^m-
\
i
-jl^^^í
'SSr-.
■>r;r'
"^^Sf
/
ih^
.t
■T- Li^
i/ ' A
' #'
r
w-
ifc..
/
^'tH^,
'U
\^.^\
/
% ^
S^.
i
S SELECTOS
^E LOS A A. LATINOS ]
Mas Excelentes.
p\
H
LUGARES SELECTOS
De los
AUTORES LATINOS DE PROSA
Mas Excelentes
Paka Exercicio de la Traducción^
' , Con Notas
QVE la facilitan.
Por
El Autor de la Jnflrnccion de la Lengua Latina
En Lima.
En ¡a Imprenta de los Hfierphdnos,
M. DCC LX.
Con las Licencias Ordinarias.
Se vende sn el C^aojí del l'afeL 5elUd&,
it
.?i.._1.1'.
AÍG>H-, aO., ai/üi.wl /c.^>:
• m
^atjii
oniQ.ii3i:S.
lam (Pacri) afmfcent oftmis^femphi^ue
habebmt intr^Je^ (¡u^ imimmr. Qamtil.
¿nlte iá« 2e V=i« O» ;
,..>••!? ^ii. -^
.vSfV
ÉH
Irt
PROLOGO,
LEcToR mío. Lá Trdáticclon cs cl mcdi^
único , fácil , breve ^ guílofo, é infalible
de aprender Larin* Efta verdad te fe ha de»
moítrado por razón ^ por experiencia, y- por
autoridad en el Prologo de Ja Infirncdon. d:&
U Lengua Lmm^ que falio á luz el añoaa?
íeeedente. Tan ciará fe propufo ^ que necef-
fitas cerrar los ojos para no verla : tan efi-
caz, que fi hablas de buena fe ^ no» puedes,
dcxar de confeíiarla. El rápido progreíTo de.
los Niños 5 que eítudian por aquel Metho-
do. dentro y fuera de Lima , la acredita ca-
da día , y es mayor de lo que fe eíperaba.
Ya la conocen los mas, y la confíeíian mu-
chos. No es natural que la conozcan , y con-'
fieffen todos , forzados de la repetición dC:
dcfengaños , y de felizes ejemplos de apro*
vechamiento? No es natural^ que hagan eA
erupulo , que tengan laftima de los trabaJQt
y perjuicios de los Eftudiantes ? Pero cfto oq
es obra de undia, ni de un año. La ra^on, It.
experiencia , y la piedad van labrando pocQ
á poco i y \o que no pueden tan reípet^-
Wes oQmbrcí j hass olcioíipo^ pt felofg
' ♦
I
capaz de vencer una coft timbre tan vieja, tan
univerfal, y tan autorizada.
En el Ínter íi la Traducción no es úni-
co medio, á ío menos es uno de los medios.
Efto baila por ahora, y efto nadie puede nc^
garlo: porque generalmente, los que eníc-
ñan , y los que aprenden, por quaiquier Me-
thodo , que íea , todos la pradican 5 y aún
los miímos qnc íiguen el Antiguo, la practi-
can ya mucho mas-, que antes, deíde que fe
publico la obra citada. Conque todos íe intc-^
rcflan en tener buenos Libros, que conftruiro
Y quales íerán cílos ^ Seránlo el Con^
€¡l¡o ^ el Breviario^ cl Evangelio) No por
cierto : porque eíibs Libros aunque tan
buenos , tan Santos , tan Sagrados , no íbii'
al propoííto para aprender Latin : y eflo Ic^
ha dicho, y fe ha probado tantas vczes,quc
ya es cantilena el repetirlo. Seranlo acafo las
Fábulas de Efofo , que corren en profa de La-^
tin moderno \ Por fu materia íow admira^
bles, porque mefclan la utilidad con la dul»
zura; pero aquella ultima feña las hazc inv
proprias de las Aulas. En efcdo los Libros
oportunos para coníiruir, fon únicamente
Jos Antiguos , los Amores CUfsicos , quc el-
cribieron en el buen tiempo de la Lengua,
quando fe hablaba con pureza , y elegancia;
para que en íii repetida converíacion la apren-
dan pcrfcítameate I05 Eftudiaates, Efto no
cfti
^*<^i«
NOTICIA
iP*'
M
VE LOS AUTORES DE ESTAS SELECTAS.
CATÓN,
MArco Porcio Catón por la fama dé'
. fu auftcra virriid, y por avcr íido Au-
t^r de un Libro intitulado Carmen de Morí"
klís, que con otros cientos íuyos fe perdíos
h?. logrado el íingular honor de que mu«
chis obras de Máximas morales,. aunque he-"
chas por otros Autores , tengan por titula
íüiluftre nombre. Entre ellas la mas anti-
giía, y famofa es CatonlsDíflicha demorihus ad
Tlumn . en quatro Libros: con la qual anda
íicmpre una Colección de Sentencias efcogi-
das' de los mejores Sabios de la Antigüe-
dad. Efta es la fuente, de donde he tomado
las que propongo , que por .fu moralidad ,
brevedad, y pureza me han parecido pro---
prias para empezar á traducir, coníideran^
doias como unas preciofas gotas de Latin,,'
conque fe forme el tierno paladar, y fe ex--
citc/cl apetito de los Niños. Su mejor edi-
ción es la ló/z en 8 cum fchohjs Erafml ^ &
Not, Fdnor.
PUBLIO SYRO,
O jpucde fer cofa mas oportuna, que
N
,i NoTicu iH IOS Autores
el fragaicnro, que nos ha quedado de fus Mt*
ws, ó Sentencias fcílivAs y morales , para
continuar la Traducción en eílos débiles prin-
cipios, en q'ic todavia el Hiño , íbbre eihr
muí dcíganado, tiene poco reíucllo, y nopue-*
de beber ícguido ua periodo largo , que es
capaz de ahogarlo. Aqui cada veriifo es una
' clauíuía perfeda, en que reyna aqucíla íal^
y donayrc , qne tan iccomendabkiiizo a í'j
Autor. Eftc cía Sy de Nación, y Eíclavo;
pero por fu ingenio, dilcrecion, y gracia, no
fplo alcanzo la libertad de fu amo, íino
ficndo deípues M'^me , 6 Comediante , con^
íiguio el favor de Celar, que lo prefirió
al celebre Poeta Libcrio. La mejor td'c'ioM
de los M'^mos de Syro^ cs la quc coa Notas
de M^j??^ Sartorio íe ha hecho ai fin de las
Oraciones, y Cartas de Ainrctt,
CICERÓN.
E^ STE nombre es fupcrior á todos los
. eloí>;ios , aun íiendo tantos los que le
i han tributado íiempre los mas ilaílres Sabios.
I Akninos he juntado en elle libro, por ha-
zír mas amables fus obras , cuya lectura es
todo el aprovecha miento de los E:\u.hantes:
áfsi como Hi nficioi , la mejor íeñal de a-
ver aprovechado. Ule fe profcc'jfc fciat , cmO-
cero z'éilh pUcehh. ( .0/./W. ) Las obras que te-
i ncmos de Cicerón ^^ua íkado untas , ion
% una
i.
m
ESTAS. SELECTAS. _ 5
tiníi parte mui pequeña ciclas que cícribio,
y lo incjor que nos ha quedado de la x^nti-
gucdad pagana. Se han imprcflb mas vcccs,qac
otro algUQ Libro. Las mejores ediciones ion,
lá de Jfaac Ferhnrgio cu?n Not, l^&rior, Amfi»
1724, 4> Feneí. 173 1. CU 16. voL en 8: y la
de Olivet ^J ufvim Vclfhíni, PAr'if, Í740, Ó FineK
175 3. 9. voL en 4.
JULIO CESAR.
Olo Ccfar pudo aver competido á Cice-
rón en k cloqucncia, fi como aípiró á
mandar, fe huvicra aplicado á pcríuadir. Su
ingenio fue tan grande como fu valor. Sil
pluma tan vehemente como iu efpada : y á
ja vivacidad , y elegancia del cftilo, conque
no deícribia , fino pintaba los fuccíTos, jun-
to una delicada pureza, y propricdad de vo-
zes, de qie hizo eftudio particular, y fo-
brc que eícribio dos Libros, que dedico i
Cicerón , con aquel celebre elogio, que le-
erás en Plinio: [/7^|. 2S::. ] íicndo cofa admi»
rabie, pero no rara en aquellos tiempos de
]a mayor cultura, que un hombre de tan gran-
des cuidados , fe aplicalTc íériamentc a com-
poner obras de Gramática : aprovechando
en bcncfício publico , los momentos libres,
que pudiera dar al defcaníb , 6 al recreo.
Pero aísi cfta obra, como otras machas de
Ccfar fe han perdido. Las que tenemos fon
foU-
í^i
... Noticia be los Autores ^
íbhmcntQ De helio GJlicj en 7 Libros., y p#
kilo CívUí ei) 3. cuya Icdura es ,cl Cüairuo uc;
Jas gentes de b.ii en güito. La,. mejor" edrctl^
es de Samml Cláy^e\ 'Lonchm_ IJIZ, en foi. Reall'
.:.EUTROPLO.-'
17Lavio Eiitrapio eferibio en el íklo ÍV;;^
. ei Breviarmm Hifioriéí Romuns, tK\ 10 LÍt---
bros, que correa djcCHe la tuiidacion de Ro-
ma ;, haita el imperio de Valente, a qnieiv
lo dedicó. No .fe labe :íí íiie Gentil , 6 Chrif-?
tiano. También .puede dudaríe íii. Nación :'
porque aunque Suidas lo \\Am\.Sophi¡i)i ítalas, '
efto pu^dc úgüiñcu Suih¡o'/t^mm\ 6 fola-
mente Efcntor Latino: y ' en efefto^rpor lósf
Hejenirmos de que abunda, pudiera íbípechar-'
fe Gricf^o. La brevedad, la íencillez, y la;
facilidad de íii eílilo , aunque con algunos
idabios de fu Siglo , juntamente con ia uti-
liciad de la materia, hazen efe Autor mui
proprio para la aduacion de los Niños. Vn-l
lifsimum adolefcemíhm/cr¡.l?tore??í lo Ihmbclcc^
Jebrc j^lherto Fabricto. Su mcjor j^.-^/ir/i??^ cs ]a de
Madama Dacier ad ufiím Velphlnl. Parlf. 1683.
tn 4.
CORNELíO NEPOTE.
N
Atural de Hoílilia en el tcrritotio de
Yerona, fue contemporáneo, é intimo
Ami-
t)É tsTA^ Selectas. 5
Amigo de Arico, y por coníiguiente dé Ci-
cerón, y de todos ios grandes hombres de a-
quel tiempo. Elcnbio varias obrcis,que todas fe
han perdido, menos Ja que intitula /^Vá; f^v-
cellenttHm ImperMorutn^ qi7e por muchoS íigloS'
ít creyó de Emilio Froto ^ por aver teni-
do elte Librero la ruperchcria de dedicarla co-^
mo propria al Emperadoí: Theodoíio. En
ella deípues de referir las vidas de Veinte Ge-
nerales famoíos de Grecia, y dos de Cartha-
go , trata ligeramente la de Catón ^ ymuy-
por menor la de Ático ? que es ana de las
iriejores piezas, que tenemos de la Anti--'
guedad, por la exquiíira pureza , y elegan^'
cia de íu eíliio^ por el gran juicio con que
cita eícrita, y por las máximas de honor ^
y de virtud, que oportuna, y agradable-
mente mefcla en íli narración, la edicioH
cum Natis Seletitfsimis f^ar, RothomagiVljlZx^jí'
12. es mui precioía.
SULPICIO SEVERO.
; i- !»■>«» rt
'!MI
FLorecío en el S\^\o IV, y priñcipids dd-^
V. Fue Francés noble, y ricd^ 'Ghriftiá^"^
no , Sacerdote , Sabio, de grande Vittudre-^
tiro y aufteridad, intiiild AíHigo de Sari- -
Paulino Obiípo dé Ndlá , -i diícspulo muí'^
querido de San MdLit'm de ToLus, cuya vida eí^^^
^ cri-
ricr>-'i
é Noticia de los Autores
cribio, y fe confeuva en un Libro, tres Car-
tas^ y tres Diálogos. Efcribio también en
dos Libros la Hifiorla 5^^r^¿/^í, defcle la Crea-
ción hafta el año de 400. Obra excelente,
que compuíb para el ufo de los Eftudiantes ,
y en efedo es la mas proporcionada á eíle
dclignio: aísi por la importancia de fu ma-
teria , tratada por un varón tan grave 5 co-
mo por fu puro , y elegante eílilo , que íc
ha merecido el renombre de el Sahftío ds
/4 Igléfia^ y es fin contradicción el mejor de
todos los Autores Latinos Eccleíiaílicos ,
defpues de Ladancio Firmiano, de quien íc
dita en fu lugar. La Edición de 1711 Lipf.ca
S;. Con Notas al modo de las de Minelioy es mui
buena.
Q^UINTILIANO,
MArco Fabio Qnintiliano fue Efpañoí,
y nació en Calahorra el año 42 de
nueftra Redempcion. Trafladado á Roma,
é inftruido por los mayores hombres de fu
tiempo , principalmente por el celebre Ora-
dor D^micta ^fro, exercio el empico de Pro-
feffo-r publico de Rhetorica con 100 mil ícf-
tercios, ó cerca de dos mil pefos de renta
annual , y íjintamente el de Abogado por
clpacio de 20 años : al fin délos qualcs po-
bre de plata , y lleno de gloria por la fama
- de
De estas Selectas. f
fu cloquencia, y por el honor de muchoi
iluftrcs diícipiilos, que avia logrado : encl
vigor de íü edad, renunció ambos cargos^
temerofo de que íi continuaba, pudicflcíu*'
cederle lo que á fu Maeftrp 'Domlm , de
quien fe dizc, que fobrevivio á fu reputa*
cion y por que aun fiendo viejo , mdmt de^
fie ere , qmm definere. Cenó fu cfcuela en Rd«
ma , pero dedicandofe deíde cntónzcs a €Í*
cribir, la abrió ai mundo, y á la pofterídad
en las hftituclones Oratorias , qüé COmpüfo ttí
1 2 Libros : obra incomparable, qite tiene a*
gorados los elogios de los Sabios. Sus tdi»
€Íones fon innumerables, la de Mcnf. Rellm
es mu i acomodada al ufo de los Eftudian
tes. Parlf. 1735. z, voL en 12. Pero la de
Monf, /' Ahhé Gedoyn de la Acad. iFrane. Va*
rlf. 1752. 4.^0/. CU i2o es mas bella, y mas
completa.
VITRUVIO.
LA única obra de Arquitedura, que noé
ha quedado de la Antigüedad, cs la de
Marco Vitiuvio Polion , natural de Verona^
y dedo no folo en efta , fino en otras iitii
chas Ciencias, Deípues de aver fidó Ingc-*
niero de los Exercítos de Julio Ccfar , \t
compufo en fu vcjcj&j y la dedicó al Erts^
I 1
i Noticia de los Aütóhes
perador Aagiiíto, Y aunque por fu materia,
no es propria toda clia para Niños , tie-
X\c muchos hcrmofos lugares , que puedcti
conflruir eoii facilidad, utilidad, y guílor
Tales fon fuera de los Prc&cios á los loLi-?
bros de que fe compone j los Capítulos
1. 2. 3.4. del Libro L Los t. 2. del II. el
3 del V. el I. delVL el 5 del VIL el 3. 4
del VÍÍI, y el ultimo del X. El eftilo es del
Siglo d^c Aiiguílo, aunque con algunas niG
ticidades propnas del Lenguage groiiero, que
tenia la gente del C§po en aquel tiempo: coma
pffictnator por faher j effe ftípra blbltathecam^ poc
frMJfe kihl'iQ.thecdí 5 vet^¡lM-htis , dHlcedlmbHS por
njemflate , dpilcedine , y algunas Otras : dcfcdo
iie que no eíluvo libre el miíiiio Augufto^
fin embargo de fu gran puümientoen mare-
ria de eftilo , como vercínos dcípues en ua
lugar de Smtomo, La mejor ediciort es la de
Amfi.cnfoL 1649.
LUCIO FLORO.
FUe Efpañol de la difcreta , y íabia fami-
lia de los Anneos de Cordova, de don-
de falieron los Sénecas ^ y Lucano. Flore-
ció acia la mitad del Siglo lí. y cfcnbio
en tiempo del Emperador Adruno, el prc-
Ciofo Epitome Rernm Rom. cn IV. LibroS que
coiiiprehcnden la Hiftoria de 70P años def:
de
De estas Selectas. ^
de Romnlo hafta Aiigufto, Su Eftilo es pu-
ro hermofo, brillante, y verdadcramcnrc
florido., como fu nombre, que cño quic-
nos lu-ares afcaado, y daros y aísi no íe
propóiíc para ¡a imitación, ímo para ci co?i
r.ocuTucnto. Atribiiyenfe á Fbro los S témanos,
que tenemos de los Libros de Tito Livio^ algat
ñas obras Poéticas, como ion la Tragedia intH
lada Otta^ia , qne corre entre las de Senccf
el Pemojlium J^en^ris, y unos verfos Tróchat-
eos de Onditate vit^i. La edldon del Ej^numt
ad untm^Velphirii coa elCooientano de /^Í4
I}ac¿sr, Pari/. 6 renet, 1714- en 4, C3 miU buert
na. • . ■ . \ , "
CORNELIO CELSO. ¡4
ERa Romano de la iíuftre familia Cocí?
nelia, y floreció en el Imperio de Ti?
berio , y de Caligkila. Doaifsimo en variai
facnirades , efcribio una obra de Anihs en
6 partes, de las quales , las 5 prüneras en
que trataba del Derecho Civil, de la Phtjo-
íoDhia Moral, déla Eioqaencia, de la Guer-
ra', y de la x\rquitectara fe han perdido, y
ha' quedado folamente la ultima en 8 Li->
bros, intitulada ,Pí Re Medical á caya prp^
leí-
I
lo Noticia de los Autores
fcfsion dedicó la ultima parte de íü vida.
Comumiiiente fe niega eíta circiinftanciai pe-
ro íegiin la obfervacion de Monf, Mahndd
( Acad, des hfcrtp, tom. 7 ) fu miílno Tratado
acredita no íolo que era Medico,íino Medico
imii piadofo, dulce,y deíintcreíado: que no fe
encaprichaba por algún Syílema , íino tomaba
de todos lo mejor, y conocía y confeflaba de
buena fé la falibilidad de fu Arte. Muchos
profcísores Modernos llaman á Ceífo el G-
ceron Medico^ cl Hipócrates Latino^ el Numen
de la Medicina : y Convienen que íu obra es
el cuerpo mas completo, y methodico que
tenemos de la Medicina practica de los An-
tiguos. Por lo que haze á nueftro propo-
fito , fu dicción es pura, noble , concifi , e-
legante, y que puede exercitar la Tradnc-
,cion en bailante cantidad de paíTages, en que
fin la afpereza de preceptos Médicos, fe pue-
de lograr el gufto de muchas noticias hifto-
ricas. La mejor edición es la que hizo el Me-
dico Mmeloven cum Not, l''aY. Amfl, 1 7 1 S en 8.
P LINIO EL MENOR.
CAyo Plinio Secundo, llamado comun-
mente el Menor^ á diftincion de Plinio
cl Natnralifla , fu tio materno , y padre a-
doptivo: nació cl año 6i Nueftro Re-
dem-
De estas Selectas. ií
dcmpcion en Como,Ciudad que es hoi del Du-
cado de Milán, y fue el mas iluftre difcipulo de
Quintiliano. Su' eloquencia era igual a lu pro-
bidad, y el pulimiento de fu locución á la pure-
za de fus coftumbres. Abogado infignc, jamas
vendio¡fu noble niinifterio, que confagraba fo-
lamente ai beneficio publico, á la aniiftad , y
á la dcfenfa de inocentes oprimidos. Oro
varias vezes fíete horas íegpidas , fm que de
todo el gran concuríb, fe moleftaíle algu-
no, mas que el folo. Magiftrado tan inte-
gro, como benigno: cuya confiante mode-
ración, cuya dulzura mageftuofa, cuya in-
vencible ju'fticia le concillaron el amor, y*
confianza de Trajano, y lo hizieron el Ído-
lo de Roma. Sus Amigos eran todos los
hombres- de bien , particularmente los Sa-
bios, en cuyo numero fe quentan Qpiirntlía^\
ro , Tácito , Saetonío , Marcial , j Sdio Jtdxeo*
Pero que amiftad ! Cercenaba todos fus gaf-
tos , por tener con que obfcquiar á fus A-
migos. . Qmd cejfat ex reddim^ dize el mil-
mo, frHgalttate fuppletHr ^ ex (]ná veluP é foTite
líber allt as no jira decurrlt» { Llb, 3. ef. ó,) Afsi
fueron muchas , y grandes fus liberalidades^
El eftudio fue la paísion dominante de Pu-
nió, y fu continua ocupación defpues que fa-
tisfacia las de fu cargo. En la mefa , en la
caza , en el paifeo üi única delicia^ todo fu
coa-
\ i
í'
.' '.Z'
li Noticia DE LOS Autores
confudo era leer., meditar , efcribir. Com-
puíb muchas obras, aísi ea profa, €oiiioea
veríb ; pero no han quedado mas que las
Epifloías ca lo Libros, y ei Panegyñco á Tra-
jano. Su Cirilo es elegante, mui pulido, y
demaíiadameotc rrabajadoj pero íicüipre in^
íerior al de Cicerón en uno, y otro gene-
ro. Ambas Obras íe imprimieron con No-
tas de Monf. Lallemand Parif. í 7. . .y ella cdi--
clon eíliman macho los Padres de Trevoux
en cct. de 51. El Panegyñeo también le ha-
lla en la colección de los Xíí. Panetfjricos
A'it'igHosác varios Aurores, cuya edición ai
uft*m Dd¡>ktm es excelente.
. SOLINO.
CAyo Julio Solino, Gramático Romano^
efcribio una Colección de coías memo-
rables de diverfos payfes en 5 7 capítulos, que
intitulo Polyhifior, lacada de varios Aurores.
No fe íabe puntualmente fu tiempo , pero
fe conoce que fue polkrior a Plinio, á quien
copia muchas vezes, por lo que le llaman el
Mono de Pltrítoy j anterior á San Gerónimo,
que es el Autor primero , que lo cita. Por
coníiguicnte debe colocaríe entre los fines
del Siglo I. y IV. Efta obra no tiene mucho
aprecio entre los Críticos , que ccníüran el
po-
,:, De íistasSeiectas. ■/: , 13
poco inicio ád Autor. Pero es curibra,díverci-
da, concifa, y el eílilo es baftarítementé bueno.
Comentóla Shtmafiú en z u^oL en fol, ijii-
preñbs en Partfl 1629, que íe reinprimieron
mciórádos TrajeBí ad Mek. ló^g en I, en fáli
JUSTINO. ■ ; ■
Ambien es San Geronynio el piiLiier Au^.
tqr,. que cita a Juílino > que no fe íat
_ ni quien fac , ni quando ' fiorecio. Su
ODi'Z inUtulx f^ifioriarum Ph¡ltppícar0r?^ ^ & ta"
ttHS Mmdi OriQtnüm . & terree (itns e^-; Trooo
rom pe jo excerptariim Lihrt XI JK. Eira Hiltoría
Griega^ k Roiíiana empieza deíde Niño , y
termina en Augufto , en cuyo "tiempo la eP,
Crib'iq; Trogo' Porfípeio: celeBre. Pliiloíbpho -^.
y. Hiftonador eícgantiísimo, de Nación, Fraia-¡
c-es,- en 44. Voíu iiienes ', que' abrevio delljuesj
Juílino, Guyd Compendio nos hizo perder
el excelente, original, de que cdníerva el miP:;
ipd di el Libro 38 un prccioro'fegniento.f
Eí . titiild de PhUípicas es tomado ^ád Ini^
perio de . Macecíopia , cuya . , liiííóriá ocu|iáv
deície el libro 7 líafta cl4-í..;El eíliíd cí¿|aí-:
tipo es puro y natural^' fecií,' y gi^ííc^íd/ La,'
obra rio' íold^és ütil/iino.^iícéeflirÉ ^ paira?
empezar ci eítudiord^ la Hifejm'prophana:» '
La edición de Canieíio ad Ufii-m Vcíphim ^ FU"
fíf^ 1677 en 4-0. es muí '
'i
3« i:
14 Noticia de los Autores
AURELIO VÍCTOR.
ERa Africano de una famili riiftica , y
pobre. Vivió en el Siglo IV. El Empe-
rador Conftancio en coníidcracion á fus vir-
tudes , y á los talentos , que tema de Hit-
toriador , lo elevo á las primeras dignidades ,
y lo honro con una eftatua de bronze. Se
le atribuyen con bañante fundamento las O-
bras íiguientes. Primera. Orígo gentls Rom. a,
iano & Saturno cond'itorihm ad Conjulamm dea-
mnm Confíantij. Segunda. iJher de CdfvnúHS
at? A^mdo ad ConftMtum Tercera , de que
íe han'^facado las Seledas. Ve r'irts lll^nbus
Urhis Rom<&, que comprehende 86 vidas def-
de Troca , hafta Cleopatra, Todas tres fon muí
útiles para adquirir en breve el conocunien-
fp dé ios principales perfonages de la Hif-.
toria Romana. El eftilo es concifo , claro,
puro \ y elegante: y afsi aunque por necef-
fídad abunda en nombres proprios, ( no eii
fechas , como dize Monf. RolUn , que acato
lo equivocó con Emroplo) es mui convenien-
te para el ufo de los Eftudiantes. La mejor
diclon es la de Mad, Dader ad íifum Delfhí-
nLParlf^ lóSi. en 4^.
AULO CELIO.
A
Celio . á q^úen por error de Copií-
^ ^ tas
De estas Selectas. i 5
tas llamaron muchos Agelw , fue Romano,
Rlictorico , y Philoíbpho , y floreció en la
mitad delií. Siglo en tiempo del Empera^
dpr Antonino Pío. Hallandofe en Athenas,
ocupó las noches largas de un Invierno en
apuntar para la hiftrucción de fus hijos, las
colas mas notables , que avia adquirido en la
kclura y en la converíacion de los Sabios : y
compufo de ellas zo Libros , que tene-
mos, menos el S, de que^folo fe con-
íervan los Epigraphes de los Capítulos, Dio
les el titulo de Noches Áticas, que han imi-
tado defpues otros muchos Autores, publi-
cando ya Nones Farlftnas , ya Romanas , Tuf-
miañas I Solnarlas, Chriftianas , rhealoglcas &c.
h^ obra es extreaiamente útil por las An-
tioriiedades que contiene , por füs curiofas
obfervaciones de Gramática, y también por
el eftilo , que aunque en los figlos anterio-
res fue delacreditado , dize Salmafio, por mu-
chos términos, que no fe entendían bien en-
tonzesj apíid omnes lamen hodie Iliteratos , ^r^
eUgantífslmo Latiné!, LwgUA amóte, Geüms habettír^
& ol¡mhahhtise¡i, [m Libro de Helleniftíca. pag,
37.] Afsi fe vcé la poca razón , que ae-
ne Monf Rollin para la critica, que le haze.
l^^i edlcwn ác'Jacoh Pro^fi ad ufiimVelpini^Pa*
rif. cñ 1681, en 4''. es baftance buenas
CO-
/NotíCTA DE LOS Autores
■COLÓME LA. ■ ''
ücio Junip Moderato Golumcla fue con»
tcniporanco de Séneca , y Cornelio Ce!»
ib. Nació en Cádiz, y eícribio en Roaia^
en tiempo del Emperador Claudio. Aígiuiaá
obras íliyas fe perdieron , pero tcncipos ui^
Libro De 4rhor¡kis , y ios XIL pxcelcnte.s I)^
Re Rujüca, que fon un cuerpo completa de
Agricnltiira, en que íe compiten la ele^ancia^
pureza, y íimpUcidad mageiluQÍa dcleftilQ '
C(>n la. importancia , y utilidad de la mate-
ria,; Sin embargo elle precioíq theíoi-Q escft
condidó , y ion pocos los que lo conocen^
p a lo menos, Jó manejan. El miímq P.Rat
fin, que compuíb el Poema elcganrifsimo d¿
los Jardines^ tan olvidado eílaba'dcl Libro X¿
de nueftrp Autor que es del mifmo aíTunro \
aietro, y titulo; que no íbb no lo men-
ciona en íli Prefacio , en que haze memo^
n.a.dcJos Poetas Griegos, que trataron h
materia ; pero afcgura , que ninguno íe ha
atrevido á continuar Ja que dexo empezada
Kirgillo en (i\% Geprd^ícas: üendo cierto que el
miímo Cójamela dizccn, el- principio, y íia
de aquel Lib.ro,quc lo eícribe como íliplemen-
toa las Geórgicas de yugiuo. La mejorlí^/-
don eS: entre los Scr¡ptomR^¡ F^upca. Qm Non
Var' LipjU 1735. 2 voL en 40.
OD Q^CUR-
De estas Selectas,
Q,' CÚRCíO RUFO.
17
"^ Ste i\ator fcgim la pureza, y clegan-
3 cía de íü eíiilo, liic4ia duda de los mi:-
jorcs tiempos de Ja Lengua Latina^ pero no
te fabe de cierto de qiiai fiieíie, porque niii-
giin EícriCOL" antiguo haze mención de fu
Obra. Efta compreliende X. Libros Ve Re¡?u5
:Alexandri. Los dos pnmerós fe perdieron,
pa'o los íiipiio pcrfeclaniente ^n^n Frelnfhc^
mío ^ que lleno también varias lagunas, que
avia en los demás. Se Ic notan muchos de-
fedos de Hiíloriador , que fueron aLÍunto
de una porñada guerra literaria á principio^
de e fie Siglo entre dos Eruditos famcfos ,
'Juan le Clerc , que lo acuíaba , y ^acoho Ts-
íriz^omo , que lo defendia. Pero en orden a
íii' locución, todos admiran la elección *y
propriedad de vozes , Ja elegancia y copia
tíe phrafes , Ja hermoílira y viveza de íiis
deícripciones , la agudeza y íbíides de fus
fcntencia^, y. ía fuerza brillante de fus Ora-
ciones. Mú cíle Libro es digno del comua
üí b ; que hazea de ei los Élludiantes , de-
bMo en gran parte á la veríion Careliana
dd 'Ma,rc¡vit2 cU Carp.íi ^ que facilita extrema-
mente i\i inteligencia , y es un gran modelo
¿c Traducciones. La mejor edición Ac Q^ Car-
cío es la ¿juc^ fe hizo con Nocas , y Cartas
is Noticia de tos Autores
Gcographicas. X/>//íg 1711. en 12.
SÉNECA EL PHILOSOPHO.
LUcio Annco Séneca fue Philofopho EP
coico, y Maeftrode Nerón, que en pa-
go de íli^ ícrvicios, lo obligo á que í'e aia-
tañe el año 65 de Nro Señor. Úc ningún
Autor fe ha dicho tanto bien, y tanto mal.
Unos lo tienen por Theologo Chriftiano ,
otros por Athcifta. unos lo veneran como
íi fucile Santo Padre, otros lo defprecian
conno á un hyprocrita lleno de vicios. 7^/^
to Lrpfa da el primer lugar á fus obras,
defpues de la Sagrada Efcntura. El P. M^.U*
hranche las dexa en términos de una parle-
ria pompofa fin tino, ni fubllancia. Cada uno
de eftos Autores tiene fas Sedarios. Que dire-
mos en tanta contrariedad^
Lo que me parece es, que Séneca no
fiíc Chriftiano , ni Atheifta,'fino Gentil , que
un momento antes de morir , dio culto á
Júpiter, fcgun refiere Tácito: y la correfpon-
dencia epiííolar con San Pablo , que fe le
atribuye , es una patraña. No fue tan bue-
no, ni tan malo como íe pretende. Predica-.
ba mucho algunas virtudes, que fe guar-
dó bien de pradicar: como la pobreza, que^
licndo todo fu queicr , la dcíVio lexos de fi^
ha-
De estas Selectas. 19
haciendofe el hombre mas rico del Impe-
rio. Pero es confiante , que la feveridad de
fus máximas le atraxo la ultima ruina, que
pudiera aver evitado, 6 á lo menos dii^^ta-
do, íi huvieffe podido reduciríe á íiíbnjear
nn poco el genio de Nerón. Sus Obras de
ninguna fuerte merecen el alto honor que
apaísionadamente les tributa Lipíio, Hai en
ellas cofas buenas , pero fon muchas mas
las malas , derivadas de la loca vanidad , y
ridicula independencia de la Philofophia Et^
toica. Aun íin entrar en quehta eíla mora-
lidad, decia mui bien Qiiintiliano: D^/r/^?íj^-
hpíndat vitijs. fuelles enm fm ingenio dixljfe^ alie*
no jííditio. En efecto fus fentehcias tienen uii-.
refplandor , que deílumbra á la primera vif-
ta , arrebata la atención , y lifongea el guf-
to '-, pero nada de «fto fe foftiene , porque
aquel refplandor no es mas, que un lelum*
brón: apariencia mui hermofa, con mui po-
co de fubftancia. Todavia, la mifma aparien-
cia a poco rato es faftidioía : porque elle
Autor todo es fentencias , y eíTas afecla-
das, cortadas, defunidas, y turantes. Pocas ve-
zes habla naturalmente, pero nunca íin amor
proprio. Siempre quiere lucir, y forprender:
defuerte que es intolerable fu ledura fegui-
da. Profíima i füol concetti [ dice el Card, Pa^
Uíncino j con ambra^ i con un z^ibstto^ qm A Ion"
'i\
'^f
20 Noticia DÉLOS Autores
£0 and4fs'danno tn te¡la, ■ ■' ■ »
' • Sin eirxbnrgo es conveniente leer á Sé-
neca, porque ie aprenden en el muchas vo-i
zes, y phrates qiie ion del buen tiempo de
la Lengua, y muchas aongacdades iiiii i ca-^
riofas, qne no es tacil hallar en otros Li-
bros. Pero noinfuiir mucho en él, por el-
peligro de imitar fu mal eMo , que es lo.
que ha perdido grandes taienros, y fueei ra,-
tal pnocipio de la declinación de la Eioqucncia
Latina. La mqoi edición es ia Elz^evmarm á^^
Li/^ftü^ Jmft. 16 jz. 3 W. en 8* . ^.(^^
LACTAl^CíO FIRMIANO.
Rador Chriiliano, difcipulp de Arno-
bio, y Maeftro del hijo mayor de Conf-
tantino: floreció en el Siü>:lo ÍII, v fue el
hombre mas íábio de fu tiempo , pero mni
iiiodefto, y pobre. Cornpiifo en defcnía de
nueftra Religión las Injinuciones Vi'vinas divi-j
didas en 7 Libros, de que hizo deípucs un
Epito7?ie. Afsimifmo un Libro de Ira Del^^^
otro de Oplfic'io Dei ^ Otro de A'íortlhpis Pcrfc"
cutorum , y varios Enigmas en vcríos hexá-
metros con el titulo de Sjmpofion.., 6 ban-,
quete : todos los qualcs tenemos. Otros hí-'
'zo , que íe han perdido, y algunos íe le a-
tribuyen que no hizo, ¿u ePtilo es puro ,^
elegante, natural, y imii patccido al
de
De estas Selectas. ' 2^1
de Cicerón , por io que fe llama comun-
mente el Cicerón Chrlfuano, j íc tiene por el
mas cloquéate de todos los Eí'critores Ec-
cleiiafticos Latinos. Sus obras ion de las pri-
meras , que fe inipruiiieíon. La mejor edi-
ción es la de Mo^^f. I' Abbe LengU^ d^ Frefnoy
Taxlf. 1748. 2. <voL€nAp.
ÉL AUTOR DEL DIAL, VE ORATORIBÜS..
UNos creen que fue Tácito , otros que
Quintiliano, algunos que Suctonio. To-
dosM'e fundan en conjeturas plauliblcs, pero
á todos defmiente el eftilo, que es diftmto
de los diverfos modos de efcnbu'de aque-
llos tres Autores. Sea lo que fuere de cfio,
la Obra es prcciofa , difcreta , elegante , y
digna de ladeaife con las mejores del Siglo
de plata. Su titulo es Ve Ordtorthns , five Ve
Caujsis corrt'tpt>^Elocjiienti£ Vialogtis. Los Inter-
locutores fon Méllala, Secundo, Materno,
y Apto. Todo el papel de Meíiala , y parte
áá de Materno fe ha perdido. El reíto qué
tenemos comprchendc tres queftiones: Si la
Oratoria fe hade preferu- á la Poefia^Sila
Oratoria Antigua á la Moderna c Qualesfoii
las caullas de la decadencia de efta í Se ha
impreifo muchas vezes entre las Obras ya
de Quinriliano, ya ácTzcitQ.h^ edición lepa-
4. i'ada
2z Noticia de lgs Autores
rada con Notas de Pedro Vaheo , 7^/?^; ///>«•
fio ^ y M, Antonio Maree o ^ XJ^fdiéí» i/oó ea
S. es excelente.
SÉNECA EL RHETORICO.
M Alineo Séneca, Efpañol nacido en Cor-
• dova , pafso á Roma en tiempo de
Augiiílo con toda fu iluílre familia , que íe
componia de Ehla íli muger , y tres hijos:
Mela^ que fue Padre del Poeta Lucano, La-
cíOy que es el Philoíopho de quien hablamos
antes , y Novato , qiie adoptado por Jumo
Galion, tomo deípues fu nombre, y es el Pro-
conful de Acáya , ante qnien acularon los
Judios a San Pablo. Fue nueílro Séneca in-
íignc Rheton'co , y cfcnbio tres Obras, que
componen el tercer volumen de la Edición,
que recomendamos antes pag. 20. Prime-
ra. Un Libro de Deliberaciones , 6 Con-
ferencias: Saüforlarum Líber. Segunda. Dicz Li-
bros de Controverfias ^ de que han quedado
folos cinco , y ellos muí defecluofos. Ter-
cera. Un Epitome de eíla fcgunda : Excer/^ta ex
X. Lihris Co^troverfimury;^. El deíignio fue re-
coger, ordenar, y comparar entre íi !as len-
tencias efcogidas de mas de cien Autores Grie-
gos , y Latinos, aquicnes muchos aiíos an-
tes avia oido nueíUo Aluoí: declamar í'o-
brc
s
De estas Selectas. 25
bre diverfos aiUintos. A'si á excepción de
los pocos Prefacios, que íbn Obra fuya, de
eftilo íeguido, natural, y muí elcgantcj to-
do lo demás fe redíTce á íentencias agenas,
q'ie Gonfúien en golpcfitos, claufulas peque-
ñas , dichos fiieltos , peníaiiiientos cortados,
de una brillantez falla, y íiempre afectada.
Ette modo de eícribir no era de íü gufto,.
antes poíitivamente lo vitupera. ( Pr<&f. I./h,
1. Co'^tr.) Pero que importad Aquellos Li-
bros, los cícribio para fus hijos. En ellos fe
nutrieron, ó por mejor decir fe corrompie-
ron : y de aquí nació, que efta efpecie de
cíhlo fe hizo propria de fu defcendencia ,
como fe\eé en Séneca el Philofopho , y
también en Lucano, y en Lucio Floro. Afsi
ícrá bien que los Eftudiaptes , tengan con
las Obras del Padre, la mifrna precaución,
que hemos advertido deben tener con las del
hijo.
I
VELEYO PATERCULO.
Ue Caballero Romano de extracción iluf-
tre , y floreció en tiempo de Tiberio ,
que- por diveríbs grados militares lo elevo
hafta la dignidad de Pretor. Eícribio un Com-
pendio de "^la Hiftoria Griega, y Romana
hafta la muerte de Livia muger de Auguf-
' '■ to.
24 NOTÍCTA DE LOS AüTORES
to, dividido en dos libros, que tenemos,
aunque diminutos , porque falta Ja mayor
parte dci primero. Su eliilo es puro, hermo-
Ib, noble, elegante, y admirable á todas
luzes. Los retratos que haze de los grandes
hombres, fon lo mejor de la Obra. Su de-
feco es la lifonja, que fe nota en los ex-
ceísivos elogios no íolo de Tiberio, fino de
Seyano fu privado , que era el peor hom-
bre del Imperio. La edición de Paris 17 14 en
12. es excelente. Las Notas fon áó P. G'/atn--
^ille^ aunque por equivocación fe atribuyen
al P Bíiffier,
JULIO FRONTINO
Utor celebre del Siglo I. que obtuvo
varios cargos honoríficos defde el tiem-
po de Veípaíiano , halla el de Trajano, cu
que murió. Fue Pretor, Confuí, Augur, Ju-
ruconfuko , y General de Armada. Mando
en fu tertamento , que no fe le conftruyef-
fe obra alguna íegun la collumbre de aque-
llos tiempos , para perpetuar fu memoria.
La claufula es notable. Jmpcnfa monimenti fu-
pervactia efl > memoria noftrt durahit , fi vitam
mermmHs.Vc\:o íu memoria fe ha perpetuado en
otra eípede de obras , que el mifmo havia
conftruido , y fon los Libros que compuíb.
"%
'De estas Selectas. .25
El Ve Sclenúa militan fc pcrdio. Los qne tc*
neaios ion dos de J^md^^ihas vrhis Koma j
que cfcnbió íiendo Juc2 de Aguas nombrado
por Ncrva, otros dos de Colomjs^ uno de Qpta-
iitate & Itminibiis aqroríim , y quatro dc IqS
Ardides de Guerra de los mas famofos Ge-
nerales de la Antigüedad, con el titulo de
Strategematicon Lihn iV: que todoS juntos ÍC
impninieron Amfi. lóói.en 8. La ultimado
eftas Obras es la principal. Su cftilo es muy
daro , fencillo , y puro : y la materia cu-
riofa y entretenida.
FLAVIO VEGECIO.
FLavio Vegecio Renato, hombre iluftre,
nació en Roma, y floreció deípues de
la mitad del Siglo IV. en tiempo del Em-
perador Valentiniano U, á quien dedicó fu
Epitome Infiítmionam rei M'ilitaris en V. LibrOS^
formados de los que avian efcrito fobre el
miímo aíTunto M. Porcio Catón, Varron ,
Cornelio Celio, y Frontino: y de varias
ordenanzas de Augufto ; Trajano, y Hadria-
no. Obra excelente, y mui recomendable,
por el eítilo que es puro, concifo , ñcií, y
elegante 5 y aun mas por la materia, que es
no folo útil, fino neceiraria para la inceli-
geiicia de Iqs Autores, que refieren ías guer-
ras
I
w-
26 ^ I^OTICIA '.DE LOS AüTCRES
ras, y expediciones de los PvOLiianos , y de.
todos los demás que fiielen hacer aluíiones
á las practicas ác íu Arre militar. Rxguíar-:
íTicnte anda con. la antecedeiifc obra de Froa-
tioo , y otras íemcíantes de la Antigüedad.
La edición tum Noús Scribtnj ^ FefdiíR ^ IÓ70
en S. es baítante buena. .
'M'
VALERIO MÁXIMO.
Ue Romano , y dedico al Emperador
Tiberio ÍUS iX. hh'CO)y Ditiorum ^fatii-.
rímque memorabilinm , que leyeron Geíio ,
PJinio , y Plutarco. Peio eíl:a obra no es la
mifma que tenemos baxo del proprio titu-
lo. Lo primero, porque en la naeílra hai
varios paíTages de un eftilo niui ageno de
la pureza de aquel tiempo. El Cap. 2 del
Libro 5 fe rotula de Gratitudine ^ y el íll. '^e
Jn^r'dtítudtne^ vozes , que en aquella ligniíica-
clon fueron incógnitas á los Antiguos. Fu,
el Proemio dizé , Mea parvttas €0 jtíihus adfa^
^'Qrem tuHm decurrerit: q\\')x:q('¿>\otí impropria de
Ja edad de plata. Semejantemente en otros
lugares. Lo íeguñdo. El P. Labbé Jefuita en-
contró felizmente , y publicó en el Touio
I. de fu BibliothcCa de Manuefcritos una Car-
ta de lanpíay'io ISÍepociano á un tal Fitior , en
que le dedica el Com¡>endio de Fderio Maximo
que
De estas Selectas. -17
qne avia hecho á íli infancia, por la razoo^de
ícr deiiiaíiadaiiiente difafa la obra origidai
De donde íe deduce no fer cfta lasque cxií-
te, que tan lexos de íer mm diíbía, an-
tes bien es mai concíísa: por coniigmtóte"
es un Compendio de ella formado por Au-
tor moderno , y probablemente el mifmo,
que COmpUÍO Nepucíano.
Pero fea el li otro, quien quiera que
lo hizo, lo acertó: porque á excepción de
algunos pocos términos , y locuciones, que
no fon de la pura Latinidad, todo lo demás
no defdice del bue;i tiempo , antes es por
extremo bello , y probablemente tomado á la
letra del Original, A cada paífo fe enaien-
tran phraies elegantes, figuras hermoías, ex-
preísiones vivas , penfamiéntos finos , rene-
xiones de mucho fondo , y de gran delica-
deza. La materia es de fumma utilidad, y
entretenimiento. Eíla es una colección ex-
quilita de los mas notables fuceíTos de la
Hiftoria Griega , y Romana. Exemplos gran-
des de virtudes, y viciosipintados los primeros
en todo fu eíplendor; y eftos con toda íii de-
formidad. El orden es maravillofo. Todjs
aquellos materiales , efparcidos por muchas
figlos y por muchos Libros , fueltos entre
fi, y diíparados, eftán tan bien diftribuidos en
fus claíses rcípcciivas: cíias tan bien enlaza-
das
•i ^ ;:
J
i ■■0' M
I
2% Noticia de los Autores
das : y los cafas tan dicílraiiiente unidos en
cada una : que forman un cuerpo perfecta-
mente organizado , y hazen un Syllema
completo de Philofophia Moral, cuya en-
feñanza va íiempre acompañada de la ad-
miración, y del deleyte. La mejor edlóíonc^
cnm Notis integrts P ¿ohij ^ Ltpfej 5cc. Letda 1 726
en 4^.
MACROBIO.
Urelío Thcodofio Ambroíio Macrobio
_ „ vivió en los fines del Siglo IV, y prin-
cipios del V, en tiempo de Tíieodolio , y
de lüs hijos, y obtuvo las primeras digni-
dades del imperio. La Ley mica Cod. Theod^
¿le Pr£pofit. Sacr. Cpthtc. haze de el honorifi-
ca mención. No fe íabe íii Nación, ni
fu Religión ; íblo fi, que fue de pays, don-
de no íe hablaba el Lacin. Compufo para
inftruccion de Euftathio fu hijo dos obras.
Primera. Commeyttartornm in Sommum Scipioms
^ Cicerone defcrlptur^ Llhl duo.SQgimá:\, Satítr-
nallonim Convivloram Llbrl FII. Ella ultima eftá
llena de mil Antigüedades curioíilsimas. Re*
ducefe á fíete VtaU^os en otros tantos dias,
que duraban las vacaciones, y fíeftas de Di-
ciembre llamadas Satnrmles, Los Interlocuto-
íes fon los primeros, y mas difcretos hombres
de Roma , que íe juntan á defahogar el a-
ni-
De estas Selectas. 39
nimo de los graves cuidados de fus cargos:
y defpues de eíplendidos, pero fobrios ban*
quetcs i tienen varias converfaciones mai
guftoías^ alegres^ y eruditas. El cftilo pro^
prío de Macrobio no es bien puro, pero él
tiene cuidado de emplear las mifmas cx-
{)refsiones de los Aurores de quienes fe va-
e. Lá edición de ambas obras cnm Not. Var^
1694* en 8. es la mejor.
SUETONIO TRANQUILO
Hlftoriádor famofd, ñacio en Roma , y
fue intimo Amigo de Plinio d Menor ^
quien pidiendo para éi á Trajaíio el j^s trlnm
liheromm , que Coníiftia en varias prerrogati-
vas, ie dize : Suetoniíím Trun^Hllhm frobifsiníUTnj
honeftiptrnam^ erHdhfsmam vlrttm^& mores ejdsfe-
cutns & fladla^ ]am pri dem^D omine ^ tn contubermtifyf
ñdfvt^mfv^ tantoqm magis dtltgtre coepi^ cjnanto hurte
propias infpexl. [ L, LO. Ep. 95* ] Pero no fo-
lo coíifigUío Suetonio efta dillincion , fino
obtuvo también el cargo de Secretario de Car-
tas de aquel EmDerador , y de fu fuccelfor Ha-
driano^ que perdió finalmente, dizc Efpafdano^
por la mucha familiaridad, que tenia en cl
Qtiarto de la Emperatriz. Era muí prolixo ea
pulir fus efcritos, tanto que fu Amigo, que
no lo era poco, le dize: Snm & tpfi m eden^
tfVi f
so Noticia de los Autores
do h<&fitator 5 tu tamen meam qnoqvie canclationem^
$ardttat€rpc¡ue viciftl . . . Terfcñvim opas ahfolmum-
iBf4e eft^ nec jam fplendefcit lima , fed atterntir,
iPatere me videre titulum tmim , patere audtre ^
defcrlbí ^ le^t j venire volamlna TrancjUilU met. . •
[ 5. II. ] No fe fabe de que Obra habla Pu-
nió. En efedo fueron muchas Jas que efcri-
bio Suetonio , que caíi todas íe han perdi-
do. Las que teneiiios fon, los dos Libros D^
llln^ñhm Grammattds^ y Ve Clarts OoratonhuSj
pero mui mutilados ambos : y el de las Vi-
das de Jos doze primeros Cefares, rlt<z XIL
Imperatorum^ que ella entero. El eftilo de Sue-
tonio es claro , puro, y mui fencillo. Se Ic
nota que en Ja defcripcion que Jiaze de los
defordenes de los Emperadores, fue tan libre
en contarlos, como ellos lo avian fido en co-
meterlos. Efto, que es de grande inconve-
niente para el ufo de los Eftudiantes , cui-
dó de remediar el P. Grawvllle Jcfuita dan-
do una Edición de nueftro Autor, depura-
da , y limpia , y con notas cortas , y mui
curiofis. Los PP. de Trevoux, que en el mes
de Febrero de 1706. la anuncian como que
mui en breve fe publicarla , no encuentro
que volvieíibn á hablar de ella en todo el
refto de fus Memorias hafta el año de 54.
La que corre con mucho aplauíb, es la de
Samuel Pitiíco^ L^ovardU I714« cn 4.
■ COR-
MI
De estas SELEtífXl^
COB.NELIO TÁCITO
n
NAcio en Roma en los principios del'
iQipcrio de Nerón , y fue iluftre por
las dignidades que obtuvo de Pretor, y Con-'
íul, pero mucho mas por íü eloquencia, y
fus efcritos. Afiftiendo en cierra ocaíion k
los juegos Cucenfes, un Caballero Ro-
mano, que tienia cerca de fi , defpues de
una converlacion varia, y erudita, le pre-
guntó ñ era de Italia , 6 de alguna Provin-
cia del Imperio. Ya me conoces, refpondio
Tácito , y efta fortuna debo á mis eftudioSí
Q-ie! replico el Caballero, eres Tácito,
6 Plinio ? Quod nomina ftoftra , dize uno dc
ellos que refiere el cafo, ^nafi l'merarum pro"
frla^ non homlnnm , litterís reáduntiir. ( Plín, Libr.
9. £y>.2 3. ) No eran menos unidos entre fi, que
con las Ciencias eftos dos Autores ; y fu re-
ciproca eftimacion produxo aquella utiliísi-
ma praftica , que tenian de remitirfe , y cen-
furarfe mutuamente las obras con una do-
cilidad , que folo faben tener los grandes
hombres.
Las^ que exiílen de Tácito fon. Prime-
ra. La vida de Agrícola fu fuegro , famofo
por la conquifta de Inglaterra: Gn. hltj Agjrl^
coU vita, que es una de las piezas mas
excelentes de la fabú Antigüedad. Segunda.
Ve
'$•& Noticia t)E tos Autores
2^ Sftti , morlb^s , popyJifcjpie Germanla . X^rCC^
¡ ra. >íí^ excejfíi Aiignftl Annd'mm L'ihri^ qiieel^
tá niui diminuta j porque íblo cjiíften de z\\\
I 1^ Libros , que ion deíde e) L hafta el 6^ y
í deíde el 1 1, hafta ql ló: y aun de cffos el 5 y el
I i(S tienen lagunas. Contenia efta Obra las
I ' vidas de 4 Emperadores: Tiberio, Caligula,
Claudio, y Nerón, Pero en los Libros di^
chos no tenemos mas que la del primero,
líi, y la del ultimo» y efías mutiladas. Falta in*
i tetramente h^ de Caligula , y caíi tqda la de
! ClaudiOr Quarta. Htfterlarpim Líbri /^, que
I aun es mas diminuta, porque de 28 años,
! que comprehendia defde el 69, naíta el 96.
de la Era vulgar, y en ellos la hiftoria de
Galba, y fus ílicceffores hafta Nerva , íblo
cxiftcn el 69. entero , y parte del 70.
El cftilo de Tácito es concifo, nervio»
ib , y mui enérgico : de que proviene , que
íüelc fer obícuro, y aun un poco duro.
En las Hiftprias es mas florido, y apacible;
en los Anales mas grave , y mageftuoíb.
Sus pinturas fon fiempre animadas , y llenas
de vivacidad. Sus reflexiones , profundas, de-
licadas, y de una critica mui fina, Se le no-
ta íin embargo , que en los caiaclcvcs de los
fugetos, y en la ceníura que hazc de fus
acciones , á fuerza de futilizar , da muchas
yczes fus proprias ideas poi* realidades , y
Jes
De tsTAs Selectas. 3 5
les atribuye fus malicias por dcfignios. Las
mejores ediciones de eíks Obras fon Ja de P/-
choíi ad ufnm Velphm, Parlf, l6%7 , 6 Fenst.
1708. 4. W. en 4.^: y la de Lngd. Bat, 17^0* '
vnm Not. integr, Mmeti , Ltffi^j & altor.
SALUSTIO.
CAyo Crifpo Saluftio tan defacreditado
por íLis vicios , como celebre por fus
eícritos 5 y tan Amigo en fus efcritos de las
virtudes, como en íu condada de los vi-
cios: floreció en tiempo de Cicerón, cuyo
enemigo fue ya defcubierto, ya difsimulado,
y murió íéptuagenario, 31 ^i^os antes del Na-
cimiento de N. Señor. Sus Obras fon I^. Bel-
lum lamrthtnHm. 2a. Bellam Catllínartum. 3^. DoS
Oraciones, 6 Cartas dirigidas á Cefar, Dtf
Bep. ordinanda: que todas exiften integras. 4%
H'tíloriarum Pop, Romanl Llbrl FL deídc la muer-
te de Syla , hafta la conjuración de Catili-
na. De efta no hai mas que fragmentos : y^
por ella principalmente dixo Marcial
Crtff)ns Romana prlmus In Hlfi'^ria,
Se le atribuye una Declamación contra C-i-
tilina, y otra contra Cicerón. Pero los Crí-
ticos ya convienen que ni yna ni otra es
fuya, fino de Porcio Latron , 6 de otro
Rhetorico antiguo. El cftilo de Saluftio es
fum-
^f
'í'i
á4 Noticia be los Autores
fiunrnamente Goncífo, vivo, iinpetuoío. Quie-
re decir muchas coíás, bien, y en breve, y
todo lo coLiligae de ni.iravílla.Clauíiilas cor-
tadas, phrafes fiieíras, muchas palabras def-
unidas , muchas calladas , forman lo que Ha-;
nía Qi^iintlliano immortalem Saíluflij velodtatem.
Es coia graciofa veer que Séneca ceniure á
Saluftio elle modo de hablar interrumpido,
que el miímo pradicaba, y no podia imi-
tar perfectamente. ( rid. Ep. 1 14. ) La diferen-
cia de uno y otro Autor es, que en Sa-
luftio es natural, lo que en Séneca todo es
afedacion. Afsi quanto aquel deleyta , efte
faftidia. Se le nota á Salultio que uía mu-
chas vozes antiguas , y obíbletas : y eíla
nota es tan antigua , que la hazia el mif-
mo Augufto. ( vid. tnfr. pag. 2 3^.) La cdi-
Cion cum Not, Selۆ;tfs, Var, Rothom. 1717. CU
12.. es mui bella, y commoda.
TITO LIVIO.
Acio en Padua , y floreció en Roma^
mui eftimado de Auguíio, que lo nom-
bro por Ayo de fu nieto Claudio del pues
Euiperador. Un Gaditano hizo viagc dcfde
fu pays , que era \o ultimo del mundo en
aquel tiempo, folo por conocerlo , y comu-
nicarlo: y avicndolo coníeguido, fe volvió
íiii
De estas Selectas. 35
fin ver alguna de tantas maravillas, que ha-
via en la Capital del Mundo , contento con
avcr vifto la mayor. Murió en íii Patria de
76 años el mifmo dia que murió Ovidio en
Scythia , que fue el i. de Enero del año
17 de la Era vulgar. Sus hueílos íe confer-
van en Padua en un magnifico fcpulcro ,
menos un brazo, que pidió á la Pxepublica
el Rey Don Alphonib de Aragón, y depo-
íito en Ñapóles con grande honor e! año
de 145 1 , por a ver recobrado la Talud con
€l placer de fu ledura.
Elcribio Livio primeramente unos Via"
logos hiítoricos, y philoíophicos , que dedi-
có á Augufto. z'^ . Uu Cuerpo de Philofophta
dividido en muchos Libros. De eftas dos
Obras haze mención Séneca, (?£/. 100.) 30;^
Una Cana á íu hijo fobre los eftudios de la
juventud. En elia, dize Quintiliano , que re^
tena de un Preceptor , que mandando á fus
difcipulos no hizieíTen claras , y perceptibles
fus compoíiciones : quando alguno la lleva^
ba mui obfcura , decia. Tamo meltor , ne ego
^mdem intellext, [Libr. lO, Caff, I.) Ahora íi,
que cftá buena: yo mifmo no la entiendo.
Todos eftos eícritos fe han perdido entera-
mente. 40. Hiftonarum ab urbe condita Librl
CXLII. Efta, que era la mas excelente obra
de la antigüedad , que cofto á fu Autor mai
56 NOTIGU DE LOS AutORES
de 20 años de continuo trabajo, y que cotíV
prehendia 743 defdc la fundación de Roina^
halla la muerte de Drufo : fe perdió ea la
mayor parte, y no tenemos mas que 55 li-
bros, y eíTos no cabales, ni fcguidos. 'Jua^
Freinjhemlo ha fuplido 1 05 Libros, que
con los originales componen la cantidad de
los 140 de que tenemos los Sumarlos hechos,
fegun fe cree, por LhcIo Floro,
El eftiío de Livio es perfeílifsimo por
qualquier lado que fe confidere. Siempre pu-
jro, claro , dulce, y elegante. En las relacio-
nes la fencillez no difminuye fu nobleza; eii
las pinturas hermana la naturalidad y la vi-
veza con la gala, y el adorno: y en las ora-
ciones íe admira una íublimidad generofa
diftante de toda afedacion. Según la varie-
dad de incidentes de fu Hifttoria , varía
de eftilo á cada paffo; pero es un affombro,
y es una delicia, vecr que nunca defcacce:
como fiempre fe fofticne , y que en qual-
quier genero de eloquencia que maneje, fe
gufta la mifma dulzura , y fe fíente la mif-
4na fuerza. Que laftima, no aver llegado a
Hofotros completo efte theforo ineftimable !
jifinlo Pollón Critico de un güilo delicado,
notaba en la locución de nueftro Autor
cierta Patavlnldad, Efte dexo , 6 reíabio de
¡faduano lo entienden de diverfo modo los
Mo'
É
De ESTAS Selectas. ^7
Modernos. Qual cree que eftaba en-^la pro»
nuaciacion, o en el acento 5 otros que en
la orchographia : otros que en ia paísíon por
Pompeyo , que tenían aquellas gentes, y ma-
niíieíta el miimo Livio, ?cvoQíimiIim& qiit
nos ha coníervado eíla ceníura , y qtxe ía«
bia íu íeníido, harto mejor que todos ios
Modernos, h entiende reípedo délcfliloivíf
erattQ Roma'^a. plans videatv^r non CttiiaH dó"
nata. [ Lihr. S ca^. I.] Efte defecto .u OS es
imperceptible , y por coníiguíente coma fi
no fuera. La mejor sdtclon qs la Úc-'i^í^nfl
Crevier cum N&t. & fHppUm,:rP^art/\ ¡ij^^^ Cíl
2 mL en 4O0 . ,
PLINIG ££ MATOR.-;^ ^^
■■/"'■■■• ■■ -'• • • 'i' ouíñSl
Acio en Verona imperando Tiberio.^ y
i obtuvo- de Veípáfiano diferentes cargos
ác importancia, que cfeíempeoo cumpiída-
hienrc. Fue d hombre mas £abio,.y ínas
cítudioíb de fu tiempo.; Todo eí qtie.no ic
¿quitaban los negocios públicos ^ cmiíagraba
á fiis trabajos literarios: á excepción; íbla-
mente de müi pocas horasr, que ii^peiido
de la necefsidad, dexaba WtvííX á la nacturale-
za, para la quietud dci futóo. Aísiácofta^c
el proprio dcícaníb,! y-^ílií perjuicio r de íu
niiniftaio, püd© en íiq jt|gchQS.,a^os d€ vi-
?« Noticia t>t tos Aütosles
da , avcr Icido tantos millares de Libros , y
coiiiptieílo varias obras; de las quales una To-
la qne tenemos, vale por muchos millares. Mu-
rió de 56 años, y el modo fue bien íartimoío,
Hallabaíe mandando una flota en la coila de
Ñapóles, á tiempo que íe levanto del Veíii-
vio una denía nube de magnitud, y figura
extraordinaria. Todos fe atemorizaron , y
procuraban huir de tan conocido riefgo; pe-
ro él intrépidamente íe acerco á gran diligenv
cia por obfervar la caufa de eíie phcnome-
iió» El Volcan vomitaba grandes llamas, que
haziaD mas efpantofas las tinieblas. Ya vo-
laban piedras calcinadas, y á cada paflb íe re-»
petian , y augmentaban los temblores de tier-
ra , y la" copioía lluvia dé ardientes cenizas.
Plinio en medio de tantos horrores, con una
'maraviJlofa libertad de animo íé avanzaba al
peligro , philofophando íiempre , ydi£tando
l«s obfcrvaciones. Pero un humo erperso,y
fulfuteo que íobrevino , le corto los pafsos,
cerrándole los conduftos de la refpiracion.
Álsi acabo eíte grande hombre el año 7^
de Nueftro Señor.
s G^mpufo Aiuc has Obras I*. De jacn latió-
fie E^mliri L'tber, 2^. De Vita Potnpohij fecundi Ll-
bri dúo. 3 . BelloYum Germamct Ltbrl XX, 4. StH-
YÍ/íiyi Libri tres , In ftx'Voinmma prcpter amplttiédt'
nemdk^ifhEíi^ craciaa Inftruccion completa de
^ Ora-
. De estas' Sflectas. 39
Oratoria. 5. Vub'tj SermomsLibúoEío.V.^^ era
una obra de Gramática , que Príjcíam liavm
W Lil^ro de los Artes. 6. H'iíloríarum a fi^fe Anf^
fidij Bafsí LibxiXXXL Efta continuacioii de la
Hiftoria de Mfidio contenía la_^de fu tiem-
po , y empezaba en el ulrimo año de Nerón.
6. Eleaorum l^olpím¡na CIX. Efta era una gran
colección de ©blervaciones curiólas, que
conftaba de i6o tomos opiflographos ^ ello es
eícriros por una y otra banda, contra lacol-
tumbre de los Antiguos, que no folian ef-
cnbir por el reverfo". Por ella aun no eftau-
do tan avanzada ofreció Larcw Liclnlo en El-
paña , cerca de ocho mil pefos á fu Autor,
7. HiflorU NamraUs Llbrl XXX^IL Efta es la
única , que ha quedado , compuerta de las
noticias , que adquirió Plinio en la leftura
de cerca de dos mil Autores , que nombra
en el primer Libro: obra de immenfa eru-
dición , y tan variada como la naturaleza
mifma.El Mundo, el cielo, la tierra, el hom-
bre, los animales de todas efpccies ,el mar,
los rios, los montes, plantas, frutos flo-
res , medicamentos , metales , piedras pre-
ciólas , Artes , invenciones , Sabios : Que no
contiene de rarifsimas curiofidades ! Se no-
ta, que entre ellas hai también muchas pa-
trañas. Pero efta cenfura bien coníidcrada , la
que prueba es un poco de credulidad en nuef-
tro
4P Noticia DE LOS Autores
Autor, qne íe fio de Ariftoceles, y otrcJS
Antiguos, para proponer algunas coías co-
uiociertas^ y un mucho de ignorancia, o múz
fe en los Modernos, que .tienen deiaGre.iinai.s
en el vulgo la veracidad de Plinio, dándo-
lo por Autor de vanas eipccies , que íobre
la í¿ de otros refiere , y no cree el nfifiíio.
Su eililo no fe parece á otro alguno de la
Antigüedad. Es conciío, fuerte, y animador
pcro'al miímo tiempo aí'pero, y obícuro. La
rnejor edición es la que hizo el celebre Padre
fíardHÍno Jeíuita ad n/km Del^hiph Pmf,\'¡íl<^
en 3. V9l, en /*/«
^^
SENTENCIAS SELECTAS
DE CATÓN.
DEO fupplica.
Parcnces ama,
Cognntos colé.
Magiftratum metuc.
Cum bonis ambulá.
