nihil  in  orbe  mali  reperitur.  At  cetera,  queis  ob  noxias 
nostras  Deus  in  nos  animadvcrtit,  ut  pestilentia,  bella, 
morbi,  aliaque  cjusmodi,  respectu  nostri  mala  dicun- 
^tur,  quoniam  aerumnas  nobis  atque  dolores  adferunt, 
rpios  fugimus  ac  aversamur.  Ceterum  Deo  nequaquani 
mala  sunt;  siquidcm  vim  quandam  boni  habent:  iis  enira 
nos  eastigans  ad  bonum  excitat;  ideoquc  quum  dicit 
Scriptura  (Amos  IILti.):  Nunquid  ulla  in  cwitate  malitkk 
"sl .  r/urrc  Domiuus  non  fecit?  tmn  justam  Dci  castiga 
lionera,  lualitiam  vocat.  Porro  ilJa  duntaxat  praedeter- 
ninat  Deus,  secundum  sapientiam  justkiamqae  suam. 
huae  utrum  fiant  nec  nc.  id  in  nostra  potestate  situra 
non  est:  vcrumbona  illa.  quae  ut  (iant,  in  notitra  manu 


823 


Chrestomathia 


symbolica. 


est,  praccognoscit ;  ita  vero,  ut  simul  et  ipse,  ex  pro- 
pensa  voluntate.  sua?  cum  nostra  voluntate  concurrat, 
quod  naturae  liberi  arbitrii  nihil  quiclquam  officit. 

Qiic  27.  Quid  est  Arbilrium  Liberum  (av- 
t  s%ov6  iov)?  —  Liberum  hominis  Arbitrium,  est  libera 
et  absoluta  illius  voluntas ,  orta  a  ratione  sive  rationali 
anima,  ad  bonum  aut  malum  efficiendum.  Quibus  enim 
in  rebus  mens  ratioque  inest ,  eas  naturam  cum  pote- 
state  sui  arbitrii  conjunctam  habere,  eamque  duce  ra- 
tione  libere  exercere  oportet.  Haec  autem  ratio  quam- 
diu  in  statu  innocentiae  liomo  stetit,  hoc  est,  antequam 
peccaret,  incomipta  et  perfecta  erat;  per  lapsum  cor- 
rupta  fuit.  At  voluntas,  etiamsi  quod  ad  adpetitum  boni 
aut  mali  illaesa  maneret ;  nihilominus  in  nonnullis  haud 
paullo  propensior^  atque  ad  malum  inclinatior  evasit: 
in  aliis  rursus  ad  bonum;  de  quo  ita  loquitur  magnus 
Basilius :  Per  vqluntatem  quisque  suam  arbitriumque,  aut ' 
semen  sanctum,  aut  conlrarium  esse  potest.  Audi  sodes 
Paulum  dicentem  (l  Cor,  IV,  15  J :  Ego  vos  in  Christo 
Jesu  per  Evangelium  genui;  audi  et  haec  Scripturae 
verba  (Jok.  i,  12.)  :  Quotquot  illum  receperunt,  iis  po- 
testaiem  dedit  ut  flii  Dei  fierent.  Quo  sane  sanctus 
Doctor  declarat,  quamvis  et  ipsa  hominis  voluntas  pec- 
cato  originis  misere  labefactata  fuerit;  nihilominus  etiam 
praesenti  hoc  tempore,  in  cujusque  arbitrio  positum  esse, 
ut  bonus  Deique  filius  sit ,  aut  e  contrario  improbus 
filiusque  Diaboli.  Hoc  omne  inquam,  in  manu  atque 
potestate  hominis  situm  est,  ita  tamen,  ut  in  bonum 
divina  gratia  homini  adjutrix  sit,  eumque  item  a  malo 
retrahat ;  at  non  ut  arbitrium  hominis  suis  ingratiis  com- 
pellat. 

Qu.  28.  Siquidem  vero  in  Statu  peccati 
nascuntur  homines.  an  igitur  Corpus  solum 
de  semine  Adami  est,an  vero  eti  am  Anima?  — 
Corpus  humanum  ex  femine  Adami  descendit,  Anima  vero 
a  Deo  oritur,  teste  Scriptura  (Zach.  XII,  1.) :  Dominus 
qui  expandit  coelum,  et  fundat  terram,  et  format  iSpm 
ritum  hominis  in  eo  ;  et  alibi  (Eccles.  XII,  7.) :  Et  redeat 
pulvis  in  terram  ,  quemadmodum  fuerat,  et  Spiritus  ad 
Deum  revertatur ,  qui  dedit  illum.  Super  haec  si  se- 
mine  humano  procrearetur  Anima ,  haud  dubie  item  cum 
Corpore  commoreretur,  solvereturque  in  pulverem.  Atqui 
contrarium  in  Sacris  Litciis,  quo  loco  cum  latrone  in 


Chrcstomathia  symbolica.  823 


crucc  colloquihir  Christus,  adstmi  videmus  (Luc.  XXI! /. 
43 .):  Amen dico  tibi.  hodle  mecum  eris  in  Paradiso, 
quippe  corpus  latronis  in  cruce  remanebat,  at  anima,  ut 
Spiritus  immortrjis,  cum  Christo  Paradisum  ingressa 
est,  quae  si  humano  satu  genita  fuisset ,  utique  etiam 
suo  cum  corpore  in  cruce  essct  exstineta.  Porro  quo 
alio  pacto  hisce  Domini  nostri  verbis  ratio  constare  pos- 
sit  ,  quunt  dixit  (Matth.  XXII,  ol.):  Annon  legistis,  quod 
robis  a  Deo  dictum  fuit.  ego  sum  Deus  Abrahami  el 
Veus  Isaaci,  et  Dcus  Jacolu.  at  Deus,  nou  mortuorum 
Deus  estv  verum  cicenlium.  quae  non  de  corpore,  verum 
]e  anima  exaudienda  sunt,  quippe  dudum  jam  defun- 
;torum  patrum  istorum  in  pulveres  dissipata  corpora 
irant;  at  de  anima  vera  est  oratio,  quae  ut  omni  tem- 
>ore  vivit,  ita  semper  in  conspectu  Dei  adstat.  Sin  autem 
iodem  illo  seminio,  unde  corporis  constructa  erat  fabri- 
ia  couflata  anima  fuisset ;  eadem  haud  dubie  involuta  rui- 
ta .  cum  corpore  suo  interierat.  Inseritur  autem  a  Deo 
tnima  corpori ,  membris  suis  organisque  jam  performato, 
tnimacque  recipiendae  adcommodato  inserta,  continuo 
>er  totam  ejusdem  compagem  diffunditur,  more  ignis,  cjni 
»e  in  omnes  ferri  candentis  sinus  insinuat.  Praecipuum 
amen  domicilium  in  capite ,  atque  corde ,  habet. 

Q u.  37.  Te rtius  f i d e i  Articulus  q u o m o d o 
;e  habet?  —  Qui  propter  nos  homincs,  et  proplcr 
lalutem  nostram,  descendit  de  coelo,  ct  incamutus  est 
le  Spiritu  8.,  et  Maria  Virgine,  et  homo  factus  est. 

Q  u.  43.  Quartus  fidei  Articulus  quis 
ist?  —  Qui  pro  nobis  crucifixus  est  sub  Pontio  lrt- 
UUo ,  passus ,  et  scpultus. 

Qu.  i5<).  Quodnam  sextum  est,  quod  hic 
ractat  docctque  Articulus?  —  Quoniam  men- 
lionem  Crucis  Ghnsti,  in  qua  Christus  mortuus  est,  dos- 
pie  salutem  vindicavit,  hic  facit  Articuius :  eo  et  pobis 
tnsam  dc  Cruce  commentandi  oftert;  de  qua  huuc  in 
nodum  Paulus  Ap.  disserit  (Cal.  VI,  14*/:  Absit  a  me 
(I  gloriaH  velim,  nisi  in  Cruce  Domini  nostri  JcsuChristi ; 
)cr  quam  mihi  mundus  crucifixus  csl .  et  ego  mundoj 
»t  alio  loco  (i  Cor.  I,  1S.) :  Sermo  Crucis  iis  gui  pe- 
yeunt  stultitia  est ;  at  nobis*  qui  salutcm  consequimur^ 
wtentia  Dci  est.  Multis  igitur  magnisque  de  oausis 
^enerabilis  nobis  Crux  erit;  ut  peculiare  quoddam  sig- 
uim  Christi;  cui  virtus  miritica  fugandi  Dacmoncm  im- 


\ 


824  Chrestomathia  symbolica. 

pressa  est;  siquidem  effuso  in  illam  sanguine  filii  Dei, 
qui  et  animam  in  ea  efllabat^  imbuta  fuit.  Qua  cle  re 
ita  dicit  S.  Cyrillus,  Episc.  Hieros.:  Quando  venera- 
bilis  Crucis  signo  nosmet  ipsos  signanms  9  tum  Diabolus 
recogitans  secum  Christum  Dominum,  propter  salutem 
nostram,  potentiaeque  diabolicae  exstirpationem ,  Cruci 
clavis  suffixum  fuisse ;  diutius  praesens  esse,  crucisque 
sufferre  vim9  nequit9  sed  fugit  a  nobis,  nec  ulterius 
nos  pertentat ;  maxime  quoniam  simul  sanctissimum  Ser- 
vatoris  Christi  invocare  nomen  solemus.  Est  igitur  ne- 
cesse,  ut  Crucis  signum  in  nobis  saepe  f requentemus ; 
^uoniam  nimis  frequentes  Daemonis  persentiscimus  ten- 
tationes,  quas  haud  alio  profligare  modo  possumus, 
quam  signo  vivificae  Crucis,  et  seria  invocatione  nominis 
Jesu  Christi;  quomodo  non  solum  a  nobis  ipsis  insultus 
Daemonum  arcemus ,  sed  a  reliquis  etiam  omnibus  rebus 
nostris;  ut  ab  esculentis  potulentisque^  a  vasis  aliisque  qui- 
buslibet.  Quapropter  ita  idem  ille  Cyrillus  docet:  Fac 
venerabilis  Crucis  signum,  dum  edis  bibisque :  dum  sedes,  aut 
stas:  dum  loqueris,  aut  ambulas ;  nullam  coeptabis  rem, 
nullum  opus,  nisi  facto  prius  venerabilis  Ci'ucis  signo; 
domi,tuae,  in  via,  diit  noctuque,  omnibusque  in  locis. 

Qu.  51.  Quo  ritu  signum  venerabilis  et 
vivificae  Crucis  in  nobis  formare  debe- 
mus?  —  Crucem  hoc  modo  dextra  manu  formabis. 
Primum  tribus  majusculis  digitis  frontem  tanges ,  dices- 
que:  In  nomine  Patris;  tum  manum,  eodem  gestu  con- 
fbrmatam  ,?:in  pectus  deduces,  addesque:  et  Filii;  hinc 
in  brachium  (sive  potius  humerum)  dextrum  traducens 
manum ,  dices :  et  Spiritus  S. ;  simul  ductum  manus  in 
humerum  sinistrum  usque  continuabis,  atque  ubi  sacro 
hocce  Crucis  signaculo  temet  signasti,  claudes  verbo 
Amen.  Potes  etiam  in  Cruce  formanda  haec  adhibere 
verba :  Domine  Jesu  Christe ,  fili  Dei ,  miserere  mei 
peccatoris;  Amen. 

Q  u.  52,  Quintus  fidei  Articulus  ,  quis 
e  s  t  ?  —    Qui  resurrexit  die  tertio  secundum  Scripturas. 

Q u.  55.  Sextus  fidei  Articulus  quis  e  s  t  ?  — 
Qui  adscendit  in  coelos,  sedetque  ad  dexteram  Patris. 

Qu.  57.  Sepiimus  fidei  Articulus  quis 
cst?  —  Qui  iterum  venturus  est  in  gloria,  judicatum 
rioos  ei  mortuos ;  cujus  regni  nullus  finis  erit. 

Qu.  58.  Quid  iste  nos  Articulus  docet?  — 
Tria.    Primum  est,  rediturum  Christum,  judicatum  vi- 


Chrestomathia  symbolica. 


825 


VOS  nc  mortuos;  sicut  ipse  suis  verbis  testatur  (Matth. 
XXV,  61.):  Quando  vcucrit  Filius  hominis  iu  gtoria 
sua,  ct  sancU  omncs  Angcli  cvm  iilo.  Venturus  autem 
est  usque  adeo  velociter  (Matth.  XXIV,  27.):  Ut  fdl 
gur,  quod  c.vit  ab  briente,  ct  adparet  ad  occasum  usque ; 
cjusmodi  itcm  crit  adventus  Filii  hominis  (ib.  26.);  atqui 
dicm  ct  horam  advcnjtus  illius ,  ncmo  nouit;  ne  quidem 
Angcli.  Prius  tamen  ut  eveniant  haoc  ipsa,  necesse 
est ,  nirairura  (v.  14.) :  ut  adnuncietur  Evangelium  omni- 
bus  gentibus ;  ut  veniat  Anti  -  Christus ;  ut  fiant  bella 
horrida  ac  immania ,  itemque  fames  frugumque  penuria, 
et  pestilentia ,  aliaque  consimilia.  Atque  ut  summatim 
absolvam,  multae  antea  magnaeque  adflictationes ,  sc- 
cundum  vcrbum  Domini.  exsistent  (v.  21.):  Eo  tcmpnrc 
magna  crit  adjlictio.  ejusmodi  ab  originc  mundi,  ad  hoc 
vsquc  tempus  nec  fuit,  ncc  inposlcrum  futura  cst.  De 
hoc  judicio  manifeste  lmnc  in  modum  disserit  Aposto- 
his  (2  Tim.  IV,  1.) :  Tcsti/icor  igitur  ego  coram  l)co, 
et  Domino  Jesu  Christo ,  qui  vivos  moriiiosque  in  adpa- 
ritione  sua  et  rcgno  suo  judicaturus  est. 

Qu.  59.  Quid  secundo  loco  hic  docet  Ar- 
ticulusV  —  Quod  extremo  in  judicio  cogitationum, 
dietorum,  factorumque  suorum  omnium  rationem  reddi- 
turi  sunt  homines,  teste  Scriptura  (Matth.  XII,  36.); 
Dico  ego  vobis,  quod  de  quovis  otioso  vcrbo,  quod  lo~ 
cuti  homincs  fuerint,  rationem  in  dic  judicii  reddent ; 
et  Apostolus  ait  (l  Cor.  IV,  5.^);  Ne  itaque,  ne  ante 
tcmpus  quidquam  judicelis ,  doncc  venerit  Dominus:  qvi 
\et  ubscondita  lenebrarum  illustrabit ,  et  consilia  cordium 
vianifcstabit,  et  tunc  sua  cuique  laus  a  Deo  reddetur. 

Qu.  60.  Quid  tertio  loco  hic  Articulus 
docetV  —  Quod  illo  dio  unusquisque  secundum  pro- 
merita  sua  plenam,  eamque  sempiternam,  accepturus 
est  mercedem.  Quippe  alii  hanc  audient  sententiam 
(Matth.  XXV,  34.):  Vcnife  bencdicti  Patris  mci ,  ct 
hereditario  jure  possidcte  praeparatum  vobis  a  mundi 
cxordio  rcgnunu  Alii  e  contrario  trisriswmwm  liocoe 
carmen  audient  (v.  41.):  Discedilc  a  me  maledicti  in. 
igncm  illum  sempitcmum,  qni  Diabolo  atquc  Angelis 
^ejus  structus  paratusque  est  (Marc.  IX,  44.):  ubi  rc,- 
mis  eorum  non  emoritur ,  et  ignis  nou  cxinguitur. 

Qu.  61.  Illo  igitur  fortasse  die  universi 
homincs  actionum  rerumquc  suarum  rcddi 


82(>.  Chrestomathia  symbolica. 

turi  rationem  sunt:  an  vero  singulatim  unus- 
quisque,  dum  lucis  hujus  usuram  relinquit, 
vitae  suae  rationem  reddit,  atque  particu- 
larequoddam  exer cetur  judicium? —  Quemad- 
modum  illo  extremi  judicii  die  ratio  de  uno.  quoque  sin- 
gillatim  non  exigitur:  siquidem  Deo  res  simul  omnes  per 
se  manifestissimae  sunt,  atque  ut  unusquisque  in  arti- 
culo  mortis  suae,  satis  suorum  sibi  delictorum  conscius 
est :  ita  eodem  prorsus  modo  ppst  mortem  operum  suo- 
rum  remunerationem  unusquisque  probe  novit,  Quoniam 
itaque  opera  ipsius  manifesto  patent;  patet  etiam  Dei 
in  illum  sententia ;  sicuti  ait  Gregorius  TheoL :  Ego  vero 
sapientum  sermonibus  adductus  credo,  bonam  quamlibet 
Deoque  acceptam  animam,  %U  e  conjugato  soluta  corpore 
liinc  discedit.  confestim  intellectu  ac  conXemplatione  boni 
illius*  quod  ipsam  manet,  fruentem  (quippe  eo,  quod 
caliginem.  antea  offundebat ,  peiyiirgato  jam ,  aut  depo- 
sito}  aut  —  sed  kand  scio  satis  quod  usurpem  verbum) — 
singulari,  et  mirifica  quadam  effexri  atque  exsultare  lae- 
titia:  ldlaremque  admodum  ad  Dominum  suum  properare 
(dum  ita  nimirum  ex  liac  vita,  tanquam  ex  aerumnoso 
quodam  ergastulo  aufugit,  et  circumjectas  excutit  pe- 
dicas ,  quibus  gravatae  antea  mentis  alae  deprimebantur), 
jamque  adeo  velut  imaginando  reservatam  sibi  degustare 
felicitatem:  verum  paullo  post,  nbi  cognatum  corpuscu- 
lum,  quocum  olim  aetheriam  illam  vitam  religiosissime 
vivebat,  de  terra,  quae  illud  et  dederaty  et  suae  tra- 
ditum  fidei  adservarat,  receperit:  modo  eo,  quem  solus 
iiovit,  qui  ista  dito  tum  colligavit,  tum  dissolvit,  Deus, 
tum  una  cum  illo  coelestis  gloriae  hereditatem  ceimere. 
Pari  ratione  de  facinorosorum  animis ,  e  contrario ,  exi- 
stimandum;  illos  videlicet  extemplo  sensum  item  intel- 
lectumque  destinatorum  sibi  cruciatuum  habere.  Quam- 
vis  vero  neque  justi,  neque  damnati^  plenam  rerum  actio- 
numque  suarum  mercedem,  ante  extremum  adsequantur 
judicium;  non  tamen  in  uno  et  eodem  omnes  statu  sunt, 
nec  in  unum  compelluntur  locum.  Hinc  facile  patet, 
hoc  ipsum  ante  postremum  illud  judicium ,  sine  particu- 
lari  aliquo  judicio,  non  fieri,  atque  hujuscemodi  parti- 
culare  judicium  omnino  esse.  Quando  igitur  dicimus, 
non  exigere  a  nobis  Deum  vitae  nostrae  rationem,  tum 
intelligendum  est,  non  reddi  hanc  rationcm  secundum 
proprium  nostrorum  judiciorum  morem. 


C  h  r  c  s  i  o  m  a  t  h  i  a  s  y  m  b  o  1  i  c  a.  827 

Qu.  62.  Nunquid  vero  in  eodem  beatitudi- 
nis  gradu,  postquam  e  vita  excesserunt,  col- 
locatae  Sanctorum  animae  sunt? —  Quoniam 
nnimac  non  in  uno  et  eodem  gratiae  divinae  gradu  ex 
lioe  nuindo  cmigrant,  par}  modo  postquam  hinc  emigra- 
i  unt .  non  in  uno  eodemque  beatitutis  gradu  consistunt, 
Christo  ipso  his  illud  docente  verbis  (Jok.  XIV,  1.) : 
In  ifimo  Patris  mei  multae  sunt  mansioncs;  et  alibi 
(Lur.  VII,  £7.) :  Remissa  sunt  multa  illius  peccata, 
quoniam  dilexit  multum,  at  parum  diligit ,  cui  parum 
rrmittitur.  Consimiliter  et  Apostolus  ait  ( Rom.  II,  6.J : 
Quod  rcddilurus  sit  cuique  secundum  opera  siia. 

Q  u.  63.  Q  u  i  d  d  e  i  i  s  v  e  r  o  j  u  d  i  c  a  n  d  u  m ,  q  u  i 
decedentes  in  offensa  apud  Deum  sunt?  — 
Horum  alios ,  ultiino  peracto  judicio ,  gravioribus ,  alios 
levioribus,  sed  aetcrnis  omnes  tormentis,  cruciatum  iri, 
dicrntc  ita  Scriptura  (Luc.  XII,  £7.):  Scrvus  ille,  qui 
norit  votuntatem  Domini  sui,  ncque  tamen  praepararit 
frritque  secundum  rotuntatrm  itlius,  vapulabit  mulfis. 
iScd  qui  non  cognovit^  et  plagis  tamen  digna  admisit, 
paiicis  vapulabit. 

Qu.  64.  Annon  et  aliqui  sic  diem  suun\ 
obeunt,  ut  beatorum  damn  a  toru  mque  medii 
sint?  —  Hujusmodi  homines  nulli  reperiuntur:  at  illud 
probe  constat ,  sceleratos  homines  non  paucos  de  Orci 
claustris  eripi  atque  liberari,  non  sua  equidem  ipsorum 
jpoenitentiaj  sive  confessione,  quemadmodum  Scriptura 
Hicit  ( Psalm.  VI,  6.) :  Quis  enim  confiteatur  tibi  in  in~ 
frruo?  et  loco  alio  (Psalm.  CXV,  17.):  Non  lauda- 
buut  te  mortui,  Domine,  neque  omnes  qui  desccndunt  m 
infrrn.um :  verum  piis  superstitum  officiis,  et  Ecclesiae 
pro  ipsis  deprecationibus ,  praecipue  vero  per  inerucn- 
tum  (Liturgiae)  Sacrificium,  quod  Ecclesia  pro  vivis  mor- 
tuisque  omnibus  communiter,  quemadmodum  et  Christus 
pro  iis  pariter  mortuus  est,  quotidie  offert.  Cetcnun 
haud  quaquam  suapte  opera  animas  hujusmodi  ex  inferis 
liberari  docet  Theophylactus  in  Cap.  VI.  Lucae,  ea  Christi 
verba ,  quibus  potestatcm  remittcndi  peccata  in  trrra, 
sibi  vindicat,  exponens.  Observa,  inquit,  rcmitli  pec- 
cata  in  lerra:  quamdia  cnim  in  hac  tcrra  commoramu>\ 
peccata  nostra  cxpungcre  possumus,  af  postquam  r  trrra, 
drmigrarimus 9  non  jwssunius  deindc  ipsimrj  ope  ronfrs- 
sionis  pcccala  nostra  induccre:  jam  enim  oppcssutatac 


828  Chrcstomathia  symbolica* 


yunt  fores.  Et  in  Cap.  XXII.  Matth.  enarrans  haec  verba 
(v.  13.),  Colligantes  manus  illius  ac  pedes  ,  per  quae 
ammae  faeultates  activae  designantur  ,  ait:  In  seculo 
quidem  <praesenti  agere  operarique  licet;  at  in  futuro 
vinciuntur  omnes  activae  facultates  animae,  nec  tum 
boni  quid/piam  efficere  possumus  in  compensationem  nostra- 
rum  noxiarum.  Et  in  Cap.XXV.  ejusdem  Evangelii :  Non 
est  poenitentiae  operatwnisque  tempus  post  discessum  cx 
Jiac  vita.  Quibus  ex  verbis  clarum  evadit,  ab  excessu 
suo,  liberari  per  se  animam,  poenitentiamque  agere  non 
posse  nihilque  ejusmodi  moltri,  quo  infernis  eximatur 
vinculis.  Solae  igitur  sacrae  Liturgiae,  precesque ,  et 
eleemosynae,  quae  animae  caussa  a  viventibus  prae- 
stantur,  illam  plurimum  adjuvant  atque  ex  Acheronte 
redimunt. 

Qu.  65.    Quid  igitur  sentiendum  de  Elee- 

mosynis,  piisque  officiis,  quae  in  refrige- 
rium  mortuorum  praestantur?  —  Ea  de  re  idem 
Theophylactus  in  Cap,  XII.  Lucae  exponens  verba 
Christi  (v.  5.J:  Timete  illum  qui  potestatem  conjiciendi 
in  Gehennam  habet9  ita  commentatur:  Animadverte, 
sodes9  non  dicere  Christum9  timete  illum 9  qui  postquam 
occidit,  in  gehennam  conjicit,  sed  qui  potestatem  conji- 
ciendi  habet:  neque  enim  omnes  omnino  qui  in  peccatis 
suis  moriuntur  9  in  gehennam  conjiciuntur.  Sed  id  in 
Dei  situm  est  manu,  sicut  et  veniam  illis  largiri:  quod 
propter  pias  oblationes  erogationesque  ,  quae  dormien- 
tium  bono  ftunt9  dico9  quippe  quae  non  parum  condu- 
cnnt,  iis  etiams  qui  gravissimis  sceleribus  contaminati  hinc 
decesserunt.  Itaque  non  omnino  postquam  occidit,  in 
gehennam  sontes  projiczt9  Deus;  sed  projiciendi  pote- 
statem  habet.  Ne  igitur  cessemus  nos  etiam  atque  etiam 
adnitiy  quo  eleemosynis  et  intercessionibus  nostris  illum 
propiliemus ,  qui  hac  projiciendi  potestate  instructus?  ea 
non  semper  ntitur  >  sed  veniam  etiam  indulgere  potest. 
Igitttr  e  doctrina  S.  Spiritus,  Patrisque  hujus  expo- 
sitione,  illud  deducimus:  oportere  omnino  a  nobis  pre- 
ces  pro  defunctis  concipi,  atque  offerri  incruenta  sacri- 
ficia,  spargique  liberali  manu  eleemosynas,  siquidem 
non  possunt  pia  hujusmodi  opera,  sua  caussa,  ipsimet 
praestare. 

Qu.  66.  De  Purgat  orio  autem  Ignc,  quid 
n o b i s  judicandum?  — ■    Nihil  usquam  de  eo  in 


Chrcstomathia  symbolica. 


S2<> 


Sacris  Literis  traditur,  quod  tcmporaria  ulla  poena,  ani- 
morum  expurgatrix,  a  mortc  exsistat.  Imo  vero  eam 
praecipue  ob  caussam  in  secunda  Synodo  Constantino- 
politana,  ab  Eeclesia  Oricfcnis  damnata  est  sententia. 
Praeterea  per  se  satis  manifestum  est,  morte  semel  obita 
nullius  Sacramenti  ecclesiastici  participem  fieri  posse 
aniniam;  tum  si  fieri  fortassean  posset,  ut  adinissas 
noxias  sua  satisfactione  ipsamet  expiaret;  haud  dubie 
etiam  partem  aliquam  Sacramenti  Poenitentiae  accipero 
eadem  posset,  quod  quoniam  ab  orthodoxa  doctrina  ab- 
horret.  jure  meritoque  Ecclesia,  manium  istorum  caussa, 
Sacrificium  incruentum  oftert;  precesque  ad  Deum  ad- 
legat,  ad  impetrandam  eorum  veniam,  quae  olim  in  vita 
deiiquerant.  non  vero  ut  ipsi  nonniliil  supplicii  sustinen- 
tes,  eo  dein  perpurgentur.  Ceterum  fabulas  quorundam 
hoininum,  quas  de  aniniis  comminiscuntur :  quod  vide- 
licet,  ubi  poenitentia  non  procurati  satis  expiatique  fato 
intercipiuntur ,  discrucientur  subulis,  aquis,  lacubus, 
nostra  nunquam  admisit  probavitque  Ecclesia. 

Qu.  67.  Quinam  locus  peculiariter  aninia- 
bus  eorum  destinatus  est,  qui  in  gratia  Dei 
vita  eoncedunt?  —  Animae  hominum,  quae  hoc 
mundo  egredientes  in  gratia  apud  Deiun  sunt,  crimi- 
numque  suorum  poenitentiam  egerunt,  locum  suum  in 
manibus  Dei  habent.  Sic  enim  Sacra  loquitur  Scriptura 
(Sap.  III>  1.) :  Animae  justorum  in  manu  Dei  sunt,  nec 
adtinget  eas  cruciatus.  Nuncupatur  earum  locus  etiam 
Paradisus ,  quomodo  Dominus  noster  Christus  latroni 
in  cruce  dixit  (L/tc.  XXIII,  :  Amen  dicp  tibi,  hodie 
mecum  cris  in  Vttradiso.  Vocatur  et  Sinus  Abrahami9 
uti  scriptum  est  (Luc.  XVI,  22.):  Contigit  auLcm  mori 
paujperem,  et  deferri  ab  Angelis  iu  Sinum  Abrahami, 
Dicitur  etiam  Uer/num  Coelorum,  secundum  dictum  Do- 
mini  (Mattk.  VIII,  11.):  Dico  vobis.  imtUi  ab  oriente 
ct  occidenie  venient,  ct  adcvmbent  cum  Abrahamo,  Isaacb, 
Jacobo,  in  Ixegno  Coelorum.  Nihil  igitur  erraverit,  quis- 
quis  locum  illum  aliquo  istorum  noininum.  quae  rccen- 
suimuSj  nominaverit,  modo  ut  recte  intelligat ,  esse  ani- 
Imas  in  gratia  Dei,  et  in  regno  coelesti,  et,  ut  hymni 
ccclesiastici  canunt,  in  coelo. 

Qu.  68.     At  ubinam  locorum  illae  agunt 
animae,  quae  e  corporibus  suis  exeuntes,  In 
offensa  apud  Deum  sunt?  —  Variis  loous  ille  de- 
l  signatur  nominibus.  Primum,  nuncupatur  lufemus  ('A)tr) 


830 


Chrestomathia 


symbolica. 


Sn  quem  exturbatus  coelo  Diabolus  detrusus  est,  teste 
Propheta  (Jes.  XIV,  14.):  Similis  ero  Altissimo  (tlixit 
Diabolus)5  nunc  autem  irt  infernum  descendes,  ei  in  fun- 
damentd  terrae.  Secundum  est,  Ignis  sempiternus:  dicit 
enim  Scriptura  (Matth.  XXV,  41.):  Discedite  a  me  ma- 
ledicti  in  Ignem  illum  sempiternurn,  qui  Diabolo  et  Ange- 
lis  illius  paratus  est.  Etiam  Tenebrae  exteriores  (ibid. 
v.  oO.) :  Ejicite  inutilem  istum  servum  in  Tenebras  exte- 
rtores,  ubi  erit  ejulatio  et  stridor  dentium.  Adpellatur 
et  aliis  vocabulis,  sed  quae  omnia  locum  condemnatio- 
nis,  iraeque  divinae  valent.  Quem  in  locum  animae 
eorum  descendunt,  qui  hinc  demigrant  invisi  offensique 
Deo,  ac  damnati.  Porro  et  illud  omnibuS  teneiidum  est, 
animas  justonim ,  quamquam  coelo  jam  receptas ,  neuti- 
quam  tamen,  ante  extremum  judicium,  plenam  perfe- 
ctamque  gloriae  coronam  consequi,  neque  rursus  ani- 
mas  damnatoruhi,  plenam  antea  ultionem  poenamque 
perpeti.  Verum  post  summum  illud  atque  decretbrium 
judicium,  animas  una  cum  corporibus  suis  usquequa- 
que,  aut  coronam  gloriae,  aut  suppliciorum  ferre  cru- 
ciatus. 

Qu.  69.  Octavus  fidei  Articulus  quomodo 
habet?  —  Et  in  Spiritum  S.,  Dominum  et  vivifican- 
tem:  qui  ex  Patre  procedit:  et  una  cum  Patre  et  Filio 
adoratur  et  glorificatur  9  qui  item  per  Prophetas  locu- 
tus  est. 

Qu.  72.  Quid  tertium  est,  quod  in  hoc  Ar- 
ticulo  docetur?  —  Spiritum  S.  sacrae  Scripturae, 
tam  Veteris,  quam  Novae^  genuinum  esse  auctorem; 
illamque  per  manus  multorum  administrorum  ipsum  edi- 
disse,  eaque  re  ut  V.  Testamenti  Scripturam,  ita  etiam 
Novi,  Spiritus  S.  doctrinam  esse.  Quamobrem  quidquid 
SS.  Patres,  in  omnibus  universalibus  atque  particu- 
laribus  orthodoxis  Conciliis,  quocumque  tandem  loco  ha- 
bitis,  statuerunt,  id  a  Spiritu  S.  profectum  esse,  credas 
oportet,  quemadmodum  in  Sjnodo  sua  ipsimet  loquun- 
tur  Apostoli  (Act.  XV,  28 ):  Visnm  est  Spiritui  Sancto 
ac  nobis,  quorum  exemplo  cetera  item  orthodoxa  Con- 
cilia*  simili  modo  decreta  sua  concluserunt. 

Qu.  82.  Nonus  fidei  Articulus  quis  est?  — 
In  unam  sanctam.,  catholicam  et  apostolicam  Ecclesiam. 

Qu.  83.  Quid  docet  S.  Ecclesia,  in  hoc  fi- 
dei  Articulo?  —  Res  quatuor.  Primvm  Ecclesiam 
esse  unam ,  sanctant ,  catholicam  et  apostolicam ,  se- 


Clirestomathia  symbolica. 


831 


cundum  doptrinam  Apostoli  (2  Cor.  XI,  2.J :  DespbnaS 
ros  viro  uni.  ut  virginem  castam  exhibercm  CkrisUk 
Sicuti  vero  Christus  unus  est,  ita  et  sponsa  illius  nou- 
nisi  una  est ,  ut  manifestum  est  ex  Cap.  IV.  Ep.  ad  Ephes. 
(r.  6.):  Unvs  Dominus.  icaa  fides ,  wium  bdpUsma  vt 
unus  DeUs,  itemque  Pater  omnium. 

Qu.  84.  Secundum,  quod  hoc  Articulo  Ao* 
cetur,  quodnam  est?  —  Hoc  nimirum,  Catholicam 
Ecclesiam,  non  uni  alicui  loco,  etiajn  praecipuo  et  cla- 
rissimo,  nominis  sui  decus  acceptum  referre:  quotquot 
enim  certis  locis  continentur  Ecclesiae,  particulares  sunt, 
ut  Ephesina.  ut  Fhiladelphiensis ,  ut  Laodicena,  ut  An- 
tiochena,  ot  Ilicrosolymitana,  ut  Romana,  ut  Alexan- 
drina;  ut  ceterae  item.  Verum  enim  vero  inter  parti- 
culares  istas  Ecclesias,  illa  mater  reliquamm  dicitur, 
quae  prima  omnium  praesentia  Christi  ornata  fuit,  ac 
salutem  aeternam,  veniamque  peccatorum,  accepit  et 
es  qua  adnunciatio  Evangelii,  in  totum  terrarum  orbem 
prinium  propagata  est.  teste  ipsa  Scriptura  (Luc.  XXIV, 
47.):  Sic  pati  oportuit  Christum^  et  tei%tio  die  rcsur- 
gere  a  mortuis,  et  praedicari  in  nomine  ejus  poeniten- 
tiam  .  ac  rcmissionem  peccatorum,  in  omncs  gentcs ,  fa- 
cto  inifio  ab  Hierosohjmis.  Vos  autem  harum  rerum  te- 
stcs  cstis :  et  alibi  ( Act.  1,  S.) :  Eritis  mihi  testes ,  cum 
Bierosolynds .  tum  in  unircrsa  Judaea  et  Samaria,  ct 
ad  ultimos  usquc  terrae  /ines.  Solet  et  illa  prima  sa- 
lutari.  quae  doctriuae  morumque  sanctimonia,  super  re- 
liquas  omnes  Ecclesias ,  clarius  eftulsit,  et  coram  qua 
ipsimet  Apostoli  actionum  suarum  rationem  exposuerunt. 
prout  testatur  Scriptura  ,  quae  dicit  (Act.  XI,2.):  Quuvi 
autcm  adscendisset  Hicrosohjmam  Petrus ;  disceptabant. 
adversus  illum.  qui  cx  circumcisionc  crant,  diccntes:  At- 
qui  cul  hominrs  incircumcisos  ingrcssus  es ,  et  una  cum 
ilHs  cdisti.  Quibus  respondebat  Petrus  fo.lt*)  i  Ego 
rcro  quis  cram ,  ut  Deum  inhibcre  posscm?  quibus  UU 
auditis  adquicrcrunt ,  Dcumqnc  collaudarunt ,  dicentrs : 
jam  itaque  et  Gentibus  pocnitcntiam  ad  ritam  conccssit 
Deus?  Et  paullo  post  (r.  22.):  Pervenit  is  rumor  ad 
aurcs  Ecclcsiac,  quae  Hierosolymis  erat,  de  istis.  Ha» 
quc  Barnabam  miscrunt.  qui  Antiochiam  usque  iret. 
Et  alibi  (Act.  XV,  2.);  Statucrunt,  ut  adscenderent  Pau- 
lus  rt  Barnabas.  et  quidam  praeterea  alii  de  suis ,  ad 
Apostolos  et  Seniores  Hierosohjmam ,  supcr  hac  quae- 
iHone  (r.  22.):    Tum  placuit  Apostotis  et  Scnioribus, 


833         Chrestomathia  symbolica 


wia  cnm  tota  Ecclesia,  delectos  ex  sese  viros,  Antio- 
chiam  mittere,  cum  Paulo  et  Barnaba,  cum  literis  hu- 
jusmodi  (v.  %8.J:  Visum  est  Spiritui  Sancto,  et  nobis> 
ne  quid  amplius  imponeremus  vobis  oneris ,  praeter  Jiaec 
necessaria.  Etiam  alio  loco  (Act.  XVI,  4.) ;  Quum  au- 
tem  transirent  per  civitates s  servanda  illis  tradebant 
dogmata ,  quae  decreta  erant  ab  Aposiolis ,  et  Seniori- 
bus,  qui  erant  Hierosolymis.  Est  itaque  liaud  dubie 
mater  et  princeps  Ecclesiarum  omnium  Ecclesia  Hiero- 
solymitana,  quoniam  ex  illa  in  omnes  orbis  terminos 
diffundi  coepit  Evangelium,  quamvis  postea  Imperato- 
res  primos  dignitatis  gradus  antiquae  novaeque  Romae 
tribuerint,  ob  majestatem  Imperii,  quae  iis  locis  domi- 
cilium  habebat,  secundum  Canonem  tertium  secundae 
oecumenicae  Synodi  Constantinopolitanae.  Eadem  Eccle- 
sia  Ilierosolymitana ,  postmodum  Catliolica  evasit^  fide 
illius  et  doctrina  ab  omnibus  Gentibus  communiter  re- 
cepta. 

Qu.  85.  Tertium,  quod  in  hoc  Articulo 
docetur,  quid  est?  —  Nullum  aliud  Ecclesiae  fun- 
damentum  esse,  quam  Christum  solum,  secundum  verba 
Apostoli  (1  Cor.  III;  2.);  Fundamentum  aliud  nemo 
jacere  potest,  praeter  id  quod  jactum  est,  quod  est 
Jesus  Christus,  Quamvis  autem  semel  alicubi  Apostoli 
et  Proplietae  fundamenta  fklei  et  Ecclesiae  dicantur; 
veluti  quum  Johannes  ait  (Apoc.  XXI,  14.);  Magnam 
iirbem  Ilierosolymam,  muro  super  duodecim  fundamenta 
exstructo,  septam  esse:  fundamentisque  inscripta  esse 
nomina  duodecim  Apostolorum  Agni.  Sed  et  Paulus  ad- 
firmat  (Eph.  II,  20.) ,  nos  exaedificatos  esse  supcr  fun- 
damento  Apostolorum  et  Prophetarum.  Id  vero  ita  ac- 
cipiendum  est,  quod  Prophetae  et  Apostoli  non  sim- 
pliciter  et  primario  fidei  fundamenta  sunt :  nam  ejusmodi 
fundamentum  solus  est  Christus;  sed  secundum  quid, 
et  secundariunij  quod  illi  ut  propinquiores  et  viciniores, 
super  salutarem  Jesu  Christi,  Domini  nostri,  doctrinam, 
structi  sint,  primique  omnium  fuerint,  qui  fidem  Christi 
per  totum  terrarum  orbem  propagarint:  non  enim  super 
mortales  homines,  sed  super  semetipsum  et  divinam 
doctrinam  suam,  Ecclesiam  fundavit  Christus.  Adhaec 
item  ex  hoc  Articulo  docemur,  Christum  solum  Eccle- 
siae  suae  Caput  esse ,  secundum  doctrinam  Apostoli 
(Epk.  K,  23.);  Quoniam  vir  uxoris  caput  est,  ut  et 
Christus  Caput  Ecclesiae,  qui  et  corpori  toti  saluiem 


Chrestomathia  symbolica. 


833 


dat;  et  alibi  (Col.  I,  18.):  Ipse  eorporis  Ecclcsiac 
Capui  cst ,  qui  prindpiutn  est,  et  primogcnitus  ex  mor- 
tuis.  uf  in  omuihus  primas  ipse  tcneat.  Tamctsi  vero 
Antistites  in  Ecclesiis ,  queis  praesunt ,  Capita  carum 
dicuntur.  sic  illud  tamen  accipiendum,  quod  ipsi  Vicarii 
Christi .  in  sua  quisquc  provincia,  et  particularia  quae- 
tlain  Capita  sunt,  dicente  Scriptura  (Act.  XX,  :  Ad- 
lendite  vobis  et  toti  grcgi,  in  quo  ros  Spiritus  S*  posuit 
Episcopos .  ad  pasccndam  Ecclcsiam  Dei,  quam  suo  sibi 
mnguine  adquisivit.  Ita  nhnirum,  ut  Christus  ipse  Pa- 
rforum  princeps  sit ,  teste  Petro  (l  Pet.  V,  &.) :  Cum 
idparumt  ille  Pastorum  princeps,  reportabitis  coronam 
doriae  nunquam  marcescentcm. 

Qu.  86.  Quartum,  quod  hic  docet  Articu- 
us,  quid  est?  —  Docet,  unumquemque  Christianum 
>portere  ipsum  morem  gerere  subjectumque  esse  Eccle- 
;iae.  secundum  doctrinam  Christi,  quae  ita  habet  {MattJu 
XI  III,  17.):  Quod  si  neque  Ecclesiae  obtemperet,  sit 
ibi  vclut  cthnicus  ac  pnblicanus.  Adliaec  ea  etiam 
nstructa  potestate  est  Ecclesia,  ut  per  Synodos  oecu- 
nenicas  examinare  atque  adprobare  queat  Scripturas, 
jognoscere  item  ac  judicare  de  actis  Patriarcharum,  Pon- 
ificum,  Episcoporum,  eosque  pro  gravitate  delicti,  mulctis 
>oenisque  canonicis  mulctare:  est  enim  columna  atque 
undamentum  veritatis,  dicente  Apostolo  (1  Tim.  III,  16.)  : 
Ut  scias,  quomodo  vcrsari  oporteat  in  domo  Dei;  quae 
st  Ecclcsia  Dei  viccntis  ;  columna  et  firmamentum  ve+ 
itatis. 

Qu.  87.    Quaenam  sunt  Praecepta  Eccle^ 
iac?  —     Praecepta  Ecclesiae  summa  et  praecipua 
ovem  sunt.     Primum  est,  ut  Deum  quisque  cum  con- 
Iritione  et  compunctione  cordis  adoret,  ut  singulis  die* 
Lus  dominicis  ac  festis,   sollemnibus  Ecclesiae  sacris 
?ite  oporetur,  hoc  est,  ut  horas  matutinas.  Liturpam, 
esperas,  concionem,  diligenter  audiat.    Sie  enim  Scri- 
tura  (Luc.  XVIII.  h):  Oportet  semper  prccari,  ei  noti 
efatiyari ;   et  alibi  ( Epltes.  VI,  18.) :    Omni  oratione 
t  prccatione  orautcs ,  omni  tcmporc,  in  spirilu:  ct  iu 
oc  ipsum  vigilantes,  cum  omui  adsiduitatc .  et  suppli- 
atione,  pro  omnibus  SancHs ;  rursus  alibi  idem  ilie  Pau- 
is  (l  Thess.  V,  17.)  :  Oratc  sine  intcrmissiouc. 

Q u.  88.      Q  u  o  d n a m   secund  u  m  E  c c  1  e s  i a  c 
raeceptum  est^  —   Ut  homo  christianus  quotan- 

53 


834  Chrestomathia  symbolica. 

nis  quatuor  statuta  Jejunia  servet.  Primum  proximo 
ante  nativitatem  Christi  tempore,  cujus  initium  a  quin- 
todecimo  mensis  Novembris  clie  ducitur.  Secundum,  quod 
Magna  Quadragesima  dicitur,  Christo  ipsi  inedia  actum, 
tradente  Scriptura  (Matth.  IV,  2.) i  Et  quum  jejunassct 
dies  quadraginta,  noctesque  totidem,  tandem  esuriit.  Ter* 
tium,  Sanctorum  Apostolorum  est,  quod  mox  exacta 
sacrae  Pentecostes  hebdomade  orditur  Ecclesia.  Aposto* 
lorum  autem  ideo  nuncupatur,  quod  illo  temporis  spatio, 
jam  ad  divulgandum  Evangelium  ituri  Apostoli,  jejunium 
celebraverunt ,  id  quod  ex  Actis  ipsorum  clarum  est 
( Cap.  XIII,  3.)  :  Ubi  jejunassent ,  et  Deum  comprecati 
essent,  manus  illis  imponehant^  eosque  dimittebant.  Quar- 
lum  jejunium  proxime  ante  diem  emortualem,  (sive  Ad- 
sumtionis)  sanctissimae  Deiparae  et  semper  Virginis  Ma- 
riae>  agitur.  Initium  illi  Calendis  Sextilibus,  finis  d.  15. 
mensis  ejusdem.  Porro  quarto  etiam  sextoque,  cujus- 
que  hebdomadis  die,  jejunia  observari  oportet.  Sabba- 
to  et  die  dominico,  non  item,  vetante  id  Canone  66. 
SS.  Apostolorum,  excepto  tamen  Magno  Sabbato*  Sed 
et  14.  Sept.  diem^  exaltationi  S.  Crucis  dedicatum,  jeju- 
nio  coli  jussit  Ecclesia ,  siquidem  eo  die  memoriam  pas- 
sionis  dominicae,  recitatis  quae  de  ea  agunt  Evange- 
liis,  recolimus.  Itemque  diem  29.  Aug.,  nimirum  ut  Jo- 
hannis,  Christi  praecursoris }  obtruncationem,  religiosa 
inedia  celebremus.  Adhaec  etiam,  ut  ne  statis  quibus- 
dam  diebus  cibo  nos  abstineamus ,  eadem  tradidit  Eccle- 
sia,  puta,  a  die  Natali  Christi,  usque  ad  diem  sacro- 
rum  Epiphaniorum  totaque  Paschali  atque  Pentecostali 
hebdomade,  ut  et  illa,  quae  Dominicam  Seytuagesimae 
praecedit  hebdomada  {npoq)ODV7)6iyLOv  dicunt) ,  eaque  iti- 
dem,  quae  inter  Sexagesimam  et  Quinquagesimam  inter- 
est  (Graecis  tvpivrj  est).  Quae  omnia  orthodoxus  quis- 
que  Christianus  bona  fide  custodire  debet. 

Qu.  89.  Quodnam  tertium  Ecclesiae  prae- 
ceptumest?  —  Ut  homines  spirituales  debita  cola- 
mus  observantia ,  velut  ministros  Dei  ac  sequestres ,  qui 
pro  nobis  apud  Deum  deprecatores  se  praebent;  inpri- 
misque  illos,  qui  ut  Patres  spirituales,  Confessiones  no- 
stras  excipiunt,  et  quos  a  nobis  in  salutis  negotio  con- 
suli  fas  est,  de  quo  praecepto  ita  loquitur  Scriptura 
(1  Cor.  IV,  1.)  :  Sic  nos  aestimet  liomo,  ut  ministros  Chri- 
sti,  et  dispensatores  mysteriorum  Dei;  et  alibi  (l  Thcss. 
V,  12.,):  llogamus  vos  fratres,  ut  agnoscatis  illos ,  qui 


Chrestomathia  symbolica. 


835 


laborant  iu  vohis,  et  praesunt  vobis  in  Domino,  et  com- 
tnonefaciunt  vos ,  ut  eos  summo  in  pretio  habeatis  ,  in\ 
caritate,  propter  opus  ipsorum  ;  et  loco  alio  (\  Cor. 
IX5  lo.) :  J\escitis,  guod  qui  sacris  operantur,  cx  san- 
ictuario  edunt?  ct  qui  altari  adsidue  ministrant*  cum 
alfari  participant?  Sic  et  Dominus  constituit,ut  qui  Evan- 
gelium  adnunciant,  ex  Evangetio  vivant;  et  rursus  (1  Tim. 
V,  V7.)  ;  Presbyteri,  qui  bene  pracsunt ,  duplici  honore 
digni  habeantur:  maxime  qui  laborant,  m  vcrbo  et  do- 
ctrina.  Nefas  vero  est  profanis  et  laicis  honiinibus  in 
munia  spiritualia  inferre  se  atque  immiscere,  dicente 
Apostolo  (Gal.  r/,  1.) :  Fratres ,  si  fortc  occupatus  ali- 
quo  lapsu  homo  fucrit,  vos  qui  spiritualcs  estis ,  instau- 
rate  hominem  cjusmodi  in  spirilu  lenitatis. 

Qu.  90.  Quartum  Ecclesiae  praeceptum 
quodnam  est?  —  Ut quater  quotannis  delicta nostra Sa- 
cerdoti,  recte  atque  ex  ordine  creato,  confiteamur:  atquiin 
pietate  ac  religione  longius  progressi  sunt,  singulis  men- 
sibus  noxas  suas  expiant ;  simpliciores  minimum  semel 
in  anno ,  videlicet  tempore  sanctae  Quadragesimae ,  lu- 
stralem  peccatorum  suorum  Confessionem  edere  debent ; 
morbo  oppressi,  id  ante  omnia  operam  dabunt,  ut  quam- 
primum  conscientiae  suae  maculas,  earum  Confessione, 
Coenaeque  Sacrae  participatione,  eluant,  prius  tamen 
summa  cum  reverentia  rite  usurpato  sacroChrismate. 

Qu.  91.  Quintum  Ecclesiae  praeceptum 
quod  est?  —  Ut  ne  legantur  Haereticorum  libri:  ne- 
que  fando  blasphema  illorum  audiatur  doctrina,  ab  iis, 
qui  in  divinis  ac  humanis  literis  atque  disciplinis  inexer- 
citati  sunt,  ne  sermones  cuni  ejusmodi  honiinibus  con- 
ferant,  ne  ad  familiaritatem  eorum  sese  adplicent,  mo- 
nente  Propheta  Cantore  (Ps.  I,  l.) :  Bcatus  r/r,  qid 
yion  ambulat  in  consitio  impiorum,  et  in  via  peccatorum 
non  consistit.  Et  alibi  praecipit  Scriptura  (Tit.  III,  10.): 
\Haereticum  hominem  post  unam  altei-amque  admonitio- 
icm  devita. 

Qu.  92.  Sextum  Ecclesiae  praeceptum 
juodnam  est?  —  Ut  Deum  optimum  maximumque 
oro  omni  hominum  ordine  ac  statu  pie  veneremur.  Prf* 
num  pro  Spiritualibus,  nimirum  pro  snnciissimo  Patriar- 
:ha,  pro  Metropolita.  et  Episcopo  nostrac  Provineiae, 
"leroque  universo :  tum  pro  Rege,  pro  Praeside  pro- 
inciae,  pro  Senatu  omni  et  Rep.,  pro  Exercitu  et  Legio- 


836 


Chrestomathia  symbolica* 


iribus,  sed  vero  inprimis  pro  iis  orandum,  qtii  bene  de 
Ecclesiis  merentur,  sedulamque  navant  operam,  quo 
pacto  orthodoxae  ac  catholicae  religionis  pomoeria  ter- 
minosque  proferant,  auctore  Apostolo,  qui  ait  (l  Tim. 
II,  1.) :  Adhortor  igitur  ante  omnia,  ut  fiant  depreca* 
tiones ,  orationes,  intercessiones ,  gratiarumque  actiones, 
pro  omnibus  kominibus:  pro  Begibus ,  omnibusque  loco 
eminenti  eollocatis :  ut  quietam  ac  tranquillam  vitam  de* 
gamus,  in  omni  pietate  atque  honestate :  nam  bonum 
hoc  est  et  acceptum  coram  Deo  Servatore  nostro.  Porro 
et  pro  iis  orandnm,  qui  jam  obdormierunt,  nimirum  qui 
in  orthodoxa  ficle  ex  hominum  vita  demigrarunt:  deni- 
que  etiam  pro  Haereticis  et  Schismaticis,  ut  resipiscant, 
atque  ad  germanam  pietatis  sanctimoniam,  ante  supre- 
mum  vitae  diem,  sese  recipiant. 

Qu.  93.  Quodnam  septimum  Ecclesiae  est 
praeceptum?  —  Ut  probe  inviolateque  Jejunia  illa 
Supplicationesqne,  quae  seorsum  a  Metropolita  aut  Epi- 
scopo,  in  Dioecesi  sua,  indicuntur,  ab  omnibus  provin- 
ciae  incolis,  serventur,  scilicet  quando  necessaria  ali- 
qua  de  caussa  indicuntur ;  sive  ad  expiandas  justas  Nu- 
minis  violati  iras,  populum  suum  urgentes:  populumque 
a  pestilentia,  a  fame,  a  bello,  a  siccitate,  aut  pluvia 
nimia,  eripiendum  sive  ad  sanandos  aegrotos^  conso- 
landosque  oppressos,  prout  adparet  ex  Actis  Apostolo- 
rum,  ubi  scribitur  (XII,  6.) :  Et  Petrus  quidem  in  car- 
cere  adtinebatur  9  adsiduae  vero  p?'o  eo  ad  Deum  ab 
Ecclesia  fiebant  preces. 

Qu.  94.  Quodnam  octavum  Ecclesiae  est 
praeceptum?  —  Ut  ne  profani  hoinines  bona  nu- 
mosque  Ecclesiae  vi  auferre,  aut  ad  privatas  necessita- 
tes  suas  intervertere ,  ausint.  Ceterum  ad  Sacrorum  An- 
tistites  haec  cura  pertinet,  ut  de  bonis  Ecclesiae,  mun- 
dum  aliaque  illi  necessaria,  comparent;  ut  victum  et 
vestitum  iis,  qui  Ecclesiae  ministrant,  et  egenis  et  pere- 
grinis,  suppeditent,  docente  ita  Scriptura  (Act.XL  29.): 
Discipuli  aulem ,  prout  cuique  suppetebat ,  statueriint 
in  usum  fratrum  in  Judaca  habitantium  mittere:  quod 
etiam  feceruut,  mittentes  Senioribus  per  Barnabam  ct 
Saulum.  Praeterea  minime  aequum  est,  sive  seculares, 
sive  Pontifices  ipsos,  qui  in  Ecclesia  aliqua  Sacrorum 
Antistites  sunt,  numos  illius,  aut  res  mobiles  alias,  sive 
testamento  legatas,  sive  dono  datas,  quovis  modo  in- 


Chrestonianiia  symbolica. 


837 


tercipere,  hi  propriosque  usus  suos  convertere;  nc  vin 
et  subversionem  pia  donantis  intentio  perpetiatur. 

Q  u.  95.  N  o  n  u  m  Ecclesiae  p  r  a  e  c  e  p  t  u  ni 
q  u  o  (1  n  a  m  e  8 t  ?  —  Ne  solemnia  nuptiamm  vetitis  Eccle- 
siae  diebns  celebrentur:  tuin  ne  orthodoxi  Christiani 
in  ludis  prohibitis  thcatralibusque  spectaculis  intersint, 
ncc  peregrines  et  barbaros  consectentur  mores,  verum 
ut  ab  iis,  quantum  potest,  sibi  temperent. 

Qu.  96.  Verumenimvero  quo  pacto  profi- 
temur  nos  in  Ecclesiam,  rem  creatam,  cre- 
d  e  r  e ,  q u i  i n  s o  1  u m  D e u m  credere  d  e  b  c  m  u  s  ?  — 
Nempe  quamquam  res  ereata.  ab  hominibusque  conflata 
Ecclcsia  est ;  habet  illa  tamen  Caput  Christum  ipsum, 
verum  Deum;  habet  Spiritum  Sanctum,  qui  illam  perpe- 
tuo  docet  et  instruit,  eamque  efficit.  teste  Apostolo: 
Sponsom  immuvntufitm  rt  inrulpatam  Chrisli  (  Epk.  V,'17.); 
ct  columnam  cUque  stubiHmrntum  vrritutis  (i  Tim.  IH9 
15.);  sed  ct  do^mata  et  doctrina  illius,  nequaquam  hu- 
maiia  .  verum  divina,  sunt.  Quando  itaque  nos  in  illam 
crcdcre  profitemur;  intelligimus  nos  credere  in  traditas 
divinitus  Sacras  illius  Scripturas,  et  inspirata  a  Deo  dog- 
niata :  ait  cnim  Scriptura  (\Petr.  J,  21.):  Aeios  a  S/u- 
ritu  Sancto  locutes  fuisse  sanctos  Dri  hominrs.  Simili- 
ter  et  Paulus  (l  Thrss.  //,  13.^:  N<m  ut  srrmonrm  ho- 
inivum  exccpistis,  sed  (sicut  revera  rsl)  vt  sermonem  DeL 
llinc  adducimur  ad  fidem  habendam,  non  modo  sacro 
Evan^elio .  ab  Eoclesia  recepte,  de  quo  Ckristus  ipse 
praecepit  (  Murr.  I.  16.):  Crrdile  Ercuu/clio.  vcrum  etiam 
reliquis  omnibus  saoris  Scripturis,  et  synodicis  Decrctis. 

Q  u.  97.  D  c  c  i  m  u  s  fidei  A  rl  i  r  u  I  u  s  q  u  i  sj 
est?  —  Confiteor  unum  Baptisma  in  remissionem  pcc~ 
catorum. 

Qu.  98.  Quid  liic  fidei  Articulus  docet?  — 
Quandoquidem  Baptismatis  mentionem  facit,  quod  pri- 
inum  Ecclesiae  mysterium  est  .  locum  nobis  opportunum 
praebet  disserendi,  de  septem  Mysteriis  Ecclesiae,  quao 
sunt  huptismu.  Unguentum  Chrismulis.  EucJtaristia,  Poe- 
vifmtiu.  Surrrdotium ,  hovorabile  Conjugium  et  Ofrnm 
cunsrrrutum  (Extrema  Unctio) ,  quae  septem  Sacramenta 
septenis  Spiritus  Sancti  donis  respondent,  quontam  per 
ca  dona  sna  ac  gratiam  animis  recte  el  Legitime  uten- 
tium  Spiritus  Sanetus  infundit.    Qua  de  rc  pluribus  egit 


838 


Clirestomathia  syiubolica. 


Pntriarcha  Jeremias  in  libro,  quem  convertendis  Luthe- 
runis  scripsit. 

Qu.  99.  Quid  est  Mysterium,  s.  Sacramen- 
tum?  —  Mysterium  est  sacra  quaedam  caerimonia,  quae 
suh  specie  aliqua  visibUi ,  caussa  est,  et  in  animam  ho- 
minis  fidelis  invisibilem  Dei  gratiam  infei-t,  institutum 
a  Domino  nostro ,  per  quem  unusquisque  fidelium  divi- 
nam  gratiam  accipit. 

Qu.  100.  Quot  res  ad  Mysterium  opus 
sunt?  —  Tres:  Materia  idonea,  utpote  Aqua  in  Baptis- 
mate,  Panis  et  Vinum  iu  Eucharistia,  Oleum  et  cetera, 
in  suis  quaeque  mysteriis ;  secunda,  Sacerdos,  legitimis 
guffragiis  ordinatus,  aut  Episcopus;  tertia,  Invocatio 
jSpiritus  S.  et  sollemnis  verborum  formula,  quibus  ver- 
Lis,  vi  et  efficacia  Spiritus  S.,  mysterium  Sacerdos  rite 
sauctificat,  accedente  fixa  et  deliberata  ejusdem  inteu- 
tione  sanctificandi  mysterii. 

Qu.  101.  Quem  in  finem  instituta  suntMy- 
steria?  —  Primo,  ut  signa  atque  tesserae  verorum 
Dei  filiorum,  sive  Ecclesiae  ortliodoxae,  catholicae  et 
apostolicae,  sint:  nam  quisquis,  ut  oportet.  hisce  utitur 
mysteriis,  is  verum  et  genuinum  Ecclesiae  Dei  membrum 
est,  et  secundum  gratiam,  Dei  filius;  secundo,  ut  cer- 
tum  nostrae  in  Deum  fiduciae  habeamus  pignus,  si  vi- 
delicet  in  fide  bonisque  operibus  constanter  persevera- 
verimus,  tum  vitae  nos  ac  salutis  aeternae  compotes 
omnino  fore;  tertio ,  ut  explorata  atque  praesentanea 
habeamus  remedia,  quibus  infirmitates  peccatorum  no- 
strorum  depellamus. 

Qu.  102.  Quid  est  primum  Mysterium,  s. 
Baptismatisl  —  Baptisma  est  ablutio  quaedam  et 
exstirpatio  peccati  originalis ,  terna  in  aquam  immer- 
sione  facta,  pronunciante  haec  verba  Sacerdote:  In  no- 
ndne  Patris,  Amen ;  et  FiliL  Amen ;  et  Spiritus  S.,  Amen. 
Post  hanc  ex  Aqua  et  Spiritu  regenerationem ,  homo  in 
gratiam  cum  Deo  reducitur ,  patetque  illi  coelestis  regni 
aditus,  secundum  verba  Servatoris  nostri  (Joh.  111,  6.): 
Nisi  qids  ex  Aqua  et  Spirilu  genitus  fuerit,  non  potest 
ingredi  in  rvgnum  Dei.  Hoc  autem  Mysterium,  semel 
acceptum,  iterum  non  repetitur,  modo  si  is,  qui  baptis- 
sat,  orthodoxe  in  unum  Deum.  personis  trinum,  credat 
et  adcurate  nullaque  immutatione  praedicta  verba :  hi 
nomine  Patris  et  Fitii  el  Spiritus  S.  Amen^  secun- 


Chrestoraathia  symbolica. 


831) 


clam  catholicac  et  orthodoxae  Ecclesiae  sentcntiam  pro- 
ferat. 

Q  u.  103.  Q  u  i  d  n  a  m  i  n  h  o  c  M  y  s  t  e  r  i  o  o  b- 
servandum?  —  Primum  necesse  infantulo  est,  per 
susceptorem  suum.  qui  orthodoxus  esse  debet ,  pcnitus 
renunciare  familiaritati  Diaboli,  illumque  cum  opcribus 
suis  omnibus ,  cum  cultu  pompaque  omni .  repudiare: 
quod  si  baptissandus  justam  ingressus  est  aetatem,  ut  ille 
ipse,  suo  ore,  repudium  Diabolo  renunciet,  respondendo 
ad  interrogationesSacerdotis,  Satanamque  et  omnia  opera 
illius  consputando.  Dein ,  ut  Symbolum  fidei  aperte  pro- 
fiteatnr ;  sin  infans  est,  ut  ipsius  nomine  idem  Symbolum 
sponsor  edat.  et  Christo  sru  ramentnm  dicat.  Porro  il- 
lud  etiam  in  Baptismate  adcurandum  est,  ut  Aqua  pura, 
BBllaque  re  alia  permista,  neque  artificialis,  nec  alius 
liquor  ullus.  ndhibeatur.  Tum  legithnum  Baptisma  a  nenn> 
ne  alio  ndininistrari  oportct .  quam  ordinario  verbi  mini- 
stro;  veruntamen  urgente  aliqua  necessitate,  etiain  aJius 

.  quisque  hoino ,  sive  mas  sive  foemina,  hoc  peragere  Sa- 
crninenium  potest,  sumta  in  manus  dcbita  materie,  Aqua 
simplici  atque  naturali,  verbisque  solleinnibus :  hi  nomi- 
nc  Patris .  ct  FiUi ,  ct  Spiritus.  S.,  ad  trinam  immcrsio-i 
nem  ritc  adjectis.  Ea  vero  Baptismatis  hujus.  etsi  non 
amplius  itcrandi.  vis  et  efficacitas  est,  ut  indubium  ae- 
ternae  salutis  signacnlum  ac  pignns  sit.  Qui  fructus  ve- 
ro .  quodve  eniolmnentmn ,  liujus  Mysterii  sit,  id  per  se 
facile  quisque  videt.  Primum  enim  peccata  omnia  abo- 
let,  in  infantibus  orig;inale;  iu  adultis,  tum  illud,  tuni 
voluntariuin.;  deinde  hominem  plane  rcnovat ,  in  eum- 
que  justitiae  sanctitatisque  restituit  locum,  quo  innocens 
adhue  intactusque  pcccato  olim  steterat.  qucmadmodmn 

^testatur  Apostolus  (\Cor.  VI.  1].):  Sed  abiuti  cslis, 
sed  sanetificati ,  scd  justificati ,!  in  nomine  Domini  Jesu9 
et  in  Spiritu  Dci  nostri.  Super  hacc  membra  corporis 
Christi  baptissati  evadimus,  Dominumque  nostrum  indni- 
mus,  teste  Apostolo  (GaL  III.  27.):  Quotquot  in  Chri- 
slum  baptizati  estis  y  Christum  induistis. 

Q  u.  104.  Q  u  o  d  n  a m  seo  u  n  d  uni  i  n  E  c  c  1  c- 
sia  Christi  M  i/s  t  cr  i  u  m-  e  st?  —  Secundum  My- 
sterium ,  Unguentum  Chrismatis  fsive  Confirmationis) 
est.  quod  ab  eo  tempore  initimu  habuit ,  (Act.  //.),  quo 
super  Apostolos  cocio  dcvectus  conscdit  Spiritus  Sanctus. 
cosque  divina  graiia  sua  obsi^navit .  quo  constanter .  cf 
sinc  mtermissione ,   fidem  Christi  praedicarent  Eodem 


840  Chrestomatlua  symbolica. 


mimine  auxilioque  iis  omnino  opus  est ,  qui  Christianis- 
mo  initiantur :  rursus  uti  tunc  temporis  visibili  ignis  specie 
delapsus  Spiritus  Sanctus ,  charismata  sua  Apostolis  im- 
pertivit,  pariter  et  hodie,  quando  Sacerdos  oleo  sacro  re- 
cens  baptissatum  inungit ,  desuper  idem  Spiritus  S.  do- 
nis  perfunditur,  quod  manifeste  arguunt  verba,  Sacerdoti 
mysterium  hoc  peragenti ,  de  more  pronuncianda :  Signa- 
culum  muneris  Spiritus  S.  Amen,  quasi  si  dicat ,  inuncti- 
one  sacri  hujus  unguenti  obsignaris  confirmarisque  in  Spi- 
ritus  Sancti  donis,  qua  in  confirmationem  christianae  fi- 
dei  tuae  accipis.  Quod  cum  verbis  Apostoli  congruit 
(2  Cor.  I,  21.J;  Qui  confirmat  nos  vobiscum  in  Chri- 
sto  ct  qui  unxit  nos  Deus ,  qui  eiiam  obsignavit  nos ,  in- 
diditque  arrbabonem  Spiritus  in  cordibus  noslris.  Haec 
vero  unguenti  inunctio ,  aut  potius,  haec  unctionis  hujus 
efficientia,  aevo  Apostolorum ,  per  impositionem  manuum 
fiebat,  dicente  ita  Scriptura  (Act.  VIII,  7.):  Tunc  im- 
ponebant  illis  manus,  et,  accipiebant  Spiritum  Sanctum, 
Postmodum  inunctione  unguenti  fieri  coepit,  teste  m 
Dionysio  Ar  eopagita ,  b.  Pauli  discipulo. 

Qu.  105.  Quot  ad  hoc  Mysterium  neces- 
sariae  res  sunt?  —  Primum  necesse  est,  ut  ab 
summi  loci  ordinisque  Episcopo  hoc  consecretur  unguen- 
tum;  secmido,  ut  aptam  congruentemque  sibi  materiam 
habeat,  nimirum  oleum,  balsamum,  unguenta  cetera; 
tertio,  ut  e  vestigio  post  Baptismum,  certis  definitisque 
membris ,  baptissatum  Sacerdos  inungat ,  cum  hac  for- 
mula:  Signaculum  muneris  Spiritus  S.9  Amen.  Ex  hoc 
Mysterio  hi  proveniunt  Fructus :  Primum ,  velut  per 
Baptisma  renascimur,  ita  per  sacrum  hocce  unguentum 
Spiritus  S.  participes  efficimur,  confirmamur  in  fide 
Domini,  atque  in  gratia  divina  sensim  adolescimus,  do- 
cente  Apostolo  (Tit.  III,  5.) :  Salvavit  nos  secundum 
misericordiam  suam,  per  lavacrum  regenerationis ,  ei 
renovationis  Spiritus  S,,  quem  copiose  super  nos  effn- 
dit,  per  Jesum  Christum  Salvatorem  nostrum;  secuudo, 
quod  adjutorio  Spiritus  S. ,  ita  confirmamur  et  corrobo- 
ramur^  ut  nihil  penitus  animae  nostrae  spiritualis  hostis 
lioster  nocere  valeat;  denique  neque  hoc  unquam  re- 
petitur  Mysterium ,  nisi  in  illis ,  qui  ab  nominis  Chri- 
sti  ejuratione,  ad  professionem  ejusdem  postliminio  re- 
deunt. 

Q  u.  106.  Quodnam  tertium  est  Myste- 
rium?  —  Sancta  Eucharistia3  sive  Corpus  et  Sanguis 


Chrestomathia  eymbollca. 


841 


Domini  nostri  J.  Christi,  sub  visibili  speeie  Panis  et 
Yini,  in  quo  vere,  et  proprie,  hoc  est,  secundum  rein 
ipsam.  praesto  adest  J.  Christus,  Hoc  Mysterium  inter 
rcliqua  omnia  uniim  praecipue  eminet,  atque  plus  ce- 
teris  ad  salutem  consequendam  nobis  confert:  namque 
in  eo  gratiae  benignitatisque  Domini  Jesu  opes  uni- 
versae  fidelibus  monstrantur  exhibenturque ,  ut  postea 
patcbit. 

Qu«  107.    Quid  in  hoc  Mysterio  observan- 
dum?  —    Piimum ,  quod  hoc  Mysterium  nemo  homo, 
nisi  legitime  creatus  Sacerdos,  quantacumque  urgente 
neoessitate,  administrare  possit;  secundo ,  providendum 
Sacerdoti,  ut  quo  loco  Sacrificium  facturus  est,  altare 
aut  tapes  saltem  mensalis  consecratus  ad  manum  sit, 
absque  quo,  nullo  modo  integrum  est  incruentum  offerre 
Sacrificium;    SMrtio  curabit,  ut  in  promtu  sit  materia 
debita ,  sive  panis  ex  frugibus  confectus,  fermentatus, 
Bt  (jnantum  potest ,  purus,  ct  vinum,  haud  alio  huinore 
confusum,  in  seque  purum  ct  sincerum,  adfunditur  in 
actu  ipso,  et  aqua  (calida)  implendae  Scripturae,  quae 
dicit  (Jo/i.  XIX,  oi.)  :  .  Qnod  quum  unus  quispiam  mi- 
litum  hasta  latus  C/tristi  hausisset ,  sanguis  continuo  et 
ifjua  profluxerit ;    quarto ,  eo  temporis  articulo,  quo 
sacra  munera  consecrat  Sacerdos ,  ita  omnino  secum 
>tatuere  debet,  quod  substantia  ipsa  Panis  et  Vini,  in 
substantiam  veri  Corporis  et  Sanp;uinis  Christi,  opera 
Spiritus  S.  immutetur,  cujus  numen  illo  interim  spatio 
mplorat  ,  his  nimirum  verbis,  ut  rite  hoc  ipse  perficiat 
Wysterium,  exoptans:   Demitte  o  Dcus  de  coelo  Spi- 
ritum  tuum  Sanctum,  super  nos  et  super  proposita  haecce 
tona ,  ct  panem  hunc  cffice  pretiosum  Corpus  Christi 
ui,  idque  quod  in  calice  hoc  inest,  effice  prctiosum 
Sannuhicm  Christi  tui*  transformans  ca  pcr  Spiritum 
'yum  Sanctum.    Quippe  prouunciatis  hlsce  verbis,  con- 
estim   Transsubstantiatio  peragitur,  mutaturque  Panis 
n  verum  Corpus  Christi,  Vinum  in  verum  ejusdem  San- 
^uinem,  manentibus  tantummodo ,  per  divinam  disposi- 
ionem,   speciebus,   quae  visu  percipiuntur.  Primum, 
it  ne  ipsummet  Corpus  Christi  oculis  nostris  cemamus, 
•ed  fide  potius  credamus,  idipsumesse:  propter  Christi 
psius  verba:    Hoc  est  Corpus  meum,  hoc  est  Saitguis 
neus ,  plus  videlicet  fidei  habentes  verbis  et  potentiae 
llhis,  quam  nostris  ipsorum  sensibus,  quae  res  beati- 
udinis  fidci  nos  compotes  facit  (Joh.  XX,  tum 


843  Chresfcomathia  symbolica. 


hpati  illi  qui  credunt,  efsi  non  viderunh    Secundo,  quo- 
isiani  ab  esu  crudae  carnis  humaua  abhorret  natura,  et 
tamen  in  hoc  my&terio,  per  participationem  Carnis  et 
Sanguinis  Christi,  arctissimam  cum  illo  conjunctionem 
homo  clnistianus  initurus  erat:  ut  ne  igitur  participa- 
tionem  istam  idem  abominaretur  et  respueret,,  familiari 
remratione  divina  temperavitprovidentia,  propriamque  car- 
nem  et  sanguinem  suum  fidelibus  in  cibum  potumque,  sub 
panis  et  vini  involucris,  tradidit.  Qua  de  re  fusius  uberius- 
que  dissenmt  Gregorius  JSyss^  et  S.  Damas  cenus. 
Ceterum  communio  Mysterii  hujus  secundum  utramque 
speciem,  panis  videlicet  et  vini,  tam  ab  ecclesiasticis, 
quam  seeularibus  hominibus,   omnino  fieri  debet:  ita 
enim  Christus,  sine  ulla  cujusquam  exclusione,  prae- 
cipit  ( Joh.  VI,        .*  Amen,  amen,  dico  vobis,  nisi  man- 
ducaveritis  Carnem  Fitii  hominis,  et  biberitis  Sanguinem 
illiusy  non  habebitis  vitam  aeternam  in  vobis.    Qui  Car- 
nem  meam  cdit,  et  Sanguinem  meum  bibit,  is  in  me  ma- 
vet,  et  ego  in  illo.    Quare  ad  eundem  etiam  modum, 
prout  a  Christo  acceperant,  ita  aliis  hoc  Mysterium  SS. 
Apostoli  (peragendum)  tradiderunt,  aequali  nimirum  tum 
Secularium,  tum  Religiosorum  usu,   et  utraque  specie. 
Quemadmodum  Corinthiis  scribit  Paulus  Ap.  (I  Cor. 
XI,  23.)  :   Namque  ego  a  Domino  accejri,  quod  et  tra- 
didi  vobis ,  quod  Dominus  Jesus  ea  noctc,  qua  traditm 
est,  accepit  Panem,  et  actis  graliis  fregit ,  dixitque: 
accipite,  editc,  hoc  meum  est  Corpus,  quod  pro  vobis 
frangitur  9  hoc  faci/c  in  mei  recordationvm.  Simititer 
ct  poculum,  postquam  coenaverant  ,  dicens.    IIoc  pocu- 
lum  novum  Testamentum  est,  in  vieo  sanguine,  hoc  fa- 
citCy  quotiescnnque  biberitis  in  mei  recordalionem.  Porro 
honor ,  quem  tremendis  hisce  Mysteriis  exhibere  con- 
venit,  par  illi  similisque  esse  debet,  qui  Christo  ipsi 
liabetur,  ut  quemadmodum  de  eo  Petrus,  ore  ac  noinine 
reliquorum  Apostolorum ,  dixit  (Mattk,  XVI,  16.):  Tu 
es  Christvs  Filius  Dei  viventis,  consimili  et  nos  ratione, 
quisque  illum  sancte  venerantes ,  dicamus :    Credo  I)o- 
wine,  ac  confiteor,  tc  rcvera  esse  Christum,  Fi/ium  Dei 
virentis:  qui  in  mundum  vcnisti,  ut  satoos  faceres  pec- 
catores,  quorum  ego  primus  sum.    Offertur  etiam  Sacri- 
ficii  vicem  hoc  Mystorium,  pro  orthodoxis  Christianis 
omnibus  viventibus  pariter,  et  in  spe  resurrectionis  vitae 
aetcrnae  consopitis,  quod  Sacrificium  usque  supremum 
orbis  diem  non  intermittctur.    Fructus  hujus  Mysteriij 


C  h  r  e  s  t  o  m  a  t  h  i  a  s  y  m  b  o  l  i  c  a. 


