Full text of "Macrobii Ambrosii Theodosii Opera quae supersunt ..."

See other formats

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 

at http : //books . google . com/| 



Digitized by 



Googk 



/ 







.gitized by 



Googk 



^'■^ 



Digitized by 



Googk 



Digitized by 



lyGoogk 



Digitized by VjOOQ IC 



MACROBII 
AMBROSn THEODOSn 

V. KT IHL. 

C O M M E N T A R 1 1 



IN 



CICEROMS SOMNIUM SCIPIOMS 



ST 



EXCERPTA E LIBRO 

DE DIFFERENTIIS ET SOCIETAJIBUS 

GBABCI LATINIQUB VBBBI. 



EXCU881S EXEMPLARIBU8 TAM MANU EXARATI8 QUAM TYPfS 

DESCRIPTIS EMEND AYIT: APPARATUM CRITICUM, ADNOTATIONES, 

CUM ALIORUM SELECTAS TUM SUA8, ADIECIT 

LUDOYICUS lANUS. 



PRAEMITTUNTUR PROLEGOMENA ET GICERONIS SOMXIUM SCI- 
PIOMS: SUBIIGITUR INCERTI FRA6MENTUM DB VERBO. 



BaBBSBBBBBSBHBBEBBIIHSSSBBBB^aBaBBBSSHBBl 

QUEDLINBUR6I ET LIPSIAE 

TYPIg ET SUMPTIBUS GODOFREDI BASSII. 

MDCCCXLVin. 



Digitized by 



Googk 



1 



MACROBU 
AMBROSII THEODOSn 

V. C. BT INL. 

OPERA 

C^UAB SCJPBRSUNT. 



EXCUSSIS BXEMPLAIIIBUS TAM MAKU EXARATI8 QUAN TYP19 
DE6CRIPTI8 EMENOAVIT: PROLEGOMENA, APPARATUS! CRITICUM, 
ADNOTATIOinBS, CUM ALIORUM SELECTA8 TUM 6UA8, IWDICES^UE 

ADIECIT 

LUDOYICUS lANUS. 



VOLUHEN I. 

PUOLECOMBNA: CICBR0NI8 80MNIDM 8CIPI0NIS CUM COMMENT A- 

RII8 MACROBU: BXCERPTA B LIBRO OE DIFFBRENTIIS BT 80CIE- 

TATIBDS ORAECI LATINIQDB VEBBI. 



QUEDLINBUR6I ET LIPSIAE 

TYPI8 BT SUMPTIBUS GODOFRBDI BASSII. 

MDCCCXIiVin. 




.^'"* '' Digitized by VjOOQ IC 



Digitized by VjOOQIC 



FRIDERICO THIERSCHIO, 

VIRO MAGNIFICO ATC^UB ILLU8TRI, 

AD INGREDIBNDAM BATIONEM BORUM STVDIORUM DUCI ATQUB PRINCfPI, 

KJLIO SILLMO, 

AD OPUS INSTITUBNDUM AUCTORI, 

FRID. GUIL. SCHNEIDEWINO, 

AD PBKFICIBNDUM ADIVTOBI, 



HANC MACROBII EDITIONEM 

PIO OBATOQUB ANIMO 
9VI CONFBCIT DEDICAT. 



Digitized by 



Googk 



Digitized by VjOOQ IC 



PRABFATIO. 



IPer duo amplius secula adversa fortuna usus est Macrobius. Multi 
ei eius fonte hausenmt, sed exstitit nemo qui limo hunc fontem 
purgaret, curaretque quo liquidiore flueret aqua. Attigerunt qui- 
dem rem comphires, sed yaletudine alius impeditus est, quominus' 
earn, ut vellet, perficeret, alius ad tantum non perfectam levissimo 
modo accessit sero, alii satis hd>uenmt moUri et parare instru- 
mental ne aggredientes quidem ad opus laboris taediique multum, 
mercedem yoluptatemque fere nullam allaturumy negotiis sive maio- 
ribus sive gratioribus distenti >). At nova cura opus esse nemo 
negavit Quid ergo miram, quod anno MDGGGXL. Senecae 
edendi consiKo deiectus obtemperayi Iulio Silmgio, quocum e stu- 
diorum Plinianorum coniunctione omnes mHii sunt amicitiae neces- 
situdines, suadenti, ut me conyerterem ad hunc scriptorem diu ne- 
glectum? Scilicet codices eius aliquot manu scriptos ab I. 6. Kra- 
BiNGsmo mihi subministratos ante decennium, iHo quidem tempore 
ad Giceronis potius Somnium Scipionis quam ad Macrobii spectans 
Commentarios, in manibus habueram in bibliotheca regia Monacensi: 
duos alios satis vetustos, alteram illos Gommentarios alteram tres 
Saturaalioram libros continentem, rideram in bibliotheca Bamber- 
gensi. Huius praefectum, H. I. Iabckium, cuius mortem non du- 
bito quin mecum doleat quisquis his annis quadraginta usus fere 
intactis antea illis thesauris sensit, quanta fiierit eius comitas atque 
liberalitas, primum adii precibus, ut ilbrum codicum mihi faceret 
copiam, nee firustra id feci: deinde codicum Monacensium usum 



■) Cf. proUgoaieBii) p. lv. •%%. 



Digitized by 



Googk 



YIII PBABFATIO. 

mihi expedivit F. Thibbschius, qui de benignitate, qua adolescen- 
tuli studia rexerat atque erat moderatus, nihil detrahendum esse 
putavit ei, cuius animum corpore ab oculis suis remoto merito con- 
fideret non esse a se abalienatum. Ex his alii ad me missi sunt, 
alios Monachii a me rogatus inspexit G. Machtius, dilectissimus 
quondam mens discipulus, nunc scholae Spirensis magister. Edi- 
tiones alias vicinae mihi suppeditaverunt bibliothecae, alias ipse 
coemi. 

His subsidiis instructus consilium captum me posse exsequi 
sperabam, idque palam esse Yolui, ne iteram mihi, id quod in Se- 
neca mihi usu yenerat, accideret, ut sero cognoseerem ab alto du- 
dum praerepto me ci))erim naf are iiegDti6. . Bd(> institui ^j, simul- 
que rogavi, ut, si quis quid haberet quo mea opera iuvaretur, id 
mecum communicaret Nee fiiit hoc irritum. Nam Kilia Eb. Osmn- 
BBUBfiGBNiufl, nunc professor fiorpatensis Russorumque . Imperatm 

anni MDL. 
II. p, 186.) 
)nis e Msto. 
tiones quas 
mihi obtu- 



Quibus excussis alia^ Satumalio^u^l praecipue, requisivi exem- 
plaria, et a G. P. G. Schobnbhakno, cui id potissinum eurae est» 
ut bibliothecae Guelphed)ytanae; cui praeest, copiae ad literarum 
fiructum quam maxime redundent, facile impetravi, ut petita data* 
que venia, qua ad codices ibras mittendos ei opus est,, mihi mitleret 
codioem tres Satumaliorum libros continentem: et Frawcimcvb db 
Fdbia, qui ne trilHis quidem lustris peractis abiecerat memoriam 
eius temporis quo in bibliothecis Florentims inquisiveram in codices 
Plinianos, perhumaniter quibuscunque locis Yolui inspiciendos cura- 
vit tres codices Mediceos. lam occasione data solennibus seculari- 
bus academiae Friderico-Alexandrinae quoddam studiorum meorum 
Macrobianorum edidi specimen ^j. Paulo fost G. B. Hasio et 



^) Coaf, Zeittchrift f. d. Altertb. Wissentch. 1841. N. 113. 

^) Cf. conimeorationem ^uae iascribiCur: AcaHemiae Regiae Friderico- 
Jlexandrinae tolennia secularia diebus XX 111, XXIV XXV M. Augunti ee- 
lebranda piii votis nvnevpatis gratulantur gymnam Regit Ludoviciani rector 
et profes8oreB, Imunt Ludovici lani Symbolae ad Macrobii libros 
Saturnaliorum emendandos, Suebofurti, MDCCCXLIff. 



Digitized by 



Googk 



IX 

mleiwdei^aNis Pariiis optinm Ibcrobii 
ciUM totuin ^uidein, sed in Graacn dHigentiMiiiia, 
nuimmt Ts. Pebmbuoi, alknque coi»pliffef perfautrtTit Eoden 
five teB^KNV aUa ad CaameiiUrios in SoBmiam Scipioiiis inprimas 
IMitkiMlia niU sop^ittyena^ e bftlio4beea Bernmisi Au. Iah- 
NHni, e ftebdigtnnt Fub. Haasivi^ ad mea stndia ttnU^ere iu* 
vattda addttdM a Rob. Ficubto, tone scholae Portenm magistroy 
mine gjmnaait £lisabcitttii Yratisiaviad reetore, a qao Hcet occupata 
fiieril Sanaeae ed«Mii proTinoia^ qttm ego eram aaacepturui, tamen 
tantttn abe^, ni cum to wAi ortom sit idiquod disoidium, tA 
mAsm atanlioniai n^ areto noa cmunnxml Tincnlo: e Berolinenai 
l0. FBAnno ae iatorpOBente HouAFYBuin, saperionun ordinim 
in Gymnasio Gakwiaiii magiator: e LeidcMsi Iao, Gnsuiray cuiiif 
banignitat— I aiiniam eiparti aralti meritas laudibni extaia- 
runt In ttooHi etiamtnoi cty i eb am in^iirare co^oatn, Gantabri- 
gjaaiem dieo iUom a ^ao S^nmdia coaipterilMis locis ae nipple- 
viaaa eomnque oi4kirai moiaYisae praadicavii PonlamuL Fraatra, 
Qt <piidem TidabiAury inilk qnaaciunpm mM patobant im pirtayi 
mao indicia aaaa conioiandnfli qaod e codiee diiudioare nm licerat 
lie aconratioi examinata ita n^ penmui, commenticia esie et fieta 
^tiaa in codka ae inyaniaae stmnlaiaet Pantaniis. Banc sententiaHi 
eipom in commanlalione qnam miai F. TmnacHio in aoademiae 
Monacensis consessu reoitaidaHt. Quae dum typis describitur ^), 
tandem mSti oontigit^ ut mm mode de ilk> codiee aliqiHd andmaft, 
aad ipae earn ndereas* Nam F. SaniLLTuay ad qnem perlatae aunt 
literae a me dalae ad bibliothecae Cantatoigienais praefeeium, cuius 
iUe vices tnnc gerebat, non dnbitayit tanta cum liberalib^ pro me 
interaadere, ut syngrapba L Kbfarum de codiee sahro oavens bunc 
mibi ntfUerat: quo perhislrato omnino Tidi comprD^tam meam sen- 
tantiam ^). Pkura de hae re Tick in prokgomanis p. xxxui sqq. 

Qwn eonun qui in mtiquit a t i s studiia Tersantur in muttis dif- 
fieultatibus ipiaai portns et r^igkun sit Macrobius, et gratam has 
fore meam operam eiastimabam, et ftcSe me inventurum esse re- 
4lemptorem. Sed spes me fefeUit Bibfiepolae comptares ten^onun 
OKCusare iniquitatem: (faio, summorum vnrorum, aker G. BnuHAaaTi, 
idter C F. Nacobmbaghii, auotoritate commoti, suscipere negotium. 



«) Cr. Biillelin der kdnigl. bajer. Akadeinie d. W. 1844. N. 37. 6e- 
lehrte AnjieigeD, 1844. N. 172. p. S39 sqq. „Ueber die ursprungliche G«0taU 
der SatHmalien des Macrobins.** 

*> cr. Heleline Aaneigea^ ISia. N. 418. 



Digitized by 



Googk 



j>Ostea teiigiTenttii Postremo F. Gv. Sennrnmrnmnvu iMgM qua« 
in opus meum qudecunque eonddit beiMficia magrn (emmvlo moot 
eoaiiDendaiido inihi emu cpi cetcjrk eoostaiitior staret promisso* 
Hie cofisiUo meo oogiiiki atque oon^irobfito id wmm pwtos est, ut 
operis trideireBi non ememhlani iattlnii) vt vdoeram, sed etiam ex* 
planatttm Macrobkin: id quod ei eoneeikwluDi eMe patayi, quain>- 
qaam mniiBe me fiigit, quam diffieiie hoc esset, l^s pmesertiBi 
vel raaxime neoessariis de^tuto^ Qaoe potoi oomparairi: quae aft^ 
tea ad MKn^Mimi fuerant adnoMa examinaYi, Mmea reeept: p««ea, 
quae ad quemque loeum probe intoHigenikiDi viderentsUr esse neoes- 
saria, ipse ad^oei Anno MDGGCXLYI* raense lunio Comtnentarii 
i& SoiB&imi Seipioiiis lioc niodo ittqne ad fiaan perlractati prel^ 
sttiit subieeti. Versus anni finon, qouoi sepleni piagnlae easeiit ab* 
aohitae, res in sex lere menses est £lata opms atia quodam oego- 
tio quod proerastinari non posset occvipalis. Eoditti tempore 
F. OsAi«ifU8 eodieein suun Gommentariorcmi in Somniuni Scipkmis 
et quae ex^rpserat e duobus alik aiihi misit, baud grafatus, quod 
Macrobii Ci^nneirtariorum ma cum Ciceronis de re pid»(iea frag* 
JBQDtis edendorum consiKoin a me sibi asset ereptum. Ex bis 
scrq)to meo ch id ipram arcessito addidi quidquid inseri iieebat, ut 
Bon onmia mutarentur, dataque oooisione auxi adnotationes e li* 
bris quS»ufidam interea. ad me ailatisw Yernoms Pianudeae torn 
mibi lieuit uti parte quadem typts descripta, cuius eopia mflii 
kcta est a G. Heemanno et GBASDoiifio: nam mtermissum ex* 
eudendi opus redintegratum est prius quam eodicis Augustant, 
de quo Wd. prolegg* pag. xltiu. sq., fiictus sum compos. Li- 
belli denique de differentiis et soctetaitibus Graeci Latini* 
que verbi exoerpta Parisina meo rogatu excossit Th. PtBssBLioVy 
YiiidclNMienna et fragmentum iHud de rerbo, quod ut ex boc 19>ro 
ma^oa qoidem ex parte sumptum addendum esse mibi videbatur, ae* 
cepta refero Analectis grammaticis quae ediderunt Iosbphus 
AB EicmNvsLB et STBPHAfivs EivBf.i«HBB: quftus quod buius 
ftantum iiomen fere posui, id brevitatis studio feci praeeuntibus aliis, 
nee vereor, ne aegre boc ferat doctissimus operis eius socius. Con- 
fisras proIegomMMi p. xiki. sq. In quibus, quamquam quae hie enar* 
ravi suis locis fere sunt commemorata, putari tamen banc mibi dari 
veniam, ut ea bic complecterer quasi uno in conspectu videnda, quo 
magis appareret et pennultos viros non minus bumanitate atque 
liberalitate quam doctrina excellentes, quibus meritam gratiam me* 
mori mente persolvo, operam meam egregie adiuvisse, et me, ex 
quo boc negotium suscepissem, nunquam quievisse, neque labori 
neque sumptibus parcentem, ut conquirerem apparatum idooeum, 



Digitized by 



Googk 



XI 

q» f—JilMjj emenimmimr MMnrfm opara ne medfecriter quidein 
aAnc Taaao critict fentUmi. 



Hoc appanta non taitnn qwdera ifwiilnni tdlMi oonioitw, 
■MB naUa e tat «t lairtis kMmb cgiibos quaii buMt Sttvnalia «qi- 
fMur, ne^w tplemtidae ehiooil eiiieiidatioiies: at i» capitnr frncliis, 
qai qnidein ib ao smpAore quo miiti in antiquitate ioTestigaiida 
uteatur dxuio^ satis ast BMgiMw» at certe soias, qnid. qnoqiie loco 
sofiptertt liamibias, ipiid ialmsaiiot alii» naqve sis dnbiw (id quod 
iis praesartiBa qai vtabaatiir ad^aone Bipontiaa, ktissiflM quidam 
Yagafta^ sad adnoti^ioiia oouiiiio car«nta» aoaidit saapissioM), inm 
idas Inbanda sit Taribis quaa tagantur in iis partitas quaa ?at»la- 
taD tulanmt 

Qvod ut, quaitHm in ma asaat, piaastaram, apparatmn criti- 
eiiDi qui mihi suppalebat reaepi integniin^ nisi qoad omisi aparCa 
quaedam JibivioriBn na&da et disfflnqpantem orthograpiiiaai, da qua 
in praiqgoHietiis cap. UL ila e§ty ut nihil fwe nttU adikiandnn assa 
lidaator^ nisi in priBMs plapdis ma hand consuko nennnUonmi yo- 
cabulonim atian» sacHtmw esse scripturam akpia in saquantibu9y m 
Graecis Tem» qnum in <x>dieilNis aaapa scripta sint litaris Latnig, at 
m editsonibns anoarptonun de dUEmirtiis at socialatibtts (iraaci La- 
iiniqua tarbi Tai u^us<pw finguan damanta in aodam vocabulo 
HHita sint, vbi<»aipia forma aaaat Gtnaca, na litaris qaoqna Graa- 
ais assa uawn Sic aitfam rem instiini, ui coiUoas manu scriptaa 
signaram litaris raaioribus, aditionas minoribus, at nbt piwes ibdem 
litaris sigoandae numarisque tantaim distingnandaa (ut vl23 tel 
pl2) inlar aa c^isaiftkrat, mam tantum ponaram Ikeinam (v val p). 
SgiJfioant antam t123, id ast y1. y2. v3^» tras adittonas Vanatas 
qnaa mihi ad mamim arant: a qnibns cpiam t2, nt reliquae aios 
aetatis adkionas, paane omnino oongmat cum vl, non raro ponnn- 
Uxt tantum signa vl et v3, ubi sigmun t1 cooaprdiendit atian id. 
teram editionem, v2. Signa annorum sarie ordinavi: ubi complura 
sese excipientia erant coniungenda, primum tantum et ultimum po- 
sui interiecto signo (-] ^). Quo fecilius intelKgeretur, quid tale 
compendium veliet, in quavis pagina dextra supra apparatum criti- 
cum posui omnium editionum signa praeposito EcUL, quod compan* 



•) 8i€ v-g (^ viealig) aii^fical oiMta ediliMes a VeMt* I. luque 
ad Grypkiasas lY., i. e. ORUies editiones quae ante Stef^aniaaam prodia* 
mal: a-b aatem (» spdab) past StepaaDtanam oaines: v-gb («» vicahgb) 
oaines edltloaaa quae praaieraai aata SiaphaaliMUBi caa Wf^atfaa. 



Digitized by 



Googk 



XII wmMXiMMwm. 

dram oompleciitttr omaes edkioiies a me eiie«fM0» id eil 
que artem criticara exercenti alicuius smbI momantL Eodam modo 
in sinistra quavis pagma, ut ne dubiura esset, quorum codteum 
aiictoiili^ Mteretiff scriptara a ne reocfita^ omnium oedieum ac- 
curate edhUmun posui signa praepodto Mu.^ quod compeudiuiD 
siguificat in ipso apparatn oritieo omiMs supra notatos eodiees, nka 
additur signum (,, ^^)y quod, ubicunque nou additcv nomm eius qiu 
SUM oodiees mami soraptos iHo oompen£» notaverk, a^jnfficat oodi^ 
ees Anglieos a Gfonorio coHatos, de quibua vid. prolegiMi. p. irxni* 
In codicibns euumanrndis idbique eundem sorravi ordinem ^m> s%ua 
eerum posita sunt supra appantum, i^que posui quUem a me eK- 
cas»» ante excussos ab aKis: sed ante edkiones nondsi eodieee 
accurate coUatos eos quorum lectio diserte esset eiK)tata^ eot iMMitn 
e quibus nihil esset enotatum cimi minus accurate coUatis yel sin- 
guHs tantummodo loeis mqpeetis suUeei editioBtes, ut signm co- 
diois accurate eoUati post editiones positum nen nisi taeitum raU 
eoosmisum cum editione quacum sit colatus s^puficet ^). Omnia 
autem Signa refarwitvr ad ea cpiae anteoedunt, nnUa dl ea <|uae se^ 
(piunlav. Quidquid addendum erat quod ad sMqpiIos codiooi p^ii- 
i^'ety cum horum M^iis uncis mclu^ Verba ea cpMA in oraticmis 
eonteitmn reeepi ncm in appvatu crkico posni (inde a Mbri L ca« 
pite 21. eerte, nam in anteeedeiUibas capitibus omnibus paene lods 
id feci) ubi a lectione Tulgata urihi ^eretur esse recedendum)^ nisi 
aut codices nominandi essent mgulis tantum fecis in^cti, ant ad- 
denda eseet adnotatio quaedam. Nam prionmi editonm et Mo4» 
Barthiique adnotationes quae de emendatione loci aliouius agei«Bt» 
etiamsi eas imprdMurem^ af^wiratitt <»itico ii^erendas esse putati, sed 
paueioribus saepe verbis, ut spatio consulerem: cp»piopter etiam 
signis nulla interposui pimcCa, nisi ubi e |duribus singula consisterent 
lileris. Sigoomm explieationem {nt>legomeni8 subiecL In Cicero- 
nis Somnio Scipionis acquieri in iis ^tae «K^y»im e meis co- 
dkibus at(pie ct editionibus Jlb^obii: nam hie quid quo^e.loeo 



T) Sic p. 80. FSMV'gbGBmti.BaK.hTB,m. sigaificat yerba pairm 
qua intuetur eootata esse e codicibita FSRS^ i. e. e Frisingeosi et Sails- 
burgeosi et Rehdigerano secundo, sed nihil enotatum esse e codicibns 
GBfeiu, I. e. e codice mooasteHi S. Galli et e BeroHnensi , ut consenffre 
yideantur cum editionibus quibuscum coHati sunt, 6 ctim g, Baa. cum b^ 
i. e. codex S. Galli cum editione Grypbiana , codex Berolinensis cum edi- 
tione B^pMitiBa. Accednnt autem Bait.liTa., quia idem a Gronovio enota- 
tum est e eodiclbtts AagJicis, collegU Benedicti et Lincolniaao et collegii 
S. Trinitatis , et HS, quia legitur etfam ab altera manu adscriptum margint 
editionia Harvagiaaae w— yli qtiad eal to bIbHetbeea Bemeasi. 



Digitized by 



Googk 



i XIU 

legisi^y noa ^d scripsiiiet Cioero^ quaeri mibi y iif batm ': ^tta ex 
enna elitm ea km deriTanda suiii, in ipiibiis a F. Osamo maa 
ratio dii^eirtit Id excerptis e Ubra de differentiis et sociatali-' 
but Graeei Lalinique Terbi Yiiidoboaansia (rid. prolegocn. p« 
xui. sq.) ngnavi supra posilo in dtora pagma Ms, V., in altera EJL «, 
iisque inserui uncis inchisos capitum numeros Analectomm gramma- 
tkoriMi^ unde ea moipta mitit In Gommentariis et in Satur- 
nalillu§ etiain Mngolorom oapitum sumnaria ab Amoldo YettHenti 
cooscripta in boe appiuratii oritwd" sunm iecvni bdbere censui. ^^o^A 
eidafii nw^rd noUjtiones leaami tot ad quoi aut anteeedentea aul 
secpimitos in sQo typeie respiQit MacrdBiiu, et qii<M afiert com ali»- 
rsai tUBi Gieeroms in Geoiiiientariis ad cios Somnium Scipionis, id 
primo feei, qnod nibil praeterea buic editiom eram additnnu, deinde 
nobii quidquani imitare, quia sic bae notationes miniraiiin occiq[>ai^ 
spatii, et qua ntm raro Talent ad fictan leriptiirae alicui ant fiicien*^ 
dftm aut detrahendatti. 

QncNi potiMinmii codices tecutus sin in emendandis Macro- 
bii aperibua demom^Eiafi ift protegoomHa, cap. Y.: reKqum eily 
lit de ratione dicendnra eise videatur, qua in coDftitnendOy qoem 
dMttit) TerboTBfli conteilu msm mi. Yix est qnod ■Kmeam m 
eittsmodi praesertioi seriptore auetoritateaa codioom phfirranun va*^ 
hre. Ubiounque igitur prababile quid codices exhibd>aBt; id reeepi, 
e defimo^fbm dumlaxat) wki id quod in meHoribog mreniebaai 
oamino noA viddHitiir posse adnntti: ubicraiqne vero ^M)dicnm ope 
entoi destitotiM, id ^pod oonieetiffa me posse assequi putabam BMbu 
ill adnotatione ponere quam mcere scripturam, quamvis falsam, co*» 
dicnm td editionum plminaniDi aaet^ntate firmatam, mn fotte 
pronns nidla morm posae videbatur did)itatio: qua in re et mori 
dieendi scriplork et nemi sentealiaran pinrimuni tribvi mewentl 
Lfterins coD^ctnra hsos sum in exeerptis gramaaticis: ut qmnm 
turns tantum exstaret codex mann seriptns. Quaaa in Ciceronia 
Somnio Scipionis (cap. II, % 3.) recepi coniecturam a F. Osanno 
frnprobatam, earn aitqua ea parte in AcMendis defendere conatua 
sum: alia proferam alio loco. Interpungendi eam secutns smn 
rationem, ut commatum constringerem abundantiam qua distrahe- 
rentur sentmitiae inprimis in eittione Bipontina. Sustuli ergo com- 
mata sup^rracua et inter ^numeri^ singola vocabula et yesl parti* 
cipia et ea quibms incKiderentiir sententiae relatirae, quae quidem 
a^ributa quaedam continerent: sed reliqui ea, ubi quid quasi per 
jtaqh^h^v addkum esse videretur, vel ubi sublata interpunc^ne 
impiicita asset senteiitia. Semioeion raro usmpa^^ ubi qi^den fla^ 



Digitized by 



Googk 



XIY Mum^«j». 

gitaretnr u^rpuiiciio inter colon et inter eonait i^dia. In hac 
Haea into^fmngendi n^ione id foreitttn aliqais reprdhendat, quod non 
satis ea sibi eonstel: Bt cum optio eas^ irtmrn constantiae prospioe- 
rem an s^itentiamm per^icuitati, iikm luiic posthabendam essa 
cenmi, quae in tali quidem scriptore pro girnima lege habenda est 

Idem speotayi in brevi adnotatione quam addidi opoibiMt 
Ifacrobti, nam (Ciceronia Somnium Setpionis fragmentonmi de re 
puddica editoribus interpretimdum reliiiquere me posse jHitavi): et, cum 
ouilto plures singulis iUa loots soieant inspicere quam lectiooe con- 
tinna pcragnire, id egi potissimum, ut per se (piaeque posseut kitel- 
Kgi. Receptis erga iis quae ad amgulos locos interpretandos oonlu- 
lerqnt superiores editores, adieci quae opus esse Ytda^ntur. et ad 
toUendas (ttfficuUates tarn m retnis quam in yferbk sitas et ad con* 
firmanda vel defend^a ea quae in verborum contextum a me es- 
sent ascita. Ad leges grammaticas quod attin^, salb habut citare 
eos locos in quibus aliquid singulare legeretur: de scriptoris usu di- 
cemli egi praet^ea in prolegomenis, C9p. III. Largiorem adnotatio- 
nem addere nohii, ne nimis ^tenderetur yoiumen, neve ntmis auge- 
retur pretium huius editionis quam hominum airiiquitatis stadia 
exercentium manibus vellem usque versari: nee, si yoluisaemy potuissem. 
Nam commentarium, quern dicunt, perpetuum in Maorobium com- 
ponere is tantum potest, cui et varia eruditio atqiM doetrina el 
ma^ia librorum suppetat copia. Utrumque me deficere non est 
quod affirmem, quamquam vicinarum bibliotheciffam praefectis ma* 
ximae mihi agendae sunt gratiae, quod quidquid librorum a me re- 
quisitorum babebant, summa cum lib^raUtate mibi suppedkaverunL 
Satomaliorum vero libri aliquot paulo uberiorem flagitant adn(4atio* 
nem. In Gommentariis ad Somnium Scipionis inde a libri I. capke 
21. me adnc^tioitt primo c^nscriptae nonnuUa addidisse supra com- 
Bcsnoravl Quae antecedentibus erant addemk cum aliis noimullis 
huic volumini subieci. Excursum ad G<»nmentariorum libri I. ca- 
put 20. huic operi subdidi adiectis excerptis illis matbematicis quae 
lac. Gronovius inseruit jNraefationi, I. G. Zeunius adnotationi ad libri 
II. caput 5. 

In prolegomenis primum (cap. L] persecutus sum quidquid 
habui exploratum de Macrobio ipso: deinde (cap. IL) disserui de 
ekis operibus atque de eorum compositione, ut et refellerem opinio- 
nem eorum qui varias atque diversas res putarent nullo consilio in 
ea esse congestas, et gratificarer iis qui quid in iis inesset scire, ne- 
qoe tamen perlegere vellent tota: turn (cap. III.) egi de sermone et 



Digitized by 



Googk 



PBAIVATlOu XT 

de oitbograpUi: t«m (cap. lY.) cle eonim fiOk et de dmreis qnat 
docti homines de iis protulenint sententiis: denique enmneravi (cap. 
y.) codices manu scriptos quibus usus sum, et (cap. YI.) editiones 
quotquot aiit ego ridi mt in aliqua bibKolbeca mreniri ex aliis au- 
divi. 

In summa quavis pagina non tantum librum notavi, sed etiam 
(id quod hucusque in sola editione Gronoviana fiaictum est) capita: 
singula capita diyisi in paragraphos: excerpta e libro de differentiis 
et societatibus Graeci Latmique veiiii et incerti auctoris firagmentum 
de verbo in capita et in paragraphos: huic addidi Analectorum gram- 
raaticorum et paragraphos et paginas, operibus Macrobianis editionis 
Bipontinae paginas. Alteri volumini, quod hoc ipso anno me abso- 
luturum esse spero, addentur indices, unus scriptorum, in quo 
enumerabo omnes locos a Macrobio citatos et disseram de mmus 
cognitis scriptoribus, alter rerum et verborum prioribus locuple- 
tior. 

Ad formam et speciem huius libri quod attinet, redemptor ex 
eadem quam supra memorayi causa quam maxime spatio pepercit, 
non omnino tamen neglecta elegantia: quo factum est, ut, quanta- 
cumque addita sunt, haec editio paulo superet paginarum numero 
Bipontinam. Menda baud ita gravia quidem, sed plura quam yellem, 
irrepserunt: cuius rei culpa ipse illo non minus premor, nam singulae 
plagulae ante quam prelo subiicerentur ad me mittebantur, sed cum 
nonnulla etiam in iis quae antea scripseram solerem corrigere, et 
plus semel tanto locorum intervallo plagulae mitti non possent, facile 
fieri poterat, ut ex ipsa correctura nova orirentur errata. Quae rep- 
peri, in Gorrigendis emendavi: sed, si qua forte remanserint in ap- 
paratu critico, ne quis postea unquam ad Macrobium pertractandum 
Tel emendandum aggressus haereat ambiguus, quaecumque habeo e 
codicibus manuscriptis excerpta cum omnibus quas coemi editioni- 
bus in gymnasii Ludoviciani, quod est Sueyofiuti, bibliotheca depo- 
nam cuicumque petituro mittenda. 

Ut autem nonnulla deliquisse, ita multa reliquisse me non 
ignoro. Qui yero de hoc meo opere qualicumque sunt iudicaturi, 
eos yeUm rogatos, ut non ad ilia tantum respiciant, sed etiam quid 
egerim agnoscant: atque accurate omnia perscrutati hoc mihi conce- 
dent, quaecumque in prioribus omnibus editionibus legantur per- 
tmentia ad Macrobium (nam quae alii adnotationibus suis in- 
seruerunt aliena, ea consulto omisi) et alia praeterea baud inutilia 



Digitized by 



Googk 



hane editkoeBi conqiiecti, ut httic qui liabeat Mh fbetie pmrit c«- 
Soribebam SiMYofiirti I^bas Martik aimi MDCGGXLYUI. 



Digitized by 



Googk 



PROLEGOMENA. 



CAPUT PRIMUM. 

DE MACROBII NOMINIBUS HONORIBUS AETATE REU- 
GIONIBUS PATRIA. 

1. Ulacrobius qui hoa. llbroa composuit quia fUerit f non aatia constat : 
ne nomioa quidem eiua aatia certa. Namque in nonnulils quidem codicibus 
manu scriptis ^) nomina quae hie ei tribuuntur, Maerobim Amhrosiu* 
Theodosius, ieguntur hoc ipso ordine: in aliis variato ordine, modo ^) Ma- 
crobius Tbeodoaius Amhronui^ modo ^) Jmbrosius Macrobius Theodosiua, mo* 
do ^) AmbrosiuB Theodoaius Macrobiua: in aiiis unum nomen omittitur^ atque 
in compluribus Commentariorum in Somnium Scipionis codicibus ») legitur 
Maerobius Ambroaius^ in compluribus Saturnaiiorum codicibus ^) Macrobiua 
Theodosiua: in aliis vel in iisdem alibi ^) legitur tantum Macrobiua, At in 
editionibus omnibus additur nomen Aureliua ^), quod a me in nullo codice 



1) BR2P16 Ms. Barth. 2. Fragment. Gronor. Cod. Mazimin. AL 
WiUhemii ip fronte Commentar. in S^mn. Scip,; BP46 Thuan. in calce 
lib. I.; P3 in fronte Satiirnal.; M3 in fine libri I. 

«} P6 et cud. Vindob. 165, 9. 143., (ap. Endlicher. XXVIIf.) in fine 
Commentar. 

8} Fl ibid.; Cod. Bamb. H. I. IV, 22. et Cod. Vindob. 51, U. 88. (ap. 
Endlicli. CCCLXIX.) in fronte excerptorum e Commentar.; Cod. Paris. 7186 
in fine oxcerpti e lib. de.di£P. et societ. Graeci Latinique verbi. 

4} PI 10 principio Saturnal. — Hiinc ordinem commendat Gothofredas 
ad cod. Theodos. lib. VI, tit. 8. his verbis: ,,Propriam scilicet cuinsque 
nomen per haee tempora Id erat qnod postremum collocabator: qaale est 
Macrobii nomen. Nam quod Avianos in eptstola quam fabulis suis prae- 
fixit et Boetius Theodoaium vocant, pro arbitrio sno id fecere.'' Quae ta- 
men nihil Talent contra librorum rass. aactoritatem: ac non minure iore 
alii contenderunt Theodoaii nomine notum fuisse suis aequalibus Macro- 
Mum. Mahnl 1. c. p. 1. nffert Coloraesinm (Opp. edita ab I. Alb. Fabricio. 
Hamb. 1709 in 4<>. KBifii^ha litterar. c. 38, p. 312 }. 

») SB12 Ms. Berth. 2. Cod. Maximin. alio loco et Planudes in ver- 
sione Graeca cod. Paris. 1868 et Augustan. 495 in fronte, S etiam in prin- 
cipio lib. IT.; C in inscriptione lib. I. capiti 20. inserta corrupte: Andro* 
aiua Macrobiua, In cod. Paris. 7400 B., qui sec. X scriptns conlinet ex- 
cerptum e commentariis ad Somnium Scipionis, legitur Ambroaiua Ma- 
crobiua, 

«) ABGSM123 in fronte; P6 in calce lib. T.; A in principio lib. II.; 
ABGM13P2 in einsdem fine; M13P6 in fine lib. III.; M2P6 in fine libri 
VI.; AHM123V in fine libri VII. 

7) FV2 in Commentar. principio; Rl in eorum fine; APS in Saturnal. 
principio; Ml in libri I. fine. 

^) In Y*g legator Macrobiua Aureliua Theodoaiua (in hg ^Aureliua et In 
narg. Amhrwua'}, in 8*b Aurtliua Macrobiua Awibroaiua Theodoaiua. 

in 



Digitized by 



Googk 



n PROLEGOMENA. 

est inyeitiim, Ab ftlUi bob Biti ex imo eeque reeeBtiMhio eo^ee Leideasi 
et ex uno Anglico ^) en4>(atiir. 

Forsitan quia putaverit Macrobium Ambrosiam qui conscrlpterit Com- 
mentarios in Somnium Scipionis aliuiii fuisse ac Macrobium Theodosinm 
qui composuerit Saturnalia: at eum ^peruta ipaorum similitude ab eodem 
Mictore ea profecta esae testatur, turn utma^tue ioscribitur Eu$iachio ><>) 
filio auctoria: et auctor quoqne libelli de diffisreBtiis et societatibns Graeci 
Latinique rerbt in eodlettuv t»o4o ii> fiiacfohim AvArniu* tucatur, mo- 
de ^^) Maerohiui Theodoaius, 

8. Sed mira insuper addontur yel addi dicuntur in alngulia qnibnadam 
codieibut mas. cognotilina* 

a) Casp. BartblBa in Adiret«a#. lin, XXXTII, eap. 17.: ,,Itt altera, 
inquity codicis vetusti pagina haec verba reperiuntur: TitaluM taU$ eat: Ma-^ 
efo6<t JmhrMU Oriniveemig ki 8mnnkim Seipi&ni§ CommmUatktm ineipiK 
De patrla alii viderinty nam liatianm ipse ao aegat allqnoties: et videtur 
ad onirocriUeam speclare exscriptor/^ Quae yerba paululnm mutata in 
editionem suam alteram (ad pa^. 1.) recepit I-saae. Pontanus, iisque 
I. Gronovius addidit haeccer „Sclioliastes quoque unlus nostrorum codd. 
testatur triplex anctori nomen fUisse: MaetoBruM Amhfo»iu$ Ornieemif. 
Id monstrum quid sibl velit atit qnomodo prociirandnm sit, non liquet. 
Post explicationem prtorum duobi nominum idem scholiastes reddit Onocrl^ 
$ius, quod antea ediderat Omittis. Sic enim pergit: OnocriBtna dicttta eti 
quod aomniomm index: ideo quia ostendit et diiudicat^ quae aomnia ainf Dera 
et quae aliquid deaigntnt, et quae non. Ouatt e scholio C. Barthii conlectn- 
ram natam suspicere. Si nihil allud latet, frnsCra laboramus, neqne feli- 
cius hoc Macrobio quam Coci Martiali, Plauto Jainii vocabula atcributa.^ 
In cod. Emmeranensi, nunc Monacensi (£3), in quo eadem afque in ilto 
cedioe inesse videatur acbolla, legitar: l^twiua vwa taUa eat: Maet^hii Am^ 
ftfofti Orinteteaii in Somnium Seipimtia esmaiettttim ineipit, eC infra: Orl- 
neere^aia aive Oricreaia dictua eat quaai aomniorum index, idea aciliea, quia 
oatendit et diiudicaoit quae aomnia vera aunt et quae aliquid design ant et 
quae non, Slmilia inve»iiuit«r ia codlce Beraeasi, olim Bongarsii (H8)t 
Macrobiua oltmerete*, hoe eat aomniorum mdex tael kiterprea^ et in codioe 
Frisingensi, nunc Monacensi (C): •Maerohiua ho'... tea, id eat aomniorum 
interprea, Und6 apparet esse veram C. Bartbii coniecturam et haec cogno- 
aina eorrupta e Graeoo ^et^on^xf^. Eodem pertinere videtur id quod le- 
gitur in cod. Rehdiger. !.> Menicreaia. 

b) Alex. Wiltfaemius in appendice ad Diptychon Leodiense (Leodii 
1658 fol.) p. 4.: ,,Macrobii, inquit, liber MaximiDianus (quem supra dixerat 
eoenobii Sti Maximinl) ita duobus locis varie Macrobii nomen affert, uno 
loco: MACROBII AMBROSII THfiODOSII SIGETINl DE SOMNIO SCI- 
PIONtS LIBER I. Alio loco: MACROBII AMBROSII V. C. ET INL. 
COMMENTA EX CICERONE IN SOMNIUM SCIPIONIS." Istuc SICETINI 
A. Mahttl ^^) putavlt significare Macrobii patriam ^*), sed ea quae ex 

*) LI sec XV. complaribus loeis et Baroec. in principio Saturnal. 

i<>) Sic hoc nomen scribsndiNn est ex omBtam feve codtcBm anctori- 
tate« BOB, ttt Tolgo iegltnr, Euatathhia^ qnam quideai Bominis fdraiani re- 
cepit Pianudes. 

1^) In cod. Paris. 7186 ib exeerpti wseriptiOBB. 

1*) Ibidem in lis quae siibiecit ezcerptor, et in cod. Viadob. 16, R. 8&« 
(ttp. Eadlieh. p. CCCXXII.), ia quo legitar fol. Ill t. Tktododua Macrobiua. 

13) Cf. DisseriatioB liistBtlqtte, litt^aiie et biUiograpliiqBe anr la yia 



Digitized by 



Google* 



GiPUT L m 

M4fm IHo coilce mmm Wjltbemiiu luce darlaa o«ttii4iuii SIGIBTIMI ni- 
]iU aliud es«e nisi eorrapteUm conpendii acrfpCorae V, C. ET UtfL. i»). 

3* AifiM de hoc scdptorfte conpcadiOy quod inveaiiur fa oomibiu 
Mwe 09t^menttifh9Jmm Ia Sonaium Sciploait et SAturaaUorum codlclhoS) recie 
indieaat 11 qui iBtorpretaaCor »tr» •ontviarit ef talustrtt* Oasp. Bai^ 
thiaa 1. 6. ox aHero aao eodlce affeit Bia^rohii Thtodoui t^i fan$ulari$ 
a$. UluMn$9 ex altera: MaeroM Ambrmii TheotlaaU viri clmri et iihuiritk 
S me{9 oodicUma i«v«ai ia P8 io subscripUone ComaienUr. libri IL: vm 
W»9iri9 et eiar M««mt% et la Pi in iascripiioae Satara. libii L: viri eia- 
fit ttflit et Ohie^riet et Jioaaria causa ilia aetata aeaaterea appeilatoa eaee 
«ife» ciariMimot caia ex aUis loeis elucet, tum ex lis ^aae Icgantar apud 
Aal* liawpgldiaai Alex, Sever, c. 91.: praefe9U9 prmet^rie euii emmteriam ad* 
didit dignitatem, ut viri elarissimi et etient et dieereatur i*). Sed etarh* 
mm iei^ el^fUatfffs priaU erdiaie dicebantur seaaterea >'), ut anus idem- 
fwe aea p^Meet diei vir eiariiumua et iuluHrief passet auten vir eoneularie 
el intuetnt. Neqoe vera, quo nlaue Ofacreblam etatuaiaae appeUatem enae 
g^TKm eeneularem^ id obatati quod e fastia coaeularibue aoimne conaulen 
eamaon fttiase: aaaiqae taatam aberat ilia aetate, ut ii sell qui ceasolee 
l^eeat dicereatar coaaularee, at femiaas hoaorie cimea «(€ i^pellatae 
eeee letatirat LaBipddiue BlagabaL c« 4. 

i. Hie boaorie titalus eatle demoaetrat ad euauaaa fere faetlipBia 
Meeadisee Maorobiuai <*): eed que lauime faactue eeset, ut probaret, 
leaap* PoiitaBaB a los. Scaliii;ero faoaitaa exedlcto ifef>reepoftiMta«rt 
enkUmli^ quod legitar ia Cod. TbeedeaiaiB. lib, Yi, tit, 8. protuUt i^) haec: 
Sed, «t aet ad hone frmaulgationem Maprobii viri inluetrie laerita pr«- 
voceraat , ita observationem 911090 e legit ah eius «oltffat«< eumere proveeHoue 
ae^pMmm, at fat ante tpmna fuerumt auk hae eenditiene fraeetitato kenore 
t metentu r, ut. »ef» 9uae premotieni* tempera ad legie unirpatiemem revolvant, 
me praeferri peetutent lit qui praetorianam vel urbauam pratfeeturam vel an- 
iitare magi^erium pest eorum proveetienem sertiti ttmlj ted perinde Ao^eaa- 
lar, at « nunc c^trtat, et ta eeiiflai ordit^ penuamm4ee, im quo aaae eot Ub€' 
/elitat aoftm oenttilait, prmueeiime viri ta /a ttrit illacredtt feaipem ate* 
ttaat, at es huiue adminietrationie exerdio, preut fuitque proveetue eet vH 
fueriit premefwrndus^ ttiae Zeetim vtadictt dignitatie, Adiecit |« Or one viae; 



at lee euvx%ge% de Macrobe (Anaalfg Eaeyelop^ r^din, p. A. L. MSXAu 4 
Parit. 1817. S«pt. p. 21. et Clatsieal Journal Toll. XIX, XXI ot XXI]}. 
Quae ditsertatio eodem iilo anno teparatim edita est Paritiit ap. Norniand 
•t periaaltie atendis inquinata iegitur in KUardi edltlone Afacrobii quae in 
laeem prodiit Peris. 1845. 

M) Vid, infra § «. 
. i») VId. eubeeript. Ceatmeotaff^ 11^, I. et Muaeha. Gel. Aaaeic. 1845. 
Nr. S1& 

i«) Cf, Lactaat. Inttit. V, 14, 18. 

^O Cr. leidori Orig. IX, 4, 12., Sidoa. ep. Vlf, 9., Notitia dignitatam, 
Beal-£nejelep. d. kla«i« Alt^-Wiat. «• v. illustrit. 

'^) €f, quae adneterit SSeoaiat ad pTaefationeai Satnra. lib. I.: „Hte 
teanperibae toafalaret diotea eete preTin«}aroai peaeeidee oiteadit Greao- 
vine la Obtenratt. eoelet, e. 21* Atque uav iioxfjw eie eete appellatam qui 

K" riam Coelen regeret ceateadit Kraettiot in IndUe dignitt. ad. Amob 
teellianai. Momen were t<hitlris hao aetata eenateribus primi ordtnit 
aeee triimtam amlti demenstfarnnt, qaoa laodat Getner. in tbetaaro/^ 

^*> la Sataf nalieruin priaelpie, abi legltor: ab eiu$ ... pi«u«i(teats taif 
epMiaai, qae4 Keaaiae ntatavit ta ad eJat, el iafm cetper/al. 



Digitized by 



Googk 



IV PROLEGOMENA. 

,,Nescio an einsdem viri, idem certe nomen honoratniii rab Arcadto el 
Honorio monstrare possnmus ex cod. faitin. Ub. I, til. 9 [immo 11] de pa* 
ganii lege 3. quae missa dicitur MaerMo praefeeto praetorio Buptmiarum.^ 
A. Mahui 1. c. p. t. Nis. connnemorat aliam etiamnnm legem (Cod. Tbeoii 
Vly 28y 11.) de indulgmtiU debitorum raissam a; CCCCX Maerebio Afrieae 
proconsuli; et rescriptum .a. CCCC Medlolano missnm Macrobio ctridanl 
^ieario qui reprebenderetur de potenlfa arrogata. Sed ineertam esse, aum 
baec omnia aul singula quaedam ad hunc Macroblum referenda sini, (etst 
me non babent consentientem docti isti bomines quos MahuI I. c. p. t aq^ 
refer! dubilare, an praefectus sacri eubiculi possil esse Idem Maerobhis qid 
opera sua Eustachio filio dicaverit, quod illud raunns plerumque commille^ 
retur eunucbis) non nego, quum complnres illis temporibus memorentur 
Macrobii. 

5. Codlcis Tbeodoslani lib. IX. til. Id. legem S. a. GOCXXYI datma 
esse ad Maximianum quendam Macrobium refer! Mahal I. c. Apnd Ammtih' 
num Marcellinum lib. XXV ^ c. 19 (p. 319 Lindenbr.) e! apud Zosimum tib. 
111. invenitur Macrobins legionum tribunuB, qui eeciderit lovlani tempore In 
proelio cum Persis commisso, el apnd Pauhim Dlaconum HIstor. mlseeif. 
lib. XVII, c. 60. MacrobiuM quidam Seriho^ quem Pbocas ul conscittm Insf- 
diarum sibi fiictarum occlderil. Accedll, nisi forte corrnpta est subscripfto 
Commentariorum libri I. in quibusdam codicibus, Macrobius Plotinus En- 
d0xiu$, Apud Caveum de Script, eccles. ad ann. Chr. CCK/XLIV invenirl 
MaerMum Presbyterum all Fnnccins 1. c. (vid. not. 9€ et cf. Fabric. BiM. 
Lai. ed. Em. vol. HI, p. 181.). Denique Macrobium eeeleiiae Ctnrtkaginfen'^ 
iis diaconum ex appendice ad tractatum Sti lldefonsi de Script, eccles. cap. 
2. commemoral Mahul 1. c. p. 8. 

6. Hos postremo loco nominalos non enne conftindendos cum Macro* 
bio quem qnaerimus inde elucel, quod buins scripta doctrinae Christlanae 
eam foisse expertem satis demonstrant. Huic enim si ftiissel addictns, 
profecto neque in Satumalibus loqnentes indnxisset Symmacbos et Frte- 
loxlalos qnos aatiquamm religionum cnltores *^) Chrislianae doctrinal 
constat fuisse infestisslmos : el Eustachium filium, cui Oommentarios 14 
Somnium Scipionis el Saturnalia eum inscripsisse supra diximus, alia di^- 
cuissel atque isia Platonicorum recentiorum placita *>) aul ad ▼eterem 
nylhologiam spectaaUa. Nam quae afferuni ii qui Macrobium in^Christia- 
nomm numero censeni esse referendum ea eiusmodi sunt, ul nihil omniao - 
probeni ^*). Neque est quod cum C. Bartbio (rid. not. St) statnamnn 



><0 Gf. Sat. I, 17, 1., Syramaclii epp. I, 47. et X, 54. et intcriptiones 
Infra cap. 11^ III, 1 et 2. 

*i) Cf. 1. Brockeri hist. crit. philot. Lids. 1749L 4«. torn, n, p.SSSsqq. 
. ss) Voces, qnalls est Sat. V, 2, 1. el VII, 14, 23. deu§ opifex (pro q»o 
; ponitnr datura Comm. I, 6, 81.), non minus decere PlaConicnm qoam Chri- 
stiannm recte monnit Mahul 1. c. p. 3., idqne demonstrat Macrobius ipse 
Comm. II, 10, 9. his verbis: Sed mundum quidem fuistt $emper pkiloaophim 
auetor est, eonditore quidem deo, sed non es tempore^ nquidem iempu9 anH 
mumdum eeae non potuh. Adde Ciceron. do nat. Deor. I, 8, 19. Collins 
Anglos Christianum esse- contendit Macrobinm, ot probaret nemineoi paga* 
nnm commemorasse caedem infantlum Bethleheraiticam (of. Sat. II, 4, 11.): 
quem refntavit I. Ma as on libello qui inscriptns est: The slaughter of the 
children In Bethlehem as an historical fact vindicated and tiM snspeet«4 
Christianity of Macrobins disproved. Lend. 1728. 8. (cf. Mahul. I. c. p. S>). 
AHomm de hac re indicia profert Fnnccins de vegeta Lai. Kngnae se- 
aectute, Marburg. 1744. 4^. § 27. : y,C%rIstianae rellgionis in omnibus Maovn* 



Digitized by 



Googk 



CAPUT I. V 

ftibiie Mftcmbiiiiitt Id rero Itft fttutenkuMe^ it* Mgre in elM 
aciipUs ▼«! alifiiod doctrinae ChrisUMiie iif parefti veatigium. 

7. Aetolis iaqtiirondae ansain qaABdam praebent Praetextatas et Sjn* 
■MiclHis, qaoa Maerobiimi induxiase loquentea supra aemoravinaa , dm 
etfnui aetaa aatia aU certa '*). At eoram aequalem ftiiMe Macrobium 
SM CMMtal* Certe inter auiHaa foaa reliqoit Sjnunachaa epistolas ad 
iNOM dedit BttUaab lascrlpait quidem, si credimis codici Vindobonensi , e 
funnier loseplitts ab Eicbenfeld et Stephanas Bndlicher-edide- 
E«at iiiliis Ubri quasdam reUfnlas, Synmaoho librum de differentiis et 
^BCietatUms Graeei Latinfqne verb!. 8ed qniin compliures illis temporibus 
itttrint SjnnaacU *^)» qnis bio fnerit, non constat: fortasse oratoris fuit 
ffiins, cuius studiis, cum Graecis Uteris initiaretur, relut aequalem se ad* 
Inazisse refiBrt pater lib*. IV, ep. SO..**). Itaqne ad illos viros si specta* 
^Ha, attates lantunHaode cofnoseinins qna maior Maerebius esse non 
f^tttsiit^ nen ean qna ftierit ipsan. Sed iis non multo inferiorem aetata 
0Qm pntaverim propterea qnod a doctrina ChHsti alienus ad satis altum in 
IB pnblica *eyectns est fiistigiuni, id quod posteriore tempore fieri vix 
f#tuit« JMihii ergo obstat, qnominus ad hunc Macrobium referamus illud 
edtoUisi 4e pra«po$iii$ sacri oAiemU^ el verum ewe dicamos id quod de 
«ins aetata statnit Suringar (Hist. cfit» scholiast. Lat. p. I, t. 163 seq.): 
^iVixit autam Bfacrobius iis temporibns ^bns lingna iiatina iandam se- 
Boaoere caqpetat: aetas qnidem ipsa non certe definiri potest: incidit rero 
iiilasse in finem secnli IV non valde extrtoHnn. Nam quemadmodum a 
eod*. Tbeodos. lib. Vi, tit. 8. apparet^Macrobius fuit sacri oubicuii praepo- 
ntes snb Bonorio et Zbeodosio luniore. Begnavit quidem Theodosius in 
Oiriante usque ad ann. CCCCLy sed cum Macrobius boc munere functus 
aase dicatur sub Honorio jet Tbe^odoflo, intelligendum e$Be videtur iliud 
liimpns quo ambo, bic in Oriente iile.in 0ccidente, regnaverunt. Honorii 
aniem regnum cessavit a. CC.GCXXIII* Sed et antea, U e» sub Arcadio et 
fianariOy Macrobius iam Aierat Praefectua praetorio, ut apparet ex inscrip- 



hii seriptts ne vestigioHi ^nldem apparet . • . Sunt tamen qui enm Chri* 
stiasornm adscribant ordini, quo* inter Barttiiam CAdversar. p. 2258.) 
nominare «afficit. Spanhemins (Dub. evang. torn. I, p. 533.) contra enm 
liomincm Tocat elhnicum. Cai et Fabric! ns astentitnr (Bibl- Lat. I, p. 
690.; ed. Ernest. Ill, p. 180.). Steliias qooqoe Clatrod. in hist. lit. p. II, 
c. 8, § 8.). Sed Grotins (CuiDinent. in Mattli. c. 2, ▼. 16.) et Huetius 
(DemoBstr. evangel, propes. 9, c. 15, p. 789.) haerent ambigui.^* Recen- 
tiores in pagaaorum nnroero enm refernnt, quod sciam, omnes. Cf. Cli. A. 
Neumann. Conspeet. Reip. liter, c. IV, § 24., Heyniom Opusec. Acad, 
-vol. IV, p. 1., licet Baehrius Roem. Lit-Geach. vol. II, p. 600., Beal-En<- 
«jcl. s. V. Afacrofriuf, et Suringar Hist* crit. sehoiiastarum Lat., Lugd. 
Bat. 1834. p. I, p. 164 rem dubiam relinquaat. 

>•) Vid. infra cap. II, III not. 2. 

««) Cf. Fabric. Bibl. Gr. lib. HI, c. 16 , toI. Ill, p. 205. ed. Ernest. 
— Ch. il. Heuro annus adnot. (tt) ad Conspect. Reip. lit. c, IV, 6 24. « 
„Sex, inquit, fuerunt bac aetate illiistres Symmachi, quos cum multi coa- 
fundant, suos siMfules notis distinxjt Sirmondus ad Ennodii lib. VII, ep. 
'25. Quern totum Sirmondi locum descriptit soaeqne ad Honor, lib. III. ds 
script, eccles. c. 22. adsotationi inseruit Miraeus.*' 

*^) Aurelins Memmiot iile Symmachus, qui in subscriptione Comment. 
Ukri I., q«a« legitqr in quibosdam codd.* mat., dicitur emendasse hoc opns 
Macrohii, non est confundendus euro oratore, id quod eoromisit L. Lersck 
Baem. Diorthosen CS'Inseam d. Rhein. Westphai. Schulmann. Vereins vol. 
II, fMc« >»). B9 hoc vid. quae disputavimns infra cap. IV, I« 



Digitized by 



Googk 



VI PROLBGOMENA. 

Ifene legta ««iiMdiiBi im etid. i»«ttii. L« I, yiu 11.^ ^pte Ime ^M» ««I Mu 
vennae a. CCCXCIX. <}ltodsl igittir In>c abho «lgiiltfi»eai •«i«kittii prMlMi 
prmetorio, ip«fii« nalafi« incWere ^MiUt in fiaen seentt IV mm ««ld« ez- 
treni. Bi banc o% rem MacroWl Keta* » dasfto *«) relaUt eat ai •» 
€CCCX.<< Quod 8i ita eat, Symoiaclii fuil ae^alis Macrobinsy uei 
minor. Atterutn Ulud reacripium daliini B^^eaaaa a. COGXCIX, ^wm Ai 
diaa ei Hoooiiua MaervWa praefecto -pniet<»io WspaalMrain aeribwrt^ 
e^aaiai proMblla esaeni aaerifioia ienplmUBi, liiBieii ae rcito pqMfaanm 
«perufli oraaaaettta aerrari , <6f«lteii quia pit|aiv<0ri( awi potatlaae »ilil aia^ 
erobio pag^anoe aed poterat aanae fieri , lit igtA ipaa esMt piagMnw te p%» 
gaaoram oeanaedvin ragailo a«a a* laipenttoritiBa iaipetrarei aiwi B a dt fft* 
acriptaa. 

8. De if acrolili patria niliH acimiia Bisi RanaiNMi ana dmi Maae^ tah* 
flio ia longia^fim qaailMi tern, saitiiai, id qaod dldt ipaa tfatttnk lib. i^ 
praef. § 11.: nM tieaW no« t«^ aliD orf«t catfo LattMm Unvgmme ^Hwm mmn 
adiuvet Recte ei^o Sraaaviiia aid Conm. lib. I, c. 1.: ^^ patHa, isfii^ 
aofi deeat qa^d eonltelaBi, deaat cut fidan^^ 9ttod Vabriciiir (Bibl. Lali 
ed. I, p. «S0. et ed. Bra. vol. Ill, p. 160.^ ef. Faftoe. h c) ait ta Cicat^ 
Ataao Brastnnia yidml A^wmbiitai babuiaae pro Oraece <id qaad a u p arri i aa 
repetivit Baehrlua), id mim^ae iaes^ ki Braami varbia, qai <p. 141,): y^A9m* 
picaai, Inqyit, oarbiaolaai ntibt nomiaaa^ ex aliomm paasia auaa eoaiexiiit 
ceaCoaes. Itaqiie aua liagiia noa to^fiiltiiry et at q«ao4o laqator, Sra^** 
euiufn Latfae baiboCire dpedaa. (^tiod getma eat ili«d em cainaientafia ia 
seamiuni Soipioaia aecmido [c. 10^ f II.] s S^lne etas toknul quo4 Ht mrnu B 
divmarmn omnimm imvenUanum fan§e$ w*i^ mth po^rUeae nukt JlgmmH imv mm 
tapimtibvB intdUgi ^«diW^ Brat cum putareip aea -Gfrnetmlum «ed gfr*aa- 
hm seripsisse Brasttimi, qui Adag. 1,7, t%r, ,,€irao«ilua intenr AfluaMi^ 
inqnit, iadoc^ua inter deetiaaiiiioa, iaflmtfasimaa later ek»qaea!tiai ii wia> 
Reote dieetttr et vk boaiiarea ostentatiefie Msae doelrittoe ^se iactaatea at 
viria eruditia iflipudeiiter <H^repetitea. Bat enim firrae«lua a;¥ia B i l a i ia 
canora sed Umen odiose garrula atque obatrepera*^ ^'). At etiam in edit. 
Frobenii anni MDXXIX legitur GroeculiM, id ergo nunc retinendum esne 
wrbitror, neqae taaien eoacedo Brttattam liabaiaat Macrobiuta pro Gmeo«» 
Nam verba: Graeculum Latine balbutire ere das. non tarn origiaem 0rae- 
cam quaiB perveraam OraecuU doctrinam '^) aignificant, id quod coofir- 



<<>) Oi>oina«t. vol. I, p. 478. Schoell CTable sjDopttqoe dea ^rivaina 
Romains} ei assignat atmain CCGCiX. Baeliriaa Citocm. Lit-Gescb. vol. 
II, p. 400.) refert alios (coll. MalMil 1. «. et Graev. thei. antiqu. Rom. vol. 
V, p. a03.) statuepD Maerobiom flofOMae Inter aniram C€CXCV et onnMn 
CCCCXXXVI, E. Teobenini vera Ide Serv. vH. et comtn.) etun iam natniM 
faiaae anno CCCLX. Alii aiSaai Macrobio aasignaverant aetatem. Sic Fa- 
bricina (Bibl. Lat. ed. I. sappl. p. 263., ed. Ern. vol. Ill, p. 181.; cf. Foncc. 
1. c.) Ricoiolnm ait in Almagento reprcbendere Genebrairdaai , Sansovinnm 
et Tbevetom, qai earn ad seeotiHn aecundmn .a Chriato nato retulerint, ist 
oonfectores indicie bibiiotbeoae Vaticanae, q«i ad deeiraani. 

37) Cf. Cb. A. Heamaani oonapeetmn Belp. titer, cap. Vil, § 38.1 ,,Hi 
Cqni e plnriuHi libria cungerunt qaidqaid soribunt, deaoriptorea veriaa qoaaa 
acrip tores) graculo illi Aeaopio atmilea qaam nodi et ridteuli evaamrt 
aant, ai pavo auaa quiaqoe pennaa repetierit.^^ 

*B) Idem ille Henmannua ibid. § 45. „€erte, Inqait, qarotieaejroqaa baa 
leg! epiatotaa (Ignafiii), deprObendl mnnta in illia 999^ frigida, leitNNi, i«- 
apt! tumeria affeetataeqae graadlloqaeflitiae plewa et nimia vivide apkran^ 
vanum et plaanm Graeettlam.^ 



Digitized by 



Googk 



Miter ^ikm Ha^um mi^ismlm* Pjim^im Jmmho in Qx9^e^nUu$ «#mm 
vix potuit dicere se iub aHajs^ebt^me wrium^ quibiu Y^tbU wmgU f^tm 
w^iMx&mMmf U ^ JinSiUlift «i8«lhte IfoMAbliiv 9»tikwem^ naiuni *»). 
MMml OnMMHUQ eiMO li^Mi9 cmimI f copier eivm m^ti^m^ <et pr«pterea qwai 
Ul» Aatiite cbuie ^cOAe, C^m^oit e( Lutim, Tjgoedii^ iHiCiii»«9 %«l>4fiie M«* 
«f«iyittr AdttUeiil iNilMM G^m&ekm^ eb ctovArU mid(M C^nieoos tcnpto- 
CMk OiMe fipwipma f nam l^lli» «i«i tteaio v^a vi4et. Hik«e «jii«i •nnin 
•Ml jsimv ctitmt in e«m tiu maIji^ pulton jma Aierit in 4%ra«eiii) aed l» 
fl g»»< a ^ ^iniMlim, u^ 10 AUMm^4imm, asM^' etrnAUw wMierU Aomiua* JBiui-* 
jtoni vifiMi 4#aliMi alftMiJAae ku co«nipi# »!• SICBTINi Mere ]lfaor«>Mi 
ftttme iMHiie* i««i mxpra <S <| b) ffeaMrttwwMi*. CegHat Aiitem meda de 
ttciM ittMilay iiM e glp^iradibiMy iii«d# de fitoca, <H»Pi4o Hiiunldiiae. JU 
aievKaato ipM ai ipa eM iwii a^ * tsyeiaaa idai Mia caaiaetara, €vm »lCBTUil 
wnaai eaaa pam^ e.#iCWlTJB,L e» «MiiUie$ #ed vesaai aaia iHia etae ex 
iia quae jMpm diapataykaaa aaUla ^Ineeft. ^esa eaAie€l«im» jfti ad ^iM. 
mtMWmi flpeetaoiw, aOaaa «sl y^sMmUmg •fiA faataaaa arofMw accedH 
Ad veraia. Cezte la AMoa, a f«a il^a le«i|^rlNw tan tami virl erudiUs* 
«iMi vradtoraatt aaftuni ifoiaae Mac]>oW«ai aaa aegaaerliay tieei pro eerto 
uttaaiRni nee pea^ai ataa retUa: nam ^ Alrlaa naiu9 Ba»ae proleota di-* 
•ere yart t k «e mti? fllin ^ao/o Mia arlaai, al ^ frJa a wHa , qaaaiTii Graeeia 
IttMTk iaiaatiiBi, Jlfatiae-awMa •firaace aouibena aialaiieft Ummfi, $m»uu Wde- 
lieet tttnuB 'e«i qwwi ^ flm ia e ai In Gcaaeia ^m aw^naij aaiiw aerioa pa^rtua 
aaiaiHim ill^ B»vmxd9f -tiiaa aarii^ ana ieaHmM eaae patera^ ^erarei 
Maia em aogaitMa d^Aiqpe iGcaeaani ad i^M^aeaaa paliae aai»ftiex€a quaaa 
•a €Mearaaam al Fiiilliiiia ae aaaaparewmai >ftiiaae f m^teaiai. 



CAPUT SECUNDUM. 

DE MACfiOBlI OPEfilftUS. 

L Commentariorum in Ciceronis Somnium SdpiBnis li^ri 11. 1. Hoc UDttm 
opas Maerofoii iDtegnini ad dos pervenit^ et cnm -eo nobis servatuni est 
etiam ipsum Somnium Scipionit excerpium ex M* TviUi dceronia libro VL de 
re puhXica, quod paene solum reliquum erat e Ciceronis praeclaro fllo 
opere, usque dum Angelus Maius e rescripto codice Yaticano felicissime 
ernit reliquias prionim librormn muKo ampliores. Quae in idem Somnium 
Sciplonis exstat disputatio Favonii Evtogii, ab f. C Orellio in €ieeronis 
operum volum. Y. partem I recepta^ ea et multo brerior est, nee nisi ad 
numeros fere spectat, neque cum ea servatum est ipsnm Ciceronis Som- 
nium Scipionis, quo servato qnin Macrobii commentarii literis Romanis 
infinite plus contulerint, nemo est qui dubitet. Deniqne hoc opus non est 



^^) Patria Parmensem tcripsisse Riccioliim in Alitiagesto referunt 
Vabncins et f*anceiii« H. co. Hubc errorein refellisse Gaudenttum Meru- 
iam, de GniiMmn .CiaalpHMWiuB antiqoilaie et dMciplina, Lu^d. Bat. 1538. 
B» lib. U, f^ 2., -Coeliam Autem Rliodigiii«m liectt. «ntiqq. lib. XIV, c. 5. 
dif»re Veronensea MacroUium Jn #ua urbe natum esse contendere pro- 
didH Mahul 1. c. p. 2. 



Digitized by 



Googk 



vHi PROLEGOMENA. 

wpemenium tafiqaam doooAentatt ra^aia ^a lUa aelaie hoMteea 4&m 
aolebani phllosophari. 

2. Nam^e Macrobkis eommenliHrios saos ste iast^uity nt i^raemkisis 
Ciceronis verMs preniBret quidqnid e plaoitis Platonicorttm atque e prae* 
oeplis geonietnae g^grapbiae asteonomiae ad ea refevri poaae yid€iretiir« 

Atque priAinm (lib. 1/ o. 1.) de ratioae di«putat q«ae int^ivedai hum 
libros qoes Plato et Cicero oonpoBnerine de re p^blica, G«tr in §me opetla 
hie Soipionem fingat ia somaio ad patrem avamqao in Ga«ltti& elalaai, iM« 
mortuum in vitam revertenten faciat^ u^ proCerat ea quae viderit morNiiiv. 
Defendit delnde (c. t.)y nt Bpioareoram dilnat cavillaiioaesy pbUoaOipia9 i^ 
lieere fabulls^ et (o. 3.) qo^ne dteit' este genera somi^viini , atqne 8«i* 
pionis somaiom ad prima tria genera poaae rei^Blrri^ qnaie solar Taleasl ad 
divinationem, in ISeipionem aiitem ^onvenire tale soaM^im, inaeritqiM Mep^ 
pretationem Homeriei figmenti de daabua So^nii portia. Tun (c. 4J) Cio&« 
ronis proposltun tentat aperife, qnod dh^vesse^ ut appareat anlmas bene 
de repablica meritoran poat laortem oaelo redd! el iUio perpelna fyni be** 
tltudlne, additqne Sdpioaeni albi esae viAtsi per qoletem- In iacteo eirenlo* 

lam traaait ad ipaiaa Soauiii Terba, et prlmnoi qnidem.ad eate parteai 
qnae eat de nniBeris, et Terba (Somn. II, 8.): Pkm earn oelot l^a •«|»t«*> 
nos oeties Bolia a^frmHuw reditu^qme ^enver^erii eet., ita interpretatvr, tit 
PJatottlcoriim proferat ^oramenta (o. d.) de oetonario et (c. $.) de ^Mptemi* 
rio niuneroi neqne 4e bis solis^ aed etiam de lis nunioris ex- qaibas M 
oomponuntur, ratione iaprimis habita Timaei Platonis. -Propter verba «pmm 
ibidem legnalmr^ si eg^ug^s^ (e. 7.) demoastrat ,,eam Mtoie legomoaNila 
vel signa vel somniai nt de adverais obliqae aat deanntieat ant awUientttr 
aut moneant^^^ Verba (Somn. HI, 1.): Omnibms qui patrimm cmuervark^ 
adiuverint auxerint eerium esse in eaelo definitum locum uhi heaii awo teaigpt* 
temo fruaniur, provocant (e. 8.) dispi^tionem ,,de beatitate quae debeatttr 
conservatoribus patriae^ et de qnattoor virtutam generibas, q«a in re Pio* 
tino ntitur auetore. Propter verba (ib.) : hine praftcti km reveriuwtwr, dooet 
(c. 9.) ,,animarum origlnem manare de oaelo'^, et propter verba (Soma. Ill, 
S.) : quae$ivi tamen, viveretne ipse . . . quos nos exstinctos esse arbiiraremur^ et 
vestra veto quae dicitur i>ka mors est^ (c. lO.) „animarum inferos nihil aliad 
esse quam ipsa corpora<% quam rem (c. 11.) amplias perseqiiltni: e Plato-, 
nicorum sententia qui statuant „duas esse mortes^ unam aniraae, aniraaUs 
alteram^^ et ,^lunam esse vitae mortisque confiaium^^, et (c, 18.) de ratione 
dlsserit ,,qaa aniaiae de caelo in buius vitae inferaa delabantur^S quae ta- 
men ,,sua morte non ezstlngnaDtur, sed ad tempus obruantur, et nirsus e 
corpore ad perennis vitae lucem restitutae in integrum revertantur/^ De- 
lude Ciceronis verba (Somo. Ill, $•) : Quetre . • . relinendus animus est in cu«- 
stodia corporis f nee iniuasu eius, a quo ille est vobis datuSy ex hominum vita 
migrandum e«l, cum sententia Platonis^ qui doceat „ipsam philosophiam 
meditationem esse moriendi'% sic (c. 13.) oonciliat, ut dicat ,,PIatonem 
duas nosse mortes bomiois, quarum unam natura, virtutea alteram prae- 
stent, cum anima corpus relinquat aolutura lege naturae^ et cum anima ad- 
buo in corpore constitnta corporis illecebras pb^osophia docente contean- 
nat et omnes exuat passiones: banc sapientibus esse ezpetendam, illam 
vero exspectandam.^^ Tum redit ad Ciceronis (Somn. Ill, 4.) verba: qui 
tuerentur ilium globum^ quern in hoc templo medium vides^ quae terra dicitur: 
hlsque animus doius est ex illis sempitemis ignibus^ quae sidera et Stellas oo- 
catis^ atque demonatrat (c. II.) qua ratione dicatur „mundu3 dei templum 



Digitized by 



Googk 



CAPUT n. IX 

(i^ovy) 9 Bed im verbis retinmdu$ unimttt etC m entlodto earp4ni$ ,^paMB uni* 
Man^'y qmie qao modo inter #e diflfenml o«leii4itf lU^ne ezplicat (§16 «44->9 
c«r a Cieerone (iUd.) atellae 4i«a«tiit ilt«mtf unimatme mentibu9, anbiiciC- 
^oe (§ 14^) ,,80iiteaUaa onakun q«i de anlBia TMeaatar praaimCiaata/' 
D«iiid6 (§ 2h) exfmH, quid ialersit inter M9ra et wteUuM^ et quae apud 
fHcei^ofiem aeqaantuv: qtme gM^tme el ralimdae . • • eirco9 9uo9 9Tbe$fue eon-- 
JMunt cderitaie mirohHif aiagula peraeq«itur, et verbia (Soma. Ill, 6.) : dr- 
eat 9bt€mt$^ quern •»• • • » orhem tocteaai atnietipiilit, proroeaUia (e. 15.) d« 
i^Gulo la€tea viuriaa pradit Tatenrai aeateatiasy et deiade de deceai aliia 
airciilia agit eaeltin aaMiiteatfbWy doeet^a (c. 16,) %m»e aial iiell«« fuoM 
nmmfuam e» A#e loea nld^Mia (^eani. 111^ 7.), ei qlMBiade dici poaait: HH* 
ioram aulem gMi Urvae magrUtmMnmm faeUe wneebamU lam »e9e applioal 
ad (Soani, IV^ >•) verba: Cm ivbiecti tatil t«pf«m ^at aertoftfar refro, eoa* 
innio win alfve (Mwiaai eel., el (a. 17, § 7.) praesiaaa qmidam diaposi- 
4iaa0 qvaerit, (inda » § 8.) ,,ai vaiaaHir oaataai^, (a. 18.) ^^i iMi aepteai . 
oirci ei -versairtar et caadrario BMtu anaveatiir^^ (c. 19.) |,si hnae e9B% 
apbaeranm ordiaen, qaem Cicero rafiert, Ptataaica coaaeatit aaotoritoa^ 
(quitea addik (e. Ml) evpttcaliafieai Terbonm: mI .•• dmx «e prjaecpa «l 
fltadaratar {aaiMam rajlfiiaraaiy aiaat aiimdf «t tcaip«f«t»0, foattf aio^lladMc^ 
nf 0Mi«fit hMlree el c^ttphtOj laeBaanuaqaa el'aalia et temae), (e. 9U) ,,qaa 
faeta atellae eantm aawiwa- sodiaiewB loatrare dicaaliir, .enai sodiacaa 
ita«ia et ia a«Bua« oaelo ak: qvaave /«tia in aao nadiaoo aliarnai .eiiraiia 
breviarea, aliaram i)Mial lai^orea^^^ ei qua nUiaaa aodlaeaa in dnedeciai 
partes dtvistis sHy oar aries priaiaa babeator al qaaa aigaa ia qaafam an** 
Miaitm ^iane aiat, qoibna aabdil {btOtt a § 3d.> lolarpretailaaaBi verbo* 
mn (Saaip. IV , S.): fukU etlaltf aiarliito (ial^a laaani) prmeter oaiaiat aia* 
mere de^nm hamhhim gemti dftat, denqaa (c. Ml) y,q«a ratioae ia terraai 
feraatar omaia auta suo paadam^S expMeaaa (Saaiib IV, t.) veita: iVbm em 
qttae e$t rneHa el wmoy UUm, ae^e aiaaalitr tl ta^lna eil, el m etm feruntur 
omnia nutu euo ponderm* 

Libri H. capite prlaio interprelatar <SaBia. V, 1.) verba: Hie ... quie 
e^ qm eanpht auree ateat limtof el iani dtihk eeaita^cet., al eapaait, ^qaa^ 
lem sentmi tantaram laeliaai impalsas eifidal^^ el (§ 8 aq^,) quaoiodo hoc 
depreheaderH Pjtkagaraa; el (§ 14 mqqS) ^qai aiuaeri sibi ad effioieadaai 
nnsicam coaveaireaK'^. Oapile S* explaaatuma Gioeroais verba: ^t ta^ 
UrvaUis diHundue fitpafftos, eed lomca ptQ raim pmrte^ taihne dietmcHe mf 
pniiu et mattt ipwtum erkium effieUmr^ praeaiiltU qnaedaai de eerporibaa 
laathenialicis ei (inde a § 14.) expaai* latiaaem qua Plato la Tkaaea deuai 
aaimam muadi ex naaiefia fiabriealam asae docnerit. Gap. S. agil de 8ir»- 
aibus vel Musis quas Plato aliiqne siagulis sphaeris tribaaali addilqae di«- 
patatiooem de vl qaaa aiaaiei soai ia baaiiuiBi aaiaiaa exoraeaai^ el doeel 
quid statuerint Arcbimedes et Platooici de iotervaUis quae sini later sia- 
gttlas sphaeras. Delude verba (Somn. V, 1.): E% natura fertj ut exirema es 
aHem porle grumter^ ex altera oalea^ oeale toaeal, j^rovocanl (c 4.) quae- 
ationem de aonis gravibus el aoulia, el^ postquaai (§ 8.) docait quid vel- 
Icnl verba: in quihu9 eadem vis est dtfdmai, allatls (Soam. V, S.) verbis: 
Uli autem octo cursus ... septem efficiunt distinctos intervallis sonos, qui nu- 
me9U9 rermm osmium fere uodue est , lectorem delegat ad ea quae disseruil 
aupra (I, 6, 38 neq.), el ad tria aielodiae musicae geaera transgreasua 
ostendll diatonum genus mundanae adscribi nmsicae, sed aonum muadaattai 



Digitized by 



Googk 



PROLBGOafBNA. 



moUttikw i«ler«it flMreU% ^kmi vMrlM akwMr i»^mn. ¥« «0 verbis; Ji^ 
mmku ^pktae mmrm knminm m fibma-dmrwii ctL 

6«) 4e ^pilBtinB ciosiilw 'I'tel momka «t de.tuffMritto jU^oe Merimftis boMisMi 
iMibJtattoAaMM, fMUn rem M»plkv lexplieAi addiU figmtt (ce. 4» •et 7,), H 
«eeftM0Be lAlate <Cw «.) espMiil 4|m «#4e ¥kgUiua <ISeMg, J, 1U8,) dioaie 
f««Bit bMs mimm Moif m esse |Mr mmkm seoM lempenito*^ 4eiH«il# («• 9,) 
iKldiU fit^vra ieotoi evteceve* veAm CkMMato (8mni. VI» 4).); ^mtm ipnm. 
iqmat eMmr m vobit^fmr^u iqum4dmm flit iniulm^ «•• pMse JBleUigif Aiyi ha*- 
beamiK eonperiiifli ,,§ eatoo ocemii aiihittt^ tenee e«rf«» wtmn ck qihbM, 
fmuB ftltor 9,iMer jsonaai l«n»e eaiklMi aeel^, ulier ^slMbiis nb Ulo onk 
C^temli rekksit^ mi aefleiilcftOBcai iiittte ad aasUrum SficUiMT. 

Urn (c !«.) m ««a«cirteftt ad (Soaa. VI» 4.) ¥trba; jfi^r Am ^|N«t aall*^ 
matkque ierrk nmm aM iumm mmt nwkmqmam aaifmua fit«a#» wl €mummm • *p 
dnMaocaiforfl poUik^ mI ilium G m mg m trmmtmret et<ili«i. \Up l.).^»flil «iad# 
«•• tietermmm mL m€ ■dmUimam quidmt ^Imiam ad^e^i jwttaa^if, daaioaalral 
fconiaiMii glariaai et a^tio ei Uaafove €0trteHf Jfom amadiMi taidew 
aelerniiia aase^ «ftd ^ysea baawaas as ^aite aiaxiaMik aaape aaaMare maa^ala 
amada, et rvrmm oi^ri t«1* alav|aaa niaiasiia val axaatiwae r«4ettiUe^^f 
caiaa ^Iciasilqdiaia axponit «* aaaMoa «k. aaainaMfttaw. Pcdfiar JH»f*ia 
<flaeiB. Vil^ t 89«>: fiiw«iariiai ooa ^..^aana aalat mmm mMmuiam ^atiifljiM 
fnai t<fo «ere atrtnif oanas apfieUari fiaiast, ^.. » cittat fyidlMi aaa»' 
mUm ^aka m&t mmtmrnmrn^ (ell.) .aat^adltur fal aU itfa 
vei Toaa TaKieaa^ el fttploc ^rarba <S#m|i. YIII, %.)i 2W afnt 
^ 4 . me Aflftee*, aoa aste ic aMftaleai^ «8d wtfv»hm\.* .: Ae««i f« *^«tar h^ 
mn^ <e. 1^) Jea na et ra tur aaiaMMateaa aatafi iaaaartalaa s9^ 4awa eaM^ 
•ft taad.CHaaro iiatt ^ibid.) aMUHfaua *q,nattmm pmU nmrkdem* Macrabiaa 
<f If aqq.) Mlfk enai ad eaauaaaaai ^plaioaaai jroipilceve, ^uaia a vera i:at> 
tioae coatftet aibil iatra maadum perire. Deaiqae verba (Soain. VX1I« 3.); 
ASnm ^itod semper atoteittn, oflkaaam B«t ceft.^ didt (c* J3,) da PfiaadiH)' Pla- 
•laada esse iCnaaialay eaqae eaplieaftf el affoii .arfuaiaala (<^ 14.) 4«ibiia 
'ibfitlatoiea jirabel >,aaimaBi aab aaloai ax ae aaa «»avefty aed ae novefil 
^aidem f^milas^, et <e« 15.) ^ihaa Ptetooicft e?ki«tfyil aaittawi ex ae aMh- 
^reri^ et (e. 1^) ^uibna iideai aateadM^ neeeiae esse ^aaianua aiovorU De- 
-aiqae prapler vasba (fiaaaL iX, ,t.}i Sano iu AMfce spfaiaif m refras cet., 
vxaaipla afihM (e. IT.) boaanHa clararaai qui exareueiial %HaUuor 4«ae 
laaaatilBerat liii. I, cap. 6. gaaeva Thrttttaai^ et o«tead^ ad quae virlalaa 
-(Nipiaaea excttet ariis, el ia ipsa iae daaaastrat uaiviersani pbUoscyMiiMa 
-k9€ a ean i a vSeipiaaia aaaliaeFi *). 

ita eaaramtariavaa argaaieata imn Cieaaanbi verJiia oaaipaaita eal- 




*) Terfm qaae aittecedant ($ 1ft.): "Qata, turn tM lottat f^m^pkimt fast 
-^artsf .» . muUmm de trikm9 TuiUuM in ifoe toawfo pra0<flrmiii«l • iaaa ct»- 
:itaa asteadgat ^atba: V§re igiUir pranuMiiuttdum eU: mhil hec.opere per" 
fectiuM, quo universa philosophiae cantineUir integritaSy referenda esse ad Ci- 
ceronis Somnium Scipionis, ut ridicula sint quae scripsit Fnnccias I. c § 
28.: „Ez8taiit T) eSas Commentarioraia in 6«nin. Scip. libvi doa qail»aa 
prafeoio magauttt sradHtonie a pp ara taw asteadil. Bt ipse caanaeataliaBa 
laxtaeiiia vera paoaaatiandaai palat* a'lMl hoc apave pecfacliaa" etc, at 
Macrobios arrogantissime de saa opere iadicasse Tideatar. 



Digitized by 



Googk 



CAPUTIL Hi 

coDtiiieri qii«4l mom Md CiecMttii veslw fcetiiieftl qvm «xp]iM«ia cM fr»*- 
I^Mierii Mftcr«bkw. 

iMHBiBatfai miteai etc* lis ptmmu Mti0^ PIqUwiqi mntpimf ^TpbyHnm I, A, 

mvmiM^em Pmrttouai ei XenMmten l» 14, 19.$ Amuotiefl («« I, II, 4 e( 0^ 
41, 1, ^., fi, 1| 44 e* U., II, Hy 14.) Pl»lMil€«i m wivevwiw BMiiMli, 
^Mmita iHtas iiftk«M 4e re 9«Wcii^<l, 1^ !•)> XimMiwi <!, 6, Jl., U, |^ 
1.), INuMoMfli (I, Iti M» Pi«e4ntiM <il» 14, 4i.). HMd iwre^vt I, S, ;M^ 
i, It, 1«, 1, 14, !«», fi, 1, >8 «t Uu, llf 17, 8^ affui PjIIm^mhiw, €u»4i#c 
VMnel (i, 14, 1«.) MitolMW, MWiNiw <^ 1^ », 9^ I, 4, 17«, 4, 4, 41^ U. I, 
•Sw} PydMiif^ot vel F^ag«rieot eila* in mii¥«rMWi) B«aii«Hi« DiofikNH 
(I, 4, 6&), HIippMtiwtt (I» 14, Sfiu). liKer PytkagotiMB ei P»nie«klMi ^l, 
S, SI.) eammeiiiorftt Empedocleoi, ex Boleelici* ftcm^t^etk (I, 14, 19 et 110*) 
KtaeyiKu wii, CBeiiMieai -^ ■ f ri cw H^eiMCffiiwiu Plijraiieo* «»fpe (I, 4, 
44 e4 94^ I, 44, 14., I, 44, 4 el «.) i» wilv«rMM eitmt H ex ii9 nmniuMtim 
I, 14, 14. Hemditun, el (ib. 40.) Aiiaziai«M»| pMeleren ex eelit^iiNe 
^ttesoplite »ee wD4B i »r ae<er^fceelogi <ll^ 4, 1.). ArieMeUe neMlMitiaa 4e 
nekM wettLtaMi^amm tiArt ill, 14y>; «ac etas Jieeleteri49e -oe«HB«»ent 
mee^lNMim^ (<> 1A> ^ at y te ea« (1^ 4, 4jk>, Bia4emD <l, ^ X), Am- 
Hbntt <f , i4y 314.)^ ^enrwBj dw^ite (1, 14, 90») 04 S|4mim#s, Ji e i i ei Hi m 
<MeteBiv Hi et» «§«■ cmlMMile 4§iBUuM PMHien (I^ 4, 4.), ie«'SMoieaii 
iPosMMlam <I, 14. U^ i, tf , ?*, I, 44, 9*)^ (Ml^Me iSeerelicwi (1, 14, «^>: 
■yerem ■4<ifiieH9HMiin^ -«i9«e feegrajirffegnni ea e i o iee «iiftl ibrcioflM4e« 
(I, 19, 4.,1V^ l*^)'^ UpMeaOHMMi <i, 44, 4«), Pie4i4flHiui mA.}, Aegjnp^ 
lies (I, 19, 4 el 4., I, 40, 11., I, 41, 9.) el C4aldae0» (I, 19, 4.), rerun ad 
medicieani apectaal^im Mippeeratein O^ 4, 17 el 44.) el inter philosopiiea 
cwa Aeelepiiule (1, 14, 14.)« Peelae «r«Moe eeameiiiAral ^f^homn el He- 
viedotn Oy 4, O;), iMBfs eetwe (I, 9, 40, iKmeniai ih 4, liret If., T, t% 4^), 
Aratmn (I, 17, 140^ I-aUnos Virgilhim (T, 3, 4 el 19., I, 8, 44,, I, 9,. 8., 

I, 14, 14., I, 14, 18., I, 17^ 4., I, 18, 14., If, 5, 7., H, 8, 1 ^1 4.^ II, 11, 4*, 

II, i4, 13«^ Luoaaa» (IT, 7, 14.):. e fraaee oralikmifl ^cijtt«f itao, ei Am- 
leittin, quern supra ie PialeiiiceniBi Mmere reletfoNis, excipiaa, praeler 
Ciceronem aolum Petroniuin Arbitram (I, 4, 8.). Horimi tamen scriptomvi 
libroa non omnee ante eculos habelase yideler Macrobins. Certe quae 
PtiHeei Irtbemmtr (I, 4, U., li, 1, 44^ H, 14, 4.), illis qnidem TerWe eea 
legunier apiid Ptateseei, €4 qoeei dfeeii <II, 14.) eeee Ariateteli^ de.aeiiea 
Aententiam, earn non ex ipsis Arielotelis operfbus aed ex iMb qufbusdan 
libria qiu ex iia excerpla vel senteiilias aliis verbia rediUtas coDtisueripl 
cegMirlaae videlur, %iMMii«iiam <I, 8, 4., I, 14, 9., I, 17^ 11., I, 19, 47., II, 
14, 8 et 14.) tftiam Plelkit eea^eelias eea veeba ^eKpeeeail. «ed Ie bee 
epere aHorum sapienliam eum compilaase aio ul Ie SatiiroaMbna neieo 
iCeoienderil auo iiire: nam si exciplaa anum locum Yirgilii CIT> 8, 6.), quem 
feeieBi bie qpoque leprieiie eum aele <eQ«l0iB babuisee i^paret, nibil in bee 



«) Tid. I. Brecken» ie Hiator. crit. pliikHi., Llpa. MDCCXm, 4o., 
4eni. H, p. M& eq^ F. Ch. gehleeaer UaiveraaUiUlor.' Udiersichl der 
€>w<li. 4. eit* VlhH end ilur. €«lt|ir. Ion. Ill, aeet. 4. p. 4 »qq. 

^) iltrieeqee topeiae raiiotieBi non eatU 4i«tHiKia«e videntar Fune- 



Digitized by 



Googk 



XII PROLEGOMENA. 

9pna «ftt receptmn qadd wmik cum lis MWtettllt qoaa M»cr>fchn ^w ift^ te 
Cfceronis Somnio ae invenire potaT^ril ookaereat ^fuodanHBoio. 

4. l?ti«<iic/^to filio hoc opus dicasse auctorem ex iilria«qiie liM paM 
l^nciplo, qnam^piatti eCiaiii alite loeis BfacroMiiai evm ulle^iit oroastrajrit I. 
Grottoviils ad C^ninr. I, li^, 17^: integnm «ste et ex Iib< II. cap. iill. pan^- 
graplio 15. apparel y nl^i: Std iumfinam^ iaqak, aMwiio eoAlfrtto ditpviatiime 
faciamu9 hoe adieeto quod ad eonehisimum d^o^ii et ex toihm operia axg«- 
mentOy qnod nns^am tacmiae moveat auspiciottem. Biequevero de tiMo 
pnto esse ambi^ettdain. Ettansi enim in codftce Maaacea^, •ttai Ei»arar 
iieiisi (fiS>^4tteni supra ooameaieravi , legtar, at in noniMrilia aliia cudl- 
efbasy in Somnium Stipiomi com^enium^ idfoe viwataloai ^id rMt « 
IPrisciani libro de exhortalioDibtis pueronBB dea»aairat«r, pias tameD vaM 
fpsius Macrobli aoctoritas, qui ia iibri I. fiae: Std ..* ad §eetmdit iafutty 
tommentatii tolumen dispniaikmem §tqwnUum rsssroeauif, et in Iibri il. 
princi^lo: Superiore e ommentar to, ' 

5. Restat nt Casp^ Earth ii eoargnnnma errweai y ^1 boa Cawen- 
larios Satomalionini partem esse eenanit, foam quidem opini4»ein Jam 
alio loco *") ref^Ilere tentairiarasw 

Is enim (Adversar. XXXVII, e. 17.) de daobns^ qnlbiia nana a(t, hoiM 
#peris codicibtts maau soripffs lequeas: y,1n aUero> inqaiiy ttalus esl: 
MaerebH TheodosH f>iri eonftdartB tt illmirU OMmm/maanantm ttrltea diei Sor 
tamalhrwn Hber primug incipii *)• Ut videri paaait Saiaiinallomai paia fti* 
isse ii lltei, cnl opiaioai tamen fonaa* dialogorom contradieit, . qua illi €«n- 
eepii sunt^ Hcti non adea stride , qnin eoacffiaii ttu possit.'^ Uam boa 
Comnientarios partem esse SatnmaHoram perpevam ah illia di^nlaam natal 
ad Ciaudiannm p. 918.^ remque atcnnithia pemaqnitur ibid» p. 691. «). U 



«) or. Mindin. Geiehrte Anu^. U^ Nra. 175. Barlkio taSMn 
consentit Scklastar 1. «..p. 10.; (Sed. coatradlcit Saf ipgar I. c. p. 166. 

^> Hanc titulum 1190 praefixum fuiste Saturnalibuji, ut statait ). Gro- 
noTius ad Comm. I, 1., apparet ex lis quae apud Barthium seqnuotnr: „Tn 
altera codicis Tettrati pagnia haec terba reperiuntur: Titulks ialh e9U Ifa- ' 
erobii Orinheendt in Smtm. Sdp^ Cbmmientarium- imeipiW^ Nam quamoAo 
iltam titaloBi excipave pataniat Sitemalia, al haeo . lagebaatur ia altera 
nagiaa? £ tcbolio potius baec desumpta esse demonstrayiiuus supra cap. 
I, 9, a. Videtur autem illud tertiae diei Saturnaliorum inde natum esse, 
qiiod codex ilte descriptus orat ab alio quodam, in quo, cam praemiflta es- 
sent Saturnalia, foerat serlptuin: Maerobii Thkodoni F. C^ et lal. Convi- 
viomm itrtii di^i Saturnaliorum ogplicit: CommtmUiriorum la Som* 
nium SdpiottiB liber L incipiU 

») ipsa Barthii verba leguutur in Faliricii Bibl. Lat. ed. Ern. Tol. Ill, 
p. 181.: „Somnii commentationem partem esse Saturnaliorum suspicari la- 
eiuflt manu exarathe mentbranae, in quarum aatiquissimis veperi: MaerMi 
TheodoiU Viri ContularU el iUuUne ComtBuniariorum Uvtiao diei Satumalio' 
,rum liber primuM incipitz ut noa in llbros opus illud^ suum, sed in dies dis- 
tribuisse yideatur Macrobius; singulorum autem dierum operas aliquot If* 
bris distinxisse, quorum tertium occuparint hi de somnio Scipionis Com* 
mentarii. Quae res et reliquomm teirari eengrvit, qni non aKtot iolariavaa 
Maronis sensus et doctrinam inquirunt, quam iste Marci Tullii. Potest an- 
tem, ut ante exordium tertii huius Saturnaliorum Iibri exctderit minutum 

Suoddara epistolium , quod hqp Commentaries ordini operis instituti ednci- 
averit; tertius vero quartnsqoe, ut liodie positi sunt, tIx unnm librnm fa^^ 
ciunt, ubi cum praecedentibus et sequentibns comparaTerls. Nee terttna* 
omnino secundum, talis quidem, sequi debet: enm finis secundt dieat attn- 
rius diei operas apud Symmaehum disceptandasesse, pnncipkim "Bntam ter- 
tii de Vettii dome, nbi conventom fnerit» aarmanea haheat. Omnina nliia 



Digitized by 



Googk 



CAPUT H. xui 

v«n> oiMiAe ▼•VMi este ■»■ p^Me, BwrdrfaaifM dlte^tom esse figaentls 
Pontani, eiila« e^Hto prior kt kiCMn Uun prodierat qwua haec scripait ilto^ 
ezpo8il» Sut uraaMor w a t fonaa atqae diipaaiUoae fiiciia ialallif etor. 8«d 
etiam ex iis quae auido proMiaHic palet hai Caauaeatarionui llbroa e««e 
opus pieaum at^e alraolataai e alalia tttriaaqaa operis Urmtim bale opioioal 
aX^esse Ipse vidil Bartliiat. (Bed magia etian argeadoai est ia iSaUiraalibna 
praater prkai Mbri praefiitlafteBi aaa^iian^ ut ia bis libtiSy sua aoniae lo- 
fai MaerobHiBi, aafoe ia alUaa libri pHaaipIo sic, at In GaaisieaUrlis 
Bade ostavdiflittsy aUa^ Eoaraebinm fiUanl. Mialoia vera baac dispatar 
^aem da Oiceraals *SattMiio iSolpiMUa ia 8atoroalibaa Aiissa paaiiam aoia 
aa qaaa fti dissanuHar da ilaraae ^) patai ax iis^ qoaa legiows Sat. I^ 
t4, t6»t De Cictr^ne^ Evmag^U^ qtU conateMS inp^nttfMlU ett, pafi «t- 
debimuM: aaae, quia da Mmr^nt aabit lugoiium «ft» r syo ade as va2o» 
irtraai pmUu hmmt opera imIihimidU laataai paeris tdsasa Mi€€», mm alim 
flUt altiora mwms faUariB, quae fersitaa qnia adbibaerit ad deoionalraadoai 
ia Saturaallbtts de Cieeroaa fiiissa aenaaaa«. At etiaia atfoa etiam aaa* 
taada, abas iaprinia lis quae Maerabias 4e aenaaaibus a singalis coavivis 
fcabeadis praeaifitit ibid. § 1$ aqq^^ tales eoMaaatarioa ia SaturaaUoraai caor 
aUiom aaa iatrare, at^ al qaid ai«ia«#di ax illis verbis aaacludeoduai sit, 
M twae^ oi stataaauia Blaacabltfa sliailaai de Cleacaoa camfaaare dialafwa 
ia aaino baboisse, past«i vara baa aMihiiaaa caosaribara oaauaaatarios; 
qaod si Tarom ast, poat.flatttcaaiia soripti e»Be pulaadi suoit bi caj»* 
naatarii. 

li. De d^entMe et teaaiafitMi Gsraeei lMmi§mB imbi Uber. 1. Huios 
IIM axataat taata aw a d o az^arpta yiaadfai. 

a) Bxeerpta ^aaa ia a«aibaa aia^plaribaa fade a Paataaa (MPXCyil) 
editis leguDtar ab Opsapoea prisnua a« Mi>LXXXVIII adita suot ia luces 
e cadlce Parisiao, foi erat Petri Pittbaei« 

b) AUa axaerpta e cadloe SaMeasi, aaac Yiadabaaeaai (XVl)^ oo* 
per adideraat lasepbos a^ Rlcbaafeld et Stepbaaua fiadlicber ia 
Aaalectis graaiBiaticis^ ViBdoboa. BWQCCXXXVII ia 4«. p. 184-193., iaa* 
taounodo ad duodaaim prina et ad ultiBiaai eoram eapttiim ^aae ia ezcerp- 
tis Parisioia distiaguaotar peitiaeotiay ia qaibus taaieo ooaoulla coatloeat 
quae ia ilto saot oiaiMa, idea praaaenim ^od qui baec ezctf'pta confacit, 
Biagis ad Latiaam liBgaaoi» qui Parisiaa, ad Qraecam ougia raspazit *)• 

o) AUad axofrptam, sed ezlgauoiy ad capat taaturn IV. periia!eos> edi- 
«aai est ax eadeai ilia codiae ia iisdem AaAlaetis p. 194.* 

d) Alia etiaoMiBsi adbuo iaedtta axaerpta ex baa libra , ia quibus eir- 
aarptar LatiBa prolixa et fenae aoice paraaquatur, dicaotur asaervari ia 
MbliatHeca Barl^aaiea Iteapali (vid. laooeUi Catal. bibL -Borbooieaf 



libris iflTeatis opus erft, at ia aactor concilietor ordini sno, qnos inqnirere 
adiiortor qaiba« taliam aopia est; otitis eaioi est scriptor, qaaniHbet ali- 
araia exeerplor: aaoi sis etwai aaa paaaa oos dacaat aoUibi aotiquitatis 
aHM exstantta.'' 

O Id stataenditni est^ si, ot Tult Barthios ad Claudiaa. 1. c, inter se* 
cBBdam et tertiaiu SatarBalioroai librqm hos Comineiitarios sunin locum ha- 
Ibuisse jpanimas: qnamqvam Bartliias ipse sibi son constat et modo loquitur 
de tertio llbro^ nodo de tertio die, quae ratio posterior etiaoi permitterat, 
at SataraalloroflB fioi adaectarsBtur hi Goaiaientarii. 

*) Haec excerpia Parisiais meiiora esse statuit Baehrius Roem. Lit.- 
Gesch. vat. Ill, p. 602., et Real-Easyci. d. class. Alt. Wiss. a. t. Macrobiu$, 



Digitized by 



Googk 



0v PBOCEGOSfENA. 

NMp. lfDeacas.¥n te 4«. r-U w^.X^A ia prMMkM p% xv AMlMio* 

Mitea* in biftltottwe* Carli<HiMrl« IlieHt a— ertatoM el Neaf all jaifi»vei^ 
Vif^abaaam. 

e} Praeleraa. maatofandvni €b^ Fru^mentmm d^9er.hA ad SentrMm^ 
qtta4 tegltar io iiaidteiii iliis .^^Falcc^ia p*. 145-^183«f da «ao edUorea.ia prae^^ 
iMMtesit iadioavcfTuat: y^agaraatttm Jiaa iiinviaiina eaavenil tiaai M at gobU 
«• diffivea«iia ai aacialaUtea^ Ofaaoi Lali«^«e TaaM litello^ ila iMaea, al 
anator aaataf La»te«r fore aaiaa ^raeqaatiir* MaflM»«te eiiaai ^ganai euai 
idlqttoliaB qsasK ofcUtai aaaa toado ra aa paaeeapta j^mniuitleae LatinABy 
win p. IS& aeq. rapeala CM»aea laqueateia eun iaveaiea^^^ 

Bfaa luilcatar Boaiaa aact«ri* f ni MaaraMi Hbipm aaa laa^ aaaar^ 
ilaae t«w* ^^'^^^^'^^ ifidetar^ "fliiippc 9ai Na«ra^ ordiaaift BMita^Fatll 
ef Miter atfaa Hra iaacHfserit apttacataai anaat ^). 

Naa, Be bairaai ezearirteriiai vHant siglig^peBiaa, nava pgafcr y aai aa 
iHiftys lidelM ftM-Bifm qnae vaHa aadiaoai maa^ ^actoiUate MerttaxTy v«a.ita 
inatitiieiidaiB eaaa pataidaiiia^ at p aac icmm ezaerpta ParisMa, id %uad 
Hfeixm est e«lafli ia ediHoaMim priotikas^ adtMroaaaqiia ki aqn^anrtu ariliaa 
exeerpia YiadiDlMweaidar et aaftile or ai naa flra g a waH iai Hlod 4a ««fba, iad^ 
otatea diaHaetia MleHa ia his fwa -ea aa a atiiaat , la .ittla quae diaccapareat 
earn experptia Pariainis. 

ff. Haee vera eaBcarpta Im eaai taadwa anal eoaiparata, al vU aeg» fe- 

ramus libri iategri interituai; ia ^la MbioraMiia praeaiteaa praeirtiaae qnt^ 

dam, ^HUia pleBlaa a^vala eal la esiMarptia Visdatyoaeaalibiui, videCur cob- 

tnliaae verliarHai utriaa^a Uagima ignraa aai^agatiottea teaipara madaa 

formas (vel species) geoera, eadaai made de lis disaercBs atfae llUoa rndtttr 

tia grammatiaiy at; amiaerit participial earn Ba<Ua coBiuaxerii impersoaalia, 

modom optativim aHam ia LatiBa llBgaa atatiiN-il a eo»iaoctivo diverson; 

I sed aari fore protaleiit Biliih AUquaada, abi voeea ^{iiaedam C^raieciw 

; erant afifereB'^kke ,■ pre Lattaa usarpatus est senao Otmacas^ bob in frag-^ 

i nteato tantum iHo de veorba, sed etiaai. ia excefptia Pariainis ^t a. 0, $f 

t, «, 7, 9.; e. S, §§ a et 7.; a^ *j M-^ «• ^ S *•; c^ 10, § 3.5 c*. 1», (f 

t, 8, 4, e, «, 9.; e. 14, § ti.; c U, § «.; c. ia> §§ l«, 14, 15. j c, ««, |M 

I ef 13.), id aanem* fit eUaai la SatumaiitNis^ at ia lib* I. qap^ 17 et seqoenti- 

I bus, locis oompluribiis. Neqae taaea lade coliigaBduai eal €iraeeara folaaa 

MacnKHUtt, sed'laBtuBHBade Qnssoa eradittaae iaidMiUB* 

8. Respi4iit ia lioc nbra e^am ad dlaledos Qraeoas, el OMUneiaoiail 
Dericam t: 8, § 7.; c. 9, § 9«; c. 14, §§ U el !&.; c. 1^ f I4.| laniaani e« 
8, § 18.; c. 14, § 15.; Aeolioam c. 14, § 15.; Alticam c. 5, §§ 9 et 18.; c. 



') Cf. praefat ad AaaH. gramm. p. viii: „An vera fragmentani kac 
edn praecfedenle [de aaBSina at inroiianttae] unam eaadewqtie aaolaraai .yf4 
diverges liabeat, in medio relinqaimus.^ Inscriptio a manu See. XVi. %aaa 
legitur in fronte folii (Titio compa^toris) prinii codicis: Valerii Pro&i, ne> 
ininem falint: nata enim est sine duliio ex inscriptieae antiqoat Incipit Fa- 
lent Prohi de norkine tractatns seqnentis fol. 8. t. col. a. Hieranymnnt 
Colomnam qaeque pro iseerto habuisse aoctaram ttactatns nastri de verba 
ad Severuni e duobus eim notis ad Ennii Annaiaa Cl>< 1^1 et p. ^4*> pa* 
tef — Hertzberg ad Propertium toI. Ill, p. 94.: „Nam koc quoque, ln« 
qvity excerptnm esse e Macrobti lilMro constat^^ 



Digitized by 



Google 



CAPUT Bf/ tt 

H, i t.t S^rmcHsaMm e. It, f-9. m €Meef» grttrnnmtUH te«ClnaBHNto (e. 
If, § 7.) eitftt Stokiod; e Rortiamis (e. 9, } 4.) Biff did et Clearom iHHiw 
ftiictoribtw, e etAeein JktftioM» (e.19, }!#.>. hot^» nffert t 4frme^ 
poetis Homeri (c. 8, §§ 9 et 9.) et ineerii (c. 18, { '•); e Latiiii* VhrSilif (e. 
8, 5 t.; e. 6, § 14. J c. 1», ! !>,; c. 1«, f 7.; €f. «, } 8.), prt«t«rea Ensii 
(e. 81, S 7.), AccH (c. », § 14.), Tcretttil <c. 1^; f T.j c. If, § ft.), LimM • 
(c. If, 5 7.), Propertfi <c. If, } 7.): prosae mtrtkmfs aeript^ris Ctmeel 
milHiia; LaCiafrnoi, CfceroBis' (e. f, § 14.; e. 17, $ f.; e. If, Sfi f^, fl, ff«)> 
fl pmetcrrea Varrfiria (e. If, f 8f.) et fianwtii (c. If', 9 ff.; c. 8f, } 7.). 

4. Deiilqwe at quia atatiterft Iiaee exetrpim mtm ah eftfem MaenM» a 
gaa Comtneiitarti hi Sonalntii Sclpltfttfa et iatmnaliar eonserffta aa«t, eaa« 
l»rofecta, ei ne in aeroitme qtMem ar^miieiita y iaererelleeMi: M nauai R^ 
cebit afl^re, in aollo etodlee qni baeo excerpfa cenHtteaf ema Maeroliffi 
nottiae coafap^ tompen^tm aerfptarae T. C. KT INL. (ef. e. I, t f.). Id 
vero poteral ontftU nb exeerptifribtia, ^am^am licet aaapieari Maeraj^fmi 
hnac Itbritni seripsisse aateqtiam a^ altloreai prarectas sH di||;itHiMettr. 

in. Satumaliorvm liM VIL 1. la hoe opere, ooHra parteai Uiatom ' 
aliquam aobia ease aervatam videbimaa, „BiaHaa artea, nMilta prae«ep^a, 
moUaram rermn exempfa^ eoagesatt BfaeroMvs, irt aii ipae in praefa^eae^ 
atf ennlieifiioni Eoataclifvni filhnn, en! eMaia koe opaa laaertpaH. Ne^e 
taaiea, at ia Comnentartia la Boaiiriaai Seipiaaia, 9W9 a^artae qaae-yiM 
docere eaarrat, aed poat brerear prahrgam, qao tafiaa apcria expaait tfm^ 
aitiaai, viros ipsfas aetata vel paala aate lioaariboa at^qae aaelarltaaa Tel 
doetriaa florentea ita fhcit toqaeatea, vt Aalog^m qvea<iam iaacHaerft, ad 
Platonicoraai , at Ipse qofdear aigafficairtt (1, 1 , f sq.)^, exeaiptar. At rera 
bBioa libri coaaeiH^adl caaafliam ahisqae titafam debere tidetar €tellfa, a 
caioa lVo«tfbaa Attfcfa aiolta earn deaampsfsae eoaatat. Iffe eafm (XViffT^ 
8, 1 8qq.)r Sattrrnatia, iaqalt, jHkenh i^itabmnui kilare pr&nvm at mo* 
dette, tion remittenteg '^ oinaiimi (nanr remittire, inqnit Aftitonlar, onlaivm 
^uasi amtttere esty; sed . demnhentes jeum pavhtm vtque Utrantef ivcnndi$ Ao* 
neiHisque sermonaai Hletttttionifntg. Convtniebttmuf autem ad eandem eaeaoai 
e&mptuwiuU, qni Romani in €hiaeeiam ctneramtn, qtnque tatdtm amditi0ne$ 
eotdtmque doelorew colebanms, Tinn qui et eoenvlam ordint taa ettrafrat, praa- 
aifom solvendae quaestionis ponHftH Hbrum veterii nripiorii vtl Oraeeum aat 
Latimim et eoronam e lauro plexam, totidemque tee quaerehaty qvot hemmee 
iatic eramntt eumque aat omnit esp^fuerat^ rem loeumqne dieendi tort dabat* 
Quoetlio igitvt epluta eprena et praemie demt^tttr; nen eehita mtlem frawh- 
jaHttebatur ad ettm qui eertfto eueeeeeerat, idqne in crbetit niee pari »ervabtHvr^ 
Si nemo ditaolvehat^ quaestionia eius eertma rfeoj cuiuB id feetitm erai, dh^a* 
fur. Qaaerebaniw antem ret Attfste^modf : aut iententia peelae peterit^ hpide 
obftnroy non anxie^ ant decreti eniu$piam ear pMeteopkia perperamJnwUgali 
furgatiey aut eapHxmie eophittieae eolmtio tmt inopinati rartarieque veHi indi»* 
gatio, aut tempue item in terba pertpicuo oh$eufit»imum; adde (ibid. 18, 1 
aqq.): Satumatibui Atkenit aha quadmm feettva et AoiMtfa tmeittAamue 
kniuieemodi. Ubi conveneramue eemphuetdi e^uedem etudH keminee ad knandi 
temput, capti&nes^ quae wphimattt appHhmt^r, mente agitabamu^: eaaque 
qua9i tales aut tesseralae quiaque iaeiebamu$, Captionie eoluiae aut parum in* 



*<>) Verba: remittenics . . . iltcctatlonibus recepit Macroliini in Sat. T, 5, 2. 



Digitized 



byGoogk 



xji PHOiJEGOMENA. 



Meelwf pfmmdmm |K g ii >t>6 <nrt.- imwiwt imu$ $€&Unim$. Hoe Mrt e^Heelt 
fiMm flB«tMiiif»o oocnuiii wrabaiur onmibmB (m etfm Ihmmi luur9mu$* So4 
grftviose qaad^m el h^nettiore mtioae boo eoasiliooi sibi ezso^MBdvn 
•Me putovit. 

2. In pmefaUoney ni inni diximiM^ primam premuitiat se ia fitii 
. vtimi ea quae ipse legerit velle conscribere, ^^ipsis saepe verbie qniboe ab 
ipiU aoeioribiia enarrata iiiit.^* Qaae praefJRtionu pars ainillima est prae* 
fiitioiii GeUiiy qoeoi taBen ee stadet soperare Bfacrobias, ui non^ sic ol 
Ule, atatar ordine feriaito^ quo nsiia sit in excerpendo, sed aprnn inatac 
y^qi^eqald diversa lecUone qaaesiverit commiUai stilO| ui ia ordinem ee-^ 
dem diiEereale coalescat, e( qaaecamqae baoserU nen patiatnr Integra 
^»9f ne aliena iint, anomqae fiat ex onnibmi^ aicot nana nameraa fiat ex 
aingalia» at qoi edora pignenta ooaficiant ante omnia corent^ nt noUiiia 
sint odoris propia, et nt^ qaamyis mollorom yooibns cborna coastet^ naa 
taaien ex omniboa reddator'^i qaaa imagines mntnatos est a Scnecae ep« 84. 
Additque se patare (cf. GelL praef. § 16.) ,,nihil operi hnic inserfcam ant 
cognitn inutile ant difficile perceptn, sed omnia qnibns sit ingeninm filii 
Tegetinsy memoda adaiinienlatior^ oratio sollertior, sermo Incorrnptior^ nisi 
aionl^ se snb aUo ortnm caelo Latinae linguae vena non adiavet<% qnao 
res ei ansam dat proferendi M. Catonis ilind : Nae lu, Aule^ nimium nugmkft 
e«, cum maluiiU culpam d^recari quam culpa vacari, Deinde (c. 1.) totios 
opens describe raiiooem, dicitqae ^ySatarnalibns apod Vettinm Praetextatom 
Bomanae nobilitatis prooeres doctosqne alios congregates , convivia sibi 
nntoa comitate praebentes, dopjex institnere dispntatiennm gennsi ot per 
omae spatinm feriarnm melierem diti partem seriis dispntationibns ecca* 
pantos coenae tempore sermone incondiore ntantnr, nt babeat veioptatia 
amplins, severitatis minus, qoalis sit in Platonis symposio*^, additque, quod 
enm Praetextato in boo coetu <co|iittnxerit homines aetate mnlto minores, id 
Platonis excusari exemplo, qua in re Atbenaei premit Festigia. Turn Pla^- 
tonis imicaas Conviviam Cin caias exordio famiiiaris ex Apollodoro seisci- 
tatnr# qui sermones de amore babiti faerint in Agatbonis convivid; ille 
autem ipsnm quidem ait se non inteufnisse convivio , sed omnia comperisse 
ab Aristodemo qnodam) ilMit (c. 2.) Deoium Aibini fill am a Postnmiano 
qaaerentem^ ^terfneritne convivio per complascolos dies continaa comi* 
tate renovate eiqoe sermoni qoem praedicare in prtmis Hie dicator^^, cnl 
iUe Bon interfoisse se ait causarum qnarnndam cognitiene prohibitqm, sed 
liortatum esaty nt pro se Vettins invitaret fiusebinm rhetorem, qoi deinde 
et quae ipse andisset et qoae pridie Saturnalia disputata ab Avieno ei. re* 
lata essent sibi exposuerit omnia. 

Pridie Satornaliay inqait (§ l^Of Aurelios Symmachns et Oaecina 
Albinas cum Servio grammatico veaeront ad Vettiam Praetextatom , apod 
quem forte Farias Albinus et Avienus erant, cam illo colloqnentes de 
tempore quo crastinos dies initiom samere existimandas esset. lllis ad 
coUoquium invitatis dicit Caecina (c. S., qood qaidem paene totam e Gellio 
est desamptnm) apnd alios alio tempore incipere diem, sed apud popnlum: 
Bomaanm dooere Varronem a media nocte usque ad proximam mediam 
noctem diem qnemvis protendi, et deinde versibns qaibasdam Virgilii pro* 
latis dispntat de diei civilis divisione apud Romanes. Ooi ut peroravit, 
Avienus (c. 4.) Furio in anrem sosurrans iccircoqne a Praetextato inter- 
rogatus dicit aures soas percuHsse novitatem verbornm aocle fuiura et He 
€ra$Uni quae protnlerit Caecina , et praeterea se mirari, cur ^atumahVuta 



Digitized by 



Googk 



CAPUT H. XVII 

poMufl ^am SaUtrw^hm dicator: el » SjoMiaeko rogalns ditpntal Serviiw 
primum de geoitivi SatumaU0rum forma, deiade (verbis Gellii) de aliis llli* 
dicUoDibus. Tiun Avieaua (c. 5.) Serviom ia eo repreheadU quod aimis 
studeat verbis obliteratis, ipse antem inter sermoneni: miUe, inquit, verbo- 
fpum talium esl, de qua dictioae (Geiliaais verbis) dispotat Praetextatus, qoi 
deindOi quiia bora ioviCos ab iavito discedere cogat, omnes iavitat, hI 
proximo die maae apud se iterum coaveaiant. Symnuichus praeterea in- 
vitandos proponit Flaviaonm Poslumianiim Bastatbiumqae, qui ^solus re- 
praesentet iogeaia trium philosopborum ques Athenieases quondam ad se- 
Datum legaveriat.'^ Quod eum ab omnibus ftierit probatum, dUseedunt. 

Postero die, (Saturnaliorum prime, ^c. 6.) Praetextati domum 
omnes illi convenerunt praeter Postumiaaum, pro quo venisse Eosebium 
supra relatum est. Avieno provocante Vettius de toga praetexta et (e 
Gellio desumpta fiabella) de Papirio puero, qui primus Praetextatus cogno- 
ounatus est, disputat, atque de origine aliorum quorundam cognominnm. 
Superveniuni (c. 7.) Kvangelus cum Disario medico et Horns Aegj-ptius 
Epicuri sectae addictns, e quibus fivangelus ,,propter dicadtatem amaru- 
lentam et iiognaro protervam^^ omnibus minime gratns est: a Praetextato 
tamen atque a ceteris invilati considunt, id quod ansam dat mutoaadi 
quaedam a Seneca Athenaeo Gellioque de vera sormonum ratione, de Me- 
nelao sponte in convivium irruente , de numeroque coavivarom. Postquam 
Horns deiode ab Avieno de Saturni cultu quaesivit, Praetextatus ab oo 
provocatus de Saturaaliorum origine disserit, et dispntiUioni eius quaedam 
de CompiCalibus subiicit Caeoina Albinus. Plura deinde Praetextatus refert 
de Saturno (c. 8.), a quo (c. 9.) ad laaum transit, denique (c. 10.) de die- 
bus agit quibus celebreotur Saturnalia, leviter tangens Lareatlnalia atque 
Opalia. fivangelus (c. 11.) deridens, quod Satumalibus servl oum doa^ 
nis coenent, quasi dii 4:urent servos, quodque Slgillaribus utaatur osdliis 
fictilibus quae infantes potius deceant, Praetextatam addncit, ut (verbis 
Senecae et Gellii et, ui aonaulli statuunt, Yaleiii Blaximi) varia eiempla 
afferat quibus probet deos immortales dignari servos cura et provideatia 
sua multosque servos virtutibus praestltisse bominibus ingeauis, et (§ 47 
sqq.) de Slgillaribus disputet. Ab Aurelio Sjrmmacbo rogatus (c. la.) do- 
cet, quomodo annum ordinaverit Bomulus, mensiumque explicat nemina, ia 
quibus Maius eum ducit ad Maiam et Bonam Deam. Deinde (c« IS.) quae 
novaverit Numa intercalatione praesertim iastituta, et (c. 14.) quomodo in- 
certam temporum rationem ad certlorem normam redegerit C. lalius Cae- 
sar et post eum Augustus. Tunc Horo flagitante disserit (c. 15.) de Ca- 
lendis Idibus Nonis, et (c. 16.) de diebus festis profestis fiMtls eomitia- 
libus comperendinis statis praeliaribus. Oenlque (lode a § S8.) subiicit 
Eustathius quae ab Aegyptiis qiiaeque a Graecis mutuatus sit C luliua 
Caesar, qua in re cum utatur Virgilil verbis: Fst quoque la^entem eatU qm 
dueiUi annum^ Liber et ahaa Cm$^ Avitnus (c 17.) dicit se mirari, quod 
sol mode ApoUinis mode I/iberi mode aliis nominibus oolatur, petitque a 
Vettio, ut sibi aperlat causam huius nominum varietatis, qui respondet so- 
lem omnium quae circa nos gerantur ea»e auetorem et dlversas eius v^ 
tutes nomina dedlsse diis, et primum varia Apollinls recenset cogaomiaa, 
deinde docet (c. 18.) Liberum patrem et (c. 19.) Martem Mercuriumque, 
(c. ao.) Aescttlapium Herculem Sarapim atque Isim^ (e.*ai.) Adonim At- 
iinem Osirim Horum duodecimque zodiac! signa^ (c Zt.) Nemesim Pana, 
quem vocent Inuum, Saturnum, (c. 83.) lovem Assjrrioruomue Adad nihil 

m 



Digitized by 



Googk 



iviii PROLEGOMENA. 

aUod este oUi saleiii, qa«d deaique confirnuit theel«f«rnBiy Inprtaito Or* 
phei, aucloritate. Dum ceteri admiraiitar Vettii OTatioaeni^ (jc. 24.) Evas* 
gelns 0e putare aU Virgiliuni Liberum ei Cererem pro 8»le el luna 
dixitse ^io alterius poetae ifflUaliooem, cur dicereUir jgBoraatem'% qunn 
ipse Tullius, y^qnoUeos aui de Datura deoram aut de fnlo aat de diviaa* 
Uone dispatety gloriam quam oratione conflaverit, iDGandita reriiin rela- 
liooe minuaM^ Coalra dicU Synmachas poliicetnrqae ^^violentissinitt iiH- 
venta vel sensa rhetoricae In Virgitiaiio ae opere demonstraturum^S *' 
Baseblum vero deleft „de oratoria apud Maroneoi arte traotatuoi'% et 
reliquos precatur, at „qiiod qulsque praeGipmnn tibi adnotaverit de Maro- 
oit ingenio velai ex sjmbola ceaferat.^' Promittit Vettiue ae probatu- 
ram esse VirgiUnm ^doctissioie ins pontificium, tamqaam hoc professum, 
in varia operls sui arte servare'S Flavianus sommam in ee inTeniri 
inris auguralis scientiam, Eustathius y,astrologiani totamque philoso* 
phiani earn paronm et sobHani operi sno ausquam reprehendendum asper- 
sisse^S praeterquaan qnod multa „de Oraecis mode cautas el tamqiian 
allud agens node professa imitatioDe transtolerit/' Farias et Caecina 
Albiai „vetastatis affectationcn in Virgillo praedicabant, alter in versibus, 
Caecina in verbis'^ Avienas „8e non unam aiiquam ait de Yirgiliaais 
virtutibus audere praedicare'^, sed prolaturnm taae „si quid vel nunc de 
iia quaecumque dicant alii, sibi visaniy vel iam dudam legenti ftierlt adno- 
tatum, a Servio autem exigendum esse, ut qiiidquid obscunim vldeatur 
quasi literatoram oniniam longe raaximus palam foclat.<< Praetextatusy 
ut omnium ora in se vidit con versa, „philosophiam ait ease bonerandara 
anteloqnio'*, Enstathioqae se optare ut succedat Flavianus, at ipse 
,,aliquanto silentio instauret vires loquendi'*: quam autem servos nuntia* 
verit coenam esse paratam, proponit, nt ,,hae disputationes diffierantur in 
posteri diel meliorem partem*^, quo ut ^Penates sui beari se tanti coetus 
boopitio glorientur^S ab omnibus petit Flavian us. 

Sermonum inter pocnia babitorum aliqna pars nobis servata est in II* 
bro II. Avienas (o. 1.) hoc convivinm et cum epulis a VIrgilio de- 
scrlptis et cam convivio Agathonis comparat, regemque raensae dicit ^nec 
in moribas Socrate minorem et in re publica philosopho eCfieaelorem^ 
esse, quam oomparationem abnuit Vettias, Avieno tamen concedit del ho->. 
norem apud se nulla admixta voluptate celebrari, etSyramachus proponi^ 
ut ,,iocos veterum ac nobilinm virorum edecumatos e multiiugis libris rela- 
tione mntua proferaat^'i quorum praestantissimos anctores dicit esse Plau- 
tnm atque Ciceronem et Catonem Censoriom. Singuli deinde Cc. 8.) unnm 
proferunt locum, et Symmaohas versiculos Platonis, quos (e Gellio) nt* 
tulit Horns, dicit se legisse aliquanto latins in Latlnnm versos, quos re- 
jcitat. Deinde (c. 8.) refert dicta Ciceronis, tnm Avienas (c. 4.) August!, 
Cc. 5.) luliae eius filiae, (c. 6.) aliorum, Cc. 7.) Laberii, Publli SyrI, Py- 
ladis bistrionis. Mensis secundis admotis Cc 8.) a Flaviano excitatus 
Caecina Albinas refert locum Yarronis qui est de bellariis ie Gellio). 
Evangelas deinde suadet, ut Platone auctore indulgeant vino. Obloqui- 
tar Bastalhlus, et de vino libidlnibusque Cverbis Gellii) profert senten- 
tias Platonis Aristotelis Hippocratia. Rellqna desunt. 

Seoundo die eosdem ac prime die apud Yettium Praetextatnm con- 
venisse BHcomachi Flaviaai domnm, primumque de astrologia atqoe 
pbllosopbia Yirgilii dispatavisse Eustathium, et post eum de eiusdem iurie 
auguralis scientia Flaviannm, scimus e libri I. fine. Sed intercidernat 



Digitized by 



Googk 



CAPUT n. 



ux 



(MB bae dispntatHMiefl qiiam inftion terliae, qaam babtiit Praetextatas 
de iiiris poiitificii seieotia einsdem poetae. 

Quae Dtwo legaatar ia priaelpio libri III., ea spectant ad inris pon- 
lificii earn legem y e qua nisi aq«ia QuTiali purgalia noa lieebat diis saperia 
aacra facere, eamque bod oeglexiste YirgiliuBi alt VeUiuSy addeaa tiiBi 
DOB Igaoravjsse, cum inferis litaadaai eMety satia actum videri, ai quia 
aqua se aspersisset. Doeet deiade (c. 9.) aacrificalibua verbis propria 
poetam esse uaom, ioprinis diligeater enm observaTiflse^ (c. S«) quid easel 
sacrum 9 quid profanum, quid sauctum, quid religiosum, (c. 4.) quid esset 
delubrum^ quid dii Peoates, (c. 5.) qulbns diis quae hostiae esseat maetan* 
dae, euroque Meaeotium dixisse coniemptorem deerum, ),qnod diylBOS sibi 
exeglsset hooores,^^ Ex ApolJiois Delli et Herculis Victoria sacris Ce« 60 
ostendit Virgilium iam ezternonim quam Romaaorum aacrornm fnjsse pe<- 
. ritnm, adjicitque (c* 7.) multA quae iegentiiun vulgns praetereat apud Virgi- 
lium non carere sensu proftiodo, (jo, 8.) ab imperitis oonaulla esse cor- 
rupta, et vocabula a Virgilio esse usurpata proprie, ubi bob vldeaBtur^ 
(c. 9.) vetustissimamque eum observavisse morem Romanorum evocaBdi 
ex urbibus oppugnandis deos, qua in re carmina profert quibns sist usi. 
Vettii disputatiooe finita Evangelus Cec* 10-13.) obiicit quaedam ia qui«- 
bus Virgilius inscientiam rerum sacrarnm prodere sibi videatur, ad quae 
respondet Vettius. Ultima tamen obiectio refutatiooe caret, uude bic 
quoque excidisse quaedam apparet. 

Quae sequuntur (jc. 130} ea pertinent ad sermones inter pocula habi- 
tos. Loquitur Cut apparet ex cap. 14.) Caecina Albinus, agitque de | 
luxuria Q. Herennii, Fabii Gurgkis, Metelli Pii, Metelli Pontificis maximl, \ 
cuius coenam pontificalem exponit, et aetatis Titii atque Varronis, dicitque \ 
se respondisse Horo ipsorum aetatis obiurganti Inxuriam. 8ubiicit Cc. ' 
14.) Furius Albinus saltadonem non turpem fuisse apud veteres, osten- 
ditque (c. 15.), quanto in pretio apud eos fiierint pIsces, inprimis muraena, 
Cc. 16.) acipenser mullus scarus lupus. Transit deinde (c. 17.) ad leges 
contra luxurlam latas^ vel ab Antonio, cuius atque Cleopatrae notat luxu- 
riam. Eo adhuc dicente (c. 18.) Illata bellaria Syromachum adducunt ut 
Servium interroget de varlis nncum nominibus, quae ille enumerat atque 
explicat, additque (c. 19.) malorum et plrorum^ Ce* SO.) ficorum olearum 
ttvarumque genera. Denique PraetextaCus monet ut discedant, die autem 
crastino Sy mmachi domum conveniant eumque audiant, qui videtnr Ob 
lis quae post cap. It. interciderunt), ut Flavianus in libra L, antequam 
hum est ad coenam, eos in posterum diem ad se invitasse. 

De primis duabus babitis die tertio dispatationibus nnlus tantum 
in libro quarto nobis relicta est pars. Symmachus, qnem hoc die 
primom locuturum esse pridie dixit Praetextatns , (1, S4^ 14.) spopondit 
„violenti8sima Inventa vel sensa rhetoricae in VIrglliano se opere demon- 
atratorum'S Fusebio^ qnem post eum dispntavlsse apparet ex libri V. prin- 
cfpio, (ibid.) dixit se „non praeripere de oratoria apud Virgilium arte trac- 
tatnm.^^ Sex capita quae snpersunt ad affectos pertinent movendos. 
Quaeritar igitur^ ntrias sint disputatlonis. Eqoidem collatis lis quae le- 
guntar lib. VII , cap. 5 , § 4. : Est enim rhetorica prolusio communes locos in 
vtramvis partem intentorum alternatione tractare, Sed quia facilius Grae- 
conifn invmUonibus a Qraeds forte atiis relata respondent, te, Eusiathi, ora- 
ftttfs ontneSf at seit^o et inventa DisarH amtrariis repellendo in. integrum 



Digitized by 



Googk 



XX 



PROLEGOMENA. 



r«sfttaat exautioraitim eonvioiorum lepcrem, priorfo ette pateTerim, «t Sym- 
machi dispntatio ex parte, Ensebii yero Urta inCerceilltte pataa^a ait. 

Diet tertii dUpntalia lertia coatinetur libro V. InterrAgaaii enim 
Afieno, „8i qai* velit orandi artera coRteqai, alram magis ex VirgiHo aa 
exCicerooe proficiat,*' Euaebins reapondeft onmn tanUuD geaaa dicendf 
iaTeniri apad Ciceroaeni, idi|ue copiosam, apud Virgilinm yero et hoc el 
breye et seriani et pingae atqae floridani, et dno stilos dicendi, matarani 
atque grayem et bnic eontrariaiii ardenten erectom infeBsam, at decern 
oratorom Atticernm etiles pemiiscniaae yideatar* Hoe C^. 2.} dertdetEy an- 
gel ot dtcens Virgilio ne ley em qaidem Graeearam literaram notitiara e^ae 
tribaeadani. Obloquitor Eastathias, quern orat Praetextatut, at disserat, 
„qaae a Graeeie traxerit Virgilias^'. Contentit ille, primaniqae dicit, at 
praetereat qaae mutaatat sit a Theocrito Hetiodo Arato Pisandro Ho- 
nero in uniyeraa pdematum dispositiane, se yelle demonetrare ab Ho- 
nero detampcisse nialta minne cognita Virgiliam, et affert (c. 9.) yersas ad 
▼erbam paene translatoa. Flagitante Ayieno, at omnia qaae ab Homero mu- 
taatus sit Virgilias perceqaatar, Eattathiaa a Symmacbo petit, at sibi det 
Virgilii i^arminam exemplar. Quo allato primuro nonnalla ,,qaae fors ob- 
tulit^^ profert, deinde rogante Ayieno (cc. 4-100 per ordinem ab initio 
ottendit quae ab Homero desumpta aint, et demonttrat (o. 11.) quae „Vir- 
giliaa in tranaferendo denaina excolaerit^S (c. 12.} „in qnibna par pene 
aplendor ambornm ait'S Cc. 13 ) in qaiboa Tirgilina „8it gracilior aactore'S 
(c. 14.) „in yeraibna yitia'' earn imitatum eaae, atqne diligenter expreaaiaae 
epitheta Homerica, et obaeryaaae in narrationia aerie quae ioatituiaaet Ho- 
I merua, ,,at et bjatoricam atilam yitaret non per ordinem digerendo qnae ge- 
\ ata aunt, nee tamen praeteritorum nobia notitiam aabtraherot*% (c. 15.) in 
catalogo autem paalolum ab Homerica grayitate recedere, (c. 16.) quid 
aterque intertexuerit, ,,nt lectoria animna recrearetar*% (c. 17.) nbi Ho- 
roeri exempio fuerit deatitutaa, nonnalla, at belli initium, non bene inati- 
tuiaae Virgilinm, aed imitatum eaae eiiam Apollonium Rhodium Pindarnm- 
que, nee raro aaum eMe epithetia Graecia, (c. 18.) alia ab aliia Graecis 
tranatuliaae, ab Ariatophane Ephoro Didymo Enripide, (c. 19.) Sophocle 
Aeachylo Callia, (c. 20.) quoramdam plurea eum habere auctorea, ut cam 
Gargara yolaerit eaae fertilitatia exemplar, (c. 21.) etiam pocalorum no- 
mina eum a Graeeia ewe routuatam, (c. 22.) de diia quaedam a yulgari 
opinione recedentia ex antiqoiaaimia Graecoram hiatoriia deaumpaiaae. 

Sequitar libro VI. diaputatio quarta tertii diet. Monente Praetex- 
tato Forioa Albinna oatendit (c* 1.) quoa yeraoa Virgiliaa ab antiqoiori- 
baa tranatalerit „yel ex integro yel ex parte'S (e. 2.) „lo€oa locia compo- 
nlt, at undo format! aint quaai de apecalo oognoacatnr'S tum (c. d.) ea 
profert quae ab Homero yideatar deaumpaiaae Virgiliaa Bed iam priorea 
poetae Roman! in carmina aua traoatuliaaent. 

Diaputatio quinta eat Caecinae Albini, a^ yerba aingala ab aliia 
deaampta apectana. laqae docet (c. 4.) molta yerba, (c 5.) malta epitheta, 
apud Virgiliam Doya eM§e yidert, qaiboa yeterea iam aint aai. Deinde ab 
eodem proyocataa Seryiua (c. 0.) oatendit, „quae ia Virgilio notayerit ab 
ipao figurata, non a yeteribna accepta, qaibua maltum Latinitati ad- 
iecerit ieporia'^ Turn (c« 7.) Ayieaua primum, vt aopra, Euatathio inaa- 
aurrana, a Fraetextato ezcitatua e Servio qoaerit de Virgilio nonnalla, 
qoae ille exponlt (ce. 7-9.). Ultima Ayieal qoteatio non aolyitur, ando 
hone qaeqve iibnuB apparel eaae antihuB. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT n. MI 

liibro VII. jmtAin«Hmt MniMBM die i«rlU luMti ioleir poeiila 
(naxiiaa ex parte 4« Flotafcko cmnpili^). J>i«piitaat priraniii («• 1.) d« 
pbiloMplila ad epalat admitlettda SymaiackKs et En at a thins, qoeai 
nt seoteotiam ftaaai expoaat eoounanet Farias. Delnde ai Atrieno proTa* 
catos Eastatliias docat, (c.2.) qoiWs ialcrragatlonilMis delectantar tolar^ 
rogaii, et (c. 8.) qoo soonoHittMi geaera aleodaoi sit later pecola. Saadat 
autem (c. 4.) Praetextatas, at convivio apta leqaaatur, „nee da etbata 
taatura sed et da aatura eairpanuM Tel alia^% et at per ardlnan aaos qoiaqoe 
ptapoaat qnaestiaiieai Dlsaria satveadaai. Ipse [I] qaaertt, ^yOtraai aioiH 
p4ex aa maltiplez eilias di|[^asta sit fae^liar*% atqae Disarias damanstral 
praeferendam tMe cibani siatpiieeMi , eai {e. 5.) ab ETaageio et SjiDOMuJia 
proTocatos obleqoitar Eaatatiiins. Qaa dispatatioae adoMiaitas PlaTia- 
aas stttdet fe. 6.) probare vioam natara esse frigidnai, idem [II] delade e 
Rbarie qaaerit, ,,cttr rare laelnrieatar molleres, erelMra seBes'^ Syrama^ 
ell us deinde (c. T.) et Boras de eo dispataat, otraoi ^molieraai natwra 
sU frigidior qaam virorani, an calidiar'S atqne ille [III} DisaHnm iaterra« 
gat, „qttae ratio de mnsto ebrietatem ant tardam ieri faeiat ant nallam^S 
et Farias [IV] Aibians (c. 8.), qnae caosa difficile digesta £iieiat iasi- 
Clonics et „qaae effieiat, nt aoanalli earaes iraUdiores faetlias digerant qoan 
tenaes'^; Caecina [V] Albinos, „qaae fooiat caasa, at sinapl et piper, si 
apposite cui faerint, valnas factant, dererata vero nallam Tentris corporl 
inferant laesionem'', et „cnr in Aegypto ?iBain frigida virtote aascatnr'S el 
„ear qui in aqnam descenderit calldani, si agitata sno aqnam moyerit, ma^ 
ierem sentiat calorem^S et „aestate, cum aer calidas flabro moyeatur, nan 
calorero sed frigns acqoirat^'; (c. 9.) Evangelos [VI], „enr qai ita se ver- 
tant, at saepe in orbem rotentor, vertiginem patiantnr, et „cnr sensna 
omoes corporis a cerebro ministrentnr, cam cerebro noa iasit sensus''; (c. 10.) 
Ease bins [VII], cur leoJUoitifotdtpovs a«ies ▼ooetHomema, et cnr „feiiilnis tsI 
ennnchis acuta sit vox, viris graris'*; (c. ll.> Serf ins [VIII], „qaae fiieiat 
causa, ut rubor corpori ex animi pndore nascatnr^^; (c. 12.) Afienns [l%] ' 
proponit quattuordecim qaaestiaaealas de cibis et potionibns ; (c. 13 ) U o- 
rus [%] quaerit, 9,our iefuni magis sltiaat qnam esnriant'S et „cttr aanlna 
In digito qui minima ▼icinus est gesletnr^S ^^ n^^' magis dalcis qnam 
salsa aqua idonea sit sordibos ablnendis^. Aristotelis de hac re a DIsario 
prolatae seatentiae obioqnitor Enstathius [U], qui (c. 14.) qaaerit, „car 
in aqua simulacra maiora verie Tldeantnr''. ^ua oecasioae oblata com Di« 
sarins Epicuri de visu senteatiam protnl^rit, eonira dicit Eustatliins. Oni 
com omnes assensi slot (c 15 ), Disarins Platonem Titiiperat dicentem cibnm 
per stomachum trabt, potum Toro per arteriam qnae '^axB'Ut dicattir ii* 
labi pulmeni; Platonem defendit Enstathins. Efaagelo {c, 16.) loci 
causa quaerente, „utrttm prins galKna ex oto an ovom ex galliaa coepe- 
rit'S banc quaestionom pro seria tractat Disarins. Deniqne idem Evange- 
las quaerit, „car naxam^ qaam pecndibaa aecisia aelis radii iK^n dederint, 
lonare lumen effecerit,^^ qnam rem lA Evaagelo ezcitatns amplios perse- 
quitur Eustathins. 

Operis clausula deest. FInitar enim.liae ipsa Enstathii dispntatioae. 
Sed si totam operis cempositionem speotamns, eliamsi praeeuute Platoae 
noa iterum loquentes fecit Decinm et Postnrolannm, iamen dnblnm non est, 
qnin, ut supra, finite colloqnio discessisse oonviTasnarraTerit Macroblus. 
Malta in fine intercidisse nan pntaverim, cnm nnllius Disario propositae 
qiiaestlaMa desideteatac, woMMm aatew dia paiati aa e s qoaa sacnadam dispa* 



Digitized by 



Googk 



xui PROLEGOMENA. 

•itIfMiem, ittam qnfte legitw lib. I, cm|p»a4, § 10 1^^. hftbendae ermt, ant in 
bis BtfptoiD iibric kisinl, aatpateat abi «zcideriiit, et omnia abs«lvefi#a foe-f 
Hat tridiM, qaeai Icgitimam diemoi nnm^rofii SatumaHbas dicatam f«i««a 
ex lib. I, cap. tO, $ 26* iatoUigimos (nbt wii. adaatatiaaen). Qaad *i va- 
ram est, ex ipnit SatornalUMit, at sapra dixi, p^^taat prolNiri, Caanaeatariaa 
In Saamiam Soipioiiis atiaiaM, id qaod volaiC C. Barthiiw, eonun esse pa« 
teiaae partem. 

3. Haee conaideraroria, facile tidebla mnlta qvidem fntilia ia hae 
apere iaeise, sed nan miana mulla qoibns firi vel doetissimi in antiqai^ 
lalia atnditc versantea nan poaaiat carere, neqoe esse, id qaod maltl credl** 
deroat, radem iadigesla«M|aa molam, aed propter inraeasas laoaaaa nana 
BUigis Tlderi ineaaditom boo opus qaam fnerlt oltm. 

Si aatem qoaesiens, qood faerit aactoris cansliinm in hoc opere com* 

I ponendo, inveaiaa earn volaisse cam rariam eo complocti dodrinam tnm 

I qaasi navam iaoere fnndamentnm deorepidae iila tempore et moribaadae 

f mjthalogiae aatiqoae. Iccirco atndet (lib. I, c* 17 sqq,) a4 onnm solem re^ 

' ferre oranea dees, et omaea iliot „ed€oomatos sadales*^' ia eo facit elaboraa- 

tes, ut refnteat earn qui irrideat reteres iiiaa reltgiaoea^ Eyangelam, da 

qao qnid statueadam ease Wdeator BM^astrabiaMis inCra (4. m.). Gommeada^ 

ttonem antem operis Tidetur dacere Tolaisse ab imitatlone dialogoram Platonisi 

4. lam vera de lis qnes ia boc opere inter so colloqoentes facit Ma- 
erobius qoae coroperta habemos profernmns. 

Omnes ad coenam iiiritatos nobilitate to! doctriaa exceilnisse Ulacra- 
biaa ipse eomplatibns loois (I, 1, f$ 1 at 4; L, 5, 13; II, 1, 3.) dioit. Hi 
sant: Q. Aarelioa Sjrmmacbos, Nicoinachos Flavianus, Caecina et Farias 
Albini, Avienns, Senrias, Enatathius, Eusebina, cum Vettio Praetextato no- 
Tem namero; qaare vitiam sobesse Tidetur, si dtonatar (T, 7, 12^) exeepi0 
tege ctmvhii tot esse qoot Masae annt. Soperreainat antem Disarias Ho- 
rns Evangelua. Praeter bos nominaadi auat Decius et Postomlaans, e qal* 
bns hie ilii omnes bos sermoaes refert ex ore, ut ipse ait, Avieni. 
I a. Vettina Praetextatus dicitar I, 5, 13. cQnventm$ r«jr, I, 7, IS, 

I (aisi subest ¥itinm) rex eanatoit, II, 1, 3. rex meneae^ hoc ipso loco com* 
'^ paratur com Soorate, quo dicitnr m morihua noa esse minor , in re pnhlien 
effiuudor^ et I, 5, 4. ei tribnitnr mwrtAis grmvitas* Lib. I, 17, 1 dicitnr 
\ faisse imererum omniium praesul; Avienna 1, 6, 3. Praetextaii nofasn ail 
I ease saoram stfrt ac r^mblUae; I, 84, 1. laodant hie memeriam, ille doein* 
I nam J euneti religionem, ndfirmmnieB hunc e$8e archanae deorum naturcie een* 
I tetam gut solas divina et ad$equi animo et eloqui postei ingenio; et Avieaaa 
I, 7, 17. eum dioit saororum omnium uniee canfctuai, atqae ipse (ib. 8.)s Sa^ 
inmalimrum^ inqnit wriginem iUam miki in medium preferre fae eti^ non qume 
ad arehanam diviniiatie naturam refertur^ ied quae aut fahulom admiHm 
disteriiur aut a phyeids in vulgue aperitur. Contra Evangelns I, 11, 1* in- 
onaat earn, qnod atadeat ingenii pempae ei oHeniationi loquendi^ et, quia prin^ 
eept religioaerum puieiur^ nonnMa et euperstitionia admieeeat. Denlqne ax 
iis qnae leguntor lib. I, c. 1. § 5.: JYec mihi fraudi ait, ai uni aut alteri es 
hie quoe eoetua eeegit matura aetae poaterior aeeulo Praetextaii Juit^ 
aato maximum eom foisse, coniiaias. 

Complara hand praeterennda de Praetextato congessit Mahul 1. c. , qoi 
refert anno CCCCLXILXIV p. Ch« eum faisae deaignatum praafectan 
arbi ^O imperataribiis Valea^iana aft Valente» et Gotiiofredum ^^) codiata 
eniasdam mana aeripti aaet— itafta aaafiamara aaden iUa aaaa aoaa faiaae 



Digitized by 



Googk 



CAPUT n. xxiii 

pmefeetimi pruetorio. Roeto iitmD tMteai oHat Aiiiiiiiaaimi MarceHinnm, 
foi lit. \lLlh cap. 7.t Mwaiy ia^uit, ftw 9fiifii6iii Praee04r(<itii«, pr»^ 
•laroe ind^U9 granitaiitque prt«««« f«fia<or, .. ^imni arhitrio iuo 
jMakte proeousidaTi ptaefeotrat CMiamit) poteatele, et lib. HXVii, c. 9. 
Altec tMt«r Praei#^irtot««pn^fM<iir«iii ni-Wt mAZuaiut eurams per integri* 
tmiiB muliipiieeB aetns el pr^biimiiB quihus ah od^/etoantiac ru-' 
dimeniii inclaruii^ adeptut e«l, id quod roro emUingitj at, eum timemftor, 
aaiareai a<m petdeeH eivium mmu9 firman sMmm erga iudieee formidaios, 
Cttiui auetorUmt0 iutUfw venfattB 9vfff agiin laaiallii leatfo, quern Chn&tian^ 
ram imvgia cfmtikmmni^ pmUeque Vr$mo alta quiee porta prepoeHo ciomm Ha* 
aratioram optimdaM: et udeUeetkut gieria prmeotari rteUrie plant et uUUa dkpo^ 
netti'n^ cet., ia q«a ipaa re teato D. Hieranymo («p. a4 Pammach. dl.) fier- 
tnr dixtaaa: ^Faciatla me epiaoopiiai Bomanooi, et ego atatiin ian Chri- 
atiaaoa/^ Moa animia qaam ab Aromiane ianilatuni ettai eew dicit Mahal a 
Zaainio lib. IV., quetn looam inspicere mibi aaa lieak; SymmaclMini coai- 
ptutea ad earn dedtaae epiatolAa(I, 44*56, et X, 80-32.), et ia naa (X, S6.) 
de einc morte conqaerl ^'). Denii|ae mortnam earn eeae consiilem desigaa* 
tam colligtt ex lateriptiaee qaain prataltt FentABOs '^). Hejaias >^) earn 
HMirteai obiiMe vefert in pvaefeetara Italiae et Illyriei anno p, Gb. a« 



^1} E cod. Thcod. lib. 11. tit. ut (Ugnitatum ordo servetur, 

^^) In comnientario ad cod. Theodua. (ed. Ritter. Lips*. 1736. fol.) „8ur 

la loi 5. de mod, mtilt." 

'3) In lib. 1. ep. 52. memiatt orafionia aane perditae in Vetthmi Ago- 

BUiiD Fraetextatuin : cf. Fabric. Bill. ed. £rD« voL 111, p. 206. 

1^) In auntario notarum, ed. II, p. 740. „monente charta libro Scriye- 

rii h. 1. intericcta: 

A60RII . VETTIO A60RI0 PRAETEXTATO V. C. PONTIFICI TE- 
STAE . POeiTIFlCI SOLI . QUINDECIMVIRO . AUGURI . TAURO- 
BOLIATO CURIALI . NEOCORO . HIEROFHANTAE . PATBI SA- 
CRORUM . QUAESTORI CANDIDATO . FRAETORl URBANO . COR- 
RECTOR! TUSCIAE ET UiVlBRlAE . CONSULAR! LCSITANIAE . 
PROCONSULI ACHAIAE . FRAEFECTO URBI . PRAEF. PRAET. IL 
ITALIAE ET ILLYRICI . CONSVLI BESIGSATO. DEDICATA KAL. 
FEB. DN. FL. VALENTINUNO . AUG. IIL ET EUTROPIO CONSS. 

Roniae in bortis Matthaeorum.'^ (Ap. Gruter. Inscriptt. ed. Amstelod. 1707 

fol. pag. Mil. 2.) 

Ab eodem Pontaao Ibid. p. 741. eannnefooratar alia inacriptio Cap* Gnit. 

ed. 1601. pag. occguuti. 3.), io qaa ettaoi dicUar fais^e GoBaal d^^ 

•ignatnt: 

VETTIO AGORIO PRAETEXTATO V. C. ET INL. CORRECTORI 
TUSCIAE ET UMBRIAE ILLVRICl ITALIAE ET AFRICAE . CONS. 
DES16NA TO ACHAIAE • PRAEF. URB. PRAEF. PRAETORI . CON- 
SULARI LUSITANIAE . PROCONSULI . LEGATO AMPLISSIMI OR- 
DINIS SEPTIES ET AD IMPETRANDUM REBUS ARDUIS SEMPER 
OPPOSITO . PARENTI PUBLIC. PRIVATIMQ. REVERENDO etc. 

et tres aliae praeterea (ibid. pag. cccix, % 3. 4.} in qntbns ipse dicitor 

Consol designatoa, eiaaqne oxer Fabia Acoaia Tarita aaoria initiata. Om- 

aJMBi inatar pone unajo C3): 

FABIAE ACONIAE PAULINAE C. F. FILIAE ACONIS CATULINI V. 
C. EX PRAEF. ET CONSULIS ORDIN. UXORI VETTI PRAETEX- 
TATI V. C. PRAEF. ET CONSULIS DESIGNATI . SACRATAE APUD 
ELEUSINAM DEO BACCHO CERERI ET CORAE . SACRATAE 
APUD LAERNAM DEO LIBERO ET CERERI ET CORAE . SACRA- 
TAE APUD AEGINAM DEABUS . TAUROBOLITAE ISIACAE . HIE- 
ROPHANTRIAE DEAE HECATAE . SACRATAE DEAE CERERIS. 
^^) Opttscc. acadd. vol. VI, p. 7. cell. Rttter Proaopographia ad Cod. 

Theodoa. et Tillemoni in Tiieodaaki Art; 0^ 



Digitized by 



GoogU 



»iv PROLEGOMENA. 

iOCCLXXXI?, 99dwa mmo q«o <licftiir Iniage pmefeetm oM dMlfpratM: 
htke aatem praefeetara eam fanetain esse intetligimits ex Ammiaai loon 
qnem sopfa po«ai, neqae illo qaidom anno qao earn gereret moHaaoi 
•MO elneet ex alio einsdem scriptoria loco, (lib. XXVIII. c. 1.), ubi Prao* 
tcKtatnt ox arbi praofecto ileprecandi causa dicitor missus esse ad Va* 
leatinianmn. Qai In inscriptlooo ilia nontiitaiitar fdernnt consnles, si cro* 
atoms fastis coasolaribiis in Orellii Onomast. Tall. Vol. III. p. oxxv, anai 
CCGLXXXVII, neqae anno inseqnente inter eoorales momoratvr Praoiexla* 
ttts, Tidetar ergo illo ipso anno obiitfso diem sapretninii : sod TtdjB, no «t 
GoBsalaris, ilhi aelale etiam Cons«l designatns nihil fverit nisi titolas. 
Alius Praetextfltns, fortesse pater, est is do quo Lanrentku Lydas do 
mens. IV. 2: *0 9h Jl^vti^txtog, inqoft, 6 U(fB<pdvvrj8 6 Jlmnav^ vi r^ %%■> 

fnovog rorvn/g xdlMg eel. Familiam oiiis nobllissimam faisse Mahnl dieit 
earn aliio ox rebus tarn inde posse intelligi, quod Paulos Aringlas do 
Boma onbterranra llbri III caput XVI. insoripsorit GoooMterlum Praolex* 
tall. 

b. Q. Aurolins Symmacbus, ad quern tortio die coBTooeroat (cf. 

Ill, 90, 8; V, 3, ir.), lib. L c. 24. Virglllom defondit a i^ntumolik 

Krangeli, lib. II. proponit at proferant veteruro Tirornm iocos, Ipseqae per- 

sequitor iocos Ciceronis, et lib. IV. loquitur do Tiolentissimis iuyeotis rel 

sensis rhetoricao apod Virgilium, et lib. VII, c. 1. philosophiam a cooTi- 

! triis vuit arceri. Praeteitato hie malto notior est. Reliqnit enim deeem 

I epistolarttra llbros, qui ad nos perreoerunt, mnltasque scripsit oratio^ 

\nes, quarum fragmenta quaedam inrcnit atqne in ludem edidit Angeluo 

Maius. Sed raolto minoribus quam Praetextatom eum laudibns effert Ma* 

crobius. Namque lib. I. cap. 1. § 4. quarto demum loco earn nomlaat, el 

praeterea tantnm lib. V. cap. 1. § 7. £asebium, ubi do quattuor generibuo 

dicendi loquitur, facit dicentem t Pingue et floridum^ in quo Pliniui Seeundtu 

quondam et nunc nulla veterum minor noster Symmachu$ lusurim-' 

tur *•). 

Do eios rita satis multa nobis Iradita sunt et In ipsins epistolis el in 
codice Theodosiano, quae coUegerunt Hejnius in „Censura ingenii et rao- 
rum Q. Auretii Symmachi cum memorabilibns ex eins epistolarnm libris,^ 
Opuscc. acad. toI. VI. p. 1 sqq., et Angelas Malus in praofatiooe ad Q, Au- 
relii Symmachi. V. C. octo orationum ineditarum partes, quas edidit Mo- 
diolani MDCCCXV. S®. 

De eius aetate atque honoribus ponam panca e Mail ilia praefatioao 
(p. XI sq.) excerpta: „6enerosa familia Roroae ortus, in qua splendidissl- 
mae dignitates saepe floruernnt, maximum tamen ipse stirpis suae decno 
fuit, atque innumeris honoribus satnratus est Nam et qaaestor futt el 
praetor et Lucaniae Bruttiorumque corrector: tum Africam pro console ro- 
xit, qua in proTlncia statuas quoqae virtotis ergo promeroit Aeternae ur- 
bis praefecturam quieto eidem et lam pridem a desiderlis honorum rensote 
Valentinianus lunior sponte detulit. Ordinarinm quin etiam consulatum 



^^) Aliorum de eo indicia non minus splendida affert Ang. Mains in 
praefatione ad eius orationum ineditarum partes p. I sqq. Sed alitor de eo 
indicat Erasmus, qui in Giceroniano (p* 141.) Bulephoro dieenti: „At Sym- 
machnm in epistolis argutum admirantur quldam,** respondet: „Adrairen<* 
tur, quibus studio es| moleste potius quam bono dicere/' 



Digitized by 



Googk 



CAPUT li XXV 

SMO piwi €b. n. CGCXCI eviii Talistto goolt. &iiiei praeierai MriiwU 
tertii in asliqiis inseriptioD^ nimcapatttr: el ampliMiinit legatioBibnt ex 
•enaUis decrele ad Imperatoree fooetoe eet Deaiqiie et ethBlceriuii deo* 
ram, erga qnoe raperalitieBe iDeredibili aeniper flagravit, pontificeai mala* 
real egitt et RoiaaBi cenalae siae coolrevereia princepe din habitue eeU 
Ua aatem dia yixit, bI plBriam imperatoram aetatiboe inplicitae sit, dla 
etiam naUmnqae ia eaoeie Tereataa. Et poatremia qaideni Conttaatii im- 
peraatia aaaie egregia ad eleqaeatiam iadolee in adaleacente Symmacho 
^Hii vivaeoebal. Laciua eaiai Ayianiae Syaunaclitte pater Antiediiaai cirea 
id tempoe legatae ad Coaataatium prefeetae malta de filii praeclara ex- 
apeetattone caai Libanio eat eollocataa. Ab iaita aatem Valeatialani Se- 
aieria imperio adoaqae Areadtam HenoriaB^[oe Aaguatea cuai lageBti aeat- 
per laode forunn carianiqae freqoeatavit Aano certe poat Ch« b. CCCIG i 
adiiBc Tlvebat SynHsaehaa, qaoaiani epiatola lilNri quiaii deciaia gcatnlatBr i 
Theadero adeptaoi ooBaalatuBi, qnem liic eo aaao geaatt. SyntDMcbnai 
■aa eseeaaiaae C^riatt aaaam CCCCIV ceaaebat laceboa Gotkefredaa in 
eiaa rita. Sed eaim hec eodem aaaa coacinnatBoi 9M9e poeasa ad^entaa 
SjmBHichBm a Prodentio praxiaioqae aaao editnm exiatiroat BMigaaa Are- 
▼alna ia PrudeBtiaaia (N. 54). Qaaat aatem adverana Tiveatem Sjmvmt^ 
oham Pradentiaa aerlpaerit, aequitor^ ot Syramachi vita paalo ultra Ga- 
thafredi aeateatiam eateadenda eaae ^ideatar. ImaM quum auperiua dize- 
HaMia SjraMiaeliam plane adoleaeeatem faiaae eztremia Coaataatii tenpori- 
boa^ id eat circa annum GCCLX., ipae autem SynMnachaa ia actaTa deciaui 
apiatela libri quarti ae ia aeaiuai vergere narret: „Tcra|aiai a5cfl, ut ibaee 
afin«t in •«aitt» vatgeniihu9 p^Unij GoadKlier peflgaam leadenft barha code* 
hmtf^*^ aapereat, nt non immerito auaptcemur, oraterem neatrum adaaqna 
Cbrlati annum circiter CCGGIL Titan fortaaaia preduxtaae.'^ 
Sabliciam quae de ea iudicavit Hejnina U c p. 15 •%, 
^Seaatorem graTiaatamai, magiatratum aaactiaaimam, ctvem ad bonum 
eommune natum recta dicerea, Tecabulo iatia temperibua freqneatata : cuiaa 
iategritatem, probitatem, conatantiam cam prudentia, multia ia looia admi- 
ramar: Cacile eaim intelUgi peteat^ qaam lubricum ac pericaloaam eaaet 
inter temporumy dominationia et aalae corruptelaa aerrare rectum. Sena* 
toriam auetoritatem et dignitatem tuitua eat egregie; in hoc enim ordine 
quicquid anpererat auxilli adveraua dominationia iniuriam et libidinem, 
camtlnebatnr; itaqae aeaatum appellat partem hnmani generU meliorem 
(Epp. I, 52. al. 46.). Quod auperatitio auimo eiua tam alte inaederat, ex- 
Gusandum erat in viro patrianim legum et institntornm aerrantiaaimo eo- 
demqne Pentifice maxima. Venia enim debetur ei, qui ad fidem auam et 
reltgionom refert antiqui inatituti auetoritatem et aanctitatem, ai videt 
nova, etai forte per ae bona, meliora quoqne, nen bonia artibua et conaiiiia 
inferri et obtrudi.^' 

Inacriptionem ad hunc Symmachum pertinentem e acheda SeriTeriana 
peadidit la. Poataoaa in aaetario natariMi ed* U, ad SaturaaK V. 1. i^) la 



^'^) Inacriptio qnam nuper adeo in monte Caelio effossam dixit Romae, 
haec eat: EUSEBII.Q. AURELIO SYMMACHO V. C. QUAEST. PRAET. 
PONTIFICI MAIORl . CORRECTORI LUCANIAE ET BRUTTIORUM . 
COS. COMITI ORDimS TERTII . PROCONS. AFRICAE . PRAEF. URB; 
ORDINARIO , ORATOR! DISERTISSIMO Q. FAB. MEMM. SYMMA- 
CHUS V. C. PATRI OPTIMO. 



Digitized by 



Googk 



WVI 



PROLEGOMENA. 



q«a hncri^M* ^ai ikidur Q. FMw Biemnmu SffnmathiSt «i<ui fiUot, ia 
FftbricU BiblMh. Lat. ed. Ers. yoU IIL p. 206. AiehutQ. FUviu; %k\4. p* 
M5. Q. l«1«Maiiut, qHod nonMB eo coinin«ndatar, quad Flariano fiairi 
amneft tibri II raUil epiatola* (of. ihUL p. 216.), qui cum Nicomacha Pla* 
▼iano confanditdr iUd. p. 182., qnani errorera aacWU Blabal. Eiiaai ia ia^ 
scripttotie, qnfte iegitor in not 21, caoMnenanitur Q, Fmbiu§ Spummehmef 
qaem nan aliam fatt«e credidaritii qaaoi SyaiiDaehi aralarta filiara, eai in* 
tcripcltsa Tideri MaerabiviiB librom da diffMrentUc at caaietaiibaa Graaai 
Latiniqna irerM di&iniaa aopra cap. I, 7. L. Aareliat Arianioi SyaunaelMW, 
qni eommemaratttr ia iaieripiiaae apod Grater, p. cccuue. 3., iridatmr 
fnisse Sjmmaehi oratoris pater. Da Aarelio aatem Afemiosa ilia SjmnMt- 
eho , qui dieitur emendatae liaTaanaa CamaMatarioa in Samaium Salpioatt, 
dispatabiroas infra c. IV, A, L »8) 

c. Nicomachac Flavianaa lib. I, a. 24. axtram. reliqaaa invitat, 
at secnnda die damom auara eanTaniant: ibid. § IT. dictt mm asae pvaadiaa* 
taram Virgiiii scteatlam iarit aagttralis: sad ipca diipotatia intareidit. 
Po«t Praetextatam secaado laoa aaniaaior I, 1,4.; 1, 6, 4. Flaviaaaa 
at Bus tat hint dicuntar par inaigne amidtiae. Daa aia« nomiaa, Nieomu^ 
chu$ Flavionusj aped Macrobiam naiqaam legantar ^oainaicta ^^). Pla- 
rnniqoe nominatur F(at7<af|««.« semeld, 24, 24.), abi past bravo iatofTalhini 
idem noin^n erat rapetaadnin, iVioaaiacAaf *<>>. Totam eia« aoaian fait H-- 
I rhts Nieomachm Flavianu$ , si moda Poatanat raeta ad Imaa FlaTianoni re^ 
tnlit inscriptioneni qnam a achedia Scriyerii prodidtt in adaetationo ad Sat 
I, 17. ia flionte Caelio, at ait, Romaa effbtaam anno MDGXVII. >>) Qaod 
autcm idem Pontanat manente aodem Scriveria aeatet ex inscriptioaa quae 
sit apnd Grnteram p. CLXX. 5. liqnera viiiase banc FlaFiaaam sab Hona^ 
ria et.Theodosio, id radargallar ipsa lUa iascriptiana , ai Flavianas in aa 
eommemoratns hie est Nicanaclias Flaviaans, quia Seeratarrom a Flaviana 
antea institatnm et delada i^e absamptam itlarom iraperatornm aetata 
dieitur esse rastitatom «*). Sed recie idam hamo daotas (lib. VI. extrem.) 

*•> Cf. Fabric. Bibi. Lat. 1. c. p. 2(». et Tirobaachi Staria daila latte- 
raiara Italiaaa Tom. II, p. 246. 

19) Sic etiara Syramachns ausquam nominatur Q. Aurelim Symmachua: 
plerumque Symmachus tantiim, raro (I, 2, 15.; 1, 12, 1.; II, 7, 1.^ Aurelius 
Symmachus: semel (I, 5, 17.) Q. Aurelius. 

SO) Carria ia ed. Steph. e cod. P, cni asseailtnr S, rec^it Sifmvut- 
c&as, qui error, fortasse natus e coafusione Nicomachi Flavian! cum Fla- 
viano vel Fabio Symmachi filio in editione dcmum Bipontina est emenda- 
tus, licet verum viderit iam I. Gronovius. 

«») Inscriptio in ed. II. anctario notamm p. T41. baec est: VIRIO NI- 
COi^AGHO FLAVIANO V. C. QUAEST. PRAET. PaNTIFIC. M AiORI . 
CONSULARl SICILIAE . VICARIO AFRICAE . QUAESTORI . INTRA PA« 
LATIUM PRAEF. PRAET. ITERUM COS. ORD. HISTORICO DISER. 
TISSIMO. Q. FABIUS MEMMIUS SYMMACHUS V. C. PROSOCERO OP- 
TIMO. Ex hac inscriptioaa I. Gronovius ad Sat. I, 24, 24. concludit Fla* 
vtanam faisse Symmachi, qaem Aiaerobios iadacH loquaatem, prasoceram^ 
sad falso, nam dieitur fuisse prosocer Q. Fabii Symmachi i. e. fiiii illius. 

s^) Cf. Gruter. 1. c: „In hemicyclio templi S. Martinae, quod olim 
Secretarium [senatnsl populi Romani fnit, ad forum Romanuro: SALVIS 
DOMINIS NOSTRIS HONORIO ET THEODOSIO . VICTORIOSISSIMIS 
PRINCIPIBUS . SECRETARIUM AMPLISSIMI SENATUS QUOD VIR IIV- 
LUSTRIS FLAVIAKUS INSTITUERAT ET FATALIS IGNIS ABSUMPSIT 
FLAVIUS ANNIUS EUCHARIUS EPIFANIUS V. C. PRAEF. VICE SACRA 
lUD. REPARAVIT ET AD PRISTINAM FACIEM REDUXIT. Vldit Sme- 
tius." 



Digitized by 



Googk 



CAPUT n. jxvn 

•4 buBc Flaviftmmi Tidetov relotiMo qttae k gwatw apii loftBDMn Saretbe- 
rienieni in Polierati€i» «iv« de enrialiiHn nag!* lib. II. cap. 96.: Aoc mutem 
atftrtt Flovtaii«« tn li^r* qui dm i^fUgitB pkilosophorum latcrt- 
bituTf el lib. VUI. cap. 11.: 7\i iUtlortaia «»i /aMam ^nod hi$ vwkU referi 
J^BfroiitM ]Nn» Ubitu mpptlhakii. Hm tmmmi €s fmeto me9iii$9e JPpbest et Fla- 
9ianu9 auctiir cH. Adda ill. cap. 18. eaai tmte QuinUUmno Valerio Fla^ 
99 tin • 9t aliU mulUB 8m:rmt§9 mtiam in Mntctaile dUHetrit imiiicafR, cis Quid 
iTf a atra cam fpcoala^ nin in eo ea»u fuu Ulud Platenem ge^taise t9iti» e$t 
Fiapianu; Carta Macvabiaa (I, 5, IS.) boninaBi aruditicaimam aiiin | 
Mate diell his aarbis: qui quanta tit miemndo a<ra» Fenu$io pmU^f jMroatUia- i 
liar, nun minmM ommtu ataram grmuitaieque vUae qumm eopia pra/aadaf 
eradtliofiM adferiitl, abi Scrivariaiy qui eanlecil ecse •aribaadam Murrmnu ' 
Vin9 VmnutAoy prioHia Tidit Fenatta aan esse babandnm pvo adiactiva aad 
' paa Flavian! patria naalna! qai Vaaaslua forftaMa idem ad ac quem ex 
aleafia cam Praatextata ftd Valanttnianuni dapracaadi caoaa raiMom referi 
Aaumaaat Mascallinae lib. XlLVIil. c 1.: ihub qai apud GrnteraHi p. cccix* 
6. meoHiratar Venostae cum Sabina cancal in aialto priarem incidit aialft* 
taiii (CCXL p. Cb.). 

FiUam balas NicaaMobi FiaTiaai Dralcenbarcbiaa in Syllaba ea- 
diaoin mta. Livii T. VII. p. dSl sqq. {if4^ Slultf. T. W. p. 617.) affirmal 
fnleaa Nicamacbam FlaTianura Dexirani, praefacloin arbia, qneni 
Liviam eaiendaTi««e ex eabcoripllaalbaa coaplariani sciuiae cadicom. 
Past Valealiniaai II. ararlam ab £ugaaia lyranna anao CCCXCIII irel 
CGCILCIV. earn praeiealarani iirbia abtinniaea, aamqae a Tbeadaaia Magaa 
areptam ab Haaario alaa filia racepiaaa aaao CCCXCiX, et DeeiaaB (aa Caa* 
ctnam Albianm? ef. d.) at aa c o aM ia e a axSyainiacbi apiatoUe (lib. IV. epp<5 el 
7; lib. V. ep. 6; lib. Vlf. epp. 50. 95*104.) et ex eadioe Tbaodoaiano (lib. 
VII, til. XllI, lege 15; lib. XI» til. XXX, lag. 61; lib. XIII, Ut. V, leg. 99) 
ealligit. Paluil igitiir eliam baac Maarabint in Satamalibaa iadacere lo« 
qaeateai , aed maiareoi iUmn eaai ia anioia fasbniese pataTerim idea, quad 
at I, 1, 4 aata Symoiaebirai aan naaiinat, el tecuada die aped earn, tartia 
denram apod SjmaMttlMua fingit caaTairtani aaae babitaai, et FlaTianam 
■Miioreai boniaem dootom fai««e iatelllgilar ciim ex ilia inacriptioaa tan 
ax Sidonii Apallinaria (lib. VIII. ep. 3.) Terbie: ApoUonii Pythagorici vilam, 
noa, at iVieaaiaebat sentor, e Philottrutiy eed, at Toteuca Ficturionua a 
/WcoflMicfrt fdMit exaonpfit, quia tasterot, miai. Deniqae, ai maior ninoria 
pater fuit, illi tantam tribui pateat Venoataa pater. Tiraboacbiaa (Sta-» 
ria della letteratora italiana tarn. 11 p. 352.) cenaet Flavianun Macrobii 
aaae eon qai anna GCCXCUI. eeeidarit pognaaa la exercita Eogenii centra 
Tbeodaaium «>). 

d. CaecinaAlbinaa intrat (I, 2, 15.) com Sjraroacbo, quocam dici- 
tor earn a9taU turn ctiam nwribus ae Hudii* fuiaae coatuncliMimuf. Primna 
diaaavifc de prinetpia el fine cirilia diet (I, 3.) (nbi earn PraetexUtaa (I, 3^ 
90.) ad dicendam excitat hia yerbia: quia ie quiequid in lihria laiei in- 
vesiigare natius est quam ut per verecundiam negate possis, et omnea (I, 4, 
1.) ^aatt vetustatii prompiuarium Albini memoriam laudare dicnntur); deiade 
(11, 8.) de ballariia, et (HI, 13.) de laxaria veteran Romaaaram , et (VI, 4 
et 5 ) de iia qaae in verbla ab Honiera mutaatua ait Virgiliaa. 



«•) Heyniaa 1. c. p 7. de PlaTiaoo label conaali Waraadarfian ad 
Paet. nin4 vol. V, p. 651. 



Digitized by 



Googk 



xxvui PROLEGOMENA. 

Pontaoot in aoctBrio iiolaniiii ai I, 17. pi«rf^ert „es auMiaiioiie Seriv»- 
rH*' doas inscriptienes ^A), qua* tid earn perdnere ewn^ At ego ami re- 
perio Honorii et Thoodoati aetata conaalani nomina qoae in litaras illaa 
quae legantur in priore potnerint matifari. Tirabasdriaa 1. c. aoctare Tii- 
iemontio (tn Honorio Art XVIII. et Net. XXXIX.) ait Caeeiaan Deaiaoi 
Albinnm foisse praefectotn nrbis ffanii CCGXCV et GCCCVIil. (Cf« c«). Mahal 
I. c. tradit anno CCCCXIV. eoni fniese praefectmn arbi ex ^^leg. an* deNa- 
▼icnlariis**, eumque memoraioni esse a Clandio Numatiane in Itiaaram 
(Lib. I. T. 466.), et ab Olympiodoro citoto a Photio in Btliliotlieca. €. O. 
Moelteros (de Etruse. vol. I. p. 418.) refort Honorii aetate in ▼ilia Apa4 
Volaterras vizisse Caeeiaam qaeadara Deei«ni Ali^innn; Werasdorfins (Poet. 
Lat. min. Tom. HI. p. xiit.) eiasdem nominis memorat poetaa satiri- 
cam. Altins rem perseqai ego non posinm. Id anam videtor pro certa ba- 
beri poise, Gaeftinam Albinnm faisse praefectum nrl^i: et com Decii, qai 
Sat. I, 2. colloqnitnr cum Postamiano, patov ib. § 8. dioatar Albinos, l»ia 
Caeclna, quem etiam in inscriptionibas Deoiaoi videnMs aominataai, noa 
Forlns fnisse patandos est. ^*) 

e. FnriusAlbinus cam ATieno ante qaam ceteri omaos prtdle Sa* 
tnmalia dicitnr fnisse apnd Vettinm Praetextatnm (I, 2, 16.), atqae disputat 
lib. HI. cc. 14-17. de saltatione apnd veteres, de piscinm pretiis, de legi- 
bns contra Inxnriam latis, et lib. VI. ec. 1-3. de lis qnae Virgiltas ab 
antiqnioribas mutnatus sit in versibas, de qna re earn (VI, 4. 1.) at aMaia- 
rem et veterh et novae auetorum eopiae dissernlsse alt Caecina, qui etiam III, 
14, 1. Fnrinm dicit ultra omnen pollers memoria 9ettt$taiii^. Sed ibidem #k- 
riuf Atbinve antiguitath non minue quam Caecina pcrjtvs dieitor, ut (VI, I, 
/ 1.) Praetextatns dicit: viros inter omne* no^ra aetate longe doetknmog Fu*- 
I rium Caecinamque Mbinot, Utrnmqne ergo Albiauro in antlqnitatis studiia 
versatom esse apparet, sed si qoaeritur, ater I, 1, 4. (obi JUfinoe^ at Prae-- 
textato$ al., ad nnnm tantom referendom esse videtor) comnramoretar, Cae- 
cinam intelligendom esse putaverim. Nam de Fnrio, quem Afahnl L c. ne 
comraemorat quidem, Tiraboschius nihil ait se habere compertom, aisi ferta 
idem sit Gaesonins Rufins Albiaas, qoi anetoribiM TilleaMatio I. c 
Art. XLVII. et Gorsinio p. 206. anno GGGLXXXVill. p. Gh. n. praeTeetaa 
urbi fuerit: id qnod noini praetermittere, com dnobos locis (I, 2, 16. et I, 
4, 1.) in omnibns fere codicibus Macrobii Ruftua, non iFkriat, diceretar 
Atbinns, qoibns tamen locis opponendi sunt alii pinres nnmero (I, 24, 19; 
III, 14, 1 ; VI, 1, 1 et 2; VII, 8, §§ 1, 4, 7.), qnlbus sine alia codicnm dissre- 
pantia nominator Ftirint. 
j t. ATienus, at modo dixi, ab initio apud Praetextatnm fait eaoi Fa* 

i rio Albino. Ferecundia prohi adoletcentit laudator VI, 7, 1. (cf. VII, 3, 22.). 



*^) Gf. p. 741 seq.: ,,1} Ex basi marmorea grand! et perpolchra litem 
literata: SALVIS DD. NN. HONORIO ET THEODOSIO PP. FF. 8EMPf» 
AUG6. GAEGINA DEGIUS AGINATIUS ALBINUS V. G. PRAEF. URBIS 
FACTO A SE ADIEGIT ORNAVIT DEDICATA PRIDIAE NONAS NOVEM- 
BREIS RUST .... II ... . LINIOCOS. Habet Groterns a Gutensteinio, 
qoi ad marmor Romae descripsit, pag. gclxxxvi, 7. 

2. Similiter in basi marmorea grandi legitnr Romae: D m D w FL. 
ARGADIO PIO . FELIGI VIGTORI AC TRIUMFATORI . SEMPER AU- 
GUSTO . CAECINA DECIUS ALBINUS V G. PRAEFECTUS URBI . VICE 
SACRA lUDICANS DEVOTUS NUMINI MAIESTATIQUE EIUS. Vidit 
Smetius et Boissardas, ex qaibns- Grnteras p. cclxxxtii, 2.'' 

«0 Gf. Panly Real-£ncycL d. class. Alt. Wiaa. vol. U, p. 4a 



Digitized by 



Googk 



CAPUT n. XXIX 

lpt« de nalla ro aeevraHiis 4ltp«i«t, teci aaepa all«c ad dltpntaadam eici- 
Ukt 6t alii« iMocnrffand* (I, 4, 1; VI, 7, 1.) et lofveaUt iaterpelland* rel 
MS iaierroi^Bde (I, 6, 1 ; I, 6, 3; I, 17, 1 ; V, 1, 2; V, 8, 16; VI, 7-9; VII, 
% 1; VII, 12, 1 sqq.), Praetarea nUiil certi de eo acimiia. Sailut (Ooo- 
■MMl. littemr. t. I. p» 479.)9 Sextam Rafom Featan Avkanm, Arateorum 
ac Periegaaeoa Diaayaiaaaa interpr^eai, diveraom a Flario ATiaao Apo* 
lagorani scrSptore, hone eeaaet eate. 