Mujpdus eíto.
• Saíiita libentcr,
á Maiori cede.
^ Minori parce.
Rem tuatn cuítodi.
Diligentiam adhibc.
Blandus efto.
Miícmm ne irriíeris.
Convivare raro.
Familiam cura.
Qiiod fefis ¿ft, ciormi;
Nil temcrc - credidcris.
Tu re coníiile.
ISlil mentiri velís.
Bonis benefacito,
Malcdicus nc eftó.
m
i! I
timm
4^ S^^^ríNcu5 SEúcTAf
Datum (/i)fcrva.
Iracundiaiii tempera.
iEquum (^) judica,
Parcntcs patientia vince.
Minorcm te [c) non contempferir,
Patcrckgem, quam ipfc tulcris,
Pauca (¿¿) in convivio loqucrc.
Sibi ipil convcnicndum.
Amicus íibi quifquc primas, {e)
Fides aliena non proiiiictcnda.
ludex quifquc íiii.
,^^ Mors aiccrius non fpcranda.
Nota ignoris non commutanda.
Dics quííquc íupremus putandus. ,
Patientia vinccrc.
De ómnibus bené mercndum.
Reconciliatis (f) lis non refricanda.
Te ipfum ñeque lauda, ñeque culpa*'
f ^ Loquaci, pariim Ctcdendum.
f' Verba attcndenda, non os loquentíj,
Prxfcnti utendum fortuna*
yxorfpc dotis non diicenda.
Notas
[a] Datuní fiipl depoütum.
[f] iEquum ¡Hfl. iuxta, fegm U equldáL
íjj I [c] Minorcm te fufl, prx te.
[íl] Pauca //í/'/. Verba.
[e] Primus /k¡>L eft. El mtfmQ verbo fe fti^
fU €»Us S.fentencUs fvgHienteSy j otrAsfsmcjanteSs
Lñ RccoiaíiüatÍ5>//. amicis.
■ Alie-
De Catoh -
Alieno faperc (4) cxemplo.
Fcras, (^) o^xx tiiá culpa patcrí^»
Árnicas (4 cordis mcdicu^.
parce laudaadiim.
Difcere non pudeat.
Rcbus utendum ad fobrictatcnpk«
Ab amico quid {d) fcrendiim.
A potcntionbus l^fus, difsimula.
Amiciis mutatii5 non vituperandu^»
Sapientum utcrc cpnfuctudinc
Nc^ctti invidfasf*^^
biutinam amicitiam cuftodi.
Spcrato tanquam moitaiis.
Parciro tanquam immortalis,
Nc cíFcraris gloria.
Audito multa^ ioqucrc pauca. l^
' Prius intelligc, & deindc ad opus aCCcde,
Períüafionc "cape, non vi.
Nc lingua prsecurrat mcntcm. .^
ínter amicos né fucris judcx, ^ ' ■
Tapis auri indcx, aurum hominum.
Suíiirroncm ex acdibus cjicc.
,{a) faperc fnply oportct.
(¿) Fcras fe/^/. moneo uc, ¿ hUn fcras f(fí^
fcrcs, ¿ fert. fref. de fdj. {or futnro , e imjfc^
m
yatwo^ fufrc.
(c) Amidas fnpL cík.
[d] quid, ep es quodlibct fuf. damnum.
i
• ^^ gfr^ Ss-^g Sfr^g i^-^l^^ ^
SENTENCIAS SELECTAS -
DE PUBLIO STRO.
Vs Amare.
A Mor aniaií arbitrio rumitur,non pon¡tur.(4)
Amor extorqueri(¿')non porcíl,eIabi poteft.
tarü^ quid cupiat fcir, quid íapiat(<:)non vidcr.
Amans,qiiod íiiípicatiir, vigilans iomniat. {d)
Amansiratiis multa mcnüitur fibi. (í)
Formoía facicsjiíiita commendatio cíl:.
Aut amat,aar odit niulíer, nrliil eíl tcrtiú. (/)
Apcrté qaum eft mala mulier, tum demum
^<;íl - bona. (j^)
Mulier qiiumíbla cogitar, malc cogitar.
Malo in confilio {h) fcxminai viacunt viros.
Dedifccre flcre (/) íoeminam, cft mcndacmm,
{a) non* ponitLir no fe dexa,
(h) extorqueri arrancarje, ddbi hmrfe .
(c) quid fapiat lo ejne fea mejorólo fne convcn^ái,
(d) íbmniat. Suena defplerto^ lo c¡nt fofftíhéí,
- (í) mentitur íibi,/¿ finge,
{f) nihil cft tertium, no hai meáis,
(^] CÜ: bona, efe es^ no h¿iK.€ daño.
(¿) Malo in COníilio en malos defignisí, vin-
Cuilt txteden,
{í) Dcdifccrc flerc, Que def^f renda a llorar.
DE PüBLIO SyRO /S
Focmihae naturam (^) rcgere, dcfpcrarc cft
omniuLii.
Anus CQin ludir, morti delicias facic. (b)
De Am'icitia^ & Concordia.
BenevQli conjunctio anuiii,(4i^iaxiina cft cog-
nació.
Amicos rcsopim^ parant, advcrfe probanr.
Ita crcde [d) amico, ne íit inimicoloGus.
Ita aniiciirn habeas, poíle ut ficrí iaimicum
purés. ■- .— . ■ ■ ^Hn;^!
Ciiminíniico nemo in grátiam turo redic.
Diícordiá fir canor concordia.
Niniiuui altercando veritas amittirur.
Amici vina íi feras, (f) facis tiia.
Ames parenrem, íi a^quus efe (f; íi alitcr fcras.
Auxilia humilla, (^)íirma coiiícoíüs facir.
[^] Naturam ^/ natmaiyd genio. Á^ÍVíZIVí^!^
cft omniumy^/^ rerum, es def€fperarfi.\^)iArl
[¿»] delicias faceré ^j i^;í/v7íí^4r ., entretener,
[r] BcnevoH coniundio animi /^i amifldd.
[<^] credc fupL tQ.fia te, ne íit íocus fitui.
aniiCO, ¿jue no tc//tga el afrJgc ocafionÁniiXílCofHfL
cfíe de fir enemtgo. Afsife dice Licet cllc boiiis,
fupl. nobís. Non vacar eñe quieto, /¿í/^/.miii!: fl
mifr??0 cafo deffHcs^ (]ne antes del hifinitho de verba
de mnon. Efla concordancia no es Latina^ fino túmai¿i
de U Lengua Griega^ pero muy nfada^ j elegc^níc,
[í] íi ícras fi dices^ fi í^nentas.
[f] X(\i\m bueno raciona!, feras, ftífreh.
{¿j humilla dshHes, conícnfus la mloff.
Co-
* f
r.
4 Senteímcias íelkctas
Comcsfacundus in viá,(4) pro vehículo cft.
Di Fortuna^ & rehtis adveffis.
Ex kominum qiiseftu fada fortuna cíl Dea. (^)
Fortunam citms {c) repcdas, quam reducás,
Excclíis multo facilíús calüs nocct.
Fortuua quuui blauditur, captatum {d) venir.
Male gentur, qiiidquid ge ritur fortunas fide.
Fortuna nimiumquemfo ver, frulmai facit.
Facit gratuui (e) fortuna, quetU nemo vidct.
Nulla tam bona eft fortuna, de quá nihil
pofsis qujeri.
Lcgem nocens verctur/ortunam innoccns.
Fortuna adomnc, plufquám confilum valct.
Fortuna obcíTc nulli (/) contenta cft femel.
Ncfcis quid optes, aut quid fugias; ita lu-
dit dies. (#)
Bona ncmini horaeft, ut non alicuifit mala.
Bonorum crimen eft (/?) officiofus niifen
[a] pro vehículo eft, vaU por coche. ^
[h] Dea. Los hombres forjfi csnvemens'tA^ ¡fd»
hecho Diofa ¿ U fortnna.
[r] Citíus, mHs fácilmente.
uí] captatum, Á engañar.
|f] gratum>;'/. opus, m henefícto.
i/] obeíTc nulii, con no dañ,%r a algunf. íb-
mel cá(í nunca. Es t amblen de Cicerón.
[^] ludít dies, bt*rU el tlon^po.
[/;] crimen eft, es acufAclon de los hombres de
bien, ofñciofus mifcr,/í*//. qui cft, el hombre
nficlofo^tjiée csfobre. ,
'ili>J>i'
DE PüBLiO SyRO C y
Fclíx improbitas, . optiniorum calamitas.
Miícrrima fortuna (^)cft,qux iaimico carct.
Isíil propriiun ¿ucas. (¿) qiiod mucarí pofsit.
Citó improborum k^ta (f) in pcrnicicmcadüt.
In mifcn vita (d) nulla contumelia cft.
Gravius nocct quodcunquc inexpertum (e)
accidit.
Hcu quám poenitenda (f) incurrunt homi-
ncs vivcndo diu!
Et dceíV, & íhpcrcft mifcris cogitatio.
Cui nufquam domus cft, íinc fcpulchro
cft moi'tuus. (j^)
J)c rerum vlcifsltndine,
QiTOtidic cft dctcrior, poftcrior dics.
Lucrum fine damno altcrius fieri ncnpc-?
tcft.
Jucundum nihil cft, niíl quod reficitvarie-
tas.
Ve MoYte & riu,
Dum vita grata cft, iiiortis conditio (A) opti-^
nía cíi.
(ig) fortuna la fuerte^ U condición,
{b) proprium ducas, jtifgHes tHjo.
(c) Ixta fí4pl, ncgotia, Us alegrías^ las dichas.
{d) in miferi vita, enferfsbre. nulla contume-í
lia cft, ng hal afrtnta»
(tf) inexpcrtum/></'/. damnum.
(/) quám poenitenda ! fnpL in mala.
(¿ cft mortuus, es un muerto pf^ fepHhura.
{h) conditio, U fal/étj U {re¿ñrASi$n.
8 Sentencias selectas
Homo vitse commodarus, {a) non donatus cft.
LexLiniveríi cft, qua? jubct naíci, & mori-
Crimen rclínqiut (^) viuv., qm morrc appetit.
Morí ncccfsc cft, íed non quotics voluens.
Bis intcriniitiir, qm íuis aimis pcrit.
Male viviint, qm íc fcmpcr viduros putant.
O vira miícro longa, ídici brcvis !
Bonaaiors cft, qii¿e cxtinguit vit^e mala.
Hcü quam cft cimendus, qui mori, tutum (e)
putar! ^ ;
i3is morí cft, alrcrius arbitrio mori.
Homo toties montiir,quoties amittitfuos.(^)
Ha:rcdcm ícire (?) urilins cft, qiiam quasrerc.
De Oífo (ir inertia.
Arcnm inrcníio {/} frangir, annrium rcmifsio;
Se denegare patri^e, cxilium cft pan.
Kihil agerc, íéniper infclici cft oprinium.
Fruftra rogarur , qui miícrcn non potcft.
Ingenuitatem Ia:dis,qiiüm indjgntim rogas.
(a) commodarus prcjUdc.
{h) relinquit dexa^ miando muera, Cnmcn
Vita?, una aciifucton^ Hn¿i nota de aver vivido,
(r) tutinii fii¡>l. negotium cofa Jegura^
íí$ temibUm . .
{d) fuos,fpípL natos, cognatos, amicos.
[e) H;j2rcdcm ícirc, faher mo e^mm ha defir
JU heredero: tener hi)o^ ejae lo fea.
if) intenfio U tenfiott^ d efiar tirante, animum
fíipL frangir ^4/^.
Bona
9
DE PUBLIO SyRO.
Bbna comparat prxuaii- mifcticordh.
Habet in adveríis auxilia , qui iiv fecuiidit
coinmodat.
Benignas, erianí dandi caufam cogitat.
Bis eft gratum , qiiod opus eft, (^) ultro íi
oíFeras.
Inopi beneficium bis dar, qui dat celeriter.
Minus decipirur, cm negatur celeriter.
Pars bencficii eíl, qiiod petitur, fi bcné negcs.
Bencfíduai dando accepir, qui digno dedit,
Beueñcinm dignis ubi das, omnes obligas.
Bonus animas numqiiaai erranti obíequiuin
accommodat.
Eodem anima beneficium debetur, quo da-»
tur.
Beneficium darc qui nefcir, injufté petir.
Fraus eíl accipere, quod non poísis reddcrc.
Beneficium accipere, Jibertatcm venderé eft.
Beneficia plura recipit, qui fcit redderé.
Beneficium fe dedifle, qui dkk, petit.
Beneficium fepe daré, docere eft reddcrc.
Dives quod donar , timeas: citó raptum (t)
venit.
Nihil prodeft didíciíTe benefaccrc, ñ ceíTas.
Cui femper dcderis, ubi negcs, rapere im-
peras.
Damnare eft objurgarc, quum auxilio
opas eft.
W quod opus eft, lo ^Ue/e mce/llta.
(^) rapcum i ambawli.
\ -:
ñ
^o Seí^tehcias selectas
Crudcüs in re adversa eft objiirgatia. •
Ingratas unus miíens ómnibus nocet. ■;
;Malie;nos (^)ficn máxime mgrati docent
Di e^^Mií^t^ )^^í, e?- hma can/i;! entia.-^l
Ab alio cxípedes, akcri quod tcceuis. ^ ., <i
lidem nciao unquam pcrdit^ (^)niíi qui non
haber. • n • i r -^ -í ''^
Fidcm (r) qiii perdic, mlv.l potcft ultra perderé.
PidcmUq'^i P^^^'^i^^ ^^^ ^^ ^^''^^^ ''' '"^ -
Bác¿ te) ut ¿nima, undc abiit, niinquam rcdit.
Magis^h^rcsfidus naícitur (/)quam ícribir
tur. . .^ . 2
Mala caua cft, qu^ requint miícricordianu-
ludcx daiiinatur, quum noccns abiolvitur.
In malis fpcrare bonum, niíi mnoccns.nc-
mo folet.
V^ Inpna Cr ftiperhia, ^ ^ /
Etiamquífaciunt,odío habent (¿) injunam,
Mulfis minatm-, qui unitacit injunam. ^
Mutat fe bonitas, quuin irrites (h) in|uria*
■ , .{a) Malignos^ í/^c» €s^ no benéficos, .
{h) Fidcm perdít, ri^ prodigamentclafaUhra.
(r) , Fidem U fincerldad^ la btierm fie.
;, "(//) fidem i 4 conciencia,
(c) Pides //« refutación^ el credits, ^
,( /O hieres naíciriir //# qni, el hjo. quam
ÍCribitiir,/^/^/. q'H, ./ que fe j4hp^e,elexnan9.
((/) odio; habent >/^/. in,U ^horreafu
(i) quum" iiiites, fi la mitas. , ,,
' DE PtTBLIO SyR©. Í*
Maléfaccrc qui vult, Bunqitaiii íion Cauían*
invcn.it. A / X r •
Malévolas íempcr foa natura (^)veíatur. ^
Grave criincn, ctiam qiium diaum c.t lcvi«
tcr, nocer. ' ' '^
Illo nocens íe damnat, quo pcccat dic.
A^learor quaiito in atte cft melior, tanto
ncquior. {¿) ^ . .•
tóala eit medicina, ubi aliquit naturas pent,
Gito ignominia iit ílipcrbi glona,
Heu qiiáni aiiíemm GÍt ab eo íaedi^ de qu©
non poísis qucn I ^ , f
Miícium cft taeerc cogi, quod Gupias loquw^
Inferior diícit, quidqiiid peccatíupcnor. , _^^
Ve dífslnf^lMíone, ficiion€^& mendacro.^ -_^
Mallis ubi boniis fe ümulat, tune cít pcP
•íiniiis. iííi->Ay ■
TimidüS vocat íe cautnni^ ^pafitim^ íbrdidus*;
Fiaá Cito ad tiamram rccidmot (¿) íuam. -
Grave eü: makim omne , ' quod iiib aipcail
látct.
Gravior inimicus, qui íatet ítib peaor^. Haí-*'
rcdis íletus &b perfona (^) riüis^cft. •^^■^^^■•-^
[a] lili mniíi fifL ác^ Je dimsnm m jk
- (<;) reciderint, for iéáámfy hiñeran. jl-ds^
fer??í0tac¿cnc5 de tiempos mn hí jn^dos^iv^fis^M
Cu-
r.K,l
¿"t'
^
{d) iub pcribnái i^á^^i<? ¿¿^ /^ mafcara.
M
í
%z Sentencias selectas
Cujus niortem amici expedant, vitamodc-
rant.
isíihii peccent oculi y íi animus oculis im-;
perec.
Aftuté dum caelatur, fe ¿etas indicar.
Invitat culpam, qui pecatam praeterit.
gispeccas, qimm peccanti obíequium ac-
commodas.
Bonis nocct qiiiíquis pcpcrcit malis.
Maledidiun interpretando, (^) facies acrius.
Ve Sfífpicione^
Ad triílem partem ftrenua rufpicio.
(n calamitoíb riliis etianí injuria eft.
De confísettidlnej & cxpenentia.
Difcipuliis eft prioris pofterior dies.
Mominem experiri miilca, panpertas jubct.
Iviiícríam ncícire eft, íine periculo viverc.
Mala eft voluptas , alicnis alTuercere,
Gravíísimuní eft imperium confuetudinis.
De prudentia^ C^' faa achate in rehis aaendls,
Boniim eft, ftigienda rilpiccre alieno in malo.
Ex; vitio alterius fapiens emendat fuum.
DeJiberandum eft din , qiiod ftatiiendiim eft
íeniel.
Diu apparandnm eft bcllum, ut vincas celcrius,
Ducis in coníiJio poíita eft virtus milirum.
Jvíora omnis odio eft, ícd facit íápicntiam.
Animus vereri qui ícir, ícit tuto aggredi. .
Afpiccrc oportet qua: pofsis depcrdere.
•(^) interpretando, expUcandQ U injuria.
DePublto Syro, xj
Cavcndi nulla eft, dimittcnda ocafio.
Honefte fervit, qui íiiccniíibit tempori.
Qiiiim vitia piofunt, peccat {a) qiii recle ñcit.
Etiam oblivííci qnod icis, intctdiim cxpedk.
Fiicura pugnanr, {/') iic fc fupcrarc linanc.
Habet iuiuii venenum blanda oratio.
Difficilem oportet aiireiii habcrc (c)aá crimina.
De iniinico nc loquare malum, icd cogites.
Vs temeritate^ & ftptltitia.
Ad poenitendum propcrat, citó qui judicat.
Ridiculum eft odio nocentis , perderé inno-
centiam.
Malum coniiliiim eft qiiod miitari non potcíl.
Conremni cft leviiis (d) quam ftultitia percuti.
Facilitas aninii (f)adpartem ftu iritis (¿)rapit.
Mortiio qui mittit muniis, mhildar illi, adiiiiit
iibi.
Abfentem tedit, qui ciini ebrio litigat.
Fruílrá quiuii ad fenedam ventiim eil, repc-
tas adoleicentiam.
Male íccum agit ^ger , medicum qui hccrc-
dem fecit.
■ {a) peccar, fe jtifg^^ ^ne jerra,
[h) pugnant , fs efcnen^ combate» entre Jt^fe
dehdttan,
{c) Difficiiem aurein habcre, m dar ojdo^
fer fordo,
(d) leviiis fHpL malum wenos md,
\e) Facilitas animi, la docilidad de genio,
(h) ad partem ftultitÍ3e,^/^4mW</ de la necedad
lili-
U
U\\
^4 Sentencias SELECTAS .^
Improbe Isícptanam accutar, qui ítermii hail-i
fragium íicit.
Inviciun qaiim retineas, exire invitan.
Mala natur^e nunquam doctrina indie,crír.
De fifr.hítlonCy & cHf^dnate.
Alicnum nobis, noftrumplus alijs placer;,;
EnaiB celeritas ia deíldcrío, mora eit.
Cui plus ücct quáin par eft;, (>) plus viik quam-
llCCt. , .. . r
Inftmda [¿^] inopia cft in divitijs cupidiias.
Ve Avarit!'¿í.
Inopiee pauca dcfimt, avaritia^ omnia.
Taiii dea avaro qaod habet , quam quo4^
non habet. . ,. ^ .
Avaro quid mali [r] optes, m ut vivat diu^
In nullum avaras bonus, in íe pdsnnus. [^J
Avarus nifi cum moritur, nihilrccte taut. _
Avenís ipfe miíerix' cauiía eft íax. _ ; .
Avamm fiícilc capias, ubi [^ non ' Íiydcm.l/J
Ncgaiidi cauíia avaro nunquain 'dcütit. ^^^
^ * Ve fortUí^dlne ¿inimt, ^ *' .
In rcbus dubijs [^]plarimi cil: audacia.
á) plníqua par cít, m^i^ de lo qne le correjfode.
'• -(¡AltAmOA, ¿^i^^yiecU^, 'd¡fimitilad,t. .
(c)quidniaíi, # ^quod ncgotium ma-
]i^]^iie'^ej}cc¡e -dt'hdl: ni, por niít.
(íiOin por crga. .^ . /♦
M ubi^^f .r cum [f] ídem J ^(/^^: con^^ ^:
(^ln rcbus dubijs c;^ los {eb^os. pluruní
/I//;/; prxtij res. ■ ^^.^^^
De PuBLio Syíio. Ti
Nttriquam áriciüom fine periculo vincitiir.
Coatuíiicliam non ibrtis (4) poteic, ncc inge-
nuas parí. . ^
Invidiam ierre <iut fjrtis,aiic fchx potcK.
AÜcnü a-s [¿3 homini ingenuo acerba ícrvims.
Vetereiu lerendo iniunám, mviras novara.
Vs iracundia.
Iracundiara qm vincir, hoftcni fu perat ma-
X lililí m.
GraviísiiHa cíl probi íiominis iracíindia.
Bonum apiid vinim cito moritur iracundia.
Confíiio melms vincas, quain iracundia.
iratns etiam faciniis, coniiliiun putar.
Iratum breviter vites, inimiciim din.
Furor fit \xÜl fepius patientia. ^ ^
Fiilmcn ePi.iibi cuní potcfiate habitat iracudia.
Eripere teliuii, non darc irato ó.cc^t.
. Iiiiadia tacite, íed minuté [c\ itaicitur.
Ve fiveritíLte,
Bono ya^úúúx próxima eft feveiitas. ^
Crudelcm medicum intemperans^ seger racit*
. Ve ckmcntla^ Ó' ní^mnti^. , . . ,^ ,■
Injuriarum rcmedium eft óblivio.
Id a^nis, nequis tuo te mérito odent.
Ignoíccre humaaum, i/) ubi pudct, cui i gnoP
citar.
[a) nonfortis no el vdlente^TíCCm^(tn\X\l%
m el nohle^ u honrado, a
{h) Alienara a:S U deuda^^ el deber,
íc) minuté /'ir menor ^continuamente. Q^y^^^ ^
> 1^^} humanü/íí//. Q&,^spcd^d. cui/^//.í§ cuú
"\'f
..
16 Sentencias selectas
Vidc fi adhuc malus es, 6c iimilibus parcc.
Bis vincit, qui ic vincic in viclofia.
Fer dificilia, ut facilia lcvms fcras.
Feras, non cnlpcs, qiiod mucari non potefl:.
Dimiísiuii qiiod ncicitur, non amittitur.
Bcne cogitara íi cxcidunt [a] non occidunt.
De metu,
Qnotidie damnatur, qui iempcr timct.
Miñus cíl quám ítrvus, dominus qui fcrvos
timct.
Ehcu quam miícrum eft ficri mctuendo fencm!
Mctus" quiuii venit^ ramm {b) habct foninus
loCüQl.
Multes tullere dcbct, qucm muki timcnt.
Stukum cft timerc, quod vitari non poteft.
Non citó ruina pcrit vir , qui ruinam tinier.
Iniaiicum quaiiivis humilem dodieft {c)
metucrc.
Etiam capiilus unus haber umbram fuam.
Magno cum pericalo cuftoditur, qüod mut
tis placee.
Fatctur facmus is, qui judicium fugit.
Ve dolore.
Animo dolcnti nihil oportct credcrc.
Cuivis dolori remedium eft patientia.
Etiam innocentes cogit mentiri dolor.
[a) fi CXCidunt (ícaeny fi no fe efiimañ,nOtí
occidunt, no mueren^ nlgun día fe ^frccUrt,
(J?) rarum raloj ho tupido^ o fegnído.
V) dQ^i cft/?í//. fcntcatk.
De Publio Syko. 17
iíeu dolor! quám mifereft, qui iti tormenta
vocem non habet.
Homo nefdr, íi doIore.W fortunam invcnít.
L¿eíb, doloris remcdium, inimici dolor.
Ve fama^ & gloria.
Ad calamitatem quilibet rumor valet. ^
Damnum appellandum cft, cum mala fa-
ma lucriim.
Frugalítas miferia cft rumorís boni. [1?]
Laus nova niíi oritur, etiam vetus amittitiin
Loco ignominice eft, apud indigniim^dignitas.
Bona opinio homini tutior pecunia eft.
Honeñus rumor alterum eft patrimonium»
Heu quám difficiie [¿-3 cft, glorias cuftodia !
(^) doleré fnpL in, en padecer,
[b] miferia eft rumoris boni, defdlcha d$
hpten nombre,
{c) difficile /íí//. ncgotium. gloria de U
re£Htaei§n.
i;!
LUGARES SELECTOS . "
VE CICERÓN.
Ex Epistol. ad Familiares. [Z/^r. X/r.]
^.r.C. [a] TermU [h'] S.V. (/) [Eftfi. /Xj
AD cseteras meas miferias acccfsit dolor^
& é Dolabdlae [í¿] valitudine, & ¿Tullía:.
Omnino de ómnibus rebus ncc qmd con-
filij capiam, nec quid faciam, fcio. 1 u [^Jvc-
iím(/) tuam,acTulli^ vaktudinem cures. VaJc.
'■ \a) lÁ.T.C.Marcpís TMíís Cicero»
{If) TercntÍ2e fii mager,
{e) S, SaÍHtem. D, deprei^atur.
(d) Dolabellsc/íí yerno, tercer nt árido de Tuba.
{e) Tu fHf.nt.{f)vc\im por volo,(ívellem,
M. T. C. Terentiíe S. D. [Epifl. VIL']
SI vales, benc eft: ego vafeo. Valetudinein
tuam velim cur«í^s dlligentifsimé. Nam mi-
hi & fcriptuiii, & nuntiatum eft, te in fe-
bfim fubicó inddiíTe. Quod celenter me fe-
cifti de Ci^íaris literis certiorem, fecifti mi-
hi gratum. ítem pofthac, íi quid opus cnt,
fi quid acciderit noví , facias ut fciam. Cu-
4'a ut v^cas. Vale. 1 Yaguas Junias.
■'^-.^mu. .:-- -' -^- -^^
De Cicerón; ' ^3
fticiim non habent. Itaqae, cúm bcne com-
pleta domiis eft, tempore matutino, aiai
ad forum íiipati grcgibus amicorumae.cen-
dimus, repente ex magna turba nemineni
pollumus, quocum aut jocari libere, aut íul-
pirare familiariter pofsimus. Qiiare te expec-
tamus, re defideramus , te jam etiam arccí-
íimus. Multa cnim íunt, quae me lollicitant
an^nintque , quse mihi videor , autes nadus
tuas unms ambulationis fermone exhaurirc
poffc Ac domefticarum quidem follicitiidi-
num acúleos omnes, & ícrupulos occulta-
bo : ñeque ego huic epiftol^ , atque igno-
to tabellarlo committam. Atque hi ( «<>^^
cnim te permoveri ) non funt permolelti, íed
tamen infident , & urgent, & nullius aman-*
tis conliiio, aut fermone requiefcunt
De Natura Deorum. Lik lU- Ca^- XXXIK
DIoNYSius cura fanum Proferpin^ Lo-¿
cris expilaviffet , navigabat Syracufas i
ifque cum fecundií^imo vento curíum teñe-
ret, ridenss videtlfne^ inquit^ amici^qmm hona
¿ dljs immortdlbHs navigatlo facrilegis detnr> At-
que homo acutus cum bené píaneque pro-
ceísifíet, in eádem fententia perfeverabat: qui,
cum ad Peloponneflum, ClaíTem appuliílet ,
&in fanum venifset Jovis Olympi) , aureum
ci ^tiui\t. ^miculum, s^^^di pondere, qua
í^i
¿4. Lugares Selectos
Jovciii ornárat ex manubijs Ki^artagínenfiant
tyraniis Hiero: atque in eo etiam cavillatus
eft, asílate grave elle aureuin amiciilum, hie-
me frigidiuii : eique laneiim pallium inje-
cit, ciim id effe ad omne anni teinpus áí^
ceret, Idemque ^fciilapij Epidauri barbam
alircaiii denii jaísit: ñeque enim conveiiire,
barbacú m eíle filium, cuín in oíAnibus fa-
llís pater iniberbis (a) effet-
laní menfas argénteas de ómnibus dc-
lubris jufsit auferri : in quibus , quod more
veteris Grxdx inícriptum eitet, Bonorum
'^EORUM, uti íe eorum bonitate velle dice-
bat. ídem Victoriolas (I?) áureas, de pateras
Coronafque, quas íiniulacroruní porredis ma-
nibus íuítinebantur , íine dubitatione tolle-
bat: eaque fe accipere, non auferre dicebati
C.íTe enim ftultitiam , á quibus bona preca-
remur , ab ijs porrigentibus, & dantibus no-
lle í uniere. Eundemque, terunt, hxc, qu^di-
xi, íüblata de fanis in forum protuliíle, 6c
per prccconem vendidilíe; exactáque pecu-
nia {c) edixiffe, ut, quod quiíque* á íacris [d]
haberer, id ante diem certam in fuum quid-
que fanum referret : itá ad impietatem itt
Déos, in homines ad;unxit injudam.
{a) pater imberbis, efio es Apolo,
{b) viíioriolas, Eftamas feqnenas de la Dlo/k
F'lBoria,
(r) cxadá pecunia ftipl. á defpncs dcm
[d] á facris >//. locis ablatum.
Tufcul. D¡fputaL Lthr. V. Cap. XX
DUoDEQUADRAGiNTA aniios (a) tyrail*
nus Syraaiianorumfuit Dionyiius, cam
V. 6c XX, natiis annos (¿'j doniinatum
occupaviikt. Qiiá pulen tucline iirbcm , qui
biis aiirem opibus pr^ditam , fervitiite op-
prefiám teifiiit civitatem ! Atqui de hoc ho-
niine á bonis audoribus iic lcriptiim acce-
pimus, umimam fuifle cjus in victu tempe-
rantiam,in rebusque gerendisvimm acreni [c]
& induítríum , eundem tamcn maleikuai
natura ÓC ihjuftum. Ex quo, ómnibus bcné
veritatem intuentibus, videri necelle eíl miíer-
nmum:(¿?f)eacnini ipfa quiE concupiérat, nc
tum quidem, cum omnia íe pofíe ceníebar,
confequcbatur.
Qui cum. cílct bonis parcntibus arque
honcfto Joco natüs [ctíi id quidcm aiius alio>
modo rradidir] abundarctque a^quaiium fe-
miliaritatibus ¿c coníiictudine propinquoruiní
haberet etiam more Gracias quoídam ado-
leícentcs amore conjundos: credebat eoriHH*
nemioi^ ícá ijs , (e) quos ex femilijs locuplc-
(a) Duodequadraginra annos y/í/^/. per,^^#r
58. anos.
(h) natus annos/^í/'/. sLntc^nacido zj^^ms mu
(c) acrem penetrante,
(d) miíerrimum y^/;/, fuifsc.
(e) M ijs //y/. ícrvis, qaos fervos*
26 Lt75 ARií J RECTOS
tLim fcfvos delegerat ^ quibus nomen ftrvi-
tutis ipfc dctraxcrat , 6c quibusdam con ve-
nís, & fcris barbans, corporis caílodiaiTi
commitrcbat. íta proprer iDJuílaní domina-
tiis CLipiditatcni in carccrem qaodammodo
ipfc fc induferat. Quin etiam, ne tonibri coj-
Jiim coiiimittcrct, tondere filias fuas docuir.
Jta fordido andllanquc artificio regicc vir-
gincs, ur tonftricuke , tondebant barbam &
capillmii patris. Et taníen ab ijs ipiis, ciun,
jain cffenr adulta,' , ferrum removit, inftituit-
que,, ut candcntibus jugiandiam pucamini-
bus barbam iibi , & capillum adurerent.
Cuaique duas uxores haberet , Ariilo-'
machen, civem fiiáni, Doridem autem , Lo-=
crenfem : iic npdu ad cas ventitabat, nr oni-
iiia rpccblaretur, & pcrícrutarctur ante. Et,
ciii;ti íoiraní latam cnbiculari Jedo circumde-
diiict,einsquc foíTae traniituni ponticulo lignco
conjunxiilct: eum ipiiim, cum forcm cubicuJi
clauierat, detorqucbat.Idemquecum in com-
munibus íiíggeílis coníiílcre non auderct,
concionari ex turri alta íblebat.
Atque is cum pila ludere vellet (iludió
%h enim id faólitabat ) tunicamquc ponerct,
adoleiccntulo, qucm aiuabat, tradidiiie gladiú
dicitur. Hic {a) cuni quidam familiaris jo-
cans dixiflet: Hnic quidem certc vitani tuaim
coiTiniittis : amíiíTetque adoleícens: utrum-
que juisit intcrfici : alt(?rum ,quia viam dc-
" ;í:(^) Kic ^ntQnz^es. nionfir
De GiCEKOK." ' ^f
shonftraviffet interimencii íiii : akcriim, qiik
id didum riíli approbaviííet, Atquc eo ñiclo
íic doliiit , iit nihil sjaviiis tulent iii vítaí
quem enüii veliemcnter amarar, occidcrar,
Sic dülrahuntiir in contrarias partes iínpotcn-
tium ciipiditatcs. Cum huic obíccuras lis ,
ilii eft rcpiignandiim. Qiiairjqiianí hic (.«) qui-*
dem tyraiinus ipíe judicavit,qiiarn eíicc bcatus.
XXI. Nam cum quídam ex ejus aiícntatori-
bus Damoclcs commcmorarct in íeFUionc
copias cjus, opcs, majeílatem, dominatiis, re-
rum abiindantiam, magnificenciam médium re-
giarum: ncgarctqiic uniquam beatiorciii quc-
quaiTi ñiiik: Visne igitiir, inquit, Damocle,
quoniam \\xc te vita deiedtar, ipíc C3.i;dem
dcgiiiiare & fortunam cxpcrui incam \ cum
fe lile cupere dixiíTcr, collocari jiiísit homi-
• ncm in áureo ledo, ftrato pulcerriaio, tex-
tili ílragulo, magniíicis openbus pido: aba-
cofqae coiiiplures ornavit argento auroquc
cxiato. Turn ad menfam eximia forma pue-
ros deiectos juísit coníilkres cosque numiii
ejus intuenris diligenter miniíl'rare.
Adcrant ungüenta, coronas: incenddian-
tur odores : menfe conquiíitirsimis epulis
cxftruebantur. Fortunatus íibi Damoclés vi-'
dcbatur. ín hoc medio apparatu fulgcntent
gladium , lacunari fcta equina apLum^ dcniít-
ti juísit , uc impenderet illius btati ccrvicí-<
bus. Itaqae nec pulcros illos miníUratorcs
(^) hlC en c^d.
l^
wmmmm
^« Lugares selectos
adCpicicbat, ncc plcnum arns argentiim, ncc
man u 111 porrigcbat in mcníhin : jam ipijc
dciliicbant coroncc: dcniquc cxoravit tyran-
num , uC abirc liccrcc, quod jani bcatus nol-
lct cífo. Satisnc vidctur declararse Diony-
iiiis, nihil eííe ei bcatum, ciii icnipcr aliqind
tcrroris iinpcndcat > Arque ei nc irrcgmm
quidciii civiL, [.^] ut ad jultitiain rcniiiz¡rarct ,
civibus libcicatciii <5<: jiua rcddcrcr; ijs
cniin ie adolcíccns impróvida a:ratc irrctie-
^at erratjs, caqnc commiicrar, ut lalvuseüc
íion poílcr, íi íaniis cñc[^] capiílct.
XXII. QuANTOPERE vcro aiiiicirias deíidc-
tarct, qnanaii inñdclirarciii cxriiiicíccbar, dc-
claravir m l^ythagorcis duobus ilüs: (r) qiio-
TLini cimi altcrimi vadciii morns acccpilfct:
alterque vadem íLuini Iibcrarcr, pra:íl:o fuif-
fct ad horam morti dcílinaram: Uriiiaiii cgo,
ínqiiit, tcrrius vobis aiiiicus adícribcrcr !
Quaui huic erar miícrniii, carcrc coníiicrii-
dinc amiconim, íbcictarc vicliis, ícriiior.c oin-
tiiiio íauíiliari! liomini pra:ícrriin dodo á
f)uci'o(d)6í arribus ingciluis erudito. Miilico-
Cuní vero períhidiolimi, pocrain eriam tra-
(.<) ei lie integrü erar ,^;< elpnJ.ii ya rcKiedLir,
{h) íalviis eíie vivir A^íwns úXcJcr jíí/cíoj\
(c) dnobns illis, Vamon^j Ph'mtlas dlfcipu*
ͧS ds Pytav^nras,
d(.)clo ;\ pucro, ififimdt dcfde fiina.
\J}
S'~
De Cicerón." x9
gicum qiiam boniun , \J\ nihil ad rcrn : ia
hoc ciiim genere, nefcio qno pado, magis
quam in iiíjs, íuiuii cuiqne pulcriuíi eíl. Ad-
huc ncmiaem cognoví poetaai [ & niihi luic
CLirn Aquino (^) amicitia ) qiii íibi non op-
timus vidererur. Sic íc res habec. Te tua, me
deledant mea. Sed, ut ad Dionyiiiim ixdca-
miis5 omni ciiltii & \\a\\ humano W\ ca^
rebat : vivebat cum fngitivis , [ti] c^m íaci-
noroíis , cura barbaris : neraineiii , qiii aiit
libertare dignas eíTct , aiit vellct omnino lí-
ber eiie,(f] ubi amiciim arbitrabacur. Non ego
jam curn hujus vita, qua tetrius , miíeriiis ,
deteibbilius excogitare nihii poisiim, Plato-
nis aiit Arcliyr^e vitam coniparabo , dodo-
ruui hominum & plañe íapientmm.
XXÍÍI. Ex eádem urbe hiimilein {/) homiin-
\¿) quam boniim, qi^t tal, nihil ad rem,
^6 es del cafo.
■ ib) Aquino. E¡¡e era m mdífsímo Poeta^
(r) vittu humano de vida racionaL
(d) cum filgitivis con banddos.
{e) líber effe flipL á vitijs.
[f] homnnculum. Llama hombrecillo al
infigne Archlmedes por deprimir mas d Dionyjh? ,
€0-4 ^nlsn lo compara. Monf. Fragpiler cunfm'a
fjia 'exprzfs'^m.[Acad» deUs InfcrlfU t9m.z,pag,
Sai.]
en
j
m
Ij
\
m
"1
1 1
íl;
^o Lugares selectos
cuíiim á pulvcre & radio [^] cxdtabo ; qní
multisannis poftfuit, Archimedcm: Qijus [^}-
cgo Qnsllor, igaoratuin ab Syracuíanisv
cum elle omnino negarent, feptümi iindiqíic
& veílítLim vepribiis & diinictis, inda^^avilc-
pnlcrum: tcaebam caím quosdam íciiario-
lo3, (i-) qaos in eras monumento cfie inícri-
ptos, accepcram: qiii dcdarabanr,in íiimmo fe-
piiícro fpha-'ram eíTe poíitam cum cylindro.
Ego autcm, cum omnia colíudrarcni o-
culis (eft.enim ad portas Agragíanas [^^] mag-
na frcqucntia íepulcrouam^)anímadvcrri co-
luiíicllam non multum e dimiis cminentem>ia
quá inerat fphxT^ ñgura,& cylindri. Atquc
cgo ifatím Syracuíanis [crant autcm princi-
pes niecumjdix! , me iJlud ipíum arbitra-
ri eP¿, quod qua^rerem. Immifsi cum taíci-
bus multi purgarunt & aperucrunt locum.
Quo cum patcfaduscíTetJí'Jadims ad
{a) á pul veré, & radio, del pelv^^ y de U
vara. Archimedes ^ y los Mathematicos ¿inüanos
traK^ahan eon una varita las figuras geométricas en
el polvo, para poder horrarlas, y /orinar otras aiU
wifmo.
{})] Cujus fnpl Civiratís. Qu^ftor fmuU
y$ Qtteflor, o Comi/kri» de irtterra.
(r) fcnariolos fupl. veríilS. me acordaba de
ÍÍM0S verjltos '^ambleos y ó de feis pies.
(d) Agragianas , cerca de la puerta de ■ S)^
rAcnfa, por donde Je iba para la Ciudad de yígr '-
1 - -
^
DeCiceror 5t
advcrfam bafim (^] accefsimusj apparebat cpi-
jiráiivaiacxdis polierioribus partibiis vcriicu-
ioiium, dimid ííi.ti:S feré. íta nobiliísiiiia Gr^ci^.
cívicas, quoncinm vero etiam dodiísima , fui
civísy unius acntifsimi (¿) iiioniimcntiHiv igiio-
raiíct, niíi ab homine Arpiñare {e) didiciLÍcr.
Sed redcat unde abcrravit oratio. , . .
(e) ad adveríaiii baüm, <«' /^ columna fren-*^
tera.
(/) iinins acutiísimi (?/ mas Ingcnlofo de todos..
is) ab horainc Arpíñate, vor m hembre dt
*tiirPinoj eñ» es ^or Ctcermj qM nació en ejte lugar*.
n wv^-^i
,
1(1
vS^ "-i^> -^9^ v¿^ vi^- vS/-^ "C¿í> ' vS^T .¿?r ^5?^ vi^ v¿-> víí>-> «..^ v¿?í"%i¿^'v¿5^"
LUGARES SELECTOS
De Bello Gallico. [ ¿i^r. //. ]
Tüatici(^)de quibas fiiprá íx:npíimus,cúín
oiBoibiis copijs auxilio Nervijs (/r) vciii-
tei%\ í^ic pugna (t') nuntlatá , ex itinerc ioy.
iTium revertemiit : cimdis oppidis, caftclü-
qu€ deícrtis, íua ómnía in unuiii oppidum
cgrcgié natura miuiituiii contulerunr. Quod
cüm ex ómnibus in circuítu partibus aidí-
iimas rupes, déípedas {d) que haberct, una ex
parte kiiiter acclivis aditus , in latitudinem
non amplias ce. pedum. relinquebatur: quein
locum duplici altiísimo muro municranr. Tu
magni pondens íaxa, & prc^acutas trabes in
muro coliocárant. Ipil erant {e) ex Cimbris,
[a) Atuatici, Pneblos dé la antígna Gd'ta^ c¡íte
habitaban lo c¡m oj es el Condado de Ñamar,
(b) Nervijs, otra Nación feroK^ de los Payfes baxos.
U) hác pugna. En ella perecieron cafi todos
los Barbaros.
{d) deípeclus es la mirada azja ahajoy come
proípedus a2^ia arriba.
{e) ex Cünbrís Tcutonifque. Pueblos dt
AUmania* i CU-
De Julio Cesar. ^ ^5
Tcíitomfquc prognaci h qui cum itcr in Pro-
vinciam noftram ( a) arque iraliam facereiir,
his impcdimentis , {h)' quje íccum agere ac
portare noa poteranr, Citra fiumen Rhenuai
depofitis , cuilodise ex luis (r) ac pra^fidio vi.
miiliíl hominum una reliqaerimr. Hi poíl
eoriim obitum miiltos annos á finitimis ex-
agitati, cúm alias beilum inferrent, alias illa-
ttmi defenderent, conrenfii eomm omniuní '
pace factá, hunc íibi domicilio lociuii delege-
runt. Ac primo adventu cxercitús noftri ere-
bras ex oppido cxcuríiones faciebant, par-
vulifque prailijs cum noftris contendebant.
Poíleá vallo pcdum xií. [d] in circuitu xv.
millium, {e) crcbriíque callelíis (/)circummu-
niti, oppido íefe continebant. Ubi vineis {g)
adis, aggere exftructo, miñm{h) conftiuii
procul viderunt, primúm irridere ex muro,
{ñ\ in provinciam noftram, ^7^í (j^//íí?/.
{h) his impedimentis, el bagage,
\c) ex (vú%eílo es Atuaticis.
{d] vallo pedum xil, con una. clrcumvda"
clon de doz^e pies ds altura*
{e) milliü fkpL paíTuú, deiS- millas en cctorna.
[f\ caftelliSy torrecillas ds madera.
[Ó] vineis. Eran anas maqmnas de palos ^ j
cmros, para acercarfe^j batir las murallas a cubierto^
[h) turrim, una torre ds mmhos cmr^os^ f ^e-
ra deminar Us mmAÜas.
34 Lugares Selectos
arque fncrepitarc vocibus, qiiod tanta ma*
chmatio ab raato ípatío inilitiierctur. Quibur-
iiaiii inanibus, aiit qiiibiis viribus, pra^íertun
homines tantiilje ftaturce, [ nam plcníque ho-
minibiis Gailis, pro magnitudine corporiun
fuoaim, brcvitas noilra "eontemptui cft) taa-
ti oneris tiirrim m muros íeíc colocare con-
íidcrenr ) vbi vero moveri & appropinquarc
moenibus viderunr^ nova arque inuíitará ípc-
cíe coiiimori , legatos ad Ca-'íarem de pace
miícrLinr , qai ad hunc moduiii locuti: Non
íe exiftiinare ^ Rouianos line ope Deorum
bellum gerere, qui tantas altkadinis uiachi-
nationes ranta ceieritate promoveré , 6c ex:
propínquitate pujare poiscnt: e maque, om-
iiia corurn poteftati permíttere {a) dixeruut.
Unum petere, ae deprecari 5 íi forte pro fuá
cicmciitiá ae maniuetudinc, quam ipíi ab
alijs audifsGiu, ftarui^et, Atuaticos cfle coa-
fervandos, ne fe {h) armis defpoHaret. Sibi om-
nes fcre iinitimos cffe inimícos, ac íua: virtu-
ti inviderc; a quibus fe dcfendci'e, traditis ar-
mis non poíTent. Sibi prs:ftare, ü in cnm ca-
lüm deducerentur, quauívis fortunam á po-
pulo R. parí, quam ab his per cruciatuui ín-
. tcrfíci , Ínter quos doiiiinari confuefcent. Ad
hxc Cx'íar reípoudit. Se magis conílictudine
íiía, quam mérito eorum civitateiu coaícr-
{a) permittere, que ab^ndQníiümu
■ {y] ne fe. no Imu
De Julio Cesar/ ^5
irátumm; fi priús quám aries (^) mumm
attigiffct, íe dcdidiílent> ícd dcdirionis nuliam
CiTe conciitioncm , nifi armis traditis: íc id
qiiod in Nervios fcciíltí:, {h) fadurum; fmiti-
mifquc imperatiinnn , nc quam dcdititijsjro-
piili R. injuriam infcrrcnt. Renunciará ad
íuos, illi íe, qu^e imperarentur, íacere dixe-
runc. Ai-moriim magna miiltitudine de mu-
ro in foffaní, qu^ erat ante oppidum Jada ,
fie, ut prope iummam muri, aggcrifque alti-
tudínem acervi armorum adáíquarcnt: & ra-
mea circiter parte tertiá( ut ppll-eapcrrpec-
tum eft ) celatá , atquQ in oppido retenta,
poitis patefaftis, eo dic pace íunt uíl. Sub
vefperum [c] C¿eíar portasclaudi, militefqnc
ex opido exirc jufsir, ne qiiam noctu oppi-
dani á militibus injuriam accipcrent. lili an-
te inito( ut intcllectum eft) conülio, qubd
deditione fadá, noftros pr^eíidia deduauros;
aut denique indiligcntius fervatoroscrcdide-
rant, partim cunvhis, quas retinuerant 6c ce-
laverant armis, partim Icutis ex cortice fac-
tis, aut viminibiis intcxtis , qmc íubitó (ut
temporis exiguitas poftuiabat , j pellibus in-
[^] aries el ariete^ -maeiíma^Ara batir los muros .
{h) feciílet. Cí'/^ír perdono a los Nervios^ me
fe tntregaron , qu-e futran folamentcloi viejos^ ííí^
nos 5 J mu^^eres.
ic) Sub vefperum, dánochucu
duxc-:
LüGAHES Selectos
duxerant : tertiá vigilia [a] quá minimé aP-
duus ad noftrás miinitiones adrcenfus vi-
debatur, ómnibus copijs repente ex oppido
eruptioncm fecerant. Celeriter, ut ante Cx-
íat impera vera t, ignibus íigniñcationc fadá,
ex proximis caltellis eó concurfum eft^ pug-
natumque ab hoílibus ita acriter, ut á vi-
ris fortibus in extrema fpe íakitis, iniquo lo-
co contra eos , qui ex vallo turribufque tela
jacerent, pugnari debuit, camuña in virtute
omnís fpes íalutis coníifteret. Occiíis ad {h) ho-
minum millibus iv. reliqui in oppidum icjcdi
funt. Poftndie ejus diei, refradis portis, cum
jam defcenderet nenio, atque intromiísis mili-
tibus noftris, fedionem ejus oppidi univerfam
(r) Caviar vendidit. Ab his qui emerant, capita
numeras ad eum relatas elt miílium Liii. . • •>
(a) tertiá vigilia, de ¿as 12. á ¿as ^, de la
mañana. Eran 4- ^^^ vigdias ^ cada una de 3»
horas ^ y empez^aban a las ó. de ¿a tarde,
{b) ad fi4.p¿. negotium, en cantidad, liomí-
fium millibus, por millibus hominibus: eflo e/,
muertoSy hafta el numero de 4. mtUares de hombrea,
{c) fedionem univerfam, la confifcaclon de per-
fonaSjj bienes.
De Bello Gallico {Uhr. r.)
SZi Rant in ealegione (^)fortifsimi vin cen-
(a) legione. Regimiento^ i^ue fe compoma por en-
ionK.€S de 4-200. hombres de Infamenajj lOO* Ca-
De Tuno Cesar. 37
P=cónt;-ove£'uí¿r fe habcbant utcx
5S antefcrretur, oma.b.íquc annis de loco
L-nmisíiamltatibuscontcndeDant Ex |sPil-
fio cám acen-ime ad mu niñones paguaie
Í,S, 'Oind dubitas, inquir, Varetg jau quem
locum probando virmtis tua.^ fcbt iKc
dies de noftris controveríif» ¡udicabit. HkC
cúm dixiisct, pi-occdit extra munmon^s,
& qua: país hoftiimv confetiísima viia
eft ■ in cam irrumpic. NcVareáus quideai
tum vallo ieíe continet, fed ommum ven-
tus exiftimatíonem, fubfequitur^ mediocn ípa-
tio reliao. Pulfio pilum m ftoftes mittit ,
ítquc unum ex multitudine procuri-entem
transjicit^ qiio percufso, & exanmiato, himc
fciitis proteguiíhoftes, & m lilam umveí i
tela conjiciunt; ñeque dant regrediendi facul-
tatem. Transfieitar fcutum Pulfioni be ve-
rutiun m bakeo defigitar : avertit hic cafus
vadnam; (a) Se gladiumeduccreconantis dcx-
tram moratur raanum , impeditumqiv: hot-
tes circmnílftunt. Süciurit mímscus úh Va-
i-enus, & laboranti fubvf nit. Ad himc fe con-
fcftim á Pulfione omnis mulntudo convertit:
iüum vcruto cransfixiim arbitrantiir. lllic vero
occurfot ociLis gladio, commuíqiie rem ge-
rit Varenus , arque uno interfedo rciiquos
U) aveitit vagmam, w«rv, « '<«ííf'<« I" "^^T"^-
\
.i
'i
m
\\\
■gs ^ -Lugares Selectos
paululúm propellit. Diim cupidius inñat, (4
in iocLim infcnorem dejectns concidit. Huic
rurfus circumvcnto fcrt íabfidíiim Pulñó,
arque ambo incólumes, coLiipJunbus inter-
fc<5:is, íumma cuín laude íeíe intra munitio
lies rccipiunt. Sic fortuna in contentionc,ót
ceitamine utrumque veríávir, ut aitcr alteri
inimicus auxilio, íalutique clietrncquc dija-
dicari poflet, uter utri anteícrcndus vidc-
retur
(¿t)^ Cupidius inñ^t^was vivamente íes ferfrgtí^^
y¿^ l^j^ ■"«'^ «.4^' -^t^- ~-^ ' -~^ — —
LUGARES SELECTOS
VE EUTROPIO-
Breviar. Hístoh- Rom. (/^/^. FL)
-lanmatciqái pr^^s actíatrant,etiam R6ma
■ tówii0íHÍs fórtifna mfttata éft. Caviar enimre»
xiicns é Gatiii viapr, ccrpit ciepoícere alteruíH
^Coníülatinii: atqae.cimi fine dubietate ahqua
' defcrrctnr, contradíaiimea á Marceilo Con-
■ fulera Bibulo, á Pompejo, á Catone: jiif-
fiílaae dimiísis cxcrcitibiis^ ad Urbcm redirc:
proptcr quaiii in)unam ab Anmino,^^ uBi
milites congregaros habebat , adveríum pa«
triam ciim cxercitu venir. Coíi. [h) cum Pom-
■ pejo Senaras que omnis, atqiie univerfa na-
biiítas ex vrbc fugit, & m^ciaai traníi^
■ vit: apiid Epirimi, Macedoniam , Achajaní ,
-Pompejo ducc, contra Caifarem >^Hum pa-
ravit. Ca::íacvacuaiu.lübei}*4rfgreííus, Didá-
toreni [^ fe fecff^, mc^ Hjfpanias petijt. Ibi
Pompsij exercitus validifsimos, & fortifsimos,
Guintílbus ducibus, L. Afranio, M. Pctre-
;o, M. Varrone fuperavit. índc reverfus, in
{á\ ab Arimino de U Cwdad de Rim'm'u
{h) Coir. Confales.
[Á Pictatoícm, M^ijjiradofí^frmd de Romx^
• Gra^-
Ȓ i 1
O
40 Lugares sele.ct6s -
Gra::ciaiii traníivit, advcríhrn PompC)um di-
rnicavitj priaio praslio vidas eít, de fuga-
tus, evafit taiiicn: quia node interveniente^
Pompcius íeqiii noiiiit: dixitqiie Cxíar, nec
Pompciiim ícire viniere, &c illo tantiim dic
íe potuilTc íliperari. Deinde iii Tiieíalia a-
piíd Pabeopharfaliim (^) produclis utrimque
ing'cntibns copijs dimicavemnt. Poiiipeij a-
cíes habüic xl. miliia pcditum; cquitum in
íiniftro cormí vil miliia, in dcxtro D: pras-
terea. to ti lis Oncatis auxilia, totamque no-
bilitatcm , i\inumeios Senatorcs , Prserorios,
Coníülarcs,& quí mognorum janí populorum
vidores íailícnt. Cóeíár in acic iba habuit pe-
ditüíii non integra xxx. inillia., cquitesiiiilk:.
Numquam adhnc Romance copi.^¿ in u-
niim ñeque rnajores, ñeque mclioribiís du«
cibus conveneran t, totií ni terrarum oibem
facile íiibadura?, íi contra Barbaros duceren-
tuij pugnatuní tamen eft Ingenti contcntio-
ne: viduíque adpollTcmum Ponipcjus , 6c
caílra ejus direpta ílint. ípfe fugatus^ Alocan-
driam petijt ut á Rege yEgypti, cuí tutor, á
Scnatu datus fuerat, proptcr juvenilem ejus
2etatem, acciperet auxilia: qui fortunam aia-
gis quaní amicitiam íeqiiutus, occidit Poni-
pejum, caput ejus, 6c annulum Ca:íari mi-
íit: quo confpedo, Cxíar etiam lacryn>as
fudíísedicitur, tanti viri intuens. caput, 6c
(a) apud Palaeopharí'aliim, cerca de la arttigm
Cifidad de Harjjília. S^^^^^'
De Eütropio. 4t
gencrí [a) quondam fui.
Mox Qeíar Alcxandriaiii venic. Ipil qno-
qiic Pcoleiiía^us parare voiiiir iniidías:qaa caní^
sá Regí beliüaii lUatiim cíbiiictusin Nilo pcrijt,
iiiveritiuiiquc cil Corpus cjiís cmii lorie! aurcá.
Cseíar Alcxanciriá potkiis, rcgnuai Cicopatra?
dedir, Ptoleíxi:^! Ibrori, caai qiiá coníuetu-
dineni habiicrar. Rediens inde Caviar, Phar-
nacerá Mithddatis uiagni ñlimii, qiii Pom-
pcjo 111 aüxiiÍLim apLid Thcíialiaüi fiicrar, re-
bellaarem in Ponto, & umitas Pop. Rom.
provincias occupantcm, vicit acie: poíleá ad
mortcaí coegir. Inde RoQiaai regrcíTus, ter-
tio le Conílileni ib) fecit ciiiii M. /Emilio
Lepido, qiii ci Magifter cquitum Dichirori,
ante annum fiierat. inde in Añ'icam profcc-
tus eir, ubi infínica nobiliras cum Inba Mau-
ritania^ Resie bellum reoaraverat, Duccs au-
tcm P.omani crant P. Corncliiis Scídío ex
genere antiquiísimo Scipionis Aíncaiii ( hic
etiam íbccr (V) íwmi^^ú Pompeii ñierar ) M,
Petrcjus, Q. Varas, M. Porcias Caco, L, Cor-
nelias Faaitas. Contra hos conimiüb praslio,
[¿t) & gcneti; ^or el cafamiaito con Juluij ht"
ja dt Ce/lir,
(¿) tertio Confulem, Confld ¡?or tercera véz^,
Tí^imhien'fi dice tertium Coníul , fupL ad ^n-
m\m.^re^.fs Á Geiio. N,yl. Lib, lO. Cap. I.
{c) hic etiam íbcer. for mtiene de ^ulit^ ca-*
Íq Pom^ejQ con Comslía, hij,% de Fío Sci-üo^. .
í poft
1
1
l':l^
42 Lugares Selectos
poft multas dimicütíones vidor fui t. "Cato ,
Scipio, Pecrejus, luba, ipíi í¿ occiderunt: Fauí-
tus SyWx quondam DiCtatoris ñlius, á C¿e-
fare intAíedus ell.
Poli: annuiii G^efar Romam regrcííis ,
quaito fe Conílilem fecit, & ílatim ad Hif-
panias cft profecías, ubi Pompeij ñlij Criceus
& Sextas ingcns bellurn reparaverant. Mul-
ta prxlia fueruncj ultiaumi pnelíam apud
Mundaní Civitatem, in quo adeb C^far p^ené
vidas eíl, ut fagientibusfuis^íe volueritocci-
dere: né poft tantaní rei militaris glonam, in
poteílatem adoleícentium, natas ancos fex 5c
quinquaginta, venirer. Denique reparatis fuis,
vicit, & Pompeij ñlius major occifus e¿, mi-
nor fagit. índe Cjefar bellis civilibus toto or-
be compofitis, Roaianí rcdijr, agere infolen-
tius coepit, & contra confuetudinem Roma-
nx libertatis. Cum ergo & honores ex fuá vo-
lúntate praííiaret, qui á populo anteideferc-
bantur: nccSenatuiad fe venienti afíurgeretj
aiiáqae Regia, ac pené tyrannica faceret, con-
juratum eft in eum á lx. vel amplius Scnato-
ribus, eqaitubúfque Romanis. Pra^cipui fue-
runt Ínter conjuratos dúo Bmti, ex eo genere
Bruti, qui priinus Romse Coníul cft fadus,
óc Reges expulerat, C. Caísius , & Serviliu?
Cafca. ErgoCa^far cum Senaras diegiaáda ni.
Ínter cseteros veniííet ad Curiam , tribu» &
viginti vuliicribus confoíTuj cft.
PoMPONij Attici Vita. 47
& ad cooiina eomm vcntitavit, & fiquarcs
maior acta cit, non dcfiiit: ficut Ciccroni iw
o-/ir.ibus cjus periciilis iingiilarem fidern pr^-
buit: cai ex parna fugienti, IIS. [^] ducenu
6c quinquaíAinta miilia donavit. Tranquilla-
tis aiitem rebus Romanis , remigravit Ro-
main, ut opinor, L Cotta & L. Torquato
Coir.' qiiem dieni iic univcrfa civitas Atl^e-
rikniiiim proiecuca eil , ut laci-ymis defidcrij
ilitari dolorem indicarct.
V. Habebat avunculum Q^ C¿edlium,
cquitem Ronianiiai , familiarem L. Luculli,
divitem, difficiilima natura: (b) aijus iic afpe-
ntatcm veritas eft, ut quem nemo ferre pof-
fct, hujus iine ofFeniione ad fummani fenec-
tiueai rctinuerit bcnevokntiam. Quo facto
tiilit pieratis fructum. Ca^cilius cnim moriens,
tcilaiiiento adoptavit cum : heredemque fe-
cit ex dodrante : (c) ex qua hereditatc ac-
cepit circiter centies IIS. (/) Erat pnpta foror
{a) llS.fefteruHm, por feftertiomm. duCCQ-
ta &C. 48 Sz pef, 6. reales y medio. Cada feftcr-
e'to es dos ¿¡Hartos , y medio : y €ada qnarto es la
dÜava parte de medio reaL
[^) dificillimá natura, de natural mnjpenofo,
(r)] ex dodrante, de 9, partes de las iz. en
i¡ue fe divide la herencia', efto es de las 3 • q^icr-*
tas partes de fm bienes»
[d] centies llS.fitpl. centena millia. den ve^
s^es cien milyó iOmilloms defefisraofiejk ss19Sd^^
fef 4. reaU A.t"
4S De Gornelio Nepote,
Attici Q^Tiillio Ciceroni, eafqiie nupriñs M,
Cicero conciliarat, ciiiii qiio á condifcipuhtLi
vivebat conjiindiisirne, multo etiaiii i-amilia-
rius, qiiam cumQLunclo? uc jiidicari poisit ,
plus 10 amicitia vaiere iiaiilitudincin mo-
ruin.quaLii affinitatcin. Utcbatiir autem iii*
tiiiiiQ. Horteniio, qui i|S teiiiporíbus prin-
Cípaiiim eloqiiencia^ tencbat, ut intclligi noa
poiiet, urer cmn plus diligeret , Cicero, aii
HortcDiiiis: & id quod erat difiiciUiínaLii, ef-
iicicbac , ut ¡ntcx quos tantas laudis cflet x«
niulario, nulla intcrcederet obtreclatio, clfcc-
que taliuiii virorum copula.
VI. In R.epublica ita cft vcrfatus, ut feai-
per optimarurn parrium (^.) 6c cHer, & cxirti-
maretun neque ranien ie civilibus fludibus
comuiitterer, quodnon magis xos in iiia po-
teftate cxillimabat cilc, qui le ijs dediiler.r ,
quaui qui manrimis (h) ja^larcntur. Honores
non perijt, cuiii ei parerent proprcr (c) vel gua-
riam, vel digniratern^ qnod ncque peti mo-
re maiorum , neque capi poilent conicrva-
tis legibus , in tam effuiis anibitus largino-
nibusj neque retineri iine periculo , cor-
Iiiptis civitatis monbus. Ad haftam publi-
(a) parcium, partidos.
{h) maririiiiis fipL fludibus.
(cj proptcr a caafa, vcl gratiam y a del f\i'
VOY y ms tenia j vel digiiitatem yá de fu c^iHdaJ.
PoMPONTj Attici Vita. 4^
eam U) nuaqudai acccfsic, Niillius rci ncquc
pra:s , ncqiic manccps fados eft. Neminem
ÍUO nomine, ncqiie iubicabcns [/^] acculavit.
in jus {c) de Iha re {d) nuaqiuun ijt : judi-
ciiuii(e) luilliun habuit. Muitoriim Coníü-
lum, Pra^toiurnquc pra.^tecmras (/) delatas
Í1C acccpit, ut ncminciii in provmciam iit
iecutus, honorc fuent contentas, reí farni-
liaris dcipeACnt truclum: qiii ne airn Q^
quidcm Cicerone volaent ire m Aiiam, cuai
apudeiim, lcgati lociim obtinerepofset. Non
enim deceie'íe arbitrabatur, cum pra^curani
gerere noluitset, afseclaiii elle Pra^tons. Qua
in re non íbiiun dignitati íerviebat, íed etiaiii
tranqaiiitati, ciim ílvíJ3ÍCíones quoque vita-
rct criminum. Quo iiebar ut qus obiervantia
{a) ómnibus eílct" carior, cum cam officip,
non timori, ñeque ípei tnbui vidercnt.
VIL Incldit C^slarianiim [h] civile bclluní,
cum habcret annos circitcr ícxaginta. Uíus
{a) ad haítam publicara, al ¡tigar donde fe ha
zjanloü remates fmllcos. Poniafe í^llí tina PíCd en
ferial de la protección^ j fegarídad^ qne dahñ U Re^
tMtca d los pojTores,
[¿J íUbíCribens, ayudando d ¿icvifada,
{c) in jus dTrlh'mdl. \d\ de fuá re, f :^r>
Provecho, [e] judicium. flejto.
\f) praefecturas, los govlernos.
W ^y^'^ obíervantia , fki atención.
{h) Cs^farianum, de'j. Cefau
#'
M
I 'I
li
50 De Cornelio Nepote.
cít íemtis vacatione, ñeque íc quóqucim mo-
vit ex vrbc. Qnx amicis íiiis opiis ñicranc
ad Poiiipejum proñcifccntibus, omnia ex fuá
re familiaii dedít. ípíum Pompejum conjunc-
tum [^) non oíFcndit. (^) Nuilimi enim áb
eo habcbat ornamenram, iit ca^teri, qiii per
cmii, aut honores, aiit dividas cepcraqtj quo-
rum, partim iiiVitiísimi caíiia íünr íeciiti, par-
tiiB íluiima cuiii ejus offcnfione domi re-
maníerunt. Attici aurcm quies tantopere Cx-
íari füit grata, ut victor , cum privatis pe-
cunias (c) ,pcr epiílolas imperaret , huic^non
folum molePais non fuerit, fed ctiam íbro-
ris filium & Q. Ciceronem ex Pompeij ca-
ftris concefscnt. [d) Sic vercre inftituto vi-
ta?, efRigit nova pénenla.
^ VIII. Secütum eíl illud, (e) occiío Cae-
farc, cumRefpnblicá penes Brutos (/] vide-
retur efse & Caísium, ac tota civitas íead
cum convertiflc videretur: fie M. Bruto ufus,
cft, ut nullo ille adolefcens ;squali ñmiila-
rius, quam hoc fcncy ñeque folum eum prin-
cipem confilij haberet, íéd etiam in convic-
tu. Excogitatum eíl á quibuídam, ut priva-
(a) conjundum amicitia.
(f] non oífendit, íjo difgnflo con ¿juedarfe*
*^ [¿•)imperare pecunias/j imponer cctríbuctanes*
{d) concefscnt, /íí/;/. tranfire ad fuá. ^
(e] illud, /íí/í/. periculum.
(f) Brutos, M^rcum^ & V^cinm.
. xxm
PoMPONij Attici Vita. ^ ^i
tiim ierariuin (a) C^faris inteffcdoribiis ab
caiiitibiis Romanis coniiitueremr. Id facile
eftici poiTe arbitmti funr, ii & principes iliiuS
ordinis pecunias contuliffcnt. Itaque appel-
latiis eftá C. Flavio Bruti iaiiiiliari Atticus,
ut ejus rei princeps elTc vellec. At ille, qui
o&icia amicis praritanda fine fadioiie^cxifti-
marct , iemperquc á taiibiis fe coniilijs re-
moviffet , refpondit , ii qnid. Bmtus de fuis
facaltatibus uti voluiflet, ufiirum quantum
cx patercntur: fe neque cum quoquam de
ea re collocutiirum, neque coitarum. Sic illc
conieniionis globus, {h) hujus unios difsen-
ilone disjedus eft. Neque multo poft fupe-
rior effeccxpit Antonius, ita ut Brutus Sc
Cafsius provinciamni quc^ ijs, dicis caufsá {c)
datíE erant á Confulibus /deiperatis rebus,
in exiii-um (^) proficiicerentur. Atticus, qui
pecuniam iiiiiulcum c^teris, confcrre nolue-
' rat florenti illi parti, [e] abjedo Bruto, Ita-
liaque cedenti: (/) IIS. cenrum iiiillia muneri
miiit: cidem in Epiro abfens, trecenta {g] juf-
\_a) privatum serarium, ana renta,
\h) lile coníeníionis globus , aqmlU conf-
firacton.
ic) dicis caufsá^/^or mmfl¡miento^)}cerem9nla*
[¿¿] in exiüum, -z/^ cen provinciarum.
(e) illi parti, a aqn-el fdrtido. '
(f) cedenri, qne fe iba,
(j) trecentaj fajl. iíiillia feílcitium,
fit
i; I
\ I
52 De Corhelto : Nepote.
íit dari. Ñeque eómagis potcnti aduktus cfk
Antonio, ñeque deíperacos reliquit.
IX. Secutum ett bcllum gcftum apud '
Mutinam. {a] In quo íi tantuiii cum pruden-
tem dicam , minus quam dcbeam, prxdiccm:
cum ilie porius divinus íiieriu íi divinatio
appellanda eft perpetua naturalis bonitas,
quas nullis caíibus augctur, ñeque mmuirur.
Hoftis Antonius judicatus Italia ccñerat: ípes
reftituendi nulla erat: non íblum ejus mi-
mici, qui tum erant potentiísimi, & pluri-
mi, fed etianí amici, adveríárijs ejus íe da-
bant, & in eo laedendo íe aliquam coníe-
cuturos fperabant commoditarem : familia-
res infequebantur , uxoreni Fulviam ómni-
bus rebus fpoliarc cupiebant, liberos etiam
cxftinguere parabant. Atticus, cum Cicero-
nis intima í^milianrate uteretur, amicií-
fmius efict Bruto: non modp nihil ijs in-
dulíit ad Antonium violandum, Ccd c con-
trario familiares ejus ex urbe profugientes,
quantum potuit, texit: quibus rebus indi-
gucrunt, adjuvit. P. (/') vero Volumnio ca
- tribuit, ut plura a párente proficiíci non po-
tuerint. Ipíi autcm Fulvia?, cum JitibiTs dif-
tineretur , magnifque tcrroribns vexaretur ,
tanta diligcntiá officium liuun pra^ítitit , ut
nullum illafteterit vadiriionium [rjíine At-
[c] ílftcrc vadimonium, es €omfAY€€$r in ;>/-
mé el día fcn^diidi. tiCO,^
PoMPONíj Attici Vita. 55
tico, fponfoir omjiium rcrum fuerit. Qiiia
etiam, cum ilía ñindum (ccandi fortunáe-
miffec in áicm, ñeque poft caiamirateni ver-
íiiram ñiccre potuiísct; illc fe interpoíiiit ,
pccLiniámque únc foenore, íineqiie iilíá (lipa-
lationc crcdidit, máximum exillimans qlix-
ftum, memorem gratúmque cognoíci, íimul-
que aperire fe non fomin¿e, fcd hoaiimbus
Tolere eííe amicum: qii¿s cum ñciebar, nc-
mo cum temporis cauisa faceré poterat exií-
timare. Nemini enim jn opinionem veniebar,
Antonium rerum [a] potirurum. Sed íenllis
ejus (i?) á nonnullis oprimatíbus reprehendc-
batar, quod parum odiíle malos cives vide-
recur. lile autem fui judicij, [c] potius quid
fe faceré par effet, intuebatur, quam quid illi
laudatun forentr.
X. Converfa fubitó fortuna eft. Ut An-
tonius redije in Italiam, nemo non magno
in perículo Atticum futurum putarac, pro-
ptcr intimam femiliariratcm Ciceronis, 6c
Bruri. Iraque ad adventum Impcratorü [i] de
toro [e] deceííerat , timcns prorcriptionem:
latebatque apud P. Volumnium, eiii, ut ol-
tenduiuis paulo ante, opem {f] tulerat. Tan-
{a) vtmm^fiipi. imperio, [h] feníus cjus, /7*
opmiof2. {c) fui jlldiúj , fii^L homo, ham-
bre ¿le d:¿}¿:?nen propric,
[d] ímpeíatorum, de los Generdes Lepld^,
Antonio^ j 05iav¡ano, [e'] de forO, dsU Cme.
[/J opem ferré, esfic^rrúr. ta
V?
\- i
54 De Cornelio .Nepote.
ta varietisín his tciiiporibns fait formn.'e, ut
modo hi, modo lUi in fiimiiio eflcnt aut
faftigio, aut péncalo. Habebat íeciim Q^ Gcl-
liiuii Caniiim, sequalem, íuiiillimumquc fui.
Hoc queque íit Attici bonitatis cxciiipluín,
quod cum co, qucm pueruiii in ludo cog-
novci-at, adeo conjunté vixit, ut ad CKtre-.
mam a^tatem aniicitia eorum crcverit. • Au-
toiiius autein, etfi tanto odio fcicbatur- in
Ciceronem, ut non íblum ci, (cá ómnibus
fuis aaiicis cííet inimicus, eofque velier pro-
ícnberc, multis hortantibus tamen,^ Attici
memor fuit ofiicii, & ei, cuní requiuiíet ubi-
nam eilet/ fuá manu fe ripíit ne timeret, fta-
tinique ad fe veniret: fe eum& Gellium Ca-
nium de profcriptorum numero cxemilTe :
•ac,nc quod (^) in periculum inciderct, quod
noCtu fiebat, (h) pr^fidium (r] ei mifit. Sic
Atticus in fumnio timore non folum fibi,
fcd etiam ei, queni cariísimum habebat, pvx-
lidio fuit. {d) Ñeque enim fu^ folum á quo-
quam auxilium petijt falutis, fed conjunc-
tim: ut appareret, nullam fciuní^am fibi ab
co velle fortunam.Qnodfigabernacorpraír
cipuá laude fertur, qui navcm exhicmema-
rique ícopulofo fcrvat; cur non íingulans
c)us cxiftimetur ptudcntia, qui ex tot, tám-
(a) ne quod, cI^-j es aliquod.
(h) ñcb^it.fucedU. [c'] pra-'íidium, f/^í»/r^.
{d) praefiúlo fuit, firvio de p'dtUGten,
auibus rcbíis poflct, eHet aaxUio.
^ XI. Cum pi-ofcnptos premio Impcrato-
riim vulgus conquireret. neaio m Epimra W
venir, cul res uUa defuent : nem.ni non b
nerpctao manenái poteftas fada eft. Qum
Í c ¿ CaLi & M. Bmc., L, I^lunn Moo^
lam pratoiiura, & Wi"™ qas, Aulumquc
Torquatnm, ca^teroíque pan tortuna percul-
fos inftítenr tueri: arque ex Epiro his opi-
nibus Samorhraciam fupporcan )ulsir. Ditfaci.
leenim eft omma perlequi , &noa necesa-
ria (i) illüd unum inrelligí volamtis, ulius
liberalirarcm ñeque remporanam, [c\ ñeque
callidam fuiffe. Id ejc ipüs rebiis ac tempo-
ribus iudicari poreft, quod non fiorennbus.
fe vendiravit , fed afilidis femper íuceur-
rir^ qui qaidem Scrviliam, Brim marrem,
non minus poft morrem e)us, quam ño-
renrem coiucrir. Siciiberalirate urens, millas
inimicitias geísir, quod ñeque Ixdebar quem-
quam; ñeque, li quam mjunam acceperar,
(a) ur en tjuantov
■ r¿l Epirum. Jlll tenia Ático mmhis rentas.
(c) Phllippenfe, la ^/.ma de PhiHph ÚH"
ddd de rhcfkU.- {d) necefsaria J«f /. Kinr. '
(f) tempoiaiiam, éKímdmaaí tum^o.
/.-.
i. •
<%
5& -De CoRNELro Nepote
non malcoat obiiviía, qtiaai iilciíci. Ucrt
immorrah nieaioriá pr^^ccpta [.] retiS
benéfica: qua^autein \pfc tnbi.Lc «S
r TS^T^'r^- ■''^ Srams erar qu. a4 S
^UI COlQUh MORES nNGUNT(¿)F01lTn:vAM
l^eque tamen pnus ük fortunaín, Jam ib*
ipie hnxu, qui cavit, ne qua in re plcacrctun
,J-n Hisigitm-rebiis círccit,utM Vip,
fanu.s Agnppa , iiitima flirniJiaritatc con-
jimclus adolelccnri Ca'ían, (c) aun moarlr
hura sranain & C-firk .-, V^T ^ f^^
,• ^ , ? 7^ '-"-Wiis potcnnain, mil-
hus conditionis (d) non Iwbcrct porcííatem.
ponísimu ejus di!,gerctaffin,tatem pJopS
mqae equ.cis Román, M íil.am '¡eS¿
lam nupnjs. Atque harum-nupnanmi con-
ciiíator fm_t (non eniai eft cciandnai) M. An-
tonius 1 nmn-{fj Rcipubi¡c^conft,tuenda;=rá
«ijus grana [¿] cuín augcrc poffcísiohcs pof:
W praxcpta, recibidos ames.
(h) ñngunt, ha^en, labran.
V\ ^^,1^"' -^ Oaaviano,fohrino it 7. C'/^r
M luillms conditioms &c. Pnd.Ldoa^-
Jítr/e con e¡tuen ejuifsiefe.
(c) cquids Romani, e/fo « ^nid. genero-
íam, noble. (/) Triumva-, «.. ¿. /,, %,,,: /°
•írw íw; Lefido, y Octavia»,.
f»blica, fupl. crcatus.
, (¿) cujus gatiá, /»• c»jof4v,r.
íeí,
►•f^ ■' VWMrTv.ititt"
PoMPONij Attici Vita. 57
fct fuas , tantum afiiic (a) á cupiditatc pe-
amix, iit nulla in re iiíiis iit c:i,[/r] niii in de-
precandis [c] amicormn aiit pciiciilis , auc
incommodis. Qaod quidem {d) iub ipia prof-
criptione (e) pcnWníh'C íuit. Nam cum L.
Saiifcij, eqaitis Romani , asqiialis íííí , qui
complurcs annos ftiidio dudas phiioíbphiss,
Athenis habitabat, Kabebatque in Italia pre-
tioias poñcísíones, Triuiiiviri bona vindidii^
ient; [/lconliietudine eá, qua tum rcs gereba-
tur, AciiCi iabore, atque indiiftria fadum cil,
ut eodein niintio Saiifejiis fierét certior,ic pa-
trimoniiim: ainiii[Te,& recuperalTeidem L.Ju-
lium Caiidinm,qucm poft Lucretij^GataHiqiic
morteQi, multó elegantiísimam \_¿} poctani
noftram tuJiffe rietatem vete videor poife con-^
tcndere,neque minus virum bonum, optimif-
que artibus eruditum,poii: proicriptione eqai-
tum,proptet magnas ejus i\fricanas poireisio-
nes in proiaiptorum numerum á P. Volum-
niOjptefccto fabrüm[^] Antoníi,abíentem rcfe
\_a\ afuít, j>or abfmt. [h) eá 79^/. grátiá.
(c) in depreCandis, en apartar por rmgos,
{d) quod quidem, f^pL benefidum*
(e) íub ipía proícdptione, erí el tiempo mif-'.
mo de las confifcactones^^ y dcfiterrús.
(/] vindidiffeiit ,> /í?r vendidiírent.
(g] multó elegantiísÍQium, el mas pnlido^
[Ji] pr^fedo' fabruiíi, por fabrorum , In-
tendme ds losOficides m^cdnkos%
i H
58 DeCounelto Nepote.
rum (^) expedí vir.[á') Quod m prícíenti ufrum
e ]al>orio(iLis,angionoiiii> fucnr^difficilc fiút
judicarc, quod m comm pcricuJis, non fe-
€üs ablentes, qiiam prx'ícnte? ü ai icos, Árti-
co císe caras, cogniti?ai e(t
XIII. Ncqiic vero xmum iíicvir, bonus
paterfoiTiilias habitns cft , qiurai civis, Naní
Ciim cikt pccunioíus, ncmo íllo miniis ñiit
cmjx, niinus csdmcaton Ncqiic Umen non
in primís bcné habitavit, omnibníque optn
mis rebus ufas cft. Nana domuní iiabuit in
colle Quirinali (e) C^ciiianaaí,(^) ab avúncu-
lo hereditace rcliaams cujas amoenkas non
edificio, íed íilva conífobAt: ipfum enim tc-
ftuní , antiquítus conílitucmn , plus falis (e)
qiiam faiiipnis habebac, ín qao nihil com-
nfiufavít, niíi (i quid rcniftatc coadus eíl.
üíus eii familia, li utilitafx jadicandum eft,
opnim:íi forma, (f) vix mcdíocri. Namquc
íii ca eranr pucri (^) lírteraccirsimi, (.!.) anag-
(.0 ichtiimf^^^L fuilTe, qnsfusjfe rejhbleado.
(b) cxpcdivit, facía to,
(r) in colle Quirinali, e« d monte QmnnaL
(el) Cí:cilianam, ds Cecilio.
(f) plus üJis, mas de aríeJ
(/] íi forma, fi por Li beHez.,4,
{g) pueri , criaos, [li\ pitcratirsimi , mal
Í}0»wres de letras. , Cicerón hai^e mención d.e muchos
de ellos enfm Cartas á Ático. Tales fon Phamaces^
Antc6,s4v¡o,2 0mi& §m'um d^^ücojí lu-
ͻL,>
PoMPONif Attici Vita. S^
noftse {a) optimi, & plurimi übrani (¿)iiUt nc
pediísequLis quideai quiíc^uam cilet, quiñón
utnniique horum pulchíe faceré pollet. i a-
ri modo artífices [c] canten, quos cultas [d]
domcfticus dcíiderat, apprime boni. Ñeque
tameu horum qnemquam, niíidominatum,
domique ñdum [c) habuit. Quod eft íignuní
non lokun continentix% (/) ícd ctiain dih-
crcmx. (() Nam&non i atemperan te r con-^
cupiÍGcre'quodá plunbus vidcas,^ contuic-
tis [/] debct ducí: {k) & potius dilii^cntm
quam prctio parare, non mediocns cft m-
duftriíe. Elegans, non magniíicus í ípienui-
dus non iumptuofus^ omni diligentiá m.ni-
ditiam non affluentem affedabat. Supellcx
módica, non multa; ur (/) in neutram par-
tem [m) coínpici poflct. {n) Ncc hoc pra^-
teribo, ( quamquam nonnullis leve viluní iri
putem ) cüm in primis lautus eiset equca
{a) anagnoftse, Xf/^m« (^) libran j,a///?^x.
{c) artifices^/ísf//. fervi , hs demás Cn^dm
de otros exerelcm. {/) Cultus, el ^fi^^ d ¿ídjim^^
ie) fadum, inftrnldo^ fermdd».^
\f) contincnti^ , de m&ásrdrlm^
{£} diliücntiae, de geenemia-.
[//] videas /%/. concupitum»
(j) continentis /1»^//. ílgnum.
\k] duci, itiJl^fi^ (j)n^^ demudo f/l^;
(»?) in neutra partcni, de hxd, i mcz^i^timdAd^
in) Gonfpiei ^Q&tt ^ (fidtego fiv Ktftad^,
1 1
■ H
'; 1 .
9e> De Cornelio Nepote
Romanus, & non parum liberalirer domura
|ani omn,„m ordinum homines invitarct™
jTn Í f ^ ^"? «Penium iiimm, fen/ fo-
tum p a:d.camns ; tepe enim , proptei^fa-
^ A V. Nemo in convivio qus aütid ecroa-
ma (rj aiidivif qnam anagnoftcn: iiiiod nos
qaidem ,ucundilsiauma afbitramur! isW
c(.¿}n non rninus animo, quara venti-c, con-
viva'dcIedarentnr.Namquecos vocabat quo-
rum mores á iuis noi, abhoneient, C m
^jnta pea,„,^ ftaa cfset accersao , nihO ie
quondiano cnitu mntavit, nihil de vite con-
luctndine: tantaque ufus eft moderarioneriic
rcq:.,e in leftertio (.) vicies, quod á parre acce-
(«) terdena millia, /«;,/. lefterua. ¿ns, de mo-
Ped.e^o es cnpUra. Ha^cn 5 85 • /.<. 7- rs.j med,o.
fó'.Vni '"r T^'^:''^"^^'^' t"" '' ^■^^" ^-^-- cuni
lounmi fnpl. eisc, 9«, ¿/ acoHumírda. cxpen-
lum fcrn , y«^/. i„ cxpenlum, j«. /, ,«Lj,
*» /^ ^«f;;f.i. fuinptui , p^ra el ^a/}o.
-. lcj acroatna, cofa agradahU al oído.
(d) apiid eum csnaruin dl, /. com!a en
^i\f^ra"""^-' '"J^"'"- ^'ces A^/. centena
mi lia feftertmm, dos mUlones dc fejhrcios. qiiod
/»/-4 patniiioniura. J^^^^
FoMPONij Attici Vita. ^ 6i
pcrat,pamm ie iplcndide gesTenruieqne in fel-
tertio ceties, afiliientiüs vixenr, qnani inftitne-
rat,pariquc faltigio ikccntin üírciquc fortana.
Nnllos habuit hortos,nn liara íub irbanaai, áut
maritimam íumpcuoiaui villamuiequc in Ita-
lia, piú^tcr Ardeatimuii, (a) 6c Nomcntaainn
rufticuiii predmrn: omniíquc ejiís pecunia:
reditüs conilabat in Epironos, [¿] &urba-
nis (í-) pollcísionibus. Ex qiio cognoíci po-
tcft,W^^^^^ ^'^^'^ pecunias non Liiagnitudiiie,
fed ratione mctin foliriuii. [d]
XV. Mcndacium ñeque dicebat, ñeque
pati porerat, ítaque ejus comitas non íine
íeventatc ctat, beque gravitas íine racilita-
te: ut difficile eifet inteliedu, utrum eum
amici magis vererentur, an amarent. Quid-
quid rogabatur, religioíeff] promittebat 5
quod non líberaiis , íed levis arbitrabatur ,
nolliceri, quod pr¿eftare non poílet. ídem io
íiitendo (/} quod íeiiieladniííirier^ tanta erat
cura, ut non mandatam, {¿) íed fuam leni
[a) prarrter Ardeatinum,/^fr^ de U heredad^
^ue tema en Jrdéa, 6c Nomentanuoi, y la d&
Nomentc, Cmdades ambas ¡mmedJatíts a Roma.
[h) EpirotiCíS, de la Provincia de Eftro,
[f] urbanis^ de la Cmdad^ efto es de Roma^.
[d) íbliruni >//. fuiíle.
[e\ religiosé, efcmpulofamenteycon tteyfto.
(f) in nitcnáOj en emprender con esfíierzj!^
\n\ mandatam, recomendada.
i'.ii
DeCornelio Nepote.
viderctur íigerí. Niinquam íuíccpti nc^-orij
cum pcrtxihm ePc. Saam cnim cxilbniatTone
in ea re agi piKabar, qiia nihil habcbac ca-
rias. Quo ñebat, uc ornnia M. & Q. Cicc-
i:oniiai,(^) Catonis, Mari; , Q^ Hortenii;,
Auli Torquad, rniiltorLmi pr¿eterea cqui'
tnm Ilomanotam nc^otia procararcr. Ex
qiio judicari poterat, non inertia, íed jiidi-
€io, tugiile Rcpublic'ís procura tioncni. (h)
XVI. Hiiínanitatis vero niíllum afterre
mnjiis teftimoniiim poiHuii, guam qaod ado-
kfccns idcm iem Sullas fuerit jucundiísimus,
fcncxadoleiccnri M. Bruto: cum ¿equalibus
autcm iuis, Q; Horteniio, & M. Cicerone,
íic vixcrir, uc judicare difíicile iit, cin a^tati
fticnt aptirsimus: quamqiiam cum pra^cipus
áilcYAt Cicero, u: ncfrarer quideni ei Quin-
¿bus carior fuerir, aut faniiliarior. Ei rci iunt
indicio, prastcr eos libros in quibus de eo
hát mentionem, quí in valgus íiint editi ,
íexdecíem volumnia cpiftolarum, ab Coníii-
btii cjus, ñique ad exrremum renipus, ad
Atticum miíiarum, Qiix qui legar, non iiiul-
tuui dcHderet hiftorianí contextaní eorum
temporum. Sic enim omnia de ftudijs (c)
principum , vitis ducum ^ ac mutationibus
{a) M. &í Q^ Ciccroíiiun, de Us hermoíJif
(k) prociiratibncm, carero^ ofieia.
.^c) ftiidi)^, tvereictos , cmdad^s,
Rei-
t' \
PoMPONíj Atticí Yita. ^ ^ 6f
Rcipiiblicie perícn'pta funt , ut nihil m ijs
non apparcüt: & facilc cxiftimari pofsit, pru-
dentiam quodamiiiodo cfie divinarioneiB*
Non cnim Cicero ea ioliim qu^ vivo ib ac-
cidcriint, futura pr^dixit/ed ctiaiii qu«íe nunc
ulü veniunt, cecinit iit vates.
XVIL De pietate aurem Attici quid pia-
ra conmiemorem^ cumhoc ipíüm veré glo-
riantem aiidierimin funerematris íux, quam
cxtulit {a) annoriim nonaginta , cúm elkt
feprem & fexaginta, íc Diimquam ciim ma-
rre in gratiam redifile, Bomquaní ciiiii fo*
rore fuiffe io íimiiltate, quam prope sequa-
leiii {h) habebat,Qiiod eft iignum, aut nuliain
umquam ínter eos querimoLiiaLH interccl-
fiffe, aut hunc ea fiiilie in íuos indülgentiá,
ut quos amare deberet, iraící eis nefas du-
cercc. Ñeque id fecit natura folum, ( quam-
quam omnes ei paremus ) (c) fed etiam doc-
trina. Nam & principuin philofophorumt
ita percepta habuit prasccptá , ot ijs ad vi-
lam agendam, non ad oftentatioiie, uteretur,
XVlíi. Moris etiam majorum fummus
[a] quam extuiit, ^ue €ar£üfobr€ ftís hom-
hros^ t'fto es cjue llevo a mi errar ^ fmin U cof"
mmhre ejue havia^ de qm los Pnrientss immedid*
tos car^ajfen las andilUs del difamo,
{yj aequalem, fupL astate.
[c] ci paremus, U ebQdscsmes^ fe¿mmosfus
(rimaros movimUntn^
ii
te
'f
é4 De Cornelío Nepote.
imitator fuir, antiqiütatiíqué amator: quam
adco diligenter habuit cognitam, uc eam to
taiii íii eo voluminc expoíiicnr^quo niagilira-
tasornavii. {a) Nulla enmi Jex, ñeque pax.
Beque bellnm , ñeque res iJkiftns eít populi
Pvomani , quce non in co, [^] íuo rempore íit
notara: & quod difíiciiiimum fuit, iic fa-
líliiiarum originem iübtexuit, ut ex eo cía-
romm virorum propagines poísímus cog-
noíccrc. Fccit hoc ídem ícparatim in aljjs
Jibrisi nt M. Bmti rogatu Juniam faQiiJiam
á ílirpe ad hanc aetateiii, ordine enumera-
Vit, notaos qui, á quo ortus, quos hono-
res, quibüíque temponbus cepiñet: pari mo-
do , Marceiii Claudjj, {c) de Marcellorum:
Scipionis Cornelij, & Fabij Maximi, de Cor-,
neliomm, Fabiorum, & ^miliorum quoquc:
quibus libns nihíl poteft eíie dulcius ijs,
qui aliquam cupiditatem habent notiria*
clarorum virorum. Atcigit quoque poeticen}
credimus, nc ejus expers eíletíüa vi taris. Nam-
que veríibus, qui {d) honore rerumque geíla-
rum ampiitüdine cereros Romaní p'opuli
prseftiterunt, expoíLiit: ita ut íiib íingulorum
[a] magiílratus ornavit, arregto^ ó cxpt*fo
hs oficios ptih lieos de Roma. OmztC fe toma ¿
%ie:^es por inftrucre, ú ordinare.
[i?] iu eo, fíipL volumine.
(c) Marceliij CJaudij, fnpL rogatu.
W quÍ7>//. eos hoiiúiies»
PoMPONij Attici Vita. 65'
imaginibus fada, magiftratufqae eorum non
aiiiplms qaatcmis,qiiiniive veriibiis dercnpfe-
rit: quod vix Grededuin iÍL,cantas res rain bre-
vkcr potuiííe declaran. Eil etiam ünus líber
Crxeh confedus de confiiiatu Ciceronis.
XiX. Hadeiius Ártico vivo, edka ano-
bis lunt; Nunc, qiidniam fortuna nos íii-
pcrftites ci elle voíiiir, relíquá períequeaiur:
& qiiantiirn potennuis, rcram exciiiplis le-
dores docebimus, (icut íiipra íigmíicaviinuss
SüOS GUIQUE MORES PLEÍIÜMQUE CONGI-
LiARE FoRTUNAM. Namqiie hic contentas
ordine eqiieftri, quo erat ortiis^ in affinita-
tem pervenit Inipcratoris Divi Juii) filíj, {a)
CLim janí ante, familia rítate ni ejus cí^íct con-
fecütus, niillá alia re^ qiiám elegantiá vit^lh]
qua cereros cepcrat principes civitatis, dig-
nitate pari , fortuna humüiore. Tanta enim
profperitas Casfarem eft confecura, ut ni-
hil ei non tribiierit fortuna, quod cui-
quaní ante detulerit: & conciliarit, quod ci-
vis Romanas quivít conieqai. Nata ell aii-
tem Attico neptis ex Agnppa , cai virgi-
nem fiiiam collocarat. Hanc C^iar vix an-
la] fillj, del hijo del Emperador 7- Cefar ^
efio es de An^üjio fu hijo adopU'Va. Di vi, Dtos^
o divino i ylfsi llamaban los Genühs Rofn.ínos.h
fus Emperadores por adidaeion^ o vana, creencia,
ib) elegantiá vit^e, por U hi^d^d dé vida^
i por U homhriík. de kten.
3 aü
f I
I
66 De Cornelio Nepote.
anniculam. Tiberio Claudio Neroni Drufil-
la nato, privigno fuo, dcfpondit. QiicC con-
jundtio neccísitudincLii eorum fanxit, tami-
liarítatem reddidit ñcqiientiorem.
XX. QLiamvis ante hxc íponfalia, nori
foliim cum ab urbe abelíet , numquam ad
fuorum qucmquaiTi literas miíit, quin Atr-
tico mitterer (a) quid ageret, in primis quid
legerct, quibúíque m iocis, & quandiu ef-
fet moraturus: íed & cum eííet ín urbe, &,
propter ílias infinitas ocupationes , minus
fepe quam vellet, Attico frueretur , nullus
dies temeré [h] interceísit, quo non ad eum
fcriberet, quo nonaliquid de antiquítate ab
co requirerer : modo aliquam qu¿eftionem
poeticam ei proponcret, interdum jocans,
cjus vcrboíiores {c) elicerer epiílolas. Ex quo
accídit, ciim sedes Jovis Feretrij in Capito-
lio ab Romulo conftituta , vetuílate atque
incuria deteda prolabcretur , uc Attici ad- i
iiionitLi Cseíar cam reiiciendam curaret. Ñe-
que vero a M. Antonio minus ablens lit^
teris coleba tur: adeo ut accuraté ille exfu],
tum his terris quid ageret , quid curas íi-
bi haberct, certiorcm ñceret Atticum. Hoc
quale íit,facilius exiftimabit is,qui judicare po-
tent, quantíE íit íápientiaí, eorum retiñere
[a) mitteret, avlfajfc,
(h) temeré, Inconfideradamente^
{c) Ycrboüores, metí lar¿Hs,
ufiun
PoMPONij Attici Vita. 67
ufum, benivolentiamquc, inter qiios maxi-
marmn reruiii non Ibliim a^mulatio^ fcd ob-
tredatio tanta intcrcedcbat , quantam fuit
incidere neceile mter Casfarem, atque An-
tonium: cum le uterque principem non fo-
lum Lirbis Romaua^, icd orbis terramm eflc
ciiperct.
XXL Tali modo cum VIL & LXX. an-,
nos complciret, atque ad extremam fenec-
tutem non minus dignitate, quam gratia, for-
tunaque creviííet, ( multas enim hereditates
nulla allá xc, quam bonitate eft coniecutus )
tantaque profpeiitate uliis effet valetudinis,
ut annos tnginta medicina non indiguiUeti
nadus eft moibum, qucm initio & ipíe,
& mcdici contempierunt: nam putarunt^ elle
tenefmon: [a) cui remedia celena,faciliaquG
proponebantur. In hoc ciim tres meníes
fine uUis doloribus, praeterquam quos ex
curatione capiebat, coníümíifiet; fubito tan-
ta vis morbi in unum inteftinum prorupit^
ut extremo tempore per lumbos nftula pu-
tns eruperit. Atquc hoG priufquam ei ac-
cideret, poftquam m dics dolores accrcíce-
rc , fcbréiquc acccísiOe ícnfit; Agrippain
generum ad fe arcefsiri juísit, & cunt eo
L. Cornelium Balbtun , Sextumque Pcdii«
gseum. Hos ut venific vidit, in cubitum in-
[^) teneímon, enfermedad de (i^jfs.
6% De Cornelio Nepote.
nixus, Qíiamam ínquit , cmam dillgeYJUÁmi^ne
tn VñUtuclinc mea tuenda^ hoc tempore adhihpiS'
rim^ cum vos tefles habeam^íulod necejfe {a) plpiri^
híís verhis commemorare, Qntbus quomam , nt
ffere^ fdtisfeci^ nthdqii€ rdiqm fect \Ji] c^nod ad
fanand.Hm me pertlneret , relicjunm eft [r) nt egof
Tftet mlhí csnf^ííam. Id vos ignorare nolm, Nam
mlhl fiaty (d) alere morhtim defiriere. Namcjne his
diebm qmdqmd cihl fumjyfi , ita prodnxt vitam^
fit anxerim dolores fine fpe falutis. Quare a vo"
hts peto primum^ ut confiliujn prohetis menm'. di"
inde^ ne frnjha dehortando conemmt.
XXÍI. Hac orationc habita, canta con-
ftanriá vocis arque vultus, ut non ex vita,
fcd ex domo in domum videretur migra-
re; cnm qiiideiii Agrippa eum, flens atquc
oículans oraret atquc obfccrarct , ne ad id
cjuod natura cogeret ^ ipfe qpioquc fibi acceleraret:
Ó" qnomam tnm qnoque poffet temportbus fiiperef-
fiy [^) fi fibifmsque rcftrvarnh prcCCS CJüS taci-
turna fuá obílinationc comprefsit. Sic cum
biduum cibo íc abftinuifsctjiíbito fcbris de-
ceísic^Icvibrque iiiorbus cíie cocpit; ramcpro-
pofirum nihiloícciiis pcrcgít. ítaquc dic quiñ-
is) ncccffc, fupL habco.
{b) nihll reiiqui fcci, nada Iñz^e de falta^
h hiz^e todo^ Héida me ha quedado por haz^er»
[c] rcliquuiíl cll, lo que refia^ o falta es,
(d) mihi fcat, he rcfnelto,
. [el tcmporibiís fupcrcllc, fobrevhír.
PoMPONTj Attici Vita. ^ 69
to, poftquaai id coniilium iniérat, pridie Kal,
Apnl. Cn. Domitio, C. Solio Coss. dccefsit.
Elatus eft {a) in Icdicula, iit ipie pv^kvi^
icrat, iine ulla poiiipa funcns , comitanti-
biis ómnibus bonis, máxima vulgi frequen-
til [h] Scpultiis eft juxtaviam Appiam, ad
quintum lapidcm, (r) in monumento CK
C^cili) aviinculi iui.
(a) Eiatus cft, fne llevado ¿ enterrar,
■ (/;) frequenriá, con concarfo.
ic) ad quiotum íapidcm, i cmco tirillas
de Roma, En cada milla avia unA columna de pie-
dra para indicarla dlvlfion dch^ caminas^ j cí
numero de millas j qHe fe contaban hafla allí dej*
de Roma»
\^*
LUGARES SELECTOS
DE SULPICIO SEFEkO.
Sacr. Kistor. Li3r. L Cap. LIL .
á tempeftate [^] Samfon natiis tradi-
tur. {h) Hiijus iiiacer dm ftenlis Auge-
lum vidit: didú mqiic [c) ci cft: vino & fice-
rd^ [d) ataque immundlyU) ah(}meret^ {fjf^^c f*f^
fmrum ederet^ Uhertatis (,<r) vínd'icem^ & hofUam
ültorem, ítá miiíier enixa piierum , Sanilbn
nomen ci indidit, Is intoníb capitc, [/:;] mi-
{a) Eá tempeftate. Durante la cantivldad da
los Ifiraelítas d los Phiíilhos.
{b) traditiir. En la Sagrada EfcrttHra. Libr.
ludicLUii Cap. Xllí.
[t] diduiiique, eflo es ab Angelo.
\_d'\ Sicera es qual^mer licor , cjy.e embriaga.
Tal era el /limo de dátiles en aquella Reaton,
{e) immandis fpipL cibis , de las comidas
prohibidas por la Lej.
(/) abrtmerct, fupL íi fe.
{g) libettatis, opprejfa,
(lo) intoníb Capite, no qultandofe el cabello,
ji efta condición^ qm Samfon d^ehia guardar ^ co^
mo Nax^arcno qm erd: avia Di9S ligade d don
fnllagrofo de la /«rtalez^a*
De Sulptcio Severo. ^ 71
rae virtuHs tmditun adeo ut leoncm invia
obviiun, manii diícerperct. Uxorcm ex Allo-
phylis (^)habnit: qiii cüm ablente viro, in
alterius matrimonitim convenilíct, dolorc
crepta^ coajugis , penucieiii genti (¿) molitas
cit: ñctiís Domino & viribus^ palaai {c)
Víctores clade afncicbat. ccc {d) iiqaidem
vulpibiTS captis, ardentes lampados earuiii
illígavic cauuís, atquc eas (<?) agris hoíliuai
imnLiifsit. Ac uim forte matiins melsibus,
facile incendmm ñiit , vinca^que 5c oiíva-
rum arbores exaftx. (/)
Grandi AUopliylorum exitio abreptae
uxoris injuriam ultus videbatur. Quo do-
leré Allophyli pcrmoti, miilierem tanti ma-
lí camam, cum domo, & patre , incendio
confiimpíerunr. Sed Samíbn parum íevin-
dicantem ratus, urgcre ómnibus incommo-
dis profáname;) gentem non deíinebac. Tum
compuili iudaei, vinctam eum Allophylis tra-
diderunt. Sed traditiis, rupcis vinculis, arre-
(/?) ex Aliophylis, de los Eiirangeros^ efio es de
los Phtlifieos, \y] genti, Á la Nación de ella.
(f) palam, con afdciebat.
[í/] ccc. Avia muchas en aquel jfajs.
(e) eas, amarradas dé dos en das. 1 5 O. pares»
[/] cxufta^. Una fila en otro tiem¡f9^ lUvan-^
Ao mt poco de paja inflan^ír/iada. [Ovid.^
Quafagic, incendit veftitos mefsibus agros.
í^) profanam, idolatra.
; pto
r
72 Lugares Selectos
peo oííe aíini , qiiod (^] caílis reliiiTi de-
dcratt , mille ex hortibus proftmvir. liigra-
Yeíccnre aiiteiii a^ftii, cüm liri aíFediis effcG,
invócate Doiiiino: ex oiíe, qaod manu te-
nebar, aqiia ñuxit. [h]
Ea ternpcllarG Saoiíbn Hcbrxis pra:erar,
Alíophyiis unías (c) virtute doQiitis. Igituí:
íníidiantcs \\tx ejus, nec palam cum ten-
tare audentcs, Uxorem ejiís, qiiam illc po-
ílea acccpcrar , pecunia corrumpunt , vir-
tnrcni viri \ni prodcret. lila eum blandi-
mento niiiliebn aggrelía, diu eludcntcm, 5c
multum cundantem perpulit, ut indicaret,
in criníbus capitis virtuteni íuaní llibíiílc-
re. Mox dormienti iniidiata , crinem cjus
abftülit, atque it^ cum Alíophyiis tradidit.
Naní fepe prius tradituiii, comprehcndcrc
iiequiverant. Tuní illi cíFoísis oculis [d] vin-
¿lum compedibus, in carcercaí conjcccrunt.
Sed ípacio temporis acciísos ciines cieíce-
re, óc cum eis virtus rediré occieperar. lam-
[a] quod, con tcíum.
(h) fluxir. Miguel Gljcas Autor del ftglo XIT^
dice qtíe en fií tiempo fe veta efta fueyíte en un
arrabal de Elentherv^olis^ y fe ll¿ím.-í(ya todavía la
fuente de /^ Qt.lixada. [c] uniUS , Samfonis,
(d) cfFoíis OCuIiS, Los Antiguos facaban los
ejos a los delincuentes condenados a prtfion perpe-
tua^ para^uefin ejhrvo de bahldos^ moliejfen en la
dtahona^ qm havU en U Cárcel, Ajsi Je hi^o con
'Samfon. ^^^
De SutPTGíO Seveiic ^ r5
que Samfon, conícius rccepti roboris, tcm-
pus modo juftse ultionis opcncbarnr. Eraf
Allophylis moris , [a] ciim dics ícllos Qge-
renr, Samibn [¿] quaii in pompam pubücam
producere, capto (r) iníliltantes. irá ciie q'io-
dam, cdiii publico m cpuluin in honorera
idoli dediffent, Saiiifon exibeii jubcnt. Tcin-
píum autem in quo oiiinis populas, om^
nésque Allophylorum principes cpulabanturl
duabus fübnixum columnis mir.e magnitLi-*^
dinis erat. Producius Samibn, inrer coliun-
ñas ftatuitur. Tum ille tcniporc arrepro,
invocato prius Domino, columnas dejecitr
turbáque omnis ruina domas obruta, (4
ipfe cum hollibns, non inultus occubuitj
ciim XX. annis Hebrxis pra;füiílet. ... - '
[a] moris, ^-^/Z. ncgoíium. ^,^_^
(¿í) Samibn, en amfativo.. Los nombres 'hté^^
heos fon mdeclindles^ Á menos qne fe latímzJH:
(c) capto, fptpL Samíoni, al p-efo..
[d] obruta, fupL fuit.
S^CR. HISTOR. IIBR, IL CAP. XUIL
T Gitur poft excefllim Ncronis, Gc^lhñ imne^
*num rapuit: mox Oí^^ Galba interfeao;
occupavit. Tune intelUm ex Gallijs , fretus
cxcrcitibus, quibus prctcrat , urbem ingreP
kis, Cthone intcrfc-do, ínmmaní rcromu^
íuroavit. Q^x pofieaquam ad Feff^pMi^^'
V!;')
i'(
f4 Lugares Selectos -
delata, licct malo cxemplo , bono tamcn
aíFedu Reip. ab iaiprobis vindicandje, cum
Hieroíbíymam obíideret , íumit impe-
ifiuiii: {a) &, ut mos eil, diademate capici iiii*
poíito , ab excrciru Impcrator coníalutatiis,
limm íiliLUii, Cx^farem {h) facit; eidcm pars
copiamm, & oblidendce HieiofoIyDiaí ne-*
gotiiim datimi. Veipaíianus Romam pro-
fcdus, ÍLimmo favorc Senatus, 6c populi re-
ceptas, cüm íe VitelÜLis interfeciflet, impe-
rium conñrmavit.
XLIV. ínterca Judaei obfidione clauíi,
qiiia nulJa, ñeque pacis , ñeque deditionis
copia dabatur, ad extremum , fame inte-
ribant, pafsimque vías oppleri cadaveri-
bus coopere, vido jaiii oíikio humandi»
Quin omnia nefanda {c) iníüper auíi , nc
lTi.uiTianis quidem corporibus pepercerunt,
niíi qu;s ejuímodi alimcntis tabes príeri-
[a] fumit imperium, fupL ipfe.
[y] QxuHtvn.t'efpues qUe je extlngmo en Nerón
la familia de Celar, /f dio ejle nombre al heredera
áel Imperio^ aj si como el de AuguftQí<«/ Emperador.
. \c\ nefanda/ Vna Madre mató^ cok.wo^ y fe
comía á Ja hijo de pecho. Otros comían efliercol^ y-
«xcremcntos. En cada cafa fe daba una batalla:
los .AmigoSy y los hermanos fe mataban rabiofos^ por
funarfe el alimento [ ^ofejb de B. L libr. 7. caf.
•7^7 8. a . ,
De Sulpicio Severo. ff<
pncrat. [a] ígitur deíeisis defeníoribus, irru^
pere Romani. Ac mm forte in dieiii Paích^t
omnis £x agris ., alijsque Inásx Oppidís^^
inultitudo convcnerat. Niaiíriim ¡ta Veo plá^^
cttHm^ ptr eo tefnpore^ cjuo DomwHm cruct affixe-^i
rat^ ?ens ¡mpla ¡nterneclom daretur.Vn^XÚdíl'^ii-^^
quantifper, pro templo acerrí me reftiteruiitil
doñee obftinatis ^á mortem animis , itltr^^
íe íübiedis ignibiis intulerünr. Mümerus pe*i
remptorum {b) ad undecies centena mtlüa
refercur: capta vero C millia , ac venunda-
ta. Fertiir Ticus, adhibito coníiiio, prius de-
liberare, an templum tanü oferts eveneret, Ete-
nim nonniillis videbatiir, adem Jdcratamnl-^
tra omnla mor taita illnflrem ^ non deberé delenl
^'rí£ fervata^ modeftU Romana tsjllmomum^ drm*
ta ferenmm crudelitatis notam fraberet. htCOñ»
trá alij, 6c Titus ipfc, e^jertendam Templum im-
primís cenfebant: ^m plenins 'jnddíoram , &
Chrtf^ianoYUm reUgío túlleretur. Qutppe has reh-
f iones j licet contrarías fibl^ Ijfdem tamen auiiori"
his profetias. Chrift'tanos ex "Jíídais exth'jj}: rd"^
dice fpiblata^ flirpem facile peritnram^ Ita : ;ei
nutu, acceníis^ omniíim animis, templum di-
rutum, abhinc annos trecentos tng'> -ti &c
[^) pra^ripiieíat. Por fila ma puerta ^h U Ct^
Hdai[e arrojaron I15800. Cadáveres: por todas
4as puertas^ 600 m'l. [ Id. lihr. 6, Ca,p, pn,
[/>] pcremptoriim , de todoí los qne fere^
fleroft per el hambre^ y [or la eífada*
Ui.um
I '
"^ Lugares ^tv^r^roi
unum. Atqiie h^c ultima tcaipli cverfio,
& poftrema lud^eomm captivicas, quá, . ex-
torres patria, per orbem tcrrarú diíperd cer-
niintiir, q'iotidie minido teriiaionio íinit ,
non ob aiiiid eos, q^ám ob iliatas Chrifto
impías manus, fiiiíse punitos. Mam fa^pe a-
liáscüm propter peceata caprivitatibiis tra-
dcrentur, nunquam tameii ultra íeptuaginta
anuos i'ervitutis poeaam pepeiiderunt
.. De QpiNTILíANO. 7f
^LUGARES SELECTOS
VE QiJlNTIUANO,
Instit. Orat. Li8. L Cap. 111.
DAnda cPc ómnibus pucrts aliqíia remüsio:
non íbliiin qiiia nuíla res cft qu¿e pcrferre
poísic continimm laborcni 5 acqae ca quo-
que, qua: lepiü & anima carcnt , üt íerva- '
re viiii íliam pofsint , vcliit akcuná quiete ,
retenduntuí:: [d] íed qaod ftudiuni'dilcendi,
voluntare, qucS cogi non poteft, coaltat. [ta-
que & vinumplüs afrcnint ad difcenduní re-
novati, ac recentes, & alacrioreiii animuai , ^
qui fcue neceísiratibus repugriat. Necmeof-^
fenderic luíiís in pueris : cft, & Iioc íignuai .
alacritatis: ñeque illuní tníleiu, íempcrque
demiííi-Uii, fperare poísini eredx circa ftudia
mentis fore, cám in hoc quoqnc máxime
naturali ¿^catibus illis Ímpetu jaccat. Modu*
tamen lit reiiiiísionibus, ne aut odium ñudio-
runí faciant negat-x, aut otij confucLadinein
nimia:. Sunt etiam nonnulli acucndis puc-
xorum ingcnis non inútiles luíiis cíyca n Vli-
tj.s invicem cujuscumque generis qua:;fíiun-
{a) retenduntur, fe ^flex^n^ defcmjh?i.
culis
7S Lugares Selectos
culis, aemulantur. Morís qiioque fe intcr la-*
dendum ümplicms dcregunr: modónulla vi-
deatur xt^s tain infirma, qu^^ non protinus
quid rediim, pravdmque iir, d i fcatj rii ni vel
maxitiié formanda , cuín íisimlandi ncída cíl,
6í pr^ecipientibiis ñiciUme ccáit. Frangas e-
nini ciriiis, quam corridas, quaí in praviiai
induruerunt. Protinus ergo neqmd cupide,
ne quid improbé , ne quid inpotenter faciat ,
mouendus ed puer: liabcndumqae in animo
femper illud Virgilianum; ^deo in teneris con*
fttefcere mnitum efi. ( Georg. 2. )
C^di vero difcentes quaiiiquam & re-
ccpmm íit, & Chryíipus non improbet, mi-
nime velim. Primiun , qiiia deforme, arque
fervile eft, & certe, quod convenit, {a) íi cíeta-
tem mures, injuria. Deinde, quod íi cui tam
eft mcns illiberalis, ut objurgatione non cor-
rigarur, is etiám ad plagas, ut peísimaquas-
que mancipia, durabitur. Poftremo, quod ne
opas erit quidem hác caftigatione, íi aísidu-^'
US ftudiorum exador adíliterit. Nunc fere
negíigentia Paedagogorum [h] fie cmendari
vidctur, ut pueri non faceré quje rcdaíimt
cogantur, fed cur non feccrint puniantur. De-
nique cum parvulum verberibus coegcns,quid
Juveni facias, cui ncc adhiberi poteíí hic mc-
(a) quod convenit, ep es Ínter omiies: en ^
aue todos convienen,
[f] paedagogi, fK^« I95 pages^ qm ac&mpdñahan
a. los Niños» ^^^
De Qüinttljano. 70
tus, S: {ñ) majora difceiida funt 1 Adde, quod
multa vapulantibus didn dcformia, ácmox
vercciindije futura , faepe dolore , vel metu
accidunC: qai pudor refringit animum, & ab-
jicic , arque ipiius lucís fugam, <5c r^edium
didac. iaai íi minor in deügendis cuftodum,
& prarccptoruai moribus fuit cura, pudet di-
cere m qiue probra nefandi homincs ifto Cdí-
dendi jure abutantur; quani(^)det alijs quo-
que nonnunquam occaíioneiii hic mííero-
ruQi aietus. Non morabor in parte hac: ni-
niium eíl quod inielligitür. Qiiare hoc ái-
xiik íacis eft: in setatem ínñrmam, & injuria:
obnoxiam, ncmini deberé nimiúm licere. . . .
[a\ et, por cdi. [h) quam por quaatjiil,
LIBR, L CAP. IK
PR I M u s in eo qui legendi foibendiquc
adcptus erit facultatem, grammaticis eil:
locus. Nec refere de Ghí^co, an de Latino
loquar: quanquam Gr¿ecum eíTe prioreni
placet. Ü crique cadeni vía eft. Ha:C igitur
profefsio cum breviísimé in duas partes di-
vidatur, redé loquendi fcientianí, & poeta-
rum enarratíonem,pIus habet in receíTu^quám
fronte promittir. Nam fcnbendi ratio con-
junda cum loquendo eft,Óc enarrationem prse-
cedit emendara ledio , & miftum his ómni-
bus jadicima cit., .. Qucrniinüsiuntferendi,
qui
*ír
1
' ^^B
to]' Lugares Selector'
qui hiiíic aítcm ut tcnuGiii ac jcjanam cavillan-^
tur: qna^ niíi oratori futuro fundamenta fi-
delircr jeccrit, quicqnid íhpcrílruxeris, cor-
xnct: recelTaria pacos, jucunda fenibus, duJ-
cis fecrcrormn [a] comes , & qux veí fola
omni ftiidioram genere, plus habet opcris,
quám oílcntationis ...
tledic aiitem illa cogitatio, quofdamfo-
rc, qni hccc qu¿e diximiis,parva nimium, & in-
pcdinienta qiioqtie aiajiis aiiqiiid agentibus
potent. Mee ipíe ad extremam uíque anxie-
tatcm , & ineptas cavillationes deíccnden-
dum , atque his ingenia concidi, &c commi^
ijiii credo. Sed nihil ex grammaticá nocue-
rit, nili quod fiipervacuiim eft. An ideo
miuor eíi M. Tuilius Orator , quod idein
artis hujus dilcgentifí^imus fiut^ & in filio,
ut in cpiílolis apparer, recle loquendi aíper
queque exaclor ^ Aut vim C, Cseíaris frc-
i>;crnnt editide analogía líbri ? [h] Aut ideo
minús Meííala [c] nitidos, quia quoídam totos
jjbelios non de verbis modo üngulis , fed.
ctiam literis dedit > Non obliant hccdiícipili-
n¿€ ncr illas euntjbus, fcá circa illas ha;i'étibus.
[a] fecretorum, fitpL locorum.
[ii] libri. Eran z. dedicados d Ai, Ttilio Cicerón^
y fe han perdido^ como otras obra^ de Cefar.
{¿\ Méllala, Valmo Corvino. Autor del tiem"
fo de Atigujlo, Sus Libros también fe ferdieron.
Uno era tudo fokre U Istra S% • ; '
LIDuf
De QytNTiLlANO*
IIBR. L CAP. Xh
4%
usen foíet, an etiam íi difcenda fiñt
h¿ec, codem teiiipare tamen trádi ora-;
nía /& percipi poisint. biegant ením quí-
dam, quia confiindatur animus, ac tau-
getur, tot difciplmis in diveríiuii tendenri-
bus, ad quas neeíncns, rec corpas^ ncq
dics ipfe Uifíidat; & íi niaxinié patiamr
h¿ee ^tas robaftiór, tamen piieiiks aanos
onerari noo oporte^L
Sed non íatis peripictnnt qiianutm na-
tara humani mgenii vakat^ q-ut itá eft agí-
lis, 5c \úo^ : ÜG in omncm paítemy ut itá
díxerim, ípectat , ut né poí sit quideni aJí-
quid agere tantúíii unum > in píurá vero,
non eodem die modo , íccíeodem tempo-
ris momento vim íiiam impendat. hx\ vera
Gicharasdi non íi muí & memorias, & To-
tío voeis, & píuribusflcxibus íerviant,cunt
interim aíios ñervos dexrrá pereiitiunt, alios
leva traluinr, {a) coatinent, probante ISI©
pes quidem otiofos , cercam legeni (B) tem-
porum fervat : & \\^c panter oniniá. Quid ^
no^ agendi fubica neGcísitaré depreheníí^
j^a) trahunt, tlmn^ covX\^^x\i[ugetmi pro-^
bant examinan , O tiemplan^
h . «CU
íionne alia dicimus, alia providcmns: cu ni
pariter inventio teriim, cledio verbormii,
CQinpoíitio gellus , pionuntiatio , vultiis ,
hiütulqaé deiiderGíitur ^ Qua: íi vdut fub
uno conatu tam divería parent íuiiiil, ciir
non pkinbus herís divcría partiamur, cum
pt^íertim reiiciat aniínos, ac reparet varié-
tas ipfa, cont raque íit aliquantó difficilius
in labore , uno pcríeverareí Ideo 6c ftylus(^)
ledione requielcir, & ipíius íeclionis ta^dium
ticibus (¿) levatur. Qnámlibec multa egc-
rimus , quodam ramea modo recentes fu-
mus ad id quod incípimus. Qtiis non ob-
tundi pofsir, ü per totum diem cujtiícum-
que artis unum magiílrum ferat ^ Mutatio-
nc recreabiturr ficut in cibis, quorum di-
veríitate reficítur flomachus, &: pluribus
minore faftidio aíitur.
Aut dicant ifti mihi , quc^ fit alia ra-
tio difcendi > Grammatico foli deferviamus,
deinde Geómetras tantum , omittamus in-
terim quod didicimus, mox tranfeamus ad
Muíicum : cxcidant priora ? Et cum Lati*
nis ftüdebimusJiteris, non reípiciámus al
Gra;<:as^ Ócutíemcl finiam, nihil faciamus
niíi novifsimum ^ Curnon idcm íüademus
ágricolis, né arva íimul, & viñeta, & oleas,
[a] ftylus , la pítima,
[/»] vicibus, con lé% ñltirnncm 9 vmedad»
. De- Quintiltand. fl
& arbuftimí colante né prans , & pecorir
bus, & hortis, & alvearibns accpmriiG^cnt,
curam > Ciir i.píi aíiqaid foreaíibüs negocijs^
aliqiud deíiderijs amiconim, aliqiud ratio-^
nibüs domcllicis, aliqiud cara^ corporis,
noBnihil voluptatibiis quotidic dainus í
quaaim nos una res qua^libct nihil intefmit-
tentes fatigarer. Adco facilius eít multa fa^
cerc, quám diu. [a)
lllud quidem minimé verendum elí ,
né laborcm ftudTorum pucri difíiciliús to-
íerent. Ñeque enim ulla aetas miqus fati*'
gatur. Mirum íit foríitaii , íed expcrimen-
tis deprehendas. Naní & dociliora íunt in-
genia , pnuíquam obduruerunt. Id, vel hoC
argumento patet , quod intra bienniuní,
quam verba rede formare potuerunt, quam-
vis nuilo inftante , omniíi fere loqauvitor.
At novitijs noftns, (i^) per quot annos fer-
mo Latinus repno:nat 'I Magis ícias, ii quem
jam robuftum inftituereliteris cocpens,^noii
fine caula dici pdidomathh (c) eos, qii ül
fuá quidque arte oprime faciant. Et pa*
tientior eft laboris natura pueris, qiúm ju-v
[a] diu, fiipL unum negotium.
[h] novitijs noftris, i naefiros efclaves
fgelen comprados*
[c] paedomathís, vok. grleg^i, , q^^e fgmficA
Ui qi4t aprmden de/de niñós*
vcnt-
í4 Lugares Selectos
Venibus. A^idclicec iit corpora infantiam,
nce caías (4) qiio in tcrram torics dcferiin-
tiir, ta n graviter aif ligit , nec illa per ma-
íius 6í genua repratio, ncc poli: breve tem-
pus coatmni luiiis , & totius diei difcnr-
iiis: (b) qiiia pondas íllis abeft, nec íe ípíi gra-
-rant; íic animi quoqoe , credo, qaia mi-
nore conara moventur, nec fuo niía ftu-
dijs iníiílunt , fed formandos fe tantammo-
do prce'lanr, non (imiíitcr fatigantar. Pras-
íerea fecandam aliam xizú% illias fácilica-
tern , velat funpliciüs docentes feqaantur:
nec qaa^ iam egcrint, metuintar. Abeft lilis
ctiam adhac Jaborís judiciam. Porro, ut
frequenter experti fuaius, minas afficit fcn-
íus fatigatio, qilam cogitatio.
{a)^ caílis U caída, [h) diícurias las carreras^
V ■,■
LIBR. IL CAP, IL
UMAT igitur ante omnia Prarccptor pa-
rentis erga diícipulos ílios animam, ac
fucccdere íe in corum locaní, á quibns íi-
bi libcri traduntur, cxürimct. Ipfenccha-
bcat vina , nec fcrat. Non auíkritas cjiís
triftis, non diííokira [a) íit cómicas ; ne
indc odiam , hinc contemptas onatut. Pki-
limus c\ de honeílo, ac bono íit íer-
[a) dilíoluta demaftada, Comitas la com-*
De Quintiliano. 85
tóo. Nam qiio L..pius monnerit , hoc ra-
riiis cailigabít. Minime iracundas, nec ta-
men corum , qnaí eniendanda eriiot , dii-
íiniuíaroi-. iimplex in doccndo, paricns labo-
ris, afsiduus potiiis , qiiám íaiiiiodicus. la-
teiTO'j;ariCÍbüS libentcr rcípondcar, non in-
terrogantes percontctLir ültro. In laiidaii-
dis'diicitini'jmai diciionibiis ncc inalignus (a)
nec eOFiiíus: qiiia res altera tc^dium labo-
ris, altera íecuritatem parit. íii eaiendari^
do qnx corrigenda eriint^ non acerbas, mi-
niméqne contumelioí?js. Nam id quidem
maltes á propoíito ftadcadi fugat , qaod
quidaai íic objiirgant,^ quaíi oderint. Ipíc
aliquid, imo malta' quotidie dicat, quaefe-
cum aadita referant. Licet^ enim íatis cx-^
emplorum ad imitandum ex Icdione fup-
pedítcr, tamen viva illa, uc^dicitur vox alie
ptenius, prrecipuéqiie pr¿eceptoris: quem dit
cipali, íi modo recl:e íiint inftirari, & aniant,
& verentur. Vix autem dici potefi:, qaaata
libentius imitemur eos, qaibiis favcmus.
[aj malignas, mcTi^qmno. cfFuíus, prodigo^
LÍBR, IL CAP. X.
LUPvA de ofilci)S doccntium locatns , diP-
cipa los id unam interim moneo , ut
pr^eccptores fiios non minas quam ii^v^
ftU'
S6 ^ Lugares Selectos
íludia amcnt: & parentes elle nail qaidcm
corporum , íed mcntimii credaut. Mulcmn
haec pictas confert lUidio. Ñam <5c ita Ii-
benter audient, 6c dictis ctedent , <3c elle
fimiles concLipifcent : in ipíbs denique coc-
tus Icholarum l¿eti, & álacres convenienr.
Emendati non iraícentiir, lauda-ti gaudebiint:
ut (int charílsiiiii , (ludio mcrcbuntirr. Nam
ut illoruui ofñcium eíl docere, íic hoaun
praebere íé doples. Alioqui ncutrum fine
altero íufficict. Et ficut hominis ortus ex
utroque gignentiuai confertur , & fruftrá
fparíeris íemina, niíi illa prxmollitiis fove-
rit fulcus : itá eloquentia coalefcere neqtiir,
nifi fociata tradeatis, accipientísque con-
cordia.
1 i
S7
LUGARES SELECTOS
VE M. riRTUf^IO.
De ArchítecturaLibr. 1L prjefat,
TnvlNOCRATES (a) Architcilus cogitado
JL^ nibus & folertia frcms, cuiii Aicxan-
der remm potirctur, profedus eft á Ma-
cedonia ad exercitimi , rcgi¿e cupidus Gom-
mendationis. Is e patria á propinquis 6c
amicis tulit ad primos ordincs^ & purpura-
tos literas^ ut aditus haberet faciliorcs, ab
eifque exccptus humané , petijt vti quaiu
primum ad Alcxandrum perduceretur. Cúm
polliciti eíTcnt , tardiores fuerunt, idoncuiu
tcmpus expedantcs. Itaque Dinocratcs ab
ijs fe exiftmians illudi, ab fc petijt praeíi-
dium. Fucrat enim amplifsimá ftatura, fa-
cic grata, forma, dignitatéque fummá, His
igitur natur¿e muneribus confifus, veftimcn-
ta poíliit in hoípitio, & oleo corpus pe-
runxic , capútque coronavit populcá fron-
de, la^vum humerum pelle leonina tcxit^
dextráqne clavam tenens, incefsit contra tri-
[a\ Dinocrates , Plmam l^ llama Eftef^
ÍS ^ ^ Lugares Selectos
nal regís íusdicentY, Novitas populiim ciim
ayertiiíer, canípcxit cuín Alexandcr óc ad-
mirans, iuísit eí locnai dan ut accecedc-
ret, intciTogavítque quis cíibt. At lile,
Dínocrares inquit Architedtis Maeedo ,
qiii ad te cogitacioncs (a) & torinas affc-
ro dignas tiiA clantatc. Namque Athon f»
iiiontem formaví in (<r) ílatua^ vinlis fígii-
raiií, cuius mana Ja^vá dcíignavi civitaris
SL'TiüYúsmix [d] mcrnia , dextrá parcraiii ,-
qo¿¡e exciperetomnium fluminiun, qiia^ fiint
in co monte, aquam, ut inde in iiiarc pro-
fiínderetor. Deledatus A^lexander ratione
foTmiE, ftatirn quaeíivic, íi eiíent agri cir-
ca , qui polfent friiaientaria ratione Gauí.
civitatem tueri. Cúm iuvcniíset, non poC^
íc niíi tránfmarinis lubvcdionibus. D:no-
crates, inqnit,attcndo egtegiam forma: com-
poíitíonem, 6c ea delcclor: ícd anímadvcr-
ro, íi quis dcdiixerit co loci coioniam, fo-
re ut lüdidum eius vitupcrctur. lit enim
natos infans íine nutticis lade non poteíl
(a) cogitationes ideas , &c formas y diha^
XüSj o d ¡finos.
(i?) Athon, IHontana de MiUedonnt»
[c) ílatua^ viriÜS. Plutarco d:zje , ^ne U />r»-
9nefa era hazjr del Monte ma ejlatna de Ale*
:zarAro,
\d) ailipUi&im^i <r/íf¿^ d(mll^€rf0i(éis{ld.
BE M. YítRÜVld. S9
ali, ncvjitc ad vita¡^ cidcentis gractus pcrdu-
ci: íkcivita^ íinc agris & corum fructibus
ia moeiiibus aífiiucnribus , non porcLl: ere-,
ícerc: ncc íinc abiindantiá eibi, freqiientiaiii
haberc, populiimguc ünc copia tucri. ka-
que qucniadmodum formationem puto pro-
bandant, lie iüdico locum impiobandum^
teqiic voló cffc niceum, quód cuá opera
fiim ururiis. Ex co Dinocrarcs ab rege non
direcfsir, & in Aégyptíuii cft eum proíe-
Cutus. íbi Alcxandcr ciim animadvcrtiíset
porcuní náturalitcr ttitum, cniporium cgre^
giuin, campos éirca totam Acgyptiun
frumen taños, immanis fluminis Nili mag-
ms uníjtatcs: iuísit cum Iuq nomine civi^
tarcm Alcxandriam eortftitncrc. Icaqiie Di'i
nocrátcs á facie dignjtatéquc corporis com-
mcñdatiis, ád eam nobihratCíTí pcrvenic^
Mihi antein^ íniperatorv ftaturam noncri^
buit natura, faciciií deforntavit seras, valc-
tuclo detiaxit vires, itaquc quonianí abijs
praeíidijs fum dcfcrhis, per auxilia fdenti¿e^
fcriptáque [ ut (pero } pNcr venia ni 3íá €oi»-
mcndationeni.'