813 


ii  fere  sunt:  Prim*M3  recordatio  supplicii,  quo  ob 
mllam  plane  noxiam  suam  adfeotus  fuit.  et  mortis  Cliri- 
■ti.  quemadmodnm  dicitur  (1  Cor.  XI,  26.):  Quotics- 
-unque  enim  comederitis  jmnem  hunc,  et  biberitis  hoc 
loeulum ,  mortem  Domini  adnunciabitis ,  donec  vencrit ; 
ecundum,  quod  hoc  Mysterium  est  propitiatio  recon- 
ihatioque  apud  Deum.  pro  peccatis  nostris,  sive  vi- 
•ontium  sive  mortuorum.  unde  nulla  etiam  sacrarum 
jkurgiarnn  celebratur  ,  in  qua  non  iiant  supplicationes 
leprecationesque  ad  Deum ,  pro  peccatis  nostris ;  ter- 
ium.  quod  Christianus  quisque.  qui  crebro  huic  Sacri- 
icio  interest  de  eoque  participat.  pbr  illud  eximitur 
piibusvis  tentationibus  et  objectis  a  Diabolo  perieulis: 
lihil  enim  iste  animae  nostrae  hostis  nocere  illi  audet, 
uem  Christum  in  sese  mancutem  liabere  animadvertit  j 
'eniquc.  Draeparatio  hominis  ad  tremenda  haecce  Mf* 
teria  percipienda ,  seeundum  praeseriptum  ordinem  or- 
hodoxae  nostrae  Ecclesiae.  fieri  debet,  nimirum  per 
liaceram  peccatorum  Confessionem ,  per  Jejunia  cordis- 
ue  compunctionem .  atque  perfectam  cum  omnibus  re* 
onciliationem ,  aliaque  his  consimilku 

Qu.  108.  Quodnam  quartum  est  Myste- 
lium?  —  Sacerdotium.  quod  duum  est  generum,  al- 
;rum  spiritualc,  alterum  saeramentale.  Communione 
'acerdotii  spiritualis  orthodoxi  omnes  Christiani  fruun- 
ir.  sicut  docet  Petrus  Ap,  (1  Pct.  II,  9.):  Vos  aulcm 
\enus  eleetumy  regale  sacerdotiinn .  gens  sancta,  popu- 
I  ts  in  adquisitioncm ;  et  Johannes  in  Apocalypsi  (  V,  : 
\)ccis\ts  es ,  et  redemisti  nos  Deo  in  sanguine  tuo ,  ex 
Imni  tribu ,  et  lingua ,  et  populo,  et  natione,  et  fccisti 
\os  Dco  nostro  rcges  et  sacei'dotes.  Atque  prout  Sa- 
lerdotium  hocce  est,  ita  ejusdem  modi  etiam  fiunt  ob- 
htiones,  nimirum  preces ,  gratiarum  actiones,  exstir- 
lationes  pravarum  corporis  CHpiditatum  adfectionumque, 
loluntaria  martyrn  propter  Christum  susceptio  ac  per- 
lessio.  ceteraque  hujusmodu  Ad  quae  ita  cohortatur 
Lp.  Petrus  (1  Pct.  itj  5.):  Ipsi  quoque  reluti  rirl  la- 
\ides  aedi/icemini  in  domum  spiritualem.  saccrdotinm 
Yinctum,  ad  offcrendum  spiritualcs  bostias,  acceptubiles 
\)eo  per  Jesum  Christum ;  et  Paulus  (Rom.  XII.  ].): 
iidhwtor  vos  fratres  pcr  misericordias  Dci.  ut  prae- 
teatis  corpora  vestra ,  hostiam  vicentem,  sanctaui,  ac- 
- -ptam  Deo,  rutionalcm  cultuui  vcstrum. 


844         Chrestomathla  symbolica. 


Qu.  109,  Quo  pacto  fit  sacramentale  Sa 
eerdotium?  —  Sacerdotium  id,  quod  Mysterium  est 
Apostolis  a  Christo  mandatum  fuit:  deinceps  per  ma- 
nuum  illorum  impositionem ,  usque  in  hodiernum  dien 
Ordinatio  ejusdem  peragitiu  ,  succedentibus  in  locun 
Apostolorum  Episcopis,  ad  distribuenda  divina  myste 
ria ,  salutisque  humanae  obeundum  ministerium ,  test< 
Apostolo  (1  Cor.  IV,  h);  Ita  nos  aestimet  homo ,  u 
niinistros  Christi,  et  oeconomos  mystei^iorum  Dei.  Hae< 
oeconomia  res  praecipue  duas  complectitur.  Una  es 
facultas  ac  potestas  solvendi  delicta  hominum ;  quamob 
rem  sic  ad  illam  dictum  fuit  (Matth,  XVIII,  18.J 
Quidquid  solveritis  sujper  terram,  id  solutum  erit  h 
coelo ;  altefra  potestas  et  facultas  docendi  est,  qua< 
liis  verbis  exponitur  ( Matth.  XXVIII,  19.):  Euntei 
docete  omnes  gentes?  baptizantes  eos  in  nomine  Patris 
et  Filii,  et  Spiritus  Sancti.  Emisit  igitur  Apostolos  at 
praedicandum  Evangelium  Christus  ;  rursus  Apostoli  aliof 
postea  ad  idem  opus,  impositis  manibus  ordinatos  mi 
serunt,  ut  ex  verbis  S.  Lucae  colligitur  (Act.  VI  11,17.) 
Tunc  imponebant  illis  manus,  et  accipiebant  Spiritun 
Sunctum ;  similiter  ( XIII,  %) :  Illis  sacrum  officium  ce 
lebrantibus  (h.  e.  hostiam  incruentam  Deo  ofterentibus) 
ac  jejunantibus ,  dixit  Spiritus  Sanctus:  segregate  mih 
Barnabam  et  Saulum  in  id  opus^  in  quod  vocavi  illos;  cnmqm 
jejunassent  et  orassent  et  imposnissent  eis  manus,  dimise 
rirnt  eos.  Et  Paulus  (1  Tim.  V,  22.) ,  manus  nemini  ciU 
imponas.  Hujusmodi  ordinatione,  nulloque  tempore  in 
terrupta  suceessione,  facultatem  docendi  doctrinam  sa 
tis  habent,  qui  ad  hoc  opus  mittuntur;  non  missi  vero 
nec  ad  hoc  opus  delecti,  illi  nullo  modo  manus  eiden 
admovere  debent ,  dicente  Paulo  (Rom.  X,  16.)  :  Quo- 
yiodo  praedicabunt ,  nisi  mittantur? 

Qu.  110.  Quid  in  hoc  Mysterio  spectan« 
dum*?  — -  Probe  examinandi  explorandique  sunt,  quot 
quot  ad  hoc  adscensuri  sunt  Mysterium,  ut  tribus  in« 
primis  rebus  instructi  veniant.  Prinium,  bona  munda- 
que  conscientia,  adeo  ut  procul  ab  iis  flagitiis  absint, 
quae  capessendo  sacro  Ordini  obstaculo  sunt ;  secundo, 
Kcientia  atque  sapientia  exornati  sint,  tam  in  dispen- 
sandis  divinis  Mysteriis,  quam  aedificanda  et  instruenda 
per  conciones  suas,  rudi  plebecula;  tcrtio,  ut  membris 
omnibus  sanis  integrisque  utantur,  quae  muneri  exse- 
quendo  neccssaria  sunt. 


Chrestomathia  eymbollca.  845 


Qn.  111.  Aliine  etiam  Ordincs  quidam 
IMt,  qui  ante  Sacerdotium  conferuntur?  — 
Saeerdotium  ccteros  omnes  in  se  continet  gradus,  qui 
nthilosecius  lei;itinio  ordine  conferri  debent:  ut  Lector, 
Cantor,  Lampadarius,  Snbdiaconus ,  Diaconus ;  de  qui- 
Iws  latius  in  Euckologiis  pontificaKbus  9  quae  Tactica 
ttuncupantur,  agitur.  Satis  autem  in  praesens  est,  ut 
ld  doctrinam  orthodoxae  liujus  Confessionis  paucis  di- 
:amus,  ad  officiiim  Episcopi  pertinere,  ut  in  quoctnn- 
jue  gradu  queinpiam  constituit,  clare  et  dilucide  mu- 
leris  illius  rationes  homini  oxponat,  quod  ipsi  connnit- 
it .  sive  divinum  Liturgiae  officium  sit ,  sive  lectio  Evan- 
^elii  sive  Apostolicarum  Epistolarum ,  sive  ut  sacra 
rasa  gestet.  sive  ut  hnundum  Ecclesiae  servet.  Est 
Mlim  cuique  ordini  peculiare  insigne  suum,  quo  singil* 
atim  alius  ab  alio  distiuguitur ,  quod  explanare  debet 
Bpiscopus. 

Qu.  112.  Quodnam  quintum  est  Myste- 
ium?  —  Quinhnn  Mysterium  Poenitentia  est,  quae 
^era  quaedam  penitusque  infixa  tristitia  est,  ob  ea,  quae 
n  se  quisquam  admisit  peccata,  quae  cum  firmo  aniini 
iroposito  emendandae  in  posterum  vitae  suae,  plcnaque 
oluntate  observandi  efficiendique,  quidquid  mulctae  sup- 
)liciique  irroget  Sacerdos,  pater  suus  spiritualis ,  illi 
iccusatorie  detegit  IIoc  Mysterium  tum  potissimum 
ralet  vimque  exserit  suam ,  quum  absolutio  peccato- 
um  per  Saeerdotem,  secundum  constitutionem  atque 
norem  Ecdesiae,  conceditur:  quippe  ut  delictorum  suo- 
um  yeniam  quispiam  consequitur ,  extemplo  oinnia  illius 
>eccata,  a  Deo ,  per  Sacerdotcm,  illi  remissa  sunt,  se- 
uindum  Christi  ipsius  verba,  qui  dixit  (Jo/t.  XX. 
iccipite  Spiritum  S.,  si  quorum  peccata  remiseritzs3 
'emittuntur  i/lis:  si  quorum  reUnueritis 9  rctenta  sunl. 

Q  u.  113.  Q  u  i  d  o  b  s  e  r  v  a  n  d  u  m  i  n  h  o  c  M  y  s  t  e- 
io?  —  Primo,  videnduin.  ut  Poenitens  sit  ehristianus. 
ulei  orthodoxae  et  catholicae:  namque  Poenitentia,  quae 
era  destituitur  fide.  non  est  poenitenfia.  nec  Deo  ae- 
■epta  ;  secundo  ,  ut  Confessarius ,  «jui  Confessioi tekl 
Ohristianorum  resipiscentium  audit  et  excipit,  paritec 
•rthodoxus  sit :  nam  Haereticus  et  Apostata  nullam 
olvendi  piacula  potestatem  habet ;  tertio,  necesse  est 
labere  poenitentem  Contritionem  cordis.  seriuinque  de 
dniissis  noxis  dolorem ,  queis  Dei  irain  lacessivit ,  aut 


846        CfareetomathU  symbolica. 


damnum  proximo  dedit,  de  qua  Contritione  ait  Davi( 
(Psalm.  LI,  Cor  contritum  et  humiliatum  Deiu 

non  despiciet.  Hanc  cordis  Contritionem  sequi  debet 
viva  voce  sigillatim  facta  omnium  peccatorum  Confessio 
nihil  enim  solvere  pater  spirituaiis  potest,  ubi  nihil  sol 
vendum  deprehendit,  nec  poenam  mulctamque  ideo  im- 
ponere:  cujusmodi  Confessio  in  Sacra  Scriptura  aperte 
memoratur  ( Act.  XIX,  18.) :  Multi  credentium  venie- 
bant,  confdentes  et  renunciantes  facta  sua;  et  alib 
(Jac.  F,  16.):  Confitemini  invicem  alius  alii  delicta^  ei 
orate  pro  vobis  invicem,  ut  sanemini;  et  rursus  (Marc, 
1,  6.):  Egrediebatur  ad  illnm  omnis  regio  Judaeae3  ei 
Hierosolymitae  ;  et  baptizabantur  omnes  ab  illo  (Johanne). 
in  Jordane  fluvio ,  confUentes  peccata  sua.  Confessic 
ista  has  habere  debet  proprietates ,  ut  sit  humilis,  reli- 
giosa,  vera,  sincera,  sui  ipsius  accusatrix  cum  dolore 
gemituque,  quando  exercetur.  Postrema  Poenitentiae 
pars  est  Canon  poenitentialis  et  piaculare  supplicium. 
quod  definit  et  imponit  Confessarius.  Quod  genus,  pre- 
ces,  eleemosynae,  jejunia,  peregrinationes  aci  loca  sacra 
religiosae  poplitum  inflexiones,  et  his  similia  sunt,  quae 
nimirum  patri  spirituali  convenientissima  videbuntur.  Qu 
expiatus  a  Confessione  recedit,  merito  illa  secum  repu 
tabit,  quae  ait  auctor  Psalmorum  ( XXXIV,  16.)  :  De 
clina  a  malo,  et  fac  bonum;  et  quae  Servator  nostei 
dicit  (Joh.  V,  14:.):  Ecce  sanus  factus  es,  ne  posthac 
pecces  9  ne  quid  deterius  tibi  contingat;  et  alibi  (Joli 
VIII,  11.) :  Vade,  et  ne  pecces  amplius.  Quamvis  verc 
impossibile  homini  sit,  ut  omnino  et  in  totum  peccata 
vitet,  debet  tamen  pius  quisque,  secundum  censcien- 
tiam,  quam  habet,  ab  una  Confessione  ad  aliam,  quan- 
tam  poterit  maximam  emendationi  vitae  suae  darc 
operam. 

Q  u.  114.  Qui  Fructus  hujus  Mysterii 
sunt?  —  Primum  illud  emolumentum  est,  quod  quem- 
admodum  per  peccatum  jacturam  facimus  ejus  inno- 
centiae,  quam  in  sacro  Baptismate  adquisivimus ;  ita 
rursus  ad  illam  per  Poenitentiam  propius  accedimus.  et 
ut  per  peccatum  divinae  excidimus  gratia,  ita  resipi- 
scendo  eandem  recuperamus ;  atque  ut  per  peccatum  in 
captivitatem  Diaboli  incidimus,  ita  per  Poenitentiam  ab 
illa  liberamur;  denique,  ut  per  peccatum  pudor  terror- 
que  conscientiam  nostram  invadunt,  ita  per  Poeniten- 


Chrestomathia  symbolica.  847 


tiam  rodit  nobis  pax  ot  fulucia  ejusmodi,  qualcm  erga 
parcntes  suos  liberi  habent. 

Qu.  115.  Quodnam  scxtum  es tMy s terium? — 
Honorabilc  Conjugium*  quod  primo  quidem  mutuo  viri 
roeminaeque  in  sc  invicem  consensu,  nullo  interveniente 
legithno  impedimento ,  instituitur;  sed  ejusmodi  consen- 
*us,  non  videtur  justarum  nuptiamm  stipulatio  eonven- 
tioque  esse,  nisi  iidem  illi  sponsalia  sua,  mutua  testi- 
Scatione,  Coriim  Saccrdote .  adtirment,  junctisque  dex- 
:ris  fidem  dent.  quod  alter  alteri  fidem,  honorem,  amo- 
remque  conjup;aicin .  ad  iinem  usque  vitae,  quocunque, 
:erum  discrimine,  constanter  servaturus,  nec  alter  alte- 
•um  deserturus  sit.  Deindc  sancitnr  consecraturque 
laec  illoruin  consensio  ac  promissio  per  Sacerdoteni, 
itque  illud,  quod  scriptum  cst  (Heb?\  XIII,  4.J  :  Hoilo- 
rabile  in  omnibus  conjugium ,  et  torus  impollutus. 

Qu.  116.    Qui  Fructus  ex  hoc  Mysterio 
lascuntur?  —    Primum ,  quod  homo  per  nuptias  a 
>ericulo  scortationis  ac  incontinentiae  cujusvis  dellectit; 
mippe  ideo  honorabile  matrimonium  institutum  est,  ut 
'xstinguatur  libidinis  ardor,  docente  Paulo  (l  Cor.  VIJ, 
\.)  :  Propter  scortationem ,   unusguisque   suam  babeat 
ixorcm ;  secundo ,  quod  merito  in  honore  habeatur,  quae 
lonesto  satu  fit   sobolis   procreatio  ;    tertio,    quod  si 
piando  morbus  incidit,  aut  aliud  quodcumque  pericu- 
um ,  tum  fidum  sese  sodalem  maritus  uxori ,  et  uxor 
nvicem  marito,  ob  summam  caritatem,  et  arctissim.a 
imtui  ipsorum  amoris  vincula,  praebet,  qua  de  re  te- 
timonium  perhibet  Scriptura  (Gen.  I,  14.^:  ldcirco  rc- 
Winquet  homo  patrem  suum,  et  malrem ,  ct  adhaerebit 
^iropriae  uxori  suae ;  eruntquc  duo  illi  in  carnem  unam. 

Qu.  117.  Quodnam  septimum  Ecclesiae  My- 
literium  est?  —  Oleum  consecrai um.  quod  a  Christo 
jipso  institutum  est:  quando  enim  diseipulos  suos ,  binos 
It  binos,  misit  (Marc.  VII,  13.),  illi  oleo  aegroto» 

mltos  ungebant  ac  sanabant:  quod  postmodum  imiversA 
§iCclesia  in  sollemnem  consuetudinem  recepit,  ut  ad- 
iiaret  ex  Ep.  S.  Jacobi  (Cap.  V,  l<i.)  ubi  ait:   Si  quis 

estrum  aegrdtat,  adcocet  Presbyteros  Ecclesiae .  al 
I  re?^  super  eum:  ungentes  eum  oleo,  in  nominc  Domhti, 
\  t.  oratio  fidci  servabit  aegrotum,  et  excitabit  cum  I)o- 

linus,  ct  si  peccata  commisit ,  id  illi  condonabiiur. 


849         Chrestomathia  symbolica, 


Qu.  118.  Quid  observandum  nobis  in  hoc 
Mysterio?  —  Primum,  ut  hoc  Mysterium  cum  omni 
consequentia  sua ,  per  Sacerdotes ,  non  vero  per  alium, 
idlum,  ministretur;  secundo ,  ut  oleum  purum  incon- 
ditumque  sit,  atque  ut  aegrotus  tum  ortliodoxus  fidei- 
que  catholicae  addictus  sit,  tum  ut  paullo  antea  patri 
suo  spirituali  quidquid  deliquerat  confessus  fuerit;  tertio, 
ut  interea  dtim  unctio  peragitur,  recitetur  illa  oratio, 
qua  Mysterii  hujus  vis  et  efficacia  exponitur* 

Qu.  119.  Quinam  hujus  Mysterii  fructut 
sunt?  —  Emolumenta  ac  fructus  Mysterii  hujus  enar- 
rat  Ap.:  nimirUm  criminum  admissorum  gratiam,  sive 
salutem  animae;  atque  sanitatem  etiam  corporis,  quae 
ut  non  semper  obtineatur,  certe  remisSo  peccatorum 
animae  in  poenitente  semper  obtinetur. 

Qu.  120.  Undecimus  fidei  Articulus  quis 
est?  —    Exspecto  resurrectionem  mortuorum. 

Qu.  124.  Duodecim  us  fi  dei  Ar  ticulus  quis 
est?  —    Et  vitam  venturi  seculi. 


PARTIS  TERTIAE,  QUAE  EST  CHARITATE 

Qu*  55»  Quid  statuendum  de  Imaginibus^ 
quas  adorat  ac  colit  orthodoxa  Ecclesia?  — 
Ingens  inter  Imagines  (sVS&Xa)  et  Simulacra  (siuoves) 
discrimen  est:  nam  Idola  seu  Simulacra,  sunt  figmenta, 
et  mera  inventa  hominum ,  quemadmodum  testificatur 
Apostolus  (1  Cor.  VIII,  4=  ) :  Novimus  nullum  in  mun* 
do  idolum  esse.  Verum  Imago  est  repraesentamen  ex- 
hibens  rem  veram,  reapse  in  mundo  exsistentem,  velnti 
imago  Servatoris  nostri  Cliristi,  et  S.  Virginis  Ma- 
riae ,  et  omnium  Sanctorum.  Praeterea  pagani  idola  Dei 
instar  adorabant,  illisque  hostias  immolabant:  existi- 
mantesj  aurum  argentumqtie  verum  Numen  esse;  ut  Ne- 
huchadnozar  olim:  qliando  autem  nos  imagines  venera- 
mur,  et  adoramus,  non  adoramus  illitos  tabulis  colores, 
aut  ligna  ipsa,  sed  Sanctos,  suis  imaginibus  repraesen- 
tatos,  eo  adorationis  genere,  quod  dovXsiav  adpellitant, 
colimus,  sic  eorum  videlicet  praesentiam  animo  usur- 
pantes^  quasi  ipsosmet  oculis  nostris  contueremur:  vcrbi 
caussa,  dum  Crncifixum  adoramus,  tum  in  conspectu 
nnimi  nostri,  CJiristum  ipsummet,  in  cruce,  saiutis  nd- 


Chrestomatliia  symbolica. 


840 


?trac  oanssn.  pendentem,  ponimus,  illique  cum  religiosa 
jratiarum  actione,  capita  ac  genua  submittimus.  Pariter 
pium  imaginem  Yirginis  Mariae  veneramur;  tum  animo 
lostro  ad  sanctissimam  Deiparam  a  dsc  e  n  d  i  m  u  s 3  illi 
Mtput  inclinamus,  illi  genua  flectimus,  iilamque  cum 
^rclianu:elo  Gabriele .  virorum  omnium  foeminarumque 
>eatissimam  praedicamus.  Patet  igitur  adorationem  sa- 
xarum  Imaginum,  in  orthodoxa  Ecclesia  receptam,  niliil 
mic  praecepto  derogare,  quippe  quae  non  una  eadem- 
ue  illi  est,  quam  Deo  tribuimus;  tum  neque  arti  picto- 
iae  ab  Orthodoxis  tribuitur ,  sed  personis  Sanctorum 
llorum .  quos  imagincs  referunt.  Quemadmodum  enim 
licrahim.  qui  tabemaculum  Foederis  inumbramnt ,  ge- 
uinos  ipsos  Cherubim .  qui  in  coelo  Deo  adparent,  re- 
raesentabant .  et  adumbratos  tamen  illos  adorabantlsrae- 
tae,  ac  venerabantur;  sic  ut  nullo  modo  hoc  Dei  vio- 
irent  praeceptnm.  Eodem  modo  quum  Judaei  Taberna- 
lulum  foedeiis  venerabantur,  convenientique  honoris  cultu 
^cipiebant  (1  SamueL  VI.  ,  eo  nihil  peccabant,  ne- 
[ue  hoc  Decalogi  praeceptum  irritum  faciebant,  quin 
ptius  eximia  Deum  gloria  honorabant.  Pari  ratione 
hs  etiam,  sacras  venerantes  imagines,  decalogicum 
joc  praeceptum  non  migramus,  sed  Deum,  in  Sanctis 
Yis  admirabilem  (Ps.  LXVIlI,5o.)  maximopere  col- 
l  udamus ,  illud  modo  curandum  nobis ,  ut  cuique  ima- 
Ini  sua  addita  sit  inscriptio,  quae  cujus  Sancti  imago 
It,  indicet,  ut  eo  facilius  intentioni  animoque  adorantis 
Ltisfieri  possit.  Porro  ad  majorem  adorationis  sacra- 
I  m  imaginum  corroborationem,  Ecclesia  Dei  in  septima 
mjnodo  oecumenica  Iconomachos  omnes  terribili  ana- 
lematis  fulmine  perculit,  et  venerabilium  imaginum  cul- 
lm  stabilivit,  atque  in  aevum  omne  sanxit,  quod  ex 
■>no  Synodi  illius  Canone  manifestum  est. 

Qu.  56.  Qua  igitur  de  caussa  ille  in  Ve- 
■  ri  Te s  t a m e n  t  o  1  a u d  e m  a  d e  p  t  u s  e s t .  qu  i  Ser- 
%"i\tc  m  (t  c  n  c  u  m  con  /  r  egit  ('2  lleg.  X  Vlll,  4,), 
liem  olim  Moses  sublimem  dedicaverat?  — 
lioniam  Judaei  deficere  coeperunt  ab  adoratione  veri 
1  i ,  adorantes  Serpentem  pro  vero  Deo,  illique  tura  et 
lores  cremantes,  teste  Scriptura.  Chiskijas  itaque  hoc 
llum.  ne  latius  serperet,  excisurus,  Serpentem  con- 
Igit,  ne  quam  amplius  idololatriae  caussam  Israelitis 
d  et,  cui  antequam  divinus  latriac  honos  haberetur, 

54 


85Q 


Chrestomathi  a  symbolica. 


nec  israelitas  quisquam  idololatriae  damnabat;  nec  Se 
pentem  fregit  ac  comminuit.  At  Christiani  imagines  hai 
quaquam  pro  Diis  colunt ,  nec  eartim  cultu  a  latria ,  vei 
Deo  clebita,  abscedunt,  immo  vero  potius  ope  imag 
num,  quasi  manu  atl  Deum  ducuntur,  dum  sub  expre 
sis  Sanctorum  imaginibus,  Sanctos  cultu  duliae >  ut  D> 
familiares ,  honorant ,  ab  iisque  contendunt^  ut  Doni 
num  sibi  propitium  rcddant,  quod  si  fortassean  ex  sir 
plicitate  sua  quisquam,  paullo  aliter,  quam  hactenus  e: 
positum  est,  imagines  veneratur;  melius  quidem  cen 
fuerit,  ut  rectius  ille  hoc  in  negotio  edoceatur,  qua 
ut  venerandaruni  imaginum  adoratio  ex  Ecclesia  pr< 
scribatur. 


B. 

CONFESSIONIS  ET  EXPOSITIONTS  BREVIS 
ET  SIMPLICLS  SINCERAE  RELIGIONIS 
CHRISTIANAE 

s.  Confessionis  Helveticae  primae. 

C  A  P  U  T  I. 

De  Scriptura  sancta,  vero  Dei  verbo. 

Credimus  et  confitemur,  Scripturas  canonicas  SJ 
Prophetarum  et  Apostolorum  utriusque  Testamenti,  ipsui 
verum  esse  verbum  Dei ,  et  auctoritatem  sufficientem  e 
semetipsis,  non  ex  hominibus  habere.  Nam  Deus  ips 
loquutus  est  Patribus,  Prophetis  et  Apostolis,  et  lc 
quitur  adhuc  nobis  per  Scripturas  SS.  Et  in  hac  Scr 
ptuia  S.  habet  universalis  Christi  Ecclesia  plenissitti 
exposita,  quaecunque  pertinent  cum  ad  salvificam  fideir 
tum  ad  vitam  Deo  placentem,  recte  informandam.  Qn 
nomine  distincte  a  Deo  praeceptum  est,  ne  ei  aliquii 
vel  addatur  vel  detrahatur  ( Deuter.  IV ,  2.  Apocal 
XXII,  V2.).  Sentimus  ergo  ex  hisce  Scripturis  peten 
dam  esse  veram  sapientiam  et  pietatem,  Ecclesiarun 
quoque  reformationem  et  gubernationem^  omniumque  of 
ficiorum  pietatis  institutionem,  probationem  denique  dog 
matum,  reprobationemque  aut  errorum  confutationen 
omnium.  —  — 


ChrestomathU  symbolica.  851 

c  a  p  u  T  II. 

De  intcrprctandis  Scriptvris  SS.  et  de  Pafribus, 
VonciUis  et  Traditionibus. 

Scripturas  SS.  dixit  Apostolus  Petrus  non  esse  in- 
ierpretationis  privatae  (2  Pctr.  /,  20.).  Proinde  non 
probamus  interpretationes  quaslibet:  unde  nec  pro  vera 
aut  genuina  Scripturarum  interpretatione  agnoscimus  eurri, 
quem  vocant  sensum  Romanae  Ecclesiae,  quem  scilicet, 
simpliciter,  Romanae  Ecclesiae  defensores ,  omnibus  ob- 
trudere  contendunt  recipiendum  ;  sed  illam  duntaxat  Scri- 
pturarum  Interpretationem  pro  orthodoxa  et  genuina  agno- 
scimus,  quae  ex  ipsis  est  petita  Scripturis  (ex  ingenio 
utique  ejus  linguae ,  in  qua  sunt  scriptae,  seCundum 
circumstantias  item  expensae,  et  pro  ratione  locorum 
vel  dissimilium,  plurium  quoque  et  clariorum  expositae) 
cum  regula  fidei  et  charitatis  congruit,  et  ad  gloriam 
Dei  hominumque  salutem  eximie  facit. 

Proinde  non  aspernamur  sanctorum  Patrum  Grae- 
corum  Latinorumque  interpretationes ,    neque  reproba- 
mus  eorundem  disputationes  ac  tractationes  rerum  sacra- 
rum ,  cum  Scripturis  consentientes:  a  quibus  tamen  rece- 
dimus  modeste,  quando  aliena  a  Scripturis  aut  liis  contra- 
ria  adferre  deprehenduntur.    INec  putamus  illis  ullam  a 
nobis  hac  re  injuriam  irrogari ,  cum  omnes  uno  ore  nolint 
sua  scripta  aequari  canonicis  ,  sedprobare  jubeant,  qua- 
tenus  vel  consentiant  cum  illis,   vel  dissentiant ,  jube- 
|  antque  consentientia  recipere,  recedere  vero  a  dissentien- 
[ijtibus.    Eodem  in  ordine  collocantur  etiam  Concilioruin 
I  lefinitiones  vel  canones. 

Qua  propter  non  patimur,  nos  in  controversiis  reli- 
|>ionis  vel  fidei  causis  urgere  nudis  Patrum  sententiis, 
liut  Conciliorum  determinationibus ,  multo  minus  receptis 
ioonsuetudinibus,  aut  etiam  multitudine  idem  sentientiuin, 
( lut  longi  temporis  praescriptione.  Ergo  non  alium  susti- 
i  lemus  in  causa  fidei  judicem ,  quam  ipsum  Deum  ,  pec 
pcripturas  SS.  pronunciantem .  quid  verum  sit ,  quidfal- 
tmn,  quit  sequendum  sit ,  quidve  fugienduni. 

Ita  judiciis  non  nisi  spiritualium  homintim  ex  verbo 
)ei  petitis  acquiescimus.  — 

Pariter  repudiamus  Traditiones  lumanas,  quae  ta- 
i  netsi  insigniantur  speciosis  tituiis,  quasi  divinae  apo>r(> 
»  icaeque  sinl,  viva  voce  Apostolorum ,  et  ceu  per  manus 

54  * 


833 


Chrestomathia  symbolica* 


Virorum  apostolicorum ,  succedentibus  Episcopis  Eccle- 
siae  traditae,  compositae  tamen  cum  Scripturis,  ab 
his  discrepant  discrepantiaque  illa  sua  ostendunt ,  se  mi- 
irime  esse  apostolicas.  Sicut  enim  Apostoli  inter  se  di- 
versa  non  docuerunt,  ita  et  Apostolici  non  contraria 
Apostolis  ediderunt.  Quinimo  impium  esset  asseverare^ 
Apostolos  viva  voce  contraria  scriptis  suis  tradidisse 
Paulus  diserte  dicit  eadem  se  in  omnibus  Ecclesiis  docu- 
isse  (1  Cor.  IV,  17,);  et  iterum  Nonalia,  inquit,  scri* 
bimvs  vobis ,  quam  quae  legitis  aul  etiam  agnoscitis 
(2  Cor.  1,  13) ;  alibi  rursus  testatur  se  et  discipulos 
suos  ,  i.  e.  Yiros  Apostolicos ,  eadem  ambulare  via  et  eo* 
dem  spiritu  paritcr  facere  omnia  Cor  XII,  18.), 
Habuerunt  quondam  ec  Judaei  suas  Traditiones  Seniorum, 
sed  refutatae  sunt  graviter  a  Domino ,  ostendente ,  quod 
earum  observatio  legi  Dei  officiat.,  et  his  Deus  frustra 
colatur  (Maitlu  XV,  8.  9.  Marc.  VII,  6\  7.). 

C  A  P  U  T  IIL 
De  Deo,  Vntlate  cjus  et  Trinitate. 

CAPUT  IV. 
De  Idolis  vel  Imaginibus  Dei,  Ckrisii  et  Divorum. 

Quoniam  vero  Deus  spiritus  est  invisibilis  et  immen- 
sa  essentia,  non  potest  sane  ulla  arte  aut  imagine  expri- 
mi:  unde  non  veremur ,  cum  Scriptura,  simulacra  I>ei 
mera  nuncupare  mendacia.  Rejicimus  itaque  non  modo 
Gentium  idola,  sed  et  Christianorum  simulacra.  Ta- 
mesti  enim  Christus  humanam  assumpscrit  naturam,  non 
ideo  tamen  assumpsit,  ut  typum  praeferret  statuariis  at- 
que  pictoribus.  Negavit  se  venisse  ad  solvendum  Legem 
ct  PropJietas  ( Matth.  V,  17.):  at  Lege  et  Proplie- 
tis  prohibitae  sunt  imagines  (Deut.  V,  7  —  9.  Jes.  XL9 
18.).  Negavit,  corporalem  suam  Ecclesiae  profuturam 
praesentiam.  Spiritu  suo  se  nobis  perpetuo  aftuturum 
promisit  ( JoJi.  XVI,  7.  2  Cor.  V,  5.).  Quis  ergo  cre- 
deret,  umbram  vel  simulacrum  corporis  aliquam  con- 
ferre  piis  utilitatem?  Cumque  maneat  in  nobis  per  Spiri- 
tum  suam,  sumus  utique  templa  Dei  (1  Cor.  III,  16. 
2  Cor.  VI,  16.J.  Quid  autem  convenit  templo  Dei  cum 
simulacris?  Et  quando  beati  spiritus  ac  divi  coelites, 
dum  hic  viverent ,  omnem  cultum  sui  averterunt ,  et  sta- 


I 


Chrestoffiathia  synibolica.  853 

fcuas  oppugnarunt  (Act  XIV,  15.  Apoc.  XIV,7.  XXII, 
S.  9.),  cui  verisimile  videatur,  divis  Coelitibus  et  Angelis 
suas  placere  imagines*  ad  quas  genua  flectunt  homines, 
detegunt  capita,  alii&que  prosequuntur  honoribusV  — 

CAPUT  V. 

De  adovatione,  cuUus  ct  inrocntione  Dei  per  unicum 
mediatorem  Jcsum  Christum. 

Deum  veium  docemus  sokim  adorare  et  colere.  —  Ehu- 
lem  solum  invocanms  in  omnibus  discriminibus  et  casi- 
)us  vitae  nostrae,  idque  per  interventum  unici  iuediatoris 
;t  intercessoris  uostri  Jesu  Christi.  — 

Proinde  sanctos  Coelites  sive  Divos  nec  adoramus* 
leque  colimus .  nec  invocamus,  neque  illos  coram  Patre 
n  coelis  pro  intercessoribus  aut  mediatoribus  nostris 
ignoscimus.  Sufficit  enim  nobis  Deus  et  mediator 
hristus,  neque  honorem  soli  Dco  et  filio  eius  de- 
)itum  aliis  communicamus :  quod  ille~  diserte  dixerit: 
Ettoriam  meam  altcri  non  dabo,  (Jes.  XLl ,  S.)  ;  et 
juod  Petrus  dixit:  (Act.  IV,  12.J:  Non  aliud  hominibus 
wmen  datum,  in  quo  opovteat  salvos  fievi,  nisi  nomcn 
yhristi.  In  quo  sane,  qui  per  fidem  acquiescunt ,  non 
[uaerunt  extra  Christum  quicquam. 

Interim  Divos  nec  contemnimus  ,  nec  vnlgariter  de 
;is  sentimus.    Agnoscimus  enim  eos  esse  viva  Christi 
'nembra,  amicos  Dei .  qui  carnem  et  mundum  gloriose  vi- 
erunt.    Diligimus  ergo  illos  utfratres,  et  honoramus 
*tiam,  non  tamen  cultu  aliquo ,  sed  honorabili  de  eis  exi- 
timatione,  deniqtie  laudibus  iustis.  Imitamur  item  eos.  — 
Itque  hac  in  parte  approbamus  illam  SP  Augustini  de 
*era  religione  sententiam:  ,.Non  sit  nobis  reiigio  cuhus 
kuninum  mortuorum.    Quia  si  pie  vixerint,  non  sic  ha- 
entur,  ut  tales  quaerant  honores,  sed  illum  a  nobis  coli 
olmit,  quo  illuminante,  laetantur  meriti  sui  nos  esso 
'onservos.    Honorandi  ergo  sunt  propter  imitationem, 
on  adoraudi  propter  religionem**  etc. 

INIulto  vero  minus  credimus,  Rehquias  Divorum  ado- 
;andas  esse  aut  colendas.  Vetercs  isti  Sancti  satis  hono- 
asse  videbantur  mortuos.  suos,  si  honeste  mandassent 
errae  reliquias,  postquam  astra  petiisset  spiritus:  ac 
►mnium  nobilissimas  rehquias  maiorum  aestimabant  esse 
irtutes.  doctiinam  et  fidcju:  quas  ut  commendabunt  cuin 


854 


Chrestomathia  symbolica. 


laude  mortuorum,  ita  eas  exprimere  annitebantur,  dum  vi- 
vebant  in  terris.  —  Rejicimus  ergo  —  doctrinam  divia 
coelitibus  plus  nimium  tribuentem. 

C  A  P  U  T  XI 

De  providentia  Dei, 

c  a  p  u  t  vn. 

De  weatione  omnium  rerum,  de  Angelis,  Diabolo 
et  Homine, 

0  A  P  U  T  VIIL 

De  lapsu  hominis,  et  peccato,  et  causa  peccati. 

Fuit  homo  ab  initio  a  Deo  conditus  ad  imaginem 
Dei,  in  justitia  et  sanctitate  veritatis,  bonus  et  rectus, 
sed  instinctu  Serpentis  et  sua  culpa,  a  bonitate  et  recti- 
tudine  deficiens ,  peccato ,  morti ,  variisque  calamitatibus 
factus  est  obnoxius.  Et  qualis  factus  est  a  lapsu ,  tales 
sunt  omnes,  qui  ex  ipso  prognati  sunt,  peccato  inquam, 
morti ,  variisque  obnoxii  calamitatibus.  Peccatum  autem 
intelligimus  esse  nativam  illam  hominis  coi-ruptionem ,  ex 
primis  illis  nostris  parentibus,  in  nos  omnes  derivatam 
vel  propagatama  qua  concupiscentiis  pravis  immersi,  et 
a  bono  aversi ,  ad  omne  vero  malum  propensi ,  pleni  om- 
ni  nequitia,  diffidentia,  contemptu  et  odio  Dei,  nihil  boni 
ex  nobis  ipsis  facere,  imo  ne  cogitare  quidem  possumus. 
Quinimo  accedentibus  iam  etiam  annis,  cogitationibus, 
dictis  et  factis  pravis,  contra  legem  Dei  admissis,  cor- 
ruptos  fructus  9  mala  arbore  dignos ,  proferimus :  quo 
nomine ,  merito  nostro ,  irae  Dei  obnoxii ,  poenis  subjici- 
mur  justis:  adeoque  a  Deo  abiecti  essemus  omnes,  nisj 
reduxisset  nos  Christus  liberator.  — 

Agnoscimus  ergo  in  omnibus  hominibus  esse  ori- 
ginale  peccatum;  agnoscimus,  omnia  alia  peccata,  quae 
ex  hoc  oriuntur,  et  dici  et  vere  esse  peccata,  qualicim- 
que  non»ine  nuncupentur,  sive  mortalia,  sive  renialia, 
sive  illud  quoque ,  quod  vocatur  peccatum  in  Spiritum 
kSanctvnu  nunquam  guod  remittitur  (Mare.  III,  29.  1  Joh. 
V,  16'.).  Fatemur  ctiam,  peccata  non  esse  aequalia.  licet 
ex  eodem  corruptionis  et  incrt  .lulitatis  fonte  exoriantur, 
sed  alia  aliis  esse  graviora.  — 

Reliquas  quaesiiones,  an  Deus  voluerit  labi  Ada- 
mum ,  aut  impulerit  ad  lapsum  ?  aut ,  quare  lapsum  non 


Chrcstomathia  syinbolica.  855 


impediverit?  et  similcs  quaestiones  deputainus  inter  cu- 
riosas —  scientes.  Doininum  prohibuisse,  ne  liomo  cderel 
de  fructu  prohibito,  et  transgressionem  punivisse:  sed 
et  inala  non  esse,  quae  fiunt  respectu  providentiae  Dei, 
voluntatis  ac  potestatis  Dei,  sed  respectu  Satanae  et 
voluntatis  nostrae,  voluntati  Dei  repugnantis. 

CAPUT  IX. 
De  libero  arbilrio  adeoque  viribus  hominis. 

Docemus  in  hac  causa,  quae  semper  in  Ecclesia 
nultas  peperit  conflictationes,  conditionein  vel  statum 
lominis  triplicem  esse  considerandum.  Principio  qualis 
uerit  homo  ante  lapsum:  rectus  nimiruin  et  liber,  qui 
;t  in  bono  manere  et  ad  malum  potuit  declinare;  decli- 
laverit  autem  ad  malum,  iinplieaveritque  peccato  et 
norti.  et  se,  et  omne  genus  mortaliuin ,  sicuti  dictum 
st  antea, 

Deinde  considerandum  est,  qnalis  fuerit  homo  post 
apsum.  Non  sublatus  est  quidem  homini  intellectus, 
ion  erepta  ei  voluntas,  et  prorsus  in  lapidem  vel  trun- 
mm  est  commutatus ;  caeterum  illa  ita  sunt  inunutata  et 
mminuta  in  hominibus,  ut  non  possint  amplius,  quod 
lotuerunt  ante  lapsum.  Intellectus  enim  obscuratus  est, 
oluntas  vero  ex  libera  facta  est  voluntas  serva.  Nam 
rervit  peccato^  non  nolens,  sed  volens.  Etenim  Vo- 
hintas  non  Nolimtas  dicitur.  Ergo  quoad  inalum  sive 
icccatum.  hoino  non  coactus  vel  a  Deo  vel  a  Diabolo; 
ed  sua  sponte,  malum  facit,  et  hac  parte  liberrimi  est 
[ubitrii.  Quod  vero  non  raro  cernimus,  pessima  ho- 
hinis  facinora  et  consilia  impediri  a  Deo,  ne  finem 
iuum  consequantur,  non  tollit  honrini  libertatein  in  malo, 
ed  Deus  potentia  sua  praevenit,  quod  liomo  alias  libere 
ustituit.  Sicut  fratres  Josephi  Josephum  libere  insti- 
uunt  tollere;  sed  nou  possunt,  quod  Dei  consilio  aiiud 
isum  esset. 

Quantum  vero  ad  bonum  et  ad  virtutes,  intellcctus 
mminis  non  recte  judicat  de  divinis  ex  semetipso.  Ile- 
juirit  enim  Scriptura  cvangelica  et  apostolica  re^enc- 
lationem  abs  quolibet  nostrum,  qui  salvari  velimus.  Unde 
lativitas  prior  ex  Adamo  ad  saiutem  nihil  nobis  confert. 
'aulus,  animalis  komo,  ait.  hon  percipit  ca.  quac  naU 
SpiriUis  Dci  elc.  (L  Cor.  H9  H.J.    Idem  negat  alicubi 


856         Chrestomathia  symbolica. 


nos  idoneos  esse,  ex  nobis  ipsis  cogitare  aliquod  boni 
(1  Cor.  III,  5.> 

Constat  vero.  mentem  et  intellectum  ducem  esse 
voluntatis;  cum  autem  coecus  sit  dux,  claret,  quous- 
que  et  voluntas  pertingat.  Proinde  nullum  est  ad  bo- 
inim  homini  arbitrium  liberum ,  nondum  renato ,  vires 
imllae  ad  perficiendum  bonum.  Dominus  in  Evangelis 
dicit :  Amen,  amen,  dico  vobis }  quod  omnis,  qui  facit 
peccatum  s  servus  est  peccati  (Jolu  VIII,  3£.)  ;  et 
Paulus  Ap. :  affectus  carnis,  inquit,  inimicitia  est  ad* 
versus  Devm :  nam  legi  Dei  non  subditur,  imo  ne  potest 
tjuidetn  (Rom.  V1U>  7.). 

Porro  terrenarum  rerum  intelligentia  in  lapso  ho- 
mine  non  est  nulla,  Reliquit  enim  Deus  ex  misericor- 
dia  ingenium,  multum  tamen  distans  ab  eo,  quod  inerat 
snte  lapsum.  Jubet  Deus  excolere  ingenium,  et  addit 
dona  simul  et  profectum,  Et  manifestum  est,  quam 
nihil  proficiamus  in  artibus  omnibus  sine  benedictione 
Dei.  Scriptura  certe  omnes  artes  ad  Deum  refert.  Nam 
et  Ethnici  retulerunt  artium  origines  ad  inventores  Deos. 

Postremo  videndum,  an  regenerati  sint  liberi  arbi- 
trii,  et  quatenus.  In  regeneratione  intellectus  illumi- 
natur  per  Spiritum  S.,  ut  et  mysteria  et  voluntatem 
Dei  intelligat.  Et  voluntas  ipsa  non  tantum  mutatur 
per  Spiritum,  sed  etiam  instruitur  facultatibus,  ut  sponte 
velit  et  possit  bomim  ( Rom.  VIII,  5.  6.).  Nisi  hoo 
dederimus,  negabimus  christianam  libertatem,  et  indu* 
cemus  legalem  servitutem,  Sed  et  Propheta  facit  Deum 
loquentem:  Dabo  legem  meam  in  mentes  illorum,  et  in 
cordibus  eorum  inscribam  eam  (  Jerem.  XXXI,  33. ). 
Dominus  quoque  dicit  in  Evangelio :  Si  filius  vos  libera* 
verit,  vere  liberi  estis  (Joh.  VIII,  36.^);  Paulus  quoque 
ad  Philippenses  (I,  %&.):  vobis  donatum  est,  inquit,  pro 
Christo,  non  solum,  ut  in  eum  credatis ,  sed  etiam  ut 
*pro  illo  patiamini ;  et  iterum :  persuasum  habeo ,  quod 
is  ,  qui  coepit  in  vobis  bonum  ojpus ,  perficiet  usque  ad 
diem  Domini  Jesu  (Phil.  I,  6.) ;  item:  Deus  est ,  qui 
agit  in  vobis,  et  ut  velitis,  et  ut  efficiatis  (PhiL  11,  15.). 
Ubi  interim  duo  observanda  esse  docemus:  Primum, 
regeneratos  in  boni  electione  et  oporatione,  non  tantum 
agcre  passive,  scd  active:  aguntur  enim  a  Deo,  ut 
agant  ipsi,  quod  agunt.  Recte  enim  Augustinus  ad- 
ducit  iilud,  quod  Deus  dicitur  noster  adjutor.  Nequit 


Chrestomathia  symbollca. 


857 


autem  adjuvari,  nisi  is  qui  alrquid  agit.  Manichaci 
spr.liabant  hominem  omni  actione,  ct  veluti  saxum  et 
truncum  faciebant. 

Secuudum,  in  regeneratis  remanere  infirmitatem, 
Cum  enim  inhabitet  iu  nobis  peccatum,  et  caro  in  re- 
Hatis  obluctetur  spiritui.  in  finem  usque  vitae  nostrae 
uon  expedite  omnia  perfieiunt  regenerati,  quod  instituc- 
rant.  Confirmantur  haec  ab  Apostolo  ( Ilom.  VII , 
17.  Gal.  V7  17.).  Proinde  infirmum  est  nostrum  illud 
liberum  arbitrium,  propter  reliquias  remanentes  in  no- 
bis ,  ad  finem  usque  vitae  nostrae ,  veteris  Adami, 
agnataeque  corruptionis  humanae,  Interim  cum  car- 
nis  vires  et  reliquiae  veteris  hominis  non  ita  sint  ef- 
ficaces,  ut  extinguant  penitus  spiritus  operationem,  id- 
cireo  fideles  liberi  dicuntur,  ita  tamen ,  ut  agnoscant 
jnfirgutatem,  et  nihil  c;lorientur  de  hbero  arbitrio.  Sem- 
per  enim  animis  fidehum  obversari  debet,  quod  toties 
inculcat  b.  Augustinus  ex  Apostolo  :  Quid  habes, 
tjuod  non  accepisti  et  si  accepisti,  guid  gloriaris.  quasi 
uan  accrpeiis  (1  Cor.  IV.  7.).  His  accedit,  quod  non 
statim  evenit,  quod  institueramus.  Eventus  enim  rerum 
positi  sunt  in  manu  Dei.  Unde  Paulus  orat  Dominum, 
ut  prosperet  iter  suum  (Rom.  /,  10.^.  Unde  vel  hao 
eausa  infirmum  est  liberum  arbitrium. 

Caeterum  nemo  negat,  in  externis  et  regenitos  et 
non  regenitos  habere  liberum  arbitrium.  Habet  enun 
Bbomo  hanc  constitutionem  cum  animalibus  aliis  (quibus 
non  cst  inferior)  communem,  ut  alia  velit,  alia  nolit. 
Ita  loqui  potest  aut  tacere,  domo  egredi,  vel  domi  ma- 
nere,  etc.  Quamvis  semper  et  hic  potentia  Dei  obser- 
vanda  sit,  quae  cffecit,  ut  Balaam  eo  non  posset  per- 
pngere,  quo  volebat  (Nhvl  XXIV.),  neque  Zacharias, 
bediens  ex  templo,  lequi  posset,  prout  volebat  (Luc\ 

/,  2-2.;. 

Damnamus  hac  in  causa  Maniehaeos,  qui  ne- 
(gant.  homini  bono  ex  libero  arbitrio  fuisse  initium  mali. 
IDamnamus  etiam  Pelagianos,  qui  dicunt,  hominem 
mnlum  sufficienter  habere  liberum  arbitrkun,  ad  faeien- 
dum  praeceptum  bonum.  Rcdnrguuntur  utrique  a  Seri- 
ptura  S. .  quae  illis  dicit:  Fccit  Deus  homincm  rcctum 
(Gcn.  I.  27.) ;  his  vero  dicit:  Si  filius  vos  Ubcraverit, 
verc  liberi  estis  (Joh  VHL  36.). 


858 


Chrestoinathia  symbolica» 


C  A  P  U  T  X. 

De  Praedestinatione  Dei,  et  Electione  Sanctorum. 

Deus  ab  aeterno  praedestinavit  yel  elegit  libere  et 
mera  sua  gratia,  nullo  hominum  respectu,  Sanctos,  quos 
vult  salvos  facere  i«  Christo,  juxta  illud  Apostoli :  Deus 
elegit  nos  in  ipso,  antequam  jacerentur  fundamenta 
mundi  (Eph.  /,  4.J;  et  iterum:  Qui  salvos  fecit  nos,  et 
vocavif,  vocatiqne  sancta3  non  secundum  opera  nostray 
sed  secundum  smim  propositum  et  grqtiam,  quae  data 
quidem  est  nobis,  per  Jesum  Christum,  anie  tempora 
aeterna,  sed  palam  facta  est  nunc  per  apparitionem 
Servatoris  nostri  Jesu  Christi  (2  Tim.  I,  9.  10.J. 

Ergo  non  sine  medio,  licet  non  propter  ullum  me- 
ritum  nostrum,  sed  in  Christo  et  propter  Christum,  nos 
elegit  Deus,  ut  qui  jam  sunt  in  Christo  insiti  per  fidem, 
ilii  ipsi  etiam  sint  electi,  reprobi  vero,  qui  sunt  extra 
Christum,  secundum  illud  Apostoli:  Vos  ipsos  ientate, 
num  silis  in  fide.  An  non  cognoscitis  vosmetipsos,  quod 
Jesus  Christus  in  vobis  est?  nisi  forte  reprobi  estis 
(2  Cor.  VIII,  5.J. 

Denique  electi  sunt  Sancti  in  Christo  per  Deum  ad 
finem  certum,  quem  et  ipsum  exponit  Apostolus  et  ait: 
Elcgit  nos  in  ipso ,  ut  essemus  sancti  et  irreprehensi- 
biles  coram  illo  per  charitatem;  qui  praedesUnavit  nos, 
vt  adoptaret  in  filios  per  Jesum  Christum ,  in  sese ,  ut 
kiudetur  gloria  gratiae  suae  (EpL  /,  4.  5.  6.). 

Et  quamvis  Peus  norit,  qui  sint  sui,  et  alicubi 
mentio  fiat  paucitatis  Electorum ,  bene  sperandum  est 
tamen  de  omnibus,  neque  temere  reprobis  quisquam  est 
adnumerandus.  Paulus  certe  ad  Philippenses:  Gratias 
ago,  inquit,  pro  omnibus  (loquitur  auteni  de  tota  Eccle- 
sia  Philippensi) ,  quod,  venerUis  in  communionem  Evan- 
gelii,  persuasum  habens,  quod  iss  qui  cocpit  opus  bonnm 
in  vobis,  pcrficiet,  sicut  justum  est,  ut  hoc  senliam  de 
vobis  omnibus  ( Phil,  I,  3  —  7).  Et  cum  rogaretur  Do-. 
minus:  an  pauci  sint,  qui  salventur,  non  respondet  Do- 
minus  ac  dicit_,  paucos  aut  plures  fore  servandos  aut 
perdendos,  sed  hortatur  potius,  ut  quisque  contendat 
ingredi  per  portam  arctam  ( Luc.  XIIL  23.  24.,).  Quasi 
dixerit,  vestrum  non  est,  de  his  curiosius  inquirere, 
sed  niag  s  adniti,  ut  per  rectain  viam  coelum  ingre- 
diamini. 


Chrestomathia  symbolica. 


Proinde  non  probamus  impias  quorundam  voces, 
qui  dicunt:  pauei  sunt  electi,,  et  cum  mihi  non  constet, 
an  sim  in  illo  paucorum  numero,  genium  meum  non 
fraudabo.  Alii  dicunt:  si  praedestinatus  vel  electus 
sum  a  Deo,  nihil  impediet  me  a  salute  certo  jam  de- 
finita,  quicquid  tandem  designavero;  si  vero  suin  de 
reproborum  numero,  nulla  me  vel  fides  vel  poeniten- 
tia  juvabit,  cum  definitio  Dei  mutari  non  possit.  Ita- 
que  inutiles  sunt  doctrinae  et  adinonitiones  omnes.  Nam 
contra  hos  pugnat  illud  Apostoli :  Oportet  servum  Do- 
mini  propensum  esse  ad  doccndum,  erudientem  eos,  qui 
obsistunt,  si  quando  dct  Deus  illis  poenitcntiam ,  ad 
agnoscendum  veritatem,  ut  rcsipiscant  a  laqueo  Diaboti, 
capti  ab  eo  ad  cjus  voluntatem  (2  Tim.  II,  24 —  26.^). 
Sed  et  Augustinus  ostendit,  utrumque  esse  praedi- 
candum,  et  liberae  electionis  praedestinationisque  gra- 
tiam,  et  admonitiones  et  doctrinas  salutares. 

Improbamus  itaque  illos,  qui  extra  Christum  quae- 
runt:  an  sint  ab  aeterno  electi '(  et  quid  ante  omnem 
aetemitatem  de  ipsis  statuerit  Deus  V  Audienda  est 
enim  praedicatio  Evangelii ,  eique  credendum  est,  et 
pro  indubitato  habendum,  si  credas  ac  sis  in  Christo, 
eleetum  te  esse,  Pater  enim  praedestinationis  suae 
aetemam  sententiam,  sicut  modo  ex  Apostolo  (2  Tim.  I.) 
exposuimus,  in  Christo  nobis  aperuit.  Docendum  ergo  efc 
considcraiMlum  ante  omnia,  quantus  amor  Patris  erga 
nos  in  Christo  nobis  sit  revelatus;  audiendum,  quid 
nobis  quotidie  in  Evangelio  ipse  Dominus  praedicet,  quo- 
inodo  vocet  et  dicat:  Venite  ad  mc  omncs ,  qui  labo- 
ralis  cf  oncrati  estis,  ego  vos  rejiciam  (Malth.  XI.2S.)  ; 
Sic  Deus  dilcxit  mundum.  ut  unigcnitum  dcdcrit  pro 
mundo,  nt  omnis,  qvi  crcdit  in  eum*  non  pereat,  sed 
halhiil  rilam  aetemam  (Jo/i.  III,  l().)  ;  ilem :  JXon  cst 
voluntas  Patris ,  ut  quisquam  de  his  pusitlis  percat 
(Matlh.  XV 111,  \A.).  Christns  itaque  sil  speculuni, 
in  quo  Praedestinationem  nostram  contcinplcmur.  Sati.s 
perspicuum  et  firmum  habebimus  testimonium ,  nos  in 
libro  vitae  inscriptos  esse,  si  cominunicaverimus  cuni 
Christo,  et  is  in  vera  fide  noster  sit,  nos  ejus  simus. 

Consolatur  nos  in  tentatione  Praedcslmationis,  qua 
vix  alia  est  periculosior ,  quod  promissiones  Dei  suitf 
universales  fidelibus,  quod  ipse  ait:  Pettte  ct  accipirlis. 
Omnis  qui  pctit ,   accipit  (  Matth.  VII,  7.  S.);  qdod 


8u'0         Chre&tomathia  symbolica. 

denique  ciim  universa  Dei  Ecclesia  oramus:  Pater  no- 
ster  9  qui  es  in  coelis  ;  et  quod  Baptismo  sumus  insiti 
corpori  Christi,  et  pascimur  in  Ecclesia  ejus  carne  et 
sanguine  frequenter  ad  vitam  aeternam.  His  confirmati 
cum  timore  et  tremore,  juxta  Pauli  praeceptum,  nostram 
salutem  operari  jubemur  (Phil.  //,  1%). 

C  A  P  U  T  XI. 

De  Jesu  Christo,  vero  Deo  et  komine9  unico  wundi 

Salvatore, 

caput m 

De  Lege  DeU 

C  A  P  U  T  XIII. 

De  Evangelio  J.  Christi,  de  promissionibm •  ;  item  spi- 
ritu  et  litera* 

C  A  P  U  T  XIV. 

De  Poenitentia  et  Conversione  hominis* 

Habet  Evangelium  conjunetam  sibi  doctrinam  de 
Poenitentia.  Ita  enim  dixit  in  Evangelio  Dominus :  Opor- 
iet  praedicari  in  nomine  meo  Poenitentiam  et  remissich- 
ncm  pcccatorum  in  omnes  gentes  (Luc.  XXIV,  &7.). 
Per  Poenitentiam  autem  intelligimus  mentis  in  homine 
peccatore  resipiscentiam ,  verbo  Evangelii  et  Spiritu  S. 
excitatam,,  fideque  vera  aeceptam,  qua  protinus  homo 
peccator,  agnatam  sibi  corruptionem  peccataque  omnia 
sua ,  per  verbum  Dei  accusata,  agnoseit,  ac  de  his  ex 
corde  dolet,  eademque  coram  Deo,  non  tantum  deplo- 
rat  et  fatetur  ingenue  cum  pudore,  sed  etiam  cum  indi- 
gnatione  exsecratur,  cogitans  jam  sedulo  de  emendatione, 
et  perpetuo  innocentiae  virtutumque  studio,  in  quo  sese 
©mnibus  diebus  vitae  reliquis  sanete  exerceat.  Et  haec 
quidem  est  vera  Poenitentia,  sincera  nimirum  ad  Deum 
et  omne  bonum  conversio,  sednla  vero  a  Diabolo  et 
©mni  malo  aversio.  Diserte  vero  dicimus,  hanc  Poeni- 
tentiam  merum  esse  Dei  donum ,  et  non  virium  nostra- 
rum  opus.  Jubet  enim  Apostolus,  fidelem  viinistrum 
difigcnter  erudire  obsistcnlcs  vcritati,  si  guando  Deus  his 
det  Pocnitentiam  ad  agnoscendum  veriiatem  (2  Tim, 
J/,  25.).  - 


Clircstomathia  symbolica.  8(W 


Credimus  Confe^sioncm  rngenuam,  quao  soli  Deo 
fit,  vel  privatim  inter  Deum  et  peccatorem,  vel  palaiM 
in  templo,  ubi  gcneralis  illa  peccatorum  Confessio  rc- 
citatur,  sufficere,  nec  necessarium  esse  ad  remissionem 
peccatorum  consequendam ,  ut  quis  peccata  sua  conli- 
teatur  Sacerdoti,  susurrando  in  aurcs  ipsius,  ut  vicissim 
cum  impositione  manuum  ejus  audiat  ab  ipso  absolutlo- 
nem;  quod  ejus  rei  nec  praeceptum  ullum,  nec  exem- 
plum  exstet  in  Scripturis  Sanctis.  — 

De  Clavibus  teghi  Dei ,  traditis  a  Domino  Aposto- 
lis,  multi  admiranda  garriunt,  et  cx  liis  cudunt  enses, 
lanceas,  sceptra  et  coronas,  plenamque  in  maxima 
regna  ,  denique  in  animas  et  corpora  potestatem :  nos 
simpliciter,  judicantcs  secundum  verbum  Dei,  dicimus, 
omnes  ministros  legitime  vocatos,  habere  et  exercere 
Claves  vel  usum  Clavinm,  cum  Evangelium  annuncianf, 
id  est,  populum  suae  fidei  creditum  docent,  hortantur, 
consolantur  et  increpant,  inque  disciplina  retinent.  Ita 
enim  regnum  coelorum  aperimit  obsequentibus,  et  iu- 
obsequentibus  claudunt. 

HasClavespromisitApostolisDominus  (Mattk.  XVI.) 
H  praestitit  (JoM  XX.  Marc.  XVI.  et  Luc.  XXIV.) 
dum  ablegat  discipulos  et  jubet  eos  universo  mundo 
praedicare  Evangelium,  et  condonare  peccata.  Apo- 
stolus  in  Ep.  II.  ad  Cor.  (V9  18.  dicit:  Dominum 
IMinistris  dedisso  rcconciliationis  ministcrium  ;  et  quale 
lioc  sit,  mox  explieat  et  ait,  sermonem  vcl  doctrinam 
rcconcitiationis.  Et  adlmc  clarius  sua  illa  e.xponens  ad- 
dit,  winistros  Christi .  nowinc  Christi  fnngi  icgationc, 
Umgnam  ipso  Dco.  per  Ministros  adhortante  populos, 
ut  rcconciUcnter  Dco,  nimirum  per  fidelem  obedientiam. — 
Exercent  ergo  Claves,  cum  suadent  fidem  et  poeniten- 
tiam.  Sic  illi  reconciliant  Deo;  sic  remittunt  peccata ; 
sic  aperiunt  regnum  coelorum ,  et  credentes  introducunt: 
multum  distantes  ab  istis,  de  quibus  dixit  in  Evangelio 
Dominus:  Vae  vobis  legispcritis ,  qtria  tutistis  ctavem 
scicntiae,  ipsi  non  introistis ,  et  cos ,  qui  introibant,  cc- 
iuistis  (Luc.  XI,  52.,}. 

Rite  itaque  et  efficaciter  IMinistri  absolvnnt,  dum 
Evangelium  Christi,  et  in  lioc  remissionem  peccatorum, 
quae  singulis  promittitur  fidelibus,  sicuti  ct  singuli  sunt 
t)aptizati,  praedicant,  et  ad  singulos  peculiaritcr  pcrii- 
uere  testantur.   Nec  putamus,  absolutioncm  hanc  eSfr 


863 


Chrestomathia  symbolica. 


caciorem  fieri,  per  hoc,  quod  in  aurem  alicui,  aut  su- 
per  caput  alicujus  singulariter  immurmuratur.  Cense- 
mus  tamen,  sedulo  annunciandam  esse  liominibus  re- 
missionem  peccatOrum,  in  sanguine  Christi,  admonen- 
dosque  singulos,  quod  ad  ipsos  pertineat  remissio  pec- 
catorum.  —  — 

CAPUT  XV. 

De  vera  fidelium  Justificatione. 

Justificare  significat  Apostolo  in  disputatione  de  Ju- 
Stifieatione ,  peCcata  remittere ,  a  culpa  et  poena  ab- 
solvere ,  in  gratiam  recipere,  et  justum  pronunciare.  Et- 
enim  ad  Romanos  dicit  Apostolus:  Deus  est,  qui  justi- 
ficai  y  quis  ille ,  qui  condemnet  ( Rom.  VIII,  33.^)  ?  Op- 
ponuntur  justificare  et  condemnare.  Et  in  Actis  App. 
dicit  Apostolus:  per  Christum  annunciatur  nobis  remis- 
sio  peccatornm ;  et  ab  omnibus,  a  quibus  non  potUistis 
per  legem  Mosis  jusiificari,  per  hunc  omnis ,  qui  credit, 
justificatur  (Act.  XIII,  38.  39.).  Nam  in  Lege  quoque 
et  Prophetis  legimus :  Si  tis  fuerit  orta  inter  aliquos,  et 
venerint  ad  judicium  y  judicent  eos  judiccs  justificentque 
justum,  et  impient  vel  condemnent  impium  (Deut.  XXV, 
1.).  Et  Esaias:  Vae  illis ,  qui  justificant  impium  pro 
muneribus  (Jes.  V,  23.). 

Certissimum  est  autenr,  omnes  nos  esse  natura  pec- 
catores  et  impios,  ao  coram  tribunali  Dei  convictos  im- 
pietatis  et  reos  mortis.  Justificari  autem,  id  est,  absolvi 
a  peccatis  et  morte,  a  judice  Deo,  solius  Christi  gratia, 
et  nullo  nostro  merito  aut  respectu.  Quid  enim  aper- 
tius ,  quam  quod  Paulus  dixit?  Omnes  peccaverunt,  et 
destituuntur  gloria  Dei.  Justificantur  autem  gratis,  per 
illius  gratiam,  per  redemptionem ,  quae  est  in  Christo 
Jesu  (Hom.  III,  23.  24.). 

Etenim  Christus  peccata  rrtundi  in  se  recipit  et  sustu- 
lit ,  divinaeque  justitiae  satisfecit.  Deus  ergo  propter 
solum  Christum  passum  et  resuscitatum ,  propitius  est 
peccatis  nostris ,  nec  illa  nobis  imputat ;  imputat  autem 
justitiam  Christi  pro  nOstra  ita,  ut  jam  simus  non  so- 
lum  mundati  a  peccatis  et  purgati ,  vel  sancti ,  sed  etiam 
donati  justitia  Christi,  adeoque  absoluti  a  peccatis,  morte 
vel  condemnatione ,  justi  denique  ac  haeredes  vitae  ae- 
ternae.   Proprie  ergo  loquendo,  Deus  solus  nos  justi- 


Chrestomathia  symbolica. 


803 


ficat,  ct  duntaxat  propter  Christum  justificat,  non  im- 
putans  nobis  peccata,  sed  imputans  ejus  nobis  justitiam. 

Quoniam  vero  nos  justificationem  hanc  recipimus, 
non  per  lilla  opera,  sed  per  fidem  in  Dei  misericordiam 
et  Christum,  ideo  doccmus  et  credinms  cum  Apostolo, 
hominem  pcccatorcm  justificari  sola  fide  in  Christum» 
tion  lege,  aut  ullis  operibus.  — 

Loquimur  autem  in  hac  causa  non  de  ficta  fide, 
de  inani  et  otiosa,  aut  mortua,  sed  de  fide  viva  vivi- 
ficanteque,  quae  propter  Christum,  qui  vita  est  et  vivi- 
ficat,  quem  comprehendit ,  viva  est  et  dicitur,  ac  se 
vivam  esse  vivis  declarat  operibus.  Nihil  itaque  contra 
hanc  nostram  doctrinam  pugnat  Jacobus^  qui  de  fide 
loquitur  inani  et  mortua ,  quam  quidam  jactabant,  Chri- 
stum  autem  intra  se  viventem  per  fidem  non  habebant. 
Idem  iile  dixit ,  opera  justificare,  non  contradicens  Apo- 
stolo  (rejiciendus  alioqui)  sed  ostendens,  Abrahamunt 
vivam  justificantemque  fidem  suam  declaravisse  per  ope- 
ra.  Id  quod  omnes  |)ii  faciunt,  qui  tamen  soli  Christo, 
nullis  suis  operibus  fidunt.  lterum  enim  Apostolus  dixit: 
Vicojam  non  cgo,  sed  vivit  in  me  Christus.  Vitam  autem* 
guam  nunc  riro  in  carne ,  pcr  /idcm  vitio  fihi  Dei}  (jui 
diicxit  mc,  ct  tradidit  scmctipsum  j>ro  me.  Non  asper- 
nor  gratiam  Dci.  Nam  si  pcr  lcgcm  cst  juStitia  ;  igitur 
Christus  frustra  mortuus  cst,  etc.  ( GaL  II,  20. 

CAPUT  XVI. 

De  Fide  ct  bonis  Operibus.  corumquc  mcrcede  et  merito 

kominis* 

Fides  enim  christiana  non  est  opinio  ac  humana 
persuasio,  sed  firmissima  fiducia  et  evidens  ac  constans 
animi  assensus,  denique  certissima  comprehensio  veri- 
tatis  Dei,  propositae  in  Scripturis  et  Symbolo  aposto- 
lico,  atque  adeo  Dei  ipsius  summi  boni,  ct  praccipue 
promissionis  divinae  et  Christi,  qui  omnium  promissio- 
num  est  colophon.  Haec  autem  Fides  merum  est  Dei 
donum,  quod  solus  Deus  ex  gratia  sua  Electis  suis, 
secundum  mensuram,  et  quando,  cui,  et  quantum  ipse 
vult,  donat,  et  quidem  per  Spiritum  S. .  lncdiantc  prae- 
dicatione  Evangelii  et  oratione  fideli.  Haec  etiam  sua 
habet  incremcnta,  quae  nisi  et  ipsa  darentur  a  Deo, 
i.on  dixissent  Apostoli:  Domine!  adaugc  nobis  jidcm  ( Luc. 
XVII,  5.). 


/ 


864         Chre«tomathi&  eymbolica, 

Et  haec  quidem  omnia,  quae  hactenus  de  Fide  dixi- 
mtis ,  ante  nos  ita  docuerunt  ApOstoli.    Paulus  enim : 

Est  autem  fides,  inquit,  eorum,  quae  sperantur ,  vrtc- 
6ta6is '■,  tiel  Subsistentia  firma,  et  eurum  rerum,  quae 
non  videntur,  l\syxos>  id  est>  evidens  et  certa  rei  com* 
prehensio  (Ilebr.  XI,  1.);  et  idem  iterum:  quotquot  suni 
promissiones  Dei,  inquit,  pcr  Christum  sunt  etiam  et 
per  ipsum  Amen  Cor.  I,  20.J;  Ad  Philipp.  idem  aiti 
Donatum  essc  ipsis,  ut  credant  in  Christum  (Phil.  1,  29.J  ; 
item:  Dcus  unicnique  partitus  est  mensuram  fidei  (Ronu 
XII,  3.  2  Thess.  III,  2.);  rursus:  non  omnium  est 
fides,  ait,  neque  obcdiunt  omnes  Evangelio  (Rom.  X, 
16.).  Sed  et  Lucas  testatur  et  ait:  Et  credidei%unt, 
quotquot  crant  ordinaii  ad  vitam  (Act.  XIII,  48.). 
Unde  Paulus  idem  iterum  Fidem  nuncupat^  fidem  electo- 
rum  Dci  (Tit.  1,  1.);  et  iterum:  Fides  est  ex  auditu, 
nuditus  autem  per  vei'bum  Dei  (Rom.  X>  17»).  Alibi 
saepe  jubet  orare  pro  fide. 