Fabriciaa I. c. non recto eam Tocal Nieamaekmm ApUnmUf qaen saqoi- 
fair Mahtii, qoi cam Pontaao I. c. pataft eaadem eate aaqaeni legimus ia 
Gtoleri iaacriptkHie CCCLXX, 3. L. Aur. jiviamnm Syvma^wm^ qaen 
Symauielii faisae patreni aapra diiimoa. 

g. SerTias a Macrabia depiagitar at adaleaceaa (I, 2, 15.) inter 
gfummtaie9$ dotferma r€tm%$ fr9fe$9u$, iusta dgclrma mirabUis et amahili9 
aerccimdta, qai (ibid.) SyoMaaoiioai el Caaciaam Albiaom ad PraetexUtaia 
dieitor eate aeeataa (erram tfiliiMf et melut latemii $imilis» Vereeandia eiaa 
praeterea laadalar II, 2, 12. et VII, 11, 1., ubi Diaariaa: „^gc, Servi^ iiH 
qait, non 9olum adoleMcttfittai qui iihi aequaevi tanl, 8€d »tnum ^aafsc 
oamtam doetinimef eeatmatcala frontem cat. Avienaa (VI, 7, 4.) dociorum 
msasimum eaai racat, et Caeciaa Albinaa (VI, 6, 1.) eam dicit cotidie Ao- 
aNHia« tadalf emmrmre etindmm vateai, i. e. VirgUiam, at dobitari oaa paasit, 
quia Macrabiat aaa allan aui Maarani illom Semaoi Hoaaratum Id 
anlaia habaerit, ^i canpaaait eadem ilia aetato *^) cammeatariaa ia Vir- 
giltaai, ted ridtcBlam eat, qaad ceoaet Biabal fartatte haec coUaqaia eam 
addttziase ad iltad apaa cempaaeadam , qaaniam Macrabias (ia praef. et 
lib. I, c. 1.) lace clariaa aateadit haec collaqaia a ae ea«e ficta, et quae 
ille memarat ilsdein fere Terbit atqae in illit cammentariis pralata, ea a 
Fantaaa esse gappoaita iafra ▼idebimna. Dispatat aatem Serrias lib. I, 
e. 4. de dabiia qaibasdam eaaaam fannia, lib. Ill, cc. 18-20. de Tariie 
fmctuntn geaeribaa, Kb. VI, c 6. de iia qaae Virgiiiaa iaveaerit qaibas 
Latiailati adiiceret leporem, et cc. 7-9. Avieai de tiDgalia qaibasdam Vir- 
gtlii locia reapoadet interragatioaibaa. 

h. Eaatatbina (I, 6, 4) ▼enit cam Flaviaao, qai dicaatar par in- 
in$igne amicitiae; eam ipsam ceteris camiaeadat Veitins (I, 5, 13 sqq.) bis 
Terbis: qui taniut m aaiat genere pkiloiophiae eat, ut »olu9 nohii reprme$eniet 
ingenia trinm pkile$ophorum de quibue nostra atUiquitae gloriata est, • . . caai 
sectas ornnes aseeeutue sod prohahiliorem seeutue tit, omuiaque haec inter 
Graeeoe genera dicendi $olue impleat: inter noa tamen ita aui locuplea inter- 
pret eft, tit neaeiaa qua lingua faciliua vel omatiua expleat operam diaaerendi. 
Platoaicam ittam sectam esse prohahiUorem inde elacet, quad (lib. II, 8, 
6 sqq; et VII. c. 15, § 14 sqq.) Piataaem defendit ab ETangeli et Dtsarii ab- ] 
trectatiaaibns. Farias (VII, 1,8.) earn ad dicendam excitaas: Qata te unicum^ \ 
EuHathif iaqait, aectntorem philoaopkiae noatra aetaa tulit^ cet. Dispatatia 
elas praecipaa, qaae erat de Virgilii aatrolagiae et philasapbiae scientia, 
iatercidit: demoastrat praeterea (lib. I. e. 16, § 38 sqq ) qaid lalias Caesar ia 
ordiaando aaae mataatas sit a Graecis, (lib. II, c. 8.) qaid de Tiaa et de 
libidinibas stataeriat Plata Aristoteles Hippacrates, (lib. V. cc. 2-22.) 
qaid de Graecis mataatas sit Virgilius, (lib. VII. c. 1.) philasaphiam ad 
epalas esse admitteadam , (c. 2.) qaibas iaterragatiealbaa deleoteatar ia- 



**) Cff. Alb. Lien praef. ad Serv. p. 
Ram. Lit. t. I, p. 237. 



V. I. Ch. F. Babr Gesch. d. 



Digitized by 



Googk 



MX PROLEGOMENA. 

tetrogati, (Kb. VII. c 14. § 5 «qq.) ^iti^ fttatiMndiittt tit 4e ^Hetdl teiMO, 

i (c. 16.) cur laoae magift quain tolis kimoB adiiiT^ pvlredtBem. FabrtcSnt 

i in Bibl. Gr. ed Hamb. 1717, t. VIH. p. 189 sqq. (ed Uarl. t 1%. p. 149.) 

\ muUoi enuraeral Eitctothiot, ted qmU aat nom qai« ex lit hie tii, noa 

' affirmaTerim : nUi forto eat Enttalliiaa Cappadox, philotophas Neoplar 

tonicttfl, drtcipula* laitibH^hi at Aadetii, aaiaa ptoWaeiam •cHolasticaai ia 

Cappadocia totcepit c. CCCL p. Glir. *^) ReHqois hittic aetata paafci roa^ 

iorem aste eicnsari potatt lit qaaa de haatiaani ad baec canTi^ia adtcl- 

tornm aetatibat Afacrablot dixit I, 1,5. Mahal mattet, aa eeafaftdatar 

emn archiepitcapo Thettalaaiceaai, Homeri iaterprete, at qai aafata aiaitD 

tit inferior* 

i. Eutebiatla Potinmiani negatia Impediti locam tanrogatat ett, 
1^ dlcitqae (I, 2, 7.) aam Pattaioianat ette fmcundum et trudHwn aimai, ribe- 
/ Iorem tnler Groecot frat9tantem omnihw idem fUa aetate pn^rnHn^ d^eirmae 
/ Lmtiant hand Ittfctvm, Praetextatnt (I, 6, 2.) Oraia tt do^rina ei /aminHa 
elartim rhetorem, Syramachat (I, 24, 14.) oraloram eloquemtkfimum^ Enttar 
thiat (VII, 9, 26.) virum omnium dtaerlMsJanim. Ipae (VII, M>, 1.) tenfctiittt 
ait te ianuam tarn paene puUart. Eint dbpatatio, qaam diettar habuitaa 
de oratoria apnd Virgiliam arte, tota iatercidltte videtHr. De eiat yita 
Bihilomnino tciraai. Fortatte ett Eatebiat Alexaadrinat Rhetor, 
qnem inter aropHut texaginta Eatebiat tertio loco camniemorat Fabriaiat 
I. c. t VI. p. 105. (ed. Hart. t. VII. p. 409 tqq.), qaea Baebrint (Btal- 
Encycl. t. h. ▼.) dicit ette inttn knperatorit €alti aceitani a* CCCLIV. p. Chr. 
k. Ditarint **) I, 7, 1. dieitnr ▼ealce aara Eyangelo, obi adlicitari 
qui tunc Romae praettare videhaiur e0teri$ medendi arUm profesiis; et Praa- 
textatut Vll, 4, 1: Quin , ., inqait, apfa eonvioio fabuUmur^ titc de cifrata 
tantum ted et tt qum de nahira eorporum eel olta, protteate BMurifaie Dkarip 
nostra ^ euiua plnrimum nd ftoo gtatit ^aettMBtim poterit ar» et doofrtna con- 
/erre, et (VII, 4, 3): qui, quid cmnveniat €orporihu9 kurnani^^ non mmat cal^ 
lei qumn ip»a naiura fabricae hmiu$ auctor et nutrur. Graeenm faitte Oita- 
/ riom indicant (VII, 5, 2.) Terba: Graeeue Chraeeo (Eottatfalat Ditario) eripiml 
hune plau9um, et (ib. § 4.)t quia faeiliu$ Oraeeorum inventiwnibue a Graeeie 
fvrle aliia relata respondent, Macrobint in iibro VII. earn facit pronuotiaa*- 
tem omnia qnae ad artem medieam atqne ad teieatiani natnrae pertinentia 
deproroptit e Piotarchi tarmonibnt coBTiTalibut. Sed noa ette pertonaoi 
flctam inteltigitnr e Symmaehi libri IX. epittola 43, ahi commemorator 
Ditarint medicnt, cnint nomen latere tab Ditaaio lib. IIL ep. 37. tutpic»- 
tnr Hejrnint 1. c. p. 7. Senectnti enm praximam ette dicit Eatebiat (VII, 
10, 1.). 

1. Ho rat cam Ditario et ETangelo veait (I, 7, 8), vir eorpore atqut 
' ottimo iuxta vuUdu$, qui poet inter pugiUe palmae ad pkilotophiae eiudia mi* 
gravity eectamque Antistkenie et OrtHetia atqueipeiue Diogenie eeeutuej inter 
Cynieoe non ineelebrii halfebatur^ id qaod etiam eincet ex (VII, 13, 17.) ▼aa- 
bit: Sci» . . praeter hune veetitum qui me tegit nihil me in omni cenem 
aliud habere: undo nee aervua mihi eet, nee nt §it opto. Praeterea dieitnr 
(I, 16, 38.) gravis tnr et omatue et (I, 15, 4; VII, 13, 9.) Aegypte 

«0 Vid. Brnolceri Hitt. crit phil. t. 11, p. 273. et RealEncycl. d. 
elatt. Alt. Witt. t. h. t. 

*") An forte teribendam ett Dyearius? Sic eerte I, 7, 1. legitnr in ed. 
Bip., neqne qnidqnam enotatnm ett a cod. P. In libra Vli cod. U favet 
tcriptnrae Dyeariue, qaam temel exhibet cod. A. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT n. xxn 

oriundu9. Maerd^o* earn ot Aagyptinni lft«il ^Mi^eiiteiB 4e ib i«b«« 
quae Romania omaibas noti« sint, lit (I, 7, 14 tq.) 4o Sainrno, (I, 15, 
1 tqqO dc Kaletidit Nmiit Iilibat, deniqire, ut philotoplHtm Cynieom, (VII, 
Id, 17.) d« laTanda Te«te. Dloitar auiem fMDilfariter freqaentare «olita« 
e«ae Avienani (I, 7, 13.)* Fortasae kleni est atqno Ottif, phH^nphuB rku 
aigue eruditions pruecipnu$j apod Symmachimi Hb. II. ep. 99., abi qaidem in 
aliis exeniplaribas pro Oro legitar Ere. 

IB. Evan gel us, ubi eiut et DUani nnntiatar adventua (I, 7, 1.), di« 
eitor falaae amnruhenia dicaeUate et lingua proterve mordaci, procas et Men- 
tu9 effenuifum^ guaa iine ddeetu eati vet non amiei m «e pottlm verbi$ odim 
9erentibu4 prevocaret* Solet cayillari ea quae eeteri dicant, at (I, 11, 1.), 
abi ei respoadet Praotoxtatat« Superwtitieeum me, Eeangele^ • . ejrtfltinet 
veU^ nisi c«t., et I, 24, 8 aqq^ ^^^ PB™ alia dicit tam haec: nisi forte ^ ut 
Grneei omnim sua in inmensum ielhint^ nos quoqae etiam poetas nostras volumus 
pkilosophari, nade apparet Macrobiom folatsse enoi haberi pro Romano, qonm 
tamen nomen habeat Graeeara. Quamobrem ▼orisimtle eat ad BvayyiXt&p 
apectaatem earn hoc nomine indaeere hominem Chrlatianam aOae doctri- 
aae inimicnm atque illadentem. 

Reatant ii e qaiboa alter alter! fiagitnr omnia haee colloqnfa narrana: 

n. Poatamtanna dicitar (I, 2, §§ 1, 8, 6.) nutlam fere intermittere 
borara, quin disntum negotia vel defendat in foro vel domi dttcof, et (I, 2, 
6, et I, 6, 2 ) respondet Praetextato ad coenam enm Invitanti : meditandi^ 
non edendi^ sibi esse tempus, qvam eb rem Eaaebfna eina loco inTitatna eat. 
Praeterea nihil do eo relatum eat. 

o. Deciaa alioqain Ignetua (1,2,8.) Albini, at rldetur Gaeeinae, dici- 
tar filiaa. 

6. Tranaeamaa ad operia diTiaionem in libroa. 

a. Vidimua aapra (§ 2.) Macrobiam ipanm per trea diea eolloqnia ita 
divisiaac, nt ante coenam graviora, poat coenam feviora habita ease atatne- 
lit. Eiiisqae diyiaionia yeatigia exatant in Teteribna libria mano acriptia **). 
Singuloram dieram oolloqnia rarava in libroa fniaae ab ipao anctore di? iaa 
non negayerim, qaamvia certa eina rel non hiTencrim indicia ^^). Matnre 
diatinetienea in libroa faotaa esse, aed rariaa, elncet e complnriboa codi- 
cibaa ^^)i diviaio in aeptem libroa, quae nunc In omnibna editlonibna 



^^} Primus dies commemorafcnr in libri I. principio In codicibaa AB6P 
M3L1BAR.N, et in librf II. fine in codd. ABG!\fl3P2 On P6 le^itur primi 
diei et secundi). In libri HI. principio codices omnes sunt mutill: in eiiia- 
dem libri fine commemoratnr secundus dies in codd. M13P6. In principio 
libri IV. codices omnes sunt motili. In principio libri V. tertius dies com- 
memoratur in solo cod. P6; sed in libri VII. fine in codd. AHMI3V. 

^^} Ubi dies et libri siraul commemorantur, librerum iidem invenian^ 
tnr nnmeri, qui nunc leguntur in editionibus. Praeter codicem P6, qui ha- 
bet in fine libri II.: primi diei et secundi liber II. explicit, in fine libri III.: 
seeundi diei explicit liber III,, et in fronte libri V. : liber V, convivii tcrtii 
diei, legitar tantum in principio libri I. in P: primi diei liber i., et in fine 
libri II. in Ml: primi diei liber 11. explicit. 

'1) Praeter codicem P6, qui in iibrorum numeris consentit cam exem- 
plaribns typis editis, liber VII. tantnmmndo commerooratur in cod. Borbo- 
nici CGCGIII, qni est chartaceas sec. XV., aubscriptione: „Explicit liber 
aeptimus Macrobii Theodosii Gonvivlornm, finit, sed non finis est operis, 
nt in proroptu est agnoacere Tolenti.'^ In libria I -IV omaea codices, in 
qaibns nnmerantur libri, congninnt cum editionibus praeter codicem P, qui 
Caoenlo XI., ut Tidetiir, acriptus) habet in fine libri III.: Explitit lib- If* 
Satumaliorum. Incipit tertius de laude Virgilii. Idem in libri VII. principio 



Digitized by 



Googk 



xjxu PROLEGOMENA. 

iBTMitsr, »•» mi ubmb co4tcis oHuiv teripti (P6) aactoriiate nlUter, et 
apparet iapriuiip ex ilia disputatiooam 4e Virgilio habeailarani eaaracra- 
Uone, quae legitar ia libri I. capite 24, taoi deraam eam ease faetein, cun 
parte* eae operis , qaae in oinailiue et aiaaa scriptie et typU editU exem- 
plariboa deuderantar, iam estent perditae. 

De lis autem quae deperdita eaat primus Ara old ueVeealiensis (qui 
edidit Macrobium Coloniae MDXXI et MDXWI.) nonnulia adaotavit, quae 
a Camerario et aiiie eniit recepta. Diviiioait illius per diee primaa ra- 
tioaeni habait LudoTicne Carrie ia editioae ea quae eolet Yaeari Ste- 
phaniaaa (Paris. MDLXXXV.), sed satis aegligeater, tribuit eaim priaio 
diei librnoi primum, secnndo iibrum secuadum et (ex errore Tidetar, quia 
tertius dies oinittitur) tertium, quarto Iibrum qaartoni, quinto iibrum qaia- 
tum, et ia ultimis duobus libris aullum diem notaTit. Hoc aon recte factum 
esse Tidit lo. Isaac. Poa tan us, (qui Macrobium edidit Lugd. Bat. AIDXCVII. 
et MDCXXVllI.): ideo iascriptioaea quidem librorum aen aiataTit, nisi quod 
ia libra V. diei sigaificatioaem omisic et septimmn Iibrum iascripsit: Coo- 
viviorum poitremi diei Saturualiorum liber $epUmu$; sed adaotavit ad libri 
II. inscriptioaem: ,,IIaec conyiviorum in dies discretio Stepbaai solias ia- 
▼eatum est. Secuadi bic diei couTeatum fecit, qui revera adbuo primi est. 
Hoc si milii non creditor, credatur vel cxodio libri praemissi, ubi non 
discessus indicitur, sed ad epalas et pocnia concessos. De cetera sno vi- 
debimus loco.^' Idqae sao iare fecit: sed ipse aoo solam alium errorem 
admisit, sed etiam fraudem commisit, at omaia prababili quodam mode erdi- 
naret. Adnexuit enim ad finem libri 11, ubi videas eias adaotatiaaem, oeto 
ultima libri HI. capita, quae AnglicanI codicis iadicio hue esse traosfereada 
conteadit, atque ad eornm finem adnotavit: „Nec turbet quern, quod aon 
Symmachus sequeati statim libra, sed Praetextatus eloquii partes sustineat. 
Fit autem id ideo, quod libri quinque reliqui unius conventus, id est se- 
cundi diei, sermo sint. Quatuor eorum, id est tertios quartus quintus et 
sextus, aate caeaationem de Marone pertractaat. Septimus taadem ipsiaa 
coaTivii consessom et sermonem contiaet, atqae ibi Symmachas diceadi 
Tices, quas hie epularis et varius ad eam sermo perduxerat, assamit. Hoc 
annotaodum censui, quia non satis haec hacteaus, immo omnino non spec- 
tata suat.'' Qnum semel coiloquia secuado die post coenam habita in 
primum essent translata, sane duo tantum dies confici poterant. Sed Poo- 
tanus ipse yidit tres, non duo, Satnrnaliorum dies eset computandos, vi- 
dit non pauca deesse, neque tamen operis totius consilium perspexit, aut 
eornm rationem habuit, quae de eo Macrobius ipse inserait libri primi 
capiti ultimo: itaque rem levissimo, ne dicam impudentissimo, mode, sic 
instituit, ot vulnera inflicta temporis invidia tertio libra in prineipio 
et •(demptis octo illis capitibns), in fine, quarto libro in prineipio, 
sexto in fine, non sanaret (id enim fieri non potuit), sed obtegeret foe- 
dis qoibusdam lacinulis ex illo codice Cantabrigiensi, nt ait, petitis, 
et staderet probare Macrobium scripsisse octaTam Iibrum nuac deper^ 
ditum, qui eontinnisset tertii diei coiloquia. Idque, cum Tidisset nus* 
qoam leg! FlaTiani dispatatiooem de Virgilii scientia iaris aagnralis, fecit 

habet: Incipit liber IllL de diver$i$ quaeBiionibu$y In fine nulla est sabscrip- 
tie. Uabes ergo distributioaem in libros IV. Alia distributio in libros V 
leaitur in codicibos M2 et P7 seculo XV. scriptis. In his enim libri IV. V. 
VI. officiant nnum Iibrum IV,, et liber VII. dicitur esse liber V. et ul- 
timas. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT n. xxini 

iCa, lit •npplementani » qaod de cotfiee mana tcripto te proferre dmnhiTlt, 
finiret his verbis t Hi9 a Servio peroraiU 9tatuerunt in craHino Fktoianum 
audire, quoniam Maro in augwrali tvre refuUit, atqae inter alia, quibut 
▼el ana iptioi verba emenchiTit, pro ^ontom flagitans qtio el/ma, adnotavik 
haee: ,,Sed an haee a FlaTiano diasertata, neqneo dicere. Si tameo, neeea- 
aario pest septlmnm nevat hnic sermoni liber tribntaa faerit, isque tertii 
diei cottTentam fecerit. Natn, ut docol tob finem aecandi, tertina liber at 
•ubsftqai qnataor aeeundi aeliaa diei conTentna sunt. Octavas itaqne Ma- 
erobii liber exstiterit, id est tertii diei nova confabulatio, qnomodo et dies 
tres legitimi Satnrnales/* einaqae oetavi llbri reliqaias dixit fte videri 
In loh. Sarisberiensia Polierat. libri primi postremis duobas capitibasy et 
qaibasdam secnndi. 

b. Haac Poatani rationeni veram esse non posse demonstrare conatna 
aan **) ante qaam inspexeram codicem Cantabrigiensem, cuius auctoritate 
niti ea quae novavisset ille simulavit: qnaeque tunc protuli argumenta, 
nt quae etiamnnnc valeant, breviter hie repetam* 

Atque primnniy si oeto extrema libri III. capita, nt Tult Pontanus, trana- 
feruntnr in librnm II., complores exorinntuir diffienltates, quae nisi ordiae 
eodicnm manu scriptorum restitute solvi non possunt* 

a. Apnd Fontannm prino die bis (II, 8, 1. et II, 14, 1.) dienotar in^ 
ferri mensae secnndae: secnndnm ordinem librorum manu scriptoroni alte- 
ram (II, 8, 1.) pertinet ad diem primnm, alterura (III, 18, 1.) ad diem se- 
cnndnm. 

P^ ConviTii secundi diei, si resplcimus sopplementnra Pontani ia libri 
III. priacipio, tria comra^morantur loca. Ante coenam (I, 84,22.) Flavia- 
BQs omaes qui adsunt invltat, at seqaenti diei domnm saam conTeniant, 
omnesqne assentiuntur: post coenam (Pont. II, 16, 8.) Praetextatns: 
J^ora, inquit, not qui^is admonety ut exorio iubare doquio Symmachi 
domi tuae fruamur: et supplementam Pontani in libri III. principio inci- 
pit a verbis : Congregatis in iempart conttiiuto in domo Fetiii qui venire 
dehueranU Sic scripsit Pontanus, quod putaret omnes disputationes habi- 
tas esse in domo Praetextati, cuius quidem rei in adnotatione ad illud: ut 
eloquio Symmaehi domi $uae fruamur ^ ubi perperam domi suae volt mu- 
tari in donisve, nullum aliud affert argnmentum nisi lioc ipsum supplemen- 
lam« Neque vero vidit antecedentia; Vellem Servium noUrum diutius au- 
dire: feci hora noa quietii odmoaef , Vettium apud alium quidem dicere po- 
taisse, sed non domi suae, at quasi exturbaret coavivas: et omnino negle- 
xlt homo levissiraus Flaviani illam invitationem, et ea quae leguntnr in li- 
bro I, cap. 1, § 1.: convivia sibi mutua comitate praehentee, et cap. 2, ^5.: 
quod (coaviviom) doctiisimie procerum eeteriaque nuper apud FetHum Prae- 
iextatum fuit^ et diteurrene poet inter reliquot grata vieieeitudo va- 
riavit. Quid mirum, si non animadvertit tertio die apud Syromachum 
tiabita esse colloquia vel inde colligi posse, quod (V, 3, § 17.) Symmachi 
famulus ex eius bibliotheca Eustatlilo a£Eerat Virgilii carminum exemplar? 
At libros manu scriptos si sequimur, omnia bene so habent. Frimo die in 
Vettii domo Flavianos in posterum diem ad so omnes invitat, secundo die 
(nbi Symmachi ipsius invitatio ante coenam facta videtur interoidisse) Vet- 
Haa ceteros admonet, ut discedant et tertio die conveniant ad Symroachum, 



•*) Cf. €ber die ursprungliche Gestalt der Saturnalicn des Bfacrobius. 
MaaelHMt Qelebrte Anseigea 1844* N. 172* ir&. 

[3] 



Digitized by 



Googk 



rai? PROLEGOMENA. 

iB cvliu 4«ii» BimMUiis IIImi bab«l 4icpuliiti#iieni M mmm el i^s est 
templar cMmlmim TirgiUi. 

. y. In fine libri I. ie. 94. U tt ti ti.) Praetextaios dicU die secwOo 
inriBUiai diipatondi lecua triboeadiiai esse fiuftlAthio^ aeeiiiidam FUvinae, 
deiade ae veUe habere dkpntatioiieni a se eztpeetataai. Apiid PonCaaiun 
omnia tarbantiir. In fiae colloquioraai priiae die inter pocala habitinwn 
CII) 16 9 80 dicitnr SymaMMhusr piiaMit andiendnt eaae die teciiado, id 
qaod non coagruit cum lis quae BMdo cemmeaMravimtta; aed primaa orator 
libri III., L o. e Pontani aentealia primua diei secnndiy eat Vettius, nan 
Sjmmachat. In librit manu aeriptit deaaot qaidem diapntationet BattalbM 
et Flavianiy sed aao loco legiiur diapatatio Vettii, et in fine eiiia dial qno 
ea babita est (HI, 20, 8.) Sj^mmachi disputatio denuntiatnr tertio die Imi^ 
beada^ enioa aliqaa pars nobis videtar esse aervata in libra qnarto. 

c. fled aopplementa ilia Pontani nibll ease nisi paaaoa asatitos, fid* 
bna tegeret adaaaras, ex ipsis focile probatur. 

a. la snpplemento quod est in libri lU. principio modo demonatoiTi* 
mna laeam canventua aoa recte ease indieatam: nam Flaviaama, non 
Vettium, ceteros in diem secundum ad se inWtasse. Deinde ea quae dieii 
Evangelna verbo teana desan^^ta aunt e libra I. (c. ti, f 14.), qui non oal 
eius mos apnd Macrobium: aequo eius mordaeitas sio, «t aliis locis, ex- 
paindiar verbis : Nmu igitmr e^mple prcNntfttnn, oel aermoiiam a mesMrio turn 
tredmm cetfttte vH poUu9 prae$ulem nostrum Firgilium pmUifieem ignwoH*. 
Magia etiam offendit Praelextatus decenti mbore perfususs tribuitur enim ve*- 
recundla alias Servio quidem adolesceati 01 9 ^9 I'l VII» 11, 10 et Avieao 
(VI, 1, 10 , nnsquam vera Praetextato, euiua alias (I, 5, 4.} moralia prae*- 
dicatur gravltas. Neque commode hoc snpplementum lis quae sequuntur 
adnectitur his verbis: Ei hoc VirgiUui priui pUme dtmoHatrat, quum Aeneam 
PoiU^em introducH patti $uo $ie loqumtem^ eieoils lis quae leguntur in codd. 
mas.: vtolatum eum ae nottef muUa eaede pollnftMn, quae ita fere vidoatur 
oase supplenda: Neque hoo ab eo mUrwtmiU PenatihuB e$t vtofaftim, eto. 
Praeterea in verbis ipsis sunt nonnnlla quae minima conveniant earn Ma* 
crobii more diceadi, ut: ante eoenandum eoaptt EvrntgeluB V^tiium tail* 
ter eompellare^ et Hoe autem reputo prineipaliter praemitUmdunu Do» 
nique, si ad tatlas operis dispositiooem lib. I, a. a4, § Id aqq. prolatam re« 
spexeris , intelliges pauca baec verba esse iaserta pro dnabua dispntatlo<- 
nibna Kostathii eft Flavian! et parte qaadam diaputationis Vettii. 

§• Apertior est ihuia ia fiae libri III., quem Pantaaoa, ut supra dixi* 
mua, statuit terminari duodecimo eapite. Ad iaterrogatioaea Evangeli Praa^ 
textato erat respoadeadom, sed ia hoc aupplemento affBruatur verba quae- 
dam e eonuaeatariis Serviaaia deaumpta, quae pertiaent quidem ad huac 
YirgilU locum (Aeo.iy,A&), sed maxima ex parte aihil fiiciuBt ad iatorro- 
gatioaem Evangeli, et in fine omnlao careat sensa. Nam qaid volunt 
verba: Et tic lunonem comeUiavU nm$ter Serviua? Apud Servium legitiir: 
Et tM Jtmanem eoneiliat Cac Aeaeaa). Deaique ineptisslma ratiane hoe 
aupplementum antecedeniibua adneetitur his verbis: Tune Serviua retpoit^ 
dere rogutua ait. Alitor Bfaorabiua (I, 4^ 4.): Jd Aoco cum Caednu re-- 
aidetif taeeretf et Serviua a Sjfmmueho rogmtua eaaet^ quidmam de kia 
esiatimarett Lieet^ euquit^ cot. et (VI, 6, t,): Sed muue dieut vole Serviue), 
fuae in VirgUio notaverit^ et inflra: Placuit univeraia elecfto in reliqua auffeetiy 
et adhortmti aunt Servium^ ut qume in ae refuaa aunt onnotareL lUe aie met- 
pti. Nee minua insipida eat dauanla: Cam aalsm hie Hetie aaisat 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IL nxT 

•tmii plaeuH 9k amdhe Stu^bam^ fuo notler VhrgUhu tmmfium rMm^ tf» 
ful9ii: BMD BOD liquet 9 quo referatiur llliid qii», ei quid Teltt tempus per- 
i0etiim de diapiitatione non Iwbita sed habenda. Sioiili cUiinala ornalam 
iHNtemus Buppleseotmii extresM) libro sexto addHoni^ ad coiaa exenplm 
PoBtaaus boe videtnr feeiase^ ibi eoim Macroblas ipse ean addaxH ai 
Bervimi. Ceteram eooi bac clanstila conferas Pontanl TOiba in epittola 
edition! II. praemlssa: Maccenai orbi areto torn iftHivm tffnhisiu 

y) Qume In librla nann scriptis leguntar In princlplo fibii IV., ea per- 
tinent ad earn animi aff^etwn, qao Ita bono percellatar, at vel corpaa ri- 
geseal. At Pontanl anpplenietttiiia albll elvtmodi eontlnet: sed aeae ap- 
pHeat VIrgilii loco qol priaias affertnr In codieibns (Aen. VI, 47t.)9 et 
praemiaaa Taga aeatentia: Mctores emne$ arutumibu9 pathetiei* itudere ptH 
lorn est, qu9Ae$ multas non erU diffidh in VirgiUo rtperire^ addii: Nam Je^ 
neam apud mfiroM Didoni fugitnii lapientem (nduett, cam versibas et ver- 
Buani partlbus, quales Macroblus naaqnam solet afferre, ex eodem lUo 
loco CAen. VI, 460*465.) desnnptls, aed com lis qaae in codlcibaa mss. 
legontor non nisi loeo cobaerentlbna. Atqae baee ladocantar verbis: 
Tune Euiebius fa lifer exorws ett^ In quibas et nomen Eusebiut In dublam 
vocandum est, quam baec disputatio Symmacbi potlas esse videatur, et 
adverbium falifer nofandam, quod apad Macrobinm, licet saeploa legator 
^ptnUter *•), nasquam Invenitar, sed legitar etiam In supplemento Pontanl 
in Ilbri IIL princlplo. 

Hie liber qain In fine quoqne matilos sit, quam vel tofa dispatatio Ea- 
aebil cum parte quadam dispatatlonis Synmachl vel certe pars Ullas desi- 
deretur, dubium non est; sed Pontanus nibil affinxit. 

d. In fine libri VI. vidit Pontanus rcquiri Servii responsuro, quam 
Avienus interrogasset, casune an Industria Virglllus (Aen. II, llf dixisset 
crabesequi Troiani fiiisse acernas. Sed apud Servhim ad bune locum nibll 
Invenit adnotaiiim qno uti posset, idcirco reAigIt ad alium locum (ad II, 
16.), atque ex lis quae ibi invenit non ea tantum recepit quae ad AvienI 
interrogatlonem pertinerent: „^cer otifem eti in tniela Sinpori$ ef vi$o efao 
sfvpuere fVoioiis/' sed etIam ea quae ad abletem et pinum, de quibas apud 
Macrobium non est sermo. Addita est delude, ut iam diximus, clausula si-> 
mills atque in libro III.: Hit a Servio peroratis Hatuerunt in erastino Fla^ 
vimmm oiidsVe, 9 ti on* am (pro qua partkula In notis proponRor quo eftam) 
Maro in nugnrali iure refulsii, qua probabilis redderetur opinio ista 
de Saturifaliorum libro octavo, quam explodendam esse supra demonstravi- 
mus. Quod praererea exspectes, at verbis nonnuUis Indicetur ad coenam 
eoa Ivisse, id aeglexit interpolafor. 

d. Interpolata baec esse ac non ab Ipso Macrobio profecta, vel si 
legerentur In codice aliquo mann scripto, neque probandam esse illam 
transposltionem octo capltom a tertio libro in secundum, id satis, opinor, 
apparet ex lia quae mode disaerul, ut mirum sane sit, per duo secula et 
dimidiuffl neminem extitisse qui contradiceret : at Pontanl^ qui baec „de 
scripto'^ se proferre iterum atque Itertim affirmavit, In bac re non creduU- 
tas est deridenda, sed redarguendum mendacium. 

Nee t^mere boc dice. NamqUe babul In manibus Cantabrlgia ad mis- 
sum eximia cum liberalitate a Francisco Romilljr v. CI. biblfoChecae 

>*) Sat. I, 24, 5. legitar ifa .. fuolifer,* V, 1,19. ^ftaltfer ». $ic; Comm. 
II, 17, r. qwtdiUr taatoni. 



Digitized by 



Googk 



xxxTi PROLEGOMENA. 

CantabrigieDsis prael^cto enndeni illnni codicem mann scriptom e qno haee 
se petivisse iatt siranlavU; et vM meia ocalis nihil eam coatinere ampliita 
quttm ceteroa oodices, nihil ordine alio. Neve piites esse Tel Aiisse pto- 
res Cantabrigiae codices Macrobii^ aliumque ftiisse earn quo uteretar 
Pontanus, leguntur in prime eins folio haec verba: ^^ContulH hune eodieem 
lo. Uaaeiut Ponfanuf'' *^); et ex ipso codice potest probari hunc esse 
quern ad Macrobium emendandum ille adhibuerit. Nam quae aSiis locis 
ex ,,s^ripto<^ vel „Ang^icano^< vel ^yGaniabrifiensi*^ affert, ea in hoc co- 
dice inveniuntur pleraqne, et in iia snot noniHtlla quae hulas codicia sint 
propria '^). Quae autem at e sue codice Pontanus retulit discrepantia ab 
lis quae leguntur in hoc Caatabrigiensi, ea ant eiusmodi sunt^ ut INe codi^ 
cis scdpturam videatur miaos accurate enotavisse *<^), aut eiusmodi, ut 
ipse ea finxisse videatur^ ut aut fidem fJRceret lis quae pro veris Tcllet ha- 
beri^ aut sibi pararet occasionem profereadi adnotationem quaadam *'), 



% 



3^) Alius qnig sabscripserat nonnulla, qulbus aut fccisse ant abrogasse 
▼idetur fidem Pontano, nunc vero ita delete, at nonnisi abmpta quaedam 
legi possint verba: ,,Optime ... a Pontano • • • saepe landatus • • • sem- 
per optima fide • . . ab illo • • . ex collatione patet.^^ 

^^} Cf. I, 4, 17. antem averbioae ^ivieno^ obi Pontanus una litera 
motata affert a verbi ore} i, 10, 18. comiiabantur; I, 12, 8. (com edd. 
vett.) quia annus; I, 24, 11. om. initio; ill, 9^ 1. (add. In raarg.) quid pro^ 
}hanum Csi<^); III9 14, 7. sabuca; IV, 3. 4. iuvenali; VI, 1, 2. levoperitj 
ill, 10, 9. (jti sec. mO viacosiias; VII, 13, 14. anuli otiocitas. 

*^) Cf. I, 11, 5.^ ubi Pontanus affert: Vetus: instauratiut, sed in A Ic- 
gitor mtlottrattlittt; I, 12, 1. Pontanns: confetti it. A: eontexit; I, 21, 15. 
Pontanus: anguHay A: angu$taque; 1, 24, 12. Pontanus: sxterrenftir, nisi 
fuerit externantur. A: extertereniur; ib. §• 15. Pontanus: audienti non tn- 
vidii. A: audiendi non vidit (snp. add. m); II, 1, 10. Pontanus: et (om. lam), 
A: eiiam; II, 4, 12. Pontanns: In Anglicano nostro et vet. Tnlg. constanter 
remanet metuelle; A: mefulie; II, 6, 5. Pontanus: Quid? ego una manu fn- 
dam. A: Quid ego, inquil, una manu ludo; III, 2, 3. Pontanus: dtstonto, 
A: dia tanto; IlC 13> 4. Pontanns: gerebat. A: querebat; III, 14, 6. Ponta- 
nns: atudioaaa. A: atudioaa; IV, 5, II. Pontanus: fame. A: fama; VII, 5, 
22« Pontanns: perpetuae edacitatia. A: perpetuo eum edacitaii; VII, 15, 10. 
Pontanus: polenta. A: potulenia$ VII, 16, 21. Pontanus: Scriptus Wdeba- 
tur referre [Qui] nitro. A: Quitro* 

>0 I9 '^9 ^* >a cod. A legitnr diviniiatia, Pontanus adnotavit: „Videba- 
tur referre Anglicanus Ille vetus divitiarum> Quod quaeramus.*^ — ib. 
§25. A: sterctitam, Pontanus: „Scriptus stergnttftt, quod yalet stercvfttts. 
Solemnis enim Teteribus eoramutatio fnit llterarom G. C' etc. — 1, 17, 20. 
A: lit ... hiace hoatiia aacrum faeerent apoUini, Pontanus: „SGripto aberat 
aacrum. Benissime (sic etiam ad VII, 9, 1.}. Notnm hoc Maronis: Cum 
fatiam viiula. Et mirnm quam affectet eins ubique diction cm Macrobtus.** 
— I, 23, 2. A: cui unda oeeani velut dapea praebet, Pontanus: „Anglicamis 
cm ttndam oceoai. Sed hac lectione oratio vix stat, nee vulgata sententia. 
Non ambigo, qnin scripserit longaeTus: cui tindani oceonat.^* — I, 24, 20. 
A: lit litteratorum omnium longe maximua palam facial, Pontanns: „In 
Scripto tamen erat: longina maxime palam facial, Ambigo, an fnerit Itn- 
guia maxime^^ — II, 2, 1. A: afptcit, Pontanus: „Seriptns inapieit. Gloss, 
inspicit, iitipiiTtBu'^ cet. — ib. § 4. A: igne^ conaumeretur, Pontanus: „Ideai 
Scriptus com6tirerefur. Quae vox in re simili apud Festum: Culintf voea- 
fur loeua in quo epulae in funere eomburantur,*^ — II, 4, 30. A: Satia domi 
aalutatorum lalium habeo, Pontanus: „Aberat a Scripto habeo» Nee male. 
Commendat ealm dicteria arguta ilia brevitas.*' — III, I, 6. A: tfifttttitt, 
Pontanus: „Erat in calamo exarato: inferia alatml, Et ea vox propria sa- 
crorum est** cet. — III, 7, 2. A: Tarquitii, Pontanus: „In veteri recte Tar^ 
quittii. Quo et ilia Lactantii spectaverint/' cet. — III, 18 (II, 14), 6. A: 
m proclivi, Pontanus: „Cantabrigiensis scriptus : tn prolivia, Divinabam: 
in proluviia, Laberius** cet. - IV, 2, 9. A: kae frequtntibui, PantanuS: 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IL xxxrn 

U tiiod DOS e«l mlnmi in eo boaine mfd vel adiioUiiioneni oritlcam adiece- 
rit supplemends a se affictis^ qua guidem re flraudi suae addidit Gumnlani, 
ita autem earn acoulnit, ut ne oiupicioaefli qnidem adliuo moverit cni-:* 
qiiam. ^^) 

Est ergo vera Saturnalioniai foma^ qaaoluai quidem eomm nobis re- 
lietum est, ea quan omnium codicum anctorilate firmatom exhibent exem- 
plaria ante Pontanum edita; multo autem plnra deaiderantor qnara Ponta* 
nnsy qaum tanta cum levitate supp leret amissa, vldetur existimaMC. 

IV. Num quid praeter ea opera de quibua dispotavimus seripserit Ma- 
erobius, ignoramus. Nam quae in codicum mss. eatalogis memorantnr 
jnedita opera Maorobii^ ea aut aunt deaumpta e Commentariia in Somnlum 
ScipionlSy aut non recte videntur ei adscrihi. 

In Fabricii Bibliotbeca Latina (vol. III. p. 186. ed. Ernest.) leguntur 
baecce: ,;In Colomesii catalogo Mstorum Is. Yossii inter codices Latiaoa 
num. 30. occurrit fragmentum e Maerohii UbriB de differentia gteHarum et de 
magnitudine $oH$y et num. 48. Sphaera Maerohii y denique n. 91. Macrobiue 
de paUiie quae euni lapidum nomina, Videndum, sintne bac laciniae e 
Commentariia in Somnlum Scipionia petitae.*^ Hoc Fabricii iudicium sine 
dubio verum est de duobus prioribus illis libellis^ qui depromptl esse vi- 
dentur e Commentar. lib. I. cap. 14. § 21 sqq. et cap. 9(y0§ 9 sqq. **>: 
de tertio non item. Ut primum ilium titulum legi^ mibi in mentem venlt 
Itbellus qui ab Harduino in adnotatlonibus ad Plinii Naturalem Historiam 
saepe memoratur, isque inscribitur: Marhodeu* de lapidibue pretioeie en- 



^Absque libro fuisset non offeoditsem. Sed erat in illo proeedenUbua, 
Festus: procedere dicebant pro iuccedere.^^ — IV, 6, 14. A: ver«at, Pontanus: 
^jlramensum melius Anglicanus noster: Suo $e in tanguine mersat.^^ — V, 
1, 3. A: remittas, Pontanus: „Scriptura fere referebat: et profundam rem 
wUttae volo ... Seripserit itaqoe Macrobias: necesaitatem alteram et profun- 
dam rem mittaa volo.*^ — V, 3, 16. A: cert are ^ Pontanus: y^Scriptns, clarers 
praeter Herculem, non absone, nam at verba Firmiani sunt: Hercules ob virtu- 
tem ciamsim us. — VII, 12,24. A: nivium, Pontanus: „Nubium scripta lectio, 
et videatnr ita nivem rigide convolutam proprie appellasse.*^ eett. -^ Me- 
mornt etiam codteem sunm Anglicanom iPontanus in loeis qui omnino non 
leguntar in A; sed haec quoque ficta, non ex alio codice desumpta esse 
videntur: III, 18 (II, 14), 13: „Magi8 arridet Anglicani scriptura: prima 
inde reventu,*''' et ,,VetU8 idem veteri fonna deseruere,*' et ib. § 14. „Aogli- 
eanos noster non eue referebat, sed eieere^ ut manifesto fnisse credsm: Qui 
e nuce nucleum ice re vult, frangat nucem^^ ; III, 19 (II, 15), 4.: „Praefero 
scriptionem Anglicani: ^lia interim procreantur,^^ cet. 

'^) Fortasse qnis pntaverit Scaligerum iuniorem codicem Cantabrigien- 
ecm a meo A diversum vidisse, quo utns esset Pontanus, quura „ex eius 
chirographo in edit. Gronotianae exemptari illo, de quo vid. cap, VI, c, 4., 
excerpta legantnr qnaedam, in qnibus omnia ilia quae snpplevit Pontanus 
dicantnr legi in cod. Cantabriglensi. Sed dubitandum non est, qnin los. 
Scaliger, cuius epigramma „in Aur. Macrobium a loh. Isacio Pontaoo re- 
•titntum^^ legitur in utraqne Pontani editiono, ex hoc ipso potiverit quae 
Ibi seripserit de codice Cantabrigiensi. 

8 9) Gonf. Cap. V, I, b, 2, inscriptiones codicis C. Vide ne eadem atque 
ille contineat hie codex. Similia sed minus ampla excerpta leguntur in 
cod. Bambergensi H. I. IV, 22. (in catal. laeckit 874.) membrnn. sec. XI, 
fol. XXVI-XXVIII. et in cod. Vtndobonensi 51, U. 38 (in catal. Stepb. End- 
licheri CCCLXIX) inter varia geometrica quae leguntur felits CxXXVI- 
CXLV, num. XXXI et XXXII. Haec continent Comment, lib. I, cap. 20, 
§ 14. et quae sequuntur usque ad (§ 32.) verba: terra esse tnotorem , prae- 
missa inacriptione: Jmhrosii Maerohii Theodosii de mensura et magnitudine 
ierrae et ctrculi per quern »oU$ iter est, et, ubi ineipit § 25., adiecta alia: 
Hmm ajMidffin lift meuMMxa ei WMUtmitMidiMe suits. 



Digitized by 



Googk 



uiTui PROLEGOMENA. 

ikkidhn. BoM) Mt^ealmr UMo panlohia amtiito trlbulmii ette Mftcrobl«. 
Qntm 8U«picioBen postern ridi coBimalam verbis Is* Fentani Id ex<- 
tremo aaeUurio notanim ad Maerobimi (ed. II. p. 74^.): ^,Ia Umiae operls 
Inter testimonia de Macroblo elasqae scrlptis habes ex Isidorl glesslst 
FmciUmm, panmm vob. MaerMu»t S^hemM rmdH$ m ufua 9uhietia va$eiUo, 
Sed nioBiill ne aalcvs meas P. Scrhrerliis loesai bane giossograpbl eiw- 
ruptaa esse, legenduniqae non MowrobilM sed Mmrb^tu* slve Marbmm 
du9 ant Mmthodmeui deniqae, q«i de genuils scrlpsll oaraine. Aveior saae 
Ben eonteamendas a Faiio Comario celeberrimi noninis medico snpposltltio 
•criptori de berbis addlttts, MaeH tltniam prael^rens. Quaaiqaaai Is eea* 
•eat tBBe faieerti aactoris, notetfve exeaq^larla quaedam babere MtrMdi 
epiicopi, Sed sob Marhodn GmlU nomine pvibUcavIt PIctorlits qnldam el 
sebollls illastravlt. Legitar autem leeas qnem deslgnat auetor glossamm 
eap^ XXVlU. de Hellotropla: 

Es re nomen ftofrent, Inquit^ ett Ediv^npia gemmm^ 
Quod foltf raditt is mqnue $ubieeta vaiillo 
Sangnineum reddai mutaio lumme tolem. 
Oaomodo Igltur eorrlgendns sit Isldoms^ vel qnisqiils aMas^ Tktea/* 
Quae Ernesllas adteelt: ^Trotala, MacrMut et OHbertinas de seeretis ma- 
lierum mss. ei^titernnt Norlmbergae apnd D. Gotflredum Tbomasiam^^, baee 
fersitan qiiis retulerit ad Comm. I, «, 64 , Sat. 11, d, 9, Yli, 6, 16. asqae 
ad cap. 7. f 18.: at ▼erisimilins est bio qaoqae Macrobll aomen ex errors 
euBe lUatum: Albert! Magnl Ubellas de tecrette mulUrum et de vir» 
iutiku$ k&rbarum^ lopidtim, animalium editns est Argentorati a. MDCI. 

Oaae Mahal 1. e. p. 8 dicit commemonul In Bemardi MonteMeonll BlbKo- 
theoa bibliothecaram : p. 41.: Maerobius de lunae eursu per $ignum toniiruale 
(ex blbl. reglnae Sueciae In Vatlcano num. 1959.) et p. 61.: Maerobius de 
eursu lunae et tonitru (ex blbl. Alexandrl PeUvil in Yatlo. nuah 557 el 
106.), ea snpposlta esse pataverim. Neqae magis exstltlsse credlderim Ma« 
crobli Ilbros mathematicos, quamquam Montefalconius I. c. vol. II. p. 1999, 
E. in bibliotheoa regia Taarlnensi servari dicat codicem qni inscrlptus sit; 
Ire matemaHeke di Mdcrofrte iradotte dm meerto eolla poeizione [coll' esposl- 
Blonefl per il loro uto. Namqae videtar qui bane Ubmm soripsit vertlsse 
atqae explicasse quae Maerobius Comm. I^ 5^ 6 sqq. docet de oorporiboa 
mathematicis, vel quae I^ 90, 6 sqq. do soils et lunae magoitodlae^ vel 
similia. 



CAPUT TERTIUM- 

DE SERMONE ET 0BTH06RAPHIA MACROBU. 

I. Composltlone supra Saturnallornm illastrata vidimus Id egisse Ma- 
crobium^ at non rudem indlgestamque molem congereret^ sed omnia tam 
sua qoam ab aliis scrlptoribas petita redlgerel In corpus qaoddam, qood, 
etiam si multum abhorreret a praeclarls iliis Graecorom et anrcTae argen«« 
teaeque aetatis Romanorum libris, aliquam tamen coram servaret similita* 
dinem. Idem fere dioendum est de eias sermoae. Common! temporis labe 
eum affectum CBBe nemo negaverit: led tamtm apparel sladtem p r ke ii iHn 



Digitized by 



Googk 



CAPUT m. uxix 

JaMaadi* Deeit ▼igot 4i bMIvim oofair seraMnifl hM»^, mmn 
46wt AUttBi GAtClgste MribeBdi woUmtim* QvMmobrtm hob invenies apud 
MacroUtiM petutastiani, ni U« dicaa, alfse pr»e»cit«tem ApiUeii in novan- 
4te Terbia eoviMifue atnictarlsy llcel ouiltae Ubi apod ewa occnniuit voces 
fiMW Amalra quaeaivaiia apud aoperioffiS' aelatia aoriptorea, aec raro faiw 
akaa te affoadat affsetaiio qaaedan, cniita ezeaipliiBi luculeDtam eal ia 
piiaU Saiimalioraai libri fiaei ubi Flaviaaaa ceteroa inntal hia verbia: 
Em flmmUi iam ••• lege aon#ea»o, ui eeqttenU die Pemmtee wui beari $e UuUi 
eoehu kotpUio glorienimr. ^ 

1. Ad artem gramaatioam ai apectanua, ia declinatioaa el bo- 
ftiaamel verboraai aibil Cure aiafalare eat nemoraadaBi aiai laeoaataii* 
Urn generia aonnaRanioi aaiaiBUBi ia aumoro pturaU^ ul modo 9iodia 4&eRar 
arado eiadii (vid. not. ad Comm. I^ 15, 18.), arado ioei modo ioea (rid. not. 
ad Sat. II,S,10> qoibas addaa eimguU (vid. aot. ad II, 5, IL), aaai quod ia- 
fialtivuai fiitari aotivi bob §erii^urum ene dielt Maerobiua , aed $eripium tre. 
Id el coauBBBe eat cam ceteris veteribus graiamaticis (vid. not. ad lib. de 
dlaa. at aoc. 6r. Lat.que verb! c. 19. § 83.). Sed plura vel minBa naitata 
vel nova adiaiait la syntax i, quae qiiidem niaxiauim partem saat eiuamodi, 
nt e Graeca quidem Ilagtia floxlaae videaatur, sed tarn in ema cadani; 
f«l Graecam liagaam aate Latlaam didicerit, qaam in eam eoiaa patriaa 
aeraM> Aierit Graecds. Genltivum casam liberias ianglt cum adiectivonun 
vol proBomiaum gaaere aentro. Cf. Comm. I, t, 9* eermoniarHm •Oferm^ 
I, )80, 5. iirecU carmt eoiMu^o, Sat. YII, IS, SS. phtfrtrnttm fluviorumy lb. 
§ 93. plimmum uqitamm taittua, lb. § S8. omiM dtUeiums dativnm aaepiiM 
iiMgit eum verbo euramdi: aecnsativum Graecorum more cum verbis paa- 
aivla, wH eni at tndttl (vid. aot. ad Comm. I, 13, 6.) et quati (Sat. VII, %y 
9.), et cam participiis et adieciivis, ut Sat. V, 9^ 18. coanim tettta et VU^ 
10, 6. empittes eriipi. In praepositioaum oau notandus est accnsativua pro 
aMative iaactas com praepositloae mi (vid. not. ad Sat. I, 7, S:l.), ne coai- 
memarem praepositionem apud iaactam cam urbium nomiaibus Sat. I, SO, 
et 7. et VII, 1, 17. Praaomials refiezivi usus siagidaris iavenitur 
€amm. 1, 6,7a., ubi legitar $e forUer pro forUor qpam tUa aetate etf, qui nana 
atiam e i^raeco sermoae traaalataa eat; cl Platea. de rep. HI, p. 411^ C. 
difdQsi6TBQog yfyvnui a^tdg kecvtov, Praetarea eiusdem proaoaiiBia 
caana genitiviis saepe poaitar pro pronomlae possessive, vel nbi nullum 
poaendum erat pr^^aouMrn^ nt Cama^. II, 4, 13. prepter nimiam tut difJUuU 
tatem^ Sat. VII, It^ S7. ftavtlafem ttit cratmt, et ib. i 30. amaritudine $uu 
Coatra pronomenpossesslvnm pooitur pro reflexivo Sat. I, It, ^4. polris 
m omorem §uum impei^ et pro ettit vel eortim, U, 4, 3.: tntsfro^M cam, 
quid agertt Mi» mtis, et III, tO, 8. «t . . alo^fiMO S y m mu e h i domi euae 
ffutanmfy VII, 7, 13. fmeit hoe tuum frigue. Pro namen relati vum, ubi ad 
duo sabstaativa p^rtinet, modo congrait cum eo qaod est in eodem inelao, 
modo cum aateoedeate, sine alio qaod sciam discrkniae. Ezempla vide in 
ttota ad CoSMB. I, 30, 8. Bis adnotavi laaiorem illam strncturam: Sat. , 
fUf 3, IS. de quo caroaerat quod eum panurui eaaet^ et ib. 13, 8. de quQ \ 
iMttafram, fuMtmne ... wMorem. Slagnlarls quaedam aliquotles inveaiftnr 
bracbylagia, ut e praecedeate accuaativo pronaminis rekitivi iateUigeadas 
ait eioadem i^onottiais aomlaativas, ut Comm. I, 6,77. quod vetere$ kiram 
aaeoraat, Jkobetar^ae jpi^aed^nNrai lalettMiortim, (of. Conk I, 10, 13; Sat. I, 13, 
16.). In verbis Uberloaem deprebendea infiaitivi et gemndU asum. Nam-* 
fue iBflaUlvaa valnt Boiaea veibale Ingitmr et cum genitivo sabiectl el 



Digitized by 



Googk 



XL PROUEGOHENA. 

em proiieiiii&e poMMsUrd (vM* not. ad Owam. I, 17, 10.)* ^ iMMitor (p?o 
gerandio cum pmepoaitioBe ad) coaiiiiietiM eiim verbo wffiekndi (Gmbii. I, 
18, 19^ II, 7, 13.). Verbiifli /a«Miidt, ubi significat id t^od in cairmia&in 
8ui8 instituerttnt poetae , semel qoidem Sat., VII, 13, 35. iuagiiiir cum par- 
ticipio: faeii eaim Nauneaam ... ahlueniem vestt*^ aed aliia locts iiott 
taotam earn infipitivo pasaivi, at Sat VII ^ 3, 14. H^mtfruB quanditm conge- 
riem nmul interrogatimmm NeHori fecit off err i^ sed etiam cum infioitivo 
adivi, V, 11, 33. Firgilianu (deacriptio) Biiian el Pandarum porUm ultfo 
recludere facit; et ubi idem est quod efficere fit, iuQgitur (praeeuate Ci- 
cerone Brnl. 38. § li3.) cum ininilivis aciivi et paasiW, cuius rei exempla 
vid. in not. ad Comm. II, 5, 19; quibus addas: Sat. U, 1, 1. tf&i madetftu 
edendi modus cessare fecit eaetimomam fereulorumi V, 13, 13. et facial 
velut aUiki videri, Praeterea e poetarum more iungitur infinitivus cum 
dandi verbo (vid. not. ad Comm. I, 3, 3., ubi addendum eat: n, 10, 11. ta« 
teUegi dedit): et cum verbo aubatanUTO, obi quidem idem aignifioat ao 
OEaecum hsaUf ut Sat. V, 18, 15. m»rart eat, et VII, 7, 14. Erat videri: et 
cum aliia verbia, ut Com. II, 14, 15. Ia6erat oetendere. Adde quod per- 
fectum tempua aeqnitur infinitivua perfeoti in aoristi modum poaitua, Sat* 
1,13, 39* ooegit not ... prottfltete. Gerundium aaepe poni oaau abla- 
tive, ubi alius acriptor poauisaet participium praeaentia, docui exemplia air* 
latia ad Comm. I, 9, 5: quibua addaa Sat. II, 3, 9. ut trahendo laoimam 
velui mollis meetferet, et 4, 31. Hie legendo laudare: magia etiam te offea- 
dat idem gerundii caaua iunctua cum adiectivo cententaa, cf. Sat. I, 13, 3. 
fit contenttts sim referendo^ et cum pergendi verbo: Sat^ VII, 9, 14. 
quaatus extra eamem crescendo pergit: plenua autem aoloeciamua est ge- 
rundium instar infinitivi cum accusative aubiecti coniunctum, Sat. I, 8, 8* 
finis f actus est procedendi de caelo semina. Pro archaiamo babendum eat 
gerundivum vel participium Aituri paasivi, quod dieunt, ut Graecum ad- 
iectivum verbale cum accusaiivo obiecti coninnctum. Sat. I, 13, 15. esmme 
rti causam ... praetereundum est, et III, 6, 1. Mirandum est •«. 
doetrinam. Vim medii habere videtur haec verbi forma Comm. II, 15, 1. 
Contra hae ... orgttmefitatMmes accingendum est (ubi vid. not.): pro 
vero participio futuri pasaivi usurpatur Sat. I, 10, 13. ae commo4tim primae 
oceasionis^eum se domum ree^eret, offerendae aspemaretur. Constructio ac- 
cuaativi cum infinitive iusto rarius invenitur. Namque non tantum Grae- 
corum^ more, ubi subiectum non mutatur, omittitur accusativus pronominis, 
ut Sat. 1, 11, 48. ^aof paulo anU memiai retulisse (cf, VII, 6, 15. et 13, 
11.), quod quidem vel Ciceronis auctorltale potest defendi, sed etiaoi^ 
q^uod eat vilium commune iliius aetatis, natum, ut videtur, e Graecorum 
usH particularum 8ti et o^, pro hac construotione ponitur mode quod^ tarn 
cum indicative quam com coaiunctivo, (vid. not. ad Comm. I, 13,. 180, 
mode quia (vid. not. ad I, 3, 63.), mode ut (post verbum probandi addito 
pronomine Sat. Ill, 4, 3. et VII, 13, 37., et post verbum iubendi Comm. 
II, 1, 10, (ne) Sat. I,, 13, 38., quum verbum imperandi iungatur accusative 
com infinitive Comm. 1, 3, 64 et II, 1, 11.). Verbum opinandi iungitur cum 
simplici accusative Comm. II, 10, 6. Sed accusativus cum infinitive poni- 
tur post non dubito (vid. not. ad Comm. I, 6, 43. et ad Sat. 1, 3, 18.), et 
post ea verba quae secum habere solent nominativum cum infinitive, de 
qua re vid. not. ad Comm. 1, 13, 16., ubi delen^um ^st ezemplum II, 14, 13« 
te kaee dicendum est ah alio mover iy quod tantummodo collooatione 
▼erbonin offendit. Quia enim magis probaverit id quod legitu^r de diff..el 



Digitized by 



Googk 



CAPUT m. su 

M9Cf Or. Lftl*4. Teribi 16^ 4. 9imilia • « imni md iwtpwaihum w^dum ptrti^ 
mere dieenda 9unt? qvaaifvaai ptfloiicfa iuni niiiiaie easet reprefaenden- 
diuB. ^ael (CoBini. II, 15, 18.) uiui et ftttera stmetnm mixto ease Tide- 
lor, ubi legitiir: vidttur mUU vir iaMiut nihil ignorare potm9»e^ ffd ••• 
M^niventem fi6i apermm gponU luBi$$e. F«« m ut UeH ooBstniUur de 
diffl a Id. § 16« ciim ffieo finali €9$e ... /at eraf. Pro coniuQctivo 
••epe pODltur indieaUvaa nedua, lit in iaterrogiUloiiibaa indirecUa, in qui- 
boa pro imai vel «e aaepe legUar ft, ad exprimendam GraecHn si, vid. 
BOU. ad Cenm. I, 5, 1; I, 17, 7; U, 16, U; aenel (Sat. YII, 14, &) an .. . 
mi; poat particulani ^mtm Sat. I, 4, 16. et YII, 8, 14. ex onaium fere co- 
diavm auctoritate, poat. dum antecedeate coniuncUvo Sat. YI, 6, 10. Cos- 
tra oaadem particolav, ubi fiagitatar Indicativiia ^ aequitur coniuactivas 
Cooin. 1, 16, 7. Cetemni pro particula da in, ubi idem valet ac noatmai 
bia, allqaaado legitar ^vamditt, tani cum eoninaetlvo quam cum iadicativo, 
(Tid. not. ad Comm. 1, 18, 11.)* Praeterea allquotiea legitnr ae pro ui non 
(v|d« not. ad Comm. I, 17, 8.), et aemei gaatittttf pro ^aonlom. Sat. 1,4, 
8., baud raro nee pro ne ^atdem, ut Sat, I, 10, 5; I, 19, t4; I, 15, 9., et 
needum aaepe pro nondum^ nt Comm. II, 11, 17; Sat. YII, 7, 16; 16, 9 tt 
19. CoaAinduatur etiam particnlae diaiunctivae, ut legatnr Sat. 1, 6, 9., 
1^ — oe ^ tea, et § 9. vel — tea? aec raro inngitar tea — ten onm co»» 
Unotivo, ut Comm. II, 16, 94. Multa eauntiata incipiunt a voeula eeee, fa 
quibua ineat nihil laopiaati (at Comm. II, 7, 7; Sat. I, 4, 18 et 99; Y, 1,4.). 
Deiriqite notandae aunt atructurae quaedam e Graeco aermoue peti* 
tae, ttt, at ooleaftfrat vehi$ trii (vid. not. ad Sat. I, 7, 9.), et Aaae lo* 
eum qui $ii dettgaaat, Comm. 1,4, 4., qnamquam haec atructnra Tel apud 
dceronem invenltur, ut p. Delot. 11, 90. Qu%$ tuum pattern anteo qui 
e$$9i9 quam eataa gener ettef, aadtvtf. Singula indaa negllgentiua 
aaepe nectunlar, ioprimia in libeUo do difll et aoc« 6r. et Iiat.qne lia- 
gaae^ la quo aaepiua leguntur talla, ut c* 18. § 16.: JY ta £ mutant tt fa^ 
cmmt aeeimdaai? aec raro ab oratloae obliqua tranaitur la rectam. CL 
Comm. I, 6, 99; Sat. YII, 7, 5 et 17; Interdnm, ubi Graeca verba aunt 
commeoM^randa, vel iateriecta aoa Latiaa aed Graeca tB9e memoraviaiaa 
aopra cap. II., p. xiv» 

9. Magia vero quam decUnatio verbomm eorumque atructurae eum 
qui a Bieliorum acriptorum lectioae ad Macrobium tranaierit oflfeadent ipaa . 
quae apud eum iaveniet voeabula. Ut omittam ea quae autea a Plauto 
Terentio Yirgilio aliiave poetia uaurpata Macrobii aetate la proaam ora- 
tioaem auat tranalala, vel quibua ante eum uai auat Seaeca Pliaius Cel- 
8«a Qaiatilianua Gelliua alii, leguntur apud Macrobium multa aatea omniao 
■OB, vel non eadem certe vi, uaurpata, ut aomina verballa quaedam 
deaiaentia la or, at dtfeaator (Comm. I> 91^ 8.), aed inprimia nomiaa 
abatraeta, quae dicimua, deaiaeatia in tan animositai (Comm. I, 6, 49; 
19, 14; U, 19, 8; Sat. I, 11, 97.), eoiUrarieta$ (Comm. U, 14, 96; 15, 90) 
16, 9 et 6; Sat. YII> 6, 10; 9, 0.), disparilUoi (Sat. I, praef., 9.), faUit99 
(Comm. I, 9, 17«), globontai (Comm. I, 15, 16; 16, 6; 19, 99; II, 5, 5 el 
10.), taeonMiralfeat (Comm. I, 5, 4 et 19; 11, 19; 14, 90.), lotigaeotlat (Sat. 
YU, 5, 110> medtelaf (Comm. I, 6, 99 »qq.', 90, 99; Sat. YII, 19, 19.), nt- 
mtefat (Comm. II, 5, 10; 7, 5 et 91; 10, 14; Sat. Y, 18, 41; YH, 6, 8; 19, 
98.x naflieraMtat (Sat. I, 99, 8; Y, 90, 19.), jMnrc^os (Comm. I, 8, 7.}, prin-^ 
dtMta9 (Comm. I, 9, 19.), prqfaadttat (Comm. I, 9, 19; 6, 96; 7, 9; n, B, 
1 at 91; Sat. I» 90, 10; UI, 7, 1; \n, 14, 18.), qaa^M (Comm. I, 5, 17| 



Digitized by 



Googk 



xui PROLEGOMENA. 

6, ST; li, 7, 5 •! 9) 1ft, 11 et SO; Sat. VH, 4, 10; S, 17 •! 90; 7, 10; 10» 
90; d« dift I, 1, K), tPipJtaf (Sat. I, 7, 80; 17, 18 et 98.), unifofmi$a9 (9at. 
TU, 5, 97.); — la mtia: eomeinmUa (Cmhh, I, 5^ 16; II, 9, 94; 8, I.), «fMi- 
pHtniia (Cobhd. 1, 0, §f 94, 81, 33; 10, 91 et 96; II, 9, 1 at 10.>, attealMi 
(Comm. I, 19, 6; II, 14, 96; 15, et 17,), mmipet^mtim (Cmbbk I^ 6, tO; 
H, 9; 16, 19; 17, 13; Sat. V, 16, 8.); — ia to: eiremmfiwo (Comai. I, 19, 
1.), it^usio (it. 10.), a^eoltttMr (Conmi. I, 11, 19.), pm$io (OoOiia. I, 8, 11; 

18, ^t 14; U, 15, 14 tqq.; Sat. IV, 6, 9.; ie diff. 99, et al.), fr$iitm 
(a fpedenado, Sat. VII, 11, 1.), refntie (Sat. I, 91, 97 et fig. it.); — la sti 
ml«aftt« (Sat. VII, 7, 5.), ausu$ (Sat. VI, 6, 1; VII, 15, 14.), ajMrfat (Sat. 
VII, 0, 95.), reofat (Sat. II, 5, 4.); — la ertjiuor (Sat. VII^ 14, 10. Of. Celt, 
in, 6.); — la nmt onUioqidum (Sat I, 94, 91 ; VII, 4, 9. Gf. Ofmimm^ 1, 

19, 1; III, 90, 8.), fmmulkium (SaC. I, 7, 1; 94, 93.), MerHHUtm (Cemoi. 11^ 
14, 89), oetttmium (Sat. I, 18, 11.); — fai $9$: di^per^ (Coiani. II, 16, 9; 
Sat. I, praet, 7; 1, 16, 38. at tongeri^, Ceaim. II, 16, 91.; Sat. I, praef., 4; 
5, 1. alia tiaiUia). Siagalaria qaaedaai aKU tirlbaitor ^ia. Sio 
•ategrtta« idea valet (|iied Mmm (tid. aat. ad Comm. II, 14, 8.), aai6»t»o 
idem quod ambkui (Comm. I, 17, 16; 90, 96.), aitwiio idem qaod orgs- 
aMnlaai (Ceman. I, 18, 9.), ooilto idem quod eoitat (Sat. VII, 16, 6.), f^tmm- 
tiaa (si fidee habeada ett eodicUroo boo.) idem qaed ma%«fia vet matMi 
(OomaiK II, % 15.), jptramcalam mode idem qaed fptrttat vet AoIiIh* (Cemm. 
I, 14, U; Sat I, pvaef., 8; VII, 9, {§ 4, 18, 90, 94), made idem qaed fo- 
raaiea (Sat VII, 19,4.)w Adieetivam geaere aeatre namero plotfalt pemtar 
pn Bomiae sabataativa, Aivma pro dut vol pre naialrie djejno (Sat I, It, 
1; 17, 1.)* Rare aamiaa eoacreta, qaae dicootar, pemiator pro ab- 
•tractie, at ^q^X coffu$y po$t mnimml, pro poti eitoat, (vid. aet. ad Comm. I, 
1, 7.)i aaepioe «i^tfaMro«OiAe efficttar Ha, at nemiai abatraeto triboa- 
t«v actio qoaedam, qood qvldem v^ apad Cieerooem iavaaitar, a# 
pro Beiot 18, 35: te at plane Ihieimr^ reeeneiliet oralfo mta^ ted nnilto 
Karias. Ezempla qoaedam attali ad Coami. I, 18, 8. Atia eant Comm. I, 
9, 8: 0OC .«• e imcrarh mio ... taptcnftae tra9iatu$ elmtaot, et ilk* 
14s cam ad taainNiai ... deam ... troefatat te aadet atfeUere; I, 5, 
16: ^taam oafem pofeaftam $equ€n8 iraetaiuB aUing€ti II, 15, 89s 
JMJam ... trmttatuB $uperior deeuH; Sat I, 4, 13: tit pr»eeedea« 
aerme paiefeeit^ et VII, 16, 16: ^oo perdusit die$. Aliqaaado bamo, 
aaioa est ilb actia, aigviftcatar addlto aomiae adieetiro: Comai.1, 17^7: 
Plateatca eaatenttt ovetorttae; U, 5, 4t merem gubdHum lanae Taf- 
liaa»f «ermo dt$€rip$it; Sat VII, 15, 15: Cdatat qum$ Plotoaica mm^ 
taotae 9fmto est Nob rare, obi aomini abstraeto addeadam erat 
adieetivam, addltav alteram sabstaotivum eai iltad iuagltar oaea 
Seaitlvo, ai Comm. I, 4^ 1: frui hetttitatiB perpsta^ifate (of. I, 90, 8. 
fHgork perp€tuiiat9); I, 6, 0: earn se aatmmidas tnmsnsttaft uaieerstta- 
4rs iftfmuUU; II, 19, 8: ae tis^e od fa^tidii aecessftatcm^ volummi e«- 
Uadani; II, 15^ 96: snifa de PlmtomUorum 8$ni»um feewn^diimie; Sat. 
I, praef., 13: qui venuBtaiem reppekemionii ineurram; I, 17, 1: sab 
oiMnia» appeilafioaam eartetffte. Simili ratloae aovrpatar geaitivaa 
geruBdii, at Comm. I, 7, 9: $ine efftma dmbiiandi; 1, 8, 8: fumUum 
Vivendi perspieuitae prae6et; I, 14, 13: quia ereicendi tOmiunmvda 
UMu$ in hi$ viget* Notaadae aaat hoe looa etiam aodaalorea qaaedaaa me- 
tapborae, a4 Cammb I, %, 4: evnpmitm mSwtaU eevna figmvnU ipvam 
qma^renii mtfi •••«•» *• polivervat, at qfaao ad Ihwc locmaf attali^ 



Digitized by 



Googk 



GAHTT HL xun 

pra^evea I, % 18; mfHerim fig^ratmm evulenlit operhmhhr; I, 6^ mt 
flieiittiM temel inira formandi komini$ m^netam fotmte; I, 9, 8. (si Meet 
•e^i codicM niMb): ^oe pure ae Uvi femite wirtuium rigatur; I, 11^ 
7t imtma .. tlivettrem fnimiltiifii •• ifijftiefvlefli ttM liic^ili esptrin (ef. 19| 

0, ibiqiie not. ZevB*); !« I69 T: «M ... ttiM effema terrtni 9bi$i$ «te« 
twil; I, 92, 7: A«itd afmiiM mer .. •t«ipof« tpircmiiitf ilMii'orIt tmdipt^ 
vtrmrnfuleH; II, 1&, 81: ex eenfeeemrum tetmm induhiiahili luee eeUigi^ 
imr (ef. I, 1, 6.); Sat. I, praef., 11. nUi ekubi nee .. Latinae linguae 
vena non aiiueetf I, 17, 8: peetarum gregem .. aoa ab adyiie pleruuiqua 
pkiletophiae eemina mutuari; 1, 14, €: niei famae euae euinerm p^ 
eterUati eubtrahenda caroWl, et III, 10, 1: quia in medmm deiegt^ tatelea- 
tiae FitgUianae vulnera; V, 18, t: de Qraeearum lUerarum pene^ 
iralibue eruia* AMe metonjmiaa qaatdan, at Sat. VI, 6, It eeUdie Re* 
manae indeli enartande eundem eaiem; VI, 9, 9: ab Eunie cf ewmi bi* 
bliotheta veiere (of. ib. 1^ 8: biktieiheeat eeieri$ aueierei). 

Edam adieetiTa HtTaaianhir apud Maerobiirai naa paaea quae apud 
aareae ret argeateae a^tatia teriptores frotlra qoaerat, at detincfnlta la 
aU8: aetualk (Oomni. II, 17, 6.), arbkridie (Sat. VII, 1, 7.), eerpofolh (Gomn. 

1, 14, 4.), ineorporalk (Gamni. I, 15, 9.), levialh {Cmom. I, 19, S5; 1^1. V, 
16, 10.), maieriaUe (ConHn. I, 19, lO.), paricidulu (Sat. HI, 15, 14.), reme^ 
diaUs (Sat. VII, 16, 34.), eemmaUe (Sat VII, 16, 5.), ipAaeraItt (Oontti. I, 
99, 8; II, 8, 19; Sat VII, 9, 4; 16, 8.), epinalii (Sat VII, 9, 99 et 94.), ee- 
nMit (Sat VII, 16, 5), eentraUe (Sat VII, 8, 8.); - in a»a«: mumdmme 
(Ck>nini. I, 6, 94; I, 14, 14; I, 18, 19; II, 8, 11 et 15; 4, 18; 11, 10 mi^.); 
~~' in biU$: (at emittani ineonprehcn$ibUi$ inpoBiibilie inioiuHHw hUelleg^i* 
U$ atla, qoae etiam apad avpeHovU aelatic teripteres iaTentantar) iuge^Ue 
(OiHBDi. I, 6. §§ 94, 81, 88; tO, 91^ II, 9, 1 et 18.); — in eat: cerpereue 
(Cttmni. I, 9, 8; 11, 1; 18, 6; II, 17, 16.); ineerpereui (Comn. I, 5. §§ 5, 6, 
18; 14, 7; 17, 9; B, 8, 19; 17, 15; Sat VII, 14, 10; 15, 15.), te«fett» (Obmn. 
I, 11, 19; Sat VII, 15, 15.); — la Jleat: fHgerificue (Sat VII, 19, 99.), ustt^ 
^fieue (ib. 9, 90.), eitdfieue (ib. 16,84.), trlffi)lciM (ib. 19, 80.); -- la hi^uet 
pocttlentttf (Sat HI, 15,4.); adde, qaod paHleipiam e«t, lee^lat (Sat 
VII, 19, 80; 15, 9.). Alia adiectlTa tingulari qaadam ratioae 
marpantar, at arrest (vld. not at CaoHn. II, 16, 4.)^ eoa^ttat (^id. net 
ad Sat I, 7, 17.), pefMW (Tld. net ad Sat I, 9, 6.), eiHeelrh (vid. aot ad 
Cemm. I, 99, 6. Pre adrerbila peaantar adieetlTas mahdinu$ (Oomm. 
I, 8, 9; Sat I, 6, 1.) et rorat (de diff. 18, 8.); pre nominle^ tab- 
etaatlTl caca geaitire: meiraUe (Sat. I, 5, 4.). 

Verba inferiorie aalalis vel ip«ias Maerelrfi propria baee toat: eem» 
^asc^are (Sat VII, II, 9), deeiare (Coaifli. 1^ 99, 7; II, 17, 14; Sat V, 
15, 1.), e^eumate (Sat. I, 5, 17; II, 1, 8.), hutetpaime (Sat. I, 18, 11.), ta* 
terpedire (Sat VII, 19, 40), oMore (f^mn. I, 19, I; H, 14, 6; 16, 10; 17, 
18; de «ff. 15, 18$ Sat VII, 5, 5.), eefueeirare (Tid. net. ad Cotnm. I, 5, 
6.); nan aHa aatea ak Mie, peetit praetertfai, tnat atmrpata, nt clorere 
(Sat I, 19, 16$ 90, 10; V, 90^ 6), «iarefc«re (€am«. I, 19^ 19; II, 15, 3.); 
alia singalari qaadam vi aearpantar, at nOteelvere penftar pro timplief 
telMre (Comm. II, 8, 8.), vel pre eo qoed eet respendende espHcare (Sat 
VH, 8, 18; 6, 14; 16, 15.>, ooeedere pro ee qoot est proeedere (Comm. I, 
6, 49 (e^i Tid. aot); 17, 10; 91, 10; et 98, 7.), adeenre pro eo qnod eat 
eoafeadere Tel deaMaitrare (Ommb. I, 80^ lO; H, 5, 7; 7, 1 et 8; 18, 6; 14*, 
9 et 7) 15^ 8| 16, 10$ 17, 1; Sat I, 11, 9; 18, 1; 90, 11; VI^ 1, 8; VII, I, 



Digitized by 



Googk 



TOT PROLEGOMENA. 

69 13) 10; IS, 9.)f admgnture eofhm f*re seMQ (vM. ooi. Grtn. ad Coaun. I, 
% U, et adde I, 18, 19) , item 9$iruer€ (Comm. I, 20^ 10; II, 7, 13; 9, 1; 
14, 2 et 6; Sat I^ 18, 8.)» oetlimare fara Ugiiar pra ao quad et( ttrMliia«ra» 
amd^re pra aa quad aal lUoore (Comoi. II, 16, 2, at faHat«a Sat Vlly 5, 3.), 
aaHMaadore pra aa qaad act eomwiodum e$$9 (Canin. I, 19 , 25; da dlfL 18, 
1.)^ caaftifere pta aa qaad att «nt«iT«f are (Sat. I, 2, 1; 7^ 17; VII, 2, 5; 4, 
4; 7, 18; 13^ 17; 16, 2.), d^praoart pra aa quad aat emtart (vid. nat ad 
CaoiBi. I, 5, 4.)> dtf carrare pra eaqaad eat p^rcurrere (vid. aat. ail Gamni. 
I, 18) 12.), escedere pra aa quad a«t praeferire (Cannn. II, 16, 90 9 indmlgMre 
pra aa quad est pf^we (Sat I, 2, 1; 6, 2; VII, 14, 1.), mfmaare pra ao- 
qood aat ewmmunicttre cym aliquQ val docert («aceigfi«r, Camin. I, 7, 3; Sat 
I) 4) 4; 6, 2{ 24, 23; V, 19, 31.), miHere in digitQi pra eo qnad est C9ai- 
patare (vid. nat ad Caiaiii. II, 11> 17«)> praced«re pra 90 quad eat fieri vel 
Ao^ert (Caam. I, 5, 15; 6, 14; 15, 2; II, 15, 28; Sat I, 3, 7.)» recafarc 
pra eo quad est nequire (Camm. II, 1, 22*), rrfnndere pra aa quad eat reU" 
cere ?el camaitltere, Iradere (Sat I, 7, 17; VI, 6, 1; VII, 14,. la), rcaidere 
pia aa quad est ni6rMfere (Sat I, 2, 10; 4> 4$ 11^ 2; III, 10» 3; VII, 3, 15; 
9) 10; 14, 5. Gf. Kapp. ad IMUrtiaB. I. § 67^, Bareire pra ea quad eet 
stfaere (Camm. II, 15;^ 18.), taaciare pra aa quad act lab$faetare vel laedere 
(Caaim. II, 15, 1; Sat VII, 5, 13 at 15.), torUium ecte pra ea quad est Aa- 
6«re (vid. nat ad da diff. praef.). 

Adverbia camplura iaTeainatur illins tamparis prapria, at e^anwlo 
(Sat, V, 18, 1.), qaaeum camparari pateat, quad etiam apud Gellium legi- 
titr, dttttete (Sat VII, 16, 15 et 21.), dkeeUm (Sat VII, 12, 35.) et rivatim 
(ib. 36.), in9ubide (Sat. VII, 14, 3.), iu8um et rasuai (vid. not. ad Carom. II, 
5, 25.), priortutB (Sat VII, 9, 3 et 13, &), roiionabiliter (Camm. II, U« 17.), 
rc^oriter (Qamm. I, 20, 13 et 20; de diff. 23, 3.); nam adverbium sea- 
featialiter, quod vul^f^a legitur Sat V, 16, 6., aaa a Macrabia prafectam 
ecaa videtur. Magit aliquatiet panitur pra potiu9 (vid. nat ad Comm. U^ 
5, 31., at adde da diit 19, 2 et 23.), iuagitur etiam cum verba malU (Sat 
I, 4, 2.); reiro denique oum aamiaibua ad tempae praat^itam spectanti- 
bua inagitur velut adiectivum (vid* nat. ad Camm* I, 21 , 9. et de diff. 
15, 19.). 

£x hie qaaa exempli caaca patiaa quam ad termaaem Macrobii penitua 
demanatraadum poani, apparet aum parum caneuluiMe pi oprietati varboram^ 
at qui malta inter se eanfnaderet, rauUicque tribu«ret vim quam naa babe- 
reat apad l>aaa« eeriptaree: ia eo tamen alabaraece videtur, at eadem vox 
ae brevi intervalla repeteretar: qaad ubi factum eeeet, aliam paeuit aimi« 
lem, id quod videre licet ia iiu locis, in quibae verba adiereadi atque ad- 
flfraeadf eaee ezcipiunt Quad ut perapezit Zeuoiue, ita eum euperstitioaa 
quadam pntavit eeee cavendum, ae ulla Tax iteraretnr; ideeque multa 
mntavit quae eaaietima eece decent codices mann soripti. 

3. Verbarum collacatia saepe est contarta, ut Comm. I, 16, 13. 
9ttoe illam primae Qmnipottuiiam $ummiiati§ sectmlur; iaprimis, 
abi unum verbum ad duas senteatiae partes pertinet, in altera, aequo ta- 
men extrema, iliud ponitur, ut Comm. 1,21, 7. fuoram alter masimug mir- 
ier eft minimue. Plura afferre loogom est 

II. De orthographia Macrobii nihil quidem certi potest statai, 
qaia aullus qui eiua scripta oantiaeal exstat codex satis antiqaas, ut ipsam 
Mctaris maaum raferra videatut : aad In parmaltia rabaa iia aaMaatiaat 



Digitized by 



Googk 



CAPUT m. »T 

melioret eodtee*, ot rfx ponit dvMtorf^ fiifa «{«« nmn torH^B^ fa fit no- 
ftis sit c«n«<)rTattt«. 

Atqae prfiiittiii qirldem agnmiis da prsapatlCloaibas etmi alila tocI- 
bBg compotitls. Ex hit 0td taepios tertatar iategra qaaai atifatHatar lila- 
rae aeqaentf , at legator taepias mdp* adq* a49» qaani app, acq, a$$., (nhi 
tamen literam 9 teqaitor altera eenioaaas t vel t^ pleramqae at, et ati., 
at aseribercy qaod non rare icribitar etfan a$»er^€re^ et atfrtiere); aeqae atlf. 
adg. adl. adr. adt. atqoe off* agg. aH. arr* atl.; ted fere uce. oaifii. atm^ 
non ii(f«. a#tfi. arfn., aeeedert nmmirwpi ofinefare, ted iKfcomaiedcrt. — Cnai 
etiam ante litoram p plernniqae tcribitar com, ted abi teqaftor altenrai a, 
anam tantam terifii tolet, at eonejrut, et abi teqoitor ), nan miaiit taepa 
teribitor cell, qaam e<ml, — In ante m et p pteraniqae terratnr, ted nbiqoe 
leg! tar impeim et imperottimt; abi teqaitar I et r, iti^enitar tam ill. et trr. 
qaam ml. et inr. — 06 tequeati p attimilatar ia optmere^ ted terratnr pla- 
ramqoe in ohtuUt -^ Sub tolet attloiilari teqoenti ni, ted legHar tarn $mbt, 
iuhp. 8ubr, qaam mec. wpp, mrr. 

Praeterea e Toealibat E taepe llbrarii naeodo teriptum ett pro at, 
et fere praefertar faaic dipbthongo in Toee eeteri: terratar pro Talgari t 
in Terbit neglegere et intelkgere. ia melioribat codicibat reete legftor 
pleramqae dejkiire^ ubi in deterioribut ett difftnire. Eadem litera, non I, 
nbiqae legilar in terminatioae aceatatlTi plurallt deellnatianit tertlae ex- 
ceptit locit qaibotdam Virgilianit. — J praefertar literae e in oertmofila 
maUo0l9ntia vmlUudo Uniamenia aetkeriuB quaiinnsf in codicibat Comnteatn- 
rioram et Satarnalioram abiqae legitor VirgiUug; In libello do difF. et toe. 
Gr. Lat«q. verbi nno loco e eodice notatam ett FirgiliuB^ alioqui nihil, ted 
codex Vindobonentity in qao ett fragmentam illad do Terbo, nbiqne habel 
VergiliuB, J, non v, exceptit rerbit Cieeronianit legitnr In anperlaliiFia: 
taeplttime tnbttitaitar literae yt abi antecedit i contoaant, non niti naan 
• tcriUtor, ni tdieere preieere itdem, ted natquam t pro It in catn genitivo 
deelina^oait teeondae. — U pott literam v natqnam mntetom ett io o: 
ted obi tcrtbendnm erat ^a«, pleramqae legitar en, ot tecimtvr loetmiur: 
pro o teniel (Sat. V^, 15, S.) legitor ti la i^oce promaiif or ni ai i Tariatar 
aatem tcriptara in iueundus et tocandat, oduieteenf et adtdeseem: u pott li- 
teram g, at ia urguere taepiot additnr qnam omittiiar: tnterdom interitar 
alieno loco, at ia aeaieitctt2a<tfr* — £ diphlhongit JE fere praefertar al- 
tort teriptarae ot, at ia caelum praeiium emena (quod tcrlbl tolet ant^tcaa 
ant Bfna): praefertar etiam literae e, eerie temel (Sat. IT, 7, 12, abi terlp- 
t«m ett llteria ancialibnt) in toco it&ena: ted e praefertar diphthoago 
•e ia TOCO pomtriam. 

E contonantibnt B taepe confnnditar «am litera e, inprimit In 
nominibat propriit, at Pacnhius (Sat. I, IS, 85.; et II, S^ 4. in eod. 
Barob.) tcribatar ct Vi^aculut (Sat. I, 1, 13.). -^ lilteram C ante u pro 
jrti ponf tolere mode dixi: adde tcribi etiam conttanter cotidU: pro d ante 
^a ponitnr in quicquid^ ted in praepotitione «<7, at topra dizi, d tae- 
piat terratar qnam mutator in c. De c et t eonfutit Tideat litteram t. 
UbI G modo iungitur com t mode omittitur, in Macrobii codicibot tolet 
omitti, ut tcribatur arius pereonUtri, Additnr in recentioribut taatum li- 
terae h in mihi et nihil: ted in omnibut fere ipti aliquando additur h, ut 
paene conttanter legator atchanus, minot taepe iepuhkrum et simula" 
dirum, Vocet baea 8utu9 aao c teribi toiant -^ D^rmwo mutator in t, at 
legator «p«< Anuf ^ ted e Ubfftiiatom ercace nliqaatiet pro t inv«nitar in 



Digitized by 



Googk 



nvi 



PROLEGOMENA. 



mUd Ml fnUftU tRfiMe titfrfltlbiM. -* F ia iMentiMlbM taatan e«4lell»M 
duplicator in Jffriea et ttff^rrti ia Tooibas Graecis aon rara poaitar 
pra pkj fans JpnimM frigid a w ^ir tu9^ aoatva ph Iribaitar Latiais, at ad- 
iactlva firfl|ifteatif. -* df, aan e, caastaater legitor in aoBiiniba« Gmut at 
flatai: aoa aiiaos caaatanter oamta bac litaca «erlbltor lUaofMre, at (Sat. 
I, praef., 2.) aaatlcr. Librariofaai arvara la aaaaallit eadicibaa (Oaatabtl- 
giaaai at aliara Rahdigarano) aalMtltoitar i caaaaaaati, at lagatar wutgewim 
aimilia, aamel la cad. Baiob. (GDiam* I, 8, 8.) iaaavitar later e at <, at la- 
gatar 9pukgUt$. — If ia prlnciplo vacan Graacamm taepa aegllgltar, at 
paeaa sMistaater legator anaefito oriaum: additar aoten ia noaiiae iKfter at 
ia ▼acibaa Latiais karmm karumdOi ali^oatiat etiam in hahundarey et, abi 
iiUaai aat aomna, ia Aoraare hitdtm, at ia canpaaitia, aoa tantimi Graa- 
cie, ot «r&eg«f««oa, aed etiam Latiaia) at iierAeaiMff ptkerem'e. — K plaram- 
foa lagltsr ia vaca JTalendce^ la aad. Baoib. Tel ia eaaipaalta taferbalarfy 
aad paaaa eoaataatar Carihmg^ ecribitar. — L aaa daplieatar ia Mua miiimy 
•ad Tariator ecriptara la aoniiae 5alatfta« at ia taltanut. — M aolet aer- 
vari in ftioaifaaai laaifaaai fvjeiiai^nie) eed ouitarl in a la ettadeai eandeat 
Miaeatrfo: ain pleraaiifaa aenator, ead aH^oatlea Inaaritar p^ eaiumpma 
9aUn^^ma dmmpnutmj idem it coaeiaater ia rnt at ail, nmpn nmpiumy etlaai 
kiampB* — N «i>i^e legitor in fetteai qu^eM^ nM item ia aoBMria ofdi- 
aalilmay at faadmagratsaiaff pre featare obi^aa lagHot leaiptare, caatra a 
U^i eerTari ia adieetiva eaatealat. — Litera P praetarea duplicator aaa 
aalam ia repperi^ eed plarani^aa etiam ia caterii verbi reperMndi farmie, 
aaatoa eaastaater aaa p acribitnr adiactitnm oportanvt. -*- Qu mntari ia e 
aata a al ia eal»d»e diii sab litera «. — S eUcitar poet m aaa taatam abl 
aaqaitar aaatoaaaa) at ia esotadeae tapttUtr^ estate wtmguere^ aed etiam 
«bi ae^ailar ▼oealicy at ia aaefot exieeare exolvere esudare, *- T pleramqaa 
praefortor liieraa •, abi ana at altera admttii potest ante lltaram I, at fai 
verlMi aiialMuidty eed legitor etiam, abi aperle falsam eet, at la TerMi emir 
ih eonvUimm imdiUum provmUa efjkmihr teaaftar, eoatra palteioret aiaad<6»at 
(la cod. Bamb. Sat. I, 4, 17.), et mdventieiue eaaiaieadaeteltff : praelerea mada 
UUtn aaribitar mode litlera, et ita qoidem, at in Cammeatariorom codicilNM 
ttla paaevalere videator ecriptara. 

Hie ezamplie^ qaae faetle patetani aagari^ eatle pato etee dem oaetta 
tam nan certae qoidem artbagrapblae legee ex Maerobli eadicibae pa eaa 
aroi (goalee eaivis eeriptori canalitotae ru\t F. Oeanaai V, Gl. in prae- 
fatiane ad M. ToUii Ciceraaia da re pobKea libraram fragmeata, Gattiag. 
1847. p. vui e^.): ead ia ra eomau ea qaae In lie in^eaiantar aaa mnltaai 
abhorrere ab iia qoaa in orthograpbia Vergillaaa (voL V. p. 879 aqq.) elA- 
toit G. Ph. fi. Wagaarne V. CI. el qaaa Tacita TfaidieaTaroBt anper- 
vimi eine editoree: at Macrobioe Tideator etiam haa ia re Talaleae eenFare 
meliarie aetatie rationem« 



CAPUT QUARTUM. 

DE MAGROBn UBBOBUM EXISTIMATIONE ET FATIS. 

A. Ad aa tampara el reepie^aaa qotboe aaadam iairaata arat are tj- 
pograpbica, da anoqaofoa Maevabii opera eeersam est traotaadw. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IV. ttvn 



I» C^mmtnimri^B in Ct«er#«il« S0mmimm S^ipi0mi» 
ram coinp#«ki«ae« prtxiine ce^aeaiUiM plarioy fvUto MtlbMUot vtl imU 
•fpwrei, qaiNl hoc iolwn Maoroliii opM, U^m hmiUU MMvplMribiM, Utograai 
«•! Mcraliiin. Nvliam quiiUm inief tot ezeai|^lari« est fsod avle dboioNHB 
post Chrbtaia oatnin oocttloiii ?idoat«r omo oxaffttwMi oodi tUMS ttitif 
Awn aoo oct sb illo demom tentporo sMptat hoc op«« omo loctoai ot^oo 
dofcriptiuB t potias ptioribns tecolis Acripto •zeiapJarla crobro ami vUta- 
tor otto coBtrito. Kam vir conciiUrit non dobitavit ia oo omeadaado ola- 
boraro id^mo algaificaro •ubteriptloao ^aae lof^itar la codicibat coaiplarl- 
bas: AYR. BffiMM. SYMBIAGHVS V. (X EMENDABAM VEL DISTINO« 
MEVIl RAVENNAE CVM MACBOBIO PU>TINO EVPOUO ¥. & Haw 
■^JMcriptioAOBi priiBM protalUto Wdotar Siratoadaa, qaoB F* OaiL 
SeliBeidowiBBs V. CL ia prologoaMaia ad Martialeai p» ox^ abi plaraa 
oiBfBiodl oBnoadatioae* Toteraoi •eriptonun attigit, ait ad ApolUaaris Si- 
donii Epiot. V, 15. sic oam exhibaiMoi AVBELIVS MEMMIVS SYMMA- 
CHVS V. C. EMEKOAVl RAVENNAE CVM BUCROBIO PLOTINO EV- 
\I0: et ad Exodii lib. I. eputolaB XXIV. oerip««M EMEXDABAM RAr 
VEMNiS retolit AJoxaodor VITilthoniioa, qai ia appendico ad Diptjchoa 
IioodioBao (Uod. MDCLIIL fol) p. 4. rotoUt ia codico oooaobii D. MaxU 
joiai ao logiato: EMENDABAM VEL DIS MEVM RAVENNAE, adaotavi^ 
qoo baecco: ^QaaesitBoi e«t qaid tigaificet vox traaca DJSf .,. Logo: 
EMENDABAM VEL DISTINGVEBAM. Ne^ao eain dtdoeori sibi viri dooti 
ot magai quoBdam dooebaal codicoo tara saoa qaaai alieaoo omoodaro di- 
stingoere adaotare assunipto fere temper operie socio qai codicon altorma 
logeret, qnod coatro hgtre appellabaat* la qao geaoro totaoi fttioeo M. Va- 
lerium Probam aoctor eat Saetooioa ia lib. de illuttr. graoMB.: MuZto, ia- 
quit, esemplaria eoalroelo f ia w do rc et dttttag'ttsrc et adnvtare 9mramL • . Dt- 
•tiagoere aotem , • ot ait Veliae Loagae , est iaterposito poacto diridero at- 
foe diducere/^ Siaiiliter Scfaneidewinus caai Valesio de re crit. p. 181. 
adiecit: ^h. e. contra legeate Eodoxio." Ego ia CoauBeatariocuni iibri L 
fine ia cod. R2 legi eodera nodox VEL DIS MEVM, ia P4: VEL DISTINS'. 
MEVM, in PI (ia qao eUaai paak iafra legitor PLOLINO): VEL DISLINS 
MEVM ^), qnao coofirmaat conioctaram VITiltbeDiii. Sed mo offoodaat 
verba: eaMOila^aai oel dtftin^'uc&aai oijibb num Mmcrohio Plotiuo Eudcxio. 
Nam dob eet qno referatur illnd msaai, ot miram est Bomea MaerohU ia 
eo qni dicator coatra logisse. Quid ergo, si legamas: emendabam vel di- 
sHagBsfrom memm cum Macrobio I^oUni Eudosii , at ad meiim intellfgatBr o 
oofj^oBtibus Mmcrobium? Aliaado oihil compertom est do illo Plotino Ea- 
4oxio, aisi forte est Eodoxias coasal anai CCCCXLII., cot tamea ia Fastis 
Bollam praeterea additar bobiob, ot, etiam si iilom faisse statoamas, aihil 
boo faeiat ad Macrobii ooBiea cam eo eoninngeadam Tel soloBgendanu 
No coastat qaidem, qais sit ille Jurdiut Memmiu$ Sffmmaebu$, La or. 
Lersohiaa *) e Sjmmachi Iibri U. opbtola 13., abl ille so emeadatio- 



1) Emendandam esse DISTING., i. e. dittingueham , Tideram ego, 
priasqoam Wilthemii adaetatioaem leg!, cam iam antea ia inscriptioao 
qoadam SIS NATVM scr^tora pro SIGNATVM emondairissem (cf. Zeit- 
schriCt f. d. Alterth. Wiss. 1845. N. 100.), et apad DrakeDborchiom ia Li- 
▼ii torn. VII. p. 321. (ed. Lips. torn. XV. p. 614.) ia codice Florentine inro- 
nissem scriptam Gymnachii nro SjfmmacniB. 

•) Of. Maseam d. Rbein. Westpbal. Soholmanner-VereiBs, vol. III. 
pug. aM sqq. 



Digitized by 



Googk 



XLTiii PROLEGOMENA. 

irom tiiTi! curare •erfbit, tt ex Itbri Ilf. epntola !!•, nli! Naneellii «iiiiei 
eclogarom ordinem coofbtiini te detoripritte refert, eoiligit h«ne Symma- 
diani esse ipsun oraterem at^ae anctorem epistolarom: qnod qafdem neai 
est credibile. Bbim Symmachtun illnni ffaiimus fatsse aeqaalem aetafe 
ntaforem Macrobli, neqne amqaam Toeatnr Memmriif.* quo qaidem nomliie 
elas filios appellator, at praeterea non Q. AureUu9 sed Q, Ftavianus (vel 
Flavht$ Tel Fafrtus). Ad JBadoriiiini tllam' si spectamus, Inielligi TidetiiT 
Q, Aurdiui Symmaekus eonsal anni CCCGXLVI., sed ne haie qoiideiii Mem- 
mre, qaod sclam, fait nomen: Q. Aurdiui Memmiui Symmat^$ vocatnr so- 
las ille qui in Fabrieii Bibliotb. Lat. rol. III. p. 905. (ed. Era.) dicflvr 
Msse consul anao CCCCLXXXV. p. Ch. n. et pater Rasticiaaae, secondaa 
Boethii nzorts, ad qaeni data est epistola 81. Alcimi Atiti et Ennodii lib. 
Til. ep. 95. Qoisqais antem fait ille Synmiachas, non cogitandam est de 
recensione, quam nos diciaias, operit Macrobiani, sed constitit eivs opera 
fn corrigendis librarioram mendis. 

Neqae descriptam tantam est prlmis ilUs temporibas boc opos, sed 
etiam excerptom* Praetor ea exeerpta qaae memoraTinas sapra ea^r. II. 
tnemorandae sont Extraeiione$ de lihro Maerehii in txpotitione 
toaipntt Scipi^niif quae legontor In codice Bambergensi M. 1?, 4. (ap. 
laeck. 876.), ad lib. L cap. 8. aliosqne locos pertinentes, qnlbascttmcon- 
graere ▼identar ea quae legantar in codice TIndobonensi 8150, L. f. 117. 
(ap. Endlicfa. CCCLXXIX.): m'alti deniqoe operani collocasse ^identar in 
eo interpretand«, cuius rei yestigia qnaedam exstant in codicibas R9 E8 H4 
Bills. 

Posterioribas aatem ftecalis qnanti aestinati slat bi Commeatarii, onde 
apparaerit clarios quam qaod cam Giceronis Somnlo Sclpionis in Graecum 
serroonem iategros cos vertit quarto decimo p. Gb. n. secalo Maximaa 
Planudes? Haec Tersio Graeca, qnae inscribitor Mctni^oplov 'JfipffwCov 
i^j^tfig Btg vhv Zhaptlmvog f^iffov, adhac Inedita est. Fab ri elas in Bibl. 
Lat. tom. III. p. 181. (ed. Ern.) refert earn reperirt in Blbliotbecae regis 
Cralloram codice DGLXXXIII. teste Labbeo Bibl. noT. Mss. pag. 980. et 
memorari etiam in Catalogo Mis. Graecorom Segaieril p. 19., In Monte- 
falcooii BIbl. Coislin. p. '590., eaque nsom lacobum Coiaeiam et in The- 
saoro Graecarum Tocum Gail. Morelliom. Nonnnlla ex ea enotata Abr« 
Gronotii mann legantar in exemplari editionis GronoTiaaae qnod est ia 
bibliotbeca Leidensi. Ghristianuni Frid. Afattfaaei In Anecdotis quae 
non ad finem essent perdncta earn edere voloisse et qaattoor primas pla- 
gnlas teste G. H. Scfaacfero ad Gregorlom Corinth, p. 8T6. servari ia 
bibliotbeca Lipsiensi coniperi ex P. A. Eberti Lexico bibliographico torn. 
II. p. 51. Quaestio a me per complares instituta non perrenit ad Gert- 
dorfium V. CI. blbliotbecae Lipsiensis praefectnm. Ita evenit, at magna 
pars Gommentariorum iam esset typis descripta, cam intercedente, quae 
est elus in me kamanitas, Godofredo Herman no T. CI. ille ad me mil- 
teret* summa cam liberalitate ipsas illas plagalas. Continent antem eae 
llbri I. caput XVI. et quae sequuntar asque ad capitis XXI. § 11. Tcrba: 
dg av avTolg Btrj drjXa rot t&v tdncov 6v6fiutUj h olg tovtovg rj 4Sttj(fli^ ij 
dip &v ftQO.,,y cum faac inscriptione: „Commentarii Mac r obi i In Cicero- 
nis Somnlum Sclpionis ex yersione Maxim i Planudif fragmenta ex co- 
dice Augustaoo secundum Reiserum p. 76. n. 9. Maximi Planudis rersia 
ki hoe codice ineipit ab his verbis: diatoovwrai. Ivretf^av ^ini zee htoft^a 
fiBvaPmniPf quae aant ultima yerba capitis XV.'' Haec cam descrlpslssaa^ 



Digitized by 



Google 



CAPtJT IV. xux 

Moiuieliiiim pfofeeio niiii Fridericas Thiertehias V. CI., qui in me 
et mea lUeranim diidia 9tmft plurimam contalit benigpaitatifl, oopiam fe- 
ftit, lit coHemat qui oiinc in bibliotheea Monacensi inter Aaguatanos eigaa;- 
iac numero 439) et cum lie quae ex illis plaguHs deccripseram conferrem, 
et lis adderem reliqna, qnonim ultima sunt libri II. cap. 4. § 4. haec 
▼erba: zovvo 61 nal 6m xjpf ctevo%mifluv* Codieis chartacei tcculo XIV rei 
XV. ecrlpti line pertincat folia LIX— LXXIV., in quorum ultimo olira ma- 
defacto paene cTanuerunt permnlta. Cogitabam aliqnaado de hae versione 
edition! meae adiicieoda, neque oberat huic meo cenailio henestissimva 
redemptor: eed cum Tidissem plurima Pariciit esse petenda, quod quidem 
posset non sine magno fieri eumptu, et perspexistem ex hac Terclone ne- 
que tatie accurate neque ex optimae notae exeroplari facta nallam fere 
redundare utilitatem ad verba Macrobli emendanda, illud consilium abieci^ 
id quod non yereer ne quis reprebendat. 

Bruckerus in Historia crit. pbilosopbiae torn. III. pag. 567. Macro- 
bium nominat inter eos scrip tores qiiibns tamquam classieis usi sint me- 
dii aevi homines, dicitque eius perspicuitatem fecisse ut illis qui paulo 
melius saperent magnc^ere prebaretur. In exemplis quae profert duo sunt 
quae pertineant ad bos Commentarios, unum, quod Elbe due episcopos 
Wiburgensis de geometricis nonnnllis in Macrobium coramentatas sit, al« 
teram, quod saepe ad Macrobium provocet Honorius Augustodunen- 
sis in libris de philosophia mundi, quibus in Fabricii Bibliotheca Lat. torn. 
111. pag. 180. additur eiusdem liber de solis aflPectibus. Ibidem Macrobium 
Theodosium testem citasse dicitur Zacharias Clirysopolitanus T. 
XIX. Bibl. Patr. ed. Lugd. p. 859. Pauca de hoc opere sompsit loan- 
nesSaresberiensis (qui mortnus esse dicitur p. Chr. n. anno MCLXXX.) 
in Policratico, lib. 11. capp. 14 et 15, ubi quae Macrobius lib. I. cap. 3. 
disseruit de soraniorum generibus et de geminis Somnii portis plerumqae 
aliis redduntur verbis. Deniqne memorandus est Vine en tins Bellova- 
censis, qui XIII. p. Ch. n. seculo coroposuit magnum opus ad omnes 
disciplinas pertinens, quod inscripsit Speculum maius, atque in hoc in- 
seruit multa ex his Commentariis excerpta, ita tamen dilacerata, ut Ma- 
crobii verba emendantem nihil iuyent. De scholiis vid. eap. V. 

II. Librum dc differentiis et toeietatibua Graeoi Latinique 
verbi adhibitum e^ae ad docendam discendamve utiamque lingnam inde 
potest coUigi, quod complura inter so dirersa nobis relicta sunt excerpta, 
quae eommemoravimus supra cap. II, II: sod tamen non tanti aestimatus 
esse videtar hie liber, ut saepius doscriberetur totus; nullum enim inte- 
grum eios servatum est exemplar. 

Exoerptis Parisinis, quae legnntur in cod. Regie 7186. primum P. 
Pithoei postea Golbertino, sabsoripta sunt haecee: EspUouii defloratio de 
Wmto Ambrosii Macrohii Tbeod&sii quam loharmes earpBerat ad discendtis Grae- 
eomm verbarum regulas, quibus a manu aetatis posterioris haec nunc paene 
evanida sunt adiecta: „iln lohannes de Basingestores Archidiaconus Cegnae 
de quo Mass. pan. ann. 1252. p. 1112, an yel exemplura huius liboUi multo 
antiquius videtnr?'' Dicitur antem codex ille exaratus esse secnio XI. 
I. Pontanus in edit. I. adnotarit haecee: „Censet Pithoens hunc lohan^ 
nem Scotum, yirum ilium Graecae Latinaeque linguae peritissimum, qui 
Carole imperatori ooaetaneus et Dionjsii lib res Latinos fecit Memtnerit 
quoque eiusdem interpretationis in epistola quaedam ad Carolom regem 
pontifex Nicolans. Suggessit Opsopoeus.** Quibus in edit." II. adiecit haec: 

[4] 



Digitized by 



Googk 



I. PROLEGOMENA. 

„llie loflDoes Scotas dielna fSrigena, ckurvitqae mum» Domini flSO^ mth 
Cnrolo filio Lodofici fratre Lotharii. Trithemias aliam loanaem Sco- 
tuai Bomiiiat, qui claraetit ante euBi tub Carelo Magno apao circiter 8001 
Fuitque 9t po«t atmmqaa loaaaea Duas Scotas anao Chv. 1308. sab 
Alberto io^peratore. At Ertgeoa iate Graeoao liogaae peritittiaiaa fait, 
yertltqao, at dictom, « Graoeo DionyaittBi Araoiiagitam , teste atiam , qoem 
dixiraua, Trithenio.'^ Fabriciae in BibL Lat. torn. III. p. 184. (ed. Era.): 
,,ll. SUeplwaae, inquit, in praefat. primaa tpeiu fecit vulgaadi e cediee Pi- 
tboeaao libri Macrobii de differeniiU €t Bodtiatibu* Chroeci et Latmi verbis 
aive exoerptoram e libra Macrobiano baiua argamenti aactore loanaa 
qaodam, forte, at saapicabaBtur P* Pitlioeas et lac, Usaerins in Epieteltf 
Hiberaicie, Erigena eiTO Sooto: nam idem eat ntramque cognomen: qni 
temporibae Caroli Calvi Tizit^' Idem Bibl. mediae et infimae Latiaitatie, 
tom. IV. p. 405. (566.): „Ezcerpta de differaUia cet. loanni Erigena c 
deberi Terieimile est coniectnra P. Pithoei et Uceerii qaibas Gangius as- 
•entitar.'^ Hane sententiam aeeiyit etiam I. Cb. F. Baebriae (Geeok. d. 
Rom. Lit; ¥ol, II. p. 601. et Paaly Real-EaeycK a. v. MaorMw): at iacer- 
tiaainMi est ilia coniectnra, qoom loannem illnm, qui „ad discendas Graeeo- 
ram verboram regalas'^ ezcerpserit librum Macrobiannm, Graeeae lingnaa 
peritisaimam fuisse minime necesse sit, neqne ollam aliud ezstet argoroen- 
tom qao probetor asse eam loannem Erigenam. Haec ezcerpta sola cogalta 
eraat, asqae dam alia e duobas codicibas Bobiensibus, nnnc Vindobo- 
B en sib as XVI. et XVU., in Analeetis granraiaticis (a. MDCCCXXXVII.) 
ediderant los. ab Eicbenfeld et Steph. Endlicber, ad Latinnm ma- 
gis qaam ad Graecam Terbom spectantia, (vid. Cap. II, II, 1, b, e, d)> e 
qaibus qnae descripla sont e cod. XVII, non Macrobii esse omnia, sed po- 
tins ex bnios libro exoerpta quaedam cam aliis aliunde snmptis coaiaacta 
esaa videatar ab aactore incerto libelli qui inscribitnr ad Se?eram qoea- 
dam missi. 

la aliis libria rateribos, qaad sclam, nusqaam bie Macrobii liber com^ 
memoratar. 

IlL Su%%rnali9rum lihri primis seculia non saepe yideatar essa 
descripti, cum OMgna coram pars omnino sit deperdita, et eorum quae re- 
liqaa snnt non multi exstent codices maau seripti, iiqne omnes ex una 
fonte videantnr fluxisse; qnod qnidem nemo miretar qui cogitaverit talia 
atadia nuUam fere babaiase ilia aetate pretiam. Inter medii, qaod dioi- 
mas, ae?l scriptoves 5mas, loanaes Saresborieasis, Satavaafiomai 
leetionis eerta dedit docamenta. Is enim in apns, qaod inscribitnr Poll- 
era ti ens sive de nugis carialiam et vestigiis philasopboram, roeepU 
molta e Satornalibns excerpta iisdem quibus apod Macrobiam legaatar 
TarUs^; qaod at dissimalaverit tantam abest, nt lib. VIII. cap. 10. scripae- 
rit baeece: Ceteruai, at miiiuB agamui uobiBcum, geniiUum philo9aphorum 
convivandi regula in medium prqferaiur. Et quidem pluree la bane pmriem 
o^ficiorum praeeepta dederunt^ eed ad prmeeeme pauci mffidtmU imier aiiea 
Solnrnalteraai liber primu$ aecarrit, folts, st itupidatur recta, cf laaftii, 
tit nihil aliunde op9rteai mutuari. Eum ergo m praesenti ei^iulo non tarn 
vesUgiii quam panibus deorevimu$ tmtlart, et ex opulewHa promptumrii $ui 
eellulae noHrae euppUre angustias. Siqtddem ooaspMatis est in eenieniiiB, m 
verbis fl^ridu^i ^ toata aiaram t>efiaal«te redumdame^ at ta latttlatume conm'ati 
et dtijpeiifattoae Soeratkam videatur duleedinem prepinare; nbi coasplora la- 
guntar excerpta a Satarnalioram liluro VII, inda a eap. 1. § 8^ Praeterea 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IV. LI 

IHi. Til. cap* 8; legltnrt Vnde et Soeratievm illud in Saiurnaliorum li- 
6ro (TI, 8, 16.) laudatur: MultoB h<mine$ propierea velle vivere^ ut ederent ei 
hiberent: $e hibere atque efte, ut viveret^ et cap. 10.: Ut enim in libto So- 
turnaliorum et in epistolis Senecae ad Lucilium legituTj ape$ guodatnmodo 
imitari debemu$ cet. (cf. Sat. I. praef. § 5.); et cap. 25.: Bit autem^ ut in 
libra Saturnaliorum (VIT, 3, 2.) Eustachiui doeet, loedoria cet Videtar 
aatem leannes integrias qnam nos babnisse exemplar. Certe lib. YIII. 
cap. 15. apod enm legnntar baec: Fugienda niiil, in quit Maerobiuf, 
omnibu9 modis, et abicindenda igni et ferro totoque artijtcio itparanday languor 
a eorpmre^ imperiiia ab animo, luxuria a ventre y a eivitate Beditio^ a domo 
diicerdiOf et in commune a cunetis rebus inlemperantia ^ qaae frnstra quae- 
•iTeris apod Maerobinni. Pontanns non sine aliqua veri specie baec lo- 
cnm tnniD babaisse censet post libri II. caput nltininni (cai ilie ipse an- 
oexQlt libri HI. caput 13.). Idem in adnotatione ad extreraum librum sex- 
t«m statuit in Policratici libri I. postremis duobos capitibus et quibusdam 
etiam libri II. rcliquias exstare disputationis de iure augurali quam se- 
cnndo Saturnaliorum die (ante ea quae nunc loguntur tertio libro) Flaria- 
num habentera fecerat Macrobius, Pootanus autem tertio die babitam et 
octavo Saturnaliorum libro nunc deperdito prolatam foisse suspicatur. 
Pnieterea Fabricins in Bibliotheca Latina I. c. p. 182. adnot.: „IIos libros, 
inquit, Saturnaliorum Macrobi! Intellige, quando in Petri Blesensis 
prologo commentarii de amicitia vides laudari librum Saturni: nisi Va- 
lerii Flacci Saturnuro innui mails. Sed apud Marinm Victorinum in I. 
Rhetoric. Ciceronis p. 80. edit. Pithoei pro Satumo lege Socraiem^* Alia 
Saturnaliorum nulla, quod sciam, animadversa sunt Testigia, usque dum 
typts boc opus est descriptum. 

B. InTcnta arte typographica primam ') Venetiis anno MGCCCLXXII. 
(v 1) editi sunt Commentarii in S omnium Scipionis et Saturnalio- 
rum libri^ expressi, ut Tidetnr, e codice non satis bono: certe verba 
Graeca magna ex parte in hac editione desiderantur, at in compluribus 
codicibns mann scriptis. Magni illo tempore Macrobium aestimatnra esse 
et a multis lectum inde colligi potest, quod nulla aetate oberior editionum 
huias scrlptoris fetus fuit: neque tamen multum emendata sunt eius opera, 
ne in lis quidem quae valde praedicantur in titulis, ut in Brixiensi HI. 



>> Alii pataTorant iam prius editnm fuisse Macrobium, id quod veri- 
slmile nen esse censet F. A. Ebertus (Allg. bibliograph. Lexicon toI. If* 
pag. 12.). In editionis Bipentinae indioe editionum Macrobii p. tii. legl- 
tor: „(Ante an. 1468.) Romana princeps editio In. AndrcaeEpiscopi 
Ateriensis, qui ipse se in Macrobio et Apaleio similiter fecisse atque in 
Gellio, ut cum in Graecls laboraret, In \h interpretandis et emendandis 
tOeretar Theod. 6asa, eaque de re calumniis appelitom esse a pluribus 
Romanis prodit in praef. ed. I. Gellii Roroanae ... Editio baec ab erant- 
bos omissa est, quibus Veneta 1472. yel an. 1483. [in Fabric. Bibl. Lat. toI. 
HI. p. 183: 1482.] princeps credita fnit. Quamvis vero de ea iam constet, 
•am tamen baud reperimns mter fibres a Conrado Sweinheim et Arnoldo 
Pannara ln»pressos in epistola suppliei ad Pontificem summum d. X\. 
Mart. an. 14t2. data, quae iegitar ad ealcem T. HI. Bibl. Lat. Fabricio- 
Ernestinae, in qua tamea memerantur Apuleius et Gellios. Vel igitur 
nalla exempla turn fuisse retiqoa In offtcina ista, cui prnefuit lo. Andreas, 
rel Macrobium alii typograplie Romano commissum fuisse coniiefas. Of- 
ftdnae quidem Udalr. Gatii praefuerat I. Ant Gan»panus, amicus lo. An- 
dreae.*^ — A. Mahul in Notitia literaria de Macrobio (Glass, jotirn. 
XXII, p. 52.) recta indicasse Tidetor, dicens Andream videri operam qui- 
dem coUocasse in Macrobio emendando, sed nanquam earn edidisse. 



Digitized by 



Googk 



Lii PROLEGOMENA. 

(a. MDT.), in qna dicnntar ,,p1us qnain ter niilie error^t corrlgi, Graecnm- 
que qaod in olim inipreasia defuerit fere omnilms locis reponi**, et in Ki- 
viana, quae prodiit Venetiis a. MDXIIL (▼ 3), in cuius Utulo leguntnr 
faaec: ,,Gn tilii lector candidissiine, Macrobius, qni antea mancns mntilus 
ac lacer circumferebatur, nunc priinnm integer nitidus et suo nitori rcsti- 
tutus, in quo Graecae maiestatis dignitas, quoad cius fieri potnit, superstea 
reperitur/^ Nam omittuntnr Graeca paene omnia, quae ne a Nic. Ange> 
lio quidem, anctore cditionis Inntinae (i) quae prodiit Florentine a. 
MDXV., licet hie bonis nsus esse yideatur codicibus mann scriptis ^), snnt 
snppleta. Primus hoc fecit Arnoldns Vesaliensis, qui Macrobiom edi- 
ditColoniae annis MD&XI. MDXWI. MDXXVII. (c), nullis, ut Ipse dicit »}, 
codicibus mana scriptis in hoc labore adiutus, sed, in ipsis Homeri carmi- 
nibas conqnirens versus eos ad qnos respiceret Macrobius, quam ob rem 
mirnm non est saepe non eos versus quos ille ante oculos babnerit in his 
editionibus inveniri. Verba ipsa Macrobii ita emendaro conatus est, ut 



^) Cf. epistolam ad loannem Salviatnm quae ill! editloni praemissa 
est. In qua leguntur haec: „Nos vero ... qui ••• Florentiae humanitatis 
literas publico profitemur, exeniplum aliquot Teternm secuti impendimus 
prope iaro biennium operam bonis scriptoribus recognoscendis, ea in re 
quantum boni studiosis attullmus facile (spero) cognoscent qui libros no- 
strae eraendationis titulo excusos cum alils eius generis ad banc diem im- 
pressis quandocunque contulerint, sanare tamen in tnm incxtricabili men- 
darum sylva multa exemplarium inopia omnia vulnera qni potuimus? 
Quod nuperrime accidit in pulcherrima ac disciplinarnm omnium referta 
Saturnaliorum Macrobii lectione. Reponere enim, si qua desunt Graeca, 
codicum undo erant deprompta interitu aut defectn, et quae Latina tertia 
qnartoque libro desiderantnr, qnaniTis accurntissime conquisita, nulla nobis 
ratione liciiit. In caeteris tamen fuit castigntio diligentissima.^* 

^) Editio prima haec scribenti ad mannm roihi non fuit. Ex eius prne- 
fatione in Notitia literaria ed. Bipont. p. ix. exrerpta sunt haecce: „En 
tibi Macrobium ex foedo nitidum, ex obscuro apertnm, expeditum ex intri- 
cate, ex confuse digestum . . . Nulla exemplarium vetnstas, nullae chartae 
excussae pnlveribus, nullae dispunctae mrmbranae, nt fieri solet, nostram 
hanc opellam promoTeront: sed si quid praestitlmus, id sedulo labore et 
crebris lucubrationibns eliraatum est. Retexuimus totius orationis telam, 
tarn propria antoris fila, quam aliorum etiam inserta subtegmina perscrn- 
tati. Si quid fortassis biulcura occnrrisset, mox obstruximos; si compac- 
tum niniis, diduximns; snstulimns, si nothnm; adienimus, si necessarinm/^ 
— In epistola ad candidnm lectorem quam nIterJ edition! praemisit Vesa- 
liensis: „Perlu8traTimus, inquit, aliquot bibliothecas non vulgares, rati 
nos Tetustum codicem repertures qni exspectationi nostrae satisfaceret . • • 
Quae res cum nos fefellissot, deoreyimus, quod ille ait, vedvcp wd cLyqvitvIa 
superare, quod alioqni nulla externa ope poterat eyinci. Subodorati su- 
mus antoris geniiinam dictionem atqne totius orationis telam semel ac ite* 
rum percurrtmus . . • Coepirous primum immensos iUos lacus Graecanicae 
farraginis yelnt appositis quibusdam incrustamentis opplere. Quod cum 
non omnino, ut speramus, infcliciter cessit, collibuit et cetera quae limam 
exspectabant nostro penicillo explorare ac qualemqnalem nitorem reddere 
autori iam multis seculis neglecto et pene extincto. . . . Legimus itaqno 
Athenaei libros de coenis doctornm hominum. ... Ea lectio tot Graecornm 
autorura praeclaras sententias nobis snifecit, at super decern lacunas el 
eas quidem yastas et spatjosas obstruxerimut. Decern igitnr monstris et 
•o amplius tugulatis rursus tibi Macrobium tradimus, lector candidissirae, 
ut multo locupletiorem, ita panlo castigatiorem.^^ — Tidetnr autem Vesa- 
liensis babuisse Commentariorum codicem ms. qui, nt mens C, coatinaerit 
lib. I* cap. 14. § 21. et quae seqnuntur usque ad lib. II. cap. 9. fintfm. 
Nam hoe loco, ut in cod. C, leguntur verba: ut eonientu9 potius conMeieniiue 
praemio gloriam non requirat^ e cap. teq. § 2. hue translata. Id quod In 
nulla edittonora priomm inveniaa* 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IV. uii 

plftniom etsenl lecto^ne inelliora! noii nuro igUnr longias foam q«i ante 
«aiii Macrobio dederant operam a cedicum maaa •ciiptoram discetsit ▼a* 
•ligiU. Idem clarins qaam Nic AngeliiM qai libra tertio at qaarto nan- 
Holla deatse adnotavit pertpaxit qaae Satarnaliaram partes iaterciditseaC, 
Id quad apparei ez lis qnae sobscripsit llbris I. II. VI. VII. at librl IIL 
capiti 12., et praemisit libris IV. et V., neqoe tamen ea qnae interciderant 
aapplera conatoa est. Siagulos libras primos divisit In capita, hisqna 
snoiaaria praemisit aa qnae legnntnr in reeentioribns editianibns amni- 
bas *). Hanc libramm in capita diTbioneoi et haec snromaria neglexit 
Danatns qnl Macrabiom anno MDXXV III. cnraTit excndendnm Venetiis in 
aedibns Aldi (a), qnamqnam Tidetnr eognitam habnisse primam Vesa- 
Iteasis editioneni. Expressit enim ipsins Macrobii verba ad editionis 
Inntinae fere exemplar, sed Oraeca ad exemplar editionis Coloniensis '), 
Somniom Scipionis eodem modo exhibnit ac legitnr in Ciceronis editlone 
Aldina. Anno MIIXXXV. Basiieae apnd HerTaginra (h) Macrobiam 
typis describeadum corayit loachimos Camerarius, qai codlea nsos 
•St mann scripto, a qao Graeca protnlit ronlto integriora et ipsa scriptoria 
verba mnlto emendatiora ^). Ex hac editione prodieront paulnlnm mnta- 
tae Grypbianae (g Logdoni anno HIDL.)* Sed denoo recensuit et 
penitos emendavit e eodice Parisino {F) Macrabiom Ladovicns Carria 
Parisiis a. MDLXXXV. (s) procorante Henrico Stephana qui in epistola 
ad lac. Danesiura scripta et de huius editionis rations disseruit et prodidit 
pracfstionero excerptorum e libcllo de different lis et socio tate 
Graeei Latin iqoe verbi, quae Integra editurus erat ^), sed anno demom 

^) Apparet errasse Zennium hnec snmmaria studentem emendare tarn- 
qnaro ab ipso Macrobio profecta, at pag. 780 , nbi in aniroadTersione ad 
Gonnn. lib. II. cap. 9. summarinm: „Consoetado, inquit, Macrobii postolat 
(inspice omnes titulos), ot ante quomodo inseratnr particnla copnlandi,*' et 
pag. 833. ad Sat. lib. V. cap. I. sammarinm: „Ed. vet. non male habet 
Turn de quatuor etc Nam noster asyndeta non amat/^ 

') Donatns in epistola ad Bapt. Rhamnusium qnam praemisit nibil 
eiosmodl pronantiavit, sed tantnm: ,,Macrobins, inqnit, qui nostra opera 
deinceps emendatior est babendas^^ eet.: at iidem fere versus Gracci qni 
in Coloniensibtts legantur in editione Aldina. Panel in hac omittuntur 
qni legnntur in altera certe Coloniensi, nt lib. V. cap. 21.: contra alii in 
ea legnntnr, baud scio an e libris mss. additi, quae desiderantnr in Colo- 
niensibns, ut lib. V., cap. 20. § 8.; lib. VII, cap. 5. § 9.; cap. 16. § 28. 

*) Gonf. infra (Cap. VI.) epigranima editionis titnio insertnm et qnae 
in epistola ad Paulnm Baron, ad Schwartzenberg scripsit Camerarins: 
„Com enim mea opella non nihil essem allqnando in Macrobiano quasi rui- 
noso eodice arcbitectatus, et acccssisset postea velut fabrilis aliqnot libro- 
rum ex antiqnis qiiibusdam cartis manns, spcraremqne cum ad delectatio- 
nem turn commodoro publicum opus illud a me perfici posse: allatum mihi 
fnit, at insperatum, ita pnlcerrimum et maximum adinmentnro veteris alte^ 
rins codicis, in quo pleni omnes hiatus essent, ubi in vnlgatis exemplis 
Graeca desiderantnr. Qnae tamen concinnatio ciusmodi erat, ut ingeninm 
non prorsus bebes, indnstriam vero et laborem singnlarem evidens de- 
scriptio postularet. Exarata enim omnia erant semigraecis Uteris, sine 
npicibns sineqno di^crimine vocum, ut divinandom uno plerumqne versa 
de reliquis e^set. Huius libri copia facta mihi fnerat alustinoGoblero 
scriba Gonflnentino, viro, ut apparet, non solum doctissinio, sed etiam ca- 

gidissimo publicorum commod»rum» ... Is sive andierat de nostris conati- 
us aliqnid, sive putaret excitandos illos, misit enm qnem diximns librnm 
nobis, cni, si quid ex hac Macrobii editione ntilitatis voluptatisque cepe- 
rint studiosi, bonam illius partem acceptam referre debebnnf 

*) Conf. Henr. Stephaai epistolnm ad lac. Danesinm scriptam, ubi 
le^guntur baeccc: „Siaat Aareliam Macrobiam Anil Gellil velot asseclan» in 



Digitized by 



Googk 



LIT PROLEGOMENA. 

BIDIi\1LXVni. ^o) iUdtem in Isceni edldit I. Opiopo^uB e coiiee Pi- 
tiioel (P). Haeo eicerpts^ quae Elias Patschius Hanovise HDCVL 
recepit in OrammaticM veteres p. 9727-*-2T75., cam ceteris Macrebii operi* 
btts prtmiifii coniancta edMit lo. It. Pontanni, Lagdunl BataTcroBi 
a. MDXCVil. (pi), qai praeierea eecotac eet omaiao editieaem Stepliaaia- 
iiam ^^), bIsI qaod recepit qaae Francofurti a. MDLXXXIV* in NoTanti^ 
qai 8 Lectioaibus e cedicibaa quibasdaai CoiBflieDtariovitai ia SonnimB 
Scipionie in mediam protalevat Franciacae Modi as i^), et ia Saloro 
nalibac libri IIL octo altiraa capita traastalit in iibram IL, atqae libtls III. 
et IV. exordia el libris IIL et VI. claosala* affinxit, eecalae, at ait ^^X 



mnltis enoram ecrtptoniBi lecis esse notiseiniani est: . • • ita etiaoi opevam 
dedi, at horam (i. e. scriptorum Getlianornm) editioni conies iilorani edl- 
tio esse posset. Nee vero minus auxilii illios quam huias scriptis e libris 
veteribns allatnm fait: ant certe, si minus, non muito minus. Quamvis 
enim loachimus Camerarius . . . plurimos locos in Hervagiana editione . . . 
emendasset, hand pauciores^ aut paulo paaeiores inensendatos reliquerat. 
Qaam itaqoe Ludovicns Carrie sicut Geliiana ita et Maerobiana exemplaria 
▼etera cum excusis contulisset, quod in Gellio fecerara, idem statim et ^n 
Macrobio feci; absoluta enim illius impressione ... quam primum eodem 
modo et apud eundem tjpographum banc procuraYi. • • • Sperabam et gan- 
debam fore nt quaedam bnius scriptoria, quae aondum in Ivcem pr<^te* 
rant, ad linguam Graecam pertinentia, una cum caeteris eius operibos ta 
faac editione in publicum venirent. . . . Ea sunt quae inscripsit: De diffe- 
tentiia et societatibus Graeci Latinique verbis v'el potius ex eo 
quem ita inscripserat libro excerpta: sed quum me ipsnm ex yeteri P. Pi« 
thoei . . . exemplari ea describere necesse foret, quod nerainem iavenirem 
cui hoc muneris iniungerem, et aliis tamen rebus oecopatns essem, unam 
tantum partem descripsi, alteram, quum (r^^oXatfco otco t&v vvv ifil daxo~ 
XfyCvrmv, descripturus. Sed hoc saltern interim tibi gratificari libel, «l 
qoam Maci^biaa illi tractatui ?elat praefatiuaculam praefixit (earn enita 
qui ilia ex ee excerpsit singula hnins Terba fideliter pute descripsisae) 
tibi proponam. Ea igitur est huiusmedi: 

Graecae Latinaeque linguae eoniunciistimam eoniunctimiem naturm d€dH 
. . . quae Oraece Iduofiava vocaniur. 

In hoc libello muita sunt quae nobis aliunde fateer esse nota : sed aoal el 
quaedam a paocis fortasse animadfersa. . . . Hoc evyyifcciifiaTWP cum me« 
eiusdem fere argumenti editurum me propediem spero;'' — et in praefa* 
done: „1lfulti fortasse nunquam pntassent fore at post illam Herfagianam 
Macrobii inSoaiv ... tot loci reliqui essent qui negotium tibi facessereat) 
et veterum exemplarium opem implorarent. Praesertim vero ad Satamalia 
sive ad Saturnaliorum con?iTiorum libroa qaod attinct, minus de lis timen- 
dum hoc esse yidebatur. ... At ecce multl tamen loci, ant potius plurtmt^ 
ne dicam infiniti, aliorum vetustorum codicum auxilio egebant, (inter quos 
non ultimum locum tenet is quem eommodato vir doctissimns Petras Pi- 
tUoeus dedit, at vix loachimum Camerariom cam operam nayasse credi 
posset. Quamquam nonnuliis in locis ab eius lectione Ludoricum Carrto- 
nem contra meam sententiam discessisse et fateer et doleo: quin etiam in 
qnibusdam ab ea quae non tantum in ilia Camerarii editione . • sed in cae* 
teris quoque extat.^' 

^0) Errare eos qui dicant I. Opsopoenm excerpta ilia priroam edt- 
disse a. MDLXXXlll., (cf. ed. Bipont. Notit. liter, p. xi.) patel ex lis quae 
■todo excerpsimus ex epistola H. Stephani. 

)i) In utraque^ editione notis ad Saturnalia haeo praemiail Ponta* 
una: ,,Semel hoc dixerot Stephani textum, qui eptlmus ▼iaus, expressinraa, 
nisi si operamm alioubi ant alias error fuerit. Caeternm de Scripte qaa« 
Tel addita vol immutata ad autographum pariter edidiraas.*^ 

1*) Conf. epistolas VIII. XX. XL. LXXIL LXXXIV. XCI. CIL CXIV. 

13) Conf. quam praemisit epistolara ad Arnoldum Witfeldium scriptann^ 
in qua leguntar haec: „Sie ego, dam adeleseentiae meae captam philoso- 
pbiae naturaeqae ioTentis ayide aageo ae paseo, aeoandariis tames horia 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IV. IT 

eftdlicMi AaglkaaiiBi Tel OwiMbrigieMMi (A), ^^9m tanMn ■Oiil lisbefe 
•nMBodi sspra (cap. II. p. sxzvi.) dieaonttroviniiit. Praeterea et soas et 
Mearaii adieeit aiinotaiiaaec. Aooo MDGXXIV* primam prodierantCasp. 
Sartkii AdTeriafla, in qaibmi Somnii SeipionU et Commeatarloraiii 
toei neaiNilli correct! cant e codieibaC bim. ^*) Hie et its quae Pet 
ScriTcriae com eo oenoiaiilcafit acas est le* Pentaaat, cam ite- 
VMtt ederet Macrobinai a. BIDC&XVIII. (p8), ia aactario praecertim nota* 
faai^ Pact cum prima* operam aavavit Macrobio lacobat Gronoviac^ 
^i marbo impeditac qneminas rem ita, at Talait, periceret, alteram 
Paatuii editianem, additic tantamaieda gale adnetationlbae , ad qnac adbi- 
balt oemplarec codicee mana eeriptoe liaad egregioe, ced anctie potEac 
q«MB miaatia mendis, typic describendam cara?it LagdnniBataTaram 
a. MDCiiXX., ek afficiaa A. Daade et C. Driebayeea (d). Ia praefatione > ») 
•e etiam poet illam caram Macrobiam e manibas noa ease depoeitarara 
pellicitae est, et ce sperare ait fore at alii ad ea quae sibi lataiaaeat inTC- 
eUgaada tantnndem afferrent laboric. Iptam, licet Macrobiam aon iteram 
adiderit, eietiece promiMls testaatnr ea qaae eaotafit e codicibas AngHcie 
Ccf. cap. T. I, c): ied de aliit proximo certe tempore spee earn fefellit. 
Nam qai a. MDCXCIV. Loadiai edidit opera Macrobiana, it dicitar (ego 
aaim naaqaam Tidi iliac editieaee) eKproceiese faciem ezemplariam Gro- 

ingenii Tires et operam libeater impend! hie talibnc pro parte tcI iare- 
alendic yol ioTandis. Et hac qnldem occaeione Aarel. Macrobiam, qaem 
misere matilaverat elapsi, qaed dixi dndam, ae?i scaeTitas, erato noper ez 
Biblietheca Aaglicana cedice perTetusto, reformainm et ordinatnm ati« 
liter, lacanisqae expletis qnam ▼astitsirois Ycteri sna veste et Yalta redn< 
cimus. Interfuit enim reip. literariae, po«t«tot meltoram clades, banc ta- 
lem scriptorem noa lacernm altra ced integram, aec integrnm solnm, ted 
qaam emeadatiacimnm in yeteri bibliotheca retineri* Cai etiam rei et Ca- 
atigationee nostras sive Notas applicnimus.*^ 

14) Conf. libri XXXVII. capita 16. et IT., libri XXXIX. capat 12. Sa- 
tamaliornm oaas locos. III, 20. (II, 16.), 5., emendator lib. XXllI. cap. 18. 

>^) „Si hoc, inqnit, qnidqaid est a me obserratoram in Macrobiaaam 
Somnii cemmeatatlenem erampere prifates parietes libenter yides, Panlns 
laniaSy nuper scholae Logdaaeasis rector, .• habet qaod impntet tibi, be- 
aevole lector. Post delegatam patri meo ordinationem pablicoram libro- 
ram (anal iam sant qnatoor), dam cnriosius qnidqaid membranaram aat 
ehartarnm Tcterum illic pestem et Libitinam yitaTit, recenseo ac pargo, 
daoram hniae commeatarii MStoram sitn et sqnalore borrentiam, satis ta- 
roea antiqnam mannm ostendeatium, coaferendi cnpido animnm incessebat; 
et prout qaaeqne varietas se mihi probarat annotabam. Haec com ille . . 
forte conspezisset,' tiz considerate, essetne aliqnid pablice dignnta, non 
desiit obtandere arnicas affectn nirains, at ad editionem, quae comparaba- 
tar, velut ez symbelo conferrem. Nee negare ei peteram, cni.paene om- 
nia iara in me ipse coacesseram. Sed et dnni Somnium praela properant, 
idem me Saturnalibus applicait, in quae noaaihil ez cbartaceo einsdem bi- 
bliothecae MS. margin! alleTcram. Iam procedebaat omnia ez yoto: iam 
committebatnr operis liber secandas, cnm rem oranem pertnrbaYit et yel 
retroegit ^bXxlcta (/uxxaQGtv *Yyu(a a ferall praecedentis anni morbo mihi 
qaeqae adempta. . . . Narro aatem ista tibi, ot animnm adyortas ad sabita 
et condicta fercala te yocari. Noqne enim ambigendum, qein, si assidne 
ae diatias inhaerere licaisset, idque corpuscnio bene composite, aecessione 
aon parya looopletior et pleniore apparatn Macrobios proditarus foerit. 
Atqae utinam aliqais ad ea quae mini lataerant restiganda tantundem la- 
boris afferre non dedignaretnr! lia certe fore aognrarer, at Macrobins 
yere nomine soo frOeretnr. Nos quidem aactorem none, qni gratulandnm 
nobis haltemas, qaod bonornm scriptorom layeraa aadiat, nee post banc 
cararo omniao e maaibae deponehras, qaantnm per aliam occupationem fas 
erit; tantam, at haec mianta el iayeatlia pattiat placere, opte. 



Digitized by 



Googk 



LYi PROLEGOMENA. 

noTlaBorani) dob deletit noevlt ted novit intp«rtia; etHteroaymat Vol* 
pias Patayii a. MDCCXXXVII. ex edidono GroDOTiaaa, ad margiaem 
indicatis huius paginis, tranMcripsUse verba Maorobiana paoets looit mo- 
tata ex Aldina tcI e Stephauiana ^^). Nic. Heintivs et Petr. Lanbe- 
cias, qao8 in Macrobio emendando hand parum operae ttadiique poautaatf 
ex libro VI. de Bibl. Vindob. p. 266. refer! Fabrioias Btbl. Lat. torn. Hit 
p. 185., cnras suas intra parietes cohibaermit neqoe qatefnam poelMi 
eas emisit. Primus ergo qai post GronoTium ad Macrobium emeadaiuiMM 
atqae interpretandum aliquid oontolerit, fait I. G. Zeaniut: at it, cvfli 
Lipsiae MOCCLX&IV. (z) iam GronoTianae edttionia aliqaa para eMot ty« 
pis descripta, ad oput accetsit casu magis qaam consilio, minime praepa* 
ratus^ nee nisi editionis Coloniensis III. exemplar! adiutus ^^), cat nimiaai 
habuit fidem , ot saepe ea rerocanda esse censeret qaae codicQm mss. ano 



i«) F. A. Ebertns refert tantammodo ad libellnm de diff. et 9oc. Or. 
liat.que verbi additas esse Opsopoei et Pontani adnotatieaes, sed F. L. A. 
Schweigeras adieotas esse notas editionis anni MDCLXX. In ed. Bi- 
pent, legitur: „Qui banc editionem curavit, Hieronymus Vnlpius, basin fe- 
cit editionem lac. Grono^ii an. 1670., cum qua contulit Aldinam et Stepha- 
nianam, adinnxit rero notas Pontani et Opsopoei. In pracfatione agit de 
usu librorum Macrobii et de praestantioribas eorundem editienibos.^' 

>^) Zounins ipse in praefatione: „Cura Gronoviana, inqnit, editio, 
qaam adhuc optimam habebamos, vix posset reperiri, onm ipsa Vnlpiana 
... certe his in terris admodum esset rara: illam sub finem proximi anni 
bibliopola quidam externa hac ipsa in urbe typis repetendam caraTit* Ve- 
ram non ita multo post consilio motato, quibus de causis nescio, ius sunm 
concessit Lipsiensi bibliopolae. Hie igitur, cum dimidia iam pars esset 
oonfecta, rem mihi aperuit, peiiitqoe, at, si quid haberem, nunc suae ad- 
derem editioni. Equidem qaamquam cum alioram negotioram occnpatione 
turn Terentii edeodi causa distentas tenebar: . . conditionem oblatam re- 
cepi^ promisique aliquot notulas quae inprimis ad lectionum rationem per- 
tinerent, me additurum esse. Vcrum postquam plagnlas ipsas curiosius in- 
spexi, animadvertique non roodo quae Gronovianam obsiderent editionem 
operaram Titia. tanqoaro sacra raysteria, quae profanis manibas contrectare 
nefas habeatur, esse relicta, sed etiam, at fere ait, nisi Argns ocniaticsi* 
mus oporarum laboribus in?igilet, novorum nubem irrepsisse: coepit me 
capti consilii non mediocriter poenitere, et parum abfuit, quin illud totum 
abiicerem. Sod nunc res mihi qnasdam ob caasas integra non erat. Qua- 
propter, ot et qnae restabant servarentar plagalae, et qoae tam comrotssa 
erant ^itia, quantum fieri poterat, lenireator notarentorqae, hanc rationem 
institni, at ipse inde a libro quinto Saturnaliorum yetera yitia delerero, 
melius distinguerem, suom cuique loco laudato numerom, com ad diyerso- 
ram auctornm loca facile discernenda, tarn aliorom quorundam commodo- 
rum gratia y adscriberem. . . De obseryationibus, lectionibus et coniecturts, 
seu quocunque nomine appellare tibi libuerit, quas addidi, quamquam non 
nego Usui lectorum, dummodo lecta dignae habeantur, melius consultnm 
fnisse, si sno quaeque loco statim subiectae assent:, id tamen, cum serins, 
uti ante dixi, ad rem accederem, fieri non potnit, nisi in textu Ciceronis, 
et in libello ultimo de differentiis yerbi Graeci et Latini. In illis antem 
inprimis spectavi, at loca corrupta yel lectiono antiqoa, a qoa non semel 
Stephanum, qnem secutns est Gronoyius, temere recessisse deprehendi, yel 
coniecturis e Ic^gibus lingnao, aso Macrobii et orationis serie petitis emen- 
darentur, praetermissis locis lis quae iam aut a Pontano aat Meursio aot 
Gronoyio satis restituta yidebantur. Nisi igitur angustia temporis essem 
impeditus, omnes omnino editiones Macrobii, ati a principle decreyeram, 
exrussissem. Vcrum nnllam nisi editionem alteram, quae cura Arnoldi Ve- 
saliensis, yiri docti et diligentissimi, ... Goloniae Agrippinae anno MDXWII. 

Frodiit, inspicere mihi licuit; qaam hie Editionem yeterem diximns •• 
nde yariantes lectiones, quae quidcm alicuius momenti esse yidebantar, 
necdura ab aliis Interpretibus occopataei coUegi.*' 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IV. Mil 

toffltete nfoat retpiierat L. Oarrio* Praeterea latto magis opinabatur Ma- 
opabiaai affectare Tarietatem oratfonit et fngere asyadeta, et ex hit aliit- 
faa MiniitbiM eaam maltas protalit aodacioret ceaiectaras , qiias qaidom 
aan ipiis tcriptoi^is Terbit internit, sed animadTertionibut tiitt, qaibas per« 
■»lta eam etaa prabe tnterpretatam non eo Infitias, sicat no id qaidem 
praetereandan esse pato^ qaod primaa fere omnes (bob oiBaes, nam desl- 
derator n^latia lacomni in libra IV. inde a cap. 4. § 9.) aliorum scripto- 
ram locos^ qaoe attigit Maerobias, aecnrate indicayit, et addidit Corrigenda 
qnibsa eraendaret typographi errata. Haee diligenter correcta rant in 
edHiene Bipaatiaa qoae prodiit a. MDCCLXXXIIL, at refert Mahui, 
cara Crollii et Ezteri, qui receptit plerisqae Zeanii alieramqne cenlec- 
laria, Tol ii« qaae ezoerpta e Golonienai III. in Zeuniana legnntnr edi- 
tieae, ipsa irerba scriptoria non raro in peine niBta?ernnt, nee qnidqaam 
addiderant qao lector moneretar de mntatis scriptoria rerbis ant de iis 
qaae addkdit transposoitTe Pontanos: nam orani adnotatione caret haec 
editio, in qaa nihil inTcnitar noTi nisi ,Jndex edittonom Macrebii auctiov 
Fabricio-Emestino, inqne III. aetates digestus.'* Quam vero haec sola in 
Bultoram venerit manus, eyenit nt nemo fere intelligat tantnm abesse, at 
post editlonem Stepbanianam opera Macrobii eroendatiora prodierint, 
at a Pontano Interpolata et ab editoribas Bipontinis mnltifariam adnlterata 
nunc ferantnr. Nam posthac editos non est Macrobins, nisi qaod anna 
MDCCGXLV. bis in lingnam Gallioara est translates, qnibas versioniboa 
addita sant Latina, alteri (quae est in Colleotione Scriptomm Latinorara 
Nisardi) ex editione Bipontina, alteri (qnae est in Bibliotheca Latina 
qnam curat C. L. F. Panckoncke) ex editione Pataviaa. III! praemissa 
est coaMDcntatio qaam Mahal >*) composnerat anno 1VIDC€C]LVII. , foedis 
mendis deprayata, huie alteri laciniae qnaedam ex ilia commentatione de- 
cerptae com alia qoadara farragine mixtae: snbiectae snnt ntriqae leyissimi 
generis adnotationes. Melius profecto coosnltum esset Macrobio, si conti« 
gisset, at F. Ang. Ernest! us exseqneretnr eonsilinm eins opera edendl, 
qaod qaomiotts fieret impediyissa incarreatta saepe negatia alia retalit 
lp»e '^). Nnper de GommGntariis in Somnium Scipionis emendandis cogt- 
tayerantFridericusOsannns ^®) yir praemtantissimas et V. D. Uolsapfel 
Berolineasis, sed cam a rae banc proyinciam audissent oecnpatam, opns iam 
ia^oatum reliqaernnt, et snmma cum liberalltate mecnm commanicaye- 



<^) Dissertation historique, litter aire et hibliogrdphique sur la vie et les 
envragcB par Alphonse Mahul^ quae prodiit anno MDCCCXVII. Parisiis 
eft separaiim edita apnd Lenormant^ et Annalen Encyclopidiques ridig4e9 
par A. L. Millin^ Septembre p. 21 sqq. et Londini Classical Journal yol. 
XIX. p. 105 sqq.; yol. XXI. p. 81 sqq.; yol. XXII. p. 51 sqq. In qua disser* 
tatione multa quidem leguntnr congesta de yita operibusque Macrobii, sed 
ita nt critici iudiciam requirator. Nuper nullis additamentis ancta (immo 
deropto Gatalogo editionum Macrobii quern auctor sumptnm ex editione 
Bipontina instruxerat adnotationibus hand spernendis) descrfpta est haec 
dissertatio tam negligenter, at idem homo modo yocetur C Barthius moda 
Osarthf et additae inscriptiones incredibilibns scateant mendis. 

i«) Conf. Fabricii Bibliotheca Latina torn. III. p. 185.: „VnU nobis 
quondam in animo Macrobii editionem noyam parare, eiusque consilii causa 
' magnum numernm editionnm yeterum collegimus. Sed consilium ad effec- 
tum perducere incurrentia saepe negotia alia et labores non siyemnt.'' 

*®) Cf. M. Tallii Ciceronis de re publica librorum fragmenta. 
Recens. et annotatione critica instraxit Frid. O saunas. Gottingae 
MOGGCXLVU. Praefat. p. yii. 



Digitized by 



Googk 



mu PROLEGOMENA. 

nml aiipnratani « se eM^tmm <>)• Seriptomni GtSMoroM fmgnMte 
quae intani in SatarnttKbaa pra«chiri««iBio tractoTk F» Gail. Sehaei^a- 
wiaoa *')s aiagala faaedJani Ang. Meiaakiaa ••)• Praatevaa aiUl fare 
ad Maoroliii o^era emendaoda eeatalil ooatra aataa: ted la ea eoatasUnal 
iMOiiaaa doeti ^erique, at eeateanl ea digaa eaaa qaaa accaralUM ^piaai 
httcitaque factufll tit pertraetantar *^). 

Neqae tamea aen male aadWit ab homiaibaa daetia Macrabiwa. Daai* 
darii Erasmi da 90 iodiciom pratalknus aapra (p. yi.)* PInni ciataMdi 
ia libro qnan iatcripait de plagio (a* MOGDLXIIi.) collagil I. ThaHia* 
sina, qai qoideai ipse (f 682.) t „Qfteni tamen, inqvit, qaia te apem M^ 
oeraai opernm palata fatetar, rellem Tiri daeli atiaram liaad esigna ki 
real literartaai eiot merita eontenplaatioiii ezeropio panto civiliaa traelft* 
Tiaaeat'*, aed affert eandew itlmn Eraamum qai (Adag. MCCXXKL) : «»M»- 
nriniti inqait^ at Seneea epiatola qnadragesima teptiiiim. Caiaa refba •able-' 
giaaa videtar Maerobiat, ai eti omniaiii aactoraai vera ffaeaa'% at 
M. Anton inm Ma ret am, qui ad Seneeae da Beneficiia lib. HI. cap. 18. t 
,)Tota«, iaqait, h«ae dispntationem de serTit .. partim ex iioc Senacao 
loco, partim ex epiat. 47., partim ez Valeria aaaaareinatam Macrobiaa libr« 
L Satarnaliomm pro ana ToadltaTit. Sed et ex Agellia at e Platarabi 
Sjmpoaiacia tam multa, aullo padore, in aeptimnm llbran Satofwilioniai 
avaram traastnlit, at appareat earn factitaste eaadem artem qaam plertqaa 
kae aaecalo factitant, qai ita hnarani a se niliil alieaam potant^ at alienia 
aeqne atantar ac taia**, et Petram Crinitnm, qai de hoaeata diaai- 
plina lib. XX. cap. 7. p. 600. de praetexta In Satornalibac alt mtrita re* 
ferri, qaaa Macrobiaa a Gellianis Noetibua maiare stndio quaro iadioior 
traaatolerits cam ait obaoxiae mentia at ingeoii maxima Infelicia aamqaan 
lateri, per qaoa anctorea profoceris, at ibid. lib. XXII. cap. 4. p. 684«i 
„11ac etiara, inqait, Macroblas, at alia oomplara e pena C^llianae enidi* 
tiania in saaa ooenas dcpromait, homo satis quid em eraditos, aed 
iagenio maxima Ingrato ae prope impadenti, at qai in taato aeria 
aliaai camalo naaqoam ereiHtoria itomaa profitaatar^. Deiada adHcit 
kaees „Basilias Faber Lezico aab Nacrobii: „ „Macrobias far die^ 
toe idea qaad ex eo inter eonMBentarios sooa malta descripsit Gellii no« 
mine dissimalato.'' '« Vine. Opsopoens Biot. in Anthol. lib. III., f: n. 
497.: „,JIactenas Gellioa (II, 18). Nan alila yefbis idem confirmat atiam 
Macrobias (Sat I, II., de Epicteto), Gel liana simia.'"' Andr. Schot- 
too I. Tall. Qaaest. 15. p. 41.: „,,Agellias ei usque pestea aemulus ac 
laverna Macrobias.*''* VoTsias I. de histor. Gr. 20. p. 131.: „„Idem 
(qood de Albino Gellins refert XI, 8.) legere eat apad boaoram scripto* 
rum laTcrnam Macrobinm la prooemio Saturnaliom.**^ Yorsius de 



«') Cf. cap* V. I, c. 

«>) Gf. Zeiischrift f. d. Alterth. Wtss. 1843. N. 32 ff. et 1844. p. 158. 
— Rhein. Maseum. Neue Folge, II. Jahrg. (1843.) p. 636 ff.; 111. Jahrg. 
p. 69 ff. 

93) Cf. Analecta Alexandrina. Berolin. MDCCCXLIII. p. 225 sqq. et 
Zeitschrift f. d. Alterth. Wiss. 1844. p. II. 

s^) Cf. G. Bernhardy, Grondrirs der Rom. Litteratur. Halle 1830. 
p. 330., not. 588. — A. Stahr, Aristoteles liei den Rdmern. Leipxig 1834. 

f. 184. — J. C. F. Bahr, Geschichte d. Rom. Litt. Carlsrnhe 1845. vol. 
1. p. 600. — R. Klotx, Handbuch d. lat. LiU.gesch. Leipx. 1846. val. I. 
p. 130. — De meis stadiis lHacrabiaoia egi in praefatiane. De ediiiam* 
iNu h. I. omissia Yid. cap. VI. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IV. ui 



feMnrkit Lai. IIL, p. m.t ff^^^ttMsm yMittea hab«l %fmt boii *i- 
Umi quia ex Salino ezaoripMrit, aeoipe lUa de juiB«n»i diyitioBe el dio«> 
biw inierciilMrilNM.^'^' P«lr«i« Crlniiaa 9pisi. ad Alezaadr. Sartiaoi (Sa» 
ler episMas Aag. Poliliaai liib. XIU ep. M. p. ai. 4950: M^>Infra«ii»* 
diaia vHia dapUas partial aaieadiaatis partia subfaralit coeaaa 
saaa ioatrmxU.'* <^ Frano. Modlut ep. YIIL Leotlaaaii Novaati^ p. fl9.i 
jyyyln Macralbio acHptore iau« madieeritatem bon^, aan aalo carte, tl 
plaifii eiat faaia noa rapularet) baec notata mitto.^^<< laa* Donaa 
e» 9. praecid. ia Fetroa* ArbHr* p. n. SM.: ^^OaMdiuay iaqnit, diaartiaaiaM 
loaaaea Sariabarieaais (IV, 5.), aoa fuidem da ano (id qaod camioulaa isti 
cam fartoribaa aaaiipriacia^ Soliao pala, BiaorabiO| laidaro atqae aliia 
eiuadem farinae maagoaibaaV^'^ Lad. Carrio ap. Grat. III. LaaK 
pad. p. 118.: y^j^propa at abait, qoia illiua ipsiaa rhapaodi (Macrobii)^ 
cuiaa alia etiamauA acimaa flag^itia reatare iagentia, pacaaton 
•aae debeat eziaUmari.'^^^ Baaaiaaaa Laad. lib. 11. Aaat. p. alt. y^Ex 
qao plaaiaatniaa eat faonai antoriira Maorobinm Tebmaeater errasaa^ 
f«od iater iateatina meaeatariaai recolit.^ Coarad. Hereabach praefiiC 
ad lectarea libromm aaonua de re raat. *i. : ,, ^Ooeliaai (Rbodigiaan) op« 
li at Oram aula mm facuai caaTiciaatur quidaai (fecit bac Bobaaoa cU. 
Magir. epaajm. crit^ p. 1I9.). Nee deaoat qui eadeai criaiiae tradoaaai 
Macrobium, com tamea illaa aaaea de boaia literia beae aieritoa ikteri 
cogaainr.<<<^ — Praeterea Hieraayaiaa Mercurialia Variar. Lectiaa« 
(Yeaet. MDXCVIIL) lib. III. cap. 5.: ,^Macrobiua, iaqnit, qai totttm Sator- 
aalionua aaomn aeptiamm libnua er Sjmpoaiacia PlntarcU Terboteaaa Ah- 
ratna illioa naaqiiaai meatioBeai fecit, ai a aobia iaterdam daaiaabitar, aaat 
iagratitadiaia auae debitaa hiere paeaaa aeqai iudicea c laai «bu at .<* 
la Fabricii Bibliotbeca Latiaa vol. lU. p. 18S. ed. Era. citatur etIaM 
Gailelaaa Saldeaaa de libria pag. 167, 179 acq. loviaaam Pob« 
taaaai et Scaligeram patreai comaiemorabiaHia iafra. Chr. A. Hea<- 
aiaaaaa ia Coaapecta reipoblicae literariae (Haaar. MDCCLIU.) cap. YIL 
S 39* Macrobiuai ia eorom refer! a««era, ,,qai totaa alionua librae iaver- 
aia Teatigila Caci iaatar Yirgiliaoi faoioat aaoa.<< Etiam la. M earaioa 
ia aot. ad Sat I, 8. Macrebiiua Tocat aimiam Aoli Gcllii. Mahal da* 
aiqae I. c. io eo eoai ceaaet eaae reprebeadeadam, qaod aoa carta rati aaa 
ia operibaa aaia atatar, aeqae iaaiaai reruai coatiaaet aorieou 

Coatra hooiioea qaMam docti aimila paeae aaa effBraat laadibaa. 8io 
loaoaea Riviua ia epistala ad Raphaelem pictorem acripta quaai prae- 
Biisit edit. Yeoetae a. MDXllL: y^Macrobii AoreUI TheodoaU, ioqoit, ia 
Solpioaia aoaoiaBi acripta aralto (ot aiuat) papavere ac aaaaacco aparaa: 
.. oec BOO eiuadem convivia: olivaa iaqaam Atticaa aiaaraieolaa : ... opoa 
nehercle omoi auro liqaidiaa: puriaa: olariua: et aioe quo Yeoetum M»- 
roaem, poetanua oBioium eaiioeatiaaiaiUBi , (at alia amittaai) aoa magia 
atadioai iatelligere poaaaot quam beoa olere qui dia ia ouliaa Tcraaa- 
UtrJ^ Araoldua Yeaalieoaia io epiatola ad leetorem (ed. Caloo. a. 
MDXXYI.)s ,,Dolaimaa, iaqait, aliquaadia vicea taati aaCoria, tamqae ia 
amoi eradiliooia geoere praeataatia; lalriftci quidem citra oaiaen^oatro- 
▼eraiam, io coeleatium orbium onaiero ardiae'et coooeBtu ezplicaado: 
praecipui io Platooicae doctrioae prodeodia myaieriia^ io aacroruai ratioae 
tradeoda aozii, ia poetanua abtectloribiw locia et eaadaodia gryphia acca- 
rati, io iia deaiqaa uaiveraia, qoaa vol ad aataraa laaciTieatia prodlgiaai 
▼el ad haouuii iogeaii atioaatt diligeatiam pertiaeat, aaaqaaai aoa cirau»« 



Digitized by 



Googk 



hX 



PROLEGOMENA. 



■pMll el fl^dnlK^* Nieolaas Angelias in. episMa ad loannem SaWiatnm 
foain praemiait editioni luntinae dieit ^ypulekerrimam ac disciplinaraai 
omDiam refertam SaturDalioram Macroliii lectioiieiii*^ Doaatua Vero- 
aeDsia in epiatola qoam praemiait edUiooi Aldinae hia verbia ewa defea- 
dit: ^Ideo aatem huic operae noairae pa^ociaio tuo opua eat, quod aant 
quibua Macrobiana haec non iindecuoque operae pretium abaolvere videan- 
tiir, qnippe quae vel de Yirgilio noatro Don omnino Tenun quoddam iudl- 
ciam eontineanty ac potina et andacter et temere coaacripta ease vJdean- 
tur. Bgo vero lAacrobium tanti momenti esse puto ad Virgilium Cicero- 
nemque intelUgendoa ^ ut plane affirmare non dubitem plua unnm hunc col- 
lalurum eaae qiiam omnea omnium grammaticonun commentarioa , roultoque 
etkim plua quam praeoij^e Yirgiliua ipae aibl^ quamvla diligenter lectua ac 
releetoa, praeatare qneat. Et cum veterum poetamm nullum fUiaae appa« 
leat quern non lUe et aaaidue legerit et memoria comprebenauro tenuerit. 
Tot praeterea tantaqne Virgilianae poeaeoa mirabiliter arcana prodiderit, 
nee quiaquam unqnam plenlua tanti poetae laudea ait peraecutua^ neminem 
iUi niai iniqunm proraua ac triatem iure invidere dixerim, quod etiam bniiia 
poetae loca qnaedam auaua ait revocare ad cenawam. Quod tamen ille ejfc 
in una Aeneide faclt, quam ne ipai quldem autori omni mode probatam 
fiiiaae conatat, ut in boo Macrobiua poetae ipaiua indicium commendaaae 
Tideatur; et aub alteriua peraona, ut in dialogo rooa eat^ et Graeci bominia 
peraona, quam aane alitor nullo mode aervare potuiaaet, nisi iUi quae 
Oraecum bominem deceant, tribuiaaet: et Ipao poat conviviom tenipore,. 
cum vel contra manifestam veriiatemi ut libere dicatur, permitti aolet: ut, 
ai idla in re magni indicii vir ait babendua Macrobiua , in bac non ait niai 
mazimi babendua: puto, qui omnea ad unum et Platonia et Platoaicorum 
dMogoa ita uan tritoa babebat, ita legendo aibi famUiarea effecerat, ut ni-> 
bil eum videatur, quod ad legem dialogorum pertinent, latere potuiaae* 
Quae Ob rea ego quidem tam illi, ut etiam de Virgilio in aliquibua iudicare 
potuerit, concedendum fiiiaae arbitror, quam idem eat aine ulla dubitatione 
inter vere pbiloaopbantea connumerandua*'^ Adde praefadonem notarum 
lo. la.Pontani: „Habea, Macrobium, lector , et habea, ut diii, non ut 
aatea truncatum et laceruffly aed aua et veteri forma. Meruerat certe bane 
operam Bfaorobiua , quo neado an bodie cumulatier in Latio aliua omnige* 
nae acientiae apico. Quia illo ad Pjtbagorae Platoniaque dirina myateria 
Tel ductor melior aut doctor? Quia in erbium caelestium ratioae et po- 
aitUy quia in eomm ex Samii placito concentione prodenda aublimior? An- 
tiquitatia vero in eo ille cultna, ea aacrorum rituumque enodatio, ilia in 
reterum obtectioribua aperiendia locia accuratio, ea denique in ipaia natu-' 
rae laacivientis miraculia, aliiaque bumani ingenii delioioaia inventis emi- 
nentia, ut laudia iam diu delatae vitiiun ait talia velle laudare.^^ 

Alii consideratius de eo iudicaverunt. Ipaum Tbomaaium, qui in 
plagiariorum numero eum referat, ease eiua patronum vidimua aupra: quo- 
cum cenaentit I. Alb. Fabriciua, qui (Bibllotb. Lat. torn. 111. p. 183. ed. 
Brn.): ^^Multa, inquit, in hia libria ex Gellio mutuatum Macrobium et li- 
brum aeptimum fere integrum ex Plutarcho repetiiaae observatum est, aed 
propterea plagiariia annumerandum esse non facile dixerim ,^^ et Morbo- 
fiua (Poljbiat. liter. 1. IV. c. 14. n. 19.) et Stolliua (Introduct. in hist, 
lit. prooemio de biatoria liter, generatim apectata $ 64. a. 2.) 9 ^uoa citat 
LN.Funcciua (De vegeta Latinae linguae aenectute commentar. § XXX.). 
Sin adnumera^di aunt ex iia quoa aupra memoraTimua Franc Modiua 



Digitized by 



Googk 



CAPUT IV. LSI 

et Coorad. Herecbach. Idem iilo Fnaeoiiit (§ XXIX.): yyTenin mo 
tempore y inqnit, Don vulgaris erndhionis fama illasCren et magna aoetori- 
tate fttisse vel inde patet, qaod Rufna Featns A Vienna ••• et ipae vir 
eonsalaris eruditissimoium nu)li secnndaa Aeaopicaa llli anaa inacripait fa-» 
bellaa, qnarum prooemio inter alia ad Theodoaium (videlicet MacroMam 
nostram): ,,,,Quit, acribit, tecum de oratione, quia de poemate loqueretnrt 
quum in utroque literarum genere et Atticoa Graeca emditioae auperea t 
Latinitate Romanos/^'* Caeliua Rhodigiaua [Lect. ant. t. XIV. c. 5. 
9,,9anctorem ezcellentisatmum et virum reconditiaaimae acientiae'^*^ nominal. 
Sed patrociaium longe maximum aibi a lo. Henrico Boeclero .. promit* 
tere potest. Verba CBiblograpb. crit. p. S5.) dabimua integra: ,,„MacnH 
bins inquit, valde contemnitnr a loviano Pontano in Antonio auo et 
Scaligero in Poeticis: luculentisaimi tamen aunt eina Commentarii in 
Somnium Scipionis. Nee minua difficillimum opus est aggressus in Satur- 
■alibus, quae, etsi non ubique ezacte tractavit, magnia tamen excidit ansis 
et viam monstravit aliia ulterius de eo meditandi. Lipaiua certe ftiit in* 
ter eos qui eum valde aestiment.'*'^ Et eum porro laudat decore et per- 
apicue loquentem.'^ Idem (§ XXXI.): ,,8tilum, inquit^ Macrobii lo. S aria- 
be ri en sis (Poller. I. VIII. c 10.) valde admiratur, et satia praedicare 
nequit. . . . Scilicet pro ingenio quisque suo iudicat. Et qui veram linguae 
cum elegantiam tum malestatem non capiunt, aordea et maculas pro vir- 
tutibus commendaot. Emunctae naria critlcua tDes. Erasmus] ire maluit 
in alia omnia: cui Macrobius variorum videtur oontexere centones. ... 
Facile ubique deprebeadea atilum eiua ease minime cultum, et varium, ut 
aliena magia qnam sua tradit, et eum rebus ipsis veterum quoque dictio- 
nem exprimere studet. Neque adeo omnia pro ratione secuii videntur esse 
inepta. ... Ipse Macrobius fintetur in sermone suo nativam Romani oria 
desiderari elegantiam •• . Hadrianua vero Cardlnalls (de serm. Lat. p. 
11.) sibi persuadet tempora sua bac imperfectione infecta laborare. ... At- 
tamen grammaticus noster suis libris passim profert quae pbilologiam Ro- 
manam illustrant, quamvis uberior sit rerum pbilosopbicarum el antiquita- 
tum in illis seges atque adeo emditionis omnigenae baud quaquam con- 
temnenda messis.'^ Ibidem commemoratur Lauren tins Valla, qui (i» 
errores Antooii Raudensis annotat. p. 40. al. 759.): ^^Quld est autem, in- 
quit, cur meum praeceptum tantopere derideas? quia Macrobius aliter usnr- 
pat? Esto. Quid Cicero Quintilianusque, quos inprimis imitaodos propono? 
Usurpantne et ipsi aliter, an non? Si usurpant, cur non eorum profers 
potius exempla? Quid Macrobium unum, doctum quidem virum aed ne- 
quaquam exeloquentibus, mlhi obiicls?*^ Noli tamen existimare Lau- 
rentium obtrectare Macrobio, nam alio loco (Elegant, lib. I. p. 45.) eum 
dioit ,,euriosissimum in loquendo et reconditissimae scien- 
liae<^ Adde, quoa citat Thomasius 1. c, lo. Ludovicum Vivem, qui 
(praefat. Vigiliae in Somn. Scip.; inspice etiam lib. III. de trad, discipl. 
p. m. 323. 396.): ^yMacrobius, inquit, vireruditissimns, etiamsi et allud 
in Iota non egisset vita, in qua revera pro virili sua litterariae reipublicae 
bene laboravit: aed si aliud praeterea non egisset quam servare nobis 
banc omnia eruditionis tbesaurum , optima de studiis omnibus foisset meri- 
tus^S et Reinesium qui (epist. ad Rupert, p. 469.): „De Macroblo, in- 
quit, quoniam Xjlander adeo sprevit virum, cuius tamen nihil cogoitum 
habuisse videtur, hoc etiam dicam, fnisse inter aetatis suae doctls- 
simos sine controversia eximiam quendam.^' -^ Praeterea 



Digitized by 



Googk 



Lxn PROLEGOMENA. 

Wr. VnTfttsor (id loAcra lectione moI. IIL § t.): „8i qnem^ inqnit, tid^ 
hmiferd debeavs Gellio, comitem debemns Maorobluniy a quo Gelliana ▼!-* 
demos iiim nulla totidem exoerpta et relata Terbis fuisae. Ouin etiam b»- 
bet peouliaria quaedam et ava, ex qaibos maier apes osteoditur^ fore at 
moren nostrerani bamiaaai et iocatlooes perseqnator/^ Oasp. Barthiaa 
(ad Clandian. p. 791.): 9,Oninino, inqait, aliU libris inventls opus erit, nt 
is aactor concllietiir ordini sue, qnos Inquirere adhortor qaibus talinra co«* 
pia est: utilis enim est seriptor, quamlibet alioram exoerptor: 
etin sfe ettaa aoa panca nos doceat nnllibi antiqnitatis alibi exstantia.'^ 
lae. QronoTius tantnainiodo dicit aes gratalaadam nobis habere qnod 
boBomm scriptomm laveraa audlat. Hieronymas Valpius in praefa- 
tioneedttloaisPataviaaeZy^NeBioferey inqnit, est illoniai qui stadia hmnani- 
latis earn discipliais gravioribus coniiiDgere amant, coi Macrobii scripta et 
grata et explorata bob sant.*^ Deaiqiie omni, qua par est, lande cumulatum 
Tideas in praefiitiaBe I. C. Zeaaii^ qiii:%,Etsi Macrobii, inquHy ingeninai 
et scrtptorae geans^ si cnm Boaaallis aliis Oraecae Latinaeve aatiquitatia 
aadoribas coaiparatum ftierit, dob satis probatar commendaturque : tamea 
ob Tarietatem praestantiamque reran, quas aliunde compilavit ac conges- 
sit , atqoe ob loca aactomn, inprlnis poctarun, laudata, quae aut solua 
nobis senravity ant certe sua lectione comprobare recepta, corruptaque 
emendare potest , eins libros bob nodo lectu e9»e iuenadissinosy sed et 
eognitu atilissinos censenus, praesertin cun dicendi geans non ubique 
lam barbarun reperiatur, lit delieaton lectorem prorsus debeat deCerrere: 
Imo saepe ita sit aitidan, elegaas el variatam, ut vitia, si qua sual, et 
Graecisnos, qui qniden Bon rare deprehendaatar^ fiicile aeqans lector, 
opinor, eondoaet. Malta eniny eaqne baud contemnenda, hie coatiaentar, 
quae ad veterom philosopbian, elnsque partem, pbysicen, inprimis Pytba* 
goricam et Platooicam, cognoscendam, ad ritus quosdam Oraecorum Lati- 
norunque omnis fere generis discendos, ad significatioaes quoraadam ver- 
borum reete interpretandas, ad loea poetarum comparaada et iudicanda 
mirifiice Taleant**' Naper alii baud inique de eo iodicavernnt *^). 



CAPUT QUINTUM. 

DE CK>DIGIBUS MANU SGRIPTIS MAGROBIANIS. 

Commentarii in Somnium Scipionis et Satiirnaliorum libri quura bod 
nisi in paaeissimis, omnia opera Macrobiana in nulla eodiee mana scripto 
inreniantar coninncta , de singnNs operibos deineeps est trataadum: idqae 
ita instituam, at eaumerem cedkes primum ab aliis ad singalos Macrobii 



>») Cf. Bernhardy, Stahr» Bahr^ Klotz II. cc, W. A. Becker, 
Handbuch d. Rom. Alterthumer, toI. 1. p. 61.; etiam Mahal 1. c, qiiem 
qaidem in Macrobii operibus detidcrare certsm rationera ▼idimns supra. 
Hie afFert etiam Cbompr^, Selecta LatinI sermonU exemplaria» 1771., 
t, HI., et Tradactions des modules de latiait^ 1748-74 t. III., et Coap6 
Soirees littdraires t. IV.; M. H. D. Sari agar, Histor. crit. achoiiastarum 
Latinonim, Lagd. Bat. 1834. part. I. § 4. p. 161 sqq., abi (p. 166.) afferun- 
tar fodieia astronomicoram, Moataelae Histoire des matlUmatiqaes T. L« 
jfk 498, et Delambra Uislairc de raatioaonue aacteant. T. I. 999. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. &xni 

locos ettendMidot MhlMtos, Mndo a mo Tel sk ftMo meo eonmodo «x» 
€VMo«, tun Mile* ezciiMOo oed oondaa adUbitooy deiriqve iatpoeloo ak^ 
gulis locic. 

L Codices CoinneDtarlorsm In SomdIha Scipioaio^ 

a) Ab alils ad Bingnlos locoo enoadaiiidos adkibiti. 

Praeter CamerarimB ct Carriooeaiy qaonmi codlcca coMMoaoraM 
ittfht, uhi agan do Satnnialibna^ codicHius maaa scriptis «si mm Franc. 
Modius, Caap. Barthinty lac. GronoTlaa >)• 

1) Fraaciacaa Modins Bra^aaia ia tiOTanliquaraai I^eclio* 
nnm cpistolis, qnac copra coainieBioravioMiaf non pancoa locoa qui in edi« 
tloae Aldina (qaa ect ncnc) ci Tidorcntir comipti emeadaWt adhibitic co* 
dicibac maan scripUa qnoa vocat plcramqae vol scrip toa vol aenibra- 
nas Tcl dao maan ezaratos. Scaiel in opialola XX. ad loaonoai 
Posthinai ArchiatrMm Wirocburgicum acripta: ^^RcponOy iaqait, ox mom* 
braais vestralibus pariler cl Bostratibns^^, quae meaOiraaac non 
aliae esse rldentar nisi libri mann scripti do qnibns in op. LXXXIV. 
Hicronymo Hagio scribit: ^yVcram lecUoaem repooo ox libro acripto 
Fraaoiscaaorum apnd tos d altera qai est Suffridi Petri Leo* 
▼ardensis I. C. Anteceasoris Colon iensis mibiqne auauae amlcL*^ 
Wircobnrgi nullns nunc czstat codex Macrobii. F. Modii emendatioaes 
ab Is. PoDtaao ascitas esse fere oames snpra retuMmns. Bunt eao probae 
plerumque: sed confirauiatur fere omaibua meis codicibus, n^ cuius fkmi- 
liae Aierint illae membraoae^ iade emi non possit. 

t) Caspar Barthius in Adversarioram librl XXXVll. capiie 16. 
,,apud Rauracos<< ait ae contalisse duos fibres maau scriptos. De iis- 
dem ibid, c 17.: ^^Macrobii, iaqnit Commentariorom ia Somnium Scipioais 
ex sexto de re publica Ciceronis supwstes duos codices manu exara- 
tos contulinns. Ia altero tituius est: Matr^hii TAesdstu' viri emsuki^ 
ri$ et Ulu8$ri$ ,Comm€utmfiorum Uriia^ dsst i^^ataritaltoraai liher 
prtmtif incip^ ... la altera codicis vetusti pagiaa haec verba re- 
perioatur: Tituius talis est: Macrohii ^at^rsttt Ortfttooeiittt ta 
Sowmimm SetpionU eammemUmum imcipU. ... In altero codice: Mmerebii 
Amktoni Thfd^m vki ctttri et UhtUrh O^mmemittria t» Cietnne m Somninm 
$eipimU$ rndpiutU.^*' Fontaaum, qid in alteram auam editionem haec ita 
transtnlit, ut ties BartUum babuisse statuerit codieea aiss., reMavii lac. 
Gronovius ia adaotatione ad Commeat. I, 1> 1. Quae ox bis codteibus 
IL cc. et lib. XXXIX, c. IS. protulit C Barthiua, ea pertiaeat taatum ad 



1) VetBs eodez, qoem ia sais adaotationtbos coaHpemocat lo. Moar* 
sias, Bon ett maon tcriptos. Nam ipse (ad Sat. I, 15, 13.^: „Vetus co- 
dex roeus excusus anno MDXXI. habet tcibit^S et in extreme aota- 
ram libello: j,Ne sis nesciut, editionibas nsas aum binis, una recenti Hear. 
Stephani anai MDLXXXV., altera Tetosta Bon^niensi ana! MDI., cum 
qua l&anc posteriorem coatuli.^' Ant auoienHn MDXXI. ant M DL aat ntmm- 
one falsuro ease apparet^ nisi forte urbis noonea corropium est. Editio 
Benoniensis anni MDI. commemoratnr a Funccio t. c. § XXXIII. et in Fa- 
bricii Bibl. Lat. torn. III. p. 183. et ah editoribns Btpontlnls p. Tin., ued e 
Bfteursii tantaaunodo auctoritate, at iridetar* Nemo certe haias editioais 
profert titutnm. Ebertus et Schweigerus I. c. earn ignorant, neqne ego 
can invent in ulla bibliotheca. Si Brixiensis III., qnae prodiit a. MDI., 
ul daae priores editioaes Brtxlenses curata asset a Boaino de Beninis, 
banc intelligendam esse patarem. None haereo dubias, qaosiani in hanc 
rent iacidi tarn demnm, com iam reddideram editioaes reteres quae e com- 
pluribas bibiiothecis mihi fuerant missae. 



Digitized by 



Googk 



hxiv PROLEGOMENA. 

fimUaor prima Coflutenteri^ram ^apito, iie€ magni snni moiaenii. Prior 
atttem lUe codex scholia videter coatlnoisse qaiUia legaatur in cod. Em* 
meranensi (£3), et in uno codice I. Gronovii, de quibus vid. supra 
c. 1. p. ii* : de priore eiusdem iaficriptiODe conf. c. 11. p. zn. Alt^ius co- 
dicis Inscriptio (si excipias scrlptttram ckrn, de qaa vid. c. I. p. ui.) eon- 
venit cam flragmento Grouovii, de quo vid. iafra d>. 

3) lacobus Gronovius in praefatione (cf. p. lv.) dicit se duas 
huius GommeDtarii contolisse codices aitiqnos et in Saturnalia nonni- 
hil ex cb art a ceo Ms. margini allevlsse. At idem ad Commentarios prae- 
ier duas illas membranas saepe *) citat tertinm codicem chartaceum) 
praeterea non raro ') Ozoniensero, ut quattuor Commentariorum codices 
Mss. cum habuisse appareat, qnem numerum ipse confirmat in adaolatione 
ad Comm. I, t, 14. De liis infra agam, ubi ad ea pervenero qoae e cedl- 
eibus Leidensibas mecum communicavit lac. Geelias Y. CI. Ibidem dis-^ 
seram de iis quae e codicibus Anglicis enotavit idem Gronovins , quoaiam 
neqiie ab ipso sunt edita neque ad emendandum Macrobiam adhibita. 

b> A me vel ab aliis meo commode excussi. 
1) Bamberg ensis (B), in membraois formae maximae^ at videtar, sec. XL 
et XII. scriptiis, (M, IV, 15.^ ia catal. laeckii N. 875.), continnit olim 
XLIV. foliis, qaomm quaevis pagina continet lineas XLI. vel XLII. in 
biaas columnas divisas^ Ciceronis 6 omnium Scipionis cnra Macro- 
bii Commentariis: sed nunc codex est mutilus et continet tantnm 
XXXYL folia. Habuit enim quinque quaterniones duplices unumque 
simplicem, e quibus tertius intercidit, et quintus deinde ante quartum 
positus est, n( codex a lib. I. c. 12. § 14. verbo Pkyticon (0 transeat 
ad libri II. c. 5. § 10. verba: {***) frigori$ vel caloria geminamj et a librl 
II,, cap. lA. § 11. verbis: cum met dulce appellamus C****) redeat ad lib. I. 
c. 19. § 84. verba: (**) Hdlarum alias interventua, et a lib. II. cap. 5. 
§ 10. verbis: pre$$i$ nimielate vel i***) transeat ad cap. 15. § 11. verba: 
C*^) non aliud quod, et omnino desiderentur verba: (lib. I. c. 18. § 14.) 
(*) vero id est naturam plantandi et augendi, usque ad (lib. I., cap. 19« 
§ 94.): ted karum (**)• A complnribns librariis scriptus esse videtur co* 
dexj neque eodem tempore. Graeca verba scribuntur Uteris maiusculis 
sine accentibuB. Compendia inveniuntur satis multa, etiam o pro con^ 
in posterloribns quatemionibus plura quam in prime. Orthographia ea 
fere est, quam ascivi in scriptoris verbis describendis. Aliquando scribi^ 
tur aput set habunde calumpnia, alia similia, seme! (I, t, 8.) aptdegium, 
et (I, 4, 5.) gragis. Verba Ciceronis uM a Macrobio suis commentariis 
inseruntur, saepe non Integra inveniuntur, sed prima tantum et ultima^ in- 
terpositis verbis: usque ad, Figurae complures appictae sunt. Tabula 
qua re^isiones demonstrantur Oceani nata esse videtur ex ea quam huio 
volumini addidi, sed misere oorrupta. Contuli cum ed. Bipontina. 
S) Frisingensis 164. (C, 1. e. Corbinianus), nunc Monacensis, mem-> 
branaceus sec. IX,, continet foliis XXIV. formae quadratae Macrobii 
Commentariorum in Somnium Scipionis partem a lib. I. cap. 14. § 21. us- 
que ad libr. II. cap. 0. finem. Quaevis pagina continet lineas non divi* 



2) CoBf. I, 1, 6; 5, 6; 6, 36; 9, 3; 10, 16; 15, 18; II, 1, 1 ; 2, IT; 3, 
4;5, 2T; T, 10. 

s) Coaf. I, 7, 3; 10, 10 et 16; 14, 6; 15, 1 et 15; 20, 21; II, 5, 21; 
9, 10. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT T. Mv 

8M XXVm., sUlOy itallo eotore, slipiatas, e qtdbQs priam et nliima qnae- 
que exoamiDi in raargineni binis linels limltatuiB. B soriplura oolligaa 
eodiceoi non »b nno qnidem librario sed eadem aetaCe totum esse eza- 
raCitiB. Graeca scripta sont Uteris oneialibiu. Cetenun satis Degligenter 
est scriptus, et nnlta onissa saat, quae soleiit suppled In margine. 
Praeterea ibidem saepe notatnr argnmentnm: principio adscrtpta s^at 

baecoe : Macrobius ko te$ id ett interpre$ aomniohim in hoc libro d^ 

differtnUa ttel/omnr et Merum carp$o (fort, earpto) ex ip$iu$ Ubri$ pfti- 
denier Seipionia apeealipiin quam in 9omnii$ eontpesii interpretari cttraott, 
ex C1I j«f (fort, et Aiitiit) ttiam Mipumia (sop. add. 9erhi$) ad JlUum iomnia 
nmrramiit multm in$eruit , nt eomm inteqpttiatio atque iolutio libere di$eutrat 
9t tim99tat, . . De quibus vid. c. I. p. n. Prima codicis pagina a libra- 
rio vacua relicta e^ Legontur antem in ea posieriore aetate scripta 
haecce: „Iste liber sanctae Mariae et Sancti Corbiniani^^; el 
praeterea partiliones quaedam philosophiae et physicae, interpretatio vo- 
cis kUtXnia^ magnnmque schema interTallorum musicomm. In altera pa- 
gina legitnr inscriptio: EX LIBBIS MACBOBII DE DIFFERENTIA 
STBLLARVM ET 81DERVM. QVI (sic et bic et infra ^egitur pro 
OVID.) 8INT STELLAE. QVI SIDVS^ a correctoris> at Tidetor, mana. 
Panlo infra (ante § 84.) ab ipso librario insertum est: DE CIRCI8 ET 
8PERA, et § S7. ante Tocem Causam: VERBA OATONiS VEL 8CIPI0- 
NIS. Cap. Id. § B. pro verbis: Quibus autem pariibui modiaeum interieeet, 
»uperiu$ iam relatum est. Hasc de lacteoy ezcerptor ea ad quae perfinet 
Iliad: superius iam relatum esty hue transtullt ex cap. Ifl. f 1.^ ut legator: 
temperaret. Bi ita laeteus dradus aodiaeum obUfuae eiteumfiexisms 9ecunu 
ambiendo eompleetitur ..... cuius terminos numquam reUnquit, Bequitnr in- 
scriptio: DE DECEM CIRCVLIS, et ante cap. SO. § 9.: ITEM EIV8DEM 
ANDROSII MAGROBll DE SOLIS MA6N1TVD1NB. In fine (lib. II. 
c. 9.-§ 10.) omissis verbis: quod doctrinae propotftitm non minus m sequent 
tibus apparebU^ legitnr verbis quibiisdam (ut in aliis codd. et edd. pie- 
risque) ex c. 10. § i. hac anneiis : quae in tarn parvo magna esse non 
poterit , ut eontentus potius eonscientiae prasmio gloriam non requirat. Quae 
videntur esse instltata^ ut commodus pararetur finis , neve quidquam in 
Ms eicerptis desideretur. Duo ultima folia foriasse panlo posterius 
quam reliqua sunt scripta. Continent libri II. capitis 9. finem cum figura 
el quam e cod. F recepi simili, praeter quam margiai appicta est alia 
minor atqne simplicior. Nulla dislinctione facta adiunguntur verba lib. 
I. cap. 3. § 17.: Si quis forte quaerere oeitt, et quad sequuntur usque ad 
capitis finem y et additis quibusdam figuris, sed nulla inscriptione, ex- 
cerpta quaedam e Plinii Naturalis Historlae libro II., ed. 8lllig. § It., 
§§ 39-44., §§ 83 et 64., et inserta inscriplione: DE ABSIDIBVS BARVM, 
§§ 59-61., §§ 69 et 70., §§ 63-67., §§ 71-80. Contuli cum ed. Zeun. 
8)Frlslngensisl69. (F),. nunc Monacensis, sec. X et XI., membranaceus, 
foliorum LXXXV. formae quadratae, quorum paginae fere continent li- 
•neas XXXIII. non divlsas, nullo colore ductas, in marglnem non excur- 
rentes. Continet foliis I-XXXIV. Boethii commentaries in To- 
pica M. Tullii Cicerolils, et foliis XXXV-LXXXIV. Ciceronis 
Somninm 8cipionis cum Commentariis Macrobii. 8ed has par- 
tes non ab initio Atisse coninnctas et folium XXXV. ab alio qnodam li- 
brario in locum fdlii absclssi substitutum esse patet et ex scriptura, quae 
In primis foliis XXXIV. v«tnstier in folio XXXV. recentior, esse videa- 

[5] 



Digitized by 



Googk 



tor qiuun in reliqiia codids parle, ei e sfecie ot«oleUi foHi XXXYL el 
seqaen^uoit et ex inscriptlone : ^Liber i8t« sanpt^ie Mariae sane- 
tique Qorbioiaoi Frislag.'S quae legUup in fqUit I. et XXXVL Sed 
ne commeiitarii quidem Macrpbii ex ubo eodemqiie fonte fluxisnint. 
Namque ubi incipit cod. C, (Hb. I. cap, 14. £ 21. , foL Llll. v.> exatant 
reliquiae inscriptioDis rubro colore pictae, a correctore^ ut videtur, de- 
letae; Cap. 15. § 8. eadem. quae iq cod. C inseruntur; Cap. SO. § 9,, ut 
ID illo, legitur inscriptio: DU SOLIS MAGNlTVOlNfi. Reliquae illius 
codicit ioscriptipnes in hoc non iaveuiuDtur. Finis libri I., qui in UIo 
non notatur, in hoc ab aniiqua nianu signatns est post lib. 11. c. 1, { 1., 
sed a recentiore manu suo loco* Ubi cod. C desinit (post fol. LXXIV. v., 
lib. II. cap. 9.9 ubi recte, ut in integris et plenis codlcibus, legitur: 
magna esae. non poterit, quod doctrinae propositum non minu$ in $equetttibu$ 
apparebitjf inserUur, ut in illo, pars posterior capitis 3, libri L, et 
deinde adduntur eaedem figurae eademque excerpta PJiniana, sed ordine 
paululum mutato. Videtur. enim librarius usus ea^ codice cuius unum 
(folium exciderat hprum excerptorum allquam partem contiDens, qoam 
deinde alius quis in fblio sequent! supplevit: alia qimedam eorum pars 
in codicis folio extremo suppleta eat, Yel ex his quae modo retuli elu- 
cet non ex ipso codice C, sed ex alio huic simili, fluxisse mediam huius 
codicis partem, idque confirraatur ipsa eius coadltioqey cum hie non 
tam lacuQosus sit quam |lle. Reliquae commeatariorum partes ex alio 
codice desumptae aunt, non ab eodem librario, fortasse ne eodem qui- 
^iem tempore soriptae: nulla tamen post seculum XI.: nam ne in ex- 
. stroma quidem parte, quae posterius seripta esse videtur, ea sunt scrip- 
iurae compendia quae inferioreqi prodant aetatem. Finem commentario- 
^um nulla siibscriptione significatum excipiunt praeter ezcerpla Pliaiana 
quae supra meiniorayi. fol. LXXXIY. v. nonnulla dt eoniunotionibn$ ele- 
mentorum, quae indpiunt a verbis: Ex hi$ ergo ////. eUmetUit fiunt con- 
iunctionoi duae mediatao. IIIL immediotae, et desinunt in haec: sic aqua 
et terra tmo« til $ubiecta deneriptio doeet. Sequitiu*. fol|o LXXXV. Expo- 
sitio de horologio, quae incipit a verbis: Rem quaeiUu arduam et 
parvitati nostrae onerosam domine mi ac praeceptor venerande iwihoamuB 

. dum quae p6tiu$ vutra voluutaa det^inavit^ exnequi cofuuntir. Ardua qvippe 
eit ratio korologiij ted Mitu uiUiSf et desinit In haec: Uii ita dietia proba- 
tur et factum^ iUud laudabUe #»te et dictum abhine nostrum eredibile. Cui 
subiunguntur schemata quaedam ad logicam pertinentia. Descriptipnes 
in hoc codice inveniuntur eaedem fere quae in ceteris, sed diligentins 
quam in plerisque aliis sunt delineatae, ut inde desumptae sint maxima 
ex parte eae quas huic volumini subiiciendas curavi, inprlmis ea qua de- 
scribuntur reftisiones oceani. Scripturae compendia in posterioje parte 
sunt (requentiora quam in priore, sed nusquam legitur pro im, vel 9 
pro eon, JLiteca y solet puocto signari, literae a et t passim lite^ m 
et n infra lineam adnectuptnr. Contuli cum ed. Zeun« 

4) Salisburgensis aulicns 38. CS), nunc Monacensis, merobranaceus 
sec. XY., continet foliis CCXXXIIL et Saturnalia et Commenta- 
ries in Somnium Scipionls. Codex est nitidissimus : ornatus est 
picturis margo paginao primae, ei literae initiales aingulonim libromm 
coloribus auroqMe. SoriptiHra v^oa elegaas quidem sed lecta est DRcillima. 
Yidet^r hie flu:M««e.e codice ii^n oorrecto, et saepius quidem -quam ce- 
teri mei ppd|cea congruit c«m veleribiia editionlbast propior tamen quam 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. Mvii 



his e»t libris ii^orilui mim teriftto. MMida WanaU r$m BttU Me- 
tam^ nihil «Uf4m scrlptim eat Ubi 4lscr6M>tM serlptarM eiM^ iadi- 
CMidAey plemm^ne altera aUeri ivngUor addiu fMrtieabi «el, SAlnnmlia 
finiMtur in Mii CLVI. piiftea priori. In einsdeni folii pagina altera 
est orbit ckctdum signifenun deaignant: infra pictnm est oarpan liania- 
nun coiua aingnlis nenbria inacripta aunt elanentomai noniina appiMita 
voce Mitt0it09mu$ (cf. Connu 11, Ifl, ll.)« CicaToiia Somniiim 
Sclpionia in boc codice nan iegitur: Macrobii Conaentarii lnci« 
piunt a fol. CLVU. Quae bia inaartaaont vwba Ciearoflia,, ea adannt in- 
tegra, ruturo plemnqne ooltre piota. Deacriptionea in uNurgina daBnea- 
tae aibil oantiaent aiogalara. In calea legitnrs ifarjitalaaioafft /«n- 
titia ajrtcrspttt /iorenttoe, lit ex -codice Florentino boe exouiplar flu- 
ziaaa videatur* Contuli cnn ed. SSeon. 

5) ^ariainua (P vol PI), Regina id?!., prtnoii Pairi PUboel qni earn 
commodavit Henr. Stepbano, poatea Colbartinua, a Tbaodoro Presael 
V; D., %ui eum oontolit cum ediL Bipontina, in literia ad ne datia ale 
deaoribicur: „ContinenCur 1) Macrobii Ambroaii Tbeodoaii in 
(Somnium Scipionia Commentarii librLa duobua, ad ealoam aubllci- 
tiir Somnium Scipionia; :2) Biuadem Satnrnaliorirm Hbri aeptem. 
la codex membranaeeua undedmo aaecnlo exaratna videtor: oat autem 

' liber fonna qnadrata aatia eleganter ae niiide acrlpina; commentarii in 
Somnium una. Saturnalia binia in aingnlia paginia cofamnla, aed ab ea- 
dem mann/* Commootarlontm Inacr^io oat: MACROBII AMftROSII 
XHKODOSII VjO. ET INL. COMV. EX ClCBRONIS IN SOMNIVM 

. SCIPIONIS. Quam • inacriptlottem bic poaui, quia, cam Commentarii 
typia deacribebantur , mibi nondnm erat l^ota: addenda erat pag. 13. 
De anbacrlptione libri I., in qua commemoratnr emendatio Sjrmmachl^ 
• egl sHpra c* IV. p. xlvu. In primia Oommentariorum capitlbna aaepe novia 
aententiia tribunntur novae Haeae. Verba (I, 17 , 5.): Tatttit mundi a 
tummo in mum diligent in Attac, ezcipiunt verba (I, 90^ 7.) : ttire cor caeU 
vocetur: neque alio loco inveniuntur omiaaa. De orlhograpbia alliaque 
mioHllia nihil mecum communioavit vir doctiaaimua qui buno codicem 
exouaait, quod ut ei vitio vertamy tanlum abeat^ ot gratiaa ei agam aum- 
maa, quod a bm rogatna, ul verba Graeea quam dillgenlisaime deaori- 
beret, et praeterea aingulia quibuadam locia quae in eodico legeren- 
tiir enotaret, ultro enm perluatraveril totum. Rellqna vid. infra (III, 
b, «.). 

S) Rehdigerapua (Rl), membranaceiia aaeuli, ut videtnr; XIII., eontlnet 
folia LXI. formae mHiimae, quorum primnm et uHtmam aunt vacua, niai 
quod in prima, aed aecnlo XV. vel XVI. demum acrlptum^ iegittir: Ma- 
erohiui in attroaomto. SecttUtfom folium varlia descriptlonibua ad 
aolla et lunae defectua apectantibua bnpletum est. In r^iqubnim quavia 
pagina auot^lineae XXXIII. non dfvlaae, nuHo colore aignatae, quamm 
prima et ultima quaeque excumiot in margiaem una llnea Kmltatum. 
Ineat Giceronia Somnium Scipionia eum Commentarila Macro- 
bii, quorum nihil omnino deeat, quum quae a librario ftterint omiaaa ab 
alio quadam diligentiaaime aint auppleta. ScripCara eat minuaculay com- 
pendia aatia multa (inter qttae etiam ;f invenitur pro con), yet ad tota 
vocabola pertinentia, ut scd^a pro secunda, Orthographia huiua codicis 
multa habet aingularia. &am fere seribitur mi§ii pMpilimg aimnliKkrum 
planicies timectaa &eaa Aifdam eoltimpaui dnmptmm alia. ' Snpra verba 



Digitized by 



Googk 



LXTiii PROLEGOMENA. 

Oraecft, nl in ]^eiis<|ae eodicibns motaUMM IMeris ^etipUi, saepe literis 
Latittis.notatary quo mode sfait legenda. Priori GonmeBtariorum llbro 
praeposita est inscriptio: /ii«t>tl C9mmentum Maerobii Amhro$ii 
MENICRBSISy de qua wii. cap. L p. n. Ubi ineipU codex C (I, 14, fll.)> 
sollto naior est IHeia laftlialis, aed in Ipsa liaea. Spatia maui tdve 
BttUa iareaiwitiir. DeaoripUones n^gligentinB suat deliaeatae: coaipla- 
rea (al ad I, US; II, 9«) inchoatae tantom auDt. In litNri II. capitibiia 
primis argumeaUiBi aaepe ia nargine adacribitiiry in quo praeterea legan- 
tor perpasca acholia ad pUloaopliiaBi apeetaatia. 
7) Rekdigeranaa iM), Bioaa>ranaGeva secali XI. vel Xn., fottoniA CX« 
fonaae quadcatae, quomm quaevia pagiaa liai>et XXII. liaeaa noa divi- 
aaa, nnilo colore, aigaatas^ qnama priaia et ultima qnaeqoe excnrrant 
ia margiaeiB biais lineis limitataoi. Coatiaet SoBiaiaia Scipioaia 
-cum daobna Maerobii Coamentariorum libris et qnibnadam ad- 
ditameatia. Nan fiaem Soapaii Scipionia (fol. Vf. a.) excipit Cowmo- 
p«ta. ». gea»t«ra fnandt, quae deacribitur deUaeata qnadam fignnC cni 
addita eat expHcatio, deinde seqnuator tria achenuita, quomm priaM> ante 
ocnloa ponitur fabularum diviaio Ccf* 1$ t^, 7 aqq.), aecuado aomaioram 
divialo (cf. I, 9.), tertio mici^ooosmua in homine (cf. II, IS, § 11.) » et 
carmen Germanlcum quo loaani Apoatoio eommendatur D. Maria, incl- 
piena ab liia ^rertda: O Jobanne$ vil guder: nu plig wal dm9r muder, A 
folio IX. demum incipit Commeatarioruai liber I., cui (ad c. 8.) iaserta 
eat divifio pbUosophiaei De eina aabacriptione ad Symmacld emendatio- 
aem pertiaente aupra (cap. IV. p. xlvu.) egimua. Ia fine libri aecnadi 
Bulla eat aubacriptio. Sequiintur alieaa quaedam. Bzpoaitnr primum, 
quid sit modius, deiade quid velint nomiaa disclpliaarom, philosophiae 
grammatieae rbetoricae dialectioae arithmeticae rousicae astrologiae: 
donique adduntur tabulae quaedam arithmeticae. Praeterea multa in hoc 
codice leguntnr scholia, et breviora inter lineaa laserta, qoibus tam sin- 
gula verba explicantnr (Oraeca, nt in Rl , Latinis Uteris reddita) qnam 
eorum nezua: et loagiora nargini adscripta^ eaque duorum auctorum 
(usque ad lib. L c 9. § 16.) , deinde trium. Ab uno insipidissimo mode 
explicantur nomina propria *), ab omaibus saepe citaatar libri sacri, ut 
(ad I, 9.) aomalorum exempla ex lis affernatur, et scriptores ecciesia- 
stici, ut Augustinus citatar ad 1,5, 9. in libro Bxameron, et ad I, 
14, 10. in libro II. de ordine; praeterea I, 6, 19) I, 9, 9; I, 10, 1; I, 
19, 9.; Hieronymus ad I, 15, 18., Gregorius ia Dialogo ad 191194. 
B scriptoribns medii quod dicitur aevl citantur ad I, 18, 9* Help eri cue 
in arte calculatoria,et ad I, 90, 99. Quaestio Adelbaldi Anre- 
llensia ad Gerbertum. Praeterea ridetnr respici ad Saturaalla 
(ad I, 19, 4; I, 19, 5; I, 90, It; I, 91, 5.). B I^atiais Teteribiis citanlnr 
ad I, 9, 19. Livius, ad I, 6, 70. PrisciannsV ad I, 15, 11. Plinius 
Secundus, ad 1, 14, 90« Chalcidias, ad II, 9, 19. Martianua; e poe- 
tia Virgilias ad I, 9, 5. et ad II, 10, 9., eiusdem versus (Bdog. Ill, 
109.) nomine non addito ad 11^ 7, 18., et Hyginus ad II, 5, 90.; e 



«) Ut ad I, 1, 1.: Platofi dkitwr latum, inde Plato dietu$ a lolt- 
tudine kumerorum: prtmam enim fuit atkleta^ deinde vertit te ad pkiloMo^ 
phiam; et ibid.: Cicero voeatur ab kabitu faciei euae. scilicet quod ro- 
tundam faciem hahetei instar ctcertt, qui eat rotundue, et pallidam eo quod at- 
airt ituderet top«aliae,* et ad I, 2,8.: Dicitur autem Bpieurue quaei $u- 
per poreoB. Nam Oraeee ETU euper XTPOC parens dieiimr. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. lui 

Omeeis eMMMiviMr Plato mil^^^n^ ^ ^ ^f ilf t4, 9; II, 15, 4., 
Ati»toiel9B M I, 9, 70; II, 14, 9%; II, 13, 4$ II, U, S7., Bralootbe- 
iies ad I,^ SO, tfK, Pl«leni«e«0 ad II, 5, fO. Sod asolorem Graeoe 
BOsf^Yifloe apfMrel o oek^riio ad 1, d, !•: CKOUOC Chmot GrooM el 
X»atik« i^etCiir 9etki umde ermma iHeUmr 9mim umjfmum* Cetormi IMOC 
•Olivia sfeeiMt modo ad pMlooDiliaai, nodo ad phj^ieaai, ad goofra-: 
jjAioM, ad astrwioiiiiaai atqbe ad gooiaeteiani, %mm in re coagrmuit com 
exoeryiio UUo OroaoriaDio quae OoauMttlariia ottMectetts, «U elia« ho- 
. run sehoUotuniv exeerpia faaodan poMdaiw. Oeriptera eodfcio ivre 
eadom Oil quae eodici^ F. Eodoai Modo u ot t coiiHmgiialiur cm Utofis 
m et a. Sayra litoran y ploramqiio poi^Unr paBCtWt tti»ra t Diro vki- 
qno Botatnr apioo, qaod uaoia no roddU dabiim do oodido aolaio: aam 
•oripliirao oooipoadte, quaanrio bob sial rara oi ad lotao aUqaaado to- 

ces eztendantiir (nt dTr pro diciiur, g;* pro igitur, H pro entm, 1C pro au- 
tem^ p* pro pott)y non tamen eiusmodi sunt, ut prodant aetatem secnlo 
XI. miDorem, ut o saepe ponitur pro us, numquam pro con. 

Qnidquid de codicib'us Reh(iig;eranis proferre mihi licnit, id debeo 
summae liberalitati F. Haasii V. Cl. Collati sunt cum ed. Zeuo. 

8) BeoedictobaroDsid 118., nunc Monacensis (M), nieoibranaceus 
sec. XII., forniae quadratae minoris foliis LIH-CIIT. continet S omnium 
Scipionis cum Commentariia Sfacrobii. Illud a manu recc^nti in- 
scriptum est: Somnium Scipionis auctore Tullio, hi (fol. LYI. v.) a ve- 
tusta.manu: Macrobii Amhrpni Theodosii^orincrisis incipit commentum in 
Somnium Scipionii^ quae inscriptio addenda erat supra, cap. I. p. ii. Nulla 
praeterea in eo legitur inscriptio. Descriptiones adsunt eaedem quae ia 
aliis codicibus, sed minus accurate facta est descrfptio refusiooum 
oceani. Primo libro passim adiecta sunt schplia. Hie codex nulla in re 
similis est codicibus C et F: sed adnumerandus est lis qui II, 11, 1. 
babent verba Ciceronis : Quid auiem interest . . . meliores fuerant viri, 

9) Tegernseeensis 1471. (T), nunc Monacensis, membranaceus sec. 
XII., formae minimae foliis LX11I. continet Ciceronis Somnium Sci- 
pionis cum Commentariis Macrobii. Illud incipit fol. I. a cap. 
III. $ 3. verbis: fleiu repressor et desinit fol. III. v. sine subscriptiooO. 
Neque uHa inscriptio addita est Commentariis. Literae initiales fere de- 
siderantur. Vbi incipit cod. C (I, 14, tL), in margine legitur: IVtinc 
tractat de attronomia. Ubi desinit ille (post. lib. II. cap. 9.), nihil inserl- 
tur, neque leguntur verba: tit contentui . . . requiraU 

In his codicibus (8. et 19.) iam anno MDCCCXXIX. contuli Ciceronis 
Somnium Scipionis cum ed. Manhem., et Commentariornm lib. I. caput 1. 
cum ed. Stoer. (s. 1. MDXQVII.). Ex hoc specimine quum intellexissem 
codicem T continere nihil singulare et e codice M apparatum critlcum noB 
Bisi corruptelis augerl, in tanta codicum mss. copia hos amplius perscm- 
taudi labore supersedendum esse putavl. 

c) Excussi ab aliis, sed nondum ad Commentarios emendandos adhiblti. 
1) 8. Gain (6). In Fabricii Bibliotheca Latina tom. 111. p. 185. I. Aug. 
Ernestlus: ,^Habeo, inquit, exemplum ed. Gryphianae a. MDL., cui 
adscripta est varietas lectionis e msto. monasterii S. Galli.'* Hoc postea 
venit in bibliothecam A. O. Cramer! h Cti, quae quum distra habe- 
' tur auctione publica, emptum est ab Eduardo Osenbrfiggen, nunc 
proDessore Dorpatensi et Rnssorum Imperatorl a consiliis aulicis, qui, 



Digitized by 



Googk 



%M PROLEGOMENA. 

foae ett eiai luttiMMM, Id lAtf KHto hi me ttMt PerliMt mitem ««i- 
vietM leoUoai« taB4iu& ad Glceroftis Somniiim Seipia»i8 ee md Ma- 
orobii Commealarioc. Iii*t;]iarta fiiaai ftmt^ addMU fe ^ul httnoli- 

' bran epnpegil ab A* 6. Cram^rd ftoripla legtmtitr baecce: ^^hA in 
laargiite librortim la Semaimi Sc^Mts e ret. Ma. 8* Oalli irarlaa leell(H 
ii9a adsaripiil, vldetnrldam Ule A» F/Fr«ncke Itekae, qui se la a^efaa 
tiluli. Fag^ /poaseBsaren Inritia e^enpH Aiiaae profita4»r. Dalendaai. ^at 
Satanmlibtn jmb eandaai fortaaaai abtii^e/* &M veraor, ne errmverit 
bama doeMaMaraa. ^ Mam quae in ipao libri tituda lagandar IHaraa, M. H. 
&.9 aaa efaldaai pntaTerba aoriplaa al^ aodaoi qai aaripaerit 'Ulaa Tmriaa 
iactAoaea. G<»tra a nana raoaatiore prafee(a esae ▼identar ea quae ie- 
Santnr ia aHera aiuadem fuMi pag^M: „A« F. Praacke l< G. d Soc A. 
M. IflJ. Loadiai Aug. 17« die.^< hi; pagiaa S. ab< aaqai^ eadlcanr ax- 
cuasit acriptum legitiir: ^Variantiae ex Mso. Monaaterii S. Oalli.*^ 
Praeterea^ ubi incipit Goromentariorum liber L (p. IS.)) iegitur in mar- 
line: „Jji hoc ma* inscriptiones .. • nee distingunntiir.'' Quae interiecta 
eranty at alia complura^ sunt praeciaa. Ruraua, ubi incipit cap. S., 
(p. 13.) legitur:. 9>1ii ms. contianatur, ut omnia capita.^' Alioqui de co- 
dice ex quo aumpta est haec varietas lectionum nihil tradiCum est: sod 
•satis bonum eum fuisse apparet^ et diligentia iUo quidem tempore egre- 
gia videtur esse excuaaua. Geterum non idem eaae -videtur ac Gern- 
hardi codex S, in Bibl. San • Gallenaium No. 65. aervatua, aec. XI. 
exeunte acriptua. Nulla certe, in Soainio Scipionis a verbia c. I[. §1.: 
coocta per me , . uaque ad c. HI. §- 7. ^ eae ntogaittidtnes, indicatur la- 
cuna^ qualem in illo ease.Oaanniia retuUt in praefatione ad Ciceronia 
de rep. firagmenta p. xxrv. 

2) B e r o 1 i B e n s i a (Baa.) ^ membranaceua aec. XIIL, coatioet Comment a- 
rioa in S omnium Scipionia. Additae aunt deacriptionea , maximam 
partem diligenter delineatae, aed minu? accurate depingitur alius terra- 
rum in ea qua detmonstrantur refuslones oceaai. Satis negligenter. scrip- 
tua est: saepe ante literam t legitur e pro t, ut imitaeio pericia tocuif, 
et t pro c, ut fatiat inspitiens; pro e saepe habet eh^ non sola in 
voce archanum^ quaa sic scribi aoljet etiam in aliia codicibus: verum 
etiam alioqui a«^epe additur ft, ut in perhennis eohercetur hehrieta$ hia- 
dem: contra omittitur aaepe in vocibua Graecia, ut legattir: Ypocrate9 
spera^ al.: propfr aaepe habet f: interdnm s pooiCur pro or, ut e-^ffiBtft: 
pro mn habet nn, ut $onnium tonniare^ contra mpn in calumpnia con* 
iempnere, CoUatua eat cum edit. Bipont. uaque ad lib. I, cap. 19., § 14. 
Nam usque ad hunc locum pervenerat vir doctiaaimua Holzapfel> au-? 
periorum ordinnm BeroUni magister, cum lo. Franz ius vir clarissimus 
mihique amicissimus in bibliothecam' Berolinensem a me rogatus vanit 
quaesitum, qua& inde studiis meis Macrobianis subsidia es&ent petenda* 
(Cf. cap. IV. p. Lvu.) ' Mihl non tanti esse videbatnr, ut hunc codlcem 
usque ad finem cqrarem cum exemplar! typis descripto conferendum, 
quum congrueret plerumque cum aliis meis, inprimia cum codice P y et 
dnobua tantum locia (I, 8/16. cum vetuatiaaimo. P4; I>^9 7. solua) 
recliua aliquid quam ceteri mei codicea auppeditare.viderctur. Eiuaqne 
consifii minime me poenUuit, poatquam perspexi ei plane gemiaum e^se 
codicem Gothaoum. 
Hie codex Gothanus et qui aequitur. Darmstadiensia excussj. auni 

aF. OaannoV. CI., qui, quae eiua eat homanitas, ut supra commemorayl, 



Digitized by 



Googk 



CAWJtV. taxi 

tfti!«0Vtt€) iiM eodle^ nil Ab e» 4t#«verMretMy libermn «hii iftfti e<Hraedefes 
HMtti) el ftf fioivM «< Ipilitt b]HMkiili#«ui oodto^ilr tfaatt sbripCmi mt^er me 
ttmaVim tanMk iic«Me enHMB ii Mi^ttoiM. piiUteA , ^9 pr6 volttntiite Biea 
utm^4 Hue oopiM si Ab iflllio ad ttantm Aib^ Mmamktj tree hi eodicee 
p eit ttta peHMtMUe mqfte cegvitte eeeent iMmiiBefaDdl: sed eeptem prioMie 
tB^tme edftiettHr pltt|;aUie e pf «lo iMi prodlenMit, apparatus eritievs ad reli- 
qitttii CeflnMnturiQ^tiMi la Sonaluiii Seipiofile partes typegniplio laai emt 
iraditiie^ Ha^ue aiMI lalU reilquvn fait^ alei nt^ cam operae ee ipeo teii- 
p4iB» per aliened temptia Mimi epus iatenaiieeretity apparatam criticfun ad . 
me renltteiidiin cararera, at iade » pa^^a 119., i. e, a lib. I. cap.tO. § If., 
si non emnia, Id qaed epatlun non permitteret, at- praeelpoa IneerereiD. 
Descripslt bes eedlees OBiattovs in praefatiene ad' edItlooeiB ftii|;nieiilo- 
nm Gleeronlfl Ilbrerom de i^ pnblica p. xzi. sq. Qaam eios deeetfptleDem 
liic ponam addHU lie qaae addenda esse vldeantar. 

9) Goth ami s (I I. e. lacobeil) ^,iii Blbl. dncall eerTatas, la Btembr. eaec. 
fere X1H. eerlptpe eim Somnio elmui Maorobil Coramentarium 
cempleoteBs: de quo accurate lacobs Beitr. jsur ftUeren Litteratur d. 
herzogl. Blbl. zm Gotba 1 , 9. p. 2ib.^ Ex boo cedlce fere eadem quae e 
codice Beroliaenei repperi eiiotata, ut non dubltem, qiifn ex eo- 
dem atque file maiiaTerii fente. Soccedit ergo in locum illiiis^ ut quid 
fn bid (iodlcibur legatur, ubi dlscrepeni quidem inter se ceteri codices, 
requiratur tantnmmodo'a cap. i9, } 14. ueque ad cap. 80. § 18. Yersus 
finem KbraHus, quem videtar acribendi taedium cepisse, mnlta omlsit, 
quae diffgent^ notavi. 

4) Darmstadfensie (D) ,,Bibl. Magni Dude membr. saec. XII. vel XIIL 
nitidisjBime soHptue, praeterHSomnium fol. 71, b. Boetbii Tnvtittttioiiem 
arithmeticara, flfacrobii GommentaHHm in S omnium fol. 75^ a. et 
alia quaedam continent. InscrSMir Semnimn: Somnium Seipiamis M. 
'JMH CtceroniB exctrpium ex ithro sexto de re puhBca. Scrtptus est co- 
dex ab bomine linguae quam imperltissiaio et maxime socordCi qui non 
solum multa inepta exblbiiity sed etiam multa omisit vel bis scripsit. 
Neqne codicis, quem descripsit, manum perspexisse ubique vfdetur, unde 
factum, ut pro gemiina lectione saepe moastra exbibuerit) Ita tamen 
comparata, ut quid in exemplar!, quod ante oculos Iste habuerit, legere-i> 
tnr, facile Intelligatur: quare in antiquioribus et bonae noCae codicibiis 
referendus est. Praeierea ignorantiae librarii succurrit alia manus mi- 
nime recens, Imrao fere aequalis^ qua'e ritia turn in 9omnio turn in Na- 
erobil priore dfmidta fere paHe correxit, vet, quod saepissime fit, in 
margfoe ver supra, adiecta ne(a el , adootatiir aliam scripturam , quae 
plerUnfqv^ genuinum contextum praeatat. Cetemm codex oBm Oolo- 

' Diensis 185. Idem est. In quo, teste Harfi^be^mil Catalogo p; 15*7 extr. 
„„Oo]lat}o inter fibres tiatonis el Ciceronis de re publfca***^ exbibcri 
'Acitur, qua tttbll alind quam Macrobllin Somnium commentarjus signi- 
ficari TMetur.^ Uic codex inprfmis saepe habei singular^m ordinem ver- 
bomm. Konffaro cdnsentlt cum At. Uno loco I, 6, 95. e meis codlci- 
btrs solus babet: (ttrea ereitU, qUOd e „llISs.<< i^ert €N*onoTias, cuhis sin- 
gull codices quid illo loco habeant nescio. . 

5) Osannianus ^)(0) ,^odex membr. saec, fereXIU., ot a rec. manu ad^ 



*) Hunc codicem qunm ipsf mftl llvaertt perscrntarl, et Otannns tan^ 



Digitized by 



Googk 



hxm PROLEGOMENA. 

Botatvni, forniii 4«M^rta seriirliifly eoiptes Fraaeot mi M. a» IBiSh in AMiiiiiie 
publica^biblUUieefte Uberi baroRis 4e LeMbeAleld battue jmbieetoe. Pfioter 
£tOBinittmScipioBla€Q|ittBatMacr<^biicoBiBie]i(arl«i«i6iuDAaoaijr»i 
4Uo4a» libeUo pagiaiM 4 coiiifleci«iite| qai y^^yfiDvetlro 9iiMai# ro«y6ei 
et pbiloaopbo^'^ £obiii a* 1003.3 Gmn de^iiDatione aaipUore inscHMiiaf 
^uae Macri^bius „y,de oMigiiitadliie eaeli terrae^uei soJia e( luaae eovwM- 
que rotunda globosUat^<<<< in Gonui;ieDUurk> inSooiniiun expomil, expli«a- 
Uu8 peraeqiiitur.^' Huiua codicis quaevis pagiaa eoniinet XLIL liMaa 
mm di«rjsa«9 quamm binae supra et b&nae infira e&oiurrunt inmarginein 
binifl lineis limUaion. In Croaie codicia baee legiuUar eadieia i&te uiqao 
in oad. Ut: Ineipit swnnimm $9ipUmi$. Qupd MaerMuB e«|iofiMM m4 
etutsehium fiUum duo9 edidit Uhrp9^ m quibu9 at^tUe diu^ruit de b^uo (bQo) 
$eneetuUB tt de nutura aniwmt vUii$qu€ «tiM m .virtutibui et de dvuUatihuB 
tUam ct nominihu9 9Qmni<n:um. Nee wm de nuiuru nutmerorum ct divieiene*^ 
De tideribuB quoque et iteUia. de m^gtUiudme. caelt^$mm dremierum, de po^ 
9i$iane ei magnUudi^e eaeli ae ierrae^ de magmUv4ine e% defectm nee mom et 
ewreu bMb et lunaa. de VIL pkmeiie, de armmum edu Fol. UL ▼• incipU 
Commeatarionun liber I., qui inacribitnr: MaerobU Amkroeii e^mmenta ex 
cicerone in Somnium ScipUmii. lAbii II. nee iniliani nee finis signalur 
nisi voee prima et idtima seripta iiteris unoialibus. Folium VII. qnod Jn- 
teroiderat suppletum esse videtur seoulo XV. a librario qui margin! a4- 
scripsit scboiium, quo comparaotur Macrobii et Servii de tSlomnii portis 
sententiae. Gonsentit. bio codex maxime cum Rl : cum F et il8 ei com- 
munis est coniunctio literarum ma et no. Foliiun codici praefixum cbarta 
agglutinata tectum est, eo vero fenestrae, u( pelluceret, admeto legi 
baecce: 9,Godex Grauffianus. Anno MDCCGXVIII. emptus a ludaeo 
quodam bibliopola Ladenburgensi. Dr^ Grauff. Gal. Ian. Id^S*'^ 
lac Gronovius in Britannia persorutatns est quatiuor codices. 
(Hiae ipse exscripserat, ea perienint : nunc certe non reperiuntur in biblio- 
tlieca JLeidedsi: sed Abraham us eins fiiius ilia transscdpsit in cbartas. 
insertas exemplari editionis quae ab eius patre curata prodiit l4ngdiini 
Batavorum a. MDCLXX., quod nunc est in ilia bibUotbeca. Praet^rea ibi- 
dem leguntur nonuulla e codice ThUaneo et e veMone Maximi Planu- 
dis. De bac re non tantom, quae est eiuft humanitas, me certiorem fecit 
!• Geelius V. Gl.y sed etiam notata iUa Gronoviana ab egregio iuvene, 
Gui nomen est Uyienbrock, diligentisslme exscripta mihi.misit. Sunt bi 
codices : 

O^Bodleianus (Bodl. vel „Angr/^ vol 9»Ms.'0 ^^ bibliotheca Bodleiana, 
. quae est Oxoniae: de quo Abrab. Gronovius adaotavit: ,yMs.| cui nota 
vel litera non addita, est Bodleianust idque apparet ex notis zov fuz- 
wxQieov praefationi subiectis'^, et alio loco: ,,Bodleianae parens nuUam . 
literam addidit, cuius collatio procedit usque ad c. VII. lib. W* Sed 
ttltimum commemorat ,,3 Angl.^< ad Sat. lib. VU, cap. 1. § 13., et Bod- 
leianum ad eiusdem cap. § 3. Hie codex idem esse Tidetur quem. lac. 
GronoTitts in praefatione vocavit ,,Oxoniensem Bodleianum'^ 
7) Lincolnlanus (L vel Linc.)i de quo Abr. Gronovius: ,>LinGol|iiani 
collegii, 8®, exemplari optimo et cum lectionibus genuinis'S ^^ aUo loco : 



tniDinodo excnsserit in Somnio Scipionis, non sao loco enm positom esse 
forsitan dixeris: sed nee potul enm referre in codicnm penitus exenssomni 
nuuero, nee Tolni 4lsioogere copias Os^nnianas. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. Liawi. 

Se^^mt/' GM^Mi UMtnm CMMiMiiMlM in SMuiiaai SeipioaiA. 

B) Baro«eUBQ< (Bar.)^ de qo* ilU: ^Pfltor sdnotaTit: GontoK Oximifte 
e«& Bla hM. BmroceiuuM Mfvplsri Mrtk anllqao, cvIm descriptor in- 
t0rdiUDf mm itfgonio fait imii»| alii arelMtjpflA Ma. videbatar €••• maeii- 
loMun. Fol/* Ego BOS doh&to, qnin roeoatiao hoo oit osomplar,. oi wodo^ 
M priaeipiA Satanuliomm in oo legitar id qaod aaotavit GraaoTiiio: 

. dur^iii MaerobU Jmbniii Tke^om. ¥id. Gap* I, pag. i. 

9) Gollegii S. Triait^atio (Tr.), qui ooatiaet tastaai Commeatari^a 
.in S«niniBBi Scipi0Bto« 

!•) Gallegii 8. Eoaedieti („B«< vol Bbn.). Adaatatit Abr. GraBOTiiM: 
,»BeBadiclim collogii: iBAjptt Ctmaiealtiai MacMU 9Mper iUud'*^ at alio 

. loco: ^Pareaa daaa cadicoa aigaarit liiaria B et G, qaaa Gaatabrigiaaaea 

foiaae opiaor, tolUgii namqnoS. Baaedi^ at • • • . (sic), BtrBanqae ad 

cap. VII. lib. VI.^ (ioMia ad lib. VII, cap. 1» S 19.) Godex G perttnet 

tantoas ad Satamalia. 

QttattBor priflMs codices GroaaTtaa eaniplootitBr signo „4 Ox.'': sed 

aertpsit etiam Biada „8 Ox/' ,,2 Ox.'' ,»Ox'S mode „Bls. Ox.", modo „Ms." 

el ,fOx.", Biodo „4 AagL" „S Aagh", .ul>i qui sigaificenittr, bob liqnet: 

qvain ob rem abiqne easdeoi quas Gronovios posoi literas additis sigais 

(„"), qiiae, Bbieaaqae ia codicnm maiiB scriptonHP aatis inTeainntBr no- 

Btine etas qoi oodicoBi laspexerii bob adtito, ad has Anglicos Gronavli 

poitiaeat oodiees. 

It) ThBaaana (TbuanOa fortaasa ideai e qoo h OroBoiias is Sataraali' 
Imis eanadavk Graeca (ef. infra III, a', &), bis ia illis excarptis Grono- 
Tianis DMOioratur: enatalB est oaiBi sabaertptio GooinMatariiurBni libri I. 
et Baa soriptiirao diserapaatia ad lib. U., eap. 10., S 1^« 

1^ et IS) Doe codices (At et 2, quae stgaa* flagitaate tjpogcapho posita 
seat pre J^l et 3, qaao «go posaeran, qae faoilios disceraerentar a Ber- 
BCBsitos HISBI4> e qpib«s pemolta eaotata anoi ia BMirgine exemplaris 
editionls Gamerarii (Basil, a. MDXtLXV. fol.), qnod e bibliotlieca 
Berneasi tiumaatlisiaie mihi coafiniodatani est ab Alb. lahnio V. Gl. 
illios bibliothecae praefecto. 
d) Singnlis qaibusdam locis ab allis mea cansa inspecti« 
o) In -bibliotheca regia Monacensi G. Maclitias V* D* complurea 

inspexit codices. Hi sunt:. 

1) Emmeranensis £.59. (El) membr. sec. XL formae qnadratae coati* 
net foliis X - XXXII. et XXXV-LXI. Giceronis Somnium Scipio* 
Bis cam Macrobii Gommentariis osqae ad lib. II. cap, 9. finera, 
scriptoris discrepantlbas et glossis partim inter lineas partim ad raargi- 
nem adscriptis. Est hie codex eias generis co.ios est cod. F. Gontiael 
enim ea qaae leguntur jn cod. G additis ex alio coditie lis quae antece- 
dunt, sed bob, at incodice F, atiam iis qaae seqoaatar. Post lib. I. cap. 
14. § 90. inserantor fol. XXXII. ab alia, ntvldelBr, maaa epistolae 
quae ferontar Senecae et D. Paali com praefatione Hieroajmi, et sdie-. 
mata qaaedum mathematica cam iaterpretationibas. Fol. XXXV. demum 
iociplant reliqaa inde a paragr. 21. nnlla praeposita Inscriptione , ab eor 
dem librario a quo prior pars operis Macrobiani , nt videtar qaidem, 
scripta. Gap. 15. § 8. eadem inserta sant quae in codd. GF cam inserip- 
. tione: DE DE^EM GIRGIS. Ante^ c. 20. § 9. legitur eadem inscriptio 
qaae in cod. G, alsi quod reote serjptam -oat AnbrpsiL Ib fiae libri 



Digitized by 



Googk 



&rar PROLEGOMENA. 

I. •! in |irfaicl|i!oliM II. e»den qme !■ oo4« C omiMa iml, ei (II, .1, 
2.) pott Terba MmplH auret mnu iMerta ^at iMisriplliit DE MVgiGO 
STELLARVM MODVLAMINE. Likri II. ettpat 9. toitm undo iilqiM 
In illo eocHce detinh in vethms mi . . hm re^stral, ^1 «eq«iiBiDr essoin 
exe«rpta « Plinli Naiarali Hittovia. Lib. I. c. 19. §f 18. et-W. omit- 
* tantur eadam qaaa in G addlita aunt a niaaa seoanda *). 
2) Emmeraneaaia D. 78. (E2) meaibraB. tec XI. famaa qoadrataa oan- 
Unet foHis XCIV-CXVII. ComoiaBtarios ia Samniajn Scipioait 
a lib. I. a. 14. § 21. vaqoe ad Ilk II. cap. 5. § 1. varba: eftaai ailoertat 
•fore vohis, Congrnit paene aoinlao cnm cod. C, ita taofaa, ol. aaa ab 
fj^sa illo e«M doMripUia, tad ex aodem foato manaMa vidaater. OafOtta,. 
etiam in fino libri I. 9l in priacipia fibri II., a vataffi maaa aaat top- 
plata. Exoarpta f Ha Pttaiaaa laganlar ia boc cad. fal. LXXVI. 
5) Emmaranensia F. eo. (B8) MMmbraa. aac XIIL contlaat iatav alia Ca- 
liia C~C\%\. V. Expoattiaaaai Coaiitiantariorani flfa«r»bii ab 
initio aaqoa ad lib. I. cap. 9. Torba ypMt fdovtltp, qoaa aoa timA aat, 
at deacribatnr. Agitar enira da canallio Plataala itanaqaa Cftc^raak in 
conacribendia librla da ra pal>lica at da pattibua phll o aap l iiaa, at prion 
qoidem verba haec aunt : Plato omnium phihiopkormm doeUmimM9 X a«* 
Ittmitia eompo$uH in ro puhUeat deiade fol. Oli. tranaltar ad titirfaai kia 
verbia: 'Httlltft «ero falta es$i Mucrohii AmhrowH OHnooruk m Sianuiiaai 
ScipionU eommentum inoipU* Vac commetUwh oxpUaalar a Priiclaai libra 
de exhoirtationibua pneroroni, deinde nomina propria ale explicnatwr^ 
'Mficro5tirff vero dtotas quoH longa via, ntpote qtd m Urpamoqutr ad coo-* 
htm (ntipiens tractatum'esiendii; a macro t quod e«l iai»gaa el kio» quod 
est via. Ambrofius veto dietuo e»t quati deorum eibu*; undo amkro9ia 
quaedam herba e$t quae in $morift9ii9 deorum apponi ooMfoty mubroma quoii 
• dhfU9 deorum appellaia eft. Cw^rmxii autom hoo nmmUy quia dt Immart*- 
lifoie deomm et animarum araeteail. ifuilUmP' mim tpifUm ab anUqui$ 
apptUati iunt dH. Ortaeer evfa tsee Of«eretfe at! quad ioumiarum {u- 



A) Eiuadem goneria etiaoi aliua codex. Monacenaia eaae yidetur (zz. 
475.) raembran. aec. XII. qui forniac quadratae foliis I-LXIf. continet Ma- 
crobii Commentarioa in Somiiinm Scipionia anhrecto ipao Somnio. 
Fol. I. legitnr: AMBROSII MACROBIi CX>MM£MTVM IN SCIPIONIS 
SOMNIVM INCIPIT. Ubi incipit codex G, nulla quideoi in?enitur inacrip- 
tiD« aed folium XXVI. incipit ab hia verbia literia uncialibua acriptia: 
. . VNC VIOEAMVS QVAE SINT HAEC DVO NOMINA, et post rap. 20, 
§ 9. inaeritnr inacrrptio: ITEM EIVSI^BM AMBIIOSII MAGROBII DE 
90LI6 MAOMTVDlifB. Sed poet lib. II. cap. 9. nulla eat diatincUo, ae- 
qae laguntur boc loco rerba: at ... reqairai, Fol.LIX. libri 11. aubacriptio 
baec eat: MAGROBII AMBROSII GOMTA E^ GICERONE IN SOxMNlVM 
SCIPIONIS EXPLICIVNT. Fol. LX. Ugitur: INCIPIT SOMNIVM SCI- 
PIONIS, cuina finia aine nlla aubscriptione eat- fol. LXII. t. Ihio alioa 
codicea Monacenaea aec Machlina auaccfpto avaaere aoholaatica airaeatoa 
Inapicere palalt, nee aaihi aliquat diea paataa Manarbai eaafmacaati , ut 
perluatrarem, tempoa auppetiyit Hoa I. 6. Krabingerua in. literia ad 
me datia aic deacribit: ,.Einni. G.'3. membr. aec. XII. in 4<'. Insunt fotiia 
I-XLIX^ Somninm Scipionia et Macrobii Commentariorani HBri 
II. cunr gloaaia margraalibna el iaterlJBearlbaa* Fol. XLIX. ▼. tegltar: 
MACROBII AMBROSII V. G. ET ILL. GOMMEN I A EX CICERONE IN 
SOMNIVM SCIPIONIS EXPLICIVNT FELICITER.'' et ^BibL Elect. 407. 
membr. ace. XII. in 4® continet foliia XLVI. Soranium Scipionia et 
Macrobii Gommentar. librom I. cum inacriptionibuv: Somatum Set- 
ptaait et: Ineipit Afa#raft»t) afaie uBa iaaeriptiaoa.^* 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. last 

<Iet, liieo tt^ltff , qwitt QttimUt H diktHeaHi pme w^mmia vtrm 9uni U ftae 

tor 7). 
P) In MbMetliMa refit PBrl«iii« pnieier codBcun Ragiaiii 6S71. <P1), 
qjntm perlnitraTit totam, alio« «ingali« qoibntilaia him invpexlt sAllilMta 
«dl}tl«Be BipoBtlMi, atifiM exeerpte bmomi eoinaHiiiUAfit Theed«tu« 
Preta^l V. D. Hi simt: 

4) R#fiu< 6t6n (P8) ikMttibMiB. «m. %il^. MIorMi G%1%. fMiitet ntei- 
mao sitidlMiiiM tcHptaa #«t btsi* eolanmlt* CMlia«l foBis I-VI. Ci- 
eeroi^ls Somiiitiai Sclpioai«, foKi« VIUUX. CoiiiBi#Btatio« Ma- 
erol^lt. LIM «ee«aM principiiiiit lileni pitte ai g aa ta r. In eoileni eo- 
diee tegmitar Salaraa'liotaBi llbri trea* 

5) Ragins 9999. (P#) niemWan. aec. <at irMeter) »., ^WgaaOaaiiM aerip- 
tva CXIi. Mfonn fansae nadlaa caatiMtMacrabii in SomalaaiSai- 
pionia.C#nimeBlariaa at (bi utlimb fali#) ffragaieatnii ftalnraallo- 
rttm Nbri L Meliaribaa aarto kie aadax eat aifaianamiaiaa. KoUa 4i- 
atlactia eat lib. I. e. 14. § SI. In fine libri I. babat aobaoripilaoaM it- 
kuR adi Syaimaeki emaadhrtlaaani apeetanfeam, 6% qna yfii* aaptft aap. 
IV. p^ xvtu. 

6> Ragloa 8677. (P«) manbnni. aaa. JLV. Miia OGIiXXXV. laraMM nui- 
roaa aoatinat Bfa«rabii Saiurnaliaraai libiwa Vli., at inda a M.' 
mxili. Oiearoaia S^ranlaat Saipiaaia com Macv^bii c#ni«i«n- 
tarSia, at Platanis Ttmaauni Laliaa, cam conraieBturio Ckalcidii. 
UntlB diatlnctio aat Hb. I. a. 14. } »l. Gaog^aU Mc ca4as niaxbBa com 
adNi a a ibwa Tatatibaa. 
y) In bibHalhaaa 0«alf«rby#an» uavai ettai^pM aakm cailiaafli ^i 
baa Comnantarioa iatngioa eantkiaai (aaoi Chid. 258. chavt. in 4. aaa. ILV. 
eaatiaat taafeani exearpta, CNhI. li OaoMMatariarani IUk 11. aapp. la et 
17. at ExtraT. IM, 1, cbaH. H 4. am€. %\\ axaaalia lib. I. a. I. 2. at ial- 
tl«ai lartii) €• P. G. Saboanamaanaa V. d. bibUatheeaa piMffaalMt co- 
miter ae ItlieBter aaaa aaaaa peraarvfatiia cat. Hie aal 

7) Ondiaani 159. (Gv.), apvd F. A. Ebertam 66ft., vMaibrM. aac XIII. 
farmae qaadratae foliic CVII-*<^I. cantlaet^ Gomnaaatariac in San- 
ninm Scipiania. NuHa in eo legitnr inscriptia, nisi a^ta lili. I. cap. 
12. in margine a mann secuada: QVALlTtrR Af E DBSCENSV M> €£L0: 
nulla distfnctia eat I, 14', 21. et pott lib. II. cap. 9. Finem libri 11. ez- 
cipiunt excerpta qnaedam de animia et de rebus ad astronomiam pert!- 
nentibus. Consentit II, 7, fO. cum 112 in scriptara: ad tropieorum sign-a, 
(Vid. praeterea I, 15, 18; II, 3, §§ 1 et 4; II, 4, 5; II, 5, 25; II, 7, §{ 10 
et 18.) 

d) Ez codiclbua bibliotbecae Bern en sis ezcerpta qnaedam praeter 
locos quos modo memoravi spectantia ad 1,2, 19; I, 9, 9; I, 10, 12; I, 
15, 7; I, 16, 4; I, 20, 28. II, 4, §§ 2, 3, T; H, 5, 13; II, 9, 9; II, 15, 18; 
II, 16. S§ 14 et 24. pertinentia liberalissfroe mecnm communicarit Alber- 
tns labnius V. CI. bibliotbecae praefectus. Codioes sunt bice: 

8) Bongarsii, in catalogo Sinneri 347. (Rt i. e. Helyeticns L) membran. 
sec. XI. (apud Sinnernm X.) forroae quadratae, binia colnmnia tcriptus. 



T) Conf. c. I. p. III. et infra, 9, cod. H2. Similis ezpositio dicitur esse 
in cod. Emm. G. 92. fol. XXHT-XXXTIII. incipiena a Terbis: Plato inter 
pkUm o ph m- fmii^iimuB Wtrmm d9t9 paWiaa cgayaiait. 



Digitized by 



Googk 



Lxxin PROLEGOHENA. 

eltitden gaswls e«i «c.eod. C, eonliiiet eiiiiii feUU I-IUV. C^Btmea* 
tarios is 8onin..Scip. a lilft. I..c«i4.. § 21. acqae ui lib. II. cai^tis 
9. finem, et excerpta e lib. I. €• 3. et a Plinii NatnralL Hittoriat ila- 
dem, qaae in ilto cct^ice, omiMia, at aiditia in priacipio at Mb. I. c 90. 
litdem iuMriplionibai, 

9) Bangartii 496. (H9) membnui. tec IIIL (ap. Siaa. XII.) folioram 
LXXVI. formae qnadratae panic roalorit contiaet faliia I-IIL t. Clear a* 
Ufa Somalnm Scipioala. Seqnaatar addiia a. mana raeantlari in-* 
•eriptiofla: PnloguB in mocfafrlo, aiititlia alqnn in cadicUMU O et £•: 
MaetobiuM olim ertffei hoc eaif toamtamni tadejr.ael ««lerpf«« (af. 
cap. I. p. lu.) caaMieaialiM eti m tf^taaM apoomlipd. id ut readaetaaa. 
^tfOfli ei revelavenmi imm caala retepfi v«i mfrieamuB amu p^ fHiate paUr. 
«l rtfmi m, cieerip in teirfo Ubro d9 rt pMioa, CmiuM reaeliKioaM aiMtH^ 
at deerofiit magnifi€a verba whim$que.9€n$ibm9 r^trta f9mpdictU9 air t^«lla- 
flat diitudmi hmne likntm aawpotait ta ^aa diUgmter ad ktuiUtckium JUimm 
di$$erMU de aatttre (tie) animmfi atfttf^ae ae airtati^y de diaarailotilat et 
nominibu9 tmimiorum; nee nen et de nt^ura manerwmm et diotetene, de ai- 
jderf6«« ^o^ve et ttellM, de itaaiero et aiagiiitadtae eaeleetMiai .etrealeraah de 
poeieiene ae mmgnitudine eaeli et terraej de magnitudme et d^ecfa aec Man 
et earea iol»e «t laaae et t^eem ploaettt et imaoMa eaeli. I^de maer^* 
biu9 dietui ett^ quaii aiaer a6tof, ^aad lattne eema^ Ipugm nim, nipei$e de 
emeio ad terraa^ Qui et emfrreiia aiedie li y e aet y i' eca p a, fat, at aiUltit.pla- 
eet, aueUtr fnii in koe libeUe deeetibendo, Siaaeroa adaatarlC: ^^Langa via 
lagi aaqalt, qaia, atci id graeco aonraalret, ridlaalaa r«tiaai haias ao- 
minis, quae hie affertnr, aon congraerat^^ At eaaferaa aapra cadicani ES. 
A folii HI. nedia pagiaa priara iacipiaat CamBMatarii addita a raeeatiorl 
niana laaeHptiaae: Ineipit eMfomtim htmeMbii in $ em pni m m Setpienik, later 
folia XXXI. et XXXII. falia caaiplara aeid«nint, qaara de^ideraatar cap. 
16. f 4. Terba : eiuai Aaee terras, et qaae aeqaaatur neqne ad capiiia 18, § 10* 
prinam Tarbnni: Laaa. In fiae Hbri IL legitnr SspUcit fdiciter Maerobiue. 
Praeterea nnllae inveninatnr laeeriptiaaee, et daeideraatar Ubramai lite- 

, rae laltialea. Plaree qaam la exemplariboe typie editis ad marglnem de- 
lineatae aaat deecriptionea et caoiplara acbemata ad logicaai aliaaqne 
dleciplinae pertiiientia. 

10) S. Araulphi Mecii, la cat. Siaa. 2d5. (H3), merabraa. aec. XIL (ap. 
Sinn. XI.) foliornm LXXXIII. formae quadratae coatiaet fol. XLVUI-LIX. 
eadeni quae cod. HI. 

11) BerneacU 266. (H4) membr. eec. XIV. (ap. Sinn. XII.) loliamm XQ. 
Tariaa ferniae contiaet foliie I -XIV. biaie colamaia ecriptam Expoei- 
tionem Macrobii in Somninro Scipionis (quae est inscriptio se- 
culi XVI. 9 evanida inscriptione vetere; in infima pagiaae parte legitnr: 
CtMBmeatuia ta macrebium mathematicum) usque ad lib. II. c. 1. § 20. yerba: 
Hie numerui sonant portt. Exposilioais prima verba sunt: Plate philoio^ 
phermm docttsttiaaf , ultima: Hoc leco videtur maerobiui contrarine BoeUe, 
Inter fol. VIII. et IX. aliquot folia excidisse videntur, namque expositio 
transit a lib. I. c. 6. § 85. ad e. 11. § 2., sed etiam in ipso folio X. (pag« 
2. col. 1., transit a c. 12. § 14. ad c. 19. § 12., id quod in margine est 
notatnm. 

e) E bibliotheca Laid en si complnres codices ad Macrobium edendum 
adhibuisse I. Graaoyiam supra retuli. Sed aequo ita eos discreyit, ot 
sQum cniqua tribneret algaaiDLy at noaaQllia lacia attalit qaae ega in bmo* 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. MX?H 

ram eodlcimi niillo iftreni. G«ttM«in tclre, ^ai c«dll«M emiMrrtrMitiiv in 

bibliotheca Leidensi, nainqa^ ea qniie protnliMet GroiMTittt in iU lege- 

rentnr. Eneta^i ergo locos mihi moreDtes dabitationeni (I, 6, f§ 48, 45, 

61, T6; I, 8, »; I, 11, 2; I, U, 24; I, 19,* §J 15, 18, 20; I, 20, 10; I, 21, 

29; II, 5, §§ 6 et 2T; II, 7, §§ 10, Ifl, 18; II, 10, 15; II, 12, §§ 2 el 8; II, 

18| 3; II, 15, 18; II, 1«, §§ 1 et 28.), et per lUerae petivi a I. Geelio V. 

CI., at de codicibas Leldenttbas ad me reeoriberet, oeqae faoerel ceHio- 

rem, quid tllfe loeb in qnovie iegeretnr. Idqne facile impetraii ab eximla 

illia* Viri hamanltate. Mitit mihi descriptionem eodicam a ee ipso faelam 

et exeerpte quaedam opera Alp Iron li Heckeri, {uTeak egregii etadiie 

Calllmacheie et .Anthologieie nobilltati, oade peripesi I. Groaoviam nihil 

nisi qnod re Tora laTooisset eodleiboe snis tribnisse,- sed saepe acrlpsiase 

M9t.,'nbl siognii vt\ panel tantnm aliqnid exbibereat, id quod ipsia kwis 

lieet Wdiere. Codices aotem illi a Geelio sic sunt descriptit 

18) Leidensis (Ll) „Biblioehecae publican Lat foi. 46. anno 

MCCCCLXWI. soriptns continet Commentaries |n Somniom 8ci- 

pi on is et Satornalia. Graeca omtssa et hie illic inserta Tel mavgini 

apposiia ab alia mann.*^ Ek hoc eodice nihil petal proferrr nisi InscrlfH 

tiones et snbscriptiones operis ntrlaeqae, in- qnibos Hficreblos Toca- 

tnr M&er^biuM jiureliut TIeodosint, nt in Edd. et in cod. BjbM. Kam 

HeckenM earn non pevlnstraTlt, nt post Inveotam artem typographlcam 

scriptam. ErraTi, nbi enm commemoraTi, ad Coram. I, 6, §§ 45, 61, 76; 

I, 8, 2; I, 10, 16; I, 11, 2; I, 14, 24. Qni error inde aatas est, qnod aero 

intellezi me Heckeri lemmata pro scriptaris codicis Ll Tendidlaae. Vide, 

ne hie sit cedes chartaceos Gronoirii. 

14) Leidensis <L2) „Bibliothecae pnbiicae Lat-Oci. aral. 157. 8e- 
- cnii XIII. Maerobias in Soranlnm Scipionls* Sine iascriptiooe, et 

deest felinm postreMom, qnippe desinii in Terbis lib. IL e. 17. § 1.: 
Jfricanus qumliier sx^rettto. Scholia ia margine et gtossae inter 
Torsns ad primnm librnm. Prtmns ei secondns contigni sant, sine In- 
seripttone: Graeca Graecls. Uteris: fignrae astronomicae.^^ Videtnr esse 
Gronovii membrana altera. Vid. ad Comra. I, 6, 45., abi proi L3V8 
legendam est.: L2V2, et pro Ll28V2£dd. panio snpra: £dd.GR.12V8, 
et ad I, 10, 16. 

15) GroaoTii (Gb.1)78(9). Oct., caios deseriptionem reqniro. 

16) GronoTii(6a.2).„FoL 13. Seeoli ;iV. daabns celnBinis. Macrabins 
in Somn. Scipioilis. Inscriptio: Incipk iompnium 4cipioni$ fu€4 no- 
croMtis ejrponens ad euttachium ftlium $unm duos tdidU libro§ els. Prae- 
missnm Somniom.^ Heckerns afliecit: „Plarima folia excisa snnt, . 
ita at lacuna sit inde a verbis: eompositione formantnr (I, 14, 21.) nsque 
ad (I, 21, 13.) in id prineipium noetiM 9eeundae, *et a (I, 21, 33.) m- 
ae^ttofem ^a . . usque ad (II, 3, 11.) guk aefmore ptmtu$* Desinll phine (II, 

.5, 16.) in Torbbt quae eH ab i u§qu€.*^ 

17) Gronoyii (Gb.3 vel Fragra. Gron.) ,',Quart. 20. Fragmentnra 
Comm. Macrobii in Somn. Sclpiqnis dnabus colnmnis pttlcerrime 
scriptum. Sec. X. Dcesi Somninm. Deslatt in lib. L c.6. Terba: aqum 
mer et ignhtribm §in€ duhio iuiwHitOa.^' Heckeras adiecit: ;,Constal IV. 
follis. Continet fol. I. Gommentarii in Somn. Scip. I, 1 et 2. usqne 
ad (f 3.) verba: ffit'sit naturae^ folia |I. et III. (1, 8, 12.) verba: Kn enim 
orocalttfn, et sequentia usque ad (c 5) § 10.) fiatque trj6ttt, fol. IV. verba 



Digitized by 



Googk 



Ln?ni PROLEGOMENA. 

(e. 6, § 89b)i «of]MKt aft impmri 9i Mff. ntqiie «A (c 6, ( 36.) Irtft^ 9i»e 
dubio inUrMiUJ^ * 

JS) VottUnoi (1^1) nl^t foart.' 3., «ecQH X. Frngm^attini XXIII. foUo^ 
rum Commen^arUram Maerokii in Somninm Scipionis.. Iii«i- 
pit a ytrbU (1,6, 46.) ^ ^ft altera oero pmrte* I>e«init in Terbis (lib.IL 
extr.): qtf mnivwtm pkiUmtphiac ewtinehiv iniegrifa$, Utrioiqa^ bac frag- 
maiitaiii iiabat at«ata dif«r«aa naturae at aetatia.'* Haekenit adiecit: 
,,Deficit ivravt ta varbU <Iy 14, 2Q.)i de tmaiarta/ilata tealeiitla. In noTO 
folio prima Tarba aapt (II, 10, 1.): qu§d do^trmae prop^m^mm. Cbntiaet 
aoiex praater aagaa aliqnat moaachoruni Sataraalioram partaai« I, 1. 
[§ 4.}: ^voa vtros fli dootot et saqq. qaqne ad I, 2. [{ 11.]: perfinU rar9 ad^ 
ataiiam; fat. II. c..4< [§ 7.]* qu9qu4 fiati kmbmtur^ a«qaa ad [§23.]: di9 

* fn9tm$; fel. III., ^iiod aoa integman aBargiaibos arraaia a, 9. [§ 14 J: 
earmimbui daortim,-ati|na ad €..ia [§ 9;]: ufaa toffi/lfari^^ Apparet la 
Imc oadica desiderarl earn ipaaai Camaiantariarvni partam quae legatar 
in oad.G at simllibiic, at In aintmodi codiei* aapplaroentani hke Tidaa- 
tar aaaa sariptaa. Aa Ga.3 et VI eiuadeoi codicit aaat fragwanta? 

t^) Vosaianue (V2) „Lat. qaart. 44., lecall XI-XII., initio lacar. In 
prima Mia racto a«t fioia Somaii.aina avbscrlptiona, in ^er»a incipiaat 
Gomoiantaril; la adarginibaa pHni libri eant oinlta aaiiedia earn 
gloa^ie later Yarens. Habat pro ea aetata vinUa Utararoai aampandia, 
•ed aoearate ecriptae aet, Graeca Graacis litarit. Adaaat figaiae aetro- 
noBiicae.'* Videtnr aete 6rono?il niembrana antiqnior, da qaa ro 
vid.iapra <ad L2). 

20) Vossianns (V3) „Lat. oct. 18T., aec XIII., eantlaat Atacrobii €om- 
nientarioe In Somnium .Seipiaais. Pmattlesnm Somniaoi. Liber 
I. [at cad. F] deainit In yerbia (II, 1, 1,.): eataai modiilat^e dupalatar. 
^absryiptum: Finii primu9. me^t liber i€eundu9* . In fine nan integer: 
desintt in (II, 15, 20.) yerfalai vivendi Jmem habeat neceite eat. GlaM^e 
et pauca eeliolia in apargiaai Graeoa Gi«eci« Uteris t figurae astronomi- 
cae.^ Heckeras aa'hae eadlea et a oad. Ga.l aaatavlt caaH>«iMliBm 
scrlpforae H pra catai, quod InTanltaa etiam la cadd. B at R8. 

^ la bibKotbaea Gottingeoai nvae eel codes Commantairioriini 
ia Somninm Scipionle, cuine epecimen ex lib. II, cap. 1. eamptam per- 
humanlter ad roe mieit F: Gull. Schneidewiaas V. CI., et, el tanti ewe 
yideretnr; se cnratomin aeae tatnm codicem cum exemplari tjpie deecripta 
oaafereadom eet polKcitue. Is ests 

21) Ootlingensis (€U>tt.) sec XII|. Tel XIV. e meliora qaidein cadke, 
qoelea snnt B et G, ridetiir floliise, ted aagligeatisstoae acriptus est. 
Verebar ergo, ne hoc codice collate aogeretor corrnptelaram pallns 
qnam emendaiionnm nnmeros. 

fj} la bibliolheca Laurentiaaa F. de Furia V. CI. dno cadices lis- 
dem fere Gommentariornm locis qaibns cedleea Bernensae iaepectos ewe 
aapra retail meo ragotn iaapiciendos curaTlt. Hi ennt: 

22) Mediaena (Ml) Cod. XIV. Plat U. «ec XL 

23) Medlceus (M2) Cad. VL Plat. LXXVIL sec XHL 

lade intellexi baa cadloes' non elntdem generis eM99 ac C et F , aed 
com rellqais meis Ita coagraere, at digni aaa esseat qoi axeotarentar toti. 

Praeterea multa In noltls bibllotiieais aerTantar haran Caromeatarto- 
ram examplaria maan saripta qaae axca^elra omnia opaioa pratiom aan aet, 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. wax 

ifma hoc opQi onriMi «ii|Hif qnam SatwmMUi*. ait cunQptuni. Vel eaiinie- 
i«ro ea quae in codicum. m$$. caUlogia Bieinprantar longnm est 

De radons gi . qoaMiverU qaa« in^r bas oodicaa iiUercedaty externa 
ipotiut qiiam iqtflrna reperiei dUcrii»ina. Atqae primiini qnidem ab alii* 
iliiieern^ndi «ant codioea ii q«i coatineaat parlem.taotnni operis^ a lib. I. 
i^ap* H, § 21. ««qne ad lib. )I. «apitia 9. finem, qnalea tnot .CE2H13, et ii 
qui e tolibaf vodicibvt orti annt i|dditis et ii« quae antecednnt et iia ^aae 
•equ^ntor^ qua|e« aiwl F et 112, vel iia tantnm.qaae aotecedunt,.quali« est 
£1* qnibuacum coainngendus eat VI qui ea continet qaae .in codicibua 
CESHl^ noo leguntor, Deinde comroemoraadi aunt ii quo* e recentiene 
Sjniniachi fluxisse docet subscriptio libri I., B2Plet4 et cod. S. IKaxi- 
miani^ conf. p. xlvii. Rmtant ffel^«i« BSGBlB8a«P6, codicea Osaanii Lei- 
denaea praeter VI. 

Ad bonitatem codicom ai apeetanma, nullua eat adeo egregiua» at reli- 
qttla.omaibua antecellat, Ceteria panlo doterioirea fe Videntur ii quoa 
prima loco noniinaTi. E reliqpla alii alii^ locis inter ae congruunt haud 
aaWo diaerlmine a libri I. ilia aubacriptione aumpto, ut minime ait abanr- 
dum, gi quia censeat omnea fluxigge ex urcbetypo ilU a Symmacbo emen- 
date, relipta in aliia anbgcrpptione, in aiiia deleta. Codioea, qnalia eat C, 
excerpendi atudio deberi patet* Codex S .Tidetur .fluxigge ex ezemplari 
4pod homo quidam doctii4 ad auum Arbitrium correx^rit: cani eo fere eon- 
aentiunt, nmgia certe qnam reliqni» eodieea P et Bsa. at, qui huie gemiana 
eat, I. Quamobrem ego codicea BGR12 potiaaimuin aum aecutua. 

II. Godicea excerptorum e libro de differentiia et aocietatibna 
Qraeci Latiniqoe verbi. 

a) Pariainua (P), Begiua 7ld6<, primum P« Pithoei, pogtea Golbertinna, 
membran. gee XI. continet 1) Boethii tractatum de arithmetica. 
2) £xcerpta ilia, quae, poatqqam eoram praefationctro Ilenn Stepha- 
Bug iogeruit epigtolae editioni qqae a« MDLULXXV. prodilt praemiMae* 
a. MDLXXXVIIL ex hoc Ipao codl<ie primua edidit I. Opaopoaug (cf. 
p. Liv.). Mea canaa cum edit. Bipont. collatug eat a Th.- Preggel V. D. . 

2) Vindobonengig (V) l^R. 85., apud Endlicherum CCGXXII., olim mo- 
naaterii Si Colombani deBobio, membran. aee. VIU. Tel IX., foliorum 
CLIX. formae quadratae continet fol. CXI. ▼• cum.inacriptione: TA co- 
do giag Mac ro( ill t deOr^i^orum it^Mtg^ii^nibut tk dit, fragmentom quod 
pertinet ad cap. 3. (et p» 233 aq.),.et foliia CLVIL gqq. cum ingcripttone: 
huf^iuni pauoa esctrpta de libr0 M^crakii Theodosii. Theodoaiu^ Hym- 

. mach0 8UQ tt^u^sm dicit cet« excarpta quae pertinent ad praefationcm et 
ad capita l-9« et 23., edita tk logepho ab Eicben.feld et Stephano 
Endlicbero in Analectia gramraaticia, Vindqbonae MDCGGXXXVIL, 
nnde ea recppi in apparatum criticum. ^haerent addila, nuUa ingcrfp- 
Uone excerpta e Blacrobii Commenta'r. in Somnium Scipionia 
lib. I. cap. 3. de gomniig et cap. 6. de futuri partua digcretiooe. 

3) Borboaicng „]$• XVII. cod. chart^. aec. XV. vel XVI., qui ijiter alia 
continet IV. Excerpta qnaedam ex libello Mtierobii .Theodoiii at ha- 
bet titalng, de diffeTeniU% et aocietatihus Graeci Latmique verhi: alia tamen 
forma et expogitione ac edita: nam Latina prolise et ferme unice auctor 
peraequitorw^' Haee faabet Iftnnelli in Catah bibj. Borbon. Neap. 
MDGCGXXVIII. 4<>. p. 18 gq. Haac codieem Tid^ri eaae degcriplum e 
codice Vindoboneogi monuimug gnpra, cap. II. p. xiii. gq. 

Hig adiiciendua eat. 



Digitized by 



Googk 



Mix PROLEGOMENA. 

Vindobonentis (V ift fragm. de verlie) 17/R. 954. 'tpud EndMdieraai 
CCCXXI.) otim Bobleniit, membram tec. IX., qui contiaet iilad la^ 
eerti fragment nnn de Terbo ad Severvm, de qnoTid. sopra, 
*p. XIV., et p. 978 sqq. Qaara primns eodici« qninteroio niotilatas et a 
compaotore posttui sit po«t tecinidaiD, hoc fragmentam incipient a codicie 
folio XIV. V. col. a. implot folia XV. et XVI. et praeterea I-VIII. Nam 
l^lia XIV. XV. XVI. lont qninteniioni« I. folia VL VII. VIII., eioedem 
foHftlX. et X. iatercidereat, nnde orta est lacuna in ftne capitie 9., et 
qainternionie IL folia I-VIIl. nunc totina codida aont folia I-VIIL Be* 
liqna huHia qainternionie folia explent Probi excerpta de nomine. 

III. Codlcee Satornalioram. 
* a) ilb allia lid Saturnalia emendanda adklbitl. 

]) loaeh. Camerarii codex, quern illi mieerat laatinae Goblerua, 
scriba Conflnenthiae. Vid. supra, p. liii. Simillirous est hie codex meo 
Pi, ut paene idem esse possit Tideri. Ubi sit nunc, ?el quid eo factum 
•it, non liquet: certe E. Dronkius V. €1., Oynmasii Fnldensit Director, 
me fecit certiorero nequo hunc codlcem oeqae gentem Goblerianam nune 
exstare Confluentiae. 

9)Henr. Stephani codex „qaem commodate rlr doctissimua Pet. Pi- 

' thoeue dedit^^ idem e«t acmeua PI. Vid. supra, p. uv. 

9) Is. PontanI Anglicanus, („€antabrigieiMiev eodex ▼etoe« seriptus li- 
ber, ealamo examtus, scriptura, prisca lectio**; semel, ad VII, 3, 18. le- 
giturs „in scriptis quos Tidi^') est mens codex A. Conf. supra p. xxxvsq. 
et p. Liv sq. *) 

4) lac. Gronovii chartaceus („prisca scriptura^ charta iicademica, lec- 
tio scripta, Ms» Leidensis**)- solas fait quem ei suppeditaret ad emendenda 
Saturnalia bibliotheca Leidensis. P.aooa, nt ait ipse, ex eo margini alie- 
verat Fortasse hie est cod. LI. Conf. supra, p. Lv. et p. lxxvu. 

5) Thuaneus (Thuan.). Ad ultima libri V. capita, inde a cap. 19. $ 94., 
lac. Gronoyius e scbedis patris sui protuUt noonulla, quae ille e eo-. 
dice Thnaileo enotaverat, ad Terba Graeca quae illis capitibas inserta 
sunt spectantia. SimHIimus hie quoqoe est meo Pi. Euadem esse pu- 
taveris, quamvis obstet nomen. Neque tamen praetermittendnm est in 
illo exemplarl editionis Gronorianae in quo leguntnr excerpta e codici- 
bus Anglicis inreniri etiam nonn'ulla e eodice Thuan eo enotata. Ex 
his quaedam ad Saf. I, 11, 45; I, 17, §§ 44, 4a, 59; I, 18, §f 19, 90, 99. 
pertinentia mccnra communicata sunt, quae ubi a eodice Pi discrepant, 
Ita discrepant, ut minus diligenter possint Tideri exscripta, ut I, 17, 44. 
e Thnaneo enotatum est ^fftqdy^ ubi In P est <tHPI^I; ib. § 48. ex 
illo KMatos, ubi hie habet CKIAAIOC, et I, 18, 99. ex illo AAIAXH-, 
MA et AWY^AOTE, ubi hie MIMHMA et AYN^AOTE. Maior an- 
tem discrepantia est in Common tariorum uno loco., quo solo inyeni all- 



*) Quae in editionis II. auctario notamm legontur: Ora eodicis 
SerlTeriani (ad. lib. I, 4, 94. et VI, I, 15.), margo ScriTerii (ad iib. 
VI, 1, 36.)» Scriveriani libri ora (ad lib. VI,' 9, 18), Rescripserat 
Scriverius ad oram libri sui (ad lib. Ill, 9, 13), Adnotavit Scri- 
▼ erius ad marginem libri sui (ad lib. Ill, 18 (II, 14), 6), ea refe- 
renda sunt ad exemplar typis deseriptum quod Scriverius commodaTerat 
Poatano. Conf. ad I, 17, 1.: monente charta libro Seriverii hoc 
loco interiecta, et ad V, 1, 7.: Scriverius scheda quadam inter- 
poslta contextnl adiecerat. Etiam I. Meursil veterem codlcem 
typis deseriptum fuisse exemplar docul supra, p. Lxm. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. ixxxi 

quid enoUtum II, 10, 15, itbi Thaanens dieftnr habere tiitegliieiile, non, 
ot P, inatruentey et in eabseriiitione libri I., in qoB in illo ood, at in hoc, 
dieitar coamieniornri emendntio Synmiachi. 
F. Gail. Sehneidewinui V. CI. rellqniae Graecoram coai poetamm 
torn aliornm 8cri|»torafii a Macrobio Sat. lib. V. cap. 17 iqq. aerratai 
emendaTit *) adhibito codice Parisino, qni est mens PI.: et versni La- 
berii lib. II, cap. 7, § 3., ad quos emendandos ><^) praeter illnm Pariii- 
num et Godianam, qni eat mens 6, ab eo adhibitns est 
6) Montispessnlanns (M) „a F. Dnebnero olim inspects*, satis tc- 
tastns, sed nt raro editis meliora praebeat.^* ^') 
b) A me yel ab aliis mca cansa cum exeraplaribns tjpis descriptis 
collati. 

1) Cantabrigiensis (A i. e. Anglicus) signatas a yetero mann A. 180., 
a recentiore in charta fronti praeposita 260., raembran. sec. XIII., for- 
mae maximae, binis colamnis toon ab nno qnidem librario scriptns, sed 
scriptnra non moltnm discrepanto, in qoayis pagina habet XXXVI. lineas 
stilo plnmbeo toI argenteo ductas supra scriptis a recentiore mann wet- 
bis: Macrobios in Saturnalibns. Continet Apuleii librnm de dec 
Socratis et Saturnalia et ordine et defectibns congruentia cum ezem- 
plaribus ante Pontanvm editis, nisi quod librr III. finitor verbis (c. 18. 
§ 9.): indicium non rdinquemn»y ut desit hnius capitis pars altera et ca- 
pita 19 et SO, atque Graeca raro ezceduat singulas yoces, in quibus saope 
confnndnntnr JA^j Pet T, HttN^ et omissa plerumque indicantar Ihe- 
ris Ga. Literae initiales complores Tariis coloribos sunt pictae: in 
prime libro, inde a cap. 18., nt in editionilNis qnibusdam Toteribus le- 
guntur inscriptiones quibus significentur dii de quibus est sermo. De 
scriptnra nihil notaTi, nisi qnod pro litem n saepe legitur malnscnla iV, 
eaque ultra solitum modum dilatata, inprimis lib. V. cap. 29. in uno fo- 
lio in quo etiam lineae sunt broTiores, quo facilias expleretnr spatium 
huius folii, quod excipit alia manus. Compendia baud rara, Tel ad to- 
tas Toces pertinentia, ut ^ pro est, KVa$ pro Kalendas, grd pro gratia, 
*J saepissime legitur pro us, saepe pro con vt\ enm; y signatnr puncto, 
ft, ubi non simplex ponitur I, duobus apioibus. Ortfaographia fere eadem 
est quam ego express!, sed legitur: harena eohereere Ippoeratei yperbole 
Aristoiiles velud haut littera hiempt alia. Distrlbutio per dies commemo- 
ratnr in inscriptione libri I. et in subscriptionibus libromm II et VII. 
Numerus libromm omnino nullns indicatnr. Liber IV. a tertio nulla in- 
scriptione separator, liber V. inscribitnr: De tttio Virgilii, liber VI.: 
Ftnit de his quae Virgilius a Oraeeit trasii. De hie qu^e a 
vetcribut Laiinit Mara transtuliU . Post librum VI. insernntor 
glossae quaedam, epitaphium Senecae quod legitur in epistolamm 



•) Vid. ZeiUchrift f. d. Alterth. Wissensch. 1843. Mai. N. 69 sqq. „Bei- 
trage zor Herstellung der Graeca in Macrobius Satamalien**, et Bheinisch. 
Museum fur Philologic, Neue Folge. III. Jahrg. fasc. 1. p. 70 sqq. „Aeschy- 
los Aetna und die Paliken". 

10) Vid. Rhein. Museum f. Phil. N. F. II. Jahrg. fasc. III. p. 036 sqq. 

^>> Gust. Haenelius in catal. libror. mss. qui in bibliothecis Gal- 
line etc. asservantnr (Lips. 1830. 4^.) duos commemorat codices in bibiio- 
theca scholae modicae Montispessulanae. a) Macrobii Saturnalia 
sec XIIL membran. in 4. ex libr. orat. coll. Trecensis notat. H. 224. b) 
Macrobii Saturnalia ... sec. IX. niembr. 4. Cod. Pithoei et coll. Tre- 
censis notat. H. 225. 

[6] 



Digitized by 



Googk 



WEMi PROLEGOMENA. 

e4itiA«e friacip^Cf* 1. ^ a.)* TertiitilaxljMlanl, 4e q«o tM. B. Meyer i 
Antkoip Lfi^ vol. 1. p» xxju. 9a, Cieeronit, vid. Or^ll. ▼«!. IV. part. II. 
p. 572., aed etiam alia qqaadaw buio IH tribuimtoff qwiB von mi^ia 
apo4 Or^lium ioreiiiiis qvmm in adilioiiilNia liueani aex TeMua qui 
bQiiu poetoe e««e diciuitiir, Aoaoiiii epigraipnM LXXII., Ovidii yer- 
aut ex Piwitp IV, 3, 35-40., quo* excipit liber VII. aalla addita in* 
•cripiiopa. HuQe aodieem ab I«. Pod tano esse excossuni, aed ea qaae 
ille in eo se invoniate aiamlavit euni non coptiaere otieadi snpra p. xxzv 
•q, Sumim loa^pbl Ramilly V. D. liberalitate mlbl caatigit, at eani 
conferrem cam edit. Zennil. 

2) Pariaittiia (P vel PI), Rpgina ^71., primam Pat Pithoei, postea 
Colbertinus, membcan. sec. XI., cuias descriptionem, qnuoi contiaeat 
etiam Commeotarioa in Somniam Scipionis, potui supra p. lzvii. 
Sataroaliorum continet libros omaes^ aed aliter ac Talgo nnmeratos. 
liiber I. inacribitar: ... PRIMI DICI SATVBNilLIORVllI LIBER 1. INCIPIT. 
Iq elpadem fine legitur: ... EXPlilClT LIBER L SATVRNilUORVM. 
INCIPIT SECVNOVS. la fipe libri IL Tacnae sant relictae IV lineae. 
In fine libri III. iegitar: EXPLICIT LIB. II. $ATVRJVALIORVM. INCIPIT 
TERTIVS IN LAVDE VIRGILIL Libri IV. V. VL non distingnaatar, 
niai q«od in fiao libri V, auUo interposito spatio legaatur verba: Qaae 
fttfit dfuaa stwaait Firg^iu$ ab antiquia Latmorum poeUs* Liber VII. in- 
•aiibitar: I^^CIPIT UB. IIII. BE BIVERSIS QVAESTIONIBVS. In fine 
nalU aat aubaeriptio. Commerooratur argo distribiitio ia dies bob aiai in 
inacriptione libri I. In libri I. capitis 18. principio legitur: DE LIBERO 
PATRP. Graeca, omisao tantum oraculo qnod legitnr I, 7, 28., in eo 
legaatar sartpta Uteris nncialibaii. Haec T be odor as Pr easel V. B., 
qai hvBP co«|icem coatalit ciim* ed. Bipont., ita exscripeit, at ipsos lite- 
raram apif^s reddaret nccnratissiroe, Saepe coafuBduntur Uterae AAJ^ 
SE0O (nam literarnm S et E forma abique eat rotuada), HNIITT, 
TTFy ZlSy MSI (nam barum literaram formae sibi sant siniillimae), ilP, 
IXEIf EHy OSlj T0, Ubi parvo intervalla aeqauatur eaedem literae, 
aaape a librarlo ab una ad alteram aberrante omissa est altera com lite- 
ria interiectis. Non raro complures litarae vcl vocaa intfgrae in alinm 
'varsam aunt translatae. 

3) Saliabargcqsis aulicaa 38. ($), nunc Manacensis, membran. sec. 
XV. captinat aiiani Gommentarios inSomniamScipionis. Qnam ob 
fern earn daacvipsi snpra p. jlzvi sq. Saturnalia in septem libros sunt 
distributa : aed praeter primnm omnea carent inscriptionibus, relicto apa- 
tio abi iasarerentor. Nomina propria et summaria hand raro in mar- 
giae leguntar rubra colore scripta, quo etiam Graeca quaeqaae adsnnt 
acripta aant, Uteris miouacalis, Sed mnlto plara omiasa aunt, in libris 
V. VI. VII. fere omnia. 

4) Bambergensis (B) SI. V. 5« in laeekii catai. 873., membran. sec. X. 
faliorum LXIV. formae quadratae minoris, habet in quaTis pagina lineas 
XXIII. non diyisaa, stilo sine nllo colore ductar, qaarnm prima et ultima 
quaeqqe eycarrit in margiaem. Continet Saturnaliorum libros tres 
usque ad lib. III. c. 19. § 5. verba: Fid^i Juc et eitreum nominari et 
omnia. Liber seeundus a prima son separator. In principio libri 1. le- 
gitur: ... CONVIVIORVBA PRIMI DIEI SATVRNALIORVM INCIPIT 
FELICITER, et in fine libri IL: ... CONVIVIORVM PRIMI DIEI 
SATVRNALIORVM EXPLICIT. Liber UL, ut in principio et in fino 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. fcxuiu 

mhUUim^ et i— cr i y 4 iQ«c et a ufc t or lftkme ciiMi. U p«iai« libr* lmi9 a 
cup. 18. at in rod- A. legnntar complare* intcriptione* qnibas inditeniar 
dil 4m qaibos agUar: ot fMt cm priaa qaacqne verba tcripia saM Uteris 
nnciaiibas. Scriptora eet llliut aetati* niaiuoala. Pre t« plerumqae le- 
gitur t, litera y puncto notatur; pro n saepe scribitur N. Compendiis li- 
terarum tolent tignificari literae m et «, eyllabae ler iur (ra, praepotl- 
tioneg per prae pro, rariut post, et non est (meda e moda «-^) et este. 
Orthographia ea fere est qoam ego expreset Graeca verba seripta sunt 
Uteris onciaUbas: eaden qaae ia cod. P notavl ia U» iaveaiaator men- 
da. CantaU ean ed« Bipont. 

6) Gndianas (G) 31S., ia EberU eataiogo bibUoibeeae Gaelferbytanae 
650., membraa. see. ULIll* fdUernm LXXVIII. fomiae qnadratae minaris. 
In singaUs paginls sunt Uneae modo XXIV., roedo XXV., modo XXVI., 
aot naUo aat certe paUidissimo colore dactae, qaaram binae eaeqne pri- 
ntae exctorroat ia margiaeni binis Uaeis signatoni. Membranae nee co- 
lore nee densitate aeqoales, et a coinplaribas Ubrarlis aoa eodem tem- 
pore codex videtar exoratns. Continet, aft cod. Bambergeasis, tree Ubros 
priores, sed tertium integrnin. Vetus maans involncro inscripsiti „Tres 
Ubri SaturoaUnm Macrobii ambrosit ftheodosii rari et boni in tsto vela- 
mine continentor'S sed ia folio primo vacno legltor a roaaa reeeatiore: 
„Macrobii Satarnalium Ubri qoatnor. Ceteri desant.*S qnam ob rem 
£bortas scripsit Inessa qnattaor Ubros priores. loscriptiones in i^riaclpta 
Ubri I., et in fine Ubri IL eaedem seat atque in cod. B., nisi quod in 
hocce additar: Ineipit seeundus. In fine Ubri III. iegitnr taataa 
EXPLICIT. In principle Ubri I. a librario oaiissa suat verba: Multa§ 
varimsque res, in B. Uteris oaeialibus seripta: quae in margine adscrlpta 
sunt a mann recentiore. In praelationis fine legitur iascriptio PROLOGVS. 
Capitis secaadi prima litera mbra eolere picta est. lode a cap. 18. eae- 
dem fere atqae in cod. B. legnatuv loscriptiones. Liber secandus ineipit 
ia eodem versa quo fiaitar primns. Huac cocKcem ex eodem fonte 
ac codicem B. flaxisse appareft. Sed eias ortbographia est corrnptior, 
at habet semper rnicAi niehil, et interdnm soUewspwU trageeerai similla. 
Com|Hsadia scriptorae miilto sunt freqneatiora , vel ad tetas voces perti- 
aentia, at Kl\ pro Kttlendas, dnr pro dituntur, mx^ pra masime, u&)dia 
pro vereeundia, Scriptara multo minus elegans: semel, fol. XLIX., in 
verbo referamus (II, I, 15.), ultima sjllaba mus est distracta, at explere- 
tnr ultima folii linea« Foliom sequeos ab alia mano scripftnm est. 
Graeca maxima ex parte, loagiora omnia, oraissa son! adscrlpta in ipso 
versa nota ui m Or, Contali cam edit. Zeunii >*). 

6) Berneasis (H vel Hi) 514. membran. sec. IX. formae quadratae, con- 
tinens librum septimum iSaturnaliorum in usum meom collatus 
est ab Alberto labnio V. CI. bibliotbecae praefecto cum edit. Bipont 

T) Bernensis (H8) 404., olim Franc. Danielis, membraa. sec. XII. 
eontinet Itbrom V. inde a captfte 13. et Ubros VI. Vlf. Eins scriptara est 
leeta difficilttma: qnam ob rem cum vir doctiasimas tantnm a principio 



^>) Prneterea C. P. C. Schoenemannns V* CI. inspexit codicem 
Gadianam 253., apud Ebertam 551., cliarta«t. sec. XV. exeuntls, formae 

?[Badratae, collectanea et excerpta varia in Italia conscripta continentem, 
oliis CCLXV-CCLXXIX. ex Macrobii Saturnalioram libris I. et 
n. : sed facile mihi persuasit vir doctissimus Iiaec excerpta levisslmc ac 
temere iastitata Macrobium emendaturo nihil oranino prodesse. 



Digitized by 



Googk 



LxxnT PROLEGOMENA. 

liM VIL ii«^iie mi cap. 5. § 12. eieustit. Neqse egm plum deaide- 
ravi. 

c) Excaaai ah alila, sed iiMidain ad Satarairiia ameBdanda adhlbiti. 

E lac. Gronoyii codiclbaa Aagltcia, de qoibaa vid. anpra p. lxzii., bac 
pertineot t 

1) Bodleianaa (Bovl. Tel „Angl/' ?el „lla.'0* 

2) Baroccianna (Bab). 

3) S. Benedicti 0,B'< vel Bcn.). 

4) CantabrigioBflis (C vel Cant.) comnMaionitar ad lib. IT. c 1. § 13., 
et saepias inde a lib. V. c. 3. § 17. Videtnr hie codey Dallas alius esse 
nisi nieus A. Namqae quae codici peculiaria sant, ea io A legantar ita, at 
ezscribeatis monda qnaedani sobcsse videantar* Cf. H, 1, 13l C« FubU 
nm, A Fuiii FivacuU; V, 6, 9. C thietia, A fAresta; V, 11^8. C et A Fir^ 
gilius pro vetter; ib. 9. C et A oAsctsam; V,. 13. 41. C taeUmrnoM, A ta-- 
eituram; V, 14, 8 G et A teipowUntur ; V, 16, 8 C di rHo, A do reUo; 
V, 21j 19. C ad Evffifa idem, A AAEFYTHPA id^ 

Praeterea hue pertiaent quae legantar in Beraensl ezeroplari editio- 
sis Camerariaaae (Bas. a. SIDXXXV. fol.) eaeerpta e doobas cedicibus 
Hi et H2, de qaiboa vid. sapra p. lxxiu. 

d) Siagalls qnibnsdam locis ab aliis niea caasa inspect!. 

or) I» bibliotheca Laorentiaaa tree codicea omatlMis fere lecia dif- 
fieilieribas adhibita editione Camerarli iaspicieiidas cararit Franciscns 
de Faria V. CI., Latlna damtaxat, mrm Gmeoa in iManibas aat decide- 
rantar aat inendosissime scripta saat.. 

1) Mediceas (Ml) codex VIII. platei LI., de quo in Bandinii Catalogo 
torn. II. fol. 528. legitar: „Godex meaibranaceas Ms. in 4. ^aec. XII. 
eptime serTatas, dignas certe qai cam edito coaferatar. Constat foliis 
seriptis 127.** Continet Satarnallerum libros VII. In prtacipio libri le- 
gitar t ... SATVRKALIORVM LIBER L IKCIPIT, et in eins fine: 
... SATVRNALIORVM LIBER PRIMVS EXPLICIT FELICITER: in li- 
bri n. fine: ... CONVIVIORVM PRIMI DIE! SATVRNALIORVM LIBER 
IL EXPLICIT, et in libri III. line: CONVIVIORVM SEGVNDI DIEI 
EXPLICIT. In principio libri V. DE STILO VIRGILIL Liber VI. cam 
iioc coninngitar, et inidnm libri VII. nulla certe inscriptione signatnr: 
in eins fine Icgitnr: . . , CONVIVIORVM TERTIl DIEI LIBER EXPLICIT 
FELICITER. Qiiamobrem Bandiaias in descriptione codlcis M2 refert 
tam in illo qaaui in hoc codice Saturnalia in qainque dividi libros. 
Verba Graeca, abi pauca sunt, Integra leguntor literis maiuscolis exa- 
rata: ubi Tero sunt plura, tantnmmodo initium. ^nae adsnnt in mar- 
gine repatantur, ac cetera enpplentar maau sec. XV., docta ilia quidem 
et elegante. 

2) Mediceas (M2) eodex XXXVL platei LXV.^ olim Matthiae Corvinl 
Hungariae regis a Bandinio torn. II. fol. 759. sic describitur: „Coder 
membraaacens ms. in 4. sec. XV. nitidissimos cnm titulo aureo et pictara 
in principio. . . . Constat foliis seriptis 116." Continet Saturnallaram li- 
bros septem in quinque libros diTisos. In f route legitur: . . . SATVR- 
NALIORVM LIBER PRIMVS INCIPIT, in fine libri I.: . . LIBER PRIMVS 
EXPLICIT . INCIPIT SECVNDVS, in fine libri II.: .. SATVRNALIORVM 
LIBER U. EXPLICIT . INCIPIT HL, in fine libri III.: SATVRNALIORVM 
LIBER III. EXPLICIT . INCIPIT IV., In fine libri IV. : . . . SATVRNA- 
LIORVM LIBER IIH. EXPLICIT . EIVSDEM INCIPIT LIBER QVINTVS 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. LMXT 

ET Vt*TIlf?S. Tret reli^ni libri coodniii saBt. 8eptiaio •«b«cript«in 
est: .. SATVaNALIORVM LIBER QVINTVS ET VLTIMVS EXPLICIT 
FEUCITER. DEO GRATIAS. Verba Graeca plemroque Integra legan- 
tar ia tribae prieribaa libris, «ed in ^into omnlaa iteflcinat, Tacoo re- 
llete epatio ad ea eappleada. 

3) Mediceue (M3) . cedes XXV, pintei XC, ollm bibKetheeae Gaddis- 
nae, de quo Bandinias torn. IIL fel. 459. t „Cedez membranae. Ms. in 4. 
•ee. XIII. cam Graecie Terbie snie lecis aatiqna roann adieetis et eaiii 
•umniariis et netulie im^g^nalibae varia mann, anm. 26. anti^nitas de- 
signatns. Constat foliis 103/' Continet foliis I-XCIH. Satnrnallo- 
ran librae VII. LIbri primi inscriptio est: .. . CONVIVIORVM PRIMI 
DIE! SATVRNALIORVM I^^IPIT, einsdem sobscriptio: .. SATVRNA- 
LIORVM LIBER I. EXPLICIT PELICITER. SECVNDVS LIBER. LIbrI 
H. sabseriptin baec est: .. CONVIVIORVM PRIMI DIEI SATVRNALIO- 
RVM EXPLICIT. In margine ab alia sed antiqaa roaau legitnr ad- 
soriptum Tertiut diet. Libri IIL snbscriptio est: .. CONVIVIORVM 
SECVNDI DIEI EXPLICIT. Inter libros IV. et V. nalla facta est di- 
•tinctio. Inter libros V. et VI. legHar: FINIT DE HIS QVAE VIRGILIVS 
A GRAECIS TRAXIT . DE HIS QVAE A VETERIBVS LATINIS MARO 
TRANSTVLIT. Libri VII. piincipiam nulla inscriptione neqne alia alia 
distinctione signatar. In £ne libri Vll. legitnr: FINIS ... CONVIVIO- 
RVM TERTII DIEI EXPLICIT. Verba Graeca maleribas Uteris, sed 
plemoHiae mendtse ac sine interralla qao nnnm ab altera distingnatar, 
ecripta snnt a Itbrario Graecl seraukais adeo imperita, at nullum fere 
▼erbani mendis careat, rare Integra^*). 

fi) In bibliotheca Monacensi praeter codicem S nnae tantuoi eon- 
tinoam qoendam Saturnaliemoi partem continet '^)y qnem C. Machtias 
V. D. eamplaribns locis iospezift. Hie est 

4) Emmeranensis E. 55. (E), membr. sec. XIIL Continet foliis CXV.- 
CXXXVI. Satarnaliernm libruni VII., sed hand magnl est pretil. 

y) In bibliotheca regia Parisiaa a Theodore Pressel V. D. Gon- 



IB) Praeter hos Saturnalioroni codices Band ini us in catalogo biblio- 
thecae Laurentianae alios quosdam posnit: 

1) Tom. II. fol. 529.: „Cod. IX. plot. LI. Macrobii Theodosii Viri Cla- 
risslmi et lllastris conTivlorum Saturnaliorvm libri III. prio- 
res, qnoram postrenus excepta prima pagina maoo secnli XV. et qui- 
dem elegantissima snppletus fuit. Heic qiiuqne Graeca verba suis locis 
habentur in ipso textn exarata. Codex membran. in 8. Sec. XIII. . . Con- 
stat foliis 118.'' 

2) lb. fol. 534.: „Ced. XIL pint. LL Macrobii Theodosii Satorna- 
liornm libri VII. anepigraphi praeter priranm, ut supra in cod. VIII. 
huins plutei, cum Graecis verbis multis in locis alia mann suppletis. Co- 
dex membran. in 4. Sec. XV. elegantissime exaratus. . . . Constat foliis 
scriptis 159.«< * 

3) Tom. IV. p. 175.; „Bibliothecae e Florentine S. Crpcis eoenobio in Lau- 
reiitianam translatae pint. XXIV. cod. IX. Macrobii Satnrnaliorum 
liber VII. cam prologo et liber II. . . . Codex membran. in 4. min. 
sec. XIII. ezenntis, nam. 668. notatus. Constat foliis scriptis 41.'' 

14) Cod. Wessobrunnensis 4. foliis CLXXII-CLXXIV. continet 
ezoerpta e Satarnalibns, lib. I. c. 7. de Papirio et lib. II. c. 7. de 
iaeis Caesaris Aogusti. Dno alii codices qui etiam excerpta Macrobiana 
continent. Cod. Lat. Hardt. 631. fol. LXXIV-LXXVI., et Cod. Lat. 798., 
quondam Petri VIctorii, qui continet varia, forte Petri Criniti manu, vix 
allias momeati esse dicuntur. 



Digitized by 



Googk 



Lxwvi PROLEGCNKENA. 

ptvrea eo^leet fSalnrnalia oontinentea men, emna sunt perliiiiratt praeier 
Regium 6971. (PI) <|^ni excussH tottim. Hi sunt 

5) Reglat 570r. (P2), menibniii. sec. Xlfl. forniae qwi^ratae, ceatineiis 
Snde a toh LVll. ^atarnaliorvm libros tres pvl#re«. 6ra«ca verba 
tcripta sunt literis maiusculis^ sed non omnia ad«aiit. la ine libri If. 
legitar: ... CONTIVKMIVM PRIMI DIEI SATVRNALICmVM EXPLICIT. 

6) Re gin 8 «8«r. (P»), membran. sec. XIV., centlnea* inde a M. LX. Sa- 
tarnalionna llbros 1. et II. eum IfiseripCtoire: ... IKGIPIT LIBfiR 
SATVRNALIORVM, et ttibsctiptfone : EXPLICIT LIBER. Graeea verba 
adsant Uteris maiascolis seripta. 

r> Regias 6970. (P4), membran. sec. IX., eentinens fol. CXII. tantam Sa- 
tarnaliorura principium asque ad praef. § 6. emn inseriptieae : 
EIVSDEN SATVRNALIORVM LIBER I. 

8) Regtas 8676. (P5), membran. sec. XIT., continens foli9s XLVIL Sator- 
nalieram itbro* L 11. III. et VII. binis coliimnis scrtptes sine olla in- 
scriptione. 

9) Re gins 8677. (P6), membran. sec. XV., formae maxknae eontlaens foHis 
I-CXX. Satarnallornm libros VII. Libro I. inde a cap. 18. ia«e- 
runtnr inscriptiones variae, In eias fine legitur: . . SATVRNALIORVM 
LIBER L EXPLICIT, tn fine librt H.: .. CONVIVI€RVM PRIMI DIEI 
ET SECVNDI SATVRNALIORVM V. C. LYBER II. EXPLICIT. INCIPIT 
TERTIVS FELICITER, in fine tibri III.: .. CONVIVIORVM SECVNDI 
DIEI EXPLICIT LIBER TERTIVS. INCIPIT gVARTVS PBLieiTER 
Liber V. Inscribitnr: DE STILO VIR6ILII. LIBER V. CONVIVIORVM 
TERTII DIEL In fine cap. I legrtar: DE RHBTORICIS OBSERVA- 
TIONIBVS VIRGILII FINIT, et in fine libri V.: F1KIT DE HIS QVAE 
VlRCflLIVS A GRAEGIS TRAXIT. NVNC DE HIS QTAE A VETERIBVS 
LATINIS MARO TRANSTVLIT DICETVR. ET INOIPIT LIBER SBX- 
TVS, in fine libri VL: ... LIBER SEXTVS EXPLICIT. SE^VITVR 
LIBER SEPTIMVS FELICITER, in fine Kbri VII : . . . SAT VRNALIOR\'M 
LIBER SEPl IMVS ET VLTIMVS EXPLICIT FELICITER. VeH>a Gracca 
literis rainoribus seripta leguntur tantum in libris duobus primis. 

10) Regius 8678. (P7), membran. sec. XV. formae qoadratae, continens S.a- 
tarnaliorum libros VII. in V libros divisos. Liber f, inscribiturs 
INCIPIT LIBER MACROBII DE SATVRNALIBVS FELICITER. In fine 
libri L legitar: EXPLICIT LIBER PHIMVS. INCIPIT SECVNDVS, in 
fine libri II.: EXPLICIT LIBER SECVNmTS. INCIPIT TERTIVS, in 
fine libri HI. : EXPLICIT LIBER TEB TH S. INCIPIT QVARTVS. Li- 
bri V. principium signatur tantum litera maiori: in eins fine Ugitar: 
EXPLICIT LIBER QVARTVS. INCIPIT V. Dno oHimi libri sine alia 
inscriptione continuantur. Verba Graeea in duobus primis libris leguntor 
literis maioribus seripta. 

d) In bibliotbeca Borbonica qninquo sunt codices* manu script!. Sa- 
tnrnalia vel partes qnasdam coram continentes ^^>. Praestaatissimi spe^ 

^^) Praeter codieem CCCIV. la nn el I ins canMnemovat 

1) „CCCCII. Cod. chart, fol. sec. XV. Habei SatHrnalierum libros VH. 
a verbis praefationis: aliqua eat illic acuta prime folio deperdito. Graeea 
verba saepe ab alia manu et ad oram apposita, saepe prorstts omissa.^ 

2) „CCCCIII. Cod. chart, fol. sec. XV. Saturnaliornra libri VH. M 
calcem: Explicit liber aeptimus Macrchii TkeodeaU conviviBTum Jimt , sed 
nsn flni9 est operis, at *» pntmptu est ogaosoere consid^erare volmtL Gvaeca 
de sunt.'' 



Digitized by 



Googk 



CAPUT V. LX«tii 

cimen mecam commonicaTit F. Gail. Schneidewinat V. CI., a qao ro- 
gatat H. Keiliat V. D» iMNiiiulla, Qraeca praecertiai, e libri V. capitibus 
19. et 90. contalit cum edit. Bipont. Hie est 

11) Borbonient COCOIV. (N i. e. Neapelilano*) , qiieiti lannelllut in 

•mtaltfgo bibL Borbon. p. 267. aic deseriptit: 9,Cod. meoibr. fol. parr. 

quadrata foma, claro et accarato cbaractere descriptus sec. XI. vel XII. 

Habot VIL libros atqne ad verba : quia 1U$ loquendi laherinthU impwre$ 

H0$ fatemur^ age VeUi, lib. VII. cap. 5 [§ 2.] Titulus I. libri Uteris ru- 

fis et maioribas hie: MACROBII THEODOSII V. C. ET ILLVSTRIS 

GONVIVIORVM PRIMI DIEI SATVRNALIORVM INCIPIT. Oraeca verba 

omaia^ ndstuit ab eadem naiio forroa. roaiuscnla.*^ Bic codex meo P si- 

iiNli« esse videtUr. 

Apparet omnes hos codices Satttrnalia cootioentes ex eodem fluxtsse 

exemplari, qaam omoes pari mode sint inanci atqut matili. Codices B et 

6 eiusdom esse originis pro certo potest affirmari: iiqoe Macrobii yerba 

satis Integra exbibere Tldeirtiir: propterva in tribus its qaos continent li- 

bris hoo poti«siniuai secutns sum. In reliquis libris verba Latina praeci- 

pae accommodavi ad codices A (quein ipse excnssi totnm) et M3. (qoem 

praestanlksiniuQi e Mediceis esse sero intellexi: alioqni totam euni cum 

exemplari typis descripto cnrassem confecendnm) : verba Graeca eniendavi 

ad exemplani codicis P, qnt solas fere omnia continet et in his diligen- 

tissime est excossus, qaani in verbis Latinis non omnes rainotiae pari dili- 

gentia ex eo sint enotatae. In his igitor codicem P secundo loco posui 

cuin recentissimo codico S, nt iis obteroperarem, ubi quae legerentar In 

illis codicibna 'non viderentur referre Macrobii mannm. 



9) „CCCCV. Cod. membr. fol. parvo sec. XV. Habet libros septem. 

Graeea plermiiqae desunt.*^ 
4) „CCCCVL Cod. membr. 4o. sec. XI. vel XII. Habet Saturnaliorum 
libros duos priores. Graeca assnnt, forma niaiuscula. Qlim lani 
Parrhasii et Ant. Seripandi.^ Hie codex videtur eios generis esse 
eaiiis sunt B et G, et conlinere libros HI. Naita h*ia« iiSrI ftnem in 
exemplartbus post Pontanam editio finem libri 11. esse constat. 
Keilius, qui codicem Borbonicpm CCCCIV. inspexit, Schneidewino 
scripsit se in Italia nnllum integrum Saturnaliorum codicem vidisse Medfi- 
ceis vetustforem, sed in bibliotheca Vaticana unum qui contineret tantam 
partem quandom eorum. In catalogo bibliotheca« D. Marei quae est Ve- 
netiis, „praeside et modoratore Lanrentio Theupolo, MDCCXLI.'% 
p. 185 sq. memorantur quattuor Satii rn aliorum codices seculi XIV. 
et unus seculi XVI. Bernardus de Montfaucon in Bibliofheca biblio- 
theearum praeter supra dittos memorat p 418. FForentiae in bibliotheca 
Benedictiaorum B. Mariae Saturaaliorufli cotHcenh membr. acriptam a. 
IMK^CCCLXI., p. 425. in bibliotheca S. Marc! Doviinicanoram unom cam 
subscriptione: Saturn, conviviorum iertii diet liber ultimu8 explicit, p. 485. 
Patavii in bibliotheca S. lohannis in Viridario: „lVfacrobii SaCorna- 
lia^S Mediolani in bibliotheca Ambrosiana: „Satnrnalia pergam. ter. 
D. Gust. Haenelius in catalogo libror. mss. qui in bibliothecis Galliae 
oet. aoservantar, Lrpsia%' MDCCCliX%., imvstei^ codiisecr ifofitiepessulanos 
Col. 489. in MMitftlreea public* Treoen'siie „Maerobii Sftlsirrtalra sec. 
XIV. membran. 4. m^t. Q. Q*. IH, 41.'<^ Col. 779, in< bHiMotheca publiea 
Tornacensi: „lliaerolr{l l^atirrffivlia et Sti Seip. 8«e% XIY. Membf. 
4.*% etCol.96l. in bibHotheeiaE#eo»rialie«si); ^secv Xfll. ift XfV. membr. 
4. quater^S Col. 971. in bibliotheca re^ Madrllensi: „M»erobii Sa- 
turn, bis'*, Col. 904. in bibliotfaeca Tof|<et»n» eccloaiwe nvaiorls: .,Ma- 
crobii Saturnal. aee. XV."^ 9rnxeiris deiHqae P. Gail. I^eineide- 
i^intts miki scripak in e|rftft(t#a se vidlvsv iw bibliolliecfli Bnrgnvdiea co- 
dicem Saturnalt'#rHna sat. III. ffun. BMililii; al§a«tiia; 



Digitized by 



Googk 



uxzTiii PROLEGOMENA. 

CAPUT SEXTUM. 

DE EDITIONIBUS OPERUM MAGROBII. 

Qat de Maerobii operibat bene memerint, et qaid qaisqae ad ea emen* 
danda contalerit, demonstravimus supra cap. IV. p. lt. «qq. Rettat, nt 
ennmeremas editiones, et adiiciamos qaidquid praeter singalorum libro- 
rum inscriptiones, qaat suit locU posoimas, de caiusqae forma et specie 
dicendum est '). 

VENETA I. (T Tel tI). Editio prioceps •) (folia CLXVI* formae ma- 
ximae, e qoibos III. sunt Taroa, yersnum XL.). Sobscribitur: Maerobii 
Aurelii Theodosii viri consularii et illustris Satumaliorum lihri impre»8i 
Fenetiia opera et impensa Nicolai lenson GallicL Af. CCCC: LXXIL, 
. sed continet etiam Ciceronis SomDiam Scipionis cam Commen- 
tariis Maerobii, omissis tantnmraodo verbis I, 21, 10.: lege diaevrrere 
et qaae seqauntar usque ad § It.: et sibi invicem nuntiarent et. Satuma- 
liorum libri partim in capita dividuntnr, sed non eodem modo atque in 
editionibus recelitioribus: nee nisi quinqne primis primi libri capitibus 
adduntur numeri. Reliquis, at librornra nnmeris et descriptionibus quae 
erant Commentariis addendae, relicta sunt spatia. Idem factum est, ubi 
omissa sunt verba Graeca, quae maiore quidero ei parte adsnnt, Home- 
rica praesertim, accentibus mfnas accurate positis. Orthographia eadem 
est quae in oodicibus recentioribus, nisi quod pro ss et tt legltur inter- 
dum so et cl, nt noscet et admictere. Compendia scriptarae inyeninntur 
fere eadem atque in eodicibns seculi XII. (Conf. supra pag. li.). Usus 
sum exemplari bibliothecae Universitatis Eriangensis, quod, at ceteras 
editiones, contoli cum Zeuniana* 
Briziensis I. (folia CXCI.'^ yersoum XXXVIL). Sabscribitar: Maerobii 
Aurelii Theodosii viri eonsularis et illustris satumaliorum libri impressi 
Brixae (sic) per Boninum de Boninis de Ragusia, M, CCCC. 
LXXXlllL die VL lunii, Continet eadem quae Veneta I. cum iisdem 
lacunis iisdem inscriptionibos iisdemque fere literarnm compendils. 
Literae initiales desiderantur, sed additae sunt descriptioneirf ') mathe- 
maticae et geographicae, et in margine passim indicator argamentum. 
Usus sum exemplari bibl. Uniy. Wirceburg. 
Brfxiensis II. (folia CLXXVI.*^ yersaum XXX VIT.). Subscribitur: Ma^ 
erobii Jurelii Theodosii viri eonsularis et illustris satumaliorum libri 
impressi Brixiae per Boninum de Boninis de Ragusia. M. CCCC. 
LXXX. die XF. Maii. Haec mc aatecedentis exemplari facta est, in quo 
interciderant folia XCTII. et XCVIII., in quibus quae legantnr: Sat. I, 
24, 11. ut paene vitio mentis usqae ad II, 2, 4. et novissime domum quae^ 



^) NuUam recepi edittonem quin aut habeam ipse aut yiderim aut 
cognoverim eB»e in certa aliqua bibliotheca. In quibus nihil eiosmodi 
adnotavi, eae in meo sunt apparatu. Signum * folioram numero additam 
sigaificat numernm in editienis singulis foliis non esse notatom. 

*) Alii _piitayeront editionem priacipem prodiisse ante annnm 
MCCCCLXVm. sed yid. supra p. li. 

^) In hac editione, at in seqaentibns (ex lis qaarom scriptarae discre- 
pantiam inserai apparatui criiico yS-g)* Commentariorum libro IL cap. 2. 
§ 16. inseritar descriptio noraeroram Platonia qaam signavi la., propterta 
quod in nallo codice mann acripto earn me yidere memini. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT VI. Mxxix 

in kao •dUiooe •»{«•« iwit.haad {■diicaU laenaa. Etiam forma atriot- 
que editionU est aadem, aiti qaod ia hae TerMa aaat latiarea at scriptara 
arctior. Utas sam eiaaiplari bibl. pabL Bambergeaais, in quo praetar- 
qaam qaod colortbat pictae aoat liierao ioitlalea, aiian prima pagina 
pictaris eat oraata. 

Vaaeta II. (foUa LXXXIX. yertiiam XXXVIII. vel XXXIX.). Sabacribi- 
tar: Maerohii Aurclii Theodosii viri eim$ulari$ €i iUu9iri$ BrntwrnaUo- 
rum libri impresn FemetiiB. Anmo domimi M. CCCC> hXXXXlL die 
XX. FIIIL lunii* Coatinat eadera eodem modo comparata atqae editio- 
Boa antecedentaa. Ipaa hanc editionem nod vidi. Sed Moaachii, ubi 
aaptem aiut mat axemplaria (in qaoram aoo. Inc. c. a. 2737^, legontar 
roargini adscriptaa adnotatioaea, tad nuUiut moraeati), I.G. Krabinge- 
rn«y qnae ains est huroanitasy mea caa«a earn inspexit. 

Taneta III. (t2; folia XXXVl. et LXXXVL ▼er«aam XLV-XLVII.). Sab- 
tcribitar: Maerohii Aurelii Theodo9ii viri eaneularis et illuetris $a- 
iumdUorum libri impressi Venetiie a Philippo Pineio Mamiuano. Anno 
a nativiiaie domini M. CCCCC. die XXIX. octohrie, AugusUno Barbadico 
Serenieeimo Fenetinrum duee. Baec aditio omaino fere congroit com Ve- 
neta I. Ne aapplota quidem sunt ea qaae- ia ilia detiderantor Comm. I, 
21. Eadera habet literaram compendia, sed minus est nitida: in mar- 
gine passim indicator argamentam, et additae sunt descriptiones. Litera 
initialls taatam Somaio Seipionia a tjpographo addita est: reliqaae mi- 
nascalia taatam signaator Uteris. Usas som examplari bibl. Unir. Er- 
Uag. *) 

Brixiaasis III. (folia IV.* at CLVIII. Tersaam XLI.). Titolos est: Ma- 
erobiue de Somno (sic) Seipionie: nee non de Satumalibue libri, summa dt- 
ligentia euo nitori reeiituti eunt. In quo plue quam ter mille erroree cetrri- 
gunturs gremeumque quod in olim impreeeie deerat fere omnibue loeie repo- 
niiuu 

Maerobiue Leetoribue, 
Qui mutUue dudum ei erebrie erroribue auetue 

Maerobiue nmlli paene Ugendne eram 
Taberi (sic) ac l^ladae cara magnoque labore 
Nunc iterum mihimet reddUue eece legor. 
Sabtcribitart Maerobii Aurelii Theodoeii viri coneularia et illuUrie 
eatumaliorum libri impreeei Brixiae per Angelum Britanicum, 
M, CCCCCI. die XFIIL meneie lanmarii. Haec editio eadem fere qoae 
antecedentcs habet: easdem librorom iascriptiones, eandem imperfectam 
Satornaliorum la capita diTisionem, easdemqne fere lacunas. Nam per- 
pauca Graeca aoppleta, nee malta praeterea emeadata sunt: descriptio- 
nes paolulum raatatae: argamentum in margine passim Sndicatum. In 
liac prima comparet Indes voeabulorum Maerobii. Usas sum exemplar! 
bibl. publ. Norimberg. 

Ex hac edltione axpressa ease Tidetat 



«) Hac editione osna esl lae. Grona?ias. Vid. appar. erit ad Sat I, 18, 
17. et 21, 20. Eadam esse Tidetar qoam ad I, 22, 7. dioit „Driscara edi- 
tionem Venetam*' et ad Coram. 1, 5, 3.: ,J3eroaldinam'*: quo inre, nescto. 
— Commemorantur etiam editiones MediolanI apod Scinzenzeler, 
MCCGCXCVIII. fol., et a Mbarsio (vid. sap. p. lxiii.) Bononiae a. MDI. 
Nentrara ne^ue ego in alia bibllatheca inToni aaqoa alias qoiaqoam so 
▼idisse retalit* 



Digitized by 



Googk 



xc PROLEGOMENA. 

Veneta IV. (v9), Riviana, luatina prior, (Mia CXlLil. Teriumii XLVl.). 
Titntos fvihf colore^ iafl^gnkds kic 6vt: En Ubi leetm enndUHsnme, Ma- 
er&hiu$: qui antmt wHmeu9! mutUmsi me tmer etreumferebtOHt: nunc pri-. 
mum iniegtn niiidui el tuo nitori restHutuB iu quo graecme mai€stati$ 
dignitas quoad eiu8 fieri potuit euperstei reperitur, Signam traela eifuHnm 
Melit«nsiufn eicipiunt verba: loannes rivius reeensuit, quae eeqaitar 
signam lilii, quale eet in atemmate rcginn Francogalliae, torn literis 
L. A. Sabscribitur: Macrohii Autelii viri eoneutarie et iUuHris Satur^ 
naUorum libri neviter reeogniti: inflnitieque errorihne exputgati: quam dUi- 
genti88ime nunc primum impresai Veneiiis per Auguatinum de Zanttis 
de Poriesio ad insianiiam Do. Lucom Antonium de Giunia. Anno 
Dhi. M. D. Xlll. Die XV. lunii. In tituli pagtna averaa tegituir epi- 
•tola: loannes Rivims Feneius. Rmpkaeli regie gramigimo ae eruditie- 
eimo viro Sututem, . . . Deeimo Catendas iuHi M. D. Xllh £ qaa epialola 
protali nennulla p. ux. In cninaqne libri princi|»id praeter loagnaia li- 
terant inHralem ab ipso tjpeginpha exmmatam exaCat pidura ligR« ia- 
ciaa. Satumalioruui atngalia capUibaa praepesitae anat literao aimlliter 
ornatae, sell tnioores. Alfoqain omnina Brixienai ill. baec geoiioa eat 
Quae ergo enetavi ex hac, in Ilia qvoqae legi pafandia aaai. 
E Veneta IV. factae aant Aaeeaaianae. 
Aacenaiana L (folia VI.* ei CXVII.). Titulaa eat: M a erobiue integer 
rritidus suoque deeori a loanne Rivio reHitutnt. Cum indido et ampto et 
veridico. Preldm Aacenaiamrm aeqaunHur verba: Vemtitdmtur a# lodoeo 
Bqdio et loanne Parvo. Snbacribitnr: Macro6tt Aurelii viri oon- 
aularis et illustris Satumaliofum iUrri (aie) noviter reeogniti: infinititque ^^ 
rorihut expurgati: quam diHgentieeime nune rursum impreeei Parrkiiiie 
aeeuratione Aseensiana. Ad Kalendae Faftraan'oa Calcnio Rowtano 
ill. D. XV. Hanc edilloaem TkH ollua in bibliolli. ^abt. Bamberg. : aad 
eina titulura accaratiaaime deacriptum debeo I. 6. Krabingero V. C!. 
Aacenaiana II. (folia V.* et C). Tilalaa eat: Afacro6t«« integer niti- 
due euoque deeori ab L Rivio evperierHnie annie et tianc euro Aeeensia- 
norum multo diligenthts resHHtPue Parrkieiie ttpud lod. Radium, 
M. D. XIX. Accedit Cenaorinna de die naftalL Hanc quoqne edi- 
tionera vidi Bambergae. Tltalvm aoggeaait Ebertua 1. c. 
fVNTINA altera (i, folia Xlll.* et 279., S^ mifi., veraoom XXX.). Ti- 
tnloa eat: Hoe volumine continentur. Mactobii interpretatio m aomitnrrn 
Seipioni$ a Gcerone confietum. Bhtwiem Sai^tmatiorum libri septem. Baee 
omnia Nieolaus Angeline loir apprhne eruditus summa diligentia eorre^ 
xit imprimique curavit, anbiecto aigno crncia equitmn Melitenaium. Sub- 
acribitur: Impresmm Florentiae opera et tumpiu Philippi Inntme, 
Anno a nativitate. D. XV, snpra mitle, meate luUo. Leone Deeimo Ponti- 
flee. In attimi fdlfl paghia averaa pfcti aaat dno paeri cvm oornibua eo- 
piae lilii aignum tenentea. In tituli pagina avevaa legttor: Nicoiana 
Angelius Bucmenns, loanni Salviato inaeni praestantisgimo S, P, 
Sequitar epiatola, e qua protuli nonnulla p. 1.11. , et fol. III. Index voca- 
dulartiai Macro&M ideaa atque ia Btfisienai ML et Veaeta IV. Etiant in- 
acriptivmea eaeden aant, aec anppleta Graeaa qaae ia ifffa daeid«rantar. 
Librorum literae initiatca miooribus tantumraodo literia indicantur. Uaaa 
auin oxempLari bibL pnbl. Norimberg. ^) 



^) Repetitam eaae hanc edltionem Venetiia anno MDXXI. 8 Tacniao 



Digitized by 



Googk 



CAPUT VI- xct 

GOI#OI9IBN6Ilfr L (el^ Mia VI* ei 14$. ▼emraiii %L¥). Titttlat %u- 
rl« •rntttmm hie ^mti Macrohii jiurtUi Tk9od9$ii vki cenmlanff tn 
Omnium Seifimd* HM dmof «t Mpffw d iw i Juw Ubri 8€i$ufnal$9rum. — Hoc 
oralicf tit lMC«r, ut, prJmfMnn i^ mo9tra five rara mm tnctrria prmntntktj 
kmee Banmplmnm dtHgenter turn aUi» tmfermt, at fum fmae fuibnt anUfe^ 
Tm»4a. tthA iuditet^ — ApmA tandUan. Colovmm* Snbtcribitiir: Ctloniae 
mpud Eueharium C^ifvitornmm. Anno tupfa tttqui millesimum 
ejcctftno prtfli*. Mmtte Jugutto, — - Araoldnt Ve«alieii»i8, qui 
liane eilHidaeiii evravk, in avMfia tiMi pagioa posuit jtd siudi^ttt epi- 
gwmmma Gra«ce et Latiae; is fol. II.* lefitar «pi«tola! Arnoldnt Fe- 
ff«(teiiff«« a4Mdiot9 itccfoH tmhHem ... FdZe. Ctlonia0.^ e qmm. pretnti Ron- 
milla aopva, pwi*ii., deisde indeg ordint nlphabttito ttngettut* VesalMn- 
•is in lia:c aditiove prinHis tibro« ita, at fit is reeantioribas editionibas, 
divkit IB capita, hitfve pracntisit samaMiria. In RNtvgine paMim indiea- 
tnr argnraentum et notantur libri e quibas Macrobimi «ingnla ifiraedam 
aitarvit: aliqnotiaa affernnter Mriptnvae diacrepantes* Laci Hamerici pl«* 
riqne ex ipso pacta snat ••ppleti. Vid. aup. K c. Usn« aum exempiari 
btbl. puU. Kacimfaetg.. 

Co Ion ten 819 II. (g vel c2, folia X.* at 140. ▼eraanan XLV.). Titalua 
figuris ornatas hie eat: Matrohii Amrelii Theod^tii viri consularit in 
tomnium'Seipionit libri duot et tepitm tintdtm Satummliofum. Nunc de- 
nuo reeogniti et m^^iit laeif muctL Snckmiut Cervimr, excudebat. Anno 
M, D. XXVL Sabacribitnrs Celoniae apud Suckmrium CervicoT" 
num aere et impenta M^ Godtffidi Hiitorpii etow Colonientit, Anno 
M. CCCCC. XX¥L ptidU nonat kmnarimt. la titoli pagiaa aversa legitar 
idem atqite in edti. Celan» L vjfAgtmmmtt Oraaca, et Latiae, fol. II.*: Ar- 
noldut FetmlieM4it ^mudidm lectori S, D» ... Colontae. X calendat 
lanuarii M. D, XXV, (a qua, ab aditifmia L apiatola nuncupatoria di- 
▼ersa, protnli naanalhi p. tMt.\ at Eituidem Ode Smpfhica hendecaayllaba 
▼er«annEi XXXII. Reliqna avMiiaa fere congnuiat oaan editione I. 

C«lonie»aia III. (folt» cam p lava ^ et paginaw 463.^ 9fi.y Titoiiia est: 
Maerobii Aur^ii Tkeodiosii viri eontmlarit in Sommum Seiptotdt libri 
ML Biwtdem SeHumaHorwn libri VU. Nunc dmm& reeogniti et mukit to- 
eit aMtti. Corlantae^ opera et impenom laannit Sioterit. Anno 
MS^XXFIL Mtme Amgtt&tof^ SabaerilutHr-: Coionimo mpmd lomnnem 
Sotenom^ aere et impentm eAiaclem. ^iwo MCC€C€XXFIL Mense Amgu- 
tto. Paoaaaa eadaai htttc aililioy qua oaua e«t'Zauniaa, eontjaet ^qoe 
CelonienMa II* Gaiaa tai aiic4a« e«l L 6. Krabtagerus V. Ci Nam 
fa bibl. rag. Manac dao aaat aaemplavia. 

ALMNA (a, folM XVIIl, qaata« qaaaaot aant vacatt, et 382.,. oU Mia 
398-332. ocaapat Cleawooaa, 8« mim.y vaniaaoi XXX*). Tiluhit eat: 
Mmerohii in Somniem Scipiemit em deeronit VL libra d« rep. erud^it- 
$ima eapUmatio. Siaedem Smttitmaliomm L^ri VIL Cemeorinut Do die 
nataii^ additit ex aehtfta «reavplari wmntlUt, fm»e detiderabmntmi seqaitur 
ugnam affioinBe Ayiaaa, piacia chiea anoarani' flexus, ad^ita aeaiaine 
Aldus. Sabacribttucs Vemetiio in aedibut Aldiip et A^dreae Aenlami aooort. 
M. 2>. XX Fill, mente Aprili. In ultimi foliipagfiaai«yai«a Uarnm sjgnum 
est officinae. Fol. II. et III.* legitar epistola.: J9oa«alii8! I^aroaen^if lo. 

de Tridino referant Ebertna (AUgem. Bibliograph. Lexic. toI. TI. p. 14.) 
et F. L. A. Schweigerus (Htrndbuch d. cfaaa. Bibliograph. Tol. II. part. 
lib pag. 666.). 



Digitized'by 



Googk 



xcii PROLEGOMENA. 

BapU Rhamnu$io Grmtee el InKine doeiMmo a# VeneiM reif^. SecrtUuio 

S. P. D Fale. SeqttiUr foliit IV-XUL*^ index, eai praenisit DoMiliit 

haec verba: dnnparato htme nogirum indioem^ Catidide Ledmr^ ewm cMleris 
qui anU hune diem impre$ei nmi: vtdefrtt qudm bene tibi comuUmm tU notfrtt 
' lahoribu$. non modo tnim coftMJerem deprehendei: ted etimm absque omni 
fraude numerarum eenstatUem fidtlem^e, tm^tiom (tic) ie mUM utqmam^ 
quin ibidem fit inventurue quod quaereba$. In fol. XIII. y. et XIV.* le- 
guntur FirgUii vertus a Mactobio exfntiU lueva aroix^Zov, Libri non iIit!- 
dantur in capita, nee qnidqaaai legitor iii margiae. Literae inttiales 
omissae indieantar parrnlic li(eHa. Cicerenia Semnimn Scipionia iiadem 
Uteris acriptam eat ac verba Macrobil, qnibaa quae ex iUd iaaerta aaat, 
iiteria aunt deacripta uacialibtta* Praeter metiiii exenplar Imaa «ditio- 
nia nana aam alio quod eat in bibl, reg. Moaae^, olifli P. Victorii, in- 
acriptia margiai noac praedao notnlia qaibaadam, quae ad Saturnalia 
pertinentea tranaacripai. 
HERVAGIANA (h, folia %!%.* et pagiaae 384. Teraaam XL.). Titaloa 
eat: Maerobii Jmbroiii Aurelii TAaa^ioatt viri eoasaloria et tliaftrta 
tn Somnium Scipionia libri IL Eiu$dem Satumaliarum libri VIL ex vatu- 
ttissimit manu»eripti9 reeogniii et mieft. 

loaehimus Camerariu» Lectori. 
Haee qui forte vides auiorie eeripia , videio^ 

Quam quoque vulgtUie »iut meliora prU^* 
Haec bona mine Muiie opermta datUmr ab arte 

Hervagii^ quae iam t(H dedit ante iibi. 
Quid sed ego memorem eofTeata, evpleto, repoita, 

Qtfot^e quibueque madie^ quotque fuibunque locif ? 
Paaperff eat numerare peeue, eimul owtnia laudem 
Non aliqua m noehis pare quota rebue habet. 
Qui tamen et nostri numerum vuU acire laborie^ 
Annuimeret poreue totiu9 illo Ubri, 
Seqoitar aigaam officinae Uervagianaa, Mercariaa trieopa atana in oa- 
Inmaa cai adacriplunai eat Htroag.^ et deinde Baeileae ex nffieina 
loan, Hervagii, Aumo M. D. XXXV. in titnli pagiaa averaa legiu- 
tar jiutorea, quorum teetimomio in hia Ubrie um$ est Maerobius, et fal. II.*^ 
epiatela: Nobili ae generoso domino Faulo Buroni ad Schuuartxen^ 
bergf Pabenbergae et Vuireipurgi dec, CoUegme Cmnonieo .. loaekimue 
Camerariun. QV, S. D. ... Fale^^ e qua protuli nonnolla anpra, p. lui. 
Fol. IV.*^ ineipit novaa Aeraai ae verb ovmm in MacrobU libroe index, qnem 
aeqoitnr p. i. Maerobii Conn men tar iaram in Somniam Seipionir liber I. 
omiaao Ciceronia Sontnio Setpioaia. Praeterea in hac editione legontar 
eadem fere quae in Colonieaailraa^ aed multifarkni emendata atqne aocta, 
Graeca praeaertim , quibua e eodice anaaptia in lib. V. non adduntar ad- 
aotationea Veaalienaia, aed et hie et aliaa aliae noTae. Vana aom exem- 
plari quod raihi commodavit loaehiaaua Meyerua V. D. Profeaaer 
Norimbergenaia praeter illud quad e bibliotheea publica Bemenai mihi 
miaerat Albertna lakaiua V. D., do quo vid. p. Lxxm. 
Ex hae editioae faetae aunt 
1) Editionea Gryphianae. 
a) Lugdnnenaea. 
Gryphiana I, S^, Titnlna eat: Maerobii Ambroeii Jurelii Theodo^ 
eiiy viri con$ulari$ et tUuetrif , la tamtam Seipiamie lib. IL SMamalio- 



Digitized by 



Googk 



CAPUT VI; xcm 

rum Ub. VI L S» vmtih a« veiu$ti9timi9 €9dieibu9 recogniti et audi. Se- 
^aitar •igmiin officin»e, grjp« sUat in lapidle qoadrato super globum 
aUitain, addilis verbiss Vitimtt drntCy emmte fartunm. Lugduni apud Seh. 
Grypkium, MUXXXVllL Lagantar ia ea fera oainia qaae' in edit 
HanrafpiaBa, oaiieaa tamea ep ietola aaneapatoria et addito Sojnnio Sci- 
pioais* Paaca tanlntoi laataia aunt, et pancis loots legantnr scripturae 
diacrepaates quas illic bob iafeniaa. ladicea ad ToluDiinia finem reiecti 
•BBt, 1) Jndtx terum el vethwrnm huius epens, 2) AuUreSj quorum testimo- 
mento ta hi$ UhrU m9u$ est Maerohiui, Exalat Moaadiii. 
Eaadefli farraaai euadefltqae titBlara haiteat 
Grypliiaaa II., a. MDXLll., et 

Grjphiaaa III., a. MDXLVIII,, quae exataat Moaacliii. 
Gryphiaaa IV. (g, pagiaae 567. et folia XXXV.* TeraBom XXXI.) , a. 
IIOL. Praeter ubbui exennplar quod eat ia DMia libria alterum, de quo 
Tid. p. LXix., ad me niiait Edaardua OaenbraggeB V. CI. 
Gryphiaoa v., a. MDLVI., et 
Gryphiaaa VI., a. StDLX,, exataat MoBaehii.* 

Gryphiaaa VII. 02o), a. MDLXXXV., eiiBdeni habet titBlnm, aiai quod 
addttar: Cum indiee locupUtiuimuB (aic). Unnta exemplar exatat Erlan- 
g^e, uBum Moaachii. 
b) Veaetae (ai roodo plures auat)* 
Gryphiaaam Veaetam, qnaa prodierit Fenetiis apud loh. Gtyphium, 
lo 8<», a. HOLXV. exatava Gotttagae refert Sohweigerua. Alteram bbbi 
MDLXXIV., 8®, idem cooimemorat eura E%erto. 
%) Stoeriaaae, quae faetae aimt e Gryphiaaa VII. 
Stoeriaua I. (12®, pagiaae 745. TeraiKim XXiX. et folia XLIX.* iudicea 
eootineotia.)* Titulua eat: Macfhii Amhrosii Aurelii Tkeodoiiiy 
viri coniularit ci tilu«lrts, la Soamitiai SeipivniB lib, IL Satumaliorum Lib, 
VIL Ex vartti ae veiu$li$9imi» eodidbut^ rteognili et aucti. Cum Indiee 
iocupletii8imu9 (sic). Sequitnr pictura, duo poeri aedeatea qui tenent co- 
roBaa. Apud lacobum Stoer MDXCFIL 
Stoeriaaa II., priori gemiaa, 12o, apad lae. Stoer. MDCVll. Schwei- 
gerua addit: (Genet?.). Exatat Moaacbii. 

Ib omaibna hia editionibaa in Sataraaliorum libria legoatur adnotatio- 
nea quibna Araoldna Veaalienaia demoaatraYit lacunaa (vid. p. xxxii.), et in 
raargiaibua brerea sotae modo plnrea modo pauciorea quibna iodicatnr 
Tel argnmentom. vel acrjpturae diacrepaatia. Eodem pertinere yidentur 
editioaea, qaaa commemoraat Cbertoa et Scbweigerua II. cc, Lugduni 
apud Theob. (Schw. Theod.) Paganam MDLX, 8^ et Venetiia apud 
HI. Scotuai. 

STEPHANIANA (a, folia Vll.^ titnlnm et epiatolaa eontineBtia, paginae 
578. veranum XXXIll., folia XL.* indicea coattoentia). Titulua eat: Au- 
relii Maerohii Amhroaii Theodoeii^ Viri Cotumlaris et itluHris, In 
Somnium Scipionie Libri IL Eiunlem' Conuiviorum Satumaliorum Libri 
VIL De hae ediiione lege ad lectorem epi$U^m Henriei Stephani: a 
quo tibi dabuntur etiam quaedam eseerpta ex eiuedem Maerobii l^ro^ 
quern in$crip$it De differ eutiie et eoeietatibus Graeei Latinique 
verbi. Parisiie eum privilegio Caeearie et Gallorum Regis in deeennium. 
Anno M, D. LXXXV, Titnlnm aequuntnr epiatolae: laeobo Pane at o. 
Regis in Senatu Parisiengi Consiliario, ••• Vale* Parisiis, XL C(d. April, 
et: Henri CUB Stephanus lectori lectionis Maerobii studioeo, ... Foie, 



Digitized by 



Googk 



KfiY PROLEGOMENA. 

• qiiibttt protvli nonnnllR p. un. cq. Giceroals Somniam Scipio- 
aU decideratar. Ve«aliea8i« sammaria siognloram capitam tegwilar 
pagg. 158-162. et 570-576. praemism inseHptifMiilnis t Smmma Mpiftim, 
proui vtdgo eonumentmriuB m 99nmimm SeipimiiB ex CieefnU Uhro de re- 
publiea BBsio di$Unetu$ est, et: Smnmm Uhr^rum et empkum, prout mdgo 
Ubri SutumtUiorum diHineti »unt. Seqaotitar: Autore$ quorttm testimmUo in 
his libris usu$ est Maetobius, et Index remm el verhofum kuiu» ep eri e, eni 
praemiUantnr haecce : LeeUtrii (sic) admomtio de eequente tndUe. JMeaen- 
du8 68, lectoTy quaedam vocabulm in hoe indiee invenium tri ^iMie m emperio- 
ribus non extant , vieissimque in hoe desidert^um iri aeaiwUn qnme UU Aa- 
bent oet. Huias editionU curam H. Stephanas mandayit Ladorico Car- 
rion i, qui omiftil deecriptiones Gaameatariis ia SoMniam Soipioaie ap- 
pictaa et adnotationes in antecedeatibne edtttoailHis cam in uMrgine ad- 
•criptas tam Satamaliorttin qotbatdan UMe enbiMsriptas , sed lacunas 
indicarit in Satarnaliaruni libri L fme, in Kb. H, e. 9. § 14., lib. III. 
post cap. 12., in fine libroram 111. IV. VI. VII., additie astteiiscis. 
OPSOPOEIeditio princeps eieerptoram graaimaticornm. Ti- 
tnlns est: A. Maerobii Theodoeii de differentiie et seeietuiibue 
OraeciLatinique fferbilibelluenuneprimumin lueem editue eumnetii 
L Opsopoei. Parieiie apud Dionys. Duvallium. MDfjXXXFUL^) 
8<>. Exstat in bibltotheca regia Parisiis, sod in alienis laanibas erat, cum 
Theod. Press el V. D. a me rogatns earn erat iaspeetaras. 
Receptos est hie libellns ia Ormmmotieae Latinae auctoree aalt- 
quo a qui opera et studio Heliae PuiiBekii prodierunt Hanovii, typie 
VTechelianis, MDCV. 4o. p. 9727-2775., e« alia einsdein libri exeerpta 
in jinaleeta grammmtiea wsmximam partem aneodotm qaae edideruni 
losephue ab Eiokenfeld et Stephanue Endticher, Vindobomie 
MDCCCXXXFIL 40. p. 165-192. Conf. p. xiii. 
PONTANI editio prior, (p vel pi, 60, folia VII1.^ pagg. «97. verMiam 
XXXIII., folia XXVII.* indices et M«arsii notas contineatia). Titnlus 
est: Aur. Tkeodoeii Maerobii F. CI. et inluttrie opera, ioh. leaeiue 
Pontanue reeensuk: et Smtunudiorum Ubroe Me, ope aaxit, ordtaaWl, et 
Castigationes eive Noiae adiecit. Ad amplieeimum virum Amoldum fVit- 
feldium regni Daniae Cancellmriwn. Contewta hoe Ubro vide pagina «e- 
quenti: quibuB aeeedunt L Meursii breoiores Notae. Seqnitnr pictnra, palaia 
cniD ramo oIeagiii«o eolligata, addito insnper oircino et vineolo ia qm 
inscripta sunt verba t Labore et induetria. — Lugdmni Batavorum ex 
officina Plantiniana. Apud Franeieeum Haphelengium. M* D, 
XCFIL In pagina sequent! legitur: Contenta hue editione. Commen* 
tortus in Somnium Seipionis. Saturnaliorum Libri septom. De dif^ 
ferentiis et soeietatibus Graeei Latinique verbi Libellus* Ad quae 
omnia I oh. Isaci Pontani Castigationes sive Notae, Aeeessit, prmeter 
Indicem rerum et veritorum^ Syllabus Anctorum quorum testimoniis Macro- 
bins usus est. Seqnitur fol. II.* epistola: JVo6flift. et Ampliss* Diro Ar- 
noldo Witfeldio ab Odersbeteh, regni Daniae Ctmoellario lo. Isa^ 
cius Pontanus. S,.,. Fale. Lugduni in Batavis XF. KaU Oeteb. qq. 
J9. IllCy at fol. VV epigrammata IF. im Aur, Maerobium a hth, Uac, 
Pontano restitutum composita a losepho SeaUgero lul. Caes.filio, P. Ber- 



*) Alil banc libellnm iam anno MDLXXXIII. prodiisse referunt; sed 
▼id. p. hiv. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT VI. wv 

lio, Fr. D9u%»i ^' IZ«pMMfio F. F., iymSfu^ M. /aaeitf Pofi<«fio ^m- 
bro9ii jiur. Ma&t^kU vindioi xt adfOfiori anctM e P. Scriverio^ 'Eniy^ccfiiia 
'jMdpv^ *Iau%U^ IJoptdvip MmHQofiiov ctfwifTOifL ... ifQUipce ^Yyeiavhs d 
r^ozlogy Ueinqqe ab eodem LatiM vefsimi. SeqauntHr fol. VIII.^ De 
Maer^io eiuBque Scriptig U$tmania ei alia qumedam ad Lectorem^ Som- 
niHQi Scipionit lU ab ed. Stophao. abMt Sataraaliorufli libri HI. 
capita 13-20. Pontanam traMtuUsae in libram IL, ubi easent capita 
9-16., euoMiua in principio libroram III et IV. et in fine librorom HI. 
et yi. affinxiaaa qaa«dain qnae e codice Caatabrigiaoai- ae aoiQpaiaae ai- 
nularet do«pimiia aupra p. xxxv. aq. et p. IiIt. aq* Haec ae de aeripto 
addidiaae in margiae adnotavit, praeterea nihil. Receaaionem aecatna 
eat Lud. Carrion ia» aed addidit praeter Hbellam de differentiia 
cet. ex Opaopoei editiene deaeriptum p. 585-663. aaaa ad UbroB Saivr^ 
n^liorum notof, p. 664-6ti6. In libellum de differerUiis ceU lok, Opsepoei 
fit loh. I$acii Pontani brevioree notaa, primom Opaopeei, praemiaaia ver- 
bia: LibMllus kic, LeeioTf P. PUhoti muuu$ €$t* Dedit attm primuM eiusdem 
PiUioei liber alitate loh, Opaopoeuf, adiectU Asa, quae aubdimu9y Mimitie eive 
Notts f deinde (p. 666.) Pontani praemiaaia verbia: Haee^ ut dixi, Opio^ 
p9eu$. No8 quae pMltaodum animadverlimua et illuetrie viri losephi SctUi- 
geri mdicio aeeffpimne (cemmimieaverat enim is nMscum exemplar $uum 
appa$iti$ ad cram locerum aliqnot emendati^mibus) i$ta iutU:^ p. 669-687. 
Collectanea ad Aur, Maorobii Commentarium in Somnttim, p. 687-697. 
Omisaa* Indicea aequuatur loh, Aieureii ad Maerobii Smiumalierum li- 
bro8 breviore8 Notae (quae leguntar etiam in Meuraii operibaa editta ab 
I. Lami, Fiorent. MDCGXLV. fol. Vol. VI. p. 247-261.). 
Pontani editio altera (p2, folia W,*^ P^gg' "^^^'9 Taraoam XXXIV., fol. 
XXI V.'^ indicea et errata contlnantia). Titnlaa eat: Aur» Theod^sii 
Maerobii V, CL et inlu$tri» Opera. loh. Isaeius Pontanue ieeundo 
reeensuit: adiectie ad libros einguloe Notis. Quibue aecedunt loh. Meurtii 
brevioret Notae. Seqiiitur pictora, homo tertam fodtena, adacriptia ver- 
bis: Fac, Spera. — Lugduni Batavorum. Ex offieina loannie Maire. 
M. D. CXXFUL In pagina a?er<a legitnr, ut fere in edit. I.: Con- 
tenia hac editione ... Caatigationee aive iVotoe. loh. Opaopoei et loh^ 
If act 1 Pontani Notae ad libellum de Graeco Latinoque verbo* Aceeaait 
Syllabua Auctorwn quorum teatimoniia Macrobiua uaua eat, ad haee Index 
Rerum et Vetborum copioaiaaimua : nee non Auetorea qui in Colleetaneia vel 
Notia laudatiy illustrati vel emendati. loh. Meuraii Brevea Notae ad 
Macrobium. Sequitur fol. II.* epistola: Illustri ac magnifieo viro D. Chri- 
atiano Friaio cet. loh. laaciua Pontanua. S. D. ... Dat. Hardevici 
Gelrorum XIL Cal Quintil Anno Ckriati MDCXXVIL et fol. V.* ea- 
dem carmina atque in ed. I., p. ▼!!.%. testimonia aiiqtianto aacta, fol. 
1X.*Y., ut in edit. Stephan., qnamquam singulic quoque capitibua praepo- 
aita aunt auinmaria, Summa librorum Maerobii et Capitum^ prout hac edi- 
tione a loh, Itacii (sic) Pontano diatincti aunt. Soomlnm Scipionia hie 
qaoque eat omiaaum. Verba acriptoria aequuntur p. 607-635. Collectanea 
ad Aur, Maerobii Commentarium in Somnium Scipionia, p. 636-730. Ad 
Aur. Maerobii libroa Satumaliorum Notae, p. 731-736. In libelium de diffe- 
rentiia cet. loh. Opaopoei et loh, laaeU Pontani breviorea Notae, ut in ed. 
1., p. 737-746. Auctarium Notarum ad Macrobium ex codice praeaertim K 
CI. P. Scriverii, ad Saturnalia tantnm pertinena, p. 747-764. loh. Meuraii 
ad Maerobii Satumaliorum libroa breviorea Notae. Dealque SpUmbttm 



Digitized by 



Googk 



xcTi PROLEGOMENA. 

auctomm eet. (p. 7<i6-7M.) reliqai teqoilntar indices nullit pagiaaram 
nameris signati* Description ibus omnino carent Pontani edUiones ^). 

GRONOVIANA (d, 8S folia XIV.* dedicationem cet. «t Somniam Seipio- 
nis contiaentia, pagg. 704. Terstiara XXXIII., folia XXXIV.* indices con- 
tinentia). Titalas, cat ex adverse posita est pietnra de ineiso aeie ex- 
pressa; in qaa deplngitnr somniam Scipionis et per aediuro fores apertas 
conspicitor convivinm Satarnaliomm, hie est: Aur. Theodosii Maero' 
hit V, CI. H mluHria Opera* Aceeiunt Noiae integrae .I$acii Pontani^ 
loh, Meursiij lacobi Gronoviu Lugduni Batavorum, Ex offieina 
Amoldi Daude, Comelii Driehuysen^ 1670. Cum Privilegio. Inseritar parva 
pictara, peleeanus polios suo saogaine pascens adscriptis Tcrbis: Fivi- 
mu» ex uno. In pagina ayersa iegitur: Aur. Theedoaii Maerthii V, 
G, et htluMtrie Cwmmentariue in S4imnium SeipionU lib, IL Saturnalia lib. 
VIL De diferentiiw et eodetaiibue Graeci Latinique verbi libellue. Ct$m 
integrie et ex ekiregrapho ouetie J ah. Itaeii Ponlant, loh* Meuraii, 
iaeobi Gronovii Notia* Seqnilar fol* II.* dedicatio: Reverendisaimo et 
Celaiaaimo Prineipi ac Domino D. Ferdinando^ Dei gratia Epiaeopo Pader^ 
bomenai cet., Libero Baroni de Furaienberg^ . . . Lugduni a, d. VI. Idua 
Maiaa A. C. MDCLXX.^ et fol. HI.V Praefatio, cni subiiciantnr 
Addenda e cod. Oxonlensi et Excerpta ilia mathematica qoae posui 
p. 218 sqq.y fol. VIII.* De Macrobio eiuaque eeriptia teatimonia et alia quae- 
dam e Pontani edit. II., fol. X.* M. Tullii deeronia Somnium Scipionia, 
praemissis verbis: Scipio loquitur (aon ergo haoc editio p. 3. in earnm 
namero erat referenda in quibas non legeretar Somniam), et fol. XV.*^. 
Summa privilegii D. D. Ordd. Holkmdiae Weat- Friaiaeque, ' Macrobii 
operibas omnes quae in Pontani edit. II. legnntur adnotationes sais 
qnaeque locis subiectae sunt, auctae I. Gronovii notis. Liber et caput in 
qaavis pagina notatur in hae sola editione, namqne tam in prioribus, inde 
a Coloniensi I., qoam in posterioribos tantam libri signantur. Indices 
iidem sunt atque in Pontani edit. II., e qoa haec facta est additis dum- 
taxat descriptionibtts et praeterea paucis mutatis. Conf. p. lv. Usus sum 
exemplari quod est in biblistheca gjmnasii Saevufurtensis. 
Ex hoc editione profectae sunt quae sequuntur: 

Londinensis, 8^, coins titulns est: Aur, Theodoaii Macrobii opera, 
Aeeedunt integrae la, Pontani^ loh. Meuraii^ lac. Gronovii notae et 
animadiferaionea, Editio noviaaima cum indice rerum et vocum locupletiaaimo. 



^) Inde profecta esse dicitar editio Oxoniensis a. MDGLXV. 8^. Sic 
Schweigerus 1. c. Ebertus banc editionem oniisit. In editionis Bipontinae 
notitia literaria p. xii. legitnr: „Haec repetita Oxon ii, nescio an 1665., 
ita ut notae sobiieerentur ipsis Macrobii verbis/* et p. xiii.: ,,1665. --• 8. 
Macrobii opera c. adnott. varr. cura Georgii Ho r nil optima prodiisso 
refert I. F. No I ten in IV. L. L. aetatibus earnmque scriptt. ad caJcem Le- 
xici Antibarb. ed. 1744 , nescimns an eadem cum seq. qnam Fabricins s. a. 

laudat Oxoniensem,^^ et„ Oxonii, 8. repetita est ed. Pontani Lugdun., 

ita ut notne^ quae antea ad Macrobii calcem reiectae erant, textui subiice- 
rentur; quod observat Fabrlcius in B. L. ed. Hamburg. 1721. Vol. I., p. 
623. [ed. Ernest, vol. III. p. 184.]. Oxoniensem certe repetivit lac. Gro- 
novius, ita ut meliorem faceret ex penu a patre lo. Frid. i|)8i relicta. „Ego 
neque banc editionem usquam, neqne eiusmodi quidqaam inveni apud lac. 
Gronovinm. Imroo hie in Addendis quae praefationi subiecit: „Aogenda 
haec, inquit, ex Ms. Oxoniensi Bodleian o*S ^^ eoque plures deinceps 
locos emendavit. Cf. p. x.xiv. Non ergo editionem sed codicem Oxonien- 
sem ante oculos se habuisse confirmat. 



Digitized by 



Googk 



CAPUT VI. xem 

Loniini t^h M. C •t B. M. hnptntU T. Bring fi C. Harp€r. 
MDVXCIF* H««e eilllio, qoani ipse mq Tidli, di«itar eMe Me Milift nor- 
reeta nee Mtis elegans ^). EutatMenftcliii. 

PataTlna, 8^, cuius iitalt» eti: Anr, Maerobii jimhr^tii TAvoffatii 
qtm9 txwtani omnia diUgmUatkne emendmUi el tmm opltfilw Mlillmtl^ift «ol- 
UtUi, ut ex praefatione numifesUtm. Patavii MDCCXXXFIL D« hac 
edition* fid. snpra p. lti. Eietat BfonacliiL LCL Krabing-erai Eberta 
adstipntatur. 

ZEVNIANA (z, 8% folia VIII.*, pogg. xvi. et 848. ven«o» XXXIV, feHa 
LII* iadiees coatioeatia). Titulos *««i Aut. Tkeodo$ii Maefbii V, 
C, ot iUttSlnt opera cvm ^olt* intfgrh Itaeii Poniani, /t. Menrsiif 
ime, Oronoviij quibua adiunseit et mras lo. Car, Zeuittuf. Lip$iae 
impensiB O. ThwpkiU Georgu. MDCCLXXIF. Sequitar fol. II* dedi- 
calioi Firo magniftco iUufiri Carolo Andrtae Belioy m aula JV. Alocl. 
Salt, a eon$Uiisj poeseoa profeuori ordmario eet, fol. V.* praefatio, e qua 
protoli nonnulla p. i.ti. Haie subseribitar: ScripMi Lipsiae m ip$i$ IHtm- 
dini$ vemh MOCCLXXIF*^ p. i. oequitur praefaiio I. Groao^ii et re- 
liqna qaae in haiita edittone legantax, eodem ordine^ niti qaod Addenda 
Ibi adiancta praefationi liic suia locio et excerpta ilia matheinatica hicad- 
notationibno ad Cominent. Mb. II. cap. &. tuat iaaerta, et additae SAiaaio 
Scipionis adnotatloneo qaaedam eritieae, et inde a Saturaalioram libra V. 
notantur in qoaTio piigina loci poetaram alioramqae scriptoraiii ad qteoo 
respicit Macrobias, ti libello do differeatiio cat. tttbiectae sont etiam 
Zeonii adnotationes. Eiaadem ^ftiniadoertioKe* in MaerokH Scmnium Sci* 
pionii et in Saturnalia, quibua inaeritar etiam notatio locorum Qsque ad 
Saturnal. lib. IV. cap. 3. § 5., leguntur pagg. 7(51-848. Seqnaatar tadi- 
ce$ et Corrigenda, 

BIPONTIN A (b, 8«, vol- I. pagg. xi?. et 381. yerannm XXXI., Vol. II. 
pagg. 339. et folia L.'^ indicea continentia). Titulua eat: Anrelii Th$o- 
dosii Macrobii F* C. el illuUris opera ad opiimaa editUmee eollata. 
Praemittitur notkia literaria* deceduni indice: Studiia aocietatiw Biponti- 
nae, Editio aceurata. Biponti 9x typograpkia aotdHaiii MDCCLXXXFili, 
Voluniini I , qaod continet Notittam literariam et GonuDentarioa' in Somnioni 
Scipionis (omiaao ipao Somnio) et Saturnalioram libroa I. et IL, addita 
eat imago Honorii, volumini II., quod continet Satumalioruoi lil^oa 
III- VII et libellum de differentiia cet. et indicea, imago Theodoail. So- 
titiae iiterariae de Maerobio ex lo. Alb. Fabricii BiHioiheca LaUna a /o. 
Aug. Emeftii auciiua edita T. /I/., lih. Ill, a 14, aubieetaa eat pag. ?f aqq. 
Index ediiionum Macrobii auciior Fabricio- Emestiwo inqne HL aetaies 
^Aetaa 1. 1468-1535.; aetaa U , Camerariana, I535-159T.; aetaa IIL, evm 
fiolta variorum 1597-1788.) digestua. Adootatioae haec editio caret 
omnino. Deacriptiooea addantor ita daabua tabalia volomini I. adlecti& 

De Mnxinii Planudia Oommentariomm in Somniam Sripin»is varaiane 
Graeca vid. anpra, p. xhMii. aq. Adde verba G H. Schaeferi ad 
Gregurium Corinth, p. 876. quern cdidit anno MDCCCXI.: i^Hanc Plana- 



«) Mahul 1. c. (Annalea encyclop. p. 71.) ait Fournier (Nooveaa 
dictioonaire de bibliograpbie, 11« Edition, Paria 1809, 8®.) de liac editione 
pronuntiaaae haec: ^D'aprea un examen approfondi noua avona reconna^ 
que r^ditioQ de 1694. n'^tait qu'une copie tr^a-incorrecte de la pr^c^dente 
aana aucune augmentation tant dana lea notea qne dana Tindex;" Cf. 
Schwelger. I. c. 

[V 



Digitized by 



Googk 



ncYui PROLEGOMENA. 

M^ wHnonem, «i( p«iiiM ffftgrn^ntnlD 0iai« e codlce Aof oclaBo to |irlnio 
AnooiAiofwn OfttMoin^ loino auUn lit» o«to a«ii>« •itMrus eraC Chri- 
«tianus Friilericas MoCthaoi, ojiemeqne TimciiniUii sMtrt q«a- 

. ftiior f rJaidA pUgala« olDgaiitlasinie iinpr«<M« lam abtelveraot, earn la«- 

gttbrUinafs redemtom (la. CiNr. Frid. Raehit, optimi tiri, aed maraaiu- 

mm libmHam inf^licUsiaie faeientis) ittifiamwttin insliiaiuin •nffoj^avit/' 

In saEnonam Oerminieaoi aondani t«raa aaat opera JUaeraliii. 

Versiones Franco gallicas Sdiweigeras commemorat tre« ^). Paae 

«llp#r ki lacam aiitae saat: 

JHatr^ht, oenvrm coatf^^im^ FofVan da la Jatt^a lalftM, Paaipaaiar MMoy 
aeaarat compl^tet* Mvec la truduttion tm Pram^oiM pnklukt $9U$ Im dsrecfiaa 

. de At Ni^ard) Vrofewur d^Soqttenoe iatme tm o^Uge d€ Fr(me$. Parts 
/. /. 1hAo4h€t H C^mpagnie^ BdiUum. 1Mb. (pagg. II. at TIO. ia doas ca- 

. l«Aina« divkaa^ S^ imix.) P. I. legilor: jjNwt en devout Jo IrKdfiafi'oii d 

>. Af. Mahttly iequel ^u paa paa ajoutd mu prist de ton travail en Toi^om- 

fia^aoii^ dff ftaC«9 tr^* comply* am$i que d'une dkserUfiion far Im vie ei 

le« auvrtigat de Afocrafte, el p. il.t L« t%xie adopU pour Maerobe eH cdui de 

ili^ion d^t l>etf jr*PoRtt. Veroio in qoaTis pagina sabiiaiiar ?ert»io 

. Kaarabii. Quae ai-Macrobiam pertiaeat in hoe yoiomina baoc sontt 

' p. t^a Ndiiee eur Afaorote, (Est distartaCio ilia Alphaasi Mahal, de 

. : qiM vide anpra, p. Lvii.)^ p. 9-115. CoaifBeslaife da Sange de Seipiim tiri 

. de la r^ptddifue de Oe^on, p. 114-116. Aot«« eur h CemmenUUre du Songe 
de dedron^ p. 11T-I4& TVatl^ tar la diffdreace ei la toaeardoace dtt ver- 
ie» €heee ei Latiney p. 146'>417. Lee Saiumahe, p. 418-471. Nuies fur 
iHiicra&e <!. e. ad Satnroaiia). Vid. topra, p. lvu. at Maachoer gelohrte 
Aazeigea |846. N. S17 sqq. 

Oeuvres de Macrobe. Traduction nouvdle par MM. Henri Deeeampe^ 
N. A, Duboie, Laafe d*Agutn^ A. Ubicini Mar$em, Parie C. I. F. 
Panekoueke BdiUur. Tome premier 1845. Tome tecend 184€, 8®. Vol. 
L (pagg. 549.) caatiaet p. 1*30. NoUee eur Maerobey oaius altima Terba 
haec tant: y^M. Mahul avaii fah si hieuy que nous a'aaaat pas ckerch^ d 
aiiea^v faire ... Le teste que nous avons adofti est eelui de V4dition de 
Padoue <1836.), qui a servi de eopie oum iditeurs de Deus-ponts* J^ous 
n^em eonnaiseons pas de meiUeure. N, A^ Dubois, p. 31-501. Les Satur- 
maies (Libb. I-iV.). Traduction nouoeile par M. A. Vbieini Martelliy 
Professeur de VUnivernti (in quarie ttaittra pagiaa aunt Latina, in qaa- 
TNI deatrv vartio Francogaliica) , p. 502-546. iVotet tar let Satumales de 
Maerobe^ p. 547-549. Ta6le des ms^iires du tome premier. Vol. II. p. 5- 
441. Les Sa^males^ Livres Vj VIj VIL Traduction nouvelle par M. 
H^nri Descampsy p. 462-485. IVofet sur Us Saturnales de Macrobe, 
p. 487-494. Tf^le alphab4tique des noms propres citds dans les Satumalesy 
p< 495-597. Toile dee molteree du tome deusiime. Volnmaa tartioni ad 
me aaadoai perveait. Vid. supra , p. ltu. et Miaeluier gel, Aaiei§. 
1847. N. 153 sqq. 



*) Cf. 1. c. p. 588.: „Le8 oeuTres de Macrobe tradnites par C. 6. 

D. R. Y. Avec ie texte. 2 Tom. 8 Paris. Barrois. 1826. trad, par Ch. 

de Rosoy, 2 Tom. 8. Paris, Didot 1826-27. trad, pur Th. Lopart, 

3 Tom. 8. Paris, D^sanges 1826.*^ Ultima haec versio num In Incem pro* 
dlerlt Schweigerns ipse dubitat. 



Digitized by 



Googk 



EXPUCATIO COMPENDIimilM 

YOfiUMINIS PRIMl. 



1] Signa codicum 

a) in Commeotariis in Somnium ScipionlH. 
„Ang1.<* BjoclUiaouA aliusve codex Anglicus 1. GroDovii. 

Conff prologomeDA p. lxxii. 
Jl Bamb^rgensia M. IV. U. aec. XI* .»..•••- lxiv. 
Bar. Baroccianiia. • • . • . , , . • , • . . - lxxiii. 

Brn. vel ,,B<< Collegii S. Beoedicti . , ibid. 

Bbk. Berolinensia aec. XUl. • • * / - lxx. 

BODL. Bodleianua . ^ - lxxii. 

C S. Corbiniani, Priaingenaia 1B4«, Mne Moaac, aec. IX. - lxiv. aq. 
D ParmatadieDaia aec* XII. vel XIII. *...,.•.> s^xxm* 
El. S. fimmevaai £• >9., Dime li^nac.^ aep. XI. • • . ^ i#xxiii« aq. 
E«. - - D. 78., - - --,..- ixav. 

E3. - - F. 60,^ - - Mtc. XIII. . . ibid. 

F FriaiDgeapia t^i., diioc Mopaoeaaia, aec* X« ei XI. * i»xv. aq^ 
& Ezcerpta e cod. S. Galii in exempl. ed. 6r;Kpb. a, MDL. * ijcix. a^. 
0OTT. Gottingenaia aec. Xlll. et XIV. *..,.. - lxzvui. 
Gr.I. GroDOvli 78. (9.) Oct., nunc Leidenaia, . , • *- hjxvu* 
Gr,«* - Fol. 13. - ^ aec. XV. ibid. 

Ga.3. vel Fragm. GroB. Gronovil, Quart. 20. -> - aec. X, ibid. 
Gu. Giidianua 153., nanc Guelpherbjtamia, aec XIII. * - i^xxv. 

HI. Bongaraii, none Bernenais 347., aec XI • hxxv^ a^. 

HS. . •* - - 436., aec. XIII. ... * lxxvi. 

H3. S. 4ranlphi Mecii, - - 365., aeo. Xn. . . . ibid* 
114. Bern^naia 366., aec. XIV. .••••..., ibid* 
//I et 3. Excerpta e codicibua inexeaipKBeriieDai 

edit* Camerar « , • • - hVOMt, 

I G o than na, aec. XllL - ijqa» 

li rel LiNC. Collegii Liocoloiaiii» ..,..••«- l;xxii. aq. 
hU X^eideaaia bibliotb. piibl. La|. fol. 46. aeo. XV. p - lxxyu. 
ht. ^ - - - ocl. mai. 157. aec. XIII. ibid. 

II Benedicioburonaia^ nunc Monacenjiia^ aoc. XII. . - hxxx. 

Mf. Medicona Cod. XIV. Plut. U. aec. XI - lxzvui, 

JIU. ^ ^ VL . I^XXVII. aeo. XIII. . . ibid. 

„Ma.*^ Bodleianua (niai additur nonen aliqnod) ...» hXfU^ . 

O Oaannlanua aec. XIII - lxxi. aq. 

„0x<< Oxonienaea Gronovli - ijczin. 



Digitized by 



Googk 



C BXPUCATIO COMPBNBIOEUM VOLUMIBIIS PUIII. 

P vel PI Pariiinas 6S7I. lec. XI. Conf. prolegonena p. Lzvn. 

PS. - 6367. - XIV - Lxxv. 

P4. - 6370. •- IX ibid. 

P6. - 8677. - XV ibid. 

Rl. Relidigeranas sec. XIII - Lzvn. sq. 

RS. • - XI. Tel XII. « * Lxvm. sq. 

S Salisbargensifl 36., niuc Monaceosii, see. XV. • • - lxvi. sq. 
T TegemseeeDsis 1471., - - tec. XII. • • - lxix. 

Thuan. Thaaneaa - Lxxin. 

VI. Vossianiitf |«at. qiMirt^ t*^ mue lieideAsit, see. X. - lxxtiii. ' 
Vt. - ^ ^ 44. ^ - sec. XI -XII. ibid. 

V3. - - oct. 1J7. - «- sec XIII. ibid. 

b) l« oxcerplia e libro de differemiii et socletalibas Graecl Latlal^oe v«rbl. 
P Parisinns 7186. sec. XV. . • . Conf. prolegomena p. lxxix, 

V Vindobonensis 16. sec. Vlil. yel iX. . . ; . . ibid. 
e) Id fragmento de verbo. 

V Vindobonensis 17. sec. IX. . . Conf. prolegoniena p. lxxx. 
Codiciim penitus excussorum signa post editioncs posita indicant aildl 

ex lis esse enotatam: signnm (,, *<)» ^^^ nallum additur nonen, per- 
linet ad codices Anglitos I. GironoWi. Cf. praeDit. p. xi. — a p. m. 
est a prima maim, a §ee. m. a steunda manu , ttiji. Bupra addtto , tn mg. 
in margrine* Reli^aa facile inteiiigentar. 

2) Signa editionum. 
▼ Bditiones Venetae. . . ,. . . Conf. prolegomena p.Lxxxvin.sqq. 

vl anni MCCCCLXXH., v9 aoni MD., v3 anni MDXni. 

i luntina anni MDXV • xc. 

c Editiones Colonienses Arnoldi Veaaliensis. . - xci. 

Cl anni MDXX!., ct anni MDXXVI., cS nnnk MDXXV1I. 

a A Id in a anni MDXX VIII , p. xci. sq. 

k Hervagiana loach. Camerarii anni MDXXXV. . - xcii. 

g Gryphiana anni MDL - xciii. 

s Stephaniana anni MDLXXXV - xciii. sq. 

p Editiones Pontani - xciv. aqq. 

pi anni MDXCVII., p« annt MDCXXVIII. 
d eronoviana (Lngd. ap. Doade et Driehnjsen) anni 

MDCLXX - xcvi. 

m Zenniana anni MDCCLXXIV - xcvii. 

h Bipontina anni MIXCCLXXXVIii ibid. 

€« Analecta grammatica ed. a losepho ab Elchen- 

feld et8teph.Endlicher. Vindob. MDCCCXXXVII. -* xiii. 
Signnm (-) indicat snpplenda esse signa editionum inter duas nominatan 

posiramm, nt iy-g idem sit quod vicahg^ »»h idem qiiod spdzb, Conf. 

praefat. p. xi. F. Modii N, L. vei ep. significat F. Modii Novanti- 

qtias Lectiones, quae prodierunt Francofurti a. MDLXXXIV., Me«r». 

Menrsii breviores notas, qnae primiim prodierunt in ed. p. i., BaHk* 

Barthii Adversaria, quae prodierunt a. MDCXXIV. Conf. prolegoa. 

p. Liv sq. et p. LXiii. Reliqua nominnm compeifdia non est qaod ex* 

plicemns. 



Digitized by 



Googk 



MACROBII 

AMBROSII THEODOSII 



V. C. ET INL. 



COMMENTARII 

IN SOMNIUM SCIPIONIS. 



Digitized by 



Googk 



Digitized by VjOOQ IC 



SOMNIUM SCIPIONIS 

BXCBEPTUM BX 

M. TULLII CICERONIS 

LIBRO VL DE RE PUBLICA. 



/. Oum in Africam venissem ST JdanUio conside ad guar- 1 
tarn legionem tribunm, ut scitis, mUitum, nihil miht fuit potius, 
qimm tU Masinissam convenirem, regem familiae nostrae tustis de 
causis amicissimwn. Ad quern vt veni, conplexus me senex conJa-i 
crimavit, aliqtuintoque post stispeocit ad caelum et: Grates, inquit, 
tibi ago , summe Sol, vobts^ue reliquis, caelites, quod, ante quam 
ex hac vita migro, conspiao in meo regno et in nis tectis P. Cor- 
nelium Scipionem^ cuius ego, nomine ipso recreor: ita numquam 
ex animo meo disceUit illius optumi atqus invictissimi viri memo- 
ria. Deinde ego ilium de suo regno, lUe me de nostra re pvhlica 
percontatus est, mtdtisque verbis ultra citroque habitis ille nobis 
consumptus est dies. Post autem apparatu regio accepti sermonemZ 
in mtdtam noctem produximus, cum senex nihil nisi de Africano 

C^ss- BFMPR126. £dd. vicagz. 

Somnium Scip. M. T. C. exerpium ex libra sexto d^ repuhlica B. Sotn" 
nittm Scipionis P. Affricani excerptum ex libro VI M. Tullii Ciceronia de 
re puplica R2. Incipit Somnium Scipionis sumptum ex libris Ctcerontfl 
Tullii de re publico P. Incipit Somnium Scipionis a Cicerone (at videtur 
quidem, nam pn«ne evanait inscriptio) F. Reliqiii codices carent iascri- 
ptionibus. Somnium Scipionis ex Ciceronis libro de re publico excerptum 
vi. Soihnium Scipionis ex libro sexto Ciceronis de republica excerptum c. 
Somnium Scipionis quod unum ex libro sexto Ciceronis de rep, extat a. M, 
Tull. Ciceronis Somnium Sfiipionis ex libro de repub. sexto g. Non legitur 
Somninm Scipionis in hspdb. 

I, 1. M.' Manilio z e coni. Sigonii. J Manlio BPRl (RS a sec. id.) 
vE. A Mallio R2 a p. m. Annio Manlio ic. Anicio Manlio F. ,,iii 
pervetusto codice'^ Earth. Adversar. 37, 16. Anitio Manilio Mag. Ani" 
tio Mallio G. — consule Mss. re, Cos, iagG. consult z. — mihi fuitpo* 
tins FMPR126V. fuit mihi potius B. mihi potius fuit icg. 2. alt- 

quanto post (sup. add. que R12. : aliquanto post ic, aliquanto: post v. 
aliquandoque post F a 8<^c. m. — - ad caelum BFGvi (PR2c£ coeL). in 
coe/um MR lagz. — et inquit. Grates R. — tt6t summe sol ago R12v. — 
Grates tibi ago summe sol qui antequam etc. „Ms.'' Barth. 1. o. — reli" 
quis BFMR2vE. reliqui PRlicagz. — in regno meo P. — et in his R2v. 
— nomine ip»o recreor P CM a sev. m.) az. nom. recreor ipso ic. nom, 
ipse recreor BFR12 (M a p. m.) vgG. — tta^ue PcgE. — discedit 
BFMR12icgGE. discessit Pva. descendit z. — de regno suo ▼. — 
percunotatut est Rl CP <»». est). •— ultra citraque G. — ille dies nobi$ 
eonsumptui est M. ille nobis est consumptus dies PgG. 3. autem 

oni. B. — regio apparatu BSvicz. -^ Buseepti M. — perduximuB P. — 



Digitized by 



Googk 



4 CICERONIS 

lo^fueretur, omniaque eitis nan facta solum ied etiam dicta memi- 
ntsset. Detnde, ut cubitwn discessimw, me, et de via et qui ad 
mvUam noctem vigHassem, artior quam solebat samnus canplexus 

iest. Hie mihi (credo equidem, ex hoc quod eramus locuti: fit enim 
fere, uJt cogitationee sermonesque nostri pariarU aliquid in somno 
tak quale de Homero scribit Ennius, de quo videlicet saepissime 
vigUans solebat cogitare et loquij Africanus se ostendit ea forma, 
quae mihi ex imagine eius quam ex ipso erat notior. Quern vhi 
agnovi, equidem cohorrui, sed Hie: Ades, inquit, animo et omitte 
timorem, Scipio, et quae dicam trade memoriae. 

U. Videsne xUam urbem, quae parere populo Romano coacta 
per me renovat pristina bella nee potest quiescere fostendd>at autem 
Carthaginem de excdso et plena stellarum, iUustri et daro quodam 
hco), ad quam tu oppugnandam nunc venis paene miles? Hanc 
hoc biennio consul evertes,^ eritque cognomen id tibi per te mrtum, 
quod habes adJmc a nobis * hereditarium. Cum autem Carthaginem 
deleveris, triumphum egeris, censor que fueris, et obieris legatus 
Aegyptum Syriam Asiam Graeciam, delegere iterum consul absens, 

ibeUumque maximum confides, Numantiam excindes. Sed cum eris 
curru in Capitolium invectus, offendes rem publicum consiliis per- 
turbatam nepotis mei. Hie tu, Africane, ostendas oportebit patriae 
lumen animi ingenii consiliique tui. Sed eius temporis ancipitem 
video quasi fatorum viam. rfam cum aetas tua septenos octies solis 
amfractus reditu^que converterit, duoque hi numeri, quorum uter- 
que plenus, alter altera de causa, habetur, circuitu naturali sum- 
mam tibi fatalem confecerint, in te unum atque in tuum nomen se 
tota convertet civitas: te senatus, te omnes boni, te socii, te Latini 
intuebuntur: tu eris unm, in quo nitatur civitatis sahis; ac, ne 
muUa, dictator rem publicam constituas oportet, si inpias propin- 

S quorum manus effugeris. Hie cum exclamavisset Ladius tnge- 
muissentque vehementius ceteri, lemtet arridens Scipio: *St! quaeso, 
inquit, ne me e somno excitetis, et ^parumper eius audite cetera. 

Mis. BFiM (T inde a § 3. verbis fletu repre8$o) PR126.] 
eius non solum facta BR2. non solum eius facta r, ^ et defessum via 
ic. et fessum de via gG. de via et fessum 2l. 4 Hie ego 

mihi R2. hie ergo mihi ▼. — saepe fere (Rl a sec. ni.) vie. saepe 
(om. /ere) M (Rl a p. m.) G. — aliquid in somnio F a p. m. ' tn so- 
mnio aliquid B. — ilia forma z. — qua U — notior erat R2vic. — ui 
agnovi £dd. — corrui 6v. — memoriae trade vie. 

II, 1. P, R, PRl. publicae rei F. ret puhlicae R2v. — per me co~ 
acta B. — Ostendebat ... toco] cf. 'Comm. 1, 4, 6. — autem om. M. — 
et illustri g. — tibi id cognomen R2vi. cognomen hoc tibi c. nomen id 
tibi P. — paratum RIG. — a nobis adhue hereditarium F. adhue haere- 
ditarium a nobis R2vic. — deleveris cartaginem B. — CENS. fueris (om. 
que) a. — Graeciamque v. — deligere Fac. — absens consul Mia. — et 
helium R2v. heUum (om. que) ic. — eonficiens N. — cxcindens gG» 
2. Capitolium (om tn) icaz. — perturbatam consiliis R2. £dd. -^ 
ingenUque tui consiliique B. — Nam cum ... effugeris] cf. Comm. I, 5, 2. 
— an fr actus solis B. — hii Rt2G. .— ntfaetir (sop. add. in) R2. — 
fliantts propinquorum B. 3. exclamasset icazM. — ceteri vehe- 

mentius R2vicaz. — leniter Edd. — St! quaeso scrips! e coniectara. Cf. 
Cic. ep. ad fam. XVI, 24. Ego vis teneor^ quin aeeurram, Sed st! literas 
tuas exspecto, Et quaeso BFPRl (R2 a sec. m.) gGE. quaeso M (R2 a 
p. m.) Ticaz* — * a somno MR2?ica. — $u$citeti$ M. — parumper tHus 



Digitized by 



Googk 



SOMNIUM SCIPIONIS. CAP. L U. IH. 6 

HZ Sed, quo sis, Africane, alacrior ad tutandam remptJdt-\ 
cam, sic haheto^ omnibus qui patriam conservaveritU adiuvernU 
auxerint, certvm esse in caeto definiium locum, ubi beati aevo sem- 
pitemo fruantur. Nihil estenim iUi principi deo, qui omnem 
miundum regit, quod quidem in terris fiat, acceptius auam concSia 
coetusque hominum iure sociati, quae civitates appeUantur, Ha- 
rum rector es et conservcUores hinc profecti hue revertuntur. Hie 2 
ego, etsi cram perterritm, non tarn mortis metu quam insidiarum 
.ji meis, quaesivi tamen, viveretne ipse et Paulm pater et alii quos 
nos extinctos arbitraremur, bnmo veto, inquit, hi vivunt, qui e 
corporum vincuUs tamquam e carcere evolaverunt: vestra vero 
muie dicitur vita mors est. Quin tu aspicias ad te venientem Pau- 
turn pairem. Quern ut vidi, equidem vim lacrimarum profudi: illeS 
autem me conplexus atque oscvlans flere prohibd>at. Aique ego, 
' ut primum fletu represso loqui posse coqf>i: Quaeso, inquam, pes- 
ter sanctissime. atque optume, qwmiam haec est vita, ut Africanum 
audio dicer e, quid moror in tenys? quin hue ad vos venire pro- 
pero? Non est ita, inquit ille. Nisi enim cum deus is, cuius hod 
templum est omne quod conspicis, istis te corporis custodiis libera- 
vent, hue tibi adttus patere non potest. Homines enim sunt hac 
kjje generati, . qui tuerentur iUum globum, quem in hoc templo me- 
dium vides, quae terra dicitur: hisque animus datus est ex illis 
sempitemis i^ibus, quae sidera et Stellas vocatis, quae globosae et 
rotundae, dtvinis ammatae mentibus, circulos suos orbesque confi- 
ciunt ceUritate mirahUi. Qumre et tibi, Publi, et piis omnibus re- 5 

[Edd. yicagz. 
(ic. avi Torba) icripii o conieetora. Parumper coniecisse Bnherinm di- 
cit Moser ad h. 1., ubi vid. alioram coniectaras. Cf. de re p. I, 7 dent 
cperamparumper atque audiant eoi. parum rehua BFPR12E. „iiiclior 
liber'* Barthii 1. c. pas sit rehua (qaod putavbrim ortom e ^lossA 
pausillum) Hi (Rl a sec« m.) Edd. „lll8.^ Barth. 1. c. qui coniecit pas 
8it tribus. 

Ill, 1. Sed quo $18 ... fruontur] cf. Comm. I, 4, 4. Sed quo its ... 
hue revertuntur cl. Comm. I, 8, 1. — tutandum z. tuehdam M. — con- 
eervarint z. — definitum BPR2. „meliore« libri*' Gron. ad Comm. I, 4, 4. 
diffinitum FMElXv. et definitum ic. ae deftmUum z. ae diffinitum a. 

— Mempitemo aevo io. — Nihil enim e$t MffG. -r- omnem hunc mundunm 
gz. — qui e quid (sup. add. otioci quidem") F. — tnre soluti M. — civi- 
tates vocantur P. — Earum Comm. 1. c. Mee. el Edd. — revert entur (HI 
a. p. m.) gG. 2. Hie ego .. . arbitraremur] cf. Comm. I, 10, 1. 

— meitt mortie z. — et ipse Rl. -— pater Paulus Mvic. — esatinctoi (om. 
e$ae) Edd. R12G. — arbitrabamur vioa. arbitramur (F a p. m.) gG. 

— Immo ... more eat] cf. Comm. I, 10, 6. - hii vivunt BFJIlRl2gG. tt 
vivunt yicaz. ubi vivunt P. — es eorp. gz. -* vine its BR2G. — evola-- 
runt B. — dicitur eaae Comm. 1. c. Mea. plerique. — patrem Paulum 
B2vic. 3. amplesua FAfa. — osenlalttt Hi. — Qiiaeso, inquam 
... defugiaae videamini (§ 6.)^ cf. Comm. I, 13, 3. et 4. -— haec vita eat 
F. — audto Africanum R2?. — propero venire R2y. 4. eat inquit 
ita B. — cntm cum deua ia BFTRlTgG. entm deua ia (om. ctim) PK^a. 
ensm deua (om. eum et ia) M. entm ta (om. ctim deua) ic. dens tt (om. 
enim eum) z. — eat quod eernia (om. omne) M. — non poterit B. — in 
templo hoc Comm. 1. o. et 1, 14, 1. Mae. et Edd. — medium BMRl 
(FB2 a lec. ro.) vicaz; Comm. 11. cp. M«i. et Edd. medio TPgG (FR2 
a p. m.). — hie quibua M. — rotundae et globoaae R2yica. — circos 
Comm.ll. ISC. Bits, plerique. 5. ptia kominibua M. ^ est animua 



Digitized by 



Googk 



6 CICERONIS 

tinendus ammu$.est,in custodia corporis, nee iniussu eius, a quo 
ilk est vobis dahis, ex hominiim vita tnigrandum est, ne mtmiM 
hvmanum ndsignatum a deo defugisse videamini. Sed sic, Scipio, 
ut aviM hie tuus, vjt ego qui te genui, iustitiam cole et pietatem, 
qme cum magna in parentibus et propinquis, turn in patria ma- 
6xima est Ea vita via est in caelum et in hunc coetvm eorum qui 
iam vixerunt et corpore laxati iUum incolunt locum quern vtdes 
ferat autem is splenaidissimo candore inter flammas circus ektcensjr 

1 quern vos, ut a Grais accepistis, orbem lacteum nuneupatis. Ex^ 
am omnia mihi contempUmU praedara c^era et mirabiUa vide- 
oantur: (erant autem eae stdlae quas numquam ex hoc loco vidi- 

. mus, ^ eae magnitudines omnium quas esse numquam suspiccuti 
sumus: ex qu^n*s erat ea minima, quae ultima a cam, citima ter^ 
ris, luce lucebat aliena: steUarum autem globi terrae magnitudinem 
factle vincdfantj. Iam ipsa tefra ita mthi parva visa est, ut me 
imperii nostri, quo quasi punctum eius attingimus, pomiteret. 

IV. Quam cum magis intmsrer: Quaeso, inquit . Apricanus, 
quousque humi defixa tua mens erit? Nonne aspicis, quae in tern- 
pla veneris? Novem tiki orbibus vel potius globis conexa sunt om-^ 
nia, quorum unus est caelestis, extifrms, qui reliquos omnes con- 
plectiiur, summus ipse deus, arcens et continens ceteros, in quo sunt 

2 infixi iUi qui volvuntur steUarum cursus sempitemi. Cui subiecti 
sunt septem qui versantur retro, contrario motu* atque caelum, 
E quibus unum globuim possidet ilia qwtm in terris Saturniam no- 
minant: deinde est homtnum generi fhrosperus et salutaris Hie ful- 

Mm. BFMTPR126.] 

RlazFMT. — invisu B. — nohi9 Pvica. — migrandui B. — humanum 
om. Gomm. l..c. — diffugisse Comm. 1. c. Mas. plerique. defuitse B. 
deteaiati fu.ii8e F. — « ^e^ sic Scipio .. . Quem vides (§ 6.)] cf. Comin. 
I^ 4, 4. ~ et ttl tgo T. — cum magna %it T. cum nit magna gz. „In 
membranis legitur: quae cum parentibus et propinquis in patria maxima 
est^ in altero codice: quae cum a parentibus,^* Bartfa. 1. c. — maxima 
om. Ti. ~ maxim ae. Et ea FM. 6. relaxati P. — vixere Comm. 

1. c. Mas. et Edd. — incolunt ilium B. — Erat autem . . . vid^antur (§ 
7.)] cf. Comm. I, 4, 5. Erat autem . . . nuneupatis] ib. I, 15, 1. — circus 
lucens P. elucens eirenlus Tica. — a gragis B. 7. Ex quo 

• • . facile vincebant] cf. Comm. 1, 16, 1. — mihi omnia R2; Comm. T, 
16, 1 M«8. pleriqae. mihi (tap. add. omnia ante mihO HI. omnia nihil 
B. — contemplandi B, — cetera om. Comm. I, 4, 5. — mirabilia iom, 
et) Rl. — autem om. R2. — hae stdlae B (F a sec. m.) TTio. heae ft. 
R12. — hae magnitudines C^ a«8ec. m.) Ttic. Jieae magn,- Rl, — quas 
(add, a sec. m. esse^ R2. — ex quibus autem M. — ea erat P. erat ilia 
z. — caelo (om. o} Baz. in.caelo Rl a sec. m. ~ proxima terris G. -^ 
lucebat luce M. — steUarum autem ... vincebant om P. — Iam vero 
ipsa FMtic. — parva mihi visa BMRlg. mihi visa parva F. — leius 
punctum M. - 

IV, 1. magis cum T. — tua erit mens R2. erit tua mens vie. mens, 
erit (om. tiia) (B a p. m.) G. ~ Non (om. ne) Rl. numne g, — quae 
contemplaveris F a p. m. — Novem ... nutu sua pondera (§ 3.)] cf. 
Comm. I, 17, 2-4 -* con exa (fait conv.') R2. -* eaelestis est FM. — 
extimus (t in ras.) RI2 (R2 sop. add. it). — - eompleetitur omnis yi (c. 
omnet'O* conpl, oms R2. •-- summus om. P. — injixi sunt z. — Stella^ 
mm „m>n est in membranis'* Barth. 1. e. 2. Huie Comm. |. c. 

§ 3. Mss. et Edd..— subiecti (om. sunt") PR12Gyic. — versantar raro P. 
— Ex quibus zM. -•- possidet quem (oni. tl2a)'R2. ^ satumi (sup. add. 
am) nominant R2. saturniam voeani FM. >- deinde (om. est) vio. — 



Digitized by 



Googk 



SOMNIUM SCmONIS. CAP. HI. IV. V. 1 

gar ^ dieHur lam: turn rvHUm harribilisqiie krris quem Mar* 
titm dicitis: dumde subter mediam fere regumem sol optmet, dux 
et princqfs et moderator Iwnmum rdiqtwrum, mens mtmdi H tern* 
veratio, tmla magnitudtne, ui cuncta sua luce lustret e^ conpleat: 
nunc ut comites consecuniur Veneris alter, alter Akrcurii cwrsus: 
in infimoque orbe luna radiis solis accensa convertitur. Infra au-3 
tern iam nihil est nisi martale ^ eaducum praeter animos munere 
deorum hominum generi datos: supra lunam sunt aetema omnid. 
Nam ea quae est media et nana, tellus, neque movetur, ^ infima 
est, et in eam feruntur omnia nutu sua pondera. 

V. Quae cum intuerer stupens, ut me reeepi: Quid? Hic,l 
inquam, quis est qui conplet aures me(u tanius et tarn dulcis so* 
nus? Hie est, inquit, ille qui intervallis coniunctus inparibus, sed 
tamen pro rata, parte ratione distinctis, inptdsu et motu ipsorum 
orbium efficihir, et acuta etim gravibus temperans varios aeq^abHi- 
ter concensus efficit. Nee enim sHentio tanti motus incitari pos* 
sunt, et natura fert, .ut extremd ex altera parte graviter, ex akera 
autem aatte sonenL Quam eb causam summus ille caeli stelltfer2 
cursw, cuiiu conversio est concitatior, acute excitato movehtr sono, 
gravissimo autem hie lunaris atque infimus. Nam terra, nona, in- 
mobilis manens una sede semper haeret, conplexa medium mundi 
hcum. lUi autem octo cursus, in ptAus eadem vis est duorum, 
septem efficiunt distinctos ihtervallis sonos, qui numerw rerum om- 
nium fere nodus est. Quod docti homines nereis imitati atquq 
camtibus Merueruni sAi reditum in hunc locum, sieut aUi, qui 
prdestantibus ingeniis in vita . humana divina studia coluerunt. 

[Edd. ▼ cags. 
protper vie. — tunc R2vl. — et horribilisque t1. et horrihilh vdic. — 
Mortem (B2 a p. m.) Ticag. — eompUat et lustret R2y. illuatret et 
cimtpleat s. — eoneequentes P. sequuntur g. — alter Feneria zFMT. 

^ — aueeenaa T. 8. Infra autem eam Cemm. 1. c. Msi. et Edd. 

"-* generi kominum munere deorum gz, — omnia aetema M. — in ea P. 
-7- referuntur Comm. 1. c. Mas. pleriqae. ^ 9110 nutu s. molu g in mg. 
V, 1. Quern eum Rl a p. m. -- et me Rl a p. in. — Quid? . .. 
tn hunc locum (§ 2.)] cf. Cofnin. II, 1, 2 et 3. — Qiits hie gG, — quid in- 
quam e$t (om. hie et quia") ▼. — imparibug eoniunctue R2. eonvtncttifl 
tnp. M. dieiunctuB inp. Comm. II, 1, 2; 2, 21; 3, 12 et 16. Mas. et 
Edd. et Favonioa Eulogins p. 412 Or. ~ pro rata ratione (om. parte^ 
Rl. pro rata partium ratione F. „«Griptaiii exemplar*' Barth. 1. c. pro 
rata par Ratione i. pro rata-portione agz. — distinct us i. — eonfieitur 
vies. — "ui acuta (om. et) gs. — varios om. g. — aequaliter i. — 
tat^a M. — grave ttir ▼. -— sotietur ¥. 2. coett stellifer ille 

emmmue eureue Rl. eummus ille etelltfer eoeli cursus c. eum. iUe coeli 
stelliferi cursus g. — concttattof^ eft vie. est incitatior g — acute Comm. 
II, 1,8; 4, 1 et 4 Msb. paene omnee. acute et DTP (Rl a see. m.) 
R2G. acuta et (Rl a p. m.) Edd. FM. — ejrcitatto B. -^ ima sede R2. 
Edd. At cf. Comm. II, 4, 7 ut causa sit terrae in una sede semper hae- 
rendi nee in quamlibet partem permittatur moveri. — mundi medium locum 
P. med* locum mundi R2Tio. — ille F a p. m. — atttem om. P. — vie 
est modorum (T a p. m.) PRlvic (g in mg). vis est m^ R2 a p. m. 
via eat duerum modorum mereurii et veneria P. via eat duorum Mer- 
eurii ei Feneria as. Verba Mereurii et Feneria, quae „ab«aat a M«/^ 
Barthii, in margine addontor in B. Vid not. ad Oomm. II, 1, 3. — ae- 
ptem diatinct (om. efftdunt) B. Videtar natom esse ex dtfttncunt pro 
diatinguunt — modua eat (R2 a p. m.) a improbante Zeanio ipso. — 
Qui doeti B. — aperuere Pags. — divina on. B (Rl add. a sec. m.). 



Digitized by 



Googk 



8 aCERONIS 

ZBoc somtu appktae aures hamimm ohswtdueru/nL Nee est uUiM 
kebetior senms in vobis: sicvjty vbi Ntius ad iUa'quae QUadupa no- 
minantur prwcipitat ex aUtsstmis moniibiis, ea gens ^pme ilium 
locum adcolit propter magnitudinem sonitus sensu cmkendi caret. 
Hie vero tantus est totius mundi incitatissima conversione sonitus, 
lU eum aures hominum. caper e non possint: sicut intueri solem 
adversum nequitis, eiusque radiis acies vesira vineitur, Haee ego 
admirans referebam tamen oculos ad terram identidem. 

VL Turn Africanus: Sentio, inquit^ te sedem etiam nunc ho* 
minum ae domum contemplari. Quae si tibi parva, ut est, ita vi' 
deifur, haee caelestia semper spectato, iUa humana conteigimito, Tu 
enim quam celebritatem sermonis hominvm a/ut quam &xpetendam 
consequi gloriam potes? Vides hahitari in terra- raris et 'angu^ 
in hds et in ipsts qimsi macuiis, ubi habkatur, vaistas solitudines 
interiectas, eosque qui incolant terram non modo interruptos ita 
esse, ut nihil inter ipsos ab aliis ad alios 'manure possit, sed par* 
tim obliqms, partim transverse^, partim etiam adversos stare vobis, 

2 a iquibus . expectare gtoriam certe mdlam potestis. Cernis autem 
eandem terram qtmsi quibusdamredimitam et circwndatam dngu- 
lis, e quilyus duos maocime inter se diver sos et caeli verticibus ipsis 
ex vtraque parte subnixos obriguisse pruina vides, medium autem 

3 iUum et maanmum solis. ardor e torrert. Duo sunt habitabHes: quo- 
rum australis iUe, in quo qui insistunt adversa vobis : urgent vesti- 
gia, nihil ad vestrum genus:' hie autem aUer subiectus a^Uoni; 
quern incolitis, ceme quam tenui vos parte corUingat. Omnts enim 
terra, quae colitur a vobis, angustata Verticibus, • lateribm latior,\ 
parva qmedam insula est circumfusa Hlo mdri, quod Atlanticum, 
qtwd magnum, quem Oceanum appeUatis in terris,' qui tamen tanto 

Mas. fiFMTPRl2G.] 

3. Hoc soniiu . . . obsurduerunt om P. — eompletae Mvagp. — ul- 
U$ tI. — in nobis, ubi $icut F a p. m. — caiaduppa F a p. m. 'MT. 
eatadupta Rl. eataclupa ▼!. — praecipitatur FRlvic. — locum adi. 
a sec. m. BRl. — mundi aoniiua inciU conv, y. — incitiasima c. — eiu$ 
radiis (otn. que') y. — acies vestra senauaque (sup. a sec. m. s. visut} 
reverberatur F. • 

VI, 1. Til lie vie. -^ inquit aentio FM. — etiam (om. nunc) P. — 
eelebritate M. — gloriam consequi Mgz. — Videa habitari . . . quam ait 
parvua videa C§ 3.)J cf. Comm. II, 5, 1-3. — tn terra om. R2v. r=r maacu-- 
lia B. — eoaque Sic h. 1. unus P. hoaque Mas. rell. et £dd. ^t Comm. 
1. c. in omnibus Mss. et Edd. legitur eoaque. — incolunt Edd.; Comm. 
1. c. Mss. plerique. — meare poaait Rl. — - partim .tranaveraoa om. 
BTPRI2G. partim veraoa (in >»£• tranaveraoa) g. partim averaoa %, — 
partim omnea adveraoa y. — vobia atare M. — expectare (F a sec. m.) 
Picaz; Comm. I. c. Mss. et Edd. omnes. spectare BFMTR12vg6. Quod 
defendit Arntzen ad Plin. p. 166. Sed natum esse videtar e pronuntia- 
tione qua nunc ntuntur Itali. Ex epist. ad Att. II, 8. •Forcellinas pro- 
fert apectare^ sed in ed. Orell. sine alia discrepantia legitur exapectare. 
— certe add. a sec. m. Rl. 2, quibuadam quaai i. quaai (om. 

quibuadam) y. — tpsis verttct6ti« coelt yic. — parte add« a sec. m. Rl. — 
abriguiaae M. 3. adveraa nobia urguent veatigia P. adv. vo- 

bis veatigia urgent TBI. — nil FM. — quem ineolitia om. y. oiiem colitis 
G. — Omnts autem yi. — anguatata Mss. vicag. „Ms.'' Barth. 1. c. 
anguata z.; Comm. 1. c. et II, 9, 8 Mss. paene omnes. — infula eat B. 
est insula Comm. 11. cc. et II, 9, 6 Mts. plerique* — quod Oeeanum 



Digitized by 



Googk 



SOMNTOM SCIPIONB. CAP. V. VI. VH. 9 

nomine ^*am sit parvus, vides. Ex his ipsis ctdtis notisque terris4. 
ntim aut tuvm aut cuivsqtiam nostrum nomen vd Caucasum hunc, 
quern cemiSf transcendere potuit, td iUum Gangen ttcmatare? 
Quis in reliquis orientis aut obeuntis solis uUimis aut aquHonis 
austrive partibus tuum nomen audietf Quibus amptttatis cemis 
profecto quantis -in angustiis vestra se gloria dilatari velit. Ipsi 
autem, aui de nobis locuntur, ^uam loquentur diu? 

Vu. Quin etiam si cuptat proles ilia futurarum hominuml 
deinceps laudes uniuscuiusque nostrum a patribus aeceptas posteris 
prodere, tamen propter duviones exustionesque terrarum, quas ac- 
cidere.tenipore certo necesse est, non niodo non aetemam sed ne 
diuturnam quidem gloriam adsequi possumiis. Quid autem inter' 2 
est ab iis qui postea nascentur sermoneni fore de te^ cum ab iis 
nuUus fuerit ^ui ante nati sunt, qui nee pauciores et certe melio- 
res fuerunt vtri: praesertim cum apiud eos ipsos, a quibus audiri 
nomen nostrum potest, nemo unius anni memoriam consequi pos- 
sit? Homines enimyopulariter annum tantumfnodo solis, id est^ 
unius astri, -reditu metiuntur: cum autem ad idem, undo semel 
profecta sunt, cuncta astral redierint, eandemme totius cadi descri- 
ptiohem hngis intervaUis rettderint^ turn iue vere vertens annui 
e^peUari potest, in quo vix dicere audeo qmm muUa hominum se- 
suia teneantur, Namque ut olim defkere sol hominibus extinguiqueA 
visus est, cum Romuli animus haec ipsa in templa penetravit: 
quandoqus ah eadem parte sol eodemque tempore tterum defecerit, 

[Edd. yicagz. 

R2 Edd.; Comm. II, 5, 3 Msa. paene omnei. qui oceanua appellatur 

„in libris est.'^ Barth. 1. c. — in terra (tup. is) M. — tanto tamen g. 

4. videa ex hia ipsis euliis natisqu^ terris. Nam P (R2 Num"), — 

euttis^tte BFM. — Gangem Edd. — trtftisnatare (F a sec. in.} Rl^ 

,tr on snare ag. — Vis in P, Fix in EG. Fel quis in R2Tic. — ah~' 

. euntis Tvz. — tuum (om* nomen') ,,inenibranae'' Barth. I. c. — audi at 

P. — nostra v. — gloria se z. — dilatare T. — de vobis (F a sec. m.) 

Micgz. — loquentur PR26a. — diu loquentur s. • 

VII, I. Qtftn etiam , . . possumus] cf. Cemni. II, 10, 1. —' Qyjn Com* 
etiam') y. -> posteris nostrum a patribus aeceptas R12. . nostr. aeceptas a 
patribus post. Comm. 1. c. Mas. pleriquie. — a parentibus gl — certo 
tempore a. -^ non modo (om. non") Rlz. 2. Quid enim y. — in^ 

terest (sup. prodest} F. — ab His qui BFMR26 .yica. — cum ab hi$ 
BFMT CRl ab add. a sec. m.) R26yica. — ante te Pg. „mcmbr.'' Barth. 
1. c. — nati sint agz. — ut certe B. -^ me meliores Rl. — P^aeterttm 
cum .. . esse conversam C§ 4.)] cf. Comm. II, 11, 1-3. — praesertim cum 
CT a sec. m.) Pvicaz; Comm. 1. c. Mss. et Edd.- cum praesertim FM 
(Rl a sec. m.) g. praesertim Com. oum} CTRl- a jp. m.) R2G. dum 
praesertim B. — apud vos Uop* eos) quibus (om. ipsoe a) M. — nomen 
nostrum potest audiri g. audiri (add. a sec. m. ante nomen") F. ^^ no- 
strtm nomen Rl. nomen vestrum FM. — ne untus g. — posset Rl a 
sec. m. 3. Homines autem yic. -^ popuiartter annum (F a 

sec. m.) PRlagz. „in yetusto cod. est.'^ Barth. 1.. c; Comm. 1. c. Mss. 
plerique. Cf. Cic. de legg. I, 6, 19; de fian. II, 6, 17. lo^uelanfer 
annum B (F a p. m.) MR2G. Probat Scalig. ad Fost. s. y. Am. p. 305. 
Lind. annum loquelariter T. annum (om. populonfer} yic. — tantum 
Com., modo) yic. — reditum FRl (R2 a p. m.) yicag. — re tpsa aw 
tern. Cum ad idem autem yl. re ipsa^ autem cum ad idem ySic; Comm. 
1. c. Mss. paene omnes. — tunc ille yic. -^ audeo dicere Rl. — secuia 
hominum Mz. 4. sol defieere yic. — omnibus BR2. — quando 

Com. que) M (F eraa. que), ita quandoque caz. — eadem Com. ab) z. 



Digitized by 



Googk 



10 aCERONIS 

turn signis ofmtlnM ad jmfmpitmi stdlisque revoeaiis txfi^um an- 
ntm habeto^ Hums gtMem anni nondum vkesmam. partem seito 

5 esse c<mversam. Quocirca si redUum in kunc locum aesptrdveris, 
in quo omnia sunt magnis et praestanUbus viris: quanii tandem 
est tsta hominum ghria, quae pertinere vix ad unius anni partem 
exiguam potest? Igitur'aUe spectare si voles-, aique hanc sedem et 
aetemam domum contueri, neque te sermonibus vulgi dedideris nee 
in praemiis humanis spem posueris rerum ttmrum, Suis te opor- 
tet ifUeeebris ipsa virtus trahat ad verum decus: quid dete alii 
loquaniur, ipsi videant; sed h^uentur tamen. Sermo autem omnis 
iUe et angustiis cingitur iis regUmum qms vides, nee umquam de 
uUo perennis fait, et obruihiir hominum interitu, et obUvione po- 
steritatis. extimuitur. • 

VIU. Qrne cum dixisset: Ego vero, inquam, Africane, si 
quidem bene meritis de patria quasi limes ad cadi aditum patet, 
quamauam a puerifia vestigiis ingr-essus patris et tuis decori vestro 
non aefuii nu4%c tamen tanto praemio exposito enitar muito vigi- 

2 hmtius. . JEt Hie: Tu vero enttere et, sic habetOf non esse te mor- 
talem, sed corpus hoc: nee enim tu is es, quem forma ista decla- 

. rat: sed mens cuiusque, is est fuisque, non ea ^gura quae digito 
demonstrari potest. Deum te tgitur scito esse, siquidem.est aeus' 
qui vig0t, qui sentit, qui mminit, qui providet, qui, tarn regit et 
moderator et movet id corpus cui pre^ositus est, quam hunc mm- 
dum ille princeps deus: et ut mmdum ex quddam parte mortedem 
ipse deus aeternus, sic fragile corpus animus sempitemus movet. 

SNam quod semper movetur, aetemum est: quod autem motum dd- 
fert alicui qv/odme ipsum agitatur aliunde, qtutndo finem habet 
motus, Vivendi mem habeai necesse est. Solum igitur quod sese 
movet, quia mmqtuxm deseritur a se, numquam ne moveri quidem 

Mss. BFMTPR12G.] 
cum ah ead^m c; Comtn. 1. c. Afss. plerique. — iterum om. M. — steliii^ 
^ue ad.principium revocatis vi. stellisque ad idem prindp. revoe. ctt. ad 
idem princip, atellisque revoc.'gz;' Comm. 1. *g. Mas. omnes. -^ ejrem- 
plum anffum M. — habeo P. — Cuius quidem anni vie. Huiut quippe ' 
anni F. 5. sunt omnia QM. — ista est Rl. — gloria Jiqminum 

(om. tsta) T. — suspectare volens i. — atque ad hanc M. -r contuere 
BPRl. eligere 6. — dedideris BTPRl. dederis FiVIR2G Edd. - illc- 
cebris oportet vica. — quod de te vi. — Sermo enim ille omnis tic. — 
its Pz. his BF{IIRL2?icagG. iis om. T. . . 

VIII I 1.- o Africane Rl a sec. ro. (jg Aphr.) s. — equidem (om. si) 
vi. — a pueris («up. ricia) M. — pqtriis gtG, — vestro- non add. a gee. 
m. Rl. — non tamen \l. — praemio tanto vie. -* proposito Edd. — eni- 
tar om. gQ, 2. Tu vero ... movet] ei. Coram. II, 12,. 1. — Tu 
vere FPR2. — et ie habeto non esse mortalem tIc. et sic habeto non hsse 
t^ mart. a. te add. a 'sec.- m. post mortalem F. — igitur scito <e g. — - 
deus est MgB. — qui.praevidet F a p. m. — et id movet corpus Rl. — » 
princeps ille g. r— et ut ille mundum (Fa sec. m.) P; Comm. I. c. Mss. 
et Edd. et ut ipse mundum vgG. et ut ipse mundus Rl (R2 ui add. 
a sec. m.). — quadam parte (om. ejr) Comm. I. c. Mss. paene omnes. 
— mortal is TG. — aetemis P. 3. ^am quod ... el aetema est 
(IX, § I.)] cf. Comm. II, 13, 1-5. Disp. Tusc I, 23. Platon. Phaedr. 
p 245 Steph. — , ipsum om. z. — - aliunde BMP Edd. G; Comm. 1. c Mss. 
plerique. alieunde FTR12. — quSL JInem B. — movendi finem P. — quod 
sese moMl icagsBFRlG. quod $e movet (fi2 a p. m.) t. quod de se 



Digitized by 



Googk 



SOMNIUM SCIPIONIS. CAP. VH. Vffl. IX. 11 

desinit; guin etiam ceteris quae mavefUur hie font hoc frin^ivm 
est movendi. Principio autem nulla est origo; nam e pnncipio ort-4 
nntur omnia, ipsvm autem nulla ex re alia nasci potest: nee enim 
esset id principium, ^d gigneretur aliunde* Quod si fjiMnquam 
oritur, nee occidit qutdem nrnqtuxm; nam principium extmctum nee 
ipsum ab alio renascetur nee ex se aliud creabit, siquidem necesse 
est a principio oriri omnia. Ba fit, ut motus principium ex eo sit& 
quod tpsum a se movetur: id auiem nee nasci potest nee mori, vel 
conciaat omne caelum omnisque natura et consistat nec^e est, nee 
vim uUam nanciscatur, ^pM a prima inpuUa moveatur, 

IX. Cum patedt igttur aeternum td esse quod a se ipso mo- 1 
veatur, quis est qui hanc ncUuram animis esse trihuiam neget? In- 
animum est enim omne quod pulsu agitatur externa: quod autem 
est animal, id motu cietur interiore et suo: nam haec est propria 
natura animi alque vis. Quae si est una ex omnibus, quae sese 
moveat, neque nata certe est et aetema est. Hanc tu exerce optU'% 
mis in rebus: sunt autem optumae curae de salute patriae, quibus 
agitatus et exercitatus animus velocius in hanc sedem et domum 
suam pervolabit: idque odus faciet, si iam tum, cum erit inclusus 
in forpore, eminebit for as et ea quae extra erunt contemplans quam 
maxime se a corpore abstrahet. Namqm eorum animi qui se cor- 3 

[Edd. vicagz. 
movet P m2 a lec*. mO quod de se movftur M. quod $e ipsum movet 
Comm. 1. c. Mas. et Edd., el Tubc. 1. o. § 53. — ne moveri (add. a sec 
m. quidem) Rl. tie quidem moveri vi. ae moveri quidem 6. 4^. 

Principii autem Comui. 1. c. S 2. Mas. et Edd., Tusc. 1. c. § 54. — origo 
est B. — e principio BB2.; Comm. I. c. Mas. omnes. ex principio Edd, 
FMTPRl. et principio G, — fieri nascive, potest B.2. — esse id prin" 
eipium B. princ. est id M,. ' id esset prine, yic. esset hoc princ. g. esset 
prine. (om. td) z. •— naseeretur F a p. m. — si nunquam m oritur Rl. 
St non oritur Comm. 1. c. Msa. et Edd. — .nee umquam occidit quidem 
Rl. fie unqua^ quid, occid, B. — ab alia renascetur B. ab alio nosce- 
tur T. renascitur ab alio M. — aliud aliquid B. — a principio ne- 
cesse est Rl. — omnia oriri Hi. cuncta oriri Rl. 5. quod a se 

wsum movetur vli. quod a se ipso movetur RW3c. quod ipse movetur 
P. et a se aequetur B (F a p. m.; Rl a sec. m.). — tiec moveri 
(F a p. m.> MR2. — licet concidat BF a sec. m. — consistat Com. 
eO vicgz. ,,llls.'' Barth. 1. c. -- neoesse enim (om. est) nee ullam vim 
„lll8s.^^ Barth. 1. c. — ulla B. — quam R2Gt. quae gz. quia „M88.'' 
Barth. — pulsa F a p. m. impulsu CF a sec. m.) Edd. R2G. „Ms.'^ 
Barth. 

IX, 1. Cum igitur pateat B. — aetemum esse Com. id) BT. id 

aetemum esse vi. — quod a se moveatur Com. ipso") FM. quod ipsum se 

. moveat Comm. 1. c. § 5. Mss. et Edd. quod se ipsum moveat Tusc. 

1. c. § 54. —- ^ift om. M. — ottri6ttta«i Com. esse) T. ess6 tribuendam 
P. — in animam est enim P. tti animum est Com. entm) R2. inani- 
matum vel inanimum autem est ▼. inanimum autem est ic. — agitur 
F CRl A p- m*)* — quod enim ▼ic. — est animal BFTRlGc. animal est 
ffz. Tusc. I. c. CPIato 1. c. ^ntlrvzov.") est anima PR2vi; Comm. 1. c. 
Mss. et Edd. anima est M. — natura propria FAfgz. — animae Edd. — 
^uae se ipsa moveat Comm. 1. c. Mss. plerique. quae se ipsa (vel 
tpsom) semper moveat Tusc. I. c. — si nata F. — est certe z. 

2. Banc tu ... revereunttir C§ 3.)] Comm. II, 17, 2 et 3. — tu om. g. 

— in optimis rebus MgzG. — hae optimae vie. — exercitatus et agitatus 
M. — pervolabis M. — tunc erit (sup. add. cum) Rl. — inclusus erit tic. 

— emanabit F a sec. m. — enini om. M. — extrakei vie. 3. JfVasi 



Digitized by 



Googk 



12 aCERONIS SOMNIUM SCIPIONIS. CAP. DL 

parismVoluptatHms dedtderuni earumque se auasi ministros prcLe- 
buerufU mpvisuque ItJndinum voluvtatibw ooedientium deorum H 
hominvm %vra vtolavenmt, corporums elapsi circum terram tpsam 
voluiantur, neo kuno in locum nisi mtdtts exagitati seculis rever- 
tmJLur. ' nie discessit: ego somno solutus sum. 

Mm. BFMTPR126. Edd. Ticagz.]. . 
(om. que) z. — volupiatibut corporis tic, — dederuni BM. dedidere g. — 
praehuere g. -— turn om. M. — violarunt P. violavere g. — in huno 
loeum M. — §eeuli$ (iup. add. a sec. m. pertpults) F. -^ revert entur M. 
— $olutu$ (om. Mum) BTR16». atatim soluius $um g.. 

Explicit Somnium B. Explicit Somnium Scipionii ex CiceroniM liitro 
$exto excerptum R2. 



Digitized by 



Googk 



MACROBn AMBROSn THEODOSD 

T. C. BT INL. 

COMMENTA RIORUM 

IN SOMNIUM SCIPIONIS 
LIBER PRIMUS. 



L Inter Platonis et Giceronis libros, quos de re publica uterque 1 
constituit, Eustachi fili, yitae mihi dulcedo pariter et gloria, hoc 
interesse prima fronte perspeximus, auod ille rem publicam or^ 
dinavit, hic retulit: alter qualis esse aeberet». alter qualis esset a 
maioribus instituta, disseniit. In hoc tdmen yel maxime operis2 
similitudinem servavit imitatio» quod, cum Plato in yoluminis 
conclusione a quodam#itae recldito, quam reliqujsse yidebatur, [4] 

[Mm. BFMTSPR12GBBlt. Edd. ¥icahgspdBb. 

Incipit Macrobii Ambrosii in idem somnium colMorum liber pritmut R2. 
Macrobii Ambrosii Theodoaii VC. et 111, Com. in somnio Scipionis B. Ma- 
crobii Ambrosii Theodosii viri elari et illustris commentaria ex Cicerone 
in somnium Scipionis incipiunt Cod. 2 Barthii (Advers. 37, 17.}* Macrobii 
Ambrosii Theodosii F. C. et in L. commenta ex Cicerone in somnium 
Scipionis Fragm. Oron. Incipit Commentum Macrobii Ambrosii M enter i- 
sis Rl. Macrobii Ambrosii Oriniocensis in somnium Scipionis eommen- 
tarium incipit Cod. I Barthii 1. c. Macrobii Ambrosii V. C. et Inl, in 
somnium Scipionis liber primus ad Eustachium f ilium incipit foeliciter 
SG. Macrobii Ambrosii Theodosii V, C. et illustris de somno Scipionis li- 
ber incipit feliciter P6. Incipit liber Macrobii super somnium Scipionis V2, 
Macrobii Aurelii Theodosii V, C, et illustris in somnium Scipionis expo- 
sitionis quam elegantissimae liber primus Llvic (a expositionum li^ 
ber L; hg 'Aurelii, et in marg. Ambrosii), Aurelii Macrobii Ambrosii 
Ttieodosii F, C, et inlustris («b illustr.) commentarius ex Cicerone in 
Somnium Scipionis liber primus «-b. 

I. Caput 1. Quae differentia et quae similitude sit inter Platonis ae 
Cieeronis de republica libros; eurque aut ille indicium Eris (chg Eri), aut 
hie somnium Scipionis operi suo asciverit ch<b. (In a nulla est Rapitnm 
difttinctio; in • „SamniA capitum, proat vulgo com men tar iua in somnium 
Scipionis distinctos est'' additur in ^tte^ pagg* 168-162.) 1. Ci- 

eeronis que V, '— quos de re publica uterque amstituit FilITBBR.i-g6P4L. 
„quatuor snripti, quod non video, cur Tulgnto sit posthabendnm/' Gron. 
quos uterque d^ r. p. constituit B. ^tiot de r, p, utrumque eons tit it ean^- 
stituisse H, quos de r. p. tiim m^ue (v utrunque, R2 a sec. m. utrosque') 
eonstituisse constat SPRl2T8>b. — Eustathi a-bP. — pariter dulcedo 
s-bP. — prospeximus v-h. ^ debuit libri Barthii 1. c. — a maioribus 
esset R2. — ordinata (sop. add. a sec. m. vel instituta) Rl. 2. ta- 

men etiam vel Bbb. — servabit F. — intentio FML (El sop. imita- 
tie), — in volum. conclusione] lib. X, p. 614. Steph. — a quodam Eri 
vitae reddito „Ms. Est hic Er PlaUmicus quern eodem hoc capita [§ 9.] 



Digitized by 



Googk 



14 MAGROBH 

indicdri faciat, qui sit exutarum corporibus status animarum, ad- 
iecta quadam sphaerarum vel siderum non otiosa descriptioney 
rerum facies non dissimilia significans a Tulliano Scipione per 

Squietem sibi ingesta narratur. Sed quid vel illi commento tali 
velhuic tali somnio in his potissimum libris opus fuerit, in qui- 
bus de rerum publicarum statu loc[uebantur, quove attinuerit in- 
ter gubernandarum urbium constituta circulos orbes globosque 
describere, de stellarum modo, de caeli conyersione tractare, 
quaesitu dignum et mihi visum est, et aliis fortasse videatur, ne 
viros sapientia praecellentes nibilque in investigatione yeri nisi 
diyinum sentire solitos . aliquid castigate operi adiecisse super- 
fluum suspicemur. De hoc ergo prius pauca' dicenda sunt, ut 

4 liquido mens opens de quo loquimur innotescat . Rerum om- 

Mm. BFMTSPR12GBBR.] 
Platonicum Erem Tocat/^ Pont ,,Recte pato Eri additam a prUcis li- 
brariia/' Barth. [. e. a quod. Er vitae redd. H. „Noater antiquissimus: 
ahde non Eri faciondom, quod amplecti videtur Isaacim (firum yocari 
yideoy led sine auctore, ab aliis), sed Ere^ ut c.'2 [§ 6.]. Neque hoc 
nomen a priacis librariis recte additam dicimus, sed ab ipso auttore.'* 
OroB. a quod. vUae redd. Er R2. a quod, ex vUa redd. Bar. — a 
eorparibuB^ „pri8ca lectio^*' Barth. 1. c, „M8.'' Pont. „]Von addo cam 
Barthio et Isaacio partEculam a, otsi mihi quoque in uno inventam. 
Arnob. lib. II. [c. 16.] postquam {animae) aunt corporibus humania ex- 
utue.^^ Gron. CIn ed. Hiidebr. est aumpiae. Idem V. D. ad Apol. Met. 

111, 26. coniecit aceretae.') — adiecta hi a SEl2lika.BAB.Y-h (in F iU'tadd. 
a sec. m.). — faeiea rerum R2. — narratur ingeata h. 3. Sed 
auid vel illi FS6L. aed vel quid ilU Rl. aed quid illi Qvel add. post Hit) 

112. aed quod vel illi Ticas-bBMTSPBsa. aed quod vel (om. Hit) hg. — 
tali commento MT. commento (om. tali) R2. — quihus (om. in) FRIG. 

— in quibua libria de rei public a e atatu Bbb. — loquebantur nFTRlG 
P4a. loquebatur S (R2 add. a sec. m. n) Edd. MPBsa. -^ quoque s-b. 

— tnstttttto Bbb. — orbi B. — motu coni. Zeunius. Vid. not. — ut 
mihi (sop. add. et) F. — nee viroa P. — tnvestt^attone (om. in) SgG 
(R2 sup. add. m). in veatigatione (ut in sit praepositio) y-h. — veri- 
iatia B. — aollidtoa (sup. add. vel aolitoa) R2. — auperfluum cqatigath 
operi adieciaae R2. — igitur priua B. prina ergo y-g. — mena intent a 

?9eria H. — loquitur FTGBBa.P4 (Rl in mg.}. — innoteaceret G. — 
ost innoteacat legitur in R2 Incipit praefatio eiuadem^ in Bab. tnctpit 

I, 2. Non otioaa deacriptione] t. e. bilitaa motua^ eonveraio coeli. In- 

non inepta. Cf. II, 9, 1 non otioaa Tent. I, 34 [59.] Signorum ortua et 

inapectione; I, 20, 13 tam otioaua obitua etannuae commutationea, \^o 

tamque ab omni aerio feriatua; II, Flacco (37, 94.] quanta in motu 

6, 28 non otioaua lector. temporum, quanta in oonveraione 

3 vel ilU vel huui\ i e vel *'*^'"' *** ^^^^' ^ t®' ^^1 'cperinn- 

Pi^inJ; VJi rsV«,n«5 ^ tu'f peqietiii eurtns et converaionea 

Platoni vel Ciceroni. coelestes." Zairif. Viri docti conie- 

de atellarum modo] „Si modua est cturam commendant verba ipsius 

rerbum sanum, anctor intellexit de Macrobii c. 3. § 13. quod caelum 

niagnitudine et pnlchritadincf side- caeit^ue circuloa eonveraioniaque 

ram. Vernm fortassis legi debet concenttim, atellarum etiam ae lu- 

motu h> e. cnrso. Nam motiis aide- minum motua .. . conceptt. At te- 

mm coelique converaio fere a Cice- neo Tulgatom. Macrobios videtar 

rone eoniangantnr, qoem noster, respicere caeii ae aiderum naturam 

ati alios qoosdam, saepe imitarl motum ae modulamen^ at ait II, 12, 

est conatas, non modo in sententiis 3. Cf. I, 14, 26. motua aimilia et 

sed et in verbis singulis. Sic Cic. idem eat modua meandi et II, 14, €•. 

Nat. D.' II, 5 [15.] occorrit aequO" modum astruit 9110 anima movetur. 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCIP. UB. I. GAP. I. 15 

Bium Plato et adtumn natnram peDitas inspiciens advertit in 
omni sermone de rei publicae institutione proposito infunden- 
dum animis iustitiae amorem, sine qua npn solum res publica 
sed nee e^iguus hominum eoetus nee domus quidem parva con- 
stabit Ad hune porro iustitiae affectum pectoribus -inocuIandumS 
nihil aeque patrocinaturum Tidit, quam si fnictus eius non yide- 
retur cum vita hominis terminari. Huno yero superstitem du- 
rare post hominem qui poterat ostendi, nisi prius de animae in« . 
mortalitate constaret? Fide autem facta perpetuitatis animarum 
consequens esse animadyertit, ut certa^ illis loca nexu corporis 
absolutis pro contemplatu {)robi inprobiye meriti deputata sint[5] 
Sic in Phaedone inexpugnabilium luce rationum anima in yeram 6 
dignitatem propriae inmortalitatis adserta sequitur distinctio lo- 
corum quae banc yitam relinquentibus ea lege debentur quam 
sibi quis(^e yiyendo sanxerii Sic in Gorgia post peractam pro 
iustitia cusputationem de habitu post corpus animarum morali 
grayitate Socraticae dulcedinis ammonemur. Idem i^tur obser-7 
yanter secutus est in ilHs praecipue yoluminibus quibus statum 

rei publicae formandum recepit: nam postquam principatum iu- 

• * 

(Edd. Titiahgspd^b. 
comment. Moor. Jmhr. m S, S. 4. penitui inspieieng naturam Bl. 

— anim'advertit H, ~ sermone mo R2Edd. P. — institutione eonstituto 
ML (F sup. add; propottio). — amore BF. — sed ne exigutis P4?ic. 
nee esiguus Coin, sea) g, ^ n& domus quidem BBa.P4. „lta legimnt 
pro varia scriptara." Jajc. Groi^. ad Liy. 27, 18, 9. s^d ,ne domus out-. 
dem g. 6. iustitiae fruetum F. — reetorihui H2, — inoculandum 

TP6«-b (hf in mg.) El (P4 a p. m., B12 a sec. oi.}« alter cod. Barthii 
1. €., alter m mg. tnocctflandttiii B. inoeulendum F5. oecule'ndum M 
•npraicr. a; B2 add. top. lin. inculeandum FS CB12 a p. m.) T-ePS 
CP4 add. in me.). „mina« accarate.^' Pont. „Verbam inoculandum h\e 
eite praeferendnm facile contextni docet. Nam seqaltar fructus^ cuini 
tropui ab eadem origine proficiicitur quam habet Terbam inoculare.^* 
Zeun. modsrandum C*op. inculcanduin') Bab. — viderentur H. — Hunc 
(om. vero) L. ^^ post hominem durare FM. — oatendi iuste ntst Membr. 
Barthii 1. c. „Optimni'' Gron. ostendi iuste nonnisi ^% '— onimae 
add. a lec. m. R2.' — Fide enim Csap> add. autemy R2. — anima adver- 
tit L. — loca iUis Rl. — nexihus t. — probi improhique FML. improhi 
probive T. — deputata sunt F (B,l lap. «tiit, in mg. deputanda). 
6. PAedrofie Met. yl. Cf. Phaed. p. 106 extr. Steph. — luces h 
in mg. — oisertae sequ» y. asierta, Sequitur Hi. — vitam hano R2. ~ 
sanxerunt R12G02. „in daobni meiioribnt yere opinor." Gron. coll. 
Sat. I, 5. [§ IT], lastin. V, 7., Corn. Nep. Them. 4 [2.]. sansit „anai'' 
Gron. — borgia] cf. p. 624. Steph. — immota gravitate P. 
7. praeeepit Pt-s. reoeptl Mm* roll. y-gb. „Mm. omnes.*' Gron. qoi 

5. inoeulandum] ^Jnoculare, iv- tatem adserere cf. Varr. L. L. VI, 7, 
o^ccXfiliBtv est metaphora, at ad- § 64. Mneil. Liy. Ill, 45, 2; Sne- 
monet Camerarins ab inaitionibas ton. Vitell. 10.; Uipian. Digest, 
tracta. Siye etiam allnsum ad di- XLVII, 10, 11, 9 et in iervitutem 
ctnm poetae apod Athenaeum [XII, adserere cf. Liy. Ill, 44, 5; XXXIV, 
65. p. 546b. Gas.] yeteris qui in- 18, 2; XXXV, 16, 11; Sneton. Tib. 
stitiae dicit %(^cbov lififia** Pour. 2. Idem Snetonios Calig* 59 et 

6. anima in veram dignitaiem Cland. 10 habet adserere lihertatem 
. . • adserta] Imitatns est Macrobias et Caes. 16 tn adserenda digm- 
dicendi formulas aUquem in lifter- tate. 



Digitized by 



Googk 



16 MACROBH 

. stitiae dedit, docoitque animam post atiimal non perire, per il- 
kin demum fabulam (sic enim quidam yocant), quo anima post 
corpus- evadat vel unde ad corpus yeniat, in fine opens adseruit, 
ut iustitiae vel cultae praemium vel spretae poenam auimis 

8 quippe inmortalibus subiturisque indicium senrari doceret Hunc 
ordmem Tullius non minore iudicio resenrans quam mgenio re- 
pertus est: postquaro in omni rei publicae otio ac negotio pal- 
mam iustitiae disputando dedit, sacras inmortalium animarum 
fiedes et caelestium archana regionum in ipso consummati ope- 
ris fastigio locavit, indicans ^o his penremendum vel potius re- 
yertendum sit qui rem publicam cum pnidentia iustitia fortitu- 

dine ac moderatione tractayerint Sed ille Platonicus secretorum 
relator £r quidam nomine Aiit, natione Pamphylus, miles officio, 
qui cum yulneribus in praelio acceptis yitam effudisse yisus 
duodecimo demum die int^ ceteros una peremptos ultimo esset 

[6]honorandus igne, subito seu recepta anima seu retenta quicquid 
emensis inter ulram^ue yitam diebus egerat yideratye, tamquam 

Smblicum professus mdicium, humane generi enuntiayit Hanc 
isibulam Cicero , licet ab indoctis quasi ipse yeri consciud doleat 
irrisam,. exemplum tamen stolidae reprebensionis yitans* excitari 
narraturum quam reyiviscere maluit 

H. Ac prius quam somnii yerba consulamus, enodandum 

Mas. BFSPR12GBBR. (MT usque ad finem cap. I.)] 
confert h. lib. c. 8 [§ 2.]; II, 4 [12.]; It, 6 [8.]- — «* ^ocuit T-gG. do- 
cuit (add. a «ec. In. que) R2. — et unde s-bP. -^ vel eulpae B. 
8. minor i FM. — repertt Bbr. — r. p. in omni/i ocio S. — collocavit 
¥v-g. — iis g. ~ perveniendum sit FMBer.Bar.L. — pociuB (»up. add. 
vet) R1. — revertendum Com. sit) FM. -*-• iuititia prudentia S. — at que 
moderatione v-jf. — tractaverunt 8-bP. 9. Pamphylius v-^G. — 

die demum s-bP. — ultimue B. — urehdus Qsnp, honorandus) R9. — 
suhito add. a sec. m. Rl. — in publicum B. »- nuneiavit T-g. 
10. devitana Bbr. — naturam Csup* narraturum) R2. 

II. Caput 11. Quid respondendum Coloti Epicureo, putanti philosopho 
non esse utendum fabulis; quasque fahulas philosophia recipiat, et quando 
his philosophi soleant uti ch-b. 1. verba somnii R2. — consulimus 

FG CELl sup. a}. — enotandum (sap* a sec. m. d; om. nobis) Rl. — quo 

7. post animal] Cf. § 6.; c. 3, fides, titium in his yerbis latet: 

§ 12.; c. 4, § 1.; lib. II, c. 17, § is enim non Armenium ipsum fuisse, 

14.: post corpus. In R2 adnotatur: ut volnnt interpretes Platonis, sed 

„>#mmat h. 1. intellegitur commixtio Harmonii fiUum scribit lib. IX. 

corporis et aniroae sive substantia Sympos. probl. 5 [c. 2.}. Est au- 

corporea animata sensibiiis.'^ tern Er noroen Asiaticuro, ut disci* 

Q ^^^:^^ ^-..^t^-o -* ""• ^^ «acris libris " Grow. Cf. 

8 ordmem • ;; 7»f»«»f • • • ff" Suidas: ^fZ^ Hvo/ia %^qu>v 'E§Qai%6v. 

pertus est] Cf. ^P/J/^g*^;, ^«V/ tamquam publicum profeZs indi^ 

falsimonus ap. Plant. Bacch. Ill, ^.^^j v^^^^/; ^ • ^ /^^ indicium. 

6, 2, el similia apud Graeco. ut : Barthius Adyers. \XXV1I, 17. putat 

BVQlciiBTOTOvgcrQ^L^ag^BVCaiiB- ,; jg^^i i„jj^|„„ iUud publicum 

vog ap. Herodian. II, 7, 2. ^^^ .^^^^^^ ^^ l^^„„,^ ^^^^^ j^. 

9. Er quidam nomine fuit, na- lapso sibique obyio fecit Proculua 

ttone Pamphylus] ^, Verba Platonis lulius. Cf. Liy. 1, 16, Cie. de legg. 

sunt libro ultimo derepubl. [p. 614. I, 1., Plut. Rom. 28. 

Steph.]: ^Hffog rov 'A(ffitiflov vb yi- 10. excitart] Cf. Somn. II, 3 ne 

vog TlccuqnUXov. Sed ai Platarcho ne e $omno exeitetii. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. L U. 17 

nobis ^i a tpio genere hominum Tullius memoret vel irrisam 
Platonis fabalam, vel ne sibi idem eveniat non vereri: nee enim 
his verbis Tult inperitum vulgus intellegi, sed genus hominum 
veri ignarum sub peritiae ostentatione, quippe quos et Jegisse 
talia et ad reprehendendum animatos constaret. Dicemus igitur,2 
et quos in tantum philosophum rererat (^uandam censurae exer- 
cuisse Jevitatem, quisve eorum etiam scnptam reliquerit accusa- 
tionem, et postremo, quid pro ea dumtaxat parte quae huic 
operi necessaria est responderi conveniat obiectis. Quibus, quod 
factu facile est, enervatis iam quicquid vel contra Giceronis opi- 
nionem etiam in Scipionis somnium seu iaculatus est umquam 
morsus livoris seu forte iaculabitur dissolutum erit Epicure- 3 
orum tota factio, aequo semper errore a vero devia et ilia aesti-[7] 
mans ridenda quae nesciat, sacrum volumen et augustissima ir- 
risit naturae seria. Golotes vero, inter Epicuri auditores loqua- 
citate notabilior, etiam in librum retulit quae de hoc amarius 
cavillatus est Sed cetera quae iniuria notavit, siquidem ad som- 
nium de quo hie procedit sermo non attinent, hoc loco nobis omit- 
ienda sunt: illam calumniam persequemur ^ae, nisi supplode- 
tur, manebit Ciceroni cum Platoni commimis. Ait a philosopho4 

[Eild. Ticahgspdzb. 
(om. a) Rl. — idem nbi ?-g. -* inperitum vulgus vuH R2. — quoa le- 
giise (oni. et) F. — eon$taret animatos FRIGBbb. 2. Dicemus 

ergo FSL. — et qui tantum P sup. et quos in} R2 sup. quos. — refe- 
rant P. refer an tur (sup. vel referaf) R2. — censurae oin. (add. post 
exereuisse") R2. — defectis iam (sup* enervatis') P. — vel contra Ciceronia 
Mss. ▼ Bae. contra Ciceroifis (om vet) ica. vel contra Platonis vel 
contra Ciceronis h-b. ,,ra: vel contra Platonis auctoritate scriptorum et yc- 
taste cusoruoi noo retinenda iudico.*' Gron. Vid. not. — > et in Bab. (R2 
a sec. m.)* 3* Epicureorum vero F. •— ambiguo (R2Bbb. sup. 

aequo). — errore semper R2. — aestimans BPRIGBbb. extimans Tichg. 
existimans as-bPR2. — an gustissima G, agustissima .t. suhtilissima 
Bab. — seria naturae F. — Colo res vie. — epicure i hg, epycur eorum 
Rl. — loquacitate notabilior (non famosior et loquae. notab.^ nt s-bP} 
BFSR12T-gGP46 (Bbb. e loquacitate). „T6 famosior et nnsquam repe- 
rias.'^ Gron. „Abe8t ab omnibus Angll.^^ — amarius cavillatus est BFS 
Rl2v-g6P46 (yl2 amarus) „omnes constanter.** Gron. qui conf. II, 16 
[§ 15.] similis cavillanti est. amar, cavilL est nobis Bbb. amarius ca^ 
lumniatus esl L. amarius reprehendit s-bP. — iniuria contulit ae 
notavU R2. — ad hoc somnium B. — ^tc oni. Rl. — persequamur ▼1P6. 
prosequamur v3. — supplodetur BFRl2Y-gGP4BAB.BBiv.L. supplodatur 
a-bSPBBB. — ciceroni s B. 4. Ait enim x-g. Zeun. requirit vel 

II, 2. vel contra Ciceronis opi" .lationes quas Colotes, quern Epicn- 

nionem] „Sen8us auctbrls est, se re- rus blande voeaire solebat KoXcstd" 

•ponsurum obiectis in ea parte, qua Qav we\ KoXtoTaqLOv, libeUo quem 

negabatur fabulas acturo de coele- inscripserat: JTf^l xov hi wxra va 

stibus operi immiscendas a. Platone rcov aiXcov wiXoa6(pot)v Boyiuxxa ovSk 

fuisse: cuius ubi yanitaterii dare ir^v icri, in Platonis aliorumque 

ostendisset, iam parit^r nnllius fore piiilosophorum placita congesserat, 

momenti ea quae contra Ciceronem refutavit Plutarchus libello quem 

yel excogitata sunt, Vel forte etiam- inscripsit nqog KoXcottjv. Vid. yoi. 

num excogitabuntur.''. Gbon. XIV. pagg. 139-198 Hutt. . Simllia 

3» aequo semper efrore a vero ife- adnotayit Zeunius. ; - ' t- 

via] Gron. conf. Stit III, 11 [2.] nisi supplodetur] „A glossatore 

JVe non ubique in Ubando pari er- prisco a yesica pede displosa du- 

rore sit devius, ctum notatur/' Babth. 1. c. 

Colotea ... eaviUatus etf] Cayil* 4. a philosopho fabulam non opor-^ 

2 



Digitized by 



Googk 



18 



MAGROBn 



fabulam non oportuisse confingi, quoniam nullum (igmenti genus 
veri professoribus conveniret. Cur^nim, inquit, si reruin cae- 
lesiium notionem, si habitum nos animarum docere voluisti, non 
simplici et absoluta hoc insinuatione curatum est, sed (^uaesita 
persona, casusque excogitata novitas et composita advocati scena 
figmenti ipsam quaerendi veri ianuam mendacio polluerunt? 

5Haec quoniam, dum de Platonico Ere iactantur, etiam quietem 
Africani nostri somniantis accusant (utraque enim sub adposito 
argumento electa persona est quae accommoda enuntiandis habe- 
retur), resistamus urgent!, et frustra arguens refellatur, ut una 
calumnia dissoluta utriusque factum ineolumem, ut fas est, reti- 

6 neat dignitatem. Nee omnibus fabulis philosophia repugnat nee 

Ms8. BF»lTPRI2a3 
enim vel autem. — fingi F. — nos docere animarvm S. animarum rfc- 
monstrare Co">» wos) v. — hoe et absoluta Bbb. CB deleto hoc po«t a6- 
soluta')' T^ casuque P. — compositi advocata coni. GronoT. adiiciens: 
„Sic advocata essct adhibita CsiOj ut quaesita et excogitata, ut c. 20 h. 
lib. [§9.]. Sat. VII, 14 [§ IT.] et cap. ult. [§ 33.] Compositum figmentum 
ut compositam fallaciam Plautus [Poen. Ill, 5, 29], compositam fabulam 
Livius [III, 10, 10; cf. XL, 12, T] et Instinus [XXXIX, I], componere mi- 
mum Petroniiis dixere." — figmenti scena R2. cena figmenti Ceraso «) Rl. 
— polluereSfi. pollueret yichg. Quod aniplectitur Zenn. qui putat aut 
quae Qac, scena) ye\ quod (jsc, figmentum) ante ipsam inserendum esse, aut, 
quod ei melius videtur, tit mutato ipsam in ita, 5. dum BFR12 

BER.viP46BAR.BEif.Ii. cum o-bSPG. — platico vl. --acre BtI. Ero 
T3icgG. — tractentur (sup. a) F. iaculantur H. notantur B. — ac^ 
cusant BSR1P46. incusant Edd. FPR2. — enim del. H2. — adcommoda 
GH. commoda vichg. — frusta F. — refellatur calumnia: ut una v-g. 
(Barth. Adv. 3T, IT: ,,Frustra'' arguens est ille Colotes ..., quare legas 
cum Mas. refellatur, ut una calumnia,^''') — incolume Bbe. vl. ineolumen 



tuisse confingi] Cf. Plut I. c. cap. 
30. ol zovTOiV TUXTacpQOvovvTSg ayg 

composita advocati scena figmenti] 
Tocem advocati Zenn. recte int^r- 
pretatur: „aliunde sumpti, velnt e 
mythologia, fabulis philosopho in- 
dignis.*' Neque est quod cum Gro- 
novio scribamns: eompositi advoca- 
ta scena figmenti. Quos hie attulit 
locos, quibus apud Macrobtiim ad- 
vocare idem yaleret quod quaerere 
et excogitare, c. 20 [§ 9], Sat. VII, 
14 [IT.J, et ib c. ult. [33.], ii nihil 
omnino probant, et quae infra § 9. 
legimns, composita et ficta, ea ob- 
stant quo minus h. 1. scribatur 
composttt figmenti, 

ipsam quaerendi veri ianuam men- 
dacio polluerunt] Gron. bene confert 
Sat. V, 2 [8.]: ubi ad ianuam nar- 
randi venit. Eadem metaphora 
est § 6. in verbis : ac velut prof ana 
ab ipso vestibulo sacrae disputO' 
tionis excludaU ad quae Grono- 
Tias attulit c. 21 [2.] IVec longum 



est invenire raiionem, quae in ipso 
vestibulo excubat quaestionisf 
et rursns § 8. in yerbis: Hoc totum 
fabularum genus . . . e sacrario suo 
... sapientiae tract atus eliminet, 
de ^no yerbo minus nsitato vid. 
infra c. 22. § 6. eliminatum in 
ultimam mundi partem. — In ora- 
tionis nexu id nnum me ofTendit, 
quod^ personam secundam voluisti 
sequitur passivum curatum est, et 
deinde tertia persona activi pollu- 
erunt, cuius verbi subiecta esse 
fersona — novitas — scena facile 
intelligitur. Zennius, qui praefert 
pollueret, totum locum sio interpre- 
tatur: „Et composita, h. e. facta 
ad decipiendum est, advocati h. e. 
aliunde sumti, yelut e mythologia, 
fabulis philoffopho indignis, scena 
figmenti h. e. persona ficta, qualis 
inducitnr a comicis, ut ita quaerendi 
veri ianuam h. e. initium disputa- 
tionis de yero inyestigando, men- 
dacio poUueret h. e. ncto illo Ere, 
quantum in ijpso fuit, refntaret, 
yanam^et irritum redderet.^' 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. H. 19 

omnibus adquiescit, et ut facile seeerni possit, quae ex his a se 
abdicet, ac velut profana ab ipso vestibulo sacrae disputationis 
excludat, quae vero etiam saepe ac libenter admittat, divisionum 
gradibus exph'candum est. Tabulae, quaram nomen indicat falsi! 

Erofessionem , aut tantum conciliandae auribus voluptatis aut ad- W 
ortationis quoque in bonam frugem gratia repertae sunt. Audi- 8 
turn mulcent, velot comoediae, quales Menander eiusVe imitato- 
tores agendas dederunt, vel argumenta fictis casibus amatorum 
referta, quibus vel multum se Arbiter exercuit vel Apuleium 
nonnumquam lusisse miramur. Hoc totum fabularum genus 
quod solas aurium delicias profitetur e sacrario suo in nutricum 
cunas sapientiae tractatus eliminat. Ex iis autem quae ad quan-9 
dam virtutum speciem intellectum legentis hortantur fit secunda 
discretio. In quibusdam enim et argumentum ex ficto locatur 
et per mendacia ipse relationis ordo contexitur, ut sunt illae 
Aesopi fabulae elegantia fictionis inlustres: ^at in aliis argumen- 
tum quidem fundatur veri solidita|;e, sed haec ipsa Veritas per 
quaedara composita et ficta profertur, et hoc iam vocatur nar- 
ratio fabulosa, non fabula, ut sunt cerimoniarum sacra, ut He- 
siodi et Orphei quae de deorum progenie actuve narrantur^ ut 

[Edd. yicahgtpdzb. 
\3. 6. repugnat phUosophia y-^, — ab ae Edd. P. — abducat 

(sup. ahdicef) R2« — ab isto P (R2 sup. ipso). — sacrae disputationis ve- 
stibulo B2. — quae vero Mss. luei et Gronovii, P46B4R.Bbn.L. quaeve 
Edd. quas vero (et panlo supra quas ... profanas ,,nempe fabulas^O 
coni. Gron. — admittit F. — explicandum (oni. est) vichg. 7. in 

bonam partem et in frugem R2 a sec. m. ~ h ortationis FL. 
8. aut auditum mulciunt f/2. In Rl supra auditum add. a sec. m. Aut 
enim. — vel comoediae BS (R2 sup. veluti). ut com. (sup. vel) Rl. — 
vel sunt argumenta Bbr. — in quibus vel multum esse Arbiirum (omisso 
verbo exeftuU, quod etiam a P, abest} G, quem qui contulit, adscripsit: 
,,ita Wouwer ia vita Petronii.*^ Idem recepit Carrio in ed. Steph. (s), 
nisi quod hie omisit in; Pont, qui restituit: quibus vel multum se Arbiter 
exercuit, adnotavit: „Tamen quod su^gerit Stephanus: Quibus vel multum 
esse Arbitrum, si ex libris est, non displicebit, quod ab aliis iam diu ob- 
servatum: In ^ibus etc.*^ se abest a membr. Bartb. 1. c. — miratur G. 
— . profitetur delicias F. — a sacrario (sup. e) R2. 9. Ex his 

Rl Edd. praeter g. — virtutum Ms». Y-gBAB.Bsiv.L. yirtutis s-b. — fit 
secunda divisio L. Hue videtur pertinere quod legitur in marg. ed. 
Stoer. [s. 1. 1597. 12^.], directo, unde Pont, panlo supra coni. ffoptenti a 
dierecto eliminat, provocans ad Festum et Plautum. — Aesopiae y-gG 
,,qnod valde probem, si quae habuerint membranae. Phaedrus libroa 
suos Aesopi arum fabularum inscribit, Theo sophista Alaeoscslovg Xoyovg^ 
Aphthonius AlacSjtsiov fivd'ov,^ Gron. — quidem argumentum Rl. — re- 
fertur (sup. pro) FR2. — . et haee iam v-gb „meIior et linguae conve- 
nientior lectio.'' Zeun. — ' fabulosa narratio s-bPRl2. — ut cerimoniarum 
(y ut sunt cerim,) sacra Hesiodi et Orphei (om. ut nee posita distinctione 
tLute Hesiodi) y-g. ^Probius duae yeteres membranae disiungunt liaec.'^ 

8. argumenta] Quintil. II, 4, 2 miramur] Scilicet in Metamorpbo- 

argumentum, quod falsum sed seen libris. Quanti Apuleium ae- 

vero simile comoediae flngunt, oppo- stimaveritMacrobius, apparet etiam 

nit /a6u2ae, quae versatur in tra- ex Sat. VII, 3, 23: Quod genus 

goediis atque carminibus non a ve- (scommatum) veteres ita ludicrum 

ritate modo sed etiam a forma veri- non putarunt, ut et Aristoteles de 

tatis remota. ipsis aliqua conscripserit, et Plular- 

vd Apuleium nonnumquam lusisse chus et vestcr Apuleius, 



Digitized by 



Googk 



20 MACROBH 

lOmystica Pythagoreonim sensa referantur. Ergo ex hac secunda 
divisione quam diximus a philosophiae libris prior species, quae 
concepta de false per falsum narratur, aliena est Sequens io 
aliam rursum discretionem scissa dividitur: nam, cum Veritas ar- 
gumento subest solaque fit narratio fabulosa, non unus repperi- 

lltur modus per figmentum vera referendi. Aut enim contextio 
narrationis per turpia et indigna numinibus ac monstro similia 

[9]Componitur, ut di adulteri, Saturnus pudenda Gael! patris ab- 
scinaens et ipse rursus a filio regno potito in vincula coniectus, 
quod genus totum philosophi nescire malunt: aut sacrarum re- 
rum notio sub pio ngmentorum velamine honestis et tecta rebus 
et vestita nominibus enuntiatur, et hoc est solum figmenti genus 

12 quod cautio de divinis rebus philosophantis admittit Cum igi- 
tur nullam disputation! pariat iniuriam yel £r index vel som- 
nians Africanus, sed rerum sacrarum enuntiatio Integra • sui 
dignitate his sit tecta nominibus, accusator tandem edoctus a 
ISfabulis fabulosa secernere conquiescat Sciendum est tamen non 
in omnem disputationem philosophos admittere fabulosa vel licita. 
Sed his uti solent, cum vel de anima vel de aeriis aetheriisve 
14potestatibus vel de ceteris dis locuntur. Geterum cum ad sum- 
mum et principem omnium deum^ qui apud Graecos tdya&ov^ 

Mat. BFMTPR12G.] 
Barth. 1. e. ,,£quidein arbitror recte deleri posse posterios ut. Nam ita 
hoc membrum coaTeniens efficitar sequent!: ut myBtica ... referuntur^* 
Zeon. -» active 6. — referunt Rlw-g. Ex „libri8'* referuntur corrigit 
Barth. 1. c. 10. Ex hac ergo Fs-bP. Intellecta ergo ex Aac 6. — 

quam diximui] §9. •» in aliam rursus R12Bbr. rursus in aliam B. — dt- 
visionem vel discretionem R2. — cum oin. (add. a sec. m.) R2. -— tolo Csup* 
add. me) R2. et sola LTa. — narjratiofabula a. Modios N. L. p. p. 885 
,,ex dnobos libris scriptis'' restitnit fabulosa, 11. conterto ▼! 

P6. conn ex to P. — dii FbP. dei T-g. — Caelii patris tBir.Bbii.L 
(R12 a sec. m.). patris Coelii ichg — abscidens Gv ,,Mss*S — regni 
RIGII2. — malunt BSRl2GBBR.T-gP4BsN.L. malint (sop. u) F. ma- 
luerunt s-tP. ~ pio om. sp; restituit Gron. — - calto y. — philosophantis 
om. sp; restituit Gron. 12. vel haec index ▼!. — distemere 

F. 13. fabulosa vel licita FSPRl2BBR.?-plbH24BAB.L ,,scripti'' 

Gronovli, qui coniicit vel fi eta. ooU. § 10 composita et fieta. ,,£d. 
Col. recte addit vel licita.^'' Zeun. fab. vel lutta (sup. Iictta) B. fab. vel 
vetita Bbn. fabulosa (om. vel licita') p2dz suadente Medio I. c. — uti 
solent his F. — aeriis SGP4. oerets Rl2Edd.BP. — aetheriisve s-b sua- 
dente Medio N. L. p. 386. BPR2. aether eisve SRIBBa.fl2. vel de aethe- 
reis V'g (G aetheriis) — de aether iis aer Usque F. 14. ad sttm" 

mum deum et principem omnium FTr. CF a p. in. omnem}. — vdyad'ov i. 
TAFONSITON (sup. TATATSIN) F. xoyal&op (sup. T^^aeon i. e. turn- 
mtis) alter codes GronoTii, qui coniicit ^^huxxav (io altero est ruyad'OPf 

13. fabulosa vel licita] Signiffca- men non recCe cogitavlt de tertio 

tor id figmenti genus quod § 11. fabulosomm genere a quo plane 

cautio de divinis rebus philoso- philosopho osset abstinenduni. *- 

phantis dicitur admittere, opposi- In g in mg. recte adnotatur: ,,vei 

turn illi fabularum generi quod pro etiam.^^ 

ibidem philosophi^ dicuntur malle 14. ad summum et principem om^ 

nescire. lam ne illud qnidem di- nttim deum qui apud Graecos vdya- 

cnntur philosophi in omnem dispa- ^hv, qui ngmvov attiov nuncupatur] 

tationem admittere. Undo apparet Interrogat Gronovius: „Unde pro- 

bene se habere verba vel licita^ babitur summum deum yocari Grae- 

qnae commendavit Zeunias, qui ta- eis xuya9'iv%^ Certe Platarchus de 



Digitized by 



GoQgk 



COMM. IN SOMN. SCaP. LIB. L CAP. H. 



21 



qui agmov alttov nuncupatur, tractatus se audet attoiiere, rel 
ad mentem, quern Graeci vovv appelJauty originales rerum spe- 
cies, quae ISiat dictae sunt, continentem, ex summo natam et 
profectam deo: cum de his, inquam, locuntur, summo deo et 
mente, nihil fabulosum penitus attingunt, sed si quid de his ad- 
signare conantur quae non sermonem tantummodo sed cogita- 
tionem quoque humanam superant, ad similitudines et exempla 
confugiunt Sic Plato, cum de tdya^^ loqui esset animatus, 15 
dicere quid sit non ausus est, hoc solum de eo sciens, quod sciri 
quale sit ab homine non possit: solum yero ei simillimum de 

[Edd. Ticahgspdsb. 
et tnp. i. e. ttimfnu m). togaton (snp. i. e. aumtnus deus) L. — qui om. 
BFPBBR.Tic — nQmtop atxiov a-b. PSITON AITION («ap. protonU- 
eion) Rl« ngmtovauTOP C«ap* protopanton ,u onmtpoleiiO alter cod. Gro- 
UQW. qui TUtvtwif (tap. pro^opanUm .i. primus princept omnium) alter eias* 
dem, qui coniecU: ngAxov ndvrtov, noatzovaivov G. 11 PSITON (snp. 
nPSlTON A I non:) R2. UPSITONA in B. nomTonavvor v3i Cc 
In mg.t alioB ngmvov txhtov). nQmroxavtov Bun, nPSlTOIIANTSlN 
FH. JJPSITO . nANTSlN P. dngmz onavdw ▼!. mfanonapriup S. 

— autlei se {traetatus add. a sec. m.) R2. — toUere h. — quam v-gbG. — 
NO IN appellant F. NOYN vacant RSL — ideae Bar Bbm.L. IJHI F. 
ffdij ?ica. — continentes v. — perfeclam ya CF sup. pro); profectam 
luetor Modius I. r. '— aummo deo et mente delere Tolt Modius 1. c. 
yylVricuorata esse exploratam habeo, et iibri quatuor omnes confirmant.'* 
Gron. qui similes interpretationes affert ex cap. 3 [§ d.] et cap. 6 [§ 3.]. 

— summo om. t. summo (sup. idem) Rl. — ac mente s-bP ,,Aiigf — 
tit I t. — penitus oro. F. — sed quid (add. a sec. m. si) Rl. — de his 
abasserere LB. — quoqve om. yia; tuetnr Mod. I. c. , 15. de 
z'aycc&<p s-bP. de tdya^m FS. de TATASO (sup tagatho) Rl. de 
T^ dycc^^ (in ras. a sec. m.} R2. de tagatho (snp. t. omnium rerum 
principio)j et: de rooya^ioy (snp. tugato) codd. Gron. de totya&m 6. de 
vdyad'ov BsR.f/* rara BO (oro. de) B. de negi rdyad'op ▼!. negl rd- 
yad-ov ¥31. ntgl rdya&ov c-g. — non est ausus R2v-gG. — sctfi ab ko^ 
mifse non possit quale sit Bbb. -^ ab hominibus F. — possit Mss. (P pot" 



plae. philos. T, 7 dicit: JTv^orvo- 
QccQ tmv aoriov t^ (ilv (lovdda &bov» 
nccl rdya^'ov etc. et imnQdtTjg tucI 
lUdzfov Th%ff to fwvofpvls xal ccv- 
Toq/vhst rh (lovadmov, tb 6vT.mg 
dya^bv; Polit. p. 379 Steph. Owl- 
ovv dvad'bs oys &sbg x^ 6vxi; 
At qnis nnqnam Graecorum eum 
Tocavit <&imaToy quod recipiendum 
esse censet Gronovius? — Pro n^m- 
xov alxiov eqnidem maUem, si suf- 
fragarentnr Iibri Mss., ndvxmv 
atxiov. Cr. Plat. Polit. I. c. Ovx 
&Qa ndvxmv ys atxiov xb dya- 
4^09, dVid xSv iihf bv ^x6vtiov at- 
xurvy xmv 81 ntnwv dvalxtov . . . Oi5d* 
&Qa, f^ ^ iymy 6 &sbq innS^ dya- 
^6g, ndvxmv &v Bbi atxiog, tog ol 
noXXol Xiyovciv, dXl* dXlyesfv (ihf xoig 
dvd-Qc&noig atxi^og, noXXmv 61 dyal- 
xiog, et Phaedon. p. 97 C. duovaag 
noxi hi §L§Xlov xtvbg 'Ava^(ty6(}ov 
dvccyiyvioanovxog xal ^yevTOg> mg 
&QCC vovg ioTtv 6 8uic%oa(idav xb xal 
ndvx€ov utxiog, ... iSoii fiov r^d- 



nov xiva bv ix^iv xb xbv vovp bTvcci 
ndvxmv atxiov, 

adsignare] „Conieceram signare^ 
qao ntitur pro significare, aperire 
cap. 5 [§ I.] et passim. Sod com- 
positum ferri potest, quo etiam uti- 
tnr cap. 6 [§ 42], c. 10 [§ 10.], c 
18 [§ 19.].'' Grow. 

15. Sie Plato ^ eum de xdya^^ 
loqui esset animatus . . . solem reppe- 
rii\ Macrobins yidetur respicere ad 
Cratylnm p. 412. Kal fiTjv xoys 
dyad-ov xovxo x^g tfvCBtag ndarig 
791 dyacx^ fiovXexai xb lavofia kiU" 
KBicd'ai etc. At Ibi Plato non ipsum 
snmmnm bonum esse solem dicit, 
sed iustnm. Cf. p. 413. d (ilv yaQ 
xig €p7jiSi xovxo bTvui SUaiov xbv 
ijXiov xovxov yuQ (i6vov buciovza 
xal xaovra inixqoTCBVBiv lidvxay in- 
fra tamrn addit: tlvai 8\ xb 8J- 
naiovy d Xsyei 'Ava^ayoi^ag, vovv 
bIvcci xovxo, De aole summo om- 
nium deo Yid. Sttt. I, 17-23. 



Digitized by 



Googk 



22 MACROBH 

visibilibus solem repperit, et per eius similitudinem yiam ser- 

IGmoni suo aitollendi se ad non conprehendenda patefecit Ideo 

[lojet nullum ei simulacrum, cum dis aliis constituerentur, finxit 

antiquitas: quia summus deus nataque ex eo mens sicut ultra 

animam ita supra naturam sunt, quo nihil fas est de fabuli^ 

ITpervenire. De dis autem, ut dixi, ceteris et de anima non fru- 

stra se, nee ut oblectent, ad fabulosa convertunt, sed quia sciunt 

inimicam esse naturae apertam nudamque expositionem sui: 

quae sicut vulgaribus hominum sensibus iutellectum sui yario 

rerum tegmine operimentoque subtraxit, ita a prudentibus ar- 

ISchana sua voluit per fabulosa tractari. Sic ipsa mysteria figu- 

rarum cuniculis operiuntur, ne vel faaec adeptis nudam rerum 

talium se natura praebeat: sed summatibus tantum viris sapieh- 

tia interprete yen archani consciis contenti sint reliqui ad yene- 

19rationem figuris defentibus a yilitate secretum. Numenio deni- 

que inter philosophos occultorum curiosiori offensam numinum, 

quod Eleusinia sacra interpretando yulgaverit, somnia prodide- 

Mt8. BFSPR126BBE.3 

est, sup. possif) y-gP4BBN.BAR L. posset s-b. — eiuB simillimum fig — 
repperit solem Bbr. — attollens se s-z. „Magi8 me pas^it jBcriptnra an- 
tiqua attoUendi se. Neque eniin Platonein se attollere ait, sed serrao- 
nem; quae perpetua Aurelii ratio est. Paulo ante [§ 14.] tractatus se 
audet attollere.'''' Gron. — comprehensibilia Fv-gL. 16. Ideo ut 

SR2Tiag. — ei BSPR2F-p. eV FRl. eius GH\2 „inembr.'' Modii 1. c. 
d-b. • cum Mas. Bbn.Bar Lv-gb probante Zeunio. quod cum s-z (re- 
poni Toluit „fide membranarum*' Mod. 1. c.). — diis (snp. rfdd. aliis) R2. 
^ constituerentur (sc. simulacra of. § 20.) scrips! ex Bbr.P4. Alias le- 
gitur constitueretur, — sunt supra naturam F. — est fas F. 17. 

De diis enim (sup. add. ut dixi) R2. — ad fabula (sup. fabulosa s. phi' 
losophi} F. — inimicum (sup. am") naturae esse R2. — nudam et apertam 
Bbr. ^ 18. Sic (sap. add. quod') Rl. — cuniculis suis in libris 

snis legit et defendit Bartb. I. c. cunulis (sup. ic) F. fumiculis § in 
mg. (ed. Stoer. in mg. funiculis), — haec adeptis (om. *cO P. vel is 
ademptis a. vel his ademptis ichg (h in mg. haec adeptis). — nudam 
FSR12BBR.yg6. nudum Bar. nuda s-bBP. — natura se SRI. nature 
$e BR2. natura se F. 19. quoque (in mg. a p. m. denique) F. — 

occultorum om. (add. a sec. m.) Rl. — offensa h. — eleusina Rlvirhg. 

17. quia sciunt inimicam esse na- contenti sint reliqui . . figuris] Cf. 
turae . . expositionem sut] Conf. apud Lob. 1. c. Lyd. de ostent. 
liobeck. Aglaopbam. I, p. 133, et m, 12 de Tagetis genitura: rovro 

' 3^5* '■/""/"'• ^^r®*^- ^» P- dXlriyooLTiois nagcc rhv UgatLyibv 

467. 17^ nQv^ig 7j fivaziHTj eefivonoiBt naQa%£%aXvnTai vofiov ... vvv filv 

TO e-Biov xccl fiifiBltai xrjv tpvaiv uv^iyiag, vvv 81 nagaQoXixSg .. 

Triv yBvyovaav ttiv ata^TjaLV $iSt toi,s dviioovg. 

avzrjg, et Philon. de profug. p. ;„...* 

480 B. ol (pvascog rijg HQvytrs- ^^- Numenio] Fuit M. Anrelu 

cr-O-at wiXovaTjg diivrjToi, et lul. Antonini aetate clarus pbilosophus 

Or. VII, 216. wiXst n wvaig xov- Platonicus. Barth. Adv. XXWII, 

ntBad-ai. 17.idemdesereferreaitPausaniam, 

18. figurarum cuniculis operiun- cuius verlja baec sunt, I, 38, 6: 
tur] Conf. infra c. 3. § 10 quod te- '^^ ^« ^^^g rov Tslrovg xov Uqov 
git figuris et velut ambagibus .. Crov 'EXsvaivlov) %6 rs ovsiqov 
significationem rei quae demonstra- ccneZne yQUfSiv, xal xotg ov tb- 
fur, et Cic. de leg agr. I, 1 Quae ^«^"<^*v onoaoav ^sag Btoyovrai, 
res aperte petebatur, ea nunc occulte ^^^^ ^^°^ l^V^^ nv&ic^ai (iBZBtval 
cuniculis oppvgnatur. ctpiciv. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. f CIP. LIB. I. CAP. H. 



23 



runt viso sibi ipsas Eteusinias deas habitu meretricio ante aper- 
turn lupanar videre prostantes, amroirantique et causas non con- 
yenientis numinibus turpitudinis consulenti respondisse iratas, 
ab ipso se de adyto pudicitiae suae vi abstractas et passim ad- 
euntibus prostitutas. Adeo semper ita se et sciri et coli numina20 
inaluerunt, qualiter in vuigus antiq[uitas fabulata est, quae et 
imagines et simuJacra formarum talium prorsus alienis et aetar 
tes tarn incrementi quam diminutionis ignaris et amictus orna- 
tusque varios corpus non babentibus adsignavit. Secundum haec21 
Pythagoras ipse atque Empedocles, Parmenides quoque et Hera-[ii] 
clitus de dis fabulati sunt, nee secus Timaeus^ qui progenies 
eorum, sicut traditum fuerat, executus est 

[Edd. vicahgspdzb. 

— viso Rl (F sap. visum,* R2 a tec. mO T-gbGOsB. ,,]II««. onine«^^ Gron. 
visa Bae. visas BSP (H2 a p. in.} s-z; „correctoruin manain Tel sola 
oratioiHs avvza^cg tibi probabit/* Gron. — ipsas om. (add. a sec. m.) Rl. 

— eleusinas R2. (Rl eraso vichg. — videre BFRl2v-gbG „M8«. om- 
nes." Gron, — ludere PSs-z. — convenient eis h. — se de adito BGBbr. 
sede adyto P4. se adyto (om. de) EA4. FPG. se adito R2 a p. m. se 
aditu Rl (R2 a sec. m.) H. — suae om. H. — ahstractos Bbr. 

20. Jdeo se semper ita S. adeo enim ita se v. — sciri et coli (om. pri- 
ore ei) STb.L — voluerunt vi (g in mg.). — antiquiias ipsa v-g; „non 
male.** Zeun. — alienis (snp. add. diis) F. 21. de iis fabulati 

h. de fabulati (om. dis) y,Manu8cript.** Bartli. I. c. de diis locuti LTa. 

— deorum Bbr.L „Manuscr.'* Barth. 1. c; „yulgo et perperam eorum 
pro deorum.*'^ Pont. — sicut i s-bP. 



viso sibi .^ . . videre"] „Hoc est^ 
quum sibi visus est [Numenius] vi- 
dere. Et propria haee iiiarnm 
imaginnm oratio est, unde et nO' 
etumos visus* Vid. nostrnm cap. 
seq. [§ 2 et 9.] et cap. 5 [§ 1.], et 
Ovid. Metam. VII, 650 ^ualesque 
in imagine somni, Visus eram vi- 
disse viros.^*^ Grow. Conf. Cic. 
Acad. II, 16, 51 Num censes En~ 
niunij quum in hortis cum Ser, Galba 
vicino suo ambulavisset, dixisse: Vi- 
sus sum mihi cum Galba ambu- 
lare? At cum somniavit, ita narrat: 
visus Homerus adesse poeta; Apu- 
lei. de dogm. Plat. I, 1 vi disse 
sibi visus est cygni pullum etc., 
et quae adnotavit Hildebrand. ad 
h, 1. et ad Metamorph. XI, 3. — 
Non satis qnitfem bene procedit 
oratio: viso sibi ... videre prostan-^ 
tes, admirantique ... respondisse 
tmtas, scd angct, non tollit,- ma- 
lum altera scriptura visas sibi ... 
ludere, 

20. et imagines et simulacra] Pro- 
miseue his vocibus usus est Macro- 
bias Sat. VII, 14, 2 et 6, scd h. 1. 
imagines sunt mente concep.tae for- 
mae, simulacra arte factae effigies. 



Conf. Plin. N. H. XXXV, 2 s. 2 § 

9. etiam quae non sunt (imagines), 
finguntur^ pariuntque desideria non 
traditos vultus, lb. XXXIV, 2 s. 4 
§ 9 pcrvenit deinde (nobilitas aeris) 
ad deum simulacra. Graece: EC- 
xovag TS xal tr^JcoXa (vel dycclfiaTce). 
Conf. Herodot. I, 51. yvvcunbg st- 
dooXov XQvdsov, tqItctjxv, rb ^eXcpol 

TWg aQTCiiOTtOV TTJQ KqoIgOV sItIOVU 

Xsyovai,, et Doederl. Synon. V, p. 238. 
formarum talium prorsus alienis] 
Conf. Cic. Acad. I, 11, 42. omnia 
quae essent alien a firm ae et con- 
stant is assensionis, et quae inter- 
pretes adnotaverunt ad Salnst. Cat. 
40, 5. fie^ue aliena consilii. 

21. Hcraclitusi] Vide ne intelle- 
gendns sit Hcraciides Ponticus, qui 
quidem cum ceteris qui h. 1. me- 
roorantur in Pythagoreorum nu- 
mero refertur a Fabricio Bibl. Gr. 
lib. II, cap. 13. et cum Eropedocle 
coniungitur apud Plutarchum de 
plac. phil. IV, 19. Sic certe c. 14 
§ 19. legitur Heraclitus Ponticus 
pro Heraclide, et videntur haee 
nomina alias quoque confundi, ut 
apud Plutarchum 1. c. II, 13 et 

III, ir. 



Digitized by 



Googk 



24 



MAGll&Bn 



m. His pi'aelibatis, antequam ipsa somnii yerba tractemm, 
prius quot somniandi modos observatio deprehenderit, cum li- 
centiam figurarum, quae passim quiescentibus ingenintur, sub 
definitionem ac regulam vetustas mitteret, edisseramus, ut cui 
eorum generi somnium quo de agimus applicandum sit inno* 

2tescat Omnium quae yidere sibi dormientes yidentur quiuque 
sunt principales et diversitates et nomina. Aut enim est ovsigog 
secundum Graecos, quod Lattni somnium yocant: aut est ogccfuxy 
quod vtsto recte appellatur: aut est xQfi(iati6fidgy jjuod aractdum 
nuncupatur: aut est IvvnvioVy quod insomnium dicitur: aut est 
fpdvta0(iay quod Cicero, quotiens opus hoc nomine fuit, visum 

Syocavit. Ultima ex his duo cum yidentur, cura interpretationis 
indigna sunt, quia nihil diyinationis adportant, Ivweviov dico et 

4q>(ivta6iicc. Est enim hnrnvioVy quotiens cura oppress! animi 
corporisye siye fortunae, qualis yigiiantem fatigayerat, talem se 
ingerit dormienti: animi, si amator deliciis suis aut fruentem se 
yideat aut carentem, si metuens quis imminentem sibi yel insi- 
[ia]diis yel potestate personam aut incurrisse banc ex imagine cogi- 
tationum suarum aut efiugisse yideatur: corporis, si temeto in- 

Mts. BFSPR12GBBB.] 

III. Ca^put III. Qninque e$$e genera samniandi; atque somnium hoe 
Sehionit ad prima tria genera dehere referri. ch-b. 1. eomnii ip$a 

verba tractemus R2. ipsa eomnii verba tract em H2. ipsa consulamue 
verba 9omnii „lilier optimtis*' Barth. AdTers. 39, 12. — observatio «ete- 
rtim deprehenderit cum licentias figurarum q. p. q, ing» sub def. ac regw- 
lam mitteret ,,8cribe membranis auctoribns/^ Gron. — licentia R2Bbb. 
H2, — se ingerunt „liber optimns'' Barth. I. c. » difftnitionem FSR12 
6. defensionem H2. — et regulam yichg. — generi somniandi som- 
nium Rl. — de quo RU-bPBfiR. ,,duo antiquissima exemplaria'' Bartb. 
1* e. 2. principales (om. et) vicbg. principali tales et FBkr. — 

SQUficc (om. est) vag. est OPAMA («up. m) P4. est OPSIMA FPRI26 
Bbr. est OPOMA B. ^qcofia (om. est) I. — x9Vf^^^l^^S (om. est) Rl 
T-g. est PHMASI2M0S F. est %QrnioxiaiKog Bbe. est XPHMSIZ 
(top. crismatismos) R2. — Cicero] Cf. Acad. 1, 11, 40 et 41. II, 6, 18; 
11, 33 aeqq.; inprimis 16, 51; 24, 88. Tusc. I, 41, 97. — hoe nomine 
opus fuit R2. 3. dtio ex his S. — cum videantur tig. 

4. ivvnviog vl. ENYTLNYSIZ R2. — quoties c-gb. — vel corporie 
irichg. — dormientis animo „Ita libri.*' Bartb. 1. c. „Mibi quod editor 
praeralet/' Pont. — ut ft amator Rl. si alter um (add. a sec. m. ama- 
tor) F. — videat (add. a tec. m. se) F. — si metuens (sup. sive) Rl. — 
insidiis vel potestate Com. priore vet) v. vel insidiis vel pro potestate F 
BBR.abLH2 (pro del. Hi), „oe2 insidiis pro potestate ,,M». optimal. Lego 
prove potestate.*^ Bartb. L o, -^ ex imaginatione Bbb. — diffugisse 

in, 2. quinque sunt principales quando revelatione^ aliquando eogi- 

et diversitates et nomina] Bartbiua taiione simul et revelatione generan- 

Advers. XXXIX, 12. Macrobinm re- tiir. 

prehendit, qaod eas tantnm species 4. animi] y^Evvnyov par descri* 

nominet, quae in Scipionis somnio psit eleganter Petronius [Satyr, c. 

reperiantiir et ad unnm illnd refe- 104], nbi et id ab oraculo siye 

rantiir. In R2 adnotatur: y^Iio mo- XQvh^''^''^f'0^ discrirainat.*' Pont. 

do Gregorius dividit somnia; dicit Conf. Lncret. IV, 959 seqq. 

enim: Sex modis tangunt animnm corporis] „Apnleias lib. I [IHetam. 

imagines somniorum, Aliquando so- c. 18] Nae merito inquam [Hild. in^ 

mnia ventris plenitudine vel inani- quam immerito] medici fidi [Hild. 

tate^ aliquando illusione, aliquando medici sciti, Pont, infra affert con- 

eogitatione simul et illusioncy ali- iect. Lipsii medieifid vel medieifieeey 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. DI. 25 

gurgitatus aut distentus cibo yel abundantia praefoeari se aesti- 
met vel ^avantibus exonerari: aut contra , si esuriens cibum aut 
potum sitiens desiderare quaerere vei etiam invenisse Tideatur: 
tortunae, cum se quis aestimat vel potentia vel magtstratu aut 
augeri pro desiderio aut exui pro tiinore. Haec et his siiniiia,5 
quoniam ex habitu mentis quietem sicut praevenerant ita et tur- . 
baverant dormientis, una cum somno ayolant et pariter eTa- 
neiscunt Hinc et insomnio nomen est, non quia per somnum 
Tidetur, hoc enim est huic generi commune cum ceteris , sed 
quia in ipso somnio tantummodo esse creditur, dum videtur, 
post somnium nullam sui utilitatem Tel significationem relinquit 
Falsa esse insomnia nee Maro tacuit: 6 

Sed falsa ad cadum miUurU insomnia manes, 
caelum hie "vivorum regionem vocans, quia sicut di nobis ita 
nos defunctis superi habemur. Amorem quoque describens, cuius 
curam semper secuntur insomnia, ait: 

— Haerent infixi pectore vuUus ' 

Verba^: nee placidam membris dot cura pneiemf 
et post haec: 

Anna soror, quae me ^^ispensam insomnia ierrent? . 
Q^avta6fia yero, hoc est visum^ cum inter Tigiliam et aduItamT 

[Edd. Ticahgspdsb. 
HI. defugiase B%* — gurgiiatu$ (sup. add. in) F. — vel abundantia 
FSPR2G (BRl hab.) ¥icaP4BAB.BBif. (in L ex erasnin est), vel de 
abundantia H2, vel ex abundantia h-b Bbr. — - «e ,,!» optimo libro non 
habetnr.'' Barth. 1. c. — aestimet BPR2GBbb. ex timet w-h, existime^ 
Rlg-bP. " gravantia ,^in optimo liliro Tidetur eodem casu, quo abun* 
dantia est, exaratnm prius foisse/* Barth. 1. e. — se exhonerari Rl. — 
sitiens potum F. — desiderare (sup. ando) Rl. — aestimet F* existimat 
T-g. " prae desiderio ... prae timore (in mg. pro") g. 6. per- 

iurbaverant Rl. — dormientes F. — avolant BFPRI2GBBB.db; „iibri 
mss., quod probo.'* Mod. N. L. p. 880. ^Verissime Modius, et Bune ita 
•dimus.^ Gron. advolant S?-pL. — fiotnen (om. est) RlT-g. — per soai* 
num BFSRlBsR.vagG. per somnium s-bP. — generi huie F. — soaifio 
Bbb. — ereditur (om> esse) F. — - post somnum BBR.£fa. — fiai«aBi sibi 
F. 6. Sed] Aen. VI, 897. falsa inquit ill. — semper secuntur 

BF. semper seauuntur RPR]BBB.T-plP4. semper ont. R2Gp2-b. Obe- 
llsco confodit Modius I. c.; sed in omnibus aotiqnis offeudit Gron. — 
Haerefit] Aen. IV, 4. — Jnna] ib. 9. — svspeiisa FP. — terrent om. 

alior. mediei vhri^ suam medici flli$\ rescerentur, quod is eibus tranquil- 

dbo et erapula distentos saeva el litatem mentis qnaerentibus con- 

Sravia somniare autumanU Mihi staret esse contrarias/* Pout, (qui 

enique^ quod poeulis vesperi minus praeterea addit aliomm de hac tt 

ismperavij nox aeerba diras et truces sententias diversas, AristoxenI ap. 

imagines obtulit. Plntarchus quo- Gell. N. A. IV, 11. Clem. Alex. 

|no Sympos. lib. Vllf. quaest. 10 Strom. Ill, Tbeophr. de cans, 

e. 1}: oti di icti r&v §(fmudT(ov plant., Plutarch. [Sfor. p. 12 E]). 
h^ue 9va6vti^a xal raQcnttimx xmv . 7. tpdvtaspM veroy hoe est visum] 

uad^ ^fitvofv lyilfSiov, /uxQTVifloig iXQmp^ ^^^^r^n q<ii (§ 2.) tpdvzaaua did- 

TO rotff re uwxfiois %al zji ustpaln tur visum yooasse, Acad. I, 11, 41 

ra0 «oiv9rodog, iv dnix^sd'at hsXsv- et II, 6, 18 tparvaslav se appel- 

avifi toi>g Ssofiipovg v^s ^^ taov lare Telle dicit visum, Eodem roo- 

6vBlQmv (lavTiTc^s. Hinc Cicero [Di- do Ammianus Marcell. XIV, p. 31 

Tin. I, ao, 62; II, 58, 119] censnit Lindetfbr. habet: Solutis enim cor* 

Pjthagoroit ialerdictum no faba poreit nssibus animus sempsr vigems 






Digitized by 



Googk 



26 



MAGROBn 



quietem in quadam, ut aiunt, prima somni nebula adhuc se vi- 
gilare aestimans, qui dormire yix coepit, aspicere videtur irruen- 
tes in se vel passim vagantes formas a natura seu magnitudine 
[I3]seu specie discrepantes variasque tempestates renim vel laetas 
Tel turbuJentas. In hoc geaere est Ixuiktfjgy quern publica per- 
suasio ' quiescentes opinatur invadere et pondere sue pressos ac 

Mas. BFSPR12GBBR.] 
Beb. 7. prima obelisco confodit IHod. 1. c. primi Bsif. -^ som- 

nil S (F snp. somnt), — vigilare se v-g. — extimans Rl. existimans S 
T-g. — passim Coni' veV) Bbr. — InidXTTjg BSPTicagsG. imaXd'Tig F. 
iq>idkTrjg hp-b. et EqfiuXtrjg L. ephaltes Bbr. inipdrrig H2, et JII- 
MATHS (sap. a sec. m. efialUs) Rl. EMYPTHS C«np. ephialtes') 
R2. — quum vl. — quiescentem (anp, tes") R2. — op pressos Hi „me- 
lior^' Barthii 1. c. (qui coniicit oppresses ac succutientes^, — propres^ 



motihus indefessis ... colligit visa 
noclumay quas phantasias nos ap- 
pellamuSy et Boeth. dial. 11 in Por- 
phyr. Has mentis eonsiderationes 
quae a reram sensu ad inteUigentiam 
profectae vel intelUguntur vel certe 
Jingvntur^ (pavraalag Graeci dicunt, 
a nobis visa poterunt nominari. 
Macrobio suffragatnr Suidas s. t. 
wccvtackc: ^avzaala tukI q)dvTaafi€c 
OLatpeQei.' (pdvTao/ia fihv ydq iari, 
doTiTjaig Siavolag oTcc ylvercci xofTor 
tovg ^Tcvovg, mavtudla dhrvncaaig 
h 'fpvxij, Tovtiaztv cilXol(o6Lg, Minas 
elara aistinctio legitur in R2: 
Fa fit a 8 ma est imago imaginum, 
fantasia imago rerum, quae oiti yI- 
detnr sententia Chrysippi, quam 
profert Platarch. de plac. phil. IV, 
12: ^fpavxaalcc iam Ttdd-og iv vij 
'fpvxi yivdfiBvov, ivdsnwvfiBvov hccvxo 
T8 xal TO nsTtoirpidg ... (pavraOficc 
di ioTiv i(p d kXyidfisd'a nard xbv 
(pavtaCTiTibv Btd^Bvov hXyivofiov. 

adhuc se vigilare aestimans] Pont, 
conf. Sen. ep. 83 [§ 6.] Consuetudi- 
Item meam nosti: brevissimo somno 
utor et quasi interiungo (ille coni. 
intervigilo). Satis est mihi vigilare 
desiisse^ aliquando dormisse me scio, 
aliquando suspicor. 

inuiXtTjg] „Hunc Latin! medici 
▼orant Incubum seu Incubonem [nf. 
SerT. in Virg. Aen. VI, 776]. Toifg 
'inh i(piaXTmv ytviyovg dicit Diosco- 
rides III, 157 [147 Spreng.], qui- 
bus USDS herbae Paeoniae medea- 
tur: Plinius Faunorum ludibria in 
quiete Tocat XXV, 4 [s. 10. § 29.], 
sed XXVII, 10 [s. 60. § 87.] idem 
malum yerius et a superstitione 
plebeia* remotius appeliat suppres- 
siones noctumas: nam utriusque 
mali remedium esse praecipit Pact- 
oniam : KviyaUnv dictus est a The- 



misone, baud dubie ob snffbcatio- 
nem, quae hie evenit, uti tradit 
Paulns Aegineta III, 14, et Cael. 
Aureiianus de morbis chron. I, 3., 
qui qnoque commemnrat a quibus- 
dam appellari iitLpoX'qv. Recte ex- 
istiraant viri eruditi a Virgilio 
Aen. XII, 908 seqq. hoc mali ge- 
nus spectari, et Lucretii locus IV, 
1005 seqq. quamqnam latins patet, 
tamen quaedam continet, quae hue 
pertinent. De causa et origine mali 
duae inprimis apud yetercs repe- 
riuntur sententiae. Sunt enim, et 
in his Auffustinus de ciy. Dei XV, 
23, qui nngant Incubos quosdam 
Faunos, Silvanos et daemones, quos 
Galli Dusios vocant [aliquos spirt- 
ths elemento aereo eorporatos Aug.], 
qui homines opprimant: philosophi 
yero causam rei esse contendunt 
Cyide Gorraeum in Definit.) trjv st^ 
TistpaXTjv dvccTQsxovaav dvad^filocciv 
i^ d887j(pccylag xal dnsipCag.^' Zbuiv. 
— Cf. Suid. s. h. y. Barthius (Ady. 
XXXIX, 12) ex altero suo cod ice pro- 
fert „glossamnon oontemnendam'': 
Ephialtes autem ex more iacendi 
oritur etc. Ipse praeter supra no- 
minatos citat Oribasium ad £o- 
stath. VIII, 2, Actaariuro Method. 
I, 16, Aetiom VI, 12, Scriboniura 
Compos. C. Marcellum cap. 20. 
Scriptoram imdXzTig commendat 
H. Stephanos in thesauro s. y. Iq?- 
idXrrig. Conf. Eustath. ad II. |>. 
661, 10: 'Elf 81 ^fitOQLxrp Xs^iTup (pi- 
oszaL oTi 'EntdXtTjv 'AttixoI (paat. 
oalfiovd Tiva, Sue 81 rov tp 'Etpi^X- 
ri/y dvSqbg 6vo(ia. hr^ad'i 81 , on 
inidXTtjg 6 mfiyaXlcsv vno tivaov^ 
6 ^ avtog wxl ijmaAog, qui quidem 
Od. p. 1687, 50 habet: Tov i(pidX' 
tYjfv inidXTfiv natcc naXcctav nuQU* 
criiuUaow 6 AXualog Xiytu 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. HI. 27 

sentientes grayare. His duobos modis ad nuliam noscendi futuri 8 
opem receptis, tribus ceteris in ingeniiim divinationis instruimor. 
£t est oractdum quidem, cum in somnis parens vei alia sancta 
grayisve persona sen sacerdos yel etiam deus aperte eventurum 
quid aut non eventurum, faciendum vitandumve denuntiat Visio 9 
est autem, cum id quis videt, quod eodem modo quo apparuerat 
eveniet Amicum peregre commorantem, (|uem non cogitabat, 
yisus sibi est reversum videre, et procedenti obvius quem vide- 
rat venit in amplexus: depositum in quiete suscepit, et matuti- 
nus ei precator occurrit mandans pecuniae tutelam et fidae cu- 
stodiae celanda committens. Somnium proprie yocatar quod te-10 
git figuris et velat amba^ibus non nisi interpretatione intelle- 
gendam signtficationem rei quae demonstratur: quod quale sit 

[Edd. Ticaligspdzb. 
80S H2. 8. non receptts Bbr* — ad ingenium LTn. „M8«.'' Barthii 

1. c. ingenium (eras, praepos.) Rl. — instruitur Rl. — quidem om. Rl. 
— - sancta alia FLTr. — vel sdcerdos R2 — evtnturum pel non eventurum 
Com. quid') FBbr.L. eventurum (om. quid aut non eventurum) S. even- 
turum quid aut (sap. a sec. m. non eventurum) Rl. aperte eventurum 
quidf eventurum, et paulo infra: Visio, aut non est autem a, quae trans- 
positione Tcrbortim aut non emendavit Modius N. L. p. 387. „Utrobique 
venturum et nuntiat habcnt libri.** Barth. 1. c. — faciendum quid FL. 

9. autem est R12. — cum quis id FBar.LTb. — apparuerit F. 
apparuit Ben.L. — even er it Rl. — visum Bbw. — est fi'6i B?-g. — 
precedent e (sup. R2. — suscipit s-bP. „raembranae suscepit recte.'^ 
Gron. ^ pecuniae tutelam BFSrRlBER.8-bElP6Ml2H2//; „libri'' Barth. 
1. c., Mod. 1. c. pecuniam tutelac R2ir-gLTR., „membrana*' Gron. pe- 
cuniam tutelam G. — fidae custodiae Fs-bSPBsR. (Cf. €ic. de fin. II, 
34, § 113. iusiitiae fida custodia), fidae Qcelandam) custodiae „membr.'^ 
Gron. fide custodie B. fide custodiae P6. fidei custodiae RI2GT-gElH2 
,,libri*^ Barth. 1. c., Mod. I. n. fideli custodiae Tr.LM2. fid em cust. 
H2. ex fide cust. Ml. — celanda BFGs-bPMP6 Mod. 1. c. celandam 
SR12BBR.T-gElH2 „libri** Barth. 1. c. „Libri nonnulli celandam, at ad 
pecuniam sivc tutelam referatur.^' Foot, „membr.'* Groo. Vid. sup. 

8. Et est oraculum quidem] „Ora- matutinus ei precator occurrtt] Cf, 
culam somnium intellexiC antiqui- Martial. \II, 68, 1. maltc tin e ^ient, 
tas, quod in fanis sive in templis Virg. Aen. VIII, 465 /Vec minue 
•ingulari cura captabant. Cic. I de Aeneas se matutinus mgebat, alia 
divin. [43, 96} Qui praeerant Lace- apud poetas Aimilia. 

daemoniis ... in ^siphaes fano . . . mandans pecuniae tutelam] Alias 

aomniandi causa incuhahant, quia dicitnr tuteia hominura, pecudura, 

vera quietis oracula ducebant, Apu* locorum, aedificiorum, navium: pe> 

Icii simile somnium in tempio Isi- cuniae aut rei similis, quod sciam, 

dis cxstat Miles, lib. XI [cap. 3 nnsquam. Proprium verbum est 

seqq., abl cap. 7 legitvr: Sic or a- deponere pecuniam apud aliquem^ 

euli venerahilis fine prolate numen cf. Cic. de off. 111,23, 95, at supra 

invietum in $e recessit]. Suetonil ipse Macrobius dicit: Jeposttttm ,•• 

qaoqne locus Vespas. c. 7 notabi- suscepit, 
lis." Pont, (ad § 2.) celanda] Sic scripsl cum codd. 

9. et procedenti ohvius quem vi- melioribus, ut non sola pecunia in- 
derat venit] Id est? exennti el re- telligeretur, sed etiam aliae res. 
▼era obvius venit amicus ille quem 10, tegit figuris] Cf. c. 2 § 18« 
in somnio Tiderat. Gronovius, qui „Artemidorus signanter: Siquidem 
desideravit procedens ohvio, non ovbiqos Qraecis ab ovy id est vertim, 
perspexisse videtur in verbis quem et st^stv, quod est loquor^ construi^ 
viderat inesse tabiectam Terbi venit. tur.^^ Pont, 



Digitized by 



Googk 



28 MAGBOBn 

non a nobis exponendum e^, cum hoc unusquisque ex usu quid 
sit agDoscat. Huius quinque sunt species: aut enim proprivm 

llaut alienum vxxi commune aut ptMicum dxA generate est. Pro- 
prium est y cum se quis facientem patientemve aliquid somniat: 
alienum y cum alium: commune^ cum se una cum alio: jpubUcum 
est, cum civitati foroye yel theatro seu quibuslibet pubiicis moe- 
niims actibusve triste vel laetum quid aestimat accidisse: generate 
est, cum circa solis orbem lunaremve globum seu alia sidera 

12vel caelum omnesve terras aliquid somniat innovatum. Hoc 

[Uier^o, quod Scipio yidisse se retulit, et tria ilia quae sola proba- 
bilia sunt genera principalitatis amplectitur et omnes ipsius so- 
mnii species attingit. Est enim oracutum, quia Pauius et Afri- 
canus uterque parens, sancti gravesque ambo nee alieni a sacer- 
dotio, quid illi eventurum esset denuntiaverunt: est visio, quia 
loca ipsa in quibus post corpus, yel quaiis futurus esset, aspexit: 
est samnium, quia rerum quae illi narratae sunt altitude tecta 
profunditate prudentiae non potest nobis nisi scientia interpreta- 

IStionis aperirL Ad ipsius quoque somnii species omnes refertur. 

Mat. BFSPR126BBR.] 

10. a nobU nam t-bP. — mnt guinque F. — out (otu. enim) F. 
aut enim est Ra. — generale Com. ett) Rl. 11. patientem fa- 

eientemve 6. facientem patientemve se (etiam .snprft: Cum $e qui$que) 
PR2. — • fero (oni. ve) Rl> — pubiicis moribus Rl. pubiicis muneribue 
conl. Mod. N. L. p. 388. — aliquid P. — extimat irl. existimat SR12 
T-g. — cum quis circa v-gG., — globum oin. zb. — omnesque terras v-g. 
omnes Stellas (top. add. vet terrat^ Rl. 12. Hoc aut em T-g. — 

se vidisse FSR2. vidisse «e«e Rl. — tria ilia (om. et) v3-g. et ilia 
Cam. tria) s-s. Sed Gron. comprobavit, qood legit in „Mt«.^% et tria ilia, 
— attingat F. — ambo om. P. — sacerdotio Com. a) Ps-s. ^Mss. aUeni 
a sacerdotioy vt perpetoo aoctor.'^ Gron. — quod illi chgG. — envficta- 
verunt ¥1. enunciarunt Tdih. enuntiarunt cag. — >- enarratae h. — 

Srudentiae profunditate R2. 13. Ad ipsum „scripto lectio'' Mod. 

f. L. p. 30. — refert y. referuntur BI^IG CK2 del. un) „«cripta le- 
ctio'' Mod. 1. c jjiioster optimot" Gron. qui Modio, cui concinnior longe 

Huius quinque sunt species] ffinm* quid dot! et inaaditi accidiase, 

ptnni ab Artemidoro lib. 1, cap. f, cf. § 13r 

qoi et aptissime adnectit, eiiis modi 12. ^uae sola probabilia sunt ge- 

tunc somnia dici proprie aU.rjyoQi,'- nera principalitatis] Opponuntar dii« 

%0'^g 6vBlQOvg,^ Pont. obus aliit, insomnio et vito, cf. 

dnm e«.. aedibu,. Vt none e.t, «"«"««» •»d«"««T. 

M* •:» TkM^A^^ti^^m n:<* riif a ia **• aai6o, et VIII, 373. Ambo con-- 
7LVt rs, ^rr^««i* M 74 iii *Picui, nive candidiaribu» ambo fe- 
(coDf. Cic. pro Caec. 26, 74 .ler, ^lia^Cttr equi». VirR. Geor^. IV, 

atrationem quo minus referarous (at ^,.,^ «;..#.•« ,• .•«^#«- .,«»«;a.!o ^^k»^ 

•pud VopUc. Car. c. 6 Felix e,set rZJtuIu vl ^rT^JA^ «!i 

nostra re, pubUca, «, auali. Cam* !i!L- -^'a- 4fl Lr „„./^«i 

--.* ^K..«. u^k^^JL /-. -«*.*ji \ eartque ambo. oea iiuc quadrat 

est, ... plures haberem m acttbus}, ^ ^^ ^ae.. B. CIt. Ill, 10. Dum 

Wber'e •"'•*""*"°* "•'^'""' •"- *iH uterq^ confiderot et pore. 

am6o viflerenfur, et quae congeHtit 
aliquid . . . iunovatum] I e. all- •imiila Doederl. Synon. IV, p. 350. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SGIP. UR L GAP. m. 29 

Est pfuprium, (piia ad supera ipse perductns est et de se futara 
cognovit: est ahenum, quod quein statum alioruin animae sorti* 
tae sint deprehendit: eammtme, quod eadem loca tain sibi quam 
ceteris eiusdem meriti didicit praeparari: publicum} quod yicto- 
riam patriae et Garthaginis interitum et Gapitolinum triumphum 
ac sollicitudinem futurae seditionis agnovit: generate, ouod caelum 
caelique circulos conversionisque concentum, \ivo adhuc homini 
nova et incognita, steliarum etiam ac luminum motus terraeque 
omnis situm suspiciendo vel despiciendo concepit Nee dici pot- 14 
est non aptum fuisse Scipionis .personae somnium, quod et ge- 
nerate esset et publicum, quia necdum ilii conti^isset amplissi- 
mus magistratus, immo cum adhuc, ut ipse dicit, paene mUe$ 
haberetur: aiunt enim non habenda pro veris de statu civitatis 
somnia nisi quae rector eius magistratusve vidisset aut quae de 
plebe non unus sed multi similia somniassent Ideo apud Ho- 15 
merum, cum in concilio Graecorum Agamemnon somnium quod[i5] 
de instruendo praelio viderat publicaret, Nestor, qui non minus 
ipse prudentia ouam omnis iuventa viribus iuvit exercitum, con- 
aiians fidem retatis: De statu, inquit, publico credendum regio 
sanmio, quod si alter vidisset, repudiaremus ut futile. Sed non 16 
ab re erat, ut Scipio, etsi necdum adeptus tunc fuerat consula- 
tum nee erat rector exercitus, Garthaginis somniaret interitum 
cuius erat auctor futurus, audiretque yictoriam beneficio suo pu- 
blicam, videret etiam secreta naturae vir non minus philosopnia 
guam virtute praecelJens. His adsertis quia superius faisitatislT 
insomniorum Virgilium testem citantes versus fecimus mentionem 
eruti de geminarum somnii descriptione portanim, si c^uis forte 
quaerere'velit, cur porta ex ebore faisis et e cornu veris sit de- 
putata, instruetur auctore Porphyrio^ qui in commentariis suis 

[Edd. Ticahflpdgsb. 
•cripta lectio fldebaCor, refragator eoll. c. 4 [§ 1.] et e. 6 [§ I.], ife- 
fertur Bin. — ad iuperna pro m ipse ,,nianniicriptoruin melior'^ Barth. 
Adver*. \X\1X, 19, non per te, qaod cam Pontano ex hoc codtce et 
praeterea ex optimo suo anert Gron. iipte per 99 HI, per tete [ras. 
ante per] H2). ad 9upera perduetue (om. tpte) g. ad 9upera duetu9 Rl. 
malorum (eorr. in aliorum') PR2. — 9oriitae 9uni BFSv-g. — ett com- 
miifie Edd. eommune eat LTa. — e«t ouUieum Edd. — interitum somni- 
mvjt F. — et 9oUeiiudineM yf-g (c 8ouie.) — futurae 99ditiani9 soUicitu^ 
dinem F. — eet gemerale Edd. generate est F. 14. Non diet 

Bbr. — quod generate (om. et) y-|r. — magistratus eontigisset ampUssi'- 
mu9 R3- — poene miles'] Somn. II, 1. —^ aut de plebe (om. quae") R9. 

15. Sie et apud H2. — apud Homerum] II. fi\ 79 geqq. — tneea- 
tu9 LTa. ^ eredendum (tap. add. est) R2. — ut futile repudiaremu» F. 
repudiaremue ut faeiU Baa. 16. erat ab re R9. ab re fuit Rl. 

— time erat T-g. — actor „M«.'' Barlh. 1. e. — ptt^fteondam FSBaa. 
v-gG. IT. 9up9rius] § 6. — Virgilium Mse. via. V9rgiUum 

ch-b. — ductillant99 g* In mg. — etti« vertue SEdd PBaa. — emti om. 
Baa. emit (sop. eel editi) Rl. editi g in rog. — •oaint (add. a tec. m.) 
R2. — es e6ttre R2. — et ex eomu Rl. et coma (om. e) C e eorati 
(om. et) chgG. et de eomu L. — a porphirio auctore FLBAa.Ta. «— in 

13. steUarum etiam ae luminum] c. 6, § 18 et c. 14, § 23 et 25; e. 
Lumina eaat sol et lona. Conf. 17, § 16. 



Digitized by 



Googk 



30 MAGROBII 

haec in eundem locum dicit ab Homero sub eadem divisione de- 
ISscriptum: Latet, inquit, omne verum: hoc tamen animay cum ab of- 
fmis corporis sornno eius patdulum libera est, interdum aspicit: 
nonnumquam 'tendit aciem, nee tamen pervenit: et cum aspicit, ta- 
men non libero et directo lumine videt, sed interiecto velamine 
X^quod nexus ncUurae caligantis obdwnt. Et hoc in natura esse 
idem Yirgilius adserit dicens: 

Aspice: namque omnem, quae nunc obducta tuenti 
Mortales hebetat visus tthi et humida circum 
Caligat, nubem eripiam. 
20 Hoc yelamen cum in quiete ad verum usque aciem animae in- 
[i6]trospicientis admitiit, de cornu creditur, cuius ista natura est, ut 
tenuatum visui pervium sit: cum autem a vero hebetat ac re- 
pellit optutum, ebur putatur, cuius corpus ita densetum est, ut 
ad quamvis extremitatem tenuitatis erasum nullo visu ad ulte- 
riora tendente penetretur. 

lY. Tractatis generibus et modis, ad* quos somnium Scipio- 
ms refertur, nunc ipsam etusdem somnii mentem ipsumque pro- 
positum, quem Graeci 0ko7Cov vocant, antequam verba inspician- 
tur, temptemus aperire, et eo pertinere propositum praesentis 
operis adseramus, sicut iam in principio huius sermonis astruxi- 

Mss. BFSFR12GBB11. CG usque ad fin. cap. 111)1 
todem loco R1. eodem loco C, — scribit hoc in eundem locum R2. — ab 
Homero] Od. t\ 562 ceqq. ab Homero sub ,,Non sunt in bonis et fidelibus 
menibranis. Ego yero abesse debere pufto.*' Barth. i. c. — descripta 
FficabBKR. 18. interdum tendit LTr. ex tendit aciem Cp — 

aed pervenit (sup. non .i. nee tamen') P. — non tamen libero FC. nee 
tamen libero R2. — dilecto Ivmine C. perfecto lumine fi-gHl2 (g in 
iHg. directo quod ex „nien[ibranis^^ aifert Mod. N. L. p. 30). -^ nexu . . . 
obducitur Mod. i. c. obduxit L. 19. dicena om. L. — Jspice] 

Aen. II, 604. — tibi om. C. — circumligat C. — et nubem H, — errpiat 
F. 20. animae aciem F. — actem (om. animae quod ,,e libro 

bono" additnm vult Barth. I. c.) icahg. — creditur (in mg.: „alias con- 
ditiir") h. — pervium fiatV. pervia sit (snp. tim) C. — a vero om. C. — 
obtuitum Bab.L (R1 del. t*). intuitum Bsw. — densetum est FR]sP4LB 
TR.p. ,^in duobus scriptis vetustissimis libris.'' Barth. 1. c. „optimae 
fidei membranae.^ Gron. densatum est BCSPBER.T-gp-bG. est densa- 
turn R2. •» crassum vie. 

IV. Caput IF. Propositum seu seopus huius somnii quis sit, ch-b. 
1. Tractatus igitur Rl. — generibus somniorum R2Ber. — re- 
fertur somnium i^cipionis F. — eiusdem ipsam R2. — ^ ipsumque propositum 
om. „in mann ekarato codice'' Barth. 1. c.; sed fuit in Gronovit codd., 
qui confert cap. 5, § 1 : flnenfem propositumque. *- quod Graeci Sv-g. — ^ 
awmbg S (sup. vet scopon R2). CROTLON Rl* ~ praesentis somnii H. 
— sicut (om. iam') Bbr. — in principio] cap. 1, § 8. in primo „qui actate 
cacteros praestat, Ms. exhibet." Gron., qui confert: in primo Sat. praef; 

17. in eundem loeum] „Locus Sat. lib. VII, c. 7, § 8; c. 0, § 11; 

thema Ulud, earn tractationem de- c. 12, § 27) eam commendant fere 

signat, quae de somnii portis quae- pleriqne codices, neque refraican- 

rit et e?entilat.'' Barth. AdTers. tur ea quae ad hunc locum in Modii 

XXXIX, 12. et in altero Gronovii codice adno- 

20. densetum] Rariorem hanc tantur: „E«t densetum quod in sua 

huius Terbi formam ubique prae- natura habet spissitndinem, densa^ 

tuli, quia lis locis quos collegit tum ^'ero quod ab alio agente/^ 

Gronovius (h. lib. c. 15, § 5; c. 22, IV, 1. praesentis operis] i. e. Ci- 

§ 6 et 9 [adde lib. II, c. 7, § 6]; ceronia Somnii Scipionis. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCDP. LIB. I. CAP. HI. IV. 31 

mus, ut animas bene de re publica meritonim post corpora 
caelo reddi et illic frui beatitatis perpetuitate nos doceat. Nam 2 
Scipionem ipsum haec occasio ad narrandum somnium provoca- 
Tit, quod loDgo tempore se testatus est silentio condidisse. Gum 
enim Laelius quereretur nullas Nasicae statuas in publico in in- 
terfecti tyranni remunerationem iocatas, respondit Scipio post 
alia in haec verba: Sed quamqvam sapierUibm consctentia ipsa 
factorum egregiorum amplisstmum virtvtis est praemium: tamen iUa 
divina virtus non stettuas plumbo inhaerentes, nee triumphos are- 
scentHms laureis, sed staoiliora qtmedam et viridiora praemiarum 
genera desiderat. Quae tamen ista sunt? inquit Laelius. Tum[]7] 
Scipio: Patimini me, quoniam tertium diem tam feriati sumus, et3 
cetera, quibus ad narrationem somnii venit, docens ilia esse sta- 
biliora et viridiora praemiorum genera, quae ipse vidisset in caelo 
bonis rerum publicarum servata rectoribus, sicut his verbis eius 
ostenditur: Sed, quo sis, Africane, alacrior ad tvtandam rempu-4 
Uicam, sic habeto: omnibus qui patriam conservaverint adiuve- 
rint at4xerint, certwm esse in caelo definitum locum, vibi beati aevo 

LEdd. Ticahgspdzb. 
§ 14; V, 2, § 7; VII, 5, § 6; in tdtimo Sat. Ill, 4, § 3; in novissimo Sat. 
IV, 2, § 8; a primo lucis Sat. I, 5, § 11, et quae adnotavit I. F. Grono- 
fins ad Liv. X, 14, § 17. — bene meritorum de R. P. Ber. — reddi caelo 
Rl. — beatudinia v-g6 (Ber. a sec. in}. 2. queretur (sup. 

add. re} lelius R2. — atatuaa public e interfecti tyranni munere Bar. $ia- 
tuas in rep, interfecti tyranni remuneratione L. St. in interfecti tyranni 
remun. Ben. in publico add. a sec. m. R2. st. in pub. in interfecti ty- 
ranni remuneratione Fvica (Ber. om. altero in"). „Nec codicum scripto- 
rum ita {in . . . remunerationem) quisquam , nee uUa Teterum editionum, 
quae praeferunt in ... remuneratione. Longe dulcius. Floru^ III, 20. 
deinde in honore virium gladiator, II, 2. in causa belli Saguntus deleta 
Cal. delecta'). Ita enim Kazar. codex, non in causam, Trebellius Pollio de 
Posthumio iuniore: in honore eius Augustus. Minutins Felix: inepta so- 
latia a poetis in dulcedine carminis lusa. Solinus c. 2. Heretum a Graecia 
in honore Herae, c. 44. Jn cuius memoria . . . lacum populus circuit* Ita 
utrobiqae Mss. Scholiastes Arati: Canem Procridi in honore datum. Me- 
lior tamen *membrana omisso ra in ostendit Macrobium h. 1. usuin ep- 
exegesi statuas remunerationem, quo Tix me teneo quin declinem.*' Gron. 
— est virtutis F. — triumpho hg. — lauris F. ^ 3. me, inquit, 

quoniam Edd. FSPBer. Onquit om. BR12GH). ' — iam tertium diem 
B. tercium iam diem R2. tertium iam (om. diem) FR2. — sunt (sup. 
sumus) F. — die it et cetera F. et caetera prosequi v3ich (h in mg.: 
^jprosequi antiquus codex non habet et yidetur inculcatum.^0* — dicens 
¥, «- stabiliora esse G. -* verbis (om. ettis) LTr. 4. Sed quo] 

Somn. Ill, 1. — tutandum R2 a p. m. tutendam F. tuendam S. ^ 
conservaverint BRlBER.v-gG. - conservarint R2 (F a sec. m.) s-bP. ser- 
varint S. consecrarint F a p. m. — - definitum BSR12P4HBar.Bkiv.L „nie* 
liores libri'^ Gron. diffinitum V. et definitum Edd. — sempitemo aevo 

2. in interfecti tyranni remunera- statuas plumbo inhaerentes] Vid. 

tionem] Cf. Cic. de off. I, 22, 76: Pflugk. ad Eurip. Androm. 267 et 

Nee plus Africanus Singularis et vir Turneb. Advers. IX, 14, qui affert 

et imperator in exscindenda Numan- Plut. de defecto orac. p. 426 B, 

iia rei publicae profuit, quam eodem SansQ dydXficcTcc nQOO'^Xoi}tcci xal 

tempore P. Nasica privatus, cum owTTJusTai ^aataiv. Hinc ad- 

Ti, Gracchum interemit, P. Na- nmbrata dicit Pontanus Tiberii 

■ica file fuit P. Cornelias Scipio Caesaris Terba apud Taciturn An- 

Nasica Scrapie. nal. IV [c. 38]. 



Digitized by 



Googk 



32 MAGROBU 

$emfitemo fruanhir: et paulo post, hune cetium locum qui sit 
designans, ait: Sed sic, Scipto, vt avus hie tuns, ut ego qui U 
genm, iustiiiam cole H pieiatein, quae cum magna in parentAus 
et propinquis, tum in patria maxima esL Ea vita via est in coe- 
lum et in hunc coetum eorum qui iam vixere et corpore laxati 
bittum incolunt locum quem vides, significans yaka^lccv. Sciendum 
est enim, quod locus, in quo sibi videtur esse Scipio per quie- 
tem, lacteus circulus est, qui yaXcc^lag Yocatur: siquidem his 
verbis in principio utitur: OstendAat axUem Carthaginem de ex- 
edso et pleno stellarum, illustri H daro quodam loco, et paulo 
post apertius dicit: Erat dtUem is splenaidissimo candor e inter 
flammas circus ducens, quem vos, vt a Grais accepistis, orbem 
ladeum nuncuvatis. Ex quo omnia mihi contemplantt praedara H 
tnirakilia vidmmtur. Et de hoc quidem yaXaiUf^ cum de circu- 
lis loquemur, plenius disseremus. 
[18] y. Sed lam, quoniam inter libros quos de re publica Ci- 
cero quosque prius Plato scripserat quae differentia quae simili- 
tudo habeatur expressimus, et cur operi suo vel Plato. Eris in- 
dicium vel Cicero somnium Scipionis asciverit, quidve sit ab Epi- 
cureis obiectum Platoni, vel quemadmodum debilis calumnia re- 
fellatur, et quibus tractatibus philosopbi admisceant vel a quibus 
penitus excludant fabulosa, retulimus, adiecimusque post haec 
necessario genera omnium imaginum quae falso quaeque vero 
videntur in somnis, ipsasque distinximus species somniorum ad 

Mm. BFSPRI26BBA.3 
fruantur R2. aevo frunantur iempitemo F. aevo aemp, fruunlur H. — 
poH paulo h. — qui$ bU B1. quid vel qui $it L. — signana Bl. -— Sed 
$ie] Somn. Ill, 5 et 6. — quae (add. a «e€. m. evnO in parentibua et pro^ 
pinquii magna F. — ef hunc (sup. add. tn) B2. — visere Mm. at-b/l. 
viserunt vlg; in Somn. 1. c. Mm. et edd. omnef. viserini vSich. — re* 
laxati Baa. — ilium om. w-p, — locum ineolunt G. -» ngnificant F. 
Verba significauB galasian in sp non recte eadeni, qua antecedentia, lite- 
mrom forma Mribi, qnasi Scipionis continua verba eMent, raonuit Gron. 
-<- galasian Mts. et Edd. 5. e«l oiifeai F. — videtur scipio esse 

F. esse videtur Scipio Edd. PBica. — galaxias M«8. et Edd. — tn prin-' 
eipio om. Rl. *— Ostendd^at] Somn. II, I. — illustrium F. -^ Erat an- 
fern] Somn. Ill, 6. — Erat is (om. atifem) H. erat enim is R2. — eireue 
FBBa.LTa.; ted Somn. 1. c. Mm. omnes. eirculus R12Edd.BSPG. — 
agragis B. agragiis Rl. — aceepisti h. — nominatis (tup. vel ntinen- 
palls') R2. — ' mihi omnia v-g. — galaxia Mte. et Edd. — cum . . . loque^ 
mur] e. 15. — loquimur (tup. e) R2. — edisseramus (sup. e) R2. 

V. Caput V* Quamquam omnes numeri modo quodam pleni sint; ta-^ 
men sepieuarium et octonarium peculiariter plenos did; quamque oh causam 
octonarius plenus vocetur, cli-b. 1. quosve v-g. — a eris indicium 

▼1 (¥31 ertt). Eri indicium chr. redivivi Eris ind, ,,Ms. optimus, nee 
•nstineo repellere: wlUte redditum supra [c. 1, ^ 2.J dixif Gron. — 
quidve (om. «iO F. — vel admisceant vel B. — adiictemusque ▼. — ne- 
eessaria H^ — quaeque falso R2. — tn tomnits v-gG. — ipsisque B, — 

4. hune cerium locum qui sit de» quod^ et not. seq. — Hue pertinere 

tirnnn^] Graecnm morem etiam Tidetor etiam Sat. IV , 2, 1. iVtinc 

aliis in rebus secntus est Macro- videamus pathos quo ienore orafio- 

bios. Conf. { 5. Sciendum ett ••• ni$ esprimitur. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB. I. CAP. IV. V. 33 

quas African! somnium constaret referri, et si Scipioni convene- 
rit talia somniare, et de geminis somnii portis cjuae fuerit a ve- 
teribus expressa sententia, super his omnibus ipsius somnii de 
quo loquimur mentem propositumque si^navimus et partem caeli 
evidenter expressimus, in qua sibi Scipio per quietem haec vel 
vidisse visus -est yei audisse quae retulit: nunc iam discutienda 
nobis, sunt ipsius somnii verba, non omnia, sed ut quaeque vi- 
debuntur digna quaesitu. • Ac prima nobis tractandam se ingerit2 
pars ilia de numeris, in qua sic ait: Nam cum aetas tua septenos 
octies salts amfractus redttusqtte converterit , duoque hi manert,ii9} 
piorum iOerque plernts, alter altera de causa, habetur, circuitu na- 
turaU sumrnam tibi fatalem confecerint, in te unum atque in tuum 
namen se tota convertet civitas: te Senatus, te omnes boni, te socii^ 
ie Latini intuebuntur: tu eris unus, in quo nitatur civitatis solus :^ 
ac, ne multa, dictator rem publicam constituas oportet, si inpias 
propinquorum manus effugeris. Plenitudinem hie non frustraS 
numeris adsignat, plenitudo enim proprie nisi divinis rebus su- 
pernisque non conyenit. Neque enim corpus proprie plenum di- 
xeris, quod ouum sui sit inpatiens effluendo, alieni est appetens 
hauriendo. Quae si metallicis corporibus non usu veniunt, non 
tamen plena ilia sed vasta dicenda sunt Haec est igitur com- 4 
munis numerorum omnium plenitudo, quod cogitationi a nobis 
ad superos meanti occurrit prima perfectio incorporalitatis in nu- 
meris: inter ipsos tamen proprie pleni vocantur secundum hos 
modos, qui praesenti tractatui necessarii sunt, qui aut vim opti- 
nent vinculorum aut corpora rursus elliciuntur aut corpus effi^ 
ciunt, sed corpus quod intellegendo, non sentiendo, concipias. 
Totum hoc, ut obscuritatis deprecetur offensam, pauIo altius re- 
petita rerum luce pandendum est. Omnia corpora superficieS' 
finiuntur, et in ipsam eorum pars ultima terminatur. Hi autem 

[Edd. yicftbgspdzb. 
€t n Scipioni BRlGbP (hg in mg.) „libri maon cxarati. Quod quia sit 
auctoris, non dubito.'' Gron. et Scipioni si F. et Scipioni (om. si) y (RS 
■up. tificfc). et cur Scipioni i-z (h quur). — eonveniret R2 (F a sec. ni.). 
cognoverii F a p. m. — portis somnii R2. — a veteribus fuerit F. — to- 
qucmur F. — audire F. — stint nobis F. — sed quaeque Com. iit) v. — 
quaesitu digna Rl. 2. tractandam BFSPIil2BBii.P4LBBiv. tra^ 

ctanda Edd.G. — Nam] Sown. II, 2. — atque tuum Com. in) vl. — te 
latini te socii Ber. — tota civitatis salus icang; tota del. H2, — impio^ 
rum //2. 3. appetens est R2v-g. — eveniuni wc, — vasta Csup. 

solida) P4. — sunt om. Bbr. 4. tractui BF. — aut corpora effi- 

ciunt aut corpus rursus efficitur Ber. ^- deprecetur offensam BFR12G 
LincBeft^tI. ,,Ubri offensam: unde in Beroaldina distingnitnr, nescio 
quo sensn, deprecetur: offensam paulo,^^ Gron.' deprecetur offensa Ss-bP« 
depulsetur offensa v3-gAl2. 5. ultima para F. — hii etttm C*np. 

V, 1. si Scipioni convenerit] „^' 3. effluendo] Hoc yerbum . non 

pro an. Hoc lib. c. 10 [§ 5.] dicas, commode respondct sequent! hau'^ 

ft ... npersunt, c. 16 [§ 13.] si riendo. Exrpectes efflando yel ef- 

vere luce lucet aliena, sequentiado- fundendo, 

cebunt, c. 17 f§ 7.] lit quaeramus^ si 4. deprecetur offensam] Gronov. 

versatur caelum,^^ Gron. Vid. not. obseryat deprecari positum esse pro 

ad c. 17, § 7. et ad lib. II, c. 16, evitare^ at Comm. II, 15 [§ 26.], ubi 

§ 26. • Tid. not. 



Digitized by 



Googk 



34 MAGBOBn 

termini, cum sint semper circa corpora quorum termini sunt, tn- 
corporei tamen intelleguntur. Nam quousque corpus esse dice- 
tur, necdum terminus intellegitur: cogitatio, quae conceperit ter- 

6minum corpus reliquit. Ergo primus a corporibus ad incorpo- 
[20]rea transitus offendit corporum terminos: et haec est prima in- 
corporea. natura post corpora, sed non pure nee ad integrum ca- 
rens corpore: nam licet extra corpus natura eius sit, tamen non 
nisi circa corpus apparet. Gum totum denique corpus nominas, 
etiam superficies hoc vocabulo continetur: de corporibuis earn 

7 tamen etsi non res sed intellectus sequestrat. Haec superficies, 
'sicut est corporum terminus, ita lineis terminatur, quas suo no- 
mine yQUfiiiag Graecia nominavit: punctis lineae finiuntur. Et 
haec sunt corpora quae mathematica vocantur, de quibus sollerti 

Sindustria geometriae disputatur. Ergo haec superficies, cum et 
aKqua parte corporis cogitatur, pro forma subiecti corporis ac- 
cipit numerum hnearum: nam seu trium ut trigonum, seu quat- 
tuor ut quadratum, seu plurium sit angulorum, totidem hneb 

9sese iEid extrema tangentibus pianities eius includitur. Hoc loco 
ammonendi sumus, quod omne corpus longitudinis latitudinis et 
altitudinis dimensionibus constat Ex his tribus in lineae ductu 
una dimensio est, longitudo est enim sine latitudine: pianities 
vero, quam Graeci bcitpav&^v Yocant, longo latoque distenditur, 

Mss. BFSPR12GBBR.1 

auiem) R2. -^ in corpore tamen Rl. — Nam quandiu H, — diciiur 
BR9. — reliquit SR2P4hgG. relinquit RlTicas-bOFSPBeR. 
6. ad incorporea a corporibus Bstu -* offendit BFSRI26Beb.P4LH^. 
osiendit i-bP. — incorporea prima vl* 'corporea prima y3. — po9t 
corpora AIs8«vicagb „Angl/* „IIoc praefero.'^ Pont. „Ab Isaacio sUnt 
etiam omnes script!.^' Gron. post corporea hs-z. — licet non pure 
Bbb. — earn tamen etsi FPRi (R2 tamen in ras.) QP4 „duo membra- 
nacei^^ Gron. tamen earn etsi L. tamen ea etsi B. earn tam etsi Edd. 
SBrb. — intellectus (del. sed) „in uno membran.'^ Gron. tamen m- 
tellectus y ,,chartacen8 liber'' Gron. qui suspicatns est yeram scriptoram 
esse: tamen elsi non resy tamen intellectus. Confert Sat. I, 2, 18. ubi 
quidem tametsi — tamen legitur, et Cie. fam. IV, 15 [§ 2.], et quae col- 
legit Muret. XI. Var. 17. 7. yQafificcg a. grammas Mss. et Edd. 
rell. (R2 grecia grammas'), — Graecia vocavit l-g. — duobus punctis 
Bcribfendum esse suspicatur Gron. coll. § 11. — geometriae FSP4T-gGH2. 
geometricae s-bPBER. geometric e B (Rl e corr.). geometrica (sup. 
tria) R2. geometria disputat Hi „M8. Anglicanns.*' 8. corporis 
subiecti F. subiecta corp. S. — • seu sit plurium F. — planicies (om. eius") 
p2dz, Improbante Gron. 9. Hoc modo hg Cg in mg.: hoc loco"). 
«— longitudinis et latitudinis altitudinis que PLBBN.Ta. — est longitudo. 
Est entm P (: est) y-g. est. Longitudo enim est F. — epiphania, FSR2 

5. iVam quousque . . . reliquit] Ut sequestrat] „VerbHra sequestrare, quo 
dioetur et conceperit, sibi respondens auctor saepe numero ntitnr, est 
intellegitur et reliquit. Necdum in yerbura deterioris latinitatis et si-^ 
apodosi ponitur pro nondtim, conf. gniffcat seponere, seiungere, sepa- 

S ^. rare.''*^ Zbuh. Positum est II, 5, 33. ' 

6. post corpora] Et h. I. et § 13. inter yerba separare et reMovere. 
ad rerum ordinem haec spectant, ii^um praepositione a hoo- yerbum 
non ad tempus quo, ut ait Cicero iungit Macrebius Coram. I, 6, 8; I, 
Somn.. Ill, 2., e corporum vinculis 8, 8^; II, 5, 33; II, 14, 10. Nentra 
evolaverunt ontmae, at aopra c. 4, praepositio addicitnr § 13. 

§ !• 7. corpora quae matkemaUca vo^ 

de corporibuB cam • . • inteUectu$ oantur] Cf. II, 2, 3 sqq. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SdP. UB. I. CAP. V. 85 

alto caret, et haec planities quantis litteis contineatur expressi- 
Eim: soliditas autem corporum constat, cum his duabus additur 
aititudo; fit enim tribus'^dimensionibus inpietis corpus soiidum, 
auod OtBQBov Yocant: qualis est tessera, quae xvfiog yocatur. 
Si yero non ubius partis sed totius velis corporis superficiem 10 
eogitare, quod proponamus esse quadratum, ut de uno, quod ex- 
empio sufficiet, disputemus, iam non quattuor, sed octo anguli 
colliguntur: quod animadvertis, si super unum quadratum, quale[2i] 
prius diximus, alteram tale altius inpositum mente conspicias, ut 
aititudo, quae illi piano deerat, adiciatur fiatque tribus dimensio- 
nibus inpletis corpus solidum, quod ctiQBov vocant, ad imitatio- 
nem tessm^e, quae xv^og yocatur. Ex his apparet octonariumll 
numerum solidum corpus et esse et haberi; siquidem unum apud 
geometras puncti locum optinet: duo lineae punctum faciunt, 
quae duobus punctis, ut supra diximus, coercetur: quattuor yero 
puncta adyersum se in duobus ordinibus bina per ordinem po- 
sita exprimunt quadri speciem, a singulis punctis in adyersum 
punctum electa linea. Haec quattuor, ut diximus, duplicata et 
octo facta duo ouadra simiKa describunt, quae sibi superposi^ 
additaque altitudine formam cubi, quod est solidum corpus, effi- 
ctunt Ex his apparet, antiquiorem esse numerum superficie etl2 
lineis, ex quibus illam constare memorayimus, formisque omni- 
bus. A lineis enim ascenditur ad numeram, tamquam ad prio- 
rem, ul intellegatur ex diyersis numeris linearum, quae for- 
mae geometricae describantur. Ipsam yero superficiem cum li-13 

CEdd. Yicabgspdzbi 
BBii.T. epiffania B. epypkamam Rl. — quoth UneU U, — conaUit eof* 
porum Rl. — fit autem («up. «iitm)« R2. — CTEPEon B. stereon PSR12 
„«cripti'^ Gron. airean y3. — ^iit G. — %v§og H2. eyboi R2. eiboa G. 
eubos BPIILBar. „Mg8.'' Gron. cubut FSRlEdd.BBm. 10. non 

in uniuB B. uniu8 (sup. add. non) R2. — iotius eorporU velii B. — pro^ 
^onimus BsR.i-gG. ponamuB B. — exemplo quod sufficiet F. quod suffix 
ciet exemplo Rl. quod exemplo sufficiat deb. *— quod turn animadvertie 
T-g. — aiper unum FH2 CR2 tup. Buper). ate per unum SRI. — eon-- 
cipian R2Bab. et L. „Planude8 xara vowf IdfioigJ* Gron. in mg. — 
CTSQBov aH2 „8cripti^^ Gron. stereon Msa. et Edd. rell. ^- %v§og H2. 
cybos R2. cibos G. eubos BP ,»opttma merabrana*' Gron. cm^msFSRI 
Edd.BsR. — auae vocatur eubus F, 11. oeiinarium F. — corpus 

esse (om. et) Rl — punctum loci H2. — ductum lineae Rl. — qui vicbg 
G. — duobus faciunt punctis B. — ut eupra diximus] § 7. — quadrati 
R2. -— quae superposita Com. sibi) FRG; sibi add. a aec m. Rl« — ad' 
dita Com. que) GL ,yOptima membrana^' Crroa. ddditmque om. F; add. a 
see. m. Rl. til est addita Bbb. — cjffri GR2. sibi B. 12. esse 

antiquiorem R2. — illam a die eta altitudine constare Hi. — diver sis 
add. a sec. m. Rl. — geometriae F. geometric e R12. 13. Ipsam 

vcro BFPR12GBBR.P4H12 „M«f.'' Gron. ycag. ipsam Con. vero) lu-b8« 

9. quantis lineis] i. e. ^oft 11- 10. tarn non quMuer^ sed oeta 

Deis, cf. § 8. anguii eoUiguntur] Dnae reo diver- 

iessera quae uvfog veeatur] Cf. § aae h. I. confandontnr: ^iriitftior 

10 et II, 2, 7. Barihius affert CAdv. mnguli ttnit eiua generis qaod ma- 

V, 7.) ex FaTenio Eologio p. XVII thematiei Meant Winkel; octo an- 

[p. 406 Or.] Kv^ov Oraect^ no* 9 MO- guli eiaa ifood dieuat M&rperliche 

drantal dieimus^ et ex o n ei ast ice ISekeu. Cf. Comm. II, t, 7. 
▼etere: Quadrantalf uv§og. 



Digitized by 



Googk 



36 ' MAGBOBn 

n^is suis primam post corpora diximus incorpoream esse natd- 
raniy nee tamen sequestrandam propter perpetaam cum "Corpori- 
bus societatem: ergo quod ab hac rursus recedit, iam pure in- 
corporeum est: numeros autem hac superiores praecedens sermo 
patefecit: prima, est igitur perfectio incorporalitatis in numeris, 

14 et haec est, ut dlximus, numerorum omnium plenitudo. Seorsum 
[22]illa, ut supra ammonuimus, plenitudo est eorum qui aut corpus 

efficiant aut vim optineant vinculorum, licet alias quoque causas 

15 quibus pleni numeri efficiantur esse non ambigam. Qualiter 
autem octonarius numerus solidum corpus efficiat, ante latis pro- 
batum est Ergo singulariter quoque plenus iure dicetur propter 
corporeae soliditatis efiTectum; sed et ad ipsam caeli barmoniam, 
id est concinentiam, hunc numerum magis aptum esse non du- 
bium esty cum sphaerae ipsae octo sint, quae moventur: de qui- 

16 bus secuturus sermo procedet. Omnes quoque partes, de quibus 
constat hie numerus, tales sunt, ut ex earum compage plenitudo 
nascatur. Est enim ayt de his quae neque ^enerantur neque 
generant, de monade et sentem, quae qualia sint suo loco pie- 
njus explicabitur: aut de ouplicato eo qui et generatur et gene- 
rat, id est quattuor; nam hie numerus quattuor et nascHm* de 
duobus et octo generet: aut conponitur de tribus et quin^ue, 
quorum alter primus omnium numerorum inpar apparuit, ^ma- 

ITrii autem potentiam sequens tractatus attinget. Pythagorici vero 
hunc numerum lustitiam Yocayerunt, quia primus omnium ita 
solvitur in numeros pariter pares, hoc est in bis quatema, ut 
nihilominus in numeros aequo pariter pares divisio quoque ipsa 
solvatur, id est in bis bina. Eadem quoque ^ualitate contexitur, 

18 id est bis bina bis. Gum ergo et contextio ipsius pari aequati- 

Mm. BFSPRt26BBR.l 

— a Unei$ Rl. — diximus] § 5 tq. — esie in eorpoream R2. esse (add. a 
■ee. ni. ineorporettnO P. — ab hac auperfieie HI. — pure ut numerui 
F. — praecedena sermo] § 4. — Prima est ig. perf, incorp. occurrit in nii- 
meris Rl. — ut diximus] § 4. — plenitudo communis Ebb. 14. Se- 
vrsum ilia M88.P4HBAB.BBfi.L. seoraum autem ilia Edd. — ut sup, am-- 
men,] § 4. til supra diximus y. — quae aut ▼!. quae ad tS. — effi- 
eiuntFBEE,. efficiunt aut efficiunturw-g. efficiant aut efficiantur 
8-b. iEjL §4. •cribendam esse videtur: aut corpora efficiantur^ — obti" 
nent FBBB.y-g (vl opU^ — non ease S. — amhigamus „lege cum anti- 
quia: ita diximus^ admonuimus. Defectns idem in lib. II, cap. 12 [§ 3.] 
revolvamj cum libjri yett. omnes revolvamus.^*^ Gron. 15. octona- 
rius Com. numems) F. — ante iMia] § 11. ut ante latia LBbw. ante aatis 
c-g (h in rog. ^^antelatis ant^'*). — prolatum Bee. — plenius gH2, — 
armoniam. kuno tsnp. add. continentiam') F. — ipaae om. Rl. — quibue 
Com. de) g. — secut. sermo] c. 14, § 23. — procedit Rl. 16. eorum 
F. .. neque generant neque generantur G. neque generantur Com. neque 
generant^ BFSPBbb.P4H CR12 add. a sec. m.). — sepfem Csop* add. a 
aec. m. septenario') Rl. — mo loco] cap. 6, § 1 et 7. — dupUeato Com. eo) B. 

— et quinarii autem B. quinarii enim (sup. autem') R2. — seq. troetaftts] 
cap. 6, § 19. IT. 9ero del. H. — aeque Cdel. parUef) H, — hoe est 
quatema (oro. in his) F. — ipsa om. F. — solvatur (om. id est) BFy-gO 
(B2 add. a aee. m.). solvatur hoe est S. 18. eontexio (om. et) B, 
et eontexio Bbb. (R2 eup. add. t). — aequabilitate „libri*' Gron. qui con- 
fert oap. 22 [f 10.] aequabi liter distal et aequabi liter loeari alio looo [f, 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB. L CAP. V. VI. 37 

tate procedaty et resolotio aeqHaUler redeat usqae ad monadem^ 
quae diyisionem arithmetica ratione non recipit, naerito propter^] 
aequalein diyisionem lustitiae nomen accepit: et quia ex supra 
dictis omnibus apparet, quanta et partium suarum et seorsum sua 
plenitudine nitatur^ iure plenus vocatun 

YI. Superest, ut septenarium guoque numerum plenum 1 
iure Yocitandum ratio in medio constituta persuadeat Ac pri- 
mum hoc transire sine ammiratione non possumus, quod duo 
numeri, qui in se multiplicati vitale spatium viri fertis include- 
rent, ex pari et inpari constiterunt Hoc enim rere perfectum 
est, quod ex horum numerorum permixtione generatur: nam in- 
par numerus mas et par femina vocatur, item arithmetici inpa- 
rem patris et parem matris appellatione venerantur. Hinc et Ti-2 
maeus Platonis fabricaUn^em mundanae animae deum partes eius 
ex pari et inpari, id est duplari et triplari, numero intertexuisse 
memoravit, tta ut a duplari usque ad octo, a triplari usque ad 
yiginti septem, staret altematio mutuandi. Hi enim primi cubiS 
utrimque nascuntur, siquidem a paribus bis bina, quae sunt quat- 
tiior, superficiem faciunt, bis bina bis, quae sunt octo, corpus so- 
lidum fingunt: a dispari vero ter terna, quae sunt noyem, super- 
ficiary et ter terna ter, id est ter noyena, quae sunt yiginti se- 
ptem, prinram aeque cubum alterius partis efficiunt Unde in- 
teile^i aatur hos duos numeros, octo dico et sei)tem, qui ad[24] 
multiplicationem annorum perfect! in re publica yiri conyenerunt, 

[Edd. Ticabgflpdsb. 
20, 26], et Lactant. V, 14. Aequitatem dico^-non utique bene iudicandi^ $ed 
ie cum caeieris coaequandi, quam Cicero aequahUitaiem vocat, — aequabt- 
liter „l]bri*^ Gron. aequahilitate Bbb. — aequabilem F. — suarum 
quanta R2. — deorsum B. 

VI. Caput FL Multas eBse eauBos^ cur aeptenarius plenus voeetur. 
ch-b. 1. sine admiratione transire F. — duo hi numeri R2. — 

indurent (snp. includerent) Rl. — eonatit'ere S. — eorum G. — est mas 

F. — arithmetica B. — appellation em B. 2. Hie Bbr. — TV- 
maeus Platonis] p. 35. Stepn. Cf. II, 2, 14 sqq. — numero partes eius 
intertexuisse R2. — alter catio FRl. «— mutandi g. hg in nig. „r1. numeri,** 

3. cybi R26. — utrumque R2. — a pari 6. — bis bina^ quae 
•cripsi e conieotnra, at congraerent baec cum teqaentibas. bis bini quae 
BBR.P4yi. 6tnt quae (om. bts) Rl. bis bini quia R2. bis bini qui c-b. 
— bis binis bis qui vi, bis bini bis qui c-g. — ter terna id est novem 
Bbr. quae sunt ter terna id est Full F. — superficiem (aine verbo) 
BS (Rl a p. m.) R26 „libri antiqui'' Modii N. L. p. 30. superficiem 
reddunt FEdd.PBBR. — efficiuntur B. — ter novem Rl. — eybum R^ 

G. — datur inteUegi S. — convener int (in mg. eonvenerunt) Rl. eon- 

VI, 1. septenarium] „Ad banc solis amfractus reditusque converterit 

Macrobii ^disputationem de ti et inpar numerus mas et par femina] 

praestantia numeri tef^enarii con- Gron. conf. II, 2, 17. 

ferantur, quae Gelling III, 10. ex 3. superficiem] i e. quod matbe- 

Varronis Hebdomadibos irel Ima- matlci dicunt quod ratum, at cor- ^ 

f minibus disserit. Atqne praeterGel- pics solidum est cnbns. 

ii interpretes adi, si lubet, Pet. Pe- intellegi datur] Cf« II, 5, 12. m- 

titi Miscell. Observ. Ill, 3, it. Gael, tales auras natura dedit incolis 

Rbodigini Lection, ant. XXII, 11 earpere. Sat. IV, 4, 23. non di- 

seqq.*' ZBVif. lucide dicttur, sed datur intelligi. 

duo numeri etc.] Cf. Soran. II, 2. octo dico . . . eonvenerunt]^ Haec 

eum actas'tua sepfenof oeties verba, licet in omnibM libris Ms*. 



Digitized by 



Googk 



38 MAGROBD 

solos idoneos ad efficiendam mundi animam iudieatos, quit nihil 

4 post auctorem potest esse perfectius. Hoc quoque DOtandum est, 
quod superius adserentes eommunein numerorum omnivun digni- 
tatem antiquiores eos superficie et lineis eius omnibusque eor- 
porjbus ostendimas: procedens antem traetatus inyenit numeros 
et ante animam mundi fuisse, quibus illam contextam augustis- 

5sima Timaei ratio naturae ipsius conscia testis expressit Hinc 
est, quod pronuntiire non dubitayere sapientes animam esse nu-** 
merum se moventem. Nunc videamus, cur septenarius numerus 
suo seorsum merito pleiius habeatur. Cuius ut exjuressius pleni- 
tttdo noscatur, primum merita partium de quibus constat, timi 

6demum auid ipse possit inyestigemus. Constat septenarius nu- 
merus yel ex uno et sex yel ex duobus et quinque yel ex tribus 
et quattuor. Sinralarum compagum membra tractemus: ex qui- 
bus fatebimur nullum alium numerum tam yaria esse maiestate 

Tfecundum. Ex uno et sex compago prima conponitur. Unum 
autem, quod fiovagy id est unitas, dicitur, et mas idem et femina 
est, par idem atque inpar, ipse non numerus sed fons et origo 

8 numerorum. Haec monas, initium finisque omnium, neque i|)sa 
principii aut finis sciens, ad summum refertur deum eiusque in- 
tellectum a sequentium numero rerum et potestatum se<iuestrat: 
nee in inferiore post deum gradu frustra eam desiderayeris. Haec 

Mat. BFMSPRI2GBBR.1 
iinuenml (sup. conoeii.) F. — qua Bbe. (R3 a sec. m.) — pott auetth- 
rem nthil R2. 4. 9uperin$] c. 5, § 4. ^ omnium numerorum R8. 

-* antiquioree eeek euperficie F. ant, eos superficie esse Beb. — Uueis in 
omnibueque b. — proced. tractatusl b. c.'§ 2. procedens BFR12P4BBii.y*g6. 
praeeedens Sa-bPBBR. — autem om. Bl. enim R2. — angustissima 6, 
vel augusiisuma R2. augustissimi P. — ratio timet F. et ratio Csup* ti' 
maei) Rt. — eonseia tesUs BFSR12v-gb6BBB. „libri scripti'* Gron. q«i 
oonfert o. 16, § 5.; Sat. I, 12, § 9. et 14, § 3. (Vid. not ad Sat. I, 7, 17.) 
conscia et testis Ps-z. — dubitaverunt R2¥-g* 5. seorsum plenu$ 

merito isuo add. a sec. id.) R1. — expressius BS (Rl a p. m.) R2«-bPBBB. 
pressius FBBif.v-gG. „Prinia Tocis expressius ayllaba in optimit membra- 
nis erat erata: aliae inzta Tulgatot constanter pressius^ quod Macrobii 
putamus cMe.'' Gron. qni conf. boc lib. c. 8, § 9 et 13.; c. 14, § 15.; c. 18, 
$2.; lib. II, c. 3, § 2.; Sat. VII, 16, § 20. — inefii6ra partium coni. Zeun, 
-^ tune demum R2. 6. Singularum partium (sop. compagium) 

R2. — tam esse varia F. ~ fecundum BSRi8BAB.LTB. (in B add. .i.} 
„libri<< Gron. qni oonfert inf. § 16. et II, 5, § 4. foecundum FR2v-gU 
bPBBB. secundum p-z^ Cf. § 16. 7. prima componititr compago 

F. — femina dieitur (sup. est^ F. — par atque impar (om. idem") R2. — 
numerorum rerum B. 8. in inferior i F. inferiore Com. tn) Rl* 

legantar et qnodammodo commen- ,•„ ,« publiea viri eontfeneruni, cora- 

dentar lis quae legontor § 46 gqq., parata cam antecedentibus (§1.): 

miHi anapecta innt. Namqne ad ef- q^i ,„ ,^ multiplieati vitale spa- 

ficiendam mnndi animapi non soli ^i^ ^,Vt fortis includerent. 
idonel e«ae di(;|intar auneri octo et . _ , . 

septem, sed (§ 2.) par et inpar wm- , *• sapientes] „Xenocratem innuit, 

merus, quot Macrobinm dicere he$ «>• quo jide cap. 14 [§ 19.1. Fa* 

dmi numeros pataTorim. Praeterea ▼oniu« Eulogius [p. 402 Or.]: £»l- 

me offendunt verba: qui ad muU ?««« numerus, ut Xenoeratee centMt, 

fiplscaltontfli aanorttm perfeeti animus ae dciw.*' Geov. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. VI. 39 

illd est mens ex summo naia deo, quae vices temporum nescien8[95] 
iQ uno semper quod adest consistit aevo, cumque, utpote una» 
non sit ipsa numerabilis, innumeras tamen genenim species et de 
se creat et intra se continet. Inde qudque aciem pauluium co- 9 
gitationis inclinans hanc monada repperies ad animam referri. 
Anima enim aliena a silvestris contagione materiae, tantum se 
auctori suo ac sibi debens, simplicem sortita naturam, cum se 
aniniandae inmensitati universitatis infundat, nullum init tamen 
cum sua unitate divortium. Yides, ut haec monas orta a prima 
rerum causa usque ad animam ubique integra et semper indivi- 
dua continuationem potestatis optineat Haec de monade casti-10 
gatius quam se copia suggerebat. Nee te remordeat, quod, cum 
omni numero praeesse videatur, in coniunctione praecipue septe- 
narii praedicetur: nulli enim aptius iungitur monas incorrupta 
quam yirgini. Huic autem numero, id est septenario, adeo opi-11 
nio yirginitatis inolevit, ut Pallas quoque vocitetur. Nam yirgo 
creditur, quia nullum ex se parit numerum duplicatus, qui intra 
denarium coartetur, quem primum limitem constat esse numero- 
rum: Pallas ideo, quia ex. solius monadis fetu et multiplicatione . 
processit, sicut Minerva sola ex uno parente nata perhibetur. 
Senarius vero, qui cum uno coniunctus septenarium facit, variael2 
ac multiplicis religionis et potentiae est: primum quod solus ex 
omnibus numeris qui intra decem sunt de suis partibus constat. 
Habet enim medietatem et tertiam partem et sextam partem: et 
est medietas tria, tertia pars duo, sexta pars unum: quae omnia[26] 
simul sex faciunt. Habet et alia suae venerationis indicia: sed, 
ne longior faciat sermo fastidium,*unum ex omnibus eius odicium 
persequemur, quod ideo praetulimus, quia hoc commemorate non 

(Edd. Ticahgspdzb. 
— po8t Com. deum) h« — earn frustra f-LPBER. — Haec est ilia F. — ex 
summo nata BK2Bsn.P4; cf. inf. § 20. et c. 2, § 14. e summe nata Bbb. 
cahg. ex summo enata RlGs-bP. ex summo enata y i\\ summa"), — 
aevo consistit F. — sit ipsa innumerabilis (sup. in add. non) R2. — ipsa 
oin. v-g. — innumerabile 8 F. — contineat P. 9. acie Bbr. — 

monada FRIGL (B mono), monadem R2Edd.SPBER. — referri BFRIP4 
▼-gQ. posse referri SR28-bPBfiK. — sortitur Hi. — universitaiis inmen- 
siiate R2Ber. — sui unitate Bar. — prima Com* o) ex edito exemplari 
• Ca) affert Mod. N. L. p. 30. — ad usque FRlv-gG „membranae" Mod. 

I. c. — integrum et semper individuam ,,niciiibr.^* Mod. I. c. 10. 
suggerebat (add. dicta- sunt) L. — nulli aufem.Csup. enim) R2. 

II. infra Tr. — quoque ideo Rl. — sola Mss.s-b; restitiiit Mod. 
1. c. consent. Gron. solo v-g. — sola minerva R2. 12. tun- 
ctus R2. — solum v-gG quod delevit Modius I. c. „Td solus ca^e 
rooTeas.*' Gron. — intra M88.bH12 „membranae*^ Mod. I. c. „M88. om- 
nes" Gron. qui confert § 11. intra denarium. infra v-z. — ex suis F. — 
et medietatem R2. 13. faciat ora. H (add. a sec. m. F). — fa- 
ciat mora Ber. — fastidium generet H, — protulimus Ber. — nos tan- 

10. oastigatius] i. e. pressing, dena pacto Vulcanus^ etiam Mars, 
breTiua. Sic Augustin. doctr. Chr. dicantnr Innoni duo notnina de- 
IV, 14. dicit.castigatius eloqui. bere.'^ Groh. Vulcanum Innone 

11. sola ex uno parente nata] sola genitom retnlerunt Hesiod. 
„Nota Macrobio non convenire cum Theog. 92T. Apollod. bibl. 1, 3, 5. 
aliity quUnis f raeter Miaarram eo- Martem Ovid. Fast* V, 229. 



Digitized by 



Googk 



40 MACROBIl 

14senarii taotum sed et septenarii pariter dignitas astroetur. Hu- 
mano partui frequentiorem usum novem mensium certo numero- 
rum modulamine natura constituit: sed ratio sub asciti senarii 
numeri multiplicatione procedeus etiam septem menses conpulit 

ISusurpari. Quam breviter absoluteque dicemus. Duos esse pri- 
mos omnium numerorum cubos, id est a pari octo, ab inpari^ yi- 
ginti septem, et esse inparem marem, parem feminam, superius 
expressimus. Horpm uterque si per senarium numerum multipli- 
cetur, efBciunt dierum numerum , qui septem mensibus expiican- 

16tur. Goeant enim numeri, mas ilie qui memoratur et feminay 
octo iscilicet et viginti septem, pariunt ex se quinque et triginta: 
haec sexies multiplicata creant decem et ducentos, qui Humerus 
dierum mensem septimum claudit Ita est ergo natura fecundus 
hie numerus, ut primamhumani partus perfectionem ouasi arbi* 

17ter quidam maturitatis absolvat. Discretio yero sexus luturi, sic- 
ut Hippocrates refert, sic in utero dinoscitur. Aut enim septua- 
gesimo aut nonagesimo die conceptus moyetur: dies ergo motus, 
quicumque iuerit de duobus, ter multiplicatus aut septimum aut 

ISnonum explicat mensem. Haec de prima septenarii copulatione 
libata sint. Secunda de duobus et quinque est. Ex his dyas, 

[27]quia post monada prima est, primus est numerus. Haec ab ilia 
omnipotentia solitaria in corporis intellegibilis lineam prima de- 

• 
Mm. BFSPR12GBB11.1 
turn senarii R2, — dignitas pariter F. 14. eonstitit hsp. — nu- 

tneri senarii F. — multiplicationem v-g6. — mens is B. — usurp are Rl* 
15. dicemus om. c^. — omnium primes Rl. — cybos R26. — et 
afr impari F. — superius] cf. §§ 1 et 8. — per senarium (om. ntimeruin) 
H2HI. — multiplicetur ' om Rl. — dierum (om. numerum) Rl. 
16. Coeant aut em (sup. enim) R2. — feminae H, — mensem dierum R3. 
— ita om. „yetu8ta tcriptara^' Gron. ad § 6. — fecundus BFSR128pL 
Tr.Bbiv. foecundus t-j^IiOPBer. secundus dz. Cf. § 6. 17. se^ 

xus futuri BFSPRl (R2 sap. partus) GP4Bab.HI2. partus futuri y-g 
Bbn.L. futuri partus s-bBER. — dignoscitur v-p. — fuerit om. P. — 
explicet L. 18. sunt Bbr. — monada BFR1Ber.P4. monadem 

R2£dd.SPG. — numerus est R2. — linea vie (g in mgO* -^ primam H. 

15. Quam breviter . . • dicemus. eoiuccrog rov naiSlov 6toi>9^ l|a>, 

Dt^os esse . . . superius expressimus.] xal ol ovvrsg %al al tqIxsq i^^ii<6- 

Sic interpungendam esse mihi tI- ^aav, tots drj^ nal iuvssrai, wd 6 

debatur, licet in nulla editione post XQ^^S h ^ovro ylvszccf xa fiev ofo- 

Terbum dicemus distinctum sit, ne- osvi rgstg (i^vsg» rn he ^Isljj 

qne quicqnam e libris Mss. enota- riaaccgsg. wds va^ inl zb nXst- 

yerim. Namqae verba: quam bre- atov ^v(i§ccivH' loti 5* 5 •aalnqo- 

viter . . . dicemus non ad proximo Gd"^ vdav Ttaidiaov tovtov xov XQo- 

seqnentia tantum, quae pendent a vov yuvisraL, et de carnibus C<iuc>n 

Terbo expressimus y sed ad omnia libellum sequitnr libellus de sept, 

pertinent, quae insont in §§ 15 et partu)' p. 254: to tccciSIov hntdfjirj' 

16. vov yovov. vsvofiBvov Xdyco ysyivTjzcci 

17. sicut Hippocrates refert] „Vide xal ^ij, xal Xoyov ^x^t rotovtov xal 

libellos de natura pueri et de partu dgt^fibv dtosyiia ig rag hpdofiddagy 

septiraestri.'^ ZEVif. At quae ego 6%Td(iriV0V oh ysvofisvov ovdiv Biol 

inveni apud Hippocratem, ea non ncoTtore^ iwsci 8h firjvmv xal oiwc 

•atis congruunt cum Macrobii Ter- ij(isQeo)v vovog ylyvizccL %ccl g^ xctl 

bis. In libello d« natura poeri p. ex^i rhv agid'fiov dTQSKscc ig rag k§- 

241, I. 25 (ed. Francof. a. 1624) dofuxdag, riaoccQeg Ssnddsg hfidofid- 

legitar: Stuv dh drj td aytQu tov dmv TJfiiQai zlclv Sirpiocuci dydoii- 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. VI. 41 

fltuH: ideo et ad vagas stellaMiBi et lutninam sphaeras refertar, 
quia hae c[uoque ab ilia quae cbckav^g dicitur in numeram 
scissae et in varii motus contrarietatem retortae sunt Hie ergo 
numerus cum quinario aptissime iungitur, cum hie ad errantes, 
ut diximus, ad caeli zonas ille referatur: sed ille ratione scissio- 
nis, hie numero. Ula vero quinario numero proprietas exeeptal9 
potentiae ultra eeteras oninentis evenit, quod solus omnia, 

auaeque sunt quaeque videntur esse> conplexus est Esse autem 
icimus intellegibiliay yideri esse corporalia omnia, seu divinum 
corpus habeant seu caducum. Hie er^o numerus simul omnia 
et supera et subiecta designat Aut enim deus summus est, aut20 
mens ex eo nata in qua rerum species continentur, aut mundi 
anima quae animarum omnium fons est, aut caelestia sunt usque 
ad nos, aut terrena natura est: et sic quinarius rerum omnium 
numerus inpletur. De secunda septenarii numeri coniunctione21 
dicta haec pro affectatae brevitatis necessitate sufficiunt: tertia est * 
de tribus et quattuor, quae quantum valeat revolvamus. Geo- 22 
metrici corporis ab inpari prima planities in tribus lineis constat, 
his enim trigonalis forma concluditur: a pari vero prima in quat- 
tuor invenitur. Item scimus secundum Platonem, id est secun-23 
dum ipsius veritatis archanum, ilia forti inter se vinculo coili- 
gari quibus interiecta medietas praestat yinculi firmitatem. Gum 
vero medietas ipsa geminatur, ea quae extima sunt non tenaciter[28] 
tantum sed etiam insolubiliter vinciuntur. Prime ergo ternario 
contigit numero, ut inter duo summa medium quo vinciretur ac- 
ciperet: quaternarius vero duas medietates primus omnium nactus 
est Quas ab hoc numero deus mundanae molis artifex conditor-24 

[Edd. Ticahgtpdzb. 
primo R1. — quaeque Bbr. — dxlavrfg c-bP. aplanee BFSRIZGBbb.tL 

— cum kio M88.P4LTR.BBif. dum hie £dd. — eaeli {om, ad) Rl. 

19. eminent ei 8 h. — quae aunt Com. que") F. quae cum que aunt Bbb.HI. 

— disimue 6. ~ omnia aupera (om. et) Bbr. 20. est aummus F. 

— mens es aummo enata deo F. — apeciea rerum Edd.P. — continetur 
G (F sop. nueltir). ~ natura terrena R2. 21. auffieiunt Mss. 
«ttJf/Scuifil £dd. — tertia Com. eaf) Rl. — ef de Illlor F. — reaolvamua 
Bar. 23. aeeundum Platonem'\ Tim. p. 31 «q. — interiecta una 
medietaa P4. — indiaaolubiliter S. maoluhiliter (sap. dia) R2. «o{ti6t7iter 
P. — Primum Bbr. — ternario numero contigit v-g. fern. num. contingit 
L. — inter duaa aummaa Rl. — vinceretur Rl. 24. humanae 

Hovra* .. • Ij^at 8h t6 hTevtmrjvov 78- nia, ille ad caeli zonae numero, Cf. 

vofisvov TQElg dBTuxSag hp8o(idd(ov, II, 5, 7. et II, 7. 

Vide ne Macrobius diyersa confa- 23. Item acimua ... colligari ..; 

disse potaadua sit. Cum vero geminatur . . . vinciuntur] 

18. in numeruni aciaaae] i. e. te- Ex oratione obliqna in rectam 

paratae , ita at numerus ortus sit, transiit Macrobius, licet haec quo- 

cf. c. 11 , § 5 sqq. que e Platone 1. c. desumpta sint. 

in varii motua contrarietatem] i. e. Verba: cum medietaa ipsa gemi- 

in motum contrarium. Cf. §47. et natur idem Talent atque infra 

c. 18. quaternarius duaa medietatea na- 

eum hie ad errantea^ ad eaeli so- etua est, et § 28. duabua inter ie^ 

naa ille referatur; aed ille ratione etionihua finiuntur; et Terba ea 

aeiaaionia^ hie numero] Idem nume- quae extima aunt^ idem atque in- 

ms mode hie raodo iUe dicitur, fra duo aumma^ et § 28. duae 

namqne intelligendum est: eumhie aummitatea. 

ad errantea referatur ratione toMsio- 24. Quaa] Maiorem distinction 



Digitized by 



Google 



42 MAGROBU 

que mutuatus insolubili inter se vinculo dementa deyinxit: sicut 
in Timaeo Platonis adsertum est, non aliter tarn controversa sibi 
ac repugnantia et naturae communionem abnuentia permisceri, 
terram dico et ignem, potuisse et per tam iugabiiem conpeten- 
tiam foederari, nisi duobus mediis aeris et aquae nexibus vinci- 

25 rentur. Ita enim elementa inter . se diversissima opifex tamen 
deus ordinis oportunitate conexuit,*ut facile iun^erentur: nam, 
cum binae essent in singulis qualitates, talem unicui<|ue de dua- 
bus alteramr dedit, ut in eo cui haereret cognatam sibi et simi- 

26lem repperiret Teifra est sicca et frigtda, aqua vero frigida et 
humecta est: baec duo elementa^ licet sibi per siccum buoiectuni- 
que contraria sint, per frigidum tamen commune iunguntun Aer 
humectus et calidus est: et, cum aquae frigidae contrarius sit 
calore, conciliatione tamen socii copuiatur humoris. Super huno 
ignis y cum sit calidus et siccus, humorem quidem aeris respuit 

27 siccitate, sed conectitur per societatem caloris. Et ita fit, ut sin- 
gula quaeque elementorum duo sibi hinc inde vicina singulis 
qualitatibus velut quibusdam amplectantur ulnis: aqua terram fri- 
gore, aerem sibi nectit humore: aer aquae humecto simili, et igni 

[29]calore sociatur: ignis aeri miscetur ut calido, terrae iungitur sic- 
citate: terra ignem sicco patitur, aquam frigore non respuit. 

28Haec tamen Varietas yinculorum, si elementa duo forent, nihil 
inter ipsa firmitatis habuisset: si tria, minus quidem yalido, ali- 
(|U0 tamen nexu vincienda nodaret: inter auattuor vero insolubi- 
lis colligatio est, cum duae summitates auabus interiectionibus 
yinciuntur: quod erit manifestius, si in medio posuerimus ipsam 

29 continentiam sensus de Timaeo Platonis excerptam. Divini de- 

Msg. BFSPR12GBBB.] 

molU F. ^ indiBsoluhiU FSBAR.BBif.TR. — m Timaeo]. \. g. -- nee aU- 
ter yi-g, — oc naturae Bbr. — communionem obi. P4. communione a. — - 
abnuentia erasuin et suprascriptaoi est invieem aversa in Rl. — permit 
iceri om. LBsit. „nienibr/' Mod. N. L. p. 81. permiieere in ras. a tec. 
m. Rt. permisci P4. promisceri (B eiipra per) FvichgG. promt- 
aeere H2. — per tam iugabiiem competentiam foederari potuisse Com. an- 
teced. et) a. — potuisse per Com. eO Pv-h. potnisie nee per g.*— et oc- 
ris R2. 25. Ita elementa Rl. ita autem elem, R2; in utro^ne 

•up. add. enim, — contexuit Bee. cant exit (sup. eonexuif) F. — cum, 
binae in singulis (y\ singulas) qualitates essent v-g. — talem om. F. -^ 
de duobus BR128-zF. — altera B. — haereret BFGBBBkr4LTR.BBif» 
adhaereret SRl2Edd.P. — cognatum Rl. 26. et humida Y-g, — 

el huineetum sint contraria F. — cum aquae frigus contrarium sit colors 
Bbb. — contrarius (om. sit) R2. — copulantur JBbr.0. — humor es Bbr. 
— cum calidus sit et siccus F. cum sit siccus et calidus R2. — societate 
caloris v-g. 27. hinc et inde L.- — nectit om. F. — humore. ita 

aer 6. — humore simili R2LTr. humore similiter H. — et ignis ea- 
lore R2. ^ in calido „M8t. multo melius.'^ Gron. — ferrore vincitur L. 
28. forent (sup. essent) Rl. — inter se ipsa 6. — habuisseni 
F. ^haberent S. — tamen aliquo RlH. — vinciendi R2. — indissolubilis 
S. — in quatuor ti. — posueris v-gb, quod legibns linguae conTenientina 
esse putavit Zeun. — de Timaeo] I. c. — excerptam BS (Rl sup. lin.) 

nem posni ante banc Tocem, nt tlonem inserendl gcminatam me- 

magis eluceret sequi aliqnid novi. dietatem. 

In edd. legitur comma: e Mss. ni- 29. Divini decoris] „Expo8itio est 

fail enotairi. Ad pronomen quas in- cententiae Platonicae, non terbo- 

tellegas duos mmftetate^, i. e. ra- nun/* Cahbb^i 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOBIN. SCIP. LIB. L CAP. VI. 43 

coris, inqutty ratio postuiabat idem fieri mundum qui et fnsutu 
p&teretur H taeium. ConskAai aiUem neque videri aliquid posse 
sine ignis ben^cio neque tangi sine soliao, et solidum nihil esse 
sme terra. Unde omne mundi corpus de igne H terra instituereZO 
fabricator incipiens vidit duo convenire sine medio coUigante non 
posse f et hoe esse optimum vincuhm ^d et se pariteT et a se li* 
ganda devinciat: unam vero interiecttonem tune solum posse suffi- 
cere, cum superficies sine oHitudine tnncienda est: at, ubi artanda 
tmcuUs est aUa dimensio, nodum nisi gemina interiectione non eo^ 
necti. bide aerem et aquam inter ignem terramque contexuit: etSl 
ita per omnia una et stbi coneeniens iugabiUs conpetentia cucurrit 
elementorum diver sitaiem ipsa differentiarum aeqwuitate consocians. 
Nam qnantum interest inter aquam et aerem caasa densitatis et32 
ponderis, tantumdem inter aerem et ignem est: et nirsus quod 
interest inter aerem et aquam causa levitatis et raritatis, hoc in- 
terest inter aquam et terram: item quod interest inter terram et[30] 
aquam causa densitatis et ponderis, hoc interest inter aquam et 
aerem: et quod inter aquam et aerem, hoc inter aerem et ignem; 
et contra quod interest inter ignem et aerem tenuitatis levitatis- 
que causa, hoc inter aerem et aquam est: et quod est inter 
aerem et aquam, hoc inter aquam intellegitur et terram. Nee 33 
solum sibi vicina et cohaerentia comparantur, sed eadem altemis 
saltibus custoditur aequalitas: nam quod est terra ad aerefto, hoc 
est aqua ad ignem, et quotiens verteris, eandem repperies iuga« 
bilem conpetentiam : ita ex ipso quo inter se sunt aequabiliter 
diversa sociantur. Haec eo dicta sunt, ut aperta ratione cons ta- 34 
ret neque planitiem sine tribus neque soliditatem sine quattuor 
posse yinciri. Ergo septenarius numerus geminam yim optinet 

[Edd. vicalispdgzb. 
R2BBB.BAm.TB.H. .decerpiam BB!f. exeeptam F (Rl a p. m.) Edd.P. 
29. inquit decoris Cinquit in rasO R^* — et iactum pateretur F. — 
nihil est RS. — niti terram Bbb. 30. mundi omne R2Edd.SPBEB. 

- de igne BFSR2Bbr. de igni Edd.PRlG. — in$tru.ere v-|f. — fahri- 
eator mundi FBbr. — (fuoA B. — non posse sine medio coUigante Bbb. 

— turn solum R2. — est vinculis R2. — ^ nondum H2 (add. „lege non- 
nisi"''), — necti (Rl sop. eon") BBB.P4v-g. nectendi^ est H2, 31. 
Inde (sap. unde) Rl. Inter B. — una sibi (ora. el) G. — cucurrit 
BFSRl2v-gGP4LBBif. currit Bbb. eirctitf cucurrit Bab ; „8ed cif pri-^^ 
mae ayllabae adacriptuni.'' oc currit a-bP. -— ipsam diversitatem element 
torum differentiam aequalitate Bbb. elementorum diversitatem (pm. ipsa 
differ, aeq.) F. — qualitate C*up* add. e) Rl. 32. quantum tnter* 
est del. HI. quantum est Rl. — ^uanlBiB interest inter aquam et ter^ 
ram HI. — raritatis et levitatis F. ^ hoe interest inter terram et aquam F 
(Rl ordine raatitoto aapra poaitia literis b. a) v-g. — item quantum 
interest HU — « hoe inter Cam. InlerefO HI. — et quantum inter aquam 
et aerem HI. et quod interest inter aquam et aerem Bbb. — hoe inter- 
est inter aerem et ignem Bbb. — quod inter ignem et aerem Com. interest) 
Rlbg. quod inter aerem et ignem est F. — hoc inter aerem est et aquam, 
Et quantum H2 — est inter aquam et aerem F. — hoc intellegitur inter 
aquam et terram FG. 33. qualitas L. — ex ipso quod Bbb. — 
aequaUliter FSR19GP4. aequaliter BEdd.PBsB. 34. ideo F. — 
dieta sunt BFSBlT-gbPBBB. dicta sint R2Ga-BP4. — neque soeietatem 

32. Nam quantum interest etc] annt, tit non ampliaa Platooia irerba 
Quae aequantur, ea ita matata dici poaaint. 



Digitized by 



Googk 



44 MAGROBU 

yinciendiy quia ambae partes eius vincula prima sortttae sunt, 
teniarius cum una medietate, quaternarius cum duabus. Hinc in 
alio loco eiusdem somnii Cicero de septenario dicit:. Qui nunM- 

35 rm rerwn omnivm fere nodus est. Item omnia corpora aut ma- 
thematica sunt, alumna geometriae, aut talia quae visum tactum- 
ye patiantur. Horum priora tribus incrementorum gradibus con- 
stant: aut enim linea eicitur ex puncto, aut ex linea superficies, 
aut ex pianitie soliditas. Altera vero corpora quattuor elemen- 
torum collato tenore in robur substantiae corpuientae concordi 

36 concretione coalescunt Nee non omnium corporum tres sunt 
dimensiones, longitudo latitudo profunditas: termini adnumerato 
effectu ultimo quattuor, punctum linea superficies et ipsa solidi* 

[31]tas: item, cum quattuor sint elementa ex quibus constant cor- 

. pora, terra aqua aer.et ignis, tribus sine dubio int^rstitiis sepa- 

rantur: quorum unum est a terra usque ad aquam,*ab aqua us- 

37 que ad aerem sequens, tertium ab aere usque ad ignem. Et a 
terra quidem usque ad aquam spatium Necessitas a physicis dici- 
tur , quia yincire et solidare creditur quod est in corporibus lu- 
tulentum: unde Homericus censor, cum Graecis inprecaretur: 
Yo8 onrnes, inquit, in terrain et aquam resolvamini, in id dicens 
quod est in natura humana turbidum, quo facta est homini prim^ 

38concretio, lUud vero quod est inter aquam et aerem. Harmonia 
diciturr id est apta et consonans conyenientia, quia hoc spatium 
est quod superioribus inferiora conciliat et facit dissona conve- 

BIm. BFMSPR12GB».1 

y. — m alto loco] V , 2. — dicit de septenario R9. — fere omnium rerum 
FBer — modus h (112 a p. m.)' 3&- out alia h. — eicitur Unea 

Rl. Unea crescit „Ms8/' Gron. cui hoc satis elegans esse videtar coll. 
I. F. Gron. Obs. Ill, 1. et h. 1. c. 12, § 5.: sed ipse confert c. 5, § 11.: 
eiecta Unea. — Altera enim F. — coUaia C'^P- o) R2. — tenore Ps-z. 
fenore BR2. foenore FR1P4 „multi" Gron. foedere Gv-jjbBBR. „cliar- 
ta'^ Gron. federe S. 36. dimensiones sunt F. — profun^ 

dum F. — soliditas. Item FSRILBbn.Te. — quattuor i (om. cum) F. — 
aqua ignis aer (om. ef) Baa. — secundum ah aqua usque ad aerem se^ 
quens. tertium Ta. 37. qua vinciri et soUdari Bsa. -* Homeric 

eus censor^ cf. 11. rf, 99. In a (ut in hg in marg.) additur Menelaus^ 
quod nomen deleri vult Mod. N. L. p. 31. — nraecaretur P4. — quo fa- 
eta est Csup. ex) L. quod facta est BFG. — Aomin ts R2LBBN Ta. CBer. 
a sec. m.). 38. quod inter Com. est} g. — armonia (hie et infra) 

BR12. dQnovla Edd. ~ superioribus (om. quod) B. — superioribus inferi- 

85. corporo matkematica] •Ct c. 5»>t» »« •fficit chartae tcriptnra 

5 7^ foedere^ qnae tox optime hoc qua- 

,, ^ ^ drat, et notat vinculum ^ eonUnen-^ 

quattuor elemmtorum collate te- ^iam. Sic inferius [§ 40.]: Hi dua 

nore\ Cf. Incertl fragment, in edd. numen . . . efficiendis utrisque ear- 

Censorini I, 1: Imtia rerum eadem poribus consensu ministn foederis 

elementa etprmctpiadtcuntur. Ea obsequuntur. Et antea [§ 24.] di- 

Stoici credunt tenorem atque ma- ,it terram et ignem per iugabi- 

teriam: tenorem qui rarescente ma- jem competentiam foederari: licet 

terta a medio tendat ad summum, etiam [§ 41.] sequatnr: explieandU 

eadem co^crescenie rursus a summo corporibus hi duo numeri collativum 

referatur ad medium. De scriptura praebent favorem.'' At foedue alias 

foedere Gronoyias: y,Admodam, in- nasqnam dicitur conferri. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. UB. L CAP. VL 45 

nire. Inter aerem vero et ignem Obedientia dicitur, 'quia sicutSO 
lutulenta et gravia snperioribus necessitate iunguntur ita^superi- 
ora lutulentis obedientia copulantur harmonia media coniunctio- 
nem utrius^e praestante. Ex quattuor igitur elementis et tri-40 
bus eorun^ interstitiis absolutionem corporum constare manifestum 
est: ergo hi duo numeri, tria dico et ouattuor, tarn multiplici 
inter se cognationis necessitate sociati emciendis utrisque corpo- 
ribus consensu ministri' foederis obsecuntur. Nee solum expii-41 
candis corporibus bi duo numeri collativum praestant favorem^ 
sed quaternarium quidem Pythagorei, quem tstQaxtvv vocant, 
adeo quasi ad perfectionem animae pertinentem inter archana[8SJ 
yenerantur, ut ex eo et iurisiurandi religionem sibi fecerint: 
Ov (la tov ofietiQa ifvxqt xaQaSovta titQaxtvv, 
[Per qui nostrae animae nvmernm dedii ipse ^Maternum.] 
Temarius yero adsignat animam tribus suis partious absolutam,42 

[Edd. yfcah^pdzb. 
ori (corr. in: Buperiora inferior ihu 9) Rt. 39. lutulenia (sup. add. 

e% gravihus) Rl. -— ita ... copulantur om. Ber. — coniunciione y. — 
utrisque BRlGBsR.is-d. „Reponendani ntrobiqae Chic et infra § 40.), 
utrisque pro tttrtii«9iie.'^ Mod. N. L. p. 32. utriusque T-gxbFSPR2. 
• 40. tribus iniersiUiis (om. eorunO Beb. — copuleti (sup. soeiaii) 
Rl. — utriusque ag. — foedere L a tec. m. 41. duo hi F. — 

eollati Beb. — quidem om. B. — Pythagorei s-bFSP. pytagorei B. py- 
thagariei T-gLTB. pytagoriei Rl. pithagoriei Beb. - phytagorici 
R26. «— quem ,,% membranaram altera abeit. Pnto faiste: Quolemff- 
rium quidem Pythagorei (teTQcntrvv voeanf) adeo quasi etc.'* Gron. — - 
TETPACTIN BR2. — Nal gicc S. — nccQccdSvra rsTQaxrvv om. Beb. — 
JONTA (sap. Paradomta^ Rl. — TETPAKTIN B. TETPACTYN 
B3. — Per* qui nostrae animae numerum dedit ipse qumtemum FRl (RS « - 
p. m ) GL Ccbg in mg.) (B per quis [top. no«J; vl per quaes alter cod. 
Gron. perquOj alter pers. qui; S [R2 a sec. m.] Hi alter cod.* Gron. de- 
dit esse quatemum; alter cod. Gron. dedU ipse quaternarium^, numerum 
dedit ipse quaternum Ccett. om.) Beb. per qui dat animae nostrae qua^ 
iemarium numerum P. no 11 per quaternarium numerum qui animae no- 
strae font em dedit „2 Angl.'' per quem n. a. dedit quaternarium Bab. 
turo a hi per eum qui dat animae nostrae quaternarium numerum irS-h, 
„Uaec Latina ins inraodi formula nescio cuiiu nngatorlt esL^^ Gron. 

40. utrisque corporibus] i. e. et nbi eadem inrit inrandi repetitnr 
mathematicis et talibns qnae yi- fnrmnla, ^itcDftara l;|^ov(Tay.'^ Zevit. 
•am tactumye patiantor, cf. § 35.' Errayit V. D. Namqne a Luciano 

eonsenm minisiri foederis obsecun^ in iUo dialogo c. 4, at pro laps, 

ttir] i. e. inseryiant propter foedua int. salut. c. 5 et Philop. c. 12, 

talcm elFectnm adiayans. Cf. § 78, • commenoratur tantum Pythagore- 

et f, 21, 9. serenitatis obsequiOy orum iusiarandnm, sed Integra le- 

Qyid. Her. XXI, 114. Lumino pro- ^tur formula apud Sextum Empi- 

potjft facta ministra lut, et Corn, ricnm ady. Math. I. IV, s. 3, et 

Nep. Att. 2, 2. tdonetffB tempus ra- ady. Log. 1. I,^ s. 91, abi altima 

ius studiis obsequendi suis, yerba sunt l^ii(&n.oct l^xovcav, Conf. 

41. O^ /^ rhv] „In Carminibua Bruckeri Hist. crit. phil. yol. I, p. 
illis aureis quae Pythagorae yulgo 1054. 

tribuuntur [y. 47.] Integra senten- 42: animam tribus suis partibus 

tia sic est expressa; Nal ficc xbv absolutam] „Qnae auctor hie de tri- 

dfAStiif^ 'ipvxqi naQaSovra retq/witvvy plici mentis facultate obiter tanp^it, 

Tlay&v dfvdoif (pvcBosg, His addit copiose tractat Salmasius ad Sim-* 

Lucianaa ia Venditioae VitaraoHy plkinm p. 134.^' buir. 



Digitized by 



Googk 



46 MACBOBH 

quanim prima est ratio, qiuun Xoyv^nxov appellaDt: secunda ani- 
mositas, quam dv^xov vocant: tertia eupiaitas, quae l^i^^nfti- 

43x01/ nuncupatur. Item nulius sapientum animam ex symphontis 
quoque musicis constitisse dubitavit Inter has non parvae po- 
tentiae est quae dicitur Sua nac&v, Haec constat ex duabus, id 
est 8ia tB66aQG>v et 8ia nkvxt: fit autem 8ia nivts ex hemio- 
lio, et fit dM re66dQG)v ex epitrito: et est primus hemioiius tria 
et primus epitritus quattuor: quod quale sit suo loco planius 

44exequemur. Ergo ex his duobus numeris constat 8i^ th60aQm> 
et 8ia nivts: ex ^uibus Sw nac&v symphonia generatur: unde 
Yirgilius nullius disciplinae expers, plene et per omnia beatos 

45 exprimere Yolens, ait: terque qtuUerque beatL Haec de partibui 
septenarii numeri sectantes compendia diximus: de ipso quoque 
pauca dicemus* Hie numerus iitta^ nunc vocatur antiquato usu 
primae litterae: apud yeteres enim 6S7Pcag Yocitabatur, quod 
Graeco nomine testabatur yenerationem debitam numero. mm 
prime omnium hoc numero anima mundana generata est, sicut 

46Timaeus Platonis edocuit Monade enim in yertice loeata terni 

[33]numeri ab eadem ex utraque jiarte fluxenint, ab hac pares, ab 
ilia inpares: id est, post monadem a parte altera duo inde quat- 
tuor deinde octo, ab altera yero parte tria deinde noyem et inde 
yiginti septem: et ex his numeris facta contextio generationem 

47animae imperio creatoris effecit Non parya ergo hinc potentia 
numeri huius ostenditur, quia mundanae animae origo septem 
finibus continetur: seplem quoque yagantium sphaerarum ordi- 
nem illi stelliferae et omnes continenti subiecit artifex fabricato- 
ris proyidentia, quae et superioris rapidis motibus obyiarent et 

48iaferiora omnia gubernarent Lunam quoque, quasi ex illis se- 

Mm. BFSPRI26BBE.3 

49. logiHieim Mat. — ihfmiean R2. thimicon Rl. timieon F. 
tifmeliam S. '— - epiikymetiemi R2. epytkimetieon Rl. epytimeticon B* 

43. Ha P4. — Miptefiftflnii RIGBbr. » dice nan&v c-b. diapason 
Mm.t!. ^— diSt tsifcdQWP c-Ik 'diait$$mron FSP6. diatetseron BR]2BBR.yf. 
-— 8iu TtivTB c-b. diapente Mta.Ti. — fit om. Rl. — diapente Mst. et Edd. 
» dtate«Mifx>fi C^tiam infra) c-bFSPG. diaUBneron cetiam infra) BRl 
Bbr.ti (R2 teniel af)» — nto loco] cf. Comm. II, 1 , 14 sqq. loco $uo F. 

— planius BFRlG8-bPBBR.GR.12LlV3. pleiUuB SR2t-|c tilibri omnes'^ 
Gron. qui confert c. 4, § 5.; c. 5, § 16.; c. 14, § 9. CL2V2.) 44. 
plane ch* 45. Haoe eum de B. — dixerimm BP4. — dieemm$ 
pauca F. ~ hnag H2g-b. eptas BFSR12. heptae Tioa. hebtae h. — 
apud veteres autem R2. — $eptaa Mat. et Edd. ^ votitabaiwr Met. (Bbr. 
vocahatur) Ll23V2Edd. nuncupabatur „M8t.^' Gron. (L8V3.) — gene^ 
rata aunt Csup* e»i) Rl. eremta eat F. — TimaMui\ct p. 35. — platonU 
timeua B. 46. es utraque parte ah emdem FS. — deinde ililer 
inde R2. - deinde XXVII C«ap- •^^' «0 Rl. — i^^r hU Com. ef) FSTiag. 

— effieit Mviag. 4T. numeri kuius potentia F. — erdmea F. — 
ercatoria (.eup. fabricatoria') Rl. — - supfriori Rl*. 48. quaai del. 

43. nullua aapientum ... dubita-' neratiemem] ^ydnb tov cipBod'cu.^^ 

vii] „Praecipae tamen hoc affir- CAitRR. 

BMiTerant Pythagoraa et Phllo- 46. I^^nade etc.] Conf. tup. } 2 

laiM.'^ Gron. Eadein ac h. 1. Ter- aeqq. et Tid. fig. I. 

bomni conetrnctio ioTenitiur Sat. 47. eeptem quoque vagantinm 

111, 19, 4. ip^aerontai . • • o^'orenl] Cf. § 18. 

45. Graeco nomine tmUAabir v€^ idea et ad vagae etellarum el 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. VI. 47 

ptimaoi, ncunerus 8ep»teiiariu8 moret cursummie eius ipse dispen- 
sat. Quod cum muitis modis probetur, ab noc incipiat ostendi. 
Luna octo et viginii ftope diebus toiius zodiaci ambitum conficit 49 
Nam etsi per triginta dies ad golem a (|uo profecta est remeat, 
solos tameu fere vigiuti octo in tota zodiaci circuitione consumit, 
reliquis solem, qui de loco in qua eum reii<;(uit accesserat, con- 
prehendit Sol enim unum de duodecim signis integro menseSO 
metitur. Ponamus ergo sole in prima parte arietis constituto ab 
ipsius, ut ita dicam, orbe emersisse lunam, quod earn nasci vo- 
eamus: haec post viginti septem dies et boras fere octo ad pri- 
mam partem arietis redit, sed illic non invenit solem,. interea 
enim et ipse progressionis suae lege ulterius accessit, et ideo[34] 
ipsa necdum putatur eo unde profecta fuerat revertisse, quia 
oculi nostri tunc non a prima parte arietis sed -a sole eam sen- 
serant processisse: huno ergo diebus reliquis, id est duobus plus 
minusve, consequitur, et tunc orbi eius denuo succedens ac de- 
nuo inde proceaens rursus dicitur nasci. Inde fere numquam in 5t 
eodem signo bis continuo nascitur, nisi in. geminis, ubi hoc non* 
numquam evenit, quia dies in eo sol duos supra triginU altitu- 
dine signi morante consumit: rarissimo in aliis, si circa primam 
signi partem a sole procedat Huius ergo viginti octo , dierum 52 
numeri septenarius origo est. Nam si ab uno usque ad septem 

Juantum singuli numeri exprimunt, tantum antecedentibus ad- 
endo procedas, invenies yiginti octo nata de septem. Hunc53 
etiam numerum, qui in quater septenos aequa sorte digeritur, 
ad totam zodiaci latitudinem emetiendam remetiendamque con- 
sumit Nam septem diebus ab extremitate septemtrionalis orae 

CEdd. Tiealigspdzb. 
Hi. — ieptima t1. 49. viginti octo dim Bbb. — circuitione BL. 

— acccBserat BPGH9 (V^ tup. scr. a&tcetseraO* ahce»9cra\ Rl. a6t- 
cesBcrat FSR2Edd.BBR. 50. tolem ,,. constitutum BP. — post 
viginti septem dies et horas fere octo R2GBBR.LTR.BBif. post viginti octo 
dies et horas fere septem Edd.FSPRl (B dies oeto^. — illie (sup. hie) Rl. 

— invenies B. — aceessit BFSR1GP4H2. ahscessit SR2Edd.P. processit 
Bbr. — nondum F. — fuerit B. — senserant eaiii.R2. earn senserat B. 

— eius orbi g. — succedens (om. denuo) Bbr. continue suecedens Rl. 

— rursum nasci dicitur F. 51. in eo Cadd. a tec. m. sot) Rl. 
sol in eo R2. — rarissime LTr. — procedit P. 52. ternarius 
numerus Hh — tantum ceteris antecedentibus Bbr. — nasci de septem 
P. 53. digeritur aequa sorte F. — ? rem^endum Com. que) Bbr. 

luminum sphaeras refertur, quia 50. orbe] 1. c. tpliaerB vel globo^ 

hae quoque ab ilia quae anlavTjg cf. c. 14, § 24. 

dicitur in numerum scissae et in ^ . . ,- ^ ,. 

varii motus contrarietatem re- ^ P«»* •''f*'^ teptem dies et horas 

tortae sunt, et infra c. 18. •^*'^c *K**j. k Vir*v/i'*!'.:'"?*''!Jl? 

49. gut ... accesserat] 1. e. „qiil ^^*^^}} ff^?; XXVII et horis VII, 

non ampliut ett in eo loco, nbi eum «i»oti« XLIII, «ecandi« XII. Py- 

reltqait lona. sed progreMRt ett." thagorat apud Gellium I, 20, 6. Ji- 

SiG apnd Macrobium et saepiiM Jitur compiUaste dies tugmti «g>«cm, 

plaaqoanperfeetam iungitar eum ;*''« f P»«* «»ndeni III, 10, 6. qua- 

Eraeaenti tempore, nee rar« vcr- ««• ««P*e»o» dies, qmbutcmn confc- 

am aeeedere Idem valet ae progredi, >^«» .^"«« leguntur § 52. Hums nu-^ 

et § 50. et ind. •. h. t. »«■* septenvnus origo est etc. 



Digitized by 



Googk 



48 MAGROBn 

oblique per latum meando ad medieiatem latitudinig pervenit, 
qui locus appellatur eclipiicus: septem sequenttbus a medio ^d 
imum australe delabitur: septem aliis rursus ad medium obli- 
quata conscendit: ultimis septem septemtrionali redditur summi- 
tati. Ita isdem quater septenis diebus omnem zodiaci et longt- 

54tudinem et latitudinem circum perque discurrit. Similibus quo- 
que dispensationibus faebdomadum luminis sui yices sempiterna 
lege variando disponit. Primis enim septem usque ad medieta- 

[35]tem velut divisi orbis excrescit, et Stxorofiog tunc vocatur: se- 
cundis orbem totum renascentes ignes colligeodo iam couplet, et 

Siena tunc dicitur: tertiis Sixotonog rursus efficitur, cum ad me- 
ietatem decrescendo contrahitur: quartis ultima luminis sui di- 

55minutione tenuatur. Septem quoque permutationibus, quas ipa- 
6SLg Yocant, toto mense distinguitur: cum nascitur, cum fit dt- 
X(kq(iogf et cum fit aiupUvQXog^ cum plena, et rursus dptpUvQ- 
rogy ac denuo dixotofwgy et cum ad nos luminis universitate pri- 

SGvatur. ^A^(pl'Kvqxog est autem, cum supra diametrum dichotomi, 
antequam orbis conclusione cingatur, vel de orbe iam minuens, 
inter m«dietatem ac plenitudinem insuper mediam luminis curvat 

57 eminentiam. Sol quoque ipse, de quo vitam omnia mutuantur, 
septimo signo vices suas yariat Nam a solstitio faiemali ad aesti- 
i^um solstitium septimo pervenit signo, et a tropico vemo usque 
ad autumnale tropicum septimi signi peragratione perducitun 

58Tre8 quoque conversiones lucis aetheriae per hunc numerum 
constant. Est autem prima maxima, secunda media, minima est 
tertia: et maxima est anni secundum solem, media mensis se- 
cundum lunam, minima diei secundum ortum et occasum. Est 
vero unaquaeque conyersio quadripartita: et ita constat septena- 

M«s. BFSPR126Bbr,3 

— meando per latum Hiv-g» per latu$ meando Hi. — qui loco B. — 
septem te aequentibus F. — dilabitur L. — australe F. — septem et alius 
rursus B — obliquata ad medium F. 54. Primis enim (del. se- 
ptem') H. — renascentes ignes Csnp* >' ••• t'O Bl. ^ crescendo Rl. — 
imminutione P a tec. m. C^idetar fuisae in diminutione% 55. 
mutationibus Rl. — tpdasLg H2g, phasis i-hs-bPfisR. fasis BFSR2Gv. 
falsis Rl. — vocani Oraeci Ead.G. — tunc fit dicotkomos Rl. cum fit 
dichotomos rell. Mas. et Edd. - cum Com. eO B. — AMPHYCYRTOC 
Cbii; semel Amphisirios^ B. AMPHICIRTOC Rl. d/i(p(avQTog 6. In 
Edd. semel legitar dii<pUvQZog, bis amphicyrtos, — rursum F. — qd nos 
Csnp. opufO F. 56. est autem del. H2, autem est R2. — dicho^ 
tomi Mss.P4LT&.Bbn. dichotomi est Edd. — de orbe (om. vel) P. — cu- 
rat Rl. 57. omnia vitam RIG. — mutantur Rl. — solstitio (om. 
o) SG. — ad aestivum solstitium BFSR12G „libri antt.*' Gron. qui con- 
fer t quae tequnntor: a tropico vemo usque ad autumnale tropicum. 
ad solstitium aestivum y-gbBBR. ad aestivum (om. solstitium") Pl4s-z. 

— pervenit septimo F. — autumnale F. — septimi (om. signi) P. — per- 
ducitur BFSRl2BBR.LTR.BBii.H2. producitur Edd.PG. 58. per 
hunc numerum lucis aetheriae F. — aether eae SEdd.P. -^ tertia mini^ 
ma est F. 59. quadrip ertila FG. — septenarius numerus Fi-bG 

63. gut locus appellatur ecliptic ^^^ constructione vid. not ad I, 

eus] Sic 0. 15, § 10. ecliptica linea 1®» *^* , 

docta esse dicitur per medium zo- . ^'^' "» autumnale tropicum] sc. 

diacnm. signnm. Cf. I, 12, 1. qua duo tro^ 

^ , . ^. ,. .,, ^ pica signa^ Capricomus et Caa- 

et longitudtnem ••• dtscumt] De cer ^ fsruntur. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. L CAP. VI. 49 

rius numerus, id est ex tribns generibus coDYersionum ei ex 
quattuor modis quibus unaquaeque convertitur. Hi sunt autem 
quattuor modi: fit enim prima humida deinde calida inde sicca 
et ad ultimum frigida. £t maxima conversio, id est anni, fau-60 
mida est verno tempore, calida aestivo, sicca autumno, frigida per[36] 
faiemem. Media autem conversio, mensis, per lunam ita fit, ut 
prima sit hebdomas humida, quia nascens luna humorem assolet 
concitare: secunda calida, adolescente in eadem luce de solis aspe- 
ctu: tertia sicca, quasi plus ab ortu remota: quarta frigida, defi- 
ciente iam lumine. Tertia vero conversio, quae est diei, secun- 
dum ortum et occasum ita disponitur, quod numida sit usque ad 
Srimam de quattuor partibus partem diei, calida usque ad secun- 
am, sicca usque ad tertiam, quarta iam frigida. Oceanus quo- 61 
que in incremento suo hunc numerum tenet. Nam primo naseen- 
tis lunae die fit copiosior solito, minuitur paulisper secundo, mi- 
Doremque eum videt tertius quam secundi!is, et ita decrescendo 
ad diem septimum pervenit: rursus octavus dies manet septimo 
par, et nonus fit similis sexto, decimus quinto, et undecimus fit 
quarto par, tertioque duodecimus, et tertius decimus similis fit 
secundo, quartus decimus primo: tertia vero hebdomas eadem fa- 
cit quae prima: quarta eadem quae secunda. Hie denique est 62 
numerus, qui hominem concipi formari edi vivere ali ac per om- 
nes aetatum gradus tradi senectae atque omnino constare facit 

[Edd. Ticahgspdzb. 
Bbr. sept en us numerus BSPRl2vP4. — es tribus generibus conversionum 
BSRl2v-gbGBER. ; „8cripti: et omnino sic scribi debet.'^ Gron. ex tri- 
bus conversionum (om. generibus^ Ps-z. ex tribus conversionibus F. — Hi 
autem sunt numeri (sup. modi) F. 60. tempore verno R2. — per 

hiemem frigida F. — mensis conversio R2. conversio, id est mensis ,,M8. 
Oxoniensis Bodleianus*^ Gron. qui confert in antecedentibns: id est 
anni. — Jit ita F. — ebdomada humida Rl. humida ebdomas R2. — in 
eadem (sc. lunn) BRlGBfiN.H2. eadem (om. tn) FBer.L. in ea iam R2 
Edd.P. iam (oin. in ea) S. — de sole aspectu B. — quia plus est 
„Bodi. Quod indiibitanter accipio. Nam prnfecto rationem dat varia- 
tionis, non hariolatiir, et ita de prima liebdomade loquitur.*' Gron. — 
Tertia (om. vero} S (eraso F). — humida fit F. — partibus diei parte 
Rl. — usque secundum (om. ad) F. 61. in cremento „!VIs«." 

Gron. qui confert infra § T3. tn crementis in suis Mss., et Fayon. Eulogy, 
[p. 407 Or.]: dierum noctiumque cremenia. Scholiast. Germanici et Fnl- 
g^ent. lib. II, fab. ult. (bis) crementis lunae, ibid, de contin. Virgil, ad 
boni crementa^ et apud Plin. N. H. XI, 37 [s. 55, § 149.] ex cod. Chiffl. 
et Leid. ad crementa lunae , et varias lectiones 1. Bongarsii ad lustin. 
XXII, cap. 2, et membranam Leid. At apud Macrobinm, ut apud me- 
liores hos scriptores, tn a librariis putat oniissum. (Spatium minimum 
relictum est in L2; nullnm in Gr.12LIV3Bab.Ben.; in L tn adscri- 
ptnm est; in V12 legitur tn increniento). in increto (sup. men) R2. — 
videt eum FEdd.PBBR. — par septimo R2. — similis fit sexto G. — unde- 
cimus (om. et) B. — quarto par {om, fit) P. quarto fit par Rl. fit quarto 
(sup. add. par) R2. — tertioque BFSR12G „AngIicani.*^ tertio quo- 
que Edd.PBBR. — tertius decimus (om. et) B. — similis fit om. F. fit 
similis Edd.PBBR. — eadem (om. facit) P „Ms8." 62. nume- 

60. quasi plus ab ortu remota] tertia mensis parte luna diei pot- 
Temptis, quo nascitnr luna, non re est sicca, quasi ab ortu, qui af- 
▼era eius ortaa est: itaqae sane ferre yideatur humorem, remota. 

4 



Digitized by 



Googk 



50 MAGROBn 

Nam ut iilud taceamus, quod uterum nulla yi seminis occupatum 
hoc dierum numero uatura constituit, yelut decreto exonerandae 
mulieris yeciigaliy mense redeunte purgari: hoc tamen praeter- 
eundum non est, quia semen, quod post iactum sui intra horas 

[37]septem non fuerit in effusionem relapsum, faaesisse in vitaro pro- 

63nuntiatur. Yerum semine semel intra formandi faominis mone- 
tam locato hoc primum artifex natura molitur, ut die septimo 
foliiculum genuinum circumdet faumori ex membrana tam tenui, 
qualis in ovo ab exteriore testa clauditur et intra se claudit li- 

64quorem. Hoc cum a physicis deprehensum sit, Hippocrates quo- 
que ipse, qui tam faliere quam falli nescit, experimenti certus 
adseruit, referens in libro qui de natura pueri inscribitur tale 
seminis receptaculum de utero eius eiectum quam septimo post 
conceptum die intellexerat Mulierem enim semine non effuso, 
ne gravida maneret, orantem imperayerat saltibus concitari, aitque 
septimo die saltum septimum eiciendo cum tali folliculo qualem 

65 supra retulimus suflfecisse conceptui. Haec Hippocrates. Straton 
Peripateticus et Diocles Garystius per septenos dies concept! 

Mm. BFSPRI2GBBB.3 

rui ett t-bSPBiB. — illud ut ia. » deereium C«np* to) BS. — esornmidae 
g6. — quia temper ouod 6. — in esffutione relupeum F6. in effusione 
mensiruali lapsum Rl. 63. eemel semine R2. — folliculo ge- 

nuino eireumdetur ex memhrana (om. humori) „ineiDbr.'* Mod. N. L. p. 
321. — genitivum v-gG Chff >» n>ff* genuinum^. Pont. conf. Caton. 
de liberis edocandis [Sat. HI, 6, 5.]: Deli ad ApoUinie Oenitivi aram, 

fenuino H2. — claudat L. — humorem HI (R9 tup. liquO 64. 

e not, pueri] p. 236, 1. 24. ed. Franc. — eiut del. HI. — quale septimo 
SHU quod sept. H2. — intellexerat BFSPR12H1L. gravid am intelle- 
xerat Edd.PBaa. — mulierem (om. enim") G (L snpraicripto praegnantem 
enim). enim mulierem Rl. — incitari HI. — at que septimo die SR12y-g 
6. — saltum septimum eiciendo Ms*., hg in mg, „antiqna et tcripta le- 
ctio.'^ Pont., qni conlicit: septimo die conceptum eiiciendo. saltu eiectum 
Com. septimum) v-g. — super ius Bbr. 65. Hoe v. Haec dixit 

Rl. — Straton vero Edd.PBBK. (Rl a tec. m.). — earistus tI. — 

62. hoe tamen praetereundum non oag fislvccaav iv tw yaotql yov^v ual 
est, quia] Sic saepins pro auod vel l|fo nBCovcav avvos elSov. et dg 8h 
accuiatiTO cum inf. Alacrobiutf po- sldov rtiv yovfjv hnralriv iovaav. 
nit quia, cf. I, 19, 22; II, 2, 23; septimo die saltum septimum] Apad 
II, 4, 13; 11, 14, ^; II, 15, 22; II, Hippocratem non tatis certa est 
16, 8; II, 17, 15. Sat. I, 22, 4; I, lectio. In ed. Francof. legitar: 
23, 8; I, 24, 16; V, 1, 4; VII, 2, xal kntalrj ijdri insl insupn^rjvo, sed 
13; VII, 15, 19; VII, 16, 26. adnotatnr: „Qaaedam eiemplaria 

63. intra formandi homini^ mo- ?"• Jaticana: JinaTog Urj insl 
netam] I. e. intra locum, nbi for- ^?«^^^^o legunt, et sic Aidini co- 
matar homo, ut in moneta tignan- ^''''^\ Galenus vero lib. ^e foe- 
tur nummi. Conf. § 65. e^cepti ??,"■" ^f'"- ^f *«^«''^ i^ur^Smp, 
corporis fabricam. ^ h^d in *d^*o"'"*'' 

artifex naturae] Gran, ad II 16, nT^ram^^^ei, oranUm] i. e. 

4. confert Ov.d. Met. XV r2ia] Jr- orantfm, ut prohiberet, ne grayida 

f t/«cc« natura manus admomt, maneret. Ceterum vid. not. ad I, 

64. quam septimo post conceptum 17, 8. 

die intellexerat] Intelligendum est imperaverat saltibus coaafort] Vid. 

esse. Quod non perspeztt, qui ad- not. ad II, 1, 10. 

didit gravidam. Ceterum Hippo- 65. Straton et Diodes . . . dttpeii- 

crates I. c. habet wd fi^ S| i^'- toal] Similem partitioneni Hippo- 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. YI. 51 

corporis fabricam hac observatione dispensant, ut hebdomade se- 
cunda credant guttas saoguinis in superficie folliculi de quo dixi- 
mus apparere, tertia demergi eas introrsum ad ipsum conceptio- 
nis faumorem, quarta faumorem ipsum coaguiari, ut quiddam vel- 
^t inter carnem et sanguinem liquida adhuc soiiditate conveniat, 

Suinta vero interdum fingi in ipsa substantia humoris humanam 
guram, magnitudine quidem apis, sed ut in ilia brevitate mem- 
bra omnia et designata totius corporis iiniamenta consistant 
Ideo autem adiecimus interdum, quia constat, quotiens quinta66 
bebdomade fingitur designatio ista membrorum, mense septimo 
maturari partum. Cum autem nono mense absolutio futura est,C3q 
siquidem femina fabricatur, sexta hebdomade membra iam dividi: 
si masculus septima. Post partum vero utrum victurum sit 67 
quod effusum est, an in utero sic praemortuum ut tantummodo 
spirans nascatur, septima bora discernit Ultra hunc enim bora- 
rum numerum quae praemortua nascuntur aeris halitum ferre 
Don possunt: quem quisquis ultra septem boras sustinuerit, in- 
tellegitur ad vitam creatus, nisi alter forte, qualis perfectum pot- 
est, casus eripiat Item post dies septem iactat reliquias umbi^68 
iici, et post bis septem incipit ad lumen visus eius moveri, et 
post septies septem libere iam et pupulas et totam faciem vertit 
ad motus singulos videndorum. Post septem vero menses dentes69 
incipiunt mandibulis emergere, et post ois septem sedet sine ca- 
sus timore: post ter septem sonus eius in verba prorumpit, et 
post quater septem non solum stat firmiter sed et incedit: post 
<^uinquies septem incipit lac nutricis borrescere, nisi forte ad pa- 
tientiam longioris usus continuata consuetudine protrahatur. 
Post annos septem dentes qui primi emerserant aliis aptioribusTO 
ad cibum soliaum nascentibus cedunt, eodemque anno, id est se- 
ptimo, plene absolvitur integritas loquendi: unde et septem voca- 

[Edd. vicahgspdzb. 
stmguinis guttas F. guttam sanguinis ,,LB/' ~ dimergi BF. die mergi 
6. ~ earn „LB/* »- quarta vero Ber. — ac sanguinem R2. — apit 
quidem magnitudine Bbr. ^* sed brevitas humanae figurae ut ilia 
brevitate (<up. add. in) Rl. — Iiniamenta BFSR2t-Ii. lin e amenta R\g-b 
PGBbr. 66. Ideo iom. autem') F. — dicimus Rl. — sexta fabri- 

catur hebdomade F. — membra iam BFRIG „lil)ri vett., et recte: nam id 
tnaiureni teinporis festinationem notat, ut cap. 13 [§ 2.]." Gron. iam 
membra v-gbBBR. membra (om. iam) $R2Pa-z. — * septima hora discern, 
Bbiv. 67. sic praemortuum BFS. praemortuum sic R2. sic prae- 

mortuo Rl. sit praemortuum Edd.PGBBR. — ultra enim hunc F. — nu- 
merum horarum F. horarum spatium vel numerum Bbr. — aeris abitum 
Rl. — quisque v. 68. eitft visus R2. — libere quadraginta 

dies (del. quadraginta) Rl. — pup i lias Rl. — eon vertit chg Cg in nig. 
vertit)* 69. quater (snp. add. f'U) duos annos et tres men- 

ses non solum Rl. — - sed incedit (om. et) LTr.Bbn. — quinquies septem 
.t. tertio dimidio anno Rl. — horrere F. 70. aliis validi- 

crati tribnit Favonios Eiilogins p. ptum septimo die in sanguinem com- 

406. Or. Hippocrates Cous^ naturae mutari, septimo mense perfici etc. 

scrutator egregius^ hunc numerum in 66. Cum . . . futura est, . . . mem- 

libris qnos jtsgl h§8onccdatv appellatj bra tarn dividi] IndicatiTUt, ut sae- 

ait ereandis inesse temporibus. Nam pius, in oratione obli^ua ponitur 

9emett fusum et fomite matris esce- pro coniunctivo. 



Digitized by 



Googk 



52 MAGROBn 

les iiterae a natura dicuntur inyeotae, licet Latinitas easdem modo 
longas modo breves pronuntiaDdo quinque pro septem teiiere 
maiuerit, apud quos tamen, si sonos vocalium non apices nume- 

71 raveris, similiter septem sunt Post annos autem bis septem ipsa 

[39]aetatis necessitate pubescit: tunc enim moveri incipit vis genera-* 
tionis in masculis et purgatio feminarum. Ideo et tulela puerili 
quasi virile iam robur absolvitur: de qua tamen feminae propter 

72Totorum festinationem maturius biennio legibus liberantur. Post 
ter septenos annos genas flore vestit iuventa, idemque annus 
finem in longum crescendi facit: et (|uarta annorum hedomas in- 

73 pleta in latum quoque crescere ultra lam prohibet Quinta omne 
virium, quantae inesse unicuique possunt, conplet augmentum: 
nulloque modo iam potest quisquam se fortior fieri. Inter pugi- 
les denique faaec consuetudo servatur, ut quos iam coronavere 
victoriae nihil in se amplius in incremento virium sperent, qui 
vero expertes huius gloriae usque illo manserunt a professione 

74discedant Sexies vero septeni anni servant vires ante collectas, 
nee diminutionem nisi ex accidenti evenire patiuntur. Sed a 
Bexta usque ad septimam septimanam fit quidem diminutio, sed 
occulta et quae detrimentum suum aperta defectione non prodat 
Ideo nonnullarum rerum publicarum hie mos est, ut post sextam 
ad militiam nemo cogatur: in pluribus datur remissio iusta post 

75 septimam. Notandum vero, quod, cum numerus septem se mul- 
tiplicat, facit aetatem quae proprie perfecta et habetur et dicitur, 
adeo ut illius aetatis nomo (utpote qui perfectionem et attigerit 
iam et necdum praeterierit) et consilio aptus sit nee ab exercitio 

76 virium alienus habeatur. Cum vero decas, qui et ipse perfectis- 
simus numerus est, perfecto numero, id est sjtcdSif iungitur, ut 

[4<qaut decies septeni aut septies deni conputentur anni: haec a 

Mas. 1IFSPR126BBR.3 
oribui HI, — apud quos dam iamen F. — iamet (sap. add. at) B. — ao- 
nu8 P. — 8eptem erunt Bbr. 71. Post autem Com. annos') ▼. — 

ipsa acta 8 necessitate pubescit a; corrigit Mod. N. L. p. 321. ipsa aeta^ 
iis necessitas, pubescit „legendum censuit log. Scaliger in Elencho Ora- 
tionia chrooolog^irae p. 69/' Pont — puerili Ga-bPSsR. puerili s Rl. 
pueruli F. puerib; B. pueri SR2/I2 ^roembr.^' I. c. pueria T-gEK 

— virile robur (om. tarn) F. virile robur iam R2. iam in virile robur 
Bbr. — liberantur legibu8 F. 72. ter septem F. ter VII Bbr. — 
fiore genas abPBBR. — idem (sap. add. que) Rl. ^ abdomada Canp. as) 
Rl. hebdomad e H2, — tarn ultra R2. 73. omnium virium Rl. 

'-— nullique g. — tarn modo R12. modo Com. tarn) y. — quis fortior 
Canp. quam se) Rl. — pugiles quoque F. — ^tioa Coin, iam) L. — nisi 
de se (anp. nil) R2. — in incremento BSPRly-p6. incremento (otn in) 
R2Bbr. tft incremento om. F. incrementa (om. in) Bar. in increment i 8 
d-b. tft crementis ,,Maa.'' Gron. ad § 61. — gloriae huius ▼. gloriae 
(om. huius) Hi. 74. septem FGa-bPBBR. — accidente F. — de- 

late ntlto (anp. minu) B. — is mos T-g. — detur gG. 75. ^itt 

iam perfectionem eahg. — attingerit B (R2 eraa. n), — tarn om. R2cahg. 

— sit aptus F. 76. dec ad as Gk dec us Rl. — est numerus F. — 
eptadi FRl. eptadis Bbr. — septeni R2vm (Gr.2 in mg.) Bar. „Li* 

71. votorum] Cf. Apniei. Mctam. inprimia Petron. c. 4. ctim ad vota 

IV, p. 293. votis nuptialibus pa- properant. 

€to iugali destinatus^ et Florid, p. 73. se fortior] Intellige: fortior 

18. togam parari etvotoet funcri, et qoam ilia aetate eat CE Sat VII» 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. I. CAP. VI. 53 

physicis creditur meta viveDdiy et hoc vitae humanae perfectnm 
spatium termiDatur. Quod si quis excesserit, ab omni officio va- 
cuus soli exercitio sapientiae vacat, ei omnem usum sui in sua- 
deiido habet, aliorum munerum vacatione reverendus: a septima 
eninr usque ad decimam septimanam pro captu virium quae ad- 
huc singulis perseverant variantur officia. Idem numerus totius77 
corporis membra disponit Septem sunt enim intra hominem 
quae a Graecis nigra membra vocitantur, lingua cor pulmo iecur 
lien renes duo: et septem alia cum venis ac meatibus quae ad« 
iacent singulis ad cibutn et spiritum accipiendum reddendumque 
sunt deputata, guttur stomachus alvus vesica et intestina princi- 
palia tria: quorum unum dissiptum vocatur, quod ventrem et ce- 
tera intestina secernit: alterum medium, quod Graeci fLsaivtBQov 
dicunt: tertium, quod veteres hiram vocarunt, faabeturque praeci- 
puum intestinorum omnium , et cibi retrimenta deducit De spi-78 

i;Edd. Ticabgapdzb. 
ber optimns (\, e. Ll) aepteni. Sane etiam sequitur aut sepiies deni,^^ 
Gron. Adde § 74. sexies septenL septem i-gGV23. gcpte BRl. VU F 
L2Gr.12. — vitae spatium perfectum humanae F. — quod quisquis Rl 
BsR.v-gG. • — eeesserii Rl. ^ exercio sapieniia B. — munerum om. Cr^l* 
lac.) Rl. — ad usque decimam Bbr. 77. sunt enim BFGBbr.L 

Tr. enim sunt SRl2Edd.P. — vocantur Bbr. — el metUibus £dd.BBK. 

— recipiendum F. — guttur vesica alvus stomachus R2. — ei cetera m- 
testina princ. R2. et intestina. Principalia Rl. — tin' B. „Facienduiii 
cam Friiterio, imum dissiptumr' Pont. Contra Zennio plane inepta esse 
Tidetiir haec emendatio. — dissiptum BFS8-zRl2. dissiptum T-g. diS' 
septum bPBBR. Oig in mg.). Probat Zeun., quod a Celso diceretur septum 
transversum. desepium 6. — quod mesenteron vocani Com. GraecO Bl« 

— fiscevTsglov cag. messenteron l. — quod G red hiram dicunt ¥. — 
tram SR2v. hyram Rig. hiran BsR.ca. hyran i. hira (snp. add. n) 
G. — vocaverunt BBR.chgG. — praecipium Bar. principium FSvLl 
a p. m. ^jPraecipuum intelligi potest vel usu \e\ dignitate, cf. Sat. VII, 
9 [§ 22.]. Itaqiie nihil nunc sollicitandum pronnntiarem, nisi in dnobus 
libris obTeniret principium , node fortassis: habetque principium* Sulpic. 
Sever, in hist. sac. maiorem minoris subdendum esee principio, notante 
Barthio. Adde Lips, ad Tac. Ann. 1 [c. 61.]." Gron. Scriptnram princi- 
pium probat Zeun. Vid. not. — cibi ooi. {reh lac.) Rl. ' — detrimenta 

16, 22. ut hoc solo a se differaty ciat, dnbium non est e loci con- 

quod maior minorve sit. textn. Sed obstat auctoritas Festi, 

76. aliorum munerum vacatione qui: Hira, inquit, quae deminutive 
reverendus] i. e. cum ei reverentiae dicitur hillOj quam Graeci dicunt 
causa aliorum munerum danda sit vijartv, intestinum esf, quod ieiunttm 
vocatio. vocant. [Vid. Paul. Diac. s. h. yJ] 

77. dissiptum] ^yDissiptum dis- At Festi auctoritas nobis non tanta 
septum est, ut constpttim Festo. yidetur, nt Macrobinm erroris ac^ 
Celso septum mcmini dictum. Grae- cusemus. Nam de aliis quoque in- 
CIS 8id(pQayfia est." Pont. testinis hiram dici non modo No- 

fiBaivTSQOv] „Cum distinguatur a nius docet, sed et locus Plauti 

diaphragmate hoc loco ct intcstino Cure. II, t, 23. comprobat: ... hi- 

recto, haut dubie intelliguntur ea rae omnes dolent. Verbo autem 

intestina, quae Celso dicuntur tetu- praecipuum noster videtur respe- 

num^ tenuius, crassius et coecum tn- xisse originem nominis dqxovy quo 

festtnum." Zbuic. intestinum rectum Hippocrati ap- 

^uod veteres hiram vocarunt hahe- pellari constat, vel ob usum, quem 

ftir^e praecipuum tntestinorum] j^Hi- praestat, yel, quod probabilius ex^ 

ram intestinum rectum ab auctore Istimandum est, ob situm. Nam 

intelligi, quod excrementa cibi eii- quemadmodam a Celso stomachua. 



Digitized by 



Googk 



54 MAGROBn 

ritu autem et cibo, quibus accipiendis, ut relatum est, atque red- 
dendis membra quae diximus cum meatibus sibi adiacentibus 
obsecuDtur, hoc ooservatum est, quod sine haustu spiritus ultra 

79 boras septem, sine cibo ultra totidem dies, vita non durat. Se- 
ptem quoque sunt gradus in corpore qui dimensionem aUitudinis 
ab imo in superficiem. conplent, medulla os nervus yena arteria 

SOcaro cutis. Haec de interioribus. In aperto quoque septem sunt 
corporis partes, caput pectus manus pedesque et pudendum. 

[4i]Item quae dividuntur non nisi septem conpagibus iuncta sunt: 
ut in manibus est humerus brachium cubitus yola et digitorum 
nodi terni, in pedibus vero femur genu tibia pes ipse, sub quo 

81 Yola est, et digitorum similiter nodi temi. £t quia sensus eorum- 
que ministeria natura in capite yelut in arce constituit, septem 
foraminibus sensuum celebrantur officia, id est oris ac deinde 
oculorum narium et aurium binis: unde non inmerito hie nume- 
nis, totius fabricae dispensator et dominus^ aegris quoque corpo- 
ribus periculum sanitatemve denuntiat. Immo ideo et septem 
motibus omne corpus agitatur: aut enim accessio est aut recessio 
aut in laevam dextramve deflexio aut sursum quis sen deorsum 

82movetur aut in orbem rotatur. Tot virtutibus insignitus septe- 
narius, quas yel de partibus suis mutuatur yel totus exercet, mre 
plenus et habetur et dicitur. Et absoluta, ut arbitror, ratione 
iam constitit, cur diversis ex causis octo et septem pleni vocen- 

83tur. Sensus autem hie est: Cum aetas tua quinquagesimum et 
sextum annum conpleverit, auae summa tibi fatalis erit, spes qui- 
dem salutis publicae te videoit, et pro remediis communis bono- 
rum omnium status virtutibus tuis dictatura debebitur, sed si 
evaseris insidias propinquorum. Nam per septenos octies salts 
amfractus redttus^ue quinquaginta et sex significat annos, amfra- 
etum salts et redttum annum vocans: amfractum propter zoaiaci 
ambitum, redttum, quia eadem signa per annos singulos certa lege 
metitur. 

Mas. BFSPRI26BBB.3 

R12Bbr.t. 78. de meatibus V. commeantibus Bbr. — servaium 

(tup. add. o5) R2. — sine cibi s-z. sine (om. ct6o, rel. lac.) Rl. — „ii2« 
tra totidem dies Bar.Tr. addunt susteniatione*'*^ quod Tidetur pertinere ad 
cibL 79. svnt quoque RlGvias-bPBsR. 80. brachia Bbr* 

— temi nodi ch-bPBsR* — nodi temi similiter chg. nodi terni (om. si- 
militer^ B. 81. septem foribus Rl. — aurium que F. — totiu9 

om. P. ^ nuntiat R2. — immo et ideo Rl. immo vero ideo et S. tmnio 
et septem motibus ideo F. — > ascensio Bbr. — aut deorsum G* 

82. constitit (om. iam) Rl. tarn consistit F (R2 tnp. vel constitif). 

83. conpleverat («np. t'O B. — stifniiia quid em fatalis Rl. — spes «alu- 
tis quidem R2. — videbit <e Rl. 

h. e. oesophagus, recto prineipium Quod autem Alcaeus poeta dixit et 

intestinorum vocatur, si descendis: vulgo canitur. 

ita etiam, si ascendere lubet, re- 81. sensus ... natura in capite^ 

ctnm istud princeps seu principuum velut in arce^ constituit] Gron. con- 

intestinorum omnium dici potest me- fert: „Minut. Fel. [c. 17.] omnes . .. 

rito.** Zbun. Ceternm conf. appar. sensus velut in arce compositi. 

crit, et observes nominatiTum pro- Solin. in praef. Sicut . . . ante om- 

nominis quod ex accusativo intelli- fif'a effigiant modum capitis^ nee 

gendom. Conf. Sat. VII, 15, 13. in alia membra prius Uneas desti- 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. VI. VIL 55 

yn. Hie ipidam mirantur, ^id sibi yelit ista dobitatio, 1 
si effugeriSf quasi potuerit diyina anima et olim caelo reddita at-[42] 
que hic maxime scientiam futuri professa nescire, possitae nepos 
suus an non possit evadere: sed non advertunt banc babere le- 
gem omnia vei signa yel somnia, ut de adversis oblique aut de- 
nuntient aut minentur aut moneant Et ideo quaedam caYendo2 
transimus, alia exorando et litando vitantur: sunt ineluctabilia, 
quae nulla arte, nullo avertuntur ingenio. Nam, ubi ammonitio 
est, Yigilantia cautionis eyaditur: quod adportant minae, litatio 
propitiationis avertit: numquam denuntiata vanescunt Hie si^-3 
icies: unde igitur ista diseernimus, ut possit eayendumne an ex- 
orandum an vero patiendum sit deprebendi? Sed praesentis 
operis fuerit insinuare, qualis soleat in divinationibus affectata 
confusioy ut desinas de inserta velut dubitatione mirari: eeterum 
in suo quoque opere artifieis erit si^na quaerere, quibus ista 
diseernat, si boe vis divina non inpedit; nam illud: 
— ProhiberU nam cetera Parcae 
Scire^ 
Maronis est ex intima diseiplinae profunditate sententia. Divu!-4 
gatis etiam docemur exemplis, quam paene semper, cum praedi-[43] 
cuntur futura, ita dubiis obserantur, ut tamen diligens (nisi divi- 

[Edd. vieabgspdzb. 
VII. Caput Vll Ohtcura involutaque temper esse tomnia ac signa 
isigna ac tomnia chg) de adversis; ei tamen temper »uhe$8e aliquid, quo 
possit quoquo modo deprehendi Veritas, modo diligens adsit scrutator, ch-b. 
1. Hic (sap. fi) F. — St tffugeris] Somn. II, 2. — atque hic (sap. 
n) F. atque hinc H2. — scientiam veri professa H2, — possit (sap. 
add. fie) R1. — avertunt Bbr. 2. cavenda Rl. — sunt BR12G. 

a It a sunt FSs-bPRsR. sunt alia T-g. — tnet?tta6ilta L a sec. m. — 
nulloque FBbr. — avertantur Rl. — apportent h. — evanesctml Bar. 
Tr. 3. deeemimus „habetar Oxonii; id est diiudicamas. Dis- 

eemimue est separamos, cai locas hic non est.'' Gron. — insinuari s-z. 
— affecta (sap. add. ta) R2. — de inserta (om. velut") B. velut de in- 
Merta ihg. de incerta velut RIt. velut de incerta oa. ~ de its (sc. diyi- 
nationibus) tnserfa velut j Tel de iis incerta velut rimari cool. Zeaa. — 
nisi hoe cabg. — non oni. cabg. — impediat cabgbP. — Prohibeni\ 
Aen. Ill, 379. — scire parcae Rl. — tnttma (sap. add. ex) R2. — 
scientia H2, 4. quam plene w-g; Mod. N. L. p. 181. emendat 

quam pene. quam (om. paene) Ber. — cifm praedicaret Rl. — dubiis 
servantur H% — diligens scrutator Edd. diligens intuit or Tb. In L 

nant^ quam ah ipsa,, ut ita dixerim, i. e. diligenter et cariose inqai- 

figurarum aree auspicium faciant rere. (Vid. appar. crit.) At om- 

inchoandi. Lactant. de opif. dei c. nia plana sunt, dammodo interpre- 

8. £iu8 (bominis) prope (ftvtna mens teris: ut desinas mirari, quod Tel- 

tfi siimfno captte eoUocata, tam- ut dubitatio inserta sit. Cf. § 9. 

esse .idetar Cic. Nat. D. 11, 56. rrnTerVogatoT^^dlreS: To^Z 
Sentus ... tn coptfe, tamtam jn^j^^t;^,,!. Conf. II, 13, 9'. Sat. 
•n flrce...co«oca(t stint; cf.Tusc. ..„ » «. viT i« o. 'vJH nnt 



I, 10. 



VII, 14, 8; VI J, 16, 10. Vid. not. 



' Vli, 3. tif desinas de inserta vel- ** '' *' *' ®* ]' ^^' ^' 
ut dubitatione mirari] Sensus loci diligens] durias sane dicitnr pro: 

paulo obscorior esse videbatur Zeu- qui diligens sit: quare alii alia ad- 

niOy nt flagitaret Torbam rimari, diderant substantiTa. 



Digitized by 



Googk 



56 MAGROBn 

nitus, ut diximus, inpeditur) subesse repperiat apprehendendae 
vestigia yeritatis: ut ecce Homericum somnium a love, ut dici- 
tur, missum ad conserendam futuro die cum faostibus manum sab 
aperta promissiooe Yictoriae spem regis animavit: ille, velut divi- 
num secutus oraculum, commisso praelio, amissis suonim pluri- 

5 mis vix aegreque in castra remeavit Num dicendum est <ieum 
mandasse mendacium? Non ita est: sed, quia ilium casum 
Graecis fata decreverant, latuit in verbis somnii, quod animadver- 
sum vel ad vere vincendum vel ad cavendum saltem potuisset in- 

Gstruere. Habuit enim praeceptio, ut uni versus produceretur ex- 
ercitus: at ille sola pugnandi hortatione contentus non yidit, quid 
de producenda universitate praeceptum sit, praetermissoque 
Achille, qui tunc recenti lacessitus inmria ab armis cum suo mi- 
lite feriabatur, rex progressus in praelium et casum qui debeba- 
tur excepit, et absdivit somnium invidia mentiendi, non omnia 

7de iroperatis sequendo. Parem observantiae diligentiam Homeri- 
cae per omnia perfectionis imitator Maro in talibus quoque rebus 
optinuit. Nam apud ilium Aeneas ad regionem instruendo regno 
fataliter eligendam satis abundeque Delio instructus oraculo, in 

Serrorem tamen unius verbi relapsus est. Non quidem fuerat lo- 
corum quae petere deberet nomen insertum: sea, cum origo ve- 
[44]tus parentum sequenda diceretur, fait in verbis, quod inter Cre- 
tam et Italiam, quae ipsius gentis auctores utraque produxerant, 
magis ostenderet et, quod aiunt, digito demonstraret Italiam. 
Nam cum fuissent inde Teucer hinc Dardanus, vox sacra sic 
alloquendo: Dardanidae duri, aperte consulentibus Italiam, de qua 
Daraanus profectus esset, obiecit appellando eos parentis illius 

nomine, cuius erat origo rectius eligenda. Et hie certae quidem 
denuntiationis est, quod de Scipionis fine praedicitur: sed gratia 
conciliandae obscuritatis inserta dubitatio dicto tamen quod initio 
somnii continetur absolvitur. Nam cum dicitur: Circuitu naturali 

Mas. BFSPRI2GBbii:j 

lacona est ante, diligens cui snpra scriptnin est auditor. — nisi vt cfixi- 
nitis divinitus Bkr. — impediatur v-gbBBR., Mod. 1. c. impediV R2. — 
apprehendendum P. dcprehcndendae H, — regis animavit spem R2. — 
divinum velut R2. — suorum ST3-bBBR. suorum om. 6* servorum BF 
PR12t1. — revexit Rl. 5. vel ad cavendum (sap. add. a sec. 

ID.) F. vel ad vere eavendum Ber. 6. ilia praeceptio L/12. — 

exercitus produceretur R2. — quod Bbr. — cum milite (om. suo') Bbr. — 
progressus add. a sec. in. F. — casus Bbr. 8. ?iam quidem 

Rl. non equidem a«ib. — locorum fuerat Edd.SPG. — produxer at Rl. 
— et aiunt (oiii. quod') Rl. — demonstrarent B. monstraret Rl. — /u- 
isset G (B sup. scr. n). — sacra sil Rl. — alloquenda P. — Dardani- 
dae] Acn. Ill, 94. — profectus est BL. — appellant es Rl. — parentis 
ipsius FRl. — erat add. a sec. in. R2. 9. Et hie (corr. in Aoc) 

Bbr. Et hie modus Tr. — denominationis G. — est qui L. — indicia 
▼-g; „viliose" Zeun.; emendaTit Mod. N. L. p. 322. in initio B. — con- 
tinelur somnii R2. — ohsolvitur P. — - Circuitu] Soma. II, 2. — natural ts 

Homericum somnium] „Hiad. (5'. 8. inde Teucer^ hinc Dardanus] 

ab initio. Caeterum Clarkius ad Conf. Virgil. Aen. Ill, 104 sqq. et 

1. I. recte Macrobii de hoc somnio 16T sqq. et VII, 240 sqq. et Heynii 

interpretationem dicit minatias et excars. V et VI ad librum III. 
meras nugaa.'^ Zbvn. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. I. CAP. VH. VIH. 57 

sumnnam iibi fatdem confecerint, yitari hunc finem non posse pro- 
nuniiat Quod autem Scipioni reliquos Yitae actus sine offensa 
dubitandi per ordinem rettulit, et de sola morte similis visus est 
ambigenti, haec ratio est, quod, sive dum humano ve) maerori 
parcitur vel timori, seu quia utile est hoc niaxime latere, pronius 
cetera oraculis quam yitae finis exprimitur, aut, cum dicitur, 
non sine aliqua obscuritate profertur. 

YIU. His aliqua ex parte tractatis progrediamur ad reli- 1 
qua: Sed, quo sis, Africane, alacrtar ad ttUandam rem ptibltcam,[^] 
sic habeto: omnibus, qui patriam conservaverint adiuverint auxc" 
rint, certum esse in caelo definitum hcum, ubi beati aevo sempi" 
temo fruantur. Nihil est entm iUi principi deo, qui omnem mun- 
dum regit, quod quidem in terris fiat, acceptius quam concilia coe- 
tusque nommum iure sociati, quae civitates appellantur. Earum 
rectores et servatores hinc profecti hue revertuntur. Bene et opor-2 
tune, postquam de morte praedixit, mox praemia bonis post obi- 
tum speranda subiecit: quibus adeo a metu praedicti interitus 
cogitatio yiyentis erepta est, ut ad moriendi desiderium ultro 
animaretur maiestate promissae beatitudinis et caelestis habitaculi. 
Sed de beatitate quae debetur conseryatoribus patriae pauca di- 
cenda sunt, ut postea locum omnem, quern hie tractanaum rece- 
pimus, resolyamus. Solae faciunt yirtutes beatum, nullaque alia 3 
quisquam yia hoc nomen adipiscitur. Unde qui aestimant nuliis 
nisi philosophantibus inesse yirtutes nullos praeter philqsophos 
beatos esse pronuntiant Agnitionem enim rerum diyinarum sa- 
pientiam proprie yocantes eos tantummodo dicunt esse sapientes 
c|ui superna et acie mentis requirunt et quaerendi sagaci aili^en- 
tia conprehendunt et, quantum yiyendi perspicuitas praestat, imi- 

[Edd. Ticabgspdzb. 
P. — iihi om. Bbr. — confeeerit PR2. — she ostensa B. — timiiit add. 
sup. Rl. — est vi8u$ Edd.PBsR. — $eu quod utile T-g. 

VIIL Caput Fill, Quaituor esse viriutum genera^ politicas^ purga^ 
toriaSf animi purgati, et eremplares: et cum virtus beatos efficiat, sitque 
pritnum illud virtutum genus in rerumpublicarum gubematoribus , ideo ho$ 
utique fore felices, ch-b. 1. ex aliqua parte Bbr. — Scd] Somn. 

HI, 1. — tuendam Bicb. — Omnibus qui patriam usque earum rectores 
(omisais reliquis Ciceronis verbis) F. ~ conservarint BR2s-bP. — dt/- 
finitum Rlvl. difinitum R9. ae definitum Tr. — nihil enim eat R2. — 
et cetus R2. -^ harum Somn. 1. c. et infra r. 9, § 1. Mss. et Edd. om- 
nes. — con servatores Tr. 2. praedicti a metu Rl. — erepta B 

FPR12GBbr.Bar.Bbn.LA2. erecta Edd.S. — beatitudine FRlHl. — 
recipimus Rl/fl. — resolvamus Mss. Gr.12L12V13. revolvamus hHl2 
„libri [i. e. unus Leid. V2, et Angl. L a sec. m.], et sic auctor scripsit. 
Vid. sap. cap. 6 [§ 21.] et lib. 11, cap. 4 [§ l.]'« Gron. 3. quia 

aestimant P. qui existimant Edd.SR2. — pronuntiant esse beatos G* 
— dicunt esse <im. Bbr. — et acie BFSPR2Bbr. „Ang1.^' ex acie T. 
aeie Com. et) Rli-bG. — exquirunt H2, — quaerendi vert H2, — videndi 

Vlll, 2. a metu ... erepia e.«] « J»^* contra fatum eripere non 

Si qui* de hac constrnctiono dabi- '"fe^olooinusl Cf Lacret V 771 Qua 

taverSt, ii conferat Cic. ad Fam. fieri quicquidpoi,et ratimi ret'olvi. 

IX, 13, 1. « nulla rat„me abMa •'g, ^g^^ j^„ P^ ^.^ g,„„„,|„, „- 

If, 10, 25. quod Sarpedanem Jihum ^^ i^^^^ ^tl'^ „ »]lj^ j g. 



Digitized by 



Googk 



58 MAGROBn 

tantur: et in hoc solo esse aiunt exercitia yirtutum, quarum sic 
4ofGcia dispensant Pnidentiae esse mundum istum et omnia 
quae in mundo insunt divinonim contempiatione despicere om- 
nemque animae cogitationem in sola divina dirigere: temperan- 
tiae omnia relinquere, in quantum natura patitur, quae coq)oris 
[46]usus requirit: fortitudinis non terreri animam a corpore quo- 
dammodo ductu pkilosophiae recedentem, nee altitudmem per- 
fectae ad superna ascensionis horrere: iustitiae ad unam sibi 
huius propositi consentire viam uniuscuiusque virtutis obsequium. 
Atque ita fit, ut secundum hoc tam rigidae definitionis abniptum 
5 rerum publicanim rectores beati esse non possint Sed Plotinus 
inter philosophiae professores cum Platone princeps iibro de vir- 
tutibus gradus eanim vera et naturali divisionis ratione conposi- 
tos per ordinem digerit Quattuor sunt, inquit, quaternarum ge- 
nera virtutum. Ex his primae politicae vocantur, secundae pur- 
Ggatoriae, tertiae animi iam purgati, quartae exemplares. Et sunt 

Eoliticae hominis, quia sociale animal est His boni yiri rei pu- 
iicae consulunt, urbes tuentur: his parentes yenerantur, liberos 
amant, proximos diligunt: his civium salutem gubemant: his 
socios circumspecta providentia protegunt, iusta liberalitate de- 
vinciunt: bisque 

— mi memores alios fecere merendo. 

Mas. BFSPR126BBB.] 

cOni. Zoiin. — et hoe (om. in) HI. — aiunt exercitio ease virtuiea Rl. — - 
offieia $ie RlEdd.PBBR. 4. istum om. Bbb. — in mundo inauni 

BEdd.PG. mundo insunt Com. tn) FSR2Bkr. m mundo sunt Rl. — con- 
templationem G. — disspicere £F2. — non aliitudinem Bbb,. — propositi 
huius F. huius praepositi ▼. — virtutis officium Bbb. ^ tam diffini- 
tionis rigidae R2. tam rig. diffinitionis FRlG. — possunt (sup. sint) F. 
Post hoc Torbam in R2 est spatiom vacuum trium ferme dif^itornm. 

5. sed protinus Rl. — inter philosophic (le sup. ras. adscr.) eius^ 
que professores R2. — processores Rl. — littros B. tn libra Bbb.Tb. 
Bb!V. — earum gradus R2. — degerit G. 6. quia Mst.v-gbTB. 

Bbn. qui H2. qua 9-z C^ in mg.). — urhesque Rl. — diligunt proxi^ 

8. quantum vivendi perspicuita8 Decl. 4. tn novissimo fati stamua 

praestat] Zeunius reponendum pn- abrupt o^ Decl. 5. tn tristissimae 

tavit videndi perspicuitas ^ quae ei necessitatis positus abrupto. 

esse videtur „illa sapient! concessa rerum publicarum rectores beati 

facnltas, quae humanam intelli- esse non possint] t^Avsv qnlocowlag 

gentiam non superant, inda^at et xal vov negat Socrates apud Pla- 

cognoscit, et huic cognitioni con- tonem in Phaedone 31. quemquam 

Tenienter vivit.'' At videndi per^ satis a vitiis corporis pnrgari: et 

tpicuitas iuncta cum verbo imitan- si vet maxime ^| id'ovg et p^thrig 

tur mihi non satis placet. Expli- consequatur temperantiam atque 

caTcrim potius id quod Tulgo le- - institiam , quam SrifioTvu^v et noXi- 

gitur: „quantum in vita, quae sub tiktiv aQfrfiv vocat; non tamen ta- 

oculos cadat, fieri potest,'' dum les poiiticos homines pervenire 

quid melius proferatur. Conf. § 4. post mortem corporis ad sedes be- 

tn quantum natura palitur^ quae atorum, ad quas non nisi philoso- 

eorporis usus requirit* pho d corporis contagione dudum 

4. ad unam ... obsequium^ lun- liberate et pnrgato aditus pateat; 

gas: ad unam huius propositi (i, e. sed iterura detrndi ad genus quod- 

perfectae ad superna ascensionis) dam pollticnm et mansnetum, vel- 

viam sibi consentire uniuscuiusque nil apam, formicarum, aut homi* 

virtutis obsequium. num, ubi ex illis ita fiant &vS(fB9 

gbruptum] Gron. confert Qointil* lliv(f^ou^^ Zbvu. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SQP. LIB. I. CAP. YIH. 59 

Et est politic! pradentiae ad rationis normam quae cogitat quae- 7 
que agit universa dirigere ac nihil praeter rectum yelle vel facere 
bumanisque actibus tamquam divinis arbitriis providere; prudea- 
tiae iusunt ratio iutellectus circumspectio providentia dociiitas 
cautio: fortitudinis animum supra periculi metum agere nihilque 
nisi turpia timere, tolerare fortiter yel adversa vel prospera; (or- 
titudo praestat magnanimitatem fiduciam securitatem magnificen- 
tiam constantiam toierantiam firmitatem: temperantiae nihil ap- 
petere poenitendum, in nullo legem rooderationis excedere, sub[47] 
lugum rationis cupiditatem domare; temperantiam secuntur mo- 
destia verecundia abstinentia castitas honestas moderatio parcitas 
sobrietas pudicitia: iustitiae servare unicuique, quod suum est; 
de iustitia veniunt innocentia amicitia concordia pietas religio af- 
fectus humanitas. His virtutibus vir bonus primum sui atqueS 
inde rei publicae rector efficitur, iuste ac provide gubemans hu- 
roana, non deserens. Secundae, quas purgatorias vocant, hominis 
sunt qui divini capax est, solumque animum eius expediunt qui 
decrevit se a corporis cogitatione purgare et quadam humano- 
rum fuga solis se inserere divinis. Hae sunt otiosorum qui a 

[Gild, vicabgtpdzb. 
mo8 Rl. - libertate F2. — svt] Aen. VI, 664. 7. Et (om. e«0 

Rl. — polUici prudentiae Bbr.i. poUtici prudentia BFSRt2Gir«-z. poll" 
iieae prudentiae cahj^b. politicae prudentia P. — praeter recte P. — cfi- 
vini$ arbitrii8 BSR2Baii.LBbiv. divinis arbitrit (F inp. add. i) PRlGvi 
•-zHl. divii arbiiris cahffbBBB. „qnod placet/' Pont. — praetidere 
coni. Pont. coll. Arnob. lib. Ill [c. 23.] eos (deos) his artibus praesi- 
dere, et iteruin [c. 39.]: pr a e s ideniibus dims. Sed Gron. defend 1 1 prov/* 
dere coll. Sat. 1, 16, 6. negotiis provisuri, Adde b. i. providentia et § 8. 
provide, — ef inteUectus F. — fortitudinis est Edd.P. — sub iugo H\,\-^ 
eupiditatem om. F. — honestas om. s-z. £ Ms*, rerocari Toluit G/on. — 
amieitiae Hi. — pietas humilitas religio Bbb. — affectus humilitas L 
a sec. m. 8. primum sui suorumque Bar. — ac rei p. (om. 

inde) Rl. — divina non deserens l-b. — deereverit F. — a corporis co^ 
gitatione purgare BSRIG. a corporis purgare coffilatione F. a corporis ' 
eontagione purgare Edd.PBss. — Haec atint BFSPR2va. — ab re- 

7. Et est politici prudentiae] So- fiatogf TBlBidtrjg SI trjg olnsUcg £iS- 
eutot sum solum cod. Ber., ^iiia icatag dvocXrppi^ n(fhg rrjv ^skcv 
cum reliqoorum codicnm Icctione ofiolmciv inavdyovaa.*^ Pont. 

non quadrant ea quae sequuntnr: et quadam humanorum fuga solis 

fortitudinis temperantiae iustitiae^ se inserere divinis] „Platonis haec 

propter quae Zeun. probavit scri- omnia Pytba/i^nraeqne moneta per- 

pturam politicae prudentiae. At cnssa. Arnobius [II, 13.]: Quid 

•ic verba cogitat et agit carent Plato vester in Theacteto, nonne 

•abiecto. animo fugere suadet e terris, et circa 

8. gubemans humanOy non do- ilium semper ^quantum fieri potest") 
serensj Opponnntur ea quae se- cogitatione ac mente versari.^\ Pont. 
qnuntur: qui decrevit se a corporis fi corporis cogitatione] Speciosa 
cogitatione purgare et quadam quidem est scriptura eontagione, eft' 
humanorum fuga solis se inse- legitur In libris cap. II, § 12: 
rere divinis* animae beatae ab omni euiuscunque 

quas purgatorias vocant] „Prae- corporis eontagione /tfreroe, sed 

clare et apposite Pythagorae in- illo ipso loco legftur: quae vero op* 

terpres Hierocles: ^iXo<so<pla iffrl petentiam corporis ... desideria 

ioi^g dvd'Qamlvrig ndd'ao^ig Hal ra- latenti cogitaverit^ pondere ipso 

Xsiovng' xd&ccQCig fihv anh Trjg vXi- terrenae cogitationis paulatim in 

n^g aloylag nal tov QvrftmSovg oco- inf&riora delabituff eft conf. auprA 



Digitized by 



Googk 



60 MAGROBU 

rerum publicanim actibas se seqaestrant Harum quid singuiae 
yelint, superius expressimus, cum de yirtutibus pbilosophantium 
Odiceremus, quas solas quidem aesiimaverunt esse virtutes. Ter- 
tiae sunt purgati iam deraecatique animi et ab omni mundi huius 
aspergine uresse pureque detersi. liiic pnidentiae est divina non 
quasi in electione praeferre sed sola nosse, et haec, tamquam ni- 
hil sit aliud, intueri: temperantiae terrenas cupiditates non re- 
primere sed penitus oblivisci: fortitudinis passiones ignorare, non 
vincere, ut nesciat irasct, cupicU nihil: iustitiae ita cum supera 
et divina mente sociari, ut servet perpetuum cum ea foedus imi- 

lOtando. Quartae sunt, quae in ipsa divina mente consistunt, 
quam diximus vovv vocari: a quarum exempio reb'quae omnes 

[48]per ordinem defluunt Nam si rerum aliarum, multo magis vir- 
tutum ideas esse in mente credendum est. IHic pnidentia est 
mens ipsa divina: temperantia, quod in se perpetua intentione 
conversa est: fortitudo, quod semper idem est nee aliquando mu- 
tatur: iustitia, quod perenni lege a sempiterna operis sui conti- 

llnuatione non flectitur. Haec sunt quaternarum quattuor genera 
yirtutum, quae praeter cetera maximam in passionibus nabent 
difierentiam sui. Passiones autem, ut scimus, vocantur, quod 
homines 

— metuunt cwpiuntque/dolent gaudentqv^. 
Has |)rimae molliunt, secundae auferunt, tertiae obliviscuntur, in 

12quartis nefas est nominari. Si ergo hoc est officium et effectus 
virtutum, beare, constat autem et politicas esse virtutes: igitur 
et politicis efficiuntur beati. lure ergo Tuilius de rerum pubiica- 
rum rectoribus dixit: ubi beati aevo sempiterno fruantur: qui, ut 
ostenderet alios otiosis alios ne^otiosis vu*tutibus fieri beatos, non 
dixit absolute nihil esse illi pnncipi deo acceptius, quam civita- 
tes, sed adiecit: qtwd quidem in terris fiat, ut eos qui ab ipsis 
caelestibus incipiunt discerneret a rectoribus civitatum, quibus 

13 per terrenos actus iter paratur ad caelum. Ilia autem definitione 
quid pressius potest esse, quid.cautius de nomine civitatum? 
Quam concilia^ inquit, coetusque hominvm iure sociati, quue civi- 

Mt8. BFSPR126BBB.] 

rum pubU actibus F. rer» puhL aetihua (om. a) R2. — iuperiui] § 4. 
esistimavervnt Edd.SBsR. 9. aspersione Hi, — depressi P. — 

electione (om. in) L. — noice t1, nbi saepiiis tc legitiir pro 88. — nicAtl 
aliud sit Rl. — non rep er ire G. — nesciat] luTenal. X, 360. — irasci 
nesciat R2. — cvpiatque nichil Rl. — superna i-g, 10. Quartae 

exemplares sunt i-b (B in rngJ), — quern Rl CR2 a p. in.), quae 6. 
— diximus] cf. c. 2, § 14. — omnes reUquae v. — fluunt (om. per ordi- 
nem') Rl. ^ mutuatur G. 11. sui differeniiam V, — metuunt'] 
Virg. Aen. VI, 733. — cupiuntque dolent gaudentque SRlBsR.T-gG „liber 
antiquinsimus^' Gron. Bar.L. cupiunt dolentque gaudentque F. cupiunt- 
que dolentque gaudentque BP46. eupiunt gaudentque do'entque s-bPR2. 

12. beati G. — et politicis BFRlGHlv. et de politicis Ber.R2. 
ex politicis i-bSP. — ergo et Tuilius R2G. — sempiterno aevo F. — esse 
beandos Qm mg. fieri beatos) F. — nihil illi (om. esse) F. — in celum F. 

13. diffinitione FR12G. — inquit om. Rl. — civitates (om. quae^ 

§ 4. e< omnem animae eogiiatio- caelum videtur, quod respeetu et eo^ 
nem in sola divina diri^ere^ et cap. gitatibnihui possidebat^ Conf. 
•eq.y § 8. nee detertuMe umquam I, 5, 4. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. I. CAP. VIIL IX. 61 

tcUes appdUmtur. Nam et senrilis quondam et gladitoria manus 
eoncilia homintm et coetm fuenint, sed non iure sociaii. Ilia 
autem sola hista est multitudOy cuius universitas in legum con-[49] 
sentit obsequium. 

IX. Quod vero ait: Harum reotores et servatores hinc pro-l 
fecti hue revertuntur, hoc modo accipiendum est Animarum ori- 
ginem manare de caelo inter recte philosophantes indubitatae 
constat esse sententiae: et animae, dum corpore utitur, haec est 
perfecta sapientia, ut, unde orta sit, de quo fonte venerit, re- 
cognoscat. Hinc illud a quodam inter alia seu festiva seu mor-2 
dacia serio tamen usurpatum est: 

— De caeh descendtt IV(3^t 6£cctn6v, 
Nam et Delphici vox haec fertur oraculi. Gonsulenti, ad beati- 
tudinem quo itinere pervenerit: Si te, in(}uit, agnoverts. Sed et 
ipsius fronti templi haec inscripta sententia est Homini autem, 3 
ut diximus, una est a^nitio sui, si originis natalisque principii 
exordia prima respexerit, nee se quuesiverit extra. Sic enim ani- 
ma virtutes ipsas conscientia uobilitatis induitur, quibus post 
corpus evecta eo unde descenderat reportatur, quia nee corporea 
sordescit vel oneratur eluvie, quae puro ac levi fomite virtutum 
rigatur, nee deseruisse umquam caelum videtur, quod respectii 

[Edd. Ticahgcpdib. 
BiR. — conet'Iia et eetui fuerunt hominum Rl. — universitatis Bbr. 
IX. Caput IX, Quo sensu rerumpublicarum rectores e eoelo deacen- 
di$9e eoque rev&rti dicantur. ch-b. 1. Harum] Sonin. Ill, 1. Re^ 

etore$ harum ▼. earum reel. cap. 8, § 1. M««. et Edd. omnet. — conser'^ 
vatore$ RITr. — et anima Rl. — Aaec perfecta (odi. eel) Rl. — et unde 
Rl. — sit orta F. — et de quo Rl. 2. a quodam] i. e. luv. XI, 27. 

— fiDe mordacia FRIBbr. „M«.** — e coelo luv. edd. 1. c, — descen- 
disti rHiY&I Rl. — beatitudinem BFSR1GBar.Bbn.L. beatitatem R2 
Edd.PBsR. — cognoverii v. — el (oni. sed) RK — in ipsius front e Bbr. 
3. Hominis Tr.Bbn. — ut diximus] c. 8, § 3* — una est agnitio 
nt diximus sui Brr. — origin ali 9 Hi, — hatalisque prineipii exordia BS 
R1GBbr.H12LBar. ,,binae membranae^^ Gron. qui addit: „Sic leffen- 
dnin. Solent enim hi ecriptoree, iroino et melioret, eic nlBOV(xiiBVP» 
Sic enperiue [conf. c. 2, § 9. et c. 10, § 9.} bi« dixit caerimoniarum sa- 
cra, Sed et quaesiverit duo Cotiam L Bbr.} liabent.^' naturalisque 
prineipii sui exordia Bbiv. principiique natalis exordia R2. fatalisque 
Ctup. ft) exordia (oni. principii) F. natalisque principia exordia t1 „char- 
tacens^' Gron. natalisque principia at que exoraia rS-bP* — nee ee] 
Fere. I, 7, obi qnideni legitur te quaesiveris, ne R2. — eic anima (sap. 
add. enim) R2. — continentia H2, — unde (sup. add. eo) R2. — nee 
incorporea G. — nee oneratur icb-bP. — el lev$ P. leni (fonte) coni. 
Zeon. — fomite BFSR12GvBbr.LBbn. fonte i-bP. — caelum videtur 

IX, 2. consulenti] „Oracnlnni Cf. c. 11, § 12. corpus induitur; 

Croeso datum: Zavrhv yivcSaTicov et c. 3, § 6. exuitur passiones, ubi 

n^Saifimv Kqotct TCfgdaeig,^^ Cambr. Wd. not. 

Tria alia oracula Del phis Croeso quae puro ac levi fomite virtu- 

data affbrt Herodotus I, capp. 47, turn ngatur] Haec opponuntur 

53, 55. antecedentibns corporea sordescit 

fronti templi haec inscripta sen- vel oneratur eluvie, at tox levi 

icntia eel] Cf. Sat. I, 6, 6. et Pan- miniroe sit sollicitanda. Ma^is 

san. X, 24, 1. Xenoph. Memor. offendit metaphora in verbis /o- 

IV, 2, 24. Plat. Alcib. I, p. 124 et mite rigaiur, nt mirum non sit /o- 

129. Charmid. p. 164. Phileb. p: mite ab Arnoldo Vesal. mutatnm 

48 Steph. esse in fonte. Sed si comparaTeris 

8. anima vhrtutee . • . tndtitltfr] ea quae c poetia ezcerpta legimat 



Digitized by 



Googk 



62 MAGROBII 

4et cogitationibus possidebat Hinc anima, ouam in se pronam 

[50]corporis usus efficit atque in pecudem quodammodo reformavit 

ex nomine, et absoiutionem corporis perhorrescit, et, cum necesse 

5 est, non nisi cum gemitu fugit indignata sub umbras, Sed nee 
post mortem facile corpus relinquit, quia non funditus corporeae 
excedunt pestes; sed aut suum oberrat cadaver aut novi corporis 
ambit habitacuium, non humani tantummodo, sed ferini quoque, 
electo genere moribus congruo quos in homine libenter exercuit, 
mavultque omnia perpeti, ut caelum, cpiod vel ignorando \el dis- 

6simu!ando ve! potius prodendo deseruit, evadat. Givitatum vero 
rectores ceterique sapientes caelum respectu, vel cum adhuc oor- 
pore tenentur, habitantes, facile post corpus caelestem, quam 
paene non reliquerant, sedem reposcunt Nee enim de nihilo 
aut de vaiia adulatione veniebat, quod quosdam urbium condito- 
res aut elaros in re publica viros in numerum deorum conse- 
cravit antiquitas: sed Hesiodus quoquc, divinae subolis adsertor, 
priscos reges cum dis aliis enumerat, bisque exempio veteris 
potestatis etiam m^caefo regendi res humanas adsignat oflicium. 

! ' Mm. BFSPR12GBbrO 

umquam R2. — possidehant H2. po$$ideat 6. 4. efficit BF 

RI26TichgLTR.BBif. effecit as-bSPBBR. — in pecudes Ber. pecudem 
(«op. add. in) R2. — cvm] Virg. Aen. fin. Non recte io Edd. h-b Terba 
non niii adnamerantur Virgilii verbis. — fuit B. 5. corpus fa^ 

eile F. — non] Vir^. Aen. VI, 736. Zeun. confert Plat. Pbaed. 30. ed. 
Fi«ch. — funditus (in mf^. facile) hg. facile («up. funditus) R2. pent- 
ins SHU funditus omnes ch-b, ut Virg. 1. e., ted omnes abest a Msc 
et TiaBAR.LiN.BsN. — sed antiquum oberrat Ber. — tantum (om. mo^ 
do) R1. — omnia ferre H2, — caelum M8i.y*g. in coelum s-b. — 
prodendo (snp. proponendo)* „1n L emendatom proponendo, qnoniodo 
scriptum: Liber niagnat meat habet prodendo^ et ita exponitur: pro- 
habet Ben. Ceteruiu margin! L addendo, i. e. porro dando se, i. e. 
sponte diraittendo.^ proponendo H2. postponendo Hi. 
6. CivUalum ergo V, — vel adhue («up. add. cum) F. — Neo 
(add. a «ec. m. enim) B. — m re publica elaros R2. — eonsecrarii 
eh-bPG. — sobolis RlT-gbPBsR. — officios i^up. um) B. 

Sat. VI, 1, 44., et inprimis, qnao virtutum e««et potiut font e virtn-' 

habet Lncretins IV, 199. nbi cor- tibae manant, of. c. 14, §8. Anima 

puscula rerum dicuntnr solis uti lux . . . corpora ex ilto mero ac purissimo 

Per tolum caeli spatium diffundere fonte mentis ... animavit, si eo 

sese: Perque volare mare, ac terras fonte rigari diceretur anima, qiiam 

caelumque rigare Cat ib. V, 282. font, e quo manent virtutes, at «ol 

Largus item liquidi fons luminis^ dicitnr lucis vel ignis aetherei fons^ 

aetherius sol Inrigat assidue cae- I, 20, 4 et 7; 11, 7, 17. Et quia 

lum candore recentO, et quae !e- unquam /ontem dixit levem? 

guntur Sat. II, 8, 4. qui aestimavit 5. ut caelum^ quod ... prodendo 

fomitem esse quendam et ignitabu- deseruit, evadat] ut qui in caelum 

lum ingenii virtutisque, si mens et redire nolit, quasi patriae proditor 

corpus hominis vino flagret, vix du- atque desertor. Macrobius amat 

bitabis, quin Macrobius scripserit hunc gerundii asum, cf. II, 5, 32. 

fomile rigatur hoc seosu: fomite adiecit dicendo; II, 16, 24. vi- 

perfundilur yel completur. Conf. c. dendo ammirans; Sat. VI, 6. 2. 

10, § 2. semina virtutum, et II, 16, sensus fi^urando multum Latini^ 

10, fomes quaestionis, Denique fo- tati leporis adiecit; Vll, 2, 11. qui 

mes virtutum bene significat id recitando favorabiliter exceptus 

qaod hominem aptnm reddit ad est; VII, 16, 6. aut nando volan^ 

reclpiendaa virtates, contra fom dove vivunt^ al. 



Digitized by 



Googk 



COMM. m SOMN. SCIP. UB. I. CAP. IX. 63 

Et, ne cui fastidiosum sit, si versus ipsos, ut poeta Graecus pro- 7 
tuiity inseramusy referemus eos, ut ex verbis suis in Latina verba 
conversi sunt: 

Indigetes dim fato mmmi lovts hi sunt: //c*» <>*^ 

Qtumdam homines, modo cum superis humana tuentes, 
Largi ac munificij ius regum nunc qu^oque nacti. 
Hoc et Virgiiius non ignorat, qui, licet argumento suo serviensS 
heroas in inferos reiegaverit, non tamen eos abducit a caelo, sed[5i] 
aethera his deputat largiorem, et nosse eos solem suum ac sua 
sidera profitetur, ut geminae doctrinae observationes praestiterit, 
et poeticae figmentum et philosophiae veritatem. Et, si secun-9 
dum ilium res quoque leviores, quas vivi exercuerant, etiam post 
corpus exercent: 

— Quae gratia currum 
Armorumque fuit vivis, quae ctara niterUis 
Pascere equos, eadem sequitur tellure repestos: 
inulto magis rectores quondam urbium recepti in caelum curam 
rcgendorum hominum non relinquunt. Hae autem animae in ul- 10 
timam sphaeram recipi creduntur, quae drtlav^g vocatur: nee 
firustra hoc usurpatum est, siquidem inde profectae sunt Ani- 
mis enim necdum desiderio corporis inretitis siderea pars mundi 
praestat habitaculum, et inde labuntur in corpora: ideo his illo 
est reditio, qui merentur. Bectissime er^o dictum est, cum in 
yaXa^Ufj quem aickavti^ contineti sermo iste procedat: hinc pro* 
fecti hue revertuntur. 

[Edd. vicahgtpdsb. 
7. Et neu (sap. fi« ctcO B. — fftrhU utt B. verhit eiu$ g, — m 
verba latina F. — fato divi Rl. — hae muuifici R9. — regi9 Bbb. 

8. argumento (om. 9uo) B. — inferos (om. tn) Rl. tit inferno 
Bbr.H1. — religaverit ▼• religavit Bbr. ligaverit Ccorr. ia relegO 
R2. — $olem ac sua sidera. H2, — geminae doctrinae quam profitetur 
Bbh. -— observationem H2 ,,iiiembr.'' Mod. N. L. p. 182. — praestiterii 
B, qaod corri|pt Mod. I. c. — veritatem non desernerit Bar. 
9. ei post Bbb. — Quae] Virg. Aen. VI, 653. — eurruum Bbb.«-zFS. — 
uitentis BRI2G¥a. nitenteis ch|r. nitentes i«-bFSPBBB. — tm teUure P. 
— repostis Rl. — relinqu nt Cdeleta litters, quae videtur fiiiMe o) F. 

10. in uHimam recipi ereduntur speram F. — aplanes (et h. I. et 
infra) M«8. et Edd. — > desiderio corporis in ten tis Rl. — galaxia BFSP 
B126«-B. , galaxia, vl. galasian y3 gbBtfa. probante Zeuoio. 

7. Indigetes] Hesiodi irersat qaot digetet esse deo8 ex homlnibnt fa- 

latine vertit Macrebius, leguntur cto« quasi in diiB agentea. Conf. 

Op. et D. I, 121 «aq. Hartung, Relig. d. Rom. Yol. I, p. 

Tol phf dalfiovis eiai Jthg fisydXov 81 sqq. 

Sue fiovXccs, fato] i. e. effato, consilio. Re^ 

*Ecd'lolf inix&6vioif <pvXayKg ^vrjrmv fpondet Graeco dia povX^g. 

dvd'QOoncsv, 8. aethera . . . largiorem etc.] Si- 

Of ^ tpvXdccovalvTS dinccg iiai exi- gnificat Virg. Aen. VI, yersuf 640 

vXitt ioycc, et 641. 
'HiQa ieadfisvoiy ndvrg q)OiTmwsg 10. cum in yaXa^l^, quem dnXa^ 

iji atav, VTjg continet^ sermo iste procedat] 

nXowodotaiy wxl TOVTO ysQccg Paai' i. e. habeatnr. Conf. c. 6, § 4; c. 

Xi^iov ^axov. 10, § 6; c. 15, Q 2, et de tota sen- 

Indigetes] Serviuf ad Virg. Aen. tentia c. 4, § 5$ c. 14, §§ 23. 24; 

XII, 794. ait qaosdam traderc in- c. 15, § 1. 



Digitized by 



Googk 



64 MAGBOBH 

X. Ad se(|aentia transeamus: Hie ego, eUi eram perterritug, 

non tamen mortis metu quam insidiarum a meis^ (juaesivi tamen, 

[52]mveretne ipse, et Pavlus pater et alii quos nos exttnctos esse arbi- 

itraremur. Vel fortuitis et inter fabulas elucent semina infixa vir- 
tutum, quae nunc \ideas licet ut e pectore Scipionis vel som- 
niantis emineant In re enim una politicarum virtutum omnium 

3 pariter exercet officium. Quod non labitur animo praedicta morte 
perterritus, fortitudo est Quod suorum terretur insidiis magis- 
que alienum facinus quam suum horrescit exitium, de pietate et 
nimio in suos amore procedit: haec autem diximus ad iustitiam 
referri, quae servat unicuique quod suum est. Quod ea quae 
arbitratur non pro^ compertis habet, sed spreta opinione, quae 
minus caufis animis pro vero inolescit, quaerit discere certiora, 

4indubitata prudentia est. Quod, cum perfecta beatitas et cae- 
lestis habitatio humanae naturae, in c|ua se noverat esse, pro- 
mittitur, audiendi tamen talia desiderium frenat temperat et se- 
questrat, ut de vita avi et patris interroget, quid nisi temperan- 
tia est? ut iam tum liqueret Africanum per quietem ad ea loca 

5 quae ^i deberentur abductum. In hac autem interrogatione de 
animae inmortaiitate tractatur. Ipsius enim consultationis bio 
sensus est: Nos, inquit, arbitramur animam cum Gne morientis 
extingui nee ulterius esse post hominem. Ait enim: Otws ex- 
ttnctos esse arhitraremur: quod autem extinguitur, esse iam de- 
sinit Ergo: Velim dicas, inquit, si et pater Paulus tecum et 

6 alii supersunt Ad banc interrogationem , quae et de parentibus 
ut a pio filio, et de ceteris ut a sapiente ac naturam ipsam dis- 

[53]cutiente processit, quid ille respondit? Immo vero, inquit, hi vi- 

vunt, qui e corporum vinculis, tamqiuim e carcere, evolaverunt: 

Ivestra vero quae didtur esse vita mors est Si ad inferos meare 

M«t. BFSPR12GBBR.] 

X. Caput X, Quid secundum pri$eos illos theologos inferi; et quando 
ex eorum Cch hoHtnO sententia anima aut vivere aut mori dicatur. ch-b. 

1. Ad sequentia transeamus, Haec antecedent! capiti tribnantur 
in ch-b. Cf. c. 16, § 1.; II, 6, § 1.; II, 10, § 1. 1. Hie ergo 
vi. — et pater Paulus a. paulus pater (om. ef) 6. — arbitrabamur ag. 

2. Fel e fortuitis Bar. vel in fort. Bbr. — • virtutum infixa Rl. — 
in pectore Bar. — somniantis (4)m. vet) FRl. — omnium virtutum F. 

3. aliorum facinus PL „Ma." — disimus] c. 8, § 7. — quae arbi'^ 
trabatur vichL. — pro compertis non F. — inolevit H\. 4.' hu- 
manae om. L. — talia BFSR2GBBR.v-ogbPLTR.BEif. „M»." alia Rlh 
g_2. ~ debentur Rl. — adductum BsR.T-g. abductum est Rl. 

5. ipsius enim autem F. ipsius autem HI, — inquit arbitrabamur F 
Rl2y-gGLTR. -* esse arbitrareinur (tup. amur) G. arbitrabamur (om. 
esse") ag. — Ergo velim dicas M88.viagbTR.BBif. „libri omnes^' Gron. 
ergo velim iam dicas chs-z. — et paulus pater R12. 6. et de ce- 

teris (vel eaeW) M88.viagbTR.BBN.f/2 „libri omnes'' Gron. ei ceteris e-z 
(ch cael.). — protesit v. — respondet (sup. t) F. — Immo] Somn. Ill, Si. 
— qui corporum (om. e) v-g. — vinclis R2GBbr. — quod dicituf Bbr. 
*- dieitur vita (om. esse) Rl, ut Somn. I. c. Ms*, et Edd. omnet. 

X, 2. semina infixa virtutum] cf. ^ P;>liticarum virtutum] cf. c. 8, §§ 
c. 9, § 3. ^uae puro ac levi fomitc 5' ,,. supersunt] Vid. not. ad 
virtutum ngatur. ^^^ 6 j § 1. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. I. CAP. X. 65 

mors est et vita est esse cum superis, facile discernis, quae mors 
animae, quae vita credenda sit, si constiterit, qui locus habendus 
sit inferorum, ut anima, dum ad hunc truditur, mori, cum ab 
hoc procul est, vita frui et vere superesse credatur. Et quia to- 8 
tum tractatum, ^uem veterum sapientia de iovestigatione huius 
quaestionis agitavit, in hac latentem verborum paucitate reppe- 
ries, ex omnibus aliqua, quibus nos de rei quam quaerimus ab- 
solutione suflGciet ammoneri, amore brevitatis excerpsimus. An- 9 
tequam studium philosophiae circa naturae inquisitionem ad tan- 
tum vigoris adolesceret, qui per diversas gentes auctores consti- 
tuendis sacris cerimoniarum fuerunt, aliud esse inferos negave- 
runt quam ipsa corpora, quibus inclusae animae carcerem foedum 
tenebris horridum sordibus et cruore patiuntur. Hoc animae se- 10 
pulcrum, hoc Ditis concava, hoc inferos vocaverunt: et omnia, 
c[uae illic esse credidit fabulosa persuasio, in nobismet ipsis et 
in ipsis humanis corporibus adsignare conati sunt: oblivionis flu- 
vium aliud non esse adserentes quam errorem animae obliviscen- 
tis maiestatem vitae prioris, qua antequam in corpus truderetur 
potita est, solamaue esse in corpore vitam putantis. Pari inter- 11 
pretatione Phlegethontem ardores irarum et cupiditatum putarunt, 
Acherontem quicquid fecisse dixisseve usque ad tristitiam huma- 
nae varietatis more nos poenitet, Gocytum quicquid homines in[54] 
luctum lacrimas(]ue conpellit, Stygem quicquid inter se humanos 
animos in gurgitem mergit odiorum. Ipsam quoque poenarum 12 
descriptionem ae ipso usu conversationis humanae sumptam cre- 
diderunt: vulturem tecur inmortale tondentem nihil aliud intellegi 
volentes quam tormenta conscientiae obnoxia flagitio viscera in- 

[Edd. Ticahgipdzb. 
7. el vita (om. est) Bbb. et est vita cahgb. — sit habendus Rl. — eiiiii 
hoc (om. ab) Rl. 8. latitantem Bbr. — suffieiat («ap. et) B. 

— excerpimus GBbr. 9. ac tantum BFRiG (R2 tup. tcr. d). 

'-'in eonstituendis -w-g. — horrendum R2. — et patiuntur Com. cruore^ 
Rl. 10. ditis regno coneava Rl. — oblivionis (om. fluviumi) Rl. 

oblivionis fluvium Leteum nihil aliud esse ,,Oxon.^' XSron. Letheus fl. 
quid S in rog. — adserenten om. R2. ~ 11. dixisse fecisseve G. — - 

stigen B2, — in gurgite mergit i^-g. in gurptem mi sit Rl. 
12. humanae conversationis Rl. — iecur] Cf. Virg. VI, 598. — iecore im- 
mortalcm H2 — tondentem (R2 sup. scr. rodentem) GBBR.T-h8pTB., 

Srobante Zeunio. tenentem vel tondentem F. tondere Rl. rodentem 
IFH2. tundeniem gdzbPEl. Vid. not. — volunt R (a p. m.). — mo- 

10. oblivionis fluvium] cf. c. 12, intimum]. At altimo Terta ego scri- 

§§ 8-12. bo: livor atque luctus (coll. § 11.). 

12. vulturem iecur inmortale ton- Sed hoc quoque postmodam ex £u- 

dentem] „Plane eiusdem notae Pe- ttatbio assertum coroperi in nn- 

tronii epigrammatium [fragm. IX, peris ad Arbitruro spicilegiis filio 

p. 217. ed. Bip.]: eidero Douzao.** Pont. Cum ver- 

Qui vultur iecur ultimum pererrat, bis iecur tondentem Graecum tuC" 

Et pectus trahit intimasque fibras^ qslv ^nuQ in Uteris ad me datis 

Non est quern timidi vocant poetae^ commode comparavit A. lahnius, 

Sed cordis mala, livor atque luxus, respiciens ad Hom. Od. X\ 578. 

Ubi non diiplicet filii Douzae di- Lucian. Dial. D. I, 1. Dial. mort. 

Tinatio, Tityi vocant poetae^ licet 30, 1. ct quae adnotavit Hemster- 

Yulgatum sna quoque ratione pro- basins. — Vir^ilii Terba affernn- 

bum [Ed. Bip. lepidi^ et T. 1. jecor tur etiam Sat. V, 7, 14. 

5 



Digitized by 



Googk 



66 MAGROBn 

teriora rimantis, et ipsa vitalia indefessa admissi sceleris ammoni- 
tione laniantis, semperque curas, si requiescere forte temptaverint, 
excitantis tamquam fibris renascentibus inhaerendo, nee ulla sibi 
miseratione parcentis lege hac qua se iudice nemo nocens absol- 

Idvttur nee de se suam potest yitare sententiam. Ilios aiunt epu- 
lis ante ora positis excruciari fame et inedia tabescere, quos ma- 
gis magisque adquirendi desiderium cogit praesentem copiam non 
videre, et in afHuentia inopes egestatis mala in ubertate patiun- 

14tur nescientes parta respicere, dum egent habendis: ilios radiis 
rotarum pendere districtos qui nihil consilio praevidentes, nihil 
ratione moderantes, nihil virtutibus explicantes, seque et actus 
omnes suos fortunae permittentes, casibus et fortuitis semper ro- 

IStantur: saxum ingens yolvere inefficacibus laboriosisque conatibus 
vitam terentes: ^atram silicem lapsuram semper et cadenti simi- 
lem illorum capitibus imminere qui arduas potestates et infau- 
stam ambiunt tyrannidem numquam sine timore victuri, et cogen- 
tes subiectum vulgus odisse, dum metuat, semper sibi videntur 

16exitium quod merentur excipere. Nee frustra hoc theologi suspi- 

[55]cati sunt Nam et Dionysius, aulae Siculae inclementissimus in- 
cubator, famiiiari quondam suo solam beatam existimanti vitam 

Mm. BFSPR12GBBR.] 

lae conBcientiae cht-b. — lancinantis „efficacint foret'' Pont. — requi- 
esceret Rl. — temptaverit FRl. — $e iudice] Cf. luTcnal. XIII, 3. — 
evitare Bbb. 13. Ilios auietn epulif y-jg. — inedia Com. eO F. 

— magisque om. B. — desiderium acquirendi F. ad requirendi desid. 
Bbr. — copiam praesentem Rl. — et in affluentia Mss.v-g. „Anglicani.'' 
qui in affl, s-b. — egestate G. — partem P. 14. destrictos Rl. 

— nisi (sup. nihil) R2. — omnes actus suos R12. actus suos omnes v-g. 

15. atram scilicet B. — inhaerere vel imminere F. — infaustas 
amhiunt iyrannidcs Bbr. infaustam amh. iyrannem G. — excipere quod 
merentur R2. 16. Nam (om, et) vag. — incuhatorum //I. — fa- 

miliaria B. — quondam Ms: et Edd. L1Gb.12V123. quo dam Bab. (L a 
sec. m.). cut dam ^Mss.*' Gron. At legitnr in «olo L2 corr. ex an dam. 

13. quos ... desiderium cogit ... tronii [c. 125.] Tcrba: Dii, deae- 

copiam non videre^ et ... egestatis que, quam male est extra legem vi- 

mala . . , patiuntur] Ex accusativo ventihust quicquid meruerunt, scm- 

pronominis relatiyl quos intelligen- per exspectant^^ Pont. Hue pert!- 

dns e«t nominatiTus qui. Vid. not. nent ea, quae paulo infra C^d § 16.) 

ad cap. 6, § 77. Quod non Tiden- Gronoi^ius attulit ex Aelian. V. H. 

tur perspexiste ii qui et mutare- X, 5. 'EoUaai 81 vt rov AlatoTtov 

runt in qui, ol rvQawot, 'dnomsvovTsg xai 8s- 

, 15. numquam sine timore victuri] ^otxtJree ndvra* tcaci y&0, ore, 

Pontanus confert Sueton. Calig. c. coansoovv ol ig, ScpeiXovci nal ineZ- 

60., Tac. Ann. XIV, c. 10., Sen. ep. vot rfjv tjjvxriv nccau 
122, § 14., Vopisc. Satnrnin. c. 10. 16. aulae Siculae inclementissi- 

odisse, dum metuat] Verhti oderint 9 mus incubator] „Serviu« in tertium 

dum metuantt ut e fabula Cot Tide- [immo VII, 266.] Aeneidos: Jpud 

tor, ex L. Accii Atreo} desumpta nos incubator imperii tyrannus (ft- 

legnntur apnd Ciceronetn de off. I, ci'tur. Et idem ad illnd Aeneid. I. 

28, 97.; p. Se«t. 48, 102.; Phil. I, [v. 89.] Nox incubat: Ineubare 

14, 34.; apud Senecam de ira I, proprie dicitur per vim rem alienam 

16, 26.; de clem. II, 2, 2.; apud retinere. Martialis [XII, 53.] allu- 

Suetoninm #Blig. 30. sit: 

sibi videntur exitium quod meren- Largiris nihil^ ineubasque gazae 

tur excipere] „Aspexit mdubie Pe- Vt magnus draco. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SQP. UB. I. CAP. X. XI. 67 

t yranni ,Y olens. ^am perpetuo metu misera quamque inpenden- 
tium semper periculorum plena esset, ostendere, gladium yagina 
raptum et a capulp de iilo tenui pendentem mucrone demisso 
iussit familiaris illius capiti inter epulas imminere: cumque ille 
et Siculas et t yramiicas copias praesentis mortis periculo gravare- 
tur: Talis est, inquiTDionysius, vita auam beatam putabas: sic 
semper mortem nobis imminentem viaemus: aestima, quando 
esse felix potent qui timbre noa desinit. Secundum haec igitur, 17 
quae a tbgologis adseruntur, si vere quisqite suos patimur manes 
et inferos in bis corporibus esse credimus, quid ahud intellegen- 
dum est quam mori animam, cum ad corj)oris inferna demergi- 
tur, vivere autem, cum ad supera post corpus evadit? 

XI. Dicendum est, quid bis postea veri sollicitior inquisitor 1 
pbilosopbiae cultus adiecerit Nam et qui primum Pytbagoram, 
et qui postea Platonem secuti sunt, duas esse mortes, unam ani- 
mae, animalis alteram, prodiderunt: mori animal, cum anima dis- 
cedit e corpore, ipsam vero animam mori adserentes, cum a sim-[56] 
plici et individuo fonte naturae in membra corporea dissipatur. 
£t quia una ex bis manifesta, et omnibus nota est, altera non 2 

[Edd. Ticahgspdzb. 
— quam (o'n. que) \\. — capiti imminere epulas (sup. add, inter') R2. — 
ille et BFSR12BER.v-gBAR.GR.12V3 Csup. inter „iiicinkr. altera'^ Gron. 
i. e. L2). ille inter Hi „niembr. antiquior'' Gron. V2. ille et inter 6 
V3. ille inter et s-bLl. — Siculas («up. add. dopes, qnod amplectitur 
Gron.) ,,inen]br. alt.'' Gron. i. e. L2. epulas (sup. Siculas) „nienibr. 
anf Gron. — tyrannicas (oin. copias) ,,menibr. alt.'' Gron. i. e. L2. 
tyrannicas opes „Oxon." Gron. G12V3. — gravareltur BFSRi2G8-bPHl 
,,meoibr. ant. et alt.^' Gron. aspernaretur BER.i^-g „chartac." Gron. 
despiceret „Oxon." Gron. — inquit vita dionisius R'i. — semper mortem 
nobis BFRIG. semper nobis mortem SR2. nobis semper mortem £dd.P. ~ 
extima Bbr. existirna ergo v-g. — foelix esse v-g (R\ felix). 
17. haec ergo Ber. — «i vero R1. quisque] Virg. Aen. VI, 743. — quis- 
qui s suos B. suos quisque v-g. — manes patimur R2. — in his corpori- 
bus om. Rl. — dum ad Rl. — dimergiiur F. 

XL Caput XL Quid et ubi inferi secundum Platonicos; quando ho- 
fum sententia aut vivere anima, aut mori, dicaiur. ch-b. 1. Di- 

cendum autem est F. — vero R2. ~ cultor B. — pytagoran B, — con- 
secuti sunt F. — mori autem animal Bbr. — a corpore L. — ipsam au- 
tem (sup. vero) F. — animam^ Com. mori) Ber. 2. omnibus Cooi. 

Videndus uberius Turnebus Advert, pus narrantis Macrobii reforri pos- 

prime." Pont. Immo agit de hoc sit. ^ed ex Mss. (yid. var. lect.) 

Terbo Turnebus Ad vers. XXIV, 24., scribendum cuidam, ut perpetuo 

nbi ait, cum prima yerbi notions assolet." Gron. lungas quondam 

incubare dicatur puUis gallina, per — volcns — ostendere • * 

translationem diet aliqnem tncti- cumque ille Siculas . . . copias . . . 

bare, qui iure non possideat, sed gravaretur] „Non potuerunt baro- 

per Tim et iniuriam, quod qui sic nes illi [i. e. editores Macrobii us- 

possideant, in loco asddui sint et que ad Stephanum] concoquere rd 

Telut cubent. Adde Liv. VI, 15, 5. gravariivBQyrjTMCog usurpari et ap- 

incubanies publicis thesauris c. not. poni ei casum quartum. Vide a 

Drak. patre meo annotata ad Senccae 

- ... . J ^ T o^j ^«. Thycsten vs. 105. Siculae dopes 

famxUari quondam «i/o]„ Sed et ^^^ „„j^ ^,1. Sat. [c. 5, § 24.] 

?1 !?.;!' f' ""^"^ yitae meticulo- ,j . ^ ^^ ^orat. Od. Ill, 

sac fidem faccrct: quamvis ad tern- \ ^^ .^. interpretes. 



Digitized by 



Googk 



68 MACROBH 

nisi a sapientibus deprehensa, ceteris earn vitam esse credenti- 
bus: ideo hoc ignoratur a plurimis, cur eundem mortis deum 
modo Ditem modo inmitem yocemus: cum per alteram, id est 
animalis mortem, absolvi animam et ad veras naturae diyitias at- 
que ad propriam libertatem remitti faustum *homen indicio sit, 
per alteram vero, quae yulgo yita existimatur, animam de inmor- 
taiitatis suae luce ad quasdam tenebras mortis inpeili yocabuli 

Stestemur horrore. Nam, ut constet animal, necesse est in cor- 
pore anima yinciatur: ideo corpus digiag^ hoc est yinculum, nun- 
cupatur, et 6Afiay quasi quoddam 0r/[iay id est animae sepul- 
crum: unde Cicero, pariter utrumque significans, corpus esse yin- 
culum, corpus sepulcrum, quod career est sepultorum, ait: Qui 

4e corporum vinciuis, tamquam e earcere, evolaverutU. Inferos au- 
tem Flatonici non in corporibus 'esse, id est non a corporibus 
incipere, dixerunt, sed certam mundi istius partem Ditis sedem, 
id est inferos, yocayerunt: de loci yero ipsius Gnibus inter se 

5dissona publicarunt, et in tres sectas diyisa sententia est. Alii 
enim mundum in duo diyiserunt, quorum alterum facit alterum 
patitur: et illud facere dixerunt, quod, cum sit inmutabile, alteri 
causas et necessitatem permutationis inponit: hoc pati, quod per 

6mutationes yariatur. £t inmutabilem quidem mundi partem a 

Msf. BFSPR12GBBR.1 

eO ^a* — i^^<^ ^i^ ▼• "^ ^ plurimh ignoratur R2. ignoratur a plurihu9 
Bbr. — modo item •. „Videtar mihi necessario legeiMljim: modo mitem 
modo immitem, ut e^t in membranis/^ Gron. (i. e. L12). — vita estima- 
tur R2. — impelli: morti$ vocabuli R2. -^ vocabuli ditis Hi. 3. 

.ut constat agG. — necesse est BFRl2BBR.viagG „Angl/' necesse est ut 
Schs-bP. — demas vel semas F. semas (sup. </) R2. — corpus sepulcrum 
BFR12BAR.BBir.TB. corpus esse sepulcrum £dd.SPGBBR. — career est 
animarum HI. — ut qui F. — Qutl Somn. Ill, 2. — vinclis BR12G. 
4. id est BBR.oahgG. .t. BvLTr. ide R12. idT F. idem Bbit. 
id (om. e«0 Bar. ^ item Edd.S. C'n P verba: esse item non a corporis 
bus a rec. m. addita sunt.) — mundi ipsius Edd.P. — publico verunt FS 
R2G. — in sectas tres F. ^ 5. eausam v-g. — hoc ponit Ccorr. 
in patitur^ Bbr. 6. impetmutabilem Bbn. — partem mundi F. 

XI, 2. modo Ditem, modo inmi- omnia in terras et oriantur e terris, 

tern] A Virgilio Georg. IV, 492. et Lucian. Tiraon. 21.; Olympio- 

Orcus vocatur inmitis tyrannus; dor. in Platonis Phaedon. in Alb. 

ibid. 519. Dis, quo respexisse pu- lahnii animadyer««. in Basil. Magn. 

taTorim Macrobium, Ucet Virgiliua I, p. 83. 
earn distinctionem, quam hie faeit, 
minime agnoverit. ^ ^ 3. diftag, hoe est vinculum] Cf. 

ad veras naturae divitias] In mwt' qnae Lobeck. Aglaopham. 1, p. 

gine cod. L adscriptnm est: „Haec 759. affert ex Epiphanii epist. ad 

est sententia: faustum nomen est loannem Episc. p. 314 C. Origines 

dis; ditat enim animas, quum ad virtutem historiae allegoriae depra- 

propria remittitf indicat nobis J quod vans mendacio ... asserit animas 

ipse absolvit animas remittendo ad iuxta graecam etymologliam 'tpvxccg 

veras divitias: item immiiis dicitur, dnb rov ijjvxscd'eu vocitatas, quia 

quia ab illis divitiis retrahit et ad de coelestiifus ad inferiora venientes 

has miserias impellit eas.'^ Cf. Cic. calorem ingenitum amiserint, . . . 

de nat. deor. II, 26. Terrcna autem unde etiam corpus Sificcgy id est 

vis omnis atque natura Diti patri Ssofibv, et c^/ia [lege acoficc, id est 

dicata est: qui Dives, ut apud a^fia] vocari, Et Plat. Gorg. p. 493. 

Graeco9 nXovraVj quia et recidant Steph., Gratyl. p. 400. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB- I. CAP. XI; 69 

sphaera, quae a%Xav^Q dicitur, usque ad globi lunaris exordium^sr] 
mutabilem vero a luna ad terras usque dixerunt: et vivere ani- 
mas, dum in inmutabili parte coqsistunt, mori sutem, cum ad 
partem ceciderint permutationis capacem, atc(ue ideo inter lunam 
terrasque locum mortis et inferorum vocari: ipsamque lunam 
vitae esse mortisque conGnium, et animas inde in terram fluen- 
tes mori, inde ad supera meantes in vitam reverti, nee inmerito, 
aestimatum est. A luna enim deorsum natura incipit caduco- 
rum: ab hac animae sub numerum dierum cadere et sub tempus 
incipiunt. Denique illam aetheriam terram physici yocaverunt,? 
et habitatores eius lunares populos nuncuparunt: quod ita esse 
plurimis argumentis, quae nunc longum est enumerare, docue- 
runt Nee dubium est, quin ipsa sit mortalium corporum et 
auctor et- conditrix, adeo ut nonnuUa corpora sub luminis eius 
accessu patiantur augmenta et hac decrescente minuantur. Sed, 
ne de re manifesta fastidium prolixa adsertione generetur, ad ea 
quae de inferorum loco. alii deGniunt transeamus. MalueruntS 
enim mundum alii in elementa ter quaterna dividere, ut in primo 
numerentur ordine terra aqua aer ignis, qui est pars liquidior 
aeris yicina lunae: supra haec rursum totidem numero sed na- 
turae purioris elementa, ut sit luna pro terra, auam aetheriam 
terram a physicis diximus nominatam, aqua sit spnaera Mercurii, 
aer Veneris, ignis in sole: tertius vero elementorum ordo ita ad 
nos conversus habeatur, ut terram ultimam faciat, et ceteris in 
medium redactis in terras desinat tarn ima quam summa postre-[38] 

[Edd. yicahgspdzb. 

— aplanet Mst. ot Edd. — in immutahtli Rlcha-bPBsK. in mutabili Ra 
t1 C' •op- Add. tm). inmutabili Q. immutahili \3iAg. immitabili B, — 
ceciderunt 6. — permutabilitatis L. — mortique Ber. ^ inde om. B. 

— in terram fluentes mori om. Rl. — ad superna Bbr. — fion immerito 
•-bPBsR. — exiatimatum SEdd.PBsR. — sub ipsia incipiunt ▼. 7. 
aetheriam BFRlG. aether eam R2Edd.SPBBR. — nuncupaverunt RlLv-g. 
nuncuparent B. — mortalium corporum sit F. — corporum auctor Com. eO 
Bkb. — auctor conditrix (om. et) Rl. — ut nulla Rl. — augmentum F, 
^ hoc decrescente FRIGBar.Bkiv, decrescente K* Csup. ac) R2. 8. 
ut purimo Com. in) Rl. — numerentur Com. ordine^ Bbr. ordine numerentur 
F. — qui est BFSRI2GH2. quae est Edd.PBBR.; cf. c. 17, § 12. — aeri$ 
vicina lunae liquidior Bbr. — purioris C'SOP' add. sunt") R2. — aetheriam 
BFRlG. aetheream R2Edd.PBER. — diximus] § e. <— in unum (sup. me- 

6. ipsamque lunam vitae esse Lutatii adnotationo ad Statii Theb. 
mortisque confinium'^ Hinc luccm II, 58.: Philosophi lunam esse in 
accipere Pontanus dixit i^crba Apn- terra dicunt. 

leii Metam. lib. XI. [c. 23.]: ^c- habitatores eius] „Recepta opinio, 

eessi confinium mortis^ et cat- lanam oon minus ac terram habi- 

cato Proserpinae limine per omnia tari ac coli. Arati interpres: elvcci. 

vectus elementa remeavi, Nocte me- dl in^ ccvtrjg ohrjaiv &XXnv wora- 

dia vidi solem candido eoruscantem (lovg t« xal oaa^ inl yijg. Videndus 

lufntne: deos inferos et deos superos Politianus ad illud tragici [Sen. 

acceMi coram et adoravi de proximo* Here. Tur. t. 83.] Sublimit alia$ 

Lobeck. Aglaopbam. p. 1342. citat luna concipiat feras,^^ Port. 

Plutarcb. de fac. lunae c. 28, p. Nee dubium est ... minuantur] 

91, tom. Xlll. Hutt. Conf. Apul. Metam. \I, 1. Cej-tus 

7. oeeAeriam terram] Pont. conf. ctiam summatem deam praccipua 
c. 19, § 10. Idem latere putat in maiestate pollere^ ... ipsa eiiam cor- 



Digitized by 



Googk 



70 



MACROBH 



mitas: igitur sphaera Martia ignis habeatur, aer lovis^ Saturni 
aqua, terra vero aitXavr^gy in qua Elysios esse campos puris ani- 

9 mis deputatos antiquitas nobis intellegendum reliquit Da his 
campis anima, cum in corpus emittitur, per ires elementorum 
ordines trina morte ad corpus usque descendit Haec est inter 
Platonicos de morte animae, cum in corpus truditur, secunda 

lOsententia. Alii vero (nam tres esse inter eos sententiarum diver- 
sitates ante signavimus) in duas quidem et ipsi partes, sicut primi 
faciunt, sed non isdem terminis clividunt mundum. Hi enim cae- 
lum quod ditXavfjg sphaera vocitatur partem unam, septem vero 
sphaeras quae vagae vocantur et quod inter illas ac terram est 

llterramque ipsam alteram partem esse voluerunt. Secundum hos 
ergo, quorum sectae amicitior est ratio, animae beatae ab omni 
cuiuscumque contagione corporis liberae caelum possident, quae 
vero ap[)etentiam corporis et huius quam in terris vitam voca- 
mus ab ilia specula attissima et perpetua luce despiciens deside- 
rio latenti cogitaverit, pondere ipso terrenae cogitationis paulatim 

12 in inferiora delabitiir. Nee subito a perfecta incorporalitate lu- 
teum corpus induitur, sed sensim per tacita detrimenta et lon- 
giorem simplicis et absolutissimae puritatis recessum in quaedam 
siderei corporis incrementa turgescit: in singulis enim sphaens 
quae caelo subiectae sunt aetheria obvolutione vestitur, ut per 

Mas. BFMSPR12GBiiR.l 
diuni) F. -- in terrain. Ed d.BsR. — in qua (add. a sec. m.) B2. — cam^ 
po8 es8e Edd.PBsR. — ad intelligendum Rl. 9. dum in corpus F. 

— secunda cum in corptts trudiiur F, 10. inter eos esse v-g. — ante] 
§ 4. — ipsi Com. eO s-bP. — paries sicut et ipsi Rl. — non dividunt hisdem 
terminis Il2. — Hie enim ▼. — qui aplanes (om. caelum') B. — sphaera om. 
L. — vocitetur PR126t. — alteram om. L. " 11. hos igitur S. 

— amicitior BSGvl. amicicior R2 (FRl del. ci). amicior T3-bPBER. 
Vld. Forcellin. lex. s. ▼. amicus. — cuius que LBar. — in terra L. — ter- 
renae cogitationis om. Bbr. terr. contagionis RIG (in B legitur in mg. 
a sec. m.) „M8. a sec. m.'^ 12. a perfecta Mss.v-gbBAR.BEd.L. 
„scripti'' Gron. hac perfecta s-z. — luteum corpus a perf. incorp. R2. — 
aetheria BFRIG. aether e a R2Edd.PBBB. — subvolutione v. oblivione h. 

— sociati ▼. 



pora terra coelo marique nunc incre- 
mentis conseqyenter augeri, nunc de- 
tremeniis ohsequenter diminui, 

8. in qua Elysios esse campos] 
,,Maro de Elysio magnifice lib. V. 
[v. 733 scqq.]: Non me impia nam- 
que Tartar a hahenty tristesve um- 
brae; sed amoena piorum Concilia 
Elysiumque colo. Alitev in sexto 
Martial is [ep. 58.] O quam paene 
tibi Stygias ego rapius ad undas 
Elysiae vidi nubila fusca plagae.^^ 
Pont. Virgilium statuisse apnd in- 
feros esse Elysinm elucet ex Aen, 
lib. VI, V. 63T seqq. 

11. ab omni cuiuscunque conta- 
gione corporis liberae] Propter ca 
quae proximo sequuntur mallem, 
ut c. 8, § 8., legere cogitatione cor- 



poris: at omnium librornm consen- 
sus obstat, et potest sane illud 
quoquc ferri. 

paulatim in inferiora delabitur] 
.,Ad Pammachiom D. Hieronymns: 
Dicit Origenes, inquit, cunctas ra- 
tionales crcaturas incorporales et in- 
visibiles^ si negligentiores fuerint, 
paulatim ad inferiora labi, et iuxta 
qualitates locorum ad quae defluunt 
assumere sibi corpora, verbi gratia 
primum aeiherea, deinde aerea. Cum- 
que ad vicina terrae pervenerint^ 
crassioribus corporibus circumdari, 
novissime humanis carnibus alli- 
gari,^^ Po^T. 

12. a perfecta incorporalitate] 
Hanc scripturam recte defendit 
Gron. Significat enim praepositio 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. L CAP. XI. XH. 71 

eas gradatim societati huius indqimenti testei concilietur: .et ideo 
totidem mortibus quot sphaeras transit ad hanc pervenit quae 
in terris vita vocitatur. 

XII. Descen&us vero ipsius, quo anima de caelo in huius 1 
Yitae inferna delabitur, sic ordo digeritur. Zodiacum ita lacteus[^] 
circulus obliquae circumflexionis occursu ambiendo conplectitur, 
ut eum, qua duo tropica signa, Gapricornus et Cancer, feruntur, 
intcrsecet. Has solis portas pbysici vocaverunt, quia in utraque 
obyiante solstitio ulterius solis inbibetur accessio, et fit ei regres- 
sus ad zonae viam cuius terminos numquam relinquit. Per bas2 
portas animae de caelo in terras meare ^t de terris in caelum 
remeare creduntur. Ideo hominum una, altera deorum yocatur: 
hominum Cancer, quia per hunc in inferlora descensus est: Ca- 
pricornus deorum, quia per ilium animae in propriae inmortalita- 
tis sedem et in deorum numerum revertuntur. Et hoc est 3 
quod Homeri divina prudentia in antri Itbacesii descriptione 
significat. Hinc et Pythagoras putat a lacteo circulo deorsum 
incipere Ditis imperium, quia animae inde lapsae videntur iam a 
superis recessisse. Ideo primam nascentibus offerri ait lactis ali- 

[Etld. vicaligspdzb. 
XII. Caput XIL Quomodo anima ex atiperiore mundi parte ad in- 
ferna haec delabatur, ch-b. 1. vitae huius R2. — dilabitur Ber. 
"-' dirigitur H2, — lacteis cirtulis v. — circumfleetionis h. — amplecti- 
tur y-g. — qua (del. duo) HI, quando H2. quae duo h. — solis ult^- 
riu8 Rl. 2. m terram F. — de terra (sup. t\v) F. — et * . , re- 
meare om. G. — dicuntur (in rag. vel creduntur') F. — deorum una ho- 
minum altera R2. 3. quod add. a sec. m. R2. — prudentia B (F 
a sec. m.) SRl2?-gGH2BAR.L. providentia (F a p. m.) Edd.PBER. — 
Ithacesii s-bPBER. ithacessi Q. itacessii Csup* itacensis) F. ithacensii 
Bar. CR2 del. n). ithacenssii B. itacensis vcg. ithacensis SRliah 
Cli in mg. ithacesii ant.) LBbn.Bar. — Hinc (onx. et) Rl. Hinc etiam 
Ber. — tarn superis Coin, a) B „nienibran. altera'* Gron. Vtd. not. a 
auperis iam R2. — discessisse L. — ideo prima B. -^ ait lactis alimoniam 

a idem qnod post, at saepius „po8t vita hominum ct conditio satis ele- 

adverbia quae proximam temporis ganter cxplicatur, Tel ex Ernesti 

Ticem significant'^ ut ait Hand. Prolusione de antro Platonis est 

Tur. sell. I, p. 47. notissimum.'' Zeun. 

indumenti testei] i. e. qnod ctim videntur iam a superis recessisse] 

testa comparari possit. Conf. Sat. „HAec quidem omnia ad intelle- 

VII, 15, 15. cum (est CIS terrenisque ctum prona. Vide tamen, an non 

corporibus. - scripserit: videntur iam superis de^ 

XII, 1. solis portas] Gron. con- cessisse, Ditis imperium sunt in- 

fert Sat. I, 17, 63. feri et mors; animabus autem 

obviante solstitio] sc. accession!. mortem eveoire, cum ad corpora 

Cf. Sat. VII, 5, 5. quibus obviqn- labuntur, supra [c. 11, § 2.] Ma- 

dum non erat. crobius ostendit. Itaque cum ultra 

ulterius ... inhibeiur] h. e. .inhi- lacteum circulum descendendo ani^- 

betur, ne ulterius progrediatur. mae pcrvenerint, superi, id est qui 

Vid. not. ad. I, 6, 49. ^ supra lacteum agunt, putant eas 

3. in aniri Ithacesii descriptione] iam in Ditis imperium, hoc est 

„Ii0cus exstat Odyss. v', 103 scqq. corpus, quod mori vocant, deve- 

Porphyrius quoque de Kympbarum nisse. Hie sensus auctoris.'' Gron. 

antro nunc locum Homeri, uti no- Weo primam nascentibus offerri 

ster, allegorice est interprclatus. ait lactis alimoniam] „Hinc et cir- 

Atquo antrum illud Platonis in culo liuic nomen natum innuit li- 

scptiiuo de Rep. (jskh initio), quo bro de IS'ympbarum antro Porphy- 



Digitized by 



Googk 



72 MACROBU 

moniam, <^oia primus eis motos a lacteo incipit in corpora ter- 
rena labentibus. Undo et Scipioni de animis beatorum ostenso 
4 lacteo dictum est: Htnc profecti hue revertuntur. Ergo descen- 
surae cum adhuc in Gancro sunt, quoniam iliic positae necdum 
[60]iacteum reliouerunt, adhuc in numero sunt deorum. Gum vero 
ad Leonem fabendo pervenerint, iilic conditionis futurae auspi- 
cantur exordium. £t quia in Leone sunt rudimenta nascendi 
et quaedam humanae naturae tirocinia, Aquarius autem adversus 
Leoni est et illo oriente mox occidit: ideo, cum sol Aquarium 
tenet, Manibus parentatur, utpote in signo quod humdnae vitae 
5contrarium vel adversum feratur. Illinc ergo, id est a confinio 
quo se zodiacus lacteusque contingunt, anima descendens a tereti, 
quae sola forma divina est, in conum defluendo producitur, sicut 
a puncto nascitur linea et in longum ex individuo procedit: ibi- 
que a puncto suo, quod est monas, venit in dyadem, quae est 

6 prima protractio. £t haec est essentia quam individuam ean- 
, demque dividuam Plato in Timaeo, cum de mundanae animae 

fabrica loqueretur, expressit, Animae enim, sicut mundi ita et 
hominis unius, modo divisionis repperientur ignarae, si divinae 
naturae simplicitas cogitetur, modo capaces, cum ilia per mundi, 

7 haec J3er hominis membra diffunditur. Anima ergo cum trahitur 
ad corpus, in hac prima sui productione silvestrem tumultum, id 
«st vhp/^y influentem sibi incipit experiri. Et hoc est quod Plato 
notavit in Phaedone, animam in corpus trahi nova ebrietate tre- 
pidantem, volens novum potum materialis alluvionis intellegi, quo 

Sdelibuta et gravata deducitur. Archani huius indicium est et 

Mas. BFSPR12GBBR.] 

offerri v-g. ait offerri laciia alimoniata G. — quia lac primu9 Bl. — a 
lacte 6. — ostenso lacteo c ire ulo Bbb. — Hinc] Somn. Ill, 1. 
4. positae ilUc B. -^ deorum sunt R2. — aquarius (snp. temesis") F. — • 
leont est adversus Rl. — parentatur Csnp. sacrificatur') B. leo parentatur 

F. — contrarium est Beb. — adversarium HI. 6. Illic Hi, — 
ejr dividuo H2. — eontractio F. detractio ▼ (g; in mg.). 6. haeo 
est sententia Rl. — in Timaeo] p. 35. — reperiuntur ag. — cum per ilia 

G. 7. cum ad corpus trahitur R2. — id C«m. «*0 F. — hylen 
Ms*, et Edd. — fluentem H2. — in Phaedone] p. 79. — phedrone BSP 
R12GBbb.tI „Angl.*' phedore Qsup. drone") F. Phoedone ca. — deli- 

Tins: J^fiog Ss, inqnit, 6vbIqci)v Cal. lB*ebr.! Sol in Aequarium 

nocra Hvd'ayofftev al ipvxcely Sg ovv- transit, Leo mane incipit oceidere^ 

dysa^'al tpaaiv stg rov yaXa^iav rhv cum Sat. I, 13, 3, ubi vld. not. 

ovrto nQogayoQBvofievov dnh rcav a terett, quae sola forma divina 

ydXa%ri T(fBq>ofiiva>v ^ Stocv fig yi- est] Cf. c. 14, §§ 8 et 9. 

vsoiv niacaoiv. Vide Spicilegiom e puncto nascitur linea] Gf. c. 5, 

Mearsii ad illod Theocriti, xcel §§ 7 et 11. 

ifjLfcXi^oaaa ydXcmzog, Idyll. XXV. 7. aetheriam terram physici vo- 

[itnoio XXIV, 3.]" Pont. caverunt] quia lona, ut att Macro- 

4. cum sol Aquarium tenet. Ma- bins I, 19, 10., aetheris ima pars 

nihus parentatur] Conf. Schol. For- est, ut totius mundi ima pars terra 

phyr. In Herat. Sat. I, 1, 36. Sol est. 

transit in Aquarium XV 11. CaU silvestrem tumultum] Cf. Plat. 

Fehr,; in eo est diebus triginta us- Phaed. p. 79. t& ovdinots Ticerct 

que ad XVIL Cat, Mart.; et Tavra fji^ovrof. Geterum vid. Zeun. 

Galendarinm Petavii a. d. XVII. ad c. 22, § 6. 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XIL 73 

Crater Liberi patris ille sidereus in regione quae inter Gancrum 
est et Leonem locatus, ebrietatem iliic primum descensuris ani- 
mis evenire sihra influentc significans: unde et comes ebrietatis[6i] 
obliyio illic animis incipit iam latenter obrepere. Nam si animae 9 
memoriam rerum divinarum, quarum in caelo erant consciae, ad 
corpora usque deferrent, nulla inter homines foret de divinitate 
dissensio: sed oblivionem quidem omnes descendendo hauriunt, 
aliae vero magis, minus ah'ae. Et ideo in terris verum cum non 
omnibus li({ueat, tamen opinantur omnes, quia opinionis ortus 
est memoriae defectus. Hi tamen hoc magis invemunt, qui mi- 10 
nus oblivionis hauserunt, quia facile reminiscuntur quod illic ante 
cognoverint Hinc est quod ({uae apud Latinos lectio, apud 
Graecos vocatur repetita cognitio: quia cum vera discimus, ea 
recognoscimus quae naturaliter noveramus prius quam materialis 
influxio in corpus venientes animas ebriaret. Haec est autemll 
hyle, quae omne corpus mundi, quod ubicumque cernimus, ideis 
inpressa formavit Sed altissima et purissima pars eius, qua yel 
sustentantur divina yel constant, nectar vocatur et creditur esse 
potus deorum: inferior vero atque turbidior potus animarum. 
^t hoc est quod veteres Letbaeum fluvium vocaverunt Ipsum 12 
autem Liberum patrem Orpbaici vovv vhxov suspicantur intel- 
legi, qui ab ilio individuo natus in singulos ipse dividitur. Ideo 
in illorum sacris traditur Titanio furore in membra discerptus 
et frustis sepultis rursus unus et integer emersisse, quia vovg^ 

3uem diximus mentem vocad* ex individuo praebendo se divi- 
endum et rursus ex divisQ ^^ individuum revertendo et mundi 

[Edd. yicahgtpdib. 
hata Bbr. 8. inter eanerum et leonem est F. — mcipit animU 

▼-g. — tain latenter Mas. et Bab.LTb. latenter Com. iam) Edd. — ohri- 
pere Rl. ahripere B. 9. conscientiae nulla (om/ ad eorp. uaq, 

deferrenf) B. — de divinitate om. Rl. — aliae minus Rl. — eum nomt-^ 
nib us liqueat R2. — effectus Cin mg. defectus") F. 10.. quid tf- 

lie v-gO. — cognoverint BFS CR2 a p. m.) v-gG. cognoveru nt ^Rl (Ra 
a sec. m.) Bbr. cognoverant s-bP. — quia dum Bbr. ^ ante quam 
v-g. — inflexio H2, — in ebriaret FBbb.IJen.L (Bbr. inhebr.), 
11. firmavit G. — sustentanter G. — potus esse R2. — atque turbidior 
BFSR12G „Ang1.'* et turbidior Edd. „Angl.'^ — animarum dicitur Rl. 
12. YHIKSINF. YIAYKON Rl. vUvov v-g. — suspicabantur 
L. — Titan eo vc-gG. — discerptus in membra F. — rursus vivus Tr. — 
qui NOtC Rl. — dtjrinius] Cf. c. 2, § 14. — ae dividuum Bbr. (Bar. a 

8. Crater . . . ille sidereus] Cf. nibus numeri admota ex puerculo 
Arat. V. 448.; Cic. in Arateis ▼. 463 sciscitaris^ et ex eius niteris respon^- 
et 538. Or. ot II, 8, 7. anguis si^ sionibus comprobare, quae diseamus^ 
dereus, non discere, sed in eorum memoriam^ 
10. ra^etita cognitio] „Intelligit quae antiquitus noveramus, redire?*^ 
noiiien avdyveoaiVy quam Plato in uroh. Cf. Plat. Men. p. 81 seqq. 
Phaed. Sect. 18 sqq. [p. 72. Steph.j, 12. Lethaeum fluvium] Cf. c. 10, 
nbi de eadem re disputatur, dva- § 10. Lobeck. Aglaoph. I, p. 736. 
fivrjaiv Yocat.'' Zbvn. huiuscemodi interp rates ait a Te- 
cum vera discimus, ea recognosei- terum aoctorum mente longissime 
musl „Consalendu8 est Cicero lib. aberraro. 

I. Tusc. quaest. cap. 24. Arnobius Liberum patrem] De diaspasmo 

adv. gentes lib. II. [c. 24.] Quid eius et de palingenesia cf. Lobeck. 

m Afenotie, o Plato, quaedam ratiO' Aglaopht 1, p. 71 K 



Digitized by 



Googk 



74 MACROBH 

13 inplet officia et naturae suae archana non deserit. Hoc ergo pri* 
[62]mo pondere de zodiaco et lacteo ad subiectas usque spbaeras 
anima delapsa, dum et per illas labitur, in singulis non solum, 
ut iam diximus, luminosi corporis amicitur accessu, sed et sin- 
14gulos motus, quos in exercitio est habitura, producit: in Saturni, 
ratiocinationem et intellegentiam, quod XoyLdtLxov et ^eejQtjtLxdv 
vocant: in lovis, vim agendi, quod XQaxrtTcov dicitur: in Martis, 
animositatis ardorem, quod ^m-Kov nuncupatur: in solis, sen- 
tiendi ppinandique naturam, quod al6%rjftixifv et ip(xvxtt6ti,7i6v 
appellant: desiderii vero motum, quod B7tL%VfiriTvx6v vocatur, in 
Veneris: pronuntiandi et interpretandi quae sentiat, quod sQiii]' 
vBvtLTcov dicitur, in orbe Mercurii: gwnxov vero, id est naturam 
plantandi et augendi corpora, in ingressu globi lunaris exercet 

15 Et est baec sicut a divinis ultima, ita in nostris terrenisque om- 
nibus prima: corpus enim hoc sicut faex rerum divinarum est, 

16 ita animalis est prima substantia. Et baec est differentia inter 
terrena corpora et supera, caeli dico et siderum aliorumque ele- 
mentorum, quod ilia quidem sursum areessita sunt ad animae 
sedem, et inmortalitatem ex ipsa natura regionis et sublimitatis 
imitatione meruerunt: ad haec vero terrena corpora anima ipsa 
deducitur, et ideo mori creditur, cum in caducam regionem et in 

17 sedem mortalitatis includitur. Nee te moveat, quod de anima, 
quam esse inmortalem dicimus, mortem totiens nominamus. Et- 

Mss. (B usque ad v. qnyeiKov § 14.) FSPR12GBbr.] 
sec. m.) — couplet Rl. — non de»erit archana F. 13. illabUur 

RU ^^ iam diximua] cap. 11, § 12. — limosi corporis Bar. (R2 sup. vel 
luminoBt)* luminosi decor ia H2. — exercitio Com. in') H. 14. in 

Satumi apera Hi, — d'StoqriTi'Kbv (om. ef) v-g. — quod aestheticon vo- 
cant Com* ^t (pavxaaxvahvy F. quod helicon et pantaaticpn vocant Rl. — 
in aphaera veneris Bbr. — (pvTiKov Com. vero") P. — vero id est et quae 
sequuntur usque ad cap. 19, § 24. verba: atellarum alias interventus om. 
B. — augendi Al8S.y-gbBAR.^BN.L; „reponendum ex Mss.'' Gron, agendi 
§-%, — in ingressu FSR12Gi72BAR.BBfr. ingressu (om. in) Edd.P. 
15. Et haec est sicut Rl* et sicut haec est R2. et est sicut Com. haec") 
via. — a divinia omnihua F. — terrenisque orbihua v-g.. — aicut hoc 
faex divinarum est rerum R2. 16. ac supera Bbr. — ilia quidem 

quae B2. — accessita CF a sec. m.) SvichgG. Vid. not. ad c. 13, § 7. 
areessita (Y a p. m.) Rlas-bPBsR. arcersita (sunt sursum) R2. in 
arce aita Hi. — emeruerunt v-g. — corpora ipsa Com. anima) Rl. — 
truditur vel includitur F. , ^ 17. ZVec te moveat FSR12v-gbGL 

Bar.Bbn. „lnteriiciendum te auctoritate libronim vett.; nam alloquitur 
filium. Sic cap. 6. [§ 10.] iVec te remordeat, cap. 15. [§ 19.] nee te mo- 
veat^ lib. II, cap. 15. [§ 13.] nee te confundat.*"* Gron. ncc moveat Com. 
te) Ps-z. — immortalem credimus Hi, — totiena ominamus coni. Pont. — 

14. in Satumi, ratiocinationem \\cet haec posterioro loco memo- 

etc.] Cf. c. 14, § 7.; c. 19, § 23. et rata sint. Vid. not. ad c. 6, § 18. 
quae Lobeck. Aglaoph. II, p. 925. , •, . 

attulit « Proculo in Tim. I, 348., \^- Q^od de amma ... mortem 

et quae ex aliis idem ibid. p. 932. Miens nomtnamus] ,,Tangit Plato- 

16. et siderum aliorumque Clemen- nem Arnobius [II, 14.]: quod cum 

torurn] Qua ratione fie loqui potu- flnwna^ t*"?* immoriales, perpetuaa 

erit Macrobius, elucet e cap. 11, «< corporaU aoUdUate prtvatas, pu^ 

« Q^ nirt eaa dicat tamen et dolonbua af- 

illQ quidem] Intelligantar •opera, J^» »«»»«*««»•" etc. Pont. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XH. XIH. 7S 

enim sua morte anima non extinguitur, sed ad tempus obroitur: 
nee temporal! demersione beneficium perpetuitatis eximitur, cum[63] 
rursus e corpore, ubi menierit contagione yitionim penitus eli- 
mata purgari, ad perennis vitae lucem restituta in integrum re- 
yertatur. Plene, ut arbitror, de vita et morte animae definitiolS 
liquet, quam de adytis philosophiae doctrina et sapientia €iceronis 
elicuit. 

XIII. Sed Scipio per guietem et caelo, quod in praemium 1 
eedit beatis, et promissione mmortalitatis animatus tam gloriosam 
spem tamque inclytam magis ma^isque firmavit viso patre, de 
quo utrum viveret, cum adbuc videretur dubitare, quaesiverat 
Mortem igitur malle coepit, ut yiveret: nee flesse contentus yiso 2 
parente quem erediderat extinetum, ubi loqui posse coepit, hoe 
primum probare voluit, nihil se magis desiderare quam ut cum 
eo iam moraretur. Nee tamen apiid se quae desiderabat facienda 
constituit ante quam consuleret: quorum unum prudentiae, alte- 
rum pietatis adsertio est. Nunc ipsa vel eonsulentis vel praeci- 
pientis vetba traetemus. Qiiaeso, inquam, pater sanctissime atque 3 
optume, qtwniam haec est vita, vi Ajricanum audio dicer e, quid[^\] 
moror in terris? quin hue ad vos venire propero? Non est ita, 
inquit ille. Nisi enim cum deus is, emus hoc templum est omne 
quod conspicis, istis te corporis custodiis liber averit, hue tibi adi- 
tus patere non potest. Homines enim sunt hac lege generaii, qui 4 
tuerentur iUum globum, quem in templo hoc medium vides, ^ae 
terra dicitur: hisque animus datus est ex iUis sempiternis igmbus, 
quae sidera et Stellas vocatis, quae globosae et rotundae, divinis 
animatae mentibus, drcos suos orbesque confidunt celeritate mi- 
rabilu Quare et tibi, Publi, et piis omniums retinendus animus 
est in cmtodia corporis, nee iniussu eius, a quo ille est vobis da- 
tus, ex hominutn vita migrandum est, ne munus adsignatum a deo 

[Edd. Ticahgspdzb. 
8ua morte On mg. add. anima) R2. — dimersione F. — heneficium (tnp. 
o) R2. —• meruit h, — et de morte vag. — d if /initio FG. — de adutis 
„M8.^' de aditis (sup. ahditis) F. de ahditik Bbb. (g in mg.) — et sa- 
pientia om. Y. 

XIII. Caput XJJL Hominem duplici ratione moris primum f si anima 
corpus relinquat; deinde^ si anima in corpore adhuc manens, corporeas ille- 
cehras contemnat, voluptatesque et affectionc$ omnes exuat: ex his mortibus 
posteriorem hanc omnibus appetendam; priorem arcessendam non esse, sed 
exspectandam, donee Deus ipse animam a corpore dissolvat^ ch-b. 

1. et in coelo ySichg. — viso parente L. — quaesierat T-g. 

2. sed ubi Ber. — posse coepit loqui F. — ut eo iam Com. cum") Rl. ut 
cum eo (<"»• iom") Psp „M8." O^m ex „M««." revocavit Gron. ad I, 6, 
66.) — Nee tamen FSRl2y-gbPBBR.BEiv.BAR.L; .,libri antiqui: qnod to- 
rum est, syntaxi eadem, qua OTid. Met. IV, 317. Nee tamen ante adiit 
etc/' Gron. nee tam Gs-z. •— ante quam FSBbr.HIBar.Bbi«.L; ^Sic ti- 
detnr legendum cum una membr.'' Gron. quam ante £dd.PR12G. 

3. Quaeso] Somn. Ill, § 3-5. — pater inquam Rl. ~ audio Africanum 
▼icbg. — morer H2, — inquit ille Mss.T-gbBAR.BBiv.TR. inquit (om. ille') 
s-z. — cum om. R2Tr. -* deus is Tr.Bar. Somn. 1. c. Mss. paene om- 
nes. deus (om. ts) Rl. deus hie £dd.FSPR2G. — hoc est templum F. ^ 
omne que quod vicbg. — his te custodiis corporis Bbb. 4. in hoo, 
templo Somn. 1. c. Mss. et Edd. omnes. — circos suos orbesque PGBer. 
s-zFSRl2. circulos suos orbesque vab Somn. I. c. Mss. et Edd. . circulos 
orbesque suos icbg. — est animus FRl. — dutus vobis est Rl. — deo (om. 



Digitized by 



Googk 



76 MAGBOBn 

5 defugisse videamini. Haec secta et praecepiio Platonis est, qui in 
Pbaedone definit homini non esse sua sponte moriendum. Sed 
in eodem tamen dialogo idem dicit mortem philosophantibus ad- 
petendam et ipsam philosophiam meditationem esse moriendi. 
Haec sibi ergo contraria yidentur: sed non ita est Nam Plato 
duas mortes nominis noyit Nee hoc nunc repeto, quod superius 
dictum est, duas esse mortes, unam animae, animalis alteram: 
sed ipsius quoque animalis, hoc est hominis, duas adserit mor- 

6tes, quarum unam natura, virtutes alteram praestant Homo 
enim moritur, cum anima corpus relinquit solutum lege naturae: 
mori etiam dicitur, cum anima adhuc in corpore constituta cor- 
poreas illecebras philosopia docenie contemnit et cupiditatum 
[65]dulces insidias reliquasque onmes exuitur passiones. Et hoc est 
quod superius ex secundo virtutum ordine, quae solis phiioso- 

Tphantibus aptae sunt, evenire signavimus. Hanc ergo mortem di- 
cit Plato sapientibus esse a^petendam: illam vero, quam omnibus 
natura constituit, cogi vel inferri vel accersiri vetat, docens ex- 
pectandam esse naturam, et has causas huius aperiens sanctionis 
quas ex usu rerum quae in *cotidiana conversatione sunt mutuatur. 

8 Ait enim eos qui potestatis imperio truduntur in carcerem non 
oportere inde diffugere prius quam potestas ipsa quae clausit ab- 

Msf. FSPR12GBBR.] 
o) Rl. — defugisse c-bSP$ Somn. I. c. Mat. et Edd. diffugisse FR12Gt 
Bab.LTb«; cf. infra § 8. effugisae i. fugisse Ber. 5. in Phae^ 

done] p. 62 et 67. — Phedrone Mss.t. Vincent. BclloTac. Specul. natar. 
31, 110. — (ft//Sfitt F. —sed inenn&um. Item in dialogo idem dicit Vine 
Bell. I. c. — dialogo tamen Rl. — sibi (om. ergo) Bbb. sibi ergo del. H, 
— contraria esse Vine. Bell. I. c. — duas esse G) — hominis mortes F. 
mortes hominum Ber. — hoc del. Hi. — non reeepto H2. — superius"] c. 
11, § 1 sqq. — duas esse asserit Rl. 6. Homo (om. enim) F. — 

mori enim dicitur Rl. — • philoaophia ducente h a see. m. — ' insidias dul" 
ces F. — cxttit Ber. exurit Vine. Bell. I. c. — niperiua] c. 8, § 8. 
7. sapientibus appetcndam dicit Plato Ber. — regi vel inferri a; Mod. 
N. L. p. 182. restituit cogi. — arcessiri b. — mutantur t1. mutuan-- 
tur t3. 8. Ait C«up. add. enim) R2; (del. enim) HI, — diffugere 

XIII, 6. omnes exuitur passiones] accersebantur. Sed haec scriben- 

Similiter Macrobius c. 9, § 3. anima tium errata esse mihi exploratum- 

virtutes induitur^ c. 11, § 12. lu- est: nam melius habes cap. prae- 

teum corpus induitur^ et c. 14, ced. [§ 16.] arqgssita sunt^ infra au- 

§ 7. patrem tWtitttir, et saepius tem hoc cap. [§ 17.] arcemt. Et 

hanc constructionem admittit in alibi quod fortissimo me hue at- 

participio, ut II, 10, 15. asperita- trahit, est quod yideam etiam Vir- 

tem ejruti, et II, 12, 5. exutus ho^ gilio impingi id verbum, lib. IV. 

minem. Et poetao: Ovid. Metam. Sat. cap. 5 [§ 1.], quasi scripsisset 

VII, 318. Cornuaque exuitur, nee aceersere, cum ab omni memoria 

non cum comibus annos, idem VI, ibi lectum sit arcessere, agnoscente 

568. Induiturque atras vestes; etiam Servio.*' Grow. In Virgilil 

Virg. Aen. II, 391 seq. Androgei editionibus vol noTissimis sane le- 

5'aleajm clipeique insigne decorum gitur arcessere, sed Macrobii codi- 

nduitur, et VII, 639 seq. clipeum- ces et illo loco et aliis fere omni- 

que auroque trilicem Loricam tn- bus commendant scripturam arces- 

duitur, sere, quam nbiquo exhibui. De in- 

7. accersiri vetat] „Legitur hoc fi niti?o accersiri vld. Doederl. Syn. 

Terbum etiam I Sat. 16 [§ 38.] ac- III, p. .282. 

certita,' II Sat 11 [III, H, .7.] 8, qui ... truduntur in carcerem] 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. Xm. 77 

ire permiserit Non enim yitari poenam ruriiva discessione sed 
crescere. Hoc quo^e addit, nos esse id dominio deonim quo- 
rum tutela et providentia gubemamur: nihil autem esse invito 
domino de his quae possidet ex eo loco in quo suum constitue- 
rat auferendum: et sicut qui vitam mancipio extorquet alieno 
crimine non carebit, ita eum qui iinem sibi domino necdum iu- 
bente quaesiverit non absoiutionem consequi sed reatum. Haec 9 
Platonicae sectae semina aitius Piotinus exequitur. Oportet, in- 
quit, animam post hominem liberam corporeis passionibus inve- 
niri. Quam qui de corpore vioienter extrudit liberam esse non 
pfltitur. Qui enim sibi sua sponte necem comparat aut pertae- 
sus necessitatis aut metu cuiusquam ad hoc descendit aut odio, 
quae omnia inter passiones habentur: ergo, etsi ante fuit his 
sordibus pura, hoc ipso tamen, quo exit extorta, sordescit De- 
inde mortem -debere ait animae a corpore solutionem esse, non 
vinculum : exitu autem coacto animam circa corpus magis magis-[66] 
que yinciri. Et re vera ideo sic extortae animae diu circa corpus 10 
eiusve sepUlturam vel locum in quo iniecta manus est pervagan- 
tar: cum contra illae animae, quae se in hac vita a vinculis cor- 
poris philosophiae morte dissolvunt, adhuc extante corpore caelo 
et sideribus mserantur. Et ideo illam soiam de voluntariis mor- 
tibus significat esse laudabilem, quae comparatur, ut diximus, 
philosophiae ratione, non ferro, prudentia, non yeneno. Additll 
etiam illam solam esse naturalem mortem, ubi corpus animam, 
non anima corpus, relinquit Constat enim numerorum certam 
constitutamque rationem animas sociare corporibus. Hi numeri 
dum supersunt, perseverat corpus animari: cum vero deficiunt, 
mox archana ilia vi» solvitur, qua societas ipsa constabat: et hoc 
est quod fatum et fatalia vitae tempora Yocamus. Anima ergo 12. 
ipsa non deficit, quippe quae inmortalis atque perpetua est, sed 

i;Edd. Ticahgspdzb. 
inde F. — ah$ee88ione R2. — in dno (snp. dominio) F. — dominorum 
quorum Hi. dei cuius Bbb. — qddidit Bbb. — nisi hoe esse (sop. ni- 
hil autem') R2. — domino non iubente Rl. 9. Piotinus] Ennead. I, 
lib. IX. — debere animae ait Rl. 10. eiusve sepulchrum Rl. — quae 
in (om. se) cahg. — corporis FSRl2Gi ,,Angl/* corporeis Tc-bPBsR. — 
dissolvunt ur v-g. — dicit esse laud. F. — ut disimus] Cf. § 6. — philo- 
aophiae ratione ut diximus v-g. 11. solam Com. illam') v-g. — 
naturalem esse R2. — animam anima non Rl. animam et anima S. ant- 
ma non animus G. — ilia archana vis F. archana vis ilia G. 

„Loca8, qnem anctor spectat,' ex- 10. animae diu circa corpus ••• 

tat Phaed. Sect. 6 [p. 62.].'' Zbun. pervagantur] Conf. Serv. ad Virg. 

9. post hominem] Idem est quod Aen. IV, 386. Dicunt physici biotha- 

alibi post corpus vel post animal natorum animas non recipi in ongi- 

' Vid. not ad c 1 § 7 * ^^^ suam, nisi vagantes legitimum 

Hoo«.o, ^o e,ft e^iorta] Videtnr ^^rJturi'Ts?! ""' *'^"" 

esse idem ac hac ipsa actione, qua; •"•»»«• r • • 

nisi forte maTis respicient ad ante- 11. numerorum certam constitu- 

cedens ante, intejrpretari hoc ipso tamque rationem] Gf. c. 6, § 62 sqq. 

temporis momento y'^quo etc, et § 82. 



Digitized by 



Googk 



78 MAGROBH 

inpletis numeris corpus fatlscit: nee anima lassatur animando, sed 
oilicium suum deserit corpus, cum iam non possit animari. Ilinc 
illud est doclissimi vatis: 

— Explebo numerum, reddarqtie tenehris. 

13Haec est igitur naturalis vere mors, cum fmem corporis solus 
numerorUm suorum defectus adportat, non cum extorquetur vita 
corpori adhuc idoneo ad continuationem ferendi. Nee ievis est 

14 differentia vitam vel natura vel sponte soivendi. Anima enim, 
cum a corpore deseritur, potest in se nihil retinere corporeum, 
si se pure, cum in hac vita esset, instituit: cum yero ipsa de 

[6T]corpore yiolenter extruditur, quia exit rupto vinculo, non solulo, 
fit ei ipsa necessitas occasio passionis, et malis, vinculum dum 

15rumpit, inficitur. Hanc quoque superioribus adicit rationem non 
sponte pereundi. Gum constet, inquit, remunerationem animis 
illic esse tribuendam pro modo perfectionis ad quasi in hac vita 
unaquaeque pervenit: non est praecipitandus vitae finis, cum ad- 

16 hue proficiendi esse possit accessio. Nee frustra hoe dictum est: 
nam in arehanis de animae reditu disputationibus fertur in hac 
vita delinquentes similes esse super ae<)uale solum cadentibus, 
quibus denuo sine diflieultate praesto sit surgere; animas vero 
ex hac vita cum delietorum sordibus reeedentes aequandas his 
qui in abruptum ex alto praecipitique delapsi sint, unde num- 
quam faeultas fit resurgendi. Ideo ergo utendum concessis vitae 

ITspatiis, ut sit perfectae purgationis maior faeultas. Ergo, inquies, 
qui iam perfecte purgatus est manum sibi debet inferre, cum 
non sit ei causa remanendi, quia profeetum ulterius nop reauirit 
qui ad supera pervenit. Sed hoc ipso, quo sibi celerem finem 
spe fruenaae beatitatis accersit, inretitur laqueo passionis, quia 
spes sieut timor passio est: sed et cetera, quae superior ratio 

ISdisseruit, ineurrit. Et hoc est quod Paulus ulium spe vitae ve- 
rioris ad se venire properantem prohibet ae repellit, ne festina- 
tum absolutionis aseensionisque desiderium magis eum hac ipsa 

Mas. FSPR12GBBR.] 
12. ei perpetua FR2. ac perpetua S. — cum tarn anima non Bbr. — 
Explebo] \irg. Aen. VI, 545^ 13. vera naturalis mora Bbr. na^ 

turalia mora (del. vere} Hi. — extorquei Rl. — ferendam Rl. — aolvi 
R1. 14. j^nima autem R2. — corpore (om. o) Tia. — niai 

(sup. nil) retinere corporeum R2. retinere nihil corporeum F. nihil corpo" 
reum retinere Rl. — violenter de corpore viag. — malia vinculia GR2Bbr. 
H2 „Angl.^' 15. adiecit R2Bar.L. — constat Bbr. — animis 

esse (om. illic) Rl. 16. praesto ait aurgere aine difficultate F. — 

reaurgere H2, -^ in ruptum Bbr. — delapai aint FRI26. delapsi sunt 
Edd.SP. dilapsi sunt Bbr. — faeultas numquam Edd.PBsR. — ideo est 
(om. ergo") G. — concessis utendum Edd.P. 17. Ergo tu inquia 

H2. — purgatus est (om. perfecte') Rl. perfectae purgatus est v. per- 
fectae purgationis sit F. — quia perfeetum Fv >(g in mf^J), — super n a 
BBR»T-g. — beatitudinis Bbr. — accersit SBbr. "arcessit R12Edd.FPG. 
Vid. § 7. — quia sicut timor spes Bbr. — ratio inaeruit v. 

16. fertur in hac vita delinquent timetur, et IT, 14, 12. et haec 
tea similes esse] Conf. II, 5, 15. nee diccndum eat ab alio moveri. 
exeogitataa a nobis line a a ... aea- 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB, I. CAP. XHL XIV. 79 

passione yinciat ac retardet Nee dieit, quod, nisi mors naturalis 
advenerit, emori non poteris; sed, hue venire non poteris. iVm 19 
entm cum deus, inquit, istis te corporis ctistodtis liber axierit^ Atic[68] 
tibi aditus patere non potest: quia scit iam reeeptus in caelum 
nisi perfectae puritati caelestis habitaculi aditum non patere. 
Pari autem constantia mors nee veniens per naturam timenda 
est, nee contra ordinem cogenda naturae. Ex his quae Plato- 20 
nem quaeque Plotinum de voluntaria morte pronuntiasse retuli- 
mus nihil in verbis Giceronis quibus banc prohibet remanebit 
obscurum. 

XIV. Sed ilia verba quae praeter hoc sunt inserta repe- 1 
tamus: Homines enim sunt hac lege generati, qui tuerentur ilium 
globum, qtiem in templo hoc medium vides, quae terra dicitur: his* 
que animus datus est ex illis sempitemis ignibusy quae sidera et 
Stellas vocatis, quae globosae et rotundae, divinis animatae mentibus, 
circos suos orbesque conficiunt celeritate mirabili. De terra, cur 2 
globus dicatur in medio mundo positus, plenius disseremus, cum 
de novem sphaeris loquemur. Bene autem universus mundus 
dei templum vocatur propter illos qui aestimant nihil esse aliud 
deum nisi caelum ipsum et caelestia ista quae cernimus. Ideo,[69] 
ut summi omnipotentiam dei ostenderet posse vix intellegi, num- 
quam videri, auicquid humane subicitur aspectui templum eius 
vocavit qui sola mente concipitur; ut qui haec veneratur ut 
templa cultum tamen maximum debeat conditori, sciatque quis- 
quis in usum templi huius inducitur ritu sibi vivendum sacer- 

[Edd. Ticahgspdzb. 

18. a^eesiionisque HI. — evenerit Bbr. — > aed ... poteris om. Rl. 

19. deug inquit Com. cum) Bkb. inquit cum deua v-g. — custodiia eorpo* 
m Rl. ~ aditum habitaculi R2. 

XIV. Caput XIV. Cur mundus hie universus Dei voceiur templum: 
quotupUci sensu accipiatur nomen animi: et quomodo mens homini cum 8t- 
deribus communis esse dicatur: turn variae de animi natura aententiae: quid 
inter stellam et (chg ac") sidus inter sit: quid sphaera, quid orbis, auid ctr- 
cus: stellae errantes unde nomen acceperint. ch-b. 1. Homines] 

Somn. Ill, 4. ~ hac lege generati sunt F. — ilium tuerentur globum Rl. 
tuerentur ilium globum K2. — globosae at que rotundae ichg. rotundae et 
globosae a. — ex divinis Bbr* — circutos v-g. 2. in medio 

Com. mundo') 6. — loquimur Bbb. — existimant Sy-g. — nichil aliud 
esse Rl. — quam cclum Bbr. — celestia ipsa Bbr. — summam dei omni-' 

gotentiam Rl. ^- numquam videri F (S numquamque) R12BBR.T-aLBBif. 
iAB. nunquam posse videri h-bPG. „Pos9e si non melius, at certe non 
peius abest a libris Totustis.*' Gron. — templi eius Bbr. — mente con- 
spicitur Bbr. (R2 sup. concip.^. — qui veneratur ut templa haec F. — in- 

18. Nee dicitf quod ... poteris] coniunctivo II, 5, 17.; II, 7, 7.; 

Sic saepius Macrobius utitur par- Sat. I, 11, 23.; II, 4, 23.; 111^20, 

ticula quod cum indicati?o, pro ac- 2.; V, 19, 1.; VII, 11, 5. 

cusativo cam infinitivo, nt o. seq. XIV, 2. qui aestimant nihil esse 

§3.; 1,21,17.; 11,5,20.; 11,13, 7.; aliud deum nisi caelum ipsum] Cf. 

II, 15, 24.; Sat. I, 4, 9.; I, 24, Plin. N. H. II, init. Mundum et 

3., et praemissis pronominibus, hoc hoc, quodcumque nomine alio cae- 

I, 20, 18.; Sat. Ill, 3, 11.; VII, 6, lum appellare libuit, ... numen esse 

13. ; VII, 7, 6.; VII, 15, 12.; id Sat. credi par est^ et ib. 7, s. 5. Quis- 

I, 4, 19.; illud Sat. 1,7, 33., et cam quia est DeuSy si modo est alius. 



Digitized by 



Googk 



80 MAGROBII 

dotis. Unde et quasi quodam publico praeconio tantam humano 
generi divinitatera inesse testatur, ut uni versos siderei animi 

Scognatione nobilitet Notandum est, quod hoc loco animum, et 

, ut propria et ut abusive dicitur, posuit Animus enim proprie 
mens est, quam diviniorem anima nemo dubitavit: sed nonnum- 

4quam sic et animam oisurpantes vocamus. Gum ergo dicit: his- 
que animus datus est ex tilts sempiternis ignihtis^ mentem praestat 
intellegi, quae nobis proprie cum caelo sideribusque communis 
est; cum vero ait: reiinendus animus est in custodia corporis, 
ipsam tunc animam nominat, quae vincitur custodia corporal! 

dcui mens divina non subditun Nunc qualiter nobis animus, id 
est mens, cum sideribus communis sit, secundum theologos dis- 

6seramus. Deus, qui prima causa et est et vocatur, unus om- 
nium, quaeque sunt quaeque videntur esse, princeps et origo est 
Hie superabundant! maiestatis fecunditate de se mentem creavit 
Haec mens, quae voi^g vocatur, qua patrem inspicit, plenam simi- 
litudinem servat auctoris: animam vero de se creat posteriora 

7respiciens. Bursus anima patrem qua intuetur induitur, ac pau- 
latim regrediente respectu in fabricam corporum incorporea ipsa 

Ms8. FSPR12GBbr.1 
dicitur Rl. — publico praeconio quodam F. — divinitatem om. RK 

3, in hoc loco Bsa. «— ut abusive ponitur Bbb. — apposuit Rl. — meni 
Com. eat") R2. — dubitabit 112, — U8urpante$ animum esse Hi, 

4. proprie om. R2. — tunc om. Ber. turn (sup. cui) Rl. — subiicitur 
Bsa. 6. et est et vocatur Mss.T-gb. „Scriptit Macrobios et est 
et voc, fta habent Mas. Ita locutut est anpra, Ita loquitur infra [§ 17.] 
et sunt et videntur , c. 19 [§ 14.] et sit et habeatur,^* Gron. est et vocatur 
(om. priore et) s-z. — ^^Quaeque sunt quaeque videntur, ut c. 6 [§ 9.]. 
Sed His. optimns utroque loco quaeeumque, de quo htixcoy praesertim 
cum et Sat. V, c. ult. [§ 10.] quique sint quique fuerint,^^ Gron. — origo 
(om. est^ Rl. — hie deus Beb. Sic H\» — quae patrem HI (Rl tup. 
o). — de se vero R2. vero de se ipsa Bbb. 7. Rursum SR12. 
— patrem qua intuetur F8R2y-gb6BBB.BBif.LTR.H2. qua intuetur pa^ 
trem Rl. patrem quam intuetur P. qua parte intuetur P4. partem 
quam intuetur s-z. mentem quam intuetur ,,Oxonii'* Gron. Vid. not. 
«^ induitur (sop. add. divinitatem) Rl. — in corporum fabricam Rl. — in 

6. omnium, quaeque sunt quae- creatam esse contendit, dicit; qua 
que videntur esse] i.e. intellegibi- patrem inspicit, plenam similitudinem 
Hum et corporalium, cf. c. 6, § 19. servat auctoris: ita et nunc, cum 

7. patrem, qua intuetur, indui- originera animae a mente tradit, 
fur] Gronovius mentem, quod inve- eadem utitur sententia, sed levi 
nit in cod. Oxon., defendit his ver- tantum mutatione ct variatione, uti 
bis: „Animao pars, quae mentem saepe, rursus anima patrem, b. e. 
proxima est, mentis consors fit: mentem, qua intuetur, ante: inspi^ 
quae vero a mente remotior et re- cit, induitur, ante: plenam similitU" 
bus corporeis propinquior est, licet dinem servat auctoris.^*" — Paulo 
anima ipsa sit incorporea, tamen alio sensu Glaudian. do III cons, 
corporea participat. Hacc.senten- Honor, v. 157. dicit: tntf tie mente 
tia Macrobii quae per tb partem patrem. De passivo vid. not. ad c. 
[quod invenit in sp] non parum 13, § 6. 

obscurior videtur fieri." — At Zen- ac paulatim] Exspectes partica- 

nins patrem, qua, quod legit in lam adversativam, sed ac bene se 

Ed. Col., recte defendit his verbis: habet, dum interpreteris: „iind nur 

„Qaeniadmodnm anctor panlo ante allmdhlich,^^ Vid. Docderl. Synon. 

de n^ente, quam ex Deo snmmo III, § 97. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. L CAP. XIV. 81 

degenerat: habet ergo et purissimam ex mente, de qua est nata,[70] 
rationem, quod Xoyuxov yocatur, et ex sua natura accipit prae- 
bendi sensus praebendique increment! seminarium, quorum unum 
al6d'rjtLx6v alterum fpvtiKov nuncupatur. Sed ex his primum, 
id est Aoyixov, quod innatum sibi ex mente sumpsit, sicut vere 
divinum est, ita solis divinis aptum: reliqua duo, al6%^Lx6v et 
4pvTL7c6vy ut a diyinis recedunt, ita convenientia sunt caducis. 
Anima ergo creans sibi condensque corpora (nam ideo ab anima 8 
natura incipit quam sapientes de deo et mente vow nominant) 
ex iilo mero ac purissimo fonte mentis, quem nascendo de ori- 
ginis suae hauserat copia, corpora ilia divina vel supera, caeli 
dico et siderum, quae prima condebat, animavit: divinaeque men- 
tes omnibus corporibus qus^ in ^formam teretem, id est in 
sphaerae modum, formabantur infusae sunt: et hoc est quod, 
cum de stellis loqueretur, ait: quae divinis animatae mmtibus. 
In inferiora vero ac terrena degenerans fragilitatem corporum 9 
caducorum deprehendit meram divinitatem mentis sustinere non 
posse, immo partem eius vix solis humanis corporibus convenire, 
quia et sola videntur erecta, tamquam quae ad supera ab imis 
recedant, et sola caelum facile tamquam semper erecta suspiciunt, 
solisque inest vel in c^ite sphaerae similitudo, quam ibrmam 
diximus solam mentis capacem. Soli ergo homini rationem , id 10 
est vim mentis, infudit, cui sedes in capite est: sed et geminam 
illam sentiendi crescendique naturam, quia caducum est corpus, 
inseruit. Et hinc est quod homo et rationis compos est et sen- 11 
tit et crescit, solaque ratione meruit praestare ceteris animalibus:[7i] 
quae quia semper prona sunt et ex ipsa quoque suspiciendi dif- 

[Edd. vicaligspdzb. 
corporea (ut duae sint voces) h*«-z. — nata est Rl. — ex sua na- 
tura (om. et) va. — estheticon unum R2. — alterum (pyzvabv om. P. -> 
reliqua vero duo Rl. — convenienda li. 8. creans (om. sibi) 

8-bP. ,,Libri omnes creans sibi.^'' Gron. — condens corpora crcansque sibi 
Rl. — illo Com- mero') Ber. — condidit Ber. — onitii6tt9 corporibus om. 
Ber. — sperae in modum F. — formantur Bkr.v. — omnibus corpo^ 
ribus infusae Bbr. 9. Inferiora Com. in) G. — degenerans ac 

terrena F. — divinitatem sustinere mentis R2. — tamquam (om. quae) P 
Ber.P4. — superna U, — facile caelum F. caelum facie Bew. C^ a sec. 
ni.) — diximus] Cf. c. 12, § 6. 10. Soli igitur chgG. — men- 

tis vim R2. — crescendi sentiendique v-g. II. rationis cap ax R2 

Cch in rag.). — prona sunt semper Rl. — ex ipsa ^uaeque v-gb „qaod 
non alienum et ab usu Macrobii abhorrckts est existimandum.'^ Zoup. — ^ 



quod loyMov vocatur etc.] Cf. I, principia, quod est caelum ^ tandem 

12,14. alo^TLnbv et(pvtmbv com- ... remeare Canimam). 

mcmorantur etiam infra I, 19, 23. 9. quae ad supera ab imis rece- 

8. ab anima natura incipit g„am f""} ^^STt^A^' ^^ ' ^"^ "*; 

../,r^. «..n.v.«<i r-f XT k^k^^ aunt enjm e terra nomtnea, non ut 

... vow nommant] Cf. § T. habet ^ , habilatore,, led quasi 

ergo ianimti) et puriiitmam ex mente, .„..««„*_«.. ""'""■'"^'t ""* H""" 

de%«o e,t nata, rationem, quod io- *^",V"°?,t J??*'"'-'"" «-«•••"» 

ion inveniri infra animam. Cf.§9. ««"."«'""? '^ nullum ahud genm 

ot If ir 14 !.j ri7..^»« ..;„» ammantium perttnet. Camteqq.cf. 

et u, IT, 14. ad naturae luae q-^^^ ^^ off. I 4. 

6 



Digitized by 



Googk 



7 



82 MACROBII 

ficultate a superis recesserunt nee ullam divinorum corporum 
similitudinem aliqua sui parte meruerunt, nihil ex mente sortita 
sunt, et ideo ratione caruerunt: duo quo^ue tantum adepta sunt, 

12sentire vel crescere. Nam si quid in illis similitudinem rationis 
imitatur, non ratio sed memoria est, et memoria non ilia ratione 
mixta sed quae bebetudinem sensuum quinque comitatur: de 
qua plura nunc-dicere, quoniam ad praesens, opus non attinet, 

13 omittemus. Terrenorum corporum tertius ordo jn arboribus et 
herbis est, quae carent tapfi ratione quam sensu, et quia crescendi 
tantummodo usus in his viget, hac sola vivere parte dicuntur. 

14Hunc rerum ordinem et Virgilius expressit. Nam et mundo ani- 
mam dedit et, ut puritati eius adtestaretur, ipentem vocavit. 
vWj Caelum enim, ait, et terras et maria et sidera spirttus tntm alitj 
id est anima, sicut alibi pro spiramento animam dicit: Quantum 
igms animaeque valmt — et, ut illius mundanae animae adsere- 
ret .dignitatem, mentem esse testatus est: Mens agitat molem — 
nee non, ut ostenderet ex ipsa anima constare et animari uni- 
versa quae vivunt, addidit: Inde hominum pecudumque genus et 
cetera, utque adsereret eundem esse in anima semper vigorem, 

[72;sed usum eius hebeseere in animalibus corporis densitate, adieeit: 

15 Quantum non noxia corpora tardant et reliqua. Secundum haec 
ergo cum ex summo deo mens, ex meate anima fit, anima yero 
et condat et vita conpleat omnia quae secuntur, cunctaque hie 
iinus fulgor illuminet et universis appareat, ut in multis speculis 
per ordinem positis vultus unus, cumque omnia continuis succes- 
sionit^us se sequantur degenerantia per ordinem ad imum meandi: 
invenietur pessius intuenti a summo deo usque ad ultimam re- 

Mss. FSPR12GBer3 

natura suspiciendique difficuliaie Bbr. — duoque tantum BER.cahg*. — 
et crescere K2P4. 12. ilia non ratione Rl. — „E4t qui malit ha^ 

bitudinem pro hcbelitudinem*''*' Punt. — nunc plura R2. pltira (oni. nunc") 
Bbr. — omittamus Ber. 13. hac sola parte vivere via. 

14. nexuum ordinem Hi. — puritati eius Mss.v-gbBAR.LBEiv. „Mgg." 
Gron. puritati (om. eius) s-z. — Caelum] „SententiaiQ. magis Aen. VT, 
724. spectavit, quam Terba singula.'' Zeun. — enim dedit (»iip. a sec. 
ni. agit) Rl. — spiritus] Ai'n. VI, 726. — Quantum] ib. VIII, 403. — te^ 
status est FSPR2GBBR.THlBEN.LBARr;,M88.'' Gron. adtestatus est Rl. 
testatur c-b. — Mens] ib. VI ^ 727. — add it Ber. — Inde] ib. VI, 728^^ 
— Hinc Ber. — esse in anima semper FSR12G. semper in anima esse 
Edd.PBfiR. — Quantum] ib. VI, 731. — tardant corpora F. — et cetera L. 
15. et universis FSPRl2Gvi. et universus a. et in universis c-b. 
T- in multis (om. ut) Rl. — meando hHi, — invenitur Ber. — intuendi 

13. crescendi ... usus] Cf. § 2. rovto, SansQ Ss^lv, ndvra %^riactx 

in usum templi huius, et I, 8, 4; I, 5v 8iaq)d'ccQsli]y xai ysvon av to Is- 

9, let 4; 11,5, 19; II, 7, 19; II, 10,8. yofisvov av(o %oiz(o nuvza. Atque 

15. Homcri catena aurea] „IIiad. Popins, auctore Clarkio ad Horn. 

^\ 19. Plato, quem notter hie L c. coniicit catenam auream ve- 

quoqiie 8equitur,'in Theaeteto sect teribus Aegypfiis astronomiae pe~ 

9 [p. 153 Steph.l twv xqvaiiv csipav, ritis vim solis faisse, qua in orbi- 

inqnit, cag ovdhf alio n tov t^Xlov bus suis continerentur planetae. 

''Op/riQoq^XiyH xai driXoly ovi, foog fihf Anonymus de incredibilibns: 2vfi- 

av ij TCSQitpOQa y yuvovfisvrj xal o fidXXovGi Si riveg, inquit, '*OfirjQov 

^cog, ndvzu hxl hccI acaistat ta iv osi^av Xiysiv rag rjfieQag kccI rdg 

vsoXgtB Hal dvd'Qci^otg' side azairi tov 'i^Xlov axrn/ofs," Zbuic. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XIV. 83 

ram faecem una muiuis se vinculis religans et nusquam inter- 
rupta conexio. Et haec est Homeri catena aurea, quam pendere 
de caelo in terras deum iussisse commemorat. His ergo dictis 16 
solum hominem constat ex terrenis omnibus mentis, id est animi, 
societatem cum caelo et sideribus habere communem. Et hoc 
est quod ait: hisaue animus datus est ex Hits sempttemts iantbtis, 
^qvne sidera et Stellas vocatis. Nee tamen ex ipsis caelestibus et 17 
sempiternis ignibus nos dicit animatos (ignis enim licet divinum 
lamen corpus est, nee ex corpore quamvis divino possemus ani- 
mari), sed unde ipsa ilia corpora quae divina et sunt et viden- 
tur animata sunt, id est ex ea mundanae animae parte quam 
diximus de pura mente constare. Et ideo, postquam dixit: kis-lS 
que animus datus est ex iUis sempiternis ignibus, quae sidera et 
Stellas vocatis, mox adiecit: quae divinis animatae mentibus, ut per 
sempiternQS ignes corpus stellarum, per divinas vero mentes ea- 
rum animas manifesta discretione signiGcet et ex illis in nostras 
venire animas vim mentis ostendat. Non ab re est, ut haec de 19 
anima disputatio in fine sententias omnium qui de anima viden-[7.3] 
tur pronuntiasse contineat. Platon dixit animam essentiam se 
moventem, Xenocrates numerum se moventem, Aristoteies hte- 
Xkxuav, Pythagoras et Philolaus barmoniam, Posidonius ideam, 
Asclepiades quinque sensnum exercitium sibi consonum, Hippo- 
crates spiritum tenuem per corpus omne dispersum, Heraclides 
Ponticus lucem, Heraclitus physicus scintiliam stellaris essentiae, 

[Edd. Ticahgspdzb. 
G. intneniibus HU — una se mutuis v-g. — et haec (om. est) Rl. — 
16. 9ocietaie animi Rl. 17. ex sempiternis (om. ipsis cae^ 

lestihus ef) Bbr. — ignis enim ille Edff.PBER. — ilia ipsa Rl. — ant- 
mata C^m »wnt) Bsa. — diximus] cf. §§ 7. 8. 18. discretione 

M8a.dzP4Hl2 „dno manii exaratP' Mod. N. L. p. 182. ,,Praeferam 
qnod erat in membranis ModFanis. Innuit enim discretionem sive discri- 
men esse inter sempitemos ignes ct divinas menies.''' Pont. ,,KuUum vidi 
codicem, in qtin non sit discretione^ qnod omnino reqiiiritnr et ideo con- 
tentum mntavi.'* Gron. Contra Zeunio descriptione utique TidcCur ver- 
bnm exquisitins et rci optius, de cnius usn conferri iubet Ern. Clav. 
Cic. At cf. II, II, 6. descriptione v-pb. — et ut ex illis Ber. 

19. Platan FSR12G ,,Ms.<< Plato Edd.PBER., ut alibi CI, 19, § 1 et 2; 

20, § 1. etc.) codd. omnes. — essentiam esse se Rl. esse essentiam se 
Bbr. — entelechiam C«np. encfet.) R2. entelichiam V. — philelaus Rl. — 
posidonius R2. Possidonius Edd. et Rfss. rcliqni. — diffasum Ber. — 
Heraclides Ponticus h ex ceniectura Zeunit, qui baec adnotavit: „£menda 
Heraclides Ponticus. Nam ita passim a Cicerone et ab aliis semper to- 

19. sententias omnium qui de Macrobius profert de Empodocle, 
anima videntur pronuntiasse] ,,Con- de Xenocrate, de Democrito, de 
fer Cie. Tuscul. Qnuest. I, 9 s^q. Aristotele; de Ptatone mag^is con- 
ic deDivinat. If, 15.^' ZsvN. Bune g^rnunt cum nostro loco qaae dicit 
alterum locum cum ettaret Zea- Cicero de nat. deor. TI, 12, 32. et 
mas, videtar resp«xisse ad verba de sen. 21,78; deniqne Cicero: Ze- 
[§ 85.]: Pudet m€ , . * Chrysippi, noni Stoico, inqnit, animus ignis vi- 
Antipatri^ Posidonii, qui ... dehtr^ qnam sententiam Hipparcho 
dieunt , , , ad kosiiam deiigendam tribult Macrobius. Praeterca de 
dnsem esst vim quandam sen- sententSa Platonis confer Phaedr. 
ttentem atque divinam quae p« 245., de legff. X p. 894 extr. et 
toto confusa mundo sit; in at- Plutarch, de pTac. phil. IV, 2.; do 
Uro iil^ C^ieoro eadem fere quae Xenocrath Plutarch, de an. procr. 



Digitized by 



Googk 



84 



MACROBII 



Zenon concretam corpori spiritum, Democritus spiritum insertum 
atomis hac facilitate motus ut corpus illi omne sit pervium, 

20Gritolaus Peripateticus constare earn de quinta essentia, Hippar- 
chus ignem, Anaximenes aera, Empedocles et Gritias sangumem, 
Parmenides ex terra et igne, Xenophanes ex terra et aqua, Boe- 
thos ex aere et igne, Epicurus speciem ex igne et aere et spiritu 
mixtam. Optinuit tamen non minus de incorporalitate eius 

21 quam de inmortalitate sententia. Nunc yideamus, quae sint haec 
duo nomina quorum pariter meminit, cum dicit: qutie stdera et 
Stellas vocatis, Neque enim hie res una gemina appellatione 
monsti:atur, ut ensis et gladtus: sed sunt stellae quidem singula- 
res, ut erraticae quinque et ceterae quae non admixtae aliis solae 
feruntur, stdera vero quae in aiiquod signum stellarum plurium 
conpositione formantur, ut Aries Taurus Andromeda Perseus vel 

Mas. (G inde a § 21.) FSPR12GBer.3 
catur. Librarios in errorem induxit seqnens HeracUtua phtjsicus.^^ He- 
raclitus Ponticus M«8.t-z. — esse essentiae Rl. — Xenon g. — corporis 
Bar.Bbn.Tr. — facultate (in mg. facilitate) cbg. 20. Xeno- 

- phantes FGv. Exmophantes S. Etenophantes Rl. — Boetos Rlv-a. 
boethus im mg. Boethos) g. — ex aere et igne et spiritu mixtam R2. 
— de inmortalitate eius quam de immortaliiate et essentia Rl. — sen- 
tentia omnium Ber. 21. Incipit C, ut codices alii compluret. 

In F duae lineae erasae sunt, in qoilius videtur fuisse inscriptio rnbro 
colore picta. In a spatium relictum est vacuum duorum digitorum. 
Vid. prolegomena. — videmus Csup. a) F. — sunt (sup. ah sint^ C. — 
ensis eladius (om. c/) Rl. — it I ceterae P4. — referuntur Rl. — ut ar^ 
ctos Rl. — ut taurus cah. — ut Andromeda RlP4Lcali. et andromede 

p. 186.) reprehendit ordinem quo 
Macrobius philosopliorum senten- 
tias recensuerit, idque merito. 

20. de quinta essentia] Cf. Cic. 
Tusc. disp. I, 10, § 22. Aristoteles 
. . . cum quattuor nota ilia genera 
principiorum esset complexus, e qui- 
bus omnia orirentur, quint am quon- 
dam naturam censet esse, e qua 
sit mens. — Ceterum observa con- 
structionis Tarietatem. 

21. sunt stellae quidem singula- 
res, . . . sidera vero quae in aiiquod 
signum stellarum plurium conposi- 
tione formantur] Pontanus nos de- 
legat ad Laurcntii Vallac Eleg. 
VI, 22. Terba: „Uaec differentia 
(Macrobii pace) uusquam reperi- 
tur: ut apnd eundem Giceronem de 
Uni?ersitate [Tim. c. 9.]: Itaque tie- 
sciunt hos siderum errores, et ite«» 
rum [ib. c. 12.]: Toto igitur orbe 
constituto sideribus etc... Quod 
non sensisse Ciceroneui, ut Macro- 
bius yult, documento est, quod non 
praeposuit stcllas. Debet enim 
species generi, pars toti praeponi. 
... Fateor tamen, numquam stel^ 
lam Arietero dici, Taurum, Andro- 
medam, Perseum, sed sidus,^*" Ma- 
crobio fuffragatur Doederl. Synon. 



1.; Stobaei Eel. Phys. I p. 93, 
ubi quidem pro Xenocrate legitur 
Xenagoras; ibidem eandcm senten- 
tiam (conf. Cic. Tusc. I^ 10, 20.) 
iara ante protulisse dicitur Py- 
thagoras, cui cam tribuit Plu- 
tarch, de plac. phil. I. c; de Ari- 
stoteliSj do an. II, 1. Plutarch. 1. c; 
de Pythagorae et Philolai^ Sext. 
Empir. adv. mathem. 1. VII, s 92. 
lamblich. vit. Pyth. p. 146. Diog. 
Laert. VIII, 85.; de Posidonii cf. 
Bruckeri hist. crit. philos. toI. I, 
p. 1046., undo elucet eius doctri- 
nam a Pythagorea non multum di- 
stare; de Asclepiadis^ Plutarch. 1. 
c; de Hippocratis Brucker. 1. c. p. 
1226.; de Heraclidis Pontici cf. 
Diog. Laert. V, 86.; de Heracliti 

\hysici Plutarch. L c. 3. Brucker. 

( c. p. 1214.; de Zenonis ibid. p. 
950.; de Democriti, Aristot. de an. 
I, 2.; de Critolai, Stobaei Eclog. 
phys. 1, 1. p. 2.; de Hipparchi, Bru- 
cker. ]. c. p. 1102.; de Anaximenis, 
ibid. p. 1104.; de Empedoclis, ib. 
p. 1113.; de Parmenidis, ib. p. 1164 
sqq.; de Xenophanis, ibid. p. 1147.; 
de Epicuri, Plutarch. I. c. 3., Dioe. 
Laert. X, 63., Lucret. Ill, 333. — A. 
Stahriuf (Arlstotelef b^ d. Roem. 



r: 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN- SCIP. LIB. I. CAP. XIV. 85 

Corona et quaecunxpie Yariarum genera formarum in caelum re- 
cepta creduntur. Sic et apud Graecos d6t^Q et &6tQov diversa 
significant: et d^r^Q stella una est, H^tqov signum stellis co-[74] 
actum, quod nos sidus Yocamus. Cum vero Stellas glohosas et22 
rotundas dicat, non singularium tantum exprimit speciem sed et 
earum quae in signa formanda conveniunt Omnes enim steilae 
inter se, etsi in magnitudine aliquam, nullam tamen habent in 
specie differentiam. Per haec autem duo nomina solida sphaera 
describitur, auae nee ex globo, si rotunditas desit, nee ex rotun- 
ditate, si globus desit, efficitur, cum alterum forma alterum soli- 
ditate corporis deseratur. Sphaeras autem hie dicimus ipsarum23 
stellarum corpora, quae omnia hac specie formata sunt. Dicun- 
tnr praeterea sphaerae et oTtXav^g ilia, quae maxima est, et sub- 
iectae septem, per quas duo lumina et vagae quinque discurrunt 
Girci vero et orbes duarum sunt rerum duo nomina, et his no- 24 
minibus quidem alibi aliter est usus. Nam et orbem pro circulo 
posuit, ut orbem lacteiim, et orbem pro sphaera, ut novem tihi or- 
hilms vel potius globis. Sed et circi vocantur qui sphaeram ma- 
ximam cingunt, ut eos sequens tractatus inveniet: quorum unus 
est lacteus, de quo ait: inter flammas circus elucens. Sed hie 25 
horum nihil neque circi neque orbis nomine voluit intellegi: 
sed est orbis in hoc loco steilae una integra et peracta conyersio, 
id est ab eodem loco post emensum sphaerae per quam move- 
tur ambitum in eundem locum regressus: circus est autem hie 

[Edd. Ticahgspdzb. 
R2. — Sic et (snp. sic etiam) C. — datj]^ nal &ct^ov ch. — Etenim 
aster v-g. — vna stelia CFRl. — et astron v-g. 22. die if C. — 

singtilarum CSBab Tr.L. — sed earttm Com, eO Rl» — cenveniunt CFS 
RlBER.v-gG „Angl." conveniant Rl. convener ant g-bP. — in specie 
habent R12. in specie (tup. add. habent^ C, — Per haec Com. autem') G. 
— nee nee globes a rotunditate Rl. — (rot.') desit P8-zCFSH2. deside- 
retur v-gbG „qnod magis placet et contnetudini aactolris, qni semper 
fere, interdum etiaro satis putide, orationem solet variaro, conTenientins 
videtnr propterca, qnod idem verbum desit statim seqnitur.^' Zeon. de- 
aideratur Bbn. deseratur R2Bbr.Bar.LTr. deseritur Rl. — sed 
globus de se efficUvr Rl — perficitur Bbr. — forma SPR2GBbr. for- 
mam CF „Angl.'' a forma Edd.Rl. — soliditate PR2GBBR.T-b8-zS. so- 
liditatem BFRl „Angl.'' a soliditate gb. — deseratur Edd.SPR2GBBR. 
desideratur C8<ip> <iO C* requiratur Bar.Bb^. requirat Rl „Ang!.^' 
querat F. 23. hac super (sup. supra) dicta specie Bbr. — 

sperae praeterea F. — sepiem subiectae F. — luminaria FBar. — quin- 
que vagae Edd.PBsR. 24. duorum Rl. — sed his Bbr. — usus 
est R2. — orbem] Somn. Ill, 6. — novem] Somn. IV, 1. — Sed circi (sup. 
add. et) R2. — sequens tractatus] of. cap. seq. — ifii>ente( R28-bCFSPG 
Bbr.Gr.1L1V23 (in Gr.2 et VI haec desiderantur). invent at Rl. est en- 
det T-g. ,,Scripti qaidam tcI ostenderet vel ostendet^ sed auscuUare ve- 
reor: nam tanquam ad haec verba respiciens dicit h. I. c. 21 [§ 29.] tra- 
ctatus tnventt, et c. 6 [§ 4.]." Gron. Sed in ano L2 Icgitur ostenderet. — 
quorum (sup. add. unus) C. — tnter] Somn. Ill, 6. 25. in loco (om. 
hoc) Rl. — una stettae R2. — ab eodem (sup. add. loco") R2. — quam (om. 
per) Rl. — egressus h. — est autem hie CFSRlG. Sic Modins N. L. p. 
182. emendat „certi88ima emendatione.'* autem est hie R2?ich-bPBBR. 

IV, p. 409., nisi quod addit sldus 23. duo lumina] Vid. not. ad c. 

praeterea similem habere Tim at- 3, § 13. 
que astrum^ ^^das Gestim^^ 



Digitized by 



Googk 



86 MAGROBH 

linea ambieps spbaeram ac veluti semitam iaciens per qaam lu- 
men utrumque discurrit et intra quam vagantium stellarum error 
261egitimiis coercetur. Quas idco yeteres errare dixerunt^ quia et 
[75]cursu suo feruntur et contra sphaerae maximae, id est ipsius 
caeli-, impetum contrario inotu ad ortentem ab occidente volyun- 
tur, et omnium quidem par celeritas motus similis et idem est 
modus meandi, sed non omnes eodem tempore cjrcos suos orbes- 
27 que conGciunt. Et ideo est celeritas ipsa mirabilis, quia, cum 
sit eadem omnium nee ulla ex illis aut concitatior esse possit 
aut segnior, non eodem tamen temporis spatio omnes ambitum 
suum peragunt. Gausam yero sub eadem celeritate disparis spa* 
til aptms nos sequentia docebunt. 

XV. His de siderum natura et siderea hominum mente 
narr^tis rursus filium pater, ut in deos pius, ut in homines iustus 
esset, hortatus, praemium rursus adiecit ostendens lacteum circu- 
lum yirtutibus debitum et be^torum coetu refertum, cuius memU 
nit bis yerbis: Erat atitem is splendidissimo candore inter flam- 
mas cirem elucms, quern vos, vt a Grais accepistis, orbem lactewn 
2nuncupatis. Orbis hie idem quod circus in lactei appeliatione 
significat. Est autem lacteas unus e circis qui ambiunt caelum: 

Mas. CFSPRI2GBER.] 

autem esse hinc a. — utrumque CFRlGvBAR.BBif.L. uirimque (t ex corr.) 
R2. utrinque Sc-bPBBR. — intra CFSPR12A^B£!V.Tr. inter Edd.GBsR. 
26. ab orient e ad occidendum Rl. — omnium (om. et) P- — 
9celerita$ (om. par") Rl. — idem (om. cQ FRl. id (om. eO vl. „Cap. 
21 [§ 6.] sed cum sit omnibus idem modus meandi. Unde elucet moduin 
Dieandi nihil esse alind quam ipsum rootum et circiiitus festinationem: 
ac proinde libens amplector quod su^gerit optimae fidei membrana Mo- 
tus similis^ id est modus meandi.^*" Gron. — est modus meandi (G a sec. 
m.) Edd.PGBsR. modus meandi est R2. est modus mundi Rl. est mo-^ 
tus meandi (C a p. m.) FS. 27. Et ideo (om. est) C. — scele- 

ritos Rl. — admirabilis F. ammirabilis R2. — cum sit om. Rl. — ea- 
dem vis F. — concitatior (oro auf) Rl. aut excitatior F. — nee eodem 
h. — Causa h. — docebunt sequentia R2. 

XV. Caput XV, De undecim circulis coelum ambientibus, ch-b. 
1. His desidcrium et sydera (sic gG) hominum mente CL His natura 
et hominum mente (sup. de et siderea) F. His naturam et hominum men- 
tes Rl. His VII stellis naturam et hominum mentes H2. — tracta- 
tis et narratis R2. narravit const are H2, — filium om. Rl. — in deo 
(sup. add. s) F. — et in homines F. in horn. (om. ut) R12. — beatorum 
(om. et) g in rog. — reservatum „Oxon.^^ Gron. qui tamen probat re- 
fertum, — circulus P (R2 a p. m.) HI. — nuncupastis (sup. atis) C. 
nominatis Bbr. 2. quod in lactei circuit Rl. — ex circis C. e 

25. lumen utrumque] Vtd. not. ad Circulos non ita dicimus, ut liquen- 
c. 3, § 13. tis naturae discrimina corpulenta 

26. contrario motu] Cf. c. 18. fingamus sed ut ^^^^^'J^'^r"' 

-' susque ad nos erranttum demonstre-y 

XV, 2. Est autem lacteus unus mus, Et de ipso lacteo paulo post: 

e ctrcis qui ambiunt caelum] „Imo Nam confinio septentrionis circuU 

non unus ille e caeli circulis, sed natus^ in finitorem antarcticae re- 

unicus qnodammodo in cacio cir- gionis acclmans, paene totum vide- 

cuius. Errantium enim reliquique tur vcrmeare caelum^ quern quidam 

circuli nee re nee specie tales, sed mihi desipcre videntur qui cireulum 

608, ut caute scripsit Capella: negai^erunt.^^ Font. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. I. CAP. XIV. XV. 87 

et sunt praeter eum numero decern, de quibus quae dicedda 
sunt proferemus, cum de hoc competens sermo processerit. So- 
lus ex omnibus hie subiectus est oculis, ceteris circulis magis co- 
gitatione quam visu conprehendendis. De hoc iacteo multi inter 3 
se diversa senserunt, causasque eius alii fabulosas, naturales alii[76] 
protulerunt: sed nos fabulosa reticentes ea tantum quae ad natu- 
ram eius yisa sunt pertinere dicemus. Theophrastus lacteum di-4 
xit esse compagem qua de duobus hemisphaeriis caeli sphaera 
solidata est, et ideo ubi orae utrimque convenerant uotabilem 
claritatem yideri: Diodorus ignem esse densetae concretaeque 5 
naturae in unam curvi limitis semitam, discretione mundanae 
fabricae coacervante concretum, et ideo yisum intuentis admit- 
tere, reliquo igne caelesti lucem suam nimia subtilitate diffusam 
non subiciente conspectui: Democritus innumeras Stellas breyes-6 
que omhes, quae spisso tractu in unum coactae, spatiis quae an- 
gustissima ititeriacent opertis, yicinae sibi undique et ideo passim 
difiusae lucis aspergine continuum iuncti lummis corpus osten- 
dunt: sed Posidonius, cuius definition! plurium consensus acces-7 
sit, ait lacteum caloris esse siderei infusionem, quam ideo ad- 
yersa zodiaco curyitas obliquayit, ut, quoniam sol numquam zo- 
diaci excedendo terminos expertem feryoris sui partem caeli re- 
liquam deserebat, hie circus a yia solis in obliquum recedens 
uniyersitatem flexu calido temperaret. Quibus autem partibus 
zodiacum intersecet, superius iam relatum est. Haec de Iacteo. 

[Edd. yicahgspdzb. 
circulis v-g. — numero om. Rl. — proferemus CF^I (R2 a sec. m.) y-g 
LGBerXBeiv. „quod spernendom non vidctiir proptcrea, qaod non sta- 
tim exponit de ceteris circniis, sed post dispntiitionem demam de cir- 
ciilo larteo.*' Zeun. Cf. § 8. proferamus P (R2 a p. m.) s-zS. — ex 
omnibus his F. ex omnibus his hie Ber. kic ex omnibus Rl. — caeteris 
circumcisis magis v. — comprehendendis visu Rl. oculis conpreh. C 
3, divisa G. — sentiunt Rl. — sed nobis Y. — tantum fno do 
T-g- 4. die it F. — compaginem hg in mg. — quia r. quae 

Rl. — - el ideo ubi MsH.r-fipP-l „An^I " et et\am ubi „alias Angl.'* et 
ubi CoiW- ideo') hs-l». — orae fines Bar. — conveniant v. conveniunt 
Ber. — nobilem G. 5. densetae CRlG CR2 in ras. a sec. m.}. 

Cf. c. 3, § 20. dens a e v „Ms. Angl. iinus.*' densatae i-bFSPBER. — 
igni caelesti Rl. - — *suam lucem F. — nimia add. a sec. m. F. 
6. omnesque breves Rl. — undique passim diffusae aspergine litcis et ideo 
ostendunt continuum corpus iuncti luminis Ber. — Possidonius Edd. et 
Mss. nonniilli. possedoniiis CFRl. 7. definitioni GR12Bbr. 

diffinitioni CFSEdd. — lacte eum Rl. — caloris esse aetherei F, esse 
caloris etherei Rl. — fusionem R2Bbr. Anjfl. — deserebat, reliquam R2. 
reliquam deserabat C. — circus quia solis Rl. — fluxu ,,Ms.** — tempe- 
rari C. — Quibus . . . Iacteo Edd.SPR20BBR.GiT.H2M12. Et ita lacteus 
eirculus zodiacum obliquae circumflexionis occursu ambiendo 
conplectitur. ut eum qua dlio tropica signa eapricornus et 
cancer feruntur intersecet Has solis portas phisici vocave- 

3. causas fabulosas] ,,Veltiti de IT, e\tr., Achill. Tat. Phaenom. 24. 

lacte qaod ex Innonis mammis flu- Gemin. Isag. 4. Hipparch. ad Arat. 

xerit ob Herculem. Vid. Eratosth. Phaenoio. 1, 21. Plutarch, de plac. 

Catasterism. 44.*' Zbuw. Cf. Pon- phil. Ill, 1. al. 

tani notam ad c. 12, § 3, et Pauly 6. Deinocrtfus innumeras stellas] 

Real-Encycl. vol. II, p. 376., ubi „Miranduni sane, quod htc philo- 

citantur Hygin. Poet. Astronom. vophus collegit de ratione lactei 



Digitized by 



Googk 



(/ 



88 MAGROBn 

8 Decern autem alii, ut diximus, circi sunt: quorum unus est ipse 

zodiacus, qui ex his decern solus potuit latitudinem hoc modo 

9quein referemus adipisci. Natura caelestium circulorum incor-> 

[77]poraIis est linea, quae ita mente concipitur, ut sola longitudine 
censeatur, latum habere non possit: sed in zodiaco latitudinem 

lOsignorum capacitas exigebat Quantum igitur spatii lata dimen- 
sio porrectis sideribus occupabat, duabus lineis limitatum est: et 
tertia ducta per medium ecliptica vocatur, quia, cum cursum 
suum in eadem linea pariter sol et luna conficiunt, alterius 
eorum necesse est evenire defectum: solis, si ei tunc luna succe- 

lldat: lunae, si tunc adversa sit soli. Ideo nee sol umquam de- 
ficit, nisi cum tricesimus lunae dies est, et nisi quinto decimo 
Gursus sui die nescit luna defectum. Sic enim evenit, ut aut 
lunae contra solem positae ad mutuandum ab eo solitum lumen 
sub eadem inventus linea terrae conus obsistat, aut soli ipsa suc- 

12cedens obiectu suo ab humane aspectu lumen eius repellat. In 
defectu ergo sol ipse nil patitur, sed noster fraudatur aspectus: 
luna vero circa proprium defectum laborat non accipiendo solis 
lumen, cuius beneficio noctem colorat Quod sciens Yirgiiius dis- 
ciplinarum omnium peritissimus ait: 

Defectus solis vartos lunaeque labores. 
Quamvis igitur trium linearum ductus zodiacum et claudat et di- 
yidat, unum tamen circum auctor yocabulorum dici voluit anti- 

Mss. CFSPR12GBBR.3 

runt quia in utraque (P uiroque) ohviante aolstitio ulteriui 
solia inhihetur accesaio (C a p. m. accersio), et fit regre$8U9 
ad zonae viam (CRl a zonae via) cuius terminoa numquam re- 
linquit (F reliquit) (om. Quibus ... lacteo) CFR1P4E12H13H2. In- 
serta sunt ipsa capitis 12, § I. verba, ad quae referenda erant b. 1. 
omissa. 8. ut diximus] cf. §2. — ex X his G. 9. censeainvs 

Bbr — non posait habere F. 10. lata dimenaio spatii Rl. spatii lati 

dimenaio T. — occupaV C. ocnipet FRl. occupavit H2, — tern a ducta 
▼. — concttraum (sup. cum'} R2. — alteriua horum Bbb. — evenire Mss. 
tLTb.Bbn. venire i-b. -• aolia, at ei ... neacit luna defectum (§ 11.) 
add. in mg. C. — ai tunc ei F. ai et tunc C in ni":. — auccedit Rl. — 
ai tunc adveraa aoli ait (sic) . . . tricesimua cum (sic) lunae (§ 11.) add. 
in mg. R2. — adveraa ait (sup. add. soli) C in mg. 11. nee ao-^ 

I urn quam Rl. — lunae eat (om. dies) Bbr. — et in quinto G. — aut 
neacit (om. die) Rl. — Si enim evenerit RK — coiims linea terrae Hi. 
— obieetu (om. auo) R2. — reapectu R2. 12. In defectu autem 

RIBer. — Defectua] Georg. II , 47^ — zodiacum om. Bbr. — claudat 

^orbis, sen potius conieetura est noctis, ut earn obacurari neoeaae 

assecutus, quod recentissimis tem- sit; et Plin. N. H. II, 10, s. 7. 

poribus ope tuborum opticorum est Quippe manifeatum est ... occultari 

satis comprobatum.*' £Bvif . ' lunam terrae obiectu . . . neque 

10. terlia ducta per medium ecli- aliud eaae noctem quam terrae urn- 
pttca vocatur] Gonf. c. 6, § 53. ad bram. Figuram autem umbrae 
medictatem latitudinis izoditici') per- aimilem metae ac turbini in- 
venity qui locus appellatur eelipti- verao. 

cua. 12. noctem colorat] Insolentiaa 

11. terrae conus] i. e. umbra ter- dietum est pro noctem illuatratt 
rae. Gf. I, 20, 18. et Gic. de Div. namque prorsus alia res est aole 
II, 6, 17. quando ilia (litna) e re- colorari^ Gic. de Or. II, 14, 60. et 
gione aolia facta incurrat in um- Apul. de dogm. Plat. II, 16., ubi 
bram terrae, quae eat meta vid. interpretes. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XV. 89 

quitas. Quinque alii circuli paralleli yocantor. Horum mediuslS 
et maximus est aequinoctialis: duo extremitatibus yicini ataue 
ideo breres, quorum unus septentrionalis dicitur, alter australis: 
inter hos et medium duo sunt tropici, maiores ultimis, medio 
minores, et ipsi 6x utraque parte zonae ustae terminum faciunt.[78] 
Praeter hos alii duo sunt coluri, quibus nomen dedit inperfectal4 
conversio: ambientes enim septemtrionalem verticem atque inde 
in diversa diffusi et se in summo intersecant et quinque par- 
allels in quaternas partes aequaliter dividunt, zodiacum ita in- 
tersecantes, ut unus eorum per Arietem et Libram, alter per 
Gancrum atque Gapricomum meando decurrat: sed ad australem 
verticem non pervenire creduntur. Duo qui ad numerum prae-15 
dictum supersunt, meridianus et horizon, non scribuntur in 
sphaera, quia certum locum habere, non possunt, sed pro diver- 
sitate circumspicientis habitantisve variantur. Meridianus est 16 
enim quem sol, cum super hominum verticem venerit, insum 
diem medium eiBciendo designat: et quia globositas terrae nabi- 
tationes^ omnium aequales sibi esse non patitur, noli eadem pars 
caeli omnium verticem despicit: et ideo unus omnibus meridia- 
nus esse non potevit, sed singulis gentibus super verticem suum 
proprius meriaianus edicitur. Similiter sibi horizontem facit cir-17 
cumspectio singulorum. Horizon est enim velut quodam circo 
designatus terminus caeli quod super terram videtur: et quia 
ad ipsum vere iinem non potest humana acies pervenire, quan- 
tum quisque oculos circumferendo conspexerit proprium sibi 
caeli quod super terram est terminum facit. Hie horizon, quem 18 
sibi uniuscuiusque circumscribit aspectus, ultra trecentos et sexa- 
ginta stadios longitudinem intra se continere non poterit. Gen- 

[Edd. Ticahgspdzb. 
Com. et anteced.) F. 13. Quinque autem alii Bar. quinque au- 

tern Com. alii)C. — parallelli circuli R2. aeque stantes paralleli Com. 
circuli) Bar. — duo tropici Com. sunt) Ber. — ipai Com. eO Bbr. — zo- 
nae per ustae R2. — terminos FBER.fl2. 14. duo sunt alii v. — 
eoluri om. S. cosuli P. cori (sap. lu, in mg. euruli^ F. circuli Rl 
y (C snp. coruli corr. in cur.). -„M8. tuprascr. circi,^'^ — amhientes (add. 
a sec. m. enim) FR2. — atque (om. inde") Bbr. — divisi Bodl. a sec. m. 
— intersecantes (om. ita) ▼. — et capricomum F. — discurrat CTr. 
15. ad prae^ctum numerum F. — id est meridianus „ lege ex Oxoniensf.*^ 
Gron. 16. Meridianus enim est CR2. — habitationes hominum 
PBbr. — unus omnium F. — singulis Com. gentibus) v. — efficiatur Rl. 
17. orizontem sibi facit R2. facit sibi horizontem y-g. — Est enim 
orizon Rl. orizon enim est R2. — designatur Rl. — et quod C. — ve- 
ram Bbw. C^ a sec. ro.). — conspexit g. circumspesit H\. 
18. Hie CFSRl27-gGP46. hinc s-bPBBR. — circum scrip sit P6. cir- 
cumspicit G. — trecenta {¥ snp. os) et sexaginta stadia CF. Sed sta- 

14. coluri, quibus nomen dedit in^ ogr. yol. I, p. 535. Gemin. Isag. 

per fecta conversio] KoXovffOiyfkyferhia c. 4. Achill. Tat. Isag. 27. Hip- 

%oXovBw et ovqd, Ccf. Oppian. Hal. parch, ad Arat. Phaenom. I, 27 et 

IV, 484. rr^ & iyioXovcsv ovQ^g) 29. Eratosth. p. 262 A. Eiistath. 

sunt Cauda trunci circuli. Cf. quae p. 154, 20 G. D. Mart. Capell. 

seqauntnr: ad australem verticem VIII, § 823 et 832 seqq. Manit. 

Ci. e. polum) nou pervenire credun- Astron. 1 , 600. 
tur, Cf. Pauly Real-Encycl. s. h. 18. stadios] Masculinum genus 

y., et Forbiger Handb. d. alt. Ge- hoc ano loco bis aperte tribuitur 



Digitized by 



Googk 



90 MAGROBn 

turn enim et octoginta stadios non excedit acies contra videntis: 

[79]sed visas, cum ad hoc spatium venerit, accessu deficiens in ro- 
tunditatem recurrendo curvatur: atque ita fit, ut hie numerus ex 
utraque parte geminatus trecentonim sexaginta stadiorum spa- 
tium quod intra horizontem suum continetur efficiat: semperque, 
quantum ex huius spatii parte postera procedendo dimiseris, tan- 
tum tibi de anteriore sumetur: et ideo horizon semper quanta- 

IQcutnque locorum transgressione mutatur. Hunc autem, quem di- 
ximus, admittit aspectum aut in terris aequa planities aut pelagi 
tranquilla libertas, qua nullam ocuiis obicit oifensam. Nee te 
moyeat, quod saepe in longissimo positum montem videmus, aut 
quod ipsa caeli superna suspicimus: aliud est enim, cum se ocu- 
iis ingerit altitudo; aliud, cum per planum se porrigit et exten- 
dit intuitus, in quo solo horizontis circus efficitur. Haec de cir- 
cis omnibus quibus caelum cingitur dicta sufficiant. 

XVI. Tractatum ad sequentia transferamus: Ex quo mihi 
omnia contemplanti praeclara cetera etmirabilia videhanhir. Errant 
autem hae stellae quas numqvmn ex hoc loco vidimus, et hoe 
magnitudines omnium qtms esse nvmquam suspicati sumus: ex 

[eo]quibus erat ed minima, quae ultima a caelo, citima terris, luce lu- 
cebat aliena: steUarum autem globi terrae magnitudinem facile vin- 

2cebant. Dicendo: Ex quo mihi omnia contemplanti, id quod su- 
pra retulimus, aflirmat in ipso lacteo Scipionis et parentum per 

Mas. CFSPR12GBBR.] 
dio8 tt hie et infrt praeter reliqnos meos codices habent P46£l2Gv. 
H123M2 (in Ml haec desiderantur). — longitudinem ... octoginta stadia 
(sic) add. in mg. C. — intra se (C in mg.) FSR12v^gbGBER. „Angl." 
,,optima inembrana cum chartaceo libro, qaod aoctoris est, coll. c. 6, 
[§ 8.] intra se continet, et h. 1. infra: intra horizontem suum continetur.'^ 
Gron. inter se ^niembran. altera." Gron. in se Ps-z. — octoginta (ora. 
et) R1H3. et oetaginta Gu. „Tre8 mei'^ Goerenz. ad Cic. Acad. II, 25, 
§ 81. et octuaginta t1. — stadia F. — contra videntis ante se L. — 
ex utraque (add. sup* parte") F. — trecenta (sup. orum) F. — quia intra 
Rl. quod inter Bbr. — suum orizontem R2. — postera Edd.PBsR. (SRl^ 
P4 a sec. in.), postea GRl (CSR2P4 a p. ni.). posieriore F (C a sec. 
in.), posteriors Hi. — demiseris CG. dempseris LTR.BKFr.. — sibi F. — 
tfitcnore vc-g (chg in mg. ant,). — et idem y. 19. aequalis 

CRl. — quae nuUam CFSR2 ^,3 Angl." — aliud cum (add. a sec. m. 
per) F. aliud per (oni. eum) G. — porrigit (wip. at) F. — efficitur cir- 
cus F. — sufficiunt (on), dicta) Rl. 

WI. Caput XVL Qui fiat nt quaedam stellae numquam a nobis vi- 
deantur, et quanta stellarum omnium magnitudo. cli-b. 1. Tra- 

ctatum ad seq. transferamus capiti antecedent! adscripta sunt in ch-b. 
Cf. c. 10, § 1. — Ex quo] Somn. Ill, 7. — omnia mihi a (michi Rl). 
Idem ordo Terbornm est Soran. I. c. in Mss. plerisquc et in Edd. Vid. 
§ 2. — eae stellae G (R2 sup. h) Somn. 1. c. Mss. plerique etEdd. Vid. 
§ 7. — ex hoc loco . . . quas esse numquam add. in mg. C. — eae magni- 
tudines as-bPG (R2 sup. h) Somn. 1. c. Mss. plerique fit Edd. heae 
magn, C in rog. Vid. § 8. — ultima caelo (»m. a) FR12Tr. 
2. omnia mihi CFSG. Vid. § 1. — id est quod sp „Lapsus ex Stephani 
officina propagatos: nam yerbnm substantivum necessario eradendum, et 
sic Mss.'' Gron. — supra retuHmus] cf. c. 4, ^ 5. supra diximus Y-g. — 

huic voci, quum praeterea aut, ut non possit, ant, ut If, 8, 3., stadia 
cap. 20, § 20 sqq. stadiorum vel sfa- genere neutro. Fontanus ad II, 7, 
diis legatnr, nt genus cognosci 3. comparat eingulos. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB I. CAP. XV. XVI. 91 

somnium coniigisse conventum. Duo sunt autem praecipua quae 
in stellis se ammiratum refert, aliquarum novitatem et omnium 
magnitudinem. Ac prius de novitate, post de magnitudine dis- 
seremus. Plene et docte adiciendo: (pms nvmqtmm ex hoc loco 3 
vidimm, causam, cur a nobis non videantur, ostendit. Locus 
enim nostrae habitationis ita positus est, ut quaedam stellae ex 
ipso numquam possint videri, quia ipsa pars caeli, in qua sunt, 
numquam potest hie habitantibus apparere. Pars enim naec ter-4 
rae, quae incolitur ab universis hominibus qui nos invicem scire 
possumus, ad septentrionalem y'erticem surgit, et sphaeralis con- 
yexitas australem nobis vertioem in ima demergit. Cum ergo 
semper circa terram ab ortu in occasum caeli sphaera volvatur, 
vertex hie qui septentriones habet, quoquoversum mundana vo- 
lubilitate vertatur, quoniam s.uper nos est, semper a nobis vide- 
tur ac semper ostendit // 

Arctos Oceani metuentes aegnore tingut. v . 

Australis contra, quasi semel nobis pro habitationis nostrae posi-5 
tione demersus, nee ipse nobis umquam videtur, nee sidera sua, 

[Eid. Ticahgtpdtb. 
Bcipioni Com* et) GFRl (in C eat ras.}* — aili>efifiiiii (top. con) F. — 
duo auiem iunt CR2. — in stellh Csnp. in ierria F. — tUiarum novitatem 
Rl. — j4c priug .,. disseremus add. a sec. m. R2. ~ disseramus Bbr. 
3. videmua C»up* P* — videntur C»up. add. a) F. — quaedam 
Btellae cm. Bsa. — numquam ex ipso videri possint R2. es ipso non 
poss. 9id. Rl. 4. qui CFSRI CR2 ex corr.) TIP46E1 (E2 sop. Ao* 

mines) H13 (in H2 haec desiderantur) Hi. quam v3-gbGPBER.M2. — 
nos invicem scire (^^ sup. quam scire possimus) $R12Edd.PGBBR.ElP6l73. 
invicem nos scire FE1P4II1. invicem scire Com. nos) Hi, — possumus CF 
S C^l a tee. m.) R2i-bBBR.P46Hl. non possumus P (Rl a p. m.) Gv 
£12113171. Vid. not. Zenn. — ad septentrionalem plagae verticem R2. 
— vertice surgit F. —^ connexitas g, — nobis in ima Com. verticem) F. — 
Cum vero Rlv-gGP6H2. — sphaera (om. caeli) Hi. — hie vertex Rl. — 
qui hie g — septentrionem F. — Jrctos] Virg. Georg. I ^ ^^^i_ — arie- 
tem oceani Rl. — ttngi y-gbP. 5. prohationis nostrae Rl. — 

dimersus C. demersum Rl. — a nobis R2P4H2 (Bbr. om. ipse). — 

XVI, 4. Qui no$ invicem scire laudati sunt, reperinator iiv^eadeai 

possumus] ,,Ed. Tet. [c] Quain uo$ loco Virgilii.'^ Zbvn. At id iptiini, 

etc. Neutram lectienem mihi na^ qned pottulat Zeunius, inest In iia 

tis probari fateor. Forte anctor. quae legantnr in librU; namqae 

8crip«it: Pars enim haeo terrae, pars terrae quae incolitur ab uni^ 

quae incolitur universa ab homini- versis hominibus ea est extra qnam 

bus, quantum nos quidem scire nulli habitant homianra ^ut nos mvi- 

possumus etc. Ita certe effici pu- cem scire possumus, i. e. qui nostri 

tamus lectionem, quae nee a loci inTicem notitiam habere possnmns. 

sensu, nee ab opiniene Teterum Opponuntur ii quos separai a nobit 

abhorreat, qui putabant dnas tan- perusta, quos ^raeci dvrotxovg vo- 

tnm zonas terrae, qaas temperatas cant, ut ait Macrobias II, 5, 33. 

Tulgo dicunt, habitabiles esse; ce- Adde qaod in eodem illo capite § 

teras Tero incultas esse, qaod aut 16. de eadem hac re legaatnr haec: 

frigore rigeant aut nrantur calore. Licet igitur sint hae duae mortali- 

Vid. Cic. Tnsc. I, 28. l9inc Virg. Ge- bus aegris Munere eoncessae divum, 

org. I, 233-237. . . Has inter medi" quas diximus temperatas, non tamen 

amque duae mortalibus aegris Munere ambae zonae hominibus nostri ge» . 

coAcessae divom> Hunc locum Ma- neras indultae sunt, sed- sola superior 

crohins hie omniao spectasse tI- incolitur ab omni, quale scire 

detur. Nam Tersas, qui panlo past possumus, hominum genere etc.; 



Digitized by 



Googk 



92 MAGROBn 



r 



quibus et ipse sine dubio insignitur, ostendit. Et hoc est quod 
poeta naturae ipsius conscius dixit: 

• Hie vertex nobis semper suhlimis: cU iUum 
Svb pedibus Styx cUra videt JUanesque profundi. 

6Sed cum banc diversitatem caelestibus partibus vel semper vel 

[8i]numquam apparendi terrae globositas baoitantibus faciat, ab eo 

qui in caelo est omne sine dubio caelum videtur non impediente 

aliqua parte terrae, quae tota puncti locum pro caeli magnitudine 

7 vix optmet. Cui ergo australis verticis stellas numouam de ter- 
ris videre contigerat, ubi circumspectu libero sine onensa terreni 
obicis visae sunt, iure quasi novae ammirationem dederunt: et 
quia intellexit causam propter quam eas numquam ante vidisset, 
ait: erant atUem hae steUae qtias numquam ex hoc loco vidimus^ 
hunc locum demonstrative terram dicens in qua erat dum ista 

Snarraret. Sequitur ilia discussio, quid sit quod adiecit: et hcte 
magnitudines omnium quas esse numquam suspicati sumus. Cur 
autem magnitudines quas vidit in stellis numquam bomines sus- 
picati sint, ipse patefecit addendo: stellarum autem ghbi terrae 

9 magnitudinem facile vincebant. Nam quando homo, nisi quern 
doctrina philosophiae supra hominem, immo vere hominem fecit, 
suspicari potest stellam unam omni terra esse maiorem, cum 
vulgo singulae vix facis unius flalnmam aequare posse videantur? 
Ergo tunc earum vere magnitude adserta credetur, si maiores 
singulas quam est omnis terra esse constiterit. Quod hoc modo 
10 licet recognoscas. Punctum dixerunt esse geometrae quod ob 

Msi. GFSPR12GBBR.] 

tp$e (om. et) Bbr. — ipsius naturae Rl. — Hie] 1. c, J2I2»— ost ilium 
R2. 6. caelestis partis CRl. — sine dubio videtur (del. caeluni) 

H2. 7. numquam (oin. ante') PBbr. — eae stellae G. stellae 

(om. hae) R2. Vid. § 1. — ex loco hoc numquam C — in qua dum ista 
narraret erat Rl. 8. et ilia Bbr. — quod adiecit quid sit via. 

quid sit adiecit Com* quod) G. — eae magnitudines G (R2 sup. ft), heae 
magn.Rl. Vid. § 1. — videat (del. a) C. — homines numquam Rl. — su- 
spicati sunt Cdz; „stn< leges lingnae postnlant.'* Zenn. — stellarum (om. 
autem) Rl. 9. philosophiae doctrina R2. — immo vere hominem 

- om. G. — potest suspicari R2. — omni terra stellam unam R2. stelL un, 
omni terrae Rl. — flammae Rl. — videntur C. — earum om. C — cre- 
ditur F. — x[ua est G. quia est S. — constiterit (om. esse") PR12. — 
licet C (F a sec. m.) SR]2BBR.y-agGAlLTR. „M8S.'' Gron. licet om. h 
(F a p. m.3. „Ed. vet omittit illud licebit^ quod non opus esse vide- 
tur.^' Zeun. licehit s-bP; „nt Sat. I^ 7, 15. licebit mecum recognoscat. 
Quare nee andiendi Mss., in quibus licet, ut ante Stephanum legdliatur.^^ 
Gron. — recognoscat Rl. 

et yerbum scire simili modo usnr- ports scriptores saepius ita coniun> 

patur I, 2, 20. Adeo semper ita se ctivum cum partinula dum coniun- 

et sciri et colt numina maluerunt. . xisse docnit Hand. Tursell. vol. If, 

6. quae tota puncti locum ... vix p. 311 sqq. 

optinei\ Cf. § 10. et II, 9, 9. 9. supra hominem, immo vere 

7. «ine offensa terreni obicis] i. e. hominem feeiti Observa zeugma, 
nt eum non oifenderet terra inter> Exspectes supra hominem extulit, 
iecta quasi obex vel agger qui- vel talem fecit, ut eius animus su~ 
dam, quam vim habet obex apnd pra hominem putandus sit, ut ait 
Virgilium, Georg. II, 480; IV, 422; Cic. de nat. deor. II, 13, 34. ratio 
Aen. X, 377. Ceterum cf. 15, § 19. recta, quae supra hominem putanda 

dum ista narraret] Serioris tern- est. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XVI. 93 

inconprehensibilem brevitatem sui in partes dividi non possit, 
nee ipsum pars aliqua sed tantunimodo signum esse dicatur. 
Physici terram ad magnitudinem circi per quern sol volvitur 
puncti modum optinere docuerunt Sol autem quanto minor sit 
circo proprio, deprehensum est Manifestissimis enim dimensio-[82] 
num rationibus constitit mensiiram solis ducentesimam sextam 
decimam partem habere magnitudinis circi. per quern sol ipse 
discurrit. Gum ergo sol ad circum suum pars certa sit, terra 11 
yero ad circum solis punctum sit quod pars esse non possit: 
sine cunctatione iudicii solem constat terra esse maiorem, si 
maior est pars eo quod partis nomen nimia sui brevitate non 
capit. Verum solis circo superiorum stellarum circos certum est 12 
esse maiores, si eo quod continetur id quod continet maius est, 
cum hie sit caelestium sphaerarum ordo, ut a superiore unaquae- 
que inferior ambiatur. Unde et lunae sphaeram, quasi a caelo 
ultimam et vicinam terrae, minimam dixit, cum terra ipsa in 
punctum, quasi vere iam postrema, deficiat. Si ergo steilarumlS 
superiorum circi, ut diximus, circo solis sunt grandiores, singulae 
autem huius sunt magnitudinis, ut ad circum unaquaeque suum 
modum partis optineat: sine dubio singulae terra sunt ampliores, 
quam ad solis circum qui superioribus minor est punctum esse 
praediximus. De luna, si vere Ime lucet aliena, sequentia do- 
cebunt. 



[Edd. vicahgspdzb. 
10. ipsa (corr. in tpsum) Rl. — quern (om. per) Bl. — docuere v-gG. 

minor est Rl* — deprehensum est. Manifestissimis enim CFSPR128-Z 

HI 2 „niembranao" Mod. N. L. p. 183. deprehensum est manifestissi- 
mis Com- enim") v-gbGBsB. — rationibus constitit (C •up. constaf) SG 
Ber. Vid. not. rationibus constat FPR128-Z „nienibran/^ Mod. 1. c. 
rationibus. Constat T-g. rationibus. constat enim b ex coni. Zeunii, qui 
praeennte Ed. vetere ait ita legendum et distingnendum se potare. — 
habere add. a sec. m. C. — decurrit Ber. 11. ad circum suum 

RlbBER.BAR.BE!<(.L; „rectiu8 leges ex mas. ad circum suum.^^ Gron. 
ad circum (om. suum) FSPv-zCR2G. — quod esse (om. pars) Rl. — est 

eo pars Rl. sui brevitate FP. sub brevitate Bar.Bbfi. cut brevitate L. 

brevitate sui s-z. brevitate (oro. sui) CSR12v-gbGBER. „Membranae'^ 
Gron. „Ed. vet. quoque illud sui rede omittit.'^ Zeun.; at cf. § 10. — 
capiat C. 12. superiorum Stellas Rl. — certum esse (add. a sec. 

ro. est) C. — caelestium ordo sperarum Bl. — et terrae vicinam B2. — 
vere In ras. F. sphaerae chg in mg. „qua8i terram non spbaeram digna- 
retur dixisse, sed sphaericum quasi punctum. Quod non absonnm adeo 
fnerit. Prius tamen quis sollicitet?'' Pont. 13. ut diximus] Cf. 

S 12. eius (sup. huius) F. — o&tineane PGs-z. ^,obtineat^ quamquam 

non snmmae est necessitatis, tamen consuetudini anctoris conTenientins 
esse ?idetur.*' Zeun. — singulae om. C. — sunt terra FG. — lucet add. 
a Bti* m. G. luce at B2. 

10, Manifestissimis . . . dimension constitit simili modo a Macrobio 

fium rattonitus constitit] Qua ralione usurpatur I, 6, 82; I, 20, 20. et 

hoc inventum sit, Macrobius ipso 30; II, 15, §§ 22, 26, 28. 
docet I, 20, §§ 25-30. — Perfectum 



Digitized by 



Googk 



94 MAGROBIT 

XYIIr Haec cum Scipionis optutus non sine ammiratione 

[83]percurrens ad terras usque fluxisset et illic familiarius haesisset^ 

rursus avi monitu ad superiora revocatus est ipsum a caeli exor- 

2dio sphaerarum ordinem in haec verba monstrantis: Novem tibi 
orbibus vel polius globis conexa sunt omnia, quorum tmus est cae- 
testis, extimus, qui reliquos omnes conplectitur , summus ipse deus, 
arcens et continens ceteros, in quo stmt infixi iUi qui volvuntur. 

3 stettarum cursus sempitemi. Huic subiecti sunt septem qui versantwr 
retro, contrario motu ataue caelum, E quibus unum globum pos- 
sidet ilia quam in terris ScOurniam nommant: deinde est hominum 
generi prosperus et sahtaris iUefulgor qui dicitur lovis: tum ru- 
tilus horribilis^ terris quern Martium dicitis: deinde subter me- 
diam fere regtonem sol optinet, dux et princeps et moderator Ivmi- 
num reliquorum, mens mundi et temperatio, tanta magnihidine, ut 
cuncta sua luce htstret et eonpleat: hunc ut comites consecuntur 
Veneris alter, alter Mercurii cursus: in infimoque orbe luna radiis 

Asolis accensa convertitur. Infra autem earn nihil est nisi mortale 
et cadueum praeter catimos munere deorum- hominum generi datos: 
supra hmam su$U aetema omnia. I^han ea qtute est media et nona, 
teUus,^ nequiS mofvetur, et infhna est, et tn earn feruntur omnia 

5 nutu st$o pondera. Tottus mundt a summo in imum diligens in 
bunc locum collecta descriptio est, et integrum quoddam univer* 
sitatis corpus efGngitur, quod quidem ro nccv^ id est omne, dixe- 
runt: unde et bic dicit, conexa sunt omnia, Yirgth'us vero 

\ magnum corpus vocavit: 

— Et magno se corpore miscet 

6 Hoc autem loco Cicero rerum quaerendarum iactis seminibus 



Mts. CFS CP usque ad § 5.} R12GBbr.] 

XVII. Caput XVIL CBclum quamohrem aemptr et in orhem movea- 
iur: qu9 senau tummms vaeetur deut: el ecquid stellae, qvas Jtxat vocantj 
$tf etium proprioque motu agantur, ch-b. 1. scipioni (« add. a 

me, n.*) C. — olduitut R1. — praecurrena (sup. percurr,) C. — terras 
(ofu. ad) Bbb. — familimris GFPRlG „Ills.''. famUiariter S. 
2. Novem] Sonn. IV, 1. 2. — Novem igitur (sup. tibi) G. — reliquos 
amplet^itur Cont* omnes} Bkh. — tn quo infixi {om, sunt) C, 
5. Cut cahg; S«mii. I. c. Mm. et Edd. ooiims. — subiecti Com. sunt) 
SR42BBa.viL; Somn. I. e. Mts nonnulli. — retro om. Ber. — contra 
caelum Hi (C snp. atque). — ilia om. Rl. — deinde (om, est) Rl. — 
prosper hg (h in nig. add. prosperus) Tr.Bbn. — deinde de septem 
medtam VH2 (hg in no^.). ,,QHod negligendum non eat prof»terea, quod 
iafra eap. 19. ab initio anctor diserte ait a Cicerone solis sphaeram 
quartam de septem, id est in medio loeatam.''' Zetui. Ex illo loco Ticletur 
mutaviase nostnini qui non inteUexit optinet esse Terbum intransitivum. 
dsinde e septem mediam G. deinde septem mediam Rl. — dux princeps 
(oro. et) Bbr. — temperantia (sop. ratio) R2. — tantaque Bkr. — huic 
Rl. — consequentur C. sequuntur Rl CBsR. sup. cunt.). — tn infimoque 
CR12; Somm. I. c. Mas. et Edd. omnes. infimoque (om. tn) Edd.FSPG 
Bbb. infirmoque H2. 4. autem iam Somn. I. c. autem earn 

iam Bbr. — munere deorum add. a sec. m. C. — supra unam \\. — et 
nova g. — et est infima F. — feruntur omnia Edd.FSR2BsR. ; Somn. 1. c. 
et infra cap. 22, § 1. referuntur omnia PRIG. omnta re feruntur C. 
5. diligens in hunc Ab hia Terbia P tranaailit ad cap. 20, { 7. ver- 
ba: quam iure cor caeli vocetur. — collecta oro. Rl. — quiddam C. — e/- 
ficitur Rl. — hie dixit Bsa^ — Firgilius (om. vero) F. Et magno] Aen. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB. L CAP. XVII. 



95 



multa noBis excolenda legavit. De septem subiectis dobis ait:[84] 
qui versantur retro eontrario motu atque caelum. Quod cum di-7 
cit, ammonet, ut quaeramus^ si versaiur caelum: et si illi septem 
et servantur et eontrario motu moventur: aut si hunc esse sphae- 
rarum ordinem quem Cicero refert Platonica consentit auctoritas: 
et, si yere subiectae sint, quo pacto stellae earum omnium zo- 
diacum lustrare dicantur, cum zodiacus et unus et in summo 
caelossit, quaeve ratio in uno zodiaco aliarum cursus breviores 
aliarum faciat longiores; haec enim omnia in exponendo earum 
ordine necesse est adserantur: et postremo, qua ratione in ter- 
ram ferantur, sicut ait, omma nutu stto pondera. Versari caelum 8 
mundahae animae natura et vis et ratio docet, cuius aeternitas 
in motu est 'Quia numquam motus relinquit quod vita non de* 
serit, nee ab eo vita discedit in quo vicet semper agitatus: igitur 
et caeleste corpus, quod mundi anima luturum sibi inmortalitatis 
particeps fabricata est, ne umquam vivendo deficiat, semper in 
motu est, et stare nescit, quia nee ipsa stat anima qua inpellitur. 
Nam cum animae, quae incorporea est, essentia sit in motu, prt-9 

[Etid. Ticmhgtpdab. 
VI, 727. 6. negmvit h. 7. contra caelum ffl (G tup. 

alque)* ^ si versetur Bbr* — Anno ordinem sperarum Com. esse) Rl. 
hunc sperarum ordinem esse R2. — consentiat r. — et cum zodiacae 
sperae subiectae F. et cum zodiaco sphaerae subiectae Bbn. — sint 
CFUlBER.T-gGP4BBN. stint SR28-b. — ct quo parte L. — dicuntur 
Ca. — - et unus sit et summo caelo (oni. in) F. et unus et in summo sit 
caelo R2. — haec (oin. enim) F. — necesse est ut F, 8. natura 

doeet et vis et ratio F. — est in motu R2. — quos vi^a Bes. quod eitam • 
F. — ne^ue Kiii^uaiii Rl. 9. cum anima a. „Corrigatur ont- 



XVII, 7. ammonety ut quaeramns] 
Dispositionern qiiandaiB eonini quae 
sequantur inserit. Verba si versa- 
tur caelum pertinent ad § 8 seqq. : 
verba si illi septem . . • fnoventvr ad 
cap. 18. : Terba si ... Platonica 
consentit auctoritas ad capp. 19. 20.: 
Terba quo pacto stellae . . . zodia- 
eum lustrare dicantur etc. ad cap. 
21.: verba qua ratione in terram 
ferantur . . . omnia nutu suo pondera 
ad cap. 22. 

si versatur] Offend it cum particula 
si C<^6) in interrogatione indirecta 
Sunctus modus indicatiyu«. £a- 
dcm conttructio legltur I, 10, 5; 
I, 16, 13; I, 19, 27; Sat. VU, 9, 15. 
(vid. not. ad I, 7, 4.); ted con^ 
iunctiTUS iungitur I, 5, 1, ubi vid. 
not. Gron. — Infra in yerbis m 
vere subiectae sint, ubi iungitur 
coniunctivus, »i particula est con- 
ditionalis. 

8. cuius aeternitas in motu est] 
Cf. c. 14, § 19. Platon dicit animam 
essentiam se moventem; et h. c« §9. 
cum animae essentia sit in motu. 



quia numquam motus relinquit . • . 
in quo semper viget agitatus] Haec 
-verba vulgo minore di&tinctione 
pjraeposita arctius coniunguntur 
cam antecedentibus, ut Macrobius 
rauaam addere videatur, cur mun- 
danae animae aeternitas in motu 
sit: at sic minus bene se habet se- 
quens igitur, quum non habeat, 
quo commode referatur. Neque 
huic meae r^tioni id obesse puta- 
verim, quod infra sequitur: quia 
nee ipsa stat anima; baec enim 
yerba nonnisi ad proximo antece- 
dentia, et stare nescit^ vidcntnr essa 
referenda. 

sibi inmortalitatis particeps] Cf. 
Curt. VI, 6, 36. sceleris . . <« particeps 
Besso, et VI, 7, 6. se eius consilU 
fortibus viris esse participem. 

ne umquam vivendo deficiat] iVc 
umquam ponitur pro ut numquam, 
at c. 20, § 7. CUIUS ista natura est, 
ne umquam cesset a motu; et II, 
16, 13. quoniam spontanea coniven- 
iia concessimus, ne quid eiusdem 
rei et sibi et aliis causa sit, libenter 



Digitized by 



Googk 



96 MAGROBn 

mum autem omnium caeli corpus anima fabricata sit: sine dubio 
in corpus hoc primum ex incorporeis motus natura migravit, 
cuius vis integra et incorrupta non deserit, quod primum coepit 

JOmovere. Ideo vero caeli motus necessario volubilis est, quia, 
cum semper moveri necesse sit, ultra autem locus nullus sit quo 

[85]se tendat accessio, continuatione perpetuae in se reditionis agita- 
tur: ergo in quo potest vel habet currit et-accedere eius revolvi 
est, quia sphaerae spatia et loca conplectentis omnia mms est 
cursus rotari. Sed et sic animam sequi semper videtur, quae in 

11 ipsa universitate discurrit. Dicemus ergo, quod eam numquam 
repperiat, si semper banc sequitur? Immo semper eam repperit, 
quia ubique tota, ubique perfecta est Cur er^o, si quam quae- 
rit repperit, non quiescit? Quia et ilia requietis est inscia. Sta- 
ret enim, si umquam stantem animam repperiret: cum yero ilia, 
ad cuius appetentiam trahitur, semper in universa se fundat, 
semper et corpus se in ipsam et per ipsam retorquet. Haec de 
caelestis volubilitatis archano pauca de multis Plotmo auctore re- 

12perta sufGciant Quod autem hunc istum exttmum globum, qui 
ita volvitur, summum deum vocavit, non ita accipiendum est, ut 
ipse prima causa et deus ille omnipotentissimus aestimetur: cum 
globus ipse, quod caelum est, animae sit fabrica, anima ex mente 
processerit, m^ns ex deo, qui vere summus est, procreata sit: 

13 sed summum quidem dixit ad ceterorum ordinem, qui subiecti 

Mas. CFSR126BKB.] 
mae,^*^ Mod. N. L. p. 183. — caeli (om. carpus') Bbr. — motu indd, a 
•ec. m. 9) C — movere (sup. n) F. 10. necessario om. Tr. — 

quo tendat (om. «e) C. — Sed si animam (om. et) Rl. — quom ipsa uni- 
versa F. — semper discurrit C. 11. numquam eam Rl. — qua 
(sap. add. t) ubique C. — Cum ergo F. — reperit quam quaerit C. — 
quietis F. quieti Tr. — si umquam CRl. si usquam £dd.FSR2GBBR. 
— semper corpus (om. et) CBbr. • et corpus semper R2. — se in ipsa et 
per ipsa F. se in ipsam et ipsam (om. per") G. — torquet ▼. — caelesti 
T. — suffitiunt Rl. 12. Atinc (om. istum) R12. — ut prima 
(om. ipse) R2 (C add. a «ec. m.). — aestimetur FG. ipse cstimetur R2. 
estimatur Rl. extimetur Csiip. add. sis) C. existimetur c-IiSBbr. ex* 
istimatur ti — ^lobum^ ipsum quod caelum est anima fabric a v it C, 
13. dixit qmdem B2. — a ceterorum ordin e (sup. ad . , . em) C. — 

adquiescimus ^ ne anima ... sibi recte negat Zumptius Gr. § 598. 

causa motus esse videatur; et II, Sed Macrobius dicit etiam Sat. 

16, 19. raroque contingat, ne ... Vll, 14, 18. Ergo videre oculo- 

fiat; Sat. VI, 1, 5. fecit, ne omnino rwin est 4udicare rationis; et 

memoria veterum delerelur, Cete- Plinins N. H. XIII, 7, 8. 14. hoe 

rum offendit gernndium vivendo. est eius sic car if et proximo ac> 

Eispectet vita, at Plaut. Asin. Ill, cedunt pronomina possessiva iuo- 

3, 19. quam si intelligam deficere eta infinitivis, ut apud Macrobium 

vita, Vid. not. ad I, 9, 5. Sat. Ill, 1, 4. Contra suum velle, 

-^ ,. ^ . , et apod Petronium cap. 52. me'um 

10. caeU motus necessario voluj ,nte Ulcere, quod attulit Zumptiua 

bdis est] 1 c. caelum necessario in , ^ ^f. etiam quae e Persia con- 

orbeni rotatur •phae"co motu, at .j q, ,ah„iu^ ^j , 9. 

ait Macrobius II, 14, 31. » jg ^^^^ ,.,^^^j ,t^ \^^^^ p^^„^, 

accedere eius] Sic infinitivo ge- mina non recto iungi docnit Rei- 
nitiram aubiecti latine iungi posto sig. lat. Sprachwita. § 217. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XVII. 97 

sunt, unde mox subiecit: arcens et corUinem ceteros; deum vero, 

3uod non moda inmortale animal ac divinum sit et plenum in- 
itae ex ilia purissima mente rationis, sed quod et virtutes om- 
nes, quae illam primae omnipotentiam summitatis secuntur, aut 
ipse faciat aut ipse contineat. Ipsum dcnique lovem veteres vo- 14 
caverunt, et apud theoiogos luppiter est mundi anima. Hinc il- 
lud est: 

Ab love principitim, Mmae, lovis otrnita plena, ^"^ 
quod de Arato poetae alii mutuati sunt, qui de sideribus locutu-[86] 
rus, a caelo in quo sunt sidera exordium sumeudum esse decer- 
nens, ab love incipiendum esse memoravit Hinc et luno sororl5 
eius et coniunx vocatur. Est autem luno aer, et dicitur soror, 
quia isdem seminibus quibus caelum etiam aer procreatus est, . 
coniunx, quia aer subiectus est caelo. His illud adiciendum est, 16 
quod praeter duo lumina et stcllas quinque quae appellantur 
vagae reliquas omnes alii infixas caelo nee nisi cum caelo mo- 
veri, alii, quorum adsertio vero propior est, has quoque dixerunt 
suo motu, praeter quod cum caeli conversione feruntur, accedere, 
sed propter inmensitatem extimi globi excedentia credibilem nu^ 
merum secula in una eas cursus sui ambitione consumere, et 
ideo nullum earum motum ab horoine sentiri; cum non suilBciat 
humanae vitae spatium ad breve saltem punctum tam tardae ac- 
cessionis deprehcndendum. Hinc Tullius nullius sectae insciuslT 
.veteribus approbatae simul attigit utramque sententiam dicendo: 
in quo sunt tnfian tilt qui volvnntur stellarum cursus sempiterni: 
nam et infixos dixit, et cursus habere non tacuit. 



CEdd. viculigspdzb. 
cohercens C. — deum vocavit non Reiv. (1^ a sen. in.*). — et plenum CF 
SR1GTr.Be\. plenum Cnn>- eO R2Edd.BER. — inditae CU2f7l2 „Angl., 
Glossa L sc. natac,^*' inclytae vcl inclitae Edd. ct Mss. reliqui. — quod 
Com. eO ^g* — omnes add. a sec. m. C. — illam primam Rl. illam 
0>in. primae') Bbr. 14. vocitaverunt veteres Rl. — anima mundi 

CG. — Ab love] Virg. Eclog. jnj5^ — de Arato] v. 1. — eemens (add. 
de ab cad. ni.) F. — a iove ftXT 15. et luno soror Mat. Juno 

et soror Edd. — coniunx FSRl2v-zCG. coniux bBER. — Eius autem 
iuno dicitur iom, aer eQ F. — aer etiam F. — procreatus est CFSR2. 
est procreatus Edd.BsR. procreatus sit Rl. — aer iunctus est Hi. 
16. Hie illud accipicndvm est v. — luminaria F a sec. in ^ est vero 
propior Rl. propior est C»"P» add. vero") F. — propria motu C. — secula 
Csup. add. LXyy F. — cursus sui ambitione eas ¥. — at breve b. 
IT. Hinc auUem C. — habere non t<icuit cursus F. 



13. inditae ex ilia purissima rum secula] „Tradidere antem vul- 
mente rationis] Cf. I, 14, 6. Habet go cnrsam hunc in XV annornm 
ergo et purissimam ex mente , de milibns peragi: sed Ptolemaei ra- 
qua est nata^ rationem, quod Xoyitibv tio habet 36000 annng. * Aliorum 
vocatur J et ib. § 7. Xoyiyiov, quod plus minus 25200.'^ Cam. Cf. II, 
innatum sibi ex mente sumpsit, 11,8 sqq. 

14. Ab love principium] „'Eyi Jibg ambitione] et h. I. ct c. 20, § 26. 
&Q%(ofiBGQ'a, Quo principle ct in idem est quod apud probatiores 
Ptolemaeo [Id. XVII.] Theocritus scriptores ambitu, cf. Cic. Tim. c. 9. 
est usus.'' Cam. Cum se octo ambitus confectis suia 

16. Excedentia credibilem ntime- cursibus ad idem caput retulerunt. 

7 



Digitized by 



Googk 



98 MAGROBn 

XYIII. Nunc utrum illi septem globi qui subiecti sunt con- 
irario, ut ait, quam caelum yertitur motu ferantur, argumentis 

2 ad yerum ducentibus requiramus. Solem ac lunam et Stellas 
[87]quinque quibus ab errore nomen est, praeter (]uod secum trahit 

ab ortu in occasum caeli diurna copyersio, ipsa suo motu in 
orientem ab occidente procedere non solis literarum profanis sed 
multis quoque doctrina initiatis abhorrere a fide ac monstro si- 
mile iudicatum est: sed apud pressius intuentes ita yerum esse 
constabit, ut non solum mente concipi sed oculis quoque ipsis 

3 possit probari. Tamen, ut nobis de hoc sit cum pertinaciter ne- 
gante tractatus, age, quisquis tibi hoc liquere dissimiilas, simul 
omnia, quae yel contentio sibi fingit detractans fidem yel quae 

4 ipsa yeritias suggerit, in diyisionis membra mittamus. Has erra- 
ticas cum luminibus duobus aut infixas caelo, ut alia sidera, nul- 
lum sui motum nostris oculis indicare sed ferri mundanae con- 
yersionis impetu, aut moyeri sua quoque a'ccessione dicemus: 
rursus, si moyentur, aut caeli viam secuntur ab ortu in occasum 
et communi et suo motu meantes, aut contrario recessu in orien- 
tem ab occidentis parte yersantur. Praeter haec, ut opinor, ni- 
hil potest yel esse yel fingi. Nunc yideamus, quid ex his poterit 

5 yerum probari. Si infixae essent, numquam ab eadem statione 



Mat. CFSR12GBER.] 

XVIIL Caput XFllL Stellas errantes contrario qnam coelum motu 
versari. ch-b. 2. ipsas Bbr. sic ipsas CF. — in occi- 

dente Rl. — non soils CFSR12B^R.v-g02. non solum Gs-bHl. — a 
profanis HI. — sed a multis C. — doctrina viciatis vl. — ab hor^ 
rore Rl. — simile monstro C monstro simili g. — esse verum v-g". — 
prohari possit (ipsis sue loco add. a sec. ni.) F. 3. quisque Rl. 

•— dissimulans C. — quae contentio Com. veV) C. — detrectans (sup. add. 
a") C. „Non est corrigendum detrectans^ quia eadem scriptnra apud 
alios quoque occurrit. Vid. Gesn. in Thes.^' Zeun. , qui suspicabatur 
scribendum esse contentio tibi fingit, quod anctor aUoqueretur adversarium. 

— mutamus t. 4. nullum FSRl2v-j;bG „Ang!.*^ ,,Recte. Nam 
auctor aroat participia. Sic paulo post [§ 9.]: signa infixa caelo ferun^ 
tur^^ Zeun. et nullum CBbr. nullumque %~Zi — sui motum signum F. 

— indicari G. iudicari v. — mundanae confusionis Tia (g in mg.) 
„Reponendtkm ex membranis conversionis,^^ Mod. IS. L. p. 322. — rever- 
santur Tr. — praeter hoc T-gG (in G legitur h supra posita lineola). 

— verum poterit F. verum possit Rl. poterit veri v. 5. ab ^a- 



XVIII, 2. literarnm pro/ants] „Ita cum more Macrobii, qui c. 6, § 72. 

Minncius in Octavio suo [c. 5.]: ^enos, inqnit, ^ore vesttt tuventa 

Audere quosdam, et hos studiorum etc.; § 73. quos iam coronavere 

rudesj literarum profanos, ex- victoriae; c. 14, § 25. tif eos se- 

pertes artium etiam sordidarum, cer- quens tractatus inveniet; c. 21, 

tum aliquid de summa rerum ac \ 29. quid diversi senserint ... f r a- 

maiestate decemcre.^*' Gron. ctatus invenit; c 22, § 2. Ho^ 

3. contentio sibi fingit] Non est rum singula ... tractatus expe^ 

cum Zeunio scribendum tibi. Hoc dtat, alias alia eiusmodi. 

enim pronomen aliud llagitaret 4. secuntur . . . versantur] Exspe- 

Terbam. Statue potius contentio- ctes segut, versari^ cum antecedat 

nemy ut respondeat sequent! veri- dicemus, sed ita Mncrobius saepe 

fatf, pro contendente ipso e»9e po- ab indirecta ad directam transit 

sitam: id quod proraua convenit orationem. Cf. I, 6, 66 sq. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XVIII. 99 

discederent, sed in isdem locis semper, ut aliae, videreniur. 
Ecce eQim de infixis Yergiliae nee a sui umquam se copulatione 
dispergunt nee Hyadas, quae vicinae sant, deserunt aut Orionis 
proximam regionem relinquunt: Septentrionum compago non sol- 
vitur: Anguis, qui inter eos labitur, semel circumfusum non mu- 
tat amplexum. Hae vero modo in hac modo in ilia caeli regioneO 
visuntur: et saepe, cum in unum locum duae pluresve convene-[B8] 
rint, et a loco tamen in quo simul visae sunt et a se postea se- 
parantur. Ex hoc eas non esse caelo infixas oculis quoque ap- 
probantibus constat: igitur moventur, nee negare hoc quisqnam 
poterit quod visus adfirmat Quaerendum est ergo, utrum ab7 
ortu ad occasum an in contrarium motu proprio 4-evolvantur. 
Sed et hoc quaerentibus nobis non solum manifestissima ratio 
sed visus quoque ipse monstrabit. Gonsideremus ergo signorum 
ordinem, quibus zodiacum divisum vel distinctum videmus, et ab 
uno signo quolibet ordinis eius sumamus exordium. Gum Aries 8 
exoritur, post ipsum Taurus emergit: hunc Gemini secuntur, 
hos Gancer, et per ordinem reliqua. Si istae ergo in occiden- 
tem ab oriente procederent, non ab Ariete in Taurum, qui retro 
locatus est, nee a Tauro in Geminos signum posterius volveren- 
tur, sed a Geminis in Taurum et a Tauro in Arietem recta et 
mundanae volubilitatis consona accessione prodirent Gum vero 9 

[Edd. vicahgspdzb. 

dem siatione ntinguam F. ah eadem statiane non C. — sed ft ^1. 

hisdem CSRlG (R2 eraso h). his (supra scripto dem) F. e isdem t-j?. 
iisdem s-bBKR. — virgiliae C QG sup. »cr. e). — vmqttam (om. se) F. 
— nee iades C. — septemtrionum quoque i-bS. — compago aolvitur 
Csnp. add. now) F. — non immutat C. 6. Haec vero G. heae 

(om. vero) Rl. — visae sunt simul via. sefncl visae sunt C. sunt simul 
(om. visae) G. visae sunt (del. simul) H\. — a se (om. et) CF. — in 
caelo Rl. — approbantur. Constat igitur 112. — usus affirmat v. 
7. ad occasum CFR2Gv. in occasum Rli-bSBBR. — m contrario Rl. — 
Consideremus ergo FSGTr.Bew. consideremus (om. ergo) Rl. considere- 
mu8 enim CR2Edd.BER. -- signorum Mas. T-ab/il2 „Angl.« ^Rcctissi- 
nie." Zenn. singulorum h-z. „Nonne pea ipsa scribi postulct signo- 
rum ordinem? Nam et seqiiitur eontiniio et at uno signo quolibet etc.'* 
Pont. — quodlibet v. — eius ordinis sumamus initium Rl. 8. 

post hunc taurus emergit, ipsum gemini R2. — insequuntur v-g6. — 
reliqua sign a 8-b. ■— isti C — ab oriente in occidentem CRl. — non 
ariete Com. ab) Rl. — sed potius a geminis y. — a tauro (om. et) F. 
mundanae (om. et) C. — volubilitati h ex coni. Zeunii, qui adnotayit: 
, , Casus enim hie non a substantivo sed adiecti?d consona pendet, ut 
pauIo infra [§ 19.] mundanae volubilitati contraria recessione, 

T. revolvantur] i. e. retro vol- substantivo et verbo coropositae 

vantiir. Conf. § 4. contrario re- non iungitur datiyus casus, quera 

cessu, exspectes, sed genitivus arctius 

8. recta et mundanae volubilitatis qiiidem cum substantivo coniun- 

consona accessione] Fateor valde gcndus, sed ad substantivum et 

probabilcm esse coniectnram Zeu- vcrbum simul referendus (of. Rei- 

nii volubilitati, coUato praesertim sig. I. c. 346.), a verbo transtulit 

haiiis capitis fine. Sed tamen in ad adiectivum, ut pro dativo cum 

omnium librornm vestigiis insistent adiectivo coninngendo posnerit ge- 

dum esse putavi. Quid enim, si nitivum ad substantivum et adie- 

Macrobios attractionis illod genus, ctivum simul referendum? Certe 

qaotl eat, nbi diccndi formulae e accestio mundanae Toluballtati 



Digitized by 



Googk 



100 MACROBII 

a primo in signum secundum a secundo in iertium et inde ad 
reliqua quae posteriora sunt revolvantur, signa autem infixa caeto 
ferantur, sine dubio constat has Stellas non cum caelo sed con- 
tra caelum moveri. Hoc ut plene liqueat, astruamus de lunae 

lOcursu, quae et claritate sui et veiocitate notabilior est. Luna, 
postquam a sole discedens novata est, secundo fere die circa oc- 
casum videtur, et quasi vicina soli quem nuper reliquit, postquam 

[89]ille demersus est, ipsa caeli marginem tenet antecedenti superoc- 
cidens. Tertio die tardius occidit quam secundo, et ita cotidie 
loifgius ab occasu recedit, ut septimo die circa solis occasum in 
medio caelo ipsa videatur. Post alios vero septem, cum ille mer- 

11 git, haec oritur. Adeo media parte mensis dimidium caelum, id 
est unum hemisphaerium, ab occasu in orientem recedendo me- 
titur. Rursus post septem alios circa solis occasum latentis he- 
misphaerii verticem tenet: et huius rei indicium est, quod medio 
noctis exoritur. Postremo totidem diebus exemptis solem denuo 
conprehendit, et vicinus videtur ortus amborum, quamdiu soli 
succedens rursus novetur et rursus recedens paulatim semper in 

12 orientem regrediendo reli'nquat occasum. Sol quoque ipse non 
aliter quam ab occasu in orientem movetur et, licet tardius re- 
cessum suum quam luna conficiat (quippe qui tanto tempore 
signum unum emetiatur, quanto totum zodiacum luna discurrit), 

Mtt. CFSR12GBBR.1 

9. Cum ergo viag. — in tertium CFSR12Bar.Tr. in tertio G. ad ter- 
tium Edd.BER. - ferantur R2£dd.BBR. feruntur CFSRIG. — stellas has 
R2. — adfirmamus C«^ip. aBtruamus) C. — quae et CFSRlv-g'I'R.BBiv. 
et (sup. add. quae vel qui) R2. qui et G8-I>Bbr.H2. claritate 8ui Ri (H2 
i ex corr.) Edd.SGBBR.; cf. c. 16, §§ 10. 11. claritate 8ua CF. 

10. renovata FTr. — secundo vero die C. secundo fere (oiii. die) HI, 
— relinquit F. — postquam ipse Bbr. — dimersus CFSRl. — antcceden- 
tem Hi, antecedent is H2. — et cotlidie ita longiusF, et italongius coti- 
die Rl. — haec add. a ,9ec. m. G. 11. exeptis (sup. add. c) C. 
exceptis (sup. a sec. m. exemptis) F. — denuo solem conprehendit F. 
8o(em conprehendit denuo Rl. — rursus movetur Rlvc-g; emendaTit Mo- 
diufl N. L. p. 183. — rursus novetur . . . recedens om. Bbr. 12. 
recur sum Be!«. — quam luna recessum suum v. — tepore Rl. — sodia- 
cum totum R2. — signum unum quod que FBb^.L „Iibri vctusti'' Gron. 
„Male. Unum a sensu et a«u Macrobiano reqiiiritur.*' Zeun. 

consiona nihil aliud est nisi mun- quamdiu . . . novetur et .. , relin- 

danae Tolubilitatis accessio. quat] Quamdiu idem est qiiod tis- 

9. signa autem infixa caelo fe- que dum. Sic leg^itur cum con- 

rantur] Nimis durum est, quod in iunotiyo cap. 20, § 28., Snt. VII, 

plerisque libris mss. legitur, fe- 14, 13.; cum indicativo cap. 21, 

runfur, nisi forte verba signa ... § 13. 

feruntur extra constractionis nexum 12. totum zodiacum luna discur- 

ad monendum lectorem addita»unt. rit] Eicspecies decurrit vel percur- 

At ne sic quidem omnia plana sunt, rit vel per zodiacum discurrit, ut 

Vide igitur coil. c. 17, § 16., ne c. 19, § 6. per quem sol discur- 

Macrobius scripserit: infixa caelo rit; c. 20, § 12. caeli per quod ' 

cum caelo ferantur. discurrit; c. 21, §6. quae per 

11. Jdeo] Conclusio fit. per adeo^ spatia grandiora discurrunt, al. 

ita ut ex singulis quae allata sunt, Sed cf. I, 6, 53. omnem zodiaci et 

oratio transeat ad rem nniversam. longitudinem et latitudincm circum 

Cf. Hand. Tursell. I, p. 152. et in- perdue discurrit, nbi propter prae- 

fra § 17.; c. 19, § 18.; c. 20, § 3. positionet, quae pro adverbiis ad- 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XVIII. 101 

manifesta tamen ei subiecta oculis motus sui praestat indicia. 
Uuuc enim in Ariete esse ponamus, quod quia aequinociialel3 
signum est, pares boras somni et diei facit. In boc signo cum 
occidit, Libram, id est Scorpii cbelas, mox oriri videmus, et ap- 
paret Taurus vicinus oceasui, nam Vergilias et Hyadas partes 
Tauri clariores non multo post solem mergentes videmus. Se-14 
quenti mense sol in signum posterius,* id est in Taurum, recedit: 
et ita fit, ut neque Yergiliae neque alia pars Tauri illo mense 
videatur. Signum enim quod cum sole oritur et cum sole occi- 
dit semper occulitur, adeo ut et yicina astra solis propinquitateiso] 
celentur. Nam et Canis tunc, quia vicinus Tauro est, non vi-lS 
detur, tectus lucis propinquitate: et boc est, quod Virgilius a it: 

Candidus auratis aperit cum corntbtis annvm 

Taurus et adverso cedens Cams occidit astro, 
Non enim vult intellegi Tauro oriente cum sole mox in occasum 
ferri Canem, qui proximus Tauro est, sed occidere eum dixit 
Tauro gestante solem, quia tunc incipit non videri sole vicino. 
Tunc tamen occidente sole Libra adeo superior invenitur, ut to- 16 
tus Scorpius ortus appareat: Gemini vero vicini tunc videntur 
oceasui. Rursus post Tauri mensem Gemini non videntur, quod 
in eos solem migrasse significat: post Geminos recedit in Gan- 
crum, et tunc, cum occidit, mox Libra in medio caelo videtur. 
Adeo constat solem tribus signis peractis, id est Ariete et Tauro 17 
et Geminis, ad medietatem bemispbaerii recessisse. Denique 
post tres menses sequentes tribus signis quae secuntur emensis 
(Cancrum dico, Leonem et Virginem) invenitur in Libra, quae 
rupsus aequat noctem diei, et, dum in ipso signo occidit, mox 
oritur Aries, in quo sol ante sex menses occidere solebat. IdeolS 

[Edd. Ticahgapd^b. 
13. Hunc etenim C. — somnii C — tcorpionis Tr. — ah oceasui F. 
occasus Ber. — Nam et vergilias Rls-bBER. — post solem mergentes CRl, 
post sole mergente RlEdd.FSGBER. 14. pars alia R2. aliqua 

pars Bbiv.Bab. — in illo mense R1. — quod et cum CF. quod cum (in 
ras.) R2. — ut vicina (om. et) a^. 15. tum quia CF. — Can- 

didus] Georg. Ij 217 , — avcr$o SG {h in mg.) HITr.L. -— tauro occi^ 
dente F. — in occalttm ferri RlEdd.REB. in occasu ferri R2. in occasum 
fieri S. in occasu fieri CFG; cf. c. 21, § 2. — proximus est (tauro add. 
a sec. m.) F. proximus est tauro C. 16. et tum Ri, tunc 

Com. eO CF. — in medio caelo om. Rl. 17. Jdeo autem CF. — 

signis tribus R2. — ariete tauro (om. et") CF. — tauro geminis (sup. add. 
eO R2* — sequentes om. Ri. — remcnsis Ber.. — libra (om. tn) Rl. 

duntiir, minus offendit accusativus, nali, qnoram signa sunt Aries et 

et Ammian. Marc. XXIX, 5. dis- Libra.'^ Zbun. 

cursis itineribus magnis. Libram^ id est Scorpii chelas] Cf. 

13. pares horas somni et diei fa- ^^^' '' .]?' **' *' ^'' ^^• 
c/t] „Tmitat.ir anctor Virgilium Ge- , f'^'S'^'^^' ' • ,^on multo post so- 
org.' I, 208. Libra die ^omnique t'^A^H'"^'^^'' videmus] Haec com- 
pare, u6i fecerit horas Et me- "^J^^ respondent antecedent.bus 
dium luci atque umbris iam dividit ''PPZ\ ^T""' '""""* oecasui; quod 
orbem. Eandem rem paulo post ^"'ffo leg.tur non m«tto post , of e 
[§ 17.] minus poetice expressit" i/- merg^ente id fateor me non intel- 
bra aequat noctem diei. ^Sermo est \f'^:. ^1% «''»™ ^"'^ *^* 5 
de aequinoctiis Terno et auctum- ^^ ^^;Lst;t] Vid.not.ad § 11. 



Digitized by 



Googk 



102 



MAGROBII 



autem oc^asum magis eius quam ortum elegimus proponendum, 
quia signa posteriora post occasum videntur: et, dum ad haec 
quae sole mergente yideri solent solem redire monstramus, sine 
dubio eum contrario motu recedere, quam caelum movetur, 
lOostendimus. Haec autem quae de sole ac Juna diximus etiam 
[9i]quinque siellarum recessum adsignare sufficient: pari enim ra- 
tione in posteriora signa migrando semper mundanae volubilitati 
contraria recessione versantur. " ' 

XIX. His adsertis de sphaerarum ordine pauca dicenda 
sunt: in quo dissentire a Platone Cicero yideri potest, cum hie 
solis sphaeram quartam de septem, id est in medio locatam, di- 
cat, Plato a luna sursum secundam, hoc est inter septem a sum- 
2 mo locum sextum tenere, commemoret Ciceroni Archimedes 
et Chaldaeorum ratio consentit, Plato Aegyptios omnium philo- 
sophiae disciplinarum parentes secutus est, qui ita solem inter 
lunam et Mercurium locatum yolunt, ut rationem tamen et de- 

Mas. CFSR12GBER.] 

18. occasum maius eius S. magis occasum eius F. occasum eius 
magis Rl. -— elegimus SR2Gvl „Angl." eligimus CFRlc-bBER. — 
praeponendum Rl. 19. et luna Edd.BsR. — sufficiant Rl. 

XIX. Caput XIX. Quern Cicero et quern Plato soli inter errante$ 
Stellas assignaverint {assignaverit ch) ordinem: cur luna lumen suum mu- 
tuetur a sole, sicque luceat, ut tamen non calefaciat. dehinc, cur sol non 
absolute, sed fere medius inter planetas esse dicatur. unde sidcribus nomina, 
et €ur stellarum errantium aliae adversae nobis sint, aliae prosperae, ch-b. 

1. cum his g. — Plato] Tim. p. 38 Slteph. — sursum hoc est C«up. 
add. 8. speram secundum) C. 2. archidemides F. Archimenide9 

vich. — ut rationem tamen et deprehenderint CFSR12Gvl ^antiqiiissimas'^ 
Gron. ut ration e tamen et depr. Ber. ut rationem tamen depr. Com. eO 



18. magis . . . elegimus] Graece 
fucXXov slXdfieO'a. Praeteritum prnc- 
tuli, quia ad antecedentia haec re- 
fernntar. 

19. Haec . .. etiam quinque stel- 
larum recessum adsignare sufficient] 
Offendit et infinitiviis adsignare 
pro geriindio ad adsignandum po- 
situs, lit apiid Virg. Acn. V, 21 sq. 
JVec nos obniti contra nee te fi- 
de re tantum Sufficimus, Ver- 
bum adsignare usurpatum pro de- 
monstrare, vel, ut dicere solet Ma- 
crobius, adserere* Vid. not. Gron. 
ad c. 2, § 14., et adde locis ibi ci- 
tatis r. 21, § 3. id quod sermo de- 
scripsit visus adsignet, 

XIX, 1. secundam^ hoe est ... 
Zecum sextum tenere, commemoret] 
Haec ininufl concinne dicta sunt. 
Soriberem secundum, si infra le- 
gerotur sextum locum, at ita possit 
distingni: secundum, hoc est ... 
sextum, locum. Ut nunc est, ad 
seeundam intelligendnm erit ^»se. 



Est attractto qnacdam ad antece- 
dent quartam* 

2. Jrchimedes] „Qnae hie et in- 
fra II, 3 [§ 13.] de ratione Archi- 
inedis traduntur, videntur fuisse in 
libro qui inscriptns est Conica, sed 
periit Vid. Fabric. Bibl. Grace, 
lib. Ill, 22." Zeun. — Consense- 
runt praeterea Geminus C^lem. 
Astron. c. 1.), Cleomedes (Met. I, 
3.), Ptolemaens (Almag. 9, 1.), et, 
at referunt Plin. N. H. II, 22, s. 
20. et Censorin. de die nat. c. 13, 
v§ 3., Pythagoras qiioqiie. Cf. For- 
biger. Handb. d. alt. Geogr. I, p. 
520. 

tnter lunam et Mercurium] Haeo 
est ratio Anaxagorae et Eratosthe- 
nis (Cat. c. 43.) et secnndoni Phot. 
Bibl. Cod. 249, p. 1316. (p. 439. 
Bekker) Pjthagorae: sed Plato I. 
c. niodo cum Chrysippo et mathe- 
maticis solem ponit inter lunam et 
Venerem , dicens haxsipoQOv 81 xal 
TOP *Eq[iov iByofiBvoVy modo prae- 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN- SCIP. UB. I. CAP. XVIU. XIX. 103 

prehendertnt et edixerint, cur a nonnullis sol supra Mercurium 
supraque Yenerem esse credaiur. Nam nee illi qui ita aesti- 
mant a specie veri procul aberrant: opinionem vero istius per- 
mutationis huiusmodi ratio persuasit. A Saturni sphaera, quae 3 
est prima de septem, usque ad sphaeram lovis a summo secun- 
dam interiecti spatii tanta distantia est, ut zodiaci ambitum su-[92] 
perior triginta annis, duodecim vero annis subiecta conficiat: 
rursus tantum a love sphaera Martis recedit, ut eundem cursum 
biennio peragat Venus autem tanto est regione Martis inferior, 4 
ut ei annus satis sit ad zodiacum peragrandum. lam vero ita 
Yeneri proxima est Stella Mercurii, et Mercurio sol propinquus, 
ut hi tres caelum suum pari temporis spatio, id est anno plus 
minusve, circumeant Ideo et Cicero bos duos cursus comites so- 
lis vocavit, quia in spatio pari longe a se numquam recedunt 
Luna autem tantum ab his deorsum recessit, ut, quod illi anno, 5 
viginti octo diebus ipsa conficiat: ideo neque de trium superio- 

[Edd. Ticabgapdzb. 
Bar. ut raiione tamen depr. Com. eO Td-b. vt rationem i an turn depr, 
L. — edixerint 0° ing* elicuerinO g* Undo Pontanaa coniicit delicue- 
rinty adiiciens: „quod nos delicaverint aut declaraverint dixissemus. No- 
nius: Delica est aperi vcl explana, Titinnius: Quid istuc est? aut quid 
istic sibi vult sermo? mater delica,*'*' Grono?iu8 cum scriptura ratifmem 
... edixerint confert II, 17, § 13. postquam ... edixity sed addit: „Su8pi- 
cor tamen fuisse olim et ediderint. Est enim interdum edere id ipsum, 
quod et prodere dicunt et divulgate; Gic. de leg. Ill [20, 47.] edant et 
exponant, quid in magistratu gesserintJ'^ — super mercurium Bbr. — ex- 
istimant Sv-g. — a veri specie R2. — huius permutationis Rl. 3. . 

tanta differentia F (C sup. vel distantia"). — duodecim annis (oro. veroi) 
HI. duodecim vero Corn, annis") F (C «up. %\ annis), — Rursus tamen y. 
— a iovis martis spera Rl. — recesstt der. — peragret R2H\2» 
4. tanto regione (sup. est) R2. tanto a regione (sup. est} F. tanto est 
a regione C. est tanto regione ia. est tantum regione v. — Martis om. 
Rl. — peragendum (C sup. ra) „VetU8 scriptura quae apparet in scri- 
ptis, quae melior est. Sic cap. praeced. [§ 17.] tribus signis peractis i. e. 
emensis. Quintil. decl. 1. /Vec tola tibi penatium sacra peragenda stint, 
et Oyid. [Met. XIII, 618.] cum sol duodena percgit signa,'-*^ Gron. — Ita 
vero iam R2. nam vero ita Ber. — steUa est F. stella (om. est) S. — 
et Mercurio om. Bbr. — caelum (om. suum) C. — circueant RlG. -^ 
Idea et Mss.v-gLTR.BBR. „non male scriptL'^ Gron. igitur et s-b. — 
comites] Somn. IV, 2. — pari om. F. 5. ab his tantum Rl. — 

aeorsum //I. — recessit Mss.T-gb „Angl.'^ „scripti'^ Gron. „Recte, cum 
paulo post [§§ 5 et 15.] in eadem re JMUicrobius utatur praeterito reces- 

ponit Mercurium ijXiog ts wxl 6 rov 5. recesstt,. ut . . . conficiat] Non 
Eiffio'u %al ka}<S(p6Qog, neglexit, ut Tult Zennius, Macro- 
3. Bubiecta] „H. e. spbaera lo- bius temporum consecntionem ; sed 
-vis, quae- est inferior Saturni cum recessit 0* o. remota est), ut 
sphaera. Ab initio putabam cor- yerum perfectum, ad praesentem 
rigendora inferior , quo melius re- rerum statum referatur, recte se- 
sponderet praecedcnti superior. Ve- quitur praesens conficiat. Id unum 
mm posteaquam yidi^ paulo post oifendere possit, quod § 3. de ea- 
aeqni inferior, intellexi Macrobinm, dem re legitnr praesens recedit; 
qui semper fere^ etiam repugnante quod tamen non minus ferri potest 
elegantia et puritate sermonis stn- quam si in passivo genere de ca- 
det orationem yariare, subiecta dem re mode praesens tempus, 
usnm esse, ut postea posset adfai- modo perfeetnm usnrpatur. Cf* § 
bere tt^erior,*^ Zsirir. 15.; c. 20, § 9.; c. 21, § 1. 



Digitized by 



Googk 



104 



MAGBOBII 



rum ordine, quern manifeste clareque distinguit inmensa distan- 
tia, neque de lunae regione, quae ab omnibus multum recessit, 
inter veteres aliqua fuii dissensio. Horum vero trium sibi pro- 
ximorum, Veneris Mercurii et solis, ordinem vicinia confudit, sed 
apud alios: nam Aegyptiorum sotlertiam ratio non fugit, quae 

6 talis est. Circulus per quern sol discurrit a Mercurii circulo, 
ut inferior ambitur: ilium quoque superior circulus Veneris in- 
cludit, atque ita Gt, ut hae duae steilae, cum per superiores cir- 
culorum suorum vertices currant, intellegantur supra solem loca- 
tae, cum vero per inferiora commeant circulorum, sol eis supe- 

Trior aestimetur. lllis ergo, qui sphaeras earum sub sole dixerunt, 

hoc visum est ex illo stellarum cursu, qui nonnumquam, ut di- 

ximus, videtur inferior: qui et vere notabilior est, quia tunc libe- 

rius apparet. Nam cum superiora tenent, magis radiis occulun- 

[gsjtur: et ideo persuasio ista convaiuit, et ab omnibus paene hie 

8ordo in usum receptus est. Perspicacior tamen observatio veri- 

M8«. CFSR12GBER.] 
«it." Zenn. recedit s-z. — ipsa XXU VIlHo diebus R2. — Q^oe mani^ 
feste Csnp- quern) R2. — est inter veteres aliqua dissensio CF. int, vet, 
al. est dissensio Rl. — trium proximorum Com. sibi) Hi. — vicinita$ 
Bar.Ben. (C a sec. in.) — confundit CFBbr. — Sententia egyptio^ 
rum. Nam egyptiorum Rl. — ration e fugit Rl. 6. circulus (om. 

Veneris) Rl. — superiores (om. per) GBer. — intelleguntur F QC sup. 
a). — extimetur Ber. existimetur Sv-g. 7. Itlis (««»• ergo) 

Rlcah. illis quoque Hi. — speras eorum Rl. — visum (om. est) tr. — 
qui vere Com. et) Rl. — quia turn SRlv-g. quia cum G, — apparent 
¥R\H2, — magis ac magis radiis F. 8. veriorem {C sup. .i. 



6. Circulus^ per quern sol discur- 
rit^ a Mercurit circulo ut inferior 
ambitur'] „Respexit ing^eniosissimus 
secnli sui Nicr Copernicus: ^ua^ 
propter^ inqiiit, minime contemnen- 
dum arbitror^ quod M. Capella, qui 
Encyclopaedian scrip sit et ^ quid am 
a^ii Latinorum percalluerunt* Ex- 
istimant enim^ quod Venus et ^er^ 
curius circumerrant solem in medio 
existentem et earn ob causam ab illo 
non ulterius digredi putant, quam 
suorum convcxitas orbium patiatur^ 
quoniam terram non ambiunt^ ut ce- 
teris sed absidas conversas habent,^*^ 
Pont. — At haec non quadrant in 
Tcrba Macrobii, qui non illas Stel- 
las circumerrare solem, sed solis 
circulum illarum circniis inferio- 
rem esse dicit, itaqne commune 
centrum terram esse statuit. Sed 
confudisse eum utramque senten- 
tiam ex iis quae sequuntur ap- 
paret. 

atque ita fit^ ut , . . sol eis supe- 
rior aestimetur] Ad veram rationem 
St spectamus, quomocfo confusio 
ilia fieri potuerit, liquet. At qui 
e yulgari yeterum opinione ita, ut 
Macrobius, confusioD^m illam vult 



derivare, is novum admittit erro- 
rem, quern alias C') 22, 8 sqq., II, 
5, 25.) ipse refutare conatus est. 
Namque si terra est ima et cen- 
trum, Mercurii autem et Veneris 
circuli solis circulo superiores 
sunt, sol semper infra (i. e. a ter- 
ra spectanti citra) illas stellas sit, 

- nccesse est. Si inferior es circulo- 
rum vertices epponuntur superiori- 
buSy hi sunt, ubi stellae super ver- 
ticem nostrum, illi, ubi Telut sub 
pedibns nostris moventur (cF. cap. 
22, § II.). Cum ergo per inferio- 
res circulorum vertices currunt Mer- 
curius et Venus, sane, si ad pedes 
nostros spectamus, sol eis superior 
potest aestimari, at tum, quia sub 
pedibus nostris, i. e. inTra terram, 

, sunt, omnino non videntur (cf. I^ 
16, 5.). Igitur ille, qui comme- 
moratur § 7., stellarum cursus^ qui 
nonnumquam videtur inferior^ qui 
et vere notabilior est^ quia tunc U- 
berius apparet, ab ilia opinione 
omnino abhorret, neque intelligi 
potest, nisi, ut est, statuimus so- 
lem esse centrum circulorum Mer- 
curii et Veneris. 
7. UberiuB apparet] i. e. non im- 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOBIN. SC3P. UB. I. CAP. XIX.^ 105 

orem ordinem deprehendit, quem praeter iDdaginem visus haec 
quoque ratio commendat, quod lunam, (juae luce propria caret 
et de sole mutuatur, necesse est fonti luminis sui esse subiectaoi, 
Haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, cete- 9 
ras omnes Stellas tucere suo, quod iliae supra solem locatae in 
ipso purissimo aethere sunt, in quo omne, (juicquid est, lux na- 
turalis et sua est, quae tola cum igne suo ita sphaerae soils in- 
cumbit, ut caeli zonae quae procul a sole sunt perpetuo fri^ore 
oppressae sint, sicut infra ostendetur: luna vero, quia sola ipsa 10 
sub sole est et caducorum iam regioni luce sua carenti proxima, 
lucem nisi de superposito sole, cui respleudet, habere non potuit: 
denique quia totius mundi ima pars terra est, aetheris autem 
ima pars luna est, lunam quoque terram, sed aetheriam, vocave- 
runt. Inmobilis tamen, ut terra, esse non potuit, quia in sphae-11 
ra quae volvitur nihil manet inmobile praeter centrum: munda- 
nae autem sphaerae terra centrum est: ideo sola inmobilis per- 
severat Rursus terra accepto solis lumine clarescit tantummodo, 12 
non relucet; luna speculi instar lumen quo illustratur emittit: 
quia ilia aeris et' aquae, quae per se concreta et densa sunt, faex 
habetur et ideo extrema vastitate denseta est nee ultra superfl- 
ciem quavis luce penetratur; haec, licet et ipsa finis sit, sed li- 
(^uidissimae lucis et ignis aetherii, ideo, quamvis densius corpus 
sit quam cetera caelestia, multo tamen terreno purius fit acceptae{94] 
luci penetrabile adeo, ut eam de se rursus emittat, nullum ta- 

[fEdd. TicaTigspdzb. 
meliorem^ FSRIBeb. (chg in mg.}* m el /orem R2Edd.G. acriorem Bar. 
Ben. — quoque visus haec ratio Rl. — quia («np. vel quod) F. — pro- 
pria luce Rl. — permutuatur R12. — sui luminis FRl. — adhaerere 
subiectam Bbn.Bar. 9. quod tile S. quod ipse F. — solis sperae 

Rl. — ut caelo zonae Ber. — quae sunt procul a sole CF» 10. 

luna quoque quae sola C. — ipsa om. Rl. „Nisi nialis erroris infi- 
miilare Macrobiiim, lege: ima aut injima, praesertim com apiid Cicero- 
nein inveniatur infimo orbe.^*' Zean. — est. Caducorum (et add. a sec. m.) 
C. — de superposito pdz. desvper posito T-gb. desuperposito a. £ Mas. 
nihil enotavi. ^Maliin de super opposite. Dixit iam ante [c. 15, § 11.] 
lunae contra solem positae,^^ Pont. ,, Forte corrigendnm est ita: Lucem^ 
nisi de s%tper posito sole qua resplcndet. Sic infra [§ 12.] lumen que il- 
lustratur,'''' Zeun. — una pars (etiaiii infra) T-g; Mod. N. L. p. 409. 
coinmendat ima; consentit Pont. — aether eam Cv3-b. aether i t1. 
11. tdeo inmobilis Cora, sola) Rl. 12. ilia terra aeris o^uae (sup. 

add. ef) C. — denseta CFGTR.Bsif. densata SRl2Edd.RBR. . Vid. not ad 
c. 3, § 20. — • quam luce Rl. — iVec licet G. — finis sit CFSR12v-gG „4 
Angi/' finis est s-bBsR. — aetherii CFRIG. aetherei R2Edd.SBER. — 
quam^ caelestia caetera R2. — multo tamen CF (R2 a p. m. ; G a see. m.) 
Mod. N. L. p. 32.3. ut multo tamen CR2 a see. in.; G a p. m.) Edd.SRl 
Bbr. — terra purius CRl. — accept a luce CRl Mod. I. c. — penetrabile 

pedientibas solis radiis. Cf. Sen. vertint] Physicis hoc tribuitnr I, 

K. Q. I J 1^> 3- nw* liberius humi 11, 7. 

solis lunacque imagines videremus. 12. terreno purius fit , . . pene- 

9. ceteras omnes Stellas lucere trabile] Est altractio qnaedani, quod 
suo] ,,Quam falsum hoc sit de ad propius snbstantivuni corpus 
planetis, rccentiorum obseriratione haec refenintur, non ad pronomen, 
satis demonstratum est.^' Zsvif. quo proprie referenda erant, haec^ 

10. terram^ sed aeUieriam vocO' fc. Inna. 



Digitized by 



Googk 



106 MAGROBn 

13 men ad nos perferentem sensum caloris: quia lucis radius, cum 
ad nos de origine sua, id est de sole, pervenit, naturam secum 
ignis de quo nascitur devehit; cum vero in lunae corpus infun- 
ditur et inde resplendet, solam refundit claritatem, non caloreoi. 
Nam et speculum, cum splendorem de se vi oppositi eminus 
ignis emittit, solam ignis similitudinem carentem sensu caloris 

14ostendit Quem soli ordinem Plato dederit vel eius auctores, 
quosve Cicero secutus quartum locum globo eius adsignaverit, 
vel quae ratio persuasionem huius diversitatis induxerit, et cur 
dixerit Tullius: in infimoque orhe luna radiis solis accensa conr 
vertttur, satis dictum est: sed his hoc adiciendum est, cur Ci- 
cero, cum quartum de septem solem velit,' quartus autem inter 
septem non fere medius, sed omni modo medms et sit et habea- 
tur, non abrupte medium solem sed fere medium dixerit his ver- 

15 bis: deinde subier medium fere regionem sol optinet Sed non va- 
cat adiectio qua haec pronuntiatio temperatur: nam sol quartum 
locum optinens mediam regionem tenebit numero, spatio non 
tenebit Si inter ternos enim summos et imos locatur, sine du- 
bio medius est numero: sed totius spatii quod septem sphaerae 
occupant dimensione perspecta regio solis non invenitur in me- 
dio spatio locata, quia magis a summo ipse, quam ab ipso reces- 
sit ima postremitas: quod sine ulla disceptationis ambage com- 

16pendiosa probabit adsertio. Saturni stella, quae summa est, zo- 

[95]diacum triginta annis peragrat, sol medius anno uno, luna ultima 



Mm. CFSPR12G CBbr. usque ad § U.)! 
CFSR12v-g6 „Angl.'' penetrabilis t-bBBR. Mod. 1. c. „Recto, sc. luna. 
Sed ed. Tet. penetrahile, tc. corpus. Sed Tulgaris et recentior videtur 
melior.'' Zoun. — adeo ad se rursua mittat Rl. — rursum F. — prc/c- 
rentem R1H2. 13. de sua origine Rl. — evehit (sup. de) R2. — 

daritatem FR12Bbr. clariiudinem Edd.CSG Cm R2 add. a sec. m.). -« 
cum splendorem om. Rl. — immittit C*up. e) C. 14. aecuiua est 

C. — etus globo 1X2, — in infimoque orhe Rl. in infimo orhe Coin, oue) 
Bar.Bbn. infimoque orbe (om. in) R2LTr. infimoque orbi Edil.CFSG. 
„Sapra [c. 17, § 3.] in textu Ciceronis erat orhe, quod est praoferen- 
dum.^* Zeun. — omnino medius Bar.Bbn. — subsier mediam SEdd.R2; c. 
17, § 3, Somn. IV, 2. septem mediam 6. septem medium Rl. ex 
septem mediam C. de septem mediam FH2 (dig in ing.). „Supra [ad 
c. 17, § 3.] dixiiDus 4le lectione de septem mediam, quae hie quoque sta- 
bilitnr; nam paulo ante auctor: quartum de septemJ"^ Zeun. 15. 

adiectio fere Bar.LBbn. „Mss.'' Gron. (i. c. L12Gr.1V23; in Gr.2V1 
haec desiderantnr; in Ll legitur adiectio tantum). — qua haec pronuu" 
tiatio temperatur Mss.T-ghLTB. \,,Certe pronuntiatio haec non temporat 
adicctionem, hoc est particularo /ere, sed ipsi particulae inest lis pro- 
nuntiationem istam temperandi, ne praecise, et, ut ait auctor, abrupte 
medius sol pjronuncietur.^' Gron. „Verissime.*^ Zeun. quam h. pr. tem- 
poral 8-z. — sed inter nos enim Rl. — septem (^crae add. a sec. m.) 
C. — dimensione per acta //I. — ipse add. a sec. m. C. — quam ab imo 
G. — ima reccssit Rl. — posteritas (sup. trem) C — disceptionis am- 
bage R1H12. disceptatione ambage t. 16. peragit C — una 



13. Nam et speculum . . . solam gnmentum nostra quidem aetate 
ignis similitudinem earentem sensu nemo negaverit. 
caloris ostendit] Futile esse hoc ar- 15. pronunUatia] >,Ulc eat idem 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XIX. 107 

uno mense non integro: tantum ergo interest inter solem et Sa- 
turnum, quantum inter unum et triginta; tantum inter lunam 
solemque, quantum inter duodecim et unum. Ex his apparetlT 
totius a summo in imum spatii certam ex media parte divisio- 
nem solis regione non fieri. Sed quia hie de numero loqueba- 
tnr, in quo vere qui quartus et medius est, ideo pronuntiavit 
quidem medium, sed propter latentem spatiorum dimensionem 
verbum quo hanc definitionem temperaret adiecit. Notandum, 18 
quod esse stellam Saturni et alteram lovis, Martis aliam, non 
naturae constitutio sed humana persuasio est, quae stellis nume- 
ro8 et namina feciL Non enim ait: ilia quae Saturnia est, sed 
mam in terrts Saturntam nmninant, et tile fulgor qui dicitur 
hvis, et qiiem Martium dicitis: adeo expressit m singulis nomina 
haec non esse inventa ex natura, sed hominum commenta signifi- 
cationi distinctionis accommoda. Quod vero fulgorem lovis hu-lQ 
mano generi prosperum et salutarem, contra Martis rutilum et 
terribitem terris vocavit, alterum tractum est ex stellarum colore 
(nam fulget lovis, rutilat Martis), alterum ex tractatu eorum qui 
de his stellis ad hominum vitam manare volunt adversa vel pro- 
spera: nam plerumque de Martis stella terribilia, de lovis saluta- 
ria evenire definiunt. Gausam si quis forte altius quaerat, unde20 

[Edd. Ticahgspdzb. 
aiifie CR1. — intereH oni. Rl. — inter et toletn C. — inter unum et XII 
Rl. inter Xll menaea et unum C. 17. in imum spa c turn (corr. 

in t'O F* *- mediae partis divisionem CF. — regione •-bSR126. regio^ 
nem Fv-g. in regione C/712 „raembr/' Mod. N. L. p. 164. — hie loque^ 
hatur numero (tap. add. de") C. — in quo fere F. — quartus est et medius 
C. — latentem om. „Mt8.'' Gron. — spatiorum dimensionem Mss.v-g 
,,M88.^* Gron. spatiorum divisionem s-b. ' — definitionem c-bS. diffin. 
R12Gvi. difin. CF. — alteram (om. et) R2. ~ adiecit fere Rl£l2cahb. 
adiecit verhum fere quo . . . temperaret „Hic ordo a Mat. exhibetur ad- 
lecta particula.'^ Gron. „Male in reeentioribus edd.. omistum est fere.^'' 
Zeun. 18. Notandum vel ,., prospera (§ 19.} om. CEl CE2 add. 

in mf^.}. — stellis] Virg. Georg. I, 137. — omnia Csup. nomina") F. — 
aii ilia SR2Gf/2TR.BBTV. ilia ait F. ait illi Rl. ait illam £dd. — 
quem mart em diceiis G. — ex natura FSHl ,,M88.*^ Gron. {X. e. Gn.lL2 
V23). a natura Rl. naturae R2Edd.CGLl (\n Gr.2V1 haec desideran-* 
tar). — comment o „M88." Gron. 0. e- Tj2V2). — accommoda 1V188.8-zGb.I 
V3. aecommodata v-g „!M[88.'' Gron. (i. e. L12V2). 19. alterum 

est iom, tractum") Rl. — martis rutilat P. — ex tract u RlHlv. — vel 
adversa Tr. — Martis (om. stella) R2G. — evenire om. Rl. — definiunt 
R2Edd.S (C 8up. aliter: definit scipio). diffiniunt RIG. difiniunt F. — 

quod enuntiatio sen pronuntiatum IV, 2« habct rutilus horribilisque 
8eu sententia,**^ Zevn, terrisy ut panlo 8upra hominum ge- 

18. stem, numero. et nomina fe- :?:,.""« J^^r ^'"*"* "' ''' '* 
citl „Plenu. fere ver.iculu. e.t, et ''„!.\ ^/tJ^tV,':, ,„, „,„.„„„i 
Scnecae quoqne annotata. N. Q. X-lt. n„nH r^lVi.rm '^iTl^ 

_.,, . ,.• ^ ' ^ ri extat ravorini pliilo8opni disser* 

mille qtnngenlt, ^x quo Graecta .^ adversns anilem snperstitio- 

stellis numeros et nomtna fe- * ^ ^^,.,„. «„: «^ «»»#.. v»^<:k„. 



cit, E8tqae Virffilii Georff. I, sub '""" .r H"'^'^^^^^ ...umuu.- 

. .; *:'"'^H « '"h"'! ^'^"•g- *5 »"" q„g sideram fata hominum prae- 

.m] rteJU. etc." Po»t. j, p.^.^^t ^^ g^^ Empiric, lib. 

19. et tenibilem] Cicero Somn. V, Adveniu matlieroatiGO*." Zvm. 



Digitized by 



Googk 



108 MACROBII 

divinis malivolentia, ut stella malefica esse dicatur (sicut de Mar- 
[96]tis et Saturni stellis existimatur), aut cur notabilior benigDttas 
lovis et Veneris inter genethliacos habeatur, cum sit divinoruro 
una natura, in medium proferam rationem apud unum omnino, 
quod sciam, lectam. Nam Ptolemaeus in libris tribus quos de 
harmonia conposuit patefecit causam, quam breviter explicabo. 
2lGerti, inquit, sunt numeri per quos inter omnia quae sibi con- 
venienter iunguntur et aptantur fit iugabilis conpetentia, nee 
quicquam potest alteri nisi per bos numeros convenire. Sunt 
autem hi epitritus hemiolius epogdous duplaris triplaris quadru- 

22 plus. Quae hoc loco interim quasi nomina numerorum accipias 
Yolo, in sequentibus vero, cum de harmonia caeli loquemur, quid 
sint hi numeri quidve possint, oportunius aperiemus: modo doc 
nosse sufficiat, ^uia sine his numeris nulla colligatio, nulla pot- 

23 est esse concordia. Yitam vero nostram praecipue sol et luna 
moderantur. Nam cum sint caducorum corporum haec duo pro- 
pria, sentire vel crescere: alc^tjniidvy id est sentiendi natura, de 
sole, (pvtLxov autem, id est crescendi natura, de lunari ad nos 
globositate perveniunt. Sic utriusque luminis beneficio haec no- 

Mas. (B inde a § 24.; C om. §§ 23-26.} FSR12G.3 

20. malivolentia (C sup. «c. esQ R2Tis-zLl. malevolentia c~gh. 
malivolentia aacribatur SL3V3 iasscribatur FRl). malevolentia ad- 
acribatur Hi „M8S. CL2Gb.IV3; vid snp. L3V3) sine liaesitationo, ncc 
reprobandnm puto.*' Groti. — aut stella Hi. — aeatimatur R2 — et 
Veneris add. a sec. m. C. — genethliacos Edd.FRl2Ll2 (V3 positis piino- 
tis sub thli), genethliachos V2. geneathilicos S. geneadliticos C. 
genethliologoa H2, gene alo gas „Ms8.^^ (jfron. (onus L2). — habetur 
(sup. add. a) F. — rationem . . . lectam oin. CF. — omnino om. Bar. 
Bbk. — ptolomeus FR12. phtolomeus C. — armonia Rl2. armoniis C. 

21. Certi, inquit^ sunt numeri CFR12i-gbBAR.BEN.TR. „Bene.'^ 
Zenn. certi, inquit^ numeri sunt S. certi sutiC, inquit, numeri L. „Ratio 
Macrobti poscit, nt sic scribamus cum lllss.^' Gron. certi sunt numeri 
Com. inquif) Gvs-zP4. — convcnientcr iunguntur FSRlb/il ,,Ms8. multo 
melius.'^ Gron. „3 Angl.'^ conveniunt iunguntur (.R2 sup. a sec. m. vel 
icnter") y-z. conveniunt et iunguntur H2. conveniunt et con iunguntur 
C. — competentia iugabilis F. — Sunt autem hi FRlb. ,,Re8cribo cum 
antiquis plane ut libro 11, cap. 1 [§ 14.] Sunt autem hi sex omnes,''^ Gron. 
Sunt autem (om. hi) R2v-zCSGP4. — quadruplus Mss. et y8-zHl2P4. 
quadruplaris i-gbBAR.BB:v.L. 22. quasi tint nomina CF. — in 
sequentibus] II, 1, 15 sqq. — dum de dz. — qui sunt hi C. — haec nosse 
V. — quod sine F (g in mgO* «Ed. vet. pro quia habet qui [immo in o 
est quia], Sed ne haec quidem iegibns linguae satis est accommodata. 
Forte auctor scripsit quod iam aut tarn quod. Certe sensus postulat 
tarn, quia ante locutus est de re futura aliqua.'* Zeun. 23. ^ Vitam 
vero nostram ... alia salutaris existimetur (§ 26 extr.) om. C£l (E2 add. 
in mg.). — nostram om. R1. — caducorum sint F. — esteticon F. esthe- 

20. undo divinis malivolentia] 22. hoc nosse sufficiat, quia] De 

Adscribatur^ quod in nonnullis 1i- hac conslructione vid. not. ad I, 

bris Mss. adiicitur, vel simile ali- 6, 62. 

quod verbum intelligcndum est e 23. aio%ir}TL%ov ... cpvtvuov] Cf. 

sequentibus: aut cur ... habeatur, I, 12, 14 et 14, 7. 

in libris tribus^ quos de harmonia de lunari globositate] Cf. I, 16, 6, 

conposuit] „De his libris, qui If, 5, 5 et 10. terrae globositas^ et 

otiamnum extant et tnscribuntur I, 22, 8. globositas sphaeralis. For- 

ccQfiovma vide Fabric. Bibl Graec. tasse non sine causa hac ratione 

lib. IV, c. 14, p. 449/' Zbun. usus est Macrobius, quum Inna, nl 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I CAP. XIX. 109 

bis constat vita qua fruimur. Gonversatio tamen nostra et pro- 24 
ventus actuum tarn ad ipsa duo lumina quam ad quinque vagas 
Stellas refertur: sed harum stellanim alias interventus numero- 
rnm quorum supra fecimus mentionem cum luminibus bene iun- 
git ac sociat, alias nullus applicat numeri nexus ad lumina. Ergo 25 
Yeneria et lovialis stella per hos numeros lumini utrique socian- 
tur: sed lovialis soli per omnes, lunae vero per plures, et ye-[97] 
neria lunae per omnes, soli per plures numeros aggregatur. 
Hinc, licet utraque benefica credatur, lovis tamen stella cum sole 
accommodatior est, et Yeneria cum luna: atque ideo yitae no- 
strae magis commodant, quasi luminibus yitae nostrae auctoribus 
numerorum ratione concgrdes. Saturni autem Martisque stellae 26 
ita non habent cum luminibus conpetentiam, ut tamen aliqua yel 
extrema numerorum linea Saturnus ad solem. Mars aspiciat ad 
lunam. Ideo minus commodi yitae humanae existimantur, quasi 
cum yitae auctoribus arta numerorum ratione non iuncti. Cur 
tamen et ipsi nonnumquam opes yel claritatem hominibus prae- 
stare credantur, ad alterum debet pertinere tractatum, quia hie 
suflBcit aperuisse rationem, cur alia terribilis alia salutaris existt- 
metur. Et Plotinus quidem in libro qui inscribitur: Si factuntTI 
astra, pronuntiat nihil vi vel potestate eorum hominibus evenire, 
sed ea quae decreti necessitas in singulos sancit, ita per horum 
septem transitum stationem recessumve monstrari, ut aves seu 
praetervolando seu stando futura pennis vel voce significant ne- 

[Edd. Ticahgspdzb. 
dycon S. — glohoniiale ad nos F. 24. actuum nostrorutn III, 

— stellarum alias interventus Haec in B prima Terba sunt pott roagnam 
illatn lacunam (v. c. 12, § 14.). — supra] § 21. — alius Rl. — ac 
8 on at Rl. — nulli aplicat Rl. — venerea (etiam infra) v-g^b. 

25. magis accommodant a, quod corrij^it Mod. N. L. p. 164. meg. com- 
modantur Tr. 26. aspiciet BG. respiciat Bab. — arta Mss, 

et P4 „Angl." arcta v-g. apta s-b. 27. Plotinus (oin. eO F. 

— sifaciunt Bi-bCG. sic faciunt FSR12vHl „AngI." — nihil (add. a 
8CC. m. t>0 C. — sed quae (snp. add. ea") R2. — eorum septem C, — sta- 
tionem recessumve BSR12GP4.Tr.Ben. statione recessuve CF£dd. — ait 

dicit § 12., densius corpus sit, quam liiisse: alio pertinere. ^ Ceternni ob- 

cetera caelestia, serva, I, 12, 14. dici in Satnrni 

24. Conversatio] est Titao ratio. sphaera anfmam indnere ratioci- 
Cf. Ulpian. Dig. 1, 16, 9. Jilium ... nationem et intclligentiatn, in Mar- 
qui non, ut oportet, conversari di- tis, animositatis ardorcni. 

catur, 2T. Si faciunt astra] Plotini En-^ 

25. vitae nostrae magis commo- nead. II. liber 111. inscribitnr fi 
dant] Cf. § 26. minus commodi vi' noisl za acvQa, quod vertit Fabri- 
tae humanae exintimantur, cius: Utrum stellae aliquid agant, 

26. arta numerorum ratione non Vid. not. ad c. 17, § 7. 

iunctt] dicitnr, ut alias (C|c. ad decreti necessitas] Cf. Snt. V, 16, 

Att. Vf, 2. al.), artissima vin- S. Fortnnam Homerus nescire maluit, 

cula, et soli decreto, quam fiolgcev vo- 

ad alterum debet pertinere tracta- cat, omnia regenda committit, 
tum] Noli haec referre ad com- horum septem] i. e. duorum lu- 

mentariornra iibrum II, nam in eo minnm et quinque vagarum stella- 

nihil eiusmodi Irgitur. Vidctur rum. Infra hie est Inppiter, Hie 

Macrobins in universum dicore to- Mars. 



Digitized by 



Googk 



110 MAGROBII 

V scientes. Sic quoaue tamen iure Yocabitar hie salutaris, ille ter- 
jibilis, cum per nunc prospera, per ilium sigDificentur iucom- 
moda. 

[98] XX. In his autem tot nominibus quae de sole dicuntur 
non frustra nee ad laudis pompam lascivit oratio, sed res verae 
vocabulis exprimuntur. Dux et princeps, ait, et moderator lumi- 
2num reltquorunij mens mwndi et temperatto. Plato in Timaeo, 
cum de octo sphaeris loqueretur, sic ait: Ut autem per ipsos octo 
circuttus celeritatts et iarditatis certa mensura et stt et noscatur, 
deus in ambilu supra terram secundo lumen accendtt quod nunc 
Zsolem vocamus. Tides, ut haec deGnitio vult, esse omnium sphae- 
rarum lumen in sole: sed Cicero sciens etiam ceteras stellas ha^ 
here himen suum, solamque lunam, ut saepe iam diximus, pro- 
prio carere, obscuritatem definitionis huius Jiquidius ahsolvens, 
et ostendens in sole maximum lumen esse, non solum, ait: dux 
et princeps et moderator luminum rdiquorum. Adeo et ceteras 
Stellas scit esse lumina, sed hunc ducem et principem, quem He- 
4raclitus fontem caelestis lucis appellat Dux ergo est, quia om- 
nes luminis maiestate praecedit: princeps, quia ita emmet, ut 
propterea, quod talis solus appareat, sol vocetur: moderator rdi- 
quorum dicitur, quia ipse cur^us eorum recursusque certa spatii 

Ms*. B CCF om. §§ 5-7.) S CP indo a § 7.) R12G.] 
aves Rl. — Sic quoque . . . incommoda oro. C (F add. in mg.)* — tamen 
quoque Rl. -^ significetnui Tiai?. — adveraa et incommoda R2. 

XX. Caput XX, De diversis nominibua 9oZ««, deque eiuadem magni- 
fudine, ch-b. 1. non ad laudis CF. — res verae ... exprimuntur 

BSR12v-gbG. „Vera tcriptura e«t.^^ Gron. „Recte, nisi maiis Icgere 
vere sen veris.^'' Zcnn. vere ... exprimuntur (om. res') CF. res vere . .!^ 
exprimitur s-z. — Dux] Somn. IV, 2. — ait et princeps U2. — et mode- 
rator ait C. — reliquorum luminum F. — et temperator F. 2. tn 
Timaeo] p. 39 Steph. — ait sic Rl. — in ambitum CF. — secundo BRl 
(R2 a sec. m.) Gib (chg in mg.) HlTa. (L sup. add. sole), secundum 
CFS (R2 a p. m.) vc-z. „At yero si omnium sphaerarnm lumen esse in 
sole dixit Plato, iam unnra tantum lumen agnoscere videtur, ut secun- 
dum lumen esse non possit. Vitinm scripturac agnosco et rescriho : . m 
ambitu supra terram secundo, £o enim loco Plato solero collocabat, 
a luna sursum secundam direns, ut inquit Macrobius c. 19 [§ 1.1, iv rg 
7t(f6g yijv dfvti(fa z&v nsQLodmv.^^ Gron. — nunc add. a sec. ni. F. 
3. Fides (sup. add. ne) R2. — definitio (infra quoque) BR2Edd.S. dif- 
finitio (infra quoque) CRlG. difinitio (infra diff,) F. — omnium spera- 
rum lumen esse CF. — in solem Rl. — etiam om. C. — lunam propria 
(sup. add. ut sacpe iam diximus) CE2. proprio lunam (om. ut saepe iam 
^diximus") El Ben. — ut saepe iam diximus] cf. c. 19, § 9 sqq. — proprio 
lumine carere L „Vetusti; quod non videtur a Macrobii simplicitate 
aliennm/' Gron. — obscuritatis huius causas liquid is P6. — et non so- 
lum F. — sed et princeps BFP6 „4 Angl.'' „Sic Icgas necesse est.** 
Gron. — sed moderator CSR2. sed ct moderator LTr.Bbn. et mediator 
Rl. — ducem esse et F. — caelestis luminis 'Vr»Bes, 4. er^o 
dicitur F. — omnis B. — praecidit h. — et princeps Rl. — solis ap^ 
pareat Rl. — certa spatii definitione moderatur B (F diffO' certa defini^ 

X\, 3. maximum lumen esse, gi: non solum ait dux, sed et prin^ 
non solum] Haec inter se opponi ceps. 
non fidit Gronofins, qui Toluit le- Adeo] Vid. not ad c. 18, § II. 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCIP. UB. I. CAP. XIX. XX. Ill 

definitione moderatur. Nam certa spatii deGnitio est, ad quamS 
cum unaquaeque erratica stella recedens a sole pervenerit, t;am-[99] 
quam ultra prohibeatur accedere, agi retro videtur, et rursus, 
cum certam partem recedendo contigerit, ad direct! cursus con- 
sueta revocatur. Ita solis vis et potestas motus reliquorum lu- 
minum constituta dimensioue moderatur. Mens mundi ita ap-6 
pellatur, ut physici eum cor caeli vocaverunt: inde nimirum, 
quod omnia quae statuta ratione per caelum fieri videmus, diem 
noctemque et migrautes inter utrumque prolixitatis brevitatisque 
ifices et certis temporibus aequam utriusque mensuram, dein ve- 
ris clementem teporem, torridum Gancri ac Leonis aestum, mol- 
litiem auctumnalis aurae, vim frigoris inter utramque temperiem, 
omnia haec solis cursus et ratio dispensat lure ergo cor caeli 
dicitur, per quem fiunt omnia quae divina ratione fieri videmus. 
Est et haec causa, propter quam iure cor caeli vocetur, quod 7 
natura i^nis semper in motu perpetuoque agitatu est: solem au- 
tem ignis aetherii fontem dictum esse retulimus: hoc est ergo 
sol in aethere, quod in animali cor, cuius ista natura est, ne 
umquam cesset a motu, aut brevis eius quocumque casu ab agi- 
tatione cessatio mox animal interimat Haec de eo, quod mundiS 
mentem vocavit Gur vero et tempercUto mundi dictus sit, ratio 
in aperto est. Ita enim non solum terram, sed ipsum quoque 
caelum, quod vere mundus vocatur, temperari sole certissimum 

[Edd. ficahgspdzb. 
tione apaiii moderatur c-bG (i diff,')* moderatur certa difftnitione apatii 
Rl CS defJ), moderatur certa diffinitione Com. apatii) v. moderatur Coin, 
certa 9p, diff) R2 (CI sup. add. a sec. m. tanta apaci difftnitione'), 
5. Nam certa ... mentem vocavit (§ 7. extr.) om. CFEl. Nam certa .. . 
moderatur (§ 5. extr.) Ml. Nam certa spatii deftnitio est om. BGP6. — 
apatii certa t. — deftnitio c-bSR2. difftnitio Rlvi. — unaquaque 
P6. — ad solem B\r,H2 (R2L a sec. m.). 6. appellatur ita S 

R2. ita vocatur Ul. — vocarent Bsit. „membrana utraqne [L3Gr.I 
V3]. Igitur leg^e vocarunt.^' Gron. appellaverint Rl. — stata ratione 
.P4 „erat in membranis.*^ Pont, rata al. stata ratione G. cum statuta 
ratione HI. — ferri inup, fieri) R2. — diem et noctem ▼-•?. — oeterts 
Csnp. certis) R2 — temporem G. teporem (snp. temperiem) R2. tempe- 
riem Bar.Tr.Bbn. C^ a P* ^0 Ccbg in mg^. teporem). — auream vim Rl. 
7. Et est haec b. — quam iure prima sunt verba in P post magnam la- 
cunam. Vid. c. 17, § 5. — caeli cor iure B. iure mens caeli Rl. — per- 
petuoque agitatumque G. perpetuo agitatuque r-^. — Solis Rl. — ae- 
ther et Edd. — fontem esse (om. dictum) v. — retulimus] § 3. — cor in 
animate Rl. -- breois Pvs-2CFR2G „libri'« Mod. N. L. p. 185. brevi B. 
St brevis sit i-pib. „Qnao lectio^ est latinior habenda et praeferenda.^* 
Zenn. sit brevis (ante «tt sup. add. si) S. — intimat B. 8. quod 

mundi mentem Ms8.viaP4H2 „Angl.*' quod solem mundi mentem ch-b. — 
Ctir t^ero mens EI2. cur ergo mens BBif. — temperatio mundi vocatur 
C. — sed quoque ipsum Rl. — temperari sole BCFSRl2v-gG£l2 (in £l 

5. ad directi cursus consueta] catur] „1I, 11 [§ 12.] Unde et (an- 

Cf. I, 2, 9. et I, 10, 9. cerimonia- nus) mundanus dteittir, quia mun- 

rum sacra. dus proprie caelum vocatur. Sat. 

7. fie umquam cesset] Vid. not. 1.9 [§ lO.j Mii (lanum) mundum^ 
ad e. 17, § 8. Ex hoc ne ad se- id est caelum^ esse voluerunt. lb. 
quens aut intelligendum est ut. Pro c. 18. [§ 15.] quia solem mundi men- 
illo aut exspectes quin. tern esse dixerunt^ mundus auiem 

8. caelum quod v«re mundus vo- vocatur caelum.^^ GftON. Eadem 



Digitized by 



Googk 



112 MACROBII 

est, ut extremitates eius quae a via solis longissime recesserunt 
omni careant beneficio caloris et una frigoris perpetuitate tor- 

[looipescant: quod sequentibus apertius explicabitur. Bestat, ut et 
de magnitudine eius, q^uam verissima praedicatione extulit, pauca 
get non praetereunda dicamus. Pbysici hoc maxime consequi in 
omni circa magnitudinem solis inquisitione vokierunt, quanto 
maior possit esse quam tqrra; et Eratostbenes in libris aimen- 
sionum sic ait: Mensura terrae septies et vicies multiplicata 
mensuram solis efficiet: Posidonius multo multoque saepius: et 

lOuterque lunaris defectus argumentum pro se advocat. Ita, cum 
solem volunt terra maiorem probare, testimonio lunae deGcientis 
utuntur: cum defectum lunae conantur adserere, probationem de 
solis magnitudine mutuantur: et sic evenit, ut, dum utrumque 
de altero'astruitur, neutrum probabiliter astruatur semper in 
medio vicissim nutante mutuo testimonio. Quid enim per rem 

lladbuc probandam probetur? Sed Aegyptii nihil ad coniecturam 
loquentes scquestrato ac libero argumento, nee in patrocinium 
sibi lunae defectum vocantes, quanta mensura sol terra maior sit, 
probare voluerunt, ut tum demum per magnitudinem eius osten- 

Mas. BCFSPR12G.3 

fuerat solem') „Angl.*' tcmperari a sole s-bP. — longissime (via longis- 
simae") a via solis T-g. — omnia B. — torpcscat G. — qui sequentibus 
B. quod in sequentibus CF. quod in sequentibus v-gBAR.LBEN. — se- 
quentibus] cf. II, c. 7. — Restat autem R2. — ut haec H2. — quam 
verissima praedicatiene extulit BSR2v-gGLTR.BEif. (Vid. not. Gron.) ora. 
FEl. add. a sec. m. E2. quam verissima praedicatione Com. extulit) Rl 
t-bCP. 9. consequi odd. a sec. m. R2. — circa om. Rl. — esse 

possit Edd.P. -- quam terra BCFSR12T-gG v^ngl." quam terrae s-bP. 

— dimensionum in libris F. — septies et vigies F. septies vigies (om. 
et) Rl. — posidonius BP. Possidonius £dd.SRl2. possedonius 
CFH2. — multo multoque saepius BCSR2vc^gBAR.GTR. (in B supra 
noinen posidonius adscriptom est s. (i. e. scilicet) dicit). multo mtiZ- 
toque secus i. dicit mvlto multoque saepius multiplicatam Rl. dicit 
multo multoque saepius multiplicatam solis spatium efficere Fs-bP 

« Hi, — et utriusque defectus (sup. uterque lunaris defJ) F (C om. ef)- 

— argumentum invicem (B a sec. m.) Rl2i-g. — pro se invicem LBsif. 

JO. probationes Rl. — dum alterum de altera „Orouino, ut est 
in Mss. [L12].** Gron. dum sic utrumque de altera Rl. — vicissim 
' om CF. 11. in patrocinio G. — tit demum tum R2. — per mag- 

nitudinem eius BCSR2?-gbpG „Slss. omnes** Gron. „Recte ed. Tct. 

Terborum constrnctio legitur If, 6, IT, 17, 13. Et facile nunc .. . vir- 

4. usque ad TV, quod est medietas, tutes suadet, et § 14. ideo .. . poe- 

et II, 14, 24. anima quae initium nam sancit; et plcnius II, 12, 2. 

motus est; sed I, 17, 12. globus Bene et sapienter Tullianus hie Set- 

ipse, quod caelum cst^ II, 17, 14. pio ... ordinem recte docentis tn* 

ad naturae suae principia quod est plevit. 

caelum; et I, 22, 5. Quicquid 9. Posidonius multo multoque sae- 

... liquidissimum fuit, id tenuit piuft] „Cleomede8: UoaatSoviog vno- 

summitatem, et aether vocatus est; ^^fievog fivgiOTtXaalovce rhv t^XcU" 

of. Somn. VI, 3. xov kvxZov tov xijg y^s woyilov, dnh 

extulit\ ,,Nempe Scipio somnians tovtov o^fici/isvog dsittwoiv, on 

et per earn Cicero, dum enm tanta fiVQiddcov XQiayioalcov slvcci dsl rijv 

magnitudine esse ait, * at -cnncta rov ijXlov diccfisTQOv,*^ Pont. 

sua luce lustret et compleat.*' 11. sequestrato . . . argumentol 

Gron. Conf. c 22, § 12. t7/tu9 loci i. e. separato, singnlari. De hoc 

... quo antipodas esse commemorate verbo vid. not. ad I, 5, 6. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP- LIB. I. CAP. XX. 113 

derent, cur luna defidat Hoc antem neqinqiHiRi dobitabatitr, 12 
non posse al^r deprebeiidi nisi mensura et terrae et solis in- 
▼enta, ut (ieret ex collatione diseretio. Et terrena quid^m di- 
mensio oculis rationem iu?antibus de facili constabat: solis vero 
siensuraoi aliter nisi per mensuram caeli per quod discurrit in- 
veniri non posse tiderunt: ergo primnm nietiendum sibi caelum 
itiud, id est iter solis, constituerunt, ut per id possent modure[ioi] 
soils agnoscere. Sed quaeso, si quis umquam tarn otiosus tam-lS 
que ab omni erit serio feriatus, ut haec (juoque in manus sumat, 
ne talem veterum promissionem quasi insaniae proximam aut 
borrescal aut rideat . Etenim ad rem quae natura inconprdien- 
sibitis videbatur viam stbi fecit ingenium: et per terram, qui 
eaeli modus sit, repperit Ut autem iiquere po^it ratio com- 
mentt, prius regulariter pauca dicenda sunt, ut sit rerum sequen- 
tium aditus instructior.' In omni orbe vel sphaera medietas een- 14 
iron Yocatur: nihilque aliud est centron nisi punctum quo 
spbaerae aut orbis medium certissima observatione distinguitur. 
Item docta linea de quocumque loco circuii qui designat ambt- 
tom in quameumque eiasdem circuii suromitatem orbis partem 
aliquam dividat necesse est. Sed non omni modo medietas est 15 

CEdd. Ticahg:«pd2.b.. 
eiu8 h. e. (olis.'^ Zeun. On B tup. add. vel terrae), per magniiudinem 
. ierrae R2. per terrae magnitudinem s-z. „Nil mag^is contra mentem 
aiictorls, qnem lanae defectum non per terrae sed solis magnitadihem 
▼elle dic«re Aegyptios probavisse res ipsa loqitUor/' Gron. — - oateH- 
dant F. 12. nequam Rl. — dubitatur (C a sec. m.) Fvag. — 

terrena Cow- quidem^ G. — demensio R2. — rationmn inveitiganiibus v. 

— constabit solis vero mensura B. — quod (onu. per") Rl. — invenire,^^ 
112 V. — videret tI. — caelum Com. tHucO C. caelum illius Hi. — solis ' 
iter Rl. — per id CB in ras.) RiEdil.FSO. per eum CPR2GDI. 

13. si qui BFG. — erit ab omni RW-gG. — erit feriatus serio F. — 
haec quae que Rl. — in manum F. in manu C. — fecit sibi B2. — rep' 
perit CSR12I0. reperit BFabUBAR.Bsnr.TR. (L a sec. m.) „Mss." Gron. 
^Verissime; nimiram ingenium, quod praeceilit.^' Zenn. reppererunt 
v3i. repperierunt vl. repererunt Pch-zG. ,,Fatua scriptura: audacter 
repon«rem reperity nisi id audacter non fieri docerent Afss.^' Gron. — di^ 
cenda sunt pauca C. 14. centrum Mss. C^tiani IDO) et Edd. 

Sed ?id. infra, c. 22, § 3. al. . — nihil Com. que^ via CR2 sup. add, que^. 

— est centron GDOL. est centrum Edd. et Mss. rcliqui. • — de quocum- 
que circulo vel loco circuii F. — in quameunque CFEi2G „Tr. et 2 alii 
An^l.'^ in quacugue CHneola posita sup. a) Rl. in quacumque BEdd.S 
PDIO. -- summitatcm BCFR2G0. summitale RlEdd^SPDl. 15. 
sed omni modo Com. non) F. sed non omnino SBAa.Ta.BES. sed non 

13. otiosus] Vide not. ad I, 1, 2. ad disciplinae normam accommo- 

in manus sumat] i. e. attrectet. demus>' Cf. Artemidori Onirocr. 

Similiter Seneca de Benef. II, 5. 4. IV. prooem. p. 199. Kavovi%6q 

beneficio suo manus affert i. e. ovv xal o^^xcSg m^l zoav iritovpi- 

beneficium minuit. Planudes aim- viov ^xccavd aoi .. dn dqtrig dva- 

pliciter vertit: tig tucI tavtcc Xapstv yifdtpcs, et Martian. CapTlA, § 898. 

iig z^f^^S* , ^, respondiiqu€ regulariter^ ubi U. 

regulariter] Planudes vertit SoTtiQ Grotius adnotaTit hoc responsum 

wtv6vas, infra § 20. Kara nupdvag; veris lustiniani responsis eonfif- 

Fercelliniis, qui contulit yerba Ul- mari. 

fiani in Dig. XV, 3, 3. St re^ii- 14. nihilque aliud esse eentrom^ 

ariter dicimus etc., navwiMtSg, nisi punctum etc.] Of. c. 16, § 10. 

Sensus est: ^ita ot vejrba ooetra et Archtmed. de num. areMe f 1. 

- ' '• 8 



Digitized by 



Googk 



114 MACBOBH 

(hIms, qaam sepanift ista divisto: Ulii emm iMtuffi linet in parte 
aequales orbem medium diTidit^ ^uae a rammo m summum ita 
ducitur, ut necesse sit earn iraasire per eeoiron: et baec linea 

16 quae orbem sic ae^uaitter dividit diametros oaaciwatur. lien 
<Hnms diametros cuiuscumque orbis triplicata cum adiectione sepr 
timae partis suae meosaram facit circuli quo oriMs indiidilur: 
id est, si uncias s^tem teneat diameiri longitudo, et yeUs ex «a 
noase, quot uncias orUs iosius circulus leoeat, triplicabk septen, 
et fM^uut Ytginti mum: bis adicies septimam partem, hoc est 
unum; et pronuotiabis vigtnti et doabus uociis huius circuli esse 

Umeosuram, cuius diametros septem uociis ^xtenditur. Ifoec ooi- 

[iofii]nia geometricis evideotissimis^ae ratiouibus probare possemm, 
nisi et neminem de ipsis dubttare arbitraremur et caver^BUs 

18 iu^ prolixius Yolumen extendere. Sciendim et boc, fuod um- 
bra terrae, quam sol post oceasum in inferiore bemispbaerio eur- 
rens sursum cogit emitti, ex qua super terram fiA obscuritaa 
quae nox Yocatur, sexagi^ tn aitum mukiplicator ab ea men- 
sura quam terrae diametros babet: et hac longitudine ad ipsum 
drcuium per qurai sol currit erecta, exdusione luminis tenebras 

10 in terram refiiodit Prodendum est igitur, quaata diametros ter- 
rae sit, ut constet, ouid possit sexagies mulUplicata oolligere: 
unde his praeUbatis acl tractatum mensurarum, quas promisit, 

20oratio revertatur. Evidentissimis et indnbitabilibus dimensioni- 
bus coQstitit um'versae terrae ambitum, quae ubicumque vel in- 
colitur a quibuscumque vel inbabitabilis iacet, habere stadiorum 

Mmm. BCFSPRllG.j 

" omnino tnodo Rl. — oaoe iepmrtU Rl. — in mmmam F. — deducitur 
^'S' — P^ eeutron B6DI0. per centrum Edd. et Mm. rellqai. — dia-- 
metroi vacatur C. 16. Ila P. — diametros emnis v-g. — inclu- 

dilurvel ii C. — septem teneat ... ^ot uncias add. in nig. F. — hie 
adieiena CF. hia aditi^na Rl. adit tea hia 112. — id eat unum Rl. — 
pronuntiabia Com. el) F. — vigtnti BFRU.gGBAR.L. tn viginti CR2Edd. 
SPOIO. 18. et kec BCR2y-g6U0. et hoc eat s-bKSPRll. •— 

inferior i F. — euper terra B. — ait obscuritaa F. — aexageaiea Cinfrs 
qofiqne) yi. — muHiplicahitur (ex corr.) B. -— ah ea mensure Rl. — 
terrae metros P. — sol discurrit Rl. — esdusione Mt«. {C ex clusione 
littera, ut %idetar, emta) T-g ,,3 Angl.^' (in L pro glossa add. separa- 
tione'). eonduaione t-b. — profundit Rl. 19. revertamur I. 

reoertitur Rl. revertetur D. 20. conatitit BGs-bCFSDIO (P4 

•up. ataO. Cf. c. 16, f 10., eonatat PBl2t-gBAR.TR.BB!v. Vincentias 
BelloTacentis tpecal. nator. VI, 19., nbi leg^ntur verba : Evidentiaaimia 
. . . milia quihquaginta duo* — quae ubicumque vel incoHtur a quibuacum" 
que BR I. quae ubicum^e vei incoliiur (on. a quibuaeumque^ H2T-gGP4 

15. dioiReeros] Cf. MarAflt Cap. cultateo, qmme solTore stadiii is 
VI, § 714. Latime diatermina. Exoar«i qaem CoatMeatarioram li- 

16. ttt/lieata cum adsuHone $€- Wo II* sobieci. 

jitiNMM mtrtia suae] Banc fere ra- 90. Evidemtiaaimia .. dtmenaioni- 

tioaom inlercedore inter diametmni hua conatitit etc.] Vid. not. ad I, 

9t drealum qao orUs ineluditor 16, H). Be re ipta conf. II, 6, 3., 

pertpexit Arcbimedes. Vide £• Oraoorin. 18, 2., Exeerpta Grone- 

Nisse, Archim. vorhaad. Werke viaoa qaae legoatvr %d calceai 

p. 11 U bttios operit, I, 5 aqq. et II, 4 ml 

10. Seiendmm el kae etc] Qaae 7 «qq., node elaoei haac esse ta- 

sefosatav ciMiiplares hibeiit mfft- tiaiieai Eratottlieala. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. UB. I. CAP. XX- 115 

milia doeenti qBinqoaginta duo. Cum ergo taatmn ambitus te- 
neat, sine dubio oeCogiuta miiia stadiorum vel non multo ampliug 
dtametros habet secundum triplicationem cum septimae partis ad- 
iectione, quam superius de diametro et circulo regulariter dixi- 
mus. Et quia ad efficiendam terrenae umbrae longitudinem noa21 
ambitus terrae sed diametri mensura multipUcanda est (ipsa est 
enim ipiam sursum constat excrescere), sexagies multipiicanda 
ttM erunt octoginta milia, quae terrae diametros habet, quae fa- 
ciunt anadragies octies centena milia stadiorum esse a terra us- 
que aa solis cursum, quo umbram terrae diximus pervenire. 
Tenra autem in medio caeleslis circuli, per ^lem sol currtt, ut22 
€eiitroB Jocata est: ergo mensura terrenae umbrae medielatem[io3] 
cNasnetrt caelestis efficiet, et si ab altera qooque parte terrae par 
usque ad eundem circutum mensura tendatur, Integra circuli per 
ouem soi currit diametros invenitur. Dupiicatis igitur illis qua- 23 
oragies octies centenis milibus erit integra diametros caelestis 
drrali nonagies sexies centenis milibi» stadiorum: et inventa 
diametros facile mensuram nobis ipsius quoque ambitus proditl 

LEdd. vicaiisrtpdcb. 
Tr. Vine. B«ll. L c. qmme vH mo^Htur tAicunque Bail qua€€umqme 
<.«op. add. ttbi) vel me^i t itr O. quae v«l iucolUur a qu^$cunqu€ (ow. 
ubicutnque) FDH2 (C qui vet)' ^uae ti quibuacnmque vel incolUur P. 
quae quibuscunque Com. o) vel incolUur s-b. quae ubique Qom, vel incoL 
m quib,") I. — oetuaginia (i»frtt ^luiqiie) vl. — milia mm. Ra. — ampliuB 
J. CLXXKIi m. — $€€mUum muUiflUmimmii Rl. — wf€nu$] § l«. 
21. %p$a mm iursum Coin» €91; add. a sec. d. quam^ C. — e** 
creseere sexagies. multipiicanda F. — habet add. a sec m. 112. — stadio- 
rum a terra Com. esse") Vioc. Bell. 1. c, ubi legualnr verba quadragies 
Bcties ... quo umbra terrae perveniU — ad solis oeeursum WL — dixi- 
smus] § 18. — pervenire ll«s.?3-gP4. per tin ere vib. ^Palcherrime et 
cdDveaientissinie Oxoaieasis.*^ C^on. 29. nl centrum . . . per ■ 

fuem sol currit add. a sec. m. C. — centron BSRlGIO. cenirum £dd. 
FPR2D. -> altera Com. ab} Bl. -^ partisque Rl. -^ ad eundem circulum 
smensmra BSRl2T-gGI0P46 ,,libri amaes, at [§ 18.] ad ipsum dreulum 
per quem sol currii**''' Gnm. Planudes f*iz9*' tov avtov xwtlow. ad di- 
miidium circuli mensura CC in niff.) Fs^bU. ad dimidium vel dimi" 
diatum eireulum mensura H2, dimidiam (om. ad) circuli mensuram P. 

— sol om. Rl. 23. dupUcatis illis igUur C. dupiicatis ergo G. 

— octies sepienis Rl. — caelestis circuli .. . et moeiifa diametros add. ia 
nig. F. -^ in nonagies P4. — nobis mensuram ipsius Rl. — quoque om* 

octoginta milia stadiorum vel non integra . . diametros invenitur] Ta 
muUo amplius] Cf. Excerp. 1, 12. el Excerp. 1, 81. reprehenditur Ma- 
il, 6., ubi ceoipatatur: octoginta crobias, qaod ia hac coropntatioae 
milia CLXXXl et semis unius et scp- diametri terrae non fiabnerit ratio- 
tern vicesimae secundae unius stadiu nem. At, cam dimidia terrae pars 

secundum triplicationem] Cf. § 16. ^" wiAra sit, haec eins ratio sano 

et Excerp. 1, 11. flagilabat, nt dnplicaret tantum 

21. quadragies octies centena mi- ^^'^^ unjbrara. Alia re, est, si, 

lia] InLcerj?!, 18. recte addun- ?f '"^^ ^'ijf/j'^^ «,.»8-^ «*• 

turviginti inUia. u^^ •"***' 

SB. tit ceafron] Cf . c. 22, § 8. et 23. noriagies sesies centenis mili- 

Oic. Tase. I, 17, 4a terrom in m- hue stadiorum] la Excerp. I, 19.: 

dio mundo ekmn ad universi caeli stadia nonagies septies cetitena milim 

camplexum quasi puncti instar obti- et XX milia CLXXXl . S . et Fli 

nere^ quod uivrqov OU voeant. vicesimae teeunda^ 



Digitized by 



Googk 



116 MAGROBII 

24 Banc enim summam, quae diametron fecit, debes. ter muHiplicare 
adiecta parte septima, ut saepe iam dictum est, et ita iuventes 
totius circuli per (|uem sol cnrrit ambitum stadiorum habere tre- 

25centies centena milia et insuper centum septuaginta milta. His 
dictis, quibus mensura quam terrae vel ambitus vel diametro« 
habet, sed et circuli modus per quem sol currit vel diametri eius 
ostenditur: iiunc auam solis esse mensuram vel quemadmoduna 
illi prudentissimi aeprehenderint, indicemus. Nam sicut ex ter- 
reua umbra potuit circuli per quem sol meat deprehendi magni- 
tudo, ita per ipsum circulum mensura solis inventa est, in hunc 

26modum prpcedente inquisitionis ingenio. Aequinoctiali die ante 
solis ortum aequabiliter Ibcatum est saxeum vas in hemisphaerii 
speciem cavata ambitione curvatum, infra per lineas designalo 
duodecim diei horarum numero, quas stili prominentia umbra 

27 cum transitu solis praetereundo distinguit Hoc est autem, ut 
scimus, huiusmodi vasis officium, ut tanto tempore a priore 

I04]eius extremitate ad alteram usque stili umbra percurrat, quanto 
sol medietatem caeli ab ortu in occasum, unius scilicet hemi- 
sphaerii conversione, metitur. Nam totius caeli Integra conversio 
diem nocteroque concludit, et ideo constat, quantum sol in cir- 

28culo suo, tantum in hoc vase umbram meare. Huic igttur aequa- 
biliter conlocato circa tempus solis ortui propinquantis inhaesit 
diligens observantis obtutus: et cum ad primum solis radium, 
quem de se emisit prima summitas orbis emergens, umbra de 
stili decidens summitate primam curvi labri eminentiam contigit^ 
locus ipse, qui umbrae primitias excepit, notae inpressione signa- 

M8«. BCFSPR12G.1 

- P6. 24. quae B (F a sec. m.) R]2vicb^DOP46El (£2 sap. 

quam^ M2 (Hi a sec. m. in rat.). quam Cs-bSP0Mlll2 „dao scripta 
exemplarU'^ Mod. ep. 91. p. 408. ^va F a p. m. quia a. — Hiameiron 
BCFR1DI0^2P46£2H12. diametrum R2Edd.SPG Mod. I. c. diametro9 

.. /71EIM12 fecit BRl2?u-bCFSD10Pl46El2. faeit c-gGM]2 Mod. I. e. 

— ter debea F. — $epUma parte G. — ut . . . dictum e$t] §J 16 et 20. — 
trecentai Hi, -^ insuper (om. eO I^ — et inntper . . . milia oni. B. 
25. defrehenderunt B (F a p. m.). — extrema umbra viagG. Mod. 1. e. 
e „lil»ris vetntiis^' correxit ex terrena* — per eirculum ipsum R2. — tolts 
mensura CF. 26. Mquinoctiale CF. — aequaliier (tap. add. 60 

C. Vid. not. 27. Ml sciamus Rl. — eiue mndi C. — eiti9 extr€* 

mitate eius B. — conversio integra F. -^ quantum sol constat 0. constat 
quantum sol meavit P4. — in circulo suo BCSR2v-gbGDI0. „Recte. 
Sam Macrobius qaaro maxime «olet cavere, ne idem verbum in eadem 
sententia rep^tatnr. Sequitur enim meare*''*' Zean. Consentit Planudea. 
in circulo suo meat FPRlc-z. — m hoc (add. a tec. m. vast) C. 
28. aequalitfr (sup. add. bt) C. — obeervantis intuitus Ta. — de umbra 
styli cbs-p. — decedens T3-g; Mod. 1. c. correxit e „librit tcriptit^^ de- 
eidens. — primam om. P. — labri eurvi F. curt) am labri P. — conteti- 
git P. conti git (erato n) CR2. contingit v-gG. — notae Mss.T-pb 

24. (recenetes centena milia etc.] aequabiliter] i. e. wagerecht. . ¥\ti- 

InEicerff. J, 20.1 trigies mille milia nndet Tertit: 6orqd%tvov' i^loov 

et quinquiee centum XLIX et CXLII enevog hi^f nt vldeatar legitse 

et dextantem et eeptimam uniui tejr- aequaliter; sed infra § 28. recte: 

tantis. }uu d%Xivovg TBd-ivrog. 

26. Jequinoetiaii die etc] Coiif« ««a;#/«.^i via ««# ^a ^ it s lis 
Excerp. I, 35 tqq. ambttume] Vid. not. ad c. IT, $ 16. 



Digitized by 



Googk 



CO»IM. IN SOMN. SCIP. UB. I. CAP. XX. 117 

las est, (Aservatuoique, quamdiu super terrain ita js<d» orbis in- 
teger appareret, ut itna etus summitas adfauc horizonti videretur 
insidere: et mox locus, ad quem umbra tunc in vase migraverat,29 
annotatus est, habitaque dimensione inter ambas umbrarum no- 
tas, quae integrum solis orbem, id est diametrum, natae de dua^ 
bus et«s summitatibus metiuntur, pars nona reperta est eius spa- 
tii, quod a summo vasis labro usque ad horae primae lineam 
continetur. Et ex hoc constitit, quod in cursu soHs unam tem-30 
ports aequinoctiaiis horam faciat repetitus no vies orbis. eius ac- 
cessus: et quia conversio caeiestis hemisphaerii peractis horis 
^odecim diem condit, novies autem duodeni efficiunt centum 
octo, sine dubio solis diametros centesima et octava pars hemi- 
sphaerii aequinoctiaiis est: ergo totius aequinoctiaUs circuli du- 
oentesima serita decima pars est. Ipsum autem circuium habere 31 
stadiorum trecenties centena milia, et insuper centum et septua-[i05] 
gittta milta, antelatis probatum est: ergo si eius summae ducen- 
tesimam sextam decimam consideraveris partem/ mensuram dia- 
metri solis inyenies. Est autem pars ilia fere in centum quadra- 
ginta miiibus: diametros igitur solis centum quadraginta fere mi- 
lium stadiorum esse dicepda est: unde paene duplex quam terrae 
diametros invenitur. Constat autem geometricae rationis examine, 32 

[Edd. Ticahgspdzb. 
DIO Angl. „Sic legendum, ut praeter onines Mas. docet excerptum 
goometriae hie annexum.'^ Gron. „Recte, sensu postiilante.*' Zeun* 
nota dt, — signatus eat impraessione R%. — ■ observatum est FP4Bar. 
L. — folig integer orbia Rl. — apparet H2, — ut et ima P. ut una 
ST-gG. Pianudes: d'dttifov avrov nsQccg. Correxit ima „cx libria «cri- 
ptis'^ Mod. I. c. ,,Vntgo editur una pro ima; sed tuperius [r. 19, § 10.] 
Jegendiim siuiilit^r ottendimos mundi ima pan pro una, et statiin, 
aetheris autem ima pars, iion una.^' Pont. — ut extremitas adhuc (om. 
ima eius) C. — videtur H2, 29. diametron Rl. — eius reperta 

est spatii Rt. — notae C (F corr. in natae"), — eius extremitatibus (ras. 
inter duas voces; sop. add. vel summitatibus) R2 — meciantur (sup. u) 
C. 30. constiterit Rl. cans is tit v3i. — in solis cursu Rl. — 

tempore vichg. — repctiti €. — diem condit BCFR2v-gbPGD0 „Angl." 
condit diem Rl. Planudes: ovfinXi^Qol triv T^fiSQciv. diem condidit s-zT. 
diem clausit Bar. — duodeni BFSR12T-gGDiO ^Ms.LTr.'' „Kon male. 
Certe paolo ante [§ 23.] sic dixit recte nonagies sexies eenienis miiibus 
$tadiorum.** Zcun. duodecim s-bCP. — solis add. a sec. in. R2. — totius 
aequinoctiaiis BCFSRI T-gGf 0. aequinoctiaiis totius R28-bP. — ' decima 
sexta G. 31. septuaginta (om. et) Rl. — antelatis] § 24. — con- 

sidcraveris partem Mss.v-gDIO „libri>ett.^* Gron. Gonsentit Planudes. 
partem perfecte consideraveris s-b. — diametri esse solis RiOBar.Tr. — 
pars ilia C a p. in.; s-bBP. pars ipsa G a sec. m. ; FSR12DIH2 „Angl.'' 
fars ista v-gG. pars in quam O. — in quam centum C. centum (oni. 
m, add. a sec. m.) F. — diametros autem F. — solis om. C. — fere mi- 
lium BFSR12GDI0. milium fere £dd.P. fere milia C. ~ plene duplex 

2& quamdUt .. appareret] Vid. at c. 17, §§ 10 et Itf., c. 21, § 10., 

not. ad c. 18, § 11. aecedere Planodi est ntvBiad'ai Tel 

90. repetitus novies orbiseiusae" n^oihai. Vid. not. ad c. 6, § 49. 

eessus] Planudes Tertit: 6 xovtov et c. 92, § T. 

Sensus est: „Sol uSi hora novle. J^' P^fi^, '^^fffJ'^ ^^; ^.^S^^^P' '» 

eiM Mbit m^€mfk'' AliM lock, "^^^'"^ «»*«• «*»'*«^ ^'*'« ^'"'P'^- 



Digitized by 



Googk 



118 UACROBD 

cum de daobi^B orbitms altera 4iai»e^s dupio alleftei Ttnoily 
ilium orbeniy cailis cUam^ros dupla est, orbe altero odies esM 
aMiorem: ergo ex Us dicendum est solem octies ierra esse ma^ 
MNPen. Haec de selis magnitiidiae breviter*de multis excerpla 
IibaviflNi& 

XXL Sed quoBiaoi septem sphaeras caeio dixkniis ess# 
sobiectas, exteriore quaque quas intefius eontinet ambiente, loo* 
(^ae et a caelo oawes et a se siogulae recesserunt: mme quae* 
reudum e^» eum sodiaeus unus sit, et i» oenstet caelo sideribus 
infixisy quemadmodum inferionm sphaeramn sleUae in aiffm 
[losjzediaei meare dkautur. Nee lodguoi est iBvenire ratioMss 
2 quae ia ipsa ?estibuio ex^diMit quaesttouis. Verum est eniiu ne^ 

Jue soleffi lutiamve neque de vagis ullam ita in signis zodisei 
srri, ut eeruBQ s^ribus mtsceantur, sed in illo si^iid ease una* 
quaeque perbibetur, quod habuerit super Yerticem m ea 4|uae iUi 
subiecta est ctrcali sui re^kme dkcurrens^ quia siitgulanuu spbae- 
rarum eireulos in duodectm partes aeque ut aodkeuin ratio di* 
yisity et quae in earn partem eireuli sui venerit^ quae sub parte 
zodiaei est Arieti <tepi^ata» in ipsum Arieteaa irenisse ooooeaitulr: 

Bab. 32. de duahvi b. — alia diamtivn R1. — iUum ver» or- 

ftem C. — 9rbi Certt^o t} alter iu» (snp. altero) C. — iolem add. a ser. m. 
C. — ierrae B. — de multis om. C. — exeepta F a p. m. RiGDI. 

XXT. Caput' XXL Qua ratiene inferiorum $phaerarum Hellae in 2o- 
diaei signie meare iftcimtur, emm m Ua non smt: eurfue ex illis (Ait ch) 
mlia6 6reosori, aliae longiori tempore Zodiaei signa percurrants et quomoda 
eircului Zodiacus in duodecim paries divisus git. eh-g. 1. Sed 

quia F. — gperaa septem G. — dicimus gG. — extera h in mg. — e* 
sideribus caeio infixis R2. 2. est (aod. a sec. m. enim*} F. — ferri 

€ (F a sec. m.} £dd.PR2GDI. fieri B (F a p. m.) SHa. Cf. c. 18, § 15. 
ferri om. Rl. fieri vel ferri O. — misceatur G. — sed potius in y. — 
vnaquaeque esse F. — prohibetur a. Mod. ep. 91. p. 409. restitnit per-- 
kibetur, — quod humerit (i. 0. hUerit'pro kaouerify vl2. qtiod habuerai 
T3-g. Mod. I. c. restitoit habuerit. ~ super verticem BCFST-gGDlO 
Mod. 1. c. Cr. $ 4. et Sat. I, 17, 26. supra verticem Rl28-bP. — tfH 
subiecta B C^ a P- mO SPR12GDI0Bar.Tr. (L a p. m.), Pianudet. tlli 
signo subiecta (FL a sec. m.) s-b^l. illis subiecta Cv-g. — in ea parte 

32. iUnm orbem . . octies esse ma- malorem esse qnam terrain. Goe- 

iorem] Planades vertit: tijv CtpaZ- renxius priore loco e Stob. EcL 

QaVf ^g ij diocfiBTQog iinXccaCcaVy, Phys. I, p. 55., Plot. Decrr. Phill. 

oxranXaatova bIvcci XoiTt^g ctpaiifccg, I, 20., Acbill. Tat. Tsag. ap. Petay. 

et in scholio codlcis Angustani le- t. Ill, p. 81. coniecit duodelriginti^ 

gitnr: BinXaciatv Sh rj Si^STQog legendnm esse. Idem aftero toca 

Ttjg ButfUxQUv' SxTonldaiov S^a xul e Pint. Decrr. Phill. II, 31. eon* 

rb ctsqb6v tov ctbqsov. Scili- cludit Ciceronem distantiam soils 

cet or6tt h. I. est orbis solldne mel a terra cnm eius magnitndine coa- 

globns; cf. c. 14, § 24. Si autera fndisse. 

diametromn ratio est 1 t 2, gio* XXI, 1» emelo siier^sts injhcis] 

bornm ratio est 1' t 2> i. e. 1 : 8. lunge coe2o infijfis,^ Cf.^ § 9. Pla* 

Bi« bina bis, quae sint oeto, cor- nvdes: hf roTg h ovqen^ iumjy66i.v 

Sus solidnm fingere ipse Macro- ^6vifa0tp, 

Ins ait I, a, 3. et II, S, 10. — in weQ vestibulo ejrcti^t qua^sOiH 

Cicero Acad. 11, 26, 82. et 41, 128. mlt] Cf. c. 2, f 6. ^tuie .. vehti 

dicit matbematicos conliTmare am- pffmnm ab h»«o vesUbml^ mmtm 

plhit du^deviginti partfbat taleiii f«««ftla»u uehdeO* 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. I. CAP. XX. XXI. 119 

skmlMqiie obsenralio in nngnlM partoi migrmtibm rteiUs tese- 
tor. Et qoia Ibeilior ad inteHedum per oeulos via €9l, id q«od3 
sernio descripsit yisbs adaignet Etto eiitin lodiacos circviuSy out 
aseriptutn est A, intra hmie septem aJii orbes locentw, et zodia- 
cus ab A per ordinem aflixis notis, quibus ascribentar Itelerac 
seqoenteSy ki partes diMMleciiii diyidator: aitque fpatkm quod 
inter ^ et ^ danditiir Arieti depntatutn, quod inter B ^ C 
Tanro, quod inter C ei D GeniintSy Canero <pod sequittir, et re- 
liqnis per ordinem eetera. His censtittttia lam de singulis zo-4 
diaei notis et litteris singnlae deorsnm Itneae per omnes cirenlos 
ad nltiittiun wque dncanliir: proeei di^MO per omnes si^gulos 
dnodenas partes dividet transitus iinearuRi. In quoewnqiie if^r 
cireulo sen sol m illo sea hina vd de vagis ^laecuniqQe discor- 
rat, cnm ad spatium venerit, quod inter ttneas daodttar ab A 
et B notis et literts deflnentes, in Ariete esse diceliir, qnia illio 
constituta spatimn Arietis in xodiaeo designatom sup^ ?ertio{io7] 
cem, stent descripsinius, liabebit Siosiliter in quamam^ie im- 
graverit partem, m signo sab quo fnerit esse dieetor. 

Atque baeo ipsa deiKrtptio eodem eompendio nos docebit,5 
cnr eundem zodiaeum eademque signa aliae tempore longiore 
rfiae breviore percurrant Qnotiens enim pfar^ orbes inter se 
locantur, sicut maxinras est ille oni primus est et minimus qui 
leeum uHimum tenet, ita de mediis qui sunmo propior «st in- 
ferioribus maior, aui vidnior est ultimo brevior superioribus ha- 
betur. Et inter nas ij^'tur septem sphaeras gradum celeritatisO 
suae singulis ordo positionis ascripsit Ideo stellae, quae per 
spatia grandiora discurrunt, ambitum suum tempore proU&iore 
oonficiunt, quae per angnsta, breyiore. Constat enim nnilam in- 
ter eas celerius ceteris tardiusve proce<kre: sed cum sit omnibus 
idem modus meandi, tantam els diversitatem temporis sola spa- 

{E4d. ▼iciihgspdsb. 
B. — advenerit F. evenerii I. 3. deseribit CI. feri6tf D. — 

circulus atodiacua R2. zodiac^a (om. circvlua') C. — tnter Jhittc y-g6. — 
intra h et e Edd.PGI. — cetera om. C. 4. eonatitutia tarn en 

HI, — nofit Uteriave C. — dividat C (R1 a tec. m.). — ab a ad b C*up. 
ef) R3- — notia dejluentea et litteria R2. notia et tineia drftueniea II. 
natia et Kteria d^uentibita C. — eaae dicitur 112. — eonaiitutum Ht, — 

3patJtifii varietaa C. — m zodiaco (ex corr.; vldetor faiste um) RS. — 
eaignato Ct& — {Mniem migraverit Rl. — quiauper fuerit HI. — di- 
et tur P. 5. cur %odiacum (om. eundem) C. — aliae temp, lan- 
giori aUae hreviori F. aUm temp, Umgiete alia bteviwre C. — Qwoltoi* 
(om. eiitm, «ii|i. eumqne) C. — ille est masimua F. — fsl primua (mb. 
eatj F. — dimidiia («np. de med.J C. — ]»ro|iior (om. eat") C. — maior 
eat C — vicinier (om. etf) C. — kabeaiur Rl. ^ 6. haa om. Rl. 
— aeptem aphaeraa igitur B. — adacrihit I (C a p. m.). »- apatia Ion- 
giora (oup. vet grandi&ra') Rf. — angnatia 6. angueti^ra 1. — inter 
eaa ntillam B. — mo I iff meandi VFw^g, Modim ep. 9\, p. 409. restiUiit 
,,ex Ubrit scriptis*' moiTiif. Cf. e. 14, § 95. — Umtam etut T-gGO (R9 

a. wmta tkhigndli VM. noL ad P*"'^ P®*^ f^} n iei a i e r eat uUitma. 
. -^ *, . - -. « ^tpecteo ffiltmmii el tiiltaio. Sod 



a. wma mmmgnel^ \m. «ot. ad pat 

e. 18» f 19. Ceternm cf. fignr. II. m 

6. fiw loeitm nUinamm imaei] Soi- cf. 



_, , J ^. I, as, a. oi II, 4, 7. 

licat estrtBMCM «pes4a»tL 6ia iMnor • . iintvw] Ji«« aemaied^ 



Digitized by 



Googk 



120 MAGROBH 

inus, ne.eadem saepe repelaatur, qood eadem sigoa Saturnus an- 
nis trigintay luna diebus yiginti octo ambit et permeat, sda 
causa in quantiiate est circuloruniy quorum alter maxiiuus alter 
est mioinitts: ergo et ceteraruBi singulae pro spatii sui modo 
8 tempus meandi aut extendunt ant contrabunt Hoc loco diligens 
rerum diseuasor iDveniet quod re^uirai Inspectts enuu zodiaci 
notis, quas raonstrat in praesidium fidei advocata descriptio: 
Quis Yero, inquiet, circi caelestis duodecioi partes aut inveuit aut 

[I08}fecit, maxime cum nulla ooulis subiciantur eiordia singvlarum? 
Huic igitur tarn neeessariae inierrogatioiii historia ipsa respondeat 
factum referensy quo a Yeteribus et tentata est tarn difEcilis et 
Oeffecta diYisio. Aegyptiorum enim retro maiores^ quos constat, 
primes omnium caelum sorutari et metiri ausos, po^quam per- 
p^uae apud ^ serenttatis obsequio caelum semi^r suspectu li- 
bero intuentes deprehenderunty universis yel steliis yel skLeribus 

lOinfixis caelo, solas cum sola et luna quinque Stellas yagari: nee 
has tamen per omnes caeli partes passim ac sine certa erroris 
sui lege dis<%irrere, numquam denique ad septentrioAalem yerti- 
cem (kyiare, numquam ad australis poli ima demergi^ sed intra 
unius obliqui circi limitem omnes habere discursus, nee omnes 
tamen ire pariter ac redire, sed aUas aliis ad eundem locuiu per- 
yenire temporibus; rursus ex his alias accedere, retro agi alias 

ilia: BCFSPR126.] 

eiu8 corr. in eis), 7. saepius S. semper CFD. — XX et Fill 

CH2. — est in quantitate FRl. — est maximus FPl „Mi.*' masimns e»« 
D. — minimus (om. est) EddXH. — singula FP ,jMi/' — aut extendii 
out contrahit FPGvD ^Ms."* mui ^stsndet aut contrahet I. 8. 

^scussor rerum F, rerum diseursor R\H2, — inveniat F. — quis quis 
Csup. a(. quis') vero inquiet (sup. af) circi (sup. quis") F. quis rerum in- 
quiet (C inquiref) aut C//2. quinis inquirat quis H. — caelestis circi 
U2. — facit («up. /ccit) F. — singularum C«"P' figurarum) F. singu^ 
lorum fl2, — Huic enim C — interrogation is B. — hysteria ista (aup. 
ipsa") R2. — effecta Csup. vel soluta") F. affecta i^e\, a priore) C. 
9. retro enim C. ■>— ausos metiri F. — aspectu Tb. — universis steliis 
Com. vet) 1^1. — solas cum sole et luna BCSR12v-gGDlOTli.LBii]ff. solas 
cum luna et sole F. cum sole solas et luna s-bP. 10. lege efts- 

currere . . . et sibi invicem nuntiarent (§ 110 om. t12. — ad septentrionem 
verticem Rl. — numquam tamen H\. — circuli Bar.Ben. — ire Qsap* 
add. pariter) Rl. — et redire Edd.P. Sed cf. § 14. ttus ac reditus. — 
rursum CRl. — ex his accedere (om. alias) BGIO (C add. a sec. m.). — 

inter se opponnntar: melint sapra ahhinc ultra duo retro annorum 

aliae tempore I ongi or e^ aliae bre- milia .. ne Graeca quidem extet 

viere, ^ ^ historia^ et Sat. I, 20, 7. uUrmque 

9. Aegyptiorum] „Gicero DivU memoriam^ quae apud illos r^tro 

nat. I, 1. Assyrios et Chaldaeoe longissima est, Cf. praeterea Cen- 

qaoqae dicit propter planitiem mag' sorin. 17, §§7 et 12.; 20, § 8. et 

nitudinemqae regionum qaas iaoo- omnes retro principes^ in Inscr. 

lerent, cum coelum ex omni parte Orell. 1049 et 1098., 

patens atqne apertipm intuerentur, serenttatis obsequio] i. e. sereni- 

traiectionet motusque atellarum tate obsequente Tel adiuyante. Vid. 

obterrasse primes/' Zauk. nht a4 c. «, § 40. De re conf. II, 

retro maioree] Est pleonasmnt 7, 19. 

qnidam. Cf. II, 10, 7, nee longam 10. oececfere] Vid. not. ad c. 6, 

retr^ ciu$ Cmundi) otkAemy emn § 49. et ad c 22, § 7. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. I. CAP. XXI. m 

vid^qiie slare iidimiiiiK|o«m: |k)s(i{Qaiii. baecy inq«aiii» inMr ei^ll 
agi videFiioty ce^rtas sibi partes decreverant in ipso ctreo coosti- 
toere ei divi^ioDibttg annotare, ut carta essent locoram nominal 
in quibus eas roorari Yel de quibos exisse ad quaeya rursns esse 
Vjenturas et sibi invicem annuntiarent et ad posteros noscenda 
iransmittareni Duobus igitur vans aeneis praeparalis, quorum 12 
aUeri fundus ^at in modum clepsydrae foratus, illud quod erat 
integrum vaciium subiecerunt p|eno aquae altero superposito, sad \ 
mtata ante munito, et quamlibat de infixis unam otarissimam 
slellwi kicideque notabilem orientem observaverunt Quae ubi 13 
primum coepit emergerd^ mox munitione subducta permiserunt[io9] 
Sttbiecto vast aquam superiork ihfluere: fluxitque in noctts ipsius 
et s^cuti diei finem, atqua in id noctis secundae, quamdtu eadem 
Stella ad ortum rursus revertitur. Quae ubt apparere yix coepityH 
mox^qua quae influebat amota est. Cum igitur observatae stel- 
lar itus ac reditus integram significio'et eaeli conversionem, men- 
suram.sibi caeli in aquae de ilio fluxu susceptae quaniitate po- 
suerunt Uac ergo in partes aequas duodecim sub fida dimen-1^ 
sione divisa^ alia duo buius capacitatis procurata sunt vasa, ut 

[Edd. Ticahgspdzb. 
alias videri nonnumquam stare Rl. 11. haec inquam BCFSR126 

DIOBbn.L. inquam haec Edd.P. — exisse at que rursus C. — *venfuras 
esse Rl. — nuntiarent BCFSR12GI0H2 „Angl/' annuntiarent Edd.PD. 
12. clepshydrae BR2. dypsidre Rl. clepsydriae G. — fgrattn 
(sap. add. per'} Rl. — et vacuum fcTR, — pleno atque altero Rl. — 
elarissimam Cadd. a sec. in. t(eUam) F* — Stellas B. — notahilem steU 
l^m (sup. add. orientein) C. 13. mox om. O. — secuti BSR2r 

c-gGDO. stcutae RL sequentis CFis-bPI. — atque initiutn noctis D. 
atque usque ad principium noctis F CP om. atque^ HlBAuBBif. atque 
in id usque ad principium noctis „M8. Ox. et margo L.*' — revertitur 
Mss.v-gDAR. „Minn8 rccte. Nam series oratfonis rcquirit imperfectntn. 
Cetemm si qnis malit legere revertereiur, per me licet. $ed non est ne*- 
cesse, quonibm saepe reverter^ in forma activi fn praesente et its tern-* 
pbribas, qnae a praesente proficiscuntnr, apnd scriptores non aareae 
aetatis occnrrit.** Zeun. rerertit D. revert eretur IOLTe. rei^erteret 
8-b. 14. vix ceperit Cdcl. er^ R2. primum coepit F. — ortu$ 

ae reditus R2. — caeli conversionem signifiearet G. signiflcatent conversio-, 
nem (om. caelO Rl* ' — caeli sibi B. 15. aequales H2, — sub 

demensione flda C. — unius capaeitatii I (C sap. fttitus). — vasa procu- 

12» Duohus igitur vasis ^aeneis vov t^q oXi^s i^fiiQCCSy og iativ dnh 

praeparatis etc.] ,^xpressit banc r^g nfmrjg dvc^toXiig zov tJXIov fii- 

Teterom astra spectantiara inv^n- XQ'' '^S xaror zrjv k^fjs T^ai^av nQoa- 

tionem non minus perspicne Theo ttjs ccvatoXTJg* itd dl iYKETtXifiSinis 

in Commentariis ad Ptolemaeum "tlfSvBog. Caosam deinde adiiciens 

lib. V.^ avvToii. fisydk}g, ^ Qaara sal ait, due zi zby ^lunr hcl zmv §0^ 

-volet ibidem recognoscito. Ptoie- ouoziQCDV xXifidzonf ar^^ zrjv zov 

maeas vero ipse rationem istam lariiisoivov iyiiXiCiv iv nXsloci tqo- 

ut incertam praeterit.. Hipparchua voig ava(piQ»S^ai zov OQiiovzog ^neq 

1r reetis ascensionibas locum all- hti zmv vozioziQWf,^^ Pont. 
qaem dat, in obliquis noo item* 13. quamdiu .. revertitur] Si re^. 

Verba snnt Theonis: "inmcQiog dl spexeris ad c. 18, § 11. et c. 20,^ 

inl iih z^p d(f^g aipatQas SX'^h § 28. et Sat. VII, 14, 13., ubi quam- 

Bhai zovzo qnjaiv {g)aclv p-s), o>6 dtu, ut h. 1., idem yalet qaod us- 

dSui(po(^oihn:os(4Suc(pQ^ovvzsgj^2-'Z} gus dum^ malis forsitan cum Zeu-> 

iv T j mjfisQi^ zov ZQ^^ ^^6 ^ov nio scribi feverteretur» At equidem 

w^liov nBQcazQotpijg mffdg z^ X9^^ pata?erim Macfobium praesenti 



Digitized by 



Googk 



tm HACSotn 

mgala Untmm tkigvlaf de iVis ^kuidkeiiii parliiNif ferrent: tote- 
q«e raraos aqua in tat siuini priflinuai fortnrine priw dauto 
refaaa csl, el de doobiia ilKs capacitatia Maoris aheniBi snbieee- 

ICraol plem, alteron kixta expediliiai paralmnqiie posnerani. Hia 
sraeparatis nocte alia in illam iam eaeli parlemy per qmm solem 
kiMai^e at quinqiie ragas neara diutimia obsenratioiie didi* 
e^md qQamque pokaa zooiacuBn Tocavennit» aacearamn oi«er- 

ITfaTerant sidua^ cai poatea nomeii Arietia addiderofit Hmaa in- 
ctpianle ortu ataltiti subiecto ¥aai aoparpoaitae a^piae finuai de- 
derani. Qued obi cenplelirai eat, rooi eo nibMo eAumpie al- 
temm Niaile aobieeereDi, certia si(;iiia obaenranter ae meoMiriler 
nmotatia inter eiw loci atellaa oui orie h ata r eiini priflMm ?aa 
eaaet in^atoniy inteliegentea, quod eo Impore quo totiua mjue 

ISdiiodeeiHMi para Omit para caeli diMMlacinia conaoeodit Ab iUo 
ergo ioeo quo oriri tncipiente aqua in prioium i^aa eo^t in- 

[ii<qAG»re uaqtie ad ledun qui oriebatw cum idem primuni ^m^ in- 
pleretur doodeciman parteta caeli, id eat anitoi aignam, earn 

lOdiierant HeaA aecuado ?aae inpieto ac aiox retrade iUud m- 
mile, quod oltm eAisuia paraTeraat, iterum subdidereat, aotato 
similiter loco qui emergebat, cum secundum yaa asset inpletum: 
et a fine primi signi usque ad locum qui ad secundae a<piae 

20finem oriebatur secundum signum notatum est Atque ita vicis- 

Mn. BCFSPRiaO.] 
rmlm 9uni F. — de dmodeeim (mo. UUb) viii. — j>Wii« oddl. a aet* m. C. —^ 
el dm^hus (om. de) C — illit vatia Edil.P. — aUeri embieeerunt t 
1C HU ita pracporatiff R2. — tn Ulmm iam eaeli partem BG (R2 a tec. 
M.) LBsif. tn illam t. c. parte P. in ilia t. c. parte CFS (B2 a p. n.) 
Edd.DlO. tn illi u e. parte Rl. — et stellat vagas R2. -- ^fnoni peetem 
(am. que) 6. — arietis nomen Rl. — indiderunt c-bP. 17. Cn- 

tut G. — celert« eignis Hi. — ob$ervanter B CC tap. onfti) SR2GTD0 
H2Bab.LTb. Cf. c. 1, f 7. observantur Hi. ohieroatie FRli-bPI. ^ 
imUr eiue lom etellae qui oriebatur SPRt20LTE Bab. CG qui orieftunlnr). 
Cf. § 18 et 19. inter eiu$ leei eteUae quae ariebantur Bv-gOL ^llBle.'^ 
Z9WU Hem euM loci etella quae oriebatur s-bC (F eteUam') „iDembr.** 
Mod. ep. 91. p. 409. — aa$ impletum obeervaveruni F. — pciff fmxue 
B. 18. Ab iUo ergo (tvp. add. t. loco) C. — qui cepU oriri tn- 

djptenie aqua in primum va$ h^mere F. eoepit oriri • . . pftmnni eat add. 
in Dig. C — coonVft H\. — de Aoc eoeptt t. — ctrai . .. tmplerefnr out. 
B. — tdei» va9 primum FR12. — tinnni eeee eignum F. ngnum unmm 
Cite R2 unum esse (eitp. add. ftffntfm) C. 19. el aiojr Edd.P. — 

Ulud Mfnile MssuiDIO .r^ngh*' tBo eimile yfleh-h. -~ ferlinni eubd. Bbm. 
— eubdederunt B. -^ tt^nt (om. primt) B. — gtie ad tec. Rl. 

tampore tighffieare TolsiMe id ip^ praetenife cteemlenttiMi ceelt iiflr- 

emn tenpmt ino«ientiini, quo cob- Imnb. — Opponitar BB teccd cBllt>w< 

eprkwretar steHB. } It. qua ml^ e t de infixie mnam «!•> 

la. in iUam iam eatii partem . . r£iMiii«iii etellam. 

eieeeneuram obnerva vem nt Mae] Ufa- IT. tiiHeolo vaai . . ifeiierMil] i. •• 

M fsnm paadorilms aei its melio- fonfliiiie Bporto BfnoNi in rme Mb- 

vNrat codicibne naiiu eerlptie km- ieetvni fiBeire fecenmt. 

gerD tn Hlam partem aieenewrmm 19. qmod oHm e/paeum parave- 

qoBin in iUa parte obeervaverunt^ fwnll OHm, iit«liat modo, ad bb- 

ae nimlt Bode poeltBin cMet par- tWbhhm p erd B ot tMnpOB. €f. f 

IfeipiflBi MceBfvnim: id qved mi* 17. at Hand. Tarsania. vaL IV, 

aaa offMdii f aa. la partlcipia p. 919. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOHN. SOP. UB. I. CAP. XXI. 123 

sim Ttia vmdmkdo ek per singolts iBfloMtis aquae partes siogoloa 
sibi asoendentiinn eaeii Dartiiun lioHteB annolaiKio, uU ooDsura- 
nata iatn ottui per duodecim paries aqua ad primi signi exordia 
perv^DUim est, sine dubio ia» divisas eertasqiie sibi obeervaUo^ 
Bitois ei kidiciis anpotaias duodecim eaeli partes tautae ooinpotes 
nMobioatiouis habueruat Quod noa iioct0 uua sed duabos €1^21 
feeUiBi est, quia omoe caehm UM nocte hob vohiiur, aed per 
diem vertiiur para eius siedia ei medietas reltqua per noeteai. 
Mac tamea eaelum onuie duarufld sibi proximarum nodium dK- 
visit iaspectio: sed diyersorum tempoimm aoeturM dinMBsio 
iitr«aK|ue iMmisfihaerium paribus aquae vicibus annotavit Ei2& 
bas ipsas duodecim partes sigaa a|^[>eHari mahiennit: eerta qu a 
siagulis vocd^a gratia siguifieatioms adiecta sunt, et quia sign* 
Graeeo nomine tatiuc nuncupantur, cireum ipsum sigBorum ao* 
diocum, quasi sigaifenun, yooaveront Hanc autem ratioiieni23 
iidem illi, cur Arietem, cum in spbaera nibil primum ntbiiqiie 
postreiHOBa sit, primum tamen dioi malueriat, prodidarmit. Ajwaii 
lacipiente die illo qui primus omnium luxit» id est qtid in httM(iii] 
fiilgorem caekun et eleaoenta purgata sunt, qui ideo mundi Ba"* 
talis iure Yoaitatur, Arietem in medio caelo tuisse, et qBia ma* 
diuon caelum quasi Hiuodi yertex es^ Arietem propterea primBOi 
inlmr omaes habitum, qui i^ HMmdi capBt in exordia luois ap* 
paruit Subaec^unt etiam causam> cur haee ipsa duodecim si^na 24 
adsignata sint diyersorum numioum potestati. Aiunt enkn in 
bac 4>sa genitura mundi Ariete, ut diximus« me<fium caelum te* 

tj&di. vi«iilif afdtk, 
90. torn eimaummata F. — turn divisas om. (add. in ug. taw divefss^y 
Rt. *— eonservationibvs P. ~ eaeli partes Com. duodecim') Tiag. 

21. Qait Hon B. quod (ailii. a sec. m. nok) C. — sed diem C^di, a aec 
IB. per) F. — volvitur pars Sr. <— aeaue vieibus St-jcGIO (chg in nig. 
aquae)' aequi vieibus D. ^Oranino redncendam aquae.^* F%mU 

22. godia mppellantur P. — cireiiiR ipsum signorum lllt«.I0HI2 „nieni- 
branae** Gron. eiroum ipsum signatorum D. eireum ipsum (pm, sifno^ 
rum) Edd. — voearunt calig. 23. fhme iUi autem rationem tdem 
Rl. kane out. rat. iUi idem R2. — cut . . . nikU om. C. — nilque P. — 
posterius nit R2. '- maluerunt R12. — jiiunt enim BSPTa. -^ iure vo- 
en fur C (I n tec m.). di^htr Con* tnre} Rl. — en^tim fnedtmn R2. 
medio eeli Hi. — exordio Com. in) Tag. 24. eausam add. a tec. 
m. Rl. *- mundi genitura F. — natura nrnndi C>np* genitura) Rl. -* 
ut doeuimus T-g. -^ medium eadi PHI Bab. ai^diam partem eadi F. 

20. sibi . . onnoianifol Haec inn- cnnt Oraecl pro povlBod'tu. €f. 

genda tant, ot panto infra sibi .. § 28. dtet maluerint^ II, 5, 23. 

ofMitfiifat. jidti a^vMre mavuli. 

ai. pmrsbms mfmme tieitms] Gf* 9ib jiimmi] Pnrlimria cntMi, qvae 

§ 10. atque tte ^ieissim 9asm wsu- in qnibatdan codd. mtt. logitwp^ 

trnnde etc Nob a Biililia dsota ott ot Tidelar, ox f IS. hvc tiBBtiata, 

liaet didio, nt TBtt PBBlBBBt, aed n^BBt coBreait anteeddesli 



rette 4*odamaiedo eonqparavk Pro* Buni aeraoBotfatiTa» 

pert. Ill, 21, 12. Rmaorumqme pB- wmmdi naUdis] ,4le Cola liBe ra 

res dueite sorts mess. Tidendnt . aberiBt loliBe FirmioBa 

22. ttgwi mppsUari BtBlnenNill li|b. HI, cap. 1., ubi Brandaai ^ko* 

te. onara bIIo alio BoaiiBe, aial matia anotoret poBBBlar Aetcala- 

BHmt ttataiero maUermmt diotam ptaa, Aanb^ et eoe oooati Petoty^ 

esao pfo p i l a i fB n i , al oifCidtca di- m at Naea^se^^ "^ 



Digitized by 



Googk 



124 MAGBOBII 

nei^ borftfli fuisse nrandi nascentis, Cancro geslante tatie lU'^ 
nam. Post hune sol cum Leone oriebatur, cum Mercorto Yipgo, 
Libra cum Yenere, Mars erat in Scorpio, Sagttlarium luppiler 

25optinebat, in Gapricorno Saturnus roeabat Sic factum est, \A 
singuii eoram signorum domini esse dicantur, in quibus, cum 
mundus nasceretur, fuisse creduntur. Sed duobus quidem lumi- 
ntbus singula tantum signa, in quibus tunc fuerant, adsignayit 
ajitiquitas, Gancrum lunae, soli Leonem: quinque vero steilis 
praeter iUa signa, <][uibus tunc inhaerebant, (^inque reliqua sic 
adkcit yetustas, ut in adsignandis a fine prions ordinis orao se« 

26cundus inciperet Superius enim diiimus in Gapricorno Satur- 
num post omnes fuisse. Ergo secunda adiectio eum primum k^ 
oit, qui uitimus fuerat: ideo Aquarius, qui Gapricomum sequitnr, 
Satumo dator: Io?i, qui ante Satumum erat, Pisces dicantur: 
Aries Marti, qui praecesserat loyem: Taurus Yeneri, quam Mars 
sequebatur: Gemini Mercurio, post quem Yenus fuerat, deputati 

27Mttt Notandum hoc loco, quod in genitura mundt vel ipsa re-. 

tn2'iniBi. providentia ?el yetustatis ingenium hubc steilis ordinem 
dedit) quem Plato adsignavit spbaeris earum, ut es^et lona pri- 
ma, sol secundus, super hunc Mereurius, Yenus marta, hi^ 
Mars, inde lupp^r, et Saturnus uitimus: sed sine nuius tamen 
rationis patrocinio abunde Platonicum onlinem prior ratio com- 

SSnmdat Ex bis, quae de verbis Giceronis proximo praelatis 
qiiaerenda proposuimus, qua licuit brevitate, a summa sphaera, 
quae dstXav^ dicitnr, usque ad lunam, quae ultima di?inorum 

29 est, omnia iam, ut opinor, absolvimus. Nam et caelum volvi, et 
cur ita yolvatur, ostendimus, septemque spbaeras contrario motu 
ferri ratio indubitata patefecit, et de ipso sphaerarum ordine quid 
diversi senserint, vel quid inter eos aissensionem fecerit, quaeve 

Mas. BCFSPR126.3 

— in $corpione BSR1. — tenebat Rl. 25. praeter ea gigna h. 

— in quibus tune inhaerebant C. 26. Superius] § 24. — superius 
autem R2. — post omnes satumum B. saturno post omnes G. — qui fu- 
erat uitimus B. qui uitimus erat C. — pisces dantur CP. — sequitur C 
a p. m. 27. notaneftiifi vero Hoc loco est SRI. — Plato] cf. 
Tim. p. 38. Steph. — sine tamen huius v. — ^abunde BR12. abeunde 
Ccorr. in habende') C. hqbendae (sap. v) F. — eommendavit FP. 

28. proxime praelatis] c. 17, §§ 2-4. *- prolatis FSLTa.Bbn. -^ quae- 
rendu posuimus Csup. add. pro") C. quaer, praeposuimus vichgG. prae- 
posuimus quaercnda B. — aplanes E!dd. et Msa. pleriqiie. ^ divinorum 
ultima Rl. 29. Nam caelum (jsup. add. eO ^. — septem (om. 

25. Sed dMohus quidem lumini- f^eninm^ Gl«i«adiini: mgeaiuiR, 

bus etc.] Cf. Sat. I, 12, 10. et 21, e^ta, <pvatg.'* Pont. Cf. de deo 

IS., fragiD. Censoriao adacr. 8, 10. Sacr. e. 9. ut €m rerionis inge^ 

D s mu s soUs est Leo, lunae Cmneer^ nio sk eUmm euUorwus eius inge- 

Mercurii Virgo et Gemuni, Fenerie ntam, et quae adnotavit Hildebrand. 

Ltifra et Taums\ Martis Scorpio et wdinem . . fu€m Plato adsignavit 

Jriesy lovis Sagittarius et Pftett, sphaeris] Vid. not. ad e. 19, § 2. 

Smturui Caprtcomus et Jquarius. 28. a summa sphaera • • usque 

27. vel t>€tustaUs ingenium], ^kfvk* od hunam] Cf. c. 11, $ 6. 

leiat de Mmido [proomn.]: Sola 29. ZVoai .. troetoiiM inveait] 

pkilosopkiae $unm mm iupuit t ik- Raapicit a4 ^iipasitk—m Ulan, 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCaP. UB. I. CAP. XXI. 12» 

nragis sit sequenda Mftletttia, irftetatus invepit Nee boe taciliffi^SO 
est, our inter onmes steiias sola sine fratris radiis luna non In* 
ceat: sed et qwie spatiorum ratio soiem ab his quoqoe, qui eum 
inter septem quartum locarunt, non tamen abrupie medium, sed 
fere medium dki coegerit, publicatum est Quid significent no^31 
raina, quibus ita yocatur, ut laudari taniom putetur, innotuit: 
magnitude quoque eius, sed et caelestis per quern disoirrit cir* 
culi, terraeque pariter, quanta sit vel quemadflftodum deprehensa, 
monstratum est. Subieetarum sphaerarum stellae quem^idinodam 32 
in zodiaoo, qui su(R*a omnes est,ierri dioantur, irel quae ratio di- 
irersarum faciat seu celerem seu tardun recursum: ^ et ipse 
lodiaeus in dnodeoim partes qua ratione difisua sit, eurque Aries[tt3] 
l^imus habeatur, et quae si^na in quorum numtnum ditione 
sint, absolutum est Sed omnia haec, quae de summo ad lunam 33 
us<nie pervenimit sacra incorrupla dtyioa sunt: quia in ipsis est 
aemr semper idem nee umquam recipiens inaeqoatem yarietatis 
aestum. Infra lunam et aer et natura permutationis pariter in- 
eipiunt, et sicut aetheris et aeris, ita dtvinorum et caducorum 
luna confittium est Quod autem ait ntAtf mfra lunom esse dt-34 
tmum praeter ammos tmmere dearum hommmn generi'datos, non 
ita accipiendum est, animos hie esse, ut hie nasci putentur: sed 
siout soiem in terris esse dicere solemus, cuius radius advenit 
et recedit, ita animorum (Hrigo caelestis est, sed lege temporalis 
hospitalitatis hie exulat Haec ergo regio diyinum nihil babet 
ipsa, sed recipit, et quia recipit et remittit: proprium autem ha- 

[Edd. Yieahgtpdkb. 
que') h. — mmgh iii iepitmda stnientia BCRl2DI0L6R.iaLaV9c magi$ 
9$fumdm sit fenfenlia Edd.FSPG „Angl/' $it magi$ iequenda ienientia 
V3. magis sequenda tin I „liber optimae notae** Gron. 30. ]Se$ 

h^e tantum est B. — omnes inter Stellas Rl. — fine frettris radOe stda 
luna R2. — sed quae Com* et") B. — loeaverunt FI. •— publicatum est ,,. 
laudari (§ 81.) add. a sec. ni. C. 31. ita vocant T. — depre^ 

hensa sit R2. 32. in zodiacs FO. tn zodiac um B. in zodiaeis 

Bar.Bb^.L. zodiaco (om. tn) Edd.CSPR2GDI. zodiacum Rl. — omnes 
supra B. super omnes F. — ferri (sup. i. geri) Rl. — diversorum (sup. 
a) Rl. diversarum sphaerarum LBbn. — recursurum (top. sum} G. 
eursum iznp, re") Rl. recessum F. — seu celerem celorum Rl. — qua 
(om. TiUione') v. — divisus (om. tiO •-!>• — primus sit F. — ditione sunt 
B. 33. Sed haec omnia R2. Sed et omnia haec Bar.Tr. eeil 

et cur omnia haec HI. — ipsis (om. in*) B. — efAer idem semper C*np* 
add. ef^) Rl. — nee idem umquam C. idem ne umquam Rl. ~ Infra lu- 
nam aer Com et") Fch. — huiipiunt (sup. inourrtinO F. — divinorum (in 
mg. diuturnorum') g. 34. divinum (in mg. diuturnum') g, — 

iRimere divum P. — acewiemdum ita t. — esse in terris fr»jr. — antma- 
mm R2. •— seii el lege C. — ipsa nihil hahet F. — ef remittit BCSRia 

qvam prop«snit e. IT, § T., nh\ a^ 92. Hellas quemadmodum in zo^ 

notavinias ^no singula etsent re- diaco . . ferri dicantur] Cf. c. SI, 

feren4a. ff 1 -T. — zodiacua . . qua roftone 

30. e«r . . Iiina non l^eat] Cf. divisue eit] ib. $§ 8-22. — eurque 

c. 19, §§ 8-13. — quae spatiorum Aries primus habeatur] ib. § 23. — ' 

ratio etc.] ib. §{ 14-29. ^nne signa . . sittt] ib. §§ 24-27. 



31. Quid significeni nommii] Cf. 33. Sed . . itina con/Shinm eH] 

c. 20, §1 1-8. — magnitudo pioque Aiec adnectuntnr a^ § 28. 
etffs etc] ib. f§ 9-31^ 34. esmlat] Animi ezobmi, sen 



Digitized by 



Googk 



126 MAClOBn 

dSbere dloerelur, si ti mmper tonere Kev^set Sed quid mtnni, 
«i aniiDiMi de kac regione non oonsUt, eem nee oorpori feirn* 
eando sola toffMerit? Nam ^uia terra aqua et aer infra lummi 
^nt, ex his solis corpus Sen non potuil, quod idoneum esset 
ad Ytlain: sed opus fiiit praesidio ignis aetfaerii, qui terrens 
membrts \itan el aBimam susCinendi oomraodaretTigoreiny qui 

36?italein caloren et hcetH et ferret Haec ei de aere dixisse 
aos satis sit Bestat, ut de terra^ quae spfaaeranun noua et 
bhumK uttima est, dietu neeessaria disseraraus. 

[114] XXIL Ntm CO, ftfoe eti meiu^ ei mna, UHhu^ inqfuit, mejm 
mm ehir^ H infima Hi, ei in earn fertmhtr omma mOu avo pm* 

idera. IHae vera iosohdiiies eausae sunt, quae nra^ius inyioen 
nexibus finciMntur, et, dum altera atterara facil ac Tieissim de 
se nascoflitiary uumquam a natoralis aoeietatis anplefiibas sepf^ 
rantor. Talia simt TiDeolay quibus terrain natura eenitrittxit 
Nam ideo ki earn feruntm ooinia, qnk ut media non morelwr: 
ideo non povetur, quia infima est: nee poterat infima non ^se, 
in quara omnia feruntur. Horum singula, quae inseparabililer 
Sinyoittta rerum in se necessitas tunxit, tractatus expeaiat iWn 
mov^ur, ait. Est enim centron: in sphaera autem solum een- 
tron diximus non moreri, quia neoeMe est, ut circa altquid ia^ 
4 mobile spbaera moveatnr. Adieeit: infiitia e§L Becte boc quo- 
qde. Nam quod centron est RW(ttun est; in sphaera y&to hoc 
sokun constat imum esse quod medium est Et si ima est, se- 

Bltt. BCFSPR12G.1 

▼-g6DlOLTB.BBif. reminit (om. et) FP. etiam rewUttU t-b. 
aft. mnimus (Mip. «el ofitma) R3. miima FBbw. <L a aec. m*). ^ ne 
c*niort F. -^ metherU CPRIGO. metkerti RaEilil.BSPDl. -• sutttiieiif/t 
(sup. «tl auhBiitendi) Rl. 9ub$iBimdi (Mp. vel 9u$tine9idi) C. — viV 
f al«p vigwrem Rl. — el /errel eifaeer^t F. SS. not disint m- 

ii$ mt F. disi»9€ tnffitiai B. 

\X1I. Camut XXIL Terra oua de eauMa immvbUi$ $U^ ei enmim m 
e«i» MM nmtu fermntur pondera. €b-b. 1. Nam] Soma. IV , S. — 

€i tn earn FSIl2i-gDILTB.BKii. Somn. 1. c. Mst. el fidd. in earn (am* 
eO RCRlGvs-bPO. % vere R2T-hbBP. vera g^-sCFSRlGDlO. 

— aUeram •Item R2. — iia videeim v-gb. — ut numquam ... Beparen-- 
tmr i>gb. ^MeliMr leelio Yidetnr aeee in ad. vet. 0>ere ... ila . . • til). 
EUl uira^ne lectio sensu nan adeo magnopere differoat, potteriar la- 
Maa lange gratioreni aficit oratiaaeni.^ Zeaa. — iifeo oaleai non Ftrh 
P. '^ in qua G, — neeemlot tn ce v-g. •— vinsii £dd.Rl2DI (ia B nam 
li^et, atram ak ai am ta). — Iraclae tI. -^ expediet C. 3. cea- 

Irani R2. -« diximut] c. IS, § II. — dixianu non moveri ealmfn eentrem 
F. anlaai eealram dix. non ate v. CR2. 4. el Mi/Saia ft FP. — 

Aaec ftto^iie F. — cenlraai e«l Rl. e$t eemlrum B2. — eaee tmaai ch-h 
PGI. MRttw (aoi. ene) B. a a am etee (jmp. vel imam') B9* — U terrm 

earaai arigat at naUiM aad. Ms. at aapva adiectlvo ta/aiaWlet ver^ 

eibibct pluralaai aomemm. CI. bam ataejaalar, sic k» I. advarbl* 

•ttaoi paalosapra: aaa accipfeadaai infeparabiUter respoadet Tattrani 

est animae kk eme^ ut kic naeei pw iunsiL Qaaariiof, foo refereadam 

ientur. ait laaalala, ad etagala aa ad ne» 

XXII, f. qaae ineeparahili^er la- cessitai? Hac aiallai, at taa^p^ra* 

aalala reraai ta ec neoefsHat iumsit] bilHer iaaalala reraai ta se neeetti^ 

Fraetali Terboai laa#tl, quad f>le- ta$ idtfai ait atque res neceesitale 

^ Hqaa codd. ika. exbjbaat, fola, in$eparabUker m ft lavalaeae. 



Digitized by 



Googk 



COMIL IN SOBIN. SGIP. UB« I. GAP. XXL XXH. m 



qukur, ul yom didim tit im tarn ftrri mmUu &m^«f enim 
poodera tn imuiB iiatouB dedueit: nam et in ipso maiuto, ul et* 
aet terra, aie fadum est Qukquid ex omni materia, de quaS 
iacta soat omnia, norimHittm ac liquidaaaimttm fuit, id temiit 
WAunilatem, et aeuer Tocatus est: pars, cui miner poritas, eC 
iaerat aliqiiid levis pendens, aer extitit, et in seconda delapsus[ii5] 
est: post haec quod adfanc quadem Uquidum sed iam usque ad 
tacttts olSeasam corpulentum er^, in aquae fluxum eoagdatum 
est: iam yero quod de omni silvestri tumulUi Tastum kipenetra-6 
bi^ denseUim ex defaeei^s abrasum resedit elemenlis, haesit in 
imo: ^ttod demersum est striagente perpetuo galu, quod elimi« 
Mluffl m ultimam mun<U partem longinquitia solia eoaeenrayit: 
quod ergo ita conoretmd est^ terrae Mmeti aeeepit. Hane spis-7 
sus aer et terrene fri^ri propter ouam aolis cakm atupore wfik- 
raminis deosaoris umfique versom nilcit et eontinet: nee in re* 
eessum aot aeeessom moreri earn patitur rel Tis eireumvallatttis 



O^U. TkaligaHab. 
MM etf Ff-W. — eonsffiiKiir FP. » pomierm nmimrm in imum iedueU 
CI. mamderm im imum dedueit nmturm Rl. nmtura fomiera m tuiitM dedu" 
tit t-liP. — terra ut euet Rl. tif ttrro eatt R3 tit e$aet terra imn l^g. 

a. pora iUm CRSs-bSP. — meral €t FR9 inerat (tup. ftdld. el) 
Rl. — et eeetmdm (mii. tw) P. -^ elmpma tit F. — Ufuidwn quidem Rt» 

6. demetum BCFGs^Riaa Cf. e. a, | ». dtmtmtmm Sf-fiP 
Rl. -^ tK uiiimn mmmdi pmrtt F. — etturtimm i$m «•! RS. 7. 

prwpritr Tlli. — prtpimr quidem toUt tattrt Rl. — #»sltMl Dm. Cli a 



5. tt aether vocatua eat] Vtd. aot 
«d c. 90, § 8. D« re of. frafm. 
Gentor. adtcr. 1, 4. Cic. de nat. 
deor. II, 40. 

6. de omni aiheatri tumuUu] «,Hic 

aaeqiie Graecisml accvtaadas eet 
lacrobint. Graeci eaim cam tuo 
vXtKog et ailoae et materime tea ele- 
mentorum c<mgeriei sabiiciant no- 
tlonein: hie ailveatre qoo^ae acor- 
patar pro materialiy earporeo. Sic 
•upra cap. 6 [§ 9.] occarrit: Anima 
aliena a ailveatria eontagione ma- 
tertaeetc. Igitur ailveatria turn ul- 
tua aottro loco est elementoram 
congeriee ac confugio.** Zaux. Cf. 
c 19, S 7. 

tn alliauim tR«R<ft parlentl i. e. 
ia imav. Cf. $ 4. al aot. ad c. 80* 
§5 

7. Hant apiaaata aer .. ^ndique 
vtraum fuldt et eantimet] Cf. 11, 4, 7. 
.,NoaCar videtar GeJIiaoi inliataa 
MM), Noct Att. \II, 13., qai da 
Ooeaaa terrae amaee ambieate et 
cieeaniecribeate fere eadeai dicit, 
quae Macrobiae da aere: quum 
Oetanua, laquit, oamet terraa oai- 
u^mriam et uadique veraMm dreama^ 
Jlma^t nihil eitra tarn ^$t; atd unda* 
ram UUaa amhitm Hrri$ pomihui 



eoaivallatia^ in medio eiua aunt om* 
nia, auae intra oraa eiua incluaa 
aunt, lleiade qnaeritar, qaid hie 
eit tCaf»er apiraminia denaioria^ qoo 
aer dicitar continere terrain t Kain 
eet flatoe aerie pauio Yehemeotior, 
qui etaporem h. e. cohaeeioaem 
efficit? Audio. Sed quid? al an- 
tor scrip^erit tenore apiraminia den- 
aioria, eea, qnod meltae videtur, 
tenaioria^ h. e. contiauo et ioten- 
tiori ilatut ladicinia elt pence 
alioe.*' Zbijii. — Verba tfupore api- 
raminia denaioria me non offend nnt. 
Spiramen est veiat materia aeris, 
et, com denaiua sit, dicitur quasi 
atupere, ot Martial. IX, 99, 10. 
pigrt quae at u pet unda laeuy cf. 
11, 5, II. torpor ille glaeialia. Ver- 
ba aacii^ veraum praeterea le- 
Snatar a|iud Iiietia. XLIV, 1. iBn.; 
elL VII, 16, 6.; Apal. Met. IV, 
5, de nuif. 76.; Solin. 40. med. 

•ec ta recessiiai aat accefsam lao- 
vtrC\ Cf. Cic. de N. D. 11, 40, 109. 
aol .. made accedeas, tum autem 
rteedena^ et Div. 11, 14, 34* quo- 
rum (mariaoram aestanm} aeeea- 
aua et recesjas lunae motu guber- 
atmnimr. Hi loci videntar iupoea- 
iaae Macrobio, oi aceedtre piitaret 



Digitized by 



Googk 



128 MACROBil 

et ex omni parte vigore shntii librantts aurae vel ipsa sphaeratis 
extremitas. Quae si paululnm a medio deviaverit, fit GuicQmqiie 
yertici propior et imum relioqtiit, quod ideo in solo medio est, 
quia ipsa sola pars a quovis sphaerae yertice pari spatio recedit. 
8 In banc igitur, quae et ima iest et quasi media et non moretur, 
qaia centron est, omnia pondera ferri necesse est: quia et ipsa 
in hune locum quasi pondus reiapsa est. Argumento sunt cum 
alia innumera tum praecipue imbres, qui in terram ex omni 
aeris parte labuntur. Nee enim in banc solam quam babitamus 
supernciem decidunt, sed et in latera quibus in terra globositas 
spbaeralis efficitor et in partem alteram quae' ad nos babetur in- 
9ferior idem* imbrium casus est.- Nam si aer terreni frtgoris ex- 

[]i6]halatione denselus in nubem oogitnr et ita abrumpit imbnnr, 
aer autem universam terram circumAisus ambit: procul dubio ex 
ondni aeris parte, praeter ustam calore perpetuo, liquor plumlis 
emanat, qui undi^ue in terram, quae unica est sedes pond^um, 

lOdefluit. Quod qui respuit, superest, ut aestimet extra banc unam 
supetficiem quam incolimus, quicquid nivium imbriumye yel 

Mm. BCFSPR12G.] 
sec. m.). — et aecessum F. — ef ejr omni .. . aurae out. 6. — vd spera- 
Us ip$a M. — ft paulum Rl. — deelinaverii ^^g. Mod. ep. 72. fi. 
323. restkinit demaveriL — praprior h, -^ ted idto FSP. fuae^tie ideo 
B%, 8. e9t quam Com* «0 F. '■^ centrum v-g. — quia iptta Con. 

0t) G. Et quia ip$a Y-g. — Argumenta ttmt eum alia innumera BCSRI^ 
T-gbGI (D eum et alia; O tup. vel argument a sinf); „M88. Qnod we- 
rias. Supra c 11 [§ 2.], II, 4 [§ 3.], Sat. I, 7 [§ 24.] indicia eat; Gomm. 
IT, 14 [§ 5.] testimonio eat; Sat. f, I [§ 5.] testimonio sunt. £t taepiat.'^ 
Gron. cuius argumento sunt cum alia innumera P. cuius eum alia in- 
numera argumento sunt F. cut us ciim alia innumera sunt argument a 
8>z. cum argumenta alia innumera sint, eum Bar. — parte aeris FRI. 
sed Com* et) Fira. *- in altera G. — integra globositas Ben. (!< a tec. 
ni.). • — spaerahilis T. — in partem aliam C. — idem oni. v-g Qadd. a 
sec. in. Rl). 9. Nam et si H2. — densetus BGR2 „Angl.'« Cf. §6. 

densaetus Rl. densetur CFO. densatus Edd.SPDI. ~ innubem coit Tr. 
— abrumpit imbres BSP (Rl a sec. m.) Gs-zCD (L a p. m.). abrumpit 
in imbres F (Rl2 a p. m.) y-g 10^ Ox. Tr. (t^ a sec. in.). „M88. oni- 
nes, qoorum scripturam roeliorem iadico II, 1 [§ ^0 ^^ in sonum erum- 
pat, Haec ibi membranarum lectio, non desinat. Sat. I, 8 [§ 5.] donee 
erumpat in lucem. Sic supra c. 6 [§ 69.] in verba proiumpit.^^ Gron. 
abrumpitur in imbres Bex. CR2 a sec m.). — parte aeris Rls-bP. — 
pluviarum (sop. alis) C. 10. ut aestimet om. C. ut extimet vl. 

ut exis timet RyS-g. .^ nivium imbrium (om. ve") FD (R2 sup. add. vel}. 

idem Talere quod procedere (vid. ^e verftci Idem est quod tdicui 

not. ad c. 6, § 49. et c. 20, § 30.). ' At a vertici^ cuicumque est. 

Cicerone accessns ad nos ooponltur 9. abrumpit imbres] Idem valere 

recessni a nobis, ut ait de N. D. II, videtur quod /nctt, ut decidant im- 

7, 19.: solis aecessus diseessusqike. bres, Cf. Lncret. II, 214. abrupti 

Quae . . fit cuicumque vertici pro- nubibus ignes^ et Virg. Aen. III^ 

pior] Noli haec referre ad proximo 199. ingeminant abruptis nnbibu9 

antecedentia vel ipsa sphaeralis e^r- ipies. Hoe qui Improbat, legere 

Iremifas, de quibus cf. Cic. Tim. debet abrumpitnr in imbres, 6r»- 

6. cuius omnis extremitas paribus in noviiis Terbnm afrnimpere non 

incffio radiis attingitur. Pertinent recte comparat cum Terbis erum* 

haec yerba, ut supra pronomina pere et prorumpere, 

hane et earn, ad terram. CtUcum- praeter uetam etc.] Cf. II, 7, 19 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOliN. SCIP. LIB. L CAP. XKU. 128 

mndinofn eadit, hee totmn in caelaiti de aere deluere. Gae- 
lum enim ab omni parte terrae aequabiliter distat, et ut a no- 
stra habitatione ita et a lateribus et a parte quae ad nos habe- 
tur inferior pari altitudinis inmensitate suspicitur. Nisi ergo om- 
nia pondera ferrentur in terram, imbres qui extra iatera terrae 
defluunt non in terram sed in caelum caderent, quod vilitatem 
ioci scurrilis excedit. Esto enim terrae sphaera cui ascripta sunt II 
ABCDy circa banc sit aeris orbis cui ascripta sunt EFGLM, 
et utrumque orbem, id est terrae et aeris, dividat linea duet^ ab 
E usque ad L: erit superipr ista quam possidemus, et ilia .sub 
pedibus. Nisi ergo caderet omne pondus in terram, parvam ni-12 
mis imbrium partem terra susciperet ab A usque ad C, Iatera 
vero aeris, id est ab F usque ad £ et a C usque ad L, humo- 
rem suum in aerem caelumque deicerent: de inferiore autem 
caeli hemisphaerio pluvia in exteriora et ideo naturae ignota de- 
ilueret, sicut ostendit subiecta descriptio. Sed hoc vel refellerelS 
dedignatur sermo sobrius: quod sic absurdum est, ut sine argu- 
mentorum patrocinio subruatur. Restat ergo, ut indubitabili ra- 
tione monstratum sit in terram ferri omnia nutu suo pondera.fii7] 
Ista autem quae de hoc dicta sunt opitulabuntur nobis et ad il- 
lius loci disputationem quo antipodas esse commemorat Sed 
hie inhibita continuatione tractatus ad secundi commentarii volu- 
men disputationem sequentium reservemus. 

[Edd. Yicahgapdzb. 
imbrium niviumve T. — decidit F. — in coelo de aere hg Cg in n>g* in 
eoelum"), coelum (om. in) de aere O. de aere in caelum D. ex aere in 
caelum F. — f lucre B. — «jr omni F. — aequaliter distat C Cg ia mg^) 
Bar.Tb. (h a sec. m.)* distat aequaliter Vincent. Bellov. Spec. Mundi 
VI, 4., ubi legantnr verba caelum enim ... excedit. — a nobii habetur 
infer iu 8 F. — Nisi enim FR1DH2. — ferentur C. — extra latum Vine 
Bell. i. c. — ^ifod volubilitatem g in tag, — gcurrilia ioci Vine. BelK 
I. c. 11. terra sphaera v. — usque L (om. od} F. — Et erit L. 

etiam erit Bbiv. 12. Nisi enim F. — littera vero v. — ad E 

add. a sec. m. R2. ~ ab G ¥» — usque L Coni. ad) B. — de inferior i 
FR2I. — natura C. - ignota B tC tup. add. s. tn) FR2GD10H2 
„Angl.'' ignota e Rl. incognita Edd.SP. 13. Sed haec F. — 

designatur B. — - argument ationis y-g. — man if es turn sit PBar.Bbh. 
•— nutu suo omnia Rl. — ista autem ... reservemus (fin. lib.) om. C — 
opitulabuntur BFSPRIGDIOHILTr.Bbn. opitulantur Edd.R2. — ad il- 
bus loci disputationem] Cf. II, 5, 24 gqq. -- quo BFSPRIDOAILTr.Bbiv. 
quae Edd.R2bl. — hie Com. sed) Rl. — ad secundi tractatus commentarii 
Rl a p. m. — sequentium disputationem R2. 

M, A. Th. V, C. et III, Comm. in Scip, Lib. primus explic, Incip, 
heeds. BP6. F. CI. Macrobii Ambrosii Theodosii K C, et Inl. de somnio 
Scipionis liber primus explicit TnvAn. Explicit liber primus Macrobii. In- 
cipit 11 I. Finit liber I. incipit II F frsee. m.; ab ipso librario post 
libri II yerba Qc. 1, § 1.) Nunc de musica eorum ratione disputetur ad- 

10. aequabiliter distat] Cf. § 7. 13. itlius loci , . quo antipodas 
tfui .. defluunt] Dicendum erat: esse commemorat] sc. Cicero, Somn. 

qui ..defluerent: Nam nulli re VI, 1. Cf. c, 20, § 8. quam veris- 
vera imbres extra Iatera terrae sima praedicatione extulitf ubi vid. 
defluunt. oot. 

11. 12. Esto enim . . subiecta de- 
•criptio] VId. fig. III. 



Digitized by 



Googk 



130 MACBOHUL COMM. IN SOMN. SGIP. LIB. I. SUBSGR. 

•cri|»tani mH Finii priif^s iMr> tiio^il $€enmdu$. Ant, Memm Simmm- 
chu9 iSlMM/4CtKVi^ f\ C emendabam vel dislint meum Ravennac cum 
Macrohio Ptolino Eudoxio V, C. P. j4ttr, Memm. Symrnachui V, C. 
emtnda^am vet dii menm Ratrenne cum Mmerobio Pioiino Eudoxio V* C 
Maerobii /imbrosn Thtodimi P\ C. ti M, de B0mmio Sc^^knia libtr primtm 
esplieiU Incifl^it $€oundu$ Ua. fitidein legantiir in P4, nisi ij^kiod habet 
distins' meum et Fudoxio^ et (ut afiTert iVIahul e P. Wilthemii libro qui 
intcribitnr Diptychon Leoiliense et in illiid coramentariiim, Leoitii 1659 
in fol. Append, p. 4.) in libra raann seripto monaaterii Sti. Maxioiini, 
nisi qliod hit liber dicititf iiai»erei MacfhU jimbtoaii Si$etini iSlCE^ 
TINl^ ortiiin esse ox F. C, Et INL, ai^aret ex eo qaod legitur in P4: 
VX.ETIISL^. 'Vid. prolegom. cap. I, 2 b et 8*« et cap. IV, A I. Eipli- 
eil liber primus Maerobii. Incipit li I. Finis libri primi c. Libri primi 
jinis lig. CeaHneRiorii libri primi finis %-%. 



Digitized by 



Google 



MACROBII AMBROSII THEODOSU 

V. C. BT ISL. 

COMMENTARIORUM 

IN SOMNIUM SCIPIONIS 
LIBER SECUNDUS. 



I. Superiore commentario, Eustacbi^ luce mihi dileotior fili,[n8] 
usque ad stelliferae sphaerae cursum et subiectarum septem ser- 
mo processerai Nunc iam de musica earum modulatione dispu- 
tetur. Qtdd? Hicy tnauam, quis est qui conplet atires meas tantusi 
et tarn dulcis sonus? Mtc est, inquit, tile qui intervaUis disiunctus 
inparHms, sed tamen pro rata parte ratione disiinciis, inpuhu et 
nuHu ipsarum orbium efjicitur, et acuta cum gramlms temperan^w^ 
varios aequahiliter concentus efficit. Nee enim silentio tanti motus 
incitari possunt, et natura fert, ui extrema ^x altera parte graviter, 
ex aheru autetn acute sonenL Quam ob caueam svmmus tile cadv? 
steUifer cursus, cuius conversio est concitatior, acute excitato move- 

CMsf. BCFSPR12G. Edd. vicahgapdzb. 

Macrohii AurtUi Theodosii viri consularis et illustris in' somnium Sci- 
pioni8 expositionis quam elegantissimae liber secundus vichg C^g 
*Aurelii^ et in mg. Ambrosii), Liber secundus a. Aurelii Macrobii Am- 
brosii Theodosii l\ C et inlustris C^b illustr,") commentarius ex Cicerone 
in Somnium Scipionis s-b. 

I. Caput I. Concentum quendam effici motu coelestium corporum, et 
quomodo ratio eius concentu9 a Pythagora sit deprehensu-: turn qui numeri 
apti sint consenantiit musieiM, quotque consonantiae sint, ch-b. 
t. Superiore , . . disputetur om. G. In F haec tribiiantnr primo libro. — 
Eustatki r3e-bPD. — mihi om. Rl. — dilectior fili BGP4H28*-!:. carior 
fili P. earior dilectior que fili Sv-gb. „!lls8. diversitate ana me addu- 
cunt, ut ceaseam scriptuni •cribendiimqiie esse charior dilectiorque ^ qno- 
fiMido dis^rtim est in chartaceA et edd.*-^ Gron. clarior fili F6HI. cla- 
rior dilectior que fili R12IOP36ott. (E in mg.)- dulcior fili F. *- 
septem oia. H2, — Nunc (em. torn) F. — • de musiea earum qu e modulalio 
P6. de music eorum modulamine I&, 2. Quid] Somn. V, 1 et 

a. — Quid BCFPR26I0P36Ta.Gott. Quis SRlEdd.I. — Hie om. O. ~ 
inquam est (oni. quis^ Rl. — aures (•tti* meas") ▼• ~ sonus usque doeti 
homines (§ 4. oroifltis interpositis Ciceronis Terbis). B. — disiunctus C>up. 
tinoluO R2. eoniunctms F//t; Somn. 1. e. Mse. et Edd. — pro rata par^ 
Hum ratione (.F a p. m.; SGL a sec. ro.; O sup. add. vel parte') TiuBsif. 
GoTT. pro rata parte ration is C C^ R *^c. m.). pro rata parte ratio- 
num R2 a sec. m. pro rata portione a. — disiunctis SPGv. — et im- 
pulsu et motu v-gG. -— aequo I iter hgG. — taatt motus silentio SR2. — 
possint GoTT. 8. summus ipse R2f. — sttUifer eaeli cursus R2l. 

^ acute Com. e(> R12Edd.CPGD (O a p. m.). aeute et Bab. (O a sec. 
m.). acttto ct FSA1$ a6mn. 1. c Edd. et Maa. Mnmilli. -- eMitolio G. 



Digitized by 



Googk 



132 MAGROBH 

tur sono, gravissimo autem hie lunaris atque infifmis. Nam terra, 
nona, inmobilis manem, una sede semper haeret, conplexa mundi 
medium locum, llli autem octo cursu^, in qwStms eadem vis est 
duorum, septem efficiunt distinctos intervallis sonos, qui numerus 
rerum omnium fere nodus est Quod docti homines nervis imitati 

A atque cantifms aperuerunt sibi reditum in hunc locum. Exposito 
sptiaerarum ordiiie motuque descripto quo septem subiectae iq 
contrarium caelo feruntur consequens est, ut qualem sonum tan- 

Starum molium inpulsus efficiat hie requiratur. Ex ipso enim 
circumductu orbium sonum nasci necesse est: quia percussus aer 
ipso interventu ictus vim de se fragoris emittit, ipsa cogente na- 
tura, ut in sonum desinat duorum corporum violenta collisio. 
Sed is sonus, qui ex qualicumque aeris ictu nascitur, aut dulce 
quiddam in aures et musicum defert aut ineptum et asperum 

6sonat. Nam si ictum observatio numerorum certa moderetur, 
conpositum sibique consentiens modulamen educitur: at cum in- 
crepat tumultuaria et nullis modis gubernata collisio, fragor tur- 

Mss. BCFSPR12G.] 
— semper manens F. — una sede CGDO. Cf. Somn. I. r. ima $$de 
Rl2Edd.FSPI. — medium mundi R2. — llli oeto Com. autem^ f^, — eur~ 
8ui octo R2. -^ duorum CFSRI (R2 a tec. m.) TicbghGDlO „Mg8.*' 
Gron., ^n\ rec4e monet c. 4 [§ 9.] idem in edd. legi. duoriffii Mereurii 
et Veneris a; „apad Ciceronem niio ex codice/' Gron., eiiiat vid. nol* 
modorum F (R2 a p. m.) s-z. — di»tincti$ v-gGIOLTa. — modus est 
J12. — apparueruni C. ^, quae septem subiunetae F. — con- 

sequens (sup. add. •. est) C. — efficiuni (ora. hie") F. 5. de se 

fragoris emittit sonum F. — in sonum er urn pat CFL a ste. m.) BAm.Bait, 
„raombvanae^^ Gron. ad I, 92, {9. coUisio. Sed hie sonus Rl. colli- 
sio ne dissonus H2, — quod dam via. — in auribus BGott. — et mu- 
sicum m aures R2. — aut asperum v. — personat CFRIDIH8. 
6. compositumque sibi B. compositum sibi C*up» add. ^tie) Rl. compo- 
sito sibique P. -— modulam (sup. add. me) Rl. — educitur BCFSR2v-gG 
lOGoTT. ducitur RiD. editur s-liP. efficitur a (g in mg.). elicitur 
H2. „Alia8 est educitur. Ego praeeunte marginal! lectione efficitur re- 
fingam eli'cifiir.** Pont. — at quem F. aut cum Gott. aut (corr. in 

I, 3. Oeto cursus .. septem effi- astroaomit. Certe omnibus qai niliil 

ciunt distinctos intervallis sonos] legerunt. Nam qui Maerobio dede- 

„Sensns est: qnamiris sint octo runt operam, sciunt buius ipsias li- 

cnrsos Tel orbes, qui singnii edunt bri cap. 4 [§ 9.] haberi: propterea 

rousicum sonitm, non tamen octo quia Mercurialis et Femerius orhis 

diversot effici sonos, sed tantura- etr. Eodem pertinet quod cap. 11 

modo septem, qnia duorum, nempe [§ 7.] Nam cursus quidem Veneris 

Veneris et Mereurii, eadem tU, ot^ue Mereurii paene par soli est, 

idem sonns. At ecce ttbi apud Nee diversa babes lib. I, cap. 19 

Ciceronem uno ex codice reddide- {§ 5.]. Et accepit a Platone [im- 

rnnt in quibus eadem vis est duo- mo Timaeo Loero p. 96 E.l caiua 

rum^ Mereurii et Veneris, At est in libro de anima mundi: Jvo 

mihi exploratum eat bas tres to- d* laodQOfioi dsllip ivtl, *Eo(ia tb 

ces ease ab interprete, ac ^er er- ual'^Qag. t6v 'Aqnfodkag uai tpma- 

rorem librarii quocunqne illo in q>6Q0v xol %oXXol xoiiot^i.*'^ Groit. 

codice addita: quum Cicero de in- — Adde Plat. Tim. p. 98. ^Itov ^ 

dnstria caverit, ne nominibus istis ilg tov Stuvsgov vnkoy^s,^ hmc^)6- 

•phaeraruin freqoentius uteretar, gov 61 tuxX viv Isqov ^fiov Xeyofss- 

quo augaatior etset obscuritas. pov tlg^ zovg xaiu fthf ieoSgofior 

Sed ainnt sine hi« locum fore ob- i/^/co itvidovl6vTagy rrjv (f havxiet¥ 

acoriMlmoni oronilHia praeterquam BlXi^x^vag avr^ dvvafuv. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SQP. LIB. II. CAP. I. 133 

bidus et inconditas offendit auditum. In caeio adtem constat 7 
nihil fortuitum nihil tumultuarium provenire, se<l universa illic 
divinis legihus et statuta ratione procedere. Ex his inexpugna-[i20] 
bill ratiocinatione collectum est miisicos sonos de sphaerarum 
caelestium conversione' procedere, quia et sonum ei motu fieri 
necesse est et ratio quae divinis inest fit sono causa modulami- 
nis. Haec Pythagoras primus omnium Graiae gentis hominumS 
mente concepit: et intellexit quidem conpositum quiddam de 
sphaeris sonare propter necessitatem rationis, quae a caelestibus 
non recedit; sed quae esset ilia ratio, vel quibus observanda 
modisy non facile deprehendebat: cumque eum frustra tantae 
tamque archanae rei diuturna. inquisitio (atigaret, fors optulit, 
quod cogitatio alta non repperit. Cum enim casu praeteriret in 9 
publico fabros ignitum ferrum ictibus mollientes, in aures eius 
malleorui9 soni certo sibi respondentes ordine repente cecide- 
runt: in quibus ita gravitati acumina consonabant, ut utrumque 
ad audientis sensum statuta dimensione remearet et ex variis 

[Eild. Ticftligspdzli. 
af) enim Rt. 7. tumultwarium C<np. add. nickit) C. — statuta ra~ 

iiime BCS CR9 a p. m.; Q a sec. m.) DI//]3Ta«6oTT. itaia ratione Rl 
CR2 a tec. m.) s-bP. itata vel »tatuta rolione O. rata ratione Fyia 
Cg in nig.) Bar.LBen. — ratio natione (siip« ct) Rl. r a (tone F (R2 a 
p. m.*). — caelestium iperarum B. — aonum (om. et") B. sontis C<*>n* ^O 
GoTT. — et motum ▼• 8. Hoc Edd.PR2. — eora v-g. 

9. praeteriret cmou R2. — mollientes ictibus R2. iotihus molienies ▼!. 
L. Mod. ep. 91. p. 410. ,,IIaratiiis taraen Sat. 1, 4 [v. 20.] Dum ferrum 
molliat ignis. Attamen ilia M«ti lectio haudqnaqiiam in«uper habenda, ' 
dixitqne OVidins de arte II [v. 119.] htm molire animum qui duret* Sic 
et Maro [Aen, IV, 309. et XU, 327.] moliri clastem^ fnoliri habenas. £t 
Terent. [Heaut. II, 2, 11.] dtim moliunturt dum comuntur^ annus est/^ 
Pont. — ordine respondentes BS. — octiderunt (sup. recid.") Bbn. — con- 
eonabant acumina a, — statuta dimensione FSPR12 (G a sec. m.) TiaDI 
H12Bar.LBbn. stata dimensione Bch-bC (G a p. m.}. statuta vel stata 

8. Haee Pythagoras primus .. plieo raasicae caelestis InTentore 
mente concepit] „Haec non repn- yid. Lobeck. Aglaopfa. p. 948 sqq. 

Rnare ?"»»"*»•"»««•«»«• J"™" 9. fabro» ignitum f<^um ictihu, 

Bl.chu. de Tit. Pythag. cap. 4. „„,„^,.,] h«^ j^„„ j„,^„,i 

B.rrat, Pylhagoram a m.l.te Cam- J J ^,,^ ^ 

by... captnm et ex Aepypto Ba- [j. ^„^.,. a„„ f^„^„ „,„,„t 

bylonem abdnetam a Magt* noma- . . , „ „',i^ ged, at (»vi- 

disciplinam didicisse. Warn Ma- , .^^ . jl«„j' ^^ i?«-* iii a\r i^ 

crobias loqaitar hie de harmonia ^'"^^ trahatdo et Fast III, 81T. la^ 

!.»«.««,». -«-«. P«r*k..^.... ...: worn molhre tantnm pro nere^ sic 

tphaerarom, qaara Pythagoras pr - .. ^ ^ . J^ ^ 

mas inyestigaverit, a«t, si lanibli- ! '"" „XJ.JL1^^ia \,^!!a ^^^Ulll 

cho fides est habenda, solus audi- '^^f^T '^ /• J 1- «? 

verit. Rectissime iadicat lambli- ^«* Modn,., moUentes, iiob ininas 

chus. Nam nemo mortalium alias jommendari verbis ^irgili. Georg. 

«nq«am eiasmodi masicam aadiyit L^^;::!?T„nT'S9*"«o^ 

nee aadiet. Ceterum si quis de ^""^ ^*f'^» ^""- *' '^- ^^^^^^^ur 

inyentoribas artis masicae aliquid /^^> * • 

cognoscere velit, adcat Plutar.chnm ita gravitati acumina consonabant] 

de mosica ab initio: qui libellos Haec inter se opponantnr at ac- 

inprimis ad hoc capat Macrobii il- centos gravis atque acutiis. Cf. e. 

luatrandam facit.'' Zevn. - De Or- 4» § 2 aq. 



Digitized by 



Googk 



134 MACttOBtt 

lOinpukibiifl dhtiin sibi eonsotiafns nasceretur. Hie cyccasionem sibi 
oblatam ratus depreb«ndit oculis et maBibus quod olim cogiia* 
tione qyaerebat. Fabros adit, et fnminens open coriosius fftttte^ 
tur, annotans sonos qui de siRgulonitn lacertis confitiebanlun 
Quos com ferientium viribits ascnbendos putaret, iabet ut inter 
se malleotos mutent: quibus mutatifi sononmi diversitas ab homi* 

llnibus recedend malteolos sequebator. Tunc omnem curam ad 
pondera eorum examinanda convertit: cumque sibi diYeiisitateni 
ponderis quod habebatnr in singulis annotasset, aiiis ponderibus 

[i2i]iB mains minusTe excedentibus fieri malleolos imperavit, que* 
rum ictibus soni nequaquam prioribus similes nee ita sibi con* 

12^8onantes exaudiebantur. Tune animadvertit coneordiam vocit 
lege ponderum provenire: collectisque numeris, quibus consent 
tiens sibi diversitas pouderum continebatur, ex malleis ad fides 
yertit examen, et intestina ovium yjbI bourn nervos tarn variis 
ponderibus illigaiis tetendit, qualia in malleis fuisse didioerat: 
talisque ex his concentus evenit^ qualem prior observalio non 
frustra animadversa promiserat, adiecta dulcedine quam nature 

ISfidium sonora praestabat. Hie Pythagoras tanti secreti compos 
deprehendit nmmeros ex quibus soni sibi consoni nasoerentur: 
adeo ut fidibus sub faae numeroram obser^atione conpositis eer* 
tae certis aliaeque aliis convenientium sibi numerorum concordia 
tenderentur, ut una inpulsa plectro alia, licet longe posita sed 

14numeris eonvenieos, simul sonaret Ex omni autem innumer^ 
yarietate numerorum pauei et numerabiles inyenti sunt qui sibi 
ad efficiendam musicam convenirent. Sunt antem hi sex omnes: 

15 epitritus hemiolius duplaris triplaris quadrupius et epogdous. Et 

Mss. BCFSPR126.1 

dimensione O. 10. Hie Csup. add. n) F. hinc gl). — occasions 

sibi oblata F (Gott. corr. in ,,,ncm . . . f am}. — deprehendit BCFSFR12 
lOGuTT.a. deprehendendi R2 sup. iin.; Tch-1>. deprehendi DH2u t* 
nc manihtts F. — requirebat F. — opus Gott. — intuetur (add. sup.") 
R2. — efficicbantur Bar.Ben. — inter se ut B. inter se Co«i» «0 F. — 
maleos t1. m^lleos v3-gG0 (bis). — mfiUeolorum mutet divexsita* 
tern R2. 11. tonvertit BCR12v*gGU0 „Angl.'' Ba&.Bew.Gott. 

vertit 8-bFSPI. — minus («iip. odd. ^tie) Rl. — malleos FR2Edd.PGD 
10. — nee sibi (om. itat") B. 12. omnibus nnmeris s*bP. — a 

malleis FR1H2Gott. „M8. in mg. ut Bar.Ben.'' — alligatis FIO. ^ es 
eis F. -^ praestabat sonora R2. 13. compos secreti R2.>f^ obser* 

vatione numerorum Rf. -^ ut eerie Rl a sec. iti. — - et una F. 
14. efficiendam BCFSR12GDO//2Bab.Bb!«.Tr.L. efficiendum s^bPI. 
eonficiendam T-g C^13 ad conficiendam sibi convenvrent musicam"). *- hi 
ex omnibus CF, — triplaris quadruplaris add. a sec. m. C. — quadrw 

unum sibi consonans nasceretur]' leolos] Mallm: ah* of ponderibus in 

Cf. Sat. 1, Praef. § 8. unde unum. mains minusve escedentibus, fieri 

fiat $x omnibus. (an ferri? Cf. Hor. Od, IT, 8, 14.) 

10. iti6et tit .. mutent] et § 11, malleolos imperavit: sed nullus co- 
fieri malleolos imperavit propter Ic^ dex ins. snffragatur. 

ges graniniattcas inversas digna 14. Sunt autem hi sex omnes etc..'] 

sunt quae adnotentur. Cf. I, 6, 64. Cf. Censorin. 10, 8 sqq Martian. 

Mulierem .. imperaverat saltibus I, § 11., II, § 107 sqq., IX, § 934* 

concitari^ et Sat. I, 12, 28. custo- ed. Kopp. Zennins ad seqnentia 

dibus iussit, ne mulierem tnter- cftavit Gell. XVIII, 14. et Vitruv. 

esse permitterent. lit, 1. 

11. aliis ponderibus ., fieri mah- epitritus etc.] Lib. I, cap. 1^, 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB. II. CAP. I. 1S5 

est epitritiif , com de dnohas numeris miitr habei totim noo- 
rem et iosufer eios tertkm ptrCaM, ut mmH quaitiier ad trta: 
nmn in qoatttior sunt trk el tertia pars iriuniy id est uaan: el 
is niunenis TOcalttr epitriUis: deque ea naaeittir fyaaphooia quae, 
^^pellitor Aiff tB6q&Qmv. Hemiolius est, oiun de duobus nume* 16 
ns mator babel toluiB iniDoren et inauper eiut medietaleiii, ml 
sunt tria ad duo: nam in tribus sunt duo el media pars eorum,[t2a] 
id est unum: et ex hoc numero, qui hemiolius dicitur, nascitur 
symphonia quae appellatur ^la nivtt. Duplaris numerus est, 17 
cum de duobus numeris minor bis in maiore numeratur, nt sunt 
qnattuof ad duo: et ex hoc daplari nascitur symphonia cui no- 
men est dta 7ta6mv. Triplaris autem, cum de duobus numeris 18 
minor ler in maiore numeratur, ut suat tria ad unum: et ex 
bee numero symphonia procedit quae dicitur iik vca^mv xal dta 
nivte, Quadruplus est, cum de duobus numeris minor quaterlO 
in maiore numeratur, ut sunt quattuor.ad unum, qui numerus 
facit symphoniam quam dicuni dig dux tcmAv. Epogdous est 20 
numerus qui intra se habet minorem et insuper eius octavam 
partem, ut novem ad octo, quia in novem et octo sunt et insu- 
per ^octaya pars eorum, id est unum. Hie numerus sonum pa- 
rit quem tovov musici yocaverunt Sonum vero tonq minorem 21 
veteres quidem semitonium vocitare yotuemni Sed non ita ac- 
cipiendum est, ut dimidius tonus putetur, quia nee semiyocalem 
in literis pro medietate yocalis accipimus. Deinde tonus per na-22 

j^ttrit F CRl snp; IIb.) f/2BAR.BKit. 15. epitritu$ numerus Tk. 

cum add. a sec. m. R2. — ex duehuB B. duobus (om. de) Gott. — mt- 
fMrem totum et eius insuper B. -> tit tlii sunt B. *- in quattuor sunt 
ires F. — et is numerus voeatur epitritus CFSRlT-^bGDIO. „Recte. 
Nam tempore praesente anctor lilc nbiqiie atitnr.'^ Zenn. et is num. 
epytritus voeatur B. et epitritus vacatur is numerus R2. ct is numerus 
est vocatns epitritus p8-y.. et is num. vocatns est epitritus Ta.BBif. — 
quae tmpelletur Tl. quae voeatur F. — dice retfUccQatv SEdd.PD. ^lA- 
TECCEPSirf H8. dia tesseron OIO. dyatesseron BCFRl. 
1^. minorem in se Bar. — tit /If ad II Cnm. sunt^ F. — media pars 
duQrum Rl. media eorum pars Com. id est) R2. — Rx hoc (om. et) h. 
— quae voeatur F. 17. cum duobus (om. de) R2. -r tfi tnoio- 

rem HI. — 1?* *oc (om. et) B. — duplari numero Fv-g „qnod non 
apms e«t, et facile potest •■telligi, iH paulo ante [§ 15.] deque eo nasei- 
tttr symplumia,^* Zenn. — ^tiAetfOcatif^ (snp. add. t>et cut nomen est) 
R2. quae appellatur I. 18. c^m duobus (om. de) gQl — Kt 

hoc (om. ex) B. ejr hoe (om et) Rl. — symphonia procedit numero F. 

19. quadruplus (om. efff) 6. — in maiore tenetur F. — qui in 
numeris via (g in mg.); Mod. ep. 91, p. 410. corri^it 9111 numerus. — bis 
dyapason F. 20. ut sunt Tr. — novem et octo caligG; Mod. 

I. c. corr. ad. — octo sunt (om. et) T-g; Mod. I. c. addit et. — eorum est 
i. tmum C. — parit sonum R2. — tonum F*R1. ionon Mas. rell. et Edd. 

21. semitonum (infra qnoqne) ▼. i^ftttSviov hg in tng.. — ^o- 
luerunt vocitare F. — dimidius tot us (sup. ntiO C. 22. deinde 

§ 21., nbi hi mimeri men^rantiir, stei voeaverunt] Cf. Cenaerin. 10^ 4. 

na* explicantnr, epafcdona beini- Martian. 11. c€. et VII, § 741. 

•litin aeqollar; symplioiiiaa eam- 21. sod mom ita aeeipiendum eat, 

memorantnr I, 6, 43. ut dimidius tonus putoiur] Maaici 

m. 9mmm |Mr^ fi^ai «drov am- TalerM aattiiMiiuBa |»ra t^ai parte 



Digitized by 



Googk 



13& 



MAC»0Bn 



turam am hi d«o dmdii sibi aequa nen potent^ cuan wm ex 
novenario numero OMMitc^^ moycm autem nii«i|imD aeattaliler 
dividaatiur, tanus m dnai» dividi medietates recoiat: sjea semi- 
tooHiin ¥0€itaTeruDt soMiin tono minorem, mem tam panfo di- 
slare a tono dapreheasuoi est, quantoiD hi duo numen inter se 
dktaot, id est duoenta quadriaginta tria et docenta quinquagnila 
23 sex. Hoc semilonium Pythagorici quidem yeteres SIb6iv noini* 



Mm. BCFSPR12G.1 
iono8 C*PP* u) C. — ex numer Villi R2. — aequabiliter BR1. — di- 
midietates B. — vocaverunt F a p. m.; s-b. — ionum tono minorem 
V. Bonum tonon minorem a; Mod. I. c. corrigit ex codcf. tono. — par^ 
vum Ff. — o tomo ditium est HI. — qumnic coni. Gran, nd e. 4, 
§ 7. — CCXC 8es HI* dueenta qvinqmagi^ta sex. id e»t q. Xlllcim 
numeru9 oetieg ductut mediata CCtorum XLa Ullum o vide- 
iur complere. Nam es ilia geminare Ctum Illlot efficiuntur 
quae nequaquam medium CCtorum XLta Ilium eontulerit, Beic. 
28. quidem otti. Rt. — dikeein Cinfn ^«qite> Cir. 



dimidia haboerant Cf. Censorln. 
10, 7. Eit enim Ctympbonia Si>oc ncc- 
cmv) vel sex t'onorum^ ui Aristih- 
xenus mus'icique adseverani^ 
vel quinqne e< duorum semiianio- 
rumj ut Pythagoras geometrae- 
que qui demonstrant duo se- 
miionia tonum complere non 
posse, nbi O. laba. ciUfifc Aristoz. 
el. barm. II, p. 46. et Tbeon Smyrn. 
if. p. 83. 102. Bull.; Ptol. barm. 
10.; Boeth. mus. I, 33., Ill, I aqq.; 
Micom. harm. II, p. 27. Martlanut 
IX, § 930. l>ico, inquit, quidquid 
rite sonueritf aut tonum esse aut 
hemitonium aut quartam partem toni, 
quae diesis appellatur .. A emit o- 
nium dicitur quod toni medium 
tenet, 

22. ctfia enim ex novenario nu- 
mero constet etc,] Errat Macrobiat. 
Cf. Plutarch, de aoim. procreat. e. 
18. 'Ensl dl XQ&TOv TQV inoydoov 
Xoyov 6 -0"' xal d tj' noiovvTSs ov- 
dlv didaTtj/iccuiaov ixovai, di- 
nXactaad'avTCDv a oifKpotiQcov 6 naq- . 
sfiTtljCToav fiBza^v 8vo noiel Sia- 
cxr>iiata' d^Xov on xovxaov 
(ilv tc(ov HvTcav Slxa rifivsTai 
TO inoySoov dlXcc (irjv dmXucta. 
ylvfTUL t&v fikv &' Tcc ri xal /, tcSv 
8\ 1^ ta ^ xal /. dixovTcu 8h ovtoi 
fiatcc^v tot i>t, xal ylvEzai x&v 
8i,aiSTrj[idT(ov t6 (ilv fisliov, to 
8h HecTTOV ftfw yciQ t6 fiev nqd- 
V8QOV itDBitraTiaiSiiiaTOv , t6 8^ 8sV' 
TBffov itpsitKcadiKatov sig &vi€a 
xolvvv ri/jLVivai rA in6y8oov' 
el 81 vovTO, %al 6 ^ovog* ovSi- 
xBifW &^a yhnsts 8mt^$9'iifTag o^- 



Tov Toiv T/irifidiTiov T^fiirovtoVy 
dXXa Sgd-Sg 'dno r&v ficcdTjfiaTmmv 
Xttpifitz nQOffoyoqeiffBTai, 

quem iam parvo distare a tono 
dtpfehemMm est etc] Reeplcit ad 
verba PUtoaie Tim. p. 36. Stepb.: 
T^ Tov f7toy86ov 8iccaTi]ficcTi va inl' 
TQira icavxa ^wsnlrjQOvto , Xslnofp 
avrmv htddrov fi6Qiov, zfjg zov 
ftoiflov ravtrfg SiccavdastoQ 
XBtw^slatjg aQi^fiov nQog cioi- 
d'fiov ixovarig tovg Sffovg e£ 
%al nevft^tiovTa xal Siatioaleiv 
n^bg T(fla %al TSTrapaxoyrcir 
xal 8i€cx6ci.a. Explicavit haec 
. Plutarchut I. c. Sed atar potiiia 
BtittrU nomerie, qoo planior fiat 
ret. Intercedit antem Inter CXCII 
«t CCLVI ratio epitriti (192 + 
too 
ir!! » 192 -f 64 = 256). Horum 

nnmerornm intervalkim li explere 
■tttdaerte epogdoie, per?eniet nvii 
ad CCLVI, sed ad CCXLIII tantam 

102 
(192 + _ = 192 + 24 = 216; 

et 816 + ?1? « 216 + 27 = 243). 

o 
At vide ne baec hnc non recte sint 
adbibita. Nam Plato loquitur de 
epitritis per epoj^doot explendie, 
Macrobius de dividendo tono i. e. 
epogdoo qui pariat tonum. Platd- 
nem si tequimur, toni sunt 192 : 
216 et 216 : 243, eeroitoninm antmn 
vel Xiifum est 243 : 266, qaaiB« 
quam hie aominibua ille bob eat 

U8U8. 

23. Bee 9 m i ut onm m Pftkagmici 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCIP. LIR U. CAP. I. 



131 



Bibaiit: sed aequens usos sosmm semitoDio miAOrem 8ls6^v[\^] 
cofistitutt nofftinandum. Plato semttonuiin ksipi^ vocitavit. 
SuBt igitur symphoDiae quinqaey id est dia tB60d(f0Vy diaii 
tUvtSy dva mi6Avy Sia ica^Av xal 8ia nhxB, x«l 8lq 8ia 
xa6&v, Sed hie nuoierus symphoniarum ad musicasi pertinet 
qiiain yel flatus buHMDUS intendere vel capere potest humanus 
auditus: ultro autem se teadit harmoniae caelestis accessio, id 
est usque ad quater Sia nccpwv nal Stu mvts. Nudc interim 
de bis quas nofninaviaius disseramus. Symphonia Sua xBMaQmv^ 
ooQstat d^ duobus tonis et bemitooio, ut minutias quae addita- 
laeoto sunt relinquamus, ne didGcuItatem creemus^ et fit ex epi- 



[Etld. vicahgspdzb. 
et Edd. rell* — Bonum tono minorcm G. — lymma B. lima C 
H2. Umina (siip. Hmma) 6. limma Mis. rell. et Edd. 24. 

diaUts^fon BRllO. dputeweren F. — btB diapMon (om. xai) F. Mai 
di$U9m99n C'^F* dUdiap.') Rl. — qnem Cio n>K* ^"^^1 g- — uUro B 
SP CHI a aec. m.li R26. ultra CFEdd. — tetendit H2. — aecensio F. 
25. diatesseron BFRl. ^ hemitonio BCFR12D0H2 ,,M8.<< a. te- 



. . die$in nwminmhani] Cf. Theo 
SDiyrn. I«ag. in Plat. math. p. 87.: 
dUaiv xaXovaiv kXa%iaxriv ol n^ql 
'AqLOTO^svov rh tstaQTrifiOQiov rov 
Tovovy iHfiiov h\ tjfkiTOvioVy mg iXd- 

IIvd'ccyoQBlcov disciv %aXo'6v- 
T10V TO vvv TiaXovfievov f^flttO- 
viov. H. Stephanas in Thes. a. ▼. 
dleats apnd Boetbiuni If, 27. rcfert 
dU(Uv dici tefnitonium minus, at 
djtovofiTiP semitonittin niaius. Ari- 
stoxenuiD secntus eat Martinnas K 
c. Call § 21.) et IX , § 933. Illnin 
Incain cum aliis hac non pertinen- 
Ubos attalit Zeunius. 

Bonum aewdtonio minor em] Conf. 
praeter Aristoxenum et Martianiim 
11. cc. Vitraviam V, 4. Diet is ati- 
feM est toni pars quarto^ ita in he- 
mitonio duae dieses sunt col- 
loeatae. Gal. vol. VIII, p. 56.: 
*0 fihv ^vdixofi ovH &xqi Tovov nal 
vfii'TQvlov fiovov^ dU.d xal fiixQi 
ilia song htavrng ducyivccausif et si" 
milia ap. Dicinys. Hal. de compos. 
Terb. p. 63 K. 

Plato semitonium letfificc vocitavit] 
immo Sidataaw Xsupd'elaav; iuTen- 
tionem illias nominis Plutarchas 
tribait matbematicis C^id. nott. ad 
S 21.) i. e. Pythag^oreis. Cf. de 
an. procr. c. 17. tovtw ithv t6- 
vasr) ol it\if apftotmcol 8l%a xBfMfiS' 
vwf oioreai Bvo Buxati^fHcra itotBlv^ 
&v hiMLTBffov tJ/htSviov nuXowfiv 
ol 61 lI«^tfyopi9col Tnv fthf eig toa 
tofiiiv dniptsscav avtomy x6v il 



TftrjfJtdvwv dviacBv hvtatpXtXitita xh 
&iaTi:ov dvofM^ovCiv f ott /rov i^(il' 
CBoog dnoXslnsi. Idem ibid. c. 18. 
^xtr. dth, inqnit, xal Xslfifia rov- 
rev thv dQi^fibv chSfut^ov C'o* ^'l 
fia^ruMtrinel). iym fthf ovv si^rjftS' 
rata SrjXovad'ai vhv IlXdtiovog 
otfuci yvtofiTjv h TOVTOi^ Toig d^i^- 
fioig, onde fortasse natas est er- 
ror JVlacrobii, qoi limma Plateni 
Irlbuit etiam c. 2, § 20. Cf. Cen- 
sor in. 10, 7. quare etiam huiusmodi 
intervallum Plato abusive semi' 
tonium, proprie autem ducXBififia 
vocaU Fuit autem Pythagoreia 
Xel(i/uc idem quod dUaig, 

24. Sunt igitur symphaniae quin" 
que] Cf. Censorin. 10, 6. Sympko' 
niae simplices ac primae sunt Ires, 
quibus reliqua constant ; una . . quae 
pocatur 8id zBGadqtov , alia . . quaim 
vacant Sia leivxB: tertia est duSr net- 
acov, Etiam Plutarchns de mus. c. 
22. non nisi has tres syrophoniaa 
commemorat, et Martian. II, §§ 105 
et 107., VII, §§ 733 et 737-5 Ma- 
crobius ipse I, 6, 43. 

intendere] i. e. intentione proferre. 

25. Symphonia due reoodifcw etc.] 
Cf. c. 2, § 18., Plutarch de mus. 
e. 23., Ce4isorin. et Martian. 11. cc. 

J^emifonio] Banc huius Tocis for* 
mam quom infra omnes habeaat 
codices ntss., et h. 1. maior eoruvi 
pars, praetnli, licet §§ 21 et 22 la* 
gatar seinitofiiam. 

minuiias quae in mddUatMnto umt] 
U e. tit Xe^p,ata. 



Digitized by 



Googk 



13& IfACROBH 

trito: dia itsvts constat ex tribuB tonis et hemitonib, et fit de 
faemiolio: dia ncc6wv constat de sex tonis, et fit de duplari: ve- 
^ ram dm ^ccffciv xal Sta nkvn constat ex novem tonis et h^tni^ 
tonio, et fit de triplari numero: Sig antem 8iA na6&v cootinet 
tonos duodecitn, et fit ex qoadruplo. 

II. Htnc Plato, postquam et Pytbagoricae successione doe^ 
trinae et ingenii proprii diyina profunditate cognovit nollam essi^ 
posse sine bis numeris iagabitem conpetentiam, in Titnaeo soo 
[I84]nfii]ndi animam per istorum numerorum contextionem ineflabili 
providentia dei fabricatoris instituit. Gdius sensus si bote operi 
merit adposrtos, pinrimum nos ad verborum Ciceronis, quae drca 

2 disciplinam musicae videntur obscora, intellectual iuvabit Sed, 
ne quod in patrocinium allerius expositionis adhibetur ipsom per 
se difficile credatur, pauca nobis praemittenda sunt auae siaiul 

Sutrius^ue intellegentiam faciant lucidiorem. Oaine soliduai cor* 
pos tnna dimensione distenditur: habet eaim longitudineai lati- 
tiidinem proftinditateni , itec potest inreniri in qu<dibet corpore 

2uarta dimensio: sed his tribus omne corpus solidam contioetur. 
reometrae tamen alia sibi corpora proponunt, quae appellant 
mathematica, cogitationi tantuni subicienda, non sensui. Dicunt 
enim punctom corpus- esse individuum in quo neqiie longiludo 
neque latitudo nee altitude deprehendalur, quippe quod in nullas 
5 partes dividi possit. Hoc protractum elficit lineam, id est corpus 
unius dimensionis: loogum est*eniai sine lato sine alto, et duo- 
bus punctis ex utraque parte solam longitudineoi termtnantibaa 

Mm. BCFSPRISK?.] 

mitonio Ss-bPGI. semitono v-g. -^ etftt ex tpilriio Hiapenie: ePevmiiat 
V. — hemitono (infin q^noqiie) Tichg. — et de hemiolio ftt Rl. — eed 
Bia naomv Ttal Sicc nhvs v-g. verum dlAJJACSlNKA I A TIENTE B. — 
de dttplari (snp. triplari) F. — numero oni. R2. — Bis autem F. , 

n. Caput II, Plato quern in modum animam mundi ex numerig fa^ . 
hricatam ease docuerit; et quod hinc etiam probmri pp8$it^ eoncenfum quen" 
dam esse covlestium corporum. c!i-b. 1. IHne et v-g. — poitquam 

ex F. postquam e C«up- ex') Rl. postquam Com. eO v-g. — doctrinae smc- 
cessione R2. — propria (corr. in propitit) F. — in Timaeo] p. 34 9qq. — 
eontexionem C (F sap. aild. f). commixtionem Bv. — fibrieatam BEn, 
— verborum e (corr. in ad verborum") Rl. — muiieae arti$ C musiei 
Rl. 2. praetermittcnda BD (F corr. in praem."). adici'endn 

(unp. praetermittenda) fc. 3; corpus ioUdum B2. — et profundi- 

tatem F. — in quolibet corpore inveniri Rl. 4. corpora sibi F. — 

subiicientia Bar. subiacentia ,,libri rett., qaamvis I, 15 [§ 5.] dizerit? 
reliquo igne caetesti luccm suam non subHciente conspectui.** Gron. Adde 
lb. § 2. subiectus est oculis, o. 18, § 12. subiecta oculis. «» in quo nee r. 
latitudo neque lonffitudo F. — neque altitudo RlEdd.SPDlO. 5. 

dimensionis unius n2. — sine alto (add. a sec. m. sine lato) C. sine alto 

II, 1. Pythagorieae .. doctrimae] 3. Omne solidum corpus trina 

Cf. Cenvorin. 13, 1. Pythagoras dimennone distenditur] Cf. I, 6, 9, 

fnodidit hune toium mun4um musieu Jit enim iribus dimensionibu9 

fmetam rsttione, Alfi Or)itie<i tri> inpl^is corpus solidmm, et qiMM 

bmiat fnuvicae eaelestis inventio- legnntur ibid, inde a § 7. et 1, 

nem. Vid. not ad § n, 6, 96. 

istgabihm tonpetentiam] Ct €18. 4. quae appeUoHi mathematicm] 

et I, 6, 24. Cf. I, 6, 3ft. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB U. CAP. I. U. 139 



continetur. Hanc Itne^m u geMntiavem, allenitn matlMimaticMi ^ 
corpus eflicies, qood daabits dimenftionitms aedtitnator, loiigo 
lato<]ue, sed alto caret: et boo est qaod apud illos anperfioieg 
Yocatur, punctis autem qaattuor continetur, id est per singufoi^ 
tineas binis: Si Yero hae duae lineae- fuerint duplieatae, ut sab' 7 
iectis duabus duae superponantur, adicietur proianditas, et hino 
solidum corpus efficitur, quod sine dubio oolo angulis contine^[f25] 
bitur: quod videmus in tessera, qaeie Crraeoo nonoine xv^^ te- 
catur. His geometricrs rationibus applicatur natu^a numerorem,^ 8 
et monas punctum putatur, quia, sicut punctum corpus non est 
sed ex se facit corpora, ita monas numerus esse non dicitur aed 
orige nunverorum. Primus ergo numerus in duobu^ «st, qui si«> 9 
milis est lineae de puncto sub gemina puncti determinalione pro- 
ductae. Hie mimerps, duo, geminatus de se efGcit quattuor, ad 
similitudinem matbematici corporis, quod sub quattuor puneii$ ' - 
longo latoqoe distenditur. Quaternarius quoque ipse gemtnal^atO 
octo efficit, qui numerus solidum corpus tmitatur: sieut duas li« 
neas diximus duabus superpositas octo angulorum dimensions 
integram corporis soliditatem creare: et hoc est quod apud geo- 

sine laio F. — $ola P. 6« corpus mathematicum F« — effici^i R2« 

— * aestim^tur S. cxiruatur viag, qnotl Mod. N. L. ep. 91 , .p. 41 1« e 
meiiibr. corrigit in aeslimatur. — continetur add. a sen. m. Rl. — id est 
ova. F. r. heae Rl. — cfficietur Fv3-bPI. - xv^Ofi gG//2. cu- 

ho 8 B (Cap. 111.) RlL ,, optima iiiembrana'' Gron. ad 1, 5, 9. cybus 
R2D. cuhus FS^-hs-blO. 8. His (sup. add. ergo") C. -^ qmod 

sicut C. — corpora facit R2. — mon esse dicitur C 9. Primus 

enim R2vgG. — numerus om* B. — d eterminatione BC — duo omi C. 
in duo H2. — longe lateque (snp. o) F. 10. diximus duas ti- 

neas R2. — superpositas om. B. superpositis F. — proctemre F. — 



6. Hanc lineam si geminaveris] 
Non duabus, sed tribiis pliiribusve 
lliieis inctudi superficicm recte do- 
cet Macrobius 1, 5, 8. Hoc loco 
Tidetur cogitasse de qiiadrati lineis 
duabus ex adverso positis, quia 
subiecit: punctis autem quattuor 
continetur, Simili niodo addit: Si 
vero hae duae lineae fuerint du- 
pUcatae etc., nam rev era non duae 
sed quattuor lineae sunt geminan- 
dae, et in angulis quattuor aliis 
lineis octo illae inter se iungen^ 
dae, nt fiat solidum corpus. VC 
punctum protractum (§ 5.) dicit 
efficere lineam, ita poternt dicere 
lineam promotam in latitudinem 
longitndini suae aeqnalem efficere 
qnadratum, et qnadratnm in aiti-* 
tudinem longitudini et latitodini 
aeqnalem promotum efficere tcs- 
seram. 

7. octo angulis] \'f^. not. ad I, 
5, 10., ubi, nt In 1., legitur etiam 
tessera quae %^§os vocatur, 

8. iRonas punctum puiatur] Cf. 



c. 14, § 24 Martianns VI, § 707. 
Geometriam facit dicentem: Quo4 
quidem incorporeum invisibilequi 
primordium commune mihi cunt 
Arithmelica reperitur. Nam monas 
eiusdem insccabilis procreatio nume- 
rorum e«t, mihique signum vacatur 
quod utpote incomprehensibile parte 
nulla discemttur, — Similia hnbet 
ib. VII, § 746. Signum idem esstf 
quod punctum ipse Macrobius doceC 
1, 16, 10. et II, 5, 10. Hue pertinct 
etiam quod Pjtbagorel mandl cen- 
tram esse dizernnt rfiv fiovadecy cf; 
Pint. Num. ell. 

mmtas . . origo fmmsrortim] Cf. I, 
6, 7. MartioM. II. cc. et VII, $ 
743. TSmsMTus est congregatio tno- 
nadum, et § 745. monas quittem nu* 
mems non est* Plotfn. Ill, 8, p. 
aSO C. i^id^pov Sh difXV • • ^ o^* 
Tcog iv, Laur. Lyd. II, 3 C^p. I4v>.. 

9* ^ Primus ergo numerus eU.] Cf. 
Martian. It. cc. 

10. soUdum corpus] Cf. i, 6, 9k 
at MarttvB. VII, k 740. 



Digitized by 



Googk 



140 MAGROBn 

llmetras dkiior bis bina bis corpos esse iam solidum. Ergo a 
pari Dumero aocessio usque ad octo soiiditas est corporis: ideo 
iDler prittcipia huic numero plenitudinem deputavit Nunc opor- 
iet ex inpari quoque numero quemadniodum idem efiiciatur in- 

12sptcere. £t quia tam paris <]|uam inparis nuraeri monas origo 
est, temarius numerus prima linea esse credatur. Hie triplicatus 
noYenarium numerum racit: qui et ipse quasi de duabus lineis 
loo^m latumque corpus efficit, sicut quaternarius , secundus de 
paribus, efBcit: item nqvenarius triplicatus tertiam dimensionem 
praestat Et ita a parte inparis numeri in vijginti septem, quae 
sunt ter terna ter, solidum corpus eflicitur: sicut in numero pari 

13 bis bina bis, qui est octonarius, soliditatem creavit Ergo ad ef- 

[I2e]ficiendum utrobtque solidum corpus monas necessaria est et 
sex alii numeri, id est terni a pari et iapari: a pari quidem duo 

14quattuor octo, ab inpari autem tria novem viginti septem. Ti- 
maeus igitur Platonis in fabricanda mundi anima consilium divi- 
nitatis enuntians ait illam per bos numeros fuisse contextam, qui 
et a pari et ab inpari cubum, id est perfectionem soliditatis, ef- 
ficiunt: noa ^uia aliquid si^ficaret illam habere corporeum, sed 
ut possit universitatem animando penetrare et mundi solidum 

15 corpus inplere, per numeros soliditatis effecta est Nunc ad ipsa 
Platonis yerba veniamus. Nam cum de deo animam mundi fa- 
bricante loqueretur, ait: Prtmam ex omni fermenio partem ttdtt: 

Mas. BCFSPR12G.] 

iieitur apud geomeirai T-g. 11. ideoqve C. — id efficiatur T-g:. 

la. origo eH monai Rl. — He« (sup. t) Rl. — facit numemm F. 

— de duohut numeri 9 Ci^P- «' duabui Unei$) C. — iicut quatemariua 
... efficit om. Tiag. — gecundum chs-bPGI. — tertiam dimentionem ... 
efficitur a4d. in mg. C. — viginti ieptem Com. in") R2. --qui sunt ter 
terni ter F. — corpus solidum Rl. — 6ifia bis (om. 6i8) li. 13. 
sex Com. et cum rai.) C. sed sex F. ut sex R2. sed et sex BAR.Bsif. 

— et terni ab impari Com. autem') ¥H2. 14. in fabric a mundi 
B. — a pariter impari C a p. m. a pari et impari Com. ab") C a sec. m., 
T-gG. — eybum FR2G. — perfectionem divinitatis t« — fi on quod F« 

— posset v-gb. — animare C«up. implere) Rl. 15. Platonis ver- 
ba] Tim. p. 36. — firmamento vcagb Qc in mg. fermento). ^ „Ed. vet. 
rectiflsime liabet firmamento. Plato enim , qucm hie omnino interpreta- 
tur M acrobiut, MiaVf inqiiit, d<pslXB to jiq6tov dnh navrbe ftolffav. Igi- 
tur illud ndv non fermentum significat, quod indignum phllosopho erat 
reliDquendum pittoribus ac coqtiii, sed firm amentum ^ h e. uniTcrsuni, 
coelnm. Deinde pro primam et leges linguae et locus Platonis videtur 

12. temarius numerus prima li- duxi. Fortasse Macrobius in ani- 

nea, esse credatur etc.] Uaec non mo habuit effectuiii perpetuum. 

tam facile accommodantur geome- 15. ex omni fermenio] i. e. ex 

tricae rationi qnam quae § 9 seqq. omni massa. Cf. Ovid. Met. 1,70.: 

dicuntor de pari numero. Cum^ quae pressa diu massa la- 

14. Jimaeus igitur Platonis etc.] iuere sub illa^ Sidera coeperunt toto 

CU I, 6, 46. efferveseere caelo. Quod legitur 

non quia . . tignt/Scarel] Dicendum in veteribns quibusdam editionibus 

•rat fliofi quo J et praeterea aliqmid et comprobatnr a Zeunio, ex omni 

"re*. firmamento^ id coniprobatione di- 



ut possit . . effeetm est] Hoc qui- gnum non est. Namqne firmamen- 

dem loco praeteps tempos noa turn pro caelo geometra quidem ille 

poteat exoiiMiri at 1, 19, 5.: sed li- Gronovii i\j § 8.J), sed Macrobiua 

bria Mst. •btanperandiiai esaa nnsqaam dixit, et si sic hac voce 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCIP. LIB. 11. CAP. H. 141 

hine sumpsit duplam partem prtaris, tertiam vero secundae hemi- 
oHam sea primae triplam^ H quatiam duplam secundae, quintam 
tertiae Hiplam, sextam primae octuplam, e$ sepHmam vieies septies 
a prima muUivHcatam, Pdst hoc spaHa ^[uae inter duflos et tri" 
phs numeros kiabant insertis partims adtnpMat, ut bmae medie- 
tales singula spatia cottigarent: ex quihus vinculis kemioHi et ept- 
trUi et epogdoi nascebantur. Haec Platonis yerba ita a nonnuliklO 
excepta sunt, ut primam partem monada crederent: secuddam, 
quam dixi duplam prions, dualem numerum esse conGderent: 
tertiam ternarium numerum, qui ad duo hemiolius est, ad unum 
iriptus: et quartam quattuor, qui ad secundum, id est ad duo, 
duplus est: quintam novenarium, cpi ad tertium, id est ad tria, 
triplus est: sextam autem octonarium, qui primum octies con-[tf7] 
tinet: at vero pars septima in viginti et septem foit, quae fa- 
ciunt, ut diximus, augmentum tertium inparis numeri, Altemis 
enim, ut animadvertere facile est, processit ilia contextio: ut post 

CEdd. Ticaliftfdib. 
po«tnlare prtmun.*' Zeon. — aedem hemioliam ▼ Cc •cd*ae). -^ prtaioc 
octavam a-z. „E Terbit Platonia trjv ^ hrriv r^s nQmrr^g 6iiTawLccalav 
apparet novamm editionum roendnin hoc esse et routandum in ocluplamy 
ut est in Tett libb« omnibus.'^ Gron. — %eptimam (om el) RS. iepiu^ 
plant T. — vigies B (Rl sajp. c). — wwUiplieatm B. — p^H A«es T-g, 
,,qaod loco Platonis, ubi est fjtsra xavxa, oooYenientias pstandiMn eat.'' 
Zeun. post hoc (sup. add. «) Rl. poit {jam. hoc) B. — hiabant C in ras. 
habebani B. — adimplebatur Tr. — eoUigerent F. 16. iia non 

nonnuUis C*np« 'cr. a) Rl. tfnte ntillis (pm. Ha) t. — meetpia FBair. — 
fRona^iefii crederent CSRlT-gl. crederent monad em R9. — quam Ubi 
dixi V. — con side rarcnt F. coit/Sciunt (corr. in confiderent) Rl. — oil 
duos hem. F. — triplus est R2. — et auantum CvlDIO. — quia secun- 
dum (sup. ofii ad) G. — fiiifitttffi BCGvlDI (O a p. m.). ad trip I a 
(sup. frio) C. — sextum Mss.tIDIO. — autem sop. add. Rl. vero F. — 
at vero septimum (om. pars) F. — viginti septem (om. et) R2. — fit 
ouae T. posuit qui F. — ut diximus] § 13. — argumentum vicah (ch 
in mg., ut Mod. ep. 91, p. 411. augmentum). „Spectat locum [§ 12.] no- 
venarius triplicatus tertiam dimensionem praestat. Igitur est repndiandum 
argumentum pro augmentum, h. e. dimenaio, sea numerus ex roultiplica- 
tione effeotns.'' Zenn. 17. .^Itemts cnim Mss.chgDIO; Mod. I. c. 

alteriut autem yi. uUerius aUtem a. altemis saltibus enim s-b. 
^^Tb saltibus in nullo exemplar! invenio. Non tamen ausculto. Cf. I, 6 
[§ 33.] sed eadem alternis saltibus custoditur aequalitas,**^ Gron. — r 



Svo dvcci fiecoTTJi^tagy ri^v filv 
Tccvx^ /liQSi Tcov axQcsv av- 
xmv vnB^i%ovcav %al vnB^B%o- 



alias usos esset, hoc quidem loco 
sensn prohiberetnr, ne ea uteretur. 
post hoc] Saepius inyenitur apud 

Manrobium, non est ergo dubitan- jiivrjVf ttjv ^ tatp fjtlv nS^' 

dum qnin hoc loco sic scripserit dqi.d'fibv vjcB^ixovaav^ tatp d^ 

pro /ttera xavxay qnum, si scripsis- vnB(fB%onivriv, Cf. Plut. de mas. 

set post haec, vox proximo se- c. 22. xQBlg Blat fiBaorrjvBg ccl nQ^:ct>ti 

3uens spatia ambigaitatcm qaan- ., aQt^fitirtyiTj, dQfiovi%v, yBOh- 

am proTocasset. ftBroovjiivri' tovrtsv if /ilv tap 

6iiiae medi'etatea] Noli oogitare de agibfi^ vnBQSX^i' xai vne^- 

duabus illis medietatibns, quas I, iz^Brai, 97 Sl^tcip Idy^y, 17 dl ovts 

6, 23. primus omnium quaternarius loycp o^jtb ccQtYfimy et c. 23. nccl 

nactus esse dicitur, et quibus ib. rag /iBCon^ccg "vno rtov fiBCOTqriov 

5 28. vinciri dicontor elementa. xecTcc tb rr^v iv aqi^fiolg iiCB^- 

Flatonis verba, quae Macrobius oxiiv wxl nava rrjv yBfofiBVf^mijv 

h. 1. non accurate expressit, haec dvvafiiv ovfipcclvBu 

•unt: SazB iv htdcTtp dtacrijficcTt 17. Altemis] so. Ticibofl, mil ' f. 



Digitized by 



Googk 



148 MACaOBH 

^lonadelDy qoae et par el inpar est, primos par pdmerus ponere- 
Uir, id est duo; deinde sequeretur primiis inpar, id est tria; 
quarto loca seeundus par, id est quattuor; quinto loco secuodus 
inpar, id est novem; sexto loco tertius par, id est octo; septimo 
lo<^ tertius inpar, id est viginti et septem: ut, quia inpar nu- 
merus mas habel^ et par femina, ex pari et inpari, id est ex 
mare et femina, nasceretur, quae erat universa paritura, et ad 
utriusque sojiditatem usque proeederet, quasi solidum omne pe- 

ISiietratura. Deinde ex his nunieris fuerat eonponenda, qui soli 
pontinent iugabilem conpetentiam , quia oihni mundo ipsa erat 
iug^bileni praestatiira coneordiam. Nam duo ad unum dupia 
sunt, de dmpio autem dvot ncccfmp symphoniam nasci iam dixl- 
mus: tria vero ad duo hemiolium numerum faeiunt, hinc oritur 
8w xivta: quattuor ad tria epitritut numerus est, ex hoc conr 
poBitoi' dii tB00ciQmv: item quattuor ad unum in quadrupli ra*- 
tiope censentur, ex quo symphonia Slg 8m na6&v nascitur. 

19 Ergo mundi anima, quae ad motum hoc quod videmus universi- 
tatis corpus inpellit, contexta numeris musicam de se creantibus 
concinentiam necesse est ut sonos musicos de motu, auem pro- 
prio inpulsu praestat, efficiat, quorum originem in faorica suae 

20 contextioois invenit. Ait enim Plato, ut supra retulimus, aucto- 

[I28]fem animae deutn post numerorum inter se inparium contextio* 
nem hemioliis epitritis et epogdois et limmate hiantja intervalla 

21 supplesse. Ideo doctissime Tullius in verbis suis ostendit Plato- 
niqi dogmatis profunditatem. Quid? Hie, inquam, quis est, qui 
conplet mires meas tantus et tarn dulcis sonus? Hie est, mquit, 
iUe qui intervallis disiunctus inparibus, sed tamen pro rata parte 

22 ratione distinctis, inpvlsu et motu ipsorvm orbium effieitur. Yides, 

Msf. BCFSPR126.] 

animadvertere' p 8 8 c est T-a. ,,Ne8cio iinde^ chartacens cum quibusdam 
edd., etsi raembranae vulgatum servcnt. Forte fuit: anim. praeato est, 
cuius expVicatio primo siiperscripta deinde glossae locum invasir. Su- 
pra I, 13 [§ 16j quibus praesto sit ... surgere,^*' Gron. — ilia contexio 
(sup. add. O CFDO. contextio ilia H2. ilia contentio S. — quae par 
(om. ef) via, corrip. Mod. 1. c. — viginti et septem BFR28-br. XX 
septetn C, XXVIl SRlO. viginti aeptem (om. et) v-gG. — mari Edd. 
PI. 18. erat componenda Rl. cbmponenda (oni. fuerat, sop. 

8, fuit anima') C. — praestitura Rl. — simphonia (sup. am) diapason 
iiaaci B. diapason nasci (om. symphoniam) F. — iam diximus] c. 1, § 17. 

— hemiolion F. — orietur (sup. oritur) G. — quattuor tria (sup. arf> C. 
tmaUnor (sup. a sec. m. ad tria) Rl. — diatesseron (B c rorr. in a) F 
R126I0. — censetur BCFRl. — nascitur dis dia pason C. bis diapason 
nase, FR2. 19. ad modum V. — continentiam Gvl. — suae 
add. a see. m, B. 20. supra] § 15. — deum animae via. — inter 
se add* a see. m. Rl. — parium et imparium F. — in epitritis (deleto 
in) G. 21. extendit (snp. as) C. — profunditatem docmatis Rl. 

— Quis hie Edd. Quis est hie (sup. QtitcO S. Quid (om. Hie) D. — <- 
disiinctus B. . eoniunctus F. — partium (R2 a sec. m.) IPTr.Bbiv. 
partes D. — ration is B (G a sec. m.) F. — distinctis (sup. vel ta) R2. 

miniis qnam altemis saltibus dicere 18. , ex his numeris etc.] Cf. § i. 

ff a^rua""'- ^"""" '"- , ^' ««-"] Vid. not. .d c. 1, 



quite 9t par et mpar Ml Cf. 1 12. 



§ 23, 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. UB. U. CAP. II. HI. !# 

ut itttervalla coviineinorat et baep inter se inparia ^sse testatur, 
nee diffitetur rata ratione distincta, quia secundum Timaeum Pla- 
tonis inpariuiii inter se intervalla numerorum ratis ad se nume- 
ris, hemioliifl aeilicet epitritis et epogdois hemitoniisque, distincta 
sunt^ (juibus omnis eapora ratio coniinetur. Hinc anini^dverti-23 
tur, quia haeo verba Ciceronis numquam profecto ad intellectum 
paterent, nisi faemioliorum epitritorum et epogdoorum ratione 
praemissa, quibus intervalla distincta sunt, et nisi Platonicis nu- 
men's quibus mundi anioia est contexta patefactis, et ratione 

Eraemissa, eur ex numeris musicam creantibus anima intexta sit 
aec enim omnia et oausam mundani motus osteadunt, quern 24 
solus animae praestat inpulsus, et necessitatem musicae concmen- 
tiae, quam motui a se facto inserit anima innatam sibi ab origine. 

III. Hinc Plato in Re publica sua, cum de sphaerarum[i29] 
caelestium volubilitate tractaret, singulas ait Sirenas singuKs or- 
bibus insidere, signiGcans spbaerarum motu cantum numinibus 
exhiberi. Nam Siren deo canens Graeco intellectu valet. Theo- 
logi quoque novem Musas oeto ^haerarum musicos cantus et 
unam maiimam concinentiam quae confit ex omnibus esse vo- 
luerunt Unde Hesiodus in Theogonia sua octavam Musam Ura- 2 
niam vocat, quia post septem vagas quae subiectae sunt octava 
stellifera sphaera superposita proprio nomine caelum vocatur, et 



[Edd. Ticahgspdzb. 
dUiuncttB Tr. 22. intra S9 aae imparia F. — ne diffidatur 

i*VLf, nee diffidiiur vet diffiielur) C. nee diceiur Csnp. diffiW) Rl. -r- 
«t epitriiis FBar.Bbn.Tr. — kemiionisque Gvch. eemit&niisque G. kemi^ 
ioniU quam (corr. in que} Rl. — quibue omnibu9 F. 23. JKne 

MuB, (in ano R2 in ratura legitor enini) to^DIOLTr.Bbiv. Hie i. Hinc 
enim s-b. — intervalla numerBfum «-hFSP. — quibns anima Qmundi 
add. a tec. m.) B. — contexta eH F. 99% eoneepta v. — anima eontexta 
»it ITr. 24. Hie enim v9i. — eontinentiae RIGtID, — in nt^ 

tura nhi (Rl a |r. m.) tria. 

III. Caput IIL Aliit praeterea indicHs ae rationibua eoneentum ilium 
motuum eoelesiium potse oatendi: quodqut intervalla ea, quae ene in anima 
rati&ne sela intettij^nntur,, revera in ipto mundi earpore deprehendantur, 
ch-b.. I. Hie (8ii|>. n) R2. — in Re publico] lib. \, p. 617. — 

deQ canens BCFSRI2¥-|^0P46E12Hl23Mt2Gv. ,^ngl.'' dea canens s-b 
PI. canens (•m. de») B^ — unum H2. — eentinentiam RlGvl. — c<m^ 
ficitut S (Rl a p. rim R2 a tee. in.) DO. cum fit I. constant tI. 
constat MZ-f^^ e ni«nibraDi« rectiiuit eo^ftt Mod. N. I^. ep. 102, p. 453. 
— voluere Bdd.PGI. 2. Unde et F* — in Theogonia] v. 78. — 



22. qu^us .. continetur] Cf. c. 1, Lactantiaro I, 6, 7., ubi legitar: 
$ 14. cioifg enim deos, non 9'£0^g, et con-- 

23. quia] Vid. not ad I, 6, 62. silium non povXijv sed (ivXriv appel'* 

cu, fij^ i^dovoa- c^iyaqol ^a- J^^PP' "^ Martian. I § 12 a.t Pla- 

proiLiiiie antooedentia et § 6. «# f^^'*^ ."' »^*»» fnter orbea cae- 

quibus duobus motikus primus in '^^*' ■"»"* exprimeret. 

notura hymnuo dieandus deo 2. Uruniam] CI Bfaraan. I, § 

sumpsit esordimn, et M. Varronie 27. Urania steliantis mundi sphae^ 

etymologiam nominia Sikj^la apud r«m per extimmm coaciait. 



Digitized by 



Googk 



144 MAGROBn 

ut ostenderet nonam esse et inaximam quam caBficit sononini 
eoncors universitas, adteoit: 

ex nomine ostendens ipsam yocis dulcedinem nonam Ikbisaai vo- 
cari, nam KaXXioTtrj optimae yocis Graeca interpretatio est: et 
lit ipsam esse cpiae confit ex omnibus pressius indicaret, assicna- 
yit illi uniyersitaljs yocabuium: ij d^ 7t(fOif>BQ£<Hdtij l&tlv ana- 

3 6iix»v. Nam et Apoliinem ideo MoviS^ixrp/ yoeant, quasi ducem 

et principem orbkim ceterorum, ut ipse Cicero refert: Dux H 

[\do]princeps ei moderator lummum rdifwrnmn, mens mandi et tern- 

4peraiio» Musas esse mundi cantum etiam Etrusci sciuot, qui eas 

Mm. BGFSPBISG.] 

nmi tmbieeUte F. — et masime gO. — 91111 eonttat w. — $oror B. so- 
rorum ia (chg in mg.)* Restitoit •onortun Mod. 1. c. ^,Lectio $or9rum 
DOB videlur repudianda propterea, quod in loco Hesiodi in Theog. t. 79, 
qnem auctor apectat, ceterae lovis fiUae aororeaqae Galliopes commo- 
morantnr, quae Inl ^Imec^ yXwt^frj¥ x^UyifCUf dot^y li, e. ex aententia 
Macrobii: iptam voei8 dvUedintm^ ten Calliopen, cMi/Sctoni." Zeun. — 
KAMlOnNOlYANnPOSECTATNECTINAnACESlN Bl. KAPIO- 
THIHCTIPOIPECTATHECTlNAnACESlN F. KAPITHI hetipot- 
pectat hectinapaceon C. xalUoiCTj vccy 7tgo(p8iQeatarfj ierl 61 dnaeitov 
HI. — ^ ^8b v. — dnocedw vag. dnaamv i. — jVam AANOIT {%np. 
MaUi^pe) F. OANOHIT indd. a tec. m. JVom) C. — interpretatioue «•- 
let F. — ipsam earn (snp. este) R2. — conficit (tup. eonflf) Bl. eon- 
ficitur CB2 a lec. m.) D. fit S. eum tit vi. constat ch. cor- 
itet ag. — universitatis vocabulnm itli assignavit R2. — voeahulum^ 
videlicet Edd.P. - HJHnPO^HPHCTATHCTINAIIACESlN B. 
HJENUPO^ECTATECTINAIUCESIN R2. HAH HPO^ECTATH 
ECTINAIIACEO N F. NedH POHPHCpectaiecUn apaceon C. ^fh- 

feQsetdtri iazlv 8i> dntcaiotv Hi. — 1^ 61 St fj Sij ota, T-g. — iethf on. 
dd.P. — dTtaedoav vag. dnaemv i. 3. Aam (om. ef) Rlv-g. -^ 

ideo apoUinem Rl. — MOYCEGHTHN B. MOICHFETHN Rl. 
MIOKECEN C. MIOKHECEN {%np, vet MOYCEFHTEIN^ F. 
fiovaij'ystov ?-ag. — omntam eeterorum C. — Dux] SonMi. IV, 2. 
4, cmitum mttndi H2» cantum mundum M2. — etiam etrusci sciunt GIP4 
Wi2H2. etiam eihrusci, Erant (top. vel rustiei sciunt^ ,,meBibr. Vf 
Gron, etrusci sciunt Com. ctiam^ et corr. in et rustic t} ,,nieBibr. 2** Gron. 
efmifi of rvstici seiunt BCPRi CB2 tup. eirusct) OfilHlMI. etiam etm- 
stieisount //9. et rustiei sciunt Com. etioai) F. etiam rustiei sciunt S 

nonam esse et maximam] Gf. Plat, bare aoleni este omnium quae circa 

Phaedr. p. 259 Strpb. r^ 6h nqte- nos geruntut auctorem. 
pvtdTji KaXXtoJtij ficcl rfi fisv 4. etiam Etrusci seiunt] Seqnen* 

avtijv Uvgavlxf .,' a^l 8ij fidXiercc tibnt ifui .. dixerunt ceroioodiiia 

tcav Move&v nsQl ts ovquvov tuxI aane responderet perfbctma tern- 

Xoyovg oicai d^Biovg tb tuxI dvd'Qatni- pu« sciverunt (cf. II, 7, 7., et ipsum 

vovg Idei. xaXXlctvv qxovi^Vy et Kopp. autem scisse Ciceronem . . ex verbis 

ad Martian. I, § 1., qui I, § 28. eius ostenditur") ^ quod ti sciuunt 

aliter Calliope inquit orbem com- •criptum erat, facile in sciunt po« 

plexa Cyllenium, ^ tuit abiro. Cum hoc in epistola ad 

sonorum eoncors universitas] His me data Alb. lahnins confert Grae- 

Torbit respondent sequentia ipsam cum ol^ccai, de quo iubet centuli 

voeis dulcedinem^ nee dici potest ipsius Symboias ad Philostr. V. S. 

8.ororum universes: minime igitur p. 100. el Krablngerum ad Gre-* 

dubitandum est oe codicum scrip- gor. Nyssen. de precat p. 165 ^ 

tura. 174, b. Idem de mnsica simlHa 

3. Apoliinem] id est solem, ut ait ac Macroblnm monet d«eere Olyoi* 

Macroblus Sat. I, 17, 23., ubi (§ piodomm In Platonia Gotglain, 

3.) ex iisdem his yerbia Tult pre- Cad. Monac. 144. f. 8db. 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCIP. LIB. 11. CAP. UI. 145 

Gamenas quasi canenas a canendo dixerunt. Ideo canere caelum 
etiam theologi conprobantes soiios musicos sacrificiis adhibueruut, 
qui 9pud alios lyra yel cithara, apud nonuullos tibiis aliisve mu- 
sicis iDstrumentis y fieri solebant In ipsis quo^^ue hymois deo-5 
rum per stropham et antistropham metra canons yersibus adhi- 
bebantur, ut per stropham rectus orbis stelliferi motus, per anti- 
stropham di versus yagarum regressus praedicaretur: ex quibus 
dnobus mot^bus primus in natura hymnus dicandus deo sumpsit 
exordium* Mortuos quoque ad sepulturam prosequi oportereO 
cum cantu plurimarum gentium vel regionum instituta sanxerunt 
persuasione hac, qua post corpus animae ad originem dulcedinis 
musicae, id est ad caelum , redire credantur. Nam ideo in hac 7 
yita omnis anima musicis sonis capitur, ut non soli qui sunt ha- 
bitu cultiores yerum universae quoque barbarae nationes cantus 
quibus vel ad ardorem virtutis animentur vel ad mollitiem vo- 
luptatis resolvantur exerceant, quia in corpus defert memoriam 
musicae cuius in caelo fuit conscia^ et ita delenimentis cantiqis 

CGdd. Ticahgapdzli. 
\-g (chg in ing. al, Iletrusci) DP6E2H3Gu. „ctiare.'' Gron. etiam 8ciunt 
Com. Etrusci) s-b. „Non. dubito quin scripserit anctor: etiam Eirutei 
scierunt. Quod probare mnltii nihil atfcinet, cam Etroscac circa ista 
sacra disciplinae in Teterum libris quam maxime sint TS^vXXrjfiivau 
Nisi forte malis: ci prisci tciertint.'* Gron. — apud alioi ydraulis lyra 
F. — et cythara v-g. 5. vagarum recursui C. — primus qui 

est siellifer Bab. — ymnis («up. tis) dicandus F. ymnis C^up. US') di* 
candis (sup. us) C. — deorum sit (sup. deo sumpsit) F. deorum stint- 
psit Csop* veZ deo) G. 6. vel religionum g in mg. vel religio- 

sorum C CRl a sec. ro.). — qua BCFSGv-gDO. „Ita quidem legibus 
elegantiae consulitur, sed cum noster alibi, ut c. 2 [§ 23.] particula ^tiio. 
pro quod, aut, quod leges linguae suadent, pro accusative et infinitito 
utatur, vero simile est, hie quoque quia a manu auctoris esse.^' Zenn. 
quia CG sup. lin.) s-bPRl2l. 7. non solum (C a sec. m.) FP 

v-g (0 in ra8.). — nationes barbarae F. — revolvantur (sup. res.) F. — '' 
quia anima in corpus s-bD. quia anima corpus P. — in cael4 ... quod 

Camenas . . a canendo] Cf. Varro dantur. Fertassis itaque et Chri- 

L. L. VII, § 26 seq. Festus ap. stianoruro eo aevo ritus hie aspe* 

Fanl. Ill, p. 43 Muell. Servius ad xerit Aurelius [i. e. Macrobius]. 

Virg. Eel. Ill, ▼. 59. D. Hieronymns in funere Fabio- 

sacrifleiis adhibuerunt] Cf. Censo- lae: Sonabant psalmi et aurata fern- 

rin. 12, 2., Martian. I\, § 924. plorum reboans ia sublime quatiebat 

5. or6is stelliferi motus etc.] Cf. aleluia, ubi adnotat ernditissimus 
lib. I, c. 18. soholiastes: Canebatur aleluia quasi 

6. Mortuos quoque ad scpultu- gratulantium quod evolasset ad coe- 
ram prosequi oportere cum cantu] htm/' Pont. — De Christiana di- 
„llinc apud Glossographum : ^fivot sciplina minime cogitandnm est; 
inl rmv vskqcSv, naeniae^ et apud cf. I, I, 7. quo anima post corpus 
Agellium [Gell. XX, 2, 3.] Sitici- evadfit, vel undo ad corpus veniaty 
nes dicti, quod apud sitos, id est alia similia. Martian, ik, § 925.: 
vita functos, canebant. Quales erant irasque inferas per naenias sedavere. 
•t praeficae, nisi quod lamentabi- 7. auibus . . resolv^tiatir] Cf. Mar- 
lior harum fuerit clangor. Macro- tian. IX, § 925 sq., Censorin. 12, 3. 
bins autem hoc loco quarundam in corpus defert memoriam musi^ 
gentium peculiare institutnm notat, cae] „Haec quoque sapiunt Plato- 
quibus hilariores erant et ganden- nismum, seu potius Pythagorae 
tes exequiae. Et addit: hac per' opinionem, qui statuebat v^v fia^ 
Buasione .. ad caelum redire ere- ^aiv nihil ease nisi dvafivrjOLiu 

10 



Digitized by 



Googk 



146 



MAGBOBO 



occupatur, ut nullum sit tam inmite tam asparum pectus, quod 
8non oblectamentorum talium teneatur affectu. Hinc aestimo et 
Orphei vel Amphionis fabulam, quorum alter animalia ratioae 
carentia alter saxa quoque trahere cantibus lerabantur, sumpsisae 
principium, quia primi forte gentes vel sine rationis cuitu bar* 

[i3]]baras vel saxi instar nullo affeclu molles ad sensum voluptatis 
Ocanendo traxertint Ita denique omnis habitus animae cantibus 
gubematur, ut et ad bellum progressui et item receptui canat^ 
cantu et excitante et rursus sedante virtutem: dot somnos admits 
qw, nee non curas et inmittit et retrahit, iram suggerit, clemenr 
tiam suadet, corporum quoque morbis medetur: nam hinc est 

10 quod aegris remedia praestantes praecinere dicuntur. Et quid 

Mss. BGFSPR12G.] 
fioit add. in mg'. a sec. m. C. — occttpmiur (sup. vel occupaii) in mg. C^ 
ooevpantur V. — sit immite (Aup. add. tam^ Rl, 8. extimo \\, 

existimcr \^~g. — et amphionis IBar.Ben.HI. — fahula B. — alter quo- 
que saxa B. alter saxa quoque saxa Qsaxa priore del.) C. — ferebaniur 
BFSPR12GV.DI0 „3 Angli/' ferebatur CviligbTR. „iii omnibas antiqnis 
habetnr." Gron. referebantur s-z. — sumpsisse exordium («up. prin- 
eipium') C. — primi omnium forte FBarXBen. — mobiles ch-bP. mol- 
les Mas. et £dd. reU. DIO et ,,omne8 antiqui^' Gron. 9. ut ad 
C sup. add. el, Rl om. et. et ut ad (sup. ut et) F* — progressio CH2, 
progressioni FBsif. — et iterum Ri. — isantatur C u p. ni.; H2. canie- 
tur C a sec. m.; F. — canius G, — rursus que F. — adimitque me turn 
Bar. — et rem it tit F. — suggeret F. — dicantur h. 10. JBc- 



Vid. Plat. Phaed. sect. 18 seqq.'' 
Zeun. — Cf. Censorin. de die nat. 
c. 12, § 3. Hominum quoque mentes 
et ipsae, quamvis Epicuro recla- 
iftiinte, divinae suam naturam per 
cantus agnoscunt. Martian. 1%, 
921 seqq. 

S, quorum alter . . alter . . fere- 
bantut] Cf. Cic. de imp. Pomp. 2, 
§ 4. quorum alter relictus alter 
lacestitus occasionem s^ ad occu- 
pandam Asiam oblatam esse arbi- 
trantur.*'^ 

gentes . . barbaras] Cf. Lobeck. 
Aglaoph. I, p. 235.: „Non feras, 
ut Yulgo dicitur, sed homines fe- 
ros et siUestres ad niansuetiorta 
vitae cultum ab Orpheo traductos 
esse Rhetoric! interpretantnr, Dio, 
Maximus, Heraclides, Quintilia- 
nus, Macrobius. Vid. Markland. 
ad Max. Tyr. XXXVII, 6, 210. et 
Horatii imitator PaUadius in Alle- 
goria Orphei, v. 10." 

nullo affectu mollesl i. e. quae 
nullo affeola moUiantur. Con- 
structio fane facilius procedit, si 
legimus mobiles; sed cf. § 7. quibus 
.. ad mollitiem voluptatis resol- 
vantur. Martian. IX, § 923. fero^ 
oiam animi tibiis out fidibus mol- 
lientes^ et § 920. ut in .. mollis 



tiem intima mentlum liquescat of- 
fectio. 

9. dat somnos adimitque] „Loca8 
Aeneid. IV, 244., sed alio sensa. 
Nam apud Virgilium dicitur in 
Mercurio, qui animas in Orcnm 
dedncit et inde in vitam reducit.^^ 

ZEVlf. 

morbis medetur] Cf. Martian. IX, 
§ 926. Perturbationibus animorum 
corporeisque morbis medicabile 
crebrius carmen insonui, et quae 
sequuntur, Censorin. 12,* § 4., Gell. 
N. A. IV, 13. 

quod aegris remedia praestantes 
praecinere dicuntur] Gronoyias nos 
deiegat ad patris Observationunn 
lib. II, cap. 1., ubi inter alia p« 
167. leguntur haec: j^Efcqi^ol ipsi 
tactu utebantdr . . Hi Latinis prae- 
cantatores . . £x his quoque constat 
apud Macrobium lib. II, in Somn. 
Scip. cap. 3. non addendam tocu- 
lam mulieres vel anuSy quae ob 
similitudinem praecedentis Yocis 
praestantes exciderit, ut placebafc 
Scipioni Gentili ad Appuleii Apo- 
logiam. Neque enim praecantato- 
res mulieres vel anus.^^' — Vir ille 
doctus Yi4etur respexisfe ad Ti- 
buU. Cleg. I, 5, 9 seqq. Ille ego^ 
cum tristi morbo defessa iaceres, Te 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. K CAP. ID. 141 

mhrtim, si inter Iu>iiiiiie8 musieae tanta dominatio est, etim ayes 
quoaue, ut hisciniae, ut cygni aliaeve id gequs, cantum vefutt 
quaaam disdpiina artis exerceant, nonnullae yero yel ayes yel 
terrenae seu aquatiles belaae, inyitante cantu in retta sponte de- 
ouirant, et pastoraiis fistula paslum progressis quietem imperet 
gregibus? Nee roirum. Inesse enrm mundanae animae causasll 
musieae, quibus est intexta, praediximus: ipsa autem mutidi anima 
yiyentibus omnibus yitam ministrat: 

Hinc hommtan pecudumque gemu vitaeqm voUmtum 
Et quae marmoreo fert manstra sub aequaro potUus. 
lure igitur musica capitur bmne quod yiyit, quia caelestis animia, 

3aa animatur uniyersitas, originem sumpsit ex musica. Haec, 12 
um ad sphaeraiem motum mundi corpus inpeliit, sonum efScit 
qui intervaUis est disitmcHis inparibus, sed tamm pro rata parte 
ratwm disttnctie, sicut a prinoipio ipsa contexta est. Sed baee 
tnteryalla quae in anima, quippe incorporea, sola aestimantur ra- 
tione, non sensu, qiu^rendum est utrum et in ipso mundi cor- 
pore dimensio librata seryayerit Et Archimedes quidem stadio-13 
rum numerum deprehendisse se credidit quibus a terrae super-{i32] 
ficie luna distaret, et a I una Mercurius, a Mercurio Venus, sol a 
Venere, Mars a sole, a Marte luppiter, Saturnus a loye: sed et 
a Satumi orbe usque ad ipsum steliiferam caelum omne spatium 

LEdd. Ticahgspdzb. 
quid T-gG. — dominatio (lup. denominatio') Rl. — mioqut om. C; add* 

sup. O. — et C«wp- 1*0 lusciniae R2. — et cygni Rl (H2 snp. tiO v-g. 

habentes cantum H\. — artii disdpiina R2. — vero aves Cvel add. a sec 
ID.) B. — pastum BFSR12y-gGD0rR. (L a sec. m.) E12H123 (in H2 a 
add. a rec. m.) „ut nasttim sit supinum. Non male.*' Zeiin. ad pastum 
s-bPI. in pastum oew. a pastu C „membr.'' Mod. N. L. ep. 102, p. 
463. — progress um PG. 11. Inesse (oro. cwifn) BCF. — musicac 
causas R2. causas (om. musieae') Tb. — intexta est R2. esse intextam 
CG. eam esse intextam F. — quam praediximus Rl. — praediximus] 
c. 2, § 19. — Hinc] Virg. Acn. VI, 728., ubi legitur Inde; sed Hinc apud 
Serv. ad V, 517. — pecudumque hominumque Bew. — inter que (sup. 
viieque) Rl. — marmareo h. marmoreae Rl. marmoreus Ben. ca- 
pitur add. a sec. m. B. — quod vivum (snp. add esf) Rl. 12. 

corpus implebit (sup. impellit') Rl. — > intervaUis] Somn. V, 1. inter- 

vallis disiunctus imparious (om. e^O ^ichg. intervaUis es< distinctus 
imp* a. intervaUis coniunctus est disparibus F. — partium R2 a see. 
m.; lOL. partitione (om. ratione) F. — ratione (corr. in is) C, di- 
stinctus SR2. — sibi ad (sup. sicut a principio') Rl. — solo G. — esti- 
matur B. extimaniur vl. existimantur Cv3-g. — et ipso C snp. add. 
in; F om. in. — etiam ipso in T-g. — corpore mundi B. 13. j/. 
chidemides F. Archimenides vie (c in mg. Al. Archimedes'}. — numerum 
se deprehendisse B. numerum deprehendisse (se add. ante il>yit.) F. de- 
prehendisse numerum se C. — credit (sup. didii} F. — e teprae R2. 

a luna (om. et) y-g. — sed a satumi orbe (om, et) G. sed satumi ah 
orbe C (Rl sup. add. ef). sed et staumi ab ofbe R2. — stelliferum cur- 
»um „Membranae; quam Tocem a Macrobio retentam yerosimlllimum 

iicor votie eripuisse meia. Ipsequeter 13. Alrchimedes] Cicetoiil in nta- 

circumlustravi sulfure puro. Carmine tuendo ordine planetarnm dicitur 

cum magtco pro ectn tits sei anns, eonsentire I, 19, 3. Pythagorae 

10. nonHullae vero aves etc.] Cf. ■ rutionem prodiderunt Plin. N. H. 
Martian. IX, § 927. II, 21, s. 19., Ccnsorin. de die nat! 

11. ipsa autem etc.] Zeunins con- c. 13, S teqq. Cf. etiam Martian, 
ferrl iubet Lactant de falsa rel. 1,5. II, § 169 teqq. 



Digitized 



byGoogk 



148 MAGBOBII 

14se ratioDe emensum putayit Quae tamen Archimedis dimensio 
a Platonicis repu^iata est quasi dupla et tripla intervalla non 
servans: et statuerunt hoc esse credendum, ut, quantum est a 
terra usque ad lunam, duplum sit a terra usque ad solem: quan- 
tumque est a terra usque ad solem, triplum sit a terra usque 
ad Yenerem: quentumque est a terra usque ad Venerem, qua- 
ter tantum sit a terra usque ad Mercurii stellam: quantumque 
est ad Mercurium a terra, novies tantum sit a terra usque ad 
Martem: et quantum a terra usque ad Martem est, octies tan- 
tum sit a terra usque ad lovem: quantumque est a terra usque 
ad lovem, septies et vides tantum sit a terra usque ad Saturni 

15orbem. Hanc Platonicomm persuasionem Porphyrius libris in- 
seruit quibus Timaei obscuritatibus nonnibil lucis infudit, aitque 
eos credere ad imasinem contextionis animae haec esse in cor- 
pore mundi intervalla, quae epitritis hemioliis epogdois hemito- 
niisque conplentur et limmate, et ita provenire concentum, cuius 
ratio in substantia animae contexta mundano quoque corpori, 

16 quod ab anima movetur, inserta est Unde ex omni parte docta 
et perfecta est Ciceronis adsertio, qui intervallis mparibus, sed 
tamen pro rata parte ratione dtstmctts, caelestem sonum dicit esse 
disiunctum. 

[133] IV. Nunc locus ammonet, ut de gravitate et acumine so- 
norum diversitates quas adserit revolvamus. Et natura fert, tU 

Ms8. BCFSPR12G0 
est/' Gron. „Forte legi debet stelliferi coeli cursum. Nam primum 
Gron. membr. habent cursum, deinde stelliferi coeli cursum sunt verba 
Ciceronis, quae hie repeti ab auctore admodum sit verosiiuile ex coti- 
suettidine qua euiti passim usum esse Tidemus.*' Zeun. — menaum (C 
sup. add. e) Gv. 14. Archidemidis F. archimenidis ricH2, 

archimedet O. — sit duplum a terra B. duplum sit a luna H\, — quan- 
tum Com. que") SRI. quantum cumque G. — triplumque sit a terra usque 
*"^ ad mercurium Cora* o^ Fenerem , . . ad Mercurii stellam') F. — ad vene- 
rem. quantum est (om. que) S. quantumque Com. est") R12G. — stellam, 
quantum est Com. que) SRl. quantumque Com. est) B. quantum cumque 
est C. ~ a terra ad mercurium F. — ad martem Com. est) Rt. — ad 
iuvem, quantum est Com. que) F. — vigies BF CRl sup. c), — sit tan- 
tum v-g. 15. Platonic am v-gG. — libris suis s-b. in libris 

suis F. — in quibus F. — infulcit Qaup. infudit) C. — Atque eos dicit 
F. — intextionis Csup. con) Rl. — animae esse Com. haec) s~z. — ' et 
quae t. — et epogdoi3 Edd.GI. — hemitonisque Tichg'. — et liminatae 
V. — concentum provenire C. — mundoque Csup. mundano quoque) cor- 
pori Rl. — quid C«up. vel quod') Rl. — est inserta R2. 16. sed 
tantum chg ig in mg. tamen), — partium R2 a sec. m., LTb. — ra- 
tionis C a sec. m., F. — - coniunctum C«np. vel disiunct.) F. 

IV. Caput IV, Qui fiat ^ ut inter sonos coelestis illius concentus alius 
acutior sit, alius gravior: quodnam ibi melodiae sit genus; et cur sonus ille 
a nobis non audiatur, ch-b. 1. ammonet locus Rl. — sonorum 

14. dupla et tripla intervalla non qnamque stellam antecedentem 

servans] Haec in teqoentibus ita multiplicarentnr, ut ratio, quam 

servata voliiit Macrobius, at nu- Forbiger CHandb. d. alt. Geogr. toI. 

meris 1, 2, 3, 4, 9, 8, 27 Cde qai- I, p. 522.) institnit hoc loco allato, 

bus vid. Comm. I, 6, 46.) non in- cum hoc rainas conyeniat quam 

tervallum quod esset inter terram cum ratione Platonis, de qua Tid. 

et lanam, ted intervalla quae es* c. 2, § 15. 
aent inter terram et proximam 15. epitritis etc] Cf. o. 2, § 20. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. L CAP. HI. IV. 149 

extrema ex altera parte graviter, ex altera autem^aeute sonent: 
qurnn ob cattsam strnimtts iUe cadi HeUifer cursas, cuius conversio 
est concitatior, acute excitato movetur sono, gravissimo atUem hie 
hmaris atque infinms. Dixirous numquam sonum fieri nisi aere2 
percttsso. Ut autem sonus ipse aut acutior aut grayior profera- 
tur, ictus efficit, qui, dum ingeus et celer incidit, acutum sonum 

Sraestat, si tardior lentiorve, graviorem. Indicio est virga, quae, 3 
ura auras percutit, si inpulsu cito feriat, sonum acuit, si len- 
tiore, in grayius frangit auditum. In fidibus quoque idem yide- 
mus, quae, si tractu artiore tenduntur, acute sonant, grayius la- 
xiores. Ergo et superiores orbes, dum pro amplitudine sua im-4 
petu grandiore yolyuntur, dumque sptritu, ut in origine sua, for- 
Uore tenduntur, propter ipsam, ut ait, concitatiarem conversionem 
acute excitato moventur sono: gravissimo autem hie hmaris atque 

[Edd. Ticahgspdzb. 
gravitates (sup. diversiiates) F. — • Et naiura"] Somii. V, 1. — summu9 
om. FD. -^ sttUiferi asb. ^ acute et ITs.BBif. acuto et OHI , ut £dd., 
Somn. 1. c. — excitate D. 2. Disimus] Cf. c. 1, § 5. ~ effiei- 

tur B. — lentioTve BFSRl2v-g (chg in mg. Senior) GDI0EI2H13M12. 
leniorve s-bCP Mod. N. L. ep. 102, p. 454. „ex membranis.'' „Firinat 
quod seqnitiir, si leniore, ubi tamen libri alii lentiore. Sed iilud rett- 
nuerim.^^ Ppnt. leviorve H2. — gravior est BR2. 3. impulso 

F. — ferit PR2v-g. — si lentiore CFPv-gDEl2H13 „ex membranis'' 
Mod. 1. r. SI leniior s-b, „Utruiii industria an dissimulations Pontani 
sic exhibuorint typographic parnm liquet: ccrte alio modo allegat in 
notis, quam habent editiones.^' Gron. si leniore SR1268-blOP46Ml. 
St lenior est B. si leviore M2. — in gravius BSPRl2Gv-.pDIOP4Hl23 
M12H12. gravius (om. in) CFdzbP6El2 Mod. I. c. ~ frangit BGFSR12 
GDI0P46E12H123M12^12. ferit Edd.P Mod. I. c fleetil „optimae 
merabranae^' Gron. — audit u £1. — tract a tu B. — arciore (sup. vel 
alciore') C. altiore BF (E2 sup. artiore}. acriore P6, — acutae Ml. 
^ gravius laxiores B QC corr. in lasi&re^ FPR12GyiaDOP46Hl2H2. 
gravius laxiore chg Mod. I. c. (El sup. st gravius, E2 sup. sonent tractu^ 
U3, eraso is}. gravius si laxiores SIMlAl ^membranae, qaas probem.^' 
Gron. tt laxiore gravius s-b. 4. Ergo et dum add. a sec. m. C. 

— grandiore Csup* viore") Rl. — in r eg tone sua cahg; Mod. 1. c. rest!- 
Cnit in origine sua^ quod in marg. legitnr in chg. „Malim sut.^' Pont. 

— fortiore trakuntur C (F snp. tendO* — acute et excitato FOTr.Bbn. 

IV, 3. 81 lentiore] sc. impulsu parari potest cum Saliistiano (lu^. 

feriat. 73, 5.) tn mat us cele6rare et simi- 

tn gravius frangit auditum] Haec libus , quae congessit Hand. Tur- 

opponuntur antecedentibus: sonum sell. Ill, p. 331. 

acuft, ergo sensus sit necesse est: , ^ j . ^ ,. ,^^.^^^, ,„„j 

S>^^ M™«!!r li^n^riTnZf Opponitur antecedentibus, si tractu 
dit." Memoratu dignum est audi- JJ tenduntur. 
turn positum esse pro sono audita •"^"'"^'^ *ci.uum«i. 
percipiendo. Verbo frangere, ut 4. dum . . volvuntur] „Capiet 
Macrobius ipse infra § 6, sic Macrobius de diurno cnrsu, qui 
Qnintilianus similiter aliquando indubie concitatissiinus in supre- 
iititur, ut si XI, 3, 20. dicit: qua- mis, si ambitionis Tideamus ad in- 
rum (faucium) vitto etfrangitur ferioret orbes disparilitatem et ta- 
et ohscuratur .. vox; XII, 11, 2. men progressionis aequalitatem. 
quibus C^oce, latere, firmitate) Aliaa autem, et aspecta annui mo- 
fraetis aut imminutis; I, 4, 11. et tus, Saturni orbem tardissimum 
XII, 10, 29. consonantem frangit. intelligi pervulgatum est." Port. 
Denique tn gravius frangit com- Cf. B#t. Zean. ad § 11. 



Digitized by 



Googk 



150 HACROBir 

infimuSf qaoDiam spiritu, vA in extreinitate, laogaeseente iam vol* 
yitur, et propter angustias cpiibu8 penuHimus orbis artatur im- 

5petu leniore conyertitur. Nee secus probamus in tibiis, de qua- 
[i34]rum foraminibtis yicii^s inflantis ori sonus acutus emittitury de 
longinquis autem et termino proximis grayior: item acuti(Mr per 
patentiora foramina, grayH)r per angusta. Et utriusque causae 
ratio una, quia ^iritus ubi incipit fortior est, defectior ubi de- 
sinit: et quia maiorem impetum per maius foramen inpellit, eon- 

6tra aulem in angustis contingit et eminus positis. Ergo orbis 
altissimus, et ut in inmensum patens et ut spiritu eo fortiore 
quo origini suiBie yicinior est incitatus, sonorum de se acumen 
emittit: \ox ultimi et pro spatii breyitate et pro ionginquttate 

7 iam frangitur. Hinc quoque apertius adprobatur spiritum, quanto 
ab origiae sua deorsum recedit, tanto circa inpulsum fieri lenio- 
rem, ut circa terram, quae ultima sphaerarum est, tam concre- 
tus tam densus habeatur, ut causa sit terrae in una sede sem- 
per haerendi, nee in quamlibet partem permittatur moyeri ob- 
sessa undique circumfusi spiritus densitate: in sphaera autem ul- 
timum locum esse qui medius est antecedentibus iam probatum 

M88. BCFSPR126.J 

aeuio et excitato IHl. — ut extremitate I (em. tvi) ; .R2 (sap. tdd. in). — 
etenim propter t. — oene ultimus BAR.BEiff. — aptatus (sup. r) B. 
5. inflantis ori BSRaGDIO. inflantis oris CFRl. ori inflantis i-bP. 
inflatis ori t1. eri inflatis v9. -— termino proximis B (Rl a p. in.) R2 
v-gbPGDI (O sup. add. longiore-) P4H126v. (E2 a sec. m.). termino 
longiore (Rl a sec. m.) HdEl (E2 a p. m.). termino positis P6. (er- 
mino longiore positis CFSs-zHl. „Explicanda haec remittimus auc- 
tori sue: neque enim Tidemus, qui tolerari possint. Legimns inlerim 
cum primis exemplaribus et termino proximis.^*" Oron. „Recte iudicat 
Gronovius.*' Z«uii., qui tamen ntrainque lectionem inter se eonciliatam 
et copttiatam putat parere posse foetum baud infelicem : et termino pro^ 
mus positis. (Jeterom vid. not. — una BCRl2v-gGDIOP4. una est s-b 
FSP. — defeetio B. — et fuod (sup. pro quia') C. — contigit (R2, sup. 
n) Gfa. 6. et ut inmensum (cm. in) C. et immensum (om. tit in) 

O. ut ist immenmttn I. — fortior est B. — ullimi pro (om. et) c-g:. — 
iam add. a sec. m. C. 7. spiritus (sup. turn) G. — quanto BSR2 

tP46 (El a p. m.) II2M2. „Restitae quanto . . . tanto. Quod non ca- 
pientes nuper mutaverunt eodem ausu quo etiam Ovid. Met. VIII, 749. 
Fortassis etiam hoc pacto corrigendns Macrobius h. lib. c 1 [§ 22.], ubi 
TuTgo: quantum distant.^* Gron. quando Ml. quantum CFRli-||p6DI0 
(El a sec. m.) E2H13. — origine (om. ab) R2. — tanto BCR12v-gG0 
P46I1123M]2Bar.Tr.L. „Recte, sed si mntaTeris quantum in quanto, 
uti Gronovio placet.'^ Zeun. tantum s-bFSPDI. — leviorem CF. — 
911 oil eirca c-g. — est sperarum C. — et tam densus FBar.Bbn. — ut 
sit causa F. eausa sit (om. ut) ▼. -— antecedentibus] Cf. I, 22, 4. 

5. dfe longinquis autem et ter- Zrun. — Vid. appar. crit. et Mar- 

mino proximis] €f. I, 21, 5. qui tian. IX, § 940. 

summo propior est. ,,Terminus uU ^ ^^^^^.^j 

gnificat hic extremam tibiaepar- Q„„„'„„Hua adsit comparativuS 

i„?rlt„r^r/ sTf ^TT.r^rtl i'^ceud^^ erat quantum, sed etiam 
spiritus, cf. § 6.], 1. 6. el parti, ^ j^ jj„^ . ^^jj j^. 

quae on Hiflaatis applMsatiir, oppo- J. ' |^„. ^j^.j ^.^ ^^^^ 
sitam. Igitur ROR m"Ji«»« Jer- ^^^^ ^ssit F. Haasius in Reisig. 
SrerTelr,:!' :l *r^t" lat^Sprachwis.. not. 400- 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP, LIB. II. CAP. IV. 151 

est Ergo untversi mondani corporis sphaerae iioTem sunt 8 
Prima ilia steliifera, quae proprio nomiBe caelum dicttur el 
axhxv^g apud Graecos vocatur, areens et contineni ceteras. Haec 
ab orieute semper voivitur in oocasum: subiectae septiem, quas 
vagas dieimus, ab occidenie in orientem feruntur: nona, terra, 
sine motu. Octo sunt igitur quae moventur: sed septem soni 9 
sunt qui conctnentiam de vohibilitaie conficiunt, propterea quia 
Mereurialis et Yenerius orbis pari ambitu eomitati soiem v»ie[i35] 
eius tamquam satellites obsecuntur et ideo a iK^nnullis astrono* 
miae studefhtibus eandem vim sortiri existimantur, unde ait: iUi 
au^m octo cursus, m quAus eadem via est dmrum, septem ef/p- 
etunt distifuios mtervoBis sonos; qui nwnerus rerunn omnium fere 
nodus est. Septenarium autem numerum rerum omnium nodumlO 
e»e plene, (Him de numeris superius loqueremur, expressimus: 
ad inluminandam, ut aestimo, obscuritatem Terborum Giceronis 
de musica tractatus succinctus a nobis qua lieuit brevitate suffi- 
ciet. Nam netas et hypatas aliarumque fidium vocabula pereur-11 

[Edd. Vicahgspdeb. 
8. UnhertQ ergo R2. — nomine proprio R2. — diciiur caelum v-g. cae- 
lum vocatur F, — apud graecos diciiur F. — areens] Sonin. IV, 2. — 
voivitur temper Rl. semper vertitur I. — diximus CF. — nona terra 
sine motu est Bar.B&n. nona motu terra est C^np- add. sme) C. nam 
sine motu est terra F. 9. Sunt igitur octo R2. — soni sunt (oio. 

qui) G. sonis qui (om. sunt) t. — contmentiam G. — praeterea C. — 
veneris via. venereus chg. — sort it t BH2Bar.LTk. — extimantur yl. *- 
illi] Somn. V, 2. — autem om. C. — vis eadem est modorum Ccorr. in 
duorum R2. eadem vis est duorum9 Mercurii et Veneris* a. — di- 
stinctos sonos int^vallis F. sonos intervallis disiinetQS R2. — nodus est 
fere Rl. est fere nodus R2. fere est nodus G. nodus est Com. fere) h. 
10. omnium rerum R2. omnium (om. rerum) T. — superius oni. C. 
Cf. 1, 6, 34. — inlumina^dam CFSOf/2 ,4 Angl.'' illuminandam Rl2bP. 
illuminand Cerasis uUimis literis) B. illuminandum v-zGDI. — ut ex- 
timo y1. ut exisiimo v3-g. — obscuritatem ut aestimo R2. ut aestimo 
Cora, obscuritatem y sed post verborum sup. add. ohseurationem) Rl. — 
qua a nobis Rl. — sufficiat CG. 11. neeias (jsui^, a sec. m. 

netas) C. — aliorumque Csup. a) C. aliarum Com. qne) Rl. — per qui- 

8. tit causa sit ierrae in una sede et Venerius orbis, ut solis \olun- 

semper haerendi] Forsitan aliquis e tati videantur obtemperare. 

loc<i<^iinili I, 22, 6. hacsit in imoy a nonnullis astronomiae studenti- 

et ib. § T. et imum relinquit, con- bus] „Lego apud Senecam [ep. 108, 

iecerit h. 1. legenduin esse in ima § 4.]: eu philosophiae vis est, ut 

*sede^ at una et ima confunduntur non solum atudentes, sed etiam 

I, 19, 10. et 20, 28. At id neoes- conversantes iuvet, et iterum: Mi- 

sariuiQ non esse es eodem IWo loco nore labore opus est studentibus 

elucet. Cf. Somn. V, 2. et Mar- in diem.*"^ Font, — Be re vid. I, 

tian. VI, § 599. quam in medio imo- 19, .4^ 

^e mundi immobilem stare, 11. netas et hypatas] ,,Neta est 

8. Haec ad oriente etc.] Cf. lib. ima chorda, et suiii^a in fidibus 
I jj, 13, dicitar hypata, Cf. Yitruv. V, 4. 

\L» \^^^-} rp «nnin V Q «# «* MartUii. Capell. lib. IX, cap. 

lib I i S •*« *'*^P»! ^ ^"'^ tS ^31.1. Nico- 

* ' ' • ' . . . . . machns in Enchiridio de Harmonia 

9. pari ambitu comitatt solem] j^yj^ten Satumo propter tardissi- 
Cf. I, 18, 4. ^ muin mQtura Ciotellige motum an- 

vtae etvs . . obsecuntur] Viae aa- nuum* non diuraum) locumque in 
Us lUcuntur obsequi Mercurialis ca«lo aoprewiun tribuit, ct neten 



Digitized by 



Googk 



152 



MACROBH 



rere et tonorum vel limmatum minuta sabtilia, et quid in sonis 
pro litera, quid pro syliaba, quid pro integro nomine accipiatur, 

12adserere ostentantis est, non docentis. Nee enim, quia fecit in 
hoc loco Cicero musicae mentionem, occasione hac eundum est 
per universps tractatus qui possunt esse de musica, quos,' quan- 
tum mea fert opinio, terminum habere non aestimo: sed ilia sunt 
persequenda, quibus verba quae explananda receperis possint )i* 
quere: quia in re naturaliter obscura qui in exponendo plura 
quam necesse e^ superfundit, addit tenebras, non 'adimit <iensi- 

IStatem. Unde finem de hac tractatus parte faciemus adiecto uno 
quod scitu dignum putamus: quia, cum sint melodiae musicae 
tria genera, enarmoniam diatonum et chromaticum, primum qui- 
dem propter nimiam sui difficukatem ab usu recessit, tertium 
vero est infame mollitie: unde medium, id est diatonum, mun- 

14danae musicae doctrina Piatonis ascribitur. Nee hoc inter prae- 

[I36}tereunda ponemus, quod musicam perpetua caeli volubilitate 
nascentem ideo dare non sentimus auoitu, quia maior sonus est 

Mfg. BCFSPRi2G.] 

rere v-ip (chg in mg^. percurrere), — tenortini s-xl. „Ed. vet. tonorum. 
Rectissinie. Nam supra c. 1. [§22 seq.] distingait inter ionos et scmi- 
Ionia, quae Xit(i(iaza Platoni Tocentur.^' Zean. — minuta subidia C^ic} 
„M8." — pro syliaba (om. quid} Rl. — adsuere g ining. — ostentis 
Rl. 12. quod fecit (sup. vel quia") C. — mentionem musicae F. 

mentionem (om. musicae") I. — eundem est R2. — fert mea Rl. — ex time 
▼!• existimo T3-g. — persequenda sunt F. sunt perquirenda RID. — 
SBSceperis F. — posi (sup. sinf) liquere C. liquere possint F. — qua 
(iup. in re F. 13. fid em (sup. n) F. — faciam C. — adiecto 

(add. a sec. m. tino) C. — dictu dignum C. — enarmonicum TiagG. — 
chromaticum (om. et) F. et cromaticum R2. — difficultatem sui F. /o- 
cultatem (sup. diffic,') sui Rl. — recedit Ta. — infame est R2. — propter 
molliciam F. — diatonium Rl« 14. Nee inter praeiereunda pone- 



lanae, quippe quae et infima sit 
et omnium celerrime mo?eator. 
Vid. U. Steph. Thes. 6r. L. •• ▼. 
^'jeatoq. Adde Plut. de Musica [c. 
19 et 22 8q.].<' Zbun. 

tonorum vel limmatum] Cf. c. 1, 
§§ 20 et 23. 

13. quia] Vid. not. ad I, 6, 62. 

enarmonium^ diatonum et chroma- 
ticum] ,,Platarch. de* Music, [c. 32.] 
Toimv hvzwv (itq&v, slg a di'^ifTjTai 
TTiv %a&6Xov dujc[Q£<tLv ?J n&aa fiov- 
ifnifj, dtccTOVOVy xifooficcTogy dg- 
fiovlocg. et [c. 33.] z/^Zov ycc(ff oxi 
w lihf aQfiovix'^ ysvSv re tSv tov 
7iqfioC(isvov %al dt4X<fT7jfi(hcov tuxI 
avavTiiidtoiv xccl tpQ-oyycap xal ro- 
vatv wxl nBrapoXSv avavrjfiocTinoov 
iari, yvootfrtxij [cf. ib. c. 11.]. Vi- 
truv, V, 4. Genera modulationumy 
inquit, sunt tria, Primum^ quod 
Graeci vocant harmoniam^ sectift- 
dum chroma^ tertium diatonum, 
.. Chroma eubtHi sokrtia ac tele* 



britate modulorum suaviorem habet 
delectationem. Mart. Capell. [lib. 
IX, § 956.] Chroma , inquit, semi- 
toniis componitur. Sicut enim, quod 
inter album et nigrum^ color dicitur^ 
ita hoc chroma f quia inter enar^ 
monium et diatonum est, notnt- 
natur.^^ Zsu^r. — Cf. potios ^nae 
apnd Martianum praecedunt § 955.: 
Genera mudulandi stmt tria, ivccg- 
(i6viov, x(fcS(iccy duxTOvov, *EvaQfi6- 
vioP quidem dicitur quod plurWu9 
spatiis et angustioribus separainr; 
dtdvovov vero, quod tonis copiosum; 
XifSficc quod de hemitoniis componi^ 
titr, -et quae seqnuntur usque ad 
§ 957. Terba: Sed nunc maxime 
diatono utimur, Adde § 942. et 
fragm. ap. Censorin. 12, 1. 

14. noit sentimus auditu] Censo- 
rin. 13, 1. ut dulcissimam quidem 
concinant melodian, sed nobis tnau- 
dibilem propter voeis magnitU" 
dtnem, quam capere aurium no* 
strarum angustiae non po$sint» 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. H. CAP. IV. V. 163 

quam ut humanaram aurium recipiatur angastiis. Nam, si Nili 
catadupa ab autibus incolaram amplitodinein fragoris exoluduot^ 
quid minim, si nostrum sonus excedit auditum quern mundanae 
roolis inpulsus emittit? Nee enim de uihilo est quod ait: qui 15 
canplet awes meas tantus et tarn dukis sonue; sed voluit intellegi, 
quod si eius (jui caelestibus meruit interesse secretis conpletae 
aures sunt soni magnitudine, superest, ut ceterorum hominum 
sensus mundanae concinentiae non capiat auditum. 

y. Sed iam tractatum ad sequentia conieramus: Vides hcin- 1 
tori in terra raris et angustis locis et in ipsis quasi maeulis, vbi 
habitahir, vastas soUtuiines interiedaSf easque qm incohmt terram 
non modo interruptos ita esse, ut nihil inter ipsos ab aUis ad 
aUos manare posstt, sed partim obliquos, partim transversos, par- 
tim etiam adversos stare vobis,^ a quibus expectare ghriam certe 
nuUam ' potestis. Cemis atUem eandem terram quasi quibusdam 2 
redimitam et circumdatam eingulis, e quibus duos maxime inter ^137] 

[Edd. yicahgspdzb. 
mu9 hoc B. — ponamus ST. — quam ab hum, (,ah e corr., yid. fuisse ad^ 
R. ut hum. (om. quam') Hi, — recipiatur JUss.T-gbDIO ,,niembr. veto- 
•tior'^ Gron. v,Non nial«.^^ Zeun. recipiat C sup. lin. ; ^meiiibr. altera. 
Sed primam praepono.'^ Groiu perdpiat s-z. — natura simili catad, 
y, — catadupla BSI. cataduppa C. catadupta ^3. — frigorii g. — 
exducunt. quid si sonus nostrum (add. a sec. m. mirum") F. — sonus si 
nostrum Rl. 15. qui] Somn. V, 1. — qui§ est qui F. — eom- 

pUtae sunt aures soni magn. CRl. aures sunt soni magn, completae R2. 

— non capiat auditum concinentiae 6. cone, non captet (sap* aL capiat") 
fiuditum V. 

V. Caput V, Tetrae medietatem earn, in qua nos sumus^ quinque esse 
distinctam zonis: quodque ex iis Cchg his") duae tantum sint habitabiles^ 
quarum altera hahiteiur a nobis, alteram qui Qchg quinam) incolant homi^ 
neSi ignoretur: tum vero et in reliqua terrae medietate zonas esse easdim^ 
€t inter illas duas quoque (chg gvo^ve duas") ab hominibus habitari. cb-b. 
1. Sed . . . conferamus ia cb-b pertinent ad caput superias. Cf. 
I, 10, § I. et I, 16, § 1. — ad sequentia tractatum conferamus F. — Fi- 
des] Somn. VI, 1. — angustis locis • usque . qui tamen tanto (§ 3. 
omitsis interiectis Terbis Ciceronis) B. — incolunt FSR12c-bP6.^ m- 
colant, at Soma. I. c, CviO. — man ere P. — etiam aversos viagG. 

— nobis F. — potestis CFR2cabgbPDLBB!v.TB. „Texto8 Ciceronis 
ipse comprobat.*' Zeun. poteris RlGvis-zSIO. 2. eingulis R2 

2Vt7t catadupa] Cf. Somn. V, 3. et [§ 15.] Maximum argumentum est 

Herodot. II, IT. Atyintcov .. a^|(X- animi ab aUiori venientis sede, si 

(livrjv and Karadovnoov, Rem haec, in quibus versatur, humilia iu" 

commemorant Strab. XVII, p. 786., dicat et angusta. 
Plin. N. H. VI, 29, s. 35, § 181., in ipsis quasi maeulis] Pon tanas 

Sen. N. Q. IV, 2, § 5., Vitrav. confert Apnieii de roando loenm 

VIII, 2, 6.; sed Tocantnr ab iis [c. 5.], abi e Lipsil et Volcaoii 

eataractae^ xcrror^^cotrat, homines emendatione legitnr: minores aUae 

accolentes Catadupos nomtnat Pli- ut naevuli quidam per apertas 

nias N. H. V, 9, s. 10., at Theo- ponti siint sparsae regiones, et ibid, 

phrast. de lap. § 62. et Herodot. [c. 7.] multae aUae urbes admodum 

1. c. 6 ya(f drj NslXog dif^dfisvog in sparsae hanc nostram insulam, id 

tmv Karadovnoiv, est hune terrarum orbem, omamen'- 

V, 1. raris et aitgusiii^ locis] tis sui^ pingunt et contmuatione , ut 

Pon tan as confert Senecae Nat. Qa. quibusdam sertis, coronant^ obi ipse 

lib. I. prolog! fioem: Si nihil aliud^ coniicit legendam eaae tti&eres 

hoe eerte sctaia, onmta angu\ta admodum, ut sic parvao insnlae 

•fte, Menttis deum, abi sine caasa opaonantar magnis, quae in cap. 

■cribi ToU caetera scjinr, et ep. 120 princ Tocantur insularum aggeres 



Digitized by 



Googk 



154 MAGROBU 

dwersos et cadi vertieibus ipsis ex tUraque parte s^hniobos ebri* 
jfuisse pruina vides, medium tnttem Mvm et meurimum s&lis ardore 

Storreri. Jhto sunt hahitabHes: quorum austrcdis Hie, in quo qui 
insistunt adversa vobis urgent vestigia, nihil ad vestrum genus: 
hie autem alter subiedus aquiloni, quern incoHtis, ceme quam 
tewui vos parte eontingat. Omnis enim terra, quae colkur a vobis, 
angusta verticibus, laieribm Udior, parva quaedam est insula 
circumfusd illo mari, quod Atlanticum, quod magnum, quod Ocs' 
anum appeUoHs in terru, qui tamen tanto nomine quam sit parvus, 

4 vides. Postquam caelum, quo omnia continentur, et subieetarnm 
sphaefanun ordinem motumque ac de motu sonuin caelestis mu* 
sicae roodos et nunieros eiplicantem et aerem subdiUim luoae 
Tiillianas sermo per necessaria et praesenti operi apta ductus 
ad terrain usque descripsit, i'psiu^iam terrae desmptionem ver^ 

Sborum parous, rerum fecundus, aosolvit Eteuim raac^as habi- 
tatioDum ac de ipsis babitatoribus alioe intemiptos adversosque 
obliquos etiam et transversos alios nominando terrenae sphaerae 

6 globositatem tantum non coloribus pinxit Illud quoque non 
sine perfectione doctrinae est, quod cum aliis nos non patitur 
errare, qui terram semel cingi oceano crediderunt Nam si di* 
xisset: omnis terra parva quaedam est insula circumfusa illo mari, 
unum oceani ambitum deaisset intellegi; sed adiciendo: quae co- 
litur a vobis y yeram eius diyisionem, de qua pauIo post dissere- 

Mis. Bt;FSPRl26.] 

V-gbO, at Soran. 1. c. „Sic legendiim est, praesertim cam postea 
[f§ 8, 11, 28.], abi eandem rem explicat aactor, semper occiirrant ctn- 
guii.*' Zeun. circuits s-z et Msa. ceteri. — duo GDI. — suhn9xio9 
F.. — torqueri H\, temperari Rl. 3. Duo autem sunt C — 

assistunt Rl. — a versa v. — nobis HI. — nos p. — quae incolitur F, — 
angustata, at Somn. I. c, v3-gL. — latior lateribus F. — insula est, ut 
Somn. 1. c, R2v-gl. - quod oceanum C {F a p. m.) SRHGDIOLTr. 
Ben. quern oceanum, at Somn. 1. c. Mcs. paene omn«8, F a sec. m.; Edd. 
P. — quod tamen Rl. — parvum Rl. 4. caelum om. B. — mu- 

sic c« T-g. — numerum P. — lunae add. a sec. m. C. — per neeessaria 
sermo G. — et ad terram C. — fecvndus rerum Rl. 6. maeulis a. 

Emend. Mod. ep. 102, p. 455. — sed (sup. ah ac") de ipsis C. — aver- 
aosque viag; Mod. I. c. restitnlt adoersosque. — tantum non coloribus pin^ 
gU CFSP CR12 sap. tantum add. verbis") DIOTR.LBiiR. membr. Mod 1. c. 
,,atraqae membr., et omnino ?ox sermone turbat sententiam/' Gron. 1« 
F et membr. Mod. additar: sed veritate rei vel certissimis spaciis 
designavit; in Bar.: sed certissimis adsignavit apatiis. tan- 
tum, sermone non coloribus pinxit B. sermone tantum, non coloribus 
pinxit CG sup. tantum add. verbis nam et) Edd. mm solum coloribus pin- 
git sed manifestis indiciis adaequavit Bbw. 6. non pati- 
tur nos F, — eredidere v-g. — quaedam parva Com. est") F. — quod co- 
litur „secunda membr. (L2), qua<i de mari id diceret, cum aecessario 
jre<{uiratur quae^ ut est in optima/' Gron. qui eoh'tur cahsp. — eius 
dimensionem F. eius muris divi^ionem T^g. — paulo post] e* 9. 

maximarum, naperriaus editor ex rae) exaudire videamnr. ^^imiliter 
I«. Vossti emendatione scripsit or- Grae^i fi/ovov o^ vel fiovop o^xh 
iff ad modam. ef. Deraosifa. 01. I, 2., 01. Ill, 17., 

e . . t *t ' "i 4e BBC 5. al. Hanc diceodi for- 

5. tantum non colortbus ptnxtt] ZT^^T "' « #2*««:k«- »«.«.«. «^ 

TF PHfi TV H v\fT « - T -.# mwiam Ranc broniout Dotaui ^tm 

Cf. Plm. N. H. XXII 6, •-/- ut |^^r„.„t, vario .lOdo hwe !•««« 

tantum non vocem ipsius Cnfttu- iftefpoUvemat 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB. H. CAP. V. 155 

mnSf nosM cupientilms intelle^eiidain reliquit De qumqae aa- 7 
tem ciiigolis ne, quaeso, aestimes duomin Bomanae facaiidiae[i38] 
parentum Maronis et Tullii dissentire doctrinaiDy cum hie ipsis 
cingiUis terram r$dmitam dicat, ille isdem quas Graeeo Domtoe 
xonas Tocat ads^tit caelum teneri: utramque enim incorniptam 
veramque nee alteri oootrariam retulisse rationem procedente 
disputatiooe eonstabit Sed ut omnia qnae hoc loco explananda 8 
reoepifniM liquere possint, habendm est primam sermo de cingu* 
lis: quia situ eorum ante oeulos locato cetera erunt intelk^m 
proniora. Prius autem qualiter terram corooent, deinde quem- 
admodum caelum teneant, explicandum est Terra nona et ul- 
tima spbaera est Hanc dividit horizon, id est finalis circulusi 
ie quo ante retulimus: ergo medietas cuius partem nos incoli* 
mus sub eo caelo est quod fiierit super t^rara, et reliqua me** 
dietas sub illo quod dum yolvitur ad ea loca quae ad nos viden* 
tur inferiora deseendit: in medio enim locata ex omni sta parte 
caelum suspicit Huius igitur ad caelum brevitas, cui punctumlO 
est, ad nos yero inmeasa globositas, distinguitur loois inter so 
yiciissim pressis nimietate ye) frigoris yei calods geminam nacta 
inter diyersa temperiem. Nam et septentrionalis et australis ex- 11 
tremitas perpetua obriguerunt pruina, et hi yelut duo sunt cin- 

[lldd. Ticahgapdzb. 
7. eir cults CF. — extime^ vl. exi$timei Sv3-g. — duae F. — ipsU 
om. Bl. — circuUa C, — ille] Georg. 1, 233. — ki$dem CRl. — vocai 
add. a sec m. C. — «< veram F. — proeedentc ratione F. 8. 

prima Rl. — singulis (sup. a sec. m. circ") G. — erunt cetera R2. In B 
cetera a sec. m. add. post intellectui, — intellectu ?-g. — primus R2 a 

C. m., L. — deinde] c 7. 9. nona et ultima BCFSPR2v-gGDia 

Bbm.Tr. ultima et nona Bl. et nona et ullima f-b. — cir cuius ori-- 
Mon F. — ante] I, 15, 17. — nos partem B2v-g. *- ^quod est sup. terr, L 
a see. m. — est sub illo F. sub Ulo caelo Bl. sub illo caelo est HI, 
sub eo est caelo R2. — quae a nobis videntur Bab. (B2 sup. ad nos^, 
quae a nobis non videntur B. quae nobis non videntur (sup. ad nos 
vidO Bl. — in medio autem Tr. — ex omni parte sui B. 10, 

quae punetum est G a sec. m., T-g Qhg in rog. alias cen) I CO a sec. 
n.) Tr. „AIale. Quod ad oram, ceu, proxime ferum est, non tamen ?e- 
rmn. Liquet ex file orationts.'^ Font. — inter mensa t1. — • vicissim inter 
se G. — inter versa Csup. add. dt) temperiem F. tnter utranque tempe- 
riem Hi, 11. obriguere y-g. — Et hi duo sunt quasi canguli 

T. Maronis et Tullii] CT. Sat I, 10. em punetum est] DettWo asna 

24, 5. ease videtar, quia modo dixeral 

8. de ctngttltf] Cf. fragm. ap. ftuttis ad caelum breoitas^ naa sie 
Ceneorin. 2,2. Vt oireuliin caeh^ I, 16, II. dicit cum terra ad cir* 
Ha m terra si on a e vocantstr etc e«s» soUe pusietum sit, sed ibid. { 
Martian. VI, § 602. Orbis terrae in 6. fisae tota puneti leetsm pro eaeti 
qminque xomusy sive melius faseias magnitudinevix opltaet, nbi etkv 
dieo^ . . disoeraiftir etc Plin. Ji, H. terrae globositae menoratar. Ce- 
ll, 68, § 172. Sill. Nam cum sini temm vid. Kopp. ad Martian. VI, 
eius qumque partes ^ quas vocawt § 568., ^ai inter aUa (Plhi. N. H. 
so not etc II, 68, § 174. Sill. Sen. V- Q- h 

9. nona et uUiwsm sphaera] CL Praef. § 8.) affert Cleoned. tfaeor. 
Seinn. V, 2. cycl. I, 11, p. M eq. ^ri 97 v^ ^tt* 

horizon^ id est Jlnalis circuhis] (ibIov Xoyov inixH n(f6s tov oi^ 
Martlanna VllI, §§ 816, 627, 836* quv6p. Vid. not. ad e. 2, § a et 
finitoren earn app^kit. c» 9, § 6« 



Digitized by 



Googk 



156 MAGROBII 

goti quibus terra Fedimitur, sed ambitu breves, quasi extrema 
cingentes. Horam uterqne habitationis inpatiens est, quia torpor 

[I39]ille glaoialis nee animali nee frugi yitam ministrat: illo enim 

12aere corpus alitur quo herba nutritur. Medius cinguius et ideo 
maximus aeterno aftlatu continui caloris ustus spatium , quod et 
lato et ambitu prolixius oocupavit, nimietate fervoris iactt inhabi- 
tabile victuris. Inter extremos vero et medium duo maiores ul- 
timis, medio minores, ex utriusque vicinitatis intemperie tempe- 
rantur: in bisque tantum vitales auras natura dedit incolis car- 

ISpere. Et quia animo facilius inlabitur concepta*" ratio descriptione 
quam sermone, esto orbis terrae cui adscripta sunt ABCDy et 
circa A ascribantur JV et £, circa B autem M et K, et circa C 
G et J, et circa D E et F^ et diKsantur rectae lineae a signis ad 
signa quae dicimus, id est a ^ in /, ab if in iV, a £ in L, ab 

14 £ in F. Spatia igitur duo adversa sibi, id est unum a C usque 
ad lineffkn quae in / ducta est, alteram a D usque ad lineam 
quae in F ducta est, inteilegantur pruina obriguisse perpetua: 
est enim superior septentrionalis, inferior austraiis extremitas: 
medium yero ab N usque in L zona ^it torrida: restat, ut cin- 

Msf. BCFSPR12G.] 
Ccorr. in cm^ult) C. — circuit P (G a sec. m.). — corpus alUur acre F. 
12. Cinguius medius R2. medius cinguli.s Hi. — medio (sup. 
etemo) afflatu Rl. — et lato et ambitu B (C a sec. m.} GSR2G0LTr. 
et latu et ambitu RID. et lato ambitu Com. et poster.) C a p. m., Bar. 
lato ambitu Corn, et utroqiie) FBen. et lato ambitu et Edd.P. — inhabile 
G. — et C«UP' CJ7) utriusque C. utriusque (om. ex") C. — inque his Tr. 
tfi his: quae t. — carpere Qbu^. capere) G. 13. facilius emimo 

H2, animae facilius R2. anima facilius Hi. — ratione «-z. — descrip-- 
Hone quam sermone G a sec. ni., FSRl2y-gbPIElH2M2 „libri ontnes'^ 
Gron., coius ytd. not. (Bar.Bbn. ratio descriptione eoncepta quam sermone"). 
quam sermone descriptione CG sup. sermonum') H3. ex descriptione quam 
sermone BO. descriptione qui sermone Ml. quam sermone descriptio s-z 
Tr. CD^^2 quam sermone descriptio esf). quam sermo. Descriptio Gap. 
ID. — circa a scribantur G. — circa autem B F, — ab g R2. — et a k 
C. ab k R2« — a. b. in f Rl. 14. adversa sunt {sup. sibi) Rl. 

— unum om. B. — ab c R2. — quae in d ducta est (om. alterum a D 
usque ad lineam quae in F ducta est) v. — ab d R2. — intelleguntur C 
a sec. m., F. intelliguntur v-gG. intellegitur D. — riguisse v-g. — 
est superior (om. enim") P. — inferior autem austraiis F. — medium au- 
tem F. — usque ad L GDBar.Bbn.Tr. usque ah I. F. ad L (om. usque^ 

11. duo sunt cingult] Pontanns monc] „IIoram aensas est idem Ulia 
ad c. 7, § 3. adnotavit Macrobium in lib. I, cap. 21 [§ 3.] quia fact" 
dixiase cinguloSy non cingula^ at I, lior ad intellectum per oculos via 
15, 18. studio*, addita gtossa: est. Nam descriptio auctori huic 
€ingillus^ ct^otptov, tmvtov. Haec est fignra, yQeicpijy tabula. Infra 
forma iegitur Somn. VI, 2. et sn- cap. 6 [§ 1.] redeundum tibi est ad 
pra § 2., infra c. 7, §§ 1, 3, 7, 8, 9, orbis terrae descriptionem^ cap. 

12. lato] pro nomine substantiyo 7 [§ 12.] ut instruit visum antelata 
habendum est, ut apnd Ovid. Met descriptio. Lib. I, cap. 21 [§ 8.] 
I, T. 336. in latum quae turbine in praesidium fidei advocata de- 
erescit ab imo. scriptio.^^ Grow. — Adde ibid. § 

dedit incolis carpere] Haius con- &. haec ipsa description et § 4, 

•tmctionis exempla quaeraa supra, sicut deseripsimus; c. 9, §§ 7 et 

ad I, 6, 3. 8. et Klotz et Kuhner ad Cic. Tusc. 

13. quia animo facilius inlabitur I, 17. Peter ad Cic. Orat 20, 66. 
eoncepta ratio descriptione quam ter- e$to orhie tenae] Vid. fig. IV. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. H. CAP. V. 157 

gulus ab / usque ad N de subiecto caiore et superiore frigore 
temperetur, rursus ut zona quae est inter L et F accipiat de 
superiecto caiore et subdito rigore temperiem. Nee excogitatas 15 
a nobis lineas quas duximus aestimetur: t^irci sunt enim, de gui- 
bus supra retnlimus, septentrionalis et australis et tropici duo, 
nam aequinoctialem hoc loco quo de terra loquimur non oportet 
ascribi, qui oportuniore loco rursus addetur. Licet igitur sintl6 
hae duae mortalifms aegrie Munere concessae dtvum, quas dixi- 
mus temperatas, non tamen ambae zonae hominibus nostri ge-[i40] 
neris indultae sunt, sed sola superior quae est ab /usque ad N 
incolitur ab omni quale atire possumus bominum genere, Ro» 
mani Graecive sint yel barbari cuiusque nationis. Ilia yero abl7 
L usque ad F sola ratione intellegitur, quod propter similem 
temperiem similiter incolatur, sed a quibus, neque licuit umquam 
nobis nee.licebit agnoscere: interiecta enim torrida utrique ho- 
minum generi commercium ad se denegat commeandi. DeniquelS 
de quattuor habitationis nostrae cardinibus oriens occidens et 
septerUrto suis vocabulis nuncupantur, quia ab ipsis exordiis suis 
sciuntur a nobis: nam, etsi septentrionalis extremitas inhabitabi- 

[Edd. Ticahgspdzb. 
H2. — torrida sit zona F. fit zona torrida Rl. — restat ergo ut R2. — 
usque /V Cora, ad^ C. — de subiecto Mss.TiagD0BAR.BEii.TB.A2 subiecto 
Com. de) chs-bl. — rursus zona Com. uf) Bar.Bbii.Tb. — quae quae est 
Rl. — de superiore caiore v. — et subiecto C. — rigore BCFSRlv-gG 
DO. frigore «-bPR2l. 15. Ne F. — diximus CS CG a «ec. m.) 

T-glO. Mod. ep. 102, p. 455. restitait duximus, — estimet C. extimetur 
t1. existimetur Sv3-g. — enim sunt Cv-g. — supra] I, 15, 13. -^ su- 
per ius CF. — duo tropici R2. — namque F. — aequinoctiale vl. — as- 
scribi non oportet R2. — oport. loco] c. 7, § 4. 16. mortalibus] 

Virg. Georg. I, 237. — munere divum concessae BCD. — diximus esse y. 

— ab hominibus quale s CF. ab omni quale m R2. ab ho mine qualem 
D. — hominum gente R2. genere Com. hominum') F. — barbaricae CF. 
harbarae Yc-g. — cuius cum que C a sec. m., FR2/I2. 17. ut- 
que f Com. ad^ Hi, — incolitur R2ytag. — neque umquam licuit nobis F. 
non lituit unquam nobis T-g. neque licuit quaequam C^up- unquam") a 
nobis R2. neque licuit a nobis quemquam Tr. — neque licebit Rl. vel 
licebit C. — cognoscere SR2s-bPI. — torrida add. a sec. m. Rl. — 
utrinque Qm mg. utrique") g. 18. Deinde Hi, — habitationis 
terrenae Csup. nostrae") C. — septentrio Com. et) Hi, — nuncupatur v. 

— quia absis B. — exordiis Com. suis) BTr. 'suis exordiis G. — nam et 

14. et superiore frigore] Vide ne lis agnoscere, II, 12, 3. siderum 
etiam hoc loco legendum sU rt- naturam • , agnoscat. JSandemsen-- 
gore, at infra et subdito rigore Ccf. tentiam protulit Plinius I. c. Circa 
§§ 20. 21.), cum copra dixerit oft- duae tantum inter exustam et rigen-^ 
riguisse pruina. At nullum neque tes temperantur^ eaeque ipsae inter 
scriptam neque typis editum ex- se non perviae propter tttcen* 
emplar suffragatur. An forte sono dium sideris, Pootanuc haec ad- 
consulnit Macrobius? notavit: „Melior et ferior ille 

15. Nee execgitata. a nohi, U- ^^mJ^VuT U^?£^^^ '***•' 

* ' . Secula terif, quibus Oceanus 

16. quale scire possumus] Cf. § Vincula rerum laxet, et ingens 
18. et not. ad I, 16, 4. Pronomen Pateat tellus, Typhisque Cal. Te- 
qutle ponitur pro quod, thisq,) novos 

17. nee licebit agnoscere] Cf. I, Detegat orbes; nee sit terris a V^ 
20, 12. ut per id possent modum so- Ultima Thy^e,'' 



Digitized by 



Googk 



158 



MACROBH 



19 lis ert, MMi multo tamen est a nobis remola. Quarto vero no* 
strae kabitationis cardini causa haec alteram nooien dedit, ut 
meridies, non atistraUs, yocaretur, quia et ille est proprie aita^ro- 
lis, qui do altera extremitate procedens adversus septentrionali 
est, et hunc meridiem inre voeitari fecit locus, de quo inciptt 
nobis: nam, quia sentiri incipit a medio terrae in-qua est usus 
diei, ideo tamquam quidam medidies una mutata litera meridies 

20nuncupatus est Sciendum est autBm,*qttod ventus (jui per hunc 
ad nos cardinem peryentt, id est auster, ita in origme sua geli- 
dus est, ut apud nos oommendabilis est blando rtgore septentrio: 
sed, quia per flammam torridae sonaotad nos commeat, admixtus 

21 igni calescit, et qui ineipit frigidus calidus pervenit Neque 

[i4i]enim yel ratio vel natura pateretur, ut ex duobus aequo pres- 
sis rigore cardinibus dissimili tactu flatus emitterentur. Nee du* 

M«t. BCFSPRi2G.l 
(sap. adil. m) R1. — non sittlttiiii Rl. ~ iamm a nobi$ est remQUi R13. 
tamen a nobis remola Qest sup. add. post nobis') F. a nobis tamen est re- 
mota C. tamen est remota a nobis 6. 19. nomen alteram R% 

— meridies australis {sup. add. non') Rl. — et ipse C — proprie est CP 
T-g. — adversum septemtrionalem (sup. add. est) Rl. oc septentrionalem 
versus est C. — fecit G. — incipit nobis dies i-gb; j^a sensa poscitur.*' 
Zeuii. — tft qua est usus diei BFSPRl2v-gGI0n2. in qua usus est diei 
D (F sup. add. medii), in qua est usus medio (corr. in ti) diet C. in 
qua medii est usus diei s-b. — quidam om. R12. — litera mutata B C^-g 
liet.). 20. Sciendum auiem est R20. — ita om. Rl. — ut qui 

Ta. — apud nos BCFR12v-gbPG0BAR.BBifLTB. ad nos s-zSDI. „II- 
lad ad tnrbat sensum; haud dnbie hue ifrepsit ex antecedentibus et se* 
quentibus.*^ Zeun. — hlandi rigore gG. — septentrio tamen blando rigore 
Com. est; sup. tamen add. commend abilis^ F. — calens pervenit BCFG „• 
duobus membr. libris^* Mod. ep. 114, p. 501. caltdot pervenit SR12Edd. 
PDIO. 21. Neque enim ratio (cm. veO Rl. -^ tractu vc-g; Mod. 



19. voeitari facit] Cf. Sat. I, 12, 
7. mercedes quas completus annus 
deberi fecit; VI, 6, 2 quos ere- 
ari fecit; Comm. II, 10, 9. dum 
opinari nos faciunt; Sat. I, 7, 
4. licet fortuna feeisset irruere; 
VII, 3, 21. me .. tn dolio fecit ha- 
bitare. 

dc quo incinit nobis] sc. cardo, 
non dies, quod in yeteribas editio- 
nlbus inde a luntina legebatur, et 
e Stephanriana eiectum in Biponti-- 
nam suadente Zennio rnrsas re- 
ceptum est; namquo locus, de quo 
incipit nobis dies, est oriens, non 
meridies. Opponitur autem cardo 
aastralis noster, qui yocatur meri- 
dies, cardini illi proprie anstrali, 
qui incipit de altera extremitate 
terrae, quia auster nobis sentiri 
incipit a medio terrae, ubi admix- 
tus igni incaluit, non ah altera 
terrae extremitate, ubi incipit fri- 
gidus. Cf. § 20. et supra § 18 : 
iguia ab ipsis exerdiis $uis sduntur 
a nobis. 



terrae, in qua est usus diet] i. e. 
eius partis terrae, eius superficiei 
Ccf. § 22.), in qua iam dies est. 
Cf. c. 7, § 19. nullus paene apud 
illos usus est imbrium; et I, 14, 2. 
in usum templi huius inducitur, et 
ib. § 13. quia crescendi tantummodo 
usus in his viget. Non rccte ergo 
inde a Steph. additum est medii, 

tamquam quidam medidies] Cf. 
Cic. Orat. 47, 158. tpsum neri- 
dtem ctir non modidiem? Credo, 
quod erat insuavius. Quint. I, 6, 
80. Varro L. L. VI, 2, 62, § 4. 
Prise p. 551 P. 

20. quod] Vid. not. ad I, 13, 18. 

septentrio] sc Tentus. Cf. Cie. 
ad Att. IX, 6, 3. Ex ea die fuerunt 
septentriones venti, Liy. XKVI, 
45, 8. acer septentrio ortus etc. 
Sen. N. Q. V, 16, 6. y^ septentrio- 
nali latere summus est (ventus) 
j4quih, mediuB Septentrio, imua 
Tkrascias. 

21. ' dissimUi tactu] i. e. quorum 
alter seatiretttr frigidns , altar oa* 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCIP. LIB. U. CAP. V. 159 

bium est nostriun quoque septeBtrionem ad ilkis qui australi ad* 
iacent propter eandein rationem oalidum pervenire, et austrum 
corporibos eorum genuino aurae suae rigore blaudki. £adein22 
ratio nos non permittit aipbigere, quin per illam quoque super* 
ficiem terrae quae ad nos habetur inferior integer zonarum am- 
bitus quae hie temperatae sunt eodem ductu temperatus habea- 
tur, atque ideo iUic quoque eaedem duae zonae a se distantes 
.similiter iocolantur. Aut dicat, quisquis huic fidei obyiare ma-23 
Yult, quid sit quod ab hac eum definitione deterreat. Nam si 
aobis yirendi focuitas est in hac terrarum parte quam colimus^ 
quia calcantes humum caelum suspicimus super vertieem, quia 
sol nobis et oritur et occidit, quia circumfiiso fruimur aere, cuius 
spiramus haustu: cur non et illie aiiquos yivei^ credamus, ubi 
eadem semper in promptu sunt? Nam qui ibi dicuntur morari24 
eandem credendi sunt spirare auram, quia eadem est in eiusdem 
zonalis ambitus cimtinuatione temperies: idem sol iilis et obire 
dicetur nostro ortu et oritur cum nobis oecidet: calcabunt aeque 
ut nos humum, et super yerticem semper caelum videbunt. Nee 25 
metus erit, ne de terra in caelum decidant, cum nihil umquam 
possit mere sursum. Si enim nobis, quod adserere genus ioci 
est, iusum habetur ubi est terra et susum ubi caelum: illis quo- 

[Edd. Ticahgapdzb. 
1. c. restitnit tactu. — emitterentur BCS12GD0Bar.Tr. (L a p. m.). 
emitteretur Edd.FSPI. — genuino Rl2vli-abPD0H2. gemino By3ch-zCF 
861. „Qui8 tandem ille geminun rigor? Necessario corrigo cum Oxo* 
niensi genuino,*^ Gron. Vid. not. — rigore aurae suae Rl. 22. 

inferior habetur Rl. 23. quisque 6. — ab hac eum quod R2. — 

diffinitione FRlGIO (F diffinitione eum}, distinetione v-g. — faeultaa 
Vivendi Rl. — calcantes caelum humum Rl. — circumciso C«ap» /«) R2. 
— haustum Tc-gl; Med. I. c. rettituti haustu, — iliac Tb. 24. 

dicentur (G sup. add. ti) FDH2. — dicitur R2. — cum nostro HI. — 
Oft fur Rl. — et oecidet Rl. — ut nos aeque humum F. aeque humum ut 
nos S. — super BGFSR126/I1 Mod. I. c. supra s-bP. semper Cverti- 
cem: semper caelum} v-g. — caelum semper videbunt FS. semper videbunt 
caelum G. 25. posset mere sursum unquam F. umquam possit 

truere sursum Rl. — quod asserere nobis Rl. — iusum BFR2 (G sup. rfe- 
orsum") Ml. iussum P4. usum (pancto add. sup. ti) Rl. visum StIDI 

lidus. Cr. Cic. N. D. IT, 15« 40. is 2d. a se distantes similiter] Cf. 

etus C^olis) tact us est, ut non tepe* § 16 seq. 

faciat solum f sed etiam saepe com" 23. ^utc fid& obviare] f. e. Kis 

burat, et Divin. II, 46, 97 (m codd. Terbis raeis fidem derogare. — De 

quibosdam) lunae tactus^ et b. 1. irerbo mavult Tid. not. ad I, 21, 22. 

paulo in fra corpor»6us eorum 62an({iri. calcantes humum] Cf. § 24. ^et 

genuino aurae suae rigore] „Dicit Plin. N. H. II, 65, § 161. ex qua' 

Macrobius septentrionem apud not cumque parte medium calcari (ter- 

frigidiorera esse, atpote cis torri- ram}* et XXXIII, 1, § 2. e oo4. 

dam positos una eum illo: apud Barab. qua calcatur, 

istos, qui ab altera torridae parte 25. ne . . decidant] Cf. Plin. IT, 

habitant, calidior«m, qnippe ad 1. e. ilh quaerente cur non deci- 

qnos non peryenit, nisi transgres* dant contra st'li, tamquam non ratio 

SOS torridara, cuius ardore calefit. praesto s»t, ut nos non decidere 

Austrum vero apud ipsos frigidio- mirentur Uli, 

rem, quippe ubi eias aura natiTa tusum] Hano Tocem Macrobii 

est, non adulterata et calefacta aetate usnrpatam et ab auctore 

per Bonam torridam, qnalis demum nnn^ adhibitam Gronovius dicit 

ad BOS peryenit.'' Gaov. sibi probari yeri>is et Speusippi . 



Digitized by 



Googk 



160 MACBOBH 

que susum erit quod de inferiore suspicient, nee aliquando in 
26superna casuri sunt Affirmaverim ({uoque et apud ilios minus 
[I42]rerum peritos hoc aestimare de nobis, nee credere posse nos in 
quo sumus loco degere, sed opiniari, ^ quis sub pedibus eorum 
temptaret stare, casurum. Numquam tamen apud nos quisquam 
timuit ne caderet in caelum: ergo nee apud illos quisquam in 
superiora casurus est, sicut omnia nutu suo pondera in terram 
27ierri superius relata docuerunt. Postremo (juis ambigat in 
sphaera terrae ea quae inferiora dicuntur supenoribus suis es^. 
contraria, ut est oriens occidenti? Nam in utraque parte par 
diametros habetur: cum ergo et orientem et occidentem similiter 
constet habitari, quid est quod fidem huius ^uoque diversae sibi 
28 habitationis excludat? Haec omnia non otiosus lector in tarn 
paucis yerbis Giceronis inveniet. Nam cum dicit terram ctngulis 
suis redimitam atque circumdcUam^ ostendit per omne terrae cor- 
pus eandem temperatorum ctnguiorum contmuatam esse tempe- 
riem: et cum ait in terra mactUas habitationum videri, non eas 
dicit quae in parte nostrae habitationis nonnullis desertis locis 

Mss. BCFSPR12G.] 
OP6M2Ifl. „0mne8 hoc modo, quoi yidi Mas. libri, ut lamen di«cer- 
nere vix possis, visum, niaum an in sum Toluerint scrtbere. Videtur la- 
tere glossa/' Gron. Vid. not. to sum CElHSGu. iasu HI. imu Csnp* 
add. a rec. m. m) H2. pilum P. dehorsum t3. deorsum i-b. — 
susum C a sec. in., FR2vUD cO a p. ni.) P4H3Gu.Biii^.L. sursum B (C 
a p. m.) Rlv3-gp-bSPGI (0 a «ec. m.). — ubi caelum CFSRl CR2 a 
sec. ni.}GDP46 „Angl.'< ubi est caelum R2 a p. m., Edd.BPI. ubi ha- 
betur caelum O. — quo Com. que") Rl. — susum BCFR2Gt18D. sursum 
Rlv3-gp-bSPI0. — quo D. — nee aliquo modo F, 26, apud 

illos Cora, et) Rl. — hoc CFSPRlO. h' BR2. haec Edd.HI. om. D. 
— extimare vl. existimare CSv3-gO. — possemus Ccorr. in po9se nos^ 
C. posse Com. nos^ G. — degere loco Rl. — * motu Csup. al. nutu") C. — 
superius] I, 22. 27. quis in spera terrae ambigat Rl. — ea quae 

BPs-zFSIGR.lL2Va. quae Com. ea} Rl. ita quae R2iD0 „membr. opt.'' 
Gron. CV2). ita ea quae yc-gb „chartac'' Gron. ita Csup. add. ea 
quae") C. — superioribus Csup. ita") suis G. suis superioribus CF. — ut 
oriens Com. est) P. — utraque Com. in) Ta. — parte per Fg. par Com. 
parte") G0H2Tr.Bbn. C^^dd. a sec. m. parte C). pars Com. par) D. — 
ergo orientem Com. et) CF. — constet Rl. — excludat ur B. 28. 

omne terrae corpus CR12T-gGDI0. omne C^up. add. terrae) corpus B. 

niartyrologii : ligatis ^manibus su- sum, patet inter se opposita esse, 

sum et pedibus iusum, et geome- iusum — susum, et deorsum — sur- 

trae anonymi, de qao vid. Excnr- sum, et videntar haec inter se dif- 

sup ad Comm. I, 20.: iusum a ferre, at unten — ofren, abwdrts — 

sttinmo directim more perpendicuU aufwarts, Ccrte huic distinctioni 

pendens, et obliqua iusum sive auifragantur codices mss. et h. 1. et 

susum deducta. Forcellin. s. t. c. T, §§ 5 et 10.; c. 8, § 1.; c. 14, 

susum: „Contrarinm, inquit, est §§ 11 et 12.; c. 15, § 16.; Sat. I, 

iusum, deorsam, quo nsum fuisse IT, 58.; VII, 9, 3. et 15, 4.; refra- 

yidetur Tulgus Romannm, nnde gantnr an(em ea quae ex ilia geo- 

Italorum recentiorum giuso, giit, metria attulit GronoYias, ubi tustim 

ortum haboit, et Gallorum jus.'' idem valet quod deorsum, Compa- 

Ex exemplo, quod addit idem: Au- ratis Tocabniis summus — imua, 

gust. Tract. 8. in ep. 1. S. loann. putaverim hoc tusutn assimilatum 

n. 2. Quod iusum, faciens susum: esse opposito adverbio^ susum, at 

quod deorsum, faciens sursum, Graeoe ifinodmv opposito iweodAv. 

Iusum vis facere deum et te su- 28. ottostis] Vid. not. ad I, 1, 2. 



. Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB. H. CAP. V. 161 

inierpositis incoluntur. Non eiikn adiceret: m ^pm maeuhs ra-29 
^as iolitudinei wUeriedus, si ipsas soiitudines diceret, inter quas 
certae partes macularum instar haberentur: sed quia maculas di- 
eit has quattuor quas in duobus terrae hemisphaeriis binas esse 
ratio monstravit, bene adiecit: intertectas soUtttdines. Nam sicut30 
pars quae habitatur a nobis multa solitudinum interiectioue di- 
stinguitur, credendum est in iliis quoque tribus aliis habitationi- 
bus similes esse inter deserta et culta distinctiones. Sed et quat- 31 
tuor babitationum incolas et relatione situs et ipsa quoque[i43] 
standi qualitate depinxit Primum enim ait alios praeter nos ita 
incolere terram, ut a se interrupti nullam commeandi ad se ha- 
beant facultatem, et verba ipsa declarant non eum de uno bomi- 
minum geuere loqui in hac superBcie a nobis solius torridae 
interiectione diviso. Sic enim magis diceret; ita intenruptos, ut 
nihil ah iUis ad vos manure possit; sed dicendo: ita interruptos, 
vi nihU inter ipsos ah aliis ad alios manare possit, qualiter mter 
se ilia hominum genera sint divisa, significat. Quod autem Yere32 
ad nostram partem referretur, adiecit dicendo de illis qui eta 
nobis et a se invicem divisi sunt: partim obliques y partim trans- 
versos, partim etiam adversos stare nobis: interruptio ergo non 
unius generis a nobis, sed omnium generum a se diyisorum, re- 
fertur: quae ita distinguenda est. Hi quos separat a nobis per- 33 
usta, quos Graeci avtoCxovg yocant, similiter an illis qui inferio- 

[Edd. Ticabgspdzb. 
omne corpus terrae FSEdd.P. 29. Non adiperet enhn R1. — m- 

terieetas 8i ipsas soiitudines add. a fee. m. C. — macularum partes B. — • 
ad instar Tr. — habeantur Tiag. — has quattuor dicit F. — ratio mon- 
stravit] Cf. § 22. 30. quoque in illis Rl. — deserta et occulta B. 

31. incolas habitationum B. — r a done (sap. relatione") C. — aii 
ill OS praeter nos sic H\, — commeandi ad se haheant facultatem BFI. 
commeandi ad se habeant viam F sap. lin., Bar.Ben. meandi ad se ha- 
heant facultatem CRlGO. meandi habeant ad se factiltatem s-bP. ha- 
beant ad se facultatem meandi SR2T-g. meandi ad invicem habeant fa- 
cultatem D. — et ipsa verba v-g. — a nobis oin. C. — diviso C ex corr., 
FSR]2v-^bGDI0 „M8S.<' Gron. divisio B. divisa Ps-z. -^ ab illis ad 
vos ch8-zSR2DI. ab aliis ad vos Rl. ab illis ad nos GbBPO. inter 
ipsos ab illis ad vos C in mg., F. inter ipsos ab illis ad nos Tiag. — 
dicendo Csap. add. ita") R2. — ab aliis ad alios manare possit CRii-bFP 
10. ab al. ad ah man ere possit B. ab aliis manare possit ad alios SR2. 
ab aliis manare possit (oin. ad alios") D. ab aliis ad illos manare possit 
Q. ab illis ad alios manare possit ▼. 32. deferretur F. refer- 

tur BC (Rl sup. erretur) IOLTr. referetur R2. refer atur D. — a no- 
bis non unius generis a nobis Rl. — diversorum CFI. — distinguenda 
sunt C. 33. His P. — drtoiTioifg a-bP. ANTOEKOC 11. av- 

V0S710VS T. dvTOSfiO'^g ic. 0EOKOC I. antoecos R2. antekos 0. ant- 

31. magis] i. e. (laXXov, potins, iv rn uvrv votiat iwinn '6nb ro a^- 

nt Sat. 1, 4, 4., de diff. 16, 6. Vid. to rifueqwlQiovMtTomovvT^iy Ackill. 

Hand. Tursellin. III. p. 560, 18. Tat. Isag. c. 90. avTOi%oi hi ol 

32 ad nostram partom\ i. e. ad xrjv v6ziov oUovvxBq roXq trjv §6- 

terrae partem qaam nos habitamus. Qe^ov ohovei, ^(ovriv, Martian. VT, 

33. auos Graeci dvroUovg vo- § 604. Forbiger Handb. d. alt. 6e- ' 

cant] Cr. Geminos Isagog. in Pe* pgr. I, p. 864. Paaly Real-Eael. 

tav. Uranol. p. 56. dvtoinoi 6h ol a. t. Antipodaa* 

11 



Digitized by 



Googk 



16g MACaOBO 

rem zonftB suae iocolufit partan, ioteriecta australi gelida sepa- 
rantur: rur^us illos ab antoecis suis, id est per nostri cinguli in- 
feriora viventibus, interiectio ardenUs sequestrat: et iili a nobis 
34 geptentrionah's extremitatis rigore rerooventur. Et quia non est 
una omnium affinis continuatio, sed interiectae sunt solitudines 
ex calore vel frigore mutuum negantibus commeatum: has terrae 

Ertes quae a quattuor h(miinum generibus incpluntur maculas 
bitationum vocavit Quemadmodum autem ceteri omnes vesti- 
stigia sua figere ad nostra eredantur, ipse distinxit: et australes 
[I44]quidem aperte pronuntiavit adversos stare nobis dicendo: gua- 
rum aii$tralis itte, in quo qui imistunt adversa vobis urgent ve^- 
gia: et ideo adversi nobis sunt, quia in parte sphaerae quae coa- 
36tra nos est morantur. Restat requirere, quos tramversos et quos 
obli^s nobis stare memoraverit: sed nee de ipsis potest esse 
dubitatioy quin transfiersos nobis stare dixerit inferiorem zonae 
nostrae partem tenentes, Miquos yero eos qui australis cinguU 
devexa sortiti sunt. 

YL Superest, ut de terrae ipsius spatiis, quanta habitation! 
cesserint, quanta sint incuJta, referamus^ id est quae sit singulo- 
rum dimensio cingulorum. Quod ut facile dinoscas, redeundum 
tibi est ad orbis terrae descriptionem ^am pauIo ante subieci- 
mus, ut per ascriptarum literaruni notas ratio dimensionum luci- 
2dius explicetur. Omnis terrae orbis, id est circulus qui univer- 
sum ambitum claudit, cui ascripta sunt ABCD^ ab his qui eum 
Sratione dimensi sunt in sexaginta divisus est partes. Habet au- 

Msg. BCFSPR12G.J 

eocos BS CRl corr. in oee) 6. antichos C. antiktos F. — 'pariem in- 
eolunt F. partem (sup. add. incolunf) R2. — anio€cU GaD. anted* 
Caup. oe) Rl. antekn O. onfotm B. anieocia I. antoeieii R2. an- 
iickis C. antiktis F. dvtoiyiotg h-bSP. ai/rovfxots v. dvtovinoig ic, 

— per cinguli nostri Com. id eif) B. 34. et C^up. ex) calore F. 

— quattuor generibas hominum (om. a) CRl. a quattuor hominum gene- 
ralibus P. 35. figere om. Rl. — ad nostra ora. B« -— adversos 
nobis stare CF. adversos stare a nobis P. — dicendo om. CRl. — qui in- 
sunt Y. — advtersa vobis FGO; cf. § 3. et Somn. 6, 3. adversa nobia 
Edd.BGSPRl2DI. — vestigia urgent S. 36. et (om. quos^ nobis 
obliquos stare Rl. et quos obliquos stare nobis G. — memoravit (sup. al, 
averif) C — transversos stare nobis Edd.P. — nostrae zonae F. — circuU 
C. — sorti B. 

VI. Caput VI. Quanta terrae spatia habitationi cesserint, quanta in- 
culta sint, ch'-b. I. de spatiis ipsius territe CF. de terrae ipsius 

spatii tI. — censerint Rl sup. cess; G sup. ces. cesserit H2. — quan- 
taqu^ i-*gGI. — quae (add. a sec. m. sif) Rl. — dinoscatur F. — ad 
terrae descriptionem orbis Rl. — paulo ante] cf, c. 5, § 13. et ^g. IV. — 
per notas adscriptarum litterarum s-z. 2. id est cingulus Tb« 

interiecta australi gelida separan- quae de Oceaoo disserait c. 9, § 2 

tur] Sermo procedit, ci description sqq. Idem Talet de sequentibos: 

nem re^picimm, ab IN ud LF, ab iUi a nobis .. removentur. 

LF ad £ AT, ah EK ud MG, ab 36. mustralis cinguli devexa] i.e. 

MG ad IN. Sed si quia quaesie- australis zonae partem superiorem, 

rit, cur eundem cingulnm in ad- in nostra hemisphaerio sitam. Hane 

- versis terrae partibns habitantea qui sortiti aunt, aunt avroatoif 

ita a se aeparatos esse dicat IMb- transTersi illi saat ore^lotKOi. Cf* 
crobitts, is delegandos eat ad. ea ; Gemia. !• c. 



/Cookie 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. U. CAP. V- YI. 168 

tern totus ipse ambitas stadioruin ducenta quinquaginta duo mi- 
lia: ergo singulae sexagesimae extenduntur stadiis quaternis mi- 
libus ducenis: et sine dubto medietas eias, quae est a D per 
orieutem, id est per A, usque ad C, habet triginta sexagesimas[i45] 
et stadionnn milia centum yiginti sex: quarta yero pars, quae 
est ab A usque ad C^ incipiens a medio perustae, habet sexase- 
simas quindecim et stadionim milia sexa^inta et tria. Hums 
quartae partis mensura relata oonstabit totius ambitus plena di- 
mensio. Ab A igitur usque ad N, ^uod est medietas perustae,4 
habet sexagesimas quattuor, quae faciunt stadionim milia sexde- 
eim cum octingentorum adiectione: ergo omnis perusta sexagesi- 
marum octo est, et tenet stadionim milia tri^'nta tria et sexcenta 
iosuper. Latitudo autem cinguli nostri qui temperatus est, id 5 
est a iV usque ad /, habet sexagesimas quinque, quae faciui^ 
stadiorum milia yiginti unuro: et spatium frigidae, ab /usque 
ad C, habet sexagesimas sex, quae tenent stadionim viginti quin- 
que milia ducenta. Ex bac 'quarta parte orbis terrarum, cuius 6 
mensuram evidenter expressimus, alterius quartae partis magni- 
tudinem, ab A usque ad D, pari dimensionum distinctione co- 
gnosces. Gum ergo quantum teneat sphaerae superficies quae ad 
nos est in omni sua medietale cognoveris, de mensura quoque 
inferioris medietatis, id est a /> per B usque ad C, similiter in- 
strueris. Modo enim, quia orbem terrae m piano pinximus, in 7 
piano autem medium exprimere non possumus sphaeralem tumo- 

[Edd. vicahgspdzb. 
3. ipse iotvB F. — milia duo C -— ducentenis BS (Rl a p. 
m.) LBbn. ducentis F a sec, ni. , Tr. — eius qui est C a sec. m; — 
habet ... (c. 12, § 9.) assignat animali om. 1. — sexagenas (8up. 
gesimoB) C. — quae ab a (om. est) P. — incipiens a perusta t. — 
partis quartae partis Rl. — relata ad alias partes RlO. ad 
alias relata partes Bar. relata (sap. t. e. ostenta et in tag. t. e. 
ad alias paries') -L. relata (sup. add. ad aliquod} Bb^. 4. 

Etiam ab a igitur Bar.LBbii. — usque ad N M88.bD0Hl2BAR.LBBiv. 
Tr. „lll8«.'* Gron. usque ad p^ f-z. „Ascen8ia8 novum schema hie ap- 
pinxit. In quo P literam posuit loco tov iV, et O loco tov I, quem ta- 
men nemo secutus, ut opinor, qnia in scriptis non reperiebant.^* Gron. 
coll. § 1. redeundum tibi est etc. — odogintorum Rl. — partium sexa- 
gesimarum s-bCFS. — est octo Rl. — triginta duo F. — insuper et sex- 
centa C. et sexaginta insuper vl. 5. Latitudo ergo G. — no- 
etri cinguli F. nostri anguli Hi, — ab N usque ad I M88.bD0A12 
,,M8s.'' Gron. „M8.^^ ab p usque ad o t-c — quinque quae . . . habe- 
hit (sic) sexagesimas add. in mgp. C. — quae faciunt ... iabebit sexage- 
eimas sex add. in mg*. Rl. — triginta (corr. in vigintt) unum B. vi- 
ginti et unum c-b (CR1 in mg.) R2. — et spacia G. — ab I BFSPGb 
D0H12 (non liquet in CR12). ab o v-z. — stadiorum tenent Edd. tenet 
stadiorum D. stadiorum tenet P. 6. Ex hac igitur B (in Rl 
t^itur add. .a sec. m.). — parte quarta F. — ab L H\, — tissue D (om. 
ad) F. — pari dimensionum ... similiter institueris (sic § 6 eztr.) add. 
a sec. m. Rl. — tenet F. — in omni medietate sua Rl in mg. omni in 
sua medietate s-z. -— id est cm. B. — institueris C (Rl la mg.). 

VI, 3. ducenta quinquaginta duo l\ \ .S"***'^"* ^*' ** Martia.. 
milia] Cf. I, 20, 20. et geometriam ^\ » ^»»- 
Anonymi (ad calcem £aius libri) ^^\ ^'''^^^'^ medietas] Vid. not. 



Digitized by 



Googk 



164 MAGROBII 

rem, mutuati sumus allttadinis mlellectoBi a cireulo qui magis 
horizon quam meridianus yidetur. Geterum yolo hoc mente 
percipias, ita nos hanc protulisse mensuram, tamquam a D per 
[H6]A usque ad C, pars terrae superior sit cuius partem dos inco- < 
limus, et a D per B usque ad C pars terrae habeatur inferior. 

VII. Hoc quoque tractatu proprium sortito finem nunc ii- 
lud quod probandum promisimus adseramus, hos cingulos et 
bene Maronem caelo et bene terrae adsignasse Ciceronem, et 

2utrumque non discrepantia sed consona eademque dixisse. Na- 
tura entm caeli hanc in diversis terrae partibus temperiem ni- 
mietatemque distinxit, et qualitas yel frigoris vel caloris, quae 
cuilibet aetheris parti semel inhaesit, eadem inficit partem terrae 

3 quam despicit ambiendo. Et quia has diversitates quae certk 
finibus terminantur cingulos in caelo Yocaverunt, necesse est 
totidem cingulos etiam hie intellegi, sicut in brevissimo speculo 
cum facies monstratur ingens, tenent in angusto membra vel li- 
niamenta ordinem quem sua in yero digesserat amplitudo. Sed 
hie quoque adserendi quod dicitur minuemus iaborem oculis 

4subiciendo pieturam. Esto enim caeli sphaera ABCDy et intra 
se claudat sphaeram terrae, cui ascripta sunt SXTV, et ducatur 
in caeli sphaera circulus septentrionalk ab / usque in O, tropi- 

M«8. BCFSPR12G.] 
7. imiiati sumuB y-g. — videtur CPR2 (.FRl a tec. m.) ▼-gGDTR.Bsif. 
videatur s-bO. kabeiur BS (Rl a p. m.). vocatur F a p. m. — hac 
mente B. hoe quoque mente Tr. »- perspieias Hi. — noa om. R2. — 
pertuliBse t. praeiuUaae v3-g. — usque C Com. ad) CG. — superior sit 
... pars terrae oin. P. — superior sit quam incoUmus HI, — usque C 
(oni. ad") C CRl cnm ras.}. 

VII. Caput VIL In eoelo easdem inesse zonas^ quae insuut terrae; 
atque causam huius diver sitatis esse solem: qui ut accessu suo causa ealoris 
est J ita recessu frigus inducit. ch-b. ^ 1. prosper urn sortito finem 

EeponjBnduin videtur Zeunio respicienti ad Ubrariorum illud feliciter ex- 
plicity et cansaetudinem Socratis apud Platonem in Phaed., abi passim 
dispiitatio et investigatio quaestionis cum navigatione comparatur. — 
promisimus] Cf, c 5, § 7. — disseramus FS. — id est hos cingulos s-b 
F, — St Maronem bene s-hPD. — cieeronem assignasse B. 2. ea- 

dem € a p. m., FPGQ. eandem B (C a sec. m.} Sai2v-gbO. eamdem 
H^z. -^ quam inspieit Bar.Bbn. — ambigendo Rl. 3. ceterie 

finibus ex edit, (a) af&rt Mod. ep. 114, p. 502. et corrigit certis. — terrae 
minantur gG. -^ vocavere v»-g. vocarunt s-bP. — et hie s-b. — ingene 
om. B. — line amenta s-bP. — in vero digesserat sua ampl, B. — hie 
(.sup* tin) C. hac F, — asserendo quod dicitur F. quod dicitur asserendi 
Rl. 4. inter se Bvia. — speram terrae claudat F. claudat terrae 

^eram H% <-<- in caeli £add. a sec. m. spera) F. — ab I C, — usque ad 

7. qui magis horizon quam meri- scriptns, qnem pro eo haberi non 

dianus videtur] Quid sit horizon, Tult Macrobius, sed pro ineridiano, 

quid meridianus, Macrobius docet nt in dextera parte sit hemisphae- 

1? i^9 §§ 1^ ^^ ^^' ^^?' ^> S ^* '^^^ nostrum, In laeva hemisphae- 

horizon dicitur dividere terram in rinm inferius. 

medictat«m cuius partem nos In- VII, 1. cingulos] Vid. not. ad c. 

coiamus, et in alteram quae ad 5, § II. 

nas vi4e8t.nr inferior « qnibuscnm 3. in vero] non in vera sc. facie 

congruont quae de oceano legnu- dicitnr, quia opponitar antecedent! 

tur, c, 9, § 4, Talis horizon esse in * angusto. 

videtur clrcnlns per 4 BCD de- 4. Esto enim] Vid. fig. V. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB. II. CAP. VI. VII. 165 

CQS aestiTos a G in P, et aeqoinoctialis a J? in ^4, et tropicus 
hiemalis ab F in Qj et austraiis ab E in A, sed et zodiacus du-[i47] 
catur ab F in P: rursus in sphaera terrae ducantur idem itmites 
I eingulonim quos supra descripsimus in iV, in My in £, in K. 
His depictis sine diflicultate constabit singulas terrae partes a 5 
singulis caeii partibus super verticem suum positis qualitatem 
circa nimietatem ^el temperiem mutuari. Nam quod est susum 
a D usque ad R^ boc despicit terram ab S usque ad K: et quod 
est in caelo ab R usque ad Q, boc inficit terram a K usque ad 
X: et quod in caelo est a Q usque in P^ tale facit in terra ab L 
usque ad Jf: qualeque est desuper a P usque ad O, tale in 
terra ab M usque ad Ni et quale illic ab O usque ad Cj tale 
bic est ab N usque ad T. Sunt autem in aethere extremitates 6 
ambae, id est a Z> usque ad A et a C usque ad O, aetemo ri- 
gore densetae: ideo in terra idem est ab S usque ad JT et a J 
usque ad iV. Rursus in caelo a Q usque ad P nimio calore fer- 
vet: ideo in terra quoque ab L usque ad Jf idem fervor est. 
Item sunt in caelo temperies ab O usque ad P et a Q in A: 
ideo hie quoque sunt temperatae ab iV in M et ab L in K: 
aequinootialis enim circulus, qui ab A usc^ue ad R ductus est, 
mediam secat perustam. Et ipsum mitem scisse Giceronem, quod 7 
terreni cinguli caelestibus inBciantur, ex verbis eius ostenditur. 
Ait enim: E quHms duos maxime inter se diversos et cadi verti- 
eibus ipsis ex tUraque parte stdmixos obriguisse pruina vides. 
Ecce testatur finale frigus esse de caelo. Idem quoque de fer-8 

tEdd. vicahgspdsb. 
O F. — m JV om. B. — m 1 tit r vU 5. His depictis BCFSRia 

CiDHl „ADg:l.'' kU ita depictis Edd.PO. -> positU M8S.V1UO/I2 „ABgl.'' 
imposUis c-b. — mutuari (sup. al, mutart) C* — susum EC (F a sec. id., 
Bl a p. ID.) R2GD (O eras, r); cf. c. 5, § 25. sursum F a p. n., S 
CRl a sec. in.) Edd.PL. — despicit terrae PGD. — ah e Tr. — usque K 
Coin, ad) B. usque ad r v. — iuJicU terrae P (Rl e corr.) GyichD. in- 
ficit terrae partem g. inspicii ttrtam L. — usque P Com* tn) B. vs- 
que ad P R2. — fecit in terra B. facit terra (add. a sec. m. ta) F. — 
quale est C^up. add. que") F. qualeque isup. add. est") Rl. — tale hie est 
ab M usque ad /V Com- et quale illic . .- . usque ad T) C — tale est hie 
06 n R2. 6. ad O (om. usque^ G. — densetae CF (Rl a sec. 

in.) R2G; Tid. I, 3, 20. densatae Rl a p. m., Edd.BSP. — ideo in terra 
idem Csnp* add. est) Rl. tdeo et in terra idem (sup. add. est") F. tdem 
ill terra idem est t1. idem in terrsLcst (idem om. suo loco) vS-gG. — 
in terra ideo quoque G. idem in terra quoque vi. it idem in terra quo- 
que c-g. — item in caelo sunt RIG. — et ex q in r F. et ex q usque 
ia r C, — idem T3-g. — stint hie quoque Edd.PDO* — entm om. G. ~ 
circulus est qui ... ducitur Ta. 7» E quibus] Somn. VI, 2. •— 

duos C (F a sec. m.) SPR2v-gG0. duo B (F a p. m., in R add. a sec. 
m.) 8-bD. duo que ^Mss. Angl." — tn*er se maxime F, — veriicibus ip- 
sis caeli Rl* caeli in F add. a sec. m. ante verfic* ipsis, — ex utraque 

et otisiralts] se. oircnlas, qni op- 7. ^tioii .. inficiantur] Vid. not. 

ponitnr circolo septentrionnti. ad I, 13, 18. 

stint in caelo temperies] Plaralis ^ ^ ^ . ^ . j . g„., 

Voaitur nnraerus quia haec respi- ^^^ terrae^eM, oppoaitur fervori 

ciunt et ad septentrionalem et ad H^j. rs q ^ "rr"""" j 

australeai caelf partem. "«*^*^ ^ ®'^- 



Digitized by 



Googk 



166 MAGRCHSn 

[i48]vore medio dicit: mednm auiem Shm et maainmm m>Im ardors 
torreri. Gum ergo manifeste et rigorem de caeli verticibus el 
fervorem de sole in terrae cingolos Yenire signaverit, ostendit 
9 priua in caelo bos eosdem cingulos eonstitisse. Nunc, quouiam 
coQStiiit easdem in caelo et in terra zonas esse Yel cingulos (baec 
enim unius rei duo sunt nomina), iam dicendum est, quae causa 
10 in aetbere banc diversitatem quaiitatis efficiat.« Perusta duobus 
tropicis clauditur, id est a 6^ in P aestivo, et ab jF in biemalL 
Ab F autem in P zodiacum describendo perduximus: ergo signum 
P tropicus ille Cancer babeatur, et signum F Capricornus. Con- 
stat autem solem negue sursum ultra Cancrum neque ultra Ca- 
pricornum deorsum meare, sed cum ad tropicorom ci^nia per- 
il venerit, mox reverti: undo et solstitia toeantur. Et quia aesti- 
Yus tropicus temperatae n()strae terminus est, ideo cum sol. ad 
ipsiim fkem venerit, faeit nobis aestiyos calores de Ytctno urena 
sensu maiore av^iecta. Uio denique tenqiore australi genefi re* 
yetti btemen non potest amhigi^ quia tunc ab iUis sot omni 
yiae suae spatio recedit Borsus, cum ad jF signum , kl est ad 
Capricornura, Yenerit, facit nobis biemem recessu suo et iUis vi- 
12 dnitaie reducit aestatem. Eb'c m)taBdum est de tribus 'tantum 
cardinibus in quamcumque aedem ihgredi solem, de auarto nun- 
quam. Nam et ab ortu et ab occasu fenestra ^iem reetptty 
^uippe quern orientem oheuntemque prospctet: recipit ^ a ra&- 
ridie, quia omne iter solis in nostro meridie est, ut tnstruit yI- 

Mss. BCFSPR126.] 
farie oni. HI. 8. Ideo quoque 6. — ilium add. a ser.. m. Rl. 

— Cum vero G. — et manifeste F. — designaverit F. — in caelo hoc 
eosdem F. — conaiitisse BCSRlGyicDOLTR.BEif. eonatituiase a-bPR2. 
con/ccme F. 9. conaiitit RlEdd.BPGD. eonaiatit il. eonatiiuit 
C. exiitit F. eonatai SR2P6. — aunt duo G. — dicendum (om. eaO F. 
dicenda (sup. urn) eat G. 10. tropicia duobua F. <- ab g v-gG. 
^tempore aeaiivo 8-z. ,,Qui8 Tel somniaTit nnqnam aequinoctkileni 
aliis tropicis claodi aestivo, aliis hiberno tempore? FurtiTnni illnd 
tempore nee primae editiones nee librorum seriptorum quitqaam agno- 
scit/' Gron. — duximua (an p. add. per) Rl. — ad tropicorum cof^nim 
Mm. (B ofima) £dd.1>OElHl3M12GR.l. ad tropicum conflnla P4 „ebart.'^ 
Gron. ad tropicorum finia V2. ad tropicorum aigna „liber yetus*^ 
Gron. CO tup. tin.) H2Gv. ad tropieum aignum „alter'^ Gron. (L2>. 
,,Po«8i« dnbitare, otruni sit sertbendnm cum charleceo ad tropidhn eon^ 
finia an ad tropicorum finem.*^ Gron* y^Ad tropicorum confinia band dabio 
est Tera lectio, de qua Gronovius n#n recte dnbitat." Zenn. — venerit 
CFDP6. — unde (om. et) F. 11. vicinua (sup. iermtnua") eat Rl. 

— et ideo CX — per venerit OLTr. — non poteat ambigi . . . faeit nobi9 
hiemem add* in mg. C. — facit kiemem nobia Edd.SP. — vtctnrtate sua 
F. 12. Hoc F. — aedem Mss.v-gO „M88. omnes^' Gron. ea- 
dem D. domum s-z. — Nam (om. et) Rl. — afreimtem^e F e corr. — 

9. constittt] Vid. not. ad I, 16, 12. in quamcumque aedem] Ez- 
10. empla vocabuli aedea singulari no- 
lo, tropicua ille cancer] Cf. 1, 12, mero pro dooio priyata ssorpati 
2., Sat. I, 17, §§ 26 et 63. collegit Siallbanmins ad Ruddinu 
11. ad ipaum finem] i. e. ad ae- Instit. Gramm. Lat. t. I, p. 157. 

■'':rrarS-.c.ho«ln„m. Cf. J?erferr!&- •• "••"• "••- 

« K. KKiisiT i*- A ji ^ ridicm versus situm, 

c. &y 99 16, 17. et c. 9, ^ 7. 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SOP. LIB. II. CAP. VU. 167 

sum antelaU ifoscriptio: ntunqnaai vero solem fenestra septen- 
trionis admiitit, quia BUrocfuam a P signo ad O sol accedit, sed[i49] 
a P semper retrocedendo numauam fines poli septentrionalis at- 
tingit: et ideo numquam per nunc cardinem radius solis infun- 
diiur. Eiusdem rei probationem umbra quoque euiuslibet cor- 13 
poris sufficiet aslruere. Nam et in occasum cadit oriente sole, 
et in ortum, cum ait occiduus: medio autem die, quia sol meri- 
diem tenet, in septentrionem umbra depellitttr: in austrum vero 
circa nostram kabitatiofiem inpossibiie est umbram euiuslibet 
ccMrporis cadere, quia semper m adfersam soli partem umbra 
iactatur, adrersus autem austro apud nos sol esse non potent, 
cum numquam fines seplentrionales attingat Sane, quoniaml4 
pars ilia perustae quae temperatae vicina est admittit babitantes, 
illic, id est trans tropicum, quaecumque habitantur spatia um- 
bram mittunt in austrum eo tempore quo sol Gancrum tenet. 
Tunc enim fit eis sol septentrionalis, cum tfopicum tenet, quod 
ab illis ad septentrionem recedit Givitas autem Syene, ^uael5 
provinciae Thebaidos post superiorum montium deserta princi- 
pium est, sub ipso aestivo tropico constituta est: et eo die, quo 
sol certam partem ingreditur tlancri, bora diei sexta, quoniam 
sol tunc super ipsum invenitur Yerticem civitatis, nulla illic pot- 
est in terram de quolibet corpore umbra iactari, sed nee stilus 
bemispbaerii monstrantis boras, quem yvdiifova Yocant, tunc de 

CEdd. Tiealigspdzb. 
iter omne R2. — anielata C«wp« manifesto) Rl. — fenestra sepientrio' 
nalis solem RIBar.Tr. solem fenestram sepientrionis B. — per hunc 
cardinem numquam R2. nunq» per hanc card. ch. * 13. efficiet 

▼. — nam (oin. et) gG. — cum fit v-gG „Angl " — adversam poli par- 
tem Rl. — umhram G. — septentrionalis FR20. 14. pars C«m- 
illa^ G. — hahitantes. illic FS Qe ceteris Mas. non enotavi interpunctio- 
nem h. 1.}. habitantes illic Edd. — fit eis BCGO. eis fit s-bP. fit et S 
R12D. eifit Fv-gBAR.Bsin. 15. Civitas enim FD. -^ tunc sol S. 
sol Com. tunc") F. — in terris v. — umbra add. sup. Rl. umbram G. — 
quem gnomon em SR12D. quem stilum gnomona F. quem stilum gno- 

fenestra septentrionis] i. e. in sep- Qaainquam enim P. lovius Histor. 

tentrionali aedium parte tita. lib. 18. Guagenam nb incolis to- 

14. tropicum] i. e. iropicam ti- cari contendat, alios taraen aliter 
gnnm, Cancrum. sentire. Olim Syenen et Elepban- 

15. Civitas autem Syene] „Ean- tinen imperii Romani fuisse clan- 
dem rem narrat Plinius 11, 73 [s. stra auctor est Tacitus Annal. IT, 
75, § 183 Sill.]: Simili modo, in- 61.** Zbun. — Cf. incerti auctoris 
qait, tradunt, in Syene oppido, quod fragment, math., quod huic libro 
est supra Alexandriam quinque mi- snbieci, I, § 7., et scholia e cod. 
libus stadiorum,^ solstitii die medio R2 ibidem exscripta, et Martian. 
nnltam umbram iaci: puteumqne eius VI, § 598. 

estperimenti gratia factum toium il- Hora diei sexta\ „H. e. dies me- 

luminari, Kx quo apparet, tum so- dins, quem Plinius 1. 1. dicit.'^ 

lem illi loco supra verticem esse. Z^ittv. 

Huins nrbis etiam mentionem facit stilus hemispfiaerii monstrantis ho- 

Pansanias in Arcadicis [VIII, 88, ras quem yvmfia)va vocant] Cf. Vi- 

5.], nbi qnaedam de solis umbra trnv. IX, 8, 1. Scaphen stve hemi- 

dispvtat, et Stephanas de Urbibn*, sphaerium (invenit) Aristarchus 

ad quem locniu Thotnas de Pinedo Samius, et Martian. VI, § 597.: 

icribit, de hodierno Syenes no- Quippe scaphia dicuntur rotunda ex 

Mrine inter auctores non coDTenire. aere vasOf quae horarum ductus 



Digitized by 



Googk 



168 MAGROBU 

16se potest umbram creare. £t boc est quod Lucanus dicere vo- 
luit, nee tamen piene, ut habetur, absolvit Diceado enim: 

[160] — atqm winbras numquam flecterUe Syene, 

rem quidem attigit, sed turbavit verum. Non enim numquam 

ITflectit, sed uno tempore, quod cum sua ratione retulimus. His 
relatis constat solem numquam egredi fines perustae, quia de 
tropico in tropicum zodiaous obliquatus est Manifesta est igitur 
causa, cur baec zona flammis sit semper obnoxia: quippe quam 
sol, totius aetheriae flammae et fons et adminisU^tor, numquam 

ISrelinquat Ergo ambae partes ultimae, id est septenU-ionalis et 
australis, ad qoas numquam calor solis accedit> neeessario per- 
petua premuntur pruina: duas vero, ut diximus, temperat bine 

19atque illinc vicinia caloris et frigoris., Denique in hac ipsa zona 
quam incolimus, quae tota dicitur temperata, partes tamen quae 
perusto cingulo vicinae sunt ceteris calidiores sunt, ut est Aelnio- 
pia Arabia Aegyptus et Libya, in quibus calor ita circumfusi 
aeris corpus extenuat, ut aut numquam aut raro cogatur in nu^* 

Mst. BCFSPR12G.] 
mon C. — IttiiG add. top. Rl. — umbram iaeiare Ra. 16. vo* 

luit dicere Rl. — pleniter absolvit (om. ut habetur') FBab. — Jique] 
Phart. II, 587. — nusquamy ut pleriqne Mss. Lucani, T-g C<*'h in Dig. 
nunquam'), — flectenten P. — numquam quidem flectit „membrataae'* 
Gron. (L2). um^ttufit flectit V2. — cum ratione retulnnus 9ua Rl. 
17. fines perustae egredi R2. — Manifest um est igitur B. manifesta au" 
tern est R2. — zona flammis semper sit CF. zona sit flammis semper SR2. 
flammis zona semper sit Rl. — obnixa Ccorr. in noxia') C. — quam 
Csup. al, cum) C. — aethereae Rli-bP. aetereae FS. aeternae v. — 
fons administrator Qsnp. add. eO Rl. — relinquit P6. 18. calor 

« solis accedit BCFR1GDOP46E1Gv.H123Gr.IV3. solis calor accedit SR2 
Edd.PM12V2. solis ardor accedit „niembr. altera'^ Gron. (h2). solis ac- 
cedit ardor „membr. optima^' Gron., qui confert cap. 8, § 3. propter nt* 
mium solis ardor em. — perpetua necessario R2. — diximus] II, 5, ]2. — 
vicina g. 19. zona sup. add. Rl. — circumfu C«up* add. si) Rl. 

stili in medio fundo siti proceritate meridianum illlns oppidi, quod 

discriminant i qui stilus gnomon umbras nescit, ysvixmg dixerit ni- 

appellatur. Adde Vitruv. I, 6, 6. mis, nam umbras novit semper 

Salmas. Exercc. Plinn. p. 448 ^sqq. praeterquam existente in tropico 

W. A. Becker. Gall. I, p. 186 seq. raeridiano Cancri sole. Si iccirco 

16. lit habetur] „Quid? si 'pro explfcoeris, quando umbras non 

habetur reposoeris debetur? h. e. flectit, matbematicum, non poetam 

par est, uti natura rei et Veritas intelliges. Et certe iuvanda in 

postulat, ita ut non turbaret ve- pluribus potios vatum seosa, quam 

rum.'' Zeun. — Immo interpreter exigenda omnia ad rigidara nor- 

ris: ut legitur apud eum. mam.'' Pont. — „Ed. ?et. nus- 

numquam flectente] ^Sugillat Ma- quam^ quae est vera lectio Lucani. 
crobium Brodaens, quod versu hoc Sed noster, quantum ex serie ora- 
Lucani penrersius legerit num" tionis constat, hand dubie num- 
quam. Ipse nusquam* At tu ut- quam scripsit.^' Zbun. — Apparet 
cumque legeris, habebit rationem sane ita scripsisse Macrobium o 
Macrobiana nota. Versus poetae verbis: non enim numquam flectit^ 
totus talis est: sed uno tempore, quae tamen sensa 

Calida medius mihi cogni- carent, Macrobii ipsius, opinor, 

ius axis vitio. Namque ut baec cum ante- 

Aegypto aique umbras nusquam flee- cedentibus congruerent, dicendain 

tente Syene, erat ant: non enim semper non 

Si cqim dicat cognitam sibi etiam flectit ^ sed uno tempore ^ aut: noa 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. 11. CAP. Vn. Vffl. 169 

bes. Et ideo nullos paene apud illos usus est imbrium. Bur- 20 
sus quae ad frigidae ones pressius accedunt^ ut est palus Mae- 
otis, ut regiones quas praeterfluunt Tanais et Hister omniaque 
super Scythiam loca quorum incolas Yetustas Hyperboreos voca- 
Yit, quasi originem boreae introrsum recedendo transissent, adeo 
aeterna paene premuntur pruina, ut non facile explicetur, quanta 
sit illic frigidae nioiietatis iniuria. Loca vero quae in medio 21 
temperata sunt, quoniam ab utraque nimietate longum recedunt, 
Yeram tenent salutareinque temperiem. 

YIIL Locus nos ammenet, ut (quoniam diximus rem quae[i5l] 
a Dullo possit refelli, utrumque tropicum circum zodiaco termi- 
Bos Cacerey nee umquam solem alterutrum tropicum excedere 
posse Yel sursum Yel deorsum meando, trans zodiacum Yero cir- 
com, id est trans ustam quae tropicis clauditur, ex utraque parte 
incipere temperatas) quaeramns, quid sit quod ait Yirgilius, 
quern nullius uoiquam disciplinae error inYokit: 
— ekuie martalihm aegris 

Munere concessae divum: et via secta per ambas, 

Obliqvus qua se si^rum verteret orao. 
Yidetur enim dicere his Yersibus zodiacum per temperatas due- 2 
turn et solis cursum per ipsas fieri, quod nee opinari fas est, 
quia neutrum tropicum cursus solis excedit. Num igitur illud 
attendit, quod diximus, et intra tropicum in ea perustae parte 

[Edd. Ticahgspdzb. 

— poene nullu$ F. 20. Rursus u$que Gyi. rursus quae u$que 
c-bPD. — paluB meoUdi$ BR2H1Bar. — hter BEdd.FG. Cf. c. 16, § 24. 
omnia quae (sup. add. ef) C. — intronum recedendo add. in nig. Rl. — 
non ut facile F. — frigidae nimietaiis add. a sec. m. R2. 21. 
Loca (sup. aL locata) sunt C. — iemperatae s-bP Mod. ep. 114, p. 502. 

— tfi longum D. longe R2 sup. lin., Edd.P. — saluhremque „Ms.'' 

Vlll. Caput Vlll* Obiter quomodo explicandu$ locu$ Fergilii iVirg. 
^-z) prima Georgicon de circulo Zodiaco, ch-b. 1. Locus enim noa 

F. — diximus] c. 7, § 10. — nee nunquam t1. — mrsum Com. vet) 6. — trant 
per ustam Ben. — incipere Mss.T-^b (g in mg.) H\2 „Angl.'' „omnes 
Mss.^' Gron., qui reprehendit Pontanum aliud quid quaerentem. accfpere 
h-z. „Scripserit Macrobins occipere. Considera et probabis.'' Poot. -~ 
duae] Georg. I, 837. — vertitur H\* 2. enim om. F. ^ verb; 

Csup. s») Rl. verbis R2. — cursus R2YicbgG. — ferri Edd.P. — nunc 
igitur T. — quod diximus] c. 7, § 14. — perusta v-g; Mod. ep. 114, p. 

enim numquam flectit, sed uno tern' rae in qua est usus diei, nbi vid. 

pore non fLectity namque umbram not. 

flectere nihil aliud est quam nm- 20. introrsum recedendo] Cf. c.8, 

brant iacere. § 8. et Hand. Tursell. Ill, p. 443, 

19. Et ideo nullus paene apud 2.: ^^Introrsum de sito locorum et 

iXlos usus est imbrium^ ))V"*® auctor regionnm dicitnr, quae in terras 

hie tradit, Terosiniiliora et recen- reeedant, ant in interioreni partem 

tiorum ezperimento magis consen- terrae porriguntar.'^ 

tanea sant ezistinianda qaam illo- VIII, 1. quem nullius umquam 

ram ppinio, qui Aegyptum terram disciplinae error involvit] Cf. Plin. 

esse dicant expertem imbrium, at N. H. II, 7, s. 5, § 25 Sill. Quae 

Mela I, 8. et alii.^^ Zbvh. — Cf. I, singula improvidam mortalitatem 

22, 9. ex omni aeris parte praeter involvunt. Plin. Ep. I, 5, 7. Nee 

ustam ealore perpetuo liquor me laqueis tarn insidiosae interro- 

phkvialis emamtt^ et 11, 5, 19. t«r* gotioiili iuvolveram, — Maronis 



Digitized by 



Googk 



170 MAGROBU 

Squaef viciBa est iemperaiae babitatores esse? Nam Syene sub 
ipso tropice est, Meroe autem tribus milibns octiogentis stadtis 
in perastam a Syene introrsum recedit, et ab ilia tisque ad ter- 
ram cinnamomi feracem sunt stadia octin^enta: et per haec om- 
nia spatia perustae, licet rari, tamen vita fruuntur habftantes: 
ultra yero iam inaccessum est propter nimium solis ardorem. 

4 Gum ergo tantum spatii ex perusta vitam ministrel, et sine dU" 
[i52]bio circa viciniam alterius teraperatae, id est antoeeorum, tan* 
tumdem spatii habere perustae fines pari mansuetudine non ne- 
getur (paria enim in utraque parte sunt omnia): ideo credendum 
est per poeticam tubam, quae omnia semper in mains extolHt, 
dixisse viam solis sectam per temperatas, quoniam ex utraque 
parte fines perustae in eo sunt similes temperatis, quod se pa- 

5tiuntar habitari? An forte poetica licentia particniam pro siflRK 
paene particula posuit, et pro sub ambas dieere malutt per dm- 
has? Nam revera ductus zodiaei sub ambas temperatas ultro 
citroque pervenit, non tamen per ambas: scimus autem et Ho- 



Mm. BCFSPRt20.] 

502. rettituit pemstae. — temper atae eat F. 3. milibun octogin- 

ti» (sup. 0ctingenti$) 6. millibua et octingeniis Bar.Tr. — tisoue ad al- 
teram G. — cinnami (sup. add. mo^ Rl. — $tadia ocioginta uTb. eta-^ 
diorum octoginta B. — feruntur vitae (sup. fruuni,^ F. — accessue 
non est Rl. 4. vicinam T-g. — antoecorum Rlve-bP. anteco- 

rum R2. anteocorum BS. anieoecoruni 6. avro&iaiqov i. anthecho- 
rum O. ante equorum D. antichorum C. antiktorum F. — tantum 
H\. — fines perustae F. per perustae fines T-g; Modius I. c. del. per „ex 
libris scriptis.^^ — pari mansuetudine BPTr. et pari mansuetudine Mod. 
I. c. „Cui intercedunt oranes Leidenses libri, et an sit mutandum Qpa- 
rem mansuetudine m^ cuivis videre praesto est.'' Gron. par em mansuetu- 
dine m R12D0. et par em mansuetudinem Edd.CSG. et par em consue- 
tudinem (sup. man'^ F. — enim sup. add. Rl. — credendum (oni. esf) Rl. 
— quia ex utr^ R2. 5. et pro sub ambas per ambas dieere maluit 



laadem vid. Sat. lib. I, c. 24, § 8 ^sad'oci xijg im^^ ly/Etag oinovfiinjg 

aqq., aL TtQog ftBfSrja^qlav. '£ir<l oiv nevrcc- 

3. Syene] Cf. c. T, § 15. xigxHiot fisv stclv ol dno Zvvv7j$ 

tribus milibus octingentis stadiis] '^« ^*^^^' «^^/ 81 nQOCyBySvac, 

Plinius N. H. II, 73, s. T5, § 184. ^^* . ' . oUovfiiwg dxra- 

Meroe .. quinque miltbua sta- ^,^^/iT«, vit j..k:»i!. i..:" ii" 

dium a Syine in amne Nilo habita- "1^^:^'^^^^ ^*- 

tiir. Consentit Strabo II, 5, p. 114 *^'^«'i'"* commiserit crrorem. 

(180 TaucbD.). Uic stadiorum nu- od terram cinnamomi feracem] Cf. 

merus efficit DCCXXV mill, pass., PJ'"- N- H. XII, 19, s. 42, § 86 

qui Humerus tribnltur Eratostbeni Sill. Cmnamum nascUur m j^etht- 

apud Plin. VI, 29, s. 35, § 183. jp** Troglodytis connubio permixta* 

Ibidem § 184. Neronis exploratores |*'j!?®*' *^»e«^cc. Plinn. p. 385 a, 

dicuntnr renuntiaTisse Meroen a °' ^' 

Syene abesse DCCCLXXIII (in 4. id est mntoeee^m] CL cap. &, 

Mss. DCCCGLXXIII, vel XXXV, §33. 

XXV, XXVI) mill. pass. Vid. Pauly per poeticam inborn] i. e. ,,mit der 

Real-EncL s. v. Meroe. Dukterpasaune.^^ Fanio alio sentn 

ab ilia] i. e. a Meroe. Sed cf. Nartimlrc VIII, 66, 3 s^f, /iigeiitiim 

Strabo I. c* ..due vfjg Kivvuiioh tmcri mirmrie deeise Maroiits, iVe« 

tp6^0Vy f^Qag %td ecffx^ 6si t£- qHemquam iantmbeUmsanmrt tmha. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. II. CAP. VIU. IX. 171 



merum ipsum et in omnibus imitatorem eius Maron^m saepe 
tales nHitasse particulas. An, quod mihi vero i^ropius Ykletur,6 
per ambas pro ifUer ambas voluit intellegi? Zodiacus enim inter 
ambas temperatas^volvitur, non per ambas: faroiliariter autem per 
pro inter ponere *solet, sicut alibi quoque: 

Circwn perdue dtw in morem fiumims Arctos. * 
Neque enim Anguis sidereus Arctos secat: sed, dum et amplecti-7 
tur et intervenit, eircum eas et inter eas volvitur, non per eas. 
Erffo potest eonstare nobis intellectus, si per ambas pro inter 
anwas more ipsius poetae dictum existimenuis. Nobis aliud ad 8 
defensionem ultra haec quae diximus non occurrit. Yerum quo- 
ttiam in medio posuimus, quos fines numquam via solis excedat, 
manifestum est autem omnibus^ quid Maro dixmt, qUem constat 
erroris ignarum: ertt ingenii singulorum invenire, quid possit[|53] 
amf>lius pro absolvenda hac quaestione conferri. .^-^ 

IX. His quoque, ut arbitror, non otiosa inspectione traeta- 1 
tis nunc de oceano quod promisimus astruamus, non uno sed 

[Edd, Ticaligspdxb. 
¥-g. — gcimus enim C. — huiu$ s-bP. *— permuiatgt F, mutu^asBe dig 
(g in mg. mutaaae). 6. vero deletum est in Rl. — proprius R2 

DO. — intellegi voluit C — Circum] Georg. I, 245. — duas tup. add. 
Rl. 7. Mereut angnia F. — dnm ampleetitnr Com. et} F. — con- 

ttare potest nabie ¥. potest ito&is comstare Rl. — per ambas •». pro tnlcr 
ambas ▼!• 8. ad defensionem aliud R2. — excedit B. — autem 

est omnibus R2. est omnibus autem t. — quid pro absolvenda hac quae^ 
etione possit amplius R2. — conferri CF (G sup. Iin.) v-gbDOx.TB. con^ 
fiteri BSPRl2G8-zOI/lL „qiiod hie nulliut Tidetur esse pretii.'' Zeun. 

IX. Caput IX, Tson tino, sed gemino oceani ambitu terram omncm 
circumfiui: et quomodo angusta iangustata chg} vertioibus, latior lateri^ 
bus, sit habitabilis nostra: tum de exiguitate oceani, quem nos magnum vo- 
camus. ch-b. 1. promisimus] c. 5, § 6. — astruemus T-g. — - 



5. Homerum .. saepe tales mu- 
fosse particulas] „Re€te. Quod in- 

Erimit ralet de particnla avuy qnae 
uc p«rtinere Tidetur.'' Zbun. — 
Immo hue pertinet praepositio 
Graeea Stccy ,,zwisehen durcV'^; ef. 
Odyss. %y 391. 17 Sh SI avtwv iq- 
XOiiivTj, 

6. familiariter autem per pro 
inter ponere solet] Pontanus haec 
adnotavit; ,,Nee aliter Petron. Ar- 
biter iUo versu [c. 122.]: 

— hfee, vaga passim 
Flumiua per notas ibant morien$ia 

ripas» 
Per notas ripas, id est intra ripas^ 
Non manebant, inqnit, intra ripas 
anas flumina, passim Taga. Mani- 
lianos Tersus lib. IV. Astronomicon 
[ed. Seal. p. 102, y. 25 sq.] hie 
adumbrayit Petronios: 
Ihmec in Aegyptum redeant cmrvata 

per undas 
Littora, Mliaeis Hemm morientia 

ripiu'' 



^ 7. Anguis sidereus] Cf. 1, 12, 8. 
Crater ille sidereus. 

conferri] Hoc verbum, qnod paa- 
ci iiqoe deteriores codices exhi- 
bent, speciosa facilitate suspec- 
tum est, neque satis cum eo con- 
Tenit praepositio pro; putaverim 
enim Maerobium dicturum fuisse 
ad absolvendam hanc quaestionem 
conferri. At conftteri, quod legitur 
in libris mss. plerisque, id fateor 
me interpretari non posse, quum 
hoc Terbum necessario referendum 
esaet ad ingenium. Vide ergo ne 
legend um sit confieri, ,,was sick 
fur weitere Resultate gewinnen las- 
sen.^^ Fieri et ferri alias quoque 
confondi ex hue ipso capite C§ 2.) 
potest denonstrari. Ceterum conf. 
c. 3, § 2. quae conf it ex omnibus. 
Sat. 1, 14, 13. et 15, 1. out ex qua- 
drantibus con fit, Vid. Herzog. ad 
Caesaris B. G. VII, 58. verba: 
Post^ttom in diffieiliue confieri 
animadvertit* 



Digitized by 



Googk 



172 MACROBH 

gemino eius ambitu terrae corpus omne circumflui: cuius verus 
et primus meatus est qui ab indocto hominum genere nescHur; 
is enim, quem solum oceanum plures opinantur, de sinibus ab 

2illo original! refusis secundum ex necessitate an\))itum fecit. Ce- 
terum prior eius corona per zonam terrae calidam meat supe- 
riora terrarum et inferiora cingens, flexum circi aequinoctialis 
imitata. Ab oriente vero duos sinus refundit, unum ad extremi- 
tatem septentrionis, ad australis alterum: rursusque ab occidente 
duo pariter enascuntur sinus, qui usque ad ambas quas supra 

3diximus extremitates relusi occurrunt ab oriente demissis. Et 
dum Yi summa et impetu immaniore miscentur invicemque se 
feriunt, ex ipsa aquarum collisione nascitur ilia famosa oceani 
accessio pariter et recessio, et ubicumque in nostro mari contin- 
git idem, vel in angustis fretis vel in planis forte litoribus, ex 
[i54]ipsis oceani sinibus qaos oceanum nunc vocamus eyeniunt, quit 

4 nostrum mare ex illis influit. Geterum verior, ut ita dicam, eius 
alveus tenet zonam perustam, et tarn ipse qui aequinoctiaiem, 

Juam sinus ex eo nati qui borizontem circulum ambitu suae 
exionis imitantur, omnem terram quadrifidam diyidunt, et sin- 

5 galas, ut supra diximus, habitationes insulas faciunt. Nam inter 
nos et australes homines means ille per calidam totamque cin- 
gens et rursus utriusque regionis extrema sinibus suis ambiens 
binas in superiore atque inferiore terrae superficie insulas facit 

6Unde Tullius hoc intellegi volens non dixit: omnis terra parva 

Mst. BCFSPR126.] 

ambitu eius BF. — verus et om. t-z. „Scripti liliri cuius verus et primus 
m. Infra vides orij^inalem [§ 1.] et veriorem [§ 4.] alyeum ?ocari, ut de 
hac lectione non sit dubitandum/^ Gron. verus (om. ef) D. — nascitur 
y/DHl, — oceanum add. a sec. ni. B. — pluris arbitrantur F. — finibun 
C a sec. m., Sv-pD „perperani et contra membranas.*' Pont. Sinibun 
corrigit Mod. ep. 114, p. 503. — refusus T-a. Emend. Mod. 1. c. 
2. eius prior v-g. — ealidae F. ■ — septentrionalis FTb. — rursus Com. 
que") F. — nascuntur Rl. — dimissas C. 3. immaiore S sup. 

add. n; 6. immaniora F. maniore t1. -=- ipsarum aquarum Tb. — 
idem om. Rl. -> 8mf6us CFRlbPOOx.BAB.L. finibus BSR2v-z6D. -^ 
nrnic sap. add. Rl. 4. ^t aequinoctialis est H\ „4 Angl.^^ — 

nasci ffl. — origentem (del. g^ circulum F. — quadrifariam LTb.Bbii. 
— ut supra diximus] Cf. § 2. et c. 3, § 29. — habitation is G. — faciunt 
insulas vag. 5. calidam Mss. et D0HI2 „nienibr.'^ Mod. I. c. 

calidam zonam Edd. -« sinibus CFR12G0Bab.L ..membr/^ Mod. 1. c. 
finibus BEdd.SPD. — superior i CF. — inferior i F. 6. volena 

IX, 1. CUIUS verus et primus me- 2. superiora terrarum et inferioraj 
^ atus est] Facile intelligitur quae- i. e. atrumqne hemisphaerium. Cf. 
cumque h. I. de oceano profernn- c. 6, § 7. 

tur mera et Tana e.«e c-mm"*"' 3. es ip»a aquamm coIKrione 

,«ibo.cam roaxime conrenire Ea- ^^^.,„^ .,^ «^^,,,.^j Cic. d« 

men. Paneg. Con.tant. c. «. et Bn- „. „ „ ^ ^^.^ j'^ ^^^j, 

t.1. I inorar I 643. ait Forb.ger ^^ ^arinU ' a^ibL plu/a dicam, 

Handb. d alt. Gcogn t. I, p. 586. acce.,«. a rece.,ui 

Cr. Phn. N. H. II, 68, § m loto hnae motu gt,bernanlur. Alia, 

circumdottt. (oceanns) medio et j^ ,,,„ „ veteium opinionea vid. 

ooine. cetera* /undent rectptensque ^ j ForbiKer. 1. c. p. 584 mo. 

aquat, ' =• . «^ ^^ 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB U. CAP. IX. 173 

quaedam e^ innda^ sed: otrmts terra quae colihtr a veins porta 
quaedam est instda^ quia et singulae de quaituor habitaijonibus 
parvae quaedam efliciuntur insulae oceano bis eas, ut diximus, 
ambiente. Omnia haec ante oculos locare potest descriptio sub- 7 
stituta: ex qua et nostri maris originem, quae totius una est, et 
rubri atque Indioi ortum videbis, Gaspiumque mare unde oria- 
tur invenies, licet non ignorem esse nonnullos qui ei de oceano 
ingressum negent. Necaubium est in illam quoque austrah's ge- 
neris temperatam mare de oceano similiter iniluere: sed describi 
hoc nostra attestatione non debuit, cuius situs nobis incognitus 
perseverat Quod autem dixit nostram habitabilem angustamS 
verticibus, lateribus lattorem, in eadem descrip tione poterimus ad- 
vertere. Nam quanto longior est tropicus circulus septentrionali 
circo, tanto zona verticibus quam lateribus angustior est: quia 
summitas eius in artum extremi cinguli brevitate contrahitur,[i55] 
deductio autem laterum cum longitudine tropici ab utraque parte 
distenditur. Denique veteres omnem habitabilem nostram. ex- 
tentae chlamydi similem esse dixerunt. Item quia omnis terra, 9 
in qua et oceanus est, ad quemvis caelestem circulum quasi oen- 
tron puncti optinet locum, necessario de oceano adiecit: qui ta- 
men tanto nomine quam sit parvus, vides. Nam licet apud nos 

[Edd. vicahg^pdzb. 
intelligi 8-bP. inteUigi voluit B. — parva est quaedam in$ula R2. 
parva quaedam insula est RIO. quaedam parva insula est F. — sed: om^ 
nis ... est insula om. SD. — a nobis C. — insula est R12. — quia sing. 
Com. et) FBar.Ben. — ut diximns] § 1. et c. 5, § 6. — ambiente nt dixi- 
WU8 F. 7. potest locare F. —^ nostri sup. add. Rl. — esse nulhs 

T, — oceano (om. de") G. — negant F. — Nee est dubium B. — incogni- 
tus nobis perseverat Rl. 8. nostram habitabilem dixit CFD. no^ 
slram habitat ionem dixit O. — an gust a tarn cahgG (h in mg. angn- 
stam'). — latiorem lateribus R2. latiorem Com. lateribus^ y. — id eadem 
g in mg, „Non absoanm.^' Pont. — advertere C^up. add. probare") Rl. — 
extremi circuli CR2. — destructio HI, 9. centrum GR2. — ob- 

7. descriptio] Vid. fig. VI. Ea gr. d. Griech. n. Rom. t. IV, p. 

qnae Macrobiut dicit posse Tideri 336 sqq. ed. I. 

in descriptione, in lis, qnae in edi- australis generis] ac, hominnm. 

lis libris sunt, minime conspiciun- Cf. § 5. inter nos et australes homi- 

tur, qaamobrem express! descrip- nes, et c. 7, § 11. 

tionem quae est in cod. F. 8. tanto zona verticibus quam 

esse nonnullos qui ei de oceano lateribus angustior est] Non recte 

ingressum negent] Haec vera sen- Macrobius Ciceronis Terbn Tidetur 

tcntia obtinuerat apod veteres, interpretari, quibus nibil aliad ex* 

Herodotnm (f^ 202-204'), Aristote- isttmo contineri, nisi terram a no- 

lem, Diodorum; deinde revocata bis habitatam raagis ab occidento 

est a Ptolemaeo de quo vid. En- distendi ad orientem, qnam a me* 

•tath. in Dionys. Periegct. 48. "Ors ridie ad septeAtrionem. 

T^v Kcecnlav d-dkaaaav IlToXsfiatog extentae chlamydi similem] Cf. 

fikv XifiPOHdms TCBQiyQccrpcov y nsQio- Strabo II, p. 118., XI, p. 519., 

dsvsif^ai Uyu nsi^ paSi^ovau Alii Forbiger Geogr. d. Gr. u. R. I, p. 

pQtavernnt angusio et longo freto 186 et 318. 

quasi flavinm in terras irrnmpere 9. puncti optinet locum] Idem 

hoc mare, cf. Plin. N. H. VI, 12, legitnr I, 16, 6., et ibid. § 10. 

•• 15., Pomp. Mela III, 5., Strabo puncti modum optinere^ infra e. 

XI, p. 507 sqq. Vid. Manoert Geo* 10, § 8. 



Digitized by 



Googk 



174 MACROBH 

Atlaoticom mare, licet magnum vocetur: de caelo tamen despi- 
cientibus non potest magnum videri, cum ad caelum sit terra 

lOsignum, quod dividi non possit in partes. Ideo autem terrae 
brevitas tam dili^nter adseritur, ut panri pendendum ambitom 
famae vir fortis intellegat, quae in tam parvo magna esse non 
poterit. 

X. Quod doctrinae propositum non minus in sequentibus 
apparebit: Qutn ettam si cupiat proles futuromm hominum detn- 
ceps hmdes uniuscuimque nosthim. acceptas a patribus postern 
prodere, tamen propter elwoiones eooustionesque terrarwn, quas ae- 
cidere tempore certo necesse est, non modo non aeternam sed ne 
^diuturnam quidem gloriam adsequi possumus, Yirtutis fructum 

[I56}sapiens in conscientia ponit, minus perfectus in gloria: unde 
Sdpio perfectionem cupiens infundere nepoti auctor est, ut con- 
Stentus conseientiae praemio gloriam non reqoirat. In qua adpe- 
tenda quoniam duo sunt maxime quae praeoptari possint, ut et 
quaip latissime vagetur et quam diutissime perseyeret, postquam 
superius de habitationis nostrae angustiis disserendo totius ter- 
rae, quae ad caelum puncti locum optinet, minimam quandam 

Mss. B (G usque ad fieem cap. IX.) FSFRI2G.] 

iinei puncti locum Edd.P. — qui tam F. — itilanticum mare apud no$ S 
R2. — licet magnum B (C del. licef) RlGvU0H2. licet magnum mare 
et licet magnum F. magnum (oiii. licef) SR2i-bP. — tamen om. F. 
— dispicientibus ?1. — $it terra signum BFDO. terra signum tit PR12. 
terra signum sit et punctum Edd.CSG. — non pit test G. 10. 

esse non poterit^ ut contentus potius conseientiae praemio glo^ 
riam non requirat* G, cnins haec sunt ultima Terba; chs-z. Verba ut 
, . . requirat ut e c. 10, § 2. hue translata Gronovlut indicio libri Oxant- 
ensis vuit deleri. Vid. not. 

X. Caput X. Mundum quidem esse aeternum: ccterum inde non posse 
sperari perpetuitatem gloriae ac famae apud posteros, quando mundo ipso 
manente ea, quae in ipso aunt, vieissitudine qnadam nunc oeeidant, nunc rur- 
susoriantur, ch-b. 1. Quod ... apparefrit in ch-b tribauntur capita 

IX. Cf. 1, 10, I. — insequentibus FR12. — Quin etiam] Sonin. VII, 1. — cm- 
piet G8-bPR2D0. — proles ilia, ut Somn. I. c, FchgBAB.BBN. — deinde 
unicuiusque v\. — a patribus acceptas, ut Somn. 1. c, Bar.Beh. — certq 
B. — tempore BRl. — omnimodo non Rl. 2. perfectionem scipio 

Rl. — conseientiae add. a sec. m. Rl. — quaerat Rl. 3. duae 

H2. — maxima cabg. — optari F. non optari S. prohari w. •— ut quam 
Com. et) Rl. — perseverat Rl. — superius] Somn. e. 6. — disserendo om. 
P; add. a sec. m. R2. — maximam p2; emendaTit Gron. ex Tett. mjem- 

cum €id caelum sit terra signum] sed tantummodo signum esse dica- 

Zeunius postqnam scribendum pro- tur, et not. ad II, 2, 8.; denlqae 

posiiit terra sit quasi punctum, I, 20, 14., II, 5, 10. 

adiecit: „Si cut haec ratio non ; ., j,aec 

placet, interpretetur signum ex clausula minus idonea essi vide- 

?JT''JrTr^JZJ::rTr^^^^^^^ »>«t«r codicibus qui in hacc Tcrba 

TauToioS"^ c?mrirrt."'T-5 •'-i-r- b^r • '\ ""'T'ro' 

catnm signum sit et punctum, nbi ' • i • _ * « »„ 

berl Tid.»tor. Ceterom cf. 1, W, »»«'« tran.ierunt id cd.tione. com- 



pliires. 
non possity nee ipsum pars ali^a optinet] Vid. not. ad c« 9, § 9. 



10. Punctum dixerunt esse ^eo- 

metrae, quod •• in partes dwidi X, 3. ad caelum puncti loeum 



Digitized by 



Google. . 



COMM. IN SOMN. SOP. LIB. D. CAP. IX. X. 175 

docait a nostri generis homioibus partieulani pofskteri, nullius 
yero gloriam vel id illam ioiam partem potuisse diffundi, siqui- 
dem Gangen traosnare vel transcendere Caucasum Romani no- 
minis fama non valuit: spem, quam de propaganda late gloria 
ante oculos ponendo nostri orbis angustias amputavit, vult et 
dittturnitatis auferre, ut plene animo fiepotis contemptum gloriae 
compos dissuasor insinuet. Et ait nee in bac ipsa parte, in 4 
quam sapientis et fortis viri nomen serpere potest, aeternitatem 
nominis posse durare, cum modo exustione modo eluvione ter- 
rarum diuturnitate rerum intercedat occasus. Quod quale sit, 5 
disseremus. In bac enim parte tractatus ilia quaestio latenter 
absolvitor, quae multorum cogitationes de ambigenda mundi 
aetemitate sollicitat Nam quis facile mundum semper fuisseO 
consentiat, cum et ipsa historiarum fides multarum rerum cul- 
tum emendationemque vel ipsam inventionem recentem esse fa- 
teatur, cumque rudes primum homines et incuria silvestri non 
multum a ferarum asperitate dissimiles meminerit vel (abuletur[i57] 
antiquitas, tradatque nee bunc eis quo nunc utimur victum fuisse, 
sed glande prius et bacis altos sero sperasse de fulcis alimoniam, 
cumque ita exordium rerum et ipsius bumanae nationis opine- 
mur, ut aurea primum secula fuisse credamus, et inde natura 
per metalla viliora degenerans ferro secula postrema foedaverit? 
Ac, ne totum videamur de fabulis mutuari, quis non bine aesti-7 
met mundum quandoque cOepisse et nee longam retro eius aeta- 

CEdd. vicahgspdzb. 
branis et editionibns. — nostri generis haminibus (om. a) 8p; emendafit 
Gron. ah hominibus nestri generig v. — Gang em s-bP. — transnatare 
V. — post quam spem de prop. Hi. — vult C^m. ef) 6. vult etiam Edd. 
4. Et ait hie Hi, — in hae parte (om. ipsa] B. in ipsa hac parte 
R2. — in quam ipsa et R2. — vix serpere potest Bar. — diuiumitatem 
OBar. diuturnitatis B2, — intercidat FOLBar.Ben. 5. aeter- 

nitate signifieat ▼. 6. semper mundum F. — emendationem 

Com. que^ Rl. — inventionem ipsam R28-bP. — de ferarum asperitate F. 
— utemur fuisse victum F. — alitos v-g. — de sulcis sperasse R2. — 
humanae add. a sec. m. R2. — et in (sup. add. de") natuia Rl. 
7. de fabulis videamur mutuari RIG. — Atinc Rl. — aestimet om. F. 
ex timet t1. existimet Svd-g. — quandoque mundem R2. — e( ite O. 

nostri generis] tc. septentrionalis. dissuasot repetas Tocem antcceden- 

Cf. c. 5, § 16 et 17.; e. 7, § U.; tem gloriae. 
c. 9, § 7. 5. quae multorum cogitationes de 

de propaganda late gloria] Haec f'^***g^^o mundi aetemitate sollici- 

respondent^ sequent! genitivo diu- *«*5.;- t' **"?? ""V^*** ««"7*a*' »* 

^umitatis, ut paulo supra: et quam ^VK'te-it ambigendum esse de mun- 

latissime vagetur, et quam diu- ^' aeternitate, vel .i mavis: ut 

tissime perseveret. J^f^'^^* de mundi aeternitate. 

'^ Cf. 9 3. quam (sc. spem) de propa- 

ut plene animo mepoiis contemptum ganda late gloria, 
gloriae compos dissuasor^ insinuet] 6. cumque ita exordium rerum et 

„ Compos absolute poni sine addito ipsius humanae nationis opinemur] 

eo, cuius quis compos vel partj- Motanda est constrnctio verbi opi- 

ceps sit, admodum durum est. Igi- nor, quam nnllis exemplis possum 

tur pro GOfii|io9 rescribe avus, aut coBfirmare. Dicendum erat aut de 

quod melius videtur, repene caeli exordia ant tale fuisse exordium, 

compos.^' ZsvN. coll. Somn. ill, § Pro hummnae nationis roaUierls ge- 

1. — Immo ad voces compos et nert's Avmuai. 



Digitized by 



176 



MAGROBU 



tem, CHm abhioc ultra duo retro annomm milia de exceiieiiti 
rerum gestamm memoria ne Graeca quidem extet historia? 
Nam supra Ninum, a quo Semiramis secundum quosdam credi- 
8tur procreata, nihil praeclarum in libros relatum est Si enim 
ab initio immo ante initium fuit mundus, ut philosophi volunt: 
cur per innumerabilem seriem seculorum non fuerat cultus quo 
nunc utimur inventus? non literarum usus, quo solo memoriae 
fulcitur aeternitas? cur denique multarum rerum experientia ad 
aliquas gentes recenti aetate pervenit, ut ecce Galli vitem Tel 
cultum oleae Roma iam adolescente, didicerunt, aliae Tero gentes 
9adhuc multa nesciunt (]uae nobis inventa placuerunt? Haec om- 
nia videntur aeternitati rerum repugnare, dum opinari nos fa- 
eiunt certo mundi |irincipio paiilatim singula quaeque eoepisse. 
Sed mundum quidem fuisse semper philosophia auctor est condi- 
tore quidem deo, sed non ex tempore, siquidem tempus ante 
mundum esse non potuit, cum nihil aliud tempora nisi cursus 

[i58]solis efficiat: res vero humanae ex parte maxima saepe occidunt 
maneute mundo et rursus oriuntur vel eluvione yicissim vel ex- 

lOustione redeunte. Cuius vicissitudinis causa vel necessitas talis 
est Ignem aetherium physici tradiderunt humore nutriri, adse- 
rentes ideo sub zona caeli perusta, quam via solis, id est zodia- 
cusy occupavit, oceanum, sicut supra descripsimus, a natura lo- 

M«8. BFSPR12G.] 

nee Coro» cO RlEdd.SP. — geatarum om. F. — nee graeca quidem F. — 
praeclarum in librig v. in libros praeclarum a. 8. seculorum 

•op. add. Rl. — sola h. — cur non denique v. 9. semper fuisse 

FRl. — nisi cursus solis efficiat tempora Rl. — res (om. vero") F. 
10. aether eum Rl2y-gb. — zona caelesti F. — supra] c. 9, § 2. — di'xl- 



T. retro] Vid. not. ad I, 21, 9. 

de exeellenti rerum gestarum me- 
moria] i. e. de rebut praeclare 
gestis, ideoqne dignis qnae memo- 
riae mnndarentur. 

supra JSinum] Cf. Caes. B. 6. VI, 
19, 4. Paulo supra hanc memoriam, 
Similia vide apud Lucretium V, 
325 sqq. 

a quo Semiramis . . creditur pro- 
creata] Ilaec opinio inde nata esse 
Tidetur, quod Semiramii auctoro 
Instino I, 2, 1., cum Nino in regno 
•accederet, dicehatiir simulnsse se 
pro nxore Nini filinm, pro femlna 
puerum. 

8. ante initium fuit] i. c. nullum 
habuit initium, iam ante temporis 
initium fuit, cf. § 9. 

ecce] Sic hac particula saepius 
usus est Macrobius. Cf. c. 15, § 
16., Sat. I, 4, 1.3., et e Gellio ibid. 
Q 22., VII, 9, §§ 9 et 10. 

multa nesdunt, quae nobis inventa 
placuerunt] „Verbum placuerunt cum 
non satis repugnet contrario sno 
nesciunt y mutandum pnto in inwh' 



luerttnt." Zkuvi. — Verbo nesciunt 
opponitur tnuento, sed rerbum pla^ 
cuerunt minime otiosum est, cum 
ea, quae^ placeant inventoribus, alii 
•oleant imitari. 

9. dum opinari nos faciunt] Vid* 
not. ad c. 5, { 19. 

philosophia auctor est] Cf. Cic. N. 
D. I, 8 sqq. 

tempus ante mundum esse non po^ 
tuit] Vid. not. ad Sat. 1, 8, 7. 

10. ignem aetherium . . humore 
nutriri] „Hinc Balbus Stoicus apud 
Ciceronem de N. D. II, 15. ait so- 
lem esse igneom, oceaniqne all 
humoribus, quia nullos ignis sine 
pnstu aliqno possit permanere. Et 
scholiastes ad Aristoph. Nub. 577. 
dicit solem, cum sit ignis, ad se 
trahere maris hnmiditatera. Atqae 
haec opinio olim tarn communis 
fuit, ut Anacreon Od. XIX inde 
satis lepidnm sumeret argnmentam 
ad eorura propnlsandam ininriam 
erroremque refellendum, qui ne* 
gare audebant ei eute bibendam.** 
ZBirif. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCSP. UB. U. CAR X. 177 

catum, ut oflnnts latitudo, quam sol cum quinque vagis et luna 
ultro citroque discttrrunt, habeat subiecti humoris alimoDiam. 
Et hoc esse yolunt, quod Homerus, divinarum omnium inventio-ll 
num ions et origo, sub poetici nube figmeDti yerum sapientibus 
intellegi dedit, lovem cum dis ceteris, id est cum stellis, pro- 
fectum in oceanum Aethiopibus eum ad epulas invitantibus. Per 

rm imaginem fabulosam Homerum significassc volunt hauriri 
humore nutrimenta sideribus: qui ob hoc Aethiopas reges 
epularum caelestium dixit, quoniam circa oceani oram non nisi 
Aethiopes habitant, quos vicinia solis usque ad speciem nigri co- 
lons exurit Gum ergo cak>r nutriatur humore, haec Yicissitudo 12 
contingit, ut modo calor modo humor exuberet. Evenit enim, 
ut ignis usque ad maximum enutritus augmentum haustum vin- 
cat humorem ac sic aeris mutata temperies licentiam praestet in^ 
cendio et terra penitus flagrantia inmissi ignis uratur: sed mox 
impetu caloris absumpto paulatim vires revertuntur humeri, cum 
magna pars ignis incendiis erogata minus iam de renascente hu- 
more consumat. Ac rursus longo temporum tractu ita crescenslS 
humor altius yincit, ut terris infundatur eluvio: rursusque ca-[i59] 
lor post hoc vires resumit: et ita fit, ut manente mundo inter 
exuberantis caloris humorisque vices terrarum cultus cum homi- 
num genere saepe intercidat et reducta temperie rursus novetur. 
Numquam tamen seu eluvio seu exustio omnes terras aut omne 14 
hominum genus vel omnino operit vel penitus exurit Aegypto 

[Cdd. vicaligspd;..!). 
mu8 F. — qua R2 H tec. m. Edd.6. per quam FPO „Angl/' — cvm 
vagia Com. quinque) Rl. — et luna otii. v. 11. Homerus] II. a, 423. 

ct Od. a, 22. — profectia C«up. tim) R2. — ad coenam invitantibus H\. 
— per hanc Rl. — haurire Rl. — epularum caelestium convivaa Bar. 
/11. epularum participeg eaeleatium gb. — circa oceani (siip. add. ho- 
ram") Rl. — solia vicinia R2. — usque speciem Com* ad) g. — exuerit B. 
exussit v-gG. 12. ^aec vicissitudo Mss. (R^ bae) T^gDOLTii. 

Bbn< ,>libri veterrs'* Gron. hoc vicissitudinis s-z. ^— contigit P. — ae 
$i Rl. et sic Edd.PS, — assumpto BUI. ^~ parn isnp. add. ignis') Rl. 
13. temporis FBAa,BB!i. -<- tractatu (Ffi\ a tec. m.) chg. — 
alius F e curr. -^ rursusque ... numquam tamen add. in ing. Rl. — 
rursus (oin. que") s-z. „£d. vet. rursusque. Recle, iit ante ac rursus. 
Mam Uliicrobius amat particulas connec^tendi more Graecoriim.*' Znin. — 
exuberantis FSG. Cf. § 1^. exuperantis Bv-gO, exsuperantis Rl2«-b 
FU« 14. SQu c;;ustio C^m. seu eluvio ctiam in mg.) Rl, sive vl, 

quam ••# discurrunt] Vid. not. ad [§§ 1*3.], dUerepann nb Arnobio 

I, 18, 12. De re cf. I, 6, 53.; 14, quod 8G}8syi(hfi non f\(jUqct exiilicet, 

9 xiq.; 21, 2 9qq. ^ 8cd mqct, Tu Tide sis et aditinge 

II. intellegi dedit] Vid. not, ad LipAiniii in physiologla Stoica.'^ 

I, 6, 3. Gaoiv. 

lovem . . profectum in Qceanum] 12* cflt'or nutriatur humore] Cf. 

„Arnobin« lib. VI [c. 4.] Hoc est Sat. I, 23, 2. et VII, 13, 5. 
enim proprium deorum^ ubique esse 13. erescens humor altius] Sic 

totosy non adesse, non abesse^ non apud Graecos^ taepiut participia 

eoenatum ad Jethiopas pergere et ab iis qnae ad ea pertinent sepa- 

post dies bis senos privatum ad do- rantur snbstantlvis tuis. Vid. quae % 

micilium redire. Versus autein Ho- e Frankii Quaestionibus Aeschi- 

mericos et eandem paene enarra- neis excerpta leguntur Gymn. Zei« 

tioDem poauit auctor Sat. 'I, 23 tung 1849, p. 117, 

12 



Digitized by 



Googk 



178 



MAGROBH 



eerie ^ ut Plato in Timaeo fateioTy numqaam niinietag hiiaM>ris 
nocuit vel caloris : unde et infinita anncNrom milia ia solis Aegy- 

ISptiorum monumentis librisque releguntur. Gertae igitur terra- 
rum partes iuternecioni sup^rstites semioariuin instaurando se- 
neri bumano fiunt: atque ita contingity ut noo rudi mundo rudes 
homines et cultus inscii, cuius memoriam intercepit interitus, 
terris oberrent et asperitatem paulatim va^ae feritatis exuti^ con- 
ciliabula et coetus natura instituente patiantur: fitque primum 
inter eos mali neseia et adhuc astutiae inexperta simpUcitas, 

16 quae nomen auri primis seeulis praestat Inde, quo magis ad 
cultum rerum ataue artium u»is promo vet , taoto facjitus in ani- 
mos serpit aemulatioy quae primum bene incipiens in invidiam 
latenter evadit: et ex hac iam nateitur quicquiu genus hominum 

Iost sequentibus seculis experitur. Uaee est ergo quae rebus 
umanis pereundi atque iterum revertendi incolumi mundo vkis- 
situdo variatur. 

Mm. BFSPR12G.] 
five ex., T-g. — m Timaeo] p. 2S eii. Sieph. — vel humerU FRlD. ~ 
wnnorum infiniia Rl. — leguntur Bar.Bbn. 15. Ceriae Sc-gbBP 

G. „Eil. vet. recte/' Zeun. Vid. nut. eerie FR12t1D0. ceterae t-z. 
— terrarum igitur S. — partes terrarum F. — intern itioni FSvSia. in- 
temeeiioni Rl (R2 erat# O vl»* Merieeiivm O. — cent i git FPU. -* 
imtereifit v-g. — in terris RlEilil«PD. — anperitate FR20. — inttUuenie 
BKRl2D0L2GB«lV12BAR.LTftTHUAif. Cf. 1, 13, U. ttMlruente v-gbPG. 
„Sie aiictor scripsit, qiiod est docent« et forinante, iit patiantur coetus 
et conrilittbnla. Id est in omnibus libris I, 3 [17]; II, 6 [6]; II, 7 [19]; 
II, 15 [7] et multis ita locin/' Gron. „Recte/^ Zenn. eonstituente Ss-z 
V3. — primu8'G. in primit g. lA. invidiam Com. in") Bli2* — 

latenter in invidiam Rl. — experietur gG. — est igitur Rl. — rcrer- 
tenti F. — variatur viciasitudo Rl* 



14. Aegypio . . numquam nimie- 
ta$ humoris nocuit vel caloris] „Rem 
ipsam et cansam siroul aperit So- 
loni in his Platonis [Tim. p. 28.] 
▼eriMS TMv Uqitov 6 (laXa xaltuog 
.. i^fup dl 6 NsUos eig tb &XXa 
Tcdvta amTfjQ %al xits i% vavtfjg 
T^g ano^lag cmin XvSfisvog,^^ etc. 
Gaoif. 

unde . . releguntur] „Uti orones 
gentes vetustatem generis sibi olim 
arr<)|^arant, ita inprimis Aegyptiis 
hsutc vanitas a scriptoribus tribai- 
tur; quippe qui, auctore Mela I, 
9., taaquam Tetnstissimi liominnm, 
trecentos et triginta reges ante 
Aroasin et ultra tredecim millium 
annorum aetates annalibus refere- 
bant, iactabantque, dum Aegyptii 
essent, quater cursns saos vertisse 
sidera ac solem bis iaro occidisse, 
unde nunc ori{itur. Contentionem 
illorum cum Scjthis de antiqnitate 

Seneris vide apud lustio. 11, 1.*' 
BVIV. 

JS^ * Certae igitur terrarum par^ 



tei] „Non praecessit una pare, cui 
respondeant eelerae; sed anctor con- 
tendit, cum omnts terrarum nrbis 
simul nee igne devastetur nee 
aqnis obruatur, cerfas terrarum 
partes (h. e. qnasdam) salfas re- 
linqui, quae instaurando generi 
humane Servian^.'* Zsvit. 

non rudi mundo] i. e. qnamvia 
mundns non iit rndis. 

aiperif«leai esuti] Vide not. ad I, 
13, 6. 

quae nomen auri primie eeeulia 

f\rae9tatl „Claudiann8 [de Fl. Bial- 
io Theod. Cons. ¥. 122 seq.]: 

— Laetatur terra reverso 
Numine quod prieei post tem^ 
par a perdidit auri.^* 
Pont. Ubi nuraon illud est lu- 
stttia. 

16. rerum atque artium nstis pro- 
movet] Haec iungenda sunt. Sup- 
plendum est eos, Cf. Gell. N. A. 
A, 22, 24. nihil ad vitam nequc 
iuendam neque ordinandam promo- 
vente» 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SCIP. UB. U. CAP. X. XL 179 

XI. Praesertim cum apud eos ipsos, a quibus audiri nomen[\eo] 
nostrum potest, nemo unius anni memortam consequi possit. Ho- 2 
mines enim poptdartter annum tantummodo salts, id est unius 
a^ri, reditu mdiwutwr: re ipsa autem, cum ad idem, unde semd 
profecta sunt, cuncta asira redierint, eandem&ue totius caeli descri- 
pHonem longis intervaUis retulerint, turn iue vere vertens annus 
appellari pot^, in quo vix dicere audeo qiuvm multa hominum se- 
cuia teneantur. Namque ut ohm deficere sol hominibus extinguique 3 
visus est, cum Romuli aninvus haec ipsa in templa penetravit: 
quandoque ab eadem parte sol eodemque tenwore iterum defecerit. 
Htm signis omnibus ad idem principtum steUisque revocatis exple^ 
$um annum keAeto: cuius qutdem anni nondum vicesimam partem 
scito esse conversam. Idem agere perseverat instans dissuasion! 4 
glariae desiderandae. Quam cum locis artam nee in ipsis angu- 
stiis aeternam supra docuisset, nunc non solum perpetuitatis ex- 
pertem, sed nee ad unius integri anni nietas posse propagari do- 
cet: cuius adsertionis quae sit ratio, dicemus. Annus non is 5 
solus est quem nunc communis omnium usus appellat, sed sin-[i6i] 
gulonim seu luminnm seu stellanim emenso omni caeli circuitu 
a certo loco in eundem locum reditus annus suus est. Sic men- 6 
sis lunae annus est, intra quem caeli ambitum lustrat. Nam et 
a luna mensis dicitur, quia Graeco nomine luna in^vrj vocatur. 

lEdi. Ticaligtpdzb. 
XI. Caput XL De diversitale annorum: quodque t», 9111 vere annu$ 
verten9 esl ac mundanua, quindecim onnarum nosirorum iehg nostrorum an- 
norum^ ambiat miUia. ch-b. 1. Prae$ertim] Soinn. VII, 2-4. — 
Quid autem interest^ ah his^ qui po$teo naaeentur^ iermonem 
fort de it; cum ab his nuUu» fuerit^ qui ante (ante te RlGa) 
nati sunt, qui nee paueiores et eerie Cne paueieres certe Com. eO 
G) meliores fuerunt viri? praesertim Rl CB2 in ing^. a tec. ni.) Edd. 
GO. — qnibus (om. c> R2Gtii. — nomen audiri potest (om. nostrum") P. 

— posset //2. — possit usque Cuius quidem § 3. (om. interiectit Cicero- 
nia verbis) B. 2. loquelariter^ ut Souin. 1. c. MiiS. eomptares, 
SBar. loquellariier (cum lacuna aate banc voeeiii, tup. populariier") R2. 
populariter vet loquelariter O. — id est om. G. — metiuntur usque 
Cuius quidem (§ 3.) P. — re ipsa autem cum Rlvit-bPO. re autem tpsa 
eum SR2cb^. re apse autem cum H2 Cl^ reabse"). relapsa autem cum 
Ta. eum autem 0>m. re ipsa)^ ut Somn. I. c. Mat. omnes, aBAB. — re- 
dierunt D. — reiulerunt DH2, 3. sot deficere S. — penetraverit 
V. — quandoque PRlt-zD£l2, Somn. I. e. Mm. omnes. quandoque eum 
SR2Gffl. ila quandoque bO* ita quando Com. que) Bbn. ita quando- 
que eum w^jf. — huius quidem Somn. I. c. 4. nee ipsis Com. in) f; 

— supra] Somn. cap. & et 6. — supra add. a sec. m. Rl. — nee Csup* 
nunc) non Rl. nimc non C^op* ftdA. nee) R2. — omit integri SEdd P. — 
videmus C^np* dicemus) Rl. 5. non solus is est P. — quem non 
Csup. Italic) R2. — vel luminum P. — sive stellarum BRI. — - emensio 
Bt. — eaeli ambitu C*np* ^^^ circuitu; om. frcrbis circuitu ■ . . C§ 6«) 
quem eaeli) Rl* 6. annus lunae P. — luna graeeo nomine P. — 

XI, 6. Nam et a luna mensis yero de Nat. D II [27] a metiendo 

dicttar] „Anctor se^uitur Varronem dictum pntat: Lunae eursus, in- 

de L. L« V, 9., ^ni: Mensis a lu- quit, qui quia mensa spatia 

nme motu^ inqalt, dictus, dum a eonficiunt, menses vocantur.'''' 

sole profecta rursus redit ad eum Zavif. 

lima, quae Graeee olim dicta ftt^rrj, luna firjvrj vocatur] „Vid. Horn. 

iMHle tiiamai (i^^ig etc. Cicero II. r, 374 , il>\ 455.'' Zkvs. Adde 



Digitized by 



Googk 



180 MAGBOBII 

Yirgilius denique ad discretionem lunaris anni, qui breyis est, 

annum qui cursu solis eflicitur significare volens ait: 

Intei^ea magnum sol circumvotvitur annttm, 

7 annum magnum vocans solis comparatione lunaris. Nam cursus 

quidem Veneris atque Mercurii paene par soli est: Martis yero 

annus fere biennium tenet, tanto enim tempore caelum circumit: 

lovis autem stella duodecim et Saturni triginta annos in eadem 

Scircuitione consumit Haec de luminibus ae vagis, ut saepe re- 

lata, iam nota sunt. Annus vero qui mundanus vocatur, qui 

vere vertens est, quia conversione plenae universitatis efBcitur, 

9largissimis seculis explicatur: cuius ratio talis est. Stellae omnes 

et sidera quae iniixa caelo videntur, quorum proprium motum 

numquam ?isus humanus sentire vel deprehenciere potest, mo- 

ventur tamen, et praeter caeli volubilitatem, qua semper trahun- 

tur, suo quoque accessu tam sero promoventur, ut nullius homi- 

num vita tam longa sit^ quae obserratione contioua factam de 

loco permutationem , in quo eas primum viderat, deprebendat 

lOMundani ergo anni Gnis est, cum stellae omnes omniiMjue, sidera 
quae dxkavf^ habet a certo loco ad eundem locum ita remea- 

[i62]Yerint, ut ne una quidem caeli stella in alio loco sit quam in 
quo fuit, cum omnes aliae ex eo loco motae sunt ad quern 
reversae anno suo finem dederunt: ita ut lumina quoque cum 
erraticis quinque in isdem locis et partibus sint in quibus inci- 

llpiente mundano anno fuerunt. Hoc autem, ut pbysici volunt, 

M88. BFSPR12G.] 
firjvrj c-g; celt Efiil. et Mat. mene. — nrgiliut] Aen. Ill, 284. — ad de- 
scriptionem ?-g (lig in mg. discretionem j quod rMtituit Mod. ep. 40, p* 
182, at I, 14, 18.). — circumcvrBu t-b. — aignmre B — annum $oli9 
magnum vocam Bar. magnum vocans solis (om. annum") BEdd.O. 

7. par pene BH2. — circuit FSRlviaO. — circumitione R2D. 

8. tit saepe relata] Cf. I, 19, §§ 3 et 4 *- el saepe relata sunt iam nolm 
Bl. — qui conv. t-a. — est talis Edd.FG. 9. fixa in caelo Com- 
videntur) Rl. — movetitur, et tamen F. — promovent F iRi snp. lin.) O 
(etig !■ mg.} H2, ,,Plncet: iiiio oinnino rcdiirenduin.'^ Pont. „Plane 
ineptum est/* Zeiin. — longa (add. a nee. m. sit) F. — ea primum B. 

10. anni udd. a sec in. F. — ATIAANHC F. aplanes Mas. rell. 
et Edd. •— aliae omnes s-liPO. -^ motae sunt Coorr. in sint) Rl. eom^ 
motae aunt H2. — anno Caap. add. suo) R2, — dedere T-g. — ^ anno mun- 

Find. 01. Ill, 21., Aetoh. Prom. aecessu] Vid. not. ad I, 82, T. 

797., Eurip. np. Schol. Apollon. aero promorenltir] i.e. tarde pro- 

Rliod. I, 1280, al. moventor, at «erO animadTertatar. 

ad discretionem lunaris anni etr.] 10* quae dnXccvTjg habet] i. e. 

Cf. Sat 1, 14, 4 seq., Serv. ad quae inlixa cnelo Tidentur. Cf. 

Virg. Aen. I, 269. aupra § 9. et I, 21, 28. summa 

7. par soli] idem eat quod par ephaera quae dnlavijg dicitur, 

aolia curani. tit lumina quoque etc.] Cf. Mar- 

Martis vero annus etc.] Cf. I, tian. VIII, § 868. Nam, ut sub ea-* 

19, 8. dem die atque iisdem propinquitati^ 

9. quae infixa caelo videntur] Cf. 6ifa siderum imerrantium ad idem 

I, 17, 16. His illud adieiendum est, redeat Ciona)? fatiunt anni quin^ 

quod praeter duo lumina et stellaB quaginta quinque; ut vero etiam 

quinque, quae appellantur vagac^ planetarum iisdem ratiomibue $ub ea- 

reliquas omnes alii infixa s cmelof dem specie eontingai, anni magni 

nee nisi cum caelo moveri , , di^ prolixitas ttpectanda* Cenaorin. 18* 

g$runt. { U* Est praetorea tmnu$ quern 



Digitized by 



Googk 



GOMM. IN SOMN. SQP. LIB. H. CAP. XI. 181 

post annorum quindecim milia peracta contingit. Ergo sicut an- 
nus lunae mensis est et annus solis duodecim menses et alia- 
rum stellarum bi sunt anni quos supra retulimus, ita muhdanum 
annum quindecim milia annorum quales nunc computamus effi- 
crant IHe ergo vere annus vertens ?oeandus est, quern non so- 12 
lis, id est unius astri, reditu metimur, sed quem stellarum om- 
nium, quae in quocumque caelo sunt, ad eundem locum reditus 
sub eadem cadi totius descriptione concludit: unde et mundanus 
dicitur, quia mundus proprie caelum vocatur. Igitur sicut an- 13 
num solis non solum a Kalendis lanuariis usque ad easdem vo- 
camus, sed et a sequente post Kalendas die usque ad eundem 
diem et a quocumque cuiuslibet mensis die usque in diem eun- 
dem reditus annus vocatur: ita buius mundani anni initium sibi 
qnisque facit quodcumque decreverit: ut ecce nunc Cicero a de- 
fectu solis qui sub Romuli fine contigit mundani anni principium 
sibi ipse constituit Et licet iam saepissime postea delectus solis 14 
evenerit, non dicitur tamen mundanum annum repetita defectio 
solis inpiesse, sed tunc inplebitur, cum sol deficiens in isdem lo- 
cis et partibus et ipse erit et omnes caeli Stellas omniaque si- 
dera rursus inveniet, in quibus fuerant, cum sub Romuli fine[i63] 

[Edd. Yicahg^spdzb. 
cfono Rl. 11. contigit P. — aliarum stellarum erraticarum 

Bsff. — 8uprd] § 7. J2. lUe veto B. — annus vere vertens Rl. 

vere vertens (om. annus") R2. vere annus revertens F, — id est a^tri (oiA. 
Wfiitts) V. — metiwur BFSRl2GaD0//12 „1V18." metiuntur Edd.P. — 
quae in quoqtie coelo Bbn. quaecvnque in coelo Bar. in quocunque coelo 
(om. quat) Edd. — totius caeli descriptione R2. caeli descriptione totius 
F. — proprie mundus R2. 13. if^tur ut s-bD. — Kalendis (om. 

a) G. — ianuarii Fv. — sed (om. eO FRl (R2 sup add. et). sed etiam ^ 
T. — unde ecce BAii.BEif. — ab effectu (sup. a def.) Rl. — sibi anni 
ipse principium R2. 14. postea solis defectus R2. defectus solis 

postea Rl. postea defectus (ora. solis) O. — et cum omnes F. — defi- 

Jristoteles maximum potius quam verti existimarunt. Cir. I. c. § 52. : 
magnum appellate quem solis et Quae quam Ion ga sit, magna quaeHio 
lunae vagarumque qitinque stella- est: esse vero certam et definitam ne- 
rum orbes conjiciunt, cum ad idem cesse est. Dial, de orat. c. 16.: Ut 
iignum , ubi quondam simul fuerunt, Cicero in ilortensio scribit, is est 
una referuntur, nhi Lipsins phys. magnus et verus annus ^ quo eadem 
stoic. II, 21. emendavit Aristocles. * positio caeli siderumque quae cum ma- 
de. N. D. II, 20, 51. Quarum xime esty rursum exsistet^ isqve an- 
(stellarum) ex disparibus motioni- nus ho rum quos nos vocamus 
bus magnum annum mathematici annorum XHM D CCCCLIV 
nominaverunt^quitumefficitur^quum complectitur^ ubi vid. not. Bro- 
solis el lunae et quinque errantium ter. Addo Servium ad Virg. Aen< 
ad eandem inter 9e comparationem I, 269. ct III, 284 , qui ad eundem 
eonfectis omnium spatiis est facta Ciceronis locnm respicit, sed ha- 
eonversio. bet priore loco annos XIIMDLIV. 
11. post annorum quindecim milia] 12. annus vertens] Cf. §§ 2 et 8. 
Censorin. I. o.: Hune Aristarchns et Censorin. 19, 1. Annus ver- 
putavit esse annorum vertentium tens est natura, dum sol percurrent 
nccccLxxxiiitt Aretes Dyrrha- XI I signa eodem unde profectus est 
ckinus FPLitf HeracUtus et Linus redit. 

Xdccc, Dion Xdcccclxxxuh^ Or- quia mundus proprie caelum vo- 

pheus CXX, Cassandrus trieies se- cotur] Vid. not. ad I, 20, 8. 

xies eentttiR miUum: alii vero in- 13. a defectu solis] Cf. Cic. de 

finitum esse nee umquam in se re* rep, II, 10, Sen. ep. 108, 31. 



Digitized by 



Googk 



182 MAGROBU 

• 

15 deficeret. Igitur a discessa Bomuli post aoaarum quindectm mi- 
lia, sieut adserunt physici, sol denuo ita deficiet, ut in eodem 
sigiM) eademque parte sit, ad idem ^rincipium in quo sub Bo- 

16mulo fuerat stellis quoque omnibus signisque revocatis. Peracti 
autem fuerant, cum Scipio in Africa militaret, a discessu Romuli 
anni quingeati septuaginta et tres. Anno enim ab urbe condita 
sexcentesimo septimo bic Scipio deleta Garthagine triumphavit: 
e\ quo numero annis remotis triginta duobus regni Romuli et 
duobus qui inter somnium et consummatum bellam fuerunt, 
quingenti septuaginta tres a d»scessu Romuli ad somnium usqiM 

ITremanebunt. Ergo rationabiliter vereque aignavit necdum mua* 
dani anni vicesimam partem esse conversam. Nam vicesimae 
parti quot anni supersint a fine Romuli ad Africanam militiam 
Soipionis, quos diximus annos fuisse quingentos septuaginta tres, 
quisquis in digitos mittit inveaiet 

XII. Tu vera enitere ei sic haiete, non eue te martalem, 
$ed corpm hoc: ne^ enim tu i$ es, quern forma i$ta dedanU, sed 
mem cuiv^ue ie est quisque, non ea figura quae digito denmnr 

Mas. BFSPR12G.1 
ceretur ▼. 15. deficit v, — in eodem (om. nO Rl. — sub romuli 

Csup. add. ^e) F. — fuerat (sup. add. n) R2. — omnibuique signia BF. 
— vocatis G. 16. Peracti enim T-g. — deceisu g. — ieptua^ 

ginta tres (om. c/) S, — intra v-gG. — Bomnium Scipionit chs-W. 
„Vett. libri ignorant nonien proprium, idque penitui non detideratur.^ 
Gron. — fuerunt helium R2, bellum fuere v-g. — dece»su gL. — remo-' 
neb ant Bl. fitafie6unt H9. IT. ratio cinabiliter hs-bP. -* af- 

Bignavit Bl. significavit GBar. ^- Africani T». — fuisBe on. Bl. — 
millet R2, 

XII. Caput XJL Hominem non corpus esse, ted mentem: et numquid 
in hoc mundo vere intereat ac corrumpatur^ ch«b. 1. Tu vera] 

Soinn. VIII, 2. — non esse <e . .. corpus hoc add. in nig. Bl. — te non 
esse v-gG. — sed corpus hoc usque ipse deus aetemuB (om. interiectit Ci- 
ceronis Tcrbis) B. — cuius (om. que") Rl. — is est quisque usque et ut 

16. triginta duobus regni Romuli] datur) digitis computans. — 

Cie. do rep. II, 10.: Romulus, cum ,,Tali8 veterum computus modua. 

septem et triginta regnavisset Plautua [Mil« U, 2, 51.] Deirfra di* 

annos. Eundem numerum habet gitus [at. digitis] rationem compu- 

Plutarclius Num. c. 2.: idem in tat feriens femur dextrum. Sed 

Bom. c. 29 extr.: A&ysrai. 81 ^Pat" baec talia aliis nberius enotata, ct 

fivlos >» 6yd oov paedBvtov iyislvo ex«tat de eo singularis libellna 

(to Ito9) nal r^^axoGT^t' i^ dv" Bedae qucm in ooraniontariis Hie- 

^Qconatv &(pavLG^iya^, ronymianis fere exscripsit Erat- 

duobus qui . . fuerunt] Cf. Soron. »»«••" Pw"'. ^ „De oamptitandi 

11. 1. hano hoc biennio consul ""O^*? ▼eterum per digitot vid, 

evertes Taubm. ad Plant. Epid. I, 1, 50. 

Zn^r^m: ""'* ""'' '" The. .„^^.-.«.." Zu., U^ 

. , ^ ^ I, 1, 6,, quem laomii eitavit Gro- 

quot anm supersint] Ex rompHtn- Roviot. Adde Kopp. ad Martian. 

tioneMacrobiisupcrsuntCLXXVlI, |, ^^ ^j jj^ j ^q^ ^^ citaTe- 

sed ex computatione Cicenmis ip- ,a„t Ernestius in Fabric. BibI, 



sins, si ad ilium Horlensii locum Lat. Ill, p. 385. et Gu. A. Becker. 

speclamiir, LXX tantum. Charikl. 1, p. 51., inprimis F. la- 

quisquis in digitos mittit] i. «. cobs. A(" ..... ^ 

computet. Cr. Plin. N. H. XXXIV, p. 20., 

8, «. 19, § 88 Sill. Eubulidis (lau- X, 216. 



quisquis in digitos mittit] i. e. cobs. Adnot. ad Anthol. Gr. II, S, 
computet, cr. Plin. N. H. XXXIV, p. 20., et iaterpretei ImreBalis ad 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. 11. CAP. XL XIL 183 

strari poieH. De%m% te igihar icUo et$e; iupddem est detUy qui 
vigei, fui sentit, qui memintt, qui pravidM, qui tarn regit et[i6i] 
moderaiur et mavei id corpus cui praepositus est, quam kunc mun- 
dum itte prineeps deusr: et ut iUe nrnndum quadam parte mortalem 
ipse deus ae^nus, sic fragile cor^^us asiimus sempiiemus movet. 
heae et sapienter Tullianus hie Scipio circa insUtuttonem nepo-2 
tis ordindoi recte doceotis tapleviU Nan, ut breriter a principio 
omoem operis continentiaai revdvamus, primum tenapus ei mor- 
tis et imminentes propiaquorum praedixit iasidtasy ut totum de 
Imc Yita sperare dedisceret, quam noo diuturnaoi comperisset: 
deioy ne inetu praedictae mortis frangeretur, ostendit sapieuti et 
booo civi io inmortalitatem migraDdum: comque eum ultro spes 
Mta traxisset ad morieodi desideriumt niccedit PauU patris opor- 
tttna disMiasio aoceosam filii festinationem sb appetitu spontaneae 
mortis excludens. PJene igitur in animo somntautis utrimqueS 
plautata sperandt expectandique temperie altius iam circa eri- 
geodum uepotis animum Africaaus ingreditor: nee prius eum ter- 
ram patitur inti^ri q«am caeli ac siderum oaturam rootum ac 
moduiamen agaoscat et kaec omnia sciat praemio cessura virta- 
tum. Ac postquam mens finnata Sdpionis alacritate tantae pro- 4 
aussionis erigitur, tum deeuim gloria , quae apud indoctos mag- 

[Edd. Ticahgtpdzb. 
Ule F. — te tup. add, po«t igUwr R2. — ille Somn. I. c. om. in omnibiit 
fere Mst. — ex quadam parte, ut Siimn. I. c. Mst. et Edd. onincs, Rl. 

— amimus etemus R2. 8. Bene Csup* Add. ergo) Rl. — nepotis 
8ui Rl. — revolvam, principio t-z. ,,Libri yett. oiniie« rcvolvamus,''^ 
Gron. ftd Comiii. I, 5, 14. „Non param inamoeiia accidit tam propinqiia 
▼ocis principie repetitio, quod nn«qaani a Marrobio factum tnemini. 
Lego proinde cum Mss* prirnvm,^^ Idem, „Male electa est ontiqua lectio 
revolvamui, primum, quae sola e«t probanda. Kam semper auctor, ubi 
leges nodestiae postulant, primam personam pluralis praefert singular!. 
Atque principie, cum idem nomea paulo ante dixerit, repngnat studio 
coramntate scribendi, quod noster semper fere sectatur.^' Zenn. — tem- 
pu» ei BFSRt6chbPD0GR.1V2. ei iempus R2V3. tempus eiu8 Tiag 
„]M[ss." Gron. CL2). — immimerUeie c-gG. — propiaquorum imidias prae- 
dixit F. praedix. hnnd. prop, G. — cfitcCiirfiain non Rl. diuturnam (om. 
fion) Rl. — ne om. G. — met a F. — de morrtalitate Hi. — migrandum 
BP (R2 a p. ro.) Gv. morte migrandum FSRl CR^ a sec. m.) i~bDO, 

— ultro eum F. — spes ista ultra traxisset G. 3. in animo igitur 
F. — somniantes (sup. is) R2. — circa divina erigendum Edd.G. ,.Vo« 
cem divina indicio ireterum librorum [sic BFSPRl2D0BBN.B4n.TR«Li] 
abnndare pronuntio: quod si illis iniritis eam retineas, inconcinno ni- 
roiura apparebit substsquentis period! ordo.*^ Gron. — paiitur terram F 
Rl. ~ sMturm w, — ei modalamen R2. 4. egreditur v. ^ luitc 

XII, 3. omntm optrio continen- circa origendum nepotis aniBttfin] 

iimm] i. e. t«l«m seatentiaram ne- Cf. QaintU. IV, I, 9. i%de ilia ve« 
xma. Ct Somii. II, 2 sqq. ftmai siren oecuHandam otoquen^ 

0«e4 i. plerUque edd. et in non: •'•1»««'« «•"• m>v«»dum valet, 

.., m.rl«, id, etiamsi abc.t, fiotMt ^5,^ "j' **' *** ''""' ,'/,"/ 

I 2 l,f j * ' > r "^ mdprehendonaum oum multitudo 

inieiiigi. emntendU. Vox ^ivima inserta css« 

3. mirimque] i. e« fcrhU avi •! videtnr ab homine hoius con- 

pairif. ttrtictioiiia iguaro. 



Digitized by 



Googk 



184 MACROBII 

num Yiriutis praemiura crinlitur, contemni iubetttr, dam osten- 
ditur ex terrarum breyitate yel casibus arta locis angusta tem- 

5 poribus. Africanus igitur paene exutus hominem et defeecata 

mente iam naturae suae capax bic apertius'ammoDetur, ut esse 

[i65jse deum noverit Et baec sit praesentis operis consummation 

Out animam iM>n solum inmortalem, sed deum esse clarescat Hie 
ergo, qui fuerat iam post corpus in divinitatem Teceptns, dictu- 
rus viro adhuc in vita posito, deum te scito esse, non prius tan- 
tam praerogativam committit bomini quam qui sit ipse discer- 
nat: ne aestimetur hoc quoque divinum dici quod mortale in 

7 nobis et caducum est Et quia Tullio mos est profundam rerum 
scientiam sub breritate tegere verboruro, nunc quoque miro 
compendio tantum includit archanura, quod Plotinus magis quam 
quisquam verborum parcus libro integro disseruit, cuius inscriptio 

8 est: Quid animal, quid homo. In hoc ergo libro Plotinus quae- 
rit, cuius sint in nobis voluptates, maerores metusque ac deside- 
ria et animositas yel dolores, postremo cogitationes et intellectus, 
utrum merae animae an yero animae utentis corpore: et post 
multa quae sub copiosa rerum densitate disseruit, guae nunc 
nobis ob hoc solum praetereunda sunt, ne usque ad lastidii ne- 
cessitatem yolumen extendant, hoc postremo pronuntiat, animal 

Mas. BFSPRI2G.3 
4emum F. ~ vel angvsta PR12 ,,!lf8.'^ 5. def aetata tarn mente 

R1. — aperte Tr. — deum «e K2. ~ haec fit G. hoc bU R1. — prae^ 
seniia temporis Hi. 6. iam post corpus qui fuerat ft-bP. — oif- 

hue in hoc vita R2v-gGD0 „4 AngI/* „Nob contciuneBda lectio. Nam 
cum animi immortalitas hie statiiatur, haee vita opponilur vitae coe- 
lesti.**^ Zeiiii. in hac vita (9U|». add. adhuc") Rl. — esse scito R2ch-bP. — 
non prius ... ipse disccrnat oni. P. — quid sit \~g ichg in mg. qui) L* 
quam (sup qui} sit Rl. — extimetur t1. existimetur S?3-g. — quoque 
hoc Rl. •«> divinum om, g% 7. includit tantum R2. — eoncludii 

t-bP. ^ inscriptio B CU2 mp. linO GO Mod. ep 20, p 91. t-b. de- 
scriptio FSPHl CR2 a p. in.) v^, *.— Quid est animal TagBAR. — quod 
homo G. quid est homo Bar. 8 metusque ac sydera Rl* — 

animositas BFSRl2t«gGD0 „4 Angl." animositates s-bP Mod. 1. e. — 
vel postremo ft I. — an vero animoe add. a «ec. m. F* — se volumen ex- 
tend at O. volumen se extend at Tr« „niembrnnae iioa male. T, 20 [17.]: 
et cavcremus iusto prolixius volumen cxtendere,^^ Gron. se volumen exten^ 
det (del. se") L2. volumen extendat Qsnyt, add. n) VI. Planudes: fvcc fiii 
TtQos toaovtQv intOfd'^irj 6 ^6yo$» volumen extenderent I4. ^-^ esse ani- 

5. exutus hominem] Vid* not. ad bus fere codd. msi , qiiaroanam 
I, 13, 6. ^ Plotinus p^ I A habet: "HSwcd %td 

6. post corpus] Vid. not. nd I, XHnaiy q>6(iov re tucI d'd^^Tfy hu-- 
1, 7. ^vfilai 98 Ntti dnoetQOcpccl xal t6 

T. libro integro] Plotini prlmaa d^Y^hi rhog av sUv; Infra eogitm" 

priraae Eniiead is liber inscribitar: tiones Tidetur pertiaare ad Plotmi 

TIe^I tov xi xb t^ov, %cd tis 6 av- Terba %ccl duxvouc xccl do^a, tfitd- 

^QOiitQg. lectus ad r4ff voijasi.^. 

8. animositas] Gf. I, 6, 42. se- ad fastidii nccessitatem] „Stsi cut 

cimda (pars animae est) animosi- in mentem pofsit venire hie esse 

tas^ quam d'vgitaU^v vocant^ et I, legendum fastidii indignilntem, aat 

12, 14. animositatis ardorem, fastidium et Mtietatem^ tkut fastidii 

quod dvfunhv nuneupatur, Singn- graoitatem: cum tamen fastidii iter 

larem numerum restitni ei omni*- cessitas potsit explicari per fasti* 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCaP. UB. H. CAP. XII. 185 

esse corpus animatnm. Sed nee hoc neglectum yel non quaesi- 9 
turn relinqait, quo animae beneGcio qoaye via societatis anime- 
tur. Has ergo omnes (^uas praedixtmus passiones adsignat ani- 
maK: vemm autem hommetn ipsam animam esse testatur. Ergo 
qui fidetur non ipse verus boroo est, sed yerus ille est a quo 
regitur quod yidetur. Sic, cum morte animalis discesserit ani-lO 
matio, cadit corpus regente yiduatum: et boc est quod yidetur in 
homine mortale: anima autem, qui yerus bomo est, ab omni[i66] 
conditione mortalitatis ah'ena est adeo ut in imitationem dei mun- 
dvm regentis regat et ipsa corpus, dum a se animatur. Ideoll 
pbysici mundum magnum bominem et bominem breyem mun- 
dum esse diierunt: per similitudines igitur ceterarum praerogati- 
yarum, quibus deum anima yidetur imitari, animam deum et 
prisci pbilosopborum et TuHius dixit Quod autem ait: mun- 12 
dum quadam parte mortalem, ad communem opinionem respicit, 
qua mori alicpia intra mundum yidentur, ut animal exanimatum 
yel ignis extmdus yel siccatus humor: baec enim omnino in* 

[Edd. Ticahgspdzb. 
mal B. 9. ne hoc B. — nee leetum G. — quaere F. — eoeie- 

ta8 (snp. atif) 6. — Has vera B» — diximus ('up. add. prae") 112. — 
Ergo quod videtur i-g (chg in mg. gtii*). — ipae verus est tomo BO. is 
verus homo est F. — sed varus est ille BR2. sed ille verus est Rl. sed 
verus ipse est F. sed verus homo ipsa anima est Bar. 10. ani-^ 

ma vero T-g. — qui verus est homo R2. quae verus homo est F. — est 
aliena 6. — in imitationem SPG. imitationem (,aup. add. tn) R2, imita'- 
tione BD. inter imitationem Rl. ad imitationem Edd.FO. per imita* 
tionem I. — dei om. F. — regentis mundum R2. 11. per simili- 

tudinem h. — animum Tiag. — prisei dixerunt F. — phitosophorum 
•ap. add. R2. 12. respicit opinionem R2. — haec enim omnia B. 



dinm qaod necessario oritur, nihil 
nos mutandum cenaetnna.'^ Zkvn. 
Vid. prolegom. cap. 3. 

animal esse corpus animatum] Cf. 
Plotin. p. 6 A ^qlov SI imat^iv t5 
aioftoc. Cum iis quae sequuntur 
coof. p. 6 C seq. 

10. tn imilaiionem] Similiter alii 
dixernnt in formam, in exemplvm. 
Cf. Hand. Tursell. t. Ill, p 324. 
Celerum cf. Sen. ep. 65, § 24.: 
Nempe universa ex materia et ex 
deo constant: deus ista temperate 
quae circumfusa rectorem sequuntur^ 
et ducem . . Quern in hoc mundo 2o- 
dim deus obtinet^ hunc in homine 
animus, 

11. hominem hrevem mundum esse 
dixerunt] „Nec absonum istud Car- 
phylidis: tl avd'QOinog; 6Uyoxq6vmv 
tpdvtacp.a^^ Pont. „Arnob. lib. II 
[c. 25.] : Hie est ille pretiosus et ratio- 
mibus homo augustissimis praeditus^ 
m undue minor qui dicitur, et to- 
tiu$ in speeiem similitudinis fabrica" 



tus atque formatus.^^ Gaoif. — At 
prim illud buc non facit. Namqae 
brevem non ad tempaa referendum, 
sed idem rgt quod parvum^ fimghp 
x6o(iov, cf. c. 5, § 10. Huius (ter- 
rae) ad caelum brevitas, cui ptinc- 
turn est, lb. § 11. (circnli) ambitu 
breves, al. Cf. Vit Pythag. ap. 
Plot. Bibl. p. 440, 33., LobeclK 
Aglaoph. p. 921., nbi eadem ten- 
tentia afTertur e Galeno de aiti 
part. 1. Ill, c. 10, p. 362 B; Phi- 
lone de vil. Mos. I. Ill, p. 673 D, 
et de mnnd. opif. p. 18 E. • Por- 
phyrio Stob. Serm. XXI, 185., So- 
iin. c. 1 (p. 7 C et Salw. ad h. I. 
p. 32.), Ccsm. Ind. de mund. !• 
VII, p. 289 Montf. et deinde ad- 
iicitnr, quit banc aeBtentlam pri* 
mas protulerit, boo aatia conatare. 
ceterarum praerogativarum] I. e, 
ceterarum virtutum, vel ceterarum 
rerum qnaa dena el toll concessit; 
cf. § 6 et Enmen. In paneg. ad 
Constant. 2. vetus ilia imperatoriat 
domus praerogativa. 



Digitized by 



Googk 



189 MAGROBU 

ISt^sse credufttar. Sed constat seomidiim yerae ratioBu adaertio- 
neniy quain et tpse non aeseit nee Virgitms^ ignorat dieeodo: 

— Nee mofii e$$e loeum: 
constat, inquatn, nihil intra yiyum mundum perire, sed eoruoi 
quae interire yidentur soiam muiari speciero, et ilkid in origi- 
ne« suam atque in ipsa elementa remeare, quod tale quale fuii 

14 esse desierit Denique et Ph^nus alio in kn^, com de coqio* 
rum absumptione dissereret et hoc dissolyi posse pronuniiaret 
quicquid eflluit, obiecit sibi: Gur ergo elementa, quorum fluxus 
in aperto est, non similiter aliquando solyuntur? et breyiter tas- 
tae obiecttoni yalideque respoMit: ideo elementa, lio^ fluanl, 

ISnomquam tamen soiyi, quia non foras effluunt A ceteris enim 
cerp<mbu8 quod effluit recedit: elementcHrum fluxus numquam ab 

[I67]ipsis reoedit elements : ergo in hoc mimdo pars nulla mortaiia 

16 secundum verae rationis adserta. Sed quod ait eum guadam 
pmrte markdem, ad communem, ut dixiflous, opinionem paukiium 
inclioare se yoluit: in fine autem yalidissimom inaiortalitatis ani* 
mae argumentum ponit, quia ipsa corpori praestat agitatum. 

XIII. Quod quale sit, ex ipsis yerbis Ciceronis quae secun- 
tur inyenies: Nam quod nemper mov^ttr, a^emum est: quod aur 

Mm. BFSPR126.1 
— inter ii$ae T-gbG. 13. quam ... negcU add. in mg. Rl — 

Virgiliu$]Georg. IV^ ^26. — $ed et eorum Cdel. cf) RI. — imltari (sup. 
mtitari) F. — atque m ipsa (deK in) Rl. — quale fuer it B. fuit Cadd: 
a tec. in. quaW) F. quale constat HI. 14. alio in loco] Cf. 

Ennead. Ill, lib. VI, p. 315 D. et Ennead. IV, lib. I, p. 456 B. Fie. — 
ataumptione BF (Rl a secio.) T-gDI. aasertione Rl a p. m. — dia- 
aolvi po$8c ,,inducco rcjo hoc tcribendum.*^ Mod. ep. 20, p. 91. „Sane 
omitti tine iucommodo potest.'^ Pont. „Leidente8 a roe adhibitae nullae 
Modio addicunt: et quia tensul parum officii, nondnm adducor, at in 
banc Toculani stylum vertam.'^ Gron. — aolvuntur Csup. add. dis) Rl. — 
Ireviter tact a HU -^ validaeque c-z. „Nul|ani Tim liabet. Lego vali^ 
deque^ nt cap. 16 [§ 18.y^ Gron. „Aat corrige tarn que validae; ant, 
quod roelins videtur, cum Gron. lege valideque. Nam infra cap. 14 [§ 
23.] occurrit violenier obiecit, quod idem Talet.*' Zenn. — > aolvi poaaunt 
quoniam Bab. — foraa non Rl. 15. recedit ab ipaia Rl. — mor^ 

taiia eat R2Edd.P0. — aeeundum om. I. — vere aaaerta rationia R8. 
verae aaaertionia (sap. rationia') aaaerta B. . 16. tit diximua] $ 12. 
9 pmululum del. H\. — ae inclinare F. — ipai corpori cahg. 

XIII. Caput Xllh De tribua ratiocinandi modia, quibua immorto/ita- 
fen animae ianimae immortalit. chg) aaaeruere Pfatontci. cb*b. 
1. Quod . . . tnvenie* in cb-b tribountur cap. \II. Cf. I, 10, 1. — Nam 
ftiodj Soron. VllI, 3 - IX, I. — aetemum uaque Quae ai eat una § 4. 

13. nihil antra mvum mun^m At quotiena elementa doeea a em per- 

perire] „Seneca: Non eredia nihil que fluentia 

in hoe mmndo perire^ aed mu- Maieriae eattsot, quae via ani- 

tare regionem? Magni iata credit maverit aatra 

dere viri.^ Powt. — Haee ands ImplerUqu€ cJberot.'^ PoaT. 

•Mmpta sint nesoio, sed similia le- ta ^ • » s a 

gontar Ep. 86, ( 1©.; Tl, § 12.; de \«- ««''« V»« ^^rpon praeatat 

Senef. V, 8, § I. Nat. «Lie«t II, -^''f-'-H -»-.«• ^^'''^V "rT'^^V 
A R9 ^^ motura, nti infra c. 15 [§ 30.]. 

'l4 mUmtmia Zm<4 Hummil A»-. ^ff'*«*«« P«> motu aaepenumero 
^iL ^winLir ri^!SSli-l' r^ «P"d no-t^m occarrit, nt c. 14 [§ 
m%^]: C»W«*»«M" l^' l5.], c. 16 [S 9.] et alibi." t^vn. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOHN. SCIP. U& n. CAP. XU. XIO. 18T 

Urn mdtum mifert Mm f^^oAfue ^sum ogiMutt Mmi e, quamia 
fmem kabH moius, vivendi fmem hahtd m6ees$$ est Sohm i§i* 
iur quod se ipgum mov^, quia mmi^fuam de$eriiiir « se, nmnquam 
ne mmoeri qmdem de$mk: qmn ettam ceteris quae fn&ventur hie 
ftms, hec princifium est w^evrndu Princ^ii antem nuUa est origo;2 
nam e prindpio oriuntur omnia, ipsum amtem nulla ex re alia 
naeci peitest: nee enim essH id primeipium, qmdgigneretur atitrnde. 
Quod si non oritur, nee oeeidtt quidem umquam: nam prindjpium^ 
eoUinctum nee ipsum ab alio renaseetur nee ex se aUud creabtt, si' 
quidem n^eesse est a prineipio oriri omnia. La fit, ut motus prin*4 
o^^ium ex eo sit^ ^ptod ipsum a se movHur: id autem nee nasd 
potest nee mari, vd coneidat omne eadmn omnisque natura, et earn- 
eistat neceese est, nee vim uUam nandscaJtur , qua a primo tip^mfai 
moveatur. Cum foteat igiiur aetemum id esse, quod ipsum se ma-5 
fieat, quis est, qu% kanc naturam animis esse irmitam neget? J&i«[te8] 
oftmuwi est enim omne quod p¥lsu agitatur externa: psod autem 
est animal, id taoltf cieiur mteriore ^ suo: nam ha0e est propria 
natura ammi atque vis. Quae si ^ una ex omnibus, quae se 
ipsa moveat, neque nata eerie est, et aHema est Omnis bic lo-O 
ens de Phaedro Platoais ad verboiB a Gteerone trauslabii tU, in 

££dd. Tjcaligflpdzb. 
Cora. iDteriectis GicercHiU Terbis) B. — quodque (om. ipium") Bbit. — 
ad'ctinrfe FR2Tir.hD ,,Mt/* alt qu an do I. — auando habet finem i-bP. 
— nect$9e est. reapiee ad iextum et usque Quae si eti una (§ 4.) F* 
--* quod sese movet Soron. 1. c Mm. plerique* •— quia deseritur imm* 
numquam) ▼• — qui mov etur (corr. in quae moventur^ R2. — hie fans 
est Rt. — principium C*up* ^^d. est") R2. 2. prineipio Soma. 

I. c. Mts. omnes. — ex nulla re R2. — esset id SPRt2aD0LTR, esse id 
Bbn. id esset vichgGIBAR. esset (om. id) s-b. 3. numquam 

oritur H2 Sumn. 1. c. — ab alia dz (Bab. a tec. m.)* — renaseetur y at 
6omn. I. c. Mis. pleriqoe, Sc-bG „Tn8c. qiiaeit. I, 29.^' Gron. naseetur 
PR12II2DIOL ,,Nss. omnes, qnoil TerisimiUai suadent verba Platonia 
[Phaedr. p. 145.] oik' avti^ note ^ rov ywi^itaiJ* Gron. CGb.1L2VI2). 
nascitur vu 4. nee oriri ▼• — et consistaty at Smnn. I. c. Mac. 

ooinea, (Rl a sec. m.*) aa-zSP. eanttsfol et P. eonsistat Com. eO Bl a 
p. m., R2vichgbGDlBAB. „Dele Hind et, quod ab Ed. vet. et textn Ci- 
ceronit recte abe«t. Nam turbat tentam.'^ Zeun. — qua a primo Scahgb 
„3 Ok.'^ qua a prineipio G. quam a primo P (R2 snp. vel qua vt) 
•-Z (ch in rag.) RlDIO „3 Ox.^ outs prtmo iri. — inputs a, nt Soma. 
I. c. Mil. pterlqne, Pat-zT. impulsu SRt2?icbgbGD0. „Corrige pra««- 
enntn ed. Tet. qua a primo impulsu ^ praeeertim com eadem fectio ia 
tezta ip»o Giceroniano tit cdita a Gron. ipso.'* Zeun. 5. Caai 

paCeat ^Qaae dehinc seqnnntur in Stephani et ntraqne Poatani edltioae 
alio tnperioriba* charactere aant ezpretaa, qaasi Macrobii exordiator 
iade oratio.*' Gron. — ftiod a se ipso wsooeatur Soma. I. c. — Inanimsi 
Ctnp. aai) B9. in unimo est yHU — mgitur 6. — etemo Rl (H2 emp. 
add. jr). aetemo yiHl, — ett oniatat g in nug.; Samn. I. e. aalaial 
est a. est anima MM.Tieb-'b. — ctf a tur Cin ng. ett e tar) 6. — hoc est 
vi. — proprie natura fr3ichg. natura propria a. — oataiae agb. — quae 
§e ipsam moveat SRlT-i(. quae sese vsoveai Somo. 1. c. — eft cerfe Rl. 
— aetema Cooi. est) a-zDI. „Bepono sed aetema, qood aeaaai aoadei.^* 
Zean. 6* Phaedro] p. 245 Stepb. — phedro C«np* vel ne) F. Fo- 

dro GD. Phedrone SPR12?lI0x. fedrons BQ. Phedone v3l. Phae- 

ILIII, 4. vel eonddat . . et eon- ^ . . evimseovoenf otipfm, quare 
•i«ffft] Hit Terbia Cioero expreseit farticola et retineoda ett. 
Platonit CPhaedr. p. 845.) Terba: 6. Onmit iUc locat troatlalat att] 



Digitized by 



Googk 



188 MAGROBU 

<l^ validissimis arguments aniinae imiiortalitas adseritttr: et 
baec est argumentorom summa, esse animam laortis inmunem, 

Tqnofiiam ex se moYetur. ScieDdom est autem, quod duobus 
modis intnortalHas intellegitar. Ant enim ideo est inmortale 
quid, quia per se non est capax mortis, aut quia procuratioue 
aiterius a morte defenditur. Ex his prior modus ad animae, se^ 
cundus ad mundi inmortalitatem refertur. Ilia enim suapte na* 
tura a conditione mortis altena est: mundus yero animae benefi- 

8eio in hac yitae perpetuitate retinetur. Rursus ' semper moyeri 
dupliciter aocipitur. Hoc enim dicitur et de eo quod ex quo est 
semper movetur, et de eo quod semper et est et uioyetur: et se- 

9 cundus modus est quo animam dicimus semper moyeri. His 
praemissis iam quibus syllogismis de inmortalitate animae dhersi 
sectatores Platonis ratiocinatt sunt oportet aperiri. Sunt enim 

Jui per gradus syllogismorum ad unum finem probationis era- 
unt certam sibi propositionem sequentis ex antecedentis conclu- 

lOsione factentes. Apud quos bic prior est: Aninm ex se movetur: 
fuicquid antem ex se nwvetur semper movetur: i^itur ontma sem- 

[\69]per movetur. Secundus ita, qui nascitur ex prioris fine: Anima 
sender movetur: quod autem semper movHur mmortale est: igUur 
anima inmortalts est. Et ita in duobus syllogismis duae res pro- 
bantur, id est et semper moyeri animam, ut in priore, et esse 

11 inmortalem, ut coiligitur de secundo. Alii yero usque ad ter- 
tium gradum ita argumentando procedunt: Anima ex se movetur: 
quod autem ex se movetur principium motus est: igiiur anima 
principium motu^ est. Rursus ex nac conclusione nascitur propo- 
sitio: Anima principium motus est: quod autem principium motus 

Msi. BFSPR12G.] 

done ca. nhandone g. -^ ad verbum (sup. add. de veeho) Rl. ver6o 
ad verbum Tr. — et eat (sup. add. hacO Rl* haec e$t (om. ef) F> est 
(del. et haec) Hi. — iutnma argumentorum B. — movetur BFSvi8-2Rl2 
DIO. moveatur cahgbPG. „Meliu8/' Zeun. 7. autem eat R2. 

-- iutcllefritur immorlalitas R2. — enim om. Vincent BelloTac, qui Spec. 
Nat. XXIII, 24. excerpslt verba Sciendum est ... defenditur. — est ideo 
R2. — modus est animae HI. — si apte Rl. — conditione Oup. add. a) 
R2. 8. et de eo dieilur F. » accipitur et de co quod ex quo 

est semper movetur: et de eo quod ex quo est semper et movetur (om. el 
etO V. — secundus modus est et de eo quod semper est et movetur (om. 
priore el) F. — semper est et (om. et) Rl* temper (om. et est et) D. — 
tecundus (om. et) ^l. 9. divcrsi enp. add. Rl. — rationati sunt 

O (Rl sup. add. ci). ratiocinati sint 8-bPD6. ratiocinantur t-^. — 
aperire BF. — evadunt BFSR12GD0Bar.Bepi.Tr. evadan^ Edd.PI. 
10. quicquid autem ex se movetur, temper movetur om. 6. — quie- 
quid autem semper viag. — ex seeundo R2. 11. usque ad tertium 

(del. arf) Rl. — principium est motus 6«-4»SP. — igitvr anima . • . ^nimm 
principium motua est om. Vincent. BelloT. qui Spec. Nat XXIII, 65. ex- 

„Verba Platonis cnm Cicerone con- 9. rationcrtj sunt] Indicativum 

fert Ant. Mnretas Var. VIII, 3.*' modum e codd. plerisqne recepi, 

Grotc. qnnm Macrobius saepius posuerU 

7. quod] Vid. not. ad lib. I, cap. hnnc modum, nbi ponendiis erat 
13, § 18. coniunctivus. Vid. not. ad I, 7, 4. 

8. ejr quo est] Id qnod ex aliqno et I, 17, 7. Ob eandem causam ia 
tempore est, opponatar sequent! seqnentibns scrips!: tufit ,. qui .. 
quod temper est. evadunt. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. II. CAP. XIIL XIV. 189 

est fuOwn nan ^: iffihtr anima nata nan esi. Tertio loeo: Ani^ 
ma naia nan e$t: juad natum nan e$t mmartale est: igUvr anima 
inmartttlis eet. Alti vero ooiDem rfttiocinatioDem suam in uoiii«12 
syilogisini oompendium redegerunt: Anima ex se maveiur: qtiod 
ex se mavetur prineimum matus est: quad prmctptum mattu est 
natum nan est: quad natum nan est inmartale eif : igUur anima 
inmartalis est. 

XIY. S^ barum omnium raiiocinationum apud eum potest 1 
postrema conclusio de animae inmortalttate constare, qui primam 
propositionem y id est ex se moveri animam, non reiellit: hac 
enim in fide non recepta debilia fiunt omnia cjuae secuntur. Sed 2 
buic Stoioorum quidem accedit adsensio: Aristoteles vero adeo[iTO] 
non adquiescit, ut animam non solum ex se non moveri sed ne 
moveri quidem penitus conetur adserere. Ita enim ealiidis argu- 
roentationibus astruit nibil ex se moveri, ut, et si aliquid hoc 
facere concedat, animam tamen boc non esse confirmet Si emim 3 
anima, inquit, principiwm matus est, dacea nan passe principium 
maius maveri. Et ita divisionem suae artis ingreditur, ut pri* 
mum doeeat in rerum natura esse aliquid inmobile, deinde boo 
esse animam temptet ostendere. Necesse est, inqatl, out omnia 4 

[EdcL Wcabgipdlib. 
eerpsit liftcc a verbis: Jnimm ex se movHur as^ue ad finem capitli. — 
anima principium est motus Rl. — quod on fern natum non est R2. quod 
an tern non est natum F. quod autem natum Ct>ui. non esf) Bar. 
12. rationationem (sup. ci) Rl. — redegere T-g. — quod autem ex se 
FSRlI. — quod autem principium FSy-gO. — quod autem naftmi non 
est F. quod autem non natum est B. 

XIV. Caput XIV, Quibus rationibus Jristoteles contra Platonem mon- 
strare voluerit^ animam a se ipsa moveri non posse, ch-b. 1. ra^ 

ciocinationem BP. rationationum Kl. rationum a. — constare potest 
(infra om. constare") F. — poslrema potest R2. potest extrema Ta. — 
kae autem R2. ~ fide (om. tti') F. 2. Sed Attic (sup. Atnc) 

quoque R2. — quidem stoicorum Rl. — aecidit Fgh. — ex se moveri 
(om. non) Rl. — ut niekil (del. ut) Rl. — etiam si aliquid P. si ali- 
quid (om. et) IBbn. et si quid D „2 Ox.^^ etiam, si quid Edd* — hoe 
esse non affirmet Rl. 4. inquid est R2. est inquit aristotilee 

XIV, 2. Jristoteles] A. Stahrins to firj luvovfiivov.*^ Powt. — Sic ab 

in libro qni inscriptus est Aristoteles aliis dislingui to ^fiipvxov et ti 

bet den Koemem p. 187. ait plera- Stpyxov memorat Aristoteles do 

que, quae proferantnr in hoc et auima I, 2, init.; sed in principio 

seqoentibns duobus capitibus, vi- rapitis 3: 'EniansnrSov dl, inqiiit, 

deri desumpta ex Aristotelis libris, noSrov plv tcbqI min^aBiog' ftfco^ ya(f 

qui sunt de rebus naturallbns et o^ (aovov ipavSog iati to rrpf ov- 

de anima. Plurima sane inveaiai eltx^ avxrig toiavvqif slvai^ oTctv ipa- ^ 

in ^vaix^s d%(fodaBmg libris VII ei alv ol XiyovtBg ipvxrjv Btvat to lu- 

VIII et in libro I 9£qI ^z4ff> at vo^ kcnno ^ dwagievov %i»Biv,^ dXX' 

non omnia, neqne eodero ordino & rt rcoy adwaTOtv tb vntt(^%uv 

pertractata, nt videator Macrobins avrg nivrjeiv. Cum iis, quae de- 

non ipsios Aristotelis libros ante inde sequuntur, comparari possant 

oculos habuisse, sed secutus esso Phys. Vlli, capp. 4, 5, 6; seJ ip- 

Platonicos quorum placita defendit. sam Aristotelis argumentatlonem 

lit animam .. ne moveri quidem nusquam inveni. 
pentttts cone(ttr adserere] „Sanior - ^. ««.«.'^ .-^-.^fc.'r- -«- «#* i 

apud Glossographum Niciarius: tI rf\u xnii '"J'lH';" *«« ^^^'^ 



Digitized by 



Googk 



ige MACROBD 

quae ami inmobiKa e$$e, aiut <nnma tnoveri, aui iHqya ex ki$ mo* 
vert alifua non moveru litem si damms, ait, ei mohtm et quietem: 
necesse est md aUa emper maveri ei (Uia numquam moveri, out 
immia snmd nunc qmescere mmc moveri. Be his, ioquit, quid 
5magis verum sU, requiramus. Non esse omnia imnobHia aspecha 
ipse testimonio e^, quia sunt quortm^ motum videmus: rursus non 
moveri omnia visus docet, quo inmota cognoscimus. Sed nee om^ 
nia dicere possumus modo n^ium fHSti modo esse sine motu, quia 
suni quorum perpehtum moium videmus, ut de eadestibus nulla 
dvintaiio est: restat igiiur, ait, ui, sieut oHqua semper movewtur, 

6 Ua sit diquid semper inmoMe. Ex bis ut coHectam sit esse aK- 
qoid inraiobiie, dqIIus obviat Yel refellit Nam et Y^ra divisio est 
et seetae Platonicae lum repugMt: iieqiie st quid est idbkh 
Ule, sequitur ut boc sit anima, nee qui dioit animam ex se 

[iTijmoYeri iam moyeri unirersa confirmat, sed moduiH astruit, quo 
anima movetur: si quid vero est aiiod inmobile, nibii ad boo 

7 quod de anima astruitur pertinebit Quod et ipse Aristoieles 
Ttdens, postquam doeuit esse aliquid inmobile, boc esse anioian 
TUit docere: et iacipit adserere nihil esse quod ex se noTeri 
possit, sed osmta ouae moventur ab alio moveri. Quod si yere 
probasset, nibil aa patrocinium Platonicae sectae relinqueretur: 
quemadmodum enim credi posset ex se moyeri animam, si con- 
staret nibil esse quod ex se possit nioyeri? In bac autera An- 
stotelica argumentatione buiusmodi divisionis ordo contexitur. 

SEx omnibus quae moventur, inquit, alia per se moventur, alia ex 
aeeidentu Et ex accidenti, inquit, moventur quae, ami ipsa non 
moveantur, in eo tamen sunt quod movetur, ut in navi sarcina 
sea vector quiescens: atU etiam cum pars movetur quiescente inte* 

Mm. BFSPR12G.3 

F. — alalia fiofi mover J add. in mg. Rl. — mUqna non movtri . . . et alim 
numpiam moveri om. F. — aut alia numiinam Rl. — simvl omnia F. -^ 
non C*up. nimc) qnie$eere aut non (.oup, nunc) moveri Rl. 5. 

Serpetuum moivm non vi^emut B. S. e»ee alimiid (om. tiifRo6iIe> 

L — neque ei BF (Rl a cec. m.) 6- nefue enim si S (Rt a p. m.) RH 
Edd.P. — nee dieit (snp. add. qui^ Rl. — universa moveri R2. — vera 
aiiud (enp. add. eel) Rl. vero est aliquid F. •— de anima moveiar (sap. 
oelrtitfttr) Rl. 7. doeuit aliquid esse RU-bP. — doeere vult O. 

vwU dieere Edd.P. — a se moveri F. — ad platonicae patrotinium sectae 
Rl. — moveri possiC RIG. moveri posset C^op. R. posset moveri FD. 
— - tft hac enim F. 8. Ex his omnibus (del. Aie) Rl. — et ex 

(del. el) Rl. — accidents (altero tantom loco) cah* — quiescent em Rl* 

• quid magis verum sit] ic. ^oant wroiro, quae eeateatia fuelas (rae- 

reliqna. tatur cap. 5. 

6. teefae Platonicae] cam Torbo 8. alia per m mdventur, alia ax 
repugnat eonianctam idem fere aeeiffenfi] Gf. Phje. Till, cap. 4 
est, qnod rationi Tel doctrinae Pla- iait. et de an. I, 3 init 

fonif, at in seqnentibas § 7. ad pa^ sarcina sen vector quiescens] Ari* 

Iroeinttim Plofoiiieae sectae, et I, stot. de an. I. r. oecc uwBtxai, r^ 

18, 5. Haee secta et praeeeptio Pirn- h tuvav^tf slvai, olov nlssril' 

tonis est. QiSf ov ya^ Sfioicsg Tutifoihnai t^ 

7. omnia quae moventur ah alio nXoltp. Si praeteroa comparaaiiM 
moveri] Cf. Pnys. V1I1, cap. 4 oxtr. quae dicit idem ibid. 11, I extr. : 
amevxu &v ta Tuvovfieva vn6 xivog bI oStets ivtBlix^uc vov cssfiatog i} 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. H. CAP. XIV. 191 

yiiaUt %U $i qm$ sians pedem rnom nn w vel eapvU ofitH. Per it 9 
amUm mave^tr quod n$que ex aeeidenti neque ex parte sed et to- 
turn smd movetur, vt cum ad superiora ignis aecendit. Et de his 
fuidem quae ex aeeidenti moventur nuUa duUtatio est quin ab alio 
moveantur: probabo autem^ inqnit, etiam ea quae per se moventur 
ab alio moveri. Ex omnibus enim, ait, quae per se moventur alia 10 
causam motus intra se possident, ut anmalia, ut arbores, quae 
sine dubio ab alio inteueguntur moveri, a causa scilicet quae in 
ipsis kUet; nam causam moius ab to quod movehsr ratio seque- 
strat: alia vero aperte ab alio moventur, id est out vi aut mUura, 
Et vi moveri dieimus omne iaeubtm, quod cum de manu iaculantisll 
recessit, suo quidem m^u ferri vide^sr, sed origo motus ad vim{n%1 
refertur. Sic enim nonnumq%Mm et terram sursum et ignem deor* 
sum ferri videmus, quod aUenus sine dubio cogit inpulsus. Natura IS 
vero moventur vd grama, cum per se deorsum, vd kvioy cum sur* 
sum ferusUur: sed et haee dieendum est ab alio moveri, licet a quo 
kabeatur ineertum. Ratio enim, ait, deprehendit esse nescio quidl3 
quod haee moveat. Nam si sponte moverentur, sponte etiam sta- 
rent: sed nee unam viam semper agerent, imsno per diversa move* 

L'Edd. Ticaligtpdzb. 
9, tx ffcetifefite R9. — nee es parte nii. a see. m. F. — $ed to- 
twm ipm. et) Beh. -^ $tmul ivp. add. Ha. — ProUko . . . ({ ISO rcfeni 
om. I. — prokaho (ooi. cufem) 6. — ex t moventur vtag. 10. 

Ex hie enim omnibus Rl. — ait add. a sec. m. R2. — aliam eauaam Rl 
T. 11. dieimue moveri Edd.P. — eum oni. P; R8 add. a sec. m. 

— ree«fserii.8-b. exeeetil B. dieeeeeU „1 Ox/^ — ignem (tap. add. et) 
Rl. 12. eum vel gravia F. ve< grmma eum (corr. in vet eum 

gravO Rl. — eum eureum Cdal* earn) Rl. — ted haee (om. et) F. ted 
et Jkoe Rl a p. m. ; T-g. 13. aU add. «op. RIG. -» fereatur 

fffvx^, ScnsQ nXmrfjq nkolov, et plom apud Arietotelem froitra 

Polit. 3, 4. T&v 6\ nltoTiJQmv 6 quaeeiW. 

liiv ioTLV ioitrjSf 6 61 xv^s^nfnjg, et terram $ur$um et ignem deor- 

6 dh HQtoqsvs, non tarn de vectore eum ferri videmua] Cf. Phys. Vflf, 

(qiieiB Cicero opponit gubernatori, 4. %ccl t&v (ih tpvcsi luvovfUvtov x& 

vt earn qui navi irehatur, Phil, (ilv tpvcst xivBlrai,. ra 8h %aQcc qfiS^ 

Til, 9, 2T., ad Att. II, 9, 3., qui- Civ %aqa wvciv fuv, otov ra ysrjQoi 

baecniii congrunnt ea qnae habet ave» wxl to nvQ xaroi. Senec. Na* 

M a crob iw Sat. II, 5, 9.), quam de tur. Qoaest. II, 13, 2 eeq. Non a£t- 

nanta videtar cogilasie Aristotelee. qui ignee in inferior A ferri eolent? 

quie$cente integritate] I. e, qiiiee- •• Fateor: non eunt tamen, §ed fe- 

eente teto. Cf. j 21. et b. lib. fin. *'«««'«'•. ,/^J}9^'* ^«» fotentta depri- 

€t Sat. VII, 16, 12. ""f'^^t ibid. 6. 24. 

• - 2^ Jj.Vll ' ^S C^rfarovff) r6 (ilv xovq>ov &vto, 

to. ut animatia, ut arhores] Cf. ^^ 5* ^jgf^ ^/^o^ ovx for* (pavsqov. 

Phyi. VIII, 4 ioi%s yccQ .. ital h |^aee dieendum eat ab alio moveri] 

Totg taoig Blvai 8trj(fr]iiivov t6 m- Mirerie non Um conetractionem 

vovv xttl rd %ivovusvoVy xal o¥tio ,„„„ ordinem verboroni. Vid, 

TO nSv avto savrb tuvbIv, et c. 5.: prolog, c. 3. 

ipHCtv &llm^ mv^estg q>vci%al volg 13. ,p^„,g ^^iam $tarent] Cf. ibid. 

[motgy Sg ov mvowtcci 9i W<w, ^^j^^ y^^ ^^^^ ^^' ^^^^^ ^^y^x. 

otov «(J{i7«ff, (p^Ccig, ccvccTtv&n, et ^^^^0 qxivai ddvvcctop .. %al latd^ 

de an. I, 5. Plantae cam anima- p^^ 5^ idvvccto avrd. 

libae commemoraotnr de ah. II, 8. ^^c unam viam eemper agerent] 

11. omne iaculum] Hoc exem- Cf. ibid. uXoyov $1 xcrl tb /ilav td- 



Digitized by 



Googk 



192 MACaOBU 

. renHtr, si spofUoneo ferrenhtr ogiMu. Cum vero hoc facere nm 
possint, sed le^us semper ascensus et descensus grambus deputatus 
sit, apparet eorvm motum ad certam et constitutam natvrtu fleets' 

lAsitatem referru Haec sunt et his similia quibus Aristoteles omne 
quod roovetur ab alio mover! probasse se credidit. Sed Plato- 
nici, ut paulo post demonstrabitur, argumenta haec arguta magis 

ISquam yera esse docueruut Nunc sequens eiusdem iungenda di- 
visio est, qua non posse animam ex se mover!, etiamsi hoc alia 
res facere posset, laborat ostendere. Et huius re! primam pro^ 

16pos!t!onem ab iliis mutuatur quae sib! aestimat constitisse. Sic 
enim ait: Cum igitur omne quod movetur constet ab aUo tnoveri, 
sine dubio id quoa primum movet, quia nan ab alio movetur (ne^ 
que enim haberetur iam primum, si ab alio moveretur), necesse est, 

ITinquit, ut aut stare dicatur aut se ipsum movere. Nam si ab alio 

[l73]moveri dicatur, iUvd quoqtie quoa id movet dicetur ab aUo mo*- 
veri, et iUud rursus ab alio, et in infinitum inquisitio tsfo casura 
est, numquam exordia prima repperiens, si sender aliud ea quae 

IS puiaveris prima praeceaiL Restat igitur, inquit, ut, si quod pri^ 
mimi movet non dicatur stare, ipstim se movere dicatur. Et sic 
erit in uno eodemque aliud quoa movet, aliud quod movetur: si' 
quidem in omni, ait, motu tria haec sint neassse est, id quod movet 

IQet quo movet et quod movetur. Ex his quod movetwr tantum tno^ 
vetur, non etiam movet, cum iUud quo fit motus et moveafur et nuh 

Blsi. BFSPRt26J 
RS. — * haec facere G. — deputa$9et Rt -a p. m. -14. fkiec el 

hi$ similim iuut R2. — probaste credidit (om. fe") P. «e probasse eredi- 
derit Rl. -^ paulo post] c. 15. —- docuere t-gO. 15. divhio eH 

iungtnda B* iungenda ent divisio FRlI. — res alia R2. — posset facere 
Rl. -^ propositionem primam R2. — extimat vl. existimat S?3-g. — 
constituisae ag (g in mg. constiiisse'), exiisse (sup. vel con") Rl. 
16. dicetur (sup. vel constef) Rl. — ab alio non F. — neque enim mo- 
veretur F. — semei ipsum R2. se ipsam t. 17. moveri ab alio 

dicatur Bv-^GDIO. moveri dicatur (post haec add. ab alio") Rl. -^ quod 
id movet BF CRl a sec. m.) „0x.'' quod eum movet $ (Rl a p. m.) 
R2GylDI0. quod ipsum movet c-bP. — dicetur rursus G. — ab alio 
moveri sine dubio BF (Rl a seo. m.) „0x.'' Gf. § 16. — in (om. eO 
Tichg — reperies v-^gbD. „Recte." Zcun. ^' earn qua G. 18. 

tic in (om. erit") F. — quod movet (sup. add. et quo movet) R2. — s»- 
quidem ... (§ 21.} auctorem om. I. — ait in omm Rl. — id est quod P 
BI2. — et quo movet add. a sec. ra. R2. -^ ef ^tio (sup. quod) movetur 
G. Id. Ex his tribus r. — qaod fit motus Rl. 9110 motus fit 

VTjCiv mvBtad'ai fi6vov vtp* avzmv, top. Coastrnctio verbornra inqui- 

stys avva hctvza wvovciv. $Uio . , nusquam exordia prima rep^ 

15. eiusdem] tc. AristotelU* periens omnino convenit cum Ma-r 

16. necesse est . . se ipsum mo- crobii more dicendi. (Vid. not. ad 
vere] Cf. Phys. VIII, 5. ov% uqa I, 18, 3. et proleg. c. 3.) Zeuniua^ 
civdyym asl 'uvuc^ai to luvo'Sfisvov qui comprobavit reperies^ non vi- 
'iti &iXov xal TOVTOv %ivovfi4vov detur observasse ita nasci asvn- 
ati^asTai Sga. Sezs riroi 'dno rJQS- delon, quod Macrobium fugere, iIIq 
(lovvTOs ntvTj&T^asTai t6 luvoviievop quidem loco non recte, ipse adncw 
jtqooTOV ^ avTo hocvTo %tv7^0su tavit ad boc ipsum caput § 3U 

IT. numquam exordia prima rep- 18. Et sic erit in uno eodemqn^ 

periens] Cf. ibid. init. ddvvcctov ycco . . quod movetur] Cf, Phys. VIII, 5. 

Big oifcstqov ievcu to iuvovv xal vo BtnsQ 17 oXrj ccvxrj havTr^v x^y^i, tq 

%tvov(iBPov v% akXov avrh. vwv phf min^aB^ ccvvrj^, rb 6} mvti^^ 

^ y&Q dxBlQOtv ovx iauv ovdhf ngm- cetccu 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN: SCIP. lib. U. cap. XIV. 193 

veat: iStui vero quod mavet turn etiam movaur, vt ex trAus sit 
c<nmmme quod medium, duo vero sibi contraria inteUegantur. 
Nam. smU est quod movetur et non movet, ita est, iDquit, quod20 
movet et non movetur: propter quod dianmus, quia, cum omne 
quod movetur ab alio moveatur, si quod movet et ipsum movetur, 
quaeremm semper -mofus huius, nee umquam invememus exordium, 1 
Veinde, si quid se movere dicatur, necesse est, inquit> 'ut aut tot21 
turn a toto aut partem a parte ant partem a toto aut totum a 
parte existimenms moveri: et tamen motus Hie, sen a toto seu a 
parte procedat, aUerum sui posttdabit auctorem. Ex his oini)lbu922 
in^unum Afiatotelica. ratiocinatio tota calltgitur hoc modo: Onme 
quod mov^ur ab alio mov^ur: quodigiturprimum movet, aut stai 
aui ab aUo et ipsum movdur: sed si ab alio, iam non potest ho<? 
primum vocari, et sempet quod primum ffioveat requiremus: restat,\\74tl 
ut stare dicatur: stat igitur quod primum movet. Contra Plato- 2^; 
nem ergo > (pxi dicit aDimam motus esse principium , in liunc 
Hiodum conponituF sjllogismus: Anima principium motus est: 
principium atUem mt^us non movetur: iaitur cmima non movetur, 
fit hoc est quod primo loco violenter obiecit, nee eo usque per- 
suadere contentus animam non moveri, aliis quoque rationibus* 
non minus violentis perurget NuBum, inquit, initium idem potest2A 
esse ei cuius est initium. Nam apud geom^tras principium Tineae 
ptmctum dicitur esse, non Unea: apud arithmeticos principium nur 
meri non est numerus. . Item cauaa ndscendi ipsa non nascituir: et 

[Edd. Ticaligtpdzb. 
R2. — • non etiam movetur BSBlviagDO. . non etiam mof>et FR2. 4100 
etiam moveatur ch-bF. — til tribus (8up. ex") Rl. ut etiam ex triku$ 
Rl^ -r- commune ait y. 20. qvod non movet et non movetur Hi* — 

tt quod . . . movetur om. D. — $i quod FSPRdGO ,«4 Angl.'^ $ic quod B. 
•t 9iiO Rl. si quid ▼!. <t hoc quod c-b. — etiam ipeum s-b „l Angl.** 
— m,oveatur Rl. — motui eius v, 21. est inquit add. a see, m. 

F. — estimemus B. — procedit (aop. af) F. — sui (iup. sibt) F. — 
actorem B. 22. Ex omnibus his s-bP. — colUgitur, Hoc modo 

omne Rl. — quid primum moveat FSR26vO£l2 ,,M«.^^ quod prim. mov. 
Rli-bBPDI. 23. opponitur t-bP. — anima . . . motus non move- . 

tur add. a lec. in. F. — adiecit Rl. — animam moveri (om. non") Rl. — 
aliie quoque argumentis F. — perurguet Rl£l2. 24. iVtilZtiiii 

. . . (§ 35.) syllogismum om. I. — potest ei esse R3. — nam et apud 
Bab. — punetus „N8.*^ -* esse dicitur F. — sine Qsnp, non^ linea 

18. 19. siquidem in omni motu capitis principio baculom est 1n- 

iria haec sint necesse est . . non striimentum quo manas moTct la- 

etiam movetur] Cf. ibid, r^^ ycco pidem, manus instromentam qao 

ccvdynrj elvaij t6 ts %ivovfisvov ncci bomo moyet bacalmn. Cf. § 28. 

rb xtvovv xo(l tb ^ kivsu vb iihv 20. diximus, quia .. quaeremus] 

ovv luvovfisvov dvdvwf (ikv wvel^ Vid. not. ad I, 6^ 62. 

e&aif iuvsiv Sh ovx avayytrj, rb S* q> 21. necesse est, ut aut tolum a 

Tuvsl Tud tuvbIv xcd luvelad'ai^ obi toto^ .. existimemus movert] Cf. ib. 

-yideotur excidisse ea qqao perti- rb yag oXov si wvsiTat wdtb vq^ 

nent ad wcl tq iuvovv, nisi forte ctvrovy, ^rot 4n6 tSv avrdh twog 

liuc refers ea quae paulo infra ^e^ xivriQijeBTai, ri oXov ihtb Slav etc. 

qaqntor: xb dh ycwovv ovztog, max 22. stat igltur quod primum flio- 

elvai (irj ^ -uvbIj dyUvrjxov. lUnd vet] Cf. Phys, VIII, c. 6. wd rb 

quo movet Tel quo fit motus est in- nq&xov luvovv d%lv7ftov» 

•trumehtum motus, ut in lis quae 24. nam,apud geometras ..'prlii- 

leguntor apud Aristotelem in hnim ciptmn numeri non est numerus] Cf. 

13 



Digitized by 



Googk 



194 



MAGBOBH 



ipsa ergo motw cawa vd inkiwn non movetwr: ergo anima, quae 

25tnittt4m tnoim est, nan movetur. Addiiur hoc quoque: Nnrnqnam, 

• inqait, fieri potest, ut circa v/nam ecmdemque rem %mo eodemque 

tempore contrarietates ad unum idemque pertinentts eveniant: sci- 

mtM autem, quia movere facere est et moveri paH et^: ei ij^htr 

qtiod se movet simul evenient duo sM contraria, et facere et pati: 

26 qtwd inpossibile est: anima igitur non potest se movere. Item di- 

cit: Si ammae essentia mottis esset, nmnquam qtUesceret a motu, 

nihil est enim quod recipiat essentiae suae contrarietatem; nam 

ignis numqtuim frigidus erit nee nix sponte umqimm cedescet: ani' 

ma autem nonnumquam a motu cessat, non enim semper corpus 

videmus agitari: non igitur animae essentia motus est, cuius con^ 

21 trarietatem receptat. Ait etiam: Anima si alOs causa motus est, 

ipsa sibi causa motus ess^ non poterit: nihil est enim, inquit^ 

infi\quod eiusdem rei sibi causa sit, cuius est alii: ut medicus, ut ex* 

ercitor corporwn, sanitatem vel valentiam, quam Ule aegris hie 

28 luctatoribus praestat, non utique ex hoc etiam sibi praestant. h&m 

dicit: Omnts motus ad exercitium sui instrumento eg^, ut singu- 

Mm. BFSPR12G.] 

R1. — tit initium non moveatur y, — ergo snp. add. Rl. 25. 

eveniunt B. — est impoasihile R2. 26. nihil enim est R12t-^. — 

sponte umquam BFSR2GDAI ^l Ox.<' umquam iponte PRlvia^O ,^ Oz.'^ 
sponte (<>ni. umquam') Bar. umquam sponte Bua chi-b. — ealescit HU 
— » non enim animae Rl. — semper videmus corpus R2. videmus semper 
corpus Rl. — sihi receptat Rl. recipiat G, 27. ipsa om. s-e. 

— potest C«"p« poterit) R2. — nihil enim est R2h-bP. — causa sibi 
wf Rl. - exercitator F a sec. m.; R12v-gO ,,1*1 Ox.** — ex hoc (om. 



I, 5, 7., I, 6, 7., II, 2, a Hie ti 
Macrobins renpexit ad lib. de an. I, 
4.$ noa intellexit Aristotelig verba: 
is enim dicit: noX% 8h dloytoTcctov. 
TO XiyHV ccQv&fjbov ilvai rrjv ijfvxfiv 
%Lvovv^ havxhv • . . 'Jt&^ yao tQV 
voijccu (wvocda iuvov(ieinpf ncu vno 
rlvo^ nal jtwg dasQTJ %ed dduitpOQOV 
ov^ccp; bI ydq «yrt "MvriTfitri xcifl %i- 
vfjtijy dia(pi(fBaf 8sl» ivi d* insC tpaai 
TUvrjd'sUsav ygaftpLTfif ininsSov notslv 
6Tiyiirjv 81 yQocfifiTjVy wxl al tcov (lo- 
vdo0V Hivi^0€ig yQccfifioil iaovxcci etc. 

ergo anima, quae initium motus 
est, non movetur] Vid. not. ad I, 20, 
8. et cf. Phys. VIII, 5. Bvloyov, hfu 
fiij dvccynalov alhemfiep, xcd tqItov 
stvai 8 %iv6Z aTilvrjTOv 6v' 8ib 
wxl 'Ava^ocyoQots OQ^oig liysi. z6v 
vovv dnecd^ tpdcxmv xal dfuy^ sU 
v€ci<t inndrpeeq yuvi^asatg a^^j^v noLBi 
avTov slvar ovrco ydq (i6'Hfoq av 
mvoirj d^vrjftog wv, xal xqatolri 
d(iiyrjg Sv, et de an. Ill, 10 seq. 

25. scisius . . quia] Vid. not. ad 
I, 6, 62. 

9imul evenient duo sibi contraria^ 
et faeer9 et pati: quod inpossibile est] 



Cf. de an. I, 3 extr. Slcc ttjv ya^ 
nowmvLuv to (ilv noul to Sh ndcxst'^ 
xal zb fihv luvslzat to dh xtrft, tov- 
TCOV 8h o^^lv vndgxu ngbg dlXtjla 
Tolg Tvxovaiv. Phys, VI 11, 4. Srav 
Stfia T^ MovrjTntbv xal t6 nadTjtlubv 
caci, yhsrat ivtoTS ivsgyslo: to Sv- 
vazbv , . . xooAvsrat 8h , orar ip r«5 
hccvrCcj} ij, et c. 5. BXov wvsZ ccvt6 
lavro, ydvov(iev6v tb xal xivovv, to3 
witov Tt bIvcci to mvovv nal to tu- 
vovfiBvov, ov yocQ olov Tuvst ovdf* 
oZov TuvBtTccif . . ddvvccTOv ydg, 

26. Si animae essentia motvn 
esset] Cf. de an. I, 3. bI ^ iozlv 17 
ovffid vffg 'iffvxvg t6 tuvbZv homv^, 
ot5 xata ovfi^Bprjf^hg avrij t6 hevbI- 
ad'cci VTtdQ^si, aensQ tS i^mtA 1} zm 
TQtyc^X^^j ^^ pauIo intra: moi oh . 
%al yuvBtv (pceai t^ 'ijtvxfiv r6 aosfia 
hf ^ iazh, eSg ccvrij %ii^sitcci, .. 
lifiiBtg dh iqcDTi^oofiBv , bI xal lif^/ttij- 
ctm noiBt Taihoi rathra. nag oh not- 
ricBL, xf'^^bv ^ xal dSvvcnov BbtBlv. 
— Quae sequantar §§ 27, 28. en 
apud Aristotelem frnstra qitaesiTi. 

27. exereitor] Vox est Platitina. 
Cf. Trinam. 11, 1, 3. et IV, 8, 9. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN- SCIP. LIB 11. CAP. XIV. 195 



ktrum artium tisus docet: ergo mdendum, ne et animae ad se mo- 
vmdtan instrumento opus sit: quod si inpossibik iudicaiur, et iUvd 
inpossibUe erit, %^ anima ipsa se moveai. Item dicit: Si movetur2Q 
anima, sine dtibio cum rqltfuis YnotHms et de loco et in locum mo- 
vetur. Q%iod si est, modo corpus ingreditur modo rursus egredi- 
twr, et hoc frequenter exercet: sed hoc videmus fieri non posse: 
non igitur motehir. Hi8 quoque addit: Si anima se movet, necesseZO 
est, nt tdiquo motus genere se movent: ergo aut in loco se'niovet 
out se ipsam pariendo se movet aut se ipsam consumendo atU se 
augendo aut se minu^endo: haec sunt enim, ait, motm genera. 
Horum, inquit, singula if iiemadmodum possint fieri, requiramus.Zi 
Si in ioco se movi^, aut tn rectam lin^am se movet aut sphaerico 
motu in orbem rotator, Sed recta Knea infim'ta nulla est; nam Si 
fuaecumque in natura iniellegatiar linea quocum^ue fine sine dvbio 
terminatur: si ergo per lineam terminatam anima se movet, non 
semper movetur; nam cum ad finem venitur et inde,rurstis in ex- 
ordium reditm, necesse est interstitium motus fieri in ipsa permu- 
tatione redeundi. Sed nee in orbem rotari potest, quia omnisZZ 
sphaera circa atiquid inmobile, quod centron vocamus, movetur: si 

£Edd. vicahgspdzb. j^ 

etiam^ B. et hoe iibi etiam Ri. 28. videndum est F. — erit 

impossibile R2. 29. tn locum (om. e() B. -« hoe fieri videmuM Rl 

G. — non igitur anima movetur T*g. 30. sunt enim inquit T*g» 

31. Horitm^ inquit, singula BFSRLDO. horum singula, inquit PR28^z. 
horum autem singula inquit b. horum autem singula (om. tnotiiO i-gG« 
„Qaod est melius et anctori conTenietitias, qui asyndcta fugit." Zeun. 
haec autem singula Com. inquif) v. — possunt v-g. — roiatus vh 
82. natura Com. tn) H2. — intelligitur ch. — sine add. a «ec. m. F. -<- 
per venitur Rl, — venerit Tiag. -^ inde om. B. — motus om. F. 
33, circa add* a 8ec« m. F. — aliquod cK-bP. — inmobile om. H2. — 



29. ^t movetur anima . . modo 
rursus egrcditur] Cf. de an. 1, 3.: 

insl (palverai Tuvovacc to adifia ^ . . 
rjv TO o^fia iuvslTcci CHlvTjaiv), Tav- 
trjv xckI avT'q, to Sh c^fia 'uvbItoli 
moQcc* .• bI 81 TOVT* ivdixBTai, xal 
J^eXb'ovaav etacivai TtdXiv ivSivotT 
aVy TOVTO) ds ^noLT civ to avtara- 

e^ai TO. TBd'VBCOTa T&V i(6(ov, 

30. ergo aut in loco se movet . . 
haee sunt enim, ait. motus genera] 
Cf. de an. I, 3. v^ intoyiono^fuv 
otB^l TTJg ipvxijg bI xa-O"* ctvrriv ja- 
vBiTcci xal fiBTBXBi Tu/m^OBrng' xBaad- 
Qwv B\ 7uv7}aBC9v ovamv, qtOQcis dX- 
XouiaiSig tp&taBac ccvp^CBtog, ^ 
ft4cev Tovrmv tuvoIt &v rj nXBiovg n 
Ttdcag, et Phyg. VII, 2. iitBl B% 
x^slg bIcI TUvrfