Skip to main content

Full text of "M. Acci Plauti Comdiæ : accedit commentarius ex variorum notis & observationibus"

See other formats 


-^- 


N  TME  CUSTODY  Op  TME 

B05TON     PUBLIC  LIBRARY. 


SHELF    N° 


^r,  i/ 


Digitized  by  the  Internet  Archive 
in2010 


http://www.archive.org/details/macciplauticomdi02plau 


M.   Accl  Plauti 


C  V  M 


Commentariis  Variorum* 


T  o  M  i;  s   I L 


cf^r.Qk 


t^AMSTEL  0  1)  A  Mly 
Ex Typographia  Blaviana,  m  dc  lxxxiy 


d 


ADAKIS  1X1,4- 


M,  Accl  Plauti 

MILES  GLORIOSVS. 

DRAMATIS  PERSON.^. 

PYRGOPOLINICES,  miUt. 
ARTOTROGUS,  parajitw. 
TALILSTKlOyfervot. 
PERIPLECTOMENES,  fenex. 

S  CEL  ED  K\J  S,  fervos. 
PHILOCOMASIUM,  meretrix. 


PLEUSIDES,  adolefcens. 

LUCRIO,  puer. 

MILPHIDIPPA,  anciUa- 

ACROTELEUTIUM,  meretrix. 

PUER. 

C  A  R 1 0  ,  cocni. 


ARGUMENTUM. 

MEretricem  ingenuAm  deperibat  mutuo 
Athemenps jHvenis.  Naupa^um  ts  doma 
LeTatus  ahiit :  mtles  m  eandem  tncidit, 
Deportat  Ephefum  tnvitam ,  fervos  Attici 
Z^t  nunciaret  domino  fa^ium ,  navig-at , 
Capitur  j  donatur  illi  captus  miltti. 
Ad  herum  ut  veniret  Ephefum ,  fcribit.  advolat 
Adolefcens ,  at^ue  in  proximo  dtvortitur 
Apud  hofpitempaternum,  medium  parietem 
Perfodhfervos ,  commeatus  clanculum 
Qjiaforet  amantum,  geminamfingtti  mulierii 
Sororem  ait  ejfe.  mox  ei  dominus  <&dium 
Suarn  clientam folltcitand,um  ad  miittem 
Subornat,  capttur  tllcy  fperat  nupttas. 
Dmitttt  concubinam ,  &  mcechus  vapulat. 


A    A 


AR- 


A  R  G  U  M  E  N  T  U  M  >  ut  quiburaam  viaetur , 
Prisciani. 


Eretricer/i  Athenis  Ephefum  miles  avehit, 
1  d  hero  dum  amanti  [ervos  nunciare  volt 
l^egato^eregrey  captHfiipfusinmariy 
E  t  tlli  etdem  militt  dono  datufi. 
S  uum  arcefit  herum  Athenis  y  ^  forat 
G  emnm  communem  clamparietemin  (zdibpis^ 
L  icere  ut  quiret  convenire  amantthHs, 

0  bhizrentescpfflos  hos  vidit  de  tegulis, 
R  idiculus  autem ,  quafl  fit  alia ,  luditur,- 

1  temqtie  impelltt  mtlttem  FaUftrio  , 
O  m^jfamfaciat  concuhinam ,  quando  ei 
"S  ents  vtcini  cupiat  uxor  nuhere : 
U  Itro  aheat ,  orat ,  donat  multa,  ipfi  in  domc^ 
S  enis  prehenfus ,  poenaspro  moecho  Imt, 

ALIUD   ARGUMENTUM 

Camerarii. 

N  hacFabuIa  hoc  non  folum  ratione  8c  artefaftum  efTea  Poetaviderrpoffir,, 
quodrefpondere  ;c«'"*??'^?«  3  ideft,  finisadPrincipium:  ucmaximjegloriaEcSc 
intolerabiliscujufdam  fadusexitus  fit  turpis  &  pudendus.  Eft  autem  in  hac 
Fabula  prascipuum ,  pifturaimperitxfuperbix:  quam  Poeta  omnibusfuiscolbri- 
busdeformatamexprcffit:  ut  liceathicquafiinfpeculocontemplari  ridiculam  il- 
lam  vanitatis  imaginem ,  qua  tument  &  efferuntur  animi feroces  hominum  indo- 
«^orum,  inaliqua  praefertimFottun^Ebcnignitate.  Hoc  vitium  peculiare  eft  ado- 
Idcentis  :  quod  haec  xtas  in  quodam  quafi  impetu  decurrentis  vitae  &  in  fiducia  vi- 
liumexlultarefoleat,  &  efferri,  atqueefle  indomita.  Ideoque  negat  prudentififi- 
musvir  AriftoteleSiidoneosefTe juvenesadprarceptavirtutis.  nam  de  volunrate5c 
inreUigentiaillorum  hxcquaficautibusimpaftarefiliunt,  neque  pofhintadhxre- 
fcere,&c.  Nomen Fabula: eft,  Afi/e^  Cloriofti^:  deperfona&  refaftum.  nam  G/o- 
ri(3/j« gloriatorem fignificat :  qniQiidxA^av,  oftentator  &  vanus.  Tale  aurem  eft 
genushoc  militarehominum,  qualis  8c  TerentianusThrafoproducicur,  &alii  a. 
Tlautoalibi.  ^rgumentum.  FabuJs  hoc  eft,  Avexerat  amicam  adolefcentis  Arrici 
Jvliles.  hocfadumindicareheroabfentifervusdum  vult,  capitur  a  piratis,  &  iili 
cidemforteMilitidonodatur.  ftatimagnofcitmulierem  fervus;  negotium  occul- 
tat:  remomnem  herofuo  Athenienfilitterisexponit:  quidfierioporreat,  demon- 
(Irat.  Advenit  jlle  adolefcensEphefum:  ad  fenem  hofpitem  vicinum  Militis  di- 
vertitur.  Eratutriufquedomus  pariescommunis,  quo  perforatocopia  fitamanti- 
buscongrediendi.  SedMiiitisalterfcrvus  ,  fortemulierem  in  amatoris  complexu 
viderat.  Id  nevidilTecrcderet ,  dolisfervi  Atticiperficirurjquiilliperfuadet,  adefTe 
geminamherilisamicsfororem.  PofteaMiliti  perfuadetur,  amari  ipfummirifice 
-abu.Korefenisvicini:  itaquedimittitconcubinam:  &  mox  deprehenfusper  infi- 
dias ,  pro  rnoecho  pkditur,  Res  geritur  Ephefi, 

ACTUS 


1 


ACTUS   PRIMI   SCENA  PRIMA. 


PYRGOPOLINICES,  ARTOTROGUS. 

;Urate,  uc  fplendormeo  (itclypeo  clarior, 
Quamfolisradiienreolim,  cumfudum^ft,  folent: 
^Ut,  ubi  ufusveniat,  contra  confertamanu 
Oculorum  prasftringat  aciem  in  acie  hoftibus. 
5  Namego  hanc  machaeram  mihi  confolari  volo , 
Nelamentetur ,  neve  animum  defpondeat  j 
Qaiafejampridem  feriatam  geftitem, 
Qiix  mifera  gcftit  &  fratrem  facerc  ex  hoftibus. 
^  Sed 


^Ltm.']  Eft  adveibium  omniutn 
horarum  ac  temporum.  Afinaria 
a£r.  3.  fcen.  3.  f^-  iz6.  an  quid  eft  olim 
bcmini  faluTe  meliui?  Grut.  Hoc  cum 
fub  oculishaberet,  non  intellexit,  rjui 
fubjicit,  coilumcumfudunieft.  Qujid  fa- 
cietRud  l.  2.  Exfcaf^ue arundines,  ^l 
pertegamtti  viUar/j ,  dum  fudum  eft.  Gro— 
novius. 

4.  Fraftringat  aciem.  ]  Unicc  hoc  re- 
^um  effe ,  quamvis  Lambintu  contta  ni- 
tatur ,  docet  vel  folus  ^fconim  PediantUy 
digniflimuscuicredatur,!nreIongema- 
jori,  ad  illud  Cicer.  Praftringat  aciem  : 
Vel  a  prazftigiatoribus,  inquit ,  tranftulit 
verbum,  vel  a  tironibus,  qui  ignariSc 
rudespugnx  etiam  vano  armorum  fo- 
nituterrentur  prxftriftis  luminibus.  Si 
a  prsftigiatoribus  fr&ftringo  ,  non  ab 
antiquo  vcibo  ftmguo ,  deducitur:  fi  a 
praftringo  ,  ftrifturae  3  prsftringo  ,  non  pT£- 
firinguo  dicendum :  alioqui  ftinHura^  vcl 
fit£hurM  diceremus.  quod  quis  ferat. 
Delritis. 

5.  Mihi.']  Uxai\x.i.  Terent. Phorm. 
^luimihi.,  uhi  aduxores  ventumeft  ^   tum 

fiunt  fenes.  Ad  qux  Donatus:  Eleganter 
tnfer t um  M.\hi;  utinHeaut.  Ismihiubi 
adbibit plus  paitio  fua  qu&  narrat  facinora. 
8.  Fratrem  facere.  \  Q^idquiddicant 
de  antiqua  librorum  \z£tioi\cfratrem,  &c 
cjuomodocunque  cam  exponant,  non 
poteft  fatisfaccre  5c  mendofa  omnino 
videtur.  Qu^i  cx  loco  Arnobiano  eam  con- 
£rmant  aiibi  eirare  oftendam  Sx.  vitium 


vitio  confirmare.  Fa£ium  igirurprobo. 
EofenfuScTheophraftus,  ^ce^uov  Tvoy.txu 
Troteiv  dixit.  Facerefangumem  Livius  . 
Ut  &  Ovidius ,   Et  tjuerttur fadi  finguinii 
ejfe  parum.  Non  poteft  fcrri  leftio  fra- 
tremfacere  in  hoc  Plautino  loco,fcd  pof- 
fet  unius  litters  mutatione  commcda 
lententiaelici&  forfitan  vera ,  legendo, 
fratres  facere  ex  hoftibw ,  id  eft ,  hoftes 
morte  fratres  &  paies  facere,dum  omnes 
eodem  gencre  necis  adficiuntur.    Ita 
apud  Virgilium  ,  fratremfje  defere  frater. 
Quafi  diceret  qui  fratres  eftis  natura  , 
etiam  fatoefledebetis,  utalterakerum 
non  ^Q^ti^X.SalmafGeftttfratremfacere.~\ 
Quam  funtinfelices  ,quialiisrcbus  in- 
tenti&diftridiiad  quseftionesdifficiles, 
de  quibus  aut  nunquam  sut  a  longo 
tempore  non  cogitarant ,  refpondere  co- 
guntut?  Ut  TTravyferejdumabjicit  ex- 
tempotalis  curas  in  Plautum  fchedia, 
longe  alii  occupatio  tenuit.  Nam  quis 
poteftsequo  animo  legere  ,fratresfacere 
ex  hcftihtcs  polTe  dici  pro  eo,  quod  cft 
hoftesmorteparesfacere  ,  dum  oranes 
eodemgeneremortisafficiuntur.  DeTTtT 
faiii^mtacto,  quiaL,ivius&  Ovidius/i- 
cere  fanguinem  dixerunt:  nam  operasei 
fecifteputo  injutiam,  cum  vcllet,  far- 
tum;  quod  poft  Muretum  certatim  in- 
vaferunt.  Cerre&apud  Arnobium  1.  7. 
edidit,    dives  fis  cum  fartibtis.  Abeant 
Igiiwxfratres  ^fratres .  Scdquideft  quod 
ambo  COdUe:^ geftit  &  fratrem  ?  Sufpicot 
PlaUtum  fcripliife :  ^f/?i>  offamfacere  ex 
A  3  hofii'. 


«^ 


^  MiLEs    Gloriosus. 

Sed  ubl  Arrotrogus ?  Ar.  hic  eft.  ftat  propter  vlrum 
lo  Foitem  arque  forcunatum ,  &  forma  regia  ; 

Tum  bellatorem,  Mars  haud  aufit  dicere ,      j^w*  cumquobeiiatof« 

Neque  squiparare  fuas  virtutes  ad  tuas. 

Py.  Quemne  ego  fervaviin  campis  Gurguftidoniis, 

Ubi  Bombornachides  CJuninftaridylarchides 
I  j  Erarimperator  fummus ,  Neptuni  nepos  ? 

Ar.  Memini ,  nempe  illum  dicis  cum  armis  aureis , 

Quojustu  legiones  diftlavifti  {piritu , 

Qua(i  ventus  folia,  autpanniculam  te6toriam. 

Pr.  Iftuc  quidemedepolnihil  eft.  Ar.  nihil  hercle  quidem 
hoc, 
xo  Pras  ut  alia  dicam ,  tu  qux  nunquam  feceris. 

Perjuriorem  hoc hominem  ii quis  viderit, 

Aut  gloriarum  pleniorem ,  quam  illic  eft : 

Mefibihabeto,  &  egome  mancupiodabo 

Epityro  ,  ut  apud  ilium  efuriem  infane  bene. 

Pr, 


hojlihm.  Ubl  inTrucuI.  2.  7.  Tdm  hercle 
egote  hic  hac  ojfatim  conficiam.  Et,  t^uem 
ego  ojfatimjam  ,jam ,  jam  concipilabo.  Ex 
OFF^M.  duftibusquibufdam  obfcuris 
&  male  leftis  reddidit  minuta  fcriptu- 
ra  librarius,  6*  frm.  inde  &  fratrem. 
Gronovius. 

10.  For/na  regia,~\  Forma  regia,  cor- 
poriseitdignirasegregia,&  fuperans  at- 
quc aagufta,  qualis  regem  decet.  Twne- 
hm. 

13.  Gurgu^idoniis7\2z'i\oc\xm a Poeta 
fiftum  ■Agurgufiiii,fotma.  gentili:  utChal- 
(edoniis ,  &c.  Camer. 

18.  Vanniculam  te£ioriam.~\  Huaji  ven- 
tKi  foliu  aut  peniculum  teSorium,  leftio 
quidem  eft  antiquorum  Codicum,  fed 
vereor  utveralit.  Non  enimfacile  ven- 
tus  difflare  poteft  hujufmodi  peniculum 
quo  teftoria  inducuntur,  five  ex  letis 
porcinis  compa£bumfit,five-expiIiscau- 
dx  equinae.  Qusre  omninoaccedo  fen- 
tentiae  virorum  do61:orum,quibus  legen- 
^\xmy\detnr,pamculamte6ioriam.  In  te- 
ftoriisadmifcebaturlanugo  arundinum 
utetiam  hodiequefit,  ex  lana  decerpta 
gannispe&dne.  Vulgoenim  tedoria  far- 


ciunt  hujufiTiodi  torhentjs  ex  veftibus 
derafis.  Hinc  &  fowe«M  vocabanturjquia 
&  culcita;  iisiraplebsntur.  Undc  apud 
Martialem  ,  Vellera  Lingomcii  acctpe  rafa 
fi^g».  At  olim  paniculis  arundinum  ad 
hoc  utebantur,  quas  teftoriis  mifcebant. 
Salniaf.  TuinQhicHjpaniculam  tecioriam, 
fed  aliter  ille  interpretabatur.  Intelli- 
gebatenim  hnofam  comamarundinis, 
qua  integi  villaticae  aedes  folent,  cujus 
meminit  Plinius  1 6 , 3  6-  &  earum  tegu- 
lo  domus  fuas  feptentrionales  populos 
operireait.    Gronoviu^. 

24.  Epityrum.']  Apud  Varronem  lib.  6^ 
de  L.  L.  recta ,  nifi.fallor,  confervataeft 
hujus  verfus  fcriptura ,  minus  tamen  re- 
€tc  ibi  legitur ,  fi  pro  ni.  Necputo  quid- 
quam  aliud  mutandum.  Miles  Pyrgopo- 
Jinices  jadlat  hic  pr^clara  fua  facinora 
quaein  bello  patraverat,  maximis  cum 
mendaciis-  Artotrogus,  utetiam  exfua 
parte  virtutes  quibus  polIebatpra:dicet, 
fetantumpoffeincomedendogloriatur, 
quantum  miles  in  pugnando  fe  valere 
vendltat.  Unum  itaqueEpityrumfe  be- 
necomederepofte,  fi  modoinfane  efu- 
riatjcomrnemorat.  Etniitafit,  vultfc 


■rJ' 


A  C  T  U  S    I.    S  C  E  N  A     I.  y, 

2.5  Py.  Ubitu  es  ?  Ar.  eccum  edepol  vel  elephanto  in  India 

Quo  padto  pugno  perfregifti  brachium  ? 

Py.  Quid , brachium ?  AR.IlIuddicerevoIui,femur. 

Py.  At  indiligenter  hic  eram.  Ar.  pol  (i  quidem 

Connifus  eilcs ,  per  corium ,  per  vifcera , 
I  o  Perque  os  elephanto  brachium  tranfinitteres.  vnfc.  eiephanti. 

Py.  Noioiftsechicnunc.  Ar.  ne  hercle  operas  pretium  qui- 
dem 
.    Mihi  te  enarrare ,  tuas  qui  virtutes  fciam. 

Ventercreatomnes  hasserumnas.  auribus 

Peraudieildafunt ,  ne  dentes  dentiant, 

Et 


mancuplo  militi  illi  gloriofb  tradi.  O- 
portet  cibi  genus  fuilTe  quod  in  magnam 
molem  fingebatur;  caleum  in  eo  non 
fuifTe  cum  ex  multis  ipeciebuscompo- 
ueretur ,  fed  ita  didtum  quod  cafeo  accc- 
deret.  Ad  magnitudinem  igitur  cafei  & 
formam  fingebatur.  Hic  gulofus  igitur, 
cui  inde  nomen  Artotrogi  indiditpoeta, 
fe  polTe  ita  unum  Epityrum  efurientem 
comcdereinfane  benejadlitat^  utmiles 
gloriatur,fe  legiones  difflare  uno  fpiritu, 
ut  ventus  folia  &  paniculas  teftorias. 
Sa.lmaf.  Epityrout  apudiU.um.~\  hlff.7ujf 
unum  Epitir  autapud  illa  efturienfa  nebe- 
ne.  Inde  mitific2  proceflerunt  conjeftu- 
XX.  Apud  Varronem  lib.  S.deL.L.  ha- 
betur  :  ft  unurne^ityrumedam  apudiU.um 
efuriens  infine  ^««e.Scioppiuscdidit :  epi- 
tyrum  eflur  efuriens.  Ubi  To  efurien s  ^wKO 
cx  margine  irrepfifTe  :  reliqua  fallenti 
memorias  crcdidifTe  Varronem.  Namfi 
quid  video,  fcripfitPlautus,  quiaverfus 
funt  fenarii: 

Meftbihabeto  :  &  ego  me mancupio  da- 

bo ,  fed  u- 
Ko  epityro ,  ut  apud  iUum  eftur  infane 

bene. 
F^o  me  mancupio  dabo ,  fed  uno  epityro ,  ut 
apudillumeftur  infane  bene.  Si  quis,  in- 
quit,  monftrarepofntvanioremhomi- 
nem,mefibihabeat,  &egome  manci- 
pabo,quaIisfum,  nontamenfinemer- 
cede,  quanquamea  nonmagna,  nempe 
unius  epityri ,  modo  tam  laute  beneque 
parati,    iit  apud  ipfum  rcgem  meum 


eftur.  Sciendum  autem  in  MfT  ut  po- 
fuimus:  O"  ego  me  mancupio  dabo .  VulgO 
interpofuerunt  «fl*.  Gruterus  reddiditd 
ego  me.  Nos  tenemus  prifcam  manum  & 
pronomen  facile  intelligi  putamus*  Gro~ 
noviw. 

26.  Brachium.~\  Ad  probofcidem  ele- 
phanti,quaeLatinism^»«<>aIlufum.  £t 
jocus  eft  ex  ambiguo.  fignificat  cnim 
obfcure  Patafitus,  Militem,  durn  ali- 
quem  olim  manu  caedere  conatur ,  pasnc 
fibi  brachium  perfregiffe.  per  elephan- 
tem  notans  Militem  ,  quod  fit  inflar  ele- 
phanti  magna  beftia  &  flolidus  &  quafi 
dvaxS-»l(^,  ut  elephantus,  proptetcorii 
duritiem.  S.Boftui. 

23.  ^t  indtligenter.^    A'?^*  cv  TBU/Tza 
ippiiJ)iipr)iV.  Lambin. 

34'  Peraudtenda.']    Hoc    etiam  ex  iis 
fuerit ,  ut multaalia in Plauto , quaj ex- 
tra  fcenam  noneunt.   Dentes  dentiant.'] 
Dentes  efuritorum  hic  dentire  dicuntur. 
utenim  ^ntiidentire  dicuntur,  cumcis 
primura  oriuntur:  fic  quibus  cefTant  a 
terendo  cibo,quia  non  deteruntur,  gran- 
I  defcerevidentur,arquedentire,  populari 
j  joco.  Turneb.  Dentes dentire^Gi7ic\.di\c\xx\Z 
IMjhiaiv.  ut  Hefiodus ,  S^ivcv  iJuuKiicevlic. 
In  eadem  fignificatione  denttre  Varroni 
%06{  TfoTi  etffex  «gjov:  utinPIuto. 
Tegesruina,  ne  jacentemfub  deo 
^Ambeffet  algui  dentientem  frigore. 
Hipponax,  f6a,yXAKi^eiv: 

A4  ^4 


S  M  I  L  E  S     G  L  O  R  1  O  S  U  S. 

3  j  Et  aflentandum  eft,  quicquid  hic  mentibinir.      it-^h.  aflbmiendum 
Py.  Quid  iliud  quod  dico  ?  Ar.  heni,  fcio  jam  quid  visdi- 


cere. 


Fa6tum  eft  hercle :  meniini  fieri.  Py.  quiffid  eft  ?  Ar  .  quic- 


quid 


eft. 


Py.  Habes  tabelias  ?  Ar,  vis  rogare?  iiabeo  &  ftilum. 

Py.  Facete  advortis  animum'  titum  ad  animum  meum.    ' 
40  Ar.  NoviiTemoresmetuosmeditate  decetj 

Curamque  adhibere ,  ut  prsEvolet  mihi qao  tu  velis.     ^""611^°^ 

Py:  Ecquid  meminifti  ?  Ar.  memini,centuminCilicia  '  • 

Et  quinquaginta ,  ceritum  Sycolatronids , 

Triginta  Sardi ,  fexaginta  Macedones, 
45  Sunthomines,  tu  quosoccidiltiunodie. 

Py.  Quantaiftschominum  rumma  eft?  Ar.  feptem  millia, 

Py.  Tantumetle  oportet :  recte  rationerntenes. 

Ar.  Atnulioshabeoicriptos;  lic  meminr  tamen. 

Py.  Edepoi  memoria  eft  optuma.  Ar.  ofFa  me  monet. 
50  Py.  Dum  talem  facies  ,  cpalemadlmc ,  afliduo  edis : 

Com- 


Scalig. 

38.  Vis  rogare?~\  Falfafunt,  nequid 
dicam  gravius  ,  qu2  ad  hujus  loci  eruen- 
dAxn  mentem  adferunt  intctpretes.  Vi^ 
rogare,  idem  eft,  quod ,  vis  militem  con- 
fcribere?  Miles  enim  rogari  dicebatur. 
Livius  lib.  2.  Cum  quinque  legatU  profe- 
dtti  ,  obvios  in  agris  facramento  rogatii,  ar- 
tna  capere  &  fecjui  ccgehat.  Nulla  igitur 
caufla  fuit ,  quare  hic  locus  tot  corre- 
ftionibus  Criticorum  vexaretur.  Box- 
horn. 

4?.  Et  qutnquagintacent^im.']  Noten- 
turglorioforummores,  quibusnonfa- 
iis  eft,  furamatim  facinora  fua  pracdi- 
care^  nifi  etiam  ordine  enumerentur. 
C^iffaub. 

46.  ^uajita  ifthac  hoTninum  fumma 
(f/?.]  Ds  Plantit ,  hoc  exeraplo  fenten- 
tiamfuam  illuftrat,  q^ua  probat,  S»m- 
W4»/r?i.in  taliloco,  tjcnzfupremacon- 
tta£taiTivocemefle,  fv^da  fumcndo  dici. 
Scalig. 

45 .  Ojfr<,  memonet.^  Mhildl^cih :  fed 


voluerunt  fcilicet  venditare  aliquidali- 
bijUtputabant  ,  belleoblervatum,  mo- 
lem  fuiftc  veteribus,ut  verba  fafturi  afii- 
duos  comites  haberent  monitores  ,  qui 
dicends,  ft  forte  hxiicaret  memori3,con- 
feftim  fuggererent.  Poteft  fieri :  nam  6c 
amemoxia  fervos  habebant.  Sed  tamen 
?rS  KetTZcj ;  1{ominatim ,  ajunt  yfalutahat 
Jingulos  nulLo  Jubmonente  :  Ita  Suetonius 
de  Augufto.  At  hic  non  excluditurille 
'  monitor  verba  fa^buri ,  fed  nomenclator 
fervus  qui  diftaret  nomina  falutando- 
rum.  Gronoviu^. 

50.  ^fiduo  ed€s.~\  Jocum  efle  vo- 
lunt  in  ambiguo  fignificationis  to  ede, 
quod&fignificetcomedere,  ficut  para- 
fitus  hic  aflidae  edebat  railitem  ,  & 
oftendere  £c  prasdicare,  ficut  hic  idem 
parafirus  railitem  utfummumbellato- 
rem  afllduo  laudabst:  &  hoc  demon- 
ftrandum  eratex  Gloflis  Papias.  Imrao 
neutra fignificatio  huc  convenit.  Qu^id 
enim  diceret  miles ,  afiduo  me  edes ,  hoc 
fenfu,  aflidueraecomedendum&deri- 
dendum  hsbebis  ?  Aut  etiam ,  aflidue 

often- 


^^CTUsI.  ScenaI.  ^ 

Communicabo  te  femper  menfa  raea. 

Ar.  Quid  iii  Cappadocia  ubi  tii  quingentos  iimul , 

Ni  hebcs  machxra  foret ,  uno  i6lu  occideres. 

At  pedicatus  reliquia?  erant ,  fi  viverent. 
5  5  Qiiid  tibi  ego  dicam  ,  quod  omnes  mortales  fciunt , 

Pyrgopolinicem  te  unum  in  terra  vivere 

Virtute,  &  forma,&factisinvidi{Tiimis. 

Amant  te  omnesmulieres ,  neque  hercle  injuria, 

Qui  fis  tam  pulcher ,  ut  vei  illx  ,  qu^e  here  pallio    • 
6q  Me  reprehenderunt.  P y.  quid  here  dixerunt  tibi  ? 

AR.Rogitabant :  Hiccine  Achilles  cft ,  inquit ,  tibi  ? 

In)mo  e|  us  Frater ,  inquam .  innuit  illarum  altera : 

Ergo  raecaftor  pulchcr  eft,  inquit ,  miiii 

Er  liberalis  vifus.  ca^faries  quam  decet !  coi.  vne  csfar.&c. 

6^  Nx  iil^ (unt  fortanatx , qua^  cum  illio  cubant ! 

Py.  Itane  ajebat  tandem  ?    Ar.  quse  me  amb^  obfecravc- 
rinr , 

Uc  te  hodie  quafi  pompam  illaprcTter  ducerem. 

Py.  Nimia  eftraiferiapulchrumellehominemnimis. 

Ak.  Molefta^  fiint  mihi  j  orant,  ambiunt*,  obfecrant, 

Viderc 

Virgilius.  Serviu^. 

64.  Vifiti-  cafarief.']  Mfi".  vida  &  c/tf, 
aut,  inda,  €r  c<c/.  Itaque  quidam  fecerunt : 
videa.faries.  Foite  :  Ergo  mecaftor  pu.l- 
cherejl,  itiquit  mihi:  Ef  Uberalis.  Vna 
ir ,  cAfaries  quam  decet.  Vna  nempe  mu- 
lierum ,  quae  pallio prehenderant parafi- 
tum,  ^jinquiebat.  Gronovitu. 

67.  gluaf pompam.]  Hacc interpretor 
ex  illo,  quod  lolemni  pompa  Romas 
quotannis,  Circenfium  diebus,  incar- 
pentis  traducebantur.  nam  id  propric 
Pompam  voczxurA.  Lipfus. 

68.  Nimiaefimiferta.l^^lohlthMnc 
verPam  Donatus  ad  iilud  Terent.  Eu- 
nuch.  aft.  4.  fc.  7.  Omma pritu  experiri , 
quamarmii,  fapientemdecet ;  hisveibis; 
^iumadverte.,  ^uantam  vim  haheant  ad 
deleciandum  in  Comadtu  fever&  fententi*  ^ 
cum  k  ridiculis  perfonu  proferuntur ,  tjuale 
efi  apud  Plautum ,  ubi  Miles  fuam  for- 
mam  admirant  ait  j  Nimia  eft  miferia^ 
p.  &c. 

A  S  74.  L^fw- 


oftendes  ?  quid  ?  quomodo  ?  Nam 
edere  dliquem  pro  prxdicare  8c  laudare  ne 
Papiasquidem.  Immo  afiduoedes,iim- 
plicitereft  viftus  tibi  apud  mefuppedi- 
tabit :  fed  ambiguitas  eft  in  illis,D«»»  ta- 
lemfacies,  qualsm  adhuc :  poteft  enim  in- 
telligivel  me  bellatorem  &  hcioemvel 
te  aircntatorem.  Gronovitu. 

54.  ^t peditatui.'\  Quingentosmili- 
tes  dicit  occifurum  fuiffe  uno  iftu ,  nifi 
hebes  machxra  fuifTct.  Non  igitur  eos 
occidit.  Deinde  addit  illos  ipfos  quin- 
gentos reliquias  peditatus  fuiffc ,  quera 
inea  pugna  jam  occiderat,  fi  viverent, 
ideft  j  nifi  hosipfosquingentos  occidif- 
fct,  pro  reiiquiispeditatuspotuifie  nu- 
Hieiari.  His  vcrbisadinternecionem  to- 
tumillum  lioftium  exercitura  delctum 
a  milite fuifle fignificar,  n« uno quidem 
ie'ifto  qui  nuntius  efle  poflet  cladis. 
Salmaf. 

63.  Ergo.']  Ergo,  utrobique »Jcn>o fi- 
gnjficat,  ijfuantiquo .-  8c  itaufusetiam 


lO 


MiLEs   Gloriosus* 
70 Vickreutliceat:  ad  [cfc  arceflijubent. 

Ui  tLio  non  liceat  operam  dare  negotio. 

Py.  Videtur  tempus  elle  >  ut  eamus  ad  forum, 

Utin  tabellisquos  conlignavi  hic  heri 

LatroneSjibus  dinumerem  ftipendium. 
75  Nam  Rex  Seleucus  me  opere  oravit  maxumo  3 

Ut  (ibi  latrones  cogerem  &  confcriberem. 

Regihuncdiem  mihi  operam  decretum  efl:  dare. 

Ar.  Age  eamus  ergo.  Py.  fequimini  (ateilites. 


74.  Latrones.']  Id  eft  milites :  ^sot'  t^ 
XATfei:/^.  li  6c  Xeilapyi.  KitTfSueiv 
efl:obiequi&  mercedefervire.  &  latro- 
cinari  pro  militare,  Latinisin  ufufuifle 
norunt  omnes.  Varro  lib.  6.  dcLingua 
Lat.  eosappellarifcribit ,  quafi  lateronest 
quod  adfiftant  lateri  regisj  qui  nunc  funt 
fiipatores  Sc  fateltttes :  vel  quia  ad  latus 


ferrum  habent,  vel  quia  mercede  con- 
ducuntur,  quae  XstTg^v  dicitur.  utijlips 
JiipatoribHs  nomenfecit.  Scalig. 

74.  Dinumerem fiipendium.'\  Militum 
tam  apud  Gr3ecos,quam  Rom  duo  erant 
genera  :  illi  fumptufuomilitabant ,  & 
^fidui  dicQhzntni :  hipublico,8c  c^r^- 
rii  atque  Metelli  funt  nominati.  I.Meurf, 


ACTUS  SECUNDI  SCENA  PRIMA. 

PALitSTRIO. 

'Ihiad  enarrandum  hoc  argumentum  eft  comitas  > 
•  Si  ad  aufcultandum  voftra  erit  beni^nitas. 

Qui  autem  aufcultare  nolit ,  exmrgat  foras , 

Utfit  ubiiedeatille ,  qui  aufcukare  volt. 
5  Nunc  ,qua  allediftis  caufsa  in  feftivo  ioco , 

Comoediai ,  quam  modo  aduri  fumus , 

Et  Argumentum ,  8c  Nomen  vobis  eloquar. 

ALAZON  Grasce  huic  nomen  eftComoedi:^, 

Id  nos  Latine  GLORIOSUM  dicimus. 
10  Hoc  oppidum  Ephefuft :  inde  Miles  meus  herus,  2"  «'JT/iLfr 

Qui  hinc  ad  forum  abiit ,  gloriofus,  impudens , 

Stercoreus ,  pienus  perjurii  atque  adulterii. 

Ait  lefe  ultro  omnes  mulieres  (ectarier. 

Is  deridiculuft,  quaquainceditomnibus. 

Itaquc 

lo.^TDem  eji  miles.']  Nihil  hic  mutan-  |  awtts?,  idem  ipfe^  hoc  ipfum.  Idem  ille 
X.d\xm.ldem\iicS'eiK]iyM^ ydtvnon-     miles,qui  hincadforumabiit,  heruseft 


iirative  ponitur.  Gloflae  veteres  j  Idemt  l  meus«  Boxborn. 


IS. 


Labiii 


A  c  T  u  s  1 1.  S  c  E  N  A   I,  ;i ;, 

15  Itaque  hic  meretdces  labiisdum  dudanteum , 

Majorem  partem  videas  valgis  faviis. 

Nam  ego  haud  diu  apud  huncfervitutem  fervio. 

Id  volo  vos  fcire ,  quomodo  ad  hunc  deveneiim 

In  (ervitutem ,  ab  eo  quoi  (ervivi  prius. 
^o  Date  operam.  nam  niincargumentumexordiar. 

Erat  herus  Athenis  mihi  adolefcens  optumus , 

Isamabat  meretricem  matre  Athenis  Atticis , 

ET  ILLA  ILLUM  contra,  qui  eft  amor  cuku  optu- 
mus. 

Is  publice  legatus  Naupadum  hinc  fuit » 
1  s  Magnai  reipublicai  gratia. 

Interibi  ut  hicmilesl-orte  Athenasadvenir, 

Infinuat  (eie  ad  illam  amicam  iieri  mei , 

Occcepit  ejus  matri  fuppalparier 

Vino 


IJ.  Labiu dum  duSiant ,  &€."]  Lahiis 
duHarehocloco  td  J^i u /jm i(S. ^^  y^ra 
X^'^''^  <f)iit.fpis>eiv ,  quod  proprie  dicunt 
de  his  qui  ore ,  vultuque  diftorto,  &  val- 
gis  labiis aliquem  derident.  Gellius ,  la^ 
biorumduSlu  irridere dvn\t ,  lib.l8'Cap.4. 
Tum  tlle  ri£iu  orit  labiorumcjue  du£iu con- 
temni  k  p  ojiendens ,  &  vemde  aua  cjUAre- 
retury^  hominem  ipfura  tjui  quAreret.  La- 
biorum  duHu  t»  t  •)(^\\S)v  ihctTQ^^^  y 
i  Grasco  ij.6ok(^  ,  mocofum  Latini  dcdu- 
xerunt,  dehocgenere  ridiculi  quod  fit 
non  falibus  &  dicacitate,  fed  vultu  &  ge- 
fticulationibus.  Salmaf. 

16.  Valgif  faviit.']  Valga  favia  i  labra 
funt  diftorta.  ita  enim  labris  conforma- 
tisridebantMilitem.  Mvvih.\c favia ,  la- 
bra  funt :  ne ,  fi  ofcula  interpretaris » fit, 
quod  Graeci  ^iifiov  <piKiiy_sL  vocant. 
Hefycli.  fpsTT^ov.  <piK>ifjcl  tj  ttoUv  oTts- 
Kiiv.  Ita  quidem  Scalig.  Acidalius,  Non  , 
inquitjhoc  ait  Plautus,  vagis  fuaviis  Mi- 
litera  a  meretricibus  afiiduo  rideri ,  fed 
indeadeo,  quod  afliduelabiiseum  du- 
^ent,  valga  faviafiveorapravediftorta 
fibi  ipfis  feciffe  meretrices:  ut  maxima 
eorum  pars  excontcmnifica  iftaobtor- 
tionejamvalgafaviagerat.  Sed  nimium 
fallitur.  Priore  verfu  dicitur  in  genere 
mcjietiices  militem  labiis  duAaie ,  deu- 


dere;  altero  cxprlmltur  modus  du(J5:an- 
dijdum  addit,  majorcm  mcrctricum  pas- 
tem  videri  vatgii  fuaviit,  idcft,  labiis 
diftortis ,  nempe ,  militem  dudare ,  de- 
ridere.  Boxhom.  Majorempartem.]  Nori 
accipio  majorem  partem  meretricum, 
fed  majorempartcmtemporis,  dumin- 
cedit  in  earum  confpeftumiles,  mere- 
trices  habereoradiftorta,  &  valga,  quia 
nondefinunt  eum  fubfannarc,  &  alia 
aliam  ad  fannam  provocarcdum  in  ocu- 
lis  cft.  Ut  Poenulo  1.3.  Majoremparten» 
in  ore  hahitM  meo.  Gronovius. 

2Z.  Meretricem  matre  xAthenis  ^tti- 
cii,']  Interpretes Athenis  quafi  matre na- 
tum :  dc  quam  mater  Athenae  Atticx  pe- 
pererunt.  Alii  <e^««,  arHe,  ma6ie,inaiia, 
acrem  pro  matre-  Perperam  omnes.  Nam 
mereirix  matre  ^thenU  ^tticit  eft  nata 
matre  Athenis  Atticis  oriunda.  Vide 
4.  Ohfervat.  17.   Gronoviu*. 

23.  Cultit  Optumuf.']  Forte  fcripfit 
Plautusj  Multo  optimus.  ItaenimLati- 
niloquuntur,&»3«/fo  cum  fuperlativo 
venuftiffimeconjungitur.  Haud  tamen 
nego  ex  vulgata  leftione  commodam 
iententiam  elicipofle.  Amor,  quimu- 
tuocoIitur,optimuseft.  Utdicatur<rw79^ 
(oli .  ficutdicitur,^w/«>M»?co/er*.  Box- 
horn.V.N.  CifteU.adi.1.3. 

z9->Vin9» 


ti  MilesGloriosus. 

Vino,  ornamentis,  opiparifqueobfoniis. 

3  o  Itaque  intimum  ibi  {e  miles  apud  lenam  facit. 

Ubi  primum  evenit  Miiiti  huic  occafio , 

Sublinitosiliilenae,  matri  mulieris , 

Quamlierusmeusamabat.  nam  is  illius  filiam 

Conjicit  in  navem  Miies ,  clam  matrem  fuam, 
55  Eamqueinvitam  hucmulierem  inEphefum  advehit. 

Ego  quantum  vivus poilum^mihi  navem  paro,  iifmtJusmihf!'&c°''' 

Utamicam  heriiem  Athenisave6lam  fcio. 

Infcendo ,  ut  eam  rem  Naupadum  ad  herum  nunciem. 

Ubi  fumus  provedi  in  altum ,  id  quod  volunt , 
40  Capiunt  prxdones  navem  illam  ubi  ve6tus  fui. 

Prius  perii ,  quam  ad  fierum  veni ,  quo  ire  occoeperam. 

lile,  qui  me  cepit,  dat  me  huic  dono  Militi. 

Hic  pofl:quam  in  sedes  me  ad  fe  duxit  domum  , 

Video  iliam  amicam  herilem ,  Athenis  qus  fuit, 

4  j  Ubi  contra  a(pexit  me ,  ocuiis  mihi  (ignum  dedit , 

Nefeappellarem:  deinde,  poflquam  occafio  efl , 
Conqueritur  mecum  mulier  fortunas  fuas. 
Ait  [&  Athenas  fugere  cupere  ex  hac  domu , 
Sefe  illum  amare  meum  herum ,  Achenis  qui  fuit : 
50  Neque  pejus  quenquam  odille ,  quam  iftum  Miiitem, 
Ego  quoniam  infpexi  muiieris  fententiam , 
Cepi  tabellas ,  confignavi  clanculum : 
Dedi  mercatori ,  qui  ad  illum  deferat 
Meum  herum ,  qui  Athenis  fuerat ,  qui  hanc  amaverat » 

5  5  Uc  is  huc  veniret.  is  non  fprevit  nuncium ; 

Nam&venit,  &  is  inproxumohicdevortitur 
Apud  fuum  paternum  hofpitem ,  lepidum  fenem. 
Itaque  ille  amanti  fiio  hofpiti  morem  gerir. 

Nofquc 


29.  Vino,orimmentUr\  OrnafnentaCant 
ca ,  quac  geftamus  corpore  induti,quibus 
mirum  quantum  inefcantur  Lens  five 
Jnagis  Meretrices.  I.  Gruterm. 

34«  Co7ijicit.~\  Ita  acute  Cameratius, 
ex  veftigiis  MfT  in  quibus  contegit ,  aut 
centjgit.  Piftoris  malit, co»j/>(?^z>retinere, 
quod  in  vulg.  eft  admodum  proprie  5c 


ad  vim  quam  milcsadhibuitrignifican- 
dam,  &  adnavisanguftia&atquemole- 
ftias.  Sic  compingere  in  carcerem. 

38.  Infcendo.']  Sic  Cic.  aliquoties  co«- 
fcendere,  abfolute,  pro  navem  confccn- 
dere.  T. 

39.  Id^uodvolunt.l^ClapdgcnusiMd 
maxumecupit&fokt.  r. 

60.  M^chi' 


A  C  T  U  S    IL    S  C  E  N  A    L 

Nofque  opera  confilioque  adhortatur ,  juvar. 

60  Itaquc  cgo  paravi  hic  inrus  magiias  machinas , 
Quiamanceis  unainter  fe  facerem  convenas : 
Nam unum  conclave ,  concubinx quod  dedic 
Miles ,  quo  nemo  nifi  eapfe inferret pedem  > 
In  eo  conclavi  ego  perfodi  parietem  , 

6j  Qua  commeatus  ellet  hiiic  mulieri. 

Et  lene  fciente  hoc  feci :  is  confilium  dedir* 
Nam  meus  confervos  eft  homo  haud  magni  pretii. 
Quem  concubinae  Miics  cuftodem  addidit. 
Einosfacetis  fabricis,  &  dodlis  dolis 

yoGlaucomamoboculosobjiciemus:  .eumque  \U 
Faciemus ,  ut ,  quod  viderit ,  non  viderit. 
Et  mox  ,  ne  erretis,  hsc  duarum  hodieviccm 
Et  hic&illicmulierferetimaginem : 
Atque  eadem  erit ,  verum  alia  eile  aflimulabitur. 

7  j  Ita  fublinitum  eft  os  cuftodi  mulieris. 
Sed  foris  concrepuit  hinc  a  vicuio  iene. 
Ipfe  exit :  hic  iiie  eft  lepidus ,  quem  dixi ,  fenex. 


35 


Mjf,  &ic  huc. 


<Jo.  MachitiM.']  Qua5  poftea  faceta/t 
fahriciU  ,  &  do^ss  dolosz^p^tW^t. 

61  ■  Facerem  conveneis.]  'EufJHXvns^. 
fottafTe  rag  cnjujinTja^  «5  el(pcpJ)i37A- 
er/ut^ov  innuit.  Conventiones  enim  Cc  conve- 
nire  .  pro  >  liberis  operamdare,  legitur 
apud  Arnobium  lib.  7.  Et  conventtu ,  pro 
concubitu  lib,  2.  £f  conventu  lovit  infe- 
minati  &r.ati  fnnt.   J.  Gul. 

70.  Glaucomam.  ~\  Glaitcoma  vitium 
oculorum,  quodCelfuslib.  6.SuffuJio- 
«fwappeliar,  Graeci  vm>^Qiv ,  Plinius 
icvaT^zi  giaticoma. 

72.  Hodie'vicem.'\  H2C mulierPhilo- 
comafium  duarum  mulierum  partes 
agens  autperfonam  fuftinens,  duarum 
imaginem  feret.  Lantbm. 


75.  Foris  concrepuit.']  In  Grascia  o 
mnes  omnium  aediumfores  noninttor- 
fum  trahendo,  fed  in  viam  publicam 
pellendo  aperiebantur.  quoniam  au- 
tem  periculum  erat ,  ne  quilpiam,  qui 
aut  priteriret,  aut  pro  foribus  ftaret, 
ab  impiilfa  janua  pelleretur :  ideo  qui 
cxiturierantdomo ,  folebantprius  ipli- 
met  intrifecus  aut  fores  adiumfuarum 
percutere  ;  aut  crepitu  digitotum  indi- 
cium  facere  :  ut  illo  ftrepitu  admone- 
rentur,  qui  foriserant  ,caverefibi,  at- 
que  eatenusabfiftere,  ut  nelzderentur. 
Hinc  faftum  ut  in  Plauti  ac  Terentii Fa- 
bulis  nunquam  fere  quifquam  egrcde- 
retur,  ut  non  antea/aw  crspuijfe  dice- 
xentuct  Mnret' 


ACTUS 


14  M  I  L  E  S     G  L  o  1  i  O  S  U  J* 

AcTus  Segundi  Scena  Secunda^ 

PERIPLECTOMENES,  PALASTRIO. 

N'lCi  hercle  defregeritis  talos,  poilhac  quemque  in  tegulis 
—      Videritis  alienum  j  ego  voftra  faciam  latera  lorea. 
■     Mihi  quidem  jam  arbitri  vicinifunt ,  me^  quid  fiat  domi. 
Ita  pec  impluvium  intro  (pe6tant.  nunc  adeo  edico  omnibus, 
5  Quemque  a  milite  hoc  videritis  hominem  in  noftris  tegulis , 
Extra  unum  PalaEftrionem ,  hucdeturbatote  in  viam.     mjt.  via, 
Quod  ille  galiinam  aut  columbam  fe  fe6lari  aut  fimiam 
Dicatjdifperiftisni  ufqueadmortem  male  muldtafntis. 
Atque  adeo ,  ut  ne  legi  fraudem  faciant  Talari^ , 

Accura- 


2.  \J^ciam  latera  lorea.'^    Latera  lorea 

X^runthtei-avirgis  cafa  Sc  lacerata: 
quod  corium  (ic  vapulanrium  in  lora 
fcindi  videatur ;  nam  lora  corium  jn  cor- 
ligias  fcifium  fignificant.  Perinde  igitur 
eil ,  ac  fi  diceret ,  c  veftro  coiio  fcindam 
lora  virgis.  Turmb. 

5.  ^luemijue k  milite.']  Sicalibi  :  fotii 
xonctepuit  afene,  ideft,ienis.  Particula 
enim  a  vel  <i^fexto  cafui  junftainducit 
vim  Patrui.  Nec  abhorret  ab  hac  elegan- 
tia  Lucr.  Fulgorab  auro  :  Ceres  ab  lacho  : 
pro,  aurifulgor:  IachiCeres.Mii3.e&illa 
dicendi  ratio  apud  Cicer-  Epift.  reus  a 
Milone ,  id  eft  ,  accufatore  Milone.  Gi- 
fan. 

7.  §luid  illegaUinamt  &c.~\  Venufta 
&antiqua  locutio:  quseficexplicanda: 
Quantum  ad illud attinet ,  quod is cauf- 
fari  velitjfe  g3llinam,aut  columbam  ,aut 
iimiam,  qua:  domo  aufugerit ,  perfequi : 
nullam  accipio  cauffam,  aftum  eft  de 
vobis,  nifi  ad  mortem  eum  verberaveri- 
tis.  Muret. 

9'  Utne  legi  fraudem  facianttalaria.] 
AfTentior  illisquiallufam  putant  adle- 
gem  aliquam  circa  illa  temporalatam , 
delufutalorum  ac  tefTeraruni  vetando. 
Necenira  puto  intelligi  poffedemagi- 
Itro  convivii  iive  Sympofiarcha  ,  qui  ta- 
Jorum  jadu  cieabatur.  Lex  talaria  de  ta- 
listum  recens  lata,  ut  videtur,  fuerat, 
qus  non  diu  tenuit,  ut  ejufmodi  leges  de 


rebuslevioribus&quibuspopulusdele- 
ftatur.ut  facile  abrogantur,ita  difttcultet 
fervantur.  Salmafius.  Fraudemfaciant  t«- 
laria.']  Lex  talaria  eft  ratio  normaque 
ludenditalis,  quam  migrarenoniicec, 
nifi,  quae  callidorumats  .fallendocol- 
luforem.  Cicero  in  Verr.  ife  prator  fe- 
verusac  diUgens  ^  tjui  populi  Romani  legi^ 
Ipus  nunquam  paruijfet ,  illii  diligenter  legi^ 
hui ,  ^ua  in  poculu  ponebantur ,  obtemperd' 
bat.  Petronius  :  tjuodamica  ?ionfe  dimifif- 
fet,niji  trihtts  potionibus  e  legefccatis.  Pru- 
dentius  Pfychom.  laxaganearum  lege  te- 
ge  teneri.  fic  aliudjtufori  ,  aliud  tricliniit 
CiceroniproC^lio.Italexluditalorum, 
lex  talaria.  Q^uid  fit  legi  fraudem  facere  » 
liquetexLivioIib.  7.  Sua  legedecemmiL- 
lium  ariseji  damnatuf,  quod  miUejugertim 
agri  cum  filio  poftderet ,  emancipandocjtiS 

filium  fraudem  legi  fecijfet.  lib.  10.  ejuid 
ergo  attinere  leges  ferri  rogitans,  quibus 
per  cofdem,  quijufiijfe^it ,  frausfieret.  Re- 

j  icriptum  D.  Antonini :  ^.odf  conflitU' 
tioni  mea  fraudemfecerit ,  fciat  me  hocad- 
miffum  feverius  exfecuturum.  Talis  in 
conviviisutebantur  non  ad  ftrategi  tan- 

I  tum  aut  modimperatoris  Iecrionem,(ed 

j  etiam  ut  lulu  inter  vinum  hilaritatem 

I  provocarent.  In  Curculioneaft.  ;i.fc.3. 

j  milescum  parafito  poft  coenamtalis  hi- 
dit.  In  Afinariaapud  Scortillum  Dema:- 

:  netuscumfilioArgyrippo  talos  jaciunc, 
Ei^o ne fraudem ,   &c-  eftj  ne  inrer  lu- 

deji= 


A  C  T  U  S    IL    S  C  E  N  A    IL  IJ 

so  AccLiratote ,  ut fine talis  domi  agitent  convivium. 

Pa.  Nefcio  quid  malefa6lum  a  nollra  huic  familia  eft ,  quan- 
tum  audio , 
'   Ita  hic  fenex  taios  elidi  juffit  confervis  meis. 
Sed  me  excepit*  nihiio  facio ,  quid  illis  faciat  c^teris* 
Aggrediar  hominem ,  eftne  advordim  ?  eft  quafi  collatHrta 
fedem, 
,ij  Quidagis,Periple6lomene?  Pe.  haud  multos  homines,  fi 
optandum  fuerit, 
Nunc  videre  &  convenire ,  quam  te ,  mavellem.  Pa.  quid 

eft> 
Quidnegotiieft?  Pe.  res  palam  eft.  Pa.  quaeres  palameft? 

Pe.  de  tegulis 
Modo  nefcio  quisinipedtavit  voftrorum  familiarium 
Per  noftrum  impluvium  intus  apud  nos  Philocomafium  at- 
que  hofpitem 
io  Ofculanteis.  Pa.  quis  homovidit?    Pe.  tuus  confervos  eft. 
Pa.  quis  is  homo  eft  ? 
Pe.  Nefcio,  itaabripuit  repente  fefe  fiibito.  Pa.  fufpicor 
Meperiiile.  Pe.  ubiabiit,  conclamo:  heus  quid  agis  tu ,  iii- 

quam ,  in  tegnUs  ? 
lUe ,  mihi  abiens  ita  refpondit ,  fe  fedtari  fimiam. 
Pa.  Vas  mihi  mifero ,  cui  pereundum  eft  propter  nihili  be- 
ftiam. 
^5  Sed  Philocomafium  hiccine  etiam  nunc  eft  ?  Pe.  cum  exi- 
bam ,  hic  erat. 

Pa. 

cenfeo  >  ^ggredior  hominem :  &  en  ad- 
vorfum  it  quAJi.  Dum  pionuntiat  ini- 
tium  verfus  Palsftrio  5  flcftit  fe  Peri- 
pleftomenes  in  ingrefTu,  ut  defineret 
efle  averfus  Palxftrioni,  &  ei  tergum 
oftenderej  non  tamen  omnino  fie- 
ret  adverfus>  fcd  latus  ei  objicciet, 
&  quodamraodo  fieiet  advexfus.  Cro- 
noviHs. 

22.  Inijuam  j  integutif.']  Quiapoftre- 
mae  duae  voces  neque  in  fciiptis  neque  in 
editionibus  antiquis  habentui,  cancel- 
lentui  fane :  fed  ut  cedat  veifus  ,  ut 
omncs  tota hac  fccna,  fcribatui :  »>/^«w. 
Gronov, 

26.  Si 


dendam  talis  fe  decipiant  in  convivio 
demite  iis  talos.  Oiatio  magnificavo- 
cum  fono ,  fenfu  levis.  Sine  talit  duo  fi- 
gnificaiepoteft,  &ciuiifragium  Sc  talo- 
xumlufbtioiuminopiam.  SicapudPhae- 
dium  :  Jinifiram  fregit  tihiam ,  da<*f  cum 
(textrdu  maluJj/et perdere.  Gronovius. 

14.  Efine  advorfum  ?  &c.'\  CumGru- 
tcio  fentio ,  legente  ex  fciiptis  Codici- 
busqui  vciba  illa  coUaturua  pedem ,  igno- 
Xant,  itneadvorfum?  it^uafi.  Sciiptum 
fuit  vitiole ,  O*  ne  advorfumt  pio  it  ne  ad- 
vorfum.  \Jndzh(k\xmcii,efineadvorfum. 
Salmafius.    Efins  advorfum  J   efi  cjua(i.~\ 

Hadtenus  fcripti :  unde  reftituendum 


:*^  M  I  L  E  S      G  L  O  R  I  O  S  U  §• 

Pa.  Sis,  jube  tranfire  huc,  quantum  polTit 5  fe     74!T.^^.v\mii 
utvideantdomi  famu.ans. 

Familiarcs :  nili  quidem  illa  nos  volt »  qui  fervi  (Limus , 
Propteramorem  (iiuln  omneis  crucibus  comubernaleis  dari. 
Pe.  Dixi  e^o  iftuc ;  nifi  quid  aliud  vis.  Pa;  voio. 

nOCaiCltO,  G»^.  huicdidto. 

50  Paretartem  3c  difciplinam :  obtineat  color.em.  Pe.  <3^  quem- 
admodum? 
Pa.  Ut  eum ,  qui  hicfe  vidit,  verovincatjUtneviderit ; 
Siquidcmcenrieshicviraiitjtameninficiaseat.  •  '; 

Os  habetjlinguam,  perfidiamjmalitiam,  atque audaciam^ 
Confidentiam ,  confirmitatem ,  fraudulentiam : 
3  5  Qui  arguet  ie ,  eum  contra  vincat  jurejurando  fuo. 

Domi  habet  animum  falliloquom ,  faliificum ,  falfijurium : 
Domidolos,domidelenificafa6ta,  domi  fallacias. 
Nam  mulier  olitori  nunquam  iupplicat ,  li  qua  eft  mala. 
Domi  habet  hortum  dc  condimenta  ad  omnes  mores  ra^fe* 
leficos, 

■      -tPe. 


"  26.  Se  tit  videant  domi  famUiares,  ^ 
Scil.  Militis.  Jam  fe  pro  ipfam  more 
Plauti pofitum  efTe ait  Grutertu.  Senten- 
tia  eft  j  ]iibe,fi  vis  Piiilocomafium  tranf- 
ire ad  nos ,  quam  citiffimcfieri  poflit,ut 
familiares  militis  videant  fe,id  eft,ipfam 
Philocomafiumdomi.   Lamhin. 

27.  Omnes  crucibus  contuhernaleU  da- 
rt.']  Sic  Aul.  aft.  I .  I .  ego  te  dedam  difci- 
pulamcruci:  te  fufpendam 5  faciamque 

.  ut  crux  te  difcipulam  fcribere  doceat, 
&longam  unam  literam  facere. .  Tumeb. 

29.  Dixiego  7fuc,  &C.']  Proinde  ha- 
beredebcs,  acfidixerim.  Lamhin. 

30.  Paretartemi&c.^Simulttydi^l- 
Jtnulet,mentiatur,  nec  coloremmutet. 
Lambin.  Hei  ^uemadmodum.']  Quando 
omnesfcripti&editiveteres  :  Et  quem- 
admodum  :  cur  fubflituerint  xo  Hei .  cau- 
fam  non  video.  Effet  aliqua,  fifervus 
hoc diceret ,  qui &  paulo  ante :  Va  mihi : 
Senex  ut  ita  diceret ,  neceffe  non  eft.  Sic 
Virgilius:  Et  qua  tanta  ftiit  Romam. 
Gronovius. 

3  3-  Os hahet,lir.guam,perfidiam.~\  Ho- 

moeflimpudens,  peijurus  interpietan- 


tui:,  quafideSeeUdroloqujitur.  AtPhi- 
locomafium  meretrixhicquoquedefcri- 
bitur.  Gronovim. 

^y.  DelenificafaSia.']  Qif^iy^ y  dyrzi' 
^Kci  fa(5ta:  ad  decipienduip  compara- 
ta.   Lamhinus. 

38.  SiqMaefima[a.]Semexitiihorum 
efl.  Mulietyqux  natura  &  ingeniomal]> 
eft,  non  neceffehabetnoxium  olus"ex 
alieno  horto  petere,  domiillud  habet, 
Boxhorn- 

39.  ^domnes  mores,  &c.]  Per-ho£r 
tum  figniiicatfontem  &  copiam  mali- 
tiarum  muliebrium.La?»^/««<f.  Hzccot- 
rupta  funt.  Non  enim  refpcndet  ab  hor- 
to  dufta  metaphora,  hortum  habet  &  cony- 
dimenta.TiXtctQS  fcripti  codices  habent, 
moles  malefica^.  Unde  emendandum  pu^- 
to,  Domthabet  hortum  ac  condimenta  ad 
omnes  oloAmaleficOA.  0/<J  vetus  pro  olia. 
Quseexhortofumebanturcondimcntaj 
in  olliscoquebantur.  Unde  proverbium 
apud  Catullum,  ipfa  olera  olla  legit.  Dicit 
igiturmulierem  haberehortum  6c  con- 
dimenta  ad  omnes  ollas  maleficas,  ex 
quibus  omnes  oli« » in  quibus  mala;  U 

vene^ 


A  C  T  U  S    11.    S  C  E  N  A    IL  17 

40  pE.Ego  iftsc ,  fi  erit  hic ,  nunciabo.  fed  quid  efl: ,  Pakftrio, 
Quod  volutas  tute tecum  in  corde ?  P a.  paulifper  tace , 
Dum  ego  mihi  confilia  in  animum  convoco ,  &  dum  confulo, 
Quid  agam :  quem  dolum  dolofo  contra  cOnfervo  parem , 
Qui  iliam  hic  vidit  ofculantem :  id  vifum ,  ut  ne  vilum  (iet. 
45  Pe.  Qusre:  egohincabfcellero  abstehuc,interim  illuc  fis 
vide, 
Quemadmodum  abftitit ,  fevera  fronte  curas  cogitans.  jkrm.rugas. 
PeCtus  digitis  pultat,  cor  credo  evocaturuftforas. 
,    Ecce  autem  avortit ,  nifus  Isva  i  in  femine  habet  l^vam  ma- 
num, 
Dextera  digitis  rationem  compUtat,  feriens  femur 
joDexterumitavehementer,  quod  ta6lu  sgre  fuppetit. 

Concrepuit  digkis  5  laborat,  crebro  commutat  tzodommmlt 

ftatus. 
Eccereautemcapitenutat:  nonplacet  quod  repperit. 
Quicquid  eft ,  inco6lum  non  expromit :  bene  co6tum  ^cmet"' 

dabit. 
Ecceautem  a^dificat :  columnam  mento  fufiulfit  fuo. 
5  5  Apage ,  non  placet  profedlo  mihi  illa  inasdificatio. 

Nani 


venenatx  ac  maleficae  herbae,  impleri 
pofientatqueinftrui.  Salmafitu- 

46.  Severa  fronte  cura/i ,  &c.'\  Gra- 
phice  vultum  ftatumq;  ac  geftus  omnes 
hominis  cogitabundi  exprimit.  Qjaali 
dicas ;  atUtrida  ,  caperata  feu  corrugata 
acmatutinafrontecurasunaparitercum 
fuperciliis  adducens  ,  &  velut  furfum 
compeilens  ac  cogens:  a  cujus  (implicis 
verbi  fonte  frequentativum  illud  cogi- 
/4n;deduftum  videti  poteft,  velut  coa- 
gitans  unum  in  locum.  C^^ere  enim  fimul 
agere  eft ,  quafi  tu  coigere  dicas.  Nec  abit 
a  vi  propria  verbi illud  Virgil.  r .  Georg. 

,^/rf  cogitet  humidm  aujier. 

t)ouza. 

48.  Ecce  autem  avortit.']  Reprsfenta- 
turhoc  loco  rituscomputandi  antiquis 
illisfrequentatus:  qui  non  manustan- 
tum  occupabat,  fed  &  afTumebat  alias 
Corporis  partes.  de  quo  heic  fufficiat 
unum  Bedx  locum  annotafie.  Veteres.m- 
<5Uit,  lum  X.  millia  JtgmficabAnt )  medio 
Tcm.   II, 


peddri  l&v&m  fupinam ddmovehant y  dtgi' 
tis  ad  coUum  ereliis :  cum  XX-  miliia» 
eandem  expanfam  pe£iori  apponebant :  curr» 
XXX'  miUia,  eadem  manuprona  &  tamen 
ereCla  pollicem  dd  cartilaginem  medii  pe- 
tiorit  adfigebant :  cum  X  L.  miUia,  eandem 
in  umbilico  ereilam  fupinabant  :  cum  L. 
miUia ,  ejufdem  prona  <b'  ere6ia  poUicem 
umbilico  appUcabant:  cum  LXX.miUia^ 
eandem  fupinam  femori  item  Uvo  impone- 
bant :  cum  LXXX.  miUiayeandempronami 
femoriadmovebant ,  <^c. 

$0.  0uodtaii»agre /itppetit.^j  In  e.^» 
cerptis  ex  Mf.  codice  ,  qu3s  apud  rae 
funt ,  legitur ,  ^Htdfa^iti.  Et  haud  dubie 
ita legendum eft.  TrS  vulgato  ta£iu,  nul- 
lushic  locus.  Qujd  fado  opusfit  aegre 
fuppetit,  non  fuccurrit.  Bo.xborn.  Catti 
libri  habeant  ,fa6iu  pro  ta£iu,nihi\  dubii 
eftquinitadebeatlegi.  Nam  fi  librinon 
haberent,  fic  ex  conjeftura deberet refti- 
tui.  SlSfod.  agrefa^ufuppetit ,  quod aegre 
fuppeiitadfaciendum.  Salmaf 

B  5<S.  hiam 


iS  MilesGloriosu^s,     i 

Nam  os  columnatum  Poetse  efle  inaudivi  barbaro  l 
Quoi  bini  cuftodes  (emper  totis  horis  accubant. 
Euge ,  euge ,  eufcheme  hercle  aftitit ,  &  dulice  &  comosdice  i 
Nunquam  liodie  quiefcet ,  priulquam  id,  quod  petiit,  per- 
ficit. 
iJoHabet,  opinor.  age,fi  quidagis:  vigila,  ne  fomnoftude: 
Nifi  quidem  hic agitari  mavis  varius  virgis.  vigila : 
Tibiegodico.  aul  feriatusnefis.  hemtealloquor  ,  fufveftS"' 

PalTftrio : 
Vigila inquam :  expergifcere,  inquam:  lucethoc,  inquam, 

Pa.  audio. 
Pe.  Viden'  hoftis  tibi  adeile  ?  tuoque  tergo  obftdium  ?  con- 
fule. 
G^  Arripe  opem  auxiliumque-ad  hanc  rem.  propere  hoc ,  non 
placidc  decet. 
Antevenito  aliqua  aliquos,  aut  tu  circumduce  exercitum, 
Curre  in  obfidium  perduelleis ,  noftris  pr^fidium  para. 

Inter- 


5  6.  Nam  os  columnatum.  1  Apparet 
jam  tum  ctiam,cum  hancFab.commen- 
tareturPlautus,  Na:vium,  cb  maledi- 
centiam  Romcc  in  vinculis  Triumviia- 
libus  feu  cuftodia  publica  fuifle;  unde 
poftea,  cum  Hariolum&cLeoittemVahu- 
las  fcripfiflctjin  iifque  petulantias  difto- 
mm,  quibus  multos  ante  Ixferat ,  diluif 
fet,  per  Tribunos-pl.  liberatus  eft.  Os 
columnatum  SLUtem]ocAns  vocat  os  bra- 
chiotanquamcolumna  fubnifum.  Nx- 
Vius enim  in  commentando fokbat  ma- 
num  mento  fufFulcire.  Douz. 

S7.  Bifii  cujiodes.']  Veteres  illi  canes 
VQcSihAm cujiodes :  &  contra,  quicufto- 
dise  prsfecii  erant,cdnfj.  SicCoIumella 
mtitos cufiodes i  &  carmenPhallic.  cujio- 
des  dixic  canes.  Qup  Plautus  hic  alvi- 
y/jisitHiicag  sllviixt.jtScalig. 

2  8.  Dulice.']  Ita  ].  Gul.  duIicejS^aXi- 
i>Mz ,  ferviliter.  Ait  enim  ,  fervum  per- 
fonam  fuam  prseclare  agere,  Sc  ftatum 
in  Comoediafervilem  egregie  repiaefen- 
tare.  Casteri,  duUe. 

6z.  xAu!  feriattu  nejisy  &c.~\  PutO, 
cum  MlT.  legant  conftanter  anftriattu, 
legendum  efTe ,  cantheriatHsnefis.  Ideft, 
cantheiino litu aftana  ne dormias.  Quo- 


modoalibiPIautus  eft  locutus.  Canthe- 
mrfinxita  Cantheriut, \i.t zvulpes ,  vulpi- 
nor com^omtm.B oxh.  Omncs  fermeii- 
bri  in  hoc  verfu  fcribunt ,  anferiatui  nefts. 
Certe probarem  legi  cantheriatut  nefsy 
vcl  Cantherii  ritu  ne  fis.  Cantherii  equi 
caftrati  quos  Hongros  vulgo  vocamus.  Ki 
multum  laborabant ,  aut  ferendis  oneri- 
bus,  aut  trahendiscarris,  multumque 
adeo  fatigabantur ,  ideo  femper  fere  dor- 
mitabant,  ubipaulloceflaverant.  Hinc 
ca7itheri?20  ritu  adflansfomniat ,  alibi  apud 
Plautum.  Cum  hicigltur  toties  repetar, 
vi^ila  ,  huic  opponit  Cantherii  ritutr», 
quia  fjEpe  prs  laflltudine  dormitant 
Cantheiii.  Et  fortafiean  inde  verbum 
^^^kwmcantheriari i  ut  redeconjecit  Cla- 
rifl'.  Boxhornius.  Salmaf  Lucet  hoc,&c.^ 
Aei>tltyjxCi  cslum.  Turneb. 

67.  In  obftdium  perduelieif.']  Videtut 
perduelles pofuifle,  quia  dicimus ,  ohfdere 
perduelies :  nam  perdueJlium  dicendum 
crat.  Autaflentiendum  Camerario,qui 
pro  curre  legit  coge  :  idque  aflentiente 
Lambino  j  fed  diflentientibus  Lipfio  & 
Douza,qui  curre  apprcbant.  Vel,quo  ni- 
hil  puto  firaplicius,  perdueUif  fingulo  nu- 
mero  pofuerit ,  ^io  psrdueUium.  Quafi 

dixifle£ 


^9 


A  C  T  U  S    I L    S  C  E  N  A  i  L 

Intcrcludito  inlmicis  commeatum ,  tibi  muni  viam; 
Qu4  cibatus  commeatufque  ad  te  &  legiones  tuas 
^ro  Tuto  poffit  pervenire.  hanc  rem  age.  res  fubitaria  eft. 
Reperi,  comminifcere ,  cedo  calidum  coniilium  cito. 
Quas  hic  funt  vila ,  ut  vifa  ne  fint :  fada  infada  uti  (ient. 
Magnam  iilic  homo  rem  incipiffis :  magna  munismoeniai 
Tute  unus  fi  recipere  hoc  ad  te  dicis  i  confidentia  eft 
yjNosinimicosprofiigarepoile.  Pa.  dico&recipio 

Adme.  Pe.  &  egoimpetraturumdieoidquodpetis.  Pa.  ac 

tejuppiter 
Beneamet.  Pe.  atimpem,  amice,  me^  quodeommentus. 

Pa.  tace : 
Dum in  regionem  aftutiarum  mearura  te  induco ,  ut  fcias 
Juxtamecummeaconfiiia.  Pe.  falva  fumes  indidem. 
80. Pa.  Herus  meus  elephanticoriocircumtentuseft, 
non  fuo : 
Neque  habet  plus  (apienti^  ^  quam  lapis*  Pe*  egometiftuc 

(cio. 
Pa.  Nunc  fic  rationem  incipifl&m ,  hancinftituam  aftutiam, 
Ut  Philocomafio  hanc  {brorem  geminam  germanam  alteram 
Dicam  Athenis  advenille  cum  amatore  aliquo  fiio , 
SjTam  fimilem  ,  quam  kde  ladli  eft:  apudteeoshk 
devortier. 

Dicam 


Cnltv.  cir«- 
cumjedtur. 


Dou%.  A\. 
vortier. 


«JixiiTeti»  ohftdium  hnfiU  .  ^iVtpopulihojii- 
iu.  Voflius.Nonfaiisfaciuntmihiinhu- 
ju3  loci explicatione viri eruditi.  O mni- 
nolcgendurDcenfeo;  Curre  in  obfdium  y 
perdHf  iUoSymJiri*  prajidium para.  Terdue, 
pio j perdeyib intiqQO.perduo.  Boxhorn. 
Non  improbarcm  legi,  nt  Boxhomius 
COnjeftavit ,  curre  in  objtdium ,  perdue  iUosi 
Jiempe  hoftes,  de  quibus  praecedit  in 
iri.  66.  VidetH  hcjies  ttbi  adejji?  Poteft 
tamenetiamferri  vulgata.  Salmaf. 

72.  Jlitzgnam  iUic  homo.'^  Puto  lcri- 
bendum,  magnam  illic  homo  remincipif- 
fit ,  magna  rncenit  mcema.  Salmaf. 

74.  Si  recipere  hoc  ad  te  dicis.~^  Tute 
unus fi  dicis ,  te  tuo  periculo  promittere 
fore.ut  hoc  negotium  abs  te  conficiatar  j 
certa  fpes  eft,  nos  inimicos  poffe  pet- 
dcie.  Recipere»  «yct/fe';i^£&K/,  &,«{>' «stw- 


ttJ'  Si^Swj.  Tauhmann. 

19.  Itixtamecum.j  iS.que  atq.ueego. 
V.  N.  Aul.  aft:  ^.j.Salvafumes  indidem.^ 
Id  eft,  redle  &  tuto  apud  me  depofueris  , 
feu  mihi  credideris:  non  enim  ea  cui- 
quevulgabo;  fed  falva  &  integra ,  qua- 
liaaccepero,  exeodem  loco  inquo  de- 
pofueris,  tolles.  Tralatio  a  lebus  de- 
pofitis  &  creditis.  Vide  &  Not.Trin.i .  2.- 
Taub. 

80.  Herw  meus  elephanti  cofio  circum" 
tentweji,  nonfuo.^  Refpexitnon  adna-~ 
turam  animalis,  quod  tefte  Cicer.  acu- 
tiffimi  fenfus  eft ,  &  belluarum  pruden- 
tiflima;  fed  ad  nudam  duntaxat  pellem  : 
quae  quodurioreft  &  craffior,  hoc  bcl- 
lax  eu  congruentior ;  quo  autem  tene- 
tior ,  co  hominemagisdigna ,  8c  divina 
ejusingcnioaccomnaodata.  Cruter. 


,C  M  1  L  E  S      G  L  OR  1  O  S  0  Si 

Dlcam  hofpiiio.  Pe.  euge,  euge,lepide:  laudo commen-^ 

tum  tuum. 
P A.  Ui:  fi  illic  concriminatus  (it  advorfum  Militem 
Meus  confervos ,  eam  vidiire  cum  alieno  ofcularier , 
Eum  arguam  vidifle  apud  te  eontra  confervom  meum 
5) o  Cum  fuo  amatore  amplexantera  atque  ofculantem.  Pe .  im- 
moutoptume. 
Idem  ego  dicam ,  (i  me  exquiret  Miles.  Pa.  (ed  fimillumas 
Dicico  eile :  &  Philocomalio  id  prsecipiendum  eft ,  utfciatj 
Ne  titubet ,  (i  qusret  ex  ea  Miles.  Pe.  nimis  do6tum  do- 

lam! 
Sed  ii  ambas  videre  in  uno  Miles  concilio  voler , 
5?5Quidagimus?  Pa.  faciie  eft:  trecent^  poirunt  cauffe  col- 


ijgi : 


Non  domi  eft ,  abiit  ambulatum ,  dormit ,  ornatur ,  lavat » 
Prandet,  potat,  occupata'ft  :  opers  noneft:  nonpoteft. 
•  Quantum  vis  prolationum ,  dum  modo  nunc  prima  via 
Inducamus ,  vera  ut  efte  credat  qux  mentibitur. 
loo  PE.Piacet,  ut  dicis.  Pa.  intro  abiergo ,  &  fi  ifti  eft  mulier , 
eamjube 
Cito  domum  tranfire ,  atque  hsec  ei  monftra :  pr.tcipe , 
Utteneatconiilianoftra,  quemadmodum  exorfi  fumus 
De  geminaforore.  PE.dodetibiillam  perdodam  dabo. 
■■'■'  Nunquidaliud?  Pa.  intro  ut  abeas.  Pe.  abeo.   Pa.  &qul- 

dem  ego  ibo  domiim , 
105  Atquehominem  inveftigando  fiimam  operam,hincdiiIimu- 
lavero. 
Qui  fuerit  confervos ,  qui  hodie  fiet  fedlatus  fimiam. 
Nam  illenonpotuit ,  quin  fermoni  fuoaliquem  familiarem 
Participaverit  de  amica  heri ,  fefe  vidifFe  eam 
Hicin  proxumo  ofculantem  cum  alieno  adolefcentulo. 
iioNovimoremego:  &  z^ceve  nofiromm  folus  fcio.  n^equeoS 
.'    Siinvenio  qui  vidit,  ad  eum  vineas  pluceofque  agam. 

''^  .  Res 


95.  Caufa.']  u^Cctcri?  ,  prstexta, 
e^xcufationes.  L, 

97.  Operanonejl,']  Ideft>  noneft  va- 
cua,  Infra ad; s.»;  iion  o^evA  eji  Scelt- 


dro.  EtV.N.  Cafina,  adl.  s- 2. 

58.   ^uantumvif  prolationum.']   Pro- 
craftinationum ,  dvctCoxSiv. 
"  in.  \/ideiimvmsa4  pluteofque figan^.'] 

Alle- 


A  C  T  U  S    II*    S  C  E  N  A    1 1 1.  ^^  I 

Resparataeft,  vi  pugnandoque  hominem  capere  certa  res 

.        eft. 
Si  ita  non  reperio ,  ibi  odorans  quafi  canis  venaticus, 
Ufque  donec  perfecutus  voipem  ero  veftigiis. 
115  Sed  fores  concrepuerunt  noftras :   ego  voci  moderabo  mc. 
Nam  illic  eft  Philocomafio  cuftos  meus  confervos ,  atque  it 
foras. 


Allegoria  a  re  miiitarr,  qua  fignificatur, 
fe  machinas  omnes  &  artes  adhibitu- 
£um,  quibus  Sceledio  &  Militj  perfua- 


deat,  forores  germanas  inter  (e  fimili- 
masefle.  Ltffius. 


AcT.us  Secundi  Scena   Tertia. 

SCELEDRUSi,  EALitSTRIO, 

NI(i  quidem  ego  hodie  ambulavi  dormieiis  in  tegulis , 
Certo  edepoifcio  me  vidifle  hicproxumx  vicinia; 
Philocomafium  herilem  amicam  fibi  alium  qusrere. 
Pa.  Hic  illam  vidit  ofciilahtem  Vquantumhilnc  audivi  loqui. 
jSc.  Quis  hiceft?  Pa.  tuus  confervos.  quid,agi$_5  Sceledr^? 
Sc' te  Palsftrio.' 
,     Volupeft  convenifte.;PA.^c[uid  jam.?  aut  quid  iiegotii ,  fac 
fciam.  "'\  '"'■'"  ''^T:»'    . 

S  G.  Metuo.  P A.  quid  metuis  \ '  Sc.  ne  hercte  hodi^ ,  quantum 

hicl-amiliariumelta  ,  ^.      ..  -     .  .- 

Alaxiimuminmalum  cruciatum  mnriamus,  Pa.  tii  lati 
SoJus :   nam  ego  iftam  infuiruram  &c  defulturam  niliil  liic 
moiror/ ^"'^"  ^"^r* '  ■■*'D.]  .'-•ia-A>Vo7q  ^^..v^am. 

loSc.  Nefcis  tu  fortaffe  ,  apiriVnos  facinus  quo<i  natum  eft 

■    noVOm.  ■  •5:^^: -nt;jv:  y;-^  ..  iniM.:.x.^:.i....j  .  ;^ 

Pa.  Quod  i.d  eft facinus>  ^Sc..'iliipiidicumV!pA^ti^^^   ftis  fo|i 

te-tibi,  •  •  --'i^  -:  '  > 

:',..v,/':-       Mihi 

Jocatur :  &  fbrtaffis  alludit  ad  Defulto- 
r^f  jquiduobusabfqueephippiisutentes 


A     llwXX 


I 


Nfiliamus,']  DuoprsBcipaain.hift-a- 
ria  Crucii  funt,  to  vcottoJVov  ,  i{ff^ 


■TT3  £|5;^v77SJ/<si,  &  tertiumfunes.Nam  j  cquisexunodeft.liebant,  t<.  in  alterum 
fupplicio   afficiendi  pede   in  fuppeda-     miraceleritateiDiiliebant.  Hinc  Jt;/«/^o- 
neumpofitoicruceriladfcendebant.  un-  \  ria  levitof  ;  ^defultor.iHi .  inconitans» 
^Cy^fcendere  ihcrucem,&i,  InflircScCru-     inftabiUfqueingeniihomo. 
<;ii/S[/«5inBacchidibus.  Scahg.  '^    L.'ii.  Scif.']  Contraftioprilcaeft,pro', 

p.  Jftam  irifHlturAm  &  defmtHrain'.']  \feiai.  Tute,inquit:,_tibifoli  lcias>  piihi 


$.1  '"  '  MilesGloriosus^ 

Mihi  ne  dixis  5  {cirenolo.  Sc.  nonenimfaciam  ,  quinlcias^ 
Simiam  hodie  ftim fedatus  noftram  in  horum  tegulis. 
Pa.  Edepol , Sceledre, homo (edatus nihili nequam beftiam» 
'15  Sc.  Diitepetdant,  P a.  te  iftuc  isquom :  quoniam  occQepifti 

eloqui. 
Sc.  Forte  fortuna  per  impluvium  huc  defpexi  in  proxumum } 
Atque  ego  ilia  afpicio  ofculantem  Philocomafium  cum  akero 
Neicio  quo  adolefcente.  Pa.  quod  ego ,  Sceledre ,  icelus  ex 

te  audio  ? 
Sc.  Profe(!^o  vidi.  Pa.  tuten?  Sc.  egomec  duobus  his  ocu- 

iis  meis. 
|.oPa.  Abi,  nonveri{imiIedicis,nequevidifti.  Sc.  numtibi 
Lippus  videor  ?  Pa.  medicum  iftuc  tibi  meliuspercontarier. 
Verumeniintuiftam,  fi  te  diiamant,  temerc haud tollas fa- 

bulam  ^iy^^'^ 

Tuis  nunc  cruribus  capitique  fraudom  capicalem  hinc  creas. 
Nam  tibi  jam,  ut  pereas ,  paratum  eft  dupliciter:  niii  fiip- 
primis 
ij  TuiUTi  ftultiloquium.  Sc.qui  verodupiiciter?  Pa.  iddicam 
tibi, 
Primum  dum ,  fi  falfo  inlimulas  Philocomafium ,  hoc  perieris : 
Iterum ,  fi  id  verum  eft ,  tu  ei  cuftos  additus  perieris. 
Sc.  Quidfu^rme,  nefcio:  hascmevidiileegocerrofcio. 
Pa.  Pergininfelix  ?  Sc.  quid  tibi  vis  dicamjnifi  quod  viderim  ^ 

Quin 


|ie  dixit ,  pro  dixeris.  J,  Gul. 

1$.  Teifiucaquum.']  JocusPlautofa- 
jniliaris,ut  notavit  olim  Palrjierius.  Sed 
fciendum  diftindiionem  faftam  ex  (en- 
fn  Palaeftrionis ,  non  ut  ca  videtur  in- 
telligere  altera perfona.  Te  iftucfaciant 
diiaequumeft,  quod  mihi  ominarica:- 
pifti.  At  Sceledrus  accipit,  quafi  diceret : 
Te  ifiuc  &tjUiint  qmni(ira  occcepifti ,  eloq  ui. 
Aquumtft  tepergereinnarrandoquod 
incepifti.  Utrique  fenfui  fatius  videtur 
fore;  guodjumocccspifti:  utvideoetiam 
pIacereE>iir^lda:o.  Gronoviu^. 

17.  Cum  altero.']  Ideft,  alio.  V.  N. 
Trucul.  a6t.  i.  2. 

zz. 


!  recens  natos  liberos,  tellure  cadentes 
toliendo  ac  fufcipiendo.  Q^i  tollebat 
infantem,  patrem  ejus  fe  projfitebatur , 
puerum  educabat  ac  nutriebat:  fictolUe 
fabulami  quiejusfefacitaudiorem ,  qui 
incipit  ferere  ac  fovere,  quiprovera 
agnofcit.  Hinc  exiftit  quidem  ut  palam 
fiat  ac  divulgetur  :  non  tamen  toUere 
proprie  eft  divulgare  &  palam  facere. 
QromviHi' 

23.  Tuiiijunc  cruribus  capitique  fratt- 
dem  capitalem  hinc  creai.~\  Crunbus  tuis 
compedes,  &  capitt  yide&,  vitazextrcr 
mampoenam  hocferraone,fipalamfiet. 


_.  TemerehafidtoSaffabulam.^Anii-    P"^^-  ^'^^^^^^  Cfiiva  fraudcm  pro  poena 
dit  ad  mprcm  patrum  qui  agnolccbant  1  ponebant. 


A  C  T  U  S    II.  S  C  E  N  A   III.  23 

^oQujnctlamnuncintushicinproxumoeft.  Pa.  eho,  annon 
domi  eft  ? 
Sc.  Vife  5  abi  intro  tute.  nam  ego  mihi  nihil  credi  poftnlo. 
Pa.  Certum  eft  faceue  id.  Sc.  hic  te  opperiar:     Scere^cTiJ^ 

eadem  illi  infidias  dabo.  teopp^iar. 

Quam  mox  hordim  ad  ftabulum  junix  recipiat  ie  a  pabulo. 
Quid  ego  nunc  faciam  ?  cuil:odem  me  ilii  miles  tra-  £'/it;  ^'^' 
didir. 
jjNuncfiindiciumfacio,  interii:  fi  taceo,  interii  tamen, 
Si  hoc  palam  fuerit.  (^tiid  pejta  muliere  atque  audacius  1 
Dura  ego in  tegulis  fum  ,  illac  ha:c  (e hofpicio  edit foras. 
Edepol  facinus  fecit  audax.  hoccine  (i  miles  fciat. 
Credo  hercle  has  (iiftoUat  aedes  totas ,  atque  hinc  in  crucem. 
40  Hercle  quicquid  eft ,  muflltabo  potius ,  quam  inteream  male. 
NON  EGO  POSSUM,qu3eipfafe(evenditat,tutarier. 
Pa.  Sceledre,Sceledre.  Sc.quishomointermiuat  ?  Pa.  eft 

te  alteraudacior?  . 
QuismagisDiis  inimicis  natus,quam  tu,  atque  iratis  2  Sc.quld 

eft  ? 
Pa.  Juben  tibi  oculos  eftbdiri,  quibus  id,  quod  nufquam 
eft,  vides? 
45  Sc.  Quid  ,  nufquam  ?  Pa.  non  egonuncemamvitamtuam 
vitioianuce. 
Sc.  Qaidnegotiieft?  Pa.  quidnegotii  fit,  rogas  ?  Sc.  cui: 

non  rogem  ?        "p  <  t«&t 
Vidiireajebaste  ofculantem  atque  amplexantem  cum  altero. 

Sc.  Mi* 


31.  MihimhiL^l  Sedreipotius. 

3Z.  Eadem  iJli.infidiiU  dabo-']  Eadem 
epera  ex  occulto  loco  Philocoraafiura 
obfervabo ,  quam  tcmpeltive ,  hanc  par- 
temverfus,  fe  in  ardes  noftxas  recipiat  e 
domo  vicini. 

•  33-  Horfnmddflabul.']   Qiiiapaftaju- 
mentaredeunt  domum  ad  ftabulumj  fe- 
flive  ufurpavit  de  muliere ,  ab  amatore , 
tanquam  a  pabulo  domum   redeunte.  j 
Virg.   [tedomum  pafti ,  fi  cjuii  pudor ,  ite  i 
juvenci.   Pafler.     lumx.  \  i\oi,uaLKi;.  lu-  ' 
mxtener&atAtis  fceminabos  eft  y  que,  jam  j 
defiit  vtttila  ejji ,  jnAres  eadem  Atati  dicun-  I 


tur  juvenci.  Ita  autem  nominat  Philoco- 
malium.  Comutus. 

39.  Credo  hercle  ha*  fuftoUat  xdes  totat 
atijue  hincin  crucem.]  Antiquitusmoris 
fuit,  utin  magnis  fceleribus  non  modo 
animadverteretur in  homines  iplos ,  qui 
deliquerant ,  fed  eprum  qucque  lcdes. 
quodproboex  Vartone,  Val.  Max.l.  6. 
c.  3.  Cicerone,  Livio,.Quint.lib.s-  c.  7. 
alii(que.  Gruter. 

41.  Sefevenditat.~\  Ideft,  vendere  & 
ptoftituerecupit.r«r«e6.  V.N-Stich.2.i. 

42.  Ittterminat.2  Minacivoceme  in- 
clamat  J  T. 

»4  $o.Mi- 


Itpf.  qms, 
luto  jam. 


%'4.  MlLES     GLORIOSUS4 

+JO  Sc.  Mirum  eft  loiio  vicSfcitare  te ,  tam  vili  tritico* 

P A.  Quid  jam  ?   Sc.  quia  lurdtiofus.  Pa.  vae  verbero !  edepo} 

tuquidem 
Caecus ,  non  lufcitiofiis.  nam  illam  quidem  eceam  domi. 
Sc.  Quid  5  domi  ?  Pa.  domihercievero.  Sc.abi:  ludis  me, 

Palsftrio. 
Pa.  Tum  milii  flint  manus  inquinatae.  Sc.  qui  dum  ? 

PA.quiaiudoluto. 
5)  Sc.  Vscapiti  tuo.  Pa.  tuo  illuc ,  Sceledre,  promitto  fore, 
Ni(i  oculos  orationemque  aliam  commutas  tibi. 
Sed  fores  concrepuerunt  noftr^.  Sc.  at  ego  ilias  obfervo  fores, 
Nam  niliil  eft,  qua  liinc  huc  traniire  ea  poffit ,  nifi  redlo  oftio. 
pA,,Quin  domieccam.  nefcio,  quaste,  Sceledre^rcelerafuici- 

tant. 
€0  Sc.  Mihi  ego  video ,  mihi  ego  fapio ,  mihi  ego  credo  plu- 

rimum  s 
Me  homo  nemo  deterruerit ,  quin  ea  (ic  in  liis  sedibus : 
Hic  obfiftam ,  ne  impruderititiuc  ea  (e  furrepfit  mihi. 
Pa,  Meus  illic  homo  eft  :  deturbabo  jam  ego  iiium  de  pu^ 


gnacuiis. 


hihi 


Vinjam  faciam ,  ut  ftultividum  te  fatearis  ?  Sc.  age  face. 
^jPa.  Neque  te  quicqqam  iiipere  cordej  nequeoculis  uti^ 
Sc,  voio,  . 

;  '  •---;■'  .■■•  Pa. 

50.  Mirum  efi  lalio  viHitarete  ,  tam 
yilitritico.']  Quafi  dicat:  ii  triticuni  ca- 
lum  effet,  non  efTet  mirum  telolio  vi- 
tam  tolerare  :  nunc  vero  cum  tam  vile 
lit  triticum,  &c.  Conftat  autem,  lolium, 
propter  vapbresacresquos  in  cerebtum 
tollit,  non  folum  ebrietatis  fpeciem 
quandam  crearcj  fed  oculos  vitiare  & 
bbtundere.  Ovid.Faft.  i.  Et  careant  lo- 
liiioculosvitiantihw  agri.  Lambin. 

Si.  Lufcttiojln  <?f. ]  Ltifiitionem  dici 
putat  Ulpian.  ubi  homo  liimine  adhibi- 
tonihilvidet.  cui  &  Noniusadftipula- 
tur,  &  Varro;SedFeftusait,  vitiumefle- 
oculorum,  cum  quisclariasvefpertino 
t"empore,qtiam  meridiecernit.  Interim 
hunc  locum  propius  infpicienti  patet, 
per  lufcitiofum^sion  intelligi  hic  eum,qfui 
nihU, fed  qui male aut  pamra  vidct.  Se- 


quentia  ifta,  edepoltu  qtiidem  cAttu  t  mn 
lufiitiqfusi  fatis  oftendunt  hanc  hujus 
vocabuli  effefignificationem.  Boxhorn. 

53.  Ludiime,  FaUfirio.  Pa.  tummihi 
ftmt  manus  imjuinata.']  Ita  fine  interro- 
gatione  d.TtotpdDflinm  lego  j  ,ut  jocus  fit 
exambiguo.  NamSceledrus/«a'»>«e>  fic 
accipit ,  ut  we ,  fit  acc.  cafus:  Palasftrio,^ 
ut  fit  feptimi :  ut  cum  dico ,  Ludere,pla, 
difc9.  Douzz.  ■  '  i.  ? 

54.  Sl^iia  ludo  luto-']  Qu,ia,  inquit^ 
cum  ludo  te,  (fe,  fept.  cafus)proinde  eft, 
acfilutoludam  :  tu  enim  homo  lutu-» 
lentus  es.quiautem  lutum  manibus  tra- 
<3:ant,  inquinanrur.  Douz.a. 

60.  Solarium-I  Solariumy  locus  ubi 
folent  apricari.  Fiebat  autem  in  aedibus 
adexcipiendam  auram  &  vaporem  So-* 
lis.  Dicitui:  &  heliocaminiis.  Turn. 

73.  F4^ 


A  CT  U  S    II.    S  C  E  N  A  III.  x^ 

Pa.  Nempe  tu  iftic  ais  efie  herilem  concubinam  ?  Sc.  atque 


arguo 


Eam  me  vidifTe  ofculantem  hicintus  cum  alieno  viro. 

Pa.  Scin'  tum  nullum  commeatum  hinc  elle  a  nobis  ?  Sc.  fcio, 

Pa.  Neque  folaEium ,  neque  hortum,  nifiper  impluvium.? 

Sc.  (cio. 
70  Pa.  Quid  nunc,  fi  eadomiefl,  (i  faciamuteamexire  hinc 

videas  domo, 
Dignus  es  verberibus  multis  f  Sg.  dignus.  Pa.  ferya  iftas  fores : 
Ne  tibi  ciam  fe  fubterducatiftinCjatque  huctranfeat. 
Sc.Confiliumeflitafacere.  Pa.  pedes  cgo  jamiilam  ^ot^'' 

huc  tibi  fiflam  in  viam. 
Sc.  A  gedum  ergo  face :  volo  lcire  utrum  ego  id  quod  vidi ,  vi- 

derimj 
75  An  illic  faciat,  quod  facturum  dicit ,  ut  eafitdomi. 

Nam  ego  quidem  meos  oculos  habeo_,  nec  rogo  utendos 

foris, 
Sed  hic  illi  fupparafitatur  femper,  hic  ei  proxumus  efl ,      ' 
Primus  ad  cibum  vocatur ,  primo  puhnentum  datur : 
Nam  iiiic  nofter  efl  fortatle  circiter  triennium. 
So  Neque  cuiquam ,  quam  illi ,  in  noflra  melius  famuto  familia, 
Sedego  hocquodago,  id  meagereoportet,  hocobfervare 

oflium. 
Hic  obfiftam ,  hac  quidem  pol  certo  verba  mihi  nunquam 

dabunt. 


73.  Pedes  egojam.']  Puto  legendum  ; 
per  ades  ego  jdm  illam  htic4ibi  jtjlam  in 
■viam.  Id  ommnovolunt  prxcedentia, 
prxlertim  ifta;  ^lieid  nunc  Ji  eadomie/i, 
Ji  faciam  ut eam  exire  hinc  videas  dom'- , 
Dignus  es  verheribtu  multii  ?  Hoc  enim 
agebatur,  utpalam  fieiet  domi  eam  ^ffcj 


domo  c^itut^im.  Boxhormui.  Noflvide- 
turreponendumper  ades  provulgatp/»^- 
des.  Dicit  (e  non  afcenfurumeflein  te- 
gulas  vel  in  folarium  vel  impluvium  ,  ut 
eam  in  viam  fiftat ,  fed  peditem  id  fai^hi- 
lum  ;>  id  eft ,  de  plano.  Salmaf. 


1.^ 


ACTUS. 


t^  M  I  L  E  S     G  L  O  R  1  O  S  U  S; 

AcTus    Secundi    Scena  Quarta, 

PALiLSTRIO,  PHILOCOMASIUM,  SCELEDRUS. 

PRascepta  facito  ut  memineris.  Ph.  toties  monere  mirum  ed, 
P A.  At  mecuo ,  ut  (atis  iis  fubdola.  Ph. cedo  vel     ZcL^'^'°  '*^ 
do6tas,  docebo: 
Memini  malas ,  ut  fint  mals :  mihi  Co\x  e  quo  (uperfit. 
Pa.  Age  jam  nunc  infiile  in  dolos :  ego  abs  te  ptocul  recedam. 
jQuidaftas,  Sceledre.^  Sc.  iianc  rem  gero :  liabeo  auris,  io- 
quere  quidvis. 
Pa.  Credo  ego  iftoc  exemplo  tibi  elTe  eundum  adiutum  extra 

portam , 
Dilpeffis  manibus  patibulum  cum  habebis.  Sc.  quamnam 

ob  rem.'' 
Pa.  Reipice  dum  ad  Isvam :  quis  illicc  eft  mulier  ^  Sc.  pro  dii 

immortales ! 
Hericoncubinaefthscquidem.  Pa.  mihi  quoque  polita  vi- 
detur. 
lo  Age  nunc  jam ,  quod  lubet.  Sc.  quidagam .?  Pa.  periperpro- 
pere. 
Vn.  llbi  ifte  bonus  (ervos ,  qui  propudii  me  maxume  inno- 

centem 
Falfoinfimulavit?  Pa.  hemtibi.  hic  mihiid  dixit.  Sc.  tibi. 

Ph.  quem  dixti 
Tutevidilleinproxumohic,  fcelefte,  me  oigulantem  .<* 

Pa.  At- 


3«  \/f^^^/^''*  ^  ejuofMperft.']  Scriben- 
X>X<^um  cenfeo,  Memini  malM  ut 
fint  maLa  ,  mihifoU  ijuo  fuperfit.  SoU  pro 
€o\idi>p^'iyj2i.  Sc  tantum  abundare  ma- 
litia  ait ,  ut  foli  fibi  id  fuperfiat.  Huo  pro 
quod,  utfxpe.  fcriptum  fait.  Salmaf. 
6.  CTedoegoijlocexemplo.']  Cum  Sce- 
Jedrusin  oitioftaret,  mulierculam  redi- 
tuiam  cs-fpedans ,  ne  qua  elaberetur :  ad 
eam  Paiaefirio ,  bene  eft ,  inquit,  forma 
&  fla£usinte,quimoxerit5  cum  herus 
alligatum  te  patibuioperurbemducet. 
AtquiftetifTeeumopinor  manibus  ante 
ie  projcd:is  &  leviter  didufti^  iialjitu 
quo  folcat  captantes  &  apprfrhenfuri. 


Lipftu.  Extraportam.']  SciWctX yMetiam', 
qujceadem  cum  £/^«/7»«d.Supplicia  ple- 
raque  apud  Romanos  fumi  folita  extra 
portas.  credo,  nefrequentifanguine& 
caEdecontaminarioculicivium,autdeli- 
bari  videretur  libertas.  Itaque&carni- 
fex  domum  habuit  extra  urbem.  Lipf. 
Fuit  Athcnis ,  (ed  & in  aliis  urbibus ,  ja- 
nuauna,  (\\xzvn.^^vHru  Suepjvvoca- 
bant,  qua  ad  fupplicium  educebantur  ca- 
pitis  damnati.  Hinc  hoc  loco  Provcr- 
h'mm,Extra  portam  ire.  Seneca  Controv. 
lib.  I .  Extra  portam  ifiam  virginem .  Re- 
fpondet  ifiis  Grxcorum  ,  ec  fj.a.}{^£jievp 
.  Si.iS  KOQpiicsi^TciQnt,  Malufft  fora^.  CaC 
'  26.  CU^ 


ACTUS   II.    SCENA   IV.  27 

Pa.  Atqiiecum  alieno  adolefcentulo ,  dixit.  Sc.  dixi  herde 

vero. 
15  Ph.  Tun^mevidiftif  Sc.  atque  his  quidem  oculis.  Ph.  care- 

bis,  credo, , 
Qui  plus  videnc ,  quam  quod  vident.  Sc.  nunquam  hercle  de- 

terrebor, 
Quin  viderim  id  quodviderim.  Pn.ego  ftulta&  SS  m^w  * 

mora  multum , 
QiKe  cum  hoc  infano  fabulem :  quem  pol  ego  capitis  perdam. 
Sc.  Noii  minitari :  fcio  crucem  fucuram  mihi  (epulchrum : 
20  Ibi  mei  majores  funt  fiti ;  pater ,  avos ,  proavos ,  abavos. 
Non  poilunt  mihi  minaciis  tuis  hiice  oculi  fodiri. 
Sed  paucis  vcrbis  te  voio ,  Paiceftrio ,  obfecro ,  unde 
Exitlixc  hucf  Pa.  unde,  niii  domo  ?  Sc.  domo.^ 

Pa.  me  vidente.  Sc.video.  SrVvfd^^'*' 

Nimis  mirum  eft  facinus ,  quomodo  ha^c  Iiincpotuerit  .v^.  n.s. 

tranfire  I 
Zj  Nam  certo  neque  fblarium  eft  apud  nos ,  neque  hortus  ullus. 
Neque  feneftra ,  niii  clatrata :  nam  certo  ego  te  hic  intus  vidi. 
Pa.  Pergin  ,  fcelefte,  intendere ,  atque  lianc  arguere  f  Ph.  cca- 

ftorergo 
Mii^i  baud  faifum  cveniat  fomnium ,  quod  nodtu  hac  fb- 

mniavi. 
pA.Quid  {bmniafti.**  Ph.  ego  eloquar.  fed,  amabo,  advor- 

titoanimum. 
5  o  Hacnode in  fbmnis  mea (bror  gemina  germana  vi(a 

VenilleAthenisin  Ephefum  cum  fao  amatore  quodam:  MT.meo. 
Hi  ambo  hoipitio  huc  inproxumum  mihidevorti funt  viii, 
Sc.  Palyftrionis  (bmnium  narratur.  Pa.  perge  porro. 
Ph.  Ego  Ixta  vifa ,  quia  fbror  veniftet ,  propter  eandem 

Sufpi 

z(f,  Clatrata.']  Clatris  vallata.    CUtri' 


feu  clatra  vjrgs  funt  lignexaut  fexteac, 
quibusfeneftrac  muniuntur.  hincclatra- 
r<?etiamapudCoIumell.Iib.9.cap.  i. 

xy.  rfitenders.]  Donatus  ad  Terent. 
Eun.aft.  g.fc,  5.  IntenderCf  efi  crimen  in 
ad  verfliriumjaarg. 

3  ? .  Tataftrionit  fomma}n  narra- 
tur.]  Ita  I  Talafirionii ,  non ,  PnUfirioni : 


ipfa  fententia  daroitantc :  ut  fignificet 
Sceledrus,  fe  ita  maculam&ftupidum 
non  effe ,  ut  non  percipiat  fomnium 
quodfibi&  Palxftrioni  a  Philoc.  narra- 
tut,  Palaeftiionis  ipfius  commentuni 
efie,  earaque  de  compado  verbilquc 
adeoconceptiflimishocagere.  Douz.. 

34.  Ego  Uta   vija.  ]  Quid  opus  eft 
idem  vcibura  fequcnti   vcrfu  repetiJ 

nura- 


iS  M I  L  E  s  G  L  b  R  i  o  s  u  s, 

I  j  Sufpicionem  maxumam  fum  vifa  fuftinere , 

Nam  arguere  iii  fbmnis  me  familiaris  meus  mitii  nCii^ 
Me  cum  alieno  adolefcenmlo ,  quafi  nunc  eft ,  ofculatam  efle  j 
Cum  illa  ofculata  mea  fbror  gemina  dlet  fuumpte  amicum. 
Ita  me  infimulatam  perperam  falfum  elle  fomniavi. 

40  Pa.  Satin  eadem  invigilantes  expetunt ,  qus  in  fomnis  vifa 
memorasB  ^ 

Heus  hercle  pr^fentia  omnia!  abi  intro,&  comprecare.P'*/:  omina, 
Narrandum  ego  ifluc  Militi  cenfebo.  Ph.  facere    DottT^.  cenfec. 


certum. 


Neque  me  quidem  patiar  probri  falfb  impuneinfimulatam. 
Sc.Timeo  quid  rerum  geilerim :  ita  dorfus  totus  priirit. 
4j  Pa.  Scin  te  periille  ?  Sc.  nunc  quidem  domi  certo  :   cert^ 

res  eft 
'     Nunc  noftrum  obfervare  oftium ,  ubi  ubi  fit.  Pa.  at ,  Scele" 
dre,  quasfo, 
Ut  ad  id  exempium  fomnium  quam  fimile  fbmniavit ! 
Atque ,  ut  tu  fufpicatus  es  eam  vidiile  te  ofculantem  ? 
Sc  Me  eam  non  vidiile  ar bitraris }  P A.  na:  tu  hercle ,  opinor , 
(obfecro, 
co  P^efipifce )  fi  ad  herum  hxc  res  pervenerit ,  perifti  pulchre. 
Sc,  Nuncdemumexperior,  prius  ob  ocuios  mihicaliginem 

obftitiile. 
Pa.  Dudnmedepolhocplanumquidem:  quae  hic  ufque  fue-^ 

rit  intus. 
Sc.  Nihil  habeo  certi  quid  loquar :  non  vidi  eam ,  etfi  vidi, 
Pa.  Nae,  tu  edepol  ftultitiatuanospseneperdidifti. 
55Dumte  fidelem  facere  hero  voluifti ,  abfumtus  es  paene. 
'    Sedforesviciniproxumicrepuerunt.  conticifGam. 


l^umquid  fuit :  Sgo  Ufa  -vlfo.  Ut  apud 
LiviumJib.21,  de  Hannlbale:  Hoc  vt- 
fu  Utus  iripartito  copm  Lb^erumtra.duxit. 
Crronovius.  <•:(.; 

^^i.Comprecare.^  Cbmprecari  nihil 
aliud  eft ,  quam  niola  falfa  aut  thure  de- 
venerarijid  eft,deprecarirorn'nia,pacem- 
queac  veniam  a  piodigi^U  Jove  diifiiue 


^verruncii  f\di  eft .  malorum  depulfori- 
bus  omni  ruppliciorum  ac  piamentorum 
genere  esambire.  Quo  item  pertinenf 
ea,  guae  habes  infraadi.  3.  i-  de  Treca- 
trice,  Cofije6irice}Hariola,eLtquQ  %Arufpica, 
Douz, 
4S.  Domicerto.l  SciliceEPhilocoma-» 

fium,5cc.  Taukm, 


M 


■ACTUi 


I 


A  c  t  i;  s  IL  S  c  E  i5f  A  V.       a^ 

AcTus  Secundi  Scena  Quinta^ 

PHILOCOMASIUM,  PALASTRIO,  SCELEDRUS. 

Nde  ignem  in  arani ,  ut  Ephefiae  Dianas  lauta  laudes 


Gratefque  agam,eique  ut  Arabico  fumificem  odore  amoene: 
Quas  me  in  locis  Neptuniis  templifque  turbulentis 
Scrvavit ,  fasvis  fludibus  ubi  fum  afflidata  multum. 
5  Sc.  Paia:ftrio,  6  Palasftrio.  Pa.  6  Sceledre,  Sceledre,  quid  vis  ? 
Sc  Hoecmulier,quaEhincexitmodo,  eftne herilis concubina 
Philocomafium  ?  an  non  eit  ea  ?  P A.hercie  opinor ,  ea  videtur. 
Sed  facinus  mirum  cft ,  quomodo  hxQ  hinc  nunc  potueric 

tranfire : 
Siquidemeaeft.  Sc.  andubiumtibiefteameftehanc?  PA.ea 

videtur. 
10  Adeamus,appellemus.Sc.heus,quidiftuc  eft,PhilocomaJium? 
Qpid  tibi  iftic  hifce  in  aedibus  debetur  ?  quid  negotii  eft  ? 
Quid  nunc  taces  ?  tecum  loquor.  PA.immo  edepol  tute  tecum  ? 
Nam  hsc  nihil  refpondet.  Sc  te  alloquor,vitii  probrique  plena, 
Quae  circum  vicinos  vaga  es.  Ph.  quicum  tu  fabuiare  ? 
ijSc.  Quicum,  nifitecum?  Ph.  quistuhomoes,  aut  mecum 

quidnegociieft  ? 
Sc.  Men'  rogas ,  hem ,  qui  fim  ?  Ph.  quin  ego  hoc  rogem,quod 

neiciam  ? 
PA.QuisegoTumigitur,  fituhuncignoras?  Ph.  mihiodiofiis 

quifquis  es 
EttUj&hic.  Sc.  nos  non  novifti  ?  Ph.  neutrum.  Se.  metuo 

maxume, 
Pa.  Quid metuis  ? Sc.enim ne nofitietperdiderimus ufpiam. 

Nani 


i.^TNde  ignem  in  aram.']  PhUocoms- 
Xfium,  eaipfa,  quam  Sceledruscum 
Pleufiide  ofculantem  vidit,  domo  Pe- 
lipleftomenis  exiens,  quafi  foror  fit  ger- 
mana  Philocomafii,  non  Philocoma- 
fium :  quafique  peregre  paulo  ante  vene- 
rit ,  &  ex  ad verfa  tempeftate  fervata  fit , 
hic  Dianae  Ephefije  facrificare  &  gratias 
agere,  &  votafolvereparat.  AUoquitur 
autemancillam.  Lambin. 

2-  ^rahitofHmifife?».^  >yiraho  N,Scri' 
veritu. 


3.  Temptifijueturbulentii •']ldim.  quod 
loca  NeptMnia.  Sicut  legimus  apud  Eiv' 
nium  ,  Cali  templa,  &  yAcheruf.a  templa  j 
ita  &  Neptum  feu  Neptunia  templa  ,  pro 
mari.Varrolib.6.inprincipio :  Templum 
tribui  modii  dicitur  y  ab  natura,  ab  aujpi- 
cio ,  ab  fimilitudrne.  Natura  in  caIo  j  ab 
aujpicio  y  in  terra-j  ah  fmilitudine  ,  fuh 
terra. 

16.  Bl»inego.']  V.  N.  infraafi.  3.  ?. 

19.  I^  nofmet  perdiderimus  ujpiam.j^ 
SicAmphit.  I.  i.  VhiegopeTii?  &c. 

ii.  Nes 


30  M  I  L  E  s   G  L  O  R  I  o  s  u  s,. 

20  Nam  neque  te ,  neque  me  novifle  ait  hsc.  Pa.  perlcr utari  hid' 

volo, 
Sceledre,nosnofl:rianaliemfimus:  ne  dumquifpiam 
Nos  vicinorum  imprudenteis  aliquis  immutaverir. 
Sc,  Certe  equidem  nofter  (iim.  Pa.  6c  pol  ego.  quaeris  tu,  mu- 

lier,  malum  ? 
Tibidico,  heus  Philocomafium.  Ph.  quas  te  inrempcriae  te- 

nent, 
25  Qui  me  perperam  perplexo  nomine  appelles  ?  Pa.  eho, 
Quisigimrvocare?  Ph#  Glycere  nomen  eft.  Sc.  in-  ^«1"' 

juria  eft. 
Falfum  nomen  poffidere  ,PhiIocomafiumpoftuIas. 
At  iftuc  non  decet ,  &  meo  adeo  hero  facis  injuriam. 
pH.Egone?  Pa.  tute.  PH.qua^lieriAthenisEphefumadveni 

vefperi 
^oCummeo  amatore»  adolercenreAthenienfi.  Pa.  dic  mihi, 
Quid  l-ilc  tibi  in  Ephefo  eft  negotii  f  Ph.  geminam  germanam 

meam 
Hic  (brorem  e(re  inaudivi :  eam  veni  qu^fitum.  Pa.  malaes, 
Ph.  Immo  ecaftor  ftuka  multum ,  qu^e  vobi(cum  fabuler , 
Abeo,  Sc.abirenonhnamte.  Ph^  mitte.  Sc.  manifeftaria 
f  5  Res  eft ,  non  mitto.  Ph.  at  mihi  j  am  crepabunt  manus ;  malas 

tibi; 
Nifime  omittis.  Sc.  quid,  malum,  aftas.?  quin  retines  aU 

trinfecus.** 
Pa.  Nihil  moror  negotiofiim  mihi  efTe  tergum.  qui  fcio 
An  ifta  non  fit  Philocomafium ,  atque  alia  ejus  fimilis  fit  ? 
Ph.  Mittis  me  5  an  non  mittis  ?  Sc.  immoviatqueinvitams 

ingratiis, 
4oNifi  voluntate  ibis ,  rapiam  te  domum.  Ph.  oftium  hoc  mihi 

Domi- 

21.  Kos  nojlri  an  alism.']  Noftrae  fa- I  eft,  peregrinum.  Nam  &«'j2Mantiquitus,' 
milix,  analienae:  ita  mox,  Certe  equi-  qui  nunc  peregrinus.  Callida  igitut  illa 
demnofierfum.  L.  muHer, cum  fervuseam viconareturdo- 

26.  Glycere  nomen.']  Hoc  ita  tuetur  mumabftrahere,dillimulansreeamcfle5 
Gruterus  contra  Cl.Meurfium,  quem  Mihomo,inquit,vide  neerres:  equi- 
Vide,  fi  operas.  Vide  &  Not.  zSt.  31.  demhic  non  habito:  fed  hoc  Periple- 
cxtrema.  T.  ftomenishofpitiotantumutor,utpere- 

40,  Ojliumhoc  mthi domicilium ,  irc-']  j  grina.  Atheniseft  vera  domus.  Resclara 
littciainlcxuemcndo,  hojiicumboc,  id'  cxFabulajargumcnto.  LipfiUs. 

4r.  ^tht' 


AcTUS  II.  ScenaV. 


51 


Domicillum  eft ,  Athenis  domus  ac  herus.  ego     S  Jtque^Vur 
iftam  domum  egoiitam.^c. 

Neqne  moror :  neque vos,qui  homines  ficis,  novi,  neque  lcio. 

Sc.  Legeagito :  te nuiquam  mitram,  nifi  das firmatam  fidem  • 

Te  huc ,  fi  omifero  ,intro  ituram.PH.  vi  me  gogis,  quifquis  es. 

45 Do fidem,  fi omittis,  iftocmeintroituram,quo jubes. 

Sc.  Ecceomitto.  Ph.  at  ego  abeomiila.  Sc.  muliebd  fecifti 

fide. 

PA.Sceledre ,  manibusamlfifti pracdam.  tam  ea  eft  quam  potis 

Noftra  herilis  concubina ,  vin'  tu  facere  hoc  ftrenue  ? 

Sc.Quid  ficiam  ?  PA.afFer  mihi  macha^ram  huc  intus.Sc.quid 

facies  ea  ? 

50  Pa.  Intro  rumpam  redta  in  cedes  ^  quemque  hic  intus  videro 

Cum  Philocomafio  ofculantem ,  eum  cgo  obtruncabo  ex- 

tempulo. 

Sc.  Viiane  eft  ea  efte  ?  Pa.  Immo  edepol  plane  ea  eft.  fed  auo- 

modo 

Diflimulabat !  abi,  macha?ram  huc  efTer.  Sc. jam  faxo  hic  erit, 

Pa. NE QU E  E QU E S ,  neque pedes  profedo  quifquam 

tanta  audacia , 

J5  Qui:Eque  faciatconfidenterqulcquam  ,  quam  quxmulieres 

Faciuar.  ututrobiqueorationem  dodteedidit! 

Ut  fublinitur  os  cuftodi  gauto  confervo  meo ! 

Nimis 


41.  ^thenit  domus  ae  herus.']  Pro  ho- 
fiiitnj  hoc  mihi  domicilium  «•)?,  legendam 
CX  lcriptis  Codicibus ,  hofpitium  hoc  mihi 
domicilium  eft,  Id  eftj  hoc  domicilium 
mihi  hofpitium  eft ,  vel  domus hofpita- 
lis.  In  hoc  domicilio,  in  his  aedibus, 
tanquamin  hofpitio,  velapudhofpitem 
divertor.  In  fcquentibus  nihii  mutan- 
dum.  .^thenti  domus atejue  herus.  Quam- 
visenimfe  prolibera  &  ingenuagerat, 
pro  meretrice  loquitur  quaj  heros  fuos 
vocabanteos,  quibus  mercede  addiftae 
operam  dabant,  aliac  in  annum  inte- 
grum ,  aliae  in  menfem  aut  aliud  tempo- 
lisfpatium.  Cum  libriconftanter  hanc 
ledtionem  retineant,  non  temcre  fbllici- 
tanda.  Salmaftus.  Ojiiumhoc  mihi.^EK- 
plicandum,  in  sdibus,  quaiamefto- 


ftiumhoc,  mihi  domiciliumeft  :  nam 
hofpitium,  quod  fcriptis  codicibus  tri- 
buit  0  Trdvv  ,  in  neutro  optimorum 
apparuit.  Ca:terum  fi  potes  ferre  he- 
r«»i  dici  amatorem  ,  facile  patior:  fe« 
cus  poterat  fcripfifle :  uAthenis  domus  ac 
genus.  Ut  ,  ^i  genus  ?  unde  domo? 
Sic  in  Bacchid.  4.  2.  pro  intendi  tenus 
alter  codicum ,  intendit  herus.  Grono- 
vius. 

43.  Legeagito.l  Legeagere,  eftinjure 
id,  quodin  lege'aliqua  inftitutum  eft, 
agere.  VidenotasAuI.  aft. 5 -fc. 3. :^'f  10. 
ISlifi dasfirmatam  fidem.']  Firmabatur  fi- 
desjurejurando,  fponforibus ,  fidejur- 
foribus,  &c.  quanquamhic  fimpliciter. 
pro ,  darefidem  certAm,  pofitum  videtur, 
Lambitins. 

j8.  T'to:i- 


parietem. 


}t  M  i  L  E  S     G  L  O  R  1  O  S  U  SJ 

•    Niiiiis  beat ,  quod  commeatus  tranftinet  trans  parie- 
tem. 
Sc.  HeusPalseftriojmachaeranihilopus.  Pa.  quid  jam ,  aut 
quid  opus  eft  ? 
60  Sc.  Domi  eccam  herilem  concubinam«  Pa.  quid  }  domi  ? 
Sc.  in  ledo  cubar. 
Pa.  Edepolna^  tu  tibi  malam  rem  repperifti ,  ut  pr^dicas. 
Sc.  Qnid  jam  ?  Pa.  quia  hancattingereaufus  mulierem  hic 

in  proxumo. 
Sc.  Magis  hercle  metuo ,  kd  nunquam  quiiquam  faciet ,  quin 

(bror 
Ifta  (it  gcrmana  luijus.  Pa.  eam  pol tu ofculantem  hic videras. 
6j  Et  quidem  palam  eft  eam  efte  ,ut  dicis.  Sc.quid  propius  fuit, 
Quam  ut  perirem ,  fi  locutus  fuiilem  hero  1  P  a.  ergo  fi  fapis , 
MuiTitabis.  PLUS   OPORTET  fcire  fervom  ,  quam 

loqui. 
Egoabeo  a  te,  ne  quid  tecum  confilii  commiiceam , 
Atque  apud  hunc  vicinunio  tii^ mihi turbx  non placent^ 
7©  Herus  (i  veniet ,  ii  me  quasrit ,  hic  ero :  hinc  me  arceffitOo 


«■8.  Trar.fiijiettrans  parieterif.'^  Mf.  pr. 
tranfiinet  jara  p.  quod  Bofim  exponit, 
tranfverfum  tenet ;  cum  tigna  dicantur 
proprietranftinere  duosparietes  disjun- 
£tos-  Sed  his  non  affentior.quomodo  ut 
Iigna  tranftinere  duos  parietes  dicuntur  3 
fic&  commeatum  dici  pofte  parietem 
Iiunctranftinere.  itaqueemendo,utedi- 
tum.  Quin  neque  jam  fortsffis  immu- 
tandum  videatur,fi  iranflinet  parieteni  re- 
folvas,  &  prspofitionem  averbocom- 
po0to,  ut  fxpe  folet,  ablatam  nomini 
jungas,  ut  commeatus  teneretranspa- 
lietem  intelligatur.  ^cidal.  Nihil  mu- 
tandumj  Nimif  beat  ,utnimMJuvdt  -,  fic 
levat  etiam  abfolute  ponitur:  Levat  inte- 
vros  accedere  fontes.  Sic  enim  libri  apud 
.Lucretium.  Nimisbeat,  nimis  nosbea- 
tos  eo  facit,quod  commeatus  tranfti- 
net  jam  parietem.  Salmaf.  ^md  com- 
meatus  tranjlinet.']  Id  eft:  >  quod  paries 


efl:  feneftratus  &c  pervius,  quod  datus 
liber  rraniitiss  per  parietem.  Tranfiineri 
eftpertinere:  quemadmodum  trans  mare 
ire ,  &  per  rnare  ire.  Sic  peUegere  6c  trans- 
legerexdzvci  Allnar.  4.  i.  2.  &  5-  Trans 
aliquid  pertwere ,  continuari ,  &  uno 
fpiritu ,  ut  veteres  Jurifconfulti  loquun- 
tut ,  perduci.  Sic  poflem  dicere :  pons 
tranfiinet  trans flumen  ,  hoc  eft,  adalte- 
ram  ripam  continuus  eft.  Eodem  (enfii 
continere inSiidiO  3.1.  Vtroque commea- 
tiis  continet ,  id  eft' ,  continuatur  ,  conti- 
nuus  eft.  Sic  pertinere  Latini  dicUnt,  pro 
quo  icmih^ibnxipertingere ,  eoufquepro- 
duci.  Czfar  lib.  i.  deGalL  Belg&abex- 
tremis  GaUia  finibiu  oriuntur,  pertinentad 
inferiorem  partem  flur/iinis  Rheni.  Lib.  2, 
Neque  longim  quam  quem  adfineri^porreHa 
ac  loca  aperta  pertinebant ,  cedentes  irifeqm 
auderent.  Gronov. 


Acrus 


A  C  T  U  S  IL     S  C  EN  A  VI.  33 

ACTUS    SeCUNDI    ScENA    SEXTAi 
SCELEt3RUS,  fER  IPLEC  TOMENES. 

SAtin  abiicille,  neqne  herile  negotium 
PIus  curat ,  quam  fi  non  fervitute  ferviac  ?  fi*r^\.'^''*' 

Certoquidem  illa  hxcnoftraintus  eftina^dibus. 
Nam  ego  8c  cubantem  eam  modo  ofFendi  domi. 
5  Certum  eft  nunc  obfervationi  operam  dare. 
Pe;  Non  hercle  hifce  homines  me  marem,  led  faemiHam 
Vicini  rentur  elle  fervi  Militis: 
Ita  me  ludificant.  meamne  hic  in  via  holpitam , 
Quce  heri  huc  Athenis  cum  hofpite  advenit  meo , 
ioTradatam,  &:  ludificatam ,   mgenuam  &  li-      ScaXT^ 
beram  ? 
Sc.  Periihercle:  hicadmeredahabetredtamviam. 
MetuoiUsc  mihi  res  ne  magno  malo  fuat , 
Quantum  huncaudivi  facere  verborum  fenemi 
Pe.   Accedam  ad  iiominem.  tun  Sceledre ,    hic  fceleriim 
caput , 
I  j  Meam  iudificadi  hofpitam  ante  ±dis  modo  ? 
Sc.  Vicineaufculcaquoeib.  PE.egoaufcultem  tibi  ? 
Sc.  Expurgare  volo  me.  Pe.  tun'  te  expurges  miiii> 
Qui  facinuh  tantum  tamque  indignum  feceiis  l 
An  c]uia  latroeinamini ,  arbitramini 
lo  Quidvis  licere  facere  vobis,  verbero  ? 

Sc.Licetne  ?  PE.atita  mebiDecequeomnesament, 
Nifi  mihi  fupplicium  virgarum  de  te  datur 

ton- 


5.  y^  BfervationioperaTndafe.lDWigen- 
V^  tci  fores  noftras  obfervaie ,    ne 
Phiiocomaf.  exeat.  T. 

6.  Hifcehomines.']  Invemuntttr  etiam 
nominativum  pluralemHifce  proferentes  an- 
ticjui  :  ut  Ter.  in  Eunucb.  (  aft.  2.  lc.  2.  ) 
Uifce  hoc  munere  arhitrantur  StsamThai- 
demejfe.  Prifcian. 

10.  Tra£iatam  &  ludificatam.']  Male 
tentant.  Sic  Grarius :  matres  aufi  traSia-e 
deorum.  Pomponius  1.  2.  w.  43.  D.  de 
Originejuris.  Eavelut  ccntumeliatraSia- 
itit  Servitu.  Claudianusinfestum  Ho- 
Tom.  //, 


norii  confulatUm  :  Tune  ^igantgiiurbefn 
traiiare  deorum  yAggreJftu furiit  ?  Giono- 
vius. 

19 .  ^ia  latroci-namini.  ~\  Id  efl  >  qui» 
homines  militareseftis. 

21.  Licetne.  ]  Scil.expurgareme. 

22.  Nifi  mihi  fuppUctum  virgarafTi  ^ 
&c,]  Si  cujusfervus  alteridamnuihin- 
tulerat,vel  arbitrio  eius,  qui  damnd  afi'e- 
<5luserat,  fervus  pleftebatiir:  velnoxs 
dedebatui :  vel  dominus  litis  Jtftimatio- 
hem  fufferebat :  vel ,  ut  ex  hoc  loco  ap- 
paiet>  liedecore  afficiebatui>  &c.  £t  fane 

C  nQMn- 


54  'M  I  L  E  S     G  L  O  R  1  o  s  u  s. 

Longum  diutinnmque  a  mane  ad  vefperum : 

Quod  meas  confregiftiimbrices  &tegulas , 
25  Ibi  dum  condignam  te  fedatus  fimiam , 

Quodquelnde  infpedlavifti  meum  apudme  hofpitem 

Amplexum  amicam  cum  oiculabatur  fuam , 

Quodque  concubinam  herilem  infimulare  aufus  es 

Probri ,  pudicam ,  meque  fum.mi  fiagitii : 
3  o  Tum  Guod  tr^davifti  hofpitam  ante  sdesmeas; 

Nifitibifdppliciiimftimuleumdatur,  S2S: 

Dedecoris  pleniorem  herum  faciam  tuum , 

Quam  magno  vento  plenum  eft  undarum  mare. 

Sc.  Ita  fuiTi  coadlus ,  Peripledomene ,  utnefciam 
3  5  Utrumne  poftulare  prius  tecum  squom  fiet , 

An  me  expurgare  hic  tibi  videatur  sequius ; 

Nifi  ift^c  non  eft  hasc ,  neque  ifta  fit  mihi : 

Sicut  etiam  nunc  nefcio  quid  viderim : 

Ita  eft  ift^Ec  hujus  fimilis  noftrs  tua , 
40  Siqutdem  non  eadem  eft.  Pe.  vife  ad  me  inrro ,  jam  fcies. 

Sc.Licetne?  Pe.  quintejubeo.  at  placide  nofcita. 

Sc.  Ira  facere  certum  eft.  Pe.  heus  Philocomafium ,  cito 

Tranfcurre  curriculo  ad  nos ,  ita  negotium  eft. 

Poft ,  quando  exierit  Sceledrus  a  nobis ,  cito 
45  Tranfcurrito  ad  vos  rurfum  curriculo  domum. 

Nunc  pol  ego  metuo ,  ne  quid  infufcaverir. 

Si  hic  non  videbit  mulierem ,  aperitur  dolus.     Jff  ^L^j!'^lt 

Sc.  Pro  Diimmorralesl  fimiliorem  mulierem , 

Magifque  eandem  ,  utpote  quas  non  fit  eadem ,  non  reor 
5oDeosf:icerepoiTe.  Pe.  quidnuncf  Sc.commeruimalum. 

Deos  facere  pofte.  Pe.  quid  nunc  ?  Sc.  commerui  malum.- 

Pe.  Qiiidigitur,  ean'eftf  Sc.  etfi  eaeft,  noneftea. . 

Pe. 


notanda  verborum  mira  congeries  feni 
larumfeiimulantiaPoeta  adfifta:  qus 
uno  fere  fpiritu  ab  jpfo  continuatur. 
Lamhin. 

24.  Imbyices.']  Serv.  4.  G.f^.l96. 
Jmbr€xd\CiX.vu y  quodimhrem  arceat.  Eft 
enimincurvumgenustegularum.  Glof- 
fariusliber:    Imhrex  ^iy.KnTnxiii ^. 

,     34.  Itafftmcca^Hs.J  ideft,iriangu- 


ftiam  redaftus. 

41.  Placide  nofcita."]  Dummodo  ne 
diftisfddiique  injurius  fis  in  hofpitam 
noftram,  placide  omnia  peragas.  Grut. 

45,  Ne  (juid  infujcaverit.']  Ne  quid 
Philocomafiumeorum,  quseiprascepta 
ac  prsmonftrsra  funt,  tutbaverit  feu 
corruperit.  Infufcare quid  fit#  ft fcire  vis , 
viiie noras Gift.  i.i.zi. 

5  4-    In* 


A  C  T  u  s  li.   S  C  E  N  A  VI.  55 

Ve»  Vidiftin  iftam  ?  Sc.  vidi&  illam  ,  &  hofpitem 

Complexam  atque  ofculantem.  Pje.  ean'eft?  Sc«nefcio. 

Pe.  Vin'  (cire  pianc  ?  S -^.  cupio.  Pe. abi  inct:o.ad  vos  domum 
^^  Conunuo,  vide  firneiftahi^c  voftraintusdomum. 

Sc.  Licet ;  pillchre  admonuifti :  jam  ego  ad  te  exibo  foras. 

Pe.  Nunquam  edepol  hominem  quenquam  ludihcarier 

Maais  facete  vidi ,  &  mads  miris  modis. 

Sed  eccqm  egredicur.  Sc.  Periplectomene,  te  obiecro 
60  Per  Dcos  atque  homines ,  perque  ftultitiam  meam , 

Perque  ti-la  genua.  PE.quid  obfecras  me.  Sc. infcitiae  uJam'graaam! 

Me^  &  ftukirixignofcas ,  nunc  demum  fcio 

Mefuilleexcordem,  ccecum ,  incogitabilem. 

Nam  Philocomaftumeccamintus.  Pe.  quid  nunc,  furcifer^ 
6j  Vidiftin'  ambas  ?  Sc.  vidi.  Pe.  herum  exhibeas  volo, 

S c.  Meruiile  equidem  me  maxumura  fateor nialum, 

Et  mx  feciile  me  hofpitae  ajo  injuriam : 

Sed  meam.  elTe  herilemconcubmam  cenfui , 

Qaoi  me cuftodem  herus  addidic  Milesiiieus. 
70  Nam  ex  uno  puteo  (imilior  nunquampoteft 

Aqua  aquiE  (umi ,  quam  hxc  eil: ,  atque  ifta  holpitai 

Et  me  defpexe  ad  te  per  impluvium  tuum 

Fateor.  Pe.  quid  m  fateare ,  ego  quod  viderim  ? 

Sc.  Sed  Philocomalium  me  vidiiie  cenfiii . 
75  Pe.  Ratufne  me  iftic  hominem  eile  omnium  mimmi  pretii  > 

Si  ego  me  fciente  paterer  vicino  meo 

Eam  heri  apud  me  tam  iniignite  injuriam  ? 

Sc.  Nuncdemumameiniipienterfadum  eftearbitrori 

Cum  rem  cognofco  :  at  non  n:jaliciofe  tamen 
SoFeci.  Pe.  immo  indi^ne.  namaue  HOMINEM  lervom 
luos 

Domitos  habere  oportet  oculos  &c  manus 

Orationemque.  Sc.  egone?  ii  poft  huacdiem 

Mutti- 

54.  Jnttu  ddmum.'\  IntU»  domum,^lo  undg  fiemipote  puteus :  iilsOi,  unde.i>ib£ 
in  domo.  Adverbia  enim  fscpe  locum  poteft.  Cic.  Si  fUmpferit  meTiiit*s.  Sca- 
praEpofitioniim  occupnbant.  Lucr.  intm     liger. 

Jedibtv  ,   pro,  in  Tcdibus.  Popma.  1       80.   NAm^ue  hojrJnern  fervum,']    No- 

71.   5«TOi.]  Idcft,  bibi.   SimpMlttm.      tixmS^WiaiicniXii-.^temmPratoremy 

ait  Vaiio  *  »i  ftmendo ,  id  xit ,  bibendo.     Sv^hotle,  dicet nonjolttm  znar^m ,  fcd  etiam 

C    2,  HUiot 


I 


Dour,  dato  me  c<» 
cruciatum,  ni  cgo 
me  dedam. 


^C  MiLES    Gloriosus.! 

Muttifero ,  etiam  quod  egomet  certo  fciarn , 
Dato  excruciatum  me :  egomet  dedam  me 
tibi„ 

85  Nunc  IioG  mihi  ignofcas  quaelb.   Pe.  vincam  animum 
meum, 
Ne  malitioic  fadcum  id  elTe  abste  arbitrer. 
Ignofcam  tibi  iftuc.  Sc.  at  Dii  tibi  faciant  bene. 
Pe.  N^  tu  iiercle,  fi  te  Dii  amant,  linguam  com.primes 
Pofthac :  etiam  iilud,  quod  (cies,  nefciveris : 
po  Ne  videris,  quod  videris.  Sc.  bene  me  mones. 

Ita  facere  certum  eft.  fed  fatine  oratus  abis  ?  ^"jus  fU^^u 

Nunquid  nunc  aliud  me  vis  ?  Pe.  ne  me  noveris.    ^^'  "'"'^-  ^^' 
Sc.  Dedit  hic  rnihi  verba,  quam  benigne  guatiam 
Fecit,  ne  iratus  edet  1  fcio  quam  rem  gerat : 
^5  Ut  miles ,  cum  extemplo  a  foro  adveniat  domum , 
Domicomprehendat.  unaiiic&Palsftrio 
Meiiabentvenalem:  fenii,  &jamdudumfcio, 
Nunquam  liercle  ex  ifta  naila  ego  liodie  efcam  petam. 
Nam  jam  aliquo  aufugiam ,    ^   me  occultabo  aliquot 
dies, 
100  Dum  h^E  confilelcunt  turbae,  atque  irasleniunt. 

"Nam 


9CHloi  ahjiinentes  hahere  apud  Cic.  i  .Offic. 

83'  Muttivero.  ]  Ivtu,  canum  eft  ,  in- 
cuit  Charif.  unde  dicuntui;  Muttire: 
iicut  "^Z  porcorum  :  wndcgrmnire.  Scal. 
Conjed:.  Mutiitnt  cauQS ,  cumincipiunt 
irritari ;  ab  eo,  quod  M,  vel  Mu  videntur 
edere.  V.  N.  Menaechm.  s-^-T. 

84.  Dato  excruciatum  me.  ]  Scilicct 
tortoribus,  quorum  erathocmunusSc 
©fficiumjetiam  ubi  dominus  ipfe  excru* 
ciare diccbatur.  Qupd  autem  corrigunt, 
egamet  dttcam  me  tihi,  didicerant  nimi- 
lum  ufum  verbi  dud ,  cum  eftad  fuppli- 
cium  duci,6c  id  jam  voluerunt  hic omni 
modo  oftendere.  Sed  nihilmutandum 
eft:  nam  juxtacleganterPlautusalludit 
ad  tioxasdeditos.Namrfeii^wjin  utroque 
codice  efle  plane  teftatur  Pareus,  etfi 
Gruteii  cditio  dicam  ab  operarum ,  ut 
opinor,  crrore.  Gromvitu. 

89.   Etiam  illud,  cjuod  fcies ,   nefcive' 

?«.]  Itatecomponas,  utetiamilla,  quae 


nofti,  Ita  habeas, ut  fi  ignories.  Donatus 
ad illud  Eun.  Terent.  aft.  4. 4-  tupol ,fi 
fapii,  Quodfcii,}?efcii :  notat :  hoc diftum, 
ucilla,  Concordia  difcorstHoi.  dcfe^uitur- 
t^ue  fecjuentem,  Virgil-  ita  Heaut.  Tu  nefcit 
tdy^uodfiii. 

97.  Me  haheiit  venaUm.']  Me  incau- 
tum,ign3rum,produnt6cfaiiunt.Eadem 
loquendi  forma  Belgae  dicunt  yemandt 
verkoopen,  quod  Latinereddas,  aliquem 
vendere,  pro,  prodere,  circumvenire, 
ciamfallere.  Boxhomitu. 

98.  Nunejuam  hercle  ex  ifia  nafjfa  eg9 
hodieefcampetam.~\  Significatfe  domum 
heri  noniturum,  ubi  futurumfit ,  ut 
tanquarapifciscapiatur;  &  undepericu- 
lum  virgarum  fibi  imminere  videar. 
Naffa,  ait  Feftus,  eft  pifcateriiva/ts  ge- 
ntts ,  qu9  cum  intravit  pifcit ,  exire  non 
poteji. 

100.  Ira  lemmt.  ~\  Agellius  lib.  18. 
iz.  id  quoque  habitum  iri  oiatione  fa- 

cieu- 


ACTUSII.    SCENA  VI.  J7 

Nam  jam  nunc  fatis  dc  pkis  nimio  memi  mali. 

Vemntamen  de  mequicquid  eft ,  ibo  hinc  domum. 

Pe.  Illichincabfceffit.  fatedepol  cenoicio, 

Occifam  faspe  fapere  plus  multo  fuem , 
105  Cum  manducatur,  ne  id,quod  vidit,  vident ! 

Nam  illiusoculiatqueauresatque  opinio 

Transfugere  ad  nos.  ufque  adhuc  adlum  efl  probe. 

Nimium  feflivam  mulier  operam  prisbuit. 

Redeoinfenatumrurfiis.  nam  PaLxflrio 
X I  o  Domi  nunc  apud  me :  Sceledrus nune  autem  foras.    ? i'?-  h.i«A, 

Frequensfenatus  poterit  nunc  haberier. 

Ibo  intro :  ne ,  dum  abfum^  illis  fortito  fliam. 


cienda  elegantiz  genus,  ut  pro  verbis 
habentibus  patiendi  figuram  ,  agentia 
ponerent :  ac  deinde  vice  verfa  hcec 
interfe  mutua  verterent.  Cicero,  Ter- 
r/imovet^  patiendifignificatu,  pxof»o- 
vetur. 

roi.  Kam  jam  nur.c  fatlf.^j  To  jam 
interpofuit  Gruterus.  Non  habent  nec 
Camerarii,  necLambini,  nec  Sambu- 
ci,  necDouzas,  nec  prioresTaubman- 
Bi  editiones.  Et  ex  MiF.  edit  ipfe :  ^aw 
nttnc  fatu.  Scribendum  ergo  :  lam  nmc 
fatu.  ut  habent  quxdam  editiones  vete- 
les.  I0  jam  enim  videtur  omnino  re- 
quirere  oratio  :  t»  nam  minime  indi- 
get.  At  inquiunt,  fic  ruit  verfus.  At 
meliuseft,  utruat  ille,  quam  ftet  ful- 
tuscentonibus.  Deindefiinfecundare- 
gione  jambi  da^ylo  8c  fpondaso  ufus  eft 
Plautus  ,  potuit&uti  Pyrrhichio.  Aut 
•rojrf»?  diflyllabon  pofuit,  ut&alibi. 
(^ronoviui. 

104.  Occifam  fzpe  fapere  pluf  mul- 
to  fuem  cum  manducatur.  ]  Feftivus  ie- 
nex  ludit  in  ambigua  notione  verbi 
Sapere :  ex  eo,quod  fapidiflima  oranium 
quadrupedum  aeftimetur  vulgo  fuilla 
caro. 

J05.  Cummandacatur,']  Longealitei 


MfT.  alter  :  ^uod  in  adimitatur.  alter 
^uod  in  adimatuT  :  coixc€tviXTi.c^\xc  poftea: 
^iod  ei  adimatur.  Inde  conjefturx. 
Sed  videtur  fcribendum  :  plus  mult» 
fitem.  ^ioine  adimatur  y  neid ,  auodvi" 
dit ,  viderit.  Quippe  ni  ?  qui  patiatur 
fibi  eripi  ,  afque  extorqueri,  ut  id » 
quod  vidit,  non  viderit,  Sic  Tacitus: 
pterifque  mortaiitim  non  exir/tt.  Hoc  eft> 
nonpoteil  adimi,  vei  cripi  iftaopinio. 
Grono  viuf. 

106.  lUiui oculiatque.~\  Sceledrus  ni- 
hil  videt,  nihil  audit,  nihil  opinatur  j  ni- 
fi  quod  voiumus  eum  videre,audire,&c. 
Lambin. 

112.  lUii  fortito  fuam.  ~\  Scriben* 
dum  puto  :  Ibo  intro  ne  ,  dum  abfum^ 
illu  obftito  fuam.  Scriptum  erat ,  ofti- 
to  pro  obflito  ,  ex  quo  faftum  forti- 
to  ,  repetita  littera  ex  fine  prajcedentis 
fyilabac.  Sacpe  oftare  pro  obliare  in  vc- 
teribus  libris  fcriptum  reperi.  lbo,in- 
quit,  intro,  ne  dum  abfcntia  mea  il- 
lis  obflet  ad  ea  qu$_yo]unt  facienda. 
Ne  ohflito  fm  ,  pro  ne  obftem.  0^7?/- 
tum  pro  obi^aculo ,  ut  mandatum  a 
mzndoyjujfitm  a  jubeo  ,  &  fimiiia.  Ni- 
hil  poteft  boni  fenfus  ex  yulgata  elici. 
Salntaf. 


ACTUS 


3.S 


MiLES   Gloriosus» 


AGTUS   TERTII   SCENA  PRIMA, 

PALiESTRlO,  PLEUSIDES,  PERIPLECTOMENES^ 

COhibete'intralimen  enam  vosparumper  y  Pleufvdes. 
Smite  me  prius  proipettare  ^  ne  ulpiam  inlidis  fient , 
Conciliura  quod  habere  voiumus.  nam  opus  efl  nunc  tuto 

I0CO5 
Unde  inimicus  ne quis  noftcis  fpolia capiat  confiliis , 
jUnde  inimicus  ne  quis  noftra  fpoiia  capiac  auribus : 
Nam  B  E  N  E  C  Q  N  S  U  L  T  U  M ,  inconfultum  eft ,  fi  ini- 

micis  lit  ului : 
Nam BONUM  CONSILIUM  furripitur fe-  'ffr.he^' '^^'-^' 

piilume ,  ^"^-""»- 

Si  minus  cum  cura  aut  catp  locus  loquendi  ledtus  eft. 
loC^uippe  fi  refciverint inimici  confilium  tuum , 
Tuopte  tibi  coniilio  occludunt  linguam,&conftringunt  manus: 
Atque  eadem ,  qua;  illis  voluifti  facere ,  faclunt  tibi. 
Sedlpeculabor,  ne  quisautliinc  a  kva,  aut  a  dextera  ' 

.    Noftroconiiiiovenatoraflitamiauritisplagis. 
1 5  Sterilis  hinc  profpedlus  ufque  ad  ukimam  plateam  eft  probe. 
Evocabo  :  heus  Periple6iomene  &  Pleuhdes ,  progredniiinj^ 
Pe.  Eceenos- tibi obedienteis.  Pa.  FACILE  EST  impe- 
xium  in  bonis. 

.'H  W'5»  .ii.i  i>-  Sed- 

^.  /'~^  Oncilfo,  e^uodlutbere.l  Kqc  CatTJC- 'I  yjtTu  Koyv  emm-^dcffit-^ur,  qui  dicit  rd' 
%^  rarii  efl:.-  Scirpti    cdicique  anti-  j  quodopus  dicJo  cft  tanrurh  :  bc  yjcTK  xo- 


fed  diftin^^uendum  :  tie  ufpiam  inftdia 
fient,  ConcitiUm  quodhubere  uolujntii.  Cu- 
iushiccftfenfus  :  ne,  quod  conciliurtJ 
haberevolumus,  eiufpiarT-i  infidisiiinr. 
Id  nimirutBpronomenreticetur,  utceii- 
iks  alibi.  Gro-no-o. 

9.  K^iut  c^its lccUS)  &C.']  Catahgo  vnlgo 
cditum  eft  j  in  qua  vocecoirigenda  con- 
jeftuiarum  plauftra  runt,quarum  tarften 
nuilaveram  ieSionerneft  alTecuta.  Nos 
^croliimusaiTecuii: 
Si »iiniu ,  cum cura  autcata togon  lequen- 
di  leclum  id  cjh 
Nam  yjtfd  T^oyv  loqui  eft,.  lepide  & 
comtxivdc  loqui,utpauIo<pqft  iequitur: 


"pv  loqiiendicoBliIium  legit,  quicum' 
cura  &  rationcid"  pro^/idet ,  neinimicf 
rermonem  (uum  rubieganrjSt  confilium 
furripiantj  qui  hontetnereloquitur  aut 
iuconfiderate.Apud  Artemidorum  habes 
faepe :  spQ&t  te  jr^j  yc'xrts,  xoy)v,rel}e  atqtte 
ordrne-    Saimsfius. 

14.  ^tiritu ^lagif7\  ^Aurita.  ^lags,{wxiX. 
aures.  Virg.  4.  .ALn.  Retia  rara,  plaga. 
Gloflariura:  ii'n.wxorx0' ■>  qui  aurem 
omni  loquenti  accomraodat.  c^ua.K.ii.' 
aixoyi^.  Tauhm. 

i-j.  Jn  bonii.']  Poffiimus  tueri  vulga- 
tamleclionera  ,  ut  inin  bonif  ithns,  qux 
fint  iisutibiiesquibusimperaraus.Narn 
facilc  fuo quirauefervis:  coramodo.  Dif- 


J 


K  A  C  T  U  S   IIL    S  C  E  N  A  I:  jc^ 

Sed  volo  fclrejeoclem  confilio ,  qiiod  intus  meditati  fumns , 

Si  gerimus  rem.  Pe.  magis ad  rem  eile  non  potefl;  utibile. 

io  Pa.  Immo  quid  tibi ,  Pieufides  ?  Pl.  quodne  vobis  piaceaC 

difpliceat  mitii  ? 
Quls  liomo  fit  magis  meus,  quam  tu  es  ?  Pe. loquere  lepide  6c 

commode. 
Pa.  Pol  ita  decethuncfacerc.  Pl.  at  hoc  me  facinus  mi(e- 

rum  macerat , 
Meumque  cor  corpufque  cruciat  ?  Pe.  quid  id  eft ,  quod  cru- 

ciat?  cedo. 
Pl.  Me  tibi  iftue  aetatis  homlni  facinora  puerilia 
ij  Objicere5nequetedecora,nequetuisvii'tatibus , 

Ea  te  expetere :  te  ex  opibus  fummis  mei  honoris  gratia , 
Mihiqueamantiireopitulatum,  atque  ea  te  facere  facinora , 
Qu^  iftaec  a^tas  fugere  fadfca  m^is  quam  fe^tari  iolet. 
Eam  pudet  me  tibi  in  fenedaobjicere  fohcitudinem. 
5 o  Pe.  Novo  modo  tu  homo  amas :  iiquidem  te quicquam,quod 

faxis,  pudet. 
Nihilamas:  umbraesamantum  magis,  quam  amator,  Pleu- 

fides. 
Pl,  Hanccine^tatemexercere  me  meiamorisgratia. 
Pe.  Quid  ais  tu  ?   itane  tibi  ego  videor  oppido  Acherun- 

ticus, 
Tam  capularis,  tamne  tibi  diu  videor  vita  vivere  ? 
3  5  Nam  equidem  haud  (tim  annos  natus ,  prster  qulnquaginta 

dc  quattuor: 
Clare  oeulis  video ,  pernix  fum  manibus,  fumpedesmobills 

Pa.  Si 


fald&uf.  Facite  ejl  imperium  in  bonis. "] 
§ic  MfT.  AtAcidaliusi» /'o«oj.  Fruftra. 
Vide  ad  Senecae  Nat.  Qusft.  lib.  4. 
Cronov. 

2$.  Te  decjora.']  Per  hypallagen ,  pro 
te  digna, :  cum  diftum  oportuetit ,  ttbi 
decora.   L. 

26.  Ex  opihtu  fHmmit.']  Id  eft,  fumma 
contcntionc.  Merc.  a£t.  i.  2. 


31.  Vmbraamanttiml^Amantumum- 
bra  ,  differt  ab  umbra  fuamet.  vult  enim 
fi  comparetur  Pleufides  cum  amatoribus 
aliis  ,  vix  dici  poffe  umbram  eorum. 
Taubm. 

34.  Vitamvivere.l^Y .'^.YtX^.  a£b.4.3.' 
MHI  &  edd.  vita  vivere. 

?6.  Pernixfum,  &c.']  Manihuf  per- 
nix  proprie  diftum.    Eft  enim  pertiix  l 


_  30.  Huodfaxispudet.  ]  Namqui  fe-  pernitendo,  quodmanuum  magisquam 
lioamat,  eumnuUiidS  reipudet,  LnmA  pedumeft.  Pedes mobiiu ^utxiVidiigcnuy 
^»tti'  I  7rQ<f^,s  ci,x.-jc.  Dij^ald, 

*.  C  4  ll.^mttf- 


4^  MilesGlojliosu^. 

Pa.  Si  albus  capillus  hic  videtur  ,   neuciquam  ingenio  eft 

fenex. 
Ineil  in  hoc  amuffitatarua  (ibiingenuaindoles. 
Pl.  Pol  id  quidem  experior  ita  eile ;  ut  pr^dicas,  Palseftrlo , 
40  Nam  benignitas  quidem  hujus  oppido  ut  adolefcentuli  eft ! 
Pe.  Imnio,  ho/pes,  magis  cum  periculum  facies,  magis  noices 

meam 
Cpmitatem erga te  amantem.  Pl.  QUID  OPUS  nota 

noicere? 
Pe.  Ut  apadte  exemplumexperiundihabeas,  nepetasforis: 
JNam  QUl  IPSE  HAUD  AM AVIT,  sgreaman- 


tis  mgenium  mipicir. 


45  Ec ego  amoris  aliquantulum  habeo  humorifque  meo  etiam in 
corpore. 
Neque  dum  exarui  ex  amcEnis  rebus  &z  voluptariis. 
Vei cavillator facerus ,  velconviva commodus 
Item  erorneque  tgo  unquam  oblocutor  fum  alteri  in  convivio» 
Incommoditaieabftinere  meapud  convivascommode , 

5  o  Commemini,  &  me:E  orationis  juftam  partem  perfequi : 
Et  meam  partem  itidem  tacere ,  cum  aliena  eft  oratio." 
Minime  Iputator,  fcreator  fum,  itidem  minime  muccidus. 
Poft  Epheh  ium  natus ,  npn  in  Apulis ,  uon  fum  in 
Umbria. 


MJf.  non  TuHi 
in'  imula. 


3?.  ^mufitttta.']  Id  cft,  ddamufim 
fii£ia,  Feftus:  examintita  ,monms  i  qui 
amuftm  t.St  legulam  fabrorum  ait, 
quain,  cumopus  ptobant,  rubricailli- 
nunt.  VarroQuzEft.  P]autin,  ^mufuefi 
*^^uameii,lAva,mentum.  Vetus  Glofr.  £Ar 
«mufimj  ipivvoj.  Sua  fibi  itigenuaindc- 
lts>  ]  Sua  propria&  a  naturainfita.  ira 
Jngenui  fontcs  ,  ideft.  nativi,  nonmanu 
f adi,  apud  Lucret.  Indoles  incrementura 
iignificatprimigenia  notione:  ut  apud 
Agel].  metjdiindoles.  O/ereenimjCrefceie 
Cgnificat,  &  (pera ,  quam  exvultucol- 
Jigimus  virtutis  futuras  in  pueris:  qu2 
vocatur  ;Ki(D«H7«§  a  Gr^Ecis  :  utabEu- 
lipide  diftumjac^cTejvocf  ihy.veta^  ^.- 
^(n>i]yig.  GloiTa::  bidolesyU,u.xii  iKTni  ct 
v^a>Tip((<.  Sc&lig. 

43.  Ne  pett^fam.^  V.  N.  aft.  2.  2. 


PL.Ole- 

49.  Incommoditate-']  Jncomfpcditatef» 
dixit  tIw  aii<S'ia.v.  hci ,  Commodtis  t&.qu.i 
opponitur  tc^  dii^ei.  cujufmodi  homi- 
nisgraphica  inhac  Scena  eft  defcriptio. 
//  Cafaub. 

S  3 .  Pofi  Upheffttm  natus ;  «0«  in  ^pa- 
lii,  non in  Vmbria.  ]  Quod  Ephefi  natuin 
fegloriatur,  credo  ideoefle;  quod  ci- 
vitasea  elegantiis  facetiifque  imprimis 
dedita ,  eontra  morem  Umbrorura  &  A- 
pulorum  5  qui  ruftici,  illepidi,  fubidique 
habebantur-  Do»z.<«.  Plautusfcripfit:  Non 
fum  ^nimula  3  aut  eerte  .^nimuU ,  id 
cft;  nonfuranatus  Animulae;  aut  non 
fumab  Animuh,  iiveAnimulas.  Quo- 
modo  apud  h.nnc€{iyHofpes  Za(yntho,^to 
a  Zacyntho  :  apud  Terentium,  .^nu^  Co- 
rinthoi  pto  a  Corintho :  apud  LuciUium, 
Sar^w  <i/£^)pto,  pro  ab  .^gypto.  Ad  in- 

dagan-» 


A  C  T  U  S  ni.    S  C  E  N  A  i.  4t 

^    Pl.  O  lepidLimfemcem,{iqmsmemorac,virtuteshabet: 
$^  Atque  equidem  pUne  edudtum  in  mitricatu  Venerio ! 

Pe.  Plus  dabo,  quam  prasdicabo  ex  me  venuftatis  tibi. 

Neque  ego  ad  menfam  publicas  res  clamo ,  ne-    Sidteiviu J: ** 
queLegescrepo: 

Neque  ego  unquam  alienum  fcortum  fubigito  in  convivio. 

Neque  praeripio  pulpamentum,  neque  praevorto  poculum , 
^o  Neque  per  vinum  unquam  ex  meexoritutdiffidium  incon-* 
vivio. 

Si  quis  ibi  eft  odiofiis,  abeo  domum ,  fermonem  (egrego, 

Venerem,  amorem,  amaenitatemque  accubans  exerceo. 

Pl.  Tuiquidemedepolomnis  mores  advenuftatemvalent. 

Cedo  treis  mihi  iiomines  auriclialco  contra  cum  iftis  moribus, 
6^  Pa,  At  quidem  illucaetatisqui  iit,  non  invenies  alteriim 

Lepidiorem  ad  omnes  res,  nec  qui  amicusamico  fit  magis. 

Pe.  Tute  me  ut  fateare,  faciam  eife  adoleicentem  moribus : 

Ita  apud  omnes  comparebo  tibi  res  benefa^tis  frequens : 

Opus  ne  erit  tibi  advocato  trifti,  iracundo }  cccq  me, 
70  Opus  leni  ?  leniorem  dices,  quam  mutum  eft  mare, 

Liquidiufculufque  ero ,  quam  ventus  eft  favonius. 

Vei  liilariilumum  convivam  iiinc  indidem  expromam  tibi  ^ 

Vel  primarium  parafitum,  atque  obibnatorem  optumum : 

Tum  adfaltandum  non  ciniEdus  malacus  ^que  eft  atque  ego, 
75  Pl.  Quid  ad illas artes optaflis,  ii  optioeveniattibi  ? 

Pe,  Huius  pro  meritis  ut  referri  paricer  poffic  gratia : 

TibL 


dagandam  eruendamque  veram  hanc  le- 
ftionem  haec  me  veftigia  tulerunt :  quod 
in  membranis  nonnullis  ,  Non  fum  in 
m«/d,fcriptumcompereram3  quamle- 
^ionem  cum  Fhiiargyrii  ad  2 .  Georg. 


tra^lio.  Difsidium  animi  eft  ;  difcidium 
corporis>  2.  difcifidere ,  id  e(t  ,  dirimCK. 
C  if iia. 

61.   Sermonemfe^regor\Iin.cn\loqntn' 
difacio.  Lamkin. 


Virg.  Nonfum  animatacoi\X&\\Atr\n-^\c-  \  64.  Cedotreis  w;/ji  fco^».  ^  Damihitres 
nitinmentem,quodapudFe/?«»2legere  }  iftismoribusprsditos  :  6c  egotibiaequi 
memineram:  ^nimula-^  urbs parvarum  1  ponderisorichalcumdabo.  V. N.  Epid» 


cpum  in  ^pulia.  Schopp. 

S4-  Tj..  O  lepidumfentcem.~\  Hancle- 
ftionem  ScPrifc  probat.  Nondiflimilc, 
quodapud  Pompon.  eft,  Senica  pjo  fa:- 
minafene.  Lipfiits. 

60.  Difcidium.~\  Difcidium  ,  apud 
Lucret.  6c  Ciceron.  eft  yj>ecp-^uc; ,  dif 


a£t.  3.  3.  30. 

71.  Li^uidiufculufijue.  j  AliquantO 
liquidior,  ferenior  ,  quam  ventus  Fa- 
vonius,  qui  eft,  ut  &  Boreas  cd&pn^ 
■^^.vi^vic,  xthix  feu  fetenitatis  genitot. 
Litmbm. 

74.  Malacus.l^  V.N.Bacch.i.  i.  3«, 
C  s  iz. DtuM 


i 


ux  M  I  L  E  S      G  L  O  R  1  O  S  U  S. 

Tibique ,  qiiibusnuncmeelleexperiorrLimma*  rollicitiidinL 

"At  tibi  tanto  rumtui  ejGTe  mihi  moleftum  eft.  Pe  .  morus  es. 

Nam  IN  MALA  UXORE  atque  inimico  {i  quidfu- 
mas,  (Limj)tus  eft:    ■ 
80  In  bono  hofpite  atque  amico ,  qu^ftus  eft,  quod  fumitur : 

Et,  quod  in  divinis  rebus  iumas ,  fapienti lucro  eft. 

Peum  virtute  ut tranfeuntem  hofpitio  accipiam ,  apud  me  eft 
comitas. 

Es,  bibe,  animo  obfequere  mecum ,  atq;  onera  te  hikrltudine, 

Libers  funt  zdis :  liber  fum  autem  ego  :  me  uti  volo  libere. 
S5  Nam  mihi^Deumvirtutedicamjpropterdivitiasmeas 

Licuit  uxorem  dotatam  genere  fummo  ducere : 

Sed  nolo  mihi  oblatratricem  in  xdis  intromittere. 

Pl.  Curnonvis?   nam  PROCREARE   iiberos  lepi- 
dum  eft  onus, 

PE,Hercievero,LIBERUM  ESS.E,idmultoefl:lepidius, 
510  Pa.  Tute  homo  &alterifapienter  potis  es  confulere ,  8c  tibi. 

Pe.  Nam  BONA  UXOR ,  fi  ea  deduda  eft  ufquam  gentium, 

Ubi  eam  poilem  invenire  ?  verum  egone  eam  ducam  domum ? 

Qus  miiii  nunquam  hoc  dicat :  eme  mi  vir  lanam ,  unde  ti- 
bipallium 

iVialacumS^  calidumconficiatuTjj  ^tv^iicsquehibernasbona?, 

"-:'■:"'-'■:  ■■.-:;:;,:  .Ne 


82.  Deum  virtute  ut  tranfeuntem.'] 
Vult:  tantum  fibifuperefle  bonorum, 
ut  noa  gravatim  piaetereuntes  excipere 
poiSSt-  Porro,  ut  conftet  vetfus,  abjicien- 
dumeilillud  hcjpitio,  gloflamvocis <tc- 
(ip^efe.  Gruter. 

•  -  84.  Ego  :  me uti  volo libere.^^Vti alicjuo : 
6c ,  uti  feipfo ,  peraeque  dicunt  Latini. 
Kof.  I.  Epiit.  12. 

VtersPompejo  Crofphe :  &  j  Jlqui4  fetet 
'  ''"■         ultro 
'Defer. 

Idem  Epift.  17. 

Regihits    uti. 

^Xmt.  Cap,  4. 4.  ficjuidem  fefe  uti  volet. 
ideft,  llquidem  voleteile  fxugi  &  fibi 
Utilis.  Lambin. 

88.  Lepidum  efi onas.  1  Placet  haec  Li- 
pfiiconjeClurae.^  vetciifcrjptara:  Lefi- 


dtif/onm,  Ovidius  :  Vtquemarem  pariof, 
onerojior  aiterafors  eji.  Suetonius  in  Ca- 
ligula  :  Tilia  veronata  ,  paupertatemnec 
jam  imperatoria  modo^  fed  &  patria  con" 
querensonera,  At  inonere,  ajunt,  quis 
quafolepoiineft.  RefpondetPlautusin 
fabula  fequenti:  xAn  honi  quid  uf^uam 
eji  y  quod  {juif^uam  uti  pofit  Jine  r/ialo 
omni  F  Procreare  liberos  eft  illud  quidetin 
onus,  fed  cui  oneri  multa  dulcedo  adfit. 
Truculento  2.  S.  Mulieri  nimio  malefa^ 
cere  meliui  eji  onU4  quam  bene.  Eurip.  Her. 
Fur.  a,  Yiiius  (mi  <+)/Aoy  a.')(fi@'.  Gro^ 
noviui. 

90.  DeduHaeJiufquam  gentium.~\  CA" 
fina  2.  8.  Sine  prtui  deduci.  Terentius 
Hecyra  i.  z. uxorem deducit domum.Li.i 3 , 
TT.  8.  Ad  1.  Jul.  de  Adulter.  minor  duode.' 
cim  anniiin  domum  deduZia.  Et  pallim. 
CurcrgoLipfiuseii«<^4,  Gcon^v. 


ACT  U  S   III.    S  C  EN  A   r.  4i^ 

-.^-5-Ne  algeashac  hieme.  hoc  nunqaam  verbum  ex  uxoreau- 

.'.nrn(  :  dias, 

Verum  priuiquam  galFi  cantent,  qiwe  raefbmnofurcitet,    1 

Dicat :  Da  mihi,  vir,  Calendis  meam  quod       Jux caiend,S«Im" 

matrem)uverit:  Mar.^cumve„.nnt: 

Da  qui  farciatjda  qui  condiat :  da  qu^yd  dem  Quin-     J«/r-  faciat. 
quatribus, 

Prascantatrici ,  conjei^rici,  hariok  atquearufpTCS : 
loo  Flagitium  eft,  (i  nihil  mittetur,  quo  ruperciiio ipicit ! 

Tum  piatricem  clementer  non  poteflquin  munerem.  ^nJ^^ 

Jampridem ,  quia  nihilabftulecit ,  fijccenfet  ceraria. 

Tum  obitetrix  expoilulavit  mecum,  parum  miilum  iibi. 
^r.  Quid  :  nutrici  non  miilurus  quicquamyquaE  vernas  aiit } 
105  HiEC atque hujus  iimiliaaJia  damna mulra  muiier um , 

Me  uxore  prohibent ,    mihi  quas  iiujus-  iimiles  fermones 
(erat. 


57.  Calendis.~\  Sc.  Martiis.  Calendas 
pnvnes  Junoni  tiibutas  ,  ut  &  Idu- 
pmnesjovi,  docti  Macrob.  Satur.  lib.  i. 
cap.  9.  Hinc  luno  Caiendaru  di(5la,  Sed 
Maxtiis  Calendis  lunoni,  pi^cipu*^  Ma 
Ironx.  ,  facrificabant  :  ut  is  annus  ab 
exordio  totus  eis  felix  effct  &  faulxus,  & 
in  partu  &  amore  conjugali  :  atquc 
eciam  munera  llbiinvicem  roillitare  fo- 
lebant,  Et  haec  fefta  MatrorraiiA-^zc- 
bantur-  juvenal.  Cal.  JVfArf/^  nominat 
pimineM  :  Mttnera  fxmineu  traiiat  fecre- 
ta  Caiemdif. 

98.-  -^ttod dem  qtcinijuatrihni .fDi&hus 
feftis  Aiinervae.  ^fuir/tjuatrtu  y  TravAb-})- 
vcuAy  Solip.  i-Inft.  Grammat.  Idem  eo- 
dem  3  ^luinquatTfupluraiiter,  non,  ^ui.n- 
guatrta:  non  enirn  ditlt  fimt  qmr.^ttc  dies 
airt ,  fed  quod  Cjuincjuatrus  anticjiii  dtce- 
ba>it ,  a  cjuinqttando,  id  ejh  iujirando  :  quod 
eo  dieart/iaanciiia  lufrari  fnt  foiita. 

99'  Pr£ca7itatrici.^KtQt\xmc9i,pr£can- 
trici.  Et  paulo  poftj^iarmew».  Sicenim 
Sc  veiius  poftuUt.  Saimaf.  Ccnje£irici.\ 
Cojijeilrix,  quac  interpretatur  lignifica- 
tionem  fomniorum.  Et  apparet  viros 
conjeftoribus  ,  mulieres  conje«!tricibus 
ufas  fuiiTe  j  ac  lexibus  ofSeia  artium 
fiiftiflctafuiffe.  Tunieif. 


rjiiiiljr.  Pa.  Dii 

I  o  I .  Tum piatrkem  clementer  nonpoteji 
quin  munerem.  ]  Qmnino  piatricem  pio- 
bo  cum  meo  Coieto.  Nam  dieirtfanris 
luftricoHveNominali,  quo  nomenilli 
indebatiir  ,.  (  Cvo^^c^/g/se  Gr.  nomi- 
naiit )  luftrandipartes  propriepiatricum 
muJic-rcularam ,  q^u^anusrecocta:,  fuc- 
runt :  dicebantutque  '^y^Klo/.ctf  vel 
rziklf.fjjlySjflA^-y  Fettus  Piatrix  dtcchatur 
facerdoTi  qtts.  expi^ire  eratfoiita,  quam  iy 
fagam  6"^  fim^AaXricem  v»cant.  Taub- 
mannus.    . 

102.  Geraria.  J  Quod  Giscis  dxivc 
Tgc'c|)!gr  diceretur,  quiinulnisfuisaffi- 
due  gefticando  alumnum  nutricaiet ; 
hinc  hoc  loco  nutrix  geraria  vocatur-. 
VerumfortaEe  etiam  legendum,  tora- 
ria  ,  &  torariuf  in  Gloflis  cxponitur 
coKivolQy^t)^.  nam  librorum  fciiptura 
varia,  6c  partim  habent  ceraria  ,  partim 
teraria.  Salmafius.  S»cce?7fet  cerarta^^  Sic 
Mli.  unde  ceiaria-,  geraria,  ceilarta  fece- 
runt.  Vide  an  fuerit :  fuccenfet  ger^ra, 
tnm  Ohfietrixexpeftstiavit.  Gerara  velGe- 
rara  Bacchi  famula:.  Demofthenes  in 
Nexram  :  Ko;^  roiAUTit  iart  eioHhSiv  ot 
bj^eti  A^Luuetiav  y  iziirisTWv  ovru)v ,   ei^ip^ 


44  M  I L  E  s    G  t  o  R  I  6  s  u  i. 

Pa.  Dii  tibi  propitii  fimt  hercle :  nam  fi  iftam  {emel  amiferis 
Libertatem ,  haudfacile  te  ineundem  rurfiiis  reftitueslocum. 
Pl.  At  ILLA  LAUS  EST  ,  MAGNO  in  genere 

6c  in  divitiis  maxumis, 
1 1  o  Liberos  hominem  educare ,  generi  monumentum  Sc  (ibi. 
Pe.  Quando  habeo  muiros  cognatos ,  ^uod  opus  lit  mihi 

liberis  ? 
Nunc  bene  vivo ,  SdFortunate ,  atque  ut  volo ,  atque  animo 

ut  lubet ! 
Mea  bona  mea  morte  cognatis  dicam,  inter  eos  patriam, 
lili  apudme  edunt,  mecurant,  viluntquidagam,  ecquid 

velim. 
z  1 5  Priufquam  Iucet,allunt,  rogitant,  no£lu  lit  fomnum  ceperim, 
Eos  pro  liberis  habeo,  quin  mihi  mittunt  munera. 
Sacrificant  ?  dant  inde partem  mihi  majorem ,  quam  fibi : 
Abducuntad  exta :  me  ad  fe,ad  prandium,ad  caenam  vocant» 
Ille  miferrimum  fe  retur ,  minimum  qui  mifit  mihi. 
1 20  Illi  interfe  certant  donis.  ego  ha^c  mecum  muflito : 
Pona  mea  inhiant ;  certatim  dona  mitcunt  & 

munera. 
Pa.  Nimisbona  ratione,  niminmque  adte&  tuatii  mul- 

tum  vides. 

ET 


Z?>/:certatifn 
nutricant  Sc 
munerant. 


<TOK  Uq^I?.   Et  mox:  O^ox,^  Tipcupm 

«UTj;  iTroli  TO  liQ$t  Ta.VTA  ;(5eJ  i^wpaa  to? 
Ti&cie^i.  Vide  Harpocrationem,  Pollu- 
cem,  Suidam<  Gronovitu. 

llo.  Generimonumentumeft ftbi.l  Li- 
berigenusfuum  immprtalexeddunt.  Sic 
Euripides  Mares  familta  columnas  vocat, 
Iphig.  in  Taur.  id.  i .  fc.  i .  t^C.  $  7.  ^ti;- 
hccl  y^  oi^ccv  eiai  TmlJlsapa^viC. 

II 8.  ^hducunt  ad.  exta.  3  Sacrificio- 
rum  exta  intelligit  :  qux  exta  lufira- 
iia  Mato  vocat ,  g.  iLneid.  quorum 
partem  diis  reddebant :  partem  in  epu- 
iatione  comedebant.  Porro  adhibe- 
bantur  his  tantum  cariffimi.  Turneb. 
Convivia  rem  facram  olim  comitaban- 
tur.  Autfi  nolient  convivium  celebra- 
re ;  e  viftima  partes  ad  amicos  mitte- 
bant.  C^fau», 


ii2.  Kimif^ueapertatumultum.^jSa- 
niflimum  hunc  locum  etutum  ex  prima« 
liis  editionibus  a  Camerario,  foedecon» 
taminari  Gruterus  ait  reponendo  :  «*- 
miumque  ad  te  &  tua  multum  vides  .•  quod 
non  negat  in  ambobus  membranaceis 
apparere.  Sermonem  tanto  viro  indi- 
gniflimum.  Quomodo  fanus ,  ubitan- 
tum  abeunt  fcripti  ?  quaj  illae  primaris 
editiones  optimiscodicum  &  pasne  i^o~ 
lis  tuto  fequendis  potiores  ?  perturbatus 
his  teriiculis  Pareus  praefidium  deferuit, 
ut  tanto  facilius  in  aperto  &  plano  cape- 
rctur:  facit  nimioque  &  te&  tua  multo  vi~ 
des.  Sed  noneftrecedendum  afcripturae 
veteris  elegantia,  Himii  bona  rations  fa- 
ciuntilli ,  vel  tu ,  vel  facitis  utriraque, 
Vellilibet  hocquoque  continuare  cum 
fequentibus:  Nimis  juftadecaufa,  vel 
nimis  bono  modo  tnmiumqut  multum 

'vides 


A  C  T  U  S  ni.  S  C  E  N  A    I.  ^5 

ET  TIBI  SONT  GEMINI,  &  trigemi- 

ni,  fi  te  bene  habes,  filii.  hfSr^  ''''"* 

Pe.  Pol,  (i  habuillem,  fatis  cepiirem  miferiarnm  liberis, 
125  Cenferem  emori : cecidilletne ebrius, aut  de equo  ufpiam : 
Metuerem,  ne  ibi  defregiilet  crura  aut  cervices  iibi, 
Tum  ne  uxor  mihi  infignitos  pueros  pariat  poftea,     "'sSon  fu^t 
Auc  varum,  aut  valgum,  aut  compernem,  aut  gae-       ^l  HVit 

tum ,  aut  broncum  filium .  ^""' 

Pa.  HUIC  HOMINI  dignume(ldivitiasefre,&diu 

vitamdari, 
130  Qui  dc  rem  fer vat ,  &  qui  bene  habet ,  fuifque 

amicis  eft  volup. 
Pl.  O  lepidum  caput  I  ita  meDiiDesqueament ,  squom 

fuit 
Deosparaville,  uno  exemplo  neomnes  vitam  viverent : 
Sicuti  merci  pretium  ftatui,  pro  virtute  ut  veneat : 
Qu^  im proba  eft ,  pro  mercis  vitio  dominum    ;ft' mercef  'To^ 

pretio  pauperet.  viuodommun.. 

135  icidem  divos dilpertiife  vitam humanam  sequom  fuic. 
Qm  lepide  ingeniatus  eilet,  vitam  longinquam  darenr : 

Qui 


'Uff.  ami» 
cisvolt.. 


vides  ad  te  &  tua  ,  hoc  efl: ,  in  rebus  ad  f  e 
&c  tua  pertinentibus  fapis  plurquam  o- 
pus  ert.  Vide4.  obferv.  10.  Gronovius. 

r24.  Sati4  cepijfemmiferiarum-^  Non 
mihi  videturquidpiara  mutandum.(S<if« 
tepijfem  miferiarum  Itberif,  id  eft,per  libe- 
Jos,vel  in  liberit.  Quodetiam  poteftre- 
poni.  Nam  in  facileinterciditpropterfi- 
militudinem  ultimzfyllabae  prxceden- 
tisvocabuli,  miferiarum.  Salmaf. 

125.  Cenferem  emori.~\  Supra  CSteras 
ineptasconjediuras  &exp]icationes  al- 
litumeftnupcriCenferemliberosmeos, 
(i  haberem  ,continuoinmortisautalio 
aliquo  difcrimine  verfari:  Quae  tamen 
fuerat  Taubmanni  olim.  Sed  vel  ipfe 
pofteavel  Gruterus:  Cenferem  me  mori, 
hoc  eft,  xque  male  m  e  habcret ,  ac  fi  ipfe 
obirem ,  audito  aliquo  liberorum  infor- 
tunio.  Sedneficquidem  verumattigit. 
Cenferem  emon,  eft ,  cenferem  me  identi- 
4em  moii,  angoiem  ma«i  firailcra  kn- 


tire,  alSduecogitans,  cecidifretne  ebiius 
autde  equo  ufpiam.  Ut  apud  Ovid.  2. 
Faftor.  Lucretia:  JHem  abit,  &  morior 
quoties pugnantis  Mefubit.  Petronio,  aqut 
laffm  ac  moriens  ^fcyltos.  Talis  proponi- 
tur  Micio  apud  Terentium  in  Adelphis 
a^l-i.fc-i.  Ego,  quianonredit filiHSy  cjU4i 
cogito?  ^luibutnuncfoU.icitorrebui ?  ne aut 
iHe  alferit ,  ^ut  ufpiam  ceciderit  autperfie- 
gerit  aliquid.  Sic  quotidie  emorimurpa- 
rentes.  Gronoviua. 

131.  t/£quomfuit  deosparavijfe,  ~\  IL- 
quumfuit,  deosfeciffe,  neomnesuno 
modo  vivcrent :  fcd  viriboni ,  comes  » 
liberales,  &c.  eflentlocupletes,  fortu- 
nati  ac  longaevi ;  homines  contra  impro*- 
bi,  incommodi,  &  illiberales,  5cc.  effcut 
egentes,  infoitunati,  &  bievis  vitss. 
ViSioriui. 

1 3  <S.  §lui lepide  ingeniatus  effet ,  &c^ 
Vulg.  ingenuatH* tkdicuhtU^XvLm,  inge^ 
niatw,  Agdl.Ub.iz,  cap.  i.   Corpufque 


4dr  M  I  L  E  S     G  L  O  KiO  S  V  Se 

Qm  improbi  eirent  8c  fcelefti ,  iis  adimerent  ammam  citoi 
Si  hoc  paravillent  ^  homines  etlent  minus  multi  maii , 
Etminusaiiciadei-rceleftafacerentfada:  &poftea 

1 40  Qui  probi  homines  eilent ,  elTet.his  annona  vilior. 

Pe.  Qui  DEORllM  confiliaculpet,  ftultusinrcitufquefit^ 
Quiqueeosvicuper-et.  nunc  jamiftis  rebus  defifti  decer. 
Nunc  volo  obfonare.  ut,  holpes  ?  tua  te  ex  virtute  &  mea 
Meae  donaiaccipiam  benigne,  lepide ,  &  lepidis  vidibus. 

145  Pl.  Nihil  mepoenitet  jam  quantofumtuifuerim  trbi. 

Nam  HOSPES   NULLIIS   tam  inamicihorpitium 

devorti  poteft', 
Quiiibirddiiumcontmuum  fuerit,  jamodiofus  (iet. 
Verum  ubi  diesdecem  continuos  immorabitur , 
Tametfi  dominus  nbn  invit-us  patitur,  fervi  murmurant. 

1  jo  Pe.  Servientes  (ervitute  ego  fervos introduxi mihi , 

Holpcs  5  non  qui  mihi  imperarent ,  quibus  ego  eifem  ob=- 

noxius  * 
Si  illisasgre  eft,mihi  quod  volupe  eft,meo  remigio  rem  gero. 
Tamenld  quododio  eft ,  faciundam  eft  cum  mialo  atque  m- 

gratiis. 
NunCjquod  occepi,obfonatum  pergam.PL.fi  certum  eft  tibi, 

1^5  Commodulumobfonas  ne  magnofuirptu:  mihi  quidvis 

fateft. 

Pe.  Qiiin 

}  liiu,  quod  admifitPareus :  poftea  illi  pla- 


&  animum  hene  trgenidtif  primordiu  m- 
ehoatum ,  itijitivo  degenerii^ue  atinie-rito  la- 
Hii  alieni  corrumpere.  Rarum  verburn,  in- 
geniari ,  ab ingenio dedu^um  5  ut  ab  au- 
teilio,auxiliari.  J.  Guilielm. 

140.  Ejfet  hif  annona  vilior.  ~\  Quafi 
dicat  :  Si  diilongam  vitam  viris  bonis 
dediflent,  brevem  improbis:  fururum 
■fuifTe,  ut  efTetrerum  advicxumncceils- 
liarum  rroventusvilior.  fta  interprera- 
tur  ViSioriu^.  Quod  probo.  Planeautem 
huicgeminum  eft  iliud  adagi'-^mBelga- 
lum  5  Si  homines  inrulfi  &  infipidi  pane 
■jion  vefcerentur,  viiis  eflec  annona. 
Boxhorn. 

'  r48.  Decem  confiruos- imrnorAhitur.  j 
Verbum  poftren-.um  a  Camerario  eft. 
MfT.  ■&    vetr.  edd.    continuns  its  aftcdo- 

rttmill/u.  Saraccn'as,  iteritfa  domuTn  il'^ 


cuit  ititafli.  Sed  de  horpitio  agit,  cui 
verba  ifta  non  conveniar.t.  Academi- 
cus  quoque:  Conttnuos  iti  afiodorum  il- 
Im.  Forteverumeft : 


Verum  ubi  dies  de- 


cem  contiiiuos uftss  domum tHini.Gionov. 
I$2.  Aieo  remtgio  rem  gero.']  Id  eft;; 
illis ,  velint  nolint ,  parendum  eft ,  cuin 
mieiflnt.  Aiiis  enim  remigibus  foit.j(re 
imperare,  quod  velierr^invifis  nonpoi- 
lern  :  nunc  vero  roci.';  remigibus  Sc  fer- 
visrem  pero,  aui  mihi  dieto.audienteS 
eflecoguntur.  Tumeb. 

154.  Niiiit  quod  occepi y  obfonatum.l^ 
Notabis,  ^uod,  ponij.pro  ^t-iojSx.  iuttinen- 
doverlui  interjeftam^^.  a^m  ,qModocfe- 
/5zVeft,quointendi,quoirevoJui. /•  G»l. 

155.  Cornmodur/i  ohfona.^  Idcix,  ne 
magnofiimpta.  Camer. 


A  C  T  U  S  III.    S  C  E  N  A  I.  4^ 

p£.  Quln  tu  iftanc  orationcm  hinc  veterem  atque  antlquani 

amoves. 
Nam  proletario  fermone  nunc  quldem,  hofpes ,  utere. 
Namhifolent,  quandoaccubuere,  ubi  coena  appofitaeft, 

dicere : 
Quid  opus  fuit  hoc  fiimptu  tanto  noftra  gratla  ? 
1 60  Inlanivifti  hercle :  nam  idem  hoc  hominibusfat  erat  decem. . 
Quod  eorum  caufsa  obionatum  eft  ^  culpant  j  Sc  comedunc 

tamen. 
Pa.  Fitpoi  illudadiliud  exemplum.  utdode  &  peripede 

iapit? 
Pe.  Sed  iidem  homines  nunquam  dicunt,quanquam  appofi- 

tumeftampliter. 
Jubeillud  demi :  tolle  hanc  patinam :  removepernam :  nihil 

moror. 
1 6^  Aufer  illam  ofFam  penitam :  probus  hic  conger  fri-    ^fd^£.? 

gidus : 
Remove ,  abi.  aufer.  neminem  eorum  h^cc  alTeverare  audias : 
Sed  procellunt  fe ,  &  procumbunt  dimidiati ,  dum     ^'[^^^; ^"* 

appetunt. 
Pa.  Bonus  bene  ut  malos  defcripfit  mores  1  Pe.  haud  cente- 

fimam 
Partem  dixi,  atque,  otium  rei  fi  fit,  poflim  expromere. 
1 7 o  p A.  Igitur  id,  quod  agitur  hic,  primum  pr^vorti  decer. 

Nunc  huc  animum  advortite  ambo.  mihi  opus  eft  ope^ 

ra  tua. 
Peripledomene :  nam  ego  inveni  lepidam  fycophantiam , 
Qui  admutiletur  Miles  ufque  csfariatus :  atque  uti 

Huic 

157.    Troletario  fermofie.']  Id  eft  ,  ple-  [  ceUmt,dimidiati  d«m  appetmt.  Vt  enim 


bejo  &  vili.  Proletarii  erznt ,  quinihil 
Reip.  exhibebant,  fed  tantum  prolem 
fufficiebant.  iidemque tenuiflimi  in  ple- 
be  Romana :  ^pdui  contra.  Agellius 
1. 16.  10. 

16$.  Ojfampenitam.l  Tenem,  caudam 
vocabant :  unde  8c  offam  pemtam  dice- 
bant  offamporchiammmcauda.  Feftus 


apud  Hor.  faftidiens,  &  Languidus  in  cu- 
bitum  fefeconvivareponit.  itacontra  in- 
hians  &  imminens  toto  corpore  in  ci- 
bumprocumbebat,  &a  decoroilloha- 
bitu  recedebat.  Athen.  Dimidiatum  ati^ 
^tiidappetere,e^,dvi^S{i}  eie  71  t  7ra- 
Q^TiBiySilm.  Lipfuf. 

173.  Bl^iadmutileturMiles  ufqae  ca- 


167.  Dimidiatiydum  appetunt.]  Kxc  \fariatui.'\   Quafycophantiamiles  quan 
itadiftinguo.  SedprocHmbunt,&fefer-  j  tumvis  bene  capilktusuique  ad  cutem 


toa* 


JM  1  L  E  S     G  L  O  R  I  O  S  U  S. 

Huic  amanti  ac  Philocomado  hancefficiamus  copiani. 
^-7$  Uchic  eam  abducat,  abeatque.  Pe.  dad  iftanc  rationem 

VolOi 

pA.Ategomihiannutumdaniftum  tuumvolo.  i?E.  quam 

ad  rem  uiui  eft  ? 
Pa.  Qaando  habebo  5  igitur  rationem  meamm  fabricarum 

dabo. 
Pe.  Utere,  accipe.  Pa.  accipe  a  merurfumrationemdoli, 
Quam  inftitui.  Pl.   perpurgatis  ambo  damus  tibioperam 

auribuS. 
1 8o  Pa.  Herus  meus  ita  magnus  mccchus  mulierura  eft ,  ut  ne^ 

niinem 
Fuiire  ad^que,  neque  futurum  credami  Pe.  credo  ego  iftune 

idenii 
Pa.  ItaqueAlexandriprasftarepr3sdicatformam  fuam: 
Itaque  omnis  fe  ultro  fedari  in  Ephefo  memorat  mulieres. 
Pe.  Edepolquin  te  de  ifto  multicupiunt  non  mentirier : 
185  SedegoitaeiIe,utdicis,teneop'ulchrei  proin,  Palseftrio , 

Quam 


tondeatur.  Signiflcat,ftralladamrepe- 
lifie,  quaMilespiobedecipiatui.  Tur- 
Ttehm, 

174.  Huic  amanti  ac  Philscomajio.^ 
Sic  mutaveruiit ,  credo  ex  Camerarianis : 
tacent  enim.  In  membranis  tamen  & 
vetuftiflima  editioncreperio  adPhiloco- 
tnajium,  Qupdmulro  msgis  adguftum 
ineum.  nam  copia  adaliquidcQ.  copia  ali- 
cujus-  Sic  infra  :  Vtfefeadeumconcilia- 
rem.  Etin  prologo  Captiv.  operdmdetis 
ad  mfirttm  gregem.  Gronovius. 

1S2.  Tradicat  formam  fuam.~\  Si- 
lent  hic  omnes.  Vix  dubitem  tamen  , 
quin  fcripferit  auftor :  ^lta^ue  ^lexan- 
cri  praftare  pradicat  formx  fuam.  Gto- 
siovius. 

184.  De  ifio  multi  cupiunt  non  menti- 
.  rier.  ]  Veram  effe  interpretationem  di- 
ftanti  quam  &  prodiderint  illi ,  qui  non 
fatis probant :  q uam  multi viri funt ,  qui 
de  ifto  (quafi  omnes  mulieres  ipfos 
ament)  cupiunt  te  non  mentiri.  At  hxc 
explieatio  ex  verbis  Plauti  extorqueri 
jion  poteft.  Nec  fufEcit  galeatum,  quod 
piafCiirMURt  de  S  alraafio ,  de  ifio  mentiri, 


eiTe,  iniflarementiri.  Nam  ifia  res  erat 
nonmulieres  quofvis  alios  amare,  fed 
memorare  militem  feab  omnibusma- 
tionis  6c  meretricibus  adfed:ari;autcer- 
te  ultro  ie^ari  militem  omnes  fcEminas. 
Si  voIuifTet  iftud,  faciendum  erat :  ty£de- 
pcl,  ijuinte  hocde  ipfsmulti  cupimit  tmi 
mentirier.  Necplacent,  qux  attulerunt 
alii ,  nempe  multos  effe ,  qui  velint  uxo- 
res  fuas  effe  adulteras  &  moechas  ultro 
appetere,  fcilicet,ut  illis  deptehenlis  do- 
tem  lucrentur :  aut  ut  lautitifciilc  ipli  vi- 
verent  :necfatisfaciuntcorrigentes.  Vi- 
detur,  Cupiote  non  weaf/n,  formulafuif- 
fe  fulpicanris  mendaciumfeaudire,  at- 
queadeo  tediius  aliquem  pro  mendace 
arguentis.  Nondubito,  inquit,  quin 
inulri  nunc  dicerent  tibi,  Cupio  te  non 
mentiri ,  atque  adeo  mentiri  te  puta- 
rent.  ( Quid  ita  ?  quia  videlicet  tam 
certum  eft  eflfe  derifui  omnibus ,  ut  vix 
verifimiie  fit  hominem  adeo  ftulte  fibi 
blandiri  poffe.  Vide  fupra  ait.  2.  fc.  i.  ) 
fed  a  metale  nihil  eft  quod  exfpeftes  ; 
ego  ita  efTc,  ut  dicis,  teneo  pulchre. 
GronovittSi 


A  C  T  U  S    lil.  S  C  E  N  A  I.  4«! 

Quam  potes,  ram  verba  confer  maxume  ad  compendium. 
Pa.  Ecquam  tu  potes  reperire  formaiepidamulierem  ^ 
Cui  facetiarum  cor  corpuiquc  fit  plenum  &  doli  ? 
Pe.  Ingenuamne ,  an  iibertinam  ?  Pa.  seque  iftuc  facio , 

dummodo 
1 5? o  Eam  des ,  qu.T  (k  quceftuofa ,  quas  alat  corpiis  corpore : 

Cuiquefapiat  pedus :  nam  cor  non  poteft,  quod  nulla  Iiabet. 
Pe.  Lautamvis,  anquasnondum  fitlauta?  Pa.  (iccam  fuc- 

cidam , 
Quam  lepidiirumam  potes ,  quamque  adolefcentem  maxu- 

me. 
Pe.  Habeo  eccillam  meam  cllentam,  meretricem  adolelcen- 


tulam. 
I  f?5  Sed  quid  ea  udis  eft  ?  Pa.  ut  ad  te  eam  jam  deducas  domum , 
Utiqueeam  Kucornatam  adducas  matronarum  modo  : 
Capitecompto,  crines  vittaique  habeat ,  aQimuletque  le 
Tuam  edeuxorem.  ita praecipiendum  eft.   Pl.  erro ,  quani 

inliftasviam, 
Pa,  At  fcietis ,  (ed  ecqua  ancilla  eft  illi  ?  Pe.  eft  primaria. 
200  Pa.  Eaquoque  opus  eft,  ita  prascipito  mulieri ,  atque  an- 

ciilul^ , 
Ut fiQiulet  fe  tuam  elTe  uxorem ,  8c  deperire  hunc  militem. 
Quafiquehuncannulumfaveaslusancillaedederit:  ea  porro 

mihi. 

Militi 

T9t.  Nam  cor  mn  poteji ,   qUod  nuUa  \tcmadulfa,  pro  ebrio.  Ita  etiam  ^«gpV 
habet.]    (j^aafidicat:  KcttQd'iiii,Cuifa-  )  Gracce.  Scalig. 

199'  Efl  primaria.']  Nos  emendavi- 
musex  MfT.  Camer.  qui  habebant  primi- 
cata^  primecata.  Frimi  zvttempio prime  , 
Ut peregri,  peregre\fsrmi ,  ferme  :  prxfifcini 
Sx.  prafifctne ,  &  fimilia.  Prtme  Latinis 
proegregie:  ut  prime  proba,  apud  Nx- 
vium  in  Acontizomeno : 

KAcontiz.omenosfabula  eft  prime  proha. 
Ita  fere   Graeci  ^^^^rov  ufurpant  :    uf 
'argjoTrv  e?(f ©^  praecipua  &  primaria for- 
ma.  Saimaf 

20 z.  §luaficjue  hunc  annulum  favsA, 
&c.'\  Lego,  ^aficftuhunc  avnulum  Fa- 
veafaadederit^eaporro  mihi.  G\o{£.FAvea, 
rraiJ^tTHAM  Favcw  ,  jraK  Jivenal.  Sa- 


piat pe6iuf ,  non  cor :  quafi  omnes  mu- 
Jieresfintexcordes  &  amentes.  Cor  pro 
mente^cfapientiaufitatum:  hlnc  corda- 
ti  8c  excordes  &  veccrdes, 

192.  Lautam  x-m,  an  qua  nondum  fit 
lauta?]  Omnino/a«^rf  eltLucinam  ex- 
perta.  nam  a  partu  lavationibus  multum 
utebantur.Oiiendit  Sofia  Amph.ad.z.  2. 
Palmer.  Siccam.']  Palsftrio  vultfcortum 
ficcum  fuccidum :  ficcum ,  non  tamenfuc- 
co  catens  5c  axhauftum  :  idco  fuccidum , 
ut  Terent.  fucci  plenum.  Itaque  ficcam , 
minime  fputatricem,  &c.  Alias7?cc<i* 
pto  fobrio  legitur  apud  Afranium,  Piau- 
tum  ,  Cic.  alios.  ilcut  conira  maiidiu 


Tom.  /  /.  j> 


t)r. 


5©  M  I  L  E  S    G  L  O  R  I  o  s  u  s. 

Milici  ut  darem :  qnaiiqiie  ego  rei  fim  interpres.  Pe.  audio. 
Ne  me  furdum  verbera.  Pa.  tu  fi  audis ,  ego  redlc  meis 
205  Dabo  :  a  tua  mihi  uxore  dicam deiatum  Sc datum , 

Uc  idc  ad  eum  conciiiarem.  ille  ejufinodi  eft ,  cupiet  mifer. 
(^^iniiiadukcrio,  ftudiorusreinulL-eali^eft,  improbus. 
Pe.  Non  potuit  reperire.  ii  i p(i  Soli  qu^rendas  dares, 
Lepidiores  duas  ad  hancce  rem ,  quam  ego.  liabe  animum 

bonum. 
2 1  o  Pa.  Ergo  accurato  8c  properato  opus  eft.  nunc  tu  aurcuka 

Pleuiides. 
Pl.  Tibifiimobediens.  Pa.Hoc  facito:  miles  domum  ubi 

advenentj 
Memineris  ne  Phiiocomafium  nomines.  Pl.  quam  nomi- 

nem? 
Pa.  Glyceram.   Pl.  nempeeandem,  qusedudumconftitu- 

taeft.  Pa.  pax,  abi. 
Pl.  Meminero,  fedquidmeminiireidrefertregotetamen. 
2 1  j  Pa.  Ego  enim  dicam  tum ,  quando ufus pofcet :  interea tace. 
Ut  nunc  etiam  hic  agit ,  adutum  partes  defendas  tuas. 


tyr.  6.  Et faveanii  cui  det  mandata ,  puel- 
lam.  Scalig.  ^luafique  hunc  annulum.y 
Garneraiius  boc  annulum  ammo  ancillx. 
MfiT.  &  edd.  \ttt.  Famefa  aut  FamefcA 
ancilU.  Scaliger  Faveafua,.  Meurfius  Fa- 
77tfi£.  Neutrasegofero,  fed  verummo- 
fteiium  iibrarii  clle  exiftimo,  fcriben- 
dutrtque,  ^luaftjue hec annulnm cldm  futx. 
ancilia  dederit.  Qu^od  fi  in  Mil^  fuit  fcec, 
toleremj  ut  fir,  obhoet  quiafcilicetde- 
pereat  militem.  GrowwW. 

210.  Ergo  accurato  &  preterato.']  Mff. 
adcuri^  &  preperai.  Lege,  Ergo  adcures 
&  preperes,  opus  eji.  vei,  opu'fi.  per  in- 
telle£tum  coajun(9:ionis.  Mercat.  5.4. 
Nihilopufirefcifiat.  Gronovius. 

213.  Pax.j  Pax  Interjeftio  compri- 
mentis,  &quaiieum  verecundia  filen- 
tiumfibiaut  alteri  imponentis.  Hefy- 
chius  ,  Tid^  ,  iTJi  TcS  -71)  T5A®^  '^Xi''- 
Pax  3  Gracum  efi,  ij^ttndo  figmficat  tan- 
tummodo,  aitPrifc.  lib.  is.  Diphilus, 
Tm^  TJ  Trd^.  Satisconftat,  Fax  tum  Grs- 
cum  efle,  tum  eiiam  filentiieire,nonad- 


Pl.  Ego 

mirationis  quod  volunt  qi^dam.  Dum 
enim  fibifilentiumimponebant,  oppo- 
fito  adosdigito,  tanquam  ulteriusfcr- 
monemproducerevererentur:autcum, 
qus  <XiGtz  erant,  iirdi^la  veilent:  aut  cum 
ex  fermone  praefentes  dimitterent ,  tum 
OTc^dicebant.  Scalig. 

216.  Vtnuncettamhic  agit.']  Senten- 
tiaracomprehenderunt:  Hic  ,  Periple-' 
<9;omenes,  nondum  abfolvit  partes  fuas, 
fed  etiamnum  agit,  qiiod  ipfi  mandatum  . 
eft  de  invenienda  muliere :  id  fi  expedie- 
rit,  tunctua;erunt  partes,  nempeutab- 
ducasPhilocomafium.  Addunt  etiam 
xzSte.  ex  media  hiftrionum  diiciplina  , 
atqti.e adeo ex  re  prs^fenti  fumtam  fiftii-; 
litudinem.  Sed  errant ,  quum  eam  ^tn- 
tentiam  qua:rendam  putant  emendatio- 
ne,  veluti:  Etnunc  etiam  hic  agtt  :  vel 
tacet  utnuncetiani  hic  agat.  Satisea  colli- 
girur  exintegra  veteri  fcriptura,  modo 
diftinguas :  IJt  nunc,  etiam  hic  agit,  &  T  0 
utnunc  accipias  pro  eo  quod  dicere  fo- 
l$nt,  ut  nunc  efi.  CajJius  ad  Ciceronem: 

(um 


AcTUS   III.  ScenaIL  51 

Pl. Ego eo iritro igitur.  Pa. Scprxccpi^. fobrie ut cures, face. 


tttm  L.  Domitio  y  utnunceji,  mihiinimi-  j  ut  nuncejl.a.d.  xii.  Nomujam  adurbejn 
ctjiimo  homine.  Ciceroy.  ad  Att.  4.  Sed,  *  co^ito.  Gronovius. 


Actus  Tertii  Scena  Secunda. 

PALAStRlO,    LUCRIO. 

QUantas  res  turbo !  quantas  moveo  machinas  l 
Eripiam  ego  hodie  concubinamMiliti, 

Si  ccnturiatibene  funt  manipulares  mei. 

Sedillumvocabo,  heusSceledre,  niiinegotium, 
5  Progredere  ante  sdis :  te  vocat  Palasllrio.  > 

Lv.  Non  operx  eft  Sceledro.  PA.quid  jam?  Lv.  fbrbet  dot- 
miens. 

Pa.  Quid  ,  forbet?  Lv.iliudflertitvolui  dicere. 

Sed  quia  coniimile  eft ,  quod  ftertas  ?  quafi  ibrbeas. 

P A.  Eho  an  dormic  Sceledrus  intus  ?  Lv.  non  nafb  quidem : 
I  o  Nam  eo  magnum  clamat.  tetigit  calicem  clancuium. 

Demifit  nardini  unam  amphoram  cellarius. 

Pa.  Elio  tu  fcelefte ,  qui  illi  (lippromus  es ,  eho ! 

Lv.  Quid  vis  ?  Pa.  quilibicum  eftilii  condormifcere  ? 

Lv.  Ocuiis  opinor.  Pa.  non  te  iftuc  rogito ,  fcelus. 
15  Procede  huc  t  periifti  jam ,  nifi verum  (cio. 

Promfiftituiih  vinum  ?  Lv.nonpromfi.  PA.negas? 

Lv.  Nes^oherclevero:  namillemevetuitdicere. 

Nequc  equidem  heminaso6lo  expromfiin  urceum  5 

Neqae  ilie  hic  calidum  exbibit  in  prandium. 


I>i,T  quoia 
Itertas. 


5.  ^'T^Evocat  PaUJlrio."]  Cara.  alter,  te 
1  voca;dAitIytevoco.  Quod  haud 
dubieverum.  UtapudLivium,  Hanni- 
balpetopacem:  apud  Suetonium  ,  Tantii 
febus  geftti  C.  Cxfar  condemnatus  ej?em, 
Gfonovius. 

7.  ^iiiforbet\~\  SiC  C^iMws  foporem 
forbdem  vocat,  inquomaximusftertor 
efficitur  Mercurialis. 

8.  Sed<juiacenfmile.~\  Nihilhic  mu- 
tandum,  quod  fecit  Acidalius.  Oratio 
elt  abtupt^  ,  intetrumpente  eam  Pala:- 
ftfione.    Pkfta  eflct.  Sed  qma  eonftmile 


20.P'a, 

eji  cjttod  Jlertat  ^uap  forheax ,  idcirco  di- 
xi  itertentem  Sccledrum  fofbere.  Bo:i' 
horn. 

II.  Demlftt  nardini,  &c.\  Scriben- 
dum  ,  dimift  nardini  amphoram  cella- 
rius ,  itapoftulanteverfu.  Nrfrif/«a;w  ab- 
folute,  pro  nardino  vino,  live  nardo  con- 
dito.  ut  murrhinnm  pro  murrhacondito. 
Salmaf. 

19.  Neque  ille  hic  calidum  ekbihit.  ^] 
Calidum  bibifte  veteres  tam  vinum 
quam  aquam  ^p/moTmKtA  indicant.  Sal- 
majitu. 


52  MlLES      GlOPvIOSUS, 

20  Pa.  Neque  m  bibifti }  Lv.  dii  meperdant ,  fi  bibf ,' 

SibiberepotLii.   Pa.  qiii jam  ?  Lv.  qiiiaenim  oblbibui. 

Nam  niniis  calebat,  amburebat  gutcurem. 

Pa.  Aliiebriifuntj  aliipoicam  potitanr. 

Bono  (iippromo  &  promo  cellam  creditam  ! 
25  Lv.  Tuhercleidem  faceres  ,  (i  tibi  ellet  credica : 

QU O N I  A M  asmulari  non licet ,  nunc invides. 

Pa.  Eiio  an  nunquam  promfit  antehac  ?  relponde ,  fcelns 

Atque  ut  tu  fcire  pofHs ,  edico  cibi , 

SlfaKa  dixis  cocio  excruciabere.  £«c'.«.  cono, 

3oL#.  IcaverojUttuipfemedixidedeliccs, 

Poftea  f igina  ego  ej  iciar  ceilaria , 

tlt  tibi  qui  promat ,  alium  luppromum  pares. 
.  Pa.  Nonedepolfaciam,  ageloquereaudacSirermihi. 
,    Lv.  Nunquam  edepol  vidi  promere.  verum  hoc  erat  ? 
^5  Mihiimperabat,  egppromebampoftea. 

'Pa.  Hui !  illecebrole !  capite  (iHebas  cadum  l 

Lv.  Non 


lipf.  ocias. 
G*w.  loris. 


23.  ,^Ui pofcdmpotitant.'\  Vinumaci- 
dum  aqux  mixtum  pro  vili  plebccuia 
vsnire  roJijum  :  quod  pofcam  appella- 
verunt.  "Ex  Hcnx.  ejha  pro  cibis,  \i^  pofca 
proporibuscft  antiquitus  ufurpata. /?»- 
fculenta  item  pro  potulentis  leguntur. 
Mercur. SentcvAh  ells  alii  fervorum  cbrii 
fLinr,a]ii  miftelii  pofcam  bibunt.  Lipfitu- 

29.  Sifalfzdi.vii  lora.']  Tio  loris  MlV. 
vocio  vel  nocio  ,  undc  cocio  Lipfius.  For- 
tafiis  limpliciflimum  eil ;  Si  falfa  dixis  , 
Lucrioexcruciakere.  Idaatem  nomen  cft 
pueii,  qiiicumconfervusioquicur.  Gto- 
noviHs. 

30.  Delices.~^i^  Delices  lcgendum  cum 
utroque  MiT.  quod  idem  cife  cum  prode- 
re,  indicare^  duobuslocis monuit  Mar- 
cellus.  In  Gloftario  Papix  i  deiicare  ,  de- 
ferre\pro  quo  iy  dilicare  dicebant.  Ita  enim 
ibi  pro^f/;^(jr-eeft.lege.ndum.  Boxhorn. 

32.  Vt  tibi  cjui  promat.]  Camerariani 
Jr promptii.  Scribe  :  cjui  promptet.  Et  eft 
vcrbum  Plauti.  Bacchid.  3.  3.  lU-dm 
neum  malum promptnTe  malim  qiiam  pe- 
culium.  Pieudolo  z.  z.  ^icjuidemhercle 
etiam  fupremi  prcmptes  thefiitiros  lo^ya. 
Gronovius. 


16.   Hui!   iUecebrofp  !  capite  ftflcb.-i^  ca- 

dum?^    Huic  tUecebiofo   capite  fiflebeit  ca~ 

dum.     Itaeditionesquasvidi  ,  non  iUc~ 

cebrofe.    Ex  refponfo  Lucrionis  videtur 

legi  debere,   Hinc  iUecebra,   cjuafantem 

fijiehoA  cadum.    Nam  refpondet  ilje,  Noa 

hevcle    tam    ifloc    valide   cjuaffahant  ^  cadt. 

Quoenim  \\xc  refponfio  nifi  ille  cjuaf- 

faiitium  cadorum     meminiiret  ?    Paulo 

poftetiam  (equitur,    bacchaba'ur  hama  , 

quajfahant  cadi.    S&lmaf.  HiitiUeicbrofe.'^ 

Quia  MfT.  alter  tficitlecebro  capite  ,  alcer, 

Hicilli:  celebro  capite;    admitto  Salma- 

(ii  iUecebra,   ur  ia  Trucul.  1.2.     Mala 

es,    atque    eadem ,    quA  folcs ,    inleccbra. 

Sed  magis  plac^et  Hui  <\n!^m  Hinc:  mi- 

nime   auJem    ftcicndum    cjuafTantem  : 

cum  lit  eleganiiffimum  capite  ffleba^ , 

quodHoratio  invertebM  :  Invertunt  .Ai- 

lifanii  vinaria  tota.   Sticho.    ^tamvii  de 

fubito  vel cadm  vertipoteft.    Sed  ,  inquir, 

j  Qu^prefponfioLucrionisJ  Atneibiqui- 

I  dcmlegendum  ^uaffabant  >  fed  cafabanf 

[  (nam  MlT  3.hQX  cfjfj.vit ,  z\itz  cajfavat) 

i  znt  quafftbant,  eftid  ipfam  ,  quod  priori 

I  verfu  disit,    capite  liftebantur.    Nimi- 

[  ruminciinabant^iJjevsitebancur.Cro^-oi/," 

3  7-  ^on 


AcTusIII.  ScenaII.  15 

Lv.  Non  Iiercle  tam  \i\oc  validecafabant  cadi. 

Sed  in  cella  eft  paulum  nimis  loculi  lubrici , 

Ibieratbilibris  aqualis,  hicproptcrcados. 
40  Ea  fepe  decies  complebatur  die. 

£am  plenam  atque  inanem  fieri  maxumani 

Vidi.  bacchabatur  hama ,  cafabant  cadi. 

Pa.  Abiabiintrojam  5  vos  incellavinaria 

Bacchanai  facitis,  jam  heixle  ego  herum  adducam  a  foro. 
45  Lv.  Perii,  excruciabitmelicrus,  domum  iivenerit> 

Quom  iia:cfa6tarcibit,  quia  iibi  non  dixerim. 

Fugiam  hercle  aliquo ,  atque  hoc  in  dieni  excoUam  malum. 

Nedixeritis,  obiecro,  huic,  vollram  hdem. 

Pa.  QuotuaHs?  Lv.  milPus  ium  alio  :  jam  hucrevenero. 
5 o  Pa.  Quis  miiit  ?  Lv.  Philocomafium.  Pa. abi,  adlutum  redi. 

Lv.  Qua:(o  tamen  tu  meam  partem  infortunii , 

Si  dividetur  ,  me  abiente  accipito  tamen. 

Pa.  Modointeilexi,  quam  remmuiiergeilerit: 

Quia  Sceledrus  dormit ,  hunc  fubcuflodem  fuum 
^^  Foris  ablegavit ,  dum  ab  fe  huc  tranfiret.  placet. 

Sed  Peiipleclomenes  ,  quam  ei  mandavi ,  muiierem 

Nimis  lepida  forma  ducit.  dii  hercle  hanc  rem  ad juvant. 

Quam  digne  ornata  incedit ,  haud  meretricie  l 

Lepide  hoc  fuccedit  lub  manus  negotium. 

37.  Nonhcrclefam  iftec  valide  cafabant  \  in  morem  nutantes  ac  ptonOS  prorfus 
cadi.']  Jfoc  y  accipicndum  J^eiy.nyJcc : 
ur  intelligamus,  eum  gellu  aut  manu 
oftenders  ,  fe  cados  haud  magno  ad- 
modum  negotio  loco  movifie  aut  vcr- 
tifle  :  quia  fine  vi  in  lubrico  Joco  & 
levi  impuirucafabant,  ideft,  nutabant 
iSc  incVmzhzntiix  {juajfabant  iiocloco  ferri 
non  poteft.  A  cadendo,  csfare.  Turneh. 

42,.  Bacchal/atur  hama.'^  HoEcnonalio 
i^uamad  voriuram  illam  antiquitus  fa- 
3:itatam  ,  referenda  funt.  ut  lit  fenfus: 
Havia,  id  eft,  unetu  ,  five  biiibru  acjualis^ 
ila  (ita  enim  ex  fuperioribus  interpre- 
:or)  proptercadosartitutaproxime,  ^4c- 
habatur,  id  eft ,  Bacchiarun.i  ritu  teme- 
uminfeavariteringui-gitantium  ,  vino 
:xcadis  mca  comitate  largiter  defufo, 
Isciesfrpeindiccomplcbatur.  Q^ije  res 
araniesfeucafabundos,  idell,  cernlmm 


inclinatofque  (proinde  ac  fi  ebrii  forent) 
cadoscfiiciebat.  Douz,.  Eacchabattir  ha- 
r/3a.~\Y.C.  avia.l.egcaula.  Scrivcrius. 
48.  Ke  dixeritu  huic.']  Alloquitur 
fpetT:3tores,fermoautem.  eftimplicatus. 
talisenim  videtur  ordo  verborum  efie: 
obfecro  veftram  fidem ,  ne  dixeritis  hero 
meo.  Poteit  tamen&hiccfle  ,  obfecro 
vos  per  vef^ram  fidcm  ,  ne  dixeriris  hcro 
meo  ,  ut  fubintclligatur  prxpofitio ,  pcry 
quod  minusprobo.  Lambin. 

56.  Secl  Periple^omenes  i  €>c.  1  Hic 
Miiphidippa,  &  Acroteleutium,  aPe- 
ripleftoraene  fubornats  PaIa;ftrionis. 
mandatu,  procedunt  :  quasproipiciens- 
PalaEftriohxcloquitur.  Scd  Feriplecio- 
menes,  nimislepiuaformaducit  mulie- 
rem ,  quam  mulieiem  ei  raandavi  ut  du- 
ceret.  Lambin, 

D  3  ACTUS 


st 


M  IL  E  S    G  L  OKi  O  S  V  s. 

AcTus    Tertii    Scena  Tertia. 


PERIPLECT.OMENES,    MlLPHIDIPPA,ACROTE- 
LEUTIUM,   PALASTRIO. 

*p  EiT^  omnem  Acroteleutium  tibi ,  tibique  mea  Milphidip^ 

Domi  demonftrayi  ordine,  hancfabricam  fallaciafque 
Minus  (i  tenetis ,  denuo  voio  percipiatis  plane. 
Satisfiinteliigitis,  aliud  eft  quod  potius  fabulemur. 
5  Ac.  STULTITIA  atque iniipientia infulfa  atque  niaxu- 

ma  harc  (it , 
Me  ire  in  opus  alienum ,  aut  tibi  meam.  operam  pollicitavi , 
Si  ea  in  opificina  nefciam  aut  mala  efle  aut  fraudulenta. 
Pe,  At  melius  eft  monerier.  Ac.  meretricem  commoneri , 
Quam  fane  magni  referat ,  mihi  clam  eft !  quin  ego  me  fm- 

ftro, 
lo  Poftquam  adbibere  aures  me^^tuam  moram  orationis. 
Tibi  dixl ,  Miles  quemadmodum  potis  edet  deaiciari. 
Pe.  At  NEMOSOLUSSATIS  SAPIT.  namego 

multos  faspe  vidi 
Regionem  fugere  confilii,  prius  quam  repertam  ha-  SiSe'rent, 

buere. 
Ac.  SI  QUID  faciundumeftmulierimaleatquemalitiofe^ 
1 5  Ea  iibi  immortalis  memoria  eft  meminifl^  &  ferapiterna : 
Sin  bene  qiiid  aut  fideliter  faciundum  eft ,  eo  deveniunt , 
Obliviofas  extemplo  uti  fiant ,  meminifle  nequeunc. 
Pe.  Ergoiftucmetuo,  quovenitvobisfaciundumutrumque: 
Nam  id  proderit  niihi ,  militi  male  quod  facietis  amb^. 

20.  Ac. 


Vin  ego  me  fruflro ,  &c.']  Immo 
^  me  ipfa  deftituo  &  prodo>atque 
a  meis  jpfius  confiliis  aberro ,  dum  ora- 
tionem  tuara ,  qux  me  moratur,  aufcul- 
to.  Xidmbin. 

12.  Namego  multos  vHi.']  Nihil  hic 
mutandum.  Comparatio  eft  deducta 
ab  iis ,  quiperignota  loca  itei  faciunt. 
Sicutilli,  fifoli  fint,  fi  du^Pies  non 


habeant,  faepius  aberrant  a  refta  viaj' 
priufquam  repertam  habeant ;  ita  qui 
foli  confilium  capiunt,  faepius  hxfi- 
tant ,  aberrant  a  refta  confiiii  regio- 
ne  ,  priufquam  veram  inveniant.  Box" 
horn. 

I  8 .  Ergo  ifiuc  metuo  ,  <jUo  venit  vobif.'] 
Puto  fcribendum  ,  Ergo  ifiuc  mihi,  tt^ 
quovenitvobit  fi^cimdum  utrumqtie.  Di- 

xerat 


\  AcTus  III.  ScenaIII.  5^ 

20  Ac.  Dum  ne  inicieiites  quid  bonum  faciamus ,  ne  formida , 
Mala  nulla  meretnx  efc ,  ne  pave ,  pejora  ubi  conveniunt. 
Pe.  Ita  vos  decet.  confequimini.  Pa.  ceilb  ego  iliis  obvlam 

ire. 
Venirefalvom  gaudeo ,  lepido  hercle  ornatu  incedit, 
p£.  Bene  opportuneque  obviam  es,  Pala^ftrio.  tiem  tibi  ailiinr, 
i^  Quasme  juliifti  adducere,  &c  quo  ornatu.  Pa.  hetis,  noiicr 
eflo. 
Pal^ftrio  Acroteleutium  (alutat.  Ac.  quis  hic  amabo  eft , 
Qui  tam  pro  nota  me  nominat  f  p£.  hic  noiler  archite^lus  eft. 
Ac.  Salve  architedte.  Pa.  (alva  iis,  fed  dic  mihi ,  ecquid  hic  te 
OneravitprsEceptisf  PE.probemeditatam  utramque  duco. 
5  o  Pa.  Audire  cupio ,  quemadmodum.  ne  quidpecceiispaveo. 

Pe.  Ac 


xeratmeretrix,  (i  quid  mulicri  faciun- 
dum  fic  male  atque  malitiofe  ,  eara 
fempiternam  memoriam  habere  5  ut 
contra  obliviofx  funt,  fiquid  iliis  fa- 
ciendumfitbene  ac  fidcliter.  Refpon- 
det  Peripleftomenes,  ergo  iftuc  mtht  tu ^ 
ijuovobuutrumquefaciendum  venit.  Id 
eft,  perquodvobis  utrumque  venitfa- 
ciendum.  utroqueenimopuahaberaus, 
utinhacrefi  quid  malc  feceritis  ,  me- 
mores  fitis  :  fi  quid  bene,  ut  memo- 
riam  ejus  amittatis.  Nam  id  proderit 
niihi,  inquit,  malitia  male  quod  fa- 
cietis  ambae.  Salmaftus.  Ego  ifluc  me- 
tuo,quo.^  Legendumeft,  ^uod,  utvi- 
dit  Acidalius  :  nihil  praeterea  mutan- 
dum.  Dixeratmeretrix,  mulierem  ,  fi 
malefitfaciendam  &maIitiofe,  id  me- 
minilTefatisi  fi  benequid  aut  fideliter, 
id  facile  oblivifci.  Hocpoftremum  ca- 
ptat  :  Ergo  iftuc  metuo ,  propterea  folli- 
citus  fum  j  /juod  venit  vobu  faciendum 
utrumcjue  :  nempe  &  male  malitiofe- 
que,  8c  bcne fidelirerque.  Namidproderit 
mihi ,  benefideliterquefaiftumerit,  mi~ 
Itti  male  quod  facietu  ambA.  Ita  quoque 
refteAcidalius,  cuifubferwiunt  Mfl"".  qui 
militia  non  malitia.  Gronovius. 

21.  Fejorauhi  coriveniu-iit.'^  In  editio- 
nibusScfcriptis  legitur,  pejoribui  canve- 
7]iunt.  Omnino  ampleilor Acidaliicon- 
jeduram  ,  ut  veriflimam  ,  legentis  : 
Malanulla  eft  mtretrix  t  ne  pave,  fejora 


ihui  conveniunt.    Mala  ,  inquit,    nulla 
eftmeretrix  cumfintmslis  pejorcs  ,  at- 
que  adeo  peflimae.    Pejora    tbm  conve- 
ttiunt ,  ibufpxo  iis    et^y^^cti.^K&c ,    &  trala- 
ticium.    Formulic  func  loquendi  Gra^- 
canicx,  Igj  ti  kakS  y^^?>.iov ,  sjV  Tt -hp- 
/y.^  Srepy.ceT^Q^v.  Itanegat  malas  fimpli- 
citer  mexetrices  efle  ,   cum  fint  nialis 
pejores,     Salmaftiu.   Tejora    ubi   convs" 
niunt.']  Undecunque  fit ,    (fed  vidftur 
cfle  a  Piftorio,  quam  taraen  ipfc  noa 
intellexit,)  hxc  leitio  foia  veraeft.  Nam 
quod   habenc   fcripti  :   pejoribm    conve- 
munt ,  autquod  Aeidalius  conjicit ,  pe- 
jora  ibus  conventmit  ,  patiuntui  quidem 
fenfum  aliquem ,  fi  foia  6c  extra  vici- 
niam  fuam  confideres :  fed  fi  totam  coa- 
textum  orationis  infpicias  .  iilud  uni- 
cum,  quodprimuaipofuimus,  requi- 
ritur-   Ne  formida,   inquit,   ne  pave, 
dam  ne  infcientes  quid  bonum  facia- 
mus,  merctrix  nuUa  mala  eft ,  hoc  elt , 
raaleatquc  imprud^nterrem  gcrit  ,  ubi 
convenlnnt  pejora,  ubi   male  faciendum 
eft.     Luditnimirum  in  ambiguitate  t5 
malafft  ,  quodfignificat,  &  maleficacft 
&infcitefacit  opus.  Gro-n- 

2S-  7^.  HemnofterejloyVc.']  Ita  refte 
Acidal.  haec  diftinguit,  &  Acrotekutio 
nulloaitmodo  conveuirc;  Palaeftrioni 
optime:  quifenemiaudet,  obcoDcilia- 
tastamlepidasmuUeres.quofatto,  mu- 
lieiemetiam  falutet,  6cc.  Cruter. 

D  -i.  41.  Vhi 


J^  -'  M  I  L  E  S    G  I^  O  R  1  o  s  u  s.' 

Pe.  At tua  prsccepta :  de  meo  nihil  his  novom  appofivi. 

Ac.  Nempe  ludificari  Militem  tuum  herum  vis?  PA.elocuta  es. 

Ac.  Lepide  &c  fapienter ,  comniode  &  facete  res  parata  eft. 

Pa.  Atque  hujus  uxorem  elle  te  volo  aflimulare.  Ac.  fiet. 
35  Pa.  Quafi  Militi  animum  adjeceris,  fimulare.  Ac.  fic  futu- 
rumefl. 

Pa.  Qwafique  hxc  res  per  me  interpretem  &  tuam  ancillam 


geiatur. 


Ac.  Bonusvatespoteraseffe  :  namqusdintfutura,  dicis. 
Pa.  Quafique  annulum  hunc  anciliula  tua  abs  te  detulerit  ad 

me, 
Qiiem  ego  Militi  darcm  tuis  vetbis.  Ac.  vera  dicis. 
40 Pe.  Quid iflis nunc memoratis  opus  eftjquascommeminere? 
Ac.  meliuft. 
Nam ,  mi  patrone ,  hoc  cogltato :  U  B I  P  R  O  B  U  S   E  S  T 

architedlus , 
Bene  lineatam  fi  femel  carinam  collocavit , 
Facile  eile  navem  facere ,  ubi  fundata  &  conflituta  efl:, 
Nunc  haec  carina  fatis  probe  fundata  dc  bene  tiatuca  ell:. 
45  Allunt  fabri  architedique  a  me ,  a  te  haud  imperiti. 

Si  non  nos  materiarius  remoratur ,  quodopuft,  quidet, 

Novi  indolem  noftri  ingenii ;  cito  erit  parata  navis. 

Pa.  Nempe  tu  novifli  Militem  meum  herum  ?  Ac.  rogare 

mirumeft, 
Populi  odium  quid  ni  noverim  ?  magnidicum ,  cincinnatum , 
50  Mcechum  unguentatum,  PA.num  ilie  etiam  tenovit?  Ac.nun- 
quam  vidit , 
Qui  noverit  me ,  quis  ego  fim  ?  Pa,  nimis  lepide  fabulare, 
Eo  potuerit  lepidius  pol  fieri.  Ac.  potine  ut  hominem 
Mihi  des .?  quiefcas  caetera.  ni  lepide  ludificata 

Ero , 


4T.  Vhi  prohta  efi  architeHus.']  Si- 
gnificatur  per  navem  negotium  de  de- 
cipiendo  Milite  :  per  carinam  com- 
mentum  &  fulktia  ,  totius  denique 
Fabricat  ratio  &  fundamentum  :  per 
fabros  ,  Peripl.  &  meretrices  :  per  ar- 
chtteSi.  Palztlrio :  pci  materiarium ,  Mi- 
le|.  L^mbin^ 


49.  Cinctnnatum.~\  Cincinnis,  id  eft  > 
capillisciifpis  &calamifl;ratiscomptum, 
Sic  apud  Cic.  Cincinnattti ganeoy  &  cincin- 
natuiconful.  T. 

j  2 .  Potine  ut  hominem  mihi  des  ?  &e.'\ 
Quafi  dicat :  Da  mihi  tantum  hominem: 
quodadcaEteraattinet>  otiofusfis:  ego 
cmabo.  Lar/ihiru 

55.  Uli4 


1 


AcTUS   III.  ScenaIII.  57 

Ero ,  culpam  omnem  ia  me  imponico.  Pa.  agice  igltur  intro> 
abite , 
5  5  Infiftite  hoc  negotium  (apienter.  Ac.  alia  cura. 

Pa.  Age,  Peripledomene ,  hasnunc  jamducintro,  egoad 
forum  ilium 

Conveniam  ,  atqueiiii  liuncannulum  dabo,  atque  prsdicabo 

A  tua  uxore  mihi  datum  elle ,  eamque  illum  deperire. 

Hanc  ad  nos ,  cum  extemplo  a  toro  veniemus ,  mittito  tu  j 
6o  Quafi  clanculum  ad  me  milla  fit.  Pe.  faciemus.  alia  cura. 

Pa.  Vosmodocurate.  egoillumprobejamoneratum  iiuc  ac- 
cibo. 

PE.Bene  ambula,bene  rem  gere.at  egone  hoc  fi  efficiam  plane, 

Ut  concubinam  Militis  meus  liofpes  habeat  hodie , 

Atque  hinc  Athenas  abcat ,  li  hodie  iiunc  dolum  do-  STa^-etl^ ' 
lamus , 
6^  Quid  tibi  ego  mittam  muneris?  Ac.darne  ab  fe  mulier  operam? 

Pa.  Lepidiirume&comiliume.  Ac.confido  confuturam. 

Ubi  fadta  erit  coliatio  noiirarum  malitiarum  , 

Kaud  vereor ,  ne  nos  (ubdola  perfidia  pervincamur. 

Pe.  Abeamus  ergo  intro ,  haEcutimeciitemurcogitare. 
70  Nequid ,  ubi  Miles  venerir,  titubetur.  Ac.  tu  morarc. 

Ut  accurate  &  commode ,  hoc  quod  a^endum  eil ,  f"-'-  ^unc  vcn 

■'■  «-'  fuin  ronn  lo. 

exequamur. 


ponu  ic 
co  prions. 


55.  ^Hacura.'\  Tualiam  rem ,  finas 
nic  hanc  curare.  Ira  loquebantur  ,  fi 
quemderealiqua  fecurumelTe  jubcrent. 

61.  Prubejam oneratum.~\  Sic  Moitel- 
Jar.  z.  I.  Sarcwam  imponam  feni ,  id  eft, 
gravi  cura  ac  moleftia  afficiam.  Lumh, 

65.  Datniabsfemulier  operam  i']  Nul- 
lo  fenfu  eft :  datnc  absfe  muLieri  pperam  ? 
Q^is  ferat  ita  loquentem  ,  fi  rogatus 
quidpiam  faccre  promiflis  additis,  ipfe 
refpondcat:  facitnegratis?  Verfas  funt 
feptenariiHipponadiei,  in  quibus  qux 
ultimam  pratcedit  fvllaba  lemper  eft 
produfta.  Utftatimin  principio  verfus 
fimit  Mtlphidippa :  fecundus ,  faUaciafcjue. 
Quod  ubinon  obfcrvat  Plautus,ibiduas 
brevesptouna  longa  fubjicit.  Ut:  me- 
minijfe  mcjueunt ,  ludificata  Lepide.  Ita  hic, 
rnulitn  operam  ,    niii   quis  J")AryA\ct«fflj 

fiperam  m^lit.    Pi^tamus  autem  vocem  ■'/'ery?«.   Hoxliorn, 

D  5 


unam,  qua^fenfuiintegrandocft,  exci- 
diiTeobliterarum  fimilitudincm :  quod 
cum  fadum  effet ,  ex  fcholio,  fi mul  quo 
verfus  fulciretur,  aliam  irrepfifle-  Ula 
eft  TD  muLier :  nam  di.xerat  Acrotelea- 
tium:  detneahfemuLier  mtilieri  operam? 
Nempe  cum  pra^mium  pollicitus  cfTet 
fenex,  vitis,  fignificat  illa,  gratuitam 
operamdarenon  eile  raeretricium,  fed 
fsminam  faeminae ,  id  vcro  decere.  Al- 
terain  vocem  cenfeo  efTe  mittam:  quae  per 
fenullireieii:  quaieenim  wzfr^wpotius 
quam  dabo,  redkam  ,  referam  ?  &  pulchre 
talequidintelligitur.  Scribeigitur:  ^id. 
tihi  ego  muneru  ?  Ac.  detne  ah  fe  muLur 
muLicrioperam?  Grcnovius. 

6  6.  Confido  confuturum.~\  TerentiuS 
Andr.  Spero  confore.  Conficri ,  Lucr.  & 
Virg.  GloiTs  Papisj   cQ/ifieri»  compleri^ 


ACTUS 


58 


MiLEs  GLOiLiasus. 


ACTUS  QUARTI  SCENA  PRIMA. 

PYR.GOPOLINICES,    PALiLSTRIO. 

TTOlupeftquodagas,  fi  id  procedit  lepide  &  cx  fententia. 
^  Nam  ego  hodic  adSeleucum  regem  mili  parailtum  meunij 
\Jt  latrones ,  quos  conduxi ,  hinc  ad  Seleucum  duceret , 
Qui  ejus  regnum  tutarentur ,  mihi  dum  fieret  otium. 
^Pa.  Quintutuamremcurapotius,  quamSeleuci:  qua?  tibi 

Conditio  nova  6c  luculenta  fertur  per  meintcrpretem ! 
.  Pr.  Immo  omnes  res  pofteriores  pono ,  atque  operam  do  tibi, 
Loquere :  aures  meas  profedo  dedo  in  ditionem  tuam. 
Pa.  Circumfpicito  dum,ne  quis  noftro  hic  auceps  fermoni  fier. 
I  o  Nam  hoc  negotii  clandeftino  ut  agerem ,  mandatum'ft  mih. 
Pji  Nemo  adeft.  Pa.  hunc  arriiabonem  amoris  primum  a 

me  accipe. 
P Y.  Quid  hic?  unde  eft?  Pa.  a laculenta  atque  a  feftiva  foEmina> 
Qnx  te  amat ,  tuamque  expetiflit  pulchram  pulchritudinem  , 
E|usnunc  mihi  annulum  ad  teanciila  porro  utdeferrem,dedit. 
1 5  P Y.  Qaid  f  ean*  ingenua  an  feftuca  fada  e  ferva  libera  eft  ? 
Pa.  Vah ,  egone  ut  ad  te  ab  hbertina  cile  audcrem  internun- 

cius, 
Qui  ingenuis  fatis  refpondere  nequeas ,  qux  cupiunt  tui ! 
Py.  Nupta  ea  eft ,  an  vidua  ?  Pa.  6cnupta&:vidua.  Py.  quo 

pado  potis 
Vidiia  &  nupta elle eadem  ?  Pa. qula  adolefcens nupta eft  cum 
fene. 
20  Py.  Euge!  PA.lepida  &c  liberali  forma  eft.  Py.  cavemenda- 
cium. 
Pa.  Adruamformamilla  unadignaeft,  Py.  hercle  pulchram 
prasdicas. 

Scd 


1 5 .  T  Ngema ,  an  fefiuca  falia.  ]  Per  fe- 
X.^nczm tiber  quisfieiipoteft,  inge- 
mttti  nonpoteit,niliquisantefuerit.  Eft 
^vstemfefiaca idem  quod  vindi£ia.,  nimi- 
lum  virga  Praetoris  raanumittendis  a 
Li&roieiraponifolita.  Douz.a. 

^17,  Ne^ueof  cupidii  tui.']  Siz  Camera- 
lius.  Mff.  alter  refponderet  nequeas  capiti 
asi.  ahes  refponf&rs  nequeafqm  cupit  uti. 


"Lege:  qua  capiuMt  ttti.  Sic  Symmachus 
I.  8.  lamdudum  veftri  cupiunt.  Sciop- 
pius-  Sicfcen.feq.v.  s8- 

18.  Etnupta  &vidua,2  V.  N.  Sticho 
a6l.  I.  I. 

21.  ^dtuam-]  Illaunadignacft,  cu- 
jus  forma  cum  tua  comparetur.  .^d  hic 
comparationem  fignificat.  Sic.  Ter.  Eun» 
,At  nihii  ad  mfiram  hanc.  Lamb. 

23.  Dff* 


A  C  T  U  S  IV.    S  C  E  N  A  I.  5^ 

Sedquis  ea  eft  f  pA.fenis  hujus  uxor  Peripledomcni  in  pro- 

xurao, 
Ea  demoritur  te ,  atque  ab  illo  indpit  abire :  ociit  fenem, 
NuncteorareatqueobfecrarejufTit,  uri  tui  copiam 
^5  Sibi  poteftatemque  facias.  Py.cupio  hercle  equidem,  fi  illa 

volt, 
Pa. Qux  cupit !  Py. qiiid  illa  faciemus  concubina ,  qux  domi 

eftf^ 
Pa.  Quintuiilamjubeabsteabire,  quolubet:  {icutfbror 
Ejus  huc  gemina  venit  Ephefum ,  &  mater,  atceiluntque  eam, 
Py.  Ain  tu ,  advenit  Ephefum  mater  ejus  ?    Pa.  ajunt,  qui 

fciunt. 
I  o  P Y.  Hercle  occafionem  lepidam,  ut  mulierem  exclu-  dam^fo"""* 

dam  foras. 
Pa.  Immovin  tu  lepide  facere.''  Py.  loquere,  &  confilium 

ccdo. 
Pa.  Vin'  tu  iilam  aclutum  amovere ,  a  te  ut  abeat  per  gratiam? 
Py.  Cupio.   Pa.  tum  tc  hoc  facere  oportet.  tibi  divitiarum 

aifatim  eft : 
Jube (ibi aurum.  aique  ornamenta ,  qux illi  inftruxifti  mulieri  > 
j  5  Dcno  habcre,  auferreque  abs  te  quo  lubcat  (ibi. 

Py.  Placet  uii  dicis.  ied  ne  iftanc  amittam,  8c  h^c  mutet  fidem, 
Vide  modo.  P a.  vah  delicatus ,  qux  te  tanquam  oculos  amer. 
Py.  Venusmeamat.  PA.ft,  tacel  aperiuntur  fores :  concede 

hucclanculum, 
Harc  celox  illius  eft,  quae  hicegreditur  internuncia. 
^oPY.Qu.^sha^ccelox?  Py.  anciilula  illius  eft ,  quce  hic  egredi- 

tur  foras, 
Qua:  annulum  iftuncattulit ,  quem  tibidedi.  Py.  edepol  hasc 

quidem 
Bellula  eft.  Pa.  pithecium  hxc  eft  prae  illa  3c  fpinturnicium. 

Viden 


1  j .  Demoritur.~\  Demsritur  te,  didum, 
ei\.deperttte,  ideft,  perditeamat. 

26.  g^ua  cupit.^  Sine  intcrrogationis 
notahaec  legenda.  E.Kplet  Paisftrio  ve- 
nuit-  orationem  Pyrgopolinicis.  Cupio 
hercle,  dixeratille,  liilla  cupit.  Addit 
jiicj  Cupisillamcextcquaetecupit.  Ni- 


hil  ergo  cum  ^cidalio  mutandum.  Baxh. 

39-  CeUx.~\  Videnotas  Afinar.  aft.  2. 
fc.  l.fi.  lo. 

42.  Pithecium  &  fpititurnicium.  ~\ 
Quis  non  videt  hoc  loco  fptnturr.icium 
nomen  efTe  quadrupedis ,  turpisfigura ; 
\xt&C  pithecitim,  GiKci  tt/Qwjmv  &  7n6»- 


6o     '  MilesGloriosus. 

Viden  tu  illam  oculis  venaturam  faccre,  atq j aucupium  aiiribus? 

culaz  formxpuelladixir,  ideft,  fimiam. 


K/«v,  de  homine  &  muliere  deformi  fxpe 
ufurpant.  S^inturnkium  igitur  hpc  Plauti 
verfu  eft,  to'  o-<f)ijfiGv ,  quod  gehusfimis 
eft  turpiculafaciejSc  liquetinGrsco  fuif- 
fe,  77tG«'j£.<ov  (r^  cr^iyftov:  pithecium  &  fptn- 
turnicium.  Alibi  elurinumpecus  de  turpi- 


CXnoi  fpinturnicem  qu2  fphinx  cft,  dc  avc 
quidamveterum  interpretatifunr,  ex  eo 
faftutn  videtur,  quod  Grceci  alatas  fphin- 
gesex  fabula  pingebantj  quas  i£,gyptii 
linealis,  ucerantrevera.  SalmaftHs. 


A  C  T  U  S    CHJ  A  R  T  I    S  C  E  N  A    S  E  C  U  N  D  A. 
MILPHIDIPPA,    PYRGOPOLINICES,   PALJS.STRIO. 

JAm  eft  ante  sedis  circus,  ubiiuut iudi  faciendi  mihi  't  ^l^!^^^i^'' 
Diilimulabo :  hoc  quafi  non  vidcam ,  neque  eile  hic  etiam 
dum  iciam. 
Py.  Tace:  rubaufcLikemus  ,  ecquiddemeiiatmentio. 
Ml  Numquis  namhic  propeadeil: ,  quiremalienam  potius 
curer  quam  fuam  ? 
5  Qui  auctipet  me  quid  agam  ?  qui  de  vefperi  vlvat  fuo } 
Eos  nunc  homines  metuo  mihi  ne  obfint  ,  neve  obilenc 

u(piam  j 
Domofi  ibit,  ac  dum  iiuctranfibit ,  qu:^  htijus  cupiens  corpo- 

risefl, 
Qux  amat  hunc  hominem  nimium  lepidum  &  niraiapulchri' 

tudine 
Militem  Pyrgopolinicem.  PY.fatinMisc  quoqiie  me  deperit? 
loMeam  iaudatfpeciem.  edepol  iiujus  iermones  iiaud  cinerem 
qu^ritant. 
Pa.  Quo  argumento  ?  Pr.  quia  enim  loquitur  laute  &:  mini- 
me  lordide : 


)  Vi de  vefperivivatjlio.']  Dus  funt 
_  expUcationes,Durantii,qui  intel- 
ligit  graflatoies  no6lurnos ,  &  Lambini , 
quifua  quadra  viventes,  quibus  domi 
viduseft,  nec  opes  alienas  exfpe^lant: 
qualesplemmque  funtcuriofi  de  rebus 
alienis, cum  ventrinon  metuanr,(i  fua  in 
reiuntomiiuores.  Pejorem  adoptarunt. 
nam  verior  haud  dubiepoftcrior.  Sic  Ru- 
denfeadi.  i.fcen.  z.  fttudeillarum  coenA- 
tuTiu  vefperi  f^.Huc  facit  in  Trucul.aft.r. 
icen-  2.  Nimzi  otiofum  arbitror  hominem 
effe  te.Dl.^iiianam  arbitrare^ks.  ^ia  tm 
■vefiimente  &  abo  alienu  rebm  curM.  Hie- 
sonymusad  Euftochium :  Inter  hos  fzpe 


,  Tum 

funt  jurgia,  quifuoviventes  cibo  ,  non  pa- 
ttuniurje  altcui  ejfe  fubjeCios.  Gronov. 
7-  Domofittbi  e^cjMendodisIocuseft. 
Scribendum  puto  5  Domofi  ibit  hac,dum 
huc  tranfiiit ,  ijus,  kujut  cupiens  corporii  efi. 
Sententia  eft;Non  mihi  modo,fed  &  he- 
racmexmetuo,  fi  domohacviaeat,dum 
hucad  miiitem  Pyrgopolinicem,  cujus 
cupienscorporiseft,  vulttranfire.  Boxh. 
I©.  Haudcinerem  qus,ritant.]^  Lutum 
&fordesadhuncIocum3dfert,  quitan- 
toperealioscontemnit.  Legendura  fci- 
licet:  Hujusfermonos,  haud  cineres  qUiX,- 
ritat.  Atquomodo  convenit  huic  ora- 
tioni  fubjeda  ratiOj  qu-.a  enim  loquitur 

laute 


ACTUS     IV.    S  C  E  N  A    IT.  ^l 

Tuni  autem  illa  ipfa  eft  nimiani  lepida ,  nimifq;  nidda  foemina. 
Hercle  vero  jam  aliiibefcic  primuliim ,  Pakftcio. 
Pa.  Priufne ,  quam illam oculis ?  Pi.cais vidco id, quod cre- 
do  libi. 
1 5  Cum  hxc  locura ,  illam  aurcm  abientem  (ubigit  me  ut  amem .? 
Pa.  herclehancquidem 
Nihil  tu  ama(Iis,mihi  hxc  defponla  eftrtibi  fiilla  hodie  nupferit, 
Ego  hanccontmuouxorem  ducam.  Py.  qaid  ergo  hanc  du- 

bitas  colloqui  ? 
Pa.  Sequere  hac  me  ergo.  Py.  pediirequus  tibi  fum.   Mi.  uti- 

nam,  cujuscauiTa 
Foras  fum  egrefU ,  conveniendi  mihi  poteftas  eveniat  l 
20  Pa.  Erir,  &  dbiexoptatum  obtinget :  bonum  habe  animum  , 
neformida: 

Homo 

laute&  minimefcrdtde.  An  qula  trulier  \  Cnm  h&rUctitc.7nill.im  nutnmem  ahfenxem , 
aliqualoquebsrnr  Uure,  ncceirarioqux-  \fuhigitmeiitarvem.  Q£alidicat  :cum  ea 
rebarmilirem  &  fetvum  miliris?  Dein  jqux  J3m  dixit&  de  me  prsdicavit  an::l- 

^..^r:,,:t:...  j„  !_. <j. .,: — ,-     ir„    !  j^^  heram  di.xiiTeautumem,  licet  abfen- 

rem,  cujus  veliitinrerpteseft3ncil!a,fub- 
igit  meancilia  utamem.  Qj.iod  8c  dean- 


Q^ws.  fimilirudo  inter  nos  5c  cineres.    Ve 

rifiimumquod  a  Sibcro  dat  Taubman- 

nus ,  quo  ranquam  eluanrur  &  nitiden 

tur,  ut  folenc  hodieque  vafi  cx  orichal-  jciiia&heraaccipipoterat.  Eilefima 

co 


quippe  iamfi:  teifi&rplendidi-  Sed  j  biguaoratio.  Planeid  confirraat,  quod 
obnunci:iiGruterus,  feignorare  8cmul-  '  fequiturPalsttrionis  refponrum  ;  herdt 
toscum  ipfo  vafae.^coricliaiconiridarici-  'ha.nc.,  idelt,anciliam,rM?;o«r.OT^jf;;,Bb.Nli. 
nerc.  Capravit  vocem  0'/'/3^J(o:quod  3c-  i  Ledlio  vulgaramihi  probavidtrur  ,  quae 
ccpcranc  iili  pro  a?re.  Hocigirurnos  non  !  eriamhabeturin  Mir  Camerarii.Varica- 


commoveat.  Vjdemusenim  quotidie 
hlv\o\yvw%\\K).-i .La.vatiode%im  matruie^  ho 
die.Scrdcfcunt  enirn  divi.,  d^  ttdf^dc-s  elnen 
da^  lava.ntibtK ncjUK  opus  at^;adJ!ifi^a  h.z- 
hentcinerufnSiiine.  Scd  &capilios  mulie 


ni  Codices,  ut  e.^  multis  mihi  coniiat, 
;  longefuntdeteriorisnotxquam.  illiPala- 
jtini.  Optimusautem  fenfase.K  vulgatae- 
ilicitqr.  Vifaanciliaejus  qu?:  fin^ebat  fe 
;amare  m.ilitern  ,  cam  fibiadlubefcere  is 


res  rutilabant  cinere  :  undeci>2i^o.-?«.r&.c/-  idicit.    C^id,  inqjuit  Palxftriojsn  .priuf- 

«eMr/i.  ValeriusMaximus,  z.  \.  Gronov.     !quam  iilam  oculis  tuis?  Icilicet  viderisJ 

i-f.    Ocu,lt*  tuu  r    Pv.   video  id  y    &c,'^  |  Rcfpondet  Miles:  Ideoid,qiii.tcrcdo  tibi  ^ 

j cf/TO /;,«i: /s^<</«T.Non expero,  inquitj eirn 
(videre,  qiiiafacilecredo  tibi  talem  efie, 
jntrarrafti.  Cum h^sclocutus, pro,  ciim 
;  hxc  de  ea  ac  de  ejus  forma  locuruses. 
:  Addit,  deinde,  ll)a.nutem,  abfe>:s  adiait 
\  me,  ut  dmem  herde  havc  cjuirlem.  Clim  ilia 
•  abJ.ens  tam  amari  digna  lit ,  ut  illam  vis 
,  videri,  fubigjt  me  ut  eam  amem  qaoque 
j  qua;  ab  illa  venit,  quam  ill.^  ad  me  inifrr." 
1  H.?cargutiafuir  ftulfi  militls,  quxribVr 
spp.irct  in  iis  lcftionihus,  qu3S  comm^ri-^ 


lutolegcttdum. : 

fx.video,  idcjue  credotibif  c'^^'^  • 

EccHm  hac  elocutam.  Pa.  illam  autem  ah- 
fentem  r  !!■; .  fuhigit  me  v.t  amem,  &c. 
Decorum  in  iibidinofo  Militc  feivans 
Plautus ,  facit  eum  ad  conipcftum  ancii- 
lulx  ftatim  adhinnire:  quem  reprehen- 
densquafi  Palaiftrio.  Minimcgentium  , 
inquit  ,^  tune  ut  huic  te  dcs  priufquam  il- 
lamablenremvidcris?  Z.//>,/7 

15.  Cura  /j<cc/otJir.*.'lltaultima;editio- 


nes.    Ex  veftigiisMlT.  lcgendumpuio  , ;  ti  funt  viridoai.  Satyr.a; 


Ceda 


6i  MilesGloriosxjs. 

Homoquidameft,  quifcit,  quod  quasris ,  ubi  Cit.  Mi.quem 

tgo  hic  audivi  f 
P A,  Socium  tuorum  confilioium ,  &  parEicipem  confiliarium. 
Mi.  Tum  pol  ego,  id  quod  celo,*  haud  celo.  Pa.  immo, 

etiamiinoneelas. 
Mi.  Quo  argumento  ^  Pa.  infidos  celas :  cto  (um  tibi  iirma 

iide. 
2j  Mi.  Cedofignum,  (iharuncBaccharumes.  PA.amat  mulier 

quardam  quendam. 
Mi.  Poliftuc  quidem  mult£E.  Pa.  at  non  multx  de  digito  do- 

num  mittunt. 
Ml  Enim  cognovi  nunc.  fecifti  modo  mihi  ex  pro- 

ciivo  palam  rem.  Sm.^'^^ 

Sediiicnunquisadefti'  Pa.  veladeft,  ve!  non.  Ml  cedo  te 

mihi  io\x  (blum. 
PA.Brevin' an  longinquo  fermone?  Mi.tribusverbis.  pA.jam 

adteredeo. 
3  o  Py.  Quid  .^  ego  hic  aftabo  tantlfper  cum  hac  forma  &c  fa61:is  fic 

fruftra  ? 
Pa.  Patere,  atqueafta.  tibi  ego  hanc  do  operam.  Py.  pro- 

perandoexcrucior.  ^_  e/m'exS;? 

Pa.  Pedetentim.tuhaecfcis,  tra6fcariita  fblere  ha(ce  iiujufino- 

di  merces. 
Py.  Age,  age,  ut  tibi  maxume  concinnum  eft.  Pa. nullum  eft 

hoc  ftolidios  faxum. 
Redeo  ad  te.  quid  me  voluifti  ?  Mi.  quo  pado  hoc  dudum 

accepi, 
3  5  Iftuc  fero  ad  te  confilium. PA.quafi  hunc depereat.  Mi.teneo 

iftuc. 
Pa.  Coliaudato  fomiam  &:  faciem,  dC  vktutes  commemorato. 

MLAd 


2  5 .  Cedo  ftgjium  ft  harmc  Baccharnm 
es. ]  Ritus  obfervandus.  Et  eft  allegoria  a 
lacrisBacchi,  quz  erant  reconditiflima  : 
neque  ulli,  nili  facris  ejufdem  initia- 
to,  cognita.  Sic  Apul.  in  Apol.  i.  Si 
qui  forte  adeji  eorundem  folemnium  mibi 
particeps  ,  ftg^ium  dato.  Arnob.  J)mbo- 
ia  appellat  j  Clem.  Alexandiin.  fino;- 


Bijy^iei:.    Apelejus  etiam  memoracula. 

27.  Exproclivo.']  Q^d.  facillimo  ne- 
gotio  omnem  mihi  rem  aperuifti. 

30.  S/c.]  Aeizmza;.  Et  nota  oratio- 
nem  Militi  gloxiofo  convenientemo 
Taubm. 

34-  Redeo  ad  te.'\  Ad  Milphidippam 
fcilicet. 

45.  Fiil^ 


ACTUS    IV.    SCENA    II.  ^l 

Mi.  Ad  eam  rem  habeo  omnem  aciem ,  tibi  ut  dudum  de- 

monftravi. 
Pa.  Tu  CGetera  cura  &  contempla ,  &  de  meis  venator  verbis. 
Py.  Aliquam  milii  partem  hodieopera:  dcs  denique :  jam  tan- 

dem  ades  ilico. 
40  Pa.  Afllim:  impera,  (i  quidvis.  Py.  quid  illaec  narrat  tibi? 

Pa.  lamentari 
Ait  illam  miieram ,  cruciari ,  3c  lacrumantem  fe  afflidbre , 
Quia  tis  egeat ,  quia  te  careat ,  ob  eam  rem  huc  ad  te  mi(Ia'ft. 
Py.  Jube  adire.  Pa.  atfcin',  quid  tu  tacias?  face  te  faftidii 

plenum, 
Quafinonkibeat:  meinclamato,  quiafictevolgovolgem. 
45  P Y  Memini ,  &  prsceptis  parebo.  Pa.  voco  ergo  hang ,  qus 

te  qucTfit  ? 
Py.  Adeat ,  fi  quid  volr.  Pa.  Si  quid  vis,  adi  mulier.  Mi.  PuN 

cher  (alve. 
P Y.  Meum  cognomentum  quis  commemoravit  ?  Dii  tibi  denc 

quas  optes. 
Mi.  Tecum  statem  exigere  ut  liceat.  Py.  nimium  optas. 

Mi.  non  me  dico , 
Sedheram  meam,  quas  te  demoritur.  Py.  mult^  sllx  idem 

iftuccupiunt, 
5oQuibusnoneftcopia.  Mi.  ecaftor  haud  mirum ,  fite  habeas 

carum 
Hominem  tam  pulchrum ,  &  pr^clara  virtute ,  8c  forma ,  8c 

Ecquis  dignior  fuit ,  homo  qui  eiTet  ?  Pa.  non  hercle  huma- 

num  eft  ergo : 
Nam  volturioplushumani  credoeft.  Py.  magnum  me  faciam 
Nunc,  quoniamilkcmecoliaudat.  Pa.  viden' ignavum ,  uc 

feie  inferat! 

^^.  Quiii 

ftere.  Ambiguitas  vero  in  vocibus  illis 
duabus5  Efi,  &  VcUuTio.  Namcuravi- 
deaturdicerej  Volturioplus  humanita- 
tisitielTcquam  GIoiiofohuicjaHud  lon- 
gediverfum  faHe  fignificat ,  priraumin 
cafuTS  Volturio  Comiceludens,  qui  tam- 
etfiproDatiyopofitusexiitiinaa  poffir» 

tamen 


4«.  P«/cfeer.]Er3t  cognomentum  Clo- 
diorum ,  quo  diflinguebantur  a  Marcel- 
lisingente  Claudia  ,  qui  erant  plebeii, 
nonpatricii. 

S2.  J><onh:rclehumanum  eji  ergo  :  nam 
■volturio,  &c.  ]  Mihi  omnis  joci  argatia 
inambiguitate  fcnremiae  videtux  coftfi- 


(?4  M  I L  E  S      G  L  O  R  I  o  s  u  ?J 

5  5  Qiiin  tn  huic  refpoade  ?  hcec illxc  eO:  ab  illa  qiiam  ckiQUin'. 
Py.  Quanamabillarum?  namirameoccurlantmultas  :  me- 

mimne  haud  poilum. 
Mi.  Ab  iila  ,qua:digitos  defpoliat  fuos,  &;tuosdigitosdecorar* 
Nam  huncannulum  ab  lui  cupiente  huc  detuli  huic^qui  porro* 
Py.  Quidnunctibi  vis,  mulier.?  memora.  Ml  ut,  qus  te 

cupit ,  eam  ne  (pernas. 
60  Qgx  per  tuam  nunc  vitam  vivit.  iitjiec  ne  (it,  fpes  in  te  uno  efi:. 
Py.  Quidnunc  volt?  Mi.  te  compellare,  &  compledi,  8C 

contredlare. 
Nam  ni/ituiHi  fersfuppetias ,  jamillaanimum  defpondebir. 
AgCj  mi  Achilles ,  fiat  quod  re  oro.  ferva  lUam  pulchram  pul- 

chre.: 
Exprome  benignum  exteteingenium ,  urbicape ,  occifor  re- 

gum. 
6j  Py.  HeuHercle  odiofasres!  quoiies  hoc  tibi,  verbero,  ego 

inrerdixi, 
Meam  ne  (ic  volgo  polliciteris  operam  ?  Pa.  audin  tu  muiier  f 
Dixi  hoc  ribi  dudum ,  dc  nunc  dico :  nih  huic  verri  affertur 

merces , 
Nonhicfiiofeminioquamquamporculamimper-  7^rr.  porcniem. 

n  P'*'^-    '•"'^'   PC»^"" 

tirurUSeit.  culenam. 

Ml  Dabimrquantum  ipfus  pretiipofcet.PA.talentumPhilip- 

pumhuicopusauri  eft. 

70 Minus  ab nemine  accipiet.  Mi.heu ecaftor nimis    viii'ft'taS. 

Py.  Non  mihiavaritiaunquaminnataeH::  iariseft-divitiarum. 

Plus mihi auri milie  eft modiorumPhilippei.  Pa.  pr^eter  the- 

iaurum. 

Tum 

tamen  yTominandi  cafus  Intelfigendus;  i  vis  nrbaha  vel  rldicula  potius.  Doaz, 
m  fiT-,  Voltf4rio,  VolturioiiT^.  (^Sic  ianio.  6c\  58.  Detuli  hnic.']  Scil.  Palxftrioni; 
laniu^'.  lonpfrioy  5:  longurim-^  aliaquemul-  ^iiporro.l^  Scii.  tibi  traderet. 
ta.)  Dciniie  Cj^^haudquidempertradate  67.  Huicverri.']  Porco  non  caflrato: 
autfimplicircr,  veruin  pro  e<^/>po{irum  cui  opponiturw^'^/». 
acciperedcbemus.innuitque,  r^t/fw/MTw  jj  63.  Non  hic  juo  femlnio  cjuamq«am 
plu4  hnmani  id  eft,  bumanxcamis^inte- f /Jorca/d»?,- d^-c.l     Porculam   fui  feminis 


rim  dum  in  cad.-tveribns  depafcendis  de- 


hicvetresadmiflatiuspsrticipabit.  Lucr. 


difuseft)  rodrovellicatimcarpere,  quam  :  lib.  3.  fuo  cum  femme  femimocjue-^  fe- 

Pyrj^opolinicem    po(Tidere  :    fententia  i  minium.  hic  2c  feiiien  6c  nroies  effepo- 
«imis  verifimilimdinis    crgo,  quam-    tefl:.  Tmneh. 


A  C  T  U  S    I V.  S  C  E  N  A   I  li  ^f 

Titm  argenti  montes  non  maflas  habct.  .^tna  mons  non  ^que 

akus. 
Mi.  Heu  ecaftor  homlnem  perjuruni.  Pa.  ut  ludo.  Mi.  quid 

ego?  utfubkdoosl  PA.fcite. 
7;  Mi.Sedamabo,  mittemeadatum.PA.quintu  liuic  refpon- 

desaiiquids 
Aut  facSturum ,  aut  non  fafturum.  quid  illam  miterarh  animi 

excuuciaSi 
QuoE  nunquam  male  de  te  merita  eft .?  Py.  at  jube  eampfe  exire 

iiuc  ad  nos , 
Dic  me  omnia  quiEvbk  fadurum.  Mi.  facis  nunc  Ut  facere 

xquom ; 
Quod  qus  te  vok ,  eandem  tu  vis.  Pa,  rion  hic  infiilfum  ha^ 

betingenium. 
60  Mi.  Quomque  me  oratricem  haud  iprevifti,  flviftiqile  exora- 

re  ex  te. 
Quideft?  ut  ludo!  Pa.  nequeo  hercle  quidem  ri(u  me  ad- 

moderarier. 
Gbeamcaufamhucabsteavorti.  Py.  nonedcpol  tu  fcis  mu^ 

lier, 
Quantumegohondremnuneillihabeo.  Ivli.ieio,  SciftuciiU 

dicam. 
Pa.  Contra  auro  alii  hanc  vendere  potuk  operam.  Mi;  iftuQ 

pol  tibi  creddi 
8j  PA.Meri  beilatoresgignuntur ,  quashicprsgnantes  fecic. 
£t  pueri  annos  o£tingentos  vivunt.  Mi.  vz  tibi  niigator. 
Py.  Quin  milieannorum  perpetao  vivunt,ab  fecuload  feclumi 
Pa.  Eo  minusdixi,  ne  haeg  eenicret  me  advorium  le  mentirj, 

Mi;  Perii  ^ 


74.  ^fd  ego>  ut  fuhle^G  os  ?~\  QuafH 
fcitc  ei  palpando  os  demulceo  ?  V.  N. 
Caf.  aft.  5.4. 

79.  ^odcjUAtevolt.']  Ita  reftitui  ex 
anibigua  lcriptura  Mff.  fec.  ^od  ipfe 
i^ulteandem.  Altei :  ^^uodquete  volt  ea- 
dem.  Gruterus. 

Si.  Hucabs  te  avorti.^^VtO  Wlii',  oheam 
caufam  hucabs  teavorti,  unalittera  ad- 
jefta  putem  legendum  j  eh  eam  caufam 
hnnc  abs  te  avorti.    Id  eit  hunc  miliiem , 


absteavorti,  iltpofieni  tibi  haec  dicere 
fecieto.  Salmdf. 

8S-  Meri  belldtores.  ]  Meritm,  quid 
fit,  aut  eo  ut  veteres ufi,  paucos  reperias» 
quiintelligant;  nuUum,-  qui  explicarir.' 
Putant  Vulgo  nihil  efl^e  aliud,quam/o/w<r.* 
&errant.  JHeri«  igitur  a  linguaeLatin» 
au£loribusponitur  pro  vero,  pratftantij 
nonficioj  autfiraulatorpro  infigni,  ve- 
hcmeni.  Ita  merum  lac ,  in  Lucret.  eft 
recens,  bonum,  purum  putamqae.  Cic, 
£  fteUrA 


^^  M  1  L  E  S     G  L  O  R  I  O  S  U  S. 

MLPerli,  qnothicipleannosvivet,  quojus  filii  tamdiuvl- 
vunt  ? 

poPy.  Poftriduo  natus  runicgo,mulier,.quamJuppiterex  Ope 

natus  eft. 
Pa.  Si  hic  pridie  natus  foret,quam  ille  eft,hic  haberetrcgnmn 

in  coelo. 
Mi.  Jamjam  fatamabo  cft ,  finiteabcam  ,  fi  poftiim,  viva  a 

vobis. 
Pa.  Quin  ergo  abls,  qnando  refponfum  eft.  Mi.  ibo  atque  il- 

lam  huc  adducam. 
Quam  propter  opera  eft  mihi.  nunquid  vis  ?  Py.  ne  magis  fim 

pulcher,  quamfum: 
5?  5  Ita  me  mea  forma  follicitum  habet.  Pa.  quid  hic  nunc  ftas , 

quinabis?  Mi.abeo. 
Pa.  Atque  adeo ,  audin'tu?  dicito  dodle  &  cordate. 

Mi.  ut  cor  ei  faliat.       ^  J^^„S 

PA.Philocomafiodic,  fieft  hic,domum  ut  tranfeat:  hunc 

hic  eile. 
Mi.  Hic  cum  mea  hera  eft ,  clam  noftrum  hunc  fermonem 

fi^iblegerunt. 
Pa.  Xepide  fadum  cft :  jam  cx  fermone  hoe  gubernabunt 

do(ftius  porro 
100  Rem.  Mi.memorare.  Pa  abeo;  nequete   pi/rMi.memorare, 

,^ abeo.PA.  nequetemor. 

moror ,  neque  te  tano;o ,  neque  te.  &c.nequeteteneo.PY, 

•*  "  •*  iube.&c.  Mi.  jamifti» 

taceo,  &c. 

Py.  Jubematurateiilamexirehuc.jam  ifti  rei  praevortemur. 


fcelera  mera  loguuntur.  Idem  ,  tnera^  pro- 
fcriptiones ,  meros  SuUm  attendere.  Idem 
Tneram  hilem.,  mera  monfira  jiUficiare.  tneros 
Trincipes  e  Schola  Ifocratu  exiife-,  quem 
locum  tentarunt  fcioli.  Meros  hellatores 
dixit  Plautus.  Hoc  autem  totura  a  Gxx- 
cisfumptumeft,  apud  quos  admirabili 
venuftate  dnQ^Tvii  ponitur  :  oiH.Qpt^^r' 
sipyvi ,  ax-gjtTov  ■^pivS'@r' ,  &c.  Gifan. 

92.  Viva.']  tcTtama-fjJg  hominis  ab 
aliquareabhorrentis.  Cum  enim  mole- 
ftamfibifuilTealicuius  garrulitatem  vo- 
lebantindicare,  dicebant  fc  adeo  fuiffe 
cned:os.    Sic  Hoiatius  raetuit ,   ne  a 


fuo  illo  garrulo  enecetur.  Ita  ^vttTev 
five  morhum  fibiefledicebantremaudi- 
tumoleftam.  Sophocles  ,  aV'"/ ^v«t- 
T#'  y.h  idc/l'  uKiiHv.  Cicero  fspewos'- 
tis  inflar pHtare ,  &c.  Cafaub. 

9S,Vt  cor  eifaliat.^jld  germanum  cen- 
ieo:  utalludat  Ancillaadid.quodServus 
dixerat,  Cordate-,  in  amore  autem  ve- 
hementicor  fubfiiire  folet.  Lipfus. 

loi.  lube  maturate  illam.']  Maturate 
properare  eft  feftinationis  moderatae,  ut 
lente  feftinare ,  tardioris  maturationis  > 
quod  commendabat  Auguftus  cap.  2S. 
SHcten.  Meicer. 

•AeTus 


AgTUS   IV.    SCENA   Ilt.  ^7 

ACTUS    QUAKTI    SCENA   TeRTIA. 
PYRGOPOLINICES,    PALASTRIO. 

QUidmihinnncesaudtor,  utfliciam,  Palasfttioj 
De  coilcubina  ?  nam  nullo  pado  potefl: 
Prius  hxc  in  xdes  recipi ,  quam  illam  omiferimi 
Pa.  Quid  me  confukas ,  quid  agas  ?  dixi  equidem  tibi , 
5  Quo  pad:o  id  fieri  poilit  clementiirume. 
Aurum  atque  veftem  omnem  muliebtem  habeat  (ibi  >  . 
QuiEilliindruxifti:  fumat,  habeat,  auferat. 
Dicafque  tenipus  maxumum  efle ,  ut  cat  domum : 
Sororem  cjeminam  adelle  Sc  matrem ,  dicito, 
io  Quibus  concomitata  re6lc  dcveniatdomum. 
Py.  Quiturciseasadelle/'  Pa.  quiaoculismeis 
Vidi  hic  fbrorem  efle  ejus.  Py.  convenitne  eam  ? 
Pa.  Convenit.  Py.  ccquid  forcis  vifa eft  .^ 

A.   Omnia  Tira  obtiBere. . 

VisobrinerCi  Py.  ubimatremefl^ajebatfororf 
ij  Pa.  Cubare in  navi  lippam  atqueocuiis  turgidis^ 

Nauclerus  dixit ,  qui  illas  advexit ,  mihi* 

Isad  hos  nauclerus  hofpitio  divortitur. 

Py.  Quidis?  ecquidfortisf  PA.abiiishinc:  namtu  quidem 

Ad  equas  fuifti  fcitus  admiflarius , 
lo  Qui  confedlarc  qua  mares ,  qua  fceminas. 

Py.  Hoc  age  nunc.  Pa.  ifluc.  Py.  quod  das  confilium  mihi : 

Te  cum  illa  verba  facere  de  ifta  re  volo  } 

Nam  cuni  illa  fane  congruus  fermo  tibi. 

Pa.  Quin  potius ,  quom  tuteades ,  tuam  rem  tute  agas. 
1  j  Dicas  uxorem  tibi  necellLim  eile  ducere  > 

Cognatos  perfuadere ,  amicos  cogere. 

Py.  Itane 

Z.*~Y^Empus  maJcimum.']  Idcft,  ulti-  |  cef  infpireturjfatib  declarat.  Fuit  eHim 
_L  mum,  poltquod  nulla  fapereft  j  Grscum  TroAu^ipy  ideft  ,  fortu :  fico- 
Alia  occafioidagendi,  dequoagitui.Ta-    mnium    dodtiflimus    Poeca  7.     An. 
citus  Agric    Imponite  expeditmiibus  ma-     ^[.6^6, 

pium  dtem.   Magnum  diem ,  hoc  eft,  uUi-  ■ Satui  hfercuU  pulcro 

znum  ,  fupremum.  Boxhorn'  Fulcer^ventinw. 

li.  Ecqmdf«rtisvifnefi,'\    Quaiepw/-    IgiturRomani,  quiomnia  ponMent  in 

1  £  2  foi«i- 


4%  M  I  L  E  S    G  L  O  R  I  O  S  U  S. 

Py.  Itane  tu  cenfes  ?  P a.  quid  ego  ni  ita  cenfeam  ? 

P Y.  Ibo  igitur  intro  :  tu  hic  ante  cedis  interim  ' ' 

Speculare,  utubiillaecprodeat,  meprovoces. 
3  o  Pa.Tu  modo  iftuc  cura,quodagis.  Py.  curatum  id  quidem  eft, 

Quin  li  voluntate  nolet ,  vi  extrudam  foris. 

P A.  Iftuc  cave  faxis :  quin  potius  per  gratiam 

Bonam  abeatabs  te ,  atque  iiliEc  >  quse  dixi ,  dato* 

Aurum,  ornamentaque ,  qux  ilii  inftruxifti ,  feraL 
35PY.  Cupiohercle.  Pa.  credo  te  facile  impetraftere, 

Sedabiintro,  noliftare.  Py.  tibi  fum  obediens. 

Pa.  Nunquid  videtur  demutare ,  atque  uii  ego 

Dixi  efte  vobis  dudum  hunc  moechum  Militem  J 

Nuncad  meutveniat,  uiVft,  Acroteleutium, 
40  Ancillula  ejus  &  Pleufides.  prohjuppiter, 

Satin'  ut  commoditas  ufquequaque  me  adjuvat  l 

Nam  quos  videre  exoptabam  me  maxume, 

Una  exeunteis  video  hinc  e  proxumo. 

fortitudine,  eura  demum  bonum  &  for-   ;y *<fei»  'nSei^ .  Scdiger.  Vidc  etiam  notas 

jnorumputatuntjquielTetfortis.  Itaque 

Jortit  quoquepropulcro  pofitum  cft  a- 

pudPlautum  hocloco,  nequefine  ratio- 

ne  :  exemplo  enim  Grzcorum  faftum 

eft,  qui  KOJhh  acque  ^  formofum  8c  bo- 

««rafignificarunt.  atbonus,  fortis  eft.* 

malusautemKJt/wf,  imbellis:  undefd- 

€hU,  qui  in  numero  Militum  non  eiTent, 

?&^5<.   T^x^^i^^  »   quod  eft  cedere. 

AcTUs   QuARTi  Scena   Quarta. 

acroteleutium,  miiphidippa,  pleusi- 
des,palestrio. 

SEquimini ,  fimul  circumfpicite ,  ne  quis  adfit  arbitcr. 
Mi.  Neminempol  video,  nifihunc,  quem  volumus  con- 
ventum.  Pa.  &egovos.  *il 

Mi.  Quid  agis ,  nofter  architede  ?  Pa.  egone  architedus  ? 

vahl  Mi.  quideft? 
Pa.  Qui  enim  non  fum  dignus  pr^  te,  ut  figam  pa-  fn£  *^"* 
iuminparietem.  i 

Ac.  Eja 

4.  /^  Vi  enim  non  fam  digniu.']  Tan-  " 
V<.tumabeft,  utarchitefti  nomen 


Bacch.  z.i'. 

iz.  Pergratiambommaheat.]  Sic  JC. 
dicunt,  matrimonium  diflblvi  bonagra- 
tia  :  d-^^a.d^  %*6<'^  >  ^^"^  vsnia.,  amicabi- 
li  feparatione  ,  [mT  ^U\o')/8  a.liictq'.  fint 
querelai  otv&j   fMfjnpioc?. 

37.  Demutare.i  Ideft^aliuscflequani 
quaiem  eum  efle  dudum  dixi.  Taubv** 


tneieaz,  tccumcomparatus :  utdignus 


nonfim,  qui palum figam  in parietem : 
quod  tamen  quivis  pot^ft ,  etiam  archi> 
te^ui%  impeiitus. 

<$.  De»t 


Ac  T  U  S  IV.    S  C  EN  A  IV.  i5$i 

5  Ac.  Eja  vcf o.  P a.  nimis  facete,  nimifque  facunde  mala  eft. 

Ut  lepide  deruncinavlt  Militem !  Ac.  at  etiam  parum. 

Pa.  Bonoanimo  es,  negotium  omnejam  fuccedit  fub  manus. 

Vos  modo  porro ,  ut  occepiftis ,  date  operam  adjutabilem.     . 

Nam  ipfe  Miles  concubinam  intro  abiit  oratum  fuam  , 
loAbfeutabeatcumlbrore&matreAtlienas.  Ac.eu,  probe! 

Pa.  Quinetiamaurumatqueornamenta,  quae  ipfe  inftruxic, 
mulieri 

Omnia dat  dono,  fe ut abeat,  ita  ego  confilium  ei  dcdi.  ^''abcat'^ 
..     PL.Facileiftucquidem  eft,  iiSc  illa  volt,  &:illeautem  cupit. 

Pa.  Non  tu  fcis,  CUM  EX  ALTO  puteo  rurfum  ad 
fiimmum  efcenderis , 
J  5  Maxumum  periculum  inde  eire ,  a fummo  ne  rurfum  cadas  ? 

Nunc  ha^cresapud  fummum  puteum  geritur :  fi  profenrerit 

Miles,  nihilhincferripoterithujus.  nuncquammaxume 

Opus  eft  dolis.  Pl.  domi  elle  ad  rem  video  filvae  fatis  : 

Mulierestres:  quartus  tute  es ,  quintusego,  fextus  fenex. 
io  Pa.  Quot  apud  nos  fallaciarum  eft  excifijm !  ceno  fcio 

Oppidum  quodvis  videtur  poHe  expugnari  dolis , 

Date  modo  operam.  Ac.  id  nos  ad  te ,  f i  quid  velles ,  venimus. 

Pa.  Lepide  facitis.  nunchanctibiegoimperoprovinciam. 

Ac.  Impetrabis,  Imperator,  quodego  potero,  quodvoles. 
2.5  Pa.  Militem  lepide  &  facete  &laute  ludificarier 

Volo.  Ac.  voluptatemmecaftormihiimperas. 

P A.  (Sd  fcin  tu  quemadmodum  f  J^^IJ  £«"• 

Ac.  Nempe  ut  adimulcm  me  amore  iftius  diflerti.  Pa.  rem 
tenes. 

Ac.  Quafique  iftius  caufsaamoris  ex  hoc  matrimonio 

Abierim ,  cupiens  iftius  fumme  nuptiarum.  Pa.  ordine  is: 
3  o  Nifi  modo  unum  hoc :  hafce  elle  aedes  dicas  dotalis  cuas : 

Hinc 


6.  Derumitiavit.  ]  Vide  notas  Capt. 
aft.  j.fc.  4.  ;f^f.  los. 

12.  Seutabeat.']  Sicin  Prologo  Merca- 
toiis:  ^luem  naviahirevetai.  Fruftracrgo 
\\lccon]tiGtox:fedutabeat.   Gronov. 


ftruimus,  confici  poterit ,  nihilque  hujus 
auferri,  fi  Miles  doios  olfecerit.  quarc 
nunc  cum  maxime  dolis  utendum  eii 
caure.  KAcidal. 

3  o.  Nifi  modo  unum  hoc.~\  Scil.  addas 


17.  Poterithujus.  ]  Laudo  judicium  Jvclim.  iy£desdicatdatalestuaj.']  Ex  quo 
JaniGuil  qui  vnnjgj]/^^'  collocat  poft  jfa^um,  ut,  folutojamxnatximonio,  ad 
A«jW.  NihiihujiM  lei  ,  inquit,   quam  itereverfacfueiinc 

]  £  3  38.  £jv- 


yo  M  I  L  E  s  G  L  o  R I  o  s  u  s, 

Hinc  fenem  abs  te  abiifle ,  poftqnam  feceris  divortium  j  , 
Ne  ille  mox  vereatur  introirein  alienam  domum. 
Ac.  Bene  mones.  P a.  fed  ubi  iile  exierit  intus ,  iftic  te  procul 
Itavoloallimulare,  pr£eilliusforma,  quafiipernas  tuarn» 

3  5  Quadque  ejus  opulencitatem  reverearis ,  &  fimul 
Formamam.cEnitatisillius,  faciem  3  pulcliritudinem 
Coilaudato.  fatin  prsceptum'ft  ?  Ac.teneo.fatin'  eft,  fi  tibi 
Meum  opus  ita  dabo  expolitum ,  ut  improbare  non  queas  f 
P A.  Sat  liabeo.  nunc  tibi  viciilim  qu:E  imperabo,  Pl^  dicito. 

40  Pa.  Quam  extempio  hoc  erit fa^lum ,  ubi  intro  haec  abierita 
tuiliico 
Facito  ut  venias  huc  ornatu  nauclerico , 
Caufiam  habeas  ferrugineam ,  culcitam  ob  oculoslaneam , 
Palliolum  habeasferrugineum :  (nam  is  coios  thalafficu^ft) 
Id  connexum  in  humero  iaevo ,  expapiilato  brachio , 

45  Prsecin6tus  aliqui ,  adimulato  quali  gubernator  hes, 

Atque  apudhuncfenemomnia  haec  funt  :  nam  is  pifcatores 

habct, 
Pl.  Qaid  ?  ubi ero exornatus,  quin  tu dicis, quid fadurus  iimi 
Pa.  Huc  venito ,  Sc  matris verbis  Philocomahum  arceflito , 
Ut  >  fi  itura jam  eft  Athenas ,  eat  tecum  ad  portum  cito : 

Atquc 


38.  Expoliturjo.']  V.N.  Afin.  <;.  2. 

42.  Caufiam.']  C<fa/r<?,  pileus  latas  oras 
3C  margines  habens  ,  ad  prohibendum 
Solis  xitani  :  a  y^3t.iu)  y  incendo,uro.  Val. 
JMa.v.  Hb.  5.  cap.  i.  Caufea,  qua  velatum 
caputfuHm  more  Macedo}7urn  habehat  3  te- 
xit.  Suidas  :  liiatjaici,^S@r'  Triha  ,£cLp- 
CdQA^i-S.  Et  notetur  habitus  nauderi. 
Cularam'~\  Tamenta  propriefunt  excili- 
ciis"pilis:i(3rr4/»  viilgo  vocanius :  iis  igi- 
tujtottientisaut  ciliciis  pilis  implebant 
<:ulcitas.  Tamenolim,  utetiam  hodie, 
culcitae  inferciebantur  acere,  &  glumis 
fpicarum.  Et  quicquid  omentoincul- 
cabant  ,  vocabaftre6/«>d?w :  unde  ei  no- 
inen.  itaque  centunculum  ,  quodDioic. 
"n-iyjAy.A  vocat,  \d  eXi^ftilvillum ,  culci- 
tantappellat  hicPlautus.  Scaliger.  Jubet 
^toculi  vitium  iimulet  :  naraid  genus 
hominum  lancam  paniculum  pcuiis 
praEtendebat.  qui  mosetiamhodie  bb- 
tinet :  dicehantuique  Lmomli.  i^ellus : 


Lanoctilus  ,    qui  lana  tegit  oculi  vitiur» 
Meurf. 

44..  Exafflato.']  Re€tefehabet, ca'/>4- 
piUato  hrachio.  Quam  fcripturam  etiani 
agnofcit  breviator  Fefti  his  verbis ;  Ex- 
papiUato  brachioyexerfo  ,  ejuodcumfit,  pa- 
pillanudatur.  Q^o.d in  quibufdam  vete- 
ribusGloflisaclibris  lcgitur,  exfafiUata, 
ex  mendo  eft ,  ut  cum  trofaum  pro  tro- 
ptium  fctibitur.  Apud  Pjacidumin  Glof- 
fis  fcribitur.  exfafiUato  pro  expapillato. 
Apud  eundemFefti  abbreviatorem  effo;- 
yz/<st«»2Corrupreproeodem  Iegitur,quod 
aj^/odeducir,  quod  omnes  exertobrathio, 
funt  exfilati ,  id  eft ,  extva  vefiim enrumfilo 
contextum.  Quod  ineptum  mihi  videtur, 
Nonenim  effafiUtum  poteftdeduci  aii- 
Jo,  nifilegatur,  exafflatum.  In  eadcm 
lignificatione  pDfitum  apudeundem  re- 
^Q.ntMr  exinfitlarum;  exinfulabat ,  inquit, 
exertahat.  Infula/!  enim  facerdotum  fila" 
^entavAcakant.  SaliQaf. 


A  C  T  U  S    IV.   S  C  E  N  A  V<i  71 

50  Atque  adjiibear  ferri  in  navim ,  fi  quid  imponi  velir. 
Nifi  eat ,  te  foluturum  eile  navim :  ventum  operam  dare. 
PL.Satisplacetpidura,  perge.  Pa.  ille  extemplo  illam  hor" 

tabitur 
Uteat,  utproperet.  nemorsefitmatri.  Pl.  multi-  ^cfclpU""'' 

modisfapis. 
•  PA.Ego  illi  dicam ,  ut  me  adjutorem ,  qul  oaus  ferara  ad  por- 

tum,  roget. 
j  5  lilc  jubebit  me  irc  cum  illa  ad  portum.  ego  adeo ,  ut  tu  (cias , 
Prorfum  Athenas  protinus  abibo  tecum.  PL.atque  ubi  illo  ve- 

neris , 
Triduum  fervire  nunquam  te ,  quin  Iiber  fis ,  finam. 
Pa.  Abicito,  atqueornarc.  Pl.  nunquidaliudf  PA.h^c  ut 

memincris. 
Pl.  Abeo.  Pa.&vos  abite  hinc  intro  adutum,  nam  illum 

hinc  (at  fcio 
iS^oJam  exiturum  eile  intus.   Ac.  celebre  apud  nos  imperium 

tuum  cft. 
Pa.  Agite ,  abfcedite  ergo :  ecce  autem  commodo  aperitur 

foris. 
Hilarus  exit ,  impetravitj  inhiat ,  quod  nuiquam  eft ,  ^J^'  ^^^^''"^ 

mifer. 


5Z.  *Tiliura.~\  Fallaclae  in  Militem 
ftruend^  defcriptio.  Lambin. 

60.  Ctlebre  apudnos.~\  Celeher  itl  non- 
nullis  veteribusgloflisexponitur,  prior , 
fTimHs.  Vult  ergo  >  primo  loco  fibi  efle 


Imperium  Palaeftrlonis.  Sed  an  malele- 
geretur,  celere?  Qualidicati  Nostibi  im- 
peranti  nequaquam  in  mora  futuri  fu- 
mus:  celeritertuum  prxcipientis  impe- 
riumexfequemar.Cogitcnt  eruditi,  Bqk* 


ACTUS     QjJARTI    SCENA    QuiNTA, 
PYRGOPOLINICES  ,    PALASTRIO. 

QUodvoIui,  utvolo,  impetraviper  amicitiam  St  gratiam 
A  Philocomafio.  P a.  quidnam  tam  intus  fuiile  te  dicam 
diu? 
Py.  Nunquam  ego  me  tam  fenfi  amari,  quam  nunc  ab  illa 
muiiere. 

E  4  Pa.  Quid 


yi  MilesGloriosus, 

Pa.  Quid  jain?  Py.  ut  multa  verba  fecits  ut  lenta  matedes  fait  ? 
5  Verum  poftremo  impetraviut  volui ,  donavique  ei 
Quas  voiuit ,  qux  poftulavit :  te  quoque  ei  dono  dedi. 
Pa.  Etiam  me?  quomodo  ego  vivam  Cmc  te  ?  Py.  age,  es  animQ 

bono : 
Idem  ego  te  liberabo ;  nam  fi  polTet  ullo  raodp 
Impetrari  iitabiret ,  ne  te  abduceret ,  operam  dedi ; 
10  Verum  opprellit.  Pa.  Deos  fperabo ,  tequepoftremo,  taraeri 
Etfi  iftuc  mihi  acerbumll: ,  quia  hero  te  carendum  eft  optumo, 
^altem  id  volupe  eft ,  cum  ex  victute  forma?  evenit  tibi 
Mea  opera  fuper  hanc  vicinam ,  quam  ego  nunc  concilio  tibi, 
Py.  Quid  opu  ft  verbis?  libertatem  tibi  ego  6^  divitias  dabq , 
15  Si  impetras.   Pa.  reddam  impetratum.  Py.  at  geftio.  Pa.  at 
modicedecet; 
Mqderareammo:  ne  (is  cupidus.  fedeccam  ipfam,  egreditur 
foras. 

4-T"  IfT  le?jta  materiesfuit!']  Verurn 
\^  quidemeft,^e«r«w,  Latinenon- 
nunquatndici,  quodflexibile  &requax 
cft.Refte  Papias  in  GlotCiSiLentum.niolle, 
tenue,  &  qmd(}utdfiex.ibilee0.  Sed  nemo 
iacile  venim  elTe  credat ,  quod  tamen  eft 
veriflimumjp-eftremosPlaufi  interpretes 
lentaca  fignificationehicacccpifle.  Mife- 
ret  mc  dCKi-^iag.  QuantoreitHusLarabi- 
n|4s|Utlongumiiegotium  fuitJ  Nec  a- 

A G T u s    Qu arti    Sgeisja    Sexta. 

MILPHIDIPPA,     ACROTELEUTIUM,    PYRGQ- 
POLINICES,     PALASTRIO. 

HEra  5  eccum  pra^fto  Militem.  Ac.  ubi  eft  ?  Mi.  ad  kvamj 
videto , 
Afpicito  liirds  ocuHs ,  ne  ille  nps  fe  videre  (entiat. 
Ac.  Video.  edepolnuMcnosrempuseftmalaspejoresfieri. 
Mi.  Tuum  eft  principium.  Ac.obfecro,tute  ipfum  conveniftij 
j  Ne  parce  voci,  ut  audiat.  Mi.  cum  ipfo  pol  fum  fequuta 
Placjdeipiadumlibitumeft  miiii,  otiofe,  meo  arbitratu,  ut 
volui. 

Py.Au- 


liudvoIuiflePlautum,  verficulus  proxi- 

mus  fatis  oftendit.5oAr/j.1/f  lenta  materie^ 
/«it.]  Lenta  materies,cR.  qua:  tarde  expedi- 
tur.  Sic  Cicero  :  Teucri*  illa  lentum  ne^o- 
tium.  Quodrefteadhibuerant  interpre- 
tes-  Sedadjecerant  alia  quae  parum  huc 
faciunt.  Gronovius. 

10.  opprefit,']  Peivicit ,  ut  te  fecuiBi 
abduceret. .. 


5 ,  'T    Ocuta,  &C.']  Secuta  tenaere  inter- 

i_jpolatum  a  do^iisviris,  cum  fit 

Pf  obUlimuni.  Nam ,  ficoi  ^fe^uor,  an- 


tiqui  pro^/Viffeururpabant.  h\nc feqtieftet 
^infecjuo.  Livius Andronic. 
Infeqne  Mufa  virum  verfutam. 


A  C  T  U  S  IV.   S  C  E  N  A  VI.  71 

py.  Aiidln'  qux  loquimr  ?  Pa.  audio.  quam  kta  eft  ,  quia 

!  adit  ad  te  ? 

Ac.  O  fonunata  mulier !  Py.  ut  amari  videor !  Pa.  dignus  es. 

Ac.  Permirumecaftorprxdicas,  teadifTeatqueexorafle. 
|.o  Per epiftolam,  aut per  nuncium ,  quafi regem,  adui  eum ajunt. 

Mi.Namqueedepolvixfuitcopia  adeundi  atque  impctrandi. 

Pa.  Ut  tuinclitus  apud  mulieres !  Py.  patiar ,  quando  ita  Ve- 
nus  volt. 

Ag.  Veneri  pol  habeo  gratiam ,  eandemque  Sc  oro  &  qiixCo^ 

Ut  ejus  mihi  (it  copia  quem  amo ,  quemque  expet*eilb ; 
1 5  Benignufque  erga  me  ut  (iet ,  quod  cupiam  ne  gravetur. 

Mi.  Speroitafuturum,  quamquam  illum  multx  (ibi  expetef^ 
funt : 

llle  illas  Ipernit  fegregatque  ab  le  omnes ,  extra  te  unam. 

Ac.  Ergoiftemetusmemacerat,  quodille  faftidiofuseft, 

Ne  ocuii  ejusfententiam  mutent ,  ubi  viderit  me. 
20  /\tqueejus  ejegantiarneam  extemplo  (peciem  fpernar, 

Mi.  Non  faciet,  bonumauimum  habe.  Py.  ut  ip(a  fe  con- 
remnit! 

Ac.  Metuo ,  nepraedicatio  tua  nunc  meam  formam  exfuperer. 

Mi.  Iftuccuravi,  utopinioneilliuspulchriorfis. 

Ac.  Si  pol  me  nolet  ducere  uxorem ,  genua  ampleilar , 
i  j  Atque  obfecraboalio  modo :  (i  non  quibo  impetrare , 

CQnfcifcam ietum.  vivere  (ine  illo  fcio  me  non  pofle. 

PY.Pro- 


Ovid.  13.  Met. 

Refer ,  o  carifitna ,   dixit  : 

2^eve tui  caujfam  tege,  fum  tibi  fida  ,dolQtif. 
i^ereis  hu  contra  refecutaCratxide  natam  ejl. 
Dkit  refeqtti  ,  ut  Sabini  relo^ui,  Meur- 
(ius. 
lo-  Per  epiftolam  aut  per  tiuncium''\ 
Nefciocurvirieruditi  Re^em  hicdicive- 
lintyjf.7i^oxlju^  Regem  Perfaruni.  Re- 
ges,  autregiapoteftate  omncs  per  cpi- 
nolam,  autperfeienuncium  adibantur. 
Tacir.  4.  Annai.de  Tiberio  ■■,  Morii  tjHip- 
fe  tumerat,  cjnamcjuam prafentem ,  fcripto 
adire.  Apulejus  de  Deo  Socratisj  luter 
Jpomines ,  cjuifortHna  munere  opulentia  ela-' 
tM  ,  V  ufcjue  ad  regni  mutabilem  fagge- 
fium  & petuiuium tribunai tveiitiieji,  taro 


^  aditur ,  ^  hrige  remotif  arhitrii  in  ejui- 
bufdam  dignitatis  fuA  penetralibus  degie. 
Sic&majeftati  &c  fecuritati  confuli  crc- 
debatur. '2o.v/;orff.  ^uaji  regem.']  Regem 
hic  dicit  Plautus  yjif  V^o-xJj^  Regem 
Pcrfarum,  quemper  epiftolam  aut  pet 
nuntiumadibant:  ut  vulgo  notum.  In 
hocautem  ii<khMi^i,  nam  Graeci  ^ati- 
AiA  drarKK!  T  liijijlat  appellant.  Sed 
&  Mgj^c  0oisiK^JC  dicebatur.  Scio 
tamen  Reges  diftos  TrKaaias  :i^  t^Jki" 
/MJva^.  Sed  hic  nullum  locum  habe- 
bunt.  Briffon. 

26.  ro«/cjyc4>» /efww.3  Hoc  ip{b  fura- 

mam  prx  fe  fert  amoris  vchementiam. 

Eodemque  mimo  foeminze  heredipetai, 

a  Simpne  negU^as  3,  ininantui  fibi  fe  il- 

E  5  latu. 


74  M 1 1.  E  s  G  L  o  R  i  o  s  u  sJ 

Py.Ptohibendam  mortem  video  mulieri.  adibon'?  Pa,  mini" 

me. 
Nam  tii  te  vilem  feceris ,  Ci  te  nltro  largiere. 
Sineukroveniat,  quaeritet,  defideret,  exfpeder. 
30  Summovere  iftam  vis  doriam  quam  habes?  cave  -^"^i-  niff  immu 

n  r      •  nuere  ift.  ikc.  ca." 

IlS,    raXlS.  vefaxis. 

Nam  nulli  mortali  fcio  obtigiffe  hoc ,  nifi  duobus, 

Tibi  &  Phaoni  Lesbio ,  tam  mifere  ut  amarentur. 

Ac,  Eo  intro.  abi  m :  illum  evocato  foras ,  mea  Milphidippa. 

Mi.Immo  opperiamur  j  dum  exeac  aliquis.  Ac.  durare  ne- 

queo, 
35Quin  eam  intro.   Mi.  occlufe  funt  fores.   Ac.  efFringam. 

Mi.  (ana  non  es. 
Ac.  Si  amavit  unquam ,  aut  fi  parem  fapientiam  hic  Sfoimf '" 

habetacformam, 
Per  amorem  (i  quid  fecero ,  clementi  animo  ignofcet. 
Pa.  Ut ,  qu^fo,  amore  perdita  eft  h^c  mifera?  py.  mutuum  fit» 
PA.Tace:  ne  audiat.  Mi.  quid  aftitifti  obftupida.?  cur  noa 

pultas  ? 
40  Ac.  Quia  non  eft  intus,  quem  ego  volo.  Pa.  qui  fcis.^  Ac.  fcio 

edepol ,  fcio . 
Nam  odore  nafum  fentiat ,  fiintusfiet.  Py.  ariolatur. 
Quia  me  amat ,  propterea  Venus  fecit  eam  ut  divinaret. 
Ac.  Nefcio ,  ubi  hic  prope  adeft  5  quemexpetovidere  :  olet 

profedo. 
Py.  Nafo  pol jam  h^c  quidem  videtplus,  quam  oculis.  Pa.  cop- 

caamoreeft.  H 

45  Ac.  Teneme  obfecro.  Mi.cur.?  Ac.  nc  cadam.  Mi.quid 

ita  ?  Ac.  quia  aftare 
Nequeo,  itaanimusperoculosmeos  defir.  Mi.  Militem  pol 

Tu 


laturas  necem  ,  ut  rcfeit  Lucianus  in 
Somnio. 

32.  Phaoni  Leshio.~\  Qntm  perdite 
amavit  Sappho  :  &ob  cujus  in  Sicilia 
tumperegrinantisamorem  ,  exLeucate 
.Epiripromontorio  in  mare  praecipitem 
fefejaaavit.  Cujus  Epiftol.  moIlilT.  le- 
g«eeftapudOyid.numeroXXI. 

S  3  •  £0  intre.']  Loquitur  non  ut  qu3E  in- 


troit,  fed  quJEgeftit  introiie.  Itafupra  di- 
xit  M.ileS:properando  excrucior.  NonquOd 
properaretreapfe,ledquod  velkt.  Non 
ipfa  Acroteleutium  it ,  fed  ite  Ancillam 
jubet,  ipfa  interimiregeftit.  ^cidalium 
ergo  vulgatam  lediionem  incufantem 
mutantemque  non  audio.  Boxhorniui. 

41.  Nam  odore  nafum  fent.J  Ita  MlT. 
Sa^axnafum.  CurGul.  1.2. 

$0.  Nc« 


ACTUS    IV.    S  C  E  N  A  VI,  7^ 

Tuafpexlfti.  Ac.ita.  Mi.non  video,  ubi  efti'  Ac.  videres 

pol,  fiamares. 
Mi.  Non  edcpoltu illum  magis  amas ,  quam  egomet, fi per  te 

liceat. 
Pa.  Omnes  profe6to  mulicres  te  amant ,  ut  quaeque  afpexit. 
50  Py.  Nefcio  uun  ex  me  hoc  audieris ,  an  non :  nepos  fum  Ve- 

neris. 
Ac,  Mea  Milphidippa,  adi  obfecro,  dc  congredere.  Py.  ut  mc 

verecur ! 
Pa.  Illa  ad  nos  pergit.  Mi.  vos  volo.  PY.&  nos  te.  Mi.  ut 

jufTiili , 
Heram  meameduxiforas.  Py.video.  Mi.  jubeergoadire. 
PY.Induxianimumneoderim,itemutalias,quando  hoc  ora- 

ffi. 
55  Mi.  Verbum  hercle  facere  non  potis,  fiacceflerit   nonpotS* 

propeadte. 
Dum  te  obtuecur ,  interim  linguam  oculi  proeciderunt. 
PY.Levandummorbum  muiieii  video.  Mi.viden  ut  tremit 

atque  ex^ 
Timuit,  poftquamteafpexit?  Py.  viri  quoque  armati  idem 

iftuc  faciunt : 
Ne  tu  mir  ere  plus  mulierem.  fed  quld  volt  med  agere  J 
^oMi.  Adfed  eas:  tecum  vivere  volt  atque  a:tatem  exi-  St^as? 


a4 


gere. 


PY.Bgon'  ad  illam  eam ,  qu^  nupta  fit?  vir  ejus  eft  metuendus. 
Mi.  Quintuacauiraexegitvirumaie.  Py.  quid?  qui  idfacete 
potuit  ? 
■    Mi.  Quia  aedes  dotales  hujus  funt.  Py.  itane }  Mi.  ita  pol, 
Py.  jube  eam  domum  ire. 
Jam  ego  illic  ero.  Mi.  vide  ne  (is  in  exipedtatione , 
<j  j  Ne  iliam  animi  excrucies.    Py,  noa  ero  profedo.    abite, 
Mi.  abimus. 

PY.Sed 


50.  Kepos  fuit»  VenerU.']  Hxc  enim 
fortnofos  &  fortunatos  atque  adeo 
venuftos  facit  amatores.  Vide  infia 
?A.  S. 

55.  Liti^unm  oculi  fruiderunt.l  ^^^' 


ganter.  Nam  in  zvaotz,  cum  oculi  cupi- 
de,  quod  amant,  intuentur ;  nonfolum 
mens,  fedetiamlinguaobmutefcit;  ira 
fit,  utquafipraecipi  &  przcidi  verba  ab 
adipcdluvidcaniur.  Liff.Wi 

67.  Or" 


7^  M?LES    Glorigsvs. 

PXeSedquidegovideo.^  PA.quidvides?  Py.  nefcio  quis  cc- 
cumincedit 
/Ornatu  quidem  thalafflco.  Pa.  jam  nos  volt  hic  profe£fco : 
Nauclerus  eft  hic  quidem.  Py.  videlicet  arceffit  hanc  hinc, 
Pa.  credo. 

€"].  Ornattithalapce.']  Id elt, marino >  (upra fcen.  4.  dixit >  ernatu  naHilerUs» 

ACTUS     QUARTI    SCENA    SePTIMA. 
FLEUSIDES.  PAL^STILIp,  PyRGOPOLINICES, 


«tnoiceia  nefciani. 


A  Lium  alio  pa6to  propter  amorem  ni  fciara 

•*•  -*  Feciire  multa nequiter ,  verear  magis 

Me  amoris  cauila  hoc  ornatuincedere. 

Yerum  cum  multos  raulta  admille  acceperim 
5  Inhonefta ,  propter  amorem ,  atque  aliena  a  bonis : 

Mitto  jam ,  ut  occidi  Achilles  cives  pailus  eft, 

Sed  eccum  Palarftripnem ,  ftat  cum  rnilite ; 

Oratio  alio  mihi  demutanda  eft  raea. 

MULIER  profedonataeftexipiamora. 
1  o  Nam  qua^vis  alia  quae  mora  eft  xque ,  mora 

Minor  ea  videtur ,  quam  quse  propter  mulierem  eft, 

tloc  adeo  fieri  credo  confuetudine.  y-  ^-  confuctioaft. 

Nam  ego  hanc  arceiTo  Philocomafium.  fed  fores 

Pultabo.  heus,  ecquishiceft?  Pa.  adolefcens,  quideft? 
1  j  Quid  tu  ais  J  quid  pultas  ?  Pl.  Philocomafiuin  qu^rito 

A  matre  illius  venio :  fi  iaira  eft ,  eat : 

Omnes  moratur :  navim  cupimus  folvere. 

Py.  Jam  dudum  res  parata  eft.  heiis,  Palseftrio , 

Aurum,  ornamenta,  veftem,  pretiofiimomneutferat. 

Dup 


I 


Ittojam.  1  Ita  reftituo  e  Mff. 
Objicit  Achilli,  quoddefidens 
apud  naves  Graccorutn  ,  civium  perni- 
liein  non  aveiteret.  Grut. 

lo-  Sljjfimoraaijtieefl  raora.~\  Mirum 
fanepoliremis  Plauti  interpretibus  pia- 
cuifie  Palmcrii  fententiarn ,  tradcntis  hic 
medio  verfu  rnora  longa  piiore  poni  > 
i^eoi^uelignificaicquod  j?«/r4.  Moium 


illud  plane  &  ftolidum  eft.  Mora  voca- 
bulumidentidemhicrepetitum  ,  idem 
fignificat.  Sentcntia  venuftiffima  eft. 
Muliei,  dum  moratur  femper ,  ex  ipfa 
moranatavidetur.  Si  quaemulieriscauf- 
fa  moia  fit ,  major  vulgo  creditur,  quam 
quae,  licet  nonfitminor,  viri ,  aut  al- 
terius  alicujus  lei  gratia  affcitur.  Box-'> 
hornim. 

2^1  N^s» ' 


77 


Aerws  IV*Scena  VIII.. 

ioDiic  ad  jntores  tecum  ad  navim  qui  ferant. 

Omnia  compofitafunt,  quae  donavi ,  utferat. 

Pa.Eo.  PL.quasfoherclcpropera.  Py.  non  morabitur. 

Quid  iftuc ,  quaefo ,  quid  oculo  fadtum  efl:  tuo  ? 

Pl.  Habeo  equidembLerdeoculum.Py.at  lasvumdico.PL.  elo- 
quar. 
Ij  Maris  caulTa  hercle  iftoc  ego  oculo  utor  minus*  m^  Mohs, 

Nam  fi  abftinuilTem  amare :  tanquam  hoc  uterer. 

Sed  nims  morantur  me  diu.  Py.  eccos ,  exeunt. 


26.  Nit»»  ft  Ahflinuijfem  amare.']  Jo- 
cus  elcgantiliimus  &  Plautino  dignilJi- 
musingenio.  NamcumPleufides  ocu- 
1  um  Cbi  Ix vu  m ,  ne  agnofceretur ,  obli- 
gafiet;  interrogatusa  Milite,  cur  id  facc- 
xet ,  urbanifliine  lefpondet ,  feidmaris 
cauffa  faccre.  Nam,  inquit,  fi  a  mare  ab- 
ftinuifTem ,  coaeque  atquealterouterer. 
luditautemMilitem  ambiguitatc  voca- 
buli.  cum  enim  dicere  videatur  duabiis 
Tocibus :  Si  4  mare  abAinuiiTem  j  non ' 


id  dicit ;  kd  fi  amare  abftinuillem.  reyc- 
raenimamoripfiincaufTafueiat,  ut  eo 
oculo  minus  uteretur :  aut  faltera  ita  fin- 
geret.  Mate  autcm  fexto  cafu  ufitatum. 
Ovidius. 

< Libyco  de  mare  carpat  aqnam. 

Idemlib.  j.Trift.  z. 

Exiguum  pieno  de  marecarpat  a^u/i, 
Et  lib.  4.  dePonto  5. 

EuxinodemareveTtet  iter, 

JMuiec. 


ACTUS    QUARTI    SCENA    OcTAVA. 


lALASTRIO,  PHTLOCOMASIUM,PLEUSIDES, 
PYRGOPOLINICES. 

QUid  modi  flendo ,  qu^fb ,  hodie  facies  ?  Ph.  quid  ego  ni 
fleam  ? 
Ubtpulcherrume  egi  statem,  inde  abeo.  Pa.  vidcn  hominem 
tibi, 

Quiamatre&forore  venit?  Ph.  video.  Py.  audiftin  ,  Palse- 
fi:rio.? 

Pa.  Quidvis?  PY.quintuintusjubeseiFerri  omnia,  qux  ifti 
dedi? 

5PL.Philocomarium,ralve.  Ph.  &turalve.  Pl,  jnaterque  & 
foror 

Tibifalutemjufleruntdiccre.  Ph.  falvasficnt. 

Pl.  Orant  te  ut  eas ,  ventus  operam  dum  dat ,  ut  velum  cxpli- 


cent. 


Nam  matrioculifi  valerent,  mecum  venifretfimul. 


PH.  Ibo^ 


yB  MilesGloriosus. 

Ph.  Ibo .  quanquam  invita  facio  omnia  :  pietas  fic  cohibec, 

Pl.  fapis. 
lo  Py.  Si  non  mecum^tatem  egiilet ,  hodie  (lulta  viveret  > 
Ph.  IftuccRicior,  aviromecaliabalienarier. 
Nam  tu  quamvis  potis  es  facere  uti  fluat  facetiis : 
Et  quia  tecum  eram ,  propterea  animo  eram  ferocior.  ^Z%oc?o^. 
Eam  nobilitatem  amittendam  video.  Py.  nimium  hsc  fier<s 

Ph.  nequeo ,  • 

ijCumtevideo.  Pa.  habebonumanimumi  fcioego,  5:quid 

doleat  miliii 
Nam  niiiil  miror ,  ii  libenter ,  Philocomafium ,  hic  eras* 
Formahujus,  mores,  virtus,  animumattinuerehictuum. 
Quin  ego  fervos ,  quando  afpicio  hunc,fieo,  quia  dijungimnn 
PH.ObiecroIicetcompIedi,  priufquam  proficifco.''  Py.  licet* 
20  Ph.  O  mei  ocuh',  6  mi  anime  1  Pa.  oblecro  tene  mulierem : 
Ne  afiligatur.  P y.  quid  iftuc  ?  P a.  poftquam  abs  te  abit ,  ani- 

mo  male 
Fadum  eft  huic  repente  milerae.  Py.  accurrite  intro,  atque 

afferteaquam; 
Pa.  Nihil  aquam  moror.  P y.  cur  ?  Pa.  malo,  ne  interveneris, 
Qux[o ,  dum  refipifcit.  Py.  capita  inter  fe  nimis  nexa  hice 

habent. 
ijNonplacet :  labralabellisferruminant.  Pl.  acre 

malum : 


Scal;  labra  &  la- 
bellainterfe  fe- 
runtadmoduiri. 


S4.  "VT  'Equeo.']  Moecha  hicefl-,  aut  po- 
Ji^  ims  a.da\ltiz Lambitii  interpre- 
tatio.  Legitimus  fenfus  talis  eft :  Cum 
ipfedicererMiles,  nimiseamflere:  illa 
hocait;  non  polTenimisfeflere,  ubi  il- 
lum  talemvirura  videatultimo  3  &  co- 
gitet  amplius  rion  videndum.   ^cida- 

20.  Tene  muUerem-']  CumenimPhi- 
locomafiumfe  exanimatameffefimula- 
letjPalsftrio  horratur  Militem  aut  Pleu- 
fid.  uteamretineac:  ne  ad  terram  gravi 
cafu  allidatur.  Lambin. 

23.  Pa.  Malo  merum.  ne  interi/eneris 
^uafo ,  dtimrefiptfcit.]  Non  video  quo- 
modo  713  merum  hic  Jocum  habere  pollir. 
l^gue  ejieieadum  cenfeo,  utfpunum^ 


Tenta- 

praifcrtim  quia  Gruterus  affirmat  vocis 
meri  nuUum  cxftare  veftigium  in  libris 
Mlf.  habentilli;  malonei?itervenerii  quajcf 
dumrejipifcit^  Quae  haud  dubicvera  eft 
Ie6tio.  Sententiaeft;  Cum  Philoccma- 
fium  tua  cauffa  animi  deliquium  pafta 
fit,  ne  intervenias,  dum  malo,  dum  a  de- 
Jiquio  refipifcit,  Scadferedit;  nete  con- 
fpeftoiterum  animolinquatur.  Boxborn, 
In  MfT.  neque  mertimt£x.  neque  ipfe,  quac 
in  vulgatis.  Et  facile  admitto  fcripturam 
veterein:  fed  tam  malo  intervenire,  quani 
malo  refipifcere  difplicet.  Fingit  fervus, 
quura  nefcio  quid  fe  malle  vellet  dicere , 
interrumpi  orationem  fuam,  dum  acce- 
dic  miles,  &  ipfe  eum  properat  monerej 
ne  quiaconfpete  ejus  mulieiem  exani- 


A  C  T  U  S   IV.    S  C  E  N  A  VIII.  jf 

Tentabamfpirararetannon.  Py.  aurem  admotam  oportiiir. 
PL.Sin'magisvis,  ambosmittam.  Py.noloiretineat.  PA.fleo 

mifer. 
Py.ExIte  ,  atque  efFertehucintusomnia,  ifli  quae  dedi. 
PA.Etiamnuiicfalutote,  Familiaris,  priufquameo. 
30  Confervi  conrervcequeomnesbenevalete&:  vivite. 
Bene  ,  quaero  >  inter  vos  dicatis&  mihi  abfenti  tamen. 
Py.  Age,  Pala:ftrio,  bonoanimoes.  Pa.  eheu  nequeo,  quin 

fleam. 
Quomabsteabeam.  Py.fera^quoanimo.  Pa.  fcio  cgo,  quid 

doleat  mihi. 
Ph.  Sed  quidhoc  ?  qusres  ?  quid  video  ?  lux  falvc. 
35  PL.Jamrefipifli?  PH.obfecro,  quemamplexafum 

Hon:w[nem?  perii!  fumne  ego  apud  me?  Pl.  ne  time,  volu- 

ptas  mea. 
Py.  Quidifluc  eft  negotli  ?  Pa.  animus  hanc  modohic  reli- 

querat. 
Metuoque&  timeo ,  ne  hoc  tandem  propalam  fiat  nimis. 
Py.  Quid  id  efl  ?  Pa,  nos  fecundum  ferre  nunc  per  utbem  hxc 

omnia , 

40  Ne  quis  tibi  lioc  vitio  vortat.  Py.  mea ,  non  illorum  At^i  5 
Parvi  ego  illos  facio  :  agite,  itecumdiisbenevolentibus. 
Pa.  Tuaego  hoccaulTadico.  Py.  credo.  PA.jamvale.  Py.& 

tubenevale. 
pA.  Itecito:  jam  ego  afleqnar  vos:  cumheropauca  ^qj^"'* 

etiam  loquar. 

Quaii- 

matitdolorcdifcidii ,  rurfus  ille  fe  of-  f  quodfimulabatur.  Utexcutaret  fajauiii 


ferat  miJes  ,  priufquam  ad  fe  redieric 
neprorfusmoriatur,  revera  autem  fen- 
tit,  malleabefle  militem,  nemimuspa- 
tefiat.  Gronovini. 

Z6.  Spiraret  ,  an  non,  P-ir.  aurem  ad- 
motam  oportuit.^  Mihiprbba  videturle- 
ftioGruterianzeditionis,  aurem  admo- 
tamop$rtuit,  fiveex  librisilJafit,  fiveex 
^onjeftura.  Pliilocomafium  fimulaverat 
mimi  deJiquium.  Exeaoccafioneofcu- 
abatuream  Pleufides,  labra  labris  ejus 
ungens.  Non  placerc  hoc  fibi  ait  miles , 
]ui  |am  fufpicabatur  aliud  agi  quam 


Pleufidesactegeret,  dicitfetentafle  fpi- 
raretannon.  Rcfpondetmiles,  nam  per* 
fonaejushic  reponendaeft,  auremadmo' 
f<i»>o/»orf«»f.SihoctentarevoIebas,opor- 
tuit  aurem  admotam  oriejus,  non  os 
neclabra.  Salmaf. 

34.  LKx/i/x/tf.Jphilocomafium.tan- 
quam  ad  fe  rediens,  &  lucem  diei ,  cujus 
ufuram  videbatur  amififle,revifens,  ha:c 
loquitur.  quodfoIemneiis,quiexdeIi- 
quioanimifibi  reftituuntur.  Lamb. 

39.  'Hosfecundumferre.']  Secundumfer* 
ri»  dicuntuij  qua;  a  favis  fe^atoribus 

feiun« 


&6  M  1  L  E-  S     G  L  O  R  I  6  s  u  s* 

Quanquam  nlios  fidelioresfemper  habuifti  tibi 

45  Qh^^^  ^""^^  '^^i^^^  ^i^^i  habeo  magnam  gratiam  reriim  0- 
mnium : 
Et  Ci  ita  (ententia  eilet ,  tibi  fervire  mavelim 
Mukoj  quam  alii  libcrtus  cile,   Py.  habe  bonum  animum; 

PAi  iiau  mihi  !• 
Cum  venitmihi  in  mentem ,  ut  mores mutandi  (lent, 
Muliebresmoresdifcendi,  oblivifcendiilratiotici. 
50  Py.Fac  fis  frugi.  Pa.  jam  non  poilum ,  amifi  omaiem  libidi- 
nem* 
Py.  I.  fequere  illos ,  me  morerc.   Pa^  bene  vale.  Py.  &C  tU 

benevale. 
Pa.  Qu^ro ,  ut  memineris ,  fi  forteliber  fieri  occeperim , 
Mittamnunciumadte,  nemedeferas.  Py.  noneftmeumi 
Pa.  Cogitato  identidem  ,  tibi  quam  fidelis  fucrim. 
^^  Siid  faciesj  tum demum fcibisi tibi qui bonus (ir^ qm malus; 
Py.  Scio  &  perfpexi  fa^pe  :  verumcum  antehac,  tum  hodfe 

maxume. 
Pa.  Scics  :  immoliodieverumfadum  faxo  poft  dices  iTiagiso 
Py.  Vixreprimorquinte  manere  jubeam.  Pa^  cave  iftucfe- 

ceris. 
Dicenttemendacem,  nec  verum  efle ,  fidenuliaeilete: 

Bieant 

feruntur:  ipflquepueriapedibus,  fecun- 
dumirey  Amph.  adi.  i.i.  Palmer. 

47.  Haii  mihi!  ]  Latet  inligne  men- 
dum.  nammembranxconcorditer,  ha- 
rum.  tantum  agnofcitur.  Et  vero  haec  vox 
fufpiriofo  cum  flctu  efferenda :  aut  aliud 
q  uid  excogi  tandu  m .  Gruter, 

50.  KAmifi omtiem  libidinem.~\  Ridicule 
voluntatem  aut  rationem  dixit  lihidinsm. 
nara  lihido  efl  rationis  expets  voluntas. 
Lamb.  Latet  hicjocus  anemine  anim- 
adverfus.  Miles  hortabatur  Palxflrio- 
jiem,  poflquam  cum  fcorto  Philocoma- 
lloabiret,  utbenefegereret,  proutdece- 
i£t  frugi  fervum.  ille  nequiter  ludir,  tan- 
quamdeVenere  loqueretur  ^  refpondet- 
que,  non  poffe  fe:  amififTe  enim  omnem 
libidinem.Fuitautem  R.oma2  Venus  Fru- 
gii  cujus  templum  Frucinat  {ivcFrugi- 
tiali  apud  Fcftum,  &c.  VenmveioFruii 


eaefl,  quamveteres  honeflis  amoribu^ 
prsfiderc  credebant:  quamfcg^v/st?  Gr. 
nominabant.  Meurf. 

5  3.  Nff  me  deferdi.']  Ut  mihi  viftunt 
&  cultum  prsbeas.  Lambin.  Non  efi 
meum.']  Scilicet,  benemeritosdeferere. 
Lambin. 

57.  Scies:  immo.&c.']  Nonaliudpu- 
tomutandumin  hoc  verfu  .  nifi  quod 
interrogatione  fcribendum ,  ScU  ?  immi 
hodie  verum  faciis  faxo  pofi  dices  magis. 
Qiiemhodieyerum  effe,  comperifti  fa- 
xomagis  poflea  ita  eflefaftis  dices^  Ve- 
>■«;»,  idefl,veriIoquum  &veracem.  At- 
queitaaccipiendumetiam  in  prxceden- 
te  verfu,  Scio,  & perfpexippe  verum ,  cum 
antehacytumhodie magif.  Utapud  Tefen- 
tium,  verumfciai.  Salmaf.  Scies:  imm9 
hodie.~\  Nihil  mutari  velim.  Primum^ 
Sciest  inquitj  fcilicet  cum  tempoxe/qua  nt. 
\  libi 


AC  TV  S    IV.  S  C  EN  A    IX.  8i 

^"0  Dlcant  fervoruim  prastcr  me  eile  fidelem  neminem^ 
Nam  li  honefte  cenfeam  te  facere  poile ,  (uadeam : 
Verum  non  poteft:  cave  faxis.  Py.  abi,  jam  patiar  quicquld  eft. 
Pa.  Bene  vale  igitur.  Pr.  ire  melius  eit  ftrenue.  Pa.  etiam 

nunc  vale* 
PY.Antehocfadlumliuncrumarbitratusfemper  fervom  pef- 
iiimum : 

(^;  Eum  fidelem  mihi  eileinvenio,  cum  egomet  mecum  cogito. 
Stulte  feci,  quiliuncamifi.  ibohincintronuncjam 
Ad  amores  meos.  Sc  (cnfi  >  hinc  fbnitum  fecerunt  forcs. 


tibifidelisfuerim.  Poftcahoc  cjuaficot- 
rigens :  tmmo  hodie ,  vel  iioc  iplo  dic ,  id 
iierttm  fA^um  clTe  po^^  dices  magis.     £t 


planecontrarium  ientitfetvusei,  quod 
miles  putat.  £xperietur  enimniliil  in« 
fiddius  illo  fibi  fervo  fuiffe.  Gromvitu^ 


AdftJS    QUARTI   SctNA   NoNAo 
PUER>    PYRGOPOLINICES. 

NE  memoneatis :  memini  ego  officiiim  nteum, 
Egojam  convenfamillunc.  ubiubieftgentium, 
Inveftigabo:  opers  nori  parco  mesi  .  wm/.aonparfo, 

Py.Mc  qUcTrit  liiic  ,  ibo  huic  puero  cbviam. 
j  Pv.  Eliem  te  qu^ro  :  falve ,  vir  lepidiilame , 
Cumulatecommoditate :  prster  cai:teros 
Duo  di  qucm  curant.  Py.  qui  duo  ?  P  v.  Mars  &  Vcnus; 
Py.  Facetum  puerumi  Pv.intro  te  ut  eas  obfcGiat, 
Tevolt,  tequa:rit,  teque  cxipedlans  deperit : 
10  Amantifer  opem:  quidftas5  quinintrois?  PY.eoi 
Pv.  Ipfus  illic  lefe  jam  impedivit  in  plagas, 
Parat^  infidise  iunt.  in  ftatu  ftat  kncx , 
Ut  adoriatur  moechum  ,  qui  forma  eft  ferox  t   ,.     . 
Qui  omnes  fe  amare  eredit ,  qu^que  afpexerit , 


12. 1-  N  flAtt*  fiat  fenex.']  Facetcalludit 
X^d  modum  ,  quo  gladiatores  fe 
componebant,  &  colligebant  in  armaj 
infignicurafuidefendendi,  alterius  p«- 
tcndi.  Qu^amex  arte  pofituram,  voca- 
himjiathm.  sic  Peuon.de  anu:y?/jf«w 
Tom.li,  i 


prsliafitis  componit.  hiric  illud ,  Stare  ifi 
fiatu:  Stareingradu.  Petron.  ego  intorta 
circa  brachium pallio ,  compofuiad  pralian" 
dfimgradum.  Allufit  D.  Hieronyrousad 
Demetr.  ^aji  in  procin^H  &  acie  jiemu$ 
femper  adpitgnam'  Vult  nss  loto  movere  ho- 


St  M  I  L  E  S    G  L  O  R  I  o  s  u  s. 

ij  Mulieres-,  eum  odere  qiia  viri ,  qua  mulieres. 
Nuiic  in  cumultum  ibo :  intus  clamorem  audio, 

fi»,  &  de gradu  decedere  :  fedfolidandafunt  \  Jiiani,  nec profperii  nec ^dverfsde^radu  df" 
vejligia,  Lucifer'.  Caralit.  Vovimu  Chri-  '  moveri.  Liplius. 

A  C  T  U  S     QJI  I  N  T  U  S. 

PEB.IPLECTOMENES,     PYRGOPOLINICES, 
C  A  R I  O ,     S  C  E  L  E  D  R  U  S. 

i  . 

Ucite  iftam :  (i  non  iequitur ,  rapite  fublimem  foras : 
Facite  inter  terram  atque  go&lum  ut  medms  fit,  difcindltc. 
.  Py.  ObfecEp.  hercle ,  Peripledomene ,  te.   Pe.  nequicquani 

hercle  obfecras. 
Vide  uiiftiQtibi  (ttacLitLis ,  Cario ,  culter  probe.. 
5  Ca.  QLiin  jamdudum  geftit  mcecho  hoc  abdomenadimere ,. 
Ur  faciam  quafi  puero  in  collo  pendeant  crepundia.  Jifhp^ueio^T&S 
Py.  Peni !   C a,  haud  etiam ,  numero  hoc  dicis.  jam  in  homi- 
neminvolo? 
,~    PE.Immoetiampriusverberetur.;.fu{tibus.  Ca.  multum  qui- 
dem. ,  -::■  '\ 

Pe.  Cur  es  aufLts  fubagitare  alienam  uxorem ,  impudens? 
loPY.Itamediiament,  ultro  ventum  eil:  ad  me.  p£.  mentiturr 

Py. Mane,  dumnarro.  PE.quidGe(ratis.^  Py. aon  licetmihi 

dicere  ? 
Pe.D^c,  Py.  oratus  fumad  te  yenire  huc.  Pe.  quare  aufus? 

hem  tibi. 

PY.Oh, 


tf.  X  7  Tfaciam.'^  Ut  faciam  ei  pendere 
V  abdomeni" feu  ca u d am  fa laceiti ,. 
(fcirahancforte,  qure  ftat  in  irao  ven- 
tre,  per  sbdomen  fignificat)  quemad- 
inodum  pendent^iiero  in  collo  crepun- 
"dia. .  K/(2or.  ■  *       ■ 


drdum  fit  antiqultus,  patet  e  lib.  2.  Ma- 
CEobii, abi  fcribitufi  4li*-Ge97netricif  r&- 
tiombui  appltcatur  natura  numerorum,  Et 
Movd;  Punitttm pt4tatur :  ^uiajicut pun- 
liurA  corpui  non  efi  ,  fed  exfe  facir  corpora  : 
ita  Movac  numzrus  efe  non  dtcitur  ,  f^ 


\  7.  Ca.  Hdud  etiamnumeror\  Peflime  ■  origonumerorum,  0°c.  Atque  hinc  Puncio 
hocvalgointefpurigltur  Ait,  Nondum  !  aliqud  &  Numere  fieri,  diciumeft  5  ac 
periirxi:  numero  "h'oc  dicis.  prxmature  .  proiifdemphneuiurpatum-.indidemquc 
periiiTere  dicjs,  prae  ut  peribis.  ^ctddt  {  natiiT)  fortafle  etiatn  verbum  illud  ve- 
MHmefe:\  Htimefoi^io^nimiAmcitOiCiXi  ituiili^^cniumhaberffhmnitrato.  Douzai 
'<  -^  *]  «    '    14.  Pi- 


Meurf.  dirpennite 
homincm,  &c.^ 
diftennite. 


A  e  T  u  s     V.  S^ 

Py.  Oh,  hei!  rumfatisverberatLis,ob(ecro.  CA.qiiammox 

(eco? 
Pe.  Ubilubet:  diftenditehominemdivorfum, 

dc  difpennite. 
r;Py.  Obfecro  hercle  te  ,  ut  meaverba  audias ,  priufquam 

fecat. 
Pe.  Loquere:  nondumnihilifadus.  Pr.  viduamefle  cendii: 
Itaque  ancilla ,  conciliatrix  quae  erat ,  dicebat  mihi. 
Pe.  Jura,  te  nociturum  elfe  homini  nunc  hac  de  S.'i':  Siiem! 

renemini , 
Quod  tu  hodie  hic  verberatus ,  aut  quod  verberabere , 
2.0  Si  te  fah' om  hinc  mittimus  Venereum  nepotulum. 

Py.  Juro  per  Dianam  Sc  Martem  y  me  nociturum  neminf , 
Qiiod  CCTo  hichodievapulo :  iedimhi  id  a^que  fa-  cum.  vapuUrim. 

^—  n  1    •  jureque    id    fa» 

ccum  arbitror.  diumaru 

Et  li  inteftatus  non  abeo ,  bene  agitur  pro  noxia^ 
Pe.  Quidii  id  non  faxis  ?  P t.  ut  vivam  femper  inceft^bilis. 
25  CA.Verbereturetiam,  pofttibiamittendumcenfeo. 

pY.Diidbibenefaciantfemper,  cumadvocatus  mihi  bene  esi 


14.  Difpendite.']  Inltaliaperticisiine- 
tabantur  antiquittis  agros:  Propertius 
1.4-1. 

xAbJlulerat  miftroA  pertica  trijlif  opes. 
Barbariverofunibus :  uteftin  SacrisLi- 
teris;&  apud  H^rodotuai.  Poftea  hunc 
funem  etizmKGmanis  arvipe}jd/um  no- 
ininatum  invenio.  Tn  vet.  GloiTario  per- 
optimo  exponitur  ^o/v#'  yi&\ui}p/.- 
jmV.  Quarecunn  in  Gilliadicereturw/^r- 
fennium  pro  jugero ,  non  pnto  magis 
Gallicam  vocem  ti^Q  ,  qaam  Latinam 
Gallisreceptara  ,  qaafi  arvipsnninm.  Sic 
Plauto  difpennere,  hoc  loco ,  pro  difpende- 
re.  Scalig. 

16.  tiondumnihili  foMus.']  Nondutn 
eviratus,  feucsfiratuses.  Ex  hoc  loco 
intelligerelicet,Eunuchos,fp3dones,  & 
iim\\ts,c\\nvirilttatera,  five  (utFhsedrus 
loquitur)  cnrptu  amifermt ,  eflc  hominss 
nilnli.  Rigalt. 

^  r  7.  Conciliatrix.']  Proprie.  Condlio  , 
i"nrelenoGinii  ufurpantetiam  retronius, 
&Ovid. 


CA^Ergd 

_NonmennpJif:iconcilia.ntefem. 
Unde  &  Conciliatrix ,   ^to  addttSirice ,  Id 
eft,  lenafeuftupti  fequeftra  ,   Comicia 
freqnentata. 

z\'.  PerDianam-]  Editio  vetus  ,  pet' 
Venerem  is"  Martem.  &  veto  Diana  heic 
non  convenit.  totus  enim  decor  in  eo 
eft,  quodputidusiftemoschus  poftver- 
bera  6c  verba  ignominiofa ,  retineat  ad- 
huc  arrogantem  eam  praelumptioneni 
pulcritudinisacfortitudinis;  eaque  pro- 
pterperDeosearumprxfides  jurare  per- 
git.  Tauhm.  Lcge:  luro  Nericnem  &  Mar- 
tem.  Trucul.  2.  6.  34.  P.  Scriveritu. 

23.  EtftinteflatHs,&c.\  Luditinam- 
biguo  fignificatu  verbi  ititeftatui ,  &  inte" 
fiahilU.  Poteftenim  accipi,  proeo,  qu£ 
tefticulis  privatus  eft  5  &  qui  proptct 
j  fraudemaliquam  capitalem,  quam  ad- 
j  mifir,  nequeteftisalteriefie.nequeteftes 
infuare  adhibere,  neque  teftamentum 
facere  poteft.  Sic  intefahilu  alibi  in  Plau- 
toeftaTEXJic:  utcontia  Texe/i^  ,  6vog- 
yj^'  Lambin. 


84  MiLEs   Gloriosus. 

Ca.  Ergo  des  minam  auri  nobis.  Py.  quamobrem  ?  CA.ralvf.^ 

teftibus 
Ut  te  hodie  hinc  amittamus  Venereum  nepotulum  9 
Aliterhinc  a  nobis:  ne  iis  fruftra.  Py,  dabitur.  Ca.  magis 

fapis. 
'3  o  De  tunica,  &  chlamyde,  Sc  machasra  ne  quid  fperes ,  non  feres. 
Verberone  etiam,  antequam  amittis }  Py.  mitis  fum  equidcm 

fuftibus. 
Obfecro  vos.  Pe.  (blvite  iftum.  Py.  gratiam  habeo  tibi. 
Pe.  Si  pofthacprehendero  ego  tehic,  arcebo  teftibus.  ceftibu's"^ 
Py.  Cauilam  haud  dico.  Pe.  camus  intro ,  Cario.  Py.  fervos 

meos 
^jEccosvideo.  Philocomafiumjamprofedtaeft.'*  dicmihii 
Sc.  Jam  dudum.  PY.heimihi!  Sc.  magisdicas,  fifgias,  quod 

cgo  (cio : 
Namqueille,  qui  lanam  ob  oculum  habebat ,  nauta  non  erat. 
Py.  Qljis  erat  igitur  ?  Sc*  Piiilocomafio  amator.  Py.  qui  tu 

icis?  Sc.rcio. 
/  Nam-poftquam  exicrunt  porta ,  nihilceflaruntilico 
'40  Orcuiaii  atque  amplexari  inter fe.  P y.  Yx  mifcro  mihi ! 
Verba  mihi  data  elle  video.  fcelus  viri  Palarftrio : 
Is  me  in  hanc  illexit  fraudem.  j ure  faclum  judico. 
Si  iic  aliis  mcEchis  fiat ,  minus  hic  moschomm  fiet : 
Magismetuant,  minushasrclftudeant.  eamusadme.  PW 

(dite. 


-29.  ^literhinekfiohU.']  Oratio  inter 
fninas  imperfeota  :  intelligctur  autem , 
iionabibu,^.  Camer. 

3 1 .  .^itteqtiam  amittii?~\  Vifne ,  Peri- 
plediomencutetiam  vapuktj  priufqiiam 
cum  miflam  facis  S  Et  eft  venufta  allufio 
iii  mittu  &  mtt^.   quod  hic  pofitum , 


pro  eo  ,  quem  Gr.  dicunt  TnTetvd^, 
Camer.  De  verbo  nmittere  vide  etiam  no- 
tas  Cap.  z(k.  z.  fc.  2.  verf.  8z. 

41.  Scelus  v/ri.]  Exitus  Comcedishu- 
juscommiftus  eft,  Ixtus  (imulacmoe- 
ftus;  ut  Afinarix,  Cafina:,  acPerfa:;isern 
Phormionis  Terentianae.  Scaliger» 


FINIS   MILITIS   GLORIOSL 


M.  Ac.cl 


M.  Accl  Plauti 

MERCATOR. 

DRAMATIS  PERSON^. 


EUTICHUS,  ddolefiens. 
PASICOMPSA,  /neretrix. 
DORIPPA,  uxer. 
S  Y  R  A  ,  anuffervA. 
3LOB.ARH.  '  JCOCUS. 


CHARINUS,  adoltfcens, 
A  C  A  N  T  H I  O  ,  fervos.  . 
DEMIPHO,  1/. 

LYSIMACHUS,     ^J'""* 


ARGUMENTIIM,  utquibufdamvidetur, 
Prisciani. 

jyl  /Jpfs  mercatHm  abfuo  adolefcensyatre 
E  mtt  atque  apportat  fcitaforma  mulierem. 
R  eqtiirit  qH^zfit ,  foftquam  e^m  vidit ,  fenex, 
C  onfingitfervosemptatn  matripedifequam, 
A  matjenex  hanc. adfeftmulans  vendere.  ^'S:^&\['"S"vlts. 
T  radit  vicino,  eumputat  uxor  illius 
O  bdHxefortum.  tum  Charinum  exfuga 
R  etrahitfodalis ,  foftquam  amicam  invenerat^ 

6.  Eum  putat  uxer  iUiut.  ]  MfT.  Pal.  |  vidit  Camerarms  diftum  pro  fe  ^dfmtt" 
Uxorftbi.  VcKiQSedd.computat uxorfhi.  I  lans.  ut  a£t.  I.  fc.  z.  fi.  39«  Vin  tu  te 
Academicus:  Cu?npHtatuxorJibi.LcgQ:\  mihiob  effefet^uentem-  quod  eft,  efleob- 
sAmatfenexhanc.  adfe /imulans  vendere ,\  {equtntem.  TruculentO  l.  t.  \^d  foret 
Tradit  vicino.  ^uemputat  uxorfibi  Obdu- \aufcultatQ  ^  atqHefervahdsadis,  Grono- 
inefcortum,     Nara  ad  fe  ftmuUns  itikc    vms. 


V  3    ,  AR. 


ARGUMENTUM.. 

MErcatumkfe  dufnfMum  extmditfafer^ 
IsperegreummredimitancilUmhofpitis       glfmKeS. 
Amorecapus,  utvenit-i  naviexiltt. 
PateradvoUt^  vifainMctlUmdeperit, 
Quojusfit ,  percontatur,  fervos ,  pedtfequam 
^Ab  adokfcehte  matri  tfnvtafiT'  tffius, 
Senex  ftbiprojpiciens  i  utamicofuo 
Vdniret  ^  natumorahat :  natus^  utfuo. 
Hic filmm [Mbdiderat  vicini  \  pater 
Vtcinum,  pr<zmercatur  ahcilUmfifiex, 
'Eamdomideprehenfafni^if^j.Mnx  illtus  *? 

VicinijcortuminfimuUt  :  proteUt  virum^ 
A^ercafor  exjpes  patriafugere  deftinat : 
^rohtbetur  afodale ,  qmpatrem-  illius 
Qrat fuo  cumpatr^  i  natoutcederet, 

ilLlUD    ARGUMENTUM 

Camerarii. 

ARgumentum  hujusFabulse  futile  Sc  flagitiofum  eft.  Quemadmo* 
dumautemprodell,  venena  nota  effe ,  utrefpuantur :  itataliadum 
legimus,  exfecraridebemus.  Sed  neque  veiiena  nulli  jprorfus  ufui  funtj 
8c  hsec  ad  fJrpitndiherii  fagiendam  Sc  coTivertendos  animos  ad  timorem 
Dei  adfumi  polfunt.  Prociucifur  Senex  immitis,  &  tamen  dilTolutus : 
itenique  alter  I&vts  atqtie  iners.  Hic  jmquior  in  filium  jtivehiliter  peccan- 
tem  faevisdi^lisilium  in  mercatum  abigit.  Qui  reverfusahcillulam  addu- 
xerat ,  quam  aiiimi  cauiTa  fibi  paraverat.  Hanc  vifam  amare  Senex  ccepit, 
Scamat^mpKripitaftutefilio,  allegatoSeneamico  ,  quiillam  prsemer- 
caretur.  Nam  8c  fuum  fodalem  Adoiefcens  fubornarat ,  ut  illam  emeret. 
Poftea  addudra  muUere  in  aedes  Senis  vicini ,  &  condu<3:is  cocis  ad  coenani 
coquendam,  advenitilliusSenisuxpr,  &  turbas  moyet:  8c  tandem  res 
ger  Adolefcentes  componitur. 


ACTUS 


ACTUS  PRIMI  SCENA  PRIMA. 
PROLOGUS. 


C  It  A  R  i  N  U  S. 

iUas  res  fimul  nimc  agcre  decretnm  cft  mihi , 
i  Et  argumentum  8c  meos  amores  eloqu.ar. 

p  ^^  Non  ego  idem  facio ,  ut  alios  in  Comoediis 

^^^''^^'^''*^^'^^'  Vidi  facere  amatores ,  qui  aut  nodi ,  auc  die  , 
5  AutSoli ,  aut  Lunar  miferias  narrant  fuas. 

Quos  pol  ego  credo  Iiumanas  querimonins 

Non  tanti  facere ,  quidvelint,  quidnonvelinr. 

Vobis  narrabo  potius  meas  nunc  miferias. 

Gra^ce  ii:Ec  vocatur  EMPOROS  Philemonis, 
I o Eadem Latine  MERCATOR  Marci Accii. 

Pater  ad  mercatum  liic  me  meus  mifit  Rhodum. 

Biennium  jam  fadum  eft ,  poltquam  abii  domo.     2ijr.  Abiiamore. 

Ibi  amare  occoepi  forma  eximia  mulierem  , 

Sed ,  ea ut lim impiicicus ,  dicam ;  ii  opera  efl: auribus ,  Jt-^uu^r 
ij  Atque  ad  advortendum  huc  animum  adeft  benignicas. 

Et  iiocparum  etiam  more  majorum  inftiti ; 


Prius, 


Xv  ^«*  hoc  reprehendit ,  quod  is  ipfe 
adokfcens, cujusprimae  psrtes  in  fabula 
funtjfabulam  eam  t(^Q  confitetur,&  tum 
Grxcitum  Latini  Poetae  nomen  eloqui- 
tut  :  &  attentionem  a  Spe^latoribus 
poftulat.  itemque,  quod  in  CifteJlaria 
tum  demum  'C>f>'«A.oj<(^< ,  cum  jam  in- 
ter  femultalocutx  muliereseflent. 

4-  ^.i  aut  noCli  aut  die'\  \Jt  nutrix 
Medeae,  apud  Euripidem :  &EIeftra, 
apud  Sophoclem.  Tale  eft  illud  in  Theo- 
gneti  Comici  Phafmate  ,  apud  Athen. 
>  i'  >i^  ifiojjui  K'XKH'i ,  frufira  verba  face- 
e.  &c.  V\et. 

7.^  Non  tantifacere.']  A&i^cny^.^;  geftu 
!Xprimendam.  Ira  folaverba  non  pof- 
unr  mentem  hujus  verfus  exprimere, 
••jifiadjuventurgcftu.  Taubma-ii. 

;S.  '^ttjueadvortendum.~\K.i£.^tque 


\  advortendum  utan.  Legt:  ^t/jueadvor' 
tendumad  animum.   Acidalius. 

I      16.  Ethocparum,&c.]   Adremipfam 

1  attendenti  &  fententiam,  quam  locus 
poftulat,  veftigiaqueipfaveterisfcriptu- 

I  xxy  itamihi  hiverfusdeploraiiflimicon- 

;  ftituendividentur: 

Et  hoc,  parum  etjt  morem  amatorum  in- 

ftiti , 
Promere  perconattu,fumgue  indexillico.  ' 
Sicfenfus  &  verfus  conftgnt.  Pro  etfi 
fcriptum  erat  etfe.  Unde  ejfe  poftea  fa- 
ftum  a  librariis.  Pro  perconattu  ,  quod 
minus  obvium,  (criptum  eft  ab  iifdem 
percontattu.  Deinde  cum  illud  veibum 
promere  nonconvenire videretur cum  il- 
lo  percontattu  ,  pto  eo  fecerunt ,  per  mi.- 
Sententiajocinuncplana  eft.  Etfi,  in~ 
quir,  psrum  morem  amatorum  inftiti 
non  fol  um.  declarando  quomodo  in  eum' 
^  4  amo« 


B8  Mercatoh, 

Prius ,  ac  percontatus  fum  vos ,  fumpfi  indlcmm  IIico'. 

Nam  AMOREM  HJEC  cun6fca vitia fedlari folent , 

Cura,  segritijido,  nimiaqueelegantias 
xo  Ha;c  non  illum  modo  qui  amat ,  fed  quemque  attlgit  ^ 

Magno  atque  folido  multat  infortunio. 

Nec  pol  profedo  quifquam  fine  grandi  malo , 

Prasquam  res  patitur ,  ftuduitelegantia?. 

Sed  amori  accedunt  etiam  haec ,  quas  dixi  m.inus, 
25  Infbmnia ,  aerumna,  error ,  terror ,  6c  fuga, 

Ineptia,  ftukitiaqueadeo,  &temeritas, 

Incogirantia ,  excorsimmodeftia, 

Petulantia,  cupiditas&malevolentiat 

Inha^retetiamaviditas,  delidia,  injurla,  ^«^. incuria, 

3  o  Inopia ,  contumelia ,  Sc  difpendium , 

Multiloquium  ,  pauciloquium.  hocideofit,  qma 

Qnas  n.ihil  attingunt  ad  rem ,  nec (imt ufui ,  hcec 

Amator  profeit  fepe  advorfo  tempore. 

Hoc  pauciloquium  rurfum  iccirco  praedlco , 
35  Quia  NULLUS  UNQUA  M  amator  adeo^fl  callide 

Facundus,  qusemremfintluam',  ut  poflit  loqui. 

Nuna 


amoremlnciderim,  fed  etiam  detegen- 
doacpromendo  omnia,  qux  infunt  in 
atjiorg  vitia.  Id  facere  tamen  percona- 
bor,  &  index  illico  horum  omnium  ero, 
Legendiim  efle  perconatm ,  fequeniia in- 
dicant;  Iflucreyerti certumi  utconataelo- 
^uar.  Salmafius.  Et  hoc  parttm  etiam.  ] 
Dixeratfe  fafturum  fecus  atque  in  aliis 
fiat  Comoediis.  Huc  icfpicit  10  Ethoc. 
Praeterilludprius,  hocquoque  novum 
faciam,  nec  ut  alii  amatores.  Si  pro 
etiani  placeat  ecce ,  licet :  nam  in  utroque 
Mir.ejfe ,  ut  &in  membranis  Academis 
noftrae:  quo  Codice  nunc  demum  in- 
cjpio  uti.  Deindc  fcriptiis  alter  :  per  me 
pfrco?iatttf  fttm^iie  inde  exilio.  Forte:  Fer 
7>ie  proa.miatUi  fum  inde  ah  initio.  NOn 
enim  ipfam  primariam  perfonam  amo- 
jes  fu^s  narrante;w  in  prima  fabula  indu- 
cere  fblent  comfci ,  fed  aliwm  quemcun- 
«gac,  quiprologumfaciat?  'Tro^miari  & 
SDud  Piinium  minpiem  cft,  Jnd?  ah  irJtio 


ut  alibl ,   Inde  a  primipio.  Pfeud.  4.  2. 
Gronovifif. 

21.  Magno  atque  folido  multat  infor» 
tumo.~]  Sicin  Fabulis  Milefiis  de  Afino 
aureo  :  Paveo&  formidofolide,  hoc  eft» 
vehementer,  admodum.Ter.Andr.aa.4. 
fcen.  I.  Gattdiiim  foiidum  y  id  eft,  ma- 
gnum&integruw.  L  Gt*il' 

23.  Res^']  Ideit.  cenfus.  D. 

25.  Jnfomnia.^  Capio  pro  vifis  no- 
fturnis,  ut  Graecis  funt  cvuT^nct :  quibus 
amanVesterreantur.  Paffir. 

32.  ^ttinimt.']  Id  eft,  attinent :  ut 
pertinenty  Latini,  proquo  vulgo  mak 
pertingiint.  Necfmt  nfai  haC'^  Veteres 
editi :  necfumtus  videt  Tum  amator :  ut  5c 
Academicus.  Camerariani ,  alter  ,  ntt 
funtfidi  tam  amater  :  alter ,  necfum  ufuiHi 
tamamatar.  Sciibe  :  necfuntufui  di-Cta» 
amatorprofert^  Nec  novum  Plauto  no- 
vum  verfum  a  fe^ia  yoce  incipere.  Gre- 
fioyiits» 

38.  £e- 


AcTUsI.  ScenaL  S^ 

Nunc  vos  mihi  irafci  ob  muldloquium  non  dccet : 

Eodem  quo  amorem  Venus  mihi  hoc  legavic  die.  i"^*''i'vSs''m? 

lUuc revorti  certum ,  ut  conata  eloquar.  hocicearunt  d.e. 

40  Principio  atqueanimusephebis  aetate  exiit,       c^Ss^JL^eSu"'** 

Atque  animus  ftudio  amotus  puerili  eft  meus, 

Amare  vaHde  coepi  hic  meretricem :  ilico 

Res  exularum  ad  illam  abibat  clam  patris. 

Leno  importunus ,  dominus  ejus  mulieiis , 
45  Vi  fumma  quidque  ut  poterat ,  rapieb^t  domum. 

Objurgare  pater  hxc  me  no6tes  dc  dies , 

Perhdiam ,  injuftitiam  lenonum  expromcre : 

Lacerari  valide  fuam  rem ,  illius  augerier. 

Summo  hxc  clamore :  interdum  muflans,  coUoqui , 
5  c  Abnuere  :  negitare  adeo  me  natum  (uum : 

Conclamitare  tota  urbe  &  prsedicere , 

Omnes  tenerent  mutuitanti  credere, 

Amoreni  multos  illexe  in  difpendium, 

Interaperantem ,  non  modeftum  3  injurium , 
5  5  Trahere ,  exhaurire  me  quod  quirem ab  fe  domo.      W-  domum, 

Rationem  pelPumam  efle  5  ea ,  quae  ipfusoptuma 

Omnes  labores  inveniflet  perferens, 

Amo- 


3  8.  Eidemy  tjuo amorem,  &c.']  Vcnus 
eodemdiemefecit  multiloquum,  quo 
amatorem.  Camer, 

44.  Lenoimpertunw.']  AptumLeno- 
niepitheton.  Importmus  tmvn  tli ,  qui 
aliosquiercercnon  linif.  Ifidorus:  Im- 
portuntif,  int^uietus  :  quianon  haket  por- 
tum  >  id  efi  ,  ijuietem. 

47.  Lenonum  expromere. "]  Poft  hunc 
verfum  reftituendus in  locum  fuum,  qui 
Vulgoeft53.  ^morem multos illexe  indi- 
fpendium.  P.  Scriverius. 

S  2 .  Omnes  tenerent  mutuitanti  (redere.'] 
Omnes  abftinerent,  caverent  &  parce- 
rrnc  credexe  pecuniam  volenti  rnutuo 
f^mere.  Ita  enim  veterrima  quaequc  edi- 
tio  habet,  mutuitanti.  Redte.  namhu- 
juimodi  vejba  prater  eam  quae  omni- 
busnota,  frequentandifignificationem , 
etiam  cupiditatem  intcrdum  &  conatum 
i;i0taut.  Ceife  veaditare,  eft  venditionis 


caufa  oftentate ,  vendere  cupere ,  apud. 
Cic.  Itihic  ,  mutuitantii  mutuari  gc- 
ftientij  utmutuctur,  omnia  molienti. 
Tumeb. 

S3.   Difpendium.']  Difpendium  ^uod  in 
difpendende foLet  jninmfieri.  Varro. 

56.  Rationem  pe§imam  effe.~\  NempC 
filii  fic  agentis.  Ut  apud  Terentium: 
Ne^ueo  fatu  mirari  veftram  rationem.  Ma- 
leveroquidam  :  ipfui  optima  :  quafiin- 
telligar  Lenonis  commodo.  Sed  neque 
optima fubftantiveaccipiendum,  nibonat 
cumopcsfignificantur  ,quafio/?r«>»dfint 
luculentilfimae  opes.  Haec  exphcatiopcl- 
fima  eft:  &tamenLambinorubdufta  , 
apudquemlegis  :  ff«o;'r»»?<t,  hoceft,  ea 
bona,quae  ipfeperferens,  &c.  Quanto 
melius  Taubmannus :  Optima  fcil.  ra- 
tione:  ^««  )p[coptima  ratione  tnveniffet, 
Sic  apud  Flinium  eft  de  Metello  :  »j4- 
gnampecuniamhonomodii  invenire.  Gron. 
?  5  58.  !>«/- 


p&  M  E  R  C  A  T  O  r; 

Amoris  vl  dlffunclitanac  deteri. 

Convitium  tot  me  annos  jam  ie  pafcere, 
<>oQuod  ni(i  puderet ,  neluberet  vivere. 

Seie  extemplo  ex  ephebis  poftquam  exceflerit  ^ 

Non ,  ut  ego ,  amori ,  neque  defidiaein  otio 

Operam  dedille ,  neque  poteftatem  (ibi 

Fuifle ;  adeo  ar6te  cohibitum  clle  a  patre : 
6j  Multo  opere  immundo  ruftico  fe  exercitum ; 

Neque  nifi  quinto  anno  quoque  poiFe  tum  vifere 

Utbem ,  atque  extemplo  inde ,  ut  {pedaviilet  peplum  s 

Rus  rurfum  confeftim  exigi  folitum  a  patre. 

Ibi  multo  primum  fe  famiiiariuni 
70  Laboraviile :  quom  ha^c  pater  (ibi  diceret : 

Tibi  aras ,  tibi  occas ,  tibi  feris ,  tibi eidem metls : 

Tibi  denique  ifte  pariet  laetitiam  labos. 

Poftquam  receilet  vita  patrio  corpore , 

Agrnm  fe  vendidiiFe ,  atque  eapecunia 
75  Navim ,  metretas  qus  trecentas  tolieret , 


SS.  Diffmditari  ae  deteri.~\  Camerar. 
alter,  acdieheret;  altety  diedere.  Acad. 
&prilcaj  edir.  acdedere,  Legc:  ^moris 
vidijfufiditariac  didier ,  id  eft  ,  diflipari. 
VetuspoetaapudCiceronem:  dide  te  ac 
disjice.  Gronovius. 

59.  Convicium  tot  me  annos  jam  fe 
pafcere,  ^md  y  &c.']  Dicit  adolefcensi 
Etiamhocfibiapatreper  contumeliam 
itidigne  objeftum ,  fe  convicium ,  id  eft, 
opprobramentum  &  ipfi  &  generi  luo 
vivere  ,  ac  fine  fpe  boni  frugis,  fru- 
ges  paternas  inutilirer  depafcere.  cujus , 
nifipuderematureoccipiat ,  indignum 
cfie  adolefcentem  ,  qui  vitam  colat. 
Douaa. 

65.  Immundorufiice fe  exercitum-']  Sic 
Jflalimquam  diviibverbo, «'«  »2««(3/o.  ut, 
Immundum  rufttcum  fordes  agreftium  vo- 
C€t.   I.Gul. 

tS5.  Poffe  tum  vifere']  Lcge:  pojfe  in- 
vifere.    Scriverius. 

67.  ytfpeflavifet peplum.^jtJsmVan- 
athcnairis  magnis ,  quorum  ferix  quin  ■ 
quennales  erant,(  Panathenaa  enim  parva 
^nguJisannisceiebrabantar)  peplm  feu 


Pa- 

peplum  Athenis  Minervas  coniecrabatur» 
cui  inte.xta  erat  Titanomachia  &  vifto- 
ria  PalladisdeEncelado.  Peplum  Tro- 
jans  mulieres  ferunt,  ut  ea  vefte  Mi- 
nervxfimulactum  induant,8cdeam  pro- 
pitiam  habeant.  Magnisenim  in  pericu- 
lisdeorumfidem&opem  implorantes, 
eosveftibus  etiam  ornabant  j  illo  cultu 
favorem  nurainis  emere  fe  credentes. 
Strenuorum  quoque  Ducum  Athenis 
geftainpeplointexta  ,  tempIoMinervac 
impcfita  fuere.  Et  Ariftoteles  iibrum 
fuum,  quem  de  Heroum  tumulis  confe- 
cerat,  P^/j/ttwideovocavir.  Pcpli  autem 
oblatio  in  teroplo  Minervae  &  Homerica 
eft,  II  ^.  Lutatius  Statii  vctus&doftus 
interpres:  Peplum  eft  veftii  candida ,  au~ 
reu  clavis  piiia,  ftne  manicu ,  cjuod  ftmu- 
lacrisfiebat.  Turneb.  &  Scalig. 

7©;  Laboravrjje.^  Laborare  etiam  di- 
cuntur, qui  buccas  inflant.  ita  Plinius  de 
ranisloquitur.  Scahg. 

75.  Metretat.']  ? ondas  amphora  {ive 
do lii  dvt  metreta  vini ,  centum  librarum 
eft.  ^mphora  autem  ^ttica  Romanam 
dimidiojideft,  uina  fuperat.  ^gricola. 

76.  ^t- 


AcTUs   I.  ScenaI.  jf 

Parafle ,  atque  eaple  merces  vedatum  undique : 
Adeodum,  qu^tumhaberet,  pepedllet  bona. 
Me  idem  decere ,  fi  ut  deceret  me ,  forem. 
Ego  me  ubi  invidim  meo  patri  eile  intellego , 

80  Atque  odio  eile  me  quoi  placere  ;$quom  f  uic , 
Amens  amanfque  ut  ut  animum  offirmo  meum , 
Dico  eile  iturum  me  mercatum ,  fi  veiit : 
Amorem  miilumfacercme,  dumilliobfequar. 
Agicgratiasmibi,  atqueingenium  allaudacmeuiu 

3j  SedmeapromilPanon  neglexitperfequi. 
^dificat  navim  Cercurum  6c  merces  emit : 
Patatanavi,imponit.  pr^tereamihi 
Talentum  argenti  ipfus  (ua  annumerat  manu  : 
Servom  una  mittit ,  qui  olim  a  puero  parvulo 

S)0  Mihi p^edagogus fuerat, quafi  nri mihi  foret 
Cuftos.  iifce  confedlis  navim  fblvimus : 
Rhddum  venimus.  ubi ,  quas  merces  vexeram , 
Omnes,  ut  volui,  vendidi  ex  fenrentia , 
Lucrum  ingens  fadlo ,  prcsterquammihimeuspater  Do«»L-&ciQ- 

^5  Dedit  iEllimatas  merces.  ita  peculium 

Conficio  grande.  {hd ,  dum  in  portuilli  ambulo , 
Hofpesme  quidamagnovic ,  ad  coenam  vocat, 
Venio ,  decumbo ,  acceptus  hilare  atque  ampliter, 
Difcubitum  no6lu  ut  imus ,  eccead  meadvenic 
Xoo  Mulier,  qua  mulier  alia  nuila  eil:  pulchrior : 
Ea  no6i:e  mecum  illa  hofpiris  juiTii  Riit. 
Vofinet  videte ,  quam  mihi  valde  placuerit! 


J6.  xAtcjueeapfemercesveEiatum  undi- 
f}ue.]  Ingetiiofefic5c«/.  emeiiaat:  paul- 
lo  tamen  propius  ad  antiqnam  fcriptu- 
ram  ego  ,  TaraJJe ,  at^tte  eafe  in  Perfrs  ve- 
fiatum  undicjue:  &  conveniL  laptiilime 
fenrentia.  Solebantenira  Attici  civcs  in 
Pcrfiam  aut  Afiam  aut  Agyptum  rei 
qusrendscauflanavigare;  tum  illiccir- 
:umvehi  &  mercatura;  operam  dare.  do- 
neconuili  opibus  &  qusftu  magno  fa- 
fto,dereditu  cogitarent.  /.  Gul.  ^t- 
jueeapfe  menes  ve£iatum.~]  Hxc  Scaligeri 

onjettura  elt,  quum  iegeietui:  atque 


Poflri- 

eafempereiiveElatUm.  Aquoparum  ab- 
CLjnr  fcripti.  Gulielmus  :  ea  fe  in  Perfts^ 
Acidalius:  eafemetftc.  SciontTi  veUit- 
tmn  proveftairepoffit  defendi.  Maiim 
tamen  :  Varajfe ,  atque  iffe  merces  ■pe£iet- 
tum  undique.  Ut  ire  ttltum  .  lic  ire  ve^a- 
tum.  Gtonovius. 

86.  Cercurum.]  Cercurui ,  navii ^Jja- 
napragrandti  ,  ut  docetNonius:  a  Cor- 
cyra  vel  Cercyra  infiila.  tLuj  yJpKu^gvM 
&  ^U/j  7nx.pa>vct  Gisci  navibus  nomina 
fecerunt  ,  ^njto  r^  HApyjjpa^  y^  r  Trd^a. 
dtmer» 

104.  Ma-' 


tcm  fore. 


'^i  M  E  R    C  A  T  O  B:* 

Pofeidie  hofpitem  adeo ,  oro  ut  vendat  miliL 
Dico  ejus  pro  meritis  grauim  me  &:  munem  fore, 
s o 5 Quid  verbis  opus eft  ?  emi ,  acque advexi  heri. 
Eam  me  advexiffe  nolo  refcifcatpater. 
Modo  eam  reliqui  ad  portum  in  navi ,  &  fervolum. 
Sed  quidcurrentem  fervom  aportu  confpicor  > 
Quem  naviabire  vetui ,  timeo  quid  [kx, 

104.    Munem.']  I^  ei^,  confentientem  f  busrebys  res  munes  contrarise  Cnnt.  Fc 


ftnSs  certum  &  officiofutn  interpietatur^ 
d{>^/iica(.  Ravard. 


adeaj  quAcimicwvelit,  Nonius.  Idem 
eft ,  ac  li  dixiiTct  j  Pro  meritis  ejus  me 
obligatum  iili  agnofco.  nam  immuni- 

AcTus  Primj  Scena  Secunda. 

ACANTHIO.    CHARINUS. 

EX  fummjs  opibus  viribufque  ufque  experire ,  nitere , 
Herusutminoroperatuafcrvetur  :  agedum,  Acanthioj 
Abige  abs  te  laffitudinem.  cave  pigriti^  praevorteris : 
Simulenicato  fufpiritus,  vix  fuffero  hercle  anheiitum. 
5  Simul  autem  plenilTume  eos ,  qui  advorfum  eiint , 

aipeilito  j  fpeiiito. 

Detrude,  deturbaiuviam.  h^c hic difciplina  pelTuma eft. 
Currentijproperantihaudquifquam  dignum  habet  decedere. 
Ita  tres  fuiiitu  res  agends  funt ,  quando  unam  occaeperis : 
Et  currendum ,  &  pugnandum,  &  autem jurgandum  eft  in  via, 
IoCh.  Quidilludeft,  quodiiletamexpedice  exquiric  curfuram 
fibi.? 
Curaeftnegotiiquidfit,  autquidnunciet  Ac.nugasago. 
Quam  maxume  refifto ,  tam  res  in  periculo vortitur. 
CH.Malinefcioquidnunciat.  Ac.  genua  hunc  curforem  de- 
ferunt.  Perii! 


T.  T7  Xfummii ,  &£.']  Seipfum  &  pedes 
.Pjfuos  ad  curfuram  hortans  Acan- 
thioitaloquitur:  Exfammiiepibusy  &c. 
ideft,  fummo  opere.  Grammatici,  qui 
epem  (ignificare  tantum  <««a.7V/«»»,  opes, 
divitia^  ,cenCmv,  Sallufto  relpondeant, 
&  pereant.  Palmer. 

4.  Cnicato  fufpiritus.~\\AtQii  crcbras 
iftas  atque  identidem  repctitas  anheli 
pedoris  reciprocationes(vitium afthma- 
tkis  peculiare)  facito  enices  atque  per- 
vlncasjanimiinvidjpervicacia  ac  firmi- 


tudine.  Douza.  Hic  verfus  trajiciendu; 
pofteumquivulgo  eft  ij.  hoc  modo: 
Nimiinihilitibi  cenftemSimul  emicat  fu- 
fpiritfis,  vixfuffero  anbelitum.  P.  Scrivc- 
rius.  Vixfuffero  hercle  a^ihelitum.]  Idem 
quod  mox  dicit  :  Periil  animamnequei 
-vortere,  id  eft,  recipereanhelitumjnem- 
pe  ut  furfum  adfcendat ,  emicetque  quafi 
inpe£iuif  utloquituralibi.  Pow^,. 

5.  Plemfime.']  Bene,cumulate.  Ple- 
niffime  toto  corporis  impetu=  Boxhor- 
nis. 

14.  Lw. 


A  C  T  U  S  I.    S  C  E  N  A  I L  ^5 

Perii !  (editionem  facit  lien  ,  occupat  praccordia. 
15  Periil  animam  nequeovorcere.  nimis  niliili  dbicen  fiem  ! 
Ch.  At  tu  edepol  (ume  iaciniam ,  atque  abfterge  fudorem  tibi." 
Ac.Nunquamedepolomnesbalineae  miiii  hanc  lallitudinem 

eximenr. 
t)omIn'an  Foris  dicam  eile  herum  Charinum?  Ch.  ego  ani- 

mi  pendeo , 
.  Quid  illud  (it  negotii :  lubet  fcire  ex  hoc  me,  ut  fim  certtof, 
\o  Ac.  At  etiam  adfto  ?  at  etiam  ceftb  foribus  facere  hifce  allulas? 
\  Aperite  aliquis.   ubi  Charinus  herlisJdomin*  eft  an    jwy:  aitet 
foiis/' 


\ 


Charinutn 
fcrvtts. 

^Jsfum  quifquam  adire  ad  oftium  dignum  arbitratur  ?  Ch.  eccc 

me, 
Acamiiio  quem  quasris.  Ac.  nufquameft  difdplina  ignavior. 
Ch.  Qu^  te  res  male  agitant  ?  Ac.  muitae ,  here ,  te  atque  me. 

Ch.  quideftnegotii? 
15  Ac.  Periimus.   Ch.  principium  inimicis  dato.   Ac.  at  tibi 

forrito  id  obtigit. 
Ch.  Loquere  id  negotii ,  quicquid  eft.  Ac.  placide :  volo  ac- 

quiefcere. 
Tua  ciulla  rupi  ramices ,  jamdudiim fputo  fanguinem. 
Ch.  Refinam  ex  meiie  ^gyptiam  vorato,  faivom  feceris. 

Ae.  At 


14.  Lien  cccupat  pracordia.']  Vidc  no- 
tasCafin.  aft.  1.  fc.  6.  ^C.ez. 

15  •  Nitnis  nihili  ttbicen  ftem.~\  His 
jniinIargo&  expcdito  fpiritu  opus  eft. 
yinima,  fpiriruseft,  quocalamusinfla- 
:ur.  Vairo  :  Fhr^gio  per  ejjk  comu  licjui- 
ia  cauit  anima,  Apul.  Kondum  ^uidem 
am  infejja  amm^fono ;  nec  tam  pluriformi 
■nodoi  tjcctam  mnluforatalitihia. 

16.  L/*c/;m*ot.]  VidenotasAfin.ad.j. 
c.  2.  i!fi.  41. 

20.  Fonbu^facere  ajfulat.']  Vidcnotas 
Capt.aft.  4.fc.  2.j^f.  52. 

23-  Tgnayior.']  Scil.  quam  domi  no- 
^rae  :    ubi  nemo  familiarium  pulfanti 

lequc  refpondent,  nequcforesaperiunt. 
Lambin. 

25.  Principium  inimicis  dato.']  Mos 
ieprecandi  fcava  &  infelicia  folemnis 
^ctcribus.  Taent.  HiMt.  ijiueimmicii 
lof.ritfitt^ 


26.  PUcide:  volo  acquiejcsre.]  Ita  in- 
terpungas.  Ncqueenim  hocdicitServu- 
lus,  vellefeplacidequiefcerc  :  fedjubct 
herum  placidc  fingula  c.\'quirere.  fibi 
enimcurfudefarigato  quiete  opus  efle. 
Placide  ,  id  eft,  lente,  cum  mora,  pauila- 
tim  ,  cuieregione  refpondct  tprepere,- 
Mii.  Propere  hoc,  nonplacide  decet.']  J.Guii, 

27.  Rupiramices,]amdudum  fputofan* 
guinem.']  Scio,quidaliihicdicant.  Ego 
vcro  &  omnesdodi  negant,  fputum  fan* 
guinisfcrotum  fequi  diruptum.  Proin- 
de  rajnices  hoc  loco  explico  venas  pe£lo- 
ris  latas :  quas  fortafte  fic  nominat,  quod 
populari ac  ruftico vocabulo  quaeque  ve- 
nx  amplae ,  ut  varices  nuncupatae ,  etiani 
r/tw/fcivocarcntur.  Mercuriat. 

28.  Rejinam  ex  melte.']  Neque  vero 
Reftnam  ex  meHe  c/^gyptiam  devorart 
(quod  Chajinusludcns  Acanthioni  fua- 

derj 


p4  M   E   R    C    A    T   O   rJ 

Ac.  At  tii  edepol  calidain  picem  bibito ,  aegntudo  abfcefcit. 
3  p  Ch.  Hominem  ego  iracundiorem,  quam  te,  novi  neminem. 

Ac.  At  ego  maledicentiorem ,  quam  te  ,  novi  nemincm. 
-    CH.Sinraiatiquodtibieirecenfeo,  idconfuadeo. 

A  c.  Apage  iftiurmodi  falutem ,  cum  cruciatu  qux  advenir. 
CH.Dicmiiii  AM  BONI  QUID  USQUAM  EST, 
quod  quifquam  uti  poffiet 
3  j  Sine  malo  omni :  aut  ne  laborem  capias  ,  cum  illo  uti  voles  ? 
Ac.  NefcioegoiftsEc:  phiiolbphari  nunquam  didici,  neque 

fcio. 
Ego  bonum ,  malum  quo  accedit ,  mihi  dari  haud  Jo-TccedTt!'™ 

defidero. 
CH.Cedo  tuam  mihi  dexteram,  agedum,  Acanthio.  Ac.hemj 

dabitur :  tene. 
Ch.  Vin  tu  te  miliiobefse  iequentem ,  annevis.^  Ac.  opera 
licet 
40  Experiri ,  qui  me  rupi  caufsa  currendo  tua. 

Utqusfcirem,  fcire adutum  tibi liceret.  CH.Iiberum 
Caputtibifaciam,  paucos  cis  menfcs.  Acopaipo  percUtis.^ 
Ch.  Egon  aufim  tibi  ufquam  quicquam  facinus  falfum  pro- 

loqui  ? 
Quin  jam  priufquam  iim  elocutus,  fcis,  (i  mentiri  volo.  Ac.ah. 
45  Laiiitudinemhercleverbatuamihiaddunt,  enicas. 

Ch.  Siccine  mihi  dbrequens  es  ?  Ac.  quid  visi^aciam?  Gh.  tun' 

idquod  voloi 
AcQuideftigitur,  quodvis?  CH.dieam.   Ac.dice.  Ch.  a! 

enimplacidevolo. 
Ac.  Dormientes  fpe^^atores  metuis  ne  e  (omn.o  excites. 
\    Ch.  Vs  tibi.  Ac.  tibi  equidem  a  portu  apporto  lioc.  Ch.  quid 

fers?  dicmihi. 
joAc.Vim,  metum,  cruciatum  , jc.umm ,  jurgiumqueatque 
inopiam^ 


diet)  i:am^cume.(lreti]e4lHti^'  qu3s  fola 
thirurgica  operatione  curaxi  >  magni 
rn,e<iicin?:  auftores  docenr.Nos  noftrum 
agamus.  &quidem,  Refnam  ex  melle  ^ 
Valet,  Refinammmmelle :  /j^:'  rxi^^'^ <^  ^ 

m  joquitur  Diof«oxid.  Sic.   Vai.  3  •  de 


CH.Pe- 

Ruft.  Piillis  apponitur  iiajlurtium  ex  a^ud 
in  vM.  Et  Hom.  Od.  19.  <yl-Zu  iru^V 
£j«,^/v  i'c.  w^klf^  j  KAnfcres  trit.icunt  ex 
aOjUA crmedunt .  Mercurial. 

^t.Tdj^o  pirciitur\    VidenotasAm- 

phiti.aft.  i.fc.  3.  i(^'9' 

$5.  ^«^ffs 


I 


AcTusT.  ScenaII,  pj 

Ch.  Perii  I  tn  qnidem  thefanrnm  huc mihi apportavltl:!  mali. 
Islnllus  (um.  Ac.immo  es.  Ch.  (cio  j  am  miierum  dices.  Ac.  tu 

dixdj  egotaceo. 
Ch.  Qnid  i ftnc  elt  niaii ?  Ac.  ne  rogites :  maxumum  infortu- 

•  nium  eft. 
Ch.  Obfecro ,  diilolve  jam  me :  nimis  diu  animi  pendeo. 
55  Ac.Piacide,  multaexqiiirereetiam  priusvolo,  quam  vapu- 

lem. 
.    Ch.  Hercle  vero  vapnlabis ,  nifi jam  loqnere ,  aut  hinc  abis. 
Ac.  Hoc  lis  vide,  utpalpamrl  nullnseil:,  quando  occospir, 

blaiidior. 
Ch.  Obiecro  hercle  oroque,  nt,iftuc  qnid  {ir,a6lutum  indiccs: 
QuandoquKiem  mihifupplicandum  lervolo  video  meo. 
^o  Ac.  Tandem  indignus  videor.  Cn.immo  dignus.  Ac.  equi- 
demcredidi 
Ch.  Obfecro ,  nnm  navis  perlit  ?  Ac.  falva  eft  navis  ,  ne  tlme. 
Ch.  Quidaliaarmamentar  Ac.  falva  &  fana  funt.  Ch.  quin 

tnexpedis, 
Qnid  fiec ,  te  quod  me:per  nrbem  currens  qn^rebas  modo^ 
Ac.  Tu  quidem  ex  ore  orationem  mihi  eripis.  Ch.  taceo^  '^ 
Ac.tace. 
^j  Credo  fi  boni  quid  ad  te  nunciem ,  inftes  acriter : 

Qni 

S).  QuamvatulemJLeg'Vapules.6\-    quod moxadolefcensinvertit,  &p3.{Iive 
Xerat  Charinus :  Difolve  me:  nimii  diu       ^  -    ^       . 

animi  peiideo.    nietaphora  a  fervis  aut 


aliis, quiinquccftione  funibus  forquen 
tur,du(iia.  cui  fervus  in  eadem  meta- 
phora  perfiltens  fubjicit:  immo  nondum 
tem.puseft  diiToivere  :  multa  enim  a  te 
pendcnte  adhuc  cxquirere  volo  ,  ante- 
quamvapules,  hoccft,  li  verba  fpecStes, 
antequam  huiccruciatui,  quo  pendens 
diftineris,  etiam  virgasaddam.  vult  au- 
temjantequam  malum,  quod  tibidiftu- 
rusfum,  plenecognofcas.Quimutarunt 
in  vapulem,  putarunt  fervo  minus  conve- 
rire ,  ut  hero  hxc  dicat :  cum  tamen  tota 
hac  Scena  admodum  verniliter  ipfi  in- 
fultet.  Et  herus  mox  ipfi  cx  joculario  ve- 
lum  malum  interminatur,  herclevero  va- 
fuUois,  &c.\  QuodHomnino, vasulem, 
zcrinendum  cft ,  a^ivc  opottct  accipias , 


ufurpat.  PofTetetiam  dici,  Servum  por 
jocumaliasPIautoufitatum  ,  fermonis 
formammutate,  &quoddehcro  dicere 
inceperat,  in  fefe  flagitriba  dcfinere. 
FifioTU.  ^amvaj)ulem.']  Jocuseftele- 
gans  55-^^ '5?fciTJbyJ ity.  Nihilenim  ta- 
lc exfpe^tabantipeftatorcs :  fed/  ^a*  fci' 
revu,  eiiuntiem-  At  ille,inquit,  quam 
vaputem.  quafi  pra:fagiret  malum  nun- 
riura  deniulierevifaabfene,  feexplat^r 
rumplsgis  abadolefcentehero  acceptis; 
tanquamefletilliosculpa,  qui  nonfatis 
cuftodifTet.  Friufcjuar»  vapul€m,t^,^x\u.C' 
(juamaudiasexme,  ob  quae  vapulera, 
Vide4.  obf  13.  Gronov. 

60.  Eijuidem  credidi.l  Me  dignui^ 
efle,  cui  fupplices.  Alii  :  me  indignum 
videre  tibi^  cui  fupplices.  Lamhi" 
nut.  '     '     ■ 

'     -  71,  Oct9» 


5)S"  M  E  R  c  A  T  o  r; 

Qui  nunc ,  cum  malum  audiundumll: ,  flagitas  me  ut  elocjuan 
Ch.  Obfecro  hercle  te ,  illuc  uti  tu  mihi  malum  facias  palam. 
Ac.  Eloquar  ,,c[Uandoquidem  me  oras.  tuuspater.  Ch.  quid 

meus  pater  ? 
Ac.  Tuam  amicam.  Ch.  quideam?  Ac.vidit.  Ch.  vidit.^ 

vx  mifero  mihi  I 
70  Hoc ,  quod  te interrogo  ^  refponde.  Ac.quin  tu > ii  quid visi 

roga. 
Ch. 0^1  poruit  videre  ?  Ac.  oculis.  Ch. quo  padlo.  Ac. hian- 

tibus. 
Ck. I  hinc  dieredlus :  nugareln  re capitah mea. 
Ac.  Qui,  malumjego  nugor,  fi  tibi,quod  me  rogaSjtefpondeo? 
Ch.  Certen'  vidit  ?  Ac.  tam  hereie  certe,  quam  ego  te,  ac  tU 

me,  vides. 
75  Cn.LIbi  eam  vidit  ?  Ac.  intusintra  navim,  uti  propeaflitit 
Et  cum  ea  confabulatus  eft.  CH.perdidiflimepater! 
Eho  tu ,  eho  tu ,  quin  cavifti  ne  eam  videret  verbero  f 
Quin,  fcelefte,  abflrudebas,  neeamconfpiceretpatcr  l 
Ac.  Quia  negotiofi  eramus  nos  noi^ris  negotiis : 
So  Arraamentis  complicandis  &  componendis  fluduimus, 
Dum  h^c  aguntur ,  lenlbo  advehitur  tuus  pater  pauxilluld : 
Neq;  quifquam  hominem  confpicatu  fl,  donec  in  navi  fupef* 
Ch.  Nequicquam  mare  fubterfugi  fsevis  tempeftatibus. 
Equidem  jam  me  cenfebam  elTe  in  terra  atquc  in  tuto  loco ; 
SJ  Verum  video  me  ad  faxa  ferri  faevis  fluclibus. 

Lbquereporroquidfitadum.  Ac.  poflquam  afpexit  mulie- 

rem, 
Rogitare  occoepit  quoja  efTet.  CH.quid  refpondit.?  Ac.  ilico 
Occurri  atque  interpeilo ,  matri  te  anciilam  tuas 

Emifl 


71.  OculU.']  Jocusexamblguo.  V.N. 

yz.  Diereduf.']  Vide  iiotas  Capteiv. 
aft.  3 .  fc.  4.  ;^r.  103. 

80.  Et csmpomndii  Jluduimui.']  Male 
hodieliclegitar,  pro  tumicibw ,  ideft, 
velis  carbafinis:  qus  Gj^accis  ^iJ.iy(iQy 
tucil.  Indimus  ei  tomtces  canaht77as.  Di- 
cebant  enara ,  tumiculM  &  tumiclnU:  ut , 


cem  provibiceufurpabant.  G\Qi£.Tv.mex, 
cr/Mcfi^,  cuf/a.looJ\'iC  TVTr^r'.  Scd  tunc 
Latinum  eft,  >  a  tumendo  lcilicet.  Sca- 
liger. 

82.  ConJpicatu'Ji y  donec  i<inavi  fwper.] 
Id  eft,  in  fuperiore  navis  parte.  Nam  qui 
in  navis  fuperioreparte  eft ,  is  &  fuper  & 
in  navieft.  Solebantautem  prspofkio- 
ncs  interdum  geminare:ut  Jn  drcum  pro. 


^ftmieia^arteA'  aj^udApui.  EliamrMw;-    circumquaque  :  Infa^er,  in  antct  adex\ 


A  C  T  U  S    I.    S  C  E  N  A   II.  ^7 

Emifleillam.  CH.vifufttibicreclereicl?  Ac. etiam rogas ? 
pG  Sed  fceleftus  fubigitare  occspit.  Ch.  illamne ,  obfecro  ? 
Ac.  Mirum,  quin me fubigitaret.  Cn.edepol  cor  miferum 

meum, 
Quod  guttatim  contabefcit ,  quafi  in  aquam  indideris  falem. 
Perii !  Ac.  hem  iftuc  unum  ver bum  dixifti  verifsumum : 
Stultitiaiftxceft.  Ch.  quid  faciam?  credo ,  noncredct  pateFa 
5)5  Si  illam  matri  mea;  emifte  dicam.  poft  autem  mihi 
Scelus  videtur ,  me  parenti  proloqui  mendacium. 
Neque  ille  crcdet,  neq;  credibiie  eft  forma  eximia  mulieremi 
Eam  me  emiire  ancillam  matri.  Ac.non  taces ,  ftultillume  ? 
Credet  hercle,  n.am credebat  jam  mihi.  Ch. metuo  mifer , 
icoNepatremprxhendat,  utfitgeftares,  rufpicio. 

Hoc  quod  te  rogo ,  refponde  mihi.  Ac.  quasfo,  quid  rogas  .<* 
Cn.Num  elFe  amicam  fulpicari  vifus  eft  ?  Ac.  non  vifus  eft. 
Quia ,  quicque  ut  dicebam ,  mihi credebat.   Ch.  verum,  uc 

tibi  quidem 
Vifus  eft.  Ac.  non ,  fed  credebat.  Ch.  vse  mihi  mifero ,  riul- 
lus  fum ! 
105  Sed  quid  ego  hic in  lamentando pereo ,  ad  navim  non eo  ? 
Sequere.  Ac.fiiftacibis,  commodum  obviam  veniespatri. 
Pofteaquamafpiciettetimidumelleatque  exanimatum,  ihco 
Retinebit,  rogitabit,  undeillamemeds,  quantiemeris, 
Timidum  tentabit  te.  Ch.  quin  hac  ibo  potius.  jam  cenies 
patrem 
1 1  o  Abiiftc  a  portu  ?  Ac.  quin  ca  ego  huc  prscucurri  gratia  y 
Ne  te  opprimeret  imprudentem ,  atq;  eledaret.  Ch.  optume* 


adultra,  ahante  ^  in  coramy  inpalam,  ab 
Itfque,  exufjue ,  inufque.  Papinianus  : 
JindiiTn  rationem  infuper  habere  .  hoc  eft, 
cjus,  quod  fuperabundabat,  loco  labere: 
&quia  idquodabundat,  riegligere  ple- 
rumquje  folemus ,  idcirco  infuper  habere, 


Capteiv.  Per  lafciviam  nequiter  attre- 
diare. 

loi.  Refponde,  quafo.  Ac.  quid.l  De- 
fperabundus  adolefcens  quaft  lupplex  fic 
fervo.  Grut. 

rii.    EleSiaret.']     Incogitantei:   (ane 


pronegligerepofitumeft.  Ethujufmodil  Lamb.fubftituit,  eludaret ,  verbumni 
gcminatas  pracpofitiones,  feparatas  fuif-  ■  hili,  nec  hic  Laiinum.  Eledaret ,  fin- 
fc.  nonconjuniias  ,probajifaci!epoteft.  j  cerum  &  probum  eft  ;  quod  valet ,  ro- 
C\c.  inante  diem  ,  Sx.ex  ante  diem  Non.  gando!&appellandoblandeeliceret,  ero- 
lunit.adexCal.Mart.  Ter.Eunuch.  Ex  gitaret ,  idem  ,  quod  alibi  dixit.  exte- 
t/£thiopiaefl  ufque  hac.  Rasvard.  \rebrare ,  expalpare,  inqu&fttonsexfculpere, 

S3.  Subiiitare.}  Yide  notas  extrcma  J  J.Gul. 

^'"''^^'  a  ACTUS 


pS  M   E   R   C   A   T   O  R. 

ACTUS  SECUNDI  SCENA  PRIMA. 

D    E    M    I    P    H    O. 

Iris  modis  Dii  ludos  faciunt  hominibus , 


Mir  ifque  exemplis  fomnia  in  fomniis  danunt.      Kmms"^ 

Vdutegono6tehac,  qu;E  praeteriit ,  proxuma 

In  (bmnis  egi  (atis ,  &  fui  homo  exercitus. 
5  Mercari  vifus  mihi  ium  formofam  capram , 

Ei  ne  noceret ,  quam  domi  ante  habui  capram , 

Neu  difcordarent ,  fi  ambo  in  uno  eilent  ioco  > 

Pofterius  quam  mercatus  fueram ,  vifus  (um 

In  cuftodiam  eam  Simiasconcredere. 
I  o  Ea  Simia  adeo  po(l  haud  multo  ad  me  venit , 

Male  mihi precatur ,  &  facit  convitium : 

Ait  (eie  illius  opera  atque  adventu  capraf, 

Flagitium  &  damnum  fecifle  haud  mediocriter. 

Dicit  capram ,  quam  dederam  (ervandam  iibi , 
1 5  SucT  uxoris  dotem  ambadedille.  oppido 

Mihiiliud  videri  mirum ,  ut  unailisccapra 

Uxoris  Simias  dotem  ambadederit. 

Inftare  fa6bum  Simia :  atque  hoc  denique 

Reipondet ,  ni  properem  illam  ab  (eie  abducere , 
20  Ad  me  domum  intro  ad  uxorem  du6turum  meara. 

Atqueoppido,  hercle,  benevelleiliividisfi^im. 

Aft  non  habere  quoi  commendarem  capram , 

Quo  magis ,  quid  facerem ,  cura  cruciabar  mi(er. 

Interea  ad  me  hcedus  vifus  eft  aggredirier , 

Infic 

quomodounacapra  dotem  arobadede- 
rit.  Hocitanifiaccipias,  nihiliniis  ver- 
bis  falis eft :  quanquam  &  illud (imul  ri- 
dicule  miratur,  quomodo  capra  unica 
totam  domum  arrodere  circumquaque 
potuerit.  ^cidal. 

Zl.  ^tcjueoppido,  hercle.']  Hunc  ver- 
fura  praepono  akeri,  ^y^fi  ne?j  hercle.  Cauf- 
fas  enim  foUicitudinis  duas  ponit  Dcmi- 
pho ,  fuam  benevolentiam  in  capellam, 
&  quod  eam  abftrudeie  nufquam  pof- 
fet.  J.Gfil. 

3Z.  Fffi- 


Iriimodif,  &€.']  Sciendum  au- 
tem,non  Sabinos  folum,  ut  ha- 
bet  vetus  adagium ,  fed  etiam  Poetas  , 
quod  volunr,  fomniare :  ita  lepidum  hoc 
Ibmniumeft&nimiumpraelentieventu. 
J.G«/.  V.  N.  Bacchid.  a(5t.  4.3«  verfic.23. 

4.  Egi  fatii.]  Inverfum  per  fjnTdbz- 
CTVj  ^io  fategii  "^^tv^t^  fat  agere.  Cato: 
■Jamapud  vaUumnoflrifatii  agebant.TionT.. 

1 7 .  Dotem  ambadederit. ~\  Ludit in  ver- 
ho  ambadedere,  Sonusin  eoeft  vocis  am- 
ho:  cuiopponit »»»;?}.  £t  aicmiiaii  fe» 


AcTUS   II.    SCENA   II. 

25  Iiilit  mihl  prsdicare ,  fe(e  ab  Simia 
Capram  abduxille ,  &  coepit  irridere  mc. 
Ego  enim  lugere ,  atque  illam  abdudlam  conqueri, 
Hoc  quam  ad  rem  credam  percinere  fomnium , 
Nequeo  in venire.  nifi  capram  illam  fufpicor 

3  ojam  me  invenille  quas  fit ,  autquid  volucrit : 
Ad  portum  hinc  abii  mane  cum  luci  (imui , 
Pollquamhic,  quod  volui ,  tranfegi ,  atqueego  confpicor 
Navem  ex  Rhodo ,  quaeft  heri  advedlusfilius , 
Collibitum  eft  illud  mihi ,  nefcio  qui ,  vifere  : 

3  5  Efcendi  in  lembum ,  atque  ad  navim  advehor :  atque  ego 
Illam  confpicio  formaeximiamulierem , 
Filiusquamadvexit  meus  matriancillam  fua?. 
Quam  ego  poftquam  afpcxi ,  non  ita  amo  ut  (ani  (blent 
Homines:  ledeodempadoutinlanifolent. 

40  Amavihercleequidem  ego  olim  in  adolelcentia : 
Verum  ad  hoc  exemplum  nunquam.  ut  nunc  infanio  I 
Unum  quidem  hercle jam  fcio ,  periilTe  me. 
Vofiiiet  videte  caeterum  quanti  fiem. 
Nunc  hoc  profedo  fic  eft :  hseciila  eft  capra. 

45  Sed  limia  illa  atque  hsdus  timeo  quid  velint. 
Sed  conticefcam.  vicinum  eccum ,  exit  foras. 


V9 


32.  Tojf^uam  hic  id.']  ItaMff.  Cam. 
noniHic.  Nam  quid  ad  portum  negotii 
tranligendum  fuerit  Scni,  excogitare  ne- 


cjueo.  Putabam  enmi  Senem  tion  alia 
decauflaadportum  vidifTe,  quamutde 
teditufiliiquidcognofceret.  Schoj^piw^ 


AcTus   Secundi   Scena  Secunda, 


LYSIMACHUS,    DEMIP  HO,  LO  RARII= 

PRofed:o  ego  illunc  hircum  caftrari  volo, 
Ruri  qui  nobis  exhibet  negotium. 
De.  Necomenillud  mihi,  nec  aufpicium  placct. 
Quafi  hircum,  metuo ,  neuxor  me  caftret  mea , 
5  Atque  illius  hasc  nunc  fimiae  parteis  ferat. 
Ly.  Ituhincadvillam,  atqueiftosraftrosvillico 
Pifto  ipfi  facitocoramuttradasin  manum, 
Uxori  facito  ut  nuncies ,  negotium 

G  ^ 


UxU 


•lOO  M  E   R   C   A    T   O   rJ  ^ 

Mihi  elTe  in  urbe ,  ne  me  exfpedet :  nam  mihi 

lo  Tres  hodie  lites  judicandas  dicito. 

1 ,  6c  hoc  memento  dicere.  Lo.  nunquid  amplius  ? 
LY.Tantumeft.  DE.Ly(imache,falve.  Ly.  euge,Demipho>  , 
Salve.  6  quid  agis?  quid  fit  ?  DE.quodmiferrumus.  i 

LY.Diimeliusfaxint.  DE.Diihocquidemfaciunt.  Ly.  quid 
eft? 

1 5  De.  Dicam ,  fi  videam  tibi  ede  operam  aut  otium. 
LY.Quanquam  ncgotium  eft ,  fi  quid  vis,  Demipho , 
N  O  N  S  U  M  occupatusunquam  amico  operam  dare, 
De.  Benignitatem  tuam  mihi  expertoprsdicas. 
Quid  tibi  ego  ^taris  videor  ?  Ly.  Acherunticus , 

loSenex,  vecus,  decrepitus.  DE.pervorfevides. 
Pnerfum,  Lyiimache ,  feptuennis.  LY.fanun'es  ? 
Qui  puerum  te  efse  dicas  ?  De.  vera  prsdico. 
Ly.  Modo  hercle  in  mentem  venit ,  quid  tu  diceres : 
SENEX  CUM  extemplo eft ,  jam nec fentit, nec fapit ; 

25  Ajunt  (blere  eum  riirfum  repuerafcere. 
DE.Immobis  tantovaleo ,  quamvaluiprius. 
Ly.  Bene  hercle  fadum ,  &c  gaudeo.  De.  immo/ fcias , 
Oculis  quoqiie  etiam  plus  jam  video  ,  quam  prius. 
Ly.  Bene  eft.  De.  malam  rem  dico.  Ly.  jam  iftuc  non  bonum 
eft. 

30  De.  Sed  auhmne  ego  tibi  eloqui ,  fi  quid  velim  ? 

>    Ly.  Audadler.  DE.animumadvorte.  Ly.  fiet  fcdulo. 
De.  Hodie  ire  in  ludum  occcepi  iitterarium , 
Lyfunache :  ternas fcio jam.  Ly.  quid  ternas ?  De.  A  M  O. 
Ly.  Tun'  capite  cano  amas ,  fenex  nequifsume  ? 

3  5  De.  Seu  canum ,  feu  iftuc  rutilum ,  iive  atrum  eft ,  amo. 
LY.Ludificasnunctumeliic,  opinor,  Demipho. 

DE.De- 

ScquaEimperarar,  reftenunciarc  I.  Guil. 

26.  Vateo.']  Valeo  ,  lcil.  ab  animo: 
hoceft,  bis  plus  fentio  ac  fapio  quam 
oiim. 

lucmdum  cum  &tM  florida  ver  ageret, 
Douza. 

33.  ^mo.^^Ccn^tlEmmanuel ^lvarm 
fenem  inteiligere  ternas  conjugationes} 
quaiBmparad.istnatiaiinr,  ^mQj  Doceo, 

Lego. 


10.  TT  Ites  judicandaA.~\  Lites  judicio 
X-/dirceptandas  ,  &  peragendas. 
Notaiidum  ,  reo  tribui :  quod  proprium 
cft  judicis.  Pari  ratione  coniemnare  ad- 
'verfarium  dicitur  is,  qui  litem  vincit ,  ac 
judicatumreumfacit.  Siberns. 

II.  ly&^ hocmemento.'\  Ei,clp^t'iKa5 
in  Plaut.  &  Terent.  femper  fcribitur  , 
/guodnos  m.  Jubetenirapuerum  abiie, 


AcTusII.  ScenaII.  rox 

De.  Decide  colium ,  fi  faKum  efl:  uti  loquar : 

Vel ,  ut  fcias  me  amare ,  cape  cultrum ,  feca 

Digitumvelaurem,  veltunafum,  veliabrum: 
40  Si  movero  me ,  feu  (ecari  fenfero , 

Ly iimactie ,  autor  fum  uti  me  amando  Iiic  enices. 

L Y.  Si  unquam  vidifti  pi6i:um  amatorem ,  iiem  iilic  eft. 

Nam  nieo  quidem  animo  vetuius ,  decrepitus  fenex 

Tantidem  eft ,  quafi  (it  (ignum  pidum  in  pariete.       £^'^1«; 
45  De.  Nunc  tu  me  ,  credo ,  caftigare  cogitas. 

LY.Egon'  te  ?  DE.niliiieftjamquodtumitiifuccenfeas: 

Fecere  taie  ante  aiii  fpe6i:ati  viri. 

H  U  M  A  N  U  M  amare  eft ,  iiumanum  autem  ignolcere  eft. 

Ne  iis  me objurga.  lioc non  voluntas me  impulit.     ^e^obj.^'^*"' ' 
50  Ly.  Quin  non  objurgo.  DE.atne  deterioremtamen 

Hoc  tacto  ducas.  Ly.  egone  te  ?  aii ,  ne  Di  (iverintl 

De.  Vidc  (is  modo  etiam.  Ly.  vifunVft.  De.  certen  }  Ly.  per- 
dis  me. 

Hic  liomo  ex  amore  infanit.  nunquid  vis ?   De.  vaie. 

Ly.  Ad  portum  propero :  nam  ibi  milii  negotium  eft. 
5jDE.Beneambuiato.  Ly. bene vaieto.  DE.benelittibi. 

Quin  mihi  quoque  etiam  eft  ad  portum  negotium. 

Nuncadeo  ibo  iliuc.  fed  optume  gnatum  meum 

Video,  eccum  operiar  tiominem :  iioc  nunc  mihi vi(b  eft  opus. 

Huic  perfuadere ,  quomodo  potis  fiem , 
60  Uc  iilam  vendat ,  neve  det  matri  (ux : 

Nam  ci  dono  advexe  audivi.  fed  pra^cauto  eft  opus, 

Neadiilammeanimum  adjecifse  aliqua  fentiat. 


Leg9.  Sed  mihidubium  non  eft  ,  quin 
ternaeliterx  ^,JAy  &  0,  intelligantut 
Nam  pueritia  Romana,cui  lingua  Latina 
erat  vernacula,  non  conjugationibus  di- 
fcendis  occupabatur ;  fcd  duntaxat  legere 
fcribereque  difcebatxuiufmodi  veterum 
fuit  yox/ut.f/.^.TiK;).  lllad cthm  Emma- 
nueli  adverfatur,  quod  ternas  quidem 
literas  uno  die paer  in  ludo  difcat;  tcrnas 
conjugationes  tam  bievi  fpatio  difceie 
nonpoflit.  VoftHi, 


49.  HocnonvolmtiU.'^  TiO  ad  hoe.  1j, 
Sed  J.  Gul.  Sc  Acid.  hoc ,  antiqua  rationc 
fcribendi  ajunt  efle  hHc  Libri  tamen 
vett.  alitei:  nequemale  diftinguunt,  ne 
objurgahoc:  quafilit  ,  proptei  lioc.  T. 

51.  ^h!  ne  dti  fiveri-nt.']  Proverbia- 
lisdeprecatiofuithaec  veteiibus.  Grasci, 

(JLi  '^^ljOlTj. 

58.  Hoc  nunc  mihi  vifo  efi  opui.']  Le- 
ge  :  hoc  nttnc  mihi  ufu  efi  oput.  Scrive- 
lius. 


ACTUS 


102 


M   E   R   C    A   T   O   R, 


AcTUs  Secundi  Scena  Tertia. 


CHARINUS,  DEMIPHO. 

HOmo  me  miferior  nullus  eft  azque ,  opinor , 
Neque  advorfa  quoi  fint  plura  fempiterna.  .; 

Satin'  quicquid  eft  ut  quam  rem  agere  occoepi , 

Proprium  nequit  miiii  evenire  quod  cupio  ? 
j  Ita  milii  mala  res  objicitur  aliqua , 

Bonum  qujE  meum  comprimit  confiiium : 

Miier  amicam  miiii  paravi ,  animi  cauila,  pretio  ^ 

Ratus  clam  patrem  meum  poile  habere. 

Is  refcivit ,  &  vidit ,  &  perdidit  me. 
I  o  Neque  is ,  cum  roget ,  quid  loquar  cogitatum  eft » 

Ita  animi  decem  in  pediore  incerti  certant. 

Nec,  quidcordenuncconlilii  caperepoflim 

Scio ,  tantus  cum  cura  meo  eft  error  animo. 

Dum  fervi  mei  perplacet  mihi  confilium , 
IS  Dum  rurfum  haud  placet :  nec  patcr  potis  videtur 

Induci ,  ut  putet  matri  ancillam  emptam  eile  illam* 

Nunc  fi  dico  ut  res  eil: ,  atque  iilam  mi hi  me 

Emille  indico ,  quemadmodum  exiftimet  me  5 

Atque iilam  abftrahat ,  trans  mare  liinc  venum  afpor ter. 
%o  Scio ,  fevos  quam  fit ,  domo  dodus.  igitur  hoccine  eft 

Amare  ?  arare  mavelim ,  quam  fic  am.are. 

Jam  hinc  olim  invitum  domo  extrufit  ab  fefe , 

Mercatum  juflit  ire  :  ibi  hoc  malum  inveni.  U  B I 

VOLUPTATEM  aegritudo  vincat,  quidibi  ineft  amoenil 
25  Nequicquamabdidi,  abfcondidi ,  abftrufem  habebam. 

Muica  efl  meus  pater ,  nihil  poteft  clam  iilum  haberi. 

Nec' 


4.  Troprium.']  lAt^,  diuturnum , 
Sabile.V.  N.  Tiin.aa:.  5.  2. 

18.  ^luemadmodum  exiflimet  me.~\  For- 
te:  levem  admodum  exifi.  Scriverius.  V. 
N.  Curcnl.  zdi.  1. 1. 

20.  Domodoci.']  Domo  dollwi^yti  do- 
pvi  didicijje  dicitur  ,  qui  exfeipfo  quid 
eajpertjiis  eil  ?  nec  ppus  habgit,  ut  aliunde 


difceret.  Araph.z.r  experiordomo.  Grut. 

21.  ^rare  mavelim t  &c.'\  Martialis 
lib.  9.22. 

^rtemidortu  amat ,  Calliodorus  arat. 

26.  Mufcaeji  meuipater  ,  nihil.  ~\  Non 
enimparafiti  [o\\xm  mufc*  difti  funt  o- 
lim,  fedetiam  hominescuriofi,quini- 
hil  non  e^iquiiunt  5c  penetrant.  Itaque 


AcTusII.  ScenaIII.  105 

Nec  facf um ,  nec  tam  profanum  quicquam  eft ,  quin 

Ibiilicoadlir.  nec,  quirebusmeis 

Confidam ,  mihi  ulla  fpes  in  corde  certa  eft. 
3  o  De.  Quid  illuc  eft ,  quod  folus fecum  fabulatur  filius  ? 

Sollicitus  mihi  nefcio  quare  videtur.  Ch.  attate ! 

Meuspaterhicquidemeft,  quem  video.  ibo ,  alloquar.  quid 
fit ,  pater  ? 

DE.Undeincedis,  quidfeftinas,  gnatemi?  CH.redl:e,pater. 

De.  Ita  volo.  fediftuc  quid  eft,  tibi  quod  commutatu  ft  color  ? 
3  5  Nunquid  tibi  dolet?  Cn.nefcio  quid  meo  animo  eft  aEgre,pater. 

Poftea  hac  nodic  non  quievi  (atis  mea  ex  fententia. 

De.  Per  mare  ut  vedus ,  nuncoculiterrammiranturtui. 

Ch.  Magisopinor.  De.  id  eft  profe6to.  vecum  adutum  abf- 
cellerit. 

Ergo  edepol  palles :  fi  fapias ,  eas  ac  decumbas  domi. 
40  Ch.  Otium  non  eft ,  mandatis  rebus  prcEvorti  volo. 

De.  Cras  agito,  perendie  agito.  Ch.  i^pe  ex  te  audivi,  pater : 

REI  MANDAT^  omnesfapientesprimumprxvortideccr. 

De.  A^eimtur,  noloadvorfarituamadvorfusfentemiam. 

Ch.  Saivos  fum,  fiquidem  ifti  do6lo  iolida  Sc  perpetua  eft  fides. 
4 5  De.  Quid  iiluc  eft ,  quod ille  folus  fe in  confiiium  fevocat  ? 

Jam  non  vereor ,  ne  illam  meamare  hic  potuerit  refciicere. 

Quippe  haud  etiam  quicquam inepte  feci ,  amantes  ut  folent. 

Ch.  Res  adhuc  quidem  hercle  in  tuto'ft,  nam  hunc  nefcire 
fat  fcio 

Deillaamica.  quodfifciret,  efTet  alia  oratio. 
50  De.  Quin  ego  hunc  aggiedior  de  illa  ?  Ch.  quin  ego  hinc  me 
amolior.<* 

Eo 


Agyptios  Orustradit  cum  impudentiam 
fignare  vellent ,  mufcampinxifle,  quod 
nimirumvix  abafta  nihilominus  conti- 
nuoredeat.  Ltpf.tis. 

29.  Spesincordecertaefi.']  Foite,  creta 
eji.  Scriverius. 

33.  Re£ie,pater.']  Quafi  dicat  :  Non 
fcftinopatcr.  Reiiecmva.  ufurpabant  in- 
terdum  veteres  ,  cum  negare  vellent: 
ncgationis  tamen  particulam  teligione 
obitiidi    poneie  nolient.     Terentius 


Hecyr.  tjuides  tamtrijlis  ?  P.reSiet  ma- 
ter.  Adquem  locum  Donatus  :  Sic  lo- 
(juimur ,  cum  fine  injuria  interrogantis  ali~ 
quid  reticemus. 

39.  Pofiea.~\  Ideft,  praterea-  D. 

37.  Mirantur  tui ,  &c.'\  Ita  MfT.  Pa- 
lat.  SedJ.Guil.  diftinguit  :  tui  magis. 
Ch.  opinor.  De.  td.  Scilicet,  qui  diu  in 
mariveftus  erat,  magisterram  miraba- 
tur,  quamfolituscrat. 

3  8.  ^bfcejferit.']  Scil.aegritudo. 

G  4  5  7-  -No» 


104  M  E  R   C   A  T  b  lU 

EoegOj  utquaemandata,  amicusamicistradam.  De.  imjti'© 

mane. 
Paucula  etiam  fcifcitare  prius  volo.  Ch.  dic  quid  velis. 
De.  Ufquenevaluifti.**  Ch.  perpetuo  re6te,  dum  quidem  illic 

fui. 
Verum  in  portum  huc  ut  fum  advectus ,  nefcio  qui  animus  ml^ 
hi  dolet. 
j  j  De.  Naufeaedepol  fadlum  credo :  verum  a6tutum  abfcelTerit, 
Sed  quid  ais  ?  ecquam  tu  advexti  mx  matri  anciilam  Rhodo  f 
.   Ch.  Advexi.   De.  quid  ?  ea  ut  videtur  mulier  .?  Ch.  non 
edepol  mala. 
De.  Ut  morata  eft  f  Ch.  nullam  vidi  melius  mea  fententia. 
DE.Miiiiquidemedepolvifa  eft,  cum  iliam  vidi.  Ch.  eho, 
an  vidifti  pater  ? 
^o  De.  Vidi :  verum  non  ex  ufu  noftro  eft ,  neque  adeo  placet. 
Ch.  Qui  vero  ?  De.  quia  non  noftra  formam  habet  dignam 

domo. 
Nihil  opus  nobis  ancilla ,  nifi  quas  texat ,  qu^  molat , 
Lignum  casdat ,  penfiim  faciat ,  ^dis  verrat ,  vapulet. 
Qu^que  habeat  cotidianum  familiae  co6lum  cibum. 
'S^  Horunc  illa  nihilum  quicquam  facere  poterit  admodum. 
CH.Eacauisaequidem  iliamemi,  dono  quam  darem  matri 

me^. 
DE.Neduis,  neuteadvexiiredixerls.  Ch.  Diime  adjuvant! 
De. Labefado  paulatim.  verum  quod  pr^terii  dicere , 
Neque  illa  matrem  fatis  honefte  tuam  iequi  poterit  comes , 
70  Neque  finam.  Ch.  qui  vero  l  I^e,  quia  ilia  forma  matreni" 
familias 

Flagi- 


$7.  Nonedepolmala.']  Idefl:>  nonde- 
formis  :  ut  Catull.  D.  Vide  N,  Milit. 

63.  iy£.des  verrat.~\  '^cupeiv  s/^^a, 
Eurip.  VideP.Vift.  1.  ii.  i. 

64.  Qu^^qtie  habeat,']  Coquam  figni- 
iicat,  &  qu;£  panem  faciatj  non,  ut 
ceniet  Palmerius  ,  quaj  avide  vefcatur 
iuiferis  his  quoiidianis  fervilibus  efcis. 
inquamquidem  fententiam  legebat  is, 
^aqueaveat  quotid,    Efl;  ergo  hsc  cir- 


CumlocutiocoquJE.  &,  hahere  co^um  cii 
hum ,  nihil  aliud,  quam  cibum  coquere» 
Ita  idem  nofter  apud  Varionem  libro  6. 
delingnaLatinar  Flautus  Epeumfumfi-^ 
cum ,  coquum  :  ahEpeoillo,  quiiiciturad 
TrojamfeciJJe  equum  Trojanum  KArgivii  , 
&  apte  cibum  curajje.  Ides  ait ;  Epeum 
fumificum i  quilegioni noflrA  bahet  coSium 
cibum.  joeofe  cocum  ait  vocari  a  Plauto 
Epeumfumif.cum.  Talis  autem  formula 
loquendi  ScillaellCicer.  3.  deKep.  in-, 

fefium 


A  C  T  U  S    II.  S  C  E  N  A  III.  tOJ 

Flagltinm fit ,  (i  fcquatur ,  quando  incedat  per  vias : 
Contemplent,  confpiciant  omnes ,  nutent,  ni6tenr,libilenta 
Vellicent ,  vocent ,  molefti  fint ,  occentent  oftium. 
Impleantur  mcx  fores  elogiorum  carbonibus. 

75  Atque  ut  nunc  lunt  maledicentes  homines ,  uxori  me^ 
Mihique  objectent  lenocinium  facere.  nam  quid  eo  eft  opus  ? 
Ch.  Hercle  quin  tu  rede  dicis :  8c  tibi  aftentior  ego. 
Sedquidillanuncfiet?  DE.redte.  ego  emero  matri tuas 
Ancillamviraginemaliquam  nonmalam  ,  formamak  , 

80  Ut  matrem  addecet  familias ,  aut  Syram ,  aut^gyptiam: 
Eamolet,  conficiet  penfum ,  pinfeturflagro,  neque 
Pfoprer  eam  quicquam  eveniet  noftris  fonbus  ftagitii. 
Ch.  Quid  fi  igitur  reddatur  ilii  unde  empta  eft  ?  De.  minlme 
gentium. 


Ck.  Dixit  fe  redhibere ,  fi  non  placeat.  De.  nihil  iftoc  opu  ft : 
8;  Litigarenoloego  vos.  quam  tuam  autem  accuiari    £l^\^^^^ 
fidem 
Mulro  edepol ,  fi  quid  faciendum  eft ,  facere  damni  mavolo  , 

Quam 

feflumhaberey  pro  infeftare ,  &  limiles 
a!ibi.  /.  G«/.  Vide  Objervationes  no- 
ftrasinScriptoresEccleliafticos  cap.  17. 
Cron. 

73-  Occententojltum.']  Occentare,  dice- 
bant proconvkium  facere  i  cum  id  clare  & 
cum  ejuodam  canorefieret ,  ut  procul  exau- 
diri  pojjet :  ijuodturpe  hal^ehatur:  quia  non 
finecaujfkfieriputatur.  Feftus. 

74.  Impleantur.']  Quaratione  carbo- 
nesimpleantfores  elogiis,  quxftio  eft. 
Egoidfieri  arbitror,  cum  face  extinda 
infcribebatur  famofum  aliquod  oftio 
carmen.  Jaraenimdiueft  quod  Lipfim 
docuir.  araantes  cum  non  reciperentur 
a  puellisintra  aides  ,  deficientes  faculas 
fub  auroram  ad  oftium  abjicere  folitos. 
Sedhoc  fuerit  potentiorum.  Callidio- 
res ,  accenfa  ctiam  lumina  oftio  illide- 
bant,  Scminitabantur  exuftionem  do- 
mus  :  utPeifa,  4.  4-  Inter  hos  medii 
eranr,  quibusfuniciebat  januas  am.ica- 
rum  calcibus  impetere,  aut  ferro  inci- 
dere,  autconfcribillare  extinclo  titione. 
Atqueifta  eo  libentius  fiebant  a  petu- 
lanti  juventute  :  quia  mala  ,  caibone ; 


bona,  creta  folita  erant  notari.  Perlius 
Sat.  s- 

^xquefeijttendaforent ,  iy  qua  vitmda 
vicifiim  , 

lUapriti^  creta  ,  mox  hac   carhone  mta- 

ni,&c. 

Nihiltamenvetat,  quin&carboneute- 
renturjubifcilicet,  janus  eo  effent  co- 
lore  utcreta  in  iis  minus  appareret.  unde 
Alartial.  12.  Epig.  6z.  ^icarbonerudi , 
putriquecretaScribit  carmtna,  &c.  Gru- 
terus. 

84.  Dixitferedhihere.'\  Hocferaeliic 
ufurpatumreperifienotat  fe  Scipio  Gcn~ 
tiiis  in  Originibus ,  ut  fit  rurfus  habere. 
Sed  jurifconfultis  placuit  redhibere  dici 
curaquireddit  :  nonquirecipit.  Redhi- 
bere  efl  facere  ut  rurfus  habeat  venditor, 
ejuod  habuerit  ,  €r  quia  reddendo  id  fie- 
bat ,  idcirco  redhihitio  eft  appellata,  qua- 
ft  redditio  ;  inquit  Ujpianus.  Nec  fe- 
cus  Plautus  inMoftellaria  3.  2.  Si  ma~ 
le  empta  Forent ,  nobis  ifia^  redhibere  haud 
liceret.  Itaque  &  hic  malim  :  Dixit 
fibi  redhiberi  ,  hoc  eft>  pactus  eft  fibi 
reftitui.   Gronovitta, 

G  5  87.  E/«r» 


I0(>  M   E   R   C   A  T  O   R, 

Quam  opprobramentum  aut  flagitium  muliebre  efFerri  do^ 

mo.  ^ 

Metibiillam  poflTe  opinorluculentc  venderc. 
Ch.  Dum  quidem  hercle  ne  minoris  vendas,  quam  ego  emi, 

pater. 
90  De.  Tace  modo :  (enex  eft  quidam ,  qui  illam  man-    £•  ^"' 

davitmilii 
Ut  emerem  ad  iftanc  faciem.   Ch.  at  mihi  quidam  adole- 

fcens,  pater, 
Mandavitadillam  faciem ,  itautilla  eft ,  emerem  (ibi, 
De.  Viginti  minis ,  opinor ,  pofte  me  iliam  vendere. 
Ch.  At  ego ,  fi velim ,  jam  dantur  feptem  &  viginti  minaj. 
5?5De.  Atego.  Ch.  quinego,  inquam.  De.  at  nefcis  quid  di- 

dlurusfum:  tace. 
Treis  minasaccudere  etiam  pollum ,  ut  triginta  fient. 
Ch.  Quo  vortifti  f  De.  ad  illum ,  qui  emit.   Ch.  ubinam 

eft  is  homo  genrium  ? 
De.  Eccillum  video ,  jubetquinque  me  addere  etiam  nunc 

minas. 
Ch.  Hercle  illunc  dii  infelicent,qui{quis  eft.  De.  ibidem  mihi 
100  Etiam  nunc  adnucat ,  addam  fex  minas.  Ch.  (eptem,  mihi 
Nunquam  edepol  me  vincet  hodie  ;  commodis  pofcit  pater. 
De.  Nequicquam  pofcit :  ego  habebo.  Ch.  at  illic  poili- 

cituseftprior. 
De.  Nihili  facio.  Ch.  quinquaginta  pofcir.  De.  non  cen- 

tum  datur. 
Potine  ut  nelicicere  advorfum  animi  meifententmr\ } 
105  Maxumam  herclehabebis  prasdam  :ita  iiie  eft ,  quoi  emitur, 

fcnex. 

Sanus 

S7.  Efferri  dame.']  Malitn  :  ajferri  do- 
me,\d  eft,  quam  ut  in domum  meam  ali- 
qtiid  ftagitii,  occafione  iftius  mttiieris 
iaferatur.  Piflor. 

8  8.  Me  tihi  iUant  pojfe  opinor  luctttente 
'vcnders.  ]  Tihi  vendere  hic  idem  eft,  quod 
t\xo  nomine,tuo  cum  lucro  &  commodo 
aherivendere.  Boxmrnim. 

9^0.  ^uiillam  mandavit mihi.~\  Malim 
legtiQ.,efui  anciHam  mandavit  mihi  Vt  eme- 
rcm.  Bosfi. 


96.  Treii  minOi  accudere.']  Hxc  geftu 
adjuvanda  funt.  Demipho  enim ,  dum 
hcEcloquitur,  fevertit,  &fimulat  feob- 
fervare  nutus  ejus  fenis  ,  cui  ancillam 
empturumfefereceperat.  R.elponfi  Cha- 
rini,  quodfequitur:  ^ovortifli?  fen- 
tentia  ex  geftu  hoc  dependet.  'Boxhom, 

10 1.  Commodii.'\  LegO:  hiccommodim 
pofcity  pater,  ideft,  majoricommodo 
no&io  licetur  ,  utpote  qui  majus  pre- 

tiiun 


A  C  T  U  S   II.    S  C  E  N  A  III.  107 

Sanusnoneft,  examoreillius.  quodporces,  feres. 

Ch.  Certo  edepol  adolefcens  ille ,  quoi  ego  emo ,  efflidim 

pcrit 
Ejusamore.  De.  multohercleillemagisfenex,  {itufcias. 
Ch.  Nunquam  edepol  fuit  neque  fiet  ille  fenex  infanior 
1 1 0  Ex  amore ,  quam  ille  adolefcens ,  quoi  ego  do  hanc  operam, 

pater. 
De.  Quieice ,  inquam,  iftanc  rcm  ego  redte  videro.  Ch.  quid 

agis?  DE.quidcft? 
Ch.  Non  ego  liiam  mancupio  accepi.  De.  fed  ille  illam  ac- 

cipit.  (ine. 
Ch.  Non  potes  tu  lege  vendere  illam.   De.  ego  aliquid  vi- 

dero. 
Ch.  Poft  autem  communis  eftiila  mihi  cum  alio.  qui  fcio 
1 1  j  QL|id  iit  ei  animi,  vsenirene  eam  velit.,  an  non  velit  ? 

De.  Ego  fcio  velle.  Ch.  atpolego  eile  credo  aliquem  qui 

non  velit. 
De.  Quid  id  mea  refert  ?  Ch.  quia  illidiam  rem  elTe  ^squom 

eft  in  manu. 
DE.Quidais?  CH.communismihiillaeftcumalio.  isnunc 

hic  non  adeft. 
De.  Prius  rcfpondes ,  quamrogo.  Ch.  priustuemis,  quani 

vendo ,  pater. 
iioNefcio,  inquam,  velitilleiliam,  neeneabalienarier. 

DE.Quid 

tium  ofFerat.  Et  pofcere  hicpro  Hceri  & 
auftionariomnino  ponitur,  ita  Chari- 
nus.  ^t  tliicpoUicitus  ejiprior,  hoceft, 
licitatus  eft.  Sed  &  ^lciattu  in  Parerg. 
FoUicitationem  vult  efTe  illad  primum 
pretium ,  quod  ultro  ofFert  emptor,  an- 
tequam  praeconem  venalem  proclamet: 
quodabeotemporcfieri  poflit  licitatio. 
tiannitu.  Nihil  mutandum  cenfeo.  Ne- 
que  taraen  comr/iodof  mina*  hic  accepe- 
rimpro  integris,  totis,  jufti  ponderis, 
nonadulterinisj  quomodo  Nonius  in- 
terpretatur  j  fed  pro  jufto  ac  fuificienti 
pretio.  Deeoenim  hicagitur.  Boxhom. 
Cowzwjo^w^o/ar.^Etegonihilmutandum 
cenfeo.  Nequetamenabjicienda  Nonii 
interpretatio  pto  integns  ,  totis  ,  jufti 


-  ponderis  :  &  mina  cammod&^izc^T^iQndtt 
funt  pro  jufto  &  fufJicienti  pretio ,  ut  vo- 
lunt.  Nequeenim  de  eo  agitui',  quod  ad- 
duntrnam  paullo  poft  idem  quinquagin- 
taminispofcit,  8cquodpotiflimum  eft, 
nufquamita  C(j»»»2o^<2  /»/«<«,  commoium 
talentam  &  fimilia  accipiuntur.  Vide 
Scaligerum  de  re  numroaria  pag.  24. 
Gronoviiu. 

ri2.  De.  Sed  iUe  iUam.~\  Ita  cogen- 
te  fententia  diftinguendum.  Rejicit 
pater  objeftionem  filii.  Nihil  reterre 
de  mancupio.  quoniam  licet  ipfe  non 
acceperit ,  accipere  tamen  illum  fe- 
nem?  necdeterreri  ab  emptione.  quod 
evidiionis  periculum  non  prjeftetut. 
xAcidal» 

izi.  lUU 


loS  M  E  R   C   A  t   O  R. 

De.  Quidillicquidam,  qui  mandavit  >x:um  ille  nolet  ?  nihil 


agis. 


Nunquamedepolquifquam  iliamhabebitpotius,  quamille 

quemegovolo. 
Cettum  eft.  CH.cenfen'  cettumefTe.?  De.  quinadnavim 

jam  hinc  eo. 
Ibivenibit.  Cn.vinmetecum  illoire?  De.  nolo.  Cn.non 
placet. 
I  ij  De.  Meliu  ft  te ,  qu^  Cnnt  mandacs  res  tibi ,  prsvortier. 
Ch.  Tu  prohibes.  De.  at  tu  excufato ,  te  fecifle  fedulo 
Ad  portum  ne  bitas ,  dico jam  tibi.  Ch.  aufcurtabirur. 
De.  Ibo  ad  portum ,  &  ne  hic  refcircat  cauto  opu  ft.  non  ipfe 

emam , 
Sed  Lyhmacho  amico  mandabo.  is  (e  ad  portum  dixerat 
1 5  5  Ire  dudum,  me  mo.ror,  cum  hic  afto.  Ch.  nullus  fum,  occidi.  'M 

lz6.  TefeciJfefedulo.~\   Sicfolebant di- 


121.  lUicqmdam.']  llle  quidam  ,  qui 
tnihi  mandavit ,  ut  fibi  emerem.  Ita 
Lambhm.  Sednugs  merae  funt.  QjLun 
Iiocvultr  Curnuncdemumdicis,illum, 
cum  quotibiancillacommuniseft,  nol- 
ie eam  vendere  •  cum  antea  di.xeris ,  tibi 
mandatum  ab  aiio  ut  emeres?  Si  ille  non 
vuk  vendere,  quid  fiet  illo,  qui  tibi  man- 
diavit  ut  emeres  ?  Nihilagis :  non  con- 
Sastibi.  Itamoxde  mandato  eum  ca- 
ptat  Senes  :  Meliuseji  te  quafunt  man- 
<Ut&res ,  &c.  Piftor. 


ccre,  quiafeculpam  avertebant.  Cato 
dereRuft.  2.  Si  ei  optu  nonapparety  di- 
eit  viUicusfedulofe  fecijfe ',  fervos  non  z/a- 
luijje,  tewpejiates  malas  fuijje ,  &c.  Cice- 
ro  lo.adAttic.  6.  DeQuin^ofiUo,  fit  k 
metjuidemfedulo:  nojlireliqua-  Similiter 
villicus  apud  Senecam  ep.  1 2.  Se  omnia 
facere ,  innuUareceJfare  curamfuam  ,  fed 
iUaK  vetulM  effe.   Gronovius. 

127.  ^d portumn&  bitas.^  Eas  V. N. 
Epid.  i.z. 


-   AcTus   Secundi  Scena  Quarta. 

CHARINUS,    EUTYCHUS. 

PEntheum  diripuiiTe  ajunt  Bacchas.  nugas  maxumas 
Fuiile  credo ,  praeut  quo  pa6bo  ego  divorfiis  diftrahor. 
Cur  ego  vivo  ?  cur  non  morior  ^  quid  mihi  eft  in  vita  boni  ? 
Certum  eft,  ibo  ad  medicum,  atque  ibi  me  toxico  morti  dabo, 
5  Quando  id  mihi  adimitur ,  qua  caufsa  vitam  cupio  vivere. 
£v.  Mane,  mane  obfecro ,  Charine.  Cn.qui  me  revocat.** 

Ev.  Eutychus 
Tuus  amicus  &C  f odalis ,  fimul  vicinus  proxumus. 

Ch.  Non 


Entheum.']  PentheumThebarum 
rcgem,Agavematcrfu3, 6c  mater- 


tetaelno&Autonoe,  cjeteraeque  mulie- 
res  Bacchi  oeftro  pcrcita:  dircerpferunt, 

&  quaS 


ACTUS    II.   SCENA    IV.  I05> 

Ch.  Non  tu  fcis,  quantum  malarum  rerum  fuftlneam.  Ev.  fcio. 
Omnia  ego  ifta^c  aufcultavi  ab  oftio :  omnem  rem  fcio. 
ioCh.  Quid  id  eft,  quod  fcis?   Ev.  tuus  pater  volt  vendere. 
Ch.  omnem  rem  tenes. 
Ev.  Tuam  amicam.  Ch.  nimium  multum  fcls.  Ev.tuis  in- 


grntiis. 
Ch.  Plurimum  tu  fcis;  (ed  qui  fcis  eUe  amlcam  illam  meam  ? 
Ev.  Tute  heri  ipfus  mihi  narrafti.  Ch.  fatin'  ut  oblitus  fui , 
Tibi  me  narraville  f  Ev.  haud  mirum  fadum  eft.  Ch.  te  nung 

conkilo. 
I ;  Refponde ,  quo  leto  cenfes  meut  peream  potilllimum  ? 
Ev.  Nontaces?  caveiftucdixis.  CH.quidvismeigitur  dlcere? 
Ev.  Vln^patrl  fubllnere  pulchre  me  os  tuo  ?  Cn.fane  volo. 
Ev.  Vifiie  eam  ad  portum?    Ch.  qui  potius  ,  quara  voles  ? 

Ev.atqueeximam 
Mullerem  precio  ?  Ch.  qui  potius ,  quam  auro  expendas  ? 

Ev.undeateritid.? 
20  Ch.  Achillem  orabo ,  aurummihidet ,  Hedor  qul  expenfus 

fuit. 
Ev.Sanun^es?  Ch.  pol  fanus  fi  fim,  non  te  medicum  mihi 

expetam. 
Ev.  Tanti  quanti  pofclt,  vin' tanti  illam  eml  ?  Ch.  au6tarium 
Adjiclco ,  vel  mille  nummum  plus  quam  pofcet.  Ev.  jam  tace. 
Sed  quid  ais  ?  unde  erit argentum,  quod  des,  cum  pofcet  pater.^ 
ijCH.hiveniecur,  exquiretur,  aiiquidfiet.  Ev.enicas. 

Jamiftuc,aliquidfiet,metuo.  CH.quintaces?  Ev.  mutoim- 

peras. 

Cn.Sa- 

&  qunfi  partkulatim    excarnificarunt.  [Voles?  Quafi  dicat:  An  vero  non  jufta 
Dequo  Horar.  2.  Od.  19.  ficz.  Sat.  3.  jcaufraelt,  qnoDadaleooijor  Icaro  voks 

potius ,  quameas?  Idem  de  lequenti 
hemiftichio  dicendum  :  §jti ,  fotiasM 
^uam  auro  expendoA  ?  Scitum  eft  Salluftii: 
^nimo  cuptnti  nihil  fatis  fejiinatur, 
Douza. 

z6.  ^U/^uid  fiet.']  Videtur  vox  dc- 
fpcratorum  ,  quiqueinfignc  aliquod  fce- 
lusfafturi  videntut  potius,  quam  noa 
e.\fequiquod  deftinarant.  Grnt.er.  Putcm 
habitam  mali  ominis  eam  formulam, 
tanquam  lefpiciat  ad  eam  qus  habct ,  5» 


Ovid.  3 .  iMetam.  Sencca  in  Theb.  Eurip. 
inBacchis ,  alii. 

14.  Te  nunc  confulo ,  ref\>onde.'\  Anti- 
que  &  proprie.  utrumque  enim,  tam 
Confuli  quam  Rcfpondere.  JCtoium  eft. 
Horat.  2.  Sat.  3. 

Ergo  Confnlere ,  &  mox  Refpondere  lice- 
bit  ? 
SuntRelativa.  Deaza. 

r8.   ^tipotituy  ^uamvoles?  Id  eft, 

cjui vero  aut  qua cauffa potius cas ,  quam 


j  lO  M   E   R    C    A   T   O   R, 

Ch.  Satin'iftuc  mandatu  ft }  Ev.  potin  ut  aliud  cures?  Ch.  non 

poteft. 
Ev.  Bene  vaie.  Ch.  nonedepol  poITum  ,  priufquam  tu  ad  me 

redieris. 
Ev.  Melius ianus fis,  CH.vale,&vince,  &  meferva.  Ev.ego 

fecero. 
5  o  Domi  maneto  me.  Ch.  ergo  adutum  face  cum     ^^^^;  ^^p^lf^ 

praeda  recipias. 

tjuiddemefuat.  Apul.  lo,  aliquiddefetri-  j       29.  Meliuifanui^  Melius  tibi  confu- 
JiiuscogitAre.  Pafferat.  i  lueiisfifanusfis.  L. 

ACTUS   TERTII  SCENA  PRIMA. 

LYSIMACHUS,    PASICOMPSA. 

AMiceamico  operam  dedi :  vicinus  quod  rogavit, 
Hocemimercimonium.  meaestu:  fcquereiane:  ,j| 

Ne  plora :  nimis  ftulte  facis ,  oculos  corrumpis  tales.  * 

Q«id  ?  tibi  quidem  quod  rideas  magiseft,  quam     ^qtS'" 
utlamentere.  ^ 

jPa.  Amabo  ecaftor,  mi  fenex,  eloquere.  Ly.  exquirequidvls.' 
Pa.  Cur  emeris  me  ?  Ly.  tene  ego  ?  ut  quod  unperetur  facias. 
Item  quod  tu  mihi  imperes  ego  faciam.  Pa.  facere  certum  eft, 
Pro  copia  &  iapientia ,  quas  te  velle  arbitrabor. 
Ly.  Laboriofenihil  tibi  quicquam  operis  imperabo. 
loPA.Namqueedepolquidem,  mifenex,  non  didicibajulare, 
Nec  pecua  ruri  pafcere ,  neque  pueros  nutricare. 
Ly.  BONA  S  I  eirevis,  bene  erit  tibi.  Pa.  tum  pol  ego 

periimifera. 
Ly.  Qui.?  Pa.  quia  illic  unde  adveda  huc  fum ,  malis  bene 

ellefblitum'ft: 
Nec  mos  meu  ft  ut  prasdicem  quod  ego  omnes  fcire  credam.       . 
15  Ly.  Oratio  edcpol  pluris  eft  hujus,  quam  quanti  ha^c  emta  efti   | 
Quafi  dicas ,  nuUam  mulierem  bonam  eire.  Pa.  haud  equi- 

dem  dico. 
Ly.  Rogare  hoc  unum  te  volo.  Pa.  roganti  refpondebo. 
Ly.  Quid  ais  tu?  quod  nomen  tibi  dicam  efTe.  PA.Paficompfie, 
Ly.  Ex  iforma  nomen  inditum  eft.  fed  quid  ais  Paficomfa  ? 

Poffin 


AcTUsIII.  ScenaI.  III 

2.oPo{Iin'tu ,  fi  ufus  venerit ,  fubcementenuc  nere  ? 

Pa.  Poffim.  Ly. (i  tenue  fcis ,  fcio ,  te  uberius  polle  nere. 

Pa.  De  lanificio  neminem  metuo ,  una  srate  quiE  fir. 

Ly.  Bonam  liercle  te  dc  frugi  arbitror ,  matura  jam  inde  ^ate, 

Quoniam fcis facere oiiicium tuum, mulier.  Pa. pol  J^°^%ll\* 
do6ta  didici , 
25  Operamaccufarinonfinammeam.  Ly.  hem,  ifta^chercle  res 

Ovem  tibiancillam  dabo  natam  annosfexaginta 

Peculiarem.  PA.mifeneXjtam  vetulam?LY.generIs  GriEci  efi. 

Eam  li  ciu'abis ,  perbonaeft,  tondeturnimium  fcire. 

Pa.  Honoris  caufsaquicquideft,  quod  dabitur,  gratumha- 
bebo. 
3  o  Ly.  Nunc,  mulier,  ne  tu  fruftra  fis,  mea  non  cs  ne  arbitrere. 

Pa.  Dicigitur,  qu^fb,  quoja  fum?  Ly.  tuo  hero  redempta 
es  rurfum. 

Lgo  redemi  te  :  ille  me  oravlr.  Pa.  animus  rediit , 

Si  mecum  fervatur  fides.  Ly.  bono  animo  es  ,  liberabit 

Illete  homo :  edepoldeperit  atque  hodie  primum  vidir, 
3  5  Pa.  Ecaftor  jam  biennium  eft ,  cum  mecum  rem  coepir. 

Nunc,  quandoamicum  tefcio  elTeiilius,  indicabo. 

Ly.  Quid  ais  tu  ?  jam  biennium  eft  cum  tecum  habet  rem  ? 
Pa.  certo. 


20.  nvhtgmen.']  AVmd  Suhtegmen  eft, 
i^  ^lmdfHhtcmen.  Nzm  Suhtegmen , 
five(  ur  Auguftinus  in  Grammatica  legit) 
Stikte^imen ,  eftinteriorpannus,  quo  ve- 
fiis  fuffulta  eft  commoditatis  aut  orna- 
tusergo  ;  5«^rf;»e;jveroparseftinferior 
panni  ,  velamentum  «  a/ocv  iTnircK}! , 
qua^ftaminifubeft;  nt  trama,  »  'i^aQiv 
iTjjTrcK»  ,  fuperiorpars,qu2trameatfta 
menrdiciturque  ut  tela,  a.te%tndo  temeju 
hinc,  quod  fubtexitur  ,  Subtemen  di- 
ftura.  Varronisitaque  locus  lib.  4.  de 
L.  L.  ficemendandus:  Stamen  k  Jiando, 
^tiod  eoftat  omne  in  tela  velamentum  (ex- 
terius  puta  corium,  ut  itadicam,  &  inte- 
lius  panni  ,  «ts  t^aQsv  sttttox»  yj^  ^ 
^hMir.)  Subtemen,  i^uod  fuhit  ftamini : 
Trama,  quodtrameat.  Phrygiw  ^idgenus 
veftimenth  &(,  Fr-  Junius, 


Et 

i6 .  OvemtibianciUam.~\  Dignitatena 
eiconciliatab  xtate  :  ponitque  certum 
proincerto,  more  Foetarum  :  Et  bene 
Camerarius  ad  iftud ,  generu  Graji  eft ,  no- 
tatj  proprium  fuifte  pecus  illonomine. 
deque  eoPlin.  initio  lib.  8.  cap.  48.  & 
Col.l.  7-0. 4.  Eaeenimerant,  quae  ob 
lanarumpraeftantiamdomi  fere  aleban- 
tur,  nonforis.  Jam,  z\icn]\xs  anciUam^ 
dic\ove>7i,  nihilvetat;  cum  eo  nominc 
veniatApuIeio^^flu/d,  Virgilio,  cerva^ 
aliis  alia  animalia.  Interim  alludi  heic 
adDemiphonem  ,  non  dubito.  Gruter» 

27.  Generti  Graei  eft.']  Ad  oves  Taren- 
tinasallufum  ,  quz  teStxSc  pellitx  pa- 
fcebantur,  oblanae  velkrifque  praeftan- 
tiam.  Turneb. 

30.  Netufruftrafts.']  VidenotasAm- 
phitr.  aft.  2. fc.  2. ]^C.  zoo- 

40,  A'*»- 


112.  M   E   R   C   A  T   O   R.; 

Et inter  nos  conjuravimus ,  ego  cum  illo ,  Sc  ille  mecum  ] 
Ego  cum  viro  ,  dc  ille  cum  m.uliere  i  niCi  cum  illo  j  aut  ille  mc- 

cum , 
40  Neuter  ftupri  caufsa  caput  limaret.  Ly.  dii  immortales , 
Etiam  cum  uxore  non  cubet  ?  Pa.  amabo ,  an  maritus  eft  > 
Neque  eft ,  neque  erit.  Ly.nolim  quidem.  homo  hercle  per- 

juravit. 
Pa.  Nulium  adolefcentem  plus  amo.  Ly. puer  eft  ille  quidem;, 

ftulta. 
Nam  illi  quidem  haud  fane  diu  eft ,  cum  dentes  exciderunt, 
45  Pa.  Quidj  dentes .?  Ly.  nihil  eft  :  fequere  iis  huc  me.  diem 

unumoravit 
UtapudmeprrEiiiberemlocum:  ideo,  quiauxorrurieft. 

40.  NeuterfiupricaKJftt  capatlimaret,']  .  jungunt,  tanquam  terunt  &  limant  lele 
Limare  capHt  ,  conjmigere  inteipretatur  mutuofricando.dum  ofculantur. Lm^re 
Nonius :  fed  con)ungere  ex  eo  {ignifi-  Vetus  Le>c.  fociare  explicat  :  (nujn^nd^ 
car>quod<juiamatorescumamicacaput  j  ^etv.  Tumeb.l.  15.6. 

AcTUs  Tertii  Scena   Secunda» 

D     E    M    I    P     H    O. 

TAiidemimpetravi ,  ut  egomet  me  corrumperem. 
Empta  eft  amica  clam  uxore  mea  &  hlio.  ^ 

Certum  eft,  antiqua  recolam ,  6c  fervibo  mihi.  # 

Decurfo  in  fpatio ,  breve  quod  vitx  reliquum  eft.       ^.^cpSo 
5  Voluptate,  vino  &  amore  deledavero. 

Nam  HANC  S£  BENE  habere  ^tatem  nimio  eft  aequius. 

ADOLESCENS  cum iis ,  tum  cum  eft  fanguis  integer , 

Rei  tu2  quarrends  convenit  operam  dare : 

DEMUM  IGITUR  cum fenex iis ,  tunc in otium 
loTecoIIoces ,  dum  poteftur :  id  jam  iucro  eft 

Quod  vivis.  hoc  ut  dico,  fadis  periequar. 

Iiiterea  tamen  huc  mtro  ad  me  invilam  domum.        ^e  imervifam. ; 

Uxor  me  exfpedat  jamdudum  efuriens  domi. 

Jamjurgioenicabit,  (iintrorediero. 
15  Verumliercle  poftremo  ut  ut  eft  ,  nonibo  tamen  , 

Sed  hunc  vicinum  prius  conveniam ,  quam  domum 

Dolefcenscumjis  .tumcumefifan-  ,  copiam  eiusfignlfi-cat,  aut  fjncemm  il- 
luuinteger.']  Integerfanguii,  aut  j  lum&purum.  TiiSiiT.  1.  zs.cap.  21.  Var. 


AcTUs  IIL  S  CEN  A  IIL  113 

Redeam.  ut  mihi  xdeis  aliquas  conducat  volo , 
Ubi  iiabicet  iftarc  mulier.  atque  eccum  itforas. 

AcTUs   Tertii  ScEKfA  Tertia. 

LYSIMACHUS,     DEMIPHO. 

ADducam  ec;o  illum  jam  ad  t  e  fi  convenero. 
De,  Me  dicic.  Ly.  quid ais  Demipho?  DE.eft  mulier  domL> 
Ly.  Quid  cenles?  De.  quid  fi  vifam?  Ly.  quid  properas?  mane. 
De. Quid l^ciam  ?  Ly. quod opus eft  fado, facito  ut cogices. 
5  De.  Qaid  cogitem ,  equidem  herck  opus  hoc  fa6to  exiftumo 
Utillucintroeam?  Lyaranevero,  vervex  ,  introeas? 
De.  Qui d  aliud faciam;-  Ly.  prius  hoc  aufculta ,  atque  ades, 
Prius  eciam  eft ,  quod  te  facere  ego  ^quom  cenleo, 
Nam  nunc  fi  iilo  incroieris ,  ampie6li  voles , 
1  o  Confabulari ,  atque  olculari.  De.  tu  quidem 
Meum  animnm  geftas :  fcis  quid  a6turus  (iem. 
Ly.  Pervor(e  facies.  DE.quodne  ames  ?  Ly.  tanto  minus. 
Jejunitatis  plenus ,  anima  fetida  y 
Senex  hircofus ,  tuofculere  mulierem  ? 
1 5  Ucineadveniensvomicum  excuciasmulieri? 
Scio  pol  te  amare  ,  quom  iftaec  prasmonftras  mihL 

DE.Qnid 

d.  ^  T  Erf?.r.]    Homo  ad  Venerem  in-  f  Nonlum  :  lejfimtatisplenu^,  animafmti- 
y    eprc,  ur3ri:scaftratuseft.L^wi.  i  ^^.  QubdGmierus  ptobat ,  tmviobio- 

1;.  ^odne  ames?'^  Pervorrene  facit  j  tunditatcm  numetorum, tum  quod  ver- 
is,  qi:i,  quodamat,  idofculetur,  &c.  j  fu  fcquenti  feneftutis  iterum  fiat  men- 
Lambirr.  tio.  Addoaliud  argumeiitum  :  aempc 

13.  lam  plenus  atatii ,  avimaquefatt-l  qucd  mox  aitDemipho  :  ^iifiigttur, 
da.\  NoniusMf.  linon  Had.  Junii  ,  at  |  unumfai^um  hocfi cenfestccc^uum  ^liqttc:n 
jof.  Merceii,  prsfert,  lejmttatti  plenu4\  arriptamut .  Narn  inommbus  fiiperiori- 
animafatida.  P.  Vift.  i.4,  2.  Foetorem  1  busnulluin  ett  verbum,  cxquo  colligere 
quendaraanims,  quinon  vitio  aliquo  ;  poflit  Demipho  ,  Lyiimachum  cenlere 
oris,  provenit,  fedin  cmnibasfereell:,  j  llve  unum  fivebcnum  hoc  faiStum,  uc 
quinihilguftarunt,  Grazcifignificare  vo- .  (itarchia  navigium  Veneris  inlxruaturj 
lentes,  v>;s;si£t^  s^eiv ,  qua(ijVj«Aii«r/jo/c-  niliillud  unumjejttnitatif.  Qionovius. 
re,  dicebant.  CaEcilius  :  ^Umihi,  uhi  \  14.  Stnex  hircofti-s.']  Cujacius  lib-  11. 
domumadveniy  adfcedtt ^extemplofavium  \  Obfervat.cap.  lo.exi&imat hircofnmeuvn 
datjejunaanima.  Gruter.  [ampUmu  £ta-  j  tffe  ,  cui  os  male  oleat.  idquehinc  eiiaai 
tii.j  Mir.  Pall.  lam  atatu  plenm  anima]  probat.  Seddocet  Lauf.  Ramitez  Hifp; 
fcftida.  Alter:  lanutatis  plenus  animafce- 1  duo  vitia  diverfa  notaii  in  hoc  fene  : 
tida.  Tertius  Academiae  noftraf.  //iw  j  quodillianiraafcEtidafit ,  &  quod  gra- 
*tat'u  plenw  anima  fcetidta.  Unde  fatis  j  viter  oleantaxillae.quem  videcommenr., 
coilig.is  verum  elTe,  quod  legitur  apud  ladlib.  B.Epigt. Maitiai. 

Tora.ll.  H  17.^4^ 


114  M  E  R   C   A  T  O   R. 

De .  Quid  fi  igltur  (unum  fadtum  hoc  fi  cenfes)  coquuits 
Aliquem  arripiamus  ,  prandium  qui  percoquat 
Apud  te  liic  ufque  ad  velperum  ?  Ly.  hem  iftuc  eenfeo. 

20  Nunc  tu  fapienter  ioquere  atque  amatorie. 

De.  Quid  ftamus  ?  quin  ergo  imus ,  atque  obibnium 
Curamus ,  pulchre  ut  limus  ?  Ly*  equidem  te  fequor. 
Atque  hercleinveniestu  locumiili ,  filapis. 
Nulium  hercle ,  praster  hunc  diem ,  illa  apud  me  etit : 

1 5  Metuo  ego  uxorem ,  cras  li  rure  redierit , 

Ne  illam  liic  offendat.  De.  res  parata  eft ,  fequere  nte. 

17.  FaSumhoc  /i  cenfes.']  Nihil  mu- j  eflefado,  id  eft,  faciendum.  S\c  accepts 
tandum  in  hoc  verfu  cenfeo.  Namj^-  l/4c«re, /rc<;e/7fo/errtf,quodetiamdiciturac- 
Cltimhocficenfes  pofitura  videtur,  pro  fi  ceptum  facere,  5c  acceptum  ferre.  Reli- 
^'   '      '       '  --      -•/-•.         «'^i  quajconjefturs  dodorumnon  placent» 

Sdlmaf. 

21.  Pulchreutfimus.']  Vide  notas  Mc^' 
nxck.  adi.  3.2.  zo^ 


faciundum  hoc  cenfes.  Si  fcriptum  eflet 
fadumhocfi  bonumcenfes ,  nemo  negarct 
Latinedi£tum.  Simpliciterdiftum  xque 
reftum  eft,  faHum  hocfi  cenfes ,  vel  etiam 
^oiiMSi faSio  hocficenfes,  id  eft,  hoccenfes 


AcTus  Tertii  Scena   QjjArta. 

CHARINUS,    EUTYCHUS. 

SUmne  ego  homo  miier ,  qui  nufquam  bene  queo  quie- 
fcere  ? 
Sidomifum  ,  foriseftanimus?  fin  foris  fumj  animus  domi 

eft. 
Ita  mihi  in  pedlore  atque  incorde  facit  amor  incendium : . 
Ni  oculos  lacrims  defendant,  jamardeat,  credo,  caput. 
jSpemteneo,  (alutem  amifi :  redeatannon,  nefcio, 
Si  opprimit  pater ,  quod  dixit  j  exulatum  abiit      J^/^nS.  wSl""'" 

falus : 
Sinfodalis,  quodpromifit,  fecit;  noii  abiit  {alus. 
Sed  tandem  fi  podagrofis  pedibus  eftet  Eucychus , 
Jamaporturediiftepotuit,  id  illi  vitium  maxumunVft 
I  o  Quod  nimis  tardus  eft ,  advorfura  mei  animi  fententiam . 
Sed  ifnc  eft  ^  quem  currentem  video  ?  ipfus  eft ,  ibo  obviam , 

Divum 

(f.  Q  lopprmitpater.']  Sioccupat  id  fa-  [  me  opptlmit  alicnando  Faficompfam» 
OcexC}  quoddixit.  Velfic:  fipatei  i  peiii.  L^»^^;», 

iz.  ^* 


Larfth.  impene- 
trabilior. 


w^«y.  cDini 
renV  aveas. 


A  c  TU  s  III.  S  CE  N  A  IV.  rif 

iJivumatquehoi-ninumqncEfpedtatrix  atqile  Hera  cadem  es 

hominibus , 
Spem  fperatam  cum  obtulifti  hancmihi ,  ribigratesago. 
Nunquid  reftatr  eheu  difperii !  volcus  neutiquam  hujusplacet: 
i  c  Triftisinccdit,  pe€tusardet :  hazreo,  quallat  caput. 

Eutyche.  Ev.  heu,  Charinc.  Ch.  priulquam  recipias  anheli- 

tum, 
UnO  verbo  eloquere:  Ubiego  (Iim?  hiccine  an  apud  mortuos? 
Ev.  Neque  apud  mortuos ,  neque  hic  es.  Ch. falvos fum ,  im- 

mortalitas 
Mihidataeft:  hicemitillam  :  pulchre  osfublevitpatri. 
10  Impetrabiliorquivivatnulluseft.  dic,  obfecro. 

Sineque  hic ,  neque  Acherunti  fum  j  ubi  fum  t  Ev.  nuiquam 

gentium. 
Ch.  Difperii !  iilcEC  interemit  me  modo  oratio. 
ODIOSA  EST  ORATIO,  cumremagas, 

longinquom  loqui. 
Quicquid  cft,  ad  capita  rerum  perveni.  Ev.  primufn  omnium 
ij  Periimus.  CH.quintuilludpotiusnuncias,-  quodnefcio. 
Ev.  Mulier  alienata  eft  abs  te.  Ch.  Eutyche ,  capital  facis, 
Ev.  Qui  ?  Ch.  quia  asqualem  &  fodalem  civem  liberum  enicas, 
Ev.Nc  dii  (irint;  Ch.-  demififti  gladium  in  jugulum  :  |am 

cadam. 

fev;  Quas- 

triftem  acfvehife,  Eutychurn  ,  pedut 
drdei ,  ait  :  hoc  eft  ,  diicrdcior  animi 
maximo  angore.  Nam  in  lummo  do- 
lore  haiic  tbrmulam  ufitaCam  docet 
Cicero  ,  his  Poctae  Vcrbis  ;  Nunc  de^ 
inum  ml  animtu  arder.  quibus  e  con- 
trario  refporidere  cenlet  illa  geftientis 
la^ticia  ,  Tanta  Utitia  auSus  fum  ,  Ht 
mihi  non  conjlem.  J.  Gul. 

20,  Impetrabilior.^  V.  N.  extrema! 
Moftellar.  .< 

23.  CMwrfWjrfg-^*.]  NihilmutandutD. 
Hoc  vult ,  Odiofa  eft  oratiormulta  verba 
profundere,  ubiadfem  veniendum  eft«' 
Sequenfiaj  ^icquid  ejl,  ad  capita  re- 
rum  pcrveni;  hanc  mentera  €&*  fatis' 
oftendunt.  Boxhorn. 

24.  ^d  capita  r^TMm  perveni.']  Dic 
fummafim.  L* 

Hs  30.1»- 


12.  ^£  fpiilatrixt  &c.~\  Fortitna 
db  antiquis  cenfebatur  Spe£idtrix  atque 
tlera  homitium.  Inde  illud  Ennii  apud 
Cic.  i.Off. 

Vofne  velit  an  me  regnare  Uera.^  ,_ 
Atque  hanc  Heram  ,  quam  &  dia-Trrjifctv 
Graeci  vocant ,  tradit  Paufan.  inArcadi- 
cis.apUdeas  gentes  maximo  honofi  fuif- 
fe.  Piolomaeus  afitem  fortunx  pafrem 
tieram  appellavit :  Cafullusdeosomnes, 
Heros  ,    Carm.  64. 

Hoflia  calejies  pacijicajfet  Heros. 
Ibidem : 

Sluem  temere  in  vitisfufcipiatur  Herit. 
Turneb.  ^tque  hera  eadem  es  hominibm.'] 
Forte:  omnibui.  Scriverius. 

ij.  Pe^uf  ardet.~\  Verba funt incon- 
ftantis  &  paene  amenfis  exfpeftatio- 
nt  adokfcentfs'    Itaque  cum  videiet 


xk;  M  i:  h  c  A  t  o  1. 

Ev.  Qtta^fo,  hercle,  animum  ne  defponde.   CHvnulidse^ 
queiiidefbondeam. 
3  o  Loquere  porro  aliam  malam  rem,  quoi  eft  empta  "i  Ev.  nefcio, 
Jam  addida,  atque  abdu6la  erat,  Gum  ad  portumvenio. 

GH.vasmihi. 
Montes  tu  quidem  maliin  me  ardentes  jamdudum  jacis. 
Perge ,  excrucia  camufex ,  quandoquidem  occcEpifti  femeL 
E V,  Nec  tibi  iftuc  magis  dividis  eft ,  quam  mihi  hodie  fuit. 
3  5  Ch.  Dic  5  quis  emit  ?  Ev.  nefcio  hercle.  Ch,  hem ,  iftuccine 
eft  operam  dare 
Bonum  fodalem?  Ev.  quid  me  facerevis?  CH.idemquod 

mevides, 
Ut pereas quin percontatus ,  hominis cpx facies foret ^ 
Quiillamemiilet:  eoiipattopoftetindagarier 
Mulier?  Ev.heumemil^ruml  CH.fiereomitte  ,  iftuccuod 
nunc  agis. 
40  Ev.  Quid  ego  feci  ?  Ch.  perdidifti  me  &  fidem  mecum  tuam. 
Ev.  Dii fciunt,  culpam  meam  if^anc  non  eile  ullam-.  Ch.  eoge  5 

papcE  1 
Deosabfentesteftesmemoras :  qtiiego  iftuc  credam  tibi  > 
Ev.  Quin  tibi  in  manu eft ,  quod  credas :  ego  quod  dicam ,  id 

mihi  mea  in  manu  eft. 
CH.Deiftacre  argutuses,  utparparirefpondeas: 
4^  Ad  mandata  claudus,  cxms^  mutus,  mancus,  debilis, 
Promittebas  te  os  xliblinere  meo patri.  egomet  aedidi 

Homi- 

50.  Loquereporro  Aliam  malam  rem.~\  \      3  2-  M&ntestti  tjuidem  mali.  ]  Videtur 


Aulul.  3 .  s  •  £f  if^^  malam  rem  metuent , 
^uammetuunt  magU.  Moftell.  3.  2.  Res 
f>arata  efi  mala  in  vefperum  huicfeni.  Me- 
Jl^Ech.  3.2.  ^n  tibi  malam  rem  vis  pro 
.  ri^alediHit  dari  pojiea?  Abeat  igitur  in  ma- 
lam  rem coireftio :  Loquere porro :  abeam 
inmalam  rem.  Nam&alibi?»«/^  res  di- 
citur,  non  tantum  in  formula,  abi  in  ma- 
lamrem.   Gronovius. 

31.  lam  addi^a  atijue  abduiia  erat,  ]] 
Nontantum  damnati  in  judicio  ,  fed 
etiam  venales  addicuntur  primum  it\ 
eraprione.3  deinde  abducuntur.  V.  N. 


allufum  adgenus  tormentij  cum  fervcn- 
ti  pice  inftillat-a  corpora  hominum  ure- 
bantur.  Lucret. 

Verberat  carnifcesy  robur,  pix,  lamina^ 
teda: 
Vid.  Plaut.  Capt.  3 . 4-  Vel  allufum  eft  ad 
tedas  ardentes:  dc  quo  cruciatu  Eufe- 
bius,  utnotatDalech.ad  Plin.lib.  1+.20, 
V.  N.Moftellar- 2.  i.  &  Brod.  MifcelL 
1.2.10. 

35I-  Iftucquodnmcagii.~\^  Scil.  agC;.  uS 
lis  mifcr. 

43".  ^intthiinmanu  eft.'\   Quk  licet 


?a:n.3.3.  ]tibicxedsre,quodlibet,  T. 

47.   Z.,4'^ 


AcTusIII,  ScenaIV.  117 

Hommi  do6to  rem  mandare ,  is  Inpidi  mando  maxamo. 
Ev.  Quid  ego  facerem  ?  Ch.  quid  tu  faceres  ?  men  rogas  ? 

requireres, 
Rogirares,  quiseildc,  aut  undeellet,  quaproiapia. 
5oCiviineeileCj  anpercgrinus.  Ev.  civemeiie  ajebant  Atticum, 
CH.Ubiliabirarec,  inveniresfalcem  ,  (1  nomen  nequis. 
E V.  Nemo  ajebat  lcire.  Ch,  at  faltem  iiominis  faciem  exqui- 

rer.es. 
Ev.  Feci.  Ch.  qua  forma  eiTe  ajebant  ?  Ev.  ego  dicam  tibi : 
,    Canum ,  varum  ,  ventriolum ,  bucculentum ,  brevicukim , 
5  5  Subnigns  oculis ,  oblongis  malis ,  panfam  aiiquantulum.        ; 
Ch,  Non  hominem  mihi,  fcd  thefaurum  nelcio  quem  memo- 
ras  mali.    . 
-    Nunquid  eft, quod  dicas  aliud  de illo. Ev.  tantum,  quod  fciam. 
Ch.  Edepol  nx  iiie  obionds  malisdeditmihi  masnum  ma- 

ium. 
Non  poilum  durare ,  certum  eil  exulatum  hinc  ire  me. 
60  Sed  quam  capiam  civitatem ,  co^^ito  potiilumum : ' 

Megara,  Ererriam,  Corinthum.sChalcidem,  Cretam,  Cyprum, 
Sicyonem,  Gnidum,  Zacynrhumj  Lesbiam,  Bceotiam/ 
Ev.  Cur  iftuc  coepcas  coniilium?  Cn.quia  enim  meaffliclat  ^ 
amor.  . .  .       - 

Ev.Quid  ai  ais?  quid.  cumlltuc,  qiio  nunc  ireparitas,  veneris  ? 
6)  Si  ibi  amare  force  occipias .'  atque  itcm  ejus  fit  inopia , 

Jam  inde  porrp  aufugies  ?•  deinde  icem iiiinc ,  fi  icem  evenerit : 

Quis  modus  ribi  exilio  taridem  eveniet  ?  qui  finis  fug^  ? 

Qu^  patria  autdomustibi  ilabilis  eilepocerit  ?  dicmihi. 

Cedo ,  iiLrciirbeabis,  amoremte  hic  relicturumputas? 
70  Si  id  forteitafat  animo  acceprumxfl :  id  pro  CQrzoiv  habes: 

Quanto re fatitfll rus aiiquo abire,  ibi eOe ,  ibi viverc: ' 

^^1.  Lapidi,  ynkndtrmax.']  Id  eft,-he-  ]-  -ex^.-Eretria.  ]  TheflTaltx  urbs.  V.  N. 
raimftolidillimo.n  _  Perfa.   2,  3.    Chaladcm.']  .aiaUi*  ,  mhi 

5$.  Pa^jfim.^jTUnmsUh.  ir.  cap.+S-  1  EubcesinHalsprxcipua. 
J'.:7;y^r^ait_qui;7:?.:i7:,Vi;;  Sclatipes  eft.  j       62.     Sicyonem.]    Sieyon  y    Sicyoni^c 
r.Fr^.f',      l^^r   ^^"■^"^'*  .>  ^p^^^^r^  >  t*^^-  j  regionis    in   Peloponnero  urbs.     Gm- 

"' * .        -     .  dum.']   Cnidus,  fivc  Gnidtu,  Aiix   oppi- 

dum  in  Doridc  regione  eft,    Eft  &  in- 
lula  Rhodi.  Zacyntbum.j  infula  raari» 


jaau>,iy  extenfum,  a  pando.  Box-h. 

_S<J-  Thefaurumntfdot^ttemmaLi.']  No- 
r\ms  :  Thefaurui  exiam  pefima,  rei  ccpia 
«'*'  pojfet.  Sic  Euripides  lope  :  cAiV.^^- 


iQAii. 


&.r^'^<ov  dixit' T,  i"^'-"H3  '   -     ■      7?.  Pr*, 


iiS  M  ?:  R  c  A  T  o  R, 

Adeo  d\im  ilHuste  cupiditas  atqueamor  midum  faclt.^ 

CH.Jamdixifti.  Ev.clixi.  Ch.  fruftradixti.  hocmihicertiffa- 
mum  eft. 

Eo  domum,  patrem  atque  matremut  meos  fajutem :  poftea 
7  5  Clam  patrem  parria  hac  eftiigiam ,  aut  aliquid  capiam  coniiliiV 

Ev.  Ut  corripiLiit  ie  repente ,  atque  abiit  ?  heu  mifero  mihi ! 

Siilleabierit,  mea  factum  omnesdicent  eile  ignavia, 

Certum  eft  pr.TConuiTI  jubere  jam  qqantum  eft  cpn-    pqnmmr^' 
ducier^ 

Qtii  illam  inveftigent ,  qui  inveniant.  poft  ad  Prstorem  ilicQ 
8oIbo,  oraboutconquificoresdetniihiiqyicisomnibus:  l 

Nam  mihi  nihil  reli6ti  quicquam  aliud  jam  elFe  intellego. 


78.  Praconumjubere,  ^c.']  Statfenten- 
tk,  quotquot  funtpraecones  .  aiujd^^ct^ 
&in  unum  eogi.  Ad  conquirendas  au- 
temres  amiifas  etiam  prxponibus  plim 
utebant  ur.  Fretium  autem  indicii  Grxcis 


'Ajpd^v  dicitur.  immo  Indiciuzti  ipfum 
proprasmio  quod  indicibus  datur  ,  Pe- 
troniusdixit.  licuti  Cic.  ad  Attic.  jim- 
tium  &  £««4«g^f/;»7»dixit  prajmiumnun^ 
tii&euangelii.  Brijfon. 


A  C  T  U  S  QJI  ARTI  SCENA  PRIMA, 


pORIFPAjStRA, 

QUoniam  a  yirq  ad  me  rus  adyenit  nuncius , 
Rus  non  iturum ,  feci  ego  ingenium  meum  > 
Reveni,  utillupperfeqviar,  quimefugit. 
Sed  anum  non  video  ^onfequi  noftram  Syram  , 
5  Atque  eecam  incedit  tandem.  quin  is  ocius  ? 
S Y.  Nequeo  mecaftor ,  tantum  hoc  oneris  eft ,  quod  fero» 
Do.  Qui^  piieris  ?  S y.  ^nnos  odloginta &  quatuor : 
Et  eodem  accedit  (eryitus ,  flidor ,  fitis : 
Simul haec,  qu^ porto ,  deprimunt.  Do.aliqiiid  cedo 
%  p  Qui  hanc  vicini  noftri  aram  augeam ,  Syra. 
-    Sy.  pa  fane  hancvirgam  laiiri.  Do.  abi  jam  tuintro,  Sy,  eo, 
Do.  Apollo  >  qusefo  te  5  ut  di^s  pacem  propitius ; 

'       .  Salu- 


j.  T7  EciegB  ingemtiw  meum. "]    Morem 
jt7  geflSingeniomeo.  Lambin. 
6.  Tmtum  qnerit.]  V.  N.  Menajchm. 

ix.  p4fane.~\  I4eft«in<^iat^imppne. 


T2.    ^boSo.']    T[Qcigzili^^®t.  ApQlloi 

vel  d,yif&.Q  fignificatur :  cujusftatuani 
confecratamantesdes  ponebant.  Tmn- 
V.  tamen  N.  Bacch.  adt.   z.  fcena  i.' 

S4.  TUAT» 


A  C  T  U  S  IV.    S  C  E  N  A  Ii;  1 151 

Salutem  &  (anitatem  noftrae  familicE , 

Meoque  utparcas  gnato  pace  propitius. 
ijSY.Difperii,  perii,  mifera,  Vcemiferarmihi! 

Do. Satin'  tu  fana  es  obfecro  ?  quid  ejulas  ? 

SY.Dorripamea,  Dorripal  Do.quidclamas,  obfecro.^ 

S  Y.  Nefcio  qucE  eft  mulier  intus  hic  in  asdibus. 

Do.  Quid  muher  ?  S y.  mulier  meretrix. 

_   Do.  veronTerio?   ^  ^      f^1'£^,^Z 

10  Sy.  Nimium  fcis  fapere ,  ruri  qu^  non  manferis : 

Quamvis  inHpiens  poterat  perfentifcere 

Illam  elle  amicam  tui  viri  beiiiiTumi. 

Do.  Credo  mecaftor.  S y.  i  hac  mecum ,  ut  videas  (imul 

Tuam  Alcumenam  pellicem ,  Juno  mea, 

Do.  Ecaftor  vero  iftuc  eo  quantum  poteft. 


14.  Tuam  ^lcumenam  pe&icem,']  Ut 
Alcumena  Amphitruonisuxor,  cum  qua 
lem  habuit  Juppitcr,  Junonis fuit  pellex; 
lic  haec  Paficompfa  pellexeft  Dorippaj. 
Arnobiuslib.4.  ^n  uxorecontenttii  haud 


deteHatur  ?  Sed  Pellex  apud  antiquos  fi- 
gnificavit  concubinam  ,  quam  Gixci 
/Ta^Xajticy  vocant ,  utJCti  annotarunt  > 
D.Deverbot.  fignif.  1. 144.  &ficjulti- 
nus  dixit  Cyri  pe^icem  :   Curtius>  «^« 


wia  i   concubinif  pellicibw  atqus  amicutit    pellicem,  deAlexandlo.  Vopm. 

ACTUS    QUARTI    SCENA   SeCUNDA. 
LYSIMACHUS. 

PArum  ne  eft  malse  rei ,  quod  amat  Demipho , 
Ni  fumptuofus  infuper  etiam  (iet  ? 
Decem  vocallet  (i  ad  ccEuam  fummos  viros  ? 
Nimium  obfbnavit ,  fedcoquos,  quafiin  mari 
5  Solet  hortatorremiges  hortarier, 
Ita  hortabatur,  egomet  conduxi  coquom. 
Sed  eum  demiror  non  venire  ut  juireram. 
Sed  qui  hine  nam  a  nobis  exit  ?  aperitur  foris. 

5.  Hortaur.l  YLth^^s.  V.  N,  Afin.  aft.  3 .  r. 


H4  ACTUS 


no 


M  £  R   C  A  T   O  R. 


ACTUS    QUARTl    SCENA   TerTIA, 
DORIPPA,     LYSIMACHUS.- 

Iferior  mulier ,  me  iiec  fiet ,  ne  fLiit , 

Taii  viro  qiTS  nupferim.  heii  miierse  mihi  ? 

Hem,  qaoite,  &c  tii  qu:E  iiabeas ,  commendasviro! 

Hem ,  quoi  decem  talenta  dotis  detuli , 
5  HcTC  ut  viderem ,  ut  ferrem  has  contumelias  1 

Ly.  Perii  hercle  1  rure  jam  rediit  uxor  me^i : 

Vidille  eam  credo  mulierem  in  aedibus. 

Sed  qus  loquatur ,  exaudire  hinc  non  queo. 

Accedam  propius.  Do.  v.-e  mifercEmihil  LY.immomihio 
lo  Do. Diiperii  1  Ly.  ego quidem  hercle  oppido  petii  miier  1 

Viditur.  omnesteDemiphoDiperduint. 

Do.  PolhoceO:  irequodrusmeus  vir  noluit. 

Ly.  Quidnunc  ego  faciam  niii  utadeam,  atquealloquar .^ 

Jubet  falvere  fiius  vir  uxorem  fuam, 
1 5  Llibani  fiunt ruflici.  Do. pudicius 

Faciuniiili  quam  qui  non  fiunt  rLiflici. 

Ly.  Num  quid  delinquunt  ruilici  ?  Do.  ecaflor  mina§ 

Qua.m  urbani ,  3c  muito minus  mali quasrunt  fibi. 

Ly,  Quidauremurbani  deliquerunt?  dicmihi. 
ioDo.Quoiaiilamulierintusefi:.  LY.vidiflineeam? 

Do. Vidi.  Ly.  quoia ea  iit,  rpgitas  ?  Do.refcifcam tamen i 

Cupio  hercle  (cire :  (ed  tu  me  centas  fciens. 

Ly.  Vin 


So.  /^  Via  iUams^lier,']  T>o6t\  cettatim 
V^  Cuja  i!Ja  vcl  ^jfoia  illa.  Et  me- 
xito.  ocdnon  doGci  eit  addere  Cuja  pro 
CuJM.  Nanquam  enitn  dixerunt  Cujns 
pro  Cuja^  :  fed  cuja.  eft  cujus  horainis 
vel  viri :  cnja^ ,  unde  oiiunda  ?  cujus  pa 
tris.  Gronovim. 

14-.    Juhet  falvere  fuus    vir    uxorem 
funm.  ]   Hunc  dicendi  irjoduni  temere 

,  Jiimis,  inafitatum  appellarunt  :    quum 

^  etiam  P/autta  tjui  Romana  lingus,  lex  ^us,- 
^amfuit-.,  etiamTerer.tiuiy  ijuiveteris  no- 

'  viqueLatii  Uma  cjHisdam  habittn  ejl  ,  ita 
&rcriprerinr,  &:  lcriptatotius  urbis  ju- 
dicioapprobarint.  GiceroproSylla,  Syl- 
ia ,  fifbifuuspudor  &  dignitas  non  prodef- 

JePf  nfjS^m^ttxiltumre^uifibit.  Scalig. 


15.  Vrhani  fiunt  ruflici.  E)ependent 
hxcageftu.  Lyfimachus  uxorem  fuam 
comiter  falutaverat,  luhet  falvere  ftius 
viruxoremfuarn.  Dorippa  uxoritata,  ac 
iccircomuta  Scimmota  ,  utftipes,  co- 
miterfahitata  mariio  falutem  non  red- 
diderat.  Ergo  maritus  addit:  Vrbanifiunt 
ruftici.  Quiiutbe  rch£ba  rus  fxpe  eunt, 
exurbanisiiuntruftici ,  rufticos  mores 
pro  urbanisinduunt.  Haecvera  eft  hujus 
locifvJntentia.  Tioxborn. 

21.  Do  Refctfcamtamen.']  Nonputem 
ahquid  hicmutandum  ,  auttranfponcn-: 
dss  perfonas  elle.  Lyfimachus  rogandQ 
Dgantirefponderatsquafi  nefcirer,  cuja 
efletcamuUer,  quxeratintus :  Refponr 
detDorippa;  Senihiiominiisid  cogni- 

tm:am  s 


A  C  TU  S   IV.    S  C  E  N  4  III.  121 

Ly.Vln  dicamquoiaeftf  illa,  ilk.  e^kpoll  vremlhi, 
Ne(cioquiddicam.  Do.ha:res?  Ly.  haudvidimagis. 
25  Do.  Quiii  dicis  ?  Ly.quin  ,  il  liceac.  Do.didum  opportuit. 
I.Y.  Non  polRim  ,  ita  inftas :  urges  quafi  pro  noxio. 
Do.  Scio ,  innoxius.  Ly.  audadler  quamvis  dicico. 
Do. Dic  igitur.  Ly.  ego  dicam.  Do. atqui  dicundum  eft  tamen. 
Ly.  Illa  eft.  num  eiiam  vis  nomen  dicam  ?  Do.  nihil  :ms, 

o 

3  o  ManiFefto  teneo ,  in  noxiaes.  Ly.  qua  noxia  ? 

Ifta  quidem  illa  eft.  Do.  quae  illa  eft  ?   Ly.  illa.    Do.  jo- 


hia! 


Pon\.  io,  a!U? 


Li.Jam  (1  nihil  ufus  eftet ,  jam  non  dlcerem. 
Do.  Non  tu  fcis  quce  fic  illa  ?  Ly.  immo  etiam  fcio : 
De  iih.c  (um judex  captus.  Do.  judex  ?  jam  fcio : 
55  Hactuincon(iiiumiilamadvocaviftitibi. 

Ly.  Immo  (icfequeftro  miiii  data  eft.  Do.  intellego. 

Ly. Nihil  liercle iftius  quicquam  eft.  Do.  numero  j)urgitas. 

Ly.  Nimium  negotii  reperi.  enim  vero  haereo. 


turamj  idvelle  fcire;  a  fciente  marito  1 
fe  tentari.  l>Ieque  obftat  quod  foenMna 
per  Herculem  juret,  contra  morem. 
Eft  enim  fermo  perturbatae,  a  qua  re- 
ceptx  loquendi  leges  non  obfervantur. 
B^xhorn. 

32.  Iar>t  non  dicerem-']  Ixe£ie  hic  fe 
habet  vulgata  leiiio.  Turbata  hominis 
efto;2tioacnefcientis  quidveiit  dicere. 
Cum  totiesdiceret,/^;?,  Scurgeret  uxor, 
ut  nomen  mulietis  vellet  dicere ,  cum  in 
manifeilo  tenereturcrimine,  aliena  di- 
cit,  bc  qux  nullum  plane  figniticatum 


Nam  qui  judex  olim  captiis  vel  datus 
erat,  is  libi  qui in  cor.filio  elTsnt ,  amicos 
advocabat :  ut  verius&  melius  dereco- 
gnofceret  &judicaret  (VideCic.  Verr.^.) 
iiquefubfelliistifdem  conddeb^nt,  ut^ 
in  Ttibunali ,  qui  a  magiftratibus  advo- 
cabantur.  Cicer.  i.de  Orat.  Eft  aatem  hic 
fermo  irrifionis  amaris  plenus.  Turnebnf* 
Id.  Sicfeijnefiro  mihi data  ej},'^  Setjtiefier 
dicirur ,  apudquem  pluresrem  ,  dequi 
concrovexfiaeft,  deponunt.  Grx-ciso  ^4- 
5-;^  dc  y.icri-)!v(^,  idQi\,interve?7ior..  Vo- 
cabulum  a  fequendo  faftum  eft  :    quod 


habeant.  Cumcnim  videatur  velle  hoc  cjus,  quieiedusfir,  utrnquepars  fideiu 
dice;c,  finihilufusefler,  fc  nnmcn  illius  ,f:qaatur.  Sedquodapud /^(^«f/Frww  de- 
pofteedere.  Itaenimfcpenobis  ufu  ve-  \]po{\i\xmtxd.^,feq'.ieftro psp.tum  peradver- 
nit,  utaliudagentibusfuccurrantjqusin  !  bium  dicebant-  Hincctiam  liquet ,  Mo- 
meraoriam  non  veniunt  feduloeaqux-  j  raincs  quoque  apud  feniicftr^jis  deponi 
r^ntibus.  Cumigiturhoc  vellet diiere,  ;potu!lfe;  fed  &  judicibus  olim  d.itos 
finihil  u^us ejfetf  fimdicerem,  pro  co  prx-  '  fuillc  Q_ux autem  res  mobilis  apud  fe- 
terexpc£larumdi.'dt,  jam  nondicerem.  ,  queftremlionpoiitafuerit ,  caminsde 
Quia  fane  non  erat  mens  ejus  nec  vo-  j  (i/efanocuftoditam  elfe.  R£.varduf. 
luntas,  ut  nomen  ejus  mulieris  uxoii  |  37.  t^umero  purgit.ti.']  Numero  purgi- 
fu2  indicaret.  Talia  multa  o^-jy.oox^tasxzQtxxmt^.  Q^i  nimiscito  fepurgare 
fepeiiuntur  in  Comicis,  &  in  Plauto  !  conantur,  eoipfo  fe  vidcritur  accufare. 


prxcipue.  Salmaf. 

35.  If^cofifliumifamadvocA/litil^i.lVz-lVhwUim  modo   kgciit  ,    potcft  latcre. 
cctc  fcriptum  ex  confuetudine  antiqua.  '  Salr^afius 


\Numero  id  lipnificarc  ,  neminem  qui 
itum  modo  legciit  ,  potcft  latcre. 
'nafius, 

H  5  AcTus 


't2.Z  M  E  R   C   A  ¥  O  R; 

AcTus    QuARTi    Sgena    Qjjarta. 

COCUS,    LYSIMACHUS,    DORIFPA,    S  Y  R  A. 

Gite,  itea6tumm.  nam  mihi  amatori  (eni 
Coquenda'ft  coena:  atqiie  eqmdem  cum  recogico , 
Nobis  coquenda efi: ,  non ciuoi conduciiiumus, 
Nam  QUI  AMAT,  QUOD  AMAJ,  fi  id  habet, 
idhabetprocibo; 
j  Videre,  ampledli/ofculari,  alloqui. 
Sed  nos  confidopnuftos  redituros  domum. 
Ite  hac.  fed  eccum  qui  nos  conduxit ,  fenex. 
Ly.Ecceautem,  perii !  coquusadeft.  Co.advenimus. 
Ly.  Abi.  Co.  quid  ?  abean^  ?  Ly.  ft ,  abi,  Co.  abeamne  ? 
Ly.  abi. 
io  Co. Non  eftis coenaturi  ?  Ly. jam  faturi fumus. 

Sedinterii!  Do.quidaistn?  etiamnehcecillitibi  £if' 

Juderunt  ferri ,  quos  inter  judex  datus  ? 
Co.  Hsccinetuaeftamica,  quam  dudum  mihi 
Te  amare  dixti ,  cum  obfonabas  ?  Ly.  non  taces  ? 
15  Co.Satisfcitum  filum  mulieris:  virum  herde  aver. 
Ly.  Abin'  dieredus  ?  Co,  haud  mala  eft.  Ly.  at  tu  malus. 
Co.  Scitam  hercle  opinor  fatis  co|icubinam  hanc.  Ly.  non 

abis? 
Non  ego  fiim ,  qui  te  dudum  conduxi.  Co,  quid  eft  ? 
Immo  hercle  tu  iftuc  ipfus.  Ly.  vae  mifero  mihi  ? 

Co.Nem- 


4.  "]^T  •^'»  f*  amat.~\  Vere  &  fcite  ni- 
JJ%J  misamantium  fententias  expri- 
mithaec  fententia.  Etraradicendi  Vc- 
nuseil,  habere protibo;  qua  ufus  eft  & 
alibi :  ^i  pro  cibo  habea/f  te  verberari. 
Douz, 

.6.  Onujios,']  Saturos,  probefaburra- 
tos. 

15'  Tilum  muherii.']  Proformamu- 
Jieris  hoc  loco  dixit  Plautus  ;  nam  Jilum 
idem  omnino  eft  quod  tineamentum , 
jprxeis  :i(^t^X^*'i  >  'cfetiepe<^«  «cT»?.  Lu- 
cr.et.  lib.  2. 

Debent  nimirum   non   omnibiu   omnia 
prorfus 


EffeparifilOf  fimiUcjUe  affeHafi^ura' 
Inde filo  pares,  vdfilopares  quae  pari  fila 
limiliquefigurafunt  affefbae.  Salmafiw. 
Virum  hercle  avet.^   Virum  hercleamet  ha- 
bent  libri.    Pro  quo  re£te  a  Gulielmio 
repofitum;  viram  hercle  a  vet.   ^Amet  ftri- 
ptumfuitpro  ^bet ,  utiftaeduaclittera! 
invicem  fspe  permutantur.     Nam   & 
Mafcanda  bi.  '^fcanda,    pro  eodem   in 
Glofl^  veteribusreperitur.   ^bet  autem 
proamet.  Scitum,  inquit,  filum  mulie- 
ris ,   &  quae  virum  quazrere  videtut  3c 
avere. 

^UA  ruhet  acpallet ,  qsta  totfujpiria  du' 
iit 

Pe^orSf 


A  C  T  U  S  IV.     S  C  E  N  A   IV.  123 

JLO  Co.Nempe  uxor  ruri  eft  tua ,  quam  dudum  dixeras 
Te  odille  sque  atque  angueis.  Ly.  egon  iiluc  dixi  tibi  .<* 
Co.  Mihi quidem  hercie.  Ly. ita  me  amabit  Juppiter , 
Uxor ,  ut  ego  illud  nunquam  dixi.  Do.  etiam  negas  } 
Co.  Non  te  odiileajebat ,  uxorem  verum  fuam. 

1 5  Do.  Palam  iftasc  fiunt ,  te  me  odiile.  Ly.  quin  ncgo. 
Co.  Et  uxorem  (uam  ruri  efle  ajebat.  Ly.  hxc  ea  eft. 
Quid  mihi  moleftus.^  Co.quia me non  noville  ais. 
Ni  metuis  tu  iftanc.  Ly.  fapio :  nam  mihi  unica  eft. 
Co.Vin'meexperiri?  Ly.uoIo.  Co.mercedemcedo. 

3  oLY.CraspetitOjdabitur.nuncabi.  Do.  IieumiferaEmihi! 
Ly.  Nunc  ego  verum  illud  verbum  elTe  experior  vetus : 
ALIQUID  MALI  efleproptervicinummalum. 
Co.  Curhicaftamus?  quinabimus?  incommodi 
Si  quid  tibi  evenit ,  id  non  eft  culpa  mea. 

3  5  Ly.  Quin  me  eradicasmiferum.  Co.  fcio  jam  quid  veiis , 
Nempehincme  abirevis.  Ly.voIo,  inquam.  Co.abibitur, 
Dracnmam  datp.  LY.dabitur.  Co.dariergofisjube. 
Dari  poteft  interea  dum  illj  ponunr.  Ly.  quin  abis  ? 
Potin'  ut  moleftus  ne  fis  ?  Co.  agite ,  apponitp 

40  Obibnium  iftuc  ante  pedes  illi  feni. 

H^c  vafa  aut  mox ,  aut  cras  jubebo  abs  te  peti ;  ' 

■■^'Sequimini.  Ly.  fo^alleteillummiraricoquom, 

Quocl 

*Te£iore  ,   quid  credas  ha,n(  ftbi  veUe?    &:M(r.  Cam.  'l{imetuu  tuijianc?  ideft, 
virum.  ne  metuU ,  pro  metuifne  ?  Meurn 

De  juvenibus etiam  nimiscomptis 8c  in  I  29.  Vin' me  expertri ?  Emendatur  ar- 
niuliebrem  modum  ornatis  dicebant,  guteaPalmer. e.v^e^/r/, fednonvere.  £«- 
hac  virum  quarutit.  Defcita  muliereac  perimur  mercenarios  y  cum  eorum  opera 
formofatantomagis  id  dixeris.  Salma-  utimur.  fupra,  hiclshnh: opera licet  Ex- 
\ftui.  Sedquum  di^eratquedwjdfidemhic  jper/r<.- SchocrogatCocus,  velitneope- 
lignificent,  hoc potius retinendum, quia  ram fuam expeririin  percoquendo  pran- 
proximeaccedat  adlibros  ,  quam  illud  ,  dio  Lyfimachus.  cumsbnueret  ille:  at 
leponendum  videridecernunt.  Quafiil-  tu,  inquit,  mercedem  cedo»  quaecon- 
ludnonaccedat,quumcodexalter,^;7jef,  dudto  debetur.  I.Gul. 
alterdw^rhabeat.  Pra;tereaGulielmius&  j  34.  Id  non  efi  ctdpa  mea.']  Sic  ambo 
Salniafiusfciebantjrtyerei/;>KOT  5c^;w<jre  Mff.  &:  nofter  Lugdunenfis.  Recentio- 
vtrum  nechicnecalibiidem  fignificare.  '  res  Tc«(ideleveranr.  Sedfcribendum:5> 

tjuidtihi  evenit  y  at  nonefi  culpa  mea.  Sic 

Captiv.  3.  s.  26.  VideadLiviumz4. 37. 

GronovitU' 

12,.  Dum  iUi  fonmt.~\    Difcipuli  ob» 

fonium. 

46.  5c»r- 


Namqua;dicitur  amare  virum,  ceitum 
aliquem  habet  propofitum,  in  quo  amor 
ejusfixusfit:  titaverevirttm,  eft,  quxre- 
rcvenari,  captarcincertum.  Gronov. 
i8.  2si7netuistuifianc.~\  Ita  vett.  edd. 


X14  M   E   JL  C   A  t  O   R« 

Quod  venit,  atqiie  hxc  artulit.  dicam  qiiideil:. 

Do,  Non  miror ,  (i  quid  damni  facis  ^  aut  fiagitii;, 
4)'  Nec  pol  ego  patiar ,  (ic  me  nuptam  tam  male. 

Mealqiiein  ^des  {icfcortaobdudlarier. 

Syra,  i,  rogato  meumpatremverbismeis, 

Ut  veniat  ad  me  jam  (imul tecam.  Sy.  eo. 

Ly.Nercis,  negotiiquidfit,  uxor,  obiecro? 
50  Conceptis  verbis  jam  jusjurandum  dabo , 

Me  nunquam  quicquam  cum  illa.  jamne  abiit  Syra  ? 

Perii  hercle !  ecce  autem  ha^c  abiit.  vx  mifero  mihi ' 

. At  te  vicine ,  Dii  Dea^que  perduint , 

Tua  cum  amica  cumque  amationibus. 
J5  Sufpicioneimplevit  me  indigniirume : 

Coijcivit  hoftes :  domi  uxor  efl:  accerruma , 

Ibo  ad  forum ,  atque  Demiphoni  h^ec  eloquar, 

Me  iftanc  capillo  protradlurum  eile  in  viam , 

Niii  hinc  abducit ,  quovoit,  exhifce^edibus. 
^o  U^^or 9  heus  uxor  ^  quanquam  tu  irataes  mihi , 
Jubeas,  iifapias,  ha^cinttoteerauferrier: 

Eademlicebitmox  ccrnare  redius. 


45  Scorta  chduHarier.  ]]  In  confpe- 
^um  duci.  Lucanus :  tenehra  ohduxere 
eiulos.  Cic.  CicAtricera  Reip.jamobdnCtam 

rcfricart* 


$6.  Concivit.'}  Concitavit  miiii  ho- 
ftes. 

6z.  EadefV.^  Scjl.  opera »  viyemus 
lautius.  T. 


ACTUS    QUARTI    SCENA     CUriNTA, 
SYRA,     EUTICHUS. 

Era  quo  me  miiit  ad  patrem ,  non  efl:  domi : 
Rusabiiileajebant.  nuncdemumrenuncio, 
Ev.Defedus  iiimurbem  totam  pervenarier, 
Nihil  inveiligo  quicquam  de  illa  muliere. 
5  Sed  mater  rure  rediit,  nam  video  Syram 
Aftareancesdeis,  Syra.  SY.quisefi:,  qaimevocat? 
Ev.  Herus atque alumnus  tuus  fum.  S y.  faive ,  alumne, 
E V. Jam  mater  rure  rediit  ?  relponde  mihi. 

Sy.  Sua 

7.    A    L«w«a^.1  ^lumnuminL&t.lin-  [  cf)//^»  fumi,  hoceftj  aftive  &  pailive.» 
.4^ gua  «yTi  tS  tj^c^S'  pariter  &  Tfo-  I  taraproeoquialit^quftinquiaijturjcon- 

«3» 


S  u  p   r   o   s  1  T  A  115 

S  Y.  Sua  quidem  falute  ac  familice  maxuma, 
10  Ev,  Quid  iftuc  negotii  eft  ?  Sy.  tuus  pater  bellifTumus 
Amicam adduxit incioiii a^deis.  Ev. quomodo  ? 
S  Y.  Adveniens  mater  uure  eam  offendit  domi. 
Ev.Pol  haud  cenfebam  iftarum  eile  operarum  patrem. 
Etiam  nunc  mulier  intu'ft  ?  Sy.  etiam.  Ev.  fequere  me^ 

tltfce  vett.  Sditiones  continuo  ifta  attexunt : 

Quid  ?  Periftratam  hicDemiphoniscontuor? 
:xGradusgrandity  emittitoculos,  circumferc  ie,  obftipac  ver- 

ticem.  -^ 

AlPervabo  binc  rerum  quid  gerac  magnum.  eft,  quicqiiid  qua?- 

ritar. 

fra  Vallam  &  fubfequaseius ,  clariff.  au-  .  Bonafalute,  putem  verbum  effej  quo  Ijo- 
ftoribusNoniOjCaprOjlfidoiOj&exem-  nam  vaktudinem  &  falurem  bmina- 
piisdocuit/.  Grttcj,  adHorat.  3.  Oda.18.  bantur,  contrariaquedcprecabsnrur.  Ita 
9.  Sitiiafirdemfaltite.j  Cato :  Si  ^tiid  ergofueritr  ho?iafal»te ,  tanq.uam/rt/«- 
Hnafalutetifusvsnerity  benignedefendent.  >  repropitia.  Tuineb. 

Quam  S  G  E  N  A  M  ftacim  excipiunc  dua:  alia^, 

PER.ISTRATA,    SYRA,   LYCISSA. 

Dlva  Aftarteliominum  deorumque  vis  ?  vica>  falus :  rurfus  eadem 
quse  eft , 
rernicies ,  mors ,  intericus  ,  mare ,  tellus  ,  coelum  ,  fidera. 
Jovis  quxcumque  templa  coiimus ,  ejus  ducuntu-r  iiutu  ,  illi  obten:>pe- 

rant, 
Eamfpedanc  :  quodinidifplieerjfacileexcluduntesteri. 
5  Qaicquid  complacitum,  id  fequontur,  qux  vivont  omnia,  at;que  Cciir 
tiunt. 
Alios  enicat,  extinguit ,  alios  fuo  lade  fovet,  atque  erigit:  led  quos  eni- 

cat, 
Hi vivont,  &  fapiunt :  quos  properat  alere,  ac  erigere , 
Hi  quidem  confeltim  pereunr,  acque  male  fapiunt  miferi. 
Jacent  benevolentes,  odioilhumum  mordcnt,capucreptant, 
o  Fremunt.perftrepuncquc:  cumque  putant  vivere,  tunc  ruunt  Hvaxumc, 
Tiinc,  tunc  ftudentperfequi,  labanr  juvencs,  itidem  rapiuntur  fenes. 
lllileamanc:  quodamanc,  amatumvoiunt,arquecognitum. 
Illi  vero  ii  amare  ea  a^cace  occoef  erunt,  multo  inlaniunt  acrius. 
V::runi  li  non  amaut,  odetum,  mokftiuidem,  atquedifficiles ; 

Garruk" 


12(J  S    U     P     P     O    S    I    T    A 

15  Garrulhorores.infenfijiracundijfibiruifqueinvidi. 

Quod  in  fe  olim  admifere  turpiier,  id  fi  fiat  modeflius  , 

Nec  tolerant,ut  aequom  eft  patres:  fed  clamant  jindecenter  cbitrepunr.' 

Sy.  Quantum  intclligo,  &  hanc  male  habet  Demipho.    Pe.  id  verum. 

Amat  filius  &  perit,  id  quom  refcifcit  pater,  infanit  vehementius. 
io  Qua;  iftsec  intemperiesi'  abegit  vir  meus  olimipfe  ad  inercatum  Rho«i 
dum  filium : 

Nunc  ut  fert  Acanthioj  ipfe  fibimet  faciet  exilium. 

O  iniquom  patrem,  6  mfortunatum  filium,  quo  te  recipie?  ? 

Ubi  matrem  relinques?  fola  degam?  filiurii  amittam?  non  patiar . 

Vendidit  pater?  ubi  tibi  erit  inventa,  mater  redimer. 
2,5  Dic  tu  Lycifsa,  num  in  hanc  viciniam  addud:am  autumant  ? 

Ly.Iuhancopinor.  in  amici  fenis  qaojufdani  asdeis.  Pi.hic,  prseter 
Lyfimachum , 

NuIIus  quem  fciam.  Sy.  Lyfimachum  noininanr. 

Mirum  ni  fenes  vicini  in  unum  nidum  confpiraverint. 

Pe.  Dorippam  ejus  uxorem  conveniam.  Ly.  quid,  convenias?  nori 
eam  vides  ? 
jo  Pf.  Video  equidem:  aufcultemus.  nefcib  quid  fecum  iracunda  muffitat.' 

DORIPPA,  SYRA,  LYCISSA,   PERISTRATA. 

SYra  non  redir,  quam  accerfitum  patrem  jamdiu  eft  quod  miferam : 
Tarda  nimium  aut  lapis  obriguit ,  aut  angue  demorfa  cefiavit  tur- 1 
gida, 
SY.NuIIafum.adefthera,  mequasrit.  Do.  dofhimanerenequeo: 
Bellulam  iftanc  pellicem  mei  non  patiuntur  oculi.  exclufifsem  foras, 
5  AtmemeuscOntinuitEutychus.  fcdomnino  quod  fert  non  creduam.- 
Ly.  Audin*hera?   PE.audiorfinepergat.  Ly.  lino^  Do.amici  inquic 

fenis 
Gratia  huc  ad  nos  veniffe.  habet  venalem,  amanti  dum  decrahat  filio 
Hxc  quidem  aut  viri  aut  gnati  fallacia :  diffident  fententia:. 
Sequeftroviraitdatam  :  eandcmvero  venalem  dicit  filius. 
10  Sy.  Ibo  de  improvifo  obviam ,  ne  cefTaffe  intelligat.  Do.  iflaec  filio. 
Non  credarn.  qui  obfequrtur  patri :  huic  vero  ut  mero  cuculo , 
Id  certum  eft  mentiri  amplicer  :  equidem  coquo  creduam. 
Eccam Syram.  ut  currit  venefica.  Syra  l   Sy.  quis  me  vocat  ? 
Do.  Malumquodditibidanunt.    Sv^.herafifapis,hocpotrus 
i  5  Tu2E  pellici,  &  rriarito  dato.  Do.  iftuc  didum  tibi  non  amphus  irafcor,' 
Sed  ubi  pater?  quid  cellat?  an  hominem  podagra  impedit  ? 
Sy.  nec  podagricus  nee  articularius  eft,  quem  rus  ductint  pedes , 
Do.Nondomi?  SY.non.  Do.ubi  ?  Sy.  ruri  efTeautumant. 
Atque  nunquid  redeat  inCertum  hodie :  cum  villico  rationis  fatis. 
ib  Do.Omnia  mihi  hodie  eveniunc  practer  fentcntiam;.  nonvivamvc- 
fpcn, 

Nifi' 


IN    Mercatorem,  127 

Nifiillancamerceleftamabigam:  eodomum.  LY.heraabic. 
Pe.  Hem,  abit  ?  compella.  Ly.  Dorippa,  Dorippa.  Do.  quid  moleftix 
HoccftPquismerevocat  ?  PE.noafummoIeita:  fed  benevoleas , 
Ec  amica  te  compellac  tua  Periftrata :  mane  quu^fo. 

1 5  Do.  Hem  Periftraca ,  te  pol  non  noram  :  mala  bilis  cruciac 
Me  arque  exagirac.  Pe.  iftuc  volo,  quxfo,  ne  neges , 
Te  audivi  modo :  dic  mihi,  qux  ce  nunc  habe;  foHcitudo  ? 
Do,  Pcriftraca ,  fic  di  cibi  unicum  gnatum  folpicenc,  da  mihi  bcnignius 

operam , 
Nulladarimihipocericmelius:  pareftaecas:  unacrevimus, 

1 0  Pares  xcace  habemus  viros :  nulli  colioquor  lubentius. 
Sollicitor  mcrito  quidem,  qu?d  cibi  animi  efle  nunc  pofliec , 
Si  amicam  hac  xcace  ante  oculos  cuus  adduxenc  Demipho  ? 
PE.Adduxic?  Do.fadum.  pE.domieft?  Do.domi:  imiriocoqui 
Condudi :  parabacur  convivium,  ni  meus  difturbaffec  advencus  omnia. 

;  5  Senem  miferum  Venus  &  Cupido  alieno  facis  vexanc  cempore. 
PE.Sediftaleviafunc,  Dorippa.  ucinamnonegoefTem  miferior/ 
Do.Levia.^  PE.Ieviaquiderii.   Do.quaspejoracibi  cuusfacerec^ 
PE.Immopejoribuspejora.  Do.qussiftsecfunc  ?  quxfoloquere: 
Uc  cu  mihi,  ego  cibi,  qux  fado  opus  func demus  confilium. 

o  Vecus id  didum  eft ,  Feliciter  isfapic,  qui  periculoalieno  fapir. 
Pe.  Unicusmihi,Dorippa,eftgnacus:  fcis  ?  Do.  feio.  PE.huncpace; 
OIimafeexcruflcRhodum.  Do.quare?  Pe.  cjuoniamamarcc. 
Do.  Ob  id  ipfum  ?  Pe.  id  quidem  nunc  quoque,  quom  ancillam  domum- 
AdduxifTec,  hanc  refcifcens  pater  produxic,  venalem  prxbuir. 
5  Do.  Atac  novi :  verum  dixerac  filius:  ego  mariti  amicam  pucabam  meio 
Quoi  data  cft  ?  Pe.  feni  quoidam  in  hac  amico  vicini.^. 
Credo  hic  alium  ,  prxter  tuum,  amicum  habere  ncminem. 
Do.  Ea  quidem  eft.  quid  filius?  PE.urbem  hanc  fe  defcrcurum  autiimar. 
Do.  In  portu  res  eft.  quid  fi  invenerrc  ?  Pe.  manfurum  credito. 

o  Do.  Prasrer  fpem  falvx  fumus,  ne  dubita :  apud  me  ca  eft. 
Pe.  Apud  ce?  ea  erac  opinor,  de  qua:  loqui  cc  audivi  modo. 
Do.  Ea.  Pe.  6  fadum  bene.  merico  ce  amo,  refticuifti  fillum, 
Facvideam.  Do.eamusincro.  PE.earaus.  LycifTaades, 
Acanchrioni  hxc  nuncia :  ego  ad  Dorippam  hucdcvortam. 

ACTUS      QUARTI    SCENA     SexTA. 
S      t      R     A. 

"P  Caftor  lege  dura  vivitnt  mulieres , 
•L'  Mukoque  iniquiore  miferc-e,  quam  vm, 
Nam  fi  vir  lcortum  duxit  clam  uxorem  fuam, 
Id  ii  refcivit  uxor ,  impuue  cft  viro. 

IIX0£ 


IlS  M    E    R    C   A    T    O   R^      ' 

5  Uxor  viro  fi  clam  domo  egrella  e(l:  foras  , 
Viro  ni  caulsa  ,  exigimr  matrimonio. 
Utinam  iex  eilet  eadcmi ,  qux  iixori  ed ,  viro ! 
Nam  UXOK  CONTENTA  EST,  quse  bona  eft> 

unoviro, 
Qui  minr.s  vir  una.  uxore  contenrus  fiet  ? 
I  o  EcaRorj  faxim,  (i  itidem  pled-antur  viri , 
Si  ciuis  clam  uxorem  duxerit  fcortum  fuam , 
Ut  ilL-E  exiguntur ,  qus  in  ie  culpam  commerent  5 
Plures  viri  iint  vidui ,  quam  nunc  mulieres. 

rpicithic  Syra  :  itcm  ipfius  Repudii  ety- 


6.  T~'  XigttiirmaTrimonio.'^  Facileindu- 
Xljcor,5ntiquicusrepudi3turoscon- 
fugesadjeciile  cauiTam:  ideoque  aflen- 
tiorFul,  Uifiaoretinemi.  Phil.  2.  Cic. 
MimcimfuMresfibtiiaberejufit:  ex  XII' 
lahulii  caujfam  addidit,  exegit.  Et  huc  re- 


mon ,  quod  allegat  Feftus  :  Repudi-^m, 
Verres  ait  didum  ,  cjuod  fit  ob  rem  Duden- 
dam.  Sific  eam  iplam  rem  enunciafie^ 
fitfimilevero.  Gruter. 


ACTUS   QUINTI   SCENA  PRIMA. 


CHARINUS. 


Llmen  fuperum  inferumque  (alve ,  fimul  autem  vale. 
Hunc  hcdie  poflremum  extollo  mea  domo  patria  pe 
dem. 
Ufus  5  frudus ,  viclus ,  cultus  yam  mlhi  harunc  csdium 
Itcremptu'!!:,  interfecluft,  alienatuft.  occidil 
5  Dii  penates  meum  pafentum ,  familias  Lar  pater , 
Vobis  mando ,  meum  parenttim  rem  bene  ut  tutemini,- 
Ego  mihi  alios  Deos  penates  perfequar ,  alium  Larem , 
Aliam  urbem ,  aliam  civitatem :  ab  Atticisabhorreo : 
Nam  UBI  MORES  deteriores increbefcunt  indies' > 
I  o  Ubi ,  qui  amici ,  qui  infideies  fint ,  nequeas  pernofcere  y 
Ubique  id  eripiatur ,  animo  tuo  quod  piaceat  maxume : 
Ibi  quidem  fi  regnum  detur ,  non  eft  cupita  civitas. 


I 


Sic  alter  Mf, 


Jryien  fuperum  inferumt^ue  falve.~\ 
Liminacoli  &  lalutari  folita  ad 
initar  numinum  ,  vel  oftendaC  folus 
Deus,  Limentinm  d\£ta$.  Tertullianus 
Barnumquendam  &ForcuIura,  &Li- 
mentinum  Deos  conjungit  in  Scorpiace. 


Idcm  \ih.  dcCotonpfLimcntintimz  li}??i-  \  metur.  Formidolofvu  qui  metuit,  6cqiu 


12.  Nc-!'! eJicupidaciviiM.~\  Forte  me- 
liuslegatur,  nonejl  cut>ita  civitm.  Reti- 
neo tnmencHpida.  Nam voces  hujufmo- 
diutramque  fignificationem  clg'rci."imz 
admittunt.  Sxcgnarni  &quinovK&qui 
notuseft.  T;>»;(^M<f  qui  timet ,   Siquitij- 


»*  diftum  docet .  Bsxhorn. 


metuendus  eil.  Sufpicioftis  pro  fufpedo 
i  ficpro 

ACTUS- 


ActUS    V.  SCENA    11.  129 

&  pro  fiifpicknte.  Ita  &  infeftiu  tSitiXifumtu.  ApudSalluftium:  c«/?jii«tf;^«d- 
pafliva  quam  a^iva  notione  ponilur.  j  i-a  vifendi ,"  id  eft  ,  ignota.  Talia  'txTzt 
Nefcius  apud  Plautum  tam  de  ilio  qui  ^kovh  leperiunturapud  vetereS.    Salmaf. 


ignorat,   quam  qui  ignoratur.  In  Ru 
dente  :    ^«*  in  locit   nefiiis  ,    nefcia  fpe 


Ms.  quoque  Acad.  cupita.  Gzonovius. 


ACTUS     QUINTI  SCENA    SeCUNDA» 
EUTYCHUS,     CHARINUS. 

Dlvum  aique  hominum  quae  Spe6tatrix  atque  Hera  eadcm 
es  liominibus , 
Spem  (peratam  quoniam  obtulifti  hanc  mihi ,  gratesago. 
Ecquis  nam  Deus  eft  >  qui  mea  nunc  ktus  Ixtitia      JJf ^i';  '^'*'' 

fiiat? 
Domi  erat  quod  qusritabam.  tSi  (ex  fbdales  repperi  j 
5  Vitam,  Amicitiam,  Civitatem,La£titiam,Ludum,Jocum* 
Loruminventu  rcsdecem  fimitu  peffimas  peffjndedi , 
iram, Inimicitiam,  Stultitiam,  Exitiumj  Pertinaciam  , 
Moerorem,  Lacrimas,  Exilium,  Inopiam,  Solitudinem. 
DateDi,  qliaefo,  conveniendimihiejusceleremcopiam. 
o  Ch.  Apparatusfum,  utvidetis :  abjiciofuperbiara. 
Egometmihicomes,  calator,  equus  ,  agafo,  armiger: 
Egometfum  mihi  imperator ,  idem  egomet  mihi  obedio : 
Egometmihifero,  quod  ufu'ft.  6  CUPIDO  QUAN- 

TUS  ESI  ^ 

Nam  tu  quemvis  confidentem  facile  tuis  fadtis  facis , 
ij  Eundem  ex  confidente  adtutum  difiidentem  denuo. 

Ev.  Cogito ,  quonam  ego  illum  curram  quaEritatum.  Ch.  certa 

re'ft. 
MeufqLiequ^rereiliam,  quoquohinc  abdu(5caeftgentium, 
Neque  mihi  ulla  obfiftec  amnis  j  neque  mons ,  ne-  fo mace"Ne?' 

que  adeo  mare  j  "^°^' "^*^  ^'s' 

Neccalor,  necfrigusmetuo,  nequeventum,  nequegrandi- 

nem. 

Im- 

I.  ^Penafrtx, &c:]  Vide  notas  fupra  |     10.  ^Abjiciofuperh^am.']  Hoceodicir, 

»3  3".  3.  fc.  4.  j^f.  12.  quodeatlinecomite,  fervo,cquoSc(^» 

3.  Ecejuu  nam  dttu.']   Quilriam  DeUs  itetisadiretneceirariis.  Lambin. 

Eftquiitalxtusfit,  iiagaudeat,  ut  ego  |     19.  N«  calor.']   Notabam  Calor  hic 

^audeo-'  Pro/w^f,  Palatinicodices  ha-  'pofirum  neutro  genere,  pro  catw  :  ut 

ncntfiet.  Unde/«luclegimalira.£5A:fe,  lador  Scadnt:  daar  &  d?!H4,  mc  dubita- 

T0m.ll.  i  baw 


130  M  E   R    C   A  T   O   Ri 

20  Imbrem  perpetiar ,  laborem  iufferam ,  Solcm ,  fitim  i 

Non  concedam ,  neque  quiefcam  ufquam  no6tu ,  neque  m- 

terdius, 
Prius  profedo ,  quam  aut  amicam  aut  morteni  invefligavero, 
Ev.Nefcio  quoja  vox  ad  aurem  mitii  advolavit.  Ch,  invoco 
Vos  Lares  viales ,  ut  me  bene  juvetis.  Ev.Juppiter ! 

ijEftneiilicCharinus.^'  CH.civesbenevalete.  Ev.ilico. 

Sta,  Clianne.  Ch.  qui me  revocat ?  Ev.  Spes ,  Salus ,  Vido- 

ria. 
Ch.  Quid  me  voltis  ?  Ev.  ire  tecum.  Ch.  alium  comitem 

qua^rite. 
Nonamittunt  himecomites,  quitenent.  Ev.quifuntei.^ 
Cn.Cura,  Miferia^^gritudo,  Lacrimae,  Lamentatio. 

3  o  Ev.Repudiaiftos  comites ,  atque  hoc  refpice ,  &  revortere. 
Ch.  Si  quidem  mecum  fabulari  vis ,  fubfequere.  Ev.  flailico. 
Ch.  Maie  facis ,  properantem  qui  me  commorare.  Sol  abit. 
Ev.  Si  huc  item  properes ,  ut  iftuc  properas ,  facias  redtius  , 
Huc  (ecundus  ventus  nunc  eft ,  cape  modo  verforiam : 

3  5  Hic  favonius  ferenu  ft ,  iftic  aufter  imbricus : 

Hic 


bam  quin  ad  hanc  faciem  corrigendus 
apud  Nonium  locus  in  Cator.  inepte  e- 
nim  ibidem  legitur  cabrem;  cum  addu- 
cat  exempla,  quae  uttumque  recipiant 
genus.  Sed  &  Juiiius  Philargyrus  ad  1.2. 
Georg.  Virgil.  ;^f.  349.  ita  citat  hunc 
Verfura  : 

l^equefrigus ,  neque  calor  metuo ,  neque 
ventum,  nequegrandinem, 
Cd/or  inquit,  pro  calorem:  aliter  hyper- 
metrus  verfus  erit.  Gruter. 

21.  Non  concedam.^  Concedere  eft 
quielcendicaulTaautconiiftendi,  in  lo- 
cumquempiam  fecedere.  Rud.  Paulifper 
remitte  reftem  ,  dum  concedo  &  confulo. 
Taubmann. 

24.  bivoco  vos  lares  vJales.~\  Lares 
Viales ,  diifunt,quivispr2funt,  utfint 
Sto/ cyocT/o/ :  quos  invocarc  foIent,qui 
peregre  proScifcuntur,  6c  ad  viam  le  ac- 
cingunt:  quo  etiam  cognomento  coleba- 
tuf  Mcrcurius.  Tumeb.  Deospeculisres 
femitales,  hocloco,  Lares  Viales  vocat 
PhucuS"  'L&.^BiviA  dcaArnobio.  Nam 


in  ambiviis  &  triviis  oHm  carri  8?  cifia 
conducebantur,  hinc  igitut  Semitales  dii. 
Sed  &  Dii  Vii  erant.  Scal.  Sed  vide  mihi 
Not.Bacc.a6l,  2.1.3. 

34.  Vorforiam.l^  Vcrferia  eft  quo  ve- 
lumvertiturj  quo  nomine /Jf^m  voca- 
bant.  Nam  pedem  tenere  in  navi  diceba- 
tur,  qui  praeerat  tendendis,  proferendis, 
vertendifque  velis.  Scivms per fortem  di- 
vift  adofficia  remigandi,  quis  proreta  ejfet, 
quupedemte^ieret.  Ideft,  quis  verforiam 
teneret.  Indcfacere pedemy  pro  navigare; 
inde  &  provcrbium  Grxcum ,  -jTiQ^v 
fxiBei?  ,  T  7rQcfhi(f)aiy.ii.  Salmaf 

3$.  Hicfavoniui  ferenWfi.^  Gifan.  ad 
illud  Lucrer.  lib.  r. 

. ■  F lu6tifragofufpenfa  in  Itttore  veftes 

Vvefcunt  3  eicdem  difpanfa  in  fele  fere- 
fcunt. 
Notat,  ferefcere,  ideft,  ficcari,  utrefte 
Nonius :  na.m  ferenus  vcteribus  etiani  (6' 
nat  fccui.  hinc  i.  Georg.  Vnde  ferenat 
Ventus  agat  nubes  ,  quas alibi  VOCat  arida 
^2»^i/it,  idcft;  ficca.  r. 

40.  Rt' 


AcTUsV.  ScenaII.  13 1 

Hic  facit  traiiquillicatem ,  ifte  omnes  fludlus  concict. 

Recipe  te  ad  cecram,  C harine,  huc.  non  ex  advorfo  Sextfamr* 

videsf 
Nubis  acer imberque  inftat ,  afpice  nunc  ad        ur.  ai.y?».  <tt<,uedttu. 

^     .  .,  ■*  *■  alt.  Jinif.era  atque  ut 

liniitram  <^"'*-  Paracvidefis. 

*  Ccelum  uc  eft  (plendore  plenum ,  ex  advorfo  vides.     mit.  «»£s, 
40  Ch.  Religionem  illic  objecic :  recipiam  me  illuc.  Ev.  (apis 
O  Charine ,  concra  paricer  fer  gradum ,  Sc  confer  pedem , 
Porrige brachium ,  prehende. jam cenes  ? CH.ceneo. Ev.  tene. 
Quonuncibas?  Cn.exulacum.  Ev.  quid  ibi  facere    undeGr.''^" 

vis?  Cn.quodmifer. 
Ev.Nepave,  refticuam  jam  ego  te  in  gaudia ,  antequam  is, 

Ch.  eo. 
45  Ev. Maxume quod vis audire ,  id  audiesquod gau-  ^J;  f^%o'' 

deas. 
Stailico,amicusadveniomulcum  benevolens.  Ch.  ^Hide[i^ 
Ev.  Tuamamicam.  Ch.  quid  eam?  Ev.  ubi  fit  cgo  fcio. 

Ch.  tun  obfecro  ? 
Ev.  Sanam  &  filvam.  Ch.  ubi  eam  falvam  ?   Ev.  quo  ego 

(cio.  Ch.  ego  me  mavelim. 
Ev.  Potin  ut  animo  fis  tranquillo  ?  Ch.  quid  fi  animiis  flu- 

6tuat  ? 
5  o  Ev.  Ego  iftum  in  cranquillo  &  tuto  fiftam ,  ne  time. 
Ch.  Obfecro  te ,  loquere  ubi  (ic ,  ubi  eam  videris. 
Quid  caces  ?  dic.  enicas  me  miferum  cuarecicentia. 
Ev.nonlongehincabeft  a  nobis.  Ch.  quin  ergo  commoii- 

ftras,  ficuvides.*' 
E V.  Non  video  hercle  nunc ,  fed  vidi  modo.  Ch.  quin  ego  vi- 

deam,  facis? 
Ev.Faciam.  CH.longinquomiftucamanci  eft.  Ev.eLiamme- 

tuis  ?  omnia 
Commonftrabo.  amicior  mihi  nullus  vivit ,  atque  is  eft , 

Qul 

40-  Religionem  illic  ohjecit,~\  Rejidt  k  '  ligionem  objicit  Galatex  profe«Stuia:  , 
/erf//^;o«efn,  quiomnemadaliumtrans-  ab  omine  :  fcil.  ab  exemplo  Europsf. 
fert.  Sicutcontra,  Objicere  religto77em ■,  Suetonius  dixit,  »^jf<?rre  cf«  re/;^>o?;e»?. 
iTn^eisioTUj  :    nimirum  ex   obfeivatio-    Scaliger. 

ne     ominis    S-H7iotLi(MvidLv    incutere:         s6.  Ntdlusvivitr^Vivits^ioefl.Tsm, 
Ut  hoc  ioco  riauti.   Sic  Horatius  re-   aft.  2.  2.  lepiiHs  vivis,  T. 

'  I  1  61.  ?hI' 


13  i  Mercator. 

Qui  illam  habet:  neque  eft  quoimagis  me  velle  melius  seqiiom 

fiet. 
Ch.Noii  curoiftuc,  illam  quaero.  Ev.de illa  ergo  ego  dico  tibi. 
Sanehoc  noninmentem  venit  dudum ,  uti  tibi. 
^oCh.  Dic  igitur,  ubi  illa  eft }  Ev.  in  noftris aedibus.  Ch.  sedis 

probas, 
Si  tu  vera  dicis ,  pulciire  aedificatas  arbitror. 
Sed  quid  ego  iftuc  credam }  vidiftin  ?  an  deaudito  nuncias  ? 
:  Ev.Egometvidi.  Ch.  quis  eam  adduxit  advosJ  Ev.  iniquc 

rogas. 
Ch.  Vera  dicis.  Ev.  niliil ,  Charine ,  te  quidem  quicquam 

pudet. 
^5  Quid  taa  refert ,  qui  cum  iftac  venerit  ?  Ch.  dum  iftuc  fiet. 
Ev.  Eft  profe6l;o.CH.opta  ergo  ob  iftunc  nuncium,quid  vis  tibi, 
Ev.Quid,  fi  optabo  ?  Ch.  Deos  orato,  ut  ejus  faciant  co- 

piam. 
Ev.Derides.  CH.fervataEeseftdemum,  fi  illam  vide^o. 
Sed  quin  ornatum  hunc  rejicio.  heus  aliquis,  heus  adutum 

hucforas 
joExite,  illincpallium  mihi  hucfcrte.  Ev.hem  nunctu  mihi  ut 

places! 
CH.Optumeadveniens  puere,  cape  chlamydem  atque  li2:c. 

iftinc  fta  iiico : 
Ut,  fih^cnonfint  vera,  inceptum  hoc  itiner  perficere  ex- 

fequar. 

Ev.  Noa 


<?j.  Tulchre  adificattu.']  Videas  ab 
amatoreeireftitam  hancaEdium,  inqua 
amica  eraCconiraendationem.nam  quid 
hisobfecrourbanius?  Allufumenim  ad 
illam  venditionis  formulama  cujusOf- 
ficiorum  3.itacomiTieminitCic.<^o£^y?- 
^utprofcribunt  vizlah  eonam  be  ne- 
<QJ1  E  .aDiFiCATAMj  non  exifiiman- 
turfefetlijje,  etiamfi  tlla  nec  bona  efi,  nec  £di~ 
ficata  rntione.  Cato  :  Fatremfamiiia  "vil- 
Inm  rufiicam  eexs  jedificatam  habere 
expedit,  unde  in  proclivi  pofthac  fuerit 
jptelJigere,  quid  fit,  quod  cy£DSS  PVL- 
CHRE  cydEDlFlC^T.^S  prxdicet  Cha- 
linus,  ideft,  cum  TAtione,  ut  quidem 
■cxplicatCicero.  Douz>a, 


6z.  De  audito.']  VideN.Bacchid.a6i. 

3.3. 

6-j.  Deoiorato,  &c.'\  Brix.  edit.  le- 
git  :  orabo.  quod  pra:fero  j  atqac  in 
hoc  jocus  elegantior  fuerit  ,  &  irri- 
lio  apertior.  Nam  cum  optare  juffif- 
fet  Charinus,  iplius  eratoptatum  prae- 
ftaie.  Is  autem  in  miferia  ctiam  fua 
facetus,  non  fe  praiftiturum  quod  fo- 
dalis  exfpedabat  ,  fed  quod  non  ex- 
fpedlabat  oraturum  deos  ait  qui  prae- 
itent.    ^cidal. 

69.  Sedi^uinorfjaturn ,  &€.]  Sed  cui 
non  rejiciochlamydem  viatoriara  5c  cae- 
taa  ad  iiei  inftiudia.  T. 

S4.  Ze- 


AcTusV.  ScenaII.  155 

Ev.  Non  niihi  credis  ?  Ch.  oiiinia  equidem  credo ,  qnx  dicis 

mihi. 

Scdquin  introducis  me  ad  eam,  ut  vidcam  ?  Ev.  paulifper 

mane. 

7$  CH.Quid  manebo?Ev.  tempus  non  eft  intro  eundi.  Cn.enicas. 

Ev.Non  opus  eftjinquamjnunc  intro  te  ire.CH.refponde  mihi, 

Quacauila?  Ey.opercenoneft.  Ch.  cur?  Ev.  quia  noa  efl 

illicommodum. 
CH.Itanecomm.odumillinoneft,  qureme  amat,  quam  ego 

contraamo? 
Omnibushicludificatur  memodis.  egoftultior, 
ooQuiifti  credam.  commorarur:  chlamydem  fumam  denuo. 
Ev.Maneparumper>atquehocaudi.  Ch.  cape  fis,  puer ,  hoc 

pallium, 
Ev.  Mater  irata  eft  patri  vehementer ,  quia  (cof tum  (ibi 
Ob  oculos  adduxerit  in  xdis ,  dum  runipfa  abeit : 
Sufpicaturillam  amicam  efle  illi.  Ch.  zonam  fuftuli. 
8)  Ev.  Eam  rem.  nunc  exquirit  intus.  Ch.  jammacharra  eft  in 
manu. 
Ev.  Nam  fico  te  introducam.  Ch.  tollo  ampuilam  ,  atque 

hinc  eo. 
Ev.  Mane  ,  mane  Chatiue.  Ch.  erras ,  me  decipere  haud 

potes. 
Ev.  Neque  edepol  volo.  CH.quin  tu  ergo  itiner  exfequi  meiiin 

meiinis? 
Ev.Nonfino.  CH.egomemoror,  tupuere,  abi  hinc  intro 
ocius. 

Jam 

«4-  -Z^owtfw/fc-j??*/:]  Verbafibidaii  pu- 1  jocus  hoclocoj  Zonam  fHJii*U.  Scalig.' 
tatabEutychoChahnus.  itaquedicitfej      85.     J^lachAra  eftinmanu.']    Graci 
^»,??  fumpfiffe,  quafi  iter  inceptum  j  eniai,  ut  ScRomani.ndngerebantgla- 
^"     '  '  diuminurbe.  Lambin. 

86.  TolloampuIiam.'\  Mos  Qrap  gedes 
oleo  ungere,  antequam  calceos  indue- 
rent.  itaqueperegreabeuntes  ampullam 
fecum  portabant  ,  qujb  oleum  in  euni 
ufiim  (uppeditaret,  'Pofterius  e?  hoc 
Plautilocoapparet,  prius  ex  Hefychio. 
cujus  ea  vcrba  ,  ;;\«<;)syTo  tS?  OTe/k?  0/ 
^'(X^^-h  "Tffiv  Tp  Tiyro(Ai'(Xtta3j<i/.  hinc 
^«^£f<:T;cU  apudPoesas.  Meftrf 


pertetturus.  Condebantautem  viatores 
in  zona  pecuniam.ut  &  milites.Ltf;^. Ve- 
teresufifuntvetbo  ^ugzir,  proeoquod 
crat,  induerc,  prasfertim  arma :  quoniam 
f*/«imprimis  militi  debeatur.  ficut  de 
baltheo  dicere videturjuftinianus.  Inde 
^i'n!rva,Zsfina,S>c[unoCinxia;2ihot:imQn 
fini.  Itaqi  X.  Iliad.  non  potmt  Homerus 
taccre  Neftoris  baltheum.  fed  eum  ma- 
gn^  ipfi  cui.«  dTe  fcripfit.  Indc  Plauti 


134  M   E   R    C    A  T   O   R. 

5?o Jam  in  curr um  efcendi ,  jam  lora  in  manus  coEpi  meas. 
£v.  Sanus  non  es.  Ch.  quin ,  pedes,  vos  in  curriculum  con- 

jicitis 
In  Cyprum  reda  f  quandoquidem  pater  miiii  exilium  parat. 
Ev.  Stultus  es.  noU  iftuc  qua^ro  dicere.  Ch.  certum  exfe- 

qui'ft , 
Operam  ut  fumam  ad  perveftigandum  ubi  fitillaec.  Ev.  quin 

domi  eft. 
y§  Ch.  Nam  Iiic quod dixit ,  id  mentituft.  Ev.  vera  dixi  equi- 

dem  tibi. 
Ch.  Jam  Cyprum  veni.  Ev.  quin  fequere  ,  ut  illam  videas 

quam  expetis. 
Ch.  Percontatus  non  inveni.  Ev.  matris  jam  iram  neglego. 
CH.Porroproficifcorquslitum.  nunc  perveni  Chalcidem, 
Video  ibi  hofpitem  Zacyntho :  dico  quid  eo  advenerim : 
S oo  Rogito  qiiis  eam  vexerit ,  quis  habeat ,  fi  ibi  in-      SJindaudiv: 

audiverit. 
Ev.  Quin  tu  iftas  omittis  nugas ,  ac  mecum  huc  introambu* 

ks? 
Ch.  Hofpes  refpondit ,  Zac  y ntho  ficos  fieri  non  malas. 
Ev.  Nihiimentituseft.  CH.fedde  amicafefe  inaudiflb  autu^ 

mat, 
Hic  Athenis  efle.  Ev.  Chalcasifte  quidem  Zacynthiu'ft. 
105  Ch.  Navem  confcendo ,  proficilcor ,  ilico  jamfum  domi , 
Jam  redii  exilio.  falve  mi  (odalis  Eutyche :  •  '  - 

Uc 


92.  Exjtlium  parat.']  Hic  tandem 
blanditiir  aiiquid  Grutero ,  quod  recipit 
ex  quadam  veteri  ed.  Pareus  :  exftlium 
imperat.  Sed  dcludunturambo,  8cfcii 
ptaleftiomulto  elegantior.  Ellin  eo  , 
tquodfi  eSecerit,  egoexfulero.  SicLi- 
vio  lib.  I .  Quintus  Fabius  Rullianus  pa- 
ter  adL.  Papirium  Curforem  :  nec  a.tcu 
vnea,  cuituorbitatemparai.  Ennius  Te- 
lamone  :  apudFeftum  in  Obfidionem: 
ScihoA  natum  irigenuum  ^jacemt  cui  tu 
@bJidionemparat.   Gronovius. 

99-  Videoihi  hofpitem  Zacyntho.l^    Ho- 
fpes  Zacyntho,  hofpeseftZacynrhius,  vel 


Sic  Terent.  Vxor  Lemno:  anus  CorinthOf 
Vinum  Chio.   T  ur ne b . 

loz.  Zacy?itho  ficos  fieri  mn  mal(U.~\ 
Q£amfententiam  habet  ?  Opinor  dici, 
utfici,  qua£  acerbx  immaturxqueinfua- 
vitatem  habent;  percodx  tandem  ad 
fuavitatem  &  dulcedinem  mitefcunt:  fic 
ejuB  juventutem  acerbam  z^t  etiamnum 
&:indom.itam5quaestateemanfuefcet& 
domabitur.  Sic enim  obliqua  figura  fer- 
monis  adolefcens  perftringitur.  Immo 
fimpliciter  hoc  vult ,  Hofpitem  nihil  ad 
me  refpondiffe  :  fed  qusrenti  poma, 
obtrufifTepira.  Ttirnehtti. 
.    104,  Calcbasifie.'}  Id  eft>  vetus  vates. 

110,  Uf' 


AcTusV.  ScENAlir.  155 

Uc  valuifti  ?  quid  parentes  mei  valent  ?  ccena      SnSer^datu'" 

dabitur. 
Bene  vocas ,  benigne  dicis :  cras  apud  te ,  nunc  domi. 
Sic  decet ,  f ic  tieri  oportet.  Ev.  eho ,  q\ix  tu  fomnias  l 
r  10  Hic  homo  non  fanus  eft.  Ch.  medicari  amicus  quin  properas? 
Ev.  Sequere  fis.  Ch.  fequor.  Ev.ciementer  quslo,  calces 

deteris. 
Audin*  tu  ?  Ch. jamdudum  audivi.  Ev.  pacem  componi  volo 
Meopatri  cum  matre :  nam  nunc  eftirata.  Ch.  i  modo. 
Ev.Propteriftanc.  Cn.i  modo.  Ev.  ergo  cura.  Ch.  quin  til 
ercjo  i  modo. 
1 1 5  Tam  propitiam  reddam ,  quam  cum  propitia  eft JunoJ ovi. 


iio.  Medicari  amicus.']  Si  non  fanus 
fum:  curtu>  quiteamicum  profiteris, 
mihi  non  mederi  properasJ  Tropera^ 
aurem  pronuntiandum  -^  jwjkottUij  y 
proprM.  Camer. 

III.  Clementer  ^uafo,   calces  deterif.  3 


Mira  decori  obfervatio  elt ;  ubi  Chari- 
nus,  cui,  utamatori,  res  omnes  pro 
fpifrovidebanturprocedere,  ad  amicam 
in  asdes  feftine  nimis  introire  geftiens. 
fodaliillifuo,  pone  fubfequendo,  calces 
fingitur  deterere.  Douzu' 


ACTUS     QUARTI    SCENA    TeRTIA. 
PEMIPHO,    LYSIMACHUS, 

Huic  ScenA  ; 
Quafi  m  nunquam  quicquam,  &c. 

Pr&fcripferant  Vett.  Edd.  verfus  Xl.fequentes : 

LYs.  Demipho:  Sapientumilluddiclum  teaudiilereorfsepius: 
VOLUPTAS  eft  malorum  efca :  quod  ea  non  minus  homines 
Quam  hamo  capiantur  pifces.  hanc  quando  fugiani:  fenes, 
Tu  camen  feneftuti  gratiam  non  habeas :  quoniam  ha;c  abi 
5  Non  abftulic  modo  ,  fed  in  amorem  conjecic  forcius. 
Quo  te  confiliumque  cuum  acque  mentem  perdic  funditus , 
Atqueoculorumcibiprasftringicaciem.  mequoque 
In  magnum  conjecifti  malum  ,  nec  quid  faciam  (cio. 
De.  Lyfimache  ,  deiim  hoc  arbicrium  eft,  non  hominum :  tute  hoc  te- 
cum 
I o  Si  cogites  ,  non  acquom  te  facere  arbirrabere  , 

QuomamicohoiDini,  tuiqueconicio,  icafaccenreasmifere. 


Quafi 


t$€  M  E  B.  C  A  T  O  R ^ 

QUafi  tii  tiunquam  quicquam  aflimile  hujus  fadll  fecerls. 
Ly.  Edcpol  nunquam,  cayi  ne  quid  facerem.  vix  yivu$ 
(ummiferl 
3  Nam  mca  uxor  propter  illam  tota  in  fermento  jacer. 
De.  Ac  ego  expurgationem  habebo ,  utne  ruccenfear, 
L  Y.  Sequere  me.  fcd  exeuntem  filium  video  meum. 


3l.'W'  "T  X^T ^ota infermentojacet.^jlnfer' 
\^  mentojacere,  cy  i})  ^vfjM  Ket^^ 
dicebantur  >  quianimo  eiientzgio,  qui- 
que  iracundia  turgerent.  Nota  traiatio. 
rermentum  enim  &  acoiem  habet  & 
tumorem.  Larnhin.  Termenttim  hicpro 
ira  ponituij  ut  Ejfe  inferraento ,  fit  Srv/u^- 


ifittd  fermentum  tibi  iiabe ,  id  eft ,  indi- 
gnandi  cauflas.  Etiam  Hebrxi  fermenta- 
re  pioiraturgere&  ^U^.^^^  accipiunt. 
Quin  &  de  aliis  affeftibus  dicitur  :  ut 
Prudent.  Cum  fermentati  turgefiant  mo- 
res.  Cafaubon. 
^.Expurgationenfhabebo.l  Idcft,  apucj 


i^ctf ,  i^Kifi^fyei'/  yjxiji  p^j^Jif'  Juvenal.   tuara  lixoiem  te  purgabo. 

ACTUS    QjUINTI    SCENA     QUARTA. 
EUTYCHUS,    LYSIMACHUS,     DEMIPHQ. 

AD  patrem  ibo ,  ut  matris  iram  (ibi  eile  fedacam  fciar. 
Jamredeo,  Ly.  placec  principium,  quid  agis.^  quid  fit^ 
Eutyche? 
Ev.  Optuma  opportunitate  ambo  adveniftis.  Ly.  quid  rei  eft?^ 
Ev.  Uxortibiplacida  dc  placata'ft.   certe  dextras  nunc  jam. 
5  Ly.  Dii  me  (crvant.  Ev.  tibi  amicam  nuUam  efte  nuncio. 
De.  Dii  te  perdant.  quid  negotii  eft  nam  quaefo  iftuc  ?  Ev.  elo- 

quar. 
Apimumadvortiteigiturambp.  Ly.  quintibi  amho  operam 

damus. 
Ev.  QU I  BONO  SUNT  genere nati , / funt  ingenio 

malo , 
Suapte  culpa  genere  capiunt  gcnus ,  ingenium  improbant. 
loDE.Verumdicit  hic,  LY.tibi  mo  dicit,  Ev.  coilliiid  verunx 
eft  magis. 

Nam 


t.    A    D patremiho.']  Harc Eutych^s  ad 
x\  Chaiiniini  insdibusLyfimachi 

feftitantem.  Lambin. 

9.  Suapte  culpa.']  Unicatantumlitte- 

fa  mutata  ex  veteri fcriptura  lego:  Suopte 

mlpar/igenericapiunt  ^gensti  in^enunm  in»- 


frohant.  Quifunt ,  inquit,  bonogener§;|» 
nati,  li  fint  ingenio  improbo,  fuopt?  gc- 
neri  culpam  capiunt,  hoc  eft,  eorurti  cul- 
pa  in  genus  proprium  redundat ,  &  ge- 
nus  ingenuum  improbant,  Vitium  ab 
illorum  ingenio  jaalo  adfiicatur  generi  , 

bonoy 


A  C  T  U  S    V.    S  C  E  N  A   IV.  137 

-    Nam  te  iftac  setate  haud  aequom  fuerat  filio  tuo , 

Adolefcenti  amaiiti  amicam  emptam  argento  eripere  fuo, 
D£.  Quid  tu  ais  ?  Charini  amicaltilla  ?  Ev.  ut  diilimulac  ma* 

lus! 
De.  Illc  quidem  illam  fefe  ancillam  matri  emille  dixerar. 
15  Ev.  Propterea  igitur  tu  mcrcatus  ,    novos  amator  ,  vetus 

puer  ? 
Ly.  Optume  hercle :  perge :  ego  afliftam  hinc  alcrinfecus. 
Qi-uhuseftdidisdignusj  uiqueoneremus  ambo.  De.  nullus 

fum. 
Ly.  Filio  fuo  qui  innocenti  fecit  tantam  injuriara. 
Ev.  Quem  quidem  herde  ego ,  in  exiiium  cum  iret ,  reduxi 

domum : 
io^amibatexulatum.  De.  anabiit  ?  Ly.  etiam  loquere,  lar- 

va  ? 
TEMPERARE  iftac setate iftis decebat  artibus. 
De.  Fateor :  deliqui  profedo.  Ev.  etiam  loquere  lai va  ? 
V  A  C  U  O  ^4  elPe  iftac  ted  a:tate  iis  decebat  noxiis : 
Itidemj  uttempusanni,  ^tatem  aliaip  aliud  fadum  conve- 

nir. 
25  Nam  fi  iftuc  jus  eft ,  feneda  state  icortari  (enes , 

Ubilociresfummanoftraeftpublica  ?  DE.heijperiimifer! 
Ev.  Adolefcentes  reiagendae  ifti  magisfolent  operam  dare. 
De. Jam  obfecro vobis heicle  habece  cum  porcis ;  cum  -^olts?^ 

fifcin^. 
Ev.  Redde  filio:  fibi  habeac.  De,  jam  ut  vok,  perme  fibi 

habeatlicer. 

Ev.Tem- 

bono,  &cu]pamcapiuntnontantum  in  rutC&Tinlibris  veteribus  fappe  permu- 
le,  fedeiiaminipfumgenusquodcled?-  |  tantur  invicem.  TortuzniQm^iofportu, 
coiznt.  Salmaf.  Suapte  culpa.']  Accipio  1  ut  Cafleria  apud  eundem  Plautum  pro 
partem  aSalmafiojpartem  aLiplIo:  Suo-  Schafieria.  Provetbium  eft.  Habete  hoc 
fte  culpam  gentri    capiunt ,  gentu  ingenio  j  vcbis  cum  fportis,  cumfifcina.    Sportae 


trnprobant.  nzm  Si generit  6c  tngenii  men- 
tionem  tam  poftcriore  quam priore  ver- 
fufacercdcbuit.  Gronoviw. 

24.  ^ltudfaSiumconvenit.']  Qu^acon- 
ypiit,  idemvaler,  quoddecet,  eandem 
illiconftniftionera  attribuit.  Lamb. 

zi.  fcbci.hsrclehabete  cum  porciij  cum 


&fircin2exviminetexebantur,  &  con- 
tinendis  obfoniis  &  variis  lebus  fervie- 
bant.  Namaiporta,  fportuladifta -u?37TJ- 
itcojL^ico)?.  Fifcina  etiam  tunc  paraban- 
turexViminead  ficus  Scalia  hujufmodi 
contincnda.  Habeatis,  inquit>iem  ipfam 
cum  iis  vafis  quibus  continetur-    Cum 


pjcma.j   rmw  Icnptum  eft  pio  porrwj  \fportii,  cumfifdnii  ,  proyeibialita  hxc 

■*  X  5  ufax- 


i^S  M   E    R    C    A    T    O   Rj 

3oEv.  Temperl  edepol !  quoniam ,  ut  aliter  facias  ,  non  cfl 
cupice. 
De.  Supplicii  (ibi  fumat quid  volt  ipfe  ob  hanc  injuriam. 
Modo  pacem  faciatis,  oro  utne  mihi  iratus  fiet. 
Si  hercie  icivillem ,  f ive  adeo  joculo  dixiffet  mihi , 
Seilkm.amare ,  nunquam  facerem ,  ut  illam  amanti  abducc- 
rein. 
3  ;  ELityche ,  ted  oro ,  fodalis ejus  es ,  ferva  Sc  fubveni. 

Huncfenem ,  para  meclientem  :  memorem  dices  beneficii. 

Ly.  Ora  ut  ignolcat  deliclis  tuis  atque  adQiefcenti^e. 

De.  Pergintuautem.?  eia  fuperbe  inveherel  Ipero  ego  mihi 

quoque 
Tempus  taie  eventurum ,  ut  tibi  gratiam  referam  parem. 
40  Ly.  Miilas  jam  ego  iftas  artes  feci.  De,  Sc  quidem  ego  dehing 
jam.  LY.nihil. 
CONSEUTUDINE  animus  rurfus  te  huc  inducet.  De.  ob- 

fecro  j 
Satls  jam  ut  habeatls.  quin  loris  csdite ,  etlam ,  fi  lubet. 
Ly.  Rede  dicis.  fed  ifluc  uxor  faciet ,  cum  hoc  refciverir. 
DE.Nihil  opu  fl  refcifcat.  Ev.  quid  ifluc?  non  refcifcet,  ne 
time, 
4^  Eamus  intro ,  non  utibilis  hic  locus  fadis  tuis , 


ufurpantur.Aliquando  legebam,  eumpor- 
iu ,  cumfufcina,  TropyJc  eftretc  pifcato- 
rium,  quod  Latine  ita  dixerit  Plautus. 
Fufcina.  etiam  inftruraentum  pifcato- 
Eiuai,  tridens,  ad  figendos  pifces.  Habete 
,  igitur  prxdam  ipfam ,  ^  quidquid  plfca- 
tum,cumporcis&curn  fufciai  ipfa.  Si 
Jiihil  mutandumlit,  egohuicfententix 
nancmagisadh^refco.  Cum  hocfenfu, 
«tiam  fifcim  rctineriplane  poteft.  Vas 
cmmeftvimineum  inquo  &  pifces  ca 
pri  Eeponuntur.  Porci  Cive  Tropfu),  funt 
retia,  iive  naiTaspotius,  Kaproi.  Unde 
proverb^um  ^jJlvnTropKcscupi  ,  defor- 
tiinatis  quibus  dorraientibus  naffa  im- 
pletur.  Habefe,  inquir,  vobistotamca- 
pturam  pifciumj  cum  ipfis  naffisac  fifci- 
K3.  Nifiquis  dicat  reveta  muHerem  il- 
hmfporta^  di.  fifci-/!am  fecum  attuliiTe, 
PAm  (iommn feriis  intravit.  S.fmaf,us. 


MU.  Ptll.  non  uti- 
bile'fthic  loc. 

Dum 


37.  Ly.    Ora  ut  igmfcat  delilHif  tuU.'] 
Ipfumne  Demiphonem  Lyfimachus  o- 
rare  jubet  ?  At  quem?  filium  fuumne  aii 
ipfius  ?  Equidera  non  aderat  Charinus , 
quioranduseflet:  Scoratorem  vero  fibi 
parat  ille  Eutychum ,  non  ipfum  orat. 
Nam  hicquid  oreturJ  IgnofcereCharini 
erat,  in  quem  deliquetat  pater.  Non  con- 
venit  igirur  vulgata  leftio :  quam  in  kn-' 
fum  aptiflimum  refingcs  levi   mutatio- 
ne ,  fi  pro  tuii  fcripferis  hujui-  Inequitat 
.TqualifuoLyfimachus,  &fiiiura  orar, 
orareatqueinrerccdereapudfiliumillius 
proillo  velit.   Salfiflime  rem  indignam 
perftringenss  cum  ,  quo  modo,  quibus 
deliftis,  quam  veniam  filii  rogare  folent 
apatribus,  eodemiifdemeandem  patri  e 
filionuncrogaricupit.    ^y^cidal. 
'    2S.  Superbs  invehere.']  Mihi  inequi- 
ta. 

51.  Suanf 


ACTUSV.    SCENA  IV.  IJ^ 

Dam  memoramus ,  arbitri  ut  (int ,  qui  prsetereant  per  vlas. 
De.  Herclequin  tu  rede  dicis :  eadem  brevior  Fabula 
Erir.  eamus.  Ev.hiceftintusiiliusapud  nos  tuus. 
DE.Optumeeft.  illacper  hortumnosdomumtranfibimus. 
[  o  Ly.  Eutyche ,  hanc  volo  prius  rem  agi ,  quam  meum  intro  rc- 

feropedem. 
Ev.  Quid  iftuc  eft?  Ly.  SUAM   QUISQUE  homo 

remmeminit.  refponde  mihi : 
CertonTcisnonruccenferetuammatrem?  Ev.fcio, 
Ly.  Vide.   Ev.  me  vide.   Ly.  fatis  iiabeo.  at  quxib  hercle  , 

etiam  vide. 
Ev.  Non  mihi  credis  ?  Ly.  immo  credo ,  fed  ramen  metuo 

mifer. 
5  De.  Eamus  intro.  Ev.  immo  dicamus  (enibus  leges  cenfeo , 
Priufquam  abeamus,  quas  le^es  teneant,  conten-    '•  g^h-  qua  re le. 

^  •'  T  O  '  ge    teneatic  con- 

tiquefint.  .  lentiquc  fint. 

AnnOs  natus  fexagintaqui  erit,  (i  quem  fcibimus , 
Seu  maritum  feu  liercle  adeo  coelibem  (cortarier , 
Cum eo nos  Iiiclege agemus :  infcitum arbitrabimur. 
}0  Et  per nos  quidem  hercie egebit ,  qui  fuum  prodegerit. 
Neuquifquam  pofthac  prohibeto  adolefcentem  iilium 

Quin 


5 1 .  Suam  cjuifque  homo  rem  meminit.'] 
slotat  hominum  mores  ,  quiin  alienQ 
legotio  dormitant ,  in  fuo  quifque  vigi- 
at.r. 

J9.  Cum  €0  nos  hic  lege  agemus.~\  Id  eft, 
cenaslegibusindiitasinfligemus,  Scle- 
^emincumconfequemur.  In  eofignifi- 
atucapiturapudTacit.  lib.  iz.  Elt  igi- 
ur,  Lege  agere ,  quod  Cic  alibi  dicit,  fa- 
erejudicatum ,  ideft,  exfequi  implere- 
|uelatamlententiam.  Poflefa^.  V.  &  N. 
^ul.  3-  3.  lo.  Ififcitum  arbitrabimur.il 
citum  in  re  Venerea  ufurpatum  antrqui- 
us,  docueruntalii,  tum  Plautus  Tru- 
ul,Sc.  ult. 

^anejuamhichorridui  y  quanquam  hic 
fcjualidu'fi : 

Atfcitus  beUuminit.  (V.  N.  ibid.)  Ifti 
ontrarium /n/ciri«  hoclocoPlauti.  Sic 
nim  hunc  veiirum  anemine  ha^tenus? 


quod  fciam,  intelleftum  interpretor:  nec 
hNncfolum,  fedScaliumTerent.  Hec. 
aft.  s.  I. 

Namji  facif  fa^urave  es ,  honas  i^uodp&r 
eflfacere : 

Jnfcitum  offerre  injuriam  tibiimmerenti^ 
inicjuum  efi. 
Vultlenex;  iniquumefle, fihorao,qui 
exrebusamoenis  5c  voluptariis  exaruit , 
injuriam  inferat  meretrici:  cum  hoc  lit 
potius  calida:  juventutis.  Gruter. 

6o.  Et  per  nos  ejuidem.~\  Multocon- 
cinnius  &  non  fine  joco  legeretur  hic 
verfus  poft  illura  :  Si  quis  prohib.  &c. 
Haecenim,  Etpernos  quidem,  &c.  quali 
fanftioeft  ,  quapoenain  eum  ftatuitur, 
quiid,  quodde  fumptu  adolefcentibus 
fubminiftrandodicitur,  violaverif,  aut 
potius  fervaveiit,  nempe  E  g  e  s  t  a  s, 
Fijiorit, 

6z.  Huod 


140  MePvCATgr  Act.  V.  Scen.  IV. 

Qum  amet ,  &  fcortum  ducat :  quod  bono  fiat  modo. 

Si  quis  prohibuerit,  plusperdet  clam,  quam  ii  pr^iiibuerit 
palam. 

Haecadeo ,  ut  ex  hacce  nodle  primum  lex  teneat  ienes. 
C^  Bene  vakte ,  atque adolefcentes ,  hxcCi  vobis  lex  placet» 

Ob  (enum  hercle  induftriam,  vos  asquom  eft  clare  plauderea 

6z-  §ltiodhom  fidtmod9.'\  Modo  nil  [  Mil.  a^,  3.  fcen- 1.  L. 
fiat  contialeges  tk  fupra  modum.  V.  N.  i 


FINIS    MERCATORIS. 


M.  Accl 


Ht 


M-   Accl   Plauti 


PSEUDOLUS 

DRAMATIS    PERSON^. 


PSEUDOLUS,  fervos. 

CALL1D0R.US,  adolefcens. 

B  A  L  L 1  O  ,  Uko. 

L  c)  R  A  R  1 1 ,  quatuor. 

S  I  xM  O  , 

CALLIPHO,       ^  ^*"^'* 


r"^" 


HARP  AX,  cacuU. 

CHARINUS  ,  adoUfcent. 

PUER. 

COCUS. 

Sl  MI  A,  fycophantd. 

PHOENICIUM,  meretrix. 


A  R  G  U  M  E  N  T  U  M ,  ut  quibufdam  videtur ^ 
Prisciani. 

j^   R£  Centes  npimerat  quindecim  Miles  minas, 
Simnlconfi^Tnat fjmbolum  ^  ut  PhoentciHm 
E  t  det  Lenot  qm  eum  cum  relicjHo  ajjerat, 

V  enientem  Caculam  intervortu Jjmbolo , 
XyicensSjrumJe^alhoniSy  PjeHdolHs: 
Opemque  herili  ita  tetulit:  nam  Simi^ 
'Leno  Ynulierem ,  quem  isjuppojmt ,  tradidit, 

V  enit  Harpax  verus :  respalam  cognojcitur : 

S  enexque  argentum  ^  quoderatpaUns  ^  reddidit. 


ALIUD 

C     A 


ARGUMENTUM 


M     E    R     A     R     I    I. 


HUjus  FabuIiE  laudatio  exftat  Ciceroniana :  in  cujus  Catone  ipfe  Cato 
dicit :  Quam  gctudebat  helto  fuo  Punico  N&vtus  ;  quam  Truculento 
P  L  A  u  T  u  s  ,  quam  PseudoloI  Aceft  Truculentus  quidem 
itadepravatus,  utnulIaaliaFabuIaFabuIarumPlauLinarum  magis,  tam 
in  expreflis ,  quam  in  MfT.  libris.  Pseudolus  autem  &  beneficio  ve- 
ccrum  librorum  ,  &nofi:radiligentia  ,  maxima  parte  reftitutus  integri- 
tati,  facile  p jobat  ledori ,  fenonfine  caufla  tantopere  placuiflTeCicero- 
ni.  Argumentum  eft  varium  &  plane  minticum.  Senes  duo  facis  commo- 
di.  Adolefcens amore  perditus.  Servus  veterator  &  fraudulentus.  Leno 
fceleratus  &  perfidus  j  a  quo  per  fallacias  fubita;  occafionis  abducitur  ami- 
cafiluhcrilisconfiliofervuli,  Iteexponumur  admodum  copiofe  &la- 
culcncc  ,  cum  aclione  mukipiici, 

PRO^ 


PROLOGUS. 

STudete  hodie  mihi :  bona  in  Scenam  afFero :       kSfimf^^' 
Nam  BONA  BONIS   FERRI  reor  equom  ma- 
xume  5 

Ut  mala  malis  t  ut ,  qui  mali  funt ,  habeant  mala :  1 

Quiboni,  bona.  bonos  quod  oderint  mali , 
5  Suntmali:  malos  quod  oderint  boni ,  bonos 

Elleoportet.  vofqueideoeftisboni:  quandoquidem 

Semper  odiftis  maios  •,  &C  lege  8c  legionibus 

Hos  fuc^itaftis ,  Quirites ,  fucceffis  bonis. 

Huic  vos  nunc  paiiter  bonam  boni  operam  date  gregi  ^ 
10  Quibonuseft,  &hodieadbonos  affertbona» 

Aures ,  oculi ,  animus ,  ampliter  fient  faturi* 

In  Scenam  qui  jejunus  venerit ,  aut  (itiens ,  ( 

Is  rilu  &  ventre  rafo  vigilabit  fedulo  : 

Dum  ridebunt  faturi ,  mordebunt  famelici. 
ij  Nunciifapitis,  ceditejejuni,  atquedifGedite. 

Vos  iaturi  ftate ,  immo  (edete,  atque  attendite  j 

Non  argumentum ,  neque  liujusnomen  Fabuls 

Nunc  proloquar  ego :  (atis  id  faciet  Pfeudolus : 

Satis  id  didum  vobisputojam  atque  deputo. 
loUbilepos,  joci,  rifus,  vinum,  ebrietasdecent: 

Gratias,  decor,  hilaritas,  atquedeledtatio; 

Qui  Qu  JE  R I T  aka ,  is  maium  videtur  qua^rere, 

Curas  maiasabjicite  jam ,  ut  otiofi  hodie. 

SX  PO  RG I  melmft  hmbos ,  mque  ex^urgier*      M-  exurger, 
i^T  Ld  FTINA  longa  FA  B  VL  A  tn  Scenam  ventt. 

15.  'T  T  Entre  rafo.']  Eftjocus  inexfpc-    caeteraquashiccommemosantur.  Dcti 


V  <^atusj  alludens  adrafum  ca 
put  j  cui  capilli  deerant  ;  ut  hic  ventri 
cui  cibus.  Tauh. 

zo.  Vhfleposy  jodi&c\  Hic  ordo  8l 
fententia  ,  finelepoia  omnieii  &  Gra- 
tiis.  legendumj  ^Un  c^jtxrit  etlia  ,  is 
malum,  (i^c.  fenfa  5c  aperto  &  elcgan- 
ti.  Q^uid  enim  probabilius  ,  quam 
ciim  hominem  malum,  &  mcxrorera 
iibi  quaerere  ,  qui  slla  conieftatur  , 
iguam  leporefn,  jocoi,  lufni  *    vinum ,  &C 


Z4.  Exporgi metius eftlumbos.^^Vanmn 
hic  Larnh.  commentum,  verdifque  unus 
aatetiamalterdeefie  videtur.  uc  fenfus 
fuerit:  Abjicite  jam  malas  cur3s,ut  otiofi 
nobisopetam  hodiedetis.  Siquiaurem 
negotiofi  funt,  eos  exfurgere  atqueabire 
meiiuseft:  namlongafabuhin  Scenam 
agendavenit.  ^ctd.  S^ne  Prologw  hicin 
Mir.  Paii.  prsier  ultimos  verfusduos, 
deriderstur  :  qusm  tamen  snriquum 
Camer.  cenkt, 

ACtUS 


H} 


ACTUS   PRIMI    SCENA  PRIMA. 


PSEUDOLUS,    CALIDORUS. 

SI  ex  te  tacente  fieri  pofTem  certior ,    ^ 
Here ,  quc-e  mifenx  te  tam  mifere  macerant , 
Duoriimlaboriegohominum  parfifTem  lubens, 
Mei  te  rogandi ,  &  tui  tefpondendi  mihi. 
5  Nunc,  quoniam  id  fieri  non  potefl ,  neceflitas 
Mefiibigit,  utterogitem.  refpondemihi : 
Quid  eft,  quod  tu  exanimatus  jam  hosmultos  dies 
Gellastabeliastecum ,  easlacrumislavis, 
Neque  tui  participem  conliiii  quenquam  facis  ? 
I  o  Eloquere,  ut  quod  ego  nefcio ,  id  cecum  fciam. 
CA.Miferemiierfum,  Pfeudole!  Ps.  id  tejuppiter 
Prohibellit.  Ca.  nihil  hocjbvis  ad judicium  attinet. 
Sub  Venerisregno  vapulo ,  nonfubjovis. 


4-  \^  £»  fe  rogandi.']  Ni  A.  Gellius 
iVl  palam  teftaretur  fic  fe  JegilTcex 
xationemanifeftafcriberem:  Meo  te  ro- 
^andi&tuo.  Nam  qua:afFerunt  ad  pro- 
bandum  iioc  genus  orationis  quid  ha- 
bent  limile  ?  Tuum  Samii  Lucumonts  atu- 
men  male  legitur  apud  Aufonium  ,  & 
fcribendum  eft  :  ^nticipefcjue  ttio  Samii 
LucumoHti  acumen  ,  ut  monuit  Douza 
lib,  2.  Plautin.  cap.  22.  Tamenfidebe- 
bateffePlautofimile,  acumentui,  Samii 
L«f«rao««,  erathabendum.  Eodem  mo- 
do,  inquiunt,  dicitur  Nojler  utriuft^ue 
labor.  Cicdo,  ut,meiis  &  tuus  duorumla- 
bor :  non  noftri  utriufe^ue  labor ,  ut,  mei 
^ctui  duorumlabor.  Nam  Hecuba  En- 
niana  cum  ait:  Miferere  mei  anus  :  qui 
poteratahterloqui  ?  Sic  &  recte  dice- 
lem  :  Miferere  duorum  rnei  &  tui.  Sed 
non  ita  bene  fonat ,  Ubor  duorum  mei  & 
tui:  neque  labormeiterogandi  :  &  labor 
tuirefpondendi  mthi,  \xt  labor  duorum  meus 
ac  tuus  ,  labor  meus  te  rogandi ,  labor  tuus 
refpondendi  mihi.  Simihter  apud  JC. 
mens  meafacientit  teftamentum ,  fi  pat  huic 
PJautinoeOct,  foret,  mens  meifaciendi. 
Unicus  afPertur  Jocus  par  Ciceronis  ad 
Cmionem  ep.  6.  Tuiunituftudio.  Sed  hic 


Ps.  Licet 

quidem ,  quin  tuo  uni-Mfludio  fcripferit» 
ut  femper  aUas,  nuUum  mihi  dabium 
eft.  Lepidumveroeft,  quodiltad,  j»i«- 
cium  tuum  eruditifimi  viri,  volunt  cffs 
integrum,  tuum  tui  eruditifim:  viri  ju~ 
dicium  j  meumunius  peccatum  pxomear^ 
meiunius  peccatum.  Quis  unquam  cre- 
datquenquam  itaiocuuim ,  tuumjudi-* 
ciumtui,  meumpeccatummei?  Immofi 
verura  vis  ,  integrantutilla  hocmodo: 
tuumjudicr um ,  qiiodcit  judicium  erHdi- 
tifttmi  viriy  meum  peccatum  ,  quod  eft 
nniiis  hominis.  Tuum  ftudium  adolefcentis  , 
id  eft  tuum  ftudium  ,  quod  erat  ftudiura 
tura  adolefcentis  :  tua  veftigia  proximi 
pratorii  :  tuaveftigia  qujE  erant  vcftigia 
proximi  pratoris.  Alioqui  queraadmo- 
dumnondicitur,  uxormef,agertui ,  ita 
ntclabor  mei  Situi.  Salluftianum  quo- 
qncmajoresveftram  agnofcit Gcllius: fei 
omnesfcriptiillic,  majores  noftri ,  tefte 
Grutero.  Qupdfidixerunt  ifta  hi  duo, 
folo  hellenifmo  excufantur  quem  imi-' 
tarinolim.  Volunt  etiam  tis  pro  tuicX 
Gcllio  MfT.  ambo:  &  te  refpondcndi.  A- 
cad.  Mei  interrcgandi  &  tut  refpor.dendi 
mihi.  Gronovius. 

13.  Sub  \^enerisTeg'no.'\  Arud  Veteres, 


144  PSBUDOLUS. 

Vs.  Licet  me  id  fcire  quid  fit  ?  nam  tu  me  antidhas 
I  j  Supremum  habuifti  comitem  confiliis  tuis. 

C A.Idem  animus  nunc  eft.  Ps. fac  me  certum  quid tibi effi. 

Juvabo  aut  re ,  aut  opera ,  aut  confilio  bono. 

Ca.  Cape  has  tabellas ,  tute  hinc  narrato  tibi , 

Quae  me  miferia  dc  cura  contabefacit. 
20  Ps.  Mos  tibi  geretur.  fed  quid  hoc  quxCo  ?  C  a.  quid  ell  ? 

Ps.Utopinor,  qnaeruntlittersehasfibilibetos, 

Aiia  aliam  fcandit  C a.  ludis  me  ludo  tuo. 

Ps.  Has  quidem  pol ,  credo ,  nili  Sibylla  iegerit  i 

Interpretari  alium  potefleneminem. 
25  CA.Curinclementer  dicislepidisliteris, 

Lepidis  tabeilis ,  lepida  confcriptis  manu  ? 

Ps.Anobfecrohcrcle,  habeiit  quoque  gallinas  ma-  ^^Jeat'"*' 
nus?  4 

Nam  has  quidem  gallina  fcriplit.  C a.  odiofiis  mihi  es» 

Lege,  veltabeilas  redde.  Ps.immo  enim  pellegam: 
3 o Advortito anim.um.  CA.nonadeft.  Ps.attucita. 

CA.Immo  ego  tacebo ,  tu  hinc  ex  cera  cita: 

Nam  iftic  meusanimus  nunc  eft ,  non  in  pedore. 

Ps.  Tuam  amjcam  video.  Calidore.  Ca.  ubi  eaeft,  obfecro  ? 

Ps.  Eccam  in  tabellis  porrectam :  in  cera  cubat. 
3  5  C Ai  At  te  dii  ddsque  quantus  es.  Ps.  fervallint  quidem . 

CA.Quafi 


juvenesvirginefque,  rubVenensfe  efle 
rmperio  arbitrabantur  :  Et  li  quid  mali 
accidiiTet,  ejusid  jprumirxiroputabant. 
Prasterea  cum  amoris  fui  compotes  fa- 
HXi  nupfiflent,  coronas  ei  fufpcndebant: 
Juvenesquoque  zonas  amafiarum  fua- 

rum,  &C.   Meurf. 

zz.  ^lia  aliam  fcandit.']  Litterae  fcil. 
nonerantrcftalineacoHocatx  ,  \cd,  ut 
a  puella  fcriptae ,  alia  alii  quaii  iacuba- 
bat. 

23.  ISlifs  Sihytta,']  Quaeetiamfi  legere 
nonpoilit,  divinaretamenpoflit.  V.  N. 
Taen.  r.3. 

24.  Jnterpretari  Alium.  ~\  Alter  codi- 
cum  :  dliuni  pojfe  reor  nemineTit  f  cuifub- 
fcribit  Academicus  :  alter,  inTerpreuri 
fefeneminem,  InteUcxit  Cameiarius  tc 


reor  efleinfiticium  :  &  reddidit  fotejfe'. 
Ego  idem  llifpicor  de  ^i^  altum:  Sc  fcri- 
plilTt;  Piautum  puto  :  Interpretarief  pcjfe 
neminem.  Gronovius. 

28.  Gallina  fcripfir.']  Ludi  in  arhbi- 
guo>  ficquafiexinfidiis  pueiiam  convi' 
tio  verberari  Volunt  interpretes ;  ac  fi 
inter  male  nominata  nomina,  mcref  rici- 
busindi  folita,  etiam  facnt,gajlina.  Nosi 
meminiidme  unquara  legitfe.  Certus 
autem  fura  per  gailin^  fciiptutam  Si. 
manus ,  nihil  hic Cgnificaii aliud,  quam 
inconditas  .  incompofitas,  &caltas3li3s 
fcandentcs  Httefas,  quibuS  hx  tAbnlt 
erant  cxaratar.  Nos  Belga:,  delumpra  a 
gallis  metaphora,  ejufir.odi  inconcinnas 
litteras  haene-pootefucili^ri  tiidixeris,^d/- 
lerumpedei!  appeilaraus.  'jSoxhom. 

3^-  ^"fr 


A  C  T  U  S   I.    S  C  E  N  A  1.  I4J 

Ca.  Quafi  fblftitialis  herba ,  pauliiper ,  fui : 

Repente  exortus  (iim ,  rependno  occidi. 

Ps.Tace,  dum  tabellas  pellego.  CA.ergoquinlegis.? 

Ps.  PiiCEnicium  Calidoro  amatori  fuo 
40  Per  ceram  8c  linum  literafque  interpretes  SmViigiiuE 

Salutem  mittit ,  &  faiutem  abs  te  expetit , 
.    Lacrumans titubanti  animo ,  corde ,  Sc  pe6lore» 

Ca.  Perii!  faiutem  nuiquam  invenio ,  Pfeudole, 

Quam  illi  remitcam.  Ps. quam falutem ?  C A. argentcam» 
45  Ps.  Pro  lignean'  falute  vis  argenteam 

Remittcre  illi?  vide  fis,  quam  tu  rem  geras. 

Ca.  Recica  modo ;  ex  tabeliis  jam  faxo  fcies, 

Quam  (iibito argento  milii  ufus invento fiet. 

Ps.  Leno  me  peregre  milici  Macedonico 
50  Minis  viginti  vendidit ,  voluptas  mea : 

Ec  priufquam  hincabiit ,  quindecim  Miles  minas 

Dederac ,  nunc  un^  quinque  remorantur  min^ : 

Ea  caufsa  Miles  iiic  reliquit  iymbolum. 

Expreilam  in  cera  ex  anulo  (uam  imagineiii, 
5  5  Ut  qui  huc  afferret  ejus  f i milem.  fy mbolum , 

Cum  eo  fimul  me  mitteret.  ei  rei  dies 

HxcpriEftitutaefl,  proxumaDionyfia. 

Ca.  Cras  ea  quidem  iunt.  prope  adefl  exitium  mihi, 

Nifiquidmiliiinteeflauxilii»  Ps.finepellegam, 
^o  Ca.  Sino ,  nam  mihi  videor  cum  ea  fabularier  , 

Lege ,  dulce  amarumque  una  nunc  mifces  mitii. 

Ps. Nuncnoflriamores,  mores,  confuetudines, 

JocLis ,  ludus ,  fermo ,  fuavis  faviatio , 

Cora-* 

35.  ^aj;  folflitialu  herha.']  Herlam  \  llgno.    Uiide  &  Ovid.  i.  Elcg.  i.  ia« 


folJiiTiaUradzQa.  intelligo,  qu^  tempore 
folftitii ,  nofte  prxfertim  frigidiufcula , 
ut  folet,  &  rorulenta  fubnarcitui ,  dc 
poftea  a  calore  Solis  diurni,  qui  tunc  ma- 
ximefzvit,  moritur  ,  aut  ceitelangue- 
fcit.  Becman.  Proverbialiter  dicitur  de 
lefugaci  &nondiuturna.  Scalig. 

40.  Ceram  & Ijnum.']  Vide  notas  Bac- 
chid.  a£t,4.fc.  4. 

45-  Tro  tignenfalutt,']  Quia  tabella:  e 

Tvm.  Ih 


Amor.  eas  vocat,  inutileligntim. 

49.  Militi  Macedomco.j  JHacedoah* 
Scriveiius. 

S3.  Symholum.]  Vid6  notas  Epid, 
aft.  I.  fc.a.  ^f.  22.  &Bacch.a6i:.  2.  (c.  3« 
fC.z9.  Cafaub.inAthen.  1. 3.c,  31. 

S8.  Ca.  Craj  ea  ^utdem  ftint.'\  Veiba 
hsc  non  pars  epiftols,  fed  Calidori ,  qui 
fatalem  quafi  diem  fibi  inftare  conquc. 
littti,  r. 


Dou%.  minc  cga 
reexperiar. 


14(^  P    S    E   U   D    O    L   U    S. 

Comprefliones  arutse  amautnm  comparum , 
^5  Tenerislabeilismollesnioriiunciilse, 

Papiilarum  horridularum  oppreflluncul^, 

Harum  voluptatum  mihii  omnium ,  atque  itidem  tibi 

Diil:raci:io ,  dircidiuni ,  vafticiesvenit, 

Nifi  qux  miiii  in  te'ft  aut  tibi  efl  in  me  falus. 
70  Hiec  qu:^  ego  fcivi ,  ut  fcires  curavi  omnia : 

Nunc  ego  te  experiar  quid  ames ,  quid  (imules. 
vale. 

Ca.  Eil  mifere  fcriptum ,  Pfeudole  1  Ps.  6  miferrume ! 

C A.  Quin  fles  1  Ps.  pumiceos  ocuios  habeo  :  non  queo 

Lacrumam  exorare  ut  exfpuant  unam  modo. 
75  CA.Quidita?  Ps.genusnoftrumremperficcoculum  fuir. 

Ca.  Nihilne  adjuvare  me  audes?  Ps.  quid  faciamtibi? 

CA.heu!  ..; 

Ps.  Heu  ?  id quidem  ??^/IiercIe,  neparfis ,  dabo.   pw«g.nepar  fis, 

Ca.  Mifer  fum ,  argentum  nufquam  invenio  mutuom , 

Pfeudole.  Ps.  heu?  Ca.  neque  intus  nummus  ullus  efl.  Ps. 
eheu ! 
So  C A. Ille  abdudurus  efl  mulierem  cras.  Ps.  eheu ! 

Ca.  Ifloccine  paclo  me  adjutas  ?  Ps.  do  id  quod  mihiell: : 

Nam  is  mihi  thefaurusjugisin  noftra  efl  domo. 

Ca.  A6lum  hodie  de  me  efl.  fedpotesnuncmutuam 

Drachmam  dare  mihi  unamx ,  quam  cras  reddam  tibi  ? 
Sj  Ps.  Vix  hercle  opinor ,  fi  me  opponam  pignori. 


64.  ^mantlum  comparum.  ~\  Ex  vet. 
cod.  ieg-  arta.  amantttm  comparum .  Com- 
pares  lunt  ov^vyoi.  ufurpaturin  amore 
deduobus,  qui  inrer  feamant.  Horat.  2. 
Od.  s-  'ISlondummuniacomparis  ty£,qtiare 
valet.  Lipiius. 

6  6,  Papi&arum  horridnlarum.~\  Ideft, 
•prominentium  i  exfiantium.  Nonius.  Ca- 
tullo  furgentes  papiiU  lunt  tumefcentes 
iScveluti  ftrophio  obnitentes;  quas  hic 
Tlautus  horridulM  vocat.  iiias  &Cplei7tim 
fignificat  5  ut  cum  Varro  horreum  ah  hor- 
rid«  deducit.   Turneh. 

6  8.    Difcidium.~\  vjde   notas  Miiit. 


73.  Tumtceoi.']  Vide  BOtas  Aululaii 
a<a.  2.fc.  4.  j^f.  18. 

74.  Lacrumam  exJ]>Hant,~\  Tralatiori- 
dicula  Sc  feivo  digna :  alioqui  putida  dc 
inepta,  L. 

77.  NeparJ^s.l  Id  eft,  ne  peperceris, 
ne  parce  ejules,  fuppeditabo  enim  tibi 
magnam  copiam  vocum  harum  fiebi- 
liura.  Lamb. 

82.  lugis.']  Perennisrpropterincom- 
moda  fervitutis  fcilicet.  Thefaurum  ve- 
rodere  etiam  maladici,  Mercat.  nota- 
vimus.  Sic  Oppianus,  okCcv  oT^i^a, 
thefaurum  interitus ,  pro  mundo  8c  copis 
five  «Ttw*^^':  utobfeivat.  Rittersh. 

P4.  Cti* 


AcTusI.  ScenaL  147 

Sed  quld  de  drachma  facere  vis  f  Ca.  reftim  volo 

Mihi  emere.  Ps.qnamobrem?  CA.qui  me  faciam  penfilem. 

Cercum  eO:  mihi  anre  tenebras  perfequi  tenebras. 

Ps.  Quis  mihi  igitur  cirachmam  redder ,  ii,dedeimi  tibi } 
pc  An  tu  te  ea  caulla  vis  (ciens  lufpendere , 

Ut  me  defraudes  drachma,  ii  dederim  tibi  ? 

Ga.  Profe6lo  nullo  pa6co  poiKuii  vivere , 

Si  iila  a  me  abaiienacur  atque  abducitur. 

Ps.QuidfleSjCucule?  vives.  CA.quidegonifleam?    cr«f.vive. 
5)5  Cui  necparatusnummus  argenti  iiet : 

Neque  a/z  libclLT  fpes  Ciz  uiquam  gentium. 

Ps.Utlitcrarum  ego  harum  lermonera  audio , 

Nili  tu  illi  drachmis  fleveris  argenteis , 

Quod  tu  iftis  lacriimis  te  probare  poftulas , 
100  Non  pluris  refert,  quam  iiimbremin  cribrum  geras* 

Verum  ego  te  amantem ,  ne  pave ,  non  deferam. 

Spero ,  alicunde  hodie  me  bona  opera ,  auc  iiac    i^TufS!^^" 
mea,  / 

Tibi  inventurum  eire  auxilium  arj^entarium. 

Atque  id  futurum  unde ,  unde  dicam  nelcio , 
105  Nifi  quia  fururum  eil :  ira  S  U  P  E  R  C I L I  U  M  S  AL I T. 

Ca.  Utinam  qucs  dicis ,  diclis  fadlaiuppetant  1 

Ps.Scis 


94.  Onttls.']  Vide  notas  Aflnar.  e%- 
trema,   yC  73- 

S>6.  Ltbellx.j  LibeUa.  nuniuluserat  ar- 
genteus,  decima  denarii  psrs.  rroinde 
>^s,  Itbra-,  iiheUa  argenri  Plauto  ,  £c  libei- 
y^Ciceroni  5c^y?«,  proeodem  accipiun- 
tur.  Hincilla,  ^d.iibeU>tmdebere : fum- 
ftum  reddere  ad  ajfem.  Aliud  eft  apud 
rlin.  ^ii  iibeUam  ^  normam  exi^ere. 
V.  N.Capt.na.  5-rc.  i.^f.  27. 

99'  ^odruijin  iacrumu,&c.'\  Qnod 
cenfes,  teexillimariabillaprohamaaia- 
torem,oblacrymas,falleris,  &c.  { 

102.  ^HC  hacmea.j  Quia  icmel  cedit ; 
avi  pto  ««f  reftitutum,  hicquoque  ap- j 
plicandumfuit,  fed,  utopinor,  avi  ma-  j 
la-  Nec  tamenplacet,  «f /j.^cw^tf.  Nijiil! 
mcliusvulgato:  Bonaopcra  ,  aut,  fibo- 1 
na  eHenojipoieft,  v^l  boni  a  jnenihil 


I  exfncSlas  ,  haemea,  qualifcumqueeOT^J 

i  porelt.  Gronovim. 

i       105.  ltafuperciiinmfaiit.\  Oininandi 

;  fcientia  a  vcreruna  fuperltitione  diligen- 
tercultafuit  :  quam  KXi^t^ovigrnbjj  vo- 
cabant.  Qj-iod  Aufonius  ait,  ejustres 
fpecies  eflTe:  non  dubito,  quin  hx  fuerint: 

\  7r}:ip(JMi;i7:zfK/j.o^ ,  ^tinnitiu  aurii.  D(2 
fternutatione  n\\x\t\'^  utPropert.  ^ridui 
argutUmfier?iKttomen  am-or.  Cujus  omi- 
naiionisfolicitadinemcumdeprecsban- 
turGrarci.dicebant,  Zsu  a<a(nv:  In  Epi- 
giammate: 

Dtpaipiratione  autem  Theocr. 

Abrdv 5 

Plaut.  Supmiliummshifalit,  \Jadsfa.ii- 
K  a  Jatiog 


i^^  P    S    E    U    D    O   L   U    S. 

Ps.  Scis  tu  quidem  hercle !  mea  (i  commovl  facra  y 

Quo  pa61:o  &  quantas  foleam  turbellas  dare  I 

C  A.  in  re  nunc  funt  omnes  Ipes  sEtati  mes, 
1 1  p  Ps.  Sarin'  eil ,  ii  iianc  tioclie  mulierem  efficio  tibl  ^ 

Tiia  ut  iit 5  aut  ii  ribi  do  viginti minas  ? 

C A.  Satis ,  fi  futurum  eil.  Ps.  roga  me  vlginti  minas. 

lii  me  efledurum  tibi ,  quod  promrfi ,  fcias : 

Roga  obiecro  liercie ;  geftio  promittere. 
1 1 5  Ca.  Dabifne  argenti  mihi  iiodie  viginti  minas  f 

Ps.  Dabo  >  moleftus  nunc  jam  ne  fis  miiii. 

Atque  hoc  ne  didum  tibi  neges ,  dico  prius , 

Si  neminem  alium  potero ,  timm  tangam  patrem» 

C A.  Dii  te  miiii  omnes  fervcnt.  verum  fi  potes 
I  lo  Pietatis  cauila  vel  etiam  matrem  quoqite. 

Ps.  De  iilac  re  in  ocuium  utrumvis  conquiefcito. 

G A.  Ocuium  utrum ,  anne  in  aurem  f  Pe.  at  hoc  pervolga^ 
tumefcminus. 

Nunc  ne  quis  didtum  fibi  neget ,  dlco  omtiibus, 

Pube prxfenti 5  inconciane,  oninipopulo> 
j  i^  Omnibusamicis ,  notifque  edico  m.eis, 

In  hunc  drem  a  me  ut  caveant ,  ne  credant  mihi. 


fatioy  OTtx^'f  dicitur  ai  veteri  Gloffario. 
Scalig. 

107.  Mea  Ji  commovi  ftcrd.  Putem 
hocinterpretandunvde  feHtentia  Servii^ 
fcubentisadiilud  Virgilii  iiLneidos4. 

' ^ttalii commotu excitafacris 

Thyat ,  iibi  oitdito,  &c,  Corf.moti:  facrhs 
ideo  dixit ,  quia  \n  Sacroram  renovatio- 
necommqvebantur  fimul3cra:uRde  Ko- 
ratiusi.Od.  18. 

Non  ego-te ,  cayidids  Baflireu,  Invi- 

turn  fuatiam^qnod  ad  trieterica,  trienr.a- 
liaBacchipertinet.  Ea  enim  facratertio 
quoqueanno  innovabantar.  Sanefcien- 
dutn  op^iA  apud  Gxzcos  dici  Sacra  o- 
mnia,  ficnts^nd  L&tinos Ceremonia  di- 
cuntur.  fedjatnabufiveSacraLibeKi  Or- 
gta  vocanr,  vel  'S<m  -r  opy,\i ,  id  ell  ,  fu- 
rore ,  \'ci /^c^  ^rofm  ,  idcA ,  arnontibiis. 
Douza.  vide  i.Obferv.  1$.  Gro7tovim. 
los.  TurbellM.']  Vide  notas  Bacchid. 


116.  Ntimjamnefis.']  Dceft  huic  ver- 
fuipes.  Pareus:  r.uncjam.  Forte  :  nmis 
jam  nefies  mihi.  Gronovius. 

It8.  Taiiiam  ■patrem.'\Y\dt  nOCas 
Epidic.  a&.  s-  ic  z.  fC.-^. 

119.  Verum  ft  potes  j,  fietatii  catijfa. ~\ 
Pcrpietatemliceattibi  non  patrem  tan- 
fumj  fed  mafremq-aoquetangere.  Fii- 
tatU  cai{!fa  ■)  licut,  rriea  caufa  ,  per  rne. 
SentcntiaLdwj^/n.abfurdaeil :  ii-acuni- 
cevera.  x^cidal. 

124.  Pubeprafenti.']  P«^e/,  auQiOlfe  Fe- 
fto,  avjLizKjhp^yjxgah  iis,  quipuberesfuntf 
oranem  popuium  fgnificat.  DoftifiimuS;. 
Romanorum  Virgiliw,  inter  alia  condi- 
tse  antiquitatis  arcana  &  hqc  pofuif,  cura 
ait.  ptippefque  tua  pu^ef^ue  ttiorttm.  ex  ea 
cnim  conmetudine  dixit,  cum  exprimc- 
retHomericum : 

' •   '^iuj  vnirs  aii  }[$■)  av7;  IrctQ^iQi, 

Ibidem  .•  Pubes  ,  adolefcens,  qui  etiarn  VCr 
fiiceps  vacatttr.     €ui  contrartum  Jnveflii  «■ 

{»bQS  V 


12?.  Crura  mavellcm  modo.''^  Crura 
malkracrepuiflb,  ideft,  fradaeiTe.  De 
crmifragio,    Vide  Aiin.  ad.  2.  fcen-  -i-. 


A  CTU  S    I.  S  C  E  N  A    ir.  149 

Ca.  St!  tace  obfecro  hercie.  Ps.  quid  negotii  eft  ?  Ca.  oftlum 

Lenoniscrepuic.  Ps.  crura  mavellem  modo. 

C  A.  Acque  ipfe  egredirur  penitus  per  lurum  Memr.  psenus  perjur. 

r-innr  7(i«:n/..  inrus.  <vcc. 

tapui.  iiy;/. «/..  psrjuri. 

Tuhes,  &  pro  plurinm  puberum  numero 

dkifolet.  Fellus.   ScAlig. 

127.  Ofl,ufncrepmt.\   Vidc  notas  Mi- 

lit.aft.  2.  ic.i.xT.76. 

AcTus   Primi  Scena  Secunda. 

LENO,     LOB.ARlI7r,     PSEUDOLUS,     CALIDGRUS. 

pXite,  agice,  iteignavi,  malehabiti,  &  male  conciiiati, 
-^--'Quorum  nunquam  quicquam  quoiqiiam  venk  ia  men- 
tem,  ut  rede  faciant. 

^^  C)aibus^iiiadliocexemplum€xperiGr,  non  potefl:  ufurpari 
uiura, 

Ncque  ego  homines  magis  afinos  unquam  vidi,  ita  ^hAs  cofe 
callent.  ^ 

jQuos  dumferias,  tibi  plus  noceas:  eo  enim  ingenio  hi  func 
flagicnbcE , 

Qm  hsc  habent  confilia,  ubi  dataoccafio  eft,rspc,clepe, 

miQ^  harpaga, 
Bibe ,  es ,  i"uge ,  iiocjeft  eorum  opus. 

■Llt  mavelis  lupos  apud  oves  iinquere,quam  hos  doimaiflodes. 
At  faciem  ciim  afpicias  eorum  haudmaiividenrur,operafallunc. 
I oNunc  adeo  hanc  cdidlionem  nifi  animum  advor-    ^^^^IY^  ^'^^^® 
titisomnes,_ 
Nifi  romnum  rocordiamque  ex  pedore  oculifque  amovetis. 
Ita  ego  voftra  latcia  loris  faciam,  ut  valide  varia  lint : 
IXi  ne  periilrpmaia  quidem  ^que.pia:a  finc  Campanica , 

'  Neque 

.  \jr  ^-'^''^^^i?'.  &mateconcitiati.-],  bant.  ConfuleDonatum  adiUudTeienr. 
niVoTnfr^"'  n  ''  ^  ^^\  '^''^''''^'  Ean.  ■^a.^.fcA-Fu.ittveprodi^malecon. 
^^^l^'''^^''^ ^^Tl?'''"'^''" '''''' ^^"^'''''-  »biomnemconventioncmc.«r,-- 
n\.rlli  TT'  ^^^^^'^"^'q-^^mi^^i^ne  /rrfr;>«,r^ dici  teftamr.  credoque  pervul- 
l\r^tLt^-7  uT  ^'?-  ^'''¥''  ^  ■  ^^^"^^  '"  improba.nequamrr^al^  frugi 
8^^^^^  r^f"''";  S^^nofterali-  \  mancipiahcrileconviciumfuiire.  D.«^ 

X     "deit'Xrr:,'HT  "^5"  ^;--   oens',  fcurica  cc  tergino  officiiquemquc 

r(tlihrsconciliare,^io viliemere,diaita-   Epidic. zOt. i.k.i. j^C-i 5 , 

'  K  3  14.  ^le^ 


V 


IjO  P   S   E   U  D   O   L  U   5. 

Neqiie  Alexandrina  belluata  conchyliata  tapctia.        JlTieua!^"* 
1 5  Atqiie  heri  ant^  dixeram  oranibLis ,  dederamque  eas  provin- 

cias:  '"^ 

Vcrum  ica  vos  eftis  perditi ,  negligentes ,  ingenio  improbo  ^ 
Ofiicium  voHrum  ut  vosmalo  cogatis  commonerier. 
Nempe ita animati  eilis  vps.  vineite  hoc  duritia  ergo atque me^ 
Hoc  vide  iis,  ut  aiias  r es  agunt :  hoc  agite,  hoc  aniiiuun  advor- 

tire. 
^o  Huc  aGhibete  aures,  qu^  ego  loquar ,  plagigera  gencra  homi- 

num. 
Nunquamedepol  voftrum  durius  tergum  erit,  quam  tergi- 

num  hoc  meum. 
Qui  nunc  ?  doletne  ?  hem,  (icdarur,  fi  quis  herum  fervos  fper- 

nit. 
Affiftite  omnes  contra  me,  &  quae  loquor ,  advortire  animum. 
■  Tu  qui  urnam  habes , ,  aquam  .iiigere  >  face  pienum  acnum  fit 

cito. 
i.  c  Te ,  cum  fecuri,  caudicali  pra^ficio  provinci^. 


14.  ^lexa^jdrina,  heHuata.']  TnteUexit 
liocloco  VTAM.iifpolymita;  quaEfic  Gr^- 
cis  dicebantm  a  polymitariu  ,   qui  iira- 
giilamuUislJciistexebant,  oc  inde  hoc 
noniine  vocabaatur.  Hunc  texendi  mo- 
dum&  artem  Alexandrix  primum  in- 
ftitutamfuifre,  tellis  Piinius  : /j/w/raw 
vero  liciii  texere,  cju^  polymita  appe-Udui  , 
^lexixndriahifvituic,  inde  etiam  iAlex^an- 
driim  dicebantur,  quaead  eum  niodum 
erant  texta  nonacu  operabantur  Alexail- 
drini  i!li  polynrntsrii,  fed  peitine:  nam  in 
telaSc  textoriisinllrumentisartem  fuam' 
exercebant ,  ac  per  hoc  vere  &  propric 
texebant.    Ti^ntum  tamen  eorum  artifi- 
ciumfuit&induftria,  ut  majore  ferme 
varietateeorum  opera  diftinguerenrur, 
qusm  quae  acuBabylonia  ,  sut  Pjirygia 
pifta  efienr.  nam  &  in  his,  6c  beiluarum, 
&hominum  ,  &avium  aliarumquexe- 
srum  formasexpiimebaniur,  h^ud  lecus 
atqueinBabylonicis.  Salmaf. 

14.  Co}ic'hy.iiata  tapetia.  J  ConehyliatUi 
colar  eft  e  cffiruleo  &  rubro ,  qualis  Mar- 
^iae.  violf .    Picitui  ^i^ur^urem,  oftrinHs, 


Sdrrams^TheJfalictii etianiLucretio:  hlat' 
tetis,  &c.  Et  tapet um  ,  \t\tapetem  No- 
niusexponit  tegmen  umtepiCium  de  va,' 
rtii  coloribtis.  Cicerp  :  Conchyliatis  Cn, 
Pompeji  perijlrQT^atiifervoriiminceRii  /i- 
£ias Jirctosvideres.  Camer. 

iS-    Vincitehoc  duritia  ergo.~]  Qui  hxc 

mutarcaggr^iii  fuht,  ignoravere  quam 

necedlirium  iit   in  Comoediae  lediona 

geftusidentidem  iibireprsrentare.  Hoc, 

S-eiifTivMi  hic  ponimr.    Sententia  autem 

eO:.  Vos, fi quidem veliris  & pofllcis, du- 

ritiaveftra,  &hoc  terginum  (id  rasna 

,  oftenditur)  &  me  eo  vos  excepturum, 

I  vincite.   Eoxkom.  .^il 

i       21.  terffi»um.~\    Terginiim  pro  fcutica 

&ccriodixeruntantiqui.  Lucill. 

\  ■ Dumf&lvo  tergd  &  tergino  iicet. 

\  Scaiig.  _       "    ." 

:  zs.  Caudicali  prsficio  provincis.']  ^t 
;  lignum  iind3s,£cintabulas  acfragmen- 
1  tarainutadiiTe<:es.  caudexScncodex ,  3^- 
\  boris  truncus.  Virgil.  2  Gcorg.  ^in^. 
'  caudictbw  fe£iis,  e^c.  eft  &  interdum  plu-  , 
.  rium  tabuiaium  contsxtus.  Vario  apud; 
i  Non.  i 


A  C  T  t;  §  T.  S  C  E  N  A    11.^  I  j  I 

Lo.  At  ha^c  retunfa  eft.  Le.  fine  fiet :  itidem  vos  quoqne  eftis 

plagis  omnes. 
Num  quiminus  ea  gratia  tamen  omnium  opera  utor  ? 
Tibi  hocpLxcipio,  ut  niceant  cedes.  habes  quod  facias :  prope- 

ra,  abi  intro. 
Tu  efto  ledlifterniator ,  tu  argentum  eluito ,  idem  exftmico. 
jo  H^c ,  cum  ego  a  foro  revortor,  facite,  ut  ofFendam  parafa , 
Vorfa,  prxfterga,  ftrata,  laucaque  codlaque    S.Saerf/.Tr: 

omnia  uti  {int. 
Nam  mihi  hodie  nataiis  dks  eft ,  decet  eum  omnes  vos  coti'* 

celebrare. 
Pernam ,  calium ,  glandium  >  flimen ,  facito  in  aqua  jaceant, 

fatin  audis  ? 
Magnifice  volo  enim  fummos  viros  accipere,  ut  mihi  rem 

ellereantur. 
5  5  Incro  abite ,  atque  lisc  cito  celebrate,  ne  mora  quas  fit ,  cocus 

cmiiveniat, 
Mihi.  ego eo in macelium,  utpifcium  quicquid eft  pretio pras- 

ftinem. 
I  puere  pr^e ,  ne  quiiquam  pertundat  cruminam  c^utio  eft. 
Vei  opperire :  eft quod  domi dicere  pxne  fui  obiiius , 
Auditin'  ?  vobis  mulieres  hanc  habeo  edi6tii?/iem : 

Vos 

Non.  hincCIaudius,quiprirausRoma-  /  terr-^  pro  perterget  habebatur  in  corru- 
nisperfualitconrcenderenavemjcogno-  .-'lonl^iJslibris.  Tura  5&  Gmifceriin- 
mm^insCAudex.  Seneca  debrevit,  vi»^''  1  ^^}'^,^^  ^  librariis  notavimus  etiam  in 
29.  Idemextruito.1  Etbscisex^^'^'  M-ivio  ,  ubi/enejpro  genw.  Gronovius. 
ptum  difponito.  tamh.  imo-  -**  ^°^^°  ,'  ^"^'^q^^-  |  Qu:2  co£ia  funt  huc  nori  fa- 
ordinecoll^^^fO'  Taubm.  j  ciunt.  Infra  deraum  dicit,  coquos  fefe 

31.  """A]  Vsrfa,  a  '-''^«^(^Oi  (n(xtt^u>-\  adduiflurum.  Q^upmodoigitur  autquaic 
•*:^Hinc  verf^"*  videtur  in  animo    hicvult,  utomnia  coifta  inveniat,  do- 

mumreverfus?  C&pfacile  inter  fe  in 
libris  antiquis  commurantur.  Legendum 
ergoputo;^o5d^«e.  Do[iA\i\c  dicuntur 
fcita,eIeg3ncia,expoUta5quomodorfo<J?<« 
fa-cies  in  libris  amorum  Nafoni  appella- 
tur.  Boxhorn. 

34-u/^c«>er«.]V.N.  Ciftell.aa.i.r.iz. 
JS.  H£c  lito  celebrate.']     Celebre  non 
folum  freq  uens ,  icd  ctiam  veiox  fignifi- 
cat.  Noniiu. 

3  7-  Cautio  eft.'\  Ideft,  cavendum  efil 
Donatus  Andr.  ad.  2.  fc.  3 . 

K  4  42.  S^Vil 


labuiireDiom^-Jes,  cumfcribit  lib.  i. 
:ap.4,  l'f:ro,meto,fuTio ,  horum  verbo- 
umnonfacilereperimustempus  perfe- 
ium.  S:ramen,quodeft  f^rro,  inpafli- 
a  fignificatione  verfus  habet:  ut  apud 
enec.  Verfa  tempU  :  &  Pbut.  Verfa, 
oarfa.  Douza.  Prsfterga.'}  Sic  MfT.  Pall. 
lembrana:  Acad.  Lugd.  pr^flerfa.  Ve- 
im\>nto perterfa.  UtHoratio,  Gaufape 
'irpureomenfamperterftt:  &  Columellx 
undafpongia  vafa  pertergere.   Apud  Lu- 

etium  quoque  femel  atque  iterum  prA- 


152  P  S   E  U  Er  0  L   11   i.  1' 

40  Vosqu^einmniidiciis,  molliciis,  deliciifque^tatukm  agitisj 
Viriscumiiimmisinclitaeamica^:  nunc  ego  fcibo,  atque  ho- 

dieexperiar, 
Quaecapiti,  quae  ventri  operam  det,  quasque  fuse  rei ,  qus  (b- 

mno  ftudeat : 
Quam  libertam  fore  mihi  credam,  8c  quam  venaiemjiodie  ex- 

periar. 
Facirehodie ,  ut  mihi  muneramulta  hucab  amatoribus  convc- 

niant. 
^45  Namnifipenus  annuus  hodie  convenit,  craspopulo  profti- 

tuam  wos, 
Natalemfcitismihidiem  eile  hunc.  ubi  idifunt,  quibus  vos 

oculi  eilis  ? 
Quibusvit^?  quibus  delitis  eftis  ?  quibusiavia?   m.ammilia? 

mellits:? 
Manipulatim  mihi  munerigeruli  Facite  ante  .^dis  jam  liic  ailint. 
Cur  ego  veftem,  aurum,  atque  ea  quibus  eiil  vobis  ufui ,  prarhi- 

beo?  quidmihi 
5oDomi,nifimalum,  voftra  opera  eft  hodie,  improbs  ?  vino 

modo  cupids  eftis : 
Eo  vos  voftros  panticefque  adeo  madefacitis ,  cui=n  ego  fim  Iixc 

ficc^as. 
Nunc  adeo  hocfa-^tum  eil  optumum,  ut  nomine  quamque  ap- 

peilemfuo;  , 

Ne  di61:um  efTe  aautum  ItJ  qurepiam  voflrarum  mihi  neget. 

advortite  animum  cuncv^ 

Principio,  Hedyliiim,tecumago,4,^amica  es  &SX£'' 
frumentariis, 
55  Quibus  cundis  montes  maxumi  acervi  friiu«ntifunt  Qw-ni ; 

Ita.  ahjiemiu*  fspe  dicitur ,  non  qui  i«w- 
«rWprifcisillis;  0  /^ii^r^V^v  oivsjed» 
//HTTWjqui  pro  hora  diei  nihiidum  vinibi- 
bit.  quem  Sobrium  vel  Sicium  dicimus. 
Apul.  Apologia  :  Namdicitur  antehoram 
diei  fecMndam-,  jejunuf  adhuc  &  ahfiemitu  % 
tejfimonium  ijlud  vendidijje :  Acil®'  XJH 
aoiv^. li^  utirur  &;Tertul.&  aliL  Cafauh.^ 
5  s .    Mo-ntes  maximi  acervi.  J  Acervi 


42.  ilaacapittf\  Saluti&libertati. 
49-   Prahi^eo.']   Pr^bco.    Vide  Me- 
liaechm.  5.  2.51. 

Si.Panticef^ue.l^Vide  notas  Capt.aSt.4. 
fc.  ^.  fC.  116.  Porro  hocloco fcriben- 
4umeft;  Eovosvejlrospantices  ufcjue  adeo 
ptadefacitif,  cum  ego fim  hitficcus.  VuJgata 
lc&iopalam  jnconcinnaeft-  Boxh.  Cum 
^ofim  hicjiccm.  Horat.  4.  Od.  s- 

'    DicifKtis  integro 

Sicci  ynatie  4ie :  dicimus  tividi» 
;  ^Hm^^locemofiiJseJi, 


maximi  inftaj  montium.  V.  N-  £?•  i-  i* 

&  Mil.  4.  2. 

i9'  ^P 


A  C  T  U  S    I.    S  C  E  N  A  1 1.  1^3 

Fac  fis  fit  delatum  huc  mihi  frumentum ,  hunc  annum  quod 

Mihi ,  etiam  familiae  omni  uc  mese :  atque  adeo  ut  frumento 

alFiLiam, 
Ut  civitas  nomen  mihi  commutet ,  meque  ut  pr^dicet 
Lenone ex  Ballione  regem Jafonem.  C a. audin  furcifer 
^o  QutE  loquitLir  ?  fatin  magnificus  tibi  videtur  f  Ps.  pol  ifte , 
Atque  etiam  malificus.  fed  tace ,  atque  hanc  rem  gere. 
LE.^fchrodoratu,  quaeamicostibihabes  lenonum  a:mulos 
Lanios ,  qui  item  ut  nos  jurando  j^are  malo  quaerunt  Jsru^f  tem. 

rem ,  audi : 
Nifi  carnaria  tria  grandia  tergoribus  oneri  uberi  l^die  ;; 

^5  Mihierunt,  craste  quauDircamolim,  utmemorant,duc) 
Gnatijovis  devinxere  ad  taurum,  item,  hodie  ftringam  ad 

carnarium :  id  tibi 
Profe(5LO taurus fiet.  Ps. nimis  fermone hujus ira incendor. 
Hunccinehichominempati  colere  juventutem  Atticani  > 
Ubi  funtjubi  latent,quibus  iEtas  integra  eft,qui  amant  a  lenone? 
70  Quin  conveniunt ,  quin  una  omnes  pefte  hac  populum  hunc 
hberant?^,^,,^^,.^ 
Sed  nimis fum  flukus, nimium  fui Indodus ,  ne  illi  audeant 
Id  facere :  quibus  ut ferviant  fuus amor cogit ,  fimul  , 
Prohibet ,  faciantadvorfumeos  quod  volunr.   Ca.  valti-tace. 

Ps.quideft? 
Ca.  Male  m.origerus  male  facis  mihi ,  cum  (ermone 

huicobfonas.  Ps.raceo.  ^Sat^' 

75  Ca.  AttaceasmalomultOjqLiam  taceretedicas.  Le.  tuautem 
Xyflylis ,  fac  ut  animum  advortas ,  quojus  amatores  olivi 

-H  .V.'.  Dyna- 

J9.  Regcmlafomm.']  Jafonem  Thef- f  duxent;qu«qjAmi6pamin  vinculacon- 
falia:  lyrannum,  qui  ztate  Epaminonda:    jereratj  cauda;  bovis  indomiti  alligarunt 

Lycumqucinterfecerunt.  Tdjjerat. 
6  3 .  Pati  eoiere.']  CoUrc ,  abfolutej  pro. 


floruit,  malim  intelligi,  quam  illum  Ar- 

gonautam.  Lambin. 

61,  Lenonum  Amulos  Lanias.~\  V.  N- 

'''ipt.aa:.  3.  I. 

\,t^    T^^^^rihtu  oneri  uheri.']   Tergori- 
Tau  ""^*"  ^beii.  ficparti^io  partey  irc. 

cx  Antio^- 1  "^^ethus  8c  Araphion  Jovis 
Antiopa  eoR''  ^*''?'.  V'^'  ^y^^s. 


incolere  &  degere  aliquo  in  loco. 

69.   ^i  amant  k  Lenene.']  V.  N.  Milit. 
aft.  z.  z.  Psen.aft.  5.  2. 

71.  NeiUiaudeant,']  J.  Gullel,  Acidal. 

-^Fopma,  ajunt  anaftrophen  ciTe,  pro 

'time.  TQient.  Andt.  ,^ucln-i  jam  omnia. 

^^  .  D^J-^Jwe^^oww^.?  ideft,  tu  ne?  V.  N; 

matie  ej€(i.ia ,  uaorem  •  AuluJ.Prolog.  T. 

K  5  77.  'P^- 


Dyiiamin  domi  habent  maxumam. 
Si  mihi  non  jam  huc  culleis  oieum  deporratur , 
'    Te  ipfam  cuileo  ego  cras  faciam  ut  deportere  in  percrulam,' 
So  Ibi  tibi  adeo  ledus  dabitur  ,  ubi  tu  haud  fomnum  capias , 
Sedubiufqueadlanguorem.  teries  qiiorfum  hsc  tendantqux 

loquor? 
En  excetra  tu,  qux  tibi  amicos  tot  habes,  tam  probe  oleo  onu- 

{kos, 
Num  quoipiam  efl:  hbdie  tua  rtibruiTi  opera  confcrvorum , 
•Nitidiurculumcaput?  autnumiplepuimento  Lmn"'^''^'^' 

utor  magis 
8;  llndiurculoi'  fedfcio,  tuoleunihaud  magnipendis,  vinote 
De vincis.  fine  modo.  reprehendam  ego  cun6ta  hercle  -^.f- '^'""* 

unaopera,  niii  "■ 

Quidemhodietuomniafacis,  fcelefta,  h^c uti  loquor. 
*Tu  autem  qus  pro  capite  argentum  mihi  jam  jamque  faepe  nu- 

meras  ?  .,a. 

Ea pacifci modo fcis :  fed ovix pa&esy ^^nSrifcis folvere. 
5;'oPh&nicium ,  tibih^cego  loquor ,  delici^  fummatum  virum: 
Nifi  hodie  mihi  ex  fundis  tuorum  amicorum  omne  huc  penus 

aflermr:  -  ■;      —  ' 

Cra.s  Phoenicium  Phosnicio  coHoinvife^  pergukm. 


77-  'bynamin.  ]  tn  Tarvifina  ,  Parif. 
Bafil.  ScVenera  edit.  eft,  amatores  oli- 
'vinam  domi  h&bent.  Hinc  cmcndo :  ^uo- 
Juiaz^tores  Oiivitamdomihabent ,   nam 
veteribus  Olivita  five  Oliveta ,  idem  erat 
tjttod  Olivetum:  ut  nienda,mendum  ^  &c. 
Ergo  errat  Feftus,   qui  putat  efle  illud 
tempu-s,  quooleacolligebatur :  quod  ta- 
'HiJcti  Ohvitai  dicebatur.  lieurftm. 
-     79.  ?ergulam.'\   Nullaj  unquam  fue- 
:runt  pergula;  publicx ,   fed  tantum  ap- 
penclices  .'Edificiorum,  qux  inpublicum 
ipeftabant.  Et  ob  id artifices  bL  magiftri, 
qui  n-iinusnoiierantjinilHsprimumfo- 
iebantopera  fua  proponere  aut  docere, 
utpopuioinnotefcerent.  Juvenal. 

Sed  necfirii£lor  erit  j  cHt  eedere  deheat 
omnu 

Pergula. 
Et,  qixodi  Twnel/tu  producit  ex  Plauto 
de  Lenone,  qui  intermiaaturmulieri- J 


I  bus,  fe  easexpofiturumin  pergula,  eft 

ipfius  Lcrionis  pergula :  qui  vult  cas  mu- 

iieres venalesproftare.  propterea  eas  ex- 

ponitineoJEdiumloco,  quiomnibusin 

confpeftu  efTet:  quo  nomine  vetus  Giof- 

far.  exponit  Perguiam  rcfeii^av«v.  Scdit£. 

N.onverumeft,quodvirdo(aiflimusfcri- 

pfirVpauperes  Grammaticjjs.quibiisin  x- 

dibus  habendaefcholspoteftas  non  erat, 

in pefgula  docuifle.  Ferguia  eranteellx 

publicje,  inquibusomniumartium  do- 

6trinarumque  Profeflbres  publice  dice- 

bant.Cell^Equoquepublicxmeretricura, 

/ie?-^X/<e  hocloco  dicuntur.  Saimaf. 

jz.  Excetra  tu.']   Vide  notas  Cafir" 
acT.  3.  fc.  s.yf-i9.  ^Q, 

8 3 .  Tua  tuorum  opera.']  QuxP^  ^  ^ 
tricio  exoleariis  fado,  6cc.  P^^^^i  ^^gg, 
91-Vhoenicio  corio  in  '^ifes  p^S^^^^  jj  j^,  j  __ 
nicium  coriuin  ,  iuoruTT\vc„„..  ' 

gumflasMScrueDfum/'        . 

A  G  T  V  S 


p 


A  criJ  s  I.  Sc  E  N  A  III.  tss 

AcTus   Primi  Scena  Tertia. 

CALIDORUS,    PSEUDOLUS,    B  A  L  L  I  O. 

Seudole ,  non  nudis  c\ux  hic  loquitur  ?  Ps.  audio  here  . 
equidem  atque  animum  advorto. 
Ca.  Quid  miiii  es  audor,  huicut  mittam,  neamicam  hic 

meam  proftituat? 
Ps.  Bene  curafiis.  liquido  es  animo  :  ego  pro  me  dc        Sf;£'  "* 

pro  te  curabo. 
Tam  diu  ego  huic  bene  &  hig  mihi  volumus,  &  amicltia  eft  an- 
tiqua. 
5  Mittamhodiehuicfuodicnatalimalamrem  magnam  &ma- 

turam. 
Ca.  Quidopusefi:?   Ps.potin  aliam  rem  utcures?  Ca.  at. 

Ps.bat.  CA.crucior.  Ps.cordura. 
CA.Nonpollum.  Ps.facpoffis.  Ca.  quonam  pado  polTim 

vincere  animum  ? 
Ps.  In  rem  quod  iit  prxvortaris ,  quam  re  advorfa  animo  au- 
fcukes.  ■   ;j,j-j,Tn. 

^j..  Ca.  Nug^  ifec  funt:  non  jucunduiri^efl:,  nifiamans  facit 

ftulte.  Ps.pergin'? 
'xoCA.OPfeudolemi,  fine  ftm  nihili:  mitteme  fis.  Ps.  fme, 
^r;,  modoego 

Abeam.  Ca.  mane,.  mane  :  jamut-YQles  meelTe,  ii:a..€ro-. 

Ps.nunctufapis.  ;        ■  -  -.^  :^  : 

BA.It  dks :  ego  miiii  ceilo.  i  pra^,  puefe.  CA.heus,  abiit.  quiri 
revocas  ? 


3.  T^  Ew« curafif.l^  Conjiciunt ,  i^f.ca- 
.  JJra^u,  -Tu  fie  lurafitf  ^  fine  curafu  , 
Be»e :  vecurafu.  Ba.  ne  curajsu.  Omuia 
ftuftra.  Cenfeo  formulam  efle  hortandi 
aliquem  ,  nequidex  ordine  quotidiano 
intcrmjttatob  przEfentem  metum  ;  fcd 
agat  folita,quafi  nihil  fit,  quod  interpel- 
let.  •Redcremaliamgere:  noli  ob  hoc 
animo  ^crtuibato  minus  curare  res  a- 
lias.  Eadem  brevitate  verbum  idem  in 
prologo  Pznoli  :  Ne  &  hic  vanentur 
^Hir^is  V  loris  domi  ,  Si  minus  curafiffi , 


Ps.Quid 

cufn  yeniant  herJ,  d(fmum.  Hinc  &  moX. 
Petm'aliamremutcures.    Gronovius. 

6.\At.  js.  hat.']  Bat j  fonuseftcor- 
nicinislituura  ex  ore  exinientis.  Ch»- 
rifms. 

8.  ^amreadv6rfa.~\  Putileinterpre,- 
taraentum  Lambinidicithic  Acidalius: 
idem  enim  per idem  interpretatur.  I pic 
corrigit  >  cjuam  rei advorfa ,  vel re  accipit 
pro  T^.irifi.-utlit,  quamobtemperes  ani- 
moiisagendis,  quae  abs  refunt  vcl  lei 
adveria-  Non  perceperunt  dignam  intel-^ 
1  ligi 


«5^  P   S   E  U  B   ©~  L   U   S. 

Ps.Quidproperas?  placide,  CA.atpriiifquamabeat 
B A ,  Qaod  hoc  maiam  5  ram  placide  is ,  puere. 
ij  Ps.Hodienateheus,  hodie  nate,  tibi  ego  dico,  heus  hodi^ 
nate,  redi& 
Relpice  ad  nos  tamecfi  occupatus ,  moramur ,         tum  mortmur 

mane :  fiint  coiloqui 
Quivoiuntte.  BA.quid  iiocefl?  quis  eft  qui  moram  occu- 

pato  moleflam  obculit! 
CA.Quitibirorpitalisfuit.  B A. mortuus  eft,  quifuittqui  eil, 
vivoseil. 
"  ■  Ps.  Nimis  fiiperbe.  Ba,  nimis  moieftus.  Ca<,  reprehende  ho- 

m.inem:  ailequere. 
20  Ba,  I,  puere.  Ps.  accedamus  hac  obviam.  Ba.  Juppiterte  per- 
dac,  qaifquises. 
Ps.  Te  volo.  B  A.  at  vos  ego  ambos.  yorte  hac  tc,  puere.  Ps.Uon 

hcet. 
Co.lIoqui  te  f  B A.  at  mihi  non  lubet»  Ca.  iin  tuam  ell  quip- 

piaminrem?  BA.iicet- 
Neobfecrovivere,  annonlicetf  Ps.vahj  manta.      f^/fivf» 

Ba,  omicte.  Ca.  Bailio, 
Audi.  B A.  furdus  fum,  profedo  inaniiogus  es.  C a,  dedi,  dum 
fuit. 
i  j  Ba.  Non  peto  quod  dedilti.  Ca,  dabo,quando  eric.  Ba.  ducico, 

Qiian- 


rigifententiam.   ^mmtta  nonHUSiquam  r 

verenbuseaparsingeniieft,  quae  mini- 
ftrat,  nonqtiss  regitinonsratio,  fed  qus 
fufcipit  affeftus  &  iis  agitatur.  •  \Jt  \n 
Tiinummo  2.  2.  24.  ^ihomocum  ani- 
r/ioinde  ab  ineunte  atate  depugnat  fuo,  ^c. 
HocvuJtergo:  Readvorfa,  inrebuspa- 
rum  (eCUndiSj  prxvortaris  qmdinremfit, 
potiuscoTrfulas,  poiiusprovideas  5ccu- 
ics  qiromocio  ilias  expiices,  ^•uamauful- 
tesaniKio,  id  efr,perturbere,  trepides,  in- 
fenlas.   Gronoviui. 

,  14-.  S^upd  hoc  malum.']  Ps.  ^id  hoc 
Walumfttini? placide.  Ba.  t  puere.  Scriv. 
^.  15.-  Hodienate  hen^.  j  Tta  Lenonem 
appdJarrquodruperioreScena  dixerat , 
fibihodienatalem  diemeiTe.  Nafemitttr 
ctiamquihonores  adiDifcuntar  :  &:  na- 


ffsiiitur.Qui  ab exiiio  xedacuntur.  Turneb,  \  Epld.  3 . ;.  &  trin.  2.  i. 


16.  Tametji occupatttg  rfioramurJ^  Lam- 
binusmalito«»/><ji'«»?.  Sednon  neceffe 
eftfciipturam  vererem  mutare,  GfLupa- 
tws.  Sieenimfcribendam.  Licet  occu- 
patus  lis,  tamen  neceiTari©  te  moiamur , 
detinemus.  Eoxhom. 

18.  Mertuui  efi ,  quifuit.']  Vide  N. 
Capteiv.  a6l.  3 .  fcen.  3 ,  ;^f,  i . 

zi:"Te  vl3lo.\  Ambiguuni/ ve!,  Teivolo 
convenire:  vei,  Te  JuppirerperHat ,  volo. 
Atq;  hoc  modo  Pfeudoiusintelli^ir,  idqj 
non  fefeilitLenonem  ,  qui  fic  relpon- 
dit:  ^t  ego  valo  vos  ambos  perdat  lHt>piter. 

22.  Co'Uoquite.'\  V.  1-1.  A.i1n.  3.  i.Xi- 
cetne ohfecro  vivere.]  Q^-  vosme  enecs- 
tis  odio  vcRro  &  moleiria.  L.  T.  N. 
aft.  4.  z.  &N.Epid.i.  2.      - 

25.  Dti'dts~\  SciL-  PhoeniciamrV:  Ni 


%%.  Km 


A  C  T  U  S    1.     S  C  E  N  A  III.  '157 

Qiiando  habebis.  Ca.  heu  heu ,  quam  ego  malls  perdidi  mo- 

dis , 
Quod  tibi  detuli  6c  quod  dedi  1  Ba.  mortua  re,  verba  nunc  fa- 

cis. 
STULTIIS  ES,  REM  ACTAM  AGIS.  Ps.noP 

ce  falcem  hunc  quieft.  BA,jam  diu 
Seio  qui  fuit :  nunc  quis  eft  is ,  ipfiis  fciar.  ambula  tu. 
o  Ps.  Potin  ut  {emel  modo ,  Ballio ,  huc  cum  lucro  rcfpicias'  ? 
Ba.  Reipiciam  li-toc  pretio :  nam  li  (acruficem  (iimmo  Jovi , 
Atque  in  manibus  exta  teneam  ,  ut  porriclsm  ,  interea  loci 
Si  lucri  quid  detur ,  potius  rem  divinam  deferam. 
Ps.  Non  poteft  pterate  obfifti  huic ,  ut  res  funt  cxterx  l 
5  5  Deos  quidem ,  quos  maxume  squom  eft  metuere,  eos  mini- 

mi  facir. 
Ba.  Compellabo,  falve  mulrum ,  ferve  Athenis  peiKimf . 
Ps.  Di  te  Dea^quc  ament  vel  hujus  arbitratu ,  vel  meo : 
Vel  ii  dignus  aiio  pado ,  neque  ament ,  ncque  faciant  bene, 
Ba.  Quid  agitur,  Calidoref  Ps.  amatur,  atque  egetur aciiter, 
}o  Ba.  Milereat ,  li  familiamaiere  podim  mifericordia, 
Ps.  Eia  fcimus  nos  quidem  te  qualis  fis  -,  ne  prsdices. 
Sed  fciu  quid  nos volumus?  Ba.  poi  ego  propemodo  :  ut  ma- 

ie  Ck  mihi. 
Ps. Et  id ,  &  hoc  quod  te  revocamus,  qua;fo  animum  advorte, 

BA.audio. 
Atque  in  pauca ,  ut  occupatus  nunc  ftim ,  confer ,  quid  velis. 
5  Ps.  Hunc  pudetquod  tibipromlfit:  quaqueid  promi(itdie> 
Quia  tibi  minas  viginti  pro  amica  etiam  non  dedit. 
Ba.  NIMIO  ID  quod  pudec  facilius  fertur,  quam  illud 

quod  piget : 

Noii 

a8.  Remaaamagu.']  Donatus  Andr.  j  pto  Pontlficuni  iolemne  facriffcantibns 
ct.3.  fc.  I.     Hac  resjecundumjui  civi-  \fmf[c,  Macrob.  1.  3.  2.  tradit.  N:evius: 


?  dicitur 


:  tn  jua  cavttHr,  ne  ijtiis  rem     Simulatrociaporrfcerent extaTninifiratores, 


clamapudjuduesrepetat.  Idem  ad  Eu- 
uch.  aft.  I.  fccn.  i.  ^.aumej},  fum- 
tuma  Jure,  iiuery  a  Judicio;  perijli, 
fupplicio. 

32.  Vtporriciam.']   Porricisndi vcxhnm 
s  difcipiini  harafpicuna  &  ex  prsce- 


Turneb. 

47.  Nimio  id.']  Viro  bono  indigna 
fcntentia5cuifamaE&  exiftfmationis  ja- 
duragravior,quamrei,  Sophocles  : 

To  KipS^  «/J  Kxv  "^m  -^o^jJitiv  i». 
V.  N.Tiin,  i.a. 

55.  N#» 


1^8  P    S    E   U   D    O    L    U    S* 

Non  dedide ,  iftom  pudet :  me ,  quia  nonaccepi ,  piget. 
Ps.  At  dabic ,  parabit :  aliquot  lios  dies  manta        z>o«^.  parabit  aii. 

j  quid  :    tres    dies 

mOCtO.  manta  modo,' 

50  Nam  hic  id  metuit ,  neiliam  vendas  ob  fimultatem  fuam. 

Ba.  Fuit  occafio ,  fi  velkt ,  jampridem  argentum  ut  darer. 

Ca.  Qaid,  d  non  habui  ?  Ba.  amabas?  invenires     ferrimmo.''^'"' 
mutuora , 

Ad  Dani  (lam  devenires ,  adderes  faenufculum  : 

Surripiiiflespatri.  Ps. furriperet  hic  patri ,  audacillume  ? 
^^  Nonpericulumeft,  ne  quid  re(5le  raonftres  ?  Ba.  nonleno- 
niumeO:. 

CA.Egon'patrifurriperepoiIimquicquam ,  tamcauto  (eni? 

Atque  adeo ,  (i  facere  pollem ,  pietas  prohibet.  Ba.  audio. 

Pietatem  ergo  iftam  amplexator  noclu ,  pro  Phcsnicio. 

Sedquoniam  pietatemamorivideotuopra^vortere  , 
60  Omnes  libi  patres  funt  ?  nullus  efttibi  quem  roges  mutuum 

Argentum?  CA.quin  nomenquoquejam  interiitMutuum. 

B a.  Heus  tu,  poftquam  hercle  ifti  a  menfa  furgunt  (aturi,  poti , 

Qui  iuum  repctunt,  aiienum  reddunt  nato  nemn:ii , 

A  b  alienis  cautiores  (unt ,  ne  credant  alteri  ? 
6^  CA.Nniiis  mifer  ium,  nummum  nuiquam  reperire  argenri 
queo : 

Ita  mifer  dc  amore  pereo ,  dc  inopia  argentaria. 

Ba.  EME 

5  5.  NoM/ff»o»:«»»e/J.]  Scil.  re^emon-f  hocloco,  tanquamnutiio, sutlurcones 
fltare.  authelluones  defcribiDurarent,  autnje- 


52.  hfeuitu,  pofiquam.~\  Ineptifiima 
illa  funt  Lambini,  mehfam  de  cibaria 
mcnfa  accipientis :  cum  manifefto  meri- 
fam  trapezitarum  intelligat.  Et  vieibo- 
lumquidem  ,  quxin  vulgatis  hodieha- 
bentut,  hanc  fenfum  efie  puto  :  ut  fit 


fcio  quos  SatiirnipeTM  Sc  Satt-iripetM 
confingerent.Detrapezitis  sgcre  ccrtum 
eft,  qui  cum  bonis  ccdere  &  menfam 
relinquere  decreverant ,  prius  omnia, 
quaeipiis  debentur,  exigunt  &  abfcan- 
dunt,  neilH,  quibus  ipsi  debent,  eaoc- 


jocus  inaftutostrapezitas,  quicumt)0-  cupent,  utreCce  Piftorius.  ^iftiUfnre- 
niscedere  6c  menfam  relinquere  decre- 1  petmt,  defcriptio  eft  argencariorum. 
verunt,  prius  omniaquasipfis  debentur,  Curcul.  ^  .Hahejit  hnticmoron  plerique a,rr 
exigunt  &  abfcondunt,  ne  ii,  quibus  ipfi  gentarii,  Vt  alim  ahttm  pef  ant,rcddaj2t nt' 
deb£nt,eaoccupen:.  Q^alidicat :  Poft  mini'  Scd  cuiaddhfatun, pott  ?  nonalj^a 
Cjuam  ii,  qui  bonisceduDr,  tamaftutifa-  decaufa,  quaraquiaappellarat  menfam: 
^ifunt,  utnonprius  amenfa  fargant ,  quxeft&  trapezirica  ^ii  ad  quam  veiq- 
quam  debitafua  ese^erint,  fanc  cavent  mur  ,  faturique  2<  poti  reddimur.  Ut 
ornnesmutuari.  Pifior.  ^menfa  furgunt  cumin  Curculionequiadixerat  fl^^ror^/, 
y«r«r;,  ^eri. j  Non  erat  cur  delperarent  de    addit  C^fa^oret,  etiiad  fententiam /^- 

Korei 


A  C  T  U  S  I.    S  C  E  N  A  III.  I  J9 

Ba.B  ME  die  coeca  herck  olivom  ,  id  vendito  oculata  di^, 
Jam  hercle  vel  ducentxfieri  polItintpraefentesmincE. 
C  A.  Perii  1  an  non  tum  Lex  me  perdit  quina  vicenaria  ? 
70  Metuunt  credere  omnes.  B a.  eadem  eil  mihi  lex ,  metuo  cre- 

dere. 
Ps.  Credere  autem  ?  eho.  an  posnitet  te;  quantohic  fuerit 

ufui  ? 
BA.Noneitjuftusquifquam  amator,  nifi  qui         qififquam'!*"!"* 

perpetuatdata, 
Datqueufque.  quando  nihil  (it ,  (imulamaredefinat. 
Ca.  Nihihietemeimiferet?  Ba.  inaniscedis:  didta  non  {o- 

nant. 
75  Atque  ego  te  vivom falvomque  vellem.  Ps. eho ,  an jam  mor- 

tuus  eft  ? 
BA.Ututefl;  mihiquidemprofedocum  iflis  di6lis  mortuus 

efl. 
ILICO  VIXIT  amator  5  ubilenoniplacet.     doh^,  nbunsienom. 
Semper  tu  ad  me  cum  argentata  accedito  querimonia. 
Nam  iftoc ,  quod  nunc lamenrare ,  non  elTe  argencum  tibi 
80  Apud  novercam  querere.  Ps.  eho an  unquam  tu  hujus  nupfi- 

iHpatri.? 

BA.Dii 


{fores  nlhil  facerent.  Ut  cuna  Menxch- 
mumdixifleteum  convivasmre^ire,  ad- 
dlt  &C  medicinam  facere.  Et  tamen  «t/^^x- 
yOA^  pofiunt  eadem  verba  ad  praEfen- 
tcm  pertinere  materiam,  ut  fint  libi  cre- 
dita  pecunia  faginati  dc  ebrii.  Poftquam, 
inquitjargenrariicrcbro  amenfa  flirge- 
le  &boniscedere  cceperunr,  e.KCotcm- 
porchomines  abalienis,  quorum  lem 
&ftatumnonprobe  liabent  cognitum, 
cautiores  funt,  &  non  facile  cuiquam 
credunt.  Gronovitu. 

6j.  Emedie  cceca.']  Ideft,  folutione 
in  dicm  prolata.  Contra ;  Oculata  die 
emere,  eft  przfcnti  pecuniaem.ere.  Ita 
Catodixit,  die  vendere.  Sic  jCti  vocant 
C*cateftimonia ,  qux  fcriptoperhibentur 
abfentibus.  Ira  Vjrgil.  in  ty£tna : 

^ttjueocuUsh£fura  tuis. 
Hoccft,  quodCrxciPoetxdicunt/SAs- 
vrovTcL  [j^fiu^iu..    Plautus  vero  aliter 
extulit : 


—>  Rem  tibi  auHorem  daho. 
Sicinfra  , 

Non  illic  duce  me  occultas  fcrutalere  cau:' 
fai : 

Occurrent  oculis  ipfe. 
Eodem  modo,  oculatamdiem  dixit  Plau- 
tus.    Scalig. 

69.  Lex  me perdit  tjuina  vicennaria.~\ 
Ita  duplici  nn  fcribendum.  nam  tjiceni 
funt  ci  un.o(7i  T  dfiiQ/i.'Jv  :  vicennes  vero 
eiy.caUileii.  Lex  enim  Lxtoria  vetabat 
filium  familias  minorem  viginti  quin- 
que  annis  ftipulaii,  id  eft,  iTnpavxoj^, 
ut  aitPrifcianus,  lib.  8.  &i8.  iive  fti- 
pulantirefpondere:,  aut  fpondendo  ob- 
ligaii:  utJjGtiloquuntur.  Ltpftus. 

80.  xApud  novercam  querere.\  Lufum 
putant  viri dofti in  hoc,  quod  Pfeudolus 
illud  (^uerere  OLvri  'xi  cjuereris  accipit  , 
quumlitimperantis.  Immo  &Ieno  & 
Pfeudolus  Tv  ^Herere  dvTi  q^  ^tiereris  ac- 
cipiant:  neuterut  ^t  impeiancis.    Sed 

lufus 


1^0  PSEUDOLUS^ 

B A.  Dii  melius  faciant.  Ps. fac  hoc, quod  te  rogamus,  Balllo  l 
Mea  hde,  fi  iftt  formidas  credcre ,  ego  in  lioc  criduo 
Aut  cerra  aut  mari  alicunde  evolvam  id  argencum  ti  bi. 
Ba. Tibi ego credam  ?  Ps.cur  non>  Ba.  quiapol ,  qua  opera' 
credam  tibi , 
8 j  Una  opera  alligem  fugitivam  canem  agninis  kvflibus. 

C A.  Siccine  mihi  abs  te  bene  merenti,  male  refertur  gratia  ? 
Ba.  Qmd  nunc  vis?    Ca.  ut  opperiare  hos  fex  dies  ralrem 

modo , 
Ne  illam*  vendas ,  neu  me  perdashomincm  amantem.  Ba.  ani- 

mo  bono  es. 
Vel  fex  menfes  opperibor.  Ca.  euge,  homo  lepldidume. 
5)0  Ba.  hTimo  vin  etiam  tefaciam  ex  lcEto ktantem  magis  ? 
Ca.  Quidjara  ?  Ba.  quia  enim  non  venalem  habeo  Phaem- 

cium. 
CA.Nonhabes?  Ba.  non  hercle  vero.  C a.  Pfeudole ,  arcelTe 

hoftias , 
Vidtlmas ,  lanios :  ut  ego  huic  iacruficem  fummojovi : 
Nam  hic  milii  nunc  efl  muko  potior Juppiter ,  quam  Jjppiter, 
5?j  BA.Noioviclimas :  agninism.eextispiacari  wolo. 

C  A.Properaj  quid  ftas.''  arcefle  agnos.  audin'  quid  ait  Juppiter  ? 


lufuseftin  vocabulo  noverca,  quod  per 
tiranflationeirj  accipitBallio,  ceupropjie 
diftumrcrvus.  ^pud  ncvercam  ^ueri  eft 
cjueriapud  aiiquera  qui  non  cxaudiaii 
'TTU.^ifxia^i.  Si  niccum  queri  velis  j 
quod  utile tibi  iiJ ,  fac venias cum  argea- 
tata  querimosiia :  nsm  quod  niinc  doles 
iinenummisj  doles  apud  novcicam?  hoc 
cft,  eum  qui  tui  non  mifereatur.  Koc 
captatPfeudolus:  ErgotuCallidorino- 
verca  es?  &  (ic  nupfifti  hujus  patri,  Eam 
enimnovercamdicimus,  qus  pcft  ma- 
trem  patri nodro  nupfit.  QronQvim,  ^n 
vncjuam  tu  hujtu  r.uDpRipAtri?']  ArgutuS} 
fed  licentior  fane  jocus  .  qui  in  verbo 
NuhendiiQn^iikxt,  quod  verbum  antiqui- 
tusintereafuit,  quae  cuiios  iile  horto- 
rum  libentius  ,  quam  Virgines  Vefts 
ufurparent.  IndeFei^o,  Nupta  verha, 
obfcosna;  &  Petronio  ,  NttpttM  fncere , 
79   ffvwavici^m.    Inde  Virgini  Veftali 


Ps.Jain 

crim^n  incefti  intentatum  apud  Dech- 
matores,  quodvetfura  fcripiiflet :  Feli- 
ces  r.upta:  moria.r,  wji  nuhere  d'.ilcs  e[i, 
Lipiius.     Vide  notas  Circeilar.  nd:.  i. 

fc.i,4S- 

93.  'Linnies.']  Ita  vocat  popas  hofiia* 
tiim.  mcdaiores,  quimalleo  ipfas  impe* 
tercne,  dum  aviftim.arioinEerim  tene- 
j  rentur.  Gtither. 

9^.  ^gninismsextii  pUcdri  volo.]  Vf 
i  rtimAyn  4emagnlsdixcre  j  Ceitum  vc- 
I  tejibusillis,  qui  pure  locucbantur/ita 
j  obfervatum  fuifie.  Qupd  veium  cHe, 
I  msnifefto  Plautus  docet  in  Pfeud.  cx 

veibis  Lenonis: 
I  Noh  viUiTnM  :  njimmii  mcdextU  plaut' 
ri  volo. 
Nam  Tr.inirnA  exta  o^^o^mtviSlirnh,  Sed 
lufir  Comice in  voce rrAnimk ,  refpiciens 
ad  rainss  viginti,  quibus  fibi  iirari  vole- 
bat.  Adokicens  verojocuna  nonperci- 

giensj 


A  C  T  U  S   I.    S  C  E  N  A  III.  I^I 

Vs.  Jam  hic  eio :  veram  excra  portam  Medam  currendLim 

cft  prius. 
Ca.  Quideo?  Ps.  Lamosindearceilamduoscum  timinna- 

bulis. 
Eadem  duo  greges  virgarurri  inde  ulmearum  adegero  i 
I  oo  Uc  hodie  ad  litationem  huic  fuppetat  faciasjovi. 
In  malam  crucem  iftic  ibit  Juppicer  lenonius. 
Ba.  Ex  tua  re  non  eftjuc  ego  emoriar.  Ps.  qui  dUmi*  Ba.  ega 

dicamtibi: 
Quia  edepol  dum  ego  vivos  vivam,hunquam  eris  frugi  bon^c 
Ps»Extuarenoneft,  utegoemoriar.  BA.quldum?  Ps.iic, 

quia 
loj  Si  ego  emortuus  fim ,  Athenis ce fit  hemd  nequior. 

Ca.  Dic  mihijoBfecrOihetcle  veirumrerib,  hoc  quod  te  togOi 
Non  habes  venalem  amicam  tu  meanl  Phcenicium  ? 
Ba.  Non  edepol  habeo  profed:ojnam  jampridem  vendidi. 
Ca.  Quomodo?BA;(ine  orriamentis,CLim  inceftinis  omnibu^.' 

Ca.  Meam 

piens;  lubetarcefliagnos:  quiaeae  fiint 
9^inim£hoftiA,  &qua2  veie  viiStimas  dici 
non  poiTunt,  quum  ait,  properay  ijuid 
ftM^aneJJe^gnos.  Itaque  malelegitur  ho- 
3ie  agninii  extis :  quum  plerxque calamo 
exsratx  membranx  habeantjnj;«/>»«  e.v- 
■ti*.  ubl  fane  vere  Plautinus  latet  jocus. 
Scalig. 

97'  /Extra  portam  Metiani  curreh- 
dum,&c.  lanios  inde  arcejjam.']  Intelligit 
carnifices,  quorum  cxtra  eam  portara 
domus,  adfoleranemfuppliciislociim. 
Etiam  locus  certus  fuit  extra  urbem , 
quem  Seftertium  dixerunt,  quia  femiter- 
tioab  urbemilliari:ubicruces,  patibula 
defixa,C3daveraabje(Sla,  aliaque ,  quaead 
fupplicia  plebis.  Llpr. 

pS.  Cum  tintinnabuiu.~\  Quid  fuit  ih 
mcntetn  Scaligero,  quum  ad  qaartum 
Vartonisnotaretduoeflegencra  vehicu- 
loxwcDifirpea^  tctiniinndhula  iW\n(\x\l^~ 
rct  fcholafticorum  ac  grammaticcrum 
nationi,  quibushaecefTentignot^voca- 
bula?  Quid  illis,qui  toties  hoc  ex  illo  de- 
fcribunt?  Immo  nec  Jirpea  vehiculum 
eft,  fedimponiturvehiculo,  ntctintin- 
nabulum ,  fed,  il  quando,  appenditur.  De 
^irpea  ^Yihi.  Sed  dixeiitLttciUus ;  Tin- 

Tom.lh  i 


tinnabtilumahejl  hinc  ,  JtrpicuUqHe  oUtO' 
num.  Q^uidhic,  quamobremciedam  ea 
effevehicula  ?  Quidin  locoPlauti.^  Pa- 
lam  eft  carnifices  dc  tortores  defcribi» 
qui  folebant  cajdere  K^c/i^vo^fjspiVTd^, 
ut ab  aliis jam  riotatum.  Et tanien etiani 
nolasad  ufura  facrifi.ciorum  commini- 
fcuntuf.  Lufus  eft  ftrvuli,  qui  de  fup- 
plicio,  quovdltmadatiLenonera,  lo- 
quiturquafidefacrificio,quo  is,  quent 
Jovem  libi fecerat  heriis ,  maftetur.  Ita- 
quepro  carnificibus  dicit  lanios,  quafi 
vi6limarios,  (cdcnmtihtinnahulif ^  qui- 
bus  carnifices  ornabant  noxios ,  pro  ho- 
ftiis ,  greges  virgarum  ulmearum ,  vel  vil- 
gas  in  fafcera  colligat^s.  Gronovitis. 

109.  Sine  ornamentit  cUm  intejiinit  0- 
mnibw.^l  Ideft,  riudariivendidi:  &in'=' 
cft  in  his  verbis  faceta  aritithefis.  Hoc  ex 
Lambino  ufque  repetunt.  At  poterant 
aliquid  doftius.  Nempe  hunc  fermo- 
riem  tranflatum  \  vcndirione  sdiam  , 
ubi  proprium  ejus  domicilium.  eft.  la 
iis  ornamentd,  iniis  cpus  intejiinum :  5c 
quura  vendebantur ,  opui intejiinum  fie- 
bateraptoris,  omamenta  recipiebantur. 
CiceroinTopicis:  Feciqusijuoi  liberaltt 
vtniitcres  folent i  Ht  cum  ades  fmdhmit 


l6l  P   S   E   U  D   O   L  U   5* 

1 10  Ca.  Meam  tuamicam  vendidifti  ?  Ba.  valde,  viginti  mmh] 
C A.  Viginti  minis  ?  Ba.  ntrum  vis,  vel  quater  quinis  minis , 
Militi  Macedonio.  &  jam  quindecim  habeo  minas. 
Ca.  Quid  Qgo  ex  te  audio  ?  Ba.  amicam  tuam  elle  fa^lam  af«« 


genteam. 


Ca.  Cur  id  aufus  facere  ?  Ba.  libuit ,  mea  fuit.  Ca.  eho  l 

Pfeudole. 
1 1  j  I  j  gladium  afFer.  Ps.  quid  opusgladio  ?  CA,qui  hunc  occi- 

damjatqueme. 
Ps.  Qnin  tu  te  occidispotius?  nam  hunc  fames  jam  occiderit. 
C A.  Quid  ais ,  quantum  tcrra  tegit ,  homi-        StlS^^hoffl! &r° 

num  perjurillume , 
Juraviftin'  te  iliam  nulli  venditurum ,  niit mrhi  ?  f 

Ba.  Fateor.  Ca.  Nempe  conceptis  verbis.  BA.etiam  con^ 

(iikisquoque. 
1 20 Ca.  Perjuravifti, fceiefte.  Ba. atargentum  intro condidi. 
Egofceleftus  nuncargentum  promere  pollum  domo : 
Tu^,  qui  pius  es  iftoc  genere  gnatus ,  nummum  non  habes, 
Ca.  Pieudole,afIiftealtrinfecus,atque  onera  hiinc  maledi6tis„ 

Ps.licer. 
Nunquam  ad  praEtorcm  aeque  curfim  curram ,  ut  emittar 

manu.  Ca.  In- 


'vendiderint ,  rutii  txfis  recepth  -,  concedant 
tamen  aliquid  emptori ,  tjuod  ornandi  caufa 
apte  &  loco  fofitum  effe  videatur  :  fic  tihi 
nosadid,  cjuod  cjuaft  mancipio  dare  debui- 
tnu« ,  ornamenta  ejuadam  voluimut  non  de- 
httaaccedere.  Scilicetornamenta  eranl  in 
rutiscaefis.  Varxolib.  a.dereruft.  cap.  i. 
^uum  villam  haberet  opere  te£iorio  &  in- 
teftino  (t  pavimentii  nobilihiu  JpeCiandam, 
Vitruvius  lib.  4.  cap.  4.  PluteU  marmo- 
Teii  feuex  inttjiino  opere  fa£iU.  Sic  appa- 
ret,  unde  quamque  eleganter  petiverit 
huncferraonem  plautus.  Gronovius. 

117.  Qu^antum  terra  tegit.^  Sic  omnes 
libri.  Conjeftant:  g)uantuminterrade- 
^it  :  ^luantumterraregit :  ^uantumter- 
rategit  :  ^antumterragerit:  Denique 
cxplicant,  quantumeftAcheruntimor- 
tuorum,  vel qui  unquam  fuerunt.  Puta- 
jnus  commodiusexpHcaripoffe,  quan- 
tum  terra  tuetur ,  teftos  ac  falvos  habet. 
Vt  Rud.  I.  3.  2,5.  Rec  cibo  nec  loco  te^a 


(juoftm  fcio,  Salluftius  in  Catil.  Neqae^ 
locutnecjut  amtcui  quifciuam  teget  y  quen» 
armajiontexerint.  Ut  videtur  &in  veri- 
fimilibus  accepifle  Scioppius.  Gronoviw. 

n8.  luravifiin'  te  illamnulli.']Tali'm-' 
terrogatione  utuntur  Scriptorcs  veteres»- 
etiam  cum  refponSonem  ajentem  fubji- 
civolunt,  Lambin. 

lip.  Conceptii  verbii.~\  Verhii  eonceptk- 
jurare ,  eft alio  pr3Eeunte  & jusjurandunt 
verbis  certa  comprehenfis  formula  di- 
diantejurare.  Tumeh. 

121.  Ego  fceleftnii  irc']  Seneca  Phi» 
lofoph.  Epift.  11$.  evett.  Poetis  :  Sine 
me  vocari  pefimum;  utdives  vocer.  ^n 
dives ,  omnes  quarimui :  nemo  ,  an  honufm 
Non,  SlS^are  ,  &  Vnde  :  ^luid  habea/s  , 
tantum  rogant.  "Vbic^ue  tanti  quifque  y 
cjuantum  habuit ,  fuit .  &  qu«  fequun- 
tur. 

124.  xAd pratorem,  &c.']  Vide  notas 

Mil.a£t.4.fc.  i  =  X'f.i5» 

^127,  "Se» 


AcTusI.  ScenaIII.  1^5 

1 15  C A.  Ingere  mala  multa.  Ps. jam  ego  te  differam  didls  meis, 
Impudice.  BA.itaeft.  Ps.  fcelefte.  Ba.  dicis  vera.  Ps.ver- 

bero. 
Ba.  Quippini.  Ca.  buftirape.   Ba.  certe.    Ca.  furcifer. 

Ba.  fa6lum  opcume. 
Ca.  Sociofraude.   Ba.  (unt  mea  hasc  ifta.  Ps.  parricida. 

BA.pergetu. 
Ps.vSacrilege.  BA.fateor.  Ca.  perjure.  Ba.  vetera  vaticina- 

mini. 
130CA.  Legirupa.  Ba.  valide.    Ps.  pernigies  adolcfcentum. 

Ba.  acerrume. 
CA.Fur.  Ba.  bab^.  Ps.  fudtive.  Ba.  bombax.  Ca.  fraus 

populi.  Ba.  planifsume. 
Ps.Fraudulente.   Ca.  impure  leno.  Ps.  coenum.  Ba.  can- 

tores  probos  1 
Ca.  Verberavifti  patrem  atque  matrem.  Ba.  atque  occidi 

quoque , 
Potiusquamcibumprshibercm:  numpeccavi  quippiam? 
135PS.  IN  PERTUSUM  INGERIMUS  DICTA 

D  O  L I U  M  ;  operam  ludimus. 
Ba.  Nunquidaliumetiam  voltis  dicere.  Ca.  ecquid  te  pu- 

det? 
B a.  Ted  amatorem  inventum  efte  inanem ,  quafi  caftam  nu- 

cem. 
Sed quanquam  multa ,  malaqueiti  me  didadixiftis mihi , 
Nili  mihi  attulerit  Miles  quinque ,  quas  debec ,  minas , 
1 40  Sicut  hcEc  eft  prasftituta  fumma  argento  dies ; 

Si 


127.  Bujiirape.']  Qui  lucri  caufTa  n€- 
fandaomniafubirenon  verebantur.  bn- 
/Itrapi  audiebant.  /•  Gw/. 

131.  Babx.']  Bab<«,\it  &cBomhax  ,  hoc 
loco  Interjeftiones  fant  hominis  curn 
admiratione  approbantis ,  vel  negligen- 
tisi  aut  etiam  Izte  alterius  didta  fetentis. 
Lambin. 

iZS'  In  pertufum,']  Proverbium  a  fa- 
bulaDanaidum.  Lucret.lib.  4. 

£tnon  omnia  pertujitm  eongefia  ^uafi  in 
vat 


Commoda  perfluxefe ,  atejue  ingrata  in^ 
teriere-  Taubm. 

Scite  Seneca  in  Apocolocynth.  Placuit 
novam  p£,nam  exccgitari  deberej  tnflituen" 
dum  iti  laborem  irritum  fne  fine  ir  effeiiu- 
TunjtydEacuijubetillumalealudere,  per- 
tttfofritiUo.  Loquitur  de  Claudio  Caefare. 
'Boxhcrn. 

ii6.  Nuncjuidalium.']  Ita  Schopp.  h 
Mir.  quafidicat  :  Num  prxter  fuperiora 
illacognomina,quaemihifeciftis ,  infu- 
peraliudmihifacetevullis?  T. 

l.  z  I4t.  Of- 


i<p4  P  s  i  u  rr  o  l  tj  s. 

Si  is  non  aclerlt ,  pofle  opinor  facere  ofEcium  me  meiimj 
Ca.  Quid  id  eft  ?  Ba,  fi  la  argenmm  attuleris ,  cum  iilo  per- 

diderim  fidem. 
Hoc  meiim  eft  ofHcium :  ego ,  operae  fi  fit ,  plus  tecum  lo-^ 

quar: 
Sed  /ine  argento  fKuftra  efl ,  q^iod  me  tui  mifereri      g;'^;;  ^'"^ 

poflulas. 
1 45  Hasc  mea  efi:  fententia,  ut  tu  hinc  porro,  quid  agas,  confalas. 
CA.Jamne  abis  ?  Ba.  negotii  nunc  fum  plertus.  Ps.  paula 

pofl:  magis. 
Illic  homo  meus  efl::hifi  omnesDi  meatq^  homlnesdeferurity 
Exolfabo  ego  illum  fimiliter  itidem  ut  murasnam  cocus.  Jluuef ' 
Sed  nunc ,  Calidore ,  operam  ce  mihi  yoio  dare.  C a.  ecquid 

imperas? 
ijoPs.Hocegooppidumadmoeriire,  ut  hodie  caplatur ,  volo. 
Ad  eam  rem  ufu  fl  hominem  afUitum ,  dodtum  >  fcitum ,  H 

callidum , 
QuiimperataefFedareddat ,  nonquivigilansdormlato 
Ca.  Cedo  mihi,  quid  es  fa6turus  \  Ps.  tempori  ego  faxofcies» 
Nolo  bis  iterare  :•  fat  fic  longae  fiunt  Fabulas. 
II55  CA.Optumumatquesec^iiliimum  oras.  Ps.  propera  >  ad- 

duchominemcito. 
PAUCI  EX  MULTIS  funtamici,  hominiquicerti?fienr« 
C A.  Ego  fcio  ifluc.  Ps .  ergo  utrimque  tibi  nunc      ^J'-  """"^' 

dele6lumpara: 
Ex  mAiltis  exquire  illis  unum ,.  qui  certus  fiet. 
CA.Jam  hic  faxo  aderic.  Ps.potin  ut  abeas  ?  tlbi  moramdi- 

(Slis  creas. 


141 .  Ojficium  me  meum.']  Officium  le- 
fimis  j  eft  petfidia.  ut  Capt.  Servile  offi- 
cium,  fuga- 

i4€,  Paulo  pofi  magii.~]  Plus  negotii 
tibif^ceirain. 


1/^%.  Lxejfahoutmurmam.']  Vide  no-» 
tasAmph.aft.  i.fc.  r.j^f  163. 

150.  ^dmcenire.'\  FolTa  &  vallo  cia*' 
gere.  L.V.N.Cift.  2.z.7^f.  S  = 


P 


AcTu^   Primi  Scena  QuARTAo 

PSEUDOLUS. 

Oftquamillic  hincabiit,  tuafta^  fblus , Pfeudole  : 
Quid  nunc  a^urus ,  poftquam  herili  filio 

jLargi^* 


A  C  T  U  S'  I.  S  C  E  N  A     y.,. 

Largitus  didls  dapfilis  ?  ubi  funt  ea  ? 

Quoi  iieque  paratagutta  cetti  conlilli , 
5  Nequeadeoargenti:  nequenuncquidfaciamfcio, 

Nequeexordiriprimum,  undeoccipias,  habes, 

Neque  ad  detexundam  telam  certos  terminos. 

Sed  quafi  Poeta  tabulas  cum  cepit  iibi , 

Qusrit  quod  nufquam  eft  gentium ,  reperittamen. 
jo  Facitillud  verifimile ,  quod  mendacium  eft. 

Nunce^o  Poeta  fiam :  vi^inti  minas 

Q}\x  nufquam  nunc  funt  gentium ,  inveniam  tamen 

Atque  egohuic  jampridemmedaturumdixeram, 

At  volui  injicere  tragulam  innoftrum  (enem  : 
Ij  Verum  is,  nefcio  quo  pa6lo ,  prasrenfit  prius. 

Sed  comprimenda  eft  mihi  vox  atque  oratio. 

Herum  eccum  video  huc ,  una  Simonem  jimiU  ^ 

Cum  fiio  viciHO  Caliphoneincedere. 

Ex  hoc  fepi^chro  vetere  viginti  minas 
20  Effodiam  ego  hodie,  quas  dem  herili  filio. 

Nunc  iiuc  concedam ,  ut  hotum  fermonem  legam. 


>^J. 


tf .  T7  Xordiri.  ]   Ordiendi    veibvi.m  pio- 


■•E 


priam artisMinervs.  Lipfui. 


7.  Detexundam.'^  Detexer.ey  deperfcdo 
panno  aut  tela:  quod  Xhcocrituselegan- 
tifllmedixit,  icctlACouvetvdp' It^  .  alii 
KA^cum  i<piv.  VetusGloir.  Detexo,  ka- 
Qcupal^v.  TitinniusFuUonibus :  ^<e 
inter  annesdecem  ne^uijii  togam  unani  de- 
texere.  Significantius  tamen  aliij  depo- 
nere.  P.DiaCQXiuslitj.z.cap.  5.  taj.em  fe 


Dixijfignificantius.  namproprle  dAtexe- 
re  noneftaliudquam  'tI<P3v  'j<pa.fi<Avc^'. 
6c  ita  faepe  apud  Plaut.  &  Ciceronem. 
iQuare non Gmnis detexta tela ,  utique  6c 
depojtta-  Cafaub. 

14.  Tragulam  injicere.'^  Vidc  notas 
Epid. a(k.  s.(c.z.fl.zs. 

19.  Exhocfepulcro  veterevigintif&c.'^ 
Putem  refpeftum  ad  aperturam  fepulcro- 
rum  ^  ad  ej:uendos  i;hefauios«    Yeteres 


eidem  telaip  ordituram  ^  j^iialem  iff&  dum   enim  .partirn  luxus  ,  paitira  fecuritaus'^ 
%iveref ,  deponere  ae  detexere  mjt  pojfet.   cau^a,pecuniamibi,condcbant.Fre^cr«f. 

AcTus   Primi  Scena  Qj/  i  n  t  a, 

SIMO,    CALIPHO,    PSEUDOLUS. 

Sl  de  damnolis  aut  de  amatoribus 
Didator  fiat  nunc  Athenis  Atticis^ 
Nemo  antecedat  filio  ,  credo  ,  meo: 
lca  nunc  per  urbem  folus  feimo  eft  omnrbus , 


2.  TN  Watorfat  nunc  ^thenisf\  No- 

.l^minat  morc  fuo  magiftratum 

^omanum  in  Palliata  Comoediai  in- 


Eum 

teiligitquc  filium  fuum  ducem  ptinci- 
pemqueaccaputefle  hominum  amorc 
peiditocum. 

L  i  14'  Gt^. 


I^<^  PSEUDOLUS* 

5  Eum  vclle  amicam  liberare ,  &  qusrere 

Argentum  ad  eam  rem.  hoc  alii  mihi  renunciant , 

Atque  id  jam  pridem  fenfi ,  &  fubolet  mihi. 

Ps.  Occifa  eil  hxc  res ,  haeret  hoc  nesotium. 

Quo  ni  commeatum  volui  argentarium 
I o  Proficifci ,  ibi  nunc  oppido  obfepta  efl;  via. 

Pr^fenfit :  nihil  eil:  pr^dae  prardatoribus. 

Ca.  HOMINES   QUI   GESTANT,  quique  au^ 
icultantcrimina, 

Simeoarbitratuliceat,  omnespendeant,  ' 

Geilores  linguis ,  auditores  autibus. 
ij  Nam  ift^c  qus  tibi  renunciantur :  filium 

Te  velle  amantem  argento  circumducere, 

Forfitan  ea  tibi  dida  funt  mendacia. 

Sed  li  vera  ea  funt ,  ut  nunc  mos  eft ,  maxume , 

Quid  mirum  fecit  ?  quid  novum  ?  adolefcens  homo 
lo  Si  amat ,  fi  amicam  liberat  f  Ps.  lepidum  fenem  1 

Si.  Vetus  nolp fociat.  Ca. at  enim  nequicquamnevis. 

Vei  tu  ne  faceres  rale  in  adokfcentia.  fcfiltf^^ 

PROBUM    PATP.EM  ESSE  oportet,  qui  gnatum 
fuum 

Eire  probiorem ,  quamipfusfuerit,  poftulet. 
25  Nam  tu  quod  damni ,  8c  quod  fecifti  flagitii , 

Populo  viritim  potuii:  difpertirier. 

Id 


T4.  Gefloreslinguur\  Ut,  quaquispar- 
te  psccaret,  eadem  &  plefteretur.  Sic 
SenecaEpift,  123.  Vefimum genushomi- 
numvidebatur  y  qui  verba  geftarent :  funt 
^uidam  qni  vitia  gejlant.  Horum  ferrao 
multum  nocet,  nam  etiamft  nonftatim  offi- 
eit ,  femina  inanimorelintjuir. 

21-  Vetui  nelofaciat.  ]  Horum  (kn- 
tcntiam  nec^nc Lambintts ,  neque^cida- 
/;w  funt  aflecuti.  Dixerat  Calipho:  ^uid 
tiovum?&c.  quibusverbis  oftendit,  ne- 
queCallidorumSimonis  filium  primum 
_de  Athenienfibus  adolefcentulis  hanc 
infaniam  infaniviffe  ;  ft;d  id  ab  aliis 
etiam  jam  Jongefaftum  fuilTe  :  atrepo- 
BitSimOjnolIefeutiftafaciatfiliusfuus, 


terpretationi  firmands  unice  facit  Te- 
rentianus  Micio  ,  Adelph.  i.  2. 

Noneftflagjtium,  mihicrede,  adolefctn- 
tulum  Scortari,  &c. 

• —  Et  tu  iUum  tuum  ,  fi  ejffei  homo » 

Sineres  nuncfacere  ,  dumperAtatem  ii- 
cet, 

Fotiui^uam,  uhite  expeCiatum  ejedjjf 
fortu 

^Alieniore  Atatepoft  faceret  tamen. 
Petitus. 

z6.  Popuhviritim  potuit  difpertirier.l 
Certum  eft  alludi  ad  vifccrationes  ,  ii^ 
quibusfingulis,  qui  aderant,  certapars 
cibidabatur,  Ethocvult:  Tam  magna 
funtflagitia  tua,  ut  cuilibet  e  populo# 


cumfuerit  aiate  prove^bioie.    fliiiciu- 1  tanquara  in  publica  vifceiatione,  pars 

aligua 


..-  A  C  T  U  S   r   S  C  E  N  A  V*  \Cj 

f d  nc  tu  mlraris ,  fipatdilatfilius? 

Ps.  rf ^ev,  quam pauci eftis homines commodi ! 

Ehem  ,  illuc  eft patrem efle ,  utsequumeft,  filio! 
5  o  Si.  Quis  hic  loquitur  ?  meus  hic  eft  quidem  fcrvos  Pfeudolus. 

Hic  mihi  corrumpit  filium ,  (celerum  caput. 

Hic  dux ,  hic  ille  eft  p^dagogus  :  hunc  ego  p^efagoS *"'  '^ 

Cupio  excruciari.  CA.Jam  iftxc  INSIPIENTIA  EST , 

Sic  iram  in  promtu  gcrere.  quanto  (atius  eft  > 
3  5  Adire  blandis  verbis ,  atque  exquirere , 

Sint  illa ,  necne  fint ,  qux  tibi  renunciant  ? 

BONUS  ANIMUS  in mala re dimidium eft malL  , 

Si.  TibiaufcHltabo.  Ps.itur  adte,  Pfeudole : 

Orationem  tibi  para  advorfiim  fenem. 
40  Herum  faluto  primum ,  ut  asquom  eft :  poftea 

^i  quid  fiipcrfit ,  vicinos  impertio. 

Si.  Salvc.  quid  agitur  ?  Ps.  ftatur  hic  ad  hunc  modum. 

Si.  Statum  vide  hominis ,  Callipho ,  quam  Bafiiicum ! 

Ca.  Bene  confidenterqueaftitille  intellego, 
45  Ps.  DECET  INNOCENTEM ,  qui  fit ,  atque  innoxius, 

Servom  fuperbum  eile  apud  herum  potilsumum. 

CA.Suntquastevolumuspercontari,  qu^quafi 

Per  nebulam  nofinet  fcimus  atque  audivimus. 

Si.  Conficietjamte  hic  verbis:  uttucenfeas 
50  Non  Pfeudolum ,  fed  Socratem  tecum  ioqui, 

Ps.  Ita  eft.  jampridem  tu  me  fpernis ,  fentio , 

Parvam  efleapud  te  mihi  fidem  ipfe  intellego: 

Cupismeeflenequam,  tamenerofrugibonse, 

Si.  Fac  fis  vacivas ,  Pfeudole ,  sdis  aurium , 
5  5  Mea  ut  migrare  dida  poflint  quo  volo. 

Pf.  Age,  loquerequidvis,  tametfi  tibi  fuccenfeo, 

Si.Mi- 

aliquaindedari  poflit,    Ad  magnitudi-  i  obfervarentautformarent.At  Praceptoref 
nemigiturpertinetj  non,  quodquilibet  j  docebant, &artesfcienriafque  infunde- 


€  populo  fuam  partem  ibi  inventurus  fit 
Pijioritu. 

3  2.  Htc  ille  eflffxdagogui.']  Antiquo  illo 
acvo  Pjidagogi  diftinfti  a  Fraceptoribus. 
Nam  iftinihil  nifi  affeclae  erant ,  &  ut 
pucrorumprogteflus,  adioncs,  mores 


bant.  Senecal.  2.  22.  De  Ira:  Pr^cepro- 
res padagogicjue pueri4  placidi  dentur.  Lipd 
43.  Statum.'\  VideNot.  Amphitr.  I. 

I.    IIO. 

S4.  Facfii  vacivof.']  Vide  N.  Calina 
Prologo;i^f  25. 

L  4  ^S.  Meum 


1^5  P   S   E  V  b  O  L  U   S. 

Si.  Mihin  "^omlno  fervos  tu  fuccenfes  ?  Ps.  jam  tibi 

Mirum  14  videtur  ?  Si.  hercle  qui ,  ut  tu  praedicas ,  f^*qS 

Cavendvim  cft  mihi abs  te  irato :  atque aiio  tu  modo 
^o  Me  verberare,  atque  ego  te  foleo ,  cogitas. 

C A.  Quid  cenles  ?  edepol  merito  efle  iratum  arbitror  > 

Cumapudteparumftetfides.    SLJamficfino,  £fffck$!"' 

Iratus  iit :  ego  ne  quid  noceat ,  cavero. 

Sed  quid  ais  f  quid  hoc ,  quod  te  rogo?   Ps.  (i  quid  vis,  roga 
<>5  Quodfcibo,  Delphistibi  refponfumdicito. 

Si.  Advorte  ergo  animum ,  &  fac  fis  promiffi  memor. 

Quid  ais  ?  ecquam  fcis  filium  tibicinam 

Meum  amare  ?  Ps.  negare  meum  eft.  Si.  liberare  quam  velit  l 

Ps.  K.ctf  ryro /cjjt)  ry To  nego.  Si.ecquasvigintiminas 
70  Per  (ycophantiam  atque  per  dodtos  dolos 

Paritas ,  ut  auferas a  me  ?  Ps.  abs  te  ego  auferam  ? 

Si.Ita:  quasmeognato  des  ,  qui  amicam  liberet, 

.  Ps.  Fateii  §eiy.o^rSro  voi\  ,  iiicfJi  t^^to  \cx}„ 

Ca.  Fatetur.  Si.dixin' ,  Caliipho ,  dudum  tibi  ? 
75  GA.Memini.  Si.curhaec,  ubiturefciviftiilico, 

C^latamefunt  ?  cur  non  refcivi  ?  Ps.eloquar. 

Quia  nolcbam  ex  me  morem  prargigni  malum  , 

Herum  ut  {ciiyosfaum  criminaretapud  herum. 

Si.Juberes  hpnc  proecipitem  in  piftrinum  trahi.     cvut.tnhetethwe, 
S^ctCa.  Nunquid  peccatuin  eft  Simo  ?  Si.  immo  maxume. 

Ps.De- 


^8.  Meumamaret&e.'^  Latentin  his 
Voceis  Gtxcx  3  lego  itaque  : 
Meum  amare  ?  Ps,  vclj  yu,,  piii^'  lovl^. 
Si.  liberare  quam  velit. 
Ts,  Ka/  tSto  ^) mro  vdiyo.  Sl.  ecqfiti^ 

vi^inti  minets 
TerfycDphantiamtati^ueperdi^osiolos, 


quia  dixerat :  Delphis  tihi  tejfanfum  dieite. 
VoluitigiturGraeciDei  oracula  imitari. 
Tum  altercodicum, ' naegarmeaeft  :  al- 
ter ,  ut  &  codcx  Academiae  :  negar  me» 
eft_.  Sedquianorivideturauftor  totfupsa 
infraque  nexis  fenariis  interjecifTe  duos 
hosverfuslongiores,  uttumque  brevio- 


Paritof ,  utaufera/((tme  ?  Vs.  absteego\  remfecerim>  ejeftis  qux  infcitia  libra 


auferam  ? 
%i,lta:  (^uMmecgnatodei^  qui  amicam 

liberet'. 
Vs,  ^d-Tiig^  i^et,  ;(5y  Twto  ,  yjtf  tSto  , 

rctitus,  dequo  vide  eum  diflerentem 
lib.  2.  Mifcell.  i8.  Negare  meum  efi.'\ 
CcnfeorcftevidifTePetitum  inhis  quo- 
queverbisaliquidGricilatere.  Et  vidc- 
-  ^i^t  adaniaiTe  Qic^ca  &  hic,  ut  !^is  poitea  , 


riorum  interpofuit.  Ut  lit :  Mettm  amare. 
Ts.  vctjvax.  Si.  liberare quamvelit.  Ps.  ;yt| 
tSto  va)  ,  y^  <tSt\  Si.  ecquai  i(igint:  mi' 
tiit^.  Nam  &  poftcrior  fic  exftat  in  V.  C. 
Cetu  tonkattonegrOfS  equM  vtginti  mintu. 
Ac  Cetu  tu  au  negarjita  ecquoSf  &c.  Gro- 
novius. 

71.  P^inVtff.]  Id  eft ,  paras. 

7|.  Iferum.]  Herilem  fiUum  apijd 
hezummajoiem,  patiem. 


A  C  T  U  S    I.    S  C  E  N  A  V-  l6^ 

Ps.Defifte:  redeegoremmeamfapio,  Calilpho. 

Peccatamearunt.  animumadvortenuncjam. 

Quapropter  te  expertem  amoris  nati  habuerim » 

Piltrinum  in  mundo  fcibam ,  ^i  id  faxem ,  mihi. 
Sj  Si.  Non  a  me  fcibas  piftrinumin  mundo  tibi , 

Cum  ea  muflitabas.?  Ps.fcibam.  Si.  cur  non  didum  eft  mihi  3 

Ps.  Quia  illud  malum  aderat  3  iftuc  aberat  longius. 

llluderatprxfens,  huicerantdieculse. 

Si.  Quid  nunc  agetis  ?  nam  hinc  quidem  a  me  non  potcft 
$)o  Argentumauferri,  qui  praefertimfenferim. 

Ne  quifquam  credat  nummum ,  jam  edicam  omnibus. 

Ps.  Nunquam  edepolquoiquam  fupplicabo ,  dum  quidem 

Tu  vives :  tumihi  hercle  argentum  dabis : 

Abs  te  equidem  fumam.  Si.tuamefumes?  Ps.  ftrenue. 
SS  Si.Excludito  mihi  hercleocqlum,{i  dedero.Ps.dabis.pfjo  ^!''^*''^* 

Jam  dico ,  ut  a  me  caveas,  Ca.  certeedepolfcio : 

S\  abftuleris,  mirum  &  magnum  facinusfeceris. 

Ps.Faciam.  Si.fi  nonabftuTeris?  Ps.virgisca^dito, 

Sed  quid ,  fi  abftulero  ?  Si.  do Jovem  teftem  tibi , 
'ico  Te  statem  impune  habiturum.  Ps.  facito  ut  mcmlneris« 

Si,  Egon'  ut  cavere  nequeam  quoi  prasdicitur  ? 

Ps.Praedico,  utcaveas:  dico,  inquam,  utcaveas:  caye. 

Hem ,  iftis  mihi  tu  hodie  manibus  argentum  dabis. 

C A.  Edepol  mortalem  graphicum ,  (i  fervat  fidem ! 
105  Ps.Servitumtibimeabducito,  nifecero. 

Si  bene  atque  amice  dicls:  nam  nunc  jam  meus  es.   haSmettf"4? 

Ps.  Vin' etiam  dicam ,  quod  vos  magis  miremini  ? 

C A.  Studeo  hercle  audire ,  nam  ced  aufculto  liberis. 

Si.  Agedum ,  nam  fatis  libenter  te  aufcuko  loqui. 

Ps.Priuf 


^5.  Inmundo,']  V.  N.Ep.  a£l.  5.1,12. 

88.  Huic  erant  diecuU.']  Omnia  libi 
lefpondent : /^«<^  a  filio :  ijluczte.  lUud 
aderat  prtcfens ,  hoc  erat  in  diem,  ut  Ter. 
loquitur.  ^cidal. 

29.  Nam  hinc  ejuidem  a  me.']  Cafau- 
bonusait  laboraremetrimodulum  :  co- 
quetollendam  Gloflam  legen^umque: 
Namhinc^MtdemjamnonpoteJi :  ad  illud 
|/inffu\flcadrciiptum<i  we;  quod  tolli 


necefle  efle ,  fi  mctrum  falvum  velimus. 

Sicillein  epiftolis.  Quod  cquidcm  ve- 

hementermitor.  Quid  enim  perfeftius 

verfu,  uteftinvulgata.  Cur  autcm  iE»on 

diceret:  hinc  a  me:  ut  in  Rud.  aft.  4-  fc-  4« 

dum  hichinca  mefentiat.CAdn.z.t.Vocahtt 

hucet^mad  feinnuptifU.  Epid.  l.  Z.  Eamu4 

introhucadte.  Et  (imiiia  pafllm.  Gron. 

'  100.  c/£tatem.'\    V.  N.  Afin.  aft.  2.  2. 

1 04.  Graphicum.']  V-  N.  Epid.  3  ■  ?  •  zp- 

L  j  iio.  Prittf 


P   S  E  U  D  6  L  U  SJ 

1 1  o  Ps.Pruifqnam  iftam  pugnam  pugnabo ,  ego  etiam  prius 

Dabo  aliam  pugnam  claram  &  commemorabilem. 

Si.  Quam  pugnam  ?  Ps.  hem ,  ab  hoc  lenone  vicino  tuo 

Per  fycophantiamatque  per  dodtos  dolos 

Tibicinam  illam ,  tuus  quam  gnatus  deperit, 
1 15  Eamcircumducamlepidelenonem.  Si.quideft? 

Ps .  Effedum  hoc  hodie  reddam  utrumque  ad  vefperum. 

Si.  Siquidem  iftsc  opera ,  ut  praedicas ,  perfeceris , 

Virtute  regi  Agathocli  antecelleris. 

Sed  (i  non  faxis ,  nunquid  cauftae  eft ,  ilico 
1 20  Quin  tein  piftrinum  condam?  Ps.non  unum  quidem  tol^i^nfl^' 

Diem  modo ,  verum  hercle  in  omnis ,  quantum  eft.  fed  ii 
efFecero , 

Dabin  mihi  argentum  quod  dem  lenoni  ilico 

Tuavoluntate?  Ca.jus  bonum  orat  Pieudoius : 

Dabo,inque.  Si.atenimfcinquidmihiinmentem  venit^ 
11)  Quidfihiceinter{econren(erunt,Callipho, 

Aut  de  compado  faciunt  confutis  dolis , 

Qui  me  argento  circumvortant }  Ps.  quis  me  audacior 

Sit ,  fi  iftuc  facinus  audeam  facere }  immo  fic ,  Simo , 

Sifiimus  compedli ,  five  confilium  unquaminivimus 
1 3  o  De  if t:ac  re ,  aut  fi  de  ea  re  unquam  inter  nos  convenimus : 

Quafi  in  libro  cum  fcribuntur ,  calamo  literas , 

Stilis  me  totum  ufque  uhneis  confcribito. 

Si.  Indicekidosnuncjam ,  quando  lubet. 

Ps.Da  in  hunc  diem  operam ,  Callipho,  qu^fb  mihi , 
?  3  5  Ne  quo  te  ad  aHud  occupes  negotium. 

Ca.  Quin  rus  uti  irem  ,  jam  heri  conftitueram. 

Ps,  At  nunc  difturba  quas  ftatuifti  machinas. 

C  A.  Nunc  non  abire  certum  eft  iftac  gratia. 


1 1  o.  Friufqudm  iJiAm  pu^nam  pugna- 
h»r\  Priufquam  abs  te  argentum  aufe- 
Km-  Lucilius: 

Vicimtu,  ofieii,  &  magnam pngnAvimu,* 
pugnam. 

jz6.  Confutis  dolis.']  Sic  Gr- dicunt , 
svfl^ctTrJeiv  Sha?.  inde  fatelat  ,  pro 
Iraudibus.  Vide  infu^er  notas  Amph. 
^^.  i.fc.  i.;ff.  2n. 


Lubido 

132.  Stilisulmeis  €onfcrihito.~\  Refte, 
fiilis,  pro  virgis  dicit :  ut  perpetuetur  me- 
taphora.  Virgil.  i.i£.n. 

Verfapulvis  infcribitur  hafta. 

Sidonius  lib.  i.  mundus  imanduit ,  glJ- 
cies  ^lpina  deletur,  &  biulcis  arentium 
rimarum  fiexib$n  ttrra  ferfcribitur. 
Meuifias. 

143.  Cl^ 


ACTUSlI.  SCENA    h  Ijt 

Lubido  eft  ludos  tuos  fpedare ,  Pfeudole. 
140  Ec  fi  hunc  videbo  non  dareargentum  tibi , 

Quod  dixit :  potius  quam  id  non  fiat ,  ego  dabo. 

Si.  Non  demutabo.  Ps.  namque  edcpol ,  fi  non  dabis , 

Clamoremagno  &  multumflagitabere. 

Agite ,  amolimini  hinc  vos  intro  nunc jam ,  ^JitLZ'^^ 

1 45  Ac  meis  viciflim  date  locum  fallaciis.  ! 

Si.  Fiat ,  geratur  mos  tibi.  Ps.  fed  te  volo  { 

Domi  ufque  adelfe.  Si.  quin  tibi  hanc  operam  d|co. 

Ca.  At ego  ad  forum  ibo. jam  hic adero.  Si.adliitum  redi, 

Ps.  Sufpicio  eft  mihi  nunc  vos  (iifpicarier , 
I  j o  Me  iccirco  haec  tanta  facinora  promittere , 

Quivosobledtem,  hancFabuIam  dumtranfigam, 

Neque  fim  fadurus ,  quod  fadurum  dixeram. 

Non  demurabo ,  atque  etiam  certum ,  quod  fciam  ; 

Quo  (im  fadturus  pa6lo  ,  nihil  etiam  fcio , 
155  Nifi  quia  futurum  eft.  nam  qui  in  Scenam  provenit 

Novo  modo ,  novom  aliquid  inventum  afferre  addecct. 

Siidfacerenequeat,  detlocum  illi  qui  queat. 

Concedere  aliquantifper  hi  nc  mihiintro  libet, 

Dum  concenturio  in  corde  (ycophantias. 
1^0  Tibicenvosintereahic  deled:averit. 


143.  Clamore  magno  &  multum  flagi- 
tabere.~\   Multo>  Scriverius. 

IS9.  Concenturio.~\  Id  eft  ,  in  album 


refero.   Cicer.  ad  Att.   Brutus  (enttiriai 
Capua.  V.N»Tlin.4' 2. 160. 


ACTUS   SECUNDISCENAPRIMA. 

PSEUDOLUS. 

PRoJuppiter,  utmihi,  quicquidago,  lepide  omnia  pro- 
Ipereque  eveniunt ! 
Nequequoddubitem ,  nequequod  timeam  ,  meoinpeclorc 

conditum  eftconfiham. 
Nam  ea   STULTITIA  EST,  FACINUS   ma- 


gnum  timido  cordi  credere^  nam  O  M  N  E  S 


Res 


N^m  ea,  &c.'\  To  N<f«>,  data  1  dam  Servinon  nimisaccuratc  loquentls 
operatotiesiterat,adexprimen-  »  neglisentiam.  Lambin. 


€.  Ua^ 


f^i  P   S   E   U   B   O   L   U   §: 

RES  PERINDE  fiint,  utagas,.uteas  magnifacias.  nam 

esoinmeo 
^  Vedoie  pr ius  ita  paravi  copias  auplicis ,  triplicis  dolps , 
Perfi dias :  ut  ubicumque  c^m  hoftibus  congrediai:, 

malorummeorum  ^^  rS^^S^ 

Fretusvirtutedicam,  mea  induftria  &  malitia,  frauduientia, 
Facileutvincam,  facileutrpoliem  meos  perduelles  meis  per- 

fidiis. 
Nunc  inimicum  ego  hunc  comtminem>  meum  atquc  vo^ 

ftrum  omnium 
ro  Ballionem ,  exbaiiiftabo  lepide$  date  operam  modo.  hocego 

oppidum 
Admcenirc,  uthocdiecapiatur,  volo:  atqueadhoc  meas  le- 

giones 
Addacam.fi  hoc  expugno  ,facilem  ego  hancrem  meis  civibus 

faciam. 
Poft  jidoppidum  hoc  vetus ,  continuo  mecum  exercitum  pro- 

tinusobducamp 
Indeme&fimuipardcipesomnesmeos  pr^da  on^rabo,  at- 

que  oppiebo : 
5 5  Metum  &  fugam perduellibus  mdsinjiciam ,  me  elTe  ut  fciant 

natum , 
Quofum  gcnere  gnatus.  magna  ine  facinora  decet  efKcere, 
QucEpoft  mihi  clara,  &c  diu  ciueant.ied  hunc  quem  video,qms 

hiceft, 
Qui  oculismeisobviamignorabilisobjicitur  ?  libeticire 
<JuidhicveIit,  cummachasra  :  &huic,  quam  rem  agat,  hinc 

dabo  infidias. 


<S.  MaloTum  f»eorum.~\  Ridicule,  imo 
f Tstei  auditorum  exfpeftationemiquum 
Ineo  potiQS  efle  vidcretur,  ut  diceret, 
g^ajerum  meorum.  Nec  minot  in  illius 
<didi  infolenti.i  feftivitas , 

^ofiimgeneregnatuii  magna -me  faci- 
nora  decet  ejficere. 
NonfineAmphiboliaegratia,  quaeambi- 
«guoillo  Tffi  facinora  vocabulo  occulta- 
sur.  C^Curtiuslib.p.experfonaAlexan- 
^dfi;  £aJiir£eftifftgenittU)  ut  multam  prius. 


tjuamlongam vitam debean»  optare.Douz* 

10.  BaUionem  exhaUiftaho.  ~\  Similis 
huicplane  metaphoiaeftBacchid.  4. 4- 

1 1 .  y4dmssnirf.  ]  Vidfi  notas  Ciftell. 
a^.  r.fc.i.  ff,  5. 

12.  Facile  ego  hane  rem  meis.~\  Fadle 
ego  claream(s&\  vincam)meis  cluibuifa^is. 
Scriveiius. 

14.  Farticipes.']   IvfJifjAx^iC  >  KOivm^i' 
1 7 .  Sl^A  poft  mihi  clara  &  diu  clugant.J 
Claritudine  cluemt.  ScnveriuSo 

Aexus 


A  C  T  U  S  II.    S  C  E  N  A    II. 


^7% 


ACTUS   SECUNDi  SCENA   SeCUNDA. 
HARPAX,    PSEUDOLUS. 

HI  loci  funt ,  atque  hx  regiones,  quae  mihiab  hero  funt  d(:- 
monftratas , 
Ut  ego  oculis  orationem  eapio ,  quam  mihi  ita  dixit      21^,"''* 

herusmeusmiies, 
Scptimas  efFe  asdes  a  porta ,  ubi  ilie  habitat  leno ,  cui  j  uffic 
Symbolum  me  ferre,  &  hoc  argentum.nimis  velim,certum  qui 
5  Mihi  faciat ,  Ballio  leno  ubi  hic  habitat.  Ps.ft.  tace ,  tace. 
Meushic  eft  homo  ,  ni  omnes  di  atque  homines  delertin^ 

novo  confilio 
Nunc  mihi  opus  eft :  nova  res  fubito  mihi  hcec  objedta  efl:  2 
Hoc  prcEvortar  principio:  tlla  omnia  miira  habeo  quae  ante  age- 

reocccEpi. 
Jam  pol  ego  hunc  llratiotiGum  nuncium  advenientem  probc 

percutiam. 
oH A,  Oftium  pukabo ,  atque  intus  evocabo  aliquem  foras, 
Ps .  Quifquis  es ,  compendium  Qgo  te  facere  pultandi  voio  y 
Nam  ego  precator  &  patronus  foribus  proceffi  foras. 
H A.  Tune es Ballio  ?  Ps.immo vero  ego  ejus fum Subballio, 
HA.Qoidiftucverbieft?  Ps.  condus  promus  (um,  procura^; 
tor  peni, 
5HA.  QLiaiitedicasatrlenfem.  Ps.immoatrienfiegoimpero. 
H  A.  Quid  tu,  fervufne,  an  liber?  Ps.nunc  quidcm  etiam  (ervio , 
H A.  Ira  videre  ,  Sc  non  videre  dignus  qui  liber  (ies. 
Ps.NON  SOLES  RESPICERE  TE,  cum  drcas 

in;uftealteri.<* 
Ha.  Hunc  hominem  malnm  efle  oportet.  Ps.  dime  fervant  ac- 
que  amant. 

Nvini 


CErtum  quimihifacial^Y^.  N.  Me- 
naechm.aft.  2.1. 
i^f.  Procurator  psni.']  Gloffk:  ^trien- 
t  y  cT/a/me^  ,  (Aa.'Wjop(jic.  Diafa 
iis  cft  canatto :  aliis  habitatto  in  hortit. 
idonius ;  f .v tridinio in  ditttam  ftve  ca- 
ititincultim fit  tranfttu,  GlolTar.  <hxtj^, 


ri^^ks-sficcoViCanaculam.  Seivius  i.  An, 
alTerit ,  veteres  in  atrio  folitos  epulari. 
At  atrienfesy  principcs  fervi  triclinares» 
Vide  notas  Afinar.  aft.  z.fc.  r.  f^.  x6. 

18.  Nenfoles  rejpicere  te.']  Sic  Tm- 
cul.  I.  2.  §lui alternm  mufat probriy  tura 
feintuerioportit. 


Iy4  PSEUDOLIIS. 

loNamhsecmihiincuseft:  procudam  ego  hodie  hinc  nuikoi 
dolos. 
Ha.  Quid  illic  fecum  folus  loquitur  ?  Ps.  quid  ais  tu  adolefcensi 

Ha.  quid  eft  ? 
Ps.  Efne  tu ,  an  non  es ,  ab  illo  Milite  Macedonio , 
Servos  ejus  qui  hinc  a  nobis  eft  mercatus  mulierem  ? 
Qui  argenti  hero  meo  Lenoni  quindecim  dederat  minas , 
2-5  Quinque  debet  ?  Ha.  (iim.  fed  ubitu  me  noviftigentium , 
Autvidifti,  autcollocutus?  namequidem  Athenas  antidhac 
Nunquam  adveni,  neque  te  vidiantehunc  diem  unquam  ocu-, 
iism eis.  '  f 

Ps.  Quiavidereindeefte:  nam  olim  cum  abiit,  argento  hsc 

dies 
Pr^ftituta  eft ,  quoad  refcrret  nobis ;  neque  dum  rettulit. 
30HA.  Immoadeft.  Ps.  tun  attuhfti?  HA.egomet.  Ps.  quid 
dubitas  dare  ? 
Ha.  Tibi  ego  dem  ?  Ps. mihi  hercle vero ,  qui  res  rationefque 

heri 
Ballionis  curo,  argentum  accepto,  expenfb ,  &  cui  decet  dato. 
Ha.  Siquidem  hercle  etiam  fupremi  promptas  thefaurosjovis, 
Tibilibellamargentinunquamcredam.  Ps.dum  ptfim"Suat 
tuftrenuas, 
3  5  Res  erit  foluta.  H a.  vindtam  potius  fic  fervavero.  ptfusT  fer 
Ps.  Yx  tibi  i  tu  inventus  vero ,  meam  qui  forciiles  fidem ! 

Quafi 


20.  'Nammihihic  incus  efi.']  MfT.  hxc 
incus.  Quodfinemora  recipiendum.  Sic 
enim  malebant  interdum  loqui.  Vide  ad 
Senecx  Confol.  ad  Marciam  cap.  19.  Et 
hincfirmatur,quodinAmphitr.  Z.2.  S2. 
Sie^Mtdem  hxc  jammulier  fa.£iaeftex  viro. 
Qupd  autem  hic  fubjiciunt  ex  Guliel- 
jnio  ,  Tacitum  dixifle  incudem  operis  & 
laboris  ,  falluntur  &fallunr.  Namapud 
Tacitum  eft ,  vetu^  operis  ac  lahoriiy  lib.i. 
Annal.  20.  Gronoviits. 

34.  Dum  ta  ftrenuM.']  Yio  ftrenuM 
euodnihjleft,  legendum /«"?«<«.  fed 
aliter  diftinguendus  locus ,  &  mutanda 
perfonae  hoc  modo : 

Tibi  libeSam  argenti  nunefuam  credam. 
Ps.  I dumtafternuai. 

Sd  t&  j   xem  tibi  folvara  sque  cito  quam 


tu  fternuas.  Dum  tu  fternuis,  res  erit  tibi 
foluta.  Nam&legipoteft,quod  8cme- 
lias^nto, dumtufternuis.  Salmaf.  Lege: 
nun^uamcreduam.  Vs.  Ji  tu  creduzu.  Rei 
eritfoluta.  Scriverius.  Veniebat aliquan- 
doinmentem:  dadumfirenue :  Resent 
foluta.  Gtonovius. 

35.  Meam  ejui forcillesfidem.']  Pxne 
affentior  illis  qui  legunt,  fuggiU.es.  Scri- 
ptumquippevidetur  fuiffe,  focciJles  pro 
fuggilles-  Unde  poftea  coriuptum  for- 
ciUes.  Ex  cujus  voeis  veftigiis  commo- 
de  etiam  conjiciatur,  meam  ^uifartsles 
fidemfuic^,  inquines, contamines.  Fo- 
riare,  &cforiolareid^m i  &  lutareSc  luta-' 
lare,  a  quo  8c  coUuttdarit.  Mentioforioli 
apud  Nonimn  :  a  quo  veibum  foriolare. 
>Salma£  J 

41.  ^«"* 


I 


AcTusIL  ScenaII.  jj^ 

Qtiafi  mihi  non  fexcenta  tanta  foli  foleant  credier ! 

H A.  Poteft  Lit  alii  ita  arbitrentur ,  &  ego  ut  ne  credam  tibi. 

Ps.  Quafi  tu  dicas  me  te  velle  argento  circumducere. 
40  Ha.  Immo  vero  quafi  tu  dicas,  cjuafique  ego  autem  id  (ufpicer. 

Sed  quid  eft  tibi  nomen  ?  Ps.  fervos  eft huic  lenoniSyrus, 

Eum  elle  me  dicam.  Sy rus  fum.  H a.  Sy rus  ?  Ps.  id  eft  nomcii 
mihi. 

HA.Verbamultafacimus:  herusfituus  domi  cft,  quin  pro- 
vocas : 

Ut  id  agam  quod  miftiis  huc  fiim  ?  quicquid  eft  nomen  tibi. 
45  Ps.  Si  intus  ellet ,  cvocarem ,  verum  fi  dare  vis  mihi , 

Magis  erit  foiutum,  quamipfidederis.  Ha.  at  enim  fcin  quid 
eft? 

Reddere  hoc ,  non  perdere,  herus  me  mifit  nunc  certc  fcio 

Hoc ,  febrim  tibi  efTe ,  quia  non  licet  hoc  in jicere  unguks» 

Ego,  nifiipfi  Ballioni ,  nummum  credam  nemini. 
50  Ps.  At  illic  nunc  negotiofus  eft  :  res  agitur  apud  judicem. 

H A.  Di  bene  vortanr.  at  ego  quando  eum  eile  cenfebo  domi  p 

Rediero.  tuepiftokmhancameaccipe,  atqueillidato. 

Namifticfymbolumeftinter  herum  meum  &tuum  de  mu^ 
liere. 

Ps.  Scio  equidem ,  tit  quiargentum  afferret ,  atque  expreflara 


imagmem 


5j  Suam  hucad  nos,  cumeoajebatvellemittimulierem. 

Nam  hic  quoque  exemplum  reliquit  ejus.  Ha.  omnem  rem 

tenes. 
Ps.  Quid  ego  ni  reneam  ?  Ha.  dato  ergo  iftum  fymbolum  iili. 

Ps.  licer, 
Sed  quid  eft  tibi  nomen  ?  Ha.  Harpax.  Ps.  apage  te  Harpax  ^ 

haud  places» 
Huc  quidem  hergle  haud  ibis  intro ,  ne  quid  Harpax  htr^^gaJem' 

feceris. 


41 .  Slf*'d  ejl  tihi  mmen.']  Ita  etlam  lo- 
rutusMoftell.  3.1.^1:127. Menaech.s. 6. 
H.  «o.  acs.p.^f.yi.V.N.Amphit.i.i, 
H.  240. 

48.  Hocfebrimtibiejfe.']  HjBC  tibi  fe- 
iris  inftar  sITe. 


Ha.Ho- 

SJ.  C»7n  eo  alebat.  ]  A^ydcyjKnBov  » 
namparticula,  ut ,  quaEfuprapofitaefta 
nonhabet,  cumquocohacreat.  Lamh. 

<>9-  Ne  ^ttid  Harpax  feceris.']  V.  N. 
Trin.aft.  4.  2.  Lege:  Harpa^averit.  vei 
harpagefeeeris,  Sciiverius. 

64'  Di*^ 


> 


Xy^  P    S    E   U   D   O   L   U    S.V 

Co  HA.Hoftes  vivos  rapcrefbleo  ex  ade :  ex  hoC  nomen  mihi  eft; 
Ps.Poi  te  multo  magi s ,  opinor ,  vafa  ahenea  ex     vtKnagls opli'. 

Eedibus. 
Ha.  Non  ita  eft.  fed  fcin  quid  te  orem>  Syre?  Ps.  fciam  fl 

dixeris. 
Ha.  Ego  devortor  extra  portani  hitc  in  tabernam  tertlam , 
Apudanumillamdoliarem,  cludanij  craltam,  Chryfidem.  . 
^j  Ps,  Qiid  nunc  vis  ?  Ha.  inde  ut  me  arcefras ,  herus  tuus  ubi 
venerit. 
Ps.  Tuo  arbitratu,  maxume.  H A.  nam  ut  laflus  veni  de  via , 
Me  volo  curare,  Ps.  fane fapis ,  &  conlllium  placet : 
Sed  vide  fis  ne  in  qusflione  fis ,  quando  arceflam ,  mihi. 
HA.Quinubiprandero,  dabo  operam  fomno.  Ps.  fane  cen- 
feo. 
70  Ha.  Nunc  quid  vis?  Ps.  dormitum  ut  abeas.  Ha.  abeo. 
Ps.atqueaudin' Harpage : 
Jube  fis  te  opperiii :  beatiis  eris  fi  confudaveris. 


64.  DiehoUrem.~\  Verba  Donati  ad 
Andr.  4.  4.  Pfopriuniefi  anibus  fuffarci- 
natai  ejfe  :  ut  Perfttu  ,  pannucea  Baucis  , 
Et  Plauttu ,  doliarem ,  claudam  ,  crajfam. 
Et  is  habuit  omnino  raeliores  Piauti  co- 
diccsquamnuncnobis  funt.  Facit  illud 
Augufti  ad  Horarium:  Vereri  mihi  viderit, 
m  majores  liheUt  tuifnt,  ^uam  ipfe  es.  Sed 
fitibifiaturadeeft,  ventrii  ahundeeft.  Ita- 
^uelicehitinfextariolofcribati  qno  circtii- 
tus  volaministuijit  ofKcoJiTttl®'  i  ficut 
»ftventriculitui.  Sic  Nicetas  inAlexio 
Gommeno  lib.  3.  E»  t5  -t  Kop^vbjjav 
•nf  ^'as  T(S  f!>a.QiKei  iT^nvigzt'^  ,  l^sadv- 
vnirkvof^^izsffipyMhK^  Jl' m  }i^  vnBaSiK 
flxjj  TrkAaiv  tS  cw^j.a]®'  ,  -t  ^rax^i-^JJ  «£ 
sir Qi>vij/tAii  €i\>ir^  ,  At  ratio  obftat,  in- 
quit Giutems.  C^id enim  ineptiusj  ait. 


qaam  poft  dolidrem  appellare  crajfum  .* 
Quafi  vero  doliarts  prorfus  lit  idem  quod 
crajfus :  aut  infolensfit  Plauto  in  epithe- 
tiscongcftisverbapropinquae  aut  etiani 
cjufdem  omnino  iignificationis  ponere. 
Quid  autem  ineptius  quam  cxplicare 
amim dioholarem,  quzduobusobolisfui 
copiamfaciat.  Unde  enimqui  vel  duo- 
bus  obolis  anus  copiam  peteret  ?  Nam 
fcorta  iila  diobolaria ,  quorum  alibi  me- 
minit ,  utcurique  fdrdida  ,  habcbant 
ajtatem  bonam.  Deinde  non  fignificat 
j  Harpax fe pergere  in  lupanar,  fedinta- 
'  bernam  diveifoiiam  :  £c  fe  facit  fiugi= 
'  Gronoviiii, 

I      6S.  I^inqukftionefis.']  SicCafs.i.' 
I  Cave  incjuifitioni  tnihifs.  id  eft  ,qua£ieil°  | 
Uusiis.  V.N.Ciftell.  2.3.  \ 


AcTUS  Secundi  Scena  Tertia» 

PSEUDOLUS. 

I  immortales !  confervavit  me  iliic  homd  adventu  fao, 
Suo  viatico  reduxit.me  ufqiie  ex  errore  in  viam.. 
Nam  ipfa  mihiOpponumtas  non  potuit  opportunius 


Aclve'^ 


AcTusII.  ScenaIIL  177 

Advenire,  quam  harcc^allaraeft  mihiopportune eplftola : 
j  Namhctcaliaracornucopiaseft,  ubiineftQuicquidvoIo. 
Hic  doli ,  hic  Eillaci:r  omnes  func :  hic  fcini  iycophantia: , 
Hic argenrum ,  hk  amica  amanri  herili fiiio. 
Arque  ego  nunc  me  ut  gloriofum  faciam ,  ut  copi  pedlore , 
Qlio  modo  quicque  agerem ,  ut Lenoni  furriperem  muliercu- 
Jam , 
I  ojam  inftituta ,  ornara ,  cunda  in  ordine  animo  ut  volueram , 
Cerra,  deformara  habebam :  fed  puofedtohoc  licerir. 

CENTUM  DOCTUM  hominumconfiiiaiola  h^cdivin- 
cir  DEA 

Forruna.  atque  hoc  verum  eft :  proinde  ut  quifque  fortuna  uti- 

tur, 
Ira  prarceller ;  atque  exinde  fipere  eum  omnes  dicimus. 
i;  Bene  ubi  quod  coniilium  difcimusaccidiile ,  hominem  caruni 
Eumeiledeclaramus:  ftultumauremiiium,  quoi  vortit  male, 
Stulti  haud  fcimus ,  fruftra  ut  Cmras ,  cum  quodcupientcr  dari* 
Petim us  nobis ,  quaii  quid  in  rejn  iir ,  poffimus  nofcere.     ' 

Certa 


4.  TT-^cci^Mataef}.']  Vctt,  edd.  MiT. 
Xrj.  Pol.  CLim  Acad.  hxc   cavata  eji. 
Conjctturxdodorum  probabilitatecer- 
tant.  Scaliger  ca  vita.  Douxa  captata.  Pof- 
fes&c  curata.   Sed  ^Hata  Lipfii  ScivTppio 
(etripriuscog:raff;t/j.ecc£  dara)  Mcurljo, 
Grurcro  piobacmn.    Sequenti  qu.idem 
vcifufine  dubio  MlT.  hac  aUata  :  *ut  Ca- 
merarias ,  Sambucus,  Douzi  cdiderunr, 
Gruteius  edi  voluit.   Quod  fecit  idem 
torniuop:ae(l  ,   vix  tOieres  :  nam  cornnco- 
/>/'*  dicimus,  non  comucopiam :  nifi  divila 
vt)ce:  ut  divefque}72so  hctiacopiacornuefij 
&  cornu  e^ua  retmet divitecopia?»..  StA  cre- 
dibile  eft  MiT.  in  quibus  ,   cornu  copia  efl. 
Qgnificare,  cornucopi^fl.    Membr.  Acad. 
N^nh£calata  copiaft  cornu.    Vix  puteni 
reaionein  vocis  ab  librario  efTe:  adeo 
fuaviseit.    Gell.  14.  5.   tancjuarn  fs  copi.z 
'.ornumnaSiui  effem.    Et  fere  ailubeicit: 
Kam  hac  allatum  copiaft  comu  ,  ubi  ir.eft , 
o^uiecjuid volo.  VerruseftintegcrTrochai- 
:iis:  fedultimavocalisTC  cor^»  noneli- 
iitur.  QuodquinonintcUigerent ,  vi- 
ientur  voces  tranfpoiuiirc.  ^Hunc  itn- 
Um  quasrebatLainbiaus  audacius  lece- 
Ttm.  II. 


dendo  a  veteri  fcriptura  :  Namhoc  iHud 
cernMcopi£eft.  Mox  idem  codex  Acad. 
Hicargmtum,  hicamanti  amica  henlt  fi- 
Ito.^  Quod  criamfuavius  videtur.  Ubi 
p.3riter,  quum  hiatum  non  ferrent,  nec 
\i\v.i\-\^rr,\nargentnm  non  elidi,  contra 
fcriptos  &  vetc.  editiones,  intcrpofue- 
runc,  eft.  Gcorjovius. 

r  I .  Deformata.']  Seneca  I.  7-.  c-  2.  De 
Benef.  viriim  ,  cjuem  deformamiu  :  Ubi, 
deformare  cft  \:-jnflu7rc^-jwj  ,  defribere. 
qao  verbo  £c  Cicero  eodeai  fcniu  utitur. 
LipfiHi. 

12.  CentumdoSiHm,  &c.']  PlenifHma 
hujus  fententia:  e.-cplicatio  a  Piinio  pe- 
tenda  lib.  s-  Epift.  zr.  Efi  omnino  mi- 
cjuum,  inquic  ,  feiufu  receptum ,  cjuod 
honeftaconftliavel  turpia,  prout  male  aup 
profperecedt!nt\  itavelprohantur  ,  vei  re^ 
prehenduntur.  Inde pierumo^ue  eadsm  facii 
mododiligentiA.  modo  vanitatis ,  modofu' 
roTtsnomen  accipiw.t. 

17.    Stulti  haud  fcimm,  &c.'\  Plane 

idemdicit,  quod  tota  Saryr  10".  pexfe- 

quiturjuvenalis ,  &paucisfab  inicium 
1  peribinoit: 

^  M  . ^uii 


I7S  -     P   S   t  O  D   O   t  tl   Si 

Certa  amlttimus ,  dum  inceita  petimns :  atquehGcevenlt 
20  In  labore  atque  in  dolore ,  ut  mors  obrepat  interim. 

Sed  jam  fatis  eft  philofbphatum ,  nimis  diu  &  longum  loquor^ 
Di  immortales ,  aurichalco  contra  non  catum  fitit 
Meum  mendacium !  hic  modo  quod  {iibito  commentus  fui , 
Quia  Lenonis  me  eiPe  dixi.  nunc  ego  hac  epiftola  f  ienon*l? 

z;  Tresdeludam ;  herum  ^  Lenonem ,  8c  qui  hancmihi  dedit 
epiftolam. 
Euge  par  pari !  aliud  autem  quod  cupiebam  contigit. 
Venit  eccum  Calidorus,  ducit  nefcio  quem  fecum  (imuL 


^—  ^uid  enim  ratione  timemtu  ?■ 
^Aut  ijHid  tatn  dextro  pede  concipii  ,  ut  te 
ConaTuinon pceniteat ,  voti^ue  peraCii? 
Evertere  domos  totas  optantibtn  ipjis 


^iifaciles,  &c.  Bosliorn. 

22.   ^urichalco  contra,'^  V.  N.  Epj4. 
3.  3.  30.    De  orichalco  V»  N.  Coic^ 


AcTus  Secundi  Scena  Quarta,  I 

CALLIDORUS,    CHARINUS,    PSEUDOLUS^; 

DUlcia  atque  amara  apud  tc  (lim  elocutus  omnia. 
Scisamorem ,  fcis  laboreni ,  fcis  egeftatem  meam. 
CH.Commemini  omnia  :  id  tu  modo  quid  me  vis  facetei 

facfciam.- 
CA.Cum  hsc  tibi  alia  (um  elocutus,  ut  fcires,fi  fcis  de  fjrmbolo.' 
j  Ch.  Omnia,  inquam,  tu  modo  quid  me  facere  vis,  fac  ut  fciam,' 
Ca.  Pfeudolusmihiitaimperavit,  ut  aliquem  hominem  ftre- 

nuum , 
BeneVolentem adducerem  adfc.  CH.fervasimperiumprobej 
Nam  6^  amicum  &  benevolentem  ducis.  fed  iftic  Pfeudolus 
Novo^mihieft.  CA.niminmeft  mortalis  graphkus:  heure-< 
tesmihieft: 
I  o  Is  mihi  ha!c  efte  effedlurum  dixit .,  quas  dixi  tibi,- 

Ps.Magnificehominem  compellabo.  Ca.  cuja  vox  fonatl 

Ps.jo,  jo,/<?. 
Te  te  te  tyranne,  te rogo ,  qui  imperitas Pfeudolo y 
Quaero ,  quoi  ter ,  trina,  triplicia,  tribus  modis,  tria  gaudia , 

Arti- 

ll^  f^VArocuifrina.~\  Operaa  pretium  [  ^«itroadfequentia,  nonadpraEcedentia' 
V^fecilTeputantjquiobfeivantTD  1  effe  lefcrendum.  Sed  ad  utrague  refe- 

icn- 


:i7p 


A  C  t  U  S  II.  S  C  EN  A  IV. 

Arcibus tribus ,  rer  demeritas  dem  ktitlas  j  de  tribus 
I  j  Fraude  partas;  per  malitiam ,  &per  dolum  &  fallaciam, 
lu  libello  iioc  obfignato  ad  te  attuli  pauxillulo. 
Ca.  Illic  homo  elt.  Ch.  ut  paratragdsdat  carnufex  1  C a.  con- 

fer  gradum 
Contra  paricer.  Ps.  porrige  audaciter  ad  falutem  brachium. 
Ch.  Dic ,  ucrum  Spemne  an  Matrem  te  fahitem ,  Pfeudole.? 
ioPs.Immo  ucrum.que.   Ch.  uctumque  falve,  fed  quid  ad:ura 

eft?  Ps.quidtimes? 
CA.Attulihmic.  Ps.quid,attuHfti?  CA,adduxi,voluI  dicere. 
Ps.  Quisiftic  eft  ?  Ca.  Charinus.  Ps.eUgel  jam;;^5te/voy  oimQv 

TTQlCOy 

Ch.  Quin  ru  quicquid  opu'ft  ,  aiidader  imperas.  Ps.  taiii 


j^racia  eft. 
i3enenc,  Chariiie:  nolotibimoieftosellerios. 


I  iendumeft,  &oratioobvefrus  neceffi- 
i  tatemtrajeaa,itaconftriienda:  Te  te  te 
I  tyramie,  ejuiimperitas  Pfeudolo,  te  rcgo  , 
^UATo,  tertrina.  6-c.  Ludic  aiitem  nu- 
raero  ternario  ,  quia  dixerac  pfscedenti 
fcenafetresdelufurum,  herum,  Leno- 
nem&  aquo  accepcrat  epiftolarai.  Cto- 
vovius. 

19.   Spemne  an  faliitem.']     Veteres  li- 
bros  confenfu  habere ,  Spemne  an  matrem 
notavitLiplius  4..Ant.  8.  Idem  exper- 
tusinPall.  Gruterus:  &  in  Academicd 
,ego.  Itaque  diutiusid  excludere  nequi- 
vi.  Nam  quod  viro  dat  mulieris  titulum, 
nonmagismirorquam  quuminCurcu- 
lioneadparafitumadolefcens,  o  mea  op- 
portmitaA  ,  autipfe  parafitiis,  meam  nutri- 
cem  Herculem :  necincommode  adhunc 
muliebiemtitulum  venir,quia  nomina- 
vitantcS/7e»jfoerhinininominisnumen. 
iPeniquc  videtur  alludere  adaedem  Scei 
jKomae  5c  Matris  Matutae  ,  qux  vicina: 
jerantj  hajcintraporram  Carmentalem, 
illa  ex  tra  eandem.  Liv.  24.  /« templi^  For- 
tunaacMatruMatuta  &  Spei  extra  por- 
^amlate  va^attu  ignii.  lib.  25.  reficiendii 
tdihw  Ttrtuna  ac  JHatrit  Matuta  intra 
Jortam   Carmentatam  ,  ftd  &  Spei  extra 
lortam.  Gronovius 


Ptilm.  bene  fit. 
X46*fCharine: 

Ch.  Vos 

:)^ipiv  x^e^yoy  v<7/<?.Luditenimin  Cha- 
rini  noraine  ,  quem  valere  &  milTuni 
fieri  vult,  non  ufui  ni?ric  illi    cui  fupra 
jufrerat    ejufmodi  hominem  inveniri, 
Optime  omnium  Yixc^cidaliisf.  Verum 
fcfiptura  eoram ,  li  duftum  MfT.  Camer, 
fequamur ,  hzc  nobis  videtur:  £«^e_/rfW2/ 
X^^e^ViOy'  o'i-mjnuj7rota.  JulTerac  Fleu- 
doIus{:biadduci  a  Calidoro  hominem, 
&aftutum&callidum  :  duminepeiat 
Calidorus ,  aliam  decipiendi  lenonis  oc- 
cafionem  nadus ,  caftigat  his  verbis  Ca-, 
lidori  mpram  :  Eagejam!  &  oftendic 
nihilfibiopusefte,  ut  quidemres  erat, 
X-eA^  ,    ly\  oliziivvv  ,,  TroiSi  ,  gratiam  , 
ut  msnc  rcs  f/?,  facio.    Qux  verba  funt  re- 
Cufantis  uti  opera  Charmi ,  quem  addu- 
xeratCalidorus.  Q^od  mirornon  anira- 
advertiffc  viros  eruditiftimos ,  cum  ^f. 
req..  ubi  Charinus  ipfe  operam  fuani 
pollicctur,  Pfeudolus  tecufet  .pasne  iil- 
demverbis  :  Ch.  ^in  ta,  &c.  Peti- 
tus. 

z^.  lamgratiam.']  Ca,meratius  intel- 
ligit,  habemus.  PouizT.Jamgratiaefi. 
Scd  quiim  rnalterocodicumfit,  tamgra^ 
tiam ,  dubium  mihi.non  eft, quin  fit fcri- 
bendum:  Tumgratia  ejl,  utvoluit  Pa* 
reus.    VideadStichums.  2.  r7.    Verfti 


7.Z.  k.t*ie.  jam.  J  Lcgo  :  euge!jam    autera  pr2cedentcleg:o.:-X«e*^?;i«^&'* 

M    i  TTQlS» 


l8o  P   S    E   U   D   O   L  U    S, 

^.jCH.Vosmoleftosmihi?  moleftum  eft  ^'^  quidera,  Ps.  tutn 


tu  igitur  mane. 


Ch.  Quidiftucefti'  Ps.epiftolam  modo  hanc  intercepi»  8c 

iymbolum, 
CH.Symbolum?  quem  {ymbolum ?  Ps.  qui  a  milite  allatuft 

modo , 
Ejusfervo ,  qui  hunc  ferebat  cum  quinque  argenti  minis, 
Tuam  qui  amicam  hinc  arceiFebat ;  ei  os  fublevi  modo. 
3  oCa.  Quomodo  ?  Ps. horum  cauila  haec  agitur  fpedatorum  Fa- 
bula. 
Hifciunt,  quiliicafFuerunt,  vobispoftnarravero. 
Ca.  Quid  nuncagimus  ?  Ps.  liberam  hodie  tuam  amicam  am- 

plexabere. 
CA.Egone  ?  Ps.  tute.  Ca.  ego?  Ps.ipfus,  inquam  :  iiqui. 
dem  hoc  vivet  caput, 
•   Simodo  mihi  hominem  invenietis  propere,  Ch.  qua  facie> 

Ps.malum, 
^jCallidum ,  dodum ,  quiquandoprincipium  prehenderit, 
Porro  fua  virtuteteneat,  quid  fe  facere  oporteat. 
Atq;  eum  qui  non  hic  ufitatus  l^pe  lit.CH.ii  fervos  eft,  ^us^x^l&':^. 
Nunquid  refert  ?  Ps . immo  muko  mavolo  quam  liber um. 
CH.Pofleopinormedarehominem  tibi  malum  dc  dodlum, 
modo. 
4oQui  a  patre  advenit  Caryfto :  nec  dum  exiit  ex a^dibtis 

Quoquam ,  neque  Athenas  advenit ,  unquam  ante  hefternum 

diem. 
Ps.  Bene  juvas.  fed  quinque  inventis  opus  eft  argenti minis 
-    Mutuis,  quas  hodie  reddam;nani  unam  huj us  mihi  debet  pater.  • 

Cn.Ego 


^oioo.  Id  eft,  Charinogratiamfacio.  Gro 
iiovius. 

25.  Molefiumefiid  cjuidem.  ~\  Vofne, 
inquit  Charinus,  mihi  oneii  8c  moleftia: 
cffe  cenfeam?  Certe  id  vos  fufpicari ,  mi- 
lii  moleftum  eft.  Pontanus. 

43.  Nam  unamhHJfis.^  Vxo  illis  nam 
ttnam  hujtu  mihi  debetpatevy  puto  omni- 
ro  fcribendum,  Nam  quinam  hujtu  mihi 
dsbetpater.  ideft,  ^iii^iam  minam ,  pro, 
Q,uinque  minis.    Sic  are  qtioterno  apud 


Martialem ,  pro  q,aatuor  affibus.  Et «»-  ■ 
tenusremexy ngiMo  ,  pro  centum  remis 
vel  lemigibus.  Salmafttti,  Nam  unar* 
hujftf.  ^  Quomodo  quinam  ?  An  roii 
fuperiusi-s.  Pfeudolus  ad lenem.  Da- 
bin'  mihi  argentum,  qmd  dem  Lenoni  ? 
Atqueille  promittir.  Id  argentum  erat 
viginti  minx,  ut  conftat  ex  fuDerioribus. 
Etinrraaoc.  4.  ic.  7.  fenex;  ^At  me  vi-\ 
ginti  commodii  multavit minis.  Tum  fce-| 
naS.  ^tegojam  inuitus  fromam  vi^inti 

minoi. 


Ac  TU  S   rr.    SC  EKA  IV.  "  iSl 

CH.Egodabo,  ne  quxre  aliunde,  Ps.  ohominem  opportu- 
nummihi! 
4;  Etiam  opull chlamyde &  machxra,  &  petafo.   Ch.  poirum 
amedare. 
Ps.Dimimorrales,  non  Charinus  mihi  hic  quidem  eft,  fed 

copia ! 
Sed  iftic  fervos ,  ex  Caryfto  huc  qui  advenit ,  quid  fapit  ? 
Ch.  Hircumabalis.  Ps.  manuleatam  tunicam  habere  iiomi^ 

nem  decet. 
Ecquid  habet  is  homo  aceti  in  pedore  ?  Ch.  atque  acidiilumi. 
joPs.  Quid,  iiopuslit,  ucdulcepromatindidem ,  ecquid  ha- 
bet?  Cn.rogas? 
Murrhinam ,  pafmm,  defrutum,  melinam,  meiquojudnodi. 

Quiii 


vnirtM.  Ergo  Palmerius  :  nam  vi^hnimi- 
11M :  Guilelmius  &Gruterus  delent  ti» 
nnam  :  tolerabilius  &  hi  &  ille  quam 
^o-mvv  ejuinam.  Forte:  nam  omne  hujw . 
'hoc  eft,  totam  fummam  viginti  mina- 
jrura.  quam  noverst  Charinus  ,  apud 
iquem  Calidorus  dulciaatque  amara  erat 
docutus  omnia.  Gromvitu. 

48.  Ck.  Vfcjuea.cunabuiu.']  Itaomn. 
lEd.  veteres.  At  vero  ego  vehementer 
iprobem,  quod  repperi  in  fchedis  vetu- 
llifl'.  Hircumabalif.  Facetiffime,  refpon- 
Jetex  ambiguo,  in  verbo  fapit :  ac  d 
lusfieritPfeud.  quidoleret;  non,  quam 
apienseiTef.  utpluribus  etiam  eKpiicat 
^ambinus.  //;Vf«;»autemnotaretetrum 
llumodoremfubalaremj  vel  Catullus 
locet :  &  Horat. 
—   Gravis   hirfutis   cuhat  hircui     in 

alis. 
pod.  12.  Turncbus.  Vfcjue  kcuvahulii.'^^ 
ruftra  fpeaator  iile  unus  difTentit  l 
urnebo ,  quem  magno  totius  cavex 
snfenfu  locum  hunc  emendalTe  fatetur. 
ruftra  fumit  operam  inCerpretando  , 
uodPlauti  nonefle  fcripti  oftendunt, 
macunarum  alicubi  meminit,  ubi  quid 
irpiculum  flgnificatur.  Nccdebuitam- 
i^e rcfpondcre  Salmafius,  fi  libri  vctu- 
iflimihabeant,quomodoinhisferepe- 
nredicitTurncbus,  nonaiiud  qusren- 
iHi:  rinvetus&verafcripturafir,  ufq-A 


^  acunahutif)  itafore  intelligendum  ,  ut 
interpretaturLipfius.  C^uid  enimambi- 
guumpoteft  efle,  ubi  Pal.  alter  prorfus 
Hircum  ab  alif:  alter  Hircum  ah  ^//«.Lam- 
binus  in  duobusrepcrit  Hirciim  ah  aliii^ 
in  aliis//T«wrt^^/:«.Accedit  raembrana- 
ceus  Academia;  noftrs,  in  quo  ut  in  Pal. 
fec.  Hipumabaiiis.  At  ullofcin  Mf.  re^ 
periffe,  Vf^uea  cunabulu,  nequidemquJ 
tuetur, dicereaufuSjLipfius.  Manicatam 
autem  tunicam  minus  pati  pervcnire  ad 
nafosillam  peftem,  quam  colobion ,  pa- 
lam  eft.  Et  tamen  adeft Petitus cum  fuo: 
laxci'  a.CctKei)i;y  quod  non  intelligerec 
ipfePlautus.  Gronoviuf. 

50.  gluidfopujft,  &€.']  Poflumus 
ex  vefcigiis  Thuani  8c  Rigaltii  Codd.  fi 
modo  ccrta  fint,  hanc  ledionera  <^^ 
fculpere: 

^od  ft  opKs  utdulcepromat,  id  exfe^ec- 

o^  Htd  dahit  .<*  Roga4 . 
Iviurrhinam  ,  pajfum  defrutum  ,  &c. 
De  murrhina  veterum  magna  a  veritate 
abcrratioeft,quumeamaw«rr/:74dictain 
deduotamque  cenfent.    Craecum  eft,  0 
fMjpplvy,;,   indeLatinum  hsc  murrhina-y 
ut  J;^£ipTw;,   hxc  charia  :   0  -^^tvcTtiTnny 
h^c  gaufapa.    MvQ^vluj    ohov  dicebanC 
Grxci  temperatum  unguento,  vel  cui  fu- 
perfundebaturunguentum,  t  /jjupoi)  x-e- 
xg^^ov.  Idem  &c  /jujoiT}];  ,   ut  autem 
a  voce  i^vfQ^Gv»   0   <fyA\/v»<,  fic  a  jut/'- 


M  i 


£?"> 


I5l 


PSEUDOLUS, 


Qiiin  in  corde  inftruere  quondam  coepit  thermopolium,  ^ 

Ps.  Eugep^!  lepide,  Charinejmemeoludolamberas. 

Scd  quid  nomen  e(le  dicam  ego  ifti  fervo  f  Ch.  Simia?. 
55  Ps.  Scitnein  readvor(avorfari?  CH.turbo  non  squecitusell;. 

Ps.  Ecquid  argutus  eit  ?  Ch.  malorum  facinorum  ispiilume. 

Ps.QuidjCummanifefto  tenetur?  CH.anguilla^ft,  elabitur. 

t s.  Ecquid  is  homo  fcrtus  eft  ?  Ch.  plebiicitum  non  eft  fcitius. 

Ps.  Probus  homo  eft  jUt  prsdicare  te  audio,  CH.immofifcias, 
60  Ubi  te  aipexerit ,  narrabit  ultro  quid  kic  velis. 

Sed  quid  es  adturus  ?  Ps.  dicam ,  ubi  hominem  exornavero  j, 

SLibditicium  heri  ego  illum  militis  fervom  yolo : 

Symbolum  hunc  ferat  lenoni  cum  quinque  argenti  minis :      m 

JS  lulierem  ab  lenone  abducat.  hem  tibi  omnem  fabulam.      H 
55  C^terum  quo  quicque  paclo  faciat ,  ipfi  dixero.  " 

Ca,  Quidnuncigiturftamus?  Ps.hominem  cum  ornamen- 
tis  omnibus 

Exornatum  adducite  ad  me ,  jam  ad  trapezitam  MCchinnm, 

Sed  properate.  Ch.  prius  illic  erimus,  quam  tu.  Ps.  abite  ergq 
ocius. 

Quicquid  incerti  mihi  in  animo  prlus ,  aut ambiguum  fuit , 
70  Nunc  liquet ,  nunc  def^catum  eft :  cor  mihi  nunc  perviunvft. 

dmnes ordines fub fignis  ducam legiones meas ,  Itmlegtommc^' 


^v  0  ij.uptvii?  oiv©'.  quin  &  /uy/p/v»e 
lcitibebant  geminationefolemni  caninas 
literaj.  Salmaf.  MfT.  Acad.  cum  duobus 
Pall.>uteditur.  Gronovtus. 

51.  PaJJitm.']  Vinum  cxuvispa^fis  & 
Sole  ficcatis  confedum.  Vva  pajfa  efi 
Jiaata.  PaJJttm  eji ,  ^uid^uid  ex  u  vapajja 
iomprejjhmefflttxerit.  Dicitur  autempaf- 
fumapatiendo  ,  vel  pandendo.  Vya  enim 
temporefuo  ad  folem  expanditur ,  &  dum 
J^cca  fuerit ,  percutitur  atijue  decoquitur. 
Jnde  fit  pajfumvinum  y  quod  defrutum,id 
ejl ,  coCtum  dicimuf.  Hxc  totidem  verbis 
in  optimo  veteri  GIofTario  ,  quod  Mf. 
habeo,kguntur,8chucmaxumefaciunt. 
Boxhorniui.  Defrutum.']  Vinum  mufto 
dd  dimidias  decofto  faftum  :  'i-l^i/utA. 
^  defervendo.  fed  vide  Columell.  iib.  1 2. 
cap.  20. 

V  S2.  Thermopoliu^.']  Tabernara>  ubi 

>^    .  i.  •  ■•  V  ■    ■-        .-..■■ 


Avi 

dukes  potioncsvajnibant,  quas  calidas 
bibebant:  unde&nomen.  Turneb. 

53.  Me  meo  ludo  lamberas.']  Lamheraret 
inquit  Feftus,  ejl  fcindere,  laniare.  Ver- 
berariigitur&vapularefe  fuo  ludo  Ser- 
vusdicit.  Eifdemenim  jocis  appetitur» 
quibuslacefliverat.  Turneb. 

5  5.  Ea^uid argutui  eji  ^l  Jocusinvcr- 
bo.  NameumPfeud.qua^fiiffetjEcquid 
argutus ,  ingeniofus  &  follers  eft  ?  Rc- 
fpondetCharinus,  illumefle  argutum, 
id  eft  .  accufatum  malorum  facinorura 
fajpiflime,  atque  adeo  convidum.  So- 
linus  :  Peccatiy  argutus.  Linac  Glofla? 
Papi«j  ^Argtttus  y  conviilui.  Boxhoi- 
hius. 

yr.  Omnes ordines.~\  Litteraj^quaepti-^j 
ma  fequentis  voculaj  fini  praccedentis  fa- 
cile,  utfit,  adhaercrepotuit,  hunclocum 
coirupit,  Omnino  lefaibendum  puto ; 


\  A  G  T  u  s  ni.  s  c  E  N  A  i;  Wj, 

Avi  finiftra ,  aufpicio  liquido ,  atque  ex  fententia ! 
Confidentia  eft  inimicos  meos  me  polle  perdere. 
Nunc  ibo  ad  forum ,  atque  onerabo  meis  pra^ceptis  Simiam  , 
7  j  Quid  agat ,  ne  quid  titubet ,  dode  ut  hanc  ferat  fallaciam. 
Jam  ego  hoc  ipfum  oppidum  expugnatum  faxo  ent  lenonium. 

Pmnes  ordine  fub  ftgnU  ducam  legiones 
tneM.  Nihil  certius  ,  ut  nihil  ineptius 
yulgata  leftione.  Boxhorn. 

73.   Cofifidentia  eji.~\    Nullus  dubito, 


inimicos  meospetdam  accvettam 

74.  Onerabo  meitpraceptii.^^Qn^itjfu- 
Jiiortit  pondus  ad  prxcepta!  Si  opus  erat, 
poterantadjicetecxMilitea*^.  3.  3.  Ec- 
<juid  bic  te  oneravit  praceptit.  Gionovius* 


plcnus  fpei ,  imo  ceitus  fum,  futuium  ut 

ACTUS    TERTI  SCENA  PRIMA. 

P    U    E    R. 

CUi  (ervitutem  di  danunt  lenoniam 
Puero ,  atque  eidem  fi  adduntturpitudfnem , 
Nx illi  5  quantum  ego  nunc  corde  confpicio  meo , 
Malam  rem  magnam ,  multafque  asrumnas  danunt. 
5  Velut  hxc  niihi  evenit  fervitus ,  ubi  ego  omnibus 
Parvis  magnifque  miferiis  pr^efulcior :  riiwsSiol* 

Neque  ego  amatorem  mihi  invenire  ullum  queo  i 
Quiametme,  ut  curet  tandem  nitidiufcule. 
Nunc  huic  lenoni  eft  hodie  natalis  dks , 
10  Interminatus  eft  a  minimo  ad  maxumum, 
Si  quis  non  hodie  munus  mififlet  (ibi , 
Eum  cras  cruciatu  maxumo  perbitere. 
Nuncneicio  hercle  rebus  quid  faciam  meis. 
Neque  ego illud  poITqm ,  quod  illi  qui  po.iTunt ,     E'&okar^' 
folent, 
|f5  Nuncni/ilenonimunus  hodiemifero , 
Cras  mihi  potandus  fru6lus  eft  fullonius. 
Eheu !  quam  ille  rei  ego  etiamnunc  fum  parvulus;  ? 

Atque 

Vantumnttnc  cotde  confpicfo.']  Vi-  .      8.   1)tcuret.~\   Lego  :  curer.    Nam  in 
detui  legendum  concipio.  id  eft,  jlenonia  familia  lautius  cuiantur,   qui 
*     '  amatorculos  facile  inveniunt :  ii  enitn 

dominoquaEftuofi.  I.  Gul. 

15.  FruttuifuUoniui.^  Non  dubium 
eft  quin  ^fruCiuffuUoniw,  ita  fit  accipien- 
dum,  ut  vulgo  exponunt  interpretes, 
Ci^uod  locis  aliquot  veterum  poflem  con- 
firmaie.  Etiam  hodieque  apud  nos  /»/- 
M  4<  ioni 


Q 


uantum  mente  utoi  vel  valeo  :  quan 
im  mentiscompos  &  fans  fum.  Vei- 
jum  elegans  quod  Catoni  &  Livio  Li- 
"ius,  nostetSenccacreftituimus:&lo- 
s ,  in  quibus  vulgo etiam  canfpicere  ha- 
:tur.  Idem  cod.  fuo adfciipleiat  P.  Scri- 
lius.  Grmovitis, 


P  S   E  U  D  O  L  U   S. 

^  Atque  edepol  ut  nunc  niaie  eum  metuo  mi{ei" ! 

Si  quifpiamdet,  quoimanus  graviorfiet, 
o  Quanquam  illucl  ajunt  magno  c;emitu  fieri , 

Comprimere  dentes  videor  polle  aliquo  modo  : 

Sed  comprimenda  ell  mihi  vox  atqueoratio  , 

Plerus  eccum  reclpitie  domum,  dc  ducit  coquom. 

/o;?jVrfr/dicuntur  mulieresqr.s  fubigun- f  m&Uhraccica,  qusvocantur  ab  auftore 


tur  6c  permoluntur.  Latini  prcrrii  5c 
comprimi  nmlieres  dicunt,  quse  veiba 
propiia  funi  fullonics  artis-   Snlmaf. 

i8.  MciTiHi.']  Puto  omnino  fcriben- 
dum  ,  qiio  mariHf  graviorfet.  Nuiquam 
]egtautestarecredo  mauumpro  eapar- 
tequa  viri  funt.  Sed  folebant  nequiti.x 
artifices ,  cum  puero  meritorio,  aut  mu- 
liere  merctrice  cor.grelTuri ,  flatim  in 
inanus  corum  dare  quo  f  eret  gravior. 
Sic  interprctantur  veifum  illum  vete- 
rem  >  Mala  rianu  retir.eiis gravida cojicepit 
in  alvo.  Itc  m  iliud  Fropertii,  cum  deprs 


Priapeorum.  Pudetlixc  apertius  inter- 
pretari.  Salrr.af.  ^toi  mar^tu graviorfiet.'^ 
Fruftra  turpificanc  &  correftionibus  & 
interpretationibus  harc  verba.  Legen- 
dum  ■.e^uimanus.  Et  licuterqusfciiprus. 
Necaiiudintclligitquam nummos.  Sed 
8c  diltinguendum  :  ut  nunt  male  eum  me- 
ttio  r/jifer,  Si  quifpiam  det.  Vt  pfo  utcum- 
que,  quamvis.  Trucul.  i.  2,  Kam  e>ui 
fnanus  attulerit  feriies  adnos,  gravidaffo^ 
rAtexpoTtet.  Catulluscarm.  20.  Meifjue 
pinguu  agfim  ex  ovilibm  Gravsm  domum 
remittit  Aredexteram.  Virgilius  :  Konun- 


4^endiiretdornuenremCyr.thiam:Er»5o-  1  cjuamgravii  Kre  domum  mihidextra  rcdi- 
dofupp^fitii  7naladabammantyus.S\it\ti\\3i\  hat.  Vide  3.  Obferv.  cap.  4.  Gronovim, 

AcTus   Tertii  Scena  Secunda. 

BALLIO,    COCUS,     PUER. 

FO  r um  coqui  niim  qui  vo  cant ,  ftulte  vocant , 
Nam'  non  coquinum  eil: ,  verum  furinum  eft  forum : 
Nam  fi  ego  juratus  pejorem  hominem  quccrerem , 
Coqunm  non  potui ,  quam  huncquem  duco ,  ducere, 
-  5  Mukiloquum,  gloriofum  ,  infulfum,  inutilem  : 
Quln  ob  eam  rem  Orcus  recipere  hunc  ad  le  noluit, 
Ut  eilet  hic ,  qui  mortuis  ccenam  coquar. 
Nara  hic  folus  iliis  coquere ,  quod  placeat ,  poteft. 
Co.Simearbitrabareiftopado,  utpra^dicas, 
loCurconducebas?  BA.inopia:  alius  non  erat. 

pturuscoquum  infulfum!»  diciteumin- 
terviventcsmortuiscibumcoquere,  iif- 
que  folis,  cum  nihil  quantumvis  in- 
fulfiffimum  appofitum  hispoflitdifpli- 
cere  ,  eum  placeie.  Ka:c  venuftiilima 
hujusldcifententia  eft,  quamnonvidc- 
'  runt  interpretes.  '^oxh$rn. 

II.  Ca- 


Ortnu  ccenAm  eo^uat.  "}  Crcw 
haud  dubie  hic  acclpitur  pio 
DitepatreautSumroano.  Porro,  mortui 
npnfuntciborum,  auteduliorum  indi- 
gentes.  Quivisappofiti,  etiara  infulii,  iis 
placent,  li  quid  iisplaceat,  quibus  nihil 
j>oteft  diiplicere.  Facete  ergo  hicdefcri- 


A  CT  U  S  III.    S  C  E  N  A  II.  jSj 

Sed  cur  fedcbas  in  foro ,  fierascoquus 

Tu  fbins  prxter  alios  ?  Co.  ego  dicam  tibi : 

Homiiuim  avaritia  ego  fum  fadus  improbior  coquus , 

Non  meopte  ingenio.  B a. qua  iftuc  ratione  ?  Co.  eloquar: 
I  )•  Quia  enim  cum  extemplo  veniunt  condudum  coquom, 

Nemo illum qua:rit qui optumus ,  & cariirumuft : 

lllum  conducuntpotius,  quiviliilumuTt. 

Hoc  ego  Fui  hodic  folus  obfeilbr  fori. 

Illidrachmisiilentmiferi  :  menemopotefl: 
20  Mmoris  quilquam  nummo  ut  furgam ,  fubigere. 

Non  ego  f tem  ccenam  condio ,  ut  alii  coqui , 

Qui  milii  condita  prata  in  patinis  proferunc , 

Boves  quiconvivasfaciunt,  herbaiqueoggerunt, 

Eas  herbas  herbis  aliis  porro  condiunt , 
25  Indunt  coriandrum ,  feniculum ,  allium ,  atrum  olus : 

Apponunt  rumicem ,  brailicam  ,  betam,  blitum , 

Eo  laferpicii  libram  pondo  diluunt : 

Teritur  finapis  fcelerata  cum  illis :  qni  terunt , 

Priufquam  ttiverunt,  oculi  ut  exftillent ,  facic. 

Ei 

II.  Co(^uuf.']  Si  coquinariaj  artis  bc-'  condncentedomum:  ego  nt  furgam  5c 
Yie  perituseras,  curtufulusotiofus.non  eam,  nonpofluminduci ,  nifinummo, 
conduftusadcoquendum,  inforofid-e-;  hoc  elt,  duabus  drachmis,  ut  iuperius 
bas,  csEterisomnibuscoquis  condudis.  didum.  Neque  enim  aureus  Romanus 
Idimpcritix  tux  in  his  rebus  eit  argu-  inrelligirur,  utvoluerunt.  Nequeopus, 
sr.Cntum.  Boxhorn.  '■  drachmaijjent  :  quia  loquitur  de  multis. 

I?.  Improkiorcot^uus.']  Minus  proba-  Et  cft  quale  inXII.  Tabb.  Libroffarris 
tusfumj  minus  opera  mea  cives  urr,n-  indiesdato,  hoceft,  quoquedielibram, 
tur.     IraenimvDx,  tmprobior ,hic:izci-'  Gronovius. 

pienda.  Nonenim  vultfe  malum  &  in-i  25.  ^fr««?o/«^.3  A.trumoIusaccepe- 
luirumcile  coquum,  redcarilTimumcf-'  rimproinlipdo,ingrato.  .Arr'.4m,nigruniy 
fc,  idecqueminusprobari.  Boxhorn.       I  pro  malo&  ingratopaffiraponitur. 

19.  lli'  drarhmii  :tjfe!}t  m:fvri.  ]  Ver- i  26.  "^ljtum.]  £//>?<»»  genus  oleris.  a 
bjm  drachmifare  ,  a  Lamb.  reperturr!,!  faporisituporeappellatum  efi'e  es  Grxco 
e.;o  ne  coquinis  quidem  Romanis  di-;  pur.^tur ,  qucd  ab  his /Sxit|  dicaturj?»- 
gnumccnfeo.  Legendum,  Hlidrachmisl  p;^;«.  Feftus.  V.  N.  Truc.  act.  4.4. 
Jtint  miferi.  Dra<hnit  fffe,  v^fiire  ,  fivej  zj .  Laferpicii.']  Vide  Not.  Rudcnt, 
cperam  drachmu  locare  ;  elegantesloquen-  !  zdc.  3.  z. 

di  formuli.  C^^i\iszAC\c.1\f.mj.-rrA  29.  Exjiillent.']  Terent.  Phorra.  S-  ?. 
terna  tetradrachrnu  frumcntnm  apud  Cu[-\  Hifce  ego  illam  diHtf  ita  tibi  incenfant 
ftumejl.  j.GuI.  Drachmt,  iijfent.]   In  al-  dabo , 

teroccd.eft  drachmufent.    Quod  pajam        "JtnereJlingUit!,  lacrymi'Ji  extiSaverit. 
arguir  70'  «pofterioris  vocisa  fine  prac-    UbiDonatus  :  StiUare,  eftguttssemit- 
ccdentiscfreabforptum.     Illi  ,   inqujr,    tere  ecorpore.  £A-j?<iftfre,  ipfum  corpus 
drachmis  linguhs  condufti  iftent  cum  i  guttatim  finire.. 

'  M  S  30.  CanM 


iS^  P  S  E  U  D  O  L  It  Sj 

3  oEi  homincs  coenas  fibi  coquint ,  cumcondiqnEs 

Non  condimentis  condiunt  5  fed  ftngibus, 

Vivis  convivis  inteftina  quce  exedint. 

^  Hoc  hic  quidem  homines  tam  brevem  vitam  colunt- 

Cum  hafce  herbas  hujufmodi  in  fuum  alvom  congerunt^^ 
IjFormidoIolasdidu,  nonelumpdo: 

Quas  herbas  pecudes  non  edunt ,  homine^  edqnt. 

B A.  Qaid  tu  ?  divinis condimentis  utere  ^ 

Qui  prorogare  vitam  poffis  hominibus , 

Qui  ea  culpes  condiiTienta  ?  Co.  audader  dicito : 
4oNam  vel  ducenos  annospoterunt  vivere , 

Meas  qui  efitabunt  efcas ,  quas  condiverq. 

Nam  ego  cicilendrum  quando  in  patinas  indidi, 

Aucfipoiindruni,  autmacidem,  autfancaptidei"\^5 

Ex  ip&  ikCc  pmnx  fervefaciunt  ilico. 
45  Hxc  ad  Neptuni  pecudes  condimenta  funt : 

Terreftres  pecudes  cicimandro  condiq, 

Aut  happalopfide ,  auc  cataradria.  Ba.  attejuppitef 

Diiqueomnesperdant,  cum  condimentis  tuis  , 

Cumque  tuis  omnibus  mendaciis, 
joCo, Sineiisloqui me.  BA.loquere ,  atqqe iin malamcmccm^ 

Co.  Ubi  omnes  patinae  fervent ,  omnis  aperio , 
.  Is  odos  demiflis  pedibus  in  coelum  volat : 
Eum  in  odorem  cocnat  Juppicer  cotidie.  '.  ca/.  cum  odorcm^ 

Ba.  Odor  demiflis  pedibus  ?  Co.  peccavi  infciens. 
5  ;  Ba.  Quid  eft  ?  Co.  quia  enim  demiflis  manibus Yolni dicere. 
-  BA.Si 


30.  Cotnas fihi  coquint.~\  T^Ies  coqul 
coenashujufmodi  fibi  coquantj  non  a- 
liis>  autmihi. 

3r.  Sed  ftrigibui.~\  Striget  ,  aves  no- 
fturn^  ,  ut  ait  Verrius.  Grsci  re/jf^ 
appellant :  unde  maleficis  mulieribus 
Romen  ir.ditum  eftj  qussvolaticas  ctiam 
yocant.  Scali^.  Significatj  condimenta, 
cjux  alii  coqui  adhibent  ,  diftorquere 
convivisinteliina,  ut  ftriges  quafdam. 

45-  Maculsnt.']  jiAacsi  cortex  aroma- 
Sicus,    nucis  myrifticsamiculum. 
5 » .  Eum in aderem.']   liin jnerito dif- 


pliceteruditis.  puto  conjungendum  eflcs 
cum  odorem,  &,  m^/ormfcripfiflePlaU'!' 
tum.  Bexhorn. 

S5.  Demifii manihtu volui ,  &c.\  De- 
mifii  manibus  currit ,  qui  currit  conten- 
tifiime  :  quiacumrapido  incitati  curfii 
fumus,  manus  utrafque  moventes  de- 
mittimus.  Ariilecocus  demij?is pedibus, 
^io  demifit  manibui  dixerat:  nam  pedi-/ 
busdemiHisnon  potuijflet  fubvolare  in 
coelum  odor ,  fed  inferos  petere  ••  cum 
demitttrepedesjdti  eosdeorfum mittere; 
ita  eo  odore  inferi  pafti  fuiflent ,  non  fu- 
pen.  Siclabestens  in  aluim  defidentis 

&de- 


A  CTU  S  III.  S  C  E  N  A    IL  187 

.    Ba.  Si  nufquam  is  codum ,  quidnam  coenatjuppiter  ? 

Co.  Ii  incosnatus  cubicum.  BA.i  in  malam  crucem. 

Iftaccinecaufsatibi  iiodie  nummum  dabo  ? 
^o  Co.  Fateor  equidem  elle  pe  coquom  cariflumum  ? 

Verum  pro  pretio  facio ,  ut  opera  appareat 

Mea,  quoconductusveni.  Ba.  ad furandum quidem, 

Co.  An  invenire  poftulas  quemquam  coquum , 

Nifi  milvinis  aut  aquilinis  ungulis  ? 
^j  Ba.  An  tu  coquinatum  te  ire  quoquam  poftulas, 

Quinibi  conftridlisunguliscoenam  coquas  ? 

Nuncadeo  tuqui  meus  es ,  jam  edico  tibi , 

Uci  noftra  properesamoiiri  omnia : 

Tum  ut  liujus  oculos  in  oculis  habeas  tuis : 
70  Quoquo  hic  fpe<5tabit ,  eo  tu  fpedato  fimui : 

Siquohicgradietur,  pariterprogrediminor. 

Manum  (iprotollet,  pariter  proferto  manum, 

Suum  fi  quid  fiimet ,  id  tu  (inito  fumere : 

Si  noftrum  (umet ,  tu  teneto  aitrinfecus. 
75  Siifteibit,  ito  j  ftabit,  aftatofimul. 

Si  conquinifcet  iftic ,  ceveto  fimul.  : 

Item  his  difcipulis  privos  cuftodes  dabo» 

Co.Habe 


&  deprelTae,  Voit^demiJ^iipedihus  facias 
dicitin  Atna: 

Cervui  &  injilvitfpaciofacuhilia  retra 

KAntrAque  demifis  pedibus  fodijfe  late- 
broA.  Turneb. 

S7.  It  incanattu  cubttum.~\  Inccenis 
fcriplit  Plautus.  Vide  GIolT  Ifidori. 
Sjcriverius. 

60.  Propretiofacio.']  Facio  ut  &  ope- 
iis5c  merccdis  racio  conftet  condudori 
izieoa  par  pari  lioflimentum  reddens- 
Cato: j7  ei  opui  non  apparet,  dicit  rufticu4  fe- 
dulo fe  fectjfe  3  fervos  non  valuijfe ;  ideft, 
fonticum  raorbum  caulTatoSjquo  rainus 
opusfacetevaluerint.  Dou^aa. 

7S.  Concjuinifcet.  2  Concji^inere,  decu- 
bare  eft.-  a  quo  Concjuimfo.  Eft  enim 
con^uinifcere y  cernuum  fe  infle(fiere,  vel 
inclinare,  ut  faciunt  exoneraturi  ven- 
trem.  Pomponius  Atrellanarius:  In  terra 
utctthabatnuda:  adeumtit  conijttexiy  irc. 
Hoc  etiam  cernHar:  dicebant.  quanquam 


&  hoc  avTj  tS  d;rKo\ici^-eiv  accipiebant. 
Scalig.  Corrigi  volo  PlauturaeNonio. 
ubiestat,  Si  concjtiiniftet  iftic,  ceveto  Ji- 
mul.  cevere  enim  idem  quod  conquini- 
fcere  ,  hoceft,  inclinsri  :  Itaque  ut  oc- 
cjuinifcere  interdum  pathicisattributum, 
ita  femper  cex/ere  de  iis  diftum.  Juvenal. 
eoo  te  ceventem  Sexte  verebor ?  Et  :  Com~ 
putat  j  &  cevet.  PerlJus  :  ^n  Romule 
ceves.  Martial.  Sed  pulcre  N-tvole  ceves. 
Glofllc.  Cevens  ,  y.uoav.  Hujus  vocis 
ignoratio  corrupit  loctimPlauti:  reper- 
ramenim  eamin  fuislibriscumnonin- 
telligerent,  mutarunt:  dein,  quia  verfus 
niinium  e.^crefcebat ,  quidam  vocem  fi- 
muly  rejecercinlequcntemverfum.  alii 
ifticeverfufuftukrant  Mercer. 

76.   Privoscujiodes  dabo.']    Trivi  vetU- 
fte,  quinobisfinguli.  Lucilius : 
j      CulticuU  aaedunt  priv*  centoniht*'  honttf 
Ij.Gal. 

to.VS 


iBS  PSEUDOLUS. 

Co.Habcmoclobonumanimiim.BA,qii^ro,quipoffim,Joce, 
Animum^^/^^w^habere,  quiteadmeadducamdomum> 
Co.  Quia  forbinone  faciam  ego  ce  hodie  mea , 

8  o  Item  u L  Medea  Peliam  concoxit  fenem : 
Qaem  medicamcnto ,  &  luis venenis  di cicur 
Feciile  rurfus  ex  Ccne  adolefcentulum  : 
Item  ego  te  faciam. .  Ba.  etio ,  an/^  etiam  veneficus  ? 
Co.Immo  edepol  vero  iiominum  fervator  macris. 

8  ;  B A.  Hem  mane.  quanti  iduc  unum  me  coquinare      ^^^-  ^^^^^^® 

perdoCeS  ?  moffiecoq. 

Co.  Quid  ?  Ba.  ut  te  fervem ,  ne  quid  furripias  mihi. 
Co.  Si  credis ,  nummo ;  (I  non ,  ne  mina  quidem. 
Sed  utrum  amicis  hodie ,  an  inimicis  tuis 
Daruros  ccEnara  ?  Ba.  pol  ego  amicis ,  fcilicer. 
5?o  Co.  Quin  tu  illos  inimicos  potius ,  quam  amicos  vocas : 
Nam  ego  itaconvivis  ccenam  conditara  dabo 
Hodie 5  atque  ita  fuavitace  condiam ., 
Ut  quifque  quicque  conditum  guHiaverit, 
Ipfbs  fibi  faciam  ut  digitos  prsrodatfuos. 
5?  5  Ba.  Qu;sfo  iiercle  priufquam  quicquam  convlvis  dabis , 
Cuftatotute  prius,  ^  difcipulis  dato, 
ilt  pra^rodatis  voflras  furtificasmanus. 
Co.  FortafTe  hs:c  tu  nunc  milii  non  credas  quae  loquor. 
B A.  Moleflus  ne  fis ,  nimium  jam  tinnis ,  non  places. 
looHem,  illicegohabito.  introhucabi,  &CGenamcoque 
Propere.  Co.  quin  is  accubitum ,  Sc  convivas  cedo. 
-  Corrumpkur  jam  coena.  Ba.  hem ,  fuboiem  (is  vide ! 

Jani 


So.  'Vt  Medta  Peltafn  concoxit.']  De 
/Lfonehoctraditur,  nondePelia:hunc 
evArn  concoquendo  necavit.  Jocatus igi- 
uii  eft  &  JulitPlautusfciens.  velefthoc 
fAV>iiCyjvi>io'.'  di^^oTfiu.a..  Camer.  Plautus 
hic  de  induftria  afFedafie  W  Trpi-TTov  Fn- 
Tna  i  quaeplurinmm  jnendijfipraEfertim 
-^erevetuiiioriru,  fecum  trahit.  Cum 
cnira  hschiftoria  a  vulgo  depravatenar- 
arareEur,  Piautusvulgierrorem  ftudio  fe- 
<]Divohiit,  ^xquoerrore  plane  Prov^r- 
tiiuiri  originem  i:ay.cxdt:Ta7i^uamPeliHm 
tnoqttcrs.  quo  Sc  Cic-irs  utitur.  Freher. 


54.  Jpfosffhifaciitm,  &c.  3  Cum  fua- 
vitatemalicujuscibi,  autaviditatem  m- 
rum,  quibusappoiitum  iri  deberer,  G:x- 
ci  oftendere  volebant  ,  iJzirif>Co\ijmt 
de  illis  dicebant,  KciQiS-ieiv  JhiKluKHi. 
Ariftoph.  in Pythagoreos utitur :  immo 
nosquoqueinpatriofermone.  Vi£i. 

loi.  Et  co?}viva.i  cedo.  ]  Lego:  convi- 
vofcedo.  Ut  ita  ufurparint  Latini  cedo , 
quemadmodum  hic  hadenusceperunr, 
anitrmm  inducere  non  pofTum  ut  a^- 
dam.  Certeesempla  nulla  profeient:  ar, 
utnoscoirexirau3>  vei  fexcenta  promi 

pclTant. 


ACTUSIV.    ScENAf.  iS^ 

Jam  hic  quoque  f£ek'ftus ,  eft  coqui  fublingio, 

Profedo  quid  nunc  primum  caveam  nefcio  , 
'105  Ica  in  aedibus  funi:  fures :  pra^do  in  proxumo  eft. 

Jam  a  me  hic  vicinus  apud  forum  paulo  prius 

Pater  Calidori  opere  petivit  maxumo, 

Uc  mihi  caverem  a  Pfeudolo  (ervo  fuo , 

Neu  fidem  ei  haberem.  nam  eum  circumire  in  hiinc  dlera  , 
1 1 o  Uc  me  (i  poiret  muliere  intervoiteret , 

Eumpromiiillefirmiter  5  dixitiibi, 

Sefe  abduclurum  a  me  doh's  Phasnicium. 

Nunc  ibo  intro ,  atque  euicam  familiaribus, 

Prohedlo  ne  quis  quicquam  credat  Pfeudolo. 


porTunt.    Cuicul.  ^uro  contra  cedo  mode 
fittmamatorem.  J.GuI. 

103.  EficoqHifnhlwgio-^l  Quafidlcat: 
dilGipuIus  caci  ad  lingendas  patinas  , 
quam  ad  obfonia  coquenda  aptior.  Suh- 
itn^ioy  «/>,  non:ien  izdiamz  Jublingendo'. 


quomodo  alibi  tocttllio ,  &  tnrpio  apud 
Latinos.  Ty,Tneh'Au  Legcndura  puto,  to- 
^uifublivgio.  Coquiim  labliguritotem  2 
fublingendis  ,  &  liguriendis  patinis. 
Coqui  fubUpgio  ,  ut  jctlHi  Viri.  Salma- 
fius. 


ACTUS    QJIARTI    SCENA  PRIMA. 

P  S  E  U  D  O  L  U  S ,     S  r  iM  I  A. 

I  unqoam  quenquam  Di  immortales  voluere  eHe  auxilio 
adjutum , 
Tum  me  &  Calidorum  fervatmTi  volunt  elTe ,  &  lcnonem  ex- 

tindium. 
Cum  te  adjutorem  genuere  mthi ,  tam  dodum  hominem  at- 

queaftutum. 
Sedubiiliiceftpfiimneegohomoinfipiens,  qui  hasc  mecum 
egomet  loquor  folus  ? 
5  Dedit  verba  mihi  hercle,  tit  opinor,maIu Jcum  malo  ftulte  cavL 
^    Tum  pol  ego  interii,  homo  h  ille  abiit :  neque  hoc  opus  quod 
volui ,  ego  hodie  efEciam. 
Sed  eccum  video  verbeream  ftatuam :  ut  magnifice  infert  Mc ! 
Hem ,  te hercle  ego  cirgumfpedtabam:  nimis  mctuebam  niale> 
ne  abiilles.  Sl  Fuit 

5'  \Ji  ^^^  ^""*  malos.  ]  Ita  quidem  [  hi,  utopinor,  matuicunt  malo.  fiulte  cavi, 
i.VX  codex  alter  :  fcdaIterc«r/3.Wo,  Atillinonintcllexerunt,  quidefletcd- 
ut  &  Acadcmis  noftrs  liber.  Q^uod  re-  verecttm  alii^uo^  Senex  ait:  tecum  mihi 
tteprobatAcKlalius,  &  confiruMt  locoi  cavendum-efi  ,  ideft,  caute&prudentec 
ex  Moltcll.  S  .2.  Henle mihi  tecum  caven-  \  agendum.  Pfeudolus:  ego  malus  cum  mA-^ 
rf«»jf/^  AtDifraId2us,c«wW«;7?.  Ecce|  lofiultecavi,  idcft,  parum  mihi  pro.vi- 
&qm(ilUtinsmt:  Dtditvtrha.>henU^mi'\  dipaxttiacallidecautequee^i.  QronoviHs, 


t^O  PSEUDOIUS, 

Si.  Faic  meum  ofiicium  ut  facerem ,  fateor.  Psi  ubi  reftiteras  ? 

Si.  ubi  mihi  iibimm  eft. 
I  o  Ps.Kluc  ego  jam  ratis fcio.  Si.  cur  ergo  quod fcis,    iiie  togas ?l* 
Ps.  at  lioc  voio  monere  te. 
Si.Monendusnememoneat.  Ps.  nimis  tandem  ego  abs  te 

conteminor. 
6i.  (^ippe  ego  te  ni  contemnam,{lratioticus  homo  qui  cluear.? 

Ps.jam 
Hocvoloquodocceptum'ft,  agi.  Si.nunquidagerealiud  mc 

vides  f 
Ps.  Ambula  ergo  cito.  Si.  immo  otiofe  volo.  Ps.  hcec  ea  occa- 

fio  eft-  5  dum  iiie  doimit , 
ij  Volotuprioruuoccupesadire.  Si.  quid  properas  ?  placide. 
Ne  time.  ica  iile  faxic  Jappiter ,  ut  ilie  palam  ibidem  afliet. 
Quifquis  ille  eft ,  qui  adeft  a  Milite.  nunquam  edepol  eric  ille 

porior 
Harpax,  quam  ego.habe  animum  bdnum :  pulchre  ego  hanc 

explicatam  tibi  remdabo. 
Sicego  illLim  dolis  atque  mendagiisin  timorem  dabd 
20  Militarem  advenam ,  ipie  Ccih  ut  neget  eum  eile  qui  fiec , 
MequeuteileautLlmet,  quiipfuseft.  Ps.  quipoteft?  Si.  oc- 

cidisme  ^ 

Cum  iftnc  rogitas.  Ps.  6 hominem  iepidum!  te  quoque  etiani 

dolis 
Atque  etiam  mendaciis ,  Juppiter  te  mihi  fecvct. 
Si.  Immo  miiii.  fed  vide,  ornatus  hic ,  fatis  me  condecet } 
2jPs.  Optumehabet  Si.efto.  Ps.tantumtibi  boniDi  immoi- 

tales  duint , 
Quantum  tu  tibi  optes.  riamfiexoptem  quantum  dighns,tan[- 

tumdent, 
Minus  ni hilo  eft.  neque  ego  hoe  homine  quenqiiam  vidi  ma- 
e:is  malum ,  1 


TT.    Monendm  ne  me  monea.t7\   Id  eft, 
i^e  fus Minervam.  Horat.  I.  Epift.  17. 
Dtfce  y   docendKs  adhUc  qna  cenfet  ami- 


25.  Tantumtthihoni.']  Paeri,  aft.  5.2. 
Diz  denttihiomnes  y  t^uxvelis.  Qu2  pro- 
vcrbiaJirer  extulifle  vetercs  conitat.  Vi 
N.  Stich.  2.  2= 

^9.  Se- 


A  C  T  U  S    IV.     S  C  E  k  A  I.  X^i; 

ttmaleficnm.  Si,tun  idmihi.^  Ps.taceo.  fedegb 

QLiiE  tibi  doria  ^»'";-  l>ona 

Dabo&faciam,rihancremrobrie  accuraflis!  Si.  potin  ut 
taceas  ? 

IbMEMOREM  immemorem facit ^  qui  monet  quod  nie- 
mormeminit.  teneo  omnia. 
In  pedlbre  condita  funt ,  meditati  funt  doli  dode.  Pf.  probus 
hic  eft 

Homo.  Si.nequehiceft,nequeego.  Ps.atviderie  titubes. 

Si.potin^uttaceas? 
Ps.ItameDiiament.  Si.  itanon  facient,  mera  jam  menda- 

cia  hindes. 

Ps.Utegoobtuam,  Simia,  perfidiamte  amo  &  metuo,  & 
magnifico ! 

^;  Si.Egoiftac  ahis  date  coildidici.  mihi  obtrudere  non  potes 
palpum. 

Ps.tJtegotehodie  ^tccipiam  lepide,  ubi  effeceris  hoc  opusl 

Si.hahahe! 
Ps.  Lepido  viclu ,  vino ,  dnguentis ,  &  inter  pocula  pulpamen- 

t\Sy 

Ibidem  una  aderit  riiulier  lepida ,  tibi  favia  fuper  favia  qu:r  der. 
Si.  Lepide  acciilis  me.  Ps.immo  fi  efficis,tum  faxo  magis  dicas.' 
\o  Si.  Nifi effccdo ,  cruciabiliter  carnufex  me  accipito. 
Szd  propera  mihi  monftrare  ubi  oftiiam  lenonis  sdium. 
Ps.  Tertium  hoc  eft.  Si.  ft,  tace  ,  ^des  hifcunt.  Ps.  credo" 
animo  male'ft 

^dibus.  Si.quidjam?  Ps.quiaedepoUpfumLenonemcvo- 
munt. 

Si.Illiccineeft?Ps.iniceft.Si.maIamerxeft.  Ps.  illucfisvide: 
5  Non  prorfus ,  veram  ex  tranfvorfo  cedit ,  quafi  cancer  folet. 

■    t>  .  ^     ^         .  ACTUS 

29.  Eobrte  dccuraps.2  Sobrie  fieri  d\~ 
itur ,  quidquid  cum  cura  &  diligentia 
«quifita  aggredimur.  Gruter. 

31.  Meditati  funt.l  MifjuXi-njtAJot. 
iffive.  Prifcian.  lib.  8. 

3J.  Palpum.lobtruderepalpum,  eftar-    «w 

nibus.         "  "°'"'  Tiaaum  ab  equi- 1  hominc ,  aut  re  nihili.  J.  Gul. 


40.  Carnufex  meaccipito.  ]  Ambigui- 
tasjocumparit.nam<ia//;/Vo  pcrfonx  fe- 
cund^&tertiaeeft,  dumquehsccarnifi- 
cemimprecaturfibi,  fimul  illa  carnifi- 
cem  ipfura  appellatPfeudolum.  ^cida- 


45-  Nonpror/w.']  f oitalTe  Leno  aJi- 

quid 


192,  P    S   E   U   D    O   L   U   S. 

Vzno  ctiim  preverftes  accepit,   ut  no- 


quidrervisirapeiabatdoino  cxiens  :  at- 
que  ideo  non   adverfa  fronte  ,  fcd  fe- 


cundum  parietem  tranrveifus  egredie-    ne  a  proverfm  difFert.    Ita  (jusrfum  eft 


batur.  Lambm.  Apparet  Varroni  in  ani- 
mo  hunc  locum  fuifle  ,  lib.  6.  de  L 
Lat.  IJttriinfverfui  tcdit ,  ejttajt  cancer 
mnprorfus ,  ut  bomo.  EQ.  igitui  prorftis  , 


men.     Camer.  Immo,  prorfm  nihilpla- 


cjtioverfum  ;  horfum  y  hoc  verfum  :  aUor^ 
fum ,  aiioverfnm.  idem  hoccft,  quod 
Cafin.  a£t.  2.  lcen.  8.  tmitarinepam.  in~ 
teUigit  ititpKivov  Ko^oCdTvnf ,  ut  xnEpi-^ 


/Sf^awy   £c  tTavJvsrfast   TtKciy^^ .    nili  |  gtam.  GiaEco.  Scali^. 

ACTUS      QUARTI     SCENA      SeCUNDA. 
BALLIO,     PSEUDOLUS,    SYCOPHANTA. 

Inus  malum  hunchomincm  eile  opinor ,  quam  e(se  ccn- 
fcbam  coquum : 
Namnihiletiamdumharpagavit,  prascer  cyathum  3c  cantha- 
rnm.  jj 

Ps.  Heus  tu ,  nunc  occafio  eft  &  tempus.  S y.  te  cum  (entio. 
Ps.Ingredcre  in  viam  dolofe.  &  cgo  iiic  in infidiis     f ;  Jgo  f[c°'"^' 
ero. 
5  Sy.  Habui  numerum  fedulo,  hoc  eftlextum  a  portaproxu- 
mum 
Angiportum ,  in id angiporrum  me  devorti  iuderat ; 
Quotumas  xdcs  dixerit ,  id  ego  admodum  incer to  fcio.  ^ 

Ba.  Quishichomochlamydatuseii:,  autundeeft,  aut  qaem 

quxritat? 
Peregrina  facies  videtur  honrinis ,  atqueignobilis. 
xo  Sy.  Sed  eccum>  qui  exincerto  faciet  mihi,quod  qua:ro  certius.  i 
Ba.  Admeaditredla  :  undc  e2;o  hominem  hunc  eire  dicani  i 

gentium  l 
Sy.  Heus  tu ,   qui  cum  hirquina  aftas  barba ,  rcfponde  quod 

rogo. 
BA.Eho,  an  non  prius  faluras  ?  Sy.  nulla  efl  mihi  falus  dataria. 
Ba.  Nam  pol  hinc  tantundem  accipies.  Ps.  jam  inde  a  princi- 
pioprobi. 
1 5  Sy.  Ecquem  in  angiporro  hoc  hominem  tu  novifti  ?  te  rogo. 
Ba.  Egomet  me.  Sy.  pauci  iftuc  faciunt  homines ,  quod  tu 
prasdicas. 

Nam 

Hlamydatui.']  ItaSc. 7.  Chlamy-  |  eft:  ^ilnncChUmydatos,  quiperegrcad- 
datet&c.Chlamys,  viatoiia  veltis  '  venirefit,  abhabitufeievocabant, 

.  zh  Pst' 


AcTusiy.  scEj^Air.  15? j 

NaminForo  VIX  DECIMUS  quifqueeft,  quiipfusfe- 

fenoveric. 
Ps.  Salvos  itini  :  jam  philofophatur.   Sy.  hominem  ego  hie 

qaasromalum, 
Legirupam,  impium,  pcrjurum^  acqueimprobum.  Ba.  me 
qua^ricat: 
20  Nam  illa  iunt  cognomenta ,  homen  fi  memoret  modo. 
Quideltei  homininomen?  Sr.LenoBailio.  BA.fgivin^ego? 
Ipie  ego  is  ium  adolercens,  quem  tuoujericas.   Sy.  tune  es 

Ballio? 

Ba.  Ego  enimvero  is  fum.,  Sy.  uc  veditus  eftpecfofTor  parie- 

tum! 
BA.Credoincenebrisconrpicatusfiiisme,  abftineas  manumi 
2-)  Sy.  Herus  meus  tibi  mefalLitem  maltam  voluit  dicere. 
Hanc epiftolam accipe a  me ,  lianc me  tibi juilic dare. 
Ba.  Quis  is  homoTt  qui  juilit  ?  Ps.  perii ,  nunc  homo  in  me- 

dio  luto  eft , 
Nomenneicit.  hi^rec  Iiaec  res.  BA.quemhane  mifiile  ad  mg 

autumas  f 
Sy.  Nofce  imaginem  j  tute  ejus  nomen  memorato  mihi, 
Uc  iciam  ce Ballionem  eile  ipium.  Ba.  cedo  mihi  epiftoiam. 
5^Sy,  Accipe :  cognofce ilgnum.  Ba. oho  1  Polyma-      f,;l'chero'^' 
cha^roplacidcs ,  p--B»de&. 

Puruspucuseftipius:  novi:heus!  Sy.  Polymachsroplacides 
Nomen  cil:.  icio  jam  libi  me  rede  dedilleepiilolam : 
•  Poitquam  Polymaeh;£ropiaeida;  clocucas  nomcn  es. 

Ba.  Sed 

2j.  Trsfeforparieium!']    To/;^'/Ju{gf^.  r       27.  Inmedio  lufoefl.l  Idcft,  non  po- 

r    inV-if;i-.        r.,^»    «■^^... -    ^        ■  .     n  r  ■  _  .  .  '  ' 


Cjc.inVatin.  Licet  ir/ipune  berme  parie- 
tennadolefcentia  perfoderu ,  vicinostombi- 
laru ,  matremverberarts.  lidem  di  tfra- 
^"'."jCtis  di-ai :  item  vefticuUrit,  quod 
■ve£te,  j<ieft,  palofetreo,  muros  fur.indi 
gratiaperfodiant.  atquehi  veciicularinm 
facere  dicuntur  &eorum  vit.a  verticuU- 
na.  Hinc&ThrafoTer.  Donac^m  cum 
Vi6ii  vemrejnhctadadium  expugnattonem. 
Porro,  veteres  Lenonibus  vcrli-olorem 


teftfeexoedire.  Lambin. 

28.  H<erer/;*crff.]  V.N.  Amph.  adl.i. 

31.  Cogrtofcepgnum.']  Linum  faitviii- 
culum,  quoepjllolaobligabitur :  &:cui 
iignum  ipram  irnpofitum  imDreiiam- 
que.  Nec  epiftolam  aneiire  fuit ,  nifi 
ilio  foluto.Inde  linumincidere,  spud  Cic. 
&  p3flivavulgataqaephral;s,5o/i/fri? «/);■* 

,    ,.  .,  — '^■"    )?"/'»'».  Fereautemtignum  cudj  eo  fr=j- 

hab.tumatfriDuere,  atqueeofdem  r^fo  {  aum  :  ideoque  jubebant  femper  anre 
capire&caivosinScenamindiuemar,7^.  l.jpeitionem  ligna aenoici ,  fidii  caufl>. 


i.   Gfl.  ima» 
gine  oblig= 


194  P  sEiJifOt  li  s, 

3  5  Ba.  Scd  quid  agitis  ?  Sy.  quod  fiomo  edepol  fords  5  atqtie  bel- 
latorprobus. 

Sedpropere  hanc  pellegere  qua^foepiftolam,  ita  negotium  eO;, 

Atq;  accipere  argentum  adtutum,  mulieremque  mihi  emittere. 

Nam  necelle  hodie  Sicyoni  me  eile ,  aut  cras  mortem  exequi  y 

Ita  herus  meus  eft  imperiofus,  Ba.  novi ,  notis  prsedicas. 
40  Sy.  Propera  pellegere  epiilokm  ergo.  BA.id  ago,  (i  taceas  mo 
do. 

Miles  lenoni  Baliionr  epiftolam 

Confcriptam  mittit  Polymachceropiacides> 

Imaginem  obiignatam:  qu^internos  duo 

Convenit  olim.  Sy. iym.boluTn  ell  in  epiftola-. 
45  Ba.  Yideo ,  &  cognoico  (ignum.  led  in  epiftob 

Nuiiam  Talutem  mittere  ne  fcriptam  folet  ? 

Sy.  Ita  militaris  difciplinaeft ,  Ballio : 

Manu  falutem  mittunt  benevoientibus ; 

Eaciem  malam  rem  mittant  malevolentibusi 
j  o  Sed  ut  occepifti ,  perge  operam  experirier , 

Quid  epiftola  iftanarret.  BA.aufculta  modo. 

Harpax  calator  meus  eft ,  ad  te  c|ui  venit. 

Tune  is  es  Harpax  ?  S y.  ego  fum ,  atque  ipfe  Harpax  qiiideni<f 

B A.  Qui  epiftolam  iftam  fert ,  ab  eo  argentum  aedpi , 
j  5  Et  cum  eo  limiru  mulierero  mitti  volo. 

Salutem  fcriptaiti  dignum  eft  dignis  mittere : 

Te  (i  arbitrarem  dignum  ,  mifiilem  tibi. 

Sy.  Quid  nunc  ?  Ba.  argentum  des  y  abducas  mulierem. 

Sy.  Uter  remoratur  ?  Ba.  quin  fequere  ergo  inao.  S y.  iequoC^  i 


Z/f /;  opera 
expenrjer. 


it9  &  Cic.  in  Catil.  ojienditaheUa^  Lentti- 
lo,  &  ^uajivi,  lognofceretne f'g7mm?  Lipf. 

32.  Puvtts bHtif^.]  Putumbro  burodice- 
bant:  unde,  putata  vites;  qtiod  cum  id,  ejuod 
impedtmento eratdecifumefi,  remment pu- 
ra.  Feftus*. 

52..  CAlatot.'^  Feftus  :   Calatsres  dice- 


hantfiyferviy  ''Scm' ^ neiXeiv  ■>  ejuodefi  vs'" 
care:  cjuiafemper  xrocaripojfent y  obnecefi' 
tatem  fervitutis.  Calatores,  ojtC/Cats-4 
lificev,  ^Skoi  S\,i(jJjmoi.  Calator y  xA^Tzag, 
GlolTx  Grxcorum.  Italficlorus:  Calatoi',- 
miinfterfacrorum.  Et  erant  libertini  s-  u6 
patet  ex  Tacito.  ScaU^. 


A  C  T  U  S 


A  C  T  U  S  i V.  S  C  E  N  A    IV.  ic^; 

ACTUS     QUARTI    SCENA   TeRTIA. 
PSEUDOLUS. 

T)  Ejorem  ego  hominem  magifque  vorfute  malum 

A    Nunquam  cdepol  quenquam  vidi ,  quv^m  hiceft  Simia. 

Nimiique  egoillum  hominem  metuo  &  formidomale, 

Ne malus icem  erga  me  iic ,  uc  erga  illum  fuic , 
5  Nem  re  fecunda  nunc  milii  obvorcat  cornua , 

Si  occafionem  caphc ,  qui  (iec  maius, 

Acque  edepol  equidem  nolo ;  nam  illi  bene  volo. 

Nunc  in  metu  fum  maxumo  ,  criplici  modo. 

Primum  omniumjam  hunccomparemmetuomeum, 
lo  Ne  deferac me ,  acque ad hoftis  cranfeac. 

Mecuo  autem  ne  herus  redeac  eciam  dum  a  forp ,      !;,?"'f;f  !^  ^^* 

i\e  capra  prxdacapti  prsdonesfuanc. 

Cum  ha^c  mecuo ,  mecuo  ne  ilk  huc  Harpax  adveniat  ^ 

Priufquam  hinc  hic  Harpax  abieric  cum  muliere. 
i;  Peni  hercle  !  nimium  tardeegrediuntur  foras. 

Cor coiligacis  vahs  exlpedac  riieum  , 

Si  non  educac  malierem  fecum  fimul , 

Ucexulacum  ex  pedtoreaufugiacmeo. 

Vidorfum:  vici  caucoscuftodcs  meos. 


CO.-?:pArem.']    Compar,  cujufvis  rei 
aiitmuneris  focius.   unde&  con- 
^geSi  qiiidivinx&:  harr.anxdorousfo- 


15.  Cor  oUigatis  va{is.'\  Sumptirm 
aremilitari,  ubi  vafa  coiligant  aut  or- 
nantes  fugam  aut  caftia  mutantes.  Do»* 


.imnr,Co«i/7^rfj  vocutPliniusl.iS.Lrf^^.  j  za 

A  c  T  u  s   -Q^u  ARTi   Scena  Qjj  A  R  T  A, 

SYC    ^PHANTA,     PSEUDOLUS. 

T  E  plora :  nefcis  ur  res  fit  Phcrnicium , 
^  Verum  haud  muko  poft  f-ixo  fcibis  accubanSo 
Non  ego  ce  ad  illum  ducodentacum  virum 
Macedonienfem  ,  quicenuncflentemf.icic. 
5  Qiiojam  eile  te  vis  maxume ,  ad  ecra  duco  re. 
Calidorum  haud  muko  poft  f^xo  amplexabere» 
Ps.  Quidcuincusqudoaefedifti,  qiiamdia 

Mfhi 

DE«r4r«w.]Velmagnisdentibusil      7.  ^«V^r«iW«T.l  tego: 
VQlmotdicem.Lambin,  i      gluidniintw  tjug.fi  dfredtjfitamditt? 

N  ^  Mihi 


IjJ(J  F   S    E   U   D    O   L   U   S. 

Mihi  cor  retuniiim'fl  oppugnando  pedore ! 
Sy.  Occafion eni  rcpperifti ,  verbero , 
10  Ubi  perconteris  me  iniidiis  hoftilibus : 
Quin  hinc  metimurgradibus  militariis. 
Pf.  Atque  edepol,  quanquam  nequam  homo  es,recle  mone 
Ite  hactriumphi  ad  cantharumreda  via. 


Mihicor  retunfum'Ji  (pro  retufum  efi)  op- 
pugnando  p^ore. 
dum  expedo  reftene  an  perperam  ne- 
gotiumperegeris,  deabducenda  virgine 
a  lenone  >  \ia  iiiihi  palpitando cor  peftus 
tudir,  utjamipfumpenitusieturumfit. 

DiJTaU. 

II.   ^hiin  hlnc  metimur.^  Neque  le- 
^io  vuJgata,  neque.alioium  emendatio- 
Jies  mihi  probae  videntur.    Non  enim  j 
putemLatinefiropliciter  dici  polTe,  me-\ 
iimur,   ut  fj^fubintelligatur.    Denovis'' 
leftionibuSj  quas  alii  fingunt,  nihil  opus  \ 
cft  dicere.    Suni  enim  palaiK  improbse. 
Lcgo  ;   §luin  hincmet  imtu  gradibui  mili- 
ta-ibus;  nuUa  prope  rautatione.Nihi!  ob- 
ftarevideo,  quo  minushincmst ,  quam 
ian^uammet,  quodin  CurculionePlauti 
legitur,5c  ejufmodi  ali3,dici  pofiit.Forro 
gradm  militares  funt,  qaibus  olim  ex  mi- 
Jitiaedifciplina  iter  facere  miles  folebat. 
Hoiis'  quinque  seftivis  xx.   niillia  paf- 


fuum  emetiri  tenebaitur,  ut  Vegetjus  do- 
Ctt.  Baxh.  Si  hincmet  dicitur  nt  ipfemety 
aut/ewef,  non  dubiumeft,  quinlit  vera 
ledtio,  quamescogitavitdodiiT.  Boxb. 
£luin  hintmet  imus.  Legebam  olim:  Viar/i 
htnc  metimur gradihHt  tnilitaribm ,  Si  legi- 
tur,^/»fej«c»jef;>3?<r,fubintelligendura 
crit,  viam.  Salm.  i^inhincmetimuy.'^ 
Cum  itafufpenderetlententiam  fuamo 
snava,  nonignorabat  folum  fanumeflTe, 
quod  habentomneslibri;  ^tinhincme- 
r/TOar,nerape  viam,&c  tam  Latinuin  ef[Si 
Hincmetimiir,quam  nonLatrnum,f/i«c- 
metimKi'  Seddedit  confultoxi,  neincpte 
videretur  interrogafTe.  In  Curculion.s  .2. 
29.  videbisapudGruterum,  Carn.  paii- 
ter  2<L3ng.habere;f<j«5«tf«j  me  &genium 
meum  nontam^juammet.  To  viameodttn 
modo  intelligi  vult  Rud.  i  •  z.  Siad  fa- 
xum  quo  capeftt,  deorfam  cadat,  Errationn 
fecerii  compendinm.  Adde  qUJC  diximuS 
ladLiv.  3  8.  17.  Gronov. 


A  C  T  U  S    Qu  ARTI   SCENA   Qu  1 N  T  A. 
B    A    L    L    I     O. 

Aha:  1  nunc  demum  mihi  animus  in  tiito  eft  \oco  y 
Poftquamifte  hinc  abiit ,  atqueabduxitmulierem 

Mihihbet  nuncvenire  Pfeudolum ,  fcelerum  capuE, 

Et  abducere  a  me  mulierem  fallaciis. 
5  Conceptis  hercle  verbis  fatis  certo  fcio. 

Ego  perjurare  mavellem  me  millies , 

Quam  mihi  illum  verba  per  deridiculum  dare. 

Nunc  deridebo  hercle  iiominem ,  (i  convenero* 

Verum  in  piftrinum  ,  credo ,  ut  convenit ,  fore. 
'  i  o  Nunc  ego  Simonem  mihi  obviam  veniat  velia^j 

Ut  mea  hrtitialxtuspromifcam  iier. 


>>»cy.  perbitars 


ACTUS 


A  G  T  U  S  I V.    S  C  E  N  A  VL  1^7. 

AcTUs    QaARTi    ScENA    Sexta. 

SIMO,    BALLIO. 

VI/o  quid  remm  meas  Ulyires  egerit , 
Jamne  habeat  fignum  ex  arce  Rallionia. 
Ba.  O  Fortunate ,  cedo  forrunatam  manum , 
Simo !  Sl  quid  eft  f   Ba.  jam.  Si.  quid  jam  ?  Ba.  nihil  eft 
quod  metuas .  Sl  quid  eft , 
J  Venitnehomoadtef  Ba.  non.  Si.quideftigiturboni? 
Ba.  Minsvigintifanxacfilv.Trunttibi, 
Hodie  quas  abs  te  inde  elt  inftipulatus  Pfeu-  i{Su\t^us!\'^Jn'^ 

doluS.  ''''^'  il.pulatus. 

Si.  Velim  quidem  herde,  B a.  roga  me  viginti  miiias , 

Si  iile  hodie  illa  fit  potitus  muliere , 
10  Sive  eam  tuo gnato hodie,  ut promifit,  dabit : 

Rogaro  hercle  obfecro :  geftio  promlttere. 

OmnibusmGdistibieileremutfaivamfcias, 

Arque  etiam  iiabeto  mulierem  dono  tibi. 

Si.  Nullum  periclum  eft ,  quod  (ciam ,  ftipularier. 
1 5  Ut  concepifti  verba ,  Viginti  minas 

Dabin'?  BA.dabuntur.  Sl  hoc  quidem  adumTt  haud  male. 

Sed  hominem  conveniftin  ?  Ba.  immo  ambos  iimul. 

Si.  Quid  ait  ?  quid narrat  ?  qucefo ,  quid  dicit tibi  ? 

B A.  Nugas  theatri ,  verba  qus  in  Comcediis 
20  Solent  Lenoni  dici ,  qux  pueri  fciunt : 

Malum  dc  fceleftum  &  perjurum  ajebat  edc  me. 

Sl  Pol  haud  mentitu^ft.  Ba.  ergo  haud  iratus  fui , 
..,Nam  Qj:iANTI  REFERT  TE  necreaedicere, 

Qni  nihiii  faciat ,  quique inficias  non  eat  ? 
2  j  Sl  Q^id  eft  quod  non  metuas  ab  eo  ?  id  audire  expeto. 

BAQuia 


2.  Q  Tgnum.']  Phoenicium  ut  olimU- 
»3  lyffes  ex  arceTrojana  Palladium, 

Vide  notas  Bacch.  aft.  4.  fc.  9. 

7.  ^OsTe  inde  efl  fiipuUtuf.~\,  LegO  : 

nhteinduflipulatui,  ideft,  inftipulatus. 

^triveriui. 
14.  Hulium  periculum.  ]    Quj,  enim 


fiipulatur ,  felpfenon  obligat,ni(iacce- 
dnreflipulatio.  PalTcr. 

2Z.  Jlle77tiru'ft.  ]  V.  N.  Mercat.aft.5.2. 

Er^ohaudiratui.\ErgoAdc(i,obeamczuf' 

fara.quod  non  mentitus  fuerit.  Gruter, 

23.   l^ecrelledicere.']  Eft  raale  4icere, 

y^'^  Ki-mT^Tci.,  V.  N.2acch.4. 

i  '        N  3  ■  31.  ^ii 


jCfS  1P   S   E  U  D   O  L  U  S. 

B A.  Quia  nunqaam  ab  me  abducec  mulierem  jam ,  nec poteft^ 

Meminiftine  tibi  me  dudum  dicere , 

Eam  venille  militi  Macedonio  f 

Si.Memini.  BA.tiem,  illius  fervos  huc  ad  meargentum  ac- 
tulic, 
3  cEt  obfignatum  lymbolum.  Si.  quid  poftea  ? 

Ba.  Qui  inter  me  atque  illum  militem  convenerat : 

Is  fecum  abdiixit  mulierem  haud  multo  prius. 

Si.  Bonan  fide  iftuc  dicis  ?  Ba.  unde  ea  fic  mihi  ? 

Si.  Vide  modo  ne  iilic  fit  contechnatus  quippiam. 
3  jBa. Epiftola  atque imago  me  cercum  facic. 

Qiiin  jam  quidem  illam  in  Sicyonem  ex  urbe  adduxit  mQdo» 

Si. Bene  hercle  fadlum.  quid  ego  cefso  Pfeudolum 

Facere ,  uc  det  nomen  ad  molarum  coloniam  1 

Sed  quis  hic  homo  eft  chlamydacus  ?    B a.  non  edepol  fcio , 
'4oNi(i  uc  obfervemus  qpo  eac ,  auc  quam  rem  gerar. 

31.  ^i  interme,  &c.'\  Adfymbolum  !  dabant.  Sic.  Afin,  2.  2.  0 catenarum  ca- 
jeferatur.  /o«f/ Et  C(?/oK?<e  jiomen  paffirn  in  noftro, 

38.  ^d  irolarum  cj>lomam.']  Alludit  \  Sc  apud  jCcos,  proquavis  etiam  habi- 
admorcm  Rom.,q«^^quieducendierant  j  tatione  &condu6i:ionecolonireudomi-' 
in  aiiquam  cisioniam  ,  in  eam  nomen  '  ciliiramjtui.  Sc.  Genttt. 

A c T u s  Qu ARTi   ScenaSeptima. 
harpax,  simo,   balliq. 
"^  M  Alus  &  nequam  eft  homo,  qui  nihiliimperium  heri 
'    xV J,  Sui fervos facic,  NIHILI  EST  autem ,  fuum 
Qui  ofiiciura  facere  immemor  eft ,  nifi  adeo  monitus. 
iNam  c{i\i  liberos  elTe  ilico fe  arbicrantur , 
5  Ex  confpedlu  heri  (i  lui  leabdiderunc , 
Luxuriantur ,  luftrantur ,  comed  unt  quod         £^:  comeS S 
Habent ,  ii  nomen  diu  fecvitutis  ferunt :  ItT^M  "°"*'" 

Nec  boni  ingenii  quicquam  in  his  ineft ,  nifi  ut  im- 
Probis  fe  artibus  teneant.  cum  his  mihi  ncc locus ,  nec  fermo 

Con- 

Vflrantur.']  Luftro,lu(lron'u ^  eft,  [  Et  luftramentum  apud  jCtum  elaiKyi^ii 

dtpo^J^iaieta-fJioc.  Scalig.  Comedttnt  ^uod 
habent.]  NoneftnecelTe  mutari  diiiin- 
ftionem  ,  &i:eferriid  tjuod  hahent:  ^die'. 
qmns  nomen.  Servicomedunt,  quodha-N 
bent  dum  pecuiium  fuum  turbicinan- 
tur.  Salmaf, 

2$.  Da- 


quiinluftrispatrita  Sc  avita  ab- 
furait.  Nasvius.-  Vejfumornm  pej}i4me,au- 
daxi  ganeo,  luftro,aleo.  EtverbumL»- 
ftrari.   Lucilius : 

^2m  fumptumfads  inlttftris  ctrca  op- 
pdaluftranS' 


AcTUs  IV.  S  CENA  vii:  15>5>: 

|o Convenit ,  neqiie  his  nnqiiam  nobilis  fui, 

Ego  nc  mihi  imperamm  eft ,  etfi  abeft ,  hic  adelTe  herum 

Arbitror.nunc  ego  illum  metuo ,  cum  hic  non  acleft  j 

Ne  ciim  afliet ,  mecnam  ,  ei  rei  operam  dabo. 

Nam  me  in  taberna  ufque  adhuc  fineret  Syrus , 
1 5  Qlioi  dedi  iymbohim :  manfi  ut  julTerat : 

Leno  ubi  elTet  domi ,  me  ajebat  arceflere. 

Verum  ubi  is  non  venit ,  nec  vocac ,  venio  nuc  ultro , 

Uc  fciam  quid  rei  iiet :  ne  illic  homo  me  iudificecur. 

Neque  quicquam  eft  meiius ,  quam  ut  iioc  pulcem ,  atqae  ali- 
quem 
2.  o  Evoccm  huc  intus.    Leno  argencum  hoc  volo  a  me  accipiat , 

Acqueamiccat  mulierem  mecum  (imul. 

Ba.  Heus iu  ?  Si.  quid  vis .?  Ba.  hic  homo  mea  ft.  Si.  qui  dum* 
BA.quia 

Prxda  h^c  mea  eft :  fcortum  qimit ,  habetargentum. 

Jam  ad]Tiordere  hunc  mihi  lubet. 
25  Si.  Jamne  illum  comefurus  es  ?  Ba.  dum  recens  eft , 

Dumdatur,  dumcalet,  devoraridecet:  nam 

Boni  viri  me  pauperant ,  improbialunt. 

Augent  rem  meam  mah  :  populiftrenui 

Z><.i;??«o  mihi,  improbiufuifunt.  Si.maium, 
.3  o  Quod  cibi  dei  dabunt,  qui  (ic  fceleilus. 

H A.  Me  nunc  commoror ,  cum  has  fores  non  ferio , 

Uc  fciam  ficne  Ballio  domi.  B a.  Venus  mihi  hxc 

Bonadac,  cumhosliucadigiclucrifugas,  damni 

Cupidos ,  qui  fe  fuamque  scacem  bene  curanc ; 
35  Edunt ,  bibunt^  fcortancur.  iliiiuntalioingenioatquetu. 

Qui  neque  tibi  bene  eilepatere,  &  illis,  quibus  eft,  invides. 

Ha.  Heus  5 

29-  'Da.mno  m\hi^  To  damno  fupple-  [  tes  &eadem  tnterpundiione:  njali  popu- 


mentum  eft  Camerarii.  Gruterus  pro 
eodtvn  ^icit  inufui.  Neutiumin  fcriptis 
ullisauteditisantiquis  repererunt.  A- 
Ckd.  populijlrenuimihi  improbi  ufuifunt. 
Nos  dKtinftionera  modo  &  literam 
mutanius  unam  :  imo  (i  2;rave  eft ,  ne  li- 


iifrenui.  Strenui,  inquitjmihifunt  moli, 
id  eft,  inutiles  &  non  boni:  iroprobi  rui- 
hifuntutui.  Gronovius. 

34,  Bsne  cuTAnt.  Carandiwctho  ,.  Ut  & 
Frahendi,  in  rebus  vitx  ac  viftui  necel- 
fariis  utebantur.    Apul.  prolixe  tjuam  l»- 


teramquidem:  Boni  viri  me  paupera-nt ,  rabat  !  ideft,  quam  benigneSc  opipare 
improbialunt  .  ^urent  rem  meam.  malol  escipiebat!  Cic./e  c«r;jrf.  Tcr.  Adelph. 
p«puIij7renuimihi,;mprobiufiiifu?it.  Po-     CurafntemoUiter. 


loo"  P  s  E  11  r>  o  I  11  s» 

Ha.Hcus,  ubieftisvos?  Ba.  hic  quidcm  ad  me  reda  habet 

recftam  viam. 
Ha.  fieus,  ubi  eftis  vos?  BA.heus ,  adolefcens  >  quidiflic 

debetuc  tibi  ? 
Bene  ego  ab  hoc  pr.Tdatusibo :  novi ;  bona  feva  e(t  mihi. 
4oHA.Eccjuishocaperit?  Ba.  heus  chlamydace,  quid  illk  de^ 

berur  tibi  ? 
Ha.  ^dium  dominum  lenonem  Ballionem qurerito, 
Ba. Qujfquis  es  >  adolefcens ,  opetam  iac  compendi  qu^rere, 
HA.Quid  jam  ?  BA.quia  te ipfus  coram  pr^icns pr:rlcntera 

vidct. 
HA.Tun'ises?  Si.chlamydate,  cave  (istibi  a  curio  infortu- 

nio , 
'4j  Atqoeinhuncintendedigitum:  hic  Leno  ell,  Ba.  at  hic  efl 

virprobus. 
Sed  tu ,  bone  vir ,  flagitarc  fepe  clamorein  foro , 
Cum  libella  nufquam  eft,  nili  quidLenohicfubvenit  tibi. 
H A.Quin  tu  mecum  fabulare  ?  Ba.  fabulor.  quid  vis  tibi  ? 
Ha.  Argtntumaccipias.  BA.jamdvidum,  ii  des ,  porrexi  ma- 

num. 
|p  HA.Accipe:  hic  funtquinqueargentile<flje  numeratas  minae. 
Hoctibi  lieius  me  juditferre  Polimacheroplacides. 
Quoddeberet ,  atqueutmecummitceresPiiosnicium. 
BA.Heros  tuus?  HA.itadico.  BA.miies.*'  Ha.  ita  loquor. 

Ba.  Macedonius  ? 
Ha.  Admodum,  iuquam.  BA.te  a4me  miiit Polymacha^ro- 

placides? 

HA.Yera 


39.  Bonapa.va,']  Saivum  k  Gvacu;  cjui 
fcAvum  dtcunt pntflrum.  Varro:  ~-ne  c^uid 
ohjit  honxfctsvtzc^ujja.  Inde  Scsvola  appel- 
latua  ,  aftntjlra  ;  quod  ejua  finijira  funt.  ho- 
na  aujpicia  ejje  exijltmantur,  a  c^uo  dicuntur 
Comiiia;  aliudve,  quodftt  aye fttnftra,  fca,- 
v<».  Fettus.  VideN.  Epid.  2.  :^. 

44.  ^  curio  infortunio.  "j  Non  probo 
(ructoinfortunioltgXy  pio  curto.  Nec  e- 
iiim  vcriltmile  videtur ,  vocem  adeo  no- 
tam  mutatam  fuiiTe  a  corredioribus  in 


M  Curifu  a  cura.  Ita  agnum  curior.et»  Cu^ta.. 
dixit  pro  mscro,  quia  prs  curis  emacian- 
tur  homines'  Ita  hoc  loco  curium  tnfor- 
tunium  dixitj  quo  macer  reddi  poni t  ifte, 
qui  tam  follicite  qiiKreret ,  ubi effet  Bal- 
lio  leno.    Salmaf 

45.  T>igitum.~]  Martialis  2.  8.  Ridett 
fnultupt,  quite  Ssxtille  cin&dum  Vi^erit 
(Cr digitum porrigito znedium.  Idemy.  70. 
Ojlendi  dtgitum ,  fed  tmpudicum ,  ^Uonii. 
Juvenalis:  cum  Fortuna  ipfe minaciMavia- 


eam  qu2  difficilioris  elTet  intelleftus.    ret  laqueMn^iTnsdtumqueoJJenderet  un^ijem 

if.Die.1 


AcTUS  IV.  ScenaVII.  lot 

/5  HA.Veramemoras.  BA.hocargemumnrmihidares?  Ha.(i 

tiiquideraes, 
Leno  Ballio.  Ba.  atque  nt  a  me  mulierem  abduceres  ?  Ha.  ita, 
BA,Phcpmciumneelledixit?  HA.redememinifti.  BA.mane: 
Jam  redeo  ad  te.   Ha.  at  matuiate  propera.  nam  propero : 

vides 
JamdiemultumelTe?  BA.video:  hunc  advocare  ctiam  volo. 
60  Mane  modo  iftic :  jam  revortar  ad  te  ,  quid  nunc  Het ,  Simo  ? 
Quidagimus?  manifefto  hunchominem  teneo,  qui  argen- 

tum  attulit. 
Si.Quid  jam  ?  BA.annefcis  quce  fic  harc  res?  Si.  juxta  cum 

ignarifiTumis. 
BA.EdepolhominemverberonemPfeudolum  :  utdod:edo- 

Jum 
Commentu  ft!  tantundem  argenti ,  quantum  miles  debuit , 
^jDedithiiic,  atquehominemexornavit,  mulierem  qui  arcet 

lerct. 
Pfeudolus  tuus  allegavit  hunc ,  quafi  a  Macedonio 
Milite  eilet.  Si.  habefne  argentum  ab  homine  ?  Ba.  rogitas , 

quodvides? 
Si.  Heus,  memento  ergo  dimidium  ifthinc  mihi  de  pr:^da  dare: 
Commune  iftac  elle  oportet.   Ba.  quid,  malum  ?  idtotum 

tuum  eft. 
70  Ha.  Quam  mox  mihi  operam  dat?  BA.tibi  do  equidem.  quid 

nunc  mihi es au6lor ,  Simo  ? 
Si.  Expioratorem  hunc  faciamus  ludo  liippofidcium. 
Ba.  Adeo ,  donicum  ipfus fefe iudos  heri  fenierit : 
Sequere.  quidais^nempetuiiiiusfervos  es?  Ha.  planiirume. 
Ba.  Quanti  te  emit  ?  Ha.  fuarum  in  pugna  virium  vidoria. 
75  Nam  ego  eram  domi  imperator  iummus  in  patria  mea. 

BA.An 

59.  D'e.']  Uxc  loquutio  valde  anti- 
quis  'i3mi\[ax\S)(lies multum pr£teritt:jam 
dieimuiiumefl ,  Grseci  ^o?Aov -r  «^*f^?. 
J>ie,dp^nuv^ioA\t\.  Utapud  Poetam, 
Libradie  fomr,ia(iue  pares.  Et  alio  ioco  , 
l*titiameft'.edie.  Saimaf. 

6z.  luxta  cum  ignArijfumis .~\  iS.que 
refcio  ac  ignariffimi.     Vids  N.  AuluJ 


69.  ^id,malum?~\  'Jocvs  Malum 
interjeftiva  particula  ,  in  indignationc 
folemnis.  fed&damnum  &cruciafura 
notat. dumque  hoc dicerc  videturj  Q^d 
adeo  comniune  lucrum  iftuc  poUulas? 
totumidquidemeft  tuum.  illudinterim 
dicit:  Qu^idcommune  tibipoftulas  rr>e- 
cum  ?  Malum  ?id  verototumtuumiit: 
*^'4"7'  .  necroihipaitemindepeto.  >^ctdal. 

'  N   5  78.  ^/- 


iSi 


PSEUBOLUS. 


Ba.  An  etiam  ille  unquam  expugnavit  carcerem  patriam  tuamf 
Ha.  CONTUMELIAM  (i  dices ,  audies.  BA.quotumodie 
ExSicyonehucpervenifti?  HA.alteroad  meridiem. 
Ba.  Strenueraehercleifti.  quamvis  pernixhicefthonio! 
So  Llbi  furam  aipicias  5  Tcias  polTe  eum  gerere  crailas  compedes. 
Quid  ais  ?  tune  etiam  cubitare  folitus  es  in  cunis  puer  ? 
Si.  Scilicet.  Ba.  etianme  facerefolitus  es. fcin' quid  loquar f 
Sh  Scilicet  folitum  effe.  Ha. ianine  eftis }  Ba.  quid  hod  quod 


te  rogo  ? 
Nodlu  in  vigiiiam  quando  ibat  miles ,  tum  tu  ibas  (imul  ? 
i j  Conveniebatne  in  vaginam  tuam  machasra  miiitis  ? 

Ha.  1  in  maiam  ctucem.  Ba.  ire  licebittibi  tamen  hodie  tem- 

HA.Quin  tu  mulierem  mihi  emittis  5  au;  reddis  argentum? 

BA.inane. 
HAcQuid,  maneam?  Ba.  chlamydem  hanc  commemores 

quanti  condu6ta'(l.  HA.quideft? 
Ba.  Quid  meret  machsra ?  Ha.  helleborum  hifce  iiominibus 

efl:  opus. 
5>o  BA.EhoI  Ha.  mirte.  Ba.  quid  mercedis  petafus  hodie  domi- 

no  demeret  ? 
Ha.  Quid  5  domino  ?  quid  (omniatis  ?  mea  quidem  ha^c  habeo 

omnia , 

Meo 

quevisiinus,/o//V«*.  Abeadem  mente, 
confuetum ^tierum ,  quoque  vocatPlautu^ 
Alin.  aft.  3.  fc.  i..  fL  m.  &c  Lucret. 
canes  confuetos,  abfolute  ,  fine  prxterea 
verboj  exemplo  eodem ,  fersfu  alic  ,At 
confueta  domi  cAtulorum  blarida  proptt' 
goy&c.  Gruter. 

850  Cottveniebatne.  ]  CatO  21.  cap. 
So  JifluUm  ferream  indito  ,  ffjita  in  colu' 
mellam  conveniat  &  in  cupam.  KtrXssf, 
vagina.  Etfanepars  illa  in  nobis ,  quas 
honelle nominari non poteft ,  indedifta 
eft.  quoPlautusalludere  vidctur.  Scalig. 

89.  lfelieborumhifce.~^  Elltborumin- 
faniae  curandaz  perutilem  eiTe,  norunt 
Medici.  Rud.  Sllebrofui  fum.  G.  at  e^o 
cerritta.  Hor.  z.Sat.  3. 

Vanda  eft  eUehori  mtdto  pars  maxima 
•avans'  Tiirneb. 

52.  Mef 


78.  xAlteroadmeridietn.l  Unodiein- 
Cegro  &dimidio. 

81.  Incmmpuer.']  Haec  partim  male 
■corrigunt,  partim  nonbeneintelligunt 
•doftiviri.  Necenimobfcoenitatis  ligni- 
ficatioineo  eft,  quod  c««.8  vocabulum 
^lludat,  adeam vocemqujshonefteno- 
minarinonpoteft,  qua  foeminse  funt  j 
fed  ad  roiam  cunarum  motitationem  re- 
fpicit  Comicus  :  tttne  etiam  cubitare  foli- 
tii*  es  in  cf.nis puer?  id  eft,  tune  etiam  rno- 
^erifolitu-fes.^  hGctA,  xrmSir.  quo  £tn- 
ili  xn'«k'Gr2ciaccipiant,  foioseoslatet, 
-£^ui  Grxca  vel  primoiibus  labris  non- 
-dumatiigerunt.  iS^i/wd/". 

g2.  Etiamne  facerefolittis  es.~\  Maluif- 
lem  j  Sciltcet.  Ba.  Etiamnefolitw  es puerp 
^in^  cjtiidloquar  ?  neque  enim  paeri  me- 
«Ejtoiiifaciunfj  fed  paciuntur :  ignoiata- 


AcTUstV.   ScenaVII.  205 

Meo  peculio  empta.  Ba.  nempe  quod  fcsmina  fumma  rufU- 

net. 
Ha.  Un^li  hi  runtrenes,  fricari  (efe  ex  antiquo  volunt. 
B A.  Rctponde  obfecro  hercle  hoc  vero  lerio ,  quod  te  rogo : 
5>5  Quid  meres  ?  Quantillo  argentoteconduxit  Pleudulus  ? 
HA.Qui  illic  Pieudolull:  ?  BA.pra^ceptor  tuus,  quitehanc 

fallaciam 
Docuit ,  ut  fallaciis  hinca  me  mulierem  abduceres. 
H  A.  Quem  tu  Pfeudolum  ,  quas  tu  mihi  prxdicas  fallacias  ? 
Quem  ^go  hominem  nuilius  coloris  novi.  Ba.  non  tu  illinc 

abis? 
lOoNihil  eft  hodie  hic  Sycophantis  qusftus:  proin  tu  Pfeu- 

dolo 
Nuncies,  abduxillealium  prxJam  ,  quioccurrit  prior 
Harpax.  Ha.  is  quidem  edepoi  Harpax  ego  fum.  Ba.  imrao 

edepolellcvis. 
Purus  putus  hic  (ycophanta  eft.  H a,  ego  tibi  argentum  dedi, 
Et  dudum  adveniens  exteraplo  fymbolum  fervo  tuo , 
105  Heri  imagine  obfignatam  epilloiam  hic  ante  oftium. 

Ba.  Meo  tu  epiltolam  dedilli  fcrvo  f  cui  iervo  ?  H a.  Syro. 

Ba.  Non 

9 2 .  Meo  pecnlto.']  Ad  eam  rem  diStum  [  Ohjedtque oculisformatAS  irguimhtts  res. 
etiam  in  Phaliicis  :  PulcrepenfiUbwpecu-i  Eiiamin  Gallia  ica  vulgoioquimur,  ho- 
liati.  Petronius  in  Satyrico  Maflilienfi:  ;  ncfteremfcedamcircurnloqueiites.  .Sttf/. 
■prolatccjitepecultofiuprumrogarecapit.  In  I  F cmir.afumma fufiintt .~\  Ut  ms  bxevitet 
vira  Heliogabali  Jeguntar  homtnes  bene  \  3b;olvam  ;   fernina  hio  non  mulierem, 

led/ew5rtzfignificant:quod  cum  non  in- 
tcliexillent  nonnulli,  fuflment  in  fufti- 


vafati  &  majoris  peculii.  Vafa  quoque  in 
eam  partenidicebant.  Undevtf/^fiLara- 
pridio,  qui  in  Phallicis    bene  peculiati. 


net  perperam  mutarunt.  Quam  quidem 


AlludicPl.  Poenulo  :  I  corporispartem  furama  fuiVinent  femi- 

FAcicquod  manifefio  moechi  hattd  ferme  ;  n^,  nemo  dubitat.  Eam  vidi-licet  innuit, 
folent.  i  quam  Graccho  Comeiiamdicitprzbuif- 

Mi.  Sluidefii'  Sr.referovafafalva.  Grs- i  fe  Martialis  ,  lib.  ii.  epigr.  105.  Eriaiu 
corum  irnitatio.  nam  apud  Medicos  ea  i  Ca-lius  Curio/eww«hicdeintcriore  co- 
pars  To  avjj@'  vocatur.  Dicebant  &  i  xainterpretatur.  Canter. 
/Je^.  Arnobius  lib.  5.  ^rtifiai  curoi  tttm  .  <J9-  Nttilitu coloris  rovi.~\  Q_ai  homo 
rebus  adhibuifieperituris y  id  efi,  genitali-  1  mihi  plane  eititaignotus ,  ut  id  ,  quod 
bus.  in  eodcra  :  Ocriculamimperavijfeca-l  nullocoloreprxditum  eft.  Phidrus  Fa- 
ptiva  ,  utintelligeret,  &  cognofcer et ,  ijuid  i  bul.  S4. 1.  3.  Vnde  iUafcivit ,  niger  an  al- 
fibires  vellent.  Loquitur  de  iljis  veretris  hw  tiafcerer  ?  Apul.  in  Apolog.  E:ij.m  li- 
quae  in  focoa  Tanaquile,  autTanaquilis  \  htnterte,  nuper  tifque  aibiu  an  ater  efftsy 
ancilla  inventafuerant.  Idem  iuveriio-  I  ignoravi.  quot  fummiconteiriptusindi- 
ne  Orphei  caiminum ;  '  cium. 

107.  N«- 


2,04  P    S   E   U   D   O   t   U   S. 

BA.Noiiconficlir.  iycophanta  hic  nequam  eft:  nugis  medi- 

taturmale. 
EdepolliominemverberonemPleiidoIum,  ut  dode^iolom 
CommentuTt !  tantunciem  argenri ,  quantum  miles  debuit , 
I  loDeciithuic,  atc|uehominemexoruavit,  muiierem  qui  ab- 

duceret. 
Nam  illam  epiftolamipfus  verus  Harpax  hucad  me  attulir. 
Ha.  Harpax  ego  vocor:  egofetvosium  Macedonis  ^^Z^-^^i^ii, 

miiitis : 
Ego  nec  (ycophantiofe  qulcquam  ago ,  nec  malefice , 
Nequeiftum  PfeudoiunTmortalisquilitnovi,  nequefcio. 
iij  SlTu,  nilimirnm'ft,  Leno,  plane perdidifti muiierem. 
Bao  Edepol  ncTiiluc  magismagifq;  metuo,  cum  verbaaudlo. 
Sl  Mihi  quoq;  edepoiiamdudum  ille  Syrus  cor  perfrigefacir. 
Symboiumquihocaccepit:  miraluntl  Pleudolus  H?pfeld^""^° 

eft.  eho 
'    Tu !  qua  facie  fult  dudum ,  cui  dediili  fymbolum  ? 
iioHa.  Rufusquidam  ,  ventriofus,  crailis furis ,  fubnlger, 
Magnornpite,  acutisoculis,  orerubicimdo,  admodum 
Magnispedibus.  Si.perdidilli,  poftquamdixillipedes, 
Pfeudoius  fuit  ipfus.  Ba.  a6t:um  eft  de  me.  jam  morior  Simo. 
H  A.  Hercle  haud  te  (inam  emoriri ,  nifi  argentum  mihi  red- 

ditur, 
1 25  Viglnti  mincT,  Sl  atque  etlam  mihi  ali^  vlginti  mln^. 

B A.  Auferetur  id pra^miitm  a  me ,  quod  promili  per  jocum  ? 
Si.De  IMPROBIS  vitisaufertipr^mium  &pr£edamdecet. 
BA.SaitemPfeudolummitii  dedas,  Sl  Pfeudolum  ego  de- 

damtibi?  Quid 

107.  "^gu  meditAtur  ;i^dle.']  Nercio  '  ComuiK«7iejuam£que  funt  meditatt.  Axxt» 
gniic  Latinutn  niigu  meditari,  mihi  fine  j  iivciiWs^nugMmeditatus  male.  Gionov. 
exemplo  eft.   Nilivelis  itadi^um  w»^«  |      izz.  Si.  Pcrdidifii,  pofiquam.']   Hoc 

cum  toto  feauente  verfu  Ballioni  dan- 
durn.  Scriverjm. 

iz6.  ^uodpromifi perjocam.]  Jus  d- 
vile ftipulationes  sntroduxit,  &  cx  ftipu- 
latu  aSiones.  ideoque  ilipulationes  o- 
innesfereipfojure  lices  interrogatione 
&  refponfione  fub^fiere  intelligeban- 
tur ,  ut  ad  obligationem ,  etiam  jocandi 
animoelTentinterjpolits,  ipfo  jare  pro- 


s^editariy  m  caTs.xtsmicis ,  curare  rebus 
alienss,  quod  alibiannoto.  Certenihil 
r.O^  vefatiegere  5  nugof  munditatur  male. 
Aitnon  efTelatis  confidentem,  ut  pro- 
l^um  iycophantam  decec,  eumquemale 
fT.editaras  nugasproferre.  DiJfatd.Nugts 
nsedjtatur  '/nale.\  Videtur  fciibenduni: 
Sycofhanta  hic  tie^uarrs  efi,r.ugax,  meditatm 
snale.  Non  bene  edoftus  fuss  partes-  Perf 
4..  z.  Satin'  efiu  meditatu  5 .  4.  Trngiti&rq-,  \  deflent.  Rav. 

J3<J'  Vi' 


A  C  T  U  S  I V.    S  C  E  N  A    VI 1 1.  2aj 

Quid  dellquit  ?  dixin  ab  eo  tibi  ut  caveres  ceinies  ? 
1 3  oBA.Perdidic  me.  Si.atme  viginti  modicis  mulciavit  minis. 
Ba.  Quid  nunc  faciam  ?  Ha  fi  mihi  argentum  dederis  >  ce 

lulpendito. 
Ba.  Di  te  perdant.  fequere  fis  me  ergo  hac  ad  fcrum ,  utfol-' 

vam.  Ha.  iequor. 
B  A.  Hodie  cgo  peregtui os  abfolvam  ,  cras  agam  cum  civibus. 
Pfeudolusmihi  centunatahabuit  capiris  comitia, 
}>5  Qui illum ad me hodieallegaVit,  mulierem  qui abduceret. 
Secjuere  tu  nunc ,  ne  exipedtetis  dum  hac  domum  redeaiii 

via. 
Ita  res  gefla  eft :  angiporta  hxc  certum  eft  con(edarier. 
Ha.  Si  graderere  tantum.,  quantum  loquere,  jam  eiles  ad 

forum. 
BA.Certum^ft  mihi  emortuaiem  facereex  natali  dic, 

ftulic  fequenti  eandem  litteraai ,  nempc 
i,  quomodo  coiMi£Ut  uribirur  ;«  vel  im. 

Sicex  tmmodrc»  f^^^tuiT)  eft  modn,u  ,    pjo 

c\xxoimmodtc^  reftiruendam.Dicitautem 
Teviginti  nulctatum  minis,  nimium  & 
rupramoduni  effe  muldiatum.  Boxhorn. 
Sed  V  ide  Scalig.  de  rc  nummaria  pag.  z  s . 
134.  Centui-iata  h&buit,&c.'\  Sienifi- 
cat  Pfeudoii  tonfiiia  omnibus  artibus 
tuiffe  inftruftifiiina  bc  callidillirna.  Ai- 
ludit  ad  Comitta,  cer.tunata  ,  quse  erant 
OuQnium  maxia''^.  Curiata  entm  SicTri' 


1  5  0.  Viginticommodii  mHl£fa9it  miiu.\ 
ItapottLambinianam  legunt  fequentes 
omncs  editiones.  At  cettum  dAiCommodu 
jion  a  libris  fed  Lambino  efle. Neque  n  i 
ruscertum  mihieft,eamIe£tionem  nul- 
la  rationedefendi  pofTe.  Mins,  quibus 
quis  mulftatar,  non  comraods  funt,  fed 
incommoda;.  Veterr.  iib.  ScEdd.  habent 
r/iodicu.  Sed  nec  illud  hiclocum  habet- 
Non  enim  Simo  dicere  vult  modicis.  fed 
immodicis  minis  efTe  raulftatam.  Et  o- 
itihiao  lcgendum  put03  immodicts.  Lit 


iapoftreinavocisprJEcedeniis,x';^««.'?,ab-  ^Mfaerant  minora.  Lamb 

A  C  T  U  S     QU  APvTI     SCENA     OcTAVA. 
S       I      M      O. 

BEne egoillum tetigi ,  bene autcmfervosinimicum fLium. 
Nunc  mihi  certum  eft ,  alio  paclo  Pfeudolo  infidias  dare, 
Quam  in  aliis  Comcediis  hc,  ubi  cum  ftimulis  auc  flagris 
Iniidiantur :  ac  t^o  jam  inultus  promam  viginti  minas , 
5  Quas  promifl ,  ii  effeciilet ,  obviam  ei  uliro  deferam. 
I^imisillic  mortalis  dodus ,  nimis  vorHuus ,  nimis  malas. 
Superavit  Dolum  Trojanum  atque  UlyilsiTi  Pieudolus. 

Nanc 

7.  ^yperavitDolumTrojanum.^lDolum,  |  xitpro  TraKJonem  Moftell.   a6t.  r.3.   & 

UUOiU«> 


ZC6  P    S    E   U   D    O    L    II    S« 

Nunc  ibo  intro ,  argcnrum  promam :  Pfeudoldinfidias  dabo. 


truonis.  CLuodficaccipicndum  3  iit  per 
Dolonem  B^llioifitelliga?ur,  per  Uiyf- 
femSimo.  Q^iemadinodum  euimDolo 
^eculatoi  in  caiira  Gixcorum  milTuSjab 


Ulyile,  qui&iprelpeculatura  venerat, 
interfetius  elt ;  lic  &  Bailio  aSimone 
fadus.  J3e»%rf. 


A  C  T  U  S   QU  I  N  T  I   S  C  E  N  A  P  R  I  M  A. 

PSEUDOLUS. 

Uid  hoc  ?  iiccine  lioc  lit  ?  pedes ,  ftatiii'  an  non? 
Anid  volcis  ut  me  hic  jacencem  aliquis  tollat? 
Nam  hercleil  cecidero ,  vodriim  erit  flagitium. 
Periyicin'pergere?  ah  ,  (^viendum  mihi 
5  Hodie  eft.  ivl  A  G  N  U  M  hoc  vitium  vino  eft  j 
Pedescapcatpdmum.  iactator dolofail:. 


1.  Q  Iccinehocflt?^  Skcine  forte  hic  fe- 
^  cunduscafuseft,  Tv/ffw/w^.  Vrofit 
fcripr./r.  Siccine  hocftt  ?  Eftne  fobrii  & 
ficci,pedibusir.T  vscillare  5  Ebrti,  ubi  a 
poculis  abftinenr ,  &  folita  aggrediuntur, 
&per  ebrietatem  iropedimentafibi  ob- 
jici  fentiunr  ,  mirari  fere  folenc  fefe  <ic- 
cos  &  fobrios  non  elTe.  Poteft  tamen 
ferri  leftio  vulgata.  Boxh.  Vix  eft  ficci  & 
fobriihscf:rjbere.  Afin.  i.i.  Siccinehoc 
jit?  foTA^i  me  ex  Adtbw  ejtd.  Mirantur 
ebrii,  non,  fenoneffe  ficcos  &  fobiios 
fed  fe  plus  bibifie,  &  majorem  vim  vini 
fentire,  quam  putarant.  UtilleinEu- 
nucho  :  ^ratl datahercle  verhafnnt:  vicit 
viiitim  quad bibi.   Gronovius- 

4.  Pergitin' pergere.']  Pergitifne  vacil- 
l.ire?  Sic  Sc  Pergcre  Ittdci ,  Pergere  iter , 
culpam,  lihrum ,  &  haec  talia  :  pro  in  iti- 
nere,  inlibroperficiendo,  inculpaper- 
gere,  eleffanter  6c  ufitatiffifne  dicitur, 
Palmer.  ^Ah  ,  p.viendf.mmihi  hcdie  ef.] 
Cum  in  Roverianocodicedifertim  legi, 
fedendnm,  teftetur  Lipftus ;  vifus  mihi 
fum  veram  leiaionem  ex  his  veftigiis 
eruiffe.  Pro  j^^^^i^^^wreponendum  ,  fed 
eu»di*m.  Sedettndnm  mihi  Hodieefl.  Per-  ,' 
gitifneper^ere.  opedes,  incadendo& 
vacillsndo;  Atqui  hodie  masime  mihi 
cundumeft,  veftro  rninifterio  opus  ha- 
beo.  Boxmrn.  Di^cile  eft  dicere  quam 


Pro- 

orationem   tunc  hsbuerit  ifte  ebrius; 
nuUaenim  tami^ultaiingipoteft,    quitt 
ebrioconveniat.  Haud  fcio  quam  bonus 
iile  Codes  Roveriifuerir,  e.x  quo  Lipfius 
^iom^p^il  fedendum .  Si  aliiCodices  con- 
ientirent  ,   probarem  fane  conjefturami 
ClarifT.  Boxhorniilegentis,  fed  eundum 
efimihi.  Si  fizviendvtm  retineatur  ex  Ca- 
merarii  exemplaribus ,  non  alia  erit  itn- 
tentia  ,  quam  qux  vulgo  atrertur ;   e- 
brium  iftum  fsvire  in  pedcs  fuos  voluif- 
fe,quia  ofScium  fuum  faeere  nolient.Sa:- 
viuntetiamqui  verbis  atrocibuS  &  im- 
moderarisinaljquem  utuntur.   Neftzvi 
zP3f!g-w<«pcer^ojapud  Virgilium.Satisbene 
convenitha:coratioebriofo  ,  Sc  mentis 
fu£  irapotj.  Salmaf  Sedendum  mtht.']  Sa- 
nQopUmicodk.eSif£viendu7n.  Qupd  pu- 
to  faitum  exignotiorc:  cevendum.    Ha- 
bes  fupra  : /  concjuinifcet  ifiic  ,  cevetofimttl. 
Etfoletfacile  abturpiculis  jocum  pere- 
re.    SicinCalina:  rAciwUumefi  puerile 
ojficium,  com^uinifam  ad  cifiuUm.    VtZ- 
tereafertvuigarisconfuetudofermonis, 
uEobl^ccenis  urantur,ubi  niiiil  eft  obfce- 
ni.  Utinillo  Catulii:  PrJii.abo  egovos , 
&i-rismaho.   Hoceft,  male  habebo.   Ec 
bene  ms  ac  diuftipimim,  &c.    Qumtiim 
video,  oportetmeho^ie  inclinaii,  cer- 
nuasijcapiteiiiisie.  Gtonovius. 

7.  Uhi^ 


p 


A  C  T  U   S   V.    S  C  E  N  A    I. 

'rofedo  ectepol  ego  nunc  probe  abeo  niaddia: 


i07 


Itj  viclu  exciirato ,  ita  mundiciisdieneah ! 


Pont.  it^a  nrndiciis 
dignan,  It^que. 


luquein  loco  feflivo  fumus  ki\ivQ  accepti. 

10  Quidopusn-iemulrasagereambages?  hoc 
Eil  homini  quamobrem  vitam  amet.  hic  cmnes 
Voluptates  \  in  hoc  omnes  vcnuftatesfunt: 
Deis  proxumum  eire  arbrtror.  nam  ubi  amans  complexu^ft 
Amantem ,  ubi  labra  ad  labeliaadjungic, 

1 5  Ubi  alter  akerum  bi Irngui  raanifefto  ' 
Inter  ie  prehendunt :  ubi  mamma  mankula 
Opprimimr  alia  j  aur  fi  labet ,  corpora 
Conduplicant ;  manu  candida  cantharum  dulciferum 
Propinareamiciisumamamicitiam:  neqiie  ibieirealium  alii 

2.0  Odio  5  ibi  nec  moleftum  ,  neciermonibus  morolocris  uci : 
llngiienta  ,  atqueodoreslcmnifcos,  corollas  dari  dapiiles, 
Non  enim  parcipromi  vidu  cstero ,  ne  quis  me  roget , 
Hoc  ego  modo,  atque  herus  minor  hanc  diemfumpfimus 

prothyme , 
Poftquamopusmieum,  ucvolui,  omne  perpecravi,  hornl^us 


fugatis : 


7.  yAheomadulfa.']  Feftus:  Madklfa, 
'hritu  :  a  Gr^co  p^^A^)  deduHum  .  vel 
juiajit  madidtii  vino.  Si  lioc  re(fte  Feftiis, 
juis  hirebit,  quin  xtSta  mea  correftio 
it5  probe  habeo  madulfa!  Prebe  habeo , 
deft,  pulchremihieft:vel  etiam,  ^b 
•  madtilfa.  Lipfius. 

15.  BiliTigHi.']  MAycfk\ceru).  Scrive- 
itts. 

15.  ManiLula.']  Parvam  manum  in- 
jerpretantur.  Atego)urareaufifr!,amaIa 
nanu  hic  eSe  ,  mamcu/a.   Si  de  manu 


geretur,re(aumeiretw^«;c«/^,  Ubima-  '  brorumfaipturaeft",  quamnondebue 


IIlos 

frequent&nturcomplexus;  ubimarama 
alia  mammillula  (uaviter  premitur.  Bcx- 
hormui.  Nihil  puto  miitandum.  Nihii 
notiusiniftisamanrium  nequitiis,quain 
mammillarum  opprefiumuU  &  pertia- 
ftationes.  Apud  Apollonium  dejafonc 
t<.  Aledea,  y-oixd  fju/LmpTroc'  sTi(>iA  rrte- 
^viyJi;.  At  fi  legitur,  mamma  mammiUti^ 
la  opprimitur  alia ,  hxc  tfftx  conduplica- 
tiocorporura,  de  qua  ftatim  fequitur; 
autf.lubet,  corporacondupHcant,  Salmaf. 
18.  Manu  eandida.']    Hxc  veterum  Ij- 


us  manicula  oppriraitur alia.  Caeterum 
giturdemamma,  ac  proinde  omnino 
:gendumeih  mammicuU.  Vhimamma 
lammicula  Opprimitur  alia.  Mamicu/a 
iminutivuma  mamma,  ut  &cmamiUa. 
L  mamtlia  etiam  effe  poffit  mamiliula,  & 
c  hic  legi.  Nihil  interim  certius  ,  quam 
^imammtcula,mtmammillula,GUxduo 
iemfignifi:ant,  hicelle  reponendum. 
'ulceeft,  inquit,  ibi  elTe,  ubi  Veiieris 


rant  mutare  viri  dotli.'  Conftruftio  eft 
&ordo3  cantharumdulciferum  candida 
mianu  propinare  am.icifllmam  falutera» 
Sententiaeftj  Diisproximum  efic  arbi- 
tror,  ibi  e.iri,  ubi  caniharus  dulcifer  can- 
dida  manu  propinat  amiciffimam  fi]u- 
tem.  Nonergo  neccfie  eiat  hic  hxiexe, 
Bc.vhorti. 

21.   Lemnifcos.']    Lemvifci  fHv.t  faiciclf!, 
purptivea  dependentes  ex  cttonis,    SsUi^^nt 

eniK» 


/.   Cydi-I.     ub:| 

circurri:ortor.' 


10%  PsEUDOLirSi 

25  Illosaccubantlsj  potantrs,  amantis,  camfcoTtis 
-     Reiiqui ,  &  aicum  rcortum  ibidem  >  cordi  atque  animo  {i\o 
Obkqiienies.  fedpoftquam  exfuriexi,  orancmed  uti  faicem 
Ad  iiunc  me  modum  intuli ,  uc iliis  (atisfacerem  ex  diiciplina  -a 

quippeego 
Qui  probe  ionica  perdidici.  fed  palliolatim  ami6l:us 
joSiciiacinceffiludibandus.  plauduatpautim  :  clamitant  meui 
revortar. 
Occepi  denuo  iioc  modo  volvi.  idem  amics:  dabam  me  me^ , 
Utnieamaret;  ubicircumvorcor,  cado :  idfuic 

nornia  iudo. 
Itaquedam  enitorj  pax  1  jampa^neinquinavi  pallium.nimls' 

tum 
Vokiptati  edepol  fui,  ob  cafiim  datur  cantliaruSj  bibi.  coj.t^ 
muto 
^  5  Ilico  palimmiiilud  polivi :  unde  hucexii,  crapulam  dum  amo- 
verem» 
Nuncabiieroad  herum  meum  majorem  venlo  fcsdus  com- 
memoratumi 
jcrite,  aperite,  heusSimonlmeadeire ,  quis  nunciate. 

domeofinemfccit.  Notumeft,  nsniam 
canifolitamiis,  quifinierant  vitam.  In- 
de  tradta  loquendi  raiione,  iiic  njenia 
iudi  efie  dicicur  ludi  finiS'  Tioxhorn. 
33.  ?ax.']  V>N.  Mii.  3.1- 
3  6*  Fosdmcommcmoratura.']  FadasSu- 
pulatioeli.  Commemorare  valetcornmo- 
nefacere,  in  meraoriim  revocaie.  ^ad. 
Admonitum  ,  quod  ex  patto  dcbeat. 
Sed  dictione  utitur  magnifica  Tacitus  i. 
annai.  Inter  cj;4&  ab  rcge  Parthorum  ^rta- 
bam  leghti  venere:  miferat  amiatiam  acfa- 
diu  memoraturoi.  Idem  lib.  4.  ,Antequam 
arma.  inciperent ,  mifere  legatos  a.miatiam 
foedufcjiiememoratHro!.  Ciccioiib.  2.  in 
Verrem  :  legatum  a  Verre  vemjfe-,  qui 
^rariam  ,  amiatiam  t:ognationemqf.e  com- 
memoraret.  Livius  lib.  27.  Carrhalonm 
priefeilum  Fufuci  prafdii,  cum  commemo-] 
rattone pAtemihofpitii  pofitU  armu  vemen-\ 
tem.   Ovidiusy.  Met.  f6eduft]uerejcrt& 


Ap< 


etiim  veteres  corona^fafceiilaneii  ex  purpu 
ra  aUitratM  donare.  Feftus. 

lontca.^^    V.  N.  Stich.  S'7.  Pa'diola- 


Z9- 

ttm.]  TuriicapaOtoUta  mixtum  eft  genus 
veilis,&c  formam  quodammodo  referens 
&ulum  pralians  duarum,  tunicx&pal- 
Jii.  Utiaqueveftis  tam  muliebris  quam 
virilis.  Qnxnon  male  pallae  manicatx 
dicuntur ,  quibusmatronaEdomiurun- 
tur,  &  matfteliacitbiculariaVOCant.Cafttt 

31.  Guepi denuo.']  De  faltatione  Ser- 
vum  ageteapparetjquamareinftauratam 
ait  flagitatione  fodalium,  &  ut  amicae 
fuasbeilus  amafius  videretur.  Ea  caufa 
nondubium  milii,  quia  refte  conexe- 
jim  ,  Oaepi  deniio  hoc  modo  volvi.  Volvi 
v.t\>H:huj ,  aptum  tendenii  faitationi  vei 
bum.  l.Gul. 

32.  Idfuit  n&nia,  ludo'~\  Inepti  funt 
interpretes  ,  qui  Pfeudolum  hoc  velle 
voluntj  is  cafuscantus  &  carminis  vi- 
cemfuit.  Inioiiocvuiiiiscsfushuicla-  Ijnra  pareninm.  Gionov. 


ACTUS 


V 


AcTvsV.  ScENA  li  io^ 

ACTUS    QUINTI    SCENA  SeCUNDA. 

SIxMO,    PSEUDOLUS,     BALLIO. 

Ox  viri  pefiTumi  me  exciet  foras.fed  quid  hoc?  cjuo  moddj 
quidruvidedegd? 
Ps.Cumcorona  ebrium  Pfeuddlum  tuum.  Si.  libere  herclq 

hdc  quidem.  fed  vide  ftatum ! 
Nummeagrada  peitimefcito?  magiscdgitd,  fevitec  blandi« 

ternealloquat. 
Sed  hoc  me  vecat  vim  facere  nunt,  qudd  fero,  fl  qua  irt  ho^ 
lpesiira'ftmihii        ' 
jPs.Virmalusvirooprumoobviamit.  Sl.di  te  ameht,  Pfeu-i 
doie.  phui!  inmalamcrucem. 
Ps.  Cur  ergo  me  afflidor  ?  Si.  quid  tu  i  malttm ,    ^0"%,  nie afiiifiii 

ergoin  os  mihi  ebriusirrU(5i:a^? 
Ps,  Molliterfiftenuncme,  caveneeadamt  non  Vides  nle  lit 

iTiadide  madeam  ?  ^znz''. 

Si.  Qus  ifta  h^c  audacia  eftjte  ficiritetdius  cum  cdiroilaebriuni 

iiicedere?  Ps;lubet. 
Si.  Quid  lubet  ?  pergin  rudare  in  os  mihi  ?  Ps.  fua-  f-Sdof  """^ 
visru61:usmihieft,  ficfiriemodd. 
loSLCredoeqaidempotefle  tej  fcelus,  MalTici  monti^  iiber- 
rumos  quattuor 
Frudtusebibercin  hora  una.  Ps.  hibernai  addito.  Si.  haucl 
malemones:  l-mi^i 

^ ,  Seddic  tanlen,  uride.  onuftani  cetocem  agere  te  prxdicem.^ 
i-^  Ps;cumtuofiIio 

rtetpotavimddd.fed,  Simd,  UtprqbetaaasBallio  eft!  qa^ 
tibidixii  uc  '[iuid::i^j'^  '••^1'" 

0«,-j'     -  .■.'•-'■'!i4si-.,^,     .  ■-    r.n  i   ^-.-T  Clie-* 

iChomoadftatCOronatul?  gilidficJte-     «XDeCUiliaDromiffarer.nPr.nnrT^m.  ..,r 

e  eso  video?  tdnees.  preudole,  qui 
oronaornatuses?  Boxhom. 

z.  Cumcorona.']  V._N.,Amph.  3.  4. 
r.  16.  Ltberehercle.']  Quafidiceret,  co- 
>natus  ru,quafi  )am  manu emiflTus.  nam 
iianumifTos  coronatos  difertim  affir- 
lat  TertuII.cap.  13. 

T^^   Ti         *  y^'""  *^**^^  wuus    nupwncic   «  cncrarca 


ex pecuiiia.pr6milfareciperepofiin3 ,  auc 
fetpare.   Tatibman^' 

"■  ii.  FruHits.J  Vindemias.  Hiherfja.lf 
Scil.  hofa  :  guasbreviflimxfunt.  Atque 
ita  ftcenuiot  efTem  potor.  Cat.  Jthtdi 
lib.  12.  cap.  9.  Lc£l. antiq. 

12.   Onujiam celocem.']  Qnod«V'*C*\«- 
'\«»  eflet  onus   imponere  5s  cherarci 


$.16  P   S  E  U  fi  6  L   U   S* 

Effedta  reddidi !  Si.  derides  ?  peirumus  homo  eft.    *'h?mo?ft^® 
Psimulierh^ec 
ijFedcumtuofilioliberaaccubet*  Si.omnia,  uc  quidque  egi- 
ftiordinej  : 

Scio.  Ps.quidergodubitasdaremihiargentum?  Si.juspetis, 
,1  T:';Ateor..   ,        -.    '   •  '■; 

Tene.  P?.  at  negabas  daturum  ede  te  miiii ,  tamen  das.  onera 
V    r  :;  i  j.  hunchominem>  atqueme 

Confequere  hac.  Si.  ego  iftum  oneremf  Ps.  onerabis>  fcio. 
. .  i  ■  l  :::  s.\- ;  Si.  quid  ego  liuic  hpmini  faciam  ? 

Satin  ukro&argentum  aufert,  &  me  irridet?,  Ps.  vas  vidis! 


vorte  ergo  liumerum. 


n;v^( 


aoHem!  Ba. hocegonunquamratusfum  fote,  meiit  tibi  ^z^ 
- -n.^^^cAremiupplex.;  .  \     , 
Heu  heu  heu !  Ps.  defin?^  Ba.  4olep-  Ps.«  ni  doleres  tu ,  ego 

.       •:;  :.L:do]erem.      ,-Dt?iii;V£3  -rasihi- 

Ba.  Quid  hoc .?  auferrene ,  Pfeudole ,  abs tuohero ?   \!ti>fSl?^° 

Ps.  liibentiilumo  cprde  atque  animo.      . 
B A.  Non  audes ,  qu^fb ,  aliquam  partem  mihi  gratiam  facere 

*-■     \.-.'% -]  hinc;ai^enti:?; .. ,^; ; , " ,, ,  ,':     '  -irji^cFf lar!*  , 

Psi  Novi ,  me  diccsavidum.elTe.nam  hinc  nunquameris  num- 
>: :  ■  j  djaoR^odivitior.  ■  : 

Neque 


liineelegafttitralatione  de  bibulis  dici- 
tur,  quicelocein  onerant  &vinoreim- 
plenf.  .Inde  ctlocer/i  onernre,  pio  inebriaie 
iefe,  dirfriitic  loco  Gomicus.  Hinc 
d.va.QdKKiiQa  mulier,  qus  ceJocem  li- 
bentcr  febtiArr9t,bibuIanempe  5c  maltiT 
biba.  V.'lsf."'Mil.  4. 1 .  >''f.  40.  ^-a/wrfj/: 

17.  Onera  hmc  homtitem'^  Lambini 
cxpofitiononconvenit.  Jamenimde- 
deratargentum  Senexiilo  verbo,  Tene. 
Vult  Pfeudoilus  Ballioni,  queiinr  nij-nc 
confpicamr.j  ab  hero  illudi;  Sc.nialedi- 
{kis,  aut  alia  re  mala  onerari.  Mercatore: 
qmbHS^:efi-  diliu  dignta  ,  orteremtts  tifque 
Ambo<  lt3,Co)ife^uerehac ,  fcil.  ad  BaliiOr 
jiem,  ad-guem  ibat.  Piftoru. 

19.  Vaviiiis.]  Ksi/iiSni  (Titulus  5a- 
tyr."E  VarronianaE)in  Proverb.  venilTe  exi- 
!iimatuf,cum',  Romacaptaa  Senonibus 
Galiis,  aUruniexconventionc  &  pado 


appenderetur,  ut  recederent :  quodini- 
quis ponderibus exigi  a  barbaris  queren- 
teAp.  Ciaudio,  BrennusrexGallorum 
ad  pondera  adjecit  gladium,  &  dixit,  V/t 
viiiii.  quem  poftea  perfecutus  Fur.  Ca- 
raillus,  cum  inlidiiscircumventumcon- 
cideret,  5£  quereretur  contra  foedus  6eri , 
eadem  voce  remlrieraire  dicitur.  Hoc 
autemvulgoBallioni  hic  tribuunt.  Sed 
cum  lit  foimula  iriumphantis,  Pfeudolo 
a:dfcribendunr,  quibusBallioniinfuItet. 
ut  &  fequentta  Verba,  Vorteergo  hum' 
rum^  Heml  \Jt  Ballionem  averfum ,  ut- 
pote  indignabundum,  circumrotet  il- 
ludendi  caufTa.  Et  hoc  denotat,  f/m. 
hoceiiim  ipfohominemrotat.  Piftorif^ 

21.  Nidolerestu,  C^c.]  Nili  terhoe» 
nicio  intervortiflem ,  quod  promileram 
Simoni ,  in  piftiinurn  conditus  eirem. 
Taubm, 

31.  /» 


A  C  T  U  S  V.  S  C  E  N  A  tt  lif 

ij  Neque  te  mei  tergi  mifereret ,  Ci  hoc  non  hodie  effeciflem, 
B A.  Erit  ubi  te  ulciicar ,  fi  vivo.  Ps.  quid  minitare  ?  habeo  ter- 

gum. 
BA.Agefane.  Ps.igiturredi.  BA.quidredeam?  Ps.redimo^- 

do ,  non  eris  deceptus. 
BA.Redeo.  Ps.fimul  mecum  potatum.  Ba.  egone  eam? 

Ps,  fac  quod  te  j  ubeo. 
Siisj  autdimidium,  autplusetiam  faxo  hinc  feres;  Ba.  eo^ 

ducmequovis.  Ps.quidnunc? 
3  o  Nunquid  iratus  es  aut  mihi ,  aut  filio ,  propter has  res,  Simo  ? 

Si.nihilprofedlo. 
Ps.Ihac.  BA.tefcquor.quinvocasfpedlatores  fimul?  Ps.hec- 

cle  me  ifti 
Haudfblentvocare,  neque  ergo  egb  iftos.  verum  fi  voltis  ap- 

plaudere 
Atqiie  approbare  hunc  gregem  &  Fabulam  i  in  craflinum  vos 

vocabo. 


gj.  7n  erajiinumy  &c.^  Vos  jam  v6- 
cabo,  ut  cias  nobifcum  potetis.Sic.  Matc. 
iib.  2. 37.  temgenuseft  ,  ut  indicattitulus  Varto- 


€rai  ttt  Caciliane,  non  vocavi. 


QuaH  dicatj  non  !n  craftinam ,  fed  in  ho« 
dieinam  coenam  tevocavi'.  Proverbii  au- 


nianxSatyis:  CrofcredOf  hodie?iihiU 


FINIS    PSEUDOLI^ 


U.  AccS 


11 3i 


M.    Accl     PlautI 

P   OE    N   U  L  U  S 

DRAMATIS     PERSON^. 


AGORASTOCLES,  adolefcens. 
MILPHIO  yfervoj. 
ADELPHASIUM,     t 
ANTERASTILIS,    y^'''"'"' 

LYCUS,    le7J0. 
ANTHEMONIDES,  tniles. 


ADVOCATL 
COLLYBISCUS,  villicut, 
SYNCERASTUS,  yjrvw. 
H  A  N  N  O  ,  PatiM. 
GIDDENEME    nutrix. 
PUER. 


ARGUMENTUM,  ut  quibiifdam  videtiif , 
Prisciani. 

J[  VerfeptHennisfurrifitur  Carthagine. 

Ofor  mHlterMm  adoptat  hunc  emptum  (enex  % 

E  tfacit  h&redem,  ejus  pueri  cognat<&  dua , 

|s[  Htrixque  earum  rapta,  mercatur  Lycusy 

\  exatcjueamantem,  at  ille  cum  auro  villicum 

L  enom  ohtrudit :  ita  eumfurto  alltgat, 

Y  enit  Hanno^osnus ,  ghatumhuncfratrisrepperifp 

S  uafque  agnofcit ,  qua^perdtderat  ffilias, 

ALIUD    ARGUMENTUM 

Camerarii. 

APocno  Poenulus  efl  forma  diminiitionis.  Pcenus  autcm  ^otn^,  In 
Prologo  &  Pa/ruus  memoratur.  nam  Pcenus  ilk  qui  introducitur , 
patruus  eft  adoiefcentis ,  cujus  funt  prima:  parres  in  Fabula.  res  autem  ex- 
pofita,  talisefi:.  Quidam  adoiefcensCarthagincnfisfiirtim  furreptus,  ave- 
hitur  Calydona in  i£toliam  ,  &  ibi  venditur  feni  civi.  hic  adoptavit  illum, 
&moriensreIiquitha:redem.  Amabatadolefcens  puellam  popularem  & 
cognatam  :  patruienimeafiliaerat ,  quodipfenefciebat.  nampra;dones 
ruri  deprehenfas duas  parvulas filias  hujus ,  una cum  nutrice abdudlas  le- 
iioniCalydoniovendiderant  in  Anadiorio,  quod  nomen  loci  &  oppidi 
fuit  in  Acarnania.  Cum  nihil  a^quiadolefcens  a  Lenone  de  fnis  amoribus 
impetrare  polTet ,  ufus  fervi  fui  confilio,  infidias  fccit  Lenoni,  ut  illc 
furti  manifefli  condemnarerur.  Inrcrea  indicium  fit ,  puellas  elfe  Cartha- 
ginenfes  ingenuas :  &  pateriilarum,  quiubiquegentmm  ipfasqusErebac, 
adrejiic ,  &  ^i^s  agnofcic :  &  majorcni  natu  nuptum  dat  fratris  filio. 

PROv 


>  0 


PROLOGUS. 


Chillem  Ariftarchi  mihi  cbmmentari  lubet.    £;«"**' 
Inde  mihi  principium  capiam  ex  ea  Tragoedia.'"''"* 
Sileteque(!?<:  tacetc,  atqueanimum  advortite. 

_^ ^  Audirejubetvosimperatorhiftricus. 

j  Bonoque  ut  animo  fedeant  in  (iiblelliis , 
Etquiefurientes,  &quiraturivenerint. 
Quiediftis,  multo  feciftisfapientius: 
Qui  non  ediftis ,  faturi  fite  fabulis. 
Nam  cui  paratum'ft quod  edit ,  noftra gratia , 
I  o  Nimia  eft  ftultitia ,  felliim  impranfumincedere. 

Exurgeprxco,  fac  populo  audientiam.  ^ 

Jamdudum  exfpedto ,  fi  tuum  ofticium  fcias. 
Exerce  vocem  quam  per  vivis  &  colis. 
Nam  nili  clamabis ,  tacitum  te  obrepet  fames. 
1/  Age  nunc  refide ,  duplicem  utmercedem  feras, 
Bonumfadam^ft,  edida  ut  fervetis  mea. 
Scortum  exoletum  ne  quis  in  profcenio 
Sedeat ,  neu  h6tor  verbum ,  aut  virgx  rauttianr , 
Neu  diilignator  prseter  os  obambulet , 
20  Neu  feirum  ducat ,  dum  hiftrio  in  Scena  (iet. 
Diu  qui  domi  otiofi  dormierunt ,  decet 
Animo  sequo  nunc  ftent ,  vel  dormiretemperent. 


T'  \  Chillem  ^riftarchi.']  Ariftarchus 
jLjL  Poeta  tragicus,  ajqualis  Euripi- 
dis,  Tiagoediam  ^AchiUem  fcripfitiquam 
poftea  in  Latinum  tranftulit  Ennius ,  te- 
fteFefto.in  VreUto  jtre.  Verfus  Homeri 
illitantumadmifli  funt,  quos  Ariftar- 
chus  ptobavit:  ComoediaeTerentii,  quas 
Calliopius.  fic  Tragocdia  vetus  Achilles 
Ariftatchi:  quodab  eo  emendata  efict, 
Scalig. 

3.  SiUteque&tacete.']  Fronto :  Silet, 
eujut  locjuenti4  ftrmo  comprimitur  :  fieto 
verbo  zh  f.  litera,  quae  notafilentU  eft. 
Tacet ,  qui  ne  locjui  tjuidem  ccepit. 

14.  Tacitum  obrepeifames.]  Tacitum 
efuricj.   Turneb. 

.    16.  Bonumf*£ium'Jl.']  Formula  fo- 


Servi 

lemnis,  ediftts  psfigifolita.  boniorai- 
niscauflTa.  Brtjfon. 

i8.  Ne«//^or,  <Zrc.]  Qjiemadmodufn 
DtJ?ignatores  in  funere  publito  Lidiores 
comitabantur  feverioris  impciii  caufla 
8c  ordinis  fervandi:  fic  in  theatris.  Na m 
quihoc  refertadiidQresmagiftratuum  j 
errat.  nullaeinhachiftrica  Provincia  co- 
rumpartes.  Ltpfus. 

19.  Prster  osobambnlet.]  Oh^mbuUret 
ultro  citroque  arabulare  eft  hoc  loco. 
Neque  Douzaefententia  audienda.  PrA~ 
tcT  os.  intellige  biftrionis.  B6.vh. 

11.  Diii   qui  domi  otiof ,   &c.    Sole- 
bant  enim  fpeftatores  fummo  mane  ». 
immoetiam  velriofte  occapare  \ocumt* 
Suetonius  Caiigula  cap.  z6.  Incjuietiu 
O  i  fremitsi 


i 


|l54!  PrOLOGUS    1N    PoENULUMi 

Servi  ne  obfideant.  liberis  nt  fit  locus , 
Velaesprocapitedent:  (iidfacerenonqueunti 

1^5  Domumabeant,  vitentancipitiinfortunio: 
Ne  &  hic  yarientur  virgis ,  &  loris  domi , 
Si  minus  curaflint ,  cum  veniant  tieri  domum. 
Nutrices ,  puerosinfanteis  minutulos 
Domi  ut  procurent ,  neu  quae  fpedtatum  afferant , 

1  o  Ne  &  ipfae  fitiant ,  &  pueri  pere^nt  fame : 
Neve  efurientes  hic  quafi  hodie  obyagiant. 
Matronstacicaefpeftent,  tacit^e  rideant, 
Canora  hic  vocefua  tinnire  temperent. 
Domum  fermones  fabulandi  conferant , 

J  5  Ne  &  hic yiris  fint  &  domi  molefti^. 
Quodque  ad  ludorum  curatores  attinet , 
Nepalma  detur  quoiquam  artifici  injuria , 
Neve  ambitionis  caufsa  extrudantur  foras, 
Quo  deteriores  anteponantur  bonis. 

'40  Et  hoc  quoque  etiam ,  quod  paene  oblitus  fui  ^ 
Dum  ludi  fiunt ,  in  popinam  pedifequi 
Irruptionem  facite  j  nunc  dum  occafio  efl , 
Nunc  dum  fcribilitse  asftuant,  occurrite. 
hlxc  imperata  qu^  funt  pro  imperio  hilHco , 

45  Bonum  hercle  fadum ,  pro  fe  quifque  ut  meminerit. 
AdARGUMENTUM  nuncvicifsatimvolo 


l4Hi,  ftribilitl^' 


Reml- 


fremttugratuita  in  Circo  loca  de  media  noBe 
^ccupanttum,   Grut. 

24.  %/£spro  c^jjfjfe.]  IndicathicIocuSi 
leceptum  etiam  tuifTe  prifco  illo  jevo,  ut 
iervi  aliquidprolocopenderent,  fi  (ede- 
rent.  HocGrJBci  i^"]yiQ^ct  appellafle  vi- 
dentur,  qtisexplicantin  Caliira.  Scho- 
liaftcE,  Td^hreg  tS  i^eiv  J^.q^.  Nec  in 
lcrvistantum  ,  fed  receptum  hoc  etiam 
inaliiseplebe  >  qui  Loc/?r/«  nefcio  quid 
profedibuspendebant.  Lj/?/?arf.  Sunte- 
tiam,  qui  ms proatpite  dent  interpreten- 
tur,  dato  pietio  libertatem  a  dominis 
emant.  interquosellGruterus.  Taub- 
^Anntu. 

If.  Dom^mJermenesfahulandi.^Quaini 


proclive  eft  KCcnhete  fahulando  ^  ajunt, 
Certe,  fi  domi  legeretur.  Sed  difFerunt 
cpnferre  fermonesfabulandoy  &  domum  con' 
ferre  fermones  fabulandi,  Nara  eft  alius 
fermo  fabulandi,  alius  objurgandi,  alius 
oiandi,  alius  depiecandi,alius  literarum, 
UtPfeud.  I.  1.98.    Gronovitis. 

38.  ^mbitionis  cau_fa.~\  Gratificandi 
minusbonis  caufTa  extrudantur  melio- 
resartifices. 

43.  Scrihillata.']  Scribilata  vtXScribli- 
tat  genusplacentae.  Scrtblita  to  fonsiife 
appellataeft,  quodquieam  fingit,  tan- 
quamfcribit  :  autquodeffetnotis  qui- 
bufdam  fignata ,  6c  tanquam  fciipta  vi- 
deietux.  THrnfb. 

47.  /^»«- 


Pkolocus  in  PoENULUi*r<  ^ii, 

Remigrare ,  seque  ut  mecum  fitis  ignarures, 

Ejus  nunc  regiones ,  limites ,  confinia 

Determinabo:  ei  rei  ego  fum  fa^tus  finitor, 
'<o  Sed  nifi  moleftum  eft:  nomen  dare  vobis  volo 

Comosdiai :  iin  odio  eft ,  dicam  tamen : 

Siquidemlicebitperillos,  quibuseftinmanu. 

CARCHEDONlUS  vocatur hxc Comoedia , 

Latine  Plautus  PATRUUS   PULTIPHAGONI- 
DES. 
j 5  Nomen  jam  habetis  •,  nunc  rationes  ca^teras 

Accipite :  namargumentum  hoc  hic  cenlebitur. 

Locus  argumento'ft  fuum  fibi  profcenium, 

Vosjuratoreseftis :  qucelb ,  operam  date. 

Carthaginenfes  fratres  patrueles  duo 
60  Fuere ,  fummo  genere  Sc  fiimmis  divitiis : 

Eorum  alter  vivit ,  altereftemortuus. 

Propterea  apud  vos  dico  confidentius , 

Quia  mihi  poilindlor  dixit ,  qui  eum  poliinxerat, 

Sedillifeniquimortuuseft,  filius, 

(?5  Unicus  qui  fuerat ,  abditivus  apatre , 

Puei: 


47,  Jgnarures r^  Iftuc  ignarures  d^s^fipir-- 
J)iivvQov  rifum  excitavit :  cum  contra- 
riumejusexfpefharetpopulus.  Et  verum 
tamen  dixit.  nam  fane  non  minus  igno- 
labatregiones,  Iimites,confinia;  quam 
ignariflimusde  populo.  Turneb.  V.  N. 
Moftell-i.  2. 17. 

5  2.  ^iibutefi  in  manu.  ]  V.  N.  Prol. 
Amph.;^f  80. 

54.  Patruus  Pultiphagonides.']  Latine 
infcripfitPJautus  Poenulum.  eigo  Pulti- 
fhagtu,  Carchedonius  eft,feu  Poenus.Poe- 
nos  .pultiphagos  fuifte,  argumentoeft 
puls,  quJB  a  Poenis  Punica  vocata  eft,  cu- 
jus  faciendjB  rationem  docet  Cato.  Non 
exgoPultiphaauf  pro  Romano  intelligen- 
dus  (quodvultdo(fti(r.  Turn.)  fed  Poe- 
nusjutdidlum.  Scaliger,  Murero  5c  aliis 
quibufdamplacebatlegi ,  Latine  Plauti 
patrutis pultiphagonida.  Qnzm  ledionem 
nec  probarepoirum  ,  cum  nimis  longe 
abeat  z  fcripta  le£lione  omniumCodi- 
cum.  Idemfcnfusmanete.K  vulgata,L4- 


tine  Plauttu,  patruuspultiphagonides.CnZ' 
chedonius  Grxce  vocatut  hsc  Comoe- 
dia  ,  LatinePlautus,  infcripfit  fcilicet, 
patruus  pulriphagonides,\dc&.,J)atruus  Pm^ 
nulus.  Nonenim  foli  pultiphagi  Roma- 
ni.,  fedetiam  Poeni.  Undepultisgenus 
apud  Catonem ,  cui  nomen  ,  Punica. 
Salmaf. 

Sj.  Profcenium.']  ItaLucr.  lib.  4.  Poft 
fceniavita  ,  eleganti  tralatione  appellat 
a£iiones,quascelanthomines.  VoxRo- 
manacivitatedonata,  \xX.Prologus  antelo" 
gium,  elogium.  Gifan. 

58.  Vos  juratores  efii4.~\  Non  teftes  . 
fed  cenfores  diOdjuratores^  qui  jureiu- 
rando adigebant  in  cenfu  cjves.  Vidc  qu^ 
diximus  4.  Obferv.  3.  Peflime  DilTal- 
daeus  viatores.  Gronovius. 

63.  PoUinSior.l  Fulgentius  PoUin£lor » 
tjuafr  pnllutorum  id  eft,  cadaverum  unBor, 
Quafi  pellu  unRor  dici  puto ,  &  poUwgere 
X.SL.nc[U3im  pellem  ungere.  Cadavera  enim 
odoribus  6caromatis  omnegenusfpaffa 
O  4  olin^ 


%i4  Frologus  in  Poenulum. 

Paer  (eptuennis  furripitur  Carthagine , 

Sexennio  prius  quidem ,  quam  moritur  pater. 

Quoniam  periiHe  libi  videt  gnatum  unicum , 

Conjicitur  ipfe  in  morbum  ex  segritudine. 
fo  Facit  illum  hseredem  fratrem  patruelem  fuum. 

Ipie  abiit  ad  Acheruntem  fine  yiatico. 

lllequifurripuitpuerum,  Calydonem  avehit, 

Vendit  cum  domino  hic  diviti  cuidam  feni  > 

Cupienti  liberorum ,  ofbrimulierum. 
7  5  Emit  hofpitalem  is  fiiium  imprudens  fenex 

Puerum  illum ,  eumque  adoptat  fibi  pro  fiiio  5 

Eumque  ha^redem  fecit ,  cum  ipfe  obiit  dieii^. 

is  iiiic  adolefcens  habitat  in  illifcesedibus. 

Revortor  rurfns  denuo  Carthaginem : 
80  Si  quid  mandare  voltisaut  curarier , 

Argentum  nifi  qui  dederit ,  nugas  egerit^ 

Vetumquidederit,  magis  majores  egerit. 

Sed  illi  patruo  hujus ,  qui  vivit  fenex , 

Carthaginenfi  duas  fuere  filiae : 
i^  Alteraquinquennis,  alteraquadrimula^  -• 

Cum  nutrice  una  periere.  a  Magaribus 

Eas  qui  ruropuit ,  in  AnasStorium  devehir, 

Venditque  has  omnes ,  8c  nutricem ,  6c  virgines , 

Prsefejiti  argento  x  ho;iiini ,  fi  leno  eft  homo , 

Quan- 

(plim  ^perunfba,  adputoremillum  Ie-|  Quae  licetfpeciemhabens  ^a.lToXoyof. 
thalemabigencium.Tertull.derefurreft.  atque  ^a  z^^^^.n^^Kn  dicantutj  ulita< 
carnis  .•   Proinde  &  corpora  medkata  con-    tlmmatamenTuht.  Cafauh. 

Z^.  ^M-egaribtu.l  Ideft,  ab  hortis, 
adquosambulatum  iverant,Volentc  $c 
fubente  patre-  Erantenim  Megara,  lo- 
cus  in  ip(a  iirbeCarthaginc  ,  hortis  & 
arboribus  confitus.  Appianus  Punicis: 

^&jyf/^jov.   '  Faulo  ppft  :  td '7^'  j^&tV 
ra  Miyctpjt  \Ket^viunn  ,   ^sCf^^itiTWV  a- 

Qiv  yJk7(^  7roix.ixoiiTt  ii^ayjoXioli  KS^- 
ni.7TKimyUZ.  Petitus. 

87.  .^naSioritim,']  Oppidum  in  AcJiI- 
nania.  Lamtin, 


dimentitfe^ultitra ,  maufoleU  zr  monumen- 
Sis  fequefirantur.  Turn'.  PeliinHores  di^iy 
quodmortuispspoiiinebblinerent  ,  ne 
Jivorappareretextindii.  Serv.id^.  ^n. 
jl.  Sineviatico.'^  }ocatur.  Solebant 
enim  tumbis  mortuorumimponere  via- 
ticums,aumm,  &pretiofayafa;  putan- 
tesfinehisanimasnufquampofle  cliver- 
ti.  Ariftophan.  in  Ran.  duoriim  bbu- 
iorum  memfnit,  qui  eflent  7ro/)S/«;>/ov 
Charontis  .•  pofteaad  triobulum  excre- 
yit.  Gpldjtft. 

79.  Reiiortirrurftt*.']  Ita  Suetpn.  Cx- 
are:  Rurjus  repetita  Bithynta,  iii  alibi : 


PROLOGUS   IN  POEKrULll!^. 

po  Quantum  hominum  rerra  (iiftinet ,  facerramo. 
Voiinet  nunc  facite  conjedturam  cTterum , 
QLiididlit  hominis  cui  Lyco  nomen  fiet. 
Is  ex  Anadtorio ,  ubi  prius  habiraverat , 
Huc  commigravit  in  Calydonem  haud  diu^ 
p^  Suiqucefti  caufa.  is  in  iliis  habitat  3?dibus. 
Earum  hic  adolefcens  alteram  efflidim  peric 
Suam  Cibi cognatam  imprudens ,  neque  fcit  quas  ea 
Sit  3  neque  eam  unquam  tetigit:  ita  eum  leno  macerat 
Neque  quicquam  cum  ea  fecit  etiamnum  ftupri , 

,|oo  Neque  duxit  unquam ,  neque  ille  voluit  mittere. 
Quia  amare cernit ,  tangere  hominem  volt  bolo. 
lllam  minorem  in  concubinatum  (ibi 
Volt  emere  miles  quidam ,  qui  illam  deperir. 
Sed  pater  illarum  Posnus ,  poftquam  eas  perdidlt , 

I  o j  Marique  terraque  ufque  quaque  qu^ritat. 
Ubi  quamque  in  urbem  eft  ingreltiis ,  ilico 
Omnesmeretrices ,  ubi  quifque  habitant ,  iavenit : 
Dataurum ,  ducit  noctem :  rogitatpoftibi 
Undefit,  quojatis,  captaneanfurreptaiit, 

.1 1  o  Quo  generegnata ,  qui  parentes  fuerinr. 
Ira  dofte  atque  aftu  filias  quaerit  fuas. 
Et  is  omnis  linguas  fcit ;  {hd  diflimulat  fciens 
Se fcire.  Poentis plane eft ,  quid verbis opuft f 
Is  heri  huc  in  portum  navi  venit  vefpere. 

1 1 J  Paterharuncidem  huicparruus  adolefcentulo  eft, 
Jamnehpctenetis?  fitenetis,  ducite, 


iif 


90.  Sacerrumo.']  Servius  ad  illudVii- 
gil.  3.An.  ^urifacrafamet. 

Sacray  ideft ,  exfecrabilis.  Tradus  fermo 
ex  rnore  Gallorum.  nam  Maflilienfes 
fluories  peftilenria  laborabant;  unusfe 
expauperibusofFerebatalendusannoin- 
tegro  publicis  &  purioribus  cibis.  hic  po- 
ftea  ornatus  verbenis  &  veftibus  facris 
circumducebatur  per  totam  civitarem 
cumexecrationibus,  utinicfum  recide- 
xent  mala  civitatis:  8c  fic  projiciebatur. 

9Z.  £luoiluconomen.]  Quaiiexcujuf 
gucnocpinedemoribus  conjedura  fieri 


Cavc 

poffit.SicBacchid.i^^wn'we/,^c.  Sicex 
nomine  Verris  augurabantur  hcr.ines, 
fore  ut  ab  eo  Sicilia  verreretur.  Muret. 

lol.  Tangere  hominem-voltholo.']  Tan- 
gere  bolo^  diftum  ,  utilkid  apud  Non. 
patrem argenti  talento  t^tigi  ,  ideft,  cir- 
cumveni.  Tangere  enim  hic  fallere  & 
circumvenire  eft.  Tale  eftTer.  Phorm. 
Getaferietur  aliomunsre-ATgnw..  Trncul. 
ingenti  militem  tangat  bolo.  Tralatio  dufta 
a  pifcatoribus.  Turneh. 

116.   Dticite.]  Alludit   hoc  loco  ad 

ludumpuctorumjquidiKcbautfp^rieam 

p  5  leftemj 


fiS  Prologus  in  PoenulumJ 

Cavedirumpatis:  quaefoj  finite  tranfigi. 

Ehem?  paEne  oblitus  fum  reliquom  dicere. 

Ille  qui  adoptavithunc  pro  filio  fibi , 
^i  20  Is  illi  Posno  hujufce  patri  hofpes  fuit. 

Is  hodie  huc  veniet ,  reperietque  hic  filias : 

Et  hunc  fui  fratris  filium ,  ut  quidem  didici  ego. 

Ego  ibo  ,  ornabor :  vos ccquo  animo  nofcite. 

Hic  qui  hodie  veniet ,  reperiet  fuas  filias , 
:i  ij  Et  hunc  fiii  fratris  filium.  dehinc  csEterum 

Valete  >  adefle.  ibo :  alius  nunc  fieri  volo. 

Quodreflat,  reflantalii,  quifaciantpalam. 

Valete ,  atque  adj  uvate ,  ut  vos  fer vet  Salus. 


f cftcm ;  &  tamdiu  trahebant ,  donec  aut 
lumperent  j  autaltetuter,  omifla  funis 
prehenfione,  innates  caderet.  Scaliger. 
Sitenetiiducite,']  Nequcinhis  vetbis  eft 
obfccenitas,  &fruftralaborant,  utver- 
bum  <i»cifeaptent  materiae  praefenti,  qua- 
fioret,  utargumentum  hocaudientia  & 
patientia  ducant.nec  tinnitu  abrumpant. 
Alera  eft  vernilitas  centies  ufurpataau- 
&oiuTeneri  dicitur,  quod  memoriacom- 
prehendimus :  teneri  etiam  reftis  ,  cum 
ducitur.  Ab  illa  fignificatione  incipit,  ad 
Jiancrifiisdc  )Ocicaufa  delabitur.  Simi- 
literinillo:  Cave  dirumpatif  :  quod  fi 
leferas  ad  dttcite ,  pergit  quafi  de  refte  lo- 
queretur;  fi  ad  fequens,  fonatquafinolit 
abrumpi  aftionem ,  antequamfinitafit. 
Similis  lufus  3.  i-  Si.tenetisrem.  Ad.  Vix 
quidem  hercle  ,  ita  pauxiUa  efiy  digitulii 
priraerihm.  Ubi  refponfio  advocatoium 


nihil  facit  ad  id  ,  quo  de  agebatur,  Ccd, 
jocus  etiam  eft  ,  petitus  ex  ambigua 
phrafi  rem  tenere.  Vide  ibi  noftra :  ne^ 
que  enim  intellexerunt.  Et  3.  S.  19. 
Sipultem,  nonrecludet.  An.  Panemfran- 
gito.  Nihil  hoc  quoque  ad  negotium 
inftitutum  :  fedquia/>»/?e»2dicitur,  & 
zpultare,  &ca.puls,  ficludit.  Taler.2. 
xAjfum  apud  te  eccum.  Ab.  ego  elixusjis » 
volo.  Gtonovius. 

123.  Ornabor.  "]  Induam  perfonam 
Comicam ,  &  alius  fa£lus  ,  in  profce- 
nium  prodibo. 

126.  Valete,  &c.'\  Mos  folitus  Comi- 
cis  bene  precari  publtcis  eorum  rebus , 
qui  attente  efient  audituri.  Ita  Prologo 
Afin*  Vt  vos  item  aliai ,  pariter  nunc  Mart 
adjuvet.  Ubi  ars  pro  Mars  reponendum 
efte,  male  docuimus.  Nam  &  mea  mihi 
vinetacxdendafunc.  Boxhorn, 


ACTUS   PRIMI    SCENA  PRIMA. 

AGORASTOCLES,    MILPHIO. 

S^pe  ego  resmultastibi  mandavi ,  Milphio  3 
Dubias  5  egenas ,  inopiofasconfilii, 
Quas  tu  fapienter ,  aodiQ ,  &  cordate ,  &  cate 
Mihi  reddidifti  opiparas  opera  tua. 
I  Quibus  pro  benefa61:is  fateor  deberi  tibi 
hi  libertatem  &  mukas  grates  gratias. 


Mi.  Szi- 


g  A  C  T  U  S  I.    S  C  E  N  A  I.  II^ 

Mi.  Scitum'ft ,  per  tempiis  (i  obviam  it ,  verbum  vetus : 

Nam  tuae  blanditise  mihi  funt ,  quod  dici  folet , 

Gerrasgermanae,  atqueedepollircelircE. 
:|oNuncmihiblandidicuses,  heri  in  tergo  meo 

Tris  facile  ccrios  contrivifti  bubulos. 

Ag.  At  amans  per amorem  fi  quid  feci ,  Milphio , 

Ignofcere  id  te  milii  asquom  eft.  Mi.  haud  vidi  magis , 

Et  nunc  ego  amore  pereo.  (ine  te verberem , 
,15  Item  ut  tu  mihi  fecifti ,  ob  nullam  noxiam ; 

Poft  id  locorum  tu  mihi  amanti  ignofcito. 

Ag. Si  tibi  lubido  eft  aut  voluptati ,  fino. 

Sulpende,  vinci,  verbera,  audorfiim,  fino. 

Mi.  Si  audoritatem  poftea  defugeris , 
^o  Ubi  dillblurus tu  (ies ,  ego  pendeam. 

Ag.  Egone  iftuc  aufim  facere  prsfertim  tibi  ^ 

Quin  li  feriri  video  te ,  extemplo  dolet. 

Mi.  Mihi  quidem  hercle.  Ag.  immo  mihi.  Mi.iftuc  mavelim. 

Sed  quid  nunc  tibi  vis  ?  Ag.  cur  ego  apud  te  mentiar } 
t$  Amo  immodefte.  Mi.  meas  iftuc  (capulae  (entiunt. 

Ag.  At  ego  hanc  vicinam  dico  Adelpha(ium  meam  > 

Lenonis  hujus  meretricem  majufculam. 

Mi.Jampridem  equidem  iftuc  ex  te  audivi.  Ag.  difFeror 

Cupidineejus.  (edlenoneiftocLyco  ; 

30  Illius  domino  non  lutum'ftlutulentius. 

Mi.Vin 


7.  Q  Citnm  efl,  &c.']  Verbum  vetus  il- 
v3  lud  eftj  GerrAgermanei  &c.  quod 
aperteoftenduntilla,  quod  dicifolet.  Et 
quamvisillud,  Gerra,  liree,  &c.  tam  ma- 
gni  momenti  non  fit,  ut  tanta  cum  prs- 
fatione  proferti  debuerit,  apparet  tamen 
fervumjocari;  &  quod  magno  conatu 
coeperat ,  in  rifum  definere :  non  aliter 
atque  ipfezftimabat  orationem  adole 


VelioLongo&PlinioIib.  18.  c.  20.  \d\ 
liraruftica  efle  deduftum.  VidcG.Vof- 
fiuminEtymologico.  Gronovitu. 

1 3 .  Uaud  vidi  magii.']  Genus  quod- 
dam  loquendi  ironicum:  quo  utebantiir, 
cumoftenderevolebant,  id  quod  dixif. 
fet  alius,  fibi  non  probari:  neque  ita efle, 
utilledixiflet.  Hicquidem  perinde  eft, 
acfidiceretirridens  Servus :  Nihil  vidi 


fcentis.  ]iim, pertempu^fiobviamit,  eft,  !  unejuam  AP^uiw.  cum  excontrariointel- 
iifuoloco&temporeinmentem  venit:  |  ligi  velit,  iniquiflimum  efiTe.  Dixerat 
^iut  fiopportune  objicitur  in  lelponfio-  j  quippe  Adolefcens,  quod  per  amorem 
Jiibus.  Piflor.  Servum  verberaflet  pridie ,  id  fhi  ignofci 

9-  Lirce  liroe.  ]    Plautus  fcripferat  ,  '  aquum  ejfe.    Muretus.    Vide   N.  Am- 
X«g;/  >Sfi^i  ,    vel  leroe,    leroe.     Delirtu    phit.  2,  2. 

autem&  i/f/iVtfre,  quod  hic  applicant,  :  19.  Si  au^oritatem  pofea  defugeri$. 
aliam  oiigineni  habet  ,  &  «edendum  .  V.  N.Epid.  3.  z. 


110  P    OE    N    U    L    t;    5. 

Mi.  Vin'tu  illi  nequam  dare  nunc?  Ac.cupio.  Mi.en!  me  dato, 

Ag.  Abi  dierectus.  Mi.  dic  mihi  vero  ferio : 

\m  dare  malum  illi  ?  Ac.cupio.  Mi.  hem!  eundem  me  dato, 

Utrumque  faxo  habebit ,  &  nequam  6c  malum . 
5  5  Ac.Jocare.  Mi.  vin  tu  illam  hodie  (ine  damno  &  difpendio 

Tuo ,  tuam  libetram  facere  ?   Ag.  cupio ,  Milphio. 

Mi.  Ego  faciam  ut  facias.  fimt  tibi  intus  aurei 

Trecenti  nummi  Philippii.  Ag.  fexcenti  quoque. 

Mi.  Satis  funt  trecenti,  Ag. quid  fadlurus  ?  Mi.  tace. 
40  Totumlenonem  tibi  cum  totafamilia 

Dabohodiedono.  AG.quidfadurus?  Mi.jamfcies. 

Tuus  CoUy  bifcus  nunc  in  urbe'ft  villicus , 

Eum  hic  non  novit  leno.  fatin*  inteliegis  ? 

Ag.  Intellego  hercle :  fed  quo  evadas  nefcio. 
4;  Mi.  Non  fcis  ?  Ag.uou  herclc.  Mi.  at  ego  jam  faxo  fcies. 

^\  dabitur  aurum ,  ut  ad  lenonem  deferat : 

Dicatqije  fe  peregrinum  efTe  ex  alio  oppido ; 

Se  amare  velle ,  atque  obfequianimo  fuo. 

Locupi  fibi  velieliberum  praeberier , 
5  o  Ubi  nequam  faciat  clam ,  ne  quis  fit  arbiter, 

Leno  ad  fe  accipiet  auri  cupidus  iiico : 

Celabit  hominem  &  aurum.  Ag.  confilium  placet. 

Mi.  Rogato ,  fervos  veneritne  ad  eum  tuus. 

Ille  m.e  cenfebit  quasri.  continuotibi 
5S  Negabit.  quid  tu  dubitas ,  quin  extempulo 

Dapli  libi  auri  &  hominis  fur  leno  fiet  ? 

Neque  id  unde  efficiat ,  habet.  ubi  in  jus  venerit^ 

Addicet  Pra^tor  familiam  totam  tibi : 

Ita  decipiemus  fovea  lenonem  Lycum.  Ag.  Pla- 

31.  VintuiUintejuamdare.  ]  Kequam ,  tumlenonemcutntotafamiliahodieda 


veteres  ufurpabant  pro nequitia  &  malo, 
cum  etiam  in  homine  malo  &  improbo 
poneretur :  unde  jocus  hic  ex  ambiguo. 
cum  cnim  dixifTet,  vin'  HU  dare  malum  & 
incommodare,  ut,  qui  relpondet,  intel- 
Jexit:  quafi  tamen  de  Te  improbo  feivo 
locurus,  prarter  exrpeftationpm  fubjecit, 
En!  medato.  qui  nequamfam.  Turneb. 

3z.   x^bt  diereiiiu.']^.  Not.  Capteiv. 
aft.  3.fren.4.  yf.  103.   EtTfin.4.  z. 

3po   ^'dfiiciurm.']  iamdixetzt  M.\l- 
|>hioquid  eflet  fadiarus,  nsmpe  fe  to-  1     $9.  Deiipitmmfovce  Ltnontm.']  Su™" 

'  ptmtt 


turum  dono.  Sententia  ergo  &  ordo  po- 
fcunt,  uthicfcribatur;  quiidfadurus? 
quomodo  id  efFeftum  dabis  ?  Boxhorn. 

49.  Locum  Jihi  velle  liberum.]  LocUiU' 
beTy  ubi  remotis  interpellatoribus  &  arbi- 
tris,  aliquis  voluptatioperamdarepo- 
teft.  Turneh.  Vide  &  noias  Afixi.  aft.J. 
ic.z.  17. 

S6.  Dupli  tibi  auri.~\  Dupli  poena  jn 
eumconftituatur,  &  auri,  &homini* 
ideft,  fervifurreptinomine.  Lambin. 


AcTUsI.  SgenaII.  izi 

Co  Ag.  Placet  confilium.  Mi.  immo  etiam  ubi  expolivero 

Magis ,  hoc  uim  demum  dices :  nunc  eiiam  rude'ft. 

Ac.Ego  inafdeni  Veneriseo,  nifiquidvis,  Milphio. 

Aphrodifia  hodie  funt.  Mi.fciohoc.  Ag.  oculos  volo 

Meos  deledare  munditiis  meretriciis. 
^j  Mi.  Hoc  primum  agamus ,  quod  confilium  cepimus. 

Abeamus  intro ,  ut  Colly bilcum  villicum 

Hanc  perdoceamus  ut  ferat  fallaciam.  l-^"^: "'  <""« 

Ag.  Cjiianquam  Cupidoin  corde  vorfatur ,  tamen 

Tibi  aufcultabo.  Mi.  faciam  ut  fa6to  gaudeas. 
7o  hieftamoris  macula  huic  homini  in  pedlore , 

Sine  damno  magno  quae  elui  neutiquam  poteft. 

Itaque  hicfceleftus  eft  homo  leno  Lycus , 

Quoi  jam  infortunii  intenta  ballifta  eft  probe , 

Quam  ego  haud  multo  poft  mittam  e  balliftario. 
'5  Sed  Adelphafium  eccam  exit,  atque  Anteraftilis.     , 

Hsc  eft  prior ,  qux  meum  herum  dementem  facic. 

Sedevocabo.  heus,iforas,  Agoraftoclesl 

Si  vis  videre  ludos  jucundilKimos.  ■ 

Ag.  Qiiid  iftuc  tu'multi'ft ,  Milphio !   Mi.  hem ,  amores  tiios 
b  Si  vis  fpedare.  Ag.  6  multa  tibi  Di  dent  bona ! 

Cum  mihi  hoc  obtulifti ,  tam  lepidum  fpeclaculum. 

:um  a  rufticis,  qui caeca  foveafafta ,  lu- 
jscaperefolent. 
60.  Sxpolivero.']  V.  N.  Afin.  5.  2.  S?. 


71.  Etui  neHti^uam  poteft.']  Pioprie 
laculaenimeluitur.  Atquehaec  fecum 
lilphio.  V.  N.  Capt.  4.  i . 

74.   'Sallfftario.  j  Balliftarium  locus  eft 


unde  balliftx  mittebantur.  Turncbus, 
lib. s .  5.  V.  N.  Capt.  4.  2.  Lipfius  in  Po- 
lior.  lib.  3.  cap.  i.  non  pro  loco,  fed 
pro  machinaipla.  T. 

76.  Haceftprior.']  Vultdicerej  Adel- 
phafium  ,  quampiiorem  nominaverat» 
amari  ab  hcio  fuo  Agaraftodc.  Meurf. 

ActusPrimi   ScenaSecunda. 

^DELPHASIUM,  ANTERAST.MILPHIO,  AGORASTOCLES,AnCILLA, 

"^J  Egotii  (ibi  qui  volet  vim  parare , 
-*-  ^  Navem  &  mulierem ,  hasc  duo  comparato. 
Nam  nullx  magis  res  du3e  plus  negotii 
Habent,  forteftocceperisexornare. 
5  Neque  unquam  fatis  ha^  dux  res  ornantur , 
Neque  eis  ulla  ornandi  fatis  fatietas  eft. 
Atque  hxQ.  ut  loquor ,  nunc  modo  dodta  dico.      H^^^o^  *'°"'\ 

Nain 


tit  P    OE    N    U    L    U    §. 

Nam  nos  nfque  ab  aurora  ad  hoc  quod  diei  eft  i 

Ex  induftria  ambie  nunquam  conceflavimus 
iloLavari,  autfricari,  auttergeri,  autornari, 

Poliri,  expoliri,  pingi,  fingi  :  &una 

Bina:  (ingulis  quae  datas  nobis  ancillae , 

Ese  noslavando,  eluendo,  operam  dederunt^ 

Aggerundaqueaqua  (unt viri  duo  defeffi. 
ij  Apagefis ,  negotii  quantum  in  muliere  unaeft  | 

Sed  veroduas,  (atfcio,  maxumouni 

Populo,  cui  lubet ,  pius  (atis  dare  potis  (iint, 

Quae  no6tes  diefque  omni  in  astate  femper 

Ornantur,  lavantur,  tergentur,  poliuntur. 
itoPoftremo,  MODUS  MULIEBRIS  nulluseft; 

Neque  unquam  lavando  8c  fricando  fcimus 

Facere  *Namqu^lavataeft,  nift  iii/r.ciavatl 

Percukaeft,  meoquidemanimo,  quafiillautaeft. 

An.  Miror  equidem ,  foror ,  te  iftaec  fic  fabulari  ^ 
^5  Qi^^stam  callida  &  dodta  fis  &  faceta. 

Nam  cum  fedulo  munditer  nos  habemus , 

Vix  asgreque  amatorculos  invenimus. 


Ad.  Ita  eft.  verum  hoc  unum  tamen  cogitato  s 


MO^ 


14.    A     Ggermdaijue  aqua ,  &c.'\ 


Viri 
illi  qui  lavantibus  meretricibus 
aquam  aggerebant ,  Latine  aquarii  vel 
fl^«<tr»o/«vocitabantur.Spartian.inCom 
inent.  acjUAmgefit,  utlenonum  minifter, 
ideft,  aquariusfuit.  Feftus  :  acjuarioli 
dicehantur  multerum  impudicarum  fordidi 
aJJecU.  'Sacariones  etiam  appellati  ifti 
aquarioli,  abacarione,  quodvafiserat 
genusaquarii,  longioremanubrioj  trul- 
lam  cjuidam  appellahant ,  inquit  Feftus. 
£o  aquam  in  balneis  hauriebant  media- 
ftini,  quam  fuper  lavantes  jadarent  & 
funderent.ad  eos  perfundendos  8c  eluen- 
dos.  Hinc  bacariones  aqnAiioli  di(3:i,  qui 
hujufmodimunusobibantin  domo  Je- 
nonia ,  &  lavantibus  meretriculis  mini- 
ftrabant,  in  aqua  aggerunda  &  effun- 
denda.  Gloflas:  bacarioy  TrcpvodidKov®'. 
Vas  huic  rei  ferviens  in  balneis  ,  dpu- 
fitivct  Giaece,   &  £t/>uC«?v^@*  diceba- 


tur ,  '^cTv  1«  dp^etv  H^  jSi.>X«v  To  i/c/Jyg , 
ut  ceniet  PoIIux.  inde  &  ^ctyhdJii  & 
0ct}^ia)VH  difti.  Salmaf. 

17,  Potis  funt.'\  Lego  :   potejfunt.  ut 
Enniuslib.  17.  Annal. 

SperOf  fifperesquicqtiamprodeffepotef'' 
funt. 
}>lampote£unt;funtpotes.  Merula. 

21.  Scimuifacere.]  Scripti  omnes  H- 
bri  habent ,  facere  enniam  ,   vel  enjant, 
Scripfitproximo  praecedente  verfu  :  Pfl- 
firemo  modut  muliehris  nuUus  eft.     Sequi" 
tuti  neque  uncjuam  lavando   &  fricandt 
fcimHifacereem.  Namquaelautaeft.  Ubi 
Em  pofuit  elp^'iKa)5  proeum,  ut  ihM 
proiis  Medu4  ir)(]U.iti  nuUtu  eft  muliebritd  ] 
neque  eum Jcimus  facere  fricando  &  lavM'  i 
do.  Plautinumeft,  modumlavandoft- : 
cere  5  ^iomodumlavandi.  Ita  eum  aliw  ; 
fcioloquutum.  S&(\\xit\xt,NamcjHfieUU-' 
taeft,  Nara  nifi  raodus  adhibeatur  la- 


A  C  T  U  S    I.    S  C  E  N  A  II.  I2j' 

MODUS  OMNIBUS  infebus,  fbror,  optumum  eft 
habku. 
30NIMIA  OMNIA  nimium exhibent negotium homini* 
bus  ex  fe. 
An.  Soror  cogita ,  amabo,  itemnosperhiberi 
QLiafi  falia  muriatica  eiPe  autumantur 
Sine  omni  lepore ,  &  fine  (iiavitate : 
Ni(i  mulca  aqua  uique  dc  diu  macerantur , 
3  5  Olent ,  falfa  fijnt ,  tangere  ut  non  velis.  item  nos    ruig.  no$  rumv» 
fumus.  hil^?"''^'  "*"' 

Ejusfeminismulieresftintinruirse. 
Admodum ,  atqueinvenuilasfine  munditia  &fumptu. 
Mi.  Coqua  eft  haecquidem ,  Agoraftocles ,  utego  opinor : 
Scit  muriatica  ur  maceret.  Ag.  quid  moleftus  ? 
40  Ad.  Soror  parce  amabo :  fat  eft  illuc  alios  dicere  nobis , 
"^^' Ne  nofinet  noftra  etiam  vitia  loquamur. 

An.  Quiefco.  Ad.  er^o  amo  te.  fed  hoc nunc       i  G«/.ciuierco«.: 

reipondemihi, 
Sunt  hic  omnia  qux  ad  Deum  pacem  oportet  adefle  ? 
An.  Omnia  accuravi.  Ac.  diem  pulchrum  3c  celebrem  8C  ve- 
nuftatis  plcnum. 
45  Dignum  Veneri ,  pol ,  cui  fiint  Aphrodifia  hodie ! 

Mi.  Ecquid  gratis ,  cum  huc  foras  te  evocavi  f  j  am  non 
-'.r  Me  decetcado  donarivini  veteris  ?  dic  dari. 
Nihil  refpondes  ?  lingua  huic  excidit,  ut  ego  opinor.  qui4 

,      hicmalum, 
Aftansobftipuifti?  Ac.fineamem:  neobturba,  actace. 
joMi.Taceo.  AG.fitacuiftes,  jam  iftuc,  Taceo,  non  natura 
foret. 
AN.Eamusmeaforor.  Ao.eho,  amabo.  quidillo  nunc  pro- 
peras?  AN.rogas?  Quia 


vah'di,  eaqu«nimiselauta  eft,  nec  ta 
men  fe  perfeftam  putat ,  pro  illauta  eft 
habenda.  Salmaf. 

.32.  MuTiaUcA.^  Aliud  eft  Tauria  , 
2[\\xdga.rum.  Nam  muria  ex  thynnorum, 
larum  ex  fcombrorum  tabe  conficieba- 
tur.  quaj  5cliquaminis  nomine,&  liquo- 
fts  fociorum  vocabatur.  Et  muria^zu^t 


unde  ^faflofum  a  Martialel.i  J.epigtam, 
102.  vocatur.  Amuria  arida  T*e^;^  pi- 
fcium  vocarunt  Romani ,  quae  omnino 
uno  nomine  Septentrionalium  lingua 
hodie  dicuntur,  Stok^fifch.  Nam  nifi  dia 
aquamacerata,  noncoquuntur.  Scatig. 

37.    InvenuJlA.']  Gloflar.    Vemfius  ^ 
i7ra<p^<f)T@'.   ita  Invenufiwt  pto  eo  j 


mm  tantum erat:  contia^^rw?»  divitum:  |  quipamm  in amoicfelix eft.  Mi*ret. 

S-f.  Fru 


ai4  P    OE   N  U   L   u   s. 

Qula  lierus  nos  apud  sedem  Veiieris  mantat.  Ad*  maneas  pol^ 

mane, 
Turba  eil  niinc  apud  aram.  an  te  ibi  vis  inter  iftas     ^««t  m  iw  vis, 

vorfarier 
Profedas ,  piftorum  amicas ,  reliquias  alicarias , 
j  j  Miferas ,  fciiQeno  delibutas ,  fervolicolasfbrdidas  ? 

Quas  tibi  olanr  fiabulum  ,  ftatumque,  fcllam  6c  feflibuluni 

merum : 
Quas  adeo  haud  quifquam  unquam  liber  tetigit ,  neque  duxil, 

domum : 
Servolorum  fordidulornm  fcorta  diobolaria. 
Mi.  1  in  malam  crucem :  tun  audes  etiam  fervos  fpernere  ? 
60  Propudium  5  qu:;fi  belia  fit ,  quafi  eampfe  reges  duditent. 
Enmonftrum  mulierisl  tamiiiatanraverbafunditat,. 
QuojuS  ego  nebukt  cyatlio  feptem  no6i:es  non  emam. 
Ag.  Dii  immortaies  omnipotentes ,  quid  efl  apud  vos  pul- 

chrius } 
Quid  habetis,  c|ui  mage  immortales  vos  eredam  efle,  quani 
ego  fiem  ?  Qui 

54.  Trojedas.l  ^ profedertdo  in riierito. 
fiii  velfornictbtu  :  Kid.  Projltbula  alibi  haJ 
meretricesdicuntur,  ^ucd  antefiabulum 
fiicnt  y  qu^Jlfii  dturm  ac  fio^Mrni  ^ratiay 
utaitNonius:  tanietfinon  femper  ile- 
teiint  mereticices;  interdum  enim  felns 
ifilidcbanL  :  iit  vel  ex  hoc  Piauti  loco 
iiqiKf.  jtiven.  Sac.  6. 

Et  duhtta.i  alta  Chiofiem  deducere  fetla  ? 
Ubi  CODmentator  ;  bide  feHaria  dicun- 
mr ,  ixc.  Wouw.  ^ttcariof/j  ^licartA 
Jferctricss  apptUayanttir  in  Carapaniayfoli- 
fidfitcp:jirina  ^tic-triortim  verfari ,  qttd- 
Jln^grutia.  Fe.ftus.  Idem  ibidem :  Jilica 
did:ur,  ijtiodalitcorpiis, 

5  5.  Sthc5nodelihutai,fervslicold/t,]  Stcs- 
HOy^ini  afpirationefcribendum.namSa- 
bini  dicebant  Scaenum  pro  casnum  :  ut 
Jiaelujn  pto  calunt :  S<.Jccenapxo  ccena: 
ijtad  Amph^afi:.  5,  r.  annotavi.  hinc  ob- 
fccsnm  ,fcaenofivecoeno  obnoxiusrma- 
uifefto  retentus  in  compofita  voee  Saoi- 
nifmus.  Quin  immo&hocargumento 
elTepoteft,  quoderuditik^lores  diCiiO- 
Dem  aequipollentem,fed  notiorem(cfl;«o) 
iubiiitu€2unt.  Jam aateir.  xil^dQfchcsm , 


unguerito  nefcio  quo ,  merx  riugx  fanr. 
Sane  uthic jcffrno  delibutat ,  ita  aiibi  /«- 
tulentas  &  iramundaf  nominat.  Trucul. 
a6t.  4.  4. 

Etitea  &  laiea,  ejl  meretrix ,  rttjt  quafapii 
invinoddrenifaam. 
Et  Synceraftus  de  Lenone  inferius :  ne- 
e^tte  tam  tutiu<f,  ne^ue  tarn.  cdno  coUitufi 
Non  vero  mirum  voceSabina  eum  uti, 
cum  exMacrobio  difcamus,  Romanos 
tnulta  Tufcorum,  Gfcorum  ,  Sabino- 
rumquefinitinlorum  vocabula  ufuipal^ 
fe.   Metirf. 

S  S.  Servolcrumfordidulorumjcoria  dio» 
bolaria.j  Meretricuta diobolares,  viUnimi 
generisq\ixquemerebant  b'ino?  obttlos* 
hoceft,  dupondiurn.  idcnim,  utopinor,- 
Declamatorapud  Senec- in^uit,  VI.Gon- 
troverfiarum .  Itane  decem  juvenss  ptric* 
runt propterdupondiosduos  ?  j.  Gul. 

6z.  ^luojtis ego  vel  nehuliZ  cyatho.~\  Ne- 
bulam  pro  re  nihili  ponebant  :  unde  & 
nebutones.  Ferfius:  Grands  locuttiritiehti' 
lat  Helicone  legunto  ,  id  cli: ,  nugas  & 
inania  &  nugacia  Poetarum  figrhehta , 
fumisScnebulisiiniillima.  Tum. 


ACTUS    i.    ScENAit.  ilf 

€^  Qui  hiEC  tanta  oculis  bona  concipio  ?  nam  Venus  non  ed 
Venus. 
Hanc  equidem  Venerem  venerabor  ,  me  ut  amet  pofthae 

.  propitia. 
Milphio ,  heus  Milphio ,  ubi  es  f  Mi.airum  apud  te  eecumj, 

Ag.  ego  elixus  hs  voio. 
Ml.Enimvero,  here,  facis  delicias.  Ag.  de  tequidem  hx<^ 

didici  omnia, 
Mi.  Etiamne  ut  ames  eam  quam  nunquam  terigeris  ?  nihiliilk 
quidem  eft. 
70  AG.DcosquoqueedepoI  Sc  amo  Sc  meruo>  quibus  ego  ta- 
men  abllineo  maiius. 
AN.Heuecaiior,  cumornatum  afpicio  noftrum  ambarum^ 

pcEnitet 
Exornats  ut  iimus.  Ad.  immo  vero  iane  commode. 
Nam  pro  herili  6c  noitro  quxftu  latis  bene  ornaciE  iumuSi 
Non enim  POTEST  QU^STUS  conliftere ,  H eLtin 
fLimptusfuperat,  foror^ 
f^  Eo illud fatiuft fatis quod (atis eft, habicus  .  5u?qua.n'S't S"^ 

plusquamfateft. 
AcJta  meDiament,  utillameamet  malim,  quam  Di ,  Mil- 

phio. 
Nam  Illa  mulier ,  lapidem  filicem  fubigere ,  utfe  amet,  potefti 
Mi.Polidquidem  haud  mentire.nam  tu  es  iapidefiiiceftukiori 

•r^o-^'  Qul 

«7.  ^jUm.']  Confulendum  eftauri-f  habitu,  adhabitumplusquam  fatiseft. 

'US&materiaE.  itahicFiautus,  quaodo  1  Ideonoa  tranlcendendus  hic  modus,  in- 

3catur,maluir^7/«;»dicerequa!n^.^- 1  traquern  confiliere  debemus,  ne  fum- 

«w.-utfubinteiret,  eiixum  voU.  Sca- 1  ptusqua;(tum  fuperet.  ^.i/,??^/:   Eo  iHud 

'5«-  _     .   .    .  \rdriHieJ}.]    SufDi^corfuiHe  :  Eo  i&ad  fa^ 

I   6S.  pehctaifdca.l;    tpv^pAc,     rebus  1  f/«'y2  /«fa  ,    ^iiodfatt^efi,  hahitus  ,  plu^ 

:cundss  ehtus,  jocaris.  Lamb.    Entm-\  t^nam  fatiu     lHtti  fatu  kahittts  i<  vetH- 

ir^ohtredclHi:ts.]Emmhere.W.C.  Refte.  1  raentorum,  ijudd  fdtif  ^ji ,  inquitmafn 

•nvertfu^  j  intetdum  To/4f« ininaitrerr!,S:eft quo- 

75.  EoiUudfatjWji.']  Puto  legendtim  |  dammodononfatis;     Utqaum  Catoni 

Cdittingucndum  roinima  mursrione  ,  j  deReRuft.  cap.  157.  Utiw  bcm  eft  pri^ 

^■otUudfattmeftfatt..    ^od  faty  efi  ha-  |  mus,  fat»  ^.^.«* fecundus,   inde  terttUf, 

tu,  plusqudmjutefi.   Ndn  poteft.in-  {  Qimm  eidem  ScCkeroni  in  fecundo  de 

uit,  quxltusconfifterefieumfumptus    Officiisextremo  A'«  W/^^/^ereeft non 

iperet.  Ideo illud  fatis,farius  eft.  Qupd  |  tantum  ,  quantum  bene  pafcere^  fed  me- 

ni^m  latiselthabitu,  plusquamfat  eft.    diocriter,utinterptetatur  Columel.pr±fi 


'^•j,'jmq)v  eftcomicum.  Quodfatis  eft 
Tom.lL  ^ 


iib.  6,  Et.Qd  Atticum.  2.  ep.  19  fdtubonii 
P  no^ 


2.1^ 


P    OE    JJ    U    t    U     Sl 


Qui  hanc  ames.  Ag.  at  vide  fis  cum  illa  nunquam  limaVi  Caput* 
So  Mi.  Curram  igimr  aliquo  ad  pifcinam ,  aut  lacum ,  iimum  pe- 

tam. 
Ag.  Quideo  opuft?  Mi.  ego  dicam  :  utilli  &  tibi  limera 

caput. 
Ag.  linmalam  rem.  Mi.  ibi  fum  equidem.  Ag.  pergis? 

Mi.  taceo.  Ag.  at  perpetuo  volo. 
Mi.  Enimvero,  liere,  meo  me  laceffis  ludo,  Sc  delicias  facis. 
An.  Satis  nunc  lepide  ornatam  credo,  foror,  te  tibi  viderier : 
8 j  Sed  ubi  exempla  conferentur  meretricum  aliarum  ,  ibi  tibi 
Eritcordolium ,  fi  quam  ornatam  melius  forte  confpexeris, 
AD.Invidia  in  me  nunquam  innata'ft,  neque  malitia,  mea 

foror: 
BONO  INGENIO  ME  efTe  ornatam  ,  quam  auro 

multo  mavolo. 
A UR U  M  I N  F O  R T  tl N  A  invenimr ,  natura  inge- 

nium  bonum. 
5>pB0NAM  EGO  QU AM  beatam  me  efte  nimio  dici 

mavolo. 
MERETRICEM  PUDOREM  gerere  magis decer, 

quam  purpuram : 
Magifque  meretricem  pudorern ,  quam  aurum  gerere  conde- 

cet. 
PULCHRUM  ORNATUMturpesmorespejuscGB- 

nocoilinunt. 

LE- 


nontamboniquam  boni  fimpliciter,  & 
ia3'<ieOrar.  zi.  Otatoi  fat  bonui  Imi^ 
bonum.  Illudigituryd?»,  quodeft,  non 
minusjufto,  utinterdumcft,  (cdfatis, 
id  eft,  omnino  fufnciens,  efi  fatiuf,  quam 
plUifatUi  id  eft  j  TV  TrKiov  'vi  a.xiz,  five 
quamidquodplusquamfatiseft,  &ju- 
ftum  defiderium  &  modum  excedit. 
Gronovius. 

79.  Limax/icaput.l^  Limar e  eaput, con- 
jungere,  Noniusinterprctatur-  Sed  con- 
JmgerecK  eo  fignificat.quodquiamato- 
les  cumamicacaput  jungunt ,  tanquam 
terunt&  limant  Cc(k  mutuo  fricando  , 
dum pfeulantur.  VetusLex  fociare  ex- 
plicat.  Turneb.  • 


8r.  Vt  illi  limem  capttf.']  Jocatar  cjS 
ambiguo  j  quafi  Agoraftocles  limare  , 
prolimoinquinare  &  conlpurcare  acce- 
piiTet. 

82.  ^t  perpetuo  volo.  'j  Perpetaam 
taciturnitatem  ,  cum  aliqua  argutia  in- 
terpteteris  mortem.  Alias  nullas  video 
delitias,  quas  faceie  dicitur  Agoraftoclcs. 
^eidal. 

90.  ^uam  heatam.  3  Seatos  olim  vo- 
cabant,  qui  abundarent  opibus.  Et  Gtx- 
ci  nonnunquam  homines  copiofos  '^ 
JhiiiUovsigvocznt.  Catull. 

O  ejuantHm  efi  hominum  beatiorum  ! 

Muiee. 

99.  Fn 


A  c  T  u  s  r.  S  C  E  N  A  If.  iiy 

LEPiDI  MORES  turpem  ornatam  faclle fadiis  com- 
probanr. 
5?5  Ag.  Eho  tu,  vfn'  tu  facIntisTacete  lepidiim  6c  feflivom  I 

Mi.  volo, 
AG.Potefne  mihi  aufcultare  ?  Mi.  poiruiii.  Ac.abi  domumi 

acfufpcndete. 
Mi.  Quamobrem  ?  Ag.  qiiia  jam  nunquam  audibis  verba 

tot  tam  fuavia. 
Quid  tibi  cpuft  vixiffe ? aufculta mihi  modo , ac flifpende tc; 
IvIl  Siquidcm  tu  es  mecum  fucurus  pro  Uva  patla  penfiiis. 
iooAG.Ategoamohanc.  Mi.atego  elle  dc  bibere,  Ad.  ehd 

tUj  quidais?  AN.quid,  rogas? 
Ad.  Viden'  ru ,  pleni  oculi  ibrdium  qui  erant ,  jam  fplendent 

mihi  ? 
An,  Immo  etiam  in  medio  oculo  paullum  fbrdet.  Ad.  cedoi 

fis  dexteram. 
Ag.  Uttu  quidem  hujus  oculos  illotis  manibus  tradtes  ac  tc^ 

ras? 
An.  Nimia  nos  fbcordia  hddie  tenuit.  Ad.  qua  de  re  ^  obfe- 

cro : 
io;  An.  Quia  jam  noft  dudum  ahte  Iiicem  ad  sdem  Yeneris  ve^ 

nimus  ? 
Pzimx  ut  inferremus  ignem  in aram..  Ad.  ah  1        S&i'"^ 

non  fa(5to'il:  OpUS  '  pnm.cummf.' 

QuoE  habent  no6lurna  ora,  no6lu  facruficatam  ire  occUpants 
Priufquam  Venus  expergifcarur ,  prius  deproperant  fedulo 
Sacruhcare.  nam  vigilante  Venere  fi veniant  eae , 
X  I  o  Ica  (iinc  turpes ,  credo  ccaftor  Venerem  ipfam  e  fano  fugenr<i 
AG.Miiphio.  Mi.edepoiMiIphidnemmi{erum.  quidnunc 
Vi^tibi  ? 

AG.Ob< 

99.  Prehvapafapenjil».']   A\[\idlt  :id  \  fos  fenes  dhlt  ,    Perfius  apricds.SciVigo 
r/as,  qusfepcmrpendumur,   utpaflsi       los.^ntelucem.^jEtoJficn&cfatncmC' 


liant.  Horat.  i.Sat.  2 

Tumpenftu  uvafecundat 

Et  tiux  ornabat  fncnfta. 
Turn.  Sic  ^wGioiVn^^.VvU  aridior  puel 


famatureevigilandum  fuit.   Cafaubonus. 
107.   No^turna  ora.'^    Malim  kgere  ; 
noduinaora:  a  noftuis  aivibus  deformi- 
busficinaufpicatisitaappellata3  quomo- 


pafu,  Et  Graeci    hominem    exfuc- :  doCurcul.  aa.  i.  fc.  3.  no(f?f;/Wor«/«  di 
um    a.^<^iJU  vocant.     Lucill.  faf  ;cuntur.  Bcxhorn. 


f  2,  iiz.  La^ 


22§  P    OE    N    U    L    U    S. 

Ag. Obfecro  hercle ,  uc  muifa  loquitur !  Mi.  nihil  nifi  later- 

culos  5 
Sefamum  ,  papaveremquetriticum,  &  frictas  nuces. 
Ag.  Ecquid  amare  videor  ?  Mi.  damnum ,  c]uod  Mercurius 

minimeamat. 
115AG.  Namque  edepol  LUCRUM  AMARE  nullum 

amatorem  addecet. 
An.  Eamus,  mea  germana.  Ad.  age  fis  utlubet.  fequere 

hac.  AN.iequor. 
AG.Eunt  h^.  quid  fiadeamus  ?  Mi.  adeas.        a^SZfTltJI 

Ag.  primum  primafalva  fis:  ^"'"'^'"* ""''  ' 

Etfecunda  tufecundolalve  in  pretio :  rerda 
Saiveextrapretium.  ANC.tumpoiego&  OLEUMET 

OPERAM  PERDIDI. 
1 20  Ag.  Quo  te  agis  ?  Ad,  egone  ?  in  sdem  Veneris.  Ag.  quid 

eo?  AD.ut  Venerempropitiem. 
AG.Eho ,  an  irata  eft?  propitia  hercie  eft.  vcl  ego  pro  ilia 

Ipondco. 
Ad.  Quid  tu  agis  ?  quidmihimoleftus,  obfecro?        T^jf.^is, 

Ag.  aii!  tamlaeviter. 
AD.Mitte,  amabo.  AG.quidfeftinas.?  turba  nunc  iiii  eft, 

AD.icio. 
Sunt  iili  aiicE ,  quas  fpedare  ego ,  3c  me  fpedari  volo. 

AG.Qoi 


112.  Larerettlos.~\  Latercultn  gf.nuspi- 
ftoriioperis,  aforms,  in  quamfingmu, 
vocati.  SicApui.  10.  hicpanes,  crufiula, 
ijtttffnculo  f,  hamos,  laterculos :  plurafcita- 
'vnentamehta.  Turneb. 
'  Ii3-  Sefamum,  C^^c.]  Sefamum,  vel 
principcm  locum  obtinebat  inrer  bella- 
ria.  P apaverem  c\'j.oc^ue  c-x.  eodi^m  nume- 
To  fuifTe,  patetvel exPetronio:  Meffifoj 
Verbornm  globulos  ,  (^  omnia  diifa  fa6ia- 
que  tanc^nam  papdvere  ir  fefamo  fparfa. 


Muret.  Inde  cum  aliquid  ftudiofe  poli- 
tufnfignificare  vellent,  5-/0^^.0 «Js ?,  8c 
papavere acjefamcfparfum  dicebsnt.  Scal. 

ii-^^.DamjmmcjHodMercurius.'^  Qii'P" 
pe  qui  lucris  praeeft  ,  &  mexcatorum 
deus  V.  N.  Araphit.  Prolog.  /  jj 

115.  Namejueedepol LucTHm,  i^c.~\  A-  | 
mantemenim  oportet  efTe  munificum*(i 
atque  adco  profufum.  " 

119.  ^ncil.tumpolege  &  eleum&ope- 
ramperdidi.']  Deoxnatuintelltgo,  quolc 


Jamex  rr;>?co  multa  placentatum  gene-  j  in  fefto  Aphrod.  procul  dubio  Ancilla 
ra&oiimfiebant,  &hodiefiuntj  &ut!nonminus  effe  pulcram  voluit,  quam 
amygdaU,  fic&  nucesfrtiia.  ex  melle  in  :  hexa.  Ideo  ait,  fi  tamextra  pretium  lum, 
fecundismenfisapponebantur.  Sic  cicer  '  operamperdidi,cum  me  otnavi.  Pijiorif, 
friSlum ,  fKfabamfri£}amexmtllt  ede-  }  i  zz.  ~ ^luidtu  agM? j  IraCamerafiana. 
bant.  Dulcia  igiiur  enumerat  Servus,woa  Amantum  enim  more  eam  attre(ftando 
tfjulfis di^(scoimana.:utLamb.  delirar.  jmoxabatm.  Lamhin, 

i  lii.  Orcftf 


AcTusI.  ScenaII.  229 

ijij  Ag.Qui  Inbet  fpedare  turpes,  pulchram  fpe^ftandam  dare  ? 
AG.Quia  apud  aedem  Veneris  liodie  efl:  mercatus  meretricius. 
Eo  conveniunt  mercatores :  ibi  ego  me  oftendi  volo. 
Ag.  INVENDIBILI    MERCE  oportct  ukro  em- 

ptoremadducere, 
PRO^BA   MERX   FACILE  emptorem  reperit,  ta- 
metfi  in  abftrufo  fita  eft. 
150  Quid  ais  tu  ?  quando  iiii  apud  me  mecum  caput&corpusco- 
pulas  ?    * 
Ad.  Quo  die  Orcus  ab  Acheronte  mortuos  amiferit. 
Ag.  Sunt  mihi  intus  nefcio  quot  nummi  aurei  lymphaticf. 
Ad.  Deferto  ad  me,  faxo  a6tutum  conftiterit  lymphaticum. 
Mi.BelIuiahercle!  Ag.  i  diere^ftein  maxu^nam  malam  cru- 
cem. 
135  Mi.  Quam  magis  afpeclo ,  tam  magis  eftnimbata ,  dc  nug.-e 
mera?. 
Ad.  Segrega  (ermonem.  tasder.  Ag.  age,  fuftolle  hoc  amicu- 

lum. 
AD.Purafum:  comperce,  amabo,  me  attredare,  A.gora- 
ftocles. 

AG.Quid 


151.  Orcfti  ah  ^cherente.']  Vide  no- 
tas  Moftellar.  actus  2.  fcen.  z.  :^C-  68. 
Nummi  lymphatici.]  Antiquis  lymphare 
idemquod  Oblucinare  erat  ,  urrumque 
^b^a-iit^c-iv  &  furcre  corripi.  ut  enim 
^lwco oblucinare  dicebant  ,  quod  lucos 
lacrosdiis  exiftimarent,  &  qui  ip  iilis 
multum  verfarentur,  deorum  occurfu  & 
prsfentia  furore  agitari:  lic  cum,  cui 
confpefts  Nyraphaj  effent ,  vyw^^sA;)- 
TTToy  vocabant  :  &cLymphatum,  furio- 
fum,  8cc.  Ergo  nummos/ymphaticosdi- 
xit  Plautus  vjy.^iaivra^  ,  qui  in  bulga 
continerefe  non  poflant :  quales  prodi- 
gorumeftefolent.  Hetnfiiu. 

133.  Confiiterit  lympbttttcum.^  Signifi- 
catfenummos  haberequiexiregeft^iant, 
necconfifterequeant,  fed  lympharici  lint 
atque  furiofi.  Adelphafium  pollicctur 
iredicinam.fequeefFeauram,  utfiadfe 
deferantur  lyraphaticinummi  ,  corjfi- 
ftant,  quietique reddantur,  fanaro  f  urure 
&Jyxrphatico  morbo.  Sic  Ciceio  dicit , 


EjtKmentemmn  conJrjtere,(]m  furore  Sc  ve- 

cordiaper.  i<us  eft.  qui  enim  furiofi  funt, 

jaftantur  &agitantur,  neque  vel  corpore 

vei  animoconquiefccrepofrunt.  Turmb» 

13  S-  Eftmmbata.']   Nimbuf  cratf-fcia 

frontalisnamcumfronsparvainter  for- 

mac  decora  reputaretur,  ut  magnitudi- 

nemdiilimularepoflent,  nonnullaefor- 

mzftudiofaeninnbisea.Ti  imminuebant: 

Arnob.  lib.  2.     Laminat pertunderent  au- 

rtum,  imminuereyit froiites  mmhu,  fuligine 

oculos  trumbrarent.    Ft  hos\p[cs  Nimbos 

i  tam  callide  diflimulabant,  ut  agreco- 

gnofcipofTenr.   Indeelt,  quoddicathic 

Milph-  meretricemquoattentius  intue- 

j  retur,co  magis  videri  nimbatarn.  Injbue- 

i  bantenimcoloreeodem,  quielTctcapil- 

'  lorum:  unde  Fafiacolorifeji  Ofcca  vetere 

Poetanuncupantur,idefl  coloria.  Meurf 

137.  Pura  fum.]   Dum  jubet  Agcra- 

ftocles.ut  amiculum,quod  hun.uni  ver- 

rebaifuftollat^&ipfe  illud  tollere  anni- 

tens,  paullolicentius  Adelphafium  attre- 

P  i  ctabat: 


ZJQ  P    OE    N    U    L    U    S. 

Ag.  Qui(l  agam  nunc  ?  Mi.  (i  fapias ,  euram  hanc  face!^ 

compendi  potes. 
Ag.  Quid  ego  nunc  te  curem  5  quid  agis ,  Milphio  ?  Mi.  ep- 

ceodiummeum. 
1 40  Quid  me  vis  ?  Ag.  cuf  mihi  hxc  irata  e(l  ?   Mi,  cnr  higc  irata 

efttibi?  .  ,  I 

Cur ego id  curem  f  namqueifl^c  magis ma efl:  curatio.  I 

Ac.Jam  hercle  m  peiifti ,  nifi  illam  mihi  tan^  tranquillain 

facis , 
Quam  mare  eft  olim ,  cum  ibi  alcedo  puUos  educit  fuos. 
Mi.  Quid  faciam  ?  Ap.  exora ,  blandire ,  expalpa.  Mi.  f^* 

ciamfedulo, 
1 45  5ed  vide  fis ,  ne  tu  oratorem  hunc  pugnis  pecfcas  poftea. 
Ag.  Nonficiam.  AD.noseamusnunCo  etiam  morare?  m^- 

le  facis. 
Bene  promittis  multa  s  ex  multis  omnia  incalTum  cadunt. 
Liberarejaravifti  me  haud  femel ,  fed  centies. 
Dum  te  exfpedo ,  neque  ulquam  aliam  mihi  paravi  copiam  s 
1 5  o  Neque  iftuc  uiquam  apparet :  ita  nunc  fervio  nihilo  minus.    I 
I ,  foror.  abicede  tu  a  me.  Ag.  perii^  ehol  quid-agis,  Milphip^ 
Mi.  Mea  voiuptas ,  meas  deliti^e ,  mea vita,  mea  amcEnitas ,  || 
Meusocelius,  meum  labellum ,  meafalusj  meumfaviumj 
Meum  mei,  meum  cor,  mea  coloftra  ,   meus  molliculus, 

cafeus.  ■ 

1 5  5  Ag.  Mene  ego  illsc  patlar  prcefente  dlci  ?  difcrucior  miier ,    \ 
Nifi  ego  illam  jubeo  quadrigls  curfim  ad  carnuficem  rapi, 
Mi.  Noli ,  amabo ,  fiiccenfere  hero  meo  cauisa  mea. 
Si  non  ego  faxo ,  irata  es ,  nimium  pro  te  dabit ; 
Atque  te  faciet  ut  fis  civis  Attica  atque  libera. 

Ad.QuIii 

Deprimo  •matrum  la^e  coloflra  damus.  ■, 
iSS.  Sine.  Mr.  irata  es  mmium  i  ar- 
gentum.~\  HocMuretieft,  quod  Turne- 
bus,  cura  inMfT.  eidem  perfona?  Mil- 
phionitotum  hunc  verfuni  adfcriptun: 
hoc  modo,  Ego  faxo  Ji  71071  irata  «s  ni- 
mium  protedahir.  reperiflet  ,  voluerat: 
nMmulumprofedabit ,  cavillanris :  natn,  fi 
inquit,  nunmiulo  uno  potuifiet  liberari 
AdeJphsfium:,  non  diu  feiviflet.  Scd 
"-      ^    "  '  ■  ■       '"  Tus- 


^abat  j  quod  aegre  ferens  puella  ,  ro- 
gat ,  idnefaciat5  cumfitaviio  pudica. 
Lambinus. 

143.  ^lcedo.']  Videnotas  Cafin.ProI. 
^r  26'.  '     ' 

154.  Coloflra.']  Celofira  five  Coloftrum, 
lac  novum  tn  mammit.  Nonius>  Mart. 
|ib.n.38.- 

Suhripuit  paflor  qu&  nondunt  fiantibns 
ii3&d». 


A  C  T  U  S  I.    S  C  E  N  A  II.  151 

/liToAD.Quinabirefinis?  quidvistibi?  QUI  BE-      &^r 

NE  VOLUNT,  benevisitem. 
Mi.Sianteqiudem  menticus  eft,  nunc  jam  dehinc  eric  ve- 

rax  tibi. 
AD.Abfcedehincfis,  fycophanta.  Mi.  pareo.  atfcin  quo- 

modo  ? 
Sine  te  exorem ,  fine  te  prendam  auriculis ,  fine  dem  favium, 
Jam  hercule  ego  faciam  plorantem  illum ,  nili  te  facio  propi- 

tiam. 
■  'x  6§  Atque  hic  me  ne  verberet  (illud  facict ,  nifi  te  propitio) 
Male  formido :  novi  ego  hujus  mores  morofi  malos. 
Quamobrem ,  amabo ,  mea  voluptas ,  fine  te  exorarier, 
Ag.  Non  ego  homotrioboli  fum ,  nifi  egoilli  mafi:igias 
Exturbo  ocuios  atque  dentes.  hem  voluptacem  tibi , 

Hem 


Turnebus  diferte  explicat,  fua  pecunia 
te  redimet.  Nec  mirum  foret  rrag^^ 
^Sf^irJhKiAv  nummulum  dicere  fervum , 
cum  talentum  dicere  debuiflet,  modo 
conftaret  hocvocabulo  Plautum  ufum. 
Interim  intrudere  argentum  incivile  eft. 
Viderit  Muretus ,  quibus  in  exolefcenti- 
buslibrisidrepererit,  quodnon  Lambi- 
nus  in  fuis ,  non  Gruterus  in  Pall.  non 
cgo  in  Academico.  Ego  veterem  fcri- 
pturam  omnem  fartam  teftam  fervan- 
damcenleo  :  Egofaxo,  Ji>ioniratae3,ni- 
tnium  pro  te  dabit.  Cur  enim  non  dicam 
nimium  pro  quantumvis  ingenti  fumma  ? 
Cronoviwf. 

160.  Bene  vit  item.']  Veterum  libro- 
rum&vera  fcriptura  eft;  '^ene  vifitem. 
Benevolentes  mihi  bene  &  blandis  ocu- 
lisafpicio.  Cumbonis&faventibusmi- 
hi  beneago.  F7/?foidemeft,quod,  f;<^eo. 
Vifere,  vijitare ,  videre,  cupideintueri.  Ita 
Gloflae  Papiae.  Bcxhorn.  KtGtz  eft  fcri- 
pturalibrorum,  ^l^ibenevoluntbene  vi- 
fitem.  Nec  fcribendum  cum  Turnebo  , 
hene  x/«  item,  aut  cum  Lipfio,  benefia 
fient.  Benevideara  eosquibenemihivo- 
lunt,  nonqui  male.  Vifitare  ^x\l\(\\x\xxvi 
pro  fimplici  videre.  Inde  invifitata  faepius 
in  libris  vetuftiffimis  optimorum  aufto  - 
lumoccurrit,  pro  lequaenunquam  vila 
cft.   Inaudtta  atque  invifitata,  Pio  quo 


apud  Caefarem,  Ciceronem ,  Livium»  & 
aliosvulgolegiturj  inufitata.  Salmaf. 

163.  Prendam  aurtculis.~\  Inter  caste- 
rasantiquajvctuftatisblanditias ,  obler- 
vandumefthocofculigenus  ,  quofole- 
bant  pueriparentesautalios,  vel  aman- 
tes  inter  fe ,  alterius  auribus  apprehenlis, 
olculari.  Idilli  ^6rQ^vG.vcoilam  voca- 
bant  :  credoquodin  eogeftu,  utcaput 
olla;,  itaauresanfarum  farmam  referrc 
videbantur.  PoIIux  lib.  10. 

AitC^azt  r  cerwv  zixyiQov  tIw  ^vtq^v. 
OUam  prehenfis  ofculatur auribus,  (^c. 
IfiterLatinoshoc  cfculi  genus  primum 
expreflitPlautushocloco,  &  Afin.  3. 3. 
prehende  auriculii  :    compara  labelia  cum 
labellis.  Canter. 

165.  Ne  verberet  (illudfaciet)  ]  Et  hic 
Muretumfecutifunt  :  atque  itafanein 
codice  Academico  video.  Nen  temere 
tameneft,  quodTurnebi,  Lambini,  Ca- 
merariani  codicesconfentiunt  exhiben- 
do  iUumfaciat :  non  quafi  hoc  explican- 
dumcenleam,  utillitenrarunt,  &infeli- 
citer  :  fedquodfubhoccorruptoputem 
longealiudlatere.  Vide  an  fit,  yAt^jue 
hic  me  ne  verber abilemfaciat ,  nifi  te  propi' 
tioi  maleformido.  Utitureadem  voce  in 
Aulularia.  Granovius. 

169.  Exturbo  ochIos.]  S.vfculpo.  Scri- 
verius. 

P  4  tSS.  Fitri 


%$%  P    OE    N    U    L    U    S. 

170  Hem  mel ,  hem  cor ,  hem  labellum ,  hem  (aliitem ,  hem  /a^ 


.    vium  1 
}Ai.  impias ,  here  s  te  :  oratorem  verberas.  Ag.  jam  iftoc 

maeis. 
Etjam  oceiiam  addam,  Sc  labellum,  &iinguam.  Mi,  ec* 

quidfaciesmodi? 
AG.Siccineegoteorare  juffi  f  Mi.  quomodo  ergo  orem  ? 

Acrogas? 
Sicenim  diceres ,  fcelefte  :  Hnjusvoluptas,  te  obfecro: 
175  Hujus  mei ,  hujus  cor ,  hujus  lal^ellum ,  hujus  iingua ,  hujus 
favium, 
Hnjus  coloftra ,  hujnslalusamoena,  hujusfeftivitas, 
Hujus  coloftra ,  hujiis  dulcicuius  cafens,  mafti^ia , 
Hnjns  cor ,  luijus  ftudinm  ,  hnjusfavium ,  maftigia ; 
Omnia  lila  (]ux  dicebas  ma  elTe ,  ea  memorarcs  mea. 
1 80 Mi.  Obfecro  hercii  te ,  voluptas  hnjus ,  atqueodiura  meum: 
Hnjns  amica  niammeata ,  meainimica  &  malevola ; 
Ocuinshujus,  lippiwdomea:  meihujns,  felmeum: 
Ut  tu  hnic  iratane  fis :  auu  li  id  fieri  non  poteft, 
Ad.  Capias  reftim,  ac  tefiifpendas  cum  iiero  Sc  voftra  familia, 
1 85  Mi.  Nam  miiii  jam  video  propter  te  viditandum  forbilo, 
Itaque  jam  quafi  oftreatum  tergum  nlceribus  geftito , 
Propter  amorem  volirum.  Ad.  ^mabo  ,  men'prohibere  po- 

ftuias, 
Ne  te  verberet ,  magis.qi^.m  ne  mendax  me  advorlnm  fiet  ? 
An.  Aiiquidiinicrelponde,  amabo,  commode,  neincoiii- 
modns 
1 00 Nobis fii:.  nam  detinet nos  de  noftro  ne^otio. 

Ap.  Verum  etiam  tibi  hang  amittam  noxiam  unam ,  Agora- 
flocks, 

Non 

183-  Tieri  r,on  potej}.  ]   Adelphafisim  j  msrfiro  monftrum,  &  fimilia-  Salniaf, 


iiata  loquenfem  inteipellat 

1S5.  V;ciitandumforbilo.~\  Video  mi- 
hi  propter  re  vnpulandjam  5^  gemen- 
diim.  Sufpiria  enim  6c  gemitiis  vapu- 
l^ntium  imitanturrpiritum  (orbentium. 
Tur>ub.  Retium  eft  ,  vicittaridiiyr.  forbUo. 
a  veibo  foibeo,  fnrbHo  forbilare.  Unde 


191.  Verum.']  Adretnientispaificula 
padim  eft.  Verum.  Ter.  Eun.  ^&-  2.'  (c.J. 
Comitesfecuti  fcilicet  funt  virginem  ?  Ch.  - 
Vertim.  UbiDonatus  tlOtat ,  Inceptivam 
cfiTe  particulam,  non  Rela.tivam.  atme- 
iiusdicerent  ,  ^ffirmativam  efle.  Fre- 
quensilliComico  :  &v2let  idsm  proi- 


If  lips;enjfer^;7^;wpjo  forbiuor.e  ,  uta  '  fas  ,  quodJ»»e.  Acidil. 

4.  U^}9: 


A  C  T  V  S  I.  S  C  E  N  A  I IL  255 

Nonfumirata.  Ag.  nones?  AD.nonfum.  AG.cIaergo,uc 

credam,  (aviura. 
Ad.  Mox  dabo,  cum  ab  le  divina  rediero.  Ag.  i  ergo  ftrenue^' 
AD.Sequere  meforor.  AG.atqueaudin^etiam?  Veneri  dicico 
1 5? 5  Mukam  meis  verbis  (alutem.  Ad.  dicam,  Ag.  atque  hoc  au- 

di.  AG.quideft.^ 
Ag.  Paucis  verbis  rem  divinam  facito.  atque  audin'  ?  re- 

fnire  ^'^^-  "''>'"> 

ipiCt.  AD     relpexi, 

Refpexir.  idem  pol  Venerem  credo  faduram  tibi.    ^^-  "■  "^  ^"^ 
AcTus    Primi    Scena   Tertia. 

AGORASTOCLES,    MILPHIO. 

QUid  nunc  mihi  es  audtor ,  Milphio  ?  Mi.lit  me  verberes , 
Atcjiieaudionem  facias.  namimpuniilame 
Tibi  quidem  hercle  vendere  hafce  aedis  licet. 
Ag.  Quid  jam  ?  Mi.  majorem  partem  in  ore  habiras meo. 
j  Ag.  Snperiede  iftis  verbis.  Mi.  quid  nunc  vis  tibi  ? 
Ag.  Trecentos  Philippos  Collybifco  villico 
DediduJum,  priufquam  meevocafti  foras. 
Nunc  obfecro  te ,  Milphio  ,  hanc  per  dexteram  , 
Perque  hanc  lororern  ia^vam ,  perque  oculoscuos , 
joPerque  meos  amores ,  perque  Adelphaiium  meam  , 
Perque  tuam  libertatem.  Ml  hem ,  nunc  nihil  obfecras. 
Ag.  MiMiiphidifce,  meacommodicas,  meafalus, 
Facquod  fadurum  te  efle  proriSffli  mihi , 
Ut  ego  hunc  lenonem  perdam.  Mi.  perfacile  id  quidem  eft. 

I,  ad- 

4?  \  yf'  xAJorem  partem   in   ere   hahifM  '  hahitare  dicatur.  Lipfittf. 

XVjw  ?»«•!'•]  Hacle6tionenihilcert!us  9-  Sororem  Uvam.^  Lepida  figura. 
unquamcortina  Phoebiprotulit.  Cum  Oinniaenim  paria  vocabant /rdfre/  aut 
enim  Scrvas  frequenter  ab  immodefto  |  forores.  Martialislib.  r4-  epigr.  148.  iixH" 


illo  amatore  vapulans  per  indignatio 
nem  dixifTet,  vende  tandem  has  zdes 
tuas  :  dcmiratus  infolentiam  di^tionisj 
Qui  tandem  sEdes  ?  inquit  adolefcens. 
Nam,  refpondet  fervus, ego  tibi  pro  idi- 
bus  fum ,  in  cujus  ore  pugni  tui  ma- 
gnampartemfic  vetfantur,  ut  habitare 
ineovidearis.  Notumautem  eft,  Habi- 
tandi  verbum  itatransferri,  utquibus  in 
febus  quisiiequens  &  raultus  eft ,  in  iu 


cesforores.  Auflcr  Moreti ; 

Interiiumfejfa  fuccedit  Uvafororiy 

^lternate^ue  vices, 
TertuIHan.  cap.  ^i.  DeAnima  :   Corptul 
(b" anima, foror^s fubflantis..    Gruter. 

ir.  Nihilobfcras.]  Servuseam  obte- 
ftationem  vanamdicit,  quia  liber  nun- 
quam  fitfuturus,  &perpetu3m  fibifei- 
vitutem  ominatur.  Kihjl,  eft.  fruftn. 
yAcidaHui. 

t  5  Si.  ^-«r 


S.34 


P    OE    N    IT    L    U    ^i 

,  adducetefteistecum.  e^ointusinterim 


Jam  &  ornahientis  meis  dc  (ycophantiis 

Tuum  exomabo  villicum :  propera  atque  abi. 

Ac.Fugio.  Mi.  meum  eft  iftuc  magis  officium ,  quam  tuum, 

Ag.  Egone  ?  egone  ?  Ci  iftuc  lepide  eftexis !  Mi.  i  modo. 
zoAG.Utnonegotehodie!  Mi.abimodo.  Ag.  emittam  ma* 
nu.^ 

Mi.I  modo.  Ag. non  hercle  meream ah !  Mi, vah!  abi  modoa 

Ag.  Quantum  Acheronte'ft  mortuorum.  Mi. etiamne  abis  J 

AG.Nequequantumaquaecftinmari.  Mi.  abiturufiie  es  ? 

Ag.  Neque  nubis  quantum.  Mi.  pergin'  pergere  ? 
^5  Ag.  Neque  ftellae  in  coelo.  Mi.  pergin'aures  tundere  > 

Ag.  Neque  hoc ,  neque  illuc ,  neque :  enim  vero  (erio. 

Neque  hercle  vero.  quid  opus  eft  verbis  ?  quippini! 

Quod  uno  verbo  dicere  hic  quidvis  licet , 

Neque  hercle  veroferio.  (cin'quomodo  ? 
J  0  Ita  me  dii  amabunt.  vin'  bona  dicam  fide  ? 

Quod  hicinternosliceat.  ita  mejuppiter. 

Scin'quam  ?  vide  tu.  credin' ,  quod  ego  fabuler  ? 

Mi.  Si  nequeo  facere  ut  abeas ,  egomet  abiero. 

NAM  ISTI  QUIDEMHERCLEorationiOedipo 
5  5  Opus  eft  conjedtore ,  qui  (phyngi  interpres  fuit. 

Ag.  Illinc  hinc  iratus  abiit.  nunc  mihi  cautio  eft  , 

Ne  meamet  culpa  meo  amori  objexim  moram. 

Ibo  atque  arceflam  teftis :  quando  amor  jubec 

Meo  obedientem  me  efle  (ervo  liberum. 


2Z.  §luantum  yjcheronte  efl.']  Oratio 
cft  nontamperditeaixiantis,  quamftu- 
diofenugax,  &promittentis  ita  liberta- 
temfervo,  uttamennullanimis  certa& 
leligiofa  affirmatione  ad  eam  dandam 
veUii  adftringi.  Itaqae fruftra  quzrimus, 
quisunquam  popofceritlibi  pro  merce- 
de^quantuni  ext  m  Acherunte  mortuo- 
sura  i  quantum  aquaiLim  ia  mari,  qijan- 


tum  nubium  Incoelo.  Dicit  enim  hajc 
tantummodojut  videatur  aliquid dicerc, 
quumdicatnihil.  Fruftra  fingitur,  cum 
defiderare  tantum  ex  Adelphafio  volu- 
ptatum&  gaudiorum,  quantum  mot' 
tuorum  Achcruns,  &c.  Defiderabat  illc 
quidem  haec  &  imaginabatur  eventura,  fi 
illa  potiretur  .•  fed  ea  fe  defiderare  hic 
minimedicit,  neq;  perillaadjurat;  Gun, 


AGTUS 


A     C    T    u     s      1 1.  zii 

ACTUS      SECUNDUS. 

LYCUS,    ANTHEMONIDES. 

DI  illum  infelicent  omnes ,  qui  poft  hunc  diem 
Leno  ullam  Veneri  unquam  immolaiit  hoftiam : 
Quive  illum  turis  granum  iacruiicaverif. 
Nam  ego  hodie  iufelix  dis  meis  iratilliimis 
j  Sex  immolavi  agnos ,  nec  potui  tamen 
PrOpitiam  Venerem  facere  uti  ellet  mihi. 
Qi^oniam  litare  nequeo ,  abii  illinc  ilico 
Iratus :  vetuiextaproficarier: 
Neque  ea  afpicere  volui ,  quoniam  non  bona 
jQ  Arufpexdixit,  deameileindignamcredidi. 
Eopadloavargs  Veneri  pulchre  adii  manum. 
Quandoid  quod  iateratj  iatis  iiaberenoluit, 
Ego  panfam  feci ;  fic  ago ,  fic  me  decet. 
Ego  faxQ  poftiiac  di  deasque  casteri 


PJ^.deaefTeia.- 
dignacredidi. 


7.T  Itare.  1  YiA>Xiipfiv ,  vel  >  utait 
I  j  Macrob.  lib-  3.  cap.  5.  fa6lo  fa- 
crificionumen  fitacare.  Veteres  eo  verbo 
uli,  cum  grata  acceptaque  diis  facra  fuifle 
intelligerent.  Sacnficare igitur  eft  offerre 
facrum,8c  veniampofcere:L:f4reeftpro- 
pitiare,  &  votum  impetrare:non  quidem 
^W  T  hilicv  ,  Jd  eft,  a  precihm :  fed  a 
luere ,  id  eft ,  folvere.  Varro  Hecatombe: 
Jn^uo  e^o  y  utputo,  ejuoniam  efi  luere  fol- 
vere,  lutavi.  Turneb.. 

8.  Proficarier.'j  Exta  cofta  folebant 
profecare  :  unde&  pro/eSia  dicebantur, 
acpartem  adolebant,  partem  confecra- 
bant,  facerdotibufque  dabant:  partem 
(ibiapponebant.  Sicluftralibusextis  ve- 
fcunturapud  Virgilium  8.  itn.  Suet.  in 
Augufto,  cap.  I .  femicruda  exta  rapta  fo- 
co  profecuit.  Ovid.  6.  Faft. 

Inde  ubi  libavit,  profe£iaf^b  athera  po- 
nit ,  iiTc. 
Turnebus.  Nonius :  ProfeSia  exta  cjua 
arif  dantur  exfibrif pecudum  diffeSla.  Fa- 
ceteautera  dicuntur  :  quafi  probe  ^&(q 
ultusfitLeno  5  quod,cum  nonlitalTet, 
^xtadeo  nonreddiderit.  Taub. 

i  o.  Deam  ejje  /«(^»^'M;w.]Taubman.  & 


Con- 

Gruterus  ttadunt  ita  Gam.  Sarob.  Lamb- 
&Douzamedidiire:  reliquos  deam:  fed 
alterum  reconditiorem  antiquitatein  fa- 
pere.  Silentautemdiligentcr  de  fcriptis 
Palatinis :  in  quibus piane^^e^jw fuiffe in- 
dicavit  probavitque  primum  Pareus: 
poftea  muravit  fententiam,  quoniam  in- 
fra.  s  •  3  •  I S  •  in  altero  cod.  inventum  ait 
deum.  At  prstet  ipfum  nemo  priorura 
illoloco  aufus^cKTwfacere.  Et  credibile 
eftTTj  dfuperioti  parte  apertum  illicfuiP- 
fe,  utfolet  in  nonnulHs  antiquis  codi- 
cibus.  InAcad.noftroeft  «^ftfw  utroque 
loco.  Nec  vcl  reconditior  illa  antiquitas 
vel  audtoritas  tantorum  virorum,  qui- 
bus  libenter  aflurgimus ,  tantum  apud 
nospoteft,  utaveterif.-riptura  refta  & 
proba  recedamus.  Indignant  sutem  efl: 
non  meritam.  Arufpex  ajebat  Veneri 
difplicerefacra:  ego  interpretabar  facris 
difplicere  Venerem  5  &  noUe  fe illicom- 
moda  pra:bere  velut  parum  ea  meritac, 
Gronevius. 

1 1.  ^diimanum  1  Mihi  vidctur;  kA- 
diremanumalicui  ,  dicicum,  quijquod 
illi,  tanquam  inmanum  traditurus,  o- 
ftentet :  cumqus  ille  manum  ad  id  ca- 

picn- 


2.3^  P    OE    N    tr    L    t;    5. 

ij  Gontentiores  mage  erunt,  atqueavidi  minus, 

Cum  rdbunt ,  Veneri  ut  adierit  leno  manum. 

Condignearuipex,  nonhomotrioboli,  ^ 

Omnibus  in  extisajebat  portendi  miiii 

Malum  damnumque ,  3c  deosefle  iratos  mihi^ 
2.0  Quid  ei  divini  aut  humani  xquom  eil  crederc  l 

Mina  mihi  argenti  dono  poftilla  data  eft. 

Sed  qusefo  ubinam  illic  reftitit  miles  modo , 

Qui  hanc  mihi  donavit  ?  quem  ego  vocavi  ad  prandium. 

Sed  eccum  incedir.  AN.itautoccepidicere, 
•2-5  LenuIIe,  de  illac  pugna  pentethronica , 

Qua  fexaginta  millia  hominum  uno  die 

Volaticorum  manibus  occidi  mels. 

Ly.  Eh !  volaticorum  hominum  ?  An.  ita  dico  quidem, 

Ly.  An  5  obiecro ,  ufquam  funt  homines  volatici  ? 
3  o  An.  Fuere ;  verura  ego  in[erFcci.  Ly.  quomodo 

Potuifti  ?  An. dicam.  vifcumleoioni  dedi , 

Fundaique:  eo  prseilernebant  folia  i^arferi. 

Ly.  Quoi  rei  .^  i\N.  ne  ad  fundas  vifcusadhazrefceret, 

Ly.  Pcrge :  optume  liercle  perjuras.  quid  poftea } 

An,  In 


picndum,  porrexerit,  fuam  ipfemanum 
letro  trahar,eumque  inanem  atque  hian- 
tem  deftituat.  Hoc  loco  autem  Leno; 
Venus,  inquitjut  avaiaell,  pluresaflidue 
amehoftiasexfpeftabat  :  idcoquelitaie 
menolebat.  atego,  neprofecariquidem 
extavolui:  eamquehiantemireliqui:  6c 
ficeiadiimanum.  Muret. 

17.  Condigne  arufpex.  J  Qui  jungen- 
dum  cenfent:  Veneri  ut  adierit  leno  mAnum 
condigne.  ^rtifpex  :  &  explicant ,  prout 
iratavel  infefta  Venus  de  mc  mereba- 
tur;  oftendunt  fe  nondum  obfervafle, 
quoniodo  Plautus  hac  voce  foleatuti, 
quod  &  fupra  jamprodiderunt.  Juxta 
furilis  &  pari  vanitate  arufpex,  inquit. 
CronovitU' 

25.  LenuUe.']  Lentti  &  /eno  veteresdi- 
cebant,  unde /e««/«*  diminutivum  ,  & 
/f  w«^'«!>,quod  eft  hoc  loco.  a  leno  lenuncu- 
luf:  a  lenui  ienullus ,  &  verbum  Lenare. 
Ifidorus  in  Gioflis :  LenullHs,  parvw  iaca- 
ter  y  iAcare  ideni.  ^uod  fcoitaii  &  lenoci- 


narl ,  a  Gr^co  Xi«jiSv  8c  Xamd^W' 
Saimaf.  Lenuile,  de  tUacpugna  Pentethro- 
nica.j  'Le.no  Le72uUu^,  uthomo  homaUM. 
Deinde  fcribendum  non  Peiethronica 
cum  Stephano j fed  vel  Pteromithka  cum 
Heraldo ,  vel  nobifcum  Ptenornithica. 
Co.a]pofuit  vocem  ex  Trlmoz  &  o/)v/5  s^- 
viS©'.   Gronovius. 

iS.  Eh!  volaticorum.']  Sic  Gruterus, 
cum  in  Mfl*.  eflet ,  ut  &  in  noftro  Acad. 
Evolaticorum.^toBu ^idc^i  Heu.  quam 
non  modolamentantisjfed  &admiran- 
tiseflejam  notarunt  in  hac  fabulas-z- 
l47.&Rud.  2.4.  i.  Gronoviw. 

Iz.Farferi.']  Feftus:  Farferum^virgul- 
ti  genns.  Farferum  herba  eft  nymphes  non 
dillimilis,  ruffilago  noftra  /3;;;>^ov,  popu- 
li  albas  folio,  fedampliore:  axixferra- 
num  etiam  &  farfugium  vocetur.  Apu- 
le']as:Foiiafuntfarfert  &  nuga  mera.TutB. 

34.  PerjurM~\  Ferjurare.  promcntiri 
flm.pliciter,  ut  infra  aft.  5.4.  Ag.  dapi' 
gnus ,  ni  nkncperjiires,  &C'  Mil.  aft.  4-  2  • 

Hfta 


A.  c    T    u    s      11.  ijy 

3  5  AN.In  fundas  vifci indebant  grandiculos  globos , 

Eo  illos  volantes  juflifunditarier. 

Quid  mnlca  vetba  ?  quemquem  vifco  offendcrant, 
'  Tam  ctebri  ad  terram  accidebant  quam  pira. 

lit  quilque  acciderar ,  eum  necabam  ilico 
40  Per  cerebrum  pinna  lua (ibi ,  quafi turturem. 

Ly.  Si  hercle  ifcuc  unquam  fadtum  eft ,  tuni  me  Juppiter 

Faciat,  utfemperfacruficem,  necunquamlitem. 

An.  An  mihi  hcec  non  credis }  Ly.  crcdo ,  uc  mihi  eft  ^quom 
credier. 

Age  camus  intro ,  dumextareferuntur.  An.voIo 
45  Narrare  tibi  etiam  unam  pugnam.  Ly.  nihii  moror. 

An.  Aurcuka.  Ly.  nonhercie.  AN.tuumjam  elidamcaput, 

Ni/i  aufcuitas ,  aut  is  in  malam  crucem. 

Ly.  Malam  crucem  ibo  potius.  An.  certum  ne  eft  tibi  ? 

L Y.  Cerium.  An.  tum  tu  igitur  die  bono  Aphrodi(iis 
50  Addicetuammihi  meretricem  minufculam. 

Ly.  Ita  res  divina  mihi  fuit.  res  lerias 

Omnes  extollo  ex  hoc  die  in  alium  diem : 

Profedo  feftos  habeam  decretum  eft  mihi. 

Nunc  iiinc  eamus  intro.  (equere  hac  me.  An.  (equor, 
5  5  In  huncdiem  jam  tuus  (um  mercenarius. 

Hem  ecajlor  hom. perjurum  !  Merc  aft  3 .  l .     fu  J    Pareus  :  Ly.  Jta  res  divina.  mihi/ujf» 


\J 1 3.mcm  perjurium  pro  limplici  menda 
cio:  fic  infra  ad.  5.2.  incejiuj  pxo  ftupr o. 
^cidal. 

40,  Turturem.'^  Soletenim  turdas>ut 
&  atcagen,  aliacque  a ves ,  pennz  fax  aca- 
mine  per  ccrebrum,  qua  cervix  capiti 
committirur ,  ex  difcipliHa  venatoria, 
ada^o  necari. 

so.  ^ddice.l  Vende,  &  trade  vendi- 
tam.  ^dduere  hicciivznditons:  intei- 
dumeftPrztoris.  Lamkin. 

Jl.  Ita  res  divina  mihi  fuit.  ^]  VuIgO 
fuerit,  &continaanturhaecamiIite.  Sed 
fuit  legendum,  &  hajceffelenonis  expr- 
Pal.  lecienotavit  Gtuterus :  fed  quo  fen- 


Qnx  minime  ■placet  diftindtio.  Noj» 
vult  enim  Lejio  eam  addicerehoc  die, 
quia  rem  divinam  fecerat  ,  &  fic  ,  ut 
malam  ei  damnumque  portenderetur: 
eoque  fe  omnes  res  ferias  in  alium 
diem  proferre.  At  quod  fequitur,  Fro- 
fe£lo  feftos,  reddendum  eft  miliii ,  & 
legendum  Pro/V^oj ,  quandoMff.  Profs' 
6tos  :  quod  3c  alibi  Plauto  pro  illo  fubje- 
ftum  in  fcripto  animadvertimus.  Mihi, 
inquit  Anthemonides,  non  eft  illareli- 
gio ,  fed  decrerum  ,  ut  feftos  habeam 
profeftos,  id  eft,  pro  profcftis.  Indc 
leno  :  Nuncmmufintro  :  fe^uere  hacme^ 
Gxonovius. 


ACTUS 


23  3- 


P     OE    N    U    L     U     S. 


ACTUS   TERTII  SCENA  PRIMA. 

AGORASTOCLES,    ADVOCATL 

ITameDiament,  TARDOAMICO  nihil  eft  qutd. 
q-naminiquius,  ^ 

-Pr^fenim  homini  A  M  A  N  T I ,  QJII  quicquid  agit,  pro^^ 

perat  omnia. 
Sicut  ego  hos  duco  advocatos  j  homines  Ipifligradiirumos  ^ 
:    Tardiores  quam  corbit^  funt  in  tranquillo  mati. 
5  Atquc  equidem  hercle  deditaopera  amicos  fugitavi  fenes. 
Sciebam  a^tate  tardiore3 ,  metui  meo  amori  moram. 
Nequicquam  hos  procosmihielegiioripedis,  tardiiIumos<j 
Quin  (i  ituri  eftis  iiodic j  ite,aut  iteliincinmalam  ciucemo 
Siccine  oportetire  amicos  iiomini  amanti  operam  datum } 
loNam  ifte  quidem  gradus  fLiccretu  (lcribro  pollinado  ^ 
Nili  cum  pediciscondidiciihs  (ic  hocgrailari  gradu. 
Ad.  HeustUj  quanquamnos  videmurtibi  plebei  dc  paupercs^ 
Si  nec  redle  dicis  nobis ,  dives  de  fummo  loco , 
Divitem  auda6ler  iblemus  madlare  infortunio. 
15  Nec  tibi  nos  obnoxii  fumus ,  ifliUG  quid  tu  ames  aut  oderis : 

Cuni 


4 


COrhit^.']  Navesoherarlae,  tsrdjc 
5£  grandes.  fic  diftae,  quod  earum 
malus  praeferebatcorbem  inrummo  fa- 
ftigio:  ut etiamnum  ufus obtinuit.  V.  N. 
Caf.  4.  i-^o, 

7.  Procosr\  Procorum  nomine  intelli- 
go  adolefcen tes  ea  xtate,  ut  de  uxore  du- 
cendacogitarepoflfint.  Adolcfcensenim, 
qui  properat ,  feneslibi  adyocare  nolue- 
lat :  adolefcentes  fumpferat :  fed  id  fibi 
nihiiprofuifiedicit  :  cum  pra;  molHtia 
&  delitiis ,  (ob  id  enim  eos  procos vocar) 
nihilocelciiusincedsrent,  quam  fenes. 
Idqueipfeitaperfpicuedicerevidetur:  ut 
mirer,  nondico  Tttrnehum,  hominem 
perfpicacillimum,  fedqueftquamomni- 
jio  fuilTe,  qui  aliter  accipere  potuerit. 
^uret. 

10.  SuccrettfftcrihropoUinario.']  Qiuod 
w-K>^^ei\>  dicebantut  afturcones  &  to- 
lutaresequi,  quorum  gradus  in  ambu- 
lando  perinde  rainutus&creber,  quafi 
facco  coiatus  effe£  &  eliqiiatus  (liqaoies 


enim  per  faccum  dum  exprimuntur ,  cre- 
bris  &  minutis  guttiseunt)  prorfusea- 
dem   metjphora  ,  de  minutifiimo   ac 
fpiffiffimogradujdixithoclocoFiautus,' 
eum  fuccretum  eflecribropollinario.Ff- 
getiui  de  Perficis  equis  ,  qui  noftristra- 
quenariisfimilescrant:  rerfici  fiatura  & 
pojitioue  a  cateru    equoTum  genertbus  non 
plurimUmdtfferUnt ,  fedfolius  atnbuUtura 
auadarngratiadifceriiuntur  a  cateru.   Gra" 
dw  eft  minutui  ij'  creber  ;   (r  cjui  fedentem 
dele^et  ir  erigat,  nec  arte  doceatur,  fed  na- 
tura  velutijure pr^ftetur.  Salmaiius.  5«c- 
cretfdi  eft cnbro pollinario-  Errant,  qui  non 
ex  fetaconfeftum  incerniculum,  quo  vi- 
bratur  five excutitur polfen,  intelligi  vo- 
InntikAcrihrum hiceireipfam  pollineni 
fivefarinam,  quaeinterdepfendum  five 
fubigendumlentiflSmaefif  matei'ix,  hu- 
mefta  praefertim ,  &  iu  fermento jacens: 
ur  ;»o/4diciturprofarremolito.  Immo 
gradtts  fuccrettn  cribro  poUinario,  eft  tant 

lentusacfpiftlis,  quam  taide  e  cribro  tali 

ej6ces= 


A  C  T  U  S  III.  S  C  E  N  A  I.  25^ 

CamargentLimprocapite  dedimus,  noftrum  dedimus,  non 
tuum , 

Liberos  nos  elle  oportet :  nos  te  nihili  pendimus. 

Ne  tuo  nos  amori  fervos  tuos  elle  addidos  cenfeas. 

LIBEROS  HOMINES  per urbem modico  magis  par 
eft  gradu 
zo  Ire :  fervuli  eile  duco  feftinantem  currere ; 

Prsfertim  in  re  populi  placida ,  atque  interfed:is  hoftibus,, 

Non  decet  tumultuari.  fed  fi  properabas  magis , 

Pridie  nos  te  advocatos  huc  duxille  oportuit. 

Ne  tu  opinere,  haud  quiiquam  hodie  nofttum  curretper  vias, 
2.5  Neque  nos  populus  pro  cerritis  infedlabit  iapidibus. 

AG.Atiiad  prandium  mein^demvosdixiiTemducere, 

Vinceretiscervomcurfii ,  velclavatorem  gradu. 

Nunc  vos  quia  mihi  advocatos  dixi ,  dc  teftes  ducere  % 

Poda^^rofi  eftis ,  ac  viciftis  cochleam  tarditudine. 
3  o  Ad.  An  vero  non  jufta  caulTa  eft ,  quo  cucratur  celeriter, 

Ubi  bibas ,  edas  de  alieno ,  quantum  velis  ufque  aftatim  ? 

Quodtuinvitusnunquam  reddas  domino ,  dequo  ederis^ 

Sed  tamen  quomodocunque ,  quanquam  fumus  pauperculi  9 

Eftdomi,  quodedimus  :  nenostamcontemptim  conteras. 
35  Quidquideftpauxillulumillucnoftrum,  illudomneintus  efts 

Nequc 

matici  vereres  citant :  ^-graUatoremgra- 
du.  Sedminimedubiumelt,  quinanti- 
qui  alicujus Grammatici  interpietamcn- 
tum  intextum  irrepferit,  proveroveibo 
Plaurino  :,nam  ^vd  graU.atorem  clavato- 
remefTeetatinteipietatus,  anfam  dedic 
huic  mutationi  faciendae.  ClavA  igituE 
colobathrum  vel  gralla ;  &  davator gral- 
iator.  Pofteac/tfi/<j,  vel  x^.s^rra,  ut  re- 
centiores  Gixci  dixere,  pro  quovis  li- 
gneocalceodicicoeptaeft.  Salmaf. 

iii  ^od  tu ?ni/ir«*.]Adquodredden- 
dum  domino,  aquoopipareexceptuses* 
nunquam  cogaris.  Luditinvocabulo^- 
lienui.  Qui  aliena  utenda  accepit,  ad  red- 
dendum  cogtpoteft.  Qu^i  vero  de  aliena 
bibit  8cedit ,  alienaplanefacitfua.&ad 
reddendum  cogi  non  poteft.  Boxhorn. 

35.  ^uiccjuid  efi pauxiUnlum.~\  Quic-* 
quidnobisefty  id  omne  donu  eft;  nec 

aliude 


excerniturvelcxcretus&  percolatus  ex- 
ciditflos  illetritici,  pollen:  quodvidere 
licetquotidiein  piftrino  fieri  quam  tar- 
diflime.  Gronoviwi 

21.  Tumtiltuari.']  Proprie  dixit ,  tu- 
multuari.  Tumultus  enim  quali  tumor 
multus.  EtattendePoet^  Comicum  ar- 
tificium^,  quamdiffimulanter,  &quafi 
aliudagens,  Romanoium  icsgeftas  vi- 
doriafquedePoenisvi^lis  quasfitas,  hic 
attigerit.  'DouTLa. 

26.  t/£dem.\  ty£.dem  hic  accipio  fa- 
cram,  ex  antiquorum  litu:  quifaciifican- 
tts  ad  tcmpla  amicos  vocaic  folebant 
convivatum.  Exemplumeft  initioRud. 
Etaliasint»mplisconvivia  agitabantui : 
ut  cum  Cana  popularii  celcbiaietui.  dc 
quaTrin.  — ;-  (^uid  tu,fiin  Ademai  Cce- 
tiamvencris,  &c.  Acidal. 

ij.CUvaTtremiradu.}  Omncs  Gram- 


240  P    OE    N    U    L     U     S, 

Neque  nos  quemqaam  flagiramus,  neq;  nosquilquamflagltatd 

Tua  caufsa  nemo  noftrorum  eft  liios  ruprums  ramices. 

Ac.Nimis  iracundi  eftis :  equidemhxcvobisclixiper  jocum. 

Ad.  Per  jocum  itidem  didum  habeto ,  quae  nos  tibi  relpondi- 
mus. 
40  Ag.  Obfecro  hercle  operam  celocem  hanc  mihi ,  ne  corbitam 
dace: 

Attrepidace  faltem ,  nam  wos  approperare  haud  poftulo. 

Ad.  Si  quid  tu  piacide  otiofeque  agere  vis,  operam  damus : 

Si  properas ,  carforesmeiia^ftte  advocatos  ducere, 

Ac.Scitis,  remnarravivobis,  quod  voftra  opera  milii  opus 
iiet , 
45  De  leuoiie  hoc ,  qui  me  amantem  ludificatur  tam  diu, 

Ei  parac-E  ut  iint  iniidia?  de  auro  &c  de  fervo  meo. 

Ad.  Omnia iftasc  fcimos  jam nos ,  (1  hi  (pedatores (ciant, 

Horunc  hic  nunc  caulla  hxc  agitur  ipedatorum  Fabula : 

Husteiatiuseftdocere,  ut,  quandoagas,  quid  *      a^Smu^ 
agant ,  iciant. 
5 o  Nos  tu  ne  curadis ,  fcim us  rem  omnem  :  quippe  omnes  fimul 

Didicimustecumuna,  utrefponderepoilimusiibi. 

Ag.  Ira  pro fedo  eft.  ied  agice  igitur ,  ut fciam  vos  fcire  rem 
■    Expedircj&miiiiqu^dudumvobisdixi,  dicite. 

Ad.  Itane  tentas  an  fciamus ?  non  meminiile  nos  ratus , 
y^  Quomodo  crccencos  Philippos  Colly bifco  villico 

Dederis ,  quosdeferret iiucadienonem inimicumtuum ; 

Kque  (e  utailimuiaret  peregrinum  eiTe  aiiunde,  ex  aiio  oppidp. 

Ubi  is  tetuieric ,  tu  eo  qucxiitum  fervom  adventes  tuum 

Cumpccunia.  AG.meminiftismemoriter  :  fervaftisme. 
60  Ad.  iiie  negabit ,  Miiphionem  c^iixn  cenfebit  tuum : 


aliundepetimus,  utquldem  Lamh.  ex- 
ph:;5t.  Sedidnonfatis.  Etiam  fuum  id 
efle  rotum  ,  quod  habeant  quantillum 
habeant,  affirmant.  Interpunges  igitur  : 
^litu^uid  eft  bauxiUuLumilltic ,  nojirum  il- 
lud.  Acidal 

37.  Ramices.']  Vid.  Not.  Mcrcaft.  !• 
fcen.  Z'i'(.  27. 

40.  Operam  celocem.']  Allufio  adfc/o- 


cem  &  corhitam  .*  quarum  hxc  taida ,  ilh 
celeriseft.  V.  N.  Milite^-  i- 

41.  ^yittrepidate.']  ^drepitate.  Scri^ 
verius.  Senumellattrepidare,  ac  fenili 
graduapproperarc.  V.  N.  iAuI-  2.-  3« 

51.  Didicimustecum.']  ^abulam  Poe- 
ta  docet :  difcunt  Adtores ,  8c  difcant  ii- 
mul,  dumaficionem  periclitantur,  quo 
facetehicailuiitPiautus.  l.  Gid. 

61.  M' 


AcTUS    III.  SCENA  ti  %^l 

td  daplicablt  omnefurtam.  leno  addicetur  tibi. 

Ad eam  rem  nbs  elle  teftis  vis  tibi.  Ac.fenetis  rcm. 

Ad.  Vix  qmdem  herclej  ita  pauxilli  eft,  digituli^  [jrimori- 

bus. 
Ag.  Hoccico&  carfim  eft  agendum.  propera  jam  qaantuni 

pbteft. 
(^5  AD.Benevaleigitur:  te  advocatos  melius  celeris,  ducerc: 
Tardifamusnos.  AG.optumcitis,  peiramehei:-  ^riieS""'"''* 

cle  dicitis. 
Qiiin  etiani  deciderint  vobis  femina  in  talos  veliili.     />««';.  ^.emiri» 
Ad.  At  edepolnos  tibi  in lumbos  linguam,  atqiic  ociilosmfo- 

kim. 
Ag.  Eja,  haiid  voftrum  eft ,  iracandOsefTe,  qubddixijoco. 
7oAd.   NEC  TUUM   QUIDEM   EST  ,  amicis  nee 

jociim  injulle  loqui. 
AG.MittiteiftcEc:  qaid  veiim,  vbsfcitis.  AD.cailemasprober 
Lenonem perjuram  at perdas ,  id  ftudes.  Ag,  tenetis  rem. 
Ecceopportune  egrediuntur  Milphio  Una  &  viiiicus. 
Baiilice exornatusincedit,  &C fabread fallaciam. 


61.  ^ddicetur.']  Aprxtorc 

62.  Teneturem.j  Jocusinvoce,  Rem. 
Aufonius:- 

Imperium ,  Litem  ,   Vcnerem   cur  mia 
norat  Res .' 
V.  N.  fu pra  Prolog.  &  Pfeud.  aft.  4.  7- 

63.  l'ix  quidera  hercle.  j  jocus  adhuc 
|nonperccptus.  Credidcrunt  enmiLaaj- 
■  bino,  qui  per  rem  inrelligi  t  aliquid  turpi  - 
■culum,  To"  Tn^^yideiicet.  Qujid  infLil- 

fiflimum  necuUahocinlocoelt  obfcoe- 
iniras./vf^ilgnificataliquando  negotjum, 
laiiquandopecunianifamiliarem  ,  patri- 
jtnoniUm  3  utrer;  habere.remconfrin^ere. 
Inrroducoutur  autem  ubique  hi  adv^o- 
cati  pauperes  libertiui.  Itaque  cum  ro- 
gifler  Agoraftocles :  tenetu  rem?  quod 
Cii,  fciiis  quidagenduraiit:ilIii;eipon- 


jdent,  qiiadrogaiSetde  ftatu  illoruth  & 
ipecuaia:  Tenemusquidem,  fed  vixher- 
j  cie:  ut  tenentur,  qus  minimi  modi  lunc» 

digiiulis  primpribas :  ita  pausilla,  te- 
!  nuis,cxiguaeft.  Similiter  ludit  CurcuL 
I  aclvS.  fcen.  Z.  Magnares  ejl.  Ph.  i^aUd 
\efimihi  :  nam  cju^m  hdbtii ,  ai^fnmfi  cels~ 
\  riur.  Gronovius. 

i  66.  Qptume  itU.']  Cdntia  pla.ie  yiik 
j  Plautus.  Itaque  tradacltw^d^a//<«:  Ag. 
\  pefime  itu,  optume  hercledicitis.  C^iafi  di- 
i  cat:  Linguaceleres,  pedibusinertilfiini 
i  ellis,  Sed  Acidalius  audiendas  non  eft; 
!  liOnlce  loquitut  Agoraltocles.  Oprime 
j  itis,  fcilicer,  quitardisftis;  ceite  pefiinis 

dicitis.  lioxhoTn. 
I      67.  Fejaim.X  y..N.  Epid.  $,  2.,    5^ 
1  Preud.^-^,  .  -   „ 


tom.  ih 


a 


G  ras 


1^1 


P    OE    N    U    L    U     S» 


J 


AcTUs  Tertii  Scen a  Secund a. 

MILPHIO,     COLLYBISCUS,  AGORASTOCLES,  ADVOCATL 

Am  tenes  prsecepta  in  corde.  Co.puklire.  Mi.  vide  fis  cal- 
ieas. 

-  Co.Qni^opuftverbis?  cailum aprugnum  tallere  a^que  non 
iinam. 
Mi.  Fac  modo  ut  condoda  tibi  fint  dida  ad  hanc  fallaciam. 
Co.  Quin  edepoi  condodior  fum,  quam  Tragcedi  aut  Comici, 
j  Mi.  Probus  iiomo  es.  Ag.  adeam  propius.aifunt  te-  muspropms" 
fles.  MLtotquidem 
Non  potuifli  adducerc  hiomines  magis  ad  lianc  rem  idoneos. 
Nam  iflorum  nullus  nefaftuTt ,  comitiaies  funt  meri : 
Ibi  iiabitant :  ibi  eos  conipicias ,  quam  prastorem  faepius. 
Hodiejunsco6iioresnonfimt,  quilitescreant, 
lo  Quam funt  lii :  qui  fi  niiiil  efl  litium ,  iites  ferunt. 

Ad.  Dite  perdant .  Ml  vos  quidem  lierclej  commendo,  quom 
quiqui  tamen , 

Et 


^Uum  aprugnum.  "]  Videnotas 
Capt.  zdc.  4.  (c.  l.ff.  4. 

3.  Cofido^a.'^  In  utroque  vexfu  c()73^5- 
lium  lego ;  non  coriduSium,  bc  membra- 
riisadftipulantibus  &  tavente  fenfu.  Con- 
doHi&ntcm  Comici  (nnt,  qui  Fabulam, 
quam  aduri  funt,  una  fideliter  addidice- 
lunt,  gettumqueagere  fciunr.  Oportec 
enimhiftrionesperitos  efle,  &  Fabulam 
fimul  edidicifle  ,  antequam  in  profce- 
nium  prodeant  :  quo,  nilifsllor,refpe- 
xit.  Turneb.  Cum  fabuias  fuas  profere- 
bantfpediandas,  (hacla-/.iv  zos  dicebant: 
ut  Latini:  docere  fabulam.  Et  qui  pro- 
duftisin  theatri  coronamPoematis,  de 
palma  invicem  certabant ,  non  AVTAyjd- 
vig-dj  proprie  ,  led  «tvTiJVi/VJa^yiXo/  vel 
d^iii-n-^^yoi  nuncupabantur.  Palmer. 

7.  NuUhs  nefajltu  eji-  J  J.  Rxvard- 
Conjedt.  lib.  2.  cap.  20.  Quem,  inquir, 
Decemviri  &  JC.  intejlabilem  woczhty  is 
hoc  loco  nefafius  dicitur.  nam  fenfuseft : 
Hisreftibusnonefle  nefas  teftimonium 
perhibere:  &l  lic  nec  improbos ,  nec  inre- 
ftobiles elTe :  quandoquidem  in  comitio 
fedulam  quotidie  perhibendis  teftimo- 
niis  dent  operam.  Immo  fimplicitei  hoc 


vult,  mefaphoraa  diebus  dufta.  Adeo 
frequentes  in  foro  funt^ut  nullo  unquara 
die  abftineant.  Qu^iaenim  die  nefafto 
jusnondicebatur,  ideo  is  dies  quafi  m 
foro  non  zSt^  fed  forum  quafi  fugere  vi-' 
debatur.  Hoc,  ait  fervus,  non  faciunf 
ifti ;  nunquamabfuntaforo  inunquam 
eximuntur.  Et  ita  fe  explicat  ipfe  fervus: 
Ibi  habitafjt,  &c.  Piftor. 

9.  Co(5?/or?j.  ]  Co^iores  legendum  & 
ridiculum  diftu ,  juri»  eodiorem  ,  projM- 
r u doHiiorem dicciQ:  quod  urbanitateCo- 
mica  conditum  protulit ,  ambigui  occa- 
fione  ufus.  nam  &  jus  culinarium coqui- 
tur;  &Cco£}ui  ac  recoCim  dicitur,  qui  xxi 
aliquaretyrononeft.  Ttirmb. 

10.  Litesferunt.']  Scripti  habent5//>« 
emunt.  Etrefte  ita  lepofuit  Turnebus. 
Litium  redemptoresintelligit ,  ac  depe- 
diores  litium.  Horum  in  jure  fit  mentio. 
Salm. 

11.  Commetide.  Non  opus  legere  cum 
eopxocommendo.  Ambigue  lufit  fervus» 
Dixerant  Advocati,  Dite  perdant.  Servu- 
lus  nequam  ut  in  eorum caput  hocmaie- 
didum  regereret ,  ita refpondit,  ut fiinul 
hanc  imprecationeni  in  eos  letorgue- 


ACTUSIII.    SCENAili  i4^ 

Et  bene&  benigiiefacitis ;  quom  heroamanti  operam  datiso 
Secliftijamfciunt,  negotii c|Uicl  lit  r  AG^omnemrem  ordinei 
Mi.  Tum  vos  animum  advoitite  igitur.  hunc  vos  lenonem  Ly-' 

cum 
IjNoviftis.  Ad.  faclle.  Co.  at  ego  poleum  qua  (it  faeienefciQ. 
Eum  voio  mihi  demonftretis  hominem.  AD.noscurabimus. 
Satis  pra^ceptum,  Ag.  hic  trecentos  nummos  nunleratos  ha^ 

bet. 
Ad.  Ergo  nos  infpicere  oportet  iftuc  aurum ,  Agoraftocles , 
Ut  fciamus  quid  dicamus  mox  pro  teftimonio. 
ioAG.Agite,  infpicite:  aurum  eft.  Co.  profedo,  fpedatores^ 

Comicum : 
Macerato  hoc  pinguesfiuntauro  in  barbaria  boves. 
Verum  ad  hanc  rem  agundam  Philippum  eft.  Ad.  ita  nds  affi- 

mulabimus. 
Co.Seditaallimuiatote,  quafi  ego  {im  peregrinus.  AD.fcili- 

cet, 
Et  quidem  quafi  tu  nobifcum  ad  veniens  hodie  oraverls : 
ij  Liberum  ut  commonftraremus  tibi  locum  &  voluptarium ; 
Ubi  ames  $  potes ,  pergr^cere,  Mi.  heu,  edepol  mortales  ma-^ 

los! 
Ao.Egoenim  docul.  Mi.  quis  te  porro  ?   Co.  agite,  intro 


abite , 


Agoraftocles: 


tet ,  &  tamen  illi  hoc  intelligere  non 
poflent,  id  dici  j«ut  faltem  ipfe  excufare 
pofletnihil  taleafe  diftum.  Prima  ver- 
ba  refponfionis  eo  trahi  pofTuntj  vos  qui- 
dem  hercle,  nempe  dii  perdant  3  fed ftatim 
fubjungit,  commendoi  ut intelleftus de- 
fendere  pofFet ,  fs  aliud  dixifle»  Quiqui, 
inquit,el1:is,  certe  voscommendo,  ut- 
pote  peritos  &  dodos  juris  ,  &  litium 
creandarum.  Deinde  quod  &  bene  ac  be- 
riigne  facerent,  qui  hero  amanti  hanc 
operam  darent.5<x/;ftd/!  Commendo .'\  Sane 
j  in  Acid*  commendo  quicjtntamen.  Sed  in 
neutro  eft  Pall.  qui  haud  dubie  meiiores. 
Sic  enim  prior  ,  hercU  ejuo  meo  quin  n  Cjui 
^ui  tamtn:  alter,  hercle  cjuo  meo  cjuam 
^uiquitamen.  Undevideturfcribendum: 
Vos  cjuidem  hercule  ACjuum.,  quom  cjuicjui 
tamen.  Quxveiba  non  caient  eaambi- 


Ne 

guitate,  quam  certum  eft.captafTeMil- 
phionem.  Nam  t»  Vos  cjuidem  hercuU 
*^»?<7w,  fi  referantur  adpiiora,  intelligi- 
tur  fub  his,  deosperdere  :  ii  ad  poileiiorai 
intelligitur,  facttu ,  quum  quicumque 
facitis  5c  bene  & benigne ,  quumque  he« 
rQaaiantidatisoperam.  Gronovitis. 

20.  Coniictim.  ]  Comicum  aurUm  hic 
lupini  funt.Et  ficut  in  Comoedia  pro  au- 
reis  nummis  annumerantur  lupini,  fic 
&p'ierilupini.grana  pro  nummis  foliti 
funt  habere ,  atque  nuntierare,  &  inter  xS 
&]upinum  parum  diftinguere  :  atque 
idemhr.diequeinltalialufitantes  pueri, 
ementiri  Sz  xmulaii  lupinis  nummos 
conftat.  Muret. 

24.  Nobifum  adveniens  bedie oraverif.'^ 
Nohifcum  orare,  pro  nos  orare,  arthaiimuS 
efl.  Turneb, 

Q^  33.  0#. 


Z44  P   O^   N   U  L   u    s. 

Ne  hic vos  mccum  conipicetur leno :  neu  fallaci^ 
Praepedimentum  objiciatur.  Mi.  hic  homo  (apienter  fapir. 
^oFacite,  quodjubec.  Ac.abeamus.  ledvos!  fatis  didum^ft.^ 

Co,  abi. 
Ag.  Abeo,  qua^fo ,  dii  immortales.  Co.  quin  abis  ?  Ag.  abeo, 

Mi.  iapis. 
Co*St!  tace.  AD.quideft?  Co.fores  hx  fecerunt  magnum 

flagitium  modo. 
AD.Quid  ideft  flagitiirCo.crepuerunt  clare.AD.di  te  perduinr. 
Pone  nos  recede.  Co.  fiat.  Ad.  nos  pdores  ibimus. 
I5C0.  FacLunt,  fcurrs  quod  conluerunt :  pone  fefe  homines 

locaiit. 
AG.Iiiic  homo  Cik  qui  egreditur  leno.  Co.  bonuseft ;  nam  fu 

milismaloed:. 
Jam  nunc  egoilli  egredientifanguinem  exfiigam  procuL 

Zj.  Crepsicrunt.~j  AHuditad  crepitum  j  inteipretes.  Ideotacent.    Sententia  eft. 
ventiis,  qui  nonfineflagitioincoetLiho- 
minuraeditui:.  Lambin. 

3S'  SctiTr&.'\  VidenotasEpid.  aft.  1. 
fc.  i.^f.  13.  Pomfefehomims.'\  Quian- 
tecedunrsScahosfequi  fe  jubent.  Scur- 
ra  hicfunt  homines  urbani  (quos  afi-^ 
duosctves  inTrin.  vocat)  milicari  hoini- 
t?um  generiopponiantiquitusloliti  :  ut 
&  infeiius  a6t.  s  •  fc  5  •  LindebrogiHs. 

56.  Bonuiefl:  namJimiiiSy  ^c.l  Hxc 
quid  fibi  vellent ,     videntur  ignorafTe  )  tem ,  leno.  Boxh. 

AcTUS     Tertii    Scena    Tertia. 

LYCUS,     ADVOCATI,     COLLYBISCUS. 

Amiftiicegorevortar,  Miles :  convivasvolo 
Reperirenobiscommodos,  quiunafient: 
Inreribi attulerint  exta  :  atque  eadem  mulieres 
Tam  ab  re  divina  credoapparebunt  domi. 
5'Sed  qdid  huc  tantum  hominum  incedunt  ?  ecquidnam  affe^ 
runt  ? 
Etille  chlamydatus  quifiiam  eO: ,  qui  fequitur  procul  B 
AD.^Scolicivestefalutamus,  Lyce: 
Qaanquam  hanc  (alutem  ferimusinviti  tibi , 
Et  quanquam  bene  volumus  leviter  lenonibus, 

Ly.  For^ 

2.  Commcdos.l  Facetos,uibanos.VideLamb.adHorat.4.  Od.  8. 

12.  JP^ 


Bonus  leno  eft,  Nam  ,  quantum  ex 
vuitu  ejus  colligo  ,  fimilis  maIo,m:i- 
lus  eft.  Bonus  leno  efTe  non  poteft ,  nid 
fitmalus.  '^onui  leno  ergo  dicitur,  uc 
bonuf  futor  f  miles.  Bonus  enim  non 
tantum  eft,  quivirtutcexcellit ,  fed  qui 
in  eoquod  facit ,  five  malum  id  ,  five 
bonumfit,  virum  fefe  &  eximiumpra:- 
ftat.  Ex  ambigua  fignificatione  m  be- 
nui  captatur  jocus.    Subintelligitur  aix- 


A  CTU  S  III.    S  C  E  JJ  A  III.  MS 

loLT.Fortunatiomnesfitis,  quod  certe  fcio. 

Necfore ,  nec  fortunam  id  (ituram  fieri. 

Ad.  ISTIC  EST  THESAURUS  ftultisinlinguafitus, 

Ut  qu^ftui  habeantmale  loqui  melioribus. 

Ly.  VI  AM  QlII  nefcit,  quadeveniatadmare, 
ij  Eum  oportet  amnem  qu^erere  comitem  fibi. 

Ego  male  loquendi  vobis  nefcivi  viam : 

Nunc  vos  milii  amnes  eftis  :  vos  certum  efl  fequi. 

Si  benedicetis ,  voftra  ripa  vos  fequar. 

Si  maledicetis ,  voftro  gradiar  limite. 
ioAD.  MALO  BENEFACERE,  tantundemeftpericulum? 

Quantum  bono  malefacere.  Ly.  qui  vero  ?  AD.fcies. 

M ALO  SI  QUID  benefacias ,  id  beneficium  interit. 

Bono  ii  quid  malefacias ,  ^etatem  expetit. 

Ly.  Faccte  didlum.  fed  quid  iftuc  ad  me  attinet  ? 
Zj  Ad.  Quia  nos  iionoris  tui  caufsa  huc  ad  te  venimns. 

Quanquam  bene  volumus  leviter  lenonibus. 

Ly.  Si  quid  boni  apportatis ,  habeo  gratiam. 

Ad.  Boni  de  noftro  tibi  nec  ferimus ,  nec  damus , 

Nequepollicemur,  neque  adeo  volumus  datum. 
3  o  Ly.  Credo  hercle  vobis ,  ita  voftra  eft  benignitas. 

Sed  quid  nunc  voltis  ?  Ad.  hunc  chlamydatum  quem  vides  , 

Ei  Mars  iratus  eft.  Co.capidvoftroiftucquidem. 

Ap.  Hunc nunc ,  Lyce ,  ad  te diripiendum  adducimus. 

Co.  Cum  pra^da  hic  hodie  incedet  venatcr  domum. 
55  Canescompelluntin  plagas  lepide  Lycum. 

Ly.  Quis hic  eft  ?  Ad.  neicimus nos iftum  quidem  qui  (let. 

Nifi 

12.  Ijlicejlthefaurtu,  «5r<;.j    Scita  fcn- ;  cileplacatur ,  qainfuidolorispoenasre- 
tentiain  maledicosac  velutScyllxos  ca-    petiverir,  LAmbin. 
nes.      Vide  Cacl.  Rhodig.  Antiq.  led.  ,      30.   BenignitM.~\    Liberalitas.  eiiavf' 
lib.is.cap.  25.  kJ?  di£tum.  L. 

IS. y4mnemt^U£rere.j  Amnesenim&j  ii.  Et Mars  irattu  ej}.~\  Neque  Lam- 
numinautexmarinafci,  itain  mareve-  !  binus ,  ncque  Acidalius  hic  a>iuiencii. 
lut  reverti  5c  exonerate  fe   creduntur.  '  "      "  "'■    '■  ■-  ^  ...-^ 

Boxhorn. 


20.  Tantundem  eji  periculum.~\  Tan- 
tundem  ,  idem  ipfum  ,  ftmilitudo  ,  fgura. 
ejufdemrei,  detjuaagitur.  ItaPapiasin 
Gioflii.  Etfortehucreoe.xit.  Bixh. 

13.  o^tatemexpedit.']  Ideft,diudu- 

Ml.  nam  viibonusinjuiteljefusnonfa- 


Mars  iratus  illi  dicitur,  qui  advcrfam 
bello  fcrtunam  evpertus  eft.  Talis  hic 
fingitur,  &  apud  Lenonem  dif  ribitut 
Collybifcus.  Mo.xeniiiMingiiur  5c  dici- 
turj  miiitem  eumfuifT^in  Spaita  ;  in- 
deaufugiirc,  quia  oppidumcapiebatur. 
Boxhorn. 

34.  Co.   Cum pr*da-~\Y emtionetDcx 
Q^  "  fcn- 


H^  P    OE    N    U    L    U    S. 

Nifi  dudum  a  mani  ut  ad  portum  proceffimus^ 

Atquciftunc  e  navi  exeuntem  oneraria 

Videimis.  adiit  ad  nos  extemplo  exiens ; 
40  Salutat :  refpondemus.  Co,  mortales  malos ! 

Ut  ingrediuntur  do6te  in  (ycophantiam ! 

Ly.  Quid  deinde  ?  Ad.  fermonem  nobifcum  ibi  copuiat. 

Ait  fe  peregrinum  elle  hu  jus  ignarum  oppidi. 

Locum  (ibivelleliberum  prsberier, 
45  Ubi  nequam  faciat.  nos  hominem  ad  |e  adduximus, 

Tu ,  fi  te  dii  amant ,  agere  tuam  rem  occafio  eft. 

LY.Itaneilleeftcupiens^  AD.aurumhabet  ?   LY.prasdah^^ 
meatft. 

Ad.  Potare ,  amare  volt.  Ly.  locum  lepidum  dabo. 

Ad.  At  enim  hic clam  furtim  efle  volt ,  ne  qui  fciant  j^ 
j o  Neve  arbiter  fit ,  nam  hic  latro  in  Sparra  fuit , 

Ut  quidem  ipfe  nobis  dixit ,  apud  regem  Attalum» 

Lide  iiunc  aufugit ,  quoniam  capitur  oppidum. 

Co.  Nimis lepide  de  latrone ,  de  Sparta  oprume. 

Ly.  Di  de^que  vobis  multa  bona  dent,  cum  mihi 
|5  Et  bene  pr^cipitis,  &  bonam  praedam  datis. 

Ad.  hnmo  up  ip(e  nobis  dixit ,  quo  acpures  magis, 

Trecentos  nummos  Philippos  portat  pxaefidii. 

Ly.Rcx fum ,  fi  ego  illum  hodie  hominem  ad  me allexcro. 

Ad.  Quin  hic  quidem  tuus  eft.  Ly.  oblecro  hercle  hortamini  ^ 

U% 


4 


fententia  fibi  rucceflUram  ait  ,  femet 
J^iK-riioSz  venatoiem  faciens  >  Advoca- 
tos,  canes.  Piflor. 

^S.  Tu  ,  fttediiamant.']  Tu^  fi  non 
lubet,quoieferatur,  noneftnovum.Sx- 
pePlautus  orditut  iis  cafibus  nominis 
velpronominisorationem,utaliudver- 
bum  deftinaffe  refponfurura  videatur, 
quam  qtiod  poftea reddit.  In  quo  imita- 
turrermonem  quotidianum  ,  non  tam 
negIigenter,quamfubito,utres  fert,  ex 
tempore  &  non  ex  praeparato  loquen- 
tium.  Idhictamen  haudquaquamtam 
dure,  quaminterdum  alibi.  Nam  quid 
proclivius,  quamiUud  Tu  itaexaudirei 
quaii  fir,  Heus tu:  vel  audi  tu:  vel  Tu  me 
i?i^?itq :  v?iTu  vi^ila  &  vide<juid  agas. 


Haec  interpretes  jam  viderunt  :  itaque 
feto  apparent  cum  fuo  Tum  e  Papiae  glol^ 
fis.  GronoviKt, 

S3'  De Sparta  optume.']  NequeadfijJ- 
gra  Spartancrum,nequeadfutta  auffco- 
rem  puto  allufiffe.  LatronU  nomen  hiq 
pro  milite ,  ut  alibi  paffim  in  Corocedia 
Romana.  Latroncm,  id  eft«  militem  in 
Spartafuiflefignificat,  captoeo  oppido 
ad  Attalum  regem  profugiire.  Hic  infra 
ipfedicitfe  narraturum  lenoni  resSpar- 
tiaticas.  £t  peregrinuf  Spartanus  infli| 
vocaturaft.  3.  fc.  5.  Salmaf. 

57.  Prafidii.  }  Tmfidium  elegantet 
pro  commeatu  five  viatico  pofitum, 
quodfamiarccndaeeft.  ut  Perfa.  aft.  i. 
fc,  3.  Fortare\g\t\xi  nummos  prafidii»  eil 

4« 


A  cru  s  llh  S  c  E  N  A  rif.  247 

€0  Ut  devortatur  ad  me  in  hofpitium  optumum. 

Ad.  Neque  nos  hortari ,  neque  dehortari  decet 

Hominemperegrinum:  tuam  rem  tuages,  (ifapis. 

Nos  tibi  palumbem  ad  aream  ufque  adduximus : 

Nunc  te  illum  melius  capere,  ii  caprum  elle  vis. 
(JjLy.Jamneitis?  Co.quid,  quodvobismandavi,  hoipites?    . 

Ad.  Cum  illoc  te  melius  tuam  rem  adolefcens  ioqui. 

Illiceftadiltasresprobus,  quas  quxritas. 

Co.  Videreequidem  vos  vellem ,  cum  huicaurum  darem. 

Ad.  Illinc  procul  nos  iftucinfpedtabimus. 
70  Co.  Bonamdediftismihioperam.  Ly.  itad  melucrum. 

Co.lllud  quidem  ,  quorfum  afinus  csedit  calcibus. 

Ly.BIande  hominem  compellabo.hoipes  hofpitem 

Salutat:  falvomteadveniregaudeo. 

Co.  Mulratibi  Didentbona,  cum  mefalvom  efte  vis. 
7 j  Ly.  Hofpitium  te  ajunt  quxritare.  Co.  quaerito. 

Ly.  Ita  iili  dixerunt ,  qui  hinc a  me  abierunt  modo , 

Te  qusritare  a  mufcis.  Co.rninime  gentium. 

Ly.  Quid  ita  ?  Co.  quia  a  mufcis  (i  mi  hi  hofpitium  quasrer^m^ 
.  Adveniens  huc  irem  in  carcerem  re6ta  via. 
80  Ego  id  quisro  hofpitium ,  ubi  ego  curer  mollius , 

Quam  regi  Antiocho  oculi  curari  folent. 

Ly.  Edepol  nx  tibi  polTum  ilium  feftivum  dare , 

Siquidem  potes  eile  pati  te ,  in  lepido  loco , 

Inledo  lepideftrato,  lepidam  mulierem 

Com- 


itn  commeatum  6c  fumptum  (ecum  ferre. 
';  /.  Gul. 

i     68.  Videre^  &€.']   SubmifTa  voce  lo- 
iquitur.  Taubm. 

'jo.  It  ad  me  Ittcrum.']  Varro  :  Sl»od 
ufcjue  iiem  it  y  cjtiedinahejuo  confiftit  pre- 
tium.  idem  upjue  tt ,  diftum  vel  de  Tix- 
cone,  qui  fempei  vagatur,  donec  invene- 
rit ,  in  quo  confiltat  pretium:  vel  de  nrier- 
cede,  quaEfemper  e^-aroAfit^if ,  &incer- 
ta  eft,  donec  in  eo  mancupe  coniiftit,  qui 
au(ftioncm  evicerit.  Quo  in  Ijgnificatu 
jPlautus  dicit ,  It  ad  me  lucrum:  niniirum, 
jUtineoconfiftat&quiefcat.  Scalig. 
I  71.  ^orfum  afintu  cadit  calabu^.  '] 
^finus  fcxociens  leiioja^likatcakes.   Si- 


gnificat  igitur,Iiicrum  non  proverfum  ad 
Lycumiturum  ,  fed  veriusretrorlumab 
eodemabfceffurum.   Taubmitn. 

jj.  yAmufcis.'\  Parafiros&ejufmodi 
nugashominum,  qui  alienis  conviviis 
non  vocati  fuperveniebant,  faceteraw/c^ 
vocarunt.  Ita  interpretandi  hi  vcrfus,  qui 
plcri(q5  aenigma videntur. Quasrebat  ado- 
lefcens  hofpitium amtifcu,  id  eft,  liberum 
ab  arbitris  &  adventoribus.id  enim  fiipra 
^dvocati d'ix.tT3i^ut.  Addit  deinde  ludens 
de carcere.  nam  certe  in  carcerem  pericu- 
lumnonerat,  nequi  invocatus  venirer. 
Invenioita  locutos&  Graecos.  Lipfttf- 

81.   ^nriechooculi.  \  Grxca  fabula  eo 

temporefcripta  eft,  quo  Antiochus  re- 

Qj.  gna- 


14?  P  oie  N  y  L  t?   s. 

85  Complexum  contredare  te,  Co.isleno  viam» 

LY.UbimLencadio,  Lesbio,  Thafio,  Cooj» 

Vetuftate  vino  edentulo  astatem  irdges: 

Ibi  te  replebo  ufque  unguentiimecheumatis. 

Quid  muka  verba  3  faciam ,  ubi  tu  laveris  ^ 
f  plbiutbalneator  faciat  unguentariam. 

Sed  hasc  latrocinantur  quce  ego  dixi  omnia. 

Co,  Quid  ita  1  Ly.  quia  aurum  pofcunt  praEfentarinm, 

Co.Qj^in  hercie  accipere  tu  non  mavis ,  quam  ego  dare. 

Ly.  Quin  fequere  me  intro.  Co.  duc  ergo  me  mtro ,  addiftiim 
tenes. 
^  j  Ad.  Quid  fi  evocemus  huc  foras  Agor^ftoclem , 

Utipfeteftisfitiibi  certiilumus , 

Heustu  1  qui  furem  captas  ^  egredere  ociuS;^ 

Ut  tute  infpedes  aurum  lenoni  dare, 

^nabat.  Ocuii5*ortafre3fgrQtabat.Qu.od  laveris,  ibi.']  Itaungiientisbalncuni.in 
cx  hiftoria  illorum  temporufn  notum  quolavabis^effluerefaciam,  ut  nonbal'. 
tuncpoetzfuit.  Salmaf.  ;  neum  verutpjunguentariiofficinapotius 

87.  Vino  ede;^tulo.']  Lepide  diftum, '  vjderipoffit.  Et'^cmizo7ni^  fesmonisufi- 
Vinumfine  «ie^fifcwi  jquafi  niinia  vetufta-  ;  tataett.  ^uidmultaverha?  T otxo,  facere 
te.  iifdem  verbis  Alexis  Comicus :  j  unguentariam,  ea  ipfalegedidlum,  qua  8c 

KVct/  •)/'  loov  'Iv  ^iiiJ/JfjuiS,  i^oj  y^  fjcly^a. .  I  argent.ariar?} ,  topariam  ,.  vellaturar»,  m^- 
H"c/V?  y  oJ^ivira^  iM%Y-^v  ri^  (ra-ra)p4  ^.       \  dicinamfacere ,  h'  puUariam.  denique  & 


Lipjiuf.  Vinum  vetusanriquislaudatum. 
in  cornparatione  a  fenibus  defumpta, 
edentulum  vocat  Plautus  .  quia  ut  (enibus 
dentes  excidunt,  ita  vinurn  vetuftum 
ii*ine  dentibus  eft,  id  eft,  crudjtatem  acer- 
^iitateinque  depofuit-  Edentare,  dentes 
excutere.  Edentului  ,  Jine  dentibtu.  Ita 
Gloflae  Papiaj.  Boxhorn. 

gp.  ^JdmHltaverba?  faciam,  tibitu 


firutariam  diditabant.    Boux.a. 

pi.  Latrocinantiir.]  V.  N,  Milit.  l.  T, 
S)J^.  Duc  exgome.  3  Argute  alludit  ad 
judiciotum  confuetudinem  .  in  quibus 
d.imnatus ,  fi  folvendo  nonfit,  addicitut 
adveifario,  &abillodomum  abducitur. 
Afin.  s.  2.  ludicatum  me  uxor  abducit 
dnmum.  Nam  ^^^«ce«<i»' vejbuminea  i^ 
proprium.  /.  Guil. 


Agtus    Tertii   Scena  Qjj  A  R  T  A, 

AGQE.ASTOCLES,    ADVOCATI,    COLLY- 
BISCUS,     LYCUS. 

QUi  d  eft  ?  qnid  voltis,  teftes  B   Ad.  fpedb  ad  dexteram. 
Tnus  (ervos  aurum  ip(i  ienoni  datat. 
Co.Age,  accipehocfis:  hicfuncnumeratiaurei 
f  rec^nii  riu.mmi ,  qui  vocantur  Phiiippei. 

^    ^ '  ''     \     '  Hina 


A  c  T  u  s  III.  S  c  E  N  A  I V.  a45f 

5  Hlnc  me  procura ,  propere  hafce  abiiimi  volo, 

JLt.  Edepolfecifti  prodigum  promum  tibi. 

Age,  eamusintro.  Co.tefequor.  LY.age,agc,  ambulq. 

Ibique  reliqua  alia  fabulabimur.       ^  i.f 'fSl^Sut''' 

Co,  Eadem  narrabo  tibiresSpartiaticas. 
I  o  Ly.  Quin  fequere  me  ergo.  Co.abduc  intro.  addidum  tenes* 

Ag. Quid  nuncmihi audtores eftis ?  Ad.uc  frugi ftes. 

Ag.  Quid  fianimus  efle non  finit  ?  Ad. eftout ilnit. 

Ag.  Vidiftis,  leno  cum  aurum  accepit  ?  Ad.  vidimus. 

Ag,  Eum  vos  efte  meum  lervom  fcitis  ?  Ad.  fcivimus. 
1 5  Ag.  Rem  advorfus  populi  fa^pe  leges?    Ap.  fcivimus. 

Ag.  Hem ,  iftaec  volo  ergo  vos  commeminille  omnia , 

Mox  cum  ad  Pr^corem  ufus  veniet.  Ad.  meminerimus, 

Ag.  Quid  (i  recenti  re  a:dis  pukem  ?  Ad.  cenfeo, 

Ac.Sipultem,  nonrecludet.  AD.panemfrangico. 
lo  Ag.  Si  exierit  leno :,  cenfetis  hominem  incerrogem , 

Meus  fervos  fi  ad  eum  venerit ,  nec  ne  ?  Ad.  quippini  ? 

Ad.  Cum  auri  ducentis  nummis  Philippis.  Ad.  quippini  .^ 

AG.Ibiextemplolenoerrabir.  AD.quadere?  AG.rogas? 

Quia  centum  nummis  minus  dicetur.  Ad.  bene  pucas. 
I5  Ag.  Alium  cenfebit  quasritari.  Ad.  fcilicet. 

Ag.  Extemplo  denegabit.  Ad.  juratus  quidem. 

Ag.  Homo  furti  lefe  adftringet,  Ap. liaud  diibium  id  qiiidem 
eft. 

AG.Quantum  qqantum  ad  eum  erit  delatum.  Ad.  quippini? 

Ag.  Diefpiter  vos  perduit.  Ap.  te  quippini  ? 

Ac.Ibo 

6.  Frodigumpromum.^j^^Jon potm&.itl\- 1  aliter  ,  quampanis  frangitur?  ubi  puls 
gere  proirium  laigiorem  ,  quam  ego  nondatur.  Mosenim  veterura , /'rtwf?» 
iam.  Lamb.  /r^?j^ere,  Quod  in  Brixienli  editione  le- 

iS.  PopuHfipe kges."]  Non  opus  alia  g\xnx;pedeudesfr-ar'gito.gi.off^c(i)iivein- 
coireftione  hicverlus  habet ,  fed  leftio  trepretantis -iS  pafieinfrwigtto,  qucmodo 
tanturavetusreponidebet,  quaeinmeo    difertimleguntMflT. Pall.  Boxhem. 


Cantabrico  Codice  habetur ;  Remadver 
jwpopuliejjeleges.  Salmaf 

19.  P^nemfrangite.~\  Jocus  eftin  voce 
pultem.  Dixerat  Agoraftoclesj  SipuLtem 
non recludet.  Quid  ii  pultem,  &  non  ape- 
iiat?Advocati,tanquam/7«/ftf7waccu(andi 
cafu  dixiifct  Adolefcens ,  &  de  palte  lo 


20.  Si  vxierit  lerio.']  Videtur  moris 
fuifle,  utquem  quis  furem  efle  fcirer, 
eum  teftibus  pisfentibus  interrogaret  , 
Nunquidilla  les  apud  iliamellet;  aut, 
Nunquid  eam  contredaiTet  5  Si  negaret, 
res  teftibus  iifdem  prarfentibus  comrte- 
riebatar:  uthocloco:  item  Scena  fcq. 
queretur,excipiunt3/?d«ew/rd«gifo.  Ideft,  1  Ag.  Hocagsfsl.  ^c. itemaliquantopoit: 
pcdibus&piiltandofoies&anaitO>haud  l  Ac.Negafne apudte ejfe aurumi&c.  Ho?. 

J  Q  5  3S.  ifl»- 


ijd  P    OE    N    It    L    U    S. 

I  o  Ag.  Ibo  Sc  pultabo  januam  hanc.  Ad.  ita  quippfni  j 

Ag.  Tacendi  tempLis  eft :  nam  crepuerunt  fores. 

Foras  egredier  video  Lenonem  Lycum. 

Adefte ,  quaefo.  Ad.  quippini  ?  ^»/«  fi  voles , 

Operirecapira,  nenos  lenonoverit, 
1 5  Qui  ilii  "lalas  rei  tants  fuimus  illices. 

3S.  /fl/cM.]  Vide  notasAfinar.  aft.  i.  lc.  3.  ;^f.5g. 

AcTus  Tertii  Scena  Quinta. 
LYCUS.   agorastocles,    advocatl 

SUfpendant  omnes  nunc  jam  {e  harufpices. 
Quid  ego  illis  pofthac  quod  loquantur  creduam  ? 
Qui  m  re  divina  dudum  dicebant,  mihi 
Maium  damnumque  maxumum  portendier , 
5  Is  explicavi  meam  rem  poftilla  lucro. 
AG.Salvosfisleno.  Ly.  di  te  ament ,  Agoraftocles. 
Ag.  Magis  me  benigne  nunc  (alutas ,  quam  antidhac, 
Ly.TraiK]uiIlitas  evenit ,  quafi  navi  in  mari : 

UTCHNQUE  EST  VENTUS,  exin  velum  vorti- 
tur. 

ioAg.  Valeantapud  te  quas  volo ,  atque  haud  te  volo. 

Ly.  Valent  ut  poftulatum  eft ,  verum  non  ribi. 

Ag.  Mitte  ad  me ,  fodes ,  hodie  Adelphaiium  tuam , 

Die  fefto  celebri  nobilique  Aphrodiliis. 

Ly.  Calidum  prandifti  prandium  hodie  ?  dic  mihi. 
1 5  Ag.  Quid  jam  ?  L y.  quia os  nunc  frigefaclas ,  cum  rogas. 

Ag.  Hoc 


5 .  T  5  expUcavi.']  Id  eft,  extendi  &  quafi 

Xdilatavi,  atque  auxi,  Sic  Prolog. 
Aniph-dixit,  expedire  rationes.    Douza. 

9.  Vtrumtjue  efi  ventus.'\  A  quacum- 
que parte  ventus  flat,  ad  eam  velum  ver- 
titur.  Ita  qualis  eft  Fortuna  ,  Talis  eft 
hominum  animus,  vultus,  oratio.  V-  N. 
Epid.  I.  I. 

II.  Nontibi.']  Chlamydato  enim  has 
puellas  jam  pretiodeftinarat.  Lamb. 

1 3 .  'Diefejio  celebri.']  Non  eft  ab  inter- 
ptetc  To  fefio ,  utputarunt.  Salluftiusin 
Beilo  Jugurthino:  tn  diemtertium  eonfti- 
tpuuti  quod  ufejitu  celebratuf^i  per  omnem 


^fricam  ludum  &  Ufciviam  magis  quam 
formidinem  ofientabat.   Gro  nov. 

X$.  NuncosfrigefaBas.]  Qui  calidum 
prandet  prandium,  avide  captata  aura  li- 
benter  os  frigefadat ,  qui  vero  auram 
captat,  nihilagit:  fic  Agoraftoclesnihil 
agit  rogando  ad  (e  mitti  Adelphafium. 
Sicputant  feacute  rem  expedilTe.  Sane 
quiauram  captat  pro  corpore  ,  is  nihil 
agit:  fedqui  auram  captat,  ut  auram  > 
nemperefrigerandi  &  recreandifui  cau- 
fa,  isprofeaoaliquidagic,  &  fe  reftitui 
fentir.  Alio  &  commodius  refpicit  Plau- 
tMi.Frigida  dicuntur,in  quibus  paru  m  cft 

giatix , 


A  C  T  U  S  III.  S  C  E  N  A  V.  Z  j  i 

Ag.  Hocagefis  leno ,  fervom  elle  andivi  meum 

Apud  te.  Ly.  apud  me  ?  nunquam  fa6tum  reperies. 

Ag.  Mentire.  namadtevenit ,  aurumqueattulir. 

Ita  mihi  renunciatum  eft ,  quibus  credo  fatis. 
io  Ly.  Malus  es ,  captatum  me  advenis  cum  teftibus, 

Tuorum  apud  me  nemo  eft  ,  necquicquam  tui. 

Ag. Mementoreilluc,  Advocari.  Ad. meminimus. 

Ly.  Ha  ha  he!  jam  teneo  quid  fit ,  per(pexi  modo, 

Hi ,  qui  illum  dudum  conciliaverunt  mihi 
15  Peregrinum  Spartanum,  idnunc  hiscerebrumuritur, 

Me  eile  hos  trecentos  Philippos  fadurum  lucri. 

Nunc  hunc  inimicum  quia  elle  iciverunt  mihi , 

Eum  allegaverunt  >  fuum  qui  fervom  diceret 

Cum  auro  elle  apud  me.  compofita  eft  fallacia , 
5  o  Ut  eo  me  privent ,  atque  inter  ie  dividanr. 

LUPOAGNUM  eripere poftulant ,  nugas agunf. 

Ag.  Negafne  apud  te  efte  aurum ,  nec  fervom  meom  ? 

L Y.  Nego :  &  negando ,  (i  quid  refert ,  raviot  ^^^^f-  an""»* 

Ad.  Perifti  leno,  nam  ifte  eft  hujus  villicus , 
;  5  Quem  tibi  nos  efte  Spartiatem  diximus , 

Qui  ad  te  trecentos  modo  Philippos  detulif. 

Idque  adeo  in  iftoc  aurum  ineft  maifupio. 

Ly.  Vae  voftrse  ^etati !  Ad.  id  quidem  in  mundo  eft  tu^. 

Ac.Age,  omitteadutumfurcifcr,  marfupium: 
^o  Manifefto  fur  es  mihi.  quaefo  herde  operam  datc , 

Dum 

igratiSjfalis,  facetiarum:  ^xcfrigidum  fche- 
piAtfrigida  urhamtin,  Sic  igitur  Sifrigida 
iquacfinegratia  excipiuntur,  pro  fatuis, 
iinfulfisjinficetisaudiuntur-  Tam  frigi- 
jdai  inquit,  loquetis,  ut  fi  calido  cibo 
itaptimguftatogutturaduflilTes,  ad  hacc 
ivcrba  id  reftigerare  pofles.  Sic  &  Ru- 
jdente,  5.2.  d  calet  tibi :  rmm  id  frigefa- 
\iiiu.  SimilitetluditMartialis  j.  25-  Si 
temperariba.lneumcupufervens ,  Roga,  la- 
vetur  y  rhetorem  Sabinejum  :  Neronianai  it 
refrigeratthermas.Et  GaaihxnzDi^hilo, 

f^SfJasi  dicenti  fic  refpondit :  tov  <mv 
J^&^f^TWV    7S'  iTnfMXu;  Eif  axjTvv  dei 


nxamlib.  13.  Gronoviw.  Frigefa£}as.'] 
J.  Guliel.  &  Douza  probant  frtgidcfaCi<ui 
quavoce  ,  eodem  plarefenfu,  ufusia 
Rud.aft.  <i.z.i!r^.  39.  Oscalettibi!  nunc 
&  idfrigidefiiSias  ?  ' 

24.  Hi,quii[lum,&c.']  li ,  quorum 
opetahic  Spartanus  ad  mc  venit,  mo- 
lefte  jamferunt,  mehos  CCC.  Philip- 
poslucrifadurum  elfe  :IlUidautem,  hi^ 
non  habet,quoreferatur,more  Comico. 
Turneb. 

33.  Ravio.']  Hoc  eft  ,  contenta  voce 
adravim  ufqueclamanspernego.  Tumeh. 

39.  ^ge,    omitte.  ]     Hinc  furem  dici 

manifefum  non  pofle ,  poft  rem  i?i  defti* 

f *f '»©'?vo^j<j  i^^^a.n^.tifS^i  apud  Athe-  inaium  locum  pcrlatam  ,  quamvis  cum 

ipia 


l^Z  P    OE    N    U    L    C    S. 

Dum  me  videatis  rervom  ab  hoc  abducere. 

LY.Nuncpoiegoperiicerto,  haud  atbitrarlo. 

Coniulto  hoc  fa6lum  eft ,  mihi  uc  inCidix  fierent. 

Sed  quid  ego  dubito  fugere  hinc  in  malam  crucem 
4j  Priulquam  obtorco  colio  ad  prscorem  trahor  ? 

Eheu !  quam  ego  habui  ariolos  arufpices , 

Qui  (i  quid  boni  promittunt ,  pro  (pifFo  evenlt : 

Id  quodmalipromittuntpraeientarium  eft. 

Nunc  ibo ,  amicos  confulam  quo  me  modo 
50  SufpendereaEquom  eenleant  potiilumum. 

ipfarcdeprehendatui :  immo  ne  furem 
quidem elTe  :  cumdolo  malorem  alie- 
namnon  contie£^aiic,  docet  Hotoman- 


nus. 

41.  Uatid  arbitrario.']  Non  eft,  quod 
quifquamdicat  fe  arbitrari  me  periille  , 
fedpoteft  hocliquidodicete.  L.Stichoj  . 
i.  PeriipUney  non  obnoxie.  V.  N.  Am- 
phit.  I.  I. 


45.  Obtorto  coUo.l^  Rapere  ohtorto  ceUo, 
eft  vefte  ad  collum  prehenfa  gulam  & 
faucespremere&angere,  iifque  adftii- 
&h  urgere  &  trabere    Turnebns. 

47-  Profptjfo  eventt.']  Id  eft,  peiquam 
tarde  &  fero.  Tutneb.  lib.  39.  2, 

So.  Stifpendere.'^  Non  quaerit  reme- 
dum  mali,  fed  fufpendii  genus  j  quafi  ic 
omni  jam  deipeiata. 


AcTUs  Tertii   Scena  Sexta. 

AGORASTOCLES,    COLLYBISCUS,    ADVOCATIr 

AGe  tu  progredere ,  ut  teftes  videant  te  ire  iftinc  foras. 
Eftne  hic  fervos  meus  ?  Co.  fum  me  hercie  vero ,  Ago* 
raftocles. 
Ag.  Qiiid  nunc  fcelefte  leno .''  Ad.  quicum  litigas, 
AbfcelEt.  Ag.  utinam  hinc  abierit  malam  crucem  1 
5  AD.itanosveiieaequumeft.  Ag.  cras  fubicribam  homini  di* 
cam. 
Co.  Nunquid  me  ?  Ag.  abfcedas .  fumas  ornatum  tuum. 
Co.  Non  iiim  nequicquam  miles  fadus ;  paululum 
PraedsB  intus  feci ,  dum  lenonis  familia 
Dormitat :  extis  fum  fitur  faiftus  probe. 
lo  Abfcedam  hinc  intro.  AG.fadlum  a  vobls  comiter. 
Bonam  dediftis ,  Advocati ,  operam  mihi. 
Cias  mane ,  qusfo ,  in  Comitio  eftote  obviam. 

Tu 

5,  QVbfirihafndicam.']  VidenotasAu-  I      6.  OrnatumtHum.']  Villici ;  depofito 

i  iuiar.  -^(k,  4.  fc.  1  o.  ^f.  3  Q.  1  hoc  militaa. 

iz.Epti 


A  C  T  U  S    IV.    S  C  E  N  A  L  1^^ 

Tu  fequere  me  intro .  vos  valete.  Ad.  &  tii  vale. 

Injariam  iiiic  iniii^nke  poftulat : 
15  Noftrofervire  iiosiibicenleccibo. 

Verum  ITA  SUN T  ISTI  NOStRI  divites: 

Si  quid  bentRicias  ,  levior  pluma  eft  gratia : 

Si  quid  peccatum  ft 5  plumbeas  iras  gerunt. 

Domosabcamusnoftras ,  lialtis,  nuncjam, 
2oQuandoid,  quuireioperamdedimus,  impetravimus, 

Utperdcremus  corruptoremcivium. 


iz.  Eftoteobviam.\  Eftote  mihi  prse- 
fto:  ijU,o\  d^jnvTa.Tt.  Notat  Donat.  in 
Phormion  Tercnt.  aft.  z.  {c  j.  itera 
aft.  2.  lc.  I.  o^^f/7^c<i«/k,  propticdicun- 
tucpatfoni  5c  ainici.  Vetereienim  fimi- 
eos  proteltibas  &  advocatis  pofuirunc. 
Videnotas  fupra  a6t.  r.  lc.  x.  i/£.  7.     Ec 


Epid.   3.    3.   dc  Comitio ,    MenacchnL. 

361.  4.  2. 

14.  lnftgnite,&c  ~\  Agoraftocles  aper* 
tea  riobisreminjuftam  poflruht.  V.  CJ. 
Cai^  extr. 

18.  PlumbeM.'^  Graves  &  diuturnas. 
Lamb. 


ACTUS   QJTA  RTI  S  C  E  N  A  P  R  I  M  A. 

M    I    L     P    H    I    O. 

EXpe6lo  quo  padro  mese  techncE  procciTur^  fient. 
Scudeo fiunclenonem  perdere,  velucmeum  herummlfe- 
rum  macerac: 
Isme  autemporro  verberat,  incurfatpugnis,  calcibus: 
'    SERViRE  aMANTI,  miieriacft,  prxfertim  qui ,  quod 

amat ,  caret. 
5  Attat!  efanoreciperevideofeSynceraftum 
Lenonisfervum:  quid  Iiabeat  lermonis ,  aufcultabo. 

ACTUS     QUARTI     SCENA     SeCUNDA* 
SYNCER.ASTUS.    MILPHIO. 

SAtls  fpecfcatum  eft  Deos  atque  iiomines  ejus  negligere  gra- 
tiam, 
Cui  liomini  herus  eft  confirailis ,  velut  ego  habeo  nunc  hujui^ 
modi. 

Nequc 

2"/^  yihominihertu.']  Orationonfa-  |  tamenvoluitj  Norum  efTe,  deos  ei  in- 
V^tisaccurataj  utpotequx  pueri  eft  ;  feftosefTe,    quiherum  habeat  hero  fuo 
parumattendentis,  qui  ioquatur.  Hoc  J  confimilem.  Lambin, 

5.  LafH 


ij-^  P     OE    N    U    L     U     j. 

Neque  perjurior ,  neque  prior alter ufquam  efi:  gemiUm  i 
Quam  herus  meus  eft :  neque  tam  luteus  ,  neque  tam  CGend 
collitus, 
5  Ita  me  Di  ament ,  vel  in  lautumiis  $  vel  in  piftrino  mavelim 
Agere  ^tatem ,  pr^peditus  latera  forti  ferro  mea ,  i 

Qiiam  apud  lenonem  hunc  fervitutem  colere.  quid  illuc  e{| ' 


m 


genus  i 
Qaaeillic  homlnum  corruptelas  fiunt  I  Di  voftram  fidem , 
Quodvis  genus  ibi  hominum  videas ,  quafi  Acherontem  ve- 
neris. 
1  o  Equitem ,  peditem ,  libertinum  ^  furem  ac  fugiti-    fifg^uvla?/'^"'^ 
vunivelis. 
Verberatum  ,  vindum,  addidum  t  quihabet  quoddet 

homo  eft , 
Omniagenera  recipiuntur:  itaque  in  totis a^dibus 
,TenebrcT,  iatebrcet  bibitur,  eftur :  quafi  in  popina,  haud  fecuSd 
Ibi  tu  videas  iiteratas  fidbles  epiftolas , 
I  j  Pice  (ignatas  ?  nomina  infunt  cubitum  longis  literis. 

Ica  vinaiiouum  habemus  noftrs  deledum  domi*  rio^umr'"*' 

Mi.Omniaedepolmirafunt,  m(i  herus  hunc  heredem  facit^ 

Nam 


5.  Lautumiu.^^KeCtclautumtofjCivi&G. 
'k£ioTVf.iia^k.  Lamb.  Lafitumitniicutloca. 
lapidibus  csfis  exfeda  <  in  quae  noxii 
damnarifolebant.  Cujufmodierant  la- 
pidicinae  Syraculis  in  Sicilia.  ^fcon. 
Tadian. 

14.  Spiflold/u  ]  Teftas  feu  amphoras 
licteris  inlcdptas,  epijloloA  fiSliies  appel- 
lat.  Rud.  Vrnaiitterata;  Ikt  enftcului  Ut- 
teratttf.  Vide  interpretes  ad  illud  Arbitri: 
fiatim  allatiS  ftint  amphcra  vitrea  diligen- 
ter  gypfata  ,  quarum  in  cervicibuf  pttta- 
eia  erant  ajfixa.  Idem  :  Scedium  ajftxum 
ampuUii,  cui  infcripta  atat  vini.  Quas  igi- 
tur  nofter  hic  epifioUi  vocat;  ille  mr- 
Tdiuov  ,  8<.f€edmm:  GloHkyBrevesfitetn 
Epifioia^  breves ,  &  modica4  :  Horat.  i . 
Sat.  10.  NofM.  Ego  litteratas  epifiolof  hic 
fimpliciter  intelligo,  y^^jt.^^Tiy^  tto- 
TsJQ^ict  AthenjEi  ;  qua:  Sc  uno  verbo 
BmgvXcij  fint  ditkx.   Meurf. 

15.  Nomina.']  Scil.Confulum,qttibus 
■condiraeiantvina. 


i  16.  Vinariorum.  "]  Eft  a  re  militarJ 
quaefita  tralatio  in  voce  Deledum.  Eo 
dico  ,  nequisfortedevaforum  vinario- 
rum  multitudineSyncetaftum  loquiau- 
tumet,  '^i  Lambino'\ndinGt\is.  Douta. 

17.  Nifi  hu?ic  beredemfacit.2  Invehun- 
tur  in  infcitiam  illorum  ,  qui  ex  hoc 
loco  coliegerunt ,  qui  vivos  ludant  , 
ab  iis  haeredes  plerumque  fcribi.  Ipfi 
(ic  interpretantur  :  mirum  ,  fi  hujus 
herus  ieno  Lycus ,  qui  haud  dubie 
fallaciis  meis  jam  raoritur  &  interitjf 
hunc  fervum  non  facit  haetedem  :  ita 
raagnifica  in  hujus  vel  ut  mortui  lau- 
dem  meditatur :  credibile  auteni  ^  ne- 
mine  mortuum  impenlius  laudari  t 
quam  ab  eo  .  qui  eft  ha:res  inftitutus. 
Et  hoc  parum  fcite.  Non  enim  quai- 
vis  laudes  &  fermones  noneftos  refpi-^ 
citauftor,  (ed  proprie  laudationes  njrj' 
nebres,  qus  defunftis  honoratis  viriSI 
fiebantproRoftris,  quod  officium  ple'[  i 

'•fumque  peiagebant  hsiedes.    SicTi-^;; 

bfi» 


A  C  T  U  S    I V.    S  C  E  N  A  II.  1  jj 

Namisquidemilli,  lumedicamr,  verba  facit  emortuo. 
Ecadirelubet  hominem  ,  &aucemnimiseum      eqSmJ^^eu™. 

aulculcolibens. 
20  S Y.  HcTc  cum  hic  video  fieii ,  crucior  pretiis  cmptos  maxumis, 
Apud  nos  expeculiatos  fervos  fieri  fuis  heris. 
Sed  ad  poftremum  nihil  apparet.    M  A  L  E  P  ART  U  M 

DISPERIT. 
Mi.  Proinde  h:.bec  hic  o  caiionem  ,  quafi  ipfe  fit  frugi  honx  , 
Qui  ipfus  hercle  ignaviorem  pocis  cft  facere  ignaviam. 
ij  Sy.  Nuncdomum  haec  ab  a^de  Venerisrekrova(a,  ubi  ho- 

ftiis 
Herus  nequivit  propiciare  Venercm  fuo  fcfto  die. 
Mi.  Lepidam  Venerem !  Sy.  nam  merecrices  noftrcE  primis 

hoiliis 
Venerem  piacavere  excemlo.  Mi.  6 lepidam  Venerem  denuo! 
Sy.  Nunc  domum  ibo.  Mi.heus,  Syncerafte.  Sy.Syncera- 

ftumquivocac? 
3  o  Mi.  Tuus  amicus.  S  y.  haud  amice  facis  ,  qui  cum  onere  ofFe- 

rasmoram, 
Mi.  At  ob  hanc  rem  tibi  reddam  operam,ubi  voles,ubi  julleris: 
Haberempadlam.  Sy.  (ifuturumeft ,  do  tibi  operam  hanc 

Mi.  quomodo  ? 
S Y.  Uc  craim  iibi  mihi  vapulandum  eft ,  tu  corium  fufFeras. 

Mi.  Apage, 


ibcrius  novem  annos  natus  defundlum 
Ipatrem  pro  Roftris  laudavit  ,  CaJigu- 
la  Tiberium  ,  Claudium  Neto.  O 
mnia  mira  funt  ,  inquit ,  nifi  Lycus 
jam  moriens  (abierat  enim  cum  his 
Vcrbis  :  amicos  confulam  ,  auo  me  mo- 
do  fufpendere  sijuum  cenfeant  potij^i- 
Tnum)  eoque  teitamentum  ordinans, 
hunc  cum  maxime  hxredem  facit : 
iiam,  ut  loquitur ,  videtur  fecum  me- 
ditari5c  commentari,  quomodo  mox 
eum ,  quum  cfFeietur  ,  laudaturus  fit. 
Cronov. 

^  2+.  f^cere /^«dx/i<t»j.]QuiipfamIgna- 
viam  id  docere  poflet,  quo  ipfa  fieiipoi- 
fet ignavior.  'Boxhom. 

27.  Pnmt!  hojUu.  ']  Hoc  vult  dicere 
(de  quo  UmenLambinusveibum  nul- 


lum  5  haud  magisutique,quamfi  Age- 
noris,  non  Veneris  facris  operatus  litaf- 
ictj  Adelphafium  &  Anteraitilem  A- 
phrodifiis  Venerera  fibi  fecifle  volentem 
propitiam,  id  eit,  litaire ,  pacemque^ 
patrona  lua  acveniam  impetralfe  haud 
gravatinn,  idquePn'w»,  hoc eit ,  Pr^ec/- 
daneu  hojitu  ,  ncque  iiS  ifuccidaneM  Udb^ 
jici  porro  vcus  fuifle.  vide  Feftum. 
Douza, 

33.  Corium.l  Tnum  pro  me  tergum 
fupponas.  Ita  Lambinus,  &  eum  ie- 
cuti  alii,  led  peflime,  inierpretantur.  Co- 
riug  hicfignificatfiagelium  cxcorio  bu- 
buioconfedlum.  Ita  fupxa,  a£i.  3^  Tres 
factle  corios  contrivfjtr  bubulos.  Alibi.-  lam 
tibituis  meritis  irnjfus  corius  reddttus  ejl. 
Boxhoin. 

3+.  Tt 


3-^^  P    OE    N    U    L     U    Si 

Ml  Apage.  Sy.  nefcio  quidviri  iis.  Mi.  malus  fum.  Sj.  tihl 
fis.  Mi.tevolos 
3  5  Sy.Atomisurget.  Mi.attuapponej&refpiceadme.  Sy.fe- 

cero : 
Quanquamhaudotiumcft.  Mi.  falvos  fis,  Syncerafte.  Sy.  o 

MilphiOj 
Di  omnes  deaeque  ament !  Mi.  qiiemnam  hominem  ?  S y.  nec 

te ,  nec  me ,  Milphio : 
Neque  herum  meum  adeo.  Mi.  quem  ament  igitur^Sy.  aliam 

quem//^^/". 
Nam  noftrorum  nemo  dignus  eft.  Mi.  lepide  loqiiere.  S y.  mei 

decet. 
40  Mi.Quidagis?  SY.facio  quod  manirefto  mcechihaud  ferme 

folent. 
Mi.Quidideft?  Sy.  refero  vafa  falva.  Mi.di  te&  tuumhe- 

rumperduinti  . 

Sy.  Me  non  perdant.  illum  ut  perdant  facere  podim ,  H  velim, 
Meum.  herum  ut  petdant:  iii  mihi  mecuam,  Milphio.  Mi^  quid 

ideft?  cedo. 
Sy.Maluses.  MLmalusfum.  Sy.malemihi  eft.  Mia  memo- 

randum!  eftealiterdeceto 

Quid 


;4,  fevolo.']  tthicjdciis  efi:  ex  am- 
biguitate,  qua  f^pc  luditPlautus.  Hsc 
enjaiverbaadprxcedentiarelata  ,  figni- 
^cant:  Te  volo  tibi  malum  eiTe,  tibi 
ipHim  jumento  ruo  alcefTae  fuppU- 
cium:  &,  ut  folent,  utque  accipit  fer- 
vus  alter,   te  volo  conventum.  Grono- 

41.  Vafa.']  Facete  ludit  in  ambiguo. 
Nam  &  vafa  orane  inilrumentum  &  fu- 
pelk-ailera  fjgnificant ,  &  eam  partem  , 
qui^honcfteinterqueresfeiias  nomina- 
linonpoteii;  quamquedea  Bona  a  fa- 
celio  fuo  exulare  voluit.  hinc  be^ie  vafatos 
Lamprid.  diyCwprsbe mutoniatas.  In  Car- 
minellbero: 

Hic  leginms  Circen  ^tlAndiadenque  Ca- 

bpf°\  ... 

Grandia  Dulichii  VApi  tuUJfe  virt. 
^Plerumque  autem  accidehkat ,  ut  moechfs 
i-rsivTi<!?a>fci>  deprehenfis  viiilia  ampu- 
taicntur.  Tufneht 


41.  Me  non  perdant.~\  Uxc  fcriptuta 
eftveterrimorum  libtoram.  Nequecauf- 
Ca  erat,  cur  eam  iolUcitarenteruditi.  Di- 
xerat  Milphio ;  Dii  te  &  herum  tuum 
pefdanc.  Refpondet  Synceraftas  ;  Irno» 
raeDiinonpeident,  utraea  fupefftitis, 
florentis ,  &  non  perditi  opef a ,  perdere 
poflintlierum  meuiii.  In  meaenimma- 
nuefl ,  pcidercpoffeherum,  fi  velim. 
BGxhern. 

44.  Maliufum.']  isTon  ihjuiia'  hotan- 
tur  interpretes ,  quod  otiofe  hoc  pra:ter- 
mittant:  Sedquinota.t,  numqiiid  ipfe 
diligentior?  Ludit ,  inquit ,  in  voca- 
bulo  fftalui.  Tuputasme  ciTc  malum, 
maletibivelle  :  ego  autemmalus  fum» 
id  efl ,  tam  mutus,  quam  malus  in  navi; 
quafi  Maio  naurico  dixeris ,  fit  id-em  quod 
La.j}tdtdixeris.  C^uis  hocexpeftailet?  aut 
quisinveniiTctaUus?  Qusreautem  non 
maluiin  filva  potius  quaai  m^-ilu^  in  navi. 
At  tu,  li  nugaruin  pa-ni-.ctj  iege  rriecumr 


A  CT  V  S  IV.  S  C  E  N  A  II.  j^57 

if  j  Quld  eft  qnod  male  fit  ?  quoi  domi  eft  qaod  cdis ,  qaod  ames 
affatim , 
Neque  triobulum  ullum  amics  das  $  &  duffcas  gratils. 
-    Sy.Diefpiterme  fic  amabit.  Mi.  utquidemedepoldigniises, 
S.Y.  Utego  hanc  familiam  interirecupio.  Mi.addeoperam, 

licupis. 
Sy.  SINE  PENNIS  volare haud facileft. meas ak pehnas 
non  habent. 
50  Mi.  Nolito  edepol  develHlTe,  jam  his  duobus  menfibus 
Vollicres  tibi  erunt  tuee  hirquinse.  Sy.  i  in  malam  rem.  Mi.  i  tU 

atque  herus. 
Sy.  Verum  enim  qui  homo eum  norit ,  cito  homo  ^umnum?"'^ 
pervortipoteilb 

Taci- 


Malisfum.  Dixerat  ante  idem  Milphio 
J^r  34.  Maluifum  :  quemadmodum  in 
Cillellaria  quoquedefe  fervus4>  2.B0- 
tia  foemina jif  malus  wafculus  voLunt  te. 
Hoc  nutrc  ei  reddit  alter  :  Non  audeo  a- 
pud  t^^confiteii:  ina.lHs  ef  .Refpondet  ille: 
Sicfum  malus  j  fed  matu ;  non  bonis  five 
f^mninolivcad  commodum  mihi  hero- 
que  meo  rtegotiiim.  Sic  infta:  Petinttt 
fierifubdolus.  Ha.  Inimieo  poftm.  Gron. 
Memorandum.^  Mirantur  hoc  non  place- 
re,cumli£venuftiflimum ,  fiabfquedi- 
'ftindione  cum  fequentibus  conjunga- 
tur,  id  quod  racmoraturus  es,  in  quo 
tibimaleeft,  decetefleaiiter  ,dec€t  z^c 
bene  tibi ,  non  malc".  Sed  non  habebant 
lafluetas  aures  tVj&iTjajLt-oRomano.quem 
:adamarunt  Comici.  Hacipfafabula  s-  2. 
iMemorandum  mihi , fi  7iovi forte.  Ennius 
apud  Ciceronem  4.  Acad.  Iteradumea- 
demmet  ifla  mthi.Et  CicetO  z.  Tufc.  Itera- 
dum  eadem  i/Ia  mihi :  7ion  enim  intelU^o. 
Habei  &  lib.  14.  ad  Attic.  14.  Qu^s  l"e- 
quuntuij  pet  intertogationem  funt  le- 
genda:  ejfe  aliterdecet  ?  Et ludit  itcfum 
duplici  fententia  j  nimirumi  an  debet 
tibialitereflfe,  quamefleiibi  dicis,  five 
male  ?  &  an  decet  tibi  aliter  cfle ,  quam 
eft,  cui  tambenefit?  Prior  fenfus  ,  fi 
teferas  ad  przcedentia:  pofterior,  fiad 
requcntia:quibusefficit,utaIterpriorem 
renfura  non  aoimadvcaat.    Gronovius, 


45.  glUoidomi  eji ,  tjuod.']  Habitabat 
eriim  Syneeiaftus  apud  Lcnonem.  i*«- 
pjius. 

50.  Nolito  adepoldeveUijfe.']  Nequam 
plagitriba  ,  prxtet  omnera  e.Kpeda'» 
tionem  ,  ex  dodi  didi  infolentia  ri- 
fum  aucupatur,  alludens  ad  pilos  fu-«j 
balares,  id  eft,  piimam  illam  &  mu- 
fteamfub  alis  five  axiliis  erumpenteru 
lanuginem  ,  quera  fiorem  vocat  Ma-= 
ro;  c[wziaxiU.iXs  puer  iilc  ia  yeftis  aljo- 
vorfum  applicatas  pennarum  inopiaia 
pati,  Adagionis  fpecie  fuerat  corique- 
ftus,  eafque  ipfas  brevi  foreauguratur, 
utvolucres  fiant,  ideft,  fiore  illo  Vir-' 
giliano,  velutiplumisquibufdam ,  ve- 
ftiantur.  Hiranai contemptim  appeilat» 
zdhircum  fubalaTem  oblique  rcipiciens. 
DoHZi. 

Sx.  ^i homoeum  norit.l  QazTCVVlU 
gafa  leftio  eft  infulfiflima  J  An  quia 
non  poteft  intelligi  ab  eo  ctto  homo  per* 
veTtipotejl.  Ita tamenfupra  3.  6.  Itami'^ 
hi  renunciattim  ejl  ,  ijuibtts  credo  fatifo 
Ubijuxtafubaudimusrt6;7/«.  Perfa  2.1, 
Ejus  auris  ,  cjti£  mandata  funt  ,  ofjerao 
ho.  Certe  fi  vox  homo  iteranda  cft  (  ut 
quumlegunt,  Quihominem)  longerac- 
Iiusdealio  hic,  de  alio  iliic,  quamde 
eodempronuntiatur.  Domi  &  domo  rion 
habent  hic  locuni :  modo  non cft neceiTe. 
Grenoy, 


2j§  P    6E    N    U    L    11    §. 

Mi.  Qnld  jam  ?  Sr.  qua(i  tu  tacere  quicquam  potis  fis.  Mi.  re* 
(5tius. 
f  c  Tacirus  tibi  refiftam ,  quam  quod  di6lum  eft  mal^  mulieri. 
Sy.  Animum  inducam  feciie ,  uttibiiftuc  credam,  ni  te  no*, 
verim.  '^ 

Mi.CredeaudadermeopencuIo.  Sy.  male  credam,  Sc  cre- 

dam  tamen. 
Mi.  Scin  tu  herum  tuum  meo  hero  efte  inimicum  capitalem  h 
SY.fcio.  1 

Aii.Propteramorem.  Sy.  omnem  operam  perdis.  Mi.  quid. 

jam  ?  Sy.  quiado6tumdoces. 
Mi.  Quid  ergo  dubitasj  quin  lubenter  tuo  hero  meus  quod 
60  polliet 

Facere,  faciat  male,  ejus  merito:  tum  autem  (1  quid  tu  adjuvas, 
Eo  facilius  poterit  facere.  Sy.  at  ego  hoc  metuo  Milphio. 
Mi.Qnideftquodmetuas?  SY.dumheroinfidiasparem ,  ne 

a  te  perdeam : 
Si  herus  meus  me  eife  locutum  cuiquam  mortali  fciat- , 
■    ContinuoismeexSynceraftocrurifragium  fecerit. 
^^  Mi.Nunquamedepol  mortalisquifquam  fiet  e  me  certior, 
Hifi  hero  meo  uni  indica  ilb ,  atque  ei  quoque,  ut  ne  enunciet 

Id 


54.  Tkcitm  tibirefiflnm ,  e/Uam  ejtiod.'] 
i^ihi!  mutandum  rsili  fcribatur ,  Tacitm, 
uf  js.Tiplacuitdodis.  Sed  nihil  neceffe 
eft.  Subaudiendum,  wrf^«,  utfxpe,  prx- 
Cipuecum  kc^mmxcjuarn..  Tactm  magii 
tibtrefiftam.  Refiftere  c£t  pzxkv^liic  ,  &i 
fiareinloco.  Utapud  ?ottam  f^pe  ref- 
fefeeejues ,  deequis  quisb  incefTu  defi- 
ftuntSc  ftant.  Reftare  eodi-m  feafu  acci- 
pitur.  Difnx  rcftat  vdfbarus  Heclor;  dum 
fefi^it",  &  in  propugnando  perfiftit  ac 
perfeverat.  Itaenim  refftere  pro  perff?e- 
r^accipitur,  ut  remittere  pro  permittere 
apudTacitura  &aIios,  Qjjoddoftisjam 
Hofatum.  Sa.lm(if.  ReBiwtacitm.']  Nec 
T^cititu  cft  legendum ,  nec in  ^a  Tacitm 
•t-o  rnagu  intelligendum.namejusvicem 
hicadeflTo  Re6itw ,  in  €]uo  adverbium 
jlludcontinetur  :  eft  enim  idem  qqod 
magurelie.  /?f/?/?<?w  etft  habsnt  codiccs  , 
&  poteft  explicari,  roalo  tamen  cum 
Palraerio  6c  Acidaiio  remfftam ,  utinfra 


aft.  5-z.  Suam  rem  fihi  falvam  fiftam. 
Rcm  ,  quamcunque  credideris,  tacitus 
tibi  rede  fervabo  (nam  quod  lifti  &  red- 
hiberipoteft.  ferveturnecefTe  eft)  magis 
hercle  quam,  quod  diftum  eft  malae  mu- 
lieri,  fervatur.  Nectamen  repognem  ,  d 
maiis ,  Tacttum  tibi  reftftam ,  vel  Tacitan» 
tibtremfiftam.  Gronovjus- 

62.  Parem,t7eateperdeam.~\  AdmitfO 
VsLrci  paritem  ,  quum  MlT.  zWiho  partlem, 
Etexftathocverbum  Pfeudolo  1.5.  Per 
deSlosdolotpAritof  y  ut  auferMame,  Dein 
Jego,  ne  kte  pendeam.  Id  eft,  nc  faluS 
mea  non  fua  nitatur vi,  fed  ex  te  fufpen- 
falit  :  intuapoteftare,  intuismanibus 
fit,  mequando  velisperdere.  Petronius: 
Sineejuonon  potes  vivere  ?  ex  cujui  ofcul» 
pendes?  Simulalludit  ad  fuppliciumfer- 
vorum,  quipendentespleftebanrur.  Ut 
fit,  netuaopera&beneficio,  quotiesti- 
biIobebit,pendeam,  fiveincrucefivead  \ 

vapulandum.  GfomviHs.  '  I 

7^,  DuM 


A  C  T  U  S  IV.  S  C  E  N  A  IL  ij^ 

Id efle faelnus ex  ce  ortum.  Sy.  niale  credam,  &:credam  ta- 

men. 
Sed  hoc  tu  tecum  tacitum  habeto.  Mi,  Fidei  non  meliu^  crc- 

dicur. 
Loquere,  locusoccafioqueeft,  libere ;  hic  (oli  fumus. 
7oSy.Hsrus  fi  tuus  volec  facere  frugem ,  meum  herum  perdet. 
Mi.  quiid  poceft? 
Sy.  Facile.  Mi.  kc  ergo  id  facile  nofcam,  uc  il!e  poflit  nofcere* 
S Y.  Quia  Adelphafium,  quam  herus  deamat  tuus,  ingenua  eft* 
,^ ,    ,  Mi.  quo  modo  f 

Sy.  Eodem,  quoforor  illius  akera  Anteraftilis.  Mi.  fed  qui  id 

credam  ?  Sy.quix 
Illasemit  in  Anadorio  parvolas ,  duodeviglnti  minis , 
fS  De  pr^done  Siculo.  Mi.  quanti  .^  S y.  duodevigiriti  mimSi 
'  Mi.  Duas  illas  ?  S y.  nutricem  earum  tertiam. 
Ecillequieasvendebac,  dixic  fe  furtivas  vendere : 
Ingenuas  Carthagine  ajebac  etle.  Mi.  Di  voftram  fidem  I 
Nimium  lepidum  memoras  facinus:  nam  herus  meus  Agora* 
ftocles 

>oIbidemgnatLis,  indefurreptusfere  (exennis ,  poftibi 
Quieumfurripuit,  hucdevexit,  meoquehero  eum  hic  veii* 

didic. 
Is  in  divitias  homoadoptavit  hunc ,  cum  diem  obiitfuum. 
S Y.  Omnia  memoras.  quo  id  facilius  liat ,  manu  eas  allerac 
Suaspopulares,  liberalicauisa.  Mi.cacicuscacemo.io. 
jSy.  Profedo  AD  INCiTAS  LENONEM  REDIGET , 
ii  eas  abduxerir. 

Mi.  Quin 

ait.  2 .  fc.  t .  Kam  ego  iSam  liberali  affero 
caujjamam.  ad  qaem  locum Donatus}. 
Ordoeft :  EgolibcraligaufTa  manuafle- 
ro.  Et  funt)uris  verba  ,  aquibus  etiatu 
^i/errom  dicuntur,  vindices  alicnae  11« 
bertatis.nam  &  caufTa  ipfa  Li&errf/a  dici^ 
tur,  quae  aftionem  in  fe  continec  Lj- 
bertatis.  Ita  Glollar.  Feft.  5c  12.  Tabb. 
Liberali  manaajjerere  »  eft  liberali  judicia 
natalibusrettituere,  x.ctp7n^icuj  :  &c  ^f- 
fertoTy  vindex ,  KctpTnsTjc;  &c  Gloff.  y^p^ 
TnT/u^s,  VindiSia^  ^Jfertio.  inde  y^p-> 
Tugicij ,  vindicitifeciindMm  litertatem. 


76.  Duas  iUi ,  irc.  ]  Camerariana; 
nas iUas  tanti  (^tiafo  emit.  Sy.  nntricem, 
'c.  quod  audloris  arbitror  geminum 
;rmanum,  mutabam  in  Dua^  iUoi  tanti 
i^fo?  Sv.  imo  &  nntricem  earum  ter- 
«w,  hocfenfu:  Quod  tu  miraris,  duas 
.astamviliemptasj  acceflit  etiam  ter- 
1:  itauttresvenierint  oftodecim  rai- 
s:  curafolemnealiaspretiumunius, 

miniraum,  triginta.  .Acidal. 

84.  Liherait  caujfa.-]  Adferat  eas  in 
jertatem  caufla  liberali ,  id  eft ,  judicio 
ti  aaione  de  libeitate.   Tei.  Adelph 


P    OE    N    0   L    tr    s.       -" 

Mi.  Quin  priusdifperibit  faxo,  quamunamcalcemdverit. 
Ita  paratum  efl.  Sy.itaDi  faxint  ,ne  apud  lenonem  hunc  fer- 
"■  viam. 

Mi.  Quin  hercle  collibertus  meus  faxo  eris ,  fi  Di  volent. 
Sy.  Ita  Di  faxint.  nunquid  aliud  me  morare ,  Milphio  ? 
^o  Mi.  ValeaSjbeneque  ut  tibi  fit.Sy.  pol  iftuc  libi  5c  iiero  tuo  e/l: 
inmanu. 
Vale,  &  hsc  cura,  clanculum  iit  fint  dida.  Mi.non  didlum  eftj 

^ .    vale.  -- 

S  Y.  At  enim  nihil  eft,  ni/i,dum  calet ,  hoc  agitur.  Mi.  lepidusj^ 

cum  mones :  • 
Et  hpc  ita  fiet.  S y.  proba  materies  data  eft,  fi  probum  adhibes 

fabrum. 

Mi.  Potin  ut  taceas  f  S y. taceo  atque  abeo.  Mi.  mihi commo-' 
ditatem  creas. 
«?5  Ijlic  hinc  abiit.  Di  immortalcs  meum  herum  fervatum  vo- 
kinr  , 
Et  hunc  difperditum  lenonem  :  tantum  eum  inftat  exitii. 
Satine ,  priufquam  unum  eft  injedum  telum ,  tum  inftat  afc 

terum! 

Ibo  imto ,  hxc  ut  meo  hero  memorcm.  nam  huc  fi  ante  xdes 
fevocem , 

•  Quaeque  audiyiftis  modo,nunc{i  eadem  hic  iterem,infciti^ft. 

zoo  Hero  uni  potius  intus  ero  odio,quam  hic  (im  vobis  omnibus. 

Diimmortales,  quanta  advenit  calamitas 

Hodieadhunclenoneml  fedegonunceft ,  cummemoror;^ 

Id  negotium  inftitutum  eft ,  non  datur  ceilatio, 

Naml 

85.    "Vnam  caUem.  ]    De  his  dtcemus  j  fnachiam  Iket  hac ,  inijuam  ,  alveolumejui 
m  Trin.  aft.  z.  (c.  4.  fC  136.  Quibus  ipurare,  Et  ralces,  ram  calces  hlccaUfilt 


hsc  licet  adjicias  ex  Scalig.  Apud  Grs 
cos,  inquit ,  aliaerat  tabulacalculorum: 
quippequinquelinearum.  ItaqueBonin 
ulrjrnis  lincis  erant  inati  caLuii,  fedin 
rrsedia.  Quarecum  alteruter  exiuforibus 
^dtncitaiiilincam  cogeretur,  tuncmo- 
vebat  calculum  ab  eadem  media  linea , 
hocdiiio,  iciva  -r  d((>'  li^?'.  namlinea 
jlia  vocsbarur  U^  :  CaUem  enim  vocat 
huzcakulum  ;  alluditquead  Proveibium 
^od  ulurpavit.  Et  itaLuciliiUs;  N<t»- 


manifefto.  Feftus  :  CaUes,  cjutperdtminu' 
tionem  vocantur  caUnU.  Vides  ergo  ,  quo- 
modoPl.  dixerit,  Cieretalces.  Kiveiv  tbs 

91.  Dumcalet.']  Dumrecenseft}  4c 
oceafiopracfto.  Tralatio  a  ferro,  quod, 
dumcalet,  tundendumeft:  ubirefrixitj 
fxuftracuditur.  Lamh. 

100.  Intus  ero  edio.'^    Non  erat  MII- 

phio,  narraturus  rem  gratam  hero,  ei, 

odio  fuJuius  i  fed  fpedlatoribus  vel  a-udi- 

i  toii- 


A  C  T  Uf   V.    S  C  E  N  A   L  zSi 

Nam  &t  h(^cnofte  confukndum  quod  modo  concredItum'ft, 
i;  o  Et  iliud  autem  inrerviendum'ilcon(ilinm  vernaculum. 
Remora  Ci  Cn ,  qui  malam  rem  mihi  det ,  merito  fccerit. 
Nuncintro  ibo :  dum  herusadvenita  tbro  ,oppedar  dotnu 


tOTibusrem  jam  diftam  repetendo,  ut 
crambe  bis  cofta  ingrata  eft.  Putem 
proinde  legendum  ;  Hero  uni  potiits  tntus 
'*go;  iiempe  memorabo  j  odio  ejuamhic, 
icpetendo  fcilicet,  quJEJam  audiftis,/;?» 
vobtfommbus.  Boxhorn.  Intusero  odio.\ 
Diltinguunt;  Hero  Uni  potiiu  intus  ero  , 
(quodlit,  memoiibo)  cdio  ejuam  hic:  ne 


uxor  ,  gratulando  ohtundere,  TuumeJJein- 
ventum  guatum  :  ntji  illos  tuo  ex  ingeni» 
judtcAi  y  Vt  nihtl  cre<ia4  tntelligere  ,  hift  fi 
idtm  di6ium  eji  centtes.  Quid  autem  lei- 
rnunculi,  ejje  hero  intus  pro  msmorare. 
Gronovius, 

105.   Vernaculum.']  Id  eft ,   domefti- 
cumillud  8ca  nobis  natum  confilium 


que  enim  qui  rem  gratam  narraturus  ame  fervoadiuvandum.  Ita  Cic.  cr;;.?^, 
crat,Ii€ropoteratodloeire.  Immo£cqiiiL^c;M,y?,c«7»  ac  vemaculum.  Jd.faporvir- 
lemgratamnarrat,  eadem  izpinsincul- \  naculus.  Id.  vernacuU  fefiivitas ,  iddi 
pando,  tundendo  .  foliicitando ,  utocca-  I  domeftica,  Varro  :  vtrbum  vernaculum 
fioneutaris  ,  potcftefle  odio.  An  non  acdomtnAtum.  Id-vsnum,  itcmnvaver^ 
ipud  Tercnttuia  s,  Ohe ,  jam  defint  deos ,  I  nacuU. 

ACTUS    QUINTI    SCENA  PRIMA.  :" 

HsAKNO  loquiiur  Punice. 

YThalonim ,  vualonuth  fi  chorathifu-na  comfyth , 
Chym  lachchunyth  munys  thahnydibanimifci 
Lipho  canet  byth  bymichii  ad  sdin  bynuthii. 
Byrnarob  fyllo  homaionin  uby  mifyrthoho 
5  Bythlym  mothym  noaochii  neleciianti  dafchraachon 
Yilidele  btimtyfel  ythchyiyschon,  tem,  liphul 


YThalonitn,vuAhnuth.']  Punica  hsc 
fcripta  erant  line  punftis  vocali- 
is,  ut  &  Hebrsa  five  Phoenicia  omnia. 
brarii  vero  vocales  proingenii&eru- 
tionisfuae  modulofubftituerunt,  faiib 
:pius  quam  faftum  veilem.  Sunt  au- 
m  refcribendaLatinisliteris,&  diftin- 
lenda  ad  hunc  modum : 
ithalomm  ,  valonoth,    fecor  eth  ifi  ma- 

cumfoth  . 
yni  lachchu ,  vultmimi ,  Sty  almoth  ibar- 

tt  mifchi : 

■  P^"  '^''^y  ^y^i  Thu  ad  adin  .    bymi 
Thu,  '' 

rnarob ,  fylU  hem  alonim ,  ubymi  Ar , 
tohu:  '       ^^ 

thym    othynoshathH:   ntltch  an  ta  dat 
ntathon  ? 


Uth 

I  Efod  elle  ?  hrum  tyfeloth  chyli ,  fcontem  //', 
phol 

Eth  bamm.  Is  dtber  noth  co  noth  ^gora- 

fiocles  : 
Vthemuna  tthy  chtra.    Jed  ucoch  ,    fotb 

nofe  , 

Bynnu.    Dihi  li  ibi  gibulim  ,    lasbit  thu- 

mi  : 
Bady  al  ethe  ra,  emiyn ,   vaftym  mincoth 

nifim 
St  alomm  valonoth :  fecearati  mifii  attic, 

umajfe, 
Conco  biti  miabel  locutimhe  ani :  lo  laccu 

tchina  ,  anus  is. 
Hoi  cefi  ,  lec  po  ,    nafil  al hid  amas ,  conal 

emum  diher  Tcftlon  ,  ob,  uthume  : 
Ctl  tum  :  com  ucra  :  /u  enu  :  et  om  mau  oft : 

ubaTbanthyadi^rtfiocle/rt, 


%'Si  V    OE    N   It    L   ti    s« 

lltlibynimyrdltufthinnocuthnu  Agoraftoctef     ■ 
Y  the  manet  ihy  chyrfae  lycoch  iith  na(b 
Byuni  id  chii  luhili  gubylim  lafibit  thim 
i-b  Bodyalyt  herayn  nyn  nuys  lym  moncoth  lufim 
ExanoHm  volanus  fuccuratim  mifti  atticum  elTe 
Concubitum abello  cutius beant lalacant chona enus es 
Hujecfilec  paneiTe  athidamafcon  alem  induberte  felonobii^: 

thume 
Gtitum  comucro  lueni ,  at  enim  avofo  uber  bent  hyach  Ariftc^  | 

ciem 
f  5  Et  te  fe  aneclie  nafodlelia  elicos  alemus  duberter  mi  comps ve^ 

ipiti 
Aodeanec  lidtorbodesjuirumllmnimcoius 
Deos  deafque  veneror ,  qui  iianc  urbem  coiunt, 
Ut ,  quod  de  mea  re  huc  veni ,  rite  venerim. 
Meafque  ut  gnatas ,  &  mei  fratrisfilium , 

Res 


t^t  y  ajfenachiua/otf  elialent,  cofalemum 

diber  termi,  cai :   upfti  afpoti : 
£  od  eanec  H6ior    h  defi  ajfam   limnim 

colei. 

Latineita  reddaslicet ; 

Inclinate  &  advortite,  o  Dl  De&que,   quo- 

Tum  fub  numine   viri  hnjns  civitatu 

funt : 
J)(precatioriem  &  integritatem  meam  acci- 

pite.  DuiVffiltet^generavi,  rohurmcum: 
Tato  impttljit^  feci  ut  irent  Ji»gulu  Deorum 

diebttf  feji»  ad  hortos  , 
Cum gaudio  mult 0  e^uod  conturbavit  Deus , 

(y  tn  die  canticifuit  vacuitoi  : 
JuelUfurreptAabierunt :  ^ionam  ibotha- 

lamns  omnes  catcans  ? 
Vbieft  cjmiUa^  rapuit?  uttoUam  ineptitu- 

dines  doloru  mei ,  qu^u  cjuaf  fru£ius pro- 

ducit  mihigignere  C^  educare 
l^ihnos.     Dixerunt   hic  pro  certo  hahitare 

^gorafiocleyn : 
Efi  hofpitalu  tejfera ,  Satuniiimago ,  (hanc 

Internos  :  Efio  altquu  finu  ttmeru  meiy 
e^uo  tandem  intfgritati  mea  requies  con- 
cedaturx 

^e  fhluf ,  &mifer  affiiBufque  errem  huc , 
tilifc  >  quinpoti^  in  libtrn  mii  innvver , 


&  rependam  dojia  &  ohlationei 

D IS  Deabuft^ue,  (juos  in  vocavi  confultorei 
(s'  adjutores  mihi , 

yAd  itifirandum  domum  meam  k  dolere,  qw 
afelSus  fum  cum  tUos  laudarem.  Sec 
orationem  mnacceperunt;  affliHtfimuJ 
ijuefum  &  animum  defpendeo. 

Ofpes  mea  ,  huc  veni :'  &  ejui  me  cumt^ut 
manet  labor ,  perferrefacito ,  animos  fii- 
mekveritateorawli&  refponforum  De 
Tctv,  a  divinatiombHSi.trjfientii ,  pn 
digiif^Ue: 

Numero  adimphre  :  erigete,  &  pjecar 
Vtinam  exaudiant :  facejfat  dolor  k  patr 
religiofo  ,  &  dignofcam  fratris  filiun 
^rifioclem : 

^ttente  audilamentationem  ifiam  ,  Deti 
meapotentia,  fefitnaadveritatem  verh 
exaltationis  mea  ,  o  Deus ,  &  eejfabm 
fierquiiiniamea. 

Eccedeinceps  de  meis  f^cultatihuf  honorm 
kaheho ,  facrificarts  farDlS  omnibui,  &  i 
laudans. 

ItaPetitus  lib.  2.  Mircellaneorutn,  c.2 

quem  interpretationis  hujus  (\xx  latiO' 

nem  leddentemvide. 


19.  Fratrif filium,']  Agoraftoclem Ja 
chonisffatiisfilium,  _  -,: 


* 


Ui 


ACTUSV.  SCEHA    li, 

JLO  Reperire  me  (idtis :  dii  voftram  fidem  l 
Qux  mihi  furreptas  (unt ,  &  fratris  fiiium. 
Sed  hic  mihi  antehac  hofpes  Antidamas  tuit, 
Eum  fecilFe  ajunt ,  fibi  quod  faciundum  fuit. 
Ejus  filium  hic  prardicant  elTe  Agoraftoclem  : 

25  Deum  hofpitalem  ac  telleram  mecum  fero : 
In  hifce  habitare  monftratuft  regionibus. 
Hos  percontabor ,  qui  hucegrediunturforas. 

25.  TeJft:rAm.~\  Apud antiquos  hofpi- 
♦ia  erant  privata^  quae  magnacratnecef- 
fitudo.  Propterea  hojpitium  perlkpe  pro 
*»?t«>;rf  ponitur.Fuit  autem  antiqui  mo- 
lis  tefleram dari hofpitibus  dimidiatam, 
quam  quicumque  attuliflet  ad  hofpitem, 
continuo  agnofcipoflet  8c  hofpitio  ex- 


i^5 


cipi,  tanquam  amicus  &vetus  hplpeS* 
Hocauteiii  jus  necefiitudinis  ad  pofte- 
ros  tranlibat ;  proptetea  tejferam  hoff>ita' 
lem  diligentetadiervabant.  Q^i  autem 
JUS  hofpjtii  violabat,  is  tejferam  hofpit/t' 
lem  confre^ijfe  diccbalaz  :  Ut  Citt.  2.  I. 
Budaus. 


Acrvs  Qu iNTi  ScenaSecunda. 

AGORASTOCLES,     MILPHIO,     H  A  N  N  O. 

Aln  rutibidixe  Synceraftum,  Milpliio, 
Haseire  ingenuas  ambas  furreptitias 
Carchaginieniis  f  Mi.  ajo ,  & ,  fi  frugi  elle  vls , 
Eas  liberali  iam  afteres  caulsa  manu. 
5  Nam  tuum  flagitium^ft  tuas  populareis  te  pati 
Servireante  oculos,  domi  qu^e  fuerintliberar. 
H  A.  Pro  di  immorcales  obfecro  voftram  fidem !     ■ 
Creta  eft  profedo  horum  hominum  oratio. 
Qtiam  orationcm  hanc  aures  dulcem  devorant ! 
10  Uc  mihiabfterferunt  omnem  forditudinem ! 

Ag.  Si  ad  eam  rem  teftis  habeam ,  faciam  quod  jubes. 
Ml  Quid  tu  mihi  teftis  ?  quin  tu  infiftis  foititer. 
Aliqua  fortuna  fuerit  adjucrix  tibi. 

Ag.  INCIPERE  MULTO  EST,  quam  impstrare, 
facilius. 

15  Mi- 

didas  veftes  nitidaTi  foliras  ,    fcitur  es 
Plin.lib.  3  5- I  5>  6c  17-    Gruter. 

14.  Impetrare.  \  Impefrare  adexitum 
perducereiiveconfuminareeft.  Impetra.- 
re  6c  perpetrare  ab  antiquo  verbo  patro 
derivata  funt.  Patrare  eltconfam.iiare; 
iucjue  Patratioi  lei  Veneic*  confurama- 
R  4  iiO 


S. 


CReta.']  Nego  cretam  per  appofi- 
tionciii  fumi  pro  fermone  candi- 
do  ik.  faufto.  Arbitror  potius  Pcenum  di- 
cere  ,  orationem  Agoraftoclis  &Milph. 
eandem  vim  habere,  quam  creta.  nam  ut 
ea  emaculantur  veftes  ,  fic  iiU  omnes 
animolaoablutasfoidcs.  jam  cieta  foi- 


ly^  '  P    OE    N    U    L    0    S. 

?  j  Mi.  Sed  qu^nam  iltec  eft  avis ,  qns  huc  cum  tunicis  advefnie-? 

Numn^m  ita  balneiscircumduduspallio? 

Facies  quidem  edepol  *  *  *  i^-JJ^S^t 

ServQS  quidem  edepol  veteres  antiquofque    s^sgaeft  homo. 
habet, 

Ag.  Qaifcis?  Mi.viden^hominesfarcinatosconfequi^ 
io  Atque  5  ut  opinor ,  digitos  in  manibus  non  habent. 

Ag.  Quid  jaiii  .<*  Mi.quia mcedunt eum  annulatis auribus  s 

Adibohofce,  atqueappellabo  Punice. 

Si  relpondebunt ,  Punice  pergam  loqui : 

Sinouj  turaadhorummoreslinguamvortero, 
^5  Qili^  ^^s  tu  ?  ecquid  adhuc  commeminifti  Punice  ? 

AG.Nihiledepol.  namquifcirepotui,  dicmihi, 

Quiillinc  fexennisperierim  Cathagine? 

Ha.  Pro  di  immortales !  plurimi  ad  hunc  modum 

Perierepueri  liberi  Carthagine. 
1 0  Mi.  Quid  ais  tu }  Ag.  quid  vis  ?  Mi,  vin  appellem  hui:^  Pt?-^ 
nice? 

Ac,  An  fcis  ^  Mi.  nullus  me  eft  hodie  PGenus  Punior. 

Ag.  Adiatqueappella.  quidvelit,  quid  venerit, 

Quifit,  quojatis  ,  undefit:  neparfeiis. 

Mi.  Avo  ,  quojates  eftis  ?  aut  quo  ex  oppido  5 
15  HA.Hannomuthumballebechadreanech, 

Ag.  Quid  ait  ?  Mi.  Hannonem  (ck  ait  Carthagine  > 

Carthaginienfem  Muthumballis  filium. 

Ha=  Avo.  Mi.  ialutat.  Ha.  donni.  Mi,  dpni  volt  tibi 

Dare 

tlodiftaeftjhinc  P<ifr«^quodpatratio-  f  gatus ,  ipfoshomincscomnionftratcuin 

""  ~    —      farcinis  fequentes.    Jocatur  autem  in 

fchemararc^natorum,quifub  onerecur- 

vi  incedenies ,  videntui  fenes  affimularq 

aetatispondere,  quali  ittna  deprefios. 

21.  ^nnula^ii  auribus.~\  Maleaudiebant 
apud  Romanosbatbaii  prifertira  Poejji» 
gui  aures  perforatas  habebant,  nequc 
mediocritereosaverfabantur.  Lucilius: 
Neffiam  ejl ,  aurum  aures  fujusvelie' 
mentius  ambit. 
Unde  Jocus  Cic.  in  Afmm:  y4ff«^'4«- 


ne  petafta  filios  procreaflent ;  tefte  Ifi- 
doro ,  &:  Cornutp  ad  iilud  Perfii  3 
-r — •  Patranti  fra6iui  ocello. 
Glofiar.  vetus :  Patrat,  usf.aii-mi.Durand. 

1$.  v^v".]  v>^fe7»nominatPcenum  , 
obmanicas  alarum  inftar  utrinquepen- 
filesliberequefiuentes.  Mamca.tAi  3i\xttm. 
f tt«fc*f  probro  verti,  dixirausPfeudolo. 
Taubman, 

1%.  Servosve:sresantiquofijU?.~\  V.  N. 
Jdoftell.  2.  a.45. 

39.  ^t/Ja?]AiebatMilphio,fervos 
iili  f^m  Y-?tulc)S  ?fi? ;  id  unde  fciat  10-  J  remferaum  habes ,  &q. 


A  G  T  V  s-  V*  s  c  E  N  A^  :i  r.  ZC$ 

Dare  hinc  nefcio  quid ,  audin'pollicerier  ?-  ' 

40  Ag.  Saluta  hunc  rurlus  Punice  verbis  meis. 

Mi.  Avo  donni ,  hic  mihi  tibi  inquit  verbis.fuis. 

HA,Mebarbocc3,  Mi.iftuctibiiitpotiusqnammihi, 

Ac.Quidait?  Mi.  milerameflepr.xdicatbuccararibi. 

Fortalle  medicos  noselle  aibitraner. 
45  AG.Siita  eft.  negacfle  jnoloegoerrarehofpitem, 

Mi.  Audi  tu  ruFen  nuco  iftam.  Ag.  fic  volo , 

Pro  Fedlo  vera  cundla  huic  expedirier, 

Roga,  nunqiiidopusfit?  Mi.tuquizonam  nonhabes, 

Qnid  in  hanc  veniftis  urbem ,  aut  quid  qucrritis .^ 
jotHA.Muphurfa.  Ac.quidait?  HA.mivulechianna.  Ac.quidi 
venit  ? 

Mi.Nonaudis?  mures  AFricanos  pr:^dicat 

In  pompam  ludis  dare  fe  velle  a^dilibus, 

Ha.  Laechlachananim  limi  nichot.  Ag.  quid  nunc  ait? 

Ali.LiguIascanalisaitreadvexi(Ie&:nuces: 
jjNuncorat,  operamutdeshbi,  uteaveneant. 

Ag.  Mereator  credo  eft.  Ha.  Ifam  aruinam.  Ag.  quid  eft  ? 

HA.Palum  ergadedbha.  AG.Milphio,  quid  nuncait? 

Mi.Palasvendundasfibiait,  &niergasdatas, 

Ut  hortum  fodiat ,  atque  ut  Frumemum  metat, 
60  Ad  meflim  credo  millus  hic  qqidemtuam. 


75eM-<.  ligula» 
vaenalet. 


Ag.  Quid 


43.  ^iiferam  huccam-']  Val^eproprie 
Vi^feram  buccrnn  dixit  pro  rnala  &i  sgto- 
^2.  nam  Simifer  locus ,  0  TnTTcvBc^; ,  &cmi- 
ferum  latus  Horatioj  dens  xnifer  Marcello. 
^[ifer  autem  ex  Grsco  fjioyi^s  >  quod 
Aoles  fjjLiy.Qpg  dicebant.  Latini  enim 
Ts  yitfj.fjct  in  ailfj^  frequenter  verte- 
bantin  his  vocibus  quasexGrscomu- 
tuabantur.  Salmaf 

48.  Clmz.onam^onhabes.']  Zonamper- 
didit,  caftrenfe  Proverb.  in  «t;:^§»^'Tisc. 
Horat. 

Ibit  eo  ^  que  vis ,  qui  zonam  perdidit. 
SedinhisPlauti  verbis  duplex  eftallu- 
fio:  8cadveftemPoenorummorediftin- 
^am  j  &  ad  pecuniam ,  qu2  in  zona  ge- 
ftatur,  citra  quam  in  urbe  fumptuofa 
aonfaicommodc  vivitur.  Erafm. 

ji.  Mttr^s  ^fritanoi.  j  Komani  illi 


veteres  fimpHcefque  JElephafttem  voc?- 
runtBovem  Lucano  ;  Jlruthionem  ,v^{^^- 
rcm  marinum  :  Cu?nelopardatim,  oveni 
feram  :  Pantheras  ,  mures  Africanos.- 
Leanest  Ujfos  Numidicos  iiveLibycos. 
Lipfua. 

54.  Ligulas  canales.~\  Pro  ligulas  ca- 
nales ,  non  mihi  reponcnduni  videtur, 
ligulasvxnales.  Nonenim  hic  alluditad 
Punica  quaePcenulus  protulit  ,  Lalech 
lih  cananiti  mi  nichot.  Servus  ncquarii 
quiPunice  nefciebat,  loquer.tis  Pceni- 
verbaexfolo  fono  inrerpretatur.  Diliin- 
guendumtantum  putoaclegendurn:LJ- 
^ila^f ,  canates ,  ait  fe  advexijfe  &  nucet. 
Qmfwnxcanales?  Nempe  idquodLatfc- 
ne  dicuntut.  Sed  deridiculi  gratia  ex  fo- 
no  Punica:  vocis  ,  canales  etiam  advexif. 
feait.  Sicpalas  &  mergasvendundas  fibi 


f^^  P    OE    N    U    L    U     f. 

AG.Qaididncadme?  Mi.certiorem  teeflevolni, 

Ne  quid  clam  furtive  accepiile  cenfeas. 

Ha.  Muphonnium  fucorahim.  Mi.  hem ,  cave  fi  feceris  l 

Quod  hic  te  orat.  Ag.  quid  air ,  aut  quid  orat  ?  expedi. 
6^  Mi.Subcratimutljubeasferefupponi,  atqueeo 

Lapides  imponi  muitos ,  ut  fefe  neces. 

Ha.  Gunebel  balfamenieraian.  Ag.  narra ,  quid  eft  ? 

Quid ait.''  Ml  non  hercle  nuncquidem quicquam  fcio. 

H A.  At  ut  fcias  nunc ,  dehinc  Latine  jam  ioquar. 
70  Servom  hercle  te  eile  oportet  &  nequam  &  malum , 

Hominem  peregrinum  atque  advenam  qui  irrideas. 

Mi.  At  hercle  te  hominem  &  fycophantam ,  &fubdolum, 

Qui  huc  advenifti  nos  captatum  migdilybs , 

Biiulciiingua  ,   quafi  proferpens  beftia. 
7 j  Ag.  Maledida  hinc  aufer :  iinguam  compefcas  face. 

Maledicere  huic  tu  temperabis ,  fi  fapis. 

Meis  confanguineis  nolo  te  injufte  loqui. 

Cautiiaginiegoiumnatus,  ut  tu  fis  fciens. 

Ha.  O  mi  popularis,  falve.  Ag.  6c  tu  edepol ,  quifquis  es» 
Bo  Etfi  quid  opus  eft ,  quaefo ,  dic  atqueimpera, 

Popularitatis  cauila.  Ha.  habeo  gratiam. 

Verum  ego  hic  hoipitium  habeo  :  Antidame  filium 

Qua^ro ,  commonftra ,  fi  novifti  Agoraftoclem. 


^atasdisilTeaitPoenura,  quia  punicedi- 

xcrat  Palu  merga  de6i ha.  Punica  illa  ad- 
haclucem  deiiderant,  poftvirorumdo- 
(ftorum  operam  in  iiis  explicandis  pofi- 
tam.Sed  otium  nunc  non  eft  ea  refutare, 
cjuaeperperam  ab  illis  expofita  funt,  & 
darefimulitieliora.  Salm, 

S8.  Pai^.^  P*/^interdumnomeneft 
inftrumenti  ruftici  ,  quo  terra  fofla  vel 
egeritur,  velaggeritur.  Taubm.  MergM.'^ 
Merg£  ,  furcuU  o^uihus  acervi  frugum 
jiunt :  diSijia  volucribus  mergif.  auia  ut 
illife  inaquam  mergunt  ^  dumpifces  perfe- 
^uunmr-^  fcmejfores  etM  in  fruges  demer- 
v^unt  ,  ut  etevare  pofint  manipulos.  Fe- 
ftus. 

6?.  Suhcratim.']  Supplicii  genusKar- 
ihsginenfibus  ufitatum.  quod  Tacit.  iib. 


Ec 


De  moribus  German.  ita  commemorat : 

Proditores  (^  profugos  arhorihus  fufpea- 
dunt  ,  ignavQs  & tmbectUes  &corporg  tn~ 
fame!C£no  acpalude  ,  ivjeHa  tnfuper  crate 
mergunt,  ^c.  Livius  lib.  4-  ^Ad  vocife- 
rationemeorum  ,  ejuos  fub  crate  necarejuf- 
ferat,  concurfu  faiio.  Lambin. 

73.  Migdilybs.]  Migdilybs^vaHtmlA.' 

bj'seft.  utillum  mixtigeneris  fignificet, 

l&bilinguem,  ideft,  Syxontlov  &c/jj' 

l-yzcfiA:  qualeserantCarthaginenfes5  qui 

i  utebantur  &  lingua  Tyrioxum  ScAfro- 

rum.  Virg.  I.  i£,neid. 

^luippe domumtimet  amhiguamTyfipf- 

I  cjue  btltngues, 

Dupliciautemlinguaqui  utuntur,  infi- 

deks&veteratores  improbique  haben- 

tur.  itaque Haanonem ,  utbilinguem, 

dicic 


A  c  r  tr  s  V.  S  c  E  N  A  I  r.  i,6f 

Ecquemadolefcentem  tu  hic  novifti  Agoraftoclem? 
S j  Ag.  Siquidem  Antidamarchi  qusiis  ado-         tfdf«iS?q^xrt,:'"' 
ptatitium , 
Ego  (iim  ipfas ,  quem  tu  qusris,    Ha.  hem!  quid  ego  audio  > 
Ag.  Antidamae  gnatum  me  elle.  H a. fi ita  eit ,  teilcram 
Conferre  li  vis  hofpicalem ,  eccam  attuli. 
Ag.  Agedum  huc  oftcnde.  eft  par  probe  :  nam  habeo 

domi.  Mjf.ioxaum. 

c^oHA.Omihofpes,  (alvemultum;  nammihituus  pater, 

Pater  tuus  ergo ,  hofpes  Antidamas  fuit : 

H^c  mihi  hofpitalis  tellera  cumillo  fuit. 

Ag. Ergo  hic  apud  me  hofpitivim  tibi  prcebebitur. 

Nam  haud  repudio  hofpitium,  neque  Carchaginem , 
5)5  Inde  fum  oriundus.  Ha.  di  denttibi  omnesqus velis. 

Quid  ais  ?  qui  potuit  fieri ,  ut  Carrhagini 

Gnarusjfis,  hicaurem  habuifti/£co!um  patrem  ? 

Ag.  Surreptus fum  illinc.  hic  me  Antidamas  holpes tuus 

Emit,  &ismefibiadoptavitfilium, 
'^ooHa.  Demarcho  item  ipfe  fuit  adoptatitius. 

Sed mittodeilloj&adteredeo:  dicmihi, 

Ecquid  meminifti  tuum  parentum  nomina  ? 

Ag.  Patris  atque  matris  memini.  Ha,  memora  dum  mihi4 

Sinoviforte,  aut  li  funt  cognati  mihi. 
£0 j  Ag.  Ampiigura  mater  mihi  fuit,  lachon  pater. 

Ha.  Patrem  atquematrem  viverentvellem  tibi ! 

Ag. Anmortuifunr.^  HA.fadlum,  quod^gcetuii. 

Nam  mihi  lobrina  Ampfigura  tua  mater  fuit. 

Pater  tuus  is  erat  frater  patruelis  meus , 

Et 


dicitefTe  bifuka  lingua  quaf,  proferpentem 
heftiam.  Turneb. 

9S'  ■^ntiJamarcht.l  Reftumeftficut 
legitur  ^utidamaDemarihi  ,  ut  repofi- 
tumeltivirisdoiiis.  ^ntidamarihi  no- 
men  ficut  in  anterioribuseditioDibus  le- 
gebatur,  ftare  non  poteft.  AntidamaE  ado- 
ptaticius  fuitAgoraftocles,  Antidamas 
porroDemarciai  etiamfuit  adoptivusfi- 
lius.  Ergo  Agoraftocles dicitur filius  An- 
tidams  Demaichi,  5c  fubaudiendura  eft. 


utin  talibus  tralatitiumeft, filii.  5«/»». 
90.  Tatertttnsergo.'\  Ideft,  pater  tuus, 
inquam:  fcilicetfuntquxdam  vocabula 
inComicis,  qui  negligentiorem  vulgi 
fermonemimitantur,  quorumvis  oc- 
culta  ■j*«jja«Te;;:<2;  oftendi  non  poteft, 
Cujufmodihic  Toergo:  Milite^.  i-  77- 
fcut.  Metcatore  aft.  i.z.yf.  9.  autem.- 
&ibid.  2.  2.  ;^f.  39.  ergo:Perfa  ^Gt.z.  z. 
^f.  39.  hodie;  &hujusgcneiisa]ibiali*. 
Lamb, 

12S-  Si 


Grut.  ollende.  AG.  in- 
fpicejam ,  Ha.  ah.peui» 
AG.  Dii  1  ccceadeft. 


1 1  o  Et  is  mc  hasredem  fecit,  cum  fuum  obiit  diem , 

Quo  m'e  pcivatum  xgre  patior  mortuo. 

Sed  {i  ica  eO: ,  ut  tu  fis  Jachonis  fiiius , 

Signum  elle  oportet  in  manu  i^va  tibi , 

Ludenti  puero  quod  momordit  (imia. 
115  OftendejUtinfpidam.aperi.  AG.vide, 
eccumaded:? 

Mipatrue?  falve.  HA.&tufalveto,  Agoraftocles. 

Iteruj-n  mihi  gnatus  videor ,  quia  te  reppcri. 

Mi.  Pol  iftam  rem  vobis  bene  evenifte  gaudeo. 

Ec  ce  moneri  num  ne  vis  ?  Ha.  fane  volo. 
1 20  Mi.  Pncerna  oportet  reddi  iilio  bona. 

^quom  eft  habere  hunc  bona  quas  polTedit  pater. 

Ha.  Haudpoftuloaliter:  reftituenturomnia. 

Suam  rem  iibi  (alvam  fiftam  ,  fi  ilio  advenerit. 

Mi.  Facicofisreddas,  etfi  hic  Iiabitabirtamen. 
I2J  Ha. Quinmeaquoqueiftehabebit,  fiquid  mefuat. 

Mi.  Feftivom  facinus  venit  mihi  in  mentem  modo. 

Ha.  Quid  ideft  ?  Mi.  tua  eft  opus  opera.  Ha.  dic  mihij, 
quidlubet?      ^ 

Profedto  uteris ,  utvoles,  operammeam. 
^      Quid  cft  negoci  ?  Mi.  pocm*  tu  fieri  fubdolus  ? 
130  HA.InimicopolTiim.,  amico  infipientiaeft. 

Mi.  Inimicus  hercle  eft  hujus.  Ha.  male  faxim  lubens.      , 

Mi.  Araatalenonehic.  Ha.  facere  fapienter  puto. 

Mi.  Leno  hic  habitat  vicinus.  H a.  male  faxim  lubens. 

Mi.'  Ei  dnx  puella^  funt  merecrices  fervolce 
i3_jSorores:  earumhicalteramefHidlimperit: 
.        Nequeeamincefl:avitunquam.  HA.acerbaamatloeft. 

Mi.  Nunc  leno  ludificacur.  Ha.  fuum  quaeftum  colit. 

Mi.  Hicillimalararemdarevolt.  HA.frugi,fiidfacit.     " 

Mi.Nunc 


llU  Si  efuidme  fuat.'^  Ideft,fiobie- 
fomortem.  Lucilius: 

Si  ifuidme  fuerit  hurnAnitus  ,  ut  tenea- 
tit.  Cic.  /i  cjuid  mihi  humajtus  accidtjfet. 
De  hac  ibquendi  forfnula  vide  etiam 
5iota$Trinum.A6l.  i.fc.  2.^f.  120. 


131.  ^mat a lenone^lV-^i^.VCcud.J.z, 
^»j<*re^/em7wc,eleganrerdiftum.Palm. 
Spicil.  pag.  115. 

13  6«  Incejiavit.']  Ideft,  vitiumattu- 
lit:  Luta.tn4s  in  2.  StaiiiThebaid.  fcrJ- 
bit,  Vencrem  ad  noncaitasnuptias  non 

veni- 


A  C  T  U  S    V.    S  C  E  N  A  II.  i<J> 

Mi.  Nnnc  hoc conliiiiim  capio *  &  hanc  fabncam  apparo. 
1 40  Uc  te  allegemus :  filias  diciis  tuas  , 
"  Surrcpta(que  ellt'  parvolas  Carchagine, 

Mauuque  liberali  caufsd  ambasalleras , 
^  QudihliastucErintambaf.-  intellegis? 

H A.  Imeliigo  hercle ,  nam  mihi  item  gnat^E  d\ix 
1 45  Cum  Dutrice  una  furreptir  funt  parvolze. 

Mi.  Lepide  hercle ailimulas.  jam  in  principioid  mihiplacet. 

Ha.  Pol  magis ,  quam  veliem.  Mi-  heu  1  hercic  mottaiem 
catum , 

Malum ,  crudumque  Sc  callidum  atque  fiibdolum  i 

Uc  afilec  1  q^uo  iliud  geflu  faciat  Facilius. 
I  jo  Mequoqile  dohsjamiuperat  architedonem. 

HA.Sed  earum  nutnx ,  qua  fic  facie  ,  mihi  expedi. 

Mi.  Statura  haud  magna ,  corpore  aquilo.  Ha.  ipia  ea*fl;. 

Mi. Specie venulia,oreparvo,  atqueocuUs  iCSurGeufii".?^" 
.  pernigris. 

Ka.  Formam  qiiidem  hercle  vcrbis  depinxti  mihi. 
155  Mi.  Vin'  eam  videre  ?  Ha.  filias  malo  meas. 

Sed  i ,  atque  evoca  illam ,  fi  ex  meae  kmi  filis.  l  - 

Sfillanimeftnucrix,  mecontinuo  novic. 

Mi.  Heus!  ecquis  hiceft?  nunciateutprodeat 

Foras  Giddeneme :  efl  qui  iliam  conventam  clle  volt. 


venirecumruocefto  ,  undc  viceftumdi 
ftutn.  Paulus  Jib.  39.  de  litunupr.  /« 
cejium  committere  inteltigitur ,  cjtii  ex  his 
fjua!  legibus  aut  moribiu  prohibemur  uxo- 
rem  dui&re  y  altquamduxerit.  uteroue  ve- 
ic.  namcerte  icortatio  quaevis  paffimin 
ufu  noiiiine  imejltn.  Serviusad  li.iL- 
neid.  Inceflus  eft  e^uscuncjue  poU.utii).  Ful- 
gent.  biceftttm  ab  eo  venit  cjuod  ejl  incaf 
/ftm.  Paflet.  Papiasj  Imeftare ,  cottu  in- 
ijuinare  ,  poUuere  ^  interpretatuc.  'Sax- 
honi. 

147.  Polmagis o^tiam  vellem.']  Certe, 
inquit ,  magis  hasc  afliniulo ,  quam  vcl- 
Jem.Nonenim  tamaflimulatahaecfunt, 
quam  veia.  Et  utinam  veranoneflenli 

£oxhorn. 

151.  Sl»tftt.']  Fttiiem  pio  totiuscoi- 


poris  coloritque  habitu  dixit.  nequec- 
nim  Fixcie  os  tantum  &  bculi&  genae  , 
ideft,  -?;>f??w^Gy  notatur  ;  fi^dformao- 
mnis  &  modus  &  fa,ftura  qusdam  to- 
tius  corporis ;  zfAciendo.  dequo  Ageliius 
libro  15.  28.. 

IS2.  Corpore  a^ullo.']  ^.cjuilus  iolor, 
eft  fufcus  &  fubniger  :  ab  aqua  nomin.a* 
tus.cujus  color  neqae  albus  neque  nio;er, 
fed  incertus,  vel  eriam  nigrior  :  uade 
^<y/<;7«  pronomen.  Glofl^iium  :  fxiKAij 
ciis  hiix.i/Ai^'  Vatro:  ., 

^tijue   i^.gtw.  fiuHa  (jnam  lavit  antt 
aqutio  , 

SiiVHt    nbt  pofnit  Neptuni  filiuts    *»r- 
bem. 
KA^uiltimJiu^um, ^ihAv t  'jt/itigiToetX. 

ScaL  . 

-     ""  ACTUS 


XJ^  P    OE    N    U    L    U     S.' 

ACTIIS   QUINTI  SCENA  TERTlA. 

GIDDENEME,    MILPHIO,     HANNO,    AGORASTO- 
CLEs,    puer:.  -....|,-4..  . 

QUxs  pulrat  ?  Ml  qui  te  proxumus  eft.    Gi.  quid  vis  ? 
Mi.eho, 

Noviftin'tuiiiunctunicatumiiiominem,  quifiet? 

Gl  Nam  quem  ego  afpicio !  Pro  fiipremejuppiter ! 

Herus  meus  hic  quidem  eft »  niearum  alumnariim  pater  j 
j  HannoCarthaginienfis.  MLecccautemmalal 

Prseftigiator  hic  quidem  PcEnus  probus eft, 

Perduxir  omnisad  fuam  fententiam. 

Gi.  O  mi  here ,  faive  s  Hanno  j  inlperatliFume , 

Mihi  tuiiquefiiiis,  lalve,  atque  eho 
I  o  Mirari  noli ,  neque  me  contempiarier. 

Cogno^in' Giddenemen  ancillam  tuam  ? 

H A.  Novi.  fed  ubi  funt  me^E  gnatae  ?  id  (cire  expeto. 

Gi.ApudaedemVeneris.  Ha. quid ibi faciunt ?  dicinihi^ 

Gi.  Aphrodifia,  hodie  Veneris  efl  feftus  dies : 
15  Oratom  ierunt  deam ,  ut  fibi  eiTet  propiria. 

Ml  Polfatis  (cio  impetrarunt ,  quando  hic  hicadeft. 

Ag. Eho  an  hujus  funt  '\\\x  filia? ?  Gl  ita  ut  praedicas. 

Tuapietasnobisplane  auxiliofuit, 

Cum  huc  advenifii  hodie  in  ipfo  tmpore. 
io  Namaque  hodie  earum  mutarentur  nomina , 

Facerentque  indignum  genere  quasftum  corpore. 

PuER.  Handonesillihavon  bene fi illi in muftine, 

Gi.  Me  ipfi  &C  enefte  dum  &  alamna  ceftinum. 

Ag.  Quid  illi  locuti  fiint  inter  fe  ?  dic  mihi. 
4L j  Mi.  Matrem  faiutat  hic  fliam ,  hasc  autem  hunc  filium. 

Ha.  Tace  atqueparcc  muliebri  fuppellediii. 

Ag.Qu^ 


,   «.  'FMiU.']  ProHHabus. 

20.  'Mtitarentur  mmina.']  Mulieres, 
q[us  ftujpri  licentiam  apud  J5.dilespro- 
feifas  nncretriciiira  iYiftituerentquseftum, 
Romennsutareconfuevifle  ex  hocPlau- 
ti  loco  conftat.  Prxterea  tx  quae  ca- 
^saris  fusftuique  mecetricio  cenuncia- 


bant ,  liberum  fibiingenuumque  no- 
men ,  priore  illo  cum  perfona  depofito, 
alTuraere  folita:.  Cellis  etiam  meretri- 
cum  fuperimpofiti  erant  tituli ;  &  roere- 
tricis  nomen  in  fronte  pependit.  Ter- 
tull.  Nomen  tuum  pependir  infronte ,  pri- 
tiajiu^ri  acce^ijli »    &  mantif ,  quA  di» 

(tattf 


A  C  T  U  S    V.    S  G  E  N  A  III.  %jf(. 

Ag.  Qnx  ea  efl  fuppellex  ?  H a.  clirus  clamor  line  modo. 

Tu  abduc  hos  intro ,  3c  una  nutricem  fimul 

Jubeabirehancadte.  Ag.  fac  quod  imperat. 
3  oMi.  Sed  quis  illastibi  monftrabit  f  Ac.ego  dodlilTiime. 

Mi.  Abeo  igitur.  Ag.  facias  modo,  quam  memo-res ,  ma-» 
velim. 

Patruo  advenienti  ccena  curetur  volo^ 

Mi.  Lachanam  vos !  quos  ego  jam  detrudam  ad       ^TtriZlfmn! 
molas. 

Inde  porro  ad  puteum ,  atque  ad  robuftum  codicem. 
3 )  Ego  faxo  hofpitium  hoc  leviter  laudabitis. 

Ag.  Audin  tu  patruef  dico  ,  ne  dictum  neges : 

Tuam  mihi  majorem  filiam  defpondeas. 

Ha,  Pa6tam  rem  habeto.  AG.ipondefiie igitur  ?  Ha.  fpondeo^ 

Ag  .  Mi  patrue  falve :  nam  nunc  es  plane  meus. 
4oNunc  demum  ego  cum  illa  fabulabor  libere. 

Nunc,  patrue,  livistuasviderefilias, 
^  Me fequere.  H a.  jamdudum  equidem  cupio ,  &  te  fequor. 

Ag.  Quidfieamusiilisobviam  ?  HA.atneintervias 

Prxterbitamus,  metuo.  magnejuppiter, 
45  Reftitue  certas  mihi  ex  incertis  nunc  opes, 

Ac.EgQ 


iatura  erat  facra  ,    capturas  tulit,  &c. 
Douza. 

3  3.  Lach/inam.  ~\  Punica  h:EC  runt& 
in  duas  voces  dividenda.  La  Cha^ian  vos. 
E,t  Chanan  pro  Chanaan  i],'J3  E^^-  Non 
iros,  inquit,  reducam  in  Chanan  pa- 
:riam  veftram  ,  fed  hic  jam  detrudam 
idmolas.  Poeniin  Africa  Chananaeiat- 
:]ue  ita  etiam  ibi  le  vocari  volebant, 
qui  ex  Chananxa  oriundi  qu2  Grscis 
poiviK,».  Gixci  enim  tam  Phoenices  Sy- 
[iae  quam  Africae,  qui  corum  coloni, 
|)5m;(5tcappellabant,  Romani  hos  Px- 
'loscxGxxco  vocabulo  <poiviK.iic.  Verum 
pfi ,  ut  dixi ,  ne  in  Africa  quidem  fe  vo- 
:ab3nt  Phanices  aut  Poenos ,  fed  Chana- 
lajos.  Teftatur  Auguftinus  in  Epiftolam 
id  RomanoSjHipponenfes  Rufticoscum 
nterrogabantur  quielTent,  autquono- 
nincappellarentur,  refpondiire,  Cana- 
«w.  Ex  hocloco  apparet,  ipfam  Afiicam 


quam  incolebant,  voJuilTe  cfle  Chanan 
vel  Chanaan ,  codem  cum  antiqua  parria 
nomine.  Nam  li  ibietiam  Chaiia-fiaosCs 
vocabant ,  ipfa  quoque  rcgio  Chanaan 
vocabatur.  Puto  itaque  huic  verlm  no- 
men  Pceni  ptacponcndum  cfTe  noa 
Milphionis.  Stephanus  .•  ;^^v})  eft  <pQivi- 
;i«?  ,  quod  pro  Chanan  inielligefldum. 
Salmaf. 

34-  Robuflum  cedicem.  "]  Rehur  ,  in 
carcere  is  locus  ,  ^uo  pracipitatur  male- 
ficotum  gentis  ;  quod  ante  arcis  robu- 
ftis  iniludebaTur.  Feftus.  Codicem^  Ro- 
bore  diverfum  efte  cenfeo  ,  cura  {it 
ligneus  flipes  ,  quem  alligati  fervj  , 
qui  diliquerant,  trahebant,  cuique  in- 
fidebant  vinfti  j  qui  hodie  apud  nos 
appendi  foiet  flmiis.  Propcrtius  li- 
bro4. 7. 

Codicis  immundi  vincuUfentitanut. 
Turn. 


i^t-  '    "V   OT.  n  ij  L  V  s. 

Ag.  Ego  qiiiclem  meos  amores  mecumconlido  fat^^ 
Sed  eccas  video  ipfas.  Ha.  hscine  funtme^fili^  ? 
Qiianrasequantillisjamfuntfadasl  Ag.  fcin' quid efl ? 
G^xcx  funt  hx  columnx  j  fLifloliifolent. 
^6  Mi.  Opinor  tiercle  hodie  quod  ego  dixi  per  jocum  > 
Id  eventurum  efle  &c  feverum  &ferium , 
Othsecinveniantur  hodie  etle  hujus  fili^. 
Ag.  Poiiftudquidemjamcertumef]:.  tuiflos^Miiphidi 
Abduce  intro :  nos  hafce  hicpraL-flolabimur. 


43.  Ifiterviai.~\  Id  eft ,  in  via.  Terent. 
Eun.  4.  i- 

■ capi  mecHm  inter  viM 

^lta.m  rem  ex  alia  cogitare. 
ffd  quod  Donatus :  Interviai ,  figurate  8t 
liove. 

49-  Cncoi  funt  hs.  ]  Quicquid  aliis 
placeat,  mihi  videtur  hxc  vexa  le<Sio. 
Neque  longc  abit  verus  lcriptura,  qus 
Treca  habet.  Scriptum  erat  Ctxcx  pro- 
Gtxcec.  Unde  fadlum  Treca  ut  T.  &  C. 
in  iibris  f^pe confunduntur.  Nulls  (unt 
ThreCcX  coiumnje  ,  fed  Grxci  operis 
omnes  ferme  qux  Romanis  in  pretio , 
Jonicse,  Doricx,AtticaE&  Corinthis.E.x 
lapideaj  fivemarmoreaefiebant ,  qusin 
bafes  fuas  cum  fuftollerentur  ita  gran- 
diores  &  celfiores  evadebant.  Hoc  cft 
«quodergodicitde  his  puellis  quaeetan- 
tillis  tants  erant  faftac,  fimiles  effe  ait 
Grxcis  columnis,  qux  parvs.funtcum 
fiunr,  ubi  vero  in  bafin  fuam  colloca- 
tasfunt,  tum  altae  &  procers  exiftunt. 
In  columnis  ligneis  hoc  non  fiebat. 
Namcolumna  fimul  exbafi,  exeodem 
ligno  conficiebatur.  Videntur  Punicx 
columna:  e  ligno  faditari  folitae.  Ideo 
■Gracas  iis  opponit.  Pceni  inligneiso- 
•^eribus  pxa;cipue  daii.    Unde  Punicani 


i  lefti.  SedSc  in  MoftcllarladePoenoat- 

tifice,  nonde  Pvomano  haecfuntintel* 

ligervda  :  Non  enim  h£c  pultiphagus  opi- 

fex  cpera  fectt  'Barbarui.  Nam  &  in  hac 

fabula   Ptologo  pultiphagonidera    di- 

•^it  pro  Poeno.    Hxc  mea  de  hoc  loco 

fententiacft.  Salmaf.  Grxcafmt  coluni- 

««e.]  Placet  omnino  Gracx:  non  quafi 

diverfas  a  nefcio  qiiibus  Pilnicis  ;    fed 

quia  clegans  illarum  ftrudura  tota  eft 

Gra:corum:  &  hinc  nomina  fortieban- 

tur.     Plinius   3  5.   2J.  ColumelU  in  ^tdi 

dcnftus  poftta.  crafiores  videntur.    Genera 

earum  quatuor.    ^jta  fextam  partem  al^ 

titudmts  in  craflitudme  ima  habent ,    Do~ 

j  rica  vocdntur  i  qua  nonam  i   lenica  ,  Prtit 

I  ter  has  funt ,    qua  vocantur  ^^ttiai,  colu- 

'  fnna  ,  auaternis  angulis  ,  pari  laterum  ««- 

I  tervallo.  Hx  folent  fuftolli ,  five ligneo*, 

Izfint,  five  faxea:  ;  five  bafin  habeant 

!  diverfigeneris  ,  fiveejufdem:  namideo 

i  fiuntcolumnx,  Sc  nullurii  in  aliumu* 

j  fura  ,  quam  ut  erigantur.  Itaque  jocus  ' 

i  eft  fuavifiimus.  Mjraris  ex  ram  parvis, 

quum  cas  ultimum  vidifti,  nunc  tam 

ImagnaselTe?  funt  inftar,  quibusvulgo 

[  utimur,  Doriciautloniciopeiiscolum- 

narum  :  non  fitint,   ii£  non  eiigantut» 

Grono  vius. 


AcTus 


A  C  T  U  S  V.    S  C  E  N  A   I  V.  175 

ACTUS    QjJINTl    SCENA    QjJARTA. 

ANTHERASTILIS,     ADELPHASIUM>     AGORA- 
ST0CLE5,     HANNO. 

FUit  hodie  oper^  pretium  ejus  qui  amabilicad  animum  ad- 
jicerer, 
:   Oculis  epulas  dare,  delubrum  qui  hodie  ornatum  eo  vifere  ve • 
nit. 
Deamaviecaftorillicego  hodie  lepidiiTuma  munera  meretri» 

cum  , 
DignadivaveiuidiirumaVenere  :  nequecomempfiejus 

opushodie,  fii°^ 

jTantaibicopia  venuftatum  aderac,  in  fuo  quxque  loco  iita 
munde. 
Arabiusmurrhinufque  omnis  odor  complebat.  haud  fordere 

vifuseit 
Feftusdies,  Venus,  nec  tuum  fanum;  tantus  ibiclientaruni 

erat  numerus, 
Qux  ad  Calydoniam  venerant  Venerem. cetto  ^rtie^,unr<^'. ^^' 

enim ,  quod  quidem  ad  nos  duas 
Attinuir,  praepocentes,pulchrs,pacif};  potentesXoror  fuimus: 
IcNequeab  juventuceibiirridiculohabicae  :  quod  poi,  ioror, 
c^ceris  omnibusfa6tum  eft. 
AD.Malimiftucaliisicavidcatur,  quam  uti  tu  te  (bror  ,  col- 

laudes.  An. Ipero  equidem. 
Ad,  Et  poi  egoi  cum,ingeniis  quibus  fumus  acqj  alix  cognofco, 

Eo 


O 


CulUepula^  da.re.']    Sic  auricula- [  cfr  ./^t/ewrinu.Pafrerat.  Padpjuepotentes.^ 


rumefcjefunt  0/ Ao^p;,  Poema- 
ta  velorationes  tritifiimz  Gisecis  6l/&'- 

dxxav.  coWigere  efcai  auribm.  Caiaub. 
vide&  Not.  Aul.  ad.  3.  6.  i. 

6.  Murrhintifijne.  j  Re^e.  nam  mur- 
rhata  potio  Deis  ad  pulvinaria  addeba- 
tur,  cumillorumfeftisdelubrum  orr.a- 
retur.  Feitus  in  Murrhata.  Gutheiius. 
V.  N.  Pfeud.  2.4.  >^f.  51. 

9.  Pr^potentes.']  Pro  formofiflimis. 
unde  &cfortes  pro  formofis,  &  contra 
futcer  pro  forti ;  Satui  HmulebuUraPul- 

Tom,  II.  i 


Qu^s  potai^r.us  pacem  a   venere  impe*- 
trare,  i2cc.  La>»ifc.   V.  N.  Rud.  1.5. 

12.  Lf  poi  ego ,  &c.  i  0:)(curius  di- 
ftutn.Sentenliaefti  Et  fanee^jo  futurum 
contido,  ut  noslauder.tarque  coti)  T)en- 
dent  siii,  prxfertim  curareoogito  qui- 
b'.:s  nos  limus  iiigenjis,  hocett ,  opti- 
mis,  atquealia:,  ncmpequibusfint in- 
geniis  ,  quanr.que  corruptis.  Nam  poft 
i!ls  ,  atcjue  atiA  ,  fubinteliigendum  , 
vel  )>sTi  tS  KifjS  repetendum  ,  quibus 
fint  ingeniis.  ica  omnia  plana  funt*. 
Boxhorn. 

S  14.  Co- 


174  P    OE    N     U     L    U      S. 

Eo  fumns  gmzx  genere ,  iit  deceat  nos  elPe  a  Gulpa  caftas. 
Ha.  Juppiter,  qui  genus  colis  alifque  hominum ,  perquem 

vivimusvitalem  sevum , 
i;  Quem  penes  ipes  vitas  funt  hominum  omnium,  da  diem 

huncfoipitem,  qucefo  , 
Rebus  meis  agundis:quibusannos  multoscarui,  qua%epatria 
Perdidi  parvas ,  redde  his  libertatem :  invidtas  pra;mium  ut  efle 

fciam  pietati. 
AG.OmniafacietJuppiter  faxo.  nam  mihi  eft  obnoxius,^ 

me  metuit. 
HA.Taceqna^fo.  AG.ncIacrumapatrue. 
io  An. Ut volupei^ homini ,  mea foror, (i quod agit,  cluet vidlo- 

ria ! 
Sicut  hodie  nos  inter  alias  prasftitim.us  pulchritudine. 
Ad.  Stuita,  [oror,  esmagis,  quamvoio.  an  vero  pulchra  vi- 

dere ,  obfecro  , 
Si  tibi  illi  non  os  oblitum  eft  fuligine  ? 
Ag.  O  Patrue ,  6  patrue  mi  patruiflume ! 
15  Ha.  Quid  eil  5  fratris  mei  gnatc }  mi  gnate,  quid  vis?  expedii 
AG.Atenimvolohocagas.  Ha.  at  enim  ago  iftug.  Ag.  pa- 

true  mi  patruifsume. 
Ha,  Quid  eft  ?  Ag.  eft  lepida  8c lauta :  ut fapit ! 
H  A.  higenium  patris  habet ,  quod  (apit,  ^cid.  quo  fapit. 

AG.Quseres?  jamdiuedepolfapientiam  tuam  abufa  eft  hxc 

quidem. 
3 o  Nunc hincfipit,  hinc fentit :  quicquid  fapit,  amore  meo fapit, 
Ad.  Non  eo  iumus  genere  prognat^ ,  tametfi  fumus  fervie  Co- 1 

ror  , 

Ut  deceat  facere  nos  quicquam,quod  homo  quiiquam  irrideat.i 

MUU 

14.  Colii.']  Colere vQtexes  etiam  dice- 
bant,  cum  raajor  minorem  di!ij»erer,  ut 
Vhg.Bucol,  S'  lHecolit  terrai.  fcil.  ]up- 
piter.  Serviuf-  Vttalem  Avum.  ]]  tj^viu 
dixit&Lurret.  3. 
»> Hon  omnem  boj?tt  durnreber  avnm. 

17.   iKviila.  \  Inqua  fempet  mali. 

zo.  i^luet  vi5foria.\  Si  in  eo  ,  quod 
agit,  viftoxiaclaruseft&excellit.  Lam- 
binus. 


2j.  OsohlitumeflfuUgitje.~\  Matcellus: 
Sublevtt,  f^fiificaty  iUuftt ,  &" pro  ridicnl» 
habuit.  tra6lum  k  getiere  ludi  ,  auo  dor- 
mientibut  ora  pinguntur.  uiide  perfpicu^ 
dilucetjliocpigmenti  genus  per  joculurni 
&  lufumiis  allinifolere,  quosaliisderi^ 
dendospropinare  volebant.  idqne  tut- 
piculis  puellis  potiflimura,  quas  hoci 
contumelias  genere  a  procaci  juventut€ 
affici  mos  erat  :  credo  ut  hac  quafi  cen* 

iionr 


AcTUS  V.  ScenA  IV.  ijf 

MliLTA  SUNT   MULIERUM  VITIA:    fed 

hoc  c  multis  maxumum  efl: , 
Cum  (ibi  nimis  placeiit ,  nimifque  operam  dani  ut  placearit  vi- 

ris. 
35  ANT.Nimisvoluptati  ell,  quod  iii  extis  noftris  pottentum 

eft,  foror, 
Quodque  atufpex  de  ambabus  dixit.   Ag.  velim  de  liie  ali*» 

quiddixerit. 
Ant.Nos  Fore  invito  domino  noftro  diebus  paucis  libetas. 
Id  ego  nifl  quid  di  aut  parentes  faxint,  quid  fperem  haud  fcio, 
Ac.Meafiduciahercleharufpex,  patrue,  his  frS?""^ 

promifit,  lcio, 
4oLibertatem,quiameamarehahc  fcir.  Ad.  fdror  feqitere  hac. 

An.  fequor. 
Ha.  Priufquam  abitis,  vos  volo  ambas.  nifi  piget,  cdnfiftite, 
Ad.  Quis  revocat  ?  Ag.  qui  bene  voit  vobis  facere.  Ad,  face- 

reoccafioeft. 
Sed  quis  homo  eft  ^  Ag.  amiciis  vobis.  Ad.  qui  quidem  non 

inimicus  eft. 
Ag.  Bonus  eft  hic  homo,  mea  voluptas.  Ad.  pdl  iftum  malim^ 

quam  malum. 
45  Ag.  Siquidem  amicitia  eft  habenda ,  cum  hdc  habenda  eft. 

AD.haudprecor. 
Ag.  Multa  bona  vobis  facere  volt.  Ad. bonus  beSeSt! 

bonis  benefeceris. 
Ha,  Gaudioerovobis,  AD.atedepdlnosVolupratltibi. 
Ha.  Libertatique.  Ad. ifto  pretio  tuas  nos  facile  feceris. 
Ag.  Pacrue  mi ,  ica  me  di  amabunt,  utego ,  (i  fimjuppiter , 
jdjam  hercle  ego  iliamuxorem  ducam ,  dc  Junonem  extrudaiii 

foras. 
tlt pudice verba feclc .^  cogitate ,  &  commode ! 
Uc  modefte  orationem  priebuii !  cecto  hcec  mea  eft. 
HA.SedutaftufumaggreflusadeasI  Ag.  lepide  hercle  atqde 

cdmmode. 

HA.Pergd 

lionemohita:,  deformitatisfuJEin  nie-    rf/».QuaratIone,inquit,  fperarepoffim, 


monam  revocarentur.  Douza. 

38.  ^idfperem.^  jR.efcabo,  ^mfpe- 


nefcio.  nili  tamen  indiisautparentibu^ 
opisaliquidnobiseit.  /.  Guilteiri. 


27^  P    OE     N     17    t    U     S. 

Ha.  Pergoetiam  tentare?  Ac.in  paucaconfer  :  iitliint  qui 
iedent. 
5  5  HA.Quid  iftic,  quod  faciundum  cft,cur  non  agimusrin  jus  vos 
voco. 
Ac.Nunc  tene,  patrue.  Ha.  tu,  frugi  (i  bonsees.  A.G.  vin'  ego 

hanc  apprehendam  ?  HA.tene. 
Ad.  An  patruus  eil,  Agoraftocles,  tuus  hid  Ac.jam  faxo  fcibis, 
Nunc  pol  ego  te  ulcifcar  probe ,  nam  faxo  mea  eris  Iponfa. 
Ha.  Iteinjus,  nemoramini.  AN.anteil:aremeatqueduce. 
6o  Ac.Ego  te  anteftabor.  podea hanc  amabo, atque  amplexabo: 
Scd  illudquidemvoluidicere,  immodixi  hercle  quod  vole-. 

bam. 
Ha.  Moramini :  in  jus  vos  voco ,  nifi  honeftiu^ft  prehendf. 
Ad.  Quid  in  jus  vocas  nos? quid  tibi  debemus  ?  Ag.  dice  tu  ilH. 
Ad.  Etiam  m e  me^  latrant  canes  ?  Ag.  at  tu  hercle       /ran/cam? 
alludiato: 
^5  Dato  mihi  pro  ofFa (avium ,  pro  oire  linguam  objiclto : 
Ita  hanc  canem  faciam  tibi  oleo  tranquiliiorem. 
HA.Ice,  li itis.  Ad. quid  nos fecimus tibi?  Ha.  fures eftis  ambje. 
Ad.  Nodie  tibi  ?  Ha.  vos  ,  inquam.  Ag.  atque  ego  fcio. 

Ad.  quid  furti  eft  id  ?  Ag.  hunc  rogato. 
Ha.  Quia annos  multos  filias  meas  celaviftis  clam  me : 
70  Atqne  equidem  ingenuas ,  iiberas,  {iimmoque  genere  gnatas. 
Ad.  Nuiiquam  mecaftor  reperies  tu  iftuc  probrum  penes  nos. 
-  Ag.  Da  pignus ,  ni  nuncperjures,in  (avium,  uter  utri  dct. 
AD.Nihiitecumago,  abicedeobfecro.  AG.atquehercleme- 
cum  agendum  eft. 

Nam 

'•  54.  Sitiutjt i^Hifedent.^jScihSite&ntO-  \  Latrantcanes.']  Etiamne ii, quipro  me 
XCS.  Boxhorn.  j  facere  debent,  mihiadverfantur  ?  ^Uu^ 

56.  Tu,frtigi']  Tuvero  eastene,  fi  1  diato-']  ^Uudiare  dicunturheri  canibus 
bonsfrugies.  itaquidem  Lamb.  Sed id  1  fuis,  cumeis  alludunt,  cumqueeosde- 
nonpenetratinterioremmentem.  Jocus  j  mulcent.  Sticho,  z.  z.aUudiabomuUeri. 
eftin  arobiguitate  veibirs??e«^f!,  quod&  1  65.  Proojfe  lin^uam.]  De  hoc  ofculi 
inter  venerea.  ^cid.  |  genete  Afin.  3- 3- 

60.  Fofea  banc  amaho.']  ScW.  Adel-  |  66.  Hanc  canem.~\  Me.  Oleo  trancjuil- 
phafium.  volmtdicere, rfw/e/Frt^or.Lamb.  |  liorem.']  HyperboIeProverbialis, in  ho- 

64.  M£&  latrant  canes.]   Lamb.  ma-  !  nVincs  minimeiracundos,  knique  inge- 
\a\tallatrantc\MQdt^mVziK.  Acid.iiius  |  nioprxditos.  Nonplaneabludit  Cic  /» 
TnalitBri-K.   Etiam  me&  inme  latrant  ca-  \  nofiris  inimicttits  me fore  auricula  infama; 
nes  r  Vide  tamen  &  No£.  Capt.  a^.  s-a.  1  fiita  moUmem. 


A  C  T  U  S    V.    S  C  E  N  A  I V.  277 

Nam  hic  patruus  meus  cft :  pro  hoc  mihi  patronus  fim  necelTe 
cft. 

75  Ei  prardicabo ,  quomodo  vos  furta  faciatis  multa : 
Quoque  modo  hujufce  filias  apud  vos  habeatis  fervas , 
Quas  vos  ex  pdtria  liberas  furreptas  elTc fcitis. 
Ad.  Ubi  futit ex  ?  aut qux  lunt,  obfecro .?  Ag.  fatis  funt  ma- 

cerat^. 
Ha.  Quin  eloquar.  Ag.  cenfeo  hercle ,  patrue.   Ad.  mifera 
timeo,  quid 

ooHocfitnegotii,  meaforor:  ita  ftupida  (ine  animo  afto. 
HA.Advortiteanimum,  mulieres:  primum,(iid  fieri  poflit. 
NeindignaindignisDi  darent,  idegoevenirevellem : 
Nunc  quod  boni  mihi  Di  dant ,  vobis  voftra^que  matri , 
Eas  Dis  eft  squum  gratias  nosagere  (empiternas. 

Sj  Cumnoftrampietatem  approbantdecorantq;Di  immortales: 
Vos  meae  eftis  amb;^  dlix :  &  hic  eft  cognatus  voiter : 
Hujufcefratrisfilius,  Agoraftocles.  Ad.  amabo, 
Num  hi  falfb  obledantgaudio  nos  ?  Ag.  at  me  ita  Dii  fervent 
Ut  hic  pater  eft  vofter  date  manus.  Ad.  falve  infj:>erate  nobis , 

^o  Pater :  te  compledi  nos  fine.  H  a.  cupitas  atque  exfpc6tatie. 
An.  Pater  falve :  ambx  filic-e  fumus ,  ample(fl:amur  amb.-e. 
Ag.Quis  me  ampledetur  poftearHA.nunc  ego  fum  fortunatus. 
Multorumannorum  mifcriasnunc  hacvoluptate  fedo. 
Ad.  Vix  hoc  videamurcredere.  Ha.  magisqui  credatis  dicam: 

5^5  Nam  voftra  nutrix  primum  me  cognovit.  Ad.  ubi  ea,  amabo, 
eft.? 
Ha.  Apud  hunc  eft,  Ag.  quaEfo,quilubettamdiu  tenere  col- 
Itim ,  Priuf- 

raorcm  gcfTerit  ineoutparcntis  coUum 
linqueret,  ego  non  miror.  Vix  gaudio 
in  quo  funt  ob  inventum  partem,  vix 
apud  ie  funt;  &  nefiiunt  quid  ioquantur: 
tum  proo7»jfr«forlitan  legendura-.offiiru'. 
Turbatorem  Ixtitiae  fux  Agorjftocleru 
itarepellunt.  Jubebat  ut  linqueret  col- 
lum  patiis   quem  ampledebatut.    llla 


78.  Macerata.']  Macerare  ,  idem  hic, 
quodcruciare,  torquere.   Boxhom. 

82.  Neindi^na,  &c.^  Uti  vobis  fer- 
vitutem. 

97.  Sperata.]Sperata dksbitur,  quam 
procusrperabatfponfam  fuam  fore.  Tur- 
reb.  lib.  ro.  24.  V.N.  Amph.  ac  im- 
primisAlb.  Gentilem  1.  2.cap.  II.  de 
Nuptiis,  ubidocet  Speratum  cihmdici 
fponfum.  T.  Omittesfalutem.']  Non  mi- 
hi  videntur  hic  permutandx  perfons. 
Quod enim  mirum  putant  falurem  puel- 


tefpondet ,  omitte,  hoc  line  me  f.c  focere. 
Salutatdeindefperatam  fuam,  illa  ite- 
rum  dicix yomitte  faluttm ,  tunosturbas. 
Tunc  ad  aJteram    faluiandam   tranlir. 


iainabamatotenonyelle,maxime  cum  1  qua:  &fimiliteiimpoimnum  hoc  dido 

S  i  lub 


17^  P    QE    N    U    L    U    Sc 

Priufquam  tc  mihi  defponderit  f  Ad,  omltto.  Ag,  fper^ta 

falve.  AD.omitte 
Saiatem.  Ag.  &euakera.  An.  nolo  ego  iftuc:  enicas  me  l 
Ha.  Condamus  alter  alcerum  ergo  in  nervom  brachiaiem. 
j  00  Quibus  nunc  in  terra  melius  eft  ?  Ag.  eveniunt  digna  dignis, 
Tandem  huiccupitumcontigit.  o  Apella,  6  Zeuxis  piclor^ 
Cur numero  eftis  morrui  ?  hinc  exempium  ut pingeretis. 
Namaliospidoresnihiimororhujufmodi  tradare  exempla, 
Ha.  pi  Dexque  omnes ,  vobis  habeo  merito  magnas  gratiaS| 
?05  Cum  hacmelxtitiatanta&  tantisaffeciftis  gaudiis, 
Ut  me^  gnatae  ad  me  redirent  iu  poteftatem  meam, 
Ad.  Mi  pacer ,  tua  pietas  plane  nobis  auxiiio  fuit. 
Ag.  Patrue  facito  m  memoriam  habeas,  tuam  majorem  fi- 

liam 
Mihi  te  defpondifle,  Ha.  iiiemini.  Ag.  SC  dotis  quid  promi-» 

feris, 

f^bmovet;  «o/o  ?^af/?«c,   enicat  mei   Et  j       i©2.  I,xer/iplumtit pingeretUi^^S.fete" 
fottafTe  cutn  querebatur  Agorartocles ,    retit,  Scriverius. 

quodnonlinqueret  collum  patris  ,   vo- ,       105.  Latitia  &  gaudiif.~\   Gauditimi 
luitcam  viavellerej  ideo  dixitiili,  omit-  |  eftaffedioanimi  modefte  &  conftantet. 
?f.  Salmaf.  j  fe  efFerentis  :  Latitia  eftexulratio  quae- 

99.  CondamtiA.']  Conjungamur  inter 
nos  mutuo  brachiorum  vinculo.  Lamh. 
Ifthxcputem  aprius  dari  poffe  juveni, 
guam  patris  ut  fcilicet  fperacam  fuam 
amplexatusfuerit,  refpondeatque  Adel- 
phafium  :evemuntdt£»a,  &c.  iterumque 
dicat  adolefcens :  O  ^peUa.   Giuter.       ^  ma. 

ACTUS    QUINTI    SCENA  QuiNTA, 

ANTHEMONIDES,    ADELPHASIUM,     ANTHERASTlr 
LIS,     HANNO,    AGQRASTOCLES. 

SI  cgo  minam  non  ultus  fuero  probe ,  quam  lenoni  dedi , 
Tum  profedo  me  fibi  habento  fcurr^ludificatui. 
Is  etiam  me  ad  prandium  ad  fe  adduxit  ignaviilumus  > 
Ipfe  abiic  foras ,  me  reliquit  pro  atrienfi  in  aedibus : 
I  tlbi  iKc  leno ,  nequeilis  redeunt  j  necquod  edim  quicquain 
datur; 

Pro 


dam  animi  effufe  &  inaniter  dari  >  even- 
tureiexpetita?.  Haecinquemvis  caditt 
illud  in  Sapientem ,  audiore  Seneca.  Te- 
rentius  :  Gaudiafuaji  omnes  homines  con- 
ferantunum  inlocum,  tamen  mea  exfupe- 
retUtitia.   Tamen  confunduntui.  T«/j<? 


AcTUsV.  ScenaV.  ij^ 

Pro  mlnoce  partc  piandii  pignus  cepi ,  abii  foras  > 

Si  dedero ,  xic  militari  tetigero  lenunciilam. 

Nadus  eft  hominem ,  raina  qnem  argenti  circumduceret. 

Sed  mea  amica  nunc  milii  irato  obviam  veniat  velim. 
lojam  pol  ego  illam  pugnis  totam  faciam  ut  (it  morula  ; 

Ita  replebo  atritate,  attior  muito  ut  fiet , 

Quam  ^gyptii ,  aut  qui  cortinam  ludis  per  Circum  Ferunt. 

Ad.  Tene  iis  me ar6te ,  mea  voiuptas :  male  ego  raetuo  miivos. 

Mala  ilia  beRia  eft :  ne  forte  me auferat  pulium  tuum. 
15  ANT.Ut  nequeo  te  (atis  complecli,  mi  pater!  An.  ego  rae 
motor. 

Propcmodum  lioc  obfonare  prandium  potero  mihi. 

Sed  quid  hoc  efl:  t  quid  hoc  ?  quid  hoc  eft  ?  quid  ego  video  ? 
quomodo  ? 

Quid  hoc  eft  conduplicationis  ?  qux  hxc  eft  congera.inatio ? 

Quis  hic  homo  eft  cum  tunicis  longis,  quafi  puer  cauponuis  ? 
2oSatin'ego  oculiscernof  eltneillsec  meaamica  Antheraftilis  ? 

Eteacerto  eft.  jampridem  ego  raefendniliihpendier. 

Non  pudet  puellara  araplexari  baliolum  m  media  via  ? 
am  hercle  eeo  iliura  excruciandura  totura  carnufici  dabo. 

lierorum. 

Sed 

quod,  utcortes  ,  itahzc  rotundaefTer. 
Hinc  Ennius  cortintim  pro  hemifphxiio 
coeli  dixit: 

^iixqtiefreto  cava  cArtdeo  cortina  rece^ 


J 


Sane  genus  hoc  muliebrofum  eft  tunicis  demillitiis. 


€. 


PRominore.']  Nihil  mutari  placet. 
Significatauteoijfe  nelcioquidex 
asdibus  lenoniis,  maniiculatum  eue.Pro 
parte,  inquit,  prandii  minore ,  quam  ac- 
cepiflTem,  ii  forteprandium,  quoddebe- 
batur  mihi,  datumfuiflet^  pignus,  quod 
majoris  mliltopretiieft,  ex  xdibusleno- 
niisabftuli.  Haec  vera  eft  hujuslocifen- 
tenfia.  Douza  legebat  5  pro  mtna  experte 
prandii  pignw  cept;  Sed  cauffa  nuiiaeft 
mutandireceptam  leftionem.  Bexhor- 
nifu. 

10.  Morula.  ]  Mir.  &  omnes  meae, 
prxter  Biix.  habent,  meruleai  ideft,  tota 
jligra,  \itavt4  merula.  Turn. 

12.  Cortinamludu per,  &C.']  Homines 
Soleperufti,  qui vasaquaplenum  ludis 
Circeniibuscircumferunt  ut  equoscur- 
fud^efelTosfrigidaafpergant.  Lamb.  Cor- 
ttna  T^i-wi:c6i.KiC}-g.  eaque  proprie ,  in 
qua  lana  fuff"e(fta  fuccos  ebibit.  Varro 
dii^am  vult  a  corde:  ac ego  a  lotundiutei 


ptat. 
intelligit  quascunque  conrinentur  \W 
Ti)  i;g«vi'  o-x.4'W«  5  ut  loquuntar  Poetx. 
Servius  in  75.tna,  pro  theatri  incurva 
parte,  fiveetiam  tholo  dixifle  videcur> 
magni cortina  theatri.   Scalig- 

l6-  Propemedum  hoc.  j  AeiZTi^ta?  , 
eo,  quodintusfum  furatus.  Lamb. 

2Z.  Baltolum.]  V.  htjolum.  Scrive- 
rius.  Putolegidebere  Balliolum.  Ballio 
eft  leno  &  iia  Grscis  /^:f.K\ia>v.  Sed  8c 
j2 Afv^dJ):!;  etiamdicebantur  ,  ut  olim 
notavi.  a  Ballio  diminutum  Balliolus. 
Nam  &  BaHitti  dixeruntpro  Baliio.  Ira 
lenului  a  leno.  .-^//;o/«4 ,  quodquidam 
hicreponunt,  pro  eo  qui  a!!io  vefjere- 
tur,   vix  drci  lacineputem.  Salmaf. 

24.  Tunicu  demifitiis.'^   Laxa  tog*  & 

S  4.  ad 


^So  P    OE    N    U    t    U    S, 

iS  Sed  adire  certum  eft  hanc  ad  amatricem  Africam. 

HenstLi ,  tibi  dico  muiier,  ecquidtcpudet? 

Quid  tibi  negotii  autem  eft  cuai  iftac ,  dic raiiii  ? 

H A.  Adolertens ,  falve.  An.  nolo ,  nihil  ad  ce  attinet. 

Quid  tibi  hancdigito  tadio  eft  ?  HA.quiamihilubec' 
3oAN.Lubet?  HA.icadico.  AN.iigula,  iin  maiam       >(i7:w«; 
crucem. 

.  Tunehicamatoraudeseire,  hailex  viri  ? 
Aut  contredjre ,  quod  raares  horainesamant  ? 
Dcglupcamsna,  Sarrapis  fementium, 
Maltruga,  oiAg  dyof^g  (^ua,:  VdmmtQmDlemot  Mrr.  cam, 

5  5  Ain  ulpicique ,  quam  Romani  remiges. 

Ag.  Numtjbi,  adolefcens,  mals,  aucdentesprurlunt, 
Qui  huic  es  moleftus ,  an  malam  rem  qu^eritas ? 
AN.Curnonadhibuifti,  dum  iftxc  loquereris ,  tympanum.? 

Nam 


ad  falos demiflnE  tunlc»  probro  erant.  & 
argumenra  libidinoli  &  mollis  animi 
Cic  Invcftiva  z.  Hnos pexo  capilio  !7tti- 
dos&imherhss  ,  aut  benebarbatos  videtu  , 
maritcat»  ac  talaribtu  tuntcis ,  velis  ami- 
Sos^nontogu.  Horat.  i.  Sat.  z.  Malthintt^ 
tufiicu demifts ambnlat.  Vairo:  Cumetian- 
Thaii  Me7mndri  tunicam  demijfam  haheat 
ad  talos . 

3  0.  Ligula.']  Pro  Ugulahxc  non  po- 
tcftreponi//»^?//4frt  Namadvirum  fer 
moeH:.  rrsrefeaverfusnonferr.  Ugu 
/<t?^vocesdep3rvo  homuncione  ,qui  & 
infequentiverfu,^dafxvmdicitnr,quai; 
poliexviri,  quinon  grandior  effet  pol 
lice;  Quic/4 /(?.-« legunt,  &profc^/aeacci 
piuntfivemuria,  falluntur.  HalecQmm 
vocnMxnonhallex.  HaaHf3wem&c  Hal 
lex  eft  pollexpedis  antiqua  lingua  Ro- 
niana.  Salmaf. 

3?.  Sarrapufemeniium.']  In  his  verfi- 
bus  Sarapis  videtur  vocariPoenuIus,  non 
folum  \  faciei  deformitate ,  quia  Sajrapis 
eftPluton,  fedetiam^  vefte  ionga  dif- 
cirjiaa,  ut  pingebatur  Sarapis  apud  iEgy- 
ptios.  Sjcauteni  veltitiPcEnicum  tuni- 
cisdemiiririis,  noncinftis,  &(inepal- 
lio.  Ideoputemetiamkgi  raox  debere, 
hfinednihfimaflrugA,  id  tCt.,  mailraga 
Jlon  cinfta.  Fone  etiam  SAra^tts  iegi 


poflTer,  id  eft  1(t.^twvi  a  trahendis  pe* 
dibus,  utPittacumolim  vocatumeffei 
quibufdamfcribit,  nifi  fallor.  Diogenes 
Laerrms.  Infequenti  verfu  fcribendum 
e.-iittimo  5  HaUagora^  hama  ,  dKdiy>Q$t 
corapofitum  de  foro  in  quo  fal  venalis 
proponitur.-f/awd  autem  vas  in  quo  ven- 
debatur,  quasefto-x^il^jGrafcorura.  Vas 
oblongum  fuit  &  cavum,  haud  ablimils 
mxfcapbaz.  Ita  vocat  Poenura  a  ftatu- 
r^parvitate.  Unde  &  HaUtx  vdHaUex 
f/rMupra  appellarur  Salmaf  Deghipta 
mxna^.']  M.iV.mena  Scnhi:  m&na.  Pifcis 
■eftvilis,  utanguilla,  deglubi  folitus. 
cum  parareturadcibum.  Dequo  videin^ 
ter  prima  ornamenta  feculi  numeran-p 
dum,  Nic.  Heinfiam  ineruditiflimoex* 
curfu  ad  fecundum  FaftorumOaid.Gro;?. 

3+.  Plenicr  akt  utpiii^ue.']  Nam  vi- 
clus  remigum  Romanorum  crat  cura 
panenrgroalliiim.  ^'//^««^Tj.alliifpecies 
elt.  Invetr  edd.^/2/ «/;7ia.  line  copu- 
Ja.  potelt  &epithetone(reaIlii,«//y?/c«w, 
qualidixerit,  Punicum  aUium.  Columel- 
13  I.  I  r .  c.  3 .  Vlptcum,  qtted  quidam  al- 
Ltum  Punicnm  vocant.  Graci  autem  «tpg;- 
crK^£^A/  appeUanr,  longe  majoru  eft  tncre- 
fnenti,  tjuamaUtum.  Acid. 

3  8.  Tympanum.']  Ut Galli  SacerdoteS 
Cybeles,  homuies  feiKiviii.  Tauhm. 


ACTUS    V.  SCENA  V.  iSt 

Nam  te  cinaediim  efTc  arbitror  magis ,  quam  vlrum. 
40    .  G.  Scin  ,  quam  cinsedus  fum  ?  ite  iftinc ,  (ervi ,  foras : 

Efferte  fuftis.  An.  heustu  ,  fi  quid  per  jocum 

Dixi ,  nolito  in  {crium  convortere. 

ANT.Qnidtibilubidoeft,  obfecro,  Anthemonides, 

Loqunnclementer  noftro  cognato&  patri  ? 
45  Nam  hic  nofter  pater  eft ,  hic  nos  cognovir  modo. 

Et  hunc  fui  fratris  filium.  An.  ita  me  Juppiter 

Bcne  amet ,  bene  fadum !  gaudeo ,  &  volupe'ft  mihi. 

Siquidem  ^Htd  lenoni  obtigit  magni  mali , 

Cumque  e  virtutevobisfortuna  obtigit. 
jo  ANT.Credibiieecaftordicit :  credehuic,  miparer. 

Ha.  Credo.  Ag.  &C  ego  credo,  [cd  eccum  lenoncm  Lycum , 

Bonum  virum ,  eccum  video ,  fe  recipitdomum. 

HA.Quishiceft  ?  Ac.utrumviseft,  &leno&Lycus. 

In  (ervicute  hic  habuit  filias  tuas.  z)o«^.duas  fiiiastuas. 

$S  Etmihihic  auri  fur  eft.  Ha.  bellum  hominem  ,   quemno- 
veris. 

Ac.Rapiamus  in  jus.  Ha.  minume.  Ac.  quapropter?  HA.quia 

Injuriarum  multam  dici  (atius  eft.  ^^«^  rauitam  indici. 


57.  Injuriarum  multam  dici  ~\  Non 
videturverifimile,  videri  injuriamPoe- 
no quod  Lenoraperetur in jus ,  qui filias 
ejus  infervitutc  habuilTet.  Sed  nec  eo- 
rumfententiasaccedoqui  putant  legen- 


bantut  in  jus,  fi  cum  aliqua  vi  &  vexatio- 
neid  fieret,  utfercfemperfolitum  ,  ab 
adverfariis  rapi in jus dicebatur.  Obtor- 
rocnimcollout  piurimum  ducebantur. 
Puto  igitur  retinendam  leftionera  quac 


dum,  induci  ,    vel  duci  ,  quafi  duci  &  |  virisdoftiffimisplacuir: /«jwrMfw;»^»!/» 
xapi  opponantur.   Nam  de  iiis  qui  duce- 1  tam  did  ve4  tndictfatisu  efi.  Saim. 

.    ACTUS    QUINTI     SCENA    SeXTA. 

LYCUS,    AGORASTOCLES,     HANNO»    ANTKE- 
MO  N  ID  E  S. 

DEcipitur  ncmo ,  mea  quidem  (ententia  > 
Quf  fuis  amicis  narrat  rede  res  fuas : 
Nam  omnibus  amicis  meis  idem  unum  convenk , 
Ut  me  fufpendam ,  ne  addicar  Agoraftocli. 
5  Ac.Leno  eamusin  jus.  Ly.  obfecro  te  Agoraftocles  ,• 
Sufpendereutmelicear.  HA.Lenoinjus^evoco. 

S  5  Ly.  Quid 


l^Z 


P    OE    N    t7    L    U    S. 


TuYncb.  haudver- 
bumquidem. 


Ly.  Quid  tibi  mecum  autem  ?  Ha.  quia  hafceajo  liberas 

Ingenuafque  eile  filias  ambas  meas , 

Quae  funt  furreptae  cum  nutrice  parvolas. 
ioLy. Jampridem  equidem  iftuc fcivi,  &  miratus  fui , 

Neminem  venire  ,  qui  iftas  ailereret  manu. 

Mcx  quidem  profedo  non  fiint.   An.  Leno,  in  jus  eas. 

LY.Deprandiotudicis:  debetur,  dabo. 

Ac.Dupium  pro  furto  mifii  opus  eft.  Ly.  fume  liinc  quidem. 
15  Ha.  Etmiiiifuppliciismultis.  LY.fumeiiincquid  lubet. 

An.  Et  miiii  quidem  mina  argenti.  Ly. fume  iiinc  quid  lubet, 

Coilo  rem  foivam  jam  omnibus ,  quafi  bajoius. 

Ag.  Nunquid  recufas  contra  me  ?  Ly.  ad- 
voriiim  quidem. 

Ag.  Ite  igitur  intro  muiieres.  fed  patrue  mi , 
io  Tuam ,  ut  dixifti ,  miiii  defponde  filiam. 

H A.  Haud  aliter  aufim.  An.  bene  vaie.  Ag.  6:  tu  bene  vale. 

AN.Leno !  arriiabonem tioc pro mina  mecumfero. 

Ly.  Perii  iiercie !  Ag.  immo  tiaud  multo  poft , 
cum  in  jus  veneris. 

Ly.  Quin  egomet  tibi  me  addico.  quid  Praetore  opus  eft  ? 
2j  Verumobfecrote ,  utliceat  fimplumfolvere. 

Trecentos  Philippos ,  credo,  corradi  poteft : 

Crasaudionemfaciam.  Ag,  tantifper  quidem  , 

Ut  fis  apud  me  lignea  in  cuftodia. 

Ly.  Fiat.  Ag.  fequere  intro ,  patrue  mi ,  ut  hunc  feftum  diem 
3oHabeamushiiarem,  hujusmaio,  &noftrobono, 

Muitum  valete :  muita  verba  fecimus. 

Malum  poftremo  iiocomne  ad  ienonem  redit. 

Nunc  quod  poftremum  eft  condimentum  FabulcE , 

Si  placuit ,  plauflim  poftulat  Comoedia. 


tusveHcris. 


Significat  le  colio  &  fufpendio 
omnibus  rarisfafturum.  Lambin. 

18-  ^ dv orfu m ^nidem.^  Sci'ibendu.tn: 
Ag.  Nun^uid  recufa^  contra  ?  Ly.  Ne  ad- 
vsrfum  qmdem.  Lulit  in  contia  &;  advei- 


fum.Quifrigidusjocus,fedLenoniscum 
oftendeiet  fe  non  contrarium  efle  nec 
adverfarium  volunrati  Agoraftoclis.  Sal. 
23.  Multo  poji ,  cuminjus,~\  Tu  qui 
tejam  periilTediciS)  multomagisid  di- 
ces»  quando  injus  vcneiis.  Dous^a. 


POENU- 


r 


p 


SUPPOSITA    IN    POENULUM.  2.^1 

POENULO    SUPPOSITA, 

Oftadus  V.fcenam  VI.  &  uldmam^adjecerunt VettXdicCa 
leqaentem  lcenam. 


AGOB.ASTOCLES,     LYCUS,    HANNO,     ADELPH. 
ANTHERAST.     A  N  T  HExMO  N  ID  E  S. 

QUam  rem  agit  is  miles,  quoi  lubet  parruo  meo  loqui  inclemenrer  ? 
Ne  mirere/mulieres  quod  eum  lequqnrur  :  raodo  cognovic  filias 
Suas  efle  hafce  ambas.  Ly.  hem  ,  quod  verbumauresmeas  tecigit  ? 

nunc  perii ! 
Undehaeperieruut?  AG.domoCarthaginienfesfunt.  L^r.  ategofum 

perditus.     . 
5  Illud  ego  metui  femper,  ne  cognofceret  eas  aliquis :  quod  nunc  fadum 
eft. 
Yx  mifero  mihi «   periere  ,  opinor  ,  duodeviginti  mma;,  qui  hafce  emu 
Ac.Ettu  ipfe  periifti,  Lyce:  Carthaginienfes  funt.  Ly.  at  ego  fum 

perditus.  HA.quishiceft  ?  •    j     ■ 

Utrum  is  eft  novelie  novellicus,  in  fervitute  hic  qui  filias  habuit  duas  ? 
Ag.  Etmihiauri  far  eft.  HA.bellumhominem,  quemnoveris :  Leno, 
rapacem 
OTeefTefempercredidi:  verum  etiam  furacem,  qui  fiorunt  magis, 
Ly.  accedam.  . 

Per  ego  te  tua  genua  oblecro ,  &  hunc  cognatum  quem  tuum  Qli^  m- 

telligo. 
Quando  boni  eftis ,  ut  bonos  facere  addecet ,  facite  &  voftro  fubveni- 

tatisfupplici. 
Jam  pridem  equidem  iftas  fcivi  efse  liberas ,  &  expedabam  fi  quis  eas 

afTereretmanu. 
Nam  mcx  prorfus  non  funt.  tum  autem  aurum  tuum  reddam  ,  quod 

apudmeeft: 
5  Et  jusjurandum  dabo  ,  me  malitipfe  nihil  fecifse  ,  Agoraftccles. 
Ag.  Qiiodmihiparfacere  tamen  egomet  confulam.  omi^te  genua. 

LY.mirto. 
Siitafententiaeft,  AG.heustu  leno.  LY.quidlenonemvisinternego- 

tium? 
Ac.Utinam  mihiargentum  reddas ,  priufquam  hincin  nervom  abda- 

cere.  LY.dii 
Meliora  faxint.   Ag.  fic  eft,  video:  coenabis  foris:  aurum  ,  argen- 
,  tum ,  collum  , 

IPLenoftris,  te  nunc  debes  fimul.  Ha.  quidme  hacrefacere  deceac  , 
egomet 
Mscum cogito  fi  volo  hunc  ulcifci ,  Htes  fequar  in  alieno  oppido : 

Quan- 


iS4  SUTPOSITA    IN    POENULUM. 

Quantumaudiviingeniumj&moresejusquopadofient.  Ad.  mipa-  1 

ter,    ... 
Ne  quid  tibi  cum  iftoc  rei  Iicf,  rc  maxume  obfecro.  An.  aufculta  forori.   | 
Abi ,  dsijunge  inimicitiascumimprobo.  HA.hocagefis  leuo:  quan- 
quam  ego  te 
1 5  Meruifse  ut  pereas ,  fcio;  non  experiar  tecura.  Ag.  neque  fi  aurum  mi- 
hi  reddas ,  mecum 
LenoquandoexnervoernifTuscompingareincarcerem.  Ly.  jam  au- 

cem  ut  folec  dH 

Ego,  Po^ne,  tibi  me  purgatum  volo,  fi  quid  dixi  iratus  advorfum  ^™ 
Animi  tui rententiam,id  uti ignofcas qusero  :&  cum  iftas invenifti  filiaSi 
Itamediiament,mihi  volupta'11:.  HA.ignofco,&  credo  tibi, 
jo  Mr.  Leno,  tu  aut  amicam  mihi des  facito,  aut  auri  reddas  mihi  minam. 
Ly.  Vin'  tibicinam  meam  habere  ?  Mi.  nihil  moror  tibicinam:  nefcias> 
Utrum  ei  majores  bucca^ne  ,  an  rnammas  fient.  Ly.  dabo  quodplaceat. 
Ac.Cura.  Ly.  aurumcrasfatreferam  tuum.  Ag.  facitoin  raemoria 

habcas. 
Ly.  Milesfequeremc.  Mi.  ego  vero  fequor.  Ac.quidais,  patrue? 
quando  hinc  ire  cogitas 
3  5  Carthaginem?  nam  tecam  unaire certum  efl.  Ha.  ubi primum  potero^ 
Ilico.  Ac.dum  audlionem  facio,  hicopuseflaliquosutmaneasdies. 
HA.Faciamitaucvis,  AG.agefiseamus,  noscuremus.  Piaudice. 

FINISPOENULL 


M.  Accl 


TOXILUS, 

SAG  AR  ISTI 

S  A  T  U  R I  O  ,   para/ttw. 

SOPHOCLIDISCA,  ancilla. 


z2f 


M.    Accl     Plauti 

P     E      R      S      A. 

DRAMATIS     PERSON^. 


o,  r 


LEMNISELENE,  meretrix, 
PAGNIUM,  fuer. 
VIRGO. 
DORDALUS,  Leno. 


ARGUMENTUM,  ut quiburdam  videtur, 
Prisciani. 

I    RofeBo  dominoftios  amores  Toxilus 
E  mtt ,  at^jnecHrat  y  leno  Pitemittatmanff  i 
R  afta^ncfue  m  emeret  de  pr^done  vtrgtnem 
S  ubornataftiadetfmparafitifilia : 
A  t^ne  ita  intncatnm  ludit^otans  Dordalum, 

ALIUD     ARGUMENTUM 

Camerarii. 

RfTumentum  Pabulae  efl:  exile ,  amationis  fervilis;  &  jocofum  ac  plau- 
{ibilcinLenoniscircuraventione.  Etiara  parafirica;  leviraris  cxagira- 
itioiicm  continec ,  dum  Sarurio  filiam  fiiam  ,  cibi  caula,  non  dubitat  ven- 
iiere.  Jofephus  Jujlus  Scaliger  Animidvtir.  in  Eufebiura  ,  pag.130.  Con- 
iftat  hominem  ex  PerfideW^^w'  dici,  &  latine  Perfam.  fic  Poeta  Grxcus, 
quifque  is  fuit,  unde  Plautus  Perfam  fabulam  fuam  vertit ,  fine  ullo  dubio 
7t^^(tIjj  illam  infcripfetat ,  &  redte  Plautus  vettit  Perfim.  Ibi  enim  Parafi- 
tus  pro  homine  Peifa  inducitur.  At  oinnes  edd.  pra:  fe  ferunt  Perfam  vir- 
^/>/(fw  filiam  Parafiti  vocatam  fuifTe.  Tollatar  ergo  dclirium.  Nam  Perja 
ell  nomen  gentiluium  viiiie ,  non  fcemininmn. 


ACTUS 


zS6 


A. 


ACTUS  PRIMI  SCENA  PRIMA. 

TOXILUS,     SAGARISTIO. 

\Ji  amans  egens  ingrediis  eft  princeps  In  amoris  viasi 
Snperavit  a^riimnis  is  luis  serumilas  Herculis : 
Nam  cum  leone  i  dc  cum  excetra ,  cum  cervo,  cuiii 
apro  ./Etolico , 

Cum  avibus  Stymphalicis ,  cum  Anteo  deludlari  mavelim  ^ 
5  Qaam  cum  amore.  ita  fio  mifer  quxrendo  argento  mutuo. 
Necquicquam,  nifi,  Noneft,  lciuntmihireipondere,  quos 

rogo. 
Sa.  QUI  HERO  SUO   SERVIRE  volr  bene  fervos 

(ervitntem , 
Nas  edepol  illum  multa  in  pe61:ore  fuo  collocare  oportet^ 
Quaeheroplacerecenfeatprsienti  atqueabienti  iuo. 
loEgonequelibenterfervio,  nequefatisfumhero  ex  fententlas 
Sedquaiilippooculo  me  herus  meusmanum  abftinere  haud 

quit  tamen , 
Quin  milii  imperet ,  quin  me  fuis  negotils  prsFulciat. 
Quis  iliic  eO: ,  qui  contra  me  aftac  ?  To.  quis  hic  eft,  qui  eon- 

tra  me  aftat  ? 
Similis  eft  Sagariftionis.  Sa^  Toxilus  hic  qiiidem  meusamicuS 
eft. 

To.Is 

I."!^ /?/«ffe^x.]  Itaredleiegitur.  Neque;  «ffe^^v  appllat.    Perfequitur  labores Her- 
i    CLim  Meurfio  princeps  in  priceps ,  culls  &  Lucret.  lib.  s-  ^ub  initiutn  Si 
aut/7r<ec<r;>jinut3ndurneft.  Sententia  pla- 1  Ms^tial.lib.  9. 104.  &  Siliusltaiicusl.j. 
na  eft.  Prinaps  idem  ,  quod,  primum.  1  &Diod.Siculuslib.  ^.cap.  3. 
Ejus.qui  &  amans&egenspritnum  in- j      4-   Cum  ^ntao  dela5iari.']   Cum  ,^n- 
grefTuscftamorisvias  j  srumnxaclabo- !  f^o  ?»e  deiu£iarij   ex  Servio  iil  Ecl.  loi 
les  fuperaht  labores  &  srumnas  Hercu-  ;  Scrtveriw. 
lis.    Sub  initium  enimamanti  &  fimuli      6.  Niftmnefi,']  Trinurii.S-  3. 
egentl  maximse  difficultates  devorands  j      ii-  Lippo  oculo.  ]   Vti  tanqudmlippi 
fumt.  Princepsenim  in  amoris  vias  in- 
grefTushic  dicitur,  qui  primum  amare 
coepit.  Cuf,  qusfo,  inquit  Meurfius , 
primusmajores  xrumnas  hic  e.Yantlare 
dicitur,  quam  czteri?  Nequcillam  men- 
tem  Plauti  eire,neque  necefTeefleid  hic 
qusrere,  patetexfenientiajqiiam  reddi- 
di.  Boxhorn, 


II. 
oculo.  Proverb.  dicitur  dere  ,  quacarere 
non  poirumus.cum  tamen  damnofa  no- 
bisfit.  Eleganter  Plautus  ad  fervos  im- 
probostraxit.^/«'4?.  V.  N.  Bacch.aft,^. 

fc.  8./^r.  72. 

iz.  Pr.efulcidt.']    Eft  peljepidum  di- 
cendigenus.   Hinc  fervus  fidelis  &  bo- 
nnscolunienfamtlta  dicitur ,  Phormione." 
3.   Cum exeetrd.']  Ideft,  hydra,  qjuam  j  quodfcilicet  rebus  herifui  fulcri  ^  cb- 
feeiaclidcs    Ponticus    5rsAv;tt'<^«.xsy  iJ-l  Uiminisvicemfit.  l.Gnl. 

19'  Ns- 


AcT^sI.  ScenaI.  287 

«5  To.  Iseftprofedo.  Sa.,  eum  eile  opinor.  To.  congrediar, 

Sa.  contra  aggrediar. 
To.  O  Sagariftio,  Di  ament  te.  Sa.  6  Toxile ,  dabunt  Di  qus 

exoptes. 
Utvales?  To.utqueo.  SA.quidagitur?  To.vivitur. 
Sa.  Satin'  ergo  ex  lententia  ?   To.  (i  eveniunt  qux  exopto , 

fatis. 
Sa.  Nimis  ftulte  amicis  utere.  To.  quid  jam  ?  Sa.  quia  jam 

imperare  oportet. 
10  To.  Milii  quidem  tu  jam  eras  mortuus ,  quia  te  non  vifttavi. 
SA*Negotiumedepol.  To.  ferreum  fortaire.  Sa.  plufcuium 

annum 
Fui  pr^ferratus  apud  molastribunus  vapularis. 
To.  Vetus jam  iftsec  militia  eft  tua.  Sa.  fatm'  tu  ufque  valuifti? 

To.  haud  probe. 
SA.Ergo  edepol  palies.  To.  laucius  fadus  fum  :  in  Veneris 

pra^lio 
ij  Sagitta  Cupido  cor  meura  transfixit.  Sa. jam  fervi  hic  amantf 
To.  Quid  ergo  faciam .?  Dis  ne  advorfer  ?  quaii  Titani  cuni 

Dis  bellio^erem. 
Quibus  lat  eile  non  queam  ? 

S A.  Vide  modo ,  ulmes  catapuks  tuum  ne  transfigant  latus. 
To.Bafiiiceagitoeleutheria.  SA.quidjam? 
3oTo.Quiaherusperegreeft.  SA.ain'tu.  peregreeft? 
To.  Si  ture  tibi  bene  eile  potespati ,  veni ,  vives  mecum  , 
Bafilicoaccipierevidu.  SA.vah,  jamfcapulspruriunt, 
Qi-Ua  te  ift^Ec  audivi  loqui.  To.  fed  hoc  me  unum  cx cruciat. 
S A.  Quidnam  id  eft  ?  To.  ha^c  dies  fumma  ho-     h^ie^^ft:  '^^ '""'"'^^ 

die  eft ,  mea  amica  lune  iibera , 

Aii 


19.  HimU  ftulte  amicUutere.l^  Nefcis 
amicisuti. 

21.  Ferreum.^  hJegotiumferreum  falfe 
appellatcoiTipedes.  Lamb.  Phifculuman- 
TiHm.l  Plufculamfcu  majoremannipar- 
tcm.  Dcuz.a. 

2  2.  Trtbuntu  vapularit.']  Feftivusjo- 
cus,  cum  allufione,  quafxTribunus  mili- 
tarisapudNolam.  Sic  in  Moftell.  erga- 
ftulos^w»*f/erMf/7eappcllavit.  Li^f. 


±%.  Vlmea  catapulta.']  VirgSE  ex  ul- 
mo.  Catapultai  dixit,  ut  in  mctaphota 
railitari  petlifteret. 

29.  Eleutheria.  ]  Regium  in  morem 
vivens,  oblibertatem  naikam.  feftosdies 
agito.  Eleutheria ,  fefta  quscelebraban- 
turGraecisin  honorem  JovisEIeutherii: 
quem&CTWTwgpe  vocabant.  Lambin. 

32.  ScapuUpruriunt.']  Scil.  mihi  V, 
N.  Mil.  2.4*^  Ffeud.  1. 1. 

37.  Prp 


lS8  P      E      R      S      A. 

5  5  An  fempiternam  fervitarem  ferviar.  S a.  quid  nunc vis  ergo  ? 
To.'Facereamic\im  iioi  me  potis  es  rempitcrnum.  Sa.  quem* 

admodum  ? 
To.  Utmiiii  des  nummos  fexcentos,  quos  procapite  iilius 

pendam , 
Quos  continuo  tibi  reponam  in  hoc  triduo ,  aut  quatriduo. 
Age  (i  benignus ,  fubveni. 
40 .  S A.  Qua  confidentia rogare  tu  a  me  argentum  tantum  audes 
Impudens  ?  quin  fi  egomet  totus veneam ,  vix  recipi  potedit 
Quodtumerogas.namtu  AQUAM  a  PUMICE  niincpo'* 

ftulas, 
Qui  ipfus  (itiat.  To.  ficcine  hoc  te  milii  facere  ?  SA.quid  fa-  ~ 

ciara.^  To.rogafne? 
AHcunde  exora  mutuum.  S a.  tu  fac  idem  quod  rogas  me. 
^jTo.Qu^nvi,  nuiquam  repperi.  Sa.  quieram  equidem,  (i 

quis  credat. 
To. Nempe  habeo  in  mundo.  S a.  fi  id  domi  elFet       Si^mmdof^^ 

mihi,  jampoilicerer: 
Hoc  meum  eft  ut  faciam  fedulo.  To.  quicquid  erit ,  recipe  te 

ad  me. 
Sa.  Qua^r^  tamen  ego  irem  fedulo,  fi  quid  erit,/^f  iam  ut  fcias. 
To.  Obfecro  te,  refecro,  operam  da  hanc  miiii  fidelem.  SA.ahl 

odiomcenicas. 
jo  To.  Amoris  vitio ,  nonmeo ,  nunc  tibi  morologus  fio. 
SA.Atpolegoabsteconceflero.   To.  jamne  abis.  Sa.  bene 

ambulato. 
Sed  recipe  te  quam  primum  potes:  cave  fuasmihiin  qu^ftione: 
Ufque  ero  domi  ^  dum  excoxero  lenoni  raalum. 

37.  Troceptte.']  Proeapite  dare,  nume-  \  SicPfeud.i.^.  Poenul.a(3:.3.i.  Vide  Buf^ 
fare^  Ser vus  dicitur,  qui  pro  libertate dat.  »  fon.  lib.  3 .  de  verborum  fignifxcat.  T' 

AcTus    Primi    Scena    Secunda, 

S    A    T    U    R     I    O. 

VEterem  atque  antiquom  quseftum  meum       foTum*''!^.  ""*' 
mmonKZ.  lo 

Servo  atque  obtineo ,  &  mao;na  cum  cura  colo 

^  ^  Nam 

1.  VeteremataueantiqHem.']  VidenotasMoftell.  i.  i^^S* 

^  8.  Durtt 


A  c  TU  s  L  S  c  E  ir  A  IL 

Nam  liunquam  quiiquam  meorum  majoriim  fuit  j, 
Quin  paialicando  paverint  venties  fuos : 
5  Pater,  avos,  proavos,  abavos,  atavos  j  tritavos^ 
Qaaii  mures  f;:mper  edere  alienum  cibum , 
Neque  edacitare  eos  quilquam  poterat  vincere. 
His  cognornentum  erat  duriscapitonibus. 
Unde  hunc  ego  qucTftum  obtineo&  majorum  lociim; 

I  o  Neque  quadruplari  me  volo' :  neque  enim  decet 
Suie  meo  penculo  ire  aliena  ereptum  bona: 
Ncqueilii,  quihciunt,  mihi  piacenc  :  plane  loqdoi:; 

Nampubiicxrcicaufsaquicunqueidfacic      ^'^^^ :' 

Magis ,  quam  lui  quxfti,  aninuis  induci  poteft , 

1 5  Eum  elfe  eivem  &  iideiem  &  bonum. 

Sed  iegirupam  qui  damnet ,  det" in  pubiicum  • 
Dimidium :  atque  ctiam  meaiegsadrcnbitor  j 


tS^ 


?.  DurU  C^pitonihHS.']  barutpto  im^ 

budeme  cunm  &  trnprobo.,  antiqujtuspo- 
nebstur.  unde duricdpitoues  hoc  loco  de- 
?entexponi,  oreimproho ,  duToferreofjue 
ut  Ter.CatulIusSc  Lucill.  loquuntur) 
hoceft,  attritapcrfsridaque  fronte  inli' 
Ignite  ptxditi:  cujufinodi  habeie  Parafi- 
■rosconvenit,  aliufuraquecft  ad  Capito.- 
^«wfamiiiamRomx  haiid  incelebrem 
"iugaturL(i?7?6.  quia  pertiaaciain  come 
lendoeos  putat  dicios.  Douza. Olimiti- 
er  a!i3  inftrumentaperditi  luxus  &  ma- 
iulsein  tri  linia  infeiri  folit2,quas  fspe, 
abi  incaluiftent ,  in  capitaUbi  inyicem 
illiferunt.  Hincdidipropterea  parafiti, 
iuri  capitones.    Cafaub. 

lo.  ^iadrupiari  me.]  Me,  abundat , 
d  efljnoloqiiadruplatorenre.  Afcoriiu<;: 
^lHadruplatores,  aaufateresftve  deiatores 
rtmtnum  publicorum fab pcena  cjuadrupli: 
'ive  ,  cjuodtpftexdamnatoTumioriis,  ^ttos 
[tccufaverant  y  ejuartam  partera  confec^ue.- 
'lantur.  Turneb.  Necjtte  quadmplari  mi 
yolo.]  Tranfcribuntjariidadum  huc  c.v 
Marcello  Donato,  qttadruplart  hicnon 
ifTequadrupIaturam  facere:  fed  parafi 
um  hocdicere,  fe  nolle  ereptum  ire 
iliena  bona,  ne  quadrupletur, q\xod  (it,  ne 
lOgatur  ad  quadiuplum  iblvendum :  fic 
Tom,  IJ. 


I}o'i%,  irteaci 
I^gemadfcrib.- 

■-:■-■        Ubl 

•  A  .£  'fii:  ;ri^;i,:,3(i3;?.*   .  f*r.f.q  (■-,.■■  \ 
UIpiaBtim cricetC,  1.  i.  #.  devi  tjon.  rap.' 

Inhac  aciiorfe  tntra  amf*m  tttilem  verum 
prctium  (juadriiplatur.  Atego  nego  ^«^- 
druplari  effe  quadraplum  folvere.  ISlec 
hocfenfu  accipit  Olpianus  ,  fed  primo 
■k  proprio  ,  quoeft  quadruplum  fieri» 
q.;emadmodurrs  duplicetri  eft  dupluni 
rieri  Prstereafiverctux  paralitus  ne  foi- 
vat  quadtuplum  ,  quomodoaddit,  Sini^ 
fuo perictilo  ?  Noneft  dubiura,  quindi- 
.;3t  j  fenoUeaccuratoremveldelaroreni 
eile,quiquxftustum  mulcoeratuberri- 
mus,  &  nifi  manifefta;  calumnis  coti- 
vincerefitur,  finefuopericulo  edamnatl 
botiispotiebantur  partem.  Qi^od  quia 
invidiofumerat,ideo  dicitr<j^erc'cos<i//e- 
nd  bona ,  quodelt  non  bono  modo  jd  (e 
rransfecre..  Anaatera  publicx  rei  caufi 
quiRjuam  pot.?it  fe  taprorem  diccre  ? 
Non  profedVo,  fed  quadrupk.toren:):  quia 
reipublicz  intereft  puniri  noxtos  &  le- 
ges  defsndi :  quam  ipQdeui  prar ferebant 
orn.^^esaccufatores.  tfide  Ciceronem  pro 
SextoRofcio  cspi  io.  8c'divinar.  in  Q^ 
C^cilium.  cap.zr.  Gtonoviiu. 
.  i.7»  Medle^e adfzrt\}itj)r.  ]  Vetercsqui-» 
dem  foriptiScediti ,  inealege,  uiidealii, 
ineam  Irgem  y  alii  tn  illa  l(ge.  Sed  rei^e 
Gmttiu-imealegst  ideft,  mefcrente:  fi 
T  milii 


ZpO  P     E     ^      S      A. 

Ubl  quadruplator  quempiam  injexit  manum  i 
Tantidem  ille  illi  rurfus  injiciat  manum , 

ioUbi  asqua  parti  prodeant  ad  Trefviros : 
Si  id  fiat ,  ne  ifti  faxim  ufquam  appareant , 
Qui  liic  albo  rete  aliena  oppugnant  bona. 
Sed  fumne  ego  flukus ,  qui  rem  curo  publicam  ^ 
Ubi  funt  m^giflratus ,  quoscurareoporteat.<* 

2  j  Nunc  huc  iiitroibo ,  vifam  heflernas  reliquias, 
Quieverint  re6te ,  nec  ne  :  num  infuerit  febris , 
OpertcEne  fuerint ,  ne  quis  obreptaverit. 
Sed  aperiuntur  xdes ,  remorandus  efl  gradus. 


mihilegisde  accufetoribus  feienda:  co- 
piaiic.  Gronoviw. 

19.  Tantidem  ille.~\  Tailta  pcena  piO- 
pofita:  vd ,  tantidem  lite  sftimanda. 
%,ambin. 

zo.  Vbia^uaparti.']  Utpaii  utrinque 
propofito  periculo  ad  prjetorem  eant. 
parti  pro  parte,  Maenechm-aft.  3.  2- 

21.  Faxinj.']   V.  N- Aulul.  3- 5- 

22.  ^lborete.~\  ,Alborete  dixitPlau- 
tus,  utidemdicit,  hominescretafefe  oc- 
ttiltaret  (Aul.  a<5t.  4.  fc.  9.)  &  Ennius, 
2dedea.m  gypfatis  manibtu.  Quaz  omnia 
tranllatione  diOtz.  fiint  deiis ,  qui  dplos 
fuosprstextu  exornant,  &  illis  aliquam 
bonamcauflamprxtendunt ,  puta  )?ges 
&  jura  ,  aut  fimile:  quas  fraudes  '^^^- 
aai-rs-iic  y^  ^t^pc^iaOTra?  Graeci  vocant. 
Nec  vero  metaphora  eft  a  pifcatione. 
Nam  fi  ita  efTei,  qupmodo  Pl.dixiflet, 
cppugnare;  non captare  ,  zntpifcari?  Nul- 
lum  eft  %nfj(a  in  v.  oppttgnare  ,  fed  alle- 
goriaeftin  v./Jef^.  Nam  leges  retia  vo- 
cat.  lilisenim  hominesillaqueantur,  ut 
ferjepedicisaut  caflibus-  .yilbHSt  ut  di- 
€t\xm  ,  6\j^i>a-ci--zs-ii(  intelligit.  Hsc  eft 
Vera  allegorix  Plautinae  interpretatio. 
Nam  Prov.  non  eft:  fed  potius  xo^#' 
i%nf^&-ttT/jiiv@'.  Seal.  ^lbo  rete.']  Lo- 
CUS&  emendationum  &explicationum 
foecundus.  In  quo  tamen  folus  aliquid 
vidiflTe  videtuf  Gulielmius.  Non  enim 
alio  fit  hoc  albo  ,  quam Prxtoris ,  in  quo 
isedi^a,  a^iones»  inteididapiopofita 


habebar.  Horum  aliquid,  dc  quibus  illc 
.{cripferat ,  judicium  dabo,  arripiebant  ac- 
cufatores,  &  id  migrafle  docebant,  quog 
facerentieos  :  itaeoium  cppugnabant 
bona.  Eigo  albo  oppugnant  eft  formulis 
&  a(flionibus ex albo  fumptis-  .^lborete 
velref/peiepexegefin,  id  eft,  tanquam 
reti :  ut  cum  alibi ,  Operam  hanc  celocem 
mhi,  noncorbitamdate:  item,  coracefum 
acreinpeBore.  Compaiat  aibum  retibusi 
utapud  Ciceionem  dehaiupf  lefponfisg 
lUaqueatmi  omnittm  legttm  pertculu  .-  irre 
tittti  odio  bonorum.  Pro  Milone:  illaii 
beUuamjudicii  lacfueos  declinantem.  Prd 
Cluentio  :  Putantenimmintu  multos  la\ 
^ueos  legum  acjudiciorum  ffbtpropofttos  ejl 
oportere,  Ateft,  qui neget  Latinum  efle 
rettbtts  eppugnare.  At  fruftra  ncgat.  Sifi 
Cynegeticorumfcriptores,  retia  &  pla* 
gas  vocani  arma  venantura.  Sic  Manii 
liusdicit,  pmtum  vinculuarmare,  quod 
nihilaliudeft,  quamietibusdu^iisinfeg 
ftum  pifcihus  reddere :  &  fruftia"  follicii 
tantdofti,  Gronovitu. 

l6.  ^ieverint  nereBe.^SicMfi^.maU 
fubjecerunt :  ^lua  in  venerint  reife,  nec  nt 
Quiaenimadeft  matutinus  ,  ut  apparcl 
exfc. fequentev.  54.  &adeft  vifum,loj* 
quitur  decibis,utfolemusioqui,quihus 
officium  matutinum  pra:ftamusdecura- 
bentibus}  anredequierint,  numcom- 
motiunculamfenfciint.  SicMilite^.  r* 
Priufquam  lucet  y  ajfunt ,  rogitant  ,mSH 
utfommm  ceperim.  Gronovius. 


AcTflS 


ActUS   i.  SCJENA  IIL 

AcTus    Primi  Scena  Tertia^ 

1 
TOXILUS,    SATUBilO. 

OMnem  rem  inveni ,  uc  fua  (ibi  pecunia 
Hodie  iUam  faciacleno  libectam  fuam, 
Sed  eccum  pacaiicum  j  quojus  mihi  auxilio  eft  opus» 
Simulabo  qua(i  non  videam ,  ica  alliciam  virum. 
5  Curace  iilic  vos ,  acque  approperate  ocius. 
Ne  mihimor.^(:uquicquam,  ubiegointcoadvenerOi 
Commifce  muifum  ^  Itruchea  colutheaque  appara , 
Bene  ut  m  leucris  concaleanc,  &calamum  injice. 
Jam  pol  ille  hicaderic,  credo ,  congerro  meus. 
to  SA.Medicit,  euge!  To.lautumcredo  abalneis 
Jam  hic affuturum.  Sa.  ut ordine  omnem rem  cenet! 
To.  CoIlyr^E  facite  ut  madeant  &  coUiphia ; 


ipt 


m 


j.^^Omfhifcc  miiftum.  &c.']  lii  mu- 
V->  ft J  decoquebantur  Cotonea  ma- 
la  &  alii  ctiara  odores  eo  adjiciebantur ; 
dequa  multi  conditura  certum  eft  hic 
PJaututu  loqui,  0^01'  yjjJh^viTku  Qtxci 
vocant ,  qui ex  multo  ic  Cydoneis  maiis 
componebatur.    yKt&Jn'^  in  ea  condi- 
turaGraecinominant,  &  de  eadem  lo- 
nuitur  totis  his  duobus  verfi.bus.  rou- 
ttum  hic  in  fcutris  concaiere  ac  feryere 
vultcum  ftrutheismalis,  qu«degenere 
funtCydoniorum  maJorum.  alii  enim 
illiseademfaciunt  ,    &  videtur  Plautus 
\^ruthea  pro  Cydoneis  malis  dixifle.    Sed 
iiusfuntapudeum  cnluthea?  legendum 
;go  p\xt3itQm:Jiruthea^ue  Ittteaapparajqnx 
lunt  lutei  coloris  &  aurei.    Addi  jubet 
jk  caUrnum  Plautus  in  id  muftum  cum 
hutheis.    Columeila  :  neobfiftatidfacere 
ionec  yidehitur  eltcjuatum  omnifirce  mu- 
Jum  carere.    tum  ,  five  mala  Cydonia,  gua 
^er<:o£iafublaturusfity  feu  cjuoYcun^ueve- 
uerttconvementes  odores  adjiciat    Salmaf. 
:olutea^;  appara.lqahfiruTheafantmi- 
aCydonea,  non  videntur  ills  incom- 
node  jungi  colutea.ii  accipiam  us  pro  fru- 
tuarboriscoluteae ,  cu]us  eftdefciiptio 
pud  Theophraftum  de  plantis  1. 3  •  c.  1 7 , 
[<fioy  5   yj^   ,]  KOKvTiH.   ti^     ^lTni^yi. 


ci'  KsQois  yiKiitov  (poiyJc.  Nec  mirufn 
arborem  dici  colutear?7,  fru^tum  coiuteum^ 
utoleaSc  oleura.  Strutheorum  mQminii 
Pliniuslib.  15,  cap.ii.  &  14.  Grono' 
vins. 

9.  Cen^trro.']  'Ecf^xis:Gerrenes,leves& 
incpti,  k  cratibiu  di^t ,  cjuaAGrxci  ^•^/oa^ 
appeliant.  Inde  congerrones  (p^  congerr4 
funt.^M/.  V.N.Aftn.  3.3.10. 

12.  Colij/rafacite.l  Senatus  Graramat 
ticorum  ftatuit,  Co^^r**  videri  parvulos 
panes  mundos,  fed  6c  genus  iiciorum 
farinaceorum,  qus  ut  laganae ,  interdum 
in  fattagine  frigantur,  interdum  cocra 
per  fe  edantur ,  interdumexjure  com- 
edantar.  quod  fatis  conftat  ex  hocPiauti 
loco:  fubjicitenim, 

Tummfi  cremorecrajfoefi  jtu  coUyricum. 
Jus  enira  collyricum  ecquodnam  aliudl 
jus  efie  poteft  ,   quam  ex  quo  coIlyr« 
eduntur.  atque  illud  craffius  &un(aius 
eflTe  Parafituspoftulat. 

Slt}afi  (inquit)  jurectm  effejw  decet col- 
lyricum.  Turneb. 

Collyrz  hicomninofignificantpanem, 
juii  immerfum  &  incod^iu.Ti.  Vetuftil- 
fimum  Gioflariura  ncftrum  Latitio- 
TeudifcumMf.  ColL^ridt,  K^tprochonaz,' 

T  *  kT9t 


/'.  Edd.  nihiij 
fur.t  crudae. 


Ipl  P      £      R      S      A. 

Ne  mihi  hico(5la  decis.  Sa.  rem  loquitur  meram  t 

Nihilfanr,  crndce,  nifiquasmadidasgladas. 
1 5  Tum  ni(i  cremore  crailb  eft  jas  coUyricum. 

Nihil  ell  macrum  iilud  ,  epicrocura,  pcllucidum: 

Qaaii  juream  e(Te  jas  decet  collyricum. 

Nolo in  vedcam  quod  eat ,  in  ventrem volo. 

To.  Prope  me  hic  nefcio  quis  ioquitur.  Sa.6  mi Juppiter 
20  Terreftiis ,  te  coepulonus  compeliat  tuus. 

To.  O  Saturio ,  opportune  advenifti  mi  hi. 

Sa.  Mendacium  edepol  dicis ,  atque  haudte  decet: 

Nam  efurio  venio,  non  advenioSaturio. 

To.Atedis!  namjam  intiis  ventris  fumant  focula, 
25  Calefieri  juffi  reliquias.  Sa,  pernam  quidem 

Jus  eftapponi  frigidara  poftddie. 

To.Itafitnjaffi.  SA.ecquidalecis?  To.vah,  rogas? 

Sa.  Sapis  multnm  ad  Genium.   To.  (cd  ecquid  meminifti, 
here , 

Qua  de  re  ego  tecnm  mendonem  feceram  ? 


24[J.   inttiS 
Venetis. 


3  o S A.  Memini :  uc  murisna  dc  conger  ne  caiefierent. 


Nani 


hretvulgo  foppen,  appenamus.  Boxhorn. 
CoUiphia-  \  Panescumrecenticafeo  com- 
irsixti.  Lamb'ji. 

i6.  Epicrocum.  1  Feftus  :  Epicrecum 
genm  nmicttlicroco  ti?i£iun?,  tenue  ZT  pel- 
lucidum.    Glollar.    Epicrocum  ,  kcS-H^r©^ 

Ut  p.otatScaliger.  Hicineraphoriceuiur- 
paturprojufculi  noncrocei  ,  nequis  er- 
ret,  ied  tenuisScpeliucidi  genere.  Allu- 
iit  hucPapiasin  Gloilis:  Epicrocum,  pel- 
lucidufn.  Boxhorn. 

17.  ^'.a.fijitrear/2.']  Jurea non  eft  pla- 
centa.  jureae  vel  Juriae  nomen  lej^itur 
apudVarronemjn  Jibris  de  re  R.ui1ica, 
proIiquidiorequodamgenerepa{i?,qu3e 
catulisdabstur.  Jus  hac  jurialiquidius. 
Farinaquippe  erat  coda  in  aqua  ufque 
cralliiiem  majorem  quam  eil  juris.  ea 
catulosnutiiebant.   Salmaf. 

18.  Noloin  vefnam.~\  Cibum  ficcio- 
rem  in  ventrem,  Jiquidjorem  in  veiicam 
defcendere  cenluerant.  Varro^  I»  *juo 
iwbiUiu  efi  Phtlippeum,.  qitQd  accipimwt 


quam  cfuod  bihimtts  :  cum  alterum  addof 
mHi  in  bulgam  ,  alterurr.  in  veficam.  Tui- 
nebus. 

24.  Foca/^.]  Focula,  inquitNonius, 
diCla  fttnt  nutrimenta,  unde  foculare  dici* 
tur  5c  fovere. 

30.-  Vt  murAna.']  Murana  ab  Arche- 
flrato  vocatur  sip^txyf  d7rjpLuj@^  ,  hoc 
eft,  «•*•»/?«,  quiadonccadhuceii  in  mari, 
polt  brumam  ad  ^qutnosSium  ufque 
vernumeil,  dva.iiAvS(^.  Dorioniautem 
dicitur  TrorctyJot  ijlvpcuva ,  qaod  poitid 
tempus  ,  cum  adverhs  fianiinibus  e  ma- 
ri  escipitur,  habeat  ^ji-xv  a.}L:f..vQ&v  im- 

vhjJ      O/LOoiuM    T(y    OVlcniCfi  ,    T(^     HltX^ y.iVO) 

ytKKyi^ici.  quam  quidem  dcndivBctv 
omnesGalJi  vocantcwor^^w,  quia  inci- 
pittunccallum  facere,  Scfcmperab  eo 
tempore  adverlis  iiuininibus  obniritur. 
ut  multas  etiam  non  folum  ad  capita  ma- 
gnorumfluviorum  ;  iedetiam  in  rivu- 
lis,  quiin  magnosfiuvios  exonerantur, 
inventx  iiot,  neque  unquam  priiiinas 
fedes  repeunt.  Scah^. 

31-  Op- 


ACTUS    I.  SCENA   IIL  iP3 

Nam  nimio  meliusoppedunrurfngida. 

Sed  quid  cellamusprsclium  commiuere  ? 
\     Dum  mane  eft ,  omnes  elle  mortalis  decer. 

To.  Nimispa-ne  maneU  Sa.MANE  QUOD  TU  occcEperis 
35  Negotium  agere ,  id  rotum  proceditdiem. 

To.Quasfo  animum  advorte:  hoc  enim  j.nii  here  narravi  tibi , 

Tecumque  oravi,  urnummosfexcentos  mihi 

Dares  utendos mutuos.  Sa.  memini  Sc  ido , 

Et  te me  orare ,  &C  mihi  non  elle  quod  darem. 
40NIHILI  PARASITUS  eft,quoiargentumdomieft. 

Lubido  extemplo  coepere  eft  convivium , 

Tuburcinari  de  fuo ,  ii  quid  domi  eft. 

Cynica  elle  c  gente  o  portet  parafitum  probe :  tum"  prtfbum'. 

Ampullam  ,  ftrigilem,  fcaphmm  ,  foccos,  pallium, 
45  Mariupium  habeat ,  inibi  pauium  prarlidii , 

Qlu  familiarem  fuam  vicam  obledet  modo. 

To.Jam  nolo  argenrum ,  filiam  urendam  ruam 

Mihi  da.  Sa.  nunquam  edepol  quoiquam  ctiam  utendam 
dedi. 

To.Nonad  iftocquod  tu  infimtilas.  SA.quid  eam  vis.To.fcies. 

Quia 


/.  G«/.  oble- 
«ftet  doini. . 


31.  Oppe6iuntur.']  Digitis^  quafi  pe- 
€t\xit ,  circamcarpuntm& coineduntui. 
Taubman. 

40.  Nihilparaftii(.~\  Gnomam  hanc 
non  fatjs  videntur  percepifTe  interpretes. 
Hocvultj  Nonbeneparafitatur,  cuiar- 
gentum  eftdomi.  Talisenim  cum  tu- 
Burcinaripoffitderuo,  aliisfervilirer  pa- 
rafitandi  non  habet  neceflitatem.  Necef^ 
fitas&domeitica  inopia  facit  parafitos. 
Quoquis  paupeiiorelt,  eo  plerumo^ue 
melioreftparafitus.  Boxhom. 

43-  Cyr.ica  ejfe  e  gente.'\  Hsc  Douza; 
conjcftura  eft.  Vulgo:  CymctnneJTeegen- 
/e/w.MCT.  Cymcum  ejpe  egentem.  UndeGui- 
lelmius  :  Cynicam  tjjegentem  opor!et  ba- 
rafttuTn  ,  poftrema  voce  gignendi  cafu 
plurarivo  accepta.  Nimiram  verebatur 
unum  parafitum  vocari  g?ntem.  Et  Hc 
tamen  Virgilius  lib.  10.  Vigilafne  deum 
lens  ^y£.near  vigila  &  veiu  immitte  ruden- 
tes.  Ergo  retineatm  ipla  kxiptoium  ie- 


ftio  ;  Cymium  ejfe gentem  oportet  parajt- 
tum  /?rc6e.ideft,  oportetbonafide  Cyiii- 
corumgentem,  velegenereefle.  Autii 
malis,  Cyfiuameffegevtem.  Gronovius. 

44.  ^mpullam,  &c.]  ^mpulla  vas 
olcariumett,  quoin  baineis  ad  unftic- 
nes  uti  folebant;  ur&  ftrigilibus  ibi  ie 
defricabantjdeftringcbantque.  Unde  Sc 
ctvToKir/jjSji  a  Giaecis  vocabantur pau- 
peres.quifibimetipfisad  balrieasampul- 
iamfeiebant  ,  cumfervos  ampuliigeros 
non  haberent.  {cd  ftaphium  vascft  por- 
toxinm.  Turneb. 

45.  Prafdii.]  V.  N.  Poen.ul.  2^.  3, 
fccn.  3.  X'f-  57. 

46.  Oble£la  modo^  Nec  domi  corri- 
gendum  eft,  nccmodo,  fenfrci  pofirum.elt 
interdum:  fed  quod  alioquijtantummo- 
do.  Hocenim  dicit :  qairantummodo 
obIcclet,fultineat,roleret  vitaro,fi  quan- 
dodorr.i  interfainiliam  vclcendum  fit, 
GronovJi^s. 

T  3  $2.   No^ 


2-94  P      E      ».      S      A» 

5  o  Quia  forma  leplda  8c  liberali  efi:.  S a.  res  ita'ft. 

To.  Hic  leno  neque  te  novit  neque  gnatam  tuam, 

Sa.  Me  utquifquam  norit,  nifi  ille  qui  pra^bet  cibum? 

To.Itaeft,  hoctumiiiireperireargentumpotes. 

S A.  Cupio  hercle.  To.  tum  tu  me  fine  illam  vendere, 
jf  5  SA.Tun  illam  vendas ?  To. immo  alium  ailegaveto 

Quivendat,  qui  eile  {e  peregrinum  praEdicet. 

Siquidem  hic  leno  nondum  (ex  menfes  Megaribus 

Huc  eftcum  commigravit.  SA.pereuntreiiquia:. 

Pofterius  iftuc  tamen  poteft.  To.  fcin'  quaip  poteft  ? 
^o  Nunquam  hercle  hodie  hic  prius  edis ,  ne  fruftra  fis  > 

Quam  te  hoc  fadlurum ,  quod  rogo ,  affirmas  mihi, 

Atque  nift  gnatam  tecum  huc  jam  ,  quantum  poteft » 

Adducis ,  exigam  hercle  ego  te  ex  hac  decuria. 

Quid  nunc  ?  quid  eft  ?  quin  dicis ,  quid  fadurus  fis  ? 
^S  Sa.  Quxfb ,  hercle ,  me  quoqueetiamvendas ,  ii  luber. 

Dum  iaturum  vendas.  To.  hoc  (i  faclurus ,  face. 

SA.Faciamequidem,  quasvis,  To.  benefacis,  propera,  dbi 
domum: 

Pr^monftra  ciodle ,  praecipe  aftu  filias , 

Quid  fahuletur ,  ubi  (e  natam  prsdicet. 
70  Qui  fibi  parentes  fuerint ,  unde  furrepta  fit ; 

Sed  ion^e  ab  Athenis  efle  fe  ^natam  autumet. 

Etutaftleat,  cumeamemoret.  SA.ctiamtutaces? 

Ter  tanto  pejor  ipfa  eft ,  quam illam  tu  efle vis. 

To.LepidehercIedicis.fedfcin  ,  quidfacias?  cape 
75  Tunicam  atquezonam ,  8c  chiamydem  afFerto  &  caufiam , 

Quam  ille  habeat,  qui  hanclenoni  huic  vendat.  Sa.  heu  prof 
be, 

To.Quafi 


Si.  K^src^j  SimpncIterquIdemuruE- 
patnotionisverbumSaturio:  ledin  ne- 
guiorem  fententiam  detorquecToxilus. 

V.  N.  Moftell.+.  2. 

$7.  Sexmenfes.^  V.  N.  Aul.  Prolog. 
^egarthttf.]  VToMegarM,  raetaplafmp 
fane  mirifico:  fi  locus  mendo  vacat.  Ca- 
fierariits.  Sic  eodem  metaplafmo  veteres 
«iice^ant  lUurihiCf.  fic  ScLuca;;. 


r— ■  Cfccurrat  Iheribus  alter. 
Silius: 

Omnis  Ihr,of»nis  Latio  fuh  nomine  wilih 
Catullus: 

Mmc  Celtiber  in  Celtiberia  terra. 

Scalig.  VidenotasPoenulLProI.)f^f.8<J« 

63-  Decuria.']  Ordine,digniiatisgra- 
du ,  &c.    Lambin. 

79.  Ckoragofl  V.^N.Tiinum.^-;^^^' 


A  C  T  U  S   II.  S  C  E  ti  A  I.  Ipf 

To.  Quafi  fit  peregrinus.  SA.lauclo.  To.  &  tu  tuam  gnatam 
tamen 

Ornatam  adducelepidein  peregrinum  modiim. 

S A.  Uohv  ornamenta  ?  To.  abs  chorago  fumito. 
SoDaredebet:  pr^cbenda^dileslocaverunt. 

SA.Jam  faxo  hic  aderunt.  (edego  horum  nihilfcio. 

To.  Nihil  hercle  vero.  nam  ubi  ego  argentum  accepero  > 

Continuo  tu  illam  a  lenone  aflerito  manu. 

SA.Sibi  iiabeat ,  fi  non  extemplo  ab  eo  abduxero. 
S^  To.  Abi ,  &  iftuccura.interibi  ego  puerum  volo 

Alittere  ad  amicam  meam ,  ut  habeat  animum  bonum  , 

Me  efle  effedurum  hodie.  nimis  iongum  loquor. 


8l.  SedegoboTumnihil  fcio.']  Hoceft, 
jEx  re  8c  mea  &  tua  fueiit  tnaxime  ,  at- 
quehuic  {ycophantias  noftrae  vel  impri- 
misconducit,  utita  meaflimulem,quafi 
(im  peregrinus,  quafique  horum  qua: 
bixmonftiafti  mihi,  nihil  fciam.    Ita  ac- 


cipiendum  ,  patet  ex  rcfponfo  ToxiH, 
quod  fine  interrogationis  punfto  fcri- 
bendum ,  hoc  modo :  tox.  Nihtl  h.  ver».- 
UtfitParafitici  confilii  fuccidanea  quafi 
approbatio.  Doux. 


ACTUS    SECUNDI    SCENA  PRIMA. 

SOPHOCLIDISCA,     LEMNISELENE- 

SAtis  fuit  indodlas ,  immemori ,  infipienti  dicere  toties. 
Nimis  tandem  me  quidem  probarda&pro  rufticareor 
habitam 
Efieabste.  quanquamegovinumbibo,  atmandata  non  con-' 

fiievifimuibibere 
Una.meequidemjamiatistibi  (pedatam  cenfueram  eile,  dC 
meosmores. 
j  Nam  equidem  te  jam  (eilor  quintum  hunc  annum :  cum  inte- 
rim,  credo, 
Cucus  fi  in  ludum  iret ,   potuiiTet jam  fieri  ut  probe  litteras  fci- 
ret, 

Cum 


IMmemori.~\   Tmmemor\n\.adnm\n- 
docilem    8c     hebetem    fignificat. 
ontra,7»«wordocilem&  didJoaudien- 
em  illi,  unde  profeceris.    Propertjus: 
^ufatiw  memorem  Mufis  imitare  Phile- 
tm.  ]■  Gul. 
2.  'Sarda.']  Ingenio tarda. 
4.  Simul  bibeTeVTm.'^  SicPoen.  3.1. 


'  S^^PP^  omnes fimul didicimui  tecum  una- 

5.  Se^or.]  Multum  &  cOntinuo  fe- 
quor. Donat-  Phorm.  5&:.i.fc.i.Se£iart 
proprieeft,  uttaurusbuculam,  ut  aries 
ovem.  Hinc  etiam  Philofophorum  fe- 
ax.  T. 

6.  Cuculw,  ftinludumiret']  Caniifnb- 

ftituerant.  fedilludex  edd.  quibufdam 

T  4  anti- 


^  Ciim  interlm  tu  meum  ingenium  fans  non  edidicifti ,  atc[ae 

infans , 
Potin'  ut  caceas  ?  potin'  ne  moneas  ?  memini  &  fcio  &  calleo, 

3c  commemini. 
Amas  pol  mifera :  id  tuus  fcatet  animus.  ego  iftuc        famknimuT 

piacidum  tibi 
jpUcfic,  faciam.  Le,  MISER  EST  QUI  AMAT. 
So.  Certo  is  quidem  niiiili  eft ,  qui  niiiii  amat :  quid  ei  liomi- 

niopusvitaeft? 
Ire  decetme,  ut  lierae  obfequens  liam ,  libera  mea  opera  ocius 

utfit. 
Conveniam  Iiunc  Toxilum  :  ejus  aures  quae  m^ndata  (unt 

onerabo. 


antiqois  retinendum  cenfuit  Gruterus, 
velceite  c«c«*  ,  quodpropius  acceditad 
Mff.  quoium  alter  cuft  alter  cujtti  (quem- 
admodumeft  etiam  in  membranis  Aca- 
demix  )  prsiertim  cum  &  apud  Ifido- 
lamlib.  ii.cap.  y.lir:  Cttcosejuos  Hijpa- 
nicuculosvocant.  Hocpoftquamadamaf- 
fetPareus,  QifplicuitauiStori&commi- 
nifcitur  in  autlienticrs  fuifie  Cucut  :  quo 
volueiint  bis  ponendam  piiorem  fylia- 
b^m.  Apparet  voIuilTe  quoquo  modo 
diffentire,  &quodipfein  contextu  avi- 
fus  non  effet ,  id  neminem  aliura  tenta- 
Ke>  hi  valgt  illud  in  iis>quibus  non  poteft 


aliter confuli,  Milii  vcro  dignus  Plautns* 
qui  non  mododixerit  cuculum ,  fed  &: 
cucum.   Gronovius. 

p.  JdtKncfcatetammtti.'\  Cum  vide- 
retPalmerius,  quomodo  dicatur  fcatei, 
ut  ipedet  iilud  pUctdum  (quaj  fcatent 
enim  ,  fretum  atqueieftum  ac  bullas  a- 
quaefluituantisimitari)  debebat  tempe- 
rareatqueadeo  carere  fuo  caret.  Caelius 
ad  CiceionemdeCurione  ttibuno  yio- 
lentiffirno  :  Vt  fpero  &  volo  ,  &  fefert 
ipfe ,  bonos  &  fenatum  malet  :  totWt  Ut 
nunceft,  hicfeatnrit.  Gronovius. 


AcTus  Secundi  Scena  Segunda. 

TOXILUS,  PiLGNIUM,  S  OP  HO  CLIDI  S  C  A. 

SAtinhaectibifuntplana&certa?  fatin  hxc  meminifti  & 
tencs? 
Pis..  Melius,  quam  qui  docuifti.  To.  ain' vcro,  verbereum 

caDut  ? 
Pa.  Ajo  enimvero.  To.quid  ergo  dixi }  Pjl,  ego  rede  apiicl 

illam  dixero. 
To,Nonedepol  fcis.  PiL.dahercle  pignus,  niomnia  memi- 
ni  &  fcio. 
jTooEquidem  fi  fds  tute ,  qixot  habeas  hodie  digitosin  manii : 

.  Eodem 


A  C  T  V  S    II.    S  C  E  N  A   II.  297. 

Eodem  pignns  tecnm,  Pa.  audader ,  fi  lubido  efl  perdere. 
To.Bonapaxfitpotius.  PiL.tumtuigiturliaemeire.  To.& 

jubeo&^iino. 
Sed ita volo  te  curare ,  ut  domi  fis,  cum  ego  te  elle illi  cenfeam. 
PiL.  Faciam.  To.  quo  ergo  is  nunc  ?  P a.  domum :  uci  domt 
(im ,  cum  illi  cenfeas. 
10  To.  Scelusiu  pueri  es:  atque  ob  iftam  rem  ego  ali-      iJou^L.  aijquj. 
quidcepeculiabo. 
Pje.  Scio  fidei  liercle  hcrili  ut  foleat  impudicitia  opprobrari. 
'  Nec  fubigi  queantur  unquam ,  uc  pro  ca  fidc  habeanc 

judicem.  ^;-,^ 

•   So.  Abimodo.  Pa.  ego  laudabis  faxo.  To.  fed  has  ubelias 
PcXgnium , 
Ipfi  Lemnilelenae  fac  des ,  &  quae  jufli  nnnciato, 
15  SoC  elloireego,  quomillalum  ? 

PiL.  Eo  eo-o.  To.  i  fane :  e^o  domum  ibo :  face  rem  hanc 


cnm  cura  geras. 
Vola  curricuio.  PiL.iftuc  marinus  pader  per  Circum  folet. 


lilic 


6.  T^  Odempi^nui  tecum.^  Id  eft ,  ea  de 
XL  re  aulim  tecum  pignore  certare, 
mefc.  meliusfcirequotiint  mihi  digiti 
inmanu;  quamtu,  quodegotibidixi. 
D>Jald. 

7,  Tur/i  tu  igitw Jine  '/ne ire.~\?zgr\ium 
cumtabellis  mandatifque  a  Toxilo  ad 
Lemn.  miflus}  poitaliqciaiuam  verbo- 
mm  commutationem  dimitti  fe  poftu- 
lans,  aittandem  :  Tum  igtturftnemeire. 
Cuirefpondet  Tox. 

Etjubeo  &ftno. 

Seditavolote  cnrare ,  utdomifisy  cum 
ego  te  ejfe  illi  ceofeam. 
Septaofa  ediftione  innuere  volens ,  pro- 
pcratoopus  effe  adeo,  ut  citius  confe- 
^umfiincgotium  ,  quamcuiquam  in- 
choatumvideatur  :  utquereduxconjpa- 
reatprius,  quamaLemn.  remiflfuscen- 
featurToxilo.  Quodquidem  jocofum 
mandatuminferium  convortens  atque 
aliorfum  interpretatus  Puer,  aflimulat 
fubdoledomumrurfus  vorforiam  cape- 
redecretumflbi  ;  nequequo)ufluserat, 
quoqueintenderatantea,  veile  jana  ul- 


rerius  proficifci:  proinde  fic  quafi  cdi- 
xiflet  Toxilus  :  Ufque  domi  mexptx- 
ftolerisvolo,utapud  nos  fis,cum  te  apud 
Lemnifelenam  efle  aibitrabor.  Igitut 
fubjungitftatim  ,  velut  difto  eiufdem 
obediens,  Puer:  Frtcirt;?a.  Cujus  inopinsE 
vorfotiie  cauflam  demiratus  Tcxijus, 
qjsrit  porro  :  ^to  ergo  ii  nunc?  &c. 
bcio  ha;c!onge  alitei  a  Lambino  enai- 
raii.   Douz,ti. 

10.  Pecuiiaho.  1  Ludit  in  ambiguo, 
nam  PecuUum  internequitix  vocabula. 
Pfeud.  aft.  4.  7. 

Mea  h&c  h^beo  cmnia,  meo  peculio  empta^ 
Ps.  Nempe cjuodfosmina  fumnjafufinet, 
17.  Marinu^  pafer,']  E  Fefto  difci- 
mus  Pajferem  jvc.rirtum  ejfe  firuthiocame' 
/«wj.Nam  quid  avisefler,  ^<z//ere»j  voca- 
runt,  imitatione  Gra;corum,  qui  g-fn-nov. 
vocant  3  quod  peregrinus  Sc  ultrama- 
tinus,  marir.um  ,  hoc  eft  ,  <fiai7r^vTi(iv. 
^ic  pafinacaro  marinam  Cellusdixit,  id 
eft  ,  peregrinam.  Grjecis  s-on^oi  tf^et' 
7r^jv-n@r  y  &rfaScf  dpdiCizcc  ,  feu  ,  t.t' 
CuyJi  y   Tpa^QZ  (JtiytK-ri.Scatjg. 

T   5  19-  P»* 


X^8  P      E      R      S      A. 

lUiG  abiit  hinc  intro  huc.  fed  quis  hxQy  qu^  me  advorfiim  in- 

cedic? 
So.  Pasgnium  hic  quidem  eft.  Pa.  Sophoclidifca  hxcpeculia- 
riseftejus, 
loQiioegofiimmiirus.  So.Nullus  eiTe  hodie  hoc  puero  peioc 
perhibecur. 
Compellabo.  pA.commorandum'ftapud  hanc      hahcmebS 
obicem,  mjj.  objeci. 

So.  Psgnium ,  delici^e  pueri ,  falve ,  quid  agis  ?  ut  vales  ? 
Pa.  Sophoclidifca ,  di  me  amabunt.  So.  quid  me  ?  utrum  .<• 

Pa.  hercle  rtejcio, 
Sed  fi  ut  digna  es  faciant,  odio  hercle  habeant,  &  faciant 
male. 
i^  So.Mittemaleloqui.  Pi5..  cum  ut  digna  es ,  dico ,  bene,non 
maie  loquor. 
So.Quidagisf  PiE,.  foeminam  (celeftam  te  aftans  contra  con- 

tuor. 
So.  Certe  equidem  puerum  pejorem,  quam  te,novi  neminem. 
PiE.  Quid  maii  facio?  aut  cui  maledico  ?  So.  cui  pol  cumque 

occafio  eft, 
PiE..Nemohomounquamitaarbitratuseft.  So.  at  pol  multi 

elleitarciunt.  ^^ 

^o  P^»  Heja!  So.  heja !  PiE..tuo  exingenio  moresalienos  probas. 
So  .Fateor  ego  profedo  me  elle ,  ut  decet  lenonis  famiiia^. 
PiE..  Satis  jam  di6lum  habeo.  So.  fed  quid  tu  ?  confitere,  ut  tc 

autumo  ? 
PiE..Fatear,  fiitafim.  So.jamabi,vicifti.  PiL.abi  nunc  jam, 

So.  ergo  hoc  mihi  expedi , 
Quo  agis?  PiE.quo  tu?  So.dic  tu:  prior  rogavi.  PiE.atpoft  fcies. 
3  j  So.  Eo  ego  hinc  haud  longe.   Pi£.  6c  quidem  ego  haud  lon- 
ge.  So.  quo  ergo ,  fcelus  ? 

PiL.Nifi 


19.  FeculUrii.']  Videnotas  Afinar.  3. 
I.  39. &  Capt.  s.  4.  16. 

zt.  ^pfid  hanc  obicem.']  Id  eft,  <]\ix 
inftar  obicis  remoram  mihi  incommode 
Ofajedat.  T. 

30.  Prohcu.']  Metiris,  asftimas.  L. 

31.  Vtdecetlenonu.]   Dcfcf  cumDati- 


vopofitum  ,  ideft,  utlenonisfamilia, 
vel  ca,  qu2  in  ejufmodi  domo,  tanquam 
in  lutulento     ca:no    volutetur,condi- 
gnumefie  deputo.  Douza. 
32.  Vt  te  auturao.']  V.  N.  Menaechm» 

38.  Me 


A  G  T  U  S  II.    S  C  E  N  A  II.  jfcp^K 

PA.Nifirderoprlusexte,  m  ex  me  nunquam  hoc,quod  ro* 

gitas ,  fcies. 
So.  Nunquam  ccaftor  hodie  Cdbis ,  priufquam  ex  te  audi-. 

veio. 
pjs..  Itane  eft  ?  So.  itane  eft  ?  Pjl.  mala  es  ?  So.  fceleftus, 

Pa.  decet  me.  So.  me  quidem  haud  decet. 
P A.  Q^id  ais .?  ccrtumne  eft  celare,  quo  iter  facias,  pefluma  l 
^o  So.  Othrmaftin'  occuitare  quo  te  immittas ,  pellume  ? 

P A.  Par  pari  reipondes  dido  ;  abi  jam,  quando  ita  certa  rcs 

eft. 
Nihilifaciofcire.valeas.  So.afta.  PjE.aCpropero.       £^so.ai 

So.&polegoitem.  ^- 

Pa.  Ecquid  habes  ?   So.  ecquid  tu  ?   Pa.  nihil  equidem. 

So.  cedo  manum  ergo.  Pa.  eftnc  hxc  manus  ? 
So.  Ubi  illa  altera  eft  furtifica  kva  ?  Pa.  domi.  eccam  huc 

nullamattuli. 
45  So.  Habes  nefcio  quid.  PiL.  ne  me  attredta ,  fubagitatrix. 

So.finteamo? 
Pa. Male  operam iocas.  So. qui  ?  Pa. qula  enim  NI H I L 

A  M  A  S ,  cum  ingratum  amas. 
So.  Tempori  hanc  vigilare  oportct  formulam,  atque  ^tatu- 

lam: 
Ne  ubi  capillus  verfipellls  fiat ,  fosde  femper        gdfe"S'&c/"' 

fervias : 
Tu  quidem  iiaud  etiam  es  odoginta  pondo.PA.at  confidentia 
j  o  Illa  militia  militatur  multo  magis ,  quam  ponderc. 

Atque 


38.  Jlietjuidemhauddeeet.']  Sufpicor 
potius,  haud  dedecet. '\Keddantemm  fere 
(ibiparia,  necapparetratio ,  curalteram 
peifonaro  non  deceat  malam  dTs.   Gron. 

42.  ^Jia,^  Feftivius  legas  divilim, 
^cfia.  D. 

^^,*Domi.  eccam.~\  Malira,  domieccam! 
fc«c.  V.N.Milit.  3.  \.fi,  191. 

4<S"  Ingratum.']  Jocus occultior.  In- 
^Mfrw  vulgo  tritumproeo,  qui  imme 
morbencficii  accepti,  &  mutuo  amori 
nonrefpondet.  kd^invitum  fignificat. 
Nihil  agit,  inquit  Puer,  cum  me non  vo- 
lcntem  U  invitum  amas.  Quod  altcra 


acciperepoterat ,  tanquam  dixifTet,  in- 
gratum  &  non  dignum  amore.  Col' 
viw. 

49.  Odogintapondo.]  Atatulas  ejus 
tenetitudinem  certis  ponderibus  acli-^ 
bratum  numero  circumfcribens  cum 
haec  dixififet  Sophociidifca  ,  fubjicitfta- 
timPuet  :  at  confidentia  lUamiiitiamili- 
tatnrmulto  magii ,  ejuam  pondere  :  mili- 
tiam  Veneris intelligi  volens.  Atque  hoc 
eft,  quoddefe  etiam  Magiftei  Amori* 
ille,  inSroticis  haud  indiferte  profite- 
tut :  Pondere,  nsn  nervit  corpora  nojira  ca- 
rent.  Douz. 


JOO  P     E      K      -S      A. 

Atque  ego  hanc  nunc  operam  perdo.  So.  quid  jam  ?  P^.  quia 

peritae  prsedico. 
Sedegoceffb.  So.mane.  Pa.  molefta  cs.  So.  ero  quoque, 

nifi  fcio 
Quo  agis  te.  Pi^.  ad  vos.  So.  &  pol ego  ad  vos.  P a.  quid  eo  ? 

So.quididadteattinet?  M 

PiE.  Enim  non  ibis  nunc  vici0im  ,   nifi  fcio.  So.  odiofiis 

es.  PiE.*lubet. 
j  j  Nunquam  hercie  iftuc  exterebrabis  tu ,  ut  (is  pejor,  quam  ego 

(iem. 
,   So.  Malitia  cerrare  tecumj  mifena  eft.  Pa.  merx  tu  mala  es. 
So. QLiid eft quod meiuas .?  PA,idemiftuc,quodtu.  So.  dic 

ergo  5  qmd  efi'  ? 
Pa.  Ne  hoc  cuiquam  homini  edicerem ,  omnes  muti  ut  lo- 

querentarprius. 
So.  Et  ediclum  eft  magnopere  mihi ,  ne  cuiquam  homini  cre- 

dcrem : 
^o Omnes  muti ut ioquerentur prius  hoc,quamego.  attuhoc 

face  : 
Fide  data  credamus.  Vil,  novi.  OMNES  SUNT  iens 

levifidae: 
Neque  tippulae  leviuspondus  eft  quam  fideslenonia. 
So.DiC;  amabo.  Pis..  dic ,  amabo.  So.  nolo  ames.  Pi£.  fa- 

cite  impetras. 
So.  Tecumhabeto.  Pit.  &  tu  hoctaceto.  So.  tacitum  erit. 

Pis..  celabitur. 
6^  So.Toxilo  has  fero  tabellas  tuo  hero.  PiS..  abi:  eccillum  domi. 
At  ego  hanc  ad  Lemnilelenem  tuam  heram  obfignatam  abie- 

tem.  So.  Quid 


$r.  Vetita.l  Ideft,  in  palaeflra  mere- 
♦ricia  exercitatae.  D. 

SS.    Eicterebrahii.'^   Id  eft,  vi    extor- 

quebis. 

62.  TippuU;  Feflus  5  Tip()ula,  beflto- 
ligcmt^  fex  pedes  habentif  ,  fed  tantg.  levi- 
tatif,  ttt  ftfper  aejuarncurrens  mn  deftdat. 
Gloflar.  I<j>ucrg/?,  2|flB<s'Xi/  £OTi/«;^6/54'Jcv 
ToD  vfioTw.  Giza  perperam  cl(rK'j.^J)u.c 
vertit  tipputa^.  fiqaidem  Tippula  non 
%nt  vexmesjfedpotius  aliud  infeiii  ge- 


nusjquodremperinrivisSc  fontibus  vi- 
(itur,  fumma  celeritate  fuperficiem  aquae 
percurrens  :  quas  vulgus  AquitanumSc 
accolx  Garumnac  Caprat  vocant.  Itaque 
dida  funt  5j-^^.  Ta  ticpiu  liipiit  etiim 
Tcs  sA»  >  ubi  cx  verfari  folent.  Varto : 
■ Levii 

TipuUa  lymphanfrigidos  tranftt  lacus. 
Scalig. 

66.  ^hietem.']  Tabellas  abiegnas.  V. 
N.  Bacch.4.4-  64.  &  Pfeud.  1. 1. 

2.  LH' 


A  C  T  U  S  II.   S  C  E  l^  A  III.  501 

So.Quidifticfcriptum?  P^^.  juxtatecLim,(itunefci's,  nefcio. 
Niii  tortalle  blanJa  verba.  So.  abeo.  Pa.  ar  cgo  abiero. 
So.ambula. 

AcTus    Secundi    Scena    Tertia. 

SAGARISTIO. 

JOvi  opulento ,  incly to ,  Ope  gnato ,  fupremo ,  valido  , 
vin  potenn. 
Opes,  fpes,  bonas  copias  commodantllubensmeritoquevicu- 
lor : 


CKii 


)nia  meo  amico  amiciter  hanccommodiratis  copiam 
Danant  argenci  mutn; .  uii  cj^enti  opem  anecam :         iii'f-  ^nmt, 
5  (^od  ego  non  magis  lomniabam,  neque  opinabar ,  neque 
cenfebam , 
Eam  fore  mihi  occafionem ,  eanunc  quafi  decidlt  de  cOelo : 
Nam  herus  meus  me  Eretriam  miiit ,  domitos  boves     ££f/^~ 

utiiibimercarer, 
Deditargentum :  nam  ibi  mercatum  dixit  elTc  die  feptimi. 
Srultus,  qui  hoc  mihi  daretargentum.,  cujus  ingenium  noverat. 
10  Namhocargentumaiibi  abucar.  boves  quosemerem  ,  non 
erant. 
Nuiic&amicomeoprofperabo,  &Genio  meo  multa  bona 

faciam, 
Diu  quod  bene  erit ,  die  uno  abfolvam,  tax  tax  tergo  meo  erit: 

non  curo. 
Nunc  amico  homini  bobus  domitismea  ex  crumena  larei^r. 

Nam 

T-labet  k  coronam  vitulans  viHoria. 
Nam  quod  ibidem  a  vitulo  dedacittor, 
Longobardi  mutilatuiis  fomnium  eil, 
r'oa  fefti  oracLilam.  I.Gulielm.  Varro 
tamcn ztiimzvttulo  deducit:  quod  le- 
6tumpu.to,  Idet-im  cft /x;^/aiv  Grs- 
ce,  apudMen.ind"r.  Hypoboiirnxo.  Sral. 

7.  Eretriam.']  Cujus&  msntio  Mei^ 
cat.  3.4-  l^f-Ai.  - 

13.  Bokuido'/nitis.']  Mire  hic  hairuci- 
natuiLamb.  fedaut  mihi  cor  bubiiluiu 
eft.  aut  dicit  Sagariltio :  Nuuc  ego  Toxi- 
lumdonabopccunia,  quam  impcndere 
debebam  boumemptioni.  Slmilis  locus 
Italim  a^.  1.  5.  Cat-ejis  a  cornu  :   bomef 

bini 


2.  "IT  Vbens  nteritc^tie  vittdor.  ^  Ver- 
X-;  bum,  vz>«/<jr?,aptiflime  hicrcpo- 
nitui:6:refle  Nonius  deducif,/a!  vtta,c^\x7Z. 
interdum  Istitism  lubentiamq^  (ignat : 
undedea  hilaritatispraefes,  VituU.tiiiim 
t/ii/ere,  lubcntiis  diffluere,  hoc  eft,  vi- 
tulari.  Etinduxitillum  ,  utira  arbitra- 
retur,  NanviusLycurgo,  quiiia  vitulo 
derivafiet,  primam  fyllabam  coriipuii- 
let,  nuncproduxit: 

Ducite  eo  argHtti  Lingttit   mutoi  ^uadru- 

pedes , 
IJt  inveiiatn  vttttlantes  exfuh 
Locis  nos  mittant  Pcentfdscoratos  feris 

Ncque  sliter  Ennius  apad  f  eltura  j 


fOt  P      E      R     S      A. 

Nam  id  demum  lepidum  eft,  triparGos  homines,  vetalos ,  avi- 

dos,  aridos 
15  Berieadmoidere ,  qui  falinum  fervo  obfignant  cum  fale. 
V IR T U S  eft,  ubi  occafio admonet ,  difpicere.  quid  faciet 

milii  ? 
Vetberibus  csdi  jufferit ,  compedes  imponi.  vapulet. 
Nefibimecredatruppliccmfore.vsillil  miliijamnihilnovi 
Offerri  potefi: ,  quin  fimperitus.  fed  Toxili  puerum  Paegniura 


eccum, 

&ini  hic  funt  in  crumem.  Induxit  eutn 
vox /^r^iur  crifn  auferendi  cafu.  dequo 
multa  aiibi  Douza.   Gruter. 

1$.  Bene  admofdere.~\  Infigni  damno 
afEcere. Lamb.  V.  N.  Moftell.  aft.  i.  i. 
Salinum  cum  fate.  ]  Pro  ,  falinum  vas , 
in  quoeitfal,  noninat^.  SicutCurcul. 
Jinu/s  cum  vsno ,  pro,  linus  inquoeft  vi- 
num.  Schopp. 

16.  ^luidfaciet  mihi?~\  Et  hoc  iis  ufi- 
tatum  loquendi  genus,  qui  periculum 
9Ut  minas  alteiiuscontemnani.Eunuch> 


^uidfdciam?  ^uidmeaautem?  quii  fd- 
cietmihi?  J.  Gul. 

17.  V^pulet.']  Hoc  cfficium  eft  fcrvi 
nequam,verbera,compedes,  omnia  floc- 
cifacerci  &fuperetiamherum  mandare 
malum.Quod,  inquit,  mslum  mihi  dare 
heruspodit?  vapnlet.  Sic  enim  ,  quent 
infignirer  a  fe  conremni  oftenderent , 
x'4/?M//tre jubebant,  ut  Grsci  oijUM^eiv: 
in  vuJgato  illo  dicio  hbcrtx  :  Saive  ii^ 
berta.   vapulaTaptria.  Grut. 


AcTus   Secundi    Scena    Qu A R t A* 

PiLGNIUM,     SAGARISTIO. 

PEnfum  meum ,  quod  datum'fl ,  confeci.  nunc  propero 
domum.  SA.mane,etfi 
Properas,  Pxgnium,  aufculta.  Pa.  emere  oportet  qitemtibi 

obedirevelis. 
Sa,  At  fta.  Pa.  exhibeas  raolefHam,  ut  opinor;fi  quid  debeara^ 
Qui  nunc  (ic  tam  es  moleilus.  SA.fcelerate,  etiam  refpicis ? 
.  5  P A.  Scio  ego  quid  fim  statis ,  eo  ifluc  maledidum  impune  au- 


fercs. 


Sa,  UbiToxilusefltuusherusf  Pis..ubiillilibet?  neque  tc 
confulit. 

SA.Etiam. 


5.  O  Cio  ego  tjuidjim  atatii.  "j  Quis  cre- 
i3  datLambino  haec  ita  interpretan- 
ti,  ac  fi  vellet  Pa-gniumjScio  me puerum 
efTej  &ine3ma!tatemcuivislicere  im- 
punemaledi£laconjicere;  idcirco  nihil 
quicquama(perius  tibi  refpondebo.Ciuis 
fiiedac ,  cuivisimpanelicercmalediiftis 


aggredi  puerilem  actatcm  ?  Ad  pueritiam 
imbeUem,invalidam,  &pugnxcufn  vi- 
ris  imparem  puer  refpicit.  Scio,  inquit, 
infirma  me  cfle  Jetate ,  ideo  impune  hoc 
malediftum  jam  aufercs-Alias.fi  per  ^ta- 
tem  &  idoneas  corporis  vires  liceret,raa- 
kdicenti  tibiinjicercminanus-  Bo^^h. 

iz.  3^«»*- 


AcTUsII.  ScenaIV.  50 j 

SA.EtIamne  dicis ,  ubi  iit,  venefice }  pA.nefcio,  inqiiam ,  ul- 

mltribatu. 
S A.  Makdicis  majori.  Pa.  prior  promerltus  perpetiare. 
SERVAM  operam,  linguam liberam herus  me  juilit  ha- 

bere. 
^ioSA.Dicis  ne  mihi,  ubi  fit  Toxilus?'  Pa.  dico,  ut  perpetuo 

pereas. 
SA.Casderehodietureftibus.  Pa.  tuaquidem,  cucule,  caut 

fa: 
Nonherclefiosperclderimtibi,  metuam,  morticine. 
SA.Videoegote:  jam  incubitatus  es.  Pa.  ita  fum.  quid  id 

attiiietadte? 
At  nonfumita,  uttu,  gratls.  Sa.  confidens.  Pa.  fum  her» 

cle  vero. 
1 5  Nam  ego  me  confidoliberum  fore ,  ta  te  nunquam  {peras. 
S A.  Potin' ,  ut  moledus  ne  (ies  ?   Pi^.  quod  dicis ,  facere  non 

quis. 
Sa.  Abi  m  malam  rem.  Va.  at  tu  dom.um :  nam  ibi  tibi  para- 

ra  pra^s  eft.  M,[f-  prasfto-ft. 

Sa.  Vadatur  hic  me.  Pjs..  utinam  vadesdefint,in  carcere  uths! 
Sa.  Quid  hoc  ?  Pa.  quid  eft  ?  S A.  etiam ,  fcelus ,  male  ioque- 

re?  PA.tandemutliceat, 
^o Cum  fervos fis  ,  (ervomtibimaledicere.  Sa.  itane?  (pecfta 
Quid dedero.  Pa.  nihil :  nam  nihil  habes.  S a.  di deccque  mc 

omnesperdant, 

Nifi 


12.  Morticine.l  Morticina  ,  JuviC^at 
dicebantur.  Etiam  moTticintu  conntinm 
erat  in  tetios  &  exfangui  facie  homines: 
uthic  Grajcivocant  d^i/UMifetag  yjtj  <f\i- 
/j.»l^:tx.iiC.  Plutarchus  interpretatur 
V£JtpaJ«c.  ah  co  cadaverofitfacies  y  Tcr. 
Hec.  aft.  3.4.  Latinietiam  vocant  Cere- 
mej,  poftea  Cemfo^,  interpretantes  illud 
Ji/UMlQ/.a}tii;.  Scalr^. 

13.  Incuhitattts.]  Nihil  mutandum, 
cum  ita  omnes  libri  &  cditiones  ha- 
beant.  Incubitatur,f[ici ,  cui  Embaficoe- 
tasincubat.  Nolohoc  pluribus  explica- 
le.  Et  talluntur  qui  negant  hoc  vetbi  La- 
tinamoneta  effe  percuflum.  SalmafsHs. 
i  Jncubttatutes.j  Incurvatus:  Sciiyej^ius» 


17.  ^arataprAS  eji.']  Ideft,  adcft,  vel 
prsefto  eft  Trdpigi.  Grxcus  interrogafus 
-  ei  -TTTxpDgi  y  refpondet  potius  rrdQ^, 
quam  Trdpeiixi-  Sic  Romanus  interroga- 
tus,  ^nprafes?  refpondebat,  prAs;non 
prasjum.  Feftusinquit,  pr&dem  didlura 
efle,  quodinterrogatusapopulo  fiprafs 
eflet;  refpondebat,  ;>ri«f.  fupple , /«?». 
Prxsejfe  antiquitus  fignificat  prajfenteni 
efle  ,  Trapeivcij :  unde  fypereft  Pariici- 
J^lum prsfens.  Scalig. 

18.  Vadaturhicme.']  Hoc  vult  :  iUg 
tam  cito  prxcurrit,8c  me  cogit  ut  fequar» 
qusfi  injudicium  pertraheiet.  Vifi.  de  w, 

""ii:  Cf* 


Nifite  hoaie ,  Ci  prehendero ,  detigam  in  terram  colaphisi 

P A.  Amicus  (um,  eveniant  volo  tibi qu:E  optas,  acque  id  fiat '. 

Tu  me  defigas,  te  craci  ipium  prope  diem  aftigent  alii.  gaSf.^" 
ij  S A.  Qum  te  di deseque ,  (cis  quid  ninc  porro  didurus  fuerim , 

Ni  iinguas  m.oderari  queam. potin'  abeas ?  Pa.  abigis  facile. 

Nam  umbra  mea  intus  vapuiat.  Sa.  utiftuncdideaeque  per^ 
dant. 

Tanquam  proferpens  beftia ,  eft biiinguis  Sc  (celeftus. 

Hercieillum  abiiire  gaudeo :  foresaperite.  eccere 
autem 
3  bQ3|em  convenire  maxume  cupiebam  >  egreditur  intus* 

?lu4  ejuingentos  toUfhos  infregit  mihi : 
quaficum  fragore  &  fonitu  illifit  &  in- 
flixit. 

24.  Tropodiem  affigeiit  alii.  J  Forfan 
fucrit  :  te  cruci  ipfkm  propediem  ajfigent 
cUvi.   Gronov. 

28.  'Stlinguif.']  Hoc  loco  garrulus  5c 
loqnax  eritj  alias  alius.  Lamb.  Y.  N*- 
Poen.  s-  2. 


Pif).   fori* 
aperitur.' 


22.  CoUpbi^.']  ^UpaEtpAlm3,ide^i 
dedufta  &  expiicata  manu:  (nofter;  por- 
r£6ia  manu  ferire.)  p*OT5-/.t«t  Grscis. 
GlOilar.  K^laputor,  o  H.-jjj'jfj,i7^c.  A.tCo- 
Uphm  idemquod  yJvdhiXi^  ,  quifitdi- 
gitis  compreffis  &  in  pugnum  coa6tis. 
Ariftophar.es  :  yJvfoKov  kjunS  SiS^H  , 
fugnos  »i  ingere:  Dcmofthenes  :  kokA)- 
Kv^   xaCeiv.    Ter.    Adelph.   aft.  2.  i. 


AcTus  Secundi  Scena  QuintA. 

tOXILUS,     SAGARISTIO*     S  OP  H  O  C  LID  I  S  C  A. 

PAratum  jam  eile  dicito ,  unde  argentum  Cn  futurum  : 
jubeto  habere  animum  bonurn  >  dic  me  lilam  amare  mut 
tumf 
Ubi  fe  allevat ,  ibi  me  ailevat :  qu^  dixi  ut  nun-     ^""-  "^' ''  ^''^' 


ciares. 


vat  ,   ibi  me  aciju'' 
var, 


Satin'  ea  tenes?  So.  magis  calleo,quam  aprugnum  calium  callet* 
5  To.  Propera ,  abidomum.  SA^nuncegohuic  graphice  facd- 
tusfiam. 
Stibni^is  alis  me  inferam ,  atque  amicibor  gloriofe. 
To.  Sed  quis  hic anfatus  ambulatJ  S a.  magnihce  eonrcreabor* 

To.Sa^ 


3//iJ-er»Mi/«»?.]Amanterorare.V'. 
N.  MenaEchm.aif^'  2.  3.5c  3.  3- 
3.  s.^llevat.']  ^Uevare  fe y  eft,  2gii- 
tudinem  remitfere  ;  arqueadeo,  quod 
rnodo  dixit ,  h&bsre  animumhonum  ,qua 
forma&Cic.  ad  Attic.  ukis:  ^Usvtr  , 
sur/fit^aorteettmahfens.fi^Qi, 


4.\Jprugnumf]  Poefiul.  5.2.  ffi- 
7.  Cojifcreabor.]  Ita  Bryatdus;  apud 
Lipf.  2.Ep.Q^4-n3m  in  illogeftuglorio- 
fo  exprimendo,  etiam  confcreatio  (ive  ex- 
/cre<jf.»o adhibetur-  Etnotavjmus  alibi  e 
Cafaub.  in  Thto^\\t.procul  fpuere,  ftnjfe 
/i^nam  eminetttix'  Quintil.  darsexfecrea' 


A  C  T  tJ  S   ir.    S  C  E  N  A  V.  ^OJ 

To.  S^igatlftio  hic  qiiidem  eft.  quid  agitui: ,   Sagariftio  ?  uc 

valecur  ? 
Ecquid ,  quod  aiandavi  tibi  ?  eftne  (^Hid  in  te  Ipecula^?  S a,  adi- 

tOi 

loVidebicur,  fadlum  volo  :  venito:  prozmoneto.     r.£.  promoveto. 
To.  Quid  Iioc  hic  in  collo  tibi  tumet  f  Sa.  vomi-      ■^''«i-  hoc nc. 

ca'ft,  preftare  parce. 
Nam  ubi  qui  mala  tetigit  manu ,  dolores  cooriuntur. 
To.Quando  iftaec  innataft  nam  tibi?  Sa.  hodie.  To.fecari 

jubeas. 
Sa.  Metuoneimmaturam  fecem,  nee^chibeatplusnegotii. 
•J  5  To.  Infpicere  morbum  tuum  lubet.  Sa.  abi ,  atque  cavefis 
Acornu.  To.quidjam?  SA.quiabovesbinihic  funt  in  cru- 

mena. 
To.Emiccefodes,  neenicesfame,  finc  ire  paftum , 
Sa.  Enim  mecuo ,  uc  poffim  in  bubilem  rejicere  i  ne      bSue '" 


vagencur. 


To.  Ego  rejiciam,  habe  animum  bonum.  SA.Grediturrcom- 

modabo. 

ioSequerehacfis:  argentum  hlc  eft ,  quod  me  dudum  rogaftL 
To.  Qaid  ttiais  ?  Sa.  dominus  me  boves  mercatum  Eretnam 

miiic. 
Nunc  mihi  Eretria  erit  h.^c  tua  domus.  To.nimistu  facete 

loquere. 
Atque  ego  omne  argencum  tibi  adlutum  incolume  redigam : 
N.UTI  jam  omnes  lycophantiasinftruxi  &comparavi , 

Quo 


e.  ItaAriftophan.innuit,  Oratores  fo- 
itosfcieari,    Thefmoph.  ^«jii  OT&JOTt  , 

retSer  ol  pwTope?.  Taubm.  MfT.  Came- 
arii  habent ,  ronfiabor.  Vett.  Codd. 
ontejiabor.  Undelegendum  pato  ;  ma- 
[nifice  conira.  ftabo.  Magnifice  lefiftam 
roxilo  mihi  obviam  venienti.  Boxhor- 

i\.  Voniica.']  ro»>;crf eftabfceffusma- 
ignuslatens,  purisplenus  :  K^cjj//a- 
©'««T^.  Hic  tacete  fignificat  crume- 
lam,  quam  nummis  prargnantem  e col- 
0  geiebat  Sagariftio.  Tanbm, 

Tem.II,  ] 


12-  Malamaym.']  V.  N.  Amph.  i.ri 
IS.  Rejicere.  Appofite.  Virgil.  a  fin^ 
minereice  capell.u,  qui  reigere,  ab  agendo, 
hicfingunt;  neaudias.  ^cidal.  Neva- 
gentttr.  J  Vulgatum  ita  planftm  facio. 
DixeratToxiius-.Ewiffjfcou^j.  Cui  Sag.- 
Atmetuo,  ne ,  fieraittamjongiusva- 
gentur,nequeeosreciperefacilepoffim. 
Huicmox  operam  in  reducendis  polli= 
ceturToxilus.  Notum,  bovesextra  bu- 
bile  in  pafcuisvagaii ,  &  fxpe  intercipi. 
Inbubuli  autemfervantur.  Manet  ita- 
que  in  metaphora.  Cruterm  noftei  hid 
fruftiaingeniofusfuit.  Ttftor,. 

V  '  2.  Pe-. 


fO^  P      E      R.      S      Ai. 

2j  Quopadoabknoiieauferam  hocargentum.  Sa.  tanto  me^ 
lior. 
Ta.  Et  mulier  ut  fic  libera ,  atque  ipfe  ukro  det  argentum. 
Sed  fequcre  me ,  ad  eam  rem  ufus  eit  tua  mihi  opera.  S a.  utere 
utvis.  ) 

ATUS  TERTII  SCENA  PRIMA. 

S  A  T  U  R  I  O,    V  I  R  G  O. 

QUx  res  bene  vortat  mihi  &  tibi  Sc  ventri  raco , 
Perennitatifque  adeo  huic  perpetuo  cibo , 

Ut  mihi  fuperfit ,  fuppetat ,  fuperftitet :  _ 

Sequere  hac ,  mea  gnata ,  me ,  cum  diis  volentibus.  1 

j  Quoi  rei  detur ,  fcis ,  tenes ,  intellegis : 

Communicavi  tecum  confilia  omnia. 

Ea  caulla  ad  hoc  exemplum  te  exornavi  ego. 

Venibis  tu  hodie,  virgo.  Vi.  amabo ,  mi  parer, 

Quanquam  hbenter  eicis  alienisftudes , 
lo  Tuin' ventris  caufsa  filiam  vendis  tuam  ? 

S  A.  Mirum ,  quin  regis  Phihppi  caulsa ,  aut  Attali 

Tepociusvendam  ,  quam  mea ,  qus  (is  mea. 

Vi.  Utrum  tu  pro-ancilla  me  habes,  an  pro  filia .? 

Sa.  Utrum  hercle  magis  in  ventris  rem  videbitur : 
l<  Meum  ,  opinor,  imperiuminte,  noninmedbi'ft. 

Vi,  Tua  iftarc  poteftas  efl: ,  pater  -,  veruntamen , 

Quanquam  res  noftr^  funt ,  pacer ,  pauperculae , 

Modice  &  moclefle  mehus  efl  vitam  vivere : 

Nam  SI  AD  PAUPERTATEM  admigrant  infami^. 
2oGraviotpaupertasfit,  fidesfubleflior. 

S A.  Enimvero  odiofa  es.  Vi.  non  fum,  neque  me  efTe  arbitror,i 

Cumi 


« 


• 


2.  "T^  Erennitatifejue.']  Cihumperennitatii 
X  dixit  cibuinperennem.  etficiia»» 
Perennitatis  non  damnem ,  quafi  alicu- 
jusdes  :  malim  tamen,  Perennitatique 
*<i.  Acidal. 

8.  Venihu.']  VenderJs. 
I8.  Modice  &  modejle.']  ModicHm  di- 
£ium,  qn^Cimedium.    AViiz modo dedn- 
Gunt,  cum,  auaoreNonio  ,   modieum 


veteribus  fuit  moderatupi  ,  quodque  ftt 
cum  modo.  Varro :  Sapiens  &  bonumferre 
poteftmodice  ,  ac  malum  fortiter  ac  levi- 
ter.  Scal. 

20.  Sublejiior.']  Id  eft,  levior ,  infirmior. 
Feftusatqueidem  ait,  Plautus  in  Ner- 
vol.vinum  fubleftipmum  dixiiTe^quia  in- 
firmosfaciatvel  corpoie  vel  animo.  V< 
N.Bacchid.  3.6' 


A  C  T  U  S  ili.    S  C  E  N  A  ic  ^07 

Cum  parvanatii  redte  pr^cipio  patri. 

Nam  INIMICI  FAMAM  nonita,  utnataeft,  ferunt. 

S.4.  Ferant,  eantquein  maxumam  malam  crucera  > 
i j  Non  ego  inimicitias  omneis  pluris  ^Eilimo , 

Quam  menfa  inanis  nuncfiapponaturmil-ii. 

Vi.  Pater,  HOMINUM  IMMORTALIS  eil:  infa- 
niia , 

Etiam  tum  vivit  j  cum  efle  credas  mortuam. 

S A.  Quid  ?  metuis  ne  te  vendan^  ?  Vi.  non  metuo ,  pater; 
5  o  Verum  infimulari  nolo.  S  A.at  nequicquam  nevis. 

Meo  modo  iftud  potius  fiet ,  quam  tuo. 

Fiat.  qucE  has  res  funt  1  Vi/cogitahocverbum,  pater: 

HERUS  SI  MINATUS  efl: malum fervo fuo , 

Tamenetfi  icl  futurum  non  eft ,  ubi  captum^ft ,  flagrura , 
5  5  D  um  tunicas  ponit ,  quanta  afticitur  miferia  1 

Ego  nunc,  quod  non  futurum'ft ,  formidotamen, 

Sa.  VIRGO  ATQUE  MULIER  nuilaerit,quinfitmala> 

Quns  pra^ter  fapiet ,  quam  placet  parentibus. 

V1.VIRGO  ATQUE  MULIER  nuliaeritquinfitmalai 
40  Qu3E  reticet ,  fi  quid  fieri  pervorie  videt. 

S A.  Malo  cavere  melius  eft  te.  Vi.  atfi  non  licet 

Cavere^  quidagam?  namegotibicautum  volo. 

Sa.  Malufneego  fum  f  Vl  non  es :  neque  me  dignum*ft  dlceret 

A^erum  ei  rei  operando ,  nealii  dicanr  quibus  licet. 
4j  Sa.  Dicat  quod  quifque  volt :  ego  de  hac  fententia 

Nondemovebor.  Vi.at,  meo  (i  liceat  modo  j 

Sapienter  potius  facias ,  quam  ftulte.  S a.  Kibet. 

Vi.  Lubere  per  me  tibi  iicere  intellego : 

Verum 

^  23.  N4wmjWci.]Inimicinonitade  (labdrateexiftimdtverumqueefle,  quod 
iis,quosodetuntloquuntur,  utreseftj  |  Plautusait  :  Hominum  immortaln,  &c, 
fed  ut  fulpicantur,  &  ut  ptoi>abilitet  eis  j  Hinc  Claudius  Casfar ,  cum cuidam  no- 
confingere  licet.  La.mbin.  tam  appolitam,  deprccantibus  familiari- 

^l:  /'^'"'"■f"'»  ^fi  infamia.  ]     Variis  |  bus,  ademilTet  j  Lituratamcn  ,  inquit, 

extat.  fenties  ,  remifla  culpa,  infamias 
prioris  veftigium  manete.  Duarenuf. 

3  8.  £lu£prater.'J  Plusautaliter.  L^?»- 
binuf. 

42.  CaHtu^,^  Confultam  &  provi- 
ium.  L. 

Y  »  49.  V*- 


modisinfamia  quis  notari  poteft;  im- 
primishominumopinione.  Nam  is,qui 
apudbonos  &  gravesviros  male  audit, 
infamii  dicitur  ;  licet  ei  jure  &  legibus 
nulla  irrogetur  infamia.  Itaque  eum, 
guiieftitutuseftfamae,  hac  nota  adhuc 


30S  P      E      R      S      A. 

Veritm  lubere  haiid  lubeat ,  fic  liceat  mihi. 
50SA.  FatLiraesdidloobediens,  annon,  patri? 

Vi.  FLULira.  S a.  fcis  nam ,  tibi  qu^  praecepi  ?  Vi.  omnia. 

Sa.  Et  id ,  ut  furrepta  fueris  ?  Vi.dodte  calleo. 

5  A.  Et  qui  parentes  fuerint  ?  Vi.  habeo  in  memoria , 

Necemtateme,malautfiam5  facis. 
5  5  Verum  videto,  ubi  me  voles  nuptum  dare , 

Ne  haec  fama  faciat  repudiolas  nuptias. 

S A.  Tace  fttilta ,  non  tu  nunc  homiaum  mores  vides  ? 

Quojufiiiodi  hic  cum  fama  facile  nubitur.  m^  cmnmgaj 

DUM  DOS  SlT,  nullum vitium vitio vortitur. 
60  Vi*  Ergo  iftuc  facitq ,  ut  veniat  fn  menten  tibi , 

Me^fte  indbtatam..  Sa.  cavefis  tu  iftuc  dixeris. 

Poi  deum  virtute  dicam ,  &  majorum  meum , 

Ne  te  indotatam  dicas ,  quoi  dos  ht  domi. 

Librorum  eccilium  habeo  pienum  fbracum. 
.6^  Si  hoc  accuraflis  lepide ,  quoi  rei  operam  damus  , 

Dabuntur  dotis  tibi  inde  (excenti  logi , 

Atque  Attici  omnes  >  nullum  Siculum  acceperist 

Cum  hac  dote  poteris  vel  mendico  nabere. 

Vi.  Quin  tu  meducis,  fiquo  ducturus ,  pater. 


49.  VeYumlubere.l  Hoc  vult;  Si  mihi 
liceret luberc,  id  eft,  omnia  pro libitu fa- 
cere,  profedo  nonlubeat,  non  placeat, 
qtiodtibt,  mipater,  allubefcit.  Nonlu- 
beretcerte  filiam-vendere.  Boxhom. 

5  7-  'Nunc-hominum.  \  NwK-hominu>n 
dvBmjrt.^-  'T  vtuj  ovrm  SicVirg.  antema- 
k>rum  i  T  tij.r^pSiv  )iQi,!iav  i  id  eft  , 
'praeteritorum  tcalorum.  Tibul.  ante  co- 
ma^,  Tmz-tifh  yj,^j.dig.  Catul.  olim-fur- 
oret ,  T^^TrotXci/ Su^SJ-r.  iti  ,femper-letti- 
f^sapud  Terent.  Et  femper-detu  ,  apud 
Virgil.  &c  femper-pauper  ,  lib.  4.  Difti- 
chorum  Dionyf.  Catonis,  unum  ver- 
bum  eft.  ScaUg  • 

«J4-  Soracum.'^  Soratum  vtVSarra^um , 
genm  vehiculi,,  t^uo  ornamenta  portajttur 
Scenicorum.  Feftus.  Glofl^ :  st/VI'-*. 

66.  Dabuntur  dctu  tibi  inde  fexcenti 
%«.  1  Fili^  dotem  promittit  ex  artis 
fu^  libris  lejfcentos  iogos.    Ridicule : 


Ve! 

fedHoraerifcil.exeraplo,  quifuaequo- 
quefilix,  propterinopiam  ,  Cypria  fua 
carmina  dedifte  in  dotem  perhibetur. 
quod  ex  Aliano  cognofcimus I.9  .c.15. 
.^cidal. 

67.  ^ttici.']  Ita  Ciceto  :  /i  Utterat 
GrdcM  ^thenii ,  non  Lilyh&i ;  Lati?7as  Ro- 
ma,nonin  Sicilia  didiciffes.  Sed  &Afco- 
nius :  Dicit  iUum  Grxcai  litterax  fimul 
Latina?  in  Sicilia  didic'£e  :  in  ea  infula  , 
quit  neutra  lingua  bene  utatur-  Ita  enim 
Pl.imPerfa,  Dahuntur  y  &c..  De  logisV, 
N.  Men.  5.  2.  29. 

68.  Velmendico.~\  Pulcherrime,  TraQ^ 
'n^^iTJhyJsLv ,  mendicam  fappofmt  homi- 
ni  ditiflimo.  nam  auditores  expeftabant, 
utcumtampraeclaradotenubi  pofle  di-jj 
cereturvelpiiriioii  civitatis.  atille,men-( 
dici  conditionem  inveniri pofte  ait.    Inl 
quo  &  ipfo  honeftiflima  fenfus  ambi- 
guitas.  dum  enim  hoc  innuitur, vilitatc: 

^  dotis 


] 


A  c  T  u  s  III.  ScenaIIL  '30P 

/bVeltumevende,  velfaceqiiodtibilubet. 

S A.  Bonum  a^qaumque  oras.  fequere  hac.  Vi,  did:o  fum  au- 
diens. 

dotis  non  nifi  mendicum  conciliatum  i  quafi  tam  opulenta  ea  dosfit,  ut  fivcl 
iri,  fimulejufdempracftantia  commen-  egentiffimonubat,  tamen  abunde  ha- 
daxividetur:  atqueita  inrerpretaiilicet,  j  beat>  undefamiliam  fuftentel.  ^cidAl. 

AcTUS   Tertii   Scen  A  Se  CUND  A. 

D    O     R    D    A    L    U    S. 

QUidnam  clle  adiirum  hunc  dicam  vicinum  meum, 
Qui  mihi  juratus  eft  kfc  iiodie  ar^entum  dare } 
Qiiod  li  non  dederit ,  atque  hic  dies  piiEterierit , 
Egoargentum,  illejusjurandumamirerit. 
5  Sedibi  concrepuit  fons.  quifiiam  egreduur  foras  ? 


c 


AcTus    Tertii  Scena    Tertia. 

TOXILUS,    DORDALUrS.  , 

Urateiftuc  intus:  jam  ego  domum  me  recipiam. 


Do.  Toxile ,  quid  agitur  ?  To.  eho,  lutum  lenonium , 
Commidum  ccenum ,  fterquilinium  pubhcam : 
Impure ,  inhonefte,  injure,  illex ,  labespopuii,        ^«"^  injtme. 
jPecuniaeaccipiter,  avideatque uivide , 
'•Procax,  rapax,  traliax  :  trecentisverhbus 
Tuas  impuritias  traloqui  nemo  poreft. 
Accipin' argentum  ?  accipefisargentum,  impudenSa 
Tenefis  argentum :  etiam  tu  argentum  tenes  ? 
ro  PoIIluti  te  facere ,  ut  argentum  accipias ,  lutum  l 
.  Qui  nili jurato  mihi  niliil auius  credere. 
Do.  Sine  refpirarc  me ,  tibi  ut  refpondeam. 
Vir  fumme  populi  y  ftabulum iervitricium ,  ed.  retviratinm. 

■'--.  i  Mv.  .  Scor- 

30. "y   Vtum.^l  Z,«f «»»  pro  lutulentis  I vis &  txicis  ,  infolens  &  intolerandam 

JL-;  hominibuspofuerunt:ut  &r<e-    exiftimo.     Longe  toleral)iIius  Colerus 

Titim  proc2nofis6c  turpilfirais.  Turneb.  \  fervitutium.  Fere  tamen  ir.alitn  :  Jlain- 

Ub.  29.17.        ;      ,..  \lummeretricium.   Maili    d<.\'OX  fiabultim 

15-  Stabnlum  feryitritium.~\   Sic  dici.  adhanc  rem  aptior '&c  fequitur,  Sccrto- 

feivum  plenum  tri,cafum  ,dolorura  ,  c.ar_  rum  itbsrator.  Nifi  mnVisJiabttlum  fcrrite^ 

Jptionuni,utfitvocab,uimnf»(aiiaiafer-'1nK;77  5  qua  voce  &  alibi  utitux-  Gremv. 

•'       ■  ■•    ""■      ''     i  V  3  i^.  Sh^ 


|I0  P      E     R      S      A, 

Scortorumllbcrator  5  fubiculum  flagri, 

I  j  Compedium  tritor ,  piftrinorum  civitas , 
Pcrenniferve ,  lucro ,  edax ,  furax ,  fogax , 
Cedo  iis  miiii  argentum ,  da  mihi  argentum ,  impudens  i 
Poilumateexigereargentum:  argeritum,  inquam,  gedo^ 
Quin  tu  milii  argentum reddis?  nihilne te  pudet } 

10  Leno  te  ar^entum  pofcit ,  folida  fervitus , 
Pro  liberanda  amica ,  ut  omnes  audianr. 
To.  Tace  obfecro  hercle :  nae  tua  vox  valide  valet, 
Do.  Referundae  ego  habeo  linguam  natam  grati^  , 
Eodem  mihi  pretio  fal  praehibetur ,  quo  tibi.  . 

^5  Niii  me  hsc  defendet ,  nunquam  delinget  lalem, 
To.jamomittoiratus  elle:  idtibifuccenlui, 
Quia  te  negabas  credere  argentum  mihi, 
Do.  Mirum,  quin  tibi  ego  crederem ,  ut  idem  milu 
Faceres ,  quod  partim  faciunt  argentarii  i 

I  o  Ubi  quid  credideris ,  citius  extemplo  a  foro 

Fugiunt ,  quamex porta  ludis cum emi{Iii'ft lepus. 
To.Capc  hocfis,  Do.  quin  das?  To.  nummi  fexce^ti  hia 

erunt 
Probi,  numeratl  :  facfitmulierlibera, 
Atque  huc  continuo  adduce.  Do.  jam  faxo  hic  erit. 

15  Non  hercle ,  cui  nunc  hoc  demi  fpe^andum ,  fcio. 

To.Foi> 


1 4-.  Suhiculum  flAgri.']  Aflldue  fubje- 
£J:e  flagro.  Lamb.  At  Gruterus  ita  voca- 
tum  ait ,  quod  flagrum  iphim  fubigeret, 
qui  alibi  videlicet  vocetur ,  ulmorum  ^- 
fherms  ,  &c.  Meurfius  legit  fudiculum 
fiagri.  nam  fudiculum  antiquis  fiagellt 
genvu  erat ,  quod  vaputantes  [ut  ait  Paulus 
Fefti  munlator j/«i4«f«/<!«f.  Sed  fudor 
ille  fanguis  erar. 

i6.  Peremiiferve.~\  Perettnifervtt^  >  qui 
perpetuo  fervit  unfdomino ,  audore  T. 
Popma.  Lurco.  -|  Feftus  :  Lura  ;  os  culei. 


yivite  lurcoms,  comedones  T/ivite  venr 
tres.  Taubman. 

23.  Refer»nda.'\  Ad bene  dicendum » 
fi  quis  mihi  prior  benedixerit ;  &  ad 
male  dicendum ,  filaceiTerit.  Lamb. 

24.  Eodem.']  Tanti  mihi  conftat  vi- 
(k\xs>  quantitibi :  tu  fervis  domino,  ega 
ei ,  qui  me  pafcit.  mihi  magis  quam  tu, 
gratisvivo.  Sal  conyivii  principium,  Sc 
tenuiorum  obfonium.  Lamb. 

25.  Nifi..']  Nifi  lingua  mea  regerere 
poffitmaledifta,  ne  fai  quidem  ei  dabi- 


tfel  etiam  titrii.   unde  Lurcones  capacugul&\tm.  quod  nofter,   delingere  falem:  Gu 
homtnes  &"  honorum  fuorum  cotifumptores,.  {ciKzitvTfvfWAV.   Cafauh. 
Et  notat Scalig.  Z(?r<«»»  pioipf>«fri;Aufo-      31.  £ar/7orf/*.]In  Caveisfive  Circoerant 
pium  djxifle,  qui  Homcr.  dffH^o?.  No- !  portae  (VarroC7?/4appellat;adbeftias  e- 
jiius  :  Lurcare efi cum aviditate  iibhmfu-  1  mittendas:quashicPlaut.  notat.  Lipf 
^ere,  Lacill.    "  1     3S*  5/>«^W»w.]  Nefciocaihocarg. 

' i      '  dera 


A  c  T  u  s  IV.  ScenaL.  Jti 

To.Fortafle  metuis  in  manum  concredere, 
Do.  Mirum.  quin  cidus  jama  foro  argentarii 
Abeunt,  quam  in  curlu  rotula  circumvorticur. 
To.  Abi  iftac  avorfis  angiportis  ad  forum , 
40  Eadem  iftaec  facito  mulier  ad  mc  tranfeat 

Per  hortum.  Do.  jam  liic  faxo  aderir.  To.  at  ne  propalam. 
Do.Sapienterfane.  To.fupplicatum  craseat. 
Do.Itaherclevero.  To.dumftas,  redicum  opormir. 


dem  fpeAandum,  uttum  probiim  fit,  nec 
ne.  Donatusin  Hun.  aft.  j.  s-  annntat, 
hos,  fpeilatorej  pecuntA ,  id  efl ,  probato- 
les  didos.  Talis  Menandio  ^m/AoL^'; 
eft.  Tauhm. 

37.  Mirum  ejuin.  ~\  Scil.  tibi  in  ma- 
numconcredam.  Vel,  Mirumquinme- 
tuam ,  id  eit ,  omnino  metuo.  Sic  enim 
Plautus  ubique  ea  formula  utitur:  in  qua 
fiuftra  Lamb.  fe  multis  locis  toiquet. 
%AcidaU 


39.  xAvorfis  an^iportii.  ]  Travorjts, 
Scriverius. 

42.  Suppliiatum  crai.l  Quafi  dicat  ; 
non  hodie.  Atquc  hinc  colligete eft  mo- 
remantiquitusfuifle,  utfervipileo  do- 
nati ,  liveetiam  ancilla:  poft  tranumif^ 
fionem,  fupplicatum  diis  irent ,  quorum 
virtuti  ac  benignitati  potiflimumliber- 
tatem  acceptam  referrent  fuam  :  ma- 
gno  religionis  ac  pietatis  srgumento. 
Douzs. 


ACTUS    QUARTI    SCENA  PRIMA. 


T    O     X    I    L    U    S. 

SI  QU  A M  R E  M  accures  fobrie an frugilitcr , 
Solet  illa  redte  fub  manus  fuccedcre. 
Atqueedepol,  FERME  UT  QUISQIIE  REM  ac- 

curat  fiiam , 
Sic  ei  procedunt  poft  principia  denique. 
5  Simalusaut  nequam'ft ,  maie  res  vortunt,  quas  agit : 

Sin 


^cid.  PrJncipio,  fic  cS 
procedit  poli  deniquc. 


2.  Q  Vbmanuffuccedere.']  Exanimifen- 
v3  tentia.-quafi  eam  manibus  traftans 
fuo  arbitratu  fingeret,  ac  in  quamvis  par- 
tem  confirmaret.  L.  Milit.  aft.  3.  2-  ver- 
fuultimo. 

+.  Poft  principia.']  Caftrenfe  prover- 
bium  eft ,  ^A  poftprimipiis  indpere  :  In 
poflprincipiii  ftare  :  In  poflprincipipt  ejfe. 
Varro  loquens  de  difcipIinisMathema- 
ticis  apudAgellium  :  Sed  hAc,  inquit, 
aut ojnnino  non difcimui  t  aut  prtm  deftfti- 
mui  ,  quam  intelLtgnmus,  lur  difundaftnt. 


Voltiptai  autem  vet  utilitM  talium  difcipii' 
narum  in  poftprincipit!  exiftit ,  cum  perfe- 
aaabfolutaque  funt  :  in  principiu  vero 
ipfisinept*  &  infuaves  videntur.  In  qui- 
busnonfolum  ufushujus  Proverbii  pa- 
tet,  fed  etiam  explicatur  Froverbium 
ipfum.  Etipfe  Varro  hic  quoque  expo- 
nit  Proverb.  cum  fubjungit  5  ideft,  ab  hu 
potius  temporibui  quam  fuperiortbut.  hoc 
ScPlautus  hoc  loco  ufurpavir.  Et  noti 
disjundahzc,  fed  conjundta  funt,  pojt' 

I  primipia,   &c.  Scalig. 

'  V  4  2..  Tiara 


-rfS 


3x1  P      E      H      S      A) 

Sin  autem  fragi^flr,  evenitint  fmgaliter. 
Hanc  ego  rem  exorfus  rum  facete&  callide  i 
IgiturpLoventuram  beneconfido  mihi. 
Nunc  ego  lenonem  ita  hodie  intricatum  dabo^ 
I  o  Ut  ipfus  kfe  5  qua fe  expediat ,  nefciat. 
Sagariftio ;  heus  exi ,  atque  educe  virginem  3, 
Et  iftas  tabellas ,  quas  confignavi  tibi , 
Quas  tu  attulifti  ab  hero  meo  urque  e  Periia. 

ACTUS     QUARTI    SCENA    SeCUNDA* 
SAGARISTIO,    TOXILUS. 

NUnquid  moror  ?  To.  euge,  euge,  exorna-      ■^bariiiceTiS* 
tusbafiiice? 
Tiara  ornatum  lepide  condecorat  tuum. 
Tum  hanc  hofpitam  autem  crepidula  utgraphicedecet  I 
Sed(atin'eftismeditati?  SA.Tragici&Comici 
5  Nunquam  asque  funt  meditati.  To.  lepide  hercle  adjuvas. 
Sa.  Ageillpcabfcede  procul  econfpedtu ,  6^tace. 
Ubicum  lenone  mevidebiscolloqui, 
Id  erit  adeundi  tempus  :  nunc  agite ,  ite  vos. 


theatrum  le- 
pida  condecQ- 
ras  fchema. 


2,  *~rirara  ornatu;p.~\  E  vetr.  fciiptura 
JL  Prifcianihanc  ie6t.  eruo,   quara 
germaniffimam  Piaiiti  cenfeo : 

Tiara  ut  lepidam  lepide  condecorat  fche- 
mam  ! 
Dlcitur  Tiara  impofita  reliquum  Perfi- 
cumhabitumlepide  condecorare.  Nam 
fcliema  pro  habitu  Scornatu  Plautusae- 
cepii,  quemGraecayox  ipfa  fonat.  iti- 
<iem,  atinprol.  Amph.  Necmeraqvet, 
quod  vir  magnus  fihemam  ibi  pehulae 
|ervilis  genusinterpretetur.  Tiaram  au- 


tem  (uthocaddam)  dlyerfam  a  MitrOf 
fuiffe&genuspileoli,  quoPerfaeChal- 
dxique  ufi  fint ,  docet  Herodotus  lib.  7. 
&c  D.  Hieionymus  ad  cap.  3.  Danie- 
lis. 

4.  Tragici ,  &€.']  Vide  Notas  Poenul. 
a£fc.  3.  2- 4- 

6.  K^ge  iUuc  ahjcede  procul  e  confpeSiu,  1 
Gon|edturaDouz3BF.  &Acidalii  :  nam 
fcripti  &  vett.  edd.  ^geilluc  adfpicede 
proculinconfpe£ium.  Foite:  ^geiliicad- 
fjiito  proculinconfpeSttu,  Gronoyiiis. 


ACTUS     Q^ARTI    SCENA  TeRTIA. 
DORDALUS,    TOXILUS. 

CUI  HOMINI  Dl  PRQPITIirunt,  aliquidob: 
jiciuntlucri. 
Nam  ego  hodie  compendi  feci  binos  panes  indies ,  i: ; 

Ita  ancilia  mea  qu^  fuit  hodie  j  fua  nunc  eft :  argento  vicit :   *  ■ 

■  '  '     .   .^        ■  "  Tam 


A  C  T  U  S   IV.    S  C  E  N  A  IIT.  5  13 

Jam  hodie  alienum  coenabit ,  nihil  guftabir  de  meo. 
^  Sumne  probusf  fum  lepidus  civis,  qui  Atticam  hodie  civitatem 
Maxumam  majorem  feci ,  atque  auxi  civi  tosmina  ? 
Sed  ut  &C  ego  hodie  fui  benignus !  ut  ego  malcis  credidi  1 
Necfatisa  quiquam  homine  accepi :  ita  prorfum  credebam 

omnibus. 
Necmetaoquibuscredidihodie  ,  nequis  mihi  in  jureabja- 

raffir, 
(loBonusvolojamexhocdieelTe  :  quodnequefi^t,  neque  fuit, 
To.Huncegohominemhodiein  tranfennam  dodlis  ducam 

•  dolis, 
Itaque  huic  iniidiae  pararas  funt  probe.  aggrediar  virum. 
Quiiiagis.?  Do.credo?  To.  undeagistejDordale  rDo.cre- 

dotibi. 
To.Didentquasvelis:eho,anjam  manu  emififti  mulierem  ? 
^ijDo.Credo  pol,  credo,  inquam,  tibi.  To.  jam  liberta  au- 

(Stuses?  Do.enicas. 
Quin  tibi  me  dico  credere.  To.  dic  bona  fide  :  jam  libera  e(h  ? 
Do.  I,  i  ad  forum ,  ad  Pr^torem ,  exquire  j  hquidem  crede- 

re  mihi  non  vis : 
Libera,inquam, eft :  ecquidaudis ?  To.at  tibi  di  benefacianc 

omnes. 
Nunquamenimpofthactibi,  nectuorumquodnolis,  volam. 
ZoDo.  Abi ,  ne  jura :  fatis  credo.  To. ubi  nunc  tua  Iiberta'ft  ? 

Do.apudte.  To.ain', 
Apudmeeft?  Do.ajo,inquam:  apudteeft,inquam.  To.ita 

me  di  ament ,  ut  ob  iltam  rem 
Tibimulrabonainftanc  ame/.  nam  eft*res  qucedam,  quam 

occukabam 

Tibi 

J-TylBnignw.']  Idcft,  liberalis.     Ter. 

ijAdelph.  5.4.  blande  dicere  aut  be- 
wgnefacere ,  idett  ,  munificam  effe.  T. 

8.  KecfatUy,c:rc.']  Nec  a  quoquam 
fponforem  accepi ,  cujus  fidem  fecutus, 
crederem.  Lambin. 

ll,Tranfennam^']  Tranfenna  ,  hic  ex- 
tentusfunis,  quo  captantur  aves.  Vide 
notas  ^cchid.  a^,^.  fcen.  6.  ;^f.  zzy. 
B.ud.4.  7» 


13.  Vndeagiife?]  Videnotas  Bacch, 
aft.  5.  Tc.  r.  ^'f  20.  Credotihi.']  Facete, 
poftquam  a;b  eo  pecuniam  accepit ,  dicic 
le  ei  credere.  Lambm. 

17.  ^d  Pratorem.  ]  Hoc  eo  fpeftat , 
quod  nomcn  manuraifli  inAfta  ohra 
referri  moris  erat ,  caufla  etiam  feu  ti- 
tulo  manumiflionis  adfcripto.  Pcteft 
ctiam  ad  Pra:coris  vindi^am  referri. 
Douz,a. 


|I4  P     E      R      S      A. 

Tibi  dicefe:  nunc  eam  narrabo,  unde  tu  pergrandelucrui^ 

facias: 
Faciam  ut  mei  memineris ,  dum  vitam  vivas.  Do.  benedidlis 
25  Tuis  benefa6la  aures  me^  auxilium  expoftulant. 

To.  Tuum  promericum^il  metito  ut  faeiam.  6c  ut  me  fcias  eile 

fa6turum , 
Tabellastenehas,pellege.  Do.  has  quid  ad  me  >  To.  immo 

ad  te  attinent , 
Ettuarefert.name  Perfiaad  me  allatas  modo  funt  iQix  a  meo 

domino. 
Do.  Quando?  To.  haud  dudum.  Do.quidifta:c  narrant? 

To.  percundare  ex  ipfis , 
3oIpfetibi  narrabunt.  Do.  cedo  fane  mihi,  To.  at  dare  reci- 

tato. 
Do.Tace,  dumpellego.  To.haudverbumfaciam. 
Do.  Salutem  dicit  Toxilo  Timarchides, 
Etfamili^omni:  fivaletis,  gaudeo. 
Ego  valeo  rede ,  &  rem  gero ,  3c  facio  lucrum. 
5  5  Neque  ifto  redire  his  odo  poftiim  menfibus :  . 

Itaque  hic  eft ,  quod  me  detinet ,  negotium. 
Eleufipolim  Perfe  cepere  urbem  in  Arabia , 
Plenam  bonarum  rerum ,  atque  antiquom  oppidum : 
Ea  comparatur  praeda  ,  ut  fiat  audio 
40  Publicicus.  ea  res  me  domo  expertem  facit :  :> 

Operam  atque  hofpitium  ego  ifti  pr^hiberi  volo , 
Qui  tibi  tabellas  affert.  cura ,  quas  is  voiet : 
Nam  is  mi hi  honores  fucE  domi  habuit  maxumos. 
Do.  Quid  id  ad  me ,  aut  ad  meam  remrefert ,  Perfas  quid  rc-  S 

rumgerant, 

45  Aut  quid  herus  tuus  ?  To.  tace  ftukiloque :  nefcis  quid  inftet|j 
boni.  '  Nc'* 


25.  BenediEiu  fuu  henefa^a.']  Con- 
firuftioeftj  Aures  meaE  expoftulant  be- 
nediftistuisauxiljum  benefafta  tua,  id 
eft,  ut  benefadis  tuis  benedifta  tua  ju- 


xAdffA  1  atejue  ^thenat  anliquum  e^w 

lentum  oppidum 
Contempla . 
tJamBonasreSy  pro  Opulentitate  ab  anti' 


ventur,  haeciiiisfaveant  &  relpondeant. !  quis,  ficutccontraiio  Maloi  pro  inopra 
*Soxhortj.  3C  egejiate,  acceptas  notum  eft.    Trin. 

38.  Tlenam  honarum.']  S\c  Ennius  de  j  Bonu  tuis  rebus  meas  res   irridet    maliU, 
Atiienis  Atticis ,  vexfu  veie  Traoico.        (  Douaa. 


ACTUS  IV.  SCENA  III.  51)- 

Nequicquamtibiformnafaculamliierificam  allu-      ScS^"' 

cere  volr. 
Do.  Qua?  iftxc  fortuna  lucrifica  eft  ?  To.  iftas ,  (\ux  norLint , 


roga. 


Ego  tantundem  fcio ,  quantum  tu ,  nifi  qnod  pellegi  prior. 
Sed  ut  occcepifti ,  ex  tabellis  nofce  rem.  Do.  bene  me  mones. 
oFacfilentium.  To.nuncadilludvenies,  quod  refert  tua. 
Do.  Ifte  qui  tabellasafFert ,  adduxit  iimul 
Forma  expetenda  liberalem  mulierem , 
Furdvam ,  adve(flaiii  ex  Arabia  penitiiluma  ,      ^f-  ^"'.a^duaam, 
Eam  te  volo  accurare ,  ut  iftic  veneat , 
5  Ac  fuo  periculo  is  emat ,  qui  eam  mercabitur : 
Mancipio  neque  promittec ,  neque  quifquam  dabit. 
Probum  &  numeratum  argentum  uc  accipiat ,  face. 
H^ccura,  &hofpescurautcuretur.  vale. 
To.  QLiid  igitur ,  poftquam  recitafti  quod  erat  cerx  creditum  , 
o Jam  mitii  credis  ?  Do.ubi  nunc  iileft  hofpes,  qui  hafce  at- 
tulit? 
To.Jam  hiccredoaderit :  arceffit  illam  a  navi.  Do.  nihil  mi- 

hiopusell; 
l-itibus ,  neque  tricis.  quamobrem  ego  argentum  numerem 

foras  ? 
Nifi  mancipio  accipio ,  quid  eo  mihi  opus  mercimonio  ? 
To.  Tacen'an  non  taces  ?  nunquam  ego  te  tam  elle  matulam 
credidi. 
'xQuidmetuis?  Do.metuo  herclevero:  fenii  ego  jam  com- 
plures : 

Neque 


A^.  Taeulam  lucrificam.']  AUegoria, 
ro  lucrifaciendi  occalionem,&  faculta- 
smprsbere,  five  adeo  lucrum  certum 
bjicere.  licCurcul.  Lucere cereum ,  di- 
it.  Lambin. 

SZ.  Liberalem.']  Feftus:  Liberales  di- 
untur  nonfoLum  benigni  ,  fed  etiam  in^re- 
u^formahemines.  Apul.  4.  Met.  virgi- 
emfilo  liberalem  y  ^c. 

S  S .  kJc  fu9  periculo.  ]  Interdum  pa- 
ifcebatur  venditor,  ne  fugitivum  aut 


que  lex  dicebatur ,  ut  periculo  fuo  eme- 
retemptor.  Servos  autem  quorura  no- 
mine  venditor  nihil  praeftaret ,  Pilea- 
Tos  venum  folitosire,  docet  Agell.  li- 
bro  7.  4.  Brijfon.  V.  N.  Curcul.  acl.  4  2. 
Merc.  2.3-  &Trinum.  2.4. 

S^.  Ceracredttam.']  id  eft  ,  fcriptum 
ceratis  tabellis. 

64.  Matulam.']  Vilem,  infulfum,  me- 
ticulofum,  ignavum,vanum.  lf:dig>rM, 
^uiei  matulam  porrigat  :   de  vehemen- 


cionem  ptsftaiet.  Nam  6cita  quando-  !  tei  insqualibus.  Taubmann. 

]  66.  Ne- 


^l6  P      E      R      S      A. 

Neque  mihi  haud  imperito  eveniet ,  tali  ut in  hito  hsteam» 
To.  Nihilpericulividecur.  Do.  rcioiftuCjfedmetuomihL 
To.  Mea  quidem  iftuc  nihil  refert  j  tua  ego  refero  gratia, 
Uc  tibi  r^dle  conciliandi  primo  facerem  copiam. 
70  Do.  Grariam  habeo.  fed  TE    DE   ALilS,   QUAM 
alios  de  te  fuaviu'  ft 
Fieri  docfcos.  To.  nequisveroex  Barbaria  penitiftuma 
Perfequatur.  etiam  tuiliam  deftuias?  Do.  videam  modo 
Mercunonium.  To.  aequadicis.  fed  optume  eccum  ipfead- 

venit  • 

Hoipes  iiie  ,  qui  has  tabellas  attulit.  Do.  hiccine  eft  ? 
To.  hic  eft. 
75  Do.  H^ccineiila'  ftfurtiva  virgo.?  To.  juxta  tecum  squc 
lcio , 
Nifi  quia  afpexi.  equidem  edepol  liberaU'  ft ,  quifquis  eft. 
Do.  Satedepoiconcinnaeftfacie.  To.  uc  contemptim  car- 
nutex!  .  • 

-    Taciti  contemplemur  formam.  Do.  laudo  confilium  tuum, 

66.  Neque  mihi  haudimperito.  j  Aut,  tur,  aliquid  fapere:  idemque  a  Plauto 
dupies  negatio  magis  negat :  aut  ita con-  !  cum  faspe  aiibi,  tum  hic  obkivaii.  Taub, ' 
kruendum:  Neque  mihi,   utpote  non 
imperito,eveniet.  Pijior. 

67.  Sed  metno.  ]  Notat  Donatm  Ter, 
Adelph.  confuecudinem  hanc  elTe  Te- 
sentii,  uc  inducatetiam  eosqui  failua- !  z.  2.  92. 

ACTUS     QUARTI      SCENA     QyARTA. 
SAGAPaStip,  VIRGO,    TOXI  LUS  ,  D  ORD  ALUS. 

Acin  Athenas  tibi  viise  formnat:K  atque  opipars  ? 
'Vi.  Urbis  fpeciem  vidi,  hominum  mores  profpexiparumj 
To.  Nunquidinprincipioceilavitverbum  dode     JJSm' 

dicere?    ; 
Do.  Haud  pocui  edam  in  primo  verbo|3erfpicere  fapienriamT 
5  Sa.  Quid  id  quod  vidifti :  ut  munitum  muro  tibi  vifum'fi: 
oppidum? 
Vi.  S I  i  N  G  G  L  ^  •  B  E  N  E  funt  morati ,  pulchre  m.u- 
. --.  ^f^wjj,..  nicum  arbicror. 
P-er-fiGia  &  Pecuktus  ex  urbe  6c  Avaritia  fi  cxulant , 
nvidiuj  Quinta  Ambicio^  fexta  Obtre^^atio  >.'  - 


Duarca 


68.  A*<?/ero.  J  Renuncio. 

72.  Ferjequatur.  ]  Scii.  metuendum 
eft,  utlitiionia.  L.  De/ZfW.J  Non  tu 
eam  emeie  pioperas  ?  Vide  notas  Epid. 


verbuiH 


Ac  T  U  S   IV.  S  C  EN  A    IV.  517 

Septlmum  Perjnrium.  To.  euge  1  Vi.  odtava  Indiligentia : 
'joNona  Injuria:  decimum,  quocipellumum  aggrelTii,  Scelus: 
Hscniii  indeaberunt,  centuplexmurusrebus  fervandispa- 

rum  eft. 
To.Quidais^u?  Do,  quidvis?  To.  tuiailEses  decemfb- 

daiibus: 
Te  in  exilium  ire  hinc  oportet,  Do.  quid  jam  ?  To.  quia 

perjurus  es. 
Do.  Verba  quidemhaudindo^fle  fecit.  To.  ex  tHO  inquam 
ufueft:  emehanc. 
J5D0.  Edepol  qui  cum  hancmagiscontemplo,  magispjacer, 
To.  fi  hanc  emeris, 
Di  immortales  nullus  leno  te  aker  erit  opulentior. 
Evorcestuoarbitratuhominesfundis,  familiis. 
Cumoptumisviris  rem  habebis:  gratiam  cupient     SipSf- 

tuam : 
Venient  ad  te  comeftatum.  Do.  at    ego   intromitti  non 
finam, 

20  To.  At  enim  illi  nodu  occentabunt  oftium ,  exurent  forcs : 
Proinde  tutibi  jubeas  concludi  aedes  foribus  ferreis : 
Ferreas  sdes  commutes ,  limina  indas  ferrea : 
Ferream  feram  atqueannulum :  ne  (i  ferreo  parferis, 
Ferreas  tute  tibi  impingi  jubeas  crallas  compedis. 
i;  Do.  I  in  m.alum  cruciatum.  To.  i  fane ,  hanc  eme  atque 
aufcuka  mihi. 
Do.  Modout  fciam,  quanti  indicet.  To.  vin  hucvocem> 


Dq»  ego  illo  acceilero. 


To.  Quid 


10. 


SCelui^  Taciniii,  Tlagitium,  Sceltu, 
hoc  differunt:  quod  Facinui  vi 
autmalitia  committitur :  Flagitium  fit 
libidine,  vel  nequitia  :\XT\dzfiagitiofid'i- 
cuntur  impudici  ,  adulteri,  ganeones. 
aleatores,  facinorofi  ,  panicidx ,  ficarii , 
facrilegi,periuri,&c.  Sceltu ,  utrumque 
comprehendit.  Cic.  Catil.  i.  ^uodfaci- 
nw  a  mantbui  uncjuant  tuifyquadflagitium 
a  toto  corpcre  alfuit.  Popraa- 

20.   Occentahunt  oflium.  ]  Convicium 

tibi  facient  ance  olUum.    Yide  notas 


Merc.  2.  3'  73- 

24.  luheat.  ]  Facito  tibi  fores  ferreas , 
Scferrea  cstera  j  ne  li  furoptu  deterri- 
tus,  ferro  peperceris ,  eademopera  tuta 
tibi  ferreas  compedes  impingas.  Lamb. 
Allufit  autem  ad  cuftodiara  Danae^ 
Ovid.  3 .  Amor.  el.  7.  ^rati  pofies ,  /er- 
rea  turrit  erat.  Ptopert.  2.  el.  20.  Fer- 
ratamDanaes  tranfiliamque  domum.  Paf- 
fetat. 

2$.  I  fiane.']  Amhigunm.  V. N.  Mil. 
adl.  z.fccn.  j.;;^f.  ij. 


jtS  P    e    r    s    a. 

To.  Quid  ais ,  hofpes  f  S a;  venio ,  adduco  hanc ,  uti  duduin 

dixeram. 
Nam  heri  in  porcum  nodunavis  venit :  vasnire  hanc  volo , 
Si  poteft :  Ti  non  poteft ,  ire  hinc  volo  quantum  poteft. 
3  o  Do.  Salvos  (is ,  adolefcens.  S a.  iiquidem  hanc  vendidero  pre- 
tio  fuo. 
To.arqui  aut  hocemptore  vendes  pulchre,  aut  alio  non  po* 

tes. 
SA.Efh-etuhuicamicus?  To.tanquamdi  omnes  qui  coelum 

colunt. 
Do. Tum tu mihi es inimicus  certus.  nam  GENERI  LE* 

NONIO 
Nunquam  ullus  deus  tam  benlgnus  fuit ,  qui  Fuerit  propitius. 
5  5  S  A.  Hoc  age ,  opus  ne'ft  hac  tibi  empta  ?  Do.  fi  tibi  v^nifle  ft 
opus, 
Mihi  quoque  empta  eft :  fi  tibifubiti  nihil  eft,  tantundem'ft 

mihi. 
SA.Indica,  facpretium.  Do.tuamerxeft,  tua  indicatio  eft* 
To.  ^^quom  hic  orat.  Sa.  vin  bene  emere  }  Do.  vin'  tu 

pulchrevendere? 
To.  Ego  fcio  hercle  utrumque  velle.  Do.  age,  indica     gnafi''' 
prognariter. 
4oSA.Pnus  dico  :  hanc  mancupio  nemo  tibidabit.  jam  fcis  i 
Do.fcio. 
Indica ,  minimo  daturus qui  fis ,  qui  duci  queat. 
To.  Tace ,  tace ,  nimis  tu  quidem  hercle  homo  ftukus  es 

pueriliter  ? 
Do.Quidita?  To.  quia  enim  te  ex  puella  prius  percontari 

volo, 
Quae  ad  rem  referunt,  Do.  Sc  quidem  hergle  tu  me  monuifti 
iiaud  male. 

Vide 


3  5.  Hec  age.~\  Tkto  we^V^s.  Uti- 
xnur  ,  cutn  uni  rei  mentem  adhibe- 
Ei  voiumus>  &  animum  adverti.  Taub- 
mann. 

37.  Indica.']  Indicare  vendentis  eft: 
nt  mercari  &  liceri  emptoris.  Aul.  adt.2.8. 
Andieanttaref.  BiilTon. 


3S.  Beneyfulchre.']  Cum  lucro.  V.N. 
Pfeud.ad.  I.  3. 

40.  Hanc  mancupio.']  Hanc  neroo  ea 
legetibivendet,  utvelit  fubire  pericu- 
lum  eviftionis.  T. 

41.  ^iduci.']  Uta  mc  emptorcab- 
duciqueat.  Lambin, 

4S.  X«- 


AcTusIV.  ScenaIV.  5 15 

4j  Vlde  fis ,  ego  ille  dodtus  leno  pa^ne  in  foveam  dccidi , 

Ni  hic  adelles.  QJi  A  N  T  U  M  eft  adhibere  horainem  ami- 

CLim  ,  ubiquidgeras! 
To.  Qno  genere ,  autquainpatriafitnata,  aut  quibus  parcn- 

tibus ; 
Ne  temere  hanc  te  emiile  dicas  (uafiiatque  ImpuKu  meo. 
Niiimolcftumeft,  percontari  hanc  paucis  hic  volt.  Sa.  ma- 
xume,  ^^ 

50  Suo  arbitratu.  To. quid  ftas?  abi  tute, atque  ipfe  itidem  roga. 
Uttibipercontariliceatqusevehs,  etfi  mihi 
Dixit  dare  poteiliatem  ejus :  fed  ego  te  malo  tamen 
Eum  ipium  adire,  ut  ne  contemnac  te  ille.  Do.fatis  rede  mo- 

nes. 
Hofpes,  volo  ego  hanc  percontari.  SA.aterraadccElum,quid 
lubet. 
55  To.Jubedumeahucaccedatadme.^  SA.ifane  ,  acmocem  illi 


gere. 


Percontare,  exquire  quid  vis.  To.  age,  age  nunctu,  i  pras: 

vide 
Ut  ingrediare  aulpicato.  Do.  liquidum  eft  aufpicium. To.tace. 
Concede  fis ,  jam  ego  illam  adducam.  Do.  age  j  ut  rem  elle 

innoftramputas. 
To.  Sequereme.  adduco  hanc:  fi  quld  vis  ex  hacpercontarler. 
Co  Do.Enim  volo  teadeile.  To.  haud  pollim,  quin  iiuic  operam 

dem  holpiti , 
Quoiherusjudit.quidfihicnonvolt  me  adefte  una.  Sa.  im- 

mo  1  modo, 
To.  Do  ego  tibi  operam.  Do.  TIBI  ibidem  das,  ubi  tu  tuum 

amicumadjuvas, 

To.  Ex- 


45.  Infeveamdeadi.']  Vxnc  deceptus 
&illaqueatus  fum.  Lambin. 

46.  ^iift  bic  adcjfes.  j  Douza  malit , 
mji  hic  adejfet.  fcil.  Toxilus. 

54.  xy4  terra.']  aV  >iQ^\S  /idxpi  '^ii?' 
Qualidicat:  quacunquedere:  abextre- 
nio  initio  ufque  ad  fupiemum  finem. 
Proverb.  Tattbm. 

S  6.^ge,  age  nunc  tUtipra:  vide  ut,ifc^'] 

Hoc  ioco  inextxicabiks  funt  abfuidita- 


tes:  nifiilleverrusexturbetur.To.  tube-. 
dum,&c.  autaliusdeVett.  lib.  illi  liib- 
jiciatur,  qui  fententiam  expleat  explicet- 
que:autPerfonxplancaliteiordinentui. 
Nam  quodToxiiusad  fe  nunc  puellam 
vocat,  prorfus  inepium  eft-  Lenonis 
enimeapoltulatioeft.  Sed  ineptiusiub- 
dit  Sagariftio,  Ifane,  &c.  puellam  iisal- 
loqui  vifuS)  qux  procul  tamen  abftiterat; 
adeunda  uUiOj  ut  adduceietui.  ^ddal. 

•  71. //4« 


'^20  P      E      IL      S      A; 

To.  Exqulre,  heus  ta,  advlgila.  Vi.  fatls  eft  didum  :  quan^ 

quam  ego  ferva  fum , 
Scioegoofticiummeum,  ut  quae  rogitet ,  vera,  ut  fjgken  ^""^ 

accepis  eioquar. 
(jjTo.  Virgo,  liic  homo  probus  gft.  Vi.crecio.  To.  non  diu 

apudhuucfervies. 
Vi.  Ita  pol  fpero  j  (i  parentes  facient  ofHelum  fuum. 
Do.  Nolo  ego  te  mirari ,  ii  nos  ex  te  percontabimur 
Aut  patriam  tuam,  aut  parentes,  Vi.  cur  egoid  mirer,  mj 

homo  ? 
Servitus  mea  mihl  interdixlt ,  ne  quld  mlrer  meum 
70  Malum.  To.Diiiftamperdant,  itacaraeft  -      ^jrfe^^^^S^r* 

&callida.  "^^°-^-. 

Habet cor ! quam dicit quod opuft !  Do. quid nomen tibi eft? 
To.  Nunc  metuo  ne  peccet.  Vi.  Lucridi  nomen  in  patria 

fuir. 
To.  Nomen  atque  omen  quantiviseft  pretil.  quin  tu  hanc 

emis? 
Nimls  pavebam  ne  peccaret.  expedlvlt.  Do.  fi  te  emam , 
^]^  Mihi  quoque  Lucridem  confido  fore  te.  To.  tu  fi  hanc  emerls, 
Nunquam  hercle  iiunc  raenfem  vortentem,  credo,  fervibic 

tibi. 
Do.Itavelimquidemhercle.  To.  optata  ut  eveniant,  operam 

addito. 
Nihiladhucpeccavitetiam.  Do.ubitunataes?  Vi.utmilii 
Materdixit,  iuculina,  inanguloadi^vamraanum. 

To.Hxc 


7T.  Bahet  cor^'\  Cordata  eft.  V.  N. 
Epid.aft.  3.3. 

'73.  Nomen  at^ue  ometj.']  Mos  religio- 
Bisprjfcje  :  quibus  magnae  curx  m  his 
ta!>biis  initiis,homines  prxelTent,  a,ut 
intcxtScnt  hono  nomiyie/ideQ. )  equojum 
nominibus  captari  velut  augurium  ali- 
quodpofletprofperitatis  8c  diututnita- 
lis.  Taliafunt  5*/ti/'««,  LonginHS,  Stato- 
rim.&c.  Malacontra,  e  quibus  trifte 
aliquod,  infirmum,  breve:  utCurtiwt 
Mtnutiitf,  Fmiuf,  Hvfiilitu,  ^o.  Tale  va- 
ticinium  Lenonis  hujus  Plautini.  Lipf. 
Fadth-acdegans  iocus  Flutatchi  inNi' 


cia;  ubi  notat  &  obfemt  ex  Timaso, 
mali  ominis  fuiffe  Athenienlibus ,  quod 
0  i^'  T^  viKMi  '^y^f^  Tho ^.cL,  ipfe  fcili- 
cetNxcias,  militiae  imperator  eleftiis* 
munus  illud  abnueret.  Bbxhortu 

74.  Expedivit.']  Curame  &metuli- 
beravit.  adfpedatores.  L4«^. 

75.  Menfemvortentem.~\  Ideil,  meri'* 
fem  integrum.  L. Turn.  lib.  16.13. 

79.  In  culina.']  Lepos  in  eo ,  quod 
rogatalocum  nativitatis.aediura  fignet: 
nonquidempraeterinterrogationem,ledl 
unde  alter  nihilo  certior.  Gruter.  Innuit 
fimul  venuftiffime  veium  fuumjqui  fuC-  j 


A  c  T  tr  s  iV.  S  c  E  N  A   IV.  jit 

So  T6.  Ha^c  erit  tibi  faufta  meretrix :  nata  eft  iil  calidoloco , 
Ubi rerum  omnium bonaium copia eft fepillume.   :i^'^^Sme 
TaCtus  eft  leiio ,  quirogarat,  ubinataellet,  dice-  ^^^'^"s^fti*^»» 

ret. 
Lepide  luiit.  Do.  at  cgo  patriam  te  rogo  qiix  (it  tua. 
Vi.Quxmihiiit,  nifi  ha^c  ubi  nuncfum?  Do.  at  egoillam 
qUcXro,  qua^Fuit. 
85V1.OMNE  EGO  PRO  NIHILO  ertedudo,  quod 
fuitquandofuit: 
Tanquam  Iiominem,  quindo  animam  efflavit,    quid  eutii 

qiia:ras  qui  fuit  ? 
To.Ita  me  Di  bene  ament,  fapienter !  atqUeequidem  mirerec 

tamen. 
Do.  Sed  tamen ,  Virgo ,  (\ux  patria  eft  tua  ?  age  mihi  adutum 

expedi:  quidtaccs? 
Vi.Dico  equidem  patriam.  quandoquidem  hicfcrvio,  h*c 
patria  eft  mea, 
«)oTo.Jamdeiftocrogareomitte.  non  videsnolleeloqui, 
Ne  iuartim  fe  miferiarum  in  memoriam  inducas  ?  Do.  quid 

eft? 
Captufne  eft  pater  ?  Vi.  ndn  captus ,  fed  quod  habuic,  id  per- 

didit. 
To.  Ha^ceritbonogenerenata,  nihilfcit,  nifi  verum  loqui. 
Do.Quis  fuit?  dic  nomcri.  Vi,  quid  illum  miferum  memo- 
remquifuit.? 
9j  Nanc  6c  illam  Miferum  Sc  me  Miferam  ^quom  eft  nomi- 
nariei:. 
Do.  Quojufiiiodi  is  in  populo  habitus  eli  ?  Vi.  nemo  quifquarrt 

acceptior : 
Serviliberiqucamabant.  To.  hominem  miferum  prxdicas  ^ 
Cum  ipfus  prope  perditus  eft,   &  benevolentis  perdidit. 
Do.Emam,  opinor.  To.  etiam,  Opinor?  Do.fummoge- 
nere  efle  arbitror. 

To.  Di. 


lat 


inuteromams,  fitum.&locumge-  j  cantur,  utMedici  &  Anatomici  obfcr- 
jutalem.    In  genitura  quippe  ut  mares    vant.  ^oxhorn. 

lauteripartedextra.  itafsmellx  ad  1«-        86.i^i/«it.l  Moriuttseft.  V.N.  Cap. 

am  fivefiniflrara  raatcrni  uteri  collo-  !  aft.  3.  |.  *         . 

'^'"''  ^^  X  loi.  Vt* 


.fir  -    -        P     E     R     S     A^ 

iooTo.Divitlastu  cx  iflac  facies.  Do.ita  61  faxint.  To.  cme 
iTsodo. 
Vi. Jam  hoc  tibi  dico :  jamadutumecaftormcus  patcr,  ubi 

me  (ciet 
VenifTe  huc ,  aderit  hic ,  Sc  me  abfcntem  redimet.  To. quid 

nunc?  Do.  quidcfti' 
Do.  Audin'quidait?  Vi.  nam,  etfi  res  funt  fradae ,  amici 

lunttamen. 
Do.  Ne  fis  piora ,  libera  eris  adutum ,  fi  crcbro  cades. 
105  Vin'  mea  eile  ?  Vi.  dum  quidem  ne  nimis  diu  tua  fim  ,  volo. 
To.  Satin'  ut  meminit  libertatis!  dabit  h^c  tibi  grandes  bolos. 
,.      Age ,  fi  quid  agis :  ego  ad  hunc  redeo  ,  fequere ,  reduco 
hanc  tibi. 
Do.  Adolcfcens ,  vin  venderc iftanc  ?  S a.  magis  lubet ,  quam 

perdere. 
To.  Tum  tu  pauca  in  verba  confer :  qui  datur ,  tanti  indica. 
liioSA.Faciamita,  uttevellevideo.  utemas,  habetibicentum 
minis. 
Do.Nimium'ft.  Sa.  odloginta.  Do.  nlmium'ft.  Sa.  num- 
mus  abeile  hinc  non  poteft , 
.     Quod  nunc  dicam.  Do.  quid  id  eft  ergo  ?  eloquere  adutum, 

atque  indica. 

Sa.  Tuo 


101.  VeniJTe  huc.'^  D.  F.  legit  venijje 
hicy  ideft,  venditamefTe. 

10+.  Sicrebro(ad?s.'\lAt^y  fiquidcm 
inclinari  te  crebro  ac  rouliebris  patien- 
tiaelegem  acciperefuftinueris.  Qupmo- 
do  &  nos  in  Belgis  Veneres  iftiutmodi 
Curto  calci  injrjiere  caviliantes,  lepida  fane 
vernaculs  vocis  compofitionei  KJ>rtghe- 
hielt  perhibemus ,  quafi  dicas,  brevicalces. 
Quo  enim  calcaneum  brevius  homini, 
eo  ad  refiapinandum  accommodatior, 
Eafdem  etiam  ab  eadem  caufla ,  Comitia- 
Its  ejfhy  hoc  eft,  cafabundas  didtabant. 
Douz^a.  Re(Slaeft&  proba  ledio,y?  cre- 
bro  cades.  Caderepuella:  8c  mulieres  di- 
cebantus:,quaepr2bentviris.  Nonenim 
nifi  rcfupinatae  officium  hoc  faciunt. 
Unde  apud  Juvenalem ,  aviam  refupinat 
araict.  Et  vulgodicimus  in  noftroldio- 
tnatetaloscuitoskabe^emuilexes^  qus 


crebro  ac  libenter  cadunf.  Non  enim 
magno  impulfu  opuseft>  ut  refupinen- 
tur-  Salmas. 

106.  Grandes  holos.l   Magno  hacc  erk 
tibiemolumento.L. 

iro.  Habe  tibi  centum  minu.l^  Ita  eft 
in  Veneta  Pap.  at  Mf  pr.  habe  trecentis 
minit.  (ccand^  habetrecentum  minis.  Alii, 
tercentum  minU.  Sed  quod  edidimus  vi- 
detur  &  Meurfio  reftum  :  idcjue  inde 
apparet,  quodDordaloIenone  nimium 
id  efle  diftitante,  o£ioginta  dicat.  nam 
alias  nimis  eflet  ablurdum  a  trecentis 
ftatim  ad  oftoginta  defccndere.  Decepti 
autem  funt  iftis  Toxili  verbis : 
—  ^bi ,  argentum  effer  huc. 

JSIon  edepol  minis  trecentii  cara  'Ji.   feciftl] 
lucrif 
Gruterus». 


A  c  T  tr  s  I V.  S  c  E  N  A  V,  '  I Z5 

Sa.  Tuo  periculQ  fejfaginta  h.iEc  datur  argenti  minis. 

*Dq.  Toxile ,    quid  ago  ?   To.  di  de^que  te  agitant  irati , 

(cckiSi 
1 1;  Qai  hancnon  properes  dcftinare.  Do.  habeto.   To.  hetr, 

prxdatus  probel 
Abi ,  argentum  effcr  huc. 
Non  edcpol  minis  trecentis  cara*ft  i  fecifti  lucri. 
Sa.  Heus  tu,   etiam  pro  vcftimcntis  huc  deccni  accedcnt 

minx. 
Do.  Abfcedentenim,  nonaccedent.  To^taceds,  hontii 

illum  vides 
110  Quxrere  anlam  ,  infe^lum  ut  faciat  f  abifne ,  atque  argen- 

tum  pctis  ?  * 

Do.  Heus ,  tu  fcrva  iftum.  To.  quin  tu  is  intro  .^  Do.  abeo  ^ 

atque  argcntum  afFcro. 

ACTUS      QUARTl     SCENA     QuiNTAi 
'     TOXILUS,  SAGARiSTlb,  ViRGd. 

EDcpol  dedifti,  Virgo )  operam  allaudabilem  j  cokr.zimtMeaii 
Probam  &  fapicntcm  6c  fobriam.     Vi.  S I    Q_U  I D 
BONIS 
BONI  FIT,  eftc idcm & grave & gratUm folct. 
To.  Audin'  tu ,  Pcda ,  ubi  argcntum  ab  hoc  accepedSj 
5  Simulato  quafi  eas  prorium  in  navcm.  Sa.  ne  doce. 
To.  Pcr  angiportum  rurfum  te  ad  mc  rccipito 
Illac  per  hortuni.  SAoquodfuturum  eft  j  pr^dicas. 
To.  At  ne  cum  argento  protinam  pcrmutes  do mum  j 
Moneo  te.  Sa.  quod  te  dignum'ft ,  me  dignum  eile  yiSo   - 
1 0  To.  Tace  ^  parce  voci ,  prasda  progreditur  foras. 


^.  J^Rave.']  Grave  pro  pretiofo&ca- 

vrf  ro  accipiunt  LaTini.  Unde^tv.va 

donum  Symmacho.  itaGrsci  ^a^6  :  ut 


4.  Perfa.  ]    Sagariftio  ,   qui  Perfani 
mentiris. 

5.  Prorftm,'}  Quafiproveifum^re^^sj 
via. 


%  2,  ACTUS 


324  P     E     R      S      A. 

A  C  T  U  S     QjJ  ARTI     SCENA     SeXTA. 
DOB.DALUS,     SAGARISTIO,     TOXILUS,    VIRGO. 

PRobati  hk  argenti  fiint  fexaginta  min^ , 
Duobus  nummis  minus  eft.  Sa.  quid  ei  nummi  fciunt  ? 
Do,  Cruminam  Iianc  emere ,  aut  facere  ut  remigrec  domum» 
S a.  Ne  non  fat  efles  leno ,  id  metuebas  mifer , 
5  Impure ,  avare ,  ne  cruminam  amitteres. 
To.  Sine ,  qu^fb :  quando  leno'ft ,  nihil  mirum  facit, 
Do.  Lucro  faciundo  ego  aufpicavi  in  hunc  diem  : 
Nihil  mihi  tam  parvilt ,  quin  me  id  pigeat  perdere. 
Age ,  accipe  hoc  (is.  S A^hunc  in  collum ,  nifi  pigec 

lolmpone.  Do.  verofiat.  Sa.  nunquidcsterum 

Mevoicis?  To.  quidtamproperas:  Sa.  ita  negotium*fl , 
Mandatse  quse  (iint ,  volo  deferre  epiftolas.  ^«^.voio  pergsrt* 

Geminum  aucem  fratrem  fervire  audivi  hic  mcum , 
Eum  ego  ut  requiram  atque  ut  redimam ,  volo. 

I  j  To.  Atque  edepol  cu  me  commonuifti  haud  malc. 
Videor  vidilPe  hic  forma  perfimilem  tui , 
Eadem  ftacura.  Sa.  quippe  qui  fracer  fiet. 
Do.  Sed  fcire  veiimus ,  quod  tibi  nomen  fiet. 
To.Quidaccinecnomenfcire?  Sa.  aufculca  ergo  >  utfclas: 

20  Vaniloquidorus,  Virginifvendonides, 
Nugipolyloquides ,  Argenciexcerebronides, 
Tedigniloquides,  Nummorum  expalponides : 
Quodfemeiarripides ,  Nunquam^(?/^^eripides. 

Do.Heu 

Vid  ei  nummir\  Quare  abfunt?  jHerychius:  i-mt^txtif ,  vjtox^j.   ita  quo- 

que  Suidasexponit.  Hinc  putem,  cum 
mmdatumittere,  eflTe  cum  epiitolis ,  ia 
quibus  mandata  peifciipia,  mitteie.  C0- 
lerHs. 

21.  Ni*gipolyloqmdes.~\  MlT.  Camera- 

rii  habent ,    NHgipiiocjuides.  Ea  veftigia 

fequutus  malimfcribere;  Nugipilileejui- 

des ;  vocabulo  fafto  k  nuga, ,  pitut  8:  /0- 

nonum  mores:  nenon  refpondeatfatis  I  tjuor.  Pilinonfacereqnid  Latinis  iignifi- 

tuonominitu^queturpitudini.  Gruter 

12.  M.andata.']^Qnzl^gtndum,Man- 

d&tA  qu£.  Sunt  enim  epiHolae ,  mandaca. 


_  qi^idfacerefciunt?  Lambin 

3.  CrHrninam.']  \Jt  ciumenam  hanc 
emas;  aut  ii  duos  iflos  nummos  tibi  dari 
etiam  poAulss ,  crumenammihireddas. 
Lambin. 

4.  "Ne  non  fat.l    Sic  Terent.  Phorm. 

SiEt.  3 .  ic.  2.  .   Eja ,  ne  parum  lenofies. 

T>i)?5  ideil,  vererisnenonobtineasle- 


cet,  nemo  nefcit.  Pi/«* ,  resnihili.  Boxh. 

22.  Tedigniloquides.']    Fi6i:a  nomina 

Ariilophanis  mQie  &  Gixcoium :  pro 

le 


AcTUS  IV.  ScenaVII.  315 

Do.  Heu  hercle  nomenmukis  modisfcriptum^ft  tuum. 
25  Sa.  Ita  funt  Perfarum  mores ,  longa  nomina 
Contortiplicata  habemus.  nunquid  cseterum 
Voltis  f  Do.  vale.  S a.  &  vos :  nam  animus  in  navi'ft  meus. 
Do.  Crasirespotius,  hodie  hic  coenares.  Vale. 

tc  prafenti  tamen  fententiam  i^i3L^cxit\Techmloejuides ,  quafi  qui.loquitur  tech- 
debent :    itaque  altero  verfu  legerim  J  nas.  Upfsus. 

ACTUS      QUARTI     SCENA      SePTIMA. 
TOXILUS,  DORDALUS,  SATURIO,  VIRGO. 

POftquam  illic  abiit ,  dicere  hic  quidvis  licet. 
^^ .      N^liictibidiesiliuxitlucrificabilis! 
o,  Nam  non  emifti  hanc,  verum  fecifti  lucri. 
" '  Do.  llle  quidem  jam  fcit ,  quid  negotii  geiTerlt , 
5  Qui  mihi  furtivam  meo  periclo  vendidit. 
Argentumaccepit,  abiit.  quid  ego  nunc  (cio. 
An  j  am  alleratur  hxc  manu  ?  quo  illum  fequar  ? 
In  Perfas  ?  nugas.  To.  credidi  gratum  fore 
Benehcium-  'meum  apud  te.  Do.  immo  equidem^gratiam 
fo^Tibi,  Toxile,  habeo:  namfenfitefedulo 

Mihi  dare  bonam  operam.  To.tibin  egoMmmo  ^o^lmmoS 

'  fervii. 
Do.  Attat  oblitus  fum  intus  dudum  edicere 
.Qu^  yolui  edida ,  alletva  hanc.  To.  falva^ft  haec  quidem. 
Vi.  Pater  nunc  ceflat.   To.  quid  fi  admoneam  ?    Vi.  tem- 
pus  eft.  ascfi/j  xiiV' ■ 

1 5  To.  Heus  5  Saturio ,  exh  nunc  eft  iila  occafio 
Inimicum  ulciici.  SA.ecceme.  nunquidmoror? 
To.  Age,  iIIucab(cedeprocuIeconipe6lu.  SA.tace. 
To.  Ubi  cum  lenone  me  videbis  colloqui , 
Tumturbamfacito.  Sa.  di6lum  fapienti  fat  eft. 


X  5  ACTUS 


^z4 


P    E    a:    s    A, 


ACTUS     QUARTI  SCENA     OCTA^A* 
PORDALUS,    T  p  X  I  L  U  S. 

TRanfcidi  loris  om  neis  adyeniens  domi , 
Ita  mihi  fuppeilex  fqualet ,  atque  acdes  mex. 
To.  Rcdis  tutandem  ?  Do.  redeo.  To.  nx  eG;o  liodietibi 
Bonam  vitam  feci.  Do.  rateor  habercgratiam.       ' 
5  To.  Num  quipp.iam  aliud  me  vis  l  Dp.  ut  bene  fit  tibi. 
To.  Pol  iftuc  quidem  jam  ego  omne  ulurpabo  domi : 
Nam  jam  incHnabo  me  cum  liberta  tua. 


4.  'jy  Onam  vitam.']  Lambin.  ccrrlgit» 
XyBona  mnlta  feci.  Sed  nihil  necfeflc 
cft  hinc  ejicere  propriam  &  elcgantem 
formulam  ;  Bonam  vitamfacere:  cum  fi- 
gnificaie  vcllent,  involuptatera&gau- 
dium  fe  opera  alicofns  conjeftos.  Ca- 
lin.4>4.  Ve?7Uf  multipotens  bonam  vitaf» 
mihiiiediflf.  J.  Gul.         • 


7..  JamincUnahome.']  Fruftra  hic  no- 
tant  lenonum  genus.fafaciffimum  fuilTe: 
non hac dicit kno ,  fcd  Toxilus ,  qui  ab, 
lenoneamores  fuos  redemerat.  Fruftra, 
inclinabohic  detorquent  ih  fenfum  tut- 
pem:  nihilefl:cnimaliudquam  accum- 
bam :  id  quod  paullp  poft  liciunt.  Gr«- 


novius. 


ActUS      QUArTr     SCENA      M^-H%»' 
^'         • "-iiu-^  \U.: 

SATURIO,  DOEIDALUS,   VIB.0O.    ;,--,;u,.., 

NI(i  ego  illunc  hominem  perdol  DQ.,perUliSA,-iitqu^ 
OpCUme  .  '   •    '        •;/;  :..[   . 

Eccum  ipfum  ante  cedes.  Vi.  falve  multum ,  mi  pater. 
SA.Salve,  meagnata.  Do.hei,  Pcrramepeirandedit.      ■ 
Vl  Patet  bic  meus  eft.  po.heral  quid?   Pater?   perii  opf- 

5  Quid e^o igitur ceflb infelix lamentarier     .:!■:?  zv. 
Minasfexaginta?  Sa. ego poltc faciam ,  fceliis,,^  '      ^ 

Te quoque  etiam  ipfum  iit  lamenteris.  Do.  occidi  l 
Sa.  Ag-e ,  ambulain  jus,  leno.  Do.  quid  mein  jusvocas^ 
S  A.  lili  apud  Praetorem  dicam :  fed  ego  in  jus  voco. 

.L^f-j/-^.  Do.Non- 

j>.  y  LH  apud  pr<etorem  ~\  Si  fcus  non  la- 


tiraret,  fedagendi  fecum  A(3:orifa- 
^eietpoteftatem ,  folebatpoftulationum 
diein  jusfequiadverfarium.  cumqueci- 
tatusrefpondilTet,  ftatira  Aftorcaufam 
4liQd?at j.  fijamqu^  rsp ,  fedeii|e  p|d  tri- 


bunali  Praetore ,  aftionem  cdebat.  Ante- 
quam  autem  in  jus  ventum  effet ,  reo 
attionem  edereAcJoremolim  cogi  non 
folere ,  cx  hoc  Plautiioco  probari  poteft. 
Revard. 

10.  Tttan* 


ACTUS    V.SCENA    I.  3'^7^ 

to  Do.  Nonne  atteftaris ?  S a. tuan'  ego caulla ,  carnufex , 

Quoiquam  mortali  libero  aureis  atteram  ? 

Qui  hic  commercaris  cives  hominesliberos. 

Do.Sinedicam.  SA.nolo.Do.audi.  SA.fumfurduSjambuIa. 
•    Sequere  hac ,  Tcelefta  feles  virginaria. 
15  Sequere  hac ,  mea  nata ,  me  uique  ad  Praetorem.  Vi.fequor. 

10.  TuaH'ego  caujp*']  Homines  enim 
infames,  &inteftabiles,  ut  furesautlc- 
n0nes«  fineanteftatione,  injeitamanu 
invitos  in  jus  traheie  licebat.Dow;;;.  V.N. 
Curc. aft.  s-  3. 177. 

c  14.  Scelefia  felles  virginaria.  "]  Tcrfo- 
nasitadifting.  Sequere  hac.  Do.  fielejla 
felles  virginaria.   fic  apud  Aufon.  Ep.  69. 


felles  pullaria  tAyfubub  Lucillii.a  lapien- 
dispufiisfivepuUis. 

^it  Marcus  /  Telles  nuper  puUaria  di" 

Corrupit  totum  tjuipuerilefecw. 
Sic  Rud.  3  .  4.  felies  vtrginales  appellat  le- 
nones:  trafto  convicioarapacitate  ejus 
animalis.  Lipfius. 


ACTUS     QUINTI    SCENA   PRIMA. 

,;:  TOXILUS,  SAGARI  STIO,  LEMNISELENE. 

HOftibusvidlis,  civibusfalvis,replacida,  pacibusperfedtis, 
Belloextin<Sto,re  benegefta,integro  exercitu  8c  praefidiis, 
CumbenenoSjJuppiterjjuvifti,  diquealiiomnesccelipotentes, 
Ea  vobis  grates  habeo ,  atque  ago :  quia  probe  fum  ukus  meiini 
inimicum. 
5  Nunc  ob  eam  rem  inter  participes  dividam  praedam  dc  partici- 
pabo. 
Itc  foras :  hic  volo  antc  oftium  Sc  januam  meos  participes  bene 
1  .  accipere.  :> 

•    Statuite  hic  ieduios ,  ponite  hic  quas  aftblent.   hic  ftatui  volo 

primum 

'  •  Aquilam  mihi :  unde  ego  omnes  hilaros ,  lubentes,  lastifican- 
tesfaciamutfiant,  ' 


l.X^^cibu^  perfeSiit.j   Cooditionibus 

X  pacis  tranfaftis.  Nonius  :  Paces , 
plurali  numeronove  pofitum.  Varro  ,  con- 
(iituere  paces. 

4.  Ea.  J  Obca,  ob  eam  caulTam.  L. 

7.  Statuite  hic.'\  Servilis  convivii  de- 
rcriptio.  Huc  pertinetlocus  Afinar.  aft. 

I.  &  2.  ^ffolent.  ]  Flores ,  corollas, 
jpanem ,  obfonia  ,  vinum ,  &c.  Lam- 
pinus. 

I    8.  ^quilam.  ]  Aquam  duplicem  ini- 
do  fliatim  poni  mos  erat ,  Calidam ,  Fri- 


Quo- 

gidam.FacetaautemallufioComicifer- 
vi,  quaCad  ^cjuilam  etiara  mitirareni. 
Lipfius.  Vnde  ego  omnes  hilaros.]  Lepi- 
diffimi  verfusj  fed  perobfcurus  hicelt, 
obinfolentiam  formulx,  faciam  hiUros 
ut  fiant  ;  elegantis  tdmen ,  8c  in  uno 
Plauto  locis  fexcenris  obviaj ,  Accufandi 
c^fupro  Nominandi  pofito.  Porro  ,  /«- 
lentes ,  convivii  verbum  proprium  eft, 
cum  fronte  jam  exporre6ta  jocandi  Sc 
{^t(t  e:ihilarandi  cuique  libido  eft.  Ter. 
Adelph. 

X  4  Uilarem 


|il  P      E      R      S      A. 

QuoEum  Qpera  hxc  mihi  facilia  fa£i:u  fada  funt ,  quae  yplul 

effieri. 
I o Nam IMPRQBUSeft hom o , qui beneficium fcit  ^cipere'^'* 

Iimiere  &  reddere  nelcit, 
Le.  Toxile  mi ,  cur  ego  {ine  te  fiuii  ?  cur  autem  tu  fine  me  es.> 

To.  agedum  ergo , 
Accede ,  mea ,  ad  me ,  atque  ampledere  fis.  Le.  ego  vero.  oh, 

nihilmagisdulce'ft! 
Sedj  amabo,  oculusmeus,  quin  le6^is  nos  a6tutum  com- 

mendamus? 
To.Omniaqustuvis,  eacupio.  Le,  mutuafiuntame.  To. 

age,  age,  age,  ergo, 
ijTvL Sagariftio ,  accumbe  in  fummo.  S a.  ego  nihil  moror:  cedo» 
"'  parem  quem  pepegi. 
To.Temperi.  Sa.  mihi  iftuctemperi,  feroTt.  To.  hocage, 

accumbe:  hunc  diem  fuavem 
Meum  natal^m  agitemus  amcEnum  :   date  aquam  manihus  i 

apponicemenfam. 
Dohanc  tibi  florentem  florenti:  tu  hic  eris  didatrix  nobis. 

age,  puere,, 

Afum- 


ffilarem  ae  lubentemfac  te  in  nati  nu- 

ptiif. 

Sentcntiaeft:  JubetToxilusleaulosfta- 
tui,  cyathos,  vihura  ,  cxteraqusaftb- 
lent,  imprimiscaldam  temperando  Vino 
adponi :  ut  lubentia  &  hilaritate  impleat 
omnes,  quorum  opera  fallaciaj  ex  fen- 
tentia  £iiccefl>rint.  /.  Gul. 

I S .  Cedo  parem.  ]  Q^u  icquid  alii  di- 
^ttt,  autmutenr,  placetqubdLambi- 
nus  repofuit ;  cedopartem  ,  quam  pepegi. 
Cedo,  id,  quod  ex  padto  mihi  debes. 
Boxhnrn.  Sgo  nihil  moror.^  Hinc  mani- 
fefto  dilucet  fummi  lecii  ordinem  in 
dilcubitu  honoratiorem  habitum  anti- 
quitus,  quotiesnonnifi  bicJinium,  ut 
hic,  ftratumerar.  Jiispatratis.reliquum 
erat,  ut  menfa  ance  utrumqus  leftura 
collocaretur:  Idquodmox  fieriimperat 
Toxilus.  Qaae  eadem  poft  cibum  fum- 
ptum  rurfus  removebatur.  ArguiDento 
eSM^oaianKna  illuds 


ToJiquAmepulis  exemptafAmest  menfs^ 
cjue  remot/z.  Douza. 

1  8.  Florentem,  &c.'\  Errat  hic  Lambi- 
nus.  De  coroSa  Qnim  fiorea,  nondcpuella 
Sagariftioni  oblata  a  Toxilo  intelligen- 
dum.  Grutertu.  Ex  i\lo,  do  hanctjbi,  &c. 
probo ,  Magtftros  iriterdum  fola  corol- 
Ix  impofitione  diftos  elle.  Q^i  enim 
leges  bibehdi  praefciibcbat  ,  M^gijier 
vuJgo  dicebatur :  Varroni  etiam  Modtm' 
perator:  Horatio  xArbiter:  Plauto  Di- 
iiater.  Gxxc.  avfA7rocna.px.@^^ ,  fia.^n-' 
kdVi  i  TQ^^nyi.  qua  poftrema  voceSp 
hofterufuseft,  Stichoa<fi:.  j.fc.  4.  Hjc 
autera  Magijleria  (ut  Cicero  vocat)  feu 
Regnavini  {\\t  Kor.)  foitiebantur Si  eli- 
gebanttalis,inomnicohvivio.  Etquan- 
quam  talorum  jaftus  variierant,  Ff?iw, 
Canis ,  Senio,  Cfei««  j  tamenpropriusfuit 
Magiftro  creandb  ja^tus  Veneris:  qui 
enimprimuseconvivis  hancjecerat,  is 
Magifter.  Hotat. 


A  C  T  u  s  V.  S  c  i:  N  A  1 1.  329 

A  fummo  feptenis  cyathis  committe  hos  ludos.  move  manus  5 

propera. 
4o  Paegnium,  carde  cyathosmihi  das,  cedoiane.  Bene  mihi.  benc 

vobis,  bene  amicos  mca:. 
Pptatus  hic  mihi  dies  datus  ho.die'{l  ab  dis,  quia  te 

licediberammeampledi.  /?.?mt* 

Le.  Tua  £\6lumi  opera  B  E  N  E  omnibus  nobis ,  hoc  mea  ma- 

nus  lux  poculum  donat ; 
Utamantemamantidecet.  To.cedo.  LE.accipe. 

To.  Bene  ci  qui  invldet  mihi , 
Et  ei  qui  hoc  gaudio  gaudet. 


invicts;:  iriihi. 


manos  autem  reptimo,pafRm  docemur. 
Faber.  Committe  hoi.\  A  metapliora  lu- 
dorum  Circenliumi  qui  dicuntur  com" 
mitti,  cumfaiStiones  quadrigaruraecar- 
ceribusemittuntur.  lic  Varro  :  Domi.Dug 
matnro  ovo  ccsnam  committiT.  Cicer,  ?. 
de  Fin.  Eeri  tudis  commifis  exurbe prrjfe- 
iltu.  Nonius :  Commtttit ,  id  eft ,  iacipit. 
Scali^er. 


• ^uem  Venui  arbitrum 

Dicet  htbeiidt.   ■ 
Lipfius. 

19.  Sammo.']  V.  N.  Afin.  Aft.  s. 
ic.  2.  J^r^i.  Septenis  cya.thiscommitte.~\ 
Non  adgymnicos  ludos  Plautus  vetufti 
nioris  non  jgnaiusallulitj  fed  adcurules: 
^Uorumcurfum  olimapudGraicos  non 
feptimo,  fed  duodecimo  (jiacio  finitum, 
C7L  Pindaio  ejUfque  Scjioliafte  j  apud  Ko- 

ACTUS       Q^INTI       SCENA       SeCUNUA. 

DORDALUS,  SAGARISTIO,  LEMNISELENE, 

P  A  G  N  1  U  M. 

QUifunt,  quierunt,  quique  fuerunt,  quique  futurifunt 
pofthac ,  ; 

Solusegoomnibusantideo  facile,  miferrumus  hominumuc 

vivam. 
Perii,  interii!    peilumus  liic  mihi  dies  hodie  illuxit !   cor- 

ruptor 
Ita  meToxilus  perfabricavit ,  itaque  meam  rem  divexavlr. 
jVehicuIum  argenti  mifer  ejeci,  amili:  neque  quamobrem 
ejecijhabeo. 

Qu} 


4.  'TyErfabricavit.']  Fabricis 8c  dolispla- 

X  niflinrieperdidir.  Lamb. 

S.  ^mifu  &c.'\  Mihivideturfcriptum 
faifle  ,  verriculum  argenti  ejeci.  ut  fit 
idcm,   quod,  ^Aureoham^  pifcatuifum. 

(quod  Proverb.    leculo  Augufti  poftea  , ,  , .„„,.,„...       .,..  ^^... 

^kbratuin  eft.)  Hoc  emm  vult  :   Ma-   proprie  dicitiii  de  rctibus  pifcatoran 


gnum  argentum  profudi,  fperans  vi  mihi 
lucro  fuiurum.  nunc  &  pecuniara  amiii 
&  id  quod  captabam,  Quod  ^cidaliM 
adiJlud  rrahit,  Tlaujlrum  perculi,  vis 
quadrat.  PlauJlrumperceUere  concinnius 
dicitur,  quam  Plauflrwn  ejicere.   Ejicere 


QuJillum  Perfam,  atquc  omnes  Perfas,  atquc  ctkm  omties 

perlonas 
Male  di  omnes  perdant !  ita  mifer !  Toxilus  hxc    ToxiiS  2^?^ 

mihi  concivit. 
Quia  eifidem  non  habui  argenti ,  eo  mihieasmachinasirio- 

lim'ft: 
Qucm  poi  ego  ut  non  in  cruciatum ,  atque  in  compedis  cogam, 

(i  vivam , 
10  Siquidem  huc  unquam  herus  redierit  ejus,   quod  (pero,  (ed 

quid  egoaipiciof 
Hoc  vide ,  quae  h^c  fabula  eft?  pol  hic  quidem  potant :  aggre- 

diar.  obonevir 
Salveroj  8c  tu  bona  liberta.  To.  Dordaius  hic  quidem  eft^ 

SA.quinjubeadire. 
To.  Adi,  filibet.  agite,  applaudamus.  Dordale,  homole-^ 

pidilTtime,  lalve. 
Locus  hic  tuus  cll: ,  hucaccumbe.  ferte  aquam  pedibus ,  praj- 

bentupuere? 
15  Do.Nefismeuno  digito  attigerls,  ne  te  ad  terram,  fcelus, 

affligam^ 
Pjs..  Attibi  ego  hoc  continuocyathooculumexcutiam  tuum. 
Do.  Quid  ais ,  crux ,  ftimulorum  tritor  ?  quomodo  me  hodie 

vorfavifti  1 
Ur  me  in  tncas  conjecifti !  quomodo  de  Perfa  manus  mihi 

adita'ft' 

To.Jur- 

Q^oetiara  perttnebitillud;«e^«e,  quam- 1      14.  Terteaquam  pedihus.']  Ridetleno- 

ehremejecifhaheo.^i^itctAmficilcrcamift 

patitur  fe  extrudi.  Si  autem  me  fequeris, 

COnftant  omnia.  Ejeci  verriculum  argevti, 

id  eft,  aureohamopifcatusfum.  ^mift 

hamum  ,  ut  contingit  nonnunquam  pi- 

fcatoribus.  nec^uamohremejeci,  habeo,  id 

eft,  pifcis,  quemcaptabam,eva(it:non 

fum  naftusquod  petebam,  Hoc  proprie 

cft.   aureohamopifcari.  Judicent  eruditi. 

Piftortx. 

9.  Huempol^&c^  Oratio  non  eft  in- 
tegra,urquciEirati  fithominis,  autreino- 
VaEfpedaculocommoti.  Lambin. 


rr.  Fahulaeft?~\  FabuU  remetiarage- 
ftamnotat.  Gruter. 


nem  :  iraque  dicit,  pedibui  ;  non  ,  mani' 
buf,  Lambinus.  Lotio  non  folum  ]u- 
djcis,  fed  &  Gentibus  ipfis  ufitata.  Quia 
enim  in  leclis  difcumbentes  epulaban- 
tur,  propterea  prius  depofiris  foleis  lava- 
bant:  nefcilicetpulverofispedibus  ftrata 
inquinarent.  Scalig. 

17.  Vorfavifti.j  Verfare,  e&.  idtm  fcie 
quod  vcxarej  hoc  eft,  aliquem  haberd 
exercitum  excruciatumque.  V.  N.  Bac- 
chid. 4.  $.6. 

18.  Vt  me  in  tricat  conjecifti.']  Tric* 
proprie  pili :  quiaviles&  hulliuspretii, 
inderesejufmodiifto  nomine  infignits. 
Porio&  funes  vinculaque>  ac  tranflate 

omnia 


A  C  T  U  -S'  V.   S  C  E  N  'k  II.  5:3  r 

'^'To.Jurgiumhincauferas,  fiiapias.  Do.  atbonaliberta,  h^eG 

fcivifti, 
20  Et  me  celavifti  ?  Le.  S  T  U  L  T I T I  A'S  T,  quoi  bene  e(Te  licer, 

eum  prasvorti 
^'  Xitibus.  pofteriiis  iftsc  te  magis  par  agere'ft.  Do.  uritur  eor 
mihi. 
Tb.Daillicantharum:  extingueignem,{icoruritur,caputne 
ardcfcat. 
"•'Do.Ludosmefacitis,  intellego,    To.  vin' cinsdum  novoni 
tibidari,  Pa^gnium  ? 
Quinelade,  utfbles,  quandoliberlocu'fthic.  "^ 

ij-Hui,-babiE!  bahlioe  teintulifti&facete. 

,PA.Decetmefacetumelle:  6<:huncirridere 
*  •'Lenonaii  lubido'ft  quando  dignu^ft, 

To.Pergeutcoeperas.  Pa.  hoc,   leno,  tibi.  knotS" 

'  Do.PefH,  perculitmeprope.  Pa.  hem,  rervarurfum. 
3^a  Pp.  Delude  ut  lubet ,  herus  dum  hinc  abcft. 
■^   PiE?.  Viden*,  uttuisdi6ttspareo?    ^'AuI- 

Sed  q^uin  tu  meiscontra  item  didis  fervis , 
'^'xA.tquebocquodtibi-foad€o,  facis?  Do,quideftidr 

Pj^.  Reftim  tu  tibi  cape  craftam ,  ac  fufpende  tc. 
^j^Do.  Cave  fis  me  att-ingas ;  ne  tibi  hoc  fcipione 

Malummagnumdem.  Pa.  utere ,  te  condono. 
"^^  To.jamjam  ,  Pjegnium,  dapaufam  *** 
;^',Do.Egopol  vos  eradicabo.  Pa,  at  teilfe ,  qui  (iipra  nos  habitat 

QTnnia  impedimenta  ita  appeliabantur : 
Unde  intricare ,  extricare.  Nqn  alia  latio- 
nc  ufarpat  hic  Plautus.  Meftrf.  Manus 
efl  adita.  J  Opinor  adtre  manum^  pro  cal- 
lidefiuftraii,  fumptum  elTe  abreathle- 
tica,  in  q^ua  manum  adireaitis  forfan 
prazcipux  fuciit  8c  indultrias  callidioris , 
ad  adverfaiium  occupandura.  ^cidal. 

20.  Pr/tvorti  Litibuf.~\  Id  eft,  potius 
litesfequi,  ut  loqmtur  Tercnt.  vide  & 
Plin.Iib. 7.  cap.  32.  Pofteriw,  fcil.  iites 
fequi. 

23.  Ludosmefacitii.']  lUudere^  ludifica- 
ri,  ludibrio  habere,  fs.pe  turpitudinis& 
obfccenitatisfignificationeHihAbeje :  ut 


Qui 

apud  Grafcos  ,  vC^^av.  \[j.7mi^w  i 
>^Ta.7rv,i^C'iv.  Suct.  in  Tib.  Fcemimrum' 
tapitibuithudeTe folitm.  Ter.  Hecyra  ; 

Eam  ludibrio  habere.  Ad  quod  Do- 

natus  :   Honefto  verbo  &  pleno  pudorit  ufnt 
eft :  &  Hove,   provitiari.  Murer. 

36.  Te  condono.]  Tibi  permjtto  ,  ut 
ifto  fcipione  me  ferias.  Ridicule  ita 
Lambinus.  Tude Magno malointeUigti: 
quod  cum  Dordalus  puero  fe  daturum 
rainaretur;  illerecufat,  eoque  munere 
ipfum  condonat,  ut  fibi  fruatur.  Kyici- 
daliuf. 

37.  Dapaufam.']  Td  eft  ,  quietem,  fi- 
neiji.  lUPaufare,  Trin. ad.  1.2. 

40.  Cir- 


f  f  i  P      E      R      S      A. 

Qui  tibi  male  volt ,  maleque  faciet.  non  hidfcunt,  vemm  e^di 
40  To.  Age  circumfer  mulfum:  bibcre  da  ufque  plenis  cantharis. 
Jamdiu  fadum  eft  poftquam  bibimus :  nimis  diu  (icci  fumus. 
Do.  Di  faciant ,  ut  id  bibatis ,  quod  vos  nunquam  tranfeat. 
PiE.Nequeo,  leno,  quin  tibi  laitem  ftaticulum  dem^  olim 

quem  Hegea 
Faciebat.  vide  vero ,  fi  tibi  (atis  placet.  S a.  me  quoque  vola 
45  Reddere :  Diodorus  quem  olim  faciebat  in  lonia. 

Do.  Malum  ego  vobis  dabo ,  nifi  abitis.  S a.  etiam  muttis  im- 

pudens? 
J^am  ego  tibi ,  (i  me  irritaflis ,  Perfam  adducam  denuo. 
Do.Jamtaceo  hercle.  atque  tu  Per{a  es ,  quime  uique  admu-^ 

tijaviftiad  cutem. 
To.  Tace  ftulte:  hic  ejus  geminus  eftfrater.  Do.  hiccine*ft? 
To.  ac  geminiilimius.  .  :^   . 

$  o  Do.  Di  Deccque  &  te,  &  geminum  fratrem  excrucient.  S  a<  qui 
teperdidit:  .  ,,fj..., 

Nam  ego  uihil  merui.  Do.  at  enim ,  qupd  ille  meruit,  tibi  id' 

obfit  volo, 
To.  Agite ,  fultis,  hunc  ludificemus,ni{i  non  dignuft.$A..|i.on 

opuft.  jH.,."-^;' 

Le.  At  me  haud  par  eft.  To.  eo  credo,  quia  non  inconciiiavir> 
cumteemo. 


vencnum  aut  pra  veneito.  ,  Grmoviui^ 
43.  StAticulHm.'^  Sr4f /c«/i  funtfalta- 
tiones  flatariac  quxdam  non  pioinde 
motorix:  (Macrob.  cx  Catone,  1.  3. 14-) 
quales  erant  ineoChori  generej  quod 
<pi<ri.iMv  a.  Graecis  vocatur.  vel  Staticuli 
a  parte  (altatic^nis  dicuntur,  in  qua^-^f «r. 


40.  Cinumfer.  j  Circumferrepotionem  , 
idem,  quod  in  orbem pr^bere  a  fummo. 
Lipjiu*. 

41.  ^od  vos  nmquam.  ]  Venenum 
ihterpretatur  Douza.  Ei  obloquuntur 
Kullam  elTe  caufam ,  cur  fic  accipiamus : 
Veneni  nullamfieri  mentionem.  Quafi 

lioninnumer3,quorumnuIlafit  mentio  iTiirneb.  V.  N.  Sticho  extrerna.  Hegeti 
intelligendoaccipiantur.  Voluntfimpli-  jille  &  Diodorus  noti  erant  eo  tempore 
citer  eile,  quod  l^ovpiiv  five  excernere  jfaltatores,  de  quibusnihil  leginifi  hic. 
nonpofiitis,  utiliaquafirumpantur.  At    5d/;«tj/T 

quid  eft  illud  ?  aut  venenum  utique,  45.  In  lonia.~\  Vide  notas  Sticho 
aut  pro  veneno,    vel  eundem eventum  !  5.  7. 

habensquem  venenum  ,  fivevifua,  five  j  53.  ^ia  non  inconciliavit .  ]  Iterum 
obaliaminfirmitatem  torporis.  Itaque  i  Ironia  elt.  Eo,  credo,  nondebeseuia 
pugnarenon  debebant,  fedfua  jungere,  jludificate,  quia  dete  benemeritus  eft; 
ne  ambo  angufte  nimis  locuti  videren-  j  &quia,  cumteemebam  ,nonmihiad- 
tur.Bibatis,  cujus  foecespriufquam  exor-  verfatus  eft  fcilicet.  Lambinw.  V.  N. 
natis,  pereatis.  hoc  efi:,  quod  fit  aut  JTiin.  i.s. 

54.v4N 


A  C  T  U  S  V.  S  C  E  N  A   II.  355 

Le.  Attamen.  To.  non  tamen :  cave  ergo  fis  malo ,  8c  (equere 

me, 
^^  Te  mihididoaudientem  efleaddecet.  namhercle  abfque  me 
Foret  &  meo  prsEfidio ,  hic  faceret  te  proftibilem  propediem. 
Scd  ITA  PARS  LIBERTINORUMeft,  nifi  pa- 

trono  qui  advorfatus  eft , 
Nec  fatis  liber  fibi  videtur ,  nec  iatis  frugi ,  nec  fatis  honeftus : 
Ni  id  efticit,  ni  ei  m  ale  dixit ,  ni  grato  ingratus       nii.  m  nh  omdt. 

repertus  eft. 
^o  Le.PoI  benefadatua  me  hortantur ,  tuoutimperio  parcam, 
To.Ego  fum  tibipatronus  plane,  quihuicpro  te  argentum 

dedi. 
Pro  hifce  hunc  volo  ludificari.  Le.  meo  ego  in  loco  fedulo  cu- 

rabo. 
Do.  Certo  illi  homines  mihi  nefcio  quid  maliconfulunt,  quod 

faciant.  Sa.  heus  wos. 
To.Quidais  ?  SA.hiccine  Dordalus  eftleno, 

qui  hicliberasvirsines  ?  jm/:  «/f  .qm  Mciiberas 

65  Hiccine  elt  qui  kut  quondam  forcis  ?  Do.  qux  h^c 

res  eft  ?  hei ,  cokphum  icit.  ^^ri^^E 

Malum  vobis  dabo.To.at  tibi  nos  dedimus,dabimufque  etiam. 

Do.  hei  nates  pervellit. 
Pjt.  Licet:  diu  fepe  funt  expund:^.  Do.  loqueretu  etiam 

fcuftum  pueri  ? 
LE.Patrone,  iincro,  amabo,  adcoenam.  Do.  meaignavia, 

tununcmeirrides? 
lE.Quianetevoco,  bene  ut  tibi  lit?  Do.nolomihibeneelle. 

Le.  nefic. 

To.  Quid 

nus  :  in  quo  roanifefto  ad  Athenienfiuni 
■^m^TiKwiv  relpeftum  eft.  de  quo  Sui- 
das,  &c  Ariftophan.   Pluto  aft.  i.  fcen.  z. 

'n>X«3).  Meur/tHs. 

68.  Mea  ignavia.']    Male  hsc  vulgo 
diftinguuntur.  Lege;  Mea  ignavia  tu  nunc 


54«  KAttamen.  To.nontamen:  cave.l 
Scrrao  Lemnifel.  interrumpitur.  Non 
oggere  mihi,  inquit,  tuum  .Attamen^ 
acmiite  depriorehero,  maloquecave, 
quam  nunc  meam  raeo  difto  decetciTc 
audienrem.  ^cidal. 

Sa.  Proflibilem.']   V.  N.    Stichos.«S 


S7-  Ltbertinorum.]  Pulcreexpreffit li-  j  me  irrides.  Per  meam  ignaviam  8c  fim 

bertinorum  mores  :  ut&  Perfius  Sat.  5.    plicitatera  ,  dum  me  eludi  palTus  fura  , 

ubi  vjde  Cafaub.pag.  4T  3.  1  faftum  eft,  ut  jam  mc  irridcas,  ut  me  de- 

66.  Do.  HetnatesperveUit.']  Non  vi-    ridendi  mateiia&  occafiotibifitoblata. 
«tm  hunc  locum  inteliexiffe  Lambi-  I  BoxhoTn, 


334  Persa   Actus   V.  Scena  It. 

70  To.  Quld  igirur,  fexcenti  numrai  quid  agunt  ?  quasturbas 

danunt! 
Do/Maledirperii!  rciuntreferreprobeinimicogratiam»     ^^ 
To.Satisrumplimusfupplicii  jam.  Do*  fateor,  manus  vobis 

do*  To.  &  poft  dabis 
Sabfurcis.  abiintro.  Sa.  in  cracem.  Do.  an  me  hic  parum 

exercitum 
Hifce  me  iiabent  ?  To.  conveniire  te  Toxilum  memineris. 
yjSpedatores,  benevalete:  lenopertit.  Piaudite. 


72.  Jdanm  vobit  do.']  Djtre  Tnanus, 
eft  cedere ,  &  fateri  fe  inferiorem.  Lu- 
cret.  2. 

. Si  tihi  vera  videtur , 

Dede  manus  ;  attt  ft  falfa  e/?,  accingere 
cantra. 
tJtitureoCaEfar,  Cscero,  Virgilius,  alii. 
Hanclocutioncm  natam  putem  ab  iis, 
qui  manus  sfFerunt  vinciendas  vidori- 
bus.  Aiii,agctlu  fi:pplicantum.  Erafm. 

75.  Piaudite.']  Mfl^.  Cimer.    PUtidite 


p<fwm.Noscmendandumputamus;P/<j«- 
dite  penfto.  Eftautem  penfusVOX.^loba: 
GlolTarium,  quid  figniticet,  explicat: 
Penfitu  ,  (hcTravi}^?.  Quare  vero  Toxi- 
lus  iftud  nomen  libi  ipfe  imponat,  & 
quamvere,  tota  no$  docet  Fabula.  Pe- 
tttttf.  Qj^iod  fub  finem  Comccdixlegitur 
in  Mfl'.  Camcrarii ,  fUuditepmtio ,  quid 
fit,  nefcio.  Uii\\\xd  pantto  extra  verfus 
menfuram  escurrit»  Alii  diviner^t ,  qui 
poflunt  hariolari.  Salmas. 


FINIS    PERS^. 


M-    Accl     Plauti 


R     U     D     E     N     S. 

DRAMATIS     PERSONiE. 


ARCTURUS,  Prologus. 
SGEPARNIO,  fervos. 
PLEUSIDIPPUS,  adoUfeens. 
D  A  M  O  N  E  S  ,  Cenex. 
PALASTRA,     l  ,. 

AMPELISCA,    C  '"«^^"*"- 
SACERDOi,  anui. 


PISCATORES. 

TR  ACHALiO,/tfrww. 

LABRAX,   leno. 

CHARM1DE5,  tarafftu, 

LORARII. 

CRIPUS,  ftfcater. 


ARGUMENTUM,  ut quiburdam  videtur, 
Prisciani, 


R 


N 


Eupifcator  de  mari  extraxit  vidnlfim, 
U  bt  erant  henlis  fllite  crepundta  ,  '  '■ 

D  omintim  ad  lenonem  qu^z  furrepta  venerat. 
Ea  m  clientelam  fmpte  tmprudens  patris 
N  atdfragto  ejeEia  devenit :  cognofcttur y 
Snoqtie  amtCQ  rietijidippo  jHngitur, 

ALIUD     ARG  UMENTUM 

Camerarii. 

Omcn  Fabiilxex  rcindirum.  Introducitur  enim  pifcator ,  oui 
in  mari  cepiflec  vidulum.  Funes  aurem  nauticos  atque  omni- 
no  grandiorcs ,  rudentcs  dixcre  ,  five  a  ftrepitu  ,  fcu  aliunde. 
A  R  G  u  M  E  N  T  u  M  talc  eft.  Amiferar  parvulam  filiam  civis  quidam. 
Athenij-nfis  ,  ea  venierar  Lenoni  Cyrenenfi.  Pater  hujus  injuriisciviura 
fuorum  ad  inopiam  redadus ,  Athenis  {^^z  Cytenas  contulir.  Puellam 
Atticam  amat  adolcfcens ,  &  redimere  vult:  fedL^nofpe  majoris  lucri 
clanculuminSiciliam  avehereillam  parat.  Navi  autem  frada  ,  hx'c  5c 
altera  quardam  conferva  ipfius  ,  ad  Iittus  Cyrenaicum  in  fcapha  referun- 
tur :  &  Leno  rejicitur  fludtibus :  omnibus ,  qus  fecum.  auferre  voluerac , 
bonis  amiflis.  Repertasautem  puellas  ad  fanum  Venerisabducerc  vulr. 
Quibus  ienex  ille  Atticus  opem  ferc ,  ignarus  adelfe  filiam  fuam.  Super- 
vemtadolefcens,  Lenonemin  jusrapir.  Senex  ftliam  cognofcic  de  cre- 
pundiis  indiris  in  vidulum  ,  quem  fervus  (eois  illii.sde  mari  excraxerat 
|captumreti.  Tum  profpera  contingunt  OiTunbas  o  nnia.  Uxorem  du- 
icitpuellam  amaram  adolefcens:  Lenoni  pecunia  reddicur:  &  pifcatori 
conciliaturlibeitas. 

AR- 


55^ 


^^  A  R  C  T  U  R  U  S^ 

PROLOGUS. 


*^ll  I  gentes  omnes ,  mariaque  Sc  terras  movet  i 
Ejus  fum  civis  dvitate  coslitum. 


'  Ua  fum  5  m  vicietis  >  fplendens  ftella  candida , 
^  Si^num  quod  femper  tempore  exotitur  luo , 
5  hhc  acqueln  cdo.  nomen  Arduro  eft  mihi. 

Nodu  fum  in coelo  clarus ,  atque  inter  deos : 

Inier  mortaiesambulointerdius. 

Et  aiia  figna  de  cceio  ad  terram  aecidunt.  ^        ^-^  oca^^^ 

Qui  eft  imperator  divum  atque  hominum  Juppiter ; 
lolsnospergemis  aliumalia difparat,  ^-^-  ^i-'^-»^'-»- 

Hominumquifa£la,  mores,  pietatem  &  fidcm 

Nofcamusi  utquemqueadjuvetopulentia: 

Qiii  failaslites  falfis  teftimoniis 

Petunt :  quique  in  jure  abjurant  pecuniam : 
I  ?  Eorum  referimus  nomina  exfcripta  ad Jovem. 

C  O  T 1 D 1 E  1 L  L  E  fcit ,  quis  hic  qusrat  malum. 

Qui  hic  iitem  adipifci  poftuiant  perjurio , 

Maii  res  falfas  qui  impetrant  apud  judicem : 

i  T  £  R  U  M  1 L  L  E  E  A  M  rem  judicatam  judicat , 


Eflnrui  proprie  clicitur  ad  femur 

feucoxamBootae,  quem&etg>c.- 

To?yXit;(itnominanr.  ftelia  clara,  tem- 
peitatem  ciens  occafu  fuo  ,  qui  ett  aii- 
tumnalis.  Eft  &  hiemalis  vefpertinus. 
Cam. 

4-  Tetnfore fuo.l  Diebus  ii.  ante  2- 
quinodium  autumnaic.  ficquidam;  ve- 
lum  egofimplicitetintdlego  de  tali  or- 
tu,  quopervicesnuncincoeio,nuncin 
texraadlit.  ^cid. 

8.  ^d  terram  accidunt.']  Dicit:  alia 
etiam  Signa  idem  munus  habere,  ut  no- 
€iu  quidem  in  coelo  luceant,  interdiu  au- 
temintertaobambulent,  &fa(^ahomi- 
num  annoteni,  &c.  aUudit  fcilicet  ad 


opinionem  communein ,  qua  obtinet, 
cxterosDeosdedie  coelum  fere  tenerc, 
de  noae  vero  vetfari  in  terris.  ergo  quid- 
quiddienoftuquefit  inorbe  univerfoa 
mortalibus,  minime  latet  cqeleftes.quarc 
fi  qui  fuam  non  reverentur  confcien- 
tiam  ,    &  veteantur  faltem  tot  tcftes 

Deos.  Taubm.  •      •    i 

iz.  Vt  quamque  adjuvet  cffulentia.  \ 
Quare  hic  b;>«/enfwnomenfitdeaEopes 
largicntis,  caufam  nullus  video.  Qua 
ratione  ad  quemque  veniant  divitix» 
quibus  iuvantur  homines.  Cronsvim. 

14.  Injure  abj^rant.]  ApudPrstorem 
cura  perjurio  inficiantur.  Curc  (j»t  ^''- 
jarant ,  /  i^md  crdltnm  f/?.  Lamb- 


i  N      R  U   D   E   N   T   E   M«  J|7 

io  Majore  mnlta  mulcat ,  quam  litcm  auferunt. 

Bonos  in  aliis  tabnlis  exfcriptos  habet. 

Atqaehoc  SCELESTI  inanimuminducuatfuum, 

Jovem  fe  placare  poilc  donis ,  holliis : 

Et  operam  &  rumptum  perduunt :  id  eo  fit ,  quia 
2;  N I H I  L  E I  A  C  C  E  P  T  U  M  eft  a  perjuris  fiipplicii. 

FACILIUS^SIQ^UI  piuseft^hdisfupplicans, 

Quam  quifcekftus  eft  ,  inveniet  veniam  fibi. 

ICCIRCO  MONEO   VOS  EGO   hxc,  qui  cftB 
boni , 

Quique  setatem  agitis  cum  pietate  &  cum  fide, 
Jo  Retmete  porro  :  poft  fiiftum  ut  l.Ttemini. 

Nunc,  hucquacaullaveni,  £irgumentum  eloquar, 
t    Primum.  dum  huic  efle  nomen  urbi  Diphilus 

Cyrenas  voluit;  illic  habitat  Da^mones 

In  agro  atque  villa  proxuma  propter  mare ; 
3  5  Scnex ,  qui  huc  Athenisexul  venit ,  haud  malus, 

Nequejsadeo  proptermalidam  patriacaret : 

Sed ,  dum  alios  fervat ,  fe  impedivic  interim, 

Rem  bene  paratam  comitate  peidiuiti 

Huic  filiola  virgo  periit  parvoia  i 


20.  Majoremtilfa.']  Jupptter  rem  at? 
improbo  )udicecoatra  leges  &  jas;i',ran- 
dum  JLidicatam  ,  irerum  judicat  &  !en- 
tentiam  Jatam  corrigit :  &  eos  qui  vice- 
runt,  majore  mukafr.uirat,  quamfitea 
utilitas,  quam  ex  lite  eiscondbnatacon- 
lequantur.  Lambin. 

21.  Tahula.l  AWudi'':^^  Sid  dip}7torav7,  j 
inquajuppiteromniummortaliuroafta  1 
deftriberefingiruraFoetis.  Taubm.  \ 

23.  Donu,ho0iu,~\  ponatus  Eunuch.  | 
aft.  S.  fc.  ult.  IJonutn  beorhm  efi :  Prs" 
mium  virorumfortium  :  Mumn  hominum.  I 
Etconjundtio  illa  copuiativa  elegantias  ! 
velenergia£cau(ra:cumhictum  afibi  fa:-  ! 
piflime  prxtermlfTa  eft.  Douz^a.  M(T.  Pa-  ! 
jlatini  habent  omnibui  cfliu.  Quarehsc  , 
legenda&diftinguendaputo  hocmodo,  i 
SceleflitUiin  animum  inducmit  fuum  ,  lo-  1 
^em  Ci'.  placAre  pcjfe ;  omnibtu  hofiiu  Et  ops-  \ 
■am&  jumptum perdumt.     Sententia  ita  i 


Eam 

I  eft  aperta  ,  ut  explicatlonem  non  requi- 

rat.  Boxhorn.^^on  ambo  MlT.  Palatinljfed 

I  altertantum  :  cui  tamen  accedit  Acade- 

micus.  AtTo///«  nechic  &;  neuter  Pall, 

habent.  Gronovi-As. 

25=  Supplicii.']  Supplictay  pro  preci- 
bus  £<  rupphcationibus ,  pro  hoftiis  Sc 
facrificiis,  (specapiuntur.  SaIlutt./«/«^- 
pltciu  deorum  m.sgnifici  ,  domi  parci,  ii 
amicosfideleserant.  Taubm. 

3  6.  Malitiam.']  Vidzimhizmalitiam 
accipere,  pro  ea  quam  Grsce  nAKiivr 
appellant.  Lamb, 

38.  Comitate.']  Dubitat  Grutetas,  an 
velifauftor,  vel  fu.iperdidifTej  duma- 
liis  fubvenit  frdeiufior  ,  aut  benefaclor: 
vel  e.idem  illa  prodegifio  inter  fccrta  5c 
parafitos.  Cxtcrum  prius  illud  raodo 
vel!e  Plautum,  ex  fe.-uentibus  fatis  cd. 
manif^fftum.  Neque  comitatts  vocabulD 
aliud  lignificatur.  Baxhorn. 

Y  43 .  Ludt 


3  5®  P    R  O    I.    O    G    u    s.    • 

40  Eam  de  pvxdone  vir  mercatur  pelTumus , 

Is  eara  huc  Cyrenas  leno  advexit  virgiiiem, 

Adolefcens  quidam  civis  hujus  Atticus 

Eam  vidit  ire  c  ludo  hdicino  domum. 

Amare  occoepit :  ad  lenonem  devenit, 
45  Minis  triginta  (ibi  puellarn  deftinat , 

Datquearthabonem ,  &: jurejurando  alligat. 

Is  leno ,  ur  fe  ^equum  eft ,  flocci  non  fecit  fidem : 

Neque,  quod  j  uratus ,  adoiefcenti  dixerat. 

Ei  erat  hofpes,  pariilius,  Sicuius,  fenex 
joSceleftus,  Agrigentinus ,  urbisproditor: 

Is  illius  laudare  infit  formam  Virglnis. 

Etaliarum  itidem ,  quasejuserant  mullercula:, 

Infitlenonifuadere,  utfecum  hmul 

Eat  in  Siciiiam :  ibi  elfe  homines  voluptarios 
^^  Dicit :  poteile  ibi  fieri  eum  divitem : 

Ibi  eilequseftum  maxumum  meretricibus. 

Perfuadet.  navis  clancuium  conducitur. 

Quicquid  erat ,  nodu  in  navem  comportat  domo 

Leno :  adoiefcenti ,  qui  pueiiam  ab  eo  emerat , 
^o  Ait  (eie  Veneri  veile  votum  folvere. 
'    Id  hic  eft  fanum  Veneris ,  &  eo  ad  prandium 

Vocavit  adolefcentem  huc.  ipfe  hinc  iiico 

Confcenditnavem ,  avehit  meretricuias. 

Adoiefcenti  aiii  narrant ,  ut  res  gefta  fit : 
6j  Lenonem  abiviftc.  ad  portum  adolefcens  venit: 

lilorum  navis  longe  in  altum  abfcc  (lerat. 

Ego ,  quoniam  video  virginem  afportarier , 

Tetuiieiauxilium  ^  lenoni  exiiium  fimul : 


?//.eIudofidicimai 


4^.  Ludofidicino.']  Ubifidibus  canere 
difcitur.  Ltidm  fididnits ,  ut  Cic.  Modi 
tihianiy  in  Oratcie.  Camer. 

4S.  PueUamdeflinat.'\  Dejiwattim  ttl- 
^\khcxdic\^oU&,Corde,  Ore ,  Opere.  Et 
deftinationeaijipib  opere,  iderxieftcam 
fponfalibus:  quodpatetex  hoc  loco,  & 
illoinPeria:  Non  properAS  hanc  virginem 
defiinare?  itetn  ApuL  1.  4.  Milef.  PaEio 
jtig^lidejlinati^,&c.  Et  videtur,  cie/?;?wre 


In- 

■etiame0e,  pro  derponfata  arrhas  darc. 
ficuti  defiinare erat  emere data  arrha ,  & 
dilatoin  dierapretio.  ^lb.Genttl. 

49.  Par  iliitif.']  VideN.Perfa,aaus5# 
fcen.  I.  ;^f.  is. 

5  <5.  ^£flum  meretricihtis.  ~\  Pro  CO 
qui  fit  habendis  ir.eretricibas:  vel.es  lae- 
retriclbus,per  lenocinium  infia  a£t,  2. 6, 
yAcid^U 

69'  /«- 


A  C  T  17  S   r,    S  C  E  N  A   L 

InCrepnl  hibernum ,  &  fla6tusmovi  maritimos. 
^o  Nam  Al-cIuitis  ii^Tnam  fum  omniuai  acerrumum  t 

Vehemensfumexoriens,  cumoccido,  vehemendori 

Nunc  ambo  in  faxo  ,  leno  atque  hoipcs,  fimul 

Sedenc  cjcdli :  navis  confradla  eft  ibus. 

lila  autem  vii  go  atque  altera  itidem  ancillula  j 
7 j  De  navi  timidas  de(ilucrunt  in  (capham. 

Nunc  easab  (axo  fludus  ad  terram  ferunt  > 

Ad  villam  iliius,  cxul  ubi  habitat  lenex  j 

Quojus  derurbavit  ventus  te6tum  &c  tegulas. 

Et  iervos  illic  eftejus  qui  egreditur  foras. 
80  Adolefcenshucjamadveniecqnemvidebitisj 

Qiii  iilam  mercatu'fl:  de  lenone  virginem. 

Valete,  ut  hoftes  vofl:ri  diflidant  iibi. 


3>9 


69.  Increpuihiherntim.~\  Ideft,  ajunt, 
•  Ventos  &  fiuclus  hibernos :  nam  increpo 
non  modo  lignificat  reprehendo  ,  fed  & 
inciamo,  invoco,  provoco.  lmu.\o,incre- 


fmhibernam,  eftinfonuihiberno  inore:  1      82.  Dijfidant-lV.  N.Pcenul.Prolog» 


rempeftatem  feci,  qualisfoleteifej  cuta 
hiemar.  Grorwviui. 
74.  Virgo.']  Palaeftra.  ^nciUula.']  A.ta^ 

psliica. 


ACTUS  PRIMI  SCENA  PRIMA. 


SCEPAPV.N10. 


P  Ro  diimmortaieS)  tempeftatem cujufmodi 
^   Neprunus  vobis  nocle  hac  mihc  proxuma  1 

Detexit ventus villam,  quid verbis opuil ? 

Non  ventus  fuir :  verum  Alcumena  Euripidi  j 
c  Ita  omnis  de  tecto  deturbavit  tegulas : 

liluftrioris  fecit ,  fenertrafque  indidit» 


AcTUS 


4.  A  I«^we«dE«n/?/i/.]Tr3goediaEu- 
\Zl,i!p:dis,  nomine  .,4lcHrr.cnA:  in 
qua  cum  Alcumena  pariebat  ,  juppiter 
ftciebatfpurcam  tempedatem  oriri.  £«- 
nptdi  ,  genitivus  antiquus  ,  pro  Euri- 
fidis,  ut  Thucydidi,  Thymarchtdi,  &c. 
Lambin. 

6.  Iliuftriorif.']  1  Uuftr ior e s  ^roptei  Ivi- 
nienper  rimas  Scfeneftras  in  tefto  fa- 
^as,  tegulisvento  dejeftis  immilTum. 


Tauhm,  JnluftriorU  fecit.']  Sic.  MfT.  pfO 
lUuftriores .CditiXMru  non  eft  mutandum» 
Ut  riXytUuft^riorufecit,  vel  iRnftriores  fecit 
fsneftrat  :  quindedit:  necloquitur  Plau-* 
tus  qaafipriore  vcifu  <t.des ,  non  tcgulas 
nominafTet.  Sed  Joquitar  prorfus  refpi- 
ciensad  tegnlai,  qu:sdupli:irerdicu.atut 
partimnempe,  ut  fingulos  imbrices  fi- 
gnificent,  partim  uttcdum  omneex  iis 
compofitum.  UtiaMilitea.  2.  Nifs  het' 


540  R    u    D 

cle  defregeritU  talcs ,  ftt  tjueme]ue  w  tegttlit 
'videritii  alienum'  Et  fequcnte:  Simiam 
hidiefumfcdatus  nofirum  in  horumtegulit, 
Plin.  3  5.  12.    tegularum  extremit  imbri- 


E      JT      S. 

cihus.  Alteralignificatlone  verfu  priowi 
altera pofteriore Plautus accepit.  Qmjtn 
legis.  Itaomnes,  accipe  ihs-ipCoKtKtSs^ 
qnafi  eiTet}  itapaHim.  Gronovius. 


ACTUS     PRIMI    SCENA     SeCUNDA. 
PLEUSIDIPPUS  ,    DAMONES,    SCEPARNIO. 

ET  vosa  voftris  abduxi  negotiis , 
Neqneidproceilit,  quavosduxigratia, 

Neque  quivilenonem  ad  portum  prehendere. 

Scd  meadeddia  ipem  deferere  nolui : 
5  Eo  vos  amici  detinui  diutius. 

Nunc  iiuc  ad  Veneris  fanum  veriio  vi{ere> 

Ubi  rem  divinam  fe  fadurum  dixerat. 

Sc.  Si  (apiam ,  iioc ,  quod  me  madat ,  concinnem  lutum^ 

Pl.  Prope  me  liinc  nefcio  quis  loqui  tur.  D a.  heus,Sceparnio  I 
1  o  Sc.  Qui  nominat  me  ?  D a.  qui  pro te  argentum  dedit. 

Sc.  Quafi  me  tuum  tffc  fervom  dicas ,  Daemones  ? 

D A.  Luto  ufu^ft  multo ,  multam  terram  confode : 

Villam  inte^und  a  m  intellego  totam  mihi : 

Nam  nuncperlucetea,  quam  cribrum ,  crebrius. 
ij  PL.Paterfalveto,  amboqueadeo.  Dit.falvosfies. 

Sc.  Sed  utrum  tu  mas  an  foemina  es  ,  qui  illum  patrem 

Voces?  PL.virdimequidem.  DA.quasre  vir  porro  patrem» 

Filiolam  ego  unam  habui ,  eam  unam  perdidi. 

Virilefecusnunquamuliumhabui.PL.at  DI  DA-  r^eVe^xtfs* "" 
BUNT. 
^oSc.Tibiquidemhercle,  quifquises,  magnum  malum, 

Qui  oratione  hic  nos  occupatos  occupes. 

PL.Ifticcine  vos  habitatis  ?  Sc.quidtuidqusritasl 

An  quo  furatum  mox  venias ,  veftigas  loca  ?        f/,"^;  „7£'  ^°^ ' 


Pl.  Peculiofum  eiFe  decet  (ervom  6c  probum 


S.  \  T  ^Rat.']  Maftat, affligit.Ita in- 
XVX  terpretantur  Gloffs  veteres.  Ni- 

hilergo  hic  mutanduin.  Eoxhorn-    Con- 

einnem.']  Ideft,  conficiam.  Nonius. 
IS.  Pater  falveto'']  Sic  vocat,   ut  fe- 

pemjuvenis.  L. 

19"  Vtrtle  feeus,]  Vano  lib.  6.  Secus 


Quem 


profexusy  neutri genorii ,  &  uniut  cafus, 
Ita  Sallujft.  lib.  2.  Hoftoriar.  Concurren- 
tiumundiqueviriley  &  mutiebrefecttt.  A- 
gelLlibrotertio,  ^odejut  virile  fectti 
futurum  ejl. 

24.  Probum.  3    Non  puto  quicquam 
mutandumin  hisvex&bus.    Sed  fic  eos 

intex- 


A  C  T  U  S   L    S  CEN  A  11. 


Pift.  praevortato* 


ej  Quem  hcro  prsefente  pr:Etereat  oracio ; 

Autqiiiinclementer  dicat  homini  libero. 

Sc.  ET  IMPUDICUM  &  impudentem  hominem  addecet, 

Moleftum  ulcro  advenire  ad  alienam  domum , 

Cuidebeaturnihil.  DA.tace,  Sceparnio. 
3oQuidopus,  adolefcens?  Pl.  iltiinfortunium> 

Qui  prsfeftinet ,  ubi  herus  afHt ,  praeloqui. 

Sed  nifi  moleftum'ft ,  paucispercontarier 

Volo  ego  ex  te.  Dis..  dabitur  opera ,  atquein  negotio. 

Sc.  Quin  tu in  paludem  is ,  exficafquearundines , 
3  5  Qh^  pertegamus  villam  ,  dum  fudum'ft  ?  D a.  tace. 

Tu ,  fi  quid  opus  eft ,  dice.  Pl.  dic ,  quod  te  rogo. 

Ecquem  m  hic  hominem  crifpum ,  incanum  videris  9 

Malum,  perjurum ,  palpatorem  5  DA.plurimos. 

Nam  ego  propterejulmodiviros  vivo  miier. 
40  Pl.  Hic  dico  in  fanum  Veneris  qui  mulierculas 

Duas  fecum  adduxit  ?  quique  adornaret  fibi , 

Utrem  divinam  faciataut  hodie  aut  heri. 

Da.  Non  hercle ,  adolefcens,  jam  hos  dies  complufculos 

Quenquam  iftic  vidi  facruficare :  neque  poteft 
45  Clam  me  elle ,  fi  qui  facruficant ,  femper  petunt 

Aquam  hinc,  aut  ignem,  aut  vafcula,  auc  cultrum,  aut  veru  > 

Aut  aulam  extarem ,  aut  aliquid :  quid  verbis  opu  it  ? 

Veneri  paravi  vafa  dc  puteum ,  non  mihi. 

Nunc  intervallum  jam  hos  dies  multos  fuit. 
5  o  Pl.  Ut  ver ba  prxhibes ,  me  periifle  prxdicas. 

Da.  Mea 


interpretor.  Peculiofi  fervi  utplurimum 
funt  audaces  ad  loquendum ,  etiam  prae- 
fentedomino.  Sunt  etiam  probi  fervi. 
Nam  fervi  nequam  peculium  non  acqui- 
xunt.  Abeademconfidentia  &audacia, 
quam  facit peculium ,  illud  e tiam  venir, 
quodliomini  libeto  tales  ferviaudafter 
convitiumdicant.  Non  multumdiffert 
quantumatiinet  ad  audaciam,  peculio- 
fusfervusalibertoopulento.    Salmaf. 

34-1  Exftcaf^ue,']  Exficare  ^  prajicare^ 
jptoexfecare  dicebant.  T«r«.  V.  N.  Cut- 
fuLa£t.  3.  r.s4. 

37.  Incanum.'}  Valdecanum:  velca- 


num,  fimpliciter.  Virgil.  3-  Georg.  Inca- 
naquemente-i  ideft,  cana.  Charif. 

47.  ^ulamextarem.']  Ollam  in  qua 
extacoquuntur.  Feftus  :  ^vAicoqua  ex- 
tadicebant,  ^utiinaulii  cocjUebantur  ^  id 
efi,  elixa.  Nam  ispetorrebant.  Virg,  2, 
Georg. 

Pinguia^ue  in  veruhm  torrebimui  exta 
colHrnU. 
Varro  :  Hafuntj  ^uarum  ia  facrificiit  exta 
inoUa,  non  in  veru  coc^uuntur.  Iiinc  Sc 
oUaextarii.  Etin  antiquo  Lexico,  Ex- 
tar  exponitur  olia  ,  ubi  e:^ta  coquuntur, 
Turneb, 

X  %  $z,  Fana 


Scb'svp.  anaoiS 
iiSBC  curat. 


H^  R      U     D      E      N      S^ 

Di5..  Mea  quidem  hercle  canda  (alvus  (is ,  licet^l 

Sc.  Heus  ni ,  qiii  fana  ventris  caufla  circumis , 
.   , Jiibere  melius  eft  prandium  ornari  domi  j 

Forcaile  ta  huc  vocatus  es  ad  prandlum. 
jjllle,  quivocavit,  nuilusvenit.  PL.admodum. 

Sc. Nailum'[l  periculum  te  hinc  ire  impranliim domum 

Cererem  te  melius  quam  Venerem  fedarier , 

Am,ore  hcTc  curat ,  tritico  curat  Ceres. 

PL..Deiudificavit  meille  homo  indignisraodis. 
60  Di£.  Pro  dii  iramortales ,  quid  illuc  eO: ,  Sceparnio , 

Hominum  fecundum  httus  ?  Sc.  uc  mea  eft  opinio , 

Propter  viam  illi  funt  vocati  ad  prandium. 

Di£.  Qui  ?  Sc.  quia  poft  co2nam ,  credo  laverunt 
heri, 

Confracla  navis  in  mari  efl  illis.  Dis..  ita  eft. 
^5  Sc.  At  hercle  nobis  viiiain  rerra  &  te^ulce.  Dn..  hui ! 

HOMUNCULI,   QUANTI    ESTISl   ejeai  uc 
natant ; 

Pl. Ubi  funt  ii  homi|ies ,  oblecro  ?  D a.  hac  ad  dexteram  , 

Viden'  fecundum  littus  ?  Pl.  video,  fequimini. 

Ucinam  fit  is ,  quem  ego  quxto ,  vir  iacerrumus  1 
JoVaiete.  Sc.  Iinonmoneas,  noiiiietmeminimus. 

Scd 


DllT.  lave» 
runt,  Here, 


52.  Fana  ventrU  ca.ujfacircumu,'^  Ba;- 
^xox<^  circumlcribitur.  dicebantur 
autem  ^ccy^oxoyoi  pioprie  fcurrs  ,  qui 
rempla  &  sras  frequentabant  ,  facrifi- 
cicrura  nidorem  lecuti :  ut  dicscitate  fua 
viftum  fibi  eraerenr,  &  facris  fcilicet 
epulis  ventrem  explerent.  ^cid. 

58.  KAmorehaccuratP^  VenusamorCj 
Ceres  cibo  hominesreficit  &  dekdtat- 
Schoppius  leg.  amori.  Nor3t8c  Meurl- 
nonniiicum  Dativo  extulilTe  to  curo  , 
pro  £7773-K07ra'.  ^more  hac ctirat.']  MlT» 
^morem^  Et  cum  utrovis  modo  alibi 
Piautus.non  videoqusre  atrocuegenere  j 
loqistndi  ludere  non  potuerir.  Sed  & 
Mii^.S:^mh\xzv.trittcocomcurat.  Ut  fufpi- 
cari  poHis  ,  triticoccmurat  dixiiie-  Bacch. 
1.  2.  Satifutcommode  Prodignitate  obfonii 
kacconcuretcocm   Gronovius. 

62..   Proptey  vi^m.J  Jocus  ex  ambl- 


[  guo.  Sacrificium  apud  veteres fuit,quod 
j  vocabatur  Propterviam,  h\  eoiiquidex 
epuiis  fuperfuiflTet,  igneconfumi  necefie 
er^t.  Feftus:  Propterviamfit  facrificiums, 
cfuod  efi  proficifiendi  gratia  Hercult  aut 
Sanco  ,  qui fcilicet  idera  efi  dem.  Signifi- 
cat  Scepsrnio,  hos  naufragium  fecifle 
omniiim  bonorum  :  utilli,  quipropter 
viamfaciunt,  omnes  reliquias  flammis 
confumunt.  Tumeb. 

63.  foft  ccsnam  &c.']  Putem  velle 
fervum  .  eos  laviffe  priore  vefpera,  ut 
intereflent  maturius  facrificio  Propter 
viam.  \d  enim  fere  Seri  folitum  illo  cafu. 
Gmter. 

69.  Sacerrumui .^]  Id  cft  ,  onanibus 
modis  execrandus.  V.  N.  Prol.  fL  90. 
Pi£n. 

70.  Moneaf.2  Scilicet  ut  valeamus.' 
Larahin. 

77.  Ns^ 


345 


Mff.  tih.  gni  Herculis 
fy:.  .Ah.  nercule 


Crut.  Non  se» 
que  gubeca. 


cio  evadit. 


A  C  T  U  S    I.    S  C  E  N  A  11 

Sed  6  Pala?nion ,  fandfce  Neptuni  comes , 
Qui^^^  hercule  illi  focius  elle  diceris , 
Quodfacinus  video.    D&.  quid  vides  f  Sc.mulierculas 
Video  fedenteis  in  fcapha  folas  duas. 
7jUtaffli6lanturmiferce?  eugeeuge,  perbene, 

-  Ab  faxo  avortitfludtus  ad  littus  (capham. 

Neque  gubernator  unquam  potuit. 

Non  vidilTe  undas  me  majoris  cenleo. 

Salvas  funt ,  (i  illos  fludus  devitaverint. 
SoNunc,  nuncpericulum'11:,  ejecit  alteram , 

Atinvado^ft.  jamfacileenabit.  eugep;^ ! 

Viden*  alteram  illamutflu6lusejecitforasI 

Surrexit :  liorfum  (e  capeffit :  falva  res. 

Defiluit  h;Ec  autem  altera  in  terram  c  fcapha. 
Sj  UtprcT  timore  in  genua  in  undasconcidit  i 

Sal va'ft ,  evafit  ex  aqua ,  j  am  in  littore  eft. 

Sed  dextrovorfum  avorfa  it  in  malam  crucem. 

Hem,  errabitilkchodie!  Dit.quididreferttua? 

Sc  Si  ad  faxum  quo  capeffit ,  ea  deorfum  cadit ,        S caSl"^"' 
ipo  Errationis  fecerit  compendium. 

D  A.  Si  tu  de  illarum  cosnaturus  vefperi  es , 

Illis  curandum  cenfeo ,  Sceparnio : 

Si  apud  me  eftirus  es ,  mihi  dari  operam  volo. 

Sc.  Bonum  ^quomque  oras.  Da.  fequere  me  hac  ergo. 
Sc.fequor. 

77-  i^ecjue guhernator  mquampotuit .'^ 
lieque  gubernator  ufojuam  meltvu  potuit. 
Q^afidicat:  adeo  feliciter  fcapha  adlit- 
tus  fua  fponte  3ppulit,ut  nuUus  guberna- 
tor  melius  eandera  regere  potuiflet.  Ga- 
beinatoremnonhabuilTcex  iftis  patet : 


Videofedentes  infcaphafolof  duof, 
Piftor. 

87.  Crucem.']  Vide  notas  Prol.  Men. 
fC.66. 

91.  De  ilUrum  ccenaturtu  vefperi.  ~\  Vi- 
de  notas  Milit.  ad. 'f .  2. 5 . 


AcTus  Primi  Scena    Tertia. 

PALiLSTRA. 

]SJlMIO  HOMINUM  FORTUN^  minus  mi- 

-'^^  fersmemorantur, 

QHam  reapfe  experiundo  iis  datur  acerbum  I 

Hoc  Deo  complacitum  eft  ?  me  hoc  ornatu  ornatam , 

Y  4  In 


144  ^  R     U     D     E     N     s*  ' 

Ininccrtasfegiones,  tiraidam,  eje6tai-n? 
5  Hanccineegoad  rem  natam  mileram  me  memorabol, 

Hanccine  ego  partem  capio  ob  pietatem  piascipuam } 

Nam  hocmihi  haudlaborieftlaboremhuncpotiri , 

Si  erga  parentem  aut  deos me  impiavi : 

Scd  id  (i  parate  curayi  ut  caverem , 
^oTumhocmihiindecore  ,  inique,  immodefte 

Datis  di.  nam  quid  habebunt  (ibi  igitur  impii 

Pofthac ,  fi  ad  hunc  modum  eft innoxiis  honor 

^pud  vos  ?  nam  me ,  fi  fciam  fecide ,  Meuyf.  vosnamm^S 

Aut  parentes  fcelefte ,  minus  me  mirerer  : 
IjSedherilercelusmefoliicitat:  ejusmeimpietasmale 

Habet.  is  navem  atqoe  omnia  perdidit  in  mari. 

H^c  bonoium  ejus funt  reiiqui^ :  etiam ,  quae fimul 

Vedamecurainfcaphaft  excidit.  ego  nunc  foia fum, 
'   QLislimihiforetfah^afaltem,  labor 
^oLenior  eilet  hic  milii  ejus  opera.  z*»j6.  Levicw 

Nunc quam  fpem ,  aut  opem ,  aut  confilii  quid  capef^am  X 

Ita  hic  f  olis  locis  compotita:fum , 

Hic  iaxa  funt ,  hic  marefbnat ,  nec  quifquani 

Homo  miiii  obviam  venit. 
4-5  Hoc  quod  induta  fum ,  fumm^  opes  oppido  , 

Nec  cibo  ,  nec  loco  te6la  quo  fim  Icio. 

Quas  mihi  eft  fpcs ,  qua  me  vivere velim } 

Nec  loci  gnara  (um ,  nec  diu  hic fui. 

Saltem  aliquem  velim  ,  qui  mihi  ex  his  locis 

Aut 


(5.  'Vy  ^rtem  caf:o.  "]   Mclfjcv  ,  fortem. 

X  Examiquorurti  coniuetudipedi- 
^iuaijquifaepea  diispietatis  fuxinipfos 
prsiriia  rtiercedei-nque  perebant  :  quod 
^quamefrevideretur,  adiiseosfacilius 
aliquid  imf^etrare,  quihuminapiecok- 
renr,  Tumeb. 

9.  Tarate.']  Accurate,  dedita  opera. 
^ide  Joh.  Merceri  "pion,  1. 1,  c  9. 

13.  ^iyf<dvos.[l  Nihileft  addendum, 
VuItenimJFquioreanimo  laruram  cala- 
mitatem  fi  aat  jpfa  pcccafTerenorme,  aut 
adeoparentes  fuos.  hotum  fanedclida 
punirietiam'in  jiberis,  notiuseftquam 
ptiprobandebeat.  Gmt, 


14,  MlnttsTnenjiferer.']  Sic.Epid^-i- 

^a*  ipfcifemifiratur ,  ideft  miferam 

fe  dolenter  prsdicat,  Tacit.  Plancigrave}»  1 
cafumfacunderniferatttr  i  ideft,  nioveil-j 
daemif^rationicommemorat. 

25.  SummA.']  Ex  conjedura  \tg.  fmt\ 
we<f.  depuellanaufraga,  cuinihilreliquii 
erar,  praterveftitum,  Ita  act.  i.  fc,  $. 
^f.  21,  Kecjue  hocamplinf,  cjuam  qtiod  vi- 
des,  nobu  cjuicquam  efl.  Hodie  vulgi  Joco 
dicitur :  Cumfubftlio.facultatesomnesmea 
commoventur.   Liplius. 

26,  Te^la.']  Necfciocibam,  Becfirio 
locum,  quocibo,  quo  loco  tediafiai. 
Grutsr, 

30.  Via^J 


AcTUsL  Sgena  IV.  34y 

30  Autviam  aut  femitammonftret:  itanuuchac 

Anillaceam,  inceftalumconfilii: 

Nec  prope  ufquam  hic  quidem  cultum  agrum  confpicpf, 

Algot,  eiTor,  pavor,  mcmbraomniatenent! 

HcEC  parentes  haud  mei  (citis  mileri , 
3  j  Me  nunc  miferam  ira  eiTe  uti  fum.  libera  ego 

Prognatafui  maxume,  nequicquam  fui. 

Nunc  cjui  minus  fervio ,  quam  li  forem  (erva  nata  ? 

Nequequicquam  unquamiis  profui ,  quime  fibi  eduxernnt. 

30.  Viam autfemitam-^  Videnotas  Calin.aii.  3.  CC'  s.;^f.  40. 

AcTUs    Primi     Sgena    Qjj  A  R  T  A. 

AMPELISCA>    PALAESTRA. 

QUid  mihi  melius  eft ,  quid  magis  in  rem  eft,  quam  corpo- 
revitamfecludam  ? 
Ita  male  vivo  atque  ita  miiii  muItcE  in  pecflore  funt  cur^e  exani- 

males. 
J^mc  dein  vic:2  haud  parco:  PERDIDI  SPEM,  qua 

meobledlabam. 
Omnia  jam  circumcurlavi ,  atq;  omnibus  in  ktebris  perreptavi 
5  QuiErereconfervamvoce,  oculis^auribus:  ut  perveftigarem, 
'  Neque  eam  ufquam  invenio,  neque  quo  eam,  neque  qua 

quxram  confultum'!!: , 
Neq;  quem  rogitem  refjionforem,  quenquam  intereainvenio. 
Nequemagis  iolx  terrx  funt,  quam  hcEC  loca  atque  hx  re- 

gioncs, 
Neque  fi  vivit ,  eam  vivam  unquam  quin  inveniam,  defiftam. 
10  Pa.  Qiisnam  vox  mihi  prope  hic  fonat  ^  Am.  pertimui. 
Qu^is  hicloquitur  prope  ?  PA.Spes  bona  obiecro  (ubventa 
Mihi.  Am.  mulier  eft ,  muliebris  vox  mihi  ad  aures 
Venit ;  an  eximes  ex  hoc  mileram  metu  ?  Sex"^'" 

PA.Cetto  vox  muliebris  auris  tetigic  meas. 

Num 

l.^l^T  Itam  fecludam  ]   Idem  eft  cum  I       2.   Exar.imales.']  Tabificx,  ^;i<?9oe;/, 

y    fATc/Miere.fcdpraEpofitaliterapro-    quae  4"^!°^-^'^^/'*^   exanimanr.  Lamb. 
pter  fiiaviratem  i  velhiatum  vitandum  ;        8.  NePjUemagufoU.^  Meiirfiiis  legir, 
CIgox\OK!it\\c\cfecernere,  feparare.lndi  fe-  j  Necjue  magit  fola  terra  fola  fu/it.    V.    N. 
flufafacralcAo,  myftaia aicana. f 4//f r.    j  Bacch.  aft.  i.  3.  5tTiin.4.  3. 

)  Y  5  20.  Mihi 


54^  R     U     D     E     N     s^ 

1 5  Niim  AmpeliTca  obfecro^ft  ?  Am.  ten  Pakftra  audlo  i 

Pa.  Qaiii  voco ,  ut  me  audiat ,  nomine  iliam  fuo. 

Ampelifca!  AM.hem,  quiseft?  Pa.  ego  Pakftra  rum. 

Am.  Dic ,  ubi  es  ?  P a.  poi  ego  nunc  in  malis  piurimis. 

Am.  Socia fum ,  nec  minor  pars  mea'ft  quam  tua. 
20  Sed  viciere  expeto  te.  Pa.  miiii  es  aemuia. 

Am.  Coniequamur  gradu  vocem.  ubi  es  ?  Pa.  ecce  me  j 

Accede  ad  me ,  atque  adi  contra.  Am.  fit  feduio. 

Pa.  Cedo  manum.  Am.  accipe.  Pa.  dic ,  vivifiie ,  obfecro  ? 

Am.  Tu  facis  me  quidem  ut  vivere  nunc  velim , 

2  j  Quando  miiii  te  iicet  tangere :  ut  vix  miiii 

Credoegoiioc,  tetenerel  obfecro,  ampiedtere , 

Spes  mea ,  ut  me  om nium  j am  iabor  um  levas  1 

Pa.  Occupas  prieioqui ,  quae  mea  eft  oratio. 

Nunc  abire  iiinc  decet  nos.  Am.  quo ,  amabo,  iblmns  > 

3  o  Pa.  Littus  iioc  perfequamur.  Am.  fequor  quo  iuber. 

Pa.  Siccine  iik  cum  uvida  vefte  graftabimur  ? 
Am.  Hoc  quod  eft ,  id  neceftarium  cft  perpeti. 
Sed  quid  iioc,  obfecro,  eft  ?  Pa.  quid  ?  Am.  viden ,  amabo, 
Fanum ,  videfne  iioc  ?  Pa.  ubi  eil:  ?  AM.ad  dexteram. 
3  5  Pa.  Video  decorum  disiocum  viderier.         ^'"■'^-  videordec.&c  tneu 
Am.  Haud  ionge  abeile  oportetliomines  tiinc ,  ica  iiic 
Lepiduft iocus.  nunCi(]mfqmst{k.dtus^  veneror, 
Ut  nos  ex  iiac  srumna  mileras  eximat , 
Inopes,  ccrumnoias  ut  aliquo  auxiiio  adjuvet. 


Zo.  Mihi  es  £mula.~\Vbi es  temula?Sct[v. 
28.    Occupm  prtelocjui.^   Occupare ,  eft 
pr^venire&antevertere  :  Graec.  ^fSciviv. 
ita Phsdrus lib.  2. Fab. 

^uQnia,m  occuparat  alter ,  ne primtis  fo- 

rem : 
Nefoliuejjety  Jludui  qUBdfuperfuit. 
IXitrcrsh. 


Lucret.  i .  - —  fufpenfx,  in  littore  vejfes  V- 
vefcunt,  ideft,  humefcunt.  Graffabi- 
mur.^l  Ideft,  ambulabimus. 

37.  Kunc,  quifcjuiieft  deui.']  VetereS 
neerrorelaberentur,  de  nomineDei  ali- 
cujuscertodubitanres,  dicere  folebant: 

^tifquiies.   Virgil.  4.  i&n.  ^l^,  S77. 

Sequimur  te  SanSle ,  deorttm 


%i.  Vvidacum  vefe.^ldQi^i  humida.  ^     ^ifquues.  Meiuia. 


Actus. 


ACTUS    I.  SCENA    V.  347 

AcTUS  Primi    Scena  Q^  i  n  t  a, 

SACERDOS,    PALASTRA,     AMPELISCA. 

QUi  fiinc,  qui  a  patrona  preccs  mea  expecelTunt  ?     i-tr^ii>-  n-e». 
Nam  vox;  precantum  me  huc  (oras  cxciravir. 

Bonam  atqueobiequentem  deam  ,  atque  haud  gravatam 

Patronam  exlequuntur,  benignamque  mulciim. 
5  PA.fubemusteialverej  macer.  Sa.  (alvece 

Puells.  feciunclevos  irecum  uvida 

Veftcdicam ,  obfecro,  cam  macfticerveftiras  ? 

Pa.IHco  hincimus  haud  loiigulecx  hoc  loco. 

Verum  longe  hinc  abeH: ,  undc  huc  vcctcT  lumus. 
o  S  A.  Nempe  equo  ligneo  per  vias  ccrruleas 

Eftis  ve6}:;c,  Pa.  admodum.  SA.ergOcequiusvos  erat 

Candidacas  venire  horLiatafque.  ad  hoc 

Fanum  ad  iftunc  modum  non  veniri  iolec. 

Pa.  Qu^  ne  ejcdix  e  mari  fumus ambs ,  obfecro  , 
5  Unde  nos  hoftias  agere  voluiili  huc  ? 

Nunc  cibi  ampledimur  genua  egencesopum  y 

Qua:  in  iocis  nefciis  nefcia  fpe  fumus , 

Ut  tuo  recipias  te6lo ,  rervefque  nos , 

Miferarumque  teambarumutimiiereat, 
.0  Quibus  nec  locus  ullus ,  nec  fpcs  parata  eft , 

Neque  hoc  amplius ,  quam  quod  vides,  nobis qu!cquam'it, 

Sa.  Manus  mihi  dace ,  exfiirgice  agenibus  amba; : 

Miiericordior  nulla  me  eft  foeminarum. 

Sed 


EXcttavit.^  Vide  Not.  Amphit. 
aft.  I.  I. 

S.  Salvere,  mater.']  Soletrsneeft  com- 
cUanubuswwrreifalutare.  Petron.  ^c- 
^do  aniailam  cjuandarn  ,  ijtitz  agrefle  oim 
endeoat,Rogo,  intjuam,  marer  nun^utdjl» 
biegohabitem,  irc.  V/ouvv. 

lo.  Ecjuo  ligneo.']  Id  eft,  navi.  etiam 
lom.  Douzaindice,  naves  axcc  iW»? 
.^pellar.   Et  vetusverfus  eft  apud  Cha 


candida  &  pura  vefte  ad  deos  adibant. 
Perf.  Satyra  2. 

Negato. 

Juppiter  haciUi,  quamvii  tealhata  roga' 
rit. 
Cafaubon. 
Hofltata^.']  Hoftiisinftruftss.  L. 

14.   Quaneejecls.  \    V-  N.  Epid.  5.  2. 

17.  Nefciii.]   Id  elt,  \n  locis  ignotis 
dubia   &  incerta  fpe.     Nefrium  paflive 


f.    Typhin  aurigam  celerii  fecere  carina.  j  pofuit,  proignoto.  Arrainius  apud  Tjci 
id.Murct.lib.  i.  Var.left.cap.  10.  1  tum  Annal.i.in  Orationead  Chcrulcosj 

iz.  Candidataf.jAib&tiQnimi  id  ettj  |  w^//«  gcntibus  ignorAntia  imperii  Rcmam 

>  ineX'- 


348  R      U      D      E      N      S.  I 

SedhicpauperesresfuntinoperquepuellcB,'  ! 

2  f  Egomet  vix  vitam  colo :  Veneri  cibo  meo 

Servio.  Am.  Veneris  fanum,  oblecro,  hoc  eft  ?  SA.fateor  cg< 
Hujus  fani  fa<:erdos  clueo.  verum ,  quicquid  eft , 
Comiter  fiet  a  me ,  quo  noftra  copia  JffvakbKS 

Vaiebit.  itehacmecum.  Pa. amice  benigneque  | 

5  o  Honorem ,  mater ,  noftrum  habes.  Sa.  oportet. 


inexperta  efe  fupflicia ,  nefcia  trihtita.  Ke- 
fciatributa,  uthic  nefcialocai  qu2  igno- 
xantur.  Vide  Agell.lib.  ?•  12..  iteni  N. 
Capt.  2.2.  Boxhorn. 

18.  ^5w?/?r<tc9/7<<».]ItaJ.Guliel.  & 


Lud.  Carrio.id  cft,qaantumpoteiofci 
veroq;.  Sic  Mercat.  facere certum pro ctpii 
&fapientia,  gua  te  veUe  arbitrabor ,  id  efti 
ut  {cCe  ferent  res  fortunae  8c  fapientis.  . 
30.  Habes.']  Tueris.  L. 


ACTUS    SECUNDI     SCENA  PRIMA. 


PISCATORES. 


/^  MNIBUS  MODIS,  qui pauperes  fimt homines : 

^^  miferivivunt, 

Pr^fertim  quibus  nec  quaeftus  eft ,  nec  didicere  artem  uUam , 
Neceflitate ,  quicquid  eft  domi ,  id  fat  eft  habendum.  , 

Nos  jam  de  ornatu  propemodum  ut  locupletes  (imus ,  faSe.^" ! 
fcitis. 
5  Hifce  hami ,  atque  hx  harundines  {unt  nobis  quft^eu  &  cukir 
Ex  urbe  ad  mare  huc  prodimus  pabulatum :  diTex  uS; 

Pro  exer<itu  gymnaftico  &  palaeftrico ,  hoc  habemus,  ' 

Echinos ,  lepadas,  oftreas,  balanoscaptamus  ,  conchas, 
Alarinam  urticam ,  mufculos,  placfufias,  ftriatas.         tny£ 

^  Pofl 


5'llT  ^/^^0  Parif-  &  Brix.  edd.  leg. 

Jn  Hi  fchceni.  ^oivcs  cnim  funis 
iuncufquc,  unde  pifcatores  nalTas  fuas 
conficiunc.  Hinc  fchoenicula  didas  me- 
retrices,  a  juncis,  quibus  fe  prscinge- 
bant,  ficarteinprofitentesfuam  &c  faci- 
litatcm  folvendx  zonas  ut  obfervav/t 
^lbericm  Gentilis. 

8.  Lepada^.']  AiTmcy  oftreigenus  cft, 
qu^exteriore  tantum  parteconcha  tegi- 
tur :  interiore&carnofaitafcopulis  ad- 
haerefcit ,  tjnquam  ofculerur ,  8c ardilfi- 
|aej,uniaavixdiveiJatur.V.N.Ca.2.S.34» 


9.  Plagufiat.']  Verfus  oftendit  le^, 
debere  ,  PUguftM  ,  firiatas  ,  vel  po-i 
tius,  placujias  ,  TXstPMsar*  TrXctiuoyi, 
k  latitudine.  Inde  Latinum  placufa. 
Nam  pelagufia  a  pelago  ,  ratio  Gxz- 
ci  nominis  non  fert.  Immo  TtKdMi- 
0-/©-  rcvera  Graecum  eft,  Namex^rx*- 
«??  7r\«.)t2v"r@'  fa£tum  TrKAit^Ti®'  t 
Ut  ^  P''cf./utv^?  ,  VctfAVifvl^' ,  Vetjuv^' 
OT<^,  &  fimilia.  Ergo  legendum,  P/«- 
cujiiu  JiriatM,  a  latitudine  qualis  eft  pla- 
centarum,  q\iX7rKa}iSvles  Gixcis.Sal' 
majius, 

10.  Ba-> 


34^ 


A  C  T  U  S  II.   S  C  E  N  A   II. 

o  Poft  id  pifcatum  hamatilem  &  faxatilem  aggredimur. 
Cibum  captamus  e  mari.  fin  eventus  non  venit , 
Neque  quicquam  captum  eft  pifcium ,  ial(i  iautique  purc 
Domum  redimus  clanculum ,  dormimus  incoenati. 
Atque  ut  nunc valide  fluduat  mare ,  nulia  nobis  (pes  eft 
5  Nili  quid  concliarum  capfuTius ,  incoenati  fumus 
profedlo. 

NuncVeneremhancveneremurbonam,  ut  noslepide  adju 
verit  hodie. 


£>iT.  iriccent' 
tiilmus. 


lo.  Hamatilem  &  faxatilem.  ]  In 
opulis  olitn  pifcatores  pifcatuin  ex- 
cuerej  quodexOppiano,  Ariftaeneto. 
Jtronio,  Ifidoro,  aliifquepatet,  hinc 

autusdixit  Pifcatumfaxatilem.  Meur- 
\x$. 

12.  SAlfi  lautiejue.']  Jocus  ex  ambi- 
lo.  5<t///,  nonfalibus,  fed  aquamarina: 
Mtif  nonopiparis  epulis,  fcd  madidi. 
tre,  dicic ,   quia  aqua  xnaxina  foides 


omnesabluit.  Lamb.  Attumihietiata 
videquid  pure UuiuminS^ctisCit y  Au- 
lul.aft.  2.  3.  3.  quo  allufura  arbitror. 
Taubman. 

13.  Redimus  clanculum.']  Nihil  hic 
mutandura.  (^uirebus  pro  voto  geftis 
domumredeunr,  palam&ixti  fe  oftea- 
dunt5  quiverore  infefta  latcre,  quam 
afpici  malunt ,  &  clanculum  fe  domum 
lecipiunt,  Boxhorn. 


AcTus    Secundi    Scena    Secunda. 


J^'^-  anirauni 
adverfavi. 


Snmb.  Cod.  fal- 
vcte  mures. 


TRACHALIO,    PISCATORES. 

ANimo  advorfavi  fedulo ,  ne  herum  ufquam 
prasterirem, 
Nam  cum  modo  exibat  foras ,  ad  portum  fe  ajebat  ire, 
Mehucobviamjuflitfibiveniread  Venerisfanum. 
Sed  quos  perconter ,  commode  eccos  vide  aftare :  adibo. 
J  Salvete  fures  maritimi ,  conchitse,  atque  hamiota? ; 
Fameiica  hominum  natio ,  quid  agitis  ?  ut  peritis  ? 
Pi.  Utpifcatorem  aequom  eft ,  fame,  fitique  fpeque.  Tr.  ec- 

quem  adolefcentem  huc , 
Dum  hic  aftatis,ftrenuafacie,  rubicundum,  fortem,  qui  tres 
Duceret  chlamydatos  cum  machxriis ,  vidiftis  venire  ? 
Pi.  Nuilum  iftac  facie ,  ut  pra^dicas ,  venifle  huc  fcimus. 
TR.ecquem 

Recal- 

COnchttA  atejue  hamtot£f\  Vos,  qui  nugantur  interpretes.  ^am  proprie  chla- 

conchas  legitis  &    hamo  pifces  mys,  x^^"^!-^'^^'  fuitveftismilitaris,  pal- 

ptatis.  L.  liobrevior  ac  ftridior,  ut  effet  expedi- 

^.DuceretchkmjicUtost&d.-^Hka^UQ  tior.  AuaorEtymologicimagni,  />*- 


'^^O  R      U      D      E      N      S. 

RecLilvom  ac  filonem  fenem  ,  ftatutum ,  ventrioFam  5 

Tortisruperciiiis,  contrada  fronte ,  fraudoientum,^ 

Dcorum  odium  atque  hominum,  maium,  mali  vitii  piobri' 
que  pienum , 

Qui  duceret  muiierculas  duas  fccum  fatis  venuftas  ? 
I  j  Pi.  Cum  iftiufmodi  vircutibus  operifque  natus  qui  fit , 

Eumquidemad  carniificem  eft  a:quius,  quam  afl  Venerem 
commearc, 

TR.Atfividiftis,  dicite.  Pi.fiucprofedonuilusvenit. 

Vale.  TR.vaictel  credidl:.fad:umeftquodiiilpicabar. 

Data  verba  iicro  Uint ;  ieno  abiit  fceieftus  exuiatum. 
20  In  navem  alcendit ,  muiieresavexit ,  arioius  fum. 

Is  liuc  iierum  etiam  ad  prandium  vocavit  fceieris  femen. 

Nunc  quid  mihi  meiiu  It ,  quam  iiico  iiic  operiar  herum  duit 
veniat.^ 

Eadem  Vu£C  facerdos  Veneria  fi  quid  ampiius  fcit , 

Si  videro,  exquiilvero:  faciet  me  certiorem. 


!»•?  vocat  rnilitares  homines  ,  quafi 
^vctjyiqiopiic.  Utiit  idem  Chlainys  quod 
Saaum,  indument  um  militarc.  Ait  eigo 


nem ,  quera  e  fuga  volebat  retrahcre 

DtjTald. 

1 1 .  Silonem.']  Silo,  qui  Sc  flia  Cicero 
ni,  e-i.iw?,  qtiinarum  habet  reftrnura 
id  eft  ,  '{urfum  veifus  repandum  ,  mori 
lirriirc.  Scalig.     Statt!tum-~\  Id  eft  ,  ma 


hi.fervusi  PleufKiippum  herum  fuum    gnceltatur^.  V.  N.  Afin.  aft.  2.  ?.  21. 
lecum    duxiffe  tres  homines  militares.        21.  SceUru  femen.^    Sceicns  ongo  & 
qui  fibi  prsridio  eiTent  advcrfus  icno-    aitifex.  L, 

AcTus    Secundi   Scena    Tertia, 

AMPELISCA,     TRACHALIO. 

INtellego :  hanc  qu^  proxuma  eft viilam  Veneris  fano^ 
Puifarqullifti,  atque  aquam  rogare.  Tr.  cuja  ad  auris 
Voxmiiiiadvoiavit?  AM,obfecro  ,  quis  hicioquitur  ?  queiti 

egovideo? 
Tr.  Eftne  Ampeiifca  \\zc ,  qu^e  fbras  c  fano  egreditur  ? 
5  AM.Eime  iiic  Traciiaiio ,  quem  confpicor^  caiator  Pleufi' 

%P^*  r^     r< 


S.  CiiUtoT.'\  Ideftjfsivus.  VidenotasPfeudoI.aa.f^fcen.  z.fi  $z. 


Ij,  Ce 


ACTUSII.    SCENA   III.  5^1 

TR.Eaefl:.  AM.iseft.Trachalio,{alve.  Tr.  ialve,  Ampelifca. 
Quiclagisui?  Am.  a:tatem haud mala male.  TR.me-     ^'^■^^'- 
iius  ommare. 

Am.  VERUM  OMNES  %ientes decct conferre &  fa- 
balari. 

SedPleufidippastLiusherusubi,  amaboeft?  TR.ejavero, 
10  Quafi  non  fic  inrus !  Am.  neque  pol  eft ,  neque  ullus  quidem 

hucvenit. 
Tr. Non  venit  ?  Am.  vera  pra^dicas.  Tr.  non  eft  mcum,  Am- 

pelifca. 
Sed  quam  mox  co6lum  ell;  prandium  ?  Am.  quod  prandium, 

obfecro  te  ? 
Tr.  Nempe  rem  divinam  facitis  hic.   Am.  quid  fomnias  , 

amabo  ? 
Tr.  Certe  hucLabrax  Pleufidippum  ad  prandium  vocavit 
ijHerum  meum,  herus  vofter.  Am.  pol  haud  miranda  fadla 

Si  Deos  decepit  &  homines ,  lenonum  more  fecit. 
TR.Nonremdivinamfacitishicvos,  neque  herus?  Am.  a* 
riolare. 

TR.Qaidtuagishlcigitur?  AxM.  ex  malis  miiltis,  metuque 

fummo,  ^ 

Capitalique  ex  periculo ,  orbas  auxiliique  opumque  huc 

ioRecepicadfeVeneriah^cfacerdos  ,me,  &Pakftram. 
Tr.  An  hic  Pabftra^ft ,  obfecro ,  heri mei  amica  ?  Am.  certo,^ 
Tr.  Ineil  iepos  in  nuncio  tuo  magnus ,  mea  Ampelifca.         ' 
Sed  iftacpericulum  perlubetquodfuerit  vobisfcire. 
AM.Confra6baeft,  miTrachalio,  hac  nocle  navis  nobis. 

!■;  Tr.  QLiid ,  navis  ?  qus  ift;i2c  fabula  eft  ?  Am.  non  audivifti , 
amabo , 
Quo  padto  leno  clanculum  nos  hinc  ^uferre  voluit      ^^H  ^^'^^^" 
InSiciliam,  &quicquiddomifuit,  innavemimpofivitT"* 
Eanuncperieruntomnia.  TR.oh!  Neptunelepide,  Cilve: 
Nec  te  aleator  ullus  eft  fapientior.  profedo 

o  Nimis  lepide  jecifti  bolum :  pcrjurum  perdidifti. 

Sed 

^12.  oaHmefi ^rmdium^,  V.  N.  Sti-  [      30.  lecifitbolum.-]  laftu^reti.,  etiam 

0"'«^'«  abiblute  dicitur.   Valeiius  Max, 

lib. 


^e%  R      U      D      E      N      S; 

SednitncubieftlenoLabraxf  AM.peritpotanc^oopInor. 
Neptunus  magnispocuiis  hac  no6le  eum  invitavir.  -  il^ 

Tr.  Credo ,  hercle ,  anancso  datum  quod  biberet.  ut  egd 

amo  te , 
Mea  Ampeliica  1  ut  dulcis  es  1  ut  mulfa  di6la  dicis ! 

3  j  Sed  tu  &  Palxllra  quomodoialvse eitis  ?  AM.fcibis  faxo. 
E  navi  timid^  ambas  in  lcapham  iniiluimus :  quia  videmus 
Ad  iaxa navem  ferrier ,  properans  exfoivi  reftim  : 
Dumiiii  ciment,  nos  cumicaphatempedasdextrovorrum 
Differt  ab  illis ,  itaque  nos  ventiique  fludibafque 

40  Jac^tata^  exemplis  piutimis  mifera^  pcrpetuam  nodtem  i 
Vix  hodie  ad  iittus  pertulit  nos  ventus  exanimatas. 
Tr.  Novi,  Neptunusitafoiet  :  quamvisfaftidiofuS 
^diiis  eO: :  fi  qu^  improbiS  funt  merces ,  ja6lat  omnes; 
Am.  Va;  capiti atque  ^tati  tnx  1  Tr.iuo  ,  raea  Ampeliica , 

45  Scivi  lenonem  facere  hoc  cpod  fecit :  ii^pe  dixi  Do-^.r,. nicinium hoM 

Capili 


!ib.  4.  I .  cx4  plfcatorihui  in  MHefa  regione 
Verriculum  trahe?2tibfts  ,  quidam  jaSium 
emerat.  itaSc  Grxc.  [50/.%^'.  quo  verbo 
alexetiam  ja6tus  lignificatur.  unde  hic 
|ocusmaleabaliquibusenarratus.  Ver- 
dere,  autem  perimere  6cevertere  inter- 
dumfignificat  :  undejocus  refultat :  & 
alcatoressutem  &  pifcatores  bolon  ja- 
ciunt.  Perdidirxiigicur,  Neptunehomi- 
5iem  pcrditiflimum,  id  ei1;,  lenonem  ma- 
ximepeidendum:  proptcrea ,  Neptune, 
aleani  pulcre  jecilti ;  pulcerrimum  ja- 
aumfeciiti.  Id.  Curcul.  ad.  S-  ^c.z.  fi 
•cis  trihM  hoiu  vel  in  chlamydem ,  &'c.  Ab 
hoceubolin  Grxci  Venereum  ja£i:um  di- 
cunt,quiin3leafeliciflimus.  Cic.  i.  De 
Divinat.  Bolm  priore  produfta  fruftum 
fignificat.  Ter.  Heautont.  crucior,boUtm 
tantum  mihiejfe  ereptumfuhito  e  faucibtu. 
Budsus. 

33.  ^nancao.']  ^nancntumi^uto  mniC 
poculum  magnum ,  quod  in  potandi  cer- 
tamine  necelFe  eflet  ebibere  :  quali 
dvctfy^lov.  Turneb.  Poeta  vetus  A'v^%tv 
VO(at  rluj  (^pi)'aiv  eK^cipv  ,^  cum  poto 
liberalius  vino,  homofux.fpontis  non 
cft,  nequementisfana2:&hanc  hecefli- 
tatemvQcant  ^wxeicw;  quiaexat  aiiud 


orim  ananc&a  potionU  genus ,  cujus  triftis 
neceflitas.  Piautus ,  pcrit  potando ,  &c\ 
Alludit,  veladforbitionem  cicutx  ne| 
ceflariam,  &  fatalem  fontibusin  Gtsci; 
aliquot  urbibus  i  vel  ad  hauftum  ilium  e 
flumine  Lethffo,  qui  nemini  moitaliuiii 
noneft  neceflarius.  C-a/dK^o??. 

34.  MulfadiCia.]  v.  N. Pceil.  r.  2.  ^ 
36.  E  navi  timida  amha.']  MlT.  line 
prarpofstione:  Navis  timtdx.  Scioppius: 
Navi  timidx.  Qnxd  G.  retineamus  fcri- 
ptamleftionem?  Naviittmidaambx,  id 
eft,  navem  timentes  ambs.  Q^mad- 
modum  Ovidio  Met.  s-  Emathion  sfui 
cultor,  timidufque  deorum.  Hotat.T/W- 
dus  procella.  GrcnoviUs. 

39.  Differt.']  Indiverfaaufertabillis. 
Lamhin.  ;  ' 

42.  ^amvu  fajlidiofux.']  Id  cft,  ad- 
modumfaftidiofus.  V.  N.Pfeud.  4-7'^ 

43.  ty£.dilii efi. ]  Solebantenim  JS.di- 
les  improbasmercesin  profiuentcm  in- 
terdum  jadare;  uteduliaquaEpurebant. 
Demenlutisetiamcognofcebant  ,  qu» 
zqux  :  iniquas  ftangebant.  D.  HieiO- 
nym.  ^b  t^dibbiu,  ^kos  dyQ^aofx^i 
Grttci  appellant  ,  vendentium  cosrcehatur, 
rabiis.  Tnineb. 


A  C  T  U  S  II.  S  C  E  N  A    III.  355 

Caplllum  promitcam  optnmum'fl:,  occipiamque  ariolarjV 
Am.  Cavillis  crgo  tu  atque  herus,  neabiret  j  cum  (cibatis? 
Tr.  Quicl  Facercc  ?  Am.  (i  amabat ,  rogas  quid  faceret  ?  alTer- 

varet 
Dies  nodefque :  in  cuftodia  edet  femper.  verum  ecailor 
ioUc  mukifecic,  icaprobecuravitPleulidippus. 

TR.CurtuiRucdicis?  Am.  res  palam  eft.  Tr.  fcin'ta  etiam> 

QUI  IT  LAVATUM 
I N  B  A  L I  N  E  A  S  ,   ibi  cum  fedulo  fua  veflimenta  fervac , 
Tamenfurripiuncur :  quippequi  ^  quem  iliorum  obiervct,  fai- 

fusert: 
Fur  faciie  ,   quem  obiervec ,   videt  :  cuftos  >   qui  fur  fic, 
ncfcir. 

5)SedducemeadiiIam.  ubleft?  Am.  i  fane  in  Veneris  fanum 
hucintro, 
Sedentem  flcnremque  onprimes,  Tr.  ut  jam  iftuc  m.ihi  m-ole- 

ftumeft! 
Sedqnidfiet?  AM.egodicamtibi :  hoc  kCc  excruciat  animf, 
/r.  Quia  ieno  ademic  ciftulam  d  ^  quam  habebat;  ubique  habebaE 

Qui  (aos  parences  nofcerepoGct:  eam  verecur 
^oNcperieriCi  TR.iibi  ziaiii  ea  fuiieifteiiula?  Am.  ibidetli  irf 
i-iavi  :.  •- ;     _ 

Conclufit  iple  in  vidulum  ,  ne  copia  eilet  ejus- ; 
Quifuos  parentesnoiceret.  TR.ofacinusimpudicum* 
Qiiam  liberam  eileoporteat ,  fervirepoftulare ! 
Am.  Nunc  eam  cum  navifciiicec  abivilTe peirum  in  altuni. 

Ei 

4S-  CaptllHm  promittafn.^Sic.Tib.hi.S' ,  2-  compendi  verha  7milta  j^Tnfaciam  tibl, 
Jaaavitfafafedcapatantecozna.  Taubm. 

Jamfanaticoruaihicmoserat,utcapn.  L  ^^'   ^J  '^  ^^vatum.']    Vide  Alciat, 
-     ■  '^        Parerc  hb.  2.  cap.  5  8.  Pet.  Viftor.  Var. 

kA.Ub.  7. 17.  &  Muiet.  ad  Carm.  3®. 
Catulli: 

O  fctrumdptlmehalncariorum. 

S6.  SedenTem:~\  Ritus  pdoratiohis,  5c 
eoruaiqui  precabantur  decs.  Fropert. 
lib.  2.  tAntetuofcjue pedesiUa  ipfaadopery 
ta  fcdehit.  Item  fupplicuni  ,  ^corum, 
qui  tutcl2  fui  caulia  confugiebant  a4 
deum  aras.  Colviw^ 

Z  ^54,  Sci* 


amfundercnt.  Scali?. 

So.  Vt  multifecit.']  Multifacere ,  hic 
jem  quod  magnifacere.  eique  opponitur 
iinoriffacere'6\<:\tc3^-j  ex  ie^*i  cura,quam 

lierus  imf.endeiir,  fidem  faciie  facere, 
nicam  inexi:^uoapudeum  fuifle  pre- 
o.  Pofrentvetbaillacom.pelliiiiunum, 
i  foite  non  magis  c\\x3Lm  lutrificare , 
mp:ifactrey  compendifacere :  quod  ulti- 

um  totis  vocibusrcpaiatumpacch;d.2. 

Ttm.  Ih 


5  54  R      U     D     E     N      §. 

6j  Et  aittum  SC  argentiim  fuit  lenonis  omne  ibidem. 

Credo  aliquem  immerfiile,  atque  eum  exeepifle.  id  mifera 

mGsfta'ft , 
Sibi  eorum  eveuille  inopiam.  TR.jam  iftoc  magis  ufus  fa6lo'ft, 
Uc  eam  intro ,  confoierque  eam ,  ne  fe  fic  excruciet  animi : 
Nam  MULTA  PR^TER  fpem  fcio  mukis  bona  eveniire. 

70  Am.  At  ego  etiam ,  qui  iperaverint ,  fpem  decepille  multos. 
TR.Ergo  A  N IMUS  ^quusoptumum  eft  ^rumn^con- 

dimentum. 
Ego  eo  intro,  nifi  quid  vis.  Am.  eas :  ego,  quod  mihi  imperavit 
Sacerdos,  id  faciam,  atque  aquam  hinc  de  proxumo  rogabo. 
Nam  extemplo  fi  verbis  fuispeterem ,  daturos  dixit : 

75  Neque  digniorem  cenfeo  vidiiTe  anum  me  quenquam  , 
Cui  Deos  atque  homines  cenfeam  benefacere  magis  decere, 
Utlepide,  ut  liberaliter ,  uthonefte,  atque  haud  gravate 
Timidas,  egentes,  uvidas ,  eje(5l:as ,  exanimatas 
Accepit ad fefe  l  haud  (ecus ,  quam  fi  ex  fe  fimus  natas ; 

80  Ut  eapfe/ic  fuccindiaaquam  calefadat ,  ut  lavemus! 

Nunc  ne  morae  illi  fim ,  petam  hinc  aquam,  unde  mihi  impera'» 

vit. 
Heus,  ecquis  in  villa'ft  ?  ecquis  hoc  recludit  1  ecquis  prodit  ?• 
64-  Scilicet.']  Scirelicet,  perfpicuum  eft,  eamdemeifam  inpiofundum. 

V.N.Poen.aa.s.2. 

ACTUS     SeCU  N  D  I-  SCENA    QjJ  A  R  T  A. 
SCEPARNIO,    AMPELISCA. 

Uis  eft ,  qui  noftris  tam  proterve  foribus  fack  injuriam  ? 
AM.Ego  fum.  S c.  liem  ,  quid  hoc  boni eft  ? 

heu ,  edepol  fpecie  iepida  mulier !  Sn^Z 

Am.  Salve ,  adolefcens.  Sc.  &  tu  multum  falveto  ,  adoleicen- 

tula, 
Am.  Ad  vds  venio,  Sc.accipiam  hofpitio,  fi  mox  vcnis,  ^"^"^' 
5  Itemutaffeclam  ;  namnunc  nihil  eft  qui  te         uJ:SiiSS^^^' 
inanem. 

Sed 

defendi.  LibriPalatini  habent;  nianem> 
pro  inmem.  Unde  fcribendum  conji- 
ciebam  ,  maneam.  Namntmcnihilefi  i^ut 
temaneam»  idcfi>exi|>e6tem.  loxher??. 

Piobo 


4-    A  C"P''^^  hf)fpitio,&c-']  Locus  mul- 

JTx.  tiseruditorum  conje£iuris  vexa- 

tus  eft ;   pracfertim  illud  verfu  proximo  5 

qtii  te  imnem.  quod  nulla  ratione  poteft 


AcTUsIt.  SCEKA    tV.  :J5y 

SeQqiiitlaIs,mealepida,  hilara?  Am.  aha,  nimium  familiari- 

ter 
Meattredtas.  Sc.  pro  diimmortales  j  Veneris  effigia  hscqui- 

dem  efi:. 
Utin  ocellis  hilaritudo  eft  1  eja ,  corpus  quojufmodi ! 
Subvokiirium  5  illudquidem,  fubaquilum  volui  dicerCi 
lo  Velpapilia^quojufmodi !  tum  qus  indolesinfavio  eft! 

Azvi.  Non  ego  fum  poUudta  pagOi  potin  ut  me  abfti-     Sf  paji". 

neasmanum? 
Sc.  Non  licet  te  licce  placide  beliam  belle  tangere  ? 
Am-.  Otium  ubi  erit ,  tum  tibi  operam  ludo  &  delitia^  dabo : 
Nunc ,  quamobrem  huc  fum  milla  j  amabo ,  vel  tu  mihi  ajaSj 

vel  ncges. 
15  Sc.  QLiid  nunc  vis  ?  Am.  (apienti  ornatus,  quid  velim,  indi- 

cium  facit. 
Sc.  Mcusquoquehiciapientiornatus,  quid  veliiii,  indicium 

facit. 
Am.  Ha^c  (acerdos  Veneris  hinc  me  petere  juffit  a  vobis  a° 

quam. 
Sc.  At  ego  bafilicus  fum :  quem  nifi  oras ,  guttam  non  fereSi 
Noftro  illum  puteum  periculo  dc  ferramentis  fodimus. 
20  Nih  multis  blanditiis ,  a  me  guttanon  ferri  poteft. 

Am.  Cuc 

Proboomnino  coniefturam  eorum  qui  i  cujuscolorfitfubniger  ,  diftum  cenfet. 

re(cribunr}   ^(dpia.m  hofpitio,Ji  nox  vc-  1  Tattbman. 

tiis.  In  altero  verfu :  riihil  efi  (jui  te  ina.-  f  ii.  PoUkSlapago.']  Vult ,  fs  non  effe 
nem.  Illudfwd?;^/»  corruptum  eti:,  &cum  fcortUiii  pagipublicum,  vel  tanquam  da- 
Pahtini  Codices  habeant  7?7tfweOT,  pro  eo  pem  protanatam  omnibus  expofitam  j 
legendum  r/jiineam  Antmantem.  Et  hoc  \  <]ii^lem,  pubticam  libidinM  vi6limam  vo- 
vciius.  Nam  huius  veibi  ignoratio  an-  j  catTertuiiianus.  Scalig.  Turncbus,  pol'- 
fam  ioco  corrumperido  dedit.  mantare  \  luSiam  paq^o ,  interpretatiirco»;7w««ew^f- 
fupra  legitur,  pro  expeftare  inMoftella-    que  expnftam  pago :  ut  inpoS.u£io  tferculit 


Sia.    Satmaf. 

9.  Subvotturium.']  Corpuscolotefub- 
nigro  ;  vel ,  corpus  alacritate  &  hilarita- 
te,  ad  vulturii  corporis  limilitudinem 
prope  acc^dens.  Lambin.  Gubacjutlum.'] 
C^iaaquila:  generoiiores  funt  vulturi- 
bus  (imilej  .  haccorreftionf^ufuseil,  ut 
quidem  L^wi.vifum.  QmAacjUttuicolor 
Ct,  diximus  Poenul.  $.  2.  isz-Quamvis 
JvIarcell.Donatusin  Dilucidar.  ai}uilum 
ttlorem  tvQmhaqua,  fed  ab  «^«j/a  alite, , 


omriiaexponebatitur  obvits.  Ea  vero  expli- 
catio  cum  paullo  duriufcula  Lipfio  vide- 
retur,  placuitduabus  litteiis  mutantiss 
legi  : 

Non  egofttm  poUttta,  appage ,  potin\  &Cc 
Quomodo  idem  in  le  fimili  :  purA 
fum  ,  tomparce  amabo  me  attreiiare  # 
.^gcraftocle!. 

18.  Bajitictu.']  Magnificus ,  &  a  qijo 
nihil  auferas ,  nifi  vel  per  interpretem  f 
veifupplicihabitu»  Gruter. 

Z  2r  3,1.  ^qnam 


3  5^  R     U     D     S     N     s. 

AM.Cartuaqiiamgravarej  amabo ,  quam  hoftishofti  com- 
modat } 

Sc.  Ciir  tu  operam  gravare  mihi ,  quam  civis  civi  commodat  ? 

Am.  Immo  eciam  tibi,  mea  voluptas ,  quae  volesfaciam  omnia. 

Sc.  Eugepei  ialvus  iuml  hxc  jam  me  iuam  voluptateu)  vocat : 
2.5  Pabicor  ribiaqoa ,    ne  nequicquam  me  ames.  cedo  mihi  ur- 
nam.  Am.  cape. 

Pf opera ,  amabo ,  efterre.  S  c.  manta :  jam  hic  ero ,  voluptas 
mea. 

Am.  Quid  iacerdoti  medicam  hic  demoratam  tam  diu  ? 

Ilt  etiam  nunc  milera  timeo  ,  ubi  oculis  intueor  mare  I 

Sed  quid  ego  mifera  video  procul  in  liuore , 
I  o  Meum  hcrum  lenonem  Sicilienfemque  hofpitem. 

Quos  pediileambos  milera  ceniebam  in  mari. 

Jam  illud  mali  plus  nobis  vivit ,  quam  rato^. 

Sed  quid  ego  cellb  fugere  in  fanum ,  ac  dicere  hasc 

Pala^itrae ,  in  aram  uci  confugiamus  prius, 
3  5  Quam  huc  fceieihis  ieno  veniat ,  noique  hic  opprimat  ? 

Confugiam  hinc  ,  res  ita  fuppetit  fubito  mihi, 

21.  ^tjuamgravare.^j  Gravare   dixir,  \  auod cupiamf-negravetur.  ScEpid.  negr4'- 
|>ro  gravate  dare    ficut  Cicero.  prxcidere     vetur  quodvel».  Schopp. 
dicui,  pro,  prazcife  negare.  (ic  Mil.  ut,  < 

AcTUs    Secundi  Scena   Qu I n t a. 

SCEPARNIO. 

PRodiimmortales,   inaquanunquamcrcdidi 
Voluptatem  ineiTe  cantam  I  uc  hanc  traxi  lubens ! 
Nimiominusaltusputeusvifuseft  ,  quampiius. 
Uc  (ine  labore  hanc  extraxi !  prsfiicine , 
j  Satis  nequamfum :  utpote  qui  hodie  inceperim 
Amare.  hem  tibi  aquam,  mea  tu  bella.  hem,  fic  volo    w//.  beiiiflta. 
Te  ferre  honefte ,  ut  ego  fero  :  ut  placeas  mihi. 
Sed  ubi  tu  cs  ,  delicata .''  cape  aquam  hanc  fis.  ubi  es  ? 
Amat  hercle  me ,  uc  cgo  opiaor :  delituic  mala. 

Ubi 

4.  TQ  R^fifcinsJ^prsfifcinegeiwanum  el-  {  aut  fafcino.  Nam  fTafifcitie  eftfineinvi- 
X   fe»  docentilia  etiam  Aiin.  z.4.  j  ciia  & fine fafcino ,  &,  ut  Sofipater  in- 
84.  Qua{iQicas:Serv"as--yeieiinclabore    terpretatur,  dQajn.^MVjii.  j&r<eenimhic 
cxuaxi:  neque  enim  jocum  hic  facio  :     negat.  Tmneb. 

i  -2,1.  Litt:" 


A c  Tu  s  ir.  s CE N  A  vr.  ^^7 

loUbltues?  etiamnehancurnaniaccepturaes?  ubics? 
Commodule  melius :  tandcm  vero (crio. 
Etiam  acceptura  es  urnam  hanc  ?  ubi  tu  esgentium  ? 
Nufquam  hercle  cquidem  illam  video :  ludos  me  facir, 
Apponam  hercie  urnam  jam  ego  hanc  in  media  via. 
ij  Sedautem ,  quid  fi  hanc  hincabftuleritquirpiam. 
Sacramurnam  Veneris  ?  mihiexhibcatne^otium. 
Metuo  hercle,  ne illa mulier  mihi  inddias  iocet> 
Ut  comprehendar  cum  iacra  urna  Veneria. 
Nempe  optimo  me']mt  \n  vinculis  enicet 
20  Magiftratus ,  li  quis  me  hanc  habere  viderir. 

Nam ha!c literatail: :  ab (c cantat cuia fit.  -w/ -i/^eapfe camat. 

Jam  hcrcle  evocabo  hinc  hanc  facerdotem  Foras , 
Ut  hanc  accipiat  umam ,  accedam  huc  ad  fores. 
Heusfis ,  Ptolemocratia  ,  cape  hanc  urnam  tibi : 
2 j  Muliercuia  iianc  nefcio  qu^  huc  ad  me  detulit. 
Intro  ferunda  eft.  repperi  negotium : 
Siquidem  his  mihi  ultro  aggerunda  etiam  eft  aqua. 

21.  I-'-'f<?M?d5/?.]  Ideft,  litterisinfcri-^  laciniaiauro  litteratas  fiagit  Pfychen  in 


pta  eft  :  vel  potius  Veneris  imagine  in(i- 
gnitaundefacrificiis  infervire  lignifice- 
tur.  idquodinomnibus  Sacrorum  vafis 
obfervari  folitura,  adPlin.ex  AthenaEO 
notaiHcrmol.Barbaru3.Apul.  qucqj  1. 6. 


Junonis fano  vidiflcj  id  ett,  litteris  aurefs 
infcriptas.  Litteratum  Gr  yQ^/j.y.dLTiyjSv 
vocatur,  quicquid  litteris  infcripcum  eft: 
&>cTo7;)e/«  y^fj.fj.A.-[iJV&  meminitetiam 
Lexiphanes  Luciani.  Cafaub. 


AcTus    Secundi.Scena    Sexta. 

LABRAX,     CHARMIDES. 

QUl  HOMO  SESE  miferum&mendicumvolet, 
Nepruno  credat  kfc  atque  a^tatem  fuam  : 
Nam  h  quisquid  cum  eo  rei  commilcuit, 
Ad  hoc  exemplum  amiitit  ornatum  domum. 
5  Edepol  Libertaslepida  es ,  qua:  nunquam  pedem 
Voiiiifti  m  navem  cum  Hcrcule  una  imponere. 
SedubiiUe  meuseft  hofpes,  quimeperdidit.^ 

Atque 

ftum  ,    amififTeque    omnes  forrunas 


Vm  hercule.  ]  Qusc  hxc  liber- 
j  t.is  qu3c  cum  Hercule  noluit 
lavi^are  r  Nugamenta  mera.  Legoex 
t'X..  codd.  in  navem  mecum  hercle  una 
'nponere.  Jocatur  adiiuc  Leno  in  nii- 
:ria  fua  ,  dicens ,   fe  mendicum  fa- 


fuas  naufragio  j  praeter  Libcrtatem 
quce  fecnm  pedem  navim  inferre  no- 
luerat.  Meurfui.  Qu_£  fit  ilb  Liberras 
nefcio  ,  qua;  nunquam  voiuic  pedem 
cum  Hercule  una  ia  navem  impo- 
Z.  3  '  neic> 


35§  RUDENS. 

Atqiic  eccum  Incedit.   Ch.  qno,  malnm,  propems  Labrax  | 

Nam  eqnidem  te  nequeo  confequi  tam  .ftrenne. 
lo  La.  Utinam  te  prinsquam  oculis  vidilTem  meis ,, 

Malo  crnciatu  in  Siciiiam  perbiteres  : 

Quem  propter  hoc  mihi  obtigit  mifero  mali ! 

Ch.  Utinam ,  cnm  in  xdcs me  ad  te  adduxiiti  tuas :, 

In  carcere  illo  potius  cubuiiTem  dic  l 
l  j  Deofque  immortales  quaefo ,  dum  vivas  j  uti 

Omnes  tui  (imiles  hofpites  habeas  tibi. 

LA.Malam  FortunaminiEdisteadduximeas, 

Quid  mihi  fcelefto  tibi  erat  aufcultatio  ? 

Quidve  hinc  abitio  ?  quidve  in  navem  infceniio  l 
^o  Ubi  perdidi  etiam  plus  boniquam  mihi  fnit. 

Ch.  Pol  minume  miror ,  navis  (i  fra6ta'ft  tibi  ^ 

Sceluste,  &lceleftepartaqua:vexitbona. 

La.  PelTum  dedifti  me  blandinientis  tuis. 

Ch.  Sceleftiorem  coenam  coenavi  tnam , 
1- 5  Quam  qu2  Thyeftse  quondam  antepoiita  eft ,  Sc  Tereo. 

La. Perii,  animomalefitl  contine,  quaeib,  capur. 

Ch.  Puhnonenm  edepoi  nimis  velim  vomitum  vomas, 

La.  Eheu  PaJ^ftraatque  Ampeliica  ?  ubi  eftisnunc  ? 

Ch.  Pifcibus  in  alto  credo  praebent  pabulum. 
^G  La.  Mendicitatem  mihi  obtulifti  opera  tua , 

Dum  tuisanfcuko  magnidicis  mendaciis. 

Ch.  Bonam  eft  quod  haheas  gratiam  merito  mihi , 

Qui  te  ex  infiilfo  falfum  feciopera  mea. 

La.  Qnin  t u  liinc  is  a  me  in  maxumam  malam  crucem. 
3  5  C h .  Eas :  eafque  res  agebam  com moduru.         fgeum ' comSum! 

LA,Eheuj 


rere.  Alludit  adaiiquara  fabulam  qiiae 

mihiignotaeit.  Salmaf. 

II.  ^Perbiteres.]  V.N.Capt.  3(51.3  .5.3  5- 
17.  Malamfortunam.']    V.  N.  Aulul. 

Sft.  I.  2.  22. 

25.  ThyeJiAi  &c.']  Fabula  nota  eft  , 


2f?.    \Animo    mah  fit.']  Khito-^vX»". 
fignif^catfe  vomiturire.  L. 

29.  Pdbulum.]  SicPetron. 

Regnum  NeptmiipavitVljJfes. 

Nimitum  ,   quod  pifcibus  in  mari  pabUr 
lum  prxbuerit  toties,  &  fuis  8c  fociorutn 


qua  AtreusThyella:  fratri  ilios  liberos  I  naufragiis:  apudHom.  Douz* 


epulandos  appofuijTe  narratur.  De  Te 
feo,  cuiProgncuxorcomraunem  filium 
jtymcomedendumobjecit5  videvel  O- 

^idUMftam.Iib. fi.Fab.  7.&feqq.         |      ss-   ^rf*  »  f^jy^ae  r«.  ]  Mendofa  cft 

i  fcriptu- 


33.  Salfum.]  jocusei^ambiguo.  5^/- 
fum  enim&utbanumfignificat,  Scaqua 
marina  imbutum.  L. 


AcTVSir.    SCENA  VI. 

La.  Ehen ,  quis  vivit  me  morcalis  miferior  ? 

Ch.  Ego  muko  unto  miferior ,  quam  tu ,  Labrax. 

La.Qui  ?  Ch.  quia  ego  indignus  fum,  tudignuS;,  qui  fies. 

La.  O  (cirpe ,  icirpe ,  laudo  fortunas  tuas , 
40  Qui  femper  fervasgloriam  aritudinis. 

Ch.  Equidem  me  ad  velitationem  exerceo : 
Nam  omnia  corufca  pr^  tremore  fabulor. 
LA.EdepoI,  Neptune,  es  baineator  frigidus : 
Cum  veftimentis  pofteaquam  abs  te  abii ,  algeo.. 
45  Ne  thermopolium  quidcm  ullum  inftruit : 
Ita  {al(am  prsbet  potionem  &  frigidam. 
Ch.  llz  fortunati iunt  fabri  ferrarii , 
Qui  apud  carbones  aflident  1  iemper  calent, 
LA.Utinam  fortuna  nuncanatinauterer, 
50  Uti  cum  exiviftem  ex  aqua ,  arerem  tamen ! 

Ch.  Quid  ,  fialiquo  ad  ludos  me  pro  manduco  locem  ? 
La.  Quapropter  ?   Ch.  quia  pol  ciare  crepito  dentibus. 
Jure  oprumo  melavifte  arbittor. 
LA.Qui  ?  Ch.  quiaauderem  tecum  in  navem  afcendere, 
$^  Qui  a  fundamento  mihi  ufque  movifti  mare. 
L A.  Tibi  aufcultavi ,  tu  promittebas  mihi 


35^ 


fctlptura  CodicisCamerarii,  Deueafcjue 
res.  Nec  etiam  probo  ex  ea  legi ,  me*t 
tuafcjueres  Nunqaam  veteres  impreca- 
tionem  fibi  fadlam  tacitam  prsteric- 
runt,  quinregererent  incaput  ejus  qui 
camfecilTet.  Cum  igiturLabrax  Char- 
midiciixiflret,  quinii hinc  k  mein  maxu- 
mamTnalamcrucem^  reipondet Charmi- 
des,  e*f,  led  figurate,  quafialio  fenfuil- 
lude*»  diceretjtepetiitac  dx^axtjeafcjueres 
ageh&m  commodum.  Id  elt,  eas  res  agebam 
commodum,  hoceft,  id  agebam  uta  te 
abirem.  Hujus  loquutionis  figurats, 
qua  regeritur  in  dicentem  maledicrio  & 
iaiprecatio,  muitaexempla  reperiuntur. 
Salmaf. 

39-  Ofcirpe']  Lenofeprx fcirpo  con- 
temnit:  quiafifuisboniscontentus,  ut 
fcirpusariditatefua  ,  fuiflet ;  nunquam 
ro  miferiarum  venifiet.  Schoppiw.  Lau- 
datinfcjrpo,  quodnein  mediisquidem 
iquis  uvcfcat.  Cruter. 


Illic 

4r.  Velitationem^  Velitatio ,  diEfa  eji 
ultro  citroaue probrishrum  ohjetiio;  ab  exem- 
plo  velitaru  pugna.  Feftus. 

4$.  Thermopolium-^^  Videnotas  Cui- 
cul.  aft.  2.  (c.  3.  ^'f  13.  Trin.a6t.4.  3. 

49.  Fortuvaanatina.  1  Anatesenim  !i- 
cetdiu  fintin  aquis  :  nequemadent  ta- 
men ,  nequealgent. 

St.  Manduco.^l  Manducw  eft  (twpfW- 
Aux-eicy  ,  quodin  ludis  circumferebatut 
inrercxteras  ridicularias  &  formidolo- 
fas  perfonas,  roagnis  malis  lateque  dehi- 
fcens  ,  &clare  crepitans  dentibus  :  ia 
Atelianispraeiertim.  JuvenalisSat.  3. 

• TandemcjUe  redtt  ai  pulpita  riotum 

Exodium;  cum  perfon&pallentu  hmtum 

It}  fremio  matrii  formidat  rujlicus  in- 
fans. 
Dentcs  enim  magnos,  5c  voraciratem 
attribuebant  ncfturnis  illis  terricula- 
mentis-Quonorainefailuin,  nt  Lamiar/j. 
puerorum  infantium  degiutricem  finge- 
Z  4  lent. 


3^0  R      U      D      E      N      S. 

liHc  efle  qnseiliim  maxumum  meretricibus  ^ 

Ibi  me  corrqere  poile  ajebas  divitias. 

Ch.  Jam  poftalabas  te ,  impurata  bekia , 
^o  Totam  Siciiiam  devoraturum  iniulam. 

La.  Qu^enam  balsna  meum  voravitviciuium  , 

Aurum  atque  argentum  ubi  omne  compn6tum  fuit  ? 

Ch.  Eadem  ilia ,  credo ,  qu^  meum  marfupium , 

Quod  plenum  aro;enti  fuit ,  in  facciperto. 
^ j  La.  Eiieu ,  redadus  fum  ufque  ad  hanc  unam  tuniculam , 

Etad  liqcmifellum  pailium.  periioppido! 

Ch.  Vei  confociare  milii  quidem  tecum  iicet  5  ?om£. 

^quas  iiabemus  partes.  La.  faltem  il  mihi 

Muliercuix  eilent  falvx ,  fpes  aiiqua:  forenc. 
70  Nunc  (i  me  adoiefcens  Pleuiidippus  viderit  3 

A  quo  arriiabonem  pro  Paisftra  acceperam ,  l 

Jam  fe  exhibebit  hic  mihi  negotium. 

Ch.  Qu^id  ,  ftuite,  pioras?  tibiquidem  edepolGQpia'ft, 

Dum  iingua  vivet ,  qui  rem  foivas  o  mnibus. 

xent.  Etiatn  P)'ffcfl;7mproterriculamcn-  \     Fraraentarium  efitmoiiumfecumiatqus, 

to,  &Gof^(j«/«/«pro  manducodixerunt:  ruteium. 

<\nh  y>fyvsc cum  magnis  dentibus  pin-  i      Vnumadfert. 

gebantur.   Lucilius  :  1  Ruere  eni^n  eft  modlo  cumulum  adae- 

iRo  quidfiet  Lamya  ,  &  Pythooxyodon-  ,  quare.  Cic.  ad  Attic.  lib.  i6.  De  laMdtbm 
fes ,  &c.       Scaliger»  \  DoUbelladeruamcumulHra.Hoi.z   Ser.s. 

47.  Illi.^   In  Sicilia.  L.    '  \  D:vitiitA  arifque  acervos  ruam.  Scalig. 

5S.  Corruerc.']  Conjicere,  coaccrvare ,  64  Sacciperto.]  Saccipenum  majoris 
cnuJAGopi^eiv.  Vztio:  fpica  corruuntur  }  modi  maiTupium  >  a  facco  &  pera  :qucd 
incorbem,  Qaodindeeft}  c[n\^  Rutrum,  (  alia  etiam  recipere polTet.  Camer. 
fignificat,  quod  GrscejtpftiTnov.  Varro :  1  67.  Vel  confociare.']  Si  quid  mutan- 
RntrocaputdtfplaTnvit.  Significat  & /J3-  |dumeflet,  legerem  ex  veitigiis  vetcris; 
jioriunt.  quod  Grsci  p^vQi/.  Luci-  lledionis;  vel  conbimre  mihi  ijuidem  te^ 
|ius  ,  cum  licet.  Salmaf. 

AcTus  Secundi   Scena  Septima. 

SCEPARNIO,  CHARMIDES,LABRAX. 


llid  iiluc,  obfecro  ,  iiegotii ,  quoddus  muiiercul.^ 
Hic  in  fano  Veneris  fignam  flentes  amplexas  tenent  ? 


I 


Nefcioi 

.    A^  I^plsxa  tsnsntr\QvC\  magno  adfe-  J  in  m.igno  periculoerant,  ut  deorum  fide 
Xli..  ^iii  6c  ftudio  deos  coiebant ,  aut  I  mticUent,aut  adiismagnipericulilihe' 


ia:ionc»5 


AgtUS    II.    SCENA     yil.  3^1 

Nefcio  qiiem  metiientes  miferx,  no6le  iiac  vero  p/L^m S  ?adS 

prOXnma  atquccjcitashoclie:' 

Se  ja6l;.itasatqne  ejedas  liodie  ellenjunt  c  mari. 
5  La.  Obfecro  hercle,  adokfcensubi  itlcec  iLinr,  quas  memo- 
ras,  mulieres? 
Sc.  Hicinfano  Veneris.  La.  quot  funt.'*  Sc.  totidem  quoc 

ego  dc  tu  fumus. 
LA.Nempe,  mex.  Sc.nempenefcioiftuG.  La.  qua  fum  fa^ 

cief  Sc.  fcitula. 
Vel  ego  amare  utramvis  poflim  ,  fi  probe  appotus  (lem. 
La.  Nempe,  pucllae  ?  Sc.  ncmpe,  mokilus  cs  ;  vifej  f i  lubet, 
10  La.  Meas  oportet  intus  elle  iiic  mulieres ,  mi  Charmides. 
Ch.  Juppiter  te  perdat ,  8c  i\  funt ,  &  ii  non  funt  tamen. 
LA.Introrumpamjam  huc  in  Veneris  fanurn.  Ch.  in  bara- 

thrum  mavclim. 
Obfecro,  holpes,  damihialiquid,  ubicondormifcamloci. 
Sc.  Iftic  uhi  vis  condormifce:  nemoprohibet ,  publicum  eft, 
15  Ch.  At  vides  me ,  ornatus  ut  fim  veftimentis  uvidis  : 
Ilecipe  me  in  te6lum ,  da  mihi  veftimenti aliquid  aridi , 
Dum  mea  arefcunt :  in  aliquo  tibi  referam  gratiara 
Sc.  Tegillum  ecciliud  mihi  unum  arefcit :  id  ii  vis , 


dabo: 


unum  aret. 


Eodemamidus,  codem  tedfcus  efte  foleo ,  (ipluvit. 
f  o  Tu  idxc  mihi  dato:  ex^refcunt  faxo.  Ch. eho,  an  te  pceniter , 
In  mari  quod  elavi ,  ni  hic  in  terra  iterum  eluam  ? 
Sc.  Eluastuan  e^jungarej  ciccum  non  interduim. 


rationempetebant  j  autaras,  autdivum 
fimuiacra  amplcftebantur.  Virgil.2.  iSLn. 

—  Et  divum  amplexa  JimuUcra  te»e- 
bixnt.  Turneb. 

18.  Tegihtm.  Id  eft,  cucuUiunculum  e 
fcirpofaiium.  Feftus.  Tegiliumpro  intc- 
guraentocorporis,  feuvelk  vili  &  ple- 
bqafre(»uentatum ,  conftat  etiam  e  No- 
nio.  Apul.  lib.  9.  NonnuUi extgno tegillo 
tanlummodo  pubeminteCli.  Porro  adjicit 
Nonius,  deminutumefle  ar^^ojrede. 
licenim  a>-f(57ii,  quod  itidem  veftis  ge- 
ruseft,  regilla,  &  rfd?oquoque  veftem 
iignificaaidemdocet.  Taubfn. 


J.  Gul  Elnastu.'- 
an  emunpar'?. 

Tibi 

21.  Elavi.']  Pellepide  jocatur.    Nani 
quinaufragium  feccrat,  eUvifte  fedicit: 


cura  etiame/<<<?^eijt  amittere,  perdere 


conlumere.  nam  tn  terra  eniam,ea  amtt- 
tam  &  perdam.  Afinar.  aft.  1.  2.  in  mari 
reperi,hiccUvihoht*  :  tranfiatio  du6>3eit 
a  balneis,  in  quibus  luxu  hvandi  ne- 
quiores  rtra  proiiigabant ,  &  edibant. 
Turnebfu. 

22.  ^n  exurgare.']  V.  N*  Trin.  2.4. 
J  Gu!.  tarnen  hic,  inquit,  malimJegi  : 
f /«/*»  tu  ,  an  emurgare,  Ciccum  non  mter- 
duim.  I  Ciccumt?i  levc  quiddam  ,  ut  bi- 
lum.  Glofls;  Ctccum  'foai  vf.'.bM.  Mcm- 
Z  5  brana 


J(^l  R      U      D      E      N      S. 

Tibi  ego  nnnqnam  quicqnam  credam ,  niCi  accepto  pignore^ 

Tavelfnda,  vclperialgu,  veltusgrota,  velvaie: 
25  Barbarum  hofpitem  mihi  in  sedes  j  nihil  moror :  fat  litium  e(l:. 

CH.Jamneabis?  venales illic du6titavit ,  quilquisef]:: 

Non  eft  raifericors.  (ed  quid  ego  iiic  aito  infeiix ,  uvidus  ? 

Quin  abeo  hinc  in  Veneris  fanum ,  ut  edormifcam  hanc  cra-« 
pulam , 

Quampotaviprseteranimi,  qnamlibuit,  fententiam. 
3 o  Qua(i  vinis  Graecis Neptunus nobis  fuffudit  mare : 

Itaque  alvom  prodi  fperavitnobislaiiispoculis. 

Qaid  opuft  verbis  ?  (i mvitare nos pauiiiper pergerct , 

Ibidem  obdormiilemus :  nunc  vix  vivos  amiiit  domum. 

Nunc  ienonem ,  quid  agit  intus ,  viiam ,  convivam 
meum. 


agat  intns. 


brana  tenuis ,  ^ua  efl  in  malo  Punico  cel- 
lularum  dijlrimen  ,  ut  Varro  ait.  Hefych. 
KCKick  Si^X^P^^C'^'  Gloflarium  H  Ste- 
phani:  Ciccum-  p^i)  Koayj:^.  quod  Grxci, 
i}Ji -^u  :  Latini,  necciccum:  6c  KOKK(§r' 
eadern  notione  apud  Graecos.  Timon 
Syllographus, 

nrtoxoi  f^h  ^p^veig  eifxi  3  voa  j /Mi)  ia 

Cl'i  }{J)itK@'. 

.    Exfenfum  mihi  peHus  t   ^  haudhiltim 

miht  mentu. 
Lipfius. 

25.  Venales.l^  Servos  venales  hicho- 
mo  duditavit:  eft  mango.  Hoc  eo  dicit, 
qucdmangonesrxvi  &  immifericordes 
elieioleant.  Laml/in. 

30.  VinuGrjiCii.l  VinisGrscis,  quae 
travehebantut  in  titulum  ,  folebant 
aquam  marinam  fufFundere  ,  prsrer- 
quamChiis.  ad  quem  morem  aliudit 
Plautus.  Vide  Athen.  lib.  i .  &  Plutarch . 

Lambin. 

31.  Prodifperavit.^  Monftrum  hoc 
verbi  t^prodifperavit.  Mihi  omnia  ren- 
tanti,  vilumed  difpefcere  voces  xnale 
coalirss  : 

Itaque alvum prodi  fperavit tiohU  falfis 
pocula. 


Neptunus,  ait,  large  fanc  &  proHxe  nos 
accepitin  mari:  &  fperavit  verba  nobis 
dari  polfe ,  &  al vum  prodi  falfis  poculis: 
hoc  eft,  futurum,  ut  potaremus  largius » 
quamalvo  vitsque  adeo  noftraj  condu- 
ceret.  namconvivaj,cumduIcedine  ap- 
paratusindufti  plufcule,  aut  coraedunt 
aut  bibunt ,  quam  latis  eft,  prodt  dicun- 
tur.  Cic.  lib/.epiftoia  Galli}  texfum- 
ptuaria  ejus.  videtur  XiTOTHTct  attuhjfe,  ea 
mihifraudi  fuit.  Nam,  dum  votunt  ifii 
tduti  terra  nata ,  quix,  Lege  excepta  funt,  in 
honorem  adducere,fungos,  helveliM  ,  hsrbat 
omnes  ita  condiunt  ,  ut  nihil  pojstt  ejfefua- 
viiis.  in  eas  cum  incidijfem  in  cana  au- 
gurati  apud  Lentuium  tanta  me  aido- 
ooiA  arripuit  ,  ut  hodie  primum  videar 
capijfe  confifiere.  Unicus  is  locus  huic 
esplicando.  Nam  ut  Ciceroni  alvut 
praditadtilcedineefcarum  y  ita  his  paeniP- 
fime  multitudine  pocutorum:  quxfipau- 
lulum  continuafTet  cTidppoict  majorali- 
quanto,  quam  illa  fuit  Ciceronis , 
confecuta  ellet.  Speravtt  prodi ,  Helle- 
nifinus  eft  Plauto,  Ciceroni,  aliis  ufi- 
tatidimus.  L  Gui. 

34.    Co}7vivam.]  Naufragli   fociuni. 
ridicule.  LambtK' 


ACTUS 


A  C  TU  S  III.    S  C  E  N  A  IL  3(^3 

ACTUS  TERTII  SCENA  PRIMA. 

D     A     M     O     N    E     S. 

MI R I  S  M  O  D  I S  cli  luiios  faciunt  hominibus , 
M I  R I S  QU. E  exemplis fomnia in (omnis  |n^omnis°™"* 
danunr. 

Ne  dormientes  quidem  finunt  quiercere, 

Velutegohacnode,  quspra^cellit,  proxuma 
5  Mirum  atqueinrcitumfomniaviromnium, 

Ad  hirundminum  nidum  vifa  tft  (imia 

Afcenfionem  ut  faceret,  admolirier: 

Neque  easeriperequibatinde.  podibi 

Videbatur  ad  me  fimia  aggredirier , 
10  Rogare ,  fcalas  ut  darem  utendasfibi, 

Egoadhocexemplumfimias  refpondeo , 

Natasex  Philomela  atqueex  Progne  efle  hirundines  : 

Agocum  illa  ,  nequid  noceatmeis  populaiibus. 

A tque  illa  animo  iam  ftf  ri  ferocior ,  t^"^"-  ^^^« 

1 5  Videtur  ultro  mihi  malum  minitarier. 

Injusvocatme.  ibiego  nefcio  quomodo 

Iratus  videor  mediam  arripere  fimiam : 

Concludo  in  vincla  beftianinequiirumam. 

Nunc  quam  ad  rem  dicam  hoc  attinere  fomnium , 
lo  Nunquam  hodiequivi  ad  conjeduram  evadere. 

Sed  quid  hic  in  Veneris  fano  ^';^  SS 

Ciamoris  oritur  ?  animus  mirat.  cjamonsoruur? 

6.  Kirundininum.'^  Hoc   polTeffivum  ]   hanc  metamorphofin ,  Comicalicentia 
notatPrzyj.  lib.2.  )  Vide   Pteni  VaUr.  Hieroglyph.   iib.  z. 

iz.  liatas  ex.2    Confandit  Plautus  1  Do«x,<(. 

AcTUs    Tertii   Scena    Secunda. 

TRACHALIO,    DJEMONES. 

T)  Ro  5  Cyrenenfes  populares !  voftram  ego  imploro  fidem , 
-^   Agricolae ,  accok,  propinqui  qui  eftis  his  regionibus , 
Ferteopeminopiae,  arque  exemplum  pelTiimum  peilundate, 
yindicace :  ne  impiorum  potior  fic  polientia  , 

Quam 


3^4  R      U      B      E      N       S, 

5  Quam  innocentium  ,  qnilefcelere  fieri  nolunt  nobiles. 
Statuice  exempium  impadenti ,  date  pudori  praemium.  puriemiS' 
Facite  iiic  kge  podus  iiceat ,  quam  vi ,  vido  vivere. 
Currite  huc  m  Veneris f anum: voftram  iterum  imploro  fidem, 
Qlii  prope  liic adedis ,  quique  auditis  clamorem  meum » 
I  o  Fei te  iuppetias ,  qui  Veneri ,  Veneriasque  antiilita: 
More  antiquo  in  cuftodiam  fuum  commiferunt  caput , 
Pra^torquete  injurix  prius  collam,  quam  ad  vos  perveniat. 
Da.  Qaidiftuceitnegotii?  Ti\.peregote  iia;c  genua  obte- 

il:or,renex , 
Quifquises.  D^^.quintuergoomittegenua,   &quidlit3mi- 
iii  expedi, 
1 5  Qj^id  tumukues  ?  Tr.  teque  oro 3c qua^fo,  Ci  (peras  tibi 
Hoc  anno  mulcum  futurum  firpe  &  laierpitium  , 
Eamque  eventaram  exagogam  Capuam  laivam 

6c  foiJDitem , 
Atque  ab  lippicudine  ufque  ficcitas  ut  (it  tibi. 
DiL.Sanun  es  ?  Tr.  feu  tibi  confidis  fore  multam  maguda-; 
rim , 
i  o  Uc  te  ne  pigeat  dare  operam  milii,  quod  te  orabo  (enex. 

DA.At 


venmram. 


lo.  'T^  Ertefuppetiof.']  F.t  haec  quidcm 
J7  morisantiqui  religionifq;  prs- 
rogativa  tam  fervisquarn  libertis  hoini- 
nibus  competebac  :  ut  hicapparet.  Hic 
ar^funt,  htc  foci,  htc  Dii  penates,  hic  fa- 
cra  reitgio-nis  cerimonia,  conttnerjur.  hoc 
perfugium  efiitajar,£ium  omnibtii  ,  utin- 
deabripireminem  finjit.  RatVard.  V.  N. 
Moit.  a£i.  5. 1.45. 

13-  Obteftor.]  Obteflatio  ,  eft  precatio 
tum  mentione  earumrerum  i  per  cjuaf  peti- 
tnus.  Donatus. 

1(5.  Sirpe  &  laferpicium.']  Hoc  loco  I 
Sirpe,  'QX(§r  0  ^TC/avtg^  (TiUJ  T«  p/f «  : 
iitferpicium  ,  o^ricTS  T.r.^^ia  'Zipsi.  aut  crr- 
Xd^i  fi'-p^iTs.dkcin  vocafie  videntur  Cy- 
renenfrs,  apudquos  nafcebAtur:exOT^?./ 
Lalini  Jirpe  :  ex  aix^pt  Grxci  crih<pioi/ 
fecciunt.  EtistTJ  aipi^i  ltghnx,undcferpe> 
&  lafrpKiurn  Itto^,  cn/.^iii,  non  planta. 
qu^ifi  lacferpiciitr/i,  Ek  voce  laferpicium 
ttuncata.fadum  lafer,c\\iod  cttov  proprie 
iignificatLatinis;  poltea/^/sr  &  laferpi-  | 
«;«^pio,ipiaplautaufuj:paiaat.  Piinius:  1 


auBoritafe  clarifimum  laferpicium,  cjuod 
Graci  aiK<piov  appellant.  Et  iaferpicifera 
Om?^  Catuilo.  ita  5c  cnh<piQv  Grxci  ali- 
quando  pro  fucco  ipfo  pofuerunt ;  unde 
OTAc^jifisTst /^/ereinfperfa.  qua:  Latinis  /4« 

frata.  Salmar. 

17.  Exagogam.']  Id  eft  ,  exportatio- 
nem  five  cve<ftionem  eatri,  &  cas  merces 
Cyrenisautex  Lybia  exporratas,  fahas 
Capaam  venturas.  Lambin. 

19.     Magudarim.  ]    Veteres    cnK<i>:ov 

radicem  appellarunt,  femen  vero  /,'.  ^yj- 

oU,^V.    POJIUX,    TO     3     (TJX^/S    0-^ipiJ.Ct 

^fj^J.eiTcLj  /lAAyjJUe.'-^.  Nihil  certius 
qu3iii  magudartm  pro  feniirie  laferpicii 
hoclocoponi.SitibicontidiSjiriquuTra- 
thjiliojoremalramlaferpiciiiementem. 
cumenim  rcagudaris  iemenfit,  piout 
multum  eft  &  abundans;  ita  bonahfcr- 
pi':iiannonahifcrifque,  &:cont!a.  nain 
e.':fcrainelaferpiciura  nafcebatur,  ej;  la- 
fcrpicio  femenjut  in  allis.Erat  etiam  ma- 
gudarif,  nonlaferpiciifementantuinnio- 
do,  fedaliud  etianifruticisgenus,  quod 

ia 


A  C  TU  S  Iir.    S  C  EN  A    11.  3(^1 

D  A.  At  ego  tc  per  crura  &  talos,  tergumque  obteflror  tuum , 
Si  tibi  uliiieam  uberem  eflc  (peras  virgidemiam , 
Ec  ribi  evenruram  hocanno  uberem  mellcm  mali , 
Uc  mihi  iftuc  dicasnegotii  cjuid  /ir,quod  tumukues. 
^S  Tr.Qui  lubet  maledicerepequidem  cibi  bona  exopcavi  omnia. 
DA.Beneequidemtibidico,  qui,  tedignaut  eveniant,  pre- 
cor.  ^ 

TR.Obfecro,  hocprasvortere  crgo.  Da.  quid  negotii  eft.? 

TR.muIiercs 
Du^innocenteshicfunt ,  tui  indigentes  auxilii , 
Qiiibas advorrum jus ,  legefque  inlignite injuria hic 

5  o  Facca  ell:,  fitquein  Veneris  fano,  tum  facerdos 
Veneria 

Indigne afflidatur.  Djs.. quis  homo  ed  tanta  confidencia , 
Qui  lacerdocem  audeac  violare  ?  fed  es  mulieres 
Qua;  func?  auc  quid  iis  iniqui  fic  ?  Tr.  fi  das  operam,  eloauar. 
Veneris  fignum  iunt  ampIexcT,  nunc  *  *  *  ^      * 

3  5  Eas  deripere  volc.  eas  ambas  eiEe  oportet  *  *  * 
Da.  Quis  ifticefl,  quiDeostamparvipendit  ? 
Tr.  Fraudis,  fceicris,  parricidii,  perjurii  pienus, 
Legu'up;i,impudens,unpurus,inverecundiiliimus: 
Uwo  vei  bo  abfolvam,  L^noil :  quid  illum  porro  prc-cdicem  ? 

{o  DiL.  Edtrpol  infortunio  hominem  pr^dicas  donabilem. 

Tr.  Qiii 


T{hierf.   idqueia 
Veni.ris  fano. 


n  Syrja,  non  etiam  in  Cyrenaica  prove- 
^icbat :  verum  de  hac  Syiiaca  magudari 
lon  potefi  accipi  hic  ver{usPlautinus,red 
eieraineJdrerpicii.  Salm. 
!  22.  St  ttki  ulmeam.  Taubmannus  & 
Sruteras:  I:a  Acidal.  cogente  fententia. 
'ulgo,  VtTihi,Sifperes.    Pareus  .':  MiT. 
all.  &  pr.  Qdd.Vt.tibi  :  rullo  fenlu : 
-•quiture.nim-j^v.  z^.At,  oboni,  non 
it  hoc  mutandum.Sc  nulla  cogit  fenten- 
^-   Obteftor te,  ut  tibi  ulmeam  iiberem 
llelperasvirgidemiam,  diaum  eft  ,  1': 
os  tn  vojlru  voltU  ynercimoniU  .  &c.    ita 
'■iicfacten,.    Et ,  Sicut  tuum  vif  umcum 
lAtumtuA,  &c.  itateobteftor.  Sed  fequi 
ir  ■ro  'Vt.  V.  24.  alio  fenfa.  qn\^  rum  ? 
lam  Cic.  ficfolet^diverfosfignificatus 
uspai^ACulxccdcm  iu  compkxu  oia- 


tionisjungerc.  Vide  3.  Obferv.d.  Gro~ 
novim, 

32.  Sacerdotem  audeat  violare.  1  Ei 
enim  ordini  eundem  habuere  honorem 
hominesquern  ipfis  Deis.  ^rtsmidorus 
lib.  2.  cap.  73. 

3-1-.  Nunc.  ]  Ita  eft  in  MfiT.  &  edd. 
primis  :  quod  Camerariui  adhocexem- 
plum  explesi  pofTe  fufpicatus  eft  :  Vir 
fceleratipmiij.  aut, Vir  atid<ui^imw.\dcm 
ad  verffequentcm  artexit /?^er^  :  quod 
Rufquamalibivideo.  Ita  tertium  com- 
pleri  polTe  cenfet  tali  claufuh  : 

Parvipendtt  ?  etocjuere  t  obfecro. 

16.  Deos  tam parvipendit.l  Forte  ad- 
d€ndii\n,6^dea4.  Scrivcrius.^ 

40-  DonabUem.'\  ponaudum,  muta- 
bilem.  /-, 

43.  r«r- 


35(J  R     U      D      E      N      S. 

Tr  O  ui  facerdoti  fceleftas  faiices  interprefTerit.  ^ 
D  ^  ^malo  cum  magno  fao  fecit  hercle.  ite  iftmc  foras , 
Turbalio,  Sparax,  ubi eftis  ?  Tr.  i, obfecro, iutro, iubvem 
Iliis.  D A.  iterum  haud  imperabo  fequimini  hac.        hEidhS 
Tr.  age  nunc  jam  , 
4  ^  Tube  oculos  elidcre ,  itidem  ut  fepiis  faciunt  coqui.^        ^^^  ^^ 
DA.Proripitehominempedibushuc,  itidemquaii    porkake/' 

occilamfuem.  •       a- 

TR.Audiotamultum:  opinorlenopugmspeaitur.  ^ 
Nlmis  veiim  improbiflumo  homini  malas  edentavennt. 
Sed  ecce  ipCx  liuc  egrediuntur  timid^  e  fano  nuuicres. 

43.  TurbaUo,  Sparax.-]  Loraiiorum     alterum  ^^  ^    a^e^>^ce;  ,    Uceratof^ 
nomina  mrumque  Grscxfoima: :  prius     Camer.        -,    .  .    ^         c-^fina  2  S.SS». 

AcTUS  Tertii  Scena    Tertia. 

PALASTRA,     AMPELISCA,     TRACHALIO. 

NUnc  id  eft ,  cum  omnium  copiarum  atque  opum, 
Auxilii,  prsefidii,  viduitasnostenetj 
Nec  ullafpecuh  eft ,  qus  faiutem  afterat : 
Necfctmus  ^uam  m  partem  ingredi  perfequamur. 
5  ^Maxumo  mtfera  in  metu  nuncfumusambs , 
r^wf^ importunitas ,  tantaqueinjuria 

Fatia  m  nos  eft  modo  hkintus ab  noftto  hero  j 

•  O^.iceleftusfacerdotemanumpr^apem  mj.  vr^ci^.. 
KeppuHt,  propulit,  perquammdignismodis,        ^^^^^^^^^^^ 

10  Noique  ab  Signo  uitimo  vi  deripuitiua.  puufumma. 

•  SednuncfefeutferuntresfortanaEquenote,  ^ 
Pareftmoriri.  NEQUE  EST  MELlUS  morte.  mmahs 
Rcbus,  mifcris.  TR.quideft?  quxdl^coratioft^ 
Ceiroegohasconiolari?  heus,  Pakftra!  Pa  quivocat 

isTR.Heus,Ampelifcal  AM.obfecro,  quiseftquivocat^ 
Pa.  Quis  is  eft  qm  nominat  ^  Tr.  fi  refpexis  ,  (cies. 
PA.OTalutisme^fpesl  TR.tace,  acbonoammoes. 
Me  vide.  Pa.  h  modo  id  iiceat ,  vis  ne  opprimat : 

/r  *i  7  r-,,1  1p(t  ^j/T^  mbusinduao.  ^jfenre  autem  confir- 
^-  S  «"'s;*';i^  Lutt'?o.^.  I  ;t"  ft,  «uffi..  cu.  i.fentia.  expo- 
ictt,  lcdpiomittit  j  anitno  ceitis  latio-    lius.  ^^^  ^^^^j 


VIS? 

ajie- 


A  C  TU  S   III.  SC  EN  A  III.  5 

QuaevISjVlmiTiihiafFeramipra.aclieir.  TR.ah,  ^^-^/'TR.qnaE 

]    {~  .    .  ^  t)  '    PA..   vim    mihi 

aeiinc.  nimisinepcacs.  lam.ipiaadigit. 

io  AM.Dcriftedidisnuncjam  miferam  meconfolari. 

PA.Niriquidreprairidiumappaias,  Trachalio,  ada  h^c  res 
eit: 

Certum'ft  moriri ,  quam  hunc  p^uar^an  lenonem  in  me. 
bedmuhebrianimofumtamen:  miieias  ubtvemt  inmentcm 
Mihi  mortis  metus  membru  occupat  edepol.  Tr.  f  r/hoc  acer- 
bum , 

ijBonum  animum  habere.    Vk,  nam  ,  obfecro,   unde  mi^ 
musmiliiinvenitur? 

Tn.Ne,  inL]uam,timete:aflidirehicinara.  AM.ift^cquid 
ara  ^ 

Prodefle  nobis/>/^x poteft ,  quam  (ignum  m  hr\o  hicinrus 
Veneris,  quod  ampiex^  modo  ,unde  abreprae  per  vim  mifers^ 
1 R.  Sedece  hfc  modo :  cgo  hinc  vos  tamen  tucabor.  aram  ha ' 
betehanc 
5  o  Vobis  pro  caftris :  mcenia  hinc  ego  defenfabo       ^"^-  ^so vos def. 
PrshdioVeneris  maliti^  lenonis  contraincedam  ^o -dSS:^' 
AM.TibiaufcuItamus.  &,  Venusalma,amb^  te  obfccramus. 
Aram  amplexantes  hanc  tuam  lacnmantes ,  genibus  nix^, 
iNos  in  cultodiam  tuam  ut  recipias ,  &  tuteie : 
5  5  lilos  lceleftos ,  qui  cuum  fecerunt  fanum  parvi , 
Vt  uicik^iQ ,  nofque  ur  hanc  tua  pace  aram  obfldere 
J^ti^-re,  qm  ^lnucs  ambas  fumus  opera  Nepcuni no6lu: 
^etnvtpis  habeas,  neve  iccirco  nobis  vitio  vorras , 
Si  quippiam^ft  minusquod  bene  eilb  lautum  arbicrare. 
40  iR.Aquumhaspecereincellego  :  decetabsteidimperrari: 
ignolcerehisteconvenit:  merusiias,  id  ucfacianr,  lubir^ir. 
l  e  ex  concha  naram  ede  aurumant  :  cave  tii  harum  conchas 

ipernas. 
Sed  optume  eccum  exit  fenex ,  parronus  mihique  &  vobis. 


30.  M^nta.^  Habete  aram  hanc  pro 
aftns  :  egocaftromm  iftorum  moenia 
unc  defenfabo.  nam  alia  funtcaftra, 
Uamoeniaipforum.  Utmf, 


A  C  T  u  s 

4=.  Te  ex  concha.'^  Hoc  examufliin 
feftiviflimum&fcita  eftLipfii  obferva- 
tio;  Conchcu  inter  verba  nequitix  ufira- 
tas antiquitus.  nequeid  tamcn  propte;t 

id 


568  R    u    D 

idconcharum  genus  qu^  a  conchigena 

illaalma  i^n.eadam  genetrice  Femna- 
fumiiOtnznionnx,  (quarum  mentio  eft 
apud  Senecam Epiii 96.)  fed  vero oba!- 
teium  illiidpotius ,  quod  virginaltum  Sc 
fpt^ridrtim  tirulo  venu  Apulejo.  Nec  ab- 
horrens  ab  hocce  iralatitio  dicendi  ge- 
jiere  idiotifmus  nofter.  Ridicule  vero 
adconchasnefcioquas,  puellis  rauneii 
dariioiitaSjhocaccommodatLambinus 
i§c  aker  hominis  Goiiega.   DohI.    Cave 


E      N      S. 

tu  hAruT»  conthM.']  Coticha  pro  itatura 
muliebri,  Cui  ea  rion  nirniutti  abfimiljs* 
allufumqueforteadGrscum,  quo  ma- 
rinae  conchs  yoi^voj  vocantur ,  tan- 
quatii  dicas  porciniu.  Porca  autem  <5c 
yoi^®"  inter  verba  nequitia?.  unde  iepide 
in  Acharnan.  apud  Ariftophanem  ne- 
(cioquis  zfEttXXit ,  foU dearum  Venertpar^ 
cum  maxime  facfum.  Occafione  hujus 
voculx  jucunda  eft  nairatio  apud  Ma= 
crob.lib.  i.c.  6.  Saturn.  in  fine-  Gruten 


AcTUS   Tertii  Scena    Qjj  A  R  T  A. 

DAMONES,  LABRAX,  MULIERES,  LOR ARIIs 
TRACHALIG. 

J  Xi  e  Faiio ,  natam  qnantam  eft  hdminum  (acrilegirtiime. 
Z>  Vos  in  aram  abiie  (eiram.  fed  ubi  funt  ?  Tr.  huc  refpice. 


Dis..  Optiime.  LoaftuGvolaeramas.jabemodoaeeedat  pro. 

pe. 

D  A.  Tune  legiiapionem  hic  nobis  cum  dis  facere  poftalas  ? 

jPagnum  in  os  impinge.  La.  iniqiia  harcpatior  cum  prctio  tudl 

Da.  At  etiam  minitatar  aadax.  La.  jas  meam  ereptum  ef 

mihij 
Meas  mlhi  ancillas  invito  me  eripis.  Tr.  ergo  dato 
De  fenatu  Cyrenenfi  quemvis  opulentam  arhitmm , 
Si  tuas  eile  dportet ,  nive  eas  elTe  oportet  liberas  j 
lcNivetein  carceremcompingieO:a:quom,  statemqueibi 
Te utque  habitare ,  donec  totum  carcerem  contriveris. 
La.Nou  hodie  ifti  rei  aulpicavi,  ut  cum  furcifero  fabulen 
Te  ec^o  appeilo.  Dis..  cum  iftocprimum,  qui  te  novit,  dirpura. 
^     ^^  La.  Te- 


Vr' legiruptoriem.  ^]  Iti  retinen- 
dum  ,  contta  Carrionem  &  Pal- 
metium.  Inepte  ramenlnterpres  espli- 
cat.  Nam  bgirupio  eft  nomen.  Fa':ere 
diti,  eftfacriiicare.  Tune,  inquit,  piuas 
licere  tihi ,  ut  una  nobifcum  diis  facrifi- 
ces.''    Gruterm. 

^.Cumpretio.~\  Eft  quod  alias  dicit  , 
wngnocum  mato  tuo  :  quali  dicat  mini- 
tsii3,  non  impune  ilii  abiturum,  Calina: 

Malo  hcrcle  voftro  tam  vorfuti  vivitts. 

M&m  Fretinm  pio  posua  k  iPoetis  i- 


dentidem  ponitut :  Horat  3.  Oda.  24« 

Et  peccare  nefwi ,  aut  prettum  eft  mori. 
Qaemadmodura item e  contraiio,  pmA 
pro/>rrfw/oaProperc.  accipituriib.  3. 
^t  b'oftqita.m  facra  cAptiva  eji  rsdditA 

Tortem   illum  Emoniis  Heclcra  traxtt 

equii.         Douza. 
12.  K,Aufpicavi.]  Nonhodie  hoccoti- 
fiiiumcepi,  ut&c.  Tra£i;umamoreve- 
terum ,  qul  nihilniUaulgicatofuicipie- 
bant.  Lamkia>  ■  ^.., 

16'  Foi- 


A  C  TU  s  III.  S  C  EN  A  IV.  "5^^ 

LA.Tecum  ago.  Tr.  atqui  mccuai  agendum^ft.  funtne  ill^ 
^ncilla:  znx  ? 
15  La.  Sunt.  Tr.  agedum  ergo,  tange  utramvis  digitulo  minu- 
mo  modo. 
JLa.  Quid,  h  atcigero  ?  Tr.  extemplo  hercle  ego  te  follem  pu^ 

gilatorium 
Faciam,  <Js^  pendentem  Incurfabo  pugnis,  perjurirTume. 
L A,  Mi  hi  non  liceat  meas  ancillas  Veneris  de  ara  abducere  ? 
DiL.Nonltcet:  ?>^ efllex  apud  nos,  La.  mihi  cum  voftris  le<-' 
gibus 
lo  Nihilefl  commercii;  equidemiftas  jam  am.bas  educam  fdras, 
•    Tu  fencx,  fi  iftas  amas,  huc  arido  argento^ft  opus,     pifi.  n  inasambfed 
DiL.  Hs  aucem  Veneri  compiacuerunt.   L a.  habeat,  li  arsen* 
rnm  dabit. 


D Ai  Do  tibi  argentum.  nunc  adeo  ut  fcias 
meamlencenciam. 


Idwb.  Demtib!  argert- 
turTi  ?  modo  aceo.  Dif]), 
Dettibi,  &c,  fcil.ygnmi 


Occipito  modo  illis afferre  vim  joculd  paufillulum  3 
i j  Ita  hinc  ego  te  ornatum  amittam,  tii  ipfus  te  ut  non  noveris, 
Vos  adeo,  ubi  ego  innuero  vobis  3  fi  ne  ei  caput  exoculaditis, 

Quaft 


l^.  ToUem  pugiiatorium.']  ToUU  tugi- 
Utoriui  pila  eft  ccriacea  ,  vento  com- 
jjleri.  Piigiiatoriui  autemdidus,  quod 
jionpalmafed  pugno  percutiatur.  CaE- 
erum  &  foUem  rurpenfum  pugnis  infe- 
^abantur  pugiks.  Taubm. 

21.  Siifiasama^.']  Iii  his  manlfeftif- 
iraa  oiKo-^^dL.  Quomodo  enimLabrax 
dufturum  fe  foras  dicit  mulierculas  ? 
Um  omnia  hxc  non  intra  fanum ,  fed 
xteiius  agantur,  spudeamaram,  quae 
11  publicoeratprs  foribus  fani.  Haud 
lubiePlautusfcripfit : 

^ Eqmdem  ijlofjam  amhiK  ahdacttm; 

UVidM   .' 

Tu  fenex/j  iftoi  ama4  ,huic  Aride  Arg.  eft 
opui. 
:aihfra  ^H  s  5  •  contemptim  uvidM  vo- 
Jt;  atque  his  aridum  arg.  opponitur. 
fuic,  ideft,raihi.  Etquia«x//i^rf*/).le- 
odixit,  eo  fcnexfubjungit  excufabun- 
Us ;  hfa  autem  Veneri  compiacuerunt : 
iantumvis  humidae  &  incultaj.  ^yicid. 
irido  argento^ft.  J  Cur  argentum  ari- 
Tom.  1 1. 


dum  ?    An,.  quia  hydrargyrum  etzam 
eft,  ideft,  liquidum  argentum  ,  cujus 
in  commerciis  non  eft  ufus  ?  inteive- 
nit  enim  eis  nuromus  e.s  ficco  6c  du- 
to  argehto  ,    noii  e  liquido  vlvoque  : 
ut  dicat  5    Ad  raedicandum  amorem 
tuum  non  liquido  ,  fed  arido  figurato- 
que  argento  eft  opus.     An  quod  ,    u£ 
fruiStusfuntaridi&liquidi  lic  &  metal* 
Ja  ?  An  e  fermone  vulgi.,  quem  effingic 
Comoedia,  diftumeft;  utenimhodie 
ffccum argentum  dicitvulgus:  ficaridtim 
hicdici  arbitror.  quale  &  fentitur  mSgis» 
quodfignatum  eft,  propter  afperitatein. 
Nonius  purum  &  iucidum  interpretatur. 
Turneb.    Acutehic  multa  Turnebuij.  aC 
putariin  potifiimum   mei-ninifle  aridi  i 
quiaipfe  ttvidui  totus.    quodadeomo- 
lefte ferret  fcilicet ,  utuvidaomnia  exe- 
craretutetiam ,  vel  ufque  ad  argehturri , 
qilod  tale  :  &  fic  taraen  allufit  ad  fo- 
num  ,  quiin  argento  excot^o    &  puro» 
clarior  &  tinnulus  magis,  quam  in  vul-^ 
gaiisvenae.  Gruten 

Aa  27.  §^a^ 


370  R     U     D     E      N      s, 

Quafi  ranrteta  jiincis ,  item  ego  vos  virgis  circnmvinciarn.' 
La.  Viagis  mecum.  Tr.  etiam  vim  opprobras^ilagidiflagran- 

tia? 
L A.  Turi' ,  trifurcifer ,  mihi  audes  inclementer  dicere  ? 
5  o  Tr.  Fateor  ,  ego  trifurcifer  fum ;  tu  es  homo  apprime  probus. 
Numquiminus  hafce  eile  oportet  liberas?  La.  quid,  libe- 

ras  ? 
Tr.  Atque  heras  tuasquidem,  hercle,  atque  ex  germana  Grae- 

cia : 
Nam  altera  haec  efl  nata  Athenis  ingenuis  parentibus. 
D  A.  Quid  ego  ex  te  audio  ?  Tr.  hanc  Athenis  eile  natam 

liberam. 
3  5  D A.  Mea  popularis ,  obfecro ,  hxc  efl  ?  Tpv.  non  tu  Cyre- 

nenfis  es  ? 
Dis..  Immo  Athenis  natus  altufque  educatufque  Atticis. 
Tr.  Obfecro,  defende  cives  tuas,  fenex.  DA.ofilia 
Mea !  cum  ego  hanc  video,  mearum  me  abfens  mi- 

feriarum  commones , 
Trimaqu^  periit  mihitjam  tantaedet,  fi  vivit,  fcio.      zip/.untaeft. 
40  La.  Argentpni  ego  p^o  iftifceambabus,  cuja;  erant,  domino 

d/di : 
.  QuidiH^ea  refert ,  hae  Athenis  natae ,  an  Thebis  fient , 
Dum  mihi  redte  fervitutKm  ferviant  ?  Tr.  itane  impudens, 
Tune  hic  felles  virginalis  liberos  parentibus 
Subleclos  habebis ,  atque  indigno  qua^flu  conteres  ? 
45  Nam  huic  altera:  patria  quas  fit ,  profe6lo  nefcio  : 
Nifi  fcio  probiorem  hanc  eile,  quam  te,  impuratifliime. 
La.  Tuse  ifls  funt  ?  Tr.  contende  ergo  ,  iff  c^TendffelTo ! 


Dil?.  mireriarun^ 
commofiet. 


uterfittergoverior. 


uterfitergo  venor. 


Ni  ofFerumentas  habebis  plures  in  tergo  tuo, 
Quam  ulia  navis  longa  clavos,  tum  ego  ero  mendaciflumus: 
5  o  Poilea  afpicito  meum ,  quando  ego  tuum  infpeiSlavero  ^ 

Nifi 


27.  ^ajimurteta.']  Fafciculimyrto- 
xura  junco  colligati  Veneri  cfFerebantur. 
Ellenira  myrtus  Vcneri  iacra. 

43.  Felles  virginaLu.']  Vid.  N.  Pcifa  , 

ad.4.s>.  Turaeb.iib. 21.12. 


44.  Conteres.']  Ideft,  proftitues.  V.N. 
Capteiv,  ad.  4.  2. 108. 

48.  Ojferumentas.']  Eleganti  JOCO  ita 
appellat  plagas  &  vibices  ,  qux  tergo  of- 
feaentui,  atqueitaimpiimeientur,  ut 

faciis 


A  C  T  u  s  III.  Sc  E  N  A  IV.  57t 

Nifi  erlt  tam  fincerum ,  nt qiiivis  dicat  ampullarins , 
Optimum  elle  opere  faciundo  coriura  ,  dc  (incerillimnm. 
Qaid  caulli  eftjCjuin  virgiste  nfque  ad  (aturicatem  fauciera  ? 
Qnid  illas  fpedas  ?  qnas  li  attigeris,  oculos  eripiara  libi. 
5  y  La.  Atquin,  qnia vetas,  utramquejam  mecumabducam  (imul. 
D A.  Quid  facies  ?  La.  Volcanum  adducam,  is  Veneris  e(l: 

advor(?irius. 
D A.  Quo  illic  it  ?  L a.  heiis,  ecqiiis  hic  eft  f  hens !  D a.  fi  at- 

tigeris  oll;ium , 
Jam ,  hercle ,  ti bi  meflis  in  ore  fiet  mergis  pngneis.      %fj^!'^''^ 
Lo.  Nullum  habemus  ignem,  ficis  vidtitamus  aridis. 
60  D A.  Ego  dabo  igncm ,  fiquidem  in  capite  tuo  conflandi  co- 
piaYL 
LA.lbo,hercIe,  ahquo qimitatum  ignem.  DiE.  quid,  cLim 

invenerisf 
La.  Ignem  magnum  hic  faciam.  D a.  quin nt  humanum  exu- 

rastibh 
L A.  Immohafceambasiiic  in  ara,  ut  vivasj  comburam» 

Da.  idvolo: 
Nam,  hercle,  ego  te  barbacontinuo  arripiam,6cin  ignem  con- 
jiciam , 
65  Tcqneambuftulatum  objiciam  magnis  avibuspabulum. 
Cum  conjeduram  egomet  mecum  facio,  h^ec  illa  eft fimia  , 
QucE  has  hirundines  ex  nido  volt  eripere  ingratiis , 
Quod  ego  in  (omius  fomniavi,  Tr.  fcin  quid  l  tecum  oro ,  fe* 
nex, 

Ut 


facris  padetibus  deorum  donaria  affigi 
folcrjt.  Fcftus  :  Offerumentafunt^qutiof- 
fcTuntur.  Douza. 

Si.  ^mpiillarim.'^  Qu^l  ampullas  CO- 
riointegir.  Pofterior  artas  fcr.rteas  ara- 
pallas  vocabat  piUfca^.  Ifid.  gloiTae  : 
Vilafay  VM  ■vinartum  ex  corio  :  Gr.xcis 
oKTTOj.     Scholiattes   Theocr.  Pharmsc. 

hioc  1'jctm  capirPlauias.  Varro;  ^nri- 
^urjftmt  inforiviviii  uTrts  j/int prirno ,  po/l- 
ea  tijins  pohebant.    Luciil.    tergitiu^  calix. 

Etfioiiuci  'lavAr  intet  vafa  vini  condi- 
toria  eit.  fVoHwer. 


I      ^6.  Vutcanumaddttcam.\  V.  N«  Mo* 
ftell.aa:.  S.I.6  5- 

S§.  Mergu pugtKti.']  Vid.  N.  Pcenul. 
aft.  S"  -•  55. 

6i.  Vt  humarium  exurais  tibi.']  Malitn. 
humanum  exuras  tibi,  quam  manum.  Non 
enirrs  f^tis  maliprecafeturLenoni,(i  ma- 
nusfladem  potius ,  quam  raortem  opta- 
ret.  Feftusautem  fcribir,  Hnmanum  e{^Q 
facrjficium,  quod  moriui cauffa fi^it  Er- 
go,  exttrerefihi  hiim.xr,um  ,  eft  fe  exurere. 
(iquistamen  TOrf>?«?«d=fendir,a.me  non 
oppugnabitur.  Tnrneb. 

65.     Magnii  aviliHi.J    Hoc  nomine 
Aa  2  rapa« 


57^  R    u    B    E    N    s. 

llt  illasferves,  vim  clefendas,  dumegoherum  adduco  meumJ 
70  DiL,  Qua^re  herum  atque  adduce.  Tr.  at  hic  ne.  D a.  ma- 

xumo  malo  (lio. 
Siattigerir,liveocceptaffit.  TR.cura.  DA.cura-       occemlnSl* 

tumell,  abi. 
Tr.  Hunc  quoque  allerva  ipfum  ,  ,ne  quo  abitat.  nam  promifi- 

mus, 
Carnifici  aut  talentum  magnum ,  aut  hunc  hodie  liftere. 

irapacesavesintelligit,  &  cadavera  appe- (  liiixaves-.vitvultures  ^a^uiU.  Turneb. 
tentes.  fere  enim  qux  rapto  vivunt  alites  70.  xAt  hic  ne.  ]  Scilicetab  aia  abftia- 
&  vifcere  ,  majorisfunc  forms,  quam  |  hat. 

AcTUs  Tertii  Scena   Qjj  I  n  t  a. 

DiLMONES,   LABRAX,    FALASTRA,   AMPE- 
LISCA,  LORARII. 

UTrumtu,  leno,  cummalolibentius 
Quiekis ,  an  fic  (ine  malo ,  fi  copia  ell:  ? 
La.  Ego,  quas  tu  loquere ,  flocci  non  facio,  (enex. 
Meas  quidem  te  invito,  &  Venere  &  fummo  }ove , 
5  Deara  capillo  jam  deripiam.  Da.  tange  dum. 
La.  Tangam  hercie  vero.Di5..agedum  ergo,accede  huc  niodo» 
L  A.  Jube  dum  recedere  iftos  ambo  illuc  modo. 
DA..Immoadte  accedent.  LA.nonhercleegometcenfeo. 
D A.  Quid  ages,  fi  accedent  propius  ?  L a.  ego  receflero* 
I  o  Verum,  fenex,  fi  te  unquam  in  urbe  ofFendero , 
Nunquam  hercle  quifquam  me  lenonem  dixerit , 
^v  non  te  ludos  peflumos  demiiero. 
D A.  Facico  ifl:uc  quod  minitaris.  fed  nunc  interim 
•  Si  iilas  aitis^^eris ,  dabitur  tibi  ma2:num  malum. 
1 5  L A.  Quam  raagnum  vero  ?  Dis..  quantum  ienoni  lat  efl:. 
La.  Minacias  ego  iftasflocci  non  facio  tuas. 
Equidem  te invito  jam  ambas  rapiam.  D a. tange  dum. 
La.  Tangam  hercle  vero.  DA.tange:  fedfcin,quomodo? 

I  dum ," 


Eripiam.~\  Deripere,  eftdeorfum 
'rapereveltrahere.  Tibullus  : 

Sertaque  de  fafiiiii  deripuifefocii. 


Slcdegredi,  ^to defcendere ,  apufi  Salluft.  j  ij.  CU 


Livium.  Tacitum,  Aufoniara.  Viftorl- 
nus  de  Orthographia .:  Degredi,  de  fupe- 
riore  loce  defcendere,  Rittexsii. 


AcTUS    III.    SCENA    V.  373 

Idiim,  Turbalio,  cumcuLo  afFer 
20  Duas  clavas.  La.  clavas  ?  Da.  fcd  probas,  propera  cito. 

Ego  te  hodie  Faxorede  acceptum,ut  dignus  es. 

La.  Eheu ,  (celeftus galeam  iu  navi  perdidi : 

Nuncmihi  opportuna  hicelFet,  ialva  fi  fo rer. 

Licetiaitem  iftas  mihi  appeliare.  D a.  non  licer. 
2.5  Ehem  optume  edepoleccum  clavatoradvenirl 

LA.Illudquidem,  Edepol ,  tinnimentam  efl:  auribus. 

D-^%.  Age ,  accipe  illanc  alteram  clavam,  Sparax : 

Age,  akeriftinc,  alter  hinc  afliftite. 

Alliftite  ambo.  ficl  auditenuncjam: 
3  o  Si  hercle  illic  iilas  hodie  dmio  tetifieric 

Invitas ,  ni  iftunc  iftis  invitadids  iAis 'c^^IocuiaSu!" 

Uique  adeo,  donec,  qua  domum  abeat ,  nefciat. 

Periftisambo.  fi  appellabit  quempiam , 

Vos  refpondetote  iftinc  iirarum  vicem  : 
5  5  Sin  iple  abire  hinc  volet  5  quantum  poteft , 

Extemplo  ampledlirote  crura  fuftibus.  •^"'^-  ampeftitote. 

LA.Etiammeabireliincnonfinent?  Da.  dixiiatis. 

Et  ille  ubi  lervos  cum  hero  huc  advenerir , 

Qui  herum  arceilivit ,  itote  extemplo  domum. 
40  Curate  iiajc  fukis  magna  diiigentia. 

L A.  Heu ,  hercle ,  nx  iftic  fana  mutantur  cit o ! 
Jam  hoc  Herculi  eft ,  Veneris  f^num  quod  fuir. 

Ita  duo  deftituit  Signa  hic  cum  clavisfenex. 

Non  hercie  quo  hinc  nunc  gentium  aufugiam  (cio , 

Ita 

gnosedere.  Etquid  mirum  ?  cum  faturi- 
tatequis  non  fecus  laedatur  quam  ferro  : 
non  recusaliciietur  mente  quam  plsgis . 
Theocr.  eidyll.  «rw  5  ;7A«}^-?j  uiQvoiv. 


2$.  CUvator.']  Qui  clavam  geftat : 
Ka^vjjy.TiK.  De  fervts  clavigerts  vide 
Turn.lib.  13.  d. 

26.   Ttn-nimentum.'\    Clavam  intelli- 
git:  quia,cumcaput  ea  tunditur,  aures  \GTitter. 
tinnirumaadiunt.  Turntb.  42.   Hercuti.']  Hoc  eo  dicit,quod  Se- 

31.  Invit^fitif.']  Invitare  hic  non  eft    nex  duosfervos  cum  clavis  aditare  yjC. 

ferat :  acfielTent  du3eiiatua:,clavas,  in 
raodum  HercuJis,  gerentes.  Silius  lib.  5  • 

Clavigeri  veneratur  numinii  aran. 

Taubmann- 

43.  Defiittiit.']  Ideft,   ftatuit.  Cic.  . 
Epift.  Fam.  Defituit  omnesfervos  ad  rnen^ 


occidere,  fcdscciperehofpitio,  imrao  & 

convivio  :  utficucibihomines adeo im- 

plebantur  cibo  ac  potu,  ut  nefcirent,  qua 

abirent  domum  5  etiam  heic  impleri  ve- 

lit  Lenonemfuftibus,  (utloquitur  Aul. 

aft.  3.fc.  3)    donecneiciat  ubificloco- 

xum.    Sicin  Amph.  aft.  r,  r.  eadem  fi-  \fam  ante  fe.    Liv.  iib.  7.   duo  armati  in 

gura,  aaipere  hofpitio  pfigna :  item  ,  pu-\medio  deftiruuntur,  L. 

Aa  3  46.  Con- 


574  R      U     D      E      N      s, 

45  Ita  nimc  mihi  utrumqne  faevit  &  terra  Sc  mare. 

Pakftra!  Lo.quidyis?  La. apage, controvcrfia      colfuLS'' 
eft. 

Hasc  equidem  Palaeftra,  qiix  refpondit ,  non  mea  eft. 

Heus,  Ampeiifcal  Lo.cave(isinfortunio. 

LA.Ucpoteft,  ignavi  homines  fatis  rede  monent, 
5  o  Sed  vobis  dico ,  heus  vos !  num  moleftia  eft , 

Me  adire  ad  ilias  propius  ?  Lo.nihil  nobisquidem. 

La.  Numquid  moleftum  mihi  erit  ?  Lo.  ni  hil,  fi  caveris. 

La.  Quid  eft  quod  caveam  ?  Lo^hem  a  crailb  infortunio, 

La.  Qua^ro,  hercle,  abire  ut  liceat.  Lo.  abeas,  fi  velis. 
J5  LA.Beneherclefadum  :  habeo  vobis  gratiam. 

Non.  accedam  potius.  Lo.illicaftatoilico. 

L  A.  Edepol  proveni  nequiter  mukis  modis , 

CeitunVft  hafce  hodie  uique  oblidione  vincere. 

45.  Controverfta.^l  Nihil  hic  mutan- 
dum  cum  Carrione.  nam  dicir,  ludi  (e 
ambiguitatevocis  PaUJIra.  Sic.  Epid. 
a6l.  2.  2.  enimifllijiccaptio  efl.  Grut. 

S3.  Crajoinfortmiio.l  Qj,Jod ciaflae hae 
cUvx  tibi  dzbunt.  Lambin. 

5  7'  Proveni  necjuiter.  ]  Apul.  Tavet 
^nim  Rufino  t^mtliannf ,    &  proventum 


cupit.  qui  fermo  clegans  &  Plautinuj, 
Atqui ,  Bene provenijfe  :  ReHe  provenijfe^ 
dicuntur,  quire  velliberisaufti.  In  uia- 
lam  quoque  partem  fumi,  Nonius  o- 
itendit.  Apul.  lib.  lo.  yy4t  iUe  nee^uam  ut 
pojjet  de  me  fuave  provenire ,  lucrofuo  tan-' 
fumcontsntm  annuit.  Stewichius-  V.  N. 
Truc.2.4-3  3.  Menaechm.ad.  S'S' 


AcTus    Tertii   Scena    Sexta. 

PLEUSIDTPPUS,    TRACHALIO,    MULIERES,    LA- 

brax,  LORARH,  charmides. 

MEamne  ilieamicam  leno  vi ,  violentia , 
De  ara  deripere  Veneris  voluit  ?  Tr.  admodum, 
Pl.  Quin  occidifti  extemplo  ?  TR.gladius  non  erat. 
pL.Caperesautfuftem,  aut  lapidem.  Tr.  quidego,  quafi 
canem , 
5  Hominem infe6tarer  lapidibus  nequiftiimum  ? 
La.  Nunc  pol  ego  perii !  Pleufidippus  eccum  adeft ; 
Converret  jam  hic  me  torum  cum  pulvifculo. 
pL.Etiamneinaratuncfedebantmulietes,  - 

Cmn 


ff/t^OnVerretcumpulvifcnh.^    V.  N.  j 
%^  Trucul.  Fiolog.  jsf f.  i g.  I 


II.   Vicintu  Venerlt,  3  Pro  aedi  Vene- 


ns.. 


14.   OftA 


ACTUS  IIL   SCENA  VI.  37J 

Cum  ad  me  profedLis ire  ?  Tr.  ibidem  niinc  ^S^Ss^^mr 

fedent. 
loPL.Qnisillasnuncillicfervat?  TR.nefcioquis  fenex, 
Vicinus Veneris ;  is  dedit  operam  optumam. 
Is  nunc  cum  lervis  fervat  :  ego  mandaveram. 
Pl.  Duc  meadlenonem  reda.  ubi  illic  eftliomo  l 
La. Salve.  Pl.  nihil  falutem  moror.  opta  ocius , 
1 5  Rapi  te  obtorto  collo  mavis ,  an  traiii  ? 

Utrumvisopta,  dumlicet.  La.  neutrum  volo. 
Pl.  Abi  fane  ad  litcus  curriculo ,  Trachalio  : 
Jube  iilos  in  urbem  ire  obviam  ad  portum  mihi , 
Quos  mecum  duxi ,  huncqui  ad  carniticem  traderent. 
20  Poft  liuc  redico ;  atcjue  agitato  iiic  cuftodiam  : 
Ego  hunc  (celeftum  in  jus  rapiam  exulem. 
Age,  ambula  in  jus.  La.  quid  ego  deliqui  ?  Pl.  rogas? 
Quin  arrhabonem  a  me  accepifti  ob  m.ulierem,  8c       frrhabonem! 
Eam  iiinc  abduxiil:i.  LA.nonavexi.  pL.curnegas? 
2j  La.  Quiapol  provexi ;  aveherenon  quivi  mifer. 
Equidem  tibi  me  dixeram  prcefto  fore 
Apud  Veneris  fanum  :  quid  muro  ?  fumne  ibi  ? 
Pl.Iu  jure  cauilam  dicito :  hic  verbum  fat  eft : 
Sequere.  La.  obfecro  te ,  fubveni ,  mi  Charmides : 
3oRapior  obtortocollo.  CH.quismenominat? 

La.  Viden'  me  ut  rapior  ?  Ch.  Video,  atqueinfpedto  lubens. 

LA.Non 


14.  Optaociuf.']  Id  eftj  elige  ocyus- 
Optare  non  tantum  defiderare  fignificat. 
fed  Sceligere.  quod  &  Donatus  docet 
adTerentianam  Andriam.  Inde  optio , 
eleftio,  cuf-iQi?.  Hinc&  adoptare  ali- 
f«er/?jproin  filiumeligere.  Qjjod&ve- 
lus  Vocabuiiftavoluit  3  optare,  eligere,i}i 
filiurnfacere.  Sic  enim  apud  eum  legen- 
dum.  Boxhorn. 

15.  Obtorto  coUo.']  V.N.  Poenul.  aft. 
3.5-45- 

18.  Ohviam  adportum.']  Vera  leftio 
tR:  adfarum.  Id  liquet  infra  4.  5.  10. 
ubi  Djiraones  fervum  Pleufidippi  judit 
exirc  ad  forum  arceftitum  tierum.  Parem. 
Videturidemconfirmari  5. 1.  2.  ^uem 
adrecuperatores  modo  darnttavit  Pleujidtp- 
fH4.  Gxonovius.  ^dportum,']   Indubi- 


tato  refcribendum,  ^porfw.  cum  nec  ad 
portumadolefcenserat  :  nec  irecogita- 
bat,  fed  porius  in  urbem:  nifi  fi  portub  in 
urbe :  Apellacredat.  ^adal. 

19.  Carnufic;m.]  Carmficem  fuifTecar- 
ceris  cuftodem  ,  non  Triumviros capita- 
lesvixdubitem-  Idqucadeovcrum  cft, 
Ut,  /«  carcerem ,  &,  ad  carrijficfm  traiicre  , 
unoeodemquc  fenlu  frequenter  pofue- 
rint  veterci:  ut  boc  loco  Plautus.  Proin- 
deverifimiliuseft,  Triuraviros,  carceris 
cuftodes  non  fiiilfe ,  fcd  curam  cuftodiae 
carceris  habuiiTe.  Rj^vnrd. 

21.  In  jui.j  V.  N.  Menaech.  aft.  4. 
fc.  2.  >^f  19-  ■ 

23.  Obmulicrem.']  Id  eft,  piomulierr. 
Epid-  \)edjn  tibt  r»i7iM  Irigtnta  fihfiuam  ? 
Afin-  Ob afinosferTe argentam.  D. 

Aa  4  3  6,I}> 


p;/?.    etiata 
tpe  teiitas  2 


37(J  R     U     D     E     N     s, 

La.  Non  fubvenire  mihi  andes  ?  Ch.  quis  homo  te rapit  3 

La.  AdolercensPleuficlippus.  Ch. ut nadtus,  habe 

Bono  animo :  melius  eft  tein  nervom  correpere, 
1 5  Tibi  obtigir  quod  plurimi  exoptant  iibi. 

La.  (5uid  id  efl;  ?  Ch.  utidquod  quaerant,  inveniant  fibi. 

L A.  Sequere,  obiecro,  me.  Ch.  pariter,  fuades,  qualis  es. 

Tu  in  nervom  rapere,  eo  me  obfecras,  ut  te  fequar. 

Etiam  retentas  ?  L a.  perii  1  Pl.  verum  fit  velim ! 
40  Tu,  mea  Palaeftra  dc  Ampelifca ,  ibidem  illico 

Manete,  dum  huc  ego  redeo.  Lo.  equidem  fuadeo 

Ut  ad  nos  abeant  potius,  dum  recipis.  Pl.  placet : 

Benefacitis.  LA.furesmihiedis.  Lo. quid,  fures  ?  PL.rapc. 

LA.Oro,  obfecrOjPakftra.  Pl.  (ec]uere,  carnufex. 
45  La.  Hofpes.  Ch.  non  fum  hofpesrepudio  hofpitium  tuum 

LA.Siccihemeipernis?  CH.ficago:  femelbibo. 

LA.Diteinfelicent.  Ch.  ifli  capici  dicito. 

Credo  alium  in  aliam  belluam  hominem  vortier , 

lilic  in  columbum ,  credo ,  leno  vortitur : 
|o  Namin  columbari  collum  haud  multo  poft  erit, 

In  nervomille  hodie  nidamenta  gongeret. 

Veruncamen  ibo ,  eiadvocatus  ut  (iemj 

Si  qui  mea  operacitiusaddici  potefl. 


I,  Gul.  oja 
Gbfecro. ' 


Lil>f.  fic 

mel  bibO, 


B.6.  Inveniant  f,hi.  ~\    Nempe 
Pitium  &  malum.  Douz. 

42.  Dit/n  recipii.'^  Donec  eas  recupe- 
les.  Lamb.  Immo,  dumredis.  Alibi: 
§ltiam  mox  te  recip»  tu  ?  Piftor. 

46.  Semel  bibo.]  Non  debuit  mqtari 
vera  fcriptura.  Demaloenim  &infortu- 
r.io,  utde  potiQnealiquafspe  ioquitur 
JPlautus.  Aulul.  2, 3. 

Nam  ecajior  malum  mcerarcrn  mituo  ne 
mijium  hiham. 
Caf.  extrema  :  Vtfenexhoceodempoculoy 
quo  ego  hihi,  htheret.  Non  lubet  ergo 
Channidi  iterum  cum  Lenone  bibere, 
nequeadeumdevortiinhofpitium:  qui 
tamacidispoculis  nuper  in  mari  acce- 
pmsefl\tt.  eacaunLihofpitii  juseirenun- 
ciat:  Reeamslxreipotioiterum  iibi  bi- 
benda  (it.  Ita  re^ce  &c  venufte interpreta- 
tusefl:  J.Guiiielmius.  Gruteri ,  quimc- 
^2phora:ii  \  fullonibus  traftam  vultj,feii- 


tentia,  neque  vera  eft,  neque  probari  dc- 
bebat  poftremis interpretibus.  "^oxh. 

53.  Columbari.~\  XJtyjjcpcev  cAnumellaf 
namutriufque  vocabuli  eadem  notatio 
eft ,  illius  a  yjj^-srloo ,  hujus ,  a  nuo :  $c 
columbar  genuseftvinculi  ,  cuicollum 
inferitur,  coUariumi^Mevocitm  hicex  pat- 
te:  cum  forameniprum  vinculi  colum- 
bar  iit.  fed  &:  quia  columbaria  funt  fora- 
mina  in  perifterotrophiis ,  ubi columbas 
nidilantur,  fubdit  ludens;  In  nervu,nt 
hadie  iUe  nidamenta  comeret.  ubi  nidamen- 
rrtfuntilocci,  pinnx  ,  rauicus,  tomen- 
tum,  pili ,  acus,  c3£teraqueundenidos 
aves  parant  :  qua  in  fignificationeco»- 
gerere  proprie  etiam  dicitur.  Virgil-  3. 
Eclog. 

• ^eria  e^uo  cenge{?ere  palumbes- 

Ideft,  nidificavere.  Turneb. 

S  3  •  ^ddici.  2   Pleufidippo  a  Pra:to- 

ACTUS 


A  C  T  U  8  I V.    S  C  E  N  A  i;  ^jj 

ACTUS    QUARTI     SCENA  PRIMA, 

D     iE.     M    O    N    E    S. 

BENEFACTUM  &voIupeert,hodiemehisirmIicr- 
CLilis 

Tetulifle  auxiliiim :  jam  clientas  repped ; 

Atqueambas  forma  fcitulaatque  cetatula. 

Sed  uxor  fcelefta  me  omnibusfervat  modis , 

5  Ne qui  fignificem  quippiam  mulierculis. 

Sed  Gripus  fervos  nofter,  quid  rerum  gerac 

Miror ,  de  nocte  qui  abiit  pifcatum  ad  mare, 

Polmagisfapiflet,  fi  dormiviiret  domi. 

Namnunc&operamludosfacit,  &retia: 

iq  Ut  tempeftas  eft  nunc  atque  ut  no6lu  fuit : 

In  digitis  hodie  percoquam  quod  ceperic, 

Ita  fluduare  video  vehementer  mare. 

St(^  ad  prandium  uxor  me  vocat ,  redeo  domum  , 

Jam  meas  opplebit  aures  fua  vaniioquentia.  ^"■'-  oppnabk.  quu 

"  i  ♦  ■  ^  Tyip.  oppikbit. 

^''NJVf"-'  ^^^^'  ^^'^"°  modo.  |digitispercoquipoteft.  Nihil  in  oculos 
X_^M.  ,    icompingipotelt.  Ergonihilhabet,  qui 

XI.  Indtgiti,.!^   Proverbiahs  loquendi    dicitur  liabere  quod  in  oculos    pote/t 

tatio .  cuiusulus ,  cum  quis  nihil  efF.-  !  compingi.  quomodo  vulgoetiamloqui- 

ttumdedit.  Indigitisnihilpercoquipo- jmur.  iBo,v)?. 

telt.  Ergo  nihil  cepit ,  qui  cepit,  quod  in  j 

ACTUS     QUARTI    SCENA    S  E  C  U  N  t)  A, 
G    R    I    P     U    S. 

TSjEptuno  hasago  meopatronogratias, 
-^  ^  Qui  falfis  locis  incolit  pifculentis , 
Cum  me  ex  fuis  pulchre  ornatum  expedivit 
Templis  reducem ,  plurima  prcToa  onuftum 
5  Salute  hori^ ,  qus  in  maii  fla61:uofo 


Pifcar 


ru 


tquTincoIam:  W^^^^^  Xf '     visnolhisfociis.  Eftautem  W,  navi- 

'^'jfra.  ivicna:cn.  act.  i.z,^vernpr»dam   gentius.  Douz.a, 

I  Aa  5  6.  Cem- 


57§  R     U     D     E     N     s. 

Pifcatii  novo  me  uberi  compotivit. 
Miroque  modo  atque  incredibili  hic  pifcatus  mihi 
Lepide  evenit :  neque  pifcium  ullam  unciam  hodie 
Pondo  cepi ,  nifi  hoc  quod  fero  hic  in  rete. 
I  o  Nam  ut  de  node  multa  impigreque  exfurrexi , 
Lucrum  pr^podii  ibpori  &  quieti : 

Tempertateixvaexpeririexpetivi,       ^  ,6«//.  p..pert.te,« 

Paupertatem  heri  qui  8c  meam  feiitentiam  Jiaxokral^m/""^'" 

Toierarem ,  opera  haud  fui  parcus  mea.    NIMIS  HOMO 
15  NiHILI  EST  ,  qui  pigec  eft;  nuniique  id  genus  odi  ego 

ma!e, 
VIGILARE  DECET  hominem ,  qui volt fua tempo- 

ri  conficere  ofiicia : 
Non  enim  illum  exfpedtare  oportet ,  dum  herusfe  ad  fuum  fuf- 

citetofficium. 
Namqui  dormiunt  iibenter,  line  lucro  dC  cum  malo  quie- 

icunt. 
Nam  ego  nunc  mihi,  qui  impiger  fui,  repperi,  m  piger ,  fi  ve- 

lim  fiem. 
1 0  Hoc  ego  i  n  mari ,  quicqu id  in eil:,  r eperi :  quic-     ^^^^;  qutd  S.'"^* 

quid  ine(l,gravequidemeft:  aiirum 
Hic  cgo  inelle  reor.nec  mihi  confcius  eft  ullus  homo.nunc  h^c 

tibi 
Occa(io,Gripe,obtigit,utliberet  cx  populo Pra?tor te.  ^lo'prx^r. 
Nunc  fic  faciam  ,  fic  conhlium  eft.  ad  herum  ut  veniam  doCte 

acque  aftute : 
Pauxillatiai  poilicitaborpro  capite  argentum  utfimliber. 
25  ]am  ubiliber ero,  igitur  demum  inftruam  agrum,  xdcs ,  man- 

cipia : 
Navibns  magnis  mercaturam  faciam :  apud  reges  rex  perhibe- 

bor : 

Poft 


€.  Cempotivtt.']  id  eft,  compotem  fe- 
cit.  Lipf.  i<  Guil.  fic  fupra'  Ita.  hic  foHs 
locU  comfotitafum, 

16.  Tempori.]  Id  eft,  numcro  &  cele- 
liter. 

2Z.  Ex  populo  Prator.  ]   Ut  Prsstor 


te  non  folum  liberum  faciat  vindifta» 
(ed  eriara  eximaris  nuuiero  homi- 
num  inferiorislociatqueordinis.  Lam- 

bin. 

24.  Pfo  capite.']  V.  N.  Aul-  af3:us  5- 
fcen.  i.;^f-  §, 

27-  P^fi 


A  C  T  U  S  I V.    S  C  E  N  A   III.  57f) 

Poftanimicaursamihinavemfaciam,  atque  imitabor  Strato- 

nicum : 
Oppida  circumvedabor.  ubi  nobilitas  mea  erit  clara , 
Oppidummagnumcommunibo  :  ei  ego  urbi  Giipo  indam 

nomen , 
o  Monimentum  mea^  famse  Sc  fadis  :  ibique  reenum  mafrnum 
ituam. 
Magnas  res  hicagitoinmentem  inftruere.  nunc  hunc  vidulum 

condam. 
Sed  hic  rex  cum  aceto  pranfurus  efl:  &c  fale ,  fine  bono  pulmen- 


to. 

27.  fojl  animi  caujfa  mihi  navem  fa- 
iam.']  Tales,  flufum  fpefctcs  ,  veterum 
3A\\omm parada.  itemilla  Neronis,  de 
|ua  Plutarchus  /Jifei  tfo^^HOTa^.  Seneca 
^itbicuUtM  ir  lufortM  vocat.  Cafaubon. 
'tratonicurrj.']  Stratomcut  fuitquaeftorre- 
is  Philippi,  &  deinde  Alexandri  Magni, 
!omo  praedives  :  quamobrem   Graecis 


InProverb.  venit  ,  ut,  Latinis  Cri^Pu, 
AuftorDiodorus  in  vita  Alex.  &  Aii^- 
nus.  Lan^binui  aitnomen  effe  fiftum  a 
Plauto  :  infcite.  DouTia. 

3  2.  Cum  aceto.~\  jocofe.  Cum  rex  dice- 
retur  fervus}  O  bone,  inquir,  hic  rex  po- 
fcarobibct,  &  lalem  proobfoniodelin- 
gctlLtpf.  Vid.  acNot.  Curc.  att.4.  4.  6. 


A  C  t  U  S     Q^  ARTISCENA      TeRTIA. 
TRACHALIO,     GRIPUS. 

HEus,  mane  1  Gr.  quid  maneam  ?    Tr.  dum  hanc  tibi 
quam  trahis,  rudentem  compli  co. 
Gr.  Mitte  modo.  Tr.  at,  pol,  ei^o  te  adiuvabo.  nam  BONIS 

QUOD 
BENE  FIT,  haudperit.  GR.turbida  tempeftasherifulr. 
Nihilhabeo^adolefccns,  pifcium  :  netumihiedepodules 
5  Non  vides  rcferre  me  uvidum  rete ,  fine  fquamoib     ^^l^ ' 
pecu? 

TR.NonedepoIpifcesexpeto,  quam  tui  fermonis  fum  indi- 
gens. 

GR.Enicasjamme  odio,quifquises.  Tr.  non  finam  ego  abi- 
rehincte.  mane. 

Gr.  Cave  fis  malo.  quid  tu,  malum ,  nam  me  retrahis  ?  Tr.  au- 
di. 

Gr.  Noii 

^  j.  Rude.item.^  VidcfupraArgumemumCamerariiinhancFabuIam. 

p.  Gr.  ^in 


^So  R    i;    D    £    N    s. 

Gr.  Non  audio.  Tr.  at  pol quin  audies.  Gr.  quin  poft  loque 
re  quid  vis. 
lo  Te..  Eho,  modo  eft  opera? pretium quod  tibi ego  narrare  volo 
GK.Eloquere,  quid  id  eft  ?  Tr.  vide  num  quilpiam  confequi 

tnrpropenos. 
Gb..  Ecquid  eft  quod  mea  referat  f  Tr.  fcilicet.fed  boni  confili 
Ecquid  in  te  mihi  eft }  Gr.  quidnegotii  eft,  modo  dic.  TR.di 

cam. 
Tace ,  fi  fidem  modo  das  mihi  te  non  fore  Infidum. 
15  Gr.  Do  iidem  tibi,fidus  ero,  quifquis  es-  Tr.  audi.  furtunn 
ego  vidi 
Qui  faciebat:  noveram  dominum,  id  cui  fiebat ;  poft  ad 
Furem  egometdevenio,  feroque  ei  conditionem  hoc  paiflo.' 
E«7o  iftuc  fuitum  fcio  cui  fa6lum  eft.  nunc  mihi  fi  vis 
Daredimidium,  indiciumdominonon  faciam.  ismihinibil 
2.0  Etiam  reipondir.  quid  inde  asquumeft  dari  mihi?  dimidium 
Volo  ut  dicas.  Gr. immo  hercle  etiam  amplius :  nam  nifi  dat 

domino  dicundum 
Cenfeo.  Tr,  tuo  coniiiio  faciam  :  nunc  advorte  animum ; 
Namque  hoc  atcinet  omne  ad  te.  Gr.  quid  eft  fa6tum?  Tr. vi- 

dulum 
Iftum,  Gujusille  eft,  novi  ego  hominem  jampridem.  Gr.  quic 
eA? 
Z5  Tr. Et quo  pado  periit.  Gk. at  ego  quo pado  inventu'ft  fcio, 
Et  qui  invenit ,  hominem  novi :  &c  dominus  qui  nunc  eft,  fcio 
Nihilo  pol  pluris  tua  hoc,  quam  quantiillud  refert  mea. 
Ego  ilkim  novi,  cujus  nunc  eft,  tu  iilum,  cujus  antehac  f  uir. 
Hiinc  homo  feret  a  me  nemo :  ne  tutelperes  pocius 

TR.nonferat, 

Si! 


I.  G«/.  fpe- 
res  ocias. 


9.  G-R.  ^fJTipofi  loqtiere.l  Itapaiixilla 
xnutanone  fequor  cxitrra  Acidalium. 
Ablirudere  prxdam  capiebat  anre  Gri- 
pus.  Igitur  iermonem  vult  diffcrri,  & 
pojfteaojUsdvisdici.  Inqua  contentione 
viseftueratsrumutrinque  particularum 
^uin.  Alrer  urger,  ut  lta:im  audiatur:id- 
quevalet,  Ehomodo.  Taubm.  ^uin poji 
loejuere.^  Ab  Acidalio  hoc  accepit  Grute- 
lus.  hlit  &vulga£a:antea  :  Tr.  ^it  ^ol 


/juin  audtespafi.  G  K.  ejuin  loejuere.  Putem 
tuifle  :  Iz.  iy4t pol  ^uinaudtes.  Gk.  Pol 
qutnlocjuere.    Gxonovius. 

23.  Vidulttm  iflam.']  Comicum  cftl! 
pro  j  jampridem  novi  hominem  ,  cujusi 
ifte  vidulus  e&.Lamb.Y.^.  Epid.aft.4-2' 

Z9.  Petiiis.]  Gulielmi  conjedluram 
plane  rejicio.  Vukenimj  Nemo  mor- 
talium  hoc  a  me  aufeiet,  neduni  tu. 
FIeudoIo»ad.4. 1. 


A*C  T  U  S   IV.   SC  EN  A    III.  jgl 

joSi  dominusveniat:?  Gr. dominus huic nemo,  nefruftrafis, 
Nifi  ego,  nemo  natu^ft ,  hunc  qui  cepi  in venatu  meo. 
Tr.  Itane  vero  ?  Gr. ecquem  ede  dices  in  mari  pifcem  maim? 
Quoscumcapiojiiquidem  cepi,  mei  funr;  habeopromeis: 
Nec  manu  alTeruntur  neque  iliinc  partem  quifquam  podular. 

;  5  In  foro  palam  omnes  vendo  pro  mcis  venalibus. 

MARE  QUIDEM  communecerto^ftomnibus.  TR.af- 

feniio ,  ^ 

Quiminushunc  communem  qusfo  mihi  efTe  oportet  vidu- 
lum  ? 

Inmariinventuil:,  commune  eft.  Gr.  na^  impudenter  impu- 

dens.  *-' 

Nam  fi  iftuc  jus  fir ,  quod  memoras,  pifcatores  perierint : 
o  Quippe  cum  extemplo  in  maceilum  piCccs  prolati  fient,* 
Nemo em.at :  fuam  quifque partem  pifcium  pofcat fibi  :* 
Dicat,  in  mari  communi  captos.  TR.quid  ais «  ^''^-  '""'arB 

impudens? 
Aufus  etiam  comparare  vidulum  cum  pifcibus  ? 
Eadem  tandem  res  videtur  ?  Gr. in  manu  non  eft  mca : 
Ubi  demifi  retem  atque  hamum,  quicquid  hcefit,  extraho. 
Meum  quodrete  atque  hami  nadli  funt,meum  potifsumumTt, 

TR.Im- 


2>Junt]uam  edepol  erit  iUe  potiorHarpax 
(juam  ego. 

iul.  aft.  4.  fc.  lo.  hAtti  cattpficor ,  ^uin 
•»  ego  h^ibeum  potifir/iunj  :  &aliismil- 
S.  Cruter. 

31.  Invenatu  meo,  ]  Venattu  d<tm^c\- 
s  Homero  etiam  &  Platoni  dicitur. 
KAnfelmus. 

3  4-.  Maim  affermtttr.']  V.  N.  Pcenul. 
.  4-10.  2.  ^r.  84. 

38.  In  mari  inventu'Ji ,  commttne  efl.'\ 
ira  Philofophandi  ratio,  C^anquam 
inajuregencium  commune  litmare, 
ntamencommuniamanenr,  qus  in  ,' 
iri  inycniuntur  aut  capiuntur.  Ideo 
metiam  communeeftmare,  utqus 
;o  capiuntur  propria  fiant  fingulo- 
n.  Sed  &  neque  refte  argumentum 

petitavocabulo,  commune.  Neque 
mfequitui,  comrauiie  oranibus  eft. 


igituretiameftmcum.  Platolaudansiit 
Republ.  bonorura  communionem,  ra- 
tionem  addit ;  quia  tum  omnes ouidena 
dicerepofiint;  Hoc  eft  meum,'nerao 
autemrefpondere;  Hoc  non  eft  tuum. 
Etficcontentionesomnes  ,  lites  ac  fe-. 
ditiones  evanefcerepoffcftatuebat.  S<ti 
Ariftoteles  lib.  3 .  Polit.  docet  5  fieri  ne- 
quaquampolTeut  unufquifque  dicat  de 
recommunij  Hoceftmeum  :  cum  po- 
liusunicuiquedicendumfit,  hoceftno- 
ftrum.  Quippequodcommuneeft,mul- 
titudinem  ac  communionem,  non  di- 
ftinaionem  aut  proprietatcra  refpicit. 
Boxhorn. 

40.  Cumextemplo.']  More  Grsco  dl- 
xit  :  ut  l7reiJ)i\  ■Tvi^(-a  :  pro  extemplo 
(juam  :  vel ,  Jlatim  cjuam.  Turneb. 

47.  ^"'"/«'/^/'^f.lQuiferiaverba  facir, 
hicdiciturT/?;7<7/o^/;w.  Taubm. 


jgi  R      II      D      E      N      S. 

TR.Immo  hercle  haud  eft,  iiquidem  quod  vas  exceplftl. 

GR.Philofophe! 
TR.Sedtuenunquam  pifcatoremvidifti,  venefice , 
Vidulumpifcemcepitle?  autprotulilleulluminforum? 
joNonenuiituhicquidemoccupabis  omnis  quaeftus  quos  vo- 

ks. 
Et  vietorem  &  pifcatorem  te  effe,  impure,  poftulas : 
Veke  mihi  monftrareoportet,  pifcis  qui  fit  vidiilus , 
Vel,  quod  in  mari  non  natum  eft,  neque  habet  fquamas ,  ne  fe- 

Gr.  Qaid  tu,  nunquam  audivifti  eile  antehac  vidulum  plfcemji 
TR.fcekis.  „. 

<^  Nullus  eft.  Gr.  immo  eft  profeao. ego,  qui  fum  pilcator,  lcio? 

Vero  rare  capitur  :  nuilus  minus  fepe  ad  terram  vemt. 

TR.Niiagis:  dareverbafperasmihitepolle,  furcifer. 

Quo  colore  eft ?  GR.hoc  colore capiuntur pauxilluli. 

Sunt  alii  puniceo  corio,  magniitem  atque  atii.  Tr.  lcio. 
^oTuhcrcie,  opirior,invidulumtepifcemconvortes,  niii^ 

ves:  --IB 

Fiettibi  puniceum  corium,  pofteaatrum  denuo.  ^ 

Gr.  Quod  fcelus  hodie  hoc  inveni  1  Tr.  verba  facumis:  it  dies., 
Videfis,quojusarbitratunosfacerevis?   Gr.  viduh 
Arbicratu.  TR.itaenim  vero?ftultuses.  Gr.  faIve,Thales.^ 
^jTR.Tuiftunchodienonferes,  mfidasfeqaeftrum  aut  arbt- 

rram, 
Quoiushscresaibitratufiat.  GR.qn^^lolanuses?  ^    ,. 

Tr.Elkboiofusium.  Gr.  ego  cerntus,  hunc  non  amittairi 

tamen.  ^     _^ 

Tr.  Ver- 


51.  Victorem.']  Rcfteboc  locolegitur, 
vtetorcm,  aur  potius  vnorem.  Qnpd  me- 
iius  :  Nam  a  via  vcl  vtco ,  vitor,  vituls  , 
-v^irrien.  Qui  ex  viaiine texto  utenlilia  fa- 
cium,  tmores.  Recteita  in  Gloffis  rcri- 
bitur,  &infciiptisCodidbus  hocloco. 
Sulmcif.  . 

S9.  Puniceo.']  C^dtxt  virgis  :  &  ita 
coviiim  tuurn  fiet  rubrum ,  6tc.  Tauhm. 
V.N.  Pfeud.  i.  !■  5(^r.92.  ^ 

64.  Sdve ,  ThaUi'  J  Hqc  expieRum 


videtut  ex  illo  Ariftoph  .  in  Avibns ,  ubi 
GeoniettS  muitain  MathematicisdiUe- 
renti ,  rcrpondet  quidam  :  avS^ atir©' 
^^«c  :  quod  5c  Scholiaftes  w»  ^;x*- 
«TAtw  diftum  notat.  'Vouz,. 

6'i.  Secjuejirum.]  V.  N.  Mcrc.  zCtA' 
^i.  3.  )^f-  36-  Trucul.  aft.  2.  z-  ^ 

67.  Ctrritus.\  V.  N.  Men.  act.  J.4.2- 
Amph.  ad.  z.  2.  144.  En.boTofm.\U 
eil,  infanus  fum.  L. 

68.  MnuUm.l  V. N. Ferf.z. 4.  24. 


AcTusIV.  ScenaIII.  585 

Tr.  Verbiim  adde  etiam  unum ,  jam  iii  cerebro  colaphos  abl^ 

trudam  tuo. 
Ego  jam  hic  te,  itidem  quafi  penicillus  novus  exurgeri  folet , 
70  Ni  hunc  amittis,  exurgebo  quicquid  humoris  tibi'[h     ^^^;  ^''"- 
Gr.  Tange:  affligam  ad  terram  te  itidem ,  ut  piicem  Ibleo  po- 

lypum. 
Vis  pugnare  ?  Tr.  quid  opu'^:  ?  quin  tu potius  prxdam divide. 
Gn.Hinc  tu,  niii  maium,  frunifci  nihil  potcs,  ne  poftules. 
Abeo  ego  hinc.  Tr.  ar  ego  hinc  oitledlam  navem,  ne  quo  ab- 
eas  :  mane. 
j^  Gr.  Si  tu  proretaiftinavi  es,  egogubernator  ero.       Erarm.  xv5g«- 

Mitte  rudenrera,  fcelefte.  Tr.  mittam : omitre  vidulum. 
GR.Nunquam,  heLcie,hinc  hodie  ramentahesfortunatior. 
Tr.  Non  probare  pernegando  mihi  potes,  niii  pars datur, 
Aut  ad  arbitrum  reditur,aut  iequeftro  ponitur. 
So  Gr.  Quemne  ego  excejM  in  man  ?  Tr.  at  ego  infpedavi  c  li- 

tore. 
GR.Meaopera,  labore,  &rete&horia.  Tr.  num  qui  mi- 

nus , 
Si  veniat  nunc  dominus,  quojus  eft,  ego  qui  infpedavi  procul , 
Teiiuncliabere,furium,quamtu?  Gr.  nihilo.  Tr.  mane^ 

maftigia. 

Quoargumentofociusnonfum,  &  fur  fum?  facdum  ex  te 
fciam. 

Gr.Nc- 


69.  Pi'^'ciltus.']CiiTa\itemh\c>iovtt^? 
^xxliimcmqaod novH4  plus  humoris  fo- 
eatimbibere,  &  ideo  crebrius  exugen- 
lus.   Pifioru. 

IZ.  truifci.']  Cam.infuislibris  repe- 
\^tnt,frHnifci:  quod  &  Lamb.  de  fuis 
jffirraat,  idquereftum  cenfent.  aliudit 
)rima  tAxiiofrmifti  vulgo  fruifti.  Certe 
inGloflisPapiai idem  verbum exftat.;Fr«- 1 
nJor,Jrunifcitur,fruitur,  intercipit.Boiih.  \ 

7S.  Proreta-I  Prcre^rt eft,  qui  in  ptora  j 
xventosaucupatur&caprat,  &eotum  | 
:onvcrhones  dicit  in  fleaendis  pro- 
nontoriis  gubernatori ,  quique  ruoes  i 
copulofque  ne  navis  eis  impingatur,  | 
•rofpicit  &  explorat.  Allufit  Ciaudia 
ms  ad  Mallium : 


— — '   Excitftf  lentandtt  na  vita  tonfis 
Prsficitur  Intericufi^s  hincardua  t>rorji 
Tenjperat  &flHtiHi  tempefiatef^;'futurat 
Edccet.  Turneb.' 

Guhernator.']  Gubernator  fedet  in  puppl, 
Uiurpatur  autem  rroverb.quotjes  aliquo 
in  negotio  neuter  alteri  vulr  ccdcre.  Dou. 
77.  Ramenta.']    R.tmentum  &  ramen- 
frfwdixerunt&yto&e.-»,qiiod  humi  c^dit, 
cum  lima  aut  fcobi.na  fimiiive    tnftru- 
mentoaliquidatteritur.  Affinesfuntvo-- 
ccsrafura  &  rafamen.  Rafuram  ehorv  apu(i 
Veget.  kges,  qus/co^x  e^areu  Scribonio 
Largo  dicitur  ^ferrago ,  a  ferra.  ita  C«l. 
Aurclianus  :  cum  cervini  cornti  ferragmt , 
aJ^perfay&cGtxc.  -^.^f/jiXTA.-r^Uu  t^A^ 
^iryjf^TO,,  piTiiiJ^Ta,.  If.Cafaub- 

i6,  Httns 


384  R      U      D      E      N      S. 

85  Gr .  Ncfc-o.  neque  ego  iftas  voftras  leges  urbanas  fcio  i 
NifiquiajHunc  meum  eire,  digo.  Tk,Sc  egoitem  eUeajo 

meum. 
Ga.  Mane  jam:  reperi  rem,  quo  pado  nec  fur,  nec  focius  fieSi 
Tr.  Quo  pado  }Gk.  fine  me  tiinc  abire :  cu  abi tacitus  tuam 

viam: 
Nec  tu  me  quoiquam  indicailis,  neque  ego  tibi  quicquam  da- 

bo. 
5J0  Tutaceto,  ego  raufTuabo:  hoc  optumum  atque  squiiru- 

mum  eft. 
Tp.. Ecquid  conditionisaudes  ferre  ?  Gr.  jamdudum fero: 
Ucabeas,  rudentem  amittas ,  nuhimoleftusnefies. 
TR.Mane,dumreferoconditionem*  GPv.te  obieero,  her- 

cle,aufertemodo. 
TR.Ecquem  in  hislocisnoviftif  Gn  oportet  vicinos  meos. 
5? 5  Tr.'  Ubi  tu  liic  habitas  ?  Gr.  porro  iliic  longe  ufque  in  cam- 

pisukiinis.  /   &      e- , 

Tr.  Vin  qui  in  hac  villa  habitat ,  ejus  arbitratu      ^Zu^mYeS 

fieri? 
Gr.  Paulifper  remitte  reftem ,  dum  conccdo  3c  confulo. 
Tr.  Fiat.  Gr*  euge,  falva  res  eft:  praeda  hsec  perpetua  eti; 

mea. 
Ad  meum  herum  arbitrum  vocatme,hicmtrapraelepism€as* 
100  Nunquam,liercle,hodieadjudicabitabruotriobolum.       ^ 
Nx  ifte  haud  rcitquam  conditionem  tetulerit.  ibo  ad  arbi- 

trum. 
TR.Quidigitur?  GR.quanquamiiUiceliejus  meum  certo 

.     Fiat  iftuc  potius, quam  nunc  pugnem  fecum.  Tr.  nunc  pla- 

ces« 
Gr.  Quanquam  ad  ignotum  arbitmm  me  appellis  j  fi  adhibe^ 

bithdem,  .        .^  ^  ,« 

1 05  Et  fi  eft  ignotus,  noms :  fi  non ;  notus,  ignotiffumus  eit.  ,q 

folemnemvindicationismoremjdequo    tutaprafeprad^aa.  NoniUS.  V.  N.Cui- 
BriJJon.  Form.l.  s-pag.  374.       _  cul.2.1.13. 

5>9.  Prafepif.  ]    'tloH  folfim  ubi  pecora 

ACTUS 


■m 


A  cTus    IV.   Scek  A    IV*. 


38j 


A  C  T  U  S     Q^  ARTI    SCENA     Qu  A  R  T  A» 

DAMONES.  PALASTRA,  AMPELISCA, 
TRACHALIO,    GRIPUS. 

C  Erioj  edepoli  qnanqnaan  volo  vobis  qux  volcis,  miilieres, 

^  Metuo,  proptcr  mq^s,  ne  uxor  mea  me  extrudat  sdibus : 

Qusmepellicesaddaxifledicetanteoculosfuo^i 

Vos  Gonfugite  in  aram  potius ,  quam.ego.   Mu..  miferiB  perii- 

I  D A.  Ego  vos  falvas  fidam  j  ne tiraete.  fed  quicL^ri  a(y/^'''^-  ^^qaia 
VQs  i-oras 
Profequimini  ?  quoniam  ego alluiTi ,  faciec  nemo  injuriam. 
^rt  Ice,  inquam,  domum,  ambo  nunc  jam ex  pr^fidio pi-isfrdes! 
Gr.  O  liere,  flilve !  Di£.  falve,  Gnpe.  quid  fit  t  Tk.  tuul^ne  hic 

lervoseilf  .Z.i^.yxhi^.-.   ,„  .      . .. 

GR.Haudpudet.  TR.nihilagotecum.  ^r,  ergoabihincfis^ 
Tr.  qucTforefponde,  feiiex.  . 
ioTuushicrervoseft.?  Di5..mcuseft.  Tr.  hem  iftac  optumei 
.••h  quandotuuseft.     .      ■ 

;i:'lterumteialuto.  Da;  &^otc.tune  es,qaihaadmuko  prius 
Abiifti  hinc  herum  arceffitum  ?  Tr.  ego  is  fom.  Di^.  quid 
nuncvistibi? 

^ivTR.Nempeiiictuuseft?  DiE.  meus  eft.  TRuftuc  optimei 
quandotuuft. 

k-Da.  Quid  negoti'ft  ?  Tk.  virfceleftusilliceft.  D^»  quid  fe- 

cittibi 
tj  Vir fceleftus  ? .  Tr.  homini  ego  ifti talos  fufFringi  volo.  . 
DiL.Quideft,  quaderelitigatisnuncintervos?  TR,cloquar. 
-  m  -.     ..  .  ^^-  hn^ 

4-  2lu<im  tg(y.i^    Scil.inaram  confu-  [      9.  Gr.  KauA  f>«^?.  "|    Peffime  harc 
i!o™vfJ!!f^"V^^f'^^^^  «dibustantum  |  Lambinus  explicat  >   cum  germana    &t 

Interro- 


jionextrufas.  Tatthmant 
\  7.  KAmOol  Scil.  Lorsrii.nam-mulie- 
jes  maxime  foris  efle  volebat.  Ad  gemi- 
i:Os igitur  Lor.  lixc loqaitur,  quos aft.  3 . 
j:.  S.  Lenoni  cuftod.es  addiderat;  qui, 
joltquam  Pleufidippus  Lenonem  in  jijs 
ipuetatjdomumreverfi  erant.  ^mfides 
jjpellat,  &  exprafidiodeducit :  quia  fupra 
li  hocconftituerar,  utptasfidio mulieii- 

isefTent.  Pifitr, 

Tom.lL- 


facillima  fententia  ifta  fit. 
gants  Trachalione  Dsmonem  ,  EiTer» 
ne  is  ipfius  fervus  :  ipfe  pro  hero  oc-- 
cupat  refpondere  ,  &  'sit  affirmanrer  , 
Hand  pudet ,  id  cii  ,  fam  vero  illius: 
neque  mti  pudet  eum  ,  ut  eiie  fuunt 
neget.  ^ddal. 

1 5 .  Talos Mrir^i.l  V.N.  Mil.aa.  z,±i 

8b  ij,  FgOf 


^Z^  :  K    U     D     E     N     s.  ^  A 

GR.Immoegoeloquar.  Tr.  ego,  opinor,  rem 

facellb.  GR.fiquidem  ^  ^  SS-,^7"«5: 

Sis  pudicus ,  hinc  faceilas.  D A.  Gripe,  animum  advorce ,  ae 

tace. 
GR.Utiniftic  priusdicat.  Da.  audi,  loquere  tu.  Gk.  alie-^i 
nonprius,  .vMiOiqiOi 

20  Quam  tuotiabis  orationem  ?  Tr.  ut  nequirutcomprimi ! 
ItamoccGepidicere,  illumquemdudum  /ffnovei"" 

Lenon^m  extrufifti,  hic  ejus  vidulum,  eccillum.       ^-^^^^^- 
Gr.  Non  habeo.  Tr.  negas ,  quod  oculis  video  l  Gr.  at  ne 

videasjvelim. 
Habeo,  non  habeo.  quid  tu  m e  curas,  quid  rerum  geram  ? 
^5  Tr.  Q  U  O  M  O  D  O  H  A  B  E  A  S  ,  iiiud  refert  ,  jurenei 
aninjuria.  ^  ■ 

Gr.  Ni  iftum  cepi ,  nulla  cauITa  eft  quin  me  condones  cruci : 
Si  in  iiiari  reti  appreliendi ,  qui  tuum  potius  eft,  quam  meum  ? 
TR.Veibadat.hocmodoresgeftaeft,  ucego  dico.  Gr.  quid 
'  ru  ais?       .'   ;     -J::.  :.L-  ■^-■^h?0'-r.  ...  „  ii 

TR.Qaoad  primariusvirdicat,comprimehuncfis,  (ituuscfl:. 
3  o  Gr.  Quid?  tu  idem  mihi  vis  fieri ,  quod  herus  confuevit  tibi  ? 
:     Si  iile  te  comprimere  foHtus,  hic  nofter  nos  non  folet. 

Da.  Verboillomodoilievicit.quidnunctuvis?  dicmihi. 
,    Tr.  Equidem  neque  ego  partem  pofco  mihi  iftinc  de  iftoc  vi- 
dulo, 
Neque  meum  hodie  efte  unquam  dixi,  fed  iftic  ineft  ciftcHuIai 
3  5  Hujus  mulieris ,  quam  dudum  dixi  fuiire  iiberam. 

DA.NempetuIianc  dicis,  quam  eile  ajebas  dudum  poptila^ 

remmeam. 

Tr.  Ad- 


17.  Ego,opmoryremfacejp)''\  Sic  Mff'.& 
Cc  diftinguendum.  Argumentum  dicitj 
colleftionem  e.^i  hoc  argumento ,  ut  cui- 
vis  obvi am  ,  relinqiiit  audientibus  :  ni- 
itiirum,  Ergopiiorem  loquime  oportet. 
Facejjererern ,  utfacejjere  negotium.  Non 
igitur  opus,^«/rew;  non,  i^ui reum:  XiOnt 
Egoopimr.  Eemfacejfo.  Gfonovius. 

18.5»  pudictii."\  Id  eft,  fi  quem  ha- 
beaspudorem.  Trinum.  3.  2. 

20.    Vt  veijuitHr  comprimi.  ~\    Quam 


!  SoU  "Virginitai  cumfimet  accepta  feddi  ne- 
cjuitur.  Taubmannus.  V^  N.  Araph* 
I.  I..  ,'■  -   ;'^'' 

-.29i  c^oadprimariusvir.~\  Notantin- 
terpretes ,  primarium  virum  dici  accula- 
torem,  cujusprimasfunt  agendi  partei^ 
quasfibiTrachalio  vindicat.  Ego  firn^ 
pliciterputem  virum primariumhicdiciM 
qui  prior  loquioccoepit  Primaiitis.priori 
non  modo  dignitate  &  auaoritate ,  ftd. 
agendictiam  aut  dicendi  ordineiqualis 


^iiKcile  eft  Gripum  compiiracrs !  Apul.     hic  Tjachalio. -BoAfcorw.  Neutrumpiacer 


A  C  T  U  S  I V.    S  C  E  N  A  I V.  5S^7 

Tr.  AdmoJnm :  Sc eaquce  olim parvageftavit  crepiindia , 
Ifticiiiifta  cillLilainfunt,  quxiracineltui  vidulo. 
Hoc  neque  iili  u(us  elt ,  &  illi  miiera^ruppetias  ferer , 
4oSiid'dederit,  qui  fuos  parentes  quxrat.  Da.  faciam  ut  det: 
tace. 

GR.NihilJiercle,  egofumiflidaturus.  Tr.  niliil  peto,  niii 

ciftulam , 
Ercrepundia.  GR.quidfieafuntaurea?  TR.quidiftic  tua? 
Auruiii  auro  expend.turi  argentum argento  exequabitur. 
GR.Fac  fis  aurum  ut  videam,  poil:  ego  ficiam  vidcas  ciftu- 

lam. 

4yDit.Cav^emaIo,actacetu:  tuperge,  utoccoepidi  dicere. 
Tr.  UNUM  te obfecro ,  ut re  liujus  commilercfcat  mulieiis. 

,^  iSiquidem  hic  lenonis  cjus  eO:  viduius,  quem  falpicor. 
Hic  niii  de  opinione cercum  nihil  dico  cibi. 

■    •GR.VidenTceleftusutaucupatur?  Tr.  fineme,  ut  occospi, 

loqui. 
$.0  Si  fcelefti illius eft  hic ,  quojus  dico,  vidulus , 

Hxpoteruntnoviiie :  oilencierehisjube.  GR.ain'oftendere? 
D.  .R^v^'^^^^'  iiiiquom  dicit ,  Gripe,  uc  olicndatur  vidulus. 

GR.Immohercieinfigniteinique.  Di£,.quidam?   Gk.  quia 
;    fioftendcro, 

Continuo  hunc  novitle dicent  fcilicet.  Tr. fcelerum  caput ,    ' 
55  Ut  tutees,icem  omniscenles  cile  ?  perjurii  caput. 

Gr.  Omnia  iftarc  ego faciie  pacior , dum  hic  hinc  carrio ddet. hine. 
a  me  fentiat. 

^. ,  Tr.  Atqui  nunc abs  te  fcat :  verum  hinc  ibic  teftimonium. 
,,     ,  D.^.Gri- 

.edautrervusjidiculum  fe  pr.^bet  pri- ^  pro  me.  Contra:  ^fe.  r.,eft,  contra  te 

.«;^r«««,  Illerelpondet  :    niril  abfo-  j  aus.ut  Trinum.  aft.  z.  fc  l  aBreco^ru 
.um  ncc  abfurdam  .  neque  indignum  '  /.r.  Ubi  Lambinicontr  riam  interrre^^^^ 
.ov,svelpr,rnar,oviro.,  lipareum  oc- {  tionem  meritoDouzaexp  od  r    S 
fiodeprenend.flret:  nempe,uttu,D^-         57.    rerun.hr.ctbn  r.y',°'    «.:^     Sic 

4-    ^uid  iffir  tu^  ?  1    ra       c    •  ^^  '^'' Videtur  omnino  verfiim  Ka  reiti- 

umV^renLm     HUf'°?^'"°;    ^'..  ....  r.y?,.  J«^.  Duodeam  UZ 

um  lumendum-   Hi«c  ^  me  femmt.        apud  Feftum   in  Portum  •  Cui  tentma 


jSS  R     V     D     E     N      S. 

D  A.  Gnpe,  advorte  animum.  tii  pancis  expedl ,  quid  poftulas  f 
Tr.  Dixi  equidem :  (ed  fi  parum  intellexti ,  dicam  denuo : 
^o  Hafce  ambas ,  ut  dudum  dixi ,  ita  elle  oportet liberr.s. 
Haec  Athenis  parva  fuit  virgo  furrepta.  Gr.  dic  miiii , 
Quid  ifta  ad  vidulum  pertinent ,  fervae  fint  ift^  an  liber^s  ? 
Tr.  Omnia  iterum  vis  memorari ,  fcelus,  ut  defiat  dies. 
D A.  Abftine  maledidis ,  &C  mitii ,  qiiod  rogavi,  dilue. 
^5  Tr.  Cifteilam  iftic  ineiTe  oportet  caudeam  in  ifto        J^*^£. "»- 
vidulo , 
Ubi  funt  figna,  qui  parentes  nofcere  hsc  poffit  fuos , 
^  Quibus  cum  parva  Athenisperiit,  iicuti  dixiptius. 
GR.Juppiter teDique perdant.  quidais,  virvene-    SLSf " 

fice  ? 
Quid  ?  iftas  mutae  funt ,  qux  pro  fe  fabulari  non  queant } 
70TR.  Eo  tacent ,    quia  TAClTA  BONA^ST  MULIER 
femper ,  quam  loquens. 
Gr.  Tum  poi  tu  pro  oratione  nec  vir  nec  mulicr 

mihi  es. 
TR.Qpidum  ?  Gr.  quia  enim  neque  loquenses,  neque  ta* 

cens  unquam  bonus. 
Quaefo,  en  unquam  hodielicebit  mihi  ioqui?  D  a.  fi  ptcTtet  hac 
Verbum  faxis  hodie ,  ego  tibi  comminuam  caput. 
75  Tr.  Ut  id  occcEpidicere,  fenex,  eam,te  qusfo,  ciftulam 
Utjubeashuncreddereillis:  obeamfiquidpoftulat 
Sibi  mercedis,  dabitur :  aliud quicquid  ibi  eft,  habeat  fibi. 
Gr.  Nunc  demum  iftuc  dicis ,  quomamjus  meum  efle  intelle^ 

gis : 
Dudum  dimidiam  petebas  partem.TR.immo  etiam  nunc  peto. 
go  Gr.  Yidi  petere  milvum,  etiam  cum  nihil  auferret  tamen.  ^ 
Da.  Nonegotecomprimerepoirumfine  malo?  Gr.  fi  iftic 
tacet. 


MfT.  propor- 
tione  necvir. 


55.  Caudettm.']  Caudea  eijlelUl  junco  i 
«iftmilitudine  equinAcaudafu£ia.  Feftus. 

70.  TAcita,  bona.  eft.  J  Subintelligc 
magu ,  vel  potidi,  Sophocl.  ywjou^] 
Piie-/Miv  »  «^7«  <pifi'  L-  ^'  Genus  hoc 
?o<guendi  Tacico  percrebrum  notat  Li- 
piius  ,    queai    vidc  lib.    5.    Epiftol. 


Quacft.  £3.  itemque  Mensch.  a6l'.  j.i. 

71.  Pro  oratione.'\  Pro  oMtiow^j  id  eft» 
quantum  es  oratione  tua  coUigo:  ut  ver- 
bafacis.  Amph.r.l,  Meutpaternuncprt 
httjus  verbisreCte  &fapirnterfacft.  J.  Guil. 

80.  Vidi.]  Vidi  miivium  captatc  pt«- 
damjRSCtaniencapere.  Lamfr. 

8».  Pr9'\ 


ACTU  S  IV.  S  CEN  A  IV.  3^9 

Egotacebo:  fiifteloquicur,  finemea  proreineparteloqui. 
D  A.Cedo  modo  mihi  i  ftuni  vidulum,Gripe.  Gr.  concredam 

tibi. 
At  fi  iftorum  nihil  fir,  ut  mihi  reddas.  D  A.reddetur.  Gr  .  tene. 
S;Dje.  Audinuncjam,  Pakllra  atque  Ampclifca ,  hoc  quod 

loquor. 
Eftne  hic  vidulus,  ubi  ciftellam  tuam  inefte  a jebas .?  Pa.  is  eft. 
Gr.  Perii ,  hercle ,  ego  mifer !  ut ,  priufquam  plane  afpexit , 

ilico 


7.  Gul.  ex 


EumelTedixit!  PA.faciamegohancrem/>/^nam     pr^JipL 

tibi: 
Ciftellam  ifticinelle  oportetcaudeaminifto  vidulo. 
50  Ibi  ego  dicam  quicquid  inerit  nominacim,  tu  mihi 
Nullus  oftenderis.  li  fal(a  dicam,  fruftra  dixero. 
Vos  tamen  ifticc^  quicquid  illic  inerit ,  vobis  habebitis. 
Sed  fi  erunt  vera ,  tum  obfecro  te ,  ut  mea  mihi  reddantur. 

Dis..  placet. 
Jusmerumoras,meoquidcmanimo.  TR.acmeo,hercle. 
p 5  Gr.  Quid  ^i  ifta  aut  fuperftitiofa,  aut  ariola  cft,  atque  omnia 
Quicquid  infit  vera  dicet  ?  anne  habebit  ariola  \ 
D A.  Non  feret ,  ni(i  vera  dicet :  nequicquam  Sl ''°" 

ariolabicur. 
Solve  vidulum  ergo ,  ut  quicquid  fic  verum,  quam  primum 

fciam. 
GR.Hochabet:  fblutum  eft:  ah!  peiii !  video  ciftellam. 

DiE.  hceccine  eft  ? 
1 00  Pa.  Iftarc  eft.  6  mei  parentes ,  hic  vos  conclnfbs  gero ! 
Huc  opelque  (pefque  voftrum  cognofcendum  condidi. 
Gr.  Tunc  tibi ,  hercle,  Deos  irato"s  efle  oporter,  quifquis  es , 
Quas  parenteis  in  cam  anguftum  cuos  locum  compegeris. 
DA.Gripe,  accedehuc,  tuaresagitur ,  tu  pueila,iftincprocul 

Dicico, 

Sz.  Troremeetpart^  loejui.'^  SicAcade-  \  pudconvivcit  commode Commemini  <L'  mes 
inicusificGruterusedidit.PareusTo/^^irre  orationisjuflam partem perfequi.  Gronov. 
cenfet  infiticiufh.  Rittcrshufiiis  parte.  85.  Superfttriofa.']  Id  eft,  faiidica.  V. 
SctihQ: meam partem.Aiimi.i .\ .  Ergoma  N.  Curcul.aft.  3.  i.  zy. 
\fars  orationu  de  die  dabitur  mihi.  Pk.  Et  99.  Hochabet.']  Hochahet^  Gripustra- 
meampartem  loquendi  &  tuam  trado  tibi.  latitio  nciore  exultanriura  cxclanaat  fta- 
Militej.  I.  Incommeditate  abjiineremea-    timaiolutione.  Tauhm» 

Bb  2  iiz.  Li* 


3^0  R      U      D      E      N      S. 

I o j  Dicito,  qiiid  infit,  Sc  qiia  facie  ,  memorato  omnia. 
Si  hercle  tantillLim  peccaiiis ,  quod  pofterius  poflules 
Teaciverumeonvorti,  nugas,  mulier,  magnasec^eris. 
Gr.Jus  bonum  oras.  Tp..edepolhaiidorac  te  :  nam  tu  in- 

jurius. 
Di^.  Loquere  nunc  jam  puella.  Gripe  animum  advorte  ,■  ac 
tace. 
I  ioPA.  Sunt  crepundia.  D  a.  ecca  video.  Gr.  perii  in  primo 
prsliol 
Mane,  neofl:enderis.DiS..qua  facie  funt?  refponde ex otdihe, 
Pa.  En(icula'ft  aureolas  primum  literatus.  D&.  dice  dum : 
In  eo  enliculo  litrerarum  quid  eft  ?  Pa. mei  nomen  patris. 
Poft  akrinfecas  eft  fecuriculaancipes ,  item aurea 
1 1 5  Licerata :  ibi  matris nomen  in  fecuricuLVft.  D&.  mane. 
Dic,  in  eniicuio  quid  nomen  eft  paternum  ?  Pa.  D^mones, 
DA.Diimmortales,  ubilociruntrpesmes?  GR.immoede- 

pol,  mCcT  ? 
Di^.Perge,  teobfecro,  continuo.  Gr.  pladde :  aut  ite  iti 

malam  crucem. 
D&.  Loquere  matris  nomen  hic  in  fecuricula  quid  fier. 
120  PA.Daedalis.  Da.  dimeiervatimi  cupiunt.  GR.atmeperdi- 
tum. 
Dis..  Filiam  meam  efte  hanc  oportet,  Gripe.  Gr.  fit  per  me 

quidem. 
QuiteDiomnesperdant,  quimehodieoculisvidifti  tuis? 
Meque  adeo  fceleftuni,  qui  non  circumfpexi  centies 
Prius,  mene  quis  inipedtaret ,  quamrete  extraxi  exaqua. 

PA.Poft 

112.   Literatat.']    Literas  infciiptus.  I  qusdamfptculaautfalculaj,  quaeincre- 
V.  N.  fupra.  2. 5.  22.  pundiis  interdum  puerorum  habeban- 

114.  .^ficipes.   ]    Pro  anceps,  id  eft  i  -  -        -  .. 

Utrinquelecans,  Prifcian.lib.  3.  &<S. 

120.  'Dadaltf.  ]  aVo  tS  iS^-uMxh. 
Arac/kAK  ,  forma  patronymici  faemini- 
Jjif  Cctmer. 

I2S-  Pofi  ePficilicula.~\  SecuU  ,{z]ces 
funt  Varroni  a  fecando  ,  S^fic-iitre  dedu- 
citur,  qucdelt  tanquam /f(-«//re:  inde 
ficilicss.  Ennius. 

Incedit  velisvnl^ofciliahii'  latif. 

&  peidiminutioneKi,  fcilicula ,  parvula 


tur.  Turneb,  Gloflar.  Sicila  ,  o-/ji.ixdi,  dp- 
Ci)K:cv  f.cUum.  ^u^v  cmvii^^.  ficila, 
afxixct  ■x^dpTXiToy.®^.  Ett  autem  vox 
magnas  Grxciz.  eo  nomine  inteliigebant 
quicquidlecandi  vim  hsbet :  inde  Sicilia 
dicta,quiaab  Italia  abfedta,  mdt  ficilire 
prata,  ieciiC.  CstuU.  fcelices  antjicilices 
cultratonforia  vocat.  ficilire  eit  ca:derej 
jfa/wjfunt,  qu^}S-l?vfybinis  aut  Ianceis> 
aut  venabulis,  <m^ijJ:s  Graeci  vocant. 
Scal. 


A  C  T  U  S   IV.  Sc  E  N  A    IV.  591 

^zjPa.  Pofteftficilicula  argenteola  &  duae  connexae  manicu- 

Sucula.  Gr.  quin  tu  i  diere^fta  cum  fucula  &  cum  porculis. 
PA.Etbullaaureaefl:,  paterquamdedicmihinataii  die. 
DA.Eaeftprofe6to.continen,quincomple6lar,  non  queo. 
Fiiiamea,{alve:  egoisfimi,  quiteproduxi,  parer: 
130  Ego  fum  DcSmones ,  &  mater  tua  ecca  hicintus  Dsdalis. 
PA.Salve,  mipaterinfperate.  DA.falve.  ut  te  ampledorli- 

bens! 
Tr.  Volupe'ft ,  cum  iftuc  ex  pietate  voftra  vobis  contigit. 
Da.  Capedum :  hunc,  fi  potes,  fer  intro  vidulum,  age  Tra^ 

chalio. 
TR.EcceGripi  fcelera.  cumiftarcresmaleevenittibi, 
135  Gripe,gratulor.  Dis..age>  eamus,  mea  gnata,  ad  matrem 

tuam, 
Qnx  ex  re poterit  argumentis  hanc  rem  magis  exquirere : 
Qu2!  te  magis  tra6tavit ,  magifque  figna  pernovit  tua. 
TR.Eamusintroomnes,  quando  operam  promifcuam  da» 

mus. 
Pa.  Sequere  me,  Ampelifca.  Am.  cumteDii  amant,  volu- 

ptati  eft  mihi. 
140  Gr.  Sumneego  fceleftus ,  quiillunc  hodie  excepi  vidulum  s 
Autcum  excepi ,  qui  nonalicubi  in  folo  abftrufi  loco  ? 
Credebam  edcpol  turbulentam  praedam  eventuram  mihi , 
Quiaillamihi  tam  turbulenta  tempeftate  evenerat. 
Credo  ed^epol  ego  illic  inede  auri  dc  argenti  largiter. 
145  Quid  melius  eft,  quam  ut  hinc  intro  abeam5&  me  fulpendam 

clanculum , 
Saltem  tantifper ,  dumabfcedathcEcamesgrimonia. 

116.  Jdiere^a.^  Vide  notas  Capteiv.  laporculoshabet,  utPlautusait  teodem 

aft.  3.  fc.  4.  ff.  103.    Trin.  a£t.  2.  4.  etiammodo  fuum  hascmachina  porcu- 

Cum  fucula  &porculii.'\  SuccuUmintot-  lum  habebat,  6cc.  Czto  cap.i 9- po^ctt!M779 

culari  velut  fcrophas  iimilitudine  voC'*-  inmediafucculafnnte :  Arque  hincPlauti 

tam  augutoi.  ut  enim  fcropha  vel  fuccu-  eruendaeft  fententia.  Tumeb. 

ACTUS     QuARTlScENA     Q^INTA. 
D    iE.    M     O     N     E    S. 

PRo  Dii  immortales ,  quis  me  eft  fortunntior , 
Qui  ex  improvifo  filiam  inveni  meam  ? 

Bb  4  SA- 


IpX  '■''     R      U      D      E      N      S, 

SATIN*  SI  QnOI  HOMINIDeiefsebenefaaiumvoIunf; 

Aliquo  illacl  padto  obtingit  optatum  piis  1 
j  Ego  liociie ,  fMi  neqoe  fperavi ,  neque  credidi  ^ 
Is  iinprovifo  hliaminveni  tamen  : 
Ec  eam  de  genere  rummo  adolefcenti  dabq  . 
Ingenuo ,  Atheniend ,  Sccognato  meo. 
Ego  eum  adeo  arceffi  huc  ad  me  quam  primum  volo  5 
H  o Juffique  exire  huc  ejus  fervom,  ut  ad  forum 
Iret.  nondum  egreilum  eiTe  eum ,  id  miror  tamen. 
Accedam  opinofad  fores.  quid  confpicor  B 
Uxor  complexa  collo  retinet  filiam : 
Nimispcene  inepta  atque  odiofa  ejus  amatio  eft. 

^  '  %J^,ottofa.  quippequipofteaobjui- 1  liamtempusterat.  Heinjius,  .  ' 

ACTUS      QjJAPvTX     SCENA     Sej^TA. 
DiLMONES,     TRACHALIQ. 

ALiquandoofculandomeliusert,  uxor,  paufamfieri. 
-,.-  ^  Atqueadorna,  ut  rem  divinam  faciam ,  cumintro  advc-, 

■neroj 
Latibus  familiaribus:  cum  auxeruntnoftramfamiliam : 
Sunt  domi  agni  &  porci  (acres.  fed  quid  iilum  remoramini , 
5  Malieres,  Trachalionem  ?  atque  optimeeccum  exit  foras. 
Tr.  Ubi  ubi  erit ,  tamen jam  inveiligabo,  6c  mecum  ad  te  ad- 

ducamiimul 
Pleufidippum.  D a.  eloquere  ut  h^c  res  obtigtt  de  filia : 
Eum  rogato,  ut  relinquat  aiias  res,  &  huc  veniat.  Tr.  licet. 
D A.  Dicito  daturum  meam illi  iiiiam  uxorem.  Tr.  licet. 
|o  Da.  Et  patrem  ejus  me  noviffe  :  &  rnihi  eile  cognatum, 
TR.licet.  ^jI 

DiE.Sedpropera,  TR.Iicet.  D,i£.  jam  hic  fac  fit ,  cf^na  u^ 
cufetur,  Tr,  iicet. 

DiE.O- 

l,     A  L/fl«4»a!a.]Ideft,fandemfic.C.ic. 
X^co//fgi   me  alicjUAndo.  Douza.  in 
Frscid.  ad  Fetion.  lib.  z.  6.  Paufam.  ] 
V.  N.  Ferfaaci:.  S-  ^. 

4.  Porci  facres.'\  Porci  facris  deftinati 
^poe4abantur  fairs:,    Tibullus  rnjfiicoi 


vocat.  Ariftoph.|a(;f7fg,t,"^Jc  Sc  [juugi}(^5, 
Turn.  lib.  zs.  cap.  2.  Vide  notas  Men. 
aui.  2.  2.  is. 

11.  lam  hicfacjlt.^j,  Omnino,/*",  le- 
gendum ,  non ,  /is.  ut  habent  M.ff'  &? 
edd.  Vultenim,  utherusejus  quampri- 


ACTUS  IV.    SCEN  A  Vir.  ^^^- 

Dii.  Omnian  licec?  Tr.  licet,  fecl  fcin^Guid  cft,  quod  te  vo^ 

10? 

QuoapromififtiutiTieminerisJiodieutliberfim.  D^.  licct, 
Tr.  Fac  ut  exores  Pleufidippum  ,  ut  me  emittat  mami, 
DA.licet. 
15  Tr.  Et  tua  filia  faciro  oret :  facileexorabit.  Di£.  licet. 
Tr.  AtGuc  ut  mihi  Ampeiifca  nubat,  ubi  ego  fnnlib^ 

Di5..  licct.  ^ai 

Tr.  Atque  ut  gratum  mihi  beneficium  fadlis  exDeri  J 
DA.licet.  ^    ^y 

Tr.  Omnian'licet?  Da.  licet.tibirurfum  referoaratWm'  " 
Sedproperaireinurbemaducum,  &redpete  hr.cTrurium 
Tr.  licet.  '  ' 

■2.0  Jam  hic  ero.  tu  interibi  adorna  csterum  ,  quod  opus  eft 
DA.ljcer.  '^ 

Tr.  Hcrcules  iftum  infelicet  cum  fua  licentia , 
Itameasreplevitaures.  quicquid  memorabam ,  licer. 
^um  ibifit ,  cujuscauflacoename^tparaturuss  5c  fortaffis etiam nuptialem. 

Agtus   Quarti  Scena  Septima. 

GRIPU5,     DiE.MONES. 

QUammoxlicetre  compellare,  D^mones? 
^Di£..Quidell:negotii,  Gripcf  Ga.de  illovidulo 
Sjlapias  Cipias :  HABEAS  QtlOD  Di  danunr 

DA.^quomvideturtibi,utego,alienumquodea    "'"' 
5  Meum  eire  dicam  ?   Gn.  quodne  ego  inveni  in  mari'? 
DjE.Tantomeliusiliiobtigit,  quiperdidit: 
Tuum  eile  nihilo  magis  oportet  vidulum 
Gr.  ISTO  TU  PAUPER  ES,  cumi\imisf^.n6tepius 
Da.  O  Gripe  Gripe ,  I  N  ^TATE  HOMINUM 
plunm^ 

r^rr^-       r    ■  .  FiUnt 


danunt  bom.  Sicctiam  nielior  fit  verfus. 
Grono  vitu. 

^^  S  10.  TTan- 


efcam  avaritet. 


5^4  R      U     D      E      N"      S. 

I  o  Fiunt  tranfenna?,  ubi  decipiuntur  dolis.     ^ 

Atque  edepol  in  eas  plerumque  efca  imponitur : 

Quam  (i  quis  avidus  pofcit  efcam  avariter , 

Decipitur  in  tranfemia  avaritia  fua 

llle  qui  confulte ,  dode ,  atque  aftute  cavet, 
1 5  Diutine  uti  bene  iicet  partum  bene : 

Mihi  iftasc  videtur  praeda  prasdatum  irier , 

Ut  cum  majore  dote  abeat  quam  advenerir. 

Egone  ut  quod  ad  me  allatum  elTe  alienum  fciam, 

t!elem  ?  minumeiftucfacietnofterDasmones. 
20SEMPER  CAVERE  HOC  fapientesxquilTumum  eft 

'Ne  confcii  (intipii  maleHciisfuis. 

Ego  miiii  cum  lu(i ,  nihil  moror  ullum  lucrum. 

Gr.  SPECTAVI  EGO  pridemComicosadiftummodum 

Snpienter  dida  dicere,  atque  iis  plaudier, 
25  Cum  illos  fapientis  mores  monftrabant  poplo. 

Sed  cum  inde  fuam  quifque  ibant  diverii  domum , 

Nullus  erat  illo  pado ,  ut  illi  jufterant. 

D  A.  Abi  intro ,  ne  moleftus ,  linguse  tempera. 

Ego  daturus  tibi  nihil  fum ,  ne  tu  fruftra  fis. 
5  o  Gk.  At  ego  Deos  qu^efo ,  ut  quicquid  in  illo  viduIo*ft ; 

Siaurum,  (iargentumeft,  omne  id  ut  fiat  cinis. 


*y<cld.  Vftfiet 
DcBtnones. 


1.  Gtil.  male» 
ficii  fuis. 


10.  rTanfennx.~\  V. N.  Bacchid. a£t. 4- 
fc,  6.7^f.  z2. 

13.  Decipitur  in  tranfinna.  ~\  Malim 
hic  :  Excipitttr  in  tranfenna  :  Verbum 
proprium  deillisqui  ex  infidiis  capiun- 
tur.  Groneviuf. 

16.  MihiiJldCy  &c.  NuUa  caufa  eft, 
cur  a  recepta  lei^ione  cum  Schoppio  ab- 
eamus.  Nam  fi  aliquis  it  prxdam  prs- 
datura,  hoceft,  ad  praedam  prxdatum, 
livcfi  aliquis  pradam  prJEdatur  ;  prasda 
omninoiderit,  quodquisit  praedatum; 
eoquere^edicitur ,  pradaiturpradatum, 
hoceft,  prsdaeft,  obquoditur  adprae- 
datum^  feu,  quod  przdatur :  hac  voce  ac- 
cfprapafllve,  utolim  deponentiacapi  fo- 
lent.  Vojlim.  Mihi  videbaturlegi  poffe; 
Mthiijiac  videtur  prada  pradatum  irier  , 
IJt  cum  majore  doteabeat-j  ^uam  advene- 
rit.  Hxc,  quam  ad  rae  detulifti,  prsda 
ad  piajdam  iie  mihi  videtur,  Gripe.  Nam 


DiL.IlInc 

cum  majorcdoteabitnraeft,  quamad- 
venit.  Ut  alludatDaemones  ad  dotem, 
quaagnitam&inventara,  occafione  ca- 
pti  viduli ,  filiam  fuam  adolefcentiimge- 
nuo  Athenienfi  erat  defponfaturus,.  Box- 
horn.  Nihilmutandum,  ifthacpradapra-, 
datum  irier  videtur.  Ubi  irier  pro  iri ,  Sc  i 
mproire.  Sic«>»»'  in  Duodecim  tabulis 
proit.  F«r«r  notatum  Prifciano  pro  fit.. 
Potefur  apudVirgilium  legitur  pro  po-( 

teft.  Salmajiuf. 

22,  Car/2/«/?.]  Ego,  cummehonefte 
obleftem,  lucrum  contcmno.  Ita  hamh. 
fedridicule.  Senfuseft:  Poftquammihi 
lufi  5  feu,  poftquam  mihi non  modo  non 
damno,  fed  &  ufuifuithicvidulus.in- 
venta  nempefilia,  nuUutn  pra:terea  lu- 
crum  indequsro.  .Acidat. 

2S.  Cum  iUos  fapientis  mores.~\  VuItJ 

populum  quidem  in  theatro probare  me-i 

iiora,  plaufumque  adeo  dare,  cum  a  Co- 

*^  mico 


':i^ 


ACTUSIV.    SCENA   Vril. 

D A.  Illncefl:,  qiiod  nos  nequam  fervis  utimur. 
'  Nam  illiccum  iervofi  quo  congreflus  forcc, 
Et  ipfum  (efe  &:  illum  furci  adfl:ringerec, 
3  5  Dam  pra-dam  habece le  cenferec  ,'inccrini 
Pr.rda  iplus  eilec  :  prairda  pti^dam  ducerer. 
Nunc  Hinc  incroibo ,  &  facrificabo :  poHibi 
Jubebo  nobis  cccnam  concinuo  coqui. 


3$S 


micopronunciatur  fententia  aliqua  ho- 
neftior  :   verum  eundem  populum.  ut 
iomum  abiit ,  obiinere  mores  fuos,  ne 
luetacere  inprivato  iHud  ipfum  ,  quod 
rocemanuquepubliceprobaverat.  T.ntb. 


obremfetvosimprobos  habemus:  nera- 
pe,  quod  connivemus  eoruin  ceccatis. 
Lambin.  *■ 

3  5    PrW^  ipfus  efet.']    Qjjia  addicen- 
dusefletdominus.  aut  nox^  dedendus 


3z.  lHuceJl.  J   lila  cauffa  eft,  quara-  'noxalijudicio.  Llmbtn 

ACTUS     QUARTI     SCENA    O  C  T  A  V  A. 
PLEUSIDIPPUS,     TRACHALIO. 

T  Terum  mifiiift.Tc  omniaicera,  mi  anime,  mi  Trachalio , 
AAli  liberce,  mipacrone,  immopocius,  miparer. 
Repperic  pacrem  Pakfl:ra  fuura  acque  macrem  ?  Tr*.  repperit 
PL.EcpopuIarisefl:?  TR.opinor.  PL.&nupcuraefl:mihi  ? 

Tpv,  llifpicor. 

S  Pl.  Cenfen  hodie  defpondebit  eam  mihi,  qusfo  ?  Tr.  cenfco. 
1  L.  Quid  ,  patri  etiam  gratulabor  ,  cum  illam  mvenit  ? 

TR.cenfeo. 

PL.Quid,matriejus?   TR.cenfeo.  PL.quidergo  cenfes? 

TR.quodrogas, 
Ccnreo.  PL.dlcergoquanticenfes?  TR.egone  ?  cenfeo. 
1 L.  Atiume  quidem ,  ne  cenfionem  (emncr       ^''''''-  ^f  ^-mmaqui. 

iacias.  Tr.  cenfeo. 

4    rr  PL.Quid 

A  dfr^JTfr"''  ^  -^'^^'"'V"-  I  fumequantieam  cenfes  atque  ^ftimas, 
J  ontnino  IpI  A^"'"'"r  ^T'  ^"'"'^-  i  "^  ^^^^P"  ^^^^^^  cenfionem.  Lufit  in 
ndnmn       ^  "^™'  ^^'^  '^''^'  ^^P°-    an^biguo  fignificationis  verbi  cenfeo     ut 

eTquTntttL tT^r'^  "'^c'  ^  -^^-'^^-1  S«-oGruteroe4,  abfumo; 
'eft  nih  UeftatT  "r'^^'^'''°  ^'"  ^'^^^^"«'^ligo^Salmafio^ducovendit.m 
■ione     decui^.^^^^^^^  ^"  ^^^'  i  ^aufero.Turneb.  ^^/i.;«  .^«,^.^..  Li- 

fletcJl^^     aTiS.  Y    '"^i  '.'P'-  '/'«-«- ^?--^^--    Hunc  proxirne  fenlu.u 
i     /«7.";,«1    Im^^^^^^      quodd.xe-    acccmffc  puto.    Scd  fuL  eft  id  ipfum, 
quanucenjes,  Iramo,  mqmc,   rera    quodiiievulr/«;«;;,o.  Trinum.^zf  hJ-m 


3^5  R     U     D     E     N     s. 

I  o  Pl. Quid  (i  curram  ?  Tr.  cenfeo.  Pl. an  fic  potius  placidc  I 

TR.cenfeo. 
Pl.  Etiamne  eam  adveniens  {aiutem  ?  Tr.  cenfeo.  Pl.  etiam- 

ne,  ejuspatrem? 
Tr.  Cenfeo.  Pl.  poft  ejus  matrem  ?  Tr.  cenfeo.  Pl,  quid 

poilea? 
Etiamne  adveniens  compledar  ejuspatrem  ?  Tr.  non  cenfeo. 
Pl.  Qaid,  matrem  ?  Tr.  non  cenfeo.  Pl.  quid  eampfe  illam  ? 

Tr.  non  ccnfeo. 
15  Pl.  Perii!  deledtum  dimifit.  nuncnoncen(et,cumvoIo. 
Tpv.  Sanus  non  es :  fcquere.  Pl.  duc  me,  mi  patrone  quo 

Jibet. 

ijlaratie  maxhna  efi.    St.  KontihiiUud  bantur.  UtinTrucul.  1. 1.  sAccipiatillico 

apparere ,  ft  fumM^  potefi.  Lucilius  apud  expenfa  ,  neque  cenfeat.  Quem  habuerunt  i 

Honmmitftec  ejiratioperverfa:  ara  fum-  in  piomptu  locum  interpretes,  fed  CQ  ■ 

pta  &  fubduHa  improbe.  5«»»fircigitur  eft  nefcieruntuti.  Cum  toties  dixiffet  fer- 

fubdacerc,  fumraam  facere.    At  cenfere  vus  Cenfeo,  Sumetandem,  inquit  herus: 

^sr^teftdirpungere^confjnceie  ,  numquid  fummam  fac  :    fatis  cenfuifti,  vel  di- 

digna  iiiat,  qus  accipiantur  Sc  fubfcri-  Ipnnxiftiiationem.  Gronovkts, 


ACTUS    QUINTI    SCENA  PRIMA. 


Q 


L    A    B    R    A    X. 

Uis  me  eft  mortalium  miferior,  qui  vivat  altcr  hodie , 


Quem  ad  recuperatores  modo  damnavit  Pleufidippus. 
Abjudicata  a  me  modo  eft  Palaeftra,  perditusfum : 
Nam  lenones  ex  gaudio  credo  elle  procreatos , 
j  Ica  omnes  mortales,  (i  quid  eft  maii  lenoni,gaudent. 
Nuncalteramillam,  quaemea  eft,  vifam  huc  in  Veneris  ra" 

num. 
Saltem  ut  eam  abdueam ,  de  bonis  quod  reftat  reliquiarum. 

2.  Recuperatores.']  Vide  Notas Bacch.  a^.  2.  fc  3.  ;^f.  3 5. 

ACTUS      QUINTI    SCENA    SeCUNDA. 
GRIPUS,LABRAX. 

NUNQUAM  edepoi  hodie  ad  vefperam  Gripum  in' 
fpicietis  vivum , 

Nifi  vidulus  mihi  reddicur.  La.  perii ,  cum  mentionem 

Pieri 


A  C    U  S  V.  S  C  E  N  A    II,  5<?7 

Ficri  andio  ufquam  viduli,  quafi  palo  pedas  tundat.   r>»«^  tundar, 
Gr.  lllic  (celellus  liber  eft :  cgo  qui  in  mari  prehcndi 
5  Reteatque  exccpi  vidulum ,  dare  ei  negatis  quicquam. 
La.  Pro  Di  immortales ,  fuo  mihi  hic  rermone  arrexit  aurcs. 
Gr.  Cubitum,  hercle,longis  literis  (ignabo  jam  ufque  quaque, 
Si  quis  perdiderit  vidulum  cum  auro  atque  argento  multo,5  ^ 
Ad  Gripum  utveniat.  non  feretisiftum,  utpoftulatis. 
^ioLa.  Meum,hercle,illichomovidulumrcit,  quihabet,  utego 
opinor. 

Adeundusmihiillicefthomo  :  Di,  quaefbjfubvcnite. 
GR.Quidmeintrorevocas^  hoc  volo  hic  ante  oftium  extcr- 

gere, 
Nam  hoc  quidem  pol  e  robigine ,  non  c  ferro  fadum  eft ; 
Ita  quanto  magis  extergeo,  rutilumarquetenuiusht: 
1 J  Nam  quidem  hoc  Vere  natum  cft  verum :  ita  in  manibus  coii- 
fenefcit. 

La.  Adolefcens,  falve.  Gii.Diteamentcumirrafo  capite. 
LA.quidfit? 

GR.Verum 


XLquoreferatui,  non  habet.  Lafa- 
rertw. 

7.  Ctibitum.']  Homines  pauperculi  in 
etalicompendium  Prrconis  facere  fo- 
ebant.  ur  GelafimusinSticho.  Opulen- 
iores  vero  prjeconem   conducebant  e 
lubhco ,  palamqueperecs,  fiquidvel- 
ient,  prasdicari  jubebant.    Qui  mos  in 
Imncufquediemnobisquafi  per  manus 
iraditusobfervatur.  utSc  ille  alter,  quo 
jibellos  imiices  five  tabulas  papyrinas  , 
iongis,  decumanisaccapitalibus  litteris 
briptas  bafilicarum  vel  templcrum  val- 
is,  pilifqucacportisproponimus.  Sunt 
utem  longte  litterA  pro  in  longum  form(t- 
wproi/M<3//^«eaccipiendae.  Ad  quasitem 
.ongam  illam  littcram   finguhrem  , 
uam  ejc  fe  fafturam  fibi  Euclionis  Sta- 
hylaminatur,  referundam  cenfeo.  De 
^ngU  item   litttrit  &  quidem  cubitali 
lodo  etiatn  Poenul.  aft.  4. 2. 
IbituvideaA  litteratai fiiiiles  epijlolofy 
Pw  fignatcu  :  nomina  infunt  snbitum 
Un^is  litttrit. 


DoHZa.  Vide  notas  Aular.  aft.  i.  fc.  i, 
j^r.  3  s. 

I  s  .  Vere  natum  ejl  verum.']  Ludit  in 
floribus&fruftibusv^rnis,  qui  fugaces 
funt&indiem.  camcontra  pleriqneae- 
n.ivi&  auturanalesfiuiaus  intotumdu- 
rent  annum.  Ver»  ergo,  quodantiquo 
fermone  veruzn  (atcomum  ygenum^zp- 
pellat ,  rubiginofum  dicit  e  vernis  efic 
frudibus  ,  &  in  manibus  confenefcere, 
Tumeb.  Non  eft  reponendum  ,  Venena- 
tum  pro  verenatum,  quaBivisfichabeant 
Codices.  Non  enim  poteft  huic  loca 
convenire.  At  refte  interpretantur  vii^ 
doftiillud,   verenatum.  SdmsC. 

^  16.  Cumirrafo  capite.']  Qm  e  naufra-' 
giofervatierant,  radebantcaput :  in  fi- 
gnumliberationis-:  uthic  Longoliuf  no^ 
tat.  Quanquam  illi  potius  in  periculo,  & 
tempeltate  jam  invalefcente  caput  rade- 
re,  atqueetiam  ungues  prxcidere  fole- 
bant.  Atenimcam  Leno, fupra  fcen.  i.^ 
crifpus  dicatur,  putem  eum  hic  dici,  irrafr 
capite,  ideft,  nonrafo  :  propter  cincin-'- 
nos  in  capillo  ciifpo.  P/y?or*. 

24.  Fa-^ 


35)8  R    u    D    E    N    s. 

'"'■ '  Gr. Verum  extergetur.  La.  ut  vales }  Gr.  quid  tu ,  num  me- 
dicusj  quaefo,  es  ? 
L  A.  Immo  edepol  uiia  liccra  plus  fum,quam  mediciis.  Gr.  tum 
tu 

Mendicuses?  LA.tetigidiaca.  Gr.  videtur  digna  forma, 
2  0  Sed  quid  tibi  efl:  ?  La.  hacproximanode  in  mari  elavi, 

ConFra6ba  eft  navis,  perdidi,  quicquid  erat ,  mifer ibi  omne, 
'     Gr.  Quid  perdidifti  ?  La.  viduium  cum  auro  acque  argento 
.    multo.  -      . ; :, 

Gr.  Ecquid  meminifti  In  vidulo,  qui  perit,  quid  infuerit  i  bi  ? 

L a.  Qnid  refert ,  qui  periit ?  Gr.  tamen  R  non  hoc,  aliud  fa- 
bulemur.  . 

ij  Quld  fi  ego  fcicuii  qui  invenerit  ?  volo  ex  te  fcire  (igna. 

La.  Nummi  odllngenti  aurei  in  raarfupio  inhierunt.  . 

Prsterea  centiim  denaria  Piiilippea  m  pafceolo        Sphiiip"»!""' 
feorlus.  :  ,, 

*GR.Magnaherclepra^da'ft:  largitermerceJis  indipifcar;  '  ] 

DiihoQiines  refpiciunt.bene  ego  hinc  pr^datus  ibo. 
3 o  Profe<5to  iuij iis eft  vidulus.  perge  aiia  tu  expedire. 

La.  Talcntum  argenti  commodum  magnum  inerat  in  cri 
mina.  ■      ^       ■ 

:;' ;Pr.Ttere:i  iinus,  epichyfis,  cantharus,  gaulus,  cyathurque. 
^'x^Gr.  Pap.-^  1  divitias  tu  quidem  iiabuiltiiuculentas. 
-^•'La.  MiSERUM  iituc verbum & peiliimum eft, Habuide, 

-n  .:(«-.;••.      <S<:  miiil  naDete. 

r;!i:/  .  GR.Quid 


2p2'4..  F«ii«/e«2«r.q  FotentiaUs  modus 
cftj  ne  ruafionis  in  .eo  viip  perperara  ai- 
^itrerb.  ^adal.      ;  -  ,    .  \  ■    ' 

'27.  Pafieolo.']  NamuS'?afceolufex 
alut^  faccuitu.  a  Qt£C.  dj^syK-s^Xioi;.  & 
fpdcntaiK^iv^.  -Suidas:<.Oa!.yK&>Aicv  s  97  i^:fov- 
•TTi-cv;.  Alconias  voca^  ScorteM,  Eft  autem 
■pafceol-us  -is^.?iX! £^ gif^^iiM  \]pfi.fcelc.  Meuvr 
,,jz.  -p.iime.  borainefcjUerefpkiiint.'^  Ita 
Bacchi,d.  Tace  modo:  deUfS  refpiciet  nos  ali- 
<]uis.  Alluditur  ad  ,T ort^Utia-m-  Refpicien- 
tem ,  id eft,  feiiccm  &  prppinam.  Taitb- 
TftAnnus.  '  ■  . 

si.  Comraedum.l  Vj4e  notas  Meicat. 


32.  Sinus.']  Sinui  vdfnumy  vasfmiio- 
fiisTj,  rotundumSc  capacealveo.  Virgil. 
Ecl.7.  '  .-        ,      - 

SinumlaBtij  &hiic  tihi  Ithui  Pnape»: 
...  atiotamii 

SxneSiarefat  ejl. 
Qr-£EC.  cfTv^.  Alii  /»7«?»  -inrerpifetanfur 
VoS,:  quodvini  ftillicidio  cscipiundo  li-. 
phuncujis  fubjicitur,  qucd  excjpulum  di-. 
citut.Taubrtt.  Epichyfs.]  Vas  vinatimn,. 
e  quo  in  cyathos  vinum   affundebatur.: . 
Ttirnib.    Ex  Poliuce  conftat ,  vsfis  etiaffl  1 
coquinarii  gcnus^fuifie.   Scaliger.    G^t^'  \ 
Im.  ]    Vafcurum   in  formam  cymbii. 

Larabin, 

35.  Pre- 


ACTUS   V.    SCENA  II.  ^^^ 

^jGr.QuicI  darevelis,  qiiiifl;cEctibiinvefl:igetind{cetque  ? 
Eloqaere  propere  celeriter.  La.  nummos  trecentos.  Gr.  tri- 

cas. 
La.  Quadringentos.  GR.tramas  putridas.  La.  quinc^entos» 

Gr.  callam  dandem. 
La.  Sexcentos.  Gr.  curculiunculos  minutos  fabulare. 

LA.Dabofeptingentos.  GR.oscaiettibi:  nunc 

idfri^idefadlas/*  ^^/aw.  nunc  git 

T         -»  T*1l       1    I  r  frigefadlas, 

4oLA.Miiledabonummos.  Gr.  lommas.  LA.nihiladdo:  abi. 
GR.igiruraudi: 
Si,  hercle,  abiero  hinc,  hic  non  ero.  La.  yin  centum  &  milie? 

Gr.  dormis.  ..  .,    . 

La.  Eloquere  quantum  poilules.  Gr.  quo  nihil  invitus  ad- 

das; 
Talentum  magnum :  non  poteft  triobolum  hinc  abelTe. 
Prointuvel  ajas,  vel  neges.  La.  quid  ifl:ic  necelTum.  efl:,  vi- 
deo:     ■• 
^jDabiturtalentum.  Gr.  accededumhuc:  Venus hsc volo ar- 

rogette.  -  Vi^r.-jq    - 

LA.Quodtibi  Iibet,  i<l  mihi  impera;- "Gr.  tange  aramhanc 

Veneris.  LA.tango.- 
Gr.  Per  Venerem  hanc^ jurandum  efl:  tibi,  La.  quid  jiiremj? 
GR.quodjubebo.  'Hril.:;.  -f.ZiyM. 

c"^--^  muDD^  iffi?>j  LA.Pra^i 

|Utinpromiffione  ^dpromijjhr.  Stipul 
tbr  rogar  -i  a-dftipulator  adrogat*  cuj 


'.-*'-*«>*  ji^ijuj  V, 


3«.  Propere  celeriter.']  Gloflulam  fa- 
'it.  VelfcripfitfortePlautus  ,  Elotjuere 
]roperiter.  qua  vocealibi  ufus  ,  ut  &  fi- 
niaeiusApukius.  Scriveriuf. 

37.  Tr«w/M.]  Ideft,  fila  putrida.  V. 
T.  Epid.  5.1. 

3  8.  Curculiumulos.l  Id  eft,  les  nul- 
us  ufus  narras.  V.  N.  Curcijl. 

39.  Numgit  fripdefaifo^,^  Puto  me- 
orem  effe  ledionem  ficut  edidit  Came- 
irius,  Oscalettibi,  PuncidfrigUefadM. 
coquodifparatim  leftumeft,  num  cid 
iproeofaftum  r.Hmgtt.  Quae  faiptura 
ihllicft.  V.N.Poen.3.S     Salmaf. 

43.  Talentum  magmm.]  Vide  notas 
oftell.aft.s.fc.  I.  j^f  114. 
45.  ^rroget.]  Interroget,  &  tibi  jus- 
randum  concepturo  voce  prseat.    In 
pulaiioneeft  ^^^^'/'«/^ror  pleiumque, 


vicenunc  Venusierit  j  cuJQs  In  fano  adr 
arampiclura  conventum  initur.  Tume-. 
hm.  .  .-:.  .i,.   .:'.., A 

45.  Tavge  aram. ']  Habetur  hic  foi;- 
mula  Jurisjurandi  corporalirer.  prsftiti 
conccptis  vetbis ,  &  adverfirio  praceunte. 
Et  notetur,  jusjurandum  aristaftisprx- 
ftitum,quod&Cic.  proFlacco  indicat, 
rurnait:  Isji aramtenens  juraret,  crederet 
nemo.  Juvenal.  Sat.  14. 

Falfu^  erittejtis :  vendit  f^rjuria  fv^ma 
Extgua,   Cererii   tangens  aramc^uefpe' 
demque.  ■    ^  - 

Nam'&  ftcTramentum  diftur;  &  preca- 
turiarastangebant,  veltenebant.  habe- 
bant  enim  arae  anfulas  guafdam ,  auciore 
Suii^.  Bxillbn. 

4S.  U 


400  R     U      D      E      N      S. 

La.  Prsi  verbls  quid  vis.  id  quod  domi  eil ,  nunquam  ulli  fufj^ 

piicaboi 
GR.-Teiicacamhanc.  LA.teneo.  GR.dejura,te  mihiai'geii* 

tumdaturum, 
5oEodemdie,  viauliubirispotitus.  LA.fiat.        , 

Gr.  La.  Venus  Cyrenenlis  teilem  te  teftor  mihi  i 

Si  vidulum  illum ,  quem  ego  in  navi  perdidi , 
•      Cum  auro  atque  argento  falvom  inveftigavero  * 

irqueinpoteftatemmeampervenent.  ^  > 

5  5  Gr.  Tum  ego  huic  Gdpo  dico,  inquito ,  &  ne  tangitda 

LA.TumegohukGripodico,  Venus,  utmaudias. 

Gr.  LA.Talentum  argenti  raagiium  continuo  dabo. 

GR.Sifraiidaffis;  dicito,  utiteinquaErmtua 

Venus  eradicet  caput  atque  ^tatem  tuanii 
^oTecumhochabetotamen,  ubijuraveris. 

La.  Etillum  ego  advorfum ,  fi  quid  pQcc?iTo ,  Venus# 

Veneror  te ,  ut  omnes  miferi  lenones  iicnt, 

Gr.  Tamen  fiet ,  etfi  tu fidem  rervaveris. 

Tu  hic  operire ,  jam  ego  faxo  exibit  fenex  i 
^j  Eum  tu  continuo  vidulum  repolato. 

L A. Si  maxume mihi ilium  reddiderit  vidulum  | 

Non  illi  ego  hodie  debeo  criobolum.. 

Meusarbitratusefl,  iinguaquodjuret  meai 
;    Sed  conticeicam.  eccum  exit ,  dC  ducit  fenem^ 


48.  Id^mddami,']  Moc  q.uod  habeo, 
&propnemeumeft,  nunquara  aliande 
fupplex  petam.  Lenones  enim  peijuri. 
Allegona.  Lambin. 


6o.  teciirn  hoc  haUto.^  Haric  taiticii 
precationem  diram  tibi  fervato,  eaque  iri 
tuumcaputveitatui.  Lambiiu 


ACTU  S     QjlN  Ti     S  C  E  N  A     TeR  TI  Ai 
GRIPUS,     DiLMdNES,    lABRAX. 

SEquere  hac :  ubiifticleno  eft ?  heUstu ,  hem  tibi,  hic  k- 
betvidulum.  ^  .     i   i 

DA-Habeo,  &fateor  eire  apud  met  & ,  fi  tuus  eft ,  liabeas 

tibi.  ... 

Omnia  ut  quicquid  infuere ,  ita  falva  fiftentuc  tibi. 


A  C  T  U  S    V.  S  C  E  N  A  II I.  4©1 

Tene,  fituuseft.  LAioDiimmorcalesl  meus  eft.  (alve,  vi- 

dule. 
5  Da.  Tuufne  eft  ?  La.  rogitas?  ficjuidem  herclejovis  fuit, 

meusertramen. 
D^.  Omnia  inrunc  falva :  una  iftinc  ciftella  excepta  eft 

modo 
Cum  crepundiis,  cjuibufcum  hodie  filiam  inveni  meam. 
La.  Quam  ?  D a.  tua  qu^  fuic  Palasftra  i  ea  filia  inventa  cft 

mea. 
La.  Bene  mehercle  fadum  eft  :  cum  iftsec  res  tibi  ex  fen^ 

tentia 

I  o  Pulchre  evenit,  gaudeo.  D A.  iftuc  facile  non  crcdo  tibi; 
La.  Immo  3  hercle  ,  uc  fcias  gaudere  me  >  mihi  triobd* 

lum 

Ob  eam  ne  duis :  condono  te.    Dm,.  benigne  edepol  f^- 

cis. 
La.  Immo  tu  quidem  hercle  vero.  Gr.  heus  tu , 

jamnehabes  vidulum  ?  ^/n  jamhabeaS 

LY  Y   1  '  vidulutn. 

A.Habeo.  Ga.propera.  La,  quid  properabo.  GR.reddet© 
argentummihif 
ijLA.Nequeedepoltibidd,  neque quicquam debeo.  GR.qii^ 
ha^c  fa6lio  eft  ? 
Non  debes  ?  La.  non  herde  Verb.  Gr.  liontu  jiiratus  mi« 

hies? 
La.  Juratus  fum  :  3c  nunc  jurabo  ,  fi  quid  voluptati  ell 
mihi. 

JUSJURANDUM  rei fervands  ,  non pierdends , con- 

ditum  eft. 
GRi  Cedo  fis  mihi  talentum  magnum  argenti,  perjuriilii- 
me. 

10  Da.  Gripe,  quod  tu  iftum  talentum  pofeis?  Gr.  juratufl 
inihi 
Dare.  LA.libetjurare.tun  meo,  Pontifex,   perjurioes? 

D-5<i(iua 

21.    Pontifex.l  ?!o  athitto  accipien- 

dum ,  eoque qui  quafi  pontificarum  fine ' 

fuffragio  populi  geiens  ,    jus  ipfe  fumis 

fibx  ds  diyijiis  hamanifqus  lebus  fta- 

C  G  mzndh 


8.  >-1  ONditum ejl.^jlnvcntum  &com- 
\_j  paratum  eil:  Prifcos  hac  brevi- 
itelermonis  clegantifT.  (xpz  ufos,  do- 
u  Lipfius  Not,  aii  lio.  -f.Taciti, 
Ton.  U, 


:^Q%  R    u    r>    E    N    Sk 

D  A.  Qua  pro  re  argentum  promifit  hic  tibi  B  Gr.  fi  vidu-^ 

kim 
Iftum  redegiirem  in  poteftatem  ejus ,  juratus  dare 
Mihitalentummagnumargemi.  LA.cedo  qui  cum  habeam 

judicem, 

2  j  Ni  dolo  maio  inftipulatus  (is ,  nive  etiam  dum  (iem 

Quinque&vigiminatusannos.  Gr.  habe  gum  hoc.  La.  a* 

lioll  opus. 
DA.Jam  abiftoauferre  haud  (inam,  niii  iftum  condemna- 

vero. 
Promififti  huic  argentum  ?  La.  fateor.  Di£.  quod  fervo  meo 
Promififti ,  meum  efle  oportet :  ne  tu  leno  poftules 

3  p  Te  hic  fide  lenonia  uti :  non  potes.  Gr.  jam  te  ratus 

Nadum  hominem  quem  defraudares.  dandum  iiuc  argentum 

eft  probum : 
Id  ego  concinuo  huic  dabo ,  adeo  me  ut  hic  emitrat  manu. 
D  A.  Quando  ergo  erga  te  benignus  fui ,  atque  opera  mea 
H^c  tibi  funt  fervata.    Gr.  immo  hercie  mea  ,  ne  cu  dicas 

tua. 


DA.Si 

ficiari  calumnias  caufa  ;  contra  quem 
pronunciabatur  ,  etli  non  damnaretur 
calumniaj  ,  &  exanimifui  fententia  ju- 
raflet,  tamenipfe  eventus  quodammo- 
do  faciebat  peijurum:  &  hujus  levita- 
tis  mulftam  habebat  amiflum  facra- 
mentum.  Tun'  meo  pontifex  perjurio  eSy 
hanc  habet  fententiam  :  tibi  nc  ob  id , 
tanquam  pontifici,  debetur  facramen- 
tum.  Gronovius. 

24.   Cedo  qutcum  haheam.^   SenfushlC 

„.  ^<^w..  ^...w.v  ^^..,. ^,-.-, ,  efl::Quidisiquoddarejuratusfum,  au- 

pontificescognovifle.  Sed  nec^nc  ponti-  |  fereta  mejudicio  ,  fi  probavetim ,  te  fti- 
/ccTwproarbitropatipoflum  accipi,  ne-  Ipulatumefle,  dolomalo:  &perhocfti- 
que  aut  ulrionem  jurifdiiaionemque  pulationem  non  valere:  mcque  viginti 
fuiflePontificiinperjuros,  autexpiatio-  1  quinque  annis  minorem  cfle:  &  ob  id 
nem,  qus  a  pontifice  fieri  foleret,  re-  i  L^toria  legi*  beneficio  uti  pofie  ?   Ra' 


ftuendi.  Douz.a.  Iftud  non  ad  ultioncm 
vel  jurifdidtionem  Pontificum  retule- 
rim  ,  fedadcriminis  expiationem,  quae 
aPontifice  quaerifolebat,  namcommif- 
fum  piaculum  dicebatur ,  cum idfaftum 
cfiTet,  cujuscaufla  hoftije  aut  libamenta 
deberentur;  uthaus,  fcelus,autflagitium 
purgaretur:  quodex  Pontificum  prazce- 
ptofiebat,  fi  quid  domeftica  religione 
piandum  efler.  G»ther.  Tuti  meo  ponti- 
fex  perjurioes.']  Rad.  quoque  Fornerius 
6.  Quot.  z.hinc  conjicit  de  jurejurando 


fpici  a  Plauto  puto  :  fed  facramentum  ,  i  vard. 
quodcrat  poena  perjurii  inter  litigantes 
Erat  enim  facramentum  pecunia  apud 
Pontificemdcpoficaabillis,  qai  de  alia 
jre  apud  judicem  contendebant  5  viftus 
perdebat  fuam  ,  viiiorrecipiebat.  Cum 
autem  juraretutcrque,  ador  fe  non  ca- 
lumniari,  aguo  petebatur ,  fe  tkon.  in- 


26.  Hahecumhoc.']  Scil. judicem.  Cet- 
tatoiponfionecum  Daemone,  non  rae- 
cum.   Lamb. 

27.  lam  ah  iflo.']  Quafi  dicat  :  volo 
de  hac  controverfia  veftra  cognofcere. 
nifiautem  a  me  damnatus  fitGripus  vi- 
dulumnonauferes.  Lamhin. 

35,  T«?» 


ACTUS   V.    SCENA   III.  405 

1 5  D A.  Si  fapies ,  tacebis ;  tiim  te  mihi  benigne  itidem  addecet , 
JBenemerentibenetefenegratiami  La.  nempcpro       t^ol.u.'" 
meo 

Jiireoras.  DA.miriimqiiintuumjusmeopericuIo  abs  te  ex- 

petam. 
Gr.  Salvos  (um :  leno  labafcit :  libertasportenditur. 
Da.  Viduium  ifticille  invenic ;  iilud  mancipium         hSaaL?' 

meumeft: 
40  Ego  tibi  hunc  porro  fervavi  cum  magna  pecunia. 

La.  Gratiam  liabeo  ,   6c  de  talento  nulla  cauHa  efl:   quin 

feras  j 
Quodiftirumjuratus.  Ga.heustu!  mihidatoergo  ,  fiiapis. 
D A.  Tacen'  an  non }  Gr.  tu  meam  rem  firaulas       ^ltil;»^ 

agere,  tibimu  **.  commodus. 

Non  hercle  iftoc  meintervortes ,  fi  aliam  pra^dam  perdidi. 
45DA.Vapulabis,  vcrbumfiaddesiftucunum.  Gr'.  vel  herck 

enica , 
Non  tacebo  unquam  alio  pa6lo ,  niii  talento  comprimor, 
LA.Tibioperamhicquidem  dat;  taeeto.  Da,  concede  hoc 

tuieno.  LA.licer. 
GR.Palamage^  nolo  murmurullumnequerufurrum  fieri. 
D  A.  Dic  mihi ,  quanci  illam  emifti  tuam  alteram  muliercU- 

lam 
joAmpelifcam?  LA.millenummosdenumeravi.  Dit.  vin'iil?i 
Conditionem  luculentam  ferre  me  ?  La.  fane  volo. 
DA.Dividuomtelentumfaciam.  La.  bene  facias.  Dje.  pra 

illaakera, 
Liberra  uc  Cit ,  dimidium  tibi  (iime ,  dimidium  huic  cedo. 
La.  Maxume.  D&.  proiilo  dimidio  ego  Gnpum  emittam 

manu , 


iS.Tumte  mihi.']  Continuat  otatio- 
nem  a  Grlpo  interruptam . 

i6.  Promeiure.']  Nempe  cUm  dicis, 
nietibi  gratiam  referre  opottere,  vidu- 
lum  mihi  reddis.  Lambm. 
^  37.  Mirum^utn,  &c.  jCum  diffimula- 
tione  urbanapronunciandum.  Mirum , 
inquit  j  metaiim  jus  noncum  damno 
meoperlcciuilC^ari  dicat;  ftultum  fuciit 


Qiiem 

jus  tuum  in  tneum  damnum  expeterc. 
Lamb.V.N.\n].i£k.  1.  2.  &  Moftell.2.2* 

39.  Mancipium  n/eum.^  Gripus  meus 
eit  :  itaquodabs  teftipiilsruseft,  niihi 
debetur.  L. 

44.  Non  hercle  ijloc.']  Non  hercle  ta- 
lentum  argenti  mihi  debitum  averres  i 
rae ,  fi  raaximc  vidulus  mihi  erepius  cft. 
Lamhin. 

Cc  2  5  8.  Iftrh^ 


I 


404  RuDENS  AcTUS  V.  ScENA  IIi; 

55  Qh^^^"*  propter  tu  vidulum ,  &  ego  natam  inveni.  La.  beni 
facis : 
Gratiam  habeo  magnam.  Gk.  quam  mox  mihi argentum  ec- 

go  redditur  ? 
D^.  Res  foluta  eft,  Gripe.  egohabeo.  Gb..  herclejategomg 

mavolo. 
Dj5..  Nihilherclehigtibieft,  netufperes.  jurisjurandi  volo 
Gratiam  facias.  Gr.  perii  hercle  1  ni(i  me  fufpendo ,  occidi. 
^o  Nunquam  hercle  iterum  defraudabis  me  quidem  poft  hunc 
diem. 
Da.  HichodiecoenatOjleno.  La.  fiat!  conditio  placet. 
D^.  Sequimini  intro.  fpedatores,  vos  quoque  ad  coenaui 
vocem, 
•  Ni  daturus  nitiil  fi m ,  neque  (it  quicquam  polludli  domi , 
Neve  adeo  vocatos  credam  vos  efle  ad  ccenam  foras. 
^j  Verum  fi  voietis  plaufum  Fabulse  huic  clarum  dare , 
Comiflatum  omnes  venitote  ad  me  ad  annos  (edecim. 
Voshichodieeoenatoteambo.  La.  fiat,  Da.  plaufum  date. 


Dortt.  Ni- 

ve  adeo. 


58,  lurujurandivolo  Gratidm.']  Gra- 
tia  jurisjurandi  folet  autad  delatum  & 
fufceptum,  aut  ad  prasftitum  jusjuran- 
dum  referri.  Qi^i  jusjurandum  remittit, 
Crattam  jurisjurandi  faeere  dicitur  :  qui 
prxftiti  jurisjurandi  religione  aliquem 
liberat ,  is  etiam  jurisjurandi  gratiam 
facit.  Atque  ex  hoc  Plauti  loco  eviden- 
ter  apparet,  cum  id,  quod  juramento 
promiffum  eft  ultro,live  (uthic)pa(aio- 
Kealiqua,iemittitur,  tuncetiam  juris- 


jurandi  gratiam  fieri<  Sueton.  Tib.  c. 3  s • 
Equiti  Rom.  jurujurandi  gratiam  fecit» 
Rjevard. 

6  3 .  PoUu6ii.  ]  Si  nobis  elTet  coena  tatn 
laute  apparata ,  quam  effe  folet  eorum , 
qui  vottvum  tpulum  faciunt,  vos  voca- 
tem.  V.  N.  Stich.  36t.  a.  I.  Scalig.  Ve- 
reor  ne  heic  lapfus  iitj  certe  impropxie 
locutus  eft  Plautus  ,  exque  ufutkeatri: 
nam  poIlu£):um  omne  in  fano  confumc- 
batui.  Guther. 


FINIS    RUDENTIS. 


M.  Accl 


M.   Accl  Plauti 

S    T    I   C   H   U   S. 

DRAMATIS    PERSONiE. 


fANEGYRIS,    l       ,. 

PINACIUM,       ^«'«''"'". 
A  N  T I  P  H  O  ,  fenex. 
GELASIMUS.  parafittu, 
CROCOTIUM,  AncillA* 
DINACIUM,  />««r. 


UiJ 


EPIGNOMUS. 
5TICHUS  y  fervo$. 
PAMPHILIPPUS  ,  adolefient. 
^  A  r:  AK  iMTTS  ,  fervos. 

UM  ,  ancida. 


SAGARINUS  ,  fervos. 
STEPHANIUM  ,  anc 


ARGUMENTU  M , .  ut  quibufdani  videtur, 
Prisciani. 


s 


_  Enex  cafiigat  filias  ,  Ginod  h(Z  viros 
T  am  perfeverent  peregrinantis  pauferes 
\ta  fufimere  fratres  ,  ne^us  reltnquere,     '^-  -  - 
C  ontraque  verhis  delenitur  hommodis , '  ■  -  *  -  '"^  "'  ■ 
H  abere  tst  pneret  ,  qms  fernel  na^ia  forent, 
"Viri  reveniunt  opibas  au^i  trans  mare^ 
Srsam  qmfque  retinet :  ac  Sticho  Indiss  datur^ 

ALIUD    ARGUMENTIIM 


';ori 


M    E 


R    A    R    I    i. 


C 

RgTinientuni  hujus  Fabillae  eft  &leve  &  futile.  Et/i  in  hac  bon^  &^ 
pr3sclara3fencentia:infert^  funt:  &  ^.vem^/«Wj)rppphitur  ecrre-, 
^.nmfdeicpnjugali^-.  Duo  adolefcentes  fratre?  Halpebant  duas^fo^ 
rorcs  conjoges.  Duni  vivunt  in  luxu  &  dclitiis  ,  rem  familjarem  perdunt.t 
hanc  recuperarclludcnt  mercaturis  £3id^nci\s.  quodaatem  lohgo  tempo-- 
re  abeflenr,  vult  pater filias ,  uxores  illorum,  aiiis coJlocare  5  kd  \\\x  con-' 
Itantcr^refragantur.  Redeunt  ilH  re  bene  &  feliciter  i>'e{la,  &  audi  opibus.  • 
itaque  racile  rcconcilianrur  focero.  Parafitus autcm  * quo  focio  &  adjatore 
rcm  amiferanr,  ab  jllisrepellitur,  &  ludibrio  habetur.  Sticho  etiam  fcrvo 
poteitas  iit  conviyiiagitandi  cum  altero  fervo  Sagarino. 


Cc  3 


ACTUS 


4G^ 


fatis  nofcimus. 


ACTUS  PRIMI   SCENA  PRIMA, 

P  A  N  E  G  Y  R  1  S  ,    P  I  N  A  C  I  U  Mv 

Redo  ego  miferam  fuiile  Penelopam , 

Soror,  fuo  ex  animo ;  qnas  ram diii vidua 

Viro  fuo caruit.  nam  nos  ejus animum 

De  nortris  fadis  nofcimus ,  quarum  viri 

hincabfunt, 

5  Quorumque  nos  negotiis  ablentum ,  ut  eft  cequum  j 

SolliGitsno6ies&dies,  (bror,  fumuslemper. 

Pi.  NOSTRUM  OFFICIUM  nos facerc xquom efe 

neque 

Id  magis  facimus ,  quam  nos  monet  pietas. 

Sedluc,  mea  (oror ,  affis-dum  :  raulravolotecum 

10  Loqui  de  re  viri.  Pa.  falvene ,  amabo  ? 

Pi.  Spero  quidem ,  &  volp :  fed  hoc,  (oror,  crucior , 

Patrem  tuum  meumque  adeo ,  unice qui  unus 

Civibusexomnibusprobuspeihibetur, 

Eum  nunc  impcobi  yiti  officio  m.\  dcTfungi"  "'^f 

Viris 

vocabulum  effeadverbmra ,  quod  figni 
ficetj  integre,  commode,  reBe 


S. 


r^Krf.]  Verbumf/fi(a4>  quod  in 
i^i^.  &  ed.  omriibus  ett  eiecit 
Muretta:  nii^lam  qbcauflaiTi.  Si  puravit, 
non  convenire:  fciat  viduam  dici,  &  quac 
maritum  adhuc  habet ,  & quae  nunqusin 
habuit.  Seneca  Agiamem.  )^f.  157. 

Decem  per  amos  vidua  rejpiciam  virum  .' 
Ibid  X"f  19?.  c.     . 

^fi  te  morantur  virginei  vidui  domt  ? 
Gruter.  ■    .  .'  .■•.  :..,£  _..;, 

4.  De  fioflrii  faH,i*,  ]  Lambinus  ex- 
pting!t./^i5"/Guti'elmiis  mutat  infacit. 
dp^^tiicSc^rohcifcJ'  Neurcrrefte.  Exo- 
bacft  veterum  librdrum  fcriptura  ,  De 
mjirufaiia  nofcimm,  li  bene  interprete- 
lis.  Nojlr»  non  Gonftiuendum  eft  cnra 
/<«(52«,  fed  fubintelligendum  animu.  fa- 
<5?aidemeft,  quod  tespfe,  revera ,  expe- 
lYcndo.  rcne1o"p3E  affliftum  ob  abfen- 
tiam  maiiti  Ulyftis  animum  ,  nos  ex  no- 
(trisanimisitidem  eadem  de  caufla  jarn 
moeftiffiMiis  facile  metimur    Boxhorn. 

jo.    Salven'  ainah.s.'^   Perfuafit  plcrif- 


Addiderunt 
fupprelliun  in  eo  effe  verbum  agis.  Ego 
quidem  memirii  apud  Appelujum  legi: 
^udmfalveagu :  fed  id  apud  antiquiorem 
ttjoriftrarimihiunum  velim:  aut  ad  il- 
lud,  ^idagu,  refponderiufquam,y^/-ye. 
Interim  potiusduco  fcribi ;  Satin  falvx  ? 
utintelligatur,  resfmt.  Hocjubentin- 
tegra  ,  falvaresefi,  ^  falvisrebtu  totieS 
frequentata.  Sed  Sc  apud  Livium  Lucre- 
tiainterrogata,  Satinfalva,  nontantutn 
refpondet,  Minime :  quodmafufculisU- 
teris  ponit  BrifTonius,  tanquam  argu- 
mentumininterrogatione  etiam  adver- 
bium  efTet  ,  quod  ille  vult:  fed  etiam: 
quid  entm  falvi  eft  muUeri  amiffa  pudici'. 
tta?  Ubiintelligas  cum  rogaretur,  fd- 
vme  resfiint ,  relpondifTe:  minime  falva 
Junt  :  quid  enim  rerum  falvuntefi  mtilie- 
rt^  &c.  At  i  n  Menxeh  m .  S  •  2  •  Salva  fisi 
falve  advenip  ?  falven  arcej?ijtibes  ?  Sed 
ineptumrogarelenem,  aniplefalvusad- 
veniat,  Scribendum  vero:  Salvene  advs- 


cusponatusadTerentiiEanucham.s 

dicenduraefTe,  Satin y  Jalye  &c  £0&td\is  ,nio?  filvanarceftjubes.  Gronovius. 

'-       ■         '  19.  Divi 


AcTusI.  ScenaL  407 

r  5  Virls  qui  tantas  abientibus  noflds 
Facitinjuriasimmerito, 
Nofque  ab  iiis  abducere  volr. 
Hx  res  vita:  me ,  foror,  (aturant: 
Hc^  mihi  dividix  dc  fenio  funt. 
2oPa.  Neuiacruma,  foror;  neutuoidanimo 
Fac ,  quod  tibi  tuus  pater  facere  minatur. 
Spes  eil  eum  melius  fadturum. 
Noviegoillum  :  ifti^cjoculodicit: 
Neque  lile  fibi  mereat  PerfariTm 
25  Montes,  quiefleaureiperhibentur, 
Uti  ifluc  faciat ,  quod  ru  metuis. 
Tamen  fi  faciat ,  minume  iralci 
Decet :  nequeidimmeritoeveniet. 
Nam  viri  noflri  domo  ut  abierunt , 
30  Hic  tertiusannus.  Pi.  ita  ut  memoras. 
Pa.  Cumipfi  intereavivant ,  valeajnt  5 
Ubi  f int ,  quid  agant ,  ecquid  agant , 
Neque  participant  nos ,  neque  redeunt. 
Pi.  An  id  doles ,  foror ,  quia  illi  fuum  officium 
3  5  Non  colunt ,  cum  tuum  facis  ?  pA.itapol. 
Pi.  Tace  fis :  cave  fis  audiam  ego  iftuc ; 
Cave ,  poflhac  ex  te.  Pa.  nam  qui  jam  ? 
Pi.Quiapolmeoanimo  OMNES  SAPIENTES 
SUUM  OFFICIUM  squom  efl: colere  ,  &facere. 
40  Qnamobrem  ego  te  hoc ,  foror ,  tametfi  es  maj or , 

Moneoj 

19.   n)tviHi£.']  V.  N. Bacchid.  4.6.  Se-  [  dinem adferret.   Haecvera  efthujus  loci 
w»o.]  Ideft,  tacdio  &  odio.  No"«.  V.  N.    fentcntia.  Boxhorn. 


aft.  2.  1. 

20.  Neutuo  id  ammo.'\  Non  percepe- 
tunt  Plauti  mentem  interpretes.  Patet 
ultroa;gre  &  malefacere,  filiafque  ama- 
titis  ablentibusabducere,  aliifque  in  ma- 
trimoniumdare  minabatui.  DixeratPi- 
nsciumieasres  viraEfefaturare,  &  fenio 
fibi  ac  dividiae  eife ,  animi  fui  dolores  la- 
chrymisteltata.  Monetergo  eam  Pane- 
;;yris;  nequerelis  autlachrymis  fe  affli 
jeret3  nevepmpterirritas  forte  &  vanas 


25>,Dowo  «rfli;er««f.]Hauddubiealla- 
fit  ad  antiquam  legem, qua  certum  tem- 
pusabfentiaj virifuitdefiniium.  Sanefi- 
milequiddepatreabfenterelatum  in  ju- 
reeft,  inleg.  10.  D.  deRitu  Nupt.^Soxfc. 

30.  Hic  tertius  annuf.']  Utrum  ejuf- 
modi  abfentia  legitimam  caulTarn  prae- 
(tet  divoriii,  difputat  Hotoman.  De  Rit. 
Nupt.cap.24. 

40.  Tamerji es majorPt  Ac3(L  tamenetfi 
es  major.  Qu^am  particulam  6<  alibi  Plau- 


jatnsrainas,  ceitamanimofuosEgiiiu-  todocli  viriieftimemm.  Cronoviw 

Qc  4.  43.  Ncs 


4ol  S     T    l     C     K     U     $. 

Moneo,  uttuum  memineris  officium, 
Et  fiilliimprobi  fint,  atque  aliter 
Nosfaciant,  quam  aequum  eft :  tamen  pol 
Ne  quid  magis  (imus  omnibus  obnoxiae  opibus  3 

45  Noftrum  officium  meminiile  decer. 

Pa.  Placet :  taceo.  Pi.  at  memineris  facito. 
Pa.  Nolo  ego,  (oror,  me  credi  elle  immemorem  viri , 
Neque  ilie  eos  honores ,  raihi  quos  habuir,  perdidit : 
Nam  mihi  pol  grata  acceptaque  hujus  eft  benignitas : 

50  Etme  quidem  h^c  conditio  nung  non  poenitet : 
Neque  eft  cur  nunc  ftudeam  hasnuptias  rautarier. 
Verum  poftremo  in  patris  poteftate  eft  (itum : 
FAClENDUM  ID  nobis quod parentes imperant, 
Pi.  Scio,  atqueincogitandomcerore  augeor. 

j  5  Nam  propemodum  jam  oftendir  fuam  fententiam, 
Pa  .  Igitur  quasramus ,  nobis  quid  fa6to  ufus  fit. 


45.  Nesfadant.']  Lambinuslegit  ;  in 
tiosfaciantfictuyconttalibtommomimim 
confenfum.  Aliter  aliquem  facere quam 
aquumeft,  haud  minus  Latinedicitur 
^viAmi  magniyplurimi,  parvi  aliiijuem  fa- 
cere.  Boxhorn.  Nihil  haec  ad  propofitum. 
Scdgenuseft  loquendi,  qualeTrucuI.  i. 
2.  79.  Linguis  di6iadulciadatii,  cordeama- 
refacitii  ,  ^mantes  ,  fi  qui  non  danunt. 
Gronovius. 

44.  Obnoxiie.'\lAt%  afEnesfivecora- 
potesnoxsE.  Salluft.  Nobilito!  obnoxiaat- 
^ueeo  percti/Ja.  Douza. 
'  50.  Hac  conditio.']  Conditio  nuptia- 
lum-  Inde  recepta  formula  5  conditione 
tUA  non  titer.  Vide  L.  i,  de  Divort.  & 
Rcpud.  Boxh^m. 

SZ.  In  patrii  potefiate.']  Vide  Hoto- 
man.  deriruNupt.  c.  24.  ^n  coemptio- 
ite  filia  e  patrii  potefiate  fit  emancipata. 

54.  Incsgitando  marore  augeor.  ]  Qui 
Volm\t  ciS^^pi-nv  efTe  incogitar.do,  fallun- 
£ur,  Concedimus.  Sedquare  J  Si  enim 
incogito  ,  Latine  diceretur  ,  fignificarct 
jdem  quod  non  cogito.  Id  veio  increpat 


Horatius,  qui  lib.  2.  ep- 1.  Konfiauden 
foceo  puerove  incogitat  uUam  Tupillo,  At 
illiputant,  quoddixerunt,  confirmari 
VOC^bulis ,  incogitantia ,  incogitans ,  inco- 
gitatus.  At  id  eft  argumentum  fallax. 
Nam  5c  invifui  eft  non  confpeftus .  RCC 
tamen  invideo  non  video :  &  impafitu  je- 
junus:at  Columella  6.$.  In  ea  loca  per' 
ducendtfunt,  quibuf  nuUum  impafcitur  pe- 
cuf :  &ir«co(5?!»w£/4;rePlautonoftro,  nec 
tamen  fic  incotjuo,  Sic  etiam  indiUum  eft 
aliquando  non  diftum  :  at  non  indico  ta- 
ceo.  QuidfupereftS  nerapefcribendum» 
im  cogttando :  hanclevem  q^q.  &  ptope 
nuliam  mutationem  :  Im  de^ya'iK'Iz  pro 
eum,  quodfitpatrem  Scpatriam  poteih- 
terp.  Certeleviseft  j  &nulliusponderis 
hxcmutatio.  Atquifapit,  mutareca,- 
veat.  Nam  &  fic  in  Trinuramo  2.  r. 
Multas  res  ftmitu  in  meo  ccrde  vorfo,  mul- 
tum  in  cogitando  dolorem  adipifcor.  Gell.ir. 
16.  cum  diutius  tacitus  in  cogitando 
fuifiem.  Dicit  fe  fcire,  quse  dixerit  foror, 
&c  crefcere  fibi  moeioiera ,  dum  cogitat, 
Gronov. 


AcT^l 


A  CTU  S  T.    S  C  E  N  A  IT, 

AgTUS    PRIMI    SCENA   SeCUNDA. 
ANTIPHCPANEGYRIS,   PINACIUM. 


40^; 


QUI  MANET  UT  MONEATUR  femper  fcr- 
^  vos  honio  officinm  fnum , 

Necvolnntateidfacerememinit,  (ervos  is  hablcnhaud  pro- 

bus  eft. 
Vos  meminiitis  qnotcalendis  peteredemenfnm  cibnm, 
Qni  minnsmeminiftis ,  qnod  opns  fit  fado  ,  facerein  cxdibus } 
5jamqnidemin{uoquidqueloconi(ieritmihi  iitum  fuppeile-  ' 
6lilis, 

Cum  ego  revortar,vos  monumentis  commoneFaciam  bubtilis. 
]>^on  homines  habitave  mecum  mihi  iiic  videntur,  fcd  fues. 
Facite,  rukis,  nitid^  ntsdesmeic  hnt,  cum  redeam  domum. 
Jam  ego  domi  adero :  ad  meam  majorem  iiham 

invilo  domum,  ^ad.  fiiiaminviro, 

^.  •  .   '  domum  Si  quis. 

10  51  quisme  qua;ret,  mde  vocatote  aliqui  :  aiit  iam  ef^omec 
nic  ero. 

Pl  Quidagimus  ,  fororj  fi  offirmabit  patcr  advorfum  nos  > 

Pa.  PATI 
NOS  OPORTET  quod  ille  faciat,cujus  poteftas  plus poteft. 
An.  Si  manere  hic  [dc  iTJalint  potius,  quam  alio  nubere , 
Non  facianr.  quid  mihi  opu  ft  decurio  statis  fpacio  cum  eis 

Gererc 

jplufculum  acciperent.  Atque  alU  erant 
\iifiic(i  cxb^iu,  zYiTiVrhana.  Etqui.a  pe- 
I  tebatur  dabaturque  liRgulis  Calcndis. 
Scriptores  inferioris  arvi  demenfum  pra 
ftipendio,  falario,  honorarioquoliber, 
vitjcrationeetiam  ufurparunt    Celv. 

6.  Vos  monKmentis.'\  V.  N.  Moft.  4.  I. 
Urbanelora  e  coriobubulovocat»js;2»- 
menta  bubuU.  nam  a  monendo  dicuntut 
vtonumentdt. 

1 1.  Oijlrmahit.']  Glofla:  j  Ohfirmatum» 
firmum ,  decretumiobfiinatum.  Boxhor- 
nius. 

14.  Decurfo  atatit  jfario.l^Elegsntct. 
Spacfari piopiizedin  ftadio  currere.nam 
713  grid)iv  J!Loles  vocabant  axTUrJioii,: 
undelatini,  qui  multum  i^olesi:iii- 
tantur.-^feccrunt  SpaTmm  Canm.   Indein 


i.^XT  Olu}itate,&c.~\  Voluntatememiniti 
V  hoceft,  utioquituralias,^fe,fua 
^onte,  nullo  alio.monente.  Dijfald. 

3.  ^^uctcalendif.]  Diftum ,  vxt  quot- 
«miti  quotmenfibttt,  ^uotdiebta  :  pro,  fin- 
gulis  annis ,  menfibus  ,  &c.  Ulpianus, 
Nihilinterejfe,  inquit ,  utrum  in  annes  fin- 
lulos  vel  cjuotannii  :  anin  ftngulosmenfes, 
vel  tfuotmenfibuf  ',  an  in  fingulos  dies ,  an 
tjuotdiebui  legetur.  Popma.  Demenfum.'] 
Donatus:  Servi  ijuaternos  modios  accipie- 
bant  fiumenti  in  menfem  :  &  id  Demenfum 
dicebatur.  utrum  k  Menfe  ,  an  k  metiend^, 
incertum  efi.  Ego  a  dimetiendo  d'\&.\xm 
non  dubitem  :  quoniam  certa  menfura 
idaretur-  Juven. 
j  Servorumventres  modiocaftigat  iniquo 

Ipfe  ejuocjue  efuriens. 

Potcft  fiai,  imofolet,  ut  honeftiores 


Eleg.    Di 


Spi 

obitu   Mscenat. 
Cc  s 


m 

rcjfdciam 
e^Hus 


^IO  S      T      1      C      H      U      S. 

ijGerere  bellumf  cum  nihil,  quamobrem  faciam,  meruifTe 

arbitrer? 
Minumel  noloturbas.  fedhocmiiiioptumumfa-  foTolmSs!"" 

6cuarbitror, 
Pri  ncipium  ego  quo  pado  cum  illis  occipiam,  id  ratiocinor : 
Utrum  cgo  perplexim  laceflam  oratione  ad  hunc  modum , 
Quafinunquamquicquamineasfimulem  :  quafinihilindau- 

diverim , 
20  Eas  in  fe  meruide  culpam  :  an  potius  tentem  leniter ;      ^[;i;/"= 

An  minaciter  ?  fcio  lites  fore :  ego  meas  novi  optume. 

Pi.  Exorando,  haudadvorfando  fumendam  operam  cenfeo. 

Gratiam  apatrefi  petimus,  fpero  ab  eo  impetralTere : 

Advorfari  fine  dedecore  3c  fcelere  fummo  haud  pollumus. 
ijNequeegofumfaaura;  neque  tu  ut  facias ,  conhlium  dabo: 

Verumutexoremus.  noviegonoftros:  exorabih'ft. 

AN.Sicfaciam:  affimulabo  quafi  aliquam  culpam  in  fefe  ad- 

miferinr. 
Perplexabihter  earum  hodie  perpavefaciam  pedora :    ^  _^  ^^_^^ 
Poft  id  agam  igitur  deinde ;  ut  animus  meus  eric  j,         idjgam. 
faciampalam.  . 

5oMulta,fcio,faciendaverba.  ibointro.  fed  aperta  eft  foris. 
Pi.  Cerro  enim  mihi  paterns  vocis  ionitus  aures  accidic. 
Pa.  Iseftecaftor.  ferre  advorfum  hommem  occu-        mini. 

pemusofculum. 
Pi.  Salv^,  mi  pater.  An.  &  vos  ambae.  iHco  agite,  abfcedite. 
Pi.Olculum.  AN.fateft  ofculi  mihi  voftri.  Pi.  qui,  amabo, 
pater? 
3  5  An.  Quia  ita  meas  animas  falfura  evenit.  Pi.  affide  hic,  pater. 
An.  Non  fedeo  iftic :  vos  fedete  :  ego  federo  in  rublcllio.     -f 

Pi.  Mane 

e^uus  dicitur  qui  finivit  curriculum  &    Nihiltamenhotumfecitpoftea   Taubm 

^,9.  IneaAfrm^lem.-]  Tfficfis:pro;.^  Tofitdagam  tgttur.detnde,  utammi*fme^ 
ir^pmtdem.  Donatus  ad  illud  Terent.  erttjactam paLam.U  ^%^x\txmo,^^oi\- 
Phcrm.  zOt.  1.  3.  Si  herum  hftmulabts  ieaomniafaciam palam,quid mihianimi 
avaritt£,  maleaudies.  notSit  :    Inftmula-  iflt.  Salmaf.  n     •         j      •       « 

tto  efi  &  falfi  &  ven  crimim  tmufatto.  3  5-  Salfura.-]  Tranflatio  ad  animum 
j^gj^in.  Upalato,  quod  mmxo  fale  ofFenditur. 

27.  ^fimulaboquaftaliquamcttlpam.  Wou^a,  ^^^ 


A  CTV  S  I.    S  C  E  If  A  II.  41  X 

Pi.Manepulvinum.  AN.beneprocurasmihi:  fatls  (icfulmin 

eft  mihi, 
Pi.Sine,pater.  An.  quid  opus  eft  ?  Pi.opuseft,  An.  morein 

tibi  geram.  atque  hoc  fatis  eft. 
Pi.  NUNQUAM  enim  NIMIS  curare  pofllint  fuLim 

parentem  filia:. 
.0  Qri^em  aequius  eft  nos  potiorem  habere,  quamte?  poftidea, 

pater, 
Viros  noftros ,  quibus  tu  voluifti  efte  nos  matres  familias  ? 
AN.Bonasutaequomeftfacere,  facicis  :  cum  tamen  abfentes 

viros 
Perinde  habetis ,  quafi  pr^fentes  fint,   Pi.  P  U  D I C I T I A 

eft  ,  patcr, 
Eos  MAGNIFICARE,  quinosfociasfumpferuntfibi. 
5  An.  Nunquishiceftalienusnoftrisdidisaucepsauribus? 
Pa.  NuHus,  pr$ternofque  teque.  An.  voftrum  animum  adhi- 

berivolo. 
Namegoadvosnuncimperitusrerum,  &morum  mulierum, 
Dircipukisvenioadmagiftras,  quibusmatronas  moribus, 
Quae  optnmx  funt ,  efle  oportet  ?  fed  utraque  ut  dicat  mihi. 
opA.Quidiftuc  eft,  quod  huc  exquxfitum  mulierum  mores 

venis  ? 

An.  Polegouxoremqu^sro,  poftquamvoftra  mater  mortua 
\:c.  eft,  . 

PA.Facileinvenies  &pejorem&pejusmoratam,pater, 
Quam  illa  fuic :  meliorem  neque  tu  repcries,  neque  Sol  vider. 
An.  Ategoexteexquiro,  atque  ex  iftac  tua  forore.  Pi.  ede- 
pol,  pater, 
5  Scio, ut oportet elFe, fi  (int ita, ut cgo a^quum  cenfeo.  '?• 

An.  Volo  fcire  ergo ,  ut  ^Equum  cenfes.  Pi.  ut  per  urbem  cuitj 
ambulent,  \ 

Qmnibus  os  obturent ,   ne  quis  merito  maledicat  fibi.  • 

AN.Dic 


37.  Manepulvinum.']  Exfpefta pulvi- 

imquifupponatur. 

41.  Matresfa?n.]    Qmd  Matrona,  quid 

aterfam.  docet  Agtlliuslib.  18.  6. 

^4.  Magmficare,  j  Pio  magni  facere. 


V.N.   Pfeud.aa:  4.1.  &  Ciftell.  1.  i. 

Slfiia  mecolitii  &  magnifacitit. 

S7.  Ommbtu  o/.J  Talis  fit  omniutn 
deiisexiltiiT.atio,  utnemo  eismaledice- 
remeritopoffitvelaudeat.  Lamb- 

55».  'VbLl 


4it  ,    S     T    I     C     H     u     s. 

An.  Dic  Viciffim  nunc  jam  tu.  Pi.  quid  vis  tibi  dicamjpater^ 

An.  UBI  FACILLIME  SPEGTATUR  muiier, 

quas  ingenio  eft  bono  ? 

^o  P A.  Cui  maiefaciundi  eft  poteftas ,  quae,  ne  faciat ,  id     maief.^"" 

teraperat. 

An.  Haud  male  iftuc.  age  tu  altera  j  utra  fit  conditio  penfior, 

Virginemne  an  viduam  liabere  }  Pi.  quanta  mea  fapientia 

eft , 
E  MALIS  MULTIS  malum quod  minu- 

mum  eftjid  minumum  cft  malum. 
QUI  POTEST  mulieres  vitare,vitet:ut  QUOTI 
DIE 
^jPRIDIE   CAVEAT,    NE   FACIAT  OUOD 
PIGEAT  POSTRIDIE. 
An.  Quas  tibi  MULIER  videtur  multo  (apientiiruma? 
Pa.  Quae  tamenjcum  res  fecundas  funt,  le  poterit  nofcere: 
Ec  illa  qua^  ^Equo  animo  patietur  (ibi  eile  pejus,  quam  fuir. 
An.  Edepol  vos  iepide  tentavi ,  voftrumque  ingenium  ingenii. 

Sed 


Hevald.  id  minU 
me  eft  malum. 


59.  f^/.^QuainrecxploratarJL^^»- 
hmtu. 

6i.  Pfiw/er.  ]  V.  N.  Bacchid.  aft.  3- 

2.   lO. 

*  6?.  E  maiu  tntdtii s  &c.'\  Epichar- 
mum,  tradidit  Ariftoteles,  interdum 
icntentiasquafdamitaconforraafre,  ut 
e  contrariis  conuare  viderentur:  cum 
tamen  in  cis  bis  idem  diceretut.  Riftim 
auteracomraovet  illa  ftultitiaEimitatio 
iiffj,  to  TmQ^.  /rog^o-cniKiitvrcumauditor, 
qaiaiiquidaliudexpeftabat ,  (ua  fe  fpe 
delufum  videt.  Qup  in  genere  Plautus 
frequenter  ludit :  5:  interdum  iine  illa 
.^mulata  contentiqne  oontrariorum  ri- 
diculi  caufTa  ejufraodi  enunciationes  po- 
nit :  inquibus,  utDiaiedicorum  more 
loquar,  idem  fit  to  y^.rnypis/iJlfJov  <t(S 
ihs-cnei^u^fja) :  idque  nonnunquampaul- 
lo  aliis,  noununquani  etiam  plane 
iifdem  verbis.  Sic  in  Curcul.  (  a£l.4.4.. ) 
Leno :  ^ltioi  hamini  diifunt propitii:  exfpe- 
€teS}dum  dicar,  Ei  omnia  fuccedunt  fub 
inanum  ;  autaliquidejufmodi:  at  ille.; 
ei ,  inquit ,  non  ejje  iratosputo.  Quod  ta!c 


eft,ac  liquisdiceret :  Vinamqucd  alhum 
eftt nigrum non ejje arbitror .  Itaqueridicu- 
le quidam illic  acutus eiTe  voluit,  &ar- 
gumentarieum  a  contrariis  di.xit.  Simi- 
le  illud  quod  eft  hocloco : 
£  malii  multis  malum  cjHndmiyumum  eft, 
id  minimum  eft  malum. 
Talia  erant  illa  .  qus  ridenturaStoicis, 
Si  dtes  efi ,  dies  eft.  Eft  autem  dies :  Eft  igi-' 
tur  dies.   Cui  enim  dubium  efte  poteit, 
quin  quodmalumminimum  eft,  idiil 
miniraum  malura  ?  Sed  funt  quidam 
lJxi)QQ<K<!?oiyi  qui  hJEcpeiinde.accipiunr)' 
2c  fi  ferio  a  Plauto  dicerentur.  Simile  efJ 
illudeprincipio  Capt. 
tfos,  cjttos  videtit  ftarebiccapteivos  dues, 
lUiqui  ftant,  hi  ftar.t amho  ,  nm  fedent, 
Hocenimdicit,  eoscaptivos,  quiillic 
ftantin  confpedu  omnium  ,  eosigitur 
ftare,  nonfedere.  Deindequaiiresdubia 
(ir,  aut  teftibus  egeat,itidem  liiixs  cauiTa. 
Vos  y  vos  ,  inquit,  mihiteftss 4ftiSi,,pie;M'_ 
rumloqui.  Muret.  .    ,.,.,...■ 

69.   liigenium  /«^e«».  T ,  ,Vide  notas 
Paen.  5.  4.12. 


ACT  U  S  I.     S  CEN  A  11.  4T| 

70  Sed  hoc  eft,  quod  ad  vos  venio,quodqne  eflcambas  conventas 
volo. 

Mihiauaoresitarnntamici,  utvoshincabdncam  domum. 
Pa.  Atenimnos,quarumresagitur,aIitcrauaores  fumas, 
Nam aut  ohm,  nifi  tibi  placebant,  non  datas  oportuit. 
Aut  nunc  non  lequom  eft  abduci ,  pater ,  illifce  abfentibus. 

^^  D    d7^^"^  ^^^  P^^^^^  ^"^^^  mendicis  nuptas,  me  vivo,  viris  ? 

Pi.  Piacct  iUe  meus  mihi mendicus :  fuus  rex  reginse  placet. 

Idem  animus  eft  in  paupertate,  qui  olim  in  divitiis  fuit. 

An.  Vofne  latrones  6c  mendicos  homines  magnipenditis  ? 

Pa.  Non  me  tu  argento  dediili ,  opinor,  nuptum  ^fed  viro. 
oAn.  Quid?  iliosexrpedlatis,  quiabhmc  jamabierunttricn- 
nium  ? 

Qum  vos  capitis  conditionem ex pelTuma  primariam  ? 
Pa.  STULTITIA  EST,  pater ,  venatum  ducere  m^ 
vitas  canes. 

HOSTIS  ESTUXOR,  invita  qu^e  ad  virum  nuptum 
datur. 

An.  Certumne  eft  neutram  voftrarumperrequiimperium  pa- 

5P1.  Perfequimur:  namquodediftinuptum,abirenoIumus. 

An.  Bene  valete :  ibo,  atque  amicis  voflra  confilia  eloquar. 

1  A.  Irobiorescredoarbitrabunt,  fi  probis  narravcris. 

An.  Curateigitur  familiaremrem,ut  poteftis,  optume. 

Pa.  Nunc placet,cum  redle  monftras  :nunc tibi  aufcukabimus. 
DNunc,  loror,  abeamus  intro.  Pi.  immo  intervifam  prius 
domum. 

Si  a  viro  tibi  forte  veniet  nuncius,  facito  ut  fciam. 

Pa.  Neque  ego  te  ceiabo,  neque  tu  me  celaffis  quod  fcies. 

Eho,Crocotium,  i,  pararitumGelahmumhucarceflito: 

Tecumadduce.  nam  illum  ecaftor  mittere  adportumvolo, 
)  Si  quae forte  ex  Afianavis heriaut  hodie  venerit. 

Nain 

78.  Utro,es.:iUc&,  Milites.  V.N.  Etnefcioanunquam  aliter.  Cuiiefpon, 

det,  &  tanquam  adverfatur ,  Non /f/dce/ 


?i.  Conditionem,^  Vidc  notas  Aulu- 
3.S.2. 


Trucul.  Non  fUtes  :  in  mutum  eonfer» 


,      XT  I        -.  ,  culpam.  ].  Gui. 

i9.  Nunc  fU(€t,  ]  Lcgo:  ««»c  pUces.  j      ^        J         * 

I,  Famm 


414  S      T      I      C      H      U      SJ 

Nam  dies  totos  apud  portum  fetvos  unus  aflidet  * 
Sed  tamen  volo  interviii.  propera.  acsL^iMum  tcdu 

AcTus  Primi  Scena  Tertia* 

GELASIMUS»     CR.OCOTIUM. 

FAmem  fuide  fufpicor  matrem  mihi : 
Nam  poftquam  natus  fum ,  fatur  nunquam  fu!» 
Quam  ego  matri  mes  retuli  invitilTumus , 
Eam  mihi  nunquam  retulif  mater  gratiam. 
5  Nam  illa  mc  in  alvo  menfes  geltavit  decem , 
At  ego  illam  in  alvo  gefto  plus  annos  decem* 
Atque  ilia  puerum  me  geftavitparvolum , 
Quo  minus  laboris  iilam  cepille  exiftimo : 
At  ego  non  pauxillulam  in  utero  gefto  famem  ^ 

10  Verum  hercle  multo  maxumam  &  graviilumami 
Uteri  doloresmihi  oboriuntur  cotidiej 
Sed  matrcm  parere  nequeo  :  nefcio  quomodo* 
Audivi  fipe  hoc  volgo  dicier, 
Solere  elephantumgravidam  perpetuos  decem 

ij  Elle  annos.  ejusex  (emine  ha^ccerto  eftFames, 
Nam  jam  complures  annos  utero  h^ret  meo. 
Nunc  li  ridiculum  hominem  qu^eret  quifpiam  ^ 


Vena 


l.^TJ^memfuiJJey  &i.']  Feftiviltimeri- 
Ir  diculuseftGelaUmus,  &c  nomen 
fuuoiegregietuerur ;  novo  inauditoque 
exemplo  Famem  iibioiim  matrem  ,  & 
runc//2^???eandemargurans  :quam  pa- 
lereviciffimnequeattamen  :  &eo,  de 
ingratitudineiplius,  ventrifque  fui  ina- 
nitatepleni,  diutina  vexminatione  qus- 
litur.  Tuubm. 

4.  Eam  mihi  nm(juam.~\  H2C  COnje- 
^uraeftAcidalii.  MlT.  ^am  ego  matri 
meji,  refero  invitifimus  ,  Neque  retulit 
^uam  ego  refero  mea  matri  Fami.  Unde  to 
fami  tollendum  non  fuiiTe  oftendit  S ofi- 
pater  Charifius,  qui  annotavitPlautum 
in  StichodixilTs/rf/Vi;.  Paieus  igitut  id 
trajicit  in  priorem  veifum ,  fublato  t» 
s-eferg.  Deindenefcio  quambene,  quibe- 
lieficiumdat,  3  qi]iC  incipic  benignitatis 


commcrcium  >  is  dicatur  retulifTe  gri 
tiam.Sufpicorautemitafcriptum  fuiili 
Gratiam  ego  matri  mea  refero  invitifimu 
Kemoretulit ,  quod  ego  ,  me&matn  Fam 
Sicverfusconltant,  licfenfus.  E\Gra 
facilepotuit  fieri  ^uam.  Neque  mirui 
Tsr£/eri7,quodadfcriptum  erar,  ranquai 
inteiiigendura  in  contextum  migraflT: 
Grenoviw. 

14..  Elephantum.']  Plin.  S.io.  Dece 
annii  geftare  in  utero  vulgm  exijiimat :  sA^ 
ftoteles  hiennio  :  r.ec  ampltiu  ,  ijuamfem 
gignere:  vivere  dncem  aiinii .,  O^  ^uofda. 
treQsnu.  luventa  eorum  k  fexagefimo  i 
cipit. 

17.  I^umftrldiculum.']  Ideft,  p^"^ 
iitumjqui  velagendo,  velpatiendorid 
culumle  aliis  prxbec.  Qnl  ad  nioie 
prstQnmn  ia  «lanciDia  hafts  fu^i^*^ 

joc 


415 


ACTUSl.SCENA    Ilt 

Venalisego  {um  cum  ornamentis  omnibus. 
Inanimencis  explementum  quarrito. 
20  Geiafimonomen  mihiindidic  parvo  pater: 
Quia  inde  jam  a  pauxillo  puero  ridiculus  fui. 
Propter  paupertatem  adeo  hocnomen  repperi; 
Eo,  quia  PAUPERTAS  fecit,  ridiculusforem: 
Nam  ILLA  OMNES  ARTES  PERDOCET, 
ubiquemattigit. 
t  j  Per  annonam  caram  dixit  me  natum  pxater: 
Propterea,  credo,  nuncefurioacrius. 
Sed  generi  noftro  ha^c  reddita  efl:  benignitas , 
Nulli  negare  foleo ,  ii  quis  efum  me  vocac. 
Oratio  una  interiit  hominum  pelliime , 
!  o  Atque  optuma,  hercle,  meo  animo ,  &  fcitilTuma , 
Qua  ante  utebantur ,  Veni  illo  ad  ccenam  !  Sic  face  ! 
Promittevero!  Negravarel  Eftcommodum! 
Volo  inquam  fieri !  Non  amittam ,  quin  eas  / 
Nunc  repererunt  ei  verbo  vicarium  , 
5  Nihiliquidem,  hercle,verbum  acviliilumum  , 
Vocem  te  ad  cocnam ,  niii  egomet  coenem  foris. 
Ei,  hercle,  ego  verbolumbosdefradosvdimj 
Ni  vere  perierit ,  {icoenafficdomi.  MjT.  domo. 


COS&  difteria  iadlantium,  alludi  hic 
itant,  nimisfalluntur.Notumillud  Ju- 
nalisj  Nihiiduiius  in  fe  habere  pau- 
rtatem,^uam  quod  ridiculos  horaines 
:iat.  IpfeGeiaiimusinfrai 
CeUfimo  nomen  mihi  indidit  parvo  pa- 

Ter: 
il»ia  indejam  a  pauxillo  puero  ridiculus  \ 
i,  &c. 
)xhorn. 

18.  Cum  ornamentii.']  Cicer.  pro  Se- 
VivtUy  utajunt,  &  videns  cum  vi- 
tfuoat  viftitu  puhlicatui.  Sic  ilta  duo 
njungebant,  cum  perfonam  cum  rebus 
:inibus  fe  vendere fignificabant.  Ven- 
bant&fervos  cum  omamentify  ideft, 
m  veftitu ,  nonnunquam  &  fi  quid 
uoris  fibi  inftruxerant.  Quod  Plaut. 
lemFabula, 
Meo  cibo  &  veftitu  rem  curopuhlicam  j 


dixit,  ifta  duocopulans.  ViHum  &zcul' 
tum  etiamfxpe  conjungircperias.  r«r- 
nebus. 

28.  ^lui<ep.tmmevocatAS>\clAe.r\7tch, 
aft.  3.  I.  ^uiefumTiequevocantur ,  necjue 
vocant.  Focare  folemneRoms,  verbum 
in  inyitarionibus  conviviorum  fuilTe, 
docuit  luculentiflime  J.  Gul.  Verifim. 
lib.  1 .  1 8 .  PI.  Quaft.  in  Amphit.  cap.  8. 
teftimoniis  Ciceronis,  Juftinian.  J.  C. 
&aliorum, 

31.  Vent.'\  MiaViQt?  otationis  eorum  » 
aquibusolim  vocabantur.  Lamb. 

38.  Ni  vere']  Velimhuic  veibo,  Vo- 
cem  teaiccenam^  nift  egomet  coenem  forU  y 
lumbosdefradtoseiTe  :  nifi  ille,  qui  id 
ufurpat,  continuo  pereat,  fi  meeodelu- 
fit,  &dominihilominuscoenet.  ItaPi- 
ftorisinterpretalur ,  fed  malc.  Penerit 
ad  vsthum  j   Vocem  (e  ad  ccenam ,  &c.  re- 

fercn- 


416  S      T      I      G      H      U      S: 

Uxc  verba  fubigunt  me  ,  mores  ut  barbaros 

40  Diicam,  atque  ut  faciam  prxcojiis  eompendium  5       Somp!"* 
Itaque  auCtionem  prardicem ,  ipfe  ut  veneam. 
Cr.  HicilleeftPararitusquemarceiTitummiira  fum* 
Quse  loquitur,  aufcultabo,  priufquam  colioquar. 
Ge.  Sedcuriolirunthicquampluresmaiij 

'45  Aiienas  res  qui  curant  ftudio  maxumo , 

Quibusiprisnullaeft  res,quam  procurentjfuas 
Ei  quando  quem  audionem  fadurum  fciunt , 
Adeunt,  perquiruntquid  fietcauir^eilico: 
Alienuma:scogat,  an  pararu  prandium  >  ptsiium. 

50  Uxorin'  fit  reddenda  dos  divortio? 

Eos  omnes,tametfi  iiercle  liaud  indignos  judlco  j 

Qui  ut  multum.  miferi  fint,  laborent,  nihil  moror : 

Dicam  auctionis  caullam,  ut  ammo  gaudeant , 

(Nam  CURIOSUS  NEMO  dl:  ,  quin  fit  malevo- 

j  5  Ipfe  egomet  quamobrem  audlionem  prasdicem : 

Damna  evenerunt  maxuma  mifero  mihi , 

Ira  me  mancupia  miferum  affecerunt  malc , 

Potationes  piurimcE  demottuae: 

Quotadeocoenae,  quasdeflevi,  mortuael^ 
^o  Quot  potiones muKi !  quotautem  prandia  l 

ferendum  eft,  noii  ad  illum,    qui  eo,  Vide  notas  £pid.  2.  2._ 

ut   ur    Lumb  s  defraftis  ciie  ,   &  pla-    ,.  49.  Ulienur.ascogat.^  Utmm^rea- 

"e  periiffe  diffemnt.     Hoc  ergo  vult ;  1  heno  coaftus audionem faqat.  . 

Huic  verbo  ,    Vocera  te    ad  canam>  &c. 

lumbos  eile  defraaos  velim  3    i^ifi  i^ 


plane  perierit  ,  eo,  qui  id  uiurpavit, 
non  foris,  fed  domi  coenante.  Pkri- 
que  enim  obvi»  parafitis  foris  k(t  coe- 
raturos  mentiebantur,  ne  domi  cum 
edacibus  &  fameiicis  paiafnis  ccenare 
cogercntur.  Cam  sutem  dorni  ccena- 
lent  ,  qai  foris  fe  cfrnaturos  mentiti 
eiant,  nontantum  lumbis  defradlis  e- 
m  ,  fed  cmniiio  perierat  illud  ver- 
bum,  quo  fe  foris  ccsnaturos  erantte- 
fiati.  In  eoconiiilit  Fi&utinushic  jocus. 


S  z.  Miferi.  ]  Nam  curiofus ultro  mi- 
feriam,  faolabore,  fibi  attiahit.  Tatih' 

•ma.nniM. 

54.  Kdm  curiofui.  ]  Sic  Sueton.  C«- 
ritOim  ac  fpecuUterem  ratm.  Et  pro- 
prie  curiofiis  ell  TrohvTr^fiMv.  ita 
Piutarch.  ^s  ■^oJ^VTi-Q^if/J^v  }>jcko/iSm;. 
Cafanb.  Porro  pro  fententia  hac  Plau- 
tina  inpiimia  facit  Taciti  locus  fine 
Vitse  Agiicolx.  ubi  de  Domitiano  : 
Per  cmne  vaUtudimm  ejus  (^nempe  A- 
eiicolffi  )  crebriin  ,  quam  ex  more  prtn-' 
cipAtm  >  per  nuntios  vifentu  &  lihifte- 
rtim  pyy/iii  &  tnedicorum  infimi 'cef^^^i 
t!laciueaum.nen.  pr.dice.:f]  r.n- [fve  clra^li.d,  fiv.  .^^u^tio  erat.  Bo^ 

guam  Piaeco  les  venaks   piockiiKm.  ]  hoia,  ^j.  C»b- 


QUae  inter  continuum  perdidi  trienniiim. 

Vrx  mcerore  adeo  miier  atque  ^gritudine 

Confenui :  peene  (am  fame  emortuus. 

Cr.  Ridiculus  arque  nullus  eft,  quando  efurir. 
S^  Ge.  Nunc  au6tionem  Faceredecretum  eft  miiii ; 

Forasneceilum  eft  quicquid  habeo  vendere. 

Adefte  lukis ,  praxia  erit  pra^fentium. 

Logosridiculos  vendo,  agitCj  liceminii 

Qui  coena  polcit  ?  ecqui  pofcit  prandio  ? 
7oHerculcsteamabit  prandio  ?  cc^natibi? 

Ehem  annuiftin'  ?  nemo  meliores  dabiti 

Nullis  meiiores  elle  parafitos  (inam. 

Vel  undiones  Gra^cas,  fudatoriaSa 

Vel  alias  malacas  erapulariasj 


417 


Pyl^  qtiarH 
iduineruiii. 


buU.  pariifltia. 


Coler.  nialaca§ 
ampuUarias. 

Cavilla- 


^3.  Confenni.']    Hinc  fenium  poniint 

6ti''7<  yji.KOT,fi®'  i)  Ks^)iivx,ia4 ,  fine  fqual- 
lore&illuvie.  Manilius: 

ty£.ternifcjue  fenes  curii.  Caiaub. 
I  67.  Pradnerit  prsfentium.'jQi\^G.di- 
|:at:  Non  eft  ,  quod  emptor  qmfpiam 
,3cliifl[ima  hac  occaiione  lemel  dilapfa, 
inquam  porrolpecuhm  fibi  faciat ,  ex 
aacParafiticaaudHone  vel  tamentaplu- 
■neafepropenfiorem  difceflurum.  nihil 
;nim  qua:l.tus  ciit  animo  aut  corpore  abf- 
|:ntibus  aliudve  jam  agenribus.  Oppido 
i]uam  ridicule,  immo  vcreParaliticam 
in  morcm.  Latnbinui  lententiara  Farafiti 
iionafTecutuseft.  Douz^a. 
,  68.  Licemim.  ]   Vide  N.  Mensch.  5. 

!••  97. 

69.  ^«»  cfl?«4 /jo/cif.  3  Quis  vult  me 
fata  czna  emere-  L. 

70.  Herca/ej.jLego:  HercuUite ama. 
bi  prandio  ?  c&na  tihi  ?  RidiculeHercu- 
;minvocat,  ut  in  auftione  fibi  ptaefto 
t.  &  ita  precatur,  quafi  non  tam  Hbi  ab 
lo,  quamipliafemetipfo  velit  benefi- 
um  prxftaricideoqueait,  non,  Twe.fed 

a.ma.  Cur  hoc  i  quia  decimam  ex  au- 
tionc  voverat  Hsrculi.  ^cid.  Non  vi- 
etur  ftare  poiTe  leai^fcriptorum  Co- 
icuxm ,  prandia  j  ccsnat  Ttbi.  Lcx  enim 
letricarcpngnat.  Deindeverbailla,  ne- 
■omeliores  dabit ,  planeconiUt  isferen- 
Tom.  IL 


da  efTe ad  ea  qu* pra^cedunt :  Loges  ridi* 
chIos  vendo,  agite,  licemini.  Salmaf.  //ej'» 
cuies  te  amabit.  pra?2dio  ?  ccena  tibi  ?  ]  Ira 
diftinguendum  cenfeo.  Aiioquiturquafi 
aliquem  de  corona  citcumftantium  in 
auftione.  Siredimas  meosIogos,araa- 
bitteHcrcules.  C^uaie  J  quia  hujas  tn- 
telae  fe  ducebant  paraliti  :  quod  &  ipfe 
fingatur  efca:  maximae  (  Vide  Euripidis 
AIceflim)&quiapollu6lis  Herculinun- 
quam  deerant  parafiti.  Inde  iri  Curcuf. 
Invoco  almam  meam  nutricem  Herculem. 
Nec  mirandum  Herculem  dici  nutri- 
cem  :  nam  fic  &  agrum  dicit  nittricern 
Trinum.  i, ^jiii.  Similiter  fequeniia 
cumdicit,  ab  alio  adalium  oculos  cit- 
cumfert,  &fignificat:  tune  prandiopo» 
fcis  tibi  tanquam  pretio,quo8  vendo.lo-' 
gos  ?  tunecoena?  Slc  &,  Ehe^nannuifi? 
quafialiquis  licere  vifus  fuiflet.  Ethuc 
pertinet  S uetonii in  Calig.  cap.  z 8 .  .^po^ 
nio  Saturnino  inter  fnbfellia  dorfnitante  ma^ 
mtttm  k  Cajo  prdconemy  ne  pr^torjum  w- 
rum  crebro  capitismotH  ntitantem  fsbi  pr4-' 
teriret.  Gronovius. 

73.  Gr4:frtj,]  c^rKelegantioresetant, 
propter  unguentorum  copiam.  Lambin. 
Sudateriau  J  Solebant  enirh  &  Grxci  & 
Romani ,  priufquam  accubitum  irent  g 
in  balneis  fudare  &  inungi-  Lu-r.hin. 

74.  MaUcu.  ]  Moiles,  dclieaws  eif*. 


•41 S  S     T     I     C     H     u     sl 

yjCaviilationes,  airentatiunculas, 

Ac  perjuratiunculas  paiafiticas. 

Rubiginofam  ftrigilem  ,  ampullamrubidam, 

Parafitum  inanem ,  quo  recondas  reliquias. 

Hscveniile  jamopuseft,  quantum  poteft, 
So  Uti  decumam  partem  Herculi  polluceam. 

Cr .  Ecaftor  audionem  haud  magni  pretii ! 

Adii^fit  liomini  ad  infimum  ventrem  fames. 

Adiboiiominem.  Ge.  quis  lisc  eft  ,  quas  advorfiim  it  milii? 

Epignomi  ancilia  liasc  quidem  eft  Crocotium. 
Sj  Cpw  Gelaiime,  falve.  Ge.  non  eft  id  nomen  mihi. 

Cr.  Certo  mecaftor  id  fuit  nomen  tibi. 

Ge.  Fuit  di(emm :  verum  id  ufuperdidi : 


Crut.  verum  la 

ulu  perdidi. 


Nunc  Miccotrog;us  nomineexvero  vocor. 


-     Cr.  Heu  ecaftor,  riii  te  hodie  multum.  Ge.  quando,  aut 

quo  in  ioco  ? 
5>oCr.  Hiccumaudionem  praedicabas,  Ge.  pelluma, 
Ehon  audivifti  ?  Cr.  tequidem  digniffimam. 
Ge.  Quonuncis  }  Cr.  ad  te.   Ge.  quidvenis?  Cr.  Pa- 
ne^yns 

Tk  •     /y-  MfT.  tentopere.  undt 

Kogare  juiiit  te  opere  maxumo,  c.«i.temetop£iemax. 

Mecum  limitu  ut  ires  ad  i^eih  domum. 
55  Ge.  Egoiiiomehercleveroeo,  quantum  poteft. 
Tamne  exta  codla  funt  J  quot  as^nis  fecerat  ? 
-^  CR.Illa 


queadhibendas ,  qui  Venevi  familiario- 
reSjquamBaccho.  V.  N.  Mil.  3»  i.veifu 
73.  Bacch.ad.  1.38.  CrapHlariof.  ^Un- 
dtiones,  qu^e  adhibendze  funt  iisj  qui  he- 
ftcrnamcrapulam  nondum  exhalarunt- 

77.  Strigtlem.  ~\  Strigilibus  defrica- 
bantur  veteres,  pofteaquamundi  fue- 
lant,  &  divites  quidem  a  Paralitis.  Sca- 
1'geT.  Vide  &  N.Perfa  a6t.  i.  fc.  3.  ver- 
fu  44.  ^^mpullamrubidam.^^ScorteiS,  am- 
■pullg  vetujiate  rugofa  &  colorif  ejufdem, 
Rubida  dici  foLentJ  Feftus.  V.  N.  Peif. 
ad.  1.3.  44. 

7  S .  Taraftum  inanem-  ]  jocofe  de  fe, 
Ut  inanivafeloquitur.    Lamb. 

80.  Vti  decumam  ,  &c.  ]  Decimam 
partera  bonoium  Heicuii  confeciabant 


vcteres,  caufam  leddit  Plutarch.  Quxll:. 
Rom.  Pofiacereautern  facrificdle  verbum 
eft,  6c  reddentium  libamenta  diis.  Vohu- 
cibilttercanare ,  ideft,  Salialitet,  opipate 
&  fplendide  :  &  PoUudum  hujufmodi 
csna.  Videetiam  N.  Rud.  s-  3-  ifi'  <5J. 
&  N.  Moftell.  zSt.  I.  fc.  I.  ^f.  23. 

87.  Diferttm.  ]  Ideft,  plane. 

8  8.  Miccotrogus.j  A  /uiiicyjygi  Ideft^ 
fxin^z ,  &  'Tfcioyetv  ,ideft,  rodere ,  quafl 
Paucirodus.  Convenit  autem  hoc  veibura 
Paraiitis ;  qui,  ut  mures ,  aliena  lodunt. 
Taubmamiui. 

96.  Extaco6ta.>\V.  N.  Amph.  3-3-^?' 
Mil.ad.  3.1.  118.  Rud.  a£t.  2.  3- «5.«"^ 
agnii  fecerat.l^ld  eft,  faciificatat.  Virg. 
Cum  faciam  vitula.         ■ 

joi.Nfitf 


A  C  T  u  s  li.    S  C  EN  A  t.  ^rj? 

Cr,  Illa  quidern  nullum  facrificavit.  Ge.  quomodo  ? 
Quid  igicur  mc  vclc  ?  Cr.  tritici  modios  decem 
Rogare,opinoritevolt.  Ge.  mene^utabfepetam.? 
loo  Cr.  Immo,  hcrcle,  ur  abste  mutuum  nobis  darer. 

Ge.  Negato  elle  quod  dem,  nec  mu,  nec  mutuum »     ^k"^-  "«'^ 
rMeque  aliud  quicquam,  nili  hoc  quod  habeo  pallium. 
Linguam  quoque  etiam  venditariam. 
Cr.   Hau  ,    nulla  tibi  lingua  eft  ,  qucC  quidem  dicat> 
Dabo  ? 
io;Ge.  Veteremreliqui:  eccamillamj  qti^ dicat ^ Cedo. 
Cr.  Maium  tibi  Di  dent !  Ge.  hxc  eadem  djcittibi. 
Cr.  Qaid  nunc,  iturus,  an  non  ?  Ge.  abi fane  donuuiio 
Jam  illo  venturum  dicico,  propera,  atque  abi. 
Demiror  quid  ill^c  me  ad ie  arce0i  jullerit , 
1 10  Quxnunquam  juflitme  adfearceffiantehune  diem^ 
Pollquam  vir  abiit  ejus  miror  quid  fiet , 
Nifiutpericulumfiat,  vifam  quid  velit. 
Sedeccum  Dinacium  ejuspuerum.  hocvide» 
Satin  utfacete,  atquc  ex  pidlura  aftitit  > 
1 15  Nasifteedepolvinum  poculo  pauxillulo 
Sarpe  exanclavit  fubmerum  (citiilumei 


•  loi.  Kecmti  ,  necTmituum.^^Murui- 
nirr.umquidnotare,  inquitVarro  6.dz 
Ling  Lat.  refpexirque  interimad»;«f«/ 
primamfvllabam  :  quafi  neillaquidem 
ipfi»  nc  dum  tQt\xm  mutUum.  Gxute- 
rus. 

1 03 ;   VenditariAm.l^Lingua venditaria, 
laeftj  nonqusvendit,  fedqu£  vendere 


qus  Frequentativs  forma:  cenreiitufi 
cum  fintDefiderativa.  S\z  prendo ,  non 
eftprendofrequenter  ,  fedprenderecii- 
pio.  Capto,  capere  delidero :  ita  dormito : 
cjientoy  oftendererae  in  aliqua  revolo. 
Mmito ,  munire  cupio ,  Cic.  pro  Rofc. 
Am.   Turneb. 

114-  £«  piCiura.']  Id  QA,graphice,  ett- 


:upit.  Nam  vendita,  noneftfrequenter  fcheme :  ut  alibi  loquitur.  V.  N.  Epid 
'endo  ,  fedvendere  c«;);o.  Cic.  Arufp.     act.  3.3.29.  .     .     t-    . 

^efp.  ^tcjue  ei  fefe ,  cui  tatusvenierat .  ii6.  Submerum.']  Aliquantum  mc 
tiam  vob»  infpeaantibtis  venditdret ,  id  rura^nonadmodumaquadilucum.Ltf»!»* 
:".leeivendeteveII^t.Taliamultafunri  1  tiausi 

ACTUS  SECUNDI  SCENA  PRIMAo 

DINACIUM,GELASIMUS, 

A/f  Ercunus,  Jovisquimmciusperhibetur,  nunquam^qne 
*^^-^  patri 

Dd  2,       ~  Suo 


410  S      T     I      C     H     u      s. 

Suo  nuncium  lepidum  attulit,  quam  ego  nunc  mcse  her^e  nun- 

ciabo. 
Itaque  onultum  pe6tus  potto  ktitia  lubentiaque : 
Neque  iubet,  niii  gloriofe,  quicquam  proloqui.  profedo 
5  Amcenitates  omnium  venerum  atque  venuftatum  affero. 
Ripifque  fuperat  mihi  atque  abundat  pedus  ktitia        mifqucf ' 

meum. 
Propterea^Dinaciumjpedeshortare:  honeftadida    ^^rjDfr 

fadlis : 
Nunc  tibi  poteftas  adipifcendi  eftgloriam,  laudem,  decus, 
Her^que  egenti  fubveni :   benefada  majorum  tuorum  ex- 


auge. 


I  o  Quae  mifera  exfpedatione  eft  Epignomi  adventus  viri. 

Proinde,  ut  decet,  amat  vitum  fuum  cupide.  nunc  expedi  Di- 
nacium. 

Age,ucplacer.  curreutlubet,  cave  quenquam floccifeceris* 

Cubitis  depulfa  de  via ,  tranquillam  conciima  viam. 

Si  rex  obftabit  viam,  regem  ipfum  ptius  pervortito. 
iijGe.  Quidnam  dicam,  Dinacium 

Lafcivibundum  tam  lubenter  currere  ? 

Harundinemfert,fportulamque,&hamulum  pifcarium. 

Di.  Sed  taridem,  opinor,  squius  eft  heram  mihi  efTe  fiippli- 
cem, 

Atque  oratores  mittere  ad  me ,  donaque  ex  auro ,  dc  quadrigas 
2o  Qui  vehar :  nam  pedibus  irenon  queo.  ergo  jam  revortar. 

Ad  me  iri  &  fupplicari  egomet  mihi  cenfeo  aequom. 

Anvero  nugascenfeasi  nihileirequod  egonuncjcio. 

Tantum  a  portu  apporto bonum,tam gaudium afferogrande, 

Vixipfa  domina  hoc,  nifi  fciat,  exoptare  a  Dis  audeat, 
ZjNuncultrohocdeportem?  haudpiacet:  neque  idvero  offi- 
cium  arbitror. 


7 .  Honefla .]  Honeflare  diBa  fa6lii,vaUt 
'verbaadremconferre.  Inhoneftaenim  o- 
radoeftjcuifidem  renonfacias.  Palm. 

1  3 .  CuhitU  depulfa.']  Perurgere,  eft  per- 
mmpere  turbam,»??  ^icQo] :  pro  quo  Ho- 


Hic 

ratius  Z.  Sat.  6.  dixit :  facienda  inju- 

riatardit.  In  Ep.  Epicuri  nonabfimile, 
TQ^wKtgDg  eiui  'icm^ei^d^.'  PlautUS  nie- 
lius  i  cuhitii  depulfa  de  via.  Scalig. 

i6.  Lafcivibmdum'']  F.  lixahmdttm. 
Fcftus:  Lix-ahundiis  fiier  Ithere  &  prolixe 
faciens.  Scriveiius. 


ACiTUSlI.    S  C  E  N  A  I.  411 

Hichocvidctur  mihi  magis  meo  convenire  huic     ;;fd^ur?^*''' 

nuncio. 
Advorfum  ut  venlat,  obfecret,  feur  nuncio  hoc  impertiam. 
SECUNDAS  FORTUNAS  dccent  fuperbis. 
Scd  tandem  cum  recogito  qui  potuit  fcire  hxc  fcire  me  ? 
fo  Nonenim  pofltim  ,  qumrevortar,  quinloquar,  quin  cdid 

fertem , 
Heramque  ex  moerore  eximam,  benefada  majorum  meum 
Exaugeam,atque  illamaugeam  ex  infperato  oppor-  f^?r/ofpir' 

tuno  modo.  '"'°"°- 

Contundam  fada  Takhybii,  contemnamque  omnis  fa'S{ue*'"'*' 

nuncios : 
Slmulque  ad  curfuram  meditabor  me  ad  ludos  Olympiar. 
5  Sed  ipacium  hoc  occidit :  breve'  ftcurriculo :  quam  ^c^SS 

me  poenitet!  ^'^''^' 

Quid  hoc  f  occlufam  januam  vldeo ,  ibo  &  pultabo  fores. 
Aperiteatqueapproperate,  foresfaciteutpateant,  removete 

moram. 
Nimisiisc  resfinecurageritur.  vide,  quamdudum  hicafto 

&pulto! 
Somnon  operam  datis  ?  experiar,fores  an  cubiti,an  pedesplus 

valeant. 
o  Nimis  vellem  hx  fores  herum  fugillent ,  ea  caufsi  ut  haberenc 

malum. 

Defef- 


33.  Tahhyhii.  ]  Talthybitti  &  Euryha- 
s,  nundi  iic  prsecones  in  cxercitu  Gra:- 
)rum  .Taubm.  Contemnamcjue.']  Proprie 
|ftum  contemnam.  Id  verbum  fuper- 
am  indicat  ex  alto  defpicientium  a- 
3S.  Ter.  Eun.  Hic  ego  i^Xum  contempfi  prx 
e.  Itaque,  UJpianoaaftore  ,  a  con- 
mnendo  contumelia:  quaeautfit,  cum 
mteraptum  alicujus  fafto  oftendis  : 
it  dicitur  ,  cum  verbisfolis.  Alin.  T« 
ttumeliam  alteri  facies ,  tibi  non  dicatur  ? 

Gu!.. 

34.  Meditahor.l^Meditari  proexerce- 
diftum  Vegetiofrequeniiffime ,  item 
iceroni,  aliis,  Virgil.  Bucol.  i.  mu- 
mmeditaruavenay  ideft,  exerces:  vel 
ntas  ,  f/.i>.i]S.; :   ut  Serv.  exponit  >  2c 


Latinum  inde  dcducit.  ftiam  fxiXil-lv 
quandoqueiiec/dWTdre.fignificat  ,  apud 
Plutarch.  in  Cicerone.  &  lib.  2.  Epi- 
gram.  etiam  meditatio,  eadcm  notionc 
eft.  Stewech. 

35.  tSe^  j^<j««»».]  Id  eft,  fpaciumhoc 
nimiscitoconfici  poteft}  nimifquebre- 
ve  eft  ad  curfum  Olympicum  :  v^l  fpa- 
ciam  jam  a  meconfeiftum&  decurlum 
t£x.  Lamhinw .  Spacium  livecutriculum 
iftudcitius  a  me  decurfiim  eft  ,  quara 
me  curfuraeporrolongioris  tjedium  aut 
fatietas  cepir.  Douza. 

40.  Nimii  vellem.']  Precatur  foribus , 
quodputateflefummum  flagitiu.^nj  ab 
hero  fugcre  :  ut  poftea  recepta;  poenas 
darent,  quas  folcnt  fugit^vi.  Lamb. 

Dd  3  45,f;/f4- 


4li  S    T    1    c    n    V    ^^ 

Pefeflas  fura  pultando. 

Hoc  poftremum  efl  vobis. 

Ge.  Ibo  atque  hunc  compellabo, 

Salvus  fis.   Di.  &c  tii  (alve. 
45  Ge.  Jam  tu  pircator  fadlus? 

Di.  Quampridem  non  edifli? 

Ge.  Unde  is  ?  quid  fers  ?  quid  feftinas  l 

Di.  Tua  QUOD  NIHIL  refert,  n^ 

Cures.    Ge.  quid  iftic  ineft? 
jo  Di.  Quas  tu  vides  colubras? 

Ge.  Quid  tam  iracundus  ?  Di.  (i  in  te 

Pudor  aflitj  non  me  appelles, 

Ge.  PofTum  fcire  ex  te  verum? 

Di.  Potes.  hodie  non  coenabis. 


45.  Tifcator  fdHus.']  Qu^ia  harundi- 
siem&fportulam,    &  hamura  ferebat. 

LAmb. 

So.  ^a'!  tttvsdescoluhro!? '^lnfAnum 
d|citeireParafiturnpuer,  atque  a  Furiis 


&  intempexiis  agitari  :  ideoque  ex  »a 
quaerit,quascolubras  videat:  quodFutix 
non  tsdis  modo  ardentibus,  fed  colu- 
brisquoqueac  ferpentibus  in'e6tarieoS;» 
quos  agitabant,  putabantur.  Muret, 


AcTus    Secundi    Scena  Secunda, 

PANEGYRIS,    GELASIMUS,  DINACIUM. 

r\  Uifham,  obfecro,  has  frangit  fores  ?  ubi  eft  ? 
^^  Tun  hasc  facis  ?  tun'  mihi  huc  hoftis  venis  ? 
Ge.  Salve,  tuo  arceflicu  venio  huc.   Pa.  ean'  gratia  fores  ef- 

fringis? 
Ge,  Tuosinclam^,  tuidelinquunt :  ego  quid  me  velles  vi- 

febam  : 
j  Nam  eqqidem  harum  miferebat.  Di.  ergo  auxilium  Je  quiS 

propere  latum  eft. 
Pa.  Quifnam  hic  loquicur  tamprppe  nos?  Di.  Dinacium. 

Pa.  ubi  is  eft  ? 
Di.  Refpice  me ,  &  relinque  egentem  parafitum  ,    Paner 

Pa.  Dinaciuml  D|.  iftucindiderenomenmajores  mihi. 
Pa.  Quid  agis  ?  Di.  quid  agam ,  rogitas  ?  Pa.  quid  ni  rog/- 
tem  ?  Dl  quid  mecum  eft  tibi  ? 

PA.Meiiv 


AcTusII.  ScenaII.  4^5 

lo  Pa.  Mcin'  faftidis,propndio{e  ?  eloquerepropercDinacium. 

Di.  Jube  me  omittcre  igitur  hos  qui  retinent.  Pa.  qui  reti- 

nent  ?  Di.  rogas  ? 
Omnia  membralaflitudomiiii  tenet.  Pa.  linguam  quidem 
Sat  fcio  tibi  non  tenere.  Di.  ita  celeri  curriculo  fui 
Propere  a  portu,tui  honoris  caufsa.  Pa.  ecquid  apportas  boni? 
15  Di.  Nimioimpcrtiormultotantaplusjquamiperas.  Pa.  fai- 
va  fum. 
Di.  At  ego  perii,  quoi  medullam  lallirudo  perbibit. 
Ge.  Quid  ego,  quoi  mifero  raedullam  ventiis  percepit  fames. 
Pa.  Ecquem  convenifti  ?  Di.  mukos.  Pa.  at  virum 

ecqem?  Di.  plurimos?  pS.S'" 

Verum  ex  multis  nequiorem  nullum,  quam  hic  eft.  Ge.  quo-» 
modo? 
20  Jamdudum  ego  iftum  patior  dicerc  injufte mihi. 
Pra^ter  hac  fi  me  irritallis.  Di.  edepol,  efuries  male. 
Ge.  Animum  indugam ,  ut  iftuc  verum  te  elocutum  efle  ar- 

bitrer. 
Di.  Munditias  volo  fieri.  efferte  huc  (copas,  fimulque  arun- 

dinem , 
Ut  operam  omnem  aranearum  perdam  &c  texturam  impro- 
bem, 
25  Dejiciamque  earum  omnis teias.  Ge.  mifetcX algcbunt poftea. 

Di.Quid 


10 


.  Tk  yTEn*  ro^Of  propudiofe.']  Sic  re- 
XVjL  ccntiores.  Antiquaeeditiones, 
Men  fafiidif.  M.i(.  Jidihi  tnfafiidt4,  Legen- 
dum  :  Meinfafiidit.  Ut  inAulul.  2.  2. 
t^biit  netjue  me  certiorem  fecit  :  fafiidit 
mei.  Scioppius.  Mff.  Acad-  Men  tnfa,- 
fiidit. 

14.  ^pportoA.']  V.  N.  Moftell.aft,  2. 2. 

IJ.  Ntmio  impertior  multo  tdnta.  ]  E- 
dit.  Brix.  &  tradnres ,  tanto ,  quod  prsfe- 
ro,  &  junftimefFerenda  omnia,  Nimio 
multo  tanto  plus.  Inquaformafunt  ali- 
qijot  gradusaugmenti;  P/«j,  tar.to  plus, 
muttotAiito  plus,  nimiomultotanto  plus. 
Non  difiimile  Bacchid.  aft.  4.  4.  nimio 
minus  rnulto  parum.  Frequentius  tamen 
hxc  inngnmuri  nimio  tanto  plus :  ut  in 
BACchid.  ad.  i.  2.  Fiequentiffime,TO«/rfl 


tantOf  cum  gradu  comparativo.  Apu- 
lejus  Apol . pari  ^uidemfiultitia,  fed  mul~ 
to  tanto  v&nitts  &  neqmus  excogitatumk 
Acidal' 

17.  ^«i<ic^o.]V.  N.  Amphitr.  aft.  4'- 
fc.  3.  f{.6. 

24.  Texturam  improhem.~\  SicMfT.  pr. 
Cam.uta:dilesin  mercibus&opificibus 
examinandjs  multa  publice  improba- 
bant.  Verbura  enim  hic  eft  improbemy 
(  non  nomen  ,  ut  acceperat  nonnemo 
fingens  improbu^ )  cui  conrrarium  appro. 
ho.  Piftoris&Gruterus-  Facit  Imc  illud 
Rudent.  2.  3.  cjuamvu  fafiidiofus  adiiit 
eft :  ft  qus.  improba  funt  merces  ,  jaciat 
omnes.  Gronov.  Opera?yt  aranearum  per- 
dam.  ]  TtTgam  Nonitis  in  Aranea:.  Scri' 
verius, 

Dd  4  28.  N4- 


4^4  S     T     I     C     H     u     s, 

Di.  Qnid  illas  Itidem  efle  cenies,  quafi  te  cum  vefte  unica  ? 

Cape  illas  fcopas.  Ge.  capiam.  Di.  hocegometjtuhoccon-? 
verre.  Ge.  fecero. 

Di.  Ecquishuc  efFert  nafiternam  cum  aqua  ?  Ge.  fine  fuf- 
fragio 

Populi  tamen  aedilitatem  hicquidemgerir.  Di.  age,  tuocius 
loPinge  humum ,  conlperge  anteicdis.  Ge.  i^ciam,     hil™"^^ 
.  Di.  fa6lum  oportuir. 

Ego  hinc  araneas  de  foribus  dejiciam ,  3c  de  pariete. 

Ge.  Edepol  rem  negotiofam !  Pa.  quid  lit ,  nihil  etiam  fcio  j 

Nififortehofpitesventurifunt.  Di.  ledos  flernite, 

Ge.  Principium  placet  de  ledlis.  Di.  alii  iigna  caedite, 
5  5  Alii  pifces  depurgate,  quos-pif  cacor  attuli  c ;  f/^4  S?.' ' 

Pernam  Sc  glandium  dejicite.  Ge.  hic,  herde,  homo  mmium 
fapit. 

Pa.  Non  ecaftor  ut  ego  opinor,  fatis  herx  morem  geris. 

Di.  Immo  res  omnis  rehdas  habeo,  pr^e  quod  tu  velis. 

Pa.  Tum  tu  igitur,qua  cauiTa  miiliis  es  ad  portum,mihi  expedi, 
40 Di.  Dicam,  poflquam  me  mififli  ad  portumcumiucifimulj 

Commodum  radioftis  ecce  Solfuperabat  ex  mari , 

pum  pef contor  portitores ,  ecqu^  navis  venerit 

ExAfia;  negantveniile;  confpicatusfumiuterim 

Cercurum,  quo  ego  me  ma jotem  non  vidiile  cenfeo : 
4^  In  portum  vento  lecundo ,  velo  pallb  pervenit : 

Allus . 


aS.  NaJ(i-erftam.~\  t^lafrterna  ,  genus 
Vafisaquarii,  anfatl  &  patentis,  quale 
cft  ,  quo  equi  poft  confedia  fpacia  in 
Circenfibuspetfundi  ac  rccrearifolent. 
(Poenulo.aft.  s.  5.  )  Ita  dida  ,  quod 
tres  nafos,  hoceft,  anfashaberet.  itaVa- 
tinianiscali^iibusaffignac  «<«/oj  Mart.  & 
Juvcn.  Siccabii  calicem  naforun^  quattuor. 
Scaliger.  ^^iMe/i^jfr^^^/o.]  Ufurpaiur ,  ubi 
quis  inalienonegotio  imperiofior.  Gi- 
eero  :  Sed  t^tidro  ejtiid  hat  re  turhi.tis  :  quant 
^ne  provocatione  fenator ,  fmemandatii  Le- 
gAttis  ?  Taubtn. 

30.     Tinge  hUraum.']   Scil.  floribus 


■ FiiigUfitque    rofarum  Tlorihus ,  &c, 

Ideft,  variantac  diftinguunt.  Unde  Ver,, 
pUiorem  rnundi,  quidarp  yocavit  ele- 
ganter. 

41,  Commodum.^^AlciztMS, jami^Lzta- 
binus,  tantum  quod,  interpretsntur. 

44.  Cercurum.']   V.  N.  Mercat.i.i. ' 

45 .  Velo  fflfo,  ]  n>aJfo ,  id  eft ,  laxe  (r.  I 
rugsfo,  Nonius,  Rc^te  atqueex  nautica  1 
diiciplina  Nonius,qui  morem  huncha-  1 
bent,  ut  quotiefcunque  portubus  inli- 
nuanda  funt  msx^viipedem  faciant  illico, 
laxentquevelcrum  linus:  nc  ventofe- 


Sicin  AppendiceVirgilii:  cundo  impctum  navis  adjuvante  fyrti- 

Ver  pipgit  variogemmantia prata  colore.    \  bus  ac  pulvinis  illifa ,  vadQ  adhaerefcant. 
EtLuciet.lib.  z,  |  t;)ouz,o 


ACTUS    II.    SCENA    II.  4iy 

Alius  allum  percontamur.  Cuja  efl  navis  ?  quid  vehit  ? 
Interim  Epignomum  confpiao  ,  tuum  virum  ,    <k  fervom 

Stichum. 
Pa.  Hem,quid?  Epignomum  elocutus.^  Ge.  tuum  virum, 

dc  vitam  meam. 
Di.  Venit,inquam,  Pa.  tuaeumipfumvidifli?  Di.  ita  ero. 

hbens. 
50  Argentiauriqueadvexitmuituir..  Pa.  nimisfadlum-bene. 
Ge.  HercleverocapiamlcopaSjatque  hocconverramhbens. 
Di.  Lanam  purpuramque  muicam.  Ge.  hem ,  qui  ventrem 

veltiam  .<* 
Di.  Le6los  cburatos, auratos.  Ge.  accubabo  regie. 
•    Di.  Tum  Babylonica  periftromata,  coniiitaque  tapetia 
55  Advexitnimiumbona^rei.  Ge.  hercleremgellambenel 
Di.  PoftutoccoEpinarrarejfidicinaSjtibicinas, 
Sambucinasadvexitfecumformaeximia.  Ge.  eugeo^! 
Quando  adbibero,  ailudiabo:  tumium  ridiculiilumus. 
Di.  Pofteaunguenta  multigenerum  mulca.  Gs.  non  vendo 

logos, 


5  3 .  Ehuratos.']  Sic  Apul .  Ebore  nitentes 
le£i(.  Ex  eo  enimfiebant  tam  cubicula- 
les.quam  tricliniares.  Vairo :  C«w  in  ebo- 
rato  leito ac purpurei  operu  toro,  cubare  vi 
deiis  figrotum.  Colvius. 

54.  Confutaque  tapetia.~\A\.  /oIluta.^Lc- 
§e :  belliita.  Scxiver-  Co>jfuta^ue.'j  Confuta 


Verumetfiutriqueacunterentur,conftat 
tamen  diverfum  Phrygionum,  &  ecrum 
qui  Babylonica  variabant,  pluraariorun». 
aitificiu.m  fuifle  ,  &  in  div^erfis  operibus 
artemeosexercuific-  SalmaC  Cotfutae^ue 
ra/jfr/<^jM.irum  elt  in  fuendig  rapetiis  iflis 
potuiireoccupari  magnos  etiamviros  , 


r4/7er74dixithoclocoPlaut.  qusGrzcis  }  Scaligerum  &SaImafium.  Eccetibi,qui 


_aATTa,K.^.v7>;TO,  p'J.7n(fi7roiKiKrd.  p'j.7nSh- 
TTOio]  Gixcis,cl  7roiy.^KTiU.  ^Htacufacitmt, 
utdePhiygibusdicitPlinius.Tettullianus 
Phrygum  in  pingendis  veftibus  artifi- 
cium,  6c  Babyloniorum  in  pingendis  pe- 
liftromatisitafeparat,  utPhrygibus  in- 
fuendiaitem,  ^abyloniisintexenditri- 
buat.  Sane  Babylonii  ilragulis  velti- 
bus ,  quas  pingebant,  diverfos  colo- 
ics  intcxebant  :  fed  ars  tamen  haec 
eorum  pingendi  acu  tota  perageba- 
tar  i  quaie  non  minus  infuerey  quam 
intexere  dici  porient.  nota  ili^  Aiar- 
tialis: 

Bahlonica  pi^a  fuperbe 

Texta  Serairamiaqu*  variantur  acu. 


in  vet.ed.  reperit  fella  &  tapetta ,  &  inde 
coniVimit foiia  &  tapetia.  Liber  optimus, 
perifiromaton  fUa.  &■  tapetia.  Alter  eodem 
modo^nifiquod/e/i^a.-  ut&:  Academicus. 
Q^uis  hinc  non  videat  facicndum  :  peri- 
flromata,cor.r',)yliata  tapetia  ?  Ut  Pfeudolo 
i.i,r4,  beUua.ta,comhyliatatapetia.  Ubi 
itcm  caftiffimx  membranx  alttrx ,  cs;;/?, 
Uat  appetia:  iheix ,  confUa  tappetia.  Et 
!tem  fruttra  eft  Gruterus  cum  confutit 
fuis.  Qui  autem  conflinta  fecerunr,  renc- 
banturgrroreplufculorum  docT:orum  vi- 
roruin  conftium  nefcio  quidcflein  tin- 
genda  purpura;  a  quofeniptr  facilecavi. 
&porerar.tcavereilii,  fi  Solraafium  ad 
TextullianiPallium  Icgillent.  Gronov. 

D  d  s  ^^-j.SnTiit- 


4^<>  S     T     I     C     H     w     s. 

6oJam  non  facio  audionem.  mihi  obrigit  hasreditas* 

Malevoli  perquifitoresaudtionum  perierint  mt.  MaMvaib 

Hercules  decumam  elle  adaudtam,  tibi  quam  vovij  gratuJor. 
Dl  Poft  autem  advexit  fecum  Paraiitos.   Ge.  hei ,  perii 

mifer ! 
Di.  Ridiculofiilumos.  Ge.  revcrram,  hercle,  hoc,  quod  con- 

verri  modo. 
6j  Pa.   Vidiftin    virum  (broris   Pamphilippum  t    Di.  non. 

Pa.  adeft? 
Di.  Immo  ajebanteumvenifsefimul.  fed  ego  huc  citus 
Pnrcucurri ,  ut  nunciarem  nuncium  exoptabilem. 
Ge.  Venales  logi  funt  iili,  quos  negabam  vendere ; 
Ilico  &  meo  maio  eft  quod  malevolentes  gau-    i;fefmlio?"* 

deant , 
70  Hercules  (ane,  qui  Deus  (is,  difceffifses  non  male. 

Pa.  I,  1  introjDinacium:  jube  famulos  rem  divinam  mihi 

apparent. 
Benevale.  Ge.  vin*  adminiftrem  ?  Pa.  fat  fervorum  habeo 

domi. 
Ge.  Enim  vero,  Gelafime,  opinor  provenifti  futile , 
Si  neque  ille  adeft ,  neque  hic ,  qui  venit ,  quicquam  fub- 

venit. 
7  5  Ibo  intro  ad  libros  8C  difcam  de  didis  melioribus. 
Nam  ni  illos  homines  expello ,  ego  ogcidi  pianifsume. 


5  7«  Sambucinof.^  Inter  coenandum, 
acroamata  omnisgeneris  adhibebantur. 
Nam  auc  fymphonia  perfonabat  Tricli- 
nium,  aut  inftrumentavana  organaque 
concinebantiautTragoedisautComce- 
diae  Mimiquc  agebantur:  incendeban- 
tur  odorcs  naribus gratiffimi.  MenaEch. 
Si6t.  2.  3.  Sternite  leHos  :  incendite  edores. 
Hincapud  Virgil.  i.Aneid.  in  convivio 
Didonis , 

■  Cithara  crinitus  lopof 

Perjonat  aurata, 
Et  Livius  lib.  19.  Ttmc  pfaltria  famhuci- 
^risque,    &  convivalia  ludionunt  ohle^a- 
pfentay  addita  epulis.  Pius» 


70.  Difcffifes.']  Deciifia  lcilicetad- 
au£ta  tibi  ex  hc*;reditate,  quam  fruftra 
cupidiHimeinhiaveram  credulus,  quam 
fiexfentsntiautriufque  noftrum  cerne- 
recontigiffet,  nac  tu  pulcre  ac 'bafihce 
decima  ifta  ,  quara  vovi ,  raaftus  ac 
polluftus  difcefliftbs.  Lambinus  Poets 
mentemvidit.  Douz. 

72,.   ^dminiflrem.  ]  V.  N.  Curc  4-  !• 

73.  Proveniftifutile.']  Ut  a  facilis,fa- 
cile,  itaa  futilis  ,  /«fi/eadveibium  eft. 
Provemfiifutile  nihil  hic  aliud  fignifi- 
cat,  quam  j  NihilefFecifti ,  fiuftra  cs. 
Boxhorn* 


ACTUS 


A  C  T  U  S  HL    S  C  E  N  A   I,  4Z7 

ACTUS  TERTII  S  C  E  N  A  P  R  I  M  A.     - 

EPIGNOMUS.STICHUS. 

CUiTi  bene  re  geftvi  ialvoseonvorror  domum , 
Neptuno  grates  habeo  &  tempelbtibus ; 

Simul  Mercurio  ,  qui  mein  mercimoniis 

Juvit,  lucrilquequadruplicavitremmcam, 
5  Olim  quos  abiens  affeci  ^cgrimonia , 

Eos  nunc  laetantes  faciam  adventu  meo, 

Nam  jam  Aniiphonem  conveni  affinem  meum , 

Cumque  eo  reveni  ex  inimicitia  in  gratiam. 

VIDETE  ,  QUifiSO  ,  quid  poteft  pecunia! 
jo  Quoniam  re  bcne  gefta  rediise  me  videt , 

Magn^que  apportavilsc  divitias  domum , 

Sine  advocatis  ibidem  in  cercuro ,  in  ftega , 

In  amicitiam  ,  atque  m  gratiam  convortnnus, 

Et  hic  hodie  apud  me  coenat ,  &  frater  meus. 
j  5  Nam  heri  am bo  in  uno  portu  fuimus.  fed  mea 

Hodie  foluta  eft  navis  aiiquanto  prius. 

Age,  abduc  has  intro ,  quas  mecum  abduxi,  Stiche, 

St.  Here ,  five  ego  taceam ,  feu  loquat  fcio ,  icire  te, 

Quam  multas  tecum  miferias  mukaverim. 


12.  Qr^-^d, ]  Vide  notasBacch.  aft.  2. 

19.  Multaverim.  Ildett»  V^n^Bfjus- 
ariij.hjj.  Veteres  enim  multAre  ,  id  eft, 
numerare  dicebant.  quanquam  proptie 
eft  v7A«f7jgia^«y  in  au6lionibus,  quod 
poUiceri  dicunt  Latini.  Scalig.  Non  po- 
teltferri,  miferiat  mulcare ,  {\\x2ivnvi%  hoc 
loco  ,  mulcaveriut  prsferant  libri  pro 
\multaverint.  Nihil  frequentius  inlibris 
|occurrit,  quampcrmutatio  harum  iit- 
jterarum  invicem.  Hinc  faepe  fcriptum 
invenitur  multare  pto  muUare.  Multare 
eft  quod  Gra:ci  dicunt  ^TAjfpje^^^av. 
Salmaf.  Miferiat  multaverim.  ]  Quacfin- 
gunt  dodi  viride  multa,re  ptonumerare 
&  TThnsy^  ^U^Hv ,  Cupio  magis  credcre, 
Iquam  polTum.  AjS  «t//«xy»  mulgeo  eft. 
ilnde  ww/<:eo,quiamulcendo,  fingendo, 
deducendcex  uberibus  lacelicitui.Hinc 


tacea;!! ,  feu. 
Fejf.  a;:iimnu- 
las  miilt. 

Nunc 

mulBare  &  mulcare  pro  mulcitare-.utmm- 
que  proprie  acprimum  eft  mulcete  ni- 
mis,  ut  doleat :  dein  diftinxerunt,  ut  hoc 
eiTet  traftim  tangere  verberibus:  illud 
pcenaz  caufa  ita  mulcere  ,  ut  emulgeas 
partcm  fanguinis  vifcerum  de  patrefami- 
lias :  hoc  eft,  benorum :  quae  ifta  ijuoquc 
appelhuione  contineri  oftendirous  4. 
OWervat.24.  Hinc7»«/(J?«.  NecSabinum 
autOicum  eft  hoc,  ut  Varro  &  Feftus 
tradunt :  nifi  illi  primi  haec  omnia  ex 
Grxco  fonte  hauferunt :  neque  a  muitus^ 
quod  a  iJ^hAfjdKigu  defcendereputo: 
(ed  mtiltabi.mnttarec^\y\(Xzm  maluerunt 
Jeniorrspronunciationiserf^o.Hicigitur» 
nififinxit  verbum  vel  duritertranftulit 
jocicaufa  (namquodammodopIedVun- 
tur  arumnff,  cura  fuperantur  &  doman- 
tur)  m^Wm  mutaverim,  id  eft,  aliaspoft 
aiias  fubierim  ac  toleiavcriiii.  Gronov. 


4iS  S     T     I     C     H     u     s. 

loNunchuncdiem  iinum  ex  illis  multis  mifedls 

Volo  me  Eleuthenam  capere  advenientem  domum« 

Ef.  Et  jus  &  JEquom  poftulas :  fumas,  Stiche, 

In  hunc  diem :  tc  nihil  moror ,  abi  quo  lubet. 

Cadumtibiveteiisvinipropino.  St.  pap^e! 
25  Ducam  hodie  amicam.  Ep.  veldecem,dumdetuo, 

Ubi  coenas  hodiej  (i  hancrationeminftituis? 

St.  Amicam  ego  liabeo  Stephaniumhincex  proxumoj 

Tui  fratris  ancillam :  eo  condixi,  in  (ymbolam 

Ad  coenam ,  ad  ejus  confervom  Sagarinum  Syrum. 
3oEadem  eftamicaambobus ,  rivalesfumus. 

Ep.  Age,  abduc  eas intro :  hunc  tibi  dedo  diem. 

St.  Meamculpam  habeto,  nifi  probe  excruciavero. 

Jam,  hercle ,  ego  per  hortum  amicam  tranfibo     ^"anucam'iSZ 
meam,  '^°- 

Mihi  hanc  occupatum  nodem :  eadem  fymbolam 
3  5  Dabo ,  8c  jubebo  ad  Sagarinum  coenam  coqui. 

Aut  egomec  ibo  atque  obibnabo  obfonium. 

Atque  id  ne  vos  miremini ,  hominos  fervolos 

Potare ,  amate ,  atque  ad  cxmm  condicere. 

Licet  hoc  Athenis  nobis.  fed  cum  cogito , 
40  Potius  quam  in  dividiam  veniam ,  eft  etiam  hic  oftium 

Aliud  pofticum  noftrarum  harunce  ^dium. 

(Pofti- 


2S.  Eo  cindixi.']  AdSfephaniumami- 
cam  coraraunem.  Condicere^-i^wd.  JCell 
denunciare.  Hinc  Condicere  canam,  cum 
quisakeri  denunciat,  fe  cumeoccena- 
turum.  ut  convivjE,  non  convivatoris 
iit.  Cic.Iib.  i.Epift.  F.  9.  abfolute  di- 
Xit  5  cum  mtht  condiixijfet ,  coenavit  aptid 
me:  Suetonius  Ciaudiocap.  z^.uelutad 
fubttam  condidami^ue  ccetittlam  invitare 
fi  f}(ffulumdtxe)at.  quaiis  nimirum  ami- 
cis  ,  qui  feipfos  inviranr  ,  apponirur  : 
quam  idem  nor.  illepide  ffartulam  vo 


fcortando  conterimus.   Lamlinus. 

37.  ,^tejueidne  vosniiremini.l^Uxcu.' 
fat  Plautus>  quodhominesfervulospo- 
tantcs,  amantes  atque  adcoenam  condi- 
centesinducatin  Scenam:quodm.iium 
nemini  videri  debcre  dicit,  in  palliata 
prjefotim  Comoedia,  &  quae  Athenis 
gef^a  fingatur ;  qua  in  uvbe  fervis  talia 
patrarepoteitasfemper  fuir.  Quamrem 
Srichus  tamen,  Romse  fe  fcilicer ,  haud 
AthcnisefTe,  ferio  dem.um  cogirans,  po- 
tiuSjquam  tn  dividuam  V£fiiat,id  eft^Ro- 


cabat,  Tarrent.  dc  [ymbola.  Vide  notaSj  manislegibus ,  quoeiftavetabani  ;frau 
Epid.  1.2. 12.  dem  faciat,   unde  periculum  capitulo 

32.  Meamculpam.']  Me  accufato,ni-  j  creet  fuo  5  igitur  ifibi  conftitutum  efle 
fiego  huncdiem  totuminGeniocuran-  i  pr^dicatsnufquaminpublicumprodire; 
doconfamfcro-  Quafidiesvideatur  ve-  fed  parterei  iEdium  potticarp  uti  potius. 
xari  cum   eum  potandp  ,  oblbnando  J  Deaa:,^. 


A  C  T  U  S   III.  S  C  E  N  A  11.  4x5 

(  Poftlcam  partein  magis  utantur  a^dium ) 
Eaibo  obfonacum,  eadem  referam  obfonium 
Per  hortum :  ucroque  commeatus  continct. 
4  5  Ite  hac  fecundum  vos  me :  ego  hunc  lacero  diera. 

44.  Vtro^fue.  l^Ad  alteras  aedes  ab  al-  f  quor,  &verborusdiei  moleftiamcreo: 
teris  commeatuscontinuatuseft.  V. N.  arqueitaftultegarriendoeum  excrucio. 
Mil.  aft.  2.  S.  Tatibm.  Turneb.  Secundur/}  vos.jSecu?idumire,[C' 

45«    Lacero  diem.  J  Nimium  diu  lo-  '  qui  eft.  V-  N.  Mil.  zdt.  4.  S. 


ACTUS    TeP.  TII    SCENA    SeCUNDA. 
GELASIMUS,    EPIGNOMUS. 

Llbrosinfpexi,  tamconfido,  quam  poteft, 
Me  meum  obcenturum  regem  ridiculis  meis. 
Nuncintervifi,  jamne  a  portu  advenerit , 
Uc  eumadvenientem  meis  didtis  deliniam. 
5  Ep.  Hicquidem  Gelafimuseftparafirus,  quivenit. 
Ge.  Aulpicio  hodie  optumo  exivi  foras  j 
Muftela  murem  abftuiit  prster  pedes. 
Cum  ftrena  obrccsvavic ,  IpecStatum  lioc  mihi  eft. 


Nam 


Llhrosin^exi,~\  Ilsg^  y.Xoioo^ ,  De 
ridiculis. 

z.  Regem.']  Epignomum  quimealit. 
V.  N.  Aiin.  estrema. 

3 .  l<{unc  interviji.  ]  Lege  J  tJunc  in- 
tervifo  jamtie  a  portu  adus-nerit,  Hoc  enim 
agitGdaiimus,utintervifat,an  a  portii 
adveneritEpignomus.  Nondum  inter- 
vilit.  Boxhorn. 

7.  Muftela.  1  Utrumque  animal ,  & 
r/mfteladomsjlictt  ,  &  fel»  inter  eafait, 
qux  occurfu  fuo  facerent  aufpicium  : 
quodGrscivocabanr  ccocf/sv  o-6y.CoKo\', 
Exemplum  de  muftela  hic  eft :  de  feie 
apud  Teient.  Atque  haec  y.a.vux.ik  do- 
ftrina  propric  oh'.oirrto7n>iii  dicebatur. 
^afaub. 

S.  Cum  ftrena,']?^.  ambo  ,  ficut  & 
'dd.vett.  habent  iohfcxvctvit.  Quodhic 
ocum  fuum  tueti  non  poteft,  neque  po- 
iifcmiseditoribus  placere  debebat.  Ob- 
' s.v.ire  eft  malum  omcn  ofterrc.  Hic 
iurc.m  dcbonoagitur.  Alii  alitet  atque 
ihtcimutant.  Nondubicoquinpro  ob- 


fc£vavity  quae  librariorum  feftinantium 
rcripturactt,  Plautus  fcripferiii  ohcana- 
x';/-,  ideft,  comedit.  Eoverbo  &ufuseft 
noftcrin  fragmento,  quod  exftat  apud 
Varronem  libro  6.  de  Li.  L.  De  hmha 
obccenabis.  Hoc  ergo  yult.  Muftelacum 
raurem  ftrenue,autavidecoraedit ,  de- 
voravit.  His  oculismeis  id  vidi.  Qbtoe^ 
nare,  ut  obfiudere ,  obccdsre ,  &c  ejufmodi 
alia  apud  Plautum.  Boxh.  Probo  unicc 
conjefturam  ClarilT.  Boxhornii  ,  eum 
ftrenue obccenavit ,  ideft ,  comedit.  Nani 
ccenare  proprie  eft  5s<vii'.  Vult  autcm 
comeftum  fuifTe  a  muftela  murem  ,  non 
obfonatum;  quodaliudeft.  Salm.  Cum 
ftrena  obfc*vavit.']  Id  eft,  cumcibo  fc2- 
vam  vel  omen  mihi  fecit.  Strenasdice- 
bantur ,  quaemittebantut  Calendis  Ja- 
nuariis.  Ea:autemmaximam  partem  c- 
rant  cibaria.  Vide  Libanium  in  Euzaplc-i 
KctXttvJ^v.  Inde  8c  infra  s-  2»  Dor/ium 
redeundi  principium  placet.  Bona  fcx  vaftre- 
nctcjue  ohviam  occefit  mihi.    EiieratSti-» 

chuscam  cadoviai.  Grovov. 

9.  Vf' 


430  S     T     I     C     H     u     s. 

i  Nam  nt  illa  vitam  repperit  hodie  fibi , 
1  o  Iccm  me  fpero  fadurum.  augurium  hsec  facit. 

Epignomus  hic  quidem  eft,  quiaftat :  ibo  atque  alloquari 

Epignome,  ut  ego  te  nunc  conipicio  libens  1 

Uf  pr^  Ixiidi  lacrumseprsefiliunt  mihi ! 

Vaiuiftin  uique?  Ep.  fuftentatum'  ft  fedulo. 
15  GE.Beneatqueamicedicis.  Di  dentquasvelis. 

Propino  tibi  falutem  plenis  faucibus. 

CcEnabis  apud  me,  quoniam  ialvos  advenis* 

Ep.  Vocata eft opera  nuncquidem:  tamgratiaeft. 

.Ge»  Promitte.    Ep.  certum   cft,    Ge.  iic    fac  ,    inquam 
Ep.  certa  res'  ft. 
20  Ge.  Lubenteme,  hercle,  facies.  Ep*  idem  egoiftucfcio. 

Quando  ufus  veniet,  fiet.  Ge.  nunc  ergo  uius  eft. 

Ep.  Non  edepol  pofsum.  Ge.  quid  gravare  ?  cenfeo  ^^^ 

Eas :  neicioquidvero  habeo  in  mundo.  Ep.  i  modo  , 

Alium  convivam  quacrito  tibi  in  hunc  diem. 
z^  Ge.  Quin  tupromittis  ?  Ep.  nongraver,  fi  pofliem. 

Ge.  Unum  quidem  hercle  certum  promiitotibi : 

Libens  accipiam  ,  certo  fi  prornileris. 

Ep.   Valeas.    Ge.  Certumw^  eft  ?   Ep.  certum,    coenak 
domi. 

Ge.  QLiandoquidem  operam  tuam  non  vis  promittere : 

Vin 

9.  r?>tf»».]Ideft,  vidum.V.  N.Trin.i  Ge.  Tromitte.  nitami^xo  tamen^n^o^x 


D9!>.%.  cenfeas 
cio. 


a£l.  2.4 

lo'  ^ugmium  hsc  facit.  ]  Aufpicium 
illi  muftela  fecerat:  Epignomusaufpi- 
cii  ficies  &  eventus  erat ,  2.  quo  viftus  re- 
periendus.  Nam  dum  augurium  fuum 
comraentatur  fecum  ,  interimconfpicit 
Epignomum  ,  quem  nofcitans  aditfta- 
tim&compellat.  .^cidal. 

14.  Sttfientatum.] Sajientarefe,  eft por- 
tarefe,  5c  bene  valere,  nc^ippaScif.  Ita 
Satyricusde  eo,  cui  conftabat  valetudo, 
JEtpedtbus  me  porto  meii ,  id  eft ,  bene  va- 
leo.  Ita  ve£iare  fe,  ut  fufientare  fe  ,  eft  de 
opcima  corporisconftitutione  diftumLa- 
«inis.  Scatig. 

18.   JS urx  ^uidem.l  Srhoppiuslcgit, 
Voeata  efioperA  tiuric  qmdem  tu,m  :  gratiA 
efi. 


tucn.  ita  Menasch.  Bene  vocm.  t&mgratu 
eft.  ut  redeibi  Gulielra.  Certe  Schoppit 
adftipuiantur  duo  MiT.  in  quis  ,  tari 
grattam  efi.  Taubm.  Tam  gratia  eft. 
Verum  hoc :  nequeideo  2\im  hiccen' 
feo  politura  pro  Tamen :  fed  cS^c  curtuir 
loquendi  genus  ,  &inteliigi,  ^uamf 
exceptfies.  Sejifus  fimilisapud  Ovidiun 
1 1 .  Metam.  390.  Tlena  eft  promifi  gra.' 
tia  veftri.  Neque  enim  accipio  cun 
Berfmanno  :  peifedia  atque  cumulat; 
fat js  mihi  eft  beneficii  veftri gratia  ,  proij 
rraiTum  a  vobishofpitium  :  fed,)uxtii 
magnam  gratiam  iniiftis  apud  rae  prO'' 
mittcndo  auxiiium  adverfus  vaftato-l 
reai  lupum  ,  ac  ft  rulilTetis:  iiequela! 
10  indigf.o  dc  ejiiS  gaiiam  vubis  faciof 
1  GrofiQV. 


A  C  TU  S   III,     SC  E  N  A     II. 

30  Vin  ad  te  ad  ccenam  veniam  ?  Ep.  fi  poUim ,  velim : 
.     Vcrum  hic  apud  mc  ccenant  alieni  novem. 

Ge.  Haud  poltulo  equidem  me  in  iedo  accumbeue : 

Scis  tu  me  cfse  imi  iubfellii  virum. 

Ep.  At  ii  oratoresfuntpopulifummivin, 
5  j  Ambracia  veniunt  huc  iegati  pubiice. 

Ge,  Ergo  oratorcspopuii  iummates  viri , 

Summi  accumbent ,  ego  intimatis  inhmus. 

Ep.  Haud  cTquom  eft  te  inter  oratores  accipi. 

Ge.  Equidcm  hercle  orator  lum ,  fed  procedit  parum. 
40  Ep.  Cras  de  reliquiis  nos  volo.  multum  vale. 

Ge.  Perii  hercie  vero  piane ,  niiiil  obnoxic. 


431 


Uno 


32.  Meinlecio.']  Accumbebantrecli- 
nata  fupera  pane  corpoiis  in  cubitum  fi- 
Jiiihum  ,  infera  in  longum  porreclaac 
jicente  :  cspite  ieviter  ere<fto,  dorlb  a 
pulvillisniodiceruffuko.Sedquoraodo, 
inquis,  omneszqua  parte  ad  menfam 
pertingebanr  ?  Hoc  modo.  Primus  de- 
cumbebat  ad  caputlefti  ;pedes  porrige- 
bantur  pone  donum  fecundi.  Secundus 
veroocciput  obvertebat  ad  umbiicum 
primi,  pulvillo  interjeclo  ;  pedes  jace- 
bant  ad  tergum  tertii :  &  lic  deinceps  ter- 
tius;  ficquartus.  De  locodigniori.  Is, 
qui  primas  6c  ad  caput  kai  decumbe- 
b.u,  Summus  dicebatur:  qui  ad  pedes, 
Imus:  quiinteriftos,  Medms.  Hinc  illa 
Plauti,  Da  puerabfHmmo,&c.  Et  fi  tres 
convivaein  unolefto;  medius,dignifli- 
mus  Sumraus.  Upf.  Servi  non  in  Wiko, 
fcd  in  fubfcllio  juxta  leftum  fedentes 
i^efci  folebant.  Grnterus.  Videnotas  in- 
fra  aft.  s.4.  21. 

33.  Imi  fubfeHii.']  Afconitts  in  Vet- 
rem  :  SubfelLia  fmit  Tributmitm  ,  Trium- 
vtrortfm ,  G^ttaftorum  &  hnjnfmadi  mitio- 
raexercentitim  ;  ^ui  nonin  feliis  curulibusy 
rjec  tribwiahbus ,  fed  in  fubfdiis  confids- 
bMt.  Varrol.4.  Vtfubfipere,  quod  non 
plane  fap:t ;  cjuod  ncn  plane  erat  fella ,  fub- 
"hll-.Mm  diaum.  Hinc  ergo  imi  fuJbfeUii 
virum  dixitPlautus.  V.  N.  Capt- aft.  3. 
fcen.  I.  xf  II. 

35.  ^mbr&r.ia.~\  Urbs  eft  Epiri ,  feu 
rijefproci^  potius.  Taubmannm. 


41.    Perii  hercle  vero  plane,  nihil  oh- 
mxie.  ]  Nec  diftindio  nec  ledio  folli- 
citandain  hocveriu,  quem  ficproducit 
ut  hic  fcriptus  eftjAgcIIiuslib.^.cap.i/. 
ubidicit  Plautum  hazc  duo  inter  fetan- 
quam  contraria  opponerc,  plane  &  o^- 
noxie.  Obnoxius  qui  ab  alio  pcndet  Sc 
quafi  eifubjeftus.Qui  fui  arbitrii  &  tii- 
tels  eft ,  les  plane agit  ut  vult ,  &  folide. 
Qai  alteri  obnoxius  eft,obnoxie ,  &  mi- 
nusintegre,  dumeum  a  quopendet  re- 
Ipedlat.  Sic  obmxie perire  Aicitnx,  qui  noa 
plane  nec  funditus  pcrit,  fed  aliquam  < 
Ipemfalutishabet;  utilliquinon  con- 
derrinatifunt  ajudicefuipericuIi,utLa- 
tini  dicunt,  fed  ab  illo  ad  *q  uem  appella- 
tio  datur.  Judices  fupremi  conderananc 
reum  planenon  obnoxie.  At  illi  unde 
appellatioeft,  obnoxie,  nonplane  pof- 
iunt  condemnare.  Salm.  Kihil  obnoxte.'^ 
Dofte  0  Trdyv ,   ut  fempei :  fed  &  latis 
erudite  Acidaliusexpofuit,  quid  fit  ob- 
nexieperire,  nempe  clemcnter,atque  ita, 
ut  ei ,  per  quem  fic  peris,  obnoxius  fis , 
atque  aliquam  gratiam  debeas.    Ut  in 
Epid-s.z.arciecoUiga:  nihilvero  obnoxiofe, 
quafimihiparcas.Quanquamhocfitpo- 
tiustimide  ,  trepidanter,  cum  refpedlu 
aliquo  &  roetu  ,  ut  agunt  homincs  prz- 
trepidi  atque  obnoxii.  Et  fic mhil  obnoxie 
clfet,  nihildubie.  Videtur  taraen  illud 
obnoxiecxxm.  tS  perire  jungi  non  debcre : 
qecid  ferium  dicendi  genus  magis  efTe 
c^A&mpQtare  pr^lUg,  Hc  piU  faiiores  8c 


432-  Stichus. 

UnoGelafimo  minus  eft,  quam  dudumfuic* 
Ceitum  cli  muftela^  poftbac  nunquam  credere  i 
Nam  incertiorem  nuliam  novi  beftiamj 
45  Qus  ne  &  ipfa  decies  in  die  mutat  locum» 
Eam  aulpicavi  ego  in  re  capitali  mea. 
Certum  eft  amicos  convocare ,  ut  confuiam 
Qua  lege  nunc  me  eiurire  oporteat» 

medkuiam  facere  i  quitecreat  cibo  (*c  li- 
milia.  Ohnoxtn^  t^^ob  noxanij  velquam 
quisnocuit  j  veiquamob  quaracunque 
caufam  exlpcftat,  humilis,  dcmiffus, 
aliisiubjeftus-  Hinc  hiclcquitut,  quafi 
&  ob?2oxta  hca  dicerentur,  quati  Immilia, 
lervierstia :  &  csm  vocem  hic  applicando 
nihil  aliud  lefpicit  quam  to  plane.  Pla- 
num  enim  eft  (k.  squale,  nonconfrago- 
fum,  nondeclive,  cutndc  loco  dicitur. 


Itaque  fi  referasad  xo  petii  eftomnfhoj 
fi  ad  fequens  ,  quafi  eifet  in  plano 
loco.  Alinaria  3.  3.  quum  dixiflet  : 
coUcca  cruminAm  in  collo  pUne  :  pauiio 
port  fubjicit  fervus:  Nam  ijluc  froclltie 
e(i ,  quod  ju,hes  me  plane  coUocare.  Gro- 
novius. 

46.  ^ujpicflvi.']  Eam,  utaufpiciumi 
mihi  faceret ,  fumfi  in  re  raea  ,  qussad 
caput  Sc  falutem  pertinet.  Lamhmtu. 


ACT  US   Q^UARTI  SCENA  PRIMA. 

ANTIPHO,   FAMFHILIITUS,  EPIGNOMUS. 

ITameDi  beneament,mea(c|uemihibene  fervallintfiljaSj 
UtmiiiivoIiipe'ft,  Pamphiiippe,  quia  vos  in  patriam  do- 
mum 
Redide  video,  bene  gefta  re,  ambos,  te  &  fratrcm  tuum. 
Pa.  Satis abs te accipiam,  niii  videam  miiii  te  ami-  Je^acci 


Vades  abSi: 
te  accipiain. 


cum  eile,  Antipho. 
yNunc  quiate  amicum  mihiexperior  elTe,  credirurtibi. 
An.  Vocem  ego  te  ad  me  ad  coenam .  frater  tuus  nift  dixilfct 

mihi  f 
Te  apudfeccrnaturum  eile  hodie  ,  cum  mead  feadcoenam 

vocar. 
Et  magis  par  faerat  me  4are  vobis  ccenam  ad venientlbus  j 
Qwam  rne  ad illum  promittere,  niii nollem  ei advorfarier. 
loNuncmegratiam  absteinireverbisnihildefidero : 
Cras  apud  me  eritis,  6c  tu  &iUe,  cum  voftris  uxoribus» ' 

Pa.  Et 


4-  Q  .Jtii  ahs  /JF.]  Vide  notas  Moftel- 

»3^3jia:  I.  3.67. 

<.  Crfi^?.-}/r.  ]  Scilicct  a  me.  quafi  di-     -.. 

cat:  Cieditoi  fio  tibi  fine  {.n-sdibus  ;j  tumhabeOi  PsuA. 


neque  f3tisfa<3:ionem  ullana  defidero. 
quam  rem  ipfanij  qua  te  -5c  amicum  ml- 
hi,  t<  benevolentcm  tflcj  iatis  coropcr" 


16. 'Vt 


A  G  T  U  S   IV.    S  C  E  N  A    I.  455 

Pa.  Etapudme  peiendie.  namilleheri  me  jamvo-    ^J^^^l 

caverat 
In  hunc  diem.  fed  (atin  ego  tecum  pacificatus fum ,  Antipho  ? 
An.  Quando  ita  rem  gtfliftis ,  uti  vus  veiiem ,  amicos  atque 

addecet, 
i^  Pax  commerciumque  eft  vobis  mecum.  nam  hoc  tu  facico 

cogires, 
Ut  CUIQJLIE  HOMINI  RES  parata eft ,  firmi ami- 

ci  funt:  fi  resiaisa  labat, 
Itidem  amici  collabafcunt.  RES  AMICOS  INVENIT. 
Ep.  Jam  redeo.  nimia  eft  voluptas,  (i  diu  abfueris  a  domo  > 
Domum  fi  redieris,  fi  tibi  nulia  eft  ^egritudo  animo  obviam. 
.2.0  Nam  ica  me  ablente  familiarem  rem  uxor  curavit  meam , 
Omniummeexilematque  inanem  fecit  xgritudi-  mTeiaS!''"' 

num. 
-     Sed  eccum  fratrem  Pamphilippum ,  inceiit  cum  focero  fuo.  . 
Pa.  Quid  agicur,  Epignome  ?  Ep.  quid  tu  ?  quamdudumitt 

portum  v^enis 
Hucr  Pa.  iongifsume.  Ep.  poftilia  jam  ifte  eft  tranquillus 

tibi  ? 
5  An.  Magis  quam  mare,  quo  ambo  eftis  vedi.  Ep.  fadsiit 

alias  res  foles. 
Hodieneexoneramusnavem,frater?  Pa.  clementer  volo, 
Noiiiiet  potius  oneremus  vlciisatim  voluptatibus. 
Quam  mox  coda  eft  coena  .^  impranfusegodim.  Ep.  abi  m« 

tro  ad  me,  Sc  lava. 
Pa.  Deosfaiutatumatqueuxorem  modo  intro  devortoi:  do- 

mum, 

Ep.  Apud 


15.  Vt  cuiijue  homtni  m.]  !mo  adu- 
latorcs  adveifa  foituna  fugat ,  non  ami- 
cos,  quibus  nullum  pretium  in  amicitia 
placet,pra:ter ipfam.  Paupertas  fola artii- 
cos  reiinet  &  oftendit  in  vcro  fuo  vul- 
tu.   TAubmATinus. 

18.  /«wr.-<iM.]ErrathicLamb.Vcrba 
domo  egredientis  funt,  fed  ad  familiares 
pronunciata ,  quibus  fe  mox  rediturum 
iffirmat.  Nam  forte  fortuna  incidit  in 
Famphiiip.  non  deftinato.  ^tid. 
Tofn.  JI. 


24..  LongijffuTne.  ]  Dudum  veni. 

26.  Clementer.^  Non  nimis  propere. 

27.  0«er^w«*.]Feftiviter  &  concinne, 
Etenim  ad  exonerationern,  qus  pi2Cef- 
ferat ,  allufum.  Quam  metaphors for- 
mametiamMil.ad.  3.  i-  amplexuseft; 
Onera  tehHaritudine.  Donz.  ViciJ/ati/n.J 
Id  eft,  per  vices.  Nen. 

29.  Deos  falutaium.  1  Salutaredeos , 
proDeosadorare.  VideTuineb.  lib.  25. 
cap. I* 

Ec  33.  ^«"'i' 


454  Stighus. 

3  o  Ep.  Apud  nos  eccilla  feftinat  cum  fbrore  uxor  tua. 

Pa.  Oprumum  eft.  jam  iftoc  morae  minus  erit.  Ep.  jam  ego 

apud  te  ero. 
An.  Priufquamabis,pr^rente  tehulc  apologumagereunum 

woio. 
Ep.  Maxume.  An.  fuit  olim ,  quafi  ego  fum,  fenex  :  eifilise: 
Du^  erant,  quali  nunc  meas  funt ;  qx  erant  duobus  nuptae  fra- 
tribus, 
3  5  Quali  nunc  meas  funt  vobis.  Pa.  miror ,  quo  evafuru  ft  apo- 
logus. 
An.  Eratrainoriiiliadolefcentifidicina&  tibicina; 
Peregreadvexeratquafi  nunc  tu :  kd  ille  erat  coelebs  fenex, 
Quafi  ego  nunc  fum.  Pa.  perge  porro.  praefens  hic  quidem 

eft  apologus. 
An.  Deinde  fenex  ille  illi  dixit,  quojus  erat  tibicina , 
4oQuafi  ego  nunc  tibidico.  Pa.  auicuito,  atque  animumad- 
vorto  fedulo. 
An.  Ego  tibi  meam  filiam, bene quicum  cubitares,  dedi. 
Nunc  mihi  reddi  ego  sequom  elfe  abs  te  ,  qui  cum  cubi- 

tem,  cenfeo. 
Pa.  Quis  iftuc  dicit  ?  anillequafi  tu  ?  An.  quafi  ego  nunc 

dico  tibi. 
Immo  duas  dabo,  inquit  ille  adolefcens ,  una  fi  parum  eft : ', 
45  Et  fi  duarum  pcsnitebit,  inqUit .  addentur  dua;. 

Pa.  Quis  iiluc,  quaefo  ?  an  ille,  quafi  ego  ?  An.  is  ipfe, 

quafi  tu;   tfim  fenex 
llle,  quafiego,  fi  vis,  inquit,  quattuorfanedato: 
Dumequidem,  hercle,  quod  edant  addas:  meum  ne  con- 

truncent  cibum. 
Pa.  Videlicet  parcum  illum  fuifTe  fenem ,  qui  dixerit: 

Quo- 

49.  Videlicet.^^Biystduslegh:  i^uihsc 
dixerit  5  hoc  fenfu  :  Inique  &  foidide  ni- 
mis  facere  fenem ,  qui  fuapte  fpontc 
munificum  ulterius  porro  fumptibus 
onerare  pergat.  eft  enim  proprie  PoB- 
ceri  apud  JCtos,  quum  ultro  ofFerimus, 
&  PoUicitatio  folius  oflferentis  promiffio, 
Undc ie£te efl; in  Cafina a&t.^.z.  operam 

t{x«ri$ 


■    ^l,  ^aftegofum.^lY.^^.^^idi.^.i.J. 

38.  Pr£jens  hic.  ]  Scilicet,  quia  nos 
inrepraelentifunus,  in  quorumperfo- 
nasApologus  ifte  examuflira  convenit. 
Taubmannui. 

4  ? .  /j  ipfe,quaft  tu.']  Is  ipfe  adolefcens, 
quaii   ti^  krxzK  ,    dixit  illa  fupeiioia. 


ACTUSIV.     S  C  E  M  A   I.  ^Jj 

50  Quoniam  ille  illi  poliicctnr ,  qui  eum  cibum  popofcerit. 
An.  Videlicec  fuillc  iilum  ne^uam  adolercentem ,  qui  ilico, 
Ubi  iliepofcit,  denegavit  fe  dare  granum  tritici. 
.    Hercie ,  quia  cequom  poftulabat  ilie  (enex ,  quandoquidem 

Fili^e  illcT  dederat  dotem ,  accipere  pro  tibicina. 
J5  Pa.  Hercle  ,   ille  quidem  certo  adokfcens  do<51:e  vorfutus 
fuit, 
Qui  feni  illi  concubinam  dare  doratam  noluit. 
An.  Senexquidem voIui.t,fipo(Iet  indipifcidecibo: 
Quia  jiequit,  qua  lege  licuit,  veile  dixit  fieri. 
Fiar,  ille  inquit  adolefcens.  facis  benigne,  inquir fenex. 
^oHabeon'  rem  fadam  ?  inquit.  faciam  ita,  inquit,  ut  fieri 
voles. 
Sed  ego  ibo  intro ,  &gratulabor  voftrum  adventum  filiis. 
Pofteaibolavatuminpilum:  ibi  fovebo  kncda-     ^^lZnilaW 

tem  meam. 
Pofl  ubi  lavero ,  otioitis  vos  opperiar  accubans. 
Pa.  Graphicum  mortalem  Antiphonem :  ut  Apologum  fe- 
cit ,  quam  fabre ! 
^j  llt  jam  nunc  fceleftus  eire  ducit  pro  adolefcentulo !    Srrrofdof "' 
Dabitur  homini  amica ,  no6lu  qu^  in  ledo  accendec  ££  °'""''' 

fenem : 
Namque  ,  edepol ,  aliud  quidem  illi  quid  amica  opus  fit , 

-   nefcio. 
Sed  quid  agit  parafitus  nofter  Gelafimus  ?  etiam  valet  ? 

Ep.Vidi 


nxovM  poUiceor  fora^i  quaji  cateSa.  Placet 
aurem  ,  ur  cum  inrerrcgarione  potius 
reftribatur:  ^ieum  ct hum popofierit  ?  ro 
SlSft,  adverb.  ur  fiat  fcilicet.  Dout. 

SI.  Videlicet  fuijfe  tllum.l^  Mf.  Utcr- 
que:  Viddtcetmn  fuijfe.  Foite  :  Videlicet 
imo  fuijfe.  Corrigit  enim ,  quod  dixcrar 
Pamphilippus:  &  hanc  parriculam  non 
femperinchoare  orationem  fupranota- 
Vimus.  Gronov. 

57-  Ir^dipifticibo.']  Cumpuellis  etiam 
alimoniani  obtinere. 

6 z . ^  Ptlum.  ]  Malim  legl ;  Pyeltim ,  id 
eft,  balncumfciiJabrura.l.  Polluxl.io. 
16.  U-jO.<^-' ,  VMamplnmtin^Hovettres 


lavahant.  Lambin.  Probo  conjefturam 
Lambini  legentis,  ibolavatum  \x\  pye- 
lum  ,  hoc  eft  ,  TWiKLv.  Nihil  verius. 
Salmaf. 

64.  Fabre.l^l^X  eft,  artincicfe.  L. 

66.  .^ccendet  fenem.]  Ulo,  aceendere 
putatPamphilippusAntiphoni,tanquara 
feni  decrepito,  amicam  juvCnculam  nul- 
li  ufui  eflc,ni(i  ut  eum  complexu  fuofo- 
veat&calefaciat :  quodDavidi  regi  fa- 
ftum  ex  facra  hiftoria  didicimus.  ^.c- 
cendefe  igitur  non  erir  hic  libidinem 
alicui  concitare ,  fed  vero  corpus  fenj- 
le  &  egelidura  foveie  ac  concalefacere. 
Schop. 

Ee  2  70. N# 


45^  S     T     I     C     H     u     s. 

Ep.  Vidi  edepol  hominem  haud  perdudum.  Pa.  quidagitl 
Er.  quod  famclicus. 
70  Pa.  Quiii  vocafti  hominem  ad  ccenam  ?  Ep.  ne  quid  adve- 
niens  perderem. 
Atque  eccum  tibi  lupum  in  fermone  jprxfens  efurlcns  adeft. 
Pa.  Ludificemur  hominem.    Ep.  capti  conhlii  memorcm 
moncs. 


7©.  Ne  quid  adveniens  perderet».  ~\  O- 
ratio  abrupra,  Gelafimo  prxterexfpefta- 
tionem  confpefto.  Plena  efiet  5  Non  in- 
vitaviad  coenam  Gelafimum,  ne  quid 
ftatimadveniens  perderem,  meisfum- 
ptibus  coena  parafito  apparata.  Boxhorn. 
Ne  quid  adveaiens.  ]  Male  hic  interroga- 
tionem  facit  Acidalius :  fed  necabrupta 
eitoratio  ,  quafi  Gelafimopraeter  exfpe- 
drationem  confpedo.  Refponfioeft  in- 
tegra,  &  minime  obfcura,  ad  interroga- 
tionem  :  Cur  non  vocafti  5  Ne  quid  ipfo 
in  leditu  perderem.  Non  poterat  enim 


ignoraref  quirogabat,  &malum  hoe 
omcn  in  principio  efle :  8c  quod  in  para- 
fitum  impenditur,  perdi..ltaque  nihili 
plcniusrequititoratio.  Gronov.  j 

71.  Lupttm  in  psrmone.  ]  Sermo  proi 
familiari  colloquio.  cadem  eft  vii 
verbi  Fabula:  undc  fabulari .-  quod  & 
elegans  &  veteribus  eft  pervulgatum,] 
vix  notum  in   eo   fignificatu 


hodie  vix  notum  in  ea  iignmcacu 
Terent.  Adelph.  ad.  4.  i-  Lupm 
bula:  quod  Plautus  >   in  fermone^ 


hinc  Terent.  Adejph.  act.  4.  !•  Lupm 
in  fabula:  quod  Plautus  >  in  fermone^ 
Donatus  6c  alii  minus  le^e  accipiunt. 
Gifan, 


ACTUS    QUARTI      SCENA   SeCUNDA. 
GELASIMUS,    PAMPHILIPPUS,    EPIGNOMUS. 

SED  ita quod  occcepi  narrare  vobis  \  cum  hic  non  affui , 
Cum  amicis  deliberavi  jam,  &  cum  cognatis  meis : 
Ita  mihi  audlores  fuere  ,   ut  cgomet  me  hodie  jugularetn 

fame. 
Sed  videone  ego  Pamphilippum  cum  fratre  Epignomo  ?  atque 
is  eft. 
5  Aggrediarhominem.  fperatePamphilippe,  6  fpes  mea, 
O  meavita,  6  mea  voluptas,  faive.  falvom  gaudeo  , 
Percgreteinpatriamrediisefalvom.  Pa.  faive,  Geiafime. 
^  GE.Va- 


\.  Q^ED  tVrf /7»ofif  ocf«/>;.']  Nihilcaufae 
(J/ eft,  curiisadftipulemur,  quihuic 
fbenae  principium  deelTe  volunt-  Haud 
dubie  refpexit  Gelafimus  ad  iilaultima 
icenaeultimaj  aft.3. 
Certum  efl  amicos  convocare  ,  ut  conftt- 

Um  y 

^alegeme  nmcefurire  oporte&t» 


Hoc  crgo  vult  hoc  loco ;  Quod  jam  ati- 
te  narrare  vobis  occoepi,  convocavi  ami' 
cQs  ,  ut  confukrem,  qualegemenunc 
efurire  oporteret.  Interea  autem  duin 
abfui  a  vobis,  cum  amicis  convocatis 
deliberavi  &decrevi,ut  egomet  meho» 
die  fame  jugularem.  Nihil  planius.| 
Boxhorn. 

8.   Suf^ 


ACTUS   IV.    SCENA  II.  457 

Ge.  Valuiftin'  bene  f  Pa.  fuftentavi  fedulo.   Ge.  edepol, 

gaudeo. 
Edepol  nae  egomet  niihi  modium  nunc  mille  elle  argcnti 

velim. 
I  o  Ep.  Quid  eo  tibi  opus  eft  ?  Ge.  hunc ad  coenam hercle  ut  vo- 

cem,  tenonvocem. 
Ep.  Advorfum  te  fabulare  illud  quidem.  Ge,  ambos  ut  vo- 

cem. 
Ep.  Edepoltevocemlibenter,  (i  (uperfiat  locus. 
Ge.  Quin  tu.  ftans  obftrufero  aliquid  ftrenue.    Ep.  immo 

unum  iioc  poteft. 
Ge.  Quid  ?  Ep.  ubi  convivae  abierint ,  lum  venias.  Ge.  vas 

ietati  tu2 ! 

ij  Ep.  Una  lautum,  non  ad  coenam  dico.  Ge.  Di  te  perduint ! 
Quidais,Pamphilippe?  Pa.  adcoenam,  hercle ,  alio  promill 

foras. 
Ge.  Quid,  foras?  PA.forashercIevero.  GE.qui,malum,ti- 

bi  lallb  libet 
Foris  coenare  ?  Pa.  utrum  tu  cenfes  ?  Ge.  jubedomicoenam 

coqui, 
Atqueadiilumrenunciari.  Pa.  folus  coenabodomi? 
oGe.  Nonenimfolus.  mevocato.  PA.atillenefuccenfeac, 
Meaquicaufsa  fumptum  fecit.  Ge.  facileexcufaripoteftj 
Mihi  modo  aufculta :  jube  domi  cocnam  coqui.  Ep.  nonmc 

quidem 
Faciet  audtore  ,   hodie  ut  illum  decipiat.    Ge.  non  tu  hinc 

abis  ? 
Nifi  me  non  pcrfpicere  cenfes  quid  agas,  cave  fis  tu  tibi. 
jNam  illic  homo  tuam  ha-reditacem  inhiat ,   quafi  efuriens 

lupus. 
Non  tu  fcis,  quam  eftlidtenrur  homines  nodu  hic  in  via  ? 
Pa.  Tanto  plureis,  qui  defendant,  ire  advorfum  jufsero. 

Ep.  Non 

8 .  Suftenfavi  fedulo.  ]'  Vide  Notas  fu-    ftrenue  poflum  aliquid  obftruere.  ^ox- 
ira,   i-z.i^.  horn. 

13.     ^in  tu   ftans.  2    Diftingue  j         J  9.  Vtrumtu  cenfes  F^jSdl  meiomi 
lutn  tu?ftans  ohftrufero  alifjutd.  Qmn    CCEnarean  foris.  Lambinus. 
i  me   invitas  ,    etiamfi   non   fuper-        19,  Renumtaxi.^  SciJicet  te  nonitu- 
at  locus  ad  fcdendum.   Stans  etiain  j  jura. 

Ee  3  ii.Pet 


41?  S     T     I     C     H     u     s. 

Ep.  Non  k  ,   non  ic :  quia  tanto  opere  fuades  ne  ebitat. 

Ge.  jube 
Domi  mihi ,  tibi ,  tuaeque  uxori  celeriter  coenam  coqui. 
I  o  Si,  hercle,  faxis,  non  opinor  dices ,  deceptum  fore. 

Pa.  Per  hanc  tibi  ccenam  incccnato ,  Gelalime ,  efse  hodie 

licet. 
Ge.  Ibiine  ad  ccenam  foras  ?  Pa.  apud  fratrem  c(Eno,  in 

proxumo. 
Ge.  Certumneeft?  Pa,  certum,  Ge.  edepol  te  hodie  lapi- 

de  percullam  veiim. 
Pa,  Non  metiio  :.per  hortum  tranfibo  ,   non  prodibo  in 

publicum. 
I5EP.  Quidagis,  Gelaiime  ?   Ge.  oratorestuaccipis:  habeas 

tibi. 
Ep.Tua,  pol,  refertenim.  Ge.  (iquidemmearefert,  ope-* 

ra  utere, 
Pofce.  Ep,  edepol  tibi,  opinor ,  etiam  uni  locum  confpicor. 
Ubi  accubes.  Pa,  fane  ficiundum  cenfeo.   Ge.  6  lux  op- 

pidi! 
Ep,  Siartepoterisaccubare.  Ge.  velintercuneosferreos. 
40  Tantiilum  loci  ubi  cateilus  cubet ,  id  mihi  (at  eft  loci. 

Ep.  Exorabo  aiiquo  modo.  veni.  Ge.  huccine  ?   Ep.  immo 

in  carcerem; 
Nam  hic  quidem  meiiorem  Genium  tiium  non  facies.  ea- 

mus ,  tu, 

Pa,  Deos 

39.  Intercmeoi.']  Id  eft,  vel  in  at- 
ftifiimopoteroaccumbere  loco  ,  qualis 
eft  inter  cuneos  ,  quibus  aliquid  duohus 
firaul  inditis5c  adaftis.magisadftringi^ 
tur ,  vel  duriflimumlignumfinditur  « 
difciuditur  :  tum  enim  inter  duosftcl 
adadlos  patet  tantum  tenuiffima  rima. 
Ttir?ieb, 

41.  Ep-  EA-or/ziff  tf//^«o.  3  Refte.  Epi- 
.gnomus  enim  erat  convivator :  &  hicab 
liorpitibusruisaliquomodo  fe  polliccr 
turimpetraturum,  utardiuscubareve- 
lint,  Gelafimo  recepto :  acfimul  eum 
venire  jubet-  Minime  tamen  ferio, 
fed  magisiudificandi  hominis  efuriofi. 

jo.  CAta- 


31.  Ferhanctibicamm.']  Si  nulla  tibi 
alia  coena  parata  eft,  quam  ea  qux  domi 
noftra.  parabitur,  incoenatus  hodie  doi- 
jnies.  Lamb. 

3  j.  Lapide.']  De infolentia  Athenicn- 
fium  juvenum  ,  vide  notas  Amphitr. 
9C^.  r.  r.  i.&Trinum.  a6l.  z.  2. 

3  6 .  Opera  utere,pofce.  Ep.  edepol.~\  Ele- 
gantcr.Quii  beneficium  alicui  offerebantj 
arque  uti  eum  amicitia  jubebant  :  his 
fere  verbis  id  faciebant :  Tua,  opera  eft  : 
tttere^  pofce.  Aul, adt.  z.  {c.  i.  Jam  ergo 
ParafitLis,  quodeam  deceret,  Epigno- 
mum  pofcere  fuam  operam  ,  &  uti  ea  in 
edendo  jubet  3  qui  ip(i  tam  amicus  lit, 
q^tiamc^uifquampoliit.  P^lmer, 


A  C  T  U  S  I V.     S  C  E  N  A   IL  4^^ 

Pa.  Deosfalutabomodo,  pofteaadte  continuo  tranfeo. 
Ge,  Quid  igitur  ?    Ep.   dixi  equidem ,  in  carcerem  ires, 

Ge.  quin  jufseris, 
45  Eo  quoque  ibo.  Ep.  Di  immortales!  hic  quidem  in  rum- 

mam  crucem 
Coena  aut  prandio  perduci  poteft.  Ge.  ita  ingenium  meum 

eft; 
Quicumvis  depugno  multo  facilius ,  quam  cum  Fame. 
Pa.  Non  ergo  is  tu  ?  apud  me  fatis  fpedata  eft  mihi  jam  tua 

felicitas : 
Dum  parafitus  mihi atque  fratri  fuifti ,  rem  confregimus. 
joNuncegonolo  e  Gelafimo  miiiite  Catagelafimum. 

Ge.  Jamne  abifti  ?    Gelafime  ,    vide  ,   quid   es  capturus 

confilii. 
Egone  ?  tune  ?   mihine  ?   tibine  ?  vides  ,   ut  annona  efl; 


gravis 


Vides,  benignitateshominumutperiere&  prothymis: 
Vides  ,  ridiculo5  nihiiifieri,  atqueipfosparafitarier. 
15  Nunquam,  edepol,  me  vivom  quifquam  in  craftinum  prolpi- 
ciet  diem  •, 
Nam  mihi  jamintuspotione  vinceaonerabogulam. 
Neque  ego  hoc  committam ,  ut  homines  mortuum  me  di- 
cant  fame. 


50.  Catagelajtmum.  ^  Nolo  te  c  ri- 
diculo  &  urbano  rifum  movente,  fie- 
xi  deiidiculum  &  derifui  efie*  Lam- 
binuf. 

S I  •  KAbifli.  ~\  yAhiifli  avT/  tS  ohiifli . 
poficum  fufpicor.  yAijitionem  enim  pro 
moite  J\j(TZi-fliudu;  vitandx,  veteres  u- 
fuipaffe,  notum  ex  Fefto.  ut  femetipfum 
interioget  Parafitus  ,  quafi  ambigens, 
uttumne  intervivos  an  mortuospotius 
numerari    porro  debeat    occifiifimus. 

S3.  Prothymia.']  Animoium  alacri- 
tates,  piomptae  voluntates»  Pfeud.  ad. 
S.  I. 


54.  Ipfos  parajttarier.  "]  A  .divitibus 
ut  a  paiafitis,  captari acladari.  Lam- 
binui. 

$6.  Totione  vincea.']  Lepide  ,  ita 
me  Deus  amat  ,  laqueum  vocat  po- 
tionem  vinceam  :  ac  potionem  qui- 
dem ,  quod  Cum  potum  guttur  foleat 
tranfmittere  ipfi  inditum  ,  inditur  &c 
induirur  eilaqueus,  quafi  tranfmilfu- 
ro:  vinceam  autem  a  vinciendo  venu- 
fte  deflexit  ,  &  ad  poiionem  vineam 
vel  vinaceam  interim  eleganter  allufit, 
quod  laqueo  collum  vinciatur.  Vincea, 
(  vel  ut  alii ,  vitea , )  continens  eft  Fe- 
fto.  Turneh, 


Ee  4 


ACTUS 


'4iO  S     T     I      C     H     u     s. 

ACTUS  QUINTI  SCENA  PRIMA. 

S    T    I    C    H     U    S. 

MOre  hoc  fit,  atqne  ftulte ,  mea  fententia : 
Si  quem  hominem  exfpedtant^eum  (blent  provKere : 
Qui  hercleillacaufsanihiiocius  venir. 
Idem  ego  nunc  facio ,  qui  provifo  Sagarinum , 
j  Qui  nihil  ocius  vcnit  tamen  hac  gratia.  hfio'cuius™' 

Jam  hercie  ego  decumbam  folus ,  fi  i lle  huc  non  venit. 
Cadum  modo  hinc  a  me  huc  cum  vino  transferam : 
Poftea  accumbam.  quafi  fenex  tabefcit  dies, 

ACTUS     QUINTI     SCENA    SeCUNDA. 
SAGARINUS,STICHUS. 

SAlveteAthenae,  quasnutrices  Gtxcix, 
Terra  herilis  patria ,  te  video  libens.  J^S^ ^tna* 

Sed  amica  mea  &  conferva  quid  agat  Stephanium , 
Cura  eft ,  ut  valeat.  nam  Sticlio  mandaveram , 
5  Salutem  ut  nunciaret  5  atque  ei  ut  diceret , 
Me  hodie  venturum,  ut  coenam  coqueret  temperi. 
SedSticliuseftiiicquidem.  St.  fecifti,  here,  facetias, 
Cum  hocdonavifti  dono  tuum  fervum  Sticlium. 
Pro  Di  immortales ,  quot  ego  voluptates  fero  I 
loQuotrifiones,  quot  jocos,  quotfavia, 
Saitationes,  blanditias  ,  prothymiasl 
Sa.  Stiche.  St.  hem.  Sa.  quidfit?  St.  euge,  Sagarme  le- 

pidifsume ! 
Fero  convivam  Dionyfium  mihique  &  tibi. 
Namque  edepol  coena  dicla  eft ,  locus  liber  datus  eft 
'I5  Mihi  Sc  tibiapud  vos:  nam  apudnos  eft  convivium. 
Ibi  vofter  coenat  cum  uxore  adeo  dc  Antipho. 

Ibidem 


j.  Q  ^hete.  J  Vidc  notas  Bacch.  aft. 

»32.  fc.  I.  fC  1. 

i5.  Hi  vojler  coenat.^  Nam  convi- 
^um  erat  apud  ipfura  ,  Epignomum 
nempe,  cujus  fcivus  ifte  Stichus.  ita 
snoxpuditilfime  vulgatur,  Ibid.  hactfiy 


nofier.  qnod  corrigendum  ;  Jtidemherus 
es  nojier.  Apud  Epignomum  heium 
ipfius,  erantin  convivioSagariniherus 
Pamphilippus,  cumuxore  &  Antipho- 
ne.  Contra  liber  locus  crat  dztusfems 
apud  Famphilipp.  ubi  inteteavicem  heri 

Sagari- 


ACTUSV.    SCENA  III. 

Ibidem  herus  ert  nofter.  hoc  mihi  dono  dariim'  ft. 
Sa.  Quis  fomniavitaurnm  ?  St.  quididad  te  attinet  ? 
Prointulavarepropera.  Sa.  lautus  fum.  St.  opcume: 
20  Sequere  ergo  liac  meintro.  S  a.  ego  vero  fequor. 
St.  Voloeiuamushodie.  peregrina  omnia 
Relinque;  Athenasnunccoiamus:  fequereme. 
Sa.  Sequor  ,    dc  domum  redeundi  principium 

piacet. 
Bonafcsevafkrenaque  obviam  occeflit  mihi. 


441 


■^dd.  red- 

«UDtl. 


Sagarinum  fibi  &  xquedominum  con- 
vivii  fore,StichusIudibandus  ait.  ^tid. 
Et^nripho.']  Sic  volunt  diftum  pro  An- 
tiphone  :  quemadmodum  Tranium  pro 
Tranione  in  Moflellaria.  Quafi  copula 
Et  hic  conjungeret  neceflario  xa  Vxore 
&  ^ntipho,  ac  non  vojfer  &  ^ntipho.  Ita 
enim  piorius  accipicndum  quall  didum 
eflet :  Ibi  ccenat  Antipho  6c  vefter  herus 
comuxore.  Gronov. 

18.  ^ik  fomniavit.  ]  Turnebus  hanc 
fententiamfacit :  ^iifomniavit aurumt 
id  cft,  quis  furatus  eft  aurum  ?  Somnia- 
Tor,  inquit,  idem  qui  dormitator.  Addit 
deindeexempIumTrinummcubi  der- 
TnitattrjxoQtxxinnm  furem  ligniiicet,qua2 
omnia  fane illo  viro  indigna  funr.  Nam 
fi  ea  (cntentia  fpcftaietur ,  reponendum 


fuit  5  tjuii  fMmmanAvit  aurum  P^Summa- 
tiare  enim ,  fubducere&  furarieft.  Sed 
mihifimplicinimumquodeft,probatur  • 
Sa.  ^uobfenavit  ?  Sr.aurttm  :  cjtnd 
td  &c.  Stichus,  Caena,  inquit,  dida  eft, 
&vinummihidonodatum.tum  Sagari- 
nus.Quisergo,  inquitjobfonavit:  Nam 
decadodixerat  folum  Stichusj  de  cfca 
nihil.  Palmer. 

zi.  Volo  eluamw.']  Quicquid  peculii 
eft,  profundamus.  Lamh. 

24.  Bona  ftava  ftrenaque.  J  Scava  quid 
fit,  diximusPfeud.aft.  4.  7.  39,  Strenam 
vocamui,  \x\o^n\t.'Et^n$,quxdatur die  rtli- 
giofo,emitiii  boni gratia,  a  numero  quofgni^ 
ficatur,alterum  tertiumcjue  venturumfmi- 
iu  commodi,  vtltitt  trenam,  prapofta  S  lit- 
tera  5  ut  inloco  &  lite  folebant  anttqui. 


Z. 


ACTUS     QUINTI    SCENA   TeRTIA. 
STEPHANlUM. 

Tl^  Irum^ideri  nemini  voftrum  volo,  fpe(51:atores , 

lyi  Quid  ego  hinc,  qux  iliic  habito,  exeam :  faciam  vos  cer- 

tiores. 
Domo  dudum  huc  arcejflita  (um  quoniam  nun-    ^•'"'-  ^"°"'^™  i^"» 

r,  A  *-»"i*         nunciatumeii. 

ciatum  eft, 
Iftarum  venturos  viros.  ibi  feftinamus  omnes , 
5  Ledis  fternendis  ftuduimus,  munditiifque  apparandis. 
Interillud  tamen  negotium  meis  curavi  amicis , 
Sticho  6C  confervo  Sagarino  meo,  cosna  coda  ut  efser. 

Stichus 

H/»c.]ExsdibusEpignomi.  L.  [^^t/q  Cxteroquiegoaliquemprivatum 
8.  Uttrtime^Q  curando  id  alie-  i  mjfi.quiid  curaret  Scccqueiet.  Lambi». 

Ee  5 


44t  S     T    I     c     H     u     s. 

Scichns  obfonatus  eft.  caeterum  ego  curando  Id  allegavi. 
Nuncibo  hinc ,  &amicos  meoscurabo  hic  adveniences. 


A 


ACTUS    Q^INTl   SCENA    QUARTA. 
SAGARINUS,    STICHUS. 

Gite  ,   ite  foras ,    ferte  pompam.   cado  te  praeiicio, 
Stiche. 
Omnibus  modis  temperare  certum'  ft  noftrum  hodie  convi- 

vium. 
ItameDi  amem,  lepide  accipiemur,   cum  hoc  recipiamur 

in  loeo. 
Quifquisprsecereat,  comifsatumvolovocari.  St.  convenitj 
5  Dum  quidem ,  hercle  ,  quifque  veniat  cum  vino  fuo.  nam 
hinc  quidem 
Hodie  polludura,  praster  nos,  jadura  dabitur  nemini. 
Nofmec  inter  nos  miniftremus ,  monotrophe.  hoc  convi- 

vium  eft 
Pro  opibus  noftris  fatis  commodule ,  nucibus ,  fabulis,  ficulis , 
Oieaintrybiio,  lupilli  comminuto  cruftulo.  nuwauft."''" 

Sat 


<f.  f  "Y  Jnc  quidem  hodie  PoUuSiura  pra- 
±~X  ternosjaHura.']  SicMff. j<?(3«r<t. 
inquio ,  non  jam ,  ut  fecitCamerarius : 
cui  fcilicet  magnum  pondus  addiderunt, 
nihil  aliud,quam  quiafic  fententia  aper- 
ta  eft,  ita  fe  malle  profefii.  Ex  Gutherio 
adlcribunt  folLvMuram  efle  partem  Her- 
culanam  ,  quamBudaus  maledeferali 
cosna  interpretetur.  Gruteri  tQ.jaCluram 
lelpicere  ad  illorum  iter  maritimum  : 
iibircilicet  adjiciebatur  in  altum  omne 
id,quod  gravaret  naves.prsfentaneo  ve- 
ftorum  damno.  Fuerunt etiam ,  qui  fub 
vocabulo  jaStura  talorum  jaftum  imagi- 
narentur.  Qus  omnia  facile  averfere. 
Scribenbum.  Hac^iohinc.  PoBaSiuram- 
hil  eft  aliud  quam  epulum  vel  convi- 
vium.  Quia  enim  qui  decimam  polluce- 
lent  Herculi,c(£nam  popularcm  dabant, 
ideo  in  Rudente  estrema  poUuCii  mhil 
f/r,dicit  pro  eo,  quod  eft:  nihil  appa- 
rati  ad  ccenam  :  &  hic  poUu^ura, convi- 
viurn»  JafturjE  autem  eft »  ubi  figmfi- 


centIargitiones&  liberalitatesin  publi- 
cum  gratiam  plebis  promerendi  ergo : 
quo  in  genere  omnia  erant  proprie  dida 
poUuHa:  dei  Herculis  nomen  praetexe- 
bant,c3Eterum  homines  colebant.De  his 
ja£iuris  vide  4.  de  pec  vet.  cap.  4-  Sic 
igitni  ja^uram  dixit  pro  fua  cujufquc 
portione  de  illo,quod  in  commune  con- 
ferebaturac  prjcbebatur.  Jam  intelligis 
lem  plane,  nihil  obnoxie :  Hac  quident 
hodie  PoUuSiura  prater  nosjaiiura  dabitur 
nemini.  ideft:  Hac  coena  vel  epulo  prae- 
ter  nos  ,  pars  dabitur  nemini.  Grono- 
niw' 

7.  Monotrophe.~\  Stichus  Sagarinum 
appelIatwo«ofre/?/3a?»,  quodfoIusfit,nec 
contubernalem  habeat  ancillam,  nec  vi- 
carium :  qui  enim  talis  eft ,  ipfe fibi  mi- 
nifter  effe  cogitur  ,  folufque  vefcitur. 
Turneb.  JHonotrophe  accipio,ut  fit  adver- 
bium,  hocfenfu:  Nos  fimus  ipfinobis 
miniftrij  utii,  qui  foli  vivunt,  niini- 
ftioqtiecarent.  G.LongoL 

1 2.  BAtli'' 


A  C  T  U  S  V.    S  C  E  N  A  I V.  445 

2  o  Sat  eft.  S  E  R  V  O  homini  modefte  melius  facere  rnmptumj 

quam  amplitcr. 
SUUM  quemque  decet.  quibus  divitias  domifunt,   (ca- 

phio  &  Cvintharis, 
B:.tiolisbibunt:  atnosnoftro  Samiolo  poterio         r..r«. batiods. 
Tamen  vivimus  :    nos  tam.en  eiiicimus  pro  opibus  noftra 

mcEnici. 
Sa.  Amica^  uter  utrubi  accumbamus  ?  St.  abi  tu  (ane  fupe- 

rior. 
1 5  Atque  adeo  ut  tu  fcire  poflis ,  fadum  ego  tecum  divido, 
Vide  utram  tibi  libet  etiamnum  capere,  cape  provinciam. 
Sa.  Quid  iftuc  eft  provincicC  ?  St.  utrum  Fontinali  an  Li- 

bero 
Imperiumteinhiberemavis?  Sa.  nimiohqnido  Libero. 
Sed  amica  mea  &c  tua  dum  comit ,  dumque  fe  exornat ,  nos 

volo 
ioTamenludereinrernos.  ftrategum  te  facio  huic  convivio. 
St.  Nimiumlepideinmentemvenit.  po-     fd'iio7-n'cr'acal-"^^^^ 

tius  in  iubfeilio  ^"^"^ '"  kdticis.' 

Cynice 

eflinaquaimpermm  habere.  Sententia 
elt :  Utrum  aqnx  aii  vino  prsefTs  mavis  ? 
Feftus:  FonTinalia,  fonttum  facra.  wiJe 
&  Roma  FontinaUf  porta.  Teitullianus 
Fontinalu,  dea  fonttHm.  Tum.  V.  N. 
Bacch.aft.  3.3.  44. 

20.  Ludere.  ]  V.  N.  Mil.  zdt.  2.Z.9, 
Strategum.']  V.  N.  Perf.  3^:.  5 .  i .  1  g. 

21.  In  fuhfeHio.']  In  humiliorefede, 
Cynicorummore.  Notumeftveteres5c 
Romanos  &  Grxcos  ,  non  fodifTe  ad 
menfam,  fed  accubuifle.  Quem  morciu 
etiamnum  plerufque  Oriens  udirpat.  A- 
liter  fuit  vetuftiffimis  illis  &  heroicis 
temponbus:  nam  Sc  Homerus  heroas 
fuos&  procos  Penelopes  fedentes  facit 
in  convivio :  &  Catullus  in  nuptiis  Pclei. 
Serviitem  ,  &fordidiinterdum  Cynici 
Plnlofcphi  ad  menfam  non  accurnbe- 
bant:  quo  refpexit  hic  Plautus.  immo 
&]iberiad  fulcra  leftornm  pedefque  pa- 
lentnm  fedentes  vefcebantur  :  quafi  lii., 
xurix  ritus  illi  xrati  ordinive  non  dcco- 
rus.  Vulgatus  tamen  mos  erat ,  accum- 

beie 


12.  Batioliibibunt.~\  F.  GaUoHi.  Vidc 
Noniumin  illa  voce.  Idem  Nonius  e.x 
Piauti  Colace  batiolarum  aurearum  me- 
minit  in  hacvoce.  ScriveriHi.  Samiolo.'] 
V.  N.  Bacch.  z€t.z.  2.  23. 

13.  Pro  opibtu.']  Comicus  in  Servi 
perfonadicit,  eorumimitatione  quipro 
fuis  opibusSc  facultatibus  non  deelTefe 
Reipub.  prardicant ,  fedfemunerafacere 
dicunt,  &  depatrimonio  fungendis  mu- 
neribus  impendere.  mcenia  enim  pro  mu- 
Tieniofdixitantique.  Tum. 

IS»  ^tqueadeo  ut  tu  fcire  pofii  ,  fa- 
flum.]  Pro  faSlo,  quod  habent  libri,non 
videtur  legendum  pa£lo.  Nullum  enim 
paclumheic  intervenit.  Sed  optionem 
datconfervo  fuo  hic S tichus ,  utrum  ve- 
lit.  Probaeftergodiftinftio  quxinali- 
quot  editionibus  invenitur  ;  .At^ue  adeo 
ut  tu  fcire  pofts  fa^ttm ,  ego  hoc  tecum  di- 
vido.  Salmaf 

18.  Imperium  te  inhibere.  ]  Fontinalify 
deusfontium:  unde  Fentinalia ,  vocata 
ficra.  Imper ium  3iutQm  inbtbere  Fontinali 


444  S    T    I    c    H    u     s. 

Cyniceacdpiemur,quamiQ  ledis.  Sa.  immoenlm  hic  ma- 

gis  efl;  dulcius. 
Sed  inteiim,  ftracege  nofter  cur  hic  ceisat  cantharus  ? 
Vide ,  quot  cyathos  bibimus.  Sy.  tot ,  quot  digiti  (unt  tibi 

in  manu. 
2j  Cantioe(lGra?ca:  yj  ^reVJg  tt/v',  >5  r^g  iriv  y    Tum.ii  ^Q,ici^iv\ 

yj  (xyj  rirloc^, 
Sa.  Tibi  propino  decuma  fonte :  tibi  tute     ^S^i  TforSff  &t 

inde,  ii  (apis. 
Benevos,  benenos,  benete,  beneme,  bene  noftram  etiam 

Stephanium, 
St.  Bibe ,  li  bibis.  Sa.  non  mora  erit  apud  me.  St.  edepol 

convivi  fat  eft, 
Modo  noftra  huc  amica  accedat  :  id  abeft  ,  aliud  nihil 

abeft. 

Sa.  Lepide 


berein  leSis:  &  hic  fere  talis.  Incoe- 
naculo  menfa  coliocabatur  lotunda.hu- 
inilis.inferiorum  quidem  hominum  tri 
pes ,  §c  ex  fimplici  ligno :  lauriorum  ci- 
trea  autacerna,autlamincaargentea  in- 
teda :  quam  pes  eburnus  fabrefa£lus,pa- 
ta  in  modum  Pardi  aut  Leonis ,  fuftine- 
bat.  Circum  menfam  tresutplurimum 
leftierant  ;ex  quo  Triclinii  nomen:  vel 
duoctiamj  quod  ?\mtniBidimum\0' 
car.  li  porroleftiinlhuebantur  auliis, 
purpura  aut a!ia  vefte  ftragula ,  pro copia 
sut  inopia  convivatoris.  Id  iub  horam 
coenJE  fiebar,  qua» erat  ut plurimum  diei 
nona.  Sed  priulquam  accumbcrent ,  to- 
gas  mutabant  veftibus,  quas  a  re  Ccenato- 
ria  dixerunt.  Tum  etiam  foleas  pedibus 
demebant,  ne  leftum  confpurcarent. 
Occupabantautem  terni  aut  plerumque 
quaterni  unum  lectum.  Si plares,  fordi- 
dum  habebatur.  Ita  fiebat,  ut  ex  una 
communi  menfa  vix  fupra  XII.  vefce- 
lentur.  Lipf.  ]am  de  modo  accumbendi ^ 
diximus  fupra  ad.  3.  z.  32. 

22.  Magts  dulcttn.^  V.  N.  Mensech. 
Prolog. 

25.  Cantio  eji  Gr&ca.  ]j  Id  eft,  ^ut 
^utnque  biht ,  auttres,  autnonquattuor. 
Nontjuattuor  autem ,  id  eft,  quinque. 
Hanc  cantionem  Euftath.  in  hb.  iotTst 


cdVor.  cxplicat&Athenasus  lib.  10.  fed 
aliter  videntur,quam  Plautusintelligere. 
Hic  enim  ad  namcrum  cyathorum  vini 
refert  :  ille  ad  aquae  &  vini  tempcratio- 
nem.  VidenotataadHorat.  3-  Ode.19. 
C^uidamleguntnon,  ji  ,a»  TirlAQ^c  ,fed 
}{^  ))  /xti'  ^irl ccQ^  y  id  e& ,  &  femiquat- 
tuor.  id  eft,  duo.  Atqueita  voluntfigni- 
ficare,  Stichum  velle  bibi  decem  cya- 
thos,  quot  litteris  conftet  nomen  amicae 
fux  S  T  E  p  H  A  N  I  u  M.  V.  N.  Pctfa  aft. 
S.  r.    Lambin. 

2  6.  Tibi  propino  decuma.~\  Ita  MfT. 
(ec,  &omn.  vett,  edd.  at  MfT.  pr.  decu- 
mam  a  fonte,  quod  valet,  aquxdecima 
parte  ,  auftoreTurnebo.  AtveroDou- 
za  ,  Hanc,  inquit,  ledlionem pro cor- 
ruptaducitLipiius,acreftituendum  hoc 
modo: 

Tibi  propino  detem ,  affunde  tu  tihi  ifide, 
fi  fapif. 
Nihilmeliusoccurrit  quam  Lipfiicon- 
je^uraeamque  unice  ptobo.  Tibi  propi- 
m  decem.    affmide  tibi  tute  inde  fi  fapif, 
Dixerat  Siichus   cantionem  effe  Gtx- 
I  cara,  «  Trhli  Tiii. »  Tf };  Tnv',  «  f/.STi^la.' 
I  Q^.  Refpondet  Sagarinus,Egoverotibi  j 
propino  decem  ,  quod  duplum  eft  ,cum 
I  illacantio  quinque  tantum  bibendapo- 
1  ciiia  ad  fummum  prascif  iat.  Salmaf 

30.  Le^id^ 


AcTUsV.    ScenaIV.  44^ 

3  o  Sa.  Lepide  hoc  adum  eft,  tibi  propino  cantharum  :  vinum  cu 
habes. 
Nimis  vellem  aliquid  pulpamenti.  St.  fi  horum  qux  afsunc 

pGsnitet , 
Nihiieft,teneaquam.  Sa.  meliusdicis:  nihilmo-  };f/dtc.["''"" 

ror  cupedia. 
Bibe  tibicen  :  age  ,  (i  quid  agis.  bibendum  ,  hercle,  hoc 
eft, 
hic  faftidis 
bibis  ? 


Quid 


ne  nega. 


quod  faciundum  vides  efse  libi,    quia 


35  Age,(iquidagis:  accipe,inquam.  nonhocim-  £^^2TJmr^''' 
pendet  publicum. 
Haud  tuum  iftuc  eft  te  vereri.  eripe  ex  ore  tibias. 
St.  Ubi  iliic  biberit ,   vel  fervato  meum  modum  ,  vel  tu 
dato. 

Nolo 


30.  Leptde  hoc  A^fum.']  Sagariflio  bi- 
berat,  dc  propinarat  Sticho  ,  ea  Icge ,  ut 
ipfe  fibi  e  fonte,  id  eftye  cado,  afFundeiet. 
Nunc  tradit  cantharum  evacuaturn  ,  & 
ait  :  Lepids  hoc  aQum  ejl  ;  tihi  propino 
cAiitharum:  tu  vinum  habes ,  quo  ite- 
rumimpleas.  Stichumautem  vinum  in 
lua  potcftate  habuiffe ,  apparet ex  verfu , 
infra  : 


Si peccafii,  multam  hicretimbo  il-co y 

Id  eftymultabo  te  vino,qaodpeaes  rae. 

Tijior. 

31.  Pulpanjenti.^PulpamePtumyOhCo- 
jnium  eft  lautum  e  pulpa  id  eft;parte  car- 
lnoGore  animalis  :  vetbigraria,  quspars 
«ftpofteriorin  lepore.  Lep m  cnimf  ut 
jfcribit  Donatus)  ex  parte  fui  poferiere 
fulpametitumprxbet.KinciUud  Livii  An- 
jdronici  diiaura,  a  Terent.  Eun.  a6t.  3. 
;fc.  r .  ufurpatum,  Lepus  tute  es :  &pulpa- 
Y^entumqusrif.  verbis  teftum ,  re  irapu- 
deniiflimum.  qualeillud  apud  Catuli.  ! 
Jpfeolera  ollalegit.  Mutetus. 

3  2.  C«/>e<i/'rf.  ]  Feftus  :  f «/?(?*  &  Cttpe- 
ifA  anticjHt  Uutiores  cibos  nominaba-nt. 
-ic.  3 .  Tufc.  ^mbitio,  mutierofttM ,  per- 
jicacia,  ligitritio,-vinolentia,  cupedia  ,  &c. 
fidorus  :^  Cuppes  fafiidiofui  efi  6-  cupi- 
'w-Gioflar.  ChpedtM  yK^iTTOi.  Etrevera 


KviTrU  eft  ,  quem/rfy?«'^jo/«»»vocamus} 
quinonmulta,  utvoratores,  fed  elefti- 
liaedit:  neque  facile  invenit,  quod  ad 
palatum  faciat.  Scalig. 

3  5.  Kon  hoe impendet pub[icum.']'Lim'' 
binus:  hocpoculum,  quodtebiberevo- 
lo  ,  nuHumveftig.il  penfitabit.  Acida- 
liuslegit  :nan  impedit hoc  publicum  :  quia 
in  pubiicoconviviumagitaturjinprcpi- 
tuio  tibicinem  bibere  juberi,  eoque  ipfo 
nihii  debere  impediti.    Gruterus :  in  eo 
r»on  funt  fitsfortuna:  publicz.  Acceflit 
poftrefnus,  quialiafuisadferant,  aliena 
ja  Plauri  mente  fcribere  pr^fatus.  Quae 
ifta?   Hoc  puhlicum/mqmtyQii,  Hxcres 
pwblica  :  &  fententia  omnis :  Hujus  rel- 
'  publica:  ouus  tibinon  imminet  autin- 
cumbit.  Ego  autemeodem  ordineha:c 
j  habeo,  quopriora,  dixifleautem  Plau- 
tuai  puto  :  }^on  fcocquod  fumtifacimus. 
quodque  tu  in  poculo  fumes,  impendet, 
I  erogabir,pfe^/rc«»?  .'  non  refpublicagia- 
j  vabiturhacimpenfa  :  non  xrariosuire- 
j  buspopulidecedet  hic  fumtus  ,  ut  fine 
j  raetupeculatus  capere  poflis.  Quodfe- 
quitur  :    Haud  tuum  ifiuc  efi   te  vereri; 
(non  decet  neque  perfonam  nequeordi- 
;  ncm  tuura,  qui  tibice::  esgenus  m.erobi- 
bura  &multibibum,  vetccundari  ad  fu- 
1  raenda  pocula,  Gromv. 

3S-  N«/» 


44<J  S     T     I     C     H     u     s» 

Noloegonosprofummobibere;  niillifelerimuspoftea:    ^ 
Namque  edepol,  quamvis  ckrubito  velcadus  vortipoteft.     '^ 
40  Sa.  Quid  igitur  ?  quamquam  gravatus  fuifti  ,  non  nocuft 
tamen. 
Age  tibicen,  quando  bibifti ,  refer  ad  labias  ti-  ■  Sik/''"** 

bias. 
Suffla  celeriter  tibi  buccas ,  quafi  proferpens  beftia. 
Ac^edum  ,  Stiche  ,   uter  demiitairit ,  poculo      tlffijpcSoS- 

^  II-  tabicur. 

muitabitur. 
St.  Bonum  jus  dicis:  iMPEtRAPvE  opor- 

_      /T.     1     „  Scboi).   qui   as- 

tet,  quiaasquompoituias.  quum  roftuiat. 

45  Age,  ergo  oblci va :  ii  peccailis ,  multam  hic  retinebo  iiico. 
Sa.  Optumum  atque  aequiHamum  oras.  St.  hem  tibi  hoc 

prinium  omnium.  > 

Hxc  facetia  ft  amaie  inter  ie  rivales  duos ;  ! 

Uno  cantharo  potare ,  &  unum  fcortum  ducere. 
Hoc  mcmorabii'  eft  :  ego  tu  fum  ,  tu  es  ego  :  uni  animi 

fumus : 
50  llHam  amicam  amamus  ambo:  mecumubi  eft ,  tecum  ell: 

tamen. 
Tecum  ubi  autem  eft ,  mecum  ibi  autem  eft :     Jniw kT fmJ^umau"*' 

•  j    _  tem  tibi  eft» 

neuter  utri  invidet. 
Sa.  Ohe  ,  jam  fatis  1    nolo  obcxdes  :    Ccetuli  ut  liidunt,i 

nunc  volo. 
Vin^amicamhucevocemus?  eafaltabit.  St.  cenfeo. 
Sa.  Meafuavis,  amabiiis,  amcEnaSteplianium,  ad  amores 

tuos 

Foras 

38.    I^olo  ego  ms  pro  runy,m~\    Hic  (  gebantur,  neniinium  ebrletatiindulgci 
fenfus  eft  hujus  !cci.     No!o  t-go  nos  retur:  feduteacoerceretur  nemo,  niU 

aliquainrepeccsrat,caliceni  ducebat:  ul 
bibere,  pcenx  &  dedecoris  eflet,  non 
invitationis  aut  magifterii.  Turneb. 

48.  Potare  &  untirn.  ]  Forte  :  fotare^ 
unttm  fcortumducere.  Scriverius.    _ 

49 .  Vni  animi  fumKS.  ]  F.  unanimijpi] 
mi.  Scrivcrius 


quafi  ultimunr»,  &  non  ampliuspoftea 
bibituros  ,  bibere.  Sic  enim  nulli  re- 
leverimus  ,  &  cuamvis  defubito  ca- 
dus  verti  poteft,  immanibus  iftis  po- 
culis .  c]uaE  ranquam  extrema  liauriun- 
tur.  Salmaf 

43 .  IJter  dsnautafit.'\  Id  eft,  uter  no- 
firum  ab  hac  iegedifceirerit ,  promulta 
pocuiumei  auferetur.  Lambin.  Excogi- 
tatumeratludigenus  poftcoenam,  quo 
non  Magilhi  iaipeiioad  bibendum  co- 


5  z.  Nolo  obcades.  INcl  o  hic  quicquaffl 
tragicum&cruentum,  quodque  cides 
imitetur.  maloludum  catellorum,  qw 
intei  ie  iafcive  luficant.  Tumeb. 

10.  r«- 


AcTUsV.    ScenaV.  447 

j;Forasegredere,  (atis  mihi  pulchra  es.  Sx.  at  enim  pulcher- 

ruma. 
S A.  Fac  nos  hilaros  hilariores  opera  atquc  adventu  tuo# 
Peregre  advenientes  te  expetimus  ,  Stephanilcidium  ,  mel 

meum ; 
Si  amabilitas  tibi  noftra  placet,  fi  tibi  ambo  accepti  fumus. 

ACTUS    QUINTI    SCENA    CLUINTA. 
STEPHANIUM  ,    SAGARINUS   ,     STICHUS. 

MOremvobfsgeram,  me^  delicia:.  nam  ita  me  Venus 
amcena  amet, 
Ut  ego  hic  jamdudum  exilsem  fimitu  vobifcum  foras. 
Nifimevobisexornare.  nam  ITA  ESTINGENIUM 

muliebre , 
Bene  cum  lauta  eft ,  teria,   ornata  ,  fida  eftj   infeda  efl 
tamen. 
5  Nimioque  fibi  mulier  meretrix  repperir  odium  ocius 
Sua  immunditia ,  quam  in  perpetuom  ut  placeac  mundi- 

tia  fua. 
Sa.  Nimium  lepide  fabulata  eft.  St.  Veneris  mera  eft  o- 

ratio, 
6agarine.  Sa.  quideft?    St.  totus  doleo.   Sa.  totus?  tan- 

to  miferior. 
Ste.  Utrubiaccumbo?  Sa.  utuubi  tu  vis  ?  Ste.  cumambo- 
busvolo:  namambosamo. 
ioSti.  Vapulat  peculium :  adumeft,  fugit  hoclibertascaput. 
Ste.  Datemihiiocumubi  accumbam,  amabo ,  iiquidem  pla- 

ceo :  tum  mihi 
Cupio  cum  utroque  mihi  efse  bene.  St.  difpereo !  Sa.  quid 

ais  ?  St.  quid ,  ego  ? 
Sa.  ItameDi  ament,  nunquamenimiiet  hodie,  h^cquin 
faltet  tamen. 

Age 

VsApulat  peculium.  ]  id  eft ,  mi-  cem  pariter  fignificante.  ki  quid  fi  Va- 
nuitur  &diflipatur  his  nequi-  pula  peculium ,  refcribamus  ?  ad  excm- 
is.  Forte  fubeft  ambiguitas  in  diftione  plum ,  inquam ,  Proverbii  veteris ,  Va- 
uuliHm ,  &  ss  feivile  &  veipam  fala-  [  pula  Papma.  Douza. 

»  .  *  19.  Caa>' 


448  S     T     I     c"   H     U     5, 

Aeemuiramea^ruavimdojiaka:  fakaboego  fimul. 
15  St.  Nunquam  edepol  me  iftoc  vinces,    quin  ego  ibi  puu- 
riam. 
Ste.  Siquidem  milii  fakandum  eft,  tum  vos  date,  bibat, 

nbicini. 
St.  Et  quidem  nobis.  Sa.  tene  tibicen  primum  ,  poftidea 

loci 
Si hoc  eduxeris >  proinde ut  confuetus  antehac,  ce-  Sumiu° 

leritcr 
Lepidam  8c  fuavem  cantationem  aliquam  occipito  cuiae- 

dicam , 
20  llbi  perprurifcamusufque  ex  unguiculis.  inde  huc  aquam. 

hacScena  in  plures  difcerpta  lit,  olira 
cauiramcomminirci  nullam  potui.r.unc 
judicio  hStam  arbitror :  ut  fcilicet  aftio, 
intet  iftaspotantium,  faltantiara,  iarci-| 
vientiummoliriones.luculentior&arn., 
pliorciret,  acFabuIaaliasiionionga,  fiCi 
longiorfieret.  Taubm. 

ACTUS    QflNTI    SCENA     SeXTA. 
E      I      D      E      M. 

Sa.    npEnetuhoc,  educe  :  dudumhaud  placukpotio: 
A   Nunc  minus  gravate  jam  accipit ,  tene  tu.  interim 


19.  Cantionem  cimedicam'  "]  Cantionem 
cinadicam  vocat  proterviorem  libidino- 
lioremque  piuritumque  excitantem. 
Turneb, 

20.  Vf^ue  ex  ur>gtticulii.'\  Ut  ufque 
ab  extremis  partibus cbrporis  toti  fiagre- 
inus .  Lambm-  Inde  huc.  J  Infunde.  Cur 


Meus  ocuius ,  da  mihi  fuavium,  dum  iliic  bibic. 
Froflibili  eft  autem  ftantem  ftanti  favium 
5  Dare  amicum  amicae.  euge  euge ,  fic  furi  datur . 
Qaid  igitur  ?  quanquam  gravatus,  non  nocuit  tamen. 
Age  jaminflabuccas.  St.  nunc  jam  akquid  fuaviter. 
Redde  cantionem  veteri  pro  vino  novam. 


Tfyyi.  Prci 

ftibuli.     1 


^  Rofitbili.']  Mefetrix,  quaf.Sc^<e- 
_  /«dr/d,  Tf  «tx.Ti;t«,  honeftioris  lo- 
cierat,  quam  Trofltbulum:  cum  illa  tan- 
tum  nofte(hinc  «oe?«paffim,procon- 
eubituScfurtoVenereo)  fui  copiam  fa- 
ceret :  hcc  vero  etiam  die  fe  publice  & 


ttbivis  pioftituebat.  Fronto.  trofitbilt  cft   lius. 


autem.]  Toftbileefl  tandem.  V.C.  Scn 

veritci.  , 

5.   FttridatHr.  ]  Furtdatur,  quoadJ 

turciam&propere.  Grtiter. 

7.  Nftwc  jam  aliquid  fuaviter.']  N«i 

jam    liqiiido  [HAViter    %edde.     Sciiv< 


ACTU 


I 

ActUSV.  SCENA    Vir, 

ACTUS     QjJlNTI     SCENA     S  E  P  T  I  M  A, 
E    i    b     E    M. 

5A.j^UiIonicusautcin.Tdicus,  quihoctale  facere  poffiet? 
^  Si iftoc  me vorfu  viceiis,  alio  me  provocato : 
Factuhocmodo.  ST.attuhocmodo.  Sa.  baba:!  ST.tat^! 

SA.paps!  ST.pax! 

Sa.  Nunc  pariter  anibo.  omnes  voco  cinardos ,  contra 

5  SatiseiFe  nobisnon  magispotis  eft ,  quam  fungo  imber. 

.  In tro  hinc  abeamus.  nunc  jam  fakatum  fatis  pro  vino^ft, 

Vos  fpedlatores  plaudite,  atque  itead  vos  comiftatum. 

Q^y  l  ionicus  .aut.^  Hic  cinxdici 
nomen  non  eiTe  infamis  nefan- 
ique  probri ,  a  Nonio  eft  annotatum ; 
;d  in  laltatore  poni :  ut  &  mox  cinxdm 
mtra  StrJiadis  fiare  nobis  non  maiit  po- 
sefi,  ^uam  fungw  tThiri  :  tamen  & 
neivem  fradumque  &  veluc  exoflem 
fipudiatorem ,  eonomineintellisicre- 
iderim :  cain  in  Aul.  aa.  3.2.  iciuba- 
ir ,  Ita  ftiPibtiiftim  moUior  mifcr  magis , 
mm  uUtts  cin£ciui  .  lonicum  quoque  fal- 
torem  fere  moliiculum  &  eftbemina- 
im  ,  delicatiufqae  fe  moventem*  in- 
rpreter :  utapud  Hor.  3.  Od.  6. 
Motui  docerigcmdetivnitos 
Matttra  virgd.    •'■■-• 

um,  qucd  lonum  mores  &raIt3tio- 
:spetulantioreserant;  tum,  quod('fi 
^prdpinqUarepeti  ihfula  placer,  nec 

Afiam  navigari)  Siculi  faltationem 
landam,  utreor,  biandam^Sc  volupta- 
im  in  honprem  Dians  celebrabant, 
nicam  vocatarnrpollux  !ib.  4.  Ononi.. 
p  14-      Tff   3  iccviyJv  dgTi>j.tStcepx,^v-- 

my.cxtUru^  lja.Ktgtt.  Cum  autem  , 
aPlutarcho  fcriptum  eft  in  Sympo- 
icis,  tres  fint'  faita.tionis  partes  ,  93- 
:  ,  %«MSi&  er«|;f,  Mottu  GejUs  ,  & 
-mon/iratio:  Staticnlos^d  quictera,  qu2 

gaftu  5c  ftatueit  &  indemonftratio- 


he ,  pertinere  crediderim ,  nec  (\it  opl- 
hor}  injuiia  :  Vorf»s  ad  motum.  Eli 
cnini  Verftii  &  Orbis  faltutoritis ,  fpecies 
qu^dam  motus  ,  cujus  multa  genera 
tripudiatores  freqiientant.  fed  iidem  et- 
iam  fspefe  verfant,  ia  orberaqueiotant. 

THT7}eb. 

3.  TatA,  ]  Exc^fBv»^^*?  i.z^ya.iiv.-A  Cha^ 
rif  PaA/J  Vide  Notas  Alil-  adt.  3,  i. 
213. 

S.  Faw^o;;^^er.]  Jocus  (ervilis  ;tan- 
quam  videlicetimberfungo  nocere  rtt- 
quest,  munito  primum  capitis  grandl 
cooperculo,  deinde  ori*ente  ad  radices  ar- 
borum,  abimbreimraunium.  Taubm, 
Non  video  quid  mutandum  fit  iii  hoc 
verfu.  Fungi ex imbribus  nafcuntur,  fic- 
citate  non  proveniunt.  Res  fatis  clara 
eii.   Saimaf. 

7.  Iteadnos.']  Facetifiima  &  certifli- 
raa  eftcorreftio ;  atoue  iiead  voscomeffaA 
ttwi.  PlaudercjubetfpedatoresStichus,' 
Scire  comefiatum;  non  tamen  in  hoc 
fuiim  conviviuiii,  kd.  ad  femetipfos.  So- 
lent  quidemfpeftatoresSc  alibivocari  » 
fedperjocum&oblique ,  nunquam  fe- 
ri,o  &  nuncupatim  :  tum  vero  ferapec 
eluditurilla  vocatio  rejedione  in  aliud 
tempus;  Pfeudolo,  Rudente»  Utidi^ 
tidi. 


F  I  N  I  S    S  T  I  C  H  L 


Temi  tt^ 


Ff 


M.  Acct 


M.AccI     Plauti 

TRINUMMUS. 

DRAMATIS     PERSON^. 


LUXUKIA.  VniLrOyfenex. 

INOPIA.  LESB  O  N  ICU  S  t  adolefcetit, 

MEGARONIDES,  l   -    ,  S  T  AS  I  MUS  , /^rvw. 

CALLICLES,  n'""*  CHARMlDES,/e«.x. 

LYSnELES.  adolefiens.  jsyCOPHANTA.         _^ 

ARGUMENTUM,  ut quibuGiam Yitdemr, 
Prisciani. 

X  Hefaurum  dbftnifHmahiensperegreCharmides  j 
R  emqpie  omnem  amico  CalUcUmanciat  fm\ 

I  fioc  abfente  male  rem  perdit  fiUus, 
N  am  ^  (zdts  vendit :  has  mercatur  CaUicles. 
\  irgo  indotatafororiftim-pofcitur: 
M  ^ntis  qno  cum  invtdia  ei  det  dotem  CaUicles^ 
M  andat  qm  dicat  aurumferre  fe  k  patre. 
V  t  venit  ad^dis,  huncdeludit  Charmides, 

S  enex ,  ut  reditt  j  quojus  nubunt  Uberi. 

ALIUD     ARGUMENTUM 
Camerarii. 

HjEc  Pabula  &  elegans  eft ,  &  exemplum  boni  ac  fidelis  Amici  propo-: 
mc-  &abundatutilibusrententiis.  Commendarat  liberos   uos  & 

rem  familiarem  Senex ,  ad  mercatum  abiens  >  .^^^^-   ^"f  ^.f^  ^^ 
fomptis     ^desetiam  paternasvendituruseratfihusperditus.  Inillis^dM 
buXl^utusdefoiTulerat:  id  quia  Senexis,   cujus  fidei  omma  com 
""iTafuerant,  faebat,  pr^mercatur  ^des.  Hocnommecum^^^^^^^^^ 
diret  vulc^o,  caftigaturabamico  quodamfuoverbis.^Sed  faciledetend 
fe    re  explicata.  Petebatur  autem  in  matrimonium  filia  abfentis  Senis  al 
adoiercen^enobili&dmte:  cui  qui^runt  duo  Senes ,   quomodo  dote«; 
t^^ovl.  cumnonvellentthefaurumindicare.  Et devemtur ad fal!| 
cr m  hanc ,  ut  allegent  quendam  ,  qui  quafi  a  patre  Virgims  adveniat ,  5j 
au"hi  ippos  M.afferat.  Hunc forte rediens  ante  ^edes  conveirf 
SenexparervLinis,  &ignarus  omnium ,  quid  rei  fit,  miratur.  Idenj 

ex& 

fponfa,  tradic:  &filioignofat.  P   R   O 


45  r 


PROLOGUS. 

*LUXURIA    &    INOPlA. 


Equere  me,  meagnata,  iit  munusfungaristuumo 
In.  Sequor  ?  (ed  finem  fore  quem  dicam,  nefcioo 
Lu.  Adeft.  hem, illa:  funtasdes:  i  intro  nunc jani. 
_     Nunc,  nequiserretvoftrilm,  paucisinviani 
5  Deducam ,  liquidem  operam  dare  promittitis. 
Nunc  primum  igitur,  quae  ego  fim ,  &quaE  illa  hasc  fiet , 
Huc  qua^abiitfntro,  dicam,  fi  animumadvortitis. 
Primummihi  PLAUTUS  nomen  LUXURI^  iridi- 

dit: 
Tum  hanc  mihi  gnatam  elPe  voluit  I N  O  P I A  M.  S;; SSJ 
i  o  Sed  ea  hug  quid  mtroierit  impulfu  meo ,  ''°'''"' 

Accipite ,  &  date  vacivas  auris ,  dum  eloqttor. 
Adoiefcens  quidam  eft,  qui  in  hifce  habitat  sedibus: 
Is  rem  paternam  me  adj  utrice  perdiditi 
Quoniam  ei ,  qui  me  aleret ,  nihil  video  efte  rcliqui , 
t;  Dedi  meam  gnatam ,  quigum  statem  exigat; 
Sed  de  argumento  ne  exfpedetis  Fabulce. 
Senes  qui  huc  venient ,  hi  rem  vobis  aperient. 
Huic nomen Gr^ece eftTHESAURO  Fabul^ : 
Piiilemo  fcripfit ,  Plautusvortitbarbare: 
o  NomenT  RI N  U  M  M  O  fecit.  nunchocvosrogati 
LIc  liceat  poffidere  hanc  nomen  Fabulam. 
Tantumeft.  valete,  adefte  cum  filentio. 


LVxuria  &  Inopia.  "j  Trinummo 
//'jjWotwctov  fecitPlautus  Prblo- 
!;um ,  quera  fane queas  iiSiy.cv  appellare, 
ccominodatis  ad  Adolefcentis  nequi- 
iam  perfonis  Luxurig,  atque  Lwpia,. 
^uemadmodum  in  Rudente  ,Ar£iuri: 
n  Aul-  LariffAmHiarti.   Scalig. 

3.  xyideji.l  Lego:  ^des ,  vel  certe, 
Adejlo.  narp  ad  fe  eam  verbis  &  geftu 
rahit,  ut  in  domum  Lesbonici  intrudat. 
.  Gtilielm.    ; 

1 4-  ^oniam.']  id  eft,pQftquam.Non 
nim  ratio  d^tur,  cur  adolefcens  rem 
lerdiderit:  fedilla  pcrdita ,  poftquam  nil 
bpcrfuit,  ei  iiliam  fuam  Luxuria  dicitur 
in.xiiro.  infiaad.  1.  fc.  2.  Xf.  1 1  z.^Qid. 


15.  Meam gnatarUy  quicUm.~\  ^tiicem 
&  cjuoctim  utruraque  indeclinabile ,  tam 
plurali  quam  fingulari  numero ,  ablativi 
loco  pofitum5  omnibufque  adeo  generi- 
bus  d.S^idiCfj^Sx;  accommodari  poteft : 
illi  autem  peccantlargiter,  quipro^ji^i- 
cum  uCat^^teijuibufcum,  vel  ctiam  queif- 
cum  ;  in  pluralibus  dativis  aufi.  Do«- 
ta.  Vide  lib.  2.  Obfeiv.  cap.  6.  Grond" 
viiii. 

19.  Philemo'']  Menander&Philemc) 
Thefaurum  fcripferunt:  quam  Plautus 
vertitj  S<.Trinummum  infcripfit.  Vertit 
barbare.]  Ideft,  Latine  :  nam  Ea.rbari 
dicebantur  antiquitus  omnes  gcntesje."?- 
ceptis  Giaecis .  u  t  air  Feftus. 

Ff;t  ACtUS 


4;^ 


T    R    I   N   U   M   M   U    S. 


ACTUS  PRIMI   SCENA  P  R  I  M  A, 

MEGARONIDES. 


r.C.  Meanncura. 


^  AMICUM  CASTIGAREob 

meritam  noxiam, 

Immune  eft  facinus  -,  verum m  astate utile 

Et  conducibile.  nam  ego  amicum  hodie  meum 

Concaftigabo  pro  commerita  noxia , 
jlnvitus,  ni  meidinvitetutfaciamfides.  * 

Nam  hic  nimium  morbus  moresinvafit  bonos, 

Ita  plerique  omnis  jam  funt  intermortui. 

Seddum  iliixgrotant,  interimmoresmali 

Qua(i  herba  irrigua  fuccreverunt  uberrume. 
loNEQllE  QUICQUA  M  iiicvile  nunceft,  niri  mores 
mali. 

Eorum  licet  jam  melTem  metere  maxumam  ^ 

Nimioque  hicpluris  pauciorum  gratiam 

Faciun:  pars  hominum ,  quam  id ,  quod  proflt  pluribus» 

Itavincuntilludconducibilegratise; 
'15  Qu^inrebusmultisobftant,  odiofeque  (unt , 

Remoramque  faciunt ,  rei  privatne  dc  publicx. 

officium;  parumque  adeo  ex  lubidinc 
ejusycuja  res  agitur,  6c  adquem  caftiga- 
lio  illa  peculiariter  peninei.  Douza.  Ve- 
teribus  Grammaticis  Jllunes  difti  arpici, 
quiinunumconienfum  mutuis  animis 
confpirabant.Lucil.apud  Non.  lAumji-> 
ces  munefque  amicU  nofiris  videamHr  viri. 
Sc.  Geniil.  In^tate.']  Ideft,  interdum  ji 
vetere  6c  eleganii  genere  dicendi.  Turnij 
lib.  is-  cap.  ir.  &Iib.  26.  cap.  16.  uti-! 
tutScinfraaci;.  2.4. 

5 .  InvitUi  ni  tne  invitet.l  InvitUS  qui 
dem  eum  caftigabo:  fed  fides ,  quan: 
amico  debeo,  fuadetcogitque  utidfa- 
ciam.  Lambin- 

12.  Nimicqtse  bic pluris.'\  Parshomw 
num  multo  mavult  gratiam  inire  a  paU-* 
cioribus,  potentibus  fcilicet&divitibusi 
quam  pluribust  id  eft>  Reipubl.  prodeflel 
Lambm. 


2,.T  Mmune.~\  Noniusquidem,  Jmmu- 1 

J  ncfineofftcio  ■,  fine  munere  interpre- 1 

tatur:  qmfi  Ojficiofo  contrarium.  Feftus 

contra,  pro  tmproho  didtum  fumere  vide- 

tur.  Sed  nequeNonianaexplicatiofatis 

Plautiao  argumento  refpondens;  ni  for- 

te  quis  id  Officio  pro  Ecneficio  ab  illo  pofi- 

tum  argutetur.  Utut  eft>  in  obfcuro  efTe 

nonpoteft,  quidnam  caftigatorifte  fibi 

velit:    cajus  ego  hanc  efife  fententiara 

opinor :  Amicum  ob  meritam  noxiam 

concaftigare ,  immune  q\x\d&Tti  facintis  vi- 

deri,  id  eft,  non  haberi  pro  munere ,  five 

beneficio  :  caeterum  ex rc  &  ufu  magis  , 

qtiamex  fententia  peccantis  efte^  ejus 

dico,  quiab  amico  fevereacferioincre- 

pitus,  ofticii  fui  intempeftivecommone- 

tur ,  fitque  melior  prxceptis  objurgato- 

ris  fui;  Immwie  facinus  ergo  nihil  aliud 

^erit,  quam  ingratum  benefa^tum,  five 


ACTU 


L 


A  C  T  U  S     I»     S  C  E  N  A     11.  455 

AcTus  Primi  Scena  Secunda. 

CALICLES,    MEGARONIDES.       .^ 

Arem  corona  noftrum  decorari  volo. 
Uxor ,  venerare :  ut  nobis  ha^c  habitatio 
Bona  ,  fauda,  felix,  fortunataqueeveniat; 
Teque  ut  quam  primum  poflim ,  videam  emortuam. 
$  Me.  Hic  ille  eft ,  rene6ta  artate  qui  fadus  eft  puer , 
Qi|i  admifitin  fe  culpamcaftigabilem. 
Aggrediar  hominem.  Ca.  cuja vox  prope  me  fonat  ? 
Me.  Tuibenevolentis,  fiitaes,  utegovolo: 
SinaJiteres,  inimiciatqueiratitibi. 
I o  C A.  O  amice  lalve ,  atque  squalis :  ut  vales , 
Megaronides  ?   Me-  &  tu  edepol  falve ,  Callicles. 
Valen  ?  valuiftin  ?  Ca.  valeo,  &valuireaius. 
Me.  Quid  agittua  uxor  ?     ut  valet  ?    Ca.    plufquam  ego 

volo. 
Me.  Bene  hercle  eft ,  illam  tibi  bene  valere  Sc  vi vere. 
i§  Ca.  Credo  hercletegaudere,  fi  quid  mihi  malieft. 
Me.  Omnibus  amicis  quod  mihi  eft  ,  cupio  efte  idera. 
CA.Eho,  tua  uxor  quid  agit  ?  ME.immortaliseft. 
Vivit,  vidluraqueeft.  Ca.  bencherclenuncias, 
Deofque  oro ,  ut  vitx  tuaefuperftes  fuppetat. 
o  Me.  Dum  quidem  herde  tecum  nupta  iit ,  iane  velim. 
Ca.  Vin' commutemus.^  tuam  ego  ducam ,  dc  tu  meam  ? 
Faxo  haud  tantillum  dederis  vcrborum  mihi. 
ME.Namqueenimtu,  credo,  mihi imprudenti obrepferis. 

Ca.N:e 

L^rem  corona,']   Calliclesabrentis  1  el.  I.  ormtos  deos  vocat.    Taubmannut. 

amiciCharmidxdomum.quam  $.  SeneaaAtate.']   lu  Seneaum  corpus 

tnerat  a  Lesbonico  filio  ,  imraigrans  dixitSaluft.  4.    Hift.  &<.Sene£iamembra^ 

landat  uxori .  ut  domefticum  deum ,  Lucr.  lib.  3  •  V.  N.  Ampii.  aft.  4.  2. 

mcuftos  a:dmm  habebatur  ,    exornet  ii.  Et  tu  edepol  faive.'\  Donatus  ad 

Jrona:  qu^qmdemin  Latioerpicis&  illud  Hec.at^.i.  2.   Salvemecajior,  no- 

Utjs,  in  Grxciae  platanofiebar:eum-  UUOlimfalutantesaddidifeiusiurandum. 

leutprecetur,   iftam  fortunet  habita-  utfedulohocfacereviderentur. 

onem.  Quodexformula,  quamprs-  22.  FaxohaudtantiUum.-]  Verbamihi 

bantur,ommiscauflrafumptum,quod  non  dederis,    neque  me  decepeiis ,  fi 

ON-UM,  FAusTUM,  F E  L I X.   joR-  uxotem ttadideris, mca acccpta.  L4;ni. 

UKA  T  UM  Q.U  E   s  I  T.  Laresejufmo-  23.  Neaueenioi  tu  credo.l   Hoc  Gru- 

lloieiskxa3iedimitos,TiballusL2.  terus  ex  una  ut  ait  Paiifina  admjfit . 

Ff  3  quum 


,^^4  T   R  I  N  U   M  M  U   S, 

C  A.  Nae  XVL  hercle  faxo  haud  fcies  quam  rem  egeris.' 
ijME.HabeaSjUtnadlus:  NOTA  M  AL  Ares,optuma'iL 
Nam  ego  nunc  fi  ignotam  capiam ,  quid  agam  ,  nefciam. 
Edepol  ,PROIND£UTBENE  vivitur,  ^«^-^/^i^  ;SS 

diuvivitUr.  bene.  ufdmy. 

Sed  hoc  animum  advorte  atque  aufer  ridicularia : 

Namegodeditaoperahucadteadvenio.  Ca.  quidvenis? 
I  o  Me,  Malis  te  ut  verbis  multis  multum  obj  urgitem. 
C A.  Men  ?  Me. num quis  eft  hic  alius  ptceter  me  atque  te  t 

CA.Nemoeft.  ME.quidigiturrogitas,  tene  objurgitem .? 

Ni(i  tute  mihi  me  cenfes  didfcurum  male. 

Nam  (i  in  te  a^grotant  artes  antiqu^e  tUce , 
3  j  Siveimmutare  vis  ingenium  moribus , 

Aut  (i  demutant  mores  ingenium  tuum , 

Neque  eos  antiquos  fervas ,  aft  captas  novos. 

Omnibus  amicis  morbum  tu  incuties  gravem , 

Ut  te  videre  audireque  aegroti  iient. 
40  Ca.  Qui  in  mentem  venit  tibi  iftaec  didta  dicere  ? 

ME.QuiaOMNES  BONOS  BON  ASQ^UEaccura- 
XQ  addecet , 

Sufpicionem  dc  culpam  ut  ab  fe  fegregent, 

Ca.  Non  poteft  utrumque  fieri.  Me.  quapropter  l  CA.rogas? 

|sl E  A  D  MI T  T  A  M  culpam ,  ego  meo fum  promus  pe-* 
6lori. 

SUS- 


MIT-  sinin^v.. 
inutaie. 


quum  CJEterx  &  MfT  Namtjue  enim  tu. 
Camerarius  8c  Lambinus :  Nunquam  tu. 
Sed  retinenda  erat  vetus  ledio.  Namcjue 
enim,  ut  faepealibi,  ^iaenim.  Deinde 
compendium  eft  loquendi ,  in  quo  reti- 
cetur ,  quid  facere  nolis  aut  velis  expoii- 
tafolum  ratione,  curidfacerevelis  aut 
nolis.  quod  alibi prolatis  exemplis enar- 
3tavimus.  Perinde  eftigitur  ac  fi  dicat : 
Nolo  commutare:  namfifecero,  tum 
ppinor,  menec  opinantemcircumvene- 
iis>  pnoretranfmifiTa.  Gronoviitf,  Impru- 
dentt obrepferu.']  Infcicntem fefelleris. 

32.  Me.  ^iidigiturrogitai.~\  Capta- 
tus  jocus  in  pronunciatibne  aS  Mene  ? 
^uod  Callicles  non  dvibitantis  afFedu 
Mofeit,  ipfencs  an  alius  fit  objurgan- 


dus  :    led  admirantis.    ^^idalius. 

34.  Siin  te  agrotant artes.\  ^rtesho^ 
loco  eafunt,qua:  GtxcisiTn-nS^''/ fj^-p^i 
id  eft,  inftituta ,  quaftudiofefediamur.  It: 
Ter-Andr-adl.  1. 1.  <irfejrappellatfiden!; 
&  taciturnitatem.quod  Donatus  laudaij 
cum  ^nt\<\\x\artes  &i.  vitiaSc  virtutes  voi: 
caiint.  ItaHorat.  3.  Od.  3.  flJ-^"  voca 
juftitiam&conftantiam.  Sed&Arifto 
teles  2.  Nicom.  tov  "n^vm  nomine,vii 
tutesampledlitur.  Muret. 

i6.  Mores.']  Contagio morumfecul 
hujus.  Seneca:  dejinit  effe  remedio  locUi 
uhi  qua  fuerant  vitia  M  O  R  E  Sfunt. 

^4f.  Meofumpromiii  peSiori.^Etiftnv 
in  epift.  bwocentiam praftare  po^uw:  ^ui 
homines  demeloquantur ;,  nonpofum. 

"       '  47.  Ze' 


A  c  T  u  s  I.  S  c  E  N  A  IL  455 

45SIISPICIO  ESTinpeaorealienaiita, 

Nam  nunc  ego  (i  te  furripuiire  fufpicer , 

Jovi  coronam  de  capitc ,  e  Capitolio , 

Qupdinculmineaftat  fummo:  fi  id  non  feceris  a 

Atque  id  tamen  mihi  lubcat  fuipicarier  ? 
5 o  Qui  tu  id  prohibere  me  potes ,  ne  fufpicer  ? 

Sediftucnegotiifcirecupio,   quicquideft. 

Me.  Haben  tu  amicum  aut  familiarem  quempiani 

Cui  pedusfapiat  ?  C a,  edepol  haud  dicam  dolo , 

Sunt,  quosfcioelTeamicos:  funt,  quosfufpicor: 
55Sunt,  quorum    ingenia  atque  animos  non  poflum  no* 
fcere. 

Ad  amici  partem ,  an  ad  inimici  perveniant. 

Sed  tu  examicis  certis  mihi  es  cerciilumus. 

Si  quid  fcis  me  fecifle  infcite  aut  improbe , 
<^o  Si id me  non accufas ,  tuteipfeobjurganduses.  Me.  fcio; 

Et ,  fi  alia  huc  caufTa  ad  te  adveni ,  squom  poftulas. 

Ca.  Exfpedto  fi  quid  dicas.  Me.  primum  dum  omnium ,     ^ 

Male  diditatur  tibi  volgo  in  fermonibus : 

Turpilucricupidum  te  vocantcives  tui. 
^5  Tum  autem  fiint  alii ,  qui  te  volturium  vocant : 

Hoftefhe  an  cives  comedis ,  parvipendere. 

H^CGum  audio  in  te  dicier ,  excrucior  mifer. 

Ca.  Eft,  atque  noneft,  mlhiinmanu,  Megaronides. 

Quindicant,  noneft:  merito  ut  ne  dicant ,  id  eft. 

Me.  Fuitne    hic  tibi  amicus  Charmides  !     Ca.  eft,    6d 
fuit. 

li 

efl  hic  Vulturius  ilUus  provimia,  {fi  djs4 


47.  hvi  coronam.'^  V.  N.  Menxch. 
a£%.  $.  $.  3S. 

S9'l/li..Scio'.  & ifialiA."]  Scio,in- 
quit  Megaionides ,  officium  raeum  efle 
utteobjurgem,  liquid  peccafti:  necre- 
cufo  ateobjurgari :  fed  aequum  poftulas, 
ii  ego  alia  de  cauffa ,  quam  ut  tua  tibi  de- 
lifta  indicem ,  procefli.  Piftor. 

64.  Volturium.~\  Vultur ,  feu  Vultu- 
riui,  avis  eftrapax.  Senem  igitur  ob  ava- 
ritiam,  atque  inexplebilem  naturamac 


placet)  imperator.  Ibid-  Scaurusvulturius 
Reipub.  Taubmann. 

6$.  Hoftefne  an  cives.']  Hoftese  Var- 
rone,  /'er(?^r;«ojinterpretor.  utRudente 
aft.  2.4.  &  Curcul.aft.  i.i. 

68.  £luin  dicant,  &c.']  Quafi  dicat: 
Ut  mihi  nemaledicanthomines,prohi- 
berenonpoffumj  nequeenimid  inma- 
nu  &  poteftate  mea  eft :  hoc  vero  pof- 
fum,  ut  nemeritomeo  dicant.  itaqrc 


fordes,communefene(autismalum,vul-    ait,  Efty  atquenoneftt  «>f .  Muret.  Var. 
tmium  vocat.  Ciccio  Pifon.  ^ppeUa.tus  j  left.  lib.  15.12. 

Jf4  'jo.Rem 


45^  «T  BL  1  N  u'2vl  k  U   S. 

70 Id ita effe ut  credas ,  rem tibi  audlorem  daboJ  .  i^ 

Nam  poltquam  hic  ejus  rem  confregit  filius , 

Videtque  ipfe  adpaupertatem  protradum  elle  fe  3 

Suamque^fiiiam  efle  adultam  virginem , 

Simul  ejus  matrem ,  fuamque  uxorem  mortuam  j 
75  Quoniam  hinciturus  efl:  ip(e  in  Seleuciam , 

Mihi  commendavit  virginem  gnatam  luam , 

Et  rem  fuam  omnem ,  8c  illum  corruptum  hlium. 

H^c,  (i  mihi  inimicus  efset ,  credo,  haud  crederet. 

Me.  Quid  tu  adolefcentem ,  quem  efse  corruptum  vides  ^ 
8©  Qui  tuJE  mandatus  efl:fidei  &  fiduci^, 

Quin  eum  refl;ituis  ?  quin  ad  frugem  corrlgis  ? 

Ei  rei  operam  dare  te  fuerataliquanto  ^quius  ^ 

Si  qui  probiorem  facere  poflis ,  non  uti 

In  eandem  tute  accederesinfamiam , 
$j  Maiumque  ut  ej us  cum  tuo  mifceres  malo. 

Ca.  Quid  fQci  ?  Mje.  quod  homo  nequam.  Ga.  non  iftuc 
meumeft. 

Me. Emiftin  de  adolefcente  has  ^des  ?  quid  taces  ? 

Ubi  nunctute  habitas.  Ca.  emi ,  atqueargentum  dedi 

Minasquadragintaadoiefcentiipfiinmanum. 
5)0  ME.Dediftiargentum?  CA.fadum:  nequefadipigetc 

Me.  Edepol  fidei  adolefcentem  mandatum  malae. 

Dediftine  hoc pado  ei gladium ,  quife occideret  ? 

Quid  f ecus  eft ,  aut  quid  intereft  dare  te  in  manus      IqufufeS^ 

Argentum  araanti  homini  adolefcenti ,  animi  impoti , 
^j  Quiexaedificaretfuaminclioatamignaviam?   . 

CA.Nonegoilliargentumredderem  ?  ME.nonredderes: 

Neque  deiilo  quicquam  neque  emeres ,  neque  venderes  j 

Nec ,  qui  deterior  efset,  faceres  copiam, 

Inconciliaftin  eum  qui  mandatu'ft  tibi  ? 

'  Illc 

70.  Rem  tihi  auSiorem  dabo.']  Id  eft»  [  Qmenim  tamamicusnefcierit ubi Cal- 
j:e  ipfa  oftendero.  Manil.lib.  2.  Ipfi  res  1  licicshabitet,quihacoccafioneincafti^ 
operifatiet  pondtifcjuefidernijue.  gationemilliusprofiluit  .<'Ta«&w<iM??f«. 

88.  Vhi  nanc  tute  babitof.]   Ita  hoc         55.  ^i  ext&dtficaret.']  Tralatio.  qu« 
tlneinterrogationelegendum.  nam  co-  |  &  Cicero  utitur  ad  Attic.  pro  confum- 
Jisjetcumillis:  Emiftin'deaaolelcente  i  maret&perficeret.  T. 
lidS^ctes?  fcil.  ubi  nunc  tute  habiias.  I     59.  Incmciliafiin' eum.']  Moane  per  da- 


A  C  T  U  S     I.     SCENA    II,  457 

j  00  Ille  qui  mandavit ,  eum  exturbafti  ex  ajdibus  ? 
Edepol  mandatum  pulchre ,  &  curatum  probe ! 
Credo  huic  tute :  fuam jam  melius  rem  nmJm?u^m£ 

Sellerit  Imsremgeiraat, 

Ca,  Subigismaledidismetuis,  Megaronides, 
Novomodoadeo,  utquod  me^coucreditumen; 

10  5  Taciturnitaticlam,  fidei  &  fiducia: , 

Ne  enunciarem  cuiquam ,  neufiicerempalam; 
Uti  mihineceHeiitjamid  tibi  concredere. 
Me. Mihiquodcreilideris,  fumes,  ubi poiiveris. 
C A. Circumfpice  dum te ,  ne  quis  adit  arbiter 

1 1  o  Nobis :  &qUcT(b  identidem.  circumfpice. 

ME.Aufculto,  fiquiddicas.  CA.fi raceas,loquar, 
Quoniam  hineeftprofecStus  peregreCiiarmides , 
Thefaurum  mihi  demonftravit  in  hifce  aedibus , 
Hic  in  conclavi  quodam.  fed  circumfpige. 

1 1 5  Me.  Nemo  eft.  CA.nummorum  Philippeum  ad  tria  millia. 
Idfblusfblum,  peramicitiam&per  fidem , 
Flens  me  obfecravit ,  fuo  ne  gnato  crederem , 
Nevecuiquam,  undeadeumidpofletpermanafcere. 
Nunc  fi  iile  huc  falvus  revenit ,  reddam  luum  hbi ; 

j  Zo  Si  quid  eo  fuerit ,  certo  illius  filis , 

Qu2  mihi  mandata  eft ,  habeo  dotem  unde  dem , 
Ut  eam  in  fe  diraam  conditionem  collocem. 
ME.ProDiimmortaleSj  verbis  paucis  quam  cito 

Aliuni 


luw  decepifii?  Feftus,  Imonciliare  eft  difli- 
pare,  feparare,  divellere:  quandoque, 
vendere :  antiquisquoquedecipere.  kAL- 
<iat.  V.  N.  Moftell.  a6t.  3.1. 

108,  Sumes.']  Indepetes»   tan^uam 
depofttum  quoddam.  L. 

109.  ^rbiter.']     V.  N.  Milit.  aft. 
2.  2. 

120.  Si quideofuertt,certo.~\  ItaPoen. 
^in  menejuetjueijlehabehtt,  ji  c}.uid  me 
fuat.  Cicero:  fi  quid  bumanitus  ei  acci- 
\  derityxA  eft ,  ft  mortuus  fuerit.  Veteres 
labftincbantmentioneAlor^rf,  ne  coge- 
jientur /:^3-<;i/)^«i'  &  male  ominari.  ita- 


fifTeindicarent,  nonid  proprionomine 
dicebant,  fed tantum  hoc,  Vtxir.  Ita, 
cx4^i;f,  properiit.  item,  F«if.Tertullia- 
nus  :  Si  de  aliquo  jam  pridem  defunlio 
tanquam  vivo  guis  requirat ,  prx.  manu  ac- 
ctirrttdicere;  ^hiitjam:  &,  reverti  dc' 
bet.  ItaPiiaedrusFab.  77. 

KAbituruiilluc ,  quo  priores  alieruvt. 
Qu^s  latio  limilis  ,  cum  di«bant 
TT^Kenoov cf-z ,  cLvii  T  TtSvwxiTwv-  Oiten- 
dit  item  Sepulcreti  appellatio  ,  tj  nrs- 
v^vsivS^fno^.  Ita  mortuos  meliori  icxva 
&  omine  dicebant  {j^ngiQji^Ai.  Scali- 
ger. 


qiXQ  fibitionem  pro  morte  dicebant:    ut  1'     122.  Dignnm condttionem.']  Mairimo- 
Gisci  (i/;if<Stw.&cumaliquemvitacer-  i  niumfpIsndorefamiiiaEfusdignum, 

^fs  1^6.  Zi- 


cum  avertere. 


458  T  R  I  N  U   M  M  U  S. 

Allum  fecifti  me !  alius  ad  te  veneram, 
1 2  j  Sed  ut  occepifti ,  perge  porro  proloqui. 

C A.  Quid  tibi  ego  dicam  ?  qui  illius  fapientiam 

Et  meam  fidelitatem ,  &celataomnia 

P^ne  ille  ignavos  funditus  peiliim  dedit. 

Me.  Qui  dum  ?  C A.  quia  rure  dum  fum  ego  unos fex  dies 
130  Me  ablente  atque  infciente ,  inconfultu  meo  > 

.^des  venales  hafce  infcribit  literis, 

Me.  Adefi-irivitmagis,  &inhiavitacrius 

Lupus.  obfervavit,  dum  dormitaret  canes , 

Gregem  univerium  voluittotum  avortere. 
1 5  5  Ca.  Fecillet  edepol ,  ni  hsec  pr^ienfillet canes. 

Scd  nunc  rogare  ego  viciljim  te  volo , 

Quid  fuit  ofhcium  meum  me  facere ,  face  fciam. 

Utrum  indicare  me  eithefaurum  asquum  fuit , 

Advorfum  quam  ejus  me  obiecravillet  pater ; 
1 40  An  ego  alium  dominum  paterer  fieri  hifce  a^dibus  ? 

Quiemiilet,  ejuseiletneeapecunia? 

Emi  egomet  potius ^dis ,  argentum  dedi 

Thefauri  caufTa ,  ut  falvom  amico  traderem. 

Neque  adeo  hafce  emi  mihi ,  necufuraemece: 
1 45  IJli  redemi  rurfum..  a  me  argentum  dedi. 

Hscfunt,  feurede,  feupervorfefadtafunt. 

Egomet  fecitle  confiteor ,  Megaronides. 

Hem  mea  malefadla ,  hem  meam  avaritiam  tibi ! 

Hafcine  me  propter  res  maledidta  differunt  ? 

Me.  Pau- 


126.  Jllius.'\  Patris. 

128.  JUe.']  Lesbonicus  filius. 

131.  Jnftribit. 'j  Veteri  more  venalia 
piaedia  profcrihehantur ,  id  propofito  di- 
vulgatoquelibello  venum  ire,  venum- 
que  exponi  fignificabantur-  Ita  hic  Plau- 
tus  j  ita  Cic.  3.  Offic.  Clauditu  ades,  qucvs 
in  Cjilio  monte  habehat ,  profcrt^ft ,  infuLam 
vendidit.  Quin  &  hoc  idem  in  locandis 
sedibus  fervatum  deprehendi ,  ut  pen- 
dente  de  aedibus  tabula  prolcribcretur 
faciendalocatio.  Terent.  Heautont.  Jn- 
fcripf  illico  ades  merctde.  Cic.  lib.  16.  ad 


Attic.   Ific  locare  incipit . 
^iisedifiadie.   BiiiTon. 


nonprojmptat}s 


152.  Inhiavit.  Jnhiandi  verbum  ab- 
folute ,  eftappeterecupide,  Sctanquara 
ore aperto captare.  V.  N.  Aulul.  aft.  2.2, 
&Menaechm.a£t.  3.1- 

141.  £jus  efetne.  ]  Thefautus  enim 
in  re  empta  inventus ,  cedit  emptou, 
Taubmann. 

144..  Vfura.']  Idcft,  ufui. 

145.  Jlii.]  Chaimidi. 

149.  Hafcine  me  propter.']  Conjicio  : 
Hafcine  mi  propter  res  maledi^afamoife^ 
runt.  Scriv.  MalediHa  dijferunt.  ]  Eft  re^ 
centiorum.  Nam  Mll.  &  vett.  edd. 
Hafcine  mepropter  res  malediSias  famas  fi' 
runt,  Sic  &  Academicus.  Unde  facien- 

dittin 


ACTUS  I.   SCENA    II.  45^ 

150  Me. Paufa :  vicilH  caftigatorem  tnnni : 
Occlufti  linguam :  nihil  eft  qui  refpondeain. 
Ca.  Nuncego  te  qua^fo ,  ut  me  opera  &  confilio jnves, 
Communicefque  hanc  mecum  meam  provinciam.'£r!i,?uac' 
Me.  Polliceor  operam.  Ca.  ergoubierispaulo  poftj  Me. 
domi, 
155  Ca.  Nunquid  vis  ?    Me.   curestuam  fidem,    Ca.  fit  fe- 
dulo. 
ME.Sedquidais?  Ca.  quidvis?  ME.ubi  minc  adolefcens 

habet  ? 
C A.  Pofticulum  hoc  recepit ,  cum  aedis  vendidit, 
ME.Iftuc  volebam  fcire.  ifanenunc  jam, 
Sedquidais?  CA.quid?  ME.nunc  virgonempeapudteeft. 
Ca.ita,  eft: 
I  ^o Juxtaque  eani  curo  cum  mea.  Me.  rede  facis. 

CA.Num,  priufquainabeo,  merogaturus?  ME,vale, 
Nihileft  profedto  ftultius,  neque  ftolidius , 
Neque  mendaciloquius ,  nequeargutum  magis , 
Nequeconfidentiloquius ,  neque  perjurius , 
1 6j  Quam  urbani  affidui  cives ,  quos  fcurras  vocanr. 

At- 


dum  potius ,  maledicA  fama  ferunt :  vel ' 
inaledicUfamii  ferunty  diximus  ,  4.  Ob- 
ferv.  3 .  Gronov, 

I S  3  •  Communicefijue  hafic.  J    Non  eft 

mutandum  :  nam  communicdre  aliquid 

cumaliquodicitur,nonfolumquiruam 

rem  communem  facit,  fed eriam  qui  al- 

terius  rem  ut  communem  fufcipit:  ut 

notavimus4.  Obferv.  3.  Gronovuti. 

IS6.  Habet.']  Id  eft  ,  habitat. 

iSy.  Pojliculum  hoc  recepit.]    Id  eft , 

pofteriorem  domuspartera  exceptamfe- 

cit;     Nonius  :    vel  (ut  Agell.  lib.  17. 

cap.  6.  )  cum  ades  vendidit  ,    particttlam 

t^uandam,  cjua  pojl  eai  ades  erat ,  non  ven- 

didit  ,  fed  retinuit.     Recipere  antiquum 

verbum  Juriseft.  Cicero  1.  -.  de  Orat. 

Dicet ,  te  cum  adesvenderes  ,    ne  in  rutii 

quidem  &  csfs  folium  tibi  paternum  re- 

cefijfe.    quibus  locis  Redpere  pro  Exci- 

pere  ufurpatur.  Bud&Hs,  V.  N.  Aiinar- 

zCt.i.  k.i.  ^f.  72, 


1 60.  Tuxtaejuef\  V.N,  Aulul.  aft.  4-7r 
165.  Vrbaniafidui.']  .^jiidm  ,  pro  lo- 
cupletibus  ,  &  facile  munus  facicnti- 
bus-  (icvocati  ab  afibus  duendiiy  idelt, 
zie  dando.  Nililiquis  fone  ScurrM  ,  id 
eft,  utbanos  afliduos  cives  iftos  ,  ita 
diftos  deputet  ,  ab  aftdendo  :  ut  ad 
conciliabula,  velpotiusdcfidiabula  re- 
feramus,  in  quibushoc  hominum  ge- 
nus  affidue  garriendo  ,  famigerando  ab- 
fentes,  bonashoraspeffime*collocare, 
totamqiie  adeo  aitatemfuam,  (icquali 
peregrinantes  difperdere  confuevere. 
Douza.  V.  N.  Epid.  ad.  1. 1.  I3-  Vrba- 
ni  aftdui  cives.]  ^fidutif  nonhic,  ut 
induodecim  tabulis  pro  homine  locu- 
plete,  de  quo  Gellius  lib.  16.  cap.  10. 
fed  jundim  Vrbaniafiduiy  quiperpetuo 
utbis  folumterunt,  non  msjorcm  par- 
temrufticantur,  uthoneftiffimiquiquc 
Romanorum.  Videdepecun. vet.lib.H. 
cap.  $,   Gronovitu. 

166.  1'r.a 


4<?0  T  R   I   N   U  M   M   U   S. 

Atque  egomet  nie  adeo ,  cum  illis  una  ibidem  traho  l 

Qui  illorum  verbis  falds  acceptor  fui : 

Qui  omnia  fe  fimulant  fcite ,  nec  quicquam  fclunr. 

Quod  quiique  in  animo  iiabet ,  aut  habicurus  eft ,  fciunt. 
170  Sciunt id ,  quod  in  aurem  rex  reginse  dixerit, 

Sciunt ,  quodjuno  fabulata  eft  cum Jove : 

Quae  neque  futura ,  neque  fada  (unt ,  tamen  illi  fciunt. 

Fa{{bn'anverolaudent,  culpent,  quemvelint, 

Non  flocci  faciunt :  dumiilud,  quodlubeat,  lciant. 
1 75  Omnes  mortales  hunc  ajebant  Caliiclem 

Indignum  civitate  hac  efle  &  vivere , 

Bonis  qui  hunc  adolefcentcm  evordflet  fuis. 

Ego  de  eorum  verbis  famigeratorum  infcius , 

Prohlui  amicum  caftigatum  innoxium. 
180  Quod  fi  exquiratur  ufque  ab  ftirpe  audloritas , 

Unde  quicquid  auditum  dicant,  niiiid  appareat, 

Famigeratori  res  fit  cum  damno  dc  malo :  i^tons^reSu' 

Hoc 


I.  Gul.  indignumci. 
vitate.acfele  viv. 


166.  Vnaihidem  traho.  ]  Innuit  ^c^t 
Jure  iifclem  accenfenduin  efTe,  quos  mo- 
dp  exagitaverat  fcurras:  autfaltem  ab 
corum  moribus  non  adeo  longe  abeffe; 
quodtam  facileseorura  ftuItilQquentiae 
aures dediflet.  Iteminfra  aft.  2.4.  ubi 
Lesbonicus cum  fervo rationem  putat , 
quibus  in  rebus  XL.  minas  fumpliflet, 
xefpondet,  ihidemuna  traho.  quibus  fi- 
gnificat,  fe ibidem  cfTe ,  &ineo,  quan- 
rum  fcortis  datum  efTet,  fupputando, 
€tiam  occupari.  Traftum  videri  poilit 
a  vetulis  pompx  alicui  longa: immixtis, 
unaquecum  aliisxeptantibus.  Taubman- 
nus. 

167.  ^tceptor.~\  Id  efl.  approbator. 
hambin. 

168.  ^iomniafepmulant,  ^^c.']  Vix 
puto  quicquam  de  CuTiofts  znpyi^^v 
potuiffe  dici-  Simul&illudnotandum, 
quod  aic  de  Junonis  cum  Jove  collo- 
quio,  in  eoad  Theocritiverfum  decu- 
xiofitate  mulierum  videri  Plautum  ai- 
lufilie: 

Ha.v-ccs.ywjciXiiii  iWvT/,  ^  «of  ^A/^? 

Quo  iignificarevoiuit,  eas  tanto  tcneii 


cognofcendarum  lerum  alienarum  de- 
liderio ,  ut  non  humana  tantum  negotia 
omnia,fed  &  divina  myfteria  accurate 
inveftigent.  Namillud  quidem  conju- 
gium  JunonisSc  Jovis,  etiam  deos  la- 
tuit,  uEvultHometus.  C<int«r. 

i%o.  Vfquekfiirpe  aufioritat.']  Plau- 
tus  hic  auQoritatem  appellat  fententiam, 
quam  quisprimus  eftcommentus,  tam- 
etfideindeper  traduces  in  quam  pluri- 
mosemanaverit.  ^lciat.  Vf^tieabflrjpe 
au5ioritas.'\  Hoc  efl,  primusaudor.  Cic 
lib.  I.  de  divinat.  Primipio  y^Jfyrii,  ut 
ab  ultimit  auHoritatem  repetam ,  obfer  va- 
verunt.  ^hflirpe,  utapud  Ciceronem<i& 
flirpe  interire ,  apud  Geliium  abfiirpe  con- 
veliere.  Gronovius. 

i§2.  Tamigeratorires fit cum.']  Ufita- 
tum  loquendigenus,  inlitibus&  judi- 
ciismaxime,  Resmihicumeoefi.  De  qui- 
bus  hic Plautus  cum  ageret ,  occafionem 
fumpfit lepidiflimi  joci ,  Res  cum  malo  d 
fit :  pro quo  ufitate  dicimus ,  M.alum  ha- 
beat.  J.  Gui»  Famigeratorires  f,t.'\  MfT 
Famigeratorirefit.  Lege:  FamigeratoriSe 
fit.  Scriveiius. 


ACTUS     II.     SCENA     I.  5(j  I 

Hoc  ita  fi  fiat ,  publico  fiat  boiio. 
Pauci  fint  faxim ,  qui  fciant ,  quod  nefciunt ; 
1 85  Occlufioremque  habeant  ftukiloquentiam. 

ACTUS  SECUNDI  SCENA  PRIMA. 

LYSITELES. 

MUltas  res  fimitu  iii  meo  corde  vorfb ,   multum  in  cogi- 
tando 
Doloremindipifcor:  egometmeconcoquo,  &macer0j  & 

defetigo. 
Magifter  mihi  exercitor  animus  hinc  eft.  fed  hoc  non  Hif.  hiceft. 

liquet, 
Nec  fatis  cogitatum  eft,  utram  potius  harum  mihi  artem  expe- 
tellam , 

^Utrama^tati  agund^arbitrer  firmiorem  :    araorin' me,    an 
rei 
Obfequi  potius  par  fiet :  utra  in  parrc  plus  voluptatis  fic  vitx, 
Adastatemagundam.  dehac  re  mihi  fatis  haud  hquct.  nifi 

hoc 
Sic  faciam  opinor :  utramque  rem  fimul  exputem :  judex  fim , 
Reufque  ad  eam  rem.  ica  faciam !   ita  placet !   oranium  pri- 
mum 

loAMORIS  ARTES  ELOQU AR,Quemadmodum 
expediant.  NUNQUAM 
A M O R  QU  E N  QU A M  nifi  cupidum  hominem  po- 
ftulatfeinplagas 

I  ,  Conjicere :  eos  cupit,  eos  confedatur,  fubdole  blanditur:  ab  re 
^" 'Confulit  blandiloquenculus,    harpago  ,  mendax ,  cuppes. 


avarus , 


J.T VI cogitando.']  V.N.Stich.i.i. 

X  i' Exercitor  animui  hincefi.']  Sci- 
|tumeft,quiGr2ce;ra<c/^T^/C»cdrcitur, 
\rnagiftrum  exerdtorem  appeilari.  Exerci- 
tores,  Graecis  Pro^^mnafta.  erant:  quos 
Plinius  in  Paneg.  &  Seneca  Epift.  1$. 
Grdculos  magtftros  2i^^t\\zt.Turneb. 

II.   PofiuUtfc.-]    V.  N.  AvU.  aa.  S. 

Plagoi.}  Retia. 


Ele- 

12.  Eos  cupit .  &c.'\  Scil.cupidos  ho- 
mines.  Significat  cordaius  adolefcens, 
Amorem  ea  cupidis  &  fedtatoribus  fuis 
fuadereatqueconfulere,  qax  nihil  mi- 
nus,  quam  exreipforum  &ufueireex- 
periundo  inveniantur.  Lambinus  hic 
longiHime  errat.  Douza. 

13.  0//>/7ej.]  Ganeo,  cupediarumquc 
amans.Biod.  iib.  lo.c.  16, 


4^i  Trinummus^ 

Elegans,  defpoliator,  latebricolaiam  hominum  corruptor, 

I  j  Biaadus  5    inops,   celati  indagacor.    nam  qui  abeo,  quod 
amat , 
Qiiam  extemplo  {aviis  fagittatis  pcrcudus  eft ,  ilico  res  foras 
Labicur,  liquitur.  Damiiiihoc,  melmeumj  fi  meamas,  ft 
audes,  i?cc.fodes. 

Ibi  illi  cuculus^  Ocelle  mijfiatl  &  iftac,  &  fi  araplius  vis  dari  y 
Dabiturl  ibiillapendentem  ferit:  jamampiiusorat,  noniat 

20  Id  eft  mali ,  ni  araplius  etiara  ,  quod  ebibit ,  quod  comeft , 
Quod  facit  (umpti.  noxdatur?  duciturfamiiiatota; 
VdtifpicaE,  un6tor,auricuftos,  flabellifera!,  fandaligerula?, 
Cantrices,  ciftellatnces,  nuncii,  renuncii,  raptorespanisSl 

Fit  iple ,  dum  illis  comis  eft ,  inops  amator.  h^c  ego  cum  ago 
15  Cummeo  animo,  &recoio,  ubi  qui  eget,  quam  pretii  iit 
parvi  j  apagete> 

Amorj 


14.  Elegars.l  Nihil  vidco  ;  nifi,  £"/a- 
gan:  heic  iu  vitio  politum :  nec  aliter  ve- 
luftiflimi  ufurpabant.  Agellius  lib.  11. 
cap.  z.  Elegans  homo  non  dicebatur  cum 
tatide-.fed  idfere  verbum  ad  atatem  J[l.  Ca- 
tonii,  vitiinonlaudufuit,  ^c.  ita  paullo 
foitComu,   &alibi  'ienignus.  Meurf, 

;  6.  Savits  fagtttatit.  ]  Elegantet  di- 
yiix.  favia  fagittata.  alias,  armata  ofcula 
vocantur,  quumarmisillis,  quzgeftare 
fola  per  legem  Corneiiam  licer,  res  gexi- 
tur.  ut  contra ,  inerma  ofcula  fur.t,cum  in 
unumomnia  vota  smantium  non  con- 
junguntur.  Palmer. 

17.  Si  audes.^  iiandimento  autem 
hoc  temperabaturimperativum  D<z,  au- 
etoie  Donato.  V.  N.  Aul.  2.  r.  ff.  4S. 

18.  Ibtillecucului.']  Arbitxor  hocfpe- 
^areadfrequentem  jrerationem  refpon- 
li  illius  amatorii  ,  Ocelle  mi  fiat,  quod 
amatori  non  minus  farpe  repetendum , 
quam  Cuculo  {unm  ciic4  IbiiUecucuiw, 
fciiicetauditur.  V.  N.  Afin.  ad.  s.fc.a. 
Piforii, 

19.  Pendentem.l  Cura  fufpenfum  & 
jncertum.  Lamhin.  Terit.~\  SciL  munere, 
id  eft,  miiltar.  Ter.  Phorm.  a^.  1. 1.  Geta 
feristftralie  munere.  LeLmhini 


21.  Cytfod  facit  ftimpti.']  Ita  hxc  cor- 
rigoatque  explico:  ^)uod  facit  fumpti ^ 
ciatur  :  nox  dticitur :  familia  tota,  Vefli' 
fpic.  &c.  Si,  inquitjamatorifuaviumde- 
ditfcortum,illicoresforaslabitur,liqUi- 
tur^  ibiille  pendet  de  fcalis,  csditur. 
Si  alia  verbcrura  delinimenta  addit,  nort 
munus  folum  ,  etiamquicquidfuroptus 
facit,  amatoris  difpendium  eft.  Atnox 
fi  ducitur ,  tum  vero  exhautitur  amator. 
Palmer. 

2Z.    Veflifpic^.  "i^onms^t  Viflifpici  ,    id 
i  eft  ,  veflium  cuflodesfrvi  :  ^uodfrequenti 
dtligentia  Vffles  infpiciant.  VarrO  :   Tu  do- 
mi  videbif,  id  eft,  curabit.   Plautus  :  Intttt 
para,cura,  vide.  Veflifpicifervl alittxLz- 
tinis  dicebantur  ^  vefte,  item  in  vet.  In- 
fcripr.   ^^d  veflem :  uti ,  fervns  a  pedibtui  < 
&,   ad  psdes.    Popma.    SctndaligeruU.  ] 
Anciiise  qus  doroins  famalia,  id  eft/l 
crepidas  &  cakeamenta  fexus  iftius  al- 
tiora  gerunt.   VtCior.    Sandalta ,  cakea-  i 
menta  foeminarum  divitum  funt,&  qui- 
dem  (utprobat  PoIIus)  elegcntiffima  ; 
interdum  etiam  aitrea  :  qus  &  {iia  habe- 
bant  repolitorja,   cnxvikAoS;?;^*;?  appei- 
lata.    Hinc  &  rervos  fandaligcrulos  ha- 
bebant.  •  Turasb, 


AC  T  U  S   II.  Sc  E  N  A     II.  4(^5 

Amor:  non  places  :  nihilteutor:  quanquam  ILLUD 

..       EST  DULCE,  efle&bibere. 
AMOR  AMARA  DAT  tibifatis,  quod  segre  fit  fugit 

forum ,  fugat  tuos 
Cognatos ,  fugat  ip(b  fe  afuo  contuitu. 
Nequeenim  eum  libi  amicum  volunc  dici.  MILLE  modis 

amor  ignoranduft : 
joProculadhibendus  eft,  atque  abftinendus.  nam  QUI  IN' 

AMOREM 
PR^CIPITAVIT,  pejusperit,  quamfiSaxo  fdiac. 

apage  (is  amor  l 
Tuas  res  tibi  habe !  amor ,  mihi  amicus  ne  fuas  unquam.  (unc 

tamen 
Quos  miferos ,  maleque  habeas ,  quos  tibi  obnoxios  fecifti. 
Certum'ft  ad  frugem  applicare  animum:  quanquam  ibianimo 
3  5  Labos  grandis  capitur.  boni  fibi  hxc  expetunt ,  rem ,  fidem, 

honorem, 
Gloriam  Sc  gratiam,  hocprobispretiura'ft  :  eomilii  magis 

lubet 
Cum  probis  potius ,  quam  cum  improbis  vivere  vanidicis. 


3i.  Prxcipitavit.~\  Ideft,  praecepsce- 
cidit.  V.N.  Mil.  aft.  2.  6.  Saxofaliat.'] 
Scil.  Tarpejo.  Ita  dicebantfine  aliaaddi- 
tione.  Lucrctius : 

- —  Scelerifcjue  luela 
Carcer  ,  &  horribiiu  de  faxojadiu'  deor- 
'         fum. 

Tacituslib.  2.  L.  Pituaniut  faxo dejeHus 
efi.  Lip.  Nihiltamenpiohibet  quin  al- 


ludat  ad  Leucadiam  petram  &  faltum 
Sapphicum.  Virg.  ecl.  8. 

Trxceps  aerii  fpecula  de  montit  in  mdas\ 

Deferar. 
Propert.  2,  el.  17.  Nuncjacere  e  duro  cor' 
pusjuvatj  impia  faxo.  Paflerat. 

32.  Tuas  res  tibi  habe.']  Verba  in  di- 
vortiisfaciendis  folemnia.  V.  N.  Am- 
phit.a6t.  3.i . 


/     AcTUs    SEcyNDi    ScENA  Secunda. 

'>nm>>  ^  ^  ^^  "^  ^»    ^  ^  ^  ^''^  E  L  E  S. 

Q'Ub  illic  homo  foras  fe  penetravit  ex  aedibus  ?  Ly.  pater , 
aftum.  ^^ 

Impera  quod  vis :  neque  tibi  ero  in  mora,  neque  latebrofe 

me  abs  tuo 
Confpeduoccultabo.PH.  feceris  par  tuis  c^teris  fadlis,  patrem 
Tuum  (i  percoles.Perpietatemhiolo  ego  cumimprobis  te  vins, 

*■    •  .  Gnate 


4(^4  T    R    I    N    U   M   M   U    S-' 

5  Gnate  mi ,  neque  in  via ,  neque  in  foro  ullura  fermonem  ex^ 
iequi, 
KOVI  EGO  HOC  feculum,  morlbusquibuslit.malus 

bonummalum 
Ede  volt  jUt  fu  fui  (imilis:  turbant,  mifcent  mores  mali,  rapax, 
AvaruSjinvidus:  ficrum  profanum,publicumprivatum  habent. 
Hiulca  gens»  hzc  ego  doieo  :  ha^c  fiint  qus  me  excruciant. 
lo  Hsec  dies  nodefqjtibi  canto,utcaveas.quod  manu  non  queunt 
Tangere ,  tantum  fas  habent ,  quo  manus  abftineant : 
Csetera  rape ,  trahe,  fuge,  late.  lacrumas  hsc  mihi,  cum  video> 
Eliciunt ,  quia  ego  ad  hocgenus hominum  duravi.  quin  prius 
Me  ad  piures  penetravi?  nam  H I  M  O  R  E  S  M  A  l  O  R  U  M 
iaudaiit: 
1 5  Eofdem  lutalant,  ouos  collaudant.  hifce  ego  te arti-    '^''tS^^ 

buSgratiam         _  ^  ^  granamf.c. 

Facio,  neucolas,  neuimbuasingenium.  meom6do&  mo- 

ribusvivito 
Antiquis. qu^  ego  tibi  pr^cipio ,  ea  facito.  nihil  ego  ifcos 
Moror  ("atuos  mores  &  turbido? ,  quibus  boni  dedeco-  SrmSe" 

rant  (e. 
H^c  tibi ,  fi  mea  imperia  capelles,  multa  bona  in  pec^ore  con- 

(idcnt.  :.      . 

20  LY.Semper  eeo  uique  adiiancietatem  ab  ineunteadolefcentiaj 
Tuis  fervivi  fervitutem  nnperiis  &  pr^ceptis ,  pater. 
Pro  ingenio,ego  me  iiberum  elle  ratus  fumj  pro  imperio,tuum. 

Meum 


$,  TT  J«/c<t^??2J.1  Avidaj&qiiafi  Iiianti 
Xx  oi^e  prxdara  captans.  Douz^t. 
13.  j^K»j/;ri«j.  j-Jaegendu.111:  ^am 
pmuy^xo,  priufauAr/i.Qmz  non  moituus 
rum,  priulcjuam  ad  hoccorruptumfecu- 
Jutn  vitam  pcoduxi.  Propert. 

^luam  priui  abjmcios  feditta  lavtteejuos. 
Atticuro  :  «  rr^lv ,  pro  Tr^ivri.  Aiiftoph. 

ttz-^am  fotiits  vetetes  dicebant ,  pro 
fotius  qtiam.  TluresmXQttxGiXC^  nota- 
tione  pro  morttm  dicebant.  jquippe  plu- 
iesnumeifo  funt  rnortuiquaiii  vi'^\.Sca.L 
IS.   Hifce  ego  te .iriihusgrati£<,m  facio.'^ 

Facilepoflum  pati ,  ut  ne  hisartibus  te 


excolas,  Scc.  Antiqua&incirculis  tun^ 
uiitata  ioquendi  forma  :  qua  ufus  &  Sai- 
luliius:  ilitimihiat^ue  animo  meo  nul' 
lius  unqUam  dsli£iigratiamfeci£em.Ts.ub' 

mann. 

16.  2dorihutvivitoantiquii.~\  Omnee 

fere  fGriptbres  moies  fuornm  tempo- 
r«ra  iraprobantes  ,  antiqua  temporade 
mores  laudatiint.  ita  Capteiv.  ad.  1.2. 
antiq^h  -adolefcens  moribm.  ubi  Not.Tide 
fL  20.  -  -     . 

19.  Confideni.']  Proconfidere  facient: 
ntdefdere  inApuleio.  Vide  N.  Sticho 
ad:.  2.  z.  _^ 

iz.  Promperio  tito,mHnf.-}  Rcp©n^ma- 

m 


A    C    T    U    S      II.      S    C    E   N    A      11.  4^j 

Aleum  animum  tibi  fervicutem  fervire ,  ^i^uom  cenfui. 
Ph.Qui  homo  cum  animoinde  abineuntextatedepugnarfuo, 
2;  Utrum  is  icane  elle  mavelic ,  ut  eum  animus ^quom  cenfeat  j 
An ica  potius ,  ut  parentes eum  efse  &  cognati  velint. 
Si  animus  hominem  perpulit ,  atStum  eft :  animo  fer-  'r^-  p"'" 

•  •     •  /"  I    .  CUUt. 

vibit,  nonfibi: 
Sinipfeannruim  perpulit;  ciumvivic,  vi^tor vidlorum cluer. 
T  U  S I  A  N I M  U  M  V 1 C I S  T I ,  pocius  quam  animus 

te ,  dl  quod  gaudeas, 

3 o  N I M  { O  S  A  T  i  U  S  eft ,  ut  opu'(l:,  te  ita  elTe ,  quam  ut 
animolubec. 

Quianimumvincunc,  quam  quos  animus,  femper  probio- 

resckienc. 
L  Y.  IftiEc  ego  mihi  femper  habui  artati  tegumencum  mes , 
Ne penecrarem  me  ufquam ,  ubi ellet  dainni  conciliabulum , 
Ne  nodu  irem  obambularum ,  neu  fuum  adimerem  alteri. 
3)-Ncutibi^gricadinem,  pater,  parerem,  parfifedulo. 
Sarta  ce^la  rua  prscepra  u(que  habui  m.ea  modeitia. 
Ph.  Quid  exprobras  ?  bene  quodfecifti ,  cibi  fecifti",'non  mihL 
Miti^i  quidem  :Etas  ac1:a  eft  ferme ,  tua  iftuc  refert  maxume. 
IS  1  ROBUS  EST,  quemnonpaenitet,  quam probus fit 


&c  f  rugi  bonae. 


im  :  proimperioy  iuum.  Meuman.  &c. 
fuum,  id  eft,  quod  ad  iix,perium  attinet, 
ibimeobnoxjum,  tr^teraiiberumcen- 
ui.  vtl :  Pro  ingenio  libei  faio, pro  im- 
»eno  tuus.  LipftKi. 

27.  Sianimui  hominem.']  Si  in  hac  pu- 
[naLibidohomjnemfubeglt,  a^tucn  de 
lloeft:  6c  Libidini,  non  Raiioni  fa- 
tus  eft  fervus.  Taubmann.  Si  ammti.s 
[omt?,emperpul,t.']  Rede interpretantur, 
r  hbico  hominem  fubegit.  Scd  hoc  non 
■-perpulit,nt  vulgo  habetur,  nequep- 
"'''^  ut  MfT.  redomnino;>m«/;f,  utvo- 
uit  Larablnus.  Vide  qux  diximus  ad 
iiviilio.  3.  cap.  30,  Gronoviw. 

^2.-  ^tati  t^gumentum.']  llr.rtoo 
:mper  habui  inftartegumentl  5c  cly-pcl , 
\r:ibusxt,tcm  regerem  &  amnirem. 
ide  isotas  Moitell.  a^.  i.  2.  Lambi- 


Qui 


33.  Damni  coficiliahnlum.^  Ubi  da- 
mnum  mihj  poflit  conciliari. 

3  4-.  Nenociu,  &c.]  VideNotasAm* 
phitr.  (.  1. 1. 

5P.   ^uemnon  pcsnitet.]  Interpretan* 
tur,   qui  non  invitus  probus  eftj  vcl, 
qmconftanter  probuseit.  Achaec  intet- 
pretatio  neque  gencri  loqttendi  neqae 
vian^  orarioniccnvenit.  Vidi:  aliquii 
Thomas   Gatacceru.s  Adverf    csp.*2p. 
ulteiius  nempequidviaai  infinuare  Co- 
micum  formula  i!ia  :  nimirum ,  utilk» 
qui  quantumvis  probus  fueric,    num- 
qaam  fenimisprobum  velfuiiTe  vel  cSb 
leputet.    Koc  fane  deccbat  velle  Flau- 
tum,  &hocvoluit,  opinor:  non  pro- 
j  nunciat  tamen,    ut  nunc  verba  fignifi- 
I  canf.   Dicimus  aliquem  pacmtcre  ^j-j^  ■ 
j/f,  vel  auantttm  f>^..t ,  qni'non  eft  con- 
/centuseo,  quodeft,  vd  qQanrum  fit ; 
^^  non 


^Stj  T    R    1   N    U    M    M   U  'S. 

40  Qui  ipfas  fibi  fatis  placet ,  nec  probus  efl: ,  nec  frugi  boncT. 
B  E  N  E  f  A  C  T  A  bene faclis  aliis  peicegito ,  ne  perpluanr. 
Qil  I  I P  S  O  S  S  E  contemnit ,  in  eo  e(t  indolesindaftda:. 
Ly.  Ob  eam  rem  hsc ,  pater  >  autumavi :  quia  res  qua£dam'il. 


qiiamvolo 


Ego  me  a.bs  te  exorare.  Ph.  quld  id  ell  ?  veniam  jam  darege- 
ftio. 
45  Ly.  Adolefceilti  huic  genere  fiimmo,  amico  atqtie  sqiiali  meo, 
Minus  qui  caute  &  cogicate  iuam  rem  tradavit ,  pater , 
Bene voloego iiii facere ,  (i  tu non nevis.  Ph.  ncmpe de tuo. 

LY.De 


f7onpceriitere,qu.\  fatis  eo  contentus  eft- 
Sic  Tereniiusin  Heaut.     ^t  enim  te  , 
^uantamhicoperi^ fiat ,  pamtet.  Sicenim 
fcribendum  facile  afTenrior  Guideto  ob 
sudoritatem  codicisBembini ,   qui  to 
dices  ignorat,  5c  verba  lic  ordinat.  Idem 
Eunucho  ztk.  S.   fc  6,    ^4n  pmnitebat , 
flagitii  te aucloreqticd  fecijfet  adoiefcens.  id 
elt ,  paruar  videbatur  fiagitii:  fatis  vi- 
debatur  flagitii :  non  fatis  erat.  Nofter 
Pfeud.  1.3.     ^yin  posnitet  te,    qttanto  hic 
ftierit  ufui?  Trucul    z.  6.   Pamtetne  te, 
^uet ancillAfuntjam?  MiHteS-a..  t\ihil 
mepcsnitetjam,  cjttanto  ftimtuifuerim  tthi. 
quod  rede  explicac  Lambinus  ;     Non 
parvo  furatiii  jam  vidcor tibi  tuifiTe.  Do- 
d:iiIimusGataccerus  hoc  hpctTijy.c.ny.£; 
legendum  cer.ruerit   cap.   30.   "Adveil. 
Haudego:  nam  cumdixiiTet  fenex  ob- 
fonatum  fe  ire,    uc  horpitem  aCcipeiet 
lepidis  viclibus,    hic  inietccdeos  ,    At 
cgo,  inquit ,    fatis  jam  tibi  damnofus 
fui.  SivoluiiTetspiTO/^tifTfii&^cIoqui.fe- 
cifiet :  Nttmquid  tcpccmtet  jam  ^juanto: 
vel,    Eho  ,     an  te  pCB-nitet  ,  jarp,  cjuanto. 
Bacchid.  5.  2.  Satis  ,    faftsjam  vofiri  efi 
convtvii :  me  ?iihil prshitet ,  tttftm  acceptus. 
'CJcerolib.  I.  dcOfficiis;  tamdiu  autem 
veUe  debebi^  j  auoadte,  cjudntum  proficto/f, 
nonpcsnitebit.  idcft,  inquit  Gataccerus, 
Idum  non  fatis  adhuc  profeciire  te,  quan- 
fumcunqueprofcceris.  aurumabis.  Hsc 
"jion  eft  fententiaCiceioijis,  fed_,  d..im 
Talishocptxceptore  te  proficere  fenties. 
'iLsbro  I .  ad  Atc  ep-  ult.  Vel  qtiod  k  fena 
tu,    i^uanti  fiam  ,     me   mtnime   pamtet. 
Llb.  li.  ep.  27.   ^odmcipfeperUteraa 


confolatm  fum  ,  nonpoenitet  me  ,  cjtianturn 
profecerim.  Livius  lib.  4.  NuHumannum 
efe,  cjuo  nnn  aciedimicetur  ,  ir  tanquam 
pcemteat  laborif  ,  novum  hellumparart.  hoc 
eii,  tanquam  fatis  laborisnonfit.  Frgo 
qtiem  nonpcemtet ,  quam  probinfit  &fri{gi 
br,?2£,  eft,  qui  fatis  (ibi  videtur  probus 
&fiugi  boH3E.  Ath3Ecfententia  prorfus 
ell  contraria  illi  ,  quae  fequitur :  ^« 
ipfui  fibi  farif  placet ,  nec  probt^  efi  ,  nec 
frtsgt  bon&.  Hoc  verfu  improbat  i^ixcfjj- 
TidLv  ,  priore  probat,  Immo  Ji  quid  vi- 
deo,  nec  priore  probavit  :  fcd  invitis 
oranibuslibrisexpungendaeft  particula, 
negandi.  Scripfit  enim  Plautus:  Ispro-^ 
buA  eft ,  cjuem  pcenvet ,  cjua?n  prohn*  lit 
&  frugi  bona.  Hoceft,  qui,  utcumque 
probus  fit  ,  nondum  fjbi  faris  placet, 
non  fatisfacit  fibi  ,  fcd  ftudet  ufque 
&  laborat  ,  ut  fe  probiorem  eciam 
pfsfter.  Hoc  &  duo  alii  ,  qui  fe- 
qauntur  ,  v^rfus  lanciunr.  Crono' 
vim. 

^i.   BenefaHa  benefadif.']    Benef<i£tat 
beiiefadtis  cumulato,    ne  quid  vitii  jn 
animoinnafcatui.  L.l^eperpltJant.j  V, 
N.  Moftell.aa;.  I.  2. 

43.  ^utumavi.^l    Di.xi.    VideAgeH. 

lib.is-  "p.  3- 

aj\..  Veniam  jam  dare gefiio.~\  Gefiic 
permittere  ut  dicas.  Sic  CorniSc.  ad  He- 
lenn.  iib.  4.  Veniam  ad  vos,  f  mihi  Senn- 
tiu  det  veniam,  Id eii ,  fi  permittat.  Nam 
veniam  dare,  lionefttantum  parcere  & 
ignofcere  alicujus  culpx  &  errato  :  fe( 
inrerdum  permlttere  >  lincie,  concedere 
Tumeb. 


Ac  TU  S   II.  Sc  E  N  A     II.  4^7 

Ly.  De  meo :  nam  cjuod  tuum'ft ,  meum'ft :  omne  meura  eft 

aucem  tuum. 
P^.Quid  is,  egetne?  Ly.  egec.  Ph.  habuitue  rem  ^  Ly.  habuit. 
Ph.  qui  eam  perdidit  ? 
50  Publicifneaftinis  fuit,  an  maiitumis  negotiis  ? 

Mercaturamnc ,  an  venales  habuit ,  ubi  rem  perdidit? 
LY.Niiiiiiftorum.  Ph.  quidigicur?  Ly.  pe.r  comitacem  ede- 

poi ,  patcr. 
Prartereaaliquantum  animi  caufsa  in  deliciisdifperdidit. 
Ph.  Edcpol  hominem  prsdicacum  ferme  famiiiariter. 
5  5  0^^'  qnidem  nuiquam  per  virtutem  rem  confregit,  atque  eget , 
Nihil  moror  eum  tibi  elleamicum  cum  ejufmodi vutucibus. 
Ly.  Qaiahneomni maliciaell:, tolerareegciutemcjus volo. 
Ph.  DE  M  E  N  D  I  C  O  male  meretur ,    qui  ei  dat  quod 

edit,  autquodbibat. 
Nam  &1liud  quod  dat ,  perdit,  6z  illi  producit  vicam  ad  mife- 
riam, 
(JoNon  eo  hoc  dico,  quin  quc-e  tu  vis  >  ego  velim ,  dc  faciam 
lubens: 
Sed  ego  hoc  verbum  cum  illi  cuidam  dico ,  pra^monftro  tibi , 
UT  ITA  TEaliorummirerefcat,  netuialiosmifereat. 
Ly.  Deferere  i.Ilum ,  &  dejuvare  in rebus  advorfis  pudct. 
Ph.  Pol  P  UD  ERE  QLI  A  M  pigerepia;ft.u,totidemliteris» 
3  j  Ly.  Edepol Deum  vircute  dicam,  pater,&  majorum,  ik  tua , 

Mulca 


So.  Tnbiidfnt,  &c.']  Publicifne  an 
naritimisnegutiislcfcimplicuii  ?£«;»- 

S  I.  Venales  hahuit.  ]  Qui  venales  ha- 
'enty  vxnaliciiru.nt&mangoncs;  quos 
^linius  \\indiirdviinaiiciQS  mavgones  ap- 
)cllat.  Senecaj  Tr.ercator  urkibni  prodeji., 
yedicu^agrii,  mango  v&natibus-  GlofTi; 
\>iinaltcttii,  aw/y.aTE//;Tcp©^.    Sai^nafiHi 

S3.  rertomttatem.']  V.  N.  Scena  prJE- 
ed.;^r.  14. 

S4-  Prxdicatum  ferms  f^miliarit^r.  ] 
^rtdicatum  fimilianter  eo  dicit  :  quia 
ur|cin  decoclionem  squalis  rui  valde 
on-iirer  iN:  vtrecunda  circumlocutione 

totulerat.utappaieietfainiiiauffimum 
lli  efle.  ^cidai. 


61.  Illicuidam.~\  Lesbotiico. 

6  5  •  Drjuvare.  \  -Vetus  editio,  defnare: 
forraflemclius.  Gloirariuin:  Defnator, 
(Z.So}'n}il<!^  :  qui  ftiiicet  definit  ,  deiti- 
tutus  ope.  Scalig.  V.  N.  Epid.  ad.  i .  i . 

6$.  Deum  virtute.  \  Ita  loquebantur. 
Solebant  ejnmresprofperas  diis  &c  vir- 
tuti  acceptas  rcferre :  contra ,  fua  omnia 
minora  facere ,  &  deoruiii  eiga  fe  bene- 
ficeatiam  amplificare:  ne  libi  ea  attri- 
buere  viderentur ,  &  in  deos  ingrati  efle: 
neu  eorum  invidiam  in  fe  commove- 
rent.Etli  nonnunquam  etiam  hominum 
virtutem  tacitam  non  praetermittcbant. 
xMilite  atl.  3.  I.  &  aiibi.SalluUius  ;  vir- 
tiite  ac  dtu  voientibtn  magm  '&•  opuienti 
eftti.  Tmneb. 

Gg  z  7J.  Js 


4^3  ■       T   R   1   N^    U   M   M   U   S^ 

Miika  bona  bene  parta  habemus.  B  E  N  E  S I  amico  feceris, 
Ne pigeat  fccjile :  lU  potiiis  pudeat  >  (i  non  feceris. 
Ph.  De  mn^nis  divitiis  fi  quid  demas ,  plus  fit ,  an  minus  ? 
LY.Minus";^  pater.  kd  CIVl  IMMUNIFICO  SClS 
quid  cantari  folct  ? 
7  o  Qaod  habes ,  ne  habeas :  <k  illud  quod  nunc  non  habes ,  ha» 
beas  malum : 
Quandoquidem  nectibi  bene  eile  potes  pati ,  nec  akeri. 
Ph.  Scioequidem  ifliic  ita  (olere  ticri.  verum  ,  gnate  mi , 
-    I S  E  S  T  1  M  M II  N  1 S ,  cui  nihii  eft ,  qui muniis  fungatur 
(uum. 
Ly.  Deum  vittute  habemus ,  &:  qm  nofmet utamur ,  pater , 
75  Er  aliisqoi  comitari  limus  benevolentibus. 

Ph.  Non  edepoltibi  pernegarepollum  quicquam  quod  velis. 
Cujus  cgeil:atem  tolerare  vis  ?  loquere  audader  patri. 
LY.Lesbomcohuicadoiefcenti,  Charmidsefilio, 
Qiii  illic  habicat.  Ph,  qui comedit  quod fuit ,  quod  noh  fiut ? 
8o  L?.  Ne opprobra ,  pater.  M U LT  A  E  V  E N I U N  T  i^ 
mini,qucEvok,qua:nevolt.  S 

Ph.  Aged  um ,  eloquere.  quid  dare  lili  nunc  vis  ?  L y.  nihil  qdiS] 

Qmm ,  pater. 
SAPIENTI^   ^TAS  condimenrum^il::  SAPIENS 

a^raticibuseft. 
Ph. Mentire,  edepoJ,  gnatej  atqueidnuncfacis  liaudcon^ 

(uerudine. 
Nam  S  A  P I  £  N  S  quidem  pol ipfe  fingit  foicunam  fibi. ' 

Eon(: 


73.  Isefi  hr.muni':.''\  Quirnam  ex  illa 
Ifidcri  dcfinitione  inteipfctandum  non 
videl?  referentisiib.  O  ;g,  XVI.  ^.raai- 
tialcta  Verrhii  fUccu^  diLia  ait ,  quodftne 
mujitxe  frrit^vee  cjuin^j^^am  in  his  cfficii;  ^ua- 
(i  ar,?u>na  1  id  eji  ,  finefrufni ,  unde  ntilias 
fru^wexfolvitur.  Indcctiam  nihil  prs- 
llantes,    Immunes  ,\'OC?.mux.   Douz,a. 

7  5-  Et aliis  qiiicor,!ircLti,'\  Habemus, 
urdecomes  &  liber&ks  firnus  inbene- 
volentiis. 

Sl.  ^A^edum,  elcs^usrefj  Ant.  Muret. 
Var.Ied.lib.is-C3p!  1 3- fot.im.  hunclo- 
cum  Sc  legit  aiitei:  &  tianippnit  .*  quem 


vide  ,     ut  &  Acidalium. 

82.  Sdpientia,&c.]  Quod aitLyfite| 
les  ad  excufandum  fodalcm,  Saptenti,, 
ejfetondtmeyttum  ixtatcm:    &  SaptentiarA 
gtat}  aittm:  h<incfententiam  habei.Quij 
dam  cibi  funt ,  qui  lecentes  quideiii  noij 
fnnt  efui:  fedreponi  fcknt  in  longan 
ufionein,  Sc  muiia  aut  aceto  aut  fal 
aiiifque  modiscondiri. mitefcunt  auten 
I  acconcoquunturteiiipore,  Scadvefcen 
•  dumutiles  fiunt.  Sic  fspientiam  ait  i' 
1  juycuibusinimaturarxielie:    procedent 
xtatccondiviac  mitigari,  quafique  roa 
!  tuiefcere.  Muret,, 
I       .  -85.  Eon 


A  C  T  U  S    II.     S  C  E  N  A  II.  4^9 

8 j  Eone  mnlta  qux  nevolt  eveninnt ,  nifi  fidor  malns  fiet. 
Miilta  eft  opera  opus  ficlurar ,  qui  fe  iidorem  probum 
\kx  agends  elk  expetit.  Ly.  fed  hic  admodum  adolefcentu- 
lus. 

Ph.  N  O  N  ^  T  A  T  E,  verum  ingenioadipifcitur  Gpientia. 
Ly.Tu  modonemeprohibeasaccipcre,  fiquid  detmihi. 
^o Ph.  An eo egeftatem ejus tolerabis,  ii quid ab illoacceperis ? 
Ly.  Eo,  patcr,  Ph.  pol,  ego iftam  volo  nie  rationem  edoceas. 

Ly.  licet. 
Scin*  tn  illum  quo  genere guatus  (it?  Ph.  fcio,  apprlme  probo. 
Ly.  Soror  illi  cO;  adulta  viigo  grandis:  eam  cupio,  pater , 
Dacereuxorem.  PH.fmedote?  LY.iinedote.  pH.uxorem? 
LY.ita. 
c?;  Tua  re  falv^.  hoc  pado  ab  illo  inibis  fummam  gratiam : 
Neque  commodius  ul-lo  padto  ei  poteris  auxiiiarier. 
Ph.  £go;7f  indotatam  te  uxorem  ut  patiar?  Ly.  patiundam 

eft,  parer: 
Et  eo  padlo  addideris  noftr^lepldam  famam  famili^e. 
Ph.  MultaegopoHumdodhdidta,  &  quamvis  facunde lo- 
qui: 

00  Hiftoriam  veterem  atq;  antiquam  h^c  mea  fenedtus  fuftinet : 
Verum  egoquando  te  &  amicitiam  6c  gratiam  m  noftrani 

domum 
Video  allicere ,  et(i  advorfatus  tibi  fui ,  iftac      -t"i-  "^f^  ^^:"'':'"^ 

judico. 
Tibipermitto,-pofce,duce.  LY.Dite  fervadiutmidi. 
Sed  adde  ad  iftam  gratiam  unum.   Ph.    quid  id  eft  auteili 
unum?  LY.eloquar. 
05  Tute  ad  eum  adeas ,  tute  concilies ,  tute  pofcas.  Ph.  eccere. 

Ly.Ni- 


85.  Eone  multd  ejua  nevoltr\  Utrobi- 
uenepronon  ufurpans,  venuftc  dixit 
lautus.  utad.  ^.z.nifi -nevts  Aitigituri 
>bidnon  muUa,  quae  non  vultj  eve- 
iunt.  Turneb. 

86.  Multaejiopera,  &c.~\  Opuseft  ei 
lulra  opera  &  cura  fingendi  ac  Uboran- 
i ,  quirationem  vitae reae degendx fxbi 


partem  cenfeo. 

105,  Conctlies,  pofcM.l  Conciliandi  VOX 
ambigua.  nam  iicdenuptiislfgiti.iiis,  £<: 
delenociniodicitur.  bonefteOvid.  Nan 
me  Jiupffi cofialiantefene.  Apul.  in  Apoi. 
ir.vttam  eam  conciliare.  Inhonefte  Suer. 
Jul.  ExifimaturServiliafiamfliam  Ter- 
i,  quiraiionem  vitsrettedegendaefxbi  ttam  C^artconaUuJfe.  Ovid.  ^uo  veriiunt 
nserecoptat  \aUtconuUantevtnT^,,n.      ^ 

I  Gg  3  icsi.  L«« 


470/  T   R   I  N   U   M   M   U    S. 

Ly.  Nimio  citlus  tranfiges  :  firmam  omne  erk ,  quod  tit 


egcris.. 


Gravius  erit  taum  unum  verbam  ad  eam  rem ,  quam  cemum 

mea. 
Ph.  Ecce  aatem  in  bemgnitate  hoc  rcpperi  negotium. 
Dabicuropera.  Ly.lepidus  vivis.  hxiiintaedes:  hkhabet. 
1 1  o  Lesbonico  ell  nomen :  age  $ rem  cura:  ego  te  opperiar  domi. 


109.  Lepidw  vivit.l  Id  eft ,  lepidusw, 
prsbefque  te  erga  rae ,  filium  tuum,  pa- 
uemeommodum;  Catullus, 


^ttuinfHla  mataac  mohjla  vivis. 
Ita  Amph.  Fiol-  Virtute  dixit  vos  vi£iorei 
viveret  ideft,  cfle.  Douza. 


AcTus   Secundi  Scena   Tertia. 

P     H     I    L    T     O. 

NOn  optuma  hxc  funt,  neque  ut  ego  squom  cenfeo : 
Verum  meliora  funt ,  qaam  quae  deterruma. 
Sed  hoc  unum  conrolatur  me  atqueanimum  mcum  , 
Quia ,  QU I  N  I H  l  L  A  L I  U D,  nifi quod fibi  foli placet, 
5  Confulit  advorfum  filium ,  nugasagit : 
Miter  ex  animo  fit  i  fa6i:ius  nihilo  facir. 
Sua;  fened:uti  is  acriorem  hyemem  parat , 
Cum  illancimportunam  tempefi:atem  conciet. 
Sed  aperiuntur  ^edes ,  quoibam:  commode 
I  o  Ipfe  exit  Lesbonicus  cum  fervo  foras. 

(."Yj^^ius  nihilo  facit.~\  Sic  Mff  non  \pulfare,  Yl^nhnfotZt :  fafiiuimhilfacit^ 
J[^fe6iiw,  r\or\ fe i>ui!ts,  x\or\ fatim  ,(tA  \  id  eft,     nihil  magis  reddit  curatum  8c 
japtant  invicem  ,  quia  defignjficatuvo- 
cabulialtum  taccatur :  bi  fic  defungun 
tur ,  vocera  cfTe  plane  fidticiam  afacien- 
do.  Hocneminemopiaorfugiebat.  f'a- 
Sfius  jgitut  eft  magis  fsdum  ,  ut  alibi  con- 
foftorem  dicit  pro  mngis  confoffo,  hac 
fabula  oatuftorem  ^ulttlocjuentiam:    nt 
Cicero  civiratern  cor.fcientifimam  Utte- 
satum :  Petronius  ,    exi.ufitfimA  palrha 


explicatum,  nihilmagisespedit,  quam 
li  conc?deretiiberis,  necfemper  eorum 
voluptati  repugnsret.  Et  fic  fcripfifle 
Plautum  crediderim.  Eili  poteft  &  ex- 
plicari  alterum.  Quifemper  adverfatus 
iiberorum  voluntati,  nugas  agit,  fa- 
cit  redditque  faSlum  magts  nihtlo  ,  id 
eft  ,  magis  nihilura  quam  nihil.  Gr.er 
no  viui- 


AcTus    Secundi    Scena    Quarta. 

LESBONICUS,STASIMUS,  PHILTO. 

Inus  qaindecim  dies funt ,  cum  pro  hifce  sdibus 
Mmas  quadraginta  accepifti  ^  Callicle, 

Eftne 


AcTUs  II.  ScENA  lY;  471 

Eftne  hoc  quod  dico ,  Srafime  ?  St.  cirni  conftdefo , 

Meminille  videor  fieri.  Le.  qiiid  fadtum  efl;  eo  ? 
5  ST.Comeium ,  exporum ,  exucum,  elorumin  balineis. 

Pifcaror,  piftorabftulir,  lani-i,  coqui , 

Oiirores ,  myropola^ ,  aucupes.  conlir  ciro  , 

Quam  (i  ru  objicias  Formicispapaverem. 

Le.  Minus  iierclein  liifce  rebusiumprum  eft  (ex  minis. 
10  St.  Quid  >  quod  dedit]:i  fcorris  ?  Le.  ibidem  una  rralio. 

St.  Quid ,  quod  ego  defraudavi }  Le.  hem  iila  rario  maxuma 
eft. 

ST.Nonribiilludapparere,  fifumas,  poreft:  mw.poS 

Niii  ru  immorrale  rere  eile  argenrum  ribi. 

Sero,  arqueftulre,  priusquodcaurumoporruit. 
1 5  Poftquam  comedir  rem ,  poft  rarionem  purar. 

Le.  Nequaquam  argenri  rario  comparer  ramen. 

St.  Rario  quidem  liercle  apparer.  argenrum  olx''''^' 

Minas  quadraginraaccepilti  a  Caliicie , 

Erille^edisabsreaccepirmancupio.  LE.admodumt 
20  Ph.  Poi ,  opinor ,  aflinis  nofter  aedes  vendidir. 

Parer  cum  peregre  venier  in  porta  eft  locus : 

Nili  forte  in  ventrem  filio  correpierit. 

St.  Tra- 


5. "[7  Xtttum-^^EmQndo: exun£liffn.  Ma. 

XZj  gnum  luxus  inftrumentum  corti- 
diana;  veterum  ur.ftiones,  lavationes. 
unde  decoftorum  verba  ,  eluere,  exun- 
gere ,  propatrimonium  luxu  lancinare. 
Rud.  a<^.  z.  7- 

Eluas  tti  j  an  exftngare :  cUcum  non  inter- 
duim. 
Exungere  ergo ,  ungentis  abfumere  eft  : 
&,ea  voxmyropolasejusargenti  ,  cujus 
lationem  ferio  infidic  Lesbonicus,  bo- 
nam  partemabltuliflefignificat.  /.  CuL 
ElotHm.\  Inde,  heluo  ,  ab  eluendo,  qui 
alpiratur ,  ut  aviditas  magis  exprobretur: 
fic  eiiim  vox  incitatior,  ut  aic  Feftus. 
Nam  &in  balneisluxulavandirera  pro- 
fligabant.  Turneb, 

10.  Ihtdemuna  Tra,hQ.~^  V.  N-  fupra  , 
act.i.  2.    166. 

12.  5j7"«wai,;79^'?.]YideadR.uden- 
teni^.  s,$». 


j  Ij .KArgentumy&c.^l^rgevtum  oi^^T^iy 
dis^umeaforma,  quaPaulusJC.  dsxit, 
Pecuniamprcjjcifci:,  vei  Ulpianus  ,  PecU' 
niMtre,  ttdire,  C~c.  itemque  Ciccro  in 
Verc.  Pecumam  ,  qua  viatverat ,  eadem 
femitarevertijfe  ,  ^c.  Scip.  Ge.TCil. 

21.  In  porta  eft  locus.  j  Foris  &  fub 
diohabitandum  eieft.  vei,  utalii,  men^. 
dicabitinportatrigemina:  dcquain  Ca- 
pteivis,  adi.  i.i.  zi.  Lamb.  Inportaefl 
locuf.  ]  Lucrifit  pronomen  ei ,  ut  in  illo, 
Vrbem quam ftatuo  veftraeft,  lubaudicur 
ea.  InAmph.  Naucr^xtsm  cjuemconvoure 
volui ,  in  nuvi  non  erat.  B^eiicetur  is.  Ad- 
de  ad  Livium  2  ? .  1 5 .  Recte  ergo  Grute- 
rusfineuUacaufncorrigitj  Patri.  Gron. 

;2.  Ntji  forte  in  venrrem  fUo  correpje- 
r/>.  ]  Nam  cum  filius  pro  domo  pccu- 
nias  recepiffec ,  quas  in  ventrem  congel- 
ferat ,  fi  Senex  revercens  ad  ajdes  fuas 
irevoiuiflet,  in  venixemfiliinecelleiia- 
Gg  4  bebac 


-47^  T   R  1    N   U   M   M   U    S. 

St.  Tra^ezitse  mille  drachumarum  Oly  mpicilm » 
Quas  de  ratione  debuifti ,  reddit^E. 

2  5  LE.Nempequas  fpopondi.  Sr.immo ,  quas  depeftdi,  inquira. 

Quas  fponfione  pronuper  tu  exacl:u s  es  s-m.  &^  c^^^^i 

Pro iilo adolefcenEe ,  quem tuajebas  eile  divitem.    ^'''  ^1"°"^°"'»- 
LE.Fadum.  ST.utquidemiliua  perierit.  LE.fadum  id  quo- 

que  eft. 
Nam  nunc  eum  vidi  miferum ,  &  me  ejus  miferitum'it. 

3  o  St.  Miferet  te  aliorum ,  tui  te  nec  miferet ,  nec  pudet. 

PH.Tempiisadeundied.  LE.eftneiiicPiiilco,  quiadvenit? 
Is  hercle  eft  ipfus.  St.  edepol ,  UcE  ego  iftum  velim 
Meum  fieri  lervom  cum.  [uo  peculio. 
Pn.Herum  atquefervumplurimum  Phiito  jubet 
3  5  Salvere ;  Lesbonicum  &Starimum.  Le.  Di  duint 
Tibi ,  Philto ,  quscunque  opies.  quid  agit  hlius  ? 
Ph.  Benevolttibi.  L£.  edepolmutuom  mecum  facit. 
St.  NEQUAMILLUD  verbum'ft,  Benevolr^  nifiqui 

benefacir. 
Egoquoquevoloefteliberj  nequicquam  volo : 

Hic 


bebatire :  etenim  ille  sdes  devoraverat. 

23.  Mille  drachumarum.']  ¥it  drachu- 
ondy  ficut  mina,  &C  ^lcumena.  interpjfira 
interConfonantes  littera/,  feu  «.  Qux 
fuerintautem  drachm£  Olympica,  quacra- 
Jnus.  Conftat  vero  aliis  in  locis  aliud 
dtachmarum  pretium  fuifle ,  fccundum 
quas  &  a;(limatio  Talenti  varia  fuit. 
Fortafle  verum ,  PhtlippiLfj.m,  ut  in  Tru- 
culento.  Camer.Reddits  pofitum  eftjqua- 
•  ^id\Et\xm^{£tt->mtlledraihm<ii.  utipe6la- 
rit  illud ,  quod  intelJigitur  j  non,  quibus 
verbisdicatur.  Lamb. 

2$.  ^uasdependi.']  Cicero  l.Fam.g. 
Dependgtidum  ttbi  efl ,  tjuod  mihi  pro  illo 
fpopondijli.  Ad  Att.  14.  ep.  16.  Puto  ft 
fuid  in  hcmine  pudoris  eft  ,  prteftaturum 
eum  ,  ne  pro  fe  tjuodammodo  dependatur. 
AdBrutum  ep.  18.  Reipublna  (juod  fpo~ 
panderPij  e^uemadmodur/ifolvo/i ,  nif  U  de- 
pendi  facile  patitur  y  pro  auo  fpoponderu. 
Quodautem  fequitur,  fponftone,  dicitur 
<5uaficflet,,exfponfione,  veifpQnfione 


fa(3:3.  Non  tmm  fponfones  y  quumuna 
tantummodoeflet,  &prouno,  mille 
drachmarum.  ^as mille  drachmas  exa- 
iltti esyutapnd  Ca-cilium:  ego illud nihi>- 
lominu-f  extgor  portorium.  Q^.  Metellus' 
Numidicus.spud  A.  Gellium ,  lib.  1 5.^4. 
fefe  maximas  pecunias  exaHas  ejfe.  Qux 
jam  olimhucre<ae3ppIicuit  Tutriebus. 
Sederrar,quumfirr.ileputatC2Elii]ib.  g. 
fam.  ep.  II.  ne tjuod  furore  Paulli  adem- 
tm  efetboni,fuaculpa  videretura-mifje. 
Legendum  enimomnino  adeptui.  Vidc 
ibiManutium.  GromviM. 

29.  Namnunc  eum.]  Ex  hoc  refpon- 
foapparet ,  Lesboricumlonge  aliterac- 
cepiile  di(5l:um  Stafimi ,  ac  fi  Servus  fuus 
dixiflet:  Vt  quidemtUe  (fcilicet  adole- 
fcens  ,  pro  quo  fpoponderasj  perieriu 
Douza. 

37.  Mufuum  mscum  facit.l  Ideft» 
a  me  mutuo  amatur.  Lambinu^.  Sed 
ego  potius  ad  illud  ,  Bene  vult  , 
Lesbonicura  refgexifle  opinor.  Taub- 
mannng, 

44.  H<i«.'] 


47$ 


t.a.rnh.  hand 
nofco. 


A  CTU  S  II.   S  C  E  N  A    VI. 

^o  Hlc  poftulet  frngi  elTe ;  nugaspoftuler. 

Ph.  Meus  gnatus  me  ad  te  mifit ,  incer  (eatquc  vos 

Affinitatem  ut  conciliarem  &  gratiam. 

Tuam  voli  fororem  ducere  uxorem.  &  mihi 

Sententiaeadem'ft,  &V0I0.  LE.haul  nofcotuum 
\x^  Bonistuisrebus  measresirridesmalas. 

Ph.  Homo  ego  fum  ,  liomo  tu  es :  ita  meamabitjuppiter ! 

Necjue  te  deriium  veni ,  neque  dignum  puto. 

Vcrum  hoc,  utdixi ,  meus  meoravit  filius, 

Ut  tuam  lororem  pofcerem  uxorem  libi. 

^oLe.  MEARUM  RERUM  me  novilFe  xquonVft  ordi. 
nem. 

Cum  voftris  noftra  non  eft  squa  fadio ; 

AHinitatem  vobisaliam  qusrite. 

St.  Satin'  tu  ianus  mentis  aut  animi  tui , 

Qui  conditionem  hanc  repudies  ?  namiilumtibi 
fj  Ferenrariumelleamicummventumintellego. 

Le.  Abin  hinc  dierede ?  Sx.Si  hercle ire  occipiam ,  vetes. 

LE.NifiquidmealiudviSjPhilto,  refpondi tibi. 

PH.Benigniorem,  Lesbonice,  te  mihi, 

Quam  nunc  experior ede ,  confido  fore : 
JoNam&STULTEFACERE,&  ftulte  fabularicr , 

Utrumque ,  Lesbonice ,  in  state  haud  bonum'ft. 

St.  Verum  hercle  hic  dicir.  Le.  oculum  ego  eftodiam  tibi , 

Si  verbum  addideris.  St.  hercle  quin  dic^m  tamen. 

Namfificnonlicebit,  lufcus  dixero. 
^5  Ph.  Ira  tu  nunc  dicis  non  efle  ^quiparabiles 

Voftras  cum  noftris  fadiones  atque  opes  ? 

Le.  Dico. 

1  4+.  fT/if//"]  Hrf«,  interieftjo  turbatae 
imentis,  velindignabundx.  Camer. 
\  51.  Cumvojlru,  6-c.  ]  Veltri  ordinis 
iiiominibus,  quieftisfaaiofi,  ideft,  di- 
Rtesacpotentes .  nosinopes  tenuefque 
jpares  efie  non  pofTuaius.  TMibm. 

OCOie  amkum  ferenTaritimvoc.it,  qui  re- 
pente  opem  fert  &  auxilium  egenti  ami- 
'r^ir^"'^'^  ^"  ferentario  amico,eum,qui 
lublidio  futurusfn,  lignificare  videtur 


Plautus,  &quifitauxiliumlaturus.  ut 
mihi  mirum  videatur,quod  Varro  inter- 
pretetur  tnanem.  Duxilfe  videtur  inter- 
pretationem  a  levi  armarura  iliorum  e- 
quitum,  quos  dicitefTeferenrarios  voca- 
tos:  cumPlautus  advocabulum  potias 
alluferit.  ut & alio  loco fcribit;  Kn^la efl 
mihtfalui  daturta  :   adando.  Turneb. 

56.  KAbin  htnc  ditreSte.'^  Vidc  notss 
Capr.  3.4. 103. 

66,  Opes  ofiulentM.']  YHeKS  ovit  3p- 
Gg  S  pel- 


Pijh  forte 
obvenerit. 


474  Trinummus. 

Le. DIco.  Ph.  qiiid  nn-ng ,  fi  in  zd^m  ad  c(Enam  venef i's , 
Atque  ibi  opukntus  tibi  par  foite  m  venerir, 
Appofita  fn  cosna ,  popularem  qaam  vocanc , 

70  Si  iili  congeftse  iint  epuk  a  clientibas , 

Srquid  tibi  piaceat ,.  quod  illi  congeftum  fiet , 
Edifiic ,  an  incoenacus  cuai  opulento  accubes  ? 
Le.  Edim,    ni(i  ille  vecet.  St.  at  poi  ego,  etiamfi  vetet, 
Edim ,  atque  ambabus  malis  expletus  vorem : 

7 j  Etquod  illi  placeat ,  praeripiam  potilllimum : 
Neque  iili  concedam  quicquam  de  vita  mea. 

VERECUNDARINEMINEM  apudmenfam  de- 

cet, 
Nam  ibi  de  divinis  atque  hiimanis  cernitur. 
Ph.  Rem  fabulare.  Sr,  non  ci  bi  dicam  dolo : 
80  Decedam  ego  illi  de  via ,  de  (emira , 

De  lionorc  popuii :  verum  quod  ad  ventrem  attinet, 
Non  hercle  hoc  longe ,  nid  me  pugnis vicerit. 
Coena  hac  annona  eft  (ine  racrish^Ereditas. 
Ph.SEMPERTUHOC  facito ,  Lesbonice ,  cogites , 

Id 


^zlhhsntopes.  h\nc efjicerday  opilh.  dein- 
dequiain  multitudine  pecorum  maxi- 
me  ovium  ,  divitiascollocabant,  exeo 
c;>ejdicT:3eetiamdiviti2.SimiliterGr3£cis 
5roAi;/.',/)X(^  ,  ad  verbum  eft  opulentu4. 
Meurf.V.  N.  Ciftdl.  2.1. 

67.  ty£,dern.']  Scil.  facramaliquam.in 
hisenimepulabantur.  Turmb. 

69.  Voptitaremqtia'/72  vocant.']  Canapo- 
fularif  eftepulum,  quod  populodatur. 
Nam,  verbigratia,  in trianiphis  epulum 
populo  interdum  dabatur  ,'&  dabanrur 
prandiarutin  Jui.  Csrareindicat  Tran- 
quiilus.  Sed  &  cum  decima«ii  Herculi 
folvebant,  pollu6io  accipielwnt  popu- 
lum.  Turneh.  A  clientibus  olim  in  sde 
facra  convivium  patronis  apparari  foli- 
tum,  quod  Ceenampsbularer/ivqcaiu.nt. 
Faber. 

76.  Devirafnea-I  Ideft,  devictu:  ut 
spud  Tereht.  Cui  opera  vita  erat :  id  eft , 
qui  exoperafua  vjvebat.  Donatus:  Vita, 
&moresfignificat,  &  animam,  &  ali- 
menmm,  & fpatium  vivendi.  lu  ^/.^ 


Grajcistum  vitam,  tum  illud  ipfum  de- 
clatat,  quovitam  tuemur.  Bex^. 

77.  Verecundari  nsminem'']  Sic  priva- 
tisadmelitreris  magnus  Scaliger;  Ipe- 
dianda,  inquit,perfonaeft,  nempePara- 
fitus.  InSenatudicitur;  NuUa  verecun- 
dia  debetnos  demovere k  fententia  dicenday 
uhiderebiii  divinis  &  humanis  agitur.  di- 
vinae&humansres  Paraiitieftelcaj  & 
mevCa  fenatus.  Qu.o  quid  lepidius  dici 
poteft?  Aliteraccipias,  perit  omnis  le- 
por.    Taubmam. 

82.  Woc/aw^e.]  LegO  :  hoc  u-iigue.  rra- 
ppi/uicoSiic  enim  fermoeft  ;  TranfverfKm 
ungiiemalicuinoii  cedere.  Nec  movet  me 
iliud  Moftell.  Ts..  mn  hoc  longe  Del- 
phium.  Nam  &  illicemendandum  cen- 
feo  ,  hocungue.  etfi  alterum  etiamillud 
commode  5c  tanquamademonftrante, 

j  accipi  pofTe  fcio.   Lipfus.  Sed  vide  ad 
'  Ciftell.  2. 5.3  9- 

83.  Cof p<t  hac  annona  eJLjtne  facru  ha- 
reditH^.j  Lego:  Ccena  hac  an  non  eft  f.f  h. 

',  ipcc  VI ^  s^Tiiias.    Mereditof ,  inquit ,  f"S 
]  '  facrii 


A  C  T  U  S    II.    S  G  E  N  A   IV.  475 

85  Icl  optnmum  eile ,  tiire  iiti  (is  opturans : 

Si  id  nequcas ,  (altem  utoptumisdsproxumus, 

Nliiic  coiiditionem  hanc,  quam  ego  fero,  SC  quam  abste 
peto , 

Dnrearqueaccipcre,  Lesbonice,  tevolo. 

Dei  divites  fnnt ,  Deos  decent  opulentix 
5?o  Et  faaiones.  verum  N  O  S  H  O  M  U  N  C  U  L I 

S  A  L  l  L  L II  M  A  N 1 M  i£  qui  cum  cxtempio 
amiiimus, 

yEqno  mendicns  atqueilleopulentiirnmus 

Cenfetur,  cenfnad  Aclierontem  morruus. 

St.  Mirnm ,  ni  tn  illuc  tecum  divitias  Feras , 
5?  j  Ubi  moitunsiis,  itaiisntnomenclnet. 

Ph.  Nunc  ut  fcias  hic  fadtiones  atqne  opes 


caiii  ext. 


ficr»  eft,  cam  hsres  nonadrcifcitur  in 
facia&gcnten).  Cum  ea  haereditatelu- 
dens,  Servuscoenamcomparat :  utitem 
Capteivis.  Lipfint.  probo  omnino  con- 
Jefturam  eorum  qui  legerunt ,  Ccena  bac 
an  non  efl  fme  facru  hxreditcfi  ?  Nam  an- 
nona  nonpoteft  explicari,  nec  hic  lo- 
CUm  habere.  SalmafH!.  Ccena  bacanno- 
»4.1  Ego  vero  non  probo  ullam  hic 
conjefturam,  fcdretineo  mordicusfcri- 
pruram  veterera  cum  explicationeMu- 
leti.  Hac  armonayzSi,  ut  nunc  eft  anno- 
na,  hujus  temporisannona.  SicLivius, 
harum  ntag>vficenria  operum;  qux  nunc 
jfiuntj  hsclicentia,  quxnuncgraftatur. 
Vide  ad  !ib.  24.  40.  Coena  gratuita,ut 
ivanc  annona  cara  eft,  resfamrara  ett, 
quam  hxreditas  finc  onerofis  &  fum- 
ptuofis  facris.  Captivis^.  i.  Sine  facris 
hsireditatemfam  aptus  effertifimam.  Gro- 
novius. 

89.  Deosdecet  opulentia.~\  Cameraria- 
twxsopulentia.  Ergo  refte  fecerunt :  deos 
decent  opulentix ,  quod  cum  recepiftet  Pa- 
leus,  aGrutetoincrepitus  rurfusmuta- 
vit.  Ateftillud  Flauti  &  in  Bacchid.  3. 
4-  i?'  <Antecjuam  iUaunqtiammeis  opuleji- 
tii*  Famenta  fiat  ignavior.  fic  infra  4.  3. 
Veteresparfimoni&.  {icfama  ,  glorix ,  me- 
morix,  niifericordi&.  Sic  alibi :  Secmdtu 
res  decentfuperhia.   Gronovius. 

§0.  Nai  bammcuii  faUHum  amma.'] 


Noii 

Sumus  vafcultim  falis,  ideft,  fumus 
corpufculaanimata.  namco.rpotanoftra 
funttanquamanimarum  valluia.  5/i///- 
lum  anima  dixit ,  forraffe  tranftation^ 
fermonisfaftiamenfispauperum,  quaj 
funt  perquam  tenues  &  fine  apparatu- 
eis  enim  fal  pro  obfonio  eft.  Horat.  2. 
Odai6. 

Vivitur  parvobene  i  cui patermn» 
Splendet  in  mevfa  tenuifalinum,  irc. 
Licetetiamdicere,Plautumeofpe£tane, 
Animam  corpori  noftro  efte  pta  fale, 
quemadmodum  enim  carnespecudum 
fidiu  ferventurfinefale,  putrefcunt:  i»a 
8c  corpora  cfflata  anima,  putore  corrum- 
puntur.    Lamhin. 

yS.  Vtnomen  cluet'~\  Opinor  SefVum 
hoc  velle:  Cfedo  profefto  te  illuc  (ad 
Acherontem)divitias  ruasperlaturum  : 
ubi  demum  (cum  mortuus  nimirura 
eris)  fis  ut  nomen  cluet,  id  eft  ,  Philto.  ut 
fibi  demum  benignitatem  tuam  exer- 
ceas,Sc  revera  Philto  fis  hominibusnain 
ur  nuncquidem  es,  in  tantisdivitiis  U- 
tisparcus  es:  unde  nominis  tui  IrufjMv 
apud  i  'rcum  demum  fortaftis  vcrum  eft*9 
oftendes.  Pifior.  Itafis  ut  nomen.  ~\  Ad- 
mittointerpretationem  Piftorii:  fed  ut 
ei  fatis  conveniant  verba  ,  fcriho :  Vhi 
mortuusfis  y  utifis,  utnomencluet.GlO- 
novius. 
56.  Hic~\  ^n  noftia familia.  L. 

III.  N»- 


47^  T   R   I   N   U   M   M   V    S^. 

Non  ellc ,  neque  nos  tuam  negligeregrariam. 

SmedocefMDfco,  tuam  (brorem  filio. 

Quce res bene  vortat  1  habeon'pa6t:am  ?  quidtaces? 
loo  St.  Pro  Di  immortaies .  conditionem  quojufmodi! 

Ph.  Quin  fabuiare ,  Di  benevortantl  ipondeo. 

St.  Elieu ,  ubi  ufus  nihil  erat  dido ,  fpondeo 

Dicebat:  nunchic,  quomopuften:,  non quit dicere. 

Le.  Cum  affinitate  vollra  me  arbitramini 
10 ;  Dignum ,  habeo  vobis,  Philco ,  magnam  gratiam. 

Sed  etfi  hercle  graviter  cecidit  ftultia  mea ,  '^^'-^^  [^J^^^f 

Piiiljo ;  eft  ager  fub  urbc  iiic  nobis ,  eum  dabo 

Dotem  forori :  nam  is  de  ftultitia  mea 

Solus  lUperfit  pr^ter  viram  reliquus. 
X I  o  Ph. Profedo  dorem  nihil  moror.  Le.  certum^ft  dare. 

St.  Noftramne  vis  nutricem ,  here ,  qux  nos  educat , 

Abalienareanobis  ?  cave  lls  fcceris. 

Quid  edcmus  nofmet  poftea  ?  Le.  etiam  tu  taces  f 

Tibi  ego  rationem  reddam  ?  St.  plane  periimus , 
1 1 5  Nifiquid  ego  comminifcor.  Philto  te  volo. 

Ph.  Si  quid  vis ,  Stafime  ?  St.  iiuc  concede  aliquantum. 
Ph.  licet. 

St.  Arcano  tibi ego  hoc  dico ,  ne ille  ex  te  fciat , 
.     Neve alius  quifquam.  Ph, crede audadter quid  lubet. 

St.  Per  deosatque  hom.ines  dico ,  ne  tu  iliunc  agrum 
1 2.0  Tuum  firis  unquam  lieri ,  neque  gnati  tui. 

Ei  rei  arguraentum  dicam.  Ph.  audire  edepol  luber. 

St.  Pdmum  omnium  olim  terra  cum  proicindicur , 

In  quinto  quoque  fulco  moriuntur  boves. 

Ph. Apage !  St. Acherontis oftium in noftrpft agro. 

Tum 

tii.  "Rejlramne  vU  mtricem.']  Sicau-  ;  hellarum.   Gruter. 
tem  vocatagrum,  cujusproventu  tan-  |       123.  ^tinto  cjuoc^ue  fulco.  ~\    ^inta 
quam  niurice  alebantur.  Appollre.    Ita  \  fulce ,  fexto ,  nono;  dicuntsuftores:  pro, 
Artcmidorusl.  i.c.  Si.aitj  BonamciTe  i  Serere  e^uwquies,  fexies ,   novies  aratum 

Agrum.  Tuineb. 

124.  ^iheruntif  ofium.']  Vetetes,  carn 
animasomnesadinferosdefcendere  pu- 
tarcnt,  multislociseiTe  O/xkot  Oj^tt  cre- 
dcbantj  ut  qua  fpiracuia  erant,  .qus  odo- 

lis 


cpifici  fomniare  de  coita  cum  niatre: 

y^^/i  tLj)  TiyjLtjj  fjiiiTiQst  icdLXeiv  tb%' 
igt  &c.  Val.  Masim.-1.  -j.c.^.  Siciliam- 
que  (b"  Sardiniam  ,  henignifimaA  urbi-i 
mfira   7iutrices  ,    gradiu  &  jlabilimenta 


ACTUS   II.    SCENA   IV.  477 

I2  j  Tum  vinnm ,  prkifquam  coactum'il,penc^.erpnticlum. 

Le.  Con(u:ukc  homini ,  credo  ,  ciii  icelcftus  tft  j 

At  mihi  infiddis  n(3n  eft.  St.  audi  cartera. 

Poft  id  5  kumetui  quom  alibi  raeliis  maxuma'{l^ 

Tribus  canns ilh  niinus  redir ,  quam  obleveris. 
130  Ph.  Hem ;  iftic  oporret  obferi  mores  malos , 

Si  in  obiciendo  poilint  iritcrfieri. 

St.  Neque  unquam  quifquam  eil: ,  quojus  iiie  ager  fuit , 

Quin pcliume  ei  res vorteiir ,  quojum  tuic. 

Alii  exulatum  abierunc ,  alii  emortui , 
153  Ahi  felulpendere.  hcm  I  nunc  hic ,  cujuseft 

Ut ad  incitas  redadus !  Ph. apacie  a  me  iftum  ajzrum. 

St.  Mngis  apage  dicas ,  fi  omnia  a  me audiveris. 

Namful^^uritiElunthicalterna;  arbores. 
^      Sues  moriuntur  anginaacerrume. 
140  Oves  fcabrsrunt ,  ram  glabra^ ,  hem  I  quam  hxc  eft  manus. 

Tum  autem  Syrorum ,  genus  quod  patientillumum  eft 

Homijium  ,  nemioextac,  quiibifexmenfesvixcrit : 

Ita  cundi  (clftitiah  morbo  decidunt. 

Ph.  Cre- 


risfccditateanimamextorqaebanr,  &c. 
Sed&inlocis  peftilentibus  Ofiium  Ord 
efTedicebant:  utbocloco.  Feitus:  Ma- 
nalem  Upidem  ,  feu  potius  r/ianai  five  ma- 
rale  ,  ekganter  Gfiium  mamum  vocat. 
ScAliger. 

12-.  Tum  vimm  i  ^c.l,  Vinum  pen- 
dens  ipCis  uvAS  fjgnificat,  &vindemiam 
iiondumcolledam.  Cuiopponuntple- 
liquee  jCtis  l^inuTndoliare,  quod  Cicero 
vinum  de  dolio  y  &,  vtnttmdecupa.  Sed 
enim  vin»m  doliare ,  quod  novum  eft, 
minorifqueobidpretii,  opponitut  po- 
tius  viiw  dijfufo ,  quodmaturitatem  ha- 
bet?i  fu^vitatem.  TuTjitb.  Vi>:um  priuf- 
^uanjcoa^nmefi.]  p.  Scriveriusad  Mar- 
tialisXeniaIegit,coc7MWe/?,  quod  cupide 
lecepitPareus.  Sedmale.  Vide^Obfeiv. 
cap.  3.  Gror.ovius. 

12  5.  Cotfuadet  ~\  Servus  abduxetat 
fenem:  aithcrus,  Eftquidem  apprime 
fceleftus  noftci  illefervus;  camen  eum 
lammihiarbitrortidclem ,  ut  nihilfua- 
fums  fjc,  quodcontra meam izva.Grut. 


155.  ^d  incitas  redaciu^.']  Anriqui 
iines  feu  terrrilnos,  quos  araplius  pro- 
movere  no.i  cft,  incitos  vocsbaor.  Etqui 
eo  rerum  redndiierant,  ut  nuUurn  cer- 
lum  rerum  fuariim  crnfilium  c3pciT:?r.e 
pofTent,  ^d  incitoA  redctii  ciLeb.^niur, 
ubi  fubaudi//«f^.Metaphoraenim  aiu- 
doXII.  fcriptorum.  nam  cum  ad  aiti- 
mam  lineam  promotieranrcaiouli,  taai 
is,  cujusintererat ,  .y^.d  i>Ki'as  li?'eas  reda- 
^su.  calculivero  ioli  ;/7c/>^'dicebancuri 
quod  annotat  liidoras.'  Scai;g.  V.  N. 
Poenulo,  aft.  4.  z.  8(5. 

13C.  F»/g«rif <e. 1  Quafqueideo,  non. 
(Inefumptuneceileerat,  eapatrersmos 
exlrindcre  ,  qua  de  coelo  tacta;  cffcut, 
Gutheriii-s. 

143.  Solfittiali  moToo.  j  Apud  Plaut. 
quiiitumeft,  ouis  {itmerbn^  flftiri.ilts, 
Alii  pro  Comitiaiiintellc.xerunr:  slii  pro 
rcpenrino  &.(ubitaneo:  ut  eriani  alibi 
(Ffeud.  a^.  I.  r.)  herba  fol/iittalit ,  q u» 
nataftatim  moritur.  Turr»ebus  protol- 
!  ftitiali  morbo  asdentillinias  febrcs  in- 


47 S  T   R   I   N   U  M  M  U   5.' 

PH.Cre(^.oegoi{lnc,  Scafime,  itaelle:  (ed  Catnpasgenus 
145  MukoSyrorum  jamantidic  patientia. 

Sed  ifte  eftager  profedo ,  ut  te  audivi  loqui , 

Malos  in  quem  omnes  publice  mitti  decet. 

Sicut  forcunatorum  memorantinlulas , 

Quo  cundi ,  qui  iEtatem  egerunt  cafte  fuam  , 
I  j  o  Conveniant.  contra  iftoc  detrudi  maleficos 

^quom  videtur,  qui  quidem  iftius  fit  modi. 

St.  Hofpitium  eftcalamitatis.  quid  verbisopuft  ^ 

Quamvis  malam  rem  quaerens,  illic  reperias. 

Px4 .  At  tu  hercle Sc  illi  &  alibi.  St  .  cave  fis  dixeris , 
1 5  5  Me  tibi  dixiile  hoc.  Ph.  dixifti  arcano  fatis. 

St.  Qiiin  hic  quidem  cupit  illum  ab  lefe  abalienarier  j 

Si  quidem  reperiri  potiet ,  cu|USosiubiuiat.  reperive. 

Ph.  Meus  quidem  hercle  nunquam  fiet.  St.  fi  fapiesqui- 
dem. 

Lepide  heucle  de  agro  ego  liunc  fenem  deterrui : 
1 60  Nam  qui  vivamus ,  nihil  eft ,  fi  illum  amiferir. 

Ph.  Redeo  ad  te ,  Lesbonice.  Le.  dic  fodes  mihi , 

Quid  hic  locutus  tecum  ?  Ph.  quid  cenfes  ?  homo'ft  ^ 

Voit  fieri  liber :  verum ,  quod  det ,  non  habet. 

Le.  Et  ego  efte  locuples ,  verum  nequicquam  volo. 
i^jST.Licitum,  fivcllcs:  nunc,  quoniamnihileft,nonlicer. 

Le.  Qnidtecum,Stafime?  Sr.deiftocquoddixiftiniodo, 

Sianteavolniiles,  etles:  nunc  Cero  cupis. 

Ph.  De  dote  mecum  convenire  nihil  potes : 

Quid  tibi  lubct ;  tute  agico  cum  nato  meo. 


tellexU  5  qnali  tllx  fub  folftitio  maxime 
-vagentur.  Sedctfi  dei-PusTurncbo,  fi- 
railes  febres  CanicLslanbusdiebus  graf- 
fari  :  attamcn  fclftitium  a  Canicula 
multoruin  dierum  intervalio  remo- 
tum  cft.  C^uare  puto  ego  Soljiitialem 
■tnorbum  quemcunque  pravum  6c  lera- 
lcm  vocari-  quali  innuere  vclit  ilJe 
Servus,  neminem  ibi  potuiiTe  fextum 
men(em  vivere,  fedftatim  unumquem- 
que  tempore  foIftiti,ili  interire  confue 


atque  morbofum  efle  ,    unus  antc  o-  f 
mnes    docuit   Hippocrates    libro  De ' 
aere,  aquis ,  &  locis.  Poftquem  Arift.  i. 
Seft.  Problem.  idem  confirmat.   Mer- 
curialu. 

144.  Sed  Campmgentis.  Noniuslegit, 
Campav.s,  ideft,  Capanum  genus  quos 
molles  &  libidinofos  fuiftc  conftat. 
Lambin. 

148.  FortUKdtorum  infulaA.~\  Pingit 
hasinfulas  Muretus  Vai.  led.iib.  s-C-i. 


viHe.   Etenim   iblftitium  periculofum  i  Hoiat.Epod.  16. 

\7i'Tam 


ACTUS   II.    SCENA   IV.  475 

170  Nunctuam  fororem  filio  pofco  mco. 

Quxresbenevortai:.  quidnunc?  etiam  confulls. 

Le.  Quid  iftic?  quando  ica  vis,   Di  bene  vorcant !  fpcJh- 
deo. 

Ph.  Nunquam  edepol  cuiquam  exfpe^l^tus  filius 

Natus ,  quam  cH  illud  Spondeo  natum  mihi. 
175  St.  Di  fortunabunt  voftra  confiiia  1  Ph. ita  volo. 

Le.  Sed,  Stafime,  abi  huc  ad  meam  foroiem  :  ad  Calli- 
clem , 

Dic  hoc  negoni  quomodaadlum  eft.  St.  ibitur. 

LE.EtaracuIatormeasrorori.  ST.fcilicet. 

Ph.  I  hac ,  Lesbonice  ,  mecum ,  utcoram  nuptiis 
iSoDies  conftituatur:  cadem  harc  conhrmabimus. 

Le.  Tu  iftuc cura  quod  juili :  ego  jam  hic  ero. 

DicCailicIi,  meutconveniat.  ST.Quintu  i  modo! 

Le.  Dedoteutvideat,  quidopusiitfadto.  St.  imoda! 

Le.  Nam  c^rtum'ft  me  iine  dote  haiid  dare.  St.  quin  tu  i 
modol 
1 8 j  LE.Neque  enim  illi  damno  unquam  eire  patiar.ST.abi  modol 

Le.  Meam  negligentiam.  ST.i  modo  1  Le.  6  pater ! 

^quum  videtur  qum  quod  neccanm.  St.  i  modo ! 

Le.  Poriilumummihiid  obht.  ST.imddo  1  LE.oparer! 

En  unquam  afpiciam  te  ?  St.  i  modo ,  i  modo ,  i  modo ! 
icjo  Tandem  impeuraviabiret.  Divoftram  fidem , 

Edepol  re  gefta  peiliime  geftam  probe , 

Si 


175.  T/tm  exfpeifatus  filiuf.']  Abeft 
quidem  r^^wMirpall.  fed  retinentedi- 
tiones  primigeniz  jinquitGrurerus.Be- 
)ie,  bene:  retineamus  igitur  6c  nos ,  fub- 
jicitPareus.  Immo  male,  male  :  &  eat 
in  maximam  malam  craecm.  Nam  & 
verlum  corrumpit  ,  qui  expunflo  eo 
probuselttrimetros  ,  £cgenusioquendi 
antiquum,  toties  qua  plauto  qua  aliis 
frequentatum  vitiat.  Gronovtue. 

iSi.  bic  Caflidt.l  Indecore  adole- 
fccr.s  cupit  ad  fe  venire  fenem.  Immo 
eam  fenrentiamnon  elTe puto.  namalia 
fiiitfort.-ifreadditurus  ,  ni  fervus  interru- 
pifllr,  in  h5ncra£ntem.Dic6aIli^li,r<fj 


I  feu  quomodo  medotem  forori  quxrere 
conveniat,  atque  ut  ipfe  de  eadem  vi- 
1  deat  :  quod  quidem  diferte  fubjungit. 
I  Quin  immo  nihil  defuerit  :  di^  ut  ?;« 
\  co?jvemat  f  valere  potcft,  tjuomodomedt- 
i  ceat.  nam  fic  &  Merc.  extr.  Itidcm  ut 
terapiu  atini,  atatem  altam  aliudfaiiti/n 
i  lonvenit.  Acidal. 

j  191.  Cfjiam  prohe.']  H^EC  vera  lcflio. 
'  Ait :  Edepol,etii  rem  maljc  haftenusgef- 
I  fcrimus,  ramen  in  eofaltem  prbbcgcfta 
!  cit,  quod  filia  herilis  in  tamlautam  fa- 
1  miliam  c(uIocatur.  Aiodo  hoc  eti  jm  ob- 
1  tineripofiii,  ut  a^ier  falvus  nobis  nu- 
i  neat.  Hcccnimvultfcxvusinon,  utcx- 

|.'Iica£ 


480  T  R   I  N   U  M  M  U   S. 

Siquldem  agernobis  falvos  eft!  etfi  admodum 

In  ambigtio  eft  etiam ,  nunc  quid  de  hac  re  fuac. 

Sed  (i  alienatur ,  adunVft  de  collo  meo.  SS.^  ^ 

15JJ  GeftanduspeLegreclypeus,  galea,  (arcina: 

EfFugiet  ex  urbe, .  ubi  erunt  hdix  nupti^ : 

Ibit  iftac  aliquo  in  maxumam  malam  crucem  ,  f^^^^^  ^"* 

Latrocinatum ,  aut  in  A(iam  ,  aut  inC!iliciam. 

Ibo  huc ,  quo  mihi  impecatum'ft  et(i  odi  hanc  domum > 
200  Poftquam  exturbavit  hic  nos  ex  noftris  aedibus. 

pHcatLambin.  quafi  glorietur  de  agro  1  re falva  faiitti  eft  frugalior?  Pifti 
fervato:  deqiioadhucdubitat.Ead.  foi-  I      198-  Latrocmatum.^    Id  eft>  railita- 
maSc.  feq.  tanton  inreperdita^amin  \  tura.  V.  N.  Mil.  aft.  i.  i. 

ACTUS  TERTII    SCENA   PRIMA. 

CALLICLES,    STASIMUS. 


Uomodotuiftuc,  Stafime,  dixifti?  noftrum  hetilemi 
filium 


Q 

Lesbonicum  fijam  fororem  defpopondiile  ?  S",diSn.'^^' 

ST.hocmodo. 
Ca.  Quoihominidefpondit  ?  ST.Lyfiteli  Phikonis  fiiio , 
Sine  dote.  C  a.  fine  dore  ille  illam  in  tantas  divitias  dabic  ? 
5  Non  credibile  dicls.  St.  at  tu  edepoi  nullus  creduas. 
Si  hoc  non  credis ,  ego  credidero.  C a.  quid  't  St.  rac  nihiii 

pendcre. 
Ca.  Quamdudum iftuc >  autubi adlumTt? ST.iliico hic antei 

oftium. 

Tarnmodo,  inquit  PrcEneftinus.  CA,tantQn'inreperdita,i 
Quam  in  re  faiva ,  Lesbonicus fadus  eft  frugaiior  ? 
1  o  St.  Atque  equidem  ipfiis  ukro  venit  Phiko  oratum  filio. 
Ca.  Flagitium  quidem  herck  fiet,  nifidos  dabitur virgini. 
Poftremo  edepoi  ego  iftamTcm  ad  me  attinere  inteikgo. 

Iba 

X.  >!^J  Oflrum  herilsm  filiKm.']  Velhicl  6I0:  Dixiflineitaj   Ncflrum  h.  f.  Src. 

•^^  prsfcribi  debet  nomen  Stafrmi^  Hsccine  funt  tua  verba  ,qusmecuin  !o- 

&  legi  (ineinterrogatione  :  uc  intelliga-  cutuses?    Nofirum  h.  fiiium.   Lamhii 

rr.us,  rerpondere  Stafimum  ;  dixi,  No-  titu- 

firumb.f.  Lesb.f.f.  defpofidilfe.vellc^tn-  8.  Tam  modo.'j  Id  eft,  tnodo.  FeftuSJ 

dnm.yVeflrtim  hsrilem filium i&c.  vel  hoc  NotatautemPrzneftinorum  barbariemj 

toium  accipiendum  Tsp^v^x*? »  hocpa-  Scinidetpeiegiiftafttem.  Scalig. 

1  2J>./f4 


ACTVSIII.     SCENAII.  4§K 

Ibo  ^d  meum  cafligatorem ,  atqiie  ab  eo  confilitim  petam. 

St.  Propemodum  quid  illic  feftinet  fentio ,  &  fuboiet  mihi. 
1 5  Ut  agi-o  evortat  JLesbonicum ,  quando  evortit  sdibus. 

O  here  Charmide ,    quaili  abfente  te  hic  tua  res  diftrahitUt 
tibi! 

Utinam  te  redille  falvom  videam ,  ut  inimicos  tuos 

Uicilcare  ut  mihi ,  ut  er^ate  fui  &  fam  ,  referas  gratiam! 

NIMIUM  DIFFICILE'ST  REPERlRIamicumi 
irauf  nomencluet: 
20  Cui  tuam  cum  rem  credideris ,  fine  omni  cur^  dormias. 

Sed  generum  noftrum  ire  eccilium  video  cum  aftini  fuoo 

Nelcio  quid  non  fatis  inter  eos  convenit.  ccleri  gradu 

Eunt  uteique.  Ille  reprehendit  hunc  priorem  paliio. 

Haud  illi  eulcheme  ailiterunt.  huc  aiiquantum  abrcederOp 
i;  Eft  iubido  orationem  audire  duorum  aiiinium; 

19.  Jtautnomen cltiet.  ]  Hoc  dedarat  ,■  audit : nempe  amlcus  ndn tantum  Con- 
iple  Bacchid.  aft.  3.2,   Homini  amico .\^\\\^t\\x% ,    verum  maxime  Ferentsrius  j 
jHtamctis  eji,  ita  utfr.omen  pojfidet ,  id  1  hoc  eft ,  reipfa,  non  iogisjuvans,  ubiie 
m,  Cujusfaaarefpondentnomini:  5c  |  opuseft.  Douz.it. 
jui  (ut  Fiaccus  ait)  Id  curat  ejji ,  quod  \ 

AcTus   Tertii  Scena    Secunda» 

LYSITELES,  LESBONICUS,  STASIMUS. 

O  Taiiico ,  noii  avorfari ,  nequeteoccultaflis  mihi. 
OLE.Potin  utmeire,quoprofed:i!srum,  fmas?   Ly.fini 
rem  tuam , 

Lesbonice,  ellevideatur,  gioricE aut farase ,  finam'. 

Le.  Quod  eft  faciiiumum ,  facis.  Ly.  quid  id  efl  ?  Le.  amicd 

injuriam. 
5  Ly.  Neque  meum^fl ,  neque  facere  didid.  Le»  indodus  quam 

docle  ficis ! 
Quid  faceres ,  fi  quis  docuidet  te,  ut  fic  odio  eires  milii  ? 
Qui  bene  cum  fimuias  facere  mihi  te,maie  ficis,  male  confulis. 
LY.Egone?    Le.  tuns.  LY.quid  maiefacio?  Le.  quod  egd 

noio,  idcumfcicis. 
Ly.  Tuaerei  bene  confuicre  eupio.LE.tu  miliies  melior^quatii 

egomet  miiii  ? 

''"'■"•  Hh  Sat 


48 1  T   R  1  N    U   M   M   U    S. 

10  Sat  faplo ,  fatis  in  rem  quae  (int  meam  ego  confpiclo  mihi. 
Ly.  An  id eft fapcre ,  ut qui beneficium benevo-     •btcvSS""' 

lenteiepudies? 
Le.  NULLUM  BENEFICIUM  efleducoid  ,  quod, 

cuifacias,  nonplacet. 
Scio  ego&fentio  ipfe  quidagam,  nequea  meofficium  mi- 

Nec  tuis  depellor  di6i:is ,  quin  rumori  lerviam. 
I ;  Ly .  Quid  ais  ?  (nam  retineri  nequeo ,  quin  dicam  ea  quae  pro- 
meres) 

Itane  tandem  majores  famam  tradiderunt  tibi  tui , 

Ut  virtute  eorum  anteparta  per  fiagitium  perderes  > 

Atque  honori  pofterorum  tuorum  ut  vindex  fieres? 

Tibi  paterque  avofque  faciiem  fecit  &  planam  viam 
20  Ad  quiErendum  honorem :  tu  fecifti  ut  difticiiis  foret 

Culpamaxume&defidia,  tuifqueftukismoribus. 

Pr.Toptavifti  amorem  tuum  uti  virtuti  prieponeres. 

Nunc  te  hoc  pado  credis  polTe  obtegere  errata?  ahl  non  ita  eft, 

Cape 


iz.^^y  VUum  benefidum.']  Prxcedentia 

Jj^  5c   fequentia  validiflime  con- 

vincunt,  hxcita  diftinguenda.  Lyficeks 

enim  Lesbonico  confulit :  &  hic  rumori 

fervire  nuncfedicit:  neincrirnenapnd 

populum  veniat  :    quod  difeitius  infra 

exponit:    Le.  Kolo  ego  rrnhite  tam  pro- 

fpic.  fC.6z.    fiC  nempe  rumori  fervit  , 

cum  hancinfamiam  cavet.  Quanquam 

&3literfervitedicipofiit  itidem  rumo- 

ri  ,qui  poft  metuit;  &  prxcavet  aliam  fa- 

inigera.rionem  :  Mea  cperahmc  proterri- 

tumte,  Vc.f£.  7  7.fedtameninLesbon. 

hxccautio  hic  magisconvenit.c^c/^sid/. 

13.  Nef^tte  kmeojficium.']    MlT.  Cam. 

vequeinfe  offxium.    Lego  :  m^ue  meumfe 

officium  migrat.  Ut  Cicero  i.   de  divin. 

credo,  m  communiajtira  migrare  videatur. 

Agellius  ?  cafitaiiidum  mtgravtt.  Schop- 

pius. 

18.  Vt  vi?]dex  fieret?']  Lambinus  oc 
Douzalegunt  ;utvibexfieres  ?  quumin 
Mff.  Camerariotefte,  iciietvindex ;  &c 
retinet  Petrus  Valla .  rewieque  vindicem 
exponit  ultonm.  Nempe,  qui  ulcifcitur , 


decus  sufert:  ntide  vitidicare ,  auferre; 
vindtBa,  ablatio;  vindex  ,  quiaufert:  ut 
ex  vtit.  Gloffis  conftat.  Hxc  firmantur 
eo,  quod  paulopoftfequiiur: 

Si  ifluc ,  ut  conare ,  factt  indicium  tuumt 
incendes  genui. 
Ubi  ince-ndere  eft,  non  celebrius  reddere, 
utScalig.  putab3t(planeenimfententia  1 
repugn3t)fed  ,  qualiincendiopcrdereSc  ! 
abfumere.   Vofius.  Vt  vindexfieres.']  Ne- 
que  x^itfArLambiniadmitto,  ncquecon- 
ciliareftomacho  meopolTum ,  ntvindi-' 
cem  honori peflerorum  eum  credam  Latine  1 
dici,  quipofterisdecusaufert,  quacun- 
que  ceruffa  oblinant.    Nimirum  non 
interiogatio  eft,    neque  conjungendus 
hic  verfus,  cum  praecedenti ,  fed  cum  fe- 
quenti ,  hocmodo  :  ^tqui  honcri  poftero' ^ 
rum  tuorum  ut  vindex  fieres ,    Tihi  pater  < 
avofqtte.  Ideft,  ut  vindicares  traderefque 
pofteris  tuis  honorem  &  decus  ,   non 
tibiprimoeaadquirendaerant,  quodefti 
difficilius,  fedadeamrem  planam  tjbi 
viamfecerant  majores.  Vide^- Obfeiv.| 
c.  3.  Gronevius.  1 


ACTU  S  Iir.    S  CEN  A   IL 

Cape  fis  virtLitem  animo ,  &  corde  expelle  defidiam  tUo : 

i;  IN  FORO  OPERAM  amicisda,  haudmledoamics, 
ut  (blitus  es. 
Acque  ego  iftum  agrum  tibi  relinqni  ob  eam  rem  enixe  expetot 
Ut  cibi  ht ,  qui  ce  corrigere  poffis :  ne  omnino  inopiam 
Cives  obje6lare  poffint  tibi ,  quos  tuinimicos  habes. 
Le.  Omnia  ego  iftic  qu^e  dixifti  fcio  y  vel  exfignavero:   ^„|diiS 
^  0  Uc  rem  patriam  Sc  majorum  gloriam  foedarim  meum. 
SCIEBAM  UTESSEME  deceret;  facere  non  quibani 

mifer, 
Ica  vi  Veneris  vin6i:us ,  otio  captus  in  fraudem  incidi : 
Et  cibi  nunc ,  proinde  ac  merere ,  fummas  liabeo  gradas. 
Ly.  At  operam  perire  meam  fic  A'  tc  hsc  dida  corde  fpernerci 
;  5  Perpeti  nequeo :  fimul  me  piget  parum  pudere  te.' 
Etpoftremo  NISI  ME  AUSCULTAS,  atque  hocut 

dico  facis, 
Tute  ponetelatebisfacile,  neinveniattehohor: 
In  occulto  jacebis ,  cum  te  maxume  clarum  voles. 
Pernovi  equidem ,  Lesbonicej  imperitum  tuum  ingeniuni 
adm:odum, 
o  Scio  te  fponte  non  tuapte  etrade ,  (ed  amdrem  tibi 
Pe6lLis  obfcuraire.  atque  ipfe  amoris  ceneo  omnes  vias. 
ITAESTAMOR]  baliftaUtjacicur:  mhiificceiereefy 

nequevolat, 
Atque  is  mbres  hominum  moros  Sc  morofos  efficir. 
MinuspIacet,magisquodfuadetiir:  quoddifluadetur,pIacero 
5  Cuminopia'ft,  cupias  ;  qLiando  ejus  copia ft ,  tum nonveiis. 
lileqLiiaipellit,  iscompellit:  ilie  qui  confuadet ,  vetar. 

IN- 

Z7.  Huite  corrigere  poJTti.-]  CoUigere  1  nempeexCommentaiio.  Viflor.  Velex^ 
20   vlZr'*''  -,,.,■  \Psnavero.  J  Lege,   dtxiflt  fcie  ex  ignaturo. 

>  reXtn?-^  "r^  Vulgatum  omni-     Ur  exconfule,   ex^u.flore.  GnntuL  dici- 

.vaietexquihteinchartaconlignatum    Scriverius.  ^ 

d.Perecenluero,  utfemconftregerim.        37.  Tute pone te.^l  V.N.  Aulul.Aa.  4 
^flgnare    proprie  t  Commentario  de-  ;  fc.  4»  ^f.  lo.  "iui.  aw.  4» 

ibere  &  ,n  ordinem  redigere.   unde  )      39.  Imperitum  tuum  ivimiufn.^^^ 

^Uv^sI^Tf"  '"/"^-"^-^^-  i  P^r^tu^  nccimpecinur.C.mcicnd.,r.^^ 
,ur.  Uvmsltb.  uEt^tiefacraommaex.  |  quum  refte  felehabeat  antiqu.i  fcriptu^ 
r^  e.fgnataque  tr.mt.  E>:f,^„ata,    i^a,  docuimu.^.Obfer.  3   Gr.^S" 

1  Hh  2.  ^j.ln- 


4S4  T   R   I  N  U   m'  M  U   S, 

INSANUM  EST  MALUM  in  hofpitlum  devorti  ad 

Cupidinem. 
Sed  te  monco ,  hoc  etiam  atque  etiam  ut  reputcs ,  quid  facere 

expetas. 
Siiftuc,  utconare,  facis  indicium ,  conare,  tuumincendes 

genus. 
50  Tum  igitur  tibi  aqua  eritcupido ,  genus  quireftinguas  tuum. 
Atque  erit ,  (1  nadus ,  proinde  ut  corde  amantes  fnnt  cati ; 
Ne fcintiilam  quidem  relinques,  genus  qui  conglifcat  tuum. 
Le.  Facileeft  inventu:  DATUR  IGNIS,  tamenetfi  ab 

inimicispetas. 
Scd  tu  objurgans  me  a  peccaris ,  rapis  deteriorem  in  viam. 
5  5  Meam  vi s  fororem  tibi  dem:fuades (ine  dote.hoc  non  convenitj 
Me ,  qui  abufus  fum  tantam  rem  patriam ,  porro  in  dividis  ^ 
Eile,agruraque  habere:  egere  illam  autem  jut  me  merito  odetit. 
NUNQUAMERlTalienisgravis,quifuisfeconcinnatlevem. 

Sicut  dixi ,  faciam :  nolo  tejadari  diutius. 

Lr.Tan- 


47.  tnfifnum  efl  miilum'~\  Varrolib.  6. 
Delingua  Latina :  Plaurm  citm  vehemen- 
tervellet  dicere,  diiit  Infane-  quod  infani 
omnia  faciunt  vehementer.  Hofpitium.  ] 
Locum  liberum  ,  ubi  facias  neqaam. 
de  hofpite  Cupidine  y  confuiendus  Ana- 
creon.  Propeit.  3.  el.  24-  Hefpitiumtota 
no£le  paravtt  Kyimor.  Pafierat. 

49 .  Si  iflMc ,  Ht  conare ,  faci*  indicium.'] 
Sic  vett.  libri.  Vulgo  tranrpofuerunr  au- 
ftoreAcidalio  &  Piftorio  :  fiifluc,  utfa- 
cisindicium  ,  eonare:  dc  explicationem  af- 
ferunt  alieniflimam.  Sed  fcribendum  : 
utconere  ,faxii.  iftuc,  quoddixerat  v.  24- 
Capefis  virtutem  animo :  &  qus  fequun- 
tur.  Tuum  incendes genus ,  clarum  6c  infi- 
gne  facies.  Vide  4.  obfcrv.  3 .  Gronoviw. 

51.  Cati.']  Putabar  Alcistusc4f?«,  ex- 
trito  P.  ufurpafie  Plautam  hoclaco,  pro 
eaptw,  metiicaufa.quod  mininoe  verum 
putem.  Quum  non  aliter  catum  hic  di- 
xeritPlautus,  quam  in  Epidico,  conflHum 
eatam,  autEunius, catadiSIa.  quod  Var- 
10  interpretatur  acuta.  Unde  &  Catonis 
nomenfadum.  Vofius. 

53.   Facile  efl  inventu.']    Hoc  Lesbo- 

njci  leiponfmn  ad  paroemiam  tiahen- 


dum:  K^iltera  mam  fert  aejuam ,  altera 
ignem.  Q^uamvisenim  hocdicere  videa- 
turComicus,  ignemetiam  abinimicis 
urendum  furai  folere,  ad  frigus  defen 
dendum:  aliud  tamendifllmulanterin 
nuit:  nimirum  ,  fi  quisrei  iratus  fuae, 
cum  VenereiftaTibuliiana  ,  melTcs  pri 
vatas combuftum  ire  velit ,  ei  porro  hO' 
mini  uftrinae  ejufmodi  concinnanda 
materiam  nullo  unquam  tempore  defu- 
turam  5  etiamfi  mutuoillavelabinimi- 
cifiimisfit  petenda.  Aquibus  quid  mi- 
rum,  fiardorille  Vulcanius  impetratu 
facillimus,quem  hocgenus  manuprom- 

ptum  geftitatslTidue:  obcau{ram,quan: 
expolui.  nonitemdeaqua;  qui  incen 

diumreftinguas.  Ethscgermanaeftpa 
radoxxhujusfenrentisdeclaratio,  quic 
I  quiddicantlnterpretes.  Dewx,^. 

5S.  Nunquam  erit  alients.  J  Lesboni 

cus  de  dote  &  agro  decernit,  nec  am 
j  pliusvultfibicontradici.  tum  alterfto 

machabundusproclamat,  6c  validiffimi 
!  objeffcioneadverfarium  prcmit.  Qua  iij 

re  quidem  languet  ac  jacet  vulgatuni 

tatito;  tandemyctovegct,  &vegctatora 

tionem.    Csterum  Lesbonici  di(5luni 

aoe 


A  C  T  U  S    III.    S  C  E  N  A    II.  485 

60  Ly.  Tanto  meliull:  te  fororis  canda  egeftatem  exfequi , 

A  tque  eura  agrum  me  habere  quam  te,  tua  qui  toleres  mcenia? 
Le.  Nolo  ego  mihi  te  tam  prolpicere ,  qui  meam  egeftatem 

ieves , 
Sed  ut  inopsmfamis  ne  (im :  nemihi  hancfamam  difFeranr, 
Me  germanam  meam  Ibrorem  m  concubinatum  tibi 
6j  Sic  Inie dote dedillc: ,  magis quam  in  matrimonium. 

Quis  me  improbior perhibeatur  elle?  hasc famigerario   mStii' 
Te  honeftet,  me  autem  collutulet ,  fi  fine  dote"duxeris : 
Tibi  fit cmolumentum honoris,  mihi  quod objedknt,  fiet. 
Ly.  Quid ,  te  Didacorem  cenfes fore ,  fi  abs  te  agrum  accepe- 

rim  ? 
70  Le.  Neque  volo,  nequepoftulo,  nequecenfeo:  veriim  ta- 

men 
IS  EST  HONOS  homini  pudico ,  meminilFe  officium  fLium. 
Ly.  Scio  equidem  te,  animatus  ut  fis :  video,fubolet,  fentio. 
Id  agis ,  ut  ubi  afiinitatem  inter  nos  noftram  adftrinxeris , 
Atque  eum  agrum  dederis ,  nec  quicquam  hic  tibi  fit ,  qui  vi- 

tam  colas , 
j^  Eftugiasex  urbeinanis ,  profugus  patriam  deferas, 
Cognatos  ,  afKnitatem ,  amicos ,  fadis  nuptiis  : 
Mea  opera  hing  proterritum  te ,  meaque  avaritia  au-     tmirifm.* 

tument.  -    ; 

Id  me  commiirurum ,  ut  patiar  fieri ,  ne  animum  induxeris. ,,  C: 

Sr.Non 


imbigui  fenfus  eft  :  &  Lambiniana  ex- 
)Iicatio  rei  non  fatis  apta.  Aptior  fuerit , 
ii  gra.vem  interpeteiis  argutiufcuk  gra- 
\w.m  6cacceptum,/ei/f»»contraingratum 
ik  minus carum,  6cc.  Aptiifima ,  eadem- 
ijuevetiCT.  fententia;  Nunquamalienis 
Imoleftus&odiofuserit,  quifuis  fe  to- 
jerabilcmpraebet.  Id  in  rem  praefentem 
ta convenit ,  ut non poffitaliud magis. 
Mam  nolle  fe  forori  iniquum  effe  ait 
!Ut exofum  facere:  &  hoc  qui  ftudeat  in 
-los ,  eum idem facile cavere in  alienos. 
Acida.liw. 

61.  Tua  ^ui  toleres  mosnia.  ~\  Unde 
ua  mumay  ut  alii  iegunt,  &fumptus 
luotidianos  tblerarc  aqfufUherepoITis.? 


6^.  Dijferant.l  Dijferrefazna,c&m3i- 
lis  fermonibus  difFerxe.  Videnotas  E- 
pid.  I.  2.  15. 

68.  Emolumefjtum.  ^  EmolumenTum  tf 
nontantumfigni6catq'uaEftum,aliquid- 
ve  quod  conducat:  fed  ctiam ,  quod  ope- 
rofum  eft ,  ac  ma^^num  ftudium  requirit. 
hocpatetexemplis  Vaironis  &  Csfaris. 
&  hoc  a  nuUo  Grammatieo  explicatum. 
Vtdor. 

69.  ^uid  ,  te  dt£iatorem.  ]  Hoc  eo 
pertinet,  qucdLesb.  diserat,  Lyfitelem 
apud  homines  honorcm  confecuturum 
efie ,  fi  agrum  non  acci piatj  fe  vero  dede- 
cus.  Quid?inquit,  fi  agrum  mihidede- 
ris,  te  Di6laturam  confecuturum  putas? 
Lamhin. 

Hh  3  Si.Idul- 


Ijpf.  tete  veris 
miiltabo  minisi^ 


St.  Non  cnlm  poflum  qiiin  exdamem :  Euge  i  euge  Lyfiteleg^; 

SoFaclIe  palm.am  habes!   hic  vidus.  VICIT  TUA  CQ- 
MOEDIA. 

Hic  agit  magis  ex  argumento ,   &  verfus  meliores  facit, 
Etiam  ob  ftultitiam  tuam  te  tueris  ?  multam  ab- 

omina, 

LE.  Quid  tibi  interpellatio  aut  in  concilium  huc  acceifio  eft-  ? 
Sx.Eodem  padlojquo  hue  accelfi,  abfceilero.  Le.  i  hac  mecum 
domum , 
S.J  Lyfiteles ,  ibi  de  iftis  rebus  plura  fabulabimur. 

Ly,  Nihilego  in  occuko  agere  foleo.  meus  ut  animus  eft, 

eloquar: 
Si  mihi  tua  ibror ,  ut  ego  squum  cenfeo ,  ita  nuptum  datur 
Sine  dote^neque  tu  hinc  abiturus;quod  meum  erit,id  erit  tuums 
Sin  aliter  animatus  es.  bene  quod  agas  eyeni^t  tibi : 
^o  Ego  amicusnunquam  tibi  ero  aliopa6lo.  fic  (ententia  eft. 
[ .  Sx.Abiit  hercle  ilie  quidem.ecquid  audis,Lyfiteles?ego  te  volo, 
Hic  quoqjhincabiit.Stafimejreftasfolus.  quid  ego  nunc  agaml 
Nifi  uti  rartinam  conftringam ,  &  clypeum  ad  dorium  accom^ 

modem : 
Fulmentas  j  ubeam  fuppingi  fbccis :  non  (ifti 
poreft. 
'^5  Yideo  caculam  militarem  me  fiiturum  haud  longius ; 
r   Aut  aliquem  ad  regera  in  (aginam  herusie  conjecic 
meus, 

Cre- 


StiliKaf.  fulmentaju. 
beatn  fuppingi  foccos. 


Ttr.  con- 

jejcit. 


%%,  Multum  ad  omnia.']  Diueftcuin 
lcgendum  hoc  ioco  puta^i  5 
'^^tiam  eb fiultitiam  tuam  t^  ttteru  ?  tntil- 

tahomina» 
Salmaf.  ■'       '      ' 

•    8  8.  Neque  tu  hinc  ahiturus.~\  Forte, 
dhiturii  shabitwno.  Gronovius, 

94.  Fulmenta4.~'\Fulmenta[unty^.'Tlv- 
^aTEiquod&  Soium  Latiuis.  Suppada 
XiK^osvfJLiva. }  dx.  fuppingere  eft  «A»c 
iyzfiietv  in  calceos.  Etfienim  hic  clavi 
3lon  nominantur  ,  manifeftum  tamen 
ideftexillo  Bacchid.  aft.  2,  3.  ubinotat 
i^sum  vefeium  divitum ,  qui  clavis  ar- 


genteis  vel  aureis  in  hanc  rem  uii.  C4- 
faub.  Nonfiflipoteft.']  Ideft,  adum  eft,' 
periimus.  Neque  enim  ceperunt  inter- 
pretes.  Vide  ad  Livium  lib-  4. c  1 2  .Gron: 

9$.  Caculam.']  GlofTs  vett.  Cacula^. 
cTisx©^  g-Q^cnarni.  NonnuUis  &  Calonei, 
dicuntur,  qui  militibus  ligna  fuppedi- 
tabant:  ut  Lix£,  qui  aquam  ,  quam 
veteres/iA<3»»dixere,  vei,  calones,  quia. 
ligneas  clavas  pro  tuteia  dominorun^ 
gerebant :  nam  %«<t  ^t^t/.ct  vocarunt» 
Scalig. 

96.  z«/«j^/«d»2.]  Vide  notas  Moftell. 
z£t.i.k,i.ff.6zJ' 


ACTUS   III.   SCENA   III.  4^7 

Credoad  (iimmos  bellatoresacrem  fugitorem  fore : 
Et  captLirum  fpolia  ibi  illum  qui  meo  hero  advorfus  venerit. 
Egomet  autem  quom  extemplo  arcum  mihi ,  &  pharetram  9 
&(agittas  fumpfero , 
1 00  Cafficiem  in  caput ,  dormibo  placide  in  tabernaculo. 
Ad  forum  ibo  ;  nudius  fextus  quoi  calentum  mutuum 
Dedi,  repofcam,  ut  habeam  mecum  quod  feram  viaticum. 


AcTUs  Tertii  Scena  Tertia. 

MEGARONIDES,    CALLICLES. 

UTmihiremnarras,  Callicles,  nullomodo 
Poteft  fieri  prorfus ,  quin  dos  detur  virgini. 

C A.  Namque  hercle  honefte  fieri  ferme  non  poteft  > 

Ut  eam  perpetiarirein  matrimonium 
j  Sine  dote ,  cum  ejus  rem  penes  me  habeam  domi. 

Me.  Parata  dos  domi'ft ,  ni(i  exlpedlare  vis , 

Ut  eam  fine  dote  frater  nuptum  collocet : 

Poft  adeas  ture  Philconem ,  &  dotem  dare 

Teeidicas:  facereidejusobamicitiampatris. 
I  o  Verum  hoc  ego  vereor ,  ne  ift^c  pollicitatio 

Te  in  crimen  populo  ponat  atque  infamiam. 

Non  temere  dicant  te  benignum  virgini , 

Datam  tibi  dotem ,  ei  quam  dares ,  ejus  a  patre. 

Ex  ea  largita?'/'  te  illi ;  neque  ita ,  ut  (it  daca ,  tn- 
15  Cokimemtedftereilli,  dc  detraxeautument. 

Nuncfi  opperiri  visadventum  Charmidis, 


Perlongum'ft :  huic  ducenti  intereaabfcefterit. 


Ca.  Nam 


17 


DX^cewfj  at/f  (f/TJr/V.  jRefte  quidem 
hxc  mutila  cfle  Lambinus  vi- 
dit :  fed  ipfius  interpretatio  locum  hic 
nullum  habet.  Nam  Lyliteleseam  libi 
jan:i  line  dote  omni  defponderat :  nec 
audire  de  dote  quicquam  volebat.  Le- 
gendum  puto^  huic  ducentiinterea  abf- 
ceffertt:  ideft,  dosabfcedetinterea  Ly- 
fiteli puellam  ducenti.  nam  dixerat  ante 
Megaronides:  fi  virgini  dotem  dederis 
ex  pecuniaj  quam  tibi  patex  ejusclam 


concredidit ,  dicent  omnes .  Datam  tibi 
dotem ,  &c.    Subjungitj 

Nuncfi  operiri  vif  adventum  Charmidu  , 

Verlongumeft  ;  huic  ducentiinterea  abf- 

cejferit. 

Vides  itaque  ad  dotem  referri  debere. 

Ptoinde  ac fi  dicat ;  S i  operiri  voles  tan- 

tifper,  dum  veniat  Charmides,hic  inter- 

ea  illam  indotatam  du.xerit.  Vellegen- 

diim,  hinc  ducerfda  interea  abfcejferit.  In- 

terea  dum  tu  adventum  patris  prajftola- 

Hh  4  zis> 


'48II  T  R  I  N  U  M  M  U   §. 

Ca.  Nam  hercleomnia  ifta^c veniunt  in  mentem  mihu 

Me.  Videfihocutibilemagisatquein  rem  deputas, 
4,0  Ut  adeam  Lesbpnicum  3  edoceam  ut  res  fe  habet. 

Ca.  Utego  nuncadolefcentithefaurumindicem 

Indomito,  plenoamorisaclafcivisf 

Minumeminumehercleverol  namcertofcio 

LocumqaoQueillumomnem,  ubiiicuft,  comederit: 
2.5  Quem  fodere  metuo ,  fonitum  ne  lile  exaudiat , 

I^euipfam  rem  indaget,  dotem  dare  (i  dixerim. 

Me.  Quo  pado  ergo  igitur  f  C a.  clam  dos  depromi  poteft  i 

Dum  occafio  ei  rei  reperiatur  ^  interim 

Abamico  alicunde  argentum.  roges. 
joME.Ponn^eftabamicoalicundeexorari?  CA.poteft. 

Me.  Gerrae !  nx  m  illud verbum  adtatum  inveneris , 

Mihi quidem  hercle  non  eft  quod  dem  mutuom. 

C A.  M^ii i"iT  hercle  ut  verum  dicas ,  quam  ut  des    ^'«w*  1«^«» «; det. 
miituum. 

Me.  Sed  vide  confilium ,  fi  pkcet.  Ca.  quid  cGn(iii'ft  ? 
1 5  Me.  Scitum ,  ut  ego  opinor ,  confilium  inveni.  C a.  quid  eH:  ? 

ME.HomQCondu.caturaliquisjam,  quantum  poteft , 

Quafi  fit  peregrinus.  C a.  quid  is  icit  facere  poftea  ? 

Me.  Is  homo  exornetur  graphice  in  peregrlnum  modiim , 

Ignota  facies ,  quae  non  vificata  (it , 
4oFalfidicum,conhdentem.  CA.quidtumpoftcA^ 

Me.  Quafi  ^d  adolefceutem  a  patre  ex  Seleucia 

Ye- 

?is ,  illa,quamducerevult,hinc  exsdi-    a}ntco,&c.  Piftor. 

36,  ^iantum  potefl.'\  Id  eft,  quam 
primum  tieri  poteft.   L. 

39.  ^s  non  vifitatafit.'^  QuJE  noi\ 
fxpe  in  his  locis  confpeda  fit.  V.  N. 
Epid.  &Pfeud.  aft.  z.  4. 

40.  Faljidicum  tonfidentem.  3  Etfi  du- 
rius  \\zc  cohasrere  videbantur:    tamen 


tustuisindomummariti  abibit.  iGifan, 
mavult  j  ducetidi  materia  abfcejfent.  fed 
certealienum  eft.  Scopj}, 

20.  Vtadeam  Lesbonicum,edoceam-,&c.'\ 
Vera  eft  leftio ;  adeas.  nam  confilium 
Megaronidseft,  nonut  ipfe,  fed  Cal- 
licles  adeat  &  edoceat  adolefcentem  , 
iplienimcum  illo  nihil  rei-  Ethuicita  i  fcriprurara  vett.  Ijbr.  noluimns  temer^ 


fuaiilTe ,  paterexejusrefponfo.  ^cid 

2y.  /?ogej.]  Malimiegi,  roget.  ut  ad 
Lcsbonicum  referatur ,  cujus  erat  dotare 
fbrorem.  Habebat  enim  adhuc  agrum  , 
fub  cujuspignore  pecuniam  mutuo  fu- 
inere  poterar.    Atque  ita  convenit  id  , 


niytare)  prsfertim  has  totfyllabas  nu- 
nieris  exigentibus.  Camer.  Non  debe- 
ban r  vqtt.  Edd.  hsc  mur are  in falfidicutt 
co-DfJenfcjue ,  contralib.confenfurn.  Re- 
pctendum  eft  Ktto  -tS  yjnv'^ ,  fcit  facere* 
Ignotafacies  fcitfacere,  aut  facit,  ho- 


«pijod  Megaronidi  fu-bjicif  y  Votin'  efi  ab  \  mineinfaliidicaia&confidentem.^ffx-ft,. 

•,■--.,■-...  _,.,-...     ,       •50.  T^- 


i 


ACTUS  IIL    SCENA    lll.  ^S^ 

Venlat,  faKuem  ei  niinciet  verbis  parris , 
Illumbenegerererem,  &valere(S^vivere., 
Ec  eum  rediturum  adtutum ,  ferat  epidolas 

4  j  Duas :  eas  nos  conlignemus ,  quafi  (i.nt  a  patre : 

Detalceramilli,  dicatalteramtibi 

Dare  fefe  veile.  Ca.  perge  porro  dicere.  i7enJ!^ 

Me.  Seque  aurum  ferre  virgini  dotem  a  patre 
Dicat ,  patremqueid  juflille  aurumtibi  dare. 
50  Tenes  jam  ?  Ca.  propemodo  1  atqueaufculto  perlubens. 
Me.  Tum  tu  igitur  demum  id  adoiefccnti  aurum  dabis , 
Ubi  erit  locata  virgo  in  matrimonium. 
CA.Sciteherclelane,  Me.  hoc,  ubi  thefaurumefFoderis, 
Suipicionem  ab  adolefcente  amoveris. 

5  5  Cenfebit  aurum  elle  a  parte  allatum  tibi. 

Tu  de  thefaiiro  fumes.  Ca.  Oitisfcite&probc, 

Quanquam  hoc  me  statis  fycophantari  pudetu 

Sed  epiilolasquando  obfignatas  afferet, 

Siquidem  obfignatasattuledt  epiftolas, 
^o  Nonne  arbitraris  eum  adolefcentem  annuli 

Paterni  fignum  novifle  ?  Me.  etiam  tu  taces  ? 

Sexcentae  ad  eam  rem  cm(x  poilunt  coiligi : 

Illum  quem  habuit ,  perdidit ,  alium  poll  fedt  novom, 

Jam  fi  obfignatas  non  feret  5  dici  iioc  poteft : 
^5  Apud  portitorem  eas  refignatas  libi 

Infpe^tafqueeile.  inhujuimodinegotio 

Diemfermoneterere ,  fe^nitiesmera'il:. 

Quamvisfermonespollunt  longitexier. 

Abi  ad  thefaurum  jam  confeftim  cianculum , 
70  Servos ,  ancilias  amove ,  atque  audin  ?  Ca.  quld  eft  ? 

Me.  Uxorem  quoque  ipiam  hanc  rem  ut  celes.,  face» 

Nam  poi  tacere  nunquam  quicquam'ft  quod  queat. 

Quid  nunc  ftas  ?  quin  te  hinc  amoves ,  dc  te  moves  l 

Aperi, 

So.  Tenes  jam  ?  Ca.  Propemodum.  1 1  Propemodo.  Et  eftcomparatum,  qualia 
Haud  alitei  edd.  vett.  attamen  VM..\  exadvorfum  ,  examufim,  impr^fentia- 
ambo  ,  pTopemodo  ,  inquit  Gruterus.  j  rum  &  fimilia.  Invenimus  quoque  in 
Ftrede.  Namhocexft3t&  Pfeud.  1.3.  j  fcriptis  Livii  e.xemplaribus.  Grana- 
Sed  fan'  ^utd,  noi  voinmu/i .'  Ba.  Pe/  ego  j  vkis. 

Hh  5  8i.i^»4 


4^0  Trinummus. 

Aperi ,  deprome  inde  auri  ad  hanc  rem  quod  fit  eft. 
75  Continuo  operito  denuo :  led  clanculum , 

Sicutpra?cepi :  cundlosexturba^dibus. 

Ca.  Ita  faciam.  Me.  at  enim  nimis  longo  fermone  utlmur. 

Diem  conficimus ,  quod  jam  properato'ft  opus 

Nihil  eft  de  figno  quod  vereare ,  me  vide. 
80  Lepida eftiila caufa,  ut  commemoravi  dicere , 

Apudportitoreseffeinfpedas.  denique 

Diei  tempus  non  vides  l  quid  illum  putas 

Natura illa atque ingenio ?  jaiiidudum ebriuft. 

Quidvis  probari  poterit.  tum ,  quod  maxumum  eft , 
85  AfFerre,  nonpeterehic  (edicet.  CA.jamfateft. 

Me.  Egofycophantamjamconducodeforo, 

Epiftolafque  jam  confignabo  duas , 

Eumque  huc  ad  adolefcentem  meditatum  probe 

Mittam.  Ca.  eo  ego  igitur  intro  ad  officium  meum. 
5>o Tu iftucage.ME.adum reddam.  *       SnriJrnSSSr 


82  Ml!*fd  iUum  putas,  &e.  ]  Ita  di- 
ftinguendum ,  hoc  fenfu:  Curalittam 
prope  vefpcra  ,  vis  eft  quod  dubites , 
quin  pro  ea  qua  eftnatura  atque  inge- 
nio,  jam  diuvinofitdepofitus.  Simile 
ApuIejanumApol.  i.  ^idfttdieivides: 
4ico  CraJJumjamdudum  ebriumftertere,  &c. 
Caeterum  hinc  notamus,  litteras  peregre 
Jatas,  pottitoribus  commiflas :  utpote 
quieas  deinde  curarent  omnibus  noti. 
Terent.  Phorm.  ad.  i.  2. 

Sed  epiftolam  ab  eo  allatam  ejfe  audivi 
modoy 

Et  ad  portitores  ejje  delatam :  hanc  pe- 
tam. 
Gruter. 

86.   Conduco  de  fm.2  V.  N.  Poen. 


89.  xAdoficiummeum.~\  Ad  efFodien'!' 
dumthefaurum.  Taubman. 

50.  ^AHum  reddam.^  Itaverfumex- 
pleo  :  a£ium  reddamt  nugas  fum  nifi. 
Nifi  tibi  hoc  effeaum  lepide  dedero, 
nugas  ero.  Teftatur  autem  Charif.  8c 
Prift.  veteresdixifTe ,  hic ,  Uac  &  hee  m~ 
gtu.  Gloflaj :  Nugofy  auestppSi  doiXy^s, 
Item,  oxi/z»^'?,  nugatorius,  nugaxyfadut. 
Sic  Varro  :  Huodfi ^AStson occup&Jfet ,  & 
ipje  priut  fuos  ca?ies  comedijfet,  nonnugaX 
faltatoribui  in  theatro  fieret.  Schop.  An- 
tiqui5&  Jf  permutabant:  ut  nugas  pro 
nugax:  adafiint  ^pio  adaxint ,  &c.  quem- 
admodum  X  &  Cpropter  affinitatemrut 
fecui  ^io  fexM ,  Rudente.  Fopma.  Forte 
fcribendum;  nugaces  funt  nifi ,  illi,  ni- 
miium  >  quiburcum  mihi  les  eiit.  Boxh, 


ACTUS 


A  C  T  U  S  IV.    S  C  E  N  A   II. 


45»  i 


i 


ACTUS  QUARTI  SCENA  PRIMA. 

CHARMIDES. 

SAUlpotenti  3c  multipotenti  Jovis  fratri,    S^Nerei  Ne- 
ptuni , 
Lstus ,  Inbens ,  budes  ago ,  Sc  grates  gratiafque  liabeo ,  8c 

fiadlibusralfis, 
Quos  penes  mei  poteftas,  bonis  mels  quid  forer,  dc  mere  vitae : 
•  Quom  fuis  me  ex  locis  in  patriam  urbifque  moenia  reducem  fa- 

ciunt. 
5  Atqueego ,  Neptune,  tibiantealios  Deos  gratiasago  atque 
habeofummas. 
Namteomnes  lievomque  feverumque  atque  avidis  moribus 

commemorant, 
Spurcificum,  immanem ,  intolerandum ,  ve(anum.  contra 

operaexpertus: 
Nam  pol  piacido  re  dc  clementi  mep  ufque  modo ,  ut  volui , 

ufusfum  inaito. 
Atque  iianc  tuam  gloriam  jamante  auribus  acceperam,  5c  no- 
biles  apud  homines , 
1  o  Pauperibus  te  parcere  folitum,  divltes  damnare  atque  do.mare. 
Al')^ ,  laudo :  fcis  ordine ,  ut^quom'ft , 
Tra6tare  liomines.  HOC  DIS  PIGNUM'ST,  fem- 
per  mendicis  modefli  fint. 

H- 


1,  Q^  ^ljipotenti ,  &c.~\  Literamm  du- 
i3  ftum  fecutijiion  dubitamusrefcii- 
feere  haecverba  ad  huncmodum  ; 

Sdljipotenti  &  multipotenti  lovU  fratri 
TafiarioNeptuno. 
Tdnariu6 d\d:a.s  ed  Neptunus»  AT^naro 
Laconicaepromontorio,  inquo  erat  fa- 
craNeptuno  ades :  cujusquarehicme- 
minerit  Charmides ,  ratio  peti  poteft  ex 
cognomine,  quo  in  Taenaro  colebatur. 
de  quo  Suidas  :  Tidvaf^'  ,  a.}cpal^~ 
g/ov  Aa.KCi)viyS)C.  hBct  yjiLJ  Uaiaicfiovi^ 
UqPV  AV<5ctX;8.  Petituf.  Nerei  Neptu- 
iii. J  Mendofa  {ine  dubio  funt  in  hoc  ver- 
fu,  Nerei  Neptuni.  Puto  fcribend.um, 
Nereine  l^eptuni ,  id  eft ,  nereine  Neptu- 

I  m  uxoie.  Aliaeft,  Neieine  Maxtisuxoi. 


Nereine  vocaturThetis  poetis.  In  fertio 
verfu lcgo  ex  vcftigiis antiq u£ fcripturz  :. 

^uospenes  meipotejiof ,  bonii  mea  ^uid 
foret ,  (r  rne&  vits. 
Qiios ,  id  eft ,  Neptunum  Jovis  fratrem, 
&  Nereinen  ipfius  uxorem.  Immo  sd 
fluftus,  dequibusproximefequitur  ,id 
referendum,  Etfiu^ibus  faljis.  Salmal^ 
Forte  etiam  :  bonis  meii  quid  foret  &  mea 
vita.  Gronovius. 

4.  Vrbifque  mccniareducem.']  Itacon- 
jecit  Camerarius,  cum  effer  in  Mff.  urba 
lumamy  inquit  Gruterus.  Ediiio»es  pri- 
fca:  utrumque  vocabulum  praetericrant. 
At  fufpicor  fcribendum  :  inpatnam  «r- 
bem  incolumem  reducemfaciunt.  Cum  m- 
veniffentlibiarii,  urbincohitn,  quibuf- 

dam 


49  i  TB.INUMMUS. 

Fidqsfuifti?  infidum  efse  keranr.  namabfquc  forettc,  (at 

fcio  in  alto 
Diftraxiflent ,    Difque  tuliflent  fatellites  tui  me  miferum 

fcEde , 
1 5  Bonaque  omnia  item  una  mecum  paffim  csruleos  per  campos. 
Ita jam  quad  canes ,  haud  (ecus ,  circumftabant  navem  turbi- 

nes  venti : 
Imbresflu61:u(que  atque  procellas  infenlie  frangere  malum , 
Ruere  antennas ,  fcindere  vela,  ni  tua  pax  propitia  foretpr^fto, 
Apage  me  fis.  deinde  hinc  certum'ft  otio  me  dare.  fatis  partum 

habeo. 
20  Quibus  JErumnis  deludlavi ,  filio  dum  divitias  quasro  ? 

Sedquishiceft,  quiinplateam  ingreditur  cum  novo  ornatu 

fpecieque 
Simul  >  pol !  quanquam  domum  cupio ,  opperiar  JomTdupio"'^"^™ 

hic,  quam  gerat  rem. 

dam  duQ:ibusoblitteifatisfecemnt,quod    omnes  Edd.  Nequc  me  in  te  mutandura 
illic  exftat.  Gr<?»ot//«*. 

i6.  Tmbines  venti.'\  Junxit  fpecicm 
cumgenere.  V. N. Tiuc.  a£l.  s-i. 

18.  Rticre.']  E'vs/)^M7TJiaj.  Virg.  z. 
Georg.  &  ruit  atram  xAd  coslum  nubem. 
item :   rpiit  omnia  late. 

jp.  ^y^pa^e  me.'\  Sic  habent  MfT.  & 

ACTUS      QUARTI      SCENA    SeCUNDA. 
SYCOPHANTA,CHARMIDES. 

Uicegodiei  nomen  TRINUMMO  faciam  :  nam 
ego  operam  meam 
Tribus  nummis  hodie  locavi  ad  artes  nugatorias. 
Advenio  ex  Seleucia ,  Macedonia ,  Afia ,  atque  Arabia , 
Quas  ego  neque  oculis,  neque  pedibus  unquam  ufurpavi  meis, 
5  Viden'  egeftas  quid  negotii  dat  homini  mifero  mali ! 
Quiegonunc  fubigortriumnummorumcaullaj  ut  has  epi- 
ftolas 

Dicam 

2..  ^'^'T^  Rihui  nummit .~\  Ideft,  minime.  |  &  fajpiflime a  Cic.  ufurpareproappellare 


eftcum  Acidalio.  Apage»  inquit,  mea 
te ,  Neptune;  mei  meorumque  cura  tibi 
nullainpofterumfit.  Satis  multasmihi 
divitias  comparavi.  A  mari  dehinc  abf- 
tinebo.  Nulla  mihi  dehinc  res  tecum 
erit.  Boxhorn. 


H 


j_  Lucian.    Jl/ oCoXwv^&T^nKiip-STj^v, 
duobui  obolls  vendere. 

4.  ^luas  egonecjue  oculU ,  ^f.  ]}  Valet 


pofitum  video ,  quod  hodie  fatis  tritura 
non  eft.  Noftervetodicit,  ufurpareocu- 
l» ,  ufurpare  fenfibus ,  pro  videre  ,  fenti' 


«/«*r^/?arf ,  ciebro  aliquid ageie aut  dicexc :  i  re.  cjuaEmultbminusfunt  nota.  Gifan: 

^  9.  Fuji- 


A  c  T  u  s  IV.    S  c  E  N  A  IT.  495 

Dlcam  ab  eo  homine  me  accepilTe ,  quem  ego ,  qui  fit  homo, 

nefcio , 
Nequenovi:  nequenatus,  necneisfuerit,  id  (blide  fcio. 
Ch.  Pol  hic  quidem  fungino  generc  eft ,  capite  Cc  totum  tegit : 
I  o  lUuLica  facies  videtur  hominis  j  eo  ornatu  advenir. 

SY.Illequimeconduxit,  ubiconduxit,  abduxitdomum. 
Qux  Yoluit ,  mihi  dixit :  docuit ,  &  prsmonftravit  prius , 
Quomodo  quicque  agerem.  nunc  adeo ,  (i  quid  ego  addidero 

amplius, 
Eo  condudlor  meiius  de  me  nugas  conciiiaverit. 
i;  Ut  ille  me  exornavit,    ita  fum  ornaius.  ARGENTUM 
HOC  FACIT. 
Ipfe  ornamenraa  Chorago  hscfumpfitfuopericulo. 
Nuncegofi  poteroornamentis  hominem  circumducere, 
Dabo  operam :  ut  me  eireipfum  plane  lycophanram  fentiar. 
^;    CH.Quammagislpedo,  minus  placet  mii:ii  hominis  facics. 

mira  funt , 
20  Ni  illic  homo'ft  aut  dormitator ,  aut  (edbor  zonarius. 
Loca  contemplat ,  circumfpectat  Ccih ,  atque  aedis  nofcitar. 
Credo  edepol ,  quo  mox  furatum  veniat ,  fpecula-  nuf fummmr 

turloca, 
Magis  lubidoll  obfervare ,  quid  agat :  ei  rei  operam  dabo. 
Sy.  Has  regionesdemonfiravitmihi  ilie  condu6lor  meus : 
i)  ApudiilasazdisfiftendiEmihifuntfycophanti^e. 

Fores  pulrabo.  Ch.  ad  noftrasaedcs  hic  quidem  habet  rcdlam 

viam. 
Herclcopinormihiadvenientihacno(5lu  agitandum  eftvigi- 

lias. 
Sy.  Aperite  hoc,  aperite.heus!  ecquishisforibustutelam  gerit? 

Ch.  Quid , 

9.  Fujiginogenere ep.l  Furgi nihilfunt    lum  ipfum ,  pro  quo  fitexornatus;  ve- 
sViudfere, quamcaput.  Refpexitad cau-    rum,  nonfi6i:um.  Taubman. 
fiamfeupetafum  .quemcapitegeltabat.  j      20.  Dormttator.']  Ideft,  fur.  Quem- 
Lambuu  \  admodum  &  Hefiodus  })y.i(^xj:i-7Dvi\x- 

14.  Eocondu{ior  melitu.  ]  Siea,  qu?f  :  rem  appellat:  quod  interdiu  dormiat  , 
doftuslum,  expolivero,  tanto  melius    noftuevigiletad  furandum.  Tumeb. 
conduftormea  opera  rem  nugatoriam  j      zr.^Tv^oyarrtf.lNofcereconatur.e.xplor. 
confecerit.  Lambin.  V.N.  Amph.  ad.  z-fc.  2.&  Sticho.  2.  i. 

1 6.  ^  C/3or<t^o.]  V.N.Cur.aft.4.fc.T.  I       28.    Foribfu  tutel/imgerit.']  AUoqniiUt 

18.  Vtmeejfe  tpfum.^  Ait  fefoieil-  !  Ojliarittm ,  qui,  utait  Ovid.  f^reftu  m- 


4^4  Trinummus. 

Ch.  Quid,  adolefcens,  qu^ris?  quidvis?  quldiilas  pultas^ 
Sy.  heu  fenex ! 
3  o  Cenfus  cum  juratori  recle  rationem  dedi , 

Lesbonicumhkadolefcentemqusero,  in  his  regionibus 
Ubi  habitet ,  6c  item  akerum  ad  iftanc  capitis  albitudinem  i 
Calliciem  ajebat  vocari ,  qui  has  mihi  dedit  epiftolas. 
Ch»  Meum  gnatum  hicc|uidem  Lesbonicum  qu^rit  di  ami^ 
cum  meum , 
3  5  Cui  ego  liberofque  bonaque  commendavi ,  Caliiclem. 
Sy*  Facme,  (licis,  certiorem,  hice  homines  ubi  habitent » 

pater, 
CH.Quideosqu^ris?  autquises?  autundees?  autundead- 

venis  ? 
Sy.  Multa  fimul  rogitas  I  nefcio  quid  expediam  potilliimum. 
Sin  unum  quidquid  fingillatim  &c  placide  percUn£labere , 
40  Et  meum  nomen ,  dc  mea  fada ,  8c  itinera  ego  faxo  lcias. 
Ch.  Faciam  ita  ut  vis*  agedum  nomen  tuum  primum  memora 

mihi. 
SY.Magnumfacinusincipiffispeterei  Ch*  quidita?  SY.quiaj' 

pater , 
Si  ante  iucem  ire  occipias  a  meo  primo  nomine , 
Concubium  fitnodis ,  priufquam  ad  poftremum  perveneris..' 
45  Ch.  Opus  face  eft  &  viatigo  ad  tuum  nomen ,  ut  tu  prxdicas. 

SY.Eft 


troitufijue  videt.  Erant  autem  Janitores 
live  Ojiiarii  ifii  in  catenis  :  idque  prifco 
inftitutO5quodexOvid.Faftor.libr.cla- 
let.  Wouvoer. 

30.  Cenftis  cum  juratorire£ie.~\  Lego^ 
Cenfits  fnm  ,  juratori  reHe  rationem  dedi. 
Pei  jttratorem  autem  intellige  ,  apud 
queniperegrini  in  portibus  8c  nomina, 
<8c  patriam,  &  negotiaprofiteri  cogeban- 
tur.  Ita  diftus eft,  quod  &  ipfe  juramen- 
tofidem  faam  Reipub.  obftringerer,qui 
alios  fub  juramento  cenferet.  Neque 
aliudhicquaerendum.  Boxbern.  Placuit 
conjet^ura  Boxhornii,  legentis,  Cenfus 
furn^  juratori  re6ie  rationem  dedi.  Alio- 
quin  ferri  etiam  poteft  quod  habent  fcri- 
pti  codices  j  Cerfnt  ctimjuratori  recie  ra- 
tionem  dsdi,  Vox  (onjttratgr  piane  mQn- 


dofa  eft.  Salmaf.  Cenfas  camjaratori,  ] 
luratorem  elTe  ipfiffimum  Cenforem  » 
magiftratum  populi  Romani ,  &  legea- 
dum :  Cenfus  cumjuratori :  id  eft ,  quuin 
cenfum  edidi  vei  profelTus  fum  apud 
cenforem  ,  per  intelle^fcum  veibi  fub- 
ftantivi,  docuimus  4.  Obferv.  4.  Gro-' 
novius- 

36.  Hice  homines  tihi.']  Mff".  ajnbo: 
hofee  homines ,  non  de  nihilo,  inquit  Gru- 
terus.  Itaquehocrecipimus.  Nihilenim 
frequentius  hoc  geneie  ioquendi  apud 
Plautum.  VideadSenec.  4.  dcbenef.si. 
Grono  vius. 

45.;  Opus  face  efi  &  viatico.']  Legen- 
dum  :  Opusfacla  efiy  &  viatico,  vel,  Ooui 
faceefi,  &  viatico,  Q_upd  enim  Syco- 
phanta  diceietj  taniBm  operis  elTe  in  no- 

mind-     ! 


A  C  T  U  S   IV.    S  C  E  N  A  II.  4P5 

S Y.  Efl:  minufcnlum  alterum ,  quafi  vafculnm  vinarium. 
Ch.  Hic  homo  folide  fycophanta  eft.  quid  ais  tu ,  adolefcens? 

Sy.  quid  eft  f 
CH.Eloqueue,  ifti  tibi  quid  homines  debent,quos  tu  quseritas  ? 
S  Y.  Pater  iftius  adolefceniis  dedit  has  duas  mihi  epiftolas 
o  Lesbonici.  mihi  eftamicus.  Ch.  teneo  hunciiianifefta 


riam. 


Par.  is 

mihi  a> 
iiiicus. 


Mefibi  epiftoias  dedifte  dicijc.  ludam  hominem  probe. 

Sy.  Ita  ut  occepi  fi  animuni  advortas ,  dicam.  Ch.  dabo  ope- 

ram  tibi. 
Sy.  Hancmejuffit  Lesbonico  fuo  gnato  dare  epiftolam. 
Etitem  hancalteramfuoamicoCalliclijuffit  dare. 
5  ^  Ch.  Mihi  quoque  edepol,  quom  hic  nugatur ,  contra  nugari 

luber. 
Ubiipfeerat?  SY.beneremgerebat.  Ch.  crgoubi?  Sy.  in 

Seleucia. 
Ch.  Ab  ipfoniftasaccepifti  ?  Sy.  e  manibus  dedit  mihi  iple  in 

manus. 
Ch.  Qua  facie  eft  homo  ?  S  y.  fefquipede  quidem  eft  quam  tu 

longior. 
Ch.  H^eret  hsec  res :  fiquidem  ego  abfens  fiim ,  quam  prx- 

fens  longior. 
o  Noviftin'  hominem  ?  Sy.  ridicule  rogitas ,  quo  cum  una  cibum 
Capere  foleo.  Ch.  quid  eft  ei  nomen  ?  Sy.  quod  edepol  homi- 

ni  probo. 
Ch.  Lubet  audire.  Sy.  ille  edepol  I  illi  illi  1  V2e  mi-       edepot  iiVu' 

fero  mihi ! 
Ch.  Quid  eft  negotii  ?  Sy.  devoravi  nomen  imprudens  modo. 
Ch.  Non  placet ,  qui  amicos  intra  dentes  conclufos  habet. 
Ij5  St.  Atque  etiam  modo  vorfabatur  mihi  inlabris  primoribus. 
Ch.  Temperi  huic  hodie  antevcni.  Sy.  teneor  manifefto  mifer. 

CH.Jan- 


mine  fuo ,  ut ,  fi  ante lucqm  occipiat  ire, 
:oncubia  nodie  venturus  fit :  refpondet 
Charmides,  face  8c  viatico  ad  nomen 
:jusopusefl'e,  ut  lcilicet  in  tam  longo 
tinere  &  viftus  fuppetat ,  &  in  tenebiis 
umen.  Ltp/lus. 
SP.  Ch.  Hxrethacret.jTa^dttCeQVLtn 


velad  fpe^latores  ha:c  mullitat  Charmi- 
des.  Ita  Amph. 

Virego  tuusjim?  ne  me  appeUafalfafalfo 

nomine' 
So.  HAret  hAc  res.-f^Midem  bicjam  ma- 
lier  faCtus^ft  ex  viro. 
Taubm. 

6%.lftttt 


4^<p6  T   R   I  -N   U  M  M  U   S. 

Ch.  Jamnc  commentatus  es  nomen  ?  S y.  Deilm  iiercle  me  at- 

que  hominiim  pudet. 
Ch.  Videhomout  hominem  noverls.  Sy.  tanqnam  me.fieri 

iftucfoletj 
Qtiod  in  manu  teneas  atque  oculis  videas ,  id  defideres. 
75  Litterisrecomminircar.  C.eft  principium  nommi. 

Ch.  Callicias  ?  Sy.  non  eft.   Ch.  Callippus  ?    Sy.  nan  eft. 

CH.Callidemides? 
Sy.  Noneft.  CHiCailinicus?SY.  noneft.  Ch.  Callimarchus  ? 

Sy.  nilagis.  -vyy.mihi. 

Neque  adeo  edepolfloccifacio ;  quando  egomet  memini  mei. 
Ch.  At  eiiim  muki  Lesbonici  funt  iiie ,  nili  nom.en  patris 
7j  Dicess  nonmonftrarepoilumiftos  homines,  quos  tu  qu^- 

ritas. 
Quod  ad  exemplum  eft  ?  conje£lura  (ireperirepoftumus. 
S Y.  Ad  hoc  exemplum  eft ,  Ciiar.  Ch.  an  Chares  ?  an  Cliari- 

demus  ?  num  Charmides  ? 
SY.Hemifticerit.  quiiftumDiperdant.  Ch.  dixiegojamdu- 

dumtibi: 
Te  potius  bene  dicere  arquomTt  homini  amico  ,  quam  male. 
So  SY.Satin'intra  labraatque  dentes  latuitvir  minumi  pretii  ? 
Ch.NE  MALE  loquareabfentiamico*  SY.quid 

ergo  ille  ignavi ftu m us 
Mihilatitabat  ?  CH^ftappellalles^  refpondiiTct,  nomine. 
Sed ipie  ubi  eft  ?  Sy.  pol  iilum  reiiqui  ad  Rhadamantem  in  Ce- 

cropiainfuIa«  -we»./.  ccrcopia. 

Ch.  Qui  homo eft me  iniipentior,  qui  ipfe  egomet ,  ubi  lira, 

qusricem  ? 
85  Sednihil  difconducit  huicrei.  quidais?  Sy.  qaid?  Ch.  hoc 

terogo* 

Quos 

68.  Tfiucjieri folet.~]  Vizponnnt  hi:|  jj.Sr. ^dhocexemplfi)nejl,Char.&c.^ 
MfT.  aliamperfonam,tefteGratero.  Sed  Ita  ingeniofiffime  refticait  ralmerius. 
cerifetPift.relinquendaefleTrinutr.mo,  QusjritChsrmidcs,  adquodeKempluni 
utfeexcurerquodnomenoblitusfif.  T.     fit  nomen  :  fi  forteitatandemad  veruiii 

70.  C.efl principium.']  C. eftcapitalis  j  perveniripofTet.   Refpondet ,  (T/jrtr,  eiTe 


Latjib.  Nemsle 
loqaareei.prie- 
lenteamico. 


littera  nominis.  Remimfcsntiam  vocant 
hanc  fiouram  :  cum  per  ambages  fimi- 
les  deducimur  in  memoiiamrei,  quas 
nobisexciderat.  Scaliger. 


initium.  Taubman. 

83«  In  Cecropia.l  Nilmutandum  iHi 
Nomen  iniulae  6c  infula,  ut  fifta  funt,  ik 
ejufaaodi  alia  pal!im  apud  Piautum.  B. 

jo.  Cmilii 


A  c  T  u  s    IV.  S  q  E  N  A  il.  4^7 

Quos  locos  adifti  ?  S y.  nimium  miris  moclis  mirabiles. 
CH.Lubetaudire,  nifi  mole(l;um'(l.  SY.quindifcupio  dicerco 
Omnium  ptimum  in  PonCum  advedi  ad  Arabiam  tetraiTi  fu- 

mus. 
Ch.  Eiiol  an  eriam  Arabia'ft in  Ponto  ?  Sy.  efl :  non  ilkc,ubi 

tusgignitur, 
5)0  Sed  ubi  abfinthium  fit ,  arqiie  cUnila  gallinacea. 

Ch.  Nimium  graphicum  imnc  nugatorem !  fed  ego  fiim  infi- 

piencior, 
Qui  egomet ,  unde  redeam ,  hunc  rogitem ,  quas  ego  fciam, 

atque  hicncfciat: 
Nifi  c|uia  lubet  experiri ,  quo  evafuru  fl  denique. 
Quid  eil  tibi  nomen ,  addlefcens?    Sy.  Pax,  id  efl  ndmert 

inihi : 
ip j  Hoc  cotidianunVfl.  Ch.  edepol  nomen  nugatorium : 
Quafi  dicas ,  fi  qiiid  crediderim  tibi ,  pax  1  periiileilico: 
Sedquidais,  quoindeiifliporro?  Sy.  fianimiim  advortas^' 

cioquar, 

Ad 


50.  Ctinih  'GaUtnncea.  ]  Kov/a»  Grx- 
ce  origanuriij  unde  Latinis  Cuniia.  & 
Conila.  VndeConilabubuU,  »  fiazovUi;, 
vel  y2i:'-Tj;f  0Q,'-)av@^  y  quod  boves  a  fca- 
biefanos  prsltaret.  Sic  ovins  Q(.iy.iv(^  , 
€umlanftnaria,  ab  cadem  fortafib  caufa, 
ijaodalinorumrcabiem  emendatet  Alia 
tuic  Coniiagaliinicea,  id  efi,  origanuin 
gallinaceum.  Plinius:  eftaliacumlagaUt- 
macea  appetlata  nojirit  ,  G'a'c»  origanum 
\heracleoticum.  Forte  quod  galli  gallmacei 
ifemenejus  appetanr.  Salmajitu. 
j  96.  Pax.>  periJTe  illica.  j  "paulo  prius 
iforibo  5  Trt.v ,  id eji hnm.  &c.  h ic ; y?  cjuid 
\ireitdefim  ttbi  ,  tnx  perij/}  ilico.  Ludic 
iSycophsnta  ex  innituco  fuo  ,  dicitque 
nomcnfibiqtiotidianumeff^,  Tax  :  id 
eit,  ca;iqt]aiTi  hominem  tagacem  ,  &  qui 
?:3«  hfue  tiratttr  manu  firvfira  ,  {It  triduci  a 
populo.  indeeit,  quod  refpondet  Ch;ir- 
itiides  audito  nomine.;  di.sifle  cum,  fur- 
to  iliico  periruruni,  fi  quid  ejus  fidei 
:oncrederet.  Nam  nt paxz pago,\tac'A-^m 
rA.v.l  tago  deducebanr.  Arque  ut  tan- 
me  pro  furari  ulbrpab^nt ,  ita  tAx  Sc  pro 


I  taBim  &  pro  furtim.  Hic  po(ieridre  no- 
tiortcexrulirjprioii,  inFerl'aa£l.  i.  (c.  ?.. 
taxtaxtergomeo  erit.  jam,  quod  paUlo 
poftcharmides  iterumeum  hocraodo 
compeUat,  nihiIobftat>{i  ibifcribamus, 
tietis ,  Paxyte,  irc.  Ncini  utebanturhac 
chdione, cuiii  alique.Ta  cornpeilareJit,aui 
fermonem  cjus  interpelUrenc  Tetcnc. 
Heaut.  3(3:.  2.  fc.  3.  Cz.  pax.  Syre  m.&Cu 
Meurf.  PAx  non  videturhuiclococon- 
veuire.  Hac  enim  particula  utcbantuE 
cum  finem  facere  velient.  .Ut  vtpud  Te- 
rentium  :  Vniu  in  diem  dum  nrgentttm 
eripio  ,  pax  fnhil  amplitu.  Tax  quod  alii 
hic reponunt ,  magis convenit  fycophaii- 
12  tagaci.  NsEVius  tamer.  in  Agitatoria 
ta.i-  pax  eodern  fenfu  pofuit,  quo  apud 
Te:entiura/><zA.",  inhisveriibus: 

Ne  te  mthi  advorfari  diccu  hunc  unutfk 
j  diem 

Demeo  ego  iUos  finam  effe.,  tirxpax po/lea 
ttirrentes  ego  tUos  vendam ,  n\f   tu  vi- 
cerif. 
Salmaf.  '   r 

li  ,i  -::'-u:wi:....  ioo. //•- 


Mff.  Mano 
de  porro. 


Sclroff.  neminen» 
Manere  oportet. 


4p8  /r  R   I   N   U  M  M  U   S. 

Ad  capnt  amnis ,  quod  de  coelo  exoritur  (ub  fbllojovis. 
CH.SubfoiioJovis?  Sy.itadico.  Ch.  ccceIo?  Sy.  atquc  ^ 

medioquidem. 
1 00  Ch.  Eho !  an  etiam  in  coelum  efcendifti  ?  Sy.  im-  ^SJf^r.fZ 

mohonolaadvedifumus.  modhorroia. 

Ufque  aqua  advorfa  per  amnem.  Ch.  eho  ^  an  etiam  vidifti 

Jovem  ? 
Sy.  Alii  Dii  iile  ad  villam  ajebant  fervis  depromptum  ci- 

bum, 
Deinde  porro.  Ch.  deinde  porro  nolo  quicquam 

pr^dices. 
Sy.  8go  hercle,  (i  es  moleftus.  Ch.  nam  pudi- 

cum  neminem 
1 05  Efle  oportet ,  qui  abs  terra  ad  coelum  perveneric. 

SY.Dimittam,  ut  te  velle  video.  redmonftrahofcehomines 

mibi. 
^    Hos  tgo  qusero ,  quibus  me  oportct  has  deferre  epiftolas. 
Ch.  Quid  ais  tu  nunc  f  (i  forte  eum  ipfum  Charmidcm  con^ 

(pexeris : 
Illum,  quem  tibiiftasdediilecommemorasepiftolas, 
1 10  Noverifne  hominem  ?    Sy.  nx  tu  me  edepol  arbitrare  be- ' 

luam , 
Qui  quidem  non  novifse  poflim,  qui  cum  ^tatem  exegerim. 
Anille  tam  efset  ftukus ,  qui  mihi  mille  nummum  crederet^ 
Philippeum  ,  quod  meaurum  deferre  juflit  adgnatum  fiium, 
Atque  ad  amicum  Calliciem ,  quoi rcm  ajebat  maiidafse  hic 

fuam  ? 
1 1 5  Mihi  concredcret ,  nifi  me  ille  &  ego  illum  noftem  approbe? 
Ch.  Enimvero  ego  nunc  Sycophants  huic  fycophantari  volo: 
Si  hunc  pofsum  illo  miiie  nummum  Pliilippo  circumducere , 
Quod  fibi  me  dedifle  dixit;  quem  cgo,  qui  fit  homo,  nefcio: 

Nequc 


100.  HorioU.']  Quas  navis  modica  pi- 
fcatorutrj.  V.  Rud.  a^.  4.  2. 

loz.  Sy.  ^lii  dii.l  Ejuratis aliis  le- 
Ctionibus,  qux  excogitari  cunque  pof- 
fint,omnibus,  itarefcribendum,  quanta 
pofllioi  adfeveratione  contendo  :  ^lii 


Diiiffead  viUam.  Ecquid  enim  lepidius 
fingipoteft  a  nugatore  ifto ,  quam  ut  de 
Joveinterrogatus,  cum  non  vidifTe  re- 
fponfurusefret,  itadiceret,  ablenteipfb 
deos  alios  de  ejus  abitu  fibi  xetuIiFe. 
^cidaL 

iii.In 


A   C   T   U  S      IV.     S   C   E  N   A    IL  4^5? 

Neque  oculis  ante  huiic  diem  unquam  vidi :  eine  aurum  cre- 

derem  ? 
i2oCui,  fi  capitis  res  fiet ,  nummum  nunquam  ciedam  plum- 

beum. 
Aggrediunduil:  hichomo  mihi  aftu.  heus,  Pax,  te  tribus 

verbis  volo, 
Sy.  Vel  trecentis.  CH.haben  tu  id  aurum,  quod  accepifti  a 

Charmjde? 
Sy.  Atque  etiam  Philippeum,    numeratum  illius  in  men(a 

manu , 
Mille  nummilm.CH.nempeab  ipfoidaccepifti  Chatmide? 
j  25  Sy.  Mirum  quin ab  avo  ejus ,  auc  proavo  acciperem ,  qui  fant 

moTcui. 
Ch.  Adolefcens  cedodum  iftuc  aurum  mihi.  SY.quod  ego  ati- 

rumdemtibi? 
Ch.  Quod  a  me  te  accepifse  Fadus.  Sy*  abs  te  aecepiHe  ?  Ch;. 

italoquor. 
Sy.  QuJs  tu  homo  es  ?  Ch. qui  mille  nummiim  tibi  dedi,  eg6 

(lim  Charmides. 
Sy.  Neque  edepol  tu  is  es , neque  hodie  is  unqiiam  eiris ,  aiiird 

nuicqiiidem.  I>ok?;,  aurumhoccui  dena, 

130  Abi  fis  nugator :  nugari  nugatori  poftulas. 

CH.Charmidesegoium.  Sy.  nequicquam  hercle  es:  nam 

nihil  aurifero. 
Nimis  argute  obrephfti  in  eapfe  occafiunctila : 
Poftquam  ego  meaurum  ferre  dixi,poft  tu  factus  Chai:midesi 
Prius  tu  non  eras ,  quam  auri  feci  msntionemo  nihil  agis. 
1 3  j  Proin'  tu  te  itidem,  ut  Charmidatas  es,  rurfum  recharmida. 

Ch.  QuiS 


123.  Inmenfa.']  Apud ttapezitam ,  in 
foro.    Lambin. 

I2S-  ^Mirum  quhi,']    V.  N.  Moftell. 

aft.2.2. 

129.  ^Atiro  liuic  e)ttidem.~\  Sic  omnes 
omnino  habentedit.  &  Mff.  Cam-Ait 
enimiutinaliisrebusomnibuslisChar- 
mides^at  non  eris  etiam  ifti  auro.  Grut. 

IJS.   Recharmida.'^     Fettive    Plautus 

alluddns  ad  Gisci  nominis  ( ;^«^f ^»  > 


lAtitU)  fignificationem,Charmidem  aa- 
ri  men.tione  interpofitadeleftatum,  &C 
CharmidemprofelTum  ,  jubet  (trechar^ 
mtdarey  hoceft  ,  conceptam  Istitiam  & 
aftumpttlmnomendeponere.DKr^wf/Wo 
SimplicitetinterpretoriTu  qui  Charmi- 
dem  te  fecifti ,  rurfus  te  recharmida, 
Charmidem  teefienega.  Nihilagisj  ni- 
hil  obtinebis  nomine  ifto  falfo  &  tibi 
non  competente.  Eoxhorn. 

li  i  140, 5cri« 


§00  T  R  I  N  U  M  M  t;  si 

Ch.  Quis  ego  fum  igitur ,  fiquidem  is  non  ium ,   qui  fum  f 

S  Y.  quid  id  ad  me  attinet  ? 
Dumille,  nelis,  quemego  efse  nolo,  fis  mea  caufsa  qui 

lubet. 
Prius  non  is  eras ,  qui  eras :  nunc  is  fadus ,  qui  tum  non  eras. 
Ch.  Age  (i  quid  agis.  S y.  quid  ego  agam  ?  Ch.  aurum  redde. 

SY.dorrairas,  (enex. 
1 40  Ch.  Fa(sas  Charmidem  dedifse  aurum  tibi.  Sy.  fcriptum  qui- 

dem. ' 
CH.Properas,  an  non  properas  abire  adutum  abhisregio- 

nibus 
Dormitator ,  priufquam  ego  iiic  te  jubeo  mulcari  male  l 
Sy.  Quamobrem  ?  CH.quia  iliam  quem  ementicus  es ,  ego 

fum  ipius  Charmides. 
Q^em  tibi  epidolas  dedilse  ajebas.  S y.  eho !  quxfb  an  tu  is  es? 
145  Ch.  Is  enimvero  fum.   Sy.  ain'  tu  tandem,  is  ipfufne  es? 

CH.ajo.  SY.ipfus  es? 
Ch.  Ipfus,  inquam  ,  Charmides  fum.  Sy.  ergoipfufne  es? 

CH.iplifsumus. 
Abi  hincab  oculis.  Sy.  enimvero  feroquoniam  advenis , 
Vapulabis  meoarbitratu&  novorum  a-dilium. 
Ch.  Atetiammaledicis?   Sy.  immo ,  (alvos  quandoquidem 

advenis, 
ijoDiteperdantj  etii floccifacio  ,  an  periifses prius. 


140.  Scrzpttimejuidem.']  Qiiafi  dicat : 
Non  iprumaurum  mihidedir,  fed  taji- 
tum  aurifummam  in  tabellis  notaiam. 
Lambin. 

147'  E^imvsro  fero  quofiiar».^  Jocus 
hiceft,  fedcujiis  rententiamihiquidem 
obfcuraeftjfortsflis  &3liis.  nam  caufta, 
cur  vapularet  Charmidcs  ,  in  adventu 
folonuUaeft.itaqu€inciinoIegcre,e«/»j- 
vero  fero  cjuotiiam.  Nam  ad  hiftrioaum 
poenasalludi  manifeftumeft.  liverojfi 
quid  deliqueran  t  in  aclione,  vspulabant. 
In  Ciftelhrisepilogo  : 

• Or}%ame}ita  ponent.  pofiidealoci 

^ideliquit ,  vapulabit:  ejuinondeli- 
i^uit,  hibet. 
In  culpis  auteiil  fuiffe ,  fi  quis  feiius 


Ego 

quam  opotteret,  profcenium  ingredere- 
tur,  nondubiuraeft.  H-ncSycophanta 
Charmidi  roinatur^quiFabulajam  ma- 
gnam  partem  adta  peregre  domura  ve- 
nit,  daturum  eum  poenas,  quod  fero 
venerit.  /.  Gul. 

150.  Etft  floccifacio.']  Gratulaturus 
feni  videbatur,  cum  inciperet,  falvtu 
quand.  advenii :  at  ^s^d.  Tgr^crSbiLidLV 
(\xh]'K\t  i  dii  te perdant .  Q^oniam  incolu- 
mis  bic  venifti ,  pereas ,  inquit :  etfi  mea 
caufla  perire  potueras  etiam  priusj  nec 
ego  floccum  interduim  ,  fi  id  fadum. 
Haec germana  eft  fententia,  joco  lepidifT. 
conftans.  Tantum  pro/refaftum  «{/?., 
traje<ais  liteiis.  Lambinus  plane  fruftra 
eft.    ^ctdal. 

160.  o«- 


ACTUS   IV.    SCENA    III.  501. 

Ego  ob  hanc  operam  argentum  accepi:  te  madoinfortunio. 

Caeterifm  qui  fis ,  qui  non  fis ,  floccum  non  interduim. 

Ibo  ad  illum ,  renunciabo  qui  mihitris  nummos  dedit , 

Utfciat,  feperdidille.  egoabeo,  mak  vive&vale. 
ry  5  Quod di teomnesadvenientemperegre perd.'nr,Charmides, 

Ch.  Poftquam  iile  hinc  abiit ,  pofl:  loquendi  libere 

Videtur  tempus veniile ,  atque  occaiio. 

Jamdudum  meum  ille  pedus  pungit  aculeus , 

Quidillinegotii  fueritantesdis  meas. 
1 60  Nam  epiftola  illa  mihi  concenturiat  metum 

In  corde ,  8c  illud  mille  nummiim  quam  rem  agat. 

NUNQUAM  edepol  TEMERE  tinniic  tintinnabu- 
lum : 

Nifi  quiilludtradat,  autmovet,  mutumeft,  tacer. 

Sed  quis  hiceft ,  qui  huc  in  plateam  curfuram  mcipit  ? 
I  ^5  Lubet  obfeivare  quid  agat :  huc  concellero. 


160.  Concenturiat.']  Concenturiare  eft 
colligere:  diduin  a  Centuriis,  qux  ad 
fuffragiaconveniebant.  utitur  &  Pfeud. 
a^.  I.  fc.  s-  Ita  Terent.  Phorm.adt.  i. 
fc.4. 

• — •  Ego  in  fubjidiii  hic  ero 

SuctentunatHf  ^  /i  tjttiddeficies. 

Id  eft,ero  fucceiTor  in  locum  dejficientis , 


adfupplementum  Centuriae.  Are  mili- 
tari.   Lambin. 

l6z.  Nunquam  edepol.']  Quemadmo- 
dum  tintinnabulum  temere  &  line  mo- 
tualieno,  tinnirenonfokt:  itahicSy- 
cophanta  non  temere,  fed  ab  alio  fubot- 
narus  ad  a:des  meas  cum  litteris  venit. 
Lambin. 


A  C  T  U  S      Qu  ARTI     SCENA     TeRTIA. 
STASIMUS,     CHARMIDES. 

STafime ,  ^tepropere  celerem ,  recipe  te  ad  dominum 
domum ; 
Ne  (ubito  metus  exoriatur  fcapulis  ftultiria  tua, 
Adde  gradum  1  appropera  1  jamdudum  fa6lum'ft ,  cum  abifti 

domo. 
Cave  fis  tibi ,   ne  bubuli  in  te  cottabi  crebri  crepent , 

Si 

4"  "^T  E  huhttliin  te  cottabicrebri.~\  Gix-  Qno  refpiciens  Plautus  *  cottabos  buhulos 

^^  ciinconviviisfolebant  e  poculo  facete  vocat  velplagarum  crepitus,  c]ui 

xeliquiasviniattequadamia  terram  eli-  eduntur,   cum  fervi  corio  bubulo  cx- 

dere,  utfonum  reddereat,vel  (utCicero  duntur:  velloraipla,  quibuscsduniar. 


de  eodem  i.  Tufcul.  )   rcfonaret :  idque 
KoiJaiCi^eiv  f  fatertcottabum ,  vocabant. 


Lipfifu. 


U  i 


6.  Thsr- 


fQZ  T   R  I  N  U   M  M  U   S.' 

5  Si  abierls  ab  herl  quseftione :  ne  deftiteris  currere ! 
Ecce hominem te ,  Stafime,  nihili!  iatin  inthermopollQ 
Condalium  es  oblitus ,  poftquam  thermopotafti  gutturem  ? 
Recipete,   &  recuire  petere  re  recenti.  Ch.  huic ,  quifquis 

eft, 
Gurculio'ft  exercitor :  is  hunc  hominem  curfuram  docet. 
10  St.  Quid ,  homo  nihili ,  non  pudet  te  ?  tribufne  te  poteriis 
Memoria  efleoblitum }  an  vero ,  quiacum  frugi  hominibus 
}bi  bibifti ,  qui  ab  aheno  facile  cohiberent  manus  ? 
Theruchus  fuir,  Cerconicus,  Crinnus,Cercobulus,  SitenpS?!' 

Collahus , 
OcuIicrepidiE ,  Cruricrcpidas ,  Ferriteri,  Maftigiaf. 
}  5  Inter  eolne  homines  condalium  te  redipifci  poftuias , 
Quorum  eorum  unusfurripuit  currenti  curfori  folum  ? 
Ch.  Ita  me  Di  ament ,  graphicum  fureml  St.  quid  ego,  quod 

periit,  petam? 
Nifi  etiam  laborem  ad  damnum  apponam  epi^hecaiTi    ioThtcam'. 

infiiper  ? 
QUIN  Ttl  QUOD  periit,  periilFe  ducis  ?  capevorforiam, 
|o  Recipetead  herura.  Ch.  non  fugitivos  efthic  homo ,  comme- 
minitdomi. 

St.  UTI- 


^.  Thrmopdio.']  Videnotas Curcul. 
a^.  2. 3.  i4- 

7.  Condalium.']  Ccnduiut.  vtXCondalus 
^condaliumy  annuli  genus  Fefto  ell, 
quem  iervos  digitis  gesliiTe  Czlius  au- 
S^oreft.  "^sTo  T  kovc/\jkc!>v  i  a  digitorum 
articulis,  duco.PlautusquoqueFabulam 
iAcn&ndtiJhK]uh.iQV  cntn  verteret,  Con- 
dalium  eam  nominavit.  Salmaf.  Thermo- 
jfotafiigutturem.']  Id  efl:,  poftquam  cali- 
i^apotionegutturproluiiii.  Tum. 

8.  Huici  (jMifijuiiefi,  Gtmulio'fiexer' 
«Ver.]  Putem  hocabathletisfumptum, 
quibus  gymnaftscfui  &  magiftri  exerci- 
tores.  Quia  igiturinbrevitate  illa  pio- 
fcenii  currebat  Servulus  &  recurrebat, 
fed  lento  &  roimicocurru  j  Senexluditj 
&,  Hunchomincmjinquit,  tardusali- 
quis  Gurgulio  ad  cuifum  exercuit:  ita 
currir,  nec  procurr't-  Non  aliaallufione 
siut  feni^entia ,   iupra  dii^um  3   magifier 


exercitor  animuf  hifiefl.  Lipilus. 

13.  Theruchus y  &€.']  Nomina  Servu- 
lorum  aPlautoconii£la;quorum  sTO^a^ 
invcftigare,  eiTetotio  fuo  abuti.  Taubr 
mannus. 

16.  ^luorum  eorum  ftnui  ,  ^c.']  It^ 
verfute  dodi  funt  &  exercitati  in  furtp 
artifices,  utunuseorumfurripueritcur- 
fori ,  dum  curreret,  foleam  calceamenti. 
Solum  &  infimum  pedis  calcaneum  & 
calcei  foleam  fignificat.  Lucr.  lib.  r. 
NuUius  loca  trita  folo  ,  &c.  Martialis 
lib.  9.  75- 

En  mordere  lutoputre  vettffquefolum. 
Scalig.  V.  N.Bacchide.  ad,  2.  3. 

17.  i^raphicum.]  V.  N.  Epid.  3«  ?• 

19.  Cape  vorforiam.']  Fito  Tra.xivS^r 
y.^  i  Da  vela  retrorfum  ,  ut  loquitU? 
Flaccus.  Turneb.  lib.  20.4.  Verforia  eil 
funis  quo  velum  vertitur.  T. 


I 


A  C  T  U  S   IV.  S  C  E  N  A    II I.  '50$ 

St.UTINAM  VETERES  MORES,  vetcresparfi- 

moniiE 
Potlus  majori  honori  hic  dlent ,  quam  mores  mali. 
CH.Diimmortaleslbaiilicahicquidemfacinorainceptatloqui. 
Veteraqu^rit,  vetera  amare  hunc,  morem  majorum ,  major^m'* 
icias 
ijST.Nam  NUNC  MORES  NIHIL  FACIUNT, 
quodlicet,  nifi  quod  luber. 
A  M  B I T I  O  jam  more  ianda'!!: ,  libera\1:  a  legibus : 
Scuta  jacere  ,  fugereque  hoftes ,  more  habent  iicentiam: 
PETERE  HONOREMpro flagitio, more ht. Ch. mo- 

rem  improbum. 
St.  STRENUOS  pr^terire ,  more  fit.  Ch.  nequam  quidem. 
3  o  St.  MORES  LEGES  perduxerunt  jam  in  poteftatem  luam , 

Magis  quis  funt  obnoxiofi ,  quamparentesiiberis. 
K.    Ex  mifer^  etiam  ad  parietem  funt  fixae  clavis  ferreis , 
"    Ubi  malos  mores  afhgi  nimio  fuerat  xquius. 

Cn.Lubet  adire  atque  appeilare  huiic :  verum  aulculto  perlu- 
bens. 
3  5  Et  metuo ,  fi  compellabo ,  ne  aliam  rera  occipiat  loqui. 
St.  Neque  iftis  quicquam  lege  fan6lum'ft,  L  E  GES  mori 

lerviunt. 
Mores  autem  rapere  properanr ,  qua  facrum ,  qua  publicum. 
Ch.  Hercle  iftis  malam  rem  magnam  moribus  dignunVft  dari  I 

St.  Non- 


31.  Obnoxio(i.~\  Ohnoxioftts  ,   multutn 

eft  obnoxius.  ibique  pcrverti  jura  omnia 

fervus  querirur:  &  prster  alia,  legesa 

moribus  jaminfuampoteftatemperdu- 

ftas,    cum  ipfi  contra  legibus  obnoxii 

effe  debeant  magis ,  quamhodiefintpa- 

rentesliberisfiiis,  quiitidem  parentibus 

I  cffepotiusdebeant.  Ita  duplex  eftincu- 

i  latio,  illajcdireftainmores  j  hzc  obli- 

I  quain  iiberos :  qu3E  occultior  fefellit  ha- 

ftenus:  fedquooccultior,  eoacrioreft. 


accipitur;  iterum  de  fa£io :  5c  prius  in 
mores,  alteruminparentesdicium.  Vi- 
de  Stich.  adt.  3.  2.  41.  ^cidal.  Nihil 
mutandum.  Tangit  enim  raorem  tunv 
nimis  communem&  pervulgatum  ,pa- 
trum  liberis  fuis  pra:ter  squum  indul- 
gentium.  Salntaf. 

32.  Ea  mifera,  &c.'\  Q^d  leges  II- 
gneisvelxreisincifaitabuUs  adparierem 
in  foroaffiigantur,  utab  omnibus  co- 
gnofci poflinc,  id Servulus  urbane trahit 


1  &  ex  tranfverfo  vehementius  mordet.  inaliampartem ,  quafilegibusfiatinju 

;  Utrumque  contra  naturameft  :    Leges  ria,  autquafiperlegesfupplicioaffician- 

j  moribus,  parentesIiberisobnoxiosefTe.  turinnocentes.  Ita)ocatur&Capt.4- 3» 

j  Quem  fenfum  invidit  n(\xx^iiX.\o  yocxs  de  permindemnatii.  Ant-Aaguftin. 

ejus,  autpotiusreliqua  loquendiforma  37.  ^«<t /^crww.J  ^4,  qua.  V.  N. 

duples.  femelenimdejure,  ut  vocant,  Mil.  ad.4- 3. 

^  li  4                        39>Nonne 


St.  Nonne  hoc  publice  animum  advorti  ?  nam  id  genus  homi-^ 

num  omnibus 
40  Univerfis  eft  advorfum  ,  atque  omni  populo  male  facit : 
Male  fidem  fervsndo :  illisquoque  abrogrtntetiam  fidem , 
Quinihil  meriti :  quippe  ex  eorum  ingenio  ingenium  horum 

probant, 
HQcqui  in  mentem  venerit  mihi ,  reipfa  modo  commonitus 

fum. 
Sl  QyiS  MUTUOM  quid  dederit,fir  proproprioperditum. 
^5  Gum  repetas ,  inimicum  amicum  beneficio  mvenis  tuo. 
Simageexigerecupias,  duarumrerumexorituroptio: 
Veiillud ,  quod credideris, perdas; vcl illum amicum  amiferis. 
Ch.  Meus  eft  hic  quidem  Stafimusfervos.  St.  nam  ego  talen- 

tum  mutuom 
Quod  dederam ,  talento  inimicum  mihi  emi,  amicum  vendidi. 
jo  Sed  ego  fiim  iniipientior ,  qui  rebus  curem  publicis 

Potius,quam  id  quod  proxumum^ftjmeotergo  tutelam  geram. 
Eodomum.  Ch.  heustu,  adftailico:  audi,  heustu.  ST.non 

fto.  Ch.  ategoteftarevolo. 
St.  Quidfiegomettevellenoio?  Gh.  lianimium,  Stafime, 

fkviter ! 
St.  Emeremeliu^ft,  cuiimperes.  Ch.  polegoemi,  atquear- 

^entum  dedi. 
'5 5  Sed  fi non dido  audiens eft ,  quld  ago?  St.  damnum  gnmnmJ^m, 

malum. 
Ch.  Benemones:  ica  facere  certum  eft.  St.  nifi  quidem  es 

obnoxius. 
Ch.  Si  bonus eft ,  obnoxius  fum:  fin  fecus  eft,  faciam  Uti  jubes. 

ST.Quid 


3p.  l^onnekoci  &jC.']  ^onnehoc  pu- 
|)lica animacfveiflone  coerceri  ciebet  J  L. 

41.  Malefidemfervando.^hzmh.hoc 
ad  Magiftratus  lefert  :  minus  appofite, 
ioquicur  enim  de  debitoribus  non  fol- 
yentibusj  &  ftomachatui  fibi  fidem  in 
talento  i^ideiidononfervataiu.  Etita, 
ait,  m.^los  dcbitores  fidem  nonlervan- 
do,  facere,  ut  eriam  iis ,  qui  fer vaturi cf- 
ient,  t2nto  difficUius  credatur.  Pijior. 

55.  pUh  audi&ns  eji.']  Ita  kgendum 


Uti  &  mox  ,  J^hpyiMeJiy  & ,  Jinfecuseji\ 
non  es.  Neque^nim  hoc  de  Stafimo,  Iti 
de  quovisindefinitecapiendum :  quod 
vel  illudconvincit:  Sx.  ^id  id  ad  me 
atrimt,  &c.  Ad  verb-  igitut  eminontei 
fed  aliquem  fubintelligendam.  ^Acida' 
liu/. 

$6.  Niji  ^uidem  es  ohnoxiw.  ^  Curn 
hac  exceptione  quidcm ,  nifi fervo tuo , 
obaliaejusiedJefa^ta,  raultum  debeas.' 
LrfJzs^.  Vide  notas  Siich.  3 . 2. 4. 


AcTUs  IV.  ScenaIII.  50/ 

ST.Quidid  ad  me  attinet ,  bonis  ne  fervis  tu  utare  an  malis  > 
Ch.  Quia  boni  malique  in  ea  re  pars  tibi  eft.  St.  partem  alte- 
ram 
60  Tibi  permitto ,  illam  alteram  ad  me»  quodboni  efl:,  apponito. 
Ch.  Si cris  mcritus,  fiet. fed  reipice  ad  me  iuic :  ego  fum  Ciiar- 

mides. 
ST.Hcm,  quiseft,  qui  mentipnem  facit  homo  iiominis  op- 

tumi  ? 
Ch.  Ipfeliomooptumus.  St. mare ,  terra ,  coelum,   Di  vo- 

ftram  fidem  I 
Satin'  ego  oculis  plane  video  ?  cftne  ipfus ,  an  non  eft  ?  is  eft. 
^5  Cerce  }s  eft ,  is  cft  profeclo.  6  mi  here  exoptatilTuiTie , 

Saive.  Ch.  falve,  -Staiime.  St.  (alvum  te.  Ch.  fcio  &  credo 

tibi. 
Sed  omitto  alia ;  hoc  mihi  refponde.  Liberi  quid       ;;^Jg-  [f^^- 

agunt  mei , 
Quos  rcliqui  hic ,  filium  atque  filiara  ?  St.  vivunt ,  valenr. 
Ch.  Nempe  uterque  ?  St.  uterque.  Ch.  Dimefalvom  6c  fer- 

vatum  volunt. 
7oCi£teraintus  otiofe  percuntabor  quce  volo. 

Eamus  intro :  fequere.  St.  quo  tu  te  agis  ?  Ch.  quonani  3  nifi 

domum  ? 
St.  Hiccine  nos  habitare  cenfes  ?  Ch.  ubinam  ego  alibi  cerx- 

feam  ? 
St.  Jam.  Ch.  quid  jam  ?   St.  non  funt  noftrs  sdes  ift^. 

Ch.  quid  ego  ex  te  audio  ? 
St.  Vendidit  tuus  natus  ^dis.  Ch.  perii  1  St.  prxfentariis 
75  Argenti  minis  numeratis.    C  h.  quot  ?    S  t.  quadraginta. 

Ch.  occidii 
Quieasemit  ?  Sa.  Callicles ,  cui  tuam  remcommendaveras, 
Is  iiabitatum  huccommigravit,  noique  exturbavit  foras. 
CH.Ubinuncfiiiusmeushabitat?  ST.liic,  in  hocpofticuio. 
Ch.  Maie  difperii  1    St.  credidi  ccgretibiid,  ubiaudillesa 

fore. 
So  Ch.  Ego  mifer  meis  periculis  fum  per  maria  maxuma 
Vedus  capitali  peiiculo,  per  prsdones  plurimos 
Me  fervayi ,  fah^os  redh :  nunc  hic  difperii  m.ifer , 

li  5  Propter 


xb^  T  R  I  If  U  M  M  u  s. 

Propter  eofdem ,  quorum  caulla  fui  hac  aetate  exercitus. 
Adimitanimammihiaegritudo.  Stafime,  teneme.  St.  vifiie 
aquam 
S5  Tibi  petam  ?  Ch.  res  quom  animum  agebatj  tum  elFe  offufam 
oportuit. 

83;  Haeatate.']  Noniaslegit,  feoctff^-  |  tempefta.  Douza. 
fe.  undefufpicorfcriptum,  feoctffdf»»  id  1      2$.  Res  (]uom  Animamagebat.']  Cum 
efl:>2tatetamprsEcipitiatqueeffoeta.Uc,  I  res  famiiiaris  peribat.  Ridicule' a^yp^jv 
hstnoHu,  pro,  nofte  tam  fera  fivein-  \  facit  ii/.'{v^-^.  Taubman- 

ACTUS      QUARTI     SCENA      QuARTA, 
CALLICLES,  CHARMIDES,  STASIMUS. 


Q 


I  Uid  hoc  hic  clamoris  audio  ante  aedis  meas  ? 
CH.OCallicles!  oCalliclesl  oCalliclesJ 
Qualine  amico  mea  commendavi  bona ! 
C A.  Probo  &  fideli ,  6c  fido ,  &  cum  magna  fide ; 
5  Et  falve  j  &  falvom  te  advenille  gaudeo. 
Ch.  Credo  omniaiftaec ,  fi  ita'ft  utpra^dicas. 
Sed  quis  ifte  eft  tuus  ornatus  5  C  a.  ego  dicam  tibf. 
TheiaurumefFodiebamintus,  doteni,  filiae 
Tu^  quae  daretur.  fed  intus  narrabo  tibi 
;ioEthoc&aIia:  fequere.  Ch,  Stafirae!  St.  hem!  Ch.  ftrc- 
nue 
Curre  in  Pir^eum ,  arque  unum  curriculum  face. 
Videbis  jam  illic  navem ,  qua advedli  fumus. 
Jubeto  Sangarionem ,  quae  imperavim ,  w/. videto  sans. 

Curare,  ut  efFerantur :  &tuitofimul. 
15  Solutum^ftportitorijam  portorium. 

ST.Nihileftmorae.  CH.i,i,ambula!  aautum  redi. 

St.  Illic  fum  atque  hic  fum.    Ca.  fequere  tu  hac  me  intro, 

Ch.  lequor. 
St.  Hic  meo  hero  amicus  folus  firmus  reftitit , 
Neque  demutavir  animum  de  firma  fide. 
20  Quanquam  labores  muicos  "*  tosipfepertuii. 

Sedhicunus,  utegofufpicor,  fervatfidem. 


AcTusV.    ScenaII, 

Obrem  laborem  eiim  ego  cepilTe  cenfeo. 


J07 


IZ 


OB rem.^,  Non de fe,  aut fuis la- 
boiibus  Servusloquitur^fed  de 
Calliciis:  utapparet  ult.  veifu.  ubilen- 
:cntiam  veram  aperiam  emendatione  . 
^b  re  lab.  Non  enim  iiic  convenit  de  re 
"aciend^.  Aiii  iunt  labores,  quos  eum 
:epiirc  judicatrttre,  ideft,  huftta,  & 


npnex  mctito  ipfius.  Immeritoenim 
calumniis  e.^iagitatum  &  oncratum  m- 
famia  innuit,  (juamillefideluafibipe- 
peterdtj  utex  luperioribus  clarum.  Et 
hucetiam  verborum  di.'teftorum  lenius 
refpexit,  £laanquam  lab.  Acidal. 


ACTUS    QUINTI     SCENA  PRIMA, 

LYSITELES, 

HIc  homo  eft omnium  hominum  pra^cipuus ,  voluptatibus 
gaudiifque  antepotens : 
Ita  commoda ,  quas  cupio ,  eveniunt :  quod  ago ,  aflequitur, 

(ubeft,  ^mV.  fvibit. 

Sub/equitur :  ita  gaudiis  gaiidium  fuppeditar, 
Modo  me  Stafimus  Lesbonici  lervos  convenit :  is 
5  Mihi  dixit ,  fuum  herum  peregre  huc  advenifse  Charmidem. 
Nunc  mihi  is  propere  conveniendus  efl;  ut ,  quas  cum  ejus  fiiio 
Egi ,  ei  rei  fundus  pater  fit  potior.  eo.  fed  fores 
Hae  fonitu  fuo  mihi  moram  objiciont  incommode. 


HIC  homa']    Seipfam    intelligit 
cfeiKTTxa'?.  Camer. 
7.   Eireifundui.']  Ideft,  auftor,  Fe- 
lus,  Turneb.  lib.  12.  Ant- Auguftinus 


adFeftum.  Agellius  lib.  i5.  cap.  8»  Si- 
goniuslib.  i.  cap,  4.  Deantlq.  jure  Ita-= 
lix,  ubideinduftrialiocegit.  Hotoman, 
lib.  z.  Obfervat.cap.  s. 


A  C  T  U  S      QjJ  INTI     SCENA      SeCUNDA. 

CHARMIDES,  CALLICLES,  LYSITELES, 
LESBONICUS. 


nufQ 
arbj- 


^^  Eque  fuit ,  neque  erit,  neque  efse  quenquam  ^^;,i^^\ 
•^  ^  hominum  in  terra  dum  arbitror ,  "'''• 

Cui  fides  fidelitafque  amicum  ergacequiparet  fuum : 
Nam  exsedificaviiset  me  ex  his  xdibus ,   abfque  te  foret. 
Ca.  SI  QJilD  amicum  erga  bene  feci  5  aut  conlului  fide- 
liter, 
5  Non  videor  meruifle  laudem :  culpa  caruifse  arbitror. 

Nam 

•  lu  XAdificaviJJet.']  Ejccifretmefilius  j  ftum  exadificareexadibu^^  nt  expeHorare 
Xjsdibus,  li  abfque  \z  foiet.    Di~  j  exammo:  ohob  p^dUc-ivelvcy.  Lambtntu. 

6.Pri' 


jcl  Trinummus." 

Nam  BENEFICIUM,  homini  proprlam  quod  datur , 

proprium  fumpferic : 
Quod  datum  uieudum  eft,  id  repetundi  copiall: ,  quandoi 

velis. 
Ch,  Eft  ita  5  ut  tu  dicis.  fed  ego  hoc  nequeo  mirari  (atis , 
Eum  fororem  defpondiile  fuamin  tam  fortem  familiam , 
I  o  Lyiiteli  quidem  Philtonis  filio.  Ly.  enim  me  nominat. 
Ch.  Familiam  optumaiii  occupavit.  Ly.  quid  ego  celTo  hos 

colloqui. 
Sed  maneam  etiam  opinor :  namque  hoc  commodum  orditur 

loqui. 

Cn.Vah! 


^  6.  Vroprmm.']  Id  eft,  perpetuum :  nec 
timetutab  ferepetatur.  Donatus ,  data 
lepeti  potuifle  ait :  &  diftinguit  a  deditif. 
Inftit.  Dona^nifi  &  Serent  proptia ,  lic 
fane  revocabilia fuerint ,  non  perpetua, 
Ita  Lucr.  1.  4.  amorem  proprium  pro  fta- 
bili  &  perpetuodixit.  EjVirgil.  i.  JL- 
jieid.  deuxoreperpetua, 

• ■  Propriamcjue  dicabo. 

Idemque  de  ftabilibus  rauneribus , 

■ Propria  htcJidonafuiJTent. 

Hotom.  Profumpferit.  1  Ita  legitur  in 
Mff.  Pall.  Veteres  Edd.  habent j  preprium 
erit.  Inepte.  ContrariumenimvelleCo- 
micum ,  ex  fequenti  veificulo  apparet. 
Nequere&iusell,  quod  inde  fecit  Ca- 
merarius :  propriumfumpferit.  Profumere 
autem,  quod  pro  porrefu?mre  hic  pofi- 
tum  aliiarbitrantur,  Latinuninoneft. 
Ego  du(Sum  fcriptx  le£lionis ,  profum- 
ferit,  proxime fequutus,  lege.idum  opi- 
Siorj  prorfumperit.  Diftinguit  inter  duum 
generum  beneficia.  Quasdam,  inquit, 
propria  fadia  accipientis ,  plane  pereunt 
dantij  qusedam  utenda  data  repetendi 
copia  &  poteftasdanti  eft ,  quando  velit: 
fcita  plane  &  egregia  fententia.  Boxhom. 
Probo  omnino  conjefturam  Boxhornii 
legentis; 

N^m  heneficium  homini  proprium  quod 
ddTuTi  prorfum  perit  ; 

^luoddatum  eji  utendufn,  id  repstendi 

ctpia'f  cjuando  velis. 

Qupd  cui  proprium  datur ,  perire&'ei 

alienari  quideditcertum  cft.  Arque  ita 

propiiam  ^  mutuo  diftinguitar.    Hoc 


enimquodutendumdatum  eft,  utfitin 
mutuo,  nonperitdatoii,  fedejusrepe- 
tendicopia  eft  quandois  velit.  Salmaf. 
Propnum  quod  datur  profumferit.  ]  EgO 
vero  omnino  improbo  hanc  conjeiSlu- 
ram.  Namquisfanusdtxit,  beneficium 
quoddatur,prorfumperire5  Nequideni 
femper,  etfi  in  ingraruna  ceciderii,  ut 
Ciceroinlibrisde  Ofnciis&  Seneca  re- 
fte  difputant.  Malo  fi  quid  henefaciM  , 
id  beneficiuyn  interit ,  inquit  nofter  Poe- 
nul.3.  s.nonergo,  fibono.  Poteft  ai;" 
tem  quifquam  explicare  illa  duo  genera 
beneficiorum ,  quorum  alterum  fit  acci- 
pientis,  alterum  utcndumdatur?  Immo 
pofterior  verfus  de  nulkf  fignificat  be- 
neficio.  Profumere  autem  ,  qui  negat  La- 
tinumeffe,  neget  etiam  Profubi^it  effc 
Latinum,  quiaidunus  habet  Virgihus, 
aut/jr<e£^e/rtj(7ar,quiaunusOvidius.Immo 
eft  idem  quod  infumere,  fumere,impen- 
dere,  erogare.  Beneficium  cjuod  homini 
proprium  datur ,  ut  in  eo  non  fit  poteftas 
poiteaeiquidedit,  profumpferit ,  aliena- 
rit,  tranfcripferit  forfan  isqui  dedit,  ut 
repetere  nequeat :  at  qmd non  eft  datum 
beneficio ,  Itdtzntnmmododatum  uten- 
dumefi,  uttumihiremtuamcredidifti. 
id  repetundi  copia  efl  ,  ^uando  velii  :  \Xt 
nunc  tibi.  Ad  Liviam  :  Vtta  data  e^ 
utenda:  data  eft  fiae  foenorenobU  Mutua. 
Gronovius. 

9.  Forte;n.~\  Ideft,  divitem,  copiofam. 
Nonius.  V.  N.  Mil.  ::idc.  4. 3 . 1 3 . 

II.  Occupavit.j  Ifivenitj  pojfedft.i^O^ii 
niu^.  I 


A  C  TUS    V.     S  CE  N  A  II.  50^ 

CH.VahlCA.quid  eft?  CH.oblitus  inms  dudum  tibi  fiim  diccre: 
Modo  mihi  advenienti  nugator  quidam  accedit  obviam , 

5  Nimispergraphicusfycophanta:  ismillenummumfeaureum 
Meo  datu  tibi  ferre ,  8c  gnato  Lesbonico  ajebat  meo : 
Quem  ego  nec  qui  edet  noram ,  neque  eum  ante  ufquam  con- 

Ipexiprius. 
Sed  quid  rides }  C a.  meo  allegatu  venir,  quafi  qui  aurum  mihi 
Ferretabste,  quoddaremtucegnatxdotem:  utfilius 

o  Tuus ,  quando  illi  a  me  darem ,  edeailatum  id  abs  te  crederec. 
Neuqui  rem ipfam  pofletintelligere,  dc thefaurumtuum 
Me  eife  penes,  atque  eum  a  me  lege  popuii  patrium  pofceret. 
Ch.  Sciteedepol.  Ca.  MegaioiiidescommunishocmeusiSC 
tuus 

Benevolenscommentuft.  Ch.  quin collaudo  confilium ,  & 

probo. 
J  Ly.  Quid  ego  ineprus ,  dum  fermonem  vereor interrumpere , 
Solus  ftojnecquod  conatus  fum  agere,ago .  homines  colloquar! 
Cn.Qiiishiceft,  qui  huc  ad  nos  incedit  ?  Ly.  Charmideni 

locerum  fuum 
Lyfitelesfalutat.  CH.Didenttibi,  Lyfiteles ,  quse  velis. 
C A.  Non  ego  fum  falutis  dig^nus  ?  Ly. immo ^ive ,         ^'^-  ^"^"w 

Caiiicles.  ''^""* 

)Huncprioremsquom'ft  mehabere.    TUNICA  PRO 

PIOR  PALLIO  EST. 
Ch.  Deos  volo  confilia  voftra  rede  vorrere.  ' 

Fdiam  meam  tibi  defponfatam  efle  audio.  Ly. nifi  tu  nevis. 
Ch.  Immo  haud  nolo.  Ly.  fponden  ergo  tuam  gnatam  uxo* 

remmihi? 

Cn.Spon- 

^T    N.»^«r]ldeft,allquomodo.&  ,  Suet.Othone:  6- pr.duaret , /hl»m  fuc^ 
^tiu:   quoavoxpatnumconnncit:    cepont6tmperitdigr,um.  Taubmann 
•n.  9««,  qiicdtameninMir.  &Edd.  30.     Tunha   Uto  tro.i.r.  I     P.;..., 

mo  enim  al:enus  thefaurjm  lepetere 
ttrat.  ^cid. 

16.  SaluttfdignHi?']  ItaNonius:  ait- 
e  metaplafmum  cafuum  cffs:  at  re- 
T  ^''^^fr  "5^''"'^"^"™ ;.  ^'I'©^  A-'-     --,  -  -g^  cFuu  r.om.  c<  tumcam  tege^ 

-Indtsntuavoru,^.    0:',^.,,a',Axit:     quamp.llium.  P;«..        ^     ^ 
^rtaconftlit^u^n^ncdtgmpm^t^ntt,  35.  Spond,n\:^  V.N.AuIuI.  aa.2.2. 

*  34.  Mjtffi 


ttntia  paSio  propior.  \  Prover» 
bium,  quofignjficatur,  ex  amicis  nos 
aliis^tque  alijs  magiseiTedevindos,  ne- 
que  parem  omnium  habendam  ratio- 
nem.  FcUiumcxtremavtUisnpud  Grs- 
cos,  ur  roga  apud  Pvom.  ik  tanicam  tege- 


jIO  T  R  I  N  U  M  M  U   S» 

Ch.  Spondeo ,  &  mille  auri  Philippum  dotis.  Ly.  dotem  ni- 

hil  moror. 
3  5  Ck.  Si  illa  tibi  placet ,  placenda  dos  quoque  eft ,  quam  dat  tibi* 
Poftremo,  quod  vis,  non  ducesj  nifi  illud  quod  non  vis,  feres. 
Ca.Ius  hic  orat,  Ly.  impetrabit  te  advocato  atque  arbitro. 
Iftac  lege  filiam  tuam  (ponden  mihi  uxorem  dari  ? 
Ch^  Spondeo.  C a.  Sc  ego  fpondco  idem  hoc*  Ly.  oh  1  falvete 

afhnes  mei. 
40  Ch.  Atque  edepol  funt  res ,  quas  propter  tibi  tamen  fuccenfui; 
Ca,  Quid  ego  feci  ?   Ch.  meum  corrumpi  quia  pcrpefliis 

filium. 
Ca. Siid mea voluntate fadtum eft ,  eftquod mihi fuccenfeas. 
Sed  line  me  hoc  abs  te  impetrare ,  quod  volo.  Ch. quid  id  eft2 

CA.fcies. 
Si  quid  ftulte  fecit ,  ut ea  mifta  faciat  omnia. 
45  Qiiidquailascaput?  CH.cruciaturcor  mihi,  &:metuo.  CAi; 

quidnam  id  eft  ? 
CH.Quomilleitaftutefsenolo,  idcrucior;  metuofitibi 
Denegem  quod  me  oras ,  ne  te  leviorem  erga  me  putes. 
Nongravabor:  faciamitautvis.  Ca.  probus  es.  eo ,  ut  illum 

evocem. 
Ch.  Miferum'ft  male  promerita ,  ut  merita  fi  mihi  ulcifci  ndii 

licet. 
50  C  A.  Aperite  hoc ,  aperite  propere ,  &  Lesbonicum ,  fi  dom\% 

foras 
Evocate:  ita fubituft , propere quod eum conven-  K^buo^eftJrS 

1  pterquod.&c. 

tumvolo. 
Le.Quis  homo  tam  tumuituofo  fonitu  me  excivit  fubito  foras? 
CA.Benevoiens tuus  atque  amicu  ft.LE. fatin  falve.?  dic  mihi. 

CA.Reae 


3  4.  MtSe  auri  Vhilippum  dotis.~\  V.  N. 
Jerfa  3.1. 

35.  l^lacenda.l  Miralocutio;  Piacen- 
diM  kptaceo.  quafi  etiam  dici^o&t;  fian- 
dm  ,  fedendtu,furge7viiti:  3.fio,fedeOyfar- 
gs ,  &c.  de  quo  Prifc  lib.  8. 

S3-  Satine  falve.']  Ita  Ter.  Eunuch. 
a6t.  s.  6.  ^id  efi ?  t^uid  trepidt*f  ? fatifne 
falve?  ubi  Oonatus  Sd/^ff  interpretatur 
inte^re,  rg6ie ,  commode,  ciutque  hunc 


Plauti  Iocuro;8c  alium  Salluftii.utituteo 
crebroLivius.  Ita  Apul.l.  i.  Apol.  Tmr 
ubiftt,  &  quamfalveagat,  interrogat.  Di- 
cebant  etiam  ,  ReSlene  omnia?  Peregre 
enimredeuntibusjvelaliundeadvenien- 
tibus,  familiatis  erat  hxc  interrogatio. 
Ita  verbum  difcedentis  erat,  Nunjuid 
vU?  Terent.  Eun.  a£b.  2. 3« 

Dum  Ixnc  dicit,abiit  hora.  Rogo,  NVM- 

3VID  VELlt. 

^  EeUh 


ACTUS    V.     S  C  E  N  A    n.  jU 

Ca.  Re^le  tuum  patrem  rediifTe  ralvom  peregce ,  gaudeo. 
^5  Le.  Quis id  aic  ?  Ca.  ego.  Le. tun'  vidifti  ?  Ca.  &  tute  idem 
videas  liceat. 

LE.Opater,  patermifalve!  CH.falvemultum,  gnatemi. 

LE.Siquidtibi,  pater,  laboris.?  CH.nihilevenit,  netime; 

Bene  re  gefta  ialvos  redeo :  (i  tu  modo  frugi  efle  vis , 

Hiectibipadla^ftCalliclifilia.  LE.egoducam,  pater: 
to  Etiam  &  fi  quam  aliam  jubebis.  Ch.  quanquam  tibi  fuccenfui. 

Ca.  Miferia  una  uni  quidem  homini*ft  afFatim.CH.immo  hui« 
parum'ft. 

Nam  fi  pro  peccatis  centum  ducat  uxores ,  parum'ft. 

Le.  At  jam  pofthac  temperabo.  C a.  dicis  -,  fi  facias  modo. 

Le.  Numquid  caufsas  eft ,  quin  uxorem  cras  domum  ducam? 
Ch.  optumunVft ,  licet. 

Tu  in  perendinum  paratus  fis  ut  ducas.  Plaudite. 


Rede,  inquitt  abee. 

■'biDonatus  :  hoceA}  Jfgnifico  me abire, 
''<:.  Taubmann. 
6 1 .    Miferia  una  uni  quidem  homini , 
"£.]  Vult  Callicks  fatis  daxe  fupplicii 


Lesbonicum  ducenda  uxore.  Et  notaj 
in  poenam  quafi  luxuriofis  juvenibus 
datas  olim  uxotes  j  fietique  prajcip^ 
prudens  Educationis  magiftet  Plutai- 
chus.  Lambin. 


FINIS    TRINUMML 


M.  Accl 


M.      A  G   C  I       P  L  A  U  T  I 

TRUCULENTUS 


DRAMATIS     PERSON^. 


DINARCHUS,  adolefcetii, 
PHRONESIUM.,  fneretrix, 
GETA,  Scrvos. 
CALLICLES,  fenex. 
ASTAPHIUM  anaU. 


STRATlLAX./erwf. 
STRATOPHANES,  milcs. 
S  T  R  A  B  A  X  j  adoicfcens ,  Tujiicui 
ANClLLArt/rfrrt. 


A  R  G  U  M  E  N  T  U  M ,  ut  quibufaam  videmrj 

PRisCIANl. 


Res  unain  peremt  adolefcentes  mulhrem  ^ 
R  Hreunm^  alterurbe  ^  pereare  tertitis, 
,U  -  tii:jHe  tfia  tngenti  militem  ti^.ngat  bolo , 
C  lamfiippofmtjtbiclandefimo  editumi 
V  i  magnafervoi  efi  actrHcibvis  moribtis» 
L  upis.  ne  raptant  domtniparfimoniamk 
E  t  Mtamenmolttttr,  Aitles  advenit, 
N  att^Hecauffa  datpropenfamunera, 
T  andem  comprejjapater  cognofcit  omnia-» 
U  tqpieillamduc^at ,  qmvitiarat  t  convcnitt 
S  tmmque  is  repetit  a  meretrtce fubditum. 


t.  tus^  Strabax,Dinarchus,  Strato- 
phanes. 

3.  £a/o.  ]  V,  N.  Pxolog.  Pcsn.  itean 
Rud  a6t.  2o  3« 


6.  Parf'/nomam.~\  Tarfimonia  pofitJ» 
pto  bonis  ipfis  coir.parfis. 

8.  Tropenfa.']  ideft  r  multa  &  pori^ 
derofa. 


ALIUD 


H 


ALIUD    ARGUMEiSlTUM 

Camerarii. 

JEc  Comoedia  eft  altera ,  quam  Ciceroni  imprimis  placuifle  >  (Je 
_^  ^  Catone  incclligi  porelt  ,  uc  reculimus  in  Pfeudolo.  Et  quamvis 
mendofillima  &lacera  ad  nos  pervenerit:  tamen  quafi  de  ungue  leo- 
nem,  aucds  culmo  frugcsa^ftimanc,  icade  his  reliquiis  praiftantiahil- 
jusFabula^i-^anejudicatur.  Jrgumentum  taleeft.  Meretrixqua;damcaU 
lida&  aftuca,  &:famuIicio  acquerebus  omnibus  ad  fallacias  &  fraudes 
inftruda,  pellicit  ia  amorem  fui  cres  adojefcences :  unum  urbauum, 
quem  celeriter  conficit ;  alcerum  rufticum,  quiprofufuseft  uidando: 
tcrtium  milirem  ,  cujus  ftoliditate  abuti ,  &  quem  compilare  cupiens* 
iimulat  (e  ex  ipfo  elTegravidam :  &  hoc  perfuadet  credulo.  \Jt  enim  hoc 
igenusfaftuolum,  ica&  ftolidumcft,  Erac  ruftico  fervus  immitis&  cut 
doleret  corrumpi  filium  herilem :  fed  &  iile  tamen  mutatur ,  8c  definit 
efle  fa^vus  feu  truculentus  j  nam  hinc  nom.en  Fabulas  inditum  eft.  Ut  au- 
t€mminu3  fimplex  argumentum  elTet,  in(ericur  &  Virginis  ftuprum, 
comprefl^cE  per  vim  ab  urbano  ,  quee  cum  filiolum  peperifiec ,  hunc  me-' 
retrix  fibi  fuppofuic  allatiim  a  tonftnce.  Ac  re  palam  fada ,  virgo  urba- 
no  nubit ,  &  ille  a  meretrice  puerum  repetic ,  ac  amores  hos  relinquit.  Ica 
retinec  merecrix  par  araatcrum  ;  rufticum  ac  militem :  &  ludificandO 
acdefpoliandomilice  delicias  facit.  FabuU  habec  formam  eorum  po^"- 
matum,  qua;  ^<>y5  appellant.  Eft  autemita  depravata&corruptaali- 
brariis,  utaliquoties  fuericmihi  laanimome  editurum  non  elTe  illam* 
Sciteyero,  &,  utPlautus  loc.uitur ,  \\v:m%  grci^hice  expreffaeftlevitas, 
!&malitia&fraudulentiaraere(ricia  ;  &  quantopere  defipiant  ia  amore 
ivolupcatumillecebrisfimpiices  ,•  &  quod  ilto  genere  horainum  ,  quod 
reprimumeirevulc,  &  vtrtucisac  dignicatis  poireiTionem  propriameiT# 
ducit ,  nihil  reipfa  flcrunque  fic  vanius ,  neque  fucilius» 


'^'^-n^  Kfc  t  R  o. 


514 


P  R  O   L  O   G  U  S. 


Erparvam  partem  poftulatPlautus  lod 
De  yoftris  magnis  atque  amoEnis  mosnibuSj 
Athenas  quo  ime  architedis  conferat. 
Quidnunc?  daturin  eftis,  annon?  annuunt, 
5  Meditor  equidem  vobis  me  ablaturum  line 

Mora.  quidiidevoftroquippiamorem?  abnuunt. 

En  mehercie  iii  vobis  refideDt  mores  piiftini , 

Ad  denegandum  ut  celeri  iingua  Utamini. 

Sed  hoc  agamus ,  qua  huc  ventum  eft  gratia  : 
I  o  Athen^  iftse  funto ,  ita  ut  hoc  eft  profcenium. 

Tantifper  dum  tranfigimus  hanc  Comoediam. 

Hic  habitat  mulier,  nomine  quae  eft  Phroneiium. 

H^c  hujus  fccU  mores  in  fe  polEdet , 

Nunquam  ab  amatore  fuo  poftulat  id  quod  datum  eft : 


2ff[.  AtheniS 
tradto. 


Sed 


3.    \    Thenas  efmftns  architeHU  ,  &c.']  ' 
x\  Vera  hujus  loci  fcripcura  ut  ad- 
ftruatur,  obrervandum  eft,  riautura  non 
contuUlTe  totas  Athenas  in  perparvanri 
illamlocipartem,  quam  poftulabat;  ne- 
que  enimpoterattam  parvoambiture- 
praEfentariurbs  ,    qus  P.oraa  ipfa  non 
erat  minor.  Sed  Athenarum  regionem 
illam  deformabat  haec  Plauti  fcena ,  in 
qua  les  iftae ,  qnx  hoc  dramate  reprxfen- 
tantur,  geftae  dicebantur.  Hinc  fit,  ut 
Plautus,  qui  Athenssfeeoloci,  quem 
poftulaverat ,  conferre dici t ,  ne quis  im- 
prudenstotas  illum  6c  folidas  conferre 
putet ,  addit  per  i^jztvopQaQiv ,   regio- 
nem  illam  populi  Athenieniium,  in  qua 
les  gefta.  Sed  fraudi  fuithuicregioni  , 
quodGrascumilliusnomen  Latinislite- 
ris  eft  fcriptum.  Quod  ita  refcribendum 
eflc  conjeftura  noftra  eft  :  ^thenof  cfuo 
five  ^apiss    Ilxa^ei?    conferat.    n^ft)6«c 
funt  Athgnienlium  SZy.@r'  Ageidistri- 
bus.  Grammatici:    n?-w9«it,   J^^©' 

Hosin  fcenam  faam  fe  contulifle  dicit 
Tlautus.  eofque  «j^pc,  ideft,  fcenam 
fuam  lepiaefentare  Piotheenfium  regio- 


nem,  eamque  non  totam,  fed  extremam 
illius  partem,  in  qua  habitare  fingitui: 
Phroneliummeretrix.  Conjefturam  no- 
ftram  firmatverfus  lo,  quem  ita  ex MlT. 
legendum  conjecimus: 
^thenwsarBo  ,  itaut  hoc  efi profcenium. 
Quibus  veibis  fignificat ,  le  non  totas  & 
folidas  AthenaseontulifTe;  fedar6t?.fie/ 
&partem  aliquam,  hoc  eft,  regioncm 
defoimafTe  fua  fcena,  qua  fibi  adhanc 
docendam  Comcediam  opus  erat.  Petit. 
Vitiofa  prorfum  eftlcripturaquae  in  li- 
bris  vetuftis  reperitur  arcufpetu  \t\arcU' 
fpletii,  nihilqueex  ea  boni  fieripoieft, 
cum  fit  veriflima  vulgata  lefilio.Sic  enim 
citatur  a  PrifcianC  in libris  de metris  co- 
micis,  &  ab  aliis.  Hujus  fenfus  etiara 
planus  &  apertus.  Athenas  fe  Romam 
coHferre  aitfinearchiteftis,  &  poftulat 
ad  hoc  fibi  dari  partem  parvam  de  Ro- 
manis  sdificiis.  Nam  meenia  hic  funt 
sdificia,  nonmuii.  QuiaAttica  eft  fa- 
bula,8c  Attici  Theatri,  quae  per  Plautam 
Romana  fa^ia  eft  .  Athenas  fic  dicit  fe 
RomamtranftuUlTefine  architeftis.  Ita 
etiamlegitApwiejus4.Floridorum.5rf/- 

mafitu, 

l^.Cum 


Actusl.    ScenaI, 

1 5  Sed  reliqnnra  dat  operara  ne  fit  reliqunra , 

Pofcendoatque  auferendo  ,  ut  mos  eft  mulierum. 
Nam  omnes jd  faciunt j  cum  fe  amari  intellegunt. 
Ea  fepepenile  puerum  fimulat  Militi, 
Quo  citius  rem  ab  eo  auferai  cum  pulvifculo. 

20  Quid multa  ?  xtas  huicli  fuperet  mulieri , 
Iscum  animaad  eam  habentiam  everrerit. 

J9'  CuTnpulvifcMlo.']  V.  N.  Bacchi.d- 
ift.  4.  4.  2y.  Nihilquicquamreliquifa- 
Eere. 


i^5 


Scj'i.  habentiitri. 
omnem  everri:ric. 


eeie. 

21.  Jsiumantrna  1  Leg. 

Js  cum  artima  ad  eam  babentiam    i^ca 

everrertt. 

Omnibus  F.abulis  Grascas  voces  ponere 

imat  Plautus:  nullamagis,  quam  hac 

pia.  Sed  &  iliud  s|a  everrerit,  bis  terve 


hacComoedia.  quare,  ut  foler,in  Argu- 
mencoquoqueponitur.  HAbentiam  pro 
poflefiionibus.  Claudius  dixit  quoque 
apud  Nonium  :  ^nitnui  eorum  habentid 
inflatur.  Palmer.  Mfl.'.  hii  cum  anima  tti 
eum  habeuti :  dcinde  pr.  eneteritwr.  {qc. 
erteterimr.  Gruterus.  Is  cum  anima  a& 
e»m.~\  Lege:  Iflum  animam  adeojam  agenjf 
temqutdemeverterit.  ScriveriiiS* 


ACTUS  PRIMI  SCENA  P  R  I  M  A. 

DINARCHUS. 

ISJON  OMNIS  ^TAS  adperdifcendumrated 
J-  ^  Amanti ,  dum  id  perdifcat ,  quot  pereat  modis. 
Neque  eam  rationem  eapfe  unquam  edbcet  Veiius  > 
Quam  penes  amantum  fumma  fummarum  redir.      SSSS^ 

5  Quot  amans exemplis iudificetur ,  quot  modis 
Pereat,  quotqueexoreturexorabuLi 
Quotillicblanditi:^,  quotiliiciracundi^ 
Sunt!  quotfuipericlaamanda!  Di  voftramfidem  5  hui! 
Quid  perjcrandum  eft  etiam ,  prxter munera  1  faSm!^"' 

[oPrimumdummirosannua:  isprimusbolu'!!:» 

Ob 


SVmmAftimmartim.']  Ideft,  penes 
quam  Jumma  rerum  amancum 
lOteftaseft.  Summafummarumt^ ,  cum 
nrationibus  mulra  nomina&.apifain 
inamfummamrediguntur,  aclimultis 
iimmisfaais,  omnia  tandem  inuaum 
onfummantur;  nam  utcapitain  fum- 
nam,  ficfuaimaEin  fummamfumma- 
um  rediguntur.  Tutneb. 

8.   Bl^ot  fui pericla  amanda.']  A  Meur 
oadopravitGruterus.  Vett.  edd.  (juot 
*nt  percUmanda.    IAS[.  qt^ot  fut  periU- 


mdndd.  Conjlciebam  oliftlt  e^ust  feni4 
perdomanda,  id  eft  ,  txdia  det-oranda, 
Gronovtus. 

o.  Primumdum,  &c>'\  Jamdiuob- 
fefvaruntalii,  Plautuin  amalTe  Grscas 
voi;ei  ponere  hac  Comocdia  ,  ut  iJla 
ipfa  teftis  eft.  Id  faaunn  a  Comicohoe 
loco,  quxirafanatasfunta  Robis: 
Primum  duni meres :  annuit ,  u  primus 

bclu'ft  y 

.Abeam  :  tru  noiies  duco:  intcrea  loci,  ifc* 

lHuddunimeros  eft.    iiAjui  /[^'tf^s  :   hoc 

Kl<.   l  VCIO 


JI(>  Truculentusv 

Ob  eam  ttis  noctes  utoi%  interea  loci 

Auta^ra,  autvinum,  autoieunij  auttriticum 

Tencat ,  benignufne  an  bonaefrugi  (ies« 

Quafi  in  pifcinam  rete  quijaculiim  parat , 
15  Quando  abiii  rcte  peffumjtum  adducit  (inum : 
,  Sin  jecitrete,  pifcesne  effugiant ,  cavet : 

Dum  iiucdumilluc  reti  eosimpedit 

Pi(ces ,  ufque  adeo  donicum  eduxit  foras. 

Itidemeflamator.  fedid,  quodoratur,  deditj 
20  Atque  eft  benignus  potius  quam  frugi  bonae , 

Addumurnodcs:  intetimiile  H  AMUM  VORAT. 


Scal  Tumhictumil- 
licirretitos  impedic. 


SI 


Vetoaheam  i  cikidemquodhabeam;  W€C 
infolens  eft  excidiire    afpirationis   no- 
tam.  Senfus  autem  eft  :    Ubi  piimam 
penctiat fefe  intrapedtus  ir.eum  amcr, 
annuit  rcoitum,(is  priinus  bolus  cft^quo 
cupidumamantem  inefcat^  nam  ftatim 
acamator  reiilam  araare  figniiicat,  ea 
illi  fuicopjam  facit,  qusfiamore  vifta, 
quoroajorem  fibiab  impradenteeonci- 
liet. )  fefe  h 3 boam.    (vox  ifta  ufurpata 
jioftro  non  femel  hoc  fenfu  j  ita  spud 
Terent.  Andr.    ij««  heri  hahuit  Chryfi- 
dern?  Ego  vero  imprudens  &  incautus 
amatortreis,  ideft,  aliquotnodes  du- 
co:  interea  meretrix,  qusmeamorisfui 
xett  irapeditum  videt,  aiiquidiibi  dari 
orat&  lencat.  Petirm.  Scribendum  pu- 
to  ,  Primum  domiresannua  ,  «  primtK  bo- 
ttift.  B-em  domi  annuam  appellat  an- 
riuum  domus  reditum  5  quem  pro  tribus 
noftibus  dari  queritur.    Scens   hujus 
^f  8.  non  minus  corrupta  prodigicfe 
funt  iftaj    quot/jue  pericla  vianda.     Pro 
quibus  in  librislegitur ,  qmt  fui  percla- 
•  manda.  'Legcndr)m:  ^l^iot  huiperclaman- 
da!  Dt  voflramfidefn  ,  hui.  Ideft,  cjuot 
voces  doloris  Sc  gercirus  indices  profe* 
lendxfunt.   Salmaf.  Vrtmumdum  miros 
anmta.']  Sicalrercodicum  Camerarii:  al- 
tCT.Trimum  dtim  miror  .tnnuuf.  Hinc  dua: 
jnihi  nafcebantur  cor.je£turae.    Altera : 
Trimum  dum  penusayinuui^   ut  in  Pfeu- 
dolo  :    '2v(//?  penm  &nnit»s  hodie  convenit. 
Aitera  :  Priwum  dum  merces  amma:  upri- 
171W  bolu'fi.   Soiebant  emm  conducere 


annuas  meretricum  operas.  AGnar.  r.  3. 

quid  me  ecjuum  ,cenfes  pro  iSa  tihi  dare , 
annum  htir.c  perpetaum  ne  ctim  ^ui^uam 
aliofiet.  Et.  3.3.  Opto  annamhuncperpe- 
tutim  mihihtijus  operas.  &  4.1.  Philenitim 
utfecum  ejfet  7Jo6ies  &  dies  Hunc  annum 
totum.  Bacchid.S-  r.  eamfibi  huncafinum 
condtiClam.  Fragmcntam  Plauti  apud 
Nonium:  Ise  k  quoquam  alio  acciperes 
mercedem  annuam  ■>  Nifi  nhfe/e,  nec  cum 
i^mquamlimares  caput.Et  hoc  magis  pla- 
cet.  Nifi  malis  :  Primum  adium  merces 
anntia.  LucianusDial.  Dorionis  &  Myrt. 

Grenovinf. 

14.  Rete  ^uijaculumparat.^j  Videno- 
tas  Afinar.  i.i.  S7. 

15.  Peffum.']  V.  N.  Aul.4.  l.&Mo- 
ftell.  in  fine.  Sinum.']  Laxitatem  retis 
contrahit.  L. 

16.  Sinjecitrete.']  Sic  Mff".  quod  ta- 
men  incoramodum  eft,  quia jamprx-i 
ceflit  j  abtit  rete  peffum.  tt  fruftra  ex-l 
plicant,  firetepifcescepit:  neque  enimi 
illorumverbofum  hacc  poteft  efrefen-: 
tentia.  Alii,  Sinidtrete.  Malim  :  tut»\ 
adducit  finum ,  ^uijecit  reCie  3  pifces  ne\ 
effugiant y  caver.   Gronovius-  i 

20.  Beni.it2w,~\  Ideft,  prodigus.  Ho-i 
rat.  I.  Sat.  2.  ^^ippebejngnui  erat.  Vidcj 
Coraraent.  Lamb.  adHorat.  i.Od.  17.J 
&  infra  1.2.  [ 

2 1 .  Hamum  V6rat,~\  Vide  notas  Curc»  t 

zz. Merf,) 


A  C  T  U  S    r.     S  C  E  N  A  T.  517 

Sr  SEMEL  AMORIS  POCULIIM  accepitmeie, 
Eaque  intra  peclus  (c  penetravit  potio , 
Extemplo  &  ipfus  periit ,  &:res,  &fides. 

2  5  Si  iratum  eil:  (cortum  forte  amatori  fuo , 

Bis  periit  amator ,  ab  rc  atque  animo  (imul. 
Sin  akeralteri  potioreft ,  idemperit: 
Si  rarasnodtesducit,  abanimoperit: 
Siincrebravit,  ipfusgaudet,  resperit. 

3  o  I T  A  difciplina  in  aedibus  eft  lenonifs , 

Priufquam  unum  dederis ,  centum  qus  pofcat ,  parat, 
Autaurum  periit ,  am  confciira  paliuia  eft , 
Aut  empta  ancilla ,  aut  aliquod  vafum  argenteum , 
Aftt  vafum  aenfim  aliquod ,  aut  Ie6lus  dapfilis  , 

3  5  Aut  armariola  Gra^ca ,  aut  aliquid  femper  efi 
Quod  pereat,  debeatque  amansfcorto  fuo. 
Atque  l\xc  celamus  nos  damna ,  una  induftria 
Cum  rem  fidem  que  nofque  nofinetperdimus, 
Nequidparentes,  neucognatifentiant. 

4oQuoscumcelamus,  ii  faximus  confcios , 
Qui  noftriE  aetati  tempeftivo  temperint  ^ 
Unde  anteparta  demus  poftpartoribus , 
Faxim  lenonum  6^  rcortorum  m  plus  eft ,  mnm 

Ec 


22.  Mere.']  V.  N.  Moftell.  4.  2. 

26.  ^Ab  re  att^ue  animo-li  Quiabona 
fuaperdit,  dum  eamplacareftudct,  & 
anima  cruciatur>  quamdiupuellairata 
eft.  Lambin. 

27.  Sin  alter  alteri  potior.]  Editio 
Taubmanni  habet,  Sin  alter  alteri  poti- 
^us  eji.  Sed  omnino  fciibendum,  Sin  alter 
tlteripotiuiejiy  itidem  perit.  Qupd  refc- 
ccndoni  ad  id  .  quod  prscedir ,  Si  iratum 
^fi fcortumforte  aynntorifm,  Bis  peritama- 
*cr.  Deinde  fubjungit,  Sin  alter  attert 
■jotituefi.  Sinalteralceri,  hoceft,  Cam- 
3oiratipotius  funt,  &  mutua  offenrione 
ilterinalterumcomraoti.  Sedoranino 
^eraeftlcftioCodicis  meiMfT.  Sinalter 
ilteri  potior  ejf.  Id  eft ,  fi  alter  alterum 
imat.  Salmaf. 

32,.  xAuta,tiriim.'\  Hx  funt  i^«jr^? 


&caufae,  quas  profert  puelia  ,   quarc 
nunquam  delinatpofcere.  Lamh. 

37.  Damna,  una  indujlria.\  Efta  Ca- 
«lexario:  quum  vulgo  deeiTet  t6  una- 
inveniflet  autem  in  Mf  altero  damminA 
indufiria :  jn  altero  ,  dammina  induftrla. 
Qu^afiiit  :quuraeadem  ,quacelamusii- 
los  induftria ,  rem  fidemque,  &  nofmet 
perditum  iraus.  Cogiuhim:  ^tcjue hac 
celamtts  nos  ,  clam  mira  indufria  Dum  rem 
fidejnijtte:  Vel,  clam  fumma  indufiria  Dum 
rem.  Gronovius. 

^.  Pofipartorihuf.']  Vulgatam  fcri- 
pturam,  putarimita  exponi  pofte  :  Ne 
ea,  quatantcnospartafunt,  domusiis, 
quipoftnosparanr,  atqueacquirunr,hoc 
eft,  fcortis&Ienonibus,  quinoftroda- 
mnofelocuplctant,  5ces,  quae  nobisa 
paicncibusqusclitafunt,  ribiacquiru.nt. 
Kk  i  Con- 


ji§  Truculentxjs, 

Et  mlniis  damnoforum  hominnm ,  quamnuncilintj  fiet, 
45  Nam  nunc  lenonum  &  fcor torum  plus  eft  f ere , 

Quam  olim  mufcarum  ell,  cumcaletur  maxume, 

Nam  nufquam  alibi  fi  funt ;  circum  argent^rias 

Scorti  lenones  quafi  fedent  quotidie. 

Ea  nimia  eft  ratio ;  quippe  qui  cetto  fcio  , 
jo  ^ri  plus  fcortorum  eile  jam  quam  pondcrum : 

Quos  quidem  quam  ad  rem  dicam  in  argentapis 

Referre  habere ,  nifi  pro  tabulis ,  nefcio , 

Ubi  a:ra  perlcribantur  udiraria : 

ACCip^at  lllCO  expenla  ,   ncqUe  Cenleat.  penfane  qm  cenftat. 

Poftre- 


Conqueritur  hoc  Senex  Mercatore: 

Lajjcin^ri  validefua?»  rem  ;  i^iUfi  auge- 

rier. 

Nernpe  illius  poftpartoris,   qui  a  fene 

qusfita  fibi  denuo   a  filio  acquirebat. 

Ftjior.  Reaaeft  leftio  quaiinlibris,  & 

Editisetiam  habetur,    Vt  ne  ante  parta 

demus    pofipartoribifs.    Per  poftpartores 

palam  eftab  eo  intelligilenones&me- 

jfetrices,  quiantepartaSc  paterna  bona 

fiiiorum  familias ,  ipfi  poftfibipariunt 

&  acquirunt.  Salmaf.  Vnde  anteparta.'] 

Quid  jiivat  vulgatam ante  Camerarium 

explicaripofre?  quafi^uiavetuftiffima 

fcripturarecefierunt,  femperlappofuir- 

fent,  quodnonpoftite^plicati?  Immo 

plcrumque  reddiderunt  faciiiora ,  quum 

illius  minusplanatnrententiam  nonaf- 

fsquerentur.    Deinde  poflTuntne  ratio- 

remedere,  qu3re/>o/?/?<irfor^:tfint  potius 

lenones&meretricess  adquosvitio  ve- 

Jiiunt,c3uam  hseredes  adquoslegc?  Am- 

bo  quidem  fcripti :  Vnde  anteparata.  Scd 

hasic  particulam  non  ceperunt  :    ideo 

placuit  litne:  ideo  rejeceiunt  Turnebi 

explicationem.  Sed  ro  Vnde^zxixpc  La.- 

tinis  eft  idem  quod^^wo,  vel  kcjuihui. 

Vide4.  Obferv.  1 1.   Sic  hoc  loco  mde 

demusy  eft  ,  ^quibusmonitidemus,  a 

quorum  ftudio  in  tempejando  asrati  no- 

(Irae  admeliorem  mentem  rcvocati  an- 

te  parta  imaioribus  bona  demus  illis, 

quibus  jure  ppft  nos  paita  cflTedebent. 

Gron<)viti4. 

^^,  £f  minm  dAmmforum  bomirtum.  ] 


D^w«o/?  hic  acclpi  poffunt,  vel  quibus 
mulruminrumitur,  qualesfuntmeretri- 
ceslenonefque:  vel  prodigi,  furaptuf- 
que  nuUius  rationem  habentes.  Vete- 
itszi\te.mdamnu.m  proprie  Tn  dvcixcef^ 
interpretabantur:  ut  docuit  ad  Varron. 
Scaliger.  Addoegorut  (^Tmv.iydapnums 
prius  ,  deinde  damnum  faiftum  eft:  ita 
Jh7rzx.vS.v  dapinare,  Capt.  aft.  <^.i-  cy^ter^ 
nifm  ttbidaptnaho  tibum.  Mutatur  vero 
aini:  ut  in  d^dwdj  ,  apina.  Pratetea 
damnofui  ea  ,  qua  dixi  notione  in  fe- 
quentibusi{\is(}^f  64-)  intelligi  debet : 

Eadem poficjuam aliumreperit  >  (juiplm 
daret  f 

Damnoforem  :  me  exinde  amovit  loc9. 
Taubman. 

49.  Eanimia.']  InepteLambin.  cum 
hocvelii:  Scortorura  &  lenonum  ni- 
misquam  magtius  eft  numerus.  Ratio- 
nesquibus  korta&Ienones  computan- 
tur,  nimis  magns  funt.  Ita  Trin.  a£fc.  2. 
fc.  4.  §luid,  cjuod  ego  defraudavi.  Le.  hm 
ifla  ratio  maxuma  eft.  Piftoris.  j 

50.  Ponderum']  Quibus  utuntuiat.' 
gentarii. 

Si.  ^»w.j  LenonesScfcorta. 
S2.  Referre.~\  Attinere  ,    utiles  eflc 
Lambin. 

54.  ^ccipiat  iSico  expenfa-l  Valct:! 
quidexpenfltuUr,  moxferat,  nequeran 
diudefideat  inargentariis,quaficenfun 
agat&accipiat,  Bc  cenfus  tabulas  Cen 
foris  more  conficiendas  curct.  Turnel 
I  Ne^uecenfeat.l  14  eit,  noodifpungat.exi 
1  gat 


ACTUS     I.    Sc  E  N  A     II.  51^ 

5 ^  Poftremo  in  magno  popiilo ,  in  mnltis  hominibus, 

Re  piacida  acque  otiola ,  vidishoftibus , 

Amareoportetomnes,  quiquoddent,  habent. 

Nam  mihi  hxc  meretrix ,  quae  hic  habet ,  Phronefium  , 

Suum  nonien  omne  ex  pe6i:ore  exmovit  meo , 
60  Phronelium.  nam  Phroneiis  cfl:  iapientia. 

Nam  me  fuiile  huic  fateoriiinimum  atque  intimum , 

Quod amantis muito  peirumum  eft pecunis.  rntSpeSupS?. 

Eadem ,  poflquamaliumrepperit,  quiplusdarec, 

Damnofiorem,  me  exindeamovitloco, 
^5  Quem  infeftum  ac  odiofum  fibi  e(Ie  memorabat  mala, 

Babylonienfem  militem :  isnunc  dicitur 

Venturusperegre ,  eo  nunc  commenca  eft  dolum  , 

Peperille  (imuiat  ihih ,  ut  vnc  extrudat  foras , 

Atque  ut  cum  folo  pergraecetur  miiice : 
7©  Eum  elTe  limulat  militem  puero  patrem. 

Quid  ifti  fuppofitum  puerum  opus  pelTumae  > 

Mihi  verba  retur  dare  fe(e  ?  an  me  cenfuit. 

Celare  fe  potelle ,  gravida  fi  foret  ? 

Nam  Ggo  Lemno  advenio  Athenas  nudius  tertlus  > 
75  Legatus  fiincquo  cum  publicoimperio  fui. 

Sed  hasc  quis  mulier  eft  ?  Aftaphium  eft  ancillula. 

Cum  ea  quoque  etiam  mihi  fuit  commercium. 

gat,    examinet  ,    quafi  qusdam  non  I       58.  Hichabet.~\  Ideft,  habifaf 


agniturus  &  deleturus ,  aiia  probaturus , 


64.  'Vamnofiorem-'^  Vide  fupra  V.  44» 


fed,  utfunt,  ftatim  fubrcribat.omnia-  !  &Epjd.aia:.  z.  3. 

que  agnofcac.  Ut  fupra  in  Rud. 4.  8.5».  j      71.  ^-iidijii,  &c.']  Ideft,   quidifti" 

Cronoviw.  '  peflimaepuero  fuppofitoeftopus;'  Tanb, 

ACTUS      PRIMI      SCENA    SeCUNDA. 
ASTRAPHIUM,  DINARCHUS. 

/V  D  fores  aufcuitato ,  adque  ferva  has  redis , 
■*-  -^  Ne  quisadventor  gravior  abeat  quam  adveniat : 

Neii 

^*    A  ^'^"^^^^''^'^^'^^'i^^tsr^Ktzt^imm,  j  LoquiturexiensanciIlaada!iam,qu3m 
Xjk.quod  totum  eftin  Cam.  Tecun-     domirelinquit,  autadianitorem- Acad. 
do.,  feuDecurtato:  nifiquodibi:  adcjHe  \  c.ftftilrato  atque  aJfeTvabu  &iii.    Gio.^o- 
'eri/A<tfrtI«.  Inaltero,  adejueadfervas^dw.      vius. 

Et  ita  in  Grutcri  Notis  corrigendum.  *      i.  ^dventor.']  V-  N.  infia  zGt.  2.7. 

Kl;4  5-^»» 


ji'e  T  R  U  C  U  L  E  N  T  u  s. 

Neu  qm  manusattulerit  fterilesintro  ad  nos , 
Gravidas  foras  exportet.  novi  ego  hominum  mores » 
5  Ita  nunc  adolefcentes  morati  iunt.  quin  ei 
Uc  fimitu  adveniunt  ad  fcoita  congerones , 
Condilta  funt  confiiia ,  quando  intro  advenerunt ; 
Unus  eorum  aliquis  ofcuiiim  amicse  ufque  oggerit.     facT^nS^ft 
pum  iili  agunt  <^uot  agunt ,  funt  csteri  ciept^  *         harpagaiu. 
loSin  videant  quempiam  fe  aiTervare,   obludunt,   qui  cufto- 
dem 
Objedlent  per  joculum  Sc  ludum  %   de  noftro  fspe  edunt , 

quod 
Fartores  faciunt  \  fit  pol  hoc :  &  pars  fpedatorum  fcitis , 
Pol  hs;c  vos  me  iiaud  mentiri. 

Ibi  eft  ibus  pugnse  &  virtuti ,  de  prsedonibus  praedam  capere. 
'jl^  At  nos  rurium  lepide  referimus  gratiam  furilius  noftris : 
Nam  ipfi  vident ,   cumeoroin  aggerimusbona:   quin  etiam 

ultrojpfi  aggeruntad  nos. 
B^.  Me iliis quidem  haec  verberat  verbis ,  nam  ego     JJfj.^^pJ^.^dona 

huicdonaaccongelli.  ^^^""^^' 

As,  Commemini  jam  pol  ego  eum  ipfiim ,  fi  domi  erit ,  me- 

cum  adducam, 
Di.Heus,  manedum,  Aftaphium,  priufquam abis.  As,qm 
revocat?  Di.  fcies: 
40  Refpice  huc.  As.quiseft?  Di.vobisquiipultabonaefTevok. 
As.dato,  (ieilevis. 

Di.Faxo, 


c.  ^iinei.~\  Pro  ii.  Vt  fmitu.l  Id 
g(t,  linrmlatque. 

6.  Cor,^ero7ies.~\  Nonius:  Congerones , 
a  congerendo.  Fulgentius:  Congerones, 
quj.  atiena  adfe  congregant.  undeapud  Ro- 
spunos  Gerones  Brutjani  dtUi.  Idque  ve- 
ruTi  efle  duco, :  nam  G^rones  funt  x^&-~ 
S^i;,  •re«:K.7i5^8?,  utaudioiGloflarii  do- 
cet.  Scalig. 

7.  ConfuitA%  &c.~\  Inita  jam  eis  funt 
confilia. 

5J.  Dum  iUi  agunt  ijmA  agani.  ~\  Sen- 
fus  eft ;  Duai  baiiatoi  cum  amica ,  quale 
?tiam  quale.agit  in  eum  fincm,ne  anim- 
idverta^,  Qui4cceteu3|aa?s  in,terir;j ilii 


furantur.  Douz,a.  Cateri  clepta.']  V.  N» 
ffeud.  ^6k.  I.  I. 

lo.  Obludunt,  (^uicuftoderH.~\  MfT.  am- 
bo,  obludeant.  Scribendum  igitur,  vel 
alludiaut,  quo alibiquoque  utitui,  vel 
ad  eandem  foimam  fidtum  ob^tideant. 
Gronov. 

12.  Fartores  faciutit.']  Nam  de  iis, 
quac  ad  eos  delata  funt,ut  faicimina  coa- 
iiciant,  nonnihildetrahunt,  eoquevc- 
fcuntur.    Lambin. 

14.  JhieflibiUy  ^e.jTumputantfibii 
deeoeflepugnrandum,  Scexeo  virtutis 
famam  confecutuios,  fi  de  nobis  prae- 
dentuc.   Ikni,  pcoiis.  L. 

21.  Di, 


ACTUS    I.  SCENA    II.  jfir 

Di.Faxdj  erunt,  refpice  huc  modo.  As.  io!  cnicasmeiTiife- 

ram,  quifqmses. 
Di.  Pefllima,  man^. 
As.  loptume,  odiofiises. 
Dinarchufne illic  ell  ?  atque  is  eft.  it  ad  nos.  Di.  Sc  tu  fer  con- 

tra  manum ,  &  pariter 
Zj  Graderc.  As.  tibi  fervioatqueaudiens£im  imperii.  Di.  tute 

quidagis? 
As.  Valeo  &  validum  teneo.  peregre  cum  advenis ,  coena  detur. 
Di.  Bcnigne  dicis.  As.  at  enim ,  amabo,  fine  me  ire  quo  j  uffit. 

Di.  eas. 
Sed  quid  ais  ?  As.  quid vis  ?  Di.  iftic,  quo  iter  inceptas,  qui  eft> 

quem  arceflis  ?  As.  Archivam 
Obftetricem.  Di.  mala  fcemina  es.  As.  folens  fum:  ea  efldilci- 

plina. 
30D1.  Manifeftam  mendacii ,  mala,  te  teneo.  As.  quid  jam, 

amabo  ? 
Di.  Quiateadduduram  huc  dixeraseum  ipfum ,  non  campfe. 
Nunc  mnlier  fada  efl  ex  viro ;  mala  es !  As,  prsefligiator ! 
Di.Sedtandem  loquere.  quisis  homoefl,  Aftapliium?  novus 

amator  ? 
As.  Nimis  otiofum  arbitror  hominem  efTe  te,  Di.  quianani 

arbitrare  ? 
'$  5  As.  Quia  tuo  veflimento  Sc  cibo  alienis  rebus  curas. 

Di.  Vos  me  reddidiftis  otiofum.  As.quid  jam,  amaboiDE.  ego 

expedibo : 
Remperdidiapudvos.  cum  re  meum  negotium  abflulidis. 
Sirem  fervalTem ,  fuit  ubi negotiofus  eirem. 

As.  An 

2r.  Dr.  FrtATO,  frf^f.jCumsncilluIa!  alibi,  vifere ad  forttvt  ^  vifere  ad  fortum , 
mererricio    more    benedido  contcnta    vifere  ad  altt^tnm.  Gronovius. 
i  non  eflet,  fed  rem  &  benefsdum  pofce-  j      26.  Ccena  detur.^  V.  N.  Epid.  Adl.  2. 


ret,  Dinarchus,Faciara,  inquit,bene 
tuhoc  modorefpice.  /.  G«/. 

2+  ^t^ueii  efl,  it  adnos.']  Audaculi 
fecerant:  hucadeat,  nif  molefiuynefi.Scd 
MflT.  altet :  ^Atque  tfertM  aduoi  lifii  ituli 
fert.  alter:  atque  «  eftu  aduoA  lifi  ittulfert. 
Undefcribendum  videtur:  ^tqueiieft 


fc.  2. 

32.  MtilierfaClaeftexviro.~\  Videno- 
tasAmph.aft.  2.  fc.  2.  fCi%z. 

33.  Novufieamator.^  A\.  unuftieantor 
tor?  Lege:  munifne  rt^Ji^foriid-efijliberalis. 
ScriveTiiu. 

3S-   Rebus  ctirof.']  V<  N.    Rudent. 


fsad  ms  viftt,  Dz.  Tu  fer  &  contra.  Vt    a^.  i.  3 


^IZ  T   H   U   C  U  L   E   N   T  U  S.' 

As.  An  tiite  bene  rem  publicam  aut  amoris  alia  Icge 
'40  Habere  poITe  ie  poftuias ,  cjuin  ru  otiolus  fias  ? 

Di.  Illa ,  haud  ego ,  habuit  pubiicum :  pervorfe  interpretaris: 
Nam  advorium  legem  a  me ,  ob  meam  fcripturam ,  pecudem 

accepit 
^raquc.  As.  idem  quod  tu facis ,  faciunt  rei  male  gerentes : 

Ubi 


39.  ^n  tutehenereynpuhltcam.il  Mihi 
duplexfenfus  occurrit.  Primo,  ut  otiofus 
capiatur  ea  fignificatione,  qua  Dinarchus 
anteufuserat,  cumdixit;  Vosmereddi- 
difiii  otiofum.  Etnunchoc  vult:  neque 
publica  veftigalla  neque  amorem  reiSte 
procedere,  nifi  is ,  qui  operam  dat>  facul- 
tatibus  fpolietur.  quod  fit ,  cum  publica 
iiimis  care  conducuntur.  quae  quidem 
frequensquerela  fuitPublicanorum.  Et 
itavidetur  intelligere  Dinarchus  in  re- 
iponfo,  illahaudego,  h.  p.  Aut  Refpub. 
capiatur  in  genere  de  ftatu  Reipub.  to- 
tius:  &tunc  videturdicere,  quod  Ci- 
ceropluribuscxpreflit,  proSeftio,  cum 
ait:  glitidefl  propoJttumReipuh-  ^uherna- 
torihus ,  ejuod  tntueri ,  &  quo  curfum  fuum 
dirigere  dehent?  id  cjuod efl prsflanttj?tmum 
tnaxim^ejue  optahile  fanis  fb"  hontf  ac  hea- 
tii ,  cum  dignitate  otium.  Hoc  qui  efficiunty 
fummi  viri  &  Confervatores  civitatu  ap 
peUantur.  Idem ,  inquit  Ancilla,  in  re 
amorisfit,  utamica  araatorem  otiofum 
icddat :  fed  alio  fine.  Et  inhoc  eft  jo- 
CUS-  l?iftor. 

40.  gluin  ta  otiofui  fiaf.~\  Haudqua- 
quamadmitterepoflumferiodici^quod 
vult  Piftorius,  neque  publica  veftigalia 
neque  amorem  rede procedere ,  nifi  is , 
quioperamiis  dat,  facultatibus  fpolie- 
tur.  Immo  redempturii  augebant  patrtmo- 
ma,  utloquiturLivius,  nonfpoliaban- 
tur  facultatibus.  Lufusineo  eft,  quod 
eodem  vocabulo  utens  videtur  contra- 
dicere  Aftaphium  Dinarcho  ,  fed  non 
contradicit  fenf u.  Dinarchus otiofam  di- 
cit,  quirem,  poftquamfraciaeft.  non 
habet  curandam.  At  Aftaphio  otiofus  ^ 
quinonfacitquieftura,  qui  nonexercet 
negotiura  lucri  caufa,  fed  ex  prxdiis  & 
vifceribus  patrimonii  bonefte  vivit:  qua- 
les  erantplerique  olim,  qui  traiSiabant 
lcropubiicam.Liviuslib.  zi.ubimemi- 


ni t  legis ,  ne  quis  fenator  quive  fenatotls 
fiiius  fuiflet ,  mariiimam  navem,  quas 
plus  quam  trecentaruu;  amphorarunj 
eflet,  haberet :  Idfatu  hahitum  adfrudus 
ex  agru  veBandos :  tjuaftuf  omnis  Patrtbus 
indecorus  efiviftu  :  Mensch.  3.1.  Nonne 
ad  eam  rem  (concionem)  otiofos  homines 
decuit  deligi.  Itaqueii;' or/o/Jw  ,  quumre- 
fer  ur  ad  rem  amoris  ,  poteftquidemfic 
accipi,  utvuItPiftorius,  nonpoteftau- 
temj  quum  adrempublicam.  Neque  ref- 
publica  hic  funt  proprie  veftigalia  (eo 
demum  trahit  in  fequentibus  Dinar- 
chusj  fedquaeviscuratio,  munus,  admi- 
niftratio  publica:  rei.  Ubi  rurfus  peccat 
Piftorius  Ciceronis  loco  adhibito  :  nam 
ibiofmwpax  eft&  tranquillitas.  Placet 
autem  Acidalii:  Hdbere  pojfe  te  pofiuloi. 
Quienim  poterataiiter  fubjicere  Dinar- 
chus:  lUay  haud  ego  y  hahuit  puhLicum, 
Ubi^firfeftPhronefium.  Gronovius. 

41.  Habuitpublicum.j  Fopuli  Rom. 
Ve^iigalia  erant  e  portubus ,  qnx  Portoria 
dicebantur:a  pafcuis,qu3e  Scrtptura:(qnia, 
Publicanus  fcribendo  rationem  cum  pa- 
ftoreconficiebat :  obquodSc  ager  Scri- 
pturarius  dicitur)  ex  arationibus  ,  9«« 
Decimx.  Cic.  proManil.  l^queexportUt 
ex  Decumis  y  neque  ex  Scriptura  veSiigal 
confervari potefi.  Id- 4.  Verr.  Hui ftt  ifte 
Verruttui  y  Mercatery  an  <Arator ,  an  Pc' 
cuaritis.  Turneb. 

42.  Pecudemaceepit.']  Charifiuscitat: 
pectidem  cepit.  reftius,  ut  mihi  videtur:fi- 
quidem  hanc  Ulpiani  diftiftionem  ac- 
cipimus  :  Aliud  t&capere ,  aliud accipere. 
Capere  cnm  effedtu  accipitur:  ^ccipere  eft, 
fiquisnonfic  accepit,  uthabeat.  Ideo- 
que  non  videtur  quiscapere,  quod  eft 
reftituturus.  Douz.a. 

43.  ty£,ra^ue.'\  c/£ra  vocabant  mul- 
tam  pecuniariam  ,  quam  portitores  aut 
Scripturaiiiimponeient.  Lipf 

4+.  'Vhi 


A  C  T  V  S    I.     S  C  E  H  A  11.  51| 

Ubi  noneft,  fcripturam  uncle  dent ,  incufantpublicanos, 
45  Di.  Male  vortit  tes  pecuaria  mihi  apud  vos :  nunc  viciffim 
Volo  haberc  aratiunculam  pro  copia  hicapud  vos.    ^'"'^  »p«d  hoi; 
^  As.  Non  arvus  hic ,  fed  pafcuus  eft  ager.  fi  arationes 
*  Habituris ,  qui  arari  folent ,  ad  pueros  ire  melias, 
Hunc  nos  habemus  publicum :  illi  alii  funt  publi-     -^«^- »« aiiw. 
cani. 
50  Di.  Ucrofque  percognovi  utrobidem.  As.iftoc  pol  tu  otiofus, 
Cum  &  iliic  &  hic  pervorfus  es.  fed  utris  cum  rem  eile  mavis? 
Di.  i\ocacioreseftisvos,  fedilliperjuriofi. 
Illis  perit  quiqquid  datur ,  neque  ipfis  apparet  quicquam. 
Vos  faltem ,  fi  quid  quxritis ,  &  bibitis  &  comeftis. 
5  5  Poftremo  illi  luntimprobi ,  vos  nequam  dc  gloriofas 

Makque.  As.  qu^  in  nos  illofque ,  eaomnia  tibidicis,  Di* 

narche , 
Et  noftram  <Scillorum  vicem.  Di.  qui  iftuc?   As,  rationem 

dicam : 
QuiaQui  ALTERUM  INCUSAT  probri, 

eum  ipfum  fe  mtueri  oportet.  e/m  fp£ 

Tu  a  nobis ,  fapiens ,  nihil  habes :  nos  nequam  abs  te  habe- 
mus. 
60  Di.  O  Aftaphium,  haud  iftoc  modo  folita  esme  ante  appellare, 

Sed 


44.  Vhinonefiifcriptura,m.~\  Scrijjtura 
eft  illud  , quod  ideo datur>  ut  ager  publi- 
cus  alicui  adfciibatur.  Sentit:  Ubi  non 
cft  pecunia ,  quam  dent  amicae ,  accufant 
$inicam.  Pifter, 

46.  ^rattunculam.']  Ideft,  agellum 
Conduiilium,  quemarem.^rdf/owejerant 
agripubiici,  quiaratoribuscolendi  da- 
bantut,  &  tanquam  locabantur,  impofi- 
tisdecumis.-  autdenique  agri  etiam,  qui 
decumas  populo  Romano  pendebant. 
Nectamaratores  domini  erart,  quam 
ReipublicK quidam  colani.  Sic arattones, 
&  aratores ,  in  Vetr.  Cicero  fempcr  ap- 
pellatagros  decumanos,8c  eos,qui  agros 
iiioscolebant.  Turneb. 

47-  No?2  arvtu.~\Vano:,^ger arvw efi, 
(onfituf ,  pafcutu  ,  florens.  Idem  de  re 
Ruft.  interpretaturrtrt/?^»?,  quodaratum 
necfatumeft.  A\\iarvum  intexpretantur 


agrum  fatimalem.  ^ger  pnfcutu  Cicero- 
ni&Fab.  cow/7<«/c«m,communisadpa- 
fcendapecora.  Tumeb. 

48.  Habiturii.']  Legendumeft,  utedi- 
tionespleraequehabent,  /i  aratioms  am- 
bituru.  Neque  tamen  improbo  fcriptu- 
ram  veterumcodicum  3  Ji  arattoneshabi- 
turu  ,  id  eft ,  habere  cupis .  Sic  verfn  prz- 
cedenti  dixit  j  volo  habere  aratiunculam. 
Abituriread  arationes  ferri  non  poreft, 
fiquisfciatquidfit  hic  aratio.  Salmaf. 

52.  ?rocati3res.~\  Procari,  pofcere  efi : 
unde  &  Proci ,  i^  Procaces  nteretrices :  & 
verbum  Procas ,  idefi,  pofci*.  Feftus. 

58.  ^ialterumincufat.']  Similisfen- 
tentia  Pfeud.atft.  4.  2. 

59.  Tuanobu.']  Tu, qui  te  fapientem 
profiteris,  rihil  hsbes  a  nobis5  nos,  quas 
nequam  ScmalaseflTs  arguis*  abste  ha- 
bemus.  Lamb. 

ei.^pud 


|14  ^  ^  ^  *^  ^  ^  ^  N  "^  ^  ^' 

Sed  blande :  cum  illuc ,  quod  apud  vos  nunc  eft,  apud  me  ha* 

bcrem. 
As.Dum  vivit,  hominem  noveris :  ubi  mortuus  eft,  quiefcas. 
Te  >  dum  vivebas  ,  noveram.   Di.  an  me  morcuum  arbi- 

trare  ? 
As.  Qui  potis  efi; ,   ainabo ,   planius  ?   qui  antehac  amator 
(ummus 
<?5Habituft,   iftunc  ad amicam  meras  querimonias referre. 
Di.  Voftra  hercle  fadlum  in jaria ,  quae  properaviftis olim 
Rapere.  otiofe  oportuit :  diu  ut  eflem  incoiumis  vobis. 
As.  Amator  fimiii^ft  oppidi  hoftiiis.  Di.  quo  argumento  eft  ? 

As.  quam- 
Primumexpugnaripoti'ftamator,  optumum  eft  amicae. 
70  Di.  Ego fateor.  fed  L  O  N  G  E  aliter eft amicus  at-      ^ltter?'" 
que  amator. 
Certe  hercle  QUAM  VETERRUMUS  homini  op- 

tumus  eft  amicus. 
Non  hercle  occiderunt  mihi  etlam  fundi  dc  xdls. 
As.  Cur,  obfecro,  ergoante  oftium  proignoto  allenoque 

aftas? 
I  intro ,  haud  alienus  tu  quidem  es.  nam  ecaftor  neminem 
'      hodie 
fj  Mage  amat  corde  atque  animofuo ,  fiquidem  habes  fundum 
atcuexdis. 
Di.  IN  MELLE  SUNT  LlNGUi£  fe  voftras  at- 

que  orationes 
Ladeque:  cordafellefuntlita  ,  atque  acerbo  aceto. 
E  linguis  didla  dulcia  datis ,  corda  amare  facicis 
Amantes ,  fi  qui  non  danunt.  As .  non  didici  fa-     non  haben"!  '""^' 
bulare. 
8 o  Di.  Non  iftxc  mea  beniMtas  docuit  te  fabulari , 

,      '  Sed 


6 1 .  ^pud  me  h&herem.l  Ego  huic  ver- 
fuifubjiciendumillura  puto,  quiaPii- 
fciano  citatur  ex  hac  CoincEdia : 

Bonaperdidty  mala  reperi,  fa^uf  fum 
extimu^  a  vob», 

g.vfiwwi  ab  cxtra ,  hoceft,  alieniflinvas, 


exclufillTmus.  Dljfald. 

61.  Dumviv*t.^  Similislocuspreud. 
aft. 1.3. 

So.  Beni^nito!.']  Id  eft ,  beneficia,  & 
liberalitas.  Livius:  Vrad&eratlargitert 
&  beni^nitatem  fer  fe  gratam  comit^it^ 

adjtt' 


ActusLScenaL  ^if 

Sed  ifti  qui  cum  Geniis  kv.s  belligernnt ,  parcipromi* 
Malaes,  atqueeadem,  qu2{cks,  inlecebra.  As.  ut  exipe- 

(Status 
Peregreadvenifti!  Di.  nam  obfecro  ?  As.cupiebat  teheravi- 

dere. 
Di.  Quid  tandem  ?  As.teunumexomnibusamat.  Di.euc^c, 

funde&aedes, 
8)  Per  tempus  iubvenirtis  mihi.  fed  quid  ais,  Aft^phium?  As.  qui4 

vis? 

Di.  Eftne  incus  nunc  Phroneiium  ?  As.  tibi  quidem  incus. 
Di.  Valetne?  As.  Lmmoedepol  meiius  credo  fore,  ubi  te 

videbit. 
Di.  Hoc  nobis  vitium  maxumum  eft  :  C  LI M  AM  AMIIS 

tumperimus, 
Siillud,  quodvolumus,  dicitur  j  palanicum  mentiuntur, 
?o  Verum  efte  inlciti  credimus :   nx ,   ut  in  acftu  ,   mutuamur 

ira. 
A  s .  E j a !  haud  i ra'ft  res.  Di.  ai n  tu ,  ru ,  me  amare  ?     iZ^^iminJ^ 

As.  immo  unice  unum. 
Di.  Peperide  eam  audivi.  As.  ah ,  obfecro ,  tace  Dinarche, 

Di.  quidjam? 
As.  Horrefco  miiera ,  mentio  quoties  fit partionis : 
Ita  pcene  tibi fuic  Phroneftum.  i  incro  jam ,  amabo , 
^5  Vileillam,  atque  operire  ibi:  jam  exibit,  nam 

lavabat. 

Dr.  Quid 

idjuvahat.  T^enignus  idem  valet,  quod 


lavabic. 


Urgus,  Jiberaiis,  munificus:  Scdicitur 
proprie de  eo ,  qui  bonU  is"  dignii  largitnr. 
interdum  etiam  tamen,  c^xincUgnU. 
Lamb. 

<  I .  ^i  cum  Ge^nu  beUigerant.  ]  Qiii 
vcntri  luo  bellumindixerunt :  quiGe- 
niosfuosdefraudant.  L. 

84.  Euge,  fur.de.']  Qusfidicat  :  Vo- 
bis  liabeo  gratiara  ,  quorum  benefi- 
cio  redibo  in  grat^am  cam  Phronefio. 
Lamb. 

90.  1<{e,  utin  tfiuy  mutuamur  ira.^ 
Corrupta funt  hcec  vcrba ,  mutuamur  ira. 
Necjuverit,  tumultuAmur.  omninopu- 
taverira  fcribcfidumj».*,  utinajiu,  mu- 


tamttrfjtira.  Ideft,  miris  raodi.3  n»ata- 
mur,tanqaaminsftu,nosqui  atramus. 
Nam  modo  amari  credimus,  &fimul 
tranquilli  furaus ,  modo  turbamur  fi  alia 
menti  opinio  inciderir.  Eadem  loquu- 
tiontillis,  Jlixira  rnanu  tendens.  Si  ita 
retinerur,  tumlcgei:d:irnfuerit}  N/, «« 
in  nfitt  5  mutamttr tra-  Id  eft,  ni  ctedimus 
efiequodmenti;inmr,irafcimur&:utin 
a;ftu ,  mutamur  ira.  Hanc  verara  puta 
hujuslocileftion.era.  Salm.  Vt  in  afi» 
mutuamur ira.'^  M^tantur  maritt.  Scxi- 
vefius. 

54.  Fuit.^^ldtR,  parum  ^bfuit, quin 
moreretur.  /«://?,  pro,  moii.  V.N.  Capi^ 
A&:.  3.3.  Scai. 


52{>  T  R  u  c  y  L  E  N  t  U  Si 

Di.  0^1^  ais  tu?  q\ix  nunqiiam  fuic  praegnans,  qui  parerc  po^^ 

tuit  ? 
Nam  equidem  uterum  illi ,  quod  fciam  j  nunquam  extumes. 

re  fenfi. 
As.  Celabat ,  metuebatque  te ,  ut  ne  fibi  perfuaderes 
Ut abortioni  operam  daret ,  puerumque  ut  enecaret, 
ioo  Di.  Tum  poi  ifti  puero  quis  eft  pater }  As.Babylonienfis 

milcs , 
Cujus  nunc  ifta  adventum  expetit.  immo  adeo ,  ut  nuncla^ 

tum'ft, 
Jam  hic  affuturum  ajunt  eum :  nondum  advenilTe  miror. 
Di.  Iboigitur  intro  ?  As.  quippini  ?    tam  audader,  quam 

domum  ad  te. 
.   Nam  tu  edepol  nofter  es  etiam  jam  nunCjDinarche.  SefhaJS 

Di.Quammox 
105  Te  recipis  tu  ?  As.  jam  hicero:  prope  cft,  profeda  quo 

fum. 
Di.  Redi  vero  actutum.  ego  interim  te  apud  vos  opperibon 

105.  Te  recipU  tu  ?  As.jam  htc  efo :  \  inftitui  &  incepi ,  ire:  quod  extat  Au- 
frofre.']  Tuibavitnonre^e  intelledla  lo-  lul.  adi.  1,2.  j^f. penult.  & alibi-  Tauh-^ 
eutio,  frofeEiA^uo  fum.  quodeft,  quo  1  »?«««* 


AcTUs    Secundi   Scena     PrIMAo 

ASTAPHIUM. 

HA ,  ha,  ha !  hcrcle  quievi,  quia  introivit  odium.  tandem 
fbla  fum. 
Nuncquidem  meo  arbitratuloquar  iibere  quae  volam  &  qu« 

lubebit- 

Huic 


2.Tjr£rc/f.][  tego:  Hahahahe»ecere 
JL  J.  ejtiievit ,  q  utex&«ffcerc,fecerint, 
herde.  Hoc  niii  aut  talequid  facienius, 
erit  (cilicet  ia  Plautoraonftrum  hfercu- 
les ,  quaratum  ne  Hercules  domuit  un- 
quam,  utinComcedia  mulierpei  Het- 
culem  dejeret.  Negant  enim  Varro  & 
Agellius,  ufquamapud  idoneum  Scri- 
ptoxem  repeiiii»  3i\it  jmehercle,  fcsoxiniam 


dicere;aut,»jec<?/?(jr,virum.  Et  nefanum 
idacpiaculare  adeo  fuifTe:  quiaifflmi- 
nx  Herculaneo  facrificio  abftiaerentj 
viriEleufinisInitiis.  Anid  nos  fagere, 
autpriusincogitandoPlautumpotuiiTej 

aut  poftea  in  difcendo  hiftriones,  aut  de- 
mum  in  audiendo  fpedatores  arbitra- 
mut?    Palm.     Ssia  fam.J   Y.  N.  Caf. 

a(%.  z,  Zo 

l.Dixtt 


ACTUS     II.     SCENA    I.  ^xy 

Huic  homini  amanti  mea  hera  apnd  nos  dixit  neniam  de  bonis: 

Nam  fundi  &  aedis  obligata:  (unt  ob  amoris  prandium.  verum 
5  Apud  huncmeaheraconfiliafummaeloquiturliberenTiagirque 

Adeo  ei  confiiiarius  hic  amicus  eft,  quam  auxiliarius. 

Dum  fuit,  dedit.  nunc  nihil  habet.  quod  habebat ,  nos  ha- 
bemus : 

Ifte  nunc  id  habet ,  quod  nos  habuimus.  humanum  facinus 
fadum  eft. 

ACTUTUM  FORTUN^  folent  mutarier.VARI  A  vita  eft. 
o  Nos  divitem  eum  memmimus,  atque  ifte  pauperes  nos.       ■-«< 

Vorterunt {dQ  memoricE  :  ftultus  fit ,  qui  id        n^iaSm -'ftuuu? 

admiretUr.  quiKtadmuetur. 

Si  eget ,  necefle  eft  nos  patiatur  ali ;  ita  a^quom  fadu  eft. 
Piaculum  eft ,  mifereri  nos  hominum  rei  male  OTcntum, 
Bonis  eile  oportet  dentibus  IsEnam  probam :  .irriuere , 
)-  Quiiquis veniat,  blandcque alloqni :  male  corde  confultare, 
Bene  loqui  lingua.  M  E  R  £  T  R I C  E  M  etle  fimilem  fentis 

condecet, 
Quemquam  hominem  attigeritprofecloaiit  malum  aut  da-^ 

mnumdari. 
Nunquam  amatoris  meretricem  oportet  cauftam  nofcere , 

Quia 


3.  Dixit  nenzam  de  honu,']  Ksniam 
«>,  idemeft,  quod,  fupremamdtxit: 
tedixit :  abirejuftt.  Glofiatium:  Ne- 
e,  u^uvcliTTt  T  vmpecv  ib  Nenia  , 
Txu'pi®'  {eJ\i.  Scali7.  V.  Nv  Aiinar. 
fc.4.1. 

4.  Ob  amoTU  prandium.  ]  Id  ©fl: ,  ob 
(noretn.  L. 

8.  ^adnoshab»imut.~\  Scilicet,  ege- 
item- 

II.  Vorterant  fefe  memoria,']  Nihil 
utandum.  Alluditiv  ad  illud  prsce- 
:ns,  meminimus:  Verterunt  k^c  raemo- 
2.  Nos  ilium  divitem  meminimus, 
incillum  meminimuspauperem ,  ille 
osmeminitpauperes,  nunc  meminit 
vites  &  fortuns  ac  condirionis  lautio- 
s.  Stultusfir,quiillas  viciffitudinesad- 
liretur.  Siipfeeget, necefleelt utcogi- 
tsquumefle,  uinos  ejus  liberalitate 
amux.  Boxhern, 


14.    Dentibtts.']    V.   N.     Moftellar. 
aft.  1. 1. 

18.  N«?;.^<^dw.]  Nunquamdebetme- 

retri.K  audire  amatorem  caufTas  afFeren- 

tem,  quare,  fi  nonlargiatur ,  nonde- 

beateum  ejicere,  £cdomum  remittere, 

ut  militem  infrequentem.  Ignominia;, 

quibus  boni  honeltique  animi  haud  mi- 

nus  coerdti,  quam  poenisjmultiplices  in 

niilitiaRom.fuere.  Primum,  Hordeum 

protriticodatum.  CaulTahujus  rei,  ut 

indigni  viderentur  communi  militum 

cibo,  fedrejicerenturpotius,  jungcren- 

turquecumjumentis.  Alterum,cumasre 

privantur ;  &  ftipendium  non  procedit: 

atquehi  dicebanturj<ere(/>>«r/.  Aufonius 

j  inCenton.  praefert.  Procedere  mihiinter 

\  freejuentes  ftipendium  jubebis  ;  ftn  aliter, 

\  c/£.re  dirutumfacies.  Bene,  interfrequen" 

j  tes.  nam  qui  infrec^uens ,  patiebatur  hanc 

1  poenam.  Infrtquenst  aitFeftus,  appeUatur 

i  miles. 


jlS  T  R  u  c  y  L  E  N  T  u  sJ 

^    Quiii,  ubinihildet,  proinfrequenteeummittasmilitfa  do^ 

mum. 
zoNecunquamquifquam  probuserit  amator,  nifi  qui  rei  ini- 
micuflfe. 
Nug^funtj  nifiquodmodocumdederitjdatejam  ^odo"^''^^'^'' 

lubeat  denuo.  ^ 

Is  amatar  iiic  apud  nos ,  qul ,  quod  dedit ,  id  oblitu  ft  datum, 
Dumiiabeat,  tumamet:  ubi  nihil  habeat ,  alium  quacftum 

ccEpiat. 
Mq^o  animo,  ipfe  ii  nihil  habeat ,  aliis  qui  habent,  det  locum* 
i;  Ptobus  eilamator ,  qui  relidis rebus  rem  perdit  (uam. 
At  nos  male  agere  prsdicant  viri  folere  fecum , 
Noique  eile  avaras  qu^fo ,  num  qui  male  nos  agimus  tandem? 
Nam ecaftor  N U N QU A M  S  A T i S dedit fu^ quifquam' 

amicas  amator : 
Ncque  pol  latis  accepimus ,  neque  ulla  latis  popofcit* 
^oNamQOANDO  STERILIS  ESTamatoradatis,w^ 
frobus  efi, 
Si  negat  (e  habere  quod  det ,  fbh' ^ernoUdndum  efi, 
Neclatisaccipimus,  fatiscumquoddet,  nonhabet. 
Semper  datores  novos  oportet  quxrere , 
Qoi  de  thefauris  integris  demunt ,  danunt. 
3  5  Velut  liic  agreftis  eft  adolefcens,  qui  iiic  habet , 
Nimis  pol  mortaiis  lepidus ,  nimifque  probus  dator, 
Sed  is  5  clam  patrc ,  etiam  hanc  no6lem  iiiac  Jaaem.'*'" 

-    Per  hormm  tranfilivit  ad  nos.  eum  volo  convenire. 
Sed  eft  huic  unns  icivos  vioientifKimus , 

Qui, 

milis ,  quiabefly  abfttitijuekjignis.  Cor- 
nif.  ad  Herenn.  lib.  4.  PrAters0,quodmi- 
litis-  te  infrequentem  tradidiflit  &c.  Ter- 
tium  5  cnm  eictra  vallum  &  caftra  juben- 
tur  tendere.  CaulTafuit,  quali  indigni 
cff^nt ,  qui  inter  vere  railites  agerent, 
pioje^i  &  objefti  hofti  :  idque  intet- 
dum  iine  tentoriis.  Quartum,  difcin- 
^fts&turpihabituproititui,  cempe  ut 
parum  viros.  Quintum,  Mutare  mili- 
tjam  :  quodeO:,  abhoneftiorigenerein 
humilius  tranfcribi.  Sunt  &  alia  quJB- 
damminora  ;  ut  ilanteseibum  potum- 


que  Capere.  Lipf.  Oportet  caufam  nofcere.l 
Caufas  nofcere  dicebantur  in  deleftu  Ma- 
giftratus  populi  Romani ,  quum  audie-^ 
bant  eos ,  qui  putabant  fe  habere  immu- 
nitatem  &  vacationem  Enilittae.  Vidgdfi 
pec.  vet.  lib.  4.  cap.  3 .  Gromviu-s. 

43.  KAlitimejUix.ftum.']  Quafiveroqui 
amant,  quaeftum  rei  familiarisfaciant. 
Kic  autem  verfus  corruptiflime  fra«* 
gmentisinfertur.  l.Gttl. 

2$.  ReliSiis.']  V.  N.  Epid.  4- 2-^ 
3s>.  Vnui.']  VffHt  pioquidam.  V.  N<( 
Poe^.aii:.  j'i» 


Q 


ACT^S     IL     S  C  E  N  A    ir.  ^i^ 

40  Qui ,  ubi  qiiamqiie noftrarum  vidcc  prope  asdis ,    tafce^^eg^eS 
.     hac  (i  aggredias , 
Item  iit  de  frumento  anferes ,  clamore  abfterret ,  abigit. 
Is  item  eft  agieftis.  fed  fores ,  quicquid  eft  futurum ,  feriami 
£cquis  hiiic  tuteiam janu^  gerit  ?  ecquisintus  exit  ? 

ACTUS      SeCUNDI    ScENA      SECUNDAi 
STP<.ATILAX,    ASTAPHIUM. 

Uis  illic  eft ,  qui  tam  prdterve  noftras sedis  acietat  J 
As.Egoium,  refpiceadme.  ST.quid,  ego? 

nonne  egovideo?  vaetibil  fgd^-ideSf 

Qnid  tibi  ad  hafce  acceflTio  eft  a^dis  prope ,  aUt  pultatio  eft  ? 
As.  Safve.  St.  fatis  mihiefttu;^  lalutLs:  mliil  moror:  noi4 
iaiveo : 
J  ^grorare  malim  quam  elle  tua  falute  (anior. 
Id  volo  fcire,quid  debetur  hic  tibi  noftrae  domi.  As.cbmprime^ 
St.  Spero  meam  quidem  hercle :  tu  qu^e  folita  es      fJiuaw.'^'^^ ' 

comprimas. 
Imprudens  per  ridiculum  uc  rufticofuadetftiiprum ! 
As.  Iramdixi.  St.  ut  eiie  coepifti ,  fidem,  lieftunaalterai 
ioAs.Nimisliicquidem  TRUGOLENTUS.  ST.pergiri» 

male  loqui ,  mulier  ^  milii  ? 
^    As.  .Quid  tibi  ego  autem  dico  ?  St.  quia  enim  ms  T  R  U  C  U- 
LENTUM  nominas. 

Nunc 


i;  l^  Roter  ve. 'jlmmodctnte  ic  fuperbe. 

_X.  liproterendo.NamprorervMeiiyqni 
dumaliisobviuscft ,  prcrerit ,  quod  & 
taurifaciuntin  apperitu  cOitusbuGiilae, 
inquamcaient.  TaJJlrat^ 

4.  Non  falvea.']  Comicushic  roinus 
Latine,  exPerfonaruflici  &  exdecoroj 
locutuseft.  utTerentilisEun.  ad.  3.1. 
«moriririfti.  ubi  Donatus:  dtfciplina  ejl 
CoTnicis  ,  ut flultas fententiof ,  itaetiarnvi- 
tiofa  verba,  adfcrikere  Tfdieuiii  imperitifqHe 
perfnif.  Parrhaf. 

7.  Tti  ^tiafolitaes.~\  Venuftijoci  ferl- 
tcaiiamreftituo  ,  te  ijui  folitu'ft  compri- 
rn^it,  Dixeratenimancillaruftico  incla- 
xoanti »  eotr.prime ,  vocem  videlicct,  aut 
iram :  quodillefaiisuibaneconygrtens, 

'i'o/.'3.n. 


Egoquidem,  inquit,  meani  araicani 
comprimarai  tealius,  quifolet.  Nani 
ita  accepifte  rulticUm  ,  clarum  ex  fe- 
quentibus: 

tmprudens  per  ridiculiim  Ut  rufiico  ftiadeZ 
fliiprum  ! 
V.  N.  Rud.  4.  4.  Lipf. 

S>.  Vt  effecapijfli.^  Locus  hlud  dubid 
coriuptas,  quemlic  putoemendandums 
utejfe  ccepijli  ,  quid  demfiunaejialtera? 
Ideft,quidvisdareparatusfum,ficftuna 
altera  tibi  fiimilis,  ut  jani  elTe  ccepifti, 
Salmaf  Vt  ejfe  coepifi  fi  dem.']  Codices- 
alter  cepfidemftfum  alterum :  z\te.l ,  fidevS 
fi  efiunaaltera:  ut prodidit  Pareus.  Le- 
go :  Vtes,  pigrnct  dem  t  f  efl,  unA  alterd» 
Gionovius. 

hX  x-f.  Cl»fV>' 


Ijo-  .  Truculentus, 

Nuncadeo,  nifi  abis  adutum ,  ac  dicis ,  quid  qu^eras ,  clto^ 
Jam,  hercle,  egohicte,  mulier,  quafiius  catulos,  pedibus 

proteram. 
As.  Rus  merum  hoc  quidem  eft.  St.  pudendumne  ?  tu  vero 
clurinumpecus, 

1 5  Advenifti huc  fiftentatum cum  exornatis  oilibus.     ^iScum  eSa'. 
Quiatibiinfuaroinfecifti,  propudiofa,  palluiam.  ' 
An  eo  bella  es,  quia  accepifti?  arme  advenias.  As.  nunc  places. 
St.  Qiiam  me  iili  velim.   As.  mentiris.   St.  dicis  quod  te 


rogo? 


Mancupium  qui  accipias ,  gefta  tecum  penos  annuos. 
20  As.  Dignis  dant.  St.  Lavinis  hic  funt ,  quas  habes vi6lorias.^ 

As.Ne 


14.  Cltirinumpecus.']  ClHrintim  ptoho, 
Cumitafitin  vett.  ed.  &  Arnobiusufur- 
paiit:  atqueinGIolTariolegatur,  Clura, 
5776;ix@^ :  &dubiumnon  fit,  quin  ve- 
teres  ita  extulerint  5  ut  cordw  pro  condus  : 
cammen  pio  c?rmen  :  gemmen ,  germen : 
gmma  ,  gionia :  pracidanea ,  prxcidaria : 
proleTaneuf,  proletarius ,  architeCior ,  ar- 
chiteftus.Itaautem  Aftaphium  Stratilax 
appellat,  deformitatem  ei  exprobrans: 
nam  homines  deformes  Simi&  pcr  con- 
vitiumaudjebant.  Meurf  GlolTae  Papisj 
Clura  vel  clttrinum  Jimiadicitur,  Haud 
dubie,  ut  facpe  alibi,  relpexit  hunc  Plauti 
locum.   Boxhorn. 

1$,  Sufientatttm.~\  Omnino  putole- 
gendum  3  ^dvenifii  huc  fe  ofientatum  cum 
txornatiioribui  i  pro  auribus  j  ut  oriciHa 
pro  auricilla.  ex  quo  fecerunt,  opbuf. 
Scriptum  quoque  vitiofefuit,  te  ufien- 
tatum,  deinde  tfientatum.  Inde  ills  li- 
btorumcorruptelz.  Sedfenfus  poftulat 
italegi,  ut  fciipfimus-  Etpaulopoftfcri- 
bendum:  ^n  eo  bella  es  tu  quia  accepifii ar- 
tnillas  acviria^.  Veriax  (criptum  erat  pro 
'uiriof.  exquo  fadium  fe«2'-*f.  Salmafius. 

15.  Infuafo.]  Feftus :  Suafum  ,  colos 
appellatur ,  cjui  fit  ex  fiiliicidio  fumofo  in 
"vefitmento  albo.  Piautus :  ^uiatibiftiafo 
infec.  ^'c.  ^luidam autem  legunt ,  infuafo. 
necdefunt,  qtudicant ,  emnemcolorem,  ejui 
jiativfictendo  ,  fuafitm  vocari :  quod  quafi 
■pm-fttadetur  in  alium  ex  albo  (quidd//'(?) 
tranfirc.  Itiam  ego  cenfeo ,  infaafo  leti- 


nendum :  cum  Gloflarium  j  Infaafum, 
«cT®'  Jb^r^e^o^f^ja^TT/o-^wJjciav  interprc- 
tetur:  live,  utScaligeremendat,  «d"@* 
Sbi{cr,£jt.ii  Kt>{oc7niT/u^'is.  Et  fane  hoc 
vult  Feftus,eire  colorem  fimilem  illi,qui 
eft  in  illis  trabibus,  quas diutinus  fumus 
infecit.  Gruter. 

19.  Mancupium  ^ui  accipioA  ^  gefia  te- 
cumpenos  annuos.']  Italegi  potett,  quo- 
raodo  iocutum  Piautum  annotat  Pri- 
fcianus.  Sic  quidem  &  modulo  verfus 
5c  fententis  leporiconfuli  videtur.  Quid 
fi  lamen  lagamus ,  Mancupium  tjuiacci- 
pia^igefia  tecum  me,  nos  annulos.  ixX.  illuni 
fervum ,  &  fefervam  indicct:velpotius, 
ahenos  annulos :  ut  fugitivum  perttringat, 
qui  retrahendus  titcatenis:  cam  etiam 
ferrei  anuli  fervitiorum  efient,  &  rfr»  no^ 
mine  veniatferrum.  Turn. 

2G.  Lavinitt  hic.'\  Locus  obfcurus. 
Aliivolunt,  alludiadLaviniam  Latini 
filiam,quam  iLneas  Turno  fuperato  ob- 
tinuitjtanquam  viftorias  prajmium.quafi 
Plautusfignificet,  in  a^dibus  mererriciis 
elTe  Lavinias,  quas  cupide  expetant  ama- 
tores,quaEque  raagno  conftent.  Alii,  Ld- 
vinio/imulieres  fuifieputant ,  qu»  mun- 
dum  muliebrem  aliislocarent ,  accepto 
indies  firjgulos  pietio.  Alii  dicunr,  fi- 
gnificari ,  in  adibus  meretriciis  amato- 
res  bona  fua  profundere :  qusfi  iiar  allu- 
fio  adillud,  quoddiximusiupra^Trin. 
a£t.  2.  4..)  de  iis,  qui  balneis  elavant  bo- 
nis.  Omnino  hicmihi  htfeendi  efinuOaj 


ACTVS     II.    SCENA     n.  51  t 

As.  Ne  attlgas  me.  St.  tangani  ?  ita  me  amabit  farcalum  y 
Ut  ego  me  ruri  hiamaxari  mavelim  patalem  bovem  > 
Cumque  eo  ita  nodem  in  ftramentis  pernodtare  perpetem » 
Quam  tuas  centum  coenatas  nodes  mihi  dono  dari. 

2;  Rus  tu  mihi  opprobras  ?  ut  nada  es  hominem ,  quem  pudcac 
probri ! 
Sed  quid  apud  noftras  negotii ,  mulier ,  eft  ^edis  tibi  ? 
Qaid  tu  hoc  occurlas ,  in  urbem  quotiefcunque  advenimus  ? 
As.  Muiieres  volo  convenire  voftras.  St.  quas  tu  mulieres 
Mi  hi  narras  ?  ubi  muica  nulla  Foemina  eft  in  a^ dibus. 

3  o  As.  Nuliane  iftic  muiier  liabitat  ?  St.  rus ,  inquam ,  abierunt, 
abi. 
As.  Quidclamas,  in{ane?  ST.abire  hincni  properasgrandi 

gradu , 
Jaraegoiftosfidtos,  compofitos,  crifpos,  cincinnostuos 
Unguentatos  uique  ex  cerebro expeilam.  As.qua-     bJo  exveifam. 


nam  gratia  ? 


St."  Quia  adeo  fores  noftras  unguentis  un6la  es  aufa  acce« 
dere, 
3  j  Quiaqueiftas  buccas  tam  belle  purpudftatas  habes. 
As.  Erubui  mecaftor  mifcra  proptet  clamorem  tuum. 
St.  Itane  erubuifti  ?  quaii  vero  corpori  reliqueris 

Tuo 


pote^a*  :  ut  verbis  utar  Lucretianis. 
Lamb.  Lavinis,  hicfunt.  \  Lociisdelpera- 
tus,  adquem  nihil  aff^rrunt  prxrer  La- 
mias  turres  &peclinesrolis.  Primmn  to 
La.  cenfeoadharfifre  voci  exnomineru- 
ftici ,  Stratilax,  quum  id  integrum  ex- 
prelTum  fuiflet ,  &  qusedam  circa  iitterae 
evanuifTenr.  Deinde  lego  :  verane  hic 
ftfnt ,  qua4  habesviriota^s.  Erantenim,ut 
nuncquoque  funt ,  aliaeex  veris  &  pre- 
tiofisgemmis,aliaE  mangonizataE  &  nul- 
liuspretii.   Gronovitts. 

2z.  Ha,maxari.~\  Hamaxari,  eftplau- 
firum  trahere,  auftore  Turn.  Malim  ex- 
poniplauftro  jungere.  Ethoc  fenfusre- 
quirit.  Nam  quiplauftro  trahitura  bo- 
bus,tanium  moleftiac  non  percipit,quan- 
tum  is ,  qui  boves  plauftro  jungere  cogi- 
tui  \Jndc6c  pernodationit  meminit,  quod 
jptopriumeomm  qui  ruii  huicxniniftc- 


rioprajficiuntuf.  Pi(ior.  Patalembovem.'\ 
Feftus:  Patalembovem  Plantus  appeUati 
cujuA  cornua  diverfa  funt ,  ac  tate  patent» 
Graeciquoqueabeadem  menteejufmo- 
di  boves  vocarunt  7/ET4t>,«f  ,five  TnliiK^ii, 
Talesautem  bovesScplauftris  &  aratris 
apti.  Scatig. 

29.  Mufca  nuUa  foemina.~\YxoY^nc[OL\ 
&  amici ,  qui  gratiofi  erant  aut  clari ,  de- 
ducerefolebantcandidatos,  qui  prenfa- 
tumibant,  ut  peiitio  &gcati3m  &  au- 
cloritatem  majorem  haberet.Igiturcum 
A  Sempronius  Longuscum  fratreVar- 
galam  efletcoroplexus,  Vargula  fcurrili'- 
terlufit,  jubensabigimufcas.  Mnfcam 
nttUamfcemina,  pro  nuUafaminaAiKit  ve- 
nuftePlautuscx  vulgi  fermone.  Turne- 
bm. 

3S.  Purptfrijfatas.  ]  V.  N.  MoftelU 
3!^.  1,3.  104. 


ScaL  biiccas  rubn* 
ca ,  cera  Grnnecoi» 
pusintinxti  tibi. 


53^1  T   R  U   C  U  L  E   N  T  U   Si 

Tiio  poteftateni  coloris  ulli  capiendi ,  mala. 
Buccas  rubricac  j  cera  omne  corpus  intinxit 
tibi. 

4oPe(Tumaeeil:is.  As.  quideft,  qaodvobispeOTumiEhcTc  *** 
Sr.Scio  ego  plus,  quam  me  arbitrare  fcire.  As.  quid  id  eft,  ob- 

fecto , 
Quod  (cias  ?  St.  herilis  noftcr  filius  apud  vos  Strabax 
Ut  pereat  >  ut  eum  inliciatis  in  malam  fraudem  &       w/f.  imdatis., 

prsmium. 
As.  Sanus  (ividcare,  dicam.  diciscontumeliam, 
45  Nemo  hominum  hic  petirefoietapud  nos.  res  perdunt  fuas, 
Ubiperdidereres,  abirehinciivoLunt,  nudisiicet. 
EgononnoviadoiefcentemvoftrLim.  Sx.veron  ?  As.fcrio. 
ST.Quin  maceriaillaair^in  hottoquaceftjquasinnodtesfingulas 
Latere fic mfnor ,  qua ifte ad vos damni permenfuft viam 2 
50  As. Non  mirum ,  vetus eft  maceriajlateres  fi  veteres ruunr. 
St.  Ain'tu,    m.ala,   lateres  veteresruere?  nunquam  edepol 

mihi 
Qoiftquam  homo  mortalis  pofthac  duarum  rerum  creduit, 
Niiftaegovoftra  hero  m.ajorifa6ladenarravero. 
As.  Eftne  ille  violentus  ?  St.  fuam  non  enim  iile  merctriculis 
j  5  Muniendis  rem  coegit ,  verum  parfimonis  nmonfa  ^du". 

DuriticTque:qucE  nunc  ad  vos  jam  exportatur,peiTimias.""'"''"'' 

Elem 


3  ?.  Vdi.  ]   Pro  uUiu^.   Trif. 

44.  SanfU  Jsvideare.j  Id  eft  ,  fi  puta- 
xem  tefsnumelTe,  dicerem,  reeontu- 
meliam  diceie:  Ccd  quia  pro  ilulto  te 
habeo,  noncuro.  Planiilimum.  Scalig. 
1.  Saniujifis ,  vide  ne  dixis  contumelia,m. 
Sed  profefto  hscaquila,  quxinconnivis 
oculisSoIemfereintuetur,  hicconniKit. 
De  Lambino  minus  miruin.  Formula 
ifta  eft ,  qu3  duram  rententirim  moiliter 
clFert:  aur  alioqui  circumloquitur,  quod 
lubet  aperte  proferre.  Tantundem  hic 
eft.  acfidixilTet,  Nonfanus  es.  itaalibi: 
Si  habeam  dem  .*  pro  nihil  habeo  quod 
dare  queam.   Taubmann. 

SO.  Vetus  ejl  mAceria.']^  Leg.  Non  tni- 
rum  ejl.  vetujia  maceria  ^hit.  utlintabda- 
/iviabfolutepoliti.  Eft  autem  maceria  ,• 


murus  intefmedius  ex  lapidibuE  fine  cal- 
cc  §c  caemento  congeftus.  Tcrentius: 
Hanc  in  horto  Maceriam  juhe  dirui.  Ad 
quod  Donatus  5  Macena  dititur  paries 
*^*  nancalicujiti  demacerata.  Taub.  Lin- 
denbrogias  teftatur  in  Mf.  eftc  non  altas. 
Lege  :  paries  non  altui  de  materato.  Gro« 
aovius. 

S2.  Duarumrerum.']  Omnisenimlerr 
moduobusmonofyiiabisconftat,  E/2& 
Non.  Alciatus,  Turn,.  duarumrertim,id 
eii,  divini  §c  humani,  quod  vcrius.  V.  N. 
Amph.  a6t.  2.  2.  40.  Tauhm. 

SS«  Muniendi6,\  "Lego ;  fum.  nonenim 
il.  Deinde  illud  MoUiendif  ajo  auftori- 
bus  libris  falfi  damnandum.  Nam  opti- 
musVatic.  Moniendit:  diio  alii ,  Af(?«w- 
dif,  utceitmn  habeanilatereinhacfcri- 

ptBia 


AcTUSir.   SCENA   III.  535 

Hcm  tu ,  6  fcxunguia !  male  vi vitis.  egone  h:rc  muflitem  ? 
Jam  enim  eccere  ibo  in  forum ,  atque  hxc  fada  nairabo  leni. 
Neque  iftuc  in  fe  gcftit ,  ergo  coget  exanimem  mali. 
^o  As.Si  ecaftor  iiic  iiomo  finapi  viditet ,  non  cenfeam 
Tam  eile  triftem  poile.  at  poi  liero  benevolens  ut  is  eft  fuo ! 
Verumegoillum,  quanquam  violentus  eft ,  fpero  mutari  po- 
teft  '^ 

Blandimentis ,  ornamentis  ca^teris  meretriciis  ^^'""^  ®^*- 

viuiequidem  exjumentisdomitafieri,  atque  allasbduas. 
^  j  Nunc  ad  heram  revidebo.fed  eccum  odium  progeditur  meum. 
Triftis  exit.  haud  convenit  etiam  hic  dum  Phro-       ^°'^'-  ^^"  "^" 


nefium. 

ptura  vcrbum  vetuflius.    Placeret  cum 
Scal.  Motendii.  Lucilius; 

Hunc  molere :  iliam  autem  utfrumenUm 
vannerecmnU, 
Lipfius. 

5  7-  Hemtu^  ofexun^uUf']  HocPal- 
xnerii  maKime  probo,  necpotuitaptius 
in  rapax  illud  genus. quomodo  Au! .  j . 5. 
hsmines  cum  fettis  matiibtts  dixitj    fures 
intelligens.  r4«&.  Lego,  Emptu,  nexu, 
gftla.  Etrententiaapertajfiveadearefe-  1 
xantur,  qux  fequuntur^  five  adeaquje 
^ntecedunt.  Significatenim,  amatores  j 
bonafua  perdere  apud  meretrices,  em 
ptionibus,  obligationibus  &compota 
rionibus.  Sc^Hg. 
55).  NeqHeifuc.~\  Mihilegendumvi 


venire    etiam    hie 
duiiiPiuoueliuu). 


deturj  Namtjueijiucm/ttggefi,  tergocO' 

get  examen  mait.   Suadent  id  &  fententil 

&  veftigia  Mff  fi  refte  fequaris.  Suggep 

profuggeireiim.  Hero,  inquit,  ea,  qux 

hicgerunturj  enarrandafunt.  Namnifi 

id  fdciam  ,  detergo  meo  Sccorioai9:um 

eft.   Muitorum  malorum  plagarumque 

!  examen  in  tergum  meum  cogetur.  Box- 

horn.  'J^queifiHcinfegefit.']  Q^\fuggej?i 

fubftituunt,    fententiam   deprehende- 

runt:  genus  loquendiprobare  non  poA 

funt,  quodeftferiorum  temporum.Scri- 

be  :  Hamejue  ifiuc/i  cejfet ,   tergo  coget  exa^ 

menmali.  Sinonfiatin  temporeiltud.ijl 

mecudeturfaba.  Grono-uius. 

60.  Stnapi  viilitet.J  V.  N.Pfeud.  3.2. 
Vide  Adag. 


AcTus    Secundi  Scena    Tertia. 

DINARCHUS,     ASTAPHIUM. 

T)  I S  C  E  S  ego  credo ,  qui  uique  dum  vivunt ,  lavant , 
A   Minusdiuiavere,  quamiiscIavatPiironefium. 
Siproindeamenturmulieres,  diuquamlavant, 
Omnes  amantes  balneatores  fient. 

5  As.Nonquisparumperdurare,  opperirierj 
Di.  Quin  liercle  lailus  jam  fum  durando  mifer, 

As.Mihi 

fit,  8iUvaredixznty  cum  debuiiTct /<»- 


L^vere.']  Lavare  legendum  :  & 
Plautus  aVarrone  kviter  repre- 
enditur j  quicontia  analogiamlocutus 


vari.  Turn. 
5.  ^««.J  ideftj  potes. 


1 3 .  Mdr^i 


-« ;  T  R  u  c  u  L  :e  N  T  u  s.' 

As.Mihiquoquepraelaffitudineopuseft  «davem. 
Di.Sedobfecro,  hercle,  Altaphium,  iintro,  acnuncia 

Meadelfe.  tuipropere  ,  &fuadejamutratislaverit. 
loAs.  Licet.  Di.  audin  etiam ?  As.c|uidvis>  Di.  Di  me  per- 
duint, 

Qiii  te  revocavi :  non  dbi  dicebam.  i  modo. 

As.  Quid  jam  me  revocabas ,  improbe  nihilique  homo  ? 

Qu^  tibi  millepairuum  peperit  morae  mora, 

Di.  Sed  quid  hsec  hic  autem  tamdiu  ante  ^dis  ftetit  \ 
1 5  Nefcio quem  praeftolata  eft :  credo ,  militem. 

liludeft.  vide  ut  jam  quafi  volturii  triduo 

Prius  prasdivinant ,  quodieeiuriiient: 

lllum  inhiant  omnes :  illi  eft  aniraus omnibus. 

Menemomagisrefpiciet,  ubiifte  hucvenerit, 
io  Quam  fi  hmc  ducentos  annos  fuerim  mortuus. 

U  T  R  E 1  fervire  fuave  eft  1  v^e  mifero  mihi  l 

Poft  fadum  p).e6):or ,  quia  ante  partum  perdidi. 

Verum  nunc  fi  qua  miiii  obtigerit  ha;reditas 


ftum  fli(ftor. 


ij.  MotAmwdr^  Oratio  concifa ,  & 
licexplenda:  QuaE mora  tantum  morx 
tibipeperit,  quantum  ell:  mille  pafluum. 
PoiretSc  legi>  moram,  vclmorof.  Acid- 
Putofcripfiffe  Plautum  j  ^atibi  mtUe 
pajfuumpeperit,  more ,  moram.  More,\d 
eft,  ftulte.  ItafaepealibiluditComicus. 
Boxhorn. 

1 5 .  ^em  prsflolata  efl.  ]  Ter.  Eun. 
aft.  5.S-  §l»emprxfiotare,  Parmeno?  Ad 
quodDonatus^Nove,  ^«ewdixit,non, 
Cui praflolare.  Ciceroin  Catilin.  ^itthi 
ad  forum  prajiolarentttr.  Notavit  item 
Eugraphius,  vetusTer.  Commentator: 
*Tr£.ftohr,  eft  praefto  fum ,  appareo,  id  eft , 
obfequor.  Tattb. 

21,  poftfa£ium  plecior.~\  FruftraGru- 
ttnStfleMor ,  interpretatur  ifententiam 
muio.  Plautus  non  potuit  aliterdicere 
quimple&or.  Eft  enim  haccformula  me- 
jitam  poenara  poft  faftum  agnofcentis. 
Phxdrus  fab.  3o.  Tum  de  reli^uis  una: 
MerttopleSiimur.  Suetonius  Veipafiano: 
iit  triumphi  die  fatigarns  tarditate  Zr  ta- 
ii^pomt^  2303  rsticiterit,  JOeritofepleUi^ 


Magna 

quitriumphum  tamtnepte  fenex  concupif- 
\  fet.  Alludit  Cornelius  Nepos  in  Attico : 
j  Neijuetamen  prius  ille  fortunam  ijuam  Ji 
\  ipfefinxit,  ^uicavit  ,ne  quamrejure ple' 
\  ^eretur.  Cn.  Matius  ad  Ciceronem.-P/e- 
\llerisergo,  incjuiunt ,  quando  fadum  no- 
Iftrumimprobareaudes.  Cicero  lib.  2,,  de 
Offic.  Multa  praterea  commemorarem  ne- 
t  faria  in  focios ,  ft  hoc  uno  fol  qutccjuam  vi' 
dtjfet  iiidigniu^ .  lureigitur  pleHimur :  nifi 
enim  multorum  impunitafcelera  tulijfemttf» 
nunquamad  unum  tanta  pervemffet  licen- 
tia.  Hincintelligendum  illud  Ovidiip. 
Met.  788.  ^od  videt  hac  lucem,   ejuoi 
nunc  egopunior  ipfa,  Confiltum  monitum-^ 
que  tuum  eft.  Sic  enim  legendum  ex  co-  j 
dice  Ciofani.  Hoceft,  quod  nunc  egoj 
poft  faaun\  ple£ior ,  quod  in  gravi  an- 
gorefum  ob  confervatam  filiam,  idpa^j 
tior ,  quia  tibi  fecundum  quietem  moni-| 
ta  parui.    Qu^emadmodura  pcena  intei-i 
dumeftcalamitas,dolor,  ita /?«««>/ aut 
pleHi  eft  angi ,  dolcie,  male  haberi.  Gro- 
novius.  ^ntepartum.~\  Ideft>  patrimo- 

nium.  V.  N. fupraaft.  1. 1. 


AC  TU  S    11.     S  CE  N  A    IV. 

Magna atque  luculenta ,  nunc  poftquam  fcio 
25  Dulce  acque  amarum  quid  fn  ex  pecunia. 

Itaegoillam  edepol  fervem  ,  itaque parce  vidicem 

Ucnulla  faxim  cis  dies  paucos  fiet. 

Ego  iftos ,  qui  nunc  me  culpant ,  confutaverim. 

Sed  eft  vocis  fat :  fentio  aperiri  fores , 
30  QusE  obforbent  quicquid  venic  intra  peilulos. 


53; 


zj.  Vt  nuSa  faxim.  ]  Jocus  5j^ot 
t^a-ShKitv!.  Exfpeikabat  enimauditor, 
ut  plane  contiarium  fubjiceret.  Cis  dies 
paucos  autem ,  eft  inria  bxeve  tempus , 
propediera.  Turneb. 


30.  Ohforhm.^  Ohforhere  eft  totum 
forbere.  Taleeft  apudTerent.  Eunuch. 
Patria  obligurierof  bona.  latra  pejfults.^ 
V.N.  Curcul.i.2. 


AcTus  Secundi  Scena  Quarta, 

PHRONESIUM,  DINARCHUS. 

^^UM  tibinam,  amabo,  januaeftmordaxmca, 
'.  -^^  Quointroiremetuas,  meavoluptas?  Di.vervide: 

Uttotafloret!  utolet!  utnitidenitet! 

Ph.  Qui  tam  inficetusLemno  adveniens ,  qui  tux 
■5  Nondesamicae,  Dinarche,  fuavium? 

Di.  Vah !  vapulo  hercle  ego  nunc ,  atque  adeo  male. 

PH.Quoteavortifti?  Di.falvafis,  Phronefium. 

PH.Salve:  hicnehodiecaenas,  falvoscumadvenis^ 

Di.  Promifi.  Ph.  ubi  coenabis  tu  ?  Di.ubi  tu julleris. 
10  Hic.  Ph.  me  lubente  facies.  Di.  edepol  me  magis. 

Nempe  tu  eris  hodie  mecum ,  mea  Phronefium. 

Pn.Velim,  fifieripoflit.  Di.cedofoleasmihi: 

Properate :  auferce  menfam.  Ph.  amabo ,  fa- 
nun  es  ? 

Di.  Non  edepol  libere  poftum  jam ,  ita  animo  male  eft. 
rj  PH.Mane:aliquidfiet,neabi.  Di.ah  lafperfiftiaquam. 


D»u\  properate 
aufcrie  meafaaw 


l.^T^nua  efi  mordax.']  VideNot.  Mo- 

Xftell.3-2-  X62. 

4.  Lemno  adveniens,  ]  V.  N.  Ciftell. 
\€t.z.i.\6. 

11.  Tu  eris  hodie  mecum.']  Violavit  vir-. 
\inemy  pro ,  vitiavtt ,  dicebant.  s^ue  ea- 
\Um  modejlia  fotiui ,  Cum  mHliere  fuijfe. 


Jam 

^ttam  Concuhuilfe.  Varro. 

12.  Cedo  foleas.']    Vide  Notas  infra 
aft.  2.  8.  I. 

14.  ^nimo  male.~\     V-  N.  Amphit. 
aft.  s.  I-  <S. 

15.  ^fperfjjli  aqtiAm.~\   V.  N.  Epid. 
a6l.  4, 3 . 

LI4  i6.Dem4 


15^  T  ?>  tr  C  U  L  E  N  T  u  s,^ 

Jamreciikammus.  demefokas:  cedo,  bibam, 

pH.Idemesccaftorquiroles.  feddicmihij 

Beneneambulavifti?  Di.  hucquidemhercleadtebenes, 

Quoniam  tui  videndi  eft  copia,  Ph.  compledere. 
ioDi.Libens.  ^h,  hoc  eftmelmelledulcidulciusl 

Hoc  tuis  fortunis ,  Juppiter ,  prsEftant  meas. 

Ph.  Dane  fuavium  ?  Di.  immo  vei  decem.  Ph,  haud  iftoc  pau-^ 
per  es. 

Plus  pollicere ,  quamegoatepoftulo. 

Di.  Utinam  a  principio  rei  item  parfiilem  mece  j 
<I5  Ut  nunc  reparcis  fuaviis !  Ph.  (i  quid  tibi 

Compendii  facere  poiiim ,  factum  edepol  velim. 

pi.  Jam   iavifti  ?    Ph.  jam  pol  mihj  quidem  atque  oculi^ 
meis, 

Num  tibi  fordere  yideor t  Di.  non  pol  mihi  quidem. 

Verum  tempeftas  mcmini  cum  quondam  fuit , 
1  o  Cum  inter  nos  forderemus  unusakeri.  "^S^^^'"^ 

Scd  quid  ego  facinus  audivi  adveniens  tuum , 

Quodtuhic,  meabfente,  noyi  negotii  geileris  ? 

Curaque  bene  provenifti  (alva ,  gaudeo. 

Ph.  Tibi  meaconfilia  fummaiemper  credidi. 
f  j  Equidem  nec  peperi  puerum ,  necprasgnas  fui , 

Verumaffimuiavimeeflepr^egnatem,  hauderarap 

Di.Quapropter,  omeavica?  Ph.  propter  militem 

Babyionienfem ,  qui  quafi  uxorem  iibi 

Me 

16.  Defnejoleat.']  Nam  ante  difcubi- f      32.  ^^«c^i«f«'c.]  Verfush0S,quiex- 


Mnm  excalceaii  volebant,  ric  ie£ium  con- 
^uicaient.  Maitialis:  Depofuifoleai,&c. 
ita  Hoiatius  de  Nalidieno  intei  ccenam 
furgenie:  Et foleas  jjofcit.  Taub- 

18.  Benene  ambttUvip.']  Fotmnla 
^uffrens  dc  incolumitate  peregre  ve- 
Siientis,  pendetabaltera:  Bene  axabuU: 
qua  abeuntesdimittebant.  In  fequcnti- 
tus ,  avaia  mulier  liniftriam  ejus  liberali- 
tatcm  perftdngit ,  &  egeftatem  objicit 
tacite,  cumafuaviisnon  eCepauperem 
fiit.  Ibiconiraille  paiiimoniam  fuavjo- 
?um  iti  ipfa  incufat :  &  ad  ejus  excm- 
|>ium  optat^olim  leiitem  fus  fepatiiire. 


traJegerh,  itareftituo; 

^uod  ttt  hic  ahfente  memvivegotii 

Gefferii ;  cumque  bene  provemjli  j  gdU' 
dech. 
Illud,  filvdj  quodfententianoijrequtf 
rit,   ejeci.   non  longe  enim  fequiiar: 
(ad.  z.  6.) 

Cum  ttt  reBe provenifiiy  camqKe  es  auHa  1 
liberiSi  '   '. 

Gratulor. 
VroTi/enire  hetje i    '^Tay^iiv .   Nequiter  pro'\ 
venire,  Jl/^-^m.  J.  Gul.  Non  funthi 
verfusexira  legem,  kd  juftillimi,  nifi  ! 
quod  latenovi,  anapaEftum  faciunt.Ita- [ 
que  nihilmutandam.  GromvtHf. 

3p.  Ha< 


A  C  T  V  S    IL     S  C  E  N  A  IV.  /57 

Me  habebat  anno ,  dum  hic  fuit.  Di.  ego  fenferani. 
40  Sed  quid  iftuc  ?  quoi  rei  id  te  aflimuiare  retulit } 

Ph.  Ut  eilet  aliquis  laqueus  &  redimicuium  s 

Revorfionem  ut  ad  me  faceret  denuo. 

Nunc  huc  remifit  nuper  ad  me  epiftolam , 

Sefe  expercurum ,  quanti  kCc  pcndercm : 
45  Si,  quodpeperiilem,  ideducaremactolleremj 

Bona  fua  me  hi^biturum  omnia.  Di.  aufculto  lubens. 

Quid  deniqueagitis  ?  Ph.  mater  ancillasjubet, 

Quoniam  jam  decimus  menfis  adventat  prope , 

Aiiamaliorfumire,  prsmandare  &  qu^rere       .    :^^t^S' 
'50  Puerum  aut  pueilam ,  qui  fupponantur  mihi. 

Quid  multa  verba  faciam  ?  tonftricem  Suram 

ISiovifti  noftram ,  qus  modo  ergasdes  habet. 

Di.  Novi .  Ph.  hxc  una  opera  circumit  per  familias  y 

Puetum  veftigat  clancuium ,  ad  me  detulit, 
'jjDatumfibieftedixit.  DLometcesmalxl 

Eumnuncnonillapeperit,  quaepeperit  prior, 

Sed  tu  pofterior.  Ph.  ordine  omnem  rem  tenes, 

Nunc ,  ut  prsemifit  nuncium  miles mdhi , 

Non  mulco  poft  hic  aderit.  Di.  nunc  tu  te  interim 
^o  Quafi  pro  puerperahicprocuras  ?  Ph.  quippini? 

Ubi  fine  labore  res  geri  pulchre  poteft , 

AD  SUUM  QUEMQJIE  sequom  eft,  quaEftumcfTe 
callidum, 

Di.Quid 

39i  HaheUt  amo.']  Elegans  dlcendi  f  fc.  3-  ^f.  3 


genus,  fcd  in libris  fere  corruptum-  valet 
autem,  annopraeterito;  cui  opponitur, 
horno.  itaAirphit.  Prol.  Lipf. 

4T.  Redimiculum.  ]  Eleganti  &  amoe- 
nainflexione  fermonisdidumeft.  cum 
cnim  redimicuioinnexiimpiesique  te- 
neantur  crines  mulieium ,  redimiculum 
pro  quodam  vinculo  &  nodo ,  quo  velut 
alligatus  teneietur  miles  Babjl.  jd  eft , 
Graecus  ,  qui  Babylone  ftipendia  me- 
luerat  ,  jucunda  fuavique  tranflatione 
dixit.  Glofta:  :  xAfisTKg  a.yu.jla-u®'. 
Turr.eb. 

45.  ToHfrem.']  V.N.  Amph.  aft.  i. 


S2>  glua  modo.']  Quisnegabitlegen- 
dum  ,  ^uamodoergaadeshahet ,  ideft,  e 
regjone  habirat.  Nam  habere^iohabita' 
re,  notumiis,  quinondfimnrelavantfir. 
Lipf  Mir.  ^aem  erga  ademfefe  habet.  Lc- 
go  :  ^«<«  me  erga  tsdes  ecce  hahet,  Erga  me, 
eft,  e  regionea?diurameaium.  Gron.    . 

61.  Pulcre  potifi.]  TiXeidt.  \scr:>ijfy-^ 
difparanda  ifta  :  ut  hic  verfus  fpeciatim 
ad  puerperium  referatur ,  fequens  gene- 
ratimproferatqr  deojnniquxftus  gene- 
re  &  modo-  ^cid. 

6z.  sAdfuum  ijuamque.']  Similisfen- 
tcntiaeft  Afin.  a^.  i.  3.  &  infra  aft.  j. 


Cam.  facile 

invenero. 


JjS  T  R  U  C  U   L  E  N  T  U  f. 

Di.  CJuicl  me  futumm  eft ,  quando  miles  venerit  ? 

Relidtufne  abs  te  vivam  ?  Ph.  ubi  illud ,  quod  volo , 
^5  Habebo  ab  illo  >  facile  inveniam ,  quomodo 

Divortium  &  difcordiam  inter  nos  parem. 

Poftidea  ego  tota  tecum  mea  voluptas ,  ulque  ero 

Ailiduo.  immo  hercle  vero  accubuo  mavelim. 

Ph.  Quin  Dis  facruficare  hodiepro  puero  volo , 
7oQuintadie,  quod  fieri  oportet.  Di.  cenfeo. 

Ph.  Non  audes  aliquod  dare  mihi  munufculum  ? 

Di.  Lucrum  hercle  videor  facere  mihi ,  voluptas  mea , 

Ubiquippiammepofcis.  Pn.atego,  ubiabftuli. 

Di.Jam  faxo  hic  aderit :  fervoium  huc  mittam  meum. 
7 5  Ph.  Sic  facito.  Di. quicquid  autem  erit ,  boni  confulas. 

Ph.  Ecaftor  munus  te  curaturum  fcio , 

Utcujusmenonpceniteat,  mittasmihi. 

Di.  Num  quippiam  me  vis  aliud  ?  Ph.  ut ,  quando  otium 

Tibifit,  admereviias.  Di.valeas.  Pn.vale. 
8o  Di.  Pro  Diimmortales ,  non  amantis  mulieris , 

Sedfbciaeunanimantis,  fidentisfuit 

Officiumfacere,  quodmodohaecfecitmihi. 

Suppofitionem  pueri  quae  mihi  credidit , 

Germanas  quod  (brori  non  credit  foror. 
Sj  Oftendit  (ele  jam  mihi  medullitus , 

Se  mihi  i  nfidelem  nunquam ,  fe  viva ,  fore.  iLfn^vi^i^^*^ 

Egone  illam  ut  non  amem  ?    egone  illi  ut  non  bene  ve- 
lim  ? 

Mepotiusnonamabo,  quamhuicdefitamor. 


tnterviras. 


<J8.  '^pduo.']  Varrolib.  s.deL.  Lat. 
frequentem  operam  dedifiii,  afud  Flautum 
Vatet,  aj?iduam.  itaqueejuiadeft,  adfiduut. 
Ineadern  iententia  Q^Cic.  in  lib,  De 
petitione  confulatus  :  lant  a^iduitatis 
fiuUam  eft  praceptum  :  verbumque  ipfum 
decetf  cjUAresJlt.  Prodeft  ^uidem  vehe- 
tnenternunquam deejfe ,  &c.  At  Flautus 
etiam  jocando  extulit  verum  etymon , 
hocloco.  Scdliger. 

70.  Quinto  die.  ]  Qui  dies  quintus 
«i^^^cTg^^/®' dicebatur,   aritu,qao 


cutfim  circa  focum  geftabatur  puer»  A- 
pudGrarcos  infansdie  quinto  luftraba- 
tur:  fed  apud  Latinos  oftavo  quidcm 
puellae ,  nono  pueri :  qui  dies  luftricm  di- 
cebatur ,  Symmacho  luftratus  folemnitas, 
item  Nominalii,  quia  nomen  tum  illi  in- 
debatur.  Tertullianus  l^minalia.  Greg. 
Nazianz.  0'v(5/-(5t5>;e/fitclixit.  Scal. 

81.  Fidentii.'^  Mihi  fidem  habentij. 
Lambin.  Socia  unaHimantit.^  Vnanimitus» 
Scriverius. 


ACTUS    II.    SCENA    V,  55^ 

E<70  ifti  non  munus  miaam?  jam  modo  ex  hoc  loco    ^«^/.6 19<», 
>oTabebo  aci  iftam  quinque  perFerre  minas : 
Prsterea  obfonari  duntaxatad  minam. 
Multoillipotiusbeneerit,  bene  qux  volt  mihi , 
Quammihimec,  omnia  qui  mihi  facio  mala. 


r!tCd>Xetvc\oco  fehire ,  hoceft,  prac- 
fenti  pecunia  :  fignificatio  enim  loci» 
brevitatemtcmpoiisnotat.  Salmaf. 


89.  Ex  leco.']  Exloco>  vele/ocoeft, 
juod  Grsci dicunt,  cwnbiv. h loco mit- 
ami  ajuToBiv  Tri/u-^c».  unde  ewT^biv  iisf-- 

AcTus   SecundiScena    Qjj  I  n  T  A. 

PHRONESIUM. 

pUEROifti  datemammam.  UT  MISERi£  matres. 
X  follicita^que 

Exanimofunt,  crucianturque !  edepol  commentum  male. 
Cumque  eam  rem  in  corde  agito,  nimio  minus  perhibemur 
Mala^,  quam  fumus  ingenio.  ego  prima  domi  modo  doda  di- 
<5t;ito. 
^  Quanta  eft  cura  in  animo ,  quantum  corde  capio  dolorem , 
Dolus  ne  occidat  morte  pueril  mater  didta  quod  fum,  eo  magil 
Studeo  vitae ,  quae  aufa  fum  tantum  clam  dolum    ^i;  £ taml^nS 

aggrediri,.  doium  adgredur. 

Lucri  caullaavara  probrum  fiim  exfeaita :  alienos  dolores 

Mihi  fuppofivi.NULL  AM  REM  oportet  dolofe  aggrediri,nifi 
I o  Aftute  accurateque  exfequare.  vofmet  jam  videtis , 

Utornata  incedo:puerperio  ego  nunc  me  eile  xgram  adimulo. 

MALE  QUOD  MULlERfacereincepit,nifiidcffice. 
reperpetrat, 

Idillimorbo,  idillifenioeft,  ea  illi  miferse  miferia  eft, 

Si  bene  facere incepit ,  ejus  eam  cito  odium  percipit. 
15  Nimis  quam  paucsftint  defeffe ,  malequas  facere  occeperunt, 

Nimis  quam  paucs  efhciunt,  (i  quid  occeperint  benefacere. 

M  U  L 1 E  R I  nimio  malef acere  melius  eft  onus ,      eft oSuf '"' 
quam  bene. 

matrU  notnen ,  meo  bono  maximo,  in- 
veni.  Tauhm. 

17.   Mulieri  mmio.^^lAcA,   mulieri 
multo  facilius  eft  malefaccic ,  quam  be* 

nefa- 


4.  "\  T  ^la.  ]  Td  eft,  vafrs  &  aftutae : 
jLVX.  quomodo  maU  &  malttia  cum 

hidtatim,   tumalibipaflim.  ,Acid. 
7,    F»f««.]  Scilicet  pueri:  cujus  opeia 


54®  ^  ^  U   G   U  L   E   N  T  U   S. 

Ego,  quod  mala  fLim ,  matris  opera  mala  fum ,  &  me  apte  &-. 

litia: 
Quse  me  gravidam  effe  affimulavi  militi  Babylonio : 
10  Eam  nunc  malitiam  accuratam  miles  inveniat  volo.  ' 

Ifte  hic  haud  muitopoft  credo  aderit :  nung  prius  prxcaveol 

lciens:  i 

Eumque^^^t?  ornatum  5  utgravida,  quafi  puerperio     ^Z%?n^l 

CUbem,  omatum. 

Dacemihihucftadamatqueigneminaram,  ut  veneremLu- 

cinam  meam , 
Hic  apponite ,  atque  abite  ab  oculis.  eho  Pithecium , 
25  Face  ut  aecumbam :  accede.  adjutare  (ic  decet  puerperam. 
Soleas  mihi  duce,  pallium  injicein  me  huc ,  Archilis.Ubi  es  3 
Allaphium  ?  fer  huc  verbenam  mihi ,  thus  &  bellaria. 
Dateaquam  manibus.  nunc  ecaftor  utveniret  Miles  veiim, 

nefacere.  libriomnes,  ut&MfT.  Cam.  laft.  2.  J.    Pifior. 
ita  conftantei  legunt.  Meliuf  hiceft/e-        zy.  Thw  &  beUaria,.~\  Domifacrafie- 
'vitti.nccont»  mutandum  eft  in  of>tii:mm    bant  vulgo,  infinitisdecauflis,  etiam  ob 
& Mil.  aft.  3.  I.  Procreare  liberos,   lepi-    puerperium.  Varro  lib.  2.  de  vita  pop. 
dum  efi  onui.  Grut.  Rom.  Menfx,  anteponebantur  atm  cuUgnif 

Z6.  Soleasmihiduce.~\  \\x\godate.  At  \acvinOy  inqua,  ejUAVeniebant  adfoetum 
quis  credat ,  puerperam  nudis  pedibus  j  amicagratulatum ,  "Dtu  maSiabant.  Ter- 
proceflifle.?  Certo  certius  eft,  legendum, 
foleoi  mihideme.  Volebataccumbererideo 
ibleas  fibi  demere  jubet.  Ita  fupra  Di- 
narchus,  cumin  ledura  fe  infcendere 
vellefimulat:  lamrediit  animtu:  deme 
foleax.  Contra  ,  cumfurgere  voiebant, 
|>ofcebant  foleas.  quod  rhronef.  facit, 


tull.  de  Ajiima  :  Dum  in  partu  Luctna 
ac  Diaha  ejuUtur ,  dumper  totamhebdo^ 
madem  lunoni  menfaproponitur  ;  dum  ul- 
tima  die  fata  fcribunda  advocanturj  quit 
non  filii  caput  obfignat  pro  gentica  ,  pro 
avita,  prepublica  aut  privatadevotione? 
Guther. 


AcTus  Secundi  Scena  Sexta. 

STRATOPHANES,   PHRQNESIUM,  ASTAPHIUM. 

NEexfpedletis,  fpedlatores,  measpugnasdumpraedicem: 
Manibus  duelli  prccdicare  foleo ;  haud  in  fermonibus. 
Scio  Qgo  multos  memoraviile  milites  mendacium. 
Et  Homeronid^  Poctills  mille  memorari  poteO:, 

Qui 

*'  \ /l'^"'^'^^"t^'^'''^^''^'*^^-jP'''«'^^«'?-  I  ^""^e  eft  in  editionibus  pofi  illa.  Puto 

jLVl.'''*'-  Scriverius.  1  legendumunalittera  mutata,  EtHome- 

4.   ft  Homeronida.^  Homeronida  no-  j  rontdam,€f pof} illum  miUe  memerari potefi. 

nienmilitiegloriofi,  exaliquaComoe-     oy.npiJkg  eft  pu.-^u>S'@r.  Unde  &  pro 

4ia  canc  notum.  Pofi  iHam  habeni;  libii.    gloxiofo  fmxiitur  Gtaeis  qui  lojigas  texit 


ACTUS    II.     S  C  E  N  A  VI.  541 

5  Qui  &convi(Sti  &  condemnati  faKis  dc  pugnis  fient. 
N  O  N  hudandus  eft  quoi  plus  credic  qui  audic ,  quam  qui 

videt. 
Non  placet,cum  illi  pluskudant  qui  audiunt,quam  qui  vident. 
PLUKIS  EST  oculacus  teftis  unm  ,  quam  auriti  decem : 
Quiaudiunt,  auditadicunt:  quiviGent,  planelciunt. 
oNON    PLACET  qucm  lcurras  laudant  ,   manipulat c* 

muHitant : 
Ncque  illi ,  quorum  lingua  gladiorum  aciem  prasflringit  domi» 
S  TRENUI  nimio  plus  profunt  popuio,  quam  arguti  <3i 

cati. 
Facile  fibi  facunditatem  virtus  ar2:utam  invenir. 


t-loiJici.^  de  fuis  facinoribus.  Hinc 
'y.y.piJeiv  Hefycliio  '\&jc}\^z;.^  :  Ko- 
eroiiida  pro  Homerida  Plaiito  nomen 
liiitis  glonoVi.Salmaf  Et  Homeronida.  J 
e  Homeridis  Strabo  lib.  rs,     ky4i- 

h  Tiic  0//.i;/>/c/k?  ^(^iAss^^Jsj ,    i^^' 5 

':   CV.CiVH     ■jPoi;?     '^PX^e^C^O^vS^JOl  fflV  }(£(^ 

^ctj  pcitaTlc^v  iTrioev  tc  ?ri>K'  doiSbl. 
Kus  eft  in  Nemeis  oda  2.  Vbi  Scholia- 
:s  ;  Ouy/jiiJh?  txiyiv  to  ^sv  elp^ulov  , 
■  C  ^-^'  Oyiipii  ^j^JKf.  ol  }t^Jj  rbjj  TToi^- 
V  ctyT«  C4t  cf;atJb^ilf  JiJ^l'  y^  q  TstTJ- 
',  yj(.f  pd-^a^Jb]  j  ssK  £77  ^^.-'©^  «C  O- 
}}fs  dvdy>vli;  5  SOT^Ave??  s;;,^Jc/Vto  , 
'Jt%4  KioJoySov,  K?  ^^i^*  7ro>Xa,  -r 
•«V  Troiyicnf.v-m?  y\fj.Qa-\iiv  iU  tUjj  O- 
>)'/:«  ^3j;)(^.'v.  Quarepoteftplacere:  £f 
omendA poetilix, ,  hoc  iendl :  £f  Homeri- 
!  alicujus  verfificatDris  rallitum  vei 
proum  miUe mtmorari potefi,  ^ii  &  con- 
Ui  &  condemnati  de  falfss  pugnis  fient. 
:  illi  qui  apudPoetaspro  heroibus  & 
llatoribus  introducuntur  multipof- 
nt  recenleri,  quibus  illalausfaUbat- 
ibuatur.  Potuit  tamen  finxiHe  Homero' 
dem  ut  GlandiomdamfuiUam  i  laridum 
rnonidem  in  Menschmis  :  &  dixifle 
o  ipfo  Homero.  Atque  adeo  utnihil 
cedamus  a  veterifcriptura:  Et  Home- 
mdA  &  poft  ilia:  crit,  Mille  miHtum 
om.eri&poftilla  auftorum  infctiptis 
udatoium  meraoraii  potsft,  quibus; 


SINE 

magno  mendacio  tanta  fortitudo  adfcri- 
bicur.  Crsnovitu.  MiUememorari potefl.'^ 
R^rius  loquendi  genus:  pro  milieme- 
morari  pofTunt.  taleillud  Poenuli  fine; 
Trecentosnummas  Pht/ippos  ,  credo ,  corradi 
poteft.  Atid.  Et  Hemeron]da  PostilU.']  Et 
Homeridarum peft iUa.  Scriverius.        '    " 

6.  gluci  plm  credtt.  ]  Ut  Hiftorici  & 
Poeta; :  quibus  pluscredimus  nos,  qui 
audivimus,  quamquividerunt.  Lamb. 

7 .  Non  fl.Acet ,  lum.l^  N  on  placet  hoc 
mihicum  >  quiaudiuntautleguntresab 
Hiftoricisaut  Poerisfcriptas,  plus  lau- 
dant,  quamquirebusgeiendisinterfue- 
runt.  Lamb. 

ro.  Scurra.']  Homines  urbani.  V.  N". 
Epid.  zGt.  I .  (c.  1 .  yf.  1 3 .  ManipuUres.l 
Ideft,  miiitares  homines.  Mu/ttant.j 
Tacent:  nonlaudant.  L. 

ir.  £h!orum  lingua.~\  Rhetores  8c 
c^^^j«^j  JK?  >  id  eft,  bland6spopaIire<5io- 
resfeuconcionatores  tangit.  Douz..Pta' 
ftringit.^V.N.  Mll.  sa.  i.  fc.  I.;^f4.. 

13.  Virtiu  argutam.  ]  Difertam  clo- 
quentiam  dicit  virtute  inveniri.  Nara 
hic  argiitm  eft  difertus  &  eloquens ,  &C 
illud  fignificaiur  ,  quod  a  Piatone  fcri- 
ptum  &  a  Ciceronerelatum;  Unum- 
quemqueineo  fatiseffe  difettum,  quod 
fciret,  &quod  rcftefacerepofler.  Pio- 
bus,  adBacoIic.4.  Virgil-  ^rgtHHm^ 
dgyq  difiumait,  ideft,  celer.  quodar- 
guti  mulrum  acceleriter  loquanrm:  ua- 
'd^  ^  nr^ura  kJTunfio.  Tuin, 

X4'  !*'■# 


^41  T   R   U    C   17   L   E   N   T   U   S. 

SINE  VIRTUTE  argutum  civem  mihi  habeam  pro 
prasfica , 
i  j  Qux  alios  collaudat ,  eapfe  fe  vero  non  poteft. 

Nuncadamicam,  decumo  menfe  poft ,  Athenas  Atticas 
Vifo ,  quam  gravidam  leliqui  meo  compreiTu ,  quid  ea  agat. 
Ph. Vide  quis  loquitur.  As.  jam  propinque  miles ,  mea  Phro.| 
nefium.  | 

Tibi  adeft  Stratophanes.  nunc  tibi  opu  ft,  srgram  ut  tu  te  affi- 1 
mules.  PH.tace. 
2.0  Quid  adhuc  egeo  tui ,  malum ,  ammonitricis  ?  an  me  malefi  i 
cio  vincereeft?  | 

St.  Peperit  mulier ,  utego  opinor.  As.  vin  adeam  hominemi' 

Ph.  volo. 
Sr.Euge  Aftaphiam  eccam ,  it  mihiadvorfum.  As.  faive  ecal 

ftor,  Stratophanes. 
Venire  falvom.  ST.fcio :  fed  peperitne,  obfecro ,  Phronefmm 
As.  Peperit  puerum  nimium  iepidum.  ST.ecquidmilii  firai 
H'ft?  As.rogas? 
1 5  Quin ubi natuft ,  macha^ram Sc cly penm pofcebat fibi. 
St.  Meus  eft ,  icio jam  de  argumentis.  nimium  quidem  fim 

liTt.  papael 
Jam  magnu  ft?  jamne  eledlat  legionem,  quam  fpoliare  velit  ? 
As.  Here  nudiufquintus  natus  quidem  ille  eft.  St.  quid  poftea 
'     Inter  tot  dies  quidem  hercle  jam  adum  aiiquid  oportuit. 
5  o  Quid  illi  ex  utero  exitio  eft ,  priulquam  poteratire  in  praelium 
As.  Confequere  atque  iilam  faluta,  &  gratulare  illi.  St.  fcquoi 

Ph.UI: 

14.  Pro  prxfica."]  Feftus:  Tr^/c*  <^/-f  kretajgrampueiperam.  AtUlaquafiir 
«Hntar  multeres ad lAmentandummortuum\  dignata  admoneri,  utquajruarponten 
■■(sonduiia ,  au^  dantcateru  modumpUngen-    mium  eflet  mala  &  aftuta ,  Tace,  inqui 

&CC.  Li^f 

11.  Viti'  adeam  hotnhiem.']  MfT.  Vii" 
dea  aut  hominem.  Scribe  igitur  :  Vin'  ni 
eam  ad  ho^ninem  :  quod  etiam  prob 
Gruterus.  SicCurcuL^.  2.  Neqtte  ev. 
ad  me  adires  netijus  memagni pendereii 
fum  ejt.  Et  fxpe  alibi.  Tcrenrius  And 
i€k.  3.5.  2.  sAltifUot  ai  me  adiere,  ex 
auditur/f  cjui  ,tjeba?it  hodie  filiam ,  (^cA 

cercc  iii  nottris  raembsanls.  Gror.o  vius. 


~di,  (jHafiinhoc  ipfum  prafeiia.  Naevius  : 
tJaei^uidemmehercle ,  opimr ,  prs.ficaefi, 
ejunfie  mortuumcoUaudat.  GlofS^X^Pr^fica, 
i  fVf^o  '^  H,xiv»s  a/  T^oii<i)op2i}i<i<tirToy.n]iii 
.^iiV(pcfh'c  iTT  biKpopS,.  Scat. 

20,  gluid  adhucl  Hunc  veEfum  e  ve- 
ftigiis  monftrofs  fcripturs  Vatic    hoc 

'loco  inferui-  Cum  enim  piopinquaret 
jam  Miles ,  fcdula  ancilla  dominam  ot- 
iicii  monuit ,  ut callide  §c  appofite  fimu- 


ACTUS    II.    SCENA    VI.  J45 

Ph.  Ubi  Illa,  obfecro ,  eft ,  quae  me  hic  reliquit  atque  abftitit  ? 
As.  Aflum :  adduco  tibi  exoptatum  Stratophanem.  Ph.  ubi  is 

eft ,  obfecro  ?. 
St.  Mars  peregre  adveniens  falutat  Nerienem  uxorem  (uara, 
3  5  Cum  tu  redte  provenifti ,  cumque  es  auda  liberis , 
Gratulor ,  cum  mihi  tibique  magnum  dedifti  decus. 
Ph.  Saive ,  qui  meinterfecifti  pene&  vita  &lumine, 
Qnique  vim  magni  doloris  per  voluptatem  tuam 
Condidifti  in  corpus ,  quo  nunc  etiam  morbo  mifera  fum, 
40  St.  Eja ,    haud  ab  re  ,  mea  voiuptas ,  tibi  obvenit  iftic  la- 
bos: 
Filium  peperifti ,  qui  aedis  fpoliisopplebit  tuas. 
Ph.  Muito  ecaftor  magis  oppletus  opu^ft  tritici  granariis; 
Ne ,  ille  priufquam  fpolia  capiat ,  hic  nos  extinxit  fames. 
St.  Habe  bonum  animum.  Ph.  favium  (is  pete  hinca  me.  ne- 
queo  caput 
f  5  Tollere ,  ita  dolui ,  itaque  ego  nunc  doleo :  neque  ctiam  queo 
Pedibusmea  fponte  ambulare.  St.  ii  plane  ex  medio  mari 
Savium  petere  tuum  jubeas  ,   petere  haud  pigeat  me ,   mel 

meum. 
Iditaeileexpertaes,  nuncque  experiere ,  meaPhronefium, 
Meteamare.  adduxiancillastibieccasexSuriaduas: 
)  o  lis  te  dono.  adduce  hoc  tuiftas.  fed  iftx  resinsdomi 
Suae  fuereambae :  verum  patriam  ego  excidi  manu. 
listedono.  PH.poenitetnete?  quotancillsfuntjam? 
Quine  etiam  fuper  adducas ,  quas  mihi  comedint  cibum?  Sto 
Hocquidcm 

Her- 

31.  ^hflttit.l^  V.  N.  Afin.  aO:.  2.4.    ftePlutarcho.  Ita Medea Euilpidis apud 


34'  Nericne7».1  Martisuxorem.Agell 
ib.  is.cap  21.  deliocloco  difputat. 
3S'  CumtuTeHe.']  V.  N.  fupraaft.  2. 

C.4.  V.  3  2. 

16.  J\4agnumdedifti  decus.l  V.  N.  Caf. 
ift.  2,3.;^r.  21. 

37.  i5«;  me  interfecifli.  ]  Horaerus 
Ia.  Agamemnonisvulncratidolorem 
:uni  parturientis  d^<n  confert.  Quos 
^erfijsGraecjEmulieresnonab  Homero, 
ed  ab  Homerafcriptos  eiTe  dicebant,  te- 


Ennium 

Terfub  armit  malim  vitam  cernere, 

^uamfemelmodoparere. 
Taub. 

46.  Meafpofjte.']  Perme,  meis  viti-< 

bus.   Lamb, 

S  3  •  ^ine et.']  Quafi dicat:  Paucae  tibi 
videnturtot  ancilla:,  quot  mihi  nunc 
funt ,  nifi  tu  plurei  adducas  ultro  eftrices 
in  xdes  mcas.  LambinMs.  V.  N.  Milit. 


J44  T  R   U   C   U  L   E  N  T  U   S. 

Herclefi  ingratnm  eft  donumj  cedo  tu  mihiiftanij  puerej 
peralam. 
ccHem,  meavoluptas,  attuli  eccam  pallulam  ex  parva  Graicia 
tibi, 
Tene  tibi.   PHi  hoccine  mihi  ob  labores  tantos  tanHllum. 

dari? 
St.  Perii  hercle mifer :  \2Lmmihi auro  contra conftat  filias^ 
Eciamnummevilipendit.  adid,  purpuram  ex  Sara  tibi 
Attuii ,  &C  induvias  Ponto  amcEnas.  tene  tibi,  voluptas  mea, 
^o  Accipe  hoc ,  abduce  hafce  hinc  e  con(pe6lu  Suras. 

Ecquid  amas  me  ?  Ph.  nihil  ecaftor :  neque  meres.  St.  nihihie 

huicfateft? 
Ne  mihi  verbum  quidem  unum  dixit*  viginti  miiiis 
Venire  illxc  poile  credo  dona ,  qu^  ei  dono  dedi. 
Vehementer  nunc  miiii  eft  irata :  fentio  atque  intellego. 
6^  Verum  adibo.quid  ais  nunc  tu }  numne  vis  me  ,voluptas  mea^ 
Quo vocatus  fum ,  ire ad coenam ?  mox  ad  te  huc cu-     ^dZ' f'u 

^**-  ...  eji,  hodlu, 

bitumivero» 
Quid  taces f  planiHume  edepol perii.  fcd  quid  ilJuc  boni  eft? 
Quis  horao  eft ,  quiinducit  pompam  tantam  ?  certumTt  quo 

ferant 
Obfervare.  huic  credo  fertur.  verumjamfcibdraagisi 


55.  Ex  parva  Gtxcia  tihi.  3  Sic  Janus 
Palmerius  MeHerus.  Vett.  ti^.  ex  fari 
^rAiin.  Mif.  exparigratihi.  Scribe:  ^t- 
tuli  eccam  paRulam  ex  Vhrygia  tibi.  No- 
nius :  Phrjgiofies.  *  Hoc  Virgilim  probat 
inlrb.  9.  Vobis pida  crcco  &  fpiendentimu- 
rice  Vefiif.  Titinnipts  'Barbato.  Phrygiofui 
primo  benetjue  id  opus  fcivi  :  retiqtti  acm 
aciafque  hero  atque  hera  noftra.  Plautus 
Menaechmis:  Pallamnd  Phfygionemfirt, 
confeSioprandio.  Ibidem:  ^o  ego  redeam? 
P.  Equidem  ad  Phrygionem cenfeo,  i,  pallam 
refer.  Ariftophanes  in  Avibus:  x,^cuviiv 
y^^  dTriiiKia-'  0  /uS^Snp®'  (^pupcev  ipictiv. 
Gronavim*  Vid€  Noti^  Mercat.  ad.  3> 


57.  ^tm  contra.  ]  V.  N.  Epid.  3.3* 

Sg.  tAdidi  purpurameitS&ra  ttbidU 
tulii  &  indtiviM  Ponto.'\  Ex  Sara ,  idtiXi 
ex  Tyro.  Tyrus  enim  SarradiSt^  eft ..  at 
Pifce  Sar.  Iiaque  Servius  ad  illud  Virg.2. 
Georg. 

Vt   gemma  hibat  &  Sarrano  dormiai 
ofiro, 

Notat  ;  per  ofirum  Tyrtnm  fignificari  ^ 
Virg.  purpuram  Tyriam.  Et  S&rrani 
tibia  diftae  funt,  vel  Tyris  vel  Africa- 
nx.  Denique  Probus  ait ,  Ennium  di- 
xifle,  Pm9i SarraoriHndot y  ideft>Tyio» 
Sinli^* 


AcTt/$ 


A  C  T  U  S    II.    S  C  E  N  A    VI t  J4J 

ActVs   SecundiScena   SeptimA* 

GETA,  PHRONESIUAi,    STRAT  OP  H  ANES. 

IT  E ,  ite  hac  (imul,  muli  xns  damnigemli ,  fouas geroncs , 
Bonorum  hamaxagog^.  S  A  T  I N  N  E  Qui  ,'J!^,^''' 

A  M  A  T ,  nequit  quin  nihili  ^^;^'^^"' 

Sit ,  atque  improbis  (efe  artibus  expoliat,  nam  hoc  quifciam , 

nequis 
Id  qu^erat  ex  me ,  domi  eft  qui  facit  improba  fada  amator ; 
5  Qai  bona  fua  pro  ftercore  habet ,  foras  jubet  ferri :  metuit 
Publicos.  mundiftlimum  fit.  puras  fibi  elle  volt  asdes.  SunT'^'^ 
Domi  quicquid  habet,  vertitur  l'f w.  quandoquidem  ipiiis  per- 

ditumfeit, 
Secreio hercle equidem  illum  ad jutabo.  neque  mea  quidem 
Opera  unquam  nibilominus  propere  ,  quam  poteft ,  peribit, 
[ o  Nam  jam  de  hoc  oblbnio ,  de  mina  una  deminui 
Modo  quinque  nuramos;    mihi  dctraxi  partem  Herculv 
neam*  .  ^ 

Nam  hoc  affimile  eft ,  qua(i  de  fiuvio  qui  aquam  derivat  Cibi» 
Ni(i  derivetur ,  tamen  omnis  ea  aqua  abeat  in  mare. 
Nam  hoc  in  mare  abit,  mifereque  perit  (ine  omni  bonagratiab 
hxQ 
5  Cum  video  fieri ,  fufturor ,  fuppilo ,  de  praeda  prsdam 
Capio.  M  E  R  E  T  R I C  E  M  ego  item  eile  reor,  nlare  ut  efti 
quod  dcs  devorat ,  nec  unquam 

Aburiv- 

•  "i  jr  Vli  &rU.  3  LegO.  Ite  ite  hac  fi- 

XSfj^mutheridamnigeruU.  Atquefic 
c  vetluimelius  conlulitur:  &  heri  da- 
inigerulos vocit,  quidamna,  Ideft,  im- 
enfas  heri  ad  mereiricem  deportarent  j 
amnumcjHe  projafturafumptuque  dici- 
ir,  quomodo  fereHoratiusutitur.  Sic 
immfus ,  qui  multunl  fumpius  in  xe 
liquafacit.  Suetonius  Nerone,capt.3 1. 
^«  in  alia  re  damnojior  ,  quam  in  xdifi- 
indo.  Schopp.  V.  N.  fupraad^.  I.  1.4+ 
orasgerones.  \  V.N.fupra.  i:  2.  6. 

6.  Publicos.']  Kos  Ovidius  $•  Faft. 
£diles-plebii  vocat.    ^nf.  ^ugtfjlimis. 

II.  Herculaneam.  Nammtts  hic  valet 
U3S  dracKmas :  cuna  enim  ita  rcribatui; 


bemina  ftnademtntii 
Modo  auincjue  nmnmos  :  mihidetra&i 
partem  Herculaneam: 
&  Grammatici  Graci  iradant,  mina/it 
centum  efle  drachmarUm  :  partem  aii- 
tem  Herculanea  m  conftet  decimam  f uil « 
fe  ;  Niimmtu  erit  quinqua^efima  pars 
minsB  >  ut  drachma  centeuma.  iic  in 
nummo  inerunt  dux  drachmas.-  Dena- 
rius  tamen  drachmam  valet  j  cujus  aefti- 
inatione  &  pretio  inferior  multo  eft 
numiiius.  Igitur.  hAc  nummw  c&  didti- 
chmara,  aliterquam vulgoloquentibua 
foleat  ufurpari.  nam  vulgo  Sejlertim  cfta 
THTn.  V.N.  Moftdl.  4.  ^.  {!• 


Min 


ij:  Str* 


Sc*I.  at  hoc  faltem  rer* 
\'atiim  tibi  seftuac  : 
eccum  apparet. 


/4^  T   R  U   C   U  t   E   N   T  U   S'. 

Abundar.  at  hoc  raltem  (ervatmare :  quod 

illi  fubeft ,  apparet :  hfiic  des 
Quantiunvis ;  nufquam  apparet ,  neque  datori ,  neque  ac- 

ceptrici. 
Velnt  meretrix  meum  herum  mirerum  fua  blanditia  intulit  in 
lo  Pauperiem ,  ptivavit  bonis ,  luce,  honore ,  atque  amicis. 
Atrateccam ,  adeft  propinque.  credo  audiiile  haec  me  loqui. 
Pallida  eft ,  ut  peperitpuerum.  alloquar ,  qua(i  nefciam. 
Jubeo  vos  falvere.  Ph.  nofter  Greta ,  quid  agis?  ut  vales  ? 
Ge.  Valeo,  &  venioadminus  valentemj   dc  mclius  qui  va- 
ieat,  fero. 
ijHerusmeus,  ocellustuus,  ad  teferremehascjuflittibi 
Dona,  qurelllos  ferre  vidcs ,  dc  has  quinqueargenti  minas. 
Ph.  Pol  haud  perit,quod  iilum,  tanrum  amo.GE.juf-   ^fef'St 
fit  orare,  ut  ha^c  grata  haberes  tibi.  pTluJHtlt: 

PH.Grata  icquaque  ecaftor  habeo.jubeo  auferri  intro.  i  Cyame: 
Ecquid  auditis  hxc,  quae  imperata  funt?  Ge.  va(a  nolo  auferant; 
3  o  Deliccari  iuber.  Ph.  impudens ,  mecaftor ,  quanti  eft  negctiij 
GE,tua'bonahde,  . 

Tu 


17.  Servat  mare :  ^uodilli.']  Compa- 
lat  hic  mari  meretricem,  itatamenut 
vel  pejorem  &  voraciorem  maii  ipfo 
meretricem  velit.  Q^od  marides,in- 
quit,  devorat.  At  hoc  faltem  fervat  quod 
devoravit,  Sc  quumilli  fubeft  apparet. 
Apparet  quidem  ipfi  mariquoddevora- 
vit,  quumilli  fubeit,  non  autem  appa- 
ict  ei  qui  in  mare  aliquid  jadtavit.  At 
mcretrjci  quod  dederis  nequc  datori.ne- 
que  acceptrici  apparet.  Si  quid  autem 
maridederis,  &mmare  jeceris, nonipfr 
datoiiapparet,  fed  ipli  mari  tamen  quod 
accepitapparet,  qaaravisnoneo  abun- 
dantius  fiat.  Sedillud  fervat  acretinet. 
At  meretrix  ftatim  confumitquod  acte- 
pit,  atqueita  necdatori ,  necacceptrici 
apparet.  Hiceft  fenfushuiuslociPlauti- 
ni.  Verba  deinde  ipfa  facilc  eft  confti- 
tuereex  veftigiis  fcripturx  veteris,  hoc 
modo  :  ^t  hoc faitem fervat  inje^iumi  iUi 
fuh  rf/«  apparet.  Setvat  mare  quod  in 
marejadium  fuerat,  &illiipfi  fubxftu 
apparet.   Acceg^ori  igitui  sppaiec  quod 


in  mare  projicitur,  non  datori.  At  mere- 
tricidatum,  necdatorinecacceptrici  ap- 
patet.  Satrnaf.  Hoc  jaltem  fervat  maret 
ojmd.'\  Nihilhicmutem,  m^XT^ quodxxx 
Tv  c«jw,  ut  voluntfcripti.  Hoc,  intellige, 
quod eft  ab  eo  devoratum  ,  quod  recipit, 
faltemfervat  mare:  cum  ilii ,  nempe  marj 
fttbefi,  quodfcilicet  ab  eo  receptum  ac 
devoratumeft,  «i/^/j^ir^f ,  ideft,  exftat. 
Ut  ia  MenaEch.  i.  2.  16.  Gromvitts. 

24.  ^tvaleatifero.l^  ^'^>  pro,  «ti 
Lambinononintelleftum.  Adfero ,  in- 
quit,  tibi  ab  heromeodono  aurum  & 
obfonia,  ut  meliusvaleas.  Sic  Curcul. 
a6t.  4.  z.  Ecquid  das  i  qui  bene  ftt  ?  Ef 
Bacch.  ktn.i.Datoquibcneftt.  Schop" 
pius. 

3  o.  Difjccari.  1  Servus  malus  &  jo- 
culator  munera  qu2  ad  meretricem  fere- 
bat,  ftatim  intro  rapi  non  vult :  quafi- 
quemadcant,  Solioppanfa&expofitai 
quo  ficcentur,  ante  fores  fub  dio  ali' 
quandiubabendacavillatuc.  Tum. 

38.  V 


A  C  tUS    tr.    SCENA   VlL  J47 

Tn  ne  ais  impudentem  me  elTe ,  ip(a  qux  fis  ftabuliim  flagicii  ? 
PH.Dic,  amabote,  ubieftDinarchus?  Ge.  domi.  Pn.dic 

obhiEcdona,  qux 
Ad  memifeiit,  me  illum  amare  plurimum  omnium  homi- 

num : 
Ergo  meumque  honorem  illum  habere  omnium  maxumum  i 
5  5  Atque ,  ut  huc  veniac ,  obfecrare.  Ge.  ilicet.fed  quis  nam  illic 

homoeft, 
Qui  ipfus  fe  comeft ,  triftis ,  ociilis  malis  ?  animo  hercle  horao 

fuo  eft  mifer , 
Quifquiseft.  Ph.  dignuseftmecaftor.  Ge. quideft?  Pn.noa 

novifti,  obfccro? 
Qui  illic  apud  me  erat ,  huj us  pater  pueri illic  eft.  ufque  ad  jen- 

taculum 
Juffic  ali.  maiifi,  aufcultavi ,  obfervavi.  Ge. quem     fu^^rnanS/i-cJJ' 

pernam,  tavi,  obicrvavi. 

40  Novi  hominem  nihili.illic  qua^fo  eft  ?  Ph.  illiceft.  Ge.  me  iii- 

p  tueturgemens. 

Traxitexintimovenrrefufpirium.  hocvlde,  dentibus 
Frendit:   icit  femur.  num  obfecronam  ariolus ,  qui  ipfus  (^  . 

verberat  ? 

St.  NunG 


5  8  •  VfqUe  ad  jentdculum.  ]  Jentdctt- 
turn  primus  erat  cibus  apud  R.on3anos  , 
ut  apiid  Gra;cos  d-A^^ti-ncrijj/.  :  quem 
{cc\\izbdit\ix  Prandium:  dsinde  Vefpema  : 
polhemo  Cana.  apud  Grxcos  ag^gt/v ; 
deinde  lezui^o-iJ.dL;  poftremo  SeiTrvo)/. 
Queritar  igitui  hic  Phronefium  ,  Mili- 
tem  aluiflepuerumufqueadjetitaculuni 
duntaxat.  Lamb.  Quid  iitufifue  adjenta- 
tulum  t  quod  habentveteresedd.  autrt^ 
nc7dcK/M»3,utlegunt!ibri,iuxtafciocum 
ignariflimis.  Divinent  qui  meliores  e- 
runtarioli  ^egenduminrequentiverfu, 
finelacunac  nota,  cjuem  pemovthominem 
nihiti.  Sic  fuprain  Auluiaria,  ut  matro- 
narttmfadA  permvit  probe.  Salm.  Vftjue 
adjentaculumS]  Depolitus  5c  hic  concla- 
matuslocus.  Scriptus  alter,  ufque  ade- 
£iaculum.'  2ihQt  ufdjue  adjeCiaculum.  Quid 
li  hoc  fubmontiro  votabuli  lateat  no- 
anen  ioci»  unde  abfhis  miLesjuireiac, 


quod  natum  efiet  tolli.aft.  2.  fc.  4.  Narn 
huc  remijtt  nuper  ad  me  epiftolam ,  &c, 
Pro.^imumfcripturaeantiquacforetrw/^»* 
k  Pentapolijufit  ali.  Convenientem  len- 
fum  patiuntur  fequerltia :  rnanfi  &  ex^ 
fpeBavi  hominem,  aufcultavi  8c  audiens 
ei  difto  fui ,  obfervavi  quod  in  literis 
mandatum  eiat.  In  verbis  Getaz  nihil 
muto,  fed  prorfus  affentior  Taubman- 
notroefin  duplicem  efle:  quempernan^ 
novi  hominem  nihili ?  id  eft  ,  quemnani 
pernovi.  To naw quidem  fipifiime  Plau^ 
tusfic  fepaiatabeo  cui  cohzret.  Et  fo- 
lentidem  facere  tcJ>  per  in  aliis»  Sic/^ef 
mihigratum.  Gronovius. 

4.2.  ^riolw.']  Turneb.  Hariolumhic 
abfolute  pro  furiofo  accipit :  quod  ii  fo- 
leantfeinterdura  male  mulcate.  Grute- 
lus,  prodivinante:  talisenim,  inquttj 
eorumhabitus:  utpatetex  iis  ,  quaede 
miniftiis  matris  deum,  an  Ifidis,  nar- 
M.sa  z  Wt 


J4S 


T  R  V   C   U   L  E   N   T  U   S^ 


St.  Nunc  ego  meos  animos  violentos ,  meamque  iram  ex  pe- 

6lore 
Jam  promam.loquere:unde  esPquojus  es?cur  aufus  incIementeE 
4)  Mihi  dicere?  Ge.  lubido  eft.  Sr.  illuccine  mihi  refpondes  ? 
GE.Hoc.non  ego  te  floccifacio.ST.quid  tu?  cur  auia  es  alium  te 
Dicere  amare  hominem  ?  Ph.  lubitumeft.  Sx.  ain  tandem? 

iftuc  primum  experiar. 
Tun'rantillidoni  cauila,  olerum ,  atque  efcaram,  &  pofcarum, 
Msechum  malacum,  cincinnatum,  umbraticolam,  tympa- 

notribam 
50  Amas ,  hominem  non  nauci  ?  Ge.  quas  haec  res  ?  meone  hero 

tu,  iniprobe, 
Maledicere  audes ,  fons  vitii  &  perjurii  ?  St.  verbum  unum 
Adde iftoc.jam  hercle ego  te  hic hac offatim coniiciam.  fJ-^°^; 

Ge.  range 
Modo  ,  jam  ego  te  hic  agnum  faciam,  6c  mcdium  diftrunca- 

bo.  (i  tu 
Ad  legionem  bellator  clues ,  at  ego  in  culina  Ares. 
5  5  PH.Sia-quom  faciasjadventoresmeosnonincufesiquorum  mihi 

Dona 

jatApu!.  8,  Met.  Scveto  etlamde  belle-  r  nes  torquebantiir.  hinceum,  quifepein 

narjis&c  fanaticisaci:ipitPafl'erar.  Taub-\  eoper  tormenta  cruciatus  fit ,  vocatur 

Tnamwe.  \  tympanotrtba.  Turn,  Sed  iioclocum  heic 

48.  rofcarum.~\   V.  N.  MiU  3. -• -3.    j  non  habet,  ubimalacusaliquis  defcribi- 

45».  Malacam.^  V.  N.  Bacch. a(St:.  i.     tur,cui tympanumconvenit. Gi^w^er. 

fc.  1.^1.3  8«   Vmbraticolain.\  Vmbrati-\        50,  Ojfattmconjiciam.\    Sciibendum, 

cela  hic  dicitur  nioliis ,  quiinumbrofis  1  addeijloc ,  jamhercLeego  tehicoffaiim  offi- 

locisdegat,  nec  Sokm  pulveremqucut  1  ciam,  uthabentlibri,  hocel\,  d)dL7r^~ 

homines  miiitaresjteriefolear.  Turneb.  \  ^oucu.  Oj^c/<tw  pro  conficiam.   Sic  au- 

Cutcul.  ^^..i..  i,St  hicme  hadieumbrati- \  tem  apud  Ariftophane.ll  in  Sto^.Awcf^s- 

eiu  derifefit.  Juvenal.  {  Q^ict^ilcrziic.    U^S-iv  fx^voy.  ne/L^^d  cnvii 

Sed  genm  ignavumt  tjtiod  teCio  gaudet     Tltjj  otprijuiv  n  ^Qp^creig.    Salmaf. 

&  umbra.  }       54.  /«  culina  ^res.~\     Geta  e  culina 

lta.Vmbratiitii  do£lor,  apud  Petronium  !  veru  allaturum  minatur.  Varro:  Si  mn 
eftfcholafticus.  Tacituslib.  14.  Annal-  !  plu^teficulorum  offenderu  quam  in  cajlra- 
jiudiainumhraeducatd ,  id  eft  .•  in  Schola  to  pecorein  ^^pulia  ,  vincornontffe  mafcu- 
declamatoria^  ut  l^ichena  explicat.  Ita  ',  lum  ^rcm.  Probaveris  ipfum  Martem 
Vmbratilu  miles ,  PimnnsttioWh.  iS.Vm-  non  efleMafculum,  Proverbialiterdixit. 
braticumnegotium,  Agell.  lib.3.T.T<t?i^«7.  Quidenim  magis  mafculum,quamdeus 
Tympanotribum,']  Tympanotriba  hicener-  belli  praefes,  &idem  Veneris  maritus? 
vatus  &  cffa:min3tus  eftj  quaks  erant    Palmer. 

Cybel^E  facerdotes  ,  &  exiedii  Matris  1  55.  KJdventores  meosnonincufesr\^d- 
deum  ,  manibus  tympana  pulfanies.  1  T-fwfsrej,  in  cauponis  &  diverfcriisho- 
Etiam  apudGrzecos  in  tynipano  hoiiii- !  fpiies :  apudfcoita,  qui  lei  caufa  veni- 

bant. 


AcTUS  IT.   ScENA   Vir.  549 

Dona  accepta  &  grata  habeo  j  maque  ingrata ,  quas  abs  te ac- 

cepi. 
St.  Tunc  pol  ego  &  donis  privacus  (um ,  &  perii !  Ge.  planc 

iftuceft, 
Quid  nuncergo  hicodiofe  es,  conFelTus  omnibus  reus  ? 
ST.Periiherclehodie,  nidhuncateabigo!  Ge.  accede  huc 

modo, 
^o  Adihucmodo.ST.etiam,  fcelusviri,  minitare  ?  quemego 
Oiiatim  jam,  jam,  jam  concipilabo.  quid  tibi  hunc  ventioeft  ? 
Quid  tibi  hanc  adirio  eft  ?  quid  tibi  hanc  notio  eft ,  inquam, 
Am  icam  meam  ?  emoriere  ociiis ,  fi  manu  niceris.       tmbnlus."''' 
Ge.  Quid,  manu  nicerim  ?  St.  fac  quod  juifi.  ma-      viam''^- 

ne.  jam  ego  te  hic  '     ^'^''"'- 

^j  Oifjitim  conficiam.  GE.occidi?  optumum  eft.  captio  eft:iftam 
Macha^ram  longiorem  habes ,  quam  haec  cft.  (ed  verum 
Sine dum  petere ,  fiquidem  belligerandum  eft recum. 
Ibo  domum  ego  tecum ,  bellator ,  arbitrum  aequom  ceperim, 
Sed  ego  ceftb  me  hinc  amoliri ,  ventre  dum  ialvo  licet  ? 


bant.  &  ita,  praeter  alios ,  Apulejus  & 
Petronius-  Palm. 

6i.  ConcipiUbo.~\  Feftus :  Condpilafli  y 
diduni  a  Hnivio ,  pro  ,  corripuijfi&invo- 
/4/?».  AdquodScalig.  Concipilafti,  idem 
ac  compilafti :  ut  feciprocui ,  reprocus  :  re- 
ciperare,  reparare:  incitegere ,   integere. 

6z.   Haticaditio.']  VideN-Epid.  aik. 

Z.  2. 

63.  Manu  yiicerii ."]  Nicere,  a  quo  de- 
duftum  c&niiiare,  quod  nufquam  alibl , 
quod  fciam ,  reperitur,  fignificat  fignum 
facere:  ut  manum  movere,  aut  eami- 
nari.  Turn.  Cum  alibi ro  nicere  non  fit  in- 


venire,  putabam  legendum  y  manu  iceritp 
id  eft ,  li  manu  tetigeris.  lcere,  percutere, 
inquitFeftus.  Boxhorn.  ' 

65.  Occidi!  eptur/jum eft.l^^LipHus,  9C- 
cidiopt.  pxo  occedi.  Sedcontrarium  vulc 
iervus,  abire  potius  quam  obviam  ire. 
Gruterus,  occidet.  Foite:  Concedi  optU' 
mum  eft.  quoveibo  paflim  pro  fiipplici 
utiturPlautus.  Captiv.  3.  4.25-  Deinde 
malim  :  fedverumftnedomo petere.  Deni- 
que  :   Ibi  demum  ego  tecum,  Gronovius. 

69.  Ventre  dum  falvo.']  Quem  ,  nifi 
aufagio,  MilesmachaeraperfolTurus  vi- 
detur.  Lamb. 


AcTus   Secunpi    Scena    Octava, 

PHRONESIUM,  STRATOPHANES. 

DAtin  foleas  ?  atque  me  intro  a6butum  ducite : 
Nam miiii  de  vento  mifers:  condoluit  caput. 

St.  Qiiid 

D.AtinfoleM.']  Romani  non  fole-  vertitCicero  Verri,  quodfoleatusfuerit. 
4  nt  in  publico  uti  foleii  i  fed  Stetit,  inqint,  foUatus  Prator  pop.  R.  cum 
vel  m  triclinio  5  vel  incabiculo:  verum  pallio  purpureotunicai^uetaUri :  dciribu- 
foiis  calccis.  atque  eade  cauITa crimini    lisconviva,  apudHorat.  i.  Ep-  ii-z^rft 

\  Mm  $      *  /«t 


jjo  T  1  u  e  t;  L  E  N  T  ^  s, 

St.  Qm^  mihi  futurum  eft ,  cui  duae  ancillae'  dolent J 

Qiiibuste  donavi  5  jamne  abiiiti  ?  iiem  ,  (ic  datur ! 
5  Quopadloexcludis?  quaefo  potin  planius , 

Qnamexclurusnuncrum?  pulchre  ludificor.  finc. 

Quantillo  mihi  operenunc  perfuaderi  poteft , 

Utego  fufFringamhifce  talostotisxdibus. 

Num  quippiam  avarum  mutat  mores  mulierum  ?  ^lf'  avarutn m ad* 
I  o  Poftquam  filiolum  peperit ,  animos  fuftulit : 

Nunc,  quafi milii dicat ,  nectejiibeo,necveto 

Introireinaedis.  ategonolo,  nonea. 

Egofaxodicatme,  in  diebus  pauculis , 

Crudum  virum  cik,  fequere  me  hac.  verbum  fat  eft. 

j»&«i/M/o/(?<tJ.- &convivatorNafidienas  (      4.  Hernjicdatfir.']'^.'^.  Men^chm* 


2.  Sat.  8.  folea>{  pofcit.  meretricula  apud 
Plant.  puerperam  mentiens,  filea^  pofcit. 
aft.  ^.4.  &8.  Omninoque  foris  folca 
jnuliebre  potius,quam  virile  calceamen- 
tum  Iiabebatur.  CatullusdeLesbia: 

— •  aT^uta  confiitit  infote^. 
Tu?n. 


aft.  4.  2. 

8.  Htfcefujfringam.l  V.  N.  Mil.  2.  3» 
14.  Crudum.]  Impotentestifnscnndnm 
&inhumanum  fignificat.  GlofTographi 
explicant  c^/jJv.  &  fic  Latini  interduin 
critdum  ^ccipvjnt  pro  duro  &  inexoiabi"^ 
li:   uthocloco.  I.Gul.^ 


ACTUS  TERXn    SCENA  PRIMA, 

STRjABAX,    ASTAPHIUM, 

RU  S  mane  dudum  hinc  ire  me  juHit  pater , 
Ut  bubus  glandem  prandio  depromerem. 
Poftilloc  veni,  quam  advenit  (fi  Dis  placet) 
Ad  villam  argentum  meo  qui  debebat  patri , 
5  Qui  ovis  Tarentinas  erat  mercatus  de  patre. 
Qaa^rit  patrem :  dico  elle  in  urbe.  interrogo , 
Qtjid  eum  velit ,  homo  cuminam  fibi  de  collo  detrahit  3 
Minas  viginti  iiihi  dac.  accipio  lubens, 

Condo 

Vbns'].  Bubus  glandem  in  pabu- j  Crumenamenim^collopendentemge-I 
lumdederunt  veteres :  uc  docent  j  rebant.  Indeeft  decoUare:  quod  propile 

demarfupiodicitur,quodcolloabell& 
perit.  indefumiturproo/';)f«&2:  utcum» 
fpemdecollare,a,\tYaito.  Cafaub.  Sedvide 
Captiv.  3.1.37.  Cruminamf:ii  de  coUo.  3 
Foite,  ibi,  Sciiveiius. 

S>.P<r- 


Catoc,  S4'  &(So.  Bubaicibariaannuain 
jugaftngula  lupini  modios  CXX.  autglan- 
du  modios  CCLX.  Et  Columella  lib.  6. 
^.3.&.lib.  ir.  c.2. 

|.  ^rtt^^t^Oi.m  fki  de  i}o{h  detrahit.'] 


A  C  T   U  S      III.    S   C  E  N  A      II  5P; 

Condoincrnmenam.  illeabiit:  egoperperas,  minas 
i  o  Oves  in  crumena  iiac  in  urbem  detuli. 

Fuit  edepol  Mars  meo  periratus  patri : 

Nam  oves  illius  haud  longe  ablunt  a  iupis. 

Nunc  ego  iftos  munduios  urbanos  amaiios 

Hoc  i6lu  exponam ,  atque  omnes  ejiciam  foras. 
i;  Eradicare  elt  certum  cumprimis  patrem , 

Poftidlocorummatrem.  nunciiodie efferam  ^elram?*"'" 

Ad  hanc  argentum  ,     quam  mage  amo  quam  matrem 
meam. 

Tat!  ecquiseft?  nullaeft?  ecquis  aperit  hoc  oftium  ? 

As.  Quidiftucalienumeft,  amabo ,  miStrabax: 
10  Qiii  non  extemplo  intres  ?   anne  oportuic 

Ita ,  te  quidem  qui  es  familiaris  ?  St.  ibitur. 

Ne  me  morari  cenfeas.  As.  lepide  tacis. 


9.  Verperas,  minaf.l  Ita  Scaliget  in 
Conjedianeis,  ad  illud  Varronis  lib.  z. 
'DeKeK\i&.  ovemTninam ,  tde^y  ventre 
glabro.  Ergo  mina  ovis  eadem,  qux  apica. 
^pica  Grxcum  eft :  a.7rei}i.^ ,  hoc  eft  , 
glabra.  nam ,  Treia®^  &  ynx.®^  in  neu- 
tto  ,  idemquod  wojc®'  mafculino.  T^er- 
pere,  funt  4t';^§M9o<.  Scal.  Legendum : 

i egopropere  minof  Ovit  in  erumena 

hacin  u.d.  de  pecunia  enim ,  ideft,  dc 
illis  viginti  minis,  quas  pro  ovibus  ac- 
ceperat,  itautdeovibusloquitutreadem 
urbanitate,  quavigintiitem  minas  pro 
alinis  acceptas  vocdita/inos,  A(in.a£t.3.2. 
Simul  autera  eo  alludir,  quod  oves,qux 
ventrem  pilofum  non  iiabent,  vocabant 
ovesmimu,  ^ut apicai.  Erant  illaz  igitur 
Tphncoves  min* :  neque enim pilofi funt 
nummi.  Quod  autem  fequitur:  Fuitede- 
pol  Mars  meoj  &c.  inde  di(itam  eft:quod 


lupas  Marti  facras  putabant.  Unde  §c 
i  hujusurbis(Rom2)conditores,quodi 
Marte  geniti  eflent ,  aluifle  dicitur  lupa. 
Lupoi  etiam  vocabant  meretrices ,  a  qui- 
bus  non  longe  abefle  dicit  eas  ovcs» 
quasipfctunc  in  crumena  ferebat.  M«- 
retfii. 

13.  ^majios.']  Hic  verfus  Diomedl 
in  mentem  fuit ,  quam  fcripfit :  Item  ab 
^mo  veteres  inchoadvo  modo  dixerunt  ^- 
mafco.  unde  &  ^majioi  amatores  dicehant: 
ut  Pl.Truc.jucundulosma/ios.  ubi  »»««- 
^«/<?j  hincemendandum.   Doa;^. 

14.  Hoc  i£iu  exponam.~\  Hac  pecunia 
exturbaborivalesmeos.  Nota,  Exponere 
idu  y  pro,  loco  movere,  de  gradu  dejice- 
te.  Caf  ad.  4.+.  P^ne  expoftvit  cubito. 
forfan^ludatoribus  tranflatum.   ^cid, 

11.  1{e  me  morari.  ]  Vide  Notas  Mil. 
a^.  4- 7-  10. 


AcTus  Tertii   Scena  Secunda* 

STRATILAX,    ASTAPHIUM. 


MIRUM  videtur,  rud  herilem  fiiium 
Stcabacem  nonrediifte ,  nifi  (i  clanculum 
Collapfus  eft  liic  corruptelam  fuam. 

Mm  4 


A^Jam 


T  R  u  c  u  I.  B  M  T  u  s;     . 
As. Jam polillic me inclamabit j  {iafpexerit. 
5  St.  Nimio  miniis  fevus  jam  fum ,  Aftaphium ,  quam  ful  2 
Jam  non  (um  T  R  U  C  U  L  E  N  T  U  S :  npli  metuere. 
Quid  vis  ?   As.  quid  >   tuam  exfpedo  T  R  U  C  U  L  E N^ 

TIAM. 
St.DIc;  imperamihi,  qoidvis,  &  qiio  vis  raodo. 
Novos  omnes  mores  habeo ,  veteres  perdidi. 
[xo  Velamare  pollum ,  veljam  fcortumducere, 
As.  Lepide  mecaftor  nuncias.  fed  dic  mihi , 
Habent  ?  St.  parafitum  te  fortafle  dicere. 
As.  Inteliexifti  lepide  quld  ego  dicerem. 
St.  Heus  tu ,  jam ,  poftquam  in  urbem  crebro  commoveo , 
[^  j  Dicax  fiim  fa6tus ,  jam  fum  cavillator  probus. 
As.Quidideft,  amabo?  iftsecce ridicularia 
Cavillationes  vis  fortafte  dicere  ? 
.  St.  Ita,  utpauxillumdifferatacavillulis.  «  S^^iifbSis/ 

As,  Sequere  intro  me,  amabo,  mea  voluptas.  St.  tene  hoc  tibi 
20  Rabonem  habeto,  mecum  ut  hanc  nodem  fies. 
AS'  Perii !  rabonem  ?  quam  elTe  dicam  hanc  beluam  ? 

Qula 


iz.TY  >^hent;  &c.']  Omnino  legen- 

As .  Lepide  mecajlor ,  fed  dtc  mihi. 

Haben'?  St.  faraftum  tefortajje  dicere.' 
Ita,  inquam  ,  {cnhidebet,pio habent.  Di- 
xsrat  Stiatilax  >  novos  omnesmoreihaheo, 
■veteres  perdidi.  Vix  credula  Aftaphium 
lem  itafchabereutmemorabat ,  inter- 
rogatanverehaberet  novosrriores.  Sed 
dicmihihahen't  Verumneeftquod  dicis, 
habcfneveteresmores?  Stolideargutus 
iufticus  Strabax ,  quafi  videretur  intelli- 
gere  quid  illa  vellet ,  refpondet ,  Parafi- 
tumtefortajje  dicere.  Fortaflean,  inquit, 
petisan  Parafitum  {labeam.Profufi  enim 
&  difToluti  adolelcentes ,  parafitos  habe- 
banr.  Salmaf. 

1$.  Cavillator.']  Hos  verfas  in  vitio 
^fle,  manifcfta  res  eft  ex  fequentibus. 
B.ufticum  enim  illum  yerbum  aliquod 
|bfurde  6c  imperite  pronunciafle ,  patet 
exeo,  quod  urbahaancilla  quafi  divi- 
liandoroentcmejusperfequitur.  Adde  , 
«uod  iecuHdus  yeifasin  legem  jambici 


trimetri  committlt  fyllaba  abandanti. 
Muretus leg.  cencebat,  (ita  enira  fermo- 
neabipfoaccepi.) 

Dicaxfumfa6iti^  ijamjtim  vtUator  pr..o~ 
htu. 
Rufticum  enim  illum  truncafle  cspita 
didionum  patet.Probo  iSJ^/^^ej/.V^xt^- 
rim  raraen  leg.  jam  fumcauliator probus. 
Namhominem  avilla&  rure  fumpfifie 
quiddamdecopiadomeftica,  &adcau- 
las  ovium  fuarum  alludentem,  cautiato- 
rem,  pro  caviUatorem  dixifle,  quidni  pro- 
babile  fit  ?  Et  ad  hoc  exempium  verfurU'  i 
illum  e  fequentibus  emendaiim  :  qui 
catteroqui  mirefrigct, 

Itautpaxilium  differatacaululiii 
quorufticus  quafi  'nvf/^Koyei  fuum  il^ 
lud,  Cauliator.  Lipf 

16.  IJlscce  ridicularia.~\  Ha^C  Strati- 
laci  tribuenda  :  ut  explicet  >  &  quidera 
concife  &:  fatis rufticc,  quid  velit :  nem- 
peiftajc  ridicularia  unde  mentem  ipfiu^ 
demumpercipiensancilla.  fubjici?:  CA" 
viSatfonesforttifedtcff.  Fiftor,. 


ACTVS    IV.   SCENA  t  55-5^ 

Qulntuarrabonemdicis?  ST.ARfaciolucri: 
Uc  Praeneftinis  conia  eft  ciconia.  ^  , 

As.  Sequere,  obfecro,  St.  Strabacem  hic  opperiar  modo  / 
45  Si  ruri  veniar.  As.  is quidem  apud  nos  eft  liic  Strabax :     ^ 
Modo  rure  venit.  ST.priufne ,  quam  ad  matrem  (uam  ? ' 
Heu  edepol  hom.inem  nihili !  As.  anne  autem ,  ut  ibles  ? 
ST.immoniliildico.  As,  iintro,  amabo,  cedomanum, 

■.   St.  Tene  in  tabernam  ducor  devorforiam  > 
3  o  llbi  male  accipiar  i-nea  mihi  pecunia, 

23.  Co«/d.  ]  Taxat  Prsneftinos ,  ut  [  bio  ,  HiflrkutiM  Tertulliano.  Neque 
iualeLatinos.  Taliafant,  5yr;\«pro»^/^  enim  litrer«  folum  detradia;  veteribus, 
^ria:  Spaniapio  Hifpa^iia:  utdifciiDUS  I  verum  etiam  fyllabac  integcs.  Mettr- 
^xCapella  &  GloiTario.  StriculU  Arno-  \fiw. 

ACTUS  QUARTI  SCENA  PRIMA. 

D    I    N    A    R    C    H    U    S.. 

NEQUE  gnatu'ft,  neque  progignetur,  nequepoteft 
reperirier, 
Cui  ego  nunc  didum  aut  fadum  melius  quam  Veneri  velim . 
Diimagni!  utegoktusfum,  &  laetitia  difFeror !  ita 
Ad  me  magna  niinciavit  Cyamus  hodie  gaudia :     ^^*"/-  QetaiKeus. 
j  Mea  donadeamataacceptaque  habita eile  apud  Phrone(ium. 
Cnm  hoc  jam  volLipe'ft,tum  hoc  nimio  magnce  melliniae  mihi: 
Militisodiofaingrataquehabitajtotusgaudeo.  - 

Meapilaeft:  fi  repudiaturmiles,muliermecumpetit.  cmn'^N 

Salvus 

<5-  \  if^i/»/<e.]  Dulcedinifeavohipta- 

IViti.  L. 

8.  Meapilaefi.']  Illud,  meapila  efi, 
proyerbialiter  didum  &  venufte.  Et  rae- 
letrices,  qu$fepublicant>  tanquampi- 
Isefunt.  NaeviusTarentilla: 
—  ^f.tajt  in  foro  pila. 

Ludens  datatim  dat  fe  j  &  C6.mfnunern 
facit. 
Aut,  fi  non  ipfas  pilaej  qua(i  ludunt  pila. 
Undc  illudAfraniij  Datatimuxorerit  ut 
ludM,  (id  eft.uxorem  tuam  vulges,)  tan- 
quam  depilaloquatur.  EthocPorapo- 
nii :  ^od  ille  dicit ,  cum  datatim  in  le£io 
tsium  lufi :  tant^uam  de  eaj,  qua  cum  lu- 


dss  pila.     Orut. 

9.  Salvut  fum,  &c.']  Grajca  iftafunt 
Latinis  literisfcripta  ,  ita  vcro  resfcri- 
benda  :  ——pau,  eurieni. 

Salvitf  fum  ejtiia  pereo  fi  non  pereamipaui 
Dicitamatot  Dinarchus,  fe  falvum  cf- 
fe ,  id  eft ,  Phronefium  fuam  pilam  efie, 
quia  percat,  abre  nimirura,  quamfettl 
jufleiat  ad  meretricem.  Addit,  fi  non 
peream,  fcilicet^re,  pau ,  e» ,  ri,eni: 
Trali  ^j' pei ,  >ivi-  De  fe  quicquam  ad- 
verfi  dicere  religio  fuit  Dinarcho,  ne 
omen  fiat :  utitur  itaque  )>;m(nec—Aci  , 

i    ^^      filiKiTaLf     Jh^ifiS      Cins-c-iv        hJiV, 

Dicititaquefibi  ipfi  77C4Li,  id  eft»   defi- 


T  il  tr  c  u  E  k  li>t»i"tf  Si 

Salvusfum,  quiapereo:  fi  non  pereani ,  plan.e  intereamj 
'lo  Nunc fpeculabor  quid ibi agatur :  quis eatihtro  ,  qui  foras 
•   Veniat:  proculhincobfervabo,  meis  quid  fortunis  fuat : 
Quia  nihil  habeo ,  unum  animos  movit  mihi  j   omnia  aeam 
precario. 


nejAT^eJ,  bene  eft,  &resexvoto 
animique  fententia  fuccedit,  mea  pila 
eft,  Phronefium:  hi  y  (dvji  n^  ivtgi) 
juseft&xquutn.  Namdona  abilloac- 
cepetat  Pbtonefium  non  paenitenda.  Pe~ 
titus.  Tlane  inteream.]  Efuriam  pro  ve- 
terile^lionehic  locum  habere  non  po- 
teft.  Perditus  adolefcens  quiperniciem 
ac  damnum  fuum  quxrit ,  gaudet  repu- 
diatum  militem  utipferecipiatur.Qjuod 
fi  fiat ,  ita  fe  falvum  futurura  ait ,  ut  ta- 
men  ccrto  fit  periturus.  Salvmfum,  quia 
fereot  quiapereo  &  addicor  mcretrici. 


[  falvus  ium.  Si  non  peream  ,  plane  inta-. 
ream.  Ita  reftituit  Lambinus,  meliore 
[ariefenfu  quam filegatur efurjam,  Nam 
hicamatora  meretrice  quam  amabatr 
rejeftus  non  poterat  efiitiem  timere. 
Immo  meretricem  amando  &  dudian- 
do  ,  ei  malo  magis  obnoxius  fuinet. 
Proeolibri  habenr,  p&neuriem.  Exquo 
nihilfacere  certi  poflum.  Divinent  fa- 
gaciores.  Sequenti  verf  legendum  eft  : 
Ohfervabo  meii  quid  fortunu  fuat-  Scri- 
ptumeratw/W  pro  meis.  unde  fa^um, 
»»i7tfT.  Salnaaf.  - 


ACTUS     QUARTI.    SCENA    SeCUNDA. 
ASTAPHIUM,    DINARCHUS. 

LE  P I D  E   efficiam  meum ,  hera ,  ofEcium :  vide  intus 
modouttutuum 
Item  efficias.  ama ,  id  quod  decet ,  rcm  tuam  :   iftum  cxi- 

nani. 
Nuncdumiftilubet,  dumhabet?  tempuseireifecundes; 
Prome  venuftatem  amanti  tuam  ,  ut  gaudia  compares. 
5  Ego  intcrim  hic  refticrix  his  prsiidebo  j  ifte  dum 
fic  faciat 

Domum  ad  te  exagogam:  nec  quenquam  interim  iftoc  ad  wos, 
Quilitodio,  intromittam,  tupergeutlubet.  ludin  iftos? 

D1.Q1U 

rem  paternam  domb  ad  te  expoitet.  L. 


Scd.  Ego  inte- 

rimhic  rei  tri- 

ticese  praEfidebo, 


i.  "17  Ireifecundei.']  Id  eft  tempus  eirei 

xL  accommodes. 

4.  Gaudia  comparet.']  Ilunc  verfum 
multis  modis foliicitarunt ,  ut  perverte- 
rent  viridofti,  qui  vimvocis  i\l'\us  com- 
pares  parum  attendebant..  nam  reftum 
eft,  amanti  gaudia  comparare  ,  ut  ma- 
lum  &  dolorem  inimico  comparare ,  ita 
&  cemparare  hoc  loco  ut  tb^cf.m,^<i-- 
^eiv.  GlolTae;  comparaty  }(^-m.aH,&ja.^ei. 
Salmsf 


7,  Ludin'  ifos.~\  Q^d  de  hoc  loco 
femper  exiftimavi,  dicam:  fcribendum 
videri^  tuperge,  ut  lubet  lud"  ijios ,  aat 
ludiftas.  Modus  fane  carminis  non  po- 
ftulat  aliter:  cui  numeros  reftituere  hinc 
a  me  non  feniienti  difficile  fit.  fed  &  oc- 
cafiomendiex  eo  apparet,  quodperli- 
bros  vulgatur,  ludiifto  ,  aut  tudin  iftos. 
Neque  fane  iUaleviorafunt,  quaea  Ci-» 
ceronereferuntur  inDeOratore,  vafat' 


$.  Domumexagogam.~\  Id  eft,    dum  \gentiis,  papcrimbHf^teCiifra^Kt  omnimo' 

■  '  dit* 


1  A  C  T  0  S    IV.  S  C  E  N  A    It 

"  Di,Quieftifl:e?  eja,  Aftaphium,indica:quiperit)As.ama* 

bo.  hiccinem 
Eras  ?  Di.  moleftufnc  fum  ?  As.  nunc  magis  quam  fuifti.  nam 

nifi  qui 
lo  Nobis  ufu  eft ,  nobis  moleftus ,  fed,  obfecro,  da  mi  operam,ut 
Narrem  quxvolo.  Di.  nam  quid  eft?  nummearefert?  As. 

nonmu.  ied 
Intus ,  bolos  quos  dat  I  Di.  quid  ?  amator  novus  quifpiam  ? 
As.  Integrum  &  plenum  adorta  eft  thefaurum.  ^^»i>.  adepta. 

Di.quiseft?  As.eioquar. 
Sed  tu  taceto.  novifti  tun*  hunc  Strabacem  ?  Di.  quid  ni  ? 
15  As.Solusfummamhabethicapudnos.nunciseft  fundus  nobls, 
Animo  bono  malercm  gerit.  Di.perii  hercleego  idem.  {^,^,1^!"' 
As.  Stultus  cs ,  qui  fada  infe6ta  facere  verbis  poftules. 
Thetis quoque  etiam  in  lamentando  lellum  fecir  filio.  w/.iaufum. 
Di.  Non  ego  nunc  intro  ad  vos  mittar?  As.  qui  dum  quam  mi- 

les  magis  ? 
^o  Di.  Quia  enim  plus  dcdi.  As.  plus  enim  es  intromiftlis ,  cum 

dabas. 
Sine  vicillim,  qui  dantoperam,  ob  id,  quoddant,  operls 

utier. 
Literasdidicifti:  quandofcis,  finealiosdifcere. 
Di.  Difcant ,  dum  mihi  argumentari  liceat ,  ni  obli- 

tusfiem, 

Quod  dedi.  As.  interea  maglfter  dum  tu  commentabere,  J^;;?.^,  - 

Volt 


oblitus 
fiem. 


iU,  Palmeiius.Fortelegendutn;  Taper^ 
ge  i  utMet,  ludointjlo.  Boxhorn. 

8.  gluiperit.']  Ineptifllme  Lamb.  ex- 
plicat,  an  potiusimplicat.  Senfusplanus 
eft:  Dicmihiquis  ille  eft,  quem  apud 
Phr.  efle  dicis  ?  Quis eft,  quiperit?  nam? 
uttuquidemnunc  verbafacis,  perditus 
eft.  Ptpr. 

I  r .  Nam  quideji?ks.  nen  mu.fed,&c.'] 
Senfum  non  inelegantem  elicio  muta- 
tionenonmagna  : 

DI.  Nam  tjuid  efi  ?  num  mea  referti 
xAST.  nonmu.  fed 

Intus  h. 
Cum  ancilla  operam  Dinarchi  pofceret 
9(iaudi«;ndum3  illefpeians  defeiUiali- 


quidmandatura,  &forteab  amica  ex- 
fpeftariadventumfuum.  Quid ,  inquit, 
reieft?  an  aliquidad  me  pertinet  ?  Re- 
jiciens  tam  ftultam  urbanitatem  puella  j 
Nihil  ad  te  ait :  fed  hera  mea  quos  lucij 
bolosnaftaeft!  Nonmu,  nihilum.Lu- 
cilius libr.  Satirarum  1 1 . 

Non  laudare  hominem  ejuem^uam:  nequi 
mu  facere  untjuam. 
Guilielm. 

15.  Soius  fummam.l  V.  N.  Men«ch. 
aft.  2.  3.  FundHf.  ]  Tundui  hic  pro  fru- 
ftuofifl[imispra:diis  capitur.  Et  optimie 
convenit  cum  Varronis  interpretatione, 

?ui  fundum  inde  diftum  aflerit,   quod 
undatquotannispluiima.  Nanniw. 

zi.Bent 


J.S^  : . '  T  R   U  C  U   L  E  N   T  V  JS, 

^jVoltinterimillaitidemcommentari.  bi.quid?  Asremacci- 
pere  identidem. 
Di.  Dedi  equidem  hodie  ei  qninqueargenti  deferri  mijias , 
Prsterea  unam  in  obfonatum.  As.  idem  iftoc  delatum  fcio. 
De  eo  nunc  bene  fumus  tua  virtate.    Di.  iiline  ut  inimici 

n*^I  Dowx.  mcz. 

Bona  iftic  edant  ?  mortuum  hercle  me ,  quam  ut  id  patiar  ma- 
velim. 

I  o  As.  M  A  y  E  L I M  mihi  inimlcos  invidere ,  quam  me  inimi- 

cis  meis. 
Nam  I N  V I D  E  R  E  alii  bene  efte,  tibi  male  efTe,  miferia  eft. 
Qui  I N  V 1 D  E  N  T ,  egent :  ilii  quibus  invidetur,  rem  ha- 

benr. 

Stultus  es.  Di.quideft?As*opperire.  Di.quidjam?  As.quia 
poi  mavelim. 
.    Di.  Non  iicet  de  obfonii  mna  me  participem  fieri  ? 
15  As.  Sivolebasparticipari,  auFerresdimidiumdomum. 
Nam  itidem  hic  ut  Acheronti  ratio  accepd  fcribitur , 
Intro  accipimus  :  quando  acceptum  eft ,    non  poteft  ferri 

foras :  '^ 

Benevale.Di.rerifte.  As.amitte,  fine.  Di.amitto      StS' 
intro.  As.adtequidem. 
"    DLlmmoiftocadvos.  As.irinonpotcft.Di.niminum  ^ii^i^ 
poteft.  ^        pati. 

'40  Experiri  fine.  As.  immo  opperlre.  vls  eft  experirier.      ^rfc  Sr 
Dicam  adefTe,  ni  occupata  eft.  Di.  refifte ,  heml     S 'f£'is^l' 
As.fruftraes.  Di.redin,  ^'•^'' 

An 


i8.  'SenefunjM.']  V.  N.  Menaechm. 
^ft.  3-  2.  20. 

3  6.  Vt  ^cheronti.  ]  Ut  Orcus  nan- 
l^uam  quicquam  eoxum  ,  qux  accepir, 
refirihit ,  id  eft,  renumerat  feu  leddit:  lic 
ncquemeretrix.  La.mb. 


vifam,  &fiiiIIoiiun3eft,  adterenun- 
ciabo.  Euntem  reliftere  adolefcens  ju- 
bet;  illa  ftuftra  eun^  efTe,  ait;  &  fi- 
mul,  ne  inhuraanior  videatur  ,  herili 
imperio  fe  vocati  domum  ait.  VU  efiex- 
:peririy  facetiffimediftum  eft.  nam  sa;- 
3P.  Irt  non  potefi.']  Scita  &  rerfuta  !  periundi  verbum  de  vi  proprie  iiicitHr, 
Aftaphiumnegatintroiriadheramfuam  |  five  ea  civilis  fit  judicii,  ftve  militaris 
pofre  pinarchum.  At  ego  esperiar  po-  armorura.  Bacchid.  an  ego  tecnm  expe- 
tius.ait,  &poirerae  arbitror.  immo  tu  riar  vi  majore?  Ter.  Eun.  O/^ma  priiu 
ppperire  potius,  refpondetilia.  nzm  €1  \  experiri  fapientem  auam  armu  decet. 
c.^periare,  viinfacies:  cgopotiusintus  j  Giut. 

45.  Lttdn 


ACTUS    IV.    SCENA   II.  55^ 

/.n  non  ?  As»redeam.  fed  vocat  me,  quse  in  me  plus  poreft , 

quam  potes. 
Di.  Uno  veibo  eioquar :  Mitdn'me  intro?  As.  mcndaxes, 

abi. 
Unum  ajebas ,  ied  tria  dixti  verba ,  atque  mendacia.     wf.ntidia. 

4)  Di.  Abiit:  intro  hinc  ivic.  ego  ut  hasc  mihi  patiar  iieri  ? 
Jam  hercle  ego  tibi ,  illecebra ,  ludos  faciam  elamorein via  s 
Qux advorfum  legeiTi  iccepifti  aplurimis pecuniam. 
Jam  hercle  apud  omnes  magiftratus  faxo  erit  nomentuum: 
Poft  id  ego  temannm  injiciam  quadrupli ,  venefica , 

jo  Suppoftrix  puerum.  ego  edepol  jam  tua  proba  aperibo  omnia, 
Nihili rae !  perdidi  omne  quod  fuit.  lio  impudens , 
Necmihi  adeft  tantiilum  penfi  jam ,  quos  capiam  calceos. 
Sedquidegohicclamo?  quid  limejubeatintromittierl 
Conceptis,  menonfadlurum,  verbisjurem,  fivelit. 

^ 5  Nugs  funt.SI  S JIMULOS  pugniscasdis,  manibus  plas  dolet, 
DENIHILO  illieftirafci,  qusetenonfioccifacit. 
Scd  quid  hoc  eft?  pro  Di  immortaies!  Calliclem  video  fenem^ 
Meus  qui  aftinis  fuit ,  ancillas  duas  conftridtas  ducere , 
Alteram  tonftricem  hujus ,  alteram  ancillam  fuam. 

30  Pertimui ,  poftquam  una cura  cor  meum  movit     «„1?^?!^'^"^* 
modo. 
Timeo ,  ne  malefa6la  antiqua  mea  (int  inventaomnia. 


45 .  'Ludos  fadam  damore.']  Id  eft  ,  pi- 


.  Perfa.  4-  4. 

,  Fio  impudens.']  Quirepofcam  qucd 


51 
iedi, 

S2.  ^.oscapiam,  <i^c.]  Non  ruftici- 
racis  tantumjfed  etiam  impudcntia:  nota 
rratj  calceis  inconcinnius  uti.  Vide  A- 


gell.  libr  i?.  cap.20.  Jam,  quibusmale 
laxuscalceus  hacrebat  in  pede ,  dici  foliti 
funtvi?;'  c%  Txhi>j.Ccicn  ,  id  eft  ,  «<U4r« 
ir.foccu.  Ovid.  Amoribus: 

l^ecvagHS  in  laxa  pes  tibipelie  natet, 

Sidonius : 
Laxopes  natet  altus  in cothurr.o. 
\  Cafaub. 


ACTUS        QUARTI       SCENA        TeRTIA. 
CALLICLES,    ANCILLA,   DINARCHUS. 

EGONE  tibimaledicam,  auctibi  adco  male  velim.**  iit 
animusmeuft, 
Propemodum  expertae  eftis ,  quam  ego  iim  m.itis  tranquilluf- 
que  hom.o. 

•  Rogi- 


Ijg  T  R  U  C  U  L  E  K  T  U  Sl 

Rogitavi  ego  vos  vetberantes  &  pendentes  fimul  i 

Commemini,   quo quicque  pado  iiitis  confell^ :  fcio. 
'  c  Hic  nunc  volo  fcire  eodem  padto ,  fine  malo  fateamini. 

Quanquam  vos  colubrino  ingenio  amb^  eftis  j  edico  prius, 

Nc  duplices  habeatis  linguas :  ne  ego  bilingues  vos  necem : 

Nifi  fi  ad  tintinnaculos  vos  voltis  educi  viros. 

An.  Vis  fubegit  verum  fateri ,  italora  Isedunt  brachia. 
I  o  C A.  At ,  fi  vemm  mihi  eritis  falDe ,  vinclis  exfolvemini. 

Di.  Etiam  nunc ,  quid  (it  negotii ,  falfus  incertufque  fum : 

Nifi  quia  timeo  tamen.  An.  ego  necquid  peccavi  fcio. 

Ca.  Omniumprimumdiverfaeftate,  hemfic:  iftucvolo. 

Neve  inter  vos  fignifiGeiis ,  ego  ero  paries.   loquere  tu. 
I  c  An.  Quid  loquar  ?  C a.  quid  puero  fadtum  eft ,  mea  SLT" 
quempeperitnlia,  rodadium. 

Meo  nepoti  ?  capita  rerum  mihi  expeditc.  An.  iftas  dedi. 

C A.  Jam  tace ,  accepiflin  puerum  tu  ab  hac.  An  .  accepi. 
CA.tace: 

Nihil  moror  prasterea.  fatis  eft  fafla.  AN.inficiasnoneo* 

CA.Jam  livorem  tutefcapulisiftocconcinnastuis. 
%o  Conveniunt  adhucutriufque  verba.  Di.  v^inifero  mihi  ? 

Mea 


0  S  verherantes.']  Puto  fcriben- 
dum: 
Rogitaviego  vosverberans  y  pendentesji- 
mut. 
Salmaf. 

^lfT.  verherantU  hoi  :  alter  ,  verberantU 
hdf.  legeigitur:  verberansamhM penden- 
tesfimul.  Gronovius. 

5.  Sine  malo.'^  Malum  In  Plauto  & 
Cicer.  frequenter  plagasfc  dolojcem  fx- 
gnificat.  L<iTigl. 

6.  ColtHbnne.']  Setpentino ,  aftuto& 
vsfro. 

8.  Tintinnaculos.  ]  Tintinnaculi  viri 
funt  qui  ferreas  coinpedesindebant  vin- 
ciendis ,  quiatintinnum  edebant,  dum 
easaccudercntpedibus.  Sinefabroutac- 
commodari  non  poterant  compedito- 
mm  pedibus,  ita  necrefolvi  fine  fabri 
ferrariiopera.  A  verbo  Trntiuo ,  nomen 
Ttntinax c^mti\cm  fonumdedit,  ut'^  hi- 
ho  hiha.x.  A  Tintiflnsx  autem  Tintinna»- 


culus,  ut  a  hihax,  bibacultis.  Hinc  Tintift' 
nacult  viri.  Sal.maf. 

r4.  Significetis.  ]  Nutu  ,  aut  niSt\x. 
Tauhm.  Ero  paries.]  Medius  inter  vos 
ftabo.  Lamb. 

16.  Ifixdedi.']  PfO,  ip,  fcil.  tonftficl 
Phronefii.  Tauhm. 

19.  lamtivorem.'^  Non  placet  expo- 
Ctio  Lambini,  ut  qux  fit  conrra  proprie-' 
tatem  verbi  concinnare.  &  cenfeo  hoc  co 
refpeftu  dici ,  quovulnera  cum  jamfa- 
nariincipiunt,  livorem  contrahunticum 
rehicantut,  non  jamlivere,  fed  cruen- 
tari.  Malimtamen  refcribere  levnrem» 
quavoceutiturScLucr.lib.  4. 

. —  tevsr  levors  creatur.  &  Plinius  itl 
chartaetiam  tevorem  fpeftariait.  Ut  di- 
cat:  ingenuaifta  confefiianeeffi-is,  ut 
fcapulaetuJB  qufijamplagisafpeix  ,  &» 
ut  aiibi  legi  tur,  ojiieata  fuist,  leves  fiant  i 
dum  fciiicet  piagi»  aovis  nou  c,s:citan- 
tiii,  Vifiorp  j 


ACTUS    IV.    SCENA    m.  jj^ 

Mea  nunc  facinora  aperiantur ,  clam  qiisE  fperavi  fore. 
CA.Loqueretu:  quidare  te  huic  puerum  juHic?  An.  hera" 

major  mea. 
CA.Quidtu?  cur  eum  accepifti.  An.  hera  mea  roc^avit  m« 

minor, 
Puer  ut  afFerretur ,  eaqueutcclarentur  omnfa. 
ajCA.Loqueretu.  quideofcciftipuero!  An.  ad  meam  heram 

detuii. 
Ca.  Quid  eo  puero  tua  hera  fecit  ?  An.  herce  mex  extempb 

dcdit. 
CA.Cuimalum,  hers?  AN.dua^funtifta?.  CA.cavetu,  nifi 

quodterogo,  nih 
Eaqnsexquiro.  AN.matcrfilia^donodcdit,  inquam. 
Ca.  Plus  quam  dudum,  inquam,  loquere.  An.  plus  tu  rogltas. 

Ca.  rcfpondc  ocius. 
3oQuidilia,   cuidonatus  eft?  An.  fuppofivit.  Ca.  cui?   An* 

fibi 
Pro  filiolo.  Ca.  pro  filiolo  ?  Di  obfecro  voftram  fidem , 
Ui  facilius  alia ,  quam  illa  unde  eft ,  puerum  alienum  parlt? 
Hasc  labore  alieno  puerum  peperic  iine  doloribus. 
Puer  quidem  beatus :  matres  duas  habet ,  8c  avias  duas : 
3  5  Jam  metuo ,  patres  quot  fuerint.  vide  fis  facinus  muiiebre ! 
An.  Magispol  hscmalitia  pertinet  ad  viros,  quam  ad  muliercs. 
Vir  lilam ,  non  mulier  pra^anatem  fecit.  Ca.  &  idem  e^o  iftuc 

Tubonaeicuftosfuifti.  An.PLUS  poteftquipkisvalet. 
Virerat,  plusvalebat,  vicit:  quodpetebat,  abftulic. 
40  Ca.  Etribiquidem  hercleidemattulic  magnum  malum. 
AN.Deiftocipfa,  etfi  tu  taceas ,  reapftexpertaintellego. 
Ca.  Nunquam  te  facere  hodie  quivi ,  ut  is  quls  cftet  diceres. 
AN.Tacui:  at  nunc  non  taceo ,  quando  adeft,  necefTe  efl 

indicem. 
,Di.  Lapideus  fum ,  commo vere  me  mifer  non  audeo. 

Res 

2J.  Mifior.  ]  Phronefium.  ijam  hera,  fignificatucapihfcncyjpoircargmren- 
major  eft  rhronefii  mater.  Lawfc,««,.         roeftiilud,  LaptdeusfuTn:&cqi.i3DmM' 

p.Nonaudea.]  Auderepioveile.itcm  chi  piaefentia  jam  eft  prxfenria.  ^dd, 
^oj/et  nove  diaum ;  nam  in  communi   V.  N.  Alen»ch.  i,  z. 


^i^O  T  R   U   C   U  L   E  ij  T  U  S. 

4 j  Res  palam  omnis  eft :  meo  illic  nunc  fiunt  capiti  comitia » 
Meum  illuc  facinus,mca  ftultitia  eft.timeo  quam  mox  nominen 
Ca.  Loquere,  filiam  meam  quis  integramftupraverit  ? 

-    AN.Viaeoegote,proptermaiafa6taquiespa-    f^EiST^S: 
tronusparieti.  onuspaueus. 

DLNcquevivus  neque  mortuusfum:  neqiie  qiiid  nunc  fa- 

ciam,  fcio. 
5  o  Neque  ut  hinc  abcam ,  neque  ut  hunc  adeam ,  fcio :  timore 

torpeo. 
CA.Dicin  annon?  An.  Dinarchus:  cuiillam  prlus  de/po- 

ponderas. 
Ca.  Ubiishomoeft,  quemdicis5Di.a{Iiira,  Cailicles.  per 

tua  obfecro 
Genua ,  ut  tu  iftuc  infipieilter  fadum  (apienter  feras , 
Mihique  ignofcas ,  quod  animi  impos  vini  vitio  f ecerim. 
^^^  Ca.Nou  places  in  mutum  culpam  confers,quod  nequit  loquL 
Naravinum,  fi  fabulari  poflet ,  fe  defenderet. 
NON  VlNUM  hominihii^  moderari ,  fed vino  hominet 

folent, 
Qui  quidem  probi  funt,  verum,  qui  improbus  eft,five  fubbibit, 
Sive  adeo  caret  temeto ,  tamen  ab  ingenio  eft  improbus. 
60  Di.  Scio  equidem ,  qus  nolo :  multa  mihi  audienda 

obnoxia. 

Ego  tibi  me  obnoxium  elTe  fateor ,  culp^  compotem. 
An.  Callicles ,  videqu^fo  homini  ne  faciasinjuriara. 
REUSSOLUTUS  cauflam dicit :  teftes vindtos attlnes. 
C  A.  Solvite  iftas.  asite>  abite,  tu  domum,  &  tu  autem  domum: 
^  ElcP 


Pxhii.  atii 
dienda  ob 
rioxiam. 


45.  Comitid.']  Vide  Notas  Pfeudol. 
aft.4.  7.  134. 

48.  video  ego  f«.]    Ita  conftituendus 
cft  verfus : 

An.  Video  ergo  tefropter.Ch.mala,quii? 
An-  ^i  efi patrontu parieti. 
Qxiis  eft  ille  quern  proptei  me  vides  J 
Rcfp.  C^uieftpatronusparieti.  Salm. 

$2.  Per  tua  obfecro.]    In  genibus  fe- 

desmifericordiaeeft;  atqueea,  quifup- 

pliciter  precabaniur,  ampledi  folebant, 

Turneh. 

.  55>o  Carettmeto.2  SicASn.  zCt.^.i- 


Et  V.  N.  Aul.  aft.  2.  6.  Turneb.  Carere  , 
temetoy  eft,  vinum  nonbibere.  ^bin- 
genio.']  V.  N.  Merc.  ad.  S4.  9- 

60.  Ohnoxia.~\  Lego  ob  noxiam.  NoxiA 
eft  Ttj  d.iA^/lii(Ji^.  Qui  peccavit  aatemi 
multa illi neceiTaiio  audienda ,  qUae  nol- 
let.   Cafaub, 

61.  Cttlpe  compotera.  ]}  Id  eft,  affi- 
nem.  L. 

63.  Reus folutm  caujfam.l  Curtiusl.i?? 
VinBi  bominU  non  fupervacua  folujfi  /?«, 
etiaminvifa  defenfto  efi  ,  ejuaJMdicem  «^rf 
dscere  videtur ,  fed  ar^uers. 


A  c  r  u  S    IV.    S  C  E  N  A   IV.  5(^f 

iS^  Eloquere  hjec  hxrx  tiiae :   puerum  reddat ,  fi  qiiis  eum  petat.^ 
Eamus , tu,  in  jus.  Di.  quid  vis in  jus  me ire ?  tu  esPrastor  mihi. 
Verum  tc  obfecrOjUt  tuam  gnatam  des  mihiuxorem,Callicles# 
Ca.  Eundem  pol  te  judicaite  quidem  iftam  rem  intellego : .  ^ 
Nam  haud  m.anfifti ,  dum  ego  darem  ilbm:  tute  rumpfifti  tibi . 

yo  Ndnc  habeas  ut  nadus ,  verum  hocego  te  mukabo  bolo : 
Sextalenta  magnaa  dote  demam  pro  ifta  infcitia. 
Di.  Beneagismecum.  Ca.  filium  iftinc  tuumte  meliuft  te- 

petere. 
Cicterum,  uxorem,  quam  primum  poteft,  abduce  ex  sedibus. 
Ego  adeo  jnm  illi  remittam  nuncium  affini  meo : 

75  Dicara  uc  aliam  conditionem  filio  inveniat  (uo. 

Di.  At  ego  ab  hacpuerum  rcpofcam ,  ne  mox  inficiis  ean 
Nihileft.  nam  ipfa  hsc  ultro ,  ut  fa6lum  eft,  fecit  omnem  rerii 

palam. 
Sed  nimium  pol  opportune  ecce  ab  (dc  egreditur  foras. 
Na,-  ifta  ftimulum  longum  habet ,  quae  ufque  iiiinc  Qor  pUngit 
meum  I 

A  C  T  U  S     Qy  ARTI     SCENA      QjJ  A  R.  T  A» 
PHRONESIUM,    DINARCHUS,    ASTAPHIUM. 

LITE  A  &luteaeftmeretrix,  nifi  qux  fapit  in  virid  ad 
rem  fiiam. 

Si  alia  membra vino  madcant ,  cor  fit  faltem  fobrium. 
Nam  m^ihi  dividia  eft ,  tonftricem  meam  (ic  mulcataiti  malej' 
Eadixir,  euraDinarchipueruminventUmiilium. 
5  Di.  Ubi  id  audivit ,  quam  penes  eft  mea  omnis  res  &       SllAit 

1 . 1         .  ^c:d.  roeiS 

ilberl.  tntorem 

■    PH.Videoeccum,qui  manftutorem  meadoptavitbonis."^" 
bi.  Mulier,  adfum:   profeauft?  Ph.  quid  agitur,  volupt^s 

mea? 

Di.Noti 

j.JjLitea,']  Dlcebantur  EKt-^Jic,  in\  fAmtnU  apud  MenAndrum  faciunt  mAriti. 

1j  conremptum.  B>t«7a'c/ir,  inqujuntj  Scal.  ,  ^ 
Gnmmatici,  a/  '&STiKeii  ywjMKii,\  6.  MavfiutorUM  me  adoptavit.  ]  Ut 
Jdeft,  nttg&torik  mulieres  .  ut  vocat  Fe- j  mancepsQ&.,  quiraanucapic :  itamanJiH- 
fius.Plinius:  DlitnminersvedetHr ,  acft-\  forqui  manutuetur  6ctenet,quiquepol- 
refapore  aut arrimonia  ulU.  undt cenvtcium  \  fidet.  Turn.  5ed  cur  non disit,  manjiutrt' 
To*n,  H.  J^a  ^^^ 


$^^  T   R   U    C   U   L    E   N   T   U    S. 

Di.Non  volnptss.  auFer  nugas.  nihil  cgo  nunc  deiftac  re  a^Ocr 

PH.Sciomecaftorquidvelis,  &quid  poftules,&quid  petas. 
lo  Me  videre  vis ,  &  me  teamaiepoftulas :  puerum  petis. 

Di.  Diimmortaies,  ut  planiioqua  eft!  paucis  ut  rem  ipfam 
attigit. 

Ph.  Scio  equidem  fponlam  tibi  efTe ,  &:  filium  ex  fponfa  tua  t 

Et tibi  uxqrem  ducendam jam  etle :  aiibi  jam  animum  tuum. 

Ut  mequafiproderelidafishabiturus.  fedtamen 
ijCOGITATO,  Mas  pufillus  quam  fit  Tapiens  beftia , 

^tatem  quiuni  cubili  nunqnam  committit  (uam. 

Quia  f i  un  um  oftium  obiideatur ,  aiiud  perfugium     gium  quSil'. 

Di. Otium  ubi  erir,  de iftis  rebustum.  amplius tecum  loquar. 
Nuncpuerumredde.  PH.immo,  amabojUthosdiesaliquos 

finas 
20  Eum  efle  apnd  me.  Di.  mmume.  Ph.  jam  ,  amabo.  Di.  quid 

opu'ft  i  Ph.  e  re  mea  eil:. 
Triduum  hociaitem ,  dum  aliquo  Milescircumducitur. 
In  eam  rem  ,  fi  quid  habebo ,  nbi  quoque  etiam  proderir, 
Si  auferes  puerum,  a  Miiite  omnis  tum  miiii  (pes  animam  effla- 

verit. 
Di.Fadlumcupio:  nam  refacere,  fivelim,  noneftlocus, 
l^  Nunrpuero  utere,  &procura:  quia  undeprocures,  habes. 
pH.  Multum  amabo  te  ob  iftam  rem  mecaftor.  ubi  domi  me- 

tuesmaium, 
Fugito  huc  ad  me :  faltem  amicus  mihi  efto  manubiarius. 
Di.  Bcne  vale  ,  Phtoneiium.  Ph,  jammetuumocuium  noa 

vocas? 
Di.  Id  qucqne  interim  futatim  nomen  commemorabittir. 
^opH.Nunquidvis?  Di.  facvaleas.  opera^abi  miiii  erit,  ad  te 

venero. 

PH.IIIe 


eem?  ut  honorificenrius  eflet  dtfigniff- 
cantius:  namplus  eftmulieripartes  vi- 
rilesdare,  quam  muliebtes;  &honori- 
ficefitiorappellatiovirilis,  quam  muHe- 
bris,   Larnb. 

I  s  ■  Mut  pufllus,  &C.']  La£l;antius  lib. 
DeIraDei,capuit.7.  Suntanimaltat  quA 


latibtilif  fuu  dlverfis  & plures exitus pan- 
dant ,  tit  (i quod pericutumtnaderit ,  fugtt 
pateat  obfffis.  ejnod  non  facerent ,  niji  taef 
fet  illt!  intelligentia  V"  ccgitatio. 

16.  Metusjf  €?"£.]  Jurgia  ab  uxoie^ 
Lamb» 


32 


Vhs 


A    c    T    u    s      V.  5^$ 

Ph.  lile quidem  hinc abiit ,  abfceflit :  dicere  liic quidvis  licct. 
Vcrum  eft  verbum ,  quod  memoratur.  UBIAMlCl,  ibi- 

dem  opus. 
Propter  hunc  ipes  etiam  fe  hodie  *  ri  militem : 
Quem  ego ,  ecaftor ,  mage  amo  quam  me ,  dum id , quod  cu- 

pio,  indeaufero. 
5  5  Qux  cuin  multum  abftulimus ,  haud  multum  appatet ,  quod 

datum  eft. 
Ita  (unt  glorias  meretricum.  As. aha ,  tace  1  Ph.  quid  eft ,  ob- 

lecro  ? 
As.  Adcftpueri.  Pn.fineeumipfamadire  huc:  fine,niseft 

modo. 
Sine  eum  ipfum  adire,  utcupit ,  ad  me  hac  re6ta.  fivenerit, 
Nx  iftum ,  ecaftor,  hodie  afttuis  confedlum  faiiaciis. 


fexim. 


3  2.  Vhiamici,  ibidem  opus.']  Leg.  T^ii 
atnici,  ejfeibidemopus.  Erlic  habent  no- 
ftn  libri  veteres:quiburcum  vulgati  con- 
fenriunt,  fententia  plana  &.  perfpicuai. 
Significat  enim  ,  ubi  (untamici,  ibidem 
eiTenegotiunn  &  mnlelliann.  Amicorum 
enim  cauflTa  nosiot':rdU'Xi  laboraie  ne- 
celTeeftiaut  jasanucitiJEperdere.  Alio- 
fum  vulgatoruffi  fcripturarnj  Vbiamici , 
ibtdemfiint  opes;  neque  idquod  fequi- 
tur,  nequeverlilspatitur.  Lamb. 

3  3.  Propter huKc,  irc.  ]  Interftetes  in 
hisnimiumfupini,  quioiunesadunum 
in  conltituendo  hoc  loco  couim;nti 
funt ,  diceie  Phronefium  fpem  omnem. 


quamhabebat  decircumducendo  mih- 
re.iuteriiire.  Atqui  id  eft  piiEter  mentem 
PlaUti ,  cum  prsdixerit  Phronefium> 
libi  fpem  efle  ,  fi  puer  apud  (efit ,  quod 
nunc  ilii  conceiiit  Dinarchus,  aliguo 
polTe  circumduci  militem.  Quare  le- 
fciiplirous: 

Propter  Imnc  fpes  etiam  efihodietaStitff»' 
iri  miiitem» 

Senfus  plenus  5c  planus  eft.  Petitus. 

34.  ^uemegoecaftor.  Scilicet  Dinat-' 
chura.  Alii,  Mihtem  :  &  interpretan- 
tut)  mage  aiuo>  magis  me  a>maie  fimulo^ 
Larob. 


ACTUS    QUINTUS. 

^TRATOPHANES,   ASTAPHIUM,  PHRO- 
NESIUM,    STKABAX. 


EO  mihi  amare  1  fero  fupplicium  damnis  ad     rf  ^  ftS"  TuppiicSlS^ 
amicam  meam.  ^^""  bisadamicam. 

Ututillud  acceptum  (it,priusquodpetdidi,  hocaddaminfiiper. 
Sed  quid  ?  video  heramatque  ancillam  anteaedis :  adeunda  eft 

hxcmihi. 
Quid  hic  vos  agitis.^  Ph.  nemeappella.  St.  nimiitm  fevis* 
Ph.  mfine, 

Nn  ^  Potiil 


5(74  Truculentus. 

5  Potin  es  nt  mihi  moleftus  ne  (ies  ?   St.  quid ,    Aftaphilidum , 
cft? 
As.  Merito  ecaftor  tibi  fuccenfet.  Ph.  egon'  ?  atque  ifti  etiam 

'  parum 
Male  volo.  St.  ego ,  mea  voluptas ,  fi  quid  peccavi  prius , 
Supplicium  ad  te  hanc  minam  ter o  auri.  (1  mi  lii  rides ,    ;^'^t^f- 
eipice.  •*="•  'p^<^^' 

Ph.  Manus  vetat,  priufquam  penes  (c{q  habeat  ^quicquam  cre- 
dere 
I o  Puero  opuft cibum  ,  opus eft matri autem quse pucrum lavit , 
Opus  nutriciautera  ,  ucrem  ut  habeac  veteris  vini  largiter , 
Uu  dies  no6leique  pocet :  opu'ft  igne ,  opus  eft  carbonibus : 
Fafciis  opus  eft ,  pulvinis,  cunis,  incunabulis: 
Oleum  opus  eft ,  farina  puero  opus  eft ,  opu'ft  totum  diem. 
I  j  Nunquam  hoc  uno  die  eihciatur  opus ,  quin  opus  femper  (iet. 
iNlon  enim  pollLinc  milicares  pucri  (ctanio  educier.      Sfuc™''* 
St.  Refpice  ergo,  accipe  hoc,    qui  iftuc  efiicias  opus.  Ph. 

cedo: 
Quanquamparumeft.  St.  addam  minam  adliuc iftic  poftea. 

PH.parumeft. 
St.  Tuo  arbicratu ,  quodjubebis ,  id  dabitur,danuncfavium, 
20  Ph.  Micce  me,  inquam,  odiodis.  St.  nihil  fic :  non  amor.  teri- 
turdies. 

Plus 


tf.  A  Tijue  ifli  etiam  parum.^^ScW.  pr«-  ^ 
Jrk,  quam  quod  meretur.  D. 
10.  Matriatttem.'\  Nutrix  cl\zvn  ma- 
ter  ir.  Mcrcatore  dicitur  ,  &  ol-Jletrtx 
etiam  marer.  Scalig.  Legcndum  ;  Pt-tero 
op'A.1  efl  cibum  5  optu  efi  rnatri;  ei  item  ^ux 
fuerum  lavit.  qucd  &:  vidit  Cafaubonus. 
Puerosrecens  natos  lavabanr:  non  po- 
terat  autem  mattr  recentipartu  id  prae- 
ftarc.  De  quo  nemo  potelt  dubitare- 
Boxhorn. 

12.  Pctet.']  Utifcil.lafteabundct. 
13-  Fafciu,&c.~\incunabulu.']  PlautUS 
hoc  loco  in  infantili  fupelleftile  enu- 
nierandj,  fafciasab  incunabulisdiftin- 
guit:  &fort3{re  fafctaz  funf  quibus  in- 
.  voivebanturinfantcs&illigabanruTj  /«- 
cuiiabuU  autera  proptieloraautvincula, 
quibus  sd  cunss  ligabantur  ne  excide- 


rent.  Salmaf.   Videnotas  Araph.  aft.  5. 
fc.  I.  yf.  52. 

i<j.  Setanto.']  Ke^iiim ]\xdico,  fetania 
(^v&\ ,  fetanto^  educier.  Setanium  enini , 
aut  y  fetania  ;  aut,  ut  apud  Biofcori- 
dem  &  Theophraftum  lcgitur  ,  fta- 
vinm  vel  fitania  genus  mefpili  eft  in  Ita- 
lia  frequens;  cujusmultis  locis&apud 
Piinium  mentio  eft.  Hoc  igitur  di- 
cit  meretrix  :  non  pofTe  militares  pue- 
ros  vilibus  &  parvi  pretii  cibis  educa- 
ti :  cujufmodi  eft  fetania.  Ac  nefcio 
quo  modo  durat  hodieque  apud  Ita- 
los  idem  loquendi  genus  in  fermonc 
vulgi:  ut  li  multa  ac  magna  requiri 
ad  aliquid  efficiendum  fignificent,  di- 
cant;  ,_Aliud  reejuiri  quam  mefpila.  Efl 
&:  ccepx  genus  fetania.  Murttus. 


A    c    T    u    s      V.  ^6^ 

Plas  decem  pondo  amoris  paiixilifper  perdidi. 

Ph.  Accipe  hoc,  atqiie  auFerco  iiuro.  Str.  ubi  niea  amlca  eft 

gcncium? 
Neque  ruri,  neque  hic  operis  quicquam  fadto:  corrumpor  firu; 
Ica  mifer  cubando  in ledo  hic  exlpedando  obdurui. 
25  Sed eccam  video.  heus  amica,  quid  agis?  St.  quis       c^fkfmca nu; 
illichomo? 
Ph.  Quemegomecaftormagisamo,  quamte.  ST.quammc? 

quomodo  ? 
PH.Hocraodo,  ut  moieilus  ne  (i^s.  ST.jamabis,  poftquam 

aurum  habes  f 

PH.Condidiintro,  quod  dedifti.  STR.adesamica,tealIoquor, 

PH.Ategoadceibam.  Str.  ad  me ,  delicia  ?  Ph.  lierclcvero 

(erio. 

30  STR.Quanquam  ego  tibi  videor  fl:ultus,gauderealiqui  me  volo. 

Namquanquam  es  beila,  malo  tuo  es,  nili  tuo  ego  aliqui 

gaudeo. 
Pn.Vine  te  ampledar,  &  favium  dem  ?  Str.  quid  vis  facc 

gaudeam. 
St.  Meosne  ante  oculosegoillam  patiaraliosamplexarier  ? 
Mortuum  herclemeduco  latius,  abftine  hoc,  mulier,manum: 
3  5  Nifi  fi  te  mea  manubia  mach^era  dc  hunc  vis  emori. 
Pn.NihilcpA-Jcipervratiuseft,  miles,  (iteamaripoftulas, 
Auro,haud  ferro  deterrere  potss,  ne  amec,  Stra-       £^./m"s!ll' 
tophanes. 
■    St.Qui,  malum,  bellaaut  facetaes,  q\ix  ames  hominem 
iftimodi  ? 
Ph.  Venitne  in  mentem  tibi ,  quod  verbum  in  cavea  dixit  hi- 
ftrio? 
40OMNES  HOMINES  adfuumquxftumcallent&faftidiunt. 

St.  Hunc- 

3S.  MeamanubiamachAra  &  hu»c  vU  tur,  ita novotum guftu  levantur.  Ergo 
^mori^  Manubia  machara  velexmanu-  eleganterdixit  in  eumfenfum  ,  fafiidire 
Diiscomparata:  velpotiusfulminatiixia  jiova  pabula.  Ita  Plautus  hocloco  :  O- 
manubiis  Jovis.   Scalig.  \  mnes  h.  adf.  cj.  call.  &.fajiidiunt ,  hoc  eft  , 

^  40.  Et  faflidiunt.']  Tedulos  &C  fafiidio-  j  quod  vulgodicimus  ,  delicati  funt.  Scal. 
«veteresvocabant,  quibuspalatumno-  j  Vide  de  hoc  loco  4.     Obferv.  cap-xo. 
\ns  cibis  reficiendum  erat.    Nam  fafti-    Grmovius, 
iiofi  ftomachi  uuonfuctis  cibis  giavan- 

I  Nn  3  ^-'  Sj*^^" 


5^^  TRUCULENTUSa 

St.  Hunccine  horainem  te  amplexari ,  tam  horridum  atque 

fqualidum ;- 
Ph. Quanquam hic horridail , quanquam hic fqualidufl,  fcU 

tus  bellum  init. 
St.  Dedin  ego  aurum  ?  PH.mihi  3  dedifti  filiocibaria. 
Str,  Nunc ,  ii hanc  tecum  elle  Tperas ,  alia  opuit  auri  mi- 

na. 
45  St.  Malam  rem  his  ^  magnam  I  Str.  magno  opereferva  tibi 

yiaticum. 
Quidiftadebet,  nifitria?  ST.qUcetrianam?  STPv.unguenta, 

noclem,  iaviura. 
Ph.  Par  pari  refpondet.    verum  nunc  faltem  (i  amas , 

mihi 
pa  tu  de  tuis  deliciis fummis quid  pauxillulum. 
St.  Quidid,  ai,  amabojeft,  quoddem?  dicdum:  fi  (a- 

petet,  feres. 
'|oPh.  Campas  dicis:  abi,  abi  ;  confultavi  iftuc.   St.  mih^ 

homo 
Cave  fa::is  vulnus ,  tibi  jam  cui  fiint  dentes  ferrei. 
Vulgo  ad  fe  omnes  intromittit :  abltine  iflac  tu  manum, 
Str. Jam ,  hcrcle ,  jam  magno  tu  vapula  vir  ftrenuus. 
ST.Pediegohuicaurum.  Str.  atego  argentum.  St.  atega" 
~    pallam&purpuram. 
15  Str.  At  ego  oves,  dc  lanam :   8c  alia  multa  qi\x  pofcet , 

dabo. 
Melius  te  minis  certare  mecum  quam  minaciis. 
Ph.  Lepidus  ecailor  mortalis  1   Strabax  mi ,    perge ,   oh- 

fecro. 
S  T  U  L 1'  U  S   atque  infanus  damnis  certant :  nos  falva:  fii- 

mus. 


42.  ^luan^uam  hichorridu'J}.~j  Jocus 
pxotetsiot  eft,  fed  non  indignus  viro- 
fa  meretricula  :  cui  non  eJegantes  foii 
^ellividentur  5  fedilli  cumprinnis,  qui 
an  illo  duello  non  ignavi  funt.  V.  N. 
Mercat.  adi.  5.  fc.  ult.  quae  a  Grutero 
^nnotavimus. 

15 •  P.^,^'^W'']  Scil.  in  malam  lem 


St.  Age 

iruro. 

sr.  Dentej  Ferrei.']  Hocdicitvel  pro- 
pterdentesruftici  eminulos:  vel,pro- 
ptcrraftrosdentatos,  quosmanu  trada; 
bat.  Piuf 

SS.  Stulm  at^ue  infantu.']  StrabaX'& 
miles»  L. 


A    c    T    u    s      V.  5<J7 

St-  Ageprior,  tiro,  da  aliquid.  SxR.immo  tupriorperde, 

&  peri.  * 

^oSt.  Hemtibicalentumargenti:  Philippicumeft:  tenetibi. 
Ph.  Tanto  melior :  nofter  efto ;  fed  de  voftro  viviro. 
ST.Ubieft,  quodtudas?  iolvezonas.  Ph.  ptovocatur.  St. 

quidtimes? 
Str.  Tuperegrinus:  hichabito:  timeomeos.  nonegoam- 

bulo. 
Pecua  ad  hanc  colloin  crumina  ego  obligara  defero, 
6^  St.  Quid  dedi  ?  ut  diftrinxi  hominem  1  Str.  immo  ^go  v^ro, 

qui  dedi. 
Ph.  I  nunc  intro,amabo,&  tu  crgo  hac  mecum.  ;:*gf m?ii;;,  fu%S'? 

ST.tuerismeeum  quidem.  pH.tecuiDquiriem.  • 

Str.  Quidtu,  quidais?  cum  hoccine?    St.  ego  pofterior 

dedi. 
Ph. Tu  dedifti ,  hic']zm  daturus eft : iftuc  liabeo ,  hoc expeto. 
Verum  utrique  mos  geratur  amborum  ex  fententia. 
7oST.Fiat:  ut  rem  gnacamvideo,  hoe  accipiundum  eftquod 
datur. 
Str.  Meum  quidem  te  ledum  certe  occupare  non  (inam. 

Ph.Lc- 


€1.  Tanto  melior.']  V.  N.  Rud.  a£t.  i, 

(C.   I.  ^f-f.  5. 

61.  Nofterejlo.']  V.  N.  Mil.  3^3.3« 
5c  Poen.  zGt.  1.6. 

63.  Noweg9<twjt«/tf.]Qua{idicat:Non 
itavagus&  erro  fum,  ut  tues;  fed  fta- 
Dilem  certamque  fedem  hic  habeo.r^w^- 
mannus. 

64.  Ego  in  crumina.  ]  Reftlus  in  ner- 
vina  legit  Prifcianus.  Fingit  enim  Plau- 
:us  lubinde  fub  rulticis  perfonis  voca- 
jula  j  atqueearultica  profe6to  :  ut  de- 
:oro fero ferviat.  fupra,aft,  3.2.  Caula- 
orem,  pro  cavillatore,  &  rahonem  pro 
irrabone.  Itaqjecumob2rati8c  nexiin 
lervumrapeientur,  (Phormione  5  vereor 
le  iftxc  audacia  tn  nervum  erumpat  deni- 
jue)  atque  ii  hominesligati  &  obligati 
intj  ]pro  ycrumtnavozzb\ilamnervinam 
■ecit,  anervc  fcilicet:  quod  obligatos 
lumraosferret.^Hocprobaripotuit,  ut 
juod  xnaxime.  fed  eniminVeD.  codice 


Prifciani  inrenio  ,  ut  manu  Modii  ad 
oramlibri  notatumeft,  nerumtna:  quae 
puraputa  Plauti  lcripturaeft.  Nerumina 
oves  funt  vitiofs  &  morbofaE,  quae  rumi- 
narenequeunt.quasergopaulo  anteper- 
perMminoAoveszppcWdiait  ■>  eas  nnnc  pe- 
cua  nerumina.  Ec  hoc  quidem  verius, 
neruminoi  oves  efT;,  quasdixi.  n^im  mor- 
bum  eum  fzpc  opiiiones  in  pecu  que- 
runtur.  Poterant  tamen  etiam videri  ne^ 
rttmina,  quae  rumen  non  habent:  quai 
efte  perpera  necefTe  eft.  Rumen  itaq'je 
pro  mamma:  quomodo  olim  in  ufu 
faifle  Varro  &c  Cato  memorix  pro.iunt: 
unde  arumos  b<.fubrumos  arnos  appcilari. 
Palm. 

65.  Vt  difirinxi  hominem.~\  Diftrinxi 
hominem ,  id  eft ,  rulticum  deduxi  ad  id, 
ut  moliri  ulterius  nil  poffit.  Cai  ille; 
Immoego,  inquit,  me  aotiusdeftrinxi» 
qui  meainxmulationemtuam  ptoiudi. 
Teir.  V»lla> 

Nn  4  72.k/<«» 


Truculentus. 

Ph.  Leplde  mecaftor  aucupavi ,  atque  ex  mea  fententla  i 
Meamqueut  rembene  geftam ,  voftram  rurfusbenegeram, 
Verum ,  amabo ,  fi quid animatus facere, fac  jam ut fciam, 

^  c  Veneris  caufla  applaudite :  ejus  haec  in  tutela  eft  Fabula. 

•    Sped:atores,  benevalete:  PLAUDITE,  atque exfurgitc 

72.  JiucupAvir\  Id  tRi  aiicupatafum:  j  tans.  Elegantem  etiam  paronoma^ans 
tradataffnn :  Nonius,  hunc  locumci-  '  mociMpareS!i.*utHfare  notat.  Lamb. 


FINIS   TRIIGULENTL 


M.  Accl 


5^9 

M.    Accl     Plauti 

FABULARUM 

FRAGMENTA, 

$    I     V    E 

Loci  Ex   Amissts    Plauti    Comoediis 
maximam  partem  a  Grammaticis  citati. 

H^C  FRAGMENTA,  &  Comici  (ut  fi  dicam)  Co- 
lofli  (TTtci^p^yiAoLTD:, ,  Jac.  Helias  Graecarum  literarum  Dodor 
Regius  a  Georgio  Fabricio  Germano  oiim  colle6la>  &  poftea  (uc 
ait)  a  Petro  Daniele  Gallo  alicubi  corredla  dc  au6la ,  Commeii- 
tariis  Lambinianis ,  quos  ille  ab  audtoris  morte  Parifiis  edidit,  ad- 
jecit.  At  enim  vero ,  cuicuimodi  ea  fint  j  necdum  latis  probe  auc 
congefta,  autdigefta,  autcaftigataanimadvertet,  quidefingulis 
paulioaccuratius  cogitaverit.  Minati  funt  quidem  viri  do6ti,  &: 
publice  etiam  ab  annis  aliquammultis  profelii ,  omniale  exadio- 
radaturos.  Sed,  ut  resdocuit,  Lucinam  clamarunt,  quod  illc 
ait,  fostu nondum concepto.  Eosautemdumegoexfpeclo,  nec 
milii  interim  aliam  copiam  paro  •,  fit ,  ut  hsc  etiam  Editio  ab  ope- 
risexpedita,  iterumautfineiiis  Fragmeiitis,  autfacie  ifta  pribre 
ac deformi  prodirer.  Quod  tamen  urrumque  &  a  Comico  noftro 
&ameEditoreproculhabendum  cenfui.  Aliisitaque  cundtanti- 
bus,  aut  prorfus  forte  nolentibus ,  egohancoperamfumerecoa- 
dus  fui :  quod  in  priori  Editione  a  me  fieri  debuilTe ,  per  Epifto- 
lam  Scaliger  expoftulaverat.  Cumque  ad  fincm  fpedtaret  Typo- 
graphus ,  (nam  Trinummus  jam  procedebat)  relidtis  omnibus  re- 
bus,  dieculas  aliquot  huic  cura;  impendi,  &opera  tumultuaria 
quod  exhibeo ,  concinnavi.  Nec  ita  me  amo ,  aut  ita  in  his  mihi 
placeo ,  ut  meliora  non  fieri  potuifle  autpoffe,  exiftimem :  Sed 
majus  &  otium  &  tcmporis  fpacium  requiri  ajo.  Hoc  Catone  igi- 
tur,quod  Auguftus  dicebat,  pro  tempore  contenti  fimus.  Taubm, 


Nn  I'  *  AcARi 


570 


M.  A  c  e  I    P  L  A  u  T I 


t 


C  A   R   I 


T    U   D   I    U  M. 


Quam  ego  tanta  pauperavi  pet  dolum  pecunia. 

Cari fiadium.']  QmdefkiUad -^cari  F  ^tharijiio.    Sed  Plautum  hoc  nomine 


J^ftftdiHmfEditoxe^  olim  emendarunt 
A^^jt^e*  ftttdium.  Verum ,  Hoc  plus  eft 
ne^otii ,    inquit  cocia.    Alius  refcripfit 

t 


Fabulam  dedifTe  non  memini 
alibi  kgere.  Taubm. 


,   nequc 


Abroicus. 


Quafi  lupus  ab  armis  valeo :  clunes  infrados  gero 


I  Vafi,  &C.']  Hunc  verfum  citant  Fe- 
ftus  &  Nonius  5  fed  hicpxoinfra- 
^os  habet  defertos :  acqueaddit,  elleex 
Comoedia  L^6rwcff,  live,  utiegidebet. 


A^y^iica).  Nam  A^y^iKt^  crat  inter 
Comoedias  Plauto  adfcriptas,fed  quas  ei 
abjudicaretVari0  3  ut  teftisGellius  1.  3. 
cap.3.  Vof. 


t 


D   r>   I   C   T    u  s. 


Opus  facere  nimio  quam  dormire  mavolo :  veternum  metu(5. 

t 

A    R    T    A    M    O    N. 

Nuncmihilicetquidvisloqui:  nemoadeftdiperftes. 


ATl^amon.]  Fallor,  anvirum  occu- 
paturainduxitjutitaputarer,  ^r- 
temona,  quod  perfona:  ibi  nomen  eft  ? 
Suferftes  autem  praefentem  fignificar,  au- 


diote  Fefto,  &Servio,  s.Jtneid.  5"«- 
perftites interpretantur etiam  Jitigatoresj, 
ftantes  fupia   fundum  contioverfum. 

Tolletiis. 


A    S    T    R    A    B    A. 


Latine 


Cl 


ITELLARIA. 


StrAha.']  KJftraha   vehiculum  eft 

.'Si^^Tv  fxi)  rfs4)s;SB£/quotituIo& 

Plautus  tabulam  infcripfit ,  in  qua  mu- 
lieiesin  ejufraodi  vehiculisinduftae. Pro- 
i^tuin  vita  FjV^.InfinitispropelocisPIau- 
tum  in  Ciftellaria  citant  Grammaticij 
cumtamen,  quxipfiadducuntteftimo- 
ria,  defiderenturin  ea,  qujchodie  ex- 
llatejusnominis  Fabula.  Undequidam 
CliteSaria,  Sifennariay  aut  nefcio  quid 


nugarum  ,  fubftituendum  putarunt.  Sed 
nonita  faciendum  erar.  Parvum  men- 
dum  eft,  quod  hujus  Fabulae  titulum 
GCCupavit :  Nam  Clheltaria  pro  Ciftelia- 
ria  kgendum.  Facilis  verofuir  lapfus, 
Ut  in  Ciftellariam  notiffimam  Fabulam 
degeneraret.  Eft  autem  eadem  atque 
ea,  quam  Graeco  titulo  inf;ripferar  A- 
STRAEAM.  ctre?f'o«  enim  clitella.  Sic 
ilnvenies  eundein  f  lautum  citarum  in 

Lipar^e, 


Fragmenta. 


571 


JJpdrgo^Vardftto-pigro :  Terentium  in  \foblimAo,  vtXSuhdititio.  Laberiiim  f ro- 
fjeautonttmorumeno,  &  Setpfum-excru-  J  pio ,  velSarcularJa:  Betoniftrta,  vclFru- 
cttante  ,  uiapud  Ciceronem:  Cxcilium  \gione,Scylace,we.\Catularia.Vom}^on\\xva. 
'Nauclero,  vei  Portttore:  Oboloftate,  vcl  i  HetAriJca  vcl  Profttbulo.  Yaitonem  kq^o- 
Foeneratore:  Harpa:^mene,  vtlRapta:  Hy-  \  l->^X^f-  StlCapnno-pTAlto.  Scalig. 

SE QU E R E ,  fequere Polybadilce ;  meam (pem  tc cupia 
conlequi. 
POLYB.   Sequor  hercule  quidem.  nam  lubenter  ,   me^ 

fperata,  confequor. 
Axitiofas  annonam  caram  e  vili  concinnant  viris. 
Quafi  tollenonem  aut  piium  reciproces  plana  via. 
j  Tcre  bra  tu  quidem  pertundis. 
Dare  pedibus  pronnam  kk  ab  his  regionibus,  r 

Terebratus  multum  fit ;  &  fubfcudes  addite. 

Htzc  haElenm  titulo  A  S  T  R  A  B^  laudatni  fmt  ah  ABa- 
ribm,  nmc  demceps  qu<&  fequuntur^  Clitellaria 
mmme  citantur. 


Non  quafi ,  ut  hsec  funt  heic  limaces  livid^ . 
Diobolares,  fcasnicolx,  miracula?, 
I  o  Cum  extritis  talis ,  cum  crotilis  crufculis , 


Capiiio 


3.  A  Xitiofe.']  Gloflarinm:  Axites» 
^^X^^^^miTiiXiT/j^Tiiiaj.  Feftus:  ^xi- 
tiof  ,  fa&ioji  dicebantur  :  cumplaresuna 
^uid  agerent  facerentque.  ^xit  autem  pro 
egerit.  unde axites mttlieres ,  fivedii,dici- 
bantur  una  agentes-  Hoc  autem  convicio 
irati  dimittebantab  femulieres:  axiofa 
«s.  Scaliger. 

4.  Reciproces.  ~\  Sane  Reciprocare  in 
hoc  verrunihilaliud,  quam  fufquede- 
que  gremio  erefto  aut  deprefib  geftum 
ita  componere,  ut  tolleno  aut  pilum 
Grxcum  videatur.  Taubm. 

i.  Limaces,  diobolares,miracula,~\  Cur 
limacei  <i\(ks.  {int  meretrices  ,  explicatum 
eft  Curculione  aft.  2.  fccna  i.  13.  Cur 
diobolares  ,  Poenulo  afk.  1.2.  58.  Mira- 
(uU,  (poCyilo^  exprimi  puto,  &  /uapjuJ- 
VAc.  Poflent,  inquit,  i<.miracuU  eflea 
«liiacuHs.  Feftiis:  MtracuU  ,quAnmc 


dignaadmirationedicimtM ,  afifiqttiin  rehug 
turpibm  ponebant.   Scaliger. 

10.  Cumextritu  talii.']  Qxii  era:nt^Ar-' 
tritu  talif  i  xsazroJictj  ab  Athenienfibus 
dicebantur.  Qusnquam  nonnuHi  dicant 
XouaTrocTiA?  eos  eue  ,  qui  Spi7ra.\'ct)JeiS 
habebant:To</V.? ,  «tiifint,  quos  Falcenes 
i  veteribusvocatos  effe  teftatur  Feftus. 
Taubm.  Cum  crotilit  crufcutif.'\  Videtuc 
KQpTJx^  fuifie,  ut  KCDTiK®'  indc  com- 
pofitum /«ccr»ri/«<.  In  aliis  etiam  lcgituc 
todeUu  crufculis.  itidemprocrufculis  exi- 
libus.  Gloflarium  .  1'erfilii,  /jttnc^rKi- 
A»c.  Sic&in  Ariftotelenotatum,  quod 
eflet  i%yofrKiXy\z,  id  eft,  perfilis.  nam 
ita  Comici  vocarunt.  Eubulus  Comicus 
Ko-ifix^i  aKihit.  Contra  ,  quibus  infe- 
riores  corporis  partes  erant  crafliores  , 
KhnuAriai.c  A»^i;;TT/eif  vocabanti  quod 
deZenoneStoicoeftdidlum.  Cafaub. 

l-j.  Cajet.'] 


57^  M.    A  c  c  I    P  L  A  u  T  I 

Capillo  fciHb  j  atque  excHTktis  auribus. 

quafi  toileno ,  vel 

Pilum  Gr^cum  reciproces  plana  via. 
Qnx  nifi  fic  biteris ,  nimium is  vegrandi gradu. 
1 5  Poi  ad  cubituram ,  mater ,  raage  fum  exer-    «'«-/■magis  nm  exer^ 

^    '  cita  Ate,  quam  adcur- 

Clta  J  furam.  eo  fmn  tard. 

Reliquum,  ad  cur(uram  fum  tardiufcula. 

Quid tuam  amicam  times ,  ne te  manulea  cajet. 

Prohibet  divitiis  maxumis ,  dote  altili  atque  opima. 

Expurgabo  Iiercle  omnia  ad  raucam  ravim. 

20  Quae  quali  carnuficis  angiporta  purgitans. 
Intro  ad  bonam  meretricem :  adftat  ea  in  via 

Sola:  proftibulaianeeft  ■ ^ 

Meminere  officium  fuum. 

Potin  es  tu  homo  facere  ftrenuum  ? 
25  N.  Aliorum  eft  affatim  qui  faciant.  fane  ego 
Me  volo  fortem  perhiberier  virum  ■ 

Tun%  uineigitur,  mea  matercula  ? 
•  Germanameafororcula. 

Si  quidem  imperes  pro  cop1a ,  pro  recula. 
$  oDatores  beliillumi  n  egotioli  fenecis  fblctis  elTe, 

Adhihnire  equulam  poffim  ego  hanc,  fi  detur  fbla  foL 

17.  Cajit,~\Qz]ztiQ,  pueiilisdicebaturcxdes.  Turntb, 

t 

Baccharia. 

t^  Uis  eft  mortalis  tanta  fortuna  affe6tus  unquam , 
^  Quam  ego  nunc  fum  >  cujus  hasc  ventri  portatur pompa.  _ 
Vei  nunc  qui  mihi  in  mari  acipenfer  latuit  antehac ,  ^ 

Cujus  ego  latus  iu  latebras  reddam  meis  dentibus  dc  mani- 

t?U5,  JU 


FB.AGMENTAi  J7J 

BIS     COMPRESSA. 

*    B    O     E    O    T    I    A. 

UT  illum  Dli  perdant ,  primus  qui  horas  repperic  > 
Quiqae  adeo  primus  hic  ftatuit  folarium. 
Qui  mihi  comminuit  mifero  articulatim  diem. 
Nam  me  puero  uterus  hic  erat  (blarium  s^bn.  puero  vemw, 

5  Multo  omnium  iftorum  optumum  6c  veriftumum. 
Ubi  ifte  monebat  elTe :  ni(i  cum  nihil  erat. 
Nunc  etiam  quod  eft ,  non  eft ,  ni fi  foli  lubet.        s^frn. non eftur.nis^ 
Iraqueadeojam  oppletumeft  oppidumrolariis. 
Major  pars  populi  aridi  reptant  fame. 

*  13  OEotia.']  Bo/«T/d.vfcripreratAnti-  fentiunt  auftores  anno  poft  V.  C.  499, 
Xjplianes,  quaraPlautus  vertit,  vcfl  SedquodhoclocoaitillcParafitus,  op- 
quifquis  auftor  illiusfabulae:  nam  Aqui-  |  pidum  jam  tum  oppletum  fuifTe  folariis, 
lii  cfle  quidam  dicebant.  Varro  eam  }  haud  fatis  video  quomodo  fitaccipien- 
Plauto  vindicavit.  Verifiimuro  ego  pu-  j  dum.cettefide  urGe  Romaloquitur,faI- 
tem  Piautum  pHOTv  hanc  Parafiti ,  contra  |  fum  dicit.  Nam  peream  attatem  unicum 
horas  &  horologiaqueritantis ,  palliarae  \  fuitRomaEhoroIogium,quodes  Sicilia 
fabulae  adtexuiflee.^  temporura  lliorum  !  advedumeft;  cui&paruifle  Romanos 
ufu,  &novitio  illoinvento.  Sane^con- 1  fcribit  Plinius.  Sed  Parafiticam  perfo- 
venit  tempus.  Plautus  in  fcena  floriiit  1  nam  cogitanti ,  qui  deridiculicaufa  o- 
fcripfitque  initio  fecundi  belli  Punici,  mniae.xaggerat,  rciranon  videbitur,hsc 
circiterannum  f^.  C.  s3S- Frimum  horo-  1  depluribushorologiisconqueftio,  cmu 
[logiuin  Roma:  in foio pofitum  effe con-  1  unicumtantumeiTet  inutbe.  Salm» 

t 

C>(Ecus  jfive  Pr^dones. 

I H I L  quicquam  faclum  nifi  fabre ,  ncc- 
quicquam  pofuum  (ine  luco  ,  auro,  ebore,  ar- 

gentOj  purpura ,  picturis ,  fpoHis ,  tum  ftatuis, 

Neque  eam  a  mc  invico  unquam  abduces. 
^  Spedari  ludosmagnificeatqueopulenter. 

Peregre  eft. 

Plurealterotanto,  quanto  ejus  fundus  cft ,  velim, 

Itafuntprsdones,  prorfumparcuntnemini. 

Velim  tearbitrari  fadum.R.  fedulum  cft:  fubmovcntur  hoftcs, 
removentur  lapides, 

Si 


rj^  M,    Accl    Plauti 

I  o  Si  non  ftrenue  fatetur ,  ubi  iit  aurum ,  membra  ejus  exfece- 
mus  ferra. 
I^ihil  fecifecusquam  me  decet. 
C^istues,  quiducisme?  mul  periiherclci  Afercft. 

t 
Calceolus, 

MOLLUSCAM  nucem  fuper  ejus  dixit  impendere  te- 
gulas. 

OUufcam ,  &C.']  Maciobius  Sa-  i  fcam  nucem  interpjetatur  Perftcum .  quod 
tuinalioi.  lib.3.  c.  18.  moUu-  {  ommbusnucibusmollioifiti 

t 

CarbonariaJ 

SECUNDUM  ipfam aram aurum abfcondidi. 
Eftopernam,  fumenfueris,  fpedile,  callum,  gkndia. 
Patibulus  ferar  per  urbem  5  deinde  affigar  cruci. 


C^Uum.~\  Vide  notas  Capt.  aft.  4« 
(c.  3 .  ^f.  4. 
3.  xAffigar  cruci.']  In  letvili  illo  fup- 
plicio  transfigi  manus  8c  pedes  foleie 
docenr  facras  Hiftoriae :  &  Apulejus claie 
lib.4.  PauUatim  Chryferos  adrepit  y  gran- 
dique  clavo  manum  ducu  nofiri ,  repente  ni- 
xufortifimo ,  adojiiitabulamadfyit  ^  & 
exitiabiU  nexu jpattbulttm  relinquit.  Pati- 


bulum ,  id  eft ,  ita  adfixum  quemadmo- 
dum  in  paribulo  fontes folenr. Quod  ea- 
dem  fignificarionePlautus  hoclocodi- 
xir.  Agnofcic  enim  Nonius  Patibuiurni 
hicgeneremafculino.  Tamen  in  vulga- 
ris  e jus libris  fcribitur  Patibuiumferat  per 
urbem :  ut  fentio,  mendofe:  nifi  tamen 
fctibas ,  fuffi^at  cruci.  ita  rccidet  res  eo- 
dera.  Lipf. 


t 


*    C     o 


!f. 


Batiolam  auream  odo  pondo  liabebat ,  accipere  noluir. 


*|^  Olax.l  Koxaf  inuniveifum  dici- 

\ /tur  omnis  adulator,   quacunque 

mercede  propofita.  Proprie  ramen  lo- 
eumhabet  idverbiineo,  quem  4^Y-C5'- 
m\A}{gL  appellari  Athenaeus  di.xit.  Eft 
autem  <^'ifmy[j.m  -^a^/Mi^toXii^  >  qui 
gulasgiatiaadulatui.  Atnonomnesadu- 


latoiesepulas  piaemii  loco  aucupantuf. 
majoia  funt  ,  qux  captant  regum  8c 
principum  aflentatores.  Propterea  nemo 
Philorophorura  in  adulationis  definitio- 
ne,  mentionem  tecitcibi,  fedgeneralitet 
Ts  cv^.t^iapvl®^'  Cafanlf, 


C6M' 


.Fragmenta. 


57S 


CoMMOR    I    ENT    E    S. 

Saliam  in  putcum  pra^gipes. 

t 

*CoNDALIUM. 

Tam  crepufculo  fere ,  uc  amens ,  lampadas  accendit. 


Condaltu  ,   annultu.   CondaUum  ,  fimtliter 
mnuU  gsnus.   Mirum  vero  elt ,    Varjto 

t 

C    O    R    N    I    C,  U    L    A    R    I    A. 

Facite  olant  sdes  Arabice. 

Qui  regi  latrocinatus  decem  annos  Demetrio 
■  Mercede. 

Piiichrum&luculentum  hodieevenirpr^Iium. 
jTeobfecro,   Lyde,    pileummeum,   mi  iodalls,  meafalu- 
britas. 

Quid  cellamus  ludos  facere  ?  Circus  nofter  ecce  adeft. 

Qai  amant  ancillam  meam  Hedyiium  ocuiitus. 

Mihi  Laverna  in  furtis  ceiebrailis  manus.  ^"«^.  «lerafiis  manus. 


QV  l  rfgi  latrocinatus.  ~\  Latrones 
difti  a  latere:  quicircum  latera 
rantre<;i,  atque  adlatera  habebant  fer- 
um;  qui  poiiea  a  ftipatione  7?</»<j?orej 
ppellati,  5cquicondu6U  mercedes  ea 
nim  merces  dicitur  Grxce  \dTfov  , 
'ane  ut  ^ATfov  latronum,  Gcftips jifpa- 
or«;weisnomen  fecit.  Varro. 

6.  ^)HiJ  leJPtmHi  ludos ,  &c.~\  QujE 
n  vulgatis  edd.  huic  verfui  prxponun- 
lUJ,  non  funt  Plauti,  fed  verba  Varronis, 
|ui  I.  4.de  L.  Lat.  Itaquedicuntmilites 
dvedtm,  qtiem  circttmeunt  ludentes;  ^tid 
fJT  ItacnimFabulamilesludebatur,  & 
iro  ciico  eiat,  cum  perludibiium  cir- 


cumiretur.  LT/DT^NT  milites  ,  qui 
palum  ad  terram  diftitutum  feuvediina 
circumeant:  vocentqueillum  ideo  Or- 
cum.  Exquacircumitione  Varroetymo- 
logiam  fuam  prob.ire  conatur.  Qu^an- 
quamtranflatiopotiuseft.  Q^odautem 
hic  vedim  in  terra  deftitucumelTc  co- 
gnofcimus,  qu^^mmilites  circumeunty 
foitaire  eftexvulgato  exercitamentige- 
nere  in  militia  veteti :  quod  milites  ad 
palum  fe  exercerent.  Qai  locus  veteii- 
bus  Palaria<iicQh3tm,  ut  ait  Charifius- 
Scalig. 

8.  Laverna,'^  Vide  notas  Aul.  arf^,  3, 
fc.  2.  fi'lU 

I.  VtT' 


jy4  M.    Accl    Plawtx 

t 
Dyscolus. 

Virc^o  fum :  nondum  didici  verbanupta  dicerc. 

j,  -^  T  Erbanttpta.']  IcAui-.Nuptaverha 
Y    dicehanturd?anti^HU ,  <juavirgt- 


ntm  dkere  mn  licebat.   Eigo  nupta  verba 


funt  obfcena  &  pratextata.  unde  Pe- 
tronio  »  nuptiai  jacere,  <to  <pjjjii<T7ci.^<iVi 
Videnotas Caiina  ad.  2.  fcen,  8.  ^f.  $ 2> 


t 

FOENERATRIX. 

HEIIS  tut  in  Barbaria  quod  dixille  dicitur 
Liberta  fuae  patronae ,  id  ego  dico  tibi : 
Liberta  falve :  V  A  P  U  L  A  Papyria. 


t 


R 


U      Mi, 


Hoc  illud  eft 
Ouod  arietini  refponfum  magnis  ludis  dicitur : 
PERIBO    SI  NON  FECERO:  SI  FAXO,  -^g^t 

VAPULAVERO. 


t 


Frivolaria. 


T'>'iJ'.  FRIBULAKIA» 


Commodo  diditemus. 


Is  mihi  erat  bilis ,  aqua  intercus ,  tuffis ,  febris  querquera. 


(eauimini  hac 


Sultis  legiones  omnes  Lavernas.  ubi  rorarii 
5  EftisKnlunt,  ubifuntaccenfi?  ecce* 


2. 


FEbris  ijuer^uera.']  g^erquera fe- 
hrii,  dura  acgtavis.  quam  quidam 
a  quercu  diitam  putant :  quod  id  genus 
arboris  cum  grave  fit  ac  durum,  tumin 
ingentem  evadat  amplitudinem.  Aure- 
lius  Opilius/r/V/^4w  ait  dici  &cum  hor- 
rore  trementem.  Santraeani  exGrxco 
deducit:  quia  tremorem  ejufraodi  yj.p- 
ya^vvQcmx.  undedici  tti^mcmersm. 
Feltus. 


Agitdi 

4,  %orarii.']  Rordrtos  milites  vocahantt 
qui  levi  armaturaprimi  pralium  committi'. 
bant :  ejuod  ut  ante  imbremfere  rorarefileti 
fic  iUiante  gravem  armaturam  qaod  prodf 
bant ,  Torarii  diSii.  Feftus. 

S.  ^ccenft.']  ^ccenft  diBi  ejtiod  Deci^ 
fionihuf  &  Centurionihus  accenfebantur  , 
efi,  attribuebantur.  Vario.  Aiii  ^dfirip 
vos.QUAm  vocatuntjitem  Optiones.  dive 
faqueipfistiibutafiint  munera.  Taub. 


Fragmenta.' 
Aglco ,  fubficlite  omnes ,  quali  folent  triarif, 
Nave  agere  opoitet ,  quod  agas ,  non  dudlarie; 
Superaboque  omnes  argutando  piieficas. 

■ tUnc  papillis  primitus 

I  o  Fraterculabant :  iilud  volui  dicere, 
Sororiabanr.  quidopuseftverbis?  Scc, 
O  amice ,  ex  multis  mihi  une  Ceplialio» 
Strebulaagnina  tene. 


J77 


6.  Subfiditeomnes,  ^tia/i  triariil  Sub- 
.fidiumdicebattir  ,  cjuando  milites  fubftde- 
hant  in  extrema  acis  ,  lahentique  aciei 
ftcccurrebant.  ^^ttad  geniu  miiitnm  conjia- 
bat  ex  lu ,  qtii  imeruerajit  flipenditt,  <b- 
tamen  retmcbant  locnm  in  exerritti ,  tjua 
erat  tertia  acies  ,  quA  dicebatur  TriarioTum. 
Fethis. 

7.  Kave  cgere  oportet-  ~\  Feftus  :  'N^*- 
-t>;«  5  celsr  ac  frenuui  :  k  navium  velo- 
titatediB,us.  ErgO  ,  n&ve  agi ,  eit,  cum 
navisremigioaut  ventis  agitur.  Diitlo- 
irie,  cum  adverfo  amne  fanibus  trahi- 
tyr.  Duciarie  ergo  agere,  eft  'ciu/j.ii/.Ktiv. 
Kec  oriiittcndatn  qaod  eft  irt  Gioflis : 


Navities,  u.f.i-n',.  Scalig. 

8.  Vr^sfcM.  \  V.  notas  Truc.  zB:.  2» 

fc.  6.^r.  14. 

9.  Tunc  papilla  pfimittu  fratercula- 
hant.']  Fciio  maramaE  puellarum/orom- 
re  dicuntur,  cum  primum  tumelciint : 
ut  fraterciilare ,  puerorum.  Etiam  in- 
ter  lafciva  &  ipa-ny^  olim  fuerunt 
FraterSc  Soror.  Sic,  ut  puellas  eos ,  qui 
bufcum  folitas  eflent,  &  ut  proprie  di- 
catur,  quibus  dare  confueviueni,  Fra- 
tres ,  vocarent:  &  contra  Amatores  fuanl 
comparem  ,  cum  qua  caput  limafent  j 
(ut  noftcr  alibi  loquiturj  Sororem^ 
Lipfias. 


t 

G4STR10N,  vel  Gastro n, 
Caroftrebiila,  vitellinaeft:  coeaabis. 


r.E.Geftrid, 


i.  /^  ^rofi-ebala,.'^  Cdrnu  firebtiU  me-  j  a  qua  cUrvatiira  5^  verfdradifSa  Jirehulk, 
K^  minit  Feitus  ;  item  5c  Arnobias  \  ^pi^Koi  enlEhcurvus&prAVus.  undey?ri- 
jib.7.  Adverl.  Gcntes:  Nonne placet  car-  1  bllgo  dcpravata  orario  ,  0  coxonct^iuj;^ 
n?mflrehiiUm  nomindre,  qux  taurorume  Videtur  ede  &  quod  fcribit  Helychius, 
toxendicihus  demitur  'f  Videtur  kwAw  }  Ks/nai^igr'  ,  inquit  ,  •f  oTnob-iJicev  ofS 
diiia  a  Grscis  :'    ityiy  dfKj/ot  50?/n?.  i  0ois  iicnxf^ijxs-ip  m  a^Sgft*  Taubm, 


f 


M 


b    R    T    U    L    U    S. 


Pr^reo  ibi  adut  cum  corona :  qaique  liceat',  veneat. 


Tom.  ih 


Oo 


K    A    K    I,i 


57^  M.    Accl   Plauti 

t 

K    A     K    I    S    T    U     S. 

-""""  malo  hu nc  alligad  ad  oriam  ; 
Ut  femper  piicetur ,  et(i  iit  tempeftas  maxuma, 

t 

L  E  N  O  N  E  S     G  E  M  I  N  I. 

Dolet  hic  puellus ,  (c(h  venum  duciei:.  ^*/?-  o'i«i  ^"'^  p^^'^''^ 


M    E    D     I    C    U    S. 

Inconrpicilloadfervabam:  pallium  obfervabam. 
Paraiiio  cum  virgis  cafeum  radi  poted. 
Domi  reliqui  exoletam  virginem. 

I.  Inconfpicilio.2  VidenotasCiftell.ast.  i.  fc  i.  701^9  j. 


R     I    A. 


N    E    R    V    O    L    A 

Scobinam  ego  lima  adutum  adrafi. 
Scranci^  ,  fcrupeds ,  ftridiveiiae ,  tantul^e. 
Prohibent,  quom  maenia  aliunde  eeo  fung^^r  mea. 


^li:  ftricii- 
pellaE  IbrdidJ^ 


2.  Q  Cratuia.']  In  Nonio  &  Fefto  legi- 
\^  tm  Scrapta  ,  id  eft  ,  nugatoriae  & 
defpicienda:  mulieres-  in  nonnuUis/cr^i- 
tia  6c  feraSlia.  Etvidetur  Scaligero /Zt^- 
cere  olim  diftum  to  Xi^y-^^^i-S^^j-  Tur- 
nebodi£t£  videntur  ri/uliercs  abiisquae 
ycr-e^appellantur:  ideft,  quxquisfcreare 
folet.  ur/£T^c/^lirit,  afcreando,  quafi 
fcreacia;  non  minusquam  fcrea  &  fputa 
contemnends.  Scrancio  potefi  &  ficca 
efie  &  arlda  ,  Sc  exicreando  exhaijfta. 
Taubm.  Scruped^.]  Qus  aegre incedunt: 
ab  eo ,  quod  qui  per  fcrupos  8c  lapillos 
incedunt,  difficile  ingrediujitur.  Qvlx 
itaaEgre  conlifterent,  veteres  etiam  pe- 
treioA  vocabanr.  Ego  puto ,  inquit  Scali- 
ger,  meliuseire,  ut  dicamusPlautum, 
cum  hasc  ex  Grsco  tranferiet ,  Gisca 


Ociiru- 

quredam  vocabula  refervafre.Itaque/cr«- 
pedM  ,  quali  crupedoA  didlas :  ut  tritavus, 
Jlritavttf ,  &c.  zpi:7ri'f'c'.  emm,  qux  8c 
KpiiTri^ct ,  Graece  dicuntur  fculponea.  z 
quo  homines  duris  pedibus  &  ligneis 
vocabantur  :cpy.7nJlt  ,  KpiiTn^oi.  Vide 
Hsfychium.  Taubm.  Striiiivella.~\  Sunt 
qux  pfilothrojpumice  &  volfellis  crebro 
utuntur,  adcilia  caftiganda,  &cxteros 
pilos  evellendos.  vel,  quae  calamiftro- 
rum  ufu  nimiopellem  adurunt.Proptet- 
eadicebantur  ?'«co(f?<e  mulieres.  Aqua  ra- 
tione  qui  vibrabant  capillos,  homines 
molIes&efFaeminatosvocatStrabol.i^. 
HjcTTvpi^.c.  Scalig. 

3.  J^lcenia.]  Moeniafttafungiy  eftfuo 
loco&ordinevitamiede,  &,  utdecet, 
toleraie.  Tatibm, 

2.  Trn' 


Fragmenta,  57^ 

OcifTiime  nos  liberi  poffiiTius  fieri. 
5  Polkide  prodigum  elle  amatorem  addecer. 

Vinum  rubleftiirumum, 
Infanum  valde  urerque  deamat. 

t 

Parasitus  Piger.  five,  LiparguS^ 
I N  D  E  bene  appotus  primulo  crepufculo 
Domumirecospi  tramite  re6ta  via. 

Ambo  magna  laude  lauti :  p oftremo  ambo  fumus  non  naucli 
Additelepades,  echinos,  oftreas. 
5  Niiiil  moror  mihi  fucum  in  aiveo  ,    apibus  qui  peredit  ci- 

bum. 


Ramife.']    Trames  a  trameando 
quod  fcil.tranfverii  fcajidant  vias 
le^tas-  Taubm. 


4.  yAdditelepades.~\  Qmd.  lepades idLi'- 
ftum  Rudenteaft.  z.  fc.  i.  ubihSC  eS^ 
dem  ad  veibum  ferelegeiis. 


t 

t*       H      A      G       O      N. 

Honos  fyncerafto  perit. 

,     t 

P  L  O   C   I    O   N   Ao 

Namcoloratamfrontemhabet,  pecilis  labri^. 


inde  tranflate  omnia  eiufmodi  petiiU 
vocabant.  Indeetiam  Petittidid:i.  quod 
corpoie  eflent  gracili:  quod  genus  ho- 
mines  etiam   Ctnguios  nominatos  inve- 


i.l^Erz/w.lPffz/KT^inihilaliudeftjquam 
JL  folium,  detortumcxGr2:co7r?T£t- 
Xov  :  ut  a  TfuTO.vit  trutina  :  f6v>^ivn  , 
buccina:  yM«;:tstv« ,  macbi?ia,  5c  talia. 
Quia  autem  folia  tenuia  funt  &  exilia,  I  nimus.  Meurf. 

t 
S    A    T    U    R    1    OJ 

CATULINAM,  carnem efitavifte ,  hoc eft, comedife 
Romanos ,  Plautus  in 

SATURIONErefert. 

Oo  t  Retrahi 


^8o  M.    Accl    Plauti 

Retrahl  nequitnr ,  quoquo  progreila  eft  femel, 

Male  tibi  evenille  video.  qui  glaber  erat  canquam  rien. 

5  Succenturia  j  centum  requixe ,  qui  te  dele6lent  domi. 


juitur.l  Ne^uituni,&  ne(jmturf 
'  pro  non  pojje  dicebant.   Feftus. 
4.  T^ew.l  Fettus:  Rienatanti^uivoca- 
bant  nefritndims :    quia  Craci  eos  vi<^f>^\ 


dicunt.  GlofCx:   Rienofnfy  VitipniyjiC' 

S.  Succenturia.  j  Succenturiare ,  eft  eX" 
plendtn  centuria  gratiafupplere ,  fubjicere, 
Feftus. 


t 

*SCYT«A     LlTURGUS. 

U  L I E  R  es ,  uxor ,  Quoja ,  vir  ?  ego  novi ,  fcio:  axio- 

ia  es. 

■ Sin  ea  raiiii  infignitos  pueros  pariat  poftea , 

Aut  varum ,  aut  valgum ,  aut  compernem ,  aut  pxtum  ,  aiit 
brocchum  filium.  K«».broncura. 


*  C  Chytaliturgus.']   Haicfabula  tranf- 
i3  Is-ii  eft  ex  Antiphane  >  quem  citat 

AthttnsEUS  ai  (ntvljyi.  x«7»p2P/  veto  yjtJj 
^yiuda^o!  vzff-yiDirdjj  vocabantur  Scyth^. 
Ec  apparet  apud  Grxcos,  Scythas  eun- 
dem  ordinem  tenuifle ,  quein  apud  nos 
Germaiii  inftipandis  Kegum  5;  Princi- 
pum  corporibus.  A«7sio^pcquoque  s-x.:;- 
^JAc  iniroducitur  ab  Ariftophane  cv  'ci- 
KAiiaict^^av-is.  Sane  Scyihm  Liturgi  nihil 

t 


aliuderant  quam  Stipatores,  &quivo- 
cabaniur  olim  Latrones.  Scalig. 

3.  Varura.']  Va<-u/>,  quidiftortiscruri- 
bus  eft,  ut  Hopat.  exponit:  a  loripede 
divetfum  non  eft ,  contrarius  vatgo  r^ s- 
Cao^^s.  lunius.  P<£ff/7».  1  Patus  y  qui 
eft  oculisleviterdedinatis,  cuique  huc 
arque  illuc  tiemuli  ccleiiiei  volvuntui. 
PoTph. 


R    I    G    E    M    I    N    I. 


N I  fugiilem ,  medium  credo  pr^morfiiler. 

.  V    I    D    U    L    A    R    I    A. 

U  B I,  quamque  pedem  videbat ,  fufFurabatur  omnis. 
Nefcio  qui  fervos  c  myrtetaprofiluit. 
Paupera  hsc  res  eft. 


Oppo- 


Fragmenta.  s^t 

Oppofita  efl  claxenclix.  at  ego  dicam  (igni  quid  (ic. 

5  Animnm advoitite  ambo ,  fi  voltis ,  vidulum  hic  apponite. 
Ego  lervabo,  quafi  fcqueftrodetis :  neutnreddibo ,  donicam 
Resjudicataerit  licec. 

Haud  fugio  fequeftrum. 

Inopiam ,  ludlum,  moerorem ,  paupertatem,  algum,  famem. 

I  o  Ejufdem  Bacchs  fecerunt  noftram  navim  Pentheum. 

Nunc ,  ut  apud  fequeftrum  vidulum  pofivimus. 

Nunc  fervos  argentum  a  patre  expalpabitur. 

Immo  id  quod  hxc  noftra  eft;  patria ,  8c  quod  hic  m  eus 
Eft  pacer ,  illic  autem Soterinis  eft  patcr. 

1 5  Malim  moriri  meos ,  quam  mendicarier.  bonl  miniftrantur 
illum  nunc  irridenc  mali. 

Signum  re6le  comparebat :  hujus  contendi  annulum. 

Quid  mulra  verba  ?  plurimum  ludtavimus. 

—  Jubehunc  infuiculleo, 
Atque  in altum  deportari ,   (i  vis  annonam  bonam, 

20  Ibi  ut  pifcabar ,  fufcinaici  vidulum. 

Nam  audi  vi  foeminam  ego  leonem  femel  parire. 


^_  ^'"X  Vftofita  efi  claxendixJ]  Claxeudix, 
\J  (ignificatconchaiu,  quafignum 

teo-xtui.  Tauhmamus, 

1 5.   Malim  moriri  meos.  ]   Malebam  : 

'^oni  immtfcrantur ;  ilLunc  irrtdent  mali  , 


Uthic  fitAt-no^oT/AVerfusprioris:  Pau- 
perimelius  efle  mori,  quam  mendica- 
ri.  quia  fi  moritur  ,  mifericordiam  .a 
bonis  3  fi  perfeverat  vivere,  iiiifum  a 
malis  confequitur.  Lipfttu. 


LOCI  EX-  AMISSIS  CITATI, 

amiifo  etiam  Comoediae  nomine. 
Epeum  fumificum ,  qui  legioni  noftrce  habet  co6lum  cibum. 
Ogsannuit  odioflis  omnitots  familia?. 


£)&' 


'E 


Licet 

Peumfamlflcum.JYidQnot.BiCch-  \      2-  O^gannuit.']  Ganniunt    canes  ge- 
aft.  4.  ^ .  1 3 .  l  ftientes  ob  herorum  advcntum:  ui  apud 


^Si  M.    AccIPlauti 

Licet  vos  abire  curriculo. 

Jam  tibi  tuis  meritis  cralTus  corius  redditus  eft. 

5  Dii  bene  vortant !  tene  cruminam :  in  ea  erunt  triginta  mini^, 

Nuiiam  ego  rem  citiorem  apud  iiomiries  elle ,  quam  ^amam 
reor. 

Stultuseftadvorfum  setatem  &  capitis  canitudinem. 

Numnam  miiii  oculi  cascultant  ?  eftne  liic  nofter  HermiQ  ^ 

Ejuravitmilitiam. 
io'Sic me  fabes cotidie,  quafi  ftb.er  (^ilicem. 

Herbam  do, 

Iniit  te  unquam  febris  ? 

Neque  muneralem  Legem  ,  neque  Lenoniam  j  • 

Rogata  fuerit  nec  ne ,  floccid' asftimo. 
I  j  Perfidiole  captus ,  edepol  nervo  cervices  probas. 

Muriatica  autem  video  in  vafis  ftagneis : 


Lucretium,  ■ — gannitavocu  adulant.  Et 
Hometo  -yctvv&uj  fempereftgeftuquo- 
dam  orisexprimeiegaudium  ,  obaraici 
aut  alterius  cari  adventum.  Hocetiam 
voluit  Pindarus  in  Pythiis:  ^Jt  (jmXq^- 
Ttwv  7mp/J_gilif@'  cljucp]  yiKiJeQ  .yhvKve 
aipQev  ^''-ptv.  id  eft  j  ^Ji  oi  /uoKovTt 
i-^^vvan^TX)  fA.yiTYie^.   Scal. 

8.  Numnam  mtbl  octtli.'^  Cscultanti 
CAcis  prmimi  ^funt  ocnlorum  acie  obtufa. 
Feltus. 

9.  Sjuravit  militiam.~\  Ejuratio  ftgni- 
ficat  id,  e^uod  dejjderetur ,  nonpoffepfAftari. 
Feftus. 

r  o .  Sic  me  fuhes.'\  Cafior  &  Fiher,  idem 
eftanimal,  di«;^usquoqueCrf«y  Ponticm. 
Di<lras  Fiber:  quafi  fimber :  quod  in  ex- 
tremis  fluminum  oris ,  8c  tanquam  iim- 
briisdegst.  Veteres  cxtreraum  di.xerunt 
fibrum:  inde  fibrx  in  animalibus&ar- 
borum  radicibus.  Hinc  lux  huic  loco 
Plautino.Namquiinfimbriisfluminum 
degit,  laiice  deleciatur.  Ritterb. 
'    Ji.   ':^irhamds.'\'Sii,^]XS'.   Hrbamdoy 


,  ,    .  .        Bonam 

cum  ait  Plautuf,  Jtgnificat,  viSlum  mefa- 
teor.  cjuodefiantiquiz  &  paftoralisvita.  /«-" 
dicium.  nam  qui  in  prato,  curfu  attt  viribus 
contendebant,  cumfuperati  erant,  ex  eafolo^ 
in  cjuo  certamen  erat ,  decerptam  herbam  ad~ 
verfario  tradtbant.  Nam  nemo  poterat 
dici  viftor  ,  nifi  priusis,  quem  vicifTeti 
fe  viftum  fateretur,  &  viftorem  agno- 
fceret.  Ennius  3 

^lui  vicit ,  non  efi  vi5ior  j  nifi  viUufa'- 
tettir.        Scal. 

13.  Neque  Mu?ieralem.~j  Lex  Cincia 
de  donis  &  rauneribus ,  non  omnibus 
prohibuit  munus  accipere  :  fed  obcau- 
fam  orandam ,  patrociniumqueprxftan- 
dum.  Ergo  Lex  eatanturaob  defenfam 
cauflam  donum  accipere  vetabat.  Taub- 
mannus. 

15.  Nervo.']  V.  N.  Aulul»  adi. 4. 10. 
f£.iz. 

16.  Muriaticaautem  video.l  Muri/h 
?/V*quidfint,  diximus  Foenulo  a£t.  i. 
fc.  2.  52.  fta^neii,  antiquafciiptura  pro 


P  F  R   A   G   M   E   N   T   A.  ^^^ 

Bonam  narltam ,  &camarum,  &tagenia: 

Echinos  fartos ,  conchas  pifcinarias. 

Non  ego  te  novi ,  navalis  fcriba,  columbar  impudens } 
loNihildeconciliaresilli:  nifi  quidPerfibusfapis. 

Sacrum  an  profanum  habeas  ,  parvipenditur/ 

Ulcerofam ,  compeditam ,  fubverbuftam  ,  fordidam. 

Glirium  examina. 

— ■ —  fed  leno  egreditur  foras. 
ijHinc  ex  occulto  fermonem  ejus  fublegam. 

Nec,  machsra,  audes  dentes  frendere. 

Floccipendo  quid  rerum  geras. 

Argentum  hinc  facite, 
'     Clandeftina  ut  celetur  confuetudo. 

3oProperant  prandium. 
Quam  folles  taurini  habent ,  cum  liquefcunt  petn-E ,  ferrum 

ubi  fit. 
Nonhicutpoffit,  edit;  fedpofTecupit,  utedat, 
FortalTe  fe  amare  fuipicavere , 
Inftare  fadlum. 


ftanneu.  Quanquam  SczVigtrJfagnatim  ViU 
fufpicatureiTeincruftatum.cui"n_/?^^?z^re 
fuerit  n^Tmu^iv  twsI' }//)).  quod  vulgo 
in  idiotifmo  noftro  invitriare  dicimus. 
Sunt  &  qui  flagnea  vafa  interpretantur 
^{^crailipivU.^I^rita  dicitur  oftreigenus, 
quae  viiptTala.GtXCis-  Camarum ,  y^.ucf.- 
gpv  eft  etiam  apud  Hyfychium.    Tage 


Ego- 

merum  Navalit  fcriba  eft  convicium. 
Odyff  3-'. 

Q<hiioiiv. 

hoc  eft,  yQCi.fj.y.ctl&j?  ^p^^fl^,  K^^  'apocflav 
rctfj.ictg.  jam,  Columbar  imp»dens  ,  di- 
(aumeademfotma,quaCatullusi-nulie- 


»ia,  itidem  pifcesfunt,  qui&  ■ntyATo^l  remproftitutipudorisvocat/w/Jrt^i^r^m- 


Echinos  fartos  vocat,  qui  farciebantur 
hoceft,  faginabantur  in  vivariis:  iicut 
conch-u  Pifcinarias  ,  quae  in  pifcinis. 
Taubmannus, 

19.  Non  ego  fe  novi.  ~\  Navalii  fcriba 
diftum,  tam  propter  fcribam,  quam  pro- 
pter  navalit.  quia  &  nautas  Scid  genus 
hominum  male  audit.  Etiam  apud  Ho- 


ciliius  carcer  vocat  eum,  quimeruiri.a 
vinculaconjici.  Columbariain.  naviiunt 
ea,  quibusreraieminent.  di6>a a  {imili- 
tudine  foraminum,  in  quibus  par  co- 
lumborumnidificat.  Scalig. 

22.  Vlcerofam.']  Subverbufam,  ideft, 
verubus  uftara  t>^  ^  fyscn  cls  :  quia  no- 
tisinurebantui.  Taubf». 

O04  39.N««- 


EMy/mortem  cacat» 


j?4  M.    Accl    Plauti 

3  5  Egone  iili  venear  ? 

Inimicus  efto  ,  donicum  ego  revenero, 
Pedibus. 

Corpus  tuum  virgis  ulmeis  inrcribam, 

Nunquam  ad  civitacem  venio ,  niii  cum  inrertur  peplum, 

40        Scelerare  manus, 

Ipfa  fibi  avis  mortem  creat. 

Pro  laryato  te  circumferam, 

Paupera  haec  e(l  mulier. 

■ Si  qUcT  forte  concio  efl: , 

^5  Ubi eum  hietare  nondum  in  mentem  venic. 
Cilix,  Lycifce,  Sofia,  Stiche  j  Parmeno, 
Exite  j  &  ferte  fufteis  ptivos  in  nianu. 

Anus  hxcin  pellis  pericabm  protenditur* 
Cedite  milii. 
5oMecumhabetpatagus,  niorbus,  xs, 

Quidefthoc?  rugatpallium,  ami6cusnonrumcommode. 

exi  tu  Dave  , 

Age,  fparge.dr.undum  eilehocveftibulum  volo. 
Venusventuraeftnoftra.  non  hoc  pulveret. 

'jjRegieicit. 
Pullaria. 


SalKf.  tegi.culum» 


Vefperna. 

39.  "Kmquam  ad  civitatem.']  Dehac 
Minervxpeplofivepalla,  videanturqua; 
liotavimus  Mercatore  feen.  i.  aift-  i. 
i^f.67. 

40.  Sceleraremantu.']  Sceleraremanus  , 
pro,  polluere,  Plautinus  fermo,  hodie 
honinufu.  Serv. 

'   42.   ?rolarvatotecircumfera'm.']y.'^. 
Amphitr.a(a.  z.  z.  i44- 
'50.  Micumhahetpatagus.']  Apud  ve- 

£eiesad  rem  divinam  pleiaque  acnea  ad- 


Neqi 


.le 


1  hiberi  fplita  ,  &  in  lis  maxime  facris, 
quihus  dclinirealiquos,  auc  devovere, 
aut  denique  exigere  morbos  yoiebant. 
MAcrob' 

55.  Regiefcit.']  Rcgiefcit,  apud Platitum 
figjiificatcrefctt.  Fettns. 

5(J.  BuHaria.']  Y^^WS  <Mdt,  puUariam^ 
a  Plautoappellatam  fuille  msnumdex- 
teram :  a  palpandis  tentandifque  puliis 

U.vepueris.  X«r». 

3.    Herus 


p  Fragmenta.  585 

Neque  ego  ad  menfam  publicas  res  clamo  ,    neque  leges 
p'epo. 

LOei  EX  COMOEDIIS, 

Qua^exftjint,  citnti:  quitameninnoftris  ho- 
die  Codicibus  nufquam  comparent. 

A    M     P    H    I     T    R    U    O    N    E. 

O  P  T  U  M  O  jure  infringatur  aula  cineris  in gaput. 

Ne  tu  poftules  matellam  unam  tibi  aquae  infundi  in  caput, 

Heius  Amphitruo  occupatus. 

Qnx  feadveniente  morbo  nunc  medicum  tibi, 
5  Enim  tu  certe  aut larvatus  aut  cerritus  es. 
Edcpol  hominem  te  mifcrum  1  medicum  qusrita. 

Quoique,  meabfente,  corpusvolgavitfuum, 

Exjuravifti  te  mihi  dixe  per  joctun. 

Qui  nequeas  noftrorum  uter  fit  Amphitruo  decernere. 

10  NiCi  hoc ita  fadtum  eft ,  proinde  ut  fadtum  efte  autumo  , 
'  Non  caullum  dico.  verumquiinfimuletprobri^ 

Manifeftum  hunc  obtorto  collo  teneo  furem.  3 

Ibi  fcrobes  efFodito  duplos  fexagenos  in  dies, 

At  eso  cerre  cruce  &  cruciatu  ma6tabo :  exi  6  foras,  maftida. 

3.  r  "TEruf,  &c.~\  Oecupatu^,  ideft,  im-         8.  Exjuravifii.']  Vidc  notas  Aroph. 

Xj.peditus.    ut  Grxce  dicitur  «t^i^o-     ad.  3-  fc.  3.  )^l-i7- 
>.«,  ideft,  vacuusnoneft.  r^w^w. "  5.  ^i^je^ww.^V.N.Amph.^-j.X'!-"^ 

t 

AsiNAniA. 
Qui  etlam  me  m.Iferuni  famofum  flagitiis  facit  ruis. 

Heicaderitcredo,  congerro  meus.  ,  : 

1.  Sl^ietiam,  &c.']  Vidc fententiam  J.GuilelmiiAfinadas.  i.  veif.  2j.    , 

t 

A   U    L    U    L    A    R    I     A. 

Necno6lu  uec  diuquietus  unquarn  eam ,  nunc  dormiam. 

I.XnrEC  «o<S«.]    Quem  in  locura  I  hocfragmentum,  vide  apud  ipfum  H 
Jj^  J.  Guilelm.  immittere  fatagat  1  Notas  Auiul.  aa;.  i.fc  1.  ?^f-  2.7'      . 

Oo  5  '^*  '5'* 


V 


Aul.  aft.  3 .  fc  5 .  ^f.  5  5-  hunc impaaum 
voluit:  quem  tu  ibi  vide.  de  cmotay  Epi- 
dicoaft.  2.2.4S" 


58^  M.    AccIPlauti 

"^ —  fed  leno  egrediuir  foras. 
j  Hinc  ex  occulto  (ermone  latus  fublegam.  3/^«.  rermonem  eius. 

Homo  ebriolatU5  (iimno  (anari  folet. 

Quimihioleracruda  ponunt,  halec  danmit. 

Ego  ecfodiebam  in  die  denos  fcrobes. 

Hic  quidem  pervicus  cuftodem  addidit , 

loProilliscrocotis,  ftrophiis,  (umptuuxoris. 

Ut  admomordi  hominem. 

myrtam,  myrtum 

2.  Sedleno.l  Vide  N.  Aulular.  4. 5. 
ff.6. 
10.  Tro  iUis  crocotit.  ]    Guljelmius 

.  t 

C    A    P    T    E    I    V    E    I. 

Fac  fidele :  cave  fluxam  fidem  feras. 

Pileum,  quemhabuit,  deripuit,  eumqueadccelumtollit. 

Audlionem  facio  parafiticam. 

i.X^^cfidele.']  Poni &  iftud debet in-  |  difcrepat  ab  eis  qux  extantCapt.  fc.j* 
Jj  tei  Fxagmenta,  quoniam  nimis  1  aft.  2.  f.79'  Taubm. 

t 

C       A       S       I       N       A. 

Perii !  illic habebit  flocco  jam  homo lumbos  meos. 
;    Introaduxoremv  rufFeramquemeumtergumobinju-  ^"^^5 
riam, 

t 

B    A    C    C    H    I    D    E    S. 

I L  L  A  mei  co^nominis  fuit. 

' nam  &  exmaritimidaecceego 

Pavitare  ~  . 

Quibusihgeniumanimiutibile ,.  efl.modicum&  fine 

Vihus  hgemumi'  &c.  1    Horum  j  fuoingenio  uti,  quimodeftifmt,  &Ia- 
hsceftfententia  5.E0S  militer    rciviajuvenilinoncxultent.  ^•G«'^^^^'^- 


*Q 


F  R   A   G  M  E  N  T   A.  5S7 

jVernilltate  • 

Ecquis  evocat  cum  nafiterna  Sc  cum  aqua  illum  impurifliimum? 

Qupe  fodalem  atque  me  exercitos  habet. 

Nam  tu  quidem  quoivis  excantare  cor  facile  potes. 

Vincla,  virgae,  mole  fevitudomalafitpejor. 

loCormeum,  fpes  mea,  melmeum,  fuavitudo,  cibus,  gau- 
dium.  Limacesviri. 

Nea  quoquam  alio  acciperes  mercedem  annuam 

Niliabfeie:  nec  cum  quiquam  limares.caput. 

Cupido  te  confi.cit,  anne  amor  ? 

15  Prxneftinum  opinor  efTe:  ira  erat  glorioflis, 

Sin  lenociniumfortecollubitum  eft  tibi, 
Videas  mercedis  quid  tibi  efl:  squunrdari , 
Ne  ifla  a^tate  me  fe6lere  gratiis. 

Ulyirem  audivi  fuiile  asrumnofiflLimum , 
20 Qui  annis  viginti  errans  a  patria  abfuic : 
Verumhic  adolefcens  multo  Ulyllemanteir, 
Quiilico  erratintramuroscivicos. 

6.  Na/iterna.^  Vidcnot-  Stich.z.2.28. }  AQtAnt:  cjuodatterant&confumant.  quod 

7.  ^ljtA fodalem.']  Exereiiosy  id  eft,  j  Nonii  interpretamentum  eflejam  di« 
Fatigatos.  SAllnd.  exerdtocorpore.Teten-  \  eftcum  monait  J.Guilelmius.  Gruterus 

nofter  adolefcens  j  hoc  fragm.entum  Afi- 
narisimpingebat,  ad-  3«  2.  Taubm. 

12.  'Rek^uocjuam.'\  VideNotasMer- 
catore  3  •  i .  40.  Poenulo ,  ad.  i .  2 .  s  i . 

14.  Cupidote,  &C.']  Videnotas  Cur- 
cul.  ad.  I.  fc.  i.T^f.  13. 


tius  :  ^4t^ue  ex  me  hic  natus  non  efi ,  fed 
txfratre.  ubi  Acron  j  Argute  ,  inquit. 
nam  perhancconjundionem  tranfitum' 
'ecit  ad  narrationem.  Cato  :  xAtque 
^uancjuammulta ,  &c.  Sofipater. 
II.  Limaces  viri.']   Colle£lores  addi- 


■t 

MOSTELLARIA. 

SINE  juxtaaramfedeam,  & dabo meliora confilia. 


Inejuxta.']  SecundumPlautumye- 
_  <iere,eftconfiliumcafere:  nam& 
pfa  confilia  afedendo,  qui&ctnfdia  di- 


£la  funt.  Sedentium  enim  animitran- 
quilliores  fiunt.  Serviuf. 


Ml  LES 


j8S 


M.    Accl    Plauti 

:  t 

M     I      L      E      s. 


I T  A  nos  noftramque  familiam  habes  exercitam. 

Modice  fapis. 

2.  •»   jro//«e/rfjc»iV.]GulIelmiusfruftum  ,  /»«.  Sedveriuseft,  inquitjhabuiflTeNo- 
JVliftud  aptabn  adl.  5.  fc.4.  ?^r.  |  nium  in  animo  locum^.  5-  ^f.  is-'*? 
53.  V.  N.  At  Jofias  Merccrus   rejicie-  j  modkedecet^  Taubm. 
^tinultimam  fcenam  ]^C  29.  ma^iifa-  I 

t 

PSEUDOLUS. 

Niii  carceremalicjuandoefiregeritis  voftramdomum. 

t 

P    OE    N    U    L    U    S. 

IMPORTUNA  avis  venii;  vefperi. 


R       U       D 


N       S. 


QUID  murmurillas  tecum,  &tedi(crucias? 

Aulas  abftulas. 


■j.    A    yla4 ahfiulat. '\DiomcdcsV\h.i- 

J\  pag.  mihi  376-  ahfiul^  utfuln- 

lUiis,  abftulo.  Attulemnt  &  aliud  ex 


Rudente  fragmentum ,  {ed  depravatlfli- 
mumj  quod  a  Cantero  reftitutum  eft 
a6t.  I.  fcen.  S«  Taubmanntu. 


t 

S    T    I    C    H    U    S. 


Nonne  hoc  publicitus. 
t 


Truculentus. 


O  N  A  perdidi ,  mala  repperi:  fadus  fum  extimus  a  vobis, 
F    I    N    I    S. 


INDEX 


I     N     D     E     X 

Vocum  Verbommque  Veterum  ,   &  quibus  aliis 

paullo  abftrufioribus ,   auc  minus  confuetis , 

Plautus  utitur. 


Trimm  numerns  a^itim ,  fecundm  fcenam ,  tertim  ver^ 

fnm  mdicut. 


AMe  ,   e domoTnea,  S(\c\\.  <i.\.lT . 
Amc,  demeo,  Pfeud.  2- 4.  45  • 
Anobis,edomonoJ}ra,  Mil.2.3.6  8. 
Merc.  4.  2.  8. 
Abdirivus,  ftJHnClw  y  feparatM ,  Poen. 

Abduce,  proahduc:  antique  ^   Curc.  S- 

3.  14- <^  alibi. 
Abominare  ,    fro   abominari:    antique. 

Trin.  3-  2-  82. 
Abcedere,  Poen.  i.  z.  i6z. 
Abftare,  Milite  2.  2.46. 
Abftulo  ,    pro  aufero.  Fr,  Rud. 
Abftinerefe,  Milit.  3. 1.  49.  &alibi. 
Abfamedo,/(^«7M  ab  al/fumemlo,  Capt.4. 

3'  3. 
Abufa,  pafive  ,  Afin.  i.  3.  44- 
Abuti ,  cumaccuf  Bacchid.  2. 3. 126.  & 

alibi- 
-j"  Acceptor,  approbator,  Tlin.  i.  2.  16 j. 
AcctcduiS,  antiij. pro  credtn,  Adn.  5.  2-4. 
Accubuo,   fi6lurn  ridiculi  caufaab  accu- 

huu!,   Truc.  2.4.  68. 
Accurare,  accnrate  operam  dare ,  Tiin.i. 

2.41. 
Accuraffis,  pro accuraveriiyVka. ^-i.  29. 
Accuiirare,  abaccufo,  Moftell.s-  2.  23. 
Acheruns  ,      mormorum    receptaculum  , 

Amph.  s-  I-  i6. 
Acheruntem,  adverbialiter,tiloii.z.z.6^. 
Achillij^ro^f/3?7/»j,awfi^.Batch.  4.9.14. 
Adaxint,  pro  adegerint,  Aul.  I.  I.  ir. 
AdducC)  adduc,  Alln.  2.  2.  88.  &  alibi. 
Adicere,  adjicere,  Poen.  $.4.  i. 
Admifle,  proadmifjfe.  Mil.  4.  j.^. 
"f  Adoneum  ,  pro  ^donin.  Men.  i.  2. 3  S  • 
.Jttatem,  adverbialiter profemper  ,  Aiin. 
2.  2.  8.  ScfaLpiusalibi. 
>fi.Yns,  proAvuf?fiantiq.V<£n.i.^.  14. 


■f  Afferre,  proallaturum.  Curc.  2.1.11  . 
1  Affinis  ,  ^e«er  ,  Aul.  3-4.  14-  Turc.  4. 

3-74- 
Aflbrmidare,  Bacc.  4.10. 
Agredias,  pro  a^grediaris  ,  aiitiq .  TtUC. 

2.  i.  10. 
A^grediie,  pro  aggredere,  antiej.    Afin. 

3.3.124. 
Agoianomus,  GrAcum  :   iy£dilis  rerum 
venalwm.  Capt.4.  2.  44.Curc.  2.3.6* 
Albirudo,  Trin.  4- 2.  3-- 
Algus,  proalgu,  Fr.  Vidul.vcrf.  p. 
Alicariaj,     a   corpore  alendo    meretricet  t 

Pcen.  1.2.  S4. 
Alliatum,   moretum ,  aballio,  cibigenttf» 

Mott.  I.  I.4S. 
Alludiare,  alludere,  Poen.  S-  4-  64.  & 

Stich.  2.2.  SS. 
Alrerx,  proalteri,  antiq    Rud.  3-4.4S» 
Altihs dos ,   Luta,  Frag.  Attrab.  verf.i  8. 
Altnnfecus,  alteraex parte,  M.ii.  2.5.36. 

Merc.  5.  4. 16. 
Altrovorfum  ,    verfus  alteram  parttfny 

Caf.  3.2.28. 
Alvus  ,gen.mafc.V(t\xA.  3.  2.  34' 
AmalTo,  amivero.  Caf.  5.4.  22. 
Ambadedifle,  pro arroftjfe ,  Meic.z.i.J $. 
Amicibox, pro amiciar,  anticj.  Perl.  2,5.6. 
Amiciter,  clementer.  Peif.  2.  3.3. 
Amiflis,  amiferis.  Bacch.  5.  2.  70. 
j"  Amirtere,  omittere,  Amph.  2.  2.  217. 
pro  dtmittere.   Capteiv.  Arg.  v.  7.  8c 
Moft.  ;.  2.2. 
Amoliri,  papve,  Pfeud.  3.  2.  67. 
Ampledere,  pro  ample^i  ,    antiq.  Ru- 

dente  3«  S-  36. 
Amuffitata  indoles,  ad  amufim  fa€la  ^ 

Mil.  3-  I-  38. 
Ancipes,  proancepSiantiq.^Kwdi-^^-.^-t-^i^* 
I    At\\mA  ,  pro  oru  halttu ,   Alin.S'2.  43« 
'  Anno>  anteannuwf  Men.  1.3.22. 

Anti< 


I      N      D      E      X, 


Antideo,  pre  anteeo  ,    aniique.  Cift.  z. 

1.  3. 

Antidit,  antett^  Tiin.  2.4-I45. 
Anx\d\\?iC,  pToantehacy  pallim. 
Apciibo  4    aperiaiTti    antique.   Truc.  4. 

2.  so. 

Apertare,  abaperiot  Men.  s.  S»  12. 
Apifci,  proadtpifct,  Epid.  5.2.3. 
Apoladtizare,  exGr<ico: calcib.  repellere, 

Epid.  5.  Sc.  2i  V.  ]  3. 
ApoIIinis,  vocativi  cafus :  antiq.  Men. 

S.2.118.         ^ 
'[•  Apponeie,  pro  deponere,  Poen.  4.  2, 

35- 
Appodvh appofui,  antique  Mil.  3.3.31, 
Aquilus, /«/<:«*,  Pcen.  s.  2.  152. 
Ares,  Mars,  Gr&cum ,Ti\xi:.  2.  7.  S4. 
Aibitrarem,    arbitrarer,  antique.  fC^. 

2.  S7- 
Arbitretur,  papve,  Epid.  2.  2.  82. 
Arbitrari  fidem,  pro  habere,    Bacch.  3. 

6.41. 
Archite^on  ,  ^rchiteSius ,  Moft.  3.2.73. 
Aigutari,  multum  &  celertter  toqui,  Frag. 

Frivolar.  v.  8. 
Aiitudo ,  Rud.  2. 6. 40. 
Artua,  pro  artus ,  antique»  Men.  5.2. 

102. 
Afpellere,  depellere,  Merc.  1.2.5- 
f  Affenratio,  affenfto ,  Bacch.  3.3.7. 
AiTulatura  ,  fruftiUatum.  Capt.  4.  2.  $z, 
AiMtueie  ,1  apponere ,  Capt.4.  2.  66. 
Adn,  proaftute,  Perf  1.3.68. 
Atque  ,  proftatim,  continuo ,  Capt.  3.1. 

19.  Bacch.2.  3.45- 
^Atriras,,  ab  ater ,  nigredo,  Poen.  5.5.11. 
Attigas,  proattirgas  ,  Afin.  2  2.  116. 
f  Attingunt,  proatiinent,  Meic.  i.  1, 

32. 
■j-  t^ufit  ,  proaufiiifit,   OJitique.  Amph. 

Sup.  2.  V.  33. 
Aufpicavi,  pro  aufpicatus  fum ,   antique 

Perf  4.  6.7. 
Autumare,  dicere,  narrare,  Amph.  i. 

I.  26o.&alibi. 
Axicia,  forfex  ,  kfecando.  Curc.  4. 4.  22. 
Axitiofa:,  fa^iofa,  antique.  Fr.Aftrab. 

V.  3. 

B. 

Aliolus,  pronigro.  Poen.5.5.22. 
Barbare,  Latinej iSm.fioh  ii.Tiin. 
Pr.  ip. 


Barbaria,  Italia,  Poen.  3.  2.  21. 
Barbaricalex ,  Romana,  Capt.  3.1.32. 
Barbarus,  proRomano,  Bacchid.  1.2.15, 
Bardus  ,  tardus ,  ftoUduf ,  Epid-  3.3. 40. 
Batiola,  pocuUgenus ,  Stich.  $.4.  12. 
B^tuetc,  percutere  ,antiqueCz.{.  2.  8.62. 
Baxea,  calceamentigenu6 ,  Men.2.3.40, 
Bdelliam ,  planta preticffima  ,  Curc.  i. 

2.  7. 

Belluata  tapetia,   in  quibmpiSia  bellua  , 

Pfeud.  1.2. 14. 
Benedice,  bonis  verbis ,  Afln.  1.3.  54- 
Benedicere,  precari,  Mil.  4.  8.  31.  hejie 

ominari,    Cal.  2,  s-3  8. 
Benevolens,  fubftantive,  Moft.  i.  3-38. 

Trin.i.  2.  8. 
t  Benignus,  prodigtu.  Truc.  i.'  i.  20. 
Beftiaproferpens,  tdeft,ferpens,  Siich.  $- 

4.  42.  Perf.  2.5.58. 
Bifulcilingua,  quidupUd  lingua  utitur  ^ 

Poen.  5.  2.  74- 
Blandidicus,  Poen- 1.  1. 10. 
Blandiloquentulus,  Trin.  2.  i- 13. 
Bianditer,  problande,  antique.  Ai\n.  i» 

3.  69. 

Blanditia ,  in  fingul.  Bacch.  i .  i . 1 6 .  Tmc; 

2.7.19. 
Blennus,  ftupiduf ,  ignavuf,  Bacch.  J. 

2.  2. 
Bliteus , /<Jt««^ ,  Truc.4'4.  i- 
Biitum,  oleriigentts ,  Pfeud,   3.2.25. 
Boia,  coUare  ,  equuleus  ,  Capt.  4.  2.  108. 
Bombax,  interjeiiio  ,  Pfeud.  i .  3  •  1 3 1 . 
Bombomachides,/i5?KweA:  Gr^seo  nomeni 

Mil.  i.i.  14. 
Broncus,    ^«2  dentes  prominentes  habet , 

Mil.3.  1.128. 
Bubilis,  propubile,antiq.  Perf  2.  5. 18. 
Bubulcitari,  bubulcum  agere ,  Moft.  1. 1. 

Bucxda,  quibobus,  id  eft ,   buhuitsloril 

cdiditur :  fiHum ,  Moft.  4.2.1. 
Baccones,  ftoHdi,  Bacch.  5.  i.  2. 
Bucculentus ,  fatum ,  Meicat.  3 . 4-  54. 
Buftirapus  ,  nefarius  :  convicium.  Pf  iw 

3.127- 

C. 


C 


Acula  ffervtis  militaris ,  Pfeud.  Arg.* 


V.4. 


C£Ecultare,  cacutire,  Frag- amifT.  v.  8. 
Cajare ,  cAderej  obfoletum»  Frag.  Aftrab. 

V.  17. 

Cala- 


Calator ,  fervm,  Merc.  5.2.11. 
Ealetux,  calet, Czpt.i.i.iz.  Truc.T.r.46. 
Camarum  ,  pifcis gerius ,  Fr.  aitiilT.  v.  17. 
Canes,  procanu,  antiqHe.  Molt.  l.  r.40. 

Trin.  i.  2.133. 
Canitudo,  canitiest  Frag  amilT.  v.  7. 
Cantrices,  Trin.  2. 1.13. 
Capere  ,  coarguere ,  convincere ,  Amph.2. 

2.139. 
Capital ,  facinw  capite lutndum ,  Men. i . 

i.i<S. 
Capfit,  cceperit,  Pfeud.4.  3.  <S. 
C!ip\0,  ccepero ,    Bacch.  4.  4.  61. 
Caiere,  carminare,   Menaech.  S-  2.4<J. 
Carere,  cum  ^cctif  Cniz.  1.2.46.  Poen. 

4.1-4. 
■j'  Carint ,  pro  careant ,   Moft.  4.1-1. 
Carnifes,  convicium.,  Eacch.  4.  6  .  i  j, 
Cafare,  cafum  mnjari ,  Mii.  3.  2.42. 
Cafteria ,  locus  in  7iavi  reponendit  remis  & 

^ubernaculti  ,  Alin.  3.1.  16. 
Catagelafimus ,  deridtculus,GrAc.  Stich- 

4.  2.  60. 
Catamitus,  Ganymedes,  Men.  T.2.  3S. 
Cataraftria,  fi£iumnomen,   Pf.  3.  2.47. 
Centauromachia,  fidum,  Curc.  3.  ys- 
Cercurus,  navis  pragrandis,  Merc  i.i. 

85. 
Cerinum  ,  cerei  coloris,  Epid.  2.  2.  49. 
Cernere,  certare ,  Amph.  Arg.  2.  v.  3. 
Cerritus,  »2/^««*,  Men.s.4.2.Fr.  Amph. 

V.  s. 
Cette,  datey   excedite contra£ium ,  M.cic. 

5.4.  4. 
Choragium  ,    infirumentum  Comicum  , 

Capt.  prol.  V.  70, 
Choragus,  prafedus  chori&apparatmfce- 

'r.ici ,  Perf  I.  3.  79. 
■j-Chryfo,  auro:  ^r<e«.  Bacch.  2.  3.  5. 
Cinfticulus  5  Bacch.  3.3.28, 
fCiet,  ^ff«/^f. Bacch.  2. 3.  ir. 
Circa,  proCine,  Epid.4.  2.34. 
'I'  Clzmo, clare admoneoj^&^cch.  2.  3.  51. 
Claror,  clarttudo ,  Moft.  3.1.  T12. 
Clavator,  ^utgefiatclavam,  R.ud.3.$.2s. 
Cloacina,De«  quacluere  facit ,  Curc.4. 

1. 10. 
Cluere,  effe,  antic].Am^\i.z.z.i6. 
Clueri,  dici,  Pf  4,  i,  12. 

Cluninftaridyfarchides,  fiHum  nomen , 
Mil.  i.f.14. 

Coclites,  ejutaltexutfd  oculorttm  carent, 
Curc,3.23. 


I      N      D      E      X. 

Collaria,  collare;  vincuUgenus ,   tju^col' 

Uim aftringitur,  Capt.  2.2.  107. 
-f-Collimunt,  contaminant,  Moft.  1.3. 

133. 
CoIIus,  procoUum,  <t«A/^.  Capt.  4.  3.  2. 
Collutulare, /«fo^er«r;>flre,Trin.3.2.67.. 
fCoIubrinum,  aftutum,  Ttuc.^.s. 6. 
Coluthea,  teUaria,  TciC.i.  s.  j. 
Columbar,  foramenin  navi  unde  remut 

eminet,  Fr.  amiflf.  v.  19.  . 

Comedint,  pro  comedant ^  tmtiqi Imc. 

2.6.  S3. 
Comoedice./^-j-^ii/f,  Mil.2.2, 58- 
Commaritus,  Caf  4.2.1S. 
Compeaumi/jrocor/j/JrttJ^ftwj.Pf  1.5.129. 
Compedita,  com^edibui  vinHa,  Fr.  amiiT. 

V.  22. 
Compercere,  Poen.  r.2.  137. 
Compemis,  Mil.  3,1.  128. 
Conchitar,  ^ft/c(3;^c/«j/e^«>jt,  R.ud.2.2.s« 
Concipilare  ,  pro  comptlare,  antiq.Tmc, 

2.8.61. 
t  Concilium  ,  pro  ccetu,  Mil  2.  2.  94. . 
Concreduo ,  pro  concredo ,  Aul.  3 .  6.  49. 
Concurare,  Bacch.  i.  2.  23, 
Condalium  ,  annuligentu  ,  Trin.  4  3.  7, 
Condotmire,«w/i ^orw/re,  Moft.  2.2.55« 
Conducibile,  Cift.  i.i.  80. 
t  Confidentia,  duritia,  Afin.  3.  2.3. 
Confidentiloquius,?7ov«w,  Tri.i.2.i<f4, 
Confirmjtas  ,  Conftantia  :   novum.  Mih 

2.2.34. 
Congerones ,  ejui  co?igerunt  aliena  adfe .- 

jocul.  Trin.  i.  2.6, 
Congerro,   agerrU,  cumejuofamiliariter 

nugamur;  coUuforj^tiLi.i.^.Mo^, 

3.3.27. 
t  Conglifcat  ^fufdtetur,  Trin.  3,  2.  52. 
Conjeftor,   Divinator,  Amph.  5.1.7$. 
Conieftrix,  fimiliter,  Mil.  3.1.  99. 
Conia,  pro  Ciconia,  idiotifmus ,  Truc.  3, 

2.  23.  ■  .* 

Conquinifcere,  cernuumfeihfleSiere,  ut 

ventremexoneraturifaciunty  Pfeud.  i. 

i.7S.      ^    , 
t  Conikqn], meipfamfegtii,  Amph.s.1.3, 
Confidere,  afttve.  Trin.  2.  2. 19. 
Confpicillum  ,  locusundeconfpici  poteft, 

Cift.  1 .  1 . 9  3 .  5c  Frag.  Medic.  v.  i . 
Cot\iiate,fimulftare,  Curc.  2.3.  rr. 
tContemplo,  pro cotitemplor ,  antique^ 

Araph.  1. 1,  285. 
tContente,  continenter,  Afin.  1.T.55 

t  ConteJ 


i      N      D      E      ic. 


t  Contcrere,  frofiautire, Rud.  3. 4.44- 
t  Conttnm ,  pro  ,  fiatim  ,  Amph.  I .  i  -49 • 
Contui,  contueri^  Atin.  1. 1-  m. 
Convenibo  ,f  ro  conventamy  Antique,  Cal. 

3.2.18. 
Copem ,  copiofum,  antttj.  Bacch.z.  3 .11 2. 
Coxdoiium,  dobrcordis,  Poen.  1-2.86. 
Corius,  pYoCorio,  <s»f/^. Pcen.  1. 1.  n- 

&alibi. 
Coibita  i  gcnm  navit  ,  Caf.  4.  i-  20. 
GGttabi  bubuli ,  pUgarumcrepittu :  rtdi- 

cuUrium,  Trin.4.  3- 4- 
Craftinidie,  Moft.4-  i-^S- 
Creduam  ,  credam  ,  anticj.Vctn.^.S-T- 
Creduis,  credtdens ,  Amph.  2.  2.40- 
Crocinumi  croci  unguentum,  Curc-i.i.y. 
Crocota ,  vefiis  muUerum ,  Frag*  Aulul. 

V.  to. 
Crocotula,  Epid.  2.  2.47- 
Crucifahis  ,  in  crucem  faiiens:  fiUum  ad 

rifum,  Bacchi  2.3. 12S. 
Crurifrasium,  Poen.4- -•  <>4-  . 

Cruricrepida ,  fimtliter  fi£itim  de  fervis , 

guorum  crurAcompedthmcrepant,  Ttin. 

4- 3.14- 
Crux-}  qtiicruciatiK\x\.l.  5-43.  qui  crucs 
'    dtg?iu^i  Perf.  5.  2.17. 
Cubitiflim,  CaC.  S-i   37- 
Cuculus,    convictum  tn  eos ,    ^««  aliSnds 

tixoresfeciantttr,  Afin.  S-  2.  7  3- 
Culpitare,  Cift.  2. 1.19. 
Cum.itile,    vefiimentttm  colorit   martni. 

I:pid.2.2.4C>. 
Cunrnre,  procr.in£iari,anti(j.  Gar.4.2.13. 
Curriculo,  pr«»/7ere,  Perf  2.  2.  ly.&alibi. 
Cupedia,  Uuticibi,   Stich.  s.4-  3  2. 
Cupidus  vino,  Pfeud.  i.  2.  so. 
C  uppes,  cupediuram  a  vidus,  Trin.  2.1.13- 

Truc.  2.  I.  13. 
Curare.,  cttmdativoi  Trin.  1.2.3S. 
CuraffiS,  procuraveris,    Mofto2.i.93- 
Cu.{iod\h'nui,proct!f.odietur,C^pt.z.S-7- 
•Cyathiflare ,  a  cyathis  ejfs ,  Men.  z. 2. 29 • 

D. 

I  y^  Amnare,  damnoafficer eiTiiti.  4- 

Damnigernli,  cjtcidamnoftint,  damnofi  : 

fiCium,  Truc. 2.  7-  i- 
^Damnorus,  pafiive,  Epid.2.3.14. 
Damnoii,  /<<»3pf«o//,  Curc.4.1.11. 
Danilia,  fmerator ,  Epid.  i.i.  Si. 


Danunt,  prodant,anti^.  Moli  1,2.4^; 

&alibi. 
Dapinare;   in  dapes  dare :  fiCiam,  Capt,  - 

4.  2. 117; 
Dapfihs ,  Urgtu ,  munificfis ,   Moft.  4.  2; 

65.  PfeUd.  1. 3.  4: 
Dare  ,  pro  dicere  ,  Bacch.  2.3.132. 

pro  dedicare ,  Curc;  3i  69. 
D^ia, munera,  Afin.  1.3.14.^^1.3.72; 
Datare,  crebrodars,  Pfeud.  2.  2.  32. 
Datatumludere,  depiU,  Curc.  2, 3.17. 
Datores,  quipiUmdant,  Cutc  2. 3. 18. 
Deartuatus,  ideft,  per arttis  conciftis,pr's 

decepto,  Capt.  3.  4. 108. 
Deaiciari ,  pro  dectpi :  jocuUritsr ,    MiL 

3. 3. II. 
Dccct,cumddtivo,a72tiq.Am^h.z,z.i^2i 

&alibi. 
Decoletrpes,^roeA:«i^/>,/?ei*/fiCar.2.4.28; 
Deconciliare,  Frag.  amill.  vi  20. 
fDefecatusj  hiUrisi  Aul.  1..2.  i. 
Defecata  ,  purgata  ,  Moft.  i.  3.2. 
Defloccatus,    pro  calvtu  :  joculariteri 

Epid.  s.  1. 10. 
Deformata,  delineata,  Pleud,  2.  3.11. 
Degerere,  deferre,  Men.  s.i.4r. 

Detraherci  Aul.  2.  i.  43- 
Degluptus,  rec/<r/f/«,  Poen.j.S.33' 
Dejerare  >  vatdejttrare ,  Men.  s .  2.  63, 
Dejungere ,  feparare ,  Afin.  3-3.75. 
Dejuvares  nonjuvare ,  Tiin.  2.  2.  63. 
Deieniie,  mentemadimere,  Cift.  2.1.41» 
Delicatus  ,  dica.v,  Moft.  4.  2.  3  2. 
f  Delices,  proindicas,  Mil.  3.  2.3°-^ 
Delicia  ,  infing.  auticj.  Rud.  2.4-13. 
Delicuum  eft,  idefi,deeft,  Caf.  2.2.S3. 
Deliquio  efie »  Capt.3.4-93. 
Demarchus,  tribunus ,  Cutc,  2.3-7' 
Dcmenfum,  pafiive,  Men,  Piol.  14= 
Demeret,  demeretur,  Pfeud.^.  7. 90. 
Demifficias tunicje ,  prolix^,  Poen. s . S -24. 
Demolibor,  demoltar,  Bacch.3.  1.16. 
f  Denarraro,  dcauget,  pro  plene  enarra- 

vero. Tmc.  2.2.  53- 
Denafare,  fiafnmadimerei  Capt.  4.4-72. 
Dentifranglbula,  ptfgm:   ridtcuUnum, 

Bacch.4.  2. 14. 
Deijtifrangibalus,    q»i  derites  excutit: 

Bacch.  4.  2.23. 
Dentiie,  pro  dolere:  jocuUriter  ,    Mil. 

1.1.34. 
Depeculatum,  paftve,  Epid.3.  4-83'' 
De^Gim, prodepOjUi,antiq.  Cuic  4-  3.4' 


tJeridiculuS,  ejui  deridetur ,  Mil.  2.1.14. 
■f  Deripere,  deorfumraperet  Rud.  3.  S-  S- 
Dcrifores,  paraftti ,  Capt.  1.1.3. 
■j"  Detogita,  dememorat  Alin.  2.  2.  60. 
Deruncinatus,  ^rwnc/Hrt ,  pro  decepto  :  jo- 

culariter,  Capt.  3- S- io3' 
Defituai  eft,  intermijfum  ejl ,  Moft.  4.  2. 

42. 
Defpexe,  pro  defpexijfe,  Mil.  2.  (>•  72. 
Defpuere,  abominari,  Alin.  1. 1.  26. 
Deftinare,  emere,  Epid.  Arg.  4- 
-j-  Deftituete ,  ftatuere,  defgere,  Rud.  3 .  S . 

Defudafcitur ,   pro  defudatuf ,    antit]ue 

Bacch. I.  33. 
Devotare,  execrari,  CaC2.  6.3^. 
Dice,prodic.  Curc.  1.2.43.  Merc.i.2.47. 
Difta,  ideJi,JQci,  Capt.  3.  i.  22. 
Diiila »  «rf  e^ ,  »J4//  fermones ,  pfeud.  i . 

3-  I2S. 
Diecraftini,  crajlinodie,  Moft.  4.  i.  25. 

Septimi,  Men.  S.9.P4. 
Die,  prodiei,  Aroph.  i.  1.120. 
Diereftus,  diruptus,  Capt.  3.4.  103. 
Diefpitcr,  quaf  dieipater ,  de  love,  Capt. 

4.4.  r.  Poen.  4.  2.7. 
Differre,  indiverfas partesferre,  Curc.  4- 

4.  20. 
Diobolaria  fcorta ,  qu&  duohus  oholis  con- 

ciliartpoJfHnt,  Poen.  I.  2.  S8. 
Dionylia,  dies  'SacchofeJii,C\XtC.S.Z.^S' 
Dionyfius,  Hacchus ,  Stich.  $.  2. 13. 
Difcavere,  cavere,  Men.  2.  i.  24. 
Difcidium,^/^r^5fo,  Pfeud.  1. 1.  68, 
-}-DifcipIina,)?e<^i«»«,Bacch.  3.3.17« 
Difconducere ,  nocere,  Tnn.  4.  2.  85. 
f  Difcoidabilis, rfi/Zorj,  Capt.  2. 3.42. 
Difcupete ,  valde  cupere,  Trin.  4.  2.  S7. 
Difertim,  /?/<!«?, Stich.  2.  1.87. 
Difpalefccre,  palamfieri,  Bacch.  4.9.123. 
Difpsnnere,  e.rfe?>^ere,  ant.MW.  s.i  14« 
D\^lC\X,prodiJfecat,  antiq.  Cur.  3-  S4. 
Dividia,  molejha ,  Bacch.  4.  <5.  i .  €>•  4.  9 • 

IIO. 

Divitior, ;'rc^:V/or,  Pieud.  $.2.  24. 
Disis  ,  prodixeris,    Capt.  I.  2. 4(1. 
Dodus.^yZMfw.Bacch.  4.4.43.8:  alibi. 
Y>ova\,prodomtu ,  Curc.  4- i»  ^■i. 
"Domw, pro  domo,  Mil.  2.  i.  48. 
Donicum,  ^0««,  antiq.  Aul.  r.  i.  ip.  5c 

alibi. 
Dormibo, pro  dormiAm ,  «wf/^.  Tiin.  3.2. 


Dorfusj/To  dorfum,  antiq.  Mil.  z.  4«  44« 
Drapetx^/w^/V/i"',  Curc  2. 3-  n. 
V)\xik\AS,deceptus,  Capt.4.  2.7. 
Duftarie,  lente,  tarde,  Frag.  Frivolai.v.y» 
Dudum,  modo,  Amph.  2«  1.73. 
Duellator,  bellator,  Capt.Prol.  77. 
Duelli,  idejl,  in  bello,  Truc.  2.  6.  i. 
Dinm,prodem,  antiq.  Aul.  4.  6.  ^. 
Duis,pro</eJ,  Capt.  2.  2.  134- 
Dait,det,Au.\.  I.  1.23. 
Duint,/jr<?  dederint,  Amph.  Pr.  V.  72. 
Dulice,yfrf;7;>«r:  exGracofiiiumt  Mil. 

2.  2.  s8. 
Duo,  frorfwof,  Moft.  3.i.  Sp.Pfeud.  r. 

3.91. 
f  Durarc,  KAji-npeiv  ,   continere,   CulC- 

I.  3.  19. 
Duricapitones,  fiSiumt  Perf  i.  2.  8. 
DynamisoIyvi.Graec.  proco/>w,Pfcud'i« 

2.77. 

E. 

EAmpfe,  c/tw  j/?/rfw,  antiq.  Tiuc.  !.£• 
31.  &  alibi. 
Eapfe,  Cift.  1.2. 17. 
Ebriolatus,  ebrius,  Frag.  Aul.  y.6. 
Ebiias  faturitate,  y^mr.-    thymelicum» 

Capt.  1. 1.  3S. 
Eccere,  pro  ecce.  Amph.  2. 1.4.  &  alibi 
fipius. 

Ecchumata,ejf«/''""'^'''*^"'='^'  ^°^"'  ^* 
3. 8; 


201. 


Edepol  certe  y  perpleonajmum ,  Bacch.  2. 

3.20. 
Edepol  equidena,  item  pleonafmuSi  Amp« 

I.  1. 126. 
Edentulum  vinum,  vetujium ,  per  rifunt. 

Poen.  3-  3-97. 
Edi£lare5<r««.'?cMre,  Amp.2.2.84.&aIibU 
Ediin,  pro  edamy  antiq.  Aul.  3 .  2-  I(S. 
Edis,  pro  ei-^d.?,  Pcsn.  4.  2. 45  • 
EdiiTertaf  e,^r7erfe  &  plane  narrare,Am^h* 

z.  I.  s3.Caf  S.2,.  31. 
Educere,  ebibere,  Amph.  r.  i.  274. 
Educere,ef^«care,Curc. 4.2.3  2.Tr.s.i.i6« 
Effc.sis,  pro  ejfeceru,  Caf.  3 .  S  •  <53 . 
Effieri,  proJjsri.Vcif.  S-  1«  9. 
Eifigia  ,  pro  ejjigiss ,  Rud.  2. 4.  7- 
I.&i\€xnx\,valde,pefditey  Amph.  i.3«20<, 

&:fxpealibi. 
Eftligere  ,  pejfu-^dare,  Afin-  4.  2.  9. 
'ggiia,  cnm actitfat .  antiq.  Mcn.  1=  2.  12. 


Ekaare, 


I      N 


t)      E      X. 


lEltStzte,  provBcare,  elicere.AHn.  2.2.  19. 

Trac.  2.6.  27. 
Ele£tile ,  feleBifimum ,  Moft.  3 •  2.  41 
Eiegans,  inmalampartem  ,Trin.  2.1. 14 
Eleutheria,  /^j?<j  in  honorem  lo  vii ,    Perf. 

r.i.zp. 
"Elingixaxe,  li?j^uamprtecidere,A.u\.z.i.jz. 
Elleborofus,  infanus,    qui  eUebero  indi- 

get ,  Rud.4.  3.67. 
Ellum,  enillum,  Curc.  2.  3.28. 
Emere,  devindre,  Aiin.  1. 1. 57. 
Emereri,  papve,  Bacch.  1.1.9. 
t  Emicari ,  m^i ,  Aul.4. 3.  4. 
Eminatio,  pro »z/««,  Capt.  4.  2. 19. 
Emiffitiioculi,  curief ,  Aul.  1. 1.  2. 
^molhi,  adjinem  moliri,  conjicerey  Bacch. 

4.  S.  2. 
Empoiium,  proforo,  Amph.4. 1.4- 
En  unquam  ,pro  unquamne ,  antiq.  Trin- 

2.  4. 189. 
Enicaflb,  pro  enicavero ,  Moft.  r.  3-  «^«5. 
Enim,  abundat,  Aul.3.s.26.Caf.2.6.20. 

&  alibi.  Bacch.  4. 4.  s  i  • 
Enixe,  valde,  Tiin.  3.2.26. 
Epichyfis ,  vas  vinarium :  Gr^c.  Rud.  s . 

2.32. 
Epicrccum  ,   genus  amiculi  croco  tinSii , 

Perf.  i.  3.16. 
Epiteca ,  adjeClio :  Gr^e. Trin. 4. 3.  1 8. 
Eoityrum,  cafetveledulii  genui  ex  variis 

herbis,  Mil.  r.  i.  24. 
Epius ,  Epeus  equi  Trojanifaher ,  Bacch. 

4.9-13. 
Ei^dlcati, om^nhuifpoliari,  Aul.2. 4.  ZJ. 

Bacch.  i.  2.17. 
Eradicitus,  Moft.  5.  i.  63. 
Erga  ,  eregione,  Truc.  2.  4.  s  2. 
Ergo  ,  protamen,  Bacch.  i.  2.  17. 
Ergo,  pro  certe ,  AC  2.2.49.Mii.  i.i;63. 
Ergo,  pronempe,  M.o{i.<i:  z.  <,6. 
Ergoigitur,/7/^o/w/^«f  *Trin.  3-  3.27. 
Efccndere,  proafccndere,  Trin.4.  2.100. 
Efpicerc,  proafpicere,  Truc.  s-8. 
Efie,  proedere,  Amph.  i.t.is4.&  alibi. 
Eftur,;?r(3  editur,^<xn.^.  2.13  .Moft.  1.3.8. 
Efurio.Norae«.-  quiefurit,  Perf  1.3.23. 
"f  Evax,  Uta?iti4  interjeSiio.  Curc.  r.  2.3« 
Euripidijpro  Suripidn,  antitj.Kud.  1.1.4. 
Eufcheme,  decore:  ex  GtMo,  Mil.  2.  2.  $  8. 

Trin.  3.  i.  24. 
•f  Exaedificare ,  perficere.  Tiin.  1.2.95. 
Esamudim,  accurate,  Men.  Proi.  so. 
Esanclare>  exhaurire,  Stich.  i.  3- 117« 


Exagoga, exportatio^  Grxe. Rud.  3.1. 17»' 

ExbaIliftare,7J5«w.Pfeud.  2. 1. 10. 

Excantare,  ^wf'in''<zre ,  Frag.  Bacch.  v.  ?. 

Excerra,  hydra,Vic\id.  r.2.  81.  Perf  1.1.3. 

Exclufiffimu3,r;d!;cK/drj»»?,  Men.4. 3 .  24. 

EKCors,Stultus,  Mil.  2.  6.  63. 

f  Excuffit ,  pro  excujferit,  Bacch.  4.  2.16. 

Exdoifuare,  dorfum  eximere,  Aul.  2. 9.2. 

"I"  Exigo  ,   ago,   Capt.  5.4.  rz. 

t  Exinanire,  fpoiiare,  Truc.  4.  2.  2. 

Exlecebra ,  dt  eliciendo :  novum ,  Bacch. 

4.9.20. 
Exmovere,  Truc.  1.1.59. 
Exobfecrare,  exorare,  Afin.  l.  3.93. 
Exorabulum,  fiSiumabexorando,  Truc 

I.I.6. 
ExoHare,  offaeximere,  Aul.  2.9.  3. 
Exoticum,  peregrinum,  Epid.  2.  2. 48. 
Exp^lpare,  adulando impetrare ,    Poen.  i. 

i.  144. 
Expapillatumbrachium,  exjertum,  Mil. 

4.4.44. 
t  Expetere,  proaccidere,  Amph.  i.r.  20. 
Exfignare,  defcribere,  Tlin.  3-  2-  29. 
Exftinxit,  pro  exfiinxerit  ,antiq.  Truc.  2. 

6.  43. 
EKfugebo,  pro exugam,  antiq.  Epid.2.2.  J. 
Extentare,  experiri ,  Bacch.  4.2.  3 .  Moft. 

3..I. 66. 
EKtexeie, /poltare,  Bacch.  2.  3.  s. 
Extimere ,  valde  timere,  Moft.  2.2.92. 
Extimus,  eje^ius,  aHusforof,    Fragm. 

Truc.  V.  ult. 
t  Extollo,  dijfero  ,Toen.  ail.  2.  v.  52. 
t  Exurgeo ,  exprimo ,  Rud.  4.3.70. 

F. 

Abre,  affahre,Vcen.  3.  i.74.5calibi. 
Fabulx.  diminut.  afaba,  Stich.s.4.7. 
Fabulari,  loqui,  Amph.  I.  1.46. 
Icice,profac,  Afin.  1. 1.  77. &  alibi. 
Facere  ,  id  eft ,  fatrificare ,  Aul.  4.  2^  1 5, 

Stich.i.  3.  97.Rud.  3-4.4. 
'\'?zcexevn,tedcluderem. h^in.i.  3.  88. 
Facetia,  Stich.  5.4-47. 
-\  Ezcio,  fingo ,  Afin.  2.  2.  84. 
Fa^tare , /<?cerf ,  Truc.  s .  1 .  23 . 
t  Faftio,  opulentia  ,  Cilt.  2.  r.  1 7.  ifttolc' 

randapotentia,  Bacch-  4.  7.  2. 
False  ,    turres  ligne»  ad  oppugnandum  , 

Moft.  2. 1. 10. 
FallOj  cum  Genit,  Epid.  2.  2. 5  5. 

Falfus, 


I     N     D 

Vz\C\x%  fmuUtust  Capt.  3.4.  78. 
Famigeratio,  Trin.  3.  2.  65. 
Famigeratores  ,    qui  fpargunt  rttmores , 

Truc.  I.  2. 178. 
Familia,  de  hifirionibus ,  Men.  Prol.  74. 
Fans,  afari ,  Perf.  2.1.7. 
Farferum ,  virgttlti  genus ,  Poen.  2.3.2* 
Faftidire,  fuperbire  ,  Curc.  s.  2.  34. 
JiKCm, profecifem  ,  antiq.  Pf.  i.  5.84. 
■\"Etm&n,femurinteriuSi  Mil.  2.  z.48. 
Ferratus,  vin6ius,  Bacch.  4.6.  ir. 
Ferratile  genus,  defervisvin£tis:  jocula- 

re ,  Moft.  I. r.  17. 
iFerriteri,  fervi-.JocuUre,  Trin.  4.  3.  r^. 
jFerriterium ,  carcer  .-  fi£ium  per  rifum , 

Moft.  3.  2.  55. 
Fcrritribaces  ,   fervi :   fi£ium  ftmiliter  , 

Moft.  2. 19. 
Ferricrepidinic  infulae ,  fiSiumjocuUriter, 

Afin.  1. 1.  21. 
Feftuca,     virga   Pratori^  manumittendis 

imponifclita ,  Mil.  4.^.15. 
Fi,   Imperat.  afio,  Curc.  i,  i.  87. 
Ficedulen fes>  rtdicuUrium,  Cap 1. 1 .  z.  60. 
FiIiis,///dt«j,Paen.s.3-9.Stich.4.i.i6i. 
Fingi,  de  muHeribus  cum  excolu-ntur,  Poen. 

I-  2.  II, 
Finitor,  dimenfor,  Poen.  Prol.  49. 
[Fite,  Imp.afio,   Curc.  1.2.63. 
[Flagitium ,  id  efi,flagitatio,  Epid.  3 .4.  7  8 . 
Flagitriba:,  flagrts   triti  ,    fervi  :  ridic. 

Pfeud.  1.2. 5. 
Flemina,  tumsrcircapedes,  Epid,s.2.6. 
Focula ,  igniffomenta  ,  Capt.  4.  2,  6j. 
Fodiri ,  profodi ,  Mil.  2.  4.  ar. 
^oWiiim,  fi6lumafone,  Epid.3.2.  is. 
^otiiin^WSi  fontium Deus,  Siich.  5.4.17. 
Forare,  perforare,  Moft.i.i.s3. 
Foras  gerones ,  fures  :  foras  portantes , 

Truc.2.  7.  i. 
ForciIIare,/«rcrt/«/«>ff,preud.  2.  2.  36. 
Fortis,/7«/c6M,Bacch.2.2.3  8.Mil.4.3.i3. 
Fortis,  dives,  Truc.  s-  2.  9. 
f  Forum, pr(?/orz«w,  Curc.  r.  3.  i. 
Frangunt,  as^x-  P''°  'fi^^^^i^^tur,  Amph. 

1.1.77. 
Fraterculare  ,  jocuUriter   de  mammis , 

Fr.  Frivol.  V.  10. 
^lSins,  propccna.   Mil.2.5.23. 
Fraufus  ,  kfraudare ,  Afin.  2.2.  20. 
Friguttire ,  geftire ,  Caf.  2. 3 .  49. 
Fruifci,  profrui,antiq.  Rud.  4.  3.  73. 
Fuam, pTofim^ anti^.  tA\\.  ; .  6 .  nz. 


X. 

Fuas,  Capt.  2.j.7t. 

Fuar,  profit,  Amph.  3 .  4*  2.  &  alibi. 

f  Fue,  efi  ructum  exprimentis  i  Moft.  r« 

r.37. 
Fuifle,  mortuum  ejfe, Cz^t.  3.3.  i.Tiuc» 

1.2.94. 
FuIIonica,/K5o««»z<tr/,  Afin.  S-  2.  s8. 
Fulmenta,  cUvt  fuppaCiifoccts,  Trin.  if 

2.94. 
Funditare,  fundtspeii,  Poen.  2.  36. 
Fundusrei,  idefi,autor,  Trin.  s.  1.7. 
Fungor,  cumaccuf.  Amph.  2.  2. 197.  Sc 

alibi. 
Fungus,  profiolido,B3iCch.  2. 3.49. 
Furfuri ,  profurfure,  Capt.  4.  2.  27. 
Furtificus,  fur,  Epid.  1. 1. 10. 
Fufti,  /'ro/f</?e,  Capt.  4.  2. 116. 
FuftitudinJE  infulx,  fi^m  afufiibus pef 

jocum,  Afin.  i.i.  21. 
tFutatim,  profufim,  Truc.  4.  4.  29. 
Futile,  Futihter,  Stich.  2.2.73. 


G. 


GAneum,  firnix  y   ceSa  meretrtctat 
Afin.  $.  2.  37.  ' 
Gallina ,  bUndimentttm  amatorium.  Afin* 

3.3.7«5. 
Gaulus,  vafisgenus,  Rud.  s.2.32. 
Geminiflimus,  jocuUr.Vcif.  $.  2.  49. 
Geminus,  Men.Prol.  26. 
Gemiti,  progemitus,antiq.  A.\x\.^.  9.  11. 
Gerrs,  jmgA,  Afin.3.3-io. 
Gerulifigulus,/5«j»:  qui fingit,  quod 

fpargat,  Bacch.  3- 1. 14. 
Gerulus,  bajuUtor, Bacch.  4. 9.  79. 
Geftores ,   Pfeud.  i .  s  •  14« 
Git  ,  meUnthium ,  Rud.  S»  2.  39. 
Gladium, /«^i'«.  Neutr.  Caf.  5.  2.27. 
Giandionida,  pro  gUndio.  fiHum  ridtc» 

Men.  1. 3-27.  &  alibi. 
f  Gnaia,  nata,  Truc.  s- verf.  70. 
Glaucoma,  fuffufio ,  Mil.  2.1.70. 
Gloria,  profama,  Rud.  2.6.40. 
Glorise,  pluraiiter  ,  Truc.  4.4.  36.' 
Gloiiofu?, Frag.Bacch.  v.  is. 
Gnarures,  gnari,  antiq.  Moft.  i.  2. 17* 
Glutire,  for^re,  Perf.  i.  3.14. 
Gizndilt, grarjdem facere  ,  Aul.  r.i.  10. 
Graphicus,rtrf«w^»c»?/«i:^«j,Epid.3  3.29. 
GralTari,  ambulare,  incedere.  Rud.i.4.3  !• 
Gr.ires^  Qrari^.  Pcen.  i .  i.  60. 
I  Gratiara  facerc,  condonart,  Caf  2.6.2r, 
Pp  2  Gratiis, 


I      N      D      B      X. 


GratuSi  gratiit  Afin.  i.  3  •  4s. 
Gratiis,  frufiray  Afin.Prol.  5. 
Gravaftellus,  Senior,anti(j.  Epid.S.i.T4- 
Grex,  de  Hiftrionibus  j  Alin.  Prolog-  3. 

&alibi. 
Gurguftidonius,j(fi5?«?»  n^<c.  Mil.  i  .r.ij. 
Guttur,  in  Mafcul.  Gen.  antiq.  Aul.  2. 4. 

2S.&alibi. 


H. 


Hkhnnii^i  fdcultateSi  Tr.  Pr.  21. 
Habere,fcrt6/fare. Aul.Piol. s .Bacch.  j 
1.2.  6.  Scalibi. 
Habere,  educare ,  Curc.  s  •  3  •  5  o. 
'fHabeiehonotemt  morem^ereref  Afin. 

I.I.65. 
-j-Habitior,  pinguior,  Epid.  1. 1.  8. 
Habiturio,  Truc.  i.  2.4?. 
Hxccejprohay  Moft.  3. 1. 117. 
HjEres,  pro  domino,  Men.  3.2.12. 
Halec,in^«».  ^eutr.  Frag.  Aulul.  v.  7. 
Halophanta,  fo/aj ««  mendaciis,  Curc.4. 

I.  2. 
Hama,  vas a^uarium,  Mil.  3-  2.  42. 
Hamatilis  pifcatus ,     qui  hamo  capitur , 

Rud.  2. 1. 10. 
HamaxagogjE  bonorum,  quivehiculis  ho- 

naexportarit,Tt\xc.  2.  7.  2. 
Hamaxari,  pUuftrojmigere,  Tr.  2.  2.  22. 
HSimiotA,  qui hamo pifces  capit,    Rud.  2. 

2.5. 
Happalopfis  ,    fiSlum  aromatis  notneny 

Pfeud.  3.  2.47. 
Harpagarej/Kmr;,  Aul.  2.  2.  24.  &alibi. 
Harpagones,  de  avaris,  psffira. 
Harunc,  pro  harum ,  Mil.  4.  2.25. 
Hemiaiifextarii  pars  dimidia,M.il. i.l.li. 
Here,  proheri,  Capt.  l.  2.2. 
Htiilis, pro filio  herili,  Pfeud.  Arg.  6, 
Heuretes,;»i/e/2for:  Grac.  Pfeud.i.^.p. 
Kicvicinis.Mil.  2.  3.  2. 
Hietare,  patere,  ab  hio,  Men.  3.1.4. 
Hilaritudo,  Cift.i.i.S^.  Mil.  3. 1-83. 
Hilaius,  antiq.Am^h.  3-  3><S. 
Hira,  intejlinum,  Curc  2.  l.  23. 
T^nnt^tvafisgenus,  Amph.  1. 1.  273. 
Hirundo ,  in  blanditiis  amatoriis,  Afin.3. 

3. 104. 
Hifce,/)ro/7/ce,B.ud.  2.  i.  5. 
Hoc,  proideo  ,    Amph.  I.  I.  U.  &  12 

^ocao(kist  hacnoSiei  Amph,  1. 1«  2. 


Hodie  natus,  qui  natalem  celehrat :  Joc, 

Pfeud.  I.  3-  is. 
Hjsdillus  ,     blandimentum   amatorium» 
Afin.  3-  3- 77« 

Homeronides,  Homeri  imitator^tt  .2.6.4. 

j-  Homines,  profervis,  Men.  s  •  S  •  4P. 

Hoixam,  falfamentigenw,  Capt.4.  2.71, 

Hordeia,  pifcisgenus,  Caf.  2.  8.  60. 

Horia,  navicuLtpifcatoria ,  Rud.  4.  2.  S« 

Horiola,  diminutiv.Tiin.^^.z.  100. 

Hofpes,  deperegrino ,  paflim. 

Hoftiatas,  hoftHsinftruSia,  Kud.  i.s.22. 

Hoftimentum,  penfatio,A^in.i.  3.20. 
I  Hoftis,  peregrintu,  Trin.  i.  2.  6s. 

Humana,  res  humana,  Capt.  2. 2.  S4» 


I. 


JAm,^ro  ergo.  Epid.  i.  2.  S. 
Ibusj/^ro  n/,d«ri!^.Curc.4.2.20.8c  alibi. 
ldentidem,/re^«e«fer,Caf.  s  •  i  .1 1  -Bacch.. 

3.  3.  75- 
Jecur,  ZH  blanditiis,  Poen.  i .  2. 1 7  8.    • 
Jejuniofus,  Capt.  3. 16. 
Igitur,  pro  dum,  Caf.  2.  2.  40.  pro,  dein- 

de,Amph.  1. 1.  SS. 
Igitur, /jro  ««»» ,  Moft.  S.I.S3.  pro  poft" 

f  ^,  Aul.  3 .  S  •  -4.  Bacch.  3  •  4- 1 9  • 
Igitur  olim ,    pro  olim  ,    ftr  pleonafm. 

Capt.4-  2.91. 
Igiturdemum,  prodemum,  Amph.  i.  2. 

II.  tum  demum,  Rud-  4.  2.  2  S- 
Igitur  deinde,pro  deinde ,  Stich.  i.  2.  29^ 
Ignariflimus,  Pfeud.  4.  7.  62. 
IgnaruriSj/^ro  ignarus,antiq.T(Xn.  Pr.47« 
IgnavuSj  delicatus,  moUis.  Caf.  2.  3.  23» 
Ignobilis,  ignotus,  Pfeud.  4.  2.9. 
Ignorabilis,;^«of«x,Pfeud.  2.1.  iS. 
Ignotus,  ignorans,  Men.  2.  2.  19. 
Ilicct,  defperantts,C\&..  ^.  z.  17. 
lUecebrofus  ,  qui  allicere  poteft ,  Mil.  ?. 

2.  36. 
lllcd:vis,fuhftantive,  ah  illitiendo,  Bacch 

1. 1.  21. 
llIeK,  qui  illicit,  delenone,VttC  3-  3-4. 
Uli,  proiUis,  &iUic,  Amph.  Prol.  133 

Capt.  1. 1. 2.6calibi. 
lllic, /?ro  «5^,  Amph.  1. 1. 107. 
\\\i-&,avisalle.£irix,  Afin.  1.3-68. 
IIlo,///«c,Amph.  1. 1.42.  &  48. 
iWncproillud,  Aul.  3.  $•  n. 
Illucefcere,  athve,,  Bacch.2.  3-  22. 
lUuiii ,  pro  lll)rii ,  pop.  Mcn-  2. 1. 10. 

Illutib; 


I      N      D 

l\lnt\hilU,  fatidut ,  Men.  i.  2. 57. 
lUuvies, de  impuro,  Moft.  i .  l .  3  ?• 
Imbitere,  iniTe,  antiq.  Epid.  i .  2.  42. 
Immemorabilis,  Citt.  2.  2. 3. 
Immunis,  tjuifineojficioy  Trin.  2.  i.  73. 
Immutabilis,i'^-/^e/OTw«ur«j,Ep.4,2.8. 
Impendio,  -i/d/a^e,  Aul.  rrol.  18. 
Imo  edepol,  per  pleo72a.fmum,VL  4.7. 1 02 . 
Impenfe,  v^/^e,  Epid.  4.  i.  39. 
Impercere,  /jro  parcere,  Amph.  i.  3.  2- 

Caf.  4.  4. 12. 
Impctrabilis,  5«;iwj&s?r<:re  potefly  Moft. 

5.2.40. 
Impetraflere,  />ro  impstraturum  ejfe,  Aul. 

4.  7-  6. 
Impetritum,  pro  impetratum :  ^ugural. 

vtrbum,  Alin.  2. 1.  n. 
Implicircier,/?rom^//cdn',  Am.  2. 2-97. 
Impluviata  veltis,  quadrata  :  jocuLare, 

Epid.  2.  2.  40, 
Implavium, /oc«j  qundratui,  quo  impluit, 

Ainph.  s-  1.  S6- 
Impuniflime,  Poen.  I.  3. 2. 
Impurarus,  impurusy  Aul.  2.  5.  lo.Rud. 

3-4-45. 
Impuritia,  Perfs.  i.6. 
Imyams,  convirium 3  Bacch.  4-  8.  43. 
In,prointery   Aul.  3.$.I2. 
i In  luftra,  pro  in  lujlris ,  antiq.  Caf.  2.3. 
I      2^.&itaalibi. 

In  via,  pro  in  viam,antiq.  Mil.  2.  2.  (J. 
In  vino  ,  inter  pocula,  Tr uc.  4. 4.1. 
Inxdificatio,  Mil.  2.  2.  sS» 
lna.nix,  vacuitates ,  Aul.  1.2.^. 
Inanilogus,  furdoquicantat,  Pf  i.  3.  24. 
Inanimenta,i?7dni*,  Stich.  i.  3. 19. 
Jnanis, famelicus,  Stich.  2.  1.78. 
.    pauper,  Bacch.  3- 4«  I9. 

5/«e  oMsre,  Amph.  i.  1. 1  74.  ■> 

Incertare,/«cerr«w»/kcere,Epid.  4. 1. 18. 
Ince9:zxe,fluprare,  Poen.  s-  2. 136. 
Jncipifle,  inctpere ,  antitj.  Capt.  2. 1.19. 
Incitx,  iinea,  ad  quas  cum  reia£ii.  in  luia 

calculi  funt ,  moveri  amplius  haudpof- 
.    r**nt ,     Poen.  4.  2.  85.    Trin-  2.  4. 

135. 
Incoenis, inccsnatus, Caf  4-  r.  1 8. 
Incogitabilis,  iuconfideratui,  Zvlil.  2.^.63 . 
Incomitiate,  itaconviciari,  Curc.  3.  3o. 
Jncommodifticl,  joctt/tfri/er^<Ji«w  ab  in- 

commodn,  Capt.  i.  I.  19. 
Inconciliare,i«/?»/c«»>  reddere,  Bacch»  3, 

6.  zi.prodeciperej  Tiin.  x.  z.  29. 


E      X. 

lnconfuItumeo,«f/»;«i/7«,Trin.i.2.i3o* 

incrcbrare, Truc.  i.i.  29- 

Incrcdibilis ,  cuinoncredideheaty  Bacch» 

4-3.  3- 
Incubitatus,/?«/>r4fi«, Perf  2.4.13» 
Incufarc/^ro  accufare,  Moft.  3 .  a.  24. 
Indicare,  pretiummercis  dicerey  Fexs.4« 

4-2(5.  '  ^ 

Indidem,  co*?^;»  /oco,  Mil.  2. 2.  79.  Cift.^ 

1.1.(54. 
Indiligens,  Moft.  i.  2.  23. 
Indiligenter,  Mil.  1. 1.  28. 
Indipifcet,/>ro<i(^z/7;/cef»r,  Afin.  2.  2.  j }, 
Indipifci,  cum  genit.  Rud.  S>2.28> 
Induftiior,  Moit.  i.  2.  71. 
Indutus,  cwwiaccayTMen.  1.3.  8. 
Induxis,  pro  indtixeru  ,  Capt.  x.  2.4^« 
Ineptia,  Meic- 1. 1.26. 
Infelicaie, lufeliceffifacerey  Epid.  1. 1.  II» 

&  alibi. 
Infelicitare,  idem,C&C  2. 3. 30. 
Infimatis,   ordinu  infimi y  Stich.  3.  2.37, 
f  Infit,  incipit,  Afin.  2.2.75. 
Infufcaremerum,  aqua  dtlueret  Cift.i.i. 

20.  Mil.  2.6.  45. 
Ingeniatus,  Mil-  3.  i..i3<J. 
Ingratiis ,  contra  voluntatem  >  Amph.  l« 

I.  2is.8calibi. 
Ingratis,  Z(ie«z,  Amph.  i.  i.  la. 
Ingratus,/« i/if»f,  Perf.  2.  2.4(5. 
Inhiare,  abfolute,  pro  appetere  cupideftlxTi» 

1.  2.  132. 

Injexir,  pro  injecerit,  Perf.  i.  2. 18, 

Inibi,  z6/,  Perf.  I.  3-45. 

Inopinofus,  ino/^j;  «ox/w?»,  Poen.  1. 1.2» 

ln(^\Xt,  ab  incjuam,  Pfead-  i.  <S.I24. 

f  Inquifitam,  inexpUratam »  Amph.  z« 

2.  217. 

Infane,  valde,'Biccli..^^y^.,j^  Mil.  i.i. 

24. 
Infanum^/jrox/^/iifjMoft- 3.3.5« 
lnl]itict2s,  fatietasinexplehilii ,   Aul.  3.  $• 

13.    , 
Infcendere,  /»r<»  navem  confcendere,  Mil-2.  • 

I.  28. 
Inlcitia,y?«//z>;^,  Curc.  1.5.  3o. 
Infcitu?,/?roy?«/fo,  BaccU.  4.  io.2.Moft. 

1. 3. 51.&  s*  2.14.    • 
Infe-fiare,  pro  infedarit  antiq.  Capt.  3. 

4.61, 
I  afervire,  tum  accuf.  Moft.  i .  3  •  3  3  •  5  9 « 
Infignite,  infigniter,  Caf.  J.  4.  3 1-  Mil.2. 

6.  77. 

P  p  3  Infimtt- 


I      N      I 

Infimulare  >   crimen  in  aliquem  fingere  , 

Aul.  2.4. 9.  &alibi. 
tttmdupHcicAccuf.  Amph,  2.  2.  229. 
Infimulari,  in  fufpicione  effe,  Perf.  3 ■  i  .30. 
Infomnia ,  vigilidi,  Merc.  1. 1.  25. 
Inftat,  ctfmaccuf. Pcen.4.2.5)6.Ff.amiir. 

V.  34. 
Inftipulari,^r<77?z^«/4«,Pfeud.4.  6.  7. 
Infuafiim,  color,  fimilis  illi ,  quem  ex  ditt- 

ttm  fumo  trabes  contrahunt  3  Tiuc  2. 

2.16. 
Infultura,  Mil.  2.3.9. 
Intellexes,  inteUexiJjes,  Cift.  2.  3.  83. 
IntemperiXi  infania,  Aul.  1. 1. 32. 
Intex, proin,  Cift.  2.  i.  28. 
Interbibere,  exhaurtre ,  Aul.  3.  6.  22. 
lnttxhix.Qit,perire,antii^.M.o^.  S*  1.47. 
Interdare ,  Rud.  2.7.22. 
TkntQxdxns, pro interdiu,  Aul.  i.i.3  3.Moft. 

2.  I.  14. 
Interealoci,  Men.  3.  r.  i. 
Interfieri,  confici,  ahfujpi,  Tiin.  2 . 4.  131. 
Jntexibi,  interea,  Capt.  5.  i.  31. 
Interinfiftere,  pro  inftare,  Capt.  4.  2. 14. 
Interminare,  Mil.  2.  3.42. 
Interpoles  vetulse ,     quA  fe  interpolant. 
'  Moft.  I.  3. 117. 
Interpres,  adjutor,  mediator,  Curc.  3 .  54 . 

&alibi. 
Inteftatus,  cafiratus,  Mil.  5.23.' 
Intxxs, proin.  Mil.  2.  (J.  SS. 
Invergere,  infundere,Cuxc.  i.  2. 12. 
Invitare,  vttam  adimere,  Gaf.  3.  6 .  21. 
Inufus,  negligentia,  Moft.  i.  2.  64. 
Jocabo,  antitjue,  Caf.  4-  4.  20. 
Jocns,  pronenia,  Bacch.  3.  4.  21. 
Jovis,  proIupiter,antiq.  Stich.  2.  2.1. 
Ipfiflxmus,//2«OT,  Trin.4. 2. 146. 
lpfixs,/»ro  ?^/e,  palfim. 
IftadtenuSj^ro  haSienus,  Bacch.  i.  2. 58. 
Ift cEC,  /7ro  ifia,  Moft,  i .  3 .  1 1 7 . 
iftx,  ^ro  ifii,  antiq,  Truc.  4.3.15. 
l&imodi, ifiiufmodi,  Truc.  5.3.  8. 
"f  Iftoc,  ifii  rei,  Curc.  2.  2.42. 
Iftuc,/jro  //?«^,  Amph.  2.  1 .  8 1 . 
lta,pro  talis,  Men.  5.1.37.  & alibi. 
Itare,  ire,  Moft.  i.  2.  48. 
Item,;t^/e/jPoen.  I.  2.35. 
Iterare,  pro  renundare,  Amph.  1. 1 .  s  5. 
•j"  lttxz.xi, memorare,  antiq.  Afin-  3-  2.  2I. 
Itidem,  fimilitsr,  Amph.  1. 1.  287. 
Itiner,  iter,  Merc.  s  •  2.  72. 
lndxQax.)xs,damniitiis,  Afin.  5.  2.  87, 


E      X. 

Jugula,  flella  Orion,  Amph.  r .  1. 1 19- 
]nmK,  de  meretricejuvencula,   Mil.  2.  t. 

33. 
Juratoresi  cenfores,  Poen.  Prol.  5  8. 
Jurator,  Cen/or,  Trin.  4.  2. 30. 
Jurea,^/ace«f/«,  PerC  i.  3.  ly. 
Jus,^ro  locojudicii,  Men.4.  2. 19.  Rud« 

3.  6.  22.  Perf. 4.  3.9. 
]\xst%jtiftumeft,  Aul.4. 10. 17. 
Juvat, de/e^^f,  Capt.  1.2.  33. 
Juxta,  (nque.  Trin.  i.  2. 1 60.  Aul.  4.  7.  r. 


L. 


Abafcere,  decipi,  Rud.  s  •  3  •  3  3. 
Labix ,  labia,  antiq.  Capt.  4.  3 .  3 . 
Yi^SihQX^dolor^morbus,  Caf.  2.  6.63.  Curc. 

2.  1.4.  moleftia,  Pfeud.  2. 4.  2. 
-f-  Lacerar,  terit,  content,  Afin.  2.2.25. 
\'LzciniZyfudarium,A.{3.n.  3.2.41. 
Ladtare,  a  iacio,  Cift .  2 .  i .  9  • 
L&Qie, pro  lac,  antiq.  Men-  5.9.  3°. 
La6lem,  ?»  wj^/c.  antiq. Bacch.  5  •  2.  iS, 
f  Laftes,  inteftina,  Curc  2.3.4. 
LJEtus,  Propitius,  Amph.  Prol,  2. 
Lamberare,  fcindere,  Pf.  2.  4.  s3. 
Lzitiinx,  tormentige?}tu,  Afin.  3-2.4. 
Lznii,  carnifices,Viead.  1.3-  9  8. 
Largibere,  largierif,  antiq.  Bacch.  4.7.30, 
Largiloque,  Cift.  i.  2. 3. 
Largiri,  proelargiri,  fuppeditare,  Afin.  5, 

2.82. 
Largitan,Trin.  3. 3. 14. 
Laridum,  lardum,  Capt.  4.  2.  6j. 
Larvai  pro  larvatofive  infano  :  cenviciutfii 

Caf  3.4' 2^  Merc.s-4.  20. 
Larvoe,/»ri^e,  AUI.4.4.LS.  Capt.  3. 4.65. 
Larvatus ,  larvis  agitatus,  furiofus,  Men. 

S.4.2. 
Latebricola,  ^«i/A/e&r<«Jd?»4f,  Trin.  2t 

1.14. 
Laterculi,rf«i/a^r«^«?i«.j,  Poen.i.  2. 112. 
Latrocinari,  miUtem  ejfe,  Mil.  2. 6. 19. 

Poen.  3.3.  9I' 
Latrones, OTi7/rej,  Curc.  4. 3.  i5.  Mil.  i, 

1.74. 
Latumis,  laptdicma.  Capt.  3.  S-  ^S.Paen. 

4.2-S. 
Lavavit, /»ro  /<2x//^  Truc.  i.  2.  94. 
Lavere,  rerfi<£  conjug.   Amph.  s-i-So* 

Trin.  ?.3-2. 
Laverna,/«r«zw  Dea,  AuLs.  2.3  r  .Fr.  Cor. 

nicul  V.  S. 

Lau- 


I      N 

LxntUS)  es: aejuainadidus ,  Rud.  2.  1. 12. 
Leftilternator,  qui  le^osfiernit.  Pleud. 

r.  2.  29. 
LcSttSiingenit.  Amph.  1.3.  16. 
LcgAicmandare,  Caf.  i.  i.  >i- 
'Lcgciejclanculum aufcultare.VC  I.  4.21. 
Legere quem  pugno,id ci\.,percutere:Jocu- 

lariterdiSitim,  Amph.  r,  i.  160. 
Legirapa,  legumviolator,  P/eud.i.3.i3o. 
Lcgirupio,  tdem,  Rud.  3 .  4.  4. 
Lcmhns, naviculapijcator'ui,V>7iZC.Z.i.'\-<i. 
Lcvi\n\(ci, fafLi&coronarum^^ii.  5.  1.21. 
Leniunc,  j>ro  leniuntur,  Mil.  2.  6.  loo. 
Lentus,  fe«a.v,  Men.  1.1.18. 
Lenullus,  diminut.  k  leno,  Pcen.  2.25. 
Leo  foemina./jro  leAna,  antiq.  Fragm.Vi- 

dul.verf  21. 
Lepus,  inter  blandimenta,  Caf.  r.  50. 
Lc^zdcs, genus  co}fchA,  Caf.  3.  i.  s- 
Leffus,  fteniay  cantusfunehris,  Truc.  4. 

2.  17. 
Levare,  c«wj  Ge^^.  Rud.  i .  4-  :i7. 
Libella,   as:  feu,   pars  denarii  decima , 

Capt.  s.1.7.  Caf  2.5.8.  Pfeud.i.1.56. 
LibeIlus,«><jf/o,  Curc.  1.3.6. 
Libenter,j«/f««<^?,  Capt.  3.1.13. 
LiberalTo,   liberavero,M.oii.  l.  ^.66. 
Liberi,  de filia  unica,  AuL^.  10.6. 
Licc(iit,proliceat,Aiin.  3.  3-  13. 
LlgniiO,  avide  exedo,  Capt.  i.  I.  16. 
Limaces,  ejuiconfumunt  ^   conterunt  ^  Fr. 

Bacch.  V.  II. 
Limbolarii,  qui  limhos  vefiium pingunt , 

Aul.3.  S-4S. 
Limuli, ecfe/io^//^a?,  Bacch.  J.  2. 12. 
Lincz,  pro  linopifcatoris,  Moft.  S- 1.  22. 
Lingulaca,  pifcisgenus,  Caf  2.  8.  63. 
Liquidiufculus,/erf««j,  Mil.  3.1.  70. 
Liquidus,  trancjuillus,  Moft.  3-  2.  64. 
Lirx,  'nu^a,  Poen.  i .  i.  9' 
Literatus,  fiigmaticui  ;  c«?  //>er<c  inufiji , 

Caf  2.6.49. 
Literatum  ,   quod  infcriptum  literis  efi , 

Rud.4'4. 112. 
Locas,  pro pudendo ,    Caf  S-  2.  24. 
Logi, "«^.«,  vert^j  werrf, Men.  s.  -.  29. 

Perf  3. 1-66. 
LoUigiunculaj, pz/c;x_^e««j,  Caf.  2,  8.  SP. 
Longe,  Wt/f,  Moft.  3. 3.  8. 
Longule,  Men.  Prol.  64. 
Longum,  diu,  Epid.  s..  i •  S  8. 
Loquitari,  Bacch.  4.  7.$« 
Lnhcntii,  deliciarur»prfifeSfAiin,  2,  2. 2. 


D      E      X. 

.  1  Lubens, /;i/4r/j,  Afin.2.  2.  2.  Perf.  5.1.8. 
.  I  Lubenter,jV««n^s,  Aul.  3.  6.  i. 
!  Lubido,  pro  voluntate,  appetitu,  Epid.  Z. 

2,  s6.Perf  5.  2.  27. 
I  Luci,/jr(?/«cf,Amph.  i.  r.  ri.Caf  4.2.7. 
Lucrifugx,  quilucrumfugiuntjVf.^.j.zZ  • 
Lucnptia, qui  lucrumappetit, M.o{i,  At.6' 
Luculcntus,  «/i&^/,  Capt.  2.  2. 129. 
LucuIcntum,/?/(?/7«»2/«C(;,Moft.3.2.T3  3« 
I  LudiHcabile, ^«o^/«(5^i<-«r,  Caf.  4.  i.  3. 
Ludific3ri,/;^/it/e,  Mil.2.6.io.iBacch.  s* 

1.14.  Scalibi. 
Lugubre,  »7i/fra&i/ifer,Cift.  I.  i.  47. 
Lumbifr3gium,/«5?«»z,  Amph.  1. 1.  299, 
Lumen,  vira,  Cift.  3.1.2. 
Lupar,  r/?sre?ricej,Epi.3.3.22.Tru.3.l.l2. 
Lupillus,(/iwi««f,  a  lupinus, Stich.S-^^-D- 
Lupns,deavaro.  Trin.  i.  2. 133. 
L\ixco,gulofus,  Perf  3. 3, 16. 
Lufcitioli,  qui  veladmoto  lumine  nihil  vi- 

det;  vel  cjui  fuh  vefperamclariits cemit f 

(juam  media  Utce,  Mil.  2.3,51. 
Lulcus,«;70£«/«j,  Curc.4. 2. 19. 
Lultra,^fl»e^,  Alin.  arg.  8. 
Lullrari,  verfariinganeis,  Caf.  2.  3.  29, 
Lutea,  luto  delibuta,  Truc.  4. 4.  i  - 
Lutulare,  incjmnare  ,  Trin.  2.2.15- 
L\x%,gen.mafc.A\x\.^.io.lZ.  Cift.  2. 1.49. 
Lux',  blandientis,  Capt.  4.  2.  84. 
Lyd\,faltatores,  Curf.  l.  2.63. 
Lyrapharicum  ,   fubfiantive  pro  furoYe  5 

Poen.  I.  z.  133. 

M. 

MAchajria,  gladioli,  Rud.  2.  2.9. 
Machin3,rfec/5/ij,Mil.2.  i.5o,&aL 
Macis, corfe.v^row^ricaj,  Pf.  3,  2.  43. 
Macritudo,  Capt,  i,  2. 3 2. 
f  M.7i€t3X,fatigat,  enieat,  Rud.  1.2.8. 
Madefacere,  inthriare,  Pfeud.  1.2.51. 
Madere,eiri«ffl» ejfe,  J\iofi.  1.4. 7.  Jlien.z, 

2.  si- 
Madidus,  e^ri«j,  ehrtetatideditus,  Amp. 

3.4-  II.  Afin-s.  2.9. 
Madulfa,ciriz,'/,  antiq.  Pfeud.  S- 1-  7. 
Moeilitudo,  ,   pro  mcerore  &  r/jafiitia  , 

Aul.4. 10.2. 
Magaria ,  Locus  Carthagine ,  Pcen.  Prol. 

86. 
Mage, pro  magts,  Men.  2. 3 . 3  j . 
Magifterium,^/a(^«j,(i<jci/7/;«<«,  Moft.  i« 

I.3  2.&;Bacch.i.2.4o. 

O  0  4  Magnai^ 


I      N      D      E      X. 


MigniU pro magna,  antlij.  Mil.  2. 1.25. 
Magnidicus,  Mil.  3  •  3  •  45  • 
Magnificare,«2rtg-«^/dc«rf,  Men.  2.  3.20. 

Sticli.  1.2.44- 
M^gndanStradixJilphii ,  Rud.  i.z.^9. 
Malaciffaie,  »«(?fiire ;  exGr^cot  Bacch.  i. 

1.31. 
Malacus,  a,  Utn,  msltis,  delicatus:   Grac. 

Bacch.  2. 3. 1 21.  Mil. 3.1.74.51^.2.1.74. 
•}"  Male,  care,  difpendiofe,  Amp.  i .  1.132. 
M^lcdiStAtat,  maledicitur,  Trin.  i.  2.61. 
Malum  ,  propanat  Amph.  2.  2.1 10.  & 

alibifepius. 
Malum,  interjefiio iudignajitis y  Caf.  1. 1. 

3-  &  alibiiafpius. 
Malai<^e/or»?i.r,  Bacch.  5.  2.  42. 
MancepSi  fidejujfor,  Curc.  4. 2.  29. 
Mancupare,  »?<«??«  accipere,  Curc.  4.2.10. 
ManducusjRud.  2.6.  si. 
Manere,  exfpe£iare,  Amp.  i. 3 .48.  & alib. 
Maniccs,  x/f«c«/i?,A(in.2.2.3  8.Cap.3.s.i^ 
M^inicnh, parva maiiuf,  Pfeud.  5.  i.  j6. 
Manifeftarius, i>w<t^z/e/?t«,  Mil.  2.  s-  34- 
Manipulares,  ejufdem  manipuU ,  Moft.  i . 

3.IS4. 
Manipulatim>^r^^rt?(w,  Pfeud.  i.  2.48. 
Manftutor,^«i>/?rt««  r«f«f«r,T£uc.4.4.d. 
Minfacs,  manfuetuf,  Afin.  i.  2.  19. 
Mantare,  manere ,   antiq.  Moft.  1.2.35. 

Pleud.  I.  3.  23. 
MantelIum,^tt///«^,  Capt.  3«  3. 5« 
Msntilcinatus,  vattanatus  :  ex  Grac.  fi- 

Hum.  Capt.  2.4.  116. 
Manubiariusamicus, /r«(5?«(?^/«<<,  mn  ex 

animo ,  qui  fpolia  &  manubias  confert, 

Tmc.  4. 4-  2.7. 
Manulea,  »34?72crf,  Fragm.Aftrab  v,  17. 
Manulearius  ,  ^ui  manicas  vendit  &  con- 

ficit,  Aul.  3. 5.  37. 
Manupretium,  werff^,  Men.  3. 3.  20. 
M^n\xs,naturavirilii,  Pkud.  3.  i.  18. 
Mzte,pro  mari,  Mil.  4.  7.  26. 
Mz^tug3,vefiisfcorrea,  Poen.  5.  s.  34. 
■fMater,  protmtrice,  Men.ProI.  19. 
Materiarius,   e]ui  matertam  ftfppeditat , 

Mil.  3.  3.4<5' 
Maturate,  Mil.  4.  2.  lor. 
Me,  pro  mihi,  antiq,    Bacch.  3.  6.  63. 

&al. 
Mccuxa  ,pro  mihi ,  antiq.  Curc.  1.2,49. 

Merc  B.I.31- prsme,  Aiin.  3-  3.  72. 
Medicauieutu  ;t)  .  p rc  vmeficio ,  Pf  3 . 2 . 8  r . 
Zvledicari,  ctim  accaf  Mpit.  2. 1 .  40. 


Medicina:,  medUorum  taherna,   Amph, 

4.  i.s- 
Medioxumus,  wciiiw,  Cift.2.i.36.8c  2- 

3.67. 
Meditare,  exercere,  Stich.  2.  2. 34. 
"f^Memorare,  Poen.4.  2.  18. 
Meditatus,j!?^/ive,  Pfeud-^,  i,  31. 
Mel,  bla)tdientii,V cen.  i.  2. 154. 
Mtlina,fortea  mantica ,  Epid.  1. 1.  21. 

Potio  e  meUe,  Pfeud.  2.  4.  $  i. 
Melinum  ,  quod  mali  cydoniicolorem  imi- 

tarur,  Epid.2.  2.49.  pro  fmi  ^enere  , 

Moft.  1. 3. 107. 
Melli,/)ri7»jei<!f,  Truc.  2.4.  20. 
i^Iellicuium,  bUndimentum,  Caf.4.4.14, 
^lellilla,  diminut.  d  melina ,  potione  duUi. 

Caf  1, 1.47. 
Mellinia,  dulceda,  Truc  4.  i .  5. 
Memini,c«;wd«.Mil.4.9.i.Trin.3.2.7i. 
Memoriter,  ealiide ,  vel  prompte ,  Afin. 

3.  2.33. 
Mendaciloquius,  Trin.  1.2. 163. 
Mendicari,  pro  mendicare ,  Capt.  Pr.  22. 
Meridicitas,  Men.  i.  3. 21.  Rud.  2.5.30. 
Mendicula,  mendic»  conveniens ,  Epid.  2* 

2.39. 
Mepte,  meipfum ,  Men.  s  •  S .  i  o , 
Merenda,  cibu^  pefi  meridiem  datus,  Moft, 

4-2, SQ. 
Merg2,/Kr£«/<ePcen.  s-  2.  S8. 
Merobiba,  Curc.  1. 1.  77. 
Mentibitur, ^ro  mentietur,  Mil.  2.  2-  99. 
Metreta,  menfura genus  ,  Merc.  1.1.75. 
Mi,  c8w^/«rd/.  Cift.  4.  2.9. 
Miccotrogus,  Gr<«c.  Stich.  2,  i.  82. 
I\ligdilybs,  Lyhis  mtfius  :    de  Carthagi' 

raenfe bilingiit ,  Pcen.s.  2.73. 
M.i\vina,appetentia,  Mcn.  1.3.29. 
Minx  oves,  quxglabro  ventreftmt,  &  hir- 

tii  opponuntur ,  Truc.3.1.9. 
Minacia,  Mil.2.4.  21, 
Miniftrarij/^^yriVijFrag.  Vidul.  V.  is. 
-\  M\nit.ZS,pr9minitarti ;  Capt.  3-  S-  85, 
Mits,miyanda,  Amph.  2.  2.140. &  S-i-S* 
Miferari,  pro  mifereri,  Epid-4- 1-  7» 
Miferefcere, Ep.  4.  i.  i. 
Mifeiicordiae ,  plurativo  numero,  Moft, 

3.  2.  iis. 
Mifficulare,  crf^rpwj/rferfjEpid.i.  2.  29. 
Mittere,  omittsre,  Aul.4.  4.  2.&alibi. 
Modicum,  idejl,  madirfium.  Fr.Bacch.v.^- 
"j"  Modo,  arbitratu,  Amph.  1-1.6  6. 
Mosnias?»?^«er^.Stich-3.4,i3-Tri.3.2.(Si. 

McEnitus  3 


McenUn^, promunitftt , Bacch.  4, 9.  2. 
Molochinarii,  qui  mAlvAcoloretivgtint , 

Aiil.  3.  5-  40. 
Monedula,  blandimentum amatoriumt  A- 

fin.  3-  3.  I04- 
Monotrophe,/«e  ancilia  &  vicario :  Gta- 

f<r,  Stich.  $.4.7- 
'M.OidizcStdentes  :jocula.r.  Aul.  2-2.  57. 
"!■  Mores,   frorKorigerationei  hio&.l.i. 

128. 
Morigerarc,  moremgereref  Amph.  3-  3« 

27.   Capc.  2. 1.4- 
Moriri,  wor/,  Afin.  I.  I.  lOS. 
Morologus,  _/?«/?rt  loquens,  Peif  X.1.50. 
Mors,  profene  ^chtrontuo^  Bacch  .$.2.33- 
Morticinus,f^rer  &  exangt'.ls,Vci^,z.^.iZ- 
JMcrtualia,  carmina  decantata  tnortuis ,  A- 

lin.  4.  r.63. 
Muccidus.j^^a/^o^^Epid.  i.x.6z. 
Mulcare,  verberare:  (juaji mollireverheri- 

hiu  k  mulceo,  Mil.  2.  2.  8. 
Muliebrofus,  effjeminatu^yVcen.  $.  5.  24. 
hlnVicr,  deignavo,  Bacch.  4.  S.  4. 
Mulier,  co«z/ir/«OT,  Amph.  2.  2.  206. 
Multibiba, multumbibens, Curc.  i.i.jj. 
-     Cift.  r.3.1. 

MuUa  mea,  hlandimentum,  Csf.  2.  5.  20. 
Mulfum,  mellitum  viiittm,  A(in.  5.2.  s<5. 
Multare,  <?  multum, pronumerare,  antiq. 

Stich.  3.  X.  19. 
Muhiloqua,  Cift.r.  3.  r. 
Multiloquium,  Merc.  i .  i.  30. 
Multimodis,i/rtr/p,  Mil.4.  4«  S3. 
Multus,  qni  mtiitumfacefit  negctii,  Men. 

2.  2.41. 
Multa  nciae,  Cift.  i.  3.11. 
Munditer,  Pcen.  i.  2.  26. 
Munduli  ,  ejuimmiumjludentTnunclitiis, 

Truc.  3.1.  13. 
h\.\XWZXSilt,  procompenfare .Cz^^t.  5.1.  15. 
Muncrigeruh,  cttiportant  mumra,  pfeud. 

I.  2.48. 
Munis,  officicfiis ,  grattif,  Merc.  i.  r .  104. 
Muriatic2,/d//i!we«rrf, Paen.  i.  2. 52.  Fr. 

p.  1 129.  V.  16. 
Murmurillare,  Fragm-  Rud.  v.  r. 
Murrha,  potjodulc» ,  ACin.s,-  2.  79. 
Murricidus,  joculare  convittum  in  igna- 

vum,  Epid-  3. 1. 12. 
Murobradarius  ,  <^ui  calceamentamulie- 

bria,  up.guetitif  tmbuity  Aul   3.5.37. 
Murreta,  ??i>rror2<»j/d/(;zc«//,Rud.3'4.27. 
Mufca,<iet«rro/o,  Merc.  ;.  3.  26. 


I     N     D      E     X. 

Murculus,  ftfcit ,  Rud.  2.1.9.' 
MulTare ,  fubmijfa  voce  loqui ,  Attl.  2.  i.' 

12. 
Muttire,  mtt  tantum  dicere ,  Ata^h.  i.  r. 

Muttitio,  qtii  tantum  mu  ci/c/f,  Amph. 

1.3.  22. 
Mutuari,  alternariyTtnc.  l.  2.  89. 
Mutuitare,^(?y?»rf,OT«r»<ir;,  Merc.i.l.52. 
Myrteta,  in  G.  F.  pro  ?nyrteto,  Frag.  Vidu- 

lar.  V.  2. 


N. 


NAm  ahundat,  Poen.  5  •  3  •  3  • 
Nam,/7ro;>?ffir,  Alin.  1. 1.  29. 
antem,  Aul.  i.  l.  3. 

f«  tratijitione ,  Moft.  S  •  i-  3  • 
Naidinura  ,vimm  7iardinttm,  Mi!.  S-  3» 

II. 
Narita,  ojireigenuf,  Frag.  AmilT.  v.  17. 
Na{it€in3,vafsgem{i,  k  trihtunafis ,  ftvt 

anjisappellatum,  Stich.  2.3"  28. 
Nalum,  <??^f /2.  Nearr.  Amph.  i.  1.288. 

&  ahbi  faspius. 
Natus, ?^f/?, fco772o, Pfeud.  I.  3.^3. 
Nautea,  aqua  de  fentina  ■,  Cai.  Grex.7« 

Afin.  5.  2.44.  % 

Ns,proutinamne,M.oGi.  1.3.  149« 
Ne,  pro  nony  Moft.  i .  2.  22.  &  29. 
Nec,  pro  nony  Moft.  1.3.83. 
t  Nec  refte,  male,  Afin.  i.  3 .  3 . 
Neceflitate,  wf<;(?//irio,  Perf.  3.  i»  54. 
Nefaftus  ,  homo  tntefiahttis,  P oen .  3  •  2 . 7. 
Negafiim,negaveiim,  Afin.  2.4.96. 
NeniaK»rrrc»wc<i«rH<f,Preud.  $.1-  32«  ' 
j  Nepa,  Scorpiuf,  Caf.  2.  8.7. 
i  Nequam  ,  inutilis,  Afin.  i.  3«  26. 
t  Nequam  homincs,/erv/,Alin.T.  i.iS. 
Nequitur,  profiequit,  Rud.  4*  4«  20.  & 

30.  Fragra.  Satur.  V.  3. 
f  Nequicquam,    impune  y  Afin.  3.  3.' 

ic8. 
Neriene,  uxorJl,Iartii,Tinc.  2.  6.  34» 
Nervus,T/z/'cK/i^cw»*,  Afin.  3.  2.  $• 
Ncicins, paj?ive, pro ignotus,  Rud.  i.S.i7« 
Nevelle,  >io//f ,  Epid.  4.  2. 1 6.  &:aUbi. 
Neutrubi,  ?i«Mi,  Aul.  2.  2.  56. 
t  N],prone,  Men.i.  2.  i. 
Nicere,  ur.de  }iiCiare,ftgnum  facere  ,  TlUC. 

2.  7.63. 
Nitiare ,  octilii annuere  y   Afin.  4-  ^  •  39. 

Men.  4.  2,49' 

pD  5  Nida- 


I      N 

^idamenta»  ex  qtiibta  nidus  conjicitar, 

Rud.  3.  6. 51- 
Nidor  >  de  homine  >  qui  nidorem  fe^uitur, 

Moft.  I.  I.  5. 
"Nihilypro/ion,  Mil.  4«  2-  l<5« 
Nimbata,  nimboyfeu  fiontali  fafiia  te^dy 

Poen.  X.  2, 13  5. 
f  Nimis*  valdcy  ^.■^dLv ,  Amph.  i .  i .  53 . 
Niteie»  de ovibm  bene  habitii  ^  Bacch.  5. 

z.  6. 
■fNiH, pro  fed,  Stich.  1.3.113- 
Nobilis,  mtuf,  Pfeud.  4-  2. 9. 
Nox,  (^e co«c«£?>«,  Pcen.  i.  2.  62.  Truc. 

1. 1.21. 
Uo{kuyprono£ie,  Amph.  1. 1.  ii^. 
No6tuinioculi,^/rf«ci  a  noHuii :  per  jo- 

cum,  Cutc.  I.  3.  35- 
No<3:urnus,  Vefperus,  Amph.  i.i.  116. 

deformity  Poen.  i.  z.  107. 
Noraen  ,  fyngrapha  debitiy  Afin*  2.  4. 

48. 
Nofcitare,  Cift.  4.  2. 14.  &  alibi. 
NQ&eSyno/lra  famitiay  Mil.  2.  s-  21. 
Notus,  qui  Kffx/if,  Pfeud.  4.  2.  39. 
Nox,  adverb.  pro  noHuf  Afxfl.  3.  3.  7. 

Rud.2.  4.4. 
Nubere,  meretricium exercere ,  Cift.  i.i. 
«45.<ie  i//ro, Pfeud.  i.  3.  80. 
Nucifrangibula,  <ie«?w :  joculare,  Bacch. 

4.  2, 15. 
Nugigeruli ,  ve^ ,   nugivcndi,   qui  nu- 

gas  circumferunt  &  vendunt ,  Aul.  3. 

S-Si. 
Nugipolyloquides  ,  fidium  per  jocum  , 

Perf4'6. 21. 
l^\xllx, pronulli,antiej.M.il.  3.1.  207. 

Nullus,/?r(?  non,  Afin.  2.4.  2. 
■j-Nulluseft,  mortuus  efi,  Bacch.  2.  2. 

I(S. 
Numells ,  machinAlignea ,  wf cr  tormenta 

carnificumyA^n.i.  2.  s- 
Nuraero,  nimitcito,  Caf  3.s.2i.  Mil. 

Nunc-homines,^«i«»7icJ««f,  Perf.  3i. 

57- 
Nunquampoftea  eripides,  <t^  rifum  fi- 

iiumyVetC^.  6.  23. 
Nupta,  Sponfa,  Caf.  4-  4- 1. 
Nuptiae,  deconcubttuy  Caf.  2.  S.  s 2. 
Nutricare,  Merc  3  •  i  •  1 1 . 
Nutrix,  <ie  Hercule  ,  perjocum,  Curc. 

2..^.  yg,  de  ^^ro,  fimiliter,    Tiin-^. 

4.  III» 


D      E      jt» 


O. 


OB ,  proprAter,  Truc.  i:  2.  42. 
Ob  mdixx^tmtiideinduftria,  Capt. 
4.3*7. 
f  Obmulierem,;jrow«//erejRud.3.6.23. 
Obcasdes,  cruenta  fa£ta ,    Stich.  S.  4. 

S2. 

Objexim,  objecerim.  Poen.  1.3.37. 
Oblatratrix,  de  muliere,  Mil.  3.1,87. 
Obludere  ,c(j«fra/«iere.  Truc.  i.  2.  10. 
Obnoxie,c/e?»e«fer,  Stich.3.  2.  41. 
Obnoxiofe,  idem,  Epid.  s  •  2.  30. 
ObnoxiofuSjO^y^^aesi,  Trin.4.  3.  31. 
Obnoxius ,  dfet/i«^«« ,  Capt.  2.1.  20.  8c 

3ilibi,culpaaffinif,  Stich.  i.  2.44. 
Obrepere,/^il!ere,Trin.  i.  2.  23. 
OhCcx\3ite  ,  malum  omen  afferre,  Afin.  2. 

I.  18. 
Obfecratus,/j<i/?iwe,  Afin.  1. 1.  62. 
Obfcquiofus,  Capt.  2. 3.  SS- 
O  bfervare ,  cuftodiam  adium  agere ,  Afin* 

2.2.7. 
Obfidere,/c^ere,  Poen.  Prol.  23. 
Obfipare,  infundere ,  Cift.  2.3.37. 
Obfonare,  obfoniumemere  ,  Aul.  2.4.  i» 

obfirepere,  Pfeud.  1-2.  74. 
Obforbere,  deglutire,  Truc.  2.  3.35. 
Obftinare,  perfeveranti  animo  expetere , 

Aul.  2.2.  89. 
Obftrudere,  tuburcinari ,  Stich.  4.  2. 13. 
Occedere,  obviam procedere ,  Moft,s.2.4. 
Occentare,  convitium  facere,  Peif.4.4.2o. 

Curc.  1.2.  s 7. 
Occepfo,  occe;;ero ,  Amph.  2.  2.  41. 
Occeptare,  inctpere,  Men.  s  •  S  •  1 2. 
f  Occidiftis,  corruiftii,  Amph.  S- 1- 14. 
Occillare,  os  pugnu  fiangere  :  ab  eccare, 

Amph.  1. 1.  28. 
Occipio,Mc/^io,  Amph.  1. 1.  i2i.Cift.  i. 

I.  70. 
Occififlimus ,  joculariter  fiStum ,  Caf.  3» 

5-52. 
Occlufti,  pro occluffti,  tt\n.  i.  2. 151. 
Occ\x^^e,antevertere,  Stich.  i.  2.  J2. 
Oculeus, /?/e««4oc«/M,  Aul    1.6.19- 
Oculicrepidaj ,   quorum  ocult  pugnts  cre- 

pant,  fiiiumjoculariter,   Tlinum.  4, 

3.14. 
Oculifiimus ,  charifiimus :  fiP.um,  Curc. 

I.  2.  28- 
Oculitus.  Frag.  Cornic.  v.  7. 
OiioixQifodiofi  fiSiumi  Capt.  1. 1. 119. 

Ojfa- 


I      N      D 

Offitlm  ifarticuUtim :  ab  offa,  Truc.  2. 

7.  $2. 
OiFerument3C ,  deptagii  &  vibicibttf ,  qu& 

tergo  ojferuntm  :  rtatculaTte ,  Rud.  3.3- 

4.48. 
Offigere,  Moft.  2. 1.  13; 
Oifle6tere,  in  contrarium  fleSiere,  Rud.  3  • 

4.74. 
OfFucia ,  fucui,  Moft.  i.  3«  10 5. 
OXciCyintertia,  Moft.  I .  i  •  41. 
Olfadare,  Men.  1.2.  56. 
Olim  ,  fuo  tempore,  Mil.  l.  i-  Z. 

depraterito,  Capt.  4.  2.  pi. 

de  futuro,  Trin.  2.4. 122. 
Ominator,  co^ye(Sor,  Amph.  z.  2.50. 
Omnxs, pro  totm,  Epid.  2.  2.  2.9. 
Onagos  ,   afmorHm  dut-tor ,   Grac.  Aim. 

Prol,  10. 
t  Onerare,  implere,  Capt.  4.  2.  47. 
Onuftus,  ebriiu,  Cift.  1.2.7. 
Opi6.cina,preofficina,  Mil.  3.3.  7- 
Opimitates,  res  fecundx,  Capt.  4.  i  •  2. 
Opiparus, /rt«r<fer,  Capr.4. 1.2. 
Oppeftere  ,  circum  carpere ,  de  cibis  ^Vtl^. 

1.3.31. 
Oppido,  x/<?/<;/tf,  Afin.  2.  2.21.  &alibi. 
Opprimere,  infailo  deprebendere 3  Afin. 

S.  2.  27.  &alibi. 
Ops,  Cybele,  Mil.  4.  2. 90. 
Optare^W/e,  Alin.  3-3-I8.  Aul.  Piol. 

II.  Peif. 31. 
Optata, i/or<j,  Capt. 2-  2.  los. 
Optati,  vocati ,  Aul.  3  •  i  •  i  • 
Ophthalmium,/?ryc«^sn«#,  Capt.4.2.70. 
Optio,  adjutor,  Alin.  1.1.88.  EleSiio , 

Caf.  2. 4. 13. 
Opulentix,  divitia,  Bacch.  3 •  4.  2i. 
Opulentitas.  Mii.4.  4.  BS* 
Oiator,  re^df or,  Ampii.  Prol.  34« 
Orcus,  P/«fo,Preud.  3-  2.  6. 
Ordo,  menfurA modfts,Ttin.  2.4-  50. 
Oftreatum  tergUS  ,   duratum  verberihm  ; 

aut  cavernofitm ,  pla^is  ojirearum  injiar, 

Poen.  1.2. 186. 


P. 


PAccs ,  antic[.  Peif.  5.1.1. 
Pacificatus,  reconciliattu ,  Stich.  4. 
1. 13. 
Paetus,  quitimiiafpicit.  Mil.  3.1.128. 
Pala,  tnftrumentum  rtifticum  ,  Poen.  5. 
2.  SS. 


Palitare,  kpalare,  idefl,  errare,  ^uoddg 

oviljui proprie dicitur iBciCCh..  S«2.  S* 
Palpari,  <i^«/<ir»,  Amph.  i.  3.5>. 
Palpationes,  adutationes ,  Men.  4.  2. 4 j» 
Palpatores,  ajfentatores,  Men.  2.  i.  3 1« 
Panfa ,  cut  lati  pedes,  Meic.  3  •  4^  S  S  • 
Pantices,  venter ,  Pfeud.  i .  2.  S  i  • 
Papavei,  injiiafc.  Gen.  Tlin.  i.  4.  8. 
Pappare, ei/ere,Epid.  S«  2.62- 
Paratragoediaie ,  magnifica,  verba  facere% 

Pfeud.  2.4. 17. 
Parate,  dedita  opera,  diligenter,  Kud.  I.1 

S.6. 
Paicipiomi  >  ^ui  parce promunt,  TlUC  1« 

2.  89. 
ViiiiTimi,  fmillimi,  Cuic.  4.  2.  20. 
Paritaie,  parare,  Pfeud.  i .  S  •  7 1  • 
Paiire,  pro  parere,  Fi.  Vidulai.  V.  21. 
Parti,  proparte,  antiq.  Men.  3.  2.  14. 

Perf,  I.  2. 20. 
Participcs,  commilitones ,  Moft.  i  •  3  •  i  S  4* 

Pfcud.  1. 1.  14« 
V axticip^ic  ,  certioremfacere,    Stich.  I» 

1.33. 
Paitio,  a  parere,verbale,Tt\lC-  r.  2.  9?« 
Partire ,  pro  decidere  contro  verftam,  Amph. 

4.3.  I. 
Ysiititndo , pariundi  temput,  Aul.  2.  3.  J» 

Pafceolus,  Rud.  s-  ^-  2.7 • 

PafTerculus,  btandimentum,  Afin.  3.3.7^- 

Pairum,  vinumex  uvif  paj?ts  ,Vi£U.d.  2* 

-^'  ^'  /.  •  1  • 

Patagiaiii ,  qui  patagia  conficiunt ,  Aul.  3. 

Patagiata  ,  vejiis  patagtu ,  tdeft,   aurets 

clavis,  ftve  plagults  exornata^E^id.  !• 

2.47. 
Patagus,  conquajfatio  capitis,  Fiag.  Amii£ 

V.  so. 
Fatalis  bos,    cuju4  cornua  late  patent ^ 

Tiuc.  2.  2.22. 
Pater ,  homris  vocahulum ,  cumjunior  /ff- 

niorem  competlat.  M.o^.  ^.  2.  36. 
Patibuiatus,  qui  patibutum  feu  furcam 

/erf,Moft.  I.I.S3. 
Patrice ,  fplendide ,  patriciorum  in  morem% 

Caf3.6.4. 
Patriflare,  amulari  paternos  mores ,  Mon* 

3.  1. 108. 

Patrare,  efficere,  Afm.  1. 1. 101. 
Patruiffimus ,  a  patruo  fiSium ,  Poen.  5« 

4.24. 
Pauciloquian)}  Meic.  I.I.3X* 


I      N      D 

f&n^entcprivdre,  Mil.  3 .  X .  I34-  Pfcud. 

4.7.27. 
Tn\lC3,finu,  ejuies,  Perf.  S  •  2.  J  7' 
Paufare,  defsnere,  Trin.  i.  2. 150. 
PauiiUulmn,  Rud.  3.4.  24- 
Pausiilatim,  Rud.  4-  i-  24.  Ep.  2.  2.  63 . 
■f  Pauxilifper,  /?«r  particulof,  Truc.  s . v.  2 1 . 
PauxilluIus,M.erc.i . 2. 8 1 .  & alibi  faepius. 
Pax,  interjedio  JiLentium  tmponentif ,  Mil. 
:    3>  I.  213-  &aiibi. 
Pecua,  pro  pecora ,  ah  antiq .  puJ*  ^  Merc. 

3.  I.  ii.Truc.  S.64. 
Peculiaris  ,   qmd  in  peculio  ctijufque  efi, 

Aul.3.4.7.Alin.3.i.87-&alibir£epius. 
Peculiaris,  de  fervo ,  ejui  JeStatur  hertlem 

filium  filiamve ,  V  iis  prafio  femptr  eft, 

Capt.  Piol.  20.  6c  s-  S-  16. 
Peculiofus  ,  peculio infirtiiiuf,  Kad'  i.  2. 

24. 
Pedatus,  incurfus  :  quodpedibusfit,  Cifl:.2. 

1.  so. 

Pedes,  pediculi,  Curc.  4.  2. 14. 
Pedillcquus,  quifecmdta  it,  Mil.  4-2. 1 1 . 
Penetrare,  ailive ,  pro fe  conferre  aliejuo , 

Amph.  i.i.94-Bacch.i.  i.  33.Men. 

2. 3.  45>.  &alibi. 
Peniffime,  Aul.  4.  6.  2. 
Penfior, »7ff/«or,  Stich.  i.  2.  <Ji. 
Perbitere,/>mVc, antiq. Pfeud.  3. 1. 12. 
^  Percipit,  «««/i^if,  Amph.s.  1.66. 
^  Perdeam,/7erfd>»,  PcEn.4.  2.62. 
f  Vcidocexc, perfuadere,  Capt.  3.  S.  <Sl. 
Perdudum,  Stich.4.1.  69. 
rerduelles,/?«/?ej,Amph.  I.  1.94.  &2. 

2.  12. 

Teidain, pro perdamj  Aul.  4.6.6.  Amph. 

2.  2.21  s.    Epid.  i.i. 64. 
Peienni  fervus,  Peif  3.  3. 16. 
Perenticida,  quiperam,  feumarfupium, 

incidit;  fiftumjoculariter,  Epid.  3>  2. 

13. 
Pergraphicus,  Cemicum, Trin.  s •  2.  i  S . 
Perhibere, prxter^,  Merc.  3.  i.  46. 
Periple61:onien!,^ro  Periple£iomenii,antrq> 

Mil.4.  I.  22. 
Periftromata,  velaria,?Ce\xd.i,  2.  3. 
Peritare, /jerjr^,  Capt.  3.  S-3  2.  - 
■^eijaYius, pro perjuruf ,  Trin.  r.  z- 164. 
Vex[ecebrx,i!ieiebra,  Ahn.  i.  2.  120. 
Permanafcere, /7erw4?i^rf,  Trin.  1.2. 118. 
Perniciter,//rofiM«i,  Amph.  s  i-  64. 
Pernonida,  obfomi  gentu,  Men.  i,  3.  27. 
Perplexabiliter,  Stich.  x.  z.  28. 


X. 

Perplexari,/»tfr/?/ejeff4i^(frf,  Aul.  2,  2.  ?2. 
Perplexim, />er/7/eA,-e, Stich.  i.  2. 18. 
Perlibus ,  id  eft ,  peracitttu :  obfol.  Fragm. 

amilT.  v.  20. 
Perfolla,  diminutiv.  a  perfona,  Curc  1.3. 

36. 
Perfolus,  planefolus,  Men.  i.  2. 46. 
Perfuaitiices,  qua  perjuadent,  Bicch.  S.' 

2.   47. 
Petilum,  f£H«e  •.obfolet.  It.  Flocion.  v.  i. 
Pertradate,  vulgarimodo,  Capt.  Pr.  $$. 
Pervicus,  pro  pervicaci,  antiq.  Fragm. 

Aul,  V.  9. 
Pes,  gen.fasm. pediculusyViag.  amilT.  37. 
Petrc,  ^r/ej ,  Capt.  4.  2. 4r. 
Shiiip^l, nummi  Phitippei,V(£n.  I.  l.  38. 

&3.  S-  26. 
Thxoneiis,fapientia  : Grac. Tmc.  i.i-6o, 
Vhxy^O ,  acupiSior ,  Au.1.  3.  S.34. 
Vhy la.ca,  carcer :  Gracum,Capt.  3.  S.^'}. 
Phylaciftx,  de  artifictbm ,  quimanu pre" 

tiumexfpeHant  ,  appoftti  in  atriit  tan- 

quam  phylacifta  t  five  carcerii  cuftodeSf 

Aul.  3.  S.44. 
t  Tiati,  pro  expiart  ,M.cn.  2.  2. 17. 
Piatrix^iS-s^rf,  Mil.3'  i-ioi. 
Tici,gryphes,Anl.'^.  8.  I. 
f  Piem,co/rt»7,  Afin.  3.  i.j. 
Piftorenfes  ,  fidum  a  piftoribtu,  Capt.  r. 

2.  57. 
Pithecium,_//»7/o/<« :  de  deformi,  Mil.  4- 1. 

42-  _ 
Plac^ntini ,  ^«i  plaeentas  conficiunt :  fi- 

Humadrifum,  Capt.  i.  2.  SP. 
Placide,c/d«c»/«w,  Epid.  1. 1.  93. 
Placitare,/>/«cer5,Bacch.  4. 10. 5, 
Plagigeruli  ,fervi:  a  plagts  gerendii  jocU' 

lariter  dt£ii,  Moft.4.  i.  19. 
Plagipaudae,  quiplagas  patiuntur :  fidum 

rtdic.  Capt.  3.  i.  12. 
Plagufix  pifcii genus, Ksud.z.  i.9- 
Plamatile,    deltcatioru  vefii^  genpu  ,  ex 

pluraii  avium  varie  pifittm,  Epid.  2. 

2.  49. 
rlures,  mortui,  Tiin.  2.  2. 14. 
TluCtrit , pro pUuferit,antiq.  Caf.  Gr.  6. 
Tlu.yerax,  pluerat,  Men.  Prol.  63- 
j  Poera,/srfi/eA,  Alin.  4.  I.  3. 
folimextta, tefiiculi porani, t/lea.  1.3.  28. 
Poli -id.  au;,  _/ic7»?w  <t»i9CT<?,  Pfeud.3-z. 43. 
Polli-.gerc,  corpus  morttti  mgere  ,cura%9i 

Po^n.  Proi.  63- 
TolYiixCcoijibid,  &  Afin.  5.  z.  $q. 

Polia- 


I     N      D 

rollucerc,  Herculi  facrificarcy  Stich.  2.1.1 

Sd.  I 

PoJlucibiliter,  opipare,  fumtuofe,  Moft.  i.  1 

I.   23.  ! 

Pollu^lura  y  fplendideapparatHm  epulHm, 

Rud.  5.3.  63. 
Polluftus,re/>/ef«j,Curc.  l.  3.37. 
Polypluiius,i/rf/^e<i;;/fj;Gr.Capt.2.2.2  7. 
Ponere,  pro  exponere,  Capt.  3.  s-  30« 
Porcinarii  ,     ^ui  carni  porcin*  prafedit 

Capt.4.  3.  s. 
Porricere,  tjuafi  porro  jacereinaltare :  ver- 

bum  haru/picum ,  Pfeud.  i.  3 .  32. 
Portiror^«^//c«««/,  Trin.  3.  3.  65. 

nauta,  ve^or,  Alin,"  1.3.7. 
Pcfca,  potus  ex  aceto  &  aqua  confe^lus , 

Truc.  2.  7.  48.  Mil.  3.2.  23. 
i"  Pofcereclarius ,  fiagitare,  Curc.  3.9. 
i"  Poftea,praeterea,Merc.  2.  3.35. 
Poftibi,/3o/?fd,  Rud.  3- 1-  i.Pcen.4.2.8o. 
Pofticulum,  pofiicum,pofterior  domus  pars, 

Moft,  3.  3.  %j.  Trin.  r.  2.  157. 
Poftidea,  /^Oj^re^j,  Aul.  i.  2.40. 
Poftpartores,/»<cce//^;re^,  Truc.  1. 1. 42. 
Poftprincipia,  co>ifeijuentia,FeiC  ^.  1.4. 
■f  Poftular,*^«K?»/)«frtf,Amph.2.2.is7. 
i"  Poftulatio,  pro  expofiulatio,B^cch,  3.3. 

45. 
Potefle,ffl//e,AuI.  2.4. 30.  Cift.i.1.32. 
Poteflit ,  pofit,  Perf  i .  i .  41 . 
Poteftur, /'off^,  Merc  3.2.  10. 
Potiri,  cum  auuf  Alin.  2.  2.  s  8. 

c«w  ^f  ?j.  Epid.  4. 1 .  s  • 
Potivit, a(5iz/c,  Amph.r.  i.  23. 
PraEbitere,  /^rtfrfr/r^, Epid.  3.4.  r. 
Piaecantattix,  quA  incantando  pracavet, 

Mil.  3.r.  98. 
Praecipem ,  a  pradpes ,  antiq.  propr/icipi- 

tem, Kud.  3.3.8 
Prasferratus ,  ferro  viniius :  de  fervo-  Perf. 

1. 1.  22. 
TiLxfi{cinc,Jineinvidia &fafcir,o iKud.  2. 

5.  4. 
Praefifcini,  idem,  Afin.  2. 4. 84. 
Prihibere,  prnbere,  Men.s-  2. s  i .  & alibi. 
Fr2fagitur,/jro/)r,«y<j^ir,Bacch.  4. 4.  28. 
Praefegmina  ,  qua  unguihus  prafecantur , 

Aul.  2.4.  34, 
Piacfidere ,  prsfdio  f//f ,  Moft.  S .  r .  47 . 
Pra:fentarius,  prsfens,  Moft.  3.3.1  o.Poen. 

3.3.p2. 
Praefente  nobis ,  pro  ceram  nohis ,  antia. 
•    Amph.  2.2.  ip4. 


E      X. 

Praefepe,  <i«rfo«o,Rud. 4.  3.99. 
Praslepis  ,  Gen.  fam.  Curc,  2.  i.  14. 
Przfldium  ,  pro  viatico,  Poen.  3 .  3.  s  !• 
Pra:fterga,  praterfa,  Pfeud.  i.  2.  3 1. 
PrjEftinare,ewcrf,  Capt.  4.  2.  6S.£pid.2. 

2.  92. 
t  Praeter  pedes,  ante  pedes,  Stich.  3.2.7. 
Privi,/»^»//,  Fragm.  amiflT.  v.  37. 
■f  Praevortit,  revocrtf ,  Amph.  s.  i.  17. 
t  Pro  imbre ,  r4«5«««/»  imber,  M.0&:.  i. 

2.  62. 
f  Probant,  tftimant ,  Trin.  4. 4.  42. 
Prodere  alvura,  Rud.  2.7.31. 

Profe<Sio,  cum  profeHu,  Curc.  3 .  S  6. 

?to6.ciCco,proproficifcor,antiq.  Mil.  4, 

8.   19. 

Profundatus,/«.Wdfw,  Mil.  3 .  3. 43. 
Profundus^/fe^rer ,  quiimplerinonpotefi, 

Capt.  I.  2.79. 
Prognariter,y?r<;a«f,co«j?rf«f<r,Perf4.4.59, 
Progrediri,/)ro^''crfi,  Caf  s-  1.9. 
ftoinde,fimilitudinifparticula,  Amph.  2. 

2.  12$. 

VtolzQ:!itc, provocarcBzcch.  3.  5.  3?. 
Promifam,  promifcue,  antiq.  Pf  4. 5. 11, 
t  Promifit,  minatui  eft,  Afin.  S-  2.  80. 
Promptaie, Bacch  3.3.61.  Pfeud.2.2.35. 
Properare,  aHive,  Aul.  2.3.3.  Caf  2. 8, 

S7.   &aUbi. 
Propola,  quiprimus  vendit  res,  Aul.  3.5. 

32. 
Propter,  prope,  JHxta,  Amph.  4.1.8. 

Curc.  4.  I.  is- 
Propter  viam  ,  Sacrificium  quodpgfidfcen- 

di  caujfit  Hercuti  fiebat.   Rud.   i.    2. 

62. 
Vio^xiMm,perpetutim,ftabile.l/lo^.  i.  3, 

68.  Merc.  2. 3.  4.  Trin.s- 2.  6. 
Proreta,  quiin  prorapartesgerit,  Rud.  4. 

3.  7S- 

Prorfum,  Perf  4.  s-S-  Cift.4.  2.23. 
Profapja,fj»i///d,  Curc.  3.  23. 
Prolceoium,  loiusante  fcenamt  Trucal. 

Prol.  10. 
Pro{edae,/>rc/?/i«/4,Poen.  i.  2.  S4. 
t  Profentio,/>rrf/f?;f/o,  Mil.  4.  4.  16. 
Proitibula,  vendtbilit,  Frag.  Aftrab.  v.22, 
Proftibilis,t/f«rfi^//«,Perf  $.2.  $6. 
Protelate,  propsUere .hltic.kig.  i.iz. 
Prothyme  ,   alacriter  :   Grac.  Pfeud.  S. 

I.  23. 
Prothymia,  promptdvoluntates ,  Stich. 

4.  2.  5  3. 

Ptotl-. 


I      N      D      E      £ 


frotinam,  centinue,  Curc.  2.3.84.  & 

alibi. 
j-  Provocatur>    porro  vocatttr,  accitur , 

Bacch.  3-3.  40- 
Publici,  cy£dUes plebfi,Tmc.  2.  7.  6. 
Pudeo  ,  Caf.   5.2.  3. 
-j-  TaQK»propuer,antfq.  Afin.  2.3.2, 
Julverare,  pulvere  plenum  ejfe,  Fragm. 

amiir.  54. 
Punior,  magis  Pcgnui:fi6ium,T(£n.  s .  2 . 3 1  • 
■f  Purgitant,  excufant ,  Aiih  4. 10.  23 . 
Purpurifraius,  fucatw ,Tmc.  2.  2-  3  S- 
PurpurifTum,  facuSi  Moft.  i.  3«  103. 
f  Puta,/7rofi[/^»rd, Amph.  2.  1.45. 
P U teus ,  Loc«#  fervorum  pcenadejiinatus, 

Poen.  s.3.34. 
T atilius ,  blandimentum ,  Afln.  3.3. 104. 
Pugilice,  ut  athleticBypro firmiter :  fiHtim, 

Epid,  1. 1.  18. 
Pultifagonides,  de  Pceno :  pultem  edetis , 

Moft.  3.  2.41. 
Pultifagus,  item  de  Pceno  fiSium  joculari- 

fer,Pcen.Prol.  S4. 

OUadrantal ,  Vat quadratum ^^i.ca- 
pitfextarios,  amphora  Grac.  Curc 
1.2. s. 
Quadrupedare .  tjuatuor  pedibui  incedere , 

Capt.4.  2, 34. 
Quadruplari  ,    crimina  publica  deferre: 

^fiod,  quiidfacerent,quartam  ex  damna- 

torum    bonit  partem    confequebantur , 

Perf.  I.  2. 10. 
Quame.xtempulo,yF»2a/<«c,Trin.2,i.i<). 
■J"  Quamvis,  valde  admodum,  Men.  2. 

2.  43. 
-j-  Quando,  ^«o»w»»,  Amph.  I-I.34. 
f  Quafi ,  fere,  circitert  Moft.  3.2.  94. 
Quxqne, quacunque,  Afin.  i.  3.  47« 
QuJEfere,  orare,  Bacch.  2.  2.  i. 
Quaefti ,  pro  quajlus,  antiq.  Aul.  1.2.   S  • 

&  alibi. 
Querquerafebris,  duraacgravis,  Frag. 

Frivol.  V.  2. 
*!"   ^^Qm<\as, pro  ejUemcunqueyM^X.  z.  z. 

1.  &Merc.  1. 1.  20. 
Qui  ,refpondet plarali ,  Anl-  3  ■  5.  28. 
"f  Qui ,  pro,  qua ,  Amph.  i .  i .  i  o  s .  6cc. 

item,  pro,  quars,  ibid.  2.  2.  do, 

item, pro,unde ,  Aul.  2.  8.7. 
t  Quia,/?ro  quando,  Moft.  i .  i.  49. 


Quianam,  ^»4r^,  Truc.  1.2.33. 

t  Quinquagefics,/7ro  ^uinquagies ,  Men, 

S'9.99. 
Quique,  quifquit,  Aul.  4. 10.  45 , 
j-     ^icumque,  Men.  S  •  J>.  P  7 ' 
Quippiam, <i/;^a<twrfl,  Curc  i.  i.  52. 
Quis,  /«??»/«. ^^«.Aul.  2. 1. 16.  cift.  2. 

3.  66.  Mil.4.  I.  22. 
Quifque,  cum  plurali,  Capt.  3.  2.  2, 

^utctinque,  Merc.  i.  r.  20. 

fosmin.  gen.   Pcen.  Prol.  X07.  Rud.4. 

4«  102.    Cift.  2.  3.65. 
Quoad,  pro  quoy  Pieud.  2. 2.  29. 

^«d72f«»?,  Afin.  2.  2.   30. 
Q^od,  abundatyAmph.  z.i.  66. 
f  Quod,  propter  quod ,  Bacch.  2.  2.  19. 
Qnoi,frocui,anttq.  Paffim. 
Quotumus,  ^uottts ,  Pfeud.  4.  2.  7. 
Quod-femel  arripides,/<J?«»?,  Perf  4.  '6> 

23'. 
t  Quoniara,  pofiquam,  Aul.  Pr.  p. 


R. 


RAbo,  proarrabo :  rufiicum  ,Truc.  3. 
2.20. 
Rallus,  raratextura,  Epid.  2.  2.46. 
Ramex, /;er«;a,  Pcen.  3.1.37. 
Rapacidx,  rapaces:  fiSum,  Aul.  2.  7.  %, 
Ksivis,  raucitas,  Aulul.  2. 5. 10.  Fragra, 

Aftrab.  v.  19. 
Rebitere,rei:/;re ,  Capt.  2. 3  •  49- 
ReceiTet, pro  recefiijfet,  M.Qtc.  1. 1.  73, 
Receffim,  retro,  Amph.  s- 1.  €0. 
Recharmidare,/^^?»;»,  Trin.  4. 2.  13  $• 
■|-  Reconciliare,  recuperare ,  Capt.  1 .  i .  3  3 . 
f  Reftum,  integrum,  Bacch.  3.3.8. 
Recuperatores ,  judtces  dati,  commijfarii, 

Bacch.  2. 3.36. 
Reaufpicari, /»rorci/;re,  Capt.  3. 5.  109. 
f  Kcddcie ,  proreddituram,  Afin.  2.4. 

36.  pro  rcponere, M.0A.  i.  2.29. 
Kcddioo, pro  reddam,  antiq.  Caf.  1.I.41. 

Men.  s-  7-49. 
Redhibere,  reddere,  Moft.  3.  1. 113. 
f  B^cfeite,attinere,  Truc.  1. 1.  S2. 
Remigio  meo,:''^  eJi,meo  arbitratu  iP' pro- 

priis  opibtis,  Mil.  3 .  i .  i  S  2 . 
Pvegiefcit, crefcit : ohfol.  Fiag.  Amiff.v.s S* 
Reparcere, «o«/;tfrc<fre,Truc.  2.4.  25. 
Kepoiivi,repojui,antiq.  Afin.^.i*  16. 
Reprehendere ,  retrahers  e  fuga,  Epid.  t. 

1. 1.  dcalibi. 

Requi- 


I      N     D 

flequiiitarc  >  a  requiro ,  Moft.  4.  3 . 1 1 . 
\  Res>  idem  quod  cenfus ,  MeiC.  1«  i.    23. 

irem,t>jtemperix, ihid.  1.2.  24. 
Xerecrare,  Aul.  4-3.4.  Perf.  i .  i.  45. 
'kcCi^iiii, proreJipuiJ}i,  Mil.4.  8.  3S» 
^  eiiiieic,  Jijiere,  Poen.  4.  2.  54. 
\efpexis,  refpexerii,  Aul.  i .  i .  i  J». 
R.elponrare,  Men.  4.  2.  57. 
.^eltare,  remanere,  Moft.  5.  2.  So« 
Peftitare,  refijiere,  Capt.  3.2.3. 
\.eftio,  rf/?« c*^f wi/«j,  Moft.  4.  2.  2. 
leftitrix,  quAreftJiit,Hiwc.^.  2.  2. 
Refti,  j«di/4<^;i/o, Rud.  4.  3.  Xi. 
levidere,  reviJere,Tmc.  z.z.  6$, 
\CK,pro  Domino,  Afin.  s-  2.  69. 
^ica  ,Jiammeum,five  velqm  muliebre,  E- 

pid.  2.2.  48. 
Udicula,   didia  qux  rifum  exprimmt ^ 

Stich.  3.2.  2. 
Udicularia^/r/f»».  A^n.  2.2.  63. 
Udiculi,  Capt.  3.  i.  17.  Stich.4.2, 4$. 
Udiculiffimus,  Stich.  2. 3-  S8. 
Xxcn,  prorene,  Frag.  Satar.  v- 4. 
Uvinus  ,  pro  rivale,  Afin.  Arg.  6. 
f^obuftus  i  &  ,um,  pro  robore ;  tjuod  ex  ro- 

^oref/?,  Curc.  s- 3- 14.  Poen.  s-4.  34. 
h  Rogationes,  P/f^z/c/ftf,  Curc.4.2.  23. 
\  Rogator,  y2/^«/<iror,  Bacch.  4,  7.  34. 
iorarii,  levuarmaturamilitei ,  Fragm- 
I  Frivol.  V.  4. 

^ubrica,;?«r^«r(^?w,Truc.  2.  2. 39. 
Luere,  aiiive,  Trin.  4.  i .  1 8 . 
lumex, /jerfc<8no»»e«,  Pfeud.  3- 2.   2^. 
\.umific3iet  rumore pradicare ,  Amph-  2. 

2.  45. 
Lurare,  r«r;  opusfacere.  Capt.  i .  i .  15. 
Uis,  «?tf  homine  rujlico  &  inficeto ,  Moft.  i . 

I.  3S>. 


S. 


SAburrata:,;)rofcey:sf«r<e,Cift.  i.  2.*2. 
Sacciperium,  marfupium  magnum  ^ 

Rud.  2.  6.  64. 
Jacer,profA-ecr/i^i/i,Bacch.  4.  6. 14. 
lacerrimus,  maxime  execrandus,  Moft.  4. 

2.  67. 
JacrilcgilTimus ,  Rud.  3 . 4,  t. 
jacres  Porci,  puri,  Mcn.  2.  2.  i^, 
Javitudo,  Fragm.Bacch.  v.  9. 
Jagina , locus  faginii deftinatus,  Tlin.  3.2. 

96. 
>al,  pro  fapientia ,  Qaf.  3.  2.  8, 


E      X. 

Salfipotens  ,/4// ,  idefl ,  maritpotens :  de 

l^ptuno, Txin.^.  l.  :. 
f  Saltem,4/;Af,  Amph.  i.i.  283. 
Salveo,  falutem  accipio :  rujiici  verbum^ 

Truc.  2.2.4. 
Salus,  Dea,  Afin.  3.3.123. 
Salutigerulus,  Aul.  3.  S-  28. 
Sambucina ,  quA  fambucacmit ,  Stich.2. 

3.   S7. 
Samiolus,/^//» :  kfamius,%\\c\\.. s .4. 1 2. 
Sancaptis,  ficium  aromatU genus ,  Pfeud. 

3.2.43. 

Sandaligeruls,  ^«(e/ItW4//rf^«r«;/f,Tiin. 

2.  i.  22. 
S&ncfaniter,  Amph.  1. 1.  292. 
Sarcinator,  qui  compingit  farcimu,  Aul.  3. 

S.  41. 
Sarcinatus, onujius farcina,Vcen.  s.2. 19. 
Sarrire,  «9ArJ<w  herbas  evellere,  Capt.  4. 

s-  s. 

S  arfinatis ,  Sarfinat ,  Moft.  3 .  2 .  S  3 . 
Sartor ,  farritor,  Capt.  3 .  S  •  3 . 
Satias,Pleud.  i.  3. 100. 
Saturitas,  Dea,  Capt.  4. 2. 97. 
Saxum,  pro  faxo  Tarpejo,  Tiin.  2.1.31. 
Scaea,  porta  Trojana^Bzcch.  4. 9.  3 1. 
Scxv z,  aufpicium,  Caf.  S-  4.  4- 
Schema,  Gen.fcem.  Amph.ProI.  117. 
Scibo, /;ro /cMw,  Afin.  i.  j.  13.  &  aiibi. 
Scipio,  baculus,Ava^\\.  1.3.  23. 
Scis,  fcias,M.i\.  2.  3-  n. 
Scraciae,  quafi  fcreacta,  a  fcreando,  utfcrea 

&  fputa  contemnendti ,  Fragm.  Nervo- 

lar.  V.  2. 
Scripturamfolverepublicanis,  Truc.  i. 

2.  4S. 
Sciophipafci,  qui  fcrophoA  alunt ,  Capt.  4. 

2.  27. 
Scrupedae,  ggreincedent^es ,  Fr.  Nervol.  2. 
Scu\^onex,rufticicalceamentigenus ,  Caf. 

2.  8.  61. 
Scutarius,^«i/c«f4co«jfc;f, Ep.  i.  i.  3s« 
Scutigerulus,  Caf.  2.3.44. 

Scutra,  patella,  Perf  1,3-8. 

t  Secundaie,  <ifco»j»2orf4re,  Truc.  4.2.  ?• 

Semizonarius,  quifemicinHiafacit,  Aul. 

3.  S.42. 

Senati  ,  pro  fenatus, antitj.  Epid.  2.2.  >, 
Sequefter,  Merc.  4. 3«  3<5-  Vidular.  v*  6. 
Sequi,  loqui,  Mil.  4.  <S.  s  • 
5equius,<z/;H^,  Aul.  3.  2.  22. 
Stri^e ,  vafa  fi^ilia  ,  Capt.  4. 4. 9. 
Servare,  (ujhdire,  Cift.  1. 1. 107. 


I      N 

•f  tihfervdrei  Afin.  4-  t.  «o.  &  alibi.  f 

Servicolx,  ^e  raeretricihusfervorum.Vosn. 

Seramum,  ^eflrfm  ^e?J«i  ,   Poen.  i.  2. 

113. 
Sefquiopus,Capt.  3.S.  <J7* 
Si>  pro  d«,  Mil.  3.  i?  lO; 
f  pro  five,  Capt.  i .  2.  s •  &  alibl. 
Sicce,  profic :  ut  hicce,  Rud.  2.  4. 1 2. 
Siccoculus  ,  ^uificcii  eculis  efi  ,   id  efl  > 

^ut  non  illacrimnittemere  ,  Pfeud.  i.  i. 

75- 
Siccus,/o^r/«5,  Afin.  S-  i-  ?• 
Sicilicula , parvula  falx,  Rud.  4. 4. 1 1  s  • 
SicuIus,/>roy?«/fo,Perf.  3.  1-67. 
Sicut,  pro  t]ualis iBacch'  3.  6.20. 
Sicyoni,  pro  Sycione,  urbs  in  Peloponefo 

prope  Corinthum,  Cift.  1.3-8. 
Siem,  Siet, /7ro/»?,  y7f,  Amph.  Prol.  S7' 

Afin.  2.  2.  81. 
Silo,  ^ai  nafam  repandum  hahet  ,K\ld.  2. 

2.  II. 
Simia,  convitium,  Moft.  4.  2. 4. 
Simitu, /7ro  fimul,  a^itiq.  Amph.2. 1.137. 

Mcic.  I.  2.  8.  Trin.  2.  1. 1. 
Simulare  ,  fro  infimulare  ,  Stich.  1.   2. 

19. 
f  SimuIter,/»»«7/f<r,Pfeud.  i.  3. 14S. 
"j:  Sine,  minantis efi ,  Bacch. 4.  7. 1 3 • 
Singularius,  Capt.  i.  2.  3. 
Singulum,i«  ftngulari,  Cift.  4. 2.  34' 
Sinit, profinat,  Curc.  1. 1.  27. 
Sino, /)royJK«,  Curc.  I.  2.  13. 
Sinns,va4 finuofumfTtuc.  1. 1. 15« 
Sirempfe ,  fimilem  re  ipfa ,  Amph.  Prol. 

73. 
Siris,  pro  fiveris,  Epid.  3.3.19.  Bacch .  3  • 

2.  18. 
Sirpicula,  genm  canifiri,    Capt.  4.  2. 

36. 

Sis ,  imperativis  additum  per  apocopen  pro 

fi  vis,  p ene  fwgulispaginii. 
Siftentare, /^ro  ofientare,  antiq.Tmc  2. 

2.  is- 
Sociennus,  focius,kv\.^.  4. 32. 

S  ocio -fraud  us,  ^  H?7^*"'* '^^Z''"''''"'»^^^^'^  • 

1.3. 128. 
So\x, profoli,  Mil.4.  2-  2S. 
Solarium ,  locus ,  ubiinfole  apricahantur , 

Mil.  2.3.  <S9- 

Horologium,  Fr.  Bceot.  v.  4.  &  8. 
Solcarius,  qui  foleas ,  calceamentigenus, 

co^j/zcir,  Aul.  3.  6.41« 


Solum ,  pn  calceamenti  folea ,  Baceh,  a» 

3.  98. 

Solus  ,  folitarius,  Aul.  4.  6.  7. 
Soracum  ,  vehicult  genus ,   Perf.  3.  i, 

64. 
Sorbere,  ?«fer  dormiendumronchos  ducefe» 

Mil.  3.  2*6. 
Sorbitio,  pro  jure  forbdi ,   pfeud.  3, 

2.  79. 
Sorbilum,/«//'m«»7,  Pcen.  1.2. 18  j. 
Sotdidat\xs,fordidavefieindutus,  Afin.  2.' 

4.  90. 

Sortitudo, Poen.  s.  2.  lo» 

Sororiare  ,  fi6ium  de  papillis  fueUarum  ^ 

Fragm.  Frivoiar.  v.  1 1. 
Soni,  pro  fortirg,  Caf  2.  6.  43. 
Sortis,/)ro  /orj,  Caf.  2.  <5. 28. 
Sortito,/;er  fortem,  M.Qtc.  i.  2.  2S. 
Sortitus,  fortiendi  ailus,  Caf  2.4.  27, 
Sofpitalis,y^/«frfr»,Pfeud.  i.  3-  18. 
Sofpitare,  profperare,  Aul.  3.  6.  10. 
Sofpitari,/erx/<jr/,  Afin.  3 .  3 . 9  3  • 
Specitur,//7e(5?af«r,  Caf.  3.1.2. 
Spedile,  caro  fuiUa  fub  umbilico  ,  Ffagm» 

Carbon.v.  2. 
Specula  ,   dimmutiv.  k  Spes ,    Caf.  2. 

4.    ^7- 
Sperata  ,    amica   deftinata    matrimomos 

Amph.  2,  2.  44- 
Spernerc,  disjungerey  Capt.  3 . 3 •  ^* 
Spes,  Dea,  Bacch.  4.  8-  52. 
Spicere,  videre,  Mil.  3  •  i .  i  lo- 
Spinther,  armilla.  gcnus,  Men.  3.  3.  S* 
Spinturnicium ,  conviciumin  deformemi 

a  fpinturnice  deformi  ir  inaufpicata  avi» 

Mil.  4, 1.  42. 
Spifligradifilmus  .  tarde  incedens ,  Poen.  3» 

I.  3. 
Spiflum,  tardum,  Cift.  1. 1. 78. 
Sportula,    va^  obfonatorium  ,  Men.  r. 

4.  I- 
Spurcidicus  ,  fpurcus,  obfccenus,  Capt. 

Prol.  s-6. 
Spurcificus",  favus ,  Trin.4. 1.7. 
Sputator, Mil.  5;  i.  52. 
Stafte,  oleiim  e  cimiamomo  &  myrrhafU' 

dans,Cmc.i.z.6.  Moft.i. 3.151. 
Stagnca  vafa,  Fragm.  amilf.  v.  1 6. 
Stalagmiura  ,  inauris  genus  ,   Men.  3. 

3.  18. 
Staticulus,/i/f«f/o/l«frtr/<«,Perf  S-  2.43« 
Statim,  j^xe,  Amph.  i.i.  120.  Perfeve- 

ranterj<^<fia,icss'  ibid.  V.  84. 

Stattt- 


I      k      D 

Statutus,  mfgn» Patnrx ,  Rud.  2.  2.  ii.    | 

SUtiiSj  pro  Ijabitu  &  pofttura  gla.i:atorii ,  ' 

Mii.4.  S>-  12. 
Stega ,  na vis  tabHlatum,  Bacch.  2.3. 44. 
Stercorius  ,  vituperium,  Mil.  z.  i.  12. 
Sterquilinium  ,    convitium  in  fosAum, 

Perr3.3.3. 
Stimulum  ,  in  Gen.  Neutr.  Men.  5.2. 

112. 
Stiips,  proauiiore,  Trin.  i.  2. 180. 
Strategusj   qui  hibendi  leget  fert ^  Stich. 

5.4.  ^--o. 
Slizicgns ,  heUi  dux  i  Jmperator:  Grxc.  j 

Curc.  z.  3.6. 
StxatiotictxSi  militarii  :  exGrxco,  Pleud. 

2. 2.9. 
Slrebuh,  airo  ^uacoxendicibuf  demitur  , 

Fragm.  Galtrioni  v.  i . 
Sin^tX, pifci} genut ,   Rud.  2,1.9. 
Striges,  avesfioiiurna  ,pfeud-  3-  2.  31. 
Strophisrius,  i^ui  firophia  conjicit ,  AuL 

3.S-42. 
StruiXj   ftrussy  exftruCiio ,  Men.  i.  i. 

z6. 
Struthea ,  heUAriigenus « ex  malU  cotonexs; 

Peif.  1. 3.7. 
Studioius,  a.<>Kl>£!r.Mil.  3.  i.  207, 
Staltiloquenria,  Trin.  i.  2.  i8s. 
Stukiloquiu.Ti,  Mil.  2.  3.  S. 
Stuhividus ;    ftuUe  ftu  perverfe  videns : 

MiL  2.  3.  ^4. 
Suadcla,  eloquentia,  Cift.  2.3.  24. 
SvLdiVit\iQ.o,blanditia,  Stich.  S-  S.  14. Fr. 

Eacch.  V.  10. 
Subigitstio,     lafciviufcnia   attreciatio  ,\ 

Capt.  Grex.  2.  j 

Subaquilum,  /«/c«wi,  Rud.  2.4.  9.         ! 
SubbafiHcani ;  v^ui fub  hafilicii  dmbulant , 

aut defident ,    Capt.4.  2.3$^ 
Subcuftos,  Mil.  3.  2.  54. 
■Subditivus,/rf/jW,  Amph.  i.  2. 3S.&2. 

2.  I9i. 
Subdiu  ,  interdtu ,    2vIoft.  3.2.78. 
Swhts ,  fiihsdis ,  Fr. aiTiifr.  V.  10. 
Subicuium  ,  quod  fubjjcitur,  Peif  3.3. 

14. 
'Sabigitare,  vabum  nequam ^  Mil.  3.1. 

Subleftior,  infrr^^iorileviortVetC.  3.1.26, 
Subicfta  lides,    Bacch.  3.  <5. 13. 
Subiellifliimim  vinum  .  Frag.  Nervol.6. 
Sublingio,  nomsn :  afttbiingendis  patmii  , 
JPieud  3.2.  103. 


E      X. 

SubmeruS,  non  prdnedilittui,  Stlch.  2; 

1.  Ild. 

Subminia,  vel  fuhrimiaveftiti   Epid.  z. 

2.  48. 

Subniger,  Pfeud.^.  7- i-o« 
Subrufus,  Capr.  3.4.11S. 
Sublcudesi  retinacuta  iignea  tahuUrum. 

Frag.  Aftrab.  v.  7.     ■- 
Sttbtemen ,  interior  panni  pars,  tjua  ft4* 

minifubeft.  Merc.   3.1.20. 
Subvei)ibo,  profubveniam^  Men»  5«  7» 

20. 
Subvsntare,  Rud.  i.  4.  ii. 
Suhvcibixiii ,  ftigmatica ,  Fr.  a^niflT.  22.' 
Subvulrurius,/Mtn«ger ,  Rud.  2.4.9. 
Succenturiare,  /«/7/?/ere,  Tiin.  4.  2. 160. 
Succidanius ,  qui  fuccedendo  velut  alterius 

culpar)!  luit ,  Epid.  I,  2.  37. 
Succeflfa,  quaffHcefflrmit hene,V[.  Pr.  8. 
SiieciduSffticciplenuf,  Mil.  3.1. 192. 
Succingulum,  WfijcwtfjMen.  1.3.  17« 
Sucula,  machina  in  torculariy  Rud.4'4» 

I2(S. 

SufiFarcinatus,  Curc.  2. 3.10.' 

Suftiatus,  iratus,  Bacch.  4. 2.21. 

Sultis ,  pro  fi  vtiltis ,  in  adhortat.  Men.  zi  ^  ■ 

2.75-  ' 

Summa,  fummui  locus,  Truc.  4. 2.  i  j .  06 

1.  1,4,  .    :..;i.  ,.  ■ 

Suramanare  tfnrari,  Curc.  3 . 4o. 
Summanus,    Deui    fummus  maniunn 

Curc.  3'43. 
"j"Surao,  pro  infumoy  impendo ,  Milij- 

1.7S. 
Sumprifacere,  infumendo  perdere,    Caf. 

2.  7.  2. 

Superare,  fuperejfe,  Amph.  2.  2.  77.  CaH 

S.  2.2. 
"Superbia? ,  inpluraUi  Sticn.  2.  2.  28. 
"[■  Superbia  ,  proconturnelia,  Cift.  1. 1. 42.' 
■Superftes,;?rtfre«^>  Frag,  Artamon.v.  i* 
Superftitarc/w/Jfr/ifewe/^,  Peir.^3.r.  H 
Superftitiofus,  ^riolator,    Amph.  i.i. 

167. 
Supparafitari,  Ainph.  I.3.I7* 
SUpparus ,   linteum  pueliarum  veftimen-' 

tum,  Epid.  2.  2.48. 
Su^ptditaie, parem  e ife,  AQn.  2,  4.  7. 
Suupilarc.f/rf???/'*/''/^^'^''^,  A(in.4.  ^.«S'. 
Supplicium,  fuppiicatio,  Rud.Prol.25i 
Sup^romuS,  caadjater  pro?ni.  Mil.  3.2^ 

12. 
Svjgtxe,  pTofurrigere ,  Epid.  Giex.  2, 


Spi- 


I      N      D      E      X. 


Svitipu.'it, pro  farrtpuit,  Capt.  3.  5.102. 
SnixepClt, profurrepferit,  Mil.  2.3.  62. 
Sufpicare,  pro  fufptcari,  Caf.  2.  6. 42.  & 

alibi. 
Sufpiritus,  anhelitw ,  Merc.  1.2.4. 
Su^ilkcfurfumfaliref  Curc.  i.  2.63. 
Suftentare  fe,  ^y?  tueri  valetudinem,  Stich. 

3.  2..  14-  &4-  2.  S. 
Sufum,  profurfum ,  <i;2r?^.  Cift.  2.3.78. 
Sutele, /d//rfc/*,  Caf  1.1.7. 
SnMsHWhprofuus,  Capt.  Prol.  14.  SS.& 

alibi  fjEpius. 
SycGlztionxAx, fiBum,  Mil.  i .  i .  43 . 
Sycophantari,  jycophantia/s firuere ,  Trin. 

3- 3-  S7. 
Sycophantiofe,  Pfeud.4.  7.  113. 
Symbo\\xs,teJ]eragenw,quoutebanturve- 

teres  in  paSlu  conventif  fidei  faciendm. , 

Bacch.  2.  3.  ip.Pf.  i.i.  53. 
Syncera{luni,Ciij</n^e«»^,Frag.Phagon.  i . 
Syagriphns ,  pa^arum privata  fcriptura ) 

Afin.  I.  3.  85.  5c4.  I,  1. 
Syngraphus  ,    dipioma,    cjuo  libera  com- 

meaijdi  facultas  ddtttr  bsUt  tempore , 

Capt.  2.3.5)0. 


T. 


TAcita,  pafive,quA  tacentur,  Alin.4. 
2.17. 
Taciturniffimus,  Curc  T.  I.  20. 
Taftio,  cum  ^ccufdtivo  :  auemadmodum 
■ '  ir  alia  iftiufmodin/erbatta  conftruifolent 

apudnoftritmy   Aul.  3.2.  9.    &4.  10. 

14.  Curc.  S'  2.  27. 
^3iGi\x,protaClui,amiq.  Afin.2.2.  ;.o. 
Tagenium,  pifiis-gentu,  Ftag.  Amiff.  1 7. 
Tagis,  protangii,antiq.  Afin.  2.2.  106. 
Taltybius,  -minciusySixch..  2.  2.  33. 
"TilviS,  ludiis  talorum,Bzcch..  i.l.  38. 
f  Tamen ,  pro  quam  vu,  Amph.  1.3.  44. 
Tametfij  proetfi&tamen,  Aul.  4.  10. 

38- 
*rAmtnctri,fimiliterpofiftimfM.il.4.6.Jo. 

Pei f  3 . 1 . 3  4 •  "&  alibi. 
TangQic,  profaUere,  Epid-S.  2.40.Pfeud. 

1. 1. 118.  6calibi. 
Tantamira,  ideft,  tammira,  Amph.  5. 

i-S.Caf  3.  5-4. 
Tarixies,  Moft.  3.2. 138. 
ttcixm,  prote,  Caf.  3«  4«  S-  Curc.  3.<S2. 

protibi,  Capt.  J.  i.  10. 
TedigniJoquides,^<f?;<»?j  Perf.  4. 6. 11. 


Tegamentum,fM»//dfc  p6-oprafidid,rmC* 

2.  2.  32. 

Temere,/)ro/4f;7e,  Bacch.i ,1.5 2.  fruftra, 

Trin.4.  2. 162. 
Temetum,  vinum,  antiq.Tmc.  4.  3,  S9» 
fTemperi,  temporefuoy  ant.  Per.  s-i» 

16. 
Temperint,  pra  temperetit ,  <t«ti^.  Truc. 

I.  r.41. 
Temphyde  mari,  Mil.  2.5.3.  Rud.4. 2.4. 
■f  Telofuo,  pro artefua,  Am]^h.  i.l.ris. 
Tempori,  tempeftive,  Aul.  3.3-^.  Moft.  i . 

^.z.numero y  celeritery  Tnature ,K\id. 

4«  2. 16. 
Tenus,  la^ueut  e^ui  tenditur ,  Bacch.  4» 

6.23. 
Terginum,/c«f/c4, Pfeud.  i .  2. 21. 
Tergus,  Gen.  Jidafc  Alin.  2.  2.  53. 
Termentum,  detrimentum,     Bacch.  4. 

9.  5. 
Terveneficus,  convitium .  Bacch.  4. 7.  i  s* 
1t2(\c\x\^i\,crepare  teftes,  Amph.2.  2.i93i 
TttvxW,  protuU  ,   antiq.  Amph.  2.  2.  84. 

Men.  4.  2.  25. 
Thalailicus,  marinus  :  ex  Gr^co ,   Mil.  4« 

4.43. 
Thales  ,   ironice ,  Pvud.  4.  ? .  64. 
Thermopotare,  calidum  bibere :  ex  Gr<sco 

Lati?ioque fMumverbum ^Tim.  4.3-7. 
Thelaurochryfonicochryfides,/i^a?M  Co^ 

mica  licentia  nomen  ,  ex  voce  tbefauri  <(p* 

aliis  duobus  ufitatu  nomimbits  Chrifoni.' 

cus,  &  Chryfts,Clipt.2.  Z.-iS. 
Theti,pro  Thetide,  Epid.  1. 1.  3  3- 
Tiara,  caufia,  tegume?itum  capitis,TetC'^, 

2.2.  .     .     - 

Tinnimentum  ,  perjocumdeclava  :  qutt 

cum  caput  tunditur,aures  ti?iniunt,Kud, 

3.S.26. 
Tintinnaculi,  tortores  .,five  lorarii:  fi^um 

vocabulum  kverberum  crepititf  Truc.4. 

3.8. 
Tipula,^e««*  infeBi ,  Perf  2,  2.  (J2. 
Tis,  ^ro  tui,antiq.  Mil.  4.  2.  42. 
Titanus  ,  pro  Titan  :    quo  nomine  appel- 

lati    terrafilii,  qui  fuperos  oppugin^jfe 

finguntur,    Men.  j.  2.  101.   Peif  i» 

r.26. 
Titivilitium,r«j«?732//,  Caf  2.  s.  S9- 
Tolleno,  macbinatotlendis  aquii ,   Frag. 

Aftrab.  v.  4. 
Tollit,  inprateritoperf.  atoUo,  anti(j:^t» 

Captiv.  V.  2. 

Tolii- 


I      N      D 

Tolatlm, glomeratimy  Afin.J.j.iKf. 
Tondere,  cum ^bUttv.h^cch..  z.  i.  i. 
Ton{us,ro?z/»r^,  Amph.  i.  i.  z8  8. 
Torulus,    cincinntu  in  conum  confertus , 

Amph.  Prol.  144. 
yotx,pro  toti,  Frag.  AmilT.  v.  z. 
TLOtiiin, proomni,  Mil.  2.  2.  57. 
Tractim, /enr^,  Araph.  r.1.157. 
Tragula,  telura  ha?na,tum :  tralate  defal- 

lacia,  Pfeud.  i".  4. 14. 
Trahax,   d  trahendo:  de  lenone ,  Perf.  3. 

3.  6. 
Trahere,  probibere ,  Rud.  z.  j.  z. 
Traloqui  ,    a  principio  ad  finem  eloqui, 

Ferf  3.3.307. 
Trama,  fiium,  quod  trameat  in  textura  j 

Rud.  5.  2.  37-  - 

TranfcKdere,/)ro^ec<e^^re,  Perf  4.  8.  i. 
Tranftinere,  tranfoerfum  tenere  y  Mil.  i. 

S.58. 
Tnbutus, /^rofriiafK»?,  Epid.  2.2.  43. 
Tticz,nu^£,fermointrtcatM,  Curc.  $.1. 

iS.Molt.  3.1.4$. 
Trifurcifer,  ccn-oitium,  Aul.  2.  4. 47. 
Trigonus,  pifcis,  Capt.  4.  2.  71. 
Triparcus,  x/^i/^e/^itrcca,  Perf.  2.  3,  14. 
Tiiiiis, proiratOjCii".  2.  3.  14. 
Tmiccix,  adjeii.  pro  triticea,  antiq.  Csf, 

2.  8.  sS. 
Trivcnefica,  convitium,  Aul.  i-  2.  8. 
Tryblium,jp<zfe.^^,  Stich  $.4-9. 
Trucukntia,  morum  atrocitas ,  Truc.  3- 

2.7. 
Truculentus,  Truc.  3.  2.  <J. 
Tuatim,  tuo  more :  fiHum ,  Amph.  2. 

1.4. 
Tu burcinari,  raptim  vorare,  Perf.  1.3.42. 
Tumulti, protumultus ,  anti^.  Caf.  3 .  S • 

zz.Poen.  1. 1.  79. 
Turdetanijproiij  quiturdosvendant :  jo- 

culariter,  Capt.  I.  2.  60. 
Turgere,/7ro  iratum  ejfe,  Caf.  2.5.  17. 
Turpilucricupidus,  Trin- 1.  2.  63. 
Turpis, deformis,  Poen.  i.  2, 1 10. 
T[iniiT,penis,  Bacch.  i.  i.  35. 
Tufculura,<t  tus  diminut.  Au\.  2.  8.1$. 
Tutantur,/?^y?»x/(r,  Amph.  2. 2.  20. 
Tyrannus,  inbonampartem,  Curc.  2.  3.6. 

Pieud.  2.  4. 12. 
Tympanotriba,  tympani  pulfator  :   pro 

effceminato  :   quales  erant  faccrdotes  Cy- 

beles ,    Tj/mpana  ^ulfantes  ,    TtliC.  2 , 

7.  4?. 


X. 


VAcivitas, x^rfcKz/*:;,  Curc.  2. 3.  80. 
Vacivus.a^um,  V4CBW,  Caf.  Prola 

29.  3.  46.&alibi. 
Vadari,  injwcitare,  Aul.  2.2.  40, 
Vadatus.  papve,  Bacch.  2.  2. 3. 
Vadimonium,  fpoiifio  de  obeundojudid^Ts 

Curc.  I.  3.  S-  .^ 

Vaga,  Mil.  2.  $,  14. 
Valentulus,  validu^,  Caf  4.  4.  2(S. 
"j"  Valet,  validuf  ejl,  Amph.  Si  i.  S  i» 
Valetur, Perf.  2.  5.  8. 
Valgus,  e]ui  talos  vitiofos ,  &  diverfas  fU^ 

rashabet,  Mil.  3.1.227. 
Valga  favia,  diflortalabrai  Mil,  2  l.  i(S. 
Vanidicus,  Trin.  3. 1. 37. 
Vaniloquentia,  Rud.  4.  1.14. 
Vaniloquidoriis ,  fidum  nomen,  Petn^i 

(J,  2-0. 
Vanitudo, ,  Capt.  i.^.zj. 
Varus,  quidffiortacrura  habet,  Mil.3«i<< 

124- 

VsiCziproobcaeno,  Poen.  4. 2. 41. 
Vniiicits, defeSius,  Pfeud-  i.  i.  68, 
Vafum,  x^rf^.  Truc.  1. 1.  33. 34' 
Vbi  ubi,  ubicunque,  Aiin.  2.  2.  21.  CurCa 

1.2.3. 
Ve6iari,    deponentis  forma  ,   Meic  i.  li* 

Velabmm  ,  locus  RomAubiohariorumta" 

bernx  ,  Capt.  3.1.29.  Cuic.  4.1.22,  j 
Vtnztici, canes,  Capt.  i.i.  17. 
Venatus,  ^e/>/yi-4rH, Rud.4.  3'  3i. 
Venditarialingu3,fe«<2///jStich.i.3.io4i 
Vznt^c\xs,convttium,  Rud.4'  3 '48. 
Vtntttva,provenerer,antiq.Tiu.c.z.  $.23. 
Venerium  ,  pro  ja5iu  venerio  in  talorum 

ludo,  Afin.  S'  2.  $$• 
Ventricofus,  <juimagnum ventrem haheti 

Afin.  2.  3-  20. 
Verberabiliflimus,  ejui  dignptsverberibus 

ma:-:lme ,   Aul.  4.  4.  6. 
Verbcrantes,  pafiive,  ideft ,  vapulantet, 

■  Truc.4.  3-  3. 
VQihamjproverbtum,  Merc.4-4»3 1-  Poen. 

1.1.7. 
Verculum,  dtminut.  a  ver:  hlandimentum» 

Caf.4,  4. 1$. 
Veriverbium,  veracitas  verborum ,  Cij^tJ 

3-.  4.  36. 
VemilitoS,  lafiivia  »   froiacitas,  Frag. 
Bacch.  V.  s. 

Qjq  z  VeEOsk 


I  -^  N     D      E      X. 

Vew,pror.ertet  Afin.  1.  1.43. 

proigicar,  Epid-  S-  ^-  S8. 
yetiuc,  profallere  ,  ludifcari ,  Curc.4.1. 

23.  Bacch. 4.  s.  6.  Per.f.  s-  2. 17. 
Verfipellis,  cantu ,  per  jocum ,  Perf.  2. 

2.48;. 
Veruina ,  verutunty  Bacch.4.  S.  4<J. 
yeruiE,  f  &?"«,  Rud.  s .  z .  I  s .  &  1 7 . 
Verves ,    de  fene  amatore ,    Gaf.  3 .  2.5. 

Men.3.3.6. 
Vefperna,  ctje??a,  Frag.  amilT.  v.  5  7. 
Vefperugo,  f/ej1?fraj,  Amph.  i.  1.119. 
Veltifpica,  quavefisscurat ,  Trin.  2.   i. 

-'2  2. 

Viaticatus,  vlatico  inJiruSius,  Men.  2.1.30. 
VicifTafiir.,  viciftm,  roEn.ProI.46. 

pcr  vices,  Stich.4. 1.  27. 
Vi.iiijpro  V!tUu,anti(j.  Capt.  4.  2.  yS- 
Vidui  ras,  inopia,  Rud.  3  •  3  •  2. 
Vidulus,   bulgaex cono,  Epid^  1. 1.  20. 
\ktOi,  licior  :  aviendo,    id  efi ,    vincien- 
■    do,fve  ligando,  Rud.  4.  3  •  S  ^^ • 
Vieius,  ianguidus  y  enervatm ,    Mer.  2. 

2.20. 
Vinarius,  vinum  vendens  ,  Afin.  2. 4.  3o. 
Viiinulus,    illecebrofuA  ,    flexardmtu :   a 

Vinno,  cincir.no  ntolliterflexo  ^  Aiin.  i. 

3-  7°- 
Vinum,  conviviunt ,  compotatio ,  Alin.  4. 

1.  ss- 
Violarii,  «7««'  x/e/?fi  T//W<g  colore  tingunt , 

Aui.  3. '5 .36. 
VioIenrus>  dttrus,  afper,truculentfiSyTmc. 

2.  I.  39. &  2.2.  54.&62. 
Virj/^^-flwrfr/rff,  ArDph.Prol.  111.&  1.3- 

4.  &2.  2.8. 

pro  anutore  ,  Afin.4.  i.  60. 
Viigatores ,  qui  virgis  &  loris  fervos  ca- 

dunt,  Afin. 3-2.  15. 
Virgidemia3_//£3ww,  Rud.  3.  2.  22. 
Virginarius,  a,  uni,  Ferf.  s*  9.  14- 
Virginifvendonides ,  fi^um  nomen,  Perf. 

4.  6.  20. 


Vitulari,  lubentiis diffiuere ,   Perf.  2.  3.  2,"* 
Vive  ,   adverbialiter  a  vivus,  Epid.  2.  2. 

98. 
t  Vivereviaores,/;foe/7J,  Amph.  Pr.  75. 
ViKifle ,  pro  mortuum  efjfe,  Bacch.  i .  2 .  43  • 

Stich.  s-y.  ^- 
y\\\,pro  uUiuf,antiij.  Truc.  2.  2.  3  8. 
Vimci,  ulmiimiferecafi :  jocuiare ,  Afin. 

2.  2.96. 
Vlmitliba,  <ie/;»ero  ver^£ro?;e,Pe.  2.  4.  7* 
Vlpicum, «//«  fpecies,  Poen.  $.  s-  3 S. 
Vlyiks  ,  pro  caUido ,  Pf.  4.  6.  i . 

pro  confiUario ,  Men.  5 .  5.4. 
Vmbraticola,  mollis ,  Ttac^z.i,  49.- 
Vnanimans,  fi!»^«j»?»,  Truc.  2.4.  81. 
Vne,  vocativus,  Frag.  Fiiyol.  v.  i  z. 
Vnguentaria  ,   ars  ungusnta  conficiendi  , 

Poen.  3.3.  90. 
Vnianimi,  uniusanimi.  Stich.  s. 4- 49« 
VnicuSj  fumme  ddeCtm,  Capt.  1.2. 44. 
f  Unumquidquid,  pro ,  unumquodque^ 

Trin.  4.  2.  39- 
Unus,  pro aliqMts ,  Aul.  1.I.38.  Moft.3. 

2.  2.  Stich.4.  I.  32.  &  aiibi. 
Vocare,  adcoenaminvitare,  Men.  3.1«  H. 

Pf.  S.  2.  31.  Truc  2.6.66. 
Volfella,   ii  vellejido  :    tnfirumentum  ad 

exftirpandos  a  corpcre  pilos  radicitus  , 

^t^XctCi? y  Curc.4.4.  21. 
Volturius,j'.at7«*??«>we«  in  talorum  lafu^ 

(juiinfelix,  Cnxc.  2.  3.78. 
Voluntate,  id  efi,fponte,  Mil.  2.  S.  40. 
VoJup,  volupras,  Men.  4,  3.  3. 
Voluptabilis,  t^ui  voluptatem  aJfert^Epid. 

1. 1. 19. 
Voluptarii,  qui  voluptatibtu  fiiide?jtsM.cn. 

2.  1.34. 

Vomitus,  de  homineimpuro,  Mod.  3.1. 

120. 
Vorfare,  verfare,  tra£iare,  Cift.  l .  i.  26. 
Vorfum,  in  anteriorem partem;  cui  lurfutn 

opponitttr,  Amph.  5.1.  60. 
Voilus,  Jt  vertendo:  converfio  in  orhem  hi' 

terjdttandtim ,  Stich.  $•  7«  2. 


Virile,  fecus,  Rud.  i.  2.  19, 

Viripotens,   potens,  five  poUens  virihus  ,  \  Voftium, /7rox/e/?r/,  Men.  5.9.  $8. 
Perf  2.  3-  I.  !  VotituSjX^er/ffij,  Afin.4.  i.  44. 


Viritim,  i^ifirgubs  viroSjTi".  r.  S-  ^6. 
•j"  Ynt\xs,pro  dignitate ,  Mil.  3.  I.  130. 
\]s,mttttttudo,'E'p'\d.  2,  2.64. 
Vit3re,c»;9?D«f.Curc.2. 3.i8.Poen.Pr.2s 
Vitilena,  i/»f« /^.'7<3 ,  qu^  ad  vitia  a,Uicit , 

Moft.  1.3-56. 
Wiixxmiproculpiity  Aul. 4. 10. is» 


Vpupa,  <ic  r/ialleo  :  per  jocum ,   Capt.  S» 

Vxbicapus,  qui urhes capit.  }Ail.  '^.  2.64. 
Vri,d»gj,Bacch.  s.  i.  S- 
f  Vfura,«y^j,  Trin.  1.2. 144- 
Vfuraiia,  uxor,  cjuaquisper  Ubidinem ati' 
J«rj  Amph.  Arg.  i.  3. 

Vfus-, 


I      N      D      E      X. 


Vfast^,  proifpuseji,  Carc.  3.  13.  Citt. 

i.2.io.Rud.  2.  j.fiy.Trin.  2.4.  102. 
Vfufacere  ,     «t   ufucapere  ,    »/«  x/e»;>c , 

Amph.  I.  r.  219. 
\tjpro qualiiy  Am^h.  Prol.  I04.. 
\tnc, pro  we,Aiin.3.  3.  ii8.  Moft.  5.1. 

r2.&alibi. 
Vterum  ,  inGcn,  N<?m??-.  Aul.  4.  7.10. 
Vci,  PaJ?ive,  Mil.  3.1.  84. 

cttm ^Accuf. M.Q,n, ■^.z.  r.Poen.j.z.izS. 
Vtibilis,  utilif^ Moft.4. 1.  2.  Trin.  3. 3. 

19'  &:alibi. 


Vtilitas,  «j?</,  Epid.  s.  r.zt. 

Vttobidem,  Truc.  r.  2. 50. 
-\  YwidwSi  humidtu .K\xA.  1.4.  3 1. 
Vulrurius,  vultur,  Moit.  3 . 2.  14S  •  X4tf. 
lio.deavarotTiin,  l.  2.  64. 


Z. 


ZAmia,  damntim  :  Crxc.  Aul.  22.  20. 
Zom,  promarfupto,  Poen.  S.i.48. 
5calibi. 
Zonaiiusfcaor ,  Trin.  4-  2-  20. 


F    I    N    I    S, 


CLq? 


INDEX 


N      D      E      X 


Antiquitatum  ,    Rituum  ,    &  Rerum  imprimis 

memorabilium  e  Plauto  &  ei  adjunftis  Lom- 

mentariis  obfervatarum. 


A. 


A^SjeBe  xdes ,  id  eft ,  viU  vendiiae. 
MoJ}.3.3.i 
>  Abfentias  viti  antiqua  lege  certum 
tempus  fuit  definitum.  Stich.  1.1.29 
Acheruncis  cruciamenta  Veteres  in  tabu- 
lisdcpingebant,  uthominesmeliusin 
officio  continerentur,  dum  ea  quafi 
pra:fentia  intuerentur.  Capt.  s .  4.  i . 
Aftionisreo  edendxmoscoram  Piaeto- 
re.  Perf.  ^.'9.9 

Accumbendi  mos  veterum  defcriptus  , 
cura  menfajpoiitu  &  forma,triclinio- 
rumque  ornatu  &  numero  perfona 
sum  in  uno  le6io.  Stkh.  s  •  4-  ^  i 

Acropoliftisquae  5  Epi.d. 4.  i. 41 

^ddiSiis  fueruntj  qui  cum  non  eflent 
folvendo ,  creditoribusaddicebantur. 
Tacch.  $.  2.  37 
{Addicuntur  &  deinde  ahducuntury  non 
tantum  damnatiin  Judicio ,  fed  etiam 
venales.  iVf  erc.  3 .  4. 3 1 

AdefTedicunturAdvocati.    Edip. 3.2.1$ 
Adimi.  Mil.2.6.ios 

Adireadaliquem.  Truc.  2.6.11 

Adjumentum  pro  eo  qui  adjuvat-  Epid.i. 

2.1$ 

Adoreaantiquisquidfuerit?    .^mp.  1. 

I.   38 
\AdpromiJPor\n  promiSione  erat  plerum- 

que.  /1«^.  S.2.4S 

yidrogAre  adftipulatotis  erat:  rogare  fti- 

pulatoris.  Uterque  enim  in  ftipulatio- 

ntetat,Jiipulator6cadfiipulator.    ibid, 
Adftipulator  in  ftipulationeeratplerum- 

que,  quiadrogabat,  ut  ftipulatorro- 

gabat.  ibid. 

Advedor.  ^/«.2.2.92 

Adulterarum  apud  Rom.  veterespoena 

qUJE.?  ^mph.  2.  2. 2ZZ 

AdvocatuSjpatronus,  cogniiorquiddif- 

ferant?  Epid.3. 3.4- 

j^diles  Ludis  olim  prseranta  Si  j  urabant. 


fe  illi,qui  optime  egifle  vifus  efl*et,pal-' 

mamdamros  Prol.<Amph.-jz 

Adilium,  dyQ^vofj.m  Gnce,  officiunqi 

erga  vendentesimprobas  meices.  Rui^ 

2-3.  43 
Agrotiin  templo  i£.fcul3pii  interduoi 

incubabant,  adremedia  perlomniura 

accipienda.  Ctf,rc.i.i.6z 

i£.quare forres.  Caf.  2.6.  3 5 

ty£,ra ,    multa  pecuniaria  a  portitoribus 

aut  Scripturariis  olira  imponi  folita. 

Truc.  1 .  2.  43 . 
J£.rarium  Roman.  in  templo  Saturni 
|olimerat,  &cutJ     ^nl-  3-  6.47, 

Eacch.  2.  3.  73 
ty^re dlruti  milites qui  difti?  Truc.  2 .  i .  1 8 
iEsmilitarequod,  &  unde  fumptum  5 

^ul  3 .  S  •  S  2 
iE.ftimatum  dare.  Capt.z.2,90. 

Atateeadera.  ^mph.  z.  1.67 

Agathocles  quomodo  ter  regnum  fibi 

quafiaflerueritJ  J\ien.2.3.  $% 

Ager  arvus ,  ager  pafcuus  &  compafcuus. 

Truc.  1.2.47 
Ager  fcripturarius  qui  didus  5    Truc.  x, 

2.41 
A'Kep£77(^^jtquid?  Truc.  2. 7.  4» 

Albati ,  id  eft,  candida  &  pura  vefte  ad 

Deosadibantveteres      ^iid.i.s.jz 
Albo  rete  aliena  oppugnaie  bonaquid^j 

Petf  I.  2. 22, 
Alexandrina  polymita  qualia  ?  Tfeud.  u 

2.14 
^licariA  meretrices  unde  diflx?   Tm.  r, 

2- 54- 
^lterflices  g-pi-^tfj^?^oi  veteribus  didi 

qui?  Ciji.^.2.  64 

A\c6y{](5f  «r«X^  ,  fervus  fale  emptusy 

id  eft,  vilis  pretii  fervus-   Caftn.  3.2.8 
,  Amantes  olim  pei;  figna  loquebantur. 

^/«.4.1.39 
Amantiuro,cumnonreciperenturapueI- 

lis  intra  sdes,  ulcifcendimodus.  Af«r. 

Amar^, 


I     N     D 

Amarevlmm&avere,  differunt.  M<rrc. 

4-4-is 
Amatores  puellas ,  quas  amabanr,  inter 

ralorum  jadius   invocare    rolebant. 

^fm.S.  2.  SS 
Amatorumornatusqualis?  Curc.  1. 1.  2 
Ambashalce,  idclt,  fores.    Mofi. 1.2.13 
Amicos  veterrimus  iiomini    optimus. 

Truc.  I.  2.  71 
Amicum  ita  utnomen  cluet,    repcriri 

difficile.  Trin.  3.1.  19 

A^y.cpiS^^/ui®^   dicebatur  dies  quintus 

puerpcrii,  aritu,  quo  curfimcirca  fo- 

cumgeftabaturpuer,  &ficluftrabatur 

apud  Graccos,  apud  Latinos  vcro  o£ta- 

vodiepuelIaf,nonopueri.  Tr«c, 2.4. 70 
Amphora:  menfura  quantaS  Merc-i.  1.75 
Ampuilaqualevas?  P(?r/7 1.3.44. 

AmpuUam  lecum  portabant  peregre  a- 

beuntes, inquem  ufum?  Merc.s.i..%6 
Amyftis qualis  potio  l  ^ul.z.  4.  i  z 
Ananc^um,poculum  magnum,quodin 

potandi certamine  neccfte  eftet  ebibe- 

re  :  quafiai/stJ^f^Tov.  Rud.  2.3.  33 
Anginaqualismorbus?  Mofl.i.  3.61 
Animusquomodo  nonnunquam  ufur- 

petur.  Pjeud.  1.3.8 

Anno,ideft,anteannum.  ^mph.Pr.91 
Annuas  meretricum  operas  conduce- 

banr.  Truc.i.  i.  10 

Annulo  figillariclo  obfignare  res  domi 

Romanifolebant.  Cafin.  2. 1. 1 

AnnuIiaureiingenuorumduntaxat,nf>n 

fervorum  erant.  Cafu.  3.  s.  63 

Annusproannona  rxpedicirur.  Mojl.  1. 

3-  3 
Antefolemexorlentem.     Bacch.  3. 3.20 
xAntiquum  5c  vetus  quid  diiFetant.  Moft. 

2.2.4S 

Antiqua  cur  omnia  noftrls  ineliora  ha- 
bita.  Capt.  i.  2.  20 

A'<pQp(fjQtAr^  marina  omnii  antiquis 
credita.  Cafn.  2.  8.  S9 

Apollo  proftateritu  quafi  prxjes  in  vefti- 
bulo  domusab  Athcnienfibuscultus. 
Bdcch.  2.1.  3' 

Apollinis  ^n>i^^nysol.-d  vel  a^/f^sc!)?  fta- 
tua  confecrata  antiquitus  ante  ^des 
ponebatur.  Merc.  4.1.12 

Apollinem  ut  oLKi^iy^y^v  invocare  fole- 
bant  antiqui.quem  &  ^pellivem qwz^i 
malaapellentem,vocarunt.w/4«/.2.8.24 

Apparere.  Men.  2. 1. 14 


E      X* 

Approbare    quomodo   Dn   dlcantur^ 

yAmph.Vrol.  13 
Aquam  duplicem,  calidam,  frigidam  » 

ftatiminitio  convivii  poni  moserat. 

Perf  <,.!.?,. 
^Cjuarti  vel  aejuarioli  VOCabantUt  leno- 

num  miniftri,  qui  lavantibus  meretri- 

cibusaquam  ai?gerebant.  Pcen.  i.  2.14 
AquiUis  colur  qualis  Sc  unde  di£bus. 

Rud.  2.  4.9. 
ab  Araneminem  licebatvi  abripere:  ut 

tamen  arcerentur  inde,  admovebanc 

igncm^  atqueita  nonabhominibus, 

fedaDeo  (Vulcano)  amoveri  crede- 

bantur.  Moft.  5. 1.65 
Aramoccupabantrei;undeabripI,autIii 

jusvocarinonpoterant.  J\Aoft.  ?.i.45 
Arx non  publicce  tantum  in  templis,  fed 

&  in  plateisviifque  erant  anciquitus. 

,Aul.  4.  i.  20 
Aras  tangebant  vel  tenebant  facramentii 

di61;uri8cprecaturiveteres.A'«<^.S.2.45 
AraneKquoominea  fuperftitiofis  olim 

oblervatae?  ^ul.  1.1.9. 

^rationes  erantagri  publici,  qui  aratori- 

buscolendi  dabantur,  Sclocabantuc 

impofitisdecumis,  &c.  rr«c.  i.  2.45 
Arcadici  afini  prxcipueaveteribusqua:- 

fiti,  iique  foli  pro  optimis  habiti. 

,Afin.  2.  2.  67. 
Arduripofitus,  ortus,   tempus,  &vis 

occalus.  Prol.  Rud. 

Argentarii  ubi  tabernas  fuas  habuerini  ? 

C«rc.4.  1. 19. 
Argentariorum  qualis  olim  conditio, 

Officium  6c  commercia?  ^/?2.i.i.io3 
Ariftarchus  PoetatragicusHom.eri  cen- 

for.  Toen.  Prol.  i 

A"g/5T3vquid?  Trwc.  2.  7.38 

Armarepontumvinculis.  Perf.  i.  2.  22 
^rtes  antiqui  8c  vitia  6c  virtutes  voca- 

runt.  Tri;2..i.  2.  34 

^rvipendtum  quid  fuerit  ?  Mil.  S  •  1 4 
Arundo  alas  verberat.  Bacch.  i .  i .  1 7 
.Afcriptivi  qui  dicli  ?  Ji-Ien.  1.3.2 

Aflertores  J.C.  vindicesaliensliberta- 

tis.  Toe«.4.  2.  84 

Aftraba  quid  ?  Fragm.  ^ftrab, 

Athenienfium  mos  ,   capillurn  habete 

congeftum  inconum.Pra/.  ^w/)/j.i44 
Athenisdoraus.  jMz/.  2.5-41 

Attici  cives  ubi  ncgotiari  folerent.  Merc. 


1. 1.76. 
QJ34 


Atrien- 


I      N      O      E      3f/ 


hitrtenfrs  ,    is  qui  GtXCiS  J^tAirde/.©' , 

ittctnag^?.  Ffettd.  z.z.i 4c 

Atrienfeslerviqui)  &  eorumofHcium? 

^fin.  2. 1-  i6 
i^Au^or,  audoritat  quo  fcnfu  ?  Curc.  4.2. 
"   12     ' 

Auftoritas ab ftirpe.  Trin.i.  z.  iBz 

AverruncosDeos  quando  5c  quomodo 

veteres  venerari  folerent?  Mtl.  2.4.41 
Aves,   pueris  patriciis  olim  in  deliciis 

quJenam?  ,./4/«.  3. 3, 103 

tAugendi  &  maSiavdi  verbis  in  faGrificiis 

utebantu£olim,&cur?  ^mph.^.z.i^ 
Auguro  5c  auguror  quid  differant?    Cifi. 

4-  2,.  25 
Aures  perforatas  qui  habebant  barbari , 

prajfertim  Poeni,  apud  Roaianos  male 

olim  audiebant.  Pecn.  5 .  2.  21 

Auiiculis  prenfis  ofculari ,   inter  csteras 

antiquEvetuftatisblanditias,  folenine 

erat.  Pcst!.  i.  2.  163 

AurumcurpalleretjinterrogatusDioge- 

nes,  quid  refponderit?  ^ulul.  3.6. 44 
^uiichalcum quale  aes ?  Curc.  1. 3.  45 
Aufpices  nuptiarum  antiquirus  crant, 

quorum  poft   vice  Fronubi  adhibiti. 

Cafrn.Prol.  %S. 
Aulpiciura  occurfu  fuo  ex  fupesftitione 

veterum  faciebant  prxter  alia  anima- 

lia  muftela  domeftica,  &  felis ,  quod 
l    Gracci  vocabant,     cvochov  cv/jXo?.ov. 

Stich.  3.  2.  7 
Aufpicia  corvorum  quse  faufta  infauftavc 

crediderintvaniveteres?  .AuL  4.  3.  i 
Aufpicia  finiftra  unde  faufta  credita? 

Epid.  2.2.2 
Au7oK>'K.tjBot  Grscis  q^ui  difti?  Perf.  i. 

3 .  44. 
Autolycusj/jcofurecar?     '24«^.  2.3.4 
Autplusautnninus.  Med.^.z.zs 

Auxlliumefrealicui.  C«r.  2.  2. 17 

Axitesmulieresfivediiqui?  ^ul.i.i.w 
tu^:ifm(7/?oIimquidifti?  ibid. 

tAxitioft  qui  &  unde  di£li  ?  infro.gment. 


B. 


AbyIonii5c  Phrygesolim  ob  artifi- 

ciumpingendiperiftromata&  tape- 

"  tiacelebres.  Stuh.  2.  2.  S4 

'^acaritnes  aquarioli ,  qui  lavantibus  me- 

retricibiis  aquam  aggeiebant  ?  Pc&n.  i . 


Baccha:  bacchanti  advsrfari  Irapune  haucf 

iicebat.  ^mph.  2.  2.  73 

BacchAnalexercere\tiQ^\X\t\)i,Xil  ,  querade- 

lirare  vellent  dicere.S«/;/>.  Amoh. i .  1 2 

Bacchus,  nec  non  Ceres,furoreni  homi- 

nibus  immittere  credebantm.    Supp. 

.Amph.  2.62. 

Bacchifacratcrtioquoqueanno  innova- 

bantar  j  uudeTnVrmctf  dicia.  Pfeud.i. 

1.107. 
Bacchi  facra  reconditiifima  erant :  neque 
ul!i,mfiinitiato,  cognita,  undequi 
illis  intereffe  vcUet,  ligaumdare  cx- 
teris  necelTe  habebar.  J^Ail. 4.  2.25 
Baliifta  5c  Catapulta  quomodo  differant? 

Capt.  4.  2.  16 
Balneorum  tres  Oiim  sedes  vel  cella:,  ?* 

quasfueiint  ?  Moft.  r.  3.  i 

Bafiica  Rornx,  ubi  judicia,  prxfgrtim 

centumviralia ,    celebrata    f uerunt. 

Capt.  4.2.33 
Bene5provaIdeautmuItura.Moy?,4.2.5i 
Bellerophonteaslitterjequales?  'Bacch.  4. 

7.  12 
Bellum  indicendi  per  feciales  mos  &  for- 

mula  Romanis  uiitata.  ^mpht  r.1.51 
Bibendi.kges  in  convivio  praefcribemis 

olim  nomina  diverfa  apud  aucloresa 

qux?  Perf.  $.  i.ig 

Bibendi  in conviviis  vlces  talis  fortiri  ve- 

teres  folebant :  talos  mittentes  fcorta 

invocabant ,   fuafque  amicas,  faufti 

ominiscaufa.  Capt.j.i.t 

Bivia,  quaeDeaolim?       Merc.  $.2.24. 
Bki-mJls.  Truc.  4.  4.  i 

Bont^  Fortuna  mentio  quo  fenfu  veteri- 

busuiiC^ta?  tAulul.  i.z.  zz 

Bonumfa6ium'fl!  FormuIafolennis>edi» 

ftispra:figifolita,  boniominiscaufa. 

Poen.  Prol.  16 
Bovesglandibus  paftiaveteribus.  r?«c. 

3.  I.  2 
B«/.>wAo;:^/  quiproprie  didi  ?    Hud.  i. 

z.$z 
Eucoeda.  Moft.  4.  z.i 

Buftirapi  qui  didi  ?  Tfeud.  l .  3 . 1 2 7 


C. 


^cula,   calones,,  llxAy  qui&undc 
di^i?  Trin.  5.  2.95 

Ca)ario.  Fr.  .Aftrao.  ij 

Caiatores  dicebantur  fervi^'  'iS  KS^^^eivj 

mini- 


l     N      B 

nilniftri  facrorum :  crantque  liberti-  | 

Calccisinconcinniusuti,  nonrufticita- 

tis  tantum,  fcd  etiara  impudentix  no-  j 

ta  erat.  Truc.  4.  2.  s  2 

Calceorum  veterum   divitum  luxuria- 

Trin.  3.1.  S 4 
Calceos  &  foccos  ponebant  ,  quierant 

accabituri.  Moji.  2,  i.  3  7 

Calculorum  tabula  apud  Graecos  qualis  J 

Pan.^.  z.  85 
Calendx  omncs  Junoni  tributac,  ut  & 

Idiif  omnes  Jovi.  Mil.  3,  1.97 

CalendisMartiis  ^««5«»,  praecipue  Ma- 

tronx ,  facrificabant ;  atque  etiam  mu- 

nera  libi  invicem  miflitare  folebant,8c 

cur?  Mil.  3. 1.  97 

Calidam.  MoJi.^.z.Bi 

Calidum  bibifTe   veteres   tara  vinum 

quam  aquam ,  ^pfMTrcoKiat,  indicant. 

Mil.  3'  2,  19 
Calida  bibendi  vcteribus  mos.  Curc.  z. 

3.  14 
Calltu,  lumbus  aprugnus,  veteribus  in  de- 

litiis.  Capt.^.i.^ 

Cambirej  Gtxce  oivrctfj.iiCi^ct]  quid  lit  5 

^fiii.  I.  I.  103 
Campani  molles  dclibidinofi  olim.Tri». 

2.  4-  144 
CanalicuU  forenfes,  homines  pauperes  di- 

&.i :  quod  circa  canalem  fori  confifte- 

rent.  C«rc.  4.1.  15 

Canis  &  catultu  ,  genusquoddam  vincu- 

ii,  quo  fervi  conftringebantur.  Curc.  5 . 

3. 13.   Caf.  2.  6.  37 
CtfKMConvitiijm  in    mulieres  latrintes 

frequens  apud   Grxcos.  Caf.z.^.iz 
Canes  veteres  vocabant  cufiodes ,   &  vice 

verfa.  Mil.  2.  2. 57 

Canina  fcAva  quid?  Caf.  s-^.^- 

Cantare ante  fores  quomodo  folerent, 

qui  noftu  comeflTatum  ibant  \  Curc,  i . 

2.  60 
Cantio  Grsca  d6  numero  poculorum 

bibendoruni.  5?ic/j.  s-4.  2,5 

Cantheriusabequoquid  diftet  :  ^uL 

5-S.  21 
Cantheriorum  fomnolentia  qualis  & 

unde?  Mil.  2.  2.  6z 

Capillum  promittere  fanaticisufitatum 

fuit.  T^Mfi/.  2.3.46 

Caputquando  operire  folerent  ?  Af c^.  2. 

1.77  1 


E      XV 

Caput  olim  ladei^)  ungue^ae  prxcideiflt 

Iblebantnaufragi,  in  fignumlibcra- 

tionis.  Hud.  5.2.  iS 

Capitis  apcriendi  &  operiendi  mos  Ro- 

manisqui  olim?  Curc.Z'i.9 

Capite  operto  aliifque  geftibus  ac  ri- 

tibus    falutare  atque  adorare   Deos 

veteribus   ufitatum.     ^mph.    $•  i« 

42 
CapitoUa  vocabant  qualiacumque  tem- 

pla  grandia  primoribus  dicata  Deis,- 

etiam  extra   Italiam.     Cnrc.    2.    2. 

19 
Capitonesduri  Parafiti  oUm  dicti ,  un4e9 

Perf.  I.  2.  8 
Captare^  orare,quericumaliquo.  Mofl. 

5.  I.  21 
Carchefiidcfcriptio.        ^mph.i.i.16 
Carnifexcarcensolim  cuftos  :  unde^i 

carnificem,  idem  quod  tn  canerem  tra- 

here.  Triumviros  autem  curam  Cu* 

ftodis  caxceris  habuiiTe  venfimile  cft. 

Rud.  3.6.  19 
Carthaginienfes  (fiyKuirloi  erant  ,  lin- 

gua  utenres  8c  Tyriorum  &Afrorum. 

Pcen.  5.  2.  73 
Cafare.  Mil.  3.2.  i6 

Cafieria,  quilocus?  ^fin.  3. 1.  I6» 

CatiUatores  qui    difti   olim  ?     Cafin.  if 

2.  22 
Catonesundedifti?  Epid.z.  z.j^ 

Cave  canem  januis  infcribi  longis  iiteris 

Iditum  ,  cur?  Mofi.^.  z.  i6z 

Cavea  quilocus  inamphitheatro,&  un- 

de didia  ?  Prol.  ^.mph.  6 S 

Caverecum  aliquo.  Pfeud.  4.  i^  s 

Crt;<^onejquifint,8cundeditti  ?  ^inL.^i, 

S-   3S 
Caufa  familias  confiftit^proj  quaftus  ceC- 

fat.  ^fin.  3 .  1 .  1 7 

Caufas  nofcere  ubi  dicebatur  ?  Truc  2/ 

I.  18 
Celocem  onerare,  pro,  inehriare  fefe,  quare  ? 

Pfeud.  s.  2. 12 
Cenfere  aera.  Rud.  4.  8. 9 

Cercurus  navis  Afianx  prajgrandis  no- 

men.  Merc.  i.i.zs 

Cerealibus  feftis  genio  plus  folito  olim 

indulgebant.  Unde  Cereales  meaf^,  id 

eft,  opimae,  Men.i.i.^S 

Cereris  vigilix  quomodo  celebrarentur 

a  mulieribus  ,   5c  cui  noftu  ?    ProU 

uAuL  36 

Q^  5  Cere- 


I      N     D 

Cereri  nuptlas  cclebrare  quo  litu  fole- 

lent,  c/4«/.  2.  6. 5 

Cerriti  undediftiJ  ^mph.  z.  z.  144 

Ce/?«*  quid  ?  Bacch.  i.  1.36 

Gevere  &  conquinifcere.     pye«<i.  s  •  i  •  4 
Chananaeos  Poeni  fe  vocabant,quos  Gtx- 

ci^oivi){^.g'  Pcen.  5.  3.  33 

Charontis^o/i9^«l{oyduo  oboli ,  poftea 

tres  erant,   quibus  moituos  inftrue- 

bant.  Prol.  Pce?i.  7 1 

'X.etpceveict  Sugjc  Athenis  in  quem  ufum  ? 

Mil.  2.  46 
Chartae  loco  veteribus   quid   fuerit  ? 

Baccb.^.^..  64 
Chirographum  &    fyngraphum   quid 

differant  ?  ^Jt».  4.'i.  i 

Chlamys  idem  qucd  Sagum ,  indumen- 

tummilitare.  %tid. z.z.g 

ChUmys  i\\ztox{^  veftiSj  chlamydati  qui 

peregre  advenirent,  ab  habitu  di£ti. 

Ffeud.^.  1.  8 
Chorus  quid  ?  Curc.  4.  i.  i 

Choragicfficiumquod?       C«rc.  4.1.  i 
Choragi  hodie  qui  ,    &  qui  piimitus? 

Curc  4.  I.  I 
Chroma  genus  modulationis  ,  quale  ? 

xAfin.  1. 3.  70 
Cibationis  ordo  ac  nomina  apud  Roma- 

nos  &  Grscos.  Truc.  2.  7.  3  8 

Ciccum  noti  intei-duim  ^  quid?  Rudent.  2. 

7.  22 
CinBa  utivetercsfolebant,  idquemode- 

ftae  difciplinae  erat  argumentum :  con- 

tra  difciniium  e0e ,  mores  diffolutos 

arguebat.  Bacch.  3 .  3  •  2  8 

Ciniflones&Cinerarli.      Mil.^..  2.10 
Circumferre,  verbum  Pontificale ,  pro  lu- 

ftrare,  qua  ratione ?     ^mph.  2.2.  144 
CivemRomanamquiviriarat;  aut  eam 

indotatam  ducere,aut  li  hoc  recufaret, 

capitisargui  confuevit.  ^ut. ^.lo.zS 
Civibus in  patriam  ledeuntibus  dabatur 

ccEna.  xAmph.  i.  i.  8 

Clarigatioquid?  &ejusfoimula.t^»2^/?. 

1.1.51 
Clava,  clavator,quid?  Pan.z.i.zj 

ClavisLaconicaqualis  ?  Mofi.  2.  i.sj. 

Clavus  &  clavata  veftis  antiquis  in  ufu 
qualis?  Ipid.  2-  2,  47 

Chacina  DeSiUndtdKkAi     Cwrc. 4.  l.io 
Clurijjumpecw,  qaid^  Truc.  2.2.  P4 

Cocio  y  circumforaneus  propola,  quiab 


E      X. 

aliis  emit  vili ,  quod caiius  vendat, 8g 

quidem  praefente  feraperpecunia.  »^, 

y?«.  1.3.S1 
Cocto  ejui  credit  mhili  efi.  Proveibium  ex 

more  illius  generis  hominum.  ^fin.i. 

3.  S  i 
Coclites  quidiQii  ?  Curc.  3,  23 

Cocui  nundinalis ,  undeSc  CUilic  dicatui  ? 

,Aul.  2.  4.45 
Cocos  live  coftores  privataj  peifoujE  non 

habentes  domi ,  eos  in  foio  conduce- 

bant.  kAuI.  2.4.  r 

Coquum  &  Piftorem  apud  aliquos  eun- 

dem  fuiffe.  Capt.  1.2. 57 

Codexy  ftipesligneus,  quemalligatifeivi 

qui  deliquerantjtrahebantjcuique  infi- 

debant  vindi  j  Scc.  Pan.  s  •  3 .  3  4 

Coemtionalis  fenex.         Bacch.  4.  p.  s a 
Ccena popularti  qualeepulum  ?  Trin.  z,  4, 

69'  inaede  facra  peragebaturantiqui- 

tUS.  Pcen.l.  I.   z6 

Coena  viatica  veteribusin  u[a.Bacch.i.i.6z 
Coenam  terreftrem    &   line  fanguine 

quam  vocarint,  Capt.i.2.%6 

Coenandiveterummos  adhibitisomnis 

generis  acromatibus.      Stich,  2. 2.  s  7 
Coire.  Mofi.  1.4,  14 

Collaticia  pecunia  fublcvandi  amicos 

pauperes ,  mos  GrcBcorum  pulcherii- 

mus.  CuTc.  s.  3.  7 

Coilocandi  defunflos  litus  antiquus* 

^mph.  1. 1.  48 
CoUocatio  defundorum,  quo  ritu  olim 

fieret.  ^ul. 1.6.^2 

Coluranae  GrjEcas  quales  ?    Pcen. « .  3 .  49 
Coluteaaibor.  Ferf.i.  3.  7 

Comicum  aurum  quid  ?        Pcen.  3.  2.  20 
Comicisfolitusmos,beneprecaripubli- 

cis  eorum  rebus,  qui  atrente  effent 

audituii.  Prol.  Pcen.  128 

Comitatus  matronarum  in  publicum 

prodeuntium  olim  frequens,  quade 

caufa?  Caf.z.2.i 

Comites  matronis  ire  fi  inhiberetur, 

nonlevisinjuriaerat.  Mmph.i.  2.  48 
Comitia  centuriata  omniuraerantraaxi- 

ma  ,  Curiata  &  Tributa  erant  minora. 

Pfeud.  4.  7.  134 
Comitialeshominesqui?     Curc.  4. 1.9 
Commemorare  fcedus.     Pfeud.  s .  i  •  3  <S 
Commentareora.  3feK.  5.7.30 

Commentipatres.  Cift.i.i.^z 

Commoda:  minje,  Merc  2.3.101 

Commii' 


I     N     »     12     3C* 


Commmem  locum  quem  dixerint  ?  Caf. 

TroL.i^ 
Communicare   aliquid    cum    aliquo. 

Trin.  i.  z.  IJJ 
Composcopia.  Capt. 2>i.zi 

Computandi  ritus  antiquis  frequenta- 

tus:  quinon  manustantum  occupa- 

bat ,  Ted  &  ailumebat  alias  corporis 

partes.  Mtl.z.z.^i 

Concenturiafe ,  ideft>  colligere,  unde? 

Trin.^.  3.  160 
Conceptio  &  fufceptio  qui  difFerant? 
•  ^mph.  $.  Z.9 

Conceflare.  v/4//«.  2.2.  24 

Conchiliata  tapetia.  Stich.  z.  2. 54 

Conciliare de  nuptiis  legitimis  &  de  leno- 

ciniodicitur.  Trin.  z.  z.  105 

Concurare.  Rud.x.z.  58 

Condalus,  &ccondaliu'/n&Ccondului  ,  quale 

genusannuli.  Trjw.  4.  3.7 

Condtcere  apud  J,  C.  eftdenunciare.  con- 

dicere  ccsnam,  eftconvivaedenuncian- 

tis  alteri  le  cum  eo  convivaturum. 

Stich.  3.1.  28 
Condigne.  Caf.  1 .  43 

Conditto,  &  conditio conventa  quid  l  ^Aui. 

3.  S.  2 
Conditione  tua  non  utor ,  formula  Repudii . 

^ul.i.  s-  2 
Conducerecsdendum  annum.  ^ul.3. 

<S.3i 
Conferrefermonesfabulando&confer- 

xe  lermones  fabulandidifferunt.  Pcsn' 

Prol.3^ 
Congii  menfura.  ^«/.  4. 2.  i  s 

€onje£loribfu,  id  eft,  (bmniorum  interpre- 

tibus,  vhos ,  conje6iricfbui  mulieres  u- 

fosfuiiTe  olim,  ac  fexibus  officiaar- 

tiura  diftinfta  fuifle.    Mil.  3.    i. 

99 

Conjugum  difcordiae  concordiajque  vi- 

ces.  KAmpb.i.s.sj 

■Conquijttores  olim  Ipeftatoribusappofiti, 

&  quodnam  eorum  officium.   Prol. 

xAmph.6^,&L^z 
Confecratio  five  exfecratio  ad  oftendendam 

magnificentiamadhiberifoiebat.Per/I 

2.  5-7 
Confilium  ,  quomodo  faciam.  Epid.  i . 

I.  80 
Confipere.  Pfeud.  3 .  r .  3 

Contentehaberi.  */<[/?».  1.1.63.  Capt.  i. 

a.73 


Contumeliam  facer«t  Ciceroniimprobaw 
phrafis.  ^fn.  2. 4.  8  2 

Copia  lua  nihil  potcfTe.         C//?.  i .  i .  3  j  . 

Copix  cornu  eleganti  feSione  dicitur. 
Pfeud.z.  5.4 

Cora  urbs  Latii.  Capt.  4. 2. 1 0  r 

Coibitam  cibi  comefTe.       Caf.  4.  i .  20 

Coinucopix,  non  coinucooia  dicitur, 
Ffeud.  2.3.4 

Corttnam  ,id eft,Vasaqua  plenumludis 
Circenfibus  circumfeiebant  hoinines, 
Sole  peruiti,  uf  eqaoscurludefeHos 
frigida  adipergerent.        Pcen.  s .  s  •  1 2, 

Cottabum  faurey-MTlaQt^eiv  quid  ?  Trin. 

4-3.4 
Crabrones  ircitate  quam  periculofum , 

tefte  Plinio.  ^mph.  2.  2.  7S 

Crebro  cadetej  &  curtocalciinfiitere, 

quid  ?  Perf.^..  4.  104 

Crepundiis  additis  olim  exponi  recens 

nati  folebant ,  ex  quibuS  jam  adulti 

agnofci  poffent.  Ciji.  3.  s 

Crefphontis  &  Ariftodemi  filiorura  for- 

titioquomodo  &quadere  fuerit  fa- 

fta?  Cafz.6.^6 
Cretaobducendiveftesmos.t^«/.4.9.5. 
Creta  fbrdidae  nitidari  veftes  folebant 

olim.  Pcen.  s .  2.  8 

Crimini  habere  fidem.      £acch.  4.3.15 
Crinescapere  quid  ?  Mojl.  i.  3 ,  $  9 

Crucifalui  Si  crucem  inflireqaid  J  Mil.  2. 

3.8 
Crumenam  veteres  decollo  pendentem 

gerebant.  Truc.  3.1.7 

Crurifragium,   a}iiko}io7ria, ,  fervorum 

peculiarequafifupplicium,  quomodo 

fieret.  ^Jfn.  2.4.  68 

Cubandi  in  deorumillorumfanisquo- 

lumope  indigebant,  mos  veterum, 

Curc.  1 .  1.62 
Cucult  olira  etiam  dicebanturin  repa- 

rumhoneftadeprehenfi.  ^fn.s.z.ji 

CuCUS.  PerJ.z.J.e 

Cuia  &  CUias,  differunt.      Merc.  4.3.20 
Cultrum  olim  geftare  nuUi  nifi  coquis 

licitum,  quorum  erat  infigne  ac  nota» 

%Aul.  3.  2.  3 
CuItusimproborumDeo  non  acceptns. 

Prol.  %tid.  22 
Cun6ius.  c/^ici/?.  5.  2-4<S 

Cum  fudum  eft.  Mil.  i.i.z 

Cupes  &  Ciipedia  antiqui  lautiorescibos 

nominabanto  Stich.  $.4.32 

Cupi» 


I    N    B    E    y; 


fiupiotefiohmentiri>  formula.  Mil.  3. 

I.  1S4 
Cuppest  faftidiofus  &  cupidus,  KviTrog. 

Stich.  5.4. 32. 
Cupidinis  Amoiifque  difcrimen  quod  ? 

Cwrc.  1. 1.  3 
Curareveftimenta.  ^/«.5.2.57 

Curaflisbene.  P/eK£/.  i.3-3 

Curiales  undcdi^i  5  w^a/.  2.  2.  2 

Curiarum  magiftti  feu  Cmiones   olim 

qui  ?  kAuL  2.2.  3 

Cuiiofus  nemo,  quin  fit  malevolus»  ttw? 

TirQKvTrgeifiMJoy  y^KOii^nz.  Stich.  i.   3. 

54 
Curiofi,  vulgi  diderium  erat  in  graci- 

les  &  macilentos  :  quafi  ii  curis  fe- 

met  conficerent  &  macerarent.  .Aul, 

3.  6.26 
Curioforum&  aliena  judicantiuin  de- 

fcriptio.  Tr/??.  1.2.68 

Eurium  infortmitim  quid  J  Pfeud.  4,  7. 

44 


D. 


DAmnatus  in  judicio,  fi  folvendo 
non  elTetjaddicebatur  adverfario, 
&  ab  illo  domum  abducebatur. 
Fcen.  3. 3.54 
Datnnofi maritt  qui?  Curc.  4..  l.  24 

Paniftas  inter  6{  Trapezitas  quid  difcri- 
minisJ  Epid.i.z.39 

Dare  aliquam  veniam  ,/>r9,  alicuii  Moji. 

S.2.  44 
Patores  &  fadlores.  Curc.  2.3.18 

Pfcet  «o&«  6c  decet  nos  quo  di(crixiii- 
ne  veteres  ufurparint  ?  ^A>»ph.  2.  2. 
188 

VecintA  ex  arationibus  veftigalia.  Tr«c. 

1.2.46 
Decolat  fpes.  Capt.  t.  1.37 

Decoilareproprie  quid?       Trac.  3.1.  7 
Dedendi  fe  in  arbitratum  Pop.  R.  ri- 

tus  ac   formula,    ^mph.    i.  i.  71. 

&    IQ2 

^tf  «iie,  ^tf  «oc?<?  quidfignificentJ  ^fin. 

4-  2.  i<5 
Deduci.  JVf*'/.  3.1.90 

Dcfuntbos  alba  Vefte  indutos,  eque  peni- 

tiore  a:de  in  dorausveftibuium  pro- 

dudicssaptecoUocandiritusantiquus. 

•.Amph.  I.  I.  14 

pei  alicujus  ceito  de  nomine  dubitan- 


tes  veteres ,  ne  errorc  laberentur ,  di-- . 

cerefolebant  Bis^fqukes.Rud.  1.4, 37 
Deprum  inftindiu  fuggeri  credebantve- 

teres  quicquid  ex  tempore  dubitanti 

fuggeretur.  ^         Mofi.  3 .  i .  1 3  <5 

Deos  ejfe ,  formula  olim  recepta  clama- 

bant.  Capt.  2.  2.  53 

Deos  de  die coelum  fere  tenere,de  noac 

vero  verfari  in  terris;    prster  fteilas 

qu2  verfa  fe  vice  habeant,  veterum  fu- 

perftitiofuit.  Rudent.  Prol.  8 
Deoslalutandi  adorandiqueritus  atque 

geftus  antiquis  ufitati  qui  J  xAmph.  5 . 

1.42 
'Delenimenta  &   delenifica  di6la  quomo- 

do  fumantur  apud  J.  C.  ^Ar/tph.  2.  2,  - 

214 

Delirarej.^We?  Pcen.  1. 1. 9 

Demenfumferviquotcalendispetereac- 

cipereque  folebant  :  accipiebant  au- 

tem  quatuot  raodios  in  menfem, 

Sticb- 1.  2.  3 
Dependeie.  Trin.  2. 4.  25 

Vependere  &  propendere ,  duo  extrema  fi- 

gnificantia  verba.  xAfin.  2.2.39 

Deponendi  res  caiiffimas  in  templis  mos 

ytt&mm. Bacch,  2.  3.73.  idqueprsfen- 

tepopuio.  Bacch.  2. 3. 102. 

Depugnato  praelio.  Men.s.6.iL 

Defpuebant  veteres,  quffi  abominaban- 

tur  iie  evenirent.  ^Afin.  4.  1.24 

Deftinare  puellam  quot  modis  diceretur  J 

Rud.  Prol.^s 
Defultores  qui?  Mil.  2.  3. 9 

De  vefperi  fuo  vivere.  JMil.  4.  2.  s 

Deum  adhibere  in  Tragoedia,  itemque 

in  Comcedia  ,  quando  iiceat.  ^ul. 

Trol.  2 
Dextram  prehendere  comitatis  &bene- 

volentiaf  indicium ,   maxime   apud 

Grscos  olim.  Curc.  2. 3 .  60 

Dextrovorfum  fe  vertereolim  folebant 

in  falutandis  &  precandis  Diis.  Curc, 

I .  I.  7  o 
A«^j)7f  «0/ )iCM,  J>)^H7£/<«tJiol  GrJEcisqui ? 

Perf.  z.  4.  14 
Di&ta  quid  ?  Pfeud.  2.  z.i^ 

DianaeEphefiazSacerdotesquales&quo- 

modo  didifuerint  ?      Bacch.  2. 3-  74 
Di£}io  oraculum.  Men.  5.2.  i S 

Diftura  pro  imperio.         .^4m.ph..Prol.  21 
Diere£lm  quale  vocabulum  6^  quid  figni- 

ficet?  (:*jj5f.  3.4. 103 

Vie- 


.  I     N,-  D 

Xiisreffarii  qui  ?  Capt.  3.4.  103 

Dies  luftricus ,  d/j.(fii(^'j^cLj    dies quin- 

tus,  &  quid  eo  fieret  J  Truc.  2.   4. 

70 
Dii  bene  vortant ,  quando  &  cur  veteres 

dicere foleren 1 5  Curc.  s.z.  58 

Dii  conjugales  quinam  habiti?  ^ul.  2. 

8.15 
DiimaJDrumgentiumquot  Scquinam? 

Epid.  5.1.4.  medioxumt  qui  J  Ctfl,  2. 

1.36.  patellarii  qui?  Oy?»  2.  i.  46 
Diis  &  viituti  res  prolperas   acceptas 

leferre  veteies  folebant.  Trin.  2.  z- 

65 
Diphthera  Jovis.  'R^d.Vrot.zx 

Dircs  &  Lyci  tragicus  exitus  qui  J  P/c«<;i. 

1.2.65 
Diftidium  &  difidium  quid  differant  ? 
.    MV/.  3, 1.60 
Diicubituri  excalceari  volebantvetercs» 

nekclumconlputcarenr.  rr«c.2.4. 16 
Difcumbendiintiiclinio  mos.  Stnh.  3. 

-      2_.    32       .   . 

Difcusludigenusspud  veteres  quomo- 

dofieret?  Bacch.i,  i.i^ 

Divesotjeris.  ^mph.  j.  1. 16 

DivilbrespecunixinfinguJis  rribubus  o- 

limRoms  erant.  v^«/,2.  2.3 

Divortium  viii  ab  uxore  quibus  veibis  ri- 

tuqueneietolim  ?       ^mph.  3.  2.47 
Divortii  forraula :  I  foroimulier.Caf.  2. 

2.  36  _ 

Bomiditcm  qui  deus?         ^ul.  2.  i.  28 
Dormit&tor, qui HeSodo  npLi^KOi]©', id 

eftfurjquare;  Trw.  4.  2. 20 

Dosdum  iit,  nullum  vitium  vitio  vorti- 

tut  Perf  3. 1.  59 

Dotalis  fervus  ,  qui&recepritius,  qui 

quondara  ?  i^jf?i.  i.  i.  72 

Diachmis  ire.  Pfead.  3. 2. 15» 

Ducere  &  perducere  inter  venerea  ha- 

bentur.  ^fin.  1,3.11 

Durare  quomodo  dicantur  fuiloues.  ^a- 

f.'!-S.2.SJ 


£. 


Jlj 


Adem, 


,   "- Baccb.  T.  I.  15 

j  Ea gratia, pro, oh idgratia.  Capt.  2.  2. 
108 

Eboreazsqueaclignestabulxjinquibus 
jcribercnt ,  veteribus  fuerunt  in  ufu. 
t/.la/?.  1. 3.I02. 


Educare  &  educere  quid  difFerant  ?  Curi, 

4-2.  32 
Ejiccrc  cx  animo.  O»/?  Prol.  2  j 

Elcpliantigraviditas&vita  quot  anno- 

rum  ?  Stich.  1. 5. 14 

Eleutheria  ,    fefta    qu3e    celcbrabantut 

Graecis  in  honorem  Jovis  Eleurhe- 

rii  :  quera6c2®Twe>itvocabant.  Perf, 

1.1.29 
Elocoproiliico.  Epid.  z.i.^i 

Emancipare.  Bacch.  1. 1.  59 

Emori  M.l.i.i.  125 

Emtum  nifiquimeliorem  afferant.C<i/>f. 

1.  2.  67 

Emtus  mcdio  falis.  Caf.  3.  2.  S 

Enallage  acculativi.  Capt.  2.  3.  2<J 

Epith^fts,  vas  vinarium,  e  quo  in  cyathos 

vinumafFundebatur.  Rud,  5.  2.  32 
Epidamno  oppjdo  cur  Dyrrhachii  no- 

iTienindidinntRomani?  Me«.  1.1.39 
EpiftoU  fi£iUes  quid  ?  Pan.  4.  2.14 

Epil£oI;Equomodo  oijfignariolim  fole- 

bant  ,   2c  qua  praemonitione  foivL 

Pfti!,d.  4.  2.31 
Epitjrttm  quale  genus  cibi?  \Mil.  1. 1» 

24 
Epulariinatrioveteres  folebant.  Pfeud, 

2.  2.14 
EpuIumpopuloquando&  in  quo  loco 

anriquitusdaiifoleret?  Trin.  2.  4.  69 
EquiTrojanim3gnitudo.£rtcc^.4.  9.  iz 
EquitesinmilitiaRomanajpericIitanti- 

bus  peditibus  opem  ferre  folebant, 

etiam  aliquando  reli6lis  cquis.^mph. 

i.i.  88 
E"'ept'/ov  &  icpifi^eivqviid  ?    Ctirc.s.Z'  7 
Eripere.  Jlf«j.  5.8.3 

Efc^maximac q^q.  Men.  1. 1,  24 

Efca  juvat.  Mojl.  3.  2.  z 

'Eazri^JG-fj^.  Tr«c.  2.7.3$ 

EfleabalJquo.  Curc.  3.  8z 

Efle  baibarico  ritu.  Caf.  3 .  <j.  19 

Et  eieganter  pofitzim-  Mil.  2.  2.  30 

Eu  lamentanfis&admirdntiivox.  Pcsn.z. 

28 
Eventa  quas  res  vocariniveteres  ?  Ci^f. 

2. 1. 4 
EiJf  c-Tf  iv  quld  !  i^f  ^rc.  3.4.  78 

Excidii  Trojani  /jjfeto;!;;,!!.     Bacch.  4.  9.  i 
Exercitores  magiftri ,  -rsi/cft  ret  ^  :'.,  pro- 

gymnaftae,  Grsculimagiiiri.  Trin-^- 

Excipere  fure.Ti,  ^ul-  4.  i  o .  45 


r  N 


D     E     X, 


Bxcipere,  propnede  ii/,  qui  in/tdik  capiun- 
tur.  JR»d.  4.  7.  13 

Exigere  maculas.  Capt.^..  i.  6z 

Exjgidrachmam.  Tun.  2.4.  25 

Expedits  rationes ,    &  impeditac  quid  ? 

^mph.  Prol.  4 
Expetereinaliquera.       ^mph.  3. 2. 15 
Expetefleie.  Cj/?.  1.1,14 

Expretus.  ^dccfe.  3. 3.42r 

Exfpeftare.  itf  <?/?.  i .  3  •  3 1 

Exta  projica.ri  quid  ?  P*»??-  z.  8 

^xungerefelnere  quid?  Trin.  2.  4.  5 


'Abulamquinarraflent,  fepofleaex- 

'  perre(^oJ  <//J,dicerefolebant.  ,Amph. 

2.  2. 105 
Facerealiquam  gratiam,pro,  «//cw^  Mo/?. 

5 . 2-  46 
Facerealiquem  amare.       Stich.  1. 1. 43 
Facere nequirer.  Moji-  2.  i.  63 

Facere  fanguinem.  Mil.  i .  i .  8 

FaceiTere rem.  Rud.  4.  4. 1 7 

Facibusinnuptiisquotuterenturj&quo 

iymbolo  J  Caf.  1.30 

Faifioji  proopulentisfeupotentibus  ac- 

ceptiabantiquis.  Bacch-  3.  6. 13 

Falcones    veteribus  vbcati    quinam  ? 

^firah.  Fragm.  l  o 
FamaEmaledicaeferunt.     Trin.x.z.  145) 
Jamilis,  titulo  cenli  antiquitus  funt  con- 

ditionis  fervae  homines  :  nimirum  a 

famulando.  Epid.i.i.z 

FafcesquotfingulisMagiftratibusprala- 

ti ,  &c  quid ,  quaque  ex  mateiia  illi  ? 

'Epid.i.  I.  26  • 

Fata  advocare,  icribere ,  dccupare  veteri- 

busqiiid?  Supp.  Bacch.  TroL  6z 

Fcciales  mittendi,  antequam  bellum 

fufciperetuijad  res  lepetendas,  Roma- 

norura  mos.  KArapb. i.i-si 

felies  virginaria,  lenonisagnomen,un- 

de  5  Terf.4..  9. 14 

Ferentaiius    amicus    Plauto  quinam. 

Trin.z.  4.  5i 
Teronia  libertoium  dea.    ^mph.  i.Ti. 

305 
Ferriteriumftabulum.        Verf^.  3.  13 
^  Ferritiibaces.  Mofi.  2.1.9  ! 

*  lefiuca ,  idem ,  quod  vindiiia ,  nimirum  | 

virga  Prstoris  manumittendis  a  Li- 

^ioieiciponifolita  ,  pei  quam  Uher  j 


quis  fieri  potcft  >  hiienutts  mn  poteji^ 

Mil.  4.  I .  I  s 
Feftus  celebris  dies.  Teen.  3,5.13 

Fidei  quo  ritu  faciificare  veteres  foliti  S 

»/4«/.  4.  2.1 
Fideles  fubftantivc  pio  fctvis.  Capt.  2* 

3.  79 
Fidelia  quale  vas  quondam  ?  yAuL^.  3.15 
FidiuSjCujusfacrameniumfanftiflimuin 

erati  qui  Deus  ?  KAfm.  1.1,8 

Filium  familias  minoiem  vigintiquin- 

queannis  ftipulaii  vetabat  LexLatO' 

ria.  Ffeud.i.  3.69 

Finiofliim-f^^oflium.  ^^«.5.  2.105 
Fiflorum iroplerecaput  fulti.  ^ul  3.3.5 
Flagellismadefaftisin  Veiberonum  ter- 

ga'graflari'veteresfolebant.  £/>.i.  2.18 
F lemina  qnidi  Epid.  5.2.5 

Foedera  fanciendi  ritus  olim  quis  ?  Capt. 

3.4.84 
Foeminae  virginelque  honeftioris  ordinis 

quondam  finepediflcquisinpublicum 

nunquam  prodibant,vitand£  fufpicio- 

nisculpaequeergo.  Cafz.z.r 

Follem obfttingere.  ,AuLz.^.  z^ 

FoH?;«^/a.  DeusvelDeafomium :  unde 

Fontinalia,  Vocata  facra."  Stich.  5.  4.17 
F  ores  crepare  c\xiz^u.6.i\3i\xtu.m  &  Teren- 

tium  toties dicantur  ?      MtL  2.  i.  74 
Fors-fortutia c\mi.\  Eacch.^-  8.  75 

Fortzs  T^io  puLchro  quaratione  ?  Mil.  ^, 

3. 13  _ 

Fortuna  ab  antiquis  cenftbatur  Spe6ia- 

trix  atq  ue  Hera  hominam.  Merc.  3.4.12 
Fortuna  obfequens K.ott\XQn\t3..   ^Jin.  3. 

3.125.         - 
Fortuna  refpicientis  aedes,  Romaj,  juxtai 

templum  Jovis  Viftoris.  Capt.^.z.  54 
Forumextrafuum.jurecivilinemo  judi- 

cem  accipere  cogitur  :  in  fuo  auterti 

debet.  Etadior  rei,  non  leus  adloris 

forum  fequitur.  Jl^lofi.  5.1,10 

Foromerfi,  id  eft,  aere  alieno  obruti :  quia 

daniftae  &  fceneratorcs  inforoolun» 

Epid.  I.  2.1 5 
Fratres  &c  forores  omnia  vocabant  parla 

veteres :  ut  duae  manus  forores  funt. 

Pcen.i.i.  9 
Fraudem  facere  legi.  JiHL  2.2.9 

Frequentare  aliquas.  Cifi.  i.  i.  la 

Frigefaflare.  Tcen.  3  •  S  •  1 J 

Frigida  urbanitas.  i^id. 

Fniuttirgcpidi  €af.z.3.^9 

Fruei' 


I     N     D 

Trucwal  Cvc  Vruginal  tcmplum  Veneris  ( 

FrugiRomae.  M.iL^.  %.so\ 

iFruflrari  &  frtiftra  effe  quid  clifFerantJ 

^mph.  2.  z.  200 
Fuci  triplexcolor ,  quo  fe  illinebant  me- 

retrices.  3fo/?.  1.3. 10+ 

Fulmenta  quid  ?  Trin.  3 .  2.94. 

Fundus unde  didlus  J         TrKc.  4.  2.  i  s 
Fundorum  in  diem  addiftorura  for.mu- 

la.  Capt.  I.  2.  76" 

Funeris  apparatum    fuis  fumptibus  ut 

prxttarent  qui  Libitinam  exercebant, 

veteres  ccrto  pretio  cum iis  contrahe- 

re  folebanr.    »  ^ul.z.e.iz 

Funerumritusqui?  Ky^ftn.i.i.^ 

Furem  prxfentibus  teftibusinierrogandi 

mosveterum.  Pa».  3.4.  20 

Furoris  prxfides  veteribus  quinam  cxe- 

ditidii?  Supp.iAmpb.  i.iz 

Furti  manifefli  aftione  quadrupli   poe- 

namperfecutifuntolim.  Curc.  5.2.21 


G. 


GAlIorumMaffilienfiummos  inpe- 
flikntia  mala  civitatis  expiandi' 
Pcen.  Prol.90 
Camum,  taberna  meritoria,  veteribus 

undediftum  ?  ^ftn.  s-  ^-  3  7 

Gaudium  ScLaetitiaquiddifferant  ?Pan. 

S.  4.  los 
Gaultti ,  vafculum  in  formam  cymbii. 

Riid.  s.  2. 32 
Gencthliacos  fuper  infantum  fatis  con- 

fulendi  raos  veterum-   Supp.  Bacch. 

Trol.ez 
Genioi  fucs  Parafiti  vocabantdivites,  fub 

quorum  clientela effent.  Capt.  4. 2.59 
Qftnsinterdum  diciturde  uno.  Pcrf  1.3.43 
Genua  ,  in  quibus  Mifericordiae  fedesj 

ample£f:i  folebant ,  qui  luppliciter  pre- 

cabantur.  Truc^.  3.  S2 

Gerara:  velGQtxtxBacchifamuU.  Mii. 

3.1. 102 

Geronesy  congerones  qui  ?  Truc.  i.  2,  6 

Gerulus  veteribusquis?     Bacch.  3. 1. 14 
Glandem  bubus  in  pabulum  dedete  ve- 

teres.  Truc.3.t.2 

Glandionida  pro  glandio.  Men.  i .  3 .  27 
Gorgofiitii  pro  manduco.  Rud.  z.6,  $1 

GradusfuccretuscribroFoUinario.  Pesn. 

3.  1.  10 
^raeo  mere  hihere  quid  ?      Mofi.  i .  i .  2 1 


E     X. 

Grajca  mercari  fide,  quid  ?  ^fm.  i.  3 .47 
Gratiam    alicujus  velle  vel  negligere, 

Curc.  2.  3.  S2 
Gratumtffe  alicui,  pto  ,  benepofitum 

beneficium  efTe.  ^mph.  Prol.  ^z,, 
Gravida  gratia.  Capt. z.z.iot 

H. 

HAberecodium  cibum.  Mere.2.5.64. 
Hac  annona.  Tr:«.  2.4.  8  j 

Ksredes  defunftos  pro  Roflris  lauda- 

bant.  Toen.  4.  2.17 

H&reditat  ftne  &  cttm  facris ,  quid  ?  Capt. 

41.8 
Ha.redita/s  fine  facrii  dicebatur  qua^  eflet 

fine  ulla  incommoda  appendice.^rtccAj 

4.9.  sa  '    - 

Hxreditatesprimsolim,  &quxcunque 

interpluresdividendaerant,fortitione 

diifribuifolebant.  Caf  z.  6.  zz 

HaUui  &  Hallex  ,i^o\\e.K  pedis,  antiqua 

linguaRomana  :  unde  hallexviri  qui 

nongrandic-reffetpollice.  Pa«  S-S.3Q 
Haloplidnta  quem  fignificet  ?  Curc.  4- 1 .  a 
Haniaqualevas?  Pcsn.  $-5.  3i 

Hamaxari  quid?  Truc.  2.  2.  zz 

Hecuba  cur  in  cancm  converfa  fingatur» 

canifque  foiraa  pingifoieiet  ?  Men.  5, 

1. 14 
Hecubx  hiftoria,  &  fepulcrum  CyncJJemtt 

didum.  Mcn.  s.i.i^. 

tfeluo  unde  derivetur  ?  Trin.  z.  4.  s 

a  [^i^Jciveig-'jj\  qui  ?  Epid.   i.  i.  51 

Hera  ab    antiquis    Fortuna   appeilatl. 

Merc.  3  .  4.  I  j 
Herculeo prognatus.  Cafm.  z-  6.  45 

Herculcsnutrix paraftorum^  Stich.i.^.jo 
Herculis  «Erumna  fextaqu2  fuerit  ?  Epid, 

2. 1.9 
Herculi  decimam  bonorum  partem  con^ 

fecrare  locupietes  folebant,  &  cttr? 

Bacch.  4.4.  is 
Kerculem  cur  invoearintpeculiariter  pa- 

rafiti  ?;  r«rc.  2.  3.  7^ 

Heiculem  ut  dxi^i^^^Kd  ac  monftrorum 

domitoiemin  terroiibusinvocare  fg- 

lebant.  Mofl.Z'  z.9s 

Herculanaparsquota  ?       Tr»c.  2.7.  ir 
Herculaneo  facrificio  fcerainK  abftinc- 

baur,  Eleufinisinitiis  viri-  Truc.  2.1.1 
Hinc  a  me.  Pfeud.  i .  s .  Sj» 

Hircum  abaliisfapere.      Pfeud.  2. 4. 48 

Hirnt^ 


I     N      D 

fltrnea  vel  potlus  Irnia ,  &  Erneum ,  an- 
tiquisvasvinanum.   ^mph.  1. 1.273 

Hifthones,  liquiddeliqueramin  a&io- 
ne,  vapulabant.  Cifi.Caterv.'^ 

JJiftrionesolimdevidioriacertaire  5  vi- 
^oremque  muneiatum  efle.  Trol 
%Ar»ph.  6  5 

Hoc  ionge.  Cifi.  2.3.39 

Hoclucefcir.  C«rc.  1.2.  26 

Homeridas .  Truc.  2.6.4. 

Homeronides»  Truc  2,  6.  ^ 

HomerusfiiisEfuSjpropterinopiamjCy- 
pria  faa  caimina  in  dotem  dedifle  per- 
tiibetur.  Perj:  3.  1.66 

Homjnis  ufitara  ftatura  quotpedum, 
pondusquotlibrarum  J  .^fin.  2.  2.  31 

Hominem  dolo  malo  quiincluferitilege 
Juliade  vi  publica  teneiur.  Bacch.  5. 
2.  4S> 

Jlora,  naviculapi.<catoria.      R»d.  4.  2. 5 

Hornum  JimpUciter  pro  tempore  horno. 
Mofi.  I.  3*.  3.  prohujtii  anni  proventu. 
ihid. 

Hofologium  unicum  tantum  Roraae 
quotempoie?  Fragm.Boeot.  $ 

JHolpitiaprivataerantapud  antiquosne- 
ceffitudinis  ac  amicitia:  non  vulgaris 
fandio :  unde  moris  eiat  hoipitibus 
te(reramdaTidimidiatara,quam  qui- 
cunque  attuliiTet  ad  hofpitemi  conti- 
jiuo  agnola  polTet ,  Sc  hoipirio  excipi 
t^nquam  amicus  5c  vetus  holpes.  Pcen' 

$.1.26 

Hofpitiapublica  uthodie,  fic  &  olim  pi- 
fturisirifignirifolita..^»?/'/^.  1. 1.  140 

Jfofies  antiquitusappellabantur,qui  pere- 
^r/«i,  quod  erant  pari  jurecumpopu- 
loRomano:  atque /M/?/re  ponebatur 
pro  ai^ua.re.  Curc.  i.  i.  5 

Hoitimentum  quid  ,  &  unde  di^um  ? 
H/^fn.  1.3.20  . 


JAftura.  Stich.  5.4.  6 

Jaftus  Veneiis ,  qui felix  habebatur ; 
quis  fuerit  5  My;«.  5,2.  s  S 

Jentaculo  oiim  foli pueri  ufi ,  ut  Sc  ho- 
diefummo  mane  femper  aliquidcibi 
capiunt.  Curc.i.i.jz 

jUtet  verbum  folenne  fuJierum,}udicio- 
ruraque.  ^Afin.i.i.  .^ 

Ilii  tiia  fata  quse  J  Baah.  3  •  5> .  ^s 


Illecebra.  i^j7. 3.2.35 

Immitis.  Bacch.^.^.t 

Immo, pofipofitam.  Opf.  2.2.104 

Impenfum-  Bacch.  3.2.10 

Impendiofus*  Bacch.i.2.  10 

Imperare  exercitum.  Capt.  1.2,  so 

Impclatorisantepugnam  pattes.  ^mph. 

1.1-74 
Imperatoris  in  bello  dudlu  6c  aufpiciis 

cunfifca  fieri  parelt.    ,^mph.  2.  2.  25 
Imperatorem  imperii  diligentem  efie 

opottet.  ^mph.  1.3.  6 

Imperatotum  ante  praelium  mutuum 

colloquium.  ^mph.  i.  1.69 

Impluviataveftisqua  ?       Epid.  2.  2-^0 
Imprecationemfibifaftam  veteres  nun- 

quam  prxierierunt  tacitam,quin  rege- 

reientincaputejus,   qui eamfecillet. 

Rud.  2.6. 3  s 
Impiobare  texturam  araneatura,  Stuh, 

2. 2.  24 
Impudicitiam  exprobrare,  horainilibe- 

ro  convitium  gravilfimum  erat.  sJfin. 

2.4.  64 
Incefitim  unde  didtum  ?     Poen.  5.2.  1 3 5 
Incitalniea  ,h(>jc.  apud  Gtascos  efat  me- 

dia,quocumIurorcogeretur,tuncmo- 

vebatcalculumabealinea,  diccndo  t 

Xivffl  r  d^'' ho^;.  Pcen.^y.  2.85 

/««>/' antiquis  quid  ?  unde  adinciTM,  fub- 

audi  liaeas,  redaStui.,  metaphora  du£ta 

a  ludo   XII.  fcrupoium.  Trin.  2.4. 

136 
In  cogitando.  Stich.  1. 1.  s4 

Iticomitiare  quid  ?  Curc.  3.30 

Inconcihare  autiquis  decjperequoque  li- 

gnificabar.  Trin.i.  2.  9^ 

Increpare  hibernum.  Rud.  TrBl.  69 

Incubitare  flagiriiveibum.  *i'cr/!  2.  4.  13 
Incunabula  quid  ?  ^'/nph.  S .  i .  S  2 

Indeab  iniiio.  Merc.  i.i.  16 

ludotatas  uxores  fi.ducerent  opulentio- 

res  ,  quid  commodi  inde  cxifteret  ? 

^ul.i.  s.s 
Infames  &  intcftabiles ,  ut  furesaut  le- 

nones,  fineatteftatione,inje6!:a  inanu, 

invitos  in  jus  trahere  licebat.  Perf  4. 

9. 10 
Infamia  hominuraimmortalis,  quara- 

tione?  Perf.  3.  i.zj 

Infantes  olimjfimulac  nati  foreiir,huriJi 

deponebantur  :  ab  humo  vero  patct 

tollebat,  3c  infiiiumiecipiebat)  qm 

autciu 


I      N      D 


X. 


^utem  non  tollebatur,  pro  abdicato  .      bant,ut  &  laTilbunall,  qui  a  magl- 

&proje(fciiio  erat.         ^mph.  i.  i.s  \      ftratibusadvocabantur.  Merc.  ^.j.s^- 
Infernalescruciatusveteresin  tabulisde-l  ludicaturnduci.  w^y?«.  S.2,'87 

pidloshominibus,  qualipr<Erentesin-    ludicesdeconciliodimittendi  vocepiac- 

tuendos,  pioponebant,    utcosme- 

lius  in  officio continerent.  Capt.  5.4.1 
Inhibereimperium.  Bacch.  3.  3.  44 
Immicu  principiumda.to:  mos  deprecan- 


di  lcaeva  5c  infelicia  veteribus  Iblennis. 

Merc.  1 .  2 ,  15 
Injuriasillat^  fatisfadio  quo  ritu  olim 

iieret.  Ampb.  3.  2.  8 

In jus  vocatum  non licuit  veterum  more 

quoquomodoin  jusduceie.  Curcs- 

2.25. 
Inmundo.  Epid.  $.  i.jz 

In  pannis,  inopia  vivit.     x.^jjn.  i.z.i6 
Ifiligniafervis  Scmilitibus  inurebantur» 

Curc.  3 .  29 
Infpicere.  Men.  1.2.32 

Infputandi  mos  in  quo  moibo  ?  Capr.  3 . 

4.23 
Interfacrum  faxumquefiare,  Proverbium 

unde?  C^j/^f.  3.4.  84 

Intefiabilis  duplicifenfu  acceptum  voca- 

bulum.  Mil.  5.  23 

Inteftinum  opus  in  aedibus.   Pfeud.  1.3- 

109 
Inverterecadum.  Afi/.  3.2.36 

Invitandi  ad  prandium  vel  cosnamiSc  re- 

cufandi  for  mulas  veterum  .Men.z  .3-36 
Invitta.  Mofi.i.i,6S 

locumpetereabturpiculisfoletPlautus. 

Pfeud.  s .  I  •  4 
lonica  faltatioquae  qualifque?  Stich.  s. 

7-1 
lovis  juftititia  erga  improbos  qux?  Rnd. 

Prol. 
loveminvocandi  in  aftionibus  inextri- 

cabilibusmoshiftrionum.^z»i/>.Pr.9i 
Iridem  demiffis  in  terram  cornibus  a- 

quamefontibus  hauriieVetuftas  cte- 

didit.  C«rc.  1.2. 41 

Irritum,  &  ratum  facere ,  augurii  verba 

antiquitus.  ^mph.  3 .  2.  44 

Irrogare  muldam.  Capt.  2.  i.  7 

Iftoc  veibo  ,  pro ,  ifia  re  /^na  diSia,  efi  , 

Carc.  i .  3  •  S  5 
Iftoc  vilius.  Curc.  2.1.28 

lude.xquiolim  captusautdatuserar,  is 

fibi  qui  in  confilio  eftent  amicos  advo- 

cabatut  veiiusScmelius  deiecogno- 

fceiet :  iique  fubfelliis  iifdem  confide- 


conislUcet,  mosvetus.  Epid.  s.2.19 
ludices  delegatt  quinam?     '2.tcc/;.  2.  3« 

36 
ludicii  filentium  quid  ?  ^mph.  Supp.fi, 

ult.  64 

lugulaqualis  ftella*        ^mph.  i.j.119 
lugum  dicis  caufa  imponi  fponlis  con- 

fuevit,  ut  focietatis  individux  admo- 

ncrenturhocfymbolo.  C«rc.  1.1,50 
luno  Calendarii  curdiftaJ  Mtl.  3.1.97 
luno  Lucina  a  puerperis  invocata ,  cur* 

^uL^.  7.  II. 
lunoni /«g<c  nomen  unde.    Curc.  1. 1.  50 
lupiter,  rex  Deorum ,  benefadiorum  o- 

mnium  archite^lus  8c audor.  ^mfh* 

Proi.4fi\. 
lupiter  quomodo  qux  in  terris  geran- 

tai ,  omnia  refcifcat,  opinioneEthni- 

ca  ?  "B^d.  Trol.  S 

lurareverbisconceptisquid?  P/.  1.3.119 
lurator  pio  cenfore.  Trin,  4.  2. 3 o 

lurisjurandiformulaiconceptisverbisSc 

pxseunte  adverfario  cum  ritu  tangen- 

diSc  tuendiaram.  7^«^.  5.2.  45 

lurisjurandi  gratiara  facerequidicatur. 

Rud.  5.3.58 
/«rw  quid  ?  Ferf.  i  •  j .  1 7 

lus  viroiura  ad  mulieres.     Caf.  z.z.zi 


K. 

itmipfiv  quid  ?  Pan.  2. 7 

K\niJhsgiK.'ng  feuominandifcienti* 
veteribus  cuU^  Ipecies  txes,  qu«« 


Ffeud 


1. 1.  io5< 


L. 


Aconescurdifti  pUgtpatid&?  Capt» 
3.  1. 12 
Lrtco«««w?veftis  genus  quale?   Epid.  2» 

2. 50 

Lacus  Curtius.  Curc.^.i.iS 

Lstus  vifo.  Mil.  z.  4.  34 

Lava  manusrervorum/«rf<)?f«  curdica- 

tur  ?  Epid.  1. 1.  8 

Litwirfpueros  infantes  deglutire  finge- 

batur.  Rfid.  2.6.  si 

Laraixfabula»  tAtil.  1. 1. » 

Rs  Lapis 


Lapis  in  quo  praeco  piaedicabat  atque 

vendebat ,  locuscminens  8ctanquaai 

fuggeftus.  Bacch.^j.i.y 

«feLapideempti^rovilifiimis.  ihid. 

Laqueijudicii.  Perf.i.i.zz 

Lar }i$LT i^o^Ut) qui diikus^  ^ul. z.%.i$ 
Larcmcorona  exornandi  prscandique, 

uthabitationemfortunaret,  mosve- 

terum.  Tnn.  i.  2.  i 

Lares  Penatefque  cur  in  fuperftitibusRo  - 

manae  antiquitatis  monumentis  cum 

fi/adepiailpeaentur?     Capt.  Prol.zK, 
Letres  viatcs  qui  dii  6c  a  quibus  invocati. 

Merc.  s-  2.  24 
l^ares  viciju  &  viales,  vicorum  praeftites , 

Gr^cis  Stoi  cCyjifi^  ,    ^polLo  8c  Bae~ 

chns  erant.  'Bacch.  z.  i.  3 

Laribus,  a  puellis  corons:  olim  ruipenfae, 

exque  inufitata  magnitudine.    ^ul. 

Frcl.  25 
Latercuttu  genus  piftorii  operis,  a  foima 

in  quamfingitur,  vocati.  Pflf?2.i.2.ii2 
Later nx olim  &  ex  coinu  &  ex  vclica  fie- 

bant.  ^mph.  1. 1.  i8s 

Latomiis  oli.m  addicebant  fervos  gravif- 

fimasposnasmeritos.      Capt.i.s.^s 
Latoriae  legis  bcneficium  quod  ?    Mil.  i . 

1.74. 
Latrones,  pro  militibus  ,     undediftir 

Mil- 1. 1.  74, 
Laverna  a furibus  culta Dea ,  qualis  fue- 

lit.''  ^ul.  3.  2. 31 

Lautfimiainm loca  lapidibus caefisexfe- 

cta,   inquxnoxii  damnari  folebant. 

Poen.4.  2.  5 
Le<f^us  cui  incumbimus  unde  primum 

diftusr  w^'w2/7/;.  I.  ?.  is 

Leciirummi  ordinem  ia  difcubitu  ho- 

noratiorem  hsbitumantiquitus,quo- 

tiesnonnili  biclinium  ftratum  erat: 

dianteutrumque  lc(5i:um  collocstam 

irienfam,  qux  poft  cibum  (umptum 

.  rurfusrsmovebatur.  Perf.  $.  i.  is 

Leftoconvivantesdilcumberequondam 

folebant.  ^mph.  2.  2. 173 

Leditara  cubiculares,  quam  tricliniares 

ex  ebore   fiebant  oiim   laulioribus. 
Stich.  2.  S  3 
"LtK  Barbarica  Plauto  quae?    Capt.  3.  l. 

3i 
Lex  (^uirja  vicenaria  qu2  ?   Ffeud.  i .  3 .  69 
Lz^S-taUria.  ..  Mit.l.  2.9 

Lege  PopuU  Pvom. cautum  fuit ,  ne  cui 


E     X.  ' 

noftis  eonticinio  per  uibem  ites  face- 

reliceret:  hocquifaceretincarceiem 

compingebatur,  &c.      ^mph.i.i.  ^. 

Legesligneisvei  ^ieis  incifas  tabulis  ad 

parietem  in  foro  affigebantur,  ut  ab  o- 

mnibus  cognofci  polient.TnVj.^.  3.31 

Lemnia  gens  peflime  olim  audiebat,  lu- 

fticitatis&infacetiae  vitio.  Ctft. 1.1.16 

Lenarum  ingenium  peifidum  pluribus 

deicriptum.  ^fn.  1.3.13 

Lenonibusqualem  habitum  veteies  at- 

tribuerint  ?  Pfead.^..  2.  23 

Lenoniusqusftusaucupio  quomodofi- 

millimus?  ^ftn.  1.^.61 

Lenta  materies.  Jiiil.  4.5.4 

AnmoSiaf  Aihenienfibusqui  didti?  Frag, 

^4flrab.  10 
Libandiiitusveteiibusufitatus.  Curc.  i. 

2.  31 
Ltbeila  qualisfueiitnummulus?  Pfeud.i. 

l.  96 

Libellam  &  ^jjTewdicebant  veteres,  quan- 

do  minimam  pecuniam  fignificarc  vo- 

lebant.  Capt.  s»  i.  27 

Libello ,  id  eft,  tdidto  publice  affi  xo  cita- 

banturlatitantes.  Curc. 1.^.6 

Liberi  liomines  qui  fe  venales  poftula- 

rent ,  confiftere  in  Tufco  vico  foliti. 

Curc.  4.  i.  21 

Libertatem  fervi  frugi  inteidum  certo 

pretio,   ex  pafto  ante  cum  dominis 

inito  ,  redimere  folebant,  quodprc- 

tium  vcl  e  pecuiio  ,  vci  adventitio  lu- 

cro  ipfis crat,  ^^ul.  5 ,  8 

I  Libertinoviintoga  ,  communi  civium 

veftcquxerataib2,3ppareb3nt.  Caf.  2. 

i        3.  10 

I  Libettinarura  exordine  multaj  meretri- 

cesolim;    quia  fuitiva  Veneris  noii 

j      vindic3banturii).iis.  Cz)?.  1.1.46 

I  LiSores  magiitrataum  olim  libcri  non 

fervi.  Epid.  1.1.26 

I  Liftores  comitabanturDiffignatores  f am 

intheatio,  quaminfuneie  publico, 

feveiioris  imperii ,  &  oidinis  fervandi 

caufa.  Fcsn.  Frot.  1 8 

Liftores  Triumviriim  cfto ,  &  eorura 

officium.  ^mph.  i.i.j 

Lienofisfamiliariso  ?7ri?Y^i"f  7^'  y.itpSi^j.;, 

unde.?  Caf.z.6-6z 

Limaccs  meretrices  cur  did.x:Cur.z.  i .  1 3 

Limarecaput c\md^  Fccn.i.  z.  jg 

Limen  domus  tangerc  vel  ingrediendo 


1     N     D 

Vel  cgrediendo,  ominofum  putaba- 

tur.  Caf.  4. 4, 1 

Limina  coli  &  falutariad  inftar  numi 

num  >   ab   Ethnicis  olim  folebant. 

Merc.  j.  I.  r 
Limentinui  qui  Deus  apud  antiquosJ/^/ti. 
LimulU  adfpuere ,  inlafciviaz  notis  fuit, 

&  pet ludum  objici foliium.  Baah- 5 . 

2.  iz 

Lingua  Umbrorum  V.  in  O.  mutando 

dicitx/o/mpro  v«/rM.    ^mph.  Prol.  j 
Lini  ab  HeiculeocciA  hidoria.  Bacch.  i. 

2. 30 
LiPare &  facrifiiare  quid differant.   Vcen. 

inposnamdatx.  Trin.$.z.6z 

Lites  ubi  &  apud  quem  difcuti  folerent.  ''  Lydorumfilixexmeretricioquxftu  do- 


Grscos  duodecimo  fpailo ,  apud  Ro- 
manosiepcimo  fintebatur.  Perf  $.1.19 

Ludos  literarios  aut  gymnafia  ad  exq- 
rientem  folem  tantum,  non  ante,  ape- 
riiij  claudi  veroanteoccalum  folis» 
legecavit  Solon.  Bacch.  3.  3.  zz. 

L«rf»quiolimfuerint,  &quare  vo//»di- 
cantura  Plauto.  ^ul.  2..  9.  5 

Litmbrici  metaphorice  qui  vocati  i  ^hI. 

4.4.1 
Lunaticiunde'di6i:iJ  Supp.  xAmph.  r.12 
Lupas  Marci  facras  putabant  veteies. 

Trttc.  i.  i.  9 
Luxuriofisolim  juvenibus  uxorcsquafi 


Men.^.  2, 19 

Littera/ow^ainterRomanosqua:  fit  in- 
telligenda?  *-^«/.  1.1.38 

Littera:  minutx  &  contraftiores  Jsta  feie 
denunciabantapudveteres.  Bacch.  4. 
9.  63 

LittetJE  peregre  latas  pottitoribus  olim 
commitiebantur:  utpote qui  eas  dein- 
de curarent  omnibus noti.  Trin.3. i-^z 

Littcrajfrontiolimfceleratoruminfcribi 
folitXj&quoidmodo?     Caf  2.6.^9 

Litteras  antequam  legerent  olim  fignum 
cognofcere  jubebantur,  ne  pofteafi- 
ftasdicerent.  'Sacch.  4.  6. 19 

Loca  hominibus  otiofis  lioneftioribal- 
que  maxime  fiequentata  antiquitus 
quae?  €pid.z.z.i6 

Lolii  noxaquas  ?  Mil.  2.  3.  so 

Longitudo  loci  &  temporis  confula. 
Men.  I.  2.  64 

Lotio  ante  difcubitum  non  folum  Ju- 
dxis ,  icA  6c  Gentibus  ipfis  ufitata :  & 
quare.  Perf  5.  2.  14 

Lucusquid&undediftus?  ^ul.^.s.S 

LB(/;«r,  ideft,faltator,  undediftus?  Curc. 
r.  2.63 

Ludigenuspoftcoenam  cxcogitatum  e- 
xat  veteribus,q  uo  ut  coerceretur  ebrie- 
tas,  ncmo, nifialiquain repeccarat, 
calicera  ducebat:  ut  bibere  poenas  & 
dedecoris  effet  ,  non  invitationis. 
Stich.  S.4«43 

Ludifunebres,  hoc  eft  Gladiatorii,  in 
iiluftriumvirorumfuneribus  Romx, 
ouafiinpublicoludtu,  adrogumfieri 
confuevereantiquitus.  s.Amp.\. 1.303 

Z-udoium  curulium  cuifus  olim  apud 


tem  fibicompaiareolimfolitas.  Cift.  z* 
3«  20 
Lymphare  quid  ?  Poen.  i  o  2.  1 3  i 

M, 

MAchaeram  feu  gladium  Gtxd  & 
Romaniinurbenongeiebants  ae 
viatoies.  Merc.  5.2.8$ 

Madida  pro  coftis.  Men.  i .  3 .  29 

Maena  deglupia.  Pcen.  S  •  S  •  3  5* 

Magifteiium.  Bacch.  i .  2«  40 

tM agifter  olim  vulgo  djcebatur  ,  quibi- 
bendileges  prsfcribebat  inconvivio, 
&eligebaturfortiendotalis,cuiciean-» 
dopropior  cratjadusVeneris.  Perf  $• 
1.18.  ubi plnraejus  Synonyma. 
Magiftri  Curiarum   Romae  olimqui^ 

c^k/.  I.  2.  29. &2.  2.  3. 
Magiftropareredifcipulumufqueadeam 
£Etatem ,  qua  petere  magiftratus  per  le'< 
geslicebat,  oportuit  olim.  Bacch.i, 

3.34. 
Magiftratum  laigitione  vel  fimili  padto 

ambire,  noneratolimimpune.  ^mp, 

Prol.  73 
Magudaris  quid  ?  Rtt4'  3«  i.  19 

Majorem  paitem.  Mtl.z.  i.  iS 

Majores  &  minoies  keri  qui?    ^ftn.  z^ 

2.  63 

Mala  Punica  contia  gravidarum  mala- 
ciamufui.  ^Amph.z.  z.9i 

Mala  Meretrix.  Mil.  3.3.21 

Malares.  Jtf erc,  3.4.30 

Malleus  fapientior  manubrio.  £/>.  3 .4. 8  3 
Malummoerore  miftum.  ^ni.z.  3.  12 
Manal,  manale,    manalis  Upiit    quid? 
Trin.  2.  4- 1^4« 

Ki  j  Manci-^. 


I      N      D 

Mancipiafrugi  utfervitutem  exuerent, 
folebantpecuUumfuum ,  quod  ven- 
trefraudatocornparabant,  pro  capite 
olimnumerare.  ^»/.5.8 

Manducus  (j.v^KvAeiov ,  quod  in  iudis 
circumferebaturintcrcajferasridicula- 
rias  &  formidoloias  pcrfonas,  Scc. 
Rud.  2.  6.  s  t 
Manicatae  tunics  olim  probro  verteban' 
tur.  Pos7i.  5.  2.  r  s 

Manftutorquid?  Truc.^.^.6 

tMamm altcui adire qmdi  Pcsn.  2. 11 
Manus  lavare  in  vivo  flumine  antefacri- 
ficiaconf.ievere  veteres.  ^mph.  s  .1.42 


r. 

Meretricis  &  Proftibuli  difciimcn.  Stich 
S.  6.  A. 

Meretrices  lutea  vefte  introdu6i:ae  cur  ? 
^fin.  1.3.3. 

Meretricesillos /?eror/«o;  vocabant,  qui- 
bus  mercede  addiftac  operamdabant, 
alis  in  annum  integrum,  alixin  men- 
fem,autaliudtemporisfpatium.  Mi/. 
2.  S.41 

Meretricum  digna  elogia.    ^fin.  i.  2.7 

Meretricul^  olim  ,  quot  itinera  unt 
nofte  confeciiTent  tot  coroJIas  ludicro 
cuipiam  &  minorura  gentium  Deo 
donabant.  ^fin.^.  1.59 


Manumiflli olim  coronati.    P/erd.  s.z-i !  Meretricium  profitentes  quaeftum  no 


Manumifli  nomenolim  in  ACtz  referri 
.  moris  erar  ,  caulTa  etiam  feu  titulo  j 
inanumiffionisadfcripto.  Pfr/^4.3.17 
Manumifiioduplex,  jutta,  injufta,&c. 

Me7i.  5 .  9.  8  8. 
Manumittendiritusoliraquis;  ^ul.s.ct  1 
Mrvre  quomodo  omnibus  commune?  : 
T{ud.^.  3.38  j 

MaltiJienfiumraoresquales?  Caf.s.  4.  i 
MaterAthenisAtticis.         J\4il.i.i.  zz 
Ivlaterfamilias  autmatrona  linecomite 
inpublicumn6nprodibat.,>4w/7.3.2.48 
Matrea  Thebisnatus.         Epid.  5.  i.  29 
Matronarum  meretricumque  ante  rem 
divinam  in  Cafio  aut  Pervigilio  Ifidii  pu- 
rificationisritus.  ^^/«.4.1.  6r 

Matronarum  Roraanarum  ornatus  quas- 
namhabueritptopiia?    Mofi.L.3.69 
Mea  lege ,  ^uid  ?  Perf.  i .  2. 1 7 

Mediaa:tas.-  i^/r/.  2.1.40 

Medici  veteres  fuere  etiam  x^pa^yii, 

Men.  s-  i'  9 
Meditatus  raale.  Tfeud.  4.  7. 107 

Megaray  eratlocusin  ipfa uibe Cartha- 
gine  ,  hortis  5c  arboribus  confitus. 
Pcen.  Prolog.  85 
Mehercule,  foeminam  dicere ,  autmeca- 
yZor ,  virum ,  apud  neminem  idoneum 
fcriptoremreperiri:  &  cur  ?  Truc.  2.1.1 
Memoradum.  Fcen.  4.  2. 44 

Menftruales  epulas  promifcue  fingulis 
Calendis  dabantRoraani.Crf/?f.3.i.23 
Mentio  &  Repromifiio  duazftipulatus  UXO- 
liipartes.  IauI.z.z.zj 

Mercurius  quare  \y.7roX(ti@'  &  Caupo- 
^ariui  voc^tusi  C«re.  2.3.13 

Mercurii  duo  prxcipua  muneia  quae  ? 
tAmph.  prol.  12 


menfuum  mutare  foiebant :  earum- 
que  cellis  fuperimpofiti  erant  titulij 
Sc  meretricis  nomen  in  fronte  pepen- 
dit.  Pccn.  s-  3.  20 

Meridies  Deorum  fedes  aeftimata  olim. 
Spid.  2.2.  2 

Metiam  e.xtra  portam  erat  locus  fuppli- 
ciorum,  &domuscarnificura.  Pfeud^ 
I-  3.97 

Metiri  aliquo  ,  fcil.  viam.  Pfeud.  4.  4. 
II 

Metreta  quants  menfurae  ?  Merc.  i.  i. 

7$ 
hiWtscenturiatus y  expunClufque t  ambo 

qui?  r«rc.  4. 4.  29 

Militesfubfignisnon  poterant  evpgari , 

furari ,  latrocinari.  Caf.  3 .  6.  j 

Milites  Rora.  infrequentes  autalio  mo- 

do  delinquentes  quibus  ignominiis 

coercitiautpuniti?  TrKc.  2.1.  is 

Militibus,  partaviftoria,  praemiumfru- 

mentum  erat  quod  dicebatur  .Adorea, 

^mph.  r.  1.  38 
Militaresgradui ,  quibus olim  ex  militiae 

difciplina  iter  facere  miies  folebat :  te- 

nebatur  autem  horis  quinque  aeftivis 

XX.  millia  pafluum  emetiri.  Pfeud.  4. 

4.  ir 
Militaturis  adolefcentibus  primo  ftipen- 
dii  anno  cuftodes  dari  foliti.Moy?.  i  .2.41 
Mimi/c»rr*  &  urbani  cur  difti  ?  Epid.  i . 

1.13 
Minaepondus.        Truc.z.j.io.  &feq, 
Miraculaz  meietrices  cm  didla:  ?  Fragm. 

^ftrag.  9 
Mifericordis  fedes  in  genibus :  qujc  ideo 

fupplicantes  ampleS;i  folebant.  Truc. 

4.3-5,2 

Mcema 


I      N      D      E     :3^. 

^amiintcemre  i  pro  azdificia  aedificare  [  MuruumScfoenusquIddifFerant?^/^/». 
antiquLs 


Bucch^  4.  y.  2 
JM6Iafallacujusurusinfaciisoliiii,quidJ 

^mph.  2.  z.  108 
Morbusillequiinfputatur,  quis?  Cap. 

3.4.  i3 

Morticmuf ,  conviciuni  erat  in  tetros  & 

exfangui  faciehomines.     Verf.z.^.ix 

Morrismentione  veteiesabftinebanr.ne 

cogerentur  J^ua-^^Diy.eiv  &  raale  oau- 

nari.  eam  vero  aljis  verbisinnuebant, 

Ut  vixiti  aiiit,fuit,ft  quidmefuat,  &c. 

Trin.  i.  z.  120 

Mortuuminveftibulo  xdium  certoritu 

collocandi  mosvetus.    ^w/.  j.6.32 

Morumimprobitasreprehenfa.  Trin.  4. 

3.28 

Mulierfada  ex  viro.    ^mph.  2.  2.  182 

Mtilieri  ne  crediu  ,  nemortua  cjuidem,  Di- 

dlumDiogenis.         xAmph.  2.  2.  205 

Mulieristitulusdaturviro.  Pfeud.  z.  4. 

19 
Mulierum  fidei  5camorisergaviros  ab- 
fentes  graphicum  exemplum.  Stich.  i . 
2.73 
"Multare  veteres  diccbant  pro  numerare. 

Stich.  1.1.19 
Multa  funtmihicum  illo.   Caf.  i.  2. 13 
Mursnas  natura.  Perf  i .  3 .  30 

Mursnam  exoirandimodusqui?  ^mph. 

1-1.163 
Murci  veteribus  qui  ?  Epid.  3 .  i .  1 2 

^«rc/<jmurcorum ,  ideft,  ignavorum 

Dea.  ihid. 

Mures  ^fricanos  Romani  veteres  fimpli- 

ciorcs  vocabant  Pantheras.  ^««.5.2. 

51    ^ 

Mnria a^rfro quid  difTerat?    Pan.  i .  2.32 

Murrhata  potio  Deis  ad  pulvinaria  adde- 

batur,  cum  illorum  feftis  delubrum 

ornaietur.  Pccn.^.s.6 

Mus  fapiens  beftia  quo  indicio  ?  True.  4. 

iS 

Mulca  nuUa  foemina  eft  in  aedibus,  pro , 

nuUafoemina.  Truc.  1.2.29 

ilf«yc<e  cj7-Parafitiolim  &hominescuriofi 

didi:  Agyptiisin  piftura  impudentiam 

lignificabatmufca.         ^ferc.  2. 3.26 

Muftum  condire  quomodo   folitum? 

Terfi.i.i 
Mutare  quid  cum  allquo .   Capt.  Prol-  z  8 
Mutare  ie  quoquam, ^ro  moverSi  ^Amph. 

i 


I.  1. 395 
Myrtus  Veneri  facra:  ei  enim  fafciculi 
iriyrtorum  junco  colligati  ofterebar- 
tur.  /?«(i.  3.4'-7 


N. 


itviipoetJEcuftodiapublica  &li- 

beratioquadecaufa?M;7.  2.  2.  s<> 

Mares  ira:  fedem  efle ,  ficut  fronrem  pu- 

doris,  lienem  rifus,  veterum  fuic  opi- 

nio.  Supp.  ^mph.  z.^i 

Nafci  aliquem  quibus  modis  dicatur  ? 

Pfeud.  1 .  3 . 1  s 
NaiiternaquidSc  unde  dida  ?  Stich.Zt 

Z.  28 

Natali    die  veteres  munera  ab   amicis 

clientibufque  accepere.    Epid.  s .  i .  ?  j 

l^tales  antiqui  omnes  vocarunt  dies, 

propter  aliquam  laetitiam  infignem, 

fibifolennes."  Capt.^.  z.iit 

Naucleii  habitus    antiquitus  ulitatus. 

Jl^lit.  4.4.  41 
NeptunusTaenariuscutdiiStus?  Trin.  4. 

i.i 
Nequeenim,  quiaenira.   TnV?.  1.2.23^ 
Neriene  Neptuni  uxor,    alias  Thetis* 

Truc.  4.  i .  I 
Neruminapecua,  quid  lignificet  ?  True.$, 

6.4 
Nidor.  Moji.  i .  j.  $ 

Nihili  homines  ^IQ  eviratii^  caflratis.  MH. 

S-16 

Nimbis  frontem  imminuere  folebant 

merettices  olim,  quia  frons  parva  intet 

formsdecorareputabatur.Paw.i.^.is  j 

NiCi,  profed.  Meii.  Prol.s^ 

Nodurnuspro  Luciferofumptus.  ^mp, 

1.1.116 

Nomenreiante  accufatioftem  datisfat^ 

bellis  apud  Triumviros  deferre  foie- 

bant.  \Afin.i.z.  5 

Nomen  mutarefolebantmulieres,  quae 

iiupri  licentiamapiid  Adiles  profefTa: 

meretricium  inftituerent    quoEftum. 

Qua:  veroquxftui  illiretmnciabant, 

libcrum  fibi  ingenuumque  nomen> 

prioreillo  cum  perfona  depofito  affa- 

mere  folitar.  Perf  s.  3 •  20 

Nomine  vocare  §uperiorem ,  contume- 

liamefTe.  c^ot/j/;.  r.  3.  4$ 

Nomine  bono  homines  prjeefTent  aut  itj- 


1     N     E>     E     X. 


tei:  eflent  alkul  negotlo  ,   veteribus 

niagnaE  erat  cmx.Es.  nominibus  enim 
-  captarifokbat  augurium  profperitatis 

8cdiuturnitatis,&c.       Terf.^.^.j^ 
Nomina  ominofa  &  mala  vitabant  Ro- 

mani.  ^accfe.  2.3.50 

NominalisdiesquotusapuerperioJrrwc. 

2.4.70 
Nonimpendetliocpublicum.  Stich.  5. 

4-3S 
Nova  nupta  olim  non  folum  non  con- 

tingebat  pedibus  limen  domus,    in 

quam  deducebatur,  fednecejus  qua 

exibat:idqueominiscaufa.  Caf^.^..! 
Novasnuptas  in  domum  mariti  tradu- 

cendi  mosac  ritus  Romanorum.c/4«/. 

2.  r.  28 
Nucesfrittxexmelle,  ut  &  amygdalae , 

infecundismenfisapponebantur.Paf??. 

I. 2. 113 
^ugtts  veteribusadje£ilvumgen.  omnis 

^xonugAx,  X. inS.permutato.  Grxee 

cn.ratfi^q.  Triti,  3.3.90 

NugivendiPlautoqui?       v/^«/.  3.5.55 
*N^merOi  pro,  nimium  cito  ^  curdi^um 

fitantiquitus?  Jidil.s.j 

NummivaIor.£/7;fi!.  i.i.  sz.Truc.z.j. lo 

&feq. 

Nummiaureivalor.  ^a/.  3.  2.34.  ilf^n. 

I.  4»  X.Pfeud.  3.  2.  20 
"^ummt  lymphdtici  Plauto   unde  difti  ? 

Pesn.  1.2.  133 
Nummos  fuos  apud  Trapezitas  collo- 

candi  mosveterum.        Curc.  2.  3. 66 
^uptiaffacereqaofenfvLdlHam  ?  Caf.  2. 

8.SZ 
Nuptias  veteres  k  facrificiis  Junoni ,  Ve- 

jieri  &  Gratiis  dedinatis  aufpicaban- 

tur.  »y4a/.  2.3.3. 8c  3.  6.43 

IJutare ,  m6iare ,  annuere »  verba  aman- 

tium.  cx^y?«.4. 1. 39 

Nutiiie  medici  dicuntur,       Men.  i .  1 .  2  ? 

O. 

Birediem.  Men.?rol.6z 

0£/8««<ireantiquisquidlPc!?«.i.  2. 
132.  _ 
Obnoxius,  obnoxialoca,  obnoxiepe- 

lire.  5mfe.  3.2.41 
Ohtortecolloraperequid'}        Fcen.  3.  5.45 
ChvagnUriqmdolimfiLQnt}  ^ul.  3.2. 
32. 


Occentare.  Mofi.  3.^.66 

Occentare oftium  quid ?  Afm.  2. 3.73 
Occilf«quinamvocati?  farc.  3.25 

Oculata  die  emere  eft  prslenti   pecunia 

emere.  Pfeud.i.  ^.67 

Oculos  dolere  quibus  veteres  dixerint, 

quibufque  Grxci  ?  ^Jin.  5.1.4^ 

OculosgIaucosR.omaninon  p^rindea- 

mabant :  nigros  autera  magni  facie- 

bant.  C»rc.  1.3.35 

Offam  facere.  Mtl.  i .  i .  g 

Offunderecarmen.  Caf.^.^.z 

O" Mo-KOTniii^ ,  ejulqueexemplum.  Sf/cfe- 

^3.2.7  ^ 

0'^.«g,«t/kf  &  ojutiiQ,cSeiv  quid  ?  Truc.  3, 

«•.4 
Ominationis fuperftitiofae  veteiibus  ufi- 

tatxtresfpeciesqux?  Pfeud.i. 1.10% 
Omnium  reium  alicujus  indigere.  Ciji.  i^ 

r.33. 
Onerareprsceptis.  'P/eW.  2.4.74 

Onuslepidum, ?^e/?, //&?r?.  Mtl.i.  1.  88 
Opes  divitix  unde  &  cur  didae  ?  Trin.  2. 

4.66. &r5g 
Oppido,  adveibium ,  unde  ortum  fit  ? 

CAmph.i.  I*  143 
OW7»e/£t,  Grscisafsillud,  quodfervi 

&  alii  e  plebepro  loco  in  theatro  pen- 

debantaevoilloprilco.  Tan-Trol.  24 
Optima  ,  refponfio  dd  qu^flionem  i  num- 

quacaufa  eft,  pro,  nuUa.    Capt.  2.2, 

104. 
Optimarationeopes  invenire.  Merc.  i. 

1.56 
Optioobtjncndijus.  Caf.  z.2.16 

Opulentice.  Trin.  2.  4.  89 

Oratores  ut  raagnifice  fe gererent ,  inter 

alios  geftus  etiam  fcrea«i  folebant. 

Perf.  2,  5 .  7 
Orcinuptiaequaediftas  ?      ^ul.z.s.s 
Orgia  q  \xx  facra  ?  Pfeud.  1.1.107 

Ornatiices,pueIlaj  olim  habebant  in  mi- 

nifterio,quajcrinesdifponerent&qua- 

fiaconfiiiis  forma:eirent.Mo/?.i.3-97 
Ofculandi  veterum    modtis  quinam. 

.^ftn,  33.78 
Oftium  Orci  vetcres  muliis  locls  efle  cre- 

debant,  cum  animas  omnes  ad  inferos 

delcendere  putar<nt:praefertim  vero  in 

locis  peftilentibus*         Trin,  2.4.124 
Otiofus.  Truc.  i .  2.  40 

Ovis  mina  eadem  quje  ajHca ,  id  eft ,  gla- 

bra.  Truc.i.1.9 

Oves 


I      I^      D      E      X. 


Gvesgeneris  Grxci,  Id  eft ,  Tarentinje  te- 
£tx  &  pellitae  domi  pafcebantur  ob  la- 
XIX  vellerilque  prsltantiam.  Merc.3. 
1.Z6 

Ot/c^veteresappellabant  opes,  hinc opi- 
cerda,  opilio.  Truc.z.^.66 


P. 


PyAcevejlra,tua,  venicago, dico,&c. 
formulaantiquaScelegans-^»?/'/^. 
Prol.  3  z 
Pa6ta  quae  veteres  rara  efle  volebant ,  per 

dexterarum  complicationem  ftabilie- 

bant,  in  lignum  fidei.   Capt.z.i.Sz 
Pa£liu  conventiq\x\d  J  Ctft.  i.  I.  42 

Pa:dagogi  olim  a  Prceceptoribus  quomo- 

do  dittindli  ?  Pfeud.  i.  5.32 

Palliolata  tunica  quae  veftis  J    Pfeud.  5. 

I.  29 
Pallium //y^t^nov ,  atunica;:j<7wv;,  quid 

differat?  ^«/.4.4.20 

Pallium  malacum,  veftimentumaccubi- 

torium  veteribusinufu.  Bacch.  1.1.38 
Palliumin  humeros  rejicrendi  mos  ve- 

tus.  Cnpt.^.  I.  12 

Pallio  in  humeros  conjefto  &  capite  ve- 

Jatoexprimebantut  in  Comoediis  & 

mimisfugitivi.  £pid.  2.2.10 

Pallula  ex  Phrygia.  Truc  2.6.3  5 

ranathevaamagnaqMX^CliX.  &  quo  ritU 

olim ceiebrarentur  ?      JHerc.  i .  i .  6  7 
PanictiU  te^oria  funt  lanugo  arundinum, 

quasteftoriis  mifcebant  uthodie  to- 

menta.  Mil.  i.  r.  ig 

Panisexcoquendi  rationetriplex  quon- 

darafuit:  fnrnaccus ,    teftuaceus ,    & 

artopticius.  ,Aul.  Z:  9.  4 

Pafitices  &c  pa?iticif2ari  qnid^      Capt.  ^.  z. 

16 
Parareexiliumalicui.         Merc.  s-i.pi 
PatafitiintutelaHcrcuiis.    Stich.  1.3. 70 
Parafitorumtriplexolimgenus.  Capt.i. 

r.3 
PaiafitorumferviJisingeniiargumentum 

quodcolaphosaliaqueinjuriofadevo- 

rarefacilepoftent.  Capt.  r.  r.  20 

Parafitos  profufi  &  difToluti  habebant 

adolekentes.  Truc.  3.2.12 

Paritareinfidias.  Parn.  4.  2.62 

Parraavisveteribusinaufpicata.  ^fin.  z. 

I.  12 

Paitem  fuam  loqui.  Rud.  4,  4.  s  2 


Pafceolus ,  ex  aluta  facculus»  Rud.  ^.zzy 
Pajfer  mariuus  diftus  Struthiocamelus  j 

CUr?  Perf.i.z.ij 

Patagiataveftisquaj  j  Epid.  2.  2.  47 

Patalu  bos  Plauto  di(5lus  quinam?   Trne, 

2.  2.  22 
Pati  bonum.  ^Ajin.  2.2.58 

Pati  nequeo.  ^uL.^.9.16 

Patres  undedifti?  Pan.  s.  2..  14 

Patroni  8c  clientes,  proximijndefTe  &  fu- 

perefte  dicuntur-  Moft.  2.  i.  60 

Patrumaliaquam  matrum  in  fiiiosin- 

dulgentia.  ^f.n.  i.  i.  64 

Pax,  tax,  vocularum  fignificatio  &  ufus. 

Trin.  4.  z.  96 
Pauperquomododives?     .,^«/.1.2.10 
Pauperesinfuperiorecoenaculo  ad  tegu- 

lashabitabaat.  ^mph.^.  i.  z 

Peculatoriaeovesqux  ?       ^7?«.  3.1.37 
Peculiaresl^civiolitnqin  ?      Capteiv.  $.  4 

15 
Peculiares  (ervosnuncupatos  efie  fervos 

Vtcarios,  Capt.  Prol.  20 

Peculium  non  enumerabile ,  pro  nuUo. 

^fin.  z.  4.  90 
Peculium,  andc  v&xbum  peculiare ,  inter 

nequitis  vocabula.  Perf.  z.z. 10 

Pedem  tenere ,  in  navi ,  pedemfacere  quid? 

Merc.  s.  2.  34 
Pedes  oleo  ungere,  antequam  calceos  in- 
duerentjmos  erat  vete,ribus.^er.  s  ■  2.8<f 
Pecuniaj  ut  deponerentur  in  xdibus  fa- 

crisolim  fuitmoris.       1,-4«/.  3.  6.  47 
Penatum  &  larium  in  privatis  aedibus di- 

verfaz ,  in  quibus  colebantur,  fedes. 

.yiul.  2.  8.  j6 
Pendereabaliquo.  Peen.  ^.z.6z 

Pendereindemnatum.  Capt.  4.  3 .  S 

PentheiaBacchisdilcerptihiftona.Mm. 

2.4.1 
Penus  annuus.  Trin.i  i.  10 

Peplum,  Iiber  Ariftotelisquem  de  He- 

roum  tumulis cojifecit,  cur  ita  didus. 

Merc.  1 .  1 .  6  7 
Pfy7/«OT  Panathenaicis  magnis  Athenis, 

Minervai  confecrari  folitum,    quale 

&quapi5burainfigneefre  oportueric  ? 

Merc.  1.1.6J 
Perceliereplauftram.  Epid.  4,  2.  22 

Perdita  arqueinyenta  indicanii  raos  vet 

per  longis  liter.is  vel  pet  prxconem 

pro  conditione  perfonarum  paupevcu- 

larutri five  opulentioium.   Rud. s.z.  7 
Ri  4  Peiedia 


I    N    r> 


X. 


fettdia  &  Peiblbefia.  Curc.  3.74 

^eiegie  venientibus  coena  dari  {'olebat. 

tAmph.  2.  2.33. 
Peiegre  advenientibus  olim  aquaadlx- 

vanduni cakfiebat.  Epid.  s.i-^^J 

^erfidem ,  fanitiffimum olim  eiiit  jusju- 

randum.  t^a/.  4. 10.42 

yerfilis,  [xa.K^<j'Hi\iz^  ^firab.  Fr.v.  10 
PergttU qnxlocaolim^  Pfeud.i.  z.  ys> 
TerirepatrU  JCtisquid?  C^^t.  3.4.  s 
ll6e/creC«y,  ideft.circumferrepoculum 

ab  unoconvivaadaliumincirculofo- 

lebant.  Msfl.  i .  4. 3  3 

TerfoUa  nuga  quld  ?  Curc.  i .  3 .  3  (S 

Jercergere.  Vfeud.  1.2.31 

jPertinere,  «owpeitingere^  <izce?2rf«/w.  Md. 

2S-S8 
VetroneSi  quiSc  rupicest  qui?   Capt.^,  2. 

42, 
rhaonis&raphushiftoria.  Mil.  5.6. 32 
3Phintias.  M^n.  2.3.58 

PhoenixpijeceptorAchiJlis.  "Sacch.  1.2. 

48 
^o/vk;)  Chananasa.  Fcen.$.i.3i 

Ihylaftica qui  ?  ^ui.  3 .  S  •  44- 

Jiacularis  vi<3:imaquid.  Epid.  r.  2.  36 
riaculaies  vidimae  aliena  mala  excipie- 

banr  j&inposnamfuccedebant.  Spid. 

1.  2.36 

TiAtrices  apud  veteres  quae ;  &  quod  ipfb- 

rum  munus  fuerit  5       Mil.  3  - 1  •  i  o  i 

Pice  atra  fontes  Sc  maleiici  cruciari  olim 

folebant.  Capt.  3.4-65 

Jicis  divitias    quare  tribuat   Plautus? 

w/4«/.  4.  %.  I 
Ticumntis  quiDeushabitus.  c/4«/.  2.  8.  6 
Tignus  cum  aliquo  dare.      Caf,  Trol.  75 
lilafca,  oA^jquid?  i?«^.  3.4-Si 

PiljE  &  effigies  viriles  &  muliebres  ex  la- 
na  Compitalibus  fufpendebanrur  in 
compitisi  idqua  fuperftitione.   Capt. 

Prol.  22 

Tilaludendigeneraquasolim?  Curc.i-  3. 

.17 

Tiluminjicere  yfecurim  injicere  y  id  eft  , 

irrpedimentum.  JVfoy?.  3. 1.43 

|'f7«;»«ajqulquondaraDeus?>.^«/.2.8.i5 

Tipulo  dijferreali^uem,  quidfit?  .^ul,^, 

2.  3  i 

Pirene  fons  Muiis  confecratus  ubi?  .^ul. 

3.6.  23 
Jifces  quibusin  horofcopo,  libidinifore 
«deditosaAftiologi  prsfagiunt.  Caf.2.%  .55 


Pifces  moUis  carnis  ac  teftacea  omniaf 

inter   difi^fh^na^fj,  maximas  habere 

vires.  Caf.z.  §.59 
Piftores  olim  qui  &  unde  didi  ?  €pid,  i , 

2. 42 
Piftrinum  unde  di£lam  &  qui  locas? 

ibid' 
Plane  non  ohnoxie  pcrire  oppollte  diftum 

quo  fenfu.  Stich.  3.2.41 

Plagipatidaj.  Mofi.  2. 1.9 

Pleftoipoftfaftum ,  formula.  Truc.  2.  3, 

22 
Plus  dcbito  qui  petebant  olim ,  caufa  ca- 

debant.  Mofi.  3. 1. 122 

TlKcD^lc  ^xcc^^id.  Truc.  Prol.  3 

Plautus  quando  floruerit  fcripfeiitque. 

Bceot.  Fragm. 

Pocillatores  fervos  vetefes   habebant , 

quibus  convivz fubinde dicebant  myiv 

Kipvit ,  mifce  ut  hibam.       Men.  1.  2.  29 

Poculumquod  Jupiter  pretium  concu- 

bitus  Alcumenaededit,  qualefuerit,  5c 

ubi  aftervatum  Jimpb.  i .  3 .  3  <J 

Polentampranfitareferviinpiftrinofole- 

bant.  ^Jin.  i.  i.  20 

Tolimefitaporcina ,  id  eft ,  tefticuliporco- 

rum  antiquisindelitiis.  Men.  r.  3.  28 
PoUinSlores   &    poUingere  quid   &  unde 

didta.  Pcen.  TroL  63 

Poltuceri ,   de  elculentis  decimam  dare 

Herculi :  &  quod  confecratum  fuerat , 

poliitSiuTn  dicebat.ur.         Mofi,  r.  i.  23 
PoZfac?M»?veteribusquid?    C«rc.  1.3.  37 

Rud.  5.3.63 
Polludto  veteres  populuiii  accipicbant, 

cum  decimam  Hercuii  foIvebant.Tm, 

2.4.69 
Tollu^ura  eft  pars  Herculana.   St.  5 . 4, 6 
Tlo'AucivoQ,uy  fepulcretum    cur  vcteres 

vocariiU  ?  Trin.  i.  2.  i  20 

Polymitarii  Alexandrini  artificio  olim 

celebrespr^ealiis  cui?     Tfeud.  1,1.  16 
Pompapic^pnc  dicebatur  folennis  illeri- 

tus  quo  quotannis  Rom2,Circenfium 

diebusdiiin  carpentis  tiaducebantur. 

Mil.  I.  1.67 
Poniinlententia.  Epid.s.^..So 

Foniii^ex  perjurio  alicujus.  Rud.  5.3.21 
PopuJi  Romani  difcretio  in  variascIafTes, 

centurias  juniorum  5c  feniorum  a  Ser- 

Vfo  Tullio  fafta.  Caf  Prol.  14 

Porcus  maxime  foli  dearum  Venerifacer» 

Rud,  3. 3.42 

Tot.si 


I    N   r>    E    X. 


Torcifacrei  ftnteri  Laribus  immolaban- 

tur,abiisquipiaculuma!iquodadmi- 

ferant :  aut  qui infanifuerant :  immo 

&  quibus  aufta  erat  liberorum  prole 

famiiia.  Men.  2.  2.  16 

T orriceyidis fib\xm  facrificantibus  folen- 

nefuit.  Pfend.x.^.iz 

Portifculus.  ^fin.z.i.is 

Portitores  qui  ?  Men.  1.2.8 

Tortitoria  e  portubus  veftigalia' Trwc.  i. 

2.41 
Pofca ,  id  efi ,  vinum  acidum  aquae  mix- 

tum  pro  vili  plebecula  va^nite  folitum. 

Mil.  3.  2.  23 
Poft  meridiem  non  fere  quicquam  inci- 

peie  folebantRomani,praelertim  ma- 

giftratus  snecpacifci.       Moji.-s.  1.19 
Poltumus  non  uno  fenfu  dicitur.  vide 

^ul.  2. 1.  42 
Potitii  &   Pinarii  facerdotes   Heiculis. 

Baccb.  1.2.  15 
Prxconibus  olim  utebantur  etiam  ad 

conquirendas  res  amiflas,  M  ^rc.  3 .4. 7  8 

Pneda  ex  hoftibus  hdi  ad  Q,ua2ftores  ur- 

■     banos  deferebatur.      Bacch.^.s.isz 

Pizficae  quaemulieres?      Truc.  z.  6.  14 

Pr£fifci}}i  vocis  explicatio.  ^Jin.  2.  4.  84 

Rtid.  2.  5.4        * 
Piaeneftini  male  Latini  primas  fyllabas 

inmultisvocabulis  detruncabant,  ut 

co«m  prociconia.  Tr«c.  3.2.23 

*Tras  ejfe  antiquitusdicebatur,  prsfen- 

tem  efle.  Perf  2.4. 17 

Pr&fente  6c  abfente  nohit  dixere  veteres- 

^mph.  z.  2.  194 
Praetori,  liquisaiterumvadsricuperetjid 

primum.  indicandum,qui  aftionem  & 

judicesdaiefolebar.       ^ul.  2. 4. 39 
i«/iPr2toremducere5&  in  jus  vocarelice- 

bat,  rapere  nonlicebat,  nifi  ei,  qui  an- 

teftatuseflet.  ^»/.4.  10.  30 

Tl^'^iSi;tv\  apudGraecos  Dea  a  furibus 

invocata.  ^td.  3.  2.  31 

Piecationum  folerania  vetba  antiquitus 

quae  ?  Curc.  1. 1.  89 

Primarius  virqui  dicatur  ?  %ud. 4.4.  29 
Piobant,  ajunt,&c.  fctl.  bomines,Mofi.i. 

2.  20 
Procopia  gloriam  habere.    w^«/.  3.  6. 5 
Profiterifeff/nomen.       Capt.  3.1.  zo 
Piooemiari,  Merc.  i.  i.  16 

Proletarii  dccontn  ^pdttiqut?  Mil.  3. 

I.IS7 


Prologo  ciir  fabulss  ftoniQulIa:  careant  } 

Curc.  I.  1. 1 
Propemodo.  Trin.i.  3.  S9 

Propter  viam  facrificium  erat  apud  vetc- 

les:  in  eo  fiquidexepulisiuperfuif- 

fet,  igneconfumi  necelfe  erat.  Rud.  i, 

2.62 
Propudia  Romanieos>quos  Grxci  yjnQsig- 

y^vx,  vocarunt.  Curc.  i.  3.3  + 

Prorerd,  quis?  A«^.  4.  3-75 

Profeiia  exta  dicebantur  olim ,  quae  aris 

dabantur  ex  fibrls  pecorum  difle£la, 

Tcen.  2.  8 
Profeda  metetrices  unde  dift.-e.  Tcen.i. 

2.54. 

Pioftibula  peiludospublicosin  Sccnam 

introduci  f  bleb3nt,5c  exponi  omnium 

non  libidini  foium,red  licentiae:  idque 

non  fine  folemni  pompa  &  cum  piae- 

dicatione  publica  prsconis-    Cafin. 

ProL  8i 

Piofumere.  Trin.  5.  2.d 

Ptenoitica  pugna.  P«'«-  z-  2.5 

Pudor  aniiquis  faepe  pio  poena.  rudot 

autem  eiatin  cuips  confeffione.Aff?/?. 

S-4.43 
Puelix.  appellantur  nontantum  innuptasj 
fedetiam  nupi3e,quin  6c  viduae.  Ctfi.  2. 

5-77 
Puellae  Veneri  militantes ,  languidas  co- 

iollasdemptasfuocapiti,Deocuipia5i 

in  munus  dedeie.         ^fin.  3.  i.  59 
Pueri  lautii  id  eft,  unftiterfe  &  fplendi- 

de  veftitipiaelucebantnova:  nuptaefa- 

ces-  C«rc.  I.  1.9 

Pueri  meritorii  five  cin2di,ut  internofci 

poiTent ,  tunicas  cum  manicis  raore 

mulierum  geftabant,  non  aliterquam 

meretricestogas.  Pfeud.  z.^.^% 

Puerperae  facra  Lucinae  faciebant  doiru. 

Truc.  2.  S-  27 
Puerperis  formulae  invocationis  folen- 

nis  :  luno  Lucinafer  opem.^Amph.  s . i  .9 
Puerum  fibi  efie.  Curc.  1.1.9 

P  ugnis  memorandis  meis,/jro ,  memoran- 

do  meoA  pugnas.  Epid.  3.3.  $z 

Pulteutplurimum  ufi  funt  veieres  Ro- 

mani :  peiconvitiura  Puittphagi  difti. 

J\4.oft.  3.  2.  143 
Pultiphagi  non  Romani  folum  ,  fed 

etiam  Poeni.  P^"-  ^^o^'  5+ 

Pulvini  navium.  (-af'  3  •  2--  2.7 

P uniii ,  j&ro  aw.  Trttc,  2.3.22, 


I      N      I> 


Jara  vafaiputs  veftes,  pumm  argentum 
quo  fenfu  dicantur.     ^mph.  3 .  ;.  6 5 

Puras  manus  tam  a  fordibus  Scilluvie, 
quam  acxde  &  fangainejin  facris  exi- 
gebant  antiqui.  KAmph.  s  •  i*  42 

Pure  habere,  dyvrjeiv>  dyvZg  txi''''  ^*^^^ 
dixerint Latini &  Gsxcii  ^Jin.4..i.6i 

TittetUi  erat  hypogasum  feu  barathrum, 
poenx  coquorum  deftinatus  locusi 
quodgenusPv«'«x.«?vocabant.  ^Aul.  2. 
5.  zi. 

J^utillusquidj&undeidnomen?  <Afin. 
3-  3.  104 

CL 

l^drigx  albae ,  Jovis  funt,  quJB  ce- 
lerrimo  per  coelum  curriculocen 

lenturfetri.  Ky4fin.  2.2.13 

Quadruplari.  Per/.  2.1. 10 

Qu,ajftores  urbani aerarium  curabant ,  & 

manubias  hoftium  pr<Bdafque  vende- 

bant.  Capt.Prol.s^ 

Quaquam ,  pro ,  altquaex  parte.  kAuI.  i  . 

2.  24 
Quidhoc,  quod.  Bacch.  2.  3. 1 S 

QuinquatrusMinervaefeftidies,  Travct- 

BUjjcudt.i  undedidli  J       Af;7. 3.1.58 
Quiritatio  &  Jubilatio  quoium  ?  Curc. 

S.  1.  27 
Q^uiritibus  quinto  quoque  anno  luftram 

ac  cenfum  civium  Rom.  nominafua 

•xeferie  j  us  erat.  Capt.  Proi.  i  s 


R. 


Etipere  pro  excipere  veibum  juiis. 
Trin.  1.2.  157 
Recipi  ab  orco.  Cifi-  3 .  9 

Recogitare.  Capt.  Prol.  $  i 

Recreare,  demedickdicitur.  Men.  1. 1.  23 
Redie  ,  pro nihil.  Capt.  2.  2,  los 

^ecuperatores  in  privatis  controverfiis  a 
Prstoredari  olimfolebant,  quosho- 
die  ludices  delegatos  vocant.  Bacch.  2. 
3.  3« 
Redcmtoresdatisfponforibus ,  &fa<ais 
fyngraphis  fuopericulo  opus  aliquod 
faciundum  conducebant.  Bacch.  4. 4. 
100 
Reges,  aut  regia  poteftate  omnes  per 
cpiftolam,  autpeiJiunciumfeteadi- 
bantur.  A£;7.  4. 5.10 


^  Reh^ronem  objicere  quid  ?  Merc.  $.  2,  40 
Rehquis  pro ipfi  dbo.  Men.  1.2.32 
aehquum  accipere.  Capt.  Trol.  1 6 

Rcmigum  Romanomm  viauseratcura 
panenigroallium.  ?««.  5.5.35 

R.emiirus  exercitus.  Capt.  1.2.50 

Repcrire  &  reddeie  inimicum ,  dijferunt, 

Epid:  I.  2.  6 

Repudium  olim  adje^a  caufa  fieii  fole- 
l^^t.  Merc.4r.  6.  S 

Rerum  hamm  liber.     xAmph.  Prol.  i  o  s 
Reruniomnium.  Men.^.  z.6i 

Kes  nir  pro  negotio  V  patrimonio,  Pan.^. 
1.  64 

Res  mihi  cum  eo  eft.  ufitatumloquen- 

di  genus  in  litibus.       Tri^i.  1.2.  1  s 2 

Refpubiica ,   pro ,  curatione  publicA  rei. 

Truc.  1,  2.  40 
^eftio.  Mofi.  4. 2.  r 

Retealbo  oppugnare.         Perfi.z.zz 
Robunincarceiequilocus.  Pf»'/; 5.3.34 
Robufitu  carcer ,  arca  ex  robore  faftain 
quara  feiviincludebantur,  poenaecau- 
fa.  Curc.  5.3.14 

Rurationisdiiqui?  Capt.i.  i.is 


S. 


S  .Actulus, \ocm  extra  trigeminam  por* 
tam ,  in  quo  pauperesftipem  men- 
dicantes (edebant.      Capt.  i.i.zz 
Sacer  pio  exfecrabilis  ,  unde  J  Prol.  Pcen- 

90 
Sacradomi  olimfiebant  vuIgo,obpuer- 

periura  aliifque  infinitis  de  caufis, 

Truc.  2.5.  27 
Sacra  haEreditaria  foli  cives  Romani  ha- 

bebant,  ex  lege  XII.  Tab.  Capt.  4.1.8 
Saciamentum,  pro  pecuniaapud  pontifi- 

cem  depofita.  l{ud.  5.3.  21 

Sacia  veteies  habueie  privatajquoe  ad  ha:- 

ledem  etiam  tranfibant,idque  ex  lege, 

ne  facra  interirent.       Bacch.^.t^.  52 
Sacroruminterimendorumcaufajcoem- 

tjones  quomodofierentolim.  Bacch. 

4.  5>.  52.  &  feq. 
Sacroruminienovationecoramoveban- 

tur fimulacra-  Pfeud.  i .  i .  1 07 

Sacrifican.tes plim  de  extisaliilqueieli- 

quiis,  domumlecumadportatisjcoe- 

nabant.  ^4mph.  3.3.  u 

Saciificantes  oHm  ad  templa  amicos  vo- 

caie  fokbant  convivarum .  Pcsn.  3  •  i  •  2  <5 

Sacii- 


I      N     D 

Sacilficiaolim  comitabantur  convivia  > 
autli  conviviumcelebrare  nollent,€ 
vidima  paites  ad  amicos  mittebant. 
Mil.  3.1.  1 1 8 

Sacrificiorum  veterum  duplex  caufa ,  & 

l  quibus  appellationibus  ea  deftindla? 
^mph.  3.  3-  II 

Sacrificiis  nili  peraftis  apudveteresne- 
queuxoi  duci,  neque  ager  araripote- 
rat.  »^«/.  2, 3. 3«&3.  <S.43 

Sal  convivii  principiura  &  tenuiorum 
oblonium.  Pcr/3.3.24 

Salem  hofpitibus  in  menfa  apponere 
moris  fuit  veteribus,  in  concordiac 
optatasfymbolum.  fwrc^.  4.  6 

Salifatio  fupercilii  veteribus  ominofa. 
Pfeud.  1.  I.  los 

Saltationis  partes  tres,  fecundumPlu- 
tarchum,qusnam  ?  Stich.  $.7.1 

Salvere  &  valere  jubebant  veteres  eos 
quos  nunquam  vifuri  ellent ,  adecque 
&mortuos.  Capt.i.  $.  86 

Salutandilocum  velregionem  quam  in- 
grediebantur  veterum  mos.  Bauh.  z. 

T.    I 

Salutantesolim  fere  jusjurandumaddi- 
derunt,  ut  fedulo  idfacere  viderentur. 
Trin.  1.  2.  li 

Sapientia  non  aetate,  veium  ingenio  adi- 
pifcimur.  Trin.  2.  2.  8  8 

Sapientias  condimentum  aetasquofen- 
fu?  Trin.  z.  2.  8z 

Sara  vcl  Sarra  Tyrus  di(3:a,  unde  ?  Truc. 
Z.6.  58 

Sarapis,qui  Pluton,apud  iEgyptios  pin- 
gebatur  vefte  longa  difcinSa  agnomen 
Poenoaptatum,quia  Poeni  licveftiti, 
cura  tunicis  demiflitiis,non  cinftis,5c 
fine pailio.  Pan.  S-  S •  3 3 

Sarcire.  Epid.  3.4.19 

Satagereierum  fuarum.    Bacch.  4. 3.  23 

Satin.  Mofi.  1. 1.73 

Satine  falva  ?  inteirogatio  familiaris 
peregreredeuntibus,  vel  aliunde  advc- 
nientibus.  Stich.i.i.  10.  Trin.^.z.^i 

"Satis  bonus  ,  ideft,  mediocriter.  Pan.  i. 
I-7S 

Satisfacereinjurialaefis  quomodo  olim 
folerent.  ^mph.  3.  2.  8 

Saturno  liberos  immolandi  mos  Cax- 
thaginenftum.  ^4mph.  Supp.  i.  2 

ScAvabonay  finiftra  aufpicia  bona  habe- 
bantur  ave,  fcil*  fineftn.  P/e«rf.4n7.3S» 


Scaphiumqualevas?        Batch.  i.i.  37 

Scatet  illud  animus.  Perfz.i.g 

Scelerum  magnorum  poenanon  tantuiu 

corumauthores,  fed  &  fedeseorum 

comprehenderefolebat.  Afi/.  2.3.  39 

Schanicula  diftae  meretricesja  juncis,qui- 

bus  fe  praccingebant :  fic  artemprofi- 

tentes  fuam  &  facilitatem  folvendae 

zons.  R»d.  2.  i.  j 

Scinquomodo?  c^k/.  2.  4.  28 

Scio  quod,  parum  Latine dicitur.  ^ftn.  i, 

I.  37 
Scita  &  faceta  guomodo  dicat  Plautui, 

Bacch.z.  2.  31 
Scortainconviviis  inter  Calorum  jaftus 

faufti  ominis  caufa  invocabant  vani 

veteres.  Capt.  1. 1. 1 

Scriptura ,  pecunia  quxnam  ?  Truc- 1.2. 

44 
Scriptura,  veftigalia  epafcuis  di£lcE  olim.- 

Truc.  1.2.41 
Sculponea  quid  ?    Caf.   z.    8.  61.  &  3» 

S.   65 
Scuiia  cjuU  dicatur.  Epid.  i.  1. 1 J 

Sedere  folebant  qui  Deos  precabantur, 

quiquetutelae  fuaicaula  confugiebant 

ad  Deum  aras.  R»'^-  2 . 3  •  S  <f 

Sedes  in  cavea  fervis  &  aliis  e  plebc  prifco 

illo  XV o  redimendaEerant  aciealiquo. 

Pcen.  Trol.  24 
Sedulofacere.  Merc.  z.i.iz6 

Semitales  dii  i    iidem   qui    lares  ■viales^ 

Merc.  s.  2.  23  . 
in  Senatum  qui  non  venerat,pignoiibus 

captis  multabatur.  Jlien.  3.1.9 

Senes  coemptionaies  quinam  fuerint.  ^^cc/j. 

4-9.S2 
Seniaperdomare.  Truc.  j.j.s 

Sepulcra  fua  fp^rgi  aut perfundi  iis,  quae 

viventes  gratiflima  habuerant ,  opta- 

bantveteres.  Curc.i.z.9 

Sequeftro  poni  quae  res  olim  folerent? 

Merc.  4.  3.  36 
Servare  domum  veteiibus  quo  fenfu  di- 

aum.  ^«/.1.2.5 

Seivusaftor,quis.  ^fn.  2.  4-  S? 

Seivusquo  lituolim  manu  mi<tereturJ 

x^ul.  5 . 9 
Seivifrugi  ofHcium  eiga.herum  fuum. 

^mph.  3.3-4 
Servi  frugiin  herumfidelitasdefcripta. 

^ul.  4. 1.  I. 

Seivi  frugi  raio  ultia  qainquennium  fer- 

vie- 


N      D      E     X7 


"vlebant,   qumfepeculiofuoredime- 
rent.  ^ul.  s .  8 

Servi  oliraremfcenicam  trafkabant,  & 
male  traftantes ,  fervilibuspoenisaffi- 
ciebantur.  ^mph.  Prol.  z6 

Scivi  nati  viliores,  quam  fafti.  ^.mph.  i . 
1.24 

Scrvi  olim  non  in  le6to ,  fed  in  fubfellio 
juxtale(9;um,fedentes  vefci  folebant. 
Stich.  3.  2.  32 

Servi  cum  manumittebantur,  rafocapi- 
te  pileum  accipiebant :  idque  in  tem- 
plo  FeronUi  libertorum  deaj.  ^mph.  1 . 
I.  306 

Serviatque  etiam  ancillsantiquo  more 
poft  manumiflionem  pileo  donati 
Jupplicatumdiis  ibant.  quocum  vir- 
tutiac  benignitati  potiflimum  iiber- 
tatem  fuam  referient  acceptam.Per/^s . 
3.4i 

Servi  olim  pendentes,  pondere  ad  pedes 
alligato  vapulabant ,  idquetoram  (ae- 
pc  nodem  vel  etiamdiem.  ^fm.  2. 
2.37 

Servi  duo  perfugia  habebant  ^ram  & 
Deprecatorem.  Meji.  s .  i  •  4 S 

Servorum  habitus  in  Comocdiis  qui? 
Capt.  4.  1 .  1 2 

Servoium  mulieres  non  dicuntur  uxoresy 
fed  conjunSidi.  Caf.  Prol.  6  8 

Servorumin  piflrino  laborantiumaeru- 
mna:.  .^Jin.  i .  i .  1 6 

SeivisAthenispotare ,  amare,  arquead 
coenam  condiceie  poteftas  femper  fuit : 
quod  Romae  legibus  vetitura  eiat. 
Stich.  3.1.  37 
.  Seivos  quivendebant  olim,  pacifceban- 
turnonnunquam,nefugitivos  auter- 
lones  prxftarent :  interdum  &  lex  di- 
cebatur,  ut  fiiopericulo  emeretem- 
ptor.  Et  iiferviquorumnomineven- 
ditornihilpraeftaiet,  pileati  venum  ire 
folebant.  Perf.  4. 3  •  s  5 

Seiviiis  cognatio  Jure  civiii  nuila  eft. 
Crf^f.  3.4. 42 

Serviles  nuptiae  cx  Jure  Civili  non  funt 
juftae.  CaJtn.Prol.6S 

Seiviliumfupplicioruminftiuraentava- 
lia  uno  quafi  catalogo  recenfita.  .^fn. 
3.2.4 

Servitus privataquts ,  quaeque  publica? 
Capt.z.x.  84 

Sexvimtem  bellpcaptis»  licetsqueac 

4 


vernz  fervirent,  «jjprobiare  anriauitujg 

noniicebat.  Co/^t.  3.4.  59 

Selamum  &papaver  veteribusinter  bel- 

lariaappofita.  P<s«.  i.  2. 113 

Sejiertium  locus  extra   urbem  qualis. 

TJeud,  1.  3.97 
Setaniura  vel  litanium  quid  5  Truc.  $. 

16 
^i '  3t.  Afm.  4. 4,34 

Sicdine hoc  fit  ?  Pfeud.  5.  i.  i 

Si  procum.  Caf.x.iS^ 

Sicdatur.  Men.^.z.^o^ 

Sicdedero.  ^fw.  2.4.351 

Sicelicesvelficilicesquid?  Rud.-f.^.iis ' 
Siciliaundedida  ?  ibid.' 


Sicillicula  quid  &  unde  di£la 


ibid»  I 


Siculorum  fermo  oiim  qualis  J  Jiien. 
TroL.  1 1 

Siguaantiquisqualiain  ufu,  &quomo- 
dopoftea  vaiie  mutata.  ^mph.i.i^ 
z6s 

Silicernium  ,  coena  feialisj  nonodiefieri 
^  folitum.  w/4«/.  2. 4. 4s 

Simulacra  aut  aras  Divura  amplexandi 
ritusin  cafu diiKcili.  Rud.  2.  7.  2 

iS?H«i  vely?«««j  qualevas?  Curc.  1.1.75« 
Rud.  s.  2.  3.2 

Siquid  opuifuerit,  folennis  Romansean- 
tiquitatisformula.       K^fm.  i.i.io^ 

Sifterecapitecadum.  JHil.  3.2.56 

Siftererem  re^fte.  Pcen.  4. 2.  54 

Sifti  non  poteft.  Trin.  3 .  2.  94 

Soccis  utebantur  Comici  adores.  CiJi.  4, 
2.  29 

Sblarium  qui  locus  ?  Mil.  2.  3. 69 

Soleis  Romani  non  folebant  utiinpu- 
blico,  Ccd  in  triclinio  &c  cubiculo :  fo« 
ris  autemcalceis.  Tr«c.  2.8.1 

Soleas  libi  demi  accubituri  jubebant: 
quasrepofcebantmox  e  leftofurgen- 
tes.  Tr?<c.  2.5.26 

Solii  filiadaCtz  inccrtis  parentibus  uata.  j 
Epid.J,.  2.34  j 

Soljiitialii  morbus  quis  Plauto  ?  Truc>  2.1 
4.  143 

Somnia  deprecari  veteres  folebant ,  pa- 
cemque  ac  veniam  a  Prodigiali  Jovc 
Diifque  ^verruntii ,  id  eft ,  malorunj 
depulfoiibus  omni  fuppliciorum  a( 
piamentorum  genere  exambire.  Mil, 
2.4.41 

Somnum  meridie  aeftivo  teropore  !(?• 
viuiculura  caperejraos  eratveteribusj 

quem 


I      N      D 

qucm  Varro  fomnttm  hifititium  appel- 

lat.  Moft.  3.2,8 

^orjtcftm  vel  Sarracum  genus  vehiculi 

quo  ornamenta   poitantur  fcenico 
•l-im.  Perf.z.  I.  64 

hrictna  vAtiia  quid  ?  fi^icc^.  4.  8.  48 

Sororis  pupills  mortuo  patre  fratcr  lcgi- 

timus  tutoreft.  Curc.  $.2.  6j 

>orti  olim  res  vari^  committcbantur. 

Caf.  2.  6.  zz 
Jortes undc  fierent  ?    Caf.z.  6.zi.S<.  z. 

<5. 33.  &4S 
Species.  Afo/?.  1.2.42 

jpedaculorum  tempore  nCque  libellos 

dare,    neque  in  jus  vocarchominem 

faserat.  Caf.  Prol.  27 

Jpedatoresludorum  fummomanejim- 

nio  etiam  vel  nofte  occupare  locum 

in  cavea  folebant.  Posji.  Prol.  21 

Jpeftatorum  qui  gratis  caufla  plaufum 

hiftrionibus    tribuebant  ,      mulfta. 

^mph.  Prol.  7  r 
Speddtrix  atque  Uera  bomifiumlE ottMnn 

di^la.  Merc.  i.  A..IZ.&  S.z.  1 

Jpecala  olim  e.x  argento  fafta.  Moft.  i. 

3-  II 
5peculorumufusre6lusqui  ?  Epid.^i-^.i 
>pei  5c  Matris  Matuts  ajdes  Romae,  ubiJ 

Pfeud,  2.  4.  ip 
5perat2puell3£  qu^.        ^»3^^.2.2.44 
Spes  Dea  Roma:  a  Collatino  confecra- 

ta.  C77?.4. 1.18 

Spinther&armillaquid  difFerantrAfen. 

3-3.4 
Spinturnicium  nomen  quadrupedis  tur- 

pis  figurae,  &c.  Mil.  4.  i .  42 

Sponfiolimcandidati.         Caf  2.  8.  10 
Sponfionum  &  ftipulationum  formulas 

certisverbis  concipiebant  Veteres ,  & 

fereordiebantur  ayf  ,  fve,  n;,  mve. 

Curc.  1 .  1 .  4 
Stabulum  fervitiiciura  quid  &  undedi- 

«Sum.  Perf.l.  3.  13 

Staticulusquid  ?  Perfs.z.^z 

Statura  commoda  qualis.    ^fin.  2. 3. 

21 
Status  vocabatur  modus  quo  gladiato- 

les  fe  componebant  ad  fe  defenden- 

dum  &alterum  petendum :  unde  fth- 

re  in  ftatu,  in  gradu  ,  &c.  Mil.^.s» .  1  z 
Statusdiescum  hoftequis.  Curc.  i.  i.  5 
Stellarum    munus  opinione   veterum 

Ethnicorum  communi. /?«<i.Trff/.  6 


E      X. 

Sternutatio  vetcribus  ominofa.  Tfiud.u 

1. 105 
Stipulari  folerc.  Curc.  4. 1. 12 

StipulationesetiamA  jocandianimo  in- 

terpolitx  ,  ipfo  jurc  ad  obligationem 

profunt.  Pfiud.  4.  7.  izS 

Strcna  quid & unde difta.  Stich.  3.2.8. 

<!^  S.  2.  24 
Sfrigilibus  defricabantur  vetercs,  poftea- 

quam  unftifuerant,  &  divites  qui- 

dem  a  parafitis.  Stich.  i.  3.  77 

Strigones   vel  ftrigores  qui  ?   Bacch.  z.  5 

45 

Stultui ,  ftolidus ,  fatutu  quid  diffeiant? 

Bacch.  5.  I.  z 
Suafum,  infuafum  quid  ?       Truc.  2«  2.  1 5 
Suhbafilicani  c\m.  Crt^f.  4.  2.  3  J 

Subdatioi  fuppofitio  ,  Carthaginenfi- 

bus  fiipplicii  genus.  Pesn.  5.2.65 

Subfelliaquorum.  Sf;c/j-  3.  2.35 

Subtemen  &  fubtegmen  quid  difFerant. 

Merc.  3.1.  20 
Subverfari.  Curc-  4.  2.  24 

Sudareinbalneis&inungi  &  Graecifo- 

lebant  &  Romani ,  priufquam  accu- 

bituinirent.  5fu/j.  1.3.73 

Sumere  ara.  Rudent.^.s.g 

Summafummarumquid  ?  Tr«c.  1.1,4 
SummanarCf   fubducere   &  fuiaii  eft. 

Stich.   5.  2.  18 
Summanusquideus.  C«rc.t.i^% 

Sumptuariaeleges  in  republ.  neceflarias 

cur  ?  Epid.  2.  2.44 

Superciliipalpitatio  veteribus  ominoia. 

Pfeud.  I.  1. 105 
Supeifoetatio  mulierum  etlam  antiquis 
haud  impofiibilis  credita.  ^mph.  i. 

2.  19 

Superftes  pro  litigatore  qua  ratione.  ^r- 

tam.  Frag. 
Superftitiofus  pro divino  Cc\iariola.  Cure. 

3.  27 

Supparis qualis  veftis,        Epid.  2. 2. 4? 
Supplicantium  olimnon  tantumcapita 

erant  velata,  fed  &  vittis  manus. 

^Amph.  i.  I.  loi 
Supplicia  pleraque  apud  Romanosextra 

portasfumicurfolita.  3fi/.  2.4.  tf 
Supremamdicerealicui.  xAftn.i.  3.4 
Symbolxquid.  Epid.  r.  2. 22 

Symbolorum  inpatSlisconventis,  loco 

tabellarum  &  fyngraphorum  ,  apud 

Grscos  ufus.  Baah.  2.  3 .  29 


I      N      B      E      X. 


■y.vy-TTOffiov  ciir  Graeci  dixerint ,   quod 
Latini  convivium.  ^en.  5.  i.  42 


T. 


TAbellae  veterum  ex  qua  inateria. 
Bacch.  4.  4.  64 
Tacitum  auferre-  ^fin.  4«  2,.  7 

Talenta  quinquaginta  Attica  quantam 

noftratis  pecunia:  fummam  faciant, 

^mph.Supp.i.^iti 
Talentummagnumquantum&  cur  fic 

diaum.  Ojl.z.i.  19-  Moji.  3.1.11^ 
Talorum  jaftus  nominaqus.FerjCs.i.  1 8 
Talorum  jadus  qua  fuperftitione  olim 

perageretur.  c/4/«.  5.2-.  S5 

Talthybipu  &  Euryhates ,  nuncii  &  praeco- 

nesin  exercitu  Grscorum.    Stich.z. 

1-33 
Tam  eleganter  omijjum.      Trtn.  2.  4. 173 
Tam  gratia  eft.  Stiih  3  •  2.  1 8  | 

Tangeretraftim.  v/4w/?fo.  i.  1. 157 

Tapetia  Alcxandrina  quo  artificio  fie- 
lent.  Ffeud.  2.  2. 14 

Tax,  fax  vocularum fignificatio  &  ufus. 

Triri'  4.2.96 

Tegere,  pio  tueri.  Tfeud.  i .  3 . 1 1 7 

TeeulsE   &  fngulcs  imlnces    &  teClum 

omne  fjgnificant.  Rud.  1.1.6 

Templorum  olim  publici  &  armati  e- 

lant  cuftodes  propter  depofitas  ibi  res 

carifiimas.  Bacch.  2.3.79 

JHTeroplisdeorum  apud  Rom.  plerum- 

quehabebaturfenatus.  Moji.  s.  i.  ss 

Teneie.  Pcen.Prol.ii6 

Terram  tangendi  ritus  fuperftitiofus. 

Jlloji.z.z.  37 

Terriculamenta  pueroium.  Rud.z.6.  si 

TefTera    hofpitalis    quid    fuerit  apud 

prifcos.  Pcen.s.i.zs 

Tejferam  hofpitalem  eonficgijfe  dicebatur 

qui  jus  hofpitisviolaffet.oy?.  2.  i.  3  7« 

Pa:n.  S'  I.  2$ 

Teftes  facere.  Curc.  4.  4-  9 

Teftimonium  cui  deerat  olim  contra  ad- 

verfarium ,  quid  permiflii  Decemvi- 

lumfeceritJ  ^ul.i.z.iz 

Tefitmonia  ccsca,  quaenam  JCti  vocent? 

Pfeud.  I.  3-67 
Theatii  &  amphitheatri  ufus  diverfus. 

Curc.  S.  2'  47 
Thefaurus  in  re  empta  cedit  cmptoii. 
Trin.  i,  2-14J 


Thefaurosinfepulchrls  condebant  vete- 
res.  Pfeud.  I.  4. 19 

Thefialiveneficiis&magicis  artibus  in- 
fames.  .Amph.^.  3.9 

Thermopoliumapudvcteresquis  locusi 
Curc.  2.3.13.  Pfetid.  7,.  4. 5  2.  Trin.  4, 

QicrfMt^oQ^A  Ceieiis  quomodo  perage- 

rentur.  xAttl.Prol.36 

Theflala  pro  venefica.        Epid.  3.2.21 

Thymi  ufus,  prxfertim  in  Attica,  ubi 

piurimus&optimusnafcebatur,  pro 

condimento  apud  veteres  frequens. 

Bacch.  5.  2.  ro 

Tiara  genus  pileoli,  a  mitra  diverfum. 

quo  PerfajChald^iqueufi.  Perf  ^.,z.z 

Tlbi  TrapihKi.  Epid.3.i.i 

Timidus  navis,  deomm,  &c.  Rud.  2. 3. 

36 
Tinnitus    auris    veteribus   ominofus. 

Pfeud.  I.  I.  los 

Tinttnnahulum  vehiculi  genus  malecre- 

ditum.  pfeud.  1.3.^1 

Tintinnaculi  viri  qui,  &  unde   difti! 

Truc.'\..  3.  I 
Tithonilongsvavita.       Afe«.  $•  2,.  loi 
Titivillitium.  <^af  ^-  S--39 

Titubare.  Afen.  1.2.32 

ToMtiziabuliiint^uisdicatur.MiLz.^.^i-^. 
Tondiduo  generaGraecis,  o%a?/ov,  Sc 
iCYi-7r@^.  Capt.  2.  2.  IS 

TizStaiccontumelia  afficere.  Mil.  2.  6. 10 
Tragula  teli  genus  quale.  Caf.  2.4.18 
Tranquilluslocus.  Epid.^.j^-^ 

Tranfne  in  gentem  &  facra  ,  quo  fenlu  o- 
lim  diceretur.  Capt.  4.  i .  8 

Tranftinere.  MtL.  2.  s  •  5  8 

Trapezitx  faturi  poti.  Pfeud.  i.  3.  62 
Tribuni  aerariiqui.  ^/4«/.  3.3.S3 

Triumviricapitales  OiSbo  olim  litStoribus 
ftipati.  .Amph.  i.  1-7 

Trua&  TiuUaqualia  vafa  l  ^mph.Supp, 

3.  21  , 

r«»/c<«  PlauU  aEVO  communis  Romx  ier- 

vorum  veftis :  ac  tempotibus  Impera- 
torum  penuU  fervis  in  ufu  fu.ere< 
^mph.  I,  I.  213 
Tunica  propior palliOiVtOwetb.  Trin.  5 .  2. 

30 
Tunicaj  demilfitis,  id  eft,ad  talos  demif 
fae,  8c  laxae  togx  olim  probro  erant ,  & 
argumenta  iibidinofi  &  ir.ollis  animi 

Turba* 


I     N     D 

Turbare naves.  Bacch.  2.3.59 

ruidusalixqueavesquomodo  exdifci- 

piina  venatoiia  necaii  folcant.    Pan. 

z.  40 
rynipanotiibaPlautocjuis?rr«c.2.7.4p 


V. 


X  TAdari  &c  convadaii  quid?  Aul.  2. 

V       4.    39 
Vadari  fi  quem  quis  voIebatjlibelJo  eum 

liefcribcie,  Sc  fubfciiptionem  a  Pia:ro- 

re  peteie ,  moris  erat.     ^mI.  2. 4. 39 
Vx  vt6iu .'  qualepioveibium  &  unde  or- 

tum.  Pfeud.  j.  2. 19 

Vapulare,  maleexplicaSHmverberare.  ^- 

fm.  1.  3.  26 
Vaigula:  jocus  fcurrilis  in  A.  Sempro- 

nium  Longum  &fratrem  ejus.  Truc. 

2.  2,  29 

^''afa  ex  orichalco  cinerc  eluuntur.  Mit. 

4.  2. 10 
Vafa  facrorum ,  quibus  ad  rem  divinam 

uterentur ,  fumptuollpra  fuiffe  cuivis 

facilefamiliffipauio  iocupletiori.C<ipf. 

2.2.42 
LJbi  quidque.  *^«/.  2.  2.  2X 

■^eciuMlarii ,  perfojfores  parietum,  effra6io- 

re: ,  Tiiywp-yQt, ,  furum  fynonyraa. 

PCeud.  4.  2.  23 
l^eftigaliapopuliRomaniundefuerint? 

Truc.  l.  2.41 
''elabrum  quilocus  Romae ,  &  unde  di- 

ftum  ?  Capt.  3. 1.  2§ 

Telatis  manibus  vidi  viftores  orare  foli- 

ti.  ^Amph.\,i.\Q\ 

►^enalesxdesvel  praedia  veteri  morein- 

fcribebanturliteris,  vel  profcribeban- 

tur  propolito  devulgatoque  libello- 

Trin.  i.  2. 131 
/^enales cum  ornamentis omnibus  olim 

iignificabanturpeifonar,  quas  vendere 

volebant,  id  eft,  cum  veftitu,&  ii  quid 

penorisfibiinliruxerantfervi.  Stich,  i. 

3.  18.  (t  feq. 
renalitii&mangones,  ax,)ij^n-i/ui7ro^iy 

quivenaleshabenr.          Trin.z.3.  s\ 
^enditionis  formula  veteribus  ufitata. 

Merc.  s.  2.  61 
remu  frugi  dea Romae ,  cujustemplum 

Fructnaliiye  Fru^wal :  eaautem  ho- 

neftis  pijsfidere  cicdebatui.  Mil.  4. 


E      X, 

Veieiilibare  quomodo  folerent  veteree, 

Curc.  1.2.  31 
Vciba  multa,  qux  fiequentativx  formac 

cenfentur  ,  Defijderativspotiusfunt, 

Utvenditio,&{.c.  Stich.  1.3.  805 

Veibeiabilis.  Tarn.  1.2.16$ 

Verforia  quid?  Merc.  5.2.  34 

Vcitumnus  quideus.       Mofi.i.\. 109 
Veitumni  Dei  poteftas  qus  veteribus  cre- 

dita.  Curc.  5.  2.  $8 

Vervecinam  carnem   agninaj    cur  praj- 

tuleiintParafitiolim.     Capt.^.  2. 39 
Vcfperi  in  Saburramajoreresfurtivae  ve- 

nundabantur.  J[iil.  4,  2.  5 

Velperugo.  ^mph.  i .  i .  119 

Veftium  varia  genera  raris  nominibus  in- 

digitata..  Eptd.  2.  2.  45 

Vefjfptci  fervi,  vcftium  Cuftodes.  Trin^ 

2.  i.  22 
Viadecedeie  msgiftratibusqua  voce  juf^ 

lus  olim  populus  ?  xAul.  3.1.2 

Viaticum,  auium  &  pretiofa  vafa,tumbis 

mortuorum  imponere  folebant,  & 

cur?  Tctn.  Prol.jx 

Vtatica  ccena  quibus  &  quando  in  ulu. 

Bacch.  1. 1.  62 
Viani  lares  qui  &  cur  fic  difli.    Bacch.  2* 

r.  3 
Vi6lim£   &  rninima  exta  opponuntur* 

Tfeud.  1.3.95 
VidelicetSolonem.  0^/?«.  3.3.  9 

Videre  multumadfe&fua.  M//.3.1.121 
Vidua  etiam  de  ea  dicitur,  quaevirum 

nunquam  habuit.  Sttch.  i .  i.  2 

Viliusiotcftinisvenire.        Curc.  2.1.28 
Vindex  honori  pofteroium.    Trin.  3, 

2.   18 
Vindiiia^  vJrga  praetoria,  fervicontafti 

manu  mittebantur.        Curc.  1.3.55 
Vinumpendens,vinum  doliare&  diffu- 

fum  quaenam  ?  Trtn.  2.4.  125 

Vinis  Giaecis,qua£  travehebanturin  titu- 

lum ,  folebant  aquam  matinam  fuf- 

fundete ,  prsterquam  Chiis.  Rud.  2. 

7-   30 
VimiulafivevinnuIatavoXyqualis&un- 
dedi^a.  .-^y/w.  1.3.  70 

VirginemquivitialTet^huncLegesjube- 

bantautdotaieeam,  aut  uxorem  du- 

cere.  ^Aul.  4-9.63 

Viiiolsveiae.  Tr«c.  2.  2.220 

Viium  poft  divoitium  JCtos  appellaiTe 

inimicum.  xAmph.i.z.x^ 

Viitu- 


I      N      B      E      X. 


V^ttutis  omnismetarnediociitas,  xAfin. 

itt  Vifcerationibus,  lingulis  qui  aderant , 
certaparscibidabatur.  Tfeud.  i.  $.  26 

Vii  hac  efl  CKclamare  fokbant  in  atroci 
injuria  veteres.  (^^pf-  3  •  S •  92 

Visficuialiquafiebat,  folebatis,  fiqui- 
dem  ruri  ageret ,  jubilare :  hn  vero  in 
Romana  civitatecivis  effet,  qmrttare, 
quodeftQ^iiitesconclamare.  Carc.  5. 

2-17  .  .        ^  . 

Vita ,  l^i©'  quotmodis  accipiatur.  Tnn. 

2.4.75 
Vitii  civi  Roman^  illati  pcena  qua?  ^«/- 

4. I. 28 
F?ftt/fl deahilaritatispiajfes.  Terfz.  3.  2- 
Vituperare  omen.  ^af.  2.  5. 5  8 

Ulmeis  virgis  fervi  olira  casdebantur.  ^- 

fin.  2.2.  72 
Unftiones,  lavationes  cotidianx  vete- 

rum ,  magnum  luxusinftruraentum. 

Trin.  2.4.  S 
Unde  froa  qtto  vel  quibui.  Truc,  i .  i .  42 


RHct.  3.  2.  22 
Men.  I.  3.  123 
Epid.  4.1.  3  3 


t;/)«;?a  qualeinftiumentum.  Capt. s.^,y 
Urbani  affidui  cives.  Trin.  i .  3 . 1 64 

Vrbarewelurnare qmd.  Bacch.  z.  3.  59 
Ufuiaria  mulier  qux;  ^.mph.Prol.  loS^ 
Utnunceft.  Mil.  3.1.^16 

Utillumcenfes.  Curc.i.  i.S9 

\Jt  proquamvii.  Ffeud.l.l.ii 

Ut  eleganter  repetitum.       Bacch.  4.  6. 18 
Ut  (petas. 
Utratioredditur. 
Vultus  fe  turbans. 

Uxoresolim  juvenibus  luxuriofisquafi 
in  poenam  dats.  Trin.  3.2.61 

Z. 

0«rfw;>er^«(/«f>caftrenfeproveib!um' 
iB— »  in  4t'xgw''^"^-  P<K?z.  S.--+8 
Zonam  fumere  viatores  folebant  ut  & 

milites  j  inqua  condebant  pecuniam. 

Merc.  S.  2.  84 
Zw^c^ -210  induere  veteribus.  Herc.   s* 

2.  84 


I    N    D    E 

AUCTORUM    EMENDATORUM 


A  U  T 


EXPLICATORUM. 


Moft.l.I.S 
Pfeud.    !• 


AVulejus  explicattts. 
^ufonius  emendatHi, 
r.  4 
Ca/i«<  in  epifl.  Cicer.  emendatus.  Tiin.  2. 

4.    2S  •«        t. 

C«ero  emendatus.  Pfeud.  i.  1.4-  Bacch. 

Cornutm  apud  fulgent.  emendatus.  Caf 

2.   S-39 

F<?^<«  emendatus.  Bacch.  3.3.42 

f /or<«  tentatus.  Moft.  5 . 2.  4^ 


[  lufiinui  emendatus. 
I  Liviu4  explicatw 


Afin.  3. 3.4 

Stich.  i.  1. 10 
Lucretius emendatus .  Pfeud.  l.  2.  3r 

Maniliws  explicatui.     ^  Perf.  l.  2.  2i| 

G  v;<it«rf  explicatui.  S tich.  3  •  2 .  1 8 .  TruC 

2.  3-  22 
Statius  emendatui.  Aul.  2 .  2. 

Terentius  emendtttus.  Truc.  2.  5.  2| 

</e/e«>f .      Bacclirz.  3 . 1 5  •  <i^  4-  6 .  i| 

Moft.3.3.3 


F    I    N    I    S, 


l 


i