Idem  ille  ApostoluS  Fidem  vocat  efficacem  et  sese 
exserenlem  per  di/ectionem  (Gal.  V,  6.).  Illa  conscien- 
tiam  quoque  pacificat,  et  liberum  ad  Deum  aditum  ape- 
rit,  ut  cum  fiducia  ad  ipsum  accedamus,  ct  obtineamus 
ab  eo  utilia  et  necessaria.  Eadem  retinet  nos  in  officio, 
quod  Deo  debemus  et  proximo ,  et  in  adversis  patien- 
tiam  firmat,  et  confessionem  Veram  format  atque  facit, 
et,  ut  uno  verbo  omnia  dicam,  omnis  geneius  bonos 
fructus  et  bona  opera  progignit. 

Docemus  enim,  vere  bona  Opera  enasci  ex  viva 
Fide,  per  Spiritum  S.,  et  a  fidelibus  fieri  secundum  vo- 
luntatem  vel  regulam  verbi  Dei.  Nam  Petrus  Aposto- 
lus:  omni  adhibito  stndio,  inquit,  subministrate  in  fide 
vest7'a  virtutem,  in  virtute  vero  scientiam,  in  scientia 
vero  temperantiam  etc.(2  Petr.  I,  5  —  7.).  Diximus  au- 
tem  antea,  legem  Dei ,  quae  voluntas  Dei  est,  formu- 
lam  nobis  praescribere  bonorum  Operum.  Et  Apostolus 
ait:  Ilacc  cst  voluntas  Dei,  sanctificatio  vesira ,  ut  ab- 
stineatis  ab  immunditie,  et  ne  quis  opprimat  aut  fraudet 
in  negotio  fratrem  suum  (1  Thcss.  IV,  4—6.).  Etenim 
non  probantur  Deo  opera,  et  nostro  arbitrio  delecti 
cultus,  quos  Paulus  nuncupat:  IdeXoSprjdHsiaS  (Col. 
II,  18.).  De  quibus  et  Dominus  in  Evangelio  frustra 
me  colunt,  ait.  docentes  doctrinas ,  praecepta  kominum 
(Matih.  XV,  9.). 


Chrestomathia  symbolica. 


865 


Improbamus  ergo  hujusmodi  opera:  approbamus  et 
irgemus  illa ,  quae  sunt  ex  voluntate  et  mandato  Dei. 
lla  ipsa  fieri  debent,  non  ut  his  promereamur  vitam 
leternam.  Donum  Dei  enim  est,  ut  Apostolus  ait,  vita 
icterna.  neque  ad  ostentationem,  quam  rejecit  Dominus, 
leque  ad  questum,  quem  et  ipsum  rejecit,  sed  ad  glo- 
iam  Dei .  ad  ornandam  vocationem  nostram ,  gratitudi- 
lemque  Deo  praestandam ,  et  ad  utilitatem  proximi. 
EUursus  enim  Dominus  noster  in  Evangelio  dicit:  Sic 
'uccat  lux  vestra  coram  hominibus ,  ut  videant  vestra 
jpera  bona ,  ct  gtorificent  Patrem,  qui  in  coelis  est 
Mattk.  V.  16.).  Sed  et  Apostolus  Paulus:  Ambulate 
iigne  vocatione  vcstra  (Eph.  IV,  1.);  item  ,  quidquid 
>geritis ,  inquit,  aut  sermone  aut  facto,  omnia  in  no- 
nine  Jesu  fucite,  gratias  agentes  Deo  et  Patri  per  illum 
Col.  IIL  17.).  idem:  Nemo,  quod  suum  est  quaerat, 
ed  quisque  quod  alterius  (Phil.  II,  4.);  et:  Discant 
t  nostri,  bona  opera  tueri  ad  necessarios  usus,  ut  non 
int  infrugiferi  (Tit  III,  14.). 

Quamvis  ergo  doceamus  cum  Apostolo,  hominem 
pratis  justificari  per  fidem  in  Christum,  et  non  per  ulla 

perabona.non  ideo  tamen  vilipendimus  aut  condemnamus 

pera  bona,  cum  sciamus,  hominem  nec  conditum  nec 
egenitum  esse  per  fidem,  ut  otietur,  sed  potius,  ut 
'  adesinenter ,  quae  bona  et  utiJia  sunt,  faciat.  Etenim 
b  Evangelio  dicit  Dominus :  Bona  arbor  bonnm  fru- 
i  tum  affert  (Natth.  XII.  38.) :  et  itertim :  Qui  in  me 
iianet.  plurimum  fructum  affert  (Joh.  XF,  5.).  Denique 
kpostolus  Dei  sumus  creatura,  ait,  conditi  in  Chrislo 
yesu  ad  opera  bona,  quac  praeparavit  Dcus^  vt  in 
\is  ambutcmus  (Eph.  II.  10.);  et  itcrum:  Qui  tradidit 
Xemetipsum  pro  nobis ,  ut  redimeret  ab  omni  iniquitate 
\t  mundaret  sibi  populum  pcculiarem,  sectatorem  bono- 

um  o}H>rum  (Tit.  II,  14.). 

Damnamus  itaque  omnes ,  qui  bona  opera  contem- 

unt,  non  curanda  et  inutilia  esse  blaterant.  Interim, 
luod  et  antea  dictum  est,  non  sentimus,  per  opera 
lona  nos  servari,  illaque  ad  salutem  ita  esse  necessa- 

ia  ,  ut  absque  illis  nemo  unquam  sit  servatus.  Gratia 
Inim  soliusque  Christi  beneficio  servamur.  Opera  nc- 
lessario  ex  Fidc  progignuntur.  At  improprie  his  salus 
Ittribuitur,  quae  propriissime  adscribitnr  gratiae.  No- 

ssima  enim  est  illa  Apostoli  sententia:  Si  pcr  gra- 

am,  jam  non  ex  ojwribus;  quandoquidcm  gralia ,  jam 


866 


Clirestomathia  symbolica. 


non  est  gratia.  Sin  ex  operibus,  jam  non  ex  gratia; 
quandoquidem  jam  opus,  non  est  opus  (JRom.  XI,  6.). 

Placent  vero  approbanturque  a  Deo  opera,  quae 
a  nobis  fiunt  per  Fidem.  Quia  illi  placent  Deo,  pro- 
pter  Fidem  in  Christum,  qui  faciunt  opera  bona,  quae 
insuper  per  Spiritum  S.  ex  gratia  Dei  sunt  facta.  S.  Pe- 
trus  enim:  in  quavis  gente  9.  inquhV  qui  timet  ipsum  et 
operatur  justitiam,  is  acceptus  est  illi  (Act  X9  35.J; 
et  Paulus :  Non  desinimus  orare  pro  vobis  9  nt  ambule- 
tis  digne  Domino,  ut  per  omnia  placeatis,  in  omni  opere 
bono  fructificantes  (Col.  I,  9.  10.).  Itaque  veras,  non 
falsas  aut  philosophicas  virtutes,  vere  bona  opera  et 
genuina  christiani  hominis  officia  sedulo  docemus  et 
quanta  possumus,  diligentia  vehementiaque  omnibus  in- 
culcamus,  vituperantes  omnium  iilorum  et  desidiam  et 
hypocrisin,  qui  ore  Evangelium  laudant  et  profitentur, 
vita  autem  turpi  dedecorant,  proponentes  hac  in  causa 
horribiles  Dei  minas,  amplas  denique  promissiones  Dei, 
et  liberalia  praemia5  exhortando,  consolando  et  objur- 
gando. 

Etenim  docemus,  Deum  bona  operantibus  amplam 
dare  mercedem,  juxta  illam  Prophetae  sententiam:  Co- 
hibe  vocem  tuam  a  fletu:  quoniam  erit  merces  operi  tuc 
(Jerem.  XXXI,  16.).  In  Evangelio  quoque  dixit  Domi- 
nus:  Gaudete  et  exultate  9  quia  merces  vestra  multa  est 
in  coelis  ( Mattk.  V9  VI.)  ;  et  qui  dederit  uni  ex  minimis 
meis  poculum  aquae  frigidae  9  amen  dico  vobis  9  non 
perdet  mercedem  suam  (Matth.  X9  42.).  Referimus  ta- 
men  mercedem  hanc,  quam  Dominus  dat,  non  ad  meri- 
tum  hominis  accipientis,  sed  ad  bonitatem,  vel  liberali- 
tatem ,  et  veritatem  Dei  promittentis  atque  dantis ,  qui, 
cum  nihil  debeat  cuiquam,  promisit  tamen,  se  suis  cul- 
toribus  fidelibus  mercedem  daturum,  qui  interim  dat  eis 
etiam,  ut  ipsum  colant.  Sunt  multa  praeterea  indigna 
Deo,  et  imperfecta  plurima  inveniuntur  in  operibus  etiam 
Sanctorum:  quia  vero  Deus  recipit  in  gratiam  et  com- 
plectitur  propter  Christum  operantes,  mercedem  eis  pro- 
missam  persolvit.  Alioqui  enim  justitiae  nostrae  com- 
parantur  panno  menstruato  (Jes.  LX1V9  6.J.  Sed  et 
Dominus  dicit  in  Evangelio:  Cum  feceritis  omnia,  quae 
praecepta  sunt  vobis,  dicite9  servi  inutiles  sumus:  quod 
debuimus  facere,  fecimus  (Luc.  XVII,  10.J. 


Chrestomathia  symbollca, 


867 


Tametsi  ergo  doceamus,  mercedem  dari  a  Deo  no- 
stris  benefactis,  simul  tamen  docemus  cum  Augusti- 
n  o,  coronare  Deum  in  nobis  non  merita  nostra,  sed  do- 
na  sua.  Et  proinde  quidquid  accipimus  mercedis,  dici- 
mus  gratiam  quoque  esse,  et  magis  quidem  gratiam, 
quam  mercedem:  quod,  quae  bona  facimus,  per  Deum 
magis,  quam  per  nos  ipsos  facimus  et  quod  Paulus 
dicat:  Quid  habes,  quod  non  accepisti?  isi  vero  ac- 
cepisti,  quid  gloriaris ,  quasi  non  acceperis?  (1  Cor. 
IV,  7.).  Et  quod  hinc  collegit  b.  martyr  Cyprianus, 
in  nullo  nobis  gloriandum  esse,  quando  nostrum  nihil 
sit.  Damnamus  ergo  illos,  qui  merita  hominum  sic  de- 
fendunt,  ut  evacuent  gratiam  Dei. 

C  A  P  U  T  XVII. 

T>e  catliolica  et  sancta  Dei  Ecclesia,  et  unico  Capite 
Ecclesiae. 

 Caput  est  quod  in  corpore  eminentiam  habet,  et 

nide  corpus  vitam  haurit ,  cujus  spiritu  regitur  in  omni- 
3us,  unde  et  incrementa,  et  ut  crescat,  habet.  Unicum  itera 
3st  corporis  caput,  et  cum  corpore  habet  congruentiam 
;  Irgo  Ecclesia  non  potest  ullum  aliud  habere  Caput,  quara 
lChristum.  Nam  ut  Ecclesia  est  corpus  spirituale,  ita 
)€aput  habeat  sibi  congruens  spirituale  utique  oportet. 
:Xecalio  potest  regi  spiritu,  quam  Christi.  Pau]us  quo- 
ique:  Ipse  est  Caput,  inquit,  corporis  Ecclesiac,  qui  est 
yorincipium ,  primogenitus  cx  mortuis  ,  ut  sit  ipse  in  om- 
yiibus  primas  tenens.  ( CoL  I,  18.).  Et  idem  iterum :  Ci/ri- 
Utus  est,  inquit,  Caput  Ecclesiae,  qui  idem  salutem  dat 
worj)ori  (Epk.  V,  23.J.  Et  rursus:  Qui  est  Caput  Ecclc- 
uiae,  ait,  quae  corpus  illivs  ,  complementum  ejus ,  qui 
mmnia  in  omnibus  adimplet  (Epk.  I,  22.  23 .).  Item:  Ado- 
Yescamns  in  illum  per  omnia,  qui  est  Caput,  nempe  Ckri- 
\dus ,  in  quo  totum  corpvs,  si  compingatur,  increnien- 
\wn  capit  (Epk.  IV,  15.  16.). 

Non  probamus  ergo  doctrinam  Cleri  Romani,  fa- 
liientis  suum  illum  Romanum  Pontificein  catholicae  in 
leiTis  Ecclesiae  militantis  Pastorem  universalem,  et  Ca- 
|«ut  summum,  adeoque  verum  Cliristi  Vicarium,  qui  lia- 
|>eat  in  Ecclesia  plenitudinem ,  ut  vocant,  potestatis,  et 
Blominium  supremum.  Docemus  enim,  Christum  domi- 
Itum  esse  et  manere  unicum  Pastorem  universalem,  sum- 
:  num  item  Pontificem  coram  Deo  patre,  ac  in  Ecclesia 


868 


Chrestomathia 


s  jmbolica. 


ipsum  omnia  Pontiflcis  vel  Pastoris  obire  munia,  ad  finem 
usque  saeculi,  ideoque  millo  indigere  vicario,  qui  afr* 
sentis  est :  Christus  vero  praesens  est  Ecelesiae,  et  Caput 
vivificum.  Hic  Apostolis  suis  Apostolorumque  suecesso- 
ribus  primatum  et  dominium  in  Ecclesia  severissime  pro- 
hibuit.  Quicumque  ergo  huic  illustri  veritati  contradi- 
centes  reluctantur ,  et  in  Ecclesiam  Christi  diversam  h> 
ducunt  gubernationem ,  quis  non  videat,  eos  illis  potius 
esse  accensendos,  de  quibus  Apostoli  Christi  vaticinan- 
tur,  Petrus  (2  Petr.  11.)  et  Paulus  (Act.  XX.  2  Cor.  XI, 
et  2  Thess.  11.)  et  aliis  quoque  in  locis? 

Sublato  autem  Capite  Romano,  nullam  inducimus 
in  Ecclesiam  Christi  draBiiav,  vel  perturbationem :  cum 
doceamus,  gubernationem  Ecclesiae,  ab  Apostolis  tra- 
ditam,  nobis  sufficere  ad  retinendam  in  justo  ordine 
Ecclesiam,  quae  ab  initio,  dum  hujusmodi  Capite  Ro* 
mano,  quale  hodie  dicitur  Ecclesiam  conservare  in  or- 
dine,  caruit,  atactica  vel  inordinata  non  fuit.  Servat 
quidem  Caput  Romanum  tyrannidem  suam ,  et  corrupte- 
lam  inductam  in  Ecclesiam;  sed  impedit  interim,  oppu- 
gnat,  et,  quantis  potest  viribus,  exscindit  justam  Eccle- 
siae  reformationem. 

Objicitur  nobis,  varia  esse  in  Ecclesiis  (nostris) 
certamina  atque  dissidia,  posteaquam  se  a  Romana  se- 
pararunt  Ecclesia:  proinde  non  esse  eas  Ecclesias  ve- 
ras.  Quasi  vero  nullae  unquam  fuerint  in  Ecclesia  Ro- 
mana  Sectae,  nuUa  unquam  dissidia  atque  certamina, 
et  quidem  de  religione,  non  tam  in  scliolis^  quam  in 
cathedris  sacris,  in  medio  populi  instituta.  Agnoscimus 
sane,  dixisse  Apostolum:  Deus  rvon  est  Deus  dissensio- 
nis ,  sed  juicis  (1  Cor.  XIV,  33.);  et:  cum  sit  in  vobis 
aemulatio  et  contentio ,  an  non  carnales  estis  ?  (1  Cor* 
llls  o.):  negari  tamen  non  potest,  Deum  fuisse  in  Ec- 
clesia  apostolica,  et  apostolicam  Ecclesiam  fuisse  Ec- 
clesiam  veram^  in  qua  tamen  fuerunt  concertationes  et 
dissidia.  Reprehendit  enim  Petrum  Apostolum  Apo- 
stolus  Paulus,  ab  hoc  dissidet  Barnabas.  Certa- 
men  grave  exoritur  in  Ecclesia  Antiochena  inter  eos, 
qui  unum  Christum  praedicabant:  sicut  coinmemorat  Lu- 
cas  in  Actis  App.  (Act.  XV.).  Gravia  semper  fuerunt 
in  Ecclesia  certamina,  et  dissenserunt  inter  sese  de  re- 
bus  non  levibus  Doctores  Ecclesiae  praeclarissimi ,  ut 
ex  his  contentionibus  interim  Ecclesia  non  id  esse  de- 


Chrestomathia  symbolica.  SG9 


sineref.  quod  crat.  Ita  cnim  placet  Deo.  dissidiis  eccle- 
siasticis  uti  ad  gloriam  nommis  sui,  ad  illustrandam 
denique  veritatein,  et  ut  qui  probati  sunt,  manifesti  liant. 

Ceterum.  ut  non  agnoscimus  aliud  Caput  Ecclesiae 
quam  Cln  istum ,  ita  non  agnoscimus  quamlibet  Eecle- 
siam,  quae  se  vemlitat  pro  vera,  veram  esse  Eccle- 
siam;  sed  illam  docemus  veram  esse  Ecclesiam,  in  qua 
signa  vel  notae  mveniuntur  Ecclesiae  verae,  inprimis 
vero  Verbi  divini  legitima  vel  sincera  praedicatio.  prout 
nobis  est  tradita  in  libris  Prophetarum  et  Apostolorum, 
qui  omnes  ad  Christum  deducimt.  qui  in  Evan^elio  dixit : 
Oves  meae  voecm  meum  audiunt*  et  ego  eognosco  cas, 
et  sequuntuv  me*  ct  ego  vitam  aeternam  do  eis.  Alic- 
num  auiem  non  sequuntur,  sed  fugiunt  ab  eo ,  quia  non 
novcrunt  voccm  alienorum  (Joh.  X,  4.  5.  27.  2o.).  —  — 

CAPUT  XVIII. 

De  Ministris  Ecclesiae ,  ipsorumquc  institutione  et  officiis, 

.  —  Data  est  omnibus  in  Ecclesia  Ministris  una 
et  aequalis  potestas  sive  functio.  Certe  ab  initio  Epi- 
scopi  vel  Presbyteri  Ecclesiam  communi  opera  guber- 
naverunt ;  nullus  alteri  se  praetulit .  aut  sibi  ampliorem 
potestatem  dominiumve  in  Coepiscopos  usurpavit.  Me- 
inores  enim  verborum  Domini:  qui  volucrit  intcr  ix>s 
primms  csse.  sit  vcsler  servus  (Luc.  XXII. '26.);  conti- 
nuerunt  se  in  humilitate,  et  mutuis  ofticus  juvermit  se 
invicem  in  gubernanda  et  conservanda  Ecclesia. 

Interea  propter  ordinem  servandum,  unus  aut  cer- 
tus  aliquis  Miiiistrorum  coetum  convocavit,  et  in  coetu 
res  consultandas  proposuit,  sententias  item  aliorum  col- 
legit,  dejiique.  ne  qua  oriretur  confusio.  pro  virili  eavit. 
Sic  leg;itur  fecisse  in  Actis  App.  S.  Petrus,  qui  tamcn 
ideo  nec  aliis  fuit  praepositus ,  nec  potestate  majore 
ceteris  praeditus.  Rectissime  enim  C  y  p  r  i  a  n  u  s  martyr : 
hoc  erant  utique.  inquit,  et  ceteri  Apostoli,  quod  fuit 
Petrus ,  paii  consortio  praediti  et  honoris  et  potetatis; 
sed  exordium  ab  unitate  profiscitur,  ut  Ecclesia  una  mon- 
stretur.  Refert  itemS.  Hier  ony  mus  non  disparia in  Com- 
ment.  ad  Ep.  ad  Tit.  Pauli,  et  dicit:  Antequam  Diaboli 
instinctu  studia  in  religione  fiercnt.  communi  Presbyte- 
rorum  consilio  Ecclesiae  gubernabantur.  postquam  vero 
unusquisque  eos,  quos  baptizavcrat ,  suos  putabat .  non 


870 


Clirest omathia  symbolica. 


Christi;  decretum  est,  ut  unus  de  Presbyteris  electus 
superponeretur  ceteris,  ad  quem  omnis  Ecclesiae  cura 
pertineret,  et  schismatum  semina  tollerentur.  Hoc  tamen 
decretuui  Ilieronymus  non  pro  divino  venditat.  Mox 
enim  subjicit:  sicut  Presbyteri  sciunt,  se  ex  Ecclesiae 
consuetudine ,  ei,  qui  sibi  praepositus  fuerit,  esse  sub- 
jectos;  ita  Episcopi  noverint,  se  magis  consuetudine, 
quam  dispositionis  dominicae  veritate,  Presbyteris  esse 
majores,  et  in  commune  debere  Ecclesiam  regere.  Haec 
ille.  Ideoque  nemo  jure  prohibuerit,  ad  veterem  Eccle- 
siae  Dei  constitutionem  redire,  et  illam  prae  humana 
consuetudine  recipere. 

Officia  Ministrorum  sunt  varia,  quae  tamen  pleri- 
que  ad  duo  restringunt,  in  quibus  omnia  alia  compre- 
henduntur:  ad  doctrinam  Christi  evangelicam,  et  ad  le- 
gitimam  Sacramentorum  administrationem.  Ministrorum 
enim  est,  congregare  coetum  sacrum,  in  hoc  exponere 
verbum  Dei ,  et  universam  doctrinam  accommodare  ad 
rationem  usumque  Ecclesiae,  ut  ea ,  quae  docentur,  pro- 
sint  auditoribus,  et  aedificent  fideles.  Ministrorum,  in- 
quam,  est,  docere  imperitos,  hortari  item  et  urgere 
ad  progrediendum  in  via  Domini  cessantes,  aut  etiam 
tardius  procedentes,  consolari  item  et  confirmare  pusil- 
lanimes ,  munireque  contra  Satanae  tentationes  varias, 
corripere  peccantes,  revocare  in  viam  errantes,  lapsos 
erigere,  contradicentes  revincere,  lupos  denique  ab  ovili 
dominico  abigere,  scelera  item  et  sceleratos  prudenter 
et  graviter  increpare,  neque  connivere  aut  tacere  ad 
conscelerationem :  sed  et  Sacramenta  administrare,  usum- 
que  eorum  justum  commendare,  et  omnes  ad  illa  per- 
cipienda  per  sanam  doctrinam  praeparare ,  in  unitate 
quoque  sancta  fideles  conservare,  et  schismata  prohi- 
bere,  denique  catechisare  rudes,  pauperum  necessita- 
tem  commendare  Ecclesiae,  aegrotantes  et  variis  inipexos 
tentationibus  visitare^  instruere,  et  in  via  vitae  retinere: 
praeterea  orationes  publicas,  vel  supplicationes  neces- 
sitatis  tempore,  una  cum  jejunio,  id  est^,  abstinentia 
sancta  procurare;  et  omnia,  quae  pertinent  ad  Eccle- 
siarum  tranquillitatem ,  pacem  et  salutem,  quam  dili- 
gentissime  curare. 

Ut  autem  haec  omnia  rectius  faciliusquc  possit  Mi- 
nister  praestare ,  requiritur  ab  eo  inprimis ,  ut  sit  Dei 
timens,  oret  sedulo,  lectioni  sacrae  intendat,  et  in  om- 


Chrestomathia  symbolica. 


871 


nibus  et  semper  vigilet ,  et  puritati  vitae  omnibus  prae- 
luceat. 

Cunique  omnino  oporteat  esse  in  Ecclesia  discipli- 
liam,  et  apud  Veteres  quondam  usitata  fuerit  Excom- 
municatio,  fuerintque  judicia  ecclesiastica  in  populo  Dei, 
in  quibus  per  viros  prudentes  et  pios  exercebatur  baec 
diseiplina,  Ministrorum  quoque  fuerit,  ad  aedificat.onem, 
disciplinam  moderari  hanc,  pro  conditione  temporum, 
status  publici.,  ac  necessitate.  Ubi  semper  tenenda  est 
regula,  omnia  fieri  debere  ad  aedificationem ,  decenter, 
honeste,  sine  tyrannide  et  seditione.  Apostolus  enim  te- 
statur:  sibi  a  J)eo  tniditam  esse  in  Ecclesia  potestatem 
ad  aedi/icationem  et  non  destructionem  ('2  Cor.  X,  8.); 
Nam  ipsemet  Dominus  vetuit,  lolium  in  agro  dominico 
eradicari,  quando  periculum  sit,  ne  et  triticum  evella- 
tur  (Mattk  XIII,  29.;.  — 

C  A  P  U  T  XIX. 

De  Sacramcntis  Ecclesiae  Ckristi. 

Praedicationi  verbi  sui  adjunxit  Deus,  mox  ab  ini- 
tio,  in  Ecclesia  sua  Sacramenta  vel  signa  sacramenta- 
lia.  Ita  enim  clara  testatur  universa  Scriptura  S.  Sunt 
autem  Sacramenta  symbola  mystica,  vel  ritus  sancti 
aut  sacrae  actiones,  a  Deo  ipso  institutae,  constantes 
verbo  suo,  si^nis,  et  rebus  significatis.  quibus  in  Eccle- 
sia  summa  sua  beneficia.  homini  exhibita,  retinet  in  me- 
moria .  et  subinde  renovat,  quibus  item  promissiones 
suas  obsignat,  et  quae  ipse  nobis  interius  praestat, 
exterius  repraesentat ,  ac  veluti  oculis  contemplanda 
subjicit,  adeoque  fidem  nostram,  Spiritu  Dei  in  conli- 
bus  nostris  operante,  roborat  et  auget:  quibus  denique 
nos  ab  omnibus  aliis  populis  et  religionibus  separat,  si- 
bique  soli  consecrat  et  obligat,  et  quid  a  nobis  requi- 
rat,  significat. 

Et  simt  quidem  alia  Veteris ,  alia  Novi  Populi  Sa- 
cramenta.  Veteris  Populi  Sacramenta  fuerunt:  Circum- 
cisio  et  Agnus  pasebalis,  qui  immolabatur :  quo  no- 
mine  ad  Sacrificia  refertur,  quae  fuerunt  celebrata  ab 
origine  mundi.  Novi  Populi  Sacramenta  sunt  Baptisttnfl 
et  Coena  dominica. 

Sunt,  qui  septem  Sacramenta  Novi  PopuB  nume- 
rent.    Ex  quibus  nos  Poenitentiam ,  Onlinationem  Mi- 


872 


Chrestomathia  syinbolica. 


nistrorum,  non  papisticam  quidem  illam  sed  apostoli- 
cam,  et  Afatrimonium  agnoscimus  iustituta  esse  Dei 
utilia,  sed  non  Sacramenta.  Confirmatio  et  Extrema 
Unctio  inventa  sunt  hominum,  quibus  nullo  cum  damno 
carere  potest  Ecclesia.  Neque  illa  nos  in  nostris  Eccle- 
siis  habemus.  Nam  liabent  illa  quaedam,  quae  minime 
probare,  possumus.  Nundinationem  omnem,  quam  exer- 
cent  Romanenses  in  dispensatione  Saeramentorum,  omnino 
execramur, 

Auctor  autem  Sacramentorum  omnium  non  est  homo 
ullus,  sed  Deus  solus.  Homines  Sacramenta  instituere 
non  possunt.  Nam  pertinent  illa  ad  cultum  Dei.  At 
hominum  non  est,  instituere  et  formare  cultum  Dei ;  sed 
traditum  a  Deo  recipere  et  custodire.  —  — 

C  A  P  U  T  XX. 

De  S.  Baptismo. 

—  Unus  est  duntaxat  Baptismus  in  Ecclesia  Dei,  e 
satis  est  semel  baptizari  vel  initiari  Deo.  Durat  auten 
semel  susceptus  Baptismus  per  omnem  vitam,  et  es 
perpetua  obsignatio  adoptionis  nostrae.  Etenim  baptizar 
in  nomine  Christi  est:  inscribi,  initiari  et  recipi  in  foe 
dus  atque  familiam  adeoque  in  haereditatem  filiorum  Dei 
imo,  jam  nunc  nuncupari  nomine  Dei ,  i.  e.  appellari  filiun 
Dei,  purgari  item  a  sordibus  peccatorum,  et  donai 
varia  Dei  gratia  ad  vitam  novam  et  innocentem.  Ba 
ptismus  ergo  in  memoria  retinet  et  reparat  ingens  De 
beneficium  generi  mortalium  praestitum. 

Nascimur  enim  omnes  in  peccatorum  sordibus,  c 
sumus  filii  irae.  Deus  autem,  qui  dives  est  misericoi 
dia,  purgat  nos  a  peccatis  gratuito,  per  sanguinem  Fil: 
sui,  et  in  hoc  adopat  nos  in  filios,  adeoque  foeder 
sancto  nos  sibi  connectit,  et  variis  donis  ditat,  ut  pos 
simus  novam  vivere  vitam.  Obsignantur  haec  omni 
Baptismo.  Nam  intus  regeneramur,  purificamur,  et  r( 
novamur  a  Deo  per  Spiritum  S.:  foris  autem  accipimu 
obsigna.ionem  maximoioim  donorum  in  aqua,  qua  etiai 
maxima  illa  beneficia  repraesentantur  et  veluti  oculi 
nostris  conspicienda  proponuntur.  Ideoque  baptizamu 
i.  e.  abluimur,  aut  adspergimur  aqua  visibili.  Aqu 
enim  sordes  mundat,  deficientia  et  aestuantia  recreat  i 


Chrestomathia  eymbolica. 


673 


refrigerat  corpora.  Gratia  vero  Dei  haec  animabus  prae- 
stat,  et  quidem  invisibiliter  vel  spiritualiter.  — 

Credimus  perfectissimam  esse  baptizandi  formam, 
qua  Christus  ipse  baptizatus  est,  et  qua  baptizarunt 
Apostoli.  Ergo,  quae  humana  inventione  postea  ad- 
jecta  et  usurpata  sunt  in  Ecclesia,  non  arbitramur  ne- 
cessaria  esse  ad  perfectionem  Baptismi:  cujus  generis 
est  Exorcismus,  usus  item  ardentis  Luminis,  Olei,  Salis, 
Sputi  et  similium  rerum^  ut  quod  Baptismus  singulis 
annis  pluribus  ceremoniis  bis  consecratur.  Nos  enim 
credimus,  unimi  Ecclesiae  Baptisma  in  prima  Dei  in- 
stitutione  sanctificatum  esse,  et  consecrari  per  verbuiu, 
efficaxque  esse  nunc  etiam  propter  primam  Dei  bene- 
dictionem. 

Docemus,  Baptismum  in  Ecclesia  non  administrari 
debere  a  mulierculis,  vel  ab  obstetricibus.  Paulus  enim 
removit  mulierculas  ab  officiis  ecclesiasticis.  Baptismus 
autem  pertiuet  ad  officia  ecclesiastica.  — 

CAPUT  XXI, 

De  *S,  Cocna  Domini. 

Coena  Domini,  quae  et  Mensa  Domini,  et  Eucha- 
ristia,  i.  e. ,  Cratiarum  Actio  nuncupatur,  ideo  Coena 
uuncupatur  vulgo,  quod  a  Christo  in  ultima  illa  coena 
sua  instituta  sit,  eamque  adhuc  repraesentet,  ac  in  ipsa 
spiritualiter  cibentur  et  potentur  fideles.  Auctor  enim 
Coenae  dominicae  non  est  Angelus  aut  homo  ullus,  sed 

,  ipse  Dei  filius,  Dominus  noster  J.  Christus,  qui  primus 
eam  Ecclesiae  suae  consecravit.  — 

Retmere  vult  Dominus  ritu  hoc  sacro  in  recenti 
memoiia  inaximum  gcneri  mortalium  praestitum  bene- 

I  flciumj  nempe  quod,  tradito  corpore  et  effuso  suo  san- 
^uine,  omnia  nobis  peccata  nostra  condonavit;  ac  a 
morte  aeterna  et  potestate  Diaboli  nos  redemit,  jam 
pascit  nos  sua  canie  et  potat  suo  sanguine,  quae  vera 
nde  spiritualiter  percepta,  alunt  nos  ad  vitam  aeternam, 

i  Et  hoc  tantum  beneficium  renovatur  toties,  quoties  Coeba 
Domini  celebratur.  Dixit  enim  Dominus:  koc  facitc  i)i 
mei  cmnmcmoralionem  (Luc.  XXII,  19.).  Obsignattir 
item  hac  Coena  S. ,  quod  revera  Corpus  DominS  pro 
nobis  traditum  et  Sanguis  ejus  iu  remissionem  pecoa- 
torum  nostrorum  effusus  est,  ne  quid  fides  nostia 
vacillet. 


874         Chrestomathia  symBolica. 

Et  quidem  visibiliter  hoc  foris  Sacramento  per  Mi 
nistrum  repraesentatur  >  et  veluti  oculis  contemplandun 
exponitur,  quod  intus  in  anima  invisibiliter  per  ipsun 
Spiritum  S.  praestatur.  Foris  ofFertur  a  Ministro  Panis 
et  audiuntur  voces,  Domini:  Accipite,  edite,  hoc  es 
Corpus  meums  accipite  et  dividite  inter  vos,  bibite  e. 
Jioc  omnes ,  hic  est  Sangids  meus.  Ergo  accipiunt  fide 
los,  quod  datur  a  Ministro  Domini,  et  edunt  panen 
Domini,  ac  bibunt  de  poculo  Domini:  intus  interim  oper* 
Christi  per  Spiritum  S.  percipiunt  etiam  Carnem  et  San 
guinem  Domini,  et  pascuntur  his  in  vitam  aeternam 
Etenim  Caro  et  Sanguis  Christi  verus  cibus  et  potuf 
est  ad  vitam  aeternam;  et  Christus  ipse,  quatenus  pn 
nobis  traditus  et  salvator  noster  est,  illud  praecipuun 
Coenae  est?  nec  patimm^  quidquam  aliud  in  locum  ejui 
substitui. 

Ut  autem  rectius  et  perspicacius  intelligatur,  qu( 
modo  Caro  et  Sanguis  Christi  sint  cibus  et  potus  fide 
lium ,  percipianturque  a  fidelibus  ad  vitain  aeternam 
paucula  haec  adjiciemus.  Manducatio  non  est  unius  ge 
neris.  Est  enim  manducatio  corporalis,  qua  cibus  ii 
os  percipitur  ab  homine,  dentibus  atteritur  et  in  ven 
trem  deglutitur.  Hoc  manducationis  genere  intellexerun 
olim  Capernaitae  sibi  manducandam  carnem  Domini,  sec 
refutantur  ab  ipso  Johanne  (Cap.  VI.).  Nam  ut  Carc 
Christi  corporaliter  manducari  non  potest,  citra  flagi- 
tium  aut  truculentiam ,  ita  non  est  cibus  ventris.  Id 
quod  omnes  fateri  coguntur.  Improbamus  Canoneno 
in  Decretis  itaque  Pontificum.  Neque  enim  credidit  ve- 
tustas  pia,  neque  nos  credimus,  Corpus  Christi  mandu- 
cari  ore  corporis  corporaliter  vel  essentialiter. 

Est  et  spiritualis  manducatio  Corporis  Christi,  non 
ea  quidem,  qua  existimemus  cibum  mutari  in  spiritum 
sed  qua,  manente  in  sua  essentia  et  proprietate  Cor- 
pore  et  Sanguine  Domini,  ea  nobis  communicantur  spi- 
ritualiter ,  utique  non  corporali  modo ,  sed  spirituali, 
per  Spiritum  S.,  qui  videlicet  ea,  quae  per  Carnem  et 
Sanguiuem  Domini  pro  nobis  in  mortem  tradita  parata 
sunt,  ipsam,  inquam,  remissionem  peccatorum,  libera- 
tionem  et  vitam  aeternam,  applicat  et  confert  nobis, 
ita  ut  Christus  in  nobis  vivat  et  nos  in  ipso  vivamus, 
efficitque,  ut  ipsum ,  quo  talis  fit  cibus  et  potus  spiri- 
tualis  noster,  id  est,  vita  nostra,  vera  fide  percipia- 


Chrcstomathia  symbolica. 


875 


mus.  Sicut  enim  cibus  et  potus  corporalis  corpora 
nostra  non  tantum  reficiunt  ac  roborant,  sed  et  in  vita 
conservant:  ita  et  Caro  Christi  tradita  pro  nobis,  et 
Sanguis  ejus  effusus  pro  nobis,  non  tantum  reficiunt  et 
roborant  animas  nostras,  sed  etiam  in  vita  conservant, 
non  quatenus  quidem  corporaliter  eduntur  et  bibuntur, 
sed  quatenus  spiritualiter  nobis  a  Spiritu  Dei  commu- 
nicantur ,  dicente  Domino:  Et  panis,  quem  ego  daboy 
Caro  mea  est,  quam  dabo  pro  mundi  vita,  Item:  Caro 
(nimirum  corporaliter  manducata)  non  prodest  quidquam, 
spirifus  est,  qui  vivificat,  Et :  vcrba,  quae  loquor  vobis, 
Spirilus  et  vita  sunt  (Jok.  VI,  52.  63  J.  Et  sicut  opor- 
tet  cibum  in  nosmetipsos  edendo  reeipere,  ut  operetur 
in  nobis,  suamque  in  nobis  efficaciam  exserat,  cum 
extra  nos  positus  nihil  nobis  prosit:  ita  necesse  est, 
nos  fide  Christum  recipere,  ut  noster  fiat,  vivatque  in 
nobis  et  nos  in  ipso.  Dicit  enim  :  Ego  sum  panis  vitae. 
Qui  rcnit  ad  me,  non  esuriet ,  et  qui  credit  in  me,  non 
sitiet  unquam.  Item:  qui  ederit  me,  vivet  et  ipse  pro- 
pter  me:  ac  manet  in  me  et  cgo  in  ipso  (Joh.  VI,  51.57.^. 

Ex  quibus  omnibus  claret,  nos  per  spiritualem  cibum 
minime  intelligere  imaginarium,  nescio  quem,  cibum  sed 
ipsum  Domini  Corpus  pro  nobis  traditum;  quod  tamen 
percipiatur  a  fidelibus,  non  corporaliter ,  sed  spiritua- 
liter  per  fidcm.  In  qua  re  sequimur  per  omnia  doctri- 
nam  ipsius  Salvatoris  Christi  Domini  apud  Joh.  VI.  Et 
hic  esus  Carnis  et  potus  Sanguinis  Domini  ita  est  ne- 
,cessarius  ad  salutem,  ut  sine  ipso  nullus  servari  possit. 
Fit  autem  hic  esus  et  potus  spiritualis  etiam  extra  Do- 
mini  Coenam,  et  quoties,  aut  ubicunque  homo  in  Chri- 
stum  crediderit.  Quo  fortassis  illud  Augustini  perti- 
net  :  .,  Quid  paras  dentem  et  ventrem  ?  crede  ,  et 
manducasti. 

Praeter  superiorem  manducationem  spiritualem  est 
et  sacramentalis  manducatio  Corporis  Dominl,  qua  fide- 
lis  non  tantum  spiritualiter  et  interne  participat  vcto 
Corpore  et  Sanguine  Domini,  sed  foris  etiam  accedendo 
ad  mensam  Domini  accipit  visibile  Corporis  et  Sanguinis 
Domini  Sacramentum.  Prius  quidem,  dum  credidit  iidc- 
lis,  vivificum  alimentum  percepit,  et  ipso  fruitur  adhuc, 
sed  ideo ,  dum  nunc  Sacramentum  quoque  accipit,  non 
nihil  accipit.  Nam  in  continuatione  communicationis  Cor- 
poris  et  Sanguinis  Domini  pergit,  adeoque  magis  magis- 


876  Chrestomathia  symbolica. 


que  incenditur  et  crescit  fides,  ac  spirituali  alimonia  re- 
ficitur.  Dum  enim  vivimus,  fides  continuas  habet  acces- 
siones.  Ei  qui  foris  vera  fide  Sacramentum  percipit, 
idem  ille  non  signum  duntaxat  percipit^  sed  re  ipsa 
quoque,  ut  diximus,  fruitur.  Praeterea  idem  ille  insti- 
tutioni  et  mandato  Domini  obedit,  laetoque  animo  gra- 
tias  pro  redemptione  sua  totiusque  generis  humani  agit, 
ac  fidem  mortis  domhiicae  memoriam  peragit ,  atque 
coram  Ecclesia,  cujus  corporis  membrum  sit,  attesta- 
tur;  obsignatur  item  percipientibus  Sacramentum,  quod 
Corpus  Domini  non  tantum  in  genere  pro  hominibus  sit 
traditum,  et  San^uis  ejus  efFusus,  sed  peculiariter  pro 
quovis  fideli  communicante ,  ejus  cibus  et  potus  sit  ad 
vitam  aeternam, 

Ceterum  qui  nulla  cum  fide  ad  hanc  sacram  Do- 
mini  Mensam  accedit,  Sacramento  duntaxat  communi- 
catj  et  rem  Sacramenti,  unde  est  vita  et  salus,  non 
percipit.  Et  tales  indigne  edunt  de  Mensa  DominL  Qui 
autem  indigne  edunt  de  pane  Domini  et  de  pocijo  ejus 
bibunt,  rei  fiunt  Corporis  et  Sanguinis  Domini,  et  ad 
judicium  sibi  edunt  et  bibunt.  Nam  cum  vera  fide  non 
accedant,  mortem  Christi  contumelia  adficiunt,  et  ideo 
damnationem  sibi  ipsis  edunt  et  bibunt. 

Ergo  Corpus  Domini  et  Sanguinem  ejus  cum  Pane 
et  Vino  non  ita  conjungimus,  ut  panem  ipsum  dicamus 
esse  Corpus  Christi,  nisi  ratione  sacramentali ,  aut  sub 
pane  corporaliter  latitare  Corpus  Christi:  ut  etiam  sub 
speciebus  Panis  adorari  debeat,  aut  quicunque  signum 
percipiat,  idem  et  rem  percipiat  ipsam,  Corpus  Christi 
in  coelis  est  ad  dextram  Patris.  Sursum  ergo  elevanda 
sunt  corda,  et  non  defigenda  in  pane.  Et  tamen  non 
est  absens  Eccicsiae  suae  celebranti  Coenam  Dominus. 
Sol  absens  a  nobis  in  coelo,  nihilominus  efficaciter  prae- 
sens  est  nobis :  quanto  magis  sol  justitiae  Christus,  cor- 
pore  in  coelis  absens  nobis,  praesens  est  nobis,  non 
corporaliter  quidem,  sed  spiritualiter  per  vivificam  ope- 
rationem,  et  ut  ipse  se  nobis  praesentem  futurum  expo- 
suit  in  ultima  Coena  (Joh.  XIV,  15.  16.).  Unde  con- 
sequens  est,  nos  non  habere  Coenam  sine  Christo,  in- 
terim  tamen  habere  Coenam  incruentam  et  mysticam, 
sicuti  universa  nuncupavit  vetustas. 


Chrcstomathia  symbolica. 


877 


Admonemur  praeterea  celebratione  Coenae  domini- 
ne.  ut  memores  simus,  cujus  corporis  membra  facti 
imus .  et  idcirco  concordes  simus  cum  omnibus  fratri- 
>us,  ut  sancte  vivamus.  et  non  polluamus  nos  flagitita 
t  peregrinis  religionibus,  sed  in  vera  fide  in  finem 
isque  vitae  perseverantes ,  studeamus  excellere  sancti- 
iionia  vitac. 

Decet  ergo,  ut  accessuri  ad  Coenam,  prius  nos 
psos  juxta  praeceptum  Apostoli  probemus,  imprimis 
[uali  simus  iide  praediti:  an  credamus,  Christum  ve- 
isse  servandis  peccatoribus ,  et  ad  poenitentiam  vo- 
andis,  et  an  quisque  credat,  se  in  horum  esse  numero, 
ui  per  Christum  liberati  servantur,  et  an  mutare  vitam 
iravam  instituerit,  ac  vivere  sancte,  perseverareque, 
uxiliante  Domino,  in  vera  religione  et  in  concordia 
um  fratribus,  dignasque  Deo  pro  liberatione  agere 
;ratias,  etc. 

Ritum,  modum  vel  formam  Coenae  illam  existima- 
ftus  esse  simplicissimam  et  praestantissimam ,  et  quae 
uoxime  accedit  ad  primam  Domini  institutionem  et  apo- 
tolicam:  quae  videlicet  constat  annunciatione  verbi  Dei, 
>recibus  piis,  ipsa  actione  dominica  et  repetitione  ejus, 
uanducatione  Corporis  et  potu  Sanguinis  Domini,  me- 
uoiia  item  mortis  dominicae  salubri,  et  gratiarum  actione 
ideli,  nec  non  sancta  consociatione  in  corporis  eccle- 
iiastici  miionem.  lmprobamus  itaque  illos ,  qui  alteram 
ipeciem ,  poculum ,  iuquam,  Doinini,  fidelibus  subtraxe- 
■mit.  Graviter  enim  lii  peccant  contra  institutionem  Do- 
nini,  dicentis:  ^Bibiie  ex  hoc  omiies.e:  Id  quod  ad  pa- 
lem  non  ita  expresse  dixit. 

Dlissn,  qualis  aliquando  apud  Veteres  fuerit,  tolera- 
>ilis  an  intolerabilis ,  modo  non  disputamus ;  hoc  autcm 
ibere  dicimus.  INIissam,  quae  hodie  in  usu  est  per  uni- 
rersam  Romanam  Ecclesiam ,  plurimas  et  justissimas 
|uidem  ob  causas  in  Ecclesiis  nostris  esse  abrogatam, 
juas  sigillatim  ob  brevitatem  nunc  non  commemoramus. 
Zevte  approbare  non  potuimus,  quod  ex  actione  salubri 
jpectaculum  inane  est  factum,  quod  item  facta  est  mc- 
•itoria ,  vel  celebrata  pro  prctio ,  quodque  in  ea  Sacer- 
los  dicitur  conficere  ipsum  Doinini  Coi*pus,  ct  hoc  oflerre 
•ealiter  ]>ro  remissione  peccatorum  Vivorum  et  Mortuo- 
um,  adde  et  in  honorem  et  celebrationem ,  vel  memo- 
iam  Sanctorum  in  coelis  etc. 


878        Chresiomathia  symbolica. 


c  a  P  u  T  XXII. 

De  Coetibus  sacris  et  ecclesiasticis, 

CAPUT  XXIII. 

De  Precibus  Ecclesiae,  Cantu  et  Horis  Canonicis. 

Licet  sane  privatim  precari  quavis  lingua^  quan 
quis  intelligat,  sed  publicae  Preces  in  sacris  coetibu* 
vulgari  liiigua  vel  omnibus  cognita  fieri  debent.  Oratk 
fidelium  omnis  per  solum  Christi  interventum  soli  Dec 
fundatur  ex  fide  et  charitate.  Divos  Coelites  invocare 
aut  his  uti  pro  intercessoribus ,  prohibet  sacerdotiun 
Christi  Domini  et  vera  religio.  Orandum  est  autem  prc 
Magistratu,  pro  Regibus  aut  omnibus  in  eminentia  con- 
stitutis,  pro  Ministris  Ecclesiae  et  omnibus  necessitatibus 
Ecclesiarum.  In  calamitatibus  vero  et  potissimum  Eccle- 
siae  absque  intermissione  et  privatim  et  publice  pre- 
candum  est. 

Sponte  item  precandum  est,  non  coacte,  neque  prc 
ullo  pretio.  Neque  decet  orationem  superstitiose  adstri- 
ctam  esse  loco ,  quasi  alibi  non  liceat,  nisi  in  templo 
precari.  Neque  oportet  Preces  publicas,  quoad  formam 
et  tempus,  in  omnibus  Ecclesiis  esse  pares.  Libertat€ 
enim  sua  utantur  Ecclesiae  quaelibet.  Socrates  in 
historia:  „in  omnibus,  ubique  religionibus^  inquit,  non 
poteris  invenire  duas  Ecclesias,  quae  orando  plene  con- 
sentiant.  Hujusmodi  discrepantiae  autorcs  eos  esse  puto3 
qui  singulis  temporibus  Ecclesiis  praefuerunt.  Si  tamen 
sunt  congruentes ,  maximopere  commcndandum  id  et 
aliis  imitandum  videtur." 

Sed  et  modum  esse  decet,  ut  in  re  quavis,  ita  et 
in  Precibus  publicis,  ne  nimis  sint  prolixae  et  molestae. 
Cedant  ergo  potiores  partes  in  coetibus  sacris  doctrinae 
evangelicae,  caveaturque,  ne  nimis  prolixis  Precibus  fa- 
tigetur  in  coetu  populus,  ut  cum  audienda  est  praedica- 
tio  Evangelii,  vel  exegredi  ex  coetu,  vel  hunc  in  univer- 
sum  solvi  cupiant  defatigati.  Talibus  in  concione  nimis 
videtur  prolixum  esse,  quod  alias  succinctum  est  satis. 
Nam  et  Concionatores  modum  tenere  decet. 

Sic  et  Cantus  in  coetu  sacro  est  moderandus,  ubi 
is  est  in  usu.  Cantus,  quem  Gregorianum  nuncupant, 
plurima  habet  absurda:  unde  rejectus  est  merito  nostris 
et  pluribus  Ecclesiis.    Si  Ecclesiae  sunt,  quae  Oratio- 


Chrestomathia  symbolica. 


671) 


nem  fldelem  Icgitimamque  habent,  Cantum  autem  nul- 
lum  habent,  coftdemnari  non  debent.  Non  enim  canendi 
commoditatem  omnes  habent  Ecclesiae.  Ac  certum  ex 
testimoniis  vetustatis,  ut  Cantus  usum  fuisse  vetustissi- 
tnum  in  orientalibus  Ecclesiis ,  ita  sero  tandem  receptum 
esse  ab  occidentalibus. 

Horas  canonicas,  id  est,  preces  ad  certas  in  die 
horas  compositas.  a  Papistis  cantatas  aut  recitatas,  nesci- 
vit  vetustas:  quod  ex  ipsis  Ilorarum  lectionibus  et  argu- 
meutis  pluribus  demontrari  potest.  Sed  et  absurda  non 
pauca  habent.  ut  nihil  dicam  aliud:  proinde  omittuntur 
recte  ab  Ecclesiis  substituentibus  in  locum  ipsarmn  res 
salutares  Ecclesiae  Dei  universae. 

C  A  P  U  T  XXIV. 
De  Feriis,  Jejuniis,  Ciborumque  delectu. 

C  A  P  XJ  T  XXV. 

D(  Catechesi,  et  Aegrotantium  Consolatione  vel 
Visitatione» 

Dominus  veteri  suo  populo  injunxit,  maximam  cu- 
ram  ut  impenderent  ab  infantia  recte  instituendae  juven- 
tuti.  adeoque  mandavit  diserte  in  lege  sua,  ut  erudirent, 
et  Sacramentorum  mysteria  interpretarentur.  Cum  autem 
ex  evangelicis  et  apostolicis  Literis  constet,  Deum  non 
minorem  rationem  habere  novi  sui  populi  pubis,  cum 
palam  testetur  et  dicat:  Sinite  pueros  venire  ad  me, 
Ulium  cnim  est  regnum  coelorum  (Marc.  X,  11.),  con- 
sultissime  faciunt  Ecclesiarum  Pastores,  qui  juventuteni 
nature  et  diligenter  catechisant,  prima  fidei  fundamenta 
facientes,  ac  rudimenta  religionis  nostrae  fideliter  do- 
feentes,  explicando  Decalogum  mandatorum  Dei,  Sym- 
bolum  item  Apostolorum ,  Orationem  quoque  domini- 
sarn,  et  Sacramentorum  rationem,  cum  aliis  ejus  generis 
primis  principiis,  et  religionis  nostrae  capitibus  praeci- 
puis.  Fidem  vero  et  diligentiam  hic  suam  in  adducendis 
id  Catechismum  liberis  praestet  Ecciesia,  cupiens  et  gau- 
3ens,  liberos  suos  recte  institui. 

Cum  vero  nunquam  gravioribus  tentationibus  exposi- 
ti  sint  homines,  quam  dum  infinnitatibus  exercentur  aut 
aegrotant,  morbis  cum  animi  tum  corporis  fracti;  nun- 
quam  sane  convenit  PastoresEcclesiarum  saluti  suae  gre- 


880         Chrestomathia  symbdlica. 


gis  invigilare  accuratius ,  quam  in  hujusmodi  morbis  et 
infirmitatibus.  Visitent  ergo  mature  aegrotantes,  vocen'- 
tur  item  mature  ab  aegrotantibus  ,'  siquidem  res  ipsa 
postulaverit :  consolentur  autem  illos,  et  in  vera  fide  cOn- 
firment ,  muniant  denique  contra  perniciosas  Satanae  sug- 
gestiones:  instituaht  item  preces  apud  aegrotantem  do* 
mesticas ,  ac  si  necesse  sit  precentur  pro  aegrotantis  sa* 
lute  etiam  in  coetu  publieo  *  curentque ,  quo  feliciter  ex 
hoc  seculo  migret.  Papisticam  visitationem  cum  sua  illa 
Unctione  Extrema,  diximus  superius,  nos  non  approbare^ 
quod  absurda  habeat,  et  a  Scriptura  canoniea  non  appro» 
betur» 

CAPUT  XXVI. 

De  Sepultura  fidelium>  curaque  pro  Mortuis  gerenda,  de 
Purgatorio ,  ei  apparitione  Spirituum. 

—  Quod  quidam  tradunt  deIgnepurgatorio,fidei  chri- 
stianae:  credo  remissionem  peccatorum  et  vitam  neter* 
nam,  purgationique  plenae  per  Christum ,  et  Christi  Do* 
mini  hisce  sententiis  adversatur:  Amen,  Amen  dico 
vobis ,  qui  sermonem  meum  audit,  et  credit  ei,  qui  tdsit 
me,  habet  vitam  aeternam,  et  in  judicium  non  vetiet, 
sed  transivit  a  morte  in  vitam  (Joh.  V,  24.).  Ittm: 
qui  lotus  est,  non  opus  habet,  nisi  ut  pedes  lavet,  ted 
est  mundus  totus  ,  et  vos  mundi  estis.  (Jok.  XIII, 
10.). 

Jam  quod  traditur  de  Spiritibus  vel  Animabus  Morti- 
orum  apparentibus  aliquando  Viventibus,  et  petentibus  ab 
eis  officia ,  quibus  liberentur ;  deputamus  apparitiones  eas 
inter  ludibria ,  artes  et  deceptiones  Diaboli ,  qui ,  ut  po* 
test  se  transfigurare  in  Angelum  lucis ,  ita  satagit  fidem 
veram  vel  evertere,  vel  in  dubium  revocare.  Dominus  in 
V.  T.  vetuit  veritatem  sciscitari  a  Mortuis,  et  ullum  cum  spi- 
ritibus  habere  commericum.  (Deut.  XVI II,  10.  11.^. 
Epuloni  vero,poenis  mancipato,  sicut  narrat  veritas  evan- 
gelica ,  negatur  ad  fratres  suos  reditus ,  pronunciante  in- 
terim  divino  oraculo  atque  dicente :  Habent  Mosen  et  Pro- 
phetas,  audiant  illos.  Si  Mosen  et  Prophetas  ,  non 
audiunt,  neque  si  quis  ex  mortuis  resurrexerit ,  cre- 
dent.   (Luc.  XVI,  31.J. 


Chrestomathia  s  y  m  b  o  1  i  e  a. 


881 


C  A  P  U  T  XXVII. 

Dc  Ritibus  et  Cerimoniis  et  Mediis. 

—  Quodsi  in Ecclesiis dispares  inveniunturRitus,  nemo 
Ecclesias  existimet  ex  eo  esse  dissidentes.  Socrates 
,,Impossibile  fuerit-  inquit,  ..omnes  Ecclesiarum,  quae 
per  civitates  et  regiones  sunt.  rilus  conscribere.  Nulla 
religio  eosdem  ritus  custodit,  etiamsi  eamdem  de  illis  do- 
ctrinam  amplectitur.  Etenhn ,  qui  ejusdem  snnt  fidei,  de 
riribus  inter  se  dissentiunt."  Haec  ille.  Et  nos  hodie  ri- 
ms  diversos  in  celebratione  Coenae  Domiui  et  in  aliis 
lonullis  rebus  habentes  in  nostris  Ecclesiis  in  doctrina 
amen  et  fide  non  dissidemus.  neque  unitas  societasque 
Scclesiarum  nostrarnm  ea  re  discinditur.  Semper  vero 
Epclesiae  in  lmjusmodi  ritibus.  sicut  mediis,  usae  smit 
ibertate.    Id  quod  nos  liodie  quoque  facimus. 

At  cavendum  interim  monemus,  ne  inter  media  de- 
uitentur.  ut  quidnm  solent .  Missam  et  usum  imaginum 
n  teniplo  pro  mediis  reputare ,  quae  revera  non  sunt 
nedia.  Indifferens  (dixit  ad  Augustinum  H  i  e  r  o  n  y  m  u  s) 
Uudest,  quodnec  bonum  nec  malum  est?  ut  sivc  feccris si>:e 
on  feceris,  nec  jnstitiam  habeas  nec  injustitiam.  Proinde, 
um  ddidcpopa  rapiuntur  ad  fidei  confessionem ,  libera 
ssedesinunt:  sicutiPaulus  ostendit,  licitum  esse  carnibus 
esci .  si  quis  non  submoneat .  idolis  esse  litatas ,  alioqui 
Dre  illicitas.  quod  qui  his  vescitur  jam  vescendo,  idolo- 
itriam  approbare  videatui'  (l  Cor.  VlII,  10.  X,  28.  o2.J. 

CAPUT  XXVIII. 
De  Bonis  Ecclcsiac. 

C  A  P  U  T   XXI  Y 
De  Coelibatu ,  Conjugio  et  Oeconomia. 

C  A  P  U  T  XXX. 
De  Magislratu. 

i  Magistratus  omnis  generis  ab  ipso  Deo  est  institutus 
id  generis  humani  pacem  ac  tranquillitatem ,  ac  ita ,  ut 
rimum  in  mundo  locum  obtineat.  Si  hic  sit  adversarins 
.cclesiae,  et  impedire  et  obturbare  potest  plurimum;  si 
utem  sit  amicus  ,  adeoque  membrnm  Ecclesiae  ,  utilissi- 
tum  excellentissimumque  membrum  est  Ecclesiae ,  quod 

5G 


883 


Chrestomathia  symbolica. 


ei  permiiltum  prodesse,  eam  denique  peroptime  juvare 
potest. 

Ejus  officium  praecipuum  est,  pacem  et  tranquilli- 
tatem  publicam  procurare  et  conservare.  Quod  sane 
nunquam  fecerit  felicius^  quam  cum  fuerit  vere  timens 
Dei  ac  religiosus,  qui  videlicet  ad  exemplum  sanctissi- 
morum  Regmn  Principumque  populi  Domini^  vertatis 
praedicationem  et  fidem  sinceram  promoverit ,  mendacia 
et  superstitionem  omnem  cum  omni  impietate  et  idolola 
tria  exciderit,  Ecclesiamque  Dei  defenderit.  Equidem  do- 
cemus ,  religionis  curam  imprimis  pertinere  ad  Magistra- 
tum  sanctum. 

Teneat  ergo  ipse  in  manibus  verbum  Dei ,  et  ne  huic 
contrarium  doceatur,  procuret,  bonis  item  legibus  ad 
verbum  Dei  compositis  moderetur  populum  sibi  a  Deo 
creditum,  eundemque  in  disciplina,  officio,  obedientia- 
que  contineat.  Judicia  exerceat  juste  judicando ,  ne  re- 
spiciat  personam ,  aut  munera  accipiat;  viduas,  pupillos 
et  adflictos  asserat;  injustos,  impostores  et  violentos 
coerceat  atque  adeo  et  exscindat.  Neque  enim  fruslra 
aecepit  a  Deo  gladium  (Rom.  XIII,  &.).  Stringat  ergo 
lmnc  Dei  gladium  in  omnes  maleficos,  seditiosos^  la- 
trones  vel  homicidas ,  oppressores ,  blasphemos ,  per- 
juros  et  in  omnes  eos ,  quos  Deus  punire  ac  etiam  cae- 
dere  jussit.  Coerceat  et  Haereticos  (qui  vere  Haeretici 
sunt)  incorrigibiles ,  Dei  majestatem  blasphemare  et  Ec- 
clesiam  Dei  conturbare,  adeoque  perdere  non  desinen* 
tes.  Quod  si  necesse  sit  etiam  bello  populi  conservare  sa- 
lutem,  bellum  in  nomine  Dei  suscipiat,  modo  prius  pa- 
cem  modis  omnibus  quaesierit ,  nec  aliter  nisi  bello  suos 
servare  possit.  Et  dum  haec  ex  fide  facit  Magistratus, 
illis  ipsis  operibus ,  ut  vere  bonis ,  Deo  inservit  3  ac  be- 
nedictionem  a  Domino  accipit. 

Damnamus  Anabaptistas }  qui  ut  Christianum  negant 
fungi  posse  officio  Magistratus :  ita  etiam  negant,  quem- 
quam  a  Magistratu  juste  occidi,  aut  Magistratum  bel- 
lum  gerere  posse ,  aut  juramenta  Magistratui  praestanda 
esse,  etc. 

Sicut  enim  Deus  salutem  populi  sui  operari  vult  pet 
Magistratum,  quem  mundo  veluti  patrem  dedit;  ita  sub- 
diti  omnes,  hoc  Dei  beneficium  in  Magistratu  agnoscere 
jubentur.  Honorent  ergo  et  revereantur  Magistratum. 
tamquam  Dei  ministrum :  ament  eum ,  faveant  ei,  et  orem 


Chrestomathia  symbolica. 


883 


ro  illo.  tanquam  pro  patre :  obediant  item  omnibus  ejua 
jstis  et  aequis  mandatis,  deniquc  pendant  vectigalia 
tque  tributa,  et  quae  hujus  generis  debita  sunt,  fideliter 
tque  libenter;  et  si  salus  publica  patriave  et  justitia  re- 
uirat.  et  Magistrntus  ex  uecessitate  bellum  suscipiat, 
eponant  etiam  vitam  et  fundant  sanguinem  pro  salute 
ublica  Magistratusque,  et  quidem  iu  Dei  nomine,  li- 
enter,  fortiter  et  alacriter.  Qui  enim  Mngistratui  se 
pponit,  iram  Dei  gravem  in  se  provocat. 

Damnamus  itaque  onnes  Magistratus  contemtores,  re- 
elles,  reipublicae  hostes  et  seditiosos  nebulones,  denique 
nnes,  quotquot  ofticia  debita  praestarc,  vel  palam  vel 
:te  renunt. 


c. 

ALLICARUM  ECCLESIARUM  CONFESSIO  FIDEI 
CAROLO  IX.  REGI ANNO  MDLXI.  EXHIBITA. 

I.  Credimus  et  agnoscimus  unicum  Deum,  qui  sit 
lica  et  simplex  essentia  spiritualis,  aeterna,  invisibilis, 
lmutabilis ,  infinita ,  incomprchensibilis ,  inenarrabilis, 
nnipotens,  summe  sapiens,  bona,  justa  et  misericors 
Ocut.  IV,  35.  39.  et  VI,  4.  1  Cor.  VIII,  4.  6.  Gen.  I. 
1.  IV,  14.  Ex.  III,  15.  16.  Rom.  I,  20.  1  Tim.  L  17. 
lal.  III,  6.  Rom.  XI.  33.  Jer.  X.  6.  latc.  I,  37.  Rovi. 

VI,  17.  Matth.  XIX,  17.  Jer.XII,!.  Ex.  XXXIV,6.). 

II.  Hic  miicus  Deus  talem  se  patefecit  hominibus, 
•imum  in  operum  suorum  tum  creatione,  tum  conser- 
itione  et  gubernatione ;  deinde  multo  clarius  in  Verbo 
10,  quod  quidem  initio  certis  quibusdam  Visis  et  Ora- 
dis  Patribus  patefecit,  deinde  vero  iis  libris  perscribi 
iluit,  quos  Sacram  Scripturam  vocamus  {.RowL  I,  19. 
ebr.  I.  Exod.  XXIV.  Gen.  XV.). 

V.  Credimus,  Verbum  his  libris  comprehensum  ab 
io  Deo  esse  profectum ,  quo  etiam  uno ,  non  autem 
)minibus,  nitatur  ipsius  auctoritas.  Cumque  haec  sit 
nnis  veritatis  summa,  complectens  quicquid  ad  cultum 
ei  et  salutem  nostram  requiritur,  neque  honiinibus,  ne- 
le  ipsis  etiam  Angelis  fas  esse  dicimus,  quicquam  ei 
erbo  adjicere  vel  detrahere,  vel  quicquam  prorsus  iu 

00  * 


884 


Chrestomathia  symbolica. 


eo  immutare.  Ex  hoc  autem  efficitur,  neque  antiquita 
tem ,  neque  consuetudines ,  neque  multitudinem ,  neqin 
humanam  sapientiam ,  neque  judicia ,  neque  edicta  ve 
decreta  ulla ,  neque  Concilia,  neque  visiones,  neque  mi 
racula,  Scripturae  illi  Divinae  opponere  licere,  sed  po 
tius  omnia  ad  ejus  regulam  et  praescriptum  examinar 
et  exigi  oportere  (2  Tim.  III,  16.  2  Petr.  I,  2.  Joh 
III,  31.  et  XV.  11.  Act.  XX,  27.  et  V,  28.  Deut.  IV,  2 
11.  32.  Gal  l,  8.  Apoc.  XXII,  48.  Mattk.  XV,  9.) 
Quamobrem  etiam  tria  illa  Symbola,  nempe  Apostoli 
cum ,  Nicaemim  et  Athanasianum  5  idcirco  approbamus 
quod  sint  illi  Verbo  Dei  scripto  consentanea 

XVIII.  Oedimus,  totam  nostram  justitiam  positan 
esse  in  peccatorum  nostrorum  remissione,  quae  sit  etiam 
ut  testatur  David^  unica  nostra  felicitas.  Itaque  cetera 
omnes  rationes,  quibus  homines  existimant  se  coram  Dei 
posse  justificari,  plaiie  repudiamus,  omnique  statutur 
et  meritorum  opinione  abjecta,  in  sola  J.  Christi  obe 
dientia  prorsus  acquiescimus^  quae  quidem  nobis  impn 
tatur,  tum  ut  tegantur  omnia  nostra  peccata,  tum  etiar 
ut  gratiam  coram  Deo  nanciscamur.  Denique  credimu 
non  posse  nos,  si  vel  tantillum  ab  hoc  fundamento  de 
clinemus,  reperire  ubi  conquiescamus,  sed  potius  inquic 
tos  semper  fore,  quoniam  pacem  cum  Deo  habere  no 
possumus,  donec  certo  nobis  sit  persuasnm,  nos  in  . 
Christo  diligi,  quoniam  in  nobis  ipsis  omni  odio  digi 
sumus  (Ps.  XXXII.  Rom.  IV,  7.  2  Cor.  V,  19.  2( 
Act.  IV,  12.  Ilom.  V,  19.  1  Tim.  II,  5.  2  Jok.  II,  1., 

XIX.  Credimus,  nos  hac  una  ratione  libertatem  ot 
tinere  Dei  invocandi,  certa  cum  fiducia  futurum/ut  ses 
nobis  Patrem  demonstret.  Nec  enim  ullus  nobis  ad  Pf 
trem  aditus  irisi  hoc  Mediatore,  patet,  atque,  ut  in  eju 
nomine  exaudiamur,  convenit,  ut  ab  eo  vitam  nostrai 
tanquam  a  capite  nostro  teneamus  (Rom.  V,  10.  et  VII 
15.  Gal.  IV,  6.  Epkes.  III,  12.). 

XX.  Credimus,  nos  sola  Fide  fieri  hujus  justitia 
participes_,  sicut  scriptum  est,  ipsum  passum  esse  acqu 
rendae  nobis  saluti.  ut  quicunque  crediderit  in  eum  no 
pereat.  Iioc  autem  ideo  fit,  quod  promissiones  vitai 
i;obis  in  ipso  oblatae,  tunc  usui  nostro  applicantur,  < 
liobis  redduntur  efficaces  quum  eas  amplectimur,  nih 
ambigentes  nobis  obventura  de  quibus  ore  Dei  certion 
finius.   Itaque  justitia?  qunm  Fide  obtinemus?  pendet 


Chrcstomathia  symbolica. 


885 


gratuitis  promissionibus,  qnibus  nos  a  se  diligi  Deus  de- 
clarat  et  testificatur  (Rom.  III.  27.  Gal.  II,  16.  ct  III.  -2\. 
Joh.  Ilf,  15.  1(>.  Mattk.  XVII,  20.  liom.  J,  17.  ct  III, 
24.  25.). 

XXI.  Credimus,  nos  arcana  S.  Spiritus  gratia  do- 
nari  Fidei  lumine,  quae  sit  gratuitum  Dei  donum,  et  iis 
anis  proprium,  quibus  Deo  libuit  illud  tribuere,  ut  non 
habeant  fideles,  de  quo  in  seipsis  glorientur,  cum  potius 
l1u})1o  sint  obligatiores,  quotl  ceteris  praeferantur.  Sed 
et  illud  credimus,  Fidem  electis  dari,  non  ut  semel  tan- 
Uim  in  rectam  viani  introducantur,  quin  potius,  ut  in  ea 
;id  extremum  usque  pergant,  quia  sicut  a  Dco  iniiium 
est.  ita  etiam  est  complementum  (  Eph.  I,  18.  ct  II.  8. 
L  Thcss.  L  5.  2  Petr.  I,  3.  1  Cor.  L  8.  Phil.  I,  6.  ctll,\.). 

XXII.  Credimus,  nOs  qui  natura  servi  sumus  peccati, 
liae  eadem  Fide  intercedente  in  novam  vitam  regeneraii. 
Rccipimus  autem  per  Fidem  hanc  sancte  vivendi  gratiam, 
luiu  promissionem  illam  evangelicara  amplectimur,  quod 
laturus  sit  nobis  Dominus  Spiritum  S.  Tantum  abest 
igitur,  ut  bene  et  sancte  vivendi  studium  Fides  extinguat, 
lt  etiam  illud  cieat  et  inflammet  in  nobis,  unde  bona 
Dpera  neeessario  consequuntur.  Ceterum  quamvis  Deus, 
iit  nos  plene  servet,  regeneret  nos  et  ad  sanetam  vi- 
tam  fonnet;  tamen  profitemur.  bona  opera ,  quae  duce 
ipsius  Spiritu  edimus,  non  rcspici  a  Deo,  ut  pcr  ea  ju- 
stifioemur,  ant  liiii  Dei  censeri  mcreamur.  quoniam  per- 
petua  dubitntione,  et  trepidationC  fluctuaremus .  nisi  sa- 
tisfactionc  illa  niteremur,  per  quam  nos  omni  noxae 
JesusChristus  exemit  (Rom.  VI.  ct  VII.  Col.  II,  13*  et  III, 
10.  1  Petr.  L  3.  Gal.  V.  6.  Jac.  IL  14.  1  Jok.  IL  3. 
U  IIL  3.  18.  Deut.  XXX,  (5.  Joh.  III,  5.  Ps.  XVI,  2. 
Rom.  IV,  1.   Tit.  III,  3.;. 

XXIII.  Credimus,  omnes  hegis  Bguras  adventu  J. 
Christi  sublatas  essc,  quamvis  earum  veritas  et  substan- 
tia  uobis  in  eo  constet,  in  quo  sunt  omnes  impletae. 
Les;is  tamen  doctrina  et  Prophetis  nobis  utendum  est, 
tum  ad  vitam  nostram  formandam ,  tum  ut  eo  magis  in 
promissionibe.s  evangelicis  confirmemur  ( Ram.  X .  4. 
Gal.  IU.ctlV.  Col.  11,  17.  1  Tim.  111,16.  2  Petr.  1, 10.;. 

XXIV.  Credimus,  quoniam  J.  Christus  datus  est 
nobis  unicus  advocatus.  qui  etiam  praecipit,  ut  ad  Pa- 
frem  suo  nomine  confidentur  accedaniua ,  neque  nobis 


836 


Chrestomathia  symbolica; 


licet  alia  forma  preces  concipere,  nisi  ea,  quam  nobi.< 
Deus  verbo  suo  dictavit:  quicquid  homines  de  mortuo 
rum  Sanctorum  intercessione  commenti  sunt,  nihil  aliut 
esse  quam  fraudem  et  fallacias  Satanae  ,  ut  homines  s 
recta  precandi  forma  abduceret.  Repudiamus  etiau 
quaecunque  alia  media  excogitarunt  homines,  ut  sese 
irae  divinae  eximant,  utpote  quae  sacrificio  et  morti  J, 
Christi  tantumdem  derogent ,  quantum  illis  tribuitur 
Denique  Furgatorinm  arbitramur  figmentum  esse  ex  ea- 
dem  officina  profectum,  unde  etiam  manarunt  Vota  mo- 
nastiea ,  Peregrinationes ,  interdicta  Matrimonii ,  et  usus 
ciborum,  ceremonialis  certorum  dierum  observatio,  Con> 
fessio  auricularis,  Indulgentiae ,  ceteraeque  res  omnes 
ejusmodi,  quibus  opinantur  quidam  se  gratiam  et  salu- 
tem  mereri.  Ea  vero  omnia  non  tantum  rejicimus^  pro- 
pter  falsam  meriti  opinionem  ipsis  adjunctam,  sed  etiani 
quoniam  sunt  humana  commenta  et  jugum  ex  hominiun 
auctoritate  conscientiis  impositum  (l  Tim.  II,  5.  1  Jolu 
H,  1.  JoL  XVI,  23.  Matth.  VI,  9.  Luc.  XI,  2.  Act.  X, 
25  sg.  XIV,  15.  Apoc.  XIX,  10.  Matth.  XV,  11.  Rom. 
XIV.  Gal.  IV,  9.  Col.  II,  16.  1  Tim.  IV). 