LISJÍ.
PMtyáfAf;
R 1 5 T I p p u 5 Phiíóíóphus Socraticu«v
naufragio ciini cicaus gd Rhodien-
M üum;
fé ^ , LrjGAíiEs' Selectos*
fiuiii lítiis añimadvertiilet Geometría íchc-
mata defcriptii, exclaiiiiv'iflc ad comitcs ita
diciturí Bene -fpcfeniiis/' hóminaiii cnim
teftigia video: ftatíaiqíic'inoppidum Rhó-
dtim contendic, & rccVá'gyiiiLiaíium devc-
nit, ibique de philofopliiá difpurans^ muncr
ribus eít donatus, uc non tarícüm íe or-
ñaret , fed eciaill eis, qai' una fucrant , ve-
ftitum , 6c c^etera^ quaí opiis ciienc ad vic-
tuai, práeftarét. Gum auCaii cius comircs
m patriam rcveiti voluilfent, interrogarént-
qué eum , qúidnam veílét dbnium renun^
tiari , . tüiic ita ' manda vit dicere. Ejulinodí
poírcfsióríes & viatica (^) libcf is oporterc
párari, q\Xx ctiam é naufragio una poíTcnt
cnatarc. iSíaiii'que eá vc^á • 'priíidía fünt vi^
tse, quibusnequc fortunas témpeftas íni-
qáa, ñeque püblicarumrérunimutatio, ñe-
que belli Vaftatió potcft nbc<*rc* ' '
* ' Non minus eáin feriténtianí augcndo ;
'í'heophraftas hortándos(ií'')dóclos potius^eíTc
qnáni pccunieé Confidentes;- ita ponit: Do!^
'íftumex ómnibus fokmiv iíequc in álicrxi^ lo-^
cis percgrinum, ñeque amiísis fámilfarilnis &
jicceflarijs, inopcm amícoruní : ícd in omni
civitate eíTc ' civém , 3iffi¿iíésquc fortunas
{a) Ejufmqdi poflcfsiones, & vi^ticj,
i¿Jfo es la CtencUi ■■■'-■<■ ... - f
De M. ViTiiüvio. ^ 9i
íinc timore , poffe defpiccrc .caíus. At quí
non doaiinnmm, ícd ielicitaris pra^fidijs
putaret fe efle vallatum , labidis itmenbus
vadcntem, non ftabili , ícd infirma conñic-
tari vita. EpiGurus vero non difsimiUter ait:
Panca íapientibus fovtunam tnbuercs qu^
autem máxima & ncceffaria func , animi
mentílque cogitationibus gubernari. Ha^C ita
cae piares Philofophi dixeriint, non minus
etiam Poct^e , qiii antiquasComoedias (3ra:-
ce ícripferunt , & caídcm fcntentias veril-
bus in fcena proniinciaverunt , Euchratcs ,
Chionides, Ariftophanes , máxime cmm
cum his Alexis , qui Athcnienfes, ait, ideo
oportere laudari , quod omnium Gra^co-
rum legcs cogunt parentesali á liberis; Athe-
nicníium non omnes , nifi eos qui liberos
artibus erudiffent. Omniacnim muñera for-
tuna cum dantur, ab ea facillime adimun-,
tur : difciplin^ vero coniund^ cum animís,
millo tcmporc deficiunt, ted permanent fta-
biiiter ad fummum exitum vita:. Itaque cgo
máximas infinitásque pauentibus ago,atquc
habeo gratias, quod Athenienfium legeni
probantes, me arte erudiendum curavertint,
& ea. qua: non ppteft cab probata fine lit-
tcraturá, cncyclfóque dodrinarum omniíini
difcípliná. (^) Cúmcrgo& parentmii cura,
{a) cá difcipliná , la Arqniteünra.
^i LüóAjiEs Selectos
ec prxí^cptorum docinnis audas habcrem
copias diíciplmarum ^philplogis & piulóte-
chnis rebus, comincntaiioriunqnc ícriptur
lis me delcdlans , cas pollclsióncs animo
paravi, e quibus hasc cít fructiium fumma:
iiullam plus habcndi nccelsitatcm, eámquc
cílc proprietatcm divitiariim máxime , ni-
hil deíiderarc. Sed forre nonnulli hac Je*
via iudicantcs ^ putant eos cííe tantum ía-
picntcs , qui pecunia funt copioíi. Iraquc
plcriqne ad id ^propoíitum conrendentes ,
áiudaciá adhibitá cum divitijs eriam notí*
tiam íünt confecud. Ego autcm, C^efar, non
ad pccuniam parandam ex arte, dcdi ftu-
dium, íed potius tenuítatem cum bona fa-
ma, quam abundantiam cum infamia fc-
quenclam probavi: ideo notirics parum cñ{a)
adfecura, (cá lamen his voluminibus cdi-
tis,(ut fpcro) poftcris ctiam ao notus.
Ja} párum cAfiífL mihi.
©E Lüeio )Plóro.
9y
^ LUGARES SELECTOS
D£ LUCIO FLORO,
Rer. Rom. Libr. II. Cap. xvii.
^"l^T Carthagincm Coriathus , ita Corin-
\^' thmii Nuinantia ícquuta eít. Nec déia-
de toco orbe quicquam intadam armis fuir.
Potl illa diio clanísima vrbium incendia, la-
te íitquc paísim, ncc per viccs, ícd íiimii
paritcLvqiaíí uiuuii imdiqucbclliiivifuit:/>r<?r-
fus tit tlU urhesy tjnafi aigltamibns ventis y diffU^
^^JJ^ ^í<4:Í4/» helli incendia tota orbg videreaínr»
H I S P A N I ^ ntiníjHítm animus fnk advcríÜS
nos univcrfx coníurgerc : nunquain conferrs
^tres íiías libuit, ñeque aut Imuerlmn cxferi'
r/, aut libertatem raerí füam publícc. Alióquiíi ita
undique mari Pyreníeóqac valiata cíl, ut ¡ríjf^e-
nt^ JítHs {a) nec adlri ^nidem /ffftugm, Scá ante í
Romanis obfeíla ett , ^u^m fe l^fa coqnofceret.
Sola omniuní prpvinciarum vinsjfUas ^fp^^ttam
^ttla efi , melUxtt. In hac propc ducenros !.>a:
annos dimicatum cít, a primis Scipionibus
. : W ingcnÍQ íitm p^r U fmm'4ltxjé dcUji-
m^
\\
94. Lugares Selecto^
in [a] Cxfnxm Augnftiim , non continuó
néc cohíercntcr , fcd prout cauílx Jaccfsicrarit:
nec cuál Hiípanis inicio, ícd cuní Pocnis [h"]
in Hiípaniá. I^de contagio & feries catdfáqne bel-
lorum. Prima per Pyien¿eum iugiim íigna {c)
Romana Publius, <5c Cna:ns Scipioncs intiiíc-
íunt: proclijíque ingcntibus Annoncm & [¿^]
Aícirúbalcm fratrem Annibalis cccidciiinr :
raptáqiic erat Ímpetu Hifpania, v\\(\ fortif-
fimi viri^e^tn ipfkfpia visoria oprefsi Puntea frau-*
de [f) cecidijfent y térra ntarl^íie vlth res. Igí'
tur quaíi novam incegrámque provineiam ul-
tor patris <5c patrui Scipio ille , mox Africa-
nus , [g\ invalit : ifquc ftatim capea Car-
tilágine , & alijs vrbibus , non contcntus Tóe-
nos cxpuliffe, ftipcndiariam nobis provin-
eiam fecit : (^)omnem citrá ultráquclbérü (i)
\a] in, hafla,
(h) cum Poenis con los Carthagmefes'.
\f] Signa, las Infignias j o efiandartes.
[d] Annoncm &. Generales de Carthago» -
[f] fortiísimi viri' los Sclfiones,
[/] Púnica fraude , for el engaño Carthagl'
nés. Era proverbio en Roma la mala fe de a^ne-^
lU Nación, Punica fides, por mala lides.
V (^^1 mox Africanus, fUpL didus.
. [/>] fecit ftipL Hifpaniam.
- [/] citrá ul traque Iberum, de ma, jf (urd
parte del xi§.Eíra*
^ fub-
De . Lucio Floro. ^ 9'5
fiíbiccít iiupcrio-.priimifquc Rbmanoriim du-
ciiiii, vidor ad Gadcs & Oceani ora/pcr-
^cnit. Plus est p ro vinci am r e^
T I N E R E , Q^ü A M FACERÉ: itaqüC /ir
fATtes lam hnc^ tam lÜac mlfsi daces^ qui fel'O-
Cifsiaias, &• ád id ÍQíí\V^OÚ'=> liberas gentes ^ Utis
impátientes ifígly milito labore/ ncc incnicnris
cerraaiinibus íervíre dociicrunt.Cato ille Ccn-
íbrÍLis Celtiberos , [a] id eft robiir Hiípa-
íii^, aliquot proelijs trcgiti Gracchus pater
ilie Gracchorum, {h) coídeiil ccntum 6c quin-
qiiaginta urbiuitl cveríione multavit. Mccel-'
iüs lile, qui ex Maccdoniá cognoiiicn me-
i-üit', quiini & Confrcbiam (?) memorabili ce-
piffct cxemplo, & Nertobriges, (¿/) mahrl glo^
i^la pcfercit, LücuUus Turduiós, [e] atque Vac-^
¿¡eos, de quibus Scipio i!íc pofterior, finr^
giílari cemiminc, qiiiim á rege fuifleí: proí-
vocatus, opima [/] retiilerat. Décimas Brutas
áíiquanto latiüs, Célticos, Lufitanórq[ue , &
' {a) Celtiberos, d los Areigonefes. ,^|,
'■'■ [b) Gracchorum, de T^beiria Grac&'^^y /Cajé
Graco tnfignes Oradores . " ' ■ "'^ ' •
*• {c) Contreblam a Corffm^^d.
* \¿\ Nertobriges, a los de Néno.hrlga ^ kei
PUidefiébro: - ^ ■ ^ -
(e) Tmdiúos, fHebhsdi^^Jln^A^^^^ Vaccaros
jlos de Cdftlíla la vieja, -]'[/
9^ Lugares Selictos
omncis Galteciíe popülos, formidatum^^i m'H
Itttbu^ finmen ObUvioms: [a] peragratóqiiCy vic-
tor Occani lictore, non pniis íigna convcr-
tit, \b] qiiáni Ccidenteni m iiiaru íblcni, ob-
riitUQiqiic aquís igncm, non íinc quodaní íá-
cnlegij mctü , ^ horrore dcprchendir. Sed
tota certatHimm moles ct4m Lufiumsfmí^&j^fi^
manttms^ nec Immeritó^ ^^^Pf>^ filis gentlnm Hif-
fmiA , dviczs contigsrtint, Fuiíícc 6c cnm oníni-
bus Ccitibcris , míi dux illius niotixs, inítio
bcilt opprcllllS eillít , /ummHs vir afta & ^i^
dm^i-fi res cefsijfet\:\c]^2í\onákl\%, qui ha-
ftam argcntcam quatiens vcíut coelo niilTam,
vaíianamt fimills ^ emmnm in fe mentes conver^
terat. Scd quum parí rcmcritatc llib noclc ca-
lifa coníiilis adijflct , luxta tcntorium ipíiun
pilo vigilis cxcepcus cft. Ccteruní Lníkanos
VlRIATüS ^i:c%\t:, yit caliditaüs deerrlmd: qiií
ex venatore latro, ex latronc rubito dux, at-
que imperator, 6í^ fi formia cefs'tjfet , Híf^Af j
ttU Romnltis ^ non contentus Jibcrtarcni fao-
rum defenderé , per qiiaciiordeGini annos om-
iiía citrá , ultráque íbcruní & Taguní, ígni,
{¿t) flumen oblivionis: d tto Limia ^ne f$
lUmaha Lcthe, j eejmv«cítr9n con el Lctheo, ant
crcUn ¡os Gentiles era nn ri$ del Infierno , qne can*
jaka dlvid» a los 4jHe pajfahétn for él.
" S}'] lígna ConverCit, híx^o retroceder el exercitú^
is) íi tCi CcCÚSct^/f el /Hcef o hHVtsra c^rrep
>VÁ-
De Lucio FLbiló. ^ pj
fcrróqtic populatus, cañra ctiam Pr^tomm,
& Prceíidurii aggreüüs, Claudium Unimanuní
pasné ^á ínieniccíoriem cxcrcitus cccidiíier,
• iñíignita trabéis , (a) & hicibus [h) noílrís, qu.fe
ceperat, ni, montibus ílns troph¿ea íixinert
taiideavciiam Fabius Máximos coníul op-
prefferat: [c] fcd á fu cccfí o re Pcmpilio vlci^t<%
vtacria eft , quippc qiii conficíeiidae reí cu-
pidas, fractmii diiceoí, & extrema dedino*
nis agitantcm, j^er frmdem ^ &¡nfidlas^ & do*
mefücos percpjfores aggreffus^ IiailC hbfti glonarñ
écáit^pH vtderetur aiher vlnci nen potutjfe.
Ja); trabea , era nm vefiídara cafi toda de
fnrfara , Jemej^me k U Tcg^isU c¡ud fonUn k
las Epmas de fus Viofes , y ufaban UmbUn én
ciertos días los ConfUlés, J Uhdleros Romanos.
[h) Fafccs eran unos 7nanojos de varas , can
- ma hdcha, o fegur en medio, ^pie llevaban los
^Igua^des delame-del Aíagiftrado, como inCtonU
de fíi aut bondad. ''"■' '' ^
le] opprGÜbí áf 7S^¿ Viriatum,
bélzXJm nUmantinum, cap. xviil *
XT Umanria,qnantaat Carthaginís , Capiir.
X^ Cornual opibus inferior, ira virtuds no-
mine, -6: honarc par ómnibus, fnmmúm^ne É
ZZfT' ^'^T^ ^''""'^ ^1^-^We q'aili;4
mío, une turnbus, modics edito ai m-
ú
^ J
•il7
,^8 Lugares Selectos
mulo, apiid fliunen Düriüm lita, quatuoí
niillibus Celuberorum, q'iadragmta millium
Cxercituní, fer amos qu>mH orden 7/1 fula, fnftinmt',
'ncc fiiftiiuiit modo, ícd Uvuis aliquauto
perculit , ^ndendifqne fodertlus •;ih:Cu. i\OVll-
fime qium invidain cae coriftarer, opns qiio-
queco füií:, qui Cartliagineiii cvcrrcrat. iVo;>
ümere,{a)j¿fat€r¿ licet, hUihs ca^^JalelU tmnfttur.
Sedlg^Qlcs (¿)'íocios, & coní^nguincos, Ro-
manorutn manibiu clapíos excepciaivt, habita
pro eis deprecatiomhUvdHü,(\:ium íe ab omni
beílomiii contagionc reroovcrent, in Icgituiñ
foedens picttmm, rufsí arma devonerc. hoc fie a bar-
iarh {c) accé¡>tvlm\ oiHa¡f manus ahíánderemur.
Itaine^ftatim, Megará viro foitiísimo du-
¿c , ad anua convcríi, Poaipejum pialio ag-
- geic^si. Focdíis tamen nialpiertint^ cjUnm dehlhire
pamifent, Hoftilum dcinde Ma-.^dniím. Hiinc
^'loquc afsiduis Cc^^díbus ita lubegemat, ><í «^
ecnlos cjmdcm, aat vocem Ntimantmt 'hin, ^Htfcjmm
fn(lmeret/\^X\'^^'^^- cum hoc cjUocjpte fnedtís malne-
r- contciiti annonun mamibiis , qu^m adm-
mnccjonemf^vlr^otn^Jfent, Scd non miDUS Nu^
"' [^ "Non temeré, rut>L dicam.
\b) 'SCÁ\S!S^\'\\Q^a los de Segeda,
[c^ á bútbimde los: Nnmaminos, Tos Gne^
•fos , y Romanos UaméiUa barbaros a todos los Ef-
i-'^
De Lucio Floro. ^ $9
mantini, quám Caudini illius foederis (a) fia-*
gruns tg^omi^na. ac pnáore populus RomanuS,
clCviecub qiudcm pLa:icntis i'iagitij , dcdicione
Mandni exniavir. C^crcnim ducc Sapionc,rv?r-
thagws mcendijs ud excidú' urbium tmbpf'to^ taiidciH
etiam in ulrionciii excandiiic, Sed tune acnus
in caitris, qiám in campo: noftro cuiiv
ui\licc, q iá>ri cum Numanrino praMiandiuii
fuit. Qiuppe aísídiiis óc iniuftis & fervili-
bus máxime openbus attríti , ferré plenius
vallum, [b) qiii arma ncícirent^ luto inqiüna-
ri , qui fangiune nollent , inbebantiir. Ad hoc
fcnna^ calones^ {c) farcináí nifi ad ufiim necejfart^^
ampiitantur. Tanti esse exercttum.quanti
mPERATOREM, veré pródiriim eil. Sic redac-
to in diíciplinam milite, commiila acies :
cmodfrte nemo vifurum fe tinquam fperaverat^fac-^
tnm efl , fU fallientes Nu-'nantjnos c¡mjc>mim vi'
¿eret. Déderc etiam ícíc volebanc, fi toleran^
¿avlris r/fferaremar. Sed q ilim SciplO VCraill
vellet & fine cxxcptione vidoriam , ej necef
fttatíim compHÍfi^ primum , Wt defllnuta mcrte
inpr«llum rnerent f (\\mi\\ feíe prius epillis (i)"
frf) Caiidini focderis, da UCapitaUcfon Cm^
dinaj ó de Candium en Ñapóles^ donde los Sam^
mtes hicieren pafardlós Romaftos por etjngOyeft»
€4 por fina horra hecha de 3 ptcas,
{h) plenius valkim, /^i eftaca r^as gr^efa,-
[c] caloñes, los mochileros , ¿ criadas de los Sol-
dados' {d) cpuli5/^//. in. ^' «^-
?' :
\
soo Lugares Selectos
quaíi infcrijs [a] impleviircnt , carnis fcmi*
midcX!, & celias: íic vocant indígenas ex fru-
mento potioncLii. intcllccíuní ab ímperato-
i'C Coníiliiun : iraqiie no-a efl fíTmíJía pptgna K'70'
rhurts, Quum folsá, arqiic lo rica, qnatuórque
callns circúmdatos , taincs prcuiercc , ah dnt
€e orantes proelmm , ut tancjUñm vitos occtderet ,
Ubi nonimpctrabant, placiiic cruprio, íic coa-
feítá mana plurimi occiíi : .& é^num urgen-
fames , aUcjiAanvfper Inde 'vixerc, Novíísioie COil-
íiliiuii fiig¿e ícdit: ícd hoc quoqiic ruptis e-
quoriiiii cingulis, uxoics adeaicrc, fummofce-
hre fcr amorem. Itaq-lC Ctiaill éxitn deplora-
to tn ulti7n£i-m rahiem furorémque converjl , pO-
ílremo niori hoc genere dcílinariiuf. Duces
fiios , íéqiic, patnániquc , ferro 6c veneno ,
íübicclóqMe undiqíie ignc pcremcrLint. Mac-
té {h) Cjfe forttfsimam^ & meo indicio beati/sijvam in
ípfls malis civitatem ajj^ermí: , c^^pim fide j ocios ,
fofulum orbis terramm v'ir^btis fultnn^ ^ fuá wa^
nppy Mate tíim longa ^fti'¡llnHu. Ñovifsimc maxí-
ino diice opprcíía Cíviras , nullum de je gmi-
dinm hofli relicjmt. Unus cnini vir Namanti-
ñus non foic , qui in catenis duccrctur. Pras-
da , ut de pauperibus^nulla : arma ipíi crc-
niavcrant. 'J'riur/jphus fpilc tíimum de nomine,
\íi\ q'-'aíi inferijs como funerales.
{L) Alacié mm ¡obre mantra*
JLUGA-
De CoJi\r, Ceuo,
lOÍ
^¿^ t/^ Í4^ f^ i'f^ ^■•'J '^-^ <'^iifr-,,-.¡^ k¿h ^ tr^ (^ vr>. t^.
í-^f ¿liiitir *-^- 'Tí*'- f^ií^ *"*<" -^'í»- *^í¥ ■'^.r >-i;f- C*,jr v*^ .^a>^ tiif^ ***^ -** ■****
-* uyí ^¿^ C(57i (^ <^j
^- ^Tí*.- riT» fTv -^*?.- «^¿y ■'^r vi^f- c*,jr v*^ .^a>^ tiif^ -líf^ ni'^ 11'^ /*
<í?"¿ o:»'"", ■■<>*¿ Cí5') "^••"i Cyj (¿^ y^ "^^^ ^
LUGARES SELECTC
DE CORN. CELSO.
De re Médica libr. L cap. L
Chemadmodum Sanos agere conveniat*
\NüS hoQio, qui «5c bené va]eí^^^{^] & fuae
ipontis eíi, (h) nullis obligare fe Icgibus (r)
debct , ac lícc medico , ñeque aiipra {d) e2;e-
re. Hanc oportet varium habere vitas gcniís,
modo riiri (e) eife, modo in urbe, í^piúíquc
in agro, navigare , venari , quieicere inter-
diiiii, (ed ñ-equcnciiis fe exercere. Siquideai
ignavia Corpus hebetat, labor firmat: illa
(a) & bené valet, no filo efrá robuíio.
{b) de liitíe fpontis eft, fino fi maneja Á fü
voluntad.
(c) legíbiis , preceptos de Medtcma.
(d) neqiie aliptá, ni de Untador. A fll como el
Jiled'co cíitda de dar fiíltsd al enfermo^ afs'i el Altp-
ta cuidaba de dar al fan& fnerKjis ^ y Imen o-^
lor^ mediante el bano^ las unturas j y el cx^rv.cto.
Ejle oficio fi ha .p.erdid'}.
(í) mri yjí//. in mre^ # mrL
I í
XG2 Lugares Selectos
maturam fencdutciiij liic longam adolefccn-
tiam rcddit. Prodclt ctiam interdiun balnco,
intcrdum aquis frigidis lUi: modo iingi, mo-
do id ipÍLim ricgligcre 5 nullum Cibi geiius lu-
gerc, qiío populus uratur? íi.tcidum m con-
vivio eífe, intcrdum ab eo íe rctrahcre: mo-
do plus jufto, modo non ampiáis alíume-
re: bis die ponus, quám fcmel cibum ca-
pcrc, & ícmper quam plurimum, dummodo
hunc concoquat. Sed ut huius generisex-
crcitationes, cibíque ncccllanj lunt: lie athle-
ticí, [¿z] rupeíryacm. Nam 5c intermiñlis pro-
ter civiles aliquas neceísitates ordo exerci-
tationis, Corpus affligic, & ea corpora, qiiae
more eorum {b) repleta íimt, celernme , <5c
íeneícunr, & ^grotant Ha^c ñrmis^ fer-.
valida íimt, cavendiimque ne in fecunda va-
Iitudinc, adverfe pryeüdia conliimantur.
[a] athletlCÍ fupL Clbl. Los ^thUtas^ o C9nt*
hdtkntes en los juegos públicos eran grandes come-
dores y y ftés comidas eran, por lo regular , CArnet
fecas , (in condimento alguno.
ib) commfpípL Atlilerarum.
CAP. IL QÜ^ SrO MACHO IMBECILLI
fervanddí funt,
ET imbccillis ftomacho (quo in numero
maG;na pars urbanorum, omncsque pe-
né cupidi litcrarum fuat ) obfcrvatio maior
^ ne-
De Corw. Celso. 105
ncceíílvria cíl, uc ciaod,vcl corporis , a^cI lo
ci , vel ilüdij ratio derraluc, cura rcftituat.
£)C his igitiir, q.u bcné concoxit , mane cu-
to lurgcn qui paiiiai, qnidccre dcbct: & Ú
niaae íurgendi necdsitas Rienr, rcdomiirc.
Qai non coiKoxic , ex roto conquieíce-
re, ac ñeque labori íe , ñeque cxeixitacio-
ni', neqie liegono credeie. Qlii crudiim linc
pricoL-diorain doloic ruclat , is ex interval-
lo aquam frigidaui bibere , á: fe nihilomi-
ñus cotitiüerc. Habitare vero ^difteio luci-
áo, pcrñacuní ^ftivum, [^] hybernum folciit
habeutc: caverc mciidianum íolem, uiatuti-
nuuv .& veipertinuai fngus, itemqac auras
fiuminum, arque tlagnorum: minimeque nu-
bilo ccelü, íbliapcriend fe comuiitere, nc
modo fiigus, modo calor moveat, Qiiae res
m.ixmie gravedines, díitilaciouésquc concítate
Magi> vero gravibus. locis [h) illa íervanda
íun?, ni quibus etiam peftilentiam faciunr,
Scire autcLU licet, inte_gium corpuselle, cwn
quotidie mane urina alba, dein ruífa eíl. illud
coacoquere, hoc coacoxule ílgniñcar. Ubi
cxperrectus eA aliquis, paulum intermittere,
demde ( mil liyems eft ) fovere os multa a-
qui ftigidá debet : longis diebus f^] men-
{a) perflatuiii seftivum habente, ^^^ go^
3^e de viento Cn el fuerano, y de Sol en el ínvi^eY^o.
{h) gravibus locis enhl h^^^'P néulofos^ o dH
' íi
-U04 Lugares Selectos
'diarí[^] poríus ante cibum; ünmmus, poft
euin: per hycmeiii potirsiinúm totis notii-
bus [/-'Jconqnidcere. Sin lüCubiandiuncii,non
'poft cibum idiaccrc, ícd poft coiicoctioncm.
• Qücni mtcrdiu vel domefticí?, vcl cívúia offi-
ch tciuicrmit , huíc rcoipus aliquod lervan-
"dum Cürationi coiporis íiií cft. Prima aiitem
'pus curatío cxcrcitatio cft, ,qu¿e ícmperan-
•"tccedcrc cibum debct: in co, qm niinns labo-
^ravit, de bciié concoxir ampjíory in eo qui
^fatigatus cft, 6c niiniis concoxk, remiísior.
^Cornmode vero cxcrceht clara ]edio,\V) ar-
*'ma , pila, curíus, aiiibulatio. Arque ha:c non
uhque plana commodior cft. Siquidem me-
Jius aÍGcníus, quoqne <& deíccníus Cliiii qua-
'daiii varietate córpus iiiovcat^ niíi ramen id
^pcrquám inibcdiíum eft. Mclior autcm eít
-lub divo, [4] quáiii in porticu/mclior [ íi
^ capuc pátitur ] in foíc, quáni in timbra; me-
' lior in 'umbrá, quaní parieres, & vitídaria
-cfíiciiinr.,' quáni q^ia.^ tecro iiibeft: nielior
.'recia quám fíexuoía. Exercitarionis autcm
-plerumqüc finis cífe debct fudor, aur certc
0 laísitudo , qu^ citra fatigationeai íit, idque ip-
"fum, modo inínus, modo magis faciendum
M meridiarí ¿/í/rWr ia Jtefh.,
(/») totiS noclibus/¿ noche enterad-
le] clara ledio el Ur en vóx^ alta.
{d} iwb divo /^//. calo, ^/ defcubum.
.■31.*« ««^«
*f'^..J
cíl*
De Corm. CELsa lót
■€lt Ac ne. his quidem AtHetamm cxcm-
plo, (^) vci ccrta"cñc kx^ vd immodicus elic
labor deber, . - .
Ubi ad cibnm ventmn eil: ^. siunquam
tjtilis cíl nimia íatietas, S^epé inutilís nimia
abílincntia. Saepé íi c]o<i ínremperaDda íubei\
durior (/^) eil: in potioiH% qiiarrt in cfcá. Ci-
bus á íalíamcntis, oleribiis, íimilibúsqoe rebus
melids incipit. Tiim caro aíiumenda eil, qu^
aüa optimli , aut elixa cíl. Gondita {c) omnia
duabus de cauísis iniít^lia (¿^) íiint, quoniam
& plus propter dulcedincm [^) aliiiiiutur, í5e
qaod modo par eft,(/)tamcn a^gríus concoqui-
tm*. Secunda men!a(^) bono iíomacho nihil
nocer, m imbccillo coacefcit. ^\ quis itaquc
hoc parum valer, paimulas pomaque^ & íi-
mi lia mcliüs primo cibo aílumit. Poli: mul-
tas pociones , qucK aliqfjantLím litim cxccííc,^
mnt, nihil edcndum eft, poíl íaticrarem nihií
agendiim. Ubi cxplctiis eít aüqiiis , íacilms
[a] Achlerarum exemplo. El exercwlo er¿&
la ^nica ocuf^adon de los ^thUttíSy pero detennt^
7iads) k fu profcfsi&yfy y/^i'Cta a las reglas de fu artd.
(h) durior mas noclvai
[r] Con dita los q^ítr^aJah
[^j inutilia permdf'aaleSé
[e] propter da leecíinem,- p^r d huen fihor^
[f] & qiTod nioda par C?í ^ y lo cju? es ^rre-
gUdo^Q n9 excede .\^] Secunda uicixü ¿c; ¡jo(lrss._._
Q cou-*?.
p .1
toé ^ Lugares Selectos
concoquit, íi qiiicquid aílumput, potione a-
quíe fngidtíe inciudit: tum.pauliipcnnvigilat,
4eiude Dene dormic. Si qms iiiterdm le iiiir
plevit poílcibum, ñeque ñigon, ncqiie arílui,
neqiiciaoori le debet committere. Ñeque e-
iimi tam facile ha^c mani corporc,quaai re-
pleto nocenc. Si quibus de cauísis futura in-*
#dia eit, labor omius vitaiidus cft.
LIBR. II. CAP. L
QUit^ anm tempera^ ejH<í tempeflatnm generÁy
qtidí f artes <£tatis , (^vmlia torpora vel ttita ^
vel mórbis oppertuna funt^ &c*
Igitur falubeíTiaiuiíi ver eít, próxima'
deindeab hoc hyems , periculioiior a^ftas,
aiitumnus iongé periculoiirsimus. Ex rem-
peftacibiis vero optÍQi£ a^quales íiint, íivc ñi-
giJa?, íive calidas; pelsima:, qua: variant má-
xime. Quo fir, ut autumnus píurimos oppri-
mat. Nam fere mendianís tcmporibus calor:
nodurnis arque matutinis , íimiilque etiam
veípcrtinis fngus ell. Corpus ergo & azftate,
& ílibinde mcridianis caioribus relaxatum ,
fubijto frigore excipitur, íed ut eo tcrapore
id máxime fit , lie qiiandocumque evenir ,
noxium etl. Ubi a^qualicas autcm cíl:, ramea
íiilnbcrrimi íiiñt fercni dies , meliores pluvij,
qu^m tantum nebulofi, aut nubiJi, of^timí-
quc hyeme, qui- oaini vci.to vacant: ¿fctc,
qiii^
.' t i--
' De Corn. Celso/ lo^
quibus favonij pcrflant. Si genus aliad ven-
tomín eft, faliibriores feptentrionales, qiiám
íuDiolaní, vel aiiítn íunc. Sic tamen ut haec
intci-dum reííionLim lortemutcntur. Namfe-
re ventusiiDique á mcditerraneis regionibus
veniens, láiiibnsi á man, gnvis ell. NeqMC fo-
Jum in bono tempcftamm habítu ceitior va-
ktiido eft , íed priores motbi quoque ( íi
qui mciderunt) leviores ílmt , &,promptius
tiniuntiir. Pdsimum crgo coeluiii cít, quod
x^nim fecit, adeo ut in id quoque genus ,
quod Datura pejus eft, in hoc ftatu, íalubns
murado íit. Atetas media tuní'suiia eft, quae.
ñeque juventa: calore, ñeque íenedutis fri-
aorc infeftatur. Longis morbis íenedus,
acuris adolefcentia magis patet. Corpus au-
tem habilifsimum Wquadratum {h) cft, ñeque
o-racile, ñeque obefum. ísaní longa ftatura ,
ut' in juvcntá, decora eft, íic matura fcnec-
tute conficitur. (c) Gracile coipus infirmuní^
obeíum bebes eft. ...
(^) habilifsimum el mas conveniente,
{h) quadratum de media, o regdar efiamrd,
\c) Conficirur fe abate, fe dobla.
LIBPv. 11. CAP. VI.
De indicijs mortis*
.... 1 LLUD interrogari me poíTe ab aliqtí#
fcio : Si certa futurí mortis indicia íunt ^
quo-
'io« ^ Lugares Selectos
q 1 jmodo interdíim deíerti á inedicis conva-
fefccüt, qiiafdamqne fama prodidcrit m ipíis
Juneribus revixiilc r Qinn etiam vir, jure maj;-
ní oomiiiís Dem ícritus, nc ñniUL' quidcm vi-
tXy íatis certas notas eíTe propoíiiit, quibus
medid credidifícnt: adeó liíitd nonreliquit,
m certa aliqMa Cignz futuras mortis eílent.
Adveríasquos, ne illüd quidem dicam, quod
in vicino íceps qui:edam nota: poíita^ non
bonos, ícd imperitos médicos dccipiunt: qaod
Aíclepiades ñineri obvios intelicxit, eiim vi-
ve re , qai eíFcrebatur : né protiniís crimen
artis plcr, íi quod profeiloris íit. Illa ramea
nK>deratms íiibijciam. Conjediiralem artem
cdc mcdicinam, rationéinquc conjcclura^ ta-
km elíe, ut cdm íkpius aliqaando rcípon-
derit,'inrerdum ramen faiJat nos. Si quid ita-
q'ie vix in milleíimo corporc aíiquandodc-
cipit, id notam non habet, ciim per innu-
mcrabiles homines reípondeat. ídque non in
h'S tantiim, qi]^ peílifcra funt, dico, fediii
híS q'Toqie falataria. Siquidem eriam Ipcs
ií.rerdum frnftratur, & montar aliquisdc qiio
medicas íéciirus primo fuit. (InaLqiie mcdcn-
ái causa repcrra íunt, nonnunquam in pe-
jus aliquid convertunt. Ñeque id evitare, hu-
mana imbecjiliras in tanta varictate corpo-
rum poteíl:. Sed cll tamen medicina ñdcs,
gUfie multo íkpius, perqué muJto plurcs ¿c-
gtos
De Corn. Celso. 109
gros prodclu Ñeque taiuen ignorare opor-
tct, in acuris morbis fiíliaces aiagis notas
cifc , óc íaJuíis, & iiiortis.
LIBR. IL GAP. XV.
De Geflatione,
GEsTATio queque longis etiam & indi-
naris (/?) morbis aptíisirna cí\ utilííqae
cit, & his corporibus , quce janí ex roto, tc-
bre carcijt, [cd adhuc cxccrccri per fe noa
pofiünt , 6c his, quibus lenco: morborum re-
liquias rcmanenr, ñeque alicer eliduntur. Aí-
clepiades etiam in recenri vehemcnnquc fe-
brc, pra:cipuéque ardentc , ad diícuticndam
^eam, geílatione dixit utendum cíTe. Sed id
periculosc fír, mcliúfque quiere ejufmodi Ím-
petus íliitinetur. Si quis tameii expcriri vo-
Ict , íic experiatufj íi lingua non crit aipe-
ra, íi Dullus tumor, nulla duricies, nullus do-
lor vifceribus, aut capiri, aut precordijs íü-
berit. Et ex eo toro, nunquam gcrtari cor-
pus dolens debet, live id in roto, íivc in par-
te e'b niii tamsn iolh nervisdolenribus, ñe-
que unquam in recenti tcbre, íed in rcmiísio-
ne cjus. Genera aurem geftationis plura funí:
adhibcnda, qua: íiint 5c pro virrbus cujuíquc,
6c pro opibus, ne aut imbecilium brrui'^cim
íiimis digeiant, aut humili oblint, Gcllatio-
[;?] incliriatis, ¿¡^e ja decUyjdn, üUiíi
iií '
I LO Lugares Selectos
niun Icnifsima ell: navi, vd in portu,veIm
íiiuiiinc : vcheiiicntrior in airo iiiari , vel
pcclicá , aut ícamno: acrior vchiculo. Atqnc
hxc ipía , & intencii , Óc Icniri políunt : ü
niliil lioriim cft, í'uípcadi Icdus dcbct , óc mo
veri: {a) íi nc id qiiidem cíl, ar ccrte uní pc-
di Icdi [Ip] funicLiIus íubijcicndus cft, arque
ira lecliis huc , 6c lUuc manu iiiipcllcndus.
Et levia qiiidcm genera exercirarionis , infir-
mifsimis conveniunr; vaicnriora vero hís ,
qui graviuQi iiioi:bonTQi initia fie íenriunt,
ut adhuc febre vacent. Qnod & in rabe, &
in ftoinachi vitijs , de cam aqua cutem íu-
bijt, Sí interdnm in morbo regio ñt. Aut. .
ubi quidam morbi, qualis tomitialis , qiialis* .
infama eft , fine febre quamvis día manent.i
In quibiis affedibus ea quoque genera cxer-
citationiuii neceííariafunr, qiiáí comprashcn-
dinius eo loco, quo quemadmodum íani,- ñe-
que finni honiines fe gererenr, pra:cepimus.
[^a] & moveri, á manera de U Hamaca y que
ufan los Iridios.
[^] lUli pcdi lecli , Jjt^o de los des pies de U
cama'-) habla de la ^ctina^ ¿^ue ufaban los Amignos^
fto folo para los mnos^ fino f ara los hombres^prin'
analmente enfermos.
"'^^^^A^^!'^
'^^^'
%
De Pití^io el Menor*
líi
J^iJ '^r^J^-K ^ 3^^ fi-^í-Xl X>^:=^ .. -i^ -- >^
LUGARES SEtECTOS
De C. Plinio el Mcyíor.
Ex EpftoUs, '
C. Plinius Corn. Tácito Süo S-
Z/j5^. /. £/V5r. F7.
iDEBis, 6c licet rideas. Ego Plinius ille^
_.^qiieai nofti, apros treis,6í quidempul-
;hcrnmos, ccpi. Ipíe inquis? Iple, non ta-
men, ut omnino ab inertiá mea , 6c quiete
diícedereni. Ad rctia fcdebam. Erant in pró-
ximo non venabulum, aiit lancea, fed íiylus,
& pugillares. ( ^ ) Meditabar aliquid, enota-
bámquc : ut fi manus vacuas, plenas tameri
ceras rcportarem. Non err,quod contcmnas
hoc ftudendi genus. Mirum eft, ut (i^) animus
hac a2¡itatione, motúque corporis exitetur.
lam undique lylvx , & folitudo , ipíümqnc
illud íilentium, quod venationi datur, mag-
na cogitationis incitamcnta funt. Proinde,
- ■ {a) pugillares, las tahlltas bañadas de cera^
tn qu6 efcrMan hs Am'mQS, \y] ut, (¡Hanto.
cum
ÍÍ3 Lugares Selectos
cum vcñcibcrc, liccbicantborc me, iitpíinnri-
um («) & kgunculaní, he cnam pugillarcs
fcrns. Expcriens non Diana m [/^Jmagjs" mon-'
tibus, qn\u Minervain incrrarc. rale,
\a\ pnnarinm U alforja. lagiinculam /4
botdU. [h'] Diana es Diofa de la CAX^eria^ Miner-
va de las Ciencias,
C Plintüs minutio fündano suó S«
LIB, f. EPISr. /X.
Irum eft, qi]ám(^)fingLiIís dícbns in urbe
ratio aurcoíiítcr (á') aut conllarc videa-
tiir, pluribus ciindísque non conílct. Nam íir^
qneai interrogas, hodie ¿¡md e^ifil> refpondeat^m
officío [c] ton^di ^d'] virilis ínter fm : fponfaliaf an$ »
[a] qiiám, como,
Qp) rario conllcr, fiíhftfict el piido,
\cj OÍilCiO a la función^ o ceremonia,
'\ji\ La Toga , trage antiguo de los RomanoSy
era un vefiído talar fin mannas^ d manera de los
FonchüS de ios Indios. La abertura no caía folrt
el pecho^ como ellos ufan'y fino fchrc el homiro de-
recho^ para poder facar por ella el bra^c. Era de
lana: entreiexida de purpura para los Nifios^ y Je
decía PríCtexta; pero blanca toda para ¡os ejue cum-^
filan 17. anos ^ y fe llamaba Toga Viril, cuya
^vjfefsion fe celebraba nm^ho emre Amigo s^y Pariefítes.
T)E Pumo e! Men<^^ IT|
nftfttdS f/ee¡nentAVi'. tile me ai ftgnm^Hm (^) te*
ftamentnmy tile In advocatronem^ [b) ülie tn rmfi*
iium rogavit, Víxc qio die ícccrís, neccTari-^
cadem, íi quotidie fedilc te reputes , inanif
vidcatur: multo inijis, cii n íeceísens. Tnnf
^nim fubit rccqrdatíOj qaot dies, quáüi ftí*
gidis rebus abruaifcris > Qiiod evenir iniiy
poftquam in Laurentino.meo, (r) aut Jcg6
aliqíúd, ant fcribo , aut etiam corpoii vaco,
cüJLis fulturis animas fuftinctur. Nihil au-
dio^ qMod audilTe, nihil dico V qnod dixiíic
pOQnitc^t. N<;aTiQ apud me quemquam íiniíb^s
í^rmonibus carpit: n^ojin^ni iplc reprdicil-
^b, niíi ijnum me, cüm pamm cóiiimodj
^Jcribo: nullá íp^, ñullotimorc follicitor, mil-
^is runipribus ihqqietorV i^^eeum rantmn, &
cumlibellis lo<juor. O réctam, (inceráiiiqüe
vicam ! O dulce QCium, honeftuinqne, ac pene
omni negotiQ pnlchrius! O marc! O littits, ve-
j:um,recretLVmqnc'Muíeum,(í/)q!iám multa tri«
ycnitis, quaní inulta diftatis^ Proinde tif que-
que íjtrepituai iftum, inanéniqíe difctirium,
(^) ad {\p{dinim\\ para firmar -m teftameft^
fpj ejío es para fer tefltao eri el.
{¡f) \n advqCationCllí^ fara focorro^ o fh^
ion en eí TribiinaL
y] ip Laurentirio mea fUpL, rure, en mí
€a[a de Campana llamaba L4fírentina,
teccton
W í^«fe"'S fírdf^MMMf'i §^'"''f:
'tE
\l h
&:
jfl luc^AkE^ Selectos -vf
^ mnltóm ineptos labores, ur priiilnni ftcr.
tic OCCaSó rtliuque , tcq'ie ítiidijs,ry.el ocio
Jeráííc.^'^^^itiíís 'd\ a up, iit Arnlais noikr cxü'-
ditiíSims iimul, 6: tac€tirsim¿ díxitijopuiíuíi.
' {a) quám nihil ágcic , qHetmfieatfs en ha*
'gateUs» ' -
r;:f.i
' J » ... ^^
M
C. Flin% Pomponio. Easso Sücái* '
Agnam tepi vóldptfeiri, tóin ex comi
munibus ¿ímicis roi^ñov , te, itc tapiett^
tiá tuá disniím eít, '&,dfífiíonerc; odiim, ít
feíTc: habitare amdeuiísimcr: &' mine term;,,
nuncmari corpas agitaré: iiiMltniír dHp^i^^
tare multiirfaadiie,iñukiun Icaifarc^qniniij-
que'pliirimúm'ícias, qnotitiic tamen ^¡iqitia
addiícere. It'aq'-ié' ícr.ciceic oportct-^vintít^,
a'ií ma2Íftratus.amplilsiihos;gel1erit,c^xerc^.
tiís n:^¿rit,;totumqüe le R^ip. ' qnahidiii d^
tire xlebcmiií , nr ipi* ici^-^s .n^ v>,., ,^j-,~
nríiorc'n. onnistX otid icddnM. Qí""^^0 im-
•hi liccb'íí cTUindo per aetarcai/lídijdhml
|S,'a«#I«Í^iCc:íto-gW
c. ri-iN,
•De Pu>^P ^, M!^^' ^^
& in prjipis' cruditus,^, ícnbit .ciegos, gcnti^^
liuui:(/^)' toe illK £ft enimiiTAÍMi<[^ps[^J^^
pemj, atqic etiain inter.maiove'^UuQS ?ró-
pcrtiiiin .niiineirat. Is cain rccit^ret; ita?aDé-
pit ' dicerc; Jb-if}:^ ¡uhes r Ad;hoc:iabolenus Pri^
lciis [adexat eaím, ut ^Mq 2Mc\&firim) _Sh
ver c. : mn jé^Q.^ Gogita qui/üíus liQAiiíUim, qul
jTis attalic. Tain íoliCité rccitaturis pvQvidcn-
-^um eft,. . ríoa ípiu iii,>c . : tírit 'i |iíi, M^ v^^
j^j;^¿y geatíliviui.Jióc ilg, r^okvjene «íív^^
S 1:
íl'6
,'^fy
lARÜS SÉtECTOS
ci auJitófio ccpi, non poílutn mihi tempe-
rare, q'ioininus apuJ tc^ c^fiua no i contigit
cpíaui,^ .per epiftolaai effLindam. Rccitabatiir
íi&eiv abroluciíi^ dao, ant tres, ( iic
ííbi, Óc paucis videntiir,) diícrrí, furdis, miitíl*»
^ue íiniires áudíebaiic. Non Ubra diduxeriint;
jiai m JíVipr iii ít manuní , non denique aíTur-
ie^ruiit ülfe^^^^^ laísitLidine íédendi. Qnx un*
ta gravitas? q!tce tanta íapientia ? qujeininio
pí|}itia, 4ri:0g.íntia, íiniftcrítas , ac porius a-
mehtíafin hoc rotíim dieni impenderé, uc
pífcndas, ut iniínicuin relinquas, ad quem tan-
guaiii aniícir$iaiu$ vcneris> Diíertior ipfe es?
JtantC) niagis nc invideris. Nam quí invidet,
iiiinor eíl. Deniqae í¡v¿ plus,. Íiv2 minus, íi-
Vé ide'ñ praíftas: lauda vcl Ibperiorcm, vel in-
feriqreni, vel pareín. Superiorcni , quia niíi
taüdandus líle non eft, non potef. ipíe lauda-
Ji: lílferiorcm, aur parcm , quia pertinet ad
Tuánl oloriam, q'iam maxíniuní videri, qncm
pr¿¿cedis, vel cj^ícquas. Equidem orancs quí
abquid in lladi¡:s faciunr, vcnerari ctiam nii-
Yá'riqúe Toíeo. Eft cnun res diñcilis, ardua,
failidiofa, & qua: eos, á quibus conteainitur,
dcuignarur. NiÜ forte aliud judicas tu: qiiam*
quaní, quis¡ uno te revcrentior hu jus operis,
quis benigr^ior arftimator I Qiia rationc duc-
fi^s, tibi. potiísimüm indignationeiii mcaní,
jjródidí ;' qieiu ^háücífe íbtíumiíiaxime])óa^
De Plikio el Menor* íí?
C. Fliniüs Septitio Süo S,
iiBR^FiLEPm.xxnn.
■ "• ,■■'"■, "T" ''s ■"; * "'> ' \
AIS qupTdam apiid te reprcheriaiíre , "tan-
quaili ainícos meos ex otnai occafio-
ne iilni modum laadcrn. Agnofco criinen^,
amplci^or ctiaai. Qiiid enim honeftius cuipi
beiiigrtitatií» ^qui íuot tamen ifti, qui amicc^
nieos meliiis norint> Scduc norinr, quid invi-
deut inihi feliciísimum errorem > iit enim noii
fiiit tales, q-iales á me pra2dicantur,cgQ tamen
beatusvquod mihi videntur. Igiuir ad alios
hanc; ílniíl^am dilige^tiaiti confcrant: nec íunt
parurp Jijutór q'^i cavpere amicosílios iMdir
cium vocant: niihi nunqiurn peifuadcbunt, ut
«ICOS aiiiari á me niiiíidaí putetn. V^^^^
-\r-
'¥^
rw^
\ I ':'\ '
^liVitW^^a^*^ -/^^^UiV*.
»Wv?.
i"
tr XtJGARfS >SeLE€TOS:.
', lugares' SELECT 05
Ip 'RíMÁiR pálhVrííñ velódtati§ "Cirdá^ "quídam
jL adeptus ellyqm itá ftiprii caviim pulve-
¥cm(.^)H:iitíitavit, ut ardiis pcivicñttba
favindfciá-'rélinquerí^ vcftigiorum.rP^^
^ót hÁikíAÜs- pucr, cum á^matic kíC^iuús Cíict
^d 'alpr<iri0s paftii^, ludíGro Icpofeñ ' conlc^
"cútfts^^eft, i;r> ÓC^ób id ffetvi^-prodiKÍ^us
^ gi:cgis^^dóti)fcé;' Olyíiípiííde f ':^}^'V1. " CSc
(a) fupra caviim pulvcrcm ^^^ un fuelo fofo,
{b) arcnis pendcatibus en U IndttJíiclon del
étrcnAl [c] con íeCll tus dit aícanTCo.
[^e(] Oly mpiadc. Cfrr/t díU^ CltA^Ud dj 0-
Ijmfias en Grecia fe cdebrñbAn ceda 4-. Anos- fi*
honúT de Hcrculnnnos jnsaffs fan^jos, cjne fe lU^
r/ídan Oljmpleos,y jfor efo fe diy'<)¡y infriada «I f/-
Pacto de 4. Ancs. Ln primer a emfcxj el Am ¿^ 52^8.
de laCredCfüH del Miírid&: yjó. auos Antes de U
E''^ CrjrijhA»A: vno de-d^ttellos juegos er4 la cAr-
r era d ¡fíe, p Ara la qHdfiie frodiécidoj o (refcnta"
do efte nm. ^^^
Dr>€. Jo&o Sotwó. ii?
ájo-tiTemit . coron^m; Philippkl.es ;43jduo*
miné, ■^fcen.ta.qiiaiiraganira.ftadia \^7^:tim-
nis .'LaoiipoaDnem :deCaitit; Aoiltms I^acoi^v
éf . miHoaides 'Afcxaiidn ^.niagni .curfofQS i^i-^
^bkc%Elin üí^uc, imile ducenta ii:adia#Hin%
¿le traniierufit. Fontdo, Vipianóque Qo^, m^»
kalíaiO^a. annos pixer' natos, V. ÓC-^-^- ^^-n
lia 'paiIitt«tTD(r) a tncridic :traníivít ad; vclpc-^
ium; Vitit xicind^. plajrimuni potuic Süra-,
boTiomincV:^c}üis:ni -perípcxiíib perrcentuim
^fcrtima-miMiapaffiinm C^] Varro íignihcar,^
fbltoaiqfvieé Carrliagino; cxeantcm cianea^
Puñicamvi^^^nricmmqac navium Tnanifeltiísi-j
ñie e Lilvbctanl ípcculá (e) denotare. Cicero.
tradit lliada Homeri: íca íubtihtér in , mcm-*
branis dclcripram, ut tcfta luicis cUudci-enir^'
Callicrátcs tbniíicasex ebore; ka ículpíit , un
porcio cári^iii áCcCteris íecerni ncqiiievcrit. . .
-•■ iPr^valtiHÍe fortitudinc apiid Romanos L;
Siciliium Dentatuiii titiiloram numenisoilcn-
ait.-^^ribiiiuis liic plebisífuii non, multo poít
»1 . {d) -Ítí^diai-Orr^: ¿¿tf .i46. legíías Ef/a>wlaSydí
34.00* ff^V* ' ; . ;?st^l^i^V:^^. .c. ')*.• ' ' )
ú. (k) rtadia.í ./'^¿•5 'm^s/M 44* 'leguas.
(f) pailauni. ???^f. <s^^ i-^.icgtías.
,(Í)rpaílaum, mas, de 3.^r legms. ^
^ . (ff) ípccula^ <^í/^í /'í 4fMyadd lilyteo. Ef*
OíJp
p.
.%^v.«^>n¿ »*« ■» f^.'ta<:,.%%m
li^ .
\
\
fué Lugares Seiectox ■
cxado^ reges, Spurio Tarpejo , A. Tcrm^
Coir.Idcm cx provocácione odies vi¿idr, XL.
^ V. habuit adverías (a) cicatrices, in tergo
nullamnotam. Spolia ex hofte tricics& qiia^
rér xrcpít. In phaleris, haftis puris (i) arinillis^
coronts, trecenta XIÍ. dona memit. Novciii
hiipcratores, qui opera ejüs vicerant, trimii-;
phnntcis proíccüttí^ eíi loft hunc M.Scrgiu$
¿uobus ftipendijs, (r) primo, adverfo corporQ
ter & vicies vitlneratiis : íccundo ftipcndioi
Í4i pra'lio dextram perdidit. Qiia de causái
fcrream ílbi manum fecit: & cüm neutra pe**
né idónea ad pr<tliandum vaieret, una dic
quater pugnavit, óc vicit íiniílrá, duobus equis
co infidente confofsis. Ab Annibale bis cap*
¿ns rcfiígit, cúm viginti meníibus, quibuspp-
tiviratis fortem perferebat, nullo momento
íinc compcdibus fuerit, & cateni^. Omnibiijj
aíperrimis prcelijs, quas tempeftate illa Ro-
jnani experti íiint, iníignítus donis militari*
bus a Thrafymeno.Trebia:, Ticinóque coronas
cívicas (i) retulit. Canneníi quoquepr3elio,dc
(a) adverías, delanteras^ o por delante.
\h) haftis puris, picas fin fierra. Era tino de
Us f^emlos^ ejne fe daban a los Soldados,
fr] duabus (lipendi js en des Campanas,
r^l Eran regularmente de o jas de encina , y
fe daban por premio de avet llbradB k ^^g"*^ ^»*
mAHO. mMaHd9 k hh Enfml(9. : '>
De C Julio Solino, tzt
qiio rcfugiííe cxiiniuai opus viitutís fult, lo-
lus acccpit coronani. Eeatus proíedo tot mt-
fragijs glonarimi, ni hares in poftentatis ejus
íuccelsionc,Can]ina,taritas adoieas odio dani-
nati nominis obuaibraísct. QLiancúiii intec
■milites Sicinms, aut Scrgius, cantüm ínter
duGcs , imo^ iit verius dicaai, inrer omncis
homínes Ca;íar dióatoi enituir, Kujus diicli"
bus Lindecies centiim , Óc nonaginra dúo
millia exia íiinc hoñium. Nam quantum bel-
jis civilibus fudent, noiluit annotari : lig^
íiis collatis quinquagies, óc bis dim¡cavit: M.
Marcdlumíoiusíupergreíius, qui novics, óc
tricies pari modo tüerat prailiacus. Aá ha;C
nuilus Gclcnus ícripíit. IScmo vcloeius legir.
Qiiaternas etiam epiftolas íimui didaiTc pei%
hibetur: benignitate adeo pr¿tditus, ut quo$
armis íubcgerat, ciernen tía magis viceiit.
GAP. Vil.
CYPvUS mcmorií^ bono cJaruit, qiii in cxer-
Gitü , cui Dumeroíiísimo príuíair, nomi^
iiatim íingulos alloquebatur. FeCiC hoc ídem
in populo Pvomano L. Sapio. icd óc Cymni^
éc Scipionem coníuetudmc credamus proiecíí-
fe.Cyncas Pyrihi Icgatus poíieiá die, quam in-
gieííus Romam facrat, Óc eqncftiem ordi-
i tai, Óc Senatum piopíijs i cniiLibusíaluta-
vit. Rcx lonticus Mithudatcsda¿5ás, & vi-
'Ili
^zz LuGA^E^ Selectos
ginti gchtibiis , (^) qiubas i npentabat , fine
interprete jura dixit. iViemanaai cxaite fie-
ri> palaiii faóluní eíb íicut Mctrodorus phi-
lofophiu, qai remponbus Dioi^enis Cynici
fuit, m tantiini fe meditatioiie (Z») aísidiiá
provexit, ut amulas íimul dicta, non modo
leiiÍLium,Ted etiaiu verboiiim ordinibus re-
tineret. Nihil camen in homine aut metu ^^
aut cafu, aut morbo facilms inrercipi, íaepe
perfpeítum cft. Qní lapide ■ idns ñierat, ac-
cepimus oblitum literarum. Mellalam certé
Corvinum poft egritudinem, quam pertufe-
rat, perCLuTuin proprij nominis obJivione ,
quimlibet alias ei íeníus yigerer. Memoriam
metas perimit. ínvicem timor, vocis eft in-
citamentnm , quam non íolum acuit , fed
ctiam íi nunquam fucrir, cxtorquet. Deniquc
cum Olympiade odavá , & quinquageliíiii
vidor Cyrus intraííet Aim oppidum bardas,
ubi tune Croefus latebat , Atliis filius Re-
gis, mutus ad id uíque temporis , in vocciív-*.,
crupit vi tunons. Exclamaífe enim dicituf':
parce patri meo, Cyrc, óc te hominem elle,
vel caíibus diíce noftris.
Trabare de moribus fupcrefl: quorum
cxcelentia máxime in duobus cnituit. Cato
[a] gentibus naciones: efio es en 22. lenguas*
[¿»] mcditatioae con el exercicia»
Priiv
^.-•^53^-^
DlE C. JUtlO SOUNO. 121
Princeps ?oxc>x gtntis (^) lcnator optimus^
opnmus Impcrator, omtor optimus, caufam
tAincn quadragics , 6l qnater dixit, diveríis
odiomm iimultacibiis appetitus, fempcr . ab«
ioluCLis. Vcrum Scipionis ii^.miliani iaus pro-
penlior, (^) qui pra;tcr boiia , qiiibus Cato cla- "
1'us fint, criam publico amore pracceisic. . . Piu-
rimi inrer Romanos eloquentiáfloruerunt/cd
hoc bonum h^^ redirá rmai nnnquám fiiit, niii
mfamiliá Gnriom7iB,in qiUtr<^T ferie con.ti
oratorcs ftiere. Magnum hochabitnm eft. . . .
*''i^ Pcrfcdam prudenriam íbii Socrati Ora-
culuiii Delphicum adjudicavit. Pietatis docu-
mentum nobiiius quidem in Metellorum do-
mo eífülíit, fed eminentifsímum in plebeji
puérpera rcperitar: hiimiljs hsec, arque ideó
tamse obfcurioris, cúm ad parrem , qui lup*
plicij causa claurcris p(rnalibus conrínebatur,
aegré obtinuiííet ingreííum,- cxquiíita fepius,
á janitoribiis , ,ne forte parenri cibum fub-
niiniftraret, akre enni ubcribus fuis depre*
henfa eíl. Quae res & faítum, & lociim con-
fecravit. Nam qui tnorti deftinabatur, dona-
tus filia:, in memoriam tanti praeconij [í*] rc-
fervatus eft. Locus dicatus fuo numini ^ Pic-
{a) gentis de la familia , o eflirpe,
[h] propeníior mas de inclinación,
(í ) tanti praiconij de tanta cdebridad^ de ac-^
■ cUn Pan gloriofa^
« ta-
^N
'«24 Lugares Seif^ctos
taris racdfum fuit. . . Qui atnngat ad titulitm
fclicitatis, (a) necdiim rcpcrtiis eft, 6c qui fe-
!ix ccníeri jure debuerit. iN'amquc Cornelius
Sulia didus potius cít, quám fueiit feJix. So-
Jmn cerré beatum, Cortina (/^) Ágiaum judi-
cavit, qui in angulliísiaio Arcadias ángulo,
pauperis íoJi ¿ommus, nunquam cgreííus pa-
femi cdpítis tenninos invcnitur,
[a) ad tituluin fcliciratis AYenomhre defellz^,
Coitiaa el Oracid9 de A^qU m Velfhüs*
Ai I
De Jcjstino.
125
¥i- ^ ir ye -K 4: ^ i< ^ ^ f: * :j^ :>k ik ;jr
^ ^ :>(: j|t -5^ -^ ^ jp- ^ -;^ ^ifc ^- ;ít ^- ^ ^i "^
• LUGARES SELECTOS
BE JUSTINO,
HlSTORI AR. LlB R. I.
CAP. IV. Poíl íhmIüos deindc reges , per
ordinem íüceísionis regnuiii(^) ad Aftyagen
deíccndít. Hic per foniaum vidít ex naturali-
biis [b] ñiías, [c] quam unicam habcbat, vitem
enatam, cuius pahiiite oiiinís x\í¡aobiimbra-
retar. Confnlri harioíí , ex cádeai ñlia nc-
pv>tem ei fiituriim , cujas magnicado pra^-
iiimtíerar, regiiique ei amifsionem portendi,
reípoiideriint. Hocrefponfo exterritus , ñeque
claro viro,neque civi liliam, né paterna mater-
náquenobilitasnepoti ánimos extollcret; íed
ex gente, obfcurá time temporis, Períariim,
Carnbyfi mcdiocri viro in matrimonram tradi-
dit. Ac ne íic quidem íbmni metii depoíico ,
gravidam ad fe íiliam arcefsit, ut fab avi po-
tirsimuiii ociilis partas necaretur. Natas in-
[a) regnnill de Media^ ó de los Me ios,
[h) ex natutalíbus/^^/. partibus, ¿/f /.-íj/í^r-*
US vsrffQnz^üfas,
'^^
' i
í 26 Lugares Selectos
fans dátiir occidendus Harpago, regis arca-
norum participi. Is verirus, íi ad ñliam mor-
tuo rege veniilet imperium, quia nallmn A-
ftvagcs virilis íéxus gcnuerat, ne illa nccati
infantis líltionem, quam á patre non poraií-
fet, á miniftro exigercts paftori [4] i'egij pe-
coris puerum cxponendiim tradit. Forreco-
dem teiwpore, ¿c ipíi paftori filiiis natas
crat. Ejus igitur uxor, auditá legij intantis
cxpoíitione, fummis procibiis rogat, fibi af-
ferri, oftendíque puerum. Ciljus precibus fa-
tigatus paftor, revediis m íiivam, invcnu jux-
ta infantem, canem feminam, párvulo ubc-
ra pra^bentem, & áferis, aliribúíquc dete»
^ ^dentem. Motus & ípfe miíericordiá, qiú mo-
tam ctiam canem viderat, puerum dcfert ad
ñabula, eádem cañe anxie proíéquente, queni
ubi in manum mulier accepit, veluti ad no-
tam puer alluíit: {h) tantúíqae in ilio vigor,
& dulcis qaidam blandientis infantis rífus
apparuit, vit paftoreni uxor nitro rogaret,
quo (c) fuum partum pro illo exponerec {d)
permitterétquc íibi , íivc forcauíe tplias,[fi
[a] paftori ^Ht fe llamaba^ Aíitradates.
[h] veluti ad notam 2á\üút^ U acaricióy co-^
7/j§ fi la conociera.
[f] quo para (jíie-
[/] exponeret. Herodoto dlce^ ^tte el hijo del
Paftor nacti mnertt. (e) ipílUS/í^f/. pucri. ^ ,
fi-
-^_^,ry=sa»^
De Justino. 127 "
fivé fpei Ciix ( a ) pueriun nutriré. Átqiie
ita pernitici íbrte parviiloru n : hic pn>
filio partons educatur , ille pro Depote regis. ^
expon i tur. Nutrid Spacos poftea nomen fiíit,
quia canem PcrfcC lie vocaat.
{a) illas de ella.
GAP. V. Puerdeinde cum inrcr pa (lores
cffct, Cyri nomen acccpit. Mox, rcx ínter lu-
dentes forte deleitas, cuín per laíciviam (a)
contumaces Piagellis cecidiílet, a parentibus
puerorum querela eft regi delata,indignantibus
a íervo regio ingenuos liomines fervilibus ver-
bcribus afFcdos. Ule arceísito puero & in-
terrogato, cum, nihil mutato vultu , feciílc
fe" ut regem reipondiíTet j admiratus con-
ftantiam, in memoriam fomnij, refponsíquc
revocatur. Atque itá -ciim & valtus íimilitu-*
do , & expoíitionis témpora, & paftoris con-
fefsio convenireat, nepoteni agnovit. Et qao*
niam defundus(¿) fibi fomnio (r) videretur,
agirato [¿/] Ínter paftoresregnor^nimum mi^
nacem dumtaxat in illo fregit. (e) Caeterum
Harpago amico fuo infeftus, in ultioncaí Icr^
[a] per lafciviam por jue^a.
[h] defundus Ubenado , falldo con blen^ -
[c] fomnio fítf}l. ex. í
[/] agitato de ejae fe ha hablado, rc^no f^ph
da f$r {e) fregit, nfrái^dU^ rcfrimÍ9\
vati
I3S Lugares Selectos
vati ncpotis, ñlmm ejus iiiratccit, cpnían-
dumque pacn tradidit. [a] Sed Harpagus a4
pr^ícíis tempus (b) diísimuUto dolorc, odmni
íegis iii viDÚiáx occaiioncm diñuiír. In-
terjeao demde teaipoie, cum adaleviííct Cy-
rus, doloicorbiratis aduionirus,(¿-) ícribit eí,
m ablegaras m Palas ab avo fiicnc : ut oc*
cidí emn parviiliuii avus juísent: ur benefi-
cio íuo rervatus üt: ut regem oíendcrit: ut
ñiiiuii ainííerir. Hortatar, cxcrciriim parct, 5¿
pronaní ad rcgiuun viam ingicdiatur, Mcdo-
mai rraníiüioneíB (¿Z) pollicitLis, Epiliola, quia
paiam^ fcrn ncquibat , regís aiitodibus oiB-
ne5 aditus obiidentibas^ exintcraro lepori m-
íeritur, kpuíqnein Pcifas Cyro fcrendus, fi-
áo ícrvo rraditiir: addita retía, ut íub ípccic
venatons xiolus laterer.