XXV.  Credimus,  quoniam  non  nisi  per  Evangelium 
fimus  Christi  compotes,  oportere  sacram  et  inviolabilem 
svtaZiav  ejus  auctoritate  in  Ecclesia  sancitam  conser- 
vari,  ac  proinde  requiri  in  Ecclesia  Pastores,  quibus 
onus  docendi  Verbi  et  administrandorum  Sacramentorum 
incumbat,  quos  etiam  honore  prosequi  et  reverenter  au- 
dire  oporteat,  siquidem  legitime  vocati  officio  suo  fun- 
gantur:  minime  id  quidem  quasi  Deus  ejusmodi  admi- 
niculis  et  subsidiis  inferioribus  egeat,  sed  idcirco  potius, 
quoniam  ita  illi  videtur  nos  hoc  veluti  fraeno  adhibito 
regere.  Itaque  Fanaticos  illos  omnes  detestamur,  qui 
quantum  in  se  est,  sacrum  Ministerium  sive  praedicatio- 
nem  Verbi  et  administrationem  Sacramentorum  abolita 
cupiunt  (llom.  I,  16.  X,  17.  Matth.  XVI 11,  20.  Eph 
IV,  11.  Matth.  X,  40.  Joh.  XIII,  20.  Rom.  V, 
5.  IL). 

XXVI.  Credimus  igitur,  nemini  licere  sese  coetibus 
subdueere  et  in  seipso  acquiescere,  sed  potius  omnibus 
simul  tuendam  et  conservandam  esse  Ecclesiae  unitatem, 
sese  communi  institutioni  et  jugo  Christi  subjiciendo, 
ubicunque  Deus  veram  illam  disciplinam  ecclesiasticam 
constituerit,  etiamsi  Magistratuum  edicta  reclament,  a  quo 


Chrestomathia  symbolica.  887 

ardine  quicunque  seipsos  sejungunt,  ordinationi  Dei  re- 
sistunt  (Ps.  V.  XLIL  Epk.  IV,  11.  Uebr.  X.  26.  Act 
IV,  19.  r.  '29.). 

XXYH.  Credimus  summo  stiulio  et  pnulcntia  dis- 
cernendam  osse  ccram  Ecclesiam ,  cujus  nomine  nimiuui 
mujti  abutuntur.  Itaque  affirmamus  ex  Dei  verbo,  Eccle- 
>iani  esse  fidelium  coetum ,  qui  in  verbo  Dei  sequendo 
et  pura  reli^ione  colenda  consentiunt,  in  qua  etiam  quo- 
idie  proficiimt,  crescentes  et  confirmantes  se  mutuo  in 
Dei  timore,  ut  qui  quotidiano  progressu  et  profectu  in- 
digeant,  quos  etiam,  qiiantumcumque  promoveant,  opor- 
teat  tamen  assidue  ad  remissionem  peccatorum  confu- 
^ere.  Minime  tamen  inficianmr.  quin  fidelibus  hypocri- 
ae  et  reprobi  mnlti  sunt  penni.xti.  sed  quorum  malitia 
Ecclesiae  nomen  delere  non  possit   (Jcr.  VII,  4.  VIII, 

II.  Matth.  111.9.   17/.  22.  Epb.Il.  2i).  TV\  11.  1  Tim. 

III.  15.  Rom.  ///,  24.  Mattli.  XIII,  3.  2  Tim.  1,  S.). 

XXVIII.  Itaque  dum  hoc  ita  esse  credimus,  simul 
3tiam  palam  aflirmamus:  ubi  verbum  Dei  non  recipitur, 
Bec  ulla  est  professio  obedientiae  quae  illi  debetur,  nec 
ilius  Sacramontorum  usus .  ibi .  proprie  loquendo ,  non 
>osse  nos  judioare  ullam  esse  Ecclesiam.  Papisticos 
gitur  conventus  damnamus.  quod  pura  Dei  veritas  ab 
llis  exulet .  in  quibus  etiam  JSaeramenta  iidei  corrupta 
/>unt.  adulterata,  falsificata.  vel  penitus  etiam  abolita, 
u  quibus  deuique  oinncs  superstitiones  et  idolomaniae 
vigent.  Ac  proinde  arbitramur,  omnes  eos,  qui  sese 
pjusmodi  actionibus  adjungunt,  et  iis  coinmunicant ,  a 
Christi  corpore  seipsos  separare.  Quia  tamen  in  Papatu 
?\igua  quaedam  Ecclesiae  yestigia,  ac  praesertim  Ba~ 
plismi  substantia  rcmansit,  cujus  etiam  efficacia  ab  eo 
jiion  dependct  a  quo  administratur ,  fatenmr  iliic  Bapti- 
izntos.  secundo  Baptismo  non  es;ere,  quamvis  propter 
bdmixtas  corruptiones  nemo  baptizandos  illic  infantes 
bfterre  possit.  quin  seipsum  polluat  ( Matth.  X,  14. 
Joh.  X.  4.  1  Cor.  111,  9.  ei  I  I.  14.  Matlh.  111,  11. 
>t  XXVIII,  19.  Marc.  1,  8.  Act.  /,  6.). 

XXIX.  Credimus.  veram  Ecclesiar»  gubernari  debere 
ea  politia  sive  disciplina,  quara  Domil  a  noster  .).  Chri- 
slus  saneivit,  ita  videlicct.  ut  in  ea  s      Vastorcs.  Prcs- 

byteiH  sive  Seniores,  et  Diaconi,  ut  doc  ac  puritas  reti- 

neatur,  vitia  cohibeantur,  pauperibus  et  reiiquis  cala- 
ttritosls,  prout  opus  est,   consulatur ,    et  sacri  coetus 


888  Chrestoinathia  symbolica. 


aedificandi  tum  parvis  tum  magnis  habeantur  (Act.  VI 
4.  Epk.  IV,  11.  1  Tim.  111,  1.  Tit.  I,  6.). 

XXX.  Credimus,  omnes  veros  Pastores,  ubicunqut 
locorum  collocati  fuerint,  eadem  et  aequali  inter  s< 
potestate  esse  praeditos  sub  unico  illo  Capite  summoqu» 
et  solo  universali  Episcopo,  J.  Christo :  ac  proinde  n\3\ 
Ecclesiae  licere  sibi  in  aliam  imperium  aut  dominatio 
liem  vendicare  (Matth.  XX  9  26.  et  XVIII 9  2.  2  Cor 
I9  27.  1  Petr.  V,  3.J. 

XXXL  Credimus,  nulli  fas  esse,  suapte  auctoritati 
invadere  Ecclesiae  gubernacula,  sed  legitima  electione 
quoad  ejus  fieri  potest,  et  quamdiu  Dominus  ejus  re 
potestatem  facit,  praeeunte,  adscisci  unumquemque  opor 
tere.  Addimus  autem  nominatim  illam  exceptionem,  quo 
niam  interdum,  ut  nostris  etiam  temporibus,  interruptc 
Ecclesiae  statu  necesse  fuit,  nonnulios  extra  ordinen 
divinitus  excitari,  qui  Ecclesiae  collapsae  ruinas  instau- 
rarent.  Utcunque  sit,  tamen  credimus,  semper  seqnen 
dam  esse  hanc  normam ,  ut  omnes  Pastores ,  Seniore* 
et  Diaconi  suae  vocationis  testimonium  habeant  (Matth 
XXVIII,  10.  16.  Marc.  XVI,  15.  Joh.  XV,  16.  Act 
1,  21.  Rom.  X,15.  Tit.  7,5.  Gal.  I,  15.  1  Tim.  111,7.8.) 

XXXII.  Credimus,  expedire,  ut  qui  electi  sunt 
Ecclesiae  alicujus  praefecti,  inter  se  dispiciant,  qua  ra 
tione  totum  corpus  commode  regi  possit.  Ita  tamen 
ut  ab  eo ,  quod  Dominus  noster  J.  Christus  instituit 
nusquam  deflectant.  Hoc  autem  non  impedit,  quominm 
quaedam  singulis  locis  peculiaria  sint  instituta,  prou 
commodum  visum  fuerit  ( Act.  XIV,  23.  XV,  6.  7 
25.  28.  1  Cor.  XIV,  40.  1  Petr.  V.). 

XXXIII.  Excludimus  autem  humana  omnia  com 
menta,  et  leges  omnes,  quae  cultus  Dei  praetextu,  astrin 
gendis  conscientiis  invehuntur,  et  eas  tantum  admitti 
mus,  quae  fovendae  concordiae,  et  unicuique  in  obe 
«lientia  debita  retinendo  subserviunt;  qua  in  re  sequen 
durn  nobis  putamus,  quod  Dominus  noster  J.  Christm 
de  Excommunicatione  statuit,  quam  quidem  approbamus 
et  una  cum  suis  appendicibus  necessariam  esse  arbi- 
tramur  (Rom.  XVI,  16.). 

XXXVI.  Affirmamus,  S.  Cocnam  Domini,  alterum 
videlieet  Sacramentum,  esse  nobis  testimoniurn  nostra< 
cum  Domino  nostro  J.  Christo  unitionis,  quoniam  nor 
est  duntaxat  moituus  semel  et  excitatus  a  mortuis  prc 


Chrcstom  athia  symboiira. 

nobis,  sed  etiam  vere  nos  pascit  et  nutrit  carne  sua  et 
sangiiine,  ut  unum  cum  ipso  facti  vitam  cum  ipso  coni- 
munem  habeamus.  Quamvis  enim  nunc  sit  in  coelis, 
ibidem  etiam  mansurus,  donec  veniat  mundum  judica- 
turus :  crcdimus  tamen ,  eum  arcana  et  incomprehensi- 
bili  Spiritus  sui  virtute  nos  nutrire  et  vivificare  sui  cor- 
poris  et  sangainis  substantia  per  fitlem  apprehensa.  Di- 
cimus  autem  hoc  spirUnaliter  fieri,  non  ut  efficaciae  et 
veritatis  loeo,  imaginationem  aut  co^itationem  suppo- 
namus :  sed  potius,  quoniam  hoc  mysterium  nostrae  cum 
Ghristo  coalitionis  tam  sublime  est.  ut  omnes  nostros 
sensus  totumque  adeo  ordinem  naturae  superet ;  denique 
quoniam  cum  sit  divinum  ac  caeleste,  non  nisi  fide  per- 
cipi  et  apprehendi  potest. 

XXXVII.  Credimus  —  tam  in  Coena  quam  in  Ba- 
ptismo  Deum  nobis  reipsa,  id  est,  vere  et  efficacit^r 
doi.are  quicquid  ibi  sacramentaliter  figurat,  ac  proinde 
cum  siguis  conjungimus  veram  posscssionem  ac  fruitio- 
nem  ejus  rei ,  quae  ibi  nobis  offertur.  Itaquc  aliirma- 
mus .  eos  qui  ad  S.  Mensam  Domini  puram  fidem  tan- 
quam  vas  quoddam  afferunt,  vere  recipere  quod  ibi  signa 
tesiiticantur,  nempe  corpus  et  san^uinem  J.  Christi,  non 
minus  esse  cibum  ac  potum  animae,  quam  panis  et  vi- 
num  snnt  corporis  cibns  (Joh.  VI,  51.  1  Cor.  XL 

XXXVIII.  Dicimus  itaqne  elementum  aquae,  quan- 
tumvis  caducum,  nobis  nihilominus  vere  testificari  in- 
teriorem  animi  nostri  ablutionem  in  sanguine  J.  Christi 
per  S.  Spiritus  efficaciam  (Rom.  VI,  3.  Eph.  V,  '26.). 
Itemque  panem  illum  et  vinum  illud,  quod  nobis  in 
Coena  datur,  vcre  nobis  fieri  spirituale  alimentum,  qua- 
tenus  vidclicet  velut  oculis  nostris  spectandum  praebent 
Carnem  Christi  nostrum  cibum  esse ,  et  ejusdcm  San- 
guinem  nobis  esse  potum.  lraque  Fanaticos  illos  omnes 
rejicimus,  qui  liaec  signa.  et  symbola  repudiant ,  cum 
Christus  Dominus  nostcr  pronuntiarit :  Hoc  est  corpus 
mev.m;  ct:  IIoc  poculum  est  sanguis  meus  (Joh.  VI,  51. 
1  Cor.  7.  24.  ct  II.  24.;. 

XXXIX.  Credimus,  Deum  velle  mundum  legibus  et 
politia  gubemari.  ut  aliqua  sint  fraena,  quibus  immo- 
deratae  mundi  cupiditates  coerceantur:  ideoque  consti- 
tuisse  Re^na ,  Respublicas  ct  reliquas  Principatuum 
species ,  sive  haereditario  jure  obveniant.  sive  minus: 
neqne  1 . 1  duntaxat,  sed  etiam  quicquid  spcciat  ad  sta- 
tum  justitiae,  quam  vocant.  cujus  auctor  au;nosci  po- 


890 


Chrcstomathia 


s  y  m  b  o  1  i  c  a. 


stulat.  Ideo  etiam  gladium  in  Magistratuum  manus  tra- 
didit,  reprimeiKlis  nimirum  delictis,  non  modo  contra 
secundam  tabulam,  sed  etiam  contra  primam  commissis. 
Oportet  igitur  propter  iilum  hujus  ordinis  auctorem  non 
tantum  pati,  ut  ii  dominentur,  quos  ille  nobis  praefecit, 
sed  etiam  honore  et  omni  reverentia  eos  prosequi,  tan- 
quam  ejus  legatos  ac  ministros  ad  legitimum  et  sanctum 
nranus  obeundum  ab  ipso  designatos  (Ex.  XVIII,  20. 
Matth.  X  VII,  24.  Rom.  XIII,  1.  I  Pet.  II,  13. 1  Tim.  II,  2.J. 

XL.  Affinnamus  ergo,  parendum  esse  legibus  et 
statutis,  solvenda  tributa,  et  reliqua  onera  perferenda, 
subjectionis  denique  jugum  voluntarie  tolerandum,  etiam 
si  infideles  fuerint  Magistratus,  dummodo  Dei  summum 
imperium  integrum  et  illibatum  maneat  (Matth.  XVII, 
24.  Act.  IV,  17.  et  V,  29.  Ep.  Judae  v.  8,).  Itaque 
de.estamur  omnes  eos,  qui  dominationes  repudiant,  com- 
munitatem  et  confusionem  bonorum  invehunt,  omnem 
denique  juris  rationem  evertere  moliuntur. 


D. 

ECCLESIAE  ANGLICANAE  ARTICULI  TRIGINTA 
ET  NOVEM. 

A  R  T.  L 

De  fide  in  sacro  -  sanctam  Trinitatem. 
A  R  T.  n. 

De  Verbo,  s.  Filio  Dei,  qui  verus  homo  factus  est. 
A  R  T.  EH. 
De  Descensu  Christi  ad  inferos. 
A  R  T.  IV. 
De  Resurreclione  Christi. 
A  R  T.  V. 
De  Spiritu  Sancto. 
A  R  T.  VI. 

De  Divinis  Scripturis,  guod  sufficiant  ad  salutem. 

Scriptura  S.  continet  omnia,  quae  ad  salutem  simt 
necessaria,  ita  ut  quicquid  in  ea  ncc  legitur,  neque  inde 


C  li  r  e  s  t  o  m  a  t  h  i  a  9  y  ni  b  0 1  i  c  a.  891 

probari  potest,  non  sit  a  quoquam  exigendum,  ut  tan- 
quam  articulus  fidei  credatur  aut  ad  salutis  uecessitatem 
requiri  putetur. 

S.  Scripturae  nomine,  eos  canonicos  libros  V.  et  N. 
restamenti  intelligimus,  de  quorum  auctoritate,  in  Eccle- 
sia  nunquam  dubitatum  est. 

A  R  T.  VII. 

.  De  V.  Testamento. 

A  R  T.  VIII. 

De  tribus  Symbolis. 

A  R  T.  IX. 

De  Pcccato  originis. 

Peccatum  originis  non  est  (ut  fabulantur  Pelagiani) 
in  inatatione  Adami  situm,  sed  est  vitium  et  deprava- 
tio  naturae  cujuslibet  hominis  ex  Adamo  naturaliter 
propagati:  qua  fit.  ut  ab  originali  justitia  quam  lon:^is- 
sime  distet,  ad  inalum  sua  natura  propendeat,  et  caro 
semper  adversus  spiritum  concupiscat.  unde  in  unoquo- 
que  nascentium  iram  Dei  atqne  damnationem  meretjr. 
Manet  etiam  in  renatis  haec  naturae  depravatio.  Qua 
fit.  ut  afiectus  carnis  (Graece  cppovijfia  GapuoZ,  quod 
alii  sapientiam.  alii  sensum .  alii  afieetum ,  alii  studiuni 
carnis  interpretantur).  legi  Dei  non  subiiciatur.  Et  quan- 
quam  renatis  et  credentibus,  nulla  propter  Christum  est 
condemnatio,  peccati  tamen  in  sese  ratiouem  habere  con- 
cupiscent/am  fatetur  Apostolus. 

A  R  T.  X. 

De  libcro  Arbitrio. 

Ea  est  hominis  post  lapsum  Adami  conditio,  ut  seso 
naturalibus  suis  viribus  et  bonis  operibus  ad  fidem  et 
invocationem  Dei  convertere  ac  praeparare  non  possit. 
Quare  absque  gratia  Dei  quae  per  Christum  est  nos 
praeveniente  ut  velimus,  et  cooperante  dum  volumu.s, 
ad  pietatis  opera  facienda,  quae  Deo  grata  sunt  et  ac- 
cepta  uihil  valemus. 

A  R  T.  XI. 

De  hominis  Justiftcationc. 
Tanfum  propter  meritum  Domini  ac  Servatoris  nostri 
f.  Cluisti,  per  iidem,  non  propter  opera  et  nu  rita  nostr;'. 


893 


C  h  r  e  s  t  o  m  a  t  h  i  a 


syrab  olie  a. 


justi  coram  Deo  reputamur.  Quare  sola  fide  nos  justi- 
licari  doctrina  est  saluberrima,  ac  consolationis  plenis- 
sima,  ut  in  Homilia  de  Justificatione  hominis  fusius 
expiicatur. 

A  R  T.  m 

De  bonis  Operibus. 

Bona  opera,  quae  sunt  fructus  fidei  et  justifieatos 
sequuntur,  quamquam  peccata  nostra  expiare  et  divini 
judicii  severitatem  ferre  non  possunt,  Deo  tamen  grata 
sunt  et  accepta  in  Christo .  atque  ex  vera  et  viva  fide 
necessario  profluunt,  ut  plane  ex  illis  aeque  fides  viva 
cognosci  possit^  atque  arbor  ex  fructu  judicari. 

a  r  t.  xra. 

De  Operibus  ante  Juslificalionem. 

Opera,  quae  fiunt  ante  gratiam  Christi  et  Spiritus 
ejus  afflatum,  cum  ex  fide  Jesu  Christi  non  prodeant, 
minime  Deo  grata  sunt,  neque  gratiam  (ut  multi  vocant) 
de  congruo  merentur.  Imo  cum  non  sint  facta  ut  Deus 
illa  fieri  voluit  et  praecepit,  peccati  rationem  habere 
non  dubitamus. 

A  R  T.  XIV. 

De  Operibus  supererogationis. 

Opera,  quae  SupererogaHonis  arppellant,  non  pos- 
sunt  sine  arrogantia  et  impietate  praedicari.  Nam  illis 
deelarant  homines ,  non  tantum  se  Dco  rcddere  quafl 
tenentur,  sed  plus  in  ejus  gratiam  facere  quam  debe- 
rent,  cum  aperte  Christos  dicat:  Cum  feceriiis  omnia^ 
quaecunque  praecepta  sunt  vobis }  dicite,  scrvi  inutiies 
sumus. 

A  R  T.  XV. 
De  Christo ,  qui  solus  est  sine  peccato. 

Christus  in  nostrae  naturae  veritate  per  omnia  si- 
milfs  factus  est  nobis,  exccpto  peceato.  a  quo  prorsus 
erat  immunis,  ti  m  in  carne.  tum  in  spiritu.  Venit  ut 
agnus  absque  macula,  qui  mundi  peccata  per  immola- 
tionem  sui  scmel  factam  tolleret.  et  peccatum  (ut  in- 


C  h  r  e  s  t  o  m  a  t  h  i  a  s  y  m  b  o  1  i  c  a. 


quit  Johannes)  in  eo  non  crat :  sed  nos  reliqui  etiam 
baptizati,  et  in  Christo  regenerati,  in  multis  tamon  of- 
fendimus  omnes.  Et  si  dixerimus,  quod  peccatum  nod 
habemus,  nos  ipsos  seducimus,  et  veritas  in  nobis  non  est. 

A  R  T.  XVI. 

De  pcccato  post  Baptismunu 

A  R  T.  XVII. 

De  Praedcslinalionc  et  Electione, 

Praedestinatio  ad  vitam  est  aeternum  Dei  poposi- 
tum,  quo  ante  jacta  mundi  fundamenta  suo  eonsilio, 
nobis  quidem  occulto ,  constanter  decrevit,  eos,  quos 
in  Christo  elegit  ex  Lominum  genere,  a  maledicto  et 
exitio  liberare,  atque  (ut  vasa  in  honorem  efficta)  per 
Christum  ad  aeternam  salutem  adducere.  Unde  qui 
tani  praeclaro  Dei  beneficio  sunt  donati,  illi  spiritu  ejus, 
opportuno  tempore  operante,  secundum  propositum  ejus 
vocantur,  vocationi  per  gratiam  parent,  justificantur 
gratis,  adoptantiir  in  filios  Dei,  unigeniti  ejus  J.  Christi 
imagini  efficiuntur  conformes,  in  bonis  operibus  sancte 
ambulant.  et  demum  ex  Dei  misericordia  pertingunt  ad 
sempiternam  felicitatem. 

Quemadmodum  Praedestinationis  etElectionis  nostrae 
in  Cliristo  pia  consideratio  dulcis,  suavis  et  ineftabilis 
eonsoiationis  plena  est  vere  piis,  et  his  qui  sentiunfc 
in  se  vim  Spiritus  Christi,  facta  carnis  et  membra  quae 
adhuc  sunt  super  terrara  mortilicantem ,  animumque  ad 
coelestia  et  superna  rapientem;  tum  quia  iidem  nostram 
deaeterna  salute  consequenda  perChristum  plurimum  sta- 
bilit  atque  confirmat.  tum  quia  amorem  nostrum  in  Deuiu 
vehementer  accendit;  ita  hominibus  euriosis,  carnalibus, 
et  Spiritu  Christi  destitutis  ob  oculos  perpetuo  versari 
Praedestinationis  Dei  sententiam,  perniciosissimum  est 
praecipitium,  unde  illos  Diabolus  protrudit  vel  in  despe- 
rationem,  vel  in  aeque  perniciosam  impurissimae  vitae 
securitatem.  Deinde  promissiones  divinas  sic  amplecti 
oportet,  ut  nobis  in  Sacris  Literis  generaliter  propositae; 
sunt,  et  Dei  voluntas  in  nostris  actionibus  ea  sequcndaj 
est,  quam  in  verbo  D<i  habemus  di^erte  revelataro. 


894 


Chrestomathia  symbolica. 


a  R  T.  xvm. 

De  speranda  aetwna  salute  tantum  in  nomine  CkristL 

Sunt  et  illi  anathematizandi  qui  dicere  audent,  unum- 
quemque  in  Lege  aut  Secta  quam  profitetur  esse  ser- 
vandum,  modo  juxta  illam  et  lumen  naturae  accurate 
vixerit ,  cum  SS.  Literae  tantum  J.  Christi  nomen  prae- 
dicent,  in  quo  salvos  fieri  homines  oporteat. 

ART.  XIX.1 
De  Ecclesia. 

Ecclesia  Christi  visibilis  est  coetus  fidelium,  in  quo 
verbum  Dei  purum  praedicatur,  et  Sacramenta  quoad 
ea,  quae  necessario  exigantur,  juxta  Christi  institutum 
recte  administrantur.  Sicut  erravit  Ecclesia  Hierosolyj 
witana,  Alexandrina  et  Antiochena  ;  ita  et  erravit  Eccle- 
sia  Romana,  non  solum  quoad  Agenda  et  Ceremonia- 
rum  ritus,  verum  in  his  etiam  quae  credenda  sunt. 

A  R  T.  XX. 

De  Ecclesiae  auctoritate. 

Habet  Ecclesia  Ritus  s.  Ceremonias  statuendi  jus,  et 
in  fidei  controversiis  auctoritatem ;  quamvis  Ecclesiae 
non  licet  quicquam  instituere,  quod  verbo  Dei  scripto 
adversetur,  nec  unum  Scripturae  locum  sic  exponere 
potest,  ut  alteri  contradicat.  Quare  licet  Ecclesia  sit 
divinorum  librorum  testis  et  conservatrix ,  attamen  ut 
adversus  eos  nihil  decernere,  ita  praeter  illos  nihil  cre- 
dendum  de  necessitate  salutis  debet  obtrudere. 

A  R  T.  XXI. 

De  auctoritate  Conciliorum  generalium, 

Generalia  Concilia  sine  jussu  et  voluntate  Prin- 
cipum  congregari  non  possunt;  et  ubi  convenerint,  quia 
cx  hominibus  constant,  qui  non  omnes  spiritu  et  verbo 
Dei  reguntur  et  errare  possunt,  etinterdum  errarunt  etiam 
in  his ,  quae  ad  normam  pietatis  pertinent :  ideoque  quae 
ab  illis  constituuntur  ut  ad  salutem  necessaria,  neque 
robur  habent  neque  auctoritatem,  nisi  ostendi  possint 
e  SS.  Literis  esse  desumpta. 


Chrestomathia  symbolica. 


895 


A  R  T.  XXII. 

De  Purgatorio. 

Doctrine  Romanensium  de  Purgatorio,  de  Indulgcn- 
tiis,  de  Veneratione  et  Adoratione  tum  Iinaginum  tum 
Reliquiarum .  nec  non  de  lnvocatione  Sanctornm,  res 
est  futilis,  inaniter  conficta,  et  nullis  Scripturarum  te- 
stiinoniis  innititur,  imo  verbo  Dei  contradicit. 

A  R  T.  XXIII. 

De  Vocationc  Ministrorum. 

Non  lieet  cuiquam  sumere  sibi  munus  publicc  prne- 
dicandi,  aut  administrandi  Sacramenta  in  Ecclesia.  uisi 
prius  fuerit  ad  haec  obeunda  lcgitime  vocatus  et  missns. 
Atque  illos  legitime  vocatos  et  missos  existimare  debe- 
nms,  qui  per  homines,  quibus  potestas  vocandi  Mini- 
stros  atque  mittendi  in  vineam  Domini  publice  con- 
cessa  est  in  Ecclesia ,  cooptati  fuerint  et  adsciti  iu 
hoc  opus. 

A  R  T.  XXIV. 

De  Precibus  publicis  diccndis  in  Ungua  vulgari. 

Lingua  populo  non  intellecta  publicas  in  Ecclesia 
preces  peragere,  aut  Sacramenta  administrare,  verbo 
Dei  et  primitivae  Ecclesiae  consuetudini  plane  repugnat. 

ART.  XXV. 
De  Sacramcntis. 

Sacramenta  a  Christo  instituta  non  tantum  sunt 
notae  professionis  Christianorum ,  sed  certa  quaedam 
potius  testimonia  et  efficacia  signa  gratiae  atque  bo- 
nae  in  nos  voluntatis  Dei,  per  quae  invisibiliter  ipsc 
in  nos  operatur,  nostramque  iidem  in  se  non  solum  ex- 
citat,  verum  etiam  confirmat. 

Duo  a  Christo  Domino  nostro  in  Evansjelio  instituta 
Simt  Sacramenta,  scilicet:  Baptismus  et  Coena  Domini. 

Quinque  illa  vulgo  nominata  Sacramenta,  sciliecf : 
Con/irmatio ,  Poenitentia,  Ordo ,  JMatrimonium  et  &f« 
trema  Unctio,  pro  Sacramentis  evangelicis  habenda  non 
sunt,  ut  quae^  partim  a  prava  Apostolorum  imitatione 
profluxerunt ,  partim  vitae  status  sunt  in  Scripturis  qm- 
dem  probati ,  sed  Sacramentorum  eandem  cuin  Uaptisino 


896         Chrestomathia  symbolica. 

et  Coena  Domini  rationem  non  habentes,  ut  quae  signur 
aliquod  visibile  seu  ceremoniam  a  Deo  institutam  no; 
habeant.  I 

Sacramenta  non  in  hoc  instituta  sunt  a  Christo  u 
spectarentur  aut  circumferrentur ,  sed  ut  rite  illis  ute 
remur,  et  in  his  duntaxat,  qui  digne  percipiunt  saluta 
rem  habent  effectum :  qui  vero  indigne  percipiunt,  dam 
nationem  (ut  inquit  Paulus)  sibi  ipsis  acquirunt. 

A  R  T.  XXVI. 

De  vi  institutionum  divinarum,   guod  eam  non  tolla 
malitia  Ministrorum. 

Quamvis  in  Ecclesia  visibili,  bonis  mali  sempe; 
sunt  admixti,  atque  interdum  ministerio  verbi  et  Sa 
cramentorum  administrationi  praesint;  tamen  cum  noi 
suo  sed  Christi  nomine  agant,  ejusque  mandato  e 
auctoritate  ministrent,  illorum  ministerio  uti  lieet  cuu 
in  verbo  Dei  audiendo  tum  in  Sacramentis  percipiendis 
Neque  per  illorum  malitiam  effectus  institutorum  Chrlst 
tollitur,  aut  gratia  donorum  Dei  minuitur,  quoad  eos 
qui  fide  et  rite  sibi  oblata  percipiunt,  quae  propter  in 
stitutionem  Christi  et  promissionem  efticia  siuit,  lice 
per  malos  administrentur. 

Ad  Ecclesiae  tamen  disciplinam  pertinet,  ut  in  ma 
los  IVIinistros  inquiratur  ,  accusenturque  ab  his,  qui  eo- 
rum  flagitia  noverint,  atque  tandem  justo  convicti  judi- 
cio  deponantur. 

A  R  T.  XXVII. 
De  Baptismo. 

Baptizmus  non  est  tantum  professionis  signum  ac 
discriminis  nota,  qua  Christiani  a  Non  -  Christianis  dis- 
cernantur,  sed  etiam  est  signum  regenerationis,  per  quod. 
tanquam  per  instrumentum ,  recte  Baptismum  suscipien- 
tes  Ecclesiae  inseruntur,  promissiones  de  remissione 
peccatorum  atque  adoptione  nostra  in  filios  Dei  pei 
Spiritum  S.  visibiliter  obsignantur,  fides  confirmatur,  e< 
vi  divinae  invocationis  gratia  augetur. 

Baptismns  parvulorum  omnino  in  Ecclesia  retinen- 
dus  est,  ut  qui  cum  Christi  institutione  optime  congruat. 


Chrestomathia  eymbolica. 


897 


A  R  T.  XXVIII. 

De  Coena  Domini. 

Coena  Domini  non  est  tantnm  signum  mutuae  bene- 
volentiae  Christianorum  inter  sese,  verum  potius  est 
Sftcramentum  nostrae  per  mortem  Christi  redemptionis. 
Atque  adeo  rite,  digne  et  cum  fide  sumentibus  Panis, 
quem  frangpmus*  est  coinraunicatio  Corporis  Christi: 
similiter  Poculum  benedictionis  est  communicatio  San- 
guinis  Christi. 

Panis  et  Vini  Transubstantiatio  in  Eucharistia  ex  SS. 
Literis  probari  non  potest ,  sed  apertis  Seripturae  verbis 
idversatur .  Sacraraenti  naturam  evertit  et  multarum 
»uperstitionum  dedit  occasionem. 

Corpus  Christi  datur,  accipitur  et  manducatur  in 
^oena,  tantum  coelesti  et  spirituali  ratione.  Medium 
iutem,  quo  Corpus  Christi  accipitur  et  manducatur  iii 
^oena,  fides  est. 

Sacrainentum  Eucharistiae,  ex  institutione  Christi  non 
ervabatur,  circumferebatur,  elevabatur,  nec  adorabatur. 

A  R  T.  XXIX. 

De  manducatione  Corporis  Christi,  et  impios  illud 
non  manducare. 

Impii  et  fide  viva  destituti,  licet  carnaliter  et  vi- 
ibilitcr  (ut  Aurjustinus  loquitur)  Corporis  et  Sanguinis 
hristi  Saeramentum  dentibus  premant,  nullo  tamen 
lodo  Christi  participes  efficiuntur ,  sed  potius  tantae 
i  Sacramentum  s.  Symbolum  ad  judicium  sibi  man- 
ucant  et  bibunt. 

A  R  T.  XXX. 
De  utraque  spccie. 

\  Calix  Domini  Laicis  non  est  denegandus:  ufraque 
lim  pars  dominici  Sacramenti,  ex  Christi  institutione 

i  praecepto,  omnibus  Christianis  ex  aequo  adinini- 
rari  debet. 

A  R  T.  XXXI. 
De  nnica  Ckristi  oblaticme  in  cniee  pcrfccta. 

Oblatio  Christi  semel  facta  perfecta  est  rcdeinpfio, 
]opitiatio  et  satisfactio  pro  '  omnibus  peccatis  totius 
undi.  tam  originalibus  quam  aetualibus.    Neque  prae- 

57 


898 


Chrestomathia  symbolica. 


ter  illam  unicam   est  ulla  alia  pro  peccatis  expiatio 
unde  Missarum  Sacrificia,   quibus  vulgo  dicebatur  Sa 
cerdotem  offerre  Christum  in  remissionem  poenae  aui 
culpae  pro  vivis  et  defunctis,  blasphema  figmenta  suni 
et  perniciosae  imposturae. 

a  r  t.  xxxn. 

De  Conjugio  Sacerdotum* 

Episcopis,  Presbyteris  et  Diaconis  nullo  mandato 
divino  praeceptum  est,  ut  aut  coelibatum  voveant,  aul 
a  matrimonio  abstineant.  Licet  igitur  etiam  illis,  ut  ce- 
teris  omnibus  Christianis ,  ubi  hoc  ad  pietatem  magis 
facere  judicaverint ,  pro  suo  arbitratu  matrimonium  con- 
trahere. 

a  r  t.  xxxni. 

De  Excommunicatis  vitandis. 

Qui  per  publicam  Ecclesiae  denuntiationem  rite  at 
tmitate  Ecclesiae  praecisus  est  et  excommunicatus ,  h 
ab  universa  fidelium  multitudine  (donec  per  poenitentian 
publice  reconciliatus  fuerit  arbitrio  judicis  competentis 
habendus  est  tanquam  Ethnicus  et  Publicanus* 

A  R  T.  XXXIV. 

De  Traditionibus  ecclesiasiicis. 

Traditiones  atque  Ceremonias  easdem  non  omiuni 
necessarium  est  esse  ubique  aut  prorsus  consimiles 
Nam  ut  variae  semper  fuerunt,  et  mutari  possunt  pr< 
regionum ,  temporum  et  morum  diversitate ,  modo  nihi 
contra  verbum  Dei  instituatur. , 

Traditiones  et  Ceremonias  ecclesiasticas,  quae  cun 
verbo  Dei  non  pugnant  et  sunt  auctoritate  publiea  in 
stitutae  atque  probatae,  quisquis  privato  consilio  volen 
et  data  opera  publice  violaverit^  is,  ut  qui  peccat  ii 
publicum  ordinem  Ecclesiae,  quique  laedit  auctoritaten 
Magistratus,  et  qui  infirniorum  fratrum  conscientias  vul 
nerat,  publice^  ut  ceteri  tiniCant,  arguendus  est. 

Quaelibet  Ecclesia  particularis,  s.  nationalis,  aucto 
ritatem  habet  instituendi,  mutandi  aut  abrogandi  Cere 
monias  aut  Ritus  ecclesiasticos,  humana  tantum  aucto 
ritate  institutos;  modo  omnia  ad  aedificationem  fiant. 


Chrestomathia  symbolica. 


891) 


A  R  T.  XXXV. 
De  HomiUis. 

Tomus  secundus  HomiUarum  —  continet  piam  et  sa- 
lutarem  doctrinam  et  his  temporibus  necessariam ,  non 
minus,  quam  prior  Tomus  Homiliarum,  quae  editae  sunt 
tempore  Edirardi  VI.  Itaque  eas  in  Ecclesiis  per  Mi- 
bistros  diligenter  et  clare,  ut  a  populo  intelligi  possint, 
recitandas  esse  judicavimus. 

A  R  T.  XXXVI. 

De  Episcoporum  et  Ministrorum  Consecrationc. 

Libellus  de  Consecratione  Archiepiscoporum  et  Epis- 
coporum ,  et  de  Ordinatione  Presbyterorum  et  Diacono- 
rum,  editus  nuper  temporibus  Edicardi  VI.  et  auctori- 
tate  Parlamenti  illis  ipsis  temporibus  confirmatus,  omnia 
ad  ejusmodi  Consecrationem  et  Ordinationem  necessaria 
continet,  et  nihil  habet,  quod  ex  se  sit  aut  superstitio- 
sum  aut  impium :  itaque  quicunque  juxta  ritus  illius  libri 
consecrati  aut  ordinati  sunt,  ab  anno  secundo  praedicti 
regis  Edwardi  usque  ad  hoc  tempus,  aut  in  posteruin 
juxta  eosdem  ritus  consecrabuntur  aut  ordinabuntur, 
rite  atque  ordine  atque  legitiine  statuimus  esse  et  fore 
consecratos  et  ordinatos. 

A  R  T.  XXXVIf. 

De  civilibus  Magistratibus. 

Rcgia  Majestas  in  in  hoc  Angliae  regno  ac  ceteris 
cjus  dominiis  summam  habet  potestatem,  ad  quam  omnium 
statuum  hujus  regni .  sivo  illi  ecclesiastici  sint  sive  ci- 
viles,  in  omnibus  causis  suprema  gubcrnatio  pertineU 
et  nulli  externae  jurisdictioni  est  subjecta,  nec  esse  debet. 

Cum  Regiae  Majestati  summam  gubernationcm  tri- 
buimus,  quibus  titulis  intelligimus  animos  quorundam 
.calumniatorum  offendi,  non  ilamus  Re^ibus  nostrrs  aut 
Verbi  Dei,  aut  Sacramentoruin  administrationcm .  quod 
etiam  Injunctiones  ab  Elisabetka Regtna  nostra  nuper 
editae  apertissime  testantur.  Sed  eam  tantuin  pfaerb- 
gativam,  quam  in  SS.  Snipturis  a  Deo  ipSO  omnibus 
)iis  Principibus  videmus  semper  fuisse  atfributam  :  h.  c., 
ut  omnes  status  atque  ordines  fidei  suae  a  Deo  com- 
missos,  sive  illls  ecdesiastici  sint  sive  civiles.  in  of- 

57  * 


900  Chrestomathia  symbolica. 

licio  contineant,  et  contumaces  ac  delinquentes  gladio 
civili  coerceant. 

Romanus  Pontifex  nullam  habet  jurisdictionem  in 
hoc  regno  Angliae. 

Leges  regni  possunt  ChristianoS propter  capitalia 
et  gravia  crimina,  morte  punire.  Christianis  licet  ex 
mandato  Magistratns  arma  portare  et  justa  bella  ad- 
ministrare» 

A  R  T.  XXXVIII. 
De  illicita  bonorum  communicatione. 

Facultates  et  bona  Christianorum  non  sunt  commu- 
munia,  quoad  jus  et  possessionem  (ut  quidam  Anabm 
ptistae  falso  jactant);  debet  tamen  quisque  de  his  quae 
possidet,  pro  facultatum  ratione}  pauperibus  eleemosy- 
nas  benigne  distribuere» 

ART.  XXXIX. 
De  Jurejurando. 

Quemadmodunl  Juramentum  vaiium  et  temerarium 
a  Domina  nostro  J.  Christo  et  Apostolo  ejus  Jacobo 
christianis  hominibuS  interdictum  esse  fatemur :  ita  Chri- 
stianorum  religionem  minime  prohiberc  censemus,  quin, 
jubente  magistratu  >  causa  fidei  et  caritatis  jurare  liceat, 
modo  id  fiat  juxta  Prophetae  doctrinam  in  justitia,  in 
judicio  et  veritate. 


E. 

CATECHESIS  HEIDELBERGENSIS. 

De  S.  Domini  Coena. 

Qu.  75.  Qua  ratione  in  Coena  Domini  ad- 
moneris  et  confirmaris,  te  unici  illius  Sa* 
crificii  Christi  in  cruce  oblati,  atque  omnium 
ejus  bonorum  participem  esse?  —  Quod  Chri- 
stus  me  atque  omnes  fideles  de  hoc  fracto  pane  edere, 
et  de  poculo  distributo  bibere  jussit  in  sui  memoriam, 
additis  his  promissis:  Primum,  coi^pus  suum  non  minus 
certo  pro  me  in  cruce  oblatum  ac  fractum,  sanguinem- 


Chrcs  tomathia  syinbolica. 


i>01 


pie  suum  pro  nie  fusum  esse;  quam  oculis  cerno,  pd- 
icni  Domini  mihi  frangi  et  poculum  mihi  commumcan: 
Jeinde  animam  meam  non  minus  certo  ipsius  corpore, 
ijuotl  pro  nobis  crucifixum,  ct  san^uine,  cjui  pro  nobis 
usus  est,  ad  vitam  aeternam  ab  ipso  pasci;  quam  pa- 
lem  et  vinum,  symbola  corporis  et  sanguinis  Domini,  e 
lianu  ministri  accepta,  ore  corporis  percipio  (Matt/t. 
\AT/.  26.  XXVII,  28.  Marc.  XIV,  22  —  24.  Luc. 
XXII,  19.  20.  1  Cor.  X,  16. 17.  XI,  23-25.  XII,  13.;. 

Qu.  76.  Quid  est  crucifixum  Corpus  Chri- 
ti  edere,  et  fusum  e  j  u  s  S  a  n  £  u  i  n  e  m  b  i  b  e  r  e  ?  — 
^st  non  tantuin  totain  passionem  et  mortem  Christi 
•erta  animi  fiducia  amplecti,  ac  per  id  remissionem  pec- 
atorum  et  vitani  aeternara  adipisci,  sed  etiam  per  Spi- 
itum  S.,  qui  siinul  in  Christo  et  in  nobis  habitat,  ita 
acrosancto  cjus  corpori  ma^is  ac  nia^is  uniri.  ut  quam- 
is  ipse  hi  coelo ,  nos  vero  in  terra  simus  ,  nihilominus 
tmea  caro  simus  de  carne  ejus.  et  os  de  ossibus  ejus, 
tque  oinnia  corporis  membra  ab  una  anima,  sic  nos 
no  eodenujiie  Spiritu  vivificemur  et  gubernemur  (Jolu 
%  35.  40.  47.  48.  50  —  56.  Col  III,  1.  Act  III,  21. 
Cor.  XI,  26.  Eph.  V,  30.  ///.  16.  1  Cor.  VI,  15.  Uoh. 
II.  24.   IV,  13.  Joh.  VI,  57.  XV,  1  —  6.    Eph.  IV, 

5.  16.;. 

Q  u.  77.  Q  u  o  1  o  c  o  p  r  o  m  i  s  i  t  C  h  r  i  s  t  u  s ,  s  e 
r e d e n t i b u s  t a m  c e r t o  c o r p u s  e t  sanguinem 
u  u  m  s  i  c  e  d  e  n  d  u  m  e  t  b  i  b  e  n  d  u  ni  d  a  t  u  r  u  m,  q  u  a  m 
•  a  c  t  u  in  h  u  n  c  p  a  n  e  m  e  d  u  n  t ,  e  t  p  o  c  u  1  u  m  h  o  c 
ibunt?  —  In  institutione  Coenae,  cujus  haec  sunt 
irba:  Dominus  noster  J.  Cliristus ,  ca  nocte,  qua  pro- 
ttts  cst,  acccpit  panem,  ei  graliis  actis .  fregil  ae  di.rit: 
'cipilc.  [comcditc\  hoc  cst  corpus  mcttm,  qtiod  pro  robis 
\angitur:  hoc  facite  tu  mci  recordationcm.  Ilidcm  et 
tcutum  postquam  coenassent ,  diccns:  hoc  poculum  cst 
Wum  focdus  per  meum  sanguinem:  hoc  facitc.  quotics- 
,nque  bibeiitis,  in  mci  rccordationcm.  Qttoticscumque 
im  ederitis  panem  hunc  et  poculum  hoc  bibcritis.  mor- 
n  Domini  aununciatc  donec  rcncrit.  Haec  prouiissio 
Paulo  repetitur,  cum  inquit:  Poculum  gratiarum  actio- 
s,  quo  gratias  agimus,  nonnc  communio  cst  sanguinis 
Yristi?  Panis,  qucm  jrangimus ,  nonnc  communio  cst 
rporis  ChrisH?  quoniam  unus  panis,  unum  corpus  mttlti 
.ijis.    Nam  omnes  unius  panis  participcs  sumus  (i  Cor. 


903 


Cbrestomathia 


s  y  m  b  o  1  i  c  a. 


XI,  23  —  25.  Matth,  XXVI,  26-  28.  Marc.  XIV,  22  - 
24.  Luc.  XXII,  19.  20.  1  Cor,  X,  16.  17.;. 

Qu.  78.  Num  ergo  Panis  et  Vinum  fiunt 
ipsum  Corpus  et  Sanguis  Christi?  —  Nequa- 
quam;  verum  ut  Aqua  Baptismi  in  Sanguinem  Christl 
non  convertitur,  nec  est  ipsa  peccatorum  ablutio^  sed 
symbolum  tantum  et  pignus  earum  rerum,  quae  nobis 
in  Baptismo  obsignantur;  ita  nec  Panis  Coenae  domini- 
cae  est  ipsum  Corpus  Christi,  quamquam  pro  ratione 
Sacramentorum  9  et  usitata  Spiritui  S.  de  his  loquendi 
forma,  Panis  Christi  corpus  appellatur  (Matth.  XXVI, 
29.  Eph.  V,  26,  1  Cor.  X,  16.  XI,  26.  Gen.  XVII, 
10.  11.  Exod.  XII,  11.  13.  XIII,  9.  Tit,  III,  5.  1  Petr< 
111,  21.   1  Cor.  X,  4.J. 

Qu.79.  Cur  ergo  Chris  tus  Panem  appellal 
suumCorpus,  Calicemvero  suumSanguinem, 
seuNovumFoedus  per  suumSanguinem;  Pau- 
lus  item  Panem  et  Vinum  communionem  Cor- 
poris  et  Sanguinis  Christi?  —  Christus  non 
sine  gravi  causa  sic  loquitur:  videlicet,  non  solum  ut 
nos  doceat,  quemadmodum  Panis  et  Vinum  corporis  vi- 
tnm  sustentant :  sic  etiam  crucifixum  suum  corpus  et 
effusum  simm  sanguinenr,  vere  esse  animae  nostrae  cibum 
ac  potum,  quo  ad  vitam  aeternam  nutriatur:  verum  multo 
magis,  ut  hoc  visibili  signo  ac  pignore  nobis  eer- 
tum  faciat,  nos  non  minus  vere  corporis  et  sanguinis 
sui,  per  operationem  Spiritus  S.,  participes  esse,  quam 
sacra  ista  symbola  in  ejus  memoriam  ore  corporis 
percipimus.  Tum  etiam,  quod  ejus  passio  et  obedientia 
tam  certo  nostra  sit,  quam  si  ipsimet  pro  nostris  pecca* 
tis  poenas  dedissemus,  et  Deo  satisfecissemus  (Joh.  VI, 
55.  1  Cor.  X,  16.). 

Qu.  80.  Quid  isterest  inter  Coenam  Do^ 
mini,  et  Missam  papisticam?  —  Coena  Domini 
nobis  testatur^  nos  perfectam  remissionem  omninm  no- 
strorum  peccatorum  habere,  propter  unicum  illud  Christi 
sacrificium ,  quod  ipsemet  semel  in  cruce  peregit:  tum 
etiam  nos  per  Spiritum  S.  inseri  Christo ,  qui  jam  se- 
cundum  naturam  suam  humanam^  tantum  in  coelis  est 
ad  dextram  Patris,  ibique  vult  a  nobis  adorari  (Ilebr.  X, 
10.  12,  VII .  26.  IX,  12.  25.  Joh.  XIX,  30.  Malth. 
XXVI,  28.  Luc.  XXII,  19.  1  Cor.  X,  13.  16.  VI,  17 
Col  III,  1.  Hebr.  I,  3.   VIII,  h  Matth.  VI,  21.  Joh 


I 

Chrestoniathia  symbolica.  908 

rF.  21.  XX.  17.  Luc.  XXIV.  52.  Act.  VII,  55.  Col- 
UL  1.  PJdl.  III,  20.  1  Thcss.  I,  9.;. 

In  Missa  autem  negatur,  vivos  et  mortuos  habere 
emissionem  peccatorum  propter  unicam  Christi  pas- 
.ionem,  nisi  etiamnum  qootidie  Christus  pro  ipsis  a  8a- 
xificulis  offeratur :  tum  etiam  docetur,  Christum  corpo- 
•aliter  sub  speciebus  panis  et  vini  csse,  ideoque  in  illis 
morandum  esse.  Atque  ita  Ipsum  Missae  fundamentum, 
nhi]  aliud  est .  quam  abnegatio  onici  illius  sacrificii  et 
>assionis  J.  Christi.  et  execranda  idololatria. 

In  Canone  Missae  et  de  Cons.  di>tiuct.  2.;  Concil. 
rrid.  §.  176.  Uebr.  IX,  26.  X,  12.  14. 

Qu.  81.  Quibus  accedendum  est  ad  ?Ten- 
ram  Dominil  —  Bs  tantum  qui  vere  dolent  se  suis 
jpeccatis  Deum  offendisse  :  confidunt  autem  sibi  ea  pro- 
iter  Chrisium  remissa  essc,  et  qoas  refiqoas  habent  in- 
irmitates,  eas  passione  et  morte  illius  obtectas  esse, 
nag;is(;iie  ac  ma^is  desiderant  in  fide  et  integritate  vitae 
iroficere.  Hypocritae  autem  et  qui  non  vere  resipiscont 
lamnationem  sibi  edmit  et  bibunt  (l  Cor.  XI,  28.  X} 
L9-22.J. 

Q  u.  82.  S  u  n  t  n  e  i  1 1  i  e  t  i  a  m  a  d  h  a  n  c  C  o  e  n  a  m 
n  i  1 1  e  n  d  i ,  q u i  confessione  e  t  v  i  t a  s e  i n f  i d e- 
,es  et  impios  esse  declarant?  —  Nequaquam. 
Nara  eo  pacto  foedus  Dei  profanator  et  ira  Dei  in  uni- 
rcrsam  coeruni  concitatur.  Quocirca  Ecclesia,  ex  prae- 
scripto  Christi  et  Apostolorum.  clavibus  re^ni  coelorum 
utens,  hos  a  Coena  arcere  decet ,  quoad  resipuerint 
et  mores  mutaverint  (l  Cor.  XI.  30.  31.  Jcs.  I,  11.  12. 
LXVL  3.  Jer.  VII,  21.  Psal.  L.  15.  l&> 

Q  u.  83.  Q  u  i  d  s  u  n  t  C  1  a  v  e  s  r  e  £  n  i  c  o  e  I  o  - 
nim?  —  Praedicatio  Evangelii  et  ecclesiastica  disci- 
^lina:  quibus  coelum  credentibus  aperitur.  inlidelibus 
iutem  clauditur  (Mattk  XVIII,  18.  X  VI,  18.  Jok 
XX,  21.;. 

Qu.  84.  Quo  pacto  aperitor  et  claoditui 
regnum  c  o  e  1  o  r  u  m  pnra cdi c a tt o  n  e  E  v a  n geliil  — 
Cum  ex  mandato  Christi  credentibus  universis  et  sin- 
gulis  puhlice  annunciatur .  omnia  peccata  ipsis  divi- 
ni.os  propter  meritum  Christi  condonari.  quoties  pro- 
nrssionem  Evangelii  vera  fide  omplectontor:  contra  vero 
omnibus  iniidelibus  et  hypocritis  denunciatur,  tantispec 


904 


Chrestomathia 


symbolica. 


apsis  iram  Dei  et  aeternam  condemnationem  incumber 
dum  in  suis  sceleribus  perseverant;  secundum  quc 
Evangelii  testimonium,  Deus  tam  in  praesenti  quam  i 
futura  vita  judicaturus  est  (Joh.  XX,  22.  23.  Matt 
XI,  18.  19.;. 

Qu.  86.  Quo  pacto  clauditiir  et  aperitu 
regnum  coelorum  per  disciplinam  ecclesn 
sticam?  —  Cum  ex  mandato  Christi  ii,  qui  nomin 
quidem  sunt  Christiani^  verum  doctrina  aut  vita  se  oster 
dunt  a  Christo  alienos  ,  postquam  aliquoties  fratern 
admoniti,  ab  eiToribus  aut  flagitiis  discedere  nolunt 
Ecclesiae  indicantur^  aut  iis  qui  ab  Ecclesia  ad  ear 
rem  sunt  constituti :  ac  si  ne  horum  quidem  admonitior 
pareant,  ab  iisdem  interdictione  Sacramentorum  ex  coet 
Ecclesiae,  et  ab  ipso  Deo  ex  regno  Christi  excludun 
tur:  ac  rursum,  si  emendationem  profiteantur  et  reips; 
declarent,  tanquam  Christi  et  Ecclesiae  membra  reci 
piuntur  (Matth.  XVIII,  15.  1  Cor.  V,  4.  5.  2  Thesi 
III,  14.  15.  2  Joh.  1,  10.  11,  2Cor.  II,  6  —  8.;. 


F. 

ROB.  BARCLAII  THESES  DE  DOCTRINA 

0UACKERORUM. 

Thesis  I.  De  vero  cognitionis  fundamento.  Cun 
summa  felicitas  hominis  posita  sit  in  vera  Dei  cognition 
secundum  Joh.  XVI 1.,  vera  et  genuina  intelligentia  recta 
originis  et  fundamenti  cognitionis  cognitu  et  credit 
omnino  necessaria  est. 

Thesis  II.  De  interna  et  immediata  rereJaiione 
Cum  nemo  Patrem  noverit  nisi  Filius  et  cuicunque  vo 
luerit  Filius  ipsum  retegere,  et  cum  revelatio  Filii  sit  i] 
et  per  Spiritum;  ideo  testimonium  Spiritus  illud  est,  qu 
et  hactenus  revelata  est  et  nunc  revelatur,  et  solun 
modo  revelari  potest  vera  cognitio  Dei,  qui  sicut  Spiri 
tus  sui  motu  hujus  mundi  Chaos  ad  praeclarum  illun 
et  mirabilem  ordinem,  quo  initio  fuit,  reduxit  hominem 
que  animam  vivam ,  qui  eum  gubernaret  ibique  regna 
ret,  creavit;  sic  ejusdem  Spiritus  revelatione  seipsun 
semper  filiis  hominum  patefecit,  Patriarchis  nimirun 
Prophetis  et  Apostolis,  quae  revelationes  Dei  per  Spi 


Chrestoraathia  symbolica.  U05 


ritum  .  k.  externis  vocibus  et  apparitionibus,  s,  somniis, 
8.  internis  objectivis  in  conle  manifestationibus  oliin 
formale  eomm  fidei  objectum  fuere,  et  adhuc  ita  perma- 
neiit .  cum  objectmn  ndei  Sanctorum  idem  sit  in  omni- 
bus  seculis  ,  licet  sub  diversis  admiuistrationibus  exhi- 
bitum.  Porro  divinae  revelationes  internae,  quas  ad 
fundandam  verain  fidem  absolute  necessarias  esse  ad- 
struimus ,  externo  Scripturarum  testimonio  aut  sanae 
rationi  ut  nec  contradicunt,  ita  nec  contradicere  possunt. 
Kon  tamen  inde  sequitur,  quod  hae  revelationes  divinae 
ad  externum  Scripturarum  testiinonium ,  aut  etiam  ad 
rationem  naturalem  s.  huinanain,  tanquam  ad  nobiliorem 
aut  certiorem  normam  et  amussim,  examinari  debeant. 
Nam  divina  revelatio  et  illuminatio  interna  est  quiddam 
per  se  evidens,  et  clarum  intellectum  bene  dispositum 
(propria  evidentia  et  claritate  cogens  ad  assentiendum, 
atque  insuperabiliter  movens  et  flectens  non  minus, 
quam  principia  communia  veritatum  naturalium  movent 
flectnntque  animum  ad  assensum  naturalem. 

Thesis  III.  De  Scripturis,  A  sanctis  his  revela- 
tionibus  Spiritns  Dei  processerunt  Scripturae  veritatis, 
quae  enntinent :  1)  fidelem  narrationem  historicam  aeto- 
rum  popqli  Dei  in  non  paucis  seculis,  nec  non  sins;ula- 
ria  quaedam  et  adspectabilia  divinae  erga  illos  provi- 
dentiae  testimonia ;  2)  narrationem  propheticam  multa- 
Tum  rerum,  quarum  quaedam  praeteritae  quaedam  ad- 
huc  futurae  sunt;  3)  amplum  et  copiosum  de  praeci- 
puis  christianae  fidei  doctrinjs  testimonium  exhibitum  in 
praeclaris  quibusdam  declarationibus,  exhortationibus  et 
feententiis^  quae  divini  Spiritus  aftlatu  variis  temporibus 
quibusdam  Ecclesiis  et  Ecclesiae  Pastoribus  secundum 
diversas.  quae  sese  obtulenint.  occasiones  dictae  et  scri- 
ptae  snnt.  Nihilominus ,  quoniam  solummodo  suut  de- 
claratio  fontis  et  non  ipse  fons,  ideo  non  e^istimandae 
sunt  principalis  origo  omnis  veritatis  et  cognitionis,  nec 
adaequata  priraaria  regula  fidei  et  morum,  lieet,  cum 
dent  verum  et  fidele  testimonium  primae  origwis,  sint 
et  possint  existiraari  regvla  secundaria  subordinata  Spi- 
ritui,  a  quo  quam  habent  excellentiam  et  certitudinem 
derivant.  Nam  sicut  intenio  Spiritus  testimonio  earum 
certitudinem  solummodo  novimus,  ipsae  etiam  t(  stantur, 
Spiritum  esse  illum  Rectorem  Sanctis  traditum,  quo  du- 
cendi  sunt  in  omnem  veritatem.  Itaque  seeundum  Scri- 
pturas  Spiritus  est  primus  et  principalis  Ductor,  et  cum 


u 


906  Chrestoniathia  symbolica. 

ideo  recipiamus,  et  credamus  Scripturis,  quod  a  Spiritu 
processerunt  Igitur  etiam  Spiritus  magis  originaliter  et 
principaliter  est  regula  secundum  receptum  illud  in  Scho- 
)is  axioma:  Propter  quod  unumquodque  est  tale,  illud 
magis  est  tale. 

Thesis  IV.  De  statu  naturalis  hominU  in  lapsu. 
Tota  posteritas  Adamica  s.  gens  humana,  cum  Judaei 
tum  Ethnici,  quoad  primum  Adam  s.  hominem  terrestrem 
lapsa,  degenerata  et  mortua  est,  deprivata  sensu  vel 
tactu  interni  hujus  testimonii  et  seminis  Dei,  et  subjecta 
est  potentiae,  naturae  et  semini  Satanae,,  quod  ille  se- 
vit  in  cordibus  hominum,  dum  in  naturali  et  corrupto 
statu  permanent:  unde  fit,  ut  non  solum  dicta  et  facta, 
sed  et  omnes  imaginationes  eorum  malae  sint  perpetuo 
in  conspectu  Dei,  utpote  a  depravato  hoc  et  maligno 
semine  provenientes.  Homo  igitur,  quatenus  in  hoc 
statu  subsistit,  nihil  recte  potest  cognoscere,  imo  et  co- 
gitationes  et  conceptus  ejus  de  Deo  rebusque  divinis, 
donec  a  pravo  illo  semine  disjunctus  divinoque  lumini 
adjunctus  sit,  et  ipsi  et  aliis  omnibus  omnino  inutiles 
sunt.  Kinc  rejiciuntur  errores  Socinianorum  et  Pelagia- 
norum,  qui  lumen  naturale  exaltant,  nec  non  Pontificio- 
rum  et  complurium  Protestantium ,  qui  affirmant,  posse 
hominem,  absque  vera  Dei  gratia,  esse  Evangelii  Mini- 
strum  et  animabus  prodesse.  Non  tamen  hoc  semen 
infantibus  irnputatur,  nisi  quando  et  actualiter  sese  pec- 
cando  conjungunt.  Nam  ii  sunt  natura  filii  irae.  qui 
ambulant  secundum  Principem  aeris  etc.  (EpJ/es.  II.). 

Thesis  V.  De  nnlrersali  Bedemtione  Ckristi,  et 
salutifero  nec  non  supernaturali  himine.  unvmquemqne 
hominem  illvminante.  Deus  ex  infinita  sua  bonitate,  qui 
non  delectatur  morte  improbi,  sed  ut  omnes  vivant  et 
serventur,  ita  dilexit  mundum,  ut  filium  suum  unigeni- 
tum,  Lumen.  dederit,  ut  quisquis  credat  in  eum  ser- 
vetur:  qui  illuminavit  omnem  hominem  venientem  in 
inundum ,  et  omnia  vituperabilia  manifestat,  docetque 
omnem  justitiam,  temperantiam  et  pietatem.  Atque  hoc 
Lumen  illucet  cordibus  omnium  pro  tempore  in  ordine 
ad  salutem,  et  hoc  est  quod  redarguit  peccatum  omnium 
individuorum ,  perfecturum  omnium  salutem,  ni  obsta- 
rentj  nec  minus  est  universale ,  quam  semen  peccati: 
cjus  enim  mortis  beneficium  est ,  qui  pro  omnibus  mor- 
tem  gustavit.  Sicut  enim  in  Adamo  oinnes  moriuntur, 
ita  et  in  Christo  omnes  vivificabuntur. 


Chrcstomathia  symbolica. 


<J07 


Thesis  VL    Secundum  quam  hypothesiu  omncs 
objectiones  contra  mortis  Christi  universalitatem  facilo 
solvuntur;  nec  opus  est  recurrere  ad  ministerium  Ange- 
lorum  ceterosque  prodigiosos  illos  modos,  quibus  ajunt 
Deum  uti  ad  manifestandam  doctrinam  et  historiam  pas- 
sionis  Christi  iis  (in  illis  orbis  angulis ,   ubi  externa 
Evangelii  praedicatio  ignota  est,  liabitantibus),  qui  prima 
et  communi  gratia  bene  usi  sunt.    Hinc  etiam  diserte 
sequitur.  quod  sicut  ex  antiquis  Philosophis  aliqui  vitam 
aeternam  consecuti  sunt.  ita  et  nunc  possint  quidam 
(quos  nativitatis  sors  posuit  in  remotis  mundi  partibus, 
ubi  historiae  cognitio  deest)  participes  fieri  divini  my- 
sterii,  si  gratiam  illam,  cujus  manifestatio  datur  unicui- 
que  ad  utilitatem,  recipiant;  qua  doctrina  certissima  re- 
cepla.  nempe  Evangelium  et  salutiferum  Lumen  et  gra- 
tiam  omnibus  inesse ,  universalitas  amoris  et  misericor- 
diae  divinae  erga  genus  humanum  (cum  in  morte  Filii 
cjus  dilecti  Domini  Jesu  Christi,  tum  in  manifestatione 
Lucis  ejus  in  cordibus)  stabilitur  et  confirmatur  contra 
omnes  objectiones   denegantium.     Christus  igitur  pro 
omnibus  mortem  gustavit,  non  solum  pro  generibus  sin- 
gulorum  ut  quidam  garriunt,  sed  etiam  pro  singulis  ge- 
nerum,  cujus  oblationis  et  victimae  beneficium  extendi- 
tur  non  solum  ad  eos,  qui  distinctam  aeternam  mortis 
passionisque  cjus  habent  cognitionein,  sicut  ea  in  Scri- 
pturis  declarata  est,  sed  ad  illos  etiam,  qui  ab  hujus 
cognitionis  beneficio  casu  aliquo  inevitabili  necessario 
excluduntur :  quam  cognitionem  libenter  concedimus  esse 
perutilem  et  consolabundam ,  sed  non  absolute  necessa- 
riam  illis ,  quibus  ipse  Deus  eam  impossibilem  fecit; 
tales  enim  participes  fiunt  beneficii  mysterii  mortis  ejus 
(licet  historiae  ignari),  si  sc.  obtemperent  semini  et  lu- 
mini  ejus.  illuoenti  cordibus  suis,  in  quo  lumine  com- 
munio  habetur  cum  Patre  et  Filio,  ita  ut  ex  impiis  san- 
cti  fiant,  et  amatores  potentiae  illius,  cujus  internis  et 
secretis  viribus  et  contactibus  se  a  malo  ad  bonum 
converti  sentiunt,  et  doceri,  quod  sibi  fieri  non  volunt 
alteri  non  lacere,  in  quibus  ipse  Christus  affirmat  oinnia 
includi.    Sicut  igitur  falso  et  haeretice  docuerunt,  qui 
Christum  pro  omnibus  mortuum  esse  denegarunt,  ita 
nec  satis  abunde  veritatem  annuntiarunt,  qui ,  aflirman- 
tes  Christum  pro  omnibus  mortuum  esse,  absolutam 
externae  historiae  cognitionis  necessitatem  nddiderunt 
ad  assequendum  salutifcrum  ejus  elfectum.    Inter  quos 


908         Chrestomathia  symbolica, 

praecipue  Remonstrantes  Belgici  fuerunt,  et  alii  com 
plures  Redemtionis  universalis  affirmatores ,  eo  quoc 
noii  posuerunt  salutis  hujus  extensionem  et  exhibitionem 
jn  divino  illo  et  evangelico  principio  luminis  et  vitae. 
qua  Christus  illuminavit  omnem  liominem  venientem  in 
mundum,  quod  praeclare  et  perspicue  exhibetur  his 
Scripturis:  Gen.  VI,  3.  Deut.  XXX,  14.  Ps.  L,  1. 
Iob  XXVIII,  28.  Joh.  I,  7.  8.  9.  16.  llom.  X,  8. 
Tit.  II,  11, 

Thesis  VII,  De  Justificatione.  Quotquot  non  oh- 
stant  hujus  Lucis  illuminationi ,  sed  religiose  eam  reci- 
piunt,  fit  in  illis  sanctus,  purus  et  spiritualis  partus^  pie- 
tatem ,  justitiam ,  puritatem  ceterosque  praeclaros  illos 
fructus  Deo  gratissimos  producens,  per  quem  sanctum 
partum,  videl,  Jesum  Christum  intus  formatum,  opera  sua 
in  nobis  producentem ,  ut  sanctificamur  ita  et  justifica- 
mur  in  conspectu  Dei  secundum  Apostoli  verba:  Sed 
abluli  esfis  s  sed  sanciificati  estis ,  sed  justificati  estis  in 
iwmine  Domini  Jesu  et  per  Spiritum  Dei  nostri.  Ideo 
non  fit  nostris  operibus  nostra  voluntate  productis,  nec 
item  bonis  operibus  per  se  consideratis,  sed  per  Chri- 
stum  fit,  qui  est  donum  et  donator  atque  causa  produ- 
cens  effeetus  in  nobis,  qui  cum  reconciliavit  nos,  dum 
adversarii  fuimiis^  secundum  sapientiam  suam  hoc  modo 
nos  salvat  et  justificat ,  sicut  alibi  idem  Apostolus :  Ex 
misericordia  sua  salvaiM  nos  per  lavacrum  regenera- 
tionis  et  revocationis  Spiritus  S. 

Thesis  VIII.  De  possibilitate  non  peccandi.  In 
quibus  saiicta  haec  et  immaeulata  genitura  plene  pro- 
ducta  est,  corpus  peccati  et  mortis  crucifigitur  et  amo- 
vetur,  cordaque  eorum  veritati  subjecta  evadunt  et  unita, 
ita  ut  nullis  Diaboli  suggestionibus  pareant^,  et  liberen- 
tur  ab  actuali  peccato  et  legem  Dei  transgrediendo, 
eoque  respectu  perfecti  fiunt;  ista  tamen  perfectio  sem- 
per  mcrementum  admittit,  remanetque  semper  aliqua  ex 
parte  possibilitas  peccandi,  ubi  animus  non  diligentis- 
sime  et  observantissime  ad  Deum  attendit. 

Thesis  IX.  De  perseverantia  et  possibilitate  amit- 
tendi  gratiam.  Licet  donum  lioc  et  interna  gratia  suffi- 
ciens  sit  ad  perficiendam  salutem,  illorum  tamen,  in 
quibus  resistitur,  et  fieri  potest  et  fit  condemnatio,  prae- 
terea,  in  quorum  cordibus  nonnihil  operata  est,  ad  pu- 
rilicandos  et  sanctificandos  illos  ultra  ad  eorum  per- 


Chrestomatliia  symbolica.  1W9 


fectionom  tendens.  inobedientia  ab  illa  re^redi  possmd 
el  in  concupiscentiam  reverti,  fidei  naufragium  facere, 
et  post  gustatum  donuin  coeleste  et  participes  factos 
Spiritus  8.  denuo  prolabi;  cjusmodi  tamen  iucrementum 
in  hac  vita  et  in  veritate  stabilitas  acquiri  potest,  a  qua 
nulla  datur  apostasia. 

Thesis  X.  De  Minislris  cf  Pastoribus  Ecclesiae. 
Sicut  dono  hoc  et  gratia  s.  Lumine  Dei  omnis  vera  co- 
c;nitio  in  rebus  spiritualibus  recipitur  et  revelatur,  ita  et 
illo,  prout  manifestatur  et  in  intima  cordis  receptum 
est,  per  ejus  vim  et  potentiam  unusquisque  verus  Evan- 
c;elii  Minister  constituitur ,  praeparatur  et  suppeditatur 
in  opere  Ministerii.  et  hoc  movente.  docente  et  trahente 
oportet  Evatotfelistam3  Pastorem  christianum,  duci  et 
mandari  in  labore  et  ministerio  suo  evangelico,  et  quoad 
loca .  ubi .  quoad  personas .  quibus  et  quoad  tempora, 
quando  ministraturus  est.  Porro  qui  hujus  habent  au- 
toritatem .  possunt  et  debent  Evangelium  annuntiare, 
licet  humanis  mandatis  carentes  et  humanae  litteraturae 
ignari.  E  contra  vero ,  qui  hujus  divini  doni  autoritate 
carent,  quamquam  eruditione  et  scientia  praediti,  et 
Ecclesiarum  mandatis  et  hominum  autoritate  ut  plurimum 
pollentes  .  impostores  tantum  et  fraudatores,  non  veri 
Evangelii  Ministri  s.  praedicatores  habendi  sunt.  Prae- 
terea  qui  sanctum  et  iinmaculatum  donum  aeceperunt, 
uti  et  gratis  acceperunt.  ita  et  gratis  disfributuri  sunt 
absque  mercede  vel  pacto  stipendio.  Absit  ut  eo  utan- 
tur-j  sieut  arte  ad  lucraudam  pecuniam.  Si  autem  Do- 
minus  aliquem  avocaverit  a  negotio  s.  arte  sua,  qua 
solitus  est  sibi  et  familiae  comparare  panem  >  licet  ei 
secundum  libertatem  sibi  in  Domino  concessam  recipere 
temporalia,  videl.  quae  ad  victum  et  amictum  pertinenU 
ab  illis,  quibus  spiritualia  communicavit ,  quae  libere  et 
?x  animo  data  sunt. 

Thesis  XI.  De  Cultu.  Omnis  verus  Cultus  et  Deo 
^ratus  oblatus  est  Spiritu  suo  movente  interne  ac  im- 
nediate  ducente,  qui  nec  locis ,  nec  temporibus,  nec 
jersonis  praescriptis  limitatur.  Nam  licet  semper  bobis 
3olendus  sit,  quod  oporteat  indesinenter  timere  coram 
llo .  tamen  quoad  externam  significationem  in  prccibus, 
doqniis  aut  praedicationibus ,  non  licet  ea  perficere  no- 
tra  voluntate  ubi  et  quando  nos  volumus,  sed  ubi  et 
juando  eo  ducimur  motu  et  secretis  inspirationibus  Spi* 


910 


Chrestomathia  symbolica. 


rittis  Dei  in  cordibus  nostris,  quae  Deus  exaudit  et  ae- 
ceptat,  qui  nimquam  deest  nos  ad  precandum  movere 
quando  expedit,  cujus  ille  solus  est  Judex  idoneus. 
Omnis  ergo  alius  Cultus,  eloquia,  preces,  praedicationes, 
qnas  propria  voluntate  suaque  tempestivitate  homines 
peragunt,  quas  et  ordiri  et  finire  ad  libitum  possunt,. 
perficere  vel  non  perficere  ut  ipsismet  videtur,  s.  for- 
mae  praescriptae  sint,  sicut  Liturgiae  etc. ,  seu  preces 
ex  tempore  per  vim  facultatemque  naturalem  conceptae, 
omnes  ad  unum  sunt  Cultus  superstitiosus ,  graece  £$e* 
7^o%pri6K£ia,  et  idololatria  abominabilis  in  conspecta 
Dei,  quae  nimc  in  die  spiritualis  resurrectionis  ejus  de* 
neganda  et  rejicienda  sunt,  a  quibus  separare  nos  opor- 
tet,  utcunque  illi  placuerit  (qui  temporibus  ignorantiae 
connixit,  habito  respectu  ad  simplicitatem  et  integritatera 
quorundam,  causa  innocentis  sui  seminis  hominum  cor- 
dibus,  quasi  sub  superstitionis  illius  massa  sepulti)  istis 
afflare,  et  suspiria  aliqua  sua  suscitare  et  exaudire,  id- 
que  quoad  dies  clarius  illuxerit  et  exorietur. 

Thesis  XII.  De  Baptismo.  Sicut  unus  est  Deus 
et  una  fides,  ita  et  unum  Baptisma,  non  quo  carnis  sor- 
des  abjiciuntur,  sed  stipulatio  bonae  conscientiae  apud 
Deum  per  resurrectionem  Jesu  Christi ;  et  hoc  Baptisma 
est  quid  sanctum  et  spirituale,  sc.  Baptisma  Spiritus  et 
ignis,  per  quod  consepulti  sumus  Christo,  ut  a  peccatis 
abluti  et  purgati  novam  vitam  ambulemus,  cujus  Ba- 
ptisma  Johannis  erat  figura,  quod  pro  tempore  fuit  et 
non  ad  perpetuum  mandatum.  Quoad  Baptisma  infan- 
tum  mera  traditio  humana  est,  cujus  nec  exemplum  nec 
praeceptum  in  universa  Scriptura  invenire  est. 

T  h  e  s  i  s  XIII.  De  Communieatione  et  jmrticipatione 
Covporis  et  Sanguinis  ChristL  Communio  Corporis  et 
Sanguinis  Christi  est  quid  spirituale  et  internum,  h.  e. 
participatio  Carnis  et  Sanguinis  Christi,  quo  homo  inte- 
rior  quotidie  nutritUr  in  cordibus  eorum,  quibus  Christus 
inhabitat,  cujus  rei  fractio  panis  per  Christum  cum  di- 
scipulis  erat  figura,  qua  aliquando  in  Ecclesia  etiam 
utebantur  illi,  qui  rem  figuratam  receperunt.  imbecillium 
causa,  sicut  abstinere  a  rebus  strangulatis  et  a  san- 
guine,  lavare  invicem  pedes,  infirmos  oleo  ungere,  quae 
omnia  jussa  sunt  non  minore  autoritate  et  solennitate, 
quam  priora  illa  duo ;  sed  cum  tantum  fuerint  umbrae 
meliorum,  illis  cessant  qui  substantiam  assecuti  sunt. 


Chrestomathia  symbolica*  911 


Thesis  XIV.  Dc  potcstate  Magistratus  cirilis  hi 
rebus  pure  religiosU  ct  ad  conscicntiam  pertincniibns. 
Quoniam  Deus  sibi  assumsit  dominium  et  potestatem 
conscientiae,  qui  unus  potest  eam  recte  instruere  et  gu- 
bernare,  ideo  nemini  licet,  quaecunque  sit  auctoritas  s. 
principatus  in  hujus  Orbis  gubernaculo ,  aliorum  con- 
scientiam  adurgerej  et  omnes  caedes,  exilia,  proscriptio- 
nes.  incarcerationes  ceteraque  id  genus,  quibus  homiiu  ^ 
affliguntur  propter  solum  conscientiae  exercitium,  vel 
diversam  cum  in  cultu  tum  in  rebus  religiosis  opinio- 
nem,  proVeniunt  a  Spiritu  Cain  trucidatoris,  et  contraria 
sunt  veritati.  Nemini  tamen  licet  sub  praetextu  con- 
scientiae  ,  proximo  vel  in  vita  vel  in  bonis  nocere.  aut 
quicquid  humanae  societati  et  commercio  incommodum 
est  aut  perniciosum  perpetrare,  in  quo  casu  lex  sit  de- 
linquenti,  et  jus  cuique  administretur ,  nulla  habita  per- 
sonarum  ratione. 

Thesis  XV.    De  Salutationibus ,  Iiccreationibus 
idque  gcnus  atiis.    Cum  omnis  religio  praecipue  huc  ten- 
dat,  ut  redimantur  homines  a  Spiritu  vano  et  hujus  Se- 
culi  consortio,  et  introducantur  ad  interiorem  cum  Deo 
communionem ,  coram  quo ,  si  semper  timemus ,  beati 
existimandi  sumus;  igitur  vani  et  inanes  ejus  liabitus  ef. 
consuetudines  et  verbo  et  opere  ab  iis  rejiciendae  et 
\-  derelinquendae  sunt,   qui  ad  hunc  timorem  accedunt, 
I  qualia  sunt  detectio  capitis,  suftYaginationes.  corporisque 
quam  pinres  in  salutaf  ionibus  deflexiones ,  ceteraeque 
Stultae  et  superstitiosae  formalitates  malo  usu  in  nimis 
multis  gcntibus  invcteiatae,  quae  omnia  liomo  in  StatU 
degenerato  ad  fovendam  SUperbiam  in  vana  hujus  Se» 
I  culi  pompa  et  gloria  cominentus  est ,  nec  non  inutiles 
ludi,  frivolae  recreationes  et  nttgae,  quae  invcnta  sunt 
ad  pretiosum  tempus  conterendum,  quaeqtte  animam  di- 
vertunt  a  teste  Dei  in  corde.  et  a  sensu  vivaci  timoris 
ejus  et  ab   evangelico  Spiritu.    quo  debont.  Christiani 
caementari.  qui  ad  sobrietatem,  gravitatem  et  sinoorum 
Dei  timorem  porducit,  in  quo  duni  ambulainus.  bono- 
diotio  Dei  adest  nobiscum  in  aetionibus  istis.  quibus 
necessario  versamur,   dmn  ea  quae  ad  exlerioris  hujus 
partis  sustentationom  spectant  curamus. 


913 


Chrestomathia 


symbolica. 


G. 

CATECHESIS  RACOVIENSIS. 

L    De  Essentia  Dei. 

Qu.  75.  Christiani  non  solum  Patrem,  ve- 
rum  etiam  Filium  et  Spiritum  S.  personas 
esse  in  una  Deitate  vulgo  statuunt? —  Non 
me  elam  est,  sed  graviter  in  eo  errant,  argumenta  ejus 
rei  afferentes  e  Scripturis  male  intellectis. 

Qu.  76.  Quaenam  sunt  argumenta,  quibus 
eam  rem  probare  nituntur? —  Ea  sunt  praecipua: 
Primum,  cum  ajunt  in  Scripturis  non  solum  Patrem, 
verum  etiam  Filium  et  Spiritum  S.  Deum  vocari,  et 
quoniam  eaedem  Scripturae  asserunt,  Deum  esse  unum 
tantum,  liinc  colligunt  lios  tres  Deum  illum  unum  esse. 

Qu.  77*  Qua  ratione  hoc  argumentum  dis- 
solvi  debet?  —  Prius  de  Filio,  postea  de  Spiritu 
S.  responsum  feres. 

Qu.  78.  Quid  autem  de  Filio  responde- 
bis?  —  Ea  vox  Deus  duobus  potissimum  modis  in 
Scripturis  usurpatur.  Prior  est ,  cum  designat  illum ,  qui 
in  coelis  et  in  terra  omnibus  ita  dominatur  et  praeest^  ut 
neminem  superiorem  agnoscat:  ita  omnium  auctor  est  et 
principium ,  ut  a  nemine  dependeat ;  posterior  modus 
est,  cum  eum  denotat,  qui  potestatem  aliquam  sublimem 
ab  uno  illo  Deo  habet  ,  aut  Deitatis  unius  illius  Dei  aliqua 
ratione  particeps  est.  Etenim  in  Scripturis  propterea 
Deus  ille  unus  Deus  Deorum  vocatur  ( Psalm*  L}  1.).  At- 
que  ea  quidem  posteriore  ratione  Filius  Dei  vocatur  Deus 
in  quibusdam  Scripturae  locis* 

Qu.  79.  Qua  ratione  doces  Filium  Dei  hac 
posteriore  significatione  inScripturisvoca- 
ri  Deum?  —  Ex  ipsius  Filii  Dei  verbis.  Si  (inquit  idem) 
eos  vocavit  Deos,  ad  quos  Dei  sermo  factus  est,  et  non 
potest  solvi  Scriptura;  quem  Deus  sanctificavit  et  misit 
in  mundum ,  vos  dicitis,  quia  blasphemas,  quod  dixerim : 
Filius  Dei  sum  (Joh.  X,  35.  36.J.  His  verbis  apertissime 
indicat  Christus ,  lianc  vocem ,  D  e  u  s ,  etiam  iis  in  Scri- 
ptura  attribui,  qui  uno  illo  Deo  multo  inferiores  sunt.  Tum 
etiam ,  quod  nullam  aliam  ob  caussam  majorem  se  ipsum 


Chrcstomathia 


symbolica. 


91:) 


Dei  Filium  ac  proinde  Deum  asseruerit,  nisi  quotl  a  Patre 
sanctificatus  et  in  mundum  missus  fuerit 

Q  n.  80.  De  Spiritu  autem  Sancto  quid  re- 
spondes?  —  Spiritus  S.  nusquam  in  Scripturis  vo 
catur  expresse  Deus.  Quia  vero  quibusdam  locis  eaat- 
ribuit  ipsi  Scriptura,  quae  Dei  sunt;  non  eo  facit,  ac 
si  ipse  vel  Deus  sit  vel  persona  divinitatis,  sed  longe 
aliam  ob  causam  .  quemadmodum  suo  loco  audies. 

Qu.  81.  Quodnam  e  st  secundum  ipso  rum 
irgumentum,  q  u o  t r  e s  i  1 1  a s  P e r s o n a s  i n  u n a 
Deitate  approbare  nituntur?  —  Argumentum 
iecundum  suniunt  ex  iis  locis,  inquibus  fit  mentio  Patris, 
?ilii  et  Spiritus  S. 

Q  u.  82.  Q  u  i  n  a  m  i  i  1  o  c  i  s  u  n  t  ?  —  Primus  est, 
n  quo  Jesus  mandat  baptizari  in  nomen  Patris  et  Filii  et 
>piritus  S.  (Matth.  XXVIII,  19.).  Secundus  est,  in 
pio  Apostolus  ad  eum  modum  scribit  (1  Cor.  XII,  4.  5. 
h) :  Diserimina  donorumsunt,  at  idem  Spiritus  ,  et  di- 
crimina  ministeriorum  sunt,  at  idem  Dominus  >  ct  diseri- 
kina  operationum  sunt,  at  idcm  cst  Deus,  qui  operatur 
nnnia  in  omnibus.  Et  inferius  ad  eum  modum  loquitur 
V.  11.):  Omnia  autem  haee  operatur  unus  et  idem  Spiri- 
itt,  distribuens  unicuique ,  prout  rult.  Tertius  est  apud 
ohannem,  ubi  legimus  (l  Joh.  V,7.):  Tres  sunt .  qui 
estantur  in  eoelo,  Pater  ct  Vcrbum  et  Spiritus  S. ,  et 
tres  unum  sunt. 

Qu.  83.  Quid  vero  de  his  testimoniis  son- 
endum  est?  —  Generatim  ad  ea  rcspondeo  -  ea  fce- 
timonia  tantum  docere,  Patrem-  Filium  et  Spiritum  S. 
ssc.  quod  nos  non  solum  agnoschnus.  verum  etiaill  con- 
•tanter  asseriinus;  ita,  ut  ne  Christianum  quidcm  eum 
sse  posse.  qui  id  ignoret  aut  non  credat.  pronun- 
ieinus.  Verum  ea  testiinonia  .  quod  contro\ er.sum  est, 
empe  Patrem,  Filium  et  Spiritum  S.  esse  tres  Perso- 
as  in  una  essentia  divina,  non  demonstrarc  plunum  est. 

Qu.  84.  Attamen  ex  ejusmodi  in  locis  ei- 
atis  conjunctione  istorum  trium  in  opera- 
ionibus  divinis,  tres  esse  Personas  in  una 
i  v  i  n  a  e s  s  e  n  t  i  a  v  i  d  e  t u  r  p  o  s  s  e  c  o  1  li  g  i  ?  — 
Jullo  pacto.  Nam  quod  ad  primum  attinet.  etiamsi  Pater, 
llius  et  Spiritus  S.  sint  conjuncti  in  Baptismo,  effici 
imen  non  potest,  eos  personas  esse  in  una  essentia  di- 

58 


914        Chre«toniatMa  symbolica. 


vina.  Nam  in  Scripturis  minime  novum  est,  in  aliis  rebas 
non  minus  quam  Baptismus  divinis  Deo  conjungi  et 
personas  et  res ,  quae  ad  essentiam  Dei  nullo  modo  per- 
tinent.  De  personis  exemplum  habes  in  libro  Regum 
(1  Sam.  XII,  IS.)  :  Et  timuit  populus  omnis  Deum  velie- 
menter  et  Samuelem.  Et  apud  Mosem ,  ubi  juxta  hebrai- 
cam  veritatem  legitur  (Exod.  XIV \  31. ) :  Et  timuit  po- 
pulus  Jehovam,  et  credidit  in  Jehovak  et  in  Mose  servo 
ejus.  Deinde  de  rebus:  Commenda  vos  Beo  et  vcrbo 
gratiae  ejus  (Act.  XX,  32.;  ;  et  alibi  (Ephes.  VI,  10.): 
Confortamini  in  Domino  et  virtute  roboris  ejus. 

Qu.  85.  Verum  tamen  ipsi  statuunt,  eum 
oportere  prorsus  esse  Deum,  in  cujus  no- 
m  e  n  b  a  p  t  i  z  a  m  u r  ?  —  Errant  vehementer :  nam  le- 
gimus  in  Scripturis,  Israelitas  baptizatos  fuisse  in  Mosen 
et  quosdam  discipulos  in  Baptisma  Johannis.  Licet  nec 
Moses  Deus  sit,  nec  Baptisma  Johannis  persona,  nedum 
Deus  (l  Cor.  X,  2.   Act.  XIX,  3.). 

Qu.  86.  Verum  longe  aliud  videtur:  In  no- 
men  alicujus  baptizari,  aliud  vero,  in  ali- 
quem  baptizari?  —  Nequaquam.  Etenim  ex  vi 
idiotismi  hebraici  idem  saepe  in  nomen  alicujus  facere, 
quod  in  aliquem  facere  significare  notum  est:  ut  ea  in  re 
ipsa  cernere  est.  Etenim^  quod  in  quibusdam  locis  le- 
gitur,  fuisse  baptizatos  in  nomine  Christi,  hoc  idem  le- 
gimus  in  aliis  scriptum  simpliciter,  fuisse  in  Christum 
baptizatos. 

Qu.  87.  Ad  secundum  testimonium  vere 
quid  respondes?  —  Id,  quod  etiarnsi  divinae  ope- 
rationes  attribuantur  Deo ,  et  illi  Domino  ac  Spiritui  S., 
hinc  tamen  effici  non  potest,  hos  tres  unius  esse  essentiae. 
Imo  hinc  contrarium  colligitur  non  obscure,  eos  nenipe 
unius  esse  non  posse  essentiae ,  cum  apertissime  hic  a 
Deo  ille  Dominus  et  Spiritus  S.  distinguantur,  quem  alium 
non  esse,  nisi  Patrem  Domini  Jesu,  evidenter  superius 
docuimus.  Quia  vero  hic  cum  Deo  Domini  et  Spiritus  S. 
fit  mentio,  ideo  fit ,  quod  Dominus  sit  ille,  per  quem  Deus 
ista  omnia  operetur:  et  Spiritus  itidem  S. ,  qnod  de  ejns^ 
modi  rebus  hic  agatur,  quae  ad  solos  credentes  perti- 
nent,  quas  Deus  non  alia  virtute  sua,  quam  per  Spiri- 
tum  S.  operetur  et  efficiat. 

Q u.88.  Ad  tertium  quid  respondes? —  Pri- 
mum,  cum  notum  sit  in  graecis  exemplaribus  vetustio-  , 


Chrestomathia  symboliea. 


915 


ibus  ao  m  Syriaco,  deniquo  in  latinis  versionibns  nnti- 
uioribus  ea  verba  non  haberi ,  quemadmodum  praecipui 
nostris  adversariis  id  ostendunt,  ex  iis  nihil  certi  eflici 
otest.  Deinde,  etiamsi  in  Scripturis  haberentur,  ex  eis 
wien  concludi  non  posset,  tres  Personas  esse  in  una 
livinitate.  Nam  is  locus  nulla  alia  de  re  agit ,  quam  de 
pmomo  ejusmodi,  Jesum  nempe  esse  Dei  filium;  hoc 
utem  perhiberi  posse  etiam  ab  iis,  qui  personae  non 
'unt,  sequentia  verba  apud  Johannem  indicant:  Tres 
>int,  qni  tcstautur  supta  terram,  Spiritus,  Aqua  et  San- 
uis.  Quia  vero  ait  unum  esse  ,  eos  uno  testimonio ,  non 
utem  essentia,  dici,  in  sequenti  versiculo  eadem  pror- 
is  verba  addita  indicio  sunt. 

Qu.  89.  E  superiore  orationounam  esse 
l  Deitate  personam  perspicio;  jam  igitur 
ognoscere  velim,  qui  hujus  rei  notitia  ad 
alutem  est  admodum  utilis?  —  Id  facile  co- 
uosees ,  si ,  quam  sit  adversae  partis  perniciosa  opinio, 
eprehenderis.  Etenim  ista  opinio  primum  unius  Dei  fidem 
icile  convellere  et  labefactare  potest,  idque  dum  unum 
■eum  modo  fatetur,  modo  tres  Personas,  quarum  unaquae- 
je  Deus  sit,  praedicat.  Secundo  gloriam  unius  Dei,  qut 
ntum  Pater  Christi  est,  obscurat,  dum  eam  ad  alium 
ii  Pater  non  sit  transfert.  Tertio,  viam  salutis  facile 
itest  pariter  subvertere,  dum  inter  primam  et  secundani 
dutis  caosara  discrimen  tollit ,  et ,  quis  sit  primus  no- 
rae  salutis  auctor  et  quemadmodum  eandem  Deus  per 
hristniB  et  Spiritnm  S.  operetur,  recte  agnoscere  non 
Minittit.  Denique  alienis  a  religione  christiana  magno 
t  ad  eam  aniplectendam  impedimento ,  dum  ea .  quae 
•ritati  divinae  et  rationi  sanae  adversa  sunt,  tradit; 
libus  omnibus  incominodis  vacat  ea  sententia ,  quao 
yun  tantum  Personam  in  divinis  asserit. 

De  Persona  ChristL 

Qu.  94.    Quoniam  ea  per  J.  Christum  pa- 
facta  esse  dixisti,  quae  ad  voluntatemDei 
lectant,  et  ad  eos  proprie  pertinent.  qui 
tain  illam  immortalem  assecuturi  sunt,  ro- 
jitum  te  velim,  ut  mihi  ea  de  J.  Christb  rx- 
pnas,  quae  me  scire  oporteatV —  \\v\u\  Scien» 
im  itaque  tibi  est,  quaedam  ad  essentiam  J.  Christi, 
aedam  ad  illius  raunus  rcferri,  quae  te  scire  oportet. 

58  * 


916  Chrestomathia  symbolica. 

Qu.  95.  Quaenam  ea  sunt,  quae  ad  per- 
sonam  ipsius  referuntur?  —  Id  solum,  quod  na- 
tura  sit  homo  verus.,  quemadmodum  ea  de  re  crebro 
Scripturae  S.  testantur;  inter  alias  (l  Tim.  11,6.):  Unus 
mediator  Dei  ct  Jiominum,  Jiomo  Christus  Jesus  ;  et  (1  Cor. 
XV.  21.) :  Quoniam  per  kominem  mors  et  per  hominem 
resurrectio  mortaorum.  Qualem  Deus  olim  per  Prophe- 
tas  promiserat,  et  qualem  etiam  testatur  fidei  Symbolum, 
quod  vulgo  Apostolicum  vocant,  quod  nobiscum  uni- 
versi  Christiani  amplectuntur. 

Qu.  96.  Er.^o  Dominus  Jesus  est  purus 
homo?  —  Nullo  pacto.  Etenim  est  conceptus  e  Spiritu 
S. ,  natus  ex  Maria  virgine,  eoque  ab  ipsa  conceptione 
et  ortu  Filius  Dei  est,  ut  ea  de  re  Luc.  /,  55.  legimus, 
ubi  Angelus  Mariam  ita  alloquitur:  Spiritus  S.  superve' 
niet  in  te,  et  virtus  Altissimi  obumbrabit  tibi,  ideoque 
quod  ex  te  nascetur  Sanctum  vocabitur  Filius  Dei.  Ut 
alias  caussas  non  afferam ,  quas  postmodum  jn  J.  Christi 
persona  deprehendes,  quae  evidentissime  ostendunt,  Do- 
minum  Jesum  pro  puro  homme  reputari  nullo  modo  posse. 

Qu.  97.  Dixeras  paullo  superius  Domi- 
numJesumnatura  esse  hominem,  an  idem  ha- 
bet  naturam  divinam?  —  Nequaquam:  nam  id  non 
solum  rationi  sanae^  verum  etiam  divinis  literis  repugnat. 

Qu.  98.  Cedo,  qui  ratione  sanae  repu- 
gnet?  —  Primo  ad  eum  modum,  quod  duae  substan- 
tiae  proprietatibus  adversae  coire  in  unam  personam 
nequeant,  ut  sunt,  mortalem  et  immortalem  esse;  prin- 
cipium  habere  et  principio  carere;  mutabilem  et  immu- 
tabilem  existere.  Deinde,  quod  duae  naturae  personam 
singulae  constituentes  in  unam  personam  convenire  iti- 
dem  nequeant.  Nam  loco  unius  duas  personas  esse  opor- 
teret,  atque  ita  duos  Christos  existere,  quem  unum  esse 
et  unam  ipsius  personam,  omnes  citra  omnem  contro- 
versiam  agnoscunt. 

Qu.  99.  Cum  vero  illi  ostendunt,  Chri- 
stum  sic  natura  divina  et  humana  consta- 
re,  queinadmodum  homo  ex  anima  et  corpore 
c  o  n  s  t  e  t ,  q  u  i  d  i  1 1  i  s  r  e  s  p  o  n  d  e  n  d  u  m  ?  — ■  Perma- 
gnum  hic  esse  discrimen.  Illi  enim  ajunt,  duas  naturas 
in  Christo  ita  unitas  esse,  ut  Christus  sit  Deus  et  ho- 
mo:  anima  vero  et  corpus  ad  eum  modum  in  homine 


Chrestomathia  symbolica.  917 

conjuneta  sunt,  ut  ncc  anima  nec  corpus  ipse  homo 
siL  Nec  enim  anima  nec  corpus  sigiilatim  pcrsonam 
constituunt.  At  ut  natura  divina  per  se  constituit  per- 
sonam,  ita  humana  per  se  constituat  necesse  est. 

Q u.  100.  Doce  etiam,  qui  id  repugnetScrf- 
p  t  u  r  a  e ,  C  h  r  i  s  t  u  m  h  a  b  e  r  e  n  a  t  u  r  a  m  d  i  v  i  n  a  m  ?  — 
Priroum  ea  ratione,  quod  Scriptura  nobis  unum  tantum 
natura  Deum  proponit,  quem  supcrius  dcmonstruvimus 
Bsse  Christi  Patrem.  Secundo  eadem  Scriptura  testa- 
kar,  J.  Christum  natura  esse  homiucm,  ut  superius  osten- 
sum  est:  quo  ipso  naturam  illi  adiinit  divinam.  Tertk), 
cjuod  quicquid  divinum  Christus  habeat  Scriptura  eum 
Patris  dono  liabere  aperte  doceat.  Denique  cum  ea- 
Jeiii  Scriptura  apertissime  ostendat,  J.  Christum  omnia 
sua  facta  divina,  non  sibi  nec  alicui  naturae  divinae 
suae,  sed  Patri  suo  vendicare  solitum  fuis.se,  planum 
Faeit ,  eam  divinam  in  Christo  naturam  prorsus  otiosam 
ic  sine  omni  caussa  futuram  fuisse  (Matth.  XXVllI> 
18.  PhU.  II,  9.  1  Cor.  XV,  27.  Joh.  V,  19.  X,  25.;. 

Qu.  101.  Atqui  illi  e  Scripturis  illam  di- 
vTinam  in  Christo  naturam  asserere  conan- 
tur  ?  —  Conantur  quidem  variis  mcdis,  idque  dum  stu- 
dent  aut  e  Scripturis  quibusdam  evincere  quae  in  iis 
non  habentur^  aut  dum  ex  iis  quae  in  Scripturis  ha- 
bentur  perperam  ratiocinantur  ac  male  rem  suam  con- 
Gciunt. 

Qu.  102.  Quae  vero  sunt  illa,  quae  illi  de 
Chri s t o  e  S c ri p  tu r i s  e  v i  n  c  c  r  e  1  a  b  o  r  a  n  t ,  q  u  a  e 
illie  non  habenturl  —  Est  illius,  ut  loquuntur,  prae- 
aetemitas,  quam  chiplici  Scripturarum  genCre  approbare 
nituntur.  Primum  ejusmodi  est,  in  quo  praeaeternita- 
tem  hanc  expressam  putant:  secundum,  in  quo  Mcet 
expressa  non  sit,  eam  tamen  collii^i  arbitrantur. 

Qu.  103.  Quaenam  sunt  testimonia  Scri- 
pturae,  quae  videntur  ipsis  eam  praeaeter- 
nitatem  exprimere?  —  Sunt  ea,  in  quibus  Scri- 
ptura  testatur  de  Christo ,  ipsum  fuisse  in  principio, 
fuisse  in  coelo,  fuisse  ante  Abrahamum  (Joh.  I.  1.  VI, 
62.  VHL6S.J. 

Qu.  104.  Quid  vero  ad  primum  respon- 
rles?  —  In  loco  citato  nihil  habctur  de  ista  praeaeter- 
nitate.  cum  hic  principn  mentio  fiat .  quod  praeaeterni- 


918 


Chres  tomathia 


symboliea. 


tati  opponitur.  Principii  vcro  vox  in  Scriptura  fere  sem- 
per  ad  subjectam  refertur  materiam ,  ut  videre  est  Dan. 
VIII,  1.  JoA.  XF,  27.  et  XVI,  4.  ^c/.  X/,  15.  Cum 
igitur  hic  subjecta  sit  materia,  Evangelium,  cujus  de- 
scriptionem  suscepit  Johannes,  sine  dubio  per  vocein 
hanc  principii,  principium  Evangelii  Johannis  inteDexit 

Qu.  105.  Ad  secundum  autem  quid  respon- 
des?  —  Neque  hic  ullam  praeaeternitatis  mentionem 
factam  expresse.  Nam  hoc  in  loco  Filium  hominis,  i.  e. 
liominem  in  coelis  fuisse  testatur  Scriptura,  quem  citra 
ullam  controversiam  praeaeternum  non  extitisse  cer* 
tum  est. 

Qu.  106.  At  vero  quid  ad  tertium? —  In  hoc 
loco  non  solum  non  exprimitur  praeaeternitas  Christi, 
cum  aliud  sit  ante  Abrahamum  fuisse,  aliud  praeaeter- 
num.  Yerum  ne  hoc  quidem  expressum  est,  ipsum  ante 
Mariam  virginem  fuisse.  Etenim  ea  verba  aliter  legi 
posse  (nimirum  hac  ratione;  Amen,  Amen,  dico  vobis, 
priusquam  Abraliam  fiat,  ego  su?n)  apparet  ex  iis  locis, 
apud  eundem  Evangelistam ,  ubi  similis  et  eadem  locu» 
tio  graeca  habetur  ( Cap.  XIII,  19.) :  A  modo  dico 
vcbis ,  priusquam  fiat,  ut,  cum  factum  fuerit  credatis 
et  (Cap.  XIV,  29.J:  Et  nunc  dixi  vobis  priusquam  fiat, 
ut  9  cum  factum  fuerit,  credatis, 

Qu.  107.  Quae  vero  ejus  scntentia  foret 
lectionis?  —  Admodum  egregia.  Etenim  admonet  Chri- 
stus  Judaeos ,  qui  eum  in  sermone  capere  volebant ,  ut, 
dum  tempus  haberent,  crederent  ipsum  esse  mundi  lu- 
cem,  antequam  divina  gratia,  quam  Christus  iis  offere- 
bat,  ab  iis  tolleretur  et  ad  gentes  transferretur.  Quod 
vero  ea  verba:  Ego  sum,  sint  ad  eum  modum  supplen- 
da,  ac  si  ipse  subjecisset  iis  Ego  sum  lux  miindi,  su- 
perius  e  principio  ejus  orationis  v.  12.  et  hinc,  quod 
Christus  bis  seipsum  iisdem  verbis  Ego  sum,  lucem 
mundi  vocaverit,  v.  24  et  28.  patet.  Ea  vero  verba,  prius- 
quam  Abraham  fiat ,  id  significare  quod  diximus ,  e  no- 
tatione  nominis  Abraham  deprehendi  potest.  Constat 
inter  omnes,  Arahamum  notare  Patrem  mnltarum  gen- 
tium.  Cum  vero  Abraham  non  sit  factus  prius  Abraham, 
quam  Dei  gratia  in  Christo  manifestata  in  multas  gentes 
redundaret,  quippe  quod  Abrahamus  unius  tantum  gen- 
tis  antea  pater  fuerit,  apparet  sententiam  borum  verbo- 
rum  quam  attulimus  esse  ipsissimam. 


Chrestomathia 


symbolica. 


911) 


Qu.  108.  Quae  vero  sunt  testimonia  Scri- 
pturae,  in  quibus  putant  non  exprimi  quidem 
pra  e  aetern  itatem  Christi,  ex  iis  tamen  eam 
effici  posse?  —  Ea  quae  videntur  Dn.  Jesu  quas- 
dain  res  attribuere  ab  aeterno,  quasdam  vero  tempore  certo 
et  definito. 

Q  u.  109.  Q  u  a  e  n  a  m  s  u  n  t  t  e  s  t  i  m  o  n  i  a ,  q  u  a  e 
Domiuo  J e s u  a b  a e t e r n o  r e s  q u a s d am  t r i b u e r e 
videntur?  —  Sunt  ea,  ex  quibus  conantur  exstruere 
phristum  ab  aeterno  ex  essentia  Patris  genitum. 

Qu.  110.  E  quibus  vero  locis  exstruere  co- 
nantur,  Christum  ab  aeterno  ex  essentia  Pa- 
tris  genitum?  —  Ex  his  potissimum  (Mirh.  K,  "2.): 
Et  tu  Bethlehem  Ephruta ,  minima  rs  in  millibus  Juda, 
?x  te  ndki  egrrdietur  l)ux ,  qui  jxtsrrt  jiopulum  meum 
lsrurl .  et  rgrrssionrs  ejus  ub  initio,  et  u  dirbus  srculi. 
Et  (Ps.  JL  7.):  Tu  es  Filius  meus ,  rgo  hodir  grnui  te ; 
et  (Ps.  XC.  10.),  ubi  secundum  Yulgatam  legitur:  Ex 
utrro  uufr  Lurifrrum  genui  te ;  et  (Prov.  \llI32o.)y 
ubi  Sapientia  ait  de  se:  Ab  aetrrno  genita  sum. 

Qu.  111.  Qui  vero  ad  haec  testimonia  re^ 
Spondendum  est?  —  Antequam  ad  singula  testi- 
monia  respondeam  sciendum  est .  eam  ex  cssentia  Pa- 
tris  generationem  esse  impossibilem,  Nam  si  Christus 
cx  essentia  Patris  genitus  fuisset,  aut  partem  essentiae 
sumsisset  aut  totam.  Essentiae  partem  sumere  non  po- 
tuit  eo .  quod  sit  impartibilis  divtna  essentia ;  neque 
totam,  cum  sit  mia  numero ,  ac  proinde  incommunicabilis. 

Qu.  112.  Qui  tamen  ad  primum  Scripturae 
testimonium  res  pondendum  est?  —  ld  testimo- 
nium  de  geheratione  ex  essentia  Patris  nihil  prorsus 
habet,  generationem  vero  praeaeternam  nulla  probat  ra- 
tione.  Hic  eniin  mentio  fit  initii  et  drerum,  quae  in  aeter- 
ijitate  locura  non  habent .  et  verba  haec,  qaae  in  Yul- 
gata  leguntur  .,a  diebus  aeternitatis"  in  hebraeo  extant 
..a  diebus  seculi*\  Dies  vero  seruli  ideni,  quod  dlet  un- 
tifjui  notant,  ut  Jes.  LXIII,  1).  et  Mulurh.  III.  4.  Seu- 
tentia  vero  loci  hujus  est :  Christum  originem  nativita- 
fcs  suae  ab  ipso  prineipio,  et  annis  antiquis  ducturum 
.  e.  ab  eo  tempore,  quo  Deus  in  populo  suo  regem  sta- 
nlivit ,  quod  reipsa  in  Davide  factum  est,  qui  et  Beth- 
lehemita  fuit  et  auctor  stirpis  et  famiiiae  Christi. 


930 


Chrestomathia 


symbolica» 


Qu.  113.  Ad  secundum  vero  quid? —  Neque 

in  eo  de  generatione  ex  essentia  Patris,  nec  de  gene- 
ratione  praeaeterna  prorsus  quidquam  haberi.  Etenim 
vox  hodie,  cum  certum  tempus  designet,  praeaetemi- 
tatem  denotare  non  potest.  Quod  vero  Deus  eum  ge 
nuerit,  non  evincit  eum  ex  essentia  ejus  genitum.  Id 
quod  patet  cx  eo,  quod  haec  eadem  verba:  Ego  hoclie 
genui  te  ;  primo  sensu  de  Davide  dicantur,  quem  con- 
stat,  neque  ab  aeterno  nec  ex  essentia  genitum.  Deinde, 
quod  Paullus  Ap.  eadem  verba  ad  approbandam  resur- 
rectionem  Christi  afferat  (Act  XIII,  33.,),  et  Auctor  ad 
Ebraeos  I,  5.  et  V,  5.  ad  glorificationem  Domini  Jesu 
demonstrandam  citet.  Denique  ex  ea  re,  quod  constet, 
Deum  aliter  quam  ex  essentia  generare,  dum  e  Deo 
genitos  credentes  Scriptura  pronunciat,  ut  videre  est  Jolu 
I,  13.  et  1  Joh.  III,  9.  et  Jac.  I>  1& 

Qu.  114.  Quid  vero  ad  tertium?  —  Scien- 
dum  est  in  Vulgata  et  Graeca  versione  9  eum  locum  male 
esse  redditum.  In  Hebraeo  enim  aliter  legitur,  nempe: 
ab  utero  ante  auroram,  tibi  ?-os  nativitatis  tuae.  In  qui- 
bus  verbis  vaticinatur  David  de  multitudine  populi  chri- 
stiani  instar  roris  matutini  multiplicandi. 

Qu.  115.  Ad  quartum  vero  quid?  —  Ut  rem 
melius  accipias,  scito  eos  ex  hoc  loco,  ad  eum  modum 
argumentari :  Sapientia  Dei  ab  aeterno  est  genita ,  Chri- 
stus  est  Dei  sapientia,  ergo  est  ab  aeterno  genitus 
(1  Cor.  I,  24:.).  Id  argumentum  firmum  non  esse  hinc 
patet:  primum,  quod  Salomon  agat  de  sapientia  simpli- 
citer  et  absolute  considerata,  sine  additione  vocis  Dei; 
Paullus  vero  non  simpliciter  et  absolute,  sed  cum  addi- 
tione,  nempe  Dei;  deinde  Salomon  agit  de  sapientia, 
quae  neque  est  persona  nec  esse  potest ,  ut  e  variis 
effectis  quae  huic  sapientiae  attribuit  apparet,  et  hoc 
VII  —  IX  Cap.  ex  quibus  suntea:  Per  me  Beges  regvant 
et  Principes  justa  decernunt.  Et  initio  Cap.  IX.  intro- 
ducit  sapientiam  omnes  ad  se  invitantem  et  mittentem 
virgines  suas;  Paullus  vero  agit  de  sapientia,  quae  Per- 
sona  est.  Tertio  verba  haec  quae  sunt  reddita:  ab 
aeierno,  in  Hebraeo  extant  a  seculo.  Aliud  vero  esse 
ab  aeterno,  aliud  a  seculo,  indicant  loci  Jes.  LXIV,  4. 
Jerem.  11,  20.  Luc.  I,  70.  et  alii  permulti  similes. 

Qu.  116.     Quaenam  sunt  ea  locaScriptu- 
rae,  quae  videnturChristo  quacdam  tempore 


Chrestomathia  symbolica. 


<J21 


certo  et  definito  attribuere?  — i  Ea  sunt  duplU 
cia.  Quorum  alia  nomina,  alia  facta  respiciunt,  quae 
Christo  a  Scriptura  attribui  opinantur. 

Qu.  117.  Quaenam  sunt,  quae  Christi  no- 
mina  respiciuntV  —  Ea,  ubi  illi  arbitrantur  Jesum 
a  Scriptura  vocari  Jehovam,  Dominum  Exercituum,  Deum 
verum ,  Solum  herum ,  Deum  magnum ,  Dominum  Deum 
omnipotentem,  Qui  fuit,  qui  est,  et  qui  venturus  est; 
Dcum,  qui  acquisivit  proprio  sanguine  Ecclesiam ;  Deum, 
qui  animam  posuit  pro  nobis  (Jer.  XXIII,  6.  Zack.  II,  8. 
Uoh.  V,  20.  Jud.  v.  4.  Tit.  II,  13.  Apoc.  1,8.  IV,  8. 
Act.  XX,  28.  Uolu  III,  16.;. 

Qu.  118.  Quid  vero  tu  ad  ea  ordine  respon- 
des,  ac  ante  omnia  ad  primum? —  Primum,  quod 
ex  eo  confici  non  possit  necessario  nomen  Jehovae  Chri- 
Bto  attribui.    Ea  enim  verba :  Et  hoc  est  nomen  ejus, 
guo  vocabunt  eum,  Jekovak  justitia  nostra,  referri  pos- 
sunt  ad  Israelem,  de  quo  paullo  superius  eodem  versu 
loquitur.    In  dicbus  ejus  servabitur  Juda  et  Israel  kator 
tabit  secure,  et  hoc  csi  nomcn  ejus  etc.  ut  e  loco  si- 
mih  perspici  potest,  apud  eundem  Prophetam,  ubi  ait: 
In  diebus  ejus  et  in  illo  tempore  faciam,  ut  existai  Da- 
vidi  surcuJus  justitiae,  et  faciet  judicium  et  justitiam  in 
terra.    In  diebus  i/lis  servabitur  Juda  et  Jerusalem  ka- 
bitabit  secure,  et  koc  (supple  nomcn)  quo  vocabunt  eum 
Jckocah  justitia  nostra.     Etenim  in  Hebraeo  expresse 
legitur:  Vocabunt  eam,  quam  vocem  posteriorem  ad  Je- 
rusalem  referri.  prorsus  est  necesse,  et  hoc  quidem  loco 
Israeli,  qui  in  priore  loco  positus  est,  respondet.  Vide- 
tur  igitur  prorsus  verisimile,  quod  in  priore  etiam  loco 
haec  verba :  Vocabunt  cum.  ad  Israelem  referantur.  Ac 
licet  concedamus ,  nomen  Jehovae  ad  Christum  posse 
referri,  ex  altero  tamen  testimonio  apparet,  asseri  non 
posse,  Jehovam  simpliciter  Christum  vocati:  nequc  es 
eo  nomine  sequi,  Christum  reipsa  esse  Jeliovam.  Sive 
igitur  de  Christo  sive  de  Israele  postrema  verba  in 
testimonio  Jeremiae  accipiantur ,  sententia  ipsonim  est^ 
tum  Jehovam .  unum  Deum  nostrum,  nos  justificaturuni. 
Etenim  illo  tempore,  cum  Christus  appariturus  esset. 
Deus  id  in  Israele  facturus  crat. 

Qu.  119.  Ad  secundum  vero  quid  respon- 
dc  s  ?  —  Locum  Zaeliariae  ad  eum  modum  citant:  lloc 
dicit  Dominus  Excrcilwum:    l*ost  gloriam  misit  mc  ad 


922 


Chrestoniathia  symbolica. 


gentes,  quae  vos'  spoliarunt,  Qui  enim  vos  tanget,  tan- 
gct  pupillam  oculi  mei  etc.  Quae  ad  Christum  torquent, 
quod  hic,  ut  arbitrantur,  dicatur,  Dominum  Exercituum 
missum  esse  a  Domino  Exercituum.  Verum  ea  hic  non 
liabentur.  Quod  hinc  perspicuum  est,  quod  ea  verba: 
Post  gloriam  misit  me  etc.  sunt  ab  alio  prolata,  nempe 
ab  Angelo ,  qui  cum  Zacharia  et  alio  Angelo  colloque- 
batur,  ut  idem  eodem  capite  paullo  ante  planum  est, 
a  v.  4.  initio  facto ,  ubi  is  Angelus  loquens  introducitur, 
Quod  idem  ea  ex  re  videre  est,  quod  ea  quae  citant 
verba:  Hoc  dicit  Dominus  Exercituum,  inHebraeo  legan- 
tur :  Sic  dicit  Dominus  Exercituum ;  item  illa :  tangit  pvu- 
pillam  oculi  mei  leguntur:  pupillam  oculi  ejus,  quae 
uon  ad  Dominum  Exercituum,  sed  ad  Legatum  referri 
necesse  est. 

Qu.  120.   Quid  respondes  ad  tertium?  — 

In  hoc  testimonio:  scimus  FiJium  Deivenisse,  et  dedisse 
nobis  sensum,  ut  agnoscamus  illum  verum  Deum,  et  su~ 
mus  in  illo  vero  in  Filio  ejus  J,  Christo,  Hic  est  verus 
Deus  et  vita  aeterna;  haec  verba:  Hic  est  verus  Deus9 
nego  referri  ad  Dei  Filium ;  non ,  quod  negem  Christum 
esse  verum  Deum^  sed  quod  is  locus  ea  de  Christo  ac- 
cipi  non  admittat.  Etenim  hic  agitur  non  solum  de  vero 
Deo,  sed  de  illo  uno  vero  Deo,  ut  ^rticulus  in  Graeco 
additus  indicat.  Christus  vero  etsi  Deus  verus  sit,  non 
est  tamen  ille  ex  se  unus  Deus ,  qui  per  se  et  perfectis- 
sima  ratione  Deus  est,  cum  is  Deus  tantum  sit  Pater. 
JSec  vero  quidquam  juvat  adversarios,  qui  propterea 
,  Laec  ad  Christum  referri  volunt,  quod  verba:  Hic  est 
Terus  Deus  etc.  Christi  mentio  proxime  antecesserit. 
Etenim  pronomina  relativa ,  ut  hic  et  similia ,  non  semper 
ad  proxime  antecedentia ,  verum  saepenumero  ad  id 
de  quo  potissimum  sermo  est  refenmtur,  ut  patet  ex 
locis  Act,  VII,  19.  20.  et  X,  6.,  et  2  Joh,  v,  7,  E  qui- 
bus  locis  apparet^  pronomen  relativum  hic  non  ad  pro- 
xime  praecedentes  personas ,  sed  ad  remotiores  referri. 

Qu.  121.  Ad  quartum  testimonium  quid 
respondes?  —  Quartum  testimonium  sic  habet :  So- 
lum  hcrum  et  Domhmm  J,  Christum  ncgantcs.  E  quo 
testimonio ,  cum  in  Graeco  articulus  unus  duntaxat  prae- 
fixus  sit,  id  evincere  conantur  pro  more  graeci  sermonis 
ad  unam  personam,  ac  proinde  ad  Christum  ea  verba 
debere  referri.    Verum  tenendum  est,  eam  apud  Graecos 


Chrestomathia  symbolica. 


923 


regulam  non  esse  perpetuam;  ubi  vero  locus  ei  non  sit, 
id  e  rei  circumstantia  deprehendi.  Non  esse  vero  eam 
regulam  perpetuam,  testimonia  ipsius  Novi  Foederis  dc- 
monstrant,  ut  illud,  ubi  scriptum  est:  Ejccit  omncs 
vcndcnlcs  ci  cmcntcs  (Matth.  XXI,  12.,),  ubi  in  Graeco 
est  unus  tantum  articulus,  praefixus  iis  vocibus;  emcntcs 
et  vcndcntes.  Quibus  similia  habes  Mnrc.  II,  15.  Luc, 
XIX.  45.  Ac  praeterea  locus  Eplu  K,  5.  aperte  indicat 
eam  regulam  non  esse  perpetuam. 

Qu.  122.  Ad  quintum  quid  respondes? — 
Quintum  testimonium  est:  Exspcctantcs  illam  beatam 
spem  ct  apparationem  gloriae  magni  Dei  et  Servatoris 
nostri  J.  Ckristi.  Quo  in  loco  epitheton  Magni  Dei  ad 
Christum  referri  duabus  rationibus  evincere  conantur. 
Prior  est  superius  de  articulo  uno  praefixa  regula ;  poste- 
rior  quod  adventum  non  exspectemus  Patris,  sed  Filii. 
Verum  ad  primum  argumentum  responsum  habes  in  re* 
sponsione  ad  quartum  testimonium.  Ad  alterum  respon- 
deo ,  Paullum  non  dicere:  Exspcctantcs  adventum  magni 
Dei,  veruin  dicere:  cxspectantcs  apparationem  gloriae 
viagni  Dei.  Posse  vero  dici,  gloriam  Dei  Patris  illu- 
stratum  iri,  cum  Christus  ad  judicium  veneritj  verba 
Christi  ostendunt,  cum  ait:  Quod  venturus  sit  in  gloria, 
i.  e.  cum  gtoria  Dei  Patris  svi  (Matlh.  XVI,  27.  Marc. 
VII 1.  28.).  Praeterea  quod  est  inconveniens ,  si  dicatur 
Deus  Pater  venturus  (prout  illi  e  Vulgata  citant),  cum 
Filius  ad  mundum  judicandum  venerit?  An  Christus  Dei 
Patris  personam  in  judicio  mundi,  tanquam  ejus,  a  quo 
munus  judicandi  accepit,  non  sustinebit? 

Qu.  123.  Quid  ad  sextum  respondes?  — 
Sextum  tcstimonium  est:  Sanc/us ,  sanctus.  saucfus  Do- 
vii/ius  Deus  omnipoiens ,  qui^crat.  ctquiest,  et  gui  ven- 
turus  est.  Eum  vero  locum  propterea  ad  Christum  re- 
ferunt,  quod  arbitrentur  neminem  venturum ,  nisi  Chri- 
stum.  Is  enira  venturns  est  ad  judicandum  vivos  et  mor- 
tuos.  Verum  tenendum  est,  eam  vocem  quam  illi  red- 
didere :    Venturus  est,  reddi  aeque  posse  jvturus  cst. 

lUt  Joh.  XVI,  13.,  ubi  Dominus  ait  de  Spiritu,  quem 
Apostolis  promittebat.  quod  iliis  esset  futura  annuncia- 
turus,  et  Actor.  XVIII,  21..  ubi  legimus  diem  festum 

Ifuturum,  in  quibus  locis  duobus  vox  graeca  est  ipxops- 
vo*.  Deinde  quis  est .  qui  nesciat .  cura  prius  dietum  sit, 
qui  erat,  et  qui  est,  et  posterius  hoc,  quod  additum  rsU 


Chrestomathia 


s  ymbolica. 


per  futurum  esse  reddi  debere,  ut  ubique  de  existentia 
ea  oratio  accipiatur,  et  non  jn  prioribus  duobus  membris 
de  existentia,  in  postremo  de  adventu.  Nec  est  quis- 
quam  qui  non  animadvertat ,  hic  describi  aeternitatem 
Dei ,  quae  tempus  praeteritum ,  praesens  et  futurum  com- 
prehendit.  Sed  quod  crassum  errorem  himc  detegit  est, 
quod  Apoc.  I,  4.  5.  legimus :  Gratia  vobis  et  pax  ab  eo, 
qui  esty  et  qui  erat,  et  qui  futurus  est^  et  a  septem  iSpi- 
ritibus 9  qai  sunt  ante  faciem  throni  ejus ,  et  a  J.  Christoy 
qui  est  testis  fidelis.  E  quo  testimonio  apparet,  J.  Chri- 
stum  ab  eo ,  qui  est ,  qui  erat  et  qui  futurus  est ,  vel  ut 
ilii  credunt  venturus,  esse  longe  alium. 

Qu.  124.  Quid  ad  septimum  respondes?  — 
Septimum  est,  quod  ita  legimus:  Attendite  vobis  ipsis 
et  universo  gregi,  in  quo  vos  Spiritus  S.  posuit  Episco- 
pos ,  regere  Ecclesiam  Dei,  quam  acquisivit  per  pr&> 
prium  sanguinem.  Respondeo  ,  nomen  Dei  hoc  loco  non 
referri  ad  Christum  necessario ,  sed  ad  ipsum  Deum  Pa- 
trein  referri  posse,  cujus  Apostolus  eum  sanguinem,  quem 
Christus  fudit,  sanguinem  vocat5  eo  genere  loquendi,  et 
eam  ob  caussam,  quo  genere  loquendi  et  quam  ob  caus- 
sam  Propheta  ait,  eum,  qui  tangit  populum  Dei^  tangere 
mipillam  oeuli  Dei  ipsius.  Etenim  summa  quae  est  inter 
Deum  Patrem  et  Christum  conjunctio,  etsi  essentia  sint 
prorsus  diversi,  in  caussa  est,  cur  Christi  sanguis,  san- 
guis  ipsius  Dei  Patris  dicatur :  praesertim ,  si  quis  expen- 
dat,  quatenus  in  est  pro  nobis  fusus.  Etenim  Christus 
est  agnus  Dei ,  qui  tollit  peccata  mundi ,  unde  sanguis  in 
eum  finem  fusus,  ipsius  Dei  sanguis  jure  vocari  potest. 
Nec  vero  praetereundum  est  silentio ,  quod  in  editione  sy- 
riaca  loco  Dei  legatur  Christu 

Qu.  125.  Ad  octavum  vero?  —  Octavum  ita 
liabet:  In  eo  cognovimus  charitatem  Dei,  quod  is  animam 
suam  posuit  pro  nobis.  Primum  igitur  sic  habeto :  neque 
in  graeca  editione  ulla  (excepta  Complutensi)  nec  ii 
editione  syriaca  vocem  Deus  haberi.  Verum  etiams 
haec  vox  haberetur  in  omnibus  exemplaribus ,  num  id- 
circo  ea  vox  ille,  ad  Deum  erit  referenda  ?  Non  certe; 
non  solum  ob  eam  caussam ,  quam  paullo  superius  attu- 
limus,  in  responsione  ad  testimonium  tertium,  quod  verba 
ejusmodi  non  semper  ad  propinquiores  personas  referan- 
tur;  verum  etiam,  quod  tnsivos  vocein  graecam  Johannes 
in  hac  Epistola,  saepe  ad  eum  refert,  qui  longe  antea 


Clirestomathia  symbolica. 


925 


nonrinatus  fuerat,  ut  e  v.  3.  5.  7.  ejusdem  Cap.  in 
Graeco  apparet ,  ubi  inquit :  Et  qui  habet  hanc  spem  i/t 
eo,  sanetificat  seipsum,  sicut  et  ipse  (Christus  nimirum), 
sanctus  est ;  Et  nostis,  quia  ipse  (Christus  nempe)  appa- 
ruit ,  ut  peccata  nostra  toiteret.  Et.  Qui  faeit  justiiiam 
justusest.  (juemadmodum  ipse  (Christus)  justus  esU 

Qu.  126.  Satisfecisti  mihi  quoad  nomina 
J.  C h r i s t i.  E x p o n  i  m i h i  v e  1  i m  t  e s t i m o n i a,  quae 
f a c t a  e t  o  p  e  r  a  ti  o  n  es  r e s p i c i a n t.  quas  Adver- 
sarii  Christo  a  Scriptura  attribui  opinan- 
tur?  —  Ea  sunt ,  in  quibus  illi  cxistimant  a  Scriptura 
eidem  attriboi ,  quod  coelum  et  terram  crearit :  quod  res 
omnes  creatas  conservet:  quod  eduxerit  populum  Israel 
exEgypto;  quod  cum  eo  existens  in  deserto,  eum  deduxe- 
rit  eique  benefecerit :  quod  ab  Jesaia  gloria  ipsius  visa 
fuerit :  quod  incarnatus  fuerit. 

Qu.  127.  Expone  igitur  mihi,  quibus  te- 
s  t  i  m  o  n  i  i  s  a  p  p  r  o  b  a  r  e  c  o  n  t  e  n  d  u  n  t ,  C  h  r  i  s  t  u  m 
coelum  et  terram  creasse'?  —  Iis.  ubi  scriptum 
extat,  quod  per  eum  omnia  facta  shU,  et  sine  eo  factum 
sit  niJul,  quod  faetum  sit  (Joh.  L  o.) :  Et  iterum  (r.  10.): 
JMundus  per  ipsum  factus  est.  Et  rursus.  quod  in  eo 
omnia  sint  condita  et  ca ,  quae  in  coelis ,  ctea,  quae  in 
teinis,  et  visibilia  ct  invisibi/ia ,  sive  throni3  sive  domina- 
tiones.  sive  principatus,  sive  potestaics ;  omnia  per  ipsum 
et  in  ipsum  creata  sunt  (CaL  /.  W.).  Et  quod  Deus  per 
eum  sccuta  feccrit  (IJebr.  I.  '2  ).  Deuique  et  ex  eo :  Tu 
in  principio  Domine !  terram  fundasH,  et  opera  ma- 
nuum  tuarum  sunt  coelu  Ipsi  pcribunt ,  tu  autem  per- 
manes ,  et  omnes .  vt  vestimentum  veterascent ,  et  vclut 
amictum  mutabis  eos,  et  mutabuntur.  Tu  autcm  idem 
ipse  es,  et  anni  tuinon  dcficient  (Ilcbr.  I.  10 — 1'2.). 

128.  Qui  vero  ad  primum  testimonium  re- 
spondes?  —  Primum  non  habetur  in  prhno  testimonio 
creata  sunt,  verum  faeta  sunt :  deinde  ait  Johanncs. 
facta  esse  per  eum.  qui  modus  loquendi  non  eum .  qui 
prima  caussa  sit  alicujus  rei .  verum  caussam  secundam 
aut  mediam  exprimit.  Denique  vox  omnia  non  pro 
omnibus  prorsus  rebus  hic  sumitur,  sed  ad  subjectam 
materiam  restringitur  onmino.  Quod  frequentissimum  est 
in  literis  divinis,  praesertim  N.  T. ,  cujus  rei  exemplum 
singulare  extat  (2  Cor.  V9  17.),  in  quo  liabetur  sermo 
de  re,  huic  de  qua  Johaimes  tractat  admodum  simili. 


926 


Chrestomathia  symboHca. 


ubi  dicitur.»  omnia  nova  facta  esse,  cum  certum  sit  mnlta 
extare,  quae  nova  facta  non  sint.  Cum  vero  subjecta 
apud  Johannem  materia  sit  Evangelium ,  apparet ,  vocent 
omnia  de  iis  omnibus,  quae  quoquo  modo  ad  Evange- 
lium  pertineant ,  accipi  debere. 

Qu.  129.  Cur  vero  addidit  Johannes,  quod 
sine  ipso  factum  est  nihil,  quo d  factum  est?  — 
Addidit  haec  Johannes ,  ut  eo  melius  illustraret  illa  supe- 
riora;  Omnia  per  ipsnm  facta  sunt ;  quae  eam  Vim  habere 
videntur,  per  solum  Verbum  vel  Filium  Dei  omnia  illa 
facta  esse ,  licet  ejus  generis  quaedam ,  et  quidem  magni 
momenti,  non  per  ipsum,  verum  per  Apostolos  facta 
fuerint.  Ut  est  vocatio  gentium  et  legalium  ceremoniarum 
abolitio.  Licet  enim  haec  originem  ab  ipsis  sermonibus 
et  operibus  Domini  Jesu  traxerint,  ad  effectum  tamen 
non  sunt  perducta  per  ipsum  Christum,  sed  per  ipsius 
Apostolos ,  non  tamen  sine  ipso :  Apostoli  enim  omnia 
nomine  et  auctoritate  ipsius  administrarunt ,  ut  etiam  ipse 
Dominus  ait:  Sine  me  nihil  facere  potestis  (Jok.  XV,  1.). 

Q u.  130.  Quid  vero  respondes  ad  secun- 
dum?  — -  Primum,  quod  hic  non  scribat  Johannes,  mun- 
dum  esse  creatum,  sed  factum,  deinde  eodem  loquendi 
modo  utitur,  qui  mediam  caussam  designet:  ait  enim, 
mundum  per  eum  factum.  Denique  haec  vox  mundus, 
quemadmodum  et  aliae  quae  prorsus  idem  in  Scripturis 
valent,  non  solum  coelum  et  terram  denotant;  veruni 
praeter  alias  significationes  vel  genus  humanum  designat, 
ut  locus  praesens  ostendit,  ubi  ait:  in  mundo  erat ,  el 
mundus  eum  non  agnovit  (Joh.  J}  10.).  Et  mundus  eum 
secutus  est  (Joh.  XII,  19.).  Aut  etiam  futuram  immor- 
talitatem,  ut  apparet  (Hebr.  1,6.),  ubiait:  Et  cum  ite- 
rum  introducit  primogenitum  in  mundum,  ait,  et  adorent 
eum  omnes  Angeli  Dei.  Quod  de  futuro  mundo  accipi 
apparet  e  Cap.  II,  5.  ejusdem  Epistolae,  ubi  ait:  Etenim 
non  Angelis  snbjecit  mundum  futnrum ,  de  quo  loquimur. 
At  nusquam  de  eo  locutus  fuerat,  nisi  I,  6.  Praeterea 
habes  locum  Cap.  X,  5.,  ubi  de  Christo  loquens  ait; 
Propterea  ingrediens  in  mundum  ait:  Hostiam  et  oblatio- 
nem  noluisti,  verum  corpus  aptasti  mihi,  ubi  cum  palam 
sit,  eum  loqui  de  mundo ,  in  quem  ingressus  Jesus ,  Sa- 
cerdos  noster  factus  est  (ut  circumstantiae  omnes  demon- 
strant),  apparet  non  de  praesenti,  sed  de  futuro  mundo 
agi,  quandoquidem  VIII,  4.  de  Christo  dixerat:  >Si  t» 
terris  esset,  ne  Sacerdos  qmdem  esset. 


Chrestoraathia  sjmbolica. 


987 


QtL  131*  Quid  vero  per  haec:  Mundus  per 
um  factus  est,  intelligis?  —  Duples  eomin 
ensus  dari  potest:  Prior,  quod  genus  humanum  pcr 
/hristum  reformatum  et  quasi  dcnuo  factum  sit,  eo  quod 
lle  generi  liumnno,  quod  perierat  et  aeteniae  morti  sub- 
ectum  erat,  vitam  attulit.  eamque  sempitemam  (quod 
■tiam  mundo  Johannes  exprobat.  qni  per  Christum  ab  in- 
eritu  vindicatus,  eum  non  agnoverit  sed  spreverit  et  re» 
ecerit).  Is  enim  mos  hebraici  sermonis,  quod  in  ejus- 
nodi  loquendi  modis  verba  facere*  crearc ,  idcm  va- 
eant,  quod  denuo  facere  et  denuo  creare;  idque  propte- 
ea,  quod  verbis,  quae  composita  vocant,  ea  Jingua  ca- 
eat.  Posterior  vero  sensus  est :  Quod  illa  immortalitas, 
|uam  exspectamus  per  Christura ,  quantum  ad  nos  .  facta 
-it.  Quemadmodum  eadem  futurum  seculum,  habita  ra- 
ione  nostri,  vocatur,  licet  jam  Christo  et  Angelis  sit 
>raesens. 

Qu.  13*2.  Quid  atl  tertium?  —  Praeter  id,  quod 
it  hoc  testimonium  loquatur  de  Christo,  tanquam  media 
;t  secunda  caussa ,  verbum  creata  sunt,  non  solum  de 
/etere  sed  etiam  de  nova  creatione  in  Scriptura  usurpari 
ionstat ,  cujus  rei  exempla  habes  ( Eplt.  II,  10.) :  Ipsius 
'actura  sumus.  creati  in  CJiristo  Jesu.  in  operibus  bonis. 
it  paullo  inferius  ( r.  lo.).  Ut  duos  condat  in  semetipso 
n  wium  uovum  homiuem;  et  Jac.  I,  18.  Voluntarie  gc- 
vuit  mos  verbo  aeritatis ,  ut  simus  initium  aHquod  ejus 
-reaturae.  Praeterea  ea  verba .  omuia  in  ooelis  et  in 
erra,  non  usurpari  pro  omnibus  prorsus,  apparet  non 
»olum  ex  verbis  paullo  inferius  subjectis  ( r.  20.)  ubi 
\postolus  ait.  quod  per  eum  reconciliafa  sint  omnia  in 
joelis  et  in  terra:  verum  etiam  ex  iis  ipsis  verbis,  in 
juibus  Apostolus  non  ait  coelum  et  terram  creata  esse ; 
/erum  ea  omnia ,  quae  in  coelis  et  in  terra  sunt. 

Qu.  133.  Qui  vero  istud  testimonium  En-> 
;elligis?  —  Ad  eum  moduin,  quod  per  Christum 
)mnia,  quae  sunt  in  coelis  et  in  terra,  postquam  eum 
[)eus  a  mortuis  cxcitavit,  reformata  sint.  et  in  alium  sta- 
um  et  conditionem  translata:  id  vero,,  cum  Deus  et  An- 
;elis  et  hominibus  Christum  Caput  dederit,  qui  antea  tan- 
um  Deum  solum  pro  Donrino  agnoverunt 

Qu.  134.  Qui  respondes  ad  quartum  testi- 
nonium?  —  Eo  pacto,  quod  hic  palam  scriptum  sit. 
lon  Christum  fecisse,  sed  Deura  per  Christum  fecisse 


928 


Cbrestomathia 


symbolica. 


secula.  Vocem  vero  secula,  non  solum  praesentia  et  prac 
terita,  verum  etiam  futura  significare  posse,  in  confess 
est.  Hic  vero  de  futuris  agi  id  demonstrat,  quod  idei 
auctor  affirmet,  per  eum  quem  haeredem  universorui 
constituerit  Deus  etiam  secula  esse  condita.  Nam  Jesu 
Nazarenus  non  prius  constitutus  haeres  universorum  fuii 
quam  eum  Deus  ex  mortuis  excitavit.  Quod  hinc  pate 
quod  tum  demum  omnis  potestas  in  coelo  et  in  terr 
eidem  data  a  Patre  fuerit^  cujus  potestatis  donatione,  € 
non  alia  re,  ista  universorum  haereditas  continetur. 

Qu.  135.  Ad  quintum  quid  respondes?  - 
Ad  id  testimonium  id  respondeo  :  Quod  non  de  Christo 
verum  de  Deo  accipiendum  sit.  Quia  vero  idem  Scripto 
illud  ad  Filium  Dei  referat,  expendendum  est,  sermonen 
in  testimonio  non  de  una  re ,  sed  duabus  potissimum  ha 
foeri  expresse.  Una  est  coeli  et  terrae  creatio,  alter. 
rerum  creatarum  abolitio.  Quod  vero  is  Auctor  prioren 
ad  Christum  non  referat,  hinc  perspicuum  est,  quod  ■ 
eo  Cap.  praestantiam  Christi  demonstrare  sibi  proposuerit 
non  eam ,  quam  a  seipso  liabeat ,  verum  eam ,  quam  he 
reditavit,  et  qua  praestantior  Angelis  efFectus  sit,  ut 
v.  4.  cuivis  planum  est.  Cujus  generis  praestantia  crea 
tio  coeli  et  terrae  cum  non  sit  nee  esse  possit,  appar 
nianifeste ,  non  in  eum  finem  testimonium  ab  eo  Scripton 
allatum ,  ut  Christum  creasse  coelum  et  terram  probaret 
Cum  igitur  prior  ad  Christum  referri  nequeat,  apparet 
posteriorem  tantum  ad  eam  referendam  esse:  id  verc 
propterea,  quod  Deus  coelum  et  terram  per  eum  abolitu- 
rus  sit,  tum  cum  judicium  extremum  per  eum  est  exe- 
cuturus.  Quo  quidem  tantopere  praestantia  Christi  prac 
Angelis  conspicua  futura  est,  ut  ipsi  Angeli  sint  ei  ipsa 
in  re  ministraturi.  Quae  posterior  oratio ,  cum  sine  ver- 
bis  superioribus ,  in  quibus  fit  coeli  terraeque  mentio,  in- 
telligi  non  potuerit,  cum  sit  cum  eis  per  vocem  ipsi  con- 
juncta,  et  eadem  illa  verba  priora  idem  Auctor  commemo- 
rare  necesse  habuit.  Nam  si  alii  Scriptores  SS.  ad 
eum  modum  citant  testimonia  Scripturae  nulla  adacti 
necessitate ,  multo  magis  huic  necessitate  compulso  id  fa- 
ciendum  fuit. 

Qu.  136.  Ubi  vero  Scriptores  SS.  id  fece- 
runt?  —  Intcr  alia  multa  testimonia  habes  Mattk.  XII, 
18  —  21.,  ubi  nimis  apertum  est,  versiculum  19.  tantuin 
ad  propositum  Evangelistae  Matthaei  pertinere,  cum  itl 


Cbrestomathia  symbolica. 


929 


voluerit  probare,  cur  Christus,  ne  palam  fieret,  interdi- 
ceret.  Deinde  Act.  1L  17 —  21.,  ubi  etiam  tantum  v.  17 
et  18.  ad  propositum  Petri  Apostoli  facit:  quod  quidem 
cst.  ut  Spirituin  S.  esse  effusum  supra  discipulos  do- 
ceat;  et  ib.  r.  25  —  28.,  ubi  palam  est,  versum  tantum 
27.  ad  propositum  facere.  Quandoquidem  id  approbet 
Apostolus,  Christum  a  morte  detineri  fuisse  impossibile. 
Denique  in  hoc  ipso  Capite,  v,  9.,  ubi  verba  liaec:  Di- 
lexisti  justitiam  et  odio  habuisti  iniquitatem ,  apparet  ni- 
hil  pertinere  ad  rem,  quam  probat  Apostolus,  quae  est, 
Christum  praestantiorem  factum  Angelis. 

Qu.  137.     Quo  vero  testimonio  docere  vo- 
lunt,  Christum  conservare  omnes  res  crea 
:as  ?  —   Ex  eo,  ubi  scriptum  extat:  Christum  portarc 
mtnia  verbo  virtutis  suae  (Ilebr.  I,  3.). 

Qjii.  138.  Quid  vero  ad  id  respondes? —  Id, 
lic  verbum  omnia  non  minus,  ut  in  pluribus  locis 
Uife,  non  omnia  in  universuru,  sine  ulla  exceptione,  de- 
fignare;  verum  ad  ea  tantum,  quae  ad  Christi  regmim 
■>ertineant,  referri,  de  quibus  vere  dici  potest,  Domi- 
iiiin  Jesum  omnia  verbo  virtutis  suae  portare,  conser- 
'are.  Quod  vero  vox  omnia  hoc  loco  ad  ea  duntaxat 
eferatur.  ex  ipsa  materia  subjecta  satis  apparet.  Prae- 
erea  verbum  ,  quo  hic  utitur  Scriptor ,  portare  raagis 
;ubernandi  vel  administrandi  rationem  quam  conser- 
andi  significftt,  quemadmodum  illa  quae  aimexa  sunt, 
erbo  virtutis  snae,  innuere  videntur. 
I  Qu.  139.  Quo  vero  testimonio  eum  eduxis- 
e  populum  ex  Aegypto  docent?  —  Ex  Ep.  Jud. 
.  5.  Jesus  populum  dc  terra  Aegypti  salvans,  secunda 
osy  qui  non  crcdidcruut .  perdidit. 

Qu.  140.  Tu  vero  quid  respondes?  —  Hanc 
ocem  Jesus  in  nullo  ^raeco  exemplari  prorsus  haberi, 
erum  loco  illius  passim  legi  vocem  Dominus.  Quare 
l  testimonium  nullo  modo  probat  id,  qnod  sibi  adver- 
irii  proposuerunt. 

Qn.  141.  Id  vero,  quod  cum  Israelitis  in 
eserto  fuerit,  eum  duxerit,  ei  benefecer  i  t, 
nde  probant?  —  Ex  hoc  Pauli  testimonio  1  Vnr. 
i,  4.;  Et  omnes  eundcm  potUM  spiritualcm  bihcrnnt. 
ibcrunt  autem  ex  spirituali  cos  cotisequente  petra:  Pe- 
a  autcm  erai  Ckristus.  Et  ex  eo,  quod  inferius  paullo 
postolus  ait  (v.  9.)  :  Xcque  tcnlcmus  Christum,  qucm- 
Imodum  ulii  teutacerunt  et  a  serpentibus  ptricrunt. 

59 


Chrestomathia 


symb  olica. 


Qti.  142.  Qui  vero  ad  ea  r esp ond en dum 
esf?  —  Quod  ad  primum  attinet^  nullo  modo  Aposto- 
lus  ait  Christum  in  deserto  fuisse  cum  populo  Israelis 
et  ei  benefeeisse.  Licet  enim  scribat,  illam  petram,  e 
qua  bibit  populus  Israel ,  fuisse  Christum ,  nulla  ratione 
tamen  asserit,  Cbristum  illic  revera  fuisse.  id  vero 
propterea,  quod  ea  verba  Paulli  figurate  possint  accipi. 
Quod  vero  eam  petram  vocet  spiritualem,  adversam  par- 
tem  niliil  juvat,  cum  ea  petra  potuerit  appellari  spiri- 
iualis ,  licet  fuerit  materialis,  propter  eandem  caussam, 
propter  quam  et  ille  cibns  spiritualis  appellatus  fuit,  quod 
in  se  quiddam  mysticum  coutineret.  Quemadmodum  et 
in  Apoc.  II,  8.  Johannes  ait.,  urbem  illam  magnam^  in 
qua  Dominus  noster  crucifixus  est,  vocari  spiritualiter 
Sodomam  et  Aeg\  ptum.  Quod  vero  ait,  quod  illa  petra 
eos  sit  secuta  3  accipi  debet  de  aqua ,  quae  e  petra  Iluxit 
et  populum  secuta  fuit  per  desertum,  quod  antea  fluente 
aqua^  aut  certe  ad  bibendum  idonea,  caruit,  qua  de  re 
illud  extat  apud  Jesaiam,  ubi  Dominus  ait:  Glorificabit 
me  agri  bestia,  Dvacones  et  Struthiocameli :  eteitim  dedi 
eis  aquas  in  deserto  3  fluvios  irt  locis  inviis^  ad  potan* 
dum  electum  populum  meum  (Jes.  XLHL20*).  Quod  vero 
ad  secundum  testimonium  spectat;  ne  tentemus  Christump 
sicut  quida?il  tentaverunt3  ex  iis  etiam  verbis  doceri  non 
potest,  Apostolum  affirmare,  ChristUm  in  deserto  ten- 
tatum  revera  fuisse.  Ut  e  simili  ratione^  si  quis  ita 
diceret,  deprehendi  potest:  Ne  sitis  refractarii  magistra- 
tui,  quemadmodum  quidam  nostrorum  majorum  fuerunt; 
non  illico  concluderes  eundem  nitmero  magistratum  utio- 
bique  designari.  Quodsi  reperiuntur  in  Scripturis  ejus- 
modi  loquendi  modij  in  quibus  similis  oratio  ad  eum, 
cujus  nomen  paullo  ante  expressum  est,  siiie  ulla  ejus- 
dem  repetitione  referatur,  tum  hoc  ibi  fit,  ubi  nullus 
alius  praeter  eum,  cujus  expressum  est  nomen^  subin- 
telligi  possit:  ut  exemplum  ejus  rei  habes  in  illo  testi- 
monio  (Deut.  VI 3  16.^ :  Non  tcntabis  Dominnm  Dcum 
tuum,  quemadmodum  tentasti  in  loco  tentationis.  Verum 
in  ea  oratione  Apostoli,  de  qua  agimuSj  potest  subin- 
telligi  alius  praeter  Christum ,  ut  Moses ,  Aaron  etc.  de 
quo  vide  Num.  XXI3  5. 

Qu.  143.  Equo  vero  testimonio  docerevo- 
lunt,  gloriam  Christi  Jesaiae  visam? —  Ex  eo 
Joh.  XII,  41.:  Hoc  dixit  Jcsaias3  quando  vidit  gloriam 
vjvs  et  loculus  est  de  eo. 


Chrestomathia  symbolica. 


931 


Q a.  144.  Q u o  (1  vero  r e s p o n s u m  a d  caifi  r e m 
affers?  —  Primum  ea  verba  ad  Christum  non  neces- 
sario  referri  liinc  apparet,  quod  de  Deo  Patre  accipi 
possint.  Etenini  verba  paullo  superiora  de  eodem  dl- 
Eontur :  Excoecavit ,  induravit.  saiwrit.  Deinde  gloria, 
qmam  Jesaias  vidit^  poterat  esse,  imo  erat  non  prae- 
>ens  scd  futura.  Etenim  proprium  est  Vatibus  futura 
ridere.  unde  etiam  Videntes  appellati  fuere  1  Sam.  IX,  9. 
Denique  etiamsi  de  glOria  ea.  quae  tum  praesens  erat. 
Jesaiae  visa ,  haec  verba  accipias ,  longe  tamen  aliud 
Bst,  glOriam  alicujus  videre  et  aliud,  ipsummet  videre. 
Et  in  gloria  illius  unius  Dei  vidit  etiam  Jesaias  VI 9  3. 
ajloriain  Christi  Domini.  Ait  enim  ibidem  Vates:  plena 
est  terra  gloria  Dei.  Tum  autem  hoc  reipsa  factum  est, 
cum  J.  Christus  illi  populo  primum  apparuit,  et  post  toti 
mundo  ahnunciatus  est. 

Qu.  144.  E  quibus  vero  testimoniis  Scri- 
pturae  de  monstrare  conantur,  Christum,  ut 
loquuntur^  incarnatum  esse?  —  Ex  iis,  ubi  se- 
cundum  eorum  versionem  legitur:  Verbum  caro  factum 
cst  (Joh.  1,  14.^);  et  qui  (Christus),  cum  esset  in  forma 
Dei ,  non  arbitratus  est  rapinam,  se  esse  aequalem  Dco, 
verum  se  ipsum  cxinanivit  formam  servi  accipicns.  in 
similitudincm  hominum  factus  ,  ct  hdbitu  invaitus  ut  ho- 
mo  (Phit.  11,6.7.);  et:  Deus  manifcslatus  est  in  carne 
(1  Tim.  III,  16.);  et:  Ncc  enint  Angelos  apprchcndit.  sed 
semeii  Abrahae  apprehcndit  (Jlcbr.  II.  1(5.};  et:  Omnis 
Spiritus,  gut  confitctur  Jesum  in  carne  venisse  $  ex  ueo 
est  (1  Joh.  IV.  2.  3Jf/  et:  Ingrediens  in  mundnm  (Chri- 
stus)  diciti  llostiam  ct  oblationem  noluisti,  corpus  au- 
tcm  aptasti  mihi  (Ilebr.  X3.5.). 

Q  u.  145.  Q  u  o  m  o  d  o  a  d  p  r  i  m  u  m  r  e  s  p  o  n  d  e  s  ?  — 
Ea  ratione,  quod  in  eo  testimonio  non  habeatur,  Deum 
(ut  loquuntur)  incamatum  esse,  aut  quod  natnra  divina 
assumserit  humanam.  Aliud  enim  est :  Verbum  caro 
favtum  est ,  aliud:  Deus  incarnatus  cst  (ut  loquunlur) 
vel  natura  divina  assumsit  humanam.  Praeterea  haec 
rerba:  Verbum  caro  factumcst,  vel  potius,  Sermo  caro 
factus  est,  possunt  et  debent  itareddi;  Sermo  caro  fuit 
Posse  reddi  e  testhnoniis,  in  quibus  vox  tytvero  (  quae 
pC  per  factum  cst  translata  est )  verbo  fuit  reddita 
nvenitur.  apparet:  ut  in  eodem  Cap.  F,6.  et  Luc,  XXIV, 
19.   Fuit  homo  missus  a  Deo  etc.  et,  qui  fuif  vir  Pro- 

09  * 


932 


Chrestoinathia  symbolica. 


pheta  etc.  Debere  vero  reddi  per  verbum  fuit9  ordo 
verbonim  Johannis  docet,  qui  valde  inconvenienter  locu- 
tus  fuisset,  Sermonem  carnem  factum  esse,  i.  e.  ut  adver- 
sarii  interpretantur,  naturam  humanam  assumsisse^  post- 
quam  ea  jam  de  illo  Sermone  exposuisset,  quae  nativi- 
tatem  hominis  J.  Christi  subsecuta  sunt  ;  ut  sunt  haec: 
Johannem  Baptistam  de  illo  testatum  esse ;  illum  in  mUn- 
do  fuisse:  a  suis  non  fuisse  receptum^  quod  iis,  a  quibus 
receptus  fuisset,  potestatem  dederit,  ut  Filii  Dei  fierent. 

Qu.  146.  Qua  ratione  istud  intelligen  dum 
est  Sermonem  carnem  fuisse?  —  Quod  is,  per 
quem  Deus  voluntatem  suam  omnem  perfecte  exposuis* 
set  et  propterea  a  Johanne  Sermo  appellatus  fuisset,  ho- 
mo  fuerit,  omnibus  miseriis  et  afflictionibus  ac  morti  de- 
nique  subjectus.  Etenim  vocem  caro  eo  sensu  Scri- 
ptura  usurpat,  ut  ex  iis  locis  perspicuum  est,  ubi  Deus 
loquitur  ( Gen.  VI,  3.) :  Non  contendet  Spiritus  meits  cum 
homine  in  aeternum,  quia  caro  est ;  et  Petrus  (1  Peti: 
/,  24.^) :  Omnis  caro  ut  foenum. 

Qu.  147.  Ad  secundum  quid  respondes?  — 
Nequc  hic  extare,  quod  adversa  pars  confectum  velit. 
Aliud  enim  est,  quod  hic  Apostolus  ait:  Cum  in  forma 
Dei  esset,  formam  servi  assumsit;  aliud  vero:  natura 
divina  assumsit  humanam.  Etenim  hic  forma  Dei  de- 
signare  non  potest  Dei  naturam^  cum  Apostolus  scribat^ 
eam  formam  Christum  exinanivisse ,  Deus  vero  naturam 
suam  exinanire  nullo  modo  potest.  Nec  vero  forma  Servi 
denotat  naturam  humanam,  cum  Servum  esse  ad  fortu- 
nam  et  conditionem  hominis  referatur.  Ac  ne  illud  qui- 
dem  dissimulandum  est ,  Scripta  N.  T. ,  hanc  vocem  for- 
mae  semel  fortassis  tantum  alibi  usurpare  (Marc.  XVI, 
VI.)  idque  eo  sensu,  quo  non  naturam  sed  exteriorem 
speciem  significat,  cum  ait:  Jesum  duobus  discipulis  suis 
apparuisse  in  alia  forma. 

Qu.  148.  Ex  iis  vero  verbis,  quae  Aposto- 
lus  paullo  post  subjecit:  Habitu  inventus  est 
ut  homo;  nonne  apparet,  eum,  ut  loquuntur, 
incarnatum  esse?  —  Nullo  modo:  etenim  ea  oratio 
nihil  in  se  habet  ejusmodi.  De  Samsone  enim  in  Literis 
Sacris  legimus,  quod  idem  futurus  erat,  ut  homo  (Jud. 
XVI,  7.  et  11.)  et  Ps.  LXXXll.  Asaph  iis  hominibus, 
quos  Deos  et  Filios  Altissimi  vocaverat,  denunciat,  quod 
essent  morituri  ut  homines,  de  quibus  certum  est,  non 
posse  dici  eos,  ut  adversarii  dicunt,  incarnatos  fuisse. 


Clires tomathia  sjmbolics. 


«<KJ3 


Qu.  149.  Qua  ratione  vero  locum  buno  to- 
tum  intelligis?  —  Ad  eum  modum,  quod  Christus, 
qui  in  mundo  instar  Dei  opera  Dei  efficiebat ,  et  cui  sicut 
Deo  omnia  parcbant,  et  cui  divina  adoratio  exhibeba- 
mr.  ita  volcnte  Deo  et  hominum  salute  exigente,  factus 
est  tanquam  servus  et  mancipium,  et  tanquam  unus  ex 
^liis  vulgaribus  hominibus,  cum  ultro  se  rapi,  vinciri, 
saedi  et  occidi  permiserit. 

Qu.  150.  Ad  tertium  vero  quid  respon^ 
les?  —  Primum  quidem,  quod  in  niultis  exemplaribus 
v  etustis  et  in  ipsa  Yulgata  non  legatur  vox  Deus.  Quare 
ex  co  loco  ccrtum  niliil  concludi  potest.  Deinde,  etiamsi 
;a  vox  legeretur,  nullam  esse  caussam,  cur  ad  Patrem 
•eferri  non  possit,  cum  haec  de  Patre  affirmari  possint, 
;um  apparuisse  in  Christo  et  Apostolis,  qui  caro  fue- 
unt.  Quod  autem  inferius  legitur,  secundum  usitatam 
rersionem :  rcccptus  cst  in  g/oriam.  id  in  graeeo  habe- 
:ur;  reeeptus  cst  in  gloria:  i.  e.  cum  gloria  aut  gloriose. 

Qu.  151.  Quae  vero  futura  est  hujus  testi- 
nonii  sententia?  —  Ut  eo  melius  sententiam  testi- 
nonii  hujus  assequi  valeas,  integrum  illud  recitabo,  si- 
midem  Apostolus  ait:  Deus  manifestatus  est  in  carne, 
mstificatus  est  in  Spiritu.  appandt  Angclis,  praedica- 
us  cst  gvntibuSy  fides  hubita  cst  il/i  in  mundo,  reccptus 
*$i  in  g/oria.  Cujus  testimonii  scntcntia  est  liaec:  Reli- 
^ionem  Christi  plenam  esse  mysteriis.  NamDeus,  i.  e.  vo- 
untas  ipsius  de  servandis  liominibus.  per  homines  infir- 
tios  et  mortales  perfecte  patefacta  est.  Et  nihilominus 
amen  propter  miracula  et  virtutes  varias,  quae  per  ho- 
nines  illos  infirmos  et  mortales  editae  fuerant.  pro  vera 
^st  aguita;  eadem  ab  ipsis  Angelis  fuit  demum  perspe- 
*ta :  non  solum  Judaeis,  vcrum  etiam  gentibus  fuit  prae-. 
licata;  omncs  ci  crediderunt ,  et  insignem  in  modum  et 
lumma  cum  gloria  recepta  fuit. 

Qu.  152.  Ad  quartum  ut  respondes?  —  In 
•o,  ne  siinilitudinem  quidcm  incarnationis  (ut  vocant)  ap- 
>arere:  cum  is  Scriptor  non  dicat  Christum  asswnsisse 
ut  quidam  reddunt,  et  vulgo  eo  sensu  accipiunt),  sed 
issumere ;  nec  dicit  naturam  humanam.  sed  scmcn  Abrahac : 
|uod  in  Literis  Sacris  notat  eos,  qui  in  Christum  credi- 
jlerunt,  ut  Gal.  III,  29.  videre  est. 

Q  u.  1 5:3.  Q  u  i  s  v e  r  o  s  e  n  s  u  s  e  r  i  t  h  u  j  u  s  1  o  c  i  ?  — 
d  sibi  vult  is  Scriptor,  Christum  non  esse  Servatorem 
Vngelnrum,  sed  Hominum  ciedentium ,  qui ,  quoniam  et 
ifflictionibus  et  morti  subjecti  snnt  (quam  rem  SUperius 


934         Chrestomathia  symboliea. 


expressit  per  participationem  camis  et  sangumls),  pro 
pterea  Christus  ultro  illis  se  submisit,  ut  fideles  suos  j 
mortis  metu  liberaret  et  in  pmni  afflictipne  iisdem  open 
afferret. 

Qu,154.  Quomodo  vero  respondes  ad  quin 
tum  testimonium?  —  Etiam  in  eo  jiihil  prprsus  d< 
incarnatione ,  quam  vocant ,  haberi.  Etenim  quod  anu< 
quosdam  legitur:  Venit  in  carnem,  in  Graeco  habetur 
in  carne  venit  Praeterea  non  ^cribit  Johannes,  quod  Spi 
ritus,,  qui  confitetur ,  quod  J,  Christus  in  carne  yenerit 
ex  Deo  est,  verum  quod  js  Spiritus,  qui  confitetur  J 
Christum  qui  in  carne  venit,  ex  Deo  est.  Quorum  ver 
borum  sensus  est;  eum  Spiritum  ex  Deo  esse,  qui  con 
fltetur  Jesum  illum,  qui  munus  suum  in  terris  sine  ulh 
pompa  et  ostentatione  mundana,  summa  cum  humilitat( 
quoad  exteriorem,  speciem ,  summoque  cum  contemtu  obi 
verit,,  mortem  denique  ignpminiosam  oppetierit,  esse  Chri 
stum  aut  populi  Dei  regem. 

Qu.  155.  Quid  ad  sextum  respondes?  — 
Nec  hic  quidem  de  incarnatione  (ut  vocant)  ullam  men 
tionem  factam;  cum  is  mundus,  in  quem  ingressus  Jesun 
is  Auctor  ait,  sit  ille  mundus  futurus ,  ut  superius  demon 
stratum  est.  Unde  etiam  ingredi  in  illum  rkundum ,  noi 
nasci  in  mundum^  sed  in  coelum  ingredi  significat.  Deind( 
illisverbis;  corpus  aptasti  mihi a  corporis  vox  (ut  ex  e< 
apparuit,  ubi  de  ingressu  hoc  in  mundum  actum  est)  pr< 
corpore  immortali  accipi  potest, 

Qu.  156.  Quae  sententia  ejus  loci  est?  — 
Deum  Jesu  tale  corpus  aptasse ,  postquam  in  coelum  es 
ingressus,  quod  ad  obeundum  munus  Pontificis  Summ 
aptum  et  accommpdatum  foret, 

Qu.  157.  Exposuisti  hactenus  Scripturas 
e  quibus  id  docere  de  Christo  volunt,  quo< 
in  iis  non  habetur:  cedo  etiam  eas  Scriptu 
ras,  e  quibus  illi  perperam  conclusiones  suai 
astruere  instituunt?  —  Eae  Scripturae,  e  quibui 
illi  conclusiones  suas  perperam  conficiunt,  aut  Christun 
directe  respiciunt,  aut  pcr  quandam  accommodationen 
ad  eum  refenmtur. 

Qu.  158.  Quaenam  sunt,  quae  directe  Chri 
stum  respiciunt?  —  Sunt  eae,  in  quibus  Christu! 
aut  Deus ,  aut  unum  psse  cum  Deo ,  aut  aequalis  Deo 
aut  Filius  Pei  proprius ,  aut  unigenitus ,  aiufc  primogenitu! 
totius  creaturae,  aut  omnia  habens  quae  Pater  habeat 
aut  Pater  aeternitatis ,  aut  verbum  Dei,  aut  imago  De 


Chrestoinathia  symbolica. 


935 


invisibilis,  aut  Character  substantiae  ejus,  aut  is  quo 
viso  Videtur  Pater,  dicitur ;  aut  in  quo  habitat  omnis 
plenitudo  Deitatis  corporaliter,  aut  is,  qui  gloriam  babuit 
apad  Patrem,  antequam  mundus  esset,  aut,  quod  Spi- 
ritus  ipsius  in  Prophetis  fuerat ,  aut  is ,  qui  de  coelo  afe- 
scendit,  a  Patre  exivit  et  in  niundum  venit,  a  Patre 
missus  fuerat  in  mundum,  aut,  quod  unicus  esset  Domi- 
nus,  Dominus  gloriae,  RexRegum,  Dominus  Domino- 
nm,  et  ad  quem  fides  et  honor  diviuus  pertinet. 

Q  u.  159.  I  n  q  u  i  b  u  s  v  e  r  o  S  c  r  i  p  t  u  r  i  s  v  o  c  a- 
,tur  Deus? —  Joh,  I,  1.  Et  rcrbum  fuit  Deus ;  et 
Capm  XX,  28.  Thomas  ad  Christum  ait :  Dominus  mcus 
et  Deus  meus ;  et  liom.  IX.  5.  Apostolus  scribit,  Deum 
(esse)  supra  omncs  bcncdiclum  in  seculu. 

Qu,  160.  Quid  his  testimoniis  effici  po- 
test?  —  Naturam  divinain  in  Christo  ex  iis  demonstrari 
non  posse.  praetcr  ea,  quae  superius  allata  sunt,  hinc 
manifcstum  cst.  quod  in  primo  testimonio  agatur  deVerbo, 
quod  Johannes  testatur  apud  illum  Deum  fuisse.  In  se- 
cundo  Thoinas  eum  appellat  Deum ,  in  cujus  pedibus  et 
manibus  clavorum,  et  latere  lanceae  vestigia  deprehen- 
dit.  Et  Paulus  cum,  qui  secundum  carnem  ex  patribus 
erat,  Deum  supra  omnia  bencdictum  vocat.  Quae  oinnia 
dicideeo,  qui  natura  Dcus  sit ,  nulio  modo  posse  pla- 
num  est,  Etenim  ex  eo  sequeretur,  duos  esse  Deos,  quo- 
rum  alter  apud  alteruin  fuerit.  Haee  vero ,  vestigia  vul- 
nerum  habere,  ex  patribus  essc  .  hominis  sunt  prorsus, 
quae  ei.  qui  natura  Deus  sit,  ascribi  nimis  absonum 
esset.    Quod  si  illud  distinctionis  naturarum  velum  quis 

Inaetendat,  jam  superius  illud  amovimus  et  docuhnus, 
lanc  distinctionem  nullo  modo  posse  sustineri. 

Q  u.  161.  U  b  i  v  e  r  o  S  c  r  i  p  t  u  r  a  t  e  s  t  a  t  u  r  C  h  r  i- 
s  t  u  m  c  u  m  P  a  t  r  e  e  s  s  e  u  n  u  in  ?  —  Joh.  X ,  29.  30., 
ubi  Dominus  ait :  Pater ,  qvi  miki  (ovcs)  dcdit ,  major 
est  omnibus ,  et  nemo  eas  rapere  potcst  e  manibus  Patris 
meL    Ego  ct  Pafcr  unum  sumus. 

Qu.  162.  Qua  ratione  respondes  ad  id  te- 
stimonium?  —  Ex  eo,  quod  dicatur  Christus  esse 
cum  Patre  unum ,  effici  non  posse ,  esse  unuin  cum  eo 
nntura,  verba  Christi ,  quae  ad  Patrem  de  discipulis  ha- 
buit,  demonstrant  :  Palcr  sanctc,  serva  eos  in  nominc 
tio*  vt  siut  iinum,  qucmodmodum  et  nos  anum  sumus 
(Joh.  XT7J,  11.) ;  et  paullo  inferius  ?\  22.:  Ego  gto- 
riam.  quam  dedisti  mihi,  dcdi  cis,  ut.  sint  itnum,  quem- 
admodum  nos  unum  sumus.  Quod  vero  Christus  sit  unuin 


936 


Chvestomathi  a  symbolica. 


cum  Patre  ,  hoc  aut  de  Toluntate  aut  de  potentia ,  in  sa- 
iutis  nostrae  ratione,  accipi  debet,  unde  naturam  divinam 
non  probari,  ex  eodem  loco  constat,  ubi  Christus  ait; 
Patrem  omnibus  esse  majorem,  ac  proinde  etiam  ipso 
Domino  ,  quemadmodum  idem  Dominus  expresse  fatetur, 
et,  quod  eas  oves  ei  dederit  (Joh.  XIV 28.). 

Qu.  163.  Ad  Deo  aequalem  ubi  eum  Scri- 
pturavocat?  —  Joh.  V9  18.:  Propterea  ergo  magis 
(jUaerebant  Judaei  eum  tollere,  quod  non  solum  Sabba- 
thum  solveret,  verum  etiam  Patrem  suum  Deum  diceret, 
aequalem  se  ipsum  faciens  Deo ;  et  Philipp.  11,  6. ;  Qui 
(Christus)  cum  in  forma  Dei  esset9  non  rapinam  arbi- 
tratus  est ,  esse  aequalem  Deo. 

Qn.  164.  Qui  porro  ad  ea  loca  respon* 
des  ?  —  Quod  Christus  sit  aequalis  Deo,  id  divinam  in 
eo  naturam  nullo  modo  probat.  Imo  hinc  res  adversa 
colligitur.  Nam  si  Christus  Deo?  qui  natura  Deus  est, 
aequalis  est,  efficitur,  quod  is  idem  Deus  esse  non  possit. 
Aequalitas  vero  Christi  cum  Deo  in  eo  est,  quod  ea  vir- 
tute ,  quam  in  eam  contulit  Deus ,  ea  omnia  effecerit  et 
efficiat,  quae  ipsius  Dei  sunt,  tanquam  Deus  ipse. 

Qu.  165.  Filium  autem  Dei  viventis,  Filium 
Dei  proprium  et  unigenitum  esse  Christum 
ubi  habetur?  —  De  hoc  Matth.  XVI,  16.  legimus, 
ubi  Petrus  ait:  Tu  es  Christus  Filius  Dei  viventis;  et 
F\om.  VIII,  32. ,  ubi  Apostolus  ait:  Qui  (Deus)  proprio 
Filio  non  pepercit ,  verum  eum  propter  nos  tradidit  etc. ; 
et  Joh.  111, 16. ;  Sic  Deus  dilexit  mundum,  ut  Filium  suum 
unigenitnm  daret ;  et  paullo  inferius  v.  18.  Et  qui  non 
credit,  jam  judicatus  est,  quod  non  crediderit  innomen 
miigeniti  Filii  Dei. 

Qu.  166.  Quomodo  vero  ad  haec  loca  re» 
spondetur?  —  Ex  iis  omnibus  attributis  Christi  nullo 
modo  probari  posse  naturam  ejus  divinam.  Nam  quod 
t\{\  primum  attinet,  notissimum  est,  Petrum  fateri,  quod 
Filius  hominis  sit  Christus  et  Filius  Dei  viventis ,  quem 
constat  divinam  naturam,  qualem  illi  comminiscuntur,  non 
habuisse.  Praeterea  testatur  Scriptura  de  alijs  hominibus, 
qiiod  sint  Filii  Dei  viventis.  Ut  ex  Hosea  Rom.  IX,  26. : 
jEt  &rit  loco  ejus ,  ubi  eis  dictum  est ,  non  populus  meus 
(estis)  vos,  illic  vocabuntur  Filii  Dci  viventis.  Quod  vero 
secundum  et  tertium  locum  attinet,  in  his  legimus  pro- 
prium  et  unigenitum  Dei  Filium  in  mortem  traditum,  quod 
dc  eo ,  qui  natura  Deus  sit ,  dici  non  potest.  Imo  vero 
ex  eo,  quod  Christus  Filius  Dei  sit,  apparet,  Deum  illum 


Chre  stqmathia  symbolica. 


937 


uon  esse ,  alioquin  sibi  ipse  Filius  esset.  Caussa  vero 
cur  Christo  ista  attributa  competant  haec  est ,  quod  inter 
omnes  Dei  Filios  et  praecipuus  sit  et  Deo  charissimus. 
Quemadmodum  Isaac,  quia  Abrahamo  charissimus  et  hae- 
res  extitit,  unigenitus  vocatus  est,  licet  fratrem  Ismaelem 
habuerit :  et  Salomon  unigenitus  coram  matre  sua ,  licet 
plures  ex  eadem  matre  fratres  fuerint  (Hebr.  //,17.  Prov. 
IV,  3.  1  Paralip.  III,  1  —  6.  ctc). 

Qu.  167.  Quae  Scriptura  eum  vocat  pri- 
mogenitum  omnis  creaturae?  —  Ep.  ad  Coloss. 
/,  15. 

Qu.  168.  Quid  ad  eam  respondes?  —  Neque 
liinc  naturam  divinam  Christum  habere ,  exsculpi  posse. 
Etenim  cum  Christus  primogenitus  omnis  creaturae  sit, 
eum  unum  e  numero  creaturarum  esse  oportere ,  necesse 
2St.  Ea  enim  in  Scripturis  vis  est  primogeniti,  ut  primo- 
^enitum  unum  ex  eorum  genere,  quorum  primogenitus 
2st,  esse  necesse  sit  (Col.  I,  18.  Rom.  VIII,  29.  Ap, 
I,  6.).  Ut  vero  unus  e  rebus  conditis  creationis  veteris 
?xistat  Dominus  Jesus,  nec  adversarii  quidem  conce- 
lent,  nisi  Arriani  esse  velint;  unum  igitur  esse  e  novae 
^reationis  genere  Dominum  Jesum  concedant  oportet, 
mde  non  solum  divina  Christi  natura  effici  non  potest, 
rerum  etiam ,  quod  nullam  naturam  divinam  Christus 
labeat .  firmiter  conficitur.  Quod  vero  eo  nomine  voca- 
ur  ab  Apostolo  Jesus  eo  fit,  quod  tempore  et  praestantia 
*es  omnes  novae  creationis  longe  antecedat. 

Qu.  169.  Ubi  vero  Scriptura  eum  omnia, 
]uae  Pater  habeat,  habere  asserit?  —  Joh. 
XVI.  15.  Christus  ait :  Omnia,  qnae  Pater  habet,  mea 
■  unt :  et  infra  Cap.  XVII,  10.;  Mea  omnia  tua  sunt, 
\'t  tua  mea. 

Qu.  170.     Quid  tu  ad  haec?  —   Vox  omnia 
iid  subjectam  materiam,  ut  superius  aliquoties  demon- 
•travimus,  fere  semper  refertur.     Quare  ex  ejusmodi 
ocis  non  potest  ullo  modo  quod  volunt  effici.  Materia 
,  rero  subjecta  Cap.  XVI.  est,  id  nimirum  Spiritus  S. 
Vpostolis  ad  Christi  regnum  spectans  revelaturus  erat; 
It  XVII.  Cap.  constat  apertissime,  agi  de  discipulis  ipsius 
esu .  quos  ipsi  Deus  dederat,  unde  eos  etiam  suos  vocat* 
*raeterea,  cum  quicquid  Christus  habeat  habeat  Patrid 
lono ,  non  autem  a  seipso,  hinc  apparet,  ipsum  divinam 
stam  naturam  habere  nullo  modo  posse.    Cum  natura 
)eus  onniia  a  seipso  habeat. 


938 


Chrestom  athi  a  symbolica. 


Qu,  171,   At  quae  Scriptura  Christum  pa- 

trem  aeternitatis  vocat?        Jesaiae  IX,  6, 

Qu.  172.  Tu  vero  quid  ad  haec?  —  Ex  eo 
naturam  divinam  probari  non  posse,  cum  certam  ob  caus- 
sam  pater  aeternitatis  Christus  sit  vocatus,  ex  ipsis  verbis 
ibidem  paullo  superius  expressis  videre  est.  Mirum  vero 
est,  adversarios  hunc  locum,  ubi  agitur  cle  Patre  aeterno, 
ad  Filium  referre ,  quem  constat  secimdum  eos  ipsos  Pa- 
trem  non  esse,  Patev  vero  aeterniiatis  aut  futuri  seculi 
propterea  dictus  est  Christus ,  quocl  sit  princeps  et  auctor 
vjtae  aeteraae,  quae  futura  est, 

Ou,  173,  At  his  encomiis,  quod  verbum 
J)ei  imago  Dei  incouspicui  et  character  hy- 
postaseos  ejus  sit?  et  qui  videat  Jesunij  eum 
videre  Patrem,  et  in  Jesu  habitare  omnem 
plenitudinem  divinitatis  c  orp  o  raliter ,  cjuae 
Scripturae  Jesum  insigniunt?  —  Joh  1,  1. :  In 
principio  erat  Verbnm,  conjuncto  eo,  quod  Apoc.  XIX,  13. 
scribitur  a  Johanne:  Verbum  Dei  (CoU  L  15,  Hebr.  I,  3. 

M%  xiv,  9.  Coi  ii,  9.;, 

Qu.  174,  Quid  tu  ad  haec?  —  Ex  eo,  quod 
Verbum  Dei  sit  Christus ,  doceri  divina  in  Christo  natura 
non  potest,  imo  adversum  potius  cojligitur.  Cum  enim 
ipsius  unius  Dei  Verbum  sit,  apparet  eum  non  esse  ipsum 
unum  Deum,  Quod  etiam  ad  singula  haec  testimonia 
gimul  responderi  poterit.  Verbuin  vero  vel  Sermo  Dei 
Jesus  ideo  nuncupatur,  quod  omnem  Dei  voluntatem  nobis 
exposuerit ,  ut  ibidem  Johannes  inferius  exposuit.  Deum 
tiemo  viclit  unquam;  tinigenitus  Filius,  qui  in  sinu  Patris 
est,  ipse  nobis  enarravit  (Joh.  I,  Quemadmodum 
etiam  eodem  sensu  et  Vita  et  Veritas  djcitur.  Atque  hoc 
idem  dici  potest  de  eo ,  quod  imago  Dei  inconspicui  vo- 
catur.  Quod  vero  chavacter  hypostaseos  ejus  dictus  sit, 
hoc  intelligi  debet,  Deum  quicquid  nobis  promisit  jam 
reipsa  in  eo  exhibuisse.  Quod  vero  attinet  ad  dictum  Do^- 
mini  Jesu :  Qui  me  videt  videt  Patrem,  neque  hinc  naturam 
divjnam  probari,  certum  cuique  esse  potest,  cimi  ea  ratio 
videndi  non  possit  de  essentia  Dei  accipi,  quae  invisibilis 
sit  prorsus,  verum  de  cognitione  eorum,  quae  dixit  efc 
fecit  Christus,  ut  ibidem  v.  10.  Christus  declarat.  Nec 
illis  denique  verbis ,  quod  plenitudo  divinitatis  in  eo  ha- 
bitat  corporaliter,  probatur  natura  divina.  Primum  enim 
vpx  haec  divinitas  designare  potest  voluntatem  Dei, 
eamque  orationem  cum  Apostolus  opponat  non  personae, 
sed  philosophiae  et  legi;  hinc  perspicuuin  est,  eam  de 


Chrestoniathia  svmbolica.  939 

doctrina  Domini  Jesu  non  de  pei*sona  accipi.  Do  Iiac 
vero  voce  eorporalitei*  9  quid  ea  notet,  inferius  suo 
loco  audies, 

Qu.  175.  At,  ubi  Scriptura  ait  de  Christo, 
eum  habuisse  gloriam  apud  Patrem,  ante- 
quam  mundus  fieretV  —  Joh.  XVII,  5.  ipse  Do- 
minus  in  sua  ad  Deum  precatione  ait:  Et  nunc  glorifica 
vie  Pater  apud  temctipsum,  ca  gtoria,  quam  apud  te  habui, 
antcquam  mundus  fieret, 

Q  u.  176.  Quid  ad  hoc  respondes? —  Neque 
hinc  naturam  divinam  probari.  Posse  enim  aliquem  glo- 
riam  habere  antequam  mundus  fieret  apud  Patrem,  nec 
tamen  hinc  cffici,  eum  esse  Deum,  apparet.  2  Tim.  I,  9., 
ubi  ait  Apostolus  de  credentibus,  iUis  dalam  fuisse  yra~ 
tiam ,  avle  lcmpora  secularia.  Praeterea  hic  scriptum 
est,  Jesum  rogare  hanc  gloriam,  quod  naturae  divinae 
prorsus  repugnat,  Loci  vero  sententia  est:  Christum  ro- 
gare  Deum,  ut  ei  gloriam  reipsa  det,  quam  habuerit  apud 
Deum ,  in  ipsius  decretp ,  antequam  mundus  fieret. 

Qu.  J77,  Quo  autem  loco  Scriptura  ait, 
S  p  i  r  i  t  u  m  ChristifuisseinProphetis?  —  1  Petr. 
1, 10.  11. :  De  qua  salute  exquisicrunt  et  perscrutaH  sunt 
Prophefac,  qui  de  illa  in  eos  gratia  prophetavcrunt,  scru- 
tantes .  in  quod  vel  quale  tcmpus  significaret  in  eis  iSjpi- 
ritus  Chrisli  etc, 

Qu,  17S,  Quid  ad  hoc  respondes? —  Neque 
fcinc  uaturam  in  Christo  divinam  effici.  Nam  hic  Spiritus, 
qui  in  Prophetis  erat,  Christi  dici  potest,  non  quod  a 
Christo  datus  fuerit,  sed  quod  ea  quae  Christi  fuerunt 
praenimciarit,  ut  ibidem  Petms  ait:  pracuuntians  iltus  in 
Christum  passioncs,  et  post  haec  glorias.  Quem  loquendi 
modum  etiam  1  Joh.  IV,  (i. ,  habes.  Hinc  cognoschnus 
Spiritum  veritatis et  Spiritum  eiToris ,  ubj  non  propterea 
Spiritus.  veritatis  et  erroris  Spiritus  dicitur,  quod  veritas 
et  error  tanquam  personae  eum  Spiritum  conferant :  ve- 
rum  eo,  quod  Spiritus  veritatis  loquatur  quae  veritatis 
sunt ,  et  Spiritus  erroris  quae  sunt  crroris. 

Qu.  179.  Ubi  vero  Scriptura  de  Christo 
ait,  quod  coelo  descendit.  a  Patre  exivit  et 
i  n  m  u  n  d  u  m  v  e  n  i  t  ?  —  Joh,  III,  1 3. :  Ncmo  ascendit 
in  coclum,  nisi  qui  descendit  e  coclo.  Filiut  hominis,  qui 
est ,  vel  erat,  incoela;  et  inferius  Cap.  A",  o(>. :  Mc, 
fjuem  Pater  sanciificavit ,  et  in  mnndum  misi;  et  infcrius 
Uap.  XVI ,  28  :  Exivi  a  Patre  et  vcui  in  ntundum:  rur- 


940 


Chres  t  omathia 


symb  olica. 


sus  relinquo  mundum ,  et  eo  ad  Patrem ;  et  inferius  Cap. 
X  VII,  18. ;  Sicut  me  misisti  in  mundum  etc. 

Qu.  180.  Quid  ad  haec  respondes?  —  Ex 
jis  non  probari  divinam  naturam  hinc  apparere,  quod 
primi  testimonii  verba:  Descendit  e  coelo,  possint  figu- 
rate  accipi.  Quemadmodum  Jac.  I,  17. ;  Omne  datum 
bonum  et  donum  perfectum  desursum  est,  descendens  a 
Patre  lumvnum;  et  Apoc.  XXI,  2.  10.  Vidi  civitatem 
sanctam  JerusaJem  novam,  descendentem  a  Deo  in  coelo 
etc,  Quodsi  proprie  accipi  debeant,  quod  nos  perlibenter 
admittimus,  apparet,  non  de  alio  illa  dicta,  quam  de 
Filio  hominis,  qui  cum  personam  humanam  necessario 
habeat,  Deus  natura  esse  non  potest.  Porro  quod  Scri- 
ptura  testatur  de  Christo  ,  quod  Psiter  eum  miserit  in 
mundum ,  idem  de  Apostolis  Christi  legimus ,  in  iisdem 
verbis  citatis  superius :  Quemadmodum  me  misisti  in  mun- 
dum,  et  ego  eos  misi  in  mundum  (Jok.  XVII,  18 .).  Ea 
vero  verba,  quod  Christus  a  Patre  exierit,  idem  valent, 
quod  de  coelo  descendit  Venire  vero  in  mundum  id 
ejusmodi  est,  quod  Scriptura  post  nativitatem  Christi 
exstitisse  ostendit  (Joh.  XVIII,  37.),  abi  ipse  Dominus 
ait:  Ego  in  hoc  natus  sum  et  in  mundum  veni,  ut  te- 
stimonium  perhibeam  veritati;  et  1  Jolu  IV,  1,  scriptum 
est,  multos  falso  Prophetas  exiisse  in  mundum,  Quare 
ex  ejusmodi  loquendi  modis  natura  divina  in  Christo  pro- 
bari  non  potest.  In  omnibus  vero  his  locutionibus ,  quam 
divinum  muneris  Christi  principium  fuerit,  duntaxat  de- 
scribitur. 

Qu.  181,  At  quae  Scriptura  Christum  Do- 
minum  unum,  Dominum  gloriae,  Regem  Re- 
gum  et  Dominum  Dominorum  perhibet?  — 
1  Cor.  VIII,  6. ;  Nobis  unus  Dominus  Jesus  Chr';stus,  per 
quem  omnia ,  et  nos  per  eum ;  1  Cor.  II,  8. ;  Nam ,  si 
cognovissent ,  nunquam  Dominum  gloriae  crucifixissent ; 
et  Apoc.  XVII,  14  ;  Cum  agno  pugnabunt,  et  agnus  vin- 
cet  eos,  quod  Dominus  Dominorum  sit  et  Rex  Iiegum;  et 
inferius  Cap.  XIX,  16.;  Et  habet  in  veste  et  foe- 
more  suo  nomen  scriptum:  Rex  Regum  et  Dominus  Do- 
tninorum. 

Qu.  183.  At  quid  affers  ad  hoc  testimo- 
n  i  u  m  ?  —  Quod  ad  primum  attinet ,  ex  eo ,  quod  Chri- 
stum  Apostolus  Dominum  unum  vocet ,  natura  divina  ef- 
fici  nequit.  Nam  eum  primo  manifeste  ab  illo  Patre, 
quem  ibidem  Deum  unum  fatetur,  secernit,  quem  solum 
natura  Deum  esse ,   superius  docuimus.    Deinde ,  hoc 


Chrcstomathia  Bj-mbolica. 


911 


ipsum ,  quod  de  eo  dicit :  Omnia,  per  ipsum ;  eum  natura 
Deum  esse ,  non  ostendit.  Cuni ,  ut  superius  demonstra- 
tum  est,  hac  particula  per  non  primam,  verum  secun- 
dam  caussam,  designari  constet.  Quod  de  eo,  qui  na- 
tura  Deus  est,  dici  nullo  modo  potest.  Et  licet  de  Patro 
interdum  Sc.riptura  loquatur :  per  cum  omuia;  aliter  haeo 
tamen  de  Patre,  quam  de  Christo  accipiuntur.  De  Patre 
enim  haec  ideo  dici  constat .  quod  omnes  caussae  mediae, 
per  quas  fit  aliquid ,  non  aliunde  sint .  nisi  ab  ipso ,  nec 
sint  ejusmodi,  ut  sine  iis  ille  agere  non  possit.  De  Christo 
Vero  dicuntur,  quod  per  eum  alius  quis,  nempe  Deus, 
omnia  operetur,  ut  Eph.  III.  9.  expresse  habetur.  Ne 
commemorandum  mihi  sit,  verbum  omnia  (uti  superius 
ostensum  est)  ad  subjectam  mateiiam  referri.  Quod  ita 
habere  inde  apparet,  quod  Apostolus  agit  de  iis  omnibus 
rebus,  quae  ad  populum  christianum  pertinent,  ut  duo 
haec  verba  demonstrant :  Aobis  et  Pater.  Unde  effi- 
citur ,  Christum  non  simpliciter  et  absolute ,  verum  certa 
de  caussa  vocatum  Dominum  unum,  per  quem  omnia. 
Quare  hinc  natura  divina  non  probatur.  Quod  vero  atti- 
net  ad  secundum  testimonium ,  cum  in  eo  agatur  de  eo, 
qui  crucifixus  sit ,  apparet  ex  eo ,  naturam  divinam  non 
probari,  cum  de  hac  illud  dici  nequeat;  verum  de  ho- 
mine,  qui  ideo  Dominus  gloriae  dieitur,  hoc  est  Dominus 
gloriosus,  quod  a  Deo  gloria  et  honore  coronatus  sit. 
In  tertio  vero  testimonio,  cum  agatur  de  eo,  qui  agnus  est 
et  qui  vestimenta  habet,  quem  et  occisum  et  sanguine  suo 
nos  redemisse  apertissime  idem  Johannes  fatetur,  quao 
rcferri  ad  divinam  naturam  nulla  ratione  possunt,  appa- 
ret,  eo  naturam  divinam  Christi  adstrui  non  posse.  Om- 
nia  vero,  quae  hic  Christo  in  his  testimoniis  tribuuntur, 
singularem  ipsius  potestatem,  quam  Deus  Christo ,  in  iis 
quae  ad  novum  foedus  pertinent  dedit,  arguunt. 

Qu.  183.  At  quae  testimonia  Scripturae 
proferri  possunt,  pro  fide  in  Christum  et  ho- 
no re  divino  asserendo?  —  Joh.  XIV,  1.  ait  ipse 
Dominus:  Crcditis  mDeum  et  in  me  credite;  et  Joh.  V, 
22.  23.:  Patrr  non  juiticat  quemquam ,  ted  omne  jiali- 
cium  dcdit  Fitio ;  ut  omncs  honorent  rHium.  sicut  hono- 
rant  Patrcm ;  et  PhiL  //,9  — 11.;  Prapterea  cum  Deus 
superexaltavit  ct  donavit  ci  nomcn  super  omne  nomen  ;  ut 
in  nomine  Jesu  omne  genu  curvctur ,  coclestium ,  tciTc- 
strium  cf  iufcrorum }  ct  omnis  lingua  confiteatur ,  fjuod 
Jesus  Christus  est  Dominus  in  gloriam  Dci  Patris ;  ct 
aliis  multis  ui  locis. 


942  Chrestomathia  sjmbolica. 

Qil  184.  Quid  ad  haec  respondes?  —  Quod 
ad  primum  locum  attinet,  tantum  abest,  ut  ex  eo  pro- 
betur  Christum  natura  esse  Deum  -9  ut  pOtius  longe  di- 
versum  effici  perspicuuni  sit.  Etenim  aperte  hic  Christus 
inter  se  et  Deum  unum  discrimen  pbnit.  De  quo  hio 
agi,  articulus  in  Graeco  additus  est  indicio.  Qiiod  vero 
ipsi  ajunt,  fidem  non  attribui  nisi  Deo  ipsi,  hoc  Chri- 
stus  in  alio  loco  solvit  ipse  ^  dum  ait:  Qui  credit  in 
me,  non  credit  in  me  *  sed  in  eums  qui  misit  me  (Joh. 
XII,  4A.).  Unde  perspicuum  estj  Christuni  eani  fidem 
sibi  non  arrogare,  quam  ipsi  Deo  debemus.  Etenim  ea 
fides  ipsi  Deo  attribuitur,  quae  in  ipso  terminatur.  quae- 
que  euni,  ut  rerum  omnium  primum  auctorem  respicit: 
eam  vero  fidem  Christo  non  attribui  constat.  Etenim 
eo  in  Christtim  fidem  collocamus^  quod  nos  felices  effi- 
ciendi  potestatem  a  Deo  acceperit.  et  ei  muneri  sit  prae- 
positus,  atque  ad  eum  moduni  fides  nostra  in  Christum 
per  eum,  ad  ipsum  Deum^  tanquam  ultimum  finem,  diri- 
gitur.  Quod  etiam  testatur  Petrus  1  Epist.  /,  21.  cum 
ait:  Per  eum  creditis  in  Deum ,  qui  eum  a  mortuis  ex- 
citavit  et  gloriam  ei  dedit,  ut  fides  et  spes  vestra  in 
Deo  sit. 

Qu.  185.  Verum  illi  ex  Jeremfa  afferunt, 
quod  maledictus  sit,  qui  confidit  in  homi- 
ne?  —  Respondeo:  Non  dictum  est  absolute  maledi- 
ctum  esse  i  qui  confidat  in  homine ;  verum  qui  ita  con- 
fidit ,  quod  carnem  ponat  brachium  suum  ^  hoc  est ,  in 
ipsis  tantum  viribus  humanis  suam  spem  defigat,  sine 
Spiritus  Ct  Virtutis  divinae  auxilio.  Id  enim  per  vocem 
caro  prorsus  intelligitur.  Cui  etiam  addita  sunt  verba: 
Et  a  Domino  recedit  cor  ejiis.  Verum  qui  in  Christo 
spem  collocamus,  non  statuimus  camem  brachium  no- 
strum,  neque  recedimus  corde  a  Deo^  imo  Christo 
confidendo  Deo  confidimus.  Et  sic  cor  nostrum  acce- 
dit  ad  Deum,  non  a  Deo  recedit. 

Qu.  186.  Ad  alia  vero  testimonia  quid 
respondes,  quae  de  honore  Christi  divino 
agunt?  —  Cum  omnia  testimonia,  quae  de  divino  Chri- 
sti  honore  testantur,  testentur  etiam  aperte  satis,  ho- 
norem  Christo  divinum  certo  tempore  certamque  ob  caus- 
sam  datum  et  concessum  esse^  naturam  in  Christo  di- 
vinam  iis  non  probari  planum  est.  Quod  vero  oppo- 
nunt  illud  Jes.  XLII,  8.:  Gloriam  meam  alteri  non 
dabo ;  respondeo,  satis  apparere  quid  sibi  velit  liaec  par- 
ticula  alteri.    Etenim  illico  ca  consequuntur :  neque  ho- 


Chrestoniathia  symbolica.  94  \ 

tiwem  menm  sculptUibus.  De  his  itaquo  eo  loco  Deus 
loquitur,  qui  cum  eo  communionem  nullam  habent,  et 
quibus  si  gloria  et  honor  aliqiiis  tribueretur,  in  eum  non 
redundaret*  Verum  nequaquam  dicit,  se  cum  eo  non 
connnunlcaturum  gloriam  suam  j  qui  ex  eo  pendeat  et 
qui  sit  ei  subordinatus*  Hac  ratione  enim  nihil  decedit 
ejus  gloriae^  cum  universa  in  eum  referatur»  Etenim 
cum  Dominus  Jesus  a  Deo  pendeat*.  et  ei  subordinatus 
sit,  quicquid  honoris  ei  exhibetur,  id  totum  in  ipsumDeum 
redundati 

Qiii  187*  De  iis  Scripturis,  quae  directe 
Dei  Filium  videntur  respicere,  audivi.  Ve- 
lim  de  iis  cOgnoscere,  quae  per  quandam  ap- 
p  1  i  c  a  t  i  o  n  e  m  C  li  r  i  s  t  o  a  c  c  o  m  m  o  d  a  n  t  u  r  ,  e  t  na- 
turam  in  Christo  divinam  videntur  proba- 
re?  —  Ea  testimonia  sunt  apud  Jesaiam.  Primum  Cup. 
VIIL  24. :  Quod  futurus  erat  lapis  offensionis  et  petra 
srundali  ;  quod  Lucas  Cap.  II,  34.  et  Petrus  1  Epist. 
II,  7.  repetunt :  secundum  Jes.  XL  V,  23*  ,  ubi  Deus  ait : 
Juravi  per  me  ipsum,  (jnod  mihi  ciirrubitur  omnc  genu  ; 
quod  de  Christo  legitur  tttnd»  XIV,  1L:  tertium  legi- 
mus  Jes>  XI/,  4.  XLIV,  6.  et  XLVIII,  12.;  Ego  sum 
primus)  ego  sum  novissimus ;  de  Christo  vero  idem  le- 
gimus  Apoc.  I,  17..*  quartum  Jes.  XXXV,  4  —  6..4  Dcus 
ipse  vcniet  et  servabit  nos ,  tum  ocu/i  caccorum  et  aures 
surdorum  apcricntur,  tum  cluudus  instar  cervi  saliet,  et 
mulorum  linguu  so/rcfur ;  de  Christo  vero  haec  sunt 
repetita  Mutth.  //,  5.:  quintum  Zuc/t.  XII,  10.  scriptum 
est:  Et  uspicieiit  me  , qucm  transfiXerunt ;  quod  Jo/tan- 
ncs  XIX,  37;  scripsit  de  Christo  :  sextum  Ps.  LXVIII, 
19.:  Ascendisfi  in  altum ,  cuptivum  diwisti  captiritatem, 
ucccpisti  donu  in  hominibus ;  quod  idem  de  Christo  re- 
petitum  est  ap.  Paullum  Eph.  IV,  8.  E  quibus  testi- 
moniis  ad  eum  modum  argumentantur :  Quandoquidem 
quae  dicta  sunt  de  Deo  sub  lege,  eadem  dicuntur  de 
Christo  sub  Evangelio,  apparet,  Christum  esse  illum 
Israelis  Deum,  ac  proinde  natura  Denni. 

Qm  188.  Ad  haec  quid  respondes?  —  Ad 
omnia  ita  responderi  potest,  ut  appareat.  nullo  modo 
ex  iis  effici,  divinam  in  Christo  es  e  naturann  Etenim 
aliam  ob  caussam  ea,  quae  dicta  sunt  de  Deo  sub  lege, 
dici  potuerunt  stib  Evangelio  de  Christo,  qurinadinodum 
et  dicta  sunt.  Nimirum  propter  illam  summam  quae 
inter  Deum  et  Christum  est,  ratione  potestatis  atque  nm- 
neris ,  conjunctionem .  quae  omnia  illum  Dei  dono  con- 


944 


Chrestomathia  symboiica. 


junctionem  ,  quae  omnia  illum  Dei  dono  consecutum  esse 
Scripturae  N.  T.  passim  testantur.  Quod  si  Scriptura 
ea  tradit  de  Mose,  eum  Israelem  ex  Aegypto  eduxisse 
(Exod.  XXXI I,  7.)  3  et  quod  redemtor  illius  populi  fuerit 
(Act.  VII,  '36.)  9  et  de  aliis  idem,  quod  de  ipso  Deo 
apertissime  scriptum  extat,  cum  nec  Moses  neque  alii 
tantam  cum  Deo  conjunctionem  haberent,  quanta  inter 
Deum  et  Christum  intercessit,  multo  justius  haec,  quae 
de  Deo  primo  respectu  dicta  sunt,  Christo  accomodari 
possunt,  propter  summam  illam  et  arctissimam  interDeum 
et  Christum  conjunctionem. 

Qu.  189.  Perspexi  Christum  divinam  na- 
turam  non  habere,  sed  verum  hominem  esse, 
nunc  cedo,  qui  cognitio  ejus  rei  ad  salutem 
utilis  existat?  —  Hoc  perspicere  hinc  potes,  quod 
e  cognitione  ejus  rei,  quod  Christus  verus  homo  sit, 
spei  nostrae  certa  eaque  incorrupta  subsequatur  confir- 
matio ,  quae  adversa  sententia  prorsus  convellitur  et  tan- 
tum  non  tollitur. 

Qu.  190.  Qui  vero  istud? —  Hac  ratione,  quod 
ex  adversa  sententia  sequitur,  Christum  Jesum  non  esse 
verum  hominem.  Etenim  cum  in  Christo  negent  per- 
sonam  hominis,  quis  non  videt,  eos  una  eademque  opera 
Christum  verum  hominem  negare?  Nec  enim  verus  ho- 
mo  esse  potest,  qui  hominis  persona  careat.  At  si 
Christus  verus  homo  non  fuisset,  nec  mori  ac  proinde 
ne  a  mortuis  quidem  exsuscitari  potuisset.  Unde  spes 
nostra,  quae  resurrectioni  Domini  Jesu  ceu  basi  cuidam, 
ac  fundamento  innititur,  facile  convelli  ac  fere  ruere 
posset.  Ea  vero  sententia,  quae  Christum  pro  vero  ho- 
mine  agnoscit,  qui  in  mundo  existens  obediens  fuit  Patri 
usque  ad  mortem ,  eundemque  mortuum  et  a  Deo  a  mor- 
tuis  reductum  et  immortalitate  donatum  asserit  et  certo 
statuit ,  spem  nostram  de  salute  aeterna  mirum  in  mo- 
dum  fulcit,  et  ante  oculos  nostros  ipsissimam  ejus  rei 
imaginem  proponit  et  constituit;  nos  etiam,  licet  mor- 
tales  simus  et  moriamur,  nihilominus  tamen  a  mortuis 
tempore  suo  resurrecturos  et  in  immortalitatis  ejusdem, 
cujus  ipse  particeps  jam  extiterit,  societatem  esse  ven- 
turos,  si  vestigiis  ipsius  institerimus. 


I    N    D    E  X 


DOGMATl  M.DECRET0RU3I  ET  ALIARUM 
RERl  ■  MEMORABILIUM. 


NotaD.  significat  Canones  et  Decreta  Concilii  Triden- 
tini ;  —  C.  —  Catechismum  Romanum ;  —  P.  —  Professio- 
nem  fidei  Tridentinae  cum  Additamentis.  p.  307  sqq.  —  O.  — 
lOrthodoxam  Confessionem  Eccl.  orientalis,  p.  S13  sqq. — 
|HL  —  Confessionem  Helveticam,  p.  S50  sqq.  —  G.  —  Eccle- 
>iarum  Gallicarum  Confessionenx,  p.  SS3  sqq.  —  A.  — 
licclesiae  Anglicanae  Articulos,  p.  S90  sqq.  —  Hg.  —  Ca- 
hechesin  Heidelberg^nsem .  p.  900  sqq.  —  Q.  —  Barclaii 
Theses.  p.  904  sqq.  —  R.  —  Catechesin  Racoviensem 
).  912  sqq.  Nameri  notis  D.  et  C.  appositi  ad  §§. ,  cae- 
eri  ad  paginas  pertinent. 


A. 

ihhntrs  quomodo  elisfendi  D.  476.  et  qui  in  monasteriis ,  quae 
I  sunt  Ordinum  capita  D.  495.  qui  visitandi  joa  habeant  D.  49+. 
I  ouibus  Tonsuram  et  minores  Ordines  conferre  possint  D.  372. 
I  C  512.  Lectorem  theologiae  in  suis  monasteriis  eli^nt  D.  27. 
I  qui  usura  mitrae  et  baculi  habent  EpUcoporum  loco  adhibentur  in 
I  oegradatione  D.  186.  ea .  quae  de  Ke^iilaribus  in  Conc.  Trid.  de- 
I  creta  sunt  exequi  tenentur  I).  497.  eorum  privilegia  quando  cessent 
I  D.  372.  454.  eorum  monasteria  quae  ab  Episcoporum  jurisdictione 
I  exempta  D.  435. 494.  eorum  nedu;entia  quando  suppleatur  D.  30.  37. 
i  \  b  b  a  t  i  ae  comraendatae  ab  Episcopo  visitandae  D.  303.  quae 
I  sunt  Ordinum  capita  quibus  conferendae  D.  495.  earura  onus  in 
I  Seminario  constituendo  D.  3S3. 

\\bbatissa  quomodo  et  qua  aetate  eligenda  D.  481.  duobus  mo- 
I  nasteriis  non  praeficienda  ibid.  ejus  oflicium  in  professione  Mo- 
I  nialiura  D.  491. 

wbsentia.    Abesse  non  videtur ,  qui  aliquantisper  abest  D.  SGO. 
I  causae  legitimae  absenriae  quae  D.  359.  cf.  Kesidtntia. 
I  bso  /  utio  delicti  publici  quando  non  adraittenda  D.  187.  a  summo 
f  Pontitice  impetrata  usurpantibus  bona  et  jura  ecclesiastica  non  ali- 


946 


I  n  d  e  x. 


ter  prodcst,  nfsi  faeta  restitutione  D,  341.  —  Sacerdotis  est  actus 
judicialis  D.  209.  232.  ejus  Minister  D.  208.  233.  P.  318.  pecca- 
torum  gravium  a  quibus  dari  possit  D.  210.  235.  434.  quando 
nulla  D.  208.  211. 

Abusus  tollendi  D.  34  sq.  304.  326.  467.  472.  538. 

Academiae  testimonium  v.  Episcopi. 

A  c  c  e  s  s  u  s  et  regressus  v.  Beneficia. 

Ac  cl  am  ationes  Patrum  in  fine  Concilii  Trid.  p.  249. 
A  c o  l y  thorum  Ordo  D.  345.  P.  334.    Acoly thatus  titulus  ho- 
norarius  D.  439. 

Adami  creatio  O.  821.  cum  Christo  comparatio  C.  78.  peccatum 
in  omnes  propagatione  non  imitatione  transfusum  D.  23.  non  ilii 
soli  sed  universae  etiam  propagini  nocuit  D.  22.  C.  774.  quando 
tollatur  D.  23.  25. 

A  d i  ap  hora  v.  Media. 

Administr atio  bonorum  eccl.  v.  Bona  ecclesiastica. 
A  d  o  l escentium  aetas  prona  ad  mundi  voluptates  D.  380. 
Adscensio  Christi  in  coelum  est  taniquam  finis,  ad  quem  cae- 


ejus  mysterium  quam  sit  excellens  C.  119.    ejus  causa,  commoda 
et  fructus  C.  121  sq. 
Advcntus  Christi  mysterium  D.  42 a.    ad  judicium  C.  125. 
Adulterinm  quid  sit  et  cur  praecipue  vetitum  C.  641  sq.  quantum 
scelus  et  turpitudo  C.  644.    non  dirimit  matrimonium  D.  400.  ejus 
interdicto  quae  peccata  prohibeantur  C.  641.    ejus  et  impudicitiae 
poenae  atque  SHpplicia  D.  418.  C.  646. 
Aegrotantium  consolatio  11.879. 

Affinitas-ex  fomicatione  D.  414.    quae  contrahatur  in  Baptis^no 

C.  268.  et  cum  Patrinis  Confirinarionis  C.  320.  ejus  gradus  JJ.396. 
Alex  andri  VI.  Constitutio  D.  299.  p.  284. 

Altaris  $  acr  amentum  v.  Eucharistia.  Altaris  Sacrt- 
ficium  v.  Missa. 

A  m  e  n  quid  significet ,  et  ejus  fructus  atque  vis  C.  828  sq.  cur  in 
Sacrificio  Missae  reservetur  Sacerdoti  pronuntiandum  C.  831. 

Amor  Dei  in  redemptione  erga  homines  ostensus  C.  733.  patrius 
erga  nos  rebus  etiam  adversis  C.  734. 

Anathemat  as  in  male  sentientes  de  Peccato  originali  D.  21  sqq. 
de  Justificatione  D.  62  sqq.  in  eos  qui  VII  Sacramenta  Eccl.  ne- 
gant  I.  ea  male  interpretantur  D.  104  sqq.  contra  Ilaereticorum 
errores  circa  Sacramentum  Baptismi  D.  177  sqq.  Confirmarioni» 

D.  131.  Eucharistiae  D.  171  sqq.  Poenitentiae  D.  224  s<|q.  Ex- 
tremae  Unctionis  D.  239.  Ordinis  D.  344  sqq.  Matrimouii  D.  389. 
de  Communione  sub  utraque  specie  D.  290.  de  Sacrificio  Missae 
D.  317  sqq.  cunctis  Haereticts  p.  251.  Hominatiiu  Haeresiarclus 
Lutbero  ,  Oecolampadio  ,  Zuinglio  ,  Rothmanno ,  Calvino  eorumque 
sequacibus  P.  324. 

Anyeli  quid  unt  et  quaM  creati  0.818.   quare  Virtutes  dicti  C. 44. 

quare  humana  specie  ejjfigfUitur  C.  559.    eorum  classes  O.  819. 

conditio  C.  44.    eorum  opera  quotidie  a  maximis  periculis  libera- 

mur  C.  538.    per  eos  quomodo  humanum  genus  custodiatur  C.  731. 

Angeli  mali,  quid  de  iis  sentiendum  O.  819. 
Angelica  salutatio  est  actio  gratiarum  C.  714.    ei  adjunxit 

Eirclesia  preces  et  iniplorationes  b.  Virginis  ibid.  ea  Deus  Iaudatur  ibid. 
Anima  Christi  qualibus  donis  et  viltutibus  e.xomata  C.  72-  73. 

revera  et  nihil  incommodi  passa  descendit  ad  iufcros  et  meritum 


tera  mysteria  referuntur 


I  n  d  e  x.  917 

p.vsionU  animabus  Patrum  comraunkavit  C  103.  104.  ab  ea  num- 
quam  separata  est  divinitas  C.  107. 

Anima  hominit,  an  a  seruine  Adamt  O.  832.  animae  Pio- 
rum.  duabus  alis  ad  coehira  elatae  C.  706.  cum  Chri^to  resnant 
P.  321.  in  coelura  recipiiintur  P.  342.  locnm  suum  in  manibua 
Dei  habent  O.  829.  ante  Chr.  raortem  ad  sraum  Abrahae  defere- 
btuitur  C.  102.  Impiorum ,  sempiternis  Inferni  traduntur  suppliciij 
P.  321.  342. 

Animnrum  cura  v.  Cura  animarum. 

Apostoli  XII  Symbohun  articulis  disrinctum  eomposuerunt  C  1S. 
tn  Coena  a  Christo  Sacerdotes  N.  T.  instituri  D.  307.  318.  Caere- 
moniarum  iostitutore*  C.  297.  a  Domino  Chrismatis  compositiouem 
didicerunt  C.  316.  iis  eoruiuque  Successoribus  a  Chrfcto  tributa 
est  potestas  consecrandi ,  offerendi  et  ministrandi  corpus  et  sangui- 
nem  ejus  D.  344.    reniittemfi  et  retinendi  peccata  D.  195. 

Ap  p  e  1 1  a  t  i  o  cur  instituta  D.  184.  quando  non  irapediat  I.  suspen- 
dat  D.  181.  331.  363.  384.  3S5.  438.  461.  487.  528.  quomodo  ad- 
mittenda  et  cui  committenda  D.  184.  a  quibus  appellari  liceat  D. 
183.  461.  Appellans  quid  agere  debeat  D.  185.  463.  ei  quando 
Acta  graris  exliibenda  D.  185.  et  intra  quantum  tempus  D.  185.  464. 
quomodo  ea  ad  jndicem  appellationis  transferenda  D.  463.  Appel- 
latus  quid  et  quando  solvat  pro  Actis  D.  185.  463. 

Arjua  v.  Baptlsmux.    C  alix. 

Arbiter  de  suspicione  et  jurisdictione  inter  ordinarium  et  conser- 

vatorem  judicem  D.  249. 
4  rbitrium  liberum  D.  42.  63.  P.  31 8.  323.   C.  46.  0.822. 

H.  855.   A.  891. 

Archidiaconi  oculi  Episcoponim  D.  440.  qui  eligi  debeant  ibid. 
qui  visitandi  jus  habent ,  qoomodo  visitent  D.  42S  sq.  causas  nia- 
trimonii  et  crinunum  non  judicant  D.  462.  neque  concubinatus  D.  529. 

Archiepiscapus  v.  Metropolitanus. 

Archiprexbytrri  curam  aniinaruni  habentes  quando  praedicare 

debeant  D.  35.  cf.  Parochi. 
Articuli  fidei  ctir  ita  dicti  C.  19.    Ecclesiae  orientalis  O.  815. 
A  s  c  e  n  .>  i  o  v.  Adtemtlm 
Attritio  quid  D.  200. 

Avaritia  idolonun  servitu*  D.  326.  omnium  malorum  radixD.341. 

eju-i  suspicio  ab  Ecclesiasticis  vitanda  D.  449.  et  tollenda  D.  296. 
Ave  Maria  v.  Angelica  salutatia. 

B. 

Balsami  vis  et  Mgnificatio  C  315. 

Baptismus,  vera  de  eo  doctrina  in  Ecclesla  Rom.  D.  119.  cf. 

C.  246.  etCanones  de  eoD.  117  sqq.  inEcde>ia  orientali  O.  S37  Ma. 
Heh  etira  H.  STi.  Anglica  A.  896.  Quackerorum  Q.  910.  —  fidci 
Sacrauientwm  D.  4*.  C.  250.  ejus  nomina  varia  D.  248.  tigurae  C  252. 
ejus  et  Poenitentiae  differentia  D.  56.  196.  et  Coniirraationis  C.  312. 
quando  institutus  C.  261.  —  ejus  Materia  C  251.  Aqua  cur  eju-s 
materia  instituta  sit ,  et  qualis  necessaria  C.  253.  D.  118.  t*.  889. 
addhur  ei  sacrum  oleum  C.  254.  ad  eam  consecrand.ini  certi  dies 
exspectantur  C.  299.  —  ejus  Forma  C.  235  sqq.    verba  requisita 

D.  120.  C.  257.  in  nomine  Jesu  C  258.  ejus  Ceremnniae  et  Kitns 
quae  antecednnt  accessum  fontis  Baptisrai ,  quae  adbibentur  apud 
foutem  et  post  Baptismum  C.  297  sqq.  Baptizandus  ad  fores  Ercl. 


948 


I  n  d  e  x. 


adducendus  C.  300.  quid  primum  in  eo  requiratur  C.  279  sq.  ab 
uno  1.  duobus  de  fonte  baptismatis  suscipiendus  D.  412.  in  eo  an 
trina  ablutione  opus  sit,  et  utrum  adspersio  sufficiat  C.  259  sqq. 
quam  corporis  partem  ablui  necesse  et  quando  pronuntianda  verba 
Sacramenti  C.  260.  quae  nomina  imponenda  C.  307.  —  ejus  Mini- 
stri  C.  264.  ordo  uiter  eos  servandus  C.  266.  cur  quemvis  mini- 
strum  admittat  egente  necessitate  C.  265.  ejus  Tempus  interdum 
non  est  differendum  C.  278.  baptizari  licet  in  omni  aetate  et  tem- 
pore  D.  128.  eum  rite  collatum  iterari  sacrilegium  D.  127.  196. 
C.  293.  ejus  Virtus  1.  Effectus  D.  24.  25.  C.  282.  290  sqq.  —  ad  om- 
nes  pertinet  C.  296.  ad  salutem  necessarius  D.  44.  121.  in  eo  Deus 
donat  quicquid  ibi  sacramentaliter  figurat  G.  889.  in  eo  imprimitur 
character  in  anima  D.  112.  eo  omne  peccatum  condonatur  C.  282. 
per  eum  peccata  et  peccatorum  poenae  remittuntur  C.  276.  cur 
non  restituat  integritatem  naturae  C.  287.  liberat  a  poenis  Purga- 
torii  post  banc  vitam  C.  286.  non  autem  a  poenis  civilibus  C.  285. 
Baptizantium  et  Baptizatorum  cognatio  D.  412.  Baptizati  univer- 
sae  legis  chiistianae  debitores  peccando  gratiam  amittunt  D.  122  sq. 
libri  deBaptizatis  D.  412.  Baptismus  quibus  necessarius  C.  235.  272 
sqq.  Parvulorum  D.  124. 129.  A.  896.  non  diutius  quam  necessitas 
postulat  differendus  C.275.  fit  in  fide  EcclesiaeD.  129.  vel  parentum 
C.  274.  Amentium,  Furiosorum  et  Dormientium  quando  fieri  debeat 

C.  279.  eorum  quos  incertum  est  esse  baptizatos  C.  294. 
Baptismus  Haereticorum  quomodo  verus  D.  120. 
Baptismus  Johannis  non  eamdem  habet  vim  cum  Baptismo 

ChiistiD.  117. 

Beatitudo  essentialis  in  quo  consistat  C.  200.  ejus  ornamenta 
et  accessoria  praemia  C.  204.  ejus  gradus  O.  827. 

Benedictio  Conjugum  v.  Matrimonium. 

Beneficia  ecclesiastica  ad  quid  constituta  D.  298.  quibus 
conferenda  D.  234.  aetas  ad  ea  obtinenda  D.  368.  440.  habere  de- 
bent  qui  prima  tonsura  initiati  sunt,    ut  fori  privilegio  gaudeant 

D.  368.  ea  obtinentes  infra  annum  Ordines  suscipiant  requisitos 
D.  334.  haereditaiiam  successionem  abhorrent  D.  512.  accessus  et 
regressus  ad  ea  tolluntur  D.  512.  eorum  pluralitas  reprobatur  D. 
136  sqq.  quando  vero  permittatur  D.  452  sqq.  qualitatibus  et  one- 
ribus ,  quae  iis  ex  fundatione  incumbunt ,  non  derogandum  D.  446. 
in  servitutem  non  redigenda  D.  516.  etiam  exempta  visitanda  et  a 
quibus  D.  303.  437.  curata  in  simplicia  non  convertenda,  et  quando 
curam  animarum  recipiant  D.  330.  regularia  quibus  conferenda  I). 
254.  Beneficiis  privare  Cleiicos  quando  liceat  D.  301.  363.  li- 
centia  discedendi  ab  iis  D.  363.  cf.  Uniones. 

Beneficia  juris  p  a  tronatus  v.  Jus  paironatus. 
Biblia  v.  Scriptura  S. 
Bifjamia  prohibita  D.  395. 

B l asphemar  c  nomen  Dei  et  Sanctorum  detestabile  scelus  C.  590. 

Bona  e  ccl  e  siastica  in  quos  usus  converti  debeanl  D.  341.499« 
vi  eu  auferre  vetitum  O.  836.  ea  occiipantium  poena  D.  341.  Ad- 
minislratores  bonorum  Episcoporum  a  Capitulo  sede  vacante  eledl 
Episcopo  rationem  redd;mt  D.  451.  locorum  piorum ,  quibus  ratio- 
nem  reddere  debeant  D.  339.  monasticoruiu  adininistratio  ad  quos 
spectet  D.  475.  feudalia  v.  Feudorum. 

Bona  hujus  vitae  petere  Iicet,  et  quomodo  C.  773  sqq.  mo- 
biiia  et  immobiiia  quomodo  liegulaxibus  concessa  D.  475.  ante  pro- 


I  ii  d  c  x.  949 

fessionem  monasteriis  non  danda ,  aut  abeuntibus  restituenda  I). 

490.    Bonoruni  communicatio  illicita  A.  900. 
So  n  ifa  c  i  i  VIII  Constitutio  D.  368.  p.  287.  aliaD.  478.  p.  291. 
Bononiae  laus  D.  152. 
3  r  a  c  hium  saecularc  v.  Moniales. 

Sullae,  indictionis  Concilii  Pauti  III.  p.  3.  facultatis  transferendi 
Concilii  sub  Paulo  III.  p.  66.  resumptionis  Concilii  sub  Julio  U. 
p.  71.  celebrationis  Concilii  sub  Pio  IV.  p.  123.  confirmationis  Con- 
citii  sub  Pio  IV.  p.  253.  qua  temnus ,  ex  qao  Concilium  observari 
debeat ,  assignatur  p.  258.  qua  VIII  Cardinales  pro  Concilii  obser- 
vatione  deputantur  p.  259.  revocatoria  priviledorum ,  quae  Conci- 
lii  Decretis  adversantur  p.  261.  qua  forma  Juramenli  Professjo- 
nis  lidei  praescribitur  p,  307. 

c. 

naedis  quintuplex  genus  permissum  C.  628  sq. 
Vaelibatus  anteponendus  statui  conjugali  D.  403. 
" a  e  rcmo  n  i  a  e  v.  Hitus. 

Valicis  umis  an  cuiquam  sit  permittendus  D.  294.  342.  in  eo  cur 
aqua  cum  yino  misceatur,  et  ejus  significatio  D.  314. 

r  alvinus  ejusque  sequaces  anathema  dicti  P.  324. 

Uanon  Missae  ex  quibus  constet  D.  311.  errores  non  continet 
ibid.  S22. 

Vanones  indisdmcte  ab  omnibus  observandi  D.  532.  de  vita  Cleri- 
corum  renovantur  D.  331.  et  ad  episcopalem  dignitatein  pertinentes 
1).  531.  nec  non  ad  favorem  ebclesiasticanun  personarum  D.  535. 

V  anones  Apost  o  lorum  D.  499. 

Uanonidatus   quibus  conferendi  et  non  conferendi  D.  439  sq. 

Uanonici,  Ecclesiae  Senatns,  eorum  vita  et  lionestas.  officium  in 
Choro .  et  cclchranit'  Epigcopo  D.  444.  quales  eligendi  l>.  441.  eo- 
rum  residentia  I).  333.  443.  an  residere  possint  in  Ecclesia  curata 
D.  333.  inni  ampliu»  tribus  mensibus  eis  abesse  licet  D.  443.  divinaoffi- 
cia  pcr  sc .  non  peratium,  obire  debent  I).  444.  interesse  debent 
sacrae  Onlinationi  1).  370.  protessionem  lidei  coram  quibus  facere 
tcncantnr  D.  441.  eorum  tcnues  reditus  quomodo  augendi  D.  450. 
qai  vocem  in  Capkulo  non  habeant  D.  334.  ab  Episcopo  corrigi 
possnnt  l).  100.    quando  et  quomodo  1).  509  sq.    cf.  Capitula. 

Vanoniri  r egulares  transjati  ad  atium  Ordinem  saecularia  be- 
neficia  obtinere  non  possunt  D.  255. 

"antus,  qualis  esse  debeat  D.  444.  11.878.  lascivus  in  celebratione 
Missae  vetatur  D.  328. 

7  ap  e  1 1  a  norum  regiorum  privilegia  restricta  D.  439. 

n a pill i  v.  Tonsura. 

Uapitula,  eorum  jurisdictio  ,  potestas  et  bononmi  administratio 
intacta  relinqqitor  D.  510.  sub  nomine  S.  Petri  el  S.Johannis  I).  483. 
Cathedr  alium  a  suis  Episcopis  visitari  et  corrigj  possunt  D. 
100.  quomodo  et  quando  D.  509  sq.  apud  Ordinarium  conveniun- 
tur  non  obstantibus  conservatoriis  I).  248.  d§  quibus  Episcopo 
rationem  reddere  teneantur  D.  451.  eorum  negligcntia  a  quibus 
suppler.tur  ibid.  eorum  privilema  qoando  non  valenl  I>.  454. 
omcium  in  Magistris  eligendis  D.  29.  in  Prioribus  et  Officiali- 
bus  constituendis  I).  495.  in  exeqnendis  phs  rclictis  I).  507.  in 
conservanda  regulari  disciplina  1).  474.  eorum  ncgligentia  a  Con- 
dlio  provindaG  quando  supplenda  1).  497. 


950 


I  d  d  e  x. 


C  apucini*  et  Fratrlbus  minoribus  de  observantla  bona  hnmobilia 

possidere  non  licet  D.  476. 

Cardinales  qui  sint  eligendi  P.  425.  quatuor  aflirmare  debent, 
Promovendos  ad  Cathedrales  idoneos  esse  D.  424.  si  catliedralibus 
Ecclesiis  praesunt,  infra  tres  menses  munus  Consecrationis  susri- 
pere  tenentur  D.  864.  ad  residentiam  in  suis  Ecclesiis  tenentur  D. 
859.  eorum  vita  et  mores  quales  esse  debeant  D.  498.  eoriun  con- 
silio  universalis  Ecclesiae  administratio  nititur  D.  499.  eorum  indulta 
quando  valeant  D.  454.  eoruin  famUiaritas  ,  quos  non  eximat  ab 
Ordinarii  jurisdictione  D.  4S9. 

Carthaffinen.se  Concilium  D.  498. 

Castitas  unicuique  pro  diversitate  status  necessario  servanda  C. 

643.  ejus  donum  petentibus  non  denegatur  D.  402.  votum  fideliter 

observanduiu  D.  474. 
Catechesis  singulis  Sacramenlis  praescribenda  et  vulgaii  fingua  a 


Catechismus  a  Patribus  confectus  Ilom.  Pontiiici  exbibendus  D. 
541.  cur  editus  C.  5  sq. 

C atechum  eni  fidem  ante  Baptismum  petunt  D.  48. 

Cathedrales  Ecclesiae  quando  pensioni bus  non  sunt  gra- 
vandae  D.  447.  quomodo  providenduui ,  quando  iis  sunt  exigui  re- 
ditus  D.  445  sqq.  qui  iis  praeficiendi  D.  95.  135.  332.  422  sqq.  in 
lis  Poenitentiarius  ab  Episcopo  instituendus  D.  436.  earum  plurali* 
tas  omnibus  proliibetur  D.  136.  iis  vacantibus ,  preces  et  supplicia 
babendae  D.  422.  cf.  424. 

Causae  fori  ecclesiastici  ab  Ordinariis  in  prima  instantia  cognos- 
cendae  D.  461.  cito  expedieudae  ibid.  quibus  delegandae  1.  com- 
mittendae  ibid.  et  521.  in  civilibus  quomodo  procedendimi  D.  184. 
quomodo  executio  facienda  D.  503  sq.  in  iis  et  criminalihus,  quando 
appellationi  locus  est  D.  184.  cf.  Litif/atorum ;  criminales  a  quibus 
cognoscanttir  D.  433.  quandoin  iis  appelletur  etad  queml).  462.  quo- 
inodo  in  appellatione  procedatur  D.  184.  quomodo  executio  facienda 
D.  503.  510.  graviores  contra  Episcopos  a  summo  tantura  Pontifice 
cognosci  debent  D.  433.  528.  Exemptorum  quae  sint ,  et  quomodo 
tractandae  D.  148. 247.  matrimonialcs  ad  judices  ecclesiasticos  spe- 
ctant  D.  405.  non  tanien  ad  Decanos  1.  alios  inferiores  D.  462.  ubi 
cognoscendae  ob  paupertatem  D.  462.  mercedum  et  miserabiliura 
personarum  D.  148.  249. 

Ccnsurae  eccl  esiasticae  a  judicibus  ecclesiasticis  quando 
ferendae  D.  502  sq.  ab  Ordinariis  latae,  publicandae  et  observan- 
dae  a  Regularibus  D.  486. 

Ch  ar  acter  quid  D.  112.  C.  243.  in  quibus  Sacramentis  imprima- 
tur  D.  112.  347.    deleri  non  potest  ibid.    quid  efficiat  C.  244. 

Charitas,  vinculum  perfectionis  D.  275.  proximi  est  signum  obe- 
dientiae  primi  praecepti  C.  608. 

Choreae  Clericis  prohibentur  D.  331.  444. 

Chrisma  sacrum^   ejus  materia  C.  315.    consecratio  C.  316. 

ejus  conficiendi  rationem  Apostoli  a  Christo  didicerunt  ibid.  ejus 

inunctio  in  fronte  C.  328.  virtus  D.  132. 
V hrist  ianus  homo  orthodoxus  et  catholicus,  quid  tenere  ntqiie 

observare  debeat  0.813.  quantum  Christo  debeat  et  quantopere  ;id 

divimim  amorem  accendi  illum  oporteat  C.  66  sq.  ejus  militia  C.  807. 

opera  quafia  esse  debewnt  D.  3.  55.  amor  matuus  C.  736. 
Chrtutus  quid  signilicet ,  et  quibus  olim  hoc  nomcn  tribntum  sitj 

quaque  de  cansa  C.  55.   veru  lux  D.  5.   sol  justitiae  D.  41.  fid*'i 


I  n  d  c  x. 


951 


po&trae  aoctor  ibid.  propttbftor  noster  D.  42.  laivator  nontcf  <  t 
redemptor  I).  44.  82.  468.  »n  quo  habemus  redemptionein  et  re- 
■hnjniii  in  I).  43.  fons  justitiae  I).  46.  qui  nobis  meruit  justifica- 
tioneni  ibid.  et  sqq.  cansa  safuris  aetemae  D.  53.  legislator  D.  S2. 
secundnm  utramqne  natnram  Donimus  noster  C.  65  sq.  per  quem 
Jit  satisjactio  D.  214.  sanctitatis  aurtor  D.  163.  in  Regeni  uuctus, 
Sacerdotem  et  siimmum  Prophetam  C.  56  sqq.  Sacerdos  secunduui 
ordmem  JVIekhisedeeti  D.  307.  magnus  et  supremus  p.  251.  caput 
in  membris  et  vitis  in  paliuitibus  D.  59.  secundus  Adam  D.  44. 
omoram  gratiaram  fons  et  atictor  D.  292.  metliator  Dei  et  hoini- 
nuni  D.  468.  Sacramentorum  auctor  et  perfector  D.  104. 394.  solus 
sine  peccato  A.  892.  ejus  duplex  nativitas  C.  64.  ortus  laetus 
et  jncondus  C.  76.    meritum  D.  25.  42  sq.  47. 58.    insigne  beueficiuiu 

C.  89.  anior  erga  nos  D.  169.  307.  divinitas  D.  163.  quare  et 
quomodo  filius  Dei  dictus  C.  61.  doctrina  Socinianornm  de  ejus 
persona  R.  915.  illi  debetur  latriae  cultus  D.  176.  secundum  spiritum 
is  concipi  et  nasci  m  nobis  debet  C.  82.  cf.  Adscensus.  Adventus. 
Anbna.    Desrensus.    Mors.  Passio. 

fiborum  d e / e ctus  servandus  D.  540. 

C/avium  in  Ecdesia  potestas  D.  195. 215. 233.  Hg. 903.  necessifas, 
di^nitas  et  aiuplitudo  C.  171. 

C/erici  in  sorteni  Domini  vocati  D.  331.  C.  496.  quoinodo  ils 
adscemfemfam  P.  331.  quae  vitare  debeant  D.  243.  331.  444.  qui 
ibri  privBegiari  gaudeant  D.  368.  mendicare  non  debeut ,  et  quo- 
modo  ns  providendum  D.  297.  eoruiu  immunitates  et  privilegia  re- 
novantur  D.  534.  vita  et  exemplum  quanti  momenti  1).  243.  331. 
371.  498.  vestHoa  et  habitus  quales  esse  debeant  D.  250.  331. 
gestus,  ineesstis  et  sermones  D.  331.  alienare  res  suas  quando  iis 
non  liceat  D.  H97.  (</ncubinaiioinm  et  Concubinanun  poenae  D. 
418.  526  sq.  qnando  cum  eis  dispensari  possit  D.  526.  conjuguti 
quae  uiinisteria  exereere  possint  D.  374.    quo  privilegio  gaudeant 

D.  368.  detrnquentes  m  loco  decente  ctisrodiendi  D.  510.  turpiter  et 
scandalose  viventes  qnomodo  puniantur  D.  301.  526  sq.  et  usurpan- 
tes  bona  ecd.  D.  241.  homieidaruui  poena  et  dispensatio  D.  251. 
degradatio  et  depositfo  D.  186.  510.  exempti  etiam  ab  Episcopo 
corrip  possimtD.  97.  Missas  celebnire  non  Ucet  D.327.  $73- 
cf.  Presbyter.  Surerdotcs* 

Ctuniacensis  monastcrit  privilegium  D.  485. 

Coadj ut  ores  quando  dandi  sunt  D.  301.  et  quomodo  D.  512- 

Coena  8.  vel  Domini  v.  Euckuristia* 

C  agnatio  spir  itualis  quomodo  et  inter  quos  contrahatur 
l).  412. 

Cot/egia  ab  Episcopo  visitanda  D.  338.  litteras  dimissorias  con-  - 
cedendi  jus  non  habent ,  ut  quis  ordinetur  ab  aliis  D.  372.  eorum 
privilegia  quomodo  Ordinariis  non  detrahant  D.  439.  eorum  perso- 
nae,  quomodo  siut  exemptae  D.  439.  generu/ium  privilegia  I).  147. 
249.  puerorum  instituendonim  nonna  et  ratio  D.  381.  P.  334. 

Comitum  p  al  atinor  um  privilegia  restricta  D.  439- 

Commendae.  perpetuae  D.  138. 

Communio  sacr  ument  atis  quibns  et  nuando  necessaria  D. 
179.  290.  pan  ulorum  D.  289.  C.  3S6.  a  quibus  saepe  percipienda 
D.  374.  crebra  delerbuit  C.  384.  in  ea  prarparatio  qualis  adliibeuda 
D.  167.  ejus  Ritus  C.  387.  in  ea  sub  qualibet  specie  totus  et  inle 
cer  Christus  sumitur  D.  163.  173.  209  sq.  P.  309.  319.  322.  339. 
2HD.  A.  897. 


958 


I  n  d  e  x. 


Compatr es  in  Baptismo,  qui  D.  412. 

C  o  mp  uti  ecclesi  astiei  disciplina  docenda  in  Seminariis  D.  381 . 
Concilia  3  oecumenica  indicere  ad  Rom.  Pontificem  spectat  D. 

156.  544.  eorum  utilitas  D.  268  sq.  426.  auctoritas  P.  321.  337.  H. 

851.  A.  894.  in  eis  congregati  quomodo  vivere  debeant  D.  3.  159. 

provincialia  quibus  de  causis  renovanda  et  quando  D.  426.  de 

quibus  judicent  D.  359.  386.  423.  426.  433.  444.  455  sq.  473.  497. 

523.  525.  quid  in  eis  agi  debeat  D.  500.  521.  539. 
Concilii  Tridentini  inchoatio  sub  Paulo  III.  D.  1.  translatio 

D.  152.  celebratio  sub  Julio  III.  D.  157.  suspensio  D.  295.  cele- 

bratio  sub  Pio  IV.  D.  272.   intentio  praecipua  qualis  D.  272.  274. 

finis  D.  546.    benedictio  p.  249.    causae  ob  quas  illud  indictum 

p.  1.   D.  1.  5.  9.  103.  156.  159  sq..  265.  268.  272.  275.  285.  543. 

ejus  Decreta  a  Pontifice  Rom.  confirmantur  D.  546.  p.  258.  et  dubia 

declarantur  D.  544.  p.  255. 
Concio  v.  Praedicatio. 
Concomitantia  v.  Eucharistia. 

Co  ncubinatus  peccatum  D.  418.  Concubinarii  v.  Clerici. 

Concupiscentia  quid  sit  C.  686.  concupiscentiae  naturalis  uti- 
litates  ibid.  ejus  incommoda  C.  694.  quo  sensu  peccatum  dicatur  a 
Paulo  C.  687.  non  omnis  peccatum  est  aut  prohibetur  C.  686.  in 
renatis  non  est  proprie  peccatum  C.  283.  in  Baptizatis  ad  agonem 
relicta  D.  25.  quae  sit  prohibita  et  quas  ob  causas  C.  638  sq.  con- 
cupiscentiae  rerum  aliarum  et  uxorum  quid  inter  se  differant  C.  692. 

Confe  ssarii  munus  in  satisfactionibus  injungendis  D.  215.  Mo- 
nialium  quandoque  mutandi  D.  485. 

C  onfessio  sacr  amentalis  est  pars  Poenitentiae  D.  1 98.  230. 
ejus  descriptio  et  natura  C.  432.  ejus  auctor  et  instilutor  C.  433. 
Minister  idoneus  et  legitimus  C.  444.  D.  208  sq.  caeremoniae  et 
ritus  C.  435.  conditiones  et  circumstantiae  ad  Confessionem  requi- 
sitae  C.  438  sq.  necessaria  jure  divino  C.  202  sq.  ad  Eucharistiam 
sumendam  ,  et  quaudo  D.  181.  lapsis  ad  salutem  C.  436.  quomodo 
et  quorum  peccatoruin  facienda  D.  203  sq.  230  sq.  C.  434.  P.  318. 
non  est  impossibilis  D.206.  231.  qiiando  praecipue  et  cuiD.  206  sq. 
C.  438.  O.  835.  confitendi  in  Uuadragesima  salutaris  inos  D. 
207.  231.  Confitentium  aetas  C.  437.  Confessionum  libri  discendi 
ab  iis ,  qui  in  Seminario  educantur  D.  381. 

Confirmatio  est  vere  Sacrainentum  D.  131.  C.  311.  P.  319. 
O.  839.  Confirmationis  nomen  cur  huic  Sacramento  impositiun  C. 
310.  ejus  et  Baptismi  discrimen  C.  312.  ejus  orii?o  et  auctor  C.  314. 
Materia  C.  315  sq.  Forma  C.  317.  Minister  D.  133.  347.  355.  P. 
322.  C.  319.  caeremoniae  C.  328.    effectus  C.  325  sqq.  in  ea  im- 

Srimitur  character  in  anima  D.  112.    necessitas  C.  311.  ad  omnes 
hrislianos  pertinet  C.  321  sq.    eam  habere  debent  prima  tonsura 
initiandi  D.  366.  Confirmandorum  aetas,  dispositio  et  praeparatio 
i).  321  sq.  inter  quos  e  Confirmatione  spiritualis  cognatio  contra- 
hatur  D.  412. 
Confraternitat.es  visitandae  D.  338. 
C  o  nj  u  g  i  u  m  v.  Matrimonium. 
Con  s  anguinitatis  gradus  D.  396. 

Consecratio  v.  Episcopi.    Eucharistia.   Consecratas  res  lan- 

gere  quoruin  sit  C.  389. 
Constantiense  Concitium  D.  264. 

Constitutione  s  E  c  c  l  e  s  i  a  r  u  m  approbantur  D.  298.  333.  P- 
320.324.  337.  Regularfum  etiam  D.  476.  494.  rpiae  rejidantur  D.  449. 


I  n  d  c  x.  953 

Consuetudo  locorum.  attendenda  D.  36.  98.  339.  463.  510.  nujut* 
doque  pro  lege  habenda  D.  287.  jurisdictionem  tribuit  et  omdmn 
D.  333.  dat  potestatem,  nt  quis  Concilio  intersit  D.  156.  270.  426. 
500.  Consuetudines  Ecclesiaruni  approbantur  D.  298.  333.  quae 
sint  corruptelae  D.  363. 

Contritio  quid  sit  D.  199.  P.  318.  C.  418.  ejus  nomen  peocati 
detestationi  reete  impositum  C.  420.  est  pars  Poenitentiae  D.  198. 
necessaria  D.  199.  libera  et  voluntaria  ibid.  imperfeeta  Attritio  di- 
citur  D.  200.  quomodo  paratur  et  quid  producat  D.  199.  228.  ejus 
vis  et  utilitas  C.  426.  ad  Contritionem  veram  quot  et  quae  sint 
neces&arkl  C.  424.  ad  singula  peccata  mortalia  Contritionis  dolor 
adhibendus  C.  423.  cur  ejus  dolor  maximus  esse  debeat  C.  421.  sine 
Confessione  Contritus  ad  Eucharistiam  non  accedat  D.  167.  181. 

Contumacia  severe  punitur  D.  97.  298.  302.  333.  363.  443.  504. 

C onv  entus  v.  Monasterium. 

Convertitae,  seu  poenitentes  mulieres  D.  492. 

C,or p  o  ri  s   Christi  festnm  D.  165.  176. 

Correctio  quoinodo  ab  Episcopis  facienda  D.  99.  182.  247.  252. 
3ol.  303.  488. 

Creatio  mundi,  eoeiestkiin  corpomm  et  Angelorum  C.  42.  unde, 
cur  et  juxta  qii.iin  ideam  mnndnm  creavit  Deus  Urid.  bominkt  ex 
limo  terrae  (  .  46.  creationis  opus  omnibus  personis  S.  Trinitatis 
commune  C.  48.  cf.  S.  925 

Credere  mfomodo  debeamus  D.  168.  credendi  verbum  in  inate- 
ria  fiffcJ  evabgetocae  quomodo  acdpiatnr  C.2l.  in  Deum,  quam  sit 
farinuom  ('.  2p.  quompdo  in  Ecclesiam  credatur  O.  837.  credenda 
quae  primuni  sint  C.  16. 

Criminoxi  puhlice  et  notorie  Divinis  interesse  aut  Missas  cele- 
brare  prohihentur  D.  327. 

Crux  t  hristi  adoranda  P,  324.   O.  823.    ejus  pretium  quanti  sit 
0.  85.  ejus  mysterium  figuris  et  oraculis  Prophetarum  significatum 
C.  85.  86.    cur  in  ejus  ligno  Christus  mortem  perpessus  C.  83. 
i  Culpa  quomodo  remittatur  D.  91.     ea  dimissa,  non  semper  remit- 

titur  et  po^na  omnis  D.  312  sq.    C.  456. 
I  Cuitus  Dei  verus  nec  locis ,  nec  temporibus  ,  nec  personis  prae- 
scriptis  Kmitarur  Q.  909.    cf.  Eucharistia.  Sancti. 

Cupiditas  v.  Avaritia. 

Cura  animarum  non  negligenda  D.95.98.  139.  141.  303. 358  sq. 
M.  rcenarii  ab  ea  arcendi  D.  95. 
I  Curatus  v.  Parochus. 

D. 

I  Daemon  cur  matus  dicatur  C.  825.  ejus  imperium  D.  21.  non  phis 
potest,  quam  ei  a  Deo  pemiittitur  C.  811.  ejus  astutia  ad  nos  per- 
dendos  D.  218.  calcaneo  insidiatur  D.  220.  quos  maxime  oppugnet 
C.  810.  quomodo  vincatur  C.  818.  Daemonura  Insnhut  <-t  impe- 
tus,  atque  adversus  Christianos  odium  atque  studium  C.  808.  eomin 
impetus  qui  non  sentiant  C.  810. 
D  amnatorum  status  O.  827.    locus  828  sq. 

Debita  quid  signiiirent  in  Oratione  dominica  C.  795.  quo  sensu 
dicamus  Debita  nostra  ('.  75J6.  qnae  dimitd  postulamus,  qnae  §inl 
ibid.  eorum  venia  impetratur  vi  passionis  Christi  et  per  Sacramen- 
tum  Poenitentiae  C.  796.  —  Debitorum  solutio  quoinodo  ab  Exem- 
ptis  extorquenda  D.  148. 


954  I  n  d  e  x. 

Decalogt  praecepta  ad  Christtonos  pertlnere  D.  80  sq.  quando  et 
ubi  Israelitis  data  C.  554.  et  quanta  majestate  C.  547.  eorum  doctrina 
cur  aPastoribus  accurate  cognoscenda  sit  545.  Decalogi  duae  partes 
et  tabulae ,  et  cur  in  priore  eontineantur  quae  ad  Deuui  pertinent 

C.  556.  per  ejus  exordium  quid  significetur  C.  555.  peccata  tan- 
tum  adversus  duo  ultima  ejus  praecepta  cojnmissa  in  Confessione 
recensenda  D.  203. 

Decani  quas  causas  non  judicent 'D.  462.    eorum  visitatio  qualis 

D.  428. 

Decimae  ad  Laicos  pertinentes  D.  383.  eorum  solutio  debita  est 
Deo  D.  524.  non  impedienda  sed  integre  facienda  ibid.  largius 
facienda  tenuioribus  Ecclesiis  ibid. 

Decreta  Concilii  Tridentini  confinnata  p.  253  sq.  in  Svnodis  pro- 
vincialibus  et  dioecesanis  recipienda  D.  500.  a  Lectoribus  obser- 
vanda  D.  501.  omnia  de  vita  et  honestate  Clericorum  observanda 
D.  331.  et  quae  ad  dignitatem  episcopalem  pertiuent  D.  531.  et  ad 
favorem  eorum  D.  535.  super  residentia  publicanda  D.  363.  et  de 
matrimonio  D.  411- 

D  efunctorum  commemoratio  D.  507. 

Degradatio  actualis  quomodo  facienda  D.  186. 

Delegatio  quibus  fieri  debeat  D.  521* 

D  elicta  v.  Debita. 

Delinquentes  v.  Clerici. 

Denuntiationes  v.  Matrimonium. 

Depositio  verbalis  quomodo  iacienda  D.  186. 

Derogationes  quae  non  faciendae  D.  508. 

Descensus  v.  Christus. 

Detractio  quid ,  et  ejus  varii  modi  C.  671.  vitium  quam  detesta- 
bile  ibid. 

Deus,  ejus  nomen  quid  significet  C.  574.  quomodo  sanctificari  hoc 
petamus  C.  741  sq.  cur  appelletur  pater  C.  30.  cur  patris  nomine 
fn  oratione  Christus  nos  uti  voluit  C.  729.  pater  misericordiarmn 
D.  42.  quare  fortis  et  zelotes  dicatur ,  et  quid  per  haec  signilice- 
tur  C.  569.  eum  unum  solum  esse,  non  plures  C.  28.  is  quomodo 
omnipotens  C  37.  ubique  est  et  quomodo  C.  378.  cur  in  coelis 
esse  dicatur  ibid.  creator  visibiliufn  et  invisii)ilium  C.  46.  et  quae 
creavit  conservat  ac  ^ubernat ,  et  agendi  vim  iis  tribuit  C.  47. 
unus  et  idem  auctor  V.  et  N.  T.  D.  12.  ejus  benignitas  et  miseri- 
cordia  erga  homines  C.  732.  quibus  modis  iaudandus  C.  575.  magis 
diligendus  et  honoramhis  quam  parentes  C.  613.  eum  amare  ut  par 
est,  sine  divinae  gratiae  adminiculo  non  possumus  C.  760.  peccato- 
res  non  patitur  inultos  C.  570.  impossibilia  non  jubet  D.  52.  opera- 
tur  in  nobis  Velle  et  Perficere  D.  55.  sua  gratia  semel  justilicatos 
non  deserit,  nisi  ab  eis  prius  deseratur  D.  52.  castitatem  petenti- 
bus  non  denegat  D.  402. 

Diabolus  v.  Daemon. 

D  i  a  c  o  n  o  r  u  m  institutio  et  mentio  in  S.Literis  D.  345.  corumaetas 
D.  376.  P.  332.  continentia  D.  375.  ii  quomodo  ordinandi  D.  375. 
Festis  saltem  solemnibus  Communionem  percipere  debent  D.  375. 

Dies  septimus  divino  cultui  consecratus  et  quamobrem  C.  599. 
cur  signum  vocetur  ibid. 

Dies  domi  n  i  c  u  s  v.  Dominicus  dies. 

Dies  festiw  Festt  dics. 

Dietae  duae  leg  tles  D.  184. 


I  n  d  e  x. 


955 


Dt  qnltatos  errlestasticac  quare  lnstltutae  D.  440.  quibus 
conferendae  D.  4 11.  non  servfenteS  qirid  amittant  D.  333.  dignitas 
cpiscopulis  omnino  conservanda  D.  531. 

J)  im  i  s  s  o  r  i  as  li(  f  e  r  a  c  v.  Uttcrae  dimissoriac. 

Dioeceses  quare  distinctae  D.  253. 

J)  i  s  c  e  p(  u  (  i  o  n  e  s  cohtehtiosae  vitandae  D.  6. 

Disciplina  populis  necessaria  D.  182.  ecclesiastica  conservanda 
et  restituenda  D.  534.  etiaiu  monastica  D.  496  sq.  ac  regularis 
D.  474.         ,  rt 

Discoli  puniundi  aut  e  Seminario  expellendi  D.  3o2. 

JJi  s p  cv  s  ationc  s  quomodo  et  quando  concedendae  D.  251.  415. 
434.  532.  extra  curiam  Ordinariis  couunittendae  D.  335.  ad  con- 
traliendmn  matrimonium  quando ,  quibus  et  quomodo  dentur  D.  415 
de  liomicidio  quando  D.  251.  434.  de  promovendo  a  quocunque, 
cui  et  quando  sullVagentur  D.  145.  de  non  proniovendu  ad  annum 
tmftVai;antur  D.  146.'  de  non  residendo  quando  valeant  D.  98.  su- 
per  iiremilarit.itibus  quando  ab  Episcopis  dentur  D.  434.  de  reti- 
nendis  plnribas  Beneliciis  curatis  exlnbendae  D.  139.  fjratiosae 
quando  sortiantur  effectum  D.  335.  532. 

DispoMttto  ftd  uratium  D.  45  sq. 

J)  i  sp  u  (  a  t  i  o  v  c  s  ranae  rejiciendae  D.  435.  467. 

Dissidia  in  EcclesHs  non  tollunt  Ecclesias  H.  868. 

D  i  s  ( ri  buti  o  n  es  quot  i  d  i  a  n'a  c  quomodo  ordinandae  I.  augen- 
gendae.  D.  298.  333.  450.  quomodo  dividendae  D.  298.  333.  a  qui- 
bm  recipiendae  D.  442. 

Divortium  quoad  thorum  fit  ad  tempus  D.  401.  d.  Matrimo- 
nium. 

Doctorcs  Xlniversit  atum  quid  as;ere3  quid  promittere  de- 
beant  D.  501.  Cathedralibus  praeficientli  D.  332.  et  Examini  13. 
455.  illis  Scholasteriae  conferendae  D.  385.  et  Poenitentiariae  cura 
praebenda  D.  436.  et  Arcbidiaconatus  D.  440.  etDignitates  D.443. 
et  Vicarii  officium  D.  450. 

J)  o  y  m  a  (  um  novit  a  s  perniciosum  venenum  P.  337. 

J)  o  m  i  ni  t  u  m  p  o  r  a  l  c  s  v.  Muqistudis. 

Do7ii  i  uicus  dics  ab  Apostolis  institutus  C.  .595.  quae  miraDeus 
eo  rgit  D.3.  et  cur  maxime  colcndus  ifjid.  dominicis  diebus  et  Fe- 
stis  solemuibus  pascendus  a  Parocho  nopulus  salutaribus  verbis 
D.  35.  ad  parocbiaiu  suam  populus  accedat  D.  329. 

Domus  J)omini,  in  eo  nihil  sit  inordinatum  nihilque  praeposte- 
rum  D.  422. 

Dubitare  de  quibiis  non  debeamus  D. 50. 

Dueltorum  usus  probibetur  D.  533«.  eorum  consultores  puniun- 
tUJr  ibid. 

E. 

Errlesia  ,  ejus  nomine  quid  sit  proprie  intelliijendutn  C.  146.  V. 
894.  quae  mysteria  in  eo  contfnentur  0.  148.  varia  ejus  nomina 
mysleriis  plena  ibid.  cjus  figurae  0.  160.  cur  appelletur  sancta  et 
catholica C.  151  sq.  columna  veritatis  D.  161.  in  nde  et  morum  di- 
sciplina  errare  nequit  C  159.  communis  niater  D.  275.  pia  mater 
P.  315.  edocta  a  Christo  et  Apostolis  D.  41.  160.  ef  a  Spirilu  S. 
D.  160.  286.  467.    Dci  sanguine  acquisita  D.  95.  Chiisti  sponsa  di- 


956 


I  n  d  e  x. 


lecta  D.  307.  eam  quomodo  credamus  C.  159.  cf.  O.  837.  Eccle- 
siae  duae  partes  C.  149.  militans  C.  149.  in  ea  Boni  et  Mali  conti- 
nentur  C.  150.  ejus  partes  etiam  dicuntur  Ecclesia  C.  152.  trium- 
phans  C.  149.  in  Ecclesia  facultates  externae  et  gratiae  gratis  da- 
tae  quomodo  communes  C.  169.  in  ea  qtiomodo  omnia  dona-  com- 
munia  sint  C.  165.  quae  communicatio  similitudine  corporis  humani 
declaratur  C.  167.  in  ea  aliter  Boui,  aliter  Mali  bonorum  comuiu- 
nium  fiunt  participes  C.  168.  ab  ea  quinam  excludantur  C.  152.  Ec- 
clesiae  verae  proprietates  per  quas  a  falsa  discernatur  C.  154.  G. 
887.  ejus  potestas  C.  171.  D.  286.  538.  P.  320.  Ordinis  ei  Juris- 
dictionis  C.  491.  ejus  est  judicare  de  vero  sensu  Scripturarum  D. 
16.  in  Matrimonii  impedimentis  dispensat  D.  386.  ejus  visibile  ca- 
put  Pontifex  Rom.  C.  155.  cf.  H.  867.  P.  320.  337.  ejus  praesides 
et  sacerdotes  honorandi  C.  621.  Ecclesiarum  regimen  onus  ionni- 
dandum  D.95.  cf.  422.  quibus  committendum  D/95.  137.  332.  422. 
in  ea  quorumvis  peccatorum  remissio  obtineri  potest ,  etiam  in  ex- 
tremo  vitae  periculo  C.  172.  ejus  benignitatem  experiri  non  debet, 
qui  ejus  praecepta  contemnit  D.  415.  Ecclesia  non  judicat  de  oc- 
cultis  D.  407.  in  quos  judicium  exerceat  D.  196.  justis  de  causis 
communicat  Laicos  sub  una  tantum  specie  D.  287  sq.  C.  388.  Hae- 
reticos  invitat  ad  Concilium  D.  275.  sperat  eorum  conversionem  D. 
259.  265.  —  Ecclesiarum  pluralitas  reprobatur  D.  136.  451.  earum 
bona  occupantes  quibus  poenis  subjiciantur  D.  341.  earum  fruchis 
quomodo  constimendi  D.  341.  499.  Eccle.siae  unitas  tuenda  et  con- 
servanda  G.  886.  Ecclesiae  catholicae  ritiis  obsemindi  D.  116.  c  a- 
thedr  ali  s  v.  Cathedralis  Eccl.  ;  p  a  t  r  i  m  o  nial  i  s  s.  r  e  c  er- 
tiva  D.  454.  —  Ecclesiae  nullius  dioecesis  a  quo  visitandae  1). 
438.  duarum  dioecesium  non  uniendae  D.  253.  E om  ana  om- 
nium  Ecclesiarum  mater  et  magistra  D.  119.  222.  315.  540.  P.  339. 

Ecclesia  s.  Templum  domus  Dei  et  orationis  D.  323.  quae  ab  ea 
arcenda  ibid.    coUapsae  reparandae  1.  transferendae  D.  142.  302. 

Educatio  v.  IJberi. 

Egeni  v.  Pauperes. 

Electio  Superiorum  regularium  quomodo  habenda  D.  481.  indi- 

gnorum  irritanda  D.  137.   in  Beneficiis  quoinodo  fieri  debeat  D. 

441.  456.  et  quomodo  in  Beneficiis  juris  patronatus  D.  256  sq.  457. 

quorum  fieri  debeat  D.  95.  135.  251.  332.  334.  459.  qua  aetate  D. 

368.  440.  non  sine  examine  D.  147.  454. 
Electio  Sanctorum  H.  858.  A.  893.   Electi  Dei  non  possuitf 

sciri  nisi  ex  speciali  revelatione  D.  54. 
Eleemosynae   medicina    sunt   accomraodata  sanandis  animae 

vulneribus  C.  804.    orationi  addendae  C.  728.   earum  necessitas  C. 

661.  ad  eas  faciendas  cohortatio  ibid.  pro  Defunctis  utiles  D.  467. 

P.  321.    O.  828.    pro  Missis  importune  non  exigendae  D.  327. 

Montis  pietatis  ab  Episcopis  visitandae  D.  338.  earum  administratores 

Episcopo  rationem  reddere  tenentur  D.  339. 
Episcopi  a  Spiritu  S.  positi  regere  Ecclesiam  D.  95.  347.   in  lo- 

cum  Apostolorum  successores  D.  347.    patres  et  pastores  D.  531. 

ministri  Sacramenti  Confirmationis  D.  133.  347.  355.    ac  Ordina- 

tionis  D.  355.  372.  Presbyteris  superiores  D.  347.  355.  cf.  H.  869. 

supra  omnes  gradus  constituti  D.  422.  eorum  est  prima  sedes  et 

locus  D.  510.    ac  praecipua  omnium  rerum  agend.-irum  auctorit.is 

D.  510.    a  Principibus  et  caeteris  honorandi  D.  532.    ab  obtinen- 

tibus  Dignitates  juvandi  D.  440.  —  Qui  sint  eKgendi  D.  95.  135. 

332.  422.    infra  quanttun  tempus  Consecrationis  inunus  suscipere 


1  n  d  c  x. 


957 


teneantur  D.  143.  564.  creati  a  Roni.  Pontifice  sunt  legitimi  D.  356. 
eorinn  exainen  et  te.Ntimonium  quoniodo  faciendum  D.  422  sq.  Aca- 
demiae  testimonium  de  ejus  doctrina,  qui  creandus  est  Epbcopoj 
D.  322.  qualcs  esse  debeant  D.  4.  182.  498  80.  eoruni  Familiares 
v.  Famiiiares.   eoruin  mensa  et  suppellex  qualis  D.  4.  493. 

Episcoporum  praecinuum  munus  est  verbum  Dei  praedicare  D. 
S4.  358.  431.  Dei  laudibus  incumbere,  hostias ,  laudes  et  preces 
offerre  D.  3.  Sacramentordm  vim  ei  Bsum  explicare  D.  435.  C. 
207.  curare,  ut  sana  de  Purgutorio  doctrina  praedicetur  D.  467.  et 
ut  de  invocatione  SanCtorura  et  ImaginibuS  iideles  instruantur 
D.  468.  et  pueri  in  suis  parochiis  in  genere  D.  432.  Scrlpturarum 
lectionera  in  mensa  adhihere  D.  4.  vigilare ,  in  omnibus  laborare 
et  ministerium  in  omuiims  iraplere  D.  95.  in  suis  Ecclesiis  residere 
D.  96.  358  sq.    praecipue  quibusdam  diebus  D.  361.  moderate 


D.  498.  eos  taraquam  lilios  et  fratres  diligere  182.  eos  corri- 
gere,  quomodo  et  quando  D.  99.  182.  243.  247.  250.  301.  303. 
488.  eos  docere  et  bono  exemplo  pascere  D.  153.  humanura 
exgo  propinquos  carnis  alTectuui  deponere  D.  499.  Principibus 
non  iriservire  D.  531.  Lectorem  theologiae  eligere  D.  27  sqq. 
et  Magistrum  grainmaticae  D.  29.  malos  praedicatores  corrigere 
D.  37.  circa  plura  beneficia  curata  obtinentes  providere  D. 
139.  et  Ecclesiae  parocliiali  vacanti  ,  et  quomodo  D.  454  sqq, 
Ecclesiis  ,  in  quibus  populus  numerosus  est,  alios  Sacerdotes 
adjungere  D.  299.  novas  Parochias  constituere  D.  299.  448. 
easque  distinguere  D.  448.  et  omnia,  quae  ad  Dei  cuitum  spe- 
ctant,  curare  D.  303.  338.  procurare ,  ut  Missae  debita  reve- 
rentia  celebrentur  D.  326.  et  abusus  in  illa  exorti  tollantur  D. 
327.  item,  ut  Hospitalia  diligentur  gubernentur  D.  149.  531. 
pauperum  aliarumuue  miseraoihum  personarum  curain  paternam 
gerere  D.  358.  Monialibus  Confessarium  extraordinarium  offerre 
D.  484.  Viiginuin  Deo  dicandaruin  volontatem  explorare  D.  491. 
ad  ConciUum  provinciale  accedere  D.  426.  Decreta  Concilil  Trid. 
de  Regularibus  exequi  D.  499  sq.  curare,  ut  Decretum  de  Matri- 
monio  publicetur  D,  411.  et  ut  nuptiae  fiant  cum  modestia  et  ho- 
nesfate  D.  420.  praecedentiae  controversias  inter  ecclesiastitas 
personas  componere  D.  407. 

Episcopi  debent  Ordines  per  semetipsos  conferre  D.  265.  gratiani 
per  subreptionem  obtentam  ropicereD.  187.  in  casibus  (juibusdam  re- 
servatia  absolvere  D.  211.  234.  Confirmationls  Sacramentum  con- 
ferre  D.  347.  C.  319.  Ministros  EccJ.  ordinare  D.  347.  365.  C. 
513.  utque  aha  peragere,  qdae  hferiores  non  possunt  D.  355.  no- 
va  Miracula  approbare  D.  473.  Ordinatos  al)  ordinum  exercitio 
suspendere,  et  quando  D.  246.  Clericos  degrttdare  et  quando  1). 
186.  locum  inconsulto  Episcopo  deserentes  Sacroram  exerdtiam 
interdicereD.  378.  Concubinarios  et  Concubinas  punireD.  418.  et  QOO 
accedentes  ad  Synodum  D.  426.  beneficiis  pnvare  torpiter  viven- 
tes  D.  526.  hospitalitatem  non  exercentes  ab  HospkaJJum  cura 
araovere  D.  514.  jure  patronatus  Patronum,  illud  contra  oiBODi- 
ces  sanctiones  transterentem,  privare  D.  518.  Ahbatum  ne^igen- 
tiam  supplere  D.  36.  et  Capituli  raetropolitanae  Eccl.  D.  451.  et 
(si  est  sufiraganeus  antiquior)  Metropontani  vicea  subire  D.  97. 
359.  421.  426.  446.  450.  ipsius  est  instituere  in  BenefioHd  juris 
patronatus  D.  256.   et  praesentatos  non  idoneos  repenere  D.517. 


bonuin  exeinplum  subditis  praebere 


958 


I  n  d  c  x. 


distributiones  quoddianas  dividere  D.  298.  ordines  Canonicatuura  de* 
signare  D.  442.  iis ,  quae  ad  diviua  officia  pertinent ,  providere 
D.  444  Uniones  certis  de  causis  facere  D.  500.  383.  446.  450.  et 
jam  factas  examinare  et  revocare  D.  140.  447.  519  sq.  monitio- 
nes  ad  finem  revelationis  decernere  D.  502.  Beneficia  transferre 
D.  302.  absentiae  causas  probare  D.  363.  contumaces  non  resi- 
dentes  variis  remediis  compellere  ac  etiam  beneficiis  privare  D. 
362  sq.  de  dispensationibus  cognoscere  D.  335.  cum  promotis 
per  saltum  dispensare  D.  376.  nec  non  in  suspensionibus  et  irre- 
gularitatibus  D.  434.  licentiam  matrimonii  contrahendi  vagantibus 
concedere  D.  417.  in  casibus  occultis,  etiam  Sedi  apostolicae  re- 
servatis ,  absolvere  D.  434.  publicam  poenitentiain  in  aliam  com- 
niutare  D.  436.  de  causis  onmibus  in  prima  instantia  cognoscere 
D.  461.  monasteria  Regularium  aliquando  gubernare  D.  482.  485. 
abeuntibus  ex  iis  ante  professionem  bona  restituere  D.  498.  con- 
fessiones  audientes  approbare  D.  377.  ultimas  voluntates  exequi 
D.  338.  ab  administratoribus  fabricae  Ecclesiae  et  piorum  loco- 
rum  rationes  exigereD.  339.  ac  etiarn  ab  Oeconomis  sede  vacante 
constitutis  D.  450.  et  a  Visitatoribus  D.  423.  Notariis  imperitis 
I.  delinquentibus  officii  exercendi  usum  prohibere  D.  340.  familia- 
rem  suum  non  snbdituin  ordinare ,  et  quando  D.  371.  sacrorum 
ordinum  functiones  restituere  D.  379.    ea ,  quae  ad  Seminariura 

fiertinent,  constituere  D.  380  sq.  et  ejus  redituum  rationes  singu- 
is  annis  excipere  D.  384.  visitare  beneficia  curata  unita  D.  141. 
et  Ecclesias  exemptas  ibid.  commendata  omnia  beneficia  et  mo- 
nasteria,  etiam  exempta  D.  303.  hospitalia,  confraternitates ,  elee- 
niosynas  montis  pietatis  et  pia  loca  omnia  D.  328.  ac  propriara 
dioecesin ,  et  quomodo  D.  429  sq.  item  Ecclesias  seculares  nul- 
lius  dioecesis  D.  437.  jus  et  potestatem  habent  in  iis ,  quae  ad 
visitationem  et  correctionem  spectant  D.  428.  438.  et  in  Protono- 
tarios  et  alios  Exetnptos  D.  439. 

Causae  in  quibus  procedant  ut  apostolicae  Sedis  delegati  D. 
37.  99.  148.  187.  247.  298.  300.  301.  303.  329.  333.  336.  338.  340. 
438.  439.  449.  478.  482.  520.  527. 

lis  non  licet  pontificalia  in  alterius  dioecesi  exercere  D.  101. 
245.  nec  alterius  subditum  ordinare  D.  245.  371.  aut  corrigere  D. 
252.  quaedam  eis  facere  non  iicet  sine  consilio  et  consensu  Capituli 
nut  Canonicorum  D.  28.  304.  382  sq.  385. 443  sq.  450.  509  sq.  514. 521. 

Episcopi  puniuntur ,  si  non  consecrentur  intra  tres  mensesD. 
364.  si  subditos  negligenter  corrigant  D.  95.  331.  si  non  resi- 
deant  D.  97.  362.  si  negligant  ea ,  quae  ad  Seminarium  pertinent 
D.  384.  si  ad  Concilium  provinciale  non  accedant  D.  426  sq.  501. 
s\  aliqufd  visitando  accipiant  D.  430.  si  Concubinas  teneant  D.528. 

Eorum  causae  a  Rom.  Pontifice  terniinandae  D.  190.  433. 
vel  a  Concilio  provinciali  D.  433.  quando  ii  citandi ,  ut  persona- 
liter  compareant  D.  188.  contra  eos  quales  testes  admittendi  D.  189. 

Eorum  nec/HgettttA  Anppletur  a  Metropolitano  D.  384.  et  ali- 
quando  a  Concilio  provinciali  D.  384.  497.    quando  iis  Coadjutor 
dandus  sit  D.  512. 
1,  pisropi  titulares,  eorum  licentia  correcta  D.  245. 
Evangeliu m  fons  veritatis  D.  12.  ejus mandata observanda D. 52. 
K  v  angelic  a  do  ctr  i  n  a  falsa  ,  erronea  ,  blasphema  etc.  P.  339- 


I  II  d  C  K. 


959 


Eut hartstta  vere  esl  S  a  rr  amcntum  C  S34.  ejus  et  alfo- 
nmi  Sarramentomm  disrrimen  C.  335  quid  intersit  inter  eam  et 
Missam  Hg.  902.  iinuni  tantum  et  non  pltira  C.  334.  pie  credenduni, 
non  corlose  srrutandumD. 866.  ejus  institntio  D.  161.  C.330.  cur  in 
«'ii|>li(i  spede  in>tiiutuni  C.  336.  ejus  tisurae  et  oracula  C.  393. 
disnitas  rt  excellenlia  D.  163.  C.  330.  eultus  e4  veneratio  D.  165. 
176.  P.  319.  322.  A.  897.  varia  nomina  C.  330.  ejus  etfectus  et  fro- 
ctus  D.  163.  175.  C.  370  sqty.  0.  842  sq.  quare  post  consecratio- 
liem  Panis  vocetur  C.  343.  quid  sit;niii<et  C.  337.  svmbolum  uni- 
tatis  D.  160.  169.  cf.  G.  888.  A.  897.  pigtm  futurae  gloriae  D. 
162.  spiritnlis  nnimarum  ribtis  D.  162.  P.  322.  antidotum  liberans 
a  culpis  et  peccatis  D.  162.  symbolum  rei  sacrae  et  invi.sibilis  gra- 
tiae  forma  visibilis  D.  163.  H.  874.  qoomorio  nratiam  conlVrat  C. 
572.  H.  876.  animne  vita  et  perpetua  sanitas  mentis  D.  169.  pa- 
tiis  Angelorum  ibid.  quando  et  quoties  et  a  cpiibus  sumenda  C. 
3S2  sqq.  606.  tres  modi  sumendi  C.  377.  rf.  H.  874.  qoa  prae- 
paratione  sumenda  D.  167.  181.  C.  378  sqq.  H.  877.  Hg.  903.  ab 
tjus  coiumunione  exi -ipiuntur  qui  per  aetatem  rationis  nsum  non  ha- 
bent  C.  386.  et  Amentes  ibid.  eain  lideles  olim  quotidie  sumebant 
C.  384.  sub  utraque  6pecie  Laicis  sumere  non  licet  C.  388.  ejus 
Materia  C.  338  sqq.  panem  qualem  esse  oporteat  D.  338  sq.  O. 
841.  vinum  quale  esse  debeat.  et  cur  ei  aipia  admisceatur  C.  340sq. 
panis  et  vini  svmbola  quid  signifirent  C.  342  sq.  ejus  Foivna  C. 
344  sq.  H.  877.  ejus  mmter  C.  389.  0.841.  quani  admirabilia  in  ea 
confincautiir  C.  351  sq.  in  ea  Christus  vere  et  realiter  contineturD. 
161.163.165.171.  P.  309.  319.  332.  337.342.  O.  841.  Hg.  902.  Q. 
910.  accidentia  remanent  sine  subjecto  C.  368.  quaedam  ailsunt 
ex  vi  consecrationis  .  quaedam  ex  concomitantia  C.  358  sq.  —  Cur  in 
processionibus  cirrumferntur  D.  165.  A.  897.  intra  septa  aut  cho- 
rum  Monialium  non  servamla  D.  484.  ejus  custodiendae  et  ad 
infirnios  deferemlae  consuetado  D.  166.  1?7.  Etieharistta  est  Sa- 
cri  ficium  C.  391.  hoc  esse  ex  Seriptura  fktik  T.  probatur  C. 
392.  uuura  idemque  est  eum  Sacrificio  Cruris  C.  394.  et  unus  idem- 
que  Sacerdos  utriusque  Sacrifirii  ibid.  —  Decreta  Concilii  Trid.  de 
EurharisUa  D.  161  sqq.  el  Canones  D.  171  sqq. 

Eufirniana  (nnstitutio  Curatis  non  .NiilTragatur  contra  Epi- 
scopos  D.363.  neque  Curialibus  et  Familiaribus  Cardinalium  D.439. 

Examcn  Ordinandorum  D.  147.  367.  369.  374.  376.  et  Eligendo- 
rum  ad  henetiria  D.  454  sq.  E  X  a  m  i  n  a  t  o  r  C  i  futiiroruin  Pa- 
rocliorum  quot ,  et  ubi  et  quales  constitiiendi  D.  456.  eorum  of- 
firiuin  ibid. 

E xcommunir  atio  nervns  est  ecclesiasticae  disciplinae  D.  502. 
G.  888.  quando  ferenda  D.  502.  ei  subjaciunt  ingredientes  septa 
Monialiiun  D.  479.  virginum  rnptores  et  eorum  fautores  D.  416. 
Concubinarii  D.  418.  528.  qui  bona  crclesiastica  occupant  D.  341. 
(jiii  virginem  ,  viiiuam  aut  aliam  mulierem  invitam  roinpiilerint  ad 
ingredienduni  inonasterium  D.  492.  qui  subditos  invitos  matriino- 
niuin  contrahere  rogunt  C.  419.  duellum  committeutcs,  locum  ad  id 
concedentes  etc.  D.  533.  Excommunicatus  ad  Sacramenta  non 
recipiendus  D.  506.  A.  898.  monitiones  ei  faciendae  D.  504.  si 
non  recipiscat  de  haeresi  est  suspectus  D.  506. 

E xccr  ationc s,  quae  in  Scripturis  leguntur,  quomodo  aceipiendae 
C,  713. 

Executio  v.  Causae, 


960 


I  n  d  e  x. 


E x emplum  malum  ad  malos  mores  provocat  D.  436.  Sacerdo* 

tum  quanti  momenti  D.  331.  371.  498  sq.  526. 
Exemptionum  restrictio  D.  439. 
Ex emptorum  causae  v.  Causae. 
Exorcistae  Ordo  in  Ecclesia  D.  345. 
Exspectio  ae  tolluntur  D.  460. 

F. 

Fabricae  Eccle  siae  administratores   reddant  rationem  Epi- 

scopo  D.  339.  illi  applicentur  fructus  beneiiciorum  Concubinarii 

D.  526.  et  Episcoporum  absentium  D.  362. 
F amili  ar  e  s  Episcopi  quales  esse  debent  D.  4.    quando  ab  illis 

ordinari  possint  D.  336.  reditibus  Ecclesiarum  non   augendi  D. 

499.  qui  Familiarium  privilegio  gaudeant  D.  249. 
Festi  dies  cur  ab  Ecclesia  instituti  C.  602.  quae  actiones  et  opera 

iis  exercenda  C.  606.    Sanctorum  quomodo  celebrandi  D.  472.  P. 

324.    a  Regularibus  servandi  quos  Episcopus  indixit  D.  486.  in  iis 

ad  suas  parochias  frequenter  populus  accedere  debet  D.  328.  431. 

in  majoribus  Festis  Pastores  a  suis  Ecclesiis  non  absint  D.  361.  cf. 

Corporis. 

F eudorum  Ecclesiae  occupatores  excommunicantur  D. 341.  feuda- 
lia  bona  quando  directis  dominis  adquirantur  D.  533. 

Fides  quid  sit  et  cur  ad  salutem  necessaria  C.  16.  O.  814.  II.  863. 
eius  certitudo  C.  24  sq.  effectus  D.  46.  vis  et  virtus  D.  9.  48. 
salutis  est  initium  et  radix  justificationis  D.  49.  cf.  D.  74.  80. 
C.  52.  P.  318.  ejus  scutum  et  fundamentum  est  symbolum ,  quod 
dicitur  Credo  D.  9.  P.  307  sq.  sine  Spiritus  S.  adjutorio  homo 
credere  non  potest  D.  64.    ejus  professionem  qui  facere  teneantur 

C.  423.  441.  501.    rudimenta  in  singulis  parochiis  pueris  tradenda 

D.  432.  quolibet  peccato  mortali  non  ainittitur  D.  51.  non  est 
sufficiens  praeparatio  ad  sumendam  Eucharistiam  D.  181.  fidesjM- 
stificans  D.  73.  fides  sola  quid  D.  48.  53.  70.  107.  sine  Poeni- 
tentia  remissionem  peccatorum  non  praestat  D.  209.  cur  sine  ope- 
ribus  mortua  D.  48.    fidei  praecones  quam  sint  necessarii  C.  1. 

Fi  dele  s  debent  iis  obsequi,  quae  ad  mortificandam  carnem  augen- 

dainque  pietatem  conducunt  D.  540. 
Firjurae  historiarum  et  Sanctorum  D.  410.  —  Figurae  et  prophetiae 

Conceptionis  et  Nativitatis  Chr.  C.  79.  de  aqua  Baptismi  C.  252. 
Filii  impii  quomodo  puniantur  a  Deo  C.  625.    Clericorum  il- 

legitimi  habere  non  possunt  beneficia  et  pensiones  iu  Ecclesiis,  in 

quibus  patres  eorum  habuerunt  D.  529.    spirituales,  quae  iis  tra- 

denda  C.  269. 
Fornic  atio  v.  Affmitas. 
Fratresv.  Capucini.  Requlares. 

Fructus ,  eorum  sequestratio  D.303.  363.  absentiae  a  quibus  tuta 
conscientia  percipi  non  possint  D.  362.  male  percepti ,  pro  iis 
compositio  prohibita  ibid. 

Frufjalitas  Episcoporum  et  Cardinalium  D.  498.  ei  consulen- 
dum  C.  662. 

Fuga  ubi  timetur,  quid  agendum  D.  510. 

Funer alium  quarta  persolvenda  D.  525. 

Furtum,  cujus  lomine  quid  intclligendtim  C.  653.  quam  grave  sit 
peccatura  C.  655.  varia  ejus  genera  C.  656  sq.  furandi  etiaiu  ani- 


I  II  ll  0  X. 


061 


nnis  b  Deo  prphibetur  1).  654.  ejus  frivolae  excusationes,  el  ouo~ 
modo  iis  occurrendam  C  644  sq.  furti  praerrpi,,  Dej  erga  nos 
amor  declarator  C.  6o2.  a  furtis  atque  rapinls  quomodo  avocandi 
fideiea  C.  663. 


G. 

G ehennac  metus  peccatores  pejores  non  facit.  D.  69.  rf.  P.  313. 
Generaie*  v.  Oraines. 

Gerntanta  olim  in  vera  religione  et  obcdientia  somnio  Ponttfici 

cxhibenda  nuili  secunda  D.  [56.    fiplscoporum  eius  in  Concitium 

Trid.  adventus  D.  159.  et  discessus  e  ConclUo  D.  266. 
Gloria.  gratia  quaedam  perfecta  et  ab.soluta  t".  754. 
Grammaticae  Maa;istcr  in  quibus  Ecclesiis  eligendus  D.  29. 
Gratia  Dei  praeveniens  Justilicationis  exordiuni  D.  45.  49.  64. 

peccatis  aiuittitur  D.  57.     per  Sacraineuta  coufertur  D.  109  sq. 

quomodo  Eueharistfa  C.  312.    eaiu  consecutuui  se  esse  ,  an  quis 

scire  valeat  D.  53. 
Gratiae  ad  Beneficia  vacatura  tolluntur  D.  460.  quando  suum 

sortiantur  effectum  D.  145.  187.  335.  525.  530. 
Gratis  quae  sunt  praestauda  D.  17.  36.  296.  332.  377.  415.  430. 

434.  532.  **■ 

Gregorii  A.  Constitutio  ia  gengraU  Lugduu.  Concilio  D.  137.  et 
p.  276. 

Gubematores  ecclesiastjci  quibus  se  ingerere  non  dcbcant  D. 
,    462  sq. 

U  ymnasia  publica  S.  Scripturae  Lectorem  babeant  D.  31. 

H. 

Habitus  (7rrirorum  ,  qualis  D.  250.  a  quibus  deferendus  ibid. 
I   363.381.  Regularium  post  quinqueuuium  non  deponendus  D.  493. 

occulte  non  ierendus  ibid. 
ylaeresis  crimen  quis  absolvit  D.  434.    non  dissolvit  matriinotiii 

vinrulum  D.  398.  naeresis  suspectus  quis  D.  506.  Haereses 

catboficae  EccK  puritati  et  animarum  saluti  magnopere  officiunt 

D.  103.  xizania  execrabilium  errorum  D.  160.  cf.  274.  publice 
1  detestandae  D.  500.  circa  Sacramenta  daumatae  D.  104  sqq. 
I   171  sqq.  224  squ.  290;  317.  sqq.   349  sqq. 

lacretici  qui  aicendi  C.  145.  Novatores  appellantur  D.  216.  eo- 
I  rum  praesklia  D.  161.  212.  543.  iuanis  fidueia  D.  50-  70  sq.  quali 
I  astutia  suas  haereses  per  orbem  disperserint  C.  4.  5.  quam  impiuni, 
I  corruptores  verbi  divini  atidire  C.  733.  sub  praetextu  Evangelii 
1  libertatem  carnis  introducunt  D.  S9S.  eorom  Baptismus  1).  120.  ad 

Concilium  Trid.  invitantur  D.  259.  275.  onutes  aaathematiitaBrut 
I  p.  251. 

lebraei  v.  Israclitica  gens. 
I  {ierarchia  ecclesiast  ex  quibus  constet  D.  347  sqq. 

iomicidii  varii  modi,  et  qoae  homicidla  sint  proaibita  C.  630. 
I  poena,  et  quando  super  eo  dispensctur  D.  251. 
\lomili  ae  in  Ecclesiis  recitandae  A.  899.     Suurtorum  legcndae 

in  Seminario  D.  381. 
\lomo  cuius  rei  causa  conditus  C.  1.  Iiumanae  mentis  et  intelligeu- 
I  tiae  ratio  qttalis  C.  1. 2.  humauae  natuiae  dignitas  imde  perspiciatur 


963 


I  n  d  e  x. 


C.  82.  fragilkas  C.  807.  humani  geneiis  lapsus  0.  50.  II.  854. 
status  naturalis  hominis  in  lapsu  Q.  906.  christtanusv.  Chri- 
stianus. 

Honorare  quam  vim  habeat  in  Scripturis  C.  614. 
Horae  canonicae  H.  879. 

Hospitalia  quae  dantur  in  titulum  D.  SS3.  515.    eorum  privile- 

fiis  qui  gaudent  D.  2i9.  visitanda  D.  338.  diiigenter  gubernanda 
).  149.    eorum  administratio  uni  ultra  triennium  non  concedenda 

D.  515.    ea  obtinentes  hospitalitatem  exercere  debent  D.  513. 
Hostiae  post  Communiones  reservatae  D.  177. 

Hyp  ocrisis  cavenda  in  orando  C.  725. 


L 

Jejunia  ad  mortificandam  carnem  conducunt  D.  540.  eorum  vir- 
tus  D.  159.  iis  subvenitur  poenis  peccatorum  P.  321.  orationi  so- 
cianda  C.  728.  in  Eccl.  orientali  quatuor  statuta  jejunia  servanda 
O.  833  sqq.  838.  jejuni  ad  Eucharistiae  Sacramentum  accedere 
debemus  C.  381. 

Jesuit  arum  religio  D.  490.  in  ea  nihil  innovatum  ibid. 

Jesus  quid  significet  C.  54.  v.  Christus. 

Illegitimi  v.  Filii  Clericorum. 

Imagines ,  discrimen  inter  eas  et  Simulacra  O.  848.  Christi,  Dei- 
parae  et  Sanctorum  in  templis  habendae,  et  earum  cultus  qualis 
D.  479.  P.  309.  321.  C.  564  sq.  O.  847.  earum  usus  primo  prae- 
cepto  non  adversatur  C.  562.  earum  cultus  rejicitur  H.  852.  qua 
ratione  imagines  prohibitae  C.  563.  earum  abusus  corrigendus,  et 
legitimus  usus  explicandus  C.  566. 

Im munitas  ecclesiastica  restituenda  et  conservanda D.  534. 

Imp  edimenta  matrimonii  v.  Matrimonium. 

Imperator  v.  Magistratus. 

Impressor es  libr orum ,  quae  cautelae  iis  observandae  D.  17. 

Inc  arnationi s  filii  Dei  opus,  cui  tribuendum  ex  Personis S.  Tri- 
nitatis  C.  71.  in  ea  quae  naturaliter  et  quae  supra  naturae  ordi- 
nem  effecta  sint  C.  72  sq.  ejus  et  nativitatis  mysterium  quanto  pie- 
tatis  studio  recolendum  C.  80.  ex  ejus  consideratione  quis  fructus 
colligendus  C.  75. 

Indul gentiae  maxime  salutares  D.  538.  P.  321.  322  sq.  coele- 
stes  Ecclesiae  thesauri  D,  304.  eas  conferendi  potestas  a  Christo 
concessa  ibid.  P.  309.  344.  quomodo  publicandae  D.  304.  aut 
concedendae  D.  538.  ad  quaestum  non  exercendae  D.  304.  538. 
abusiis  in  iis  exortae  tolluntur  D.  539. 

lndulta  quando  non  suffragentur  D.  458.  v.  Residentia. 

Infames  qui  D.  533. 

Inferorum  significatio  C.  101.   tria  receptacula  C.  102. 
Infirm i  v.  Unctio  extrema. 

Inhibitio  quando  fieri  debeat  D.  461  sq.  quando  contemnenda 

D.  183.  337.  363.  438. 
Inimicis  ignoscendum,  si  volumus  nobis  peccata  dimitti  C.  799. 
Injurias  condonare  nolentes ,  in  quae  incommoda  incidant  C.  638. 

earum  remissio  ibid.   duo  commoda  complectitur  C.  637.  earuni 

oblivionem  a  nobis  requirit  Deus  C.  799. 
Inopen  v.  Pauperes. 


I  n  tl  e  x. 


903 


Instantiac  pifmae  ubl  cognoscendae  et  quanto  tcmporc  terml- 

nandae  1).  461. 
Invocatio  Dei  per  unicum  mcdiatorem  J.  Chr.  H.  853. 
S.Johannis  Riero 8 olymit ani  fvatrcs  D.  378.  439. 
Irasci  quando  permissum  C.  631. 
Ivv  evcrentia  ab  impietate  vix  sejuncta  D.  326. 
israelitica  gens,  quare  eam  Deus  sibi  in  populum  elegerit 

C.  552.  et  diu  peregrinari  et  dura  servitu^e  premi  permiserit  C. 
553.  per  Icgem  Mosis  non  liberabatur  D. 41.  ejus  superstitio  C.  574. 

Judae  proditio  I).  67. 
Judaei  v.  Isvaclitica  gcns. 

Judices  conscvvalovcsD.  248  sqq.  delcgati ,  qui  et  quomodo 
eligendi  D.  521.  ecclesiastici  cognoscunt  de  matrimoniis  D.  405. 
a  censuiis  ecclesiasticis  abstinere  debent  D.  502.  brevi  causas 
finiunt  D.  521.  quomodo  exequi  debeant  suas  sententias  D.  503. 
527  sq.  negantes  acta  Appellanti  puniuntur  D.  464.  luici  eccle- 
siasticos  impedire  non  possunt  D.  505. 

Judicium  Chvisti  1.  ullimum  O.  824 sq.  duplex  C.  126.  ejus  ne- 
nessitas  C.  127  sq.  signa  quae  illud  antecedunt  C.  132.  ejus  me- 
moria  quam  utilis  et  fructuosa  C.  135.  judex  omnium  Cbristus  cur 
ut  homo  futurus  C.  131.  judicantis  Christi  sententiae  vcrba  C.  133. 
Dei  ante  oculos  quisque  habere  debet  D.  60.  ecclcsiasticum  quod 
fif  in  Confessione ,  longe  dissimile  est  forensibus  judiciis  C.  432. 

Jura  ecclesiastica  v.  Bona. 

Jurare  quid  sit  C.  578.  jurandi  duo  genera  C.  579.  Jurandi  prae- 
cepto  quare  comminatio  poCnae  addita  C.  590.  quae  juramenta  pro- 
bibita  sint  secundo  praecepto  C.  586.  jusjurandum  quando  per- 
missum  C.  583.  A.  9C0.    ejus  usus  frequens  malus  est  C.  577. 

Jurisdictio  ,  ejus  eompetentia  a  quibus  judicanda  D.  249.  Ca- 
pituli  ubi  salva  relinquitur  D.  510.  Ovdinuviovum  non  impedienda 

D.  461. 

Justificatio,  in  quo  posita  H.  852.  G.  884.  A.  891.  Q.  908. 
ejus  causae  D.  48.  eflectus  D.  46  sq.  fructus  D.  58.  incremen- 
tum  D.  51.  praeparalio  D.  45  sq.  70.  ad  eam  naturae  et  legis 
imbecillitas  D.  42.  Canonos  de  ea  D.  62  sq.  adultorum  D.  45. 
tmpii  descriptio  D.  42  sq.    quare  dicatur  per  fidem  et  gratis  fieri 

i  D.  48.  Justificati  per  Christum  qui  D.  43.  62.  peccare  possunt 
D.  53  sq.  S4.  Justitiae  Dci  infusio  D.  59.  72.  acccnta  uugetur 
D.  51.  85. 


L. 

Laici  a  Sacerdotibus  Communionem  accipiunt  D.  169.    non  u< 

stringuntur  ad  Communionera  sub  utraque  specie  D.  286.  2°0. 
Lapsorum  post  Baptismum  reparatio  D.  56.  90. 
L ap  sus  homini s  v.  Homo. 

Later  anense  Concilium  m  agnum  v.  Afc.vandcr  ///. ;  ul 
timum  D.  17. 

Latinam  linguam  scire  debent,  qui  minorihus  Ordinibus  iur- 
tiantur  D.  373. 

Lectores  quid  facere  teneantur  D.  501.  eorum  Ordo  quomodo 
et  cur  institutus  D.  345.  stipendiuin  I).  2S  BU.  prhrflegium  D.  3j. 
Studia  publica  Lectorem  S.  S.  habere  debent  D.  28  sq. 

01  * 


964 


I  n  d  e  x. 


Legata  ad  pios  usus  quomodo  exequenda  D.  507.  commemora- 
tio  Defunctorum,  qui  legata  Ecclesiae  reliquerunt,  semper  facienda 
D  507. 

Legati  de  latere  quae  impedire  non  possint  D.  462.  quomodo 
procedere  debeant  in  appellationibus  et  inhibitionibus  D.  357. 

Lex  impotens  ad  justificationem  D.  42.  ejus  servandae  modus  et 
ratio  C.  512.  ad  eam  servandam  propensiores  quid  nos  reddat 
C.555„  eam  servare  quam  utile  C.  550.  ejus  transgressorum  poena 

C.  567.  legis  divinae  et  humanae  discrimen  C.  685.  divinae  le- 
gis  praecepta  non  sunt  impossibilia  D.  79. 

Lib  erorum  in  educatione  tria  cavenda  C.  626. 

Libertas  ecclesiastica  non  violanda  D.  530. 

Lib erum  arbitrium  v.  Arbitrium. 

Libidinis  vitium  quam  perniciosum  C.  644. 

Libri  de  rebus  sacris  D.  17.  eorum  probatio  in  scriptis  detur  ibid. 

et  qualis  ibid. 
Libri  sacri  v.  Scriptura  S. 

Librorumprohibitorum  index D.274. 542. regulae de eis p.264. 

Licentiatx  in  sacra  theologia  Cathedralibus  praeficiendi  D.  332. 
et  Vicarii  Episcoporum  constituendi  D.  450.  et  Examinatores  D. 
456.  et  Archidiaconi  D.  440.  et  Poenitentiarii  D.  436.  illis  Scho- 
lasteriae  conferendae  D.  385.  et  Dignitates  D.  443. 

Litig atorum  paupertati  succuritur  D.  162.    et  artibus  occurritur 

D.  521. 

Litterae  conservatoriae  D.  284.  commendatitiae  D.  245.  246. 
370.  testimoniales  D.  296.  367.  dimissoriae  D.  144.  296.  372.  gra- 
tis  concedendae  D.  296.    et  a  quibus  D.  144.  372.  P.  330. 

Locationes  ad  praejudicium  Successorum  prohibitae  D.  523.  et 
ad  longum  tempus  ibiiL 

Loci  pii  v.  Bona. 

Lucrum  turpe  prohibendum  D.  304.  326  sq.  472.  538. 
Lumen  supernatur  ale  Q.  906. 
Lusus  et  luxus  Clericis  prohibentur  D.  331.  444. 
Lutheri  ejusque  sequacium  damnatio  P.  324. 

M. 

Magistr atus  civiles  H.  881.  G.  889.  A.  899.  quomodo  hono- 
randi,  iisque  obediendum  C.  622.  imperii  jura  multi  habent  D.  517. 
injurias  nasci,  a  quibus  jura  exspectantur,  nefarium  D.  419.  Prin- 
cipes  (Imperator  et  Reges)  a  Deo  constituti  sunt  fidei  et  Ecclesiae 
protectores  D.  534.  bona  ecclesiastica  conservare  debent  D.  535. 
ea  vero  occupantes  excommunicantur  D.  341.  similiter  si  locum  ad 
monomachiam  concedant  D.  533.  et  subditos  ad  contrahenduin  ma- 
trimonium  cogant  D.  419.  Episcopos  paterao  honore  prosequi 
debent  D.  531.  libertatem  ecclesiasticam  conservare  D.  534.  et 
Decreta  Concilii  Trid.  observare  D.  543.  prohibere  ecclesiastico 
judici,  ne  quein  excommunicet ,  nefas  D.  505. 

Mayistri  legentes  quid  agere  et  spondere  debeantD.  501. gram- 
maticae  ubi  eligendi  D.  29.  in  theologia  ad  Cathedrales  assu- 
mendi  D.  332.  ad  Di^nitates  D.  443.  quae  Scholasteriae  dicUn- 
tur  D.  385.  ad  Archidiaconatus  D.  440.  eligi  debent  Poeniten- 
tiarii  13.  436.    et  Exaininatores  D.  456.    eoruin  privilegia  D.  33. 

Majores   Ordines  v.  Ordines. 

Maledictio  Parentum  etc.  P.  340. 


I  n  d  c  x. 


965 


Mali  sunt  Ecclesiae  membra  D.  151  sq. 

Maium,  cur  a  malo  et  nou  a  malis  liberarl  petamns  C.  826.  a  qui- 
bns  malis  petainus  liberari  C.  824.  et  quibus  modis  ab  iis  eripia- 
mur  C.  82o. 

TJf //  n  *  c  h  a  6  i  damnati  II.  857. 

Marc  m  a  g  //  u  m  Ke^ularium  non  obstat  Decretis  Concilii  TriJ. 
de  Regularibuj  D.  496.    neque  Quartae  luneralium  D.  525. 

Maria  Dei  et  Imminis  mater  vere  et  proprie  dicitur  C.  76.  mater 
miseri<  ordiae  et  Advocata  postra  C.  714.  regma  coeli  P.  339.  ma< 
jore  bonore  digna  ipso  Christo  ibid.  ex  regibos  orta  C.  76.  Evae 
confertur  C.  78.  ex  spcciuli  Dd  privH3gio  ab  omni  labe,  eti;un 
veniaii ,  inuuiinis  1).  84.  ejtis  COOCeptjo  D.  26.  virgo  permansit 
in  pnftu  C.  77.    in  qno  Spiritus  S.  adfuh  C.  76. 

Ma  t  ri  niorii  um  .  unde  dictum  C.  519.  ejtis  descriptio  et  expli- 
catio  ('.  818*  duplex  ejns  ratio  ut  est  oflfcum  nattirae  et  ut  S;i- 
cramenium  C.  524.  fejua  patura  et  ratio  in  vinculo  indissolubili 
coosistit  C.  521.  525.  534.  P.  310.  323.  quanta  cum  utilitate  hujus 
vinculi  indissolubilitas  conjuncta  C.  535.  O.  847.  quibus  de  causis 
inatriinonium  iueundum  C.  527  sq.  ejus  bona  tria  C.  536.  quibus 
temporibus  a  matrimonii  usu  pbstinendum  C.  544.  (jiiiiin  caute  et 
prtidenter  de  uau  mati  imonii  puhlice  loquendmn  (bid.  sanctii  res 
e>t  et  saftete  tractanda  D.  420.    ejtis  dootrma  cnr  populo  tradenda 

C.  518.  niittriinonii  libertas  non  impediendii  D.  419.  fieri  debet 
lib.ero  contrafaentium  eonsenau  I).  405.  qui  verbo  praesentis  tem- 
poris  exprimendiis  C  522.  verborum  loco  nutus  et  signa  satis 
ad  matriiiioninin  esse  possunt  ibifl.  parentum  voluntas  non  neces- 
s  iria  Dt  4C6.  CL  543.  praeter  consensum,  ut  verum  matrimonium 
e\is:;it.  concubkus  Uecessario  noo  requiritor  C.  523.  quae  vincula 
mtttrimantwm  impcdiant  D.  396  sq.  406.  C.  542.  publicae  honesta- 
t;>  iinpediinentum  D.  413.  quamlo  non  valeat  D.  402.  408.  quando 
dirhnatur  D.  396  s»j.  atlinitas  ex  fofntcntione  uuando  matrhnonium 
dirimat  D,  409.  absentia  allectata  non  dissolvit  vinculiun  inatri- 
monii  D.  393.  nec  Iiaeresis  ihid.  P.  319.  ex  multis  causis  separa- 
tur  rraoad  thormtt  I).  398.  Matrimonii  contrahendi  ritus  et  caere- 
moniae  D.  404.  C.  541.  solemnitas  requisita  D.  408  sq.  fieri 
debet  cum  denuntiationibus  praecedentibus  in  Ecclesiis  D.  407. 
in  tacie  Ecclesiae  celebrandmn .  interrogaute  Parodio ,  et  qtri- 
biis    verbis    I).  4o7.      ptaesentibns    duobus    I.    tribus  testibus 

D.  407.  testes  uui  intersunt  matiimonio  sine  Parocho  ,  quo- 
modo  poniantor  D.  408.  cum  benedictfone  anteqnam  conju- 
ges  simul  habitent  in  templo  suscipienda  et  a  proprio  Parocho  D. 

409.  cum  pcceatonim  Confessione  et  Eucharistiae  perceptione  D. 

410.  et  servatis  laudiibilibus  cnnstiettidinibus  et  caeremoniis  pro- 
vinciae  13.  410.  matrimonii  contrahendi  solemnitas  prohibita  certis 
anni  temporrbos  D.  404.  matrhnonium  cum  Vagantibus  non  hv 
cile  contrahendum  D.  417.  matrimonia  vtandi  stiva  Ecclesia  sem- 
per  detestata  est  D.  406.  C.  541.  SacerSottbus  ut  a  inntrimoiiio 
ab  .tineant  nullo  mandato  divino  praeceptum  est  A.  898.  Libri  de 
raatrimoniis  D.  410. 

Matrimoniiim  Savramvntum  esse  et  unum  de  VII  lecfa  evan- 
geficae  D.  393  aq.  C.  530.  ut  est  Sacramentmn  quem  linem  spe- 
ctet  C.  529.    a  Clirisio  mntltuhHu  et  gratiafl  confert  D.  394. 

Mvdia.  quae  inter  ea  depntentnr  II.  881. 

Mvdii  inter  Beatos  Damnatoaqne  O.  827. 

Mt  m  oriar  S  a  n  i  l  u  r  u  m  v.  Festi  dtes. 


960 


I  n  d  e  x. 


Mendacii  peccatum  D.  187.  turpitudo  et  mlseria  quanta  C  673. 

niendaciorum  genera  ibid.    mala  et  incoinmoda  C.  677.  mendaciis 

nemo  studeat  668  sq. 
Mensa  apud  Apostolura  Altare  significat  D.  308.     Mensae  enf- 

scopalis  sobrietas  et  frugalitas  D.  4.  498. 
Mercenarii  v.  Cura  animarum. 

Meritum  nostrum  divina  gratia  adjuvatur  C.  461.  merita  homl- 
num  sunt  dona  Dei  D.  62  sq.    Christi  v.  Christus. 

Metropolitani  officium  in  Lectore  eligendo  D.  28.  in  denuntian- 
do  Rom.  Pontifici  Episcopos  absentes  C.  57.  in  probando  et  judi- 
cando  legitimas  Episcoporum  absentias  D.  359.  in  corrigendo  Epi- 
scopos  negligentes  D.  379.  !in  supplenda  negligentia  Regularinm 
D.  36,  482.  et  Capituli  ,  sede  vacante  D.  450.  in  visitando  pro- 
priam  dioecesim  D.  428.  et  Ecclesias  comprovincialium  fet  quan- 
do  ibid.  in  cogendo  Synodura  provincialem  D.  426.  in  erigendis 
Collegiis  ob  Ecclesiarum  paupertatem  D.  386.  in  erigendis  Con- 
gregationibus  monasteriorum  D.  482.  in  judicando  aliqua  cum  Con- 
cilio  provinciali  D.  359.  386.  473.  cf.  Concilia.  Metropolitanus 
obligatur  ad  personalem  residentium  D.  97.  359.  non  residens  de- 
nuntiatur  ab  Episcopo  antiquiore  D.  97.  et  ab  eodem  ejus  absen- 
tia  probatur  D.  359.  negligens  in  Seminarii  erectione  corripitur  a 
Synodo  provinciali  D.  379.  punitur,  si  statutis  temporibus  Syn- 
odum  provincialem  non  cogat  D.  500. 

Mini sterium  ecclesiasticum  G.  886.  Q.  909. 

Ministri  Episcoporum  quales  esse  debeant  D.  4.  Sacramento- 
rum  D.  114.  133.  208.  221.  233.  242.  355.  vim  institutionum  di- 
vinaruin  non  tollit  malitia  ministrorum  A.  896. 

Miracula  nova  quomodo  admittantur  D.  473. 

Mi sericor  dia  Dei  vincit  justitiam  C.  572. 

Missae  venira  Sacrificium  D.  307.  317.    gratum  et  acceptum  Deo 

C.  390.  vere  propitiutorium  O.  309.  319.  P.  343.  C.  396.  tremen- 
dum  mysterium  D.  326.  Missaruin  sacrificia  blasphema  figmenta 
et  perniciosae  imposturae  A.  898.  quantum  et  quibus  prosint  1). 
309.467,  C.  £96.  P.  337.  una  Missa  Sacerdotis  Eom.  utilior  centum 
et  pluribus  concionibus  Evangelicorum  P.  3£0.  quid  intersit  inter  Coe- 
nam  S.  et  Missam  Hg.  902.  pie  et  pure  peragenda  D.  326.  in 
ejus  celebratione  quae  vitanda  sunt  D.  326  sq.  caeremoniae  et  ritus 
Sn  celebratione  Missae  quare  instituti  D.  312.  Missae  omnes  com- 
munes  dicendae  C.  396.     Defunctorum  quomodo  disponendae  D, 

D.  507.    prosunt  iJIis  qui  in  Christo  mortui  sunt  et  nondum  ad 


D.  310.  32J.  horis  debitis  celebrandae  D.  327.  et  non  in  domibus 
privatis  ibid.  Missarum  celebratio  frequentanda  D.  376.  quibus 
praesentibus ,  ubi  et  a  quo  non  facienda  D.  327.  earum  ratione 
eleemosynae  importune  non  exigendae  D.  327.  Missa  magnam 
conlinet  eruditionem  D.  315.  vulgari  sermone  non  celebranda  D. 
315.  quae  hodie  in  usu  est  per  universam  Eccl.  Rom.  ab  Eccle* 
fiiis  Helveticis  abrogata  H.  877.  Doctrina  Ecclesiae  catholicae  de, 
Missa  D.  305  sqq.    et  Canones  de  ea  D.  317  sqq. 

Mis  sali ?,  cujus  reformatio  Rora.  Pontifici  exhibenda  D.  541. 

Monacht  ad  publicas  processiones  accedere  tenentur  D.  487.  ha- 
bitura  sponte  dimittentesi  tamquam  apostatae  puniantur  P.  493. 
iiabi*ub  uOfi  facit  monachum  D.  250. 


I  ii  d  c  x. 


1)67 


Monastcria  visltanda  etlara  Sedl  apostollcae  suhjecta,  et  quo- 
modo  B.  494.  item  commendata  D.  303.  etiam  Ordinura  capita 
et  quomodo  D.  494.  illis  quomodo  de  Abbatibus  provideri  de- 
beat  D.  494.  curam  animarum  habentia  quibus  subsint  D.  48"). 
quomodo  et  quando  subsint  Episcopis  D.  482-  Lectorem  S.  Scri- 
pturae  habere  debent  D.  30.  quae  bona  possidere  possint 
D.  476.  non  erigenda  sine  licentia  Episcopi ,  nec  augenda  in- 
Bolito  numero  ibid.  in  iis  erigi  debent  Congregationes  D.  482. 
Sanctim oniaitum  a  Regularibus  s.  Deputatis  in  Capitulis  gene- 
rafibus  regi  consueta,  ab  eisdem  gubernari  debent  D.  482.  quae 
regantur  ab  Episcopis  1>.  483.  ea  ingredi  quando  liceat  D.  479. 
claustra  eorum  nec  Episcopis  nec  Superioribus  eorum  ingredi 
licet  D.  481.  extra  lirbera  posita  inira  urbera  reducenda  D.  479. 
et  brachium  saeculare  impetrari  potest  pro  revocandis  Monialibus 
iutra  urbem  ibid.  uemo  cogat  mulierem  ad  ingrediendura ,  nec 
ingredi  volentem  prohibeat  D.  492.  cf.  Moniales ;  nwnastivae  vi- 
tae  disciplina  restltuenda  D.  495. 

Monialrs,  quomodo  qua  aetate  et  intra  quantura  tempus  earmn 
professio  lieri  debeat  D.  489.  bona  mobilia  et  immobilia  ut  propria 
Iiabere  non  possunt  D.  475.  clausura  earum  restituenda  D.  478. 
earum  Superiores  quomodo  et  qua  aetate  sint  eligendae  D.  481. 
quando  Confiteri  et  Eucharistiam  sumere  debeant  D.  484.  non  licet 
iis  asservare  Eucharistiam  intra  septa  monasterii  ibid. 

Mon  orf  am i  a  D.  395. 

Mo  noma  c  h  i  a  v.  Daellum. 

Montes  pietatis  v.  Eleemosynae. 

Mors  Christi,  in  ea  qualis  facta  separatio  C.  88.    ejus  bene- 

ficiuin  non  omnes  recipiunt  D.  43. 
Mortui  v.  Defuncti. 

Mulctae  pecuni ariae  iocis  piis  assIgnandaeD. 503.  vel  fabri- 

cae  Ecclesiae  D.  362.  526. 
Musicae  quae  iu  Ecclesiis  prohibeantur  D.  128. 

N. 

Naturae  impotentia  ad  justificationcm  D.  42. 

Ninivit  arum  poenitentia  D.  200. 

Nomen  Dei  quomodo  sanctificari  petamns  C.  741  sq. 

Nominati  ad  beneficia  non  admittuutur  sine  examine  D.  147. 

Notarii  quantnm  et  quando  pro  litteris  dimissoriis  acdpfant  D. 
295.  non  idonei  vel  dclinqucntcs  in  causis  ccclesiasticis ,  quo- 
ttiodo  corrigendi  I).  340.  inlra  qnantum  lempus  Vctorum  copiam 
exhibere  tcneantur  D.  464.  eorum  impciilia  litium  occasionera  prae- 
bet  D.  340. 

Novati  a  n  orum  haeresis  D.  195. 

Novitii  et  Novitiae  ad  professionera  quwido  admiltendi  l>. 

489.  ante  professionem  ipsi  ,  aut  eorum  propinqui  I.  curatorcs ,  ni- 

hil  ex  eoruin  bonis  monasterip  tribuere  possunt,  exceplo  victu  el 

yestitu  pro  tempore  novitiatus  I>.  490. 
Nunfii  apostoli  ci  duae  impedire  nnn  possinl  D.^r)2.  quomo- 

do  proceuant  in  anpellationibus  et  inhibitionibu*  I).  jjr*. 
Nupiiae  v.  Malrimunium. 


068 


I  n  i)  e  x. 


O, 

Ob  edicntia  praestanda  Rom.  Ecclesiae  D.  436.  Rom,  Pontifici 
D.  500.  et  Praepositis  D.  244.  540,  obedientia  excusat  absentiani 
D.  359.    Obedientiae  votum  D.  474, 

Obsetv  ationes  Eccl.  Romanae  retinendae  P.  337.  343. 

()  e  c  ol  amp  adius  ejusque  sequaces  anathemate  feriuntur  P.  324. 

Oe  conomi  institutio ,  sede  episcopali  vacante  ,  ad  quem  pertineat 
D.  450. 

Olei  natura  et  significatio  C,  315. 

Omnip  otens  quomodo  Deus  C,  36.  fides  de  omnipotentia  Dei, 
quam  necessaria  et  utilis  D,  38  sq. 

Oj)  er  a  ,  quae  ante  justificationem  fiunt  D,  68.  eorum  sine  gratia 
imbecillitas  D.  62.  68.  bona  augent  justitiam  D.  85,  sunt  dona 
Dei  et  Justificati  raerita  D-  93.  sunt  fructus  fidei  et  Justificatos 
sequuntur  A.  892,  per  ea  justificatio  non  recipitur  H.  863.  eorum 
meritum  D.  58  sqq.  retributio  D.  53,  60,  merces  52.  93.  P,  319. 
satisfactionis  D,  212  sq.  236.  supereronationis  A.  892, 

Oratio  est  clavis  caeli  C,  700.  dubitationem  non  adraittit  C.  720. 
ne  inanis  sit  quid  requirat  C,  737,    ejus  necessitas  C,  697.  fructus 

C.  699  sq.  ea  subvenitur  aniinis  in  Purgatorio  P.  321.  partes 
earumque  gradus  C.  705  sq.  eam  facit  execrabilem  contemptus  di- 
vinae  legis  C.  718.  in  ea  quae  praecipue  petenda  D.  709.  ad  eam 
quibus  viis  et  modis  animus  praeparandus  C.  717,  ei  gratiarum  actio 
adjungenda  C,  705,  727,  orandf  ratio  D,  3.  C,  722  sqq,  in  Con- 
cilio  Trld.  D,  542,  orandus  primo  Deus ,  deinde  Sancti  C,  715  sq. 
orandum  cum  fiducia  C,  776.  quae  fiduciam  impetrandi  adjuvant 
atque  confirmant  C.  720.  non  solum  verbis  sed  re  etiam  C,  745. 
pro  quib.is  D,  3,  C.  711  sqq.  cqnimunis ,  quam  grata  sit  Deo  C. 
73">.  aominica,  omnes  necessariae  precationis  formulas  eontinet  C.  696. 
eius  expiicatio  C.  729  sqq,  exordii  C.  729  — 739.  petitionis  pri- 
mae  C,  740  —  745,  secundae  C.  746  —  758,  tertiae  C,  759  —  771. 
quartae  C.  772— 7S6.  quintae  C,  7S7  —  805,  sextae  C.  806  —  819. 
septhnae  C.  820  —  825.  mentalis  principem  locum  tenet  C.  722. 
non  excludit  vocalem  C.  723.   privatq  et  pub/ica  quomodo  inter 

'  se  difTerant  C.  724.  vocalis,  eius  necessitas  et  utilitas  C.  723. 
Or  atoria  ab  Episcopis  designanda  et  visitanda  D,  327, 
Oratorum  locus  in  Conciiio  Trid.  D.  542. 

Or  dinqtio  est  unura  e  VII  Sacramentis  D,  346,  351,  cur  ita  dica- 
tnr  C.  493,  vere  et  proprie  Sacramentuni  C,  494.  a  Cliristo  in- 
stitutum  D.  351.  Ecclesiae  necessarium  C,  235.  ejus  potestiis 
P.  323,  C.  497.  in  ea  imprimitur  cliaracter  in  anima.  D.  352.  gra- 
tiam  confert  D.  346.  et  absolvendi  potestatem  D.  377.  vaiios 
habet  sui  esercendi  ministros  C.  495,  513  sqij.  Ordinatio  ab  Epi- 
scopo  facienda  D.  347.  355.  et  a  proptio  Episcopo  D,  145.  245. 
371  sq.  quomodo,    quando  et  ubi  fncicnda  D.  3n9.  I*.  329.  gratis 

D.  296.  et  puw  examine  D.  147.  369.  374.  quibus  caeremoniis  D. 
369  sq,  —  Ad  eam  suscipiendam  qui  sit  ineptus  C,  515.  homici- 
da  D.  251.  qui  beneficiuin  non  habei  !,  aiiud,  unde  vivere  pos- 
sit  D.  297.  qui  cQnfirnkilionem  non  suscepit  D,  36o,  qui  fidei  ru- 
jtimentn  edoctus  non  fuit  ibid.  qui  scribere  nescit  ibid.  qui  Hn- 
guam  latinam  ignorat  D.  373,  minor  aefate  requisita  D.  374.  P. 
h^2.  (jiii  boiiuni  t^si iinoniiim  nou  habct  i).  367.  370,  376.  qui  non 
satis  instructus  in  iis ,  quae  ad  ordineq  e^ercendum  pertinent  D. 
p?5.  nec  qui  non  sit  utilis  et  necessaiius  sui  Episcopi  Ecciesiis 


I  ■   ll  C  X. 


009 


D.  378.  etiani  btearoi  ad  minorura  ordinum  uiinisteria  non  simt 
idonei  D.  579.  ornjnationis"  Inhahilium  effectus  1).  245.  doctrina 
de  Sacramento  Ordinis  D.  544  sqq.  C.  486  sqq.  Canones  D.  549 
sqq.  super  abusibus  Sacramenti  Ordinis  examinandi  a  Patribus 
Conc.  Tnd.  P.  325.  —  Ordines  snnt  septem  C.  4%.  ordinum 
diversarum  rationes  D.  545.  374.  maiores  et  minores  D.  545.  367 
sq.  C.  495  sq.  minores  per  temponim  interstitia  et  quibus 
conferendi  D.  368.  Regulares  quomodo  ordinandi  D.  372. 
suut  gradns  ad  maiores  "D.  345.  350.  368.  requisiti  intra  an- 
num  a  quibus  suscipiendi  D.  534.  ad  eos  quanta  circum- 
spectione  accedendum  et  quo  fine  proposito  C.  489.  illis  lex 
]»erpetuae  contraenriae  imponitur  C.  502.  Ordinati  ad  titnlum  Be- 
neficii,  Hlud  resignare  non  possunt,  nisi  aliunde  vivere  possint 
D.  297.  snis  Ecdesiis  descrvire  debent  D.  534.  370.  Ordiuatomm 
a  non  suo  Episeopo  poenae  D.  101.  145.  et  eonim ,  qui  ordi- 
nantur  per  Kcentiara  CapitnK  sede  vacante  D.  144.  et  a  saecu- 
lari  potestate  D.  548.  rite  Ordioati  Laici  effici  non  nossunt  D.  $52. 

Ordines  monastiri  r.  Regulares;  eorum  Capita  D.  485.  494. 

Ostiariatus  ordo  D.  545.  374.  C  498. 

P. 

Panis  nomine  quid  in  Orarione  dominica  significetur  C.  777.  eur 
a  Deo  assidue  petendus ,  et  ad  necessitatem ,  non  ad  luxuriam  C. 
779.  noster  C.  7/8.  artibus  malis  quae  acquiruntur  nostra  non  sunt 
itrid.  qnotidianus  C.  780»  784.  spiritualis  petendus,  et  quid  sig- 
nificet  C.  783.   in  Eucharistia  Christus  est  panis  et  cibus  animae 

C.  7S4. 

Papa  v.  Pontifex  Majcimus. 

Parentes  naturaies ,  cur  a  nobis  honorandi  et  quomodo  obser- 
vandi  C  616  sq.  eorum  in  filios  officta  C.  626.  consensus  in  ma- 
trimoniis  non  necessarius  D.  406. 

Parorkt ,  ad  quos  pertinet :  praedicare  verbnm  divinum  D.  55. 
368.  433.  exponere  ea  quae  in  Missa  legnntur  D.  315.  328-  et 
Missas  frequenter  celebrare  D.  576.  pueros  fidei  mdimenfa  et 
obedientiam  docere  D.  432-  vim  et  usum  Sacramentoruni  exponere 

D.  435.  jejunia,  dtes  festos  et  obeilientiam  commendare  D.  545. 
oves  soas  agnoscere .  pro  his  sacrificiuin  offerre ,  Sacramenta  ad- 
minktrare  et  bono  exemplo  pascere  D.  358.  376.  pauperum  alia- 
nimque  miserabilkim  personarum  curam  paternam  gerere  D.  35$. 
va  suis  Ecclesiis  residere  D.  03.  559.  Decreta  niatrimonii  expli- 
care  D.  411.  eaque  observare  D.  407  sq.  nuptias  benedicere  I). 
409.  libmm  Matrimoniorom  habere  D.  410.  et  Baptiz.atorum  D. 
412.  baptizando  quaedam  peragere  Ihid.  ad  Synodum  dioece- 
sanam  accedere  D.  427.  501.  carnis  affectum  erga  propinquos  pe- 
nitus  deponere  D.  499.  Decreta  ConciKi  Trid.  recipere,  obedien- 
tiam  Rom.  Pontifici  spondere  et  haereses  omnes  dainnatas  dete- 
stari  et  anathematizare  D.  500  sq.  hospitaKtatem  servare  D.  513. 
—  Eorum  paupertati  succurritur  D.  524.  imperitiae  et  malae  vitae 
occurritur  D.  301.    cf.  ( "irrirus.  Sarrrdos. 

Parochiae  quare  distinrtae  D.  253.  quando  distinguendne  D. 
448.  quando  novae  instituendac  D.  299.  eoHapsae  Hefteieud  ic 
vel  tnnsferendae  D.  302.  in  parochiis  pronriis  sinuuli  leneuitir 
Mlffire  veibum  Dei  i).  4SI.  et  Sacrament  1  wum  ipere  ■>,  448.  p>i- 
rurhialcs  hcclesiuc  tenaes  qiiaudo  augendae  D.  446.    quibua  n-m 


D70 


I  u  d  e  x. 


unlantur  D.  447-    quae  pensionibus  aut  reservartionibus  non  <ya- 

ventur  ibid.  illis  vaeantibus  quid  agendum  D.  454.  cf.  Populus. 
Parvuli  an  babeant  fidem  C.  274.    ad  Eucbaristiae  perceptioneui 

non  obligantur  D.  289.    eorum  Baptismus  D.  24.  129.  C.  275. 
Pascha  vetus  et  novum  D.  308.    paschatis  tempore  communican- 

dum  D.  179. 

Passio  Christi  et  mors  quae  contemplanda  nobis  proponat  C. 
92  sq.  eius  tempus  et  fructus  C.  83  sq.  96  sq.  eius  et  Crucis 
mysterium  cur  diligenter  proponendum  populo  C.  85  sq 

Pastores  in  Ecclesia  requiruntur  G.  886.  omnes  eadem  et  aequali 
inter  se  potestate  praediti  G.  888.  idonei  Ecclesiis  gubernandis  prae- 
ficiendi  D.  422.  quid  iis  in  doctrina  christiana  praecipue  spectan- 
dum  C.  8.  eorum  officium  D.  95  sq.  358  sq.    Quackerorura  U.  909. 

Pater  omnipotens  C.  41.  cur  Patris  nomine  Christus  in  pre- 
catione  nos  uti  voluerint  C.  729.  noster  cum  dicitur,  quid  cogi- 
tandum  C.  737.  —  Patrum  nomine  qui  sint  intelligendi  C.  6i5. 
orthodoxorum  sensus  et  consensus  P.  337.  cf.  H.  851. 

P  atri  arc  h  a  v.  Metropolitanus. 

Patrimonium  quando  alienare  non  Iiceat  D.  297. 

Patrini  Baptizandorum  cur  adhibeantur  et  eorum  officium  C.  267. 
sqq.  qui  homines  ad  eorum  officium  non  admittendi  C.  270.  tantum 
duo  vel  unicus  D.  412.    Dueilantium  puniuntur  D.  533. 

Patronatus  jus  quibus  habere  Iiceat  D.  256.  516  sq.  ex  funda- 
tione  vel  dotatione  esse  debet  D.  256.  516.  quomodo  probetur 
D.  516  6q.  in  alios  non  transferendum  sub  poena  privationis  il- 
lius  D.  513.  quorum  sit  electio  vel  institutio  D.  457.  512.  quod 
abrogatum  censeatur  D.  517.  ejus  Beneficia  D.  256  sq.  302.  457. 
516  sqq.  accessiones  ad  ea  quando  tollendae  D.  514.  institutio  in 
Sis  D.  257.  457.  Patroni  tenentur  intra  X  dies  nominare  Cle- 
ricos  idcneos  coram  Examinatoribus  ad  vacantem  Ecclesiam  D. 
455.  Beneficiis  praeficere  non  possunt  nisi  eos ,  quos  loci  Or- 
dinario  praesentaverint  D.  257.  cf.  Praesentati ;  jus  patronatus 
vendere  non  possunt ,  nec  alio  titulo  transferre  contra  canonicas 
eanctiones  D.  513.  non  possunt  se  ingerere  perceptioni  fructuum 
ibid.  nec  visitationibus ,  nisi  id  eis  ex  fundatione  et  institutione 
competat  D.  430.  si  res  vel  jura  Ecclesiae  occupaverint ,  excom- 
nmnicantur  et  suo  jure  privantur  D.  34J.  ecclesiastici,  si  insti- 
tutio  pertineat  ad  Episcopum,  teneantur  Episcopo  praesentare  dig» 
niorem  instituendum  D.  457. 

Pauli  Ap.  vocatio  D.  67. 

Pauperes  gratis  docendi  D.  29.  ad  Seminarium  Clericorum  eli- 
grmli  D.  381.  P.  334.  erga  eos  Episcoporum  cura  D.  358.  nec 
in  secunda,  nec  in  tertia  iustantia  cogi  possunt  extra  provinciam 
litigare ,  nisi  altera  pars  eis  velit  subministrare  alimenta  et  litis 
sumptus  D.  462.  eorum  indigentia  quibus  modis  levari  debeat  C. 
662.  inhuraanitas  in  eos  fugienda  ab  eo ,  qui  a  Deo  velit  exau- 
diri  C.  717.    Paupcrtaiis  votum  D.  474.    privilegia  D.  148,  240. 

Pe  c  c  atum  ,  ejus  magnitudo  C.  572.  damna  et  incomraoda  C.  792. 
doktr  ex  eo  capiendiu  C.  791.  vritrtnale,  de  eo  Decretum  Con- 
ciiii  Trid.  D.  20  sqq.  docfrina  Eccl.  ilcivelicae  H.  854.  Anglica- 
1  ae  A.  891.  quomodo  toilatur  D.  25.  Peccata  non  accidunt 
volente  vel  elficiente  Deo ,  sed  pcrmittentc  P.  323.  sine  poe- 
nitentia  non  delentur  C.  415.  ea  remittere  divinae  virtutis 
est  ,  et  divinum  illud  raunas  quibus  hominibus  communicatuoi 
C.  173  sq.     aiiter   pcr  Chrbtmn ,   aHter  per  Sacerdotes,  aliler 


I  n  A  c  x. 


1)71 


pcr  Saeramenta  condonantur  ibiil.  an  alqnn  remhti  nequeant  CL 
414.  eoriiin  detestatio  et  odium  vitae  male  actae  C.  419.  odium 
Loc  unde  concipiatur  C.  427.  eorum  enunieratio  qualis  C.  434. 
mortalia  omnia  in  Confessione  recensenda  D.203.  2:J0.  ac  eorum 
circunistantiae  D.  505.  C.  4S9.  eorum  remissio  quomodo  fiat  D. 
56.  et  per  quem  D.  195.  208.  344.  veniaiia  etiam  Justi  commit- 
tunt  D.  52.  84.  an  taceri  possint  in  Confessione  D.  203.  eorum 
remissio  C.  415.  Peccatores  non  patitur  Deus  inultos  C.  570. 
quibus  rationibus  ad  spem  veniae  erigendi  C.  76*«  publice  pec- 
cantefl  palam  corripieudi  D.  435. 
Pel  agi  ani  damnati  II.  857. 

Pensiones  quando  extinguere  non  liceat  D.  297.  quomodo  ml- 
nuantur  D.  383.  quibus  Ecclesiis  imponi  non  possint  D.  447.  qui- 
bus  habere  non  permittatur  D.  529. 

Perseverantiae  munus  D.  55.  77. 

Personae  in  Deitate  O.  815.  R.  912.    earum  proprietates  C.  33. 

persona  prima  quare  Pater  dicatur  C.  32.     tertiae  cur  nomen  ge- 

oerale  tiibutum  C.  138. 
PeNtiones,  quae  faciendae  C.  709.    cur  interdum  non  impetre- 

njus ,  quae  petimus  C.  701.    quae  petimus  Deo  ad  esternam  ejus 

gloriam  pertinent  C.  740.  cf.  Oratio  dominica. 
I^etrus  Apostolorum  princeps  D.  53.  C.  155.    a  Oiristo  nniversi 

fidelium  generis  Caput  et  Pastor  constitutus  C.  156.    et  ejus  Suc- 

cessor  eamdem  cum  ipso  poteslatem  habet  ibid. 
Picturae  quid  doceant,  et  quomodo  fieri  debeant  D.  471  sq. 
Pii  IV  indictio  Concilii  Trid.  D.  268.  et  confirmatio  p.  252. 
P  L  <■  b  anus  v.  Parochus. 

Poena  teraporalis  non  seinper  remittitur  D.  56.  violantium  Salvos 
Conductns  D.  264.  281.  pocnurtim  genera  D.  186.  510.  528.  poe- 
uaa  M;»jorum  suorum  sceierum  quomodo  Posteriores  persolvaut 
C.  571. 

Poenit  entia.  Varia  nominis  Poenitentiae  potestas  et  ratio 
C.  400.  Poenitentia  quid  sit  D.  197.  et  quid  contineat  D.  56.  vere 
est  Sacramentum  C.  406  sq.  ante  adventum  (hristi  non  erat  Sa- 
cramenium  D.  195.  cur  et  quando  et  a  quo  instituta  D.  194.  226. 
cur  in  numerum  Sacramentorum  relata  a  Christo  C.  406.  ■eouda 

Iiost  naufragium  tabula  D.  885.  C.  398.  partes  ejus  integrales  et 
larum  connexio  D.  198.  P.  318.  322.  C.  416.  et  cur  poeniteutl 
feint  necessariae  ibid.  Materia  ejus  et  Vorma  C.  409.  formae  pre- 
ces  addunlur  C.  410.  Ritus.  qua  suscipitur  et  administratur  C.  411. 
iterari  potest  C.  408.  ejofl  utilitas  D.  194.  et  fructus  D.  212.  et  ne- 
cessitas  C.  390.  quibus  necessaria  C.  234.  oinue  peccatorum  ge- 
nus  delet  C  413.  in  quo  dinvrat  a  Baptismo  D.  56.  196.  cur  m 
non  omnis  poena  condonetur ,  ut  fit  in  Baptismo  C.  280.  poeni- 
tentia  intima  quare  nt  virtus  C.  401.  ad  eam  virtutem  quibus  viia 
perveniatur  C.  404.    christiana  vita  perpetua  poeniientia  esse  debet 


Poenitentia  Eccl.  catholicae  1).  193  sqq.  224  sqq.    EccL  orientalis 
O.  845  sq.    Helveticae  II.  SGO  sqq.    Pocnitentes  ad  qukl  co- 
Lortandi  C.  448. 467.    Peentt  e  r  c  Deo  koproprie  convcnit  C.  40u. 
*  Po  enit  entia  rius  in  Cathedrafi  hstHuendofl  D.  436. 
Pulygamia  a  MatrimoxtU  Datttra  ttlieiM  C.  533. 


972  I  n  d  e  x. 

Pontifex  maximus  s.  Romanus  Vicarius  Dei  in  terris 
D.  95.  moderator  universalis  Ecclesiae ,  Petri  Successor  et  Christi 
verus  et  legitimus  Vicarius  C.  511.  P.  320.  321.  342.  cf.  H.  867. 
totius  orbis  terrarum  Pater  et  Patriarcha  C.  511.  ejus  est  summa 
auctoritas  13.  97.  210.  quae  in  omnibus  salva  intelligitur  D.  134. 
140.  422.  531.  quicquid  instituit  novi  est  verum,  divinum  et  saivi- 
iieum  ideoque  a  Laicis  majoris  aestimandum  Dei  vivi  praeceptis 
P.  338.  habet  potestatem,  Scripturam  immutandi,  et  pro  volun- 
tate  sua  augendi  et  minuendi  P.  339.  ei  summa  dignitas  et  juris- 
dictio  divinitus  data  C.  511.  ab  omnibus  honore  divino  honorari 
debet  P.  338.  utitur  consiiio  Cardinalium  in  administratione  uni- 
versalis  Eccl.  D.  499.  graviorum  criminum  absolutionera  sibi 
reservare  potuit  D.  210.  bona  eccl.  occupantes  absolvere  potest 
D.  341.  causas  extra  Curiam  quibus  committat  D.  433.  521.  quo- 
modo  D.  433.  eo  inconsulto  nihil  inusitatum  decerni  debet  D.  473. 
eidem  obedientia  ab  omnibus  praestanda  D.  441.  560.  P.  309.  344. 
Ejus  est  Ecclesiis  de  Pastoribus  providere  D.  95.  422.  Matrimo- 
nii  impedimenta  constituere  et  circa  ea  dispensare  D.  346  sq.  Con- 
cilium  generale  indicere  D.  544.  ejusque  decreta  confirmare  D.  546. 
eorum  dubia  declarare  D.  544.  formam  Examinis  Episcoporura  ap- 
probare  D.  423.  Ecclesiae  utilitati  consulere  D.  544.  et  ejus  solli- 
citudinem  habere  D.  425.  Cardinales  creare  ibid.  et  lEpiscopos 
D.  95.  356.  Resignantium  necessitatibus  provi.Iere  D.453.  etEcde- 
siis  tenuioribus  D.  445.  curare ,  quae  ad  Studiorura  reformationem 
spectant  D.  501.  Coadjutores  cum  futura  successione  deputare 
D.  512.  abusus  circa  lndulgentias  corrigere  D.  539.  in  Episcopos 
non  residentes  animadvertere  D.  97.  et  in  Concubinarios  D.  521. 
causas  Episcoporum  graviores  terminare  D.  190.  433.  et  legitimas 
causas  absentiae  eorum  probare  D.  359.  ad  eum  referendum  de 
accedere  nolentibus  ad  Concilium  provinciale  D.  500.  de  Indice 
librorum  prohibitorura ,  Catechisrao ,  Breviario  et  Missali  D.  541. 
et  de  Calicis  concessione  D.  342. 

Pontificalia  in  alterius  dioecesi  exercere  non  Iicet  D.  101. 

Populus  in  sua  parochia  tenetur  audire  verbum  Dei  D.  437.  ejus 
munus  erga  Parochos  D.  524.  quando  compellatur  subministrare 
necessaria  Parochis  D.  299.  populo  numeroso  quoraodo  providea- 
tur  D.  299. 

Portiones  in  Ecclesiis  cathedralibus  habeant  annexum  ordinem 

Presbyterii ,  Diaconatus  I.  Subdiaconatus  D.  442. 
Possessio  E  cclesiae  gratis  danda  D.  449.   triennalis  quibus 

uon  suifragelur  D.  495. 
Praebendae  quibus  conferendae  D.  440  sq.    quomodo  D.  508. 

tenues  quomodo  augendae  D.  445  «q.    eas  obtinentium  residentia 

D.  98.  443.    Lectorum  D.  28  sqq. 
Pr aec edcntiarum   controversiae  ab  Episcopis  componendae 

D.  487.    circa  eas  nihil  in  Concilio  Trid.  innovatum  D.  7.  542. 
Praecepta  Dei  v.  Lex. 

Pr  aedestinatio  ad  quae  periineat  0.821.  Sanctorum  ad  vi- 
tam  FI.  858.  A.  893.    ejus  praesumtio  cavenda  D.  54.  78. 

Praedicationis  mimiis  praecipnura  Episcopi  D.  34.  431.  rf. 
C.  1.  quoraodo  et  quando  praestatirfum  D.  35.  431.  435.  467.  sin- 
cera  verbi  Dei  praedicatione  btfttie  clir  maxirae  sit  ojmis  C.  2.  ejns 
utHitas  D.  34.  non  oinuibus  esl  coi.cesshin  J).  36.  432.  Quaestpres 
elecraosynarii  praedicare  prohibeistiir  J).  89.  maxime  sine  licentia 
thid,  qiiae  gratis  conccdenda  D.  S6.   inutiles  quaesiiones  secluden- 


I  n  (1  c  x. 


973 


dae  a  popularibns  Conclonibus  D.  433.   nec  non  ififlUiBea  D.  467. 

Praeatcatores  qiumdo  el  quomodo  corrigendi  D.  37. 
Praefecta  v.  Abbatissa. 
Praclutus  v.  Episropus.  Abbas. 

Praepostta  v.  Abbulissa.  Praepositus  v.  Episcopus. 
Abbus. 

Pr  a  eposit  urae  regulares  commendatae  de  regularibus  Praepo- 

sitis  sonl  providendae  l>.  495.    ab  Episcopo  visitandae  D.  303. 
Praesens  quis  judicetur  D.  333.  360. 

Pruescntare  ad  Beneilcium  non  licet  nisi  Episcopis  D.  2.57. 
Prarsrntuti  a  Patronis,  si  non  suut  idonei,  possunt  ab  Episcopo 
repelli  D.  512.  promoveri  non  possunt  sine  Ordinarii  examine  et 
approbatione  D.  547. 

Praestimonia  D.  27.  253.  383. 

Preces  publirae  vuteari  Gngua  et  omnibus  cognita  fieri  dchent 
II.  878.  A.  895.      Lkristiunorum  et  Inlideliuin  in  qtio  dillerant 

C.  542. 

Presbuteri  qui  dicantur  D.  221.  242.  C.  504.  G.  887.  eonmi 
aetas  D.  374.  quales  ordinandi  D.  376.  P.  333.  quando  Missas  ce- 
lebrare  teneantur  D.  376.    cf.  Clrrirus.  Sacerdos. 

Priaias  v.  Episropus.  Mrtropolitunus. 

Prin  c  ip  e  s  v.  Mujistrutus. 

Priorum  et  Priorissarum  electio  D.  481.  Prioratuum 
visitatio  D.  303. 

Privileaia  causa  sunt  multarum  turbalionum  D.  439.  in  Erclesiis 
parocliialibus  vacantibus  quando  non  valeant  D.  456.  Episropo- 
rum  praeservantur ,  praeterquain  quod  teneantur  i.  teresse  Synodo 
provinciali  illius  Metropolitani ,  queni  semel  elegerint  I>.  426. 
iSrholarium  1).  33.  249.  511.  quibusvis  conrrssa  non  impediunt 
jurisdietionem  Ordinariortun  ,  exceptis  iis  ,  qui  Monnsteriis  aut  Mi- 
litiis  re£;iilaribus  actu  serviunt,  et  intra  eorum  daustru  ac  domus 
resident,  sub  obedicntia  suoram  Superiorum  D.  439.  de  non  rrsi- 
dmdo  tolluntur  I).  98.  et  alia  D.  439«  privHegio  fori  qui  gau- 
deant  D.  368.  Privit  egia  ti  residentes  in  Curia  Romana,  si 
Beneiicia  eccl.  obtineant ,  ratione  horum  sunt  Ordinariis  subjecti 

D.  439. 

Pr  o  r  r  s  si  on  e  s  in  quibus  Eucharistia  circumfertur  cur  institutae 

D.  165.  176.    iis  interesse  debent  etiam  Exempti  D.  487. 
Processus  quando  sit  nullus  D.  377.  462.  cf.  509. 
Procuratio  v.  \  isitutorcs. 

Professio  fidei  v.  Fides.  J\eli<jiosorum  quomodo  emittenda 
D.  490  sq.  inlra  quale  teinpiis  facieiida  D.489  sq.   cf.  lienuntiutio. 

Pro?notio.  Facultates  de  promovcmlo  a  quocumqtie  ^  et  de  non 
proniovendo  quando  luHraijentur  D.  145.  lorina  in  promotione 
Episcoponun  D.  422.  Proniovendi  ad  qundcumque  nffioiom  de 
fide  et  religfone  imjiiirendi  P.  336.  ad  DignitatCS  siue  cura  .  debeut 
esse  idonei  et  saltem  X.XIl  annorum  D.  4:>9.  ad  IV  ininores  Or- 
dines  bonuin  a  proprio  Paroclio  habeant  t  e>iijuonium  P.  928.  ad 
Dignitates,  Canonicatus  anl  Portiones  ecclesiastfcas,  deUenl  easa  in 
Ordine,  quem  talis  Di^aitas,  Praabenda  I.  Portio  reoniiit,  I.  In  ea 
aetate,  ut  infra  anntiin  eo  Ordine  initiari  possiot  1>.  4*2  >q.  Pro- 
moti  per  sultum  ab  iipisfftpti  dKapensari  possuul  D.  311. 

Proponcntib  us  Le  <j  atis  ,  quoiuodo  liaec  verba  intelligeoda 
D.  465. 

Pr  or  og  ationes  Oonsecrationis  concessae  Praelalis  ultra  sex 
menses  iis  non  suifra^autur  D.  14J. 


974 


I  n  d  c  x. 


Pr  otonotoriatns  D.  439. 

Providentia  Dei  erga  homines  C.  730.  747.  7.50. 

Provinciales  quando  non  constituendi  D.  480. 

Pr ovi sio.  Conditiones  in  provisione  Ecclesiae  rejiciendae  D.  449. 
mandata  de  providendo  tolluntur  D.  460.  deductiones  ex  fructibus 
in  provisione  Eccl.  rejiciuntur  D.  449.  et  promissiones  prohibitae 
ibid.  Provisi  de  Canonicatibus  et  Dignkatibus  eccl.  tenentur  fidei 
professionem  facere  et  coram  Episcopo ,  et  in  Capitulo  D.  441. 

Pr o ximus  quid  significet  C.  668. 

Pu  ellae  non  cogendae nec iinpediendae monasterium  ingredi  D. 492. 
Pueri  ad  religionem  infonnandi  D.  380.    et  quomodo  D.  381. 

eorum  aetas  ad  Communionein  apta  C.  386. 
Purgatorium,  pur  g  atorius  ignis   C.  101.  D.  91.  309. 

Concilii  Trid.  decretum  de  eo  D.  467.    professiones  de  eo  P.  309. 

321.  322.  339.  342.  343.    quid  Eccl.  orientalis  de  eo  judicet  O.  823. 

Helvetica  H.  880.   Gallica  ii.  886.   Anglicana  A.  895. 

Quadragcsimae  tempus  acceptabile  confitendi  D.  207.   ejus  je- 

junium  reverenter  observandum  P.  324. 
Quae storum  el e  emosi/nariorum  nomen  penitus  tollendum 

D.  304. 

Quarta  funeralium  persolvenda  D.  525. 

R. 

Rapina  majus  peccatum,  quam  furtum  C.  655.  quot  rapfnaram 
genera  C.  658  sq.  Kaptor  es  et  illis  consilium  et  favorem  prae- 
stantes,  quomodo  puniantur  D.  416.  et  raptae  quando  matrimo- 
nium  contrahere  possint  ibid.  tenentur  raptas  dotare  ibid.  bono- 
rum  ecclesiasticorum  puniuntur  D.  341 . 

Rebaptizare  non  licet  D.  127.  196.  H.  872. 

Recr  eationes  frivolae  rejiciuntur  Q.  911. 

R  ectores  E  cclesiarum  v.  Parochus  ;  illiteratis  adjutores 
dantur  D.  301. 

R  edemptio  universalis  Christi  Q.  906.  mysteriorum  nostrae  re- 
demptionis  historiae  D.  471.  redimere  genus  humanum  solus  Dei 
filius  potuit  C.  51. 

Reditus  Christi  ad  judicium  O.  824  sq. 

Regnum  Christi  non  est  de  hoc  mundo  C.  701.  est  Ecclesia 
C.  755.  ejus  propagatio  C.  764.  quomodo  petatur  C.  756.  regni  Coe- 
lorum  excellentia  C.  754.  ad  ejus  desiderium  studiumque  quomodo 
iideles  coininovendi  C.  748.  id  ingredi  cupientes ,  quid  a  Deo  pe- 
tere  debeant  C.  706.  Dei  quid  sit  C.  750  sq.  quomodo  veniat 
in  peccatores  C.  755.  id  petere  non  satis  esse ,  sed  etiaiu  ea  ad- 
hibenda,  quibus  illud  quaeritur  et  invenitur  C.  748.  gloriae  quid 
sit  C.  754.  gratiae  praecedere  debet  regnum  gloriae  C.  754.  in 
quibus  sit  ibid. 

Regulares  bona  possidere  non  possunt  D.  377.  475.  nec  alicu- 
jus  obsequio  sine  Superioris  licentia  se  subjicere  D.  477.  nec  sine 
illa  a  Conventibus  recedere  ibid.  nec  habitum  sponte  dimittere  D. 
493.  nec  ad  hixiorem  religionem  se  transferre  ibid.  nec  habitum  oc- 
culte  ferre  ibid.  nec  praedicare  sine  licentia  Episcopi  D.  36.  miilto 
minus  eo  contradicente  D.  432.  viventes  extra  claustra  quando 
praedicare  valeant  D.  38.   qua  ratione  vitam  instituere  debeant  D. 


I  n  d  c  \'. 


075 


474.  in  Convefitibus.  etfamsl  ;>!»sinf  causa  studiorum ,  habltare  de- 
bent  IX  477.  tencntur  in  aliquibns  Episconorum  praecenta  tervare 
D.  486.  ad  pqbBcais  Processiones  acccdere  I).  487.  rafra  qoan- 
tum  tempus  professfonem  facere  debeant  13.  489.  quomodo  ordi- 
nandi  D.  372.  corrigontur  ab  Ordinnrio  I).  99.  148.  et  quando  D. 
303.  interdicta  Ordinnriorum  ab  iis  servanda  D.486.  aliquando  efiaai 
intra  claustra  degant  D.  488.  apostatapdi  occasio  qnando  Regnla- 
ribus  datur  D.  255.  Apostatarum  poenae  13.  488.  eorum  Supe- 
riores  quomodo  creandi  D.  4SC.  eorurn  Beneficia  qufbus  confe- 
rantur  13.  5,54.  monasteria  et  pribratus  sibi  subditos  visitare  te* 
nentur  D.  494.  regularium  monast eriorum  provisio  D.  481.  re- 
gularis  discipltna  instauranda  D.  474. 

Religiosus  v.  Clerict.  liegulares.  Sacerdotes. 

Jieli  quiae  Martyrum  et  aliorum  Sanctorum  a  fidelibus  veneran- 
dae  D.  469.  P.  Szl.  324.  339.  non  adorandae  aut  colendae  H.  853. 

Ji emuner  atio  expectanda  D.  53.  58. 

Ji  enuntiatio  bonorum  ante  professionem  quando'  nulla  D.  490. 
Rescripta  quando  sortiantur  effectum  D.  144.  187.318.  336.  370- 
512.  529.  532. 

R  e  serv  ati  on  e  s  casuum  D.  210  sq.  234.  fructuum  quando  iis 
non  gravandae  Ecdesiae  D.  447.  quando  non  prosint  D.  449. 
mentales  in  Beneficiis  nemini  conceduntur  D.  460. 

R  e  sidentia.  Residere  tenentur  Primates,  Patriarchae,  Metropo- 
litani,  Episcopi  D.  97.  359.  Gardinales  D.  359.  omnes  obtinen- 
tes  Beneficin,  qune  requirunt  residentiam  de  jure  seu  consuetudine 
D.  98.  obtinentes  Dignitates,  Personatus  et  Officia  D.  298.  333. 
et  Canonicatus,  Praebendas  et  Portiones  D.  334.  443.  abesse  Epi- 
BCOpo  quando  et  quamdiu  liceat ,  et  qua  poena  mulctentur  absente» 
D.  354.  quando  afib  Curatis  D.  358.  quantum  CSanonicis  et  alii* 
similibus  D.  438.  indulta  de  non  residendo  tollimtur  D.  98.  licen- 
tiae  non  residendi  a  quibus  probandae  L  judicandae  D.  361  sq. 
necessitas  absentiae  excusationem  praestat  1).  359.  residerc  ne- 
gliaentium  peccatum  et  poenae  D.  97.  298.  333.  358  sq.  443.  He- 
sidentiae  Decreta  publicanda  D.  363. 

R  esignar  e  beneficium  quando  non  liceatD.297.  quando  non  pro- 
sit  D.  383.  529.  quando  quis  cogatur  D.  453.  520.  Jiesignantium 
necessitati  providendum  D.  453. 

Restitutionis  lege  qui  teneantur  C.  660.  restitutio  ad  priores 
Ordines  et  Gradus  an  et  quando  Bufiragetnr  D.  244. 

R  esurrectio ,  ex  ejus  artirulo  quam  salutares  capiantur  fructus 
C.  194.  Christi  et  nliorum  differt  ('.  106.  gloriosum  mysterium 
C.  105.  ejus  necessitas,  finis  et  utilitns  C.  1 10  sq.  quomodo  et 
cur  tertin  die  resurrexerit  Christus  C.  108.  ex  ea  quae  exempla 
sint  sumenda  C.  113.  hominis,  cur  resurrectio  carnjs  dicatur  C.  180. 
comprobnta  C.  181  sq.  omnes  et  morituri,  ita  etl  resurrecturl  sunt 
C.  186.  resurgel  Uiem  omnino  corpus  cujusqne  nostrum ,  et  quic- 
quid  ad  naturae  veritatem  et  hominis  decus  pertinet  C.  188.  poat 
resurrectionem  alia  corpornm  conditio  erit  C.  190.  resurrectionia 
spiritualis  signa  C.  114. 

R eve latio  interna  et  immediata  Q.  904. 

Ritus  in  Ecclesiis  dispares  11.  881.    Ecclcsiae  catholicae  servandi 

D  116.  312.  323.  325.  P.  343. 
R ot hmannus  cum  suis  anathemate  plectitur  P.  324. 


\ 


97G 


I  n  d  e  x. 


S. 

S  abbathum  quid  significet  in  Scriptnra  C.  596.  sanctificare  quid 
sit  C.  598.  quae  opera  eo  prohibeantur  C.  604  sq.  in  diem  do- 
minicum  translatum  C.  601. 

o  acer  dotium  duplex ,  interius  et  externum  C.  506.  spirituale  et 
sacramentale  O.  843.  ejtis  Dignitas  C.  487.  qui  ad  eam  debeant 
admitti  et  qui  repelli  ab  ea  C.  513  sq.  divina  res  est  D.  345.  Apo- 
stoli  a  Christo  mandatum  O.  844.  sacerdotium  et  sacrificuim  Dei 
ordinatione  conjuncta  sunt  D.  344.     S  acerdotc  s  unde  dicti 

C.  504.  Dii  et  Angeli  vocantur  C.  487.  cur  Presbyteri  dicti  C.  504. 
qua  re  a  Laicorum  vocatione  differant  C.  490.  Novi  Testamenti 
caeteris  omnibus  praestantiores  C.  492.  a  Christo  sui  ipsius  Vi- 
carii  relicti,  tamquain  praesides  ac  judices  D.  202.  211.  eorum  of- 
licia  et  varii  gradus  C.  507  sq.  Sacramentoruin  ministri  D.  113  sq. 
208.  221.  242.  Clavium  ministerium  habent  D.  195.  208.  226.  233. 
349.  Verbi  Dei  ministerium  exercere  debent  D.  347.  a  quibus  in- 
stituti  fuerint  D.  307.318.  cf.  C.  394.  se  ipsos  communicant  D.  180. 
sine  Confessione  quando  celebraie  possunt  D.  167.  Laici  effici 
nequeunt  D.  347.  352.  eorum  dignitas  et  potestas  D.  113.  202.208. 
215.  221.  242.  307.  318.  iis  soiis  potestas  tradita  Eucharistiae  Sa- 
cramentum  conficiendi  C.  389.  P.  339.  qualis  potestas  in  mortis 
periculo  C.  444.  sunt  honorandi  C.  621.  Sacerdotibus  non  Obtem- 
porantium  poena  C.  625.  Sacerdotibus  vitae  necessaria  suppetitanda  C. 
621.  eorum  exemplum  quanti  momenti  D.  331.  374  sqq.  498.  eorum 
conjugia  A.  898.  Ejpiscopis  inferiores  casus  reservatos  absolvere 
non  possunt  nisi  in  mortis  articulo  D.  211.  nuptias  benedicere  non 
possunt   absque  proprii  Conjugum  Parochi  I.  Ordinarii  licentia 

D.  409.  mali ,  qualem  potestatem  habeant  D.  209.  233.  P.  323. 
A.  896.  administrare  et  consecrare  possunt  Eucharistiae  Sacramentum 

C.  389.    vagi  celebrare  prohibentur  D.  227. 
®acra  Sci-iptura  v.  Scripturas. 

8  acramentum  quid  D.  163.  C.  211.  O.  838.  H.  871.  A.  895. 
ejus  nomen  quid  tuin  apud  profanos  Scriptores ,  tum  ap.  chrislia- 
nos  Patres  vulgo  signiiicet  C.  208.  esse  rei  sacrae  signum ,  quo- 
modo  intelligendum  C.  216  sq.  in  eo  non  una  tantuin  res  prae- 
sens  aliquando  significatur  C.  221.  in  unoquoque  Sacramento  triplex 
significandi  vis  C.  220.  Sacramenta  ad  quod  geuus  rerum  perti- 
neant  C.  211  sq.  eorum  propria  vis  et  natura  ibid.  novae  legis 
septem  D.  lo4.  P.  308.  318.  322.  337.  339.  343.  C.  232  sq.  cf. 
H.  871.  A.  898.  eorum  differentia  D.  105.  C.  235.  aliud  alio  dignius 

D.  106.  quibus  imprimitur  character  in  anima  D.  1 12.  eoriuu  ex- 
cellentia  C.  242.  utilitas  D.  103.  necessitas  D.  107.  essentialia 
D.  109  sq.  Ministri  D.  114.  227.  a  Christo  instituta  D.  104.  C.  236. 
gratiani  continent  D.  109.  in  iis  conficiendis  Ministrorum  intentio 
requiritur  D.  114.  quam  perniciosum  ea  impura  conscientia  mini- 
strare  C.  239.  caeremoniae  in  eorum  administratione  non  contem- 
nendae  D.  116.  C.  231.  eorum  cognitio  populo  utilis  D.  435. 
C.  207.  215. 

S acrificium  quod  in  Missa  paragitur,  quid  contineat  aut  ope- 
retur  D.  309.  a  quo  institutum  D.  307  sq.  uni  Deo  et  non  San- 
ctis  offertur  C.  391.  cf.  Missa. 

S  alus  aeterna  tantum  in  nomine  Chr.  speranda  A.  894. 

S alutatio  anrjelica  v.  Aiiyelica. 

Sul utationes  tt.  911. 


I  n  d  e  x. 


977 


Salvus  Condtictus  Proteslantibus  datus  D.  192.  260  sqq. 
278  sqq.  <'t  etiam  aliis  D.282.  ejus  Yiolatorutn  poena  D.  264.  281. 

Sancta  sanete  administranda  D.  311.  420.  Sanctorum  commtmio 
quam  utilis,  et  quid  significet  C.  165.  Sancti  a  nobis  invocandi 
et  quomodo  I).  310.  468.  C.  715.  O.  834.  Sanctorum  et  Dei  invo- 
catio  quid  differat  C.  716.  Sanctorum  invocatio  et  cultus  non 
Statuendus  II.  853.  6.  886.  quomodo  contra  llaereticos  propagnan* 
dum ,  eoruin  objectionibus  occurrendum  C.  560.  eorum  corpora  et 
tteliquiae  veneranda  D.  469.  eorum  et  Reliquiarum  cultus  cum 
primo  praecepto  non  pugnat  neque  gloriam  Dei  imminuit  C.  558. 
eorum  Imagines  non  deoent  pingi  nec  ornari  procad  venustate 
D.  472.  eorum  patrocinium  non  est  supervacaneum  C.  716.  inenar- 
rabilis  felicitas  C.  198. 

S  anctim  o  //  i  a  I  e  s  v.  Monialcs. 

Sapicntia  a  Deo  postoJanda  1).  3.    ejus  initium  timor  Domini 

ibid.  sapientiae  chrisUanae  et  saecularis  discrimen  C.  24. 
Satanas  v.  Daemom. 

Satis  factio  quid  sit  C.  453.  est  pars  Poenilentiae  D.  198.  P.  315. 
pro  peccatis  duplex  C.  454.  vera  quid  requirat  C.  462.  quomodo 
tiat  I).  56.  212.  per  Ciiristum  lit  D.  214.  quando  temporalibus 
llagellis  D.  217.  C.  464.  ejus  fructiis  t>.  214.  235  sq.  unde  vim 
suam  babeat  C.  461.  non  obscural  Satisfactionem  Christi.  sed 
magis  illustrat  ibid.  sacrameni a/is  C.  455.  ejus  necessitas  C.  456. 
opera  D.  217.  C.  463.  in  ea  imponenda  quid  spectandum  Sacer- 
dotibus  D.  215.  C.  466. 

Schismaticorum  inanis  fiducia  D.  50.  schismatum  zizania 
D.  160. 

Scholac  dicuntur  Confraternitates*  in  quibusdam  locis  D.  338.  383. 

Scholares  pauperes  gratis  docendi  D.  29.    eorum  privilegia  v. 

Studia  generalia.  S cholast eriae  quibus  conferendae  D. 385. 

in  iis  quando  et  quomodo  eligendus  Lector.  ibid. 
Scripturae  Sarrac  librorum  index  et  editio  (vulgata)  qualis 

approbetur  I).  13.  15.  P.  336.  sq.   ejus  auctor  O.  830.  ejus  aucto- 

ritas  H.  850.  G.  883.  A.  890.  905.   inperfecta  et  littera  mortua 

P.  340.  lectio  ubi  inslituenda  D.  28.  29.  P.  338.    mensis  Episco- 

porum  admiscenda  D.  4.  non  depravanila  C.  5S8.  ejus  interpretatio. 

ad  quein  spectat  D.  16.  P.  308.  343.  et  quomodo  facienda  P.  321. 

ejus  verba  ad  res  profanas  non  convertenda  I).  18.  C,  589. 
S  e  d  er  e  ad  dext  e  r  a  m  Pat  r  i  s  quid  sit  C.  118. 
Sedis  apostolicae  suprema  auctoritas  l>.  153«  210.  in  omni- 

bus  Decretis  Concilii  Trid.  salva  intelligitur  D.  13 1-.  140.  422.  531. 
Seminarium  Clericorum  D.  368.  380  sij.    a»Mas  ad  illud 

D.  375.  reditus  annui  pro  eo  erigendo ,  unde  quaerendi  D.  383  sq. 
S  e  pul  t  /i  ra  C  h  r  i  s  t  i  C.  88  sqq. 
S  e  </  u  <•  b  t  r  <i  t  i  o  v.  Fructus. 
Servire  J)<  o  nuanta  dignitas  C.  764. 

Servitium  in  Ectlesiis  implendum  a  quo  praescribatur  D.  333. 

S  i  m  o  n  i  a  c  a  I  a  b  r  s  prohibetur  I).  296.  449.  156. 

Sixtt  IV  ConstHutio  de  Conceptione  b.    Virginis  D.2r. 

Spcs  oiimis  et  fiducia  in  Deo  coUocanda  C.  817. 

Spiritus  Mortuorum  Viventibus  apparentes  H.  880. 

Spiritus  Sanctus  omnino  Patri  et  fifio  in)omnibus  aequaHi  et 
verus  Dens  est  C.  139.  cf.  R.  913  sq.  non  tantum  a  Patre  sed 
etiam  a  Filio  procedit  C.  142.  ejus  propria  signilicatio  C.  137.  ope- 
rationes  et  dona  D.  45.  17.  61.  C.  143.    Scripturae  S.  auctor  O.  830. 

C2 


978 


I  n  d  e  x. 


Synodus  Trid.  in  eo  legitime  congregata  D.  3. 9. 11. 12. 20. 41. 103. 

153.  159.  160.  etc. 
Statuta  Ecclesiarum  approbantur  D.  298.  333.  443.  508.  quae 

rejiciantur  D.  296.  448. 
Stolaprima  quid  D.  48. 
Strepitus  ab  Ecclesiis  arcendus  D.  328. 

Studiorum  g ener  alium  privilegia  D.  33.  147.  249.  511.  517. 
eorum  reformatores  quid  agere  debeant  D.  501.    Studente  s  v. 

Scholares. 

Studium  est  commune  Ecclesiae  bonum  D.  383. 

Sub  diaconatus  ad  majores  ordines  refertur  D.  345.  Subdia^ 
coni  quomodo  ordinandi  D.  375.  P.  332.  qua  aetate  D.*374.  eos  decet, 
ut  saltem  diebus  dominicis  et  solemnibus  communionem  pcrcipiant 
D.  375.   sperare  debent ,  Deo  auctore  se  continere  posse  ibid. 

Subditi  quomodo  tractandi  D.  182.  cum  correpti  sunt  Episco- 
pum  odisse  solent  D.  188.  eorum  salus  est  integritas  praesiden- 
tium  D.  95. 

Subpriores  a  quibus  constituendi  D.  495. 

Substituti  quando  non  admittendi  D.  444. 

Successor  an  teneatur  stare  locationi  D.  523. 

Superiores  v.  Electio. 

Superstitio  quid  sit  D.  326.    tollenda  est  D.  327.  467.  472. 
6»  up  plic  atione  s  ab  Episcopis  indictae  servandae  O.  836.  fa- 

ciendae  Sede  vacante  D.  422. 
Susceptores  v.  Patrini. 

Suspensus  ab  ordinibus  et  gradibus  non  restituitur  contra  sui 

Praelafi  voluntatem  D.  245. 
Symbolum  fdei  unde  dictum  C.  18.  ejus  recitatio  D.  10.  in  tres 

Jjartes  distributum  G.  19.    Apostolorum   P.  317.  321.    G.  884. 

Athanasianum  P.  317.    Constantinopolitanum  ibid.  G.  884.  Ni- 

caenum  ibid.  P.  317.  321.  G.  884.    Patrum^  in  eo ,  cur  aujectum 

„secundum  Scripturas"  C.  110.  quae  Spiiitui  S.  tribuantur  C.  141. 
Synodus  dioecesana  quotannis  celebranda  D.  427.    quid  ibi  agen- 

dum  D.  456.  501.    Florentina  super  unione  occidentalis  et  orien- 

♦alis  Eccl.  P.  341.  provincialis  v.  Concilia. 

T. 

Tabernae  a  Cleritis  vitandae  D.  444. 

Tentatio  quid  sit  et  quotuplex  C.  812.  in  tentationem  induci  quid 
sit ,  et  quot  modis  in  eani  ducamur  C.  814.  non  est  supra  id, 
quod  possumus  D.  402.  tentationum  fluctibus  agitati  in  precationis 
portum  confugiamus  C.  811.  vigiliis  tentationes  vincuntur  C.  818. 
in  tentatipnibus  ducem  esse  Christum  C.  817.  Tentator  quare  Dia- 
bolus  dicatur  C.  813. 

T est  anientorum  executores  sunt  Episcopi  D.  338.  eorum  re- 
licta  pia  suht  persolvenda  D.  467.  Testatorum  voluntas  conser- 
vanda  D.  507.  513.  quando  et  quomodo  commutanda  D.  336. 
quomodo  implenda  D.  507.  514. 

Testamentum  V.  et  N.  quos  Iibros  contineat  D.  13.  consum- 
matio  sub  priori  Testamento  non  erat  D.  307, 

Trstimonium  falsum  quid  (".668.  nec  in  se  ipsum,  nec  uti- 
BtaHs  alicujus  causa  dicere  lioet  C.  668  sq.  quid  praecepto  testi- 
moninrn  falsum  non  dicendi  prohibeatur  C.  667.  670.  testimonii  falsi 
drtmna  C.  671.    testimoniales  litterae  D.  296.  367.  414. 


1  n  d  c  x. 


979 


Tcst  cs  contra  Episcopum  v.  Episcopi;  in  matrimonio.  v.  Ma- 

trimonium. 
Thori  scp  ar  ati  o  v.  Matrimonium. 

Timorc,  salus  comparanda  D.  55.  timor  Dei  sapientlae  initinm 
D.  3.  P.  311.  vcduitionis  plernmque  Ordinarium  ad  punienda  de- 
licta  segniorem  reddit  D.  183. 

Tonsura  quid  significet  C.  496.  tondendi  caput  in  coronae  spe- 
ciem  consuetudinem  Petrum  primum  induxit  C.  497.  tonsura  pri- 
ma  quibus  non  conferatur  D.  366.  qui  eius  privilegio  non  gau- 
deant  I).  3(58. 

Traditiones  quae ,  et  quam  anctorkatem  habeant  D.  12.  II.  851. 

A.  898.  P.  308.  321.  337.  342.    Apostolorum  D.  12.  48.  169.  219. 

311.  316.  346.  379.  393.  467.  C  102.  497.  512.    Patrum  C.  473. 
Transtatio  simplicium  benefiriorum  D.  302. 
Tr  anssub  st  antiatio  quid  D.  164.    ejus  modus  et  nomen  C. 

365  sq.    ejus  assertio  1).  172.  P.  309.  319.  C.  352.    ex  Scriptura, 

Conciliis  et  Patrum  testimoniis  probatur  C.  362  sq.    ex  SS.  Literis 

probari  non  potest  V.  897. 
Trinitas  de  ea  subtiliter  disputare  periculosum  C.  35.  perfecte 

Hlustrafi  non  potest  O.  877.    Socinianorum  de  ea  sententia  R.  912. 

credenda  P.  317. 
Turnorum  lucra  prohibentur  D.  449. 

V. 

Venationcs  a  Clericis  fugiendae  D.  444. 

Verbum  Dei  cibus  animae  C.  784.  nolle  audire  desperatae  salu- 
tis  argumeatum  C.  783.  ejus  et  Scripturae  S.  abusus  C.  588- 
verba  Pastorum  Eccl.  tamquam  Dei  verba  recipienda  C.  2.  3. 

Vercellense  Concilium  sub  Leone  IX  Berengarium  damna- 
vit  C.  355. 

V eritatem  dicere  non  satis  est,  nisi  refellantur  errores  D.  170. 

Vestitus  Cericorum  D.  350.  368.  381.  444. 

Vica  riae  quomodo  et  quamlo  follendae  D.  530. 

Vicarii  quando,  et  qui  iu  beneficiis  deputandi  D.  98.  139.141- 
301.  455  sq.  530.  Episcoporum  Doctores  I.  Licentiati  eligi  debent 
D.  450.    eorum  officfum  m  collatione  benefidorum  D.  455. 

Vindictae  cupiditas  quomodi  refellenda  C.  636. 

Vinum  v.  Caltx. 

Virrjinum  Deo  dicandarum  libertas  conservanda  D.  491- 
virrjinitas  beatior  statu  conjugali  D.  403.    suadetur  C.  526. 

V  i  re  .v  h  o  m  i  n  i  s  H.  855. 

V  isitatio  Benefietorum  coininendatorum  I).  503.  curatorum 
D.  141.  exemptorum  itnd.  Capitulorum  calhedrauum  et  allarum 
majorum  Ecclesianim  D.  100.  Confraternitatum  D.  338.  Clerico- 
rum  s.  saecularium  s.  regularium  .  ad  Episcopum  pertinel  I).  100. 
247.  quomodo  fieri  debeat  I).  428  sq,  in  ea  ihh^ii.i  Eipiscoporum 
potestas  D.  438.  509.  quando  in  ejus  causis  appellctur  I).  183.  Dioc- 
cesium  propriaruin  a  suis  Episcopts  D.  423.  Ecefesiarum  oinnium. 
etiam  exemptarum  D,  142.  saecularium  nullius  dioecesis  I).  437. 
EleemoM/narum  montis  pietatis  D.  338.  Hospitalium  ibid.  Mo- 
nasteriorum  etiam  exemptorum  D.  303.  494.  quae  sunt  ordinum 
capita  D,  494.  Reliquiarum  I).  473.  Visitationura  flnis  I).  li:. 
303.429.  Visitatores  a  Caphulo  deputandij  prius  ab  Bpiscopo 
approbari  debent ,  et  quam  celeiiter  flerl  possit ,  visitationes  ab- 

I   solvere  D.  4^8.    inferiores  non  possunt  excludeie  Episcopum  ibid. 


980 


I  n  d  e  x. 


nihil  procurationis  nomine  ,  praeter  moderata  victualia .  eis  accipera 
licet  I).  430.  nec  alio  quovis  nomine  nec  pecuniam ,  nec  inunus 
D.  429.  indebite  accipientes  quomodo  puniantur  D.  430.  Regula- 
rium  D.  474.  482.  494. 
Vita  aeterna  quomodo  adquiratur  D.  48.  C  206.  ejus  nomine  quid 
intelligendum  D.  195.  a  bene  operantibus  exspectanda  D.  53.  87. 
quibus  denegetur  C.  57.  christiana  perpetua  poenitentia  esse  de- 
bet  D.  218.  hominis  non  humano ,  sed  Dei  iudicio  judicanda  est 
D.  60.  eius  honestas  et  probitas  actionum  sunt  quoddam  praedi- 
candi  genus  D.  498.    humana ,  eius  calamitates  quot  et  quantae 

C.  748.  821.  brevior,  cur  iis  quandoque  sit ,  qui  majorem  paren- 
tibus  pietatem  praestiterunt  C.  624.  per  longam  vitam  quid  intel- 
ligendum  ibid. 

Vnctio  extr  ema ,  quare  sic  dicta  C.  459.    quid,  et  cur  instituta 

D.  219.  a  quo  D.  219.  C.  475.  in  ejus  institutione  Dei  benignitas 
C.  468.  est  verum  Sacramentum  D.  219.  et  unum ,  licet  pluribus 
unctionibus  constet  C.  470.  iterari  potest  D.  221.  C.  479.  ejus 
Materia  et  FormaT).  219.  C.  471  sqq.  forma,  cur  ab  aliorum 
Sacramentorum  forma  ditferat  C.  473.  quae  corporis  partes  sint 
inungendae  et  quamobrem  C.  475.  quando  sit  danda  D.  221.  MU 
mster  D.  221.  C  481.  effectus  D.  220.  C  482  sqq.  Sacramen- 
tum  Exeuntium  appellatur  D.  221.  qua  praeparatione  suscipiend» 
C.  480.  quibus  non  sit  administrandum  C.  476.  de  ea  cur  saepe 
agendum  C.  468.  quomodo  ab  Haerelicis  impugnetur  D.  222.  Orien- 
talis  Eccl.  doctrina  de  ea  O.  847  sq. 

Unctio  sancta  in  Ordinatione  D.  353. 

Vniones  quomodo  fieri  debeant  D.  140.  quando  D.  300.  3S4. 
445.  quorum  Beneficiorum  1.  Ecclesiarum  D.  300.  383.  445.  449. 
unius  dioeceSis  Beneficia  cum  Beneficiis  alterius  dioecesis  non  sunt 
unienda  D.  253.  unita  Beneficia  visitanda  D.  141.  nec  Di^nitatum 
aut  sjmilium  faciendae  D.  446.  uniones  ad  vitam  tolluntur  D.  138. 
453.  a  XL  annis  factae  examinandae  D.  140.  519. 

Vnitas  Bei  O.  815. 

Univ  er  sitatum  privilegia  D.  33.  147.  249.  511.  518.  reforma- 

tores ,  quid  agere  debeant  D.  501. 
Vocatio  Pastorum  G.  888.  A.  898. 
Vocem  in   Capitulo  qui  amittant  D.  334.  475. 
Voluntas,  ejus  nomine  quae  intelligautur  C.  763.  Dei  m  terr* 

servanda  ,  sicut  servatur  in  coelo  C.  769.   eam  totus  mundus  agno- 

scere  debet  C.  759.  quam  fieri  petimus  est  voluntas  signi  C.  763. 

ultima  ,  ejus  commutationes  quando  et  quomodo  faciendae  D.  507. 

ejus  executores  sunt  Episcopi  D.  328. 
Vota  facta  post  Baptismum  non  sunt  irrita  D.  125.    tam  monastic:*. 

quam  alia  fiicta  obliuant  apud  Deum  P.  321.  et  fideliter  sunt  obser- 

vanda  D.  474.  P.  325. 
Vsura  quid  sit  C.  658. 
Vulaata  v.  Biblia. 

x. 

Xysti  IV  Constitutio.  v.  Sixti  IV. 

z 

Zwtmglius,  in  eum  ejusque  «equaces  anathema  P.  324. 


C  ORRIGENDA. 


I.    in  mtmeris  §§.    p.  59.  I.  14.  §.  128.    p.  129.  I.  2».  §.  276. 

p.  162.  1.  17.  §.  352.  et  !.  23.  §.  353.    p.  173.  L  26.  §.  381.  in  Va- 

riant.  p.  193.  §•  432.  p.  195.  §.  437.  p.  197.  §.  441.  p.  200. 
§.  446.   p.  fXU   pro  470.  leg.  469 

H.  in  teastu  Cananum  ei  Dccretorum:  §.  i.  1.1.  §.  157.  e* 
158.  I.  1.  et  §.  272  et  273.  1.  1.  Placetne.  §.  22.  1.  2.  et  non  eius. 
f.  48.  1.  5.  communicantur.  50.  I.  40.  remissionis.  1.  10.  asseren- 
dum.  5-  52.  I.  17.  est  et  humilis.  §.  81.  1.  2.  observantiam.  §.  83. 
I,  1.  dixerit  §.  84.  L  6.  beata  nVirgiue<u  §.  95.  L  2o.  quo.  §.99. 
1.  8.  puniri  et  corrigi.    §.  116.  1.  3.  4.  aut  siae  peccato  a  Ministris. 

118.  1.  4.  inetaphoram.  §.  142.  I.  4.  reparatione  indigent.  §.  144. 
I.  11.  vero.  1.  12.  sint.  §.  150.  I.  4.  vigesima  prima  Aprilis.  §.  156. 
1. 13.  quo.  §.  159.  1.  27.  Ac.  §.  163.  L  4.  5.  exhibeant.  L  26.  sic 
quidera.  §.  176.  1. 1.  sancto.  §.  182.  L  11.  oportere.  §.  183.  1.  17. 
definitivam.  §.  186.  I.  20.  ecclesiastica.  §.  187.  1.  5.  minuunt:ir. 
§.  188.  I.  4.  quoquo.    §.  189.  1.  3.  existiinationis.   1.  5.  deposuerint. 

191.  I.  31.  ci  inlercssc.  1.  34.  mngnam  utriusque  rei.  §.  207.  L  9. 
*anctissimis6et  antiquissimis.  §.  210.  L  5.  eam  esse.  §.  215.  1.  2.  sug- 
•gesserit.  §.  249.  1.  20.  canone  minime  „compreh."  §.  251.  L  16. 
..precibus."  §.  265.  I.  26.  et  afilictata.  §.  269.  I.  25.  dominirao 
proximae  fut.  §.  270.  1.  ult.  tranquillitalem.  §.  286.  I.  15.  adstrin- 
gantur.  §.  301.  I.  8.  appellatione.  §.  305.  I.  11.  rcstringere.  §.  307. 
I.  26.  per  haec.  §.  315.  L  11.  inte*  cetera.  §.  320.  L  2.  sacrifi- 
do.  §.  362.  I.  2.  abfuerit.  1.  9.  ecclesiasticam.  §.  378.  I.  10.  com- 
mendaticiis.  §.  380.  L  4.  totos  §.  383.  L  18.  continrjit.  t  38.  ali- 
quot.  §.  410.  1.  1.  conjugum.  §.  411.  I.  8.  primae.  §.  416.  1.  2. 
quamdiu.  §.  418.  1.  12.  13.  Quod  si.  I.  15.  conjugatae.  1.  21.  «ae- 
cularL  §.  423.  1.  3.  3)uniformis  ratio"  ublque  cx  aationilra ,  popu- 
lorura  ,  ac  morum  varietate  potesi  ndhiberi.  §.424.  I.  11.  salutis 
aeternae.  §.  425.  1.  13.  potissimum.  §.  427.  L  5.  alianim.  §.  429. 
I.  4.  cohortntionibus  et  monitionibus  ad  relig.  §.  439.  L  17.  Capella- 
uos.  §.  441.  L  8.  orthodoxae.  §.  449.  I.  15.  sordidae  avaritino 
suspiclonem.    §.  452.   1.  10.  Cardinalatu*.     §.  456.  I.  15.  alioqui. 


$.460.  in  inscript.  alia  id  genus.  I.  7.  sed  nec  aliae.  §.  481.  L  l. 
Abbatissa.  §.  495.  1.  20.  Abatiae  sive  Prioratus.  §.  500.  L  14.  ha« 
eadem.  §.  502.  I.  11.  alias.  §.  506.  1.  1.  Excommunicatus.  1.  3. 
Communionem.  §.  507.  I.  10.  et  utilius  1.  17.  defunctorum.  §.  518. 
I.  ult.  contingit.  §.  518.  1.  7.  nullatenus,  nullave.  §.  520.  1.  8.  re- 
pererint.  §.  521.  I.  2.  longinquitatem.  §.  524.  I.  8.  teneatur.  1.  13. 
«ecuta.  1.  17.  Pastorum.  §.  529.  I.  19.  secutae.  §.  543.  I.  5.  Ea 
propter.  I.  20.  et  fideliter. 

III.  in  documentis  ad  Conc.  Trid.  spectantibus.  p.  253.  I.  12. 
a  fin.  diurnis  nec  nocturnis.  L  11.  a  fin.  precati.  p.  255.  1.  14.  a  fin. 
quocumque.  p.  259.  I.  ult.  Poenitentiarii.  p.260.  1.23.  Carolo.  p.263. 
1.  10.  praesentibus  pro  sufficienter  expressis  et  plene.  p.  265.  I.  5. 
catholice.  I.  6.  ab  illis.  I.  28.  del.  quod.  p.  270.  1.  10.  Nos ,  ne  id 
quod.  p.  271.  L  19.  de  Reliquiu  et  Venerat.  p.  272.  I.  8.  a-  fin« 
vocamur.  p.  273.  I.  11.  publicum.  1.  14.  formidantur.  p.  275.  I.  12« 
necessaria  necessariorum.  p.  271.  I.  2.  Canonis.  1.  7.  decernentes* 
collationes.  1.  11.  gerere  possit.    p.  275.  L  21.  (nisi  justo.   p.  291. 

1.  5.  in  qnibusdam  partibus.  p.  297.  1.  17.  recte.  p.  299.  I.  16. 
multitudini.  1.  17.  certae  unusquisque.  I.  35.  accuratius.  p.  300.  1.  13. 
muneiis.  I.  14.  PP.  p.  301.  I.  10.  Lacedaemoniis.  1.  22.  Clarissimi. 
p.  302.  I.  30.  christiani.   I.  42.  quot  Iabores.    p.  303.  I.  19.  sanctae* 

IV.  in  Variantibus.  §.  13.  L  4.  pro  Ven.  1.  Brix.  leg.  Me- 
diol.  Dil.  §.  46.  dum  —  Ven.  i.  §.  112.  spuitale.  §.  191.  L  1. 
del.  sumat.  1.  2.  leg.  dicant ,  idem  —  Ven.  ?.  §.  192.  L  2.  leg. 
eancta  —  Lov.  3.  Antv.  5.  Col.  sancta  synodo  —  Rom.  2.  3.  Ven. 

2.  Vird.  Rhem.  §.  216.  L  1.  nolunt.  §.  249.  L  3.  exempta.  §.  259. 
I.  1.  dilatos.  §.  260.  I.  3.  Vniversis.  §.  260.  I.  2.  Ven.  2.  §.  261. 
L  4.  del.  Ven.  2.  §.  272.  et  in  eo  etc.  §.  306.  L  2.  Synodus  etc. 
§.  327.  L  2.  Antv.  5.  §.  338.  Antv.  5.  §.  370.  L  2.  Rom.  i.  Lov.  2. 
§.  386.  L  1.  7?owi.  2.  3.  4.  6.    §.  423.  leg.  unifonnis  regula  Lov. 

3.  etc.    §.  437.  Rom.  2.  3. 

V.  in  tocis  e  S.  8.  excitatis.  §.  51.  I  12.  Jac.  II,  24.  §.  52. 
I.  8.  i  Joan.  V,  3.  §.  95.  I.  21.  Act.  XX,  28.  §.  163.  I.  8.  Marc. 
XVI,  22.  §.  164.  13.  Jo.  VI,  48  sqq.  §.  182.  I.  10.  i  Tim.  fff, 
?.  §.  187.  I  8.  Exod.  XXXIII,  1.  §.  199.  I.  16.  Ps.  L,  6'.  7. 
§.  212.  I.  18.  Eph.  IV,  30.  §.  213.  1  1?.  tt,  17.  §.  214.  L  4. 
2  Cor.  III,  4.  S.  §.  275.  I.  5.  Jes.  XLIX ,  15.  §.  306.  I.  3.  a  Ifo 
1  Cor.  XI,  24.