[a'] tradidit.'/í^í cjííe el lo fitflera^ hafia def"
fuss de averio comí de, ( Herod. )
\h) ad pra;^íeiis rempiís ^or entonzjs.
(f) adiiionitus fupL Harpagus,
{d) tranlitioneiii U mad^iH^si , ejl& es , ^sfs
fajjanan a fi4 partido.
CAP. VI. Le&is ille epiftolis, cade fomnio
aggredi jiiíTus cll: íed pr^emoninis, ut quem
pnmum pollera dicobviu rn íiabuidet, íociuiu
coeptis adlmieret. Igitur antelucano rempa-
re i-gLcí icci' mgreiiüs, ubviuiu iiaoiut: ícrvum
' de
De JasTiND. 119
dt ct$t^a\o{a) cu/uidaai Meii^ norninq Sy-
bareti. Hujiis reqmatá ongmc, ut la Pcriis
genicmn audivit, dciiiptis compedibus, aliliva-
.ptü-]iie comité , Peiiepoííin regreditur. M
■coiivocato populo, jubec (^) ornnes pr^eíto
cúai íecuribiis adeile, Óc íiivaai vi^ circuiB-
datam excidere» Qiiod cum ilrcuiie tcciiíeur,
eoíliem pollero die, apparatis ^piihs uwitat:
dcinde ciim alacriores 'ipío eoavivio íactxjs
videret, rogat, íi conditio proponatur, atníts
vit^ fortem kgmt , heaerní labons, an pi .e-
fentiuin epularLiai; prxíentiiim , nt accLvna-
vére omnes; aic: Hefterno íimilem laboii
omncQi vitam adiiros, qaoad Medís pareatit:
íc íecacos, hodiernis epulis. L^ris oninibus^
Medís belluiii infere. Aílyages meriti íiii ii
Harpagiun oblirus, rummaiii(r) bclii eideni
comaiíttic.-qai exercitiim accepruiii Ibirírn Cy-
ro per dedicioneai tradidit, regilq;ie crude^
Jitatem períidiá defedionis iilciicitiir. Qaoi
ubi Aíliages audivic, contradis iindíqucau-
(a) de ergallub, de UcArcel m;i¡c^. En %
f:A{4s ds Campo, a,vU ma fnfdon j]ihterra}$m^ d.m^
de fe afegurahan los efcUvos d?¡}^nad,s al Idí^j.
V9 de la Maxjcnda: que correfponiz en algmma^
do a hs Galpones de nuefiras Chacras.
[¿] juber, fina¡endi, qne era fu Xefc. d^flpt^
d0 for Aílyages, [HerQd,) '■ '
^ ^ (f^ ÍUiUmam y;;^/. potcítatem, d Comanda.
^^
(
■it
11
tx^'o Lugares Selectos
xiliis, ipfe in Ferias ptoiiciiatiir: <3c rcpctito
^laenus ccitaminc, ptiízuantibiií» ííjis, par-
tem excrcitiis i tcrgo ponir, & tergivcrfan-
itcs ferro agi in* hoitcs jabct, ac denuntiat
íiiís, ni vuiGcrcnt, non muvas forres ctiam
poft tcrga inventaros, qaáiii á frontibus vi-
ros: prouide videant, fugientibus hácc , aa
illa pngnantibus acics runipenda ík. íngeas,
poft'ncccfsirateiii pugnandi, animus cxcrci-
tui ejus acccí'sit. riilia iraq'ic cúm Períatum
^cics paularim cedercr, marres & uxores eo-
rum obviaiii occarrünt : orant in pr^Iiuní
rcvertantur; CLiné^antíbas, íubíará veftc, ob-
ícoena corporisoftendnnt, rogantes nuai ia
úteros niattum vcl iixonuii velinc refíigcre.
Hac rcprefsi calligatione, m pr.£:]iuni redeunt:
& facía imprefsione, qnos fngiebant , fiige-
re compcllunt. In co príelio Aftyages capi-
tur: cui Cyrns nihii aliad, quatn regnam ab-
ftulit: ncpotérnqae in illo magis, quam \ic-
torcQi egir : cúniquc maximae genti Hyrca-
noruní pra^poíait. Nam in Medos rcvcrti ip-
íe noluit. Hic fínis Mcdorami imperjj fuit.
Rcgnavcmnt annos cccL. ...
CAP.VIlí. Cyrusfubaaá Afiá, & iinivcrfo
Oriente in potcífatein redado, Scythis bcUum
inferr. Erat co tcniporc Scytharum regina
Tamyíis, qu^ non muUcbntci: adventuhó-
^ ■ ftimu
De Justino;'^ ' ^ iB^
tium territa, cum prohibcre eos traníitu Ara-
xis ñuminis poiTet, traníire pGrmiik, & libi
feciiioíXQi pugnara intrá rcgni íiu rcrminos
fau, & hortibus obicdu fiuminis fngam dif-
fíciliorcm. luque Gyrtisy trajtais^copijs, cum^
aliquantiipcr m Scyrhiam proccísiiscr, caílira.
mcratiis eíi Dein pollera dic, finiuJato me-i
tu, qaafi refngicns caftra deícrüifíct, ira vi-
jiiaífatim, & ^ ea qaa: epulis crant ncccllaria,
rcliquit. Qiiod cura nuntiatum reginas cilct;
adoíeiccnuilum filium , adinftquendum com
Ciim tercia parte copiarum mittii:. Cuiii ven-
tuai ad Cyri caftra eílct, ignarus reí milita-
ris adoleícens, veliitiad epulas, non ad proe-
JiuLii vcnuTet, omiísis hoftibiis, iníuetos bar-
baros, vino fe enerare paritur: priuíquc Scy-
ú\dí ebrietaix, quam bello vinciintur. Naní
cognitis bis, Cynis reverías per nod'cm, íaii-
cios (/?) oppdmit , omnéíque Scy thas cum
regina? filio interficit. Amiiro tanto exerci-
tu, & quod graviüs dolendum , único filio ,
Tamyris orbítatis dolorem non in lacrynias
cffadit : fed in ultionis folatia intendit: ho-
íléfquc recenti vidoriá exultantes , parí in-
fidiarum fraude circumvenit. Quippc fumilafe
ta difñdcntia propter vulnus acccptum rc-
fugicns, Cyrum ad anguftias uíquepcrduxit.
Ibí compoíitis in montibiis iníldijs , ducciv
[a] UUCios, efto es^ mcrtf íaptaos*
«32 Lugares Selectos
ta millia Períarmn cuín ipío rege trucida-
vit. In qnz vidLoni ctiam iJlud meinorabí-?
le fLiit , q'iod ne nuntiiis quidcaí tanta: cia-
dís íuperruit. Caput Cyn amputatimi , m
iitrem humano íanguine replctum, conjici re-
gina jubet , cúm hac exprobranone crudcli-
tatis: Satia te inquit, íangume qiicm íitifti^
cuiusquc infatiabilis íémper fiiiíli, Cyriis re-
gnavit annos xxx.non iiutio tantum rcgni ,
íed continuo totms tcaiporis íucceilii, ad-
mirabilker iníignis.
il
'«/^^
De Aurelio Víctor
13^
"le ''■ir''Í- iT^i^ ^ íc 'k -K ^ >^ ^ •■^ -*:
_ "K ^. - ^, . -^ - .* - ^- - -^- - ^ J^- - ^ . ^ .-^% ^ ^-
LUGARES SELECTOS
VE AJRELIO VÍCTOR,
PiiocA Réx Albanorum.
Roca Rex Albanorum Amuíinm, 6c Nii^
avitorem filios habuir, quibus regnuiii an-^
nuis [a) vicibus habcndmii reliqíut, & ut altcr-^
nis {b) impcrarent: í^á Amuiius fratri im-
pcrium non átáit^ & 11 1 euní fiibole (<:) priva-
ret, Rhcam Silviam filiam ejus , Veíla^ fa-
ccrdotem pra^fecit, ut virginitate perpetua {d)
teneretur: quae [t] á Marte [f] compréíla, Ro^
\^a] annuis vicibus./^/'/. pro, />¿>r í»K/f» <«»-•
final -i ^^ ^^-^ cada uno.
[I?] alternis tTí//. in annis.
[c] fubole for fobole, u por o.
[d] virginitatc perpetua teneretur. Lds
Ve^des^ eflo es las Doncellas^ confagradas al cul^
to de la Díofa f^efla^ confcrvaban la vtrglntdady fe-^.
na de la vida,. ,
[í] qu^ fíípl, Rhca, compreíTa forzjtda.
' [/] á Marte />¿>r el Dios Marte, ¿fio lo fingí»
4¡ta for evitar la fcna^^
mu*
p.
I i4 Lugares Selectos
muíiim , & Remum edidic. Aimilius ipíartí
in vincula coiiipeíí,it : párvulos ín Tibcrim
abjccit; quos aqna in íicco rcliquit. Ad va-
gitiiin Lupa accnrrit, eóíque uberibus fiñs'
aluic: mox Faiiíluliis Paftor, colledos Accae
Laurcntix coujugi educandos dedit. Qlií [a)
poílea 5 Aniulio intcrfedo ^ Niuiiitorí ava
ixgauai reílítuemnc: ipil paftonbiis adunatis,
civirateni condidcnint: quam Romulus au-
gurio [¿-j vid^or, quod ipíc XII, Romulus VL
vulturcs viderct, Romam [c] vocavit, 6c uc
cam prius legíbus, quám mxnibus munirct;
cdixit ne quis valium traníiliret: quod Re-
raus irridcns, traníilivit, &á Fabio Cclcrc
Ccntiirionc rutro fertur occiíus. {d)
{a) qui fíífL Romulus, & Remus,
{b) augurio, ff« el agüero^ ^^6 es ^pQr el vneU
de Us aves,
(f) Roniam vocavit , U Ihmo Roma , U
füft fu Tíomhrtn El cafo es^ ¿jne dif ¡catando Iqs
dos hermanos^ qual havia de rehar^ y dar fu tsow-*
hre Á Id Ctfídad^ convinieron en ¿jne a^ofiados en
diverfos lugares , irinmfharta el que mAS huitret
vle^e.
[di fertur occifus /?<//. fuiflTc.
m-
De Aurelio Víctor; 13^
MuTius ScMyüL^. (4
GUM PoríennaRex iirbcm [¿^] ohfideret^
Miitius Cordus, vir Romana: coníUn-
tia% Scnatum adijc, & veniam rransfügiciv
di petijc , ncccm Rcg;ís rcpromittcns. Accc-
ptá poceftatc, la caftra Porícnníe venir, ibique
piirpuratum (O pro Rege deccpriis occidir.
Apprehenfus, & ad Rcgciii pcrrrachis , dcx-
tcram aris (d) impoliiit: hoc (e] íupplicii a
rea cxigens, qiiód in Cíedc pcccaílcr. (/) Un-
de cum miíericordia Regís abftrahcrctur,
qiiafi beneñcium rcfcrens {¿) ^it , trecenros
adverÍLis eum (iaiileis (/7)conjuraíIe. Qiia re lile
{a) Sccvula por Scevolá , ^ne ^H¡ere dear
fardo: jforcjHc qti^indo fe^^mmi U mano derecha ^
havlendo recibido con la if^tuerda el fpmal, gac le
holvw el Rey, le pafieron efte nombre, que Le fue
fiempre mm honrofo*
(b) Urbem a Roma,
{c) piirpurarum, al primer Mlnlflro.
{d) aris en el fuego , c¡ue allí haruia prevenU
do para el Sacrificio,
\e) hoc fupL gemís, a rea /¿í/^/. mana.
(f) peCCaíleC havU errado. ^ ^
r^l referens, retomando, ait le hlz^o c^fianM
X^a^ le pnqlo. . •
{h) ímiiíeis, j><?r fimiles.
:/ I
136 Lugares Selectos
terrims, bellum acccptís obíidibiis depofuít.
Miuio prata trans Tiberim data, ab eo Mu-
tia appellata. Statua qiioqiie ei honoris gra«
tiá conftitiita eít
L. ViRGiNius Centürio.
POpuliis Romanas ciim íeditiofos magi-
Rratüs ferrc non poircr, Decemviros legi-
5iis ícnbcndis creaviC, qui cas ex libris Solo-
nis tralams , [a} dLiodccim tabulís cxpofue-
runt. Sed cdm pacto dorninationis Magirtra-
tiim (I') íibi prorrogarenti uniis ex ipíis, Ap-
pius^ Claudius, Virginiam Virginij Centiirio-
nis fili:iiii,ín Álgido milírantis adamavitiquain
cum corriimpere non poiler , Clícnteai (r)
íiibornavir, qui eam in ferviriitem depoíce-
ret: {d) ñcilé viaLUiis , cúni ipfc ellet, 6c
acculator, & judex. Pater, re cognitá , cúm
ipfo die iüdiciis íiipcrveniffer, óc fijianí jam
addidaní (e) viderec, uldino ejus adloqnía
impetraco, eaní in íccrctLini[/] abdnxir, 6c
(a) tralaras f^or tranflatas.
' [¿?] Magiftrarum d cargo, d oficio,
ic) Clícnteni, Marco CLmd¡o.
{¡d) iñ fervitatem depoíceret, ^nt la^Ulef»
fe por ejclava fuya..
' \i] addidam adjudicada a Marco^ por fcn*
ttnc!¿i de Apio,
[/•] in íecrccum >//. locura.
• ' co-
De Aurelio Víctor, 137
occidit: coi-pus ejus huiTiCiis gercns, ad cxci>
cimin profugit, & milites ad vindicandum
facinus accendit: qiü cixatis dccem Inbunis^
AventinuíB occiipaiuní,(^) Dcccm-viros ab-
dicare íe magiftratu {h) coegerunt , eóíque
cmnes aut morte, aut exíilio jpnmerunt. Ap»
pius Cladius in carcerc necatus eít.
(a) Ávcntinuai occupariint, /¿ rstiraron étl
mofite Aventino,
{h) abdicare fe magiftratu /kpl, i magi*
ftratU fsp&r^rfs ddcñrgo^ reyídneUrU^
M. FüRiüS Camillüs.
f
Urius Caniillus cum Falifcos obfiderct, ac
ludí litteranj magifter, {a) Principum fi-«
Jios ad eum adduxilíec , vin^tiim eiim ijí-
deiii puerjs in urbem rcdigerdiim , & ver-
berandum tradidit. Statim Faliíci le ci ob
tantam juftitiam dedideiuncVejos dcceciii cb-
íidio domuit, de que his tnumphavit. 1 oüitio-
4um eit, criQiini datum , f ¿ } qiiod albis
equis triumphaífet , & prsEdam iniqíic divi-
iiífet: dic diña (^) ab L. Apptile;o Inbono
[4}Judi. ütqrarii caagifter^^ m -M^efirQ de
{b) cft crimini datum, fe It calpL
l;^^- (f} ;4i? dx^díy ka'i/hmdofe le ehado ¿ cúmfÁ'*
TtsH' f» JHÍcio €^ detjr^WAdi» día, ^ . j
i \.^ .. S * pl<^
'ts'g 'Lü&ARÉS 'Selectos '
-plebis daiiinam^ Ardeáin concefsir. (a) Mox
•^diii Gíilli bQñQúCS relidis ob ftcriiitatcni a-
.gns luis, Clülmai Eírun^e cpidum oblldcrenc,
mui luiU Rorai tres Ií^ati,-qiu Galios mo-
-tierent, iit -^b ppprtgnatione cieíiíkrent. Ex
^hi5 uaiís con^ra-jiis gcatium, in acicm pro-
Ceísit, &'• duceiil Seiionem intcrfccit. Quo
^oi*n':norj GaíH/ pctids m -dcditioncm Lcga-
tis, ncc unpetratis, Romam peticninr, & e-
'xercítamílóiiisnuní apiíd Aliam fíuvium ce-^
cidemnt dio XV L Kalen. Augiu\i : qui dÍJÍS
Ínter netaílos (¿) relatas, Alicniis diftus. Vic*
tores Galii ul'béili Hvrraveruut, ubi nobilif-
íi'Tios feíui n ia curulibus 9 & honorurn in-
%2;nibiis, prim^iit dcos vencrati, dcinde ift
hoiiiiaes deípicati, intcrfccére. Relíqna juvcn^
'tu3 civti Mxiiiíio m Czpkolmm fugic, ubi ob-^
fe.Ta, Camilli vittutcliberat;! eft: qui abícns
'bidatoi^ didus,- collcclis ícliqíiis. Galios im-
proviíbs, intentccidnc occidiÉ. (r] Popuhuii
Roaianiim migrare Vcjós vbrenrenl rerinuir.
'SkSc oppiduní civibus , dc^^áUis óppido
•¿eddidit. ^ :- ■;' ■ .^- -^:'^'; ■ ^. .. ',
(a), conceftit, fe retiro t^jA-^cA: " V.-
'^"^ {b) ínter ^^nefaáos, tf^íitf;;^fdyifks^ ^(f^s.
JEntonres no havia Trlba-naUs-^ El was nefafiotrá
- ^ \ (r] interneci onc occidere , ts baKir ■ ma
(tran matanx^a.'7í>dü^l9S ¿ t^deu 'W1?t7»*
^ V C. DUI'
De Aurelio, Victos.
C DuiLiüS.
M9
GAJUS Duiliiis primo Púnico bdtoptix
coatra CairiiagsiiCiues miíus, cuib vide-"^
rer eos aiuitam man poiic, ciaiicíii validaní
fabvetccir: & [juss Corvos vocaveve,] manüS
fcLTcas (^) ciim irniu iioltuim pnrnus infti--
tiiiC, quillas ínter pugnandum, hoíliu.ni ^^"^7 .
veis XXX. r.ppichciuít , xni. u-icríit , qiii.
vicli, capri íiint. Anmbai Duxclaísis, Carrha-
ginem fngit, & á Senato qaaílivit [ i' ] quid
f;CÍcaÍLiin ccníerenc. Oimiibus, utpngnaret,-
ac.laínantibüs: féci, [í-) iiiquir, & vidas ílim:.
il: poenaracruas cffijgit. Nain apnd Poenos,
DiK '<núc {d) re gcrtá pimicbarur. Duilio con-
cciilim ell, {e) iit prcsluccntc fii na li , [f ] &
[a) aianilS férreas, una mí^qmnd fuella en l¿i.
proa de las G^leras^ para fiíje$í?/r Us lúijelcs ene*
m'f'OSy y hacer con facilidad el aturd^^ge^ en qtie>
irtin mAs fiA'Crtes ios Romanos.
W <\^¿í^i^^^-^confidtlld no've¿íid de aqiiel mf-j
trumetJtOy que daba cmdado^y ocultólo que havid
Jlicedído,
[c^ feci, refirió entopcss cjne hjnv.¡ñ_ hech9 lo.mif'
^yi^fif ^y.erm el Senddo^y (In embargo qttedü venct.rO,
(i) male e\}o es^ por iinprudeHCía c timides^
(e) ConceíTuill C^^ efto fue por toda fn zida,
(f) pra^iucente íiuiali, precedido de hachas
di /of^Sy que k ¡hm é^hmhrandg»
I'4.0 LOCARES SeIECTOS
ptcecinenre tibicine, (^) á coená (^) publicé (c)
(a) 6c pr^cinente tibicme, j de mnjicps^ qne
U iban toe ando fian tas,
(Íp) á COena, defpass de cenar,
{c) publlCe co?m fi fíiejfe en triUTyjfho,
{d) redirct boivlejfe Á fu caja. Cictron dtce^
^He fiendo nmoy lo 'vIq de efta inerte minchas ve-
Kts»
MARCUS ANTONIOS,
Arciis Antonias in ómnibus expedirio-
nibiis lulio C.eíari comes, Lupcrcali-
bus {a) diadema ei imponerc tcntavit: mor-
tuo, divinos honores decrevit. Augul^um per-
fidiosé rraclavit, á quo apud Mutinam vic-
tus, Pcruíij.fcime do nitus, in Galliam fu^zit :
ibi Lepidum íibi coílegam adjunxir: Brutum,
exercitu cjus corrupto, occidir. Reparatisvi-
ribus in Iraliam regreííus, cum Gstfarc {b) in
grariam rcdijt. Tnumvirfafíus proícritioncm
{a) Lupcrcalibus, enUs feflas iy^deceyjtes^t^Ut
fi haxjí^n al Dtos Pan^el día l$.de Febrerú»
{b] cáiB Cíefarc con Angufio Cejar,
'1
De Aurelio Víctor. 14í
á Lucio Cceíare avúnculo íüo coepit, [c) In
Syna'U inuiiis bellum Partiiis inrulit, á qui-
b'.is Vidu:», vix tcrtiam parrem de quir.de-
CMi legioiuoiis in Egypruin pcrduxit j il>i
Cleapacr^ amore dcvinctas^ m Adiarico li*
torc <\b Aiigulto vidus cit, in Alexandriatn
reí^rcíllis , cum habita regio in folio regali
feJiier, necein iibi coiifCiViCo
(r) C*Xpit. El cafo fne ^ cjue Antonio poma
por primera conákion del Trmmv'-r^JOj íjue fe U
entre ffaífe U .cabe:^a de Cicerón, Lepido convr/io ,
pero "^AiiiJnno defendía la vida de fu ProteUür» La
conte(laclon dfíro dos días, Al tercero penjanda
AndPtiio eludir si intento de Amonio^ pidió por fü
parte U míierte de Lacio f pero el le torno la pa-
labra, j facrifico defde hego ¿ fn Tio^ fot veí^
garfe de fi^ Enemigo.
: íi P-
142
Lugares Selégíos '
§ S^ 2^ 3^ s^ 2^ i^ 2^. 2^ i^ ¥ ¥¥^ '
LUGARES SELECTOS
VE AULO CELIO.
NocT, Attic. Libr. 1. Cap. XXÍII.
ÍSTORIA de Papirio Pr^textato diíla
fcriptáque eíl á M. Catone in orationc,
qiia ufus eft ad milites contra Galbam,cnai.
mulcá qiiideiB venuílate, atquc luce, arque
niLinditia verboruGi. Ea Catonis verba hiuc
pToríns.coQii'nentarioindidirrcm, (i libri co-
J3ia fuiílcr id teiiipons, cqqi \i¿íc didavij quod
íi non virtutcs, digniraréíque vcrbornm, ied
icm ipíaní fcire qu^ris, fcrmé adhuncmo-
dual cft. Mos antea íénatoribus Roaix fuit,
ia Curiam [^] ciai piutextatis ñlijs introire.
Qiuiai in íenato res niajor qiixpiain coníiil-
rata , eáq le in áicíXí pofteiníii prolata eft,
placukqae ur hañc rem , íupcr q-.sa traí^a-
viíTcnr, ne qnis cnunciarct, priuíqiiain dcctc-
ta effct : matcr Pnpirii puerí , qni cmn pa-
tente Tno in curia ílierar, perciindatiir fi-
Jimn,qiiidnam in íenarii Patres cgiflent. Piicr
{a) i a C\XÚZV^ k U fda dsnde fe form-ñ^'t
Swadt
re-
-I>i AüLo Geuo. . . ?^5
rcrpóndic tacendiun eíic, ncqnc id dici iice-
xc: iííiilier iit aiidicndi cupidior > kcrctum
rci, .& iikntiurn deberi puer affumans, ani-
^nium eius ad, inqnircndiiui, cverbciar. Qijanic
igltiu- comprcísíus ,. violentiiiíqnc : tiun
pticr, matre \irgcntc, lepidi, arque fcftivi meiv
daoj coDÍiliuui capir: adiim in fenati], dixit,
tltium * videretiir utilius, iiiagííqiic é' tcpii blrf
ca ciTe , unns ne, ut duas uxorcs • habcrct ,
an iic una apiid duos napta cHcr/Hoc illa uf
siidivir, aoiiiio compavcicit, doino trepidans
egreditar, ad cereras matronas dcfcrt, qaod
audierat: pervcniunt ad icnatmii ponera díc
matrumfamilas caterva, {£) lacrimantes, at-
qnc obíccrantcs orant.ona potiiis, ut dobus^
nirpta fierer, qiiám uc uiiidua!. Senatores iii*
grcdicnrcs in curiam, qiu^ illa muiiciiiiii Sfí-
teir*pcn€S, &^ quid íibi poftiilatió iñhxc vcU
Ict, mirabancur. Piicr Papiriiis in mediuiii-
Ciu'ias progreirus, quid matcraudircinftitiííet,'
quid ipfc inatd dixiilet , rem fkuti fucrat J
dcuarrat Senatus fidcm, atquc ingeniurn piie-
li dcoiculatn,s;[¿] coníriitum(£-) facit;uti poü:-
'■ (a] pervcíiiiinc caterva, figura Sjlep¡ls, 'en qm
fe h^i^e ia concordancia y no can let -^e^, fmo'coW
¡a idea.', efio €5yCon lo ejue fe concih*^^ no conls^iW
fifrcf.h'eiefimoturbsL ruUnt, abfente nobis. «Scc.
^ [¿3 de oículatus. kvíendo a^laud'td(f cm canaaím
144- I üdÁRES Selectos
hac pLicri ciim patiibus m curiam né in«
troeant, niíi ille uniis Papírius: eique puero
poftca cognomcntiim, honoris grana ^ indi*
tum Pré;t€x$attis ^ ob ioqiiendi, tacendíquc
ia íerate prdetextata priidentiaiii.
LIBR. VI. CAP. XVII.
Ibros Athenis difcipÜnarLuii liberalium
publicc ad legendinn pracbcndos, primus
poiiiiifc diciriu* Püidrams tyrannus: U) dcm*
ceps Ikidioíius, accuratiúsquc ipíi Arhcnienfes
auxei'init: ícd omncm illam poftea hbroriuii
copidiii Xerxes Atiicnariim pon tus, urbe ip-
sA praster arceiii iriCensá,abíl:iilir,aíportavírquq
i\\ Perlas. Hos porro libros uníveríbs muí-.
ds (^') poil: (í:] tem|:)€il:atibus , Selcucus Rex,
qni .. Nicanor appcilatus^ refcrendos Alhenas
ciiravit. íngcns , poftea nuiíierus librormn in
iEgypto á Pcoleiiiseis regibus, veí conqiiííi-
tüs, ve! confcclus [d] eft, ad milUa fcrme vo-
luminiim íeptíngenca} íed ca onaüa [/J beí-
íp priore Alexandrino, (/) dom diripitur C2^
(¿2) tyrannus, efto es de Athe»as, ;x
. {b) illiilns fiípi, in. (c) poft adverbio^ £«
mtéchos tiempos de/pues^ eflo es y defit^es de muchos;,
lempos. [^/] ConfeduS completada»
/ " (e) omnia. Séneca dtK^e^ <jae ¡e- onerntíroví 40Q
m'íl rihros, {f} Alcxaildrino. En ta gnerrñy ifHC
T Cefar hi^ 4 ^kx^d^m^ 4(md« .^Ma efi^Bt^
De Aülo Gelí». 145
ca civitaSj non rponcé^ ñeque opera coníul-
tá j (^) íed á aiilitibüs forte auxilíanos UíCCí>
ía íuiit.
{k) ñeque opera confulcá , fti de memo t
fQrqm ei animo tra^ qnemar foUmente lo* ^avios^
LÍBR. XIII. CAP. XI.
T Epidifsimus líber eft M. Varronis cxfa*
JLtyns Meníppcds, {a) qui inícnbicur,
Nefcis ^ {h) e^nid vefper fcrus vehat^ m quo dil-
ferit de apto convivamm rumero/de que
ipfuis conviví) habitu, culriique. Dicit au-
tan, conviva L'üm numerumiocipeic opoitc-
re á Gratiarum numero, & progredi ad Mu^
farumj id eft proficiici á tribus, conülieic ia
novem: ut cüm paucií'siiiii coi vn ¿e íur.t, 1:0a
pauciorcs íint, quam ticb, quiim pliuimi, noi
piures^ quam novem. Nam muUos^ irquit, effe
mn eonvenit^ ^picd tpi'/bapleYpiwqueeft tmhnUnta. , .
Jpfttm deinde convlvtmn con^at^\V\<^X^ ex retíH
qUiítuor^ & tam demqvie QWfit'bm [mi fmmerts oh-
folutnm e¡l\ Si belli homvtncuh cciUtii Jant^ fi lec^
tus locas y jl tempHS letiam^ fi nppamíUs mn m-*
¿eñusy nec locjt/iaces autem^ iifqmt $ con^tvíts , né¿
•■ {a) Menippaeis. hechas á imttacion de las (¡ue
compHfo el Fhilofopho Minifpó^ efio es kteríefcas ^
y picantes.
[h] Nefcis &:c. Adagio^ eott^ué fi frgmjicahé
id inJlaMdad dé las tofas huss^éís^í^
I
14-6, LUG ARIS SeLECTGÍS
a^i^_i fi^bfella.h [a] ftle/inm^. t/ero non In conyiviOy
fel m cidicsilo ejfe deher, Scnnoacs Igiruu i4
t^iiiporis habendos^ccnfe', lion íupcr lebiis
aaófs, ai|t tqttu j;H/ie4 juciíridos, atque in^
vicabiks/(^j .&, Cuii> q^iadain.ilkccbra, & vo-
kptate. iinlcs, cx q-uaus Mngcnimn noHrum
visimitiüs fiat ," '&"; áinxaiiis. ¡hiod profecto^ /w-
efiih ^ eve'tet^fi de id 'genMs rehpts^ ad commvmeM
tñlk idrfpi'^' p^r^ineníihpís cprifabiilemar^.d,€ ¿^ut^us irh
ffjro.^ at¿j4e ¡n.^iaaotiU agend'S^ loqm non efl oiiam.
tHm la'Ámm^^qmm (iat fofd'hns'.' .& In convivio /«•
ai * \c) no n ^(mfiii ■ deheiit. , Je i e.A . p.otrfsimiim , f »4?
(¡¡f^píl'ftnt vit'Z f/ítilüat!.híi! con imeyitra & d'dethnt. . .
' (a) ap'ki- ít'^^'^Ha. eolios Eílrados^ en los Tri*
hkn^tlcs, (y) !Íavita3ÍlcS, que tengan atra5iivo,
r<r1 lexk ^^^^ Ain'igUQs h'^.z^ian leer algún Foe^
t4 9 Hi^hrMdúr^ dorante la^ comida,,
lAWk, XV. CAP. X. •
PLnt!arGhns in librorum , qiios de tmimi.
iafcdo ií pri Vi > , q ri \i de -n irbis dif-
ícret i'i hai'n>> hj ainn'ii incidcntibíis: Vir-
gules iiíii^ Mileij.aoninis, {.2) tere q'iot mm
iw ea civitate crvat , a*e,32^t2 , fine uÜá evi-
(^) Mile.ij np.ninls, ejh es de la Cladíad de
M'dciO, -
dcati
De Aülo GEnó.' i47
denti causa (.1) volunrateñi lapiffe obcua^
f úá¿ morns, ac dcinde piui.ni^is, vitam íulpcrí-
■ dio amidlft. Id qnuiñ accideret m dks cie^
brius, iiequc aí#iiliS cariuii mon periéveiaff-
tmiH, mcuiCiná a.;hilí^cn quircr 5 decrcvilft
Mileucs , urVírgines , qn^c torpoiibiis iU-
fpefllis dcmortMa^ forcrit, c¿.^ onii.es riid^,
ciim eodcQi Jaqueo, qiu-clkntpri^vird^ a:, c&
ferrei^rur: poft id decretuiíi, "VirgiLCS voliin-
tanain raoitcm non pctüie, pudoie icio dc-
ter ritas tam iiihoneiii fiineriS. ''-
• [a] causa. Id ^146 Í€/¡^reíyr/;?ej es el fuYúY ute^.
rlnó^ o'/iainddo de alguntz ¿^ualidad 'vtnenofa del aj-*
re.
LIBPv.
CAP. XVI.
4' iLoCrotop/ieníis.athlcra iHi]ftris,qi!emitt
1 chronicis fcnptumcft^Clympíade quih-
■ cjiíageriaia^Goronatnm eflc , cxituai habnit
¥1 1¿& Olí (era n d u m , & mi r an c 11 m . Qii 11 m j^ m
narii grandis ¿H.'tcm athlcticam deslñct, ítér-
qas facerct forte íoliis in locis Italíae íilvc-
ftiibus: qucrcuní vidit proximé viam,p2tulrs
in parte media rimis hiai tcm. Tum CS'
perin, credo, etiam ture volers, an iill^ íí-'
bi reliqucc vires adcíicnr: immiísis in cavrr=i-
ñas arboris digitis, diduccrc , & rcfcirdcrc
quercum conarus eft , -^xc medir 1x1 quiccm
partcm difcidit, divellírquc. Queicus autcm
in
f 4^ Logares Selecto?
iti daas didivfta partes, qumn ille, qnafipct
fcd:o [a] qioJ erat connixiis, inanuá laxaír
ícr, ceiaate vi, redijtin naturam; manibuiqufí
cjus reteatis, ínclasíique, ílrida dcnuo, Ócco-
jiflefa, dilaceranduíii hominem fcns pr^buiU
(4) perfedo. fí4pL opere,
; LIBR. XV. CAP. XVII.
ALcíbíades Aríienicnfis q-inm apud avtm*
ciilii n Pencicii,pLier arribas^ ac dúci^
pliiiis iiberalibus erudirctur, &: arceísi Ferí-
eles Antigciiidaín cibidnem juísíllet, uc eum
cánere tíbijs, q'iod honcftilsiaium tiim vi-
dcbatiir, docerer: traditas íibi tibias, U) ciun
ad os adaibiiiilct, ínuaiTétqMc, pudcfadus oris
dcfonnitate, abjccit, infrei^ícqüe. Ea res Cuín
pcrcrebiiiilet , omnimii tmn Athenieniiurn
CDiícaru, difciplina tibijs canendi delira eftj
Scrípririi h^c cfl: in commentario Pamphi-
la^(^) nono ¿^ viccíiíno.
(a) tibias. Los Anttí^Hos txifií^han Á i^n tlemfo
dos fíííutas^ vina con caiii mano.
[b) PaiTlphil¿e, £/?^ era una Mtiger í^.gypcta^
^He floreció en tiempo de Nerón ^ j efcribio varm
Libras ds H¡¡loria,
De Columela.
149
LUGARES SELECTOS
VE COLVMEL A,
De Re Rüst. Libr. I. Cap. I.
Qüí 'ftiidiiiiii agricolationi dederit, anti-
lilísima (4) ícsar hct'C íibi advocanda ,
priKicnciam reí, faciilratcm impcndcndi,
volaneatcín agendi. Naai is demum ciiltif-
finícn ms habebit , ut ait Tremellii]s,qui &
c :)!cre ícicr, de poterir, & volct: ncqiie enim
ícire aut vellc, cniquam fatisfueric iine fum-
pnb'is,qaos e^cigiiüt opera: ncc nirfiis facicndi ,
9í\\t impendendi voluntas profuerit íinc arte:
qni3 capur eíl in oinni ncgotio, noiTc quid
agcndinn ík, maximéqnc in agncultnra in qua
voluntas, faculta qüecitrá fci entiam^íjepe mali-
na tt do ninis afferunt jaduram, cuiíi imprude-
ter ñda opera fruílrantar iaipenfas.kaque dili-
gciis Paterfeiiiilias, cui coKdi cft ex aguí ciilrii,
certam íeqni rationeiii tcifamilians augcnda? ,
máxima curabit, ur ^taüis iwx pmdenriísi-
mos agrícolas de quaque rcconfular, &í c:ííiv
mentarlos antiquorüín fedulo fcrutetiír, ac-
U) aaciquiísima fu^L pr^cepta.,
qiic
'í\
i ^o " Lugares Selectos
qae' seftimet , quid cor uní qiüiqac fenferit ^
quid pra^ccperit: an univería , qiiai majoies
prodiderunr, tiujus tcnipoiis cuitui^e rcípon-
dcant , aut aliqua diüoncnt ^ ....
Ac nc ífta quidcaí prasíidia, lU diximns,
non aísiduíis labor, & expenentia viUiCi, non
faciilratcs, ac voluntas impcnd.cndi tartam
polknt, quantum vcl una pra:íentia domíni:
qiue Oí (i frcqucns openbus intcrvencnt, f ut
Üi exercitü, cdiu abeii f mperator, ) cunda céí-
íantOílicia: rna-ciaiéque' reor (a) hoc íigni-
íicanteiii Píxíiuqi Magoncui , ihotum Icn-
ptoriiiu pniTiordium, talibus aaípicatuin kn-
tCilíljS : P^i agru'm paravit^ dü?r¡pim vendat ^
ne mdit nTha^num , qiiim rT/í\^imm lare7n cg^
lere > cva maais cordt fherit arhayitím domi'^
cdmm^ rtifltco pradlo non er'n 0f>i4s, CJu.od CgO
prasceprum , íl poííct his tcoipoiibus ob-
lérvari, non iminiuareiii. Nnnc quoniample^
róíque noílmin^civiüs ambitio (¿cph evocar, ac
faspius dctinet evocaros, fcquitur ntíuburba-
nuíii pr<2cdiiini commodifsiaimn eíTe putcm,
quj ut ocuparo,quotidianns cxcurilis laci-
Ib pofc negotia fori conrinp:ar. Nam qui lon-
ginqaa, ne dicam traníiiiarina rura mcrcan-
tbr, vclut hacrcdibus patrimonio íuo, 6c quod
graviüs cft, VIVÍ ccdunt íervis Ibis: quonianí
q uide Tí , éí iíli taín longá doaiinorum di-*
■a) reor epmo,
ñau-
1
De CoLWAFXA. ^ * , i,^;
ftantiacoirurii|riuiCLir, & cormpti »poft ña::^
■¿itia, quju cüoiaiiierunt;, iub. cxped^ation^
íiiccciroruin , rapuus magis , (^iiám. ' ailuu-a£
íliidcnt.
■ CAP. II. Ccníeo igitiir ín propinqaa
agrum mercari,, quo & treqiientcr doiiiinü^
veniat, & flcqueatiüsTc ventnmiii, quam íit,
venriuTis, denuntict : íiib hoc eniiii metu^
Cüiii faaiiua villicas gi
.it m omcío. QuiG-
quid vero dabitiir occafioiiis, ' riiri moretur ,^
qaa¿ non iií mora íegnis, ncc ombratllis. Naiiir -
diligentcm Patrcmiarnilias dccet, agii fui par-^
nenias oQincs, & onini teiiipore anni íre^
qiientius círcamirc, quo pro den tius natura lu.
íoli, íive in frondibüs, & herbis, íive lam.
macuns frugibus contciiipktar: nec ígnoret
quidquíd iiiGo redé fieri potcrit. Nam illud,
vetas eil, &.Catonis: Agrum peísimé multa ri,;
cuios domiiuis , quid lo eo íaeiendum ík,
pon docct, fed audit villiciiai. . . . ,
Cap. VIL Príecipua cura domini reqiiirituiv
eúm in c^teris rcbus, tu ni máxime, in homini--.
bus. Atque' hiycl coloni, vcl. fervi íuiir, fo-í
luti, aut vindi. Comiter agat aun colon i Sy
facilémqiie fe pra^beat, &i avaritis, opus cxi-
o-3t , auám Dcnfiones: quoniam & aiÍLiusid
oítendit, 5c tamen in univcríum magis/pro-
ds,í^. Nam ubi fedulo coUtur áger , pleriim-
quq coiwpciidiró'i rmñquíioi;[aifi cmli ma-
m
ifi ^ Lugares Selectos
jor vis, aut pra^donis incersit) detrimentutn
iScrt, coque rcmiTsionem colonis petcrc
noa audet. Scd nec dominas in unaquaciiic
xi\ cni coionuin obÜgaverir, tenax cire ju-
ris ÍU1 deber, íiciit in diebiis pccuniariuD, ut
ligois, 6c cxtCiis parvis acccfsionibus cxigen-
dis, qianim cura majorern moleílianí, quáiii
íiiipeiifaní niíticis afrert. Nec íané cft vmdi-
caniiiíri nobis, qiídqaid licer. Nam íiim-
iiiiim Fis, 3fitiqai íummaai putabant criicem.
Nec mríiis in tociiín reaiittcndum: quoniam
ve! opcinia nomina (a) non appeiíando [h]
ñcú mala, fcenerator Alphius (c) díxiíie
venfsimé fcrtiir. Sed 6c ipíe noílrá memo*
ría vererem confuía rcm, virúmque opiiíentit-
fimii u. L. /VoIm iam areveraiirem audivi:
parnsfamili|is fclicifsimiuii fundum eíTe, qai
colonos iadigeaas habcrec, 6c ranquam iii
paterna poteísione natos, jam inde á cnna-
balis longí faiiilia^itate retinerec. Itá cer-*
té mea ferrooinio, rem malam eííe freq'ien-
te'H locationcm fundir pejorem tamcn ur-
binuiTi colonum , qui ner familiam mavulc
ai;riii , qiam per fe coíerc. Safcrna diccbat, •
ab cjufmodi liominc feré pro mercede litem
(a) nomina d^ffeniendas^ créditos,
{b) non appcl lando, no rícnnvtHfenáü,
(c) A.IphÍUS. E'le er/t un celebre Ü^uyeyo^ át
De CoLüMEtfr.
til
xcdi, pfoptcr quod opcram dandajtn eiic¿
Mt 6í ruíticos, óí eoídcm aísiduos colono$
retineamus, cuín auc nobümet jpiís non li-
cuenr, aut per domefticos coleicnon cxpe-
dienr:quod tamen non evenit, niíi in his le-
gionibus, qux gravítatc coeJí, íolíque ílen-í
látate vaftantur. ....
CAP. Vill. Próxima cft cura de Servís, ciií
quemqiic officio praponerc corivcniat, quof-
que,&: qualibus openbus deftinaie. Igitur pvx^^
nioneo,ne vilJicimi ex eo genere rervoriuii,qui
corpore M placiierunt,niílitüamus: re exea
quidem ordine,qui urbanas, ac dilicatasar*
teis exccrcuerit. Socors,& íomnicuioíuní ge-»
ñus id maneipiorum , otijs, campo , circo^j
Iheatris, alea?, pop¡naí,lupananbus confuetum,
ciinqnam non eaídem meptías íbmn!at,quas
ciim in agriculturam tranltulít, non tantuiUj^
¡n iplo íervo, quantum m universa re de-
trioienti dominus capit. Eligendüs elt ru-^
fticis operibus ab infante duratus, & inípcc^i
tus experimentis. Si taiiién is non crit, d^
Üs pr¿eticiatur , qui fervirnrem laboriofam to^'
leraverunt. íamq'ie is tranícerdcrit atatcni,
priman ¡u ventee ^ ncc dum léncdutis attige-^
rit : illa, ne & aucloritatem detrahat ad im-
|>erium,cum majores dedigt'énrür pnicrcado-
{a) corporé por el i/olitmc^ ^ ejh eá ¡or lá:
■ ■ 'v- ■ ic-;
154^ LüóARES SIlct^s
leícentü!^ Me, nc [aDOí-k>.i!i^Hno'fiicCnivií>at^
opcri. Mcdiái igiiur ;iít*)c¿ráíis^y^ ¿^ nrmrrO-í«'
boris , pcrítiis »a\'í:iini riiit-icariifii , 'aac ceit©
maxiiiicS cuic2 , ^ 1 ^i'€c]df iits addii'cat. /Na w
ron Gil noilíri ¿legot .)' akenim^impe {a le, ác
altéruíB doccre. ¿scqac cniíiiFCCiic opns e^i-g
gcre valer, qni, qiud, aut qualiter .Íaa<íiv4
dum íit, ab íiibjcctó diícít. .... ' ''\'-^\
Ciilram veítiráinqne famiUam mngis nti^
íitcr , qaaiii dclkare habeat , munitainqtie
dili-genf CL- á vento , frigorc, plaviáque , qu¿e
Ctiada prohibelitur peilibiis mamcatis,^.^)
cciitonibiis [b] confetis, (f) velüagis íI'ChIíí
lis., [i] id íi íiat nnllus áxcs taai inrolcra-
bilteeíl:, qiio non^fiib divo moürtaliquid poí-»
íi^. Nec tantuiii operís-agreílis íit artiiex /
fed-íSc animi quantum fcrvííc paticur inge-s
ríiü'Tií V'iitutibñs inftrnftus^ uf neqiie remvísé^
ne^ue cáidclitcr impcret. Scinpéiqnc a)iqr.oí
é)c*'meííonbus fovcat, pa rcat ta men etiaiívmW
ñus ibonis: ita ut potius tulieafit cjti^ íevc^í
fítíitcm, qnam trudclititrém detcílentwp. Id'
CíSrítingcre pótcuit, íi malncrit .ciidodiic fiib-J
jéaos, ne pccecnt, qua'Ti ! ncgligentia-Tuií
ca:il'iiitterc, ut puniat dclinq'icntes. Nnllaf
' •■(jVncllib'iS manicatis, fnins de cuero con méin^
¿a.^. R'l Centonibus, eírUvlnas' talares. ^ *
"ic) C^nfcílis. Mtx^^a-^^f -^e varaos retaz^os^ o tra*
fn^mUos, [d] faga CtlClíUis, J^P^ con tafm^^.i
^l
íi^-De'Columela*. I ^ ^ t$$
«H aufcaimajor vcl nequusuiii.hominisai^
ft^du, .qiiám opcris GxadiOMit juila icddan-
■tui:, ut viilicus íciiipcr íe^ rcipicícnret» ^ÍG
€iiiin-. & magiftrí ÍjngnlOiUiri,íOÍtiCÍoium ÍC;^
éulo amnia íoa cxcqncutur ^ & CLícri poft
facigationcín opcris, qmeti, ac íomiio potius,
qaa:n dehcíjs Qperám ^abunív, . . .
ín cjetcris ícrvis íixc fcre prxccpta fcr-
vaadá, ílint, qi^e me- ciiáodÜIe qoii poeni-
tet: tu ruííicos, qui modo non incoiiiaiodé
íc gersüícnt , fepiiis quám mbanos , íami-
líaniisquc ailoqucrcr ; & ciuii comitatq
domiíii Icv^ari pcrpctiuuii laborem eoiiim in-
te! ligcreni, noiiiuiiiiquain <pti;im Jocarcr, <5c
pliis'ipíis jocaii permitreicm. lam íHud fe-
pe fació, ucqiiali ciim pcritionbus de ali-
quibus operibüs novis dclibcrcm, & per hoq
cogpofcam ciijiiíque ingenium, qualc, quaiii-
q'ic íir prudens. Turn etianí libeatius eos id
ppiis aíígredí video, .de quojecnni delibera-
tiiai, (5; cpBÍilio ipíoriimfuiceptum putant,^. .
Itaqiie diligens dominas, cuní &í ab ipíis,
tum & ab..íblütis,q.!jibns major ePc íidcs, qua^-
rar an ex fuá Goiiftitudonc jiiüa peiripiant.
Atqae ipfe pañis potionífqíic bonitafeai gu-
ftu íiio éxplorcr, vdlieai, manicas^ pcdúiiiqnc
tegmina recognoícat. SxVQ criam qucren-
ái poteftatcm faciat de ijs , qui auc crudc-
¡icer eos, aiit fraduicnter infertpijiS. Nos qui-
... dcm
■m
m
ii^ Lugares Selict^h
á: a aliq'T'into juíté dolcntes, um vindica
mas, q lam anim vdveituiíub in eos, qui ledi-
tioaibas íamiliam coacitant , qiu caliimni*
ántiir iiiagillros liiosj ac luríiis pucnMio piO"
Icqiiianrejs, qiü Arcau¿, ac indui-tus íe ge*
ruiít. ...
LlBPv. VIL CAP. XíL
V
illas cillas cligcadiis cít a-Tiplifsimi cor*
pjris, vaiti latratiis, canonq le , ut priui
a'i iitii aiilcíícuii, deiiide etia'n co.upecta tei>
reat : 3c taii^a iioiaii iq la n, ae viíiis qiw
den, horribili frciiitii Cvio tiíget míidiantcni.
Sic aute n colads uniii5, ifq le tnagis elígamc
a^i'-isia piftoraü, niger in villatico: nam va-
rías iii neutro e t Ja-jJibilis : pa:l:or álbum
probat, quonian cll: fer^e difsimilis, magno-
qic op'xs intei'dum diícrimine cll, m propiiU
fandis I'ipis fub obfcaro m inc, vel etianí cre-
pMíC'í^^,neíi non íit albo calore conípicuiis,
pro lapo cancaí feriar. Villaticus , qui ho-
minasn mileficijs opponitiir, live luce cla-
ra ñir advcaeric, tcrnbilior niger cofpicitur:
five nodc, ne coafpicirur qnidem proptcr
u;nb'\:e íunilltiidincm, quamobrem tedus te-
jiebris, canis, tutioiem acccííam habcac ad in-
íldiaiiteüi Probatiir qna-iratus potius, qiiain
lorigas, íiut brevis: capire tam magno, ut cor-
b^ns videatuí* pars máxima: dejcclis, & pro^
^
DrCOLUMELA. 15T
pcndcntibusaunbus:mgiis, vel glaiicisoculis,
acri luaiine radiantibuü ; ampio, villolóquc
pc61:ore: latís aiinis, cmribus craibís, 6c hiiv
tis: cauda orevi , vclligioruní arncuhs, óc
unguibus ampliisiQiis, qui Gia:cé 1 rak,£ [^
appcUantur HiC ene viliarici canis íbtus picc-
cipiie laudandus. Mores aurcm ñeque iiisnf-
íiíai, ñeque mríiis truces,atque etudeics: quod
illi furem queque aduiantur, hi etiam doiiie-
ftícos invaduiit; latís eíl, teveros eíie, nec blan-
,dos, ut nonnuQiquam etiaiii coníervos iratius
íntucantur , ícmper excandelcant in exteros.
Máxime autem debent in cuftodiá vigdaces
confpici , nec crronei, fed aísidui, óc cucun-
fpecli magis, quám temerá rij: nam lili niíi
quod certum compererunt, non indicant :
hi vano ftrepítu , & falsa fuíj^icione concí-
tantur. H¿ec idcirco memoranda credidi, quia
non natura tantum , fed ctiam difciplina
mores facit , ut cám crnendi potcílas fue-
jrit , cinfinodi probemus; & cúm educabinius
domi natos, talibus inftitutis formemus.
(a) drakaí. e-^ latín phnú^efio es chatos
de patas. No fon ejlos^los que comunmente lUimcirt
bracos.
-^
í
158
LaGAHES Selectos
*{|i p:p 'p^p 'p^ -p^p^^í^íp^íp^^p^p)
LUGARES SELECTOS
VEO, CU R CIO.
HrsTOR. LíBR. ÍIÍ. Cap. XIX»
T Am ín confpeíSii, fed extra tcli jaftnttl
J lUraque acies crat , ciiiii priores Pcríi in-
conditiun, & trucein íuftulcre clamorcm»
RcdJitnr & á Macedoiiibus major, cxercitu
impari [<^] numero , fed jugís montiiiiii, va-
-ñííqac (altibiis repercuiTus. Qiiippc leinpcr
circumiecl:a neaiora , pcrra^q'ic , qnanram*
CLinqne accepere vocem, multipücato íbno
rcfcriint. Alexander ante prima íigna ibar,
idencidem manu fuos inhibens, ne iinpen*
íiüs ob nimiam feftinationeai concitato ípi-
ritii, capeíTcrent pra.'Iium. Ciimqne^ agmca
pbcqtucaret , varia oratione, ut cujuíqiieaaí^
mis aptiuii erat, milites alloqncbatur. . .
[4;] impari, defigual^ ejh es menor.
CAP. XX. Tam adteli ja^nm pcrvene-
rant , cnm Perfarum cqiiites ferociter in \x*
vtim cornu hoíliumiuveaifunt. Qviippe Da-
rmsr
M^Q^ CuRCio. t<9
íitís cqntñxi fr^lio decernerc (*?) optabat,
f^hatóig;ein Mácedonici exevcitus robur-eílc
coaje&ins«. iamquc enam dcxtium Alej^an-*»
dri corna circinbatiir. Qüod ubi Macedo»
conípexit, diiatíus alis ^qtutum ad ju^im
montis jiiisis lubiiiierc^, cxteros in médium
belli diicrimcn ftrei ue transferr. Subduclis
d^indc ex ^dQ 1 heilaiis equitibus , Fta:tb^
itum coriuii ccailteciraiire rergiim fuoiiini
fiibct, ParmcniGiiique con|ungi, &, qnod is
impcraHet,^ impigit exequi. jamqiie ipii iii
nlediimí Pcríaruíii nndiquc' drcumfiiíi,ci;re-,
gié íe tiiebañtiir. Sed coiifcrri, 6c qualicohar-
rentes^ tela vibrare non potcranr. S\mul ot
^rant emiíía,, in coídem coiXLirientia impii-,
4:abantur, levíque, <Sc- vano i&u pática iri
hoftem, pliira in hniniim innoxia cadcbanr.-
Er^o cominns pugna m coacti confcrei%gla-
dios impigré íli-ingunt. Tum vero mnltuní
farguinis 'flirum cíl. Dua^ quippe acics ita
coh¿erebant , Gt arrnis arma pulíarcnt, niu^
crones in ora dirigercnt. Isfen timido, non
ignavo ceíínre tinn Jicnir. CoHaro pede, (¿)
qiiaíi íingnli inte t fe diniicarcnt , in codem
véftigio ftabart, doñee vii ccndo, locuní Obi
facercnt. Tiim dcmum ergo' promoveba; t
grad!Mi> , en ni hoüeni proftraverant. At ülos
(a) deeerrerc decidir la batalla» ■
ijp) CollatQ pede, m^9 ^ m^ng^ ' -
I
1
Ido Lugares Selectos
¿ovas cxcípiebac advcríarms tatigatos; nce
vulneíati, ut alias fokiit , acie [^j potcrant
cxccdcic, cum hoius mítarct á íroate, á tcr*
go fui Lirgcrcnt.
(a) acic, excederá retir arfe del comhte.
LIBR. IV. CAP. II.
IPsE^in Phocnicem dcinde dcfccndit,*
oppidiuii Biblon rraditum reccpic. Indc ad
bíáona vcLitiim eft, iirbcm vctuftatc , fama-
q'ie coiditorum indytam. Regnabat in ei
Strato, Darij opibus adjiítus: fed quia dcdi-
tior.ciir inaii;is populariuin , [h] quám íiii
fponre fecerat , Rcgno vilus indignus , He-
ph^eilíaníq ic pennifsum, ut, quciii eo fa-
ílígio Sidones digniísíuium arbirrarcntur ^
conítitnercc Regem. Erant Hepha:aioni liof-
pitcs, clari Ínter íuos ju venes, qui fiClá ipíi
potcitate regnandi , negaverunt quem-^
qua 11 patrio more in id faftiginm recipi, ni*
fi Regia ftfrpe orcnm. AdmiratusHeph^ílio
magniradineni ,;animi fpcrncntis , quod al;)
per ignes, fernimque petcrent: ros ejmdem
fn^tHvlrtme^ in(]:rir, llnte^[^c] ¿^m priml imelle-^
xljhs, espianto ma^m ejfet Regnum fajlidíre , qnkm
[a] Ipfe, AUxander,
[>] popularium w reg^'^.§ del fMam'tv
fpo! te. [f] macti vírturc ftorc. /^4^^r#i b'itn^
ii Citlo ^í4£W€me z^HeJira virtud*
0m^
De Q^Canciá Tdt
det^pera, Cxterpim daie t^llquem Regla ft'rplsy qnl
meminerit ^ á vobfs accepmm habere fe Rcanum.
Arillí edil añicos iuviunece cantee fpeí [a]
cernerenr, [¡ngalis aiiiicoruai Alcxandrí ob m-
miain Regni cupidicatem adulantes, ítatii'inr,
neminem efse poríorem , q'iám Abdolony!
niimi q-iendam , longi quidem cognatione
ftirpí Regían annexum, íéd ob ínopiam, íub-
urbanuiii hortum exigua colcnreni ílipc. {b)
Caula ei paupertatis, íicut pleríiquc, probi-
tas erar, intentuíque operi diurno , ílrepi-.
tnin ariiiorum,qin totam Aíianí concuf»
íerat, non exaudieoat. Súbito dcinde, de q lU
bus (f) ante didum eft, cuín Regía,^ vcllis in-
íignibiis hortum intrant, q-ieai forti íieriles
hcrbas elinens Abdolonyuíus rcpuro-abaC
Tune, Rege eo falurato , alrer ex \us:^HabC^
tus, mquit, htcy cimm cernís In meis mm'ém^ cum
iflo pjmlore permmandpis tibí e/?. AbUe corpm tU
Uvie , extermfqne forübtis fq^did^m. Cupe Rem
mimtim,& in eam fonmam qna Í'^-ihs es, iftam
€onttnsntUm frofer. Et cnm ir> Ke^U Jlí-o '/efilebís^
itta,^ neciPjHe omnlum clv'mm domina:: c^ve 'ob/ivi-
/caris hapis fiatHsJn qm accipis Re^num^imo hercuie^
fropt€rcjHem,[i]So'\-iÚo íí'llilis tes, AbJolo--
[a] imminere (p^\, es huícar la oc^ñon de /^
¡rarUefperayí^. [^] exigua ^lX^i^, con Poca ^Ut4.
t J de q ubus, r^i^L luvenes,
M piopter guem /.^//. ftatuai.
m
i^"i
xp^ Lugares Selectos
iiyino vjdebatur. luCcrdiim, Tatis né faní eí^
fcnr, (^) qiii-tamprorcrvé ííbi illudcreiit/pcr-
rontabatur. 5ed, ur ciindlanti Iqualor ablucus
'CÜ, & injcda vellis^ purpura, auróqnediilui-
"fta, (5c tides á jiírantibus facía ferio, jamRcx
ijidcm coinitantibas iii Rcgiam pervetiir. Fa-
ma, ut iblcij ftrcnue totas urbes diícurrir.
Aliorum lluíium, alioruai indignatio emi-
bebat. Diti/símiis qmlqae' humilitateai, iiio-
piáíiiquc cjus apud' ainicos Alexandri crími-
nabatur. Admitri cum, Rex prorinus juisit,
diii:]uc conteinplatus , Or/^í'm, inquit , haípí-r
tus famiS. qenerii non re¡>Hgníit, Sed Lihet fitre j
inopla^n^íjua. patientla tnleris, Tum ÚXQ.UtmaTn^
inq lie , ■eodem animo Recnnm pati po/sim, H<^
TTjanu^s fujfscere defslderto meo. Nthil hahentí^ nthL
Jff^/í/V/ Magni^ indolis íjíecirnen ex hoc fer^
mone Abdoionymi cep:t. ka .]ne r.on Srraro-
nismodo Regiaiii íupelle£ti!ein atribuí ei juf-
fit , fcd pleraquc etiaai ex Perlici pra:da.
Rcgio.icín quoque urbi appoütain,ditíoni cjus
adjccit.
(^) fatis ne fani cffent, fi acafo eftaUn ca
Jii entero pucw, ^
LIBR. Vílí. CAP. IX.
^S ira compontis , tcrrió mcnfe ex h^-
^hcrnts {aS movir cxercifnm , rcf^iojneiii,
[ó] ex hybernis, ({é los qumeles dt Invierno .
>i
De ó, CuacTo. i6s
<JU32 GaDAza appel'aciif, aciitunis. Pnmus dicS,
qnictuin ircí* pio;.bUit: pioximiis ci nondiiíu',
qmdcn piOCclloíu.>, ^ rnítis, ob'cnnoi' ta-
mcLi priítiao , non íinc imnis crcícciitis ma-i',
li prxterijt: tCLtio, ab omni parte cocí i cini-"
care fulgara , 5c nunc iiucrnitci^ite luce ^'.
mine conditi , non ociilos modo mcanns,;
éxercitiis, ícd eriaai aniqíos tericic ccrpcnint.
Ei-at pi-op¿ condnims ccel i fragor, &paísnn,
cadentiuní ful nmnrn fpecics viicbatnr, arto--
nidiqne aunbas, ftupcns aginen, nec progrc-'
di , nec coníilterc au Jcbat: ciim repente mv"
ber grandinem inciitiens, torrcntis modocf-,
fimditiir. Ac prüiio qnidem arrnis íüis tcc-
ti exceperant: fed jaai nec retiñere arnaa lu-
brica rigentes manas poterant , nec ipíi de-*,
fíinare, in qnim regionem obvcrterent cor-
pora^ cu ni iindique tempeilatis violentia ma- .
)ar, qna'ai vitabatur , ocurrerec. Ergo ordi-
nibiis íbliitis, per totum faltiun crrabundn;ii
agnicn ferebatiir. Multíque priiis uietu, q'ia-ii
labore defatigati, proílTaverant hnmi corpo-
ra, q'iamq'iam imbreni vis frigoris, concreto
gclu aftriiixerar. Aüj fe ftipiribus arbornni
admoverant: id pUirimis & adniiniculiim, oc
fuíF-igiiini crat. Ñec fallcbat infjs, niorti lo-
Ciim eligcrc , cdiii imniobilcs vitilis calor
inqncret. Sed grata erar pigriria coippri|!u:i,
íatigatis ,'ncc recuíabaat extinguí qiuelofa'
i64 LucATtÉS Selectos
do. Q^iíppc no V veheaicns modo, fed criara
pertiaax vis miíi iníiftcoar : luceaqae, na-
tiirale íoUtiiiai, pra^^ter reinpcrtatcín hand
diíparem nodi, lylvanun qnoq le ümoící; íi^p-
prcíser^tüt. Re^ unas tanti malí paticns, cir-
cuiré milites, coacrahere diíperíos , al levare
pro tratos , o!^eLiderc prooil evolutiim e)C
tbgiinjs fiim-iui , hj-tari]K% ut próxima
qicx;|'!e íiiífiígia occiparciir. Nec ulía res
niijis íaluris fuit, q lám q'iod miikiplicato
Jaoore, fufncie;ireai íiíalis, q'iibus ipíi cede-
raiit, Regcüi dc'erere erubcfccbaiit. Ca.tciuiii
efiicacior iñ aiver isneccisicas, q'iam ratio,
frií^oris reaicJiu'ii iíivenit. Dolabris enim
íylvas llerneie ai^gíe'si, paísim aceivos, ftruéi-
q le accendcniíic. Continenn incendio arde-
re crederes íaltum, <5c vix inter flammas
agminib'js rclidnm loca ii. Hic calor íkipcn-
tia memora coíiimovit , paulatímque fpiri-
tns , q:iem coatinuerat rigor , meare libere
coepir. Excepére a I ios reda Barba roitim, qnae
in ultimo lalrii abdita, ncceísiras inveíliga*
verat : alios cartra , qncC in hnmido quidein,
fed jam coeli mitcfcenre íkviná, íocavernnt.
Mille militum , ati^-ie lixarum, calonñmque,
pcllís illa coniumpat. Memoricc proditnm eíl,
qiiQÍdam applicatos arboi um trnncis, & non
íoliim vivenribus, íed criam inter í'e collo-
queiitibus íimilcs, cüc conípcüos, durante ad-
huc
' Te "Q^ Calcio. 16$'
h'ic hibim, [a) ín q'io mors qtiemq'ie de-
píciciivicrat. Forte Maccdo greganus miles,
Ic.jse, óc arma íiiílcnrans, tandcaí in caítra
pcrve.ietar. Qu;> viíb , Rcx, q laaiqnaiii ip-
le cure Riaxinie admotj ignc rcíbvebat ar-
t!]s, íclli íu\ eKjiuir, torpente. aque miíitem,
& vix com'xote'n uieiitís , dcrnptís aimis ,
in íui íeie j-iísit coniiderc. lüe di*í, néc ubi
qiieiccrct, \\qc á qvio edet exceptas , agiio-
vit. Tande;ii recepto calote vitali , nt Re-*
gíaiii íedcrn^ Regéniq'ie vídit , territiis fiír-t
gic, q lem int'ie iS AJexander: Ec^nii Intelli-^
g^s miles , inq'llt , cjpíanto meUore forte , qnkm
P^r'x^fuh Re^c vivatis^ lUts enim m feilu Kegil
€onfe 'iffe^ ^-aokale foret j t>bl falpífi futí,
[/i\ habí tu, la ^ ojiar a^
n
I*
im
Lugares Selectos
#;
't^&'^^i&tSÁ^M'^^^&Ú!^^^^^
'J£$l'
iSi
■¡•KÜÍ
LUGARES SELECTOS
' DE SÉNECA el Pbilofopho.
De Ira Libr. I. Cap. I.
QUidam é, fapientibus viris iraní dixcrnnt
brevciiiiníliniam . . . Ut aurcrn ícias non
GllcUinos, qios ira poOTcdit, ipíinn illorum
habitiini iatiicre. Naní iic íurentuiin certa
indiria funt, audax, & mínax vultus, triths-
frons , torva tacies, . citatus gradas, inquicf^
nianus, color veríüs, crebra,6c vchcnicnnus
adaíliípiria: itá iraíccntium cadena íigna ílint.
Flagrant, & micant ocnli, mulciis ore toto
rubor, cxa^ftiíante ab iniis prxcordijs íangui-
nc, labia qnatitmtur, dentes comprininnnir,
horrent ac íiibrigantur capilli, ípirriis [a) coa-
ñus ac ftridcns , articuloruní le ipíbs tor-
qucntium fonus., gemitns, mugitusquc , Óc
parum explanatis vocibus íermo pr.vruprus,
óc coniplofaí fepius manus, & puh'ata hu-
mus pcdibus , ck. totuní concirum Corpus ,
magnasqiie minas agcns , fücda viiü, óc hor-
{4) fpirituí^ la rcffiracioH^
rcn-
De. Séneca el Philofopo. ^ i6j
renda facies depravantium le, atqiiejntume*
ícentium. Nelcias, ucruní magisdcccltabilc vi?
tmai ut, an dcíoniie. Cutera i^) iicec abicoa^
deic , 6c in abdito alerej ira ie profeut , óc
in fácieui cxit: quantoque major cit , hoc
cffeiveicic aianiíciüuSo
LIBR.. 11. CAP. XIV.
TOllenda eK^animo íurpitio & conicftti-
ra , falla^íísu'na irritamenca. Ule me pa-
ruin hLÍiiicVne faluravit , ille ofculo
nieo non adhcefit , {b) ille inchoatnm
fcrnionem cito abnipic, iiie ad axnam noa
vocavit, iüíus vultiis averíior vifus.ííO:. Npa
^'dcerit fuípitiotli argiimentatio : íimplicitarc
opiis eíl:, & benigna rerími aeftimationc. Ni-
hil ni(i quod in ocuíos incurret , manife-
'ftúniqne erit , crcdanius: & qiiotics fuípitio
nollra vana appariicrit, objurgemus credu-
litarem. Haec cnim can:is:atio- conruetudineat
"cfficiet non facile crcdendi.
CAP. XXV. Inde & illud fequitnr,uC
minimis rordidiíqne rebus non cxacerbcmnr^
Panini agüis eQ: puer, ant tepidior [c] aqiu
potui, ant^furbatus torus, aut menfa ne-
{¿t) Caetera fnpl. vitia.
{h) non adha^lit, no fe arrimó^ ejHíindo lo h^
si. Era coílu'^^^ OtÍH^íitr *con oCdilos,
[c] tepidior. ?#A^^/^ tmon^isMaraguacd*
So^íi en U comida* gU^
i
^f* . Í^Ogares Selectos
Jms aura contraxir: añl-di oc.,1, q-,ás\m
J«ianisaJ,e„o labore condoluit. Mindw-
£ o, ;l ■'?:''• í'"-^^ « .Sybaritarum avía.
tt- q>u cual vidiüer fodienteai, & alnüs ra-
vennt iluní , opus in coníhí<lu íuo fjrcrr.
m 1. Quid enim e.l,ciir tuisis iticuius autílcr-
auc c av,s negl.genns ícrví marabns elapla » fS
penerui hic himcm , & a;(tivai cxpeditionis
^ W Mindyridem. ^. f^„„r. „r ^ /«v, .
■ (*^ dijp'icatís , ^.^'r "''"' ^"'"""f'-
Vi fiafti íiibicJJij ihidin- ./ j _#
De Séneca el Philofopho^ té$
De Tranqüilutate an'imi.
CAP. IV. Infpicere aiitem debcmus
prímum normetipfos , dcinde quas íigsrc-*
dimur negocia , deinde eos quorum aiuP
sá, aut cuiu quibüs agendum cíl. Ante
omnia neceífe cít fe ipíuní seftiniare : qiiiíi
feré plus nobis videmür poííe , quam pof-
fumus. Alíiis eloquentice fiduciá prolabi--
tur, alius patrimonio íuo plus impcravit^
quám ierre poísit: aluis inttrmum cor pus
laborioíb opprefsit offido.Quoí undatn paruiii
idónea eft verecundia rcbüs civilibus -qu^
firmam frontem [4] deíideranr: qaoruodaíU
contumacia non lacit ad aulam: quidaiii
non habent iram in poteílate, & iJlos 2Ú
temeraria verba , qua^Iibcr indignatio effei^s
quidam urbaniratcm (^) neíciurt coiiti-
nere, nec periculoíis abftinent íaíibus. Oui*
nibus his utilior negocio , qüies eíl : fe*^-^«
impaciénsquc natuia, katarncüca nocica:d2
libcrcatis cvitec.
CAP. V. iEñimandá fíint deinde \p%
qua? aggredimui\& vires uúñxd¿: cuín rebí-^^
quas tencaturi íUmus , comparandíe. I ebcE
cnim ícaiper plus eñe Virium in vcdore^
{a\ firmam frontem^ í:ara de vaque i a. ''-"*
{y) urbüiiitateiHj el ^mi^ (on^^m.
tro "LuóAKÉs Selectos
qúa\ in onere: neceísc cil opprimant onc-
ra^ qnoí rcrentc mejora ílmt. Quccdarn pnete-
ft'ea non tam magna Uiiu negocia, quámfoe-
cimda , miíltúmque ncgotioruai fcriuit: (Se
lictíC i'efugiciuia iiint, c>c qiiibus nova occu-
|)atio makípléxqae naícctiir. ...
f CAP. Vi. Hóminlim lUiquc delcftus haben-
dus eíhan digni íint,q!iibiis partCin vit^ nollrae
iaipendamns, an ad lilos tcmporis noílri jac-;-
tura peuvcni^c. Qiiidam eniai ulero {a) ofhcia
iioftra nobis, imputanc. [h) Jihenodorns ait
jié ad cccíiam quidcín fe iturum ad eum ,
qui íibi [r] iiíl pro hoc dcbirurus íit. Pu-
no intelligis, multo minus ad eos iturum,
q'ii . cum amícorum oflicii^ parem meníain
facitinr,[.í/] qui fercula pro congiarijs {e) nume-
xant: quaii in alien um honorem [/] intcm-
, . [a] ulero fupL invitantes.
(Z»] nobis impUtant. nos carjran a U ejnenta^
como fi fuera, d.ca. E{}i) es^ convidándonos ellos ,
pfir Cía gii'h ^ ¿^f^reren ayíe les. .<jHedemos obligados^
de lo qne es ob fatuto rme^ro,
[f] qui íibi ÓCC, ef}o eSy ¿jue fio fi lo eíílme,
(d) faciunt, e/?d es^^^ue ji^fgan correfffonder loi
^bfiiji^íos con el convite^ ¿jjite les haxjn.
(e) pro congiarijs como regalos de un Prln*
cipe ¿ funiculares.
[/] in alienum honorem, a eofla del ref-
fSto¡ ¿ eflimacion agena.
** pcran*
Dé Seneíía el Phüofopho. tj^
pcrantes ,a) nut, Ocae iliís teces, ípcftato^
rclque, non dckaaDit popii;ia iécrcca. . :. ^
CAP. VIL Níilil faviien í^qüe oblétt^ve*
rit animum, qulai amcitia íideiB, ócáaU
cis Quantum boniim cít-, wi tiint praepa*
lata i^^dora , in quaa turo lecrctiuii oma^
defceodat, quorum conícicp.nam minus, qnáin
tuaiii naieas , qnc^ruiii feriBo íolíCituclinein
léniat , ícntenna conlilium expcdiat , hila-
ritas triftitiam difsipct , conípcctus ipie de-
Icdec' Olios fcihcet , vacuos, quantum íierí
potent á cupiditatibus , eligcmus. Scrpunt
enim vitia, 6í in proximum qucmqite trati*
filiunr , & coiitadu nocent. itaque ut iii
pei^ilentiá curandum cí\, ne cornif^is jant
corponbüs , & morbo flagrantibus aísidcamus^
quía pcncula traheo^us, afíatúqueipío labora-
bimus: ira in amicorum le^endjs mgcni|s dabi-
mus operam,uC quámminímé inquinaros atiu-
mamus.Initium morbi eft, a^gns iana mifccrc...
CAP. Xií. Circnmcidenda eft concuria-
tio qualis eft ma^n^ parti hamuuTm, domos,
& 'thcatra , & fora percrrdutium. Alienis
fe necrotiis oífcrunt, ícm^ier valiquid agenti-
bus límiles.Horum.fi aliquem exeanrcrndc
domo iatcrro2;averis: Quo tn> quid cogi-
tas > rcípondcbit tibí; I<Ion, me heiculc, icios
fcd aliquos videbo , álquid agam. Sme pro-
,.. U) uicemperantes, ofimofos.
' ii
tf» tVGVHtS SfeLECTOS
caiita -rapnftir, qu<erentes negotia: nccq-i*
dc:^inavcrunt. agunt, fed in qu.e incurrcnint.
Jnconiiikus illis, vanúijue ciirfus dt, qu>
lis tai-ínicis per arbufta rcpcntibus, q^^x ig
Iiiminum caciinjcn, dcinde in irniim inanes
aguntur. ...
^ CAP. XIV. Fáciles ctiam nos faceré de-
Ucmus, ne nimis deftinatis rcbtis indulsca-
inns; ttaleamiis in ea, in quas nos caíus de
ctuxcrit: nec mutatioaes aut confilij, aiit fta-
tus pertiinclcamus: diiinmodo nos levitas
inmiiciísimum quieti vitium, non excipiat'
ÍNam & pertinacia ncceffe efl: anxia , & mi-
icra ht, cm fortuna fepc aliqíiid cxtorqúet$
«c Icvjtas multo gravior, nufquam Ib con-
«incns: utrumque mfeftiun eñ tranquilitati *'
* nihil iauurc pofse, ¿fc flihil patí. '
« r 4
<l
to*
De Lactancio F i r m i a n o, 173
f^^ .V ^^
LUGARES SELECTOS
ItE LACTANCÍO FJRMIANO.
Divinar. iNSTiTUT. Libi^ LCáp. XV.
QUiBü^ ex rebas, cám conftct illas
'>cos {a) homines fuiíTc : non eñ ob-
len riirn, qua rationeDii coepenntiio-
minari. Sí enini nulli rcgesaate Satuinum,
vel Uranum fuerunt, propter hommum ta-
ritatem, {b) qiii agrcftcm vitam une uIIq rec-.
tore vivcbant : non cft dnbiunr , quin lilis ■
temporibiis homines regeni ipllini totáni-
que gentem (r) íümmis laudibiis , ac novis
honoribus jadare coeperint: iit etiam Déos
appcllarent , íivc ob miraciilum virtutis, (hoc
veré putabant mdcs adhac, ^c fimpliGeO Ur
ve, ut fien íolet, in adulationcm praerentis
potcnti2e,alve ob bcneíicia, quíbus e cantad
W illos Heos, Int faffos Vloíes de U qemlU^^-
[h) propter raritatcm for U dcfmhn^ id'f'
ferfton, ^ ,
[<:)totamque. gcntem /¿ tod^ ft^famiUj*^
if4 Lugares Selectos
humanitatem coixipoíiti. {a) Dcinde ipfi re-
ges cum cari fujílent jis , quorum vitam
compoíuerant; (b) magnuní íüi dcííderium
moiáii rcliquerunr. ítaque homincs, corura
íimulachra ñnxerunt, ut liaberent alíquod
ex imagiaum contemplatione íblatíum: pro-
grefsíque íongíus per amorem mentí, me-
moriam defunclorum colere coeperunt, ut 6c
gratiam referre bene meritis viderenrur 5 <5c
íucceílbrcs eorum alíicercnt ad bcnc impe-
randí cupidicatem. Qirod Cicero de naturaK
Dcorum docet , dicens: Suícepit aotem yi^
ta hominum, coníiietudóque communis ,
ut^ beneficias exceílenrcs virosin Co:lum faw
nía, ác volúntate tollerer. Hinc Hercules <•/
hínc Caftor, hinc Pollux, hinc iEfculapiusví
hinc Liber. Et alio loco: Arque adeo in pie-»
í;irque civitatibus intcUigí poteft , acuenda::
virtutis gratiá, aut quo libentius íRelpnbliCí^v
cauíá periculum adíret opcímus quiíque, vi^W
rorum fortium memoriam honore Deoruiiv,
immortalium coníécraram. Hac í'cilicct ra-
tione Romani, Criares íiiós coníccraverunt/
& Mauri reges íuos. Sic paulatim religio-^j
nes eife coepére, dum illi primi , qui eos'
novcrant , eo ritü fuos libcros , ac nepotes,
(4^) ad humanitatem compoíiti re¿¿íía¿/<>j <«
Vida *'íicionaL *\
. ,,(¿) cómpoftíeránt avUh^ migiado.
de-
De Lactancio Firmiano. x75
dcinde oinnes poderos imbiierunc. Et hi ta-
mea íummi reges ob celcbíitacem nominis, ia
provincijs ómnibus colebantur. Fnvanm ve-
ro íinguli popüli, gcntis, aut urbis fiiae con-
ditores, (cu víri forntudine iníigncs erant,
íeii íixminx caritate muabiles , lumma ve-
neranone colaerunt: ut iEgyptij Ifidcm, Mau-
ri iubam, Macedones Cabyium, Poeni Ura-
niuii, Latini Faunum , Sabini Sancnm , Ro-
mam Qiünnum. Eodem iitique modo, Athe-
nae Mincrvam, Samos lunonem, Paphos Ve-
nerem , Lemnos Vulcanum , Naxos Libe-
xiim, Ápollincm Delphi. Sic per populos ,
atque regiones varia íacra {a) luíccpra íimt p
auiii grati homines eflbin principes cupmnt,
^ quos alios honores vita carcntibiis défcr
rant , invcnire non poirunt. Pra-^terea pi€ta$
m eorum, qui íüccefferant, plurimum con«
tulic ad crrorem , qui ( ut divina ftirpe na-
ti viderentur) divinos honores parentibus
detulerunt, defcrríque juflbrunt. ... _^
M. Tullius , qui non taimmi perfeaus
Orator, Ccá etiam philofophus fuit, íiquideni
folus cxtitit Platonis imicator, in eo Libró, (r)
quo fe ipfum de morte filia: coníblatus eíV,
(a) varía facra itirlas Religiones^ efto es /f^^
ferfiiciones.
(¿) pietaS, la veneración^ el amor i
ic) in CO LibrOo Bh Likro fe ha ferdldo.
.% ^ nor|
Í76 ^ Lugares Selectos
non diibítavit dicere: Déos qiii publicc cok*»
rentar, homines fuiffe. Qiiod ipíius tcitimo-
niuQi eo deber graviísimum judicari, quod 5c
augúrale (^) habuít laceidoriuin, óceoídemíc
colere, ycncraríqiie reíiatur. ítaaue íntra pau-
eos vcríkuios duas res nobis deciir. Nauíduní
imagincm h\ix, codera modo íc coníccraturu
effe proñteretur, quo illi á vetcribus funt con-
fecraci: & illos morruos eíie docuit, ^c origí-
jaem vanae lüperítirionis oftendit. Cuín vero,
inquif, óc mares, & foeminas complurcs ex
hominibus in deorum mimero elle vidca-
nius y 6í eorum in urbibus, arque agris au-
guftíísima dclubra veneremur: allentiamur (/')
corum íapieati^, quorum ingenijs, & inven-
tis,omncm vitam ]cgibus,& mftjitutis excul-
tam, eonftiturámque habemus. Quod íi
ullum unquara animal{¿-) confccrandum fuic:
illud (^) profedo fmc. Si Cadmi aucAmphi-
tryonis progenies, aut Tyndarí in Coekini
Collcnda tama fUit: hiiic idcm bonos certa
[a] auguraíc de agorero. Exerclcio fnper^l^
¿ofo^ e¡m era un mimfierio /agrado entre los Ra^
WMms.
\y\ aíTentíamur HípL oporret, ut,
[c] iTlIum animal, algm mortaU
y) Ülwdyep (s^ /» Í¡j4 Taiia^
«^
4k
De Lactancto TiRMiANa \rf
ñícahdús eft, quod quidtm íaCirím: (^) tcqii€
omninm optim^m, dodiibiníamquc, appro-
bantibus Dijs immortahbus ipíib in coium
ccetii locaran!, ad opinioicm onir ium mor-
talíum coníccrabo. Foítaííc dicat a]iqnis,pra2
nimio Iiidu deJiráLic Ciceíontni Atqni om*
nis illa oratio , & doctrina , d exciiiplis, &
ipío loquendi genere pciícdla, nonagii, ícd
conítantis aníini, ac jiidicij íuit , & hac ipla
fententia nullum piufeit judicium dolorís.
íseqiie enim puto lilum tarn varíe, tam co-
pioíe, tam ornare ícnbere potuulc, niíi liic-
tum ejus, & rano ipla, 6c coníbktio ami-
Corum,(/') ce teiiipons longitudo mitigaííet. . .
M faciatn. Cicerón h'z^o to/^os los preparatt^
t;os para erigir Hn 7(n?floÁ lulia^ pero las tur-*
iaciones de la Repahíicñ^j fus grandes cHfdüdc^ U
^mbaraK^ron fu fabrica. En ticK^po de Sixto IF^
Je de/cffhio en nn fep ulero d^ la Ffa y^pia^ fren-'
te del de Cicerón^ d cadáver de 7uha enbñlz^a-*
mado , é Incorrufto al cabo de 1 5 00. atios^ y co*
ios cabellos trenK.ados de Oro, I ítzarcnlo a Rcn'a^
y r^ tres d'as fe pndrio, [ Cel. Ahcdig, J di. Ah*
libr. 3. Cap, 24.]
[h] coiublatio amicornm. Plvtarce dre^
ffue los Philojophos concurrieron de todas parte : 4
^oftíolarto, Feafe U Vifsertacion Johe el fai M'a
4$ Tulia^ tnU AíademiadeUs hj r'¡c, l(^m. L
h
j •
^ fi
irS ^ LüGEHES Selectos
Qnís erg > tam dcaicns , qiu confcnfu, &
pIiCiCv> inmi aerabiliurn , ituiilcoiiini apetuí
C vlii a moi-tuisarbitrcturí*iucaliqueQi,qi-]od
ipíC nan hajcac,. i daré alten poiíe ? Apiid Ro
aai.ios Dciisiuiüís, (4) q-.ii.i hoc íccicrato ho-
•ni.^ii placuit Aíit Jalo: [¿>J Deas Quinnus, (^
q lia h jc padonbns viíimi- elti cuín altcr ge^-
aiiuii tuatns (áfj exticcnt , alteí* patria parri-
,;CiJa. A^i^i li Cos. non- füillec Antoüiov,
C.X'anar pro íins üi Rcmp. inerjtis; ctiam
defundi hvMiinis honóie cariuioct. . • i , w
[a] JuIlUS, JuHo Cefar, "^ / \
(h) Antonio a M. \Amom0, •"
[í] Quinnus Romnlo.
{d) íiatns y^ Aemo.
t> 1;!
R. II. CAP; VII.
Jare oporrer in ea re máxime, írt iq»fa
^^'•a; ratio {a) vcríatiir ; íibi qnetn^íic
coji.icrc, íuóqiic fiidicio, ac propriis icil-
""libns niti cid líveííígandaai, & pcrpcndcn-
'dám vcriratcm, quáni (/^krcdcntcni.alicnis cW
'tJrib'TS dccipi , tanquam ipium rationis
CKperrcni. Dcdit ómnibus Dcus pro virilí poV*
ftionc {c) íápicntiam ^ ut óc inaudita invc-
*fii¿arc poíTear^ (Se audita perpendcre. Y^tc
(a) ratio la cqh.iHtta. {b) C[.ÚmfnpL pOtÍÜ!5.
[c] pro Virili' poicioac ; "por {hn€s t^tiaih.
De.. Lactancio FíPvMiAT^^n.
qiiia nos, illi tcmponbus anuicicun-t, \^-
picíitia qnoqiíc antccclíeiurt , qv^ ú om^
iiiDUs a^pahter datar,, occupan ab a^recc^
dc.ribus lion pütcíi. Ilhbabihs (^ ) cñ tjn-
qiara \m,6c dantas lolísiquiaut íol ocu-
louim, úc foni^ptia Ituiicn eíl cordis ''hu-
niani. QnarC;Cii{ii íapcre:, id efl" , vcrit^^tciu
quxvcre, omriibns íit innattnn: íapicnciam u-
bi aduiinnE , qui íine nílo judicio irvcrta
majoiam pxobant, 6c ab alijs pccudumn^o-
xt diuLintur. Sed ho€ eos falíit, qnod ma-
jorum noíiiiüe potito, ron pmart t cri poí-
íc, ut ciut ipíi plns jíipioít, qnin mirores
vocantur^ aiit illi dcíipuerir.r , qnia majo-
res nominai. tur. Quid cigoimpcdit, qnuiab
ipíis liim imus cxeiBpIum, nt qnomot'O iIli,q'U
'¿lía ínvcrciart, poüeris rradidcrur.r; l:c ros,
Quivcrom mvcnimus, foñciis mcíioratiá-
darniis h . . _ ...
[a] illib abilis kcapaz, de d'-mhmctoit*
\.
Im '-^p
tÜ-
,7
i%o
ocsiri.
LrTGARES Selectos
- k if "if -k -K ^ 4: ^ -'>k t *: ^ ^ -^
^ ^ ^ * -y ^ -^ •¥-■¥: ■¥ ^ -¥. -^i ^ ^ -^
LUGARES SELECTOS
( Del Dialogo De Oratoribüs,
CAR V.
SEcURüS rit(!ní]a}t Aper, ) ^Sa^cjiísBaf-
ílis, & qíi^ais alius ftiidiuti) poctica:,
éí carmii.u n glorianí fovcr , cüai caulas
agerc non pofsít: óc ego cnim, q-iarcnus ar-
birrum litis hufus inveni, non patiar Ma-
tcrnum locieraue pliiriuai defciidj, ícá & ip-
riun íolun apiici vos aiguam, quod natusad
cloquenriam vin^C'n , [a'] ¿^ oraconnm, qna
parare arau!, & tucri amicirias, adiciíccre n.>
tiones , coaiplcdi {b) provincias poísir: amit*
tit ftiidnim/quo non ahud in Ci vítate viO'.
ílri vcl ad iinlitatein frudnoíius, vcl ad dir>
riltaceía aniplms , vcl ad Vrbis íamam pul-
chrius, vcl ad totiüs inipcríj, arqiVc onminuí
gcntítuii nocítiam illiiíhins^xcogitan potcít
í\am íi ad unliratcín vír<e 'omnia con-
¿ilia, íacláq'íC noíha dirigciida liinr, quid
\J'^ Cüi:iiplLC'cl e^MiidníiT^
cxit
T>el Dialogo De Oratoribus i8í
erk tutius q-uin eam cxtrccre artcm, qua
íe arK:r aí^micas prceüdmín aiircis , op^' ;^
ahenis, íalutem periclitantibu., mvidis vcr^^
& miiiiicis mcciim, & teiToreni ultro fcrrsx
ioíe iecurus, 6í velut q-iadaiii perpetua po-
tcariá, ac poteílatc miiuitiis > Cujas vis , dc
militas rcbíis prob¿ ñüentibus,[.2]aIioiura pras-^
lidio, 6c tutela {^) luteiligitur: im propnuin pe-
riculum increpuít, non iiercule lorica , auc
gladius iii acic ñrniius aiuauncntiun, qaaiu
reo, 5cpcricliranri cloq^ícntia pivcíidiumí^) li-
niui, & celuai, quo prop.i^nare paritcr, &■
inceñere, vel m ludicio , uve in fcnatu, uve
;ipad pnacipe:ia poísis. . . ,
CAP. Vi. Ad voliiptatemonton.r cío-
quentia? traníeo , cujas jucundicas non uno
alióve mo^neíito, íei omnibüS propj: cae-
bus, 6c prope oaiaibus horis confingit. Quid
caim dulcías libero, & ingc-uio aniuio, id) 6c
ad voluptates honeílas nato, quaui vidcr c pie-
na'ii fciiiner, 6c frcqicatcm (f)doiiiuui. con-
curíii íplcadidiísiinomín hoiniíuirn > idqíie
[a] rebus probé ñucntibus, c^rriefido biea
¡as í^cfas: en tiempo de bo>mnzji.
[¿) pr^íidio,-& turela/ií/'/. fob.^
[c) pr^iidium defevifi^ tellUll aftnr:t,
\d) hbcro & ingenuo anunu , a ¿a^^ d*
pía ncble. $ .
^í) iicq}lcntcmfrsfHmdda» ■ ^
m
Lugares Selector
i¿iic non pccunicu, non orbirati (a) ncqne
ofiícii alicujus adminülninoni ^ ícd (ibi ipil
dan? illos quinímo orbos, óc Ipcnplctcs, 6c
potentes vcnu'e plciunique ad juvcncm &
panpcreui, uc aac íiia, aut amicorum diicii-
mina comnicndcnt. Uliane tanta ingentiuai
upuní, ac magnas potencian voluptas , qiuní
ípectare nomines vetercs, (I?) & ícncs,^ (X tO'!
tini oibis gi:ana íubnixos, in íumnia oni-
Liiir.a rcmni abiiniantia, confitentes id qno4
optinLuní (k, U) fe non habere? laní vero, ^qni
togacomni [/j coniitatus , [e] & cgrcllV.s!
qiue in publico fpecics! (/)qu^ in jadiajs vc-
ncratio! qnod gaaduun coníiirgendi, aísiilenr
díqnc ínter taeentes, in naniu ( ^ ) convctfos:'
coire populuní, & circnmínndi coram, 6c
íiccipeie a&cdnni qaenicumqne orator in-
[a\ non OL'bitatl «<? á la ^feróhdu de ln^-jos^
y jKídrcs' €¡¡0 cu d-i herederos nccefarfoSy ^jUe fíie-
'le fer motivo de repetir vlfítas^ los que preieyídeH
ferio volityuayios,
\P^ h omines vete res, hombres de nohlczA ^^
t^iil Uü contrario de novi \\om\\\(:Ss,{C¡c.) homhes
de f.-rtpi>7a. {c) optimnm üt, cfi^ ^í l^ Ho^i^oitu.
' [-fi] to:';atün.nn de los cmd^dcmr K-rrAr>c^,
frl cornitatiís cortejo^ &í cgteílns, vfahd.l
e¡}fí es. acoj¡n¡¡an4inier.t0 A U (alidd de Ju cíifa»
( f) í pccies f^pira^ rífrc/hUM-i(íri.
(^) in unmu ¿ ^/ /<^l^'
duc-
Del DiaUgat)?. Oratortbus. i ?
diicHt. Viilgata dicentiam gatidia , & imp
ritoriuB queque oculis cxpoiita pcrcenleo.il '
fecretiora, & tantum iptis orantibus not
.^xniiora faac. Sive accuratam mcditatámque
'^íFcrc orationem, cft qaoddam, íiciit vpíni^
^dídionis, ira gaudij pondas, & conílantia;
tivc novaiii , ¿k rccentcm curam non ünc
aliquá trcpidacione animi attulerir, ipla ío-
licirudo commendat evenrum , & lenocma-
tur {a) voluptati. Sed extcníporalis audacia:;
arque ip ius'teuientatis vel pra-'Cipua iucon-
dicas eíl:. Na-n ingenio quoque, licúe m a-
|ro, quamquain alia diu íerantüF/arquccla-
trorentur, gratiora tarnen, qucx loa ipoar^
halcuntur. ... '
" CAP. XX;Vin.. . Qnrs ígnorat Sceloqucn-
tiaui. Sí cereras artes delciviñe ab líla vetcrl:
gloni^non í/iópia h jmumni, -fód dclidia jnvci^
tutis,& neglígeiitiá parenrum, & inícieiitia
prxcipientiijuí, <5c óbiivionc moris anri'|iii^
qua! mala pf imum in urbe nara , niox |>ct
lralianif5jíli,iam in provine^ manant: qaani-
qiiam notoa hobis notiora funt, , , .
lam primum íiius cuiquc films ex c:i-
lk\ párente natas, non in celia empr<^'mt^
tricis, fed greaiio, ac fiñu niatris educabatur ,
bíjus Drdecipuá' laus erat,'tueri dom^im, & i^-
fccvire liberrs/ Elígcbarur autem aliqua ma-
{aj IcaoCUUtur Magiti Hfinjea^ f aborta..
jor
íH Lugares Selectos
jor nam propinqua, cujos probarfs rpcfla*
tííqiic moriüiis, omnis cujujpiam fcmiJi«tiu-
boies coav.u..eremr : coram qua, uequc di-
ccie fas erar, qnod turpe didii, neqiie lace-
re, quod inhoiieíuiiri íadii videretiir. Ac
lK>a íladia modo, curálq le, ied rcmifsío-
ncs [a] etiaai, iiuúíqac pucrorum , íanctita*
te q ladarn ac vciecundiá temperaba r. Sic
Cor.iclíam Giacch ji iim , íic Aureliam Cíe-
faris, íic Attiam Augiiiti matreai práefuiíTc
cducatiorubus, ac produxiíle principes libe-
los acccpimus. Qu¿í: diíciplina, ac Teveritas eo
pertincbat , uc íiucera óc integra , de iiulíis
praviratib !S detorta uniuícujiiíqae natura, to-
to itariin peclore, arnperct artes honeílas:
Se íive ad reiu 'iiilitarem, íive ad juris fcicn-
tiam , íive ad eloq lentias iiiidiiim inclinaíiet,
id íbliun ageret, id univcrílmi hauriret.
CAP. XXíX. At niinc natas infans de-
ícgatiir GrxcuJas alicui ancillae, cui adjungi-
tur nnas, aut aítet ex ómnibus ícrvis, pie-
rumqne vilíísimus , ne cuiquam íerio mi-
niftcrio accommodatus. Hoium fabulís, 5ccr-«
roribus, teneri ílatim , & ludes animi im-
buuatur. Nec q lifquam in tota domo, pen^
íi habet, (¿')quod coram iifantc domino aut
dicat, aut faciat: q'iando ctian ipíi pareu'»
{a, rcmiísiones, /¿lí recreucUítc^^
[bl peníi habet, c/##í/4*
Del Dialogo De ORATCRiBUf. íSj
tes ncc probkatí, ñeque modcftiae párvulos
atril cfaci lint, íed lafciviae ócJibcrtati, perquac,
paiillatim impudcntia .UTCpit , & ílii alicm-
qae contcinptus. ... *
-CAP. XXX. . , Notiim eft vobis utique
Cictronis Liber, qui Bynms mCcúbimi\ in ai"
jas ex rema parte, ( nam prior cotiimeinoratio-
nernTeteriun Oratoium habct,]íiia ínitia,íuas
gr^dus, illas eloqnentia^ vclot quandam eau-
cítiohcm íefcrt. Se afput Q^ Añitlnm jm: ci*
'Vile didic'fjfe'-) ajyiid Philonerp ^xademicum^ & fitüÁ
Dtodorum Stoicunj cmnis Ph>loJopk¡£ partes peni"
tus haíijtjfe: ne^ue his dccicriLtís coyitevip^tn;^ ^h»*
rum ei copia jn. /vrhé.ccnttgerat ^ Achd)am, ¿¡uo-
^ue^ ^& A.Ji^m.i pnagraffe ^ ut cmnem o^rniutn
artium v^rietaUm compleíieretur. Itaquc , her-
cule , in líbris Ciccronis deprchenderc liccr,
,11011 Geometria:, non Mtiíkíe , non Cyamma-
JÉicse,. notí denique ulliiis jngcnii¡?¿ arris ícten-
tiam ei dcfüiííe. lile DialcEiícás ír.btilirarcm:,
iJle Móraiis partís uti lita tem , ilIe rcrumina^
tua , . caüfásque cÓG;novir. „ . ^
H,U
IX¡'
tt^
lUGA^ES ?ELECTO& f^
'":' LU G AR E S S E L E C T O S. ;
•SÉNECA NOrdl'O, SENñC^:^, MEL^y
vür;^ t?ci
X:iGiTT5 rcm iTiagi^ )iyctfndam mM',
^•lam faciiem iabctis ciii'rñ, quid de his
dcclátliaroribris^^) fcntiaál , q&i in ¿ctatéai
meaiii inciderunt, indicare, & ii'qFiá''mc>
'jnóri^e mea' iiond,iimV"GE-i]5Íá ^fiint, 'ab il)íi&
d id^: colligere : ur - qilaaVvls ^.notít ia^ veO^rá:
ilibducli íiint, tatii^ñ noa.crcdafis í-ánrum-dc
jFíis V íed etÍ3 m ' itjcíicef ís"; ' feñ^ ' fíf eor ; -j^ciín-
"d^M^itriffí Veiñi^c^rV ' ántlq-ia íliidiá , melio^
réfqne ad annos Tcfpit:erc'/6c voWs'qheretV-
tibiis g^i^oi tanrx oplnionjsjviros andirc non
p^^taentísvIdetFííKciFel ipla ni "^témpora m in-
jiiriam. fei cojüimiilta^í^^^ ex me de-
(a) decía aWQ res eran iohRhetor¡cGS^¿jíie p4^
íTA exe^cnar la eloef%eyicia ^. componían oraciones ,
i dlfcurfos fabrt afsiimoi ñnoldou
"■ • '-i
De Séneca el Khetortc*. H7
fikránda i^) ¡euedus fecent, oculomm a-
Í'Íb ¿) .x-tudent, annum lenlum hcfeeu-
v' icrvoium lumitatcm fetigavent : ap
b.u partibus animi aíaxmíe ^iclicata C^tu
¿Us: in quam pr.mam ícneclus u« b^^^^^
thquando in me fioruUie, "^"""" ^^^"f^
procedercc, non negó. Nam oc dúo mJ-,
£ nommum rcc,tata,quü or^meerant cc
t, , rcddcba.ii : & ab h.s, qui ad audie d^BV
trlceproicm noftrum conveneratu, lnvu
trS; á lingulis datos, cúm plores quam.
?uco-.n efficerentuc, ab ultimo ^^f^^T
nuc ad pnmum iccitabam.Ncc adcompxc _
tenda tantiim , qn^ veüem, "^y^ y.
memoria: fed etiam ad contmeLida , qn<u
aSÍ ar. Nunc autem, & ^tate quaiia-
Si) & longá dclldia, qu* iuvenilem quo^
que ai-.imum diíiblvit, eo pcrüacla eit ut
2namü poís.t ahquid pr^ftare ^-^^ ^
mitere non pofsit ; & diu ab illa nihi! icpe-
m SoJebac bona: fidci effe. (i) Nunc q^^
íb¿tis, q.idpoísit expenar v,& ^f'^^
r^l dclidcranda, dio es, ^ue.he perdida, 9->m
hazj>, falta, [h] oculorrm scicm l^.^fp'^:'^
(,) qnaííata- íp.pl. metnom. ^ '■'^;'';-\,„
(^;\ bon£ ■ fides cíle fityM.httm /ár>;^«
I
't8^ Lugares Seiectos
cura fcrutabor. Ex parte cnmi fpcro bcné-
Nam q^i^caaiqac apud iliam aiit pucr, aiic
luvenis dcpoím, quaíi recentía, 6c modo
aiidíta íme candanone profert. At íl qua ijl¿
intra pra;iimjs annos comaiiíi, íic perdídir
& aiiiuit, ut etiain a íl^pms ingeiantur to-
ticns tanquam nova audiam. Itaque ex me-
moaa, quantum vobis íatis íir, ílipcreíl Ne-
q-ie cahu de his mterrogatis.quos ipfi au^
diitis : ícd de his, qui ad vos uíque non per-
vcncrunt. ^ ^
Fíat qiiod vultis: míttatnr fenex in fcho-
Jas. IlJud neceíse eít impetrem, ne me quaíi
certuní ahquem ordinem velitis fequi in
contrahcndis (a) qua^ n:iihi occurmr. Ne-
ceíie eít enim per omnia ftudia mea errcm,
ac paísim, quicqmdobvenenr, apprehcndam.
l.onrroveríiarum íententj'as forré ponam plu-
nbuslocis, m una declamatione dictas. Non
ennn diun qnxno aliquid , invenio; ícd í^e-
pe quod quc^rcntí non comparuít, alinda-
genti piveílo eft. Qiut'dam vero, qux> obver-
íantíamilii, & jam ex alíqua parre ib oílcn-
dentia non polllmi occupare, cadem íecuro
^ repoíjto anmu>,íubiCoemergunt. Aliquan-
do ctiam íenam rcm ao;enti , 6c ocxnnato
lentenria diu ñuíha qua.>íira, ii:rempelliv¿
nioíeíra cíl. Neceíre cíl erw me ad deli-
M m coiitrahciidis />///. ícntentjjs ¿^ jM.f^
^* aas
ár'-jfc„
'WSC^MIk
De Séneca el VJoetorico. xS^
das {a) componaai [h] mcmonce mese ,^qiiJ6
niihi' jam oiuii {c) precano U) paix:t. Fací-
tis aiitcm, juvcncs mei, rcm ncccñanam, &
iitilciii, qaod non contcnti cxeiiipUs ícciili
vellñ , pnoris qiioqiic vultís cognoíccic. . •
Quiquid Romana fciciinciia habct, qiioi
infolam Gixáx , aiit opponac, aiit prx^fe-
rar, cuca Ciceronein cffíomit. Omnia inge-
nia', qiia^ lucciii noftns ítudijs atruleiunr,
tuac nata íiinC In dcterins demde quotidie
data res eft: [c) íive liixu teaiporiun, [ ni-
híl cft cnim tam mortiícriim ingenifs, qiiáiii
luxuria, ) (ive ciim praniiiiun pulcherrimLS
reí [f] cecidiííct, tranQatam ci1: omne cer-
tamen ad turpia, multo honore, qux-lUique
vigentia: íive'fiíto qiiodam , ciijus maligna
pcrpetuáqne iii ómnibus rcÍ3ns lex ePc, nt ad
fummum pcrduda, riuius ad inñmum, velo-
cías q'iidcm qiuim aícendcrant, rclabantiu*.
Torpcnt ccce ingenia deíldiofce jiiveatutis ;
nec'in ullius honeílx rei labore vigilatur.
Somnus, languvorqae, ac fomno, & languo-
(¿í) ad delicias d gvifno,
[b] Componam me acomode.
{c} jam olim, r^ ha^^e n-tuchotlsmpo-
[k] precario a mis injlanc'uis , pero rntentríU
elLi quiere. Tal es la eneróla de I4 '¿'í?^ prCCariO»
[ó] in decerius data eít, hit Ido a f^cor,
{f) pulcheriimje lei, eílo es eluqucntia;.
w
^po Lugares Selectos
re turpior, malaruin remm induftria, ?nva*,
íit ánimos. Cantandi , íaltandíquc mine ob-
ícoena iludía cffixmínatos tencnt: &: capilium
frangcre, (^) & ad muliebics blandirías vo-
ccm extenuare, mollitíe corpons cerrare cu tu
íaniinis, imuuuuiíísimis íe excolere aiuu*
dijCis,noilion m adoklcentii/m ípecunen cí\.
Qiiis equalíurn vcílroriun, quid dicam latís
ingenioíus, íatis lludioíus, imino quis íáti$
vir ei? Emollití, eneivéiqüe , quod {h) na-
ti ílint, inviti íiiancnt: expngnaroies alienan
pudiciriaí, negligentes íu¿e» In hos nec Dij;
tantum malí pcrmitrant, ut cadat cloquear'
tia: quam non mirarer, niíi ánimos, in quo$
fe conferret, eliaeret.
Erratis, optimi juvenes, nifi illarn vo-
cem, non M. Catonís, íed oraculi creditis. . ,.
lile crgo vir, quid ait > Orator eíl. Maree!
filíj, vir bonus , dícendi peritus. Ite nunc ,
Sí in iftis vulíis , (c) arque expolitis, 6c nuí-
{a] Capilíum ftangere, enrlz^ar el cabello.
[b) quod, eflo íj, id quod. Lo qne nade
tD'4^ o conforme nacieron.
[<:] vulíis de vello is , ^ne fe. arrancan los
elos del cuerpo , para que no vuelvan á nacer I
lo qne era indignidad entre los Ai'in^tios^ de q\*t
fpte notado JííHo Cefar: {Suet., in C<sf. Cap» 45.)
y afsl viri volfi, o viúdy fon hombres mal ^/<?-
mlri^dos , y defpreciabUsi
quam
I,
\^y
v*«?,.
■■J^Í«,'T ISS*
De Séneca el Khetoríco. i9t
ciim niíi in Hbidine vins , quinte oirato-
?er Mérito taUa habent cxcmpla quahí
ofús quwiond.co magms vms, ícd íms
nbícat^ Seatentias á difertilsimis vinstadas.
tS n tanta hommum dciidiá proímsdi,
eiint & facernmam eloqucnnam,,q>uapr^-
ftafe'noa potmnt, violare non delmuat. Ea
lihentius qnod cxigitis faciam .
minis excepto Cicerone, videor audük.Nec
C¿ roním^uidem xtas ^"i^i enpucra^fed
bellorum civüiu.n furor, qm tune totu=n
orbem pervagabatur , '"«" colom«^^^
„,e couinuit. Alioqum m illo at oip la
ano dúos grandes pi-*text«os,[4ait,fecu«
33aaure foüros, potuí Uiad ingenwm,^!
^'^^VSri^trbe.efici«^^d^
cnim Poicij, W cariíslaii raihi (oda h^, me-
f"S) dúos ¿andes {ífítextaros^ d.. nOn
9U]ou los Confdes H''rcie,J- l'anfa. r ■
(¿1 aCCioio. lo afriteho^ lo fíente-,;
U PotCii,,£r4<> forti» Efím»l^ .mc^do IB
_^^v
¡I ,i
*93 Lugares Selrctcs
moriain f^pius cogar rccraáareJ^.) & a prítm
puenna uíqne ad ultimi.ni ejus diem perdudá
íamiliarcm ainmtiam, cum volupratc máxi-
ma rcpcraai. ¿] Nihü illo v,ro gravius, ni-
hi! Iiiaviiis, nihil cloqucntiá íliá dtgaius Ne-
mo plus ingenio fiio iijiperavit: nenio olusuu
diiUic In utiaque pane, veiiemenri vú-o mo-
das dcerat: nec interniitrere ftudia fcic-
bat, nec repctcre. [.] Cum ib ad fcnben-
ánm concicavcrar, jungcbanrní- noftibus dics:
&J!nc mtcrvallo gravius libi inftabat nec
dehnebac, míi dcfccerat. Rurfus cum Ib di-
miícrat ,n omnes ¡uíiis, & m omncs jo-
cos íe rcfolvebat. Gum vero fe íilvis, mon-
tioulq-Tetradidcrar, omncs i líos agrelles ia
ííh'is, ac montibus natos, Jaboiis >ar¡enti3
ac yenandi folcrtdá: provocabat: & in tan-
tam '.lie yjvendi vpervenei-at . cupiditacem , m
:vix pofsGtad priocem conínetudinem retrae
hi. Af.jc.itin libi maaum injccerat, & ib blan-
diendo , unde abduxerar , revocarat , tantis
viiibus-ineumbebat in ftudiuiu, ucnonran-
.tum-tiíhil^peididiísc, fcd multum acquiíiviiTe
dcíidia videretur. Ómnibus qi-udcm piodcíL
lubinde animum relaxare. Excscatur enmj
(a) rerradare recorrer. '"■ . -í
f¿) rcpetam traheré a ¡a memeria.
'-'■ Í¿] repetere í/oher ó. tmiez^.
tí;
orí»
De Séneca el Mctmco. 19 f
otio vigor , 6c omnis tniíitia , quas Conti-:
nuacione pertinacis iludí j abducitur, fenamni
hilaritate difcatitur. ...
■ Ciun diícipuli efíemus apud Mariliiiim
Áetoreai, hommcm íaris aridurn, pauciísima
beik,fed non viilgaco genere dicentcm: cum
ille cxilitatem orationis íu^ imputaret con-
trdvedias, & diceret: Necejfc eft me per fpmofnm
locmn amManUm Jpífpenfos pedes poner e'-í {a) aicbat
Latro: No¡í me^ hércules^ (I?) tui pedes [pinas calcante
fed hahe-yít, Et ílatuii ipíc dicebat íeiuentias. ...
[a] íüfpenfos pedes poneré, andar depumílUs^
• (¿>) hércules /z¿/7/. ita me adjuver, juramenm
de Gemlles^ como i\4e Callor, ó medius i^idius,
6 Eác^ol, abreviatura de Mc Deus Pcllux, >/»/-'
adjuvet. -4/}i me ajude HercptleSy CajfoTy el Dios
Fídioy ó el Dios Poíux.Tür/ihien fe dice Me Hci'--
cule, o me hercule, á heicle filamente^ que- fon
$x¿refsion€S ahtvi^as,
LIBR. IV. PROOEM.
Eclámatorise virtutk ^l.4trúném 'Pk-*
cmm unicum exemolunl^Giíai pro recn
in Hifpania Ruftico Portio propinquo fuá
jdícerer, ufquc éo efle confurüni, (^) ut á folocf-
cifmo incipcret: nec ante potuiíl'e confít-*
inari , [/?] tcQuni ^ ac^ párietes deiideraatcm^
{a\ con fu fu 111 Jíipii fcrunr»
"»í íonfiímari récobY<fíYf^ . ,
D
^:
1^4 ^ Lugares Seiectos
quám inipctravk^ ut judicíum ex foro ín bt-
filicam (a] transferretur. Ufque co ingenia
in ícholallicis exercitatioiiibiis delicace nu-
triuntiir, ut clamorem , íilentimn, riíum ,
coelum denique pati neícianr. Non cll au-
tem utilis cxercitatio, niíi qu^opcrí ÚmiU
lima eft illi ad quod exercet: iraque durior
folet cfle vero ccrtamine. Gladiatores gra*
vioribiis armis difcunt, quam pugnant: diu-
tius illos magifter annatos , quam advería^
íius fuftinet. Ludantes binos íimul ac ter-
nos fatígant, ut facilius íingulis reíiílant. Cur-
íbres, quod intra exiguum fpatium de ve-
iocitatc eomm judicetur, id fepe in cxcrci-
taüione deairrunr, quod femel dccurfuriíuntx
in ccrtamine. Multiplicatur ex induftria la-^
bor, q-io condifcimus , ut levetur, quo dc-
ccrnimus (¿] . . .
(^0 in baíilicam al falon, o faU publica.
(h) decernimus combatimos.
Ex EXCERPT. CONTROV. LlBR. I. DeCL. V#
Raptor dtiarnm»
L EX Rapta, Raproris, aut mortcm, aiit
indoratas nnptias optet. Jhema, Una noc-
pQ quídam rapuit duas. Altera mortcm optar,
altera nuprias.
Vedamatio^ Stupro accuíatur , ñupra
de-
De Séneca el Khetdrlce. tss
dcfcndimr. Cum altera rapta litigat , alte-
raní advocar. Vindicare Parres. Fortior pu-
blica difciplin^e íeveriras furgat, jarn bmae
raDiuntur. CoitPopulus, velut publico me-
ta terntus, vix ctedens dúos fuiffe raprorcs*
Alteram injuria rapuit , alteram patrocinio.
Peñeras jain raptor , ni bis perirc ineruiíTes.
Si te ante rapiiiiTet, & nuptias optaííes, dcin-
de haac vitialTet antequam nuberes, negares
ilium, jubente rapta, deberé mori^ Nihil
amplias raprori prseftare poteft, qnám nc
jege tua pereat. Contra aiienam Icgem nul-
lum jas habes. Tu raptori praeílas^ut ilIum
ipfa non occidas. Non poteft praeftare , nc
qais occidat. .
Pars altera. Tñter pares fententias mitioc
vincat. Refere Virginiam,[^] dic Lucretiam.(^3
Piares tamen Sabina (<r) íünt. Contumeliofiím
mihi erir, te dignam videri, incujus bono*
rcm homo occidatur: me dignam non vi*
deri, in cujas honorem íervetur.
{a) Refert Virginiam, cidenta el cafa de Ftr-^
glnla^JaprÁ, pag. 13Ó.] ^
{h) dic Lucretiam. Vi el de Lucrecta* Por;
fl eftupro de efla^f nerón hechados los Rejeí de Romd^
[c) SabÍAl¿e. Ef^ds defines de robadaj por h$
Romanos^ rogaron Á ¡u^s Padres^ f Maridos qüt ^
hs fad$náf€íf^
(^i
Lugares Seleqtqs
/'^9^-
-Í¿1'
P']t¿^\t¿':^' '<¿i'¿)[^]¿^i^K^J^J^^^,^^ *^f ?■)•'%
UQARES SELECTOR
VE rELBYO PATERÚJLO.
T'^ ■ CAP. V.
CLarifsuiinni deinde Hoaicri^ ilÍLixit in-^
genium, íinc cxempío máximum: qui
ma2;ninidine opcris, & fiiigore carminumíb^
lusVppclIan Poeta meriiit. In quo hoc má-
ximum eíl, qiiod ncqiTC ante illum , qiicm
jlle imitarctur; ñeque poft illum, qui cum
ímitari poíTet, mvcatus cílj ñeque qucm-
quam alium , cuias o|x.tís primas audor
fiícrit, in eo (<í) perfeítiísimum, práeterHo-
jmerum, 6t Arehiloclium , reocriemus. . . ,
CAP. XÍL . . íta eodem tempere P. Sci-
plo^milianus, vir avitis P. Añ-icani, pater-
nífque L. Paulli vinntibus fímilhmus, óm-
nibus belli, ac'toga! [/^] dotibus, ingenijquc
ac^udiornm emincntifsinuis íxciúi ílu, qui
iiihil in vitánifi laudandum aut fccit, aut
{ñ)'m to fnpL opere, €j%' es, filo, eflos dos
Poetas han logrado juntar en fus ohms U mven*
mn^^y U fetfeccien. [h] tog^ de U ^az^.
di*
De Veiíeyó Patercülo. í97
4kit, ac fcníic > qucvu Paiillo genitum, a-
doptacuiii á Scipionc Afticani íilio diximus,,
íEdilicatcm {a) petens {h) Coaíal crcatus eit
Bellum Carthagini, jara ai^tc bícnniuní
á prioribus Confalibus iliatmn, majorc vi
4nailit, . .. Eamque urbeai, ai^gis invidi^.
impeni, ^náaiuHis cius tcmpons noKis in-
'viíam Romano nomini fundims íiiftüiir, fe-
iCÍtqiie fixdc virtnris monumentum, qaod k\Cr
rat avi cjusclcmenticC. ...
CAJ\ XÍII. .. Eodem anuo, quo Carr
thago concidit, L. Muaimius Corinrhiiín
fiinditus eruit . . .. Diveríi ímpcraroribus mo-
res , divcrfa fuere Iludía: qiiippe Scipio cam
degans liberalium ftadiorum, omnifque doc-
trina, óc autor, & admirator fuit, urPo-
lybium^ PaiiíEtiumque praíccileates kige^iQ
viros, domi, iniliti^equefecumliabuerit. Ñe-
que enim. qiiifquam hoc Scipione elegantius^
intcrvalla negonorum otio diípunxit: fcm-
perquc aut bclli , auc pacis fcrvijc artibus i
íemper intec -acma, ac íludia veríatas, aiic
[a) ^dilltacem el carga ds Edil. CaidaH.,
efie M^-qj ¡irado entre- otras cofas^ de bs edífjctos
ffdiicos.y privados^ y por ejfo fe llamaba Edil ob
sedlbus. Era el primer efe alón ^ para ¡legar ^ fer
Confuí:
, ' {h) petens &c. cft$ 'es^ pditnds I» infim», te
dieron lo fnpremo* . . , •
cor-
H
I
19S Lugares Selectos '
Corpus pcriciilis , aut animuiii difcíplims c*-
xercüit. Mummiiis tam mdis fuit , ut capci
Corintho , cum maximoriun artiñciuii per-
fedas manibiis tabulas, ac ftatuas,. in 1ra-
liam portandas locarct, jubcrct prcedicicon-
ducentibus, íi eas pcrdidiísent, novas co$
reddituros. . : .
CPi?. XVI. .. Cum hasc parriaila opc-
ris vcíat formam propoíiti {a) excefferit, [h]
quamqaam intelligo, mihi in hac tam praer
cipiti feftinatione, quae me rot^ , proníve (r)
gurgitis, ac verticis modo, (^; nufquam pa-
timr coníiílere, pjene magis necellaria pr^c-
tcrciínda, quam tupcrvacua ampledcnda: ne-
qiieo tamen temperaie mihi , {e) quia rcm
í¿epe agitatam animo meo, ñeque ad liqui-
da m (/) rationc perduftam, fignem ftylo.
Quis eiiim abundé mirari poreít, quod emi-
[íi] formam propoíiti , á U hlea de mi de^
fienio y effo es y aviendome duenido mas dt lo
qii-t ftnfé,
(/>] vclut exccíTerit, Aja €$mo excedidty ef-
to es y caft ay4 pro^affUdo.
[c) pronivc, y de hh rápido,
[d) modo fpipl. pro , á manera*
[e) temperare mihi //*/>/. modum , modt^
rarme , contenerme.
[/] ad liquidum h^fia lo cierta , « h cUr» ,
i cpmo^ vulg4rmente fe diA^i^ hafl^ h hc[nide.
DE-^VELEYd'PÁTERCüLO. 199
ncntifsima Cüjuíque profcísionis ingenia, in
candem íormam, [^] ^ m idem anati, ( b)
temporis coiigruant(r)rpatium ? Et quemad-
modum clausa capsá , alióque fcpto divcrU
sencris anunaiía , nihüo mmus {d) íepcrata
alicnis, [e) in unum quoquc Corpus congrc-
gantar:' icá cujuíquc ciad operis capacia in-
genia , in umilitudineni , & temporuní. Se
profcduom, icmetipía abaiiis lepara vcmnt ^^
Una , ncqiic muitorum annorum ípatio él-
vifa >tas, per divini fpíritus viros iEfchy-
luní, SophodeLii,Eunpid€iii, illuftravit Tra-
eoedias. ... . . _
C.\P. XVII At Oratio, ac vis fo-
renfis , pcrfeaúmque ptoík cbquenti^ dc-
cus itá univcría fub principe operis fui^
erupit Tullío: uc deledari ante cum pau-
cifsimis , mirari vero ncminem pofsís, nifi
aut ab illo vifum, aut qui illum vidcrit. , *
Huius ergo , prsecedentifque feculi, ingenio^
rum ílmüicudincs congrcgantis , & in ftii*
dium par, & in cmolumentum, caufsas
CÚm femper requiro , numquam rcperio^
{a) in eadem formaní en U mifma bellezjím
(b) artati, los Sabios^ í profejfores de las ArteSét
\c\ congruanc concHerden^ o concurran*
[<{] nihüo minus am^ue.
[e] alicnis fíi^L cot^QÚbu.%^fQr eHeYfo$^¿^
quoS
zoo -Lugares Selectos *
qiiascífc veras confidam, fed fortaffc verí-í
íimilcs: inccr quas, has máxime. AJit emu-
larlo ingenia , 6c nunc (a) invidia , nunc ad-
miratío incitationeoí accendit : naturaque, •
quod raiiimo ftudio pcticum cft, aícendit in
íimimiim , difaciüíqüeín perfcfto mora cíl^
iiaturalitcrque , quod procederé non poteft ,,
recedir. Ec nt primó ad conícquendos , {h)
quos priores [c] ducimuSj accendímur: irá,
ubi aur pr^teriri, aut asquari eos pofle deí-
peravimus , ítudium cum fpe fencícit 5 [d)
éí quod alíequi non potcíl , fequi dcíinit :
& vclut ocuparan! [e) relinquens mareriam :
quccrit irovam, pr^ercritóque eo, in quQ
eiiiinere non poílumus, aliquid in quo ni-*
tamur , (/) conquirimus : ícquitúrque , ut
frequens , ac niobilis f^^) tranfitus, máximum
perfedi operis impedimcntum íit. . . .
[^] nunc j(í , nunc ya.
[^] ad conícquendos ffara alcanx^Ar,
■: [c) priores los mejores, ducimus creemos^
(d) íeneícit fe debilita , fe vÁ acabando,
(f) occuparam tomada^ tratada antes far etn^
(f) niramur trabajemos ,
(jt) mobilis mconftante»
LIBR. IL
CAP. XXIX. .. Cn. Pompc)us, fliitgc^
Ijítus nutre tuciliá^ Ilirpi^ fcn^tork ^ fQniít
''S^ÉÍJSOisr
De Veléyo Patercüloó so»
éjtccllens , non eá qaa flos comniendatiir ísta-.
tis ^ íed ex dignitace {a] cauftanti , {h) ^ qü^
in illam coiivcnicns ariiplitüdiacm , fortii-
naní qiioque cjus , ad ultiaiiim yir¿e comí-
tata cú dieiii : innocentiá éxiiiiiiis ^ íanclí-
tate praícipuus, cioquentia medius : potea-i
tÍ3e , qu^ hoiioris cauísá ad eum dcferretur^
non UG ab eo oGeiiparetur^ (c) eupidiísimiisí.
dux bello periciísimus, eivis m toga (míi ubi
vereretur, né queai haberet parem^ ) mo-
deftiísimus : amicitiarum tenax^ in oílcníi^
exoiabilis, in rcconciliandá gratia fidcliísi-
mus, in aceipiendá ratistadione fadilimiis :
potentiá fuá numquam ^ aut raro ad iiiv
poteníiam (^) liíus: piené omnium viíiorum
expcrs^ niíi numeratetür ínter máxima, in
civitatc libera ^ domináqiie gcntium^ indig-^
nari , eum omnc^ eives jure haberet pares^
quemquam íequalem digninate eonípicere. ; ¿
GAP. XXXV. .. M. Cato; .; Boino^
virturi íimillimus, & peí omnia ingeñiOdijs^
quam hominibus propíor ^ qui nüiiiquaní
íectéfecir, ut faceré videretur^ fed quiaali-»
(a) ex dí2;nitate de la ^ravéa^di
{h) conftanti qm fe ¿am^ohiñ i cjtQ w, ^ué
fortjijfia en la magefiad¿
[c) non ut ab ed óccüparetur , m f^m
ídínaria por (i*
{d) ad impóténtiánri ifmira, la fiá^uez^a»
f
^
tc¥ facete nonípotcratv-ei^iqüe id folütrí vi-
llim eO: rationcrii habeicVqliod bibcret jiU^^^^^^
tiám? oamibiis 'hamanis vitijs immunis, íem-^
per fortunam in (\x^ potcftate habuir. .-í 5 ■
■ CAP. XXiXVL. Coiiíulatiii. Cicérom^v'
néti medioctei adj€€it 4ccüs, iiatiis e^* aurío
P¿ ApígHfiíís'zbliiúc annos Lxxxil : Qnuñbür
ómniüm gcmiiim viris magnitudinc (iiá ¡in^'
dtiaurus GáligiiíTcm/lain px^né íüpervacantLiíii
videri pot-eílj cniincnnum íngcnioriun nota-
re tcmpoi'a., Qnis cniíii ignoiat , dircaito«'
gtadíbus a2t;áds,-(^] floiUiíre hoc tciiipore Cí^^
Gcronem '^ Hóncníiaiii , íenémqiie Craf-
fum , CatotieiB , Sulpiriam^ moxque Bru-,
ttíiii, Calidi'iim-, Goeliam , Calvum, & prO"
>íimuiTi Ckeit^ni C¿eíarem , eorúmqiie ve-
Int alumnos CoL'vinLini , ac Pollioncui Aíi-
mitm; aíiiiulLiinque (/>) Thiicydidis Sal-luíliiiai:
a-Li cloréí que- carminu lU Va r ronem , íác liu?-
tl'etium , ñeque ullo m (uicQim operls fui
carmine minorem Catullum. Píen éftu Ira eft
inhcerendmn oculis [c] ingeniorum enuní©-
fatiotunter qu3e , maxir»é noftri íevi ^ emi-
nent, princeps carminum Virgilius, Rabi-
• (^) drrQmptos gradibus xtcíti^ ., Jepufados
€H los anos de la edadi cú^ft edades defiguales,
{b) ^n\lúy\mc^nt y-al mitader, ■■ :'
(c) inh¿crentiuai oculis , ^tie cfid». , ¡deluKtt
de los oj(¡(S%\ -o ^.■■«.-v» o- ■■^:;^-.-. ' .i i^'- >Mj
>-¿ riüf-
De Veleyo Paterculó. ^Í*?
ñúrqnt, & confecutus [.] SaUaftiam Livius,
má opcns fin: nam vivorum.it vmgnaadr
miratio : ita cenlura ditücihs eit. __ ,
CAP XLI. Secutas dcinde eit ^on-
folatus CC^faris, qm icnbeati manmx._ in^
iicit , & quamiibet feítmantem, m le nioiari
co-it. Fie oobüUsimá liilioiurn genitus ta-
mil>i,.& quod. Ínter o™ -^f ^^ ^j^JJ
conllabat, ab Anchiíe, ac Venere . deducens
eeniís forma omniiun civmm cxccleatilsi--
riius.viiíore animi acérrimas man.hcen-
tis. cfe!Ífsimus, animo íuper. huaunam,^^:
naturam, & fidem eveaus, magr.itudine .o-
gitationum , celentate bellandi patientia po^
ricuJorum , Magno iHi Alexmdro , led o-
brio neqnc iracundo (imiüimus: qui dcni^,
que lemper & fomno , & cibo m vitam ,
non in voluptatem utcrerur , «^
. CAP. LXXIX. Creícente m dics Sc
claffe, & fama Pompeij, Grfar molem ^.) bel-
11 eius íufpicere ftatuit. ^dihcandis .navibus,,
contrahcndóque (.) miUti , ac rcmigi, nava-
libufque jdüíeícer.do ccrramin¡bas,atque cxeu,
citationibuspr^feaus eft M. Agrippa^ virums
nobilirsurce, labore, vigilia penculo mwaus :
,, ,(á) confccums .^ue fi fiff*^->:- ■,
'.lUlmolcmlagrandíficifUad: ■
"4ci.coau:ahcndoquc,; f<?r<t;íííi«ra . -•!«
. ■ parcn-
» V
4t:04 ■ Lugares Selectos
paiendiqnc, fed uní Iciennísmms , aliis fanc
imperandi cupidiu' , & per omnia extra di-
Jationes poutus, (^) coniüJtiíiaiie (h) fada con-
^ J..GÁp:LXXXVIIL... Tune Urbis eii-
ftodi,s prspoíitiis C. Maicenas, a:qucrtn, íed
fplcndido genere nams , vir, ubi res ^jri-
Jjam ex.gcrcE, íané exíbninis, providens , at-
que agendi fciens, füiml vero aliqíiid ex
negotio jemitri poflbr, (,) otio , zc nioUi-
tijs pasne ulrra femmam {d) fiuens: U) non
nimus Agrippá Cseíari carus, fcd minus ho-
norarus : qmppe vixit angufto clavo (f\ nx-
(^) cxtm dilariones poíitus , ^«, „, L.a
e//>erar: kiíí, prmto.
' (¿) coníultífquc &C. Jf y«, j«„f^¿^ 1^, ,^„
qtewnts con ios defimos.
ic) poírety«/,/.*„t, cfio es fimul uf, Ue.o <r«r.
{d) ultra feminam, masque mamH¿r.
{e) fltiens abandonado, difsolmo.
(fj angufto clavo, co» d Orden E^uefir, ,
i^^nfcr Mero foUme.tc, fin c[.Mrer fj.r ¿Si-
yior. La Toga de ¡os Romanos e^aba emretexl-
Ijt di ums faxas, ¿ tnas íar.as de fimpura , >
áe ero, c¡ue je llamaban cíaví po^ /« ^.„,^. £„
Us Senadores eran anchas, y en los Caballeros m-
rfiaslj por ellas fe fi^nfican ¡os dos ordenes: el
ClT,r T] ^'•■'"" • '^■f'í'^'^' anguftus cla-
Dk Veleyo Patercolo. 20s
nc^contencus > nec minora coníequi potuic ,
fed non tam concupivit. ...
, CAP. LXXXIX. C^efir autem rcver-
fus in italiam atque Urbeai , qao occuriii ,
qud tavore oainmm hoiiiinum, a^tatium, or-
dmum exceptus iit: qu^ magnificencia rriuiii-
pKoriim ejus, quae tuerit muncrum , ne in
opéris ■ qiiidem jufti materia, he dum linjiis
tamreciii, digné exprimí potcft. Nihil dein-
de' optare á Dijs homines, nihil Dij homi-
nibus prAare poiTunt , nihil voto concipi ,
piliii feÜGitate confummari , quod iion Aii»
guftus , ppft reditum in Urbem , reip. po
ptilóque Rom; ttirarumque ©ibi f e^'"*'^'^-
,1-^7 no:' rfuni:x):^<j
206
Lugares Selectos^
■^M¡fé
-^■^ -*. ^^ -^ "* ■- — -■—— ^--J^-J^ - j^— -^ _j^ _* •»: ¡•i^-
:k LUGAR ES SELECTOS I.
\.
VE JULIO FRONTINO, '
Strategematüm Libr. IL Cap. VIL
'■i
L. LucuIIiis, cuiii animadvcrtiflct Ma¿
Ccdonas equites, qiios iii auxilio habc^:
b;K, ÍLibito coQÍenfu ad hoíle:ii transfugc^i
re, íiL^na cancre juísit , & turmas, qu^e coy
ícqucfcnrur , iiiimiíit: baftis: cominítti prcc^
liu-n ratus, transfugientes telis exccpit xVlrt^.^
ccdoncs 5 qui cuiii vidcrent, ncquc recípi fe
ab advcrfaríjs, <5c preiiii ab his, quos defcuc-
bant : neccíTario .ad juftuiii proelmm coavcr-
li, hoftem invaícíLínt
LÍBR. IIL CAP. VL
Alcibiadcs 40 Sicilia , cum Syraciiíaiios
capcrc vcllet, ex Catancndbus , apud quos
tíim cxcrciram contincba^ qucndaiii expío*
rnrje íblerriae fubmiíit.SyiMCníanis; is m pu-
biicnin coníilium introdudus, pcríuaíir in*
felUrsímos cfle Caccncníes Achencaíibus , &•
ÜJ
>D
ñ
De Julio Frontino. ■ 207
fi adjuvarcntuí- á Syraculanis , futurum iit op-
pfimcrent eos, & Alcibiadcm. Qiia re ad-|
dudiSyracufani, iiniveríis vinbus Cacanam pe-
tituri proccflciunt: rclida ipíoriim urbe, quam,
á tcr2;o adortiis Alcibiades,4,4cíqlatam , uc
fpcravcrat , anixít. »
CAP. IX. C. MariiíS, bello lugarthino,;
apu^i fiumen Mulucham , cum oppugnareCt
caftelium in monte faxeo íítum, quod una
& anguila íemitá adibatur, ceterá parte, ve-
lut coníulto , praecipiti , nuntiato ubi per
Ligurcui qnendam ex auxiljs gregalem uiili-
te"m,( qui forte aquatum progieírus,dumpcc
íaxa montis cochkas legit, adíummumpei-
venerar, ) eripi poíle caftellum : paucos cen-
turiones, quibus perfectifsinios, cuiivvelocir-
íimis militibas, a^ncatores imniifcucrat, miík: ^
capitc pedibúrquenudis,utproípe(3:us nisúsquc
per laxa facilior foret, fcutis gladijsque á ter*
go apratis. Hi, Ligure duc^, & telis & clauis,
quibus in aícenfu nitcbannir , adjuti, cum ad
pofteriora & ob id vacua defenlbribus, caftel-
Ji perveniffent , concmere 6c tumulruari, ut r
pr¿eccptum erat , co:pcrunr: ad quod conflir^^
tutum Mariüs confiantius adhortatus íiios, -
acrius inftarc caílellanis cocpir : quos ab ini-
belli multitudine fuorum revocatos, tanquam
capti á rergo eíTent^ infecutus, caftellum cepit.
CAP. XIIL L. I>ucullus Cyzicenos ob-
'^
2oS Lugares Selectos .-
íeísos á Mithridatc, uc ccrfi ores adven tus fui
fkccrer , ciim pra¿íidijs hoiíium tenerecür ín-
troitus iirbís , qui unus Óc anguftus p<Dnce
módico iníulam- contine.nti jiingir , inilitcín
é'ÍLiis ídoíum nandi, 6c naua¿ artis peri-
tüm, juísit iníidcmcm duobiis inflatis urrí--
bus, iittcrasiníuras habennbas, qiios abín-
feriore parte duabus regaJis intcr íe drftau-
tibüs cómmiíerat, íre íeprcm millium paf-
llíiiLii rraiedum. Qíiodira perire gregalis fe-
ci"t;^ut crünbiis velut gubernacuiís díaiií^is,
GiirfuQi dirigerct ,' & prociií vifenres , quliñ
ftatione eranr, marina? fpecie bfeílu^ deciperéc.
LIBR. IV. CAP. L
■ L. Papyrus Cu rfpr Didato r, Fabium Ru-
tiliiim Magiftram equitum , quod adveríiis
edidiim ejus , qüamvis prófpcré pugnaverar,
virgis popofcít cxCiim, feciiri pcrcuílai-ns :
nec conrcntioni aut prccibus miíirnm con-
ccfsít animadvcríionem , ciunquc profugicn-
teili Romam períecatiis eíf: nec ibi qmdcm
rcmÜfo prius íupplicij mctu,qaam ad genua
ejas , & Fabiiis cum parre provoívcretur, ac;
paricer Senatus ac populas rogarcnr.
_ ■ ■ ■■•.■■• \f:r:- ^ '* r^i ^*> ■' 'I ' I í; ' ' ■ .-^
De Flavío Vegegío.
iiSk>
jA. vL al. ¿L^ :ác Jjt iik ^tc ^:%' ' ^ % ^ -^- ^ ^
J.UGAKES SELECTOS.
VE FLA^IQ yEGEClO.
■~De Re Militara Lm- X- ^^.-'M
Ai
exercendos tjrones,
' ■ , " ' ". ' í
RiMis crgo meditatipnuai W aufpidjs^^ ty.^^
j^ roñes í-nílitArciii edocendi lünc gL;adum. [i-].
Mihil enini magis in idnére vtl in a^ie;ca-
ftodicndam eft^q^i^^^"^ ^^^ omaes qiUices.in-*,
cedcndi ordincm íervcat Qapd álkernaa ¡x)-
teft fieri, niii ut aísiduo excircitió atxibqla-
ré ccleriter, & íequaliter.diícánt. PenCuIíUB
enim ab lioftibns ícmper graviísiitiíiiii ÍU-
ftiñct divims , & inoixiinatns exerCíCiis. Mi-
litan ergo gradii, viginti iiiillia paffaiiiii, ho-í,
ris quiíKiue^danraxataeftivisconñcicnda.íiint
Pleno aiiccm gradu ,(c-) q'ii ciutior cí>, toti-
dcm horis , viginti q^iiacuor miHia peragen-
[a) mcditationumj ¿i^M exercuifií. ^^
{h) 2J^áni\\ U marchd '^ el ms'dbdecamm^ír.
^^r
^ J^
aro Lugares Selectos
da Tiint. Qíiicquid addidcris , jam curfas"-
cd, cujiis íparium non poteft difiiniri. Sed
ad cnríimi prctcipu¿ aílliefacicndi fiintinnio-r
res, ut inajore Ímpetu in hoílem procunant;
vt loca opportiina celcrírcr, cmn nías ad-
venent, occupent, ve! advcríariis idcm fa-
tere voÍGnribns, pri^occupent: ut ad expío-
landum alacriter perganr, aíaciius redcari: ut
fugientium terga ficiliiís comprehendaní, Ad
faltum eriam quo vcl fofsa^ rranfilinntur, veL
impedíens aliqna altitudo fuperatur , exer-'^'
cendus eft miles 5 ut cum ejiíímodi difficnl-
tares evencrínr , pofsit une labore traníire.
Practerea in ipfo confíidu ac dimiciitione te- ;
loi'um, bcllatoicum curíii íalrúque vcniens,
advcrílu-ij perftríngit oculos, mentémqncde-
terret, priúfque plagam infligir, qnámillead
cavcnduní vel ad reíiftenduiíi cerré fe pnt'-
üaret. De exercirio Gn. Pompeij Magni Sal-
Juniushoc memorar; Cum alacribiisíalru,
cum velocibus curfu , cum validis vecteccr-
tabat. Ñeque enim ille aliter potuifier par
cfle Sertorio, niíi Tefe, & ftios milircs, frc^
qucntibus excrcirijs prasparaOct ad proelia.
CAP. X.
M njUm natandt exercendos tjrones*
A TAÑE) I ufum seftivís aicnfibug oni-
nis
m "—«mí-JbAÉí
De Flavio Vegecio. ^ii>
nis sequalircr dcbet tyro condifccrc , t\oa
cnim pontibiis íemper flurnina traníciinturj
ízá &í cccicns & inícqiicns {a) natare cogi-
tur ficq'ienter excrcitus. Sxpé rcpcntinis ini-
bribas vd nívibus íblent exundarc correnres.
Et ignoiantia non folúin abhoíic, íed ctiam
ab ipüs aqiiís diícrimcn incurnt: idcóqueílo-
maní vctcrcs , quos tot beJla , & conrinua-
ta pcricLiIa , ád omnem rei inilitaris erudie-
rant aítém, campiuii Martium vicinimi Tybc*
ri delcgcrunt: m quo jiiventus poíl cxeicítuiín
arnioLum^íüdorem pulverémquc diÍLicreii ac
¡aísitudíncmcuiíus, natandi labore depone-
rcr. Non Iblüm autem pcdites,fed & cqiii-
1XS, ipíóíque cquos vcl lixas (b) ( quos galc^
ríos vocant) ad natandum cxerccre percoiii^
líioduai ert, ne quid impcritís, cuín neccf*
íkas incuaibié, eveniac. . . .
'[x. CAP. XII. •
^^}$ cApm y fed püYiíllm ferire docendos tjYones^
PRastcrca non csefim, fed pundim fcrirc
diíccbant. Nam cseíim pugnantes non fo-
lum facilé vicére , (cá ctiam deriscre Roma-
jai. Caíía (r) enim quovis Ímpetu veniar,' non
/ (4) Gcdcns, & infequcns, d que vátde^rsti-*
tdd&^ y el cjue (igus- el alcanzas,
^íb) lixas, vivanderos, galerios, mochileros,
, U) Caefa, U htnáa di eme. puníta, I4 kmda
4»jima¿^:.., •;•■ ■■■\^-, -'--fe-'
k
2 ti ^ Lugares SFlEcfcs
frequcntcr interñdt^ cuín 6c armis Vitalia
deíbidanrur, & oísibus. At contra piin da ,
diias inicias (^)adacla, inortalis eíl:. Neccf-
íc el\ enim, aít vitaíia penetrcc, q'.iicq'iid
imiiicrgitur. Deiiuie dum Cdefa infertür , bra^
chium dextiiiiii laniíque nudarur. Punda
aurem tedo corpofe mfcrtur, &ad vería riimf
íaiicjat ante quám videatur. ídcóquc ad dimi-
candum hoG praécipué genere uíbseíTe conftac
Romanos..... ' rririTrn- í
GAP. XVIII.
Quemadmodum ad - áfcendendos ' é^aos tyroHés '
exetceñdi Jim. '
T On tantám aüteni á tyrónit>us,Ted ctiain.
N á ftipendiarijs niilitibiis faíitio eqiío-^
ramdíllnde eft (emperexada. Quem ufiiinj
uícjüc ad ha'nc aetatém, licet jaa\,^CLÍai dirsi-.
muíatione, pervcniísé maíiifellüm cíl. ' Equi lí-
gncí hyeme íiib tcdo,2eftate ponebantur in ca-
poí áiper hdS, júniores pnmo incnlies/ dúm
coníuetiidine proñcerent, deiiinm armati c^
gebatur afcendere. Tantáque cura erat, ut noi
folüm á dextris, fed etiam á. íiniílris parriwl
bus óc iníilire (Se deíiÜre condiícerciit .; evJgikí
natos etiam gladios,. \^I contos (¿-i tcnea^es.
Hoc enini aísiduá meditatioiie faciebant, íciví
Jicer ut in tu multa 'proelij, iine'cmorá- afé^li-
dercnt,qui ifí^m ftudiofe excixebanturin pacb. •
.„|^>1 duas uncías, dos ^Hígadas, {h) cont-ovH¡¿<#
i . \
•^- Ti^rr' ir-
LUGARES SELEeTOS
VE rALEKIO MAXÍMO,
ExEMPLOR. Memqrábil. Libr^ V. Cap. IV
C"^ Oriolaniis maximí vir ánimi , & altiísi-
j lili coníilij , optiinéqiíe de repiibliea iiic-
ritLis^ iníquiísiiiise damnacionis ruini pro-
ftratus, ad Vollcós infellos runC RoiiianiS;
confugít. Magno iibíque prctio yirtiis ijefti-
piatiin Itaqne quo latebras qu^íitiuii veiie-
rat-, itíi brevi íumiiiam adeptas eft impe-
riiiin. Evenirquc uc qaeni pro fe falucarem
jinperatorcni cives habere ndluefant , pene
peftiferiiai adverías íe daceni experírcnrur.
Frcqucntcr enim fliíisexercitibas noftris, vi-
éloriaram íaaraní gradibas,aditLtni juxta moe--
nia urbis Volíco iiiiliti ftrax:it. Quapropter
faftidiofas ille in ¿EÍliniandis bonis luis po-
pulas, qai reo non pcpcrcerat ,- exult eíl
coadus íupplíGare. Miísi ad euni cí^preean-:
dum Icgatiy nihil profecerant. IMú dciiide
facerdoxes eam MuWs ^ [a) 2&^i íme cíccla,,
[ít) CiVAl ínfulis. Eran m^s ymdai ii^^nc^f
de lana, coyicjHe fe centdn las. Sdcnfic^dí^es L0^c¿t'
h€z^¿ij dsxéind'J.f mitos los éxtrmós ¿df <ktms^ >
i
^i6 tUGAHES Selector
openim ctírías extmclus eíl.
' Goi^íitóiiis pcrícvcranri¿e Livius Drníns,
qiii gratis viribüs, & acie oculomm dcfc-
<Slis , JHl tivilc populQ benigniísime intcr-
|')rGtatu$^ e-ft; utiliísimáquc diíccre id cupíca-*
tibüs monimcnra compoíliit. Nam ut íenem
illüiii natura, Cijecum fortuna faceré potuití
ira neutra interpcllare valuit, ne non animo
& videict, & vií?,erct. V
^-•' CAP. ÍX. Piíiftratüs dicendo tantuai
yaluiíle traditur, ut ei Athenienfes regmnt
impciiuQi; oratíone capti permitterpnt : cuiii
'ípr¿:ícrt'im -ex contraria parte amanriísimus
patria Solón riiteretur. - Sed alterius íalubrio-
tcs erant conctones, alterius diíertiores: quo
<evenit , ut alioqui prudentiísuna civitas li^
bertati fevviáireín pr¿efcrret.-
-';.,; Pcnclek i autem tejiciísunis natura: incre-
nientis ^ fub Ana k agora pra^ceptore, íiniimo
ítutiio perpoíitusr& inftrudus , Hberis Athe-
fía^nim cett'íéibtís juguní fervitutis inipofuit:
e^lt C^nim 'üEyíu'bem, <k veríavit arbitrio
ám* Gúmqac -^^dVcríiis voluntarcni populi lo-
queretiir, juciinda nihiloiniraiá. di popularis
ejüs vox cíafc'Iraque vetáis coma?dia: ma-
Icílica Jingua, (¿í) quamvis potentianí viri per-
" '[^] inalcdica lingua. En Us Comedías Griegas
^ra coftutTihre no foh corregiir' el vicio ^ fino defhonT
rar las jícrfon^s -y fwmbraridoUs,
ftrint
De Valertot Máximo ^i7
ftringerc cupicbat, tamen m iabris cjus ho-
minis melle dulciorcín Icporeiii fatcbamr
habitare: ñique animis eomm, qui illum au-
dieíant, qiiali acúleos quoidain relinqui prse^
dicabant. Ferrur quidam,omiiadmodiim fencx, .
pnmíe concioní Penclis adoleícentnli mrerelj^
ict^ ideniqae juvenis Pififtiatum jaiu decrepit^
concionaritcm audiílec : non temperáíse iibi
que minus cxclamaret: Caveri iliiuu civeiu
óportei-e, qiiod Piíiftrari oratióni íimilhiiia
ejus eííct oratio. Nec hominem aut seftiina*
tio eloqaij , aut nioruní angurium fckllit^
Quid enim mter PiíiílTatum & Penclem in-
terfuit ? niíi quod ule armatus, hic fmear-
mis tyrannidem geísit \
Quantum cloqncnriá valuifle Hcgeíiaai
Cyrenaicum philoíbphum arbitramur ^ qui
íic mala vit^-e repr^fentabat , ut eomm mife-
randa imagine audientium pedoribus infeita »
mukis voluntaria-' mortiá éppeteadjí cupidita-
tem ihgcnerarec ! Idcóqu-d' á rege Ptolemaeo^
ultcrius hac dc're diííerere prohibitus eft. . ¿^
... CAP. Xí. Precipua? artísipiclor equuiW
ab exercitatione venientem', modo non (a)'
vivum, labore induftfi^ ílue comprcliendc-
rat: cujus naribus fpumas adjicere cupiens,
tancus artifex intam párvula ' materia mul-
tiim ac diu fruftra teaebíltur. Indignatioiie
{a) modo non, eafii'W^^ ^^ ^r-ím.
<i'..^ dein-
' í í;(
6is ^ Lugares SELECTOst
deinde acceníus , fpongiam ómnibus imbii^ •
tam coloribus forte juxta le poíitam appre-
hendir, & veliiti corniprurns opns íiuim , ta-*
billar illiíit, Qiiam foituná ad ipías equi na-
res diredain , defidennai pidons coégit ex-
plere. Itaqiie qnod adumbrare non valiut, ca-
fus imitatus eft. . . .
LIBR. IX. CAP. XIÍ.
Vix verííiinile eíl in eripiendo fpiritu
Ídem gaudium potiiiire,qiiodiüimenj & ramea
potiiit. Nunriatáenim ciade , qii¿e ad lacum
Thraíymeniim inciderac : altera macer íbí-
piti. filio ad ipíam portam fcidta obviam, íii
complexa ejus expiravit. Akera cum fallo
mortis filijnunciodomi motila fcderettad
primiim confpectum redeuntisexanimata eít^
Gemís cafus (a) iniííitaium. X^aias dolor non
cxtinxerat , la:titia coníiimpíit. . . .
iEfchyli vero poéc¿e excelTus , qiiemad-
modum non voluñtariiis , íic proptcr novi-
tatem cafus referendus eft. In Sicilia, mxair'
bus urbis in qua morabatur egreísas , apri-
co in loco oreledit. Super quem aqnila tcftii-
dinem ferens, eluíá fplendore capiris , (crac
enim capíllis vacnum ) perinde atquc lapi-
ái eam illifit, ut fracta^ carne veícercuir. Eo-
que idu, prigo & principiuin fprtioris tra*
(a) cafus, de defdícha,.¿ii^ii ¡^,1
De Valerio maxímo« ^^
tragcdise^ cxtinaus eft.
Non vulgaris eriam Homeri raortis cauí-
fa fcrmr:qLUUi ínfula, qiiia qiia^íHonem á pi*
Icatoiibus propolitam íolvcre non potaiíkt^
dolore abíumptus crcditur. .\^
Sed atrocuisaliquanto Eurípides ñnitus
eft. Ab Archclai enuii regís coena in Mace-
donia domum hoípitalem repecens, eanum
moríibus laniatus obijt. Gmdelitas fati tan-
to ingenio non debita. '^
Sicut illi excealis illuilrium poétarum oc
nioribus Su operibus indignifsinii. Sophocles
ultima jam reneci:üns,auivin certa nime tra-
gcediam dixiflet: ancipiti íententiarum even-
tu diu íblicitus, aliquando tamen una íen-
tentiá vidor, cauffam mortis gaudium ha-
Philemoneni autem vis rifus immodcraí
ti abftulit. Paratas ei ficus atque in con-
ípedu poíiras afelio coníumente,pueruni ut
illum abigeret, inclamavir. Qui cum janí
comcftis ómnibus fuperveniffet : Quoniam,
inquit, tam tardus flufti , da nunc meruní
afelio. Ac protinus urbanitatem didi crcbro
anhclitu cachitrnorum profecurus, fenile guc-
tur íalebris fpiritus prsegravavic.
Anacreonti quoque, quamvis fta-
[a] fdi-tioris tragedise. Efihjlo fue el inven-
tor de U Tragedia.
j : "^ tutn
220 Lugares Selectos
tiim humanan vitcC moduní ílif^rgreíTo, qticm
uvx paílk íücco tenues & exiles viriiim re-
liquias tbventcni, unius graní perdnacior in.
aridis faucibus huiivoi abíumpiir. . . .
Polydamas arhleta teuipcrtate ípelimcam
fubire coaclus , nimio & íubito inciirlii a-
qui^ labeíacta ea ac rúente, castcris comí-
tibus fuga periculum egrcísis , íblus rellitir,
tanquam humeris fuis toríus ruiucC iiiolcaí
fn Icen tatú rus. Sed pondere omni corporc
humano potentiore prelliis, imbris cauísá pe-
titam larebram , dementis fati (a) íepulchuuin
habuit. Poííunt hi pra^bcre documentum, ni-
mio robore membrorum vigore^n mentís
hcbeí'cere : quaíi abnuence natura utriuíquc
boni largitionem. Ne íupra mortalem íit fe-
licitatem, eundem & valcnriísimum eñe,óc
fapientifsimum.
(a) dementis fati, de mta muerte necia.
^mm^Á
LU-
De Macrobio. 22 1
LUGARES SELECTOS
VE MACRO B 10^
Saturnal. Convivior. Líbr« II. Cap. I.
tiia Satiirna!ibiis[^]optimd dierum ib)
J ut aic Veronenfis poeta ) [c] ncc vo-
lupta7*uobis ut Stoicis tanquaiii hol\is repu-
dianda eft, nec ut Epicureis íumnuim bonuni
ih voluptate poneñdinn: excogite mu ^ a lacrit^
tatenl lafcivia carcntem. Et, ni talíór, invcni ^
ut jocos vctemmac nobilQ virorum edecuma-
tos(^)cxiivjltijugis iibris {e) rclatipnc mutua (/)
[a'\ SaturnaílbuS , en las fiejías de Sattirno,
Me eran del mayor regocijo,, Empez^ahm en 17 de
Í)iclemhre ^ j duraban 7 dias.
[b) óptimo dictum , fiipL temporé , en d
mejor tiempo del mo , en el mas, alegre,
(c) Vcroneníis Poeta ^ Catúb , pie tiMw m
$1 territorio de l'erona, ait, Epigr, 1 4. ^
\_d^ cdccu matos, efeogidas ds cada día uno j
éjfo es excelentes.
{e) ex multijugis libris, Je varias libros»
\f) rclatioae mutua^ en eQnvsrfmen*
'Vi
r
tii Lugares Selectos --
proferamiis. Hsec nobis íit litteraca Icctitia, &
doda cavillatio. . . (4)
Ha^c res & cara & ftudio dima ve-
teríbus viía eft. Et jam primo animadvcrto
dúos, quos doqiienriísimos antiqua a^tas
tulit , cornial m Plautiim & oratorem TuU
liuní eos ambos eriam ad jocorum venulla-
tem ca^reris pra^ftitilíe. Platitus qiiidcm ea
re claras fait, ac poft mortem ejas co-
moedix% qnae inccrtde ferebantar , [^] Plauti-
nae taaicn eíle, de jocoraai copia , nolce-^
rentar. Cicero aarem qaantam in ea re va-
luerit , qais ignorar , qui vel {c) liberti cfas li-
bros, qnos is de patroni jocis compoíliir, [d]
quos quidam ipfias putant elle, Icgere ca«
ravit ^ Qais item neícit confalarem cam fcar-
ram {e) ab inimicis appellari íblitum í Qiiod
{a) cavillatio, gracejo^ chifle,
[¿'J qax incert¿e ferebantur, ¿^ue corrían, (In
faherfefu Autor, {c) vel /?(?r etiam. liberti,TTr<3«/í-
[d) Compofuit. QnintiUano dui-da^ fl fue 7y-
ron el Ai^tor de e(la Ana, cjue fe publicó defpnes
dé la muerte de p4 amo. Otras muchas fe hicieron vi'-
Vtend.o Cicerón^ pero falfasj la (jue el leyó , y ¿f-
frobo fue la de fu Amigo ^rebonw. (Ep. fam. I 5 . 2 1 .)
^ M fcarram. El diz^e de ¡i. Ego aatcm,
exiftimes qnod labet , mirince capior face-
tijs, máxime noftraribus. [ Ib. 9. 15. ) Pero en
los negocios públicos ufabíi del chifle con modera^
De Macrobio. - ^ W
in orationc etiam ílu Vatinius {a) pofmt. At-
que c-o ( ni longmii cflct ) referrem [b) m
qiiibus cauísiscúm nocentiísimos reos tue-
retar vidüriam jocis adeptas iit. ... ^
Si erso probatis inventam , agiten quoa
cmqae de didis talibus in mentem veniet ,
viciisun memoriam noftram excitando rete-
ra'iuis. Placait vniverlis laetiti^ excogitata lo-
bnetas, & ideo ut Pra^textatus incipiendo au-
thontatem de exemplo praeberet, hortati lunt.
CAP II. Tum lile &c. . . Euftathuis demde:
Publius (c) Mutium in primis malevolum cum
vidife íblito tnftiorem : Aut Mutio, inqmr,
neício quid incommodi accefsit: aut nelcio
cui, aliquid boni. ... ^ j r><,
TAP lll ... M. Cicero, cum apud Ua-
maíinpum coenaret: 6c iHe mediocn vino
poiito diceret : Bibite Palernum [/] hoc , an-
clon. En las converf aciones parttcpíUres prin-
clpalmente tn la mefa, era donde fe abandonaba
/la rifa , y a la chmx^a. ( Ib. 9- 24. & 26. )
[a) Vatinius, Eftaba bien ficado de las fre^
amtas ejm Cicerón le hi^o en la oración^ ^uefe
conferva con el timlo de Interrogación.
' [h'] referrem. El P. ravafor reco^Jo ma (iran
cantidad de eftos faísa^ei en Cu libro de Ludiera
Di(^ione. (c) Publius Pv^blio Syro,
[d] Falernum. El vino mas celebre entre los
Romanos ^ era el de. m terreno llamado Vd\cXiMnriy
gerca de Ca^na. ^^*
524 XuGAREs Selectos
norum qiiadraginta eft: Bene inquit aetateo^
feit. (a) '
Ideni cuni Lentulum generiim fiuinij
txlgux ftatur^ homincm , longo gíadio ac-'
cinSum vidiísct: Quis,inquit, gencruiii metun
ad gladium aíligavicr '
Nec (^ Cjceroni fi-atri citca fimilciii
mordacitarém peperdc; Nam ciiin in ca pro^
vincia qiiaai illc rexerat, (¿) yidiffet clypea-
tam iiiihginem qus, ingeatipu^ líniamcntis
uíque ad pcftiis ex more pidaiii: erat autein
Quinrus ipfe ftatiira^ parváe , ait: Fratrerine^
US dimidíus [c] niajor eít qaám totus.
In* coníhhtu Vatinij, quem paucis die-
bns gcísit, notabilis Ciccronis urbanitas [¿3/]
circunferebatür. Magnuai oftentum , inqnit^
ánno Vatinij faduai cft : qaod illo Coníli-
Je , ncc bru ma , nec ver, nec afilas , nec au-
tumnus fuir.
Qiierenti deinde Vatinio , qnod grava-
tus efsec doaiiim ad fe infirmatum venire^
reípondit: Volui in Confiilatu tuo venire,
(a) aetatcm fcrt. cnsnta fu edad , port^ue era
tOfOy /e avia confiimido,
' (h) rexerat. Fue Qulmo^ Govemador de U
^Jla defpHes di aver fido Pretor en Roma.
{c) dimidíus, ftt Bíifio^ fpt retrato^ cjtie m
tcprefentaba mas ¿jae ¿a cabez^a^ pecho^ y efpalda»
[({] urbanitas , chans:^^ aortejaníi*
' De Macrobio. --
fed nox me comprchendit .
Po.upqus Ciceronis facenarum impa-
tiens fuit. Cujas ha:c de co diua íeiebantur.
Ecro vero qucm fugiam, habeo: quem le-
q^íar, non habeo. Sed & cum ad Pompe,tmi
vcniáet, dicennbus Ibro eum vcnifle, rclpondic.
M.nmé íeio veni : nam nihü hic paratum vi-
deo Deinde!aten-ogantiPompe)0,iibi gencc
cius Dolabella effct,rclp5dit: Cum locero tuo.
(a) Et cum donaffet Pompejus transfugam ci-
vítate Romana, O hommeai bclium , inquit
Gallis civitatcm promitnt alienam , qui noDis
noftram non potcft rcddeie. Propter quae mé-
rito videbatur dixifse Porapejus: Cnpio ad bo-
íles Cicero traníeat, ut nos timeat.
In C¿eíarem qiioque mordacitas Ciccro-
nis dentes fuos ftrinxit. Nam prumim port
viftonam Csfaris interrogatus: Cur in ele-
aione partís erraffet , relpondit : Pr^cmítura
me deceoit. locatus in Cxlarem, qui ita to-
ga priecingcbatur, ut trahendo lacmiam, ve-
l«t mollis mcederet. Adeo utSylla tanqiiam
providus dixent Pompejo: Cave tibi lUum
pueril m male prxcinaum
^ Vi-cbat in co excedens )ocus & Icua
mordacltas, ut hoceftex epiftoa adC.Ca-
fium didatoris (¿) violatorem: Veüem Idi-
ía) Cum locero tuo. Cefar era Suegro de
fmfejo [b] ditiacoiis, d, Of^r. Idibus Mart^js.
i ^ 11 1'
2.26 Lugares Selectos
bus Martijs me ad coenaiii invitaHes: profe£l:c>
reliquiarum nihil fuiíset, nuncme reliquia ve
üí'X exercent. Ídem Cicero de Pilone gene-
ro & M. Lepido lepidúsimé cavillatüs eít. . :
CAP. IV. . Aügultus, Gum ei quídam libel-
lum, trepídus oífcrret: & modo profcnet ma-
num, modo rerraheret: Putas, inquit.teafseai
cleplianto daré I . , ,
Galbds, cujas informe gibbo erar cor-
pus , agenti apud íe caulíam , & frequenrer
dicenti : Corrige [a] h\ me li quid rcprehen-
dis, reípondit: Ego te monere poísum, cor-
rigere non poirum.
• Cum multi Severo Cafsio acuílintcab-
folverentur: & architedus fori Augufti expe-
dationem operis dm traheret, ita ¡ocatus elb
Vellem Cafsius & meumforum accuíJÍler. {h)
Vedius cum monumentum patris exa-
faflet, {c] ait Auguftus: Hoc eft veié'monu-
£J}'e día mataron á Cefar. reliquiarum, hahU
ele Af, Antonio,
{a) corrige adviene, corrigcre , enderez^ar^
(h) acufaíset. El donajre ejlá en el ecjm*
^oco del verbo abfolvere, ^ne fignlfica abjolver^
j también acabar , o Perjictonar,
[c] cxaraíser. Elle es otro ecjmvoco^ cjpie con*
Jífie en ejjue exaro fignifica efcnbir^ y cultivar U
tierra , y colo fignifica iamhien cultivar , y re^
verenciarw
mcii-
De Macrobio.
mentiimpatris colcre. ;^
Cumaudiífct ínter pueros , quos in hy-^
ria Heíodcs rcx lud^orum intra bunatum-
itifsit mtcrñci, filiam W qnoqiie eras occi-
fiim, ait : Mclius eft Herodis porcum eííe v^)
quám filium , _ .
Exccptuscftá quodam ccena íatis par-^
cá, & quaíi qnotidiana. Nam pené nulli le
invitanti negabar. Poli cpulum igimr inops,
ac íine nllo apparatu difccdens , vale di-
ccnti, hoc tantum inlufuriavit : Non pu-
tabam me tibí taai familiarem. ...
Relata ad fe maguitudine aeris alicni,
quám qaidam eqnes "Romanus dum vixic
cjtcedentem ducenties [c] L L s. celaverat, cul-
citvam emi cubicnlareai in ejus audione íibl
iulsit. Et pr.ieceptLuii mirantibus , hanc ra^
tioncm reddidit: Habenda eft ad íbiiimim
CLilcitra, in qaa ille , cuní tantum deberet,
[a] ñlium ejus. Ejh fne Jmípatro fu primo--
fíenito , d chuten ya grande^ mand)) matar Herodes por
Traidor ^ poco defpnes de la mmrte de los ho-
eentes. f^eafe Á Hnet. Vem. Ev. prop. 9- cap. 15.-
[b] porcum efsc. Herodes^ como todos los in-
dios, y Jrahes teman horror a los puercos , ) no
los matahan\ ni comían fn carne,
[c] ducenties , /^ii^/. centena millia. US
fefteitium, eflo es, zo millones de ¡efisrcios^ qm ha--
x^ert 390Ó25. pS, ,
Uh''
22S Lugares Selectos
dormiré potuic. ...
Soleo m Aiiguílo magis mirari qiios
pcrtulit jocos, quára ipfequas protiilíc, qiua
major cíl paticntiaíí , quaia íaeuadice laiis :
máxime, ciim ¿EquaiuiUiter aliqiia ctiaaijo-
cis mordaciora pertulcnc. Cuiuídam proviii-
cialis joCLis afper iniíotuic. Incravcrac Ro-
mam fmiillimus Creían , óc in íc omnium
ora conveiteíat. AuguíUisperducí hoaiinem
ad íe jufsit, viíümqiie hoc modo inccrro-
gavie: Dic mihi adokfceiis, fuit aliquando
uiater tiia Roma;? Negavin ille > nec conten-
tus , adjccíí: : Sed pater meas í¿epe. . . .
Solcb.u deícendenti á Palacio Ca:íari ho-
norificum aliqíiod epigramma porrigerc Gra^-
culus. Id cum fruíh-a í'<^pc fcculcr, ruríüíque
cum id facturum vididcn Auguíuis . breve
maiui íua m charca exaravit Grj^cum Epigram-
ma. pergenti deinde ad fe obviam milir. Ule,
kgcndo laudare , mirad tam \occ , quam
vulcu. Cumque accefsiíTcc ad felíam, demif-,
sá in fundam pauperem manu , paucos de-"
narios proculit, quos Principi darct. Adje-
¿lus hic íermo Non fecundum fortunam
tuam, Augufte, fi plus habcrem , pius darem.
Secuto omnium rifu, difpcní'atorcm Casfar
vocavit, 6c feíleitia ccntum miUia {a) Grjeculo
jiumerari jufsit.
(a) CCtcruui miUia , cerca d( dos mil fefos.
5^^
De Suetonio Tranquilo
LUGARES SELECTOS
VE SUETONIO TRANQUILO*
LlBli. lí. T)E CBS, AUGUSTO. Cap. LXXXIV.
UGUSTUS Eloquentiam ftudiáqiic li-
/ 3. beraiía (^)ab xtate prima 5c cupaie, 6c
laboriodfsime cxercuit.Miiancníi bello in tan-
ta mole rennn, & Icgiffe, Óc fcnpfiüc, & dcc.i.-
niaffe quotidic traditur. Nam deinceps, ñeque
infenatu, ñeque apiid populum, ñeque apud
íiiilires locutas eft umquaní, nili meditata ,
6c compoüfá orarionc: quamvis non ucti-
ceref ad íbbita , ex temporal! taciiltate. Ac
ne pcricnlnm memorias adirec, aat in ediícen-
do tempus abílimeret, inftiruit recitare (¿')om^
nia Sermones quoque cum ímgulis, etiaiii
cum Livia (c) fu a graviores, nonnili in ícnptis,
& é líbeilo iiabebat. ne plus niinuíquc loquc-
rctnr e^ tempore. Pronunciabat dulcí, & p|^\-
piio quodam ons fono : dabátque aisiaue
(a) libcralia proprios de m Caballero.
{b) recitare hdhlar Ujendo ^ ó leer lo qpie fAC-
m béUr. le] Livia €m mt^ger ds Apigr.fio.
puo
ifj
ik
Lugares Selectos
píionafco (<?) opera m: fed nonnuiiiquam in-
tirmatis faucibiis , pr¿econis voce ad populum
concíonatus eil:.
CAP. LXXXV. Multa varij gcncris pro-
fá oratione compoimt, ex quibus nonnulla
in coetLi famiíiarum, velut in auditorio iccica-
vit: íicut Rcfcrtpta [/-'] Brmo de Catone. Qiiae
voluQiina cum iaiii íenior ex magna parte
kgiffet, fatigatus, Tiberio tradiditpcrlcgea-
da. íteai Han at tone s ad phllojophiam: ÓC aliqua
Ve vita fm , quam tredccim libris , Cantá-
brico tenas bello , nec ultra expoíüit. Poé-
ticain ÍLiiiiiTiatiai attigit. Unas líber exftat
fcriptus'ab eo hexaaietris vcríibus, cujus 6c
argumencum, & titulus eíl: SlaHa. Exílat
alter asque módicas Epigram-mamm^ qua^ fcre
tempore balnei meditabatur. Nam tragedianí
magno Ímpetu exorfus, non liiccedentc fty-
lo abolcvit: quserentibufque arnicis c¡mdnam
A]ax ageret \ rcfpondit , Aiacem {c) fuv.m ttt
{a) phonafco, al Aíaejlro de pronmuiaclon^
eHjo oficio era exercttar la vox^^ variando a propofiio
fns inflexiones^ para hablar con gracia^ y fin f^tiqa,
[b) Reícripta <Scc Efi;e era el titulo de la o-
bra, reícripta refpueftas.
U) Ajaccm &iC. Queriendo fioníficar^ cjhc bor*
ro con fina efponja , fu tragedia de Ayax , dlz^e
^jUe fti Ajax fe recofio fobre la efponja". aludí en d»
al Ajax verdadero^ que fe mato , cargan d o/ e fo-*.
hre fu ef^adíi. Ipon-
De Suetonio Tranquilo. 231
fuon{i£im incabHijJe.
CAP, LXXXVI. Gemís eloquendi íecu-
tus cll clcgans, ¿«c tempcratiiiii: vitatis íeii-
tcntiarum incpnjs , arque mconcinnitatc &
reconditoríim verhomm ,l\X. ipfe diXi^/o-m/te.
Pr^ecipuámque curam diixit, ícnliun anuní
qiiain apcrn(siLiié cxprimcrc: quod quo taci-
lias cfnccrct, aut necubi kaoreiii, vcl aii-
ditorcm obtiu-baret, ac moraretur , ñeque
praüpoíitiones verbis addere, ñeque conjunc-
tioncsfepius Iterare dubitavit, qua^ detracten
affemnt aliquid obícuntatis, etíi gratiam au-
gent. Cacozéios, {a) & antiquanos , ^ (//; ut
diverfo genere vitioíbs, pan faftidio íprevit.
Exagirabat nonnuiiiquam in primis M^ce-
natcm [c) íüum , cujus mjrobrechis [d] ut
aic [e) cinclnnos [/] ufque quaque perícqui-
tur , & imirando {£\ per jocum irndet. Sed
[^] Cacozéios, i /oí Imitadores afe5iados, ^ i
\_h) antiquarios, á los ¿jtiegHftan de vóz^es anti- i
ff<^í;[<rj Mecenas era Amí^o muí querido deAugujio.
[d] m\J^obiCá\iS voz^ griega^ qne fgmfica un-
guentis delibutos: efto es untados con a^ejtes oh-
rojos, [e] ut ait, JufL. Auguftus.
(/) cincinnos, los rl^^os, o heles, efto es^ los á-
domos afectados , J ridiculos de fn eftdo.^ ^
(g) ÍQiicando. J^gujio JhUa efinhtr ^ Aíe-
eems'^en el miJ?no eflilo por donajre, j correcctQH .
rcafe ¿ Macrobio. Satnrn* Ltb, 2. cñp» 4-»
-^ ncc
m
232 Lugares Selectos
iicc Tiberio parcit, & exolcras interdum ^
óc recónditas voces aucupanci. M. quidem
Anroniüiii., m infanum , ínccepac : quali ea
ícribcntcm, qiia^ niirenriir potiiis homines,
qaain intelliganr. Deindc íudens maluiii, &
ínconíkns in eligcndo genere diccndi inge-
liilim ejus, addidit hxc Tucjue dutbítas^ Clmbcme
Anmns^ an P^'eranins FUccns (a) imítandi fint tlht í
íta, ut vcrhis^ {b) qHd;. C SalÍHJhüs exccrpfn ex
Origmíhus Catoms [c\ íitaris\ an potitis Afiattco-^
Yum (d) oratorpím tnanibns fententijs ^ verborum
tjolubdítas \j\innofí;rnm fermoncm (f) transfe*
renda ^ Et quadam epiliolá, x\grippina? neptis
ingenium collaiidansí Sed op^s ejl^ inquir, ¿/*í-
ye te opcram^ ne r/íolc(h fcribas^ am loatians. QilO-
tidiano fennone quardain frequciitius, & no-*
(a) Cimber Annius^Vcraniíis Flaccus. A'i?tf-
toncos , cj!4^e ufaban palabras antiütias,
{h) verbis , fe entiende obíbletis.
(r) ex Originibus Catón i s , eflo es de ¡a o»
Ira de Ad. Porclo Caton^ ¡ncitulada De Ol^igi-»
nibiis Pop. Román.
[d) Aíiaticorum. l^or ejfo el eflUo dlftífo , y
pompo/ o fe llama A íi a tico 5 d diftincion del per^
fetlo^ en que nada fobra , ni falta , qne fe dt^e
Ático
[í] Verborum voliibilitas, la facilidad de
hablar,
[/] in noftrum fennoncm, d Lam.
De Süetonio TRAHQtríLO.^ ,233
tabilita* uíürpalTe eüiii , litterse ipíiLls atitp-
graph^' {a) oikntant. la quibus idcntidéíii
CLU1I alíqiios numquam folaturos íigni-
ficare Vlllti Ad ICalendas Grecas {i?) fclíitíirosiic)
ait: & CLim hortatur fercnda eñe ptxicntt^^
qualiacümque íint^ Conteml fimus hoc Catqn€l{4)
6c ad éxpcriiiiendaiii feftínat^e rei veloGitaf
teal, F^elócim i ijíiam dffaragi coqiUñtHr,
CAP. LXXXVll. Ponit aísidue & pío
ftülto^ hdcéolam: & prO pulid, ptillejaceum: áf
bro ceritOj vacefrofam í & i)aplde [efe habcre^
|)ro mak: & b¿t¡Jfare^ prd UngHere^ (|LÍod vul-
go Uchanlfare dicitür. Iteul _^«?ífí prd fmas^
& doTHos genitivo cáfil íingülari ^ pro ií?wíf/.
ISIgc Éniqúam aliter h^c diio, ne quis mendanj
iiiagis^ quaiii conftiemdinéni putet.^ Notavi
& ki chirographo ejus illa praecipué: ndndi-
yidit verba, nec ab ¿xltrema parte verfuum (í)
[a] autograpli^e^ efcrltas de Ja mano,
{(?) ad Kalendás Gra.'cas^ tfío es nmcd^p^t
^ae los Griegos no tenían Calendas, fino Neo»
mcnias, o Novilumos^ cujo primero dia^ era el dt§
frtméro del mes. {c) folüturos^ que fagattan, Port
^He los In tere fes de la plata frefladd fe pagaban eff
ias Calendas , efío es, cada mes él dU prlmero^é ,
{d) Cdntenti íioius hoe Cátdne: ejh eh Y4
arte no hai hombres de aijHella Integridad de Catóny
^omentf^^ono} con lo cjtfe hai^ cómo fifi^era lo mejot^»
{e) verfuam ds^ ks^ renglo nq^ I yei-tendd.
Gg * abun«
¿54 Lugares SELEetos
abandantes utreras in alteriim transfcit^ fcd
ibidem ftatim ílihjicit , ciicnmducírqiie.
CAP. LXXXVllI. Orthograpiímm , id
cft fomiiiJam rationémqiie fcnbendi á Gram*
maticis iníliruram , non adeo ciütodijt : ac
videtur eoriim ícqui potius opinionem^ qui
?erindc ícribenduin, ac loqiiamur cxiftimcnr.
3am qaod íkpe non litteras modo^ícd íyllabas
aut pei-nUitar,'aut prseterir, communis bomi-
íium error eíl. Nec ego id norarem^ niii miíli
'inirum videretiir,tradidiire aliquos,legato en ni
conílilari íucceíibrem dedilíe, nt rudi & indo»
ño, cujas manu ixiy pro ipft fcriptum animad-
verteric. Quoties autcm per notas (^) ícribit, ^^
pro a: c, pro h^ ac deinccps eádeni ratione íc-
quentes litteras ponitjpro <, aiitem,duplcx aa^
CAP. LXXXIX. NeGrjecarmii quideni
difcipÜBarum leviore ftudio tenebatür: in
qnibus & ipíis ptccílabat largitcr^ magiítro di-
tíendi ufus Apollodoro Pcrgameno, qncni jam
o-randem natu , Apolloniam quoque fccuní
ab urbe juvenis adhuc eduxerat. Deinde c-
tiam eruditione vana replctus Spha'ri, Arei
philofophi, filiorúmquccjus Dionyíij, <Sc Ni-
canoris contubernium inijt: non tamcn iit
üut loqnerctür cxpcdité, aut componcre alí-
quid anderet. Nanr & quid res exigeret, la-
tiné formabat , vertcndúmque alj) dabat.
(a) pernotas, for clfrau • *: v
De Suetonio Tranquilo. ^ 2.?;
Sed plañe poématum quoque non imperi-
tus, deleclabatiir etiam comoediá veteri, 6c
íiepe Cúñi cxhibuic publicis ípeftaculis. Iil
^volvcndis utriuíquc lingiue auaonbus, ni*
hil a?que rpcctabatiir quam pr^cepca, & c-
Xcmpla publice vel privatim falubria: caque
ad verbam exceipta, aut ad doiiieílicos^ auc
ad excrcituLim provinciarúmqne rqftprcs, auc
ad urbis magiftratus pierumquc mitccbat i
pvouc quique monitione indigei'ent. Etiam
libros toros, & fenatui recitavit, 6c popu-
lo notos per edictum &pe fecit: ut orano-
nes Q^ Metelli> De prole mgenday & Rutilif
Ve modo AdifidorHmi quQ uVagís pcifuaderet,
utramqne remnon a íe prima animad ver-
fam, fcd antiquis jam tune cur^ fuiflc. Ingenia^
íeculi fui ómnibus modis fovit. Recitantes
& benigno 6c paticntet audivitv nec tantum
carmina, 6c hiftorias, fed ^ orationes, 6c
dialoí:^os. Componi tamen aUquid de fe niíi
(5c ícrio 6c á pr^eftantiísimis oflfendebatuí* ;
admancbátqiic Príetores , ne patercntur iio*'
mcn iluim commifsionibus (^) obíoleficri,
LiñR.. xí. D£ r/ra CA.P. viK
, , . y^ ENiQüE Ttam propalam ajium Ncrcv»
XJ ncm, 6c opinabantur, 6c predicábante
At illi ea fama pro bono cef&it , (^} Convcr-
{a) commifsionibus , en las certámenes de
Teetas, ú Oradores [4 pro boUO CCÍSit, itfiwli
de ísneJUiff^ w
iié "' -tuGARES Selectos
fagne éO: in máximas laudes: ñeque ullovi-''
rfa reperto , & contra virtutibus fummis.'
Cqnvivia inftkuit jucunda magis, quam pro-
fiííjc Amicos elegit, quibus etiaiii pQftcuní
pViiiCipes, ut & íibi,& Reip.ncceílarijs, acquie-^
verane , prcecipuéque funt uíi. Beronicciii*
ítanm ab urbe dimiíit invitas invitam. Qaoí-
daíii é grátifsimis delicatürum , (^) quam-^*
duaiii tam áttiñces íaltationis , [^] ut niox
ítenam ceh'utdnt, (c) non mqdo fovere pro-
lixias, fed ípeítare omnino in publico coe-
riiluperíedit. Nulli civium qiiidquam ade-
i^it: abilihuít alieno , ut í] quis umquam :
ac nc conceilas quidem,ac fqlitas collaciones
reccpit. Et taíiicn nemine ante fe munifi-
Cé;ñ'tiá minór. Amphithcatro (d) dedica-
^^ [¿?] deíicatorüm de los Petimetres,
] artífices; íaítationis, Maeflrósde danz^a^
Y'hñim '^HiUrtnes. (c) fcenaiii tenere , es
domi'>^^'i^y b fer'el prlmísro' én,Bl Y héatro,
[ * ■ (i) . Aliiphiteatro. El " Ani^hiteatro. era UH
Cqfo^ ó [>ÍkK,ii^ cerra'da^ [de fifura redonda , ú oval^
eícVáéa por 'gradas , qi^e fervtan de apientos^ y def-
tinada alosefpebiaculos^ ejlo es a hs combates de
gladiatores^ Vñ^y'^^^^ Havíarñtichhs en la Ayiii^it-^
kád!'!^'ÉV t^as. foherhio era eflé^ ' ^ae empezj) f^e/p/t"
jti'^'J -, Y perfic'ionb fi* htfo^ito\ 'en medio de I4
Cidiai de ko'ma. J^imitU $'J. ffítl efpetiadorcs^j
í'C'Jionjl rvM toU^tOm Un gran rejfo ' de el»
''"'' to
De SüÉTONiío Tranquilo. tíT
tt>vW thermiíqiie (^) juxtá cdenircr extfü.;
a4 munus t^l edidit appatátiísímum , lar^
dliisuiiúmqüc. écdit & navale pra^hum m ve.
^ri naumacliiá^ (^)lbidem^&- gladiatores, aJc-
aue uno dic quiní|ue -milia oixinc geaus.
fcfanuii. ^' "^ ^ . ^ .,
■ Cx\P. VIIL'Natara cíutem bcnevokntil-í
'^^Ipj'úicmm,, 'Cafas de hams calientes. ^EmP
mai fmtuofds ^''j teman fnefa de todas la^ym
rnodldades pafa'- d' hanv, otroS' li^^m-e^-^efp^cipfil
para excr citar ía jmentudm el fkUoii^i^'^
ia carrera, 'f ^^^íf^^^jí^^dj-^^^^^f^^ ^7^-^^^^^vfi
en ' el manejo de todai dmdü^^s ^ mas Uá^i;a¡^
fneron laí-dcVaracda^f ^4¿íf .p^oW^d^á^^i^^^í'-i
[c) nmtmtéfpeSi'ac^láli^^v' í ■'-''.- r^-^^S
- [¿/] in veteri nmm^(M^:lTr¿a Ée^ios^i^^c*^
kcuíos Romanos, j- el m^as crUel i em ^kl^. (Mén^
té na;val\ mqf^ ngda^mmmt^ fereeim-cafito^
ees Us combatimés"; ^m^k^n^^fi^f^^ tí¿éidú6 m
ISIau machia , y tamé>ien'<et tingar donde fi'haKf^^
^ae era 0H m^an^ lago -tércad&y^^j
en forma de^ amfhiteatro. Havh vdirios.en fComa^
pero en los fñrPíefos ttémpos^^l GírCO maXimo,
me e^a ma pía^^ mm grande d'eflm a^ los^
pegos públicos de f*lto\ carrera &C. fervl-. ^
efe fin\ introduciéndole eljígua por conduBos fno-
ten anos, ^fsi iü VCteri táuoiachia, es en el Cir-
io fnuximo* ^^'
^^8 LüGAtiEs Selectos
íimus, CLim ex inítituco Tiberij omncs de-^
hinc Cariares, beneficia á fii[icrioribus con-
ceíTa principibus, alicer rata non íiabc-^
rcnt, qiiaui fi eadcm ijí'dem , & ipil dcdif-
fent : [a] primus pia;:cerita oiiinia uno conñr-
mavit edido: ncc á íe peti padus cíl. In Cíl*tc-,
ris vcró deíidcrijs omniínii hominum, o^fti-
natií'simé tenuit', ne qucm ünc fpe dimitterec.
Qi-ün (3c admonencibus domcfticis, e^uafi ^la*
rd poUcerehír^ ifnam prdílare pojfct. Non oportere^
ait , qpiemcjnam , a Jcrmone princlpis triflcm dt»
fcedsrs. ,hx<^\xc etianí rccordatus quondaní íu-
pcf ccsenam , quod nihil cuiqíiam toro dic
f)r2éftitiírct, iTiemorabilern illam, meritbquc
aiidatam voceiii (^) cdidit: Amici, Diem per-»
DtDi. Populum inprimis iiniveríunLi tanta pee
©nancs ocGafiones comitatc tradlavit: ut pro-
poíito gladiatorio muñere , no-^ ad fmm^ fe¿
/petíantittm arb'itrtHw^ editurum fe proícílilS ílC»
Ét plañe ica fecit. .Nam ñeque ne^^avit quid-
quam. petentíbus > 6c ut qux vellcnt, pete-
Xtnty ukro adhortatus eft. . , .
{a) quam íi deditícnt, fwo dando»
, {h) VOCCm , fenunám.
LU-
De Cornelio Tácito.
LUGARES SELECTOS
VE CORNBLIO TÁCITO.
/^>^^fAL. LiBR. II. Cap. XXXIII.
PRÓXIMO fcnatus dic , multa in luxnm ci-
vitaris diaa á Q^Haterio coníulari. Oc-
tavio Fronrone pra^^tura fiinao : decrcmm-
<iuc, ne ^'4^ {A ^^^' /^^'^^ m¡r4mndts iéts
lerelt ne 'vefiís fmca vivos fdderet. [b] Ex-
cefsit \c] Pronto , ac poftulavit modum [1]
ar^^cnto , fuppelleaili, íamiliae. Erat quippc
adhiic ficqucnsíénatoribus, fiquideKep, [e)
crcdcrcnt, loco fententi^ prpmerc. Con-
[a) vala, los v^os-, ep es U vaxill^, Efljí
iíiff4f héifia por prneha de la gran rlqiitK.A de lol
■Amlji^ms. [^] fedarcc defhonrafe.
(e) ExCelsii: , pafsó mas adelante.
[d] modum /^ípL dcfiniri , ^ne fe ptifielfe
imite, argento//^ vaxHU de plata^ íiipcllcc-
tili al mcnage , familiíe al numero de crtador^
.. (A e Rcp. ÍHpl. C&^cjue era interés de ^
JiepMicA, promere decir cUramente^XoCO (cr\-
tcntise, en d hgAr di fñ dt^árnen^ cnfa vezada
i
,f^' Lugares Selectos;! ^
trá Gallas Aíinius diíicruit:. Au£tu impcri;
íitioléviíte etiam privaras opes : idqae non
novuní t, fed é vemftirsimis moiibusj a-
liam [a] apud Fabricios ,a]iam apnd Scipió-
ncs ..pccünianí ^ 6í cunda {h) ad Rcmp. [c]
rcfeítí: qná tenui;' (i)'angnn:as civium do-
mos 5 poitquam co magnificer>ti^ (e) vcncnr,
gliícerc.,tingüfos ...neciue in familia, éc argcn-
^(^)'aliam 6(^t, que uno fue el caudal de ó
Jpahrlcio Lafco , f otro el de los Scipiones, Acjuel
vívíhj i murió mnl f obre', j fiendo Cenfor^ deptfr
fo kl Seriador Cor^' Rufino ^cfne havia fido Dic-^
tador , por averie hallado dies libras de plata en
^tóUnos íitenfilios. Eflos fe portaron con cfplendor^
yJefde fu tiempo ^' e fio es defde la deftruccion ¿4
Cartago y empezco el luxo de los Romanos,
':-;'?(^y & Cunda , j ambas cofas,
[r] ád Remp. al tiempo de la Republtcd,
•no^^) qua tcnm^ fupL filb, la ^ud fiendo per
^Vfe. anguilas pebres^ fupl. fiiiíle.
v;l ■:[^] CQ magnificentiíe, f/^ó» es ad ca nego^
cía , Á tal grado : porcjue CO^ quo, illo fonter-;
winactones neutras del acuf de plural ^ quos ^
qüásí quse , ^f/quo: eos, cas, ca, t/f/ eo, 6cc.
¿•tfwy'^^ dúo, y ambo; 7 afil fe entiende - 4
quocii'ca, efto e^scirca qua^ rcgoria: co tcíit
m ' &C. 7 también CO magniticcntic^ , fiend$
eonftame.t^ue efie gen, es regido dsí^l^urt'fííbfiartítv^
tóH fiim concHfrdéi CQ., ^ ^s^^** V* tn /m ?:?:>?
v:i ■ té
De Cornéoo tácito.
to, quícque ad uíiiiii parentiir, nimium
aliquid, aiit modicum, niílex fortuna pof-
fidentis: diílinaiós fenatus {a^dc cquitum cen-
ias, non quia diveríi natura, fed {^) ut lo^
cis, ordmibus, dignationibus , antiitent alijs
qii^ ad requieai a'ninii, aut falubritatem cor-
porum parentur ^ niíi forte clarifsimo cui^-
queplures curas, majora pericula fubeunda j
delinimentis curarum de periculorum caren-
dum effe. Facileiii adfenfum Gallo, fuí>'
{a) fenatus, ep es Senatorum* Cenfus loi
fatrimomos. Él de un Caballero fue fiempre 40a
tf^U fefl. ¿ cerca de S. wU pefos. El dh tin Se-'
fiador em doblado en el tiempo de U RepMico»
y tripudo en el de ^agtifio, qne l& amplíe ¿1^
millón^ y 200 mil Jeftercios,
{b) fed faph quia. ut, por qnciiiadmoduiii;;
locis, ordinibus, dignationibus, /^/^Z. antiftanr^
fe aventajan: fe entiende mos rej pecio de otros ^
f ambos refieÜo de la plebe, antiftent /típL 6t,
también fe aventajen. alijS /^///. in rebdS. qu¿é
parentur, (^m fe ordenan^ o prei/ienén^ScCi Effe
Itiftar eflaba fin dnda corrompido. Muchos Sabían
Snticos lo han emendado \ y fin' embargo ¿jííeda-'
ha mtii obfcuro. to confervo cafl enteramente l^
UElura antigua^ y folo mudo con Lipfio, y Grocio
tales que, <r;í aíijs quas, e^iv ovación mm nata^
ral de Copiftasi pero lo e implico' de m modo, qas
la conílrmcÍ0tff^lr integra^ y ílfentid» claro.
'ÍS4S Lugares Selectos
nominibus honeftis , [a) conceísio vitíoruiT?;
& íiniílirudo aiidientium dcdit. Adjcccrar, óc
Tibcriiis, non id taiipus .ceiiíuiu'; (/•) ncc
íiquid m monbus Jabaret, dcfuturiimcorri-
gcndi aucTorcm. [c)
•/.CAP. XXXiV. ínter qu^ L. Pifo a m-
bitum íbri, [d) corrupta juditía /í) íkvitiarn
oratorum, [/] accuíationcs minirantiuiii (^) iii^
crepans^abirc íe, & cederé urbe, vidurum iii
aliqno abdito, & longiquo rure teftabatur,
íimal curiam relniquebat.Commotus cíl Tibc-
rius, 6c quamqnaQi mitibus verbis Piíbncín
' {a) íub Domiiiíbus honeftis , J-^^f o ¿?f^ /?rí-
uxtos e/pecio fos: concefsio /^ //Vf/ít'/W. audiCíi-
tiuiii, fupL Scnatorüiii.
{h) ceníurcS , dd oficio de .Cenfor. Era epe
un magífirado , ^nt examinaba los caudales , *
coftnmbres de los Ciudadanos ^ y cáfila ah a Javera-'
mente fus defordenes. Elegían fe dos cadaS.anosZi
[d] auólorCQl. el mifmo Tiberio y cjHe era js
Cenfor perpetuo.
(d) atnbitum fori, los enrredos partidos y f
cabalas del Foro\, ó de los Tribunales.
- [e] corrupta jüdiría, Lis fentendñs corrom*
f idas, por wicres\ ó pafsion de los 'jaez^es,
. [/} oratorum,.ff^Í^í? fjdelatorani. Avlami^^
ehos, por llfmja al -genio fnfpicaz^ de Tiberio.
(g) mínÍtantiuai,Dí efl a fuerte ha:¡^ian tem-^^
(/lar a la inocencia^ y la tenían oprimida» \
per-!
De Coknelío Tácito. ^ 245
pcrmuUiffct, propiiiquos qnoqiicqiis impulir,
ut abeantem,autontate, vci prccibüs tcaercnt.
Band minas liberidolorisdcyciirnentum ídem
Piio rnox dedir, vocatá in )us Urgalania,
q'iíiiB ÍLipra Icgcs amicitia Auguftas {^) cxtiile-
ríir.Ncc aut lJr2;ulania obtei-nperavir, m do«.
iniuu Ccelaris ípreto Pilone vedaj aut ille
abtoir, qnamquam Aiigalta fe vioUn , (b)
& tmmínul qiicrerctLU*. Tiberms hadcnus m-
dulgci-c matri, civik ratus , nt fe iturum ad
praTcons tribunal, adfiUTunm [rj Vrgulaní^
dicei-ct : proceísit palatio, procuí íeqiu juísis
uiilitibus. Spcaabatur occurfantc populo, c5-
poíkLis(^) ore,& fcrmonibiis vanjs tcmpiis^at-
que iter ducens: doñee propinquis Piloneiil
fi-uÜra coercentibus, (^ deferri Augiifia pccii-
inain^qii^ petebatur juberer. llque íinis rci,eic
qua nequePiib inglorius^&Carfar maioi-efaoia
fuir. Cererum Vrgalani^ potcntia adeo nimia
civiiati crat^iit teftis in caufla quadam, qux a«
pud ícnatiim tradabarar, veiiircU') dcdignare-
tivo miísus eíl Pr.^tor, qiii domi interrogaret:
cum Virgines Veftales ni foro, & jiidício
(4) AuguftíE, eflo es, a Livla.MfJre deTiherto^
[h) íe violari'; cjus fe le perMa el refpeto. OC
imminuiv y ^Pie fe h rehaxizha U .authcndao,.
■ {c) adfutlirmil, qm defenderla como ahogado,
. \d\ Cópofltus dlJsmPíUio. ducens alarg.mdo.
(4.Coereepnbiis conteniendo j fíocarando a-^
Lugares Selector
audiri, qiiotKíns teíliinonium dicerent. f^l ve-
tus nios fuerk ^" -^
LiBR. IV. Cap. LXII.
M. Licinío, L, Calpurnio GoíT. in-
gcntium bellorum cladem a^quavic ma-
ium improvirimi. Ejus initíum ümui & fi-
nís exticii:. [^] Naiii coepto apud Fidenam [c^
ainphitheatro, Atilius quídam libcrtini ^enc^
ris, [d] quQ fpedacLiIum gladiatorum 'ceJe-
brarct: ncquc tiindamenca per folidiiiii fub.
didit 5 ñeque firaiis nexibus lígneaiii coui-
pagcm íuperílruxítrut qui non abundancia pe-
cuim^ , nec municipal! ambitione , [e] fcd
ni Tordida mercede (/) id negorium qua^íw
viíiet. Adfluxere avidi talium imperitanre Ti-
Oeno procul voluptatibus habiti :{g) vu'ilc
W teílimonium dicere, deponer , teflificar.
{h) extltlC, efto es, todo focedlo en un momento.
\c\ apud Fidenam: Ciudad á 5 . mllUs de Ro-
rnaid] Jibeitini generis, de cafta de libertos, co-
mo el poeta Horacio,
W municipali ambitione, por ^cfuel defco
de gloria, que foUm tener los Ciudadanos délos.
Municiprn , e¡h es de las Ciudades, que nez^ahan
de los derechos, y privilegios de Rama,
(/) in mercede, eyíí? í^, pioptcr merccdem*
W habiti. Tibmo aviét qmtado cafi enteran
mime los combates de gUMaiarss, que eran tan del
liAflo de aquellos PhcHos. ^
De Corhelto Tácito. ^4^
ac muliebre fcxus , omnis aetas, ob propinqui-
tatcm locí cíFulius. Undc gravior pdus ^i
fuic conferta mole, dcio convulía, dum nuc
intiis , aut in exteriora cíFiíndiUir : im-
mcnsámquc vim [h] mortalíuai ípeaacalo
intentos, aut qiu [c] circam adllaoant,-
pr^^ceps trahit, atque opcnt. Er illi qaidcav
Olios principiLun ftragis m mortem adnixc-
rat, ut tali forte, {d) crnciacuiii emigerc,
Miícrandi magis, quos abrupta parte coi*
poris nondiimvita deíci-iierat: qiu per diera
vift per noaem ululatibus & geimtii, con-
jycres aut hberos noícebant. lain cetcn ta-
ma exciti, hic fratrem,propínquuni ule, a-
lius parentes lamentar!. W etiam quorimi
diverla de caufla amici, aut ncceflari) aberant,
paveie tamen: ñeque dum comperto (/) quos
illa vis perculiílet, latior ex mcerto metas.
' CAP. LXIIL Ut coepere dimoven ob-
rutai concurfus ad exanimos , compleaen-
tium, ofcülantiam: & í^pe ceitamen, il
[a] peftis d daño coman.
hr\ vim mnchedtimhre,
[c] aut qui fvifL eos.
\d) ut taii forre , ¡íí^I potcrant, como f9-
Jtian en tal fax ñh dad.
(c) lamcntari A# eoeperant. -
[f) ñeque dum comperto, e^o w, oc non-
dum, y noíéido úun ^ I mimras m fe fapo.
r i * con-
' r;
2^6 Lugares Selectos
confiifiorfacies, (a) &: par forma , aut ^etas
crrorcm adgnoícciiribüs fecerar.Qiiinqiia^intl
hcminum iiiillia co caíii debilitara [h] vel
obtrita íunr. Cautúmque )n poitcrüm íe-
JiatUSCOníultO , Ne ^nís gUdiatory.m m^nns ede-
ret , cm minor c^nadrmgemomm tmilium [f\rcsy
neve^ d?}7üh'nheaírHm imponeretnr , n¡¡i '"hU
firmiratis /pe5l^U.{d) Anlms in CXÍiliUii/a-
£ms ei\, Cetcrüiii fub (^) rccenrcm cladcm-
patucrc procenuii domus , fomenta, & Qie-
dici paísiin prarbiri: faítque urbs {fj per il-
Jos diGs, qaaiiiquam m.ielia Éicie , vctcrimi
mlatims üquIís, qm magna poft prx^lia íau^
cíos, Jargitronc, & cura fuftentabanr
LiBR. VI. Cap. VI.
Nfignc (£) vifum eíl earum Cxf^ús(h) lit-
terarum iníaum. nam his verbis exorfas
eit: Quid fcrlbam voláis P, C. aut at^omodo /ov-
h-dm.^ mt quid ommno non fcriham^ hoc 'um-
fore , dij me, dcAcjne pejas f?erdant, ^mm p;;-/-
{n) certamen feccrat fácies, íi confuía cSc
[b) dcbilitata ejir ojeados,
[c) quadniígcnrormn mílJimn, cerc^ de 8.
mil pefos.
[d) fpctlata? reconocida por peritos,
[e) "íiib por poíl. (/) Ulbs Roma.
■ [g) íníigiie , notabU. {h) C^faiis , riberlj.
re
De Corneuo Tácito. 2+7
^a-teranr. Ñeque ínUto prxftantüsmu. U-
Dientia; T^l hrmare lohms eíl, a ¡cea
dantur tyrannorum meftes-, pofle a.pici ia-
niatiis & iaus; qirando. aafi corpora v-crbe-
ribüs ira üevicia, libidinc,™a!ísconliilt!S a-
Kinws dilacei-ecur. Qiiippc Tibenum non for-
tuna non íblitiidines protegebant qum toi.
menta pe¿toris íüálquc ipíe pccnas aceretur. ..
LiER,. XI. Cap. V
C*^ ^ Ontinuns inde , & fevns accufandis ras
Suilius , mukíqiie aiidacix ejns armuU.
Mam cnnaa legum, & magiftratuum muñía
in fe trahcns Princeps , [¿] materiam pra:-
dandi patefeccrat: nec quidquam publica; oler-
eis tam vcnak fuit , quam advocatoiTim
p^rfdia: adeo ut Samius inligais eqncs Ro-
manus quadriniícntis mimmoram (f)milhous
SiTÜio datis , & cognita pra^varicatione, cer-
ro in domo ejus mcnbuent. Igitur mcipica-
te C. SiUo Conílik dcíignato , cujiis de po-
tcntia & exitio, in tempere memorabo, con-
furgunt parres, legémque Cinciam ftagitant;
qua ca vetar Antiquitus, ne ¡juis eb caufam oran-.
[a] praíft'antiísimus íapienrÍK , Sócrates.
[í>] Princeps, CUndio _
ffl nuiiiinaruai d^ fcpreiou
^ dant
j48 Lugares Selectoj
*amfecmtam, áonúmve xccipiat.
cié mr? '"<^"buit vetcrum oratoru.«
priii u eloquenn^ cog,tav,ire„tpulclierri,m
alioquin, & bonarum arcium pnncipca> ior-
didjs mmúkrijs f«dan: ne fidenv^q ,k1c4-
mtegram mancrc, ubi magnitudo qul-ftuira
axckrur. Qtiod ii m nullius mercedlm ne<Í™
na tucantur, pauciom fore: nune inimicinas
«aiiationes,odia & ííi;tnias fovcri,uc quomo-'
do VIS morooruai pra^tiá raedentlbus,ílcfo-
u taocs pccuniam advocatis fcrat. Meminif-
fcntC. Aun., & Mefl-alte, ac rccendo n
ÁrruntijA iEfcrnini. Ad lumma proveaos in.
corrupta vira& facundia. Taha dicenre Con.
lu!c deíignato, confenfientibus alijs, parabarur.
lententia, qiia,. Zf^f repet^ndamm U) untrcn^
tm cum Suiluis, & Cofsdnamis , & cctcv
fiU.^'w w'\'"'''''""\' W(q"<ppc in mani-
ttltos ) (f) icd poenam ftatiii videbanr, circum-
W rcperundarum/»;,/. pecimiarum. Efia
I-ey caftigaha los cohechos con pena de de ft Ierro »
otra mayor fegm las clrcnflancias. L. I. & -j-
U. ad L. lul. Refecund.
[_y] non jiidicium, «« d procejfo.
W in mamfefto$>/;. reos, mtm,s, ton-
De CoiiHELío Tácito. H9
Cftunt C^&rein, ante ada deprecantes, [a] Et
poftquam aiinuit taceos ,incipiunt.
GAP. Vil. .Queiii illiun tanta ruperbii
,Gfle, ut .xternitatem famae ípe pr.síiniiat > U*
I ÍLU ¿ rcbíís íubíidiiuil prísparari^ ne quis ino-
] piá advocat-omm potentionbus obno)íius íit.
;ncque tanien doquentiam gratuito cotingc-
, re:[/;]omitti curas fumiliarís|rj ut quis le alié^
nisnegotiisintendat. miiltos miIiti;i,quoídam
I exerccndo agros,rolcravevitá.Nihil á qitoquá
^expGti,nili ciiJLis fnid:m ante prsevident.Faci-
^le Aíiniíun^óc Meffallam, ínter Antonium^
I & Aíigüdum belioruíii pranilijs rcfcrtos,aut
^ ditituii faiiiiliaiuQi heredes ^ferninos^S: Ar-
yruntiosmagniimanimum induiílc: prompta
^(ibi exempla qiiantis merccdibiis P, Ciodius^
^autC Curio concionari íbliti íint. fe iiio-
5 dicos icñatores^ quieta Rep. nulla niíi pacis
^ emolumenta perere. Cogitaret [á] plebeni,
$ quaí toga cniteíceret: fiíblatis ftudioruní pre-
^tijs, ctianí ftüdia perirura, Ut niinus dcco-
{a) ante ada deprecantes , -pidiéndole , que
jb£rdonaJfe Us cofas paífadas.
[h] ñeque gratuito contingerc^ ni fi ad-
quiere de Vcilde.
(c) familiaris ac^f. plnri qus fe áhmdonan
los cuidados proprios.
{d) cogitarety7i/7/.oparrer^ üt. Q^e conpderajfe
Tihrioja Me que óc. toga m U doqmnciafonnfh^
Y) ^^-
iHí
É$^ ^ Lugares Selectos
ra h^c, ita haui fnillra dicla princeps ratas,
capiendis pccunijs poíiiic moditm uíqáe ad de-
na felbrtia , (a) quem [b] cgreísi, repetunda-
ruai (r) tenerentur. . . .
LíBu. XVI. Cap. XVIII.
De C. Perronio fupra (d) paiica repc-
mida íunc. Ri:ii ilh dies perromniim, nox
ofticijs, 5c obleclaiiienris Vit^ traníigebatur.
Urqnc aíios induílna , ira hunc ignavia ad
faiiiam protuícran habebarúrque non ganeo,
& proligacor, ut picnq le íüa haunen-
tíu:n,(í) fed erudito Iiua. (/j Ac dida fa-
¿láqie eius q-ianto Iblutiora , f^) 6c quan-
(a)^ dena ícácmzfHpl. aiillia, cerca de zoo
fefos. o IJO. efcnios de oro ^ ^pte fon los CCn-.
tu Til aureí <^pie fenala Uípiuno^ por el ho/ioYarl».
tnayor de un Alócalo. ( L. i.^. \z. D. de cxrr.
COgn.) y c¡fÁe pi^eie^ y debe fer memr pro mo-..
do litis , pro |ie advocati facundia, (5c fori
conílicni iine, 3cridiCij. ( Ibij. %, lo. ) y no
cobrar fe hafla cjue fea fenecida U canfa , feq^un el
ed'dio deTraj.mo^ de que ha:^e mención PlinU
Libr. 5. cpíll. 2 1.
{b'] q.ien Jnnl modum.
\c\ rcpcnmiiru 11 f^pl. Ie2;c.
{d) íupra defle arriba^ o dcfds el pr'inctpro,
[e] inu icnrium fipL ex nu aun-j. (n.\ ftpU
bona. [f) CniÁltO iav\, de profi4,Glon dfcret4». •
i¿) qLl'-'inCO íblutiora , cnanto mas libres,
dam
De Corneuo Tagtto, ^51
dam fui ncgUgcntiampra^fcrcntu, tanto gra-.
tius in ípcacm íimplicitans accipiebantur.
Proconílil tameiiBirhynias & mox Conliilvi-
ecntem íe, ac parem ncgon)s oftcndic. Dcxti
revokmis ad vina , ícu vitiomm imitatio^
ncm [A i^wr pancos faiiiiliarmai,Neroniad-
hü^Locnum, H & molk atfluentia pu.
tac\iili quod eiPetroiiiiis aprobaviikt. Un.,
de'iavidia Tigcllini, qaaii adverlns a^mu-
lum, & ícicntiá volupratum potiorem.^bi;-
eo criidcliratem principis , ciii ccter^ UlM-
dme^ ccdebanc,ao;ííreditiir, amicitiam Sccvi-
ni (d\ Petronio ¿bjcdans, corrupto ad m-
diciuiii ícrvo, adeaiptáquc defeaíione, & ma-
iorc parte familiar in vmcla rapta. -^
CAP. XIX. Forré illis diebus Campa-,
niam pctiverat Caviar, & Cumas ufque pro-
«ripfsas, Pctronius illic atcincbatur. {e)Kcc tu-
fit ultra timoris aut fpci moras, ñeque ta-
. mea pra^ceps vitam expulit, fed mciías ve-
[a) imitationeui. Petronlo por Ufongear á,
JSIeron, fe fingía mas vlciefo , de lo ¿jue era.
[h] eleganti^ arbiter, ^mz^ de la deucade''
z^a, del buen q^ujio , Inúndente de fm placeres.
\c] zmazivam agradable, molle deliaofo,
[d) Scevini , de Flavio Cev'wo^ qm avia, conf^
tirado contra Nerón,
\J\ attiuebatur, ^ya £Uefto frefa,
iia.s«
I 1
^52 Lugares Selectos
ñas , uf: libitum obligaras, aperirc nirriim, 6t
alloqui amicos, non per ícna , aut qmbLis
conltantice glonam pctcrct. Audicbátquc re-
ferentes, nihií de immortaUcatc anim^ 6i u-
picntann placítis, ícd Jevía carmina, {^j^ fa.
ciles verías. Servorum alios iaríritione, quoí-
dam verbcribiis aíFccit, Jnijt 3c vías, (^) iomno
induJüt, ut quamquaní coa d a mor s for-
tuitas íuiíilis e&c. Ne codicilJisquidein [qiiod
plenque (c) pereuntium,] iSieronem aut
Tigeilinum , aut qucm aluim potcnruun
adülatus cíl ; íed flagítía pnncipis íub no-
minibus cxoJetornm, fcminariimque, óc nc-*
virare cujufque ílupri perícnplit , atqtieob-
íignata miíit ,Neroni, (^) frcgitque annu-
(a) Icvía carmina , ¡?oefias vanas , de poco
momento, facilcs verfus, verjas dulces, agradables,
{h) inijt & YUS, pajfe'o también las calles.
\c\ plenque. M^hos de acfuellos mftUz^^i
dexahan^ la. ?nayor parte de fas hierbes a Nerón ,
c a aUm valido , de chjo orden morían mocen-
US. Solo afsí podían falvar alguna pane Á l?eneficÍ9
de Jm hijos , ¿ herederos.
(d) miíit Neroní. £;1^ /^,j ma pie^^a- gra-
etofa , (jue jWo Paronlo d N^ron^ nn mon^eKto an-^,
tes de morir. Er}jh:Ue fu tejlamento cerrado, pa-
r4 hacerle creer, cjue lo dcxaba por heredero y y
éiviendolo elle abierto, fe hallo con una menuda^
reUcion de fm mcts ocultas maldades.
De CoRHEtio Tácito. 2U
luní, (^)ne moK uiiu ellec [h] ad facieada
peuicula.
CAP. XX. Ambigcnti Meroni quonam mo-
do noaiiuii íiiariuii ingenia noceíccrcnt, oftci-
tur Silia mitiimonio bcnatons haiid igac>ta,ac
Petronio pcrqaam favmlians. Agitur m cxa-
Imm tanqiiam [r] non híaiilet, qn^> vidcuar,
pcrtulcrátque propno odio... L^J .
^ W annuiíuil, .//.//.. Era efle entre los Ao-
fnanos m ^mllo con algma figura, ^ue fe im-
pimía en greda de AjU , ó cera , para cerrar,
* felUr ¡as cartas , o tn(iramentos. ,
ib) né ellcC. Tendría prsfente el remedo, ^ue
h Ijla hecho poco antes de la Ierra del Poeta
LHcano , para rn..r U vida a Mela > ?adre.
i¿) taaiquam. e^e era el preuxio-
(i) propno odio, e^ er^ d mmvo.ú ab^r^,
reslmiemo y que U tema.
254
Lugares Selectos
4
LUGARES SELECTOS
VE CHISPO s^iusno.
De Bell. Ca ti l in. Cap. V.
L. Catilina nobili genere natirs fait
magna vi & animi,ác corporis, fcd inircnio
malo, pravóque. Hiiicab adoleícenria'^bclla
inteílma, cades, rapind-, diícordía avlhs erra-
ta fuere: ibique jiiveiirurem íuam exeraiit.
Corpas padens media?, vigilia, algons íiiprá
quam cuiqnarn credibile eft : animns'audax
lubdolüs, variiis, cnjus rei líber íimnlaror ac
dirsimulator,alieni appeté>,a]i proíliíus,ardens
m cupiditaribus: farís cIoqncnria?,íapícnria: pa-
rum. Vaftus animus, ímmoderata, incredibi-
lia, nimis alta fcmper cupiebat. 'hiihc poft
doíiiinatíonem L. SuUx libido máxima ín-
vaícrat Reíp. capiundi-: ñeque lá qaibus mo-
ciis adfeqneretur, dum íibi regnum pararer
quídquam peníi habebat. Agicabatur ma2;js^
magííquc in dies animus ferox, inopia rei la-
milians , & coní'cientiá Icelcrum: qucu u tra-
que
.\
De Crispo Salustio. 255
a,K his arnbus aiiKcrat, quas lupra memo-
SvHnciíabanc pi^tevea coi lupn cavitat.s mo-
íuxuna atque avar.tia vexabant. Res ipla hor.
iaa vScui quon.am de moribus civKot.s
tempus admonuit, lupra repetcre , ac pai-
cis inftituta iv.aioium, domi milmxque , (¿)
qSomodo Remp. habuennt, quaatamquc
relia-ici-inr , ut paulatim immntata, ex pul-
ccrmíia & opnma, peísuma ac flagitioliísima
facta lie diilei'ere.
CAP XIV. In tanta tamquc corrupta
civitatcC^tüina id q«od l^^u facilU™ e-
rat oraniLim flagitiorum [.] atque focmo-
rum circuiTi fe, taniquam ftipatorum catervas
habebat. Nam, quicumque impúdicas, aclui-
ter,íaneo; manu, ventie, bona patria la-
ccraverat , quique alienum ^s grande con-
flaverat , qao tlagitium , aut tacinus redi-
meret ; pr^terea , omties undiquc parricida:,
facnlcei,conviai )udici)s, aut pro faüís )a-
diciuai tuncntes, ad hoc, {¿) -quos maiuis,
la) quos fupl. aves. (¿) domi, m.litia.'qae
fuPl. in loco, er, U pa^., y 1« U gt^erm
(¿) ?iA<aÚomm, pone en luga.r de rtagltioio-
rum/fecinorum de ñcmoioíomm, por cxm-
íar e(í:c.s voznes mm UrgM.
(d) ad hoc. Terenc. y Cic. diZjrl ad hXC
ftt^l. addc, Vmai de efi».
^5<5 Lugares Selectos
arque Imgua, perjuno, óc ci vi li ningiiíne a*.
M>at : poi rcaio , o^iines qaos ílagitunii, e.
ge.iasconíciLis animas e^acritabar, iii Catili-
n«£ proxuiiii, tamiüaréiqíe^ crant. Q^ioi f,
quis etiaiB á culpa vacuas in ainidtuai cias
iiiaderat, quondiano uiu, aque illecebns
íacile par íimihíque cctcris eraciebamr. Sed
niaxioie aciolclce.^tium femilianeatcs aDp'^tc-
dolís haad 1ií-nca]ter capícbantar. Nam uti
cniuíqae íluduirii ex aérate fíambat alijs
canes atqnc cq-ros mercan: (.,) poíhemo ñe-
que ímnptüi , ncque modc^lx fu^ parcere
mm ilíos obnoxios , fidóíquc íicaxt '
CAP. XV. lamprimam adolcfcens Catiiína
multa nefonda feccrat, caiii Vírnnc nobiii
Ciim íaccrd^otc Veíla:, aíia hajuíceniadi con-
tía ins taíqac. Poílrcmo captas amore Aureíic^
Ureítil a:, cujas piv^ter formam, nihíl amqua
Donus Jaudavjr: quod ca nubcrc illi dubitabar
tímens pnvjgnuiii adalcuní aérate: pro cerro
crcdirur, necato filio, vacuaiii doíiinn.i íceleftis
nupnjs tcci&. Q^x q-iideui res mihi m púmis
videtur caufla fuiiíe ficinoris maturandi a]
Namque animas impuras, dijs kominibúíque
iníeítus, ñeque vigilijs, ncque quieribus Teda-
n porerac. ira coiícienria meatem excitaiii
W mercan, >/./. lolcbar.
(^) maturandi de ^sdsmr.
ve-
De Crispo Salustio. ^ 257
Vcxabat Igirur colos (<?) eius exlanguis, foedi
ociili : cicas modo , modo tardus inccfllis :
prorfus infacie, viiltáque vecordia inerat.
CAP. XVL Sed juvenmtGm , qaam, ut
íiiprá diximus, ilíexerat mulris modis, mala
facinora edocebat: ex iilis teftcs, íignatoréf-
quG faifos commodarc; fídem^ fortunas, pe-
ricak vilia haberc. [h] PoÜ: , ubi eorum fa-
mam , átque pudorem attnverar, majora alia
imperabat.Sicaura psccandi in pr^síens mi-
nas fappetebat^ nihilominus infontes 11-
catiíbntes, circumvenire , jugularc. Scilicet
ne per otiam torpcfcerent manus aat ani-
mas ^ gratuito potius malas , atque crildc-
iis crat. Mis amicis focijíqae confiías Ca-^
tilina, ílmul quod ^s alienum per omnes ter-^
ras ingens erar: & quod pleriqué Silllani mi-
lites, iargius fuo uíi , rapinarum , & vido-
ri^ vcteris memores,civiIe bellum exoptabantj
opprimund.^ Reip. Goníilium cepit. In Italia
nuUüs exercitüs: Cn. Pompcjus in extrcmis
terris bellum gcrebat: ipfi coníulatam petan-
di magna fpes : fenatus nihil íané intentüss
tut¿e tranquilasque res omnes ; fed ea pror-^
fus opportuna Catilinaí.
CAP. XVIL ígitur circiter Cal. lun. L<,
{a) colos , por color.
[¿?] vilia habere, tener $n
^QGÓ.
CáC'*
t!i
if'i
^5B Lugares Selectos
C¿srare,&: C. Figulo Cois, pnnio fingulos
appcil.ire , {a) hoitari alios , aiios tentares
opcs ÍLias, imparataiii Rcmp, magna prc€-
iiiia conjurationís doccre. Ubi íatis explo-
rara funr, qim voluit : in uniiiii omiiís f^)
convocar , qiiibiis maxama neceísitudo , (5c
plurinium audacia: inerar
CAP. XX. Catilina, ubi eos quos palil-
lo anrc meinoravi , conveniíie vidi:v, ra-
tnetíi cuQi íingalís multa í^pc egerati ramea
in rem fore crcdcns univeríos appeilare , Se
cohorrari ^ in abditam partcm a?dium icccC"
firj atque ibi ómnibus arbitris procul amo-
tis, orarioncm hujuíccmodi habuir: Ni vir-
tus, fidéfque vefira fatis fpe^ata mihí forent 5 ?ic^
^mcquam^ o^f omina res cec¡dljfet\ ¡j^es maana, do*
mmmo In nmnlbm fruflra fmjfenty neqm ego ^cf
igmaviam , mu vana mgenla , incena , fro ceñís
mptarem. Sed cjma ?mltis , & ma^ms' tempcjUr
tihns vos coanoví fones, fid¿f^tie mlhi : e& anl-*
mus mfus efl^ maxnmp:;n atque pulcherruinum fa^
elnus incinere: fimul, quia vohis eadem, qiu mlhi ho^
na^ malÁque ejfe intelíexi. Nam ídem velle dt'»
{a) appeilare, y^//./. ce^pir.
[b] Omxws por omnes. Efie Autor ufa ntn-^
isho en el acuj. de plur^A de U tercera decL U
íermm, is , que^ era en fu tle:'npo mas de moda^
é¡ue la de cs, o eis, como prueba el Card, Nori]
Cen. Pif, difs, 4, ca£, 3.
De Crispo Salustio» _ 259
me ¡dcm nolle, ea dcmum firma amichU eff:. Sed
ego ^m mme aghav':, eviene s jam antea dívcrfi (^) ^í?-
di'lís, Ccteram mlhl m dies magis ammtis accendiíur^
m?n confidera , ^u^ cor^dlúo vita fmhra fit , mft
9fof^.et infos vindaamns in Ubertatcm. Nam foft-
auam Ref¡>> m f^ucorum potentinm jtis, atque di-
tionem concefsit : femper Ulis reges , tetr^rckt
vttiin^le^ efe: {b) popull^nMlones ftt^endta penderé.
Cet^n omnes.í^reyím, honi, ti oh tic s , at^^AC tg;4oot'^
Its , vpilms fiilmus : fine gratU, ftns amóntate, hts
ohnoxlj f c^mb^s , fit Refip. vderet, fiormUtm efi-
fcmpts. ItACj^M omnis gratia, apotema , honos ,_ divi-
ti^ armiUlos fitint.am ubi Hit vohm : ?iobisre-
ll^iién pericpiU , rept^lfas, jndltU, egcfiatcín. Qji<&
^uovifiqM tándem patiemlnl fiortljsiml viril mnne c-
r/:jri per vlrtmem pr4-tt,^qMm vham mifer^.m, a-
que ¡nhone^am, ubi aliemfHperb¡c& hdlbrto fmnSy
per dedeciis amittere \ ^ .
CAP. XXL rerum enlm vero, pro Deum at^ue
homimím fiídem \ ritioria In manpi nobis efi. vlget
^tas : a}íh77íís valet, contra lilis , annis, atque di-*
^itijs.omnia conjsnttermt. tantfimmodo inccepto optíS
€Jl: cxiera res cxpedlet, Etenim qiiis mortalinm ,
em virile tngemum inefl, tolerare potefi, ilus div.itias
fi0 erare, nnas profmdam in ex finiendo man ,^ &
fn^ynibtis Cüzc^vU-dis '-> neis rem fiamiUctrem etiam
ad neceíf^ria deeft) Utos binas, am ¿im^lms domos
{a) dívei'íi, feparadoi,
" efsc , . . . penderé /^//, apparearJ
mi
1}
I; :-f|
2r6o ^ ^ LAUCARES Selectos
continuAre^ mhls Urem fumllUum ntifc¡tiAm ullnm
tffe^ cumtdmlas , \a\ figna ^ tormmata. emunt ^
nova dirmnt , ñlla ^dificanp i pofiremo úmtiihs
modis pecmmm trahunt , vexant : taryien fytm'^
ma lihidmc divitias fuas vincere necjpie^m. (h)
At nobis eft domi mopa ^ forh <e/ alienptmi ma^
la res , fpes multo afperior. VenlijiHe <^md relicj^l
habemm , f>r<&ter mtferam amm^,m ? . Quin mtur
expergtfcimmi ) en ilU^ ¡lU^ qnam fape Qptafiis, liher-^
tas, p}\tterca , dJvftia^ decHs^ gl&ria in ochHs fiid
funt. Fortuna ea ómnla vitiorihm trdmU nofmt^
Res^ temp.v.s ^ perlcnU ^egeftas^ hellt fpolia maani^
fca^ magiSj ^Uam oratio mea, vos hortentpir, F'ei im-f
fcr atore , vel milita ?iae utimlni. Necjue anlmns ,
n^eque corpas a vo.b^s aberit, Hctc ipfd pit f¡?cro^
tiohtfcum una Cunful agam : nifi forte avilmus
fall'.t , & vos ferv'tre magis quam imperare , pa-^
ratl e(¡is. , . ,
,CAP. XXVí, Sed in liis erat Sempro-
nia , qiia? mnlra ixpc vinlis aiiáacix ñicino-
ra^coiiiiícrat. Ha^cmuíicr genere arque for-
ma, pra^rcrea viro atque libcris íatis fortu-
nata ñiit : lirteris Gvxcis , & Latinis doda :
pfalerc, & íaltare clcgantiiis, qaam neceíTe eíl
probcL-: iiuilta alia, qux inílnimenna luxu^
[a] tabulas , pñaptras. íigna , cj?atnas, to-
ICLlUiaCa, vaxdlas de oro ^ & plata bravadas.
{b~\ nequGunt, porque tienen mas de h ^ue
fueden defear^
riae
r
De Crispo Salustto. ^ 26 1
riaefunt.Scd ei cariora íempcr orania, quain,
dcciis , arque pudicitia fuit. Pccnnu^ , aa
fam^- mimis parceret, haud ñiCile diícenicres. .
Sed ca/ía:'pe antehac fidcm prodidcvac ,
creditum abjiiravcrat , cxdis confcia fucrat ,
luxuriá arqnc inopia pra^ccps' abierat. Vero m
ingcniíira cjus haud ablurdum; poüe vcriiis
faceré , jocum moveré , fcrmone iiti vel
modcfto, vcl molli, vel procaci. Prorlus
mul^x^ facetia% multúiqíie Icpos merat. - _
CAP. XXVIL His rebüs compararis ,
Catiüna nihilo miniis in proxuminii fnnmn
Coníulatüiii perebat; íperans, fi defignatiis
forcr, facilc le ex volúntate Antonio píumai.
Ñeque intcrea quietus erat, fcd ómnibus mo-
dis inüdias parabat Ciceroni. Ñeque íHí ta-
mcn, ad cavendum dolus, auf aftutia^ deeranc. •
Naiiique á principio Confulatus fui , multa
poUicendo per Fulviam^efFecerat, utQ.Ca-
rius, de quo paullo ante meinofavi, coníilia
Catilin^ libi proderet. Ad hoc, collegam fu-
um Anronium padione ProvmcicE perpulc-
rat, ne conrra Remp. ícntiret: circum ícpra:-
fidia amicorum, atque clientium occulte ha-
bebat. Poftquaiiidies comitiorum vemt , &
Catilina: ñeque petitio , ñeque inridi.€, q^^^S.
coníuhbus m Campo fecetat, profpere ceísere:
conftituit bellum iacere, & extrema omnia cx-
periri; quoniam, qua^ocaiíte tentaverat, aíl^e-
ra, foedáque cveuerant, . , . ^^'
26.
Lugares Selectos
m-
LUGARES SELECTOS.
VE TITO LIP'^IO.
Historiar. Libr. I. Cap. XXIV,
Orte in duobiis tiim cxercitibus [a) Qxzwt
X trigcmini fratres, [¿j nec aérate, ncc viribus
diíparcs. Horacios Cunaí:ióíL]uc fbillc, inris co-
fíat, ncc feniie res aiuiqua alia cíl nobilior.
Tamcn in re taiii clara, norninuiíi error \c\
nianetj ucrius popiiÜ Horatij , utríus Cn-
riatij fuerint. Autores utroqiic trahunt: U]
plurcs tauíen invenio, qui Roinanos Hora-
rios voccnt. Hos ut ícquar, inclinat aniímis.
Cmii tngciiiinis agiint reges, ut pro fuá
quifquc patria dimiccnt ferro. Ibi iuiperiusn
fore, undc vidoria fuciit. Niiiil recuíarur: tcii>
pus & locus convenit. Priuíquaní diinicarcnt,
{a) in duobus cxercitibus , ds Roma^ y de
Alhama.
{b) trigcmini h^nc^^ tres hermanos tmlll^os.
{c) Clior, ignorancia*
foe*
De Tito Lwo. i^
fty.dus iaum f.i)inrer Romanos, & A-
b¡ros cit bis legibus, uc cnjuíqnc popuh u-
vS co ccrtamu-i v.ciflent , is airen populo
ciim bona pace iiTiperiraret . ■ ,-'
CAP XXV. Fcedcre lao, tngcmín!, h^
cat con vencí at, arma capmnr. Quum luí
im-ofque adhorrarcntiu- , Veos fatrws fai-n^m
«,.««,: tei-oces, & íuoptc .ingenio , & pkn
ad^oftantiiun vocibus, in meaium uiac
«Ju¡s acics proccdunt. Coníederant utnnque
nro caftris dúo exercitus, pcncuh magis pia:-
lentis, quam cura cxpeites. quippc impenmn
agcbatur, m tam paucorum virtute atque for-
tuna poütum-Itáque crgo ei-caí lulpensiquc,
in minime gratum ípeclaculutn animo luten-
d-intuL-.n-l Daun- Gíínum. infeftiíque annis, vc-
lut acics, temí juvcnes magnorum exercituoin
ánimos í^erentes, concurrunt: nec his, nec lUis
ccriculuín lüum; publicum impenum íerviti-
úmquc obveríátur animo: [^ fiituraquc ca
¿cinde patcioe fortuna, quara ipíi fccitknt. Ut
primo í^atim concuvíu mcrepuere arma, mi-
cantéfquc fulsere gladij , iiorror mgcns Ipcc-
r^) fedus iaum /»;■/. fHit,/f ht^o «» nauda,
fe cefifJL {h) animo intenduntur, fe afluat
ion toda el Alma. ^
U) obvetíatur animo,/* frtfmn*]» m«A-
. •„ tan-
K'
^<54 Lugares Selectos
tantes per(lring,t : & neutro mclinata fpc
torpcbar vok ipintúíqae. Conícrtís deinde
manibus, {a) quiim j.rim non motus tantum
corppnim, agitanóquc anceps teloruiii ar-
mommqiie, lcci vulnera queque 6c fan-iüs
ípcaaciilo eííbnt^ dúo Pvomaní, fuDcr aínim
- alms, vulneratis tribus Albanis , exfpirantes
corriTcrunt. ^á quorum caílim, quum coi>
clamaa^t gaudio Albanus exercitus Ro-
manas- legiones janí ípcs rota , nondüm ta-
nieii cura deferuerat exánimes vice uuius {hl
qucm tres Curiatij drcümfterant. Forte is
intcger fuit , ut (c) univeríis íbius nequá-
quam par , ÜG adverfus íingulos ítrox. Er-
"go, iit íegregarer pugnam eorum, capeísit fu
gam, íta ratos fccuturos, [d] ut quemque vul-
liereafeduQv Corpus finerer. laui aliquanturn
ípatíj ex coloco, ubi pugnatum eíl, aufugc-
rar,quum refpiGiens videt maguís intervaTiis
íequentes: uniim haud prociil ab Tefe abeíre.
in eum magno Ímpetu redit. Et dum Alba-
nus exercitus inclamat Curiadjs , ut opeiii
ferant fratri^, jam Horatius cxio hofti vi-
(a) confértis manibns^ pelear^do de mas cer^
cd j vimevido a, las manos^
•(/') vice unius>/'/. pro,/<^r Ufmrte del
íinico.
(r) ut, afst como^
{dy ut, fe^Ufí qnu
etot
'jE)E. Tito Lino. . .
inkot fccundam pugnam pcíebat. Ttim cía
more , qiialis ex mipcrato (^) ñivcntmm ío-
ict, Romani adjuvant \b] militcm fuum ;
¿c 'iiie dcfungi prcelio [c) fcll-inat. Prius ita-
que quam aitcr , qui ncc procul abcrat
coníéqni poíTet; & altcrmii Cunatium coi>
ficit. laiiique a^qnato Marte (¿i) íingah fu-
pcreraot 5 íed nce ípe, nec vinbus pares.
tltcriioi intadum ferro corpas, 6c gcmiiia^
tó vidoriá fcrocemin certamen terfiam da-
bahr: aíter feffaiii vulnere, feiíiiai curíu, tra-
hens (¿) Corpus^ viaufque fratmm aite ftra-
te , viciori objicirur hoíli. nec ilud pra:Iiuat
Unt. Romanas exiiltans, Vms^ \xxQ¿\\x^fratmm
Míinihm (f) dedil tertmm ^ canf<& belli hmfce;
Ut Romanm Alhano ¡mperet, dabo. Male íüfti-
ficnti arma, gíadiuní íupernc jugalo défígit:
jaccnrem fpoliat. Roniani ovantes ae gratu-
]ante5,Horacium accipiiint: eo majore cü gaa-
dio, quo prope metum res faerat. Ad íepultu-
lam in de ruorum nequáquam paríbus aaimi&
vcrtuntur, qnippe impcno airen aucti , al-
tcri ditionis alienas fadi. Scpaíchra extant^,
[a\ éx iníperafo, fat^L cventu,'
{h) adjuvanty alientan, ' ■ .»
te) dcfungi procíio, libertarfe dé U Ud^cun-^
diiirU, (/) ax]uato Marte, huhu igml el combate,
{s) crahens, for:^ando, [/] Manibas/íi/'/. Dijs,
\ ' }•
f.fl . -r ^'^«ARES Selecto»
^uo qujfquc loco cecidit: dúo Romam nnH
vcrlus , ied diñantu Jocis, ut & pugnatum eft.
LiBR. XXVI. Cap. L.
cum adidta virgo , adeo eximia forma uc
quacumque incedebat, convertcret omn'inn,
priDcipi Ccltiberorumadolelcenti, cui Allu-
CK> W noaien crat. Extcmplo igitur paren-
t bus fponfoque ab domo accitu 01,1,^]
nm audirct depcnrceum fpóníilZe vbi
primum vcnit,acuratioieeum fermone quam
(j MnCiO, en U.ar de Allucius, .' Alluci;
A<¡HeipMiVo a heUmfmo de atrición, ello I,
t^,tac>o. Je la Leng^. Griega, en 9«, «„ ,,yi i^¿,
Xf^A-J "■ Oc""-""" anima:, quaicsncc
candidjorcs tcrra mlit,^cr guaJibus, &c. .
De Tito LivjO- . ^*^f
*«Mm mhl dan ffor,f.m mf^fs ^^m^ ^^l'
/.I. 4e. Í^Usf^mm fatrmmci^e mermar, ^r,
CnL Ror.,.. efe: «ec ^^i'^-' ^^^lll^tiT-
hoSe d!ci foP. r'"'. ■-"■'"'' ¡■''"ttlédaí
iciiüiE tenens, Dcos omnes invocare
;J^S am üUpro fe refei-endam. quo-
nlanf iU nequaíuam fatis facultan s pro íuo
animo atque illius crga fe meneo, eílet U_
rentes indeco^natíque virguits appellan. q.U
q^^Sam gratfs üb.l-cdderetur -^¿^
redimep.dam fat.s magnum atmlul^u apa
pondas; orare Scipionem, ut '¿^bfe í^<>^
num accipcret , coeperunt: haiid T""^
íias rci apudfegradam f^'t^^^^V^g/^.f,.
rp^nr-s auam redditx inviolata: torct vu
"ms Scin'o, quando (.) tanto opere pete*
K acc¿ptarurn fe polHcitus poní ante pe.
£; íuÍsk: 'Vocatóqaiad íe AHuao ^S.p^do^
(4) quando, pergHt^ />»<« 2<*«
u
^* Lugares Selectos:
kre ac íibi haberc juísit, His i^etiis donia
íionoribuíqae, díüiiísus dmiuiii , ímplrvk
poptiíares, Jaudibiís ineritis Scipíonis : Vcniííc
Uijs íimiliímum juvcncm, viiuentem oamia,
qnum arrais, mm benígnitate ac benefícijs
Itaquc dcJeau cJíentiurn^habito, cum dclcdís'
iiiiJie 6c quadrigentís cquidbiis intra pau-
eos áici ad Scípíoneiii rpvertic. ... ' '
Li^R. XXXVIIL Cap. L.
... ,P. Scipíoni Africano ( ut Vaferiu»
Antias W autor cft) dtio Q. Pcciííii (^;díciii
dixerunr. {c) id prout ciijufqüc in^rcnuim e-
rae, mtcrprerabanuir. Auj non tribunos píe-
t>is ícd univeríam civitatem , qnx id pati
poíSCt , incufabant. Dnas máximas orhls tnra^
ruT?, mhes wgratas mw p-o^c tcmpore in prwci-^
fes [dj mvcmas , Romam mgraüorem : /? auúUm
^ÚUCarth^ viñum Annlkdem ín txlüi^m ex-
{^) Valcrjus Antias, AnMi/U de Roma de
^Uten ata Gelio kafta el libro js.{ N. Att. Lihr.
7. cap 9,) y fe ha perdido em€ra?nemc fu Ohral
W dúo Q, Petillij. Eran7r:iunosdelaple^
»e ej.os dos primos hermanos , acvif^dores de Sel-
pon por el tnpixo de Catonju enen:i,o d:f¡muUdo.
/ W dicaí ^^^^X^.mK, durara pnr,: me comp^r^.
mep ante- Us Tribus, ' ' " / \,
De Tito Lívio.
fMer. Rom^ viürix viñorem Afñc^nHm cxpeh
ht Alil Nermnem mum Glvtm untam emM^
re'Ueu , mleg^hy^s intcrrcaan {^)non pojsir. m-
m um ^q^mL lihertaiis [h] efe , ^mm ^ot^n-
tlfimum cmmqm pofe aberre cmfam. {c) ^M ^.n
mlttl.fi ratto nm fit reddenUl ^m j^s ^tir^ p^
ii non porsit, m cum vim hand inr4f' U¡^^
Béec aíirqta fcnnoaibiis donec dies diceod^
caufe^veniLW Ncc aiiiis antea quifqaam,
me ílic ipíc Scipio coniiil cenlorvc, miyjio
omais ^cncns hominumfrequeana qua reiift^
íilo dic^ ra foriim eft deduaus. luilus mcci^
caufam' íine lilla eriminiun mentionc ora.
tiopem adco ma^nificain de rcbus ab íe ge-
ftiscft exoríüs, ut fatis coaftaret, nciiiinen*
iimqnam ncquc melms , ñeque venus lauda,
tam elíc. Dicebanmr enim ab coaem ani-
mo mgemóque, á quo gcfta crant : óc aa-
riuní ñiftídiiMi abcrat; qimpro película, noi>
i a) inVQUO^^^Ú, fer refíderíf^ad0. ^ .
[b] tam a^quand^e lioc^mis , tan proprt» á^.
meftra likerud , fue debe conferv^rjs íguaL
[c'] dicere cauiTam, Oraren fu dtfsnfa>
(d) íiunmam Rempubl, e^ 'h^ar de fu il-^
mam P.eipubl, U fnprema amborlddd. deURt^
publica. ^ r ' A
um^
''■M\
^70 Lugares Selectos
m gíoriam refercbanmr.
. .C'^^^^- LI. Tribuni plebís vecera luxiiri»
ínmma [a] Syracuíánorum híbemorum óc
í^i!f ^'^^^^^^^^^^^«^^^^ cumultum , [h] qJnm
ad fídeiii praerciitiLun criminum reLülüi'cnt ;
luípicioDibus niagis, quamargumcntis,pccu.
mx capt^ rcum accuíarunt. Flünm caf^tum fi-
ne prútio reddmm, {c) omnibúfcjHe alijs rehns Sci-
ponem, tamquAm m ejas müus wann pax Ro^
mma hellúm^ue efet , ab Antlocho caínim. Di-
a^orem [d] eum Conjuli, non legatum in provlnciA
ffiíjle : nec ñd dUm rem so ¡^rufecinm, c¡uam h$
id^cjmd HlfpanU^ GaLlí^, SicUU ^ Af-ncjt jam-
fndem perfmfum ejfet , hoc GracU Afi^c^ue, &
mmbus ad orientem vsrfus regibm ^cmlhufatis
éipparern 5 mum hommem , capm colnmen^^ue im*
fmj Romaní ejfe: fnh nmhra Sdpioms clvltatem
W vctcra luxuri^ crimina, hs ^ntiams
targos de U proftifion. Syracuíarorimi hibcr-
porum de ¡os (^Hárteles de Invierno de Syracw
fñ 5 efio es, de aver invernado alU ames de paf-
far A la África,
[b] Locrís ^\(tmm,tumukm\\. La Cedldori^
^H€ fe hlx^o en Locres, Cmdad anticua de halla ,
contra el Governador Q. Plcmtn¡o^[mmbrado por
Scipion ] poY fus cr mi dada, y ex tor fortes,
[e] reddirnm, por Amíoco Rey de Syr'ia.
{d) Diaatorem ¿xc. Que fe avia portado con
el Conftilfu locrnaano, no como fa 7 lómeme ^enera\ .
fim C9mo Xefefiépreme. ^^.
De Tito Livio. *f*'
f-iamn invdiaqua poflunt , "'S«^'^.^- ^/.'\
Su; u. noalm P-duais,pro.üaad^ •
cft íí'l ubi ca venir, tribuní m Rolcus pu
ma uce coní-cdcrunt. Citatus reas . magna
íamScamicorum clicnriumque pcrmeCaní
agmmc aun h eatioque
concioncm ad t(.oitra i,fj '"^^'/'•» i
",& Mlntrvam, c.Hréjc¡H> Déos f^^f^^
Z .f?«« ^rci pr.fidenr, /Mundos 'I,.; hf^H
rZ %reJe llpM. ^nend. ^nenun. f^cdut^m.
* {a\ Patiuní, ds las Sinaiorts.
(¿) prodifta dics cft , fi findi nmv. tcr-
"'■"(í'a&la'f/. Trih.n.,e. ,u. f. ora-
GderAs enemigas , 1 eJU^a «/» we»»" »'
*^''^7d) fenircoUaris , d Underas defplei^das.
U) iu CapiroUum, al Templo de ypner,
^«í iflaba en mo de los 7- Monm di Rom^ ,
U/mAd» clCs^Mntx ,
t !
^^*j j tu6ARK,s Selectos
^hne mecHm Qtuntes ^ & orate Veos, ut J¡
f -^ . J ? ^t;'' fíeteos honares reher*
icend.t. ísmulfe nniver/a concio aVerdc & fe-
J)s pra-rcr fervilein con,, tatrul &T^S,,cm
ict. Sc.pio non in Capitolio modo fcd D-r
pcdies favorc hominiim & aeftiniacione vc-
Sam'?c wf. '"" ^"^' ^•-'■-^'--trnmt
U
De Punió el Mayor.
LUGARES SELECTOR
D E- P L I N I ó f/ Mayor.
Maturális HtsTOR. LiBRt í-
T- TFR eft ndn trita auaonbus viá , neC
1 íuf pexgrmri animas cxpetat. Ncmo
^ T Jtam idcm tentaverit , ncmo a-
nSf GÍSos^ii unas oinnia ea traftavent,
fe país, ftudioium amoenitatcs qua^n-
Magna p^is, ^ ^ ^^^ ^j^ ^¡,^5 ¿i^un-
nebiis premuntur. lam omn^a atangrada
n^en i-nota autincei-taing<-ni)sfaaa. AI ave
S ?ta mtütis prodita ut in faftidiuní to ad-
£¿a. Res ardua vetuths novitatem da e no-
lucem. faftidms granam J^^'J JJ'^^^'J)
nihns vero naturam, [c] & natuidí i"* .i '
omnia ítaque eriam non affecutis, voluifle,
;. i^3. f¿)Éncyclop«diam,«to'W ^f í»á« '-«
• -^, ^A naturartí, ín fuerza natural,
"ns^SurL;//#«-, ^ '"«rr
Mor
mmm
^
274 ^ Lugares Selectos
abundé piilchnim atque magnificum eft. E-
quidcm ita icnrio , peculiarcniin ftiidijs cau-
iam coriim cOe , qui difñcaltaribus vidis, uti-
Iiratem juvandi piu^culerunü gratia-^ pJacendi:
idqiie jam & in alijs operibas ipfc fcci: 6c
prohtcor mirari mcT. Livium, audorei^ cc-
lebernamm, m hsrtoriaruQi iiiariun, qaas re-
pctit ab origine Urbis, quodam volurnine (a)
íic orÍLim: Satis jaai íibi gloria.' quceíiiiuii.
Se pomiílé fe dcíinere, ni animas inquies
pafcerctur (h) opere. Profedo enim popnli
gentiiim vidoris, & Roniani nominis gío-
riaí, non fuá! compofuifle illa decuit. Majiis
ixieritum eíTct, opcris aniorc, non anirni cau-
sa [c] períeveraíse: & hoc populo Romano
pra^ftitiiie, non íibi. Viginn millia rerum di-
gnamni ana , (quonianí ut ait DomitiusPi-
ib, thcíáuros opoitet elle, {d) non libros)
ex leólione voluminum circitcr duiim aiiiliiini,
quorum pauca admodum íludioíi attingunt*
propter fecretum mareria% ex cxquiíitís au*
donbus centum, incluíimus triginta íex vo-
luminibus, abjedis (e) rebus plurimis, quas"
am ignoravcranc priores^ aut poílca inve-
(a) quodam volurnine. E^^e /e ha perdíde.
\J?] paíceretur , fe d¿v¿rt¡efe.
(c) animi causa, f?or e?itYete?ieYft..
\d~\ cíTe /^/^/.^Jibros, que los Ubros fean ar-
cas de rtque:^as , no libros como quiera,
{ej abjedis , no entrando en qHsma,
De Plinto el Mayor. ^7S
f^mt vita, ncc diibitam US, multa effc, qua^
& nos piM-terieiint. Hommcs enim íiumis ,
^i occupati . ofhci)s : ílibcilivííquc tempon-
bm W 1^^" curaiiiLis, id cll-, noaumis ne quis
vcftrum putct, íiis cciratum iions. W Dies vo-
b- (c) ir^ncndimus : cum íomno valctüdmcni
CompuraaYus: {d) vcl hoc íolapi^mio conten-
ti quod diim iib[üt ait Í-A. Varro ] mufi-
ramur J.l plimbiis hons vivumis i rote-
¿o cnim vita vigilia cft. Quibus de caulis
atqiic difficnltatibüs nihil auío promittcrc,hoc
iplam tu pra-ftas, quod ad te ícnbumis Nec
fldncia opcris h.xc eft, íed mdicatura. [/] Mul-
ta valde prctiofa ideo videntur : quia íunt
tcmplis dicata. ... - ^
Proinde occupantibuslocum(^)raveo; ego
[a] lubciüvis tempouibus, en ios ratos cer-
cr/iddos de otras ()Cíi¡>acion€s,
[f] his \\oús,ejlo es noaurnis.
ic\ vclh-um . . . vobis, hdU con 7¡to, y Fe/pd-
fiam,' {d) Compütamus, ajujldmos, fnedimosi
efio es, duermo foUmente lo quenecefs'itamt falud.
En Ug^ir de Cu ni valctudine fomnum , diz^e
CiuiiTomno vaktudincnr, que es efpecie de Sy-
kpfis.como en daie clafsibus auftros, {^Virg.y
pr darc auCti-is claíTcs.
[c) mufinamur, efcrlhlmos defpacia.
[/] indicatura, mmlfefidclon,
[/] occupanribüs locum, á los Amores qut
han tmado c¡U mtcria^ anícs que jo* -^^"
mm
IR
i \
^7^^ Lugares Selectos
vero 6c poflens, quos icio nobí fea m dc-
ccrtaturos , íicut ipíj fcciiiuis cutii príoribus
Argiimenrijm hajus ftomachí aicí [^] habe'
bis, quod m his voiuininibasaiiaoruin noiiiH
na piu'texiii. Eft cním benigaum [ ut arbi-
tror ] 5c plcnum ingenui pudoris , íatcri pee
quos proíecens : moa ut plenqne ex ijs qaos
artigi,fccerunt. Sato enim confcrentem au-
dores me deprehendíOfe á juratiísimis (b) ác
proxHnis veteres tranícnpcos ad verb.uai'
neqae nominaros: non illa Vírgilíana virrui
te, W ut certarent : non Ciceroniana íiinoji-
citate , qiii m iibris de República , P]atoni$.
le comitcni profítetur: in Confolatione fi-
hae, Cramorem, inquít , fe^mn. Ítem Pa-
n^Hum de Offictjs- , [d] qux volumina ejus
cdifcenda, non modo in manibus quotidjc
habcnda , nofli. Obnoxíj [i\ profcdo ani-
iTii, & infeíicís ingenii eíl , deprehendi in
furt'o niailc, quam mutuum reddere, ( f ) cüai
ifi) huins ftoQiachi mci , de cfíe mí acmo.
[h] a iuratiisimis , por los Amores mts Je-^
gtlYos ^ de mas crédito. ■ '
{c) yt^'^Utc.exrehyjaaJ'^Irffilw tomo d€ los Poetas
Griegos, pero para tratar la mijma materia, k compe-
tencU de ellos, {d) de Officijs , JupL in libro.
{e\ obnoxi; , rmn.
[/J mutuum reddere. Quando un Amor to-y
ma algo de otro , con diario le vuelve el pref^
De PliHio el Mayor.
:rtim íbi-s fíat {£) ex ufui-a. . .
LiBR. VIL Cai'. XXX.
277
■r N^eniorum gloria qnis pofsit agcre de-
1 leaara , per tot difopUnamm gci^t^ , &
ántam remm opcrúmque vanctatem > mi
foite Homero vate Grxco , nuuum W ku-
five materia íeftimetiu-. Itaqiie Akxandci
Ma-^nus [etenim uifign.bus judies optmic
atraque invidiam, tam íaperba [c J cenluu
pcraletur] inter fpolia Dar, ^^crfamm r^vs
unguentoruai {d) ícrinio capto , quod eiat a -
ro semmífque ac margantis prcc.olum, va-
rios eius uíus amicis demonftrantibus: ( quan-
do tsdebat unguenti bellatorem & ^^''lf^°^
didiuii)imm6,Hercu!e,uiquit, ibrorum riome-
li cuftodiaE detiir: ut prctioíiísunum humaní
animi opus, quá máxime dsviti opere fervare-
tur. Itera Pindan varis familia. pcnatiMfquev.)
[a] fors fiar, fe haz^e candd profrto. Je ad-
,ule^e et principal, ex ufura, por el mteres, e^.
I pagándole la ufura. Defiterte ^»e confedera Plj-
„io á'"u citación, primero como tefinucion del
prmclpal: y defines , como faga foUmentc de U
ifura. ' (¿) nullum , f0pl. ingeniiira.
(ci) luperba, arrogante. ,. -i
\d) unguenroruin , de perfumes liqmaos.
{e) penjtihus , ¿ fus af'H- ^ . ,
?7«: Lugares Selectos
£ nV?'?', ^""' '^^""^'^ ^■•'P^'-'^f- Ariílotc
s philofophi .patnaai condidit : tanra^que
monium milcuir. ALchüocln poctae inrerfe-
¿orcs (.) Apolo argüir (.) Ddphis. Sopho-
nioenia Laceda:monijs: LyCindro eoriim re-
ge in qiuete («pius admoniro, ur parere-
tur human delicias fuas. (/jRequiíivitrcx
quis lupremum d,em Athenis objjflct : nec
di hcultcr ex lis, q.iem Deus íí^miíkaUbt, í„.
-tellexic : pacemqiie fuñen dcdir.
r-, r,- ^^?" ^^^^- Plaroni lapientia; antiftí-
tiDionyrms tyrannus, aliás ía.>viri^ íuperbia.-
W tanta: clantati J tan gra»defama. lermii
dcUs cofas de Anftonla , efto es, de fu uleml
y doctrina,
(p interfeaoi-es , ,/«.. por p.. ei mata-
aor fue uno, llamado Archias.
W arguit, defcnhrio, reprehendía. Galeno hjt
cmrervado el verfo de Apolo , ^ue traducido del
i-jrtcao. dicr,
Mufarum faimili occifor, templo prociil cito.
[/1. n-agici COthurni, del efillo grave de l^
V rao catas. '^
{e) Liber patcr, d Dios Baco.
(/) delicias fuas, todo f^ querer.
que
De Punió el Mayor. ,V^
que nams, vici-atam ^navem mifit obviam:
iofe quadniíis albiscgredientcm w httore ex-
cenir Vi-ind «lenas (¿) unaiii oratiouera
ir¿crates°vend.d.t. ^(chines Athenienlis lam-
mus orator, tura acculationeai qua tuaat
; s, Rhod^s legület , legit & dctcnhonon
Dcmofthcnis , qaa ni iHud pullas íue-
rat exíilium : mirantibúfque, tmn magis fuU-
íe miraturos dixit, íi iplum.W orantem au-
diviííent: in calamitate tcftis ingens tadus ini-
mici Thucydidem impcratorcm (/OAtnenicn-
¿s ia cxíilium egérp, rcrum [.] conditorem
rcvocavere , eloqucntiam mu-ati , cujas vu-
utcm damnaveint. Magnum & Menandra
in cómico Ibcco (/) teftimonium reguoi
^avpti & Macedonu; contigit , clailc óc per
kgttos petito •. majus, (¿ ) ex ipfo, (¿) regia:
W vittatam, adormda de hjhnes, J gaUarde-
tes. {i>) viginti talentis, en cerca de ioo fijoi.
ic) iplimí fnpl- Vemofibenem.
Id) ímperatorem , fiendo fu Comandante,
íe) rerum ( efio «, luaruiii ) conditorem,
^efpues que fm fu Hiflonador: foujm 7k»cjd,-
. des efcribw 'las guerras^ de Atheiías ,J Ef^arU «»
los 20 años de ja desterro,
(/) in cómico focco, en el fneeo come» ,
tfto f.í, e» el ejillo llano de las Co'j^dias.-
{(,) majus/y. teftimonium.
(¿) ex iplb fapi. pr¿;buk Meaander, lo dio
majtr, ¿I dtfum/i»»', r
^So Lugares Selectos
iommx pra^Iará litrerarum confcicntia. (^) Per-
híbiierc 6c Romaní proceres eham extcns
teltimonia. Cn. Pompcjus confed^o Mirhri^
datico bello , intraturus Poíidonij íapiendse
protcísione clan domiíiB , fores percutí de-
more á Jidore vetLík:&foíceslitterarum ja-
nua^ íübmiíit is , em íc oriéns occidénsquc
lubLiHÍerat. Cato Cénroriiís , id ¿lia nobili
tniuii [h} íapientia^ procerum ab Athenis le-
gatione, ándito Carneade, quamprimuaT le-
gatos eos cenfüie dimitrendos: quoniam ílld'
viro argüiiientanrc , quid veri ellet haudfa-,
cilc diíccrní poffet. Quanta morum commu-
tatio : Ule ícmper alioquin [cjumverfos ex b^
lia pellendos cenfuit Ura^coS : at proitcpos
C)U3 Uticeníis Cato, (d) unuiii (,) ex, tribuna-
tu [/] niilituQi philofophuui , ^íterum f e 1
W littcrarum conícientiá / ,/ co',oc¡m^mÍ
de las Ciencias^
{h) trium. Los trej Phdofopht^s Embajadores
fueron Vwgenes el Eftoico.CntoUQ Peripatético , y
Carneades Académico,
[c) alioquin, fin efio,
id] Uticeníis, el Pretor de Wca.
{e) unum. Efte fue ylthenodaro Efioíco,
(/) ex Tribunatu, dd Tnhimado , ^pte m^
vo en Macedonia, El Tribuno de foldados, manda-.
ha una cohorte^ o compañía de óoo. hombres.
De Punió el Ma^or. 28 x
ex Cypria Icgationc deporcavic. [a) Eandóui-
fíuc íinguaiii {h) ex duobiís Catonibus, in iL-
fo ic) abicciüc , m hoc [d) impoitaire , meiiiO'
rabile eít. Sed ^ nóftrdruin glonaui perccn*
fcamus. Prior Africaniis [e) Q, Ennij aatuaní
fcpulclua íüa Hriponi julsit : ciarUmquc lílud
nómcii (/) imo vero ípolium ex tema orbis
^artc ( <? ) rapaim, in cinérc íupicmo (>^) cual
Pd'ér¿er(0 titulo kgi. Dmus Anguilas car-
mina Viígilii ercmari contra tcftamcnn c|u$
verccundiaiu (;) vetuit: (^^ majuíque ita ta^
(a) dcportavit j trñnfforih d KemíO,
[f] Linguam^ Gmaim
{p) in ilio , in Catón ú ntajon
\d) in hoc , en Cejon ü menor i
\e) Áfricaaus, éfto es , P. CórtnUé Sapio^y
mié obtuvo cjfe rtneTrjhre ^ por aver conejuillítdo A
Carthag» en África, prior, Á djfiaccwn de Sc¿pi(fff
Ju nieto adoptivo , cjfte tuvo defpaes, d wtfmo rí-
nombrt ^ por averia defir»iido,
(/) illüd nomen , de Africano.
[g\ ex terriá orbis parre , de U África,
(h) in ciñere íaprcirio í» lo mas éíito del fi^
f filero. [O Po'éCse, de O, Ennioí ^
ij) contra vcrccuodiaiTT,/» efnbdrgo de lama*
deftia. [k] vetuit. Sobre tajis affimttt , /f atrihtÁ--
je A Ar^^pifio una Poefta^ de ^HS fon nna partí
>«; verfos peinen tes
Ergonc íupscmis potuit vox iftiproba vcrbis.
II
tJ
ii^:
itz ^ V .LuGARi^s '/Selectos '
ti íxítutidnium .conriirir, quárn íl ipfc fui
gemina, proteviíIcr.M. Varronis in Biblo?
taeea, q!.ia^ipníi)a in orbe ;ib Aiinio i^ollio-'
BC ^^.mztimns pubíícau {^) Üoma: cil, uniuV
™ris pQlita imago eli: haad aiinorc
tüt cqiiidem rcpr) glona ,. principe oroto^
teXívc ex.iila mgeniQnjm, qaa^ tiinc-mic;
ratiltii-udine ,. uní hang coronaiú dante q-iatu
cuxB cjdem Magmis Pompcius pirático ex bci-
i0 .navaicm.f3^J..cfedir. Inmm^rabília ciandc
ÍHi^Uexeaiptó; RoQiana:,,.ü. perí(?qui Jibca^.^
CLim pMires ima gens -in quocunque gei^rd
cxmíios tulcrii:, qnani. c^tcm tense, \ , '
Sed 6c. quq-re-,M.Tn!li,;p!acii]o taceasiiViaovc
máxime excelie.nteariai.ifrn i (r) pnediccm> qna*
potíh5qíiaíii,,um'^ríi.papali jjlu,s gpnm^ V)
«ippiíísjimteftinionio, é tota.vita tua Coníii^
•'■^^Tam dinim mandare iiefás'? erp-o íbit in
Magnáque doítíloqiif mérieriirMufa Ma^
ronis?'^-éíc; ; '
^ ^ í^ulcher Apolo veta , Miife prohibej¿ Lz^
W. publicara-, hecha puhUca, i extnefta )il,
hff) Ae lodos,, . • ' . - ■*
^^^"f^'] navaíerÍT^/^/: coronám. Er^ 'de ero, y
ft dab-A hl ¿^m tom^Mu um '¡mbc^Ycacion enemiga,
üJaiúU en ella el p/rmero, ' ; ■ te) M\m\\ M\
tcñiinonio. [^j illius gcntisv:^,;^-;;^^. ^
la-
De Pukio el Mdyor. ^^í
hnn tantum openbus cicdi. I Te dicentc (^
k-em agranam, hoc eil,. alimenta loa aodi.
ca'cniní^ tribus: [h] te íuadcnie , Roíuo. [^3
tbraCialis aoaori iegiS: (d) ígiiovciimiío-p^^
tálque i^^M diícnmineiedis aequo aoirno^tu^
kriíat: te otante, proicnproriiin libcxos iio^
nores^n>ctcrf pudint : tuinii Cariliiia tugitjn^
ecnium: m M. Antonium proicnpiHti. ^
ícpniím otnüíum pareos patn<£ appel]ate,v/)
- Ur Te álceme/ ormio m, enfHerz.^detn
«¿^;í.^r/^: 1cgem Agrananí; U kj q^ dividi^^
¡as tierras ¿ritre ios Soldadas. ^ ■
■ a) tribus- El Puéhíú'fí divtdU en ?5 ^^*
,Jhs. {c) ROÍCIO. dL,Eofi¡oO^hon,Tré0nadi
h plehe, ^ \ i r
{d) thcatralis kgis. Efla Ley feparo a Ioslm\
hdíeros de los Plebejos en los afíertos M^Ue^ro.
[c] notaráíque fe, y^/. eík V f >^ ^^^'^^
fueífendcñoünradas. ' " ' ^ .
( f ) appeü.ate , Z^/^/. 6 Cicero. Lorenzjr-a-
h ''corrl<re Í/?r lí^q^^r , defendiendo, ^ae pdi^-eVn-
fñu%,'Íddc'*foner appéilatas^ yfi fwappelto.
te , ha de decir ^XXmt.Pty^e {f e^^^^f^H^^
en los Jmores LmivíoI^B^IP^ '^ ^'^^^ M^ ' ^^'
t^.mdo el fvihp.ntivo enl^oc, fe pone el adjetiv.^, :
ya en roe, y/ en Nomn.niltnVdS duVO komu-
le lade lup,s. [ Propcrt.] Dardaniá ííratus dcx-
trá, miíerande jaGeres. "[^/r^-] ^^^^ ^^^^ ^^^'^;
nieus occiius jucundilsünus. [Aí^gí^^s api
pri-
^^4 Lugares Selectos
pnniusin toga tríumphum, língii^quc hu-^
reaiii mente, & facundi¿e Lanarúmquc lu
tcraium parcns: arque ( ut diclator Cselar ho^
ñis qaondam tims de re icnpílt ) (4) oiiínimn
truimphoru m;/.jlai!iTá,adcprc ma^orem^quan-
ro plus eft, ingcnij Roiiiani rcnninos in tan-
tiim promovide, (c) quáiii iiupcni U) rcli--
quis animi boiiis. (e)
^n p?neiantes ejios cafas, y ufsf fe prmntAn em
Zfan, Pero U confracción fe rednce JirtguUr, di f^
Úngniendo dos Oraciones, y ftipllende a la Uam^
¿a. Tu qoi es. *
(4) fcnpíir. enjns Ubres de An4Uaia. YÍd. ^
Jufr, pag. 80. **
(^)omiiiiim triumphorum, /í</^/.pr¿e laurel.
{c) proinoviílc, fupl. eloqucntiá.
{d} quam íinperij,yí*^/. términos promo-
(e) rcliqíiis animi bonis, con Us demás dotn
del Aim«, tfio es con el valor, U cieKtU ktlica, U
wfervaHei* de Ut Lejcs. &c.
finís.
índice
I
BE LOS AUTORES DE
SELECTAS.
MI primer numero in fea ^fJ^I-J"
Vidas ^ elfegunio la de las bdcCUí.
Catón.
Cclfo.
Ccfar,
Cicerón.
Columela.
Curcio {Qmntií')
Dialogo deOras«r<
Eutropio.
Floro.
prontinOé
Celio.
Juftino.
LaftandOi»
l,ivio.
Macrobia
a*
17*
ala
24»
%4<
1 01«
32«
15 Í5
ilo«
9I.
Máximo (^aL)
Paterculo.
PííOIO el major^
Plinto el memr»
Püblio Syre.
Quintiliano.
Samítio.
Scneca el Rhef\ -
Séneca el PhHop
Solino.
Suetonio.
Suipicio Severo»
Tácito.
Vegecio.
Vidór {Aur,
26.
21?.
4*
.43-
25*
196.
17.
273.
lO.
■l-ii.'
. . y-
4.
6.
77.
•Sv
2.54.
22«
l%6.
IS.
166.
12.
riS.
29.
- 2'29.
5/ "
•70.
sTp;-- ^-^
' 239.
25.
-^ 209.
H.
1-3 3^
7.
-^t vS7.
I
^^^©s^'^
*> <i
«w*-^ ■; :
ERKATAS
EN LAS S ELECTAS.
Pag, . t.
P. .3-
P. 6.
E'. V5.
Ibid.
Ibid.
P. 20.
P. 32.
Lili. 4.. Magiñratum, lee Magiftmm
L i'i. invidias, Ué invideas.
L 9. aliquit, ke ahqmd.
1. 1 . piiculura, lee penculum.
L iS. iuvidia, lee invidia. _
l". fi». is ciiit lee euiT^^..cu.i-
L 21. pcfpicio, lee perlpicio. ,
L. 22. es la mirada, te es el prc-
5c4picio, 6 la mirada. , rr^ncefte-
f. . 50. L. 28. ad fuá anude, o conceisc
nt ,:reúró,fitc¿, ;„ numero '
P <7. L. 2Q.innumeram,/eíinnumcio.
P - 7». L. 22. fedlita , .».¿^ o bieir.ie-
kwm .<.« in numerum { y? feconferv-^ eft^
■Ura]puefio en la tifia, ocpedmt /.^-.
vJ'% L. 17. cofnpici, lee confp.c
9 República, te Reipubhc».
L. 21. volumnia, Ue volumina.
L. I. Moris, /ef Mores. ^^
L 6. facilirac , lee taciUim-.
L 9. inpotcnter , he impotentcr.
L 15. quant.vn, le» qnantam.
L. fin. indicium, lee jiidiaum.
L fin. compaz, te compás.
L.' 21. omitramiis, kc omitcanius.
62. L.
P.
P. 7^-
Ibid.
Ibid.
P. 79.
Ibid,
P. Si,
P. %z.
'.I
p.
106.
p.
116.
p.
H9i
p.
125.
p.
127.
p.
134-.
p.
141.
p.
152,
p.
156.
p.
160.
p.
I6í.
p.
IÓ4.
p.
16S.
p.
172.
p.
177.
P-
185.
p.
190.
p.
195.
p.
104.
p.
206.
p.
230.
p.
238.
p.
2S2.
■
L. 16. optimc, he optimx.
L. iS. poreft, Ue potes.
L. 18. ncqmcvcút, lee nequivcrte
L* 17. lomní, /í^ fomnij/
L. 28. da /fí de.
L. 10. RomuIuSj lee Rcmus.
L. 5. Adiatico, /e(? Adiaco.
L. 2. colonis^ /fff coloniis.
L. 22. cofpicitiir^ lee conípicitár';
L. 17. ipil, lee ipíis.
L* 27. Con, lee por.
L, 10. falutis, /fff falutL
L. 8. quaeftus, lee queftus.
L. 9. trafeainus, lee tranfcamns^
L. 10. judicium, lee indicium.
L. 7. extema, lee extrema.
L. 19. fiüj, lee fili.
L. II. & 14. poreft^ lee potcfii
L. II. pa^ne, lee pene.
L. ^«. Catenenfes, lee Catancnfci*
L. 6. familiarnm, lee familiariuní*
L. 10. policerctLir, lee pollicerctiir*
L. i7.amplif$imi, lee ampliüimo.
iimmnf^^
í'Mo^a
C;
/'
u
p»
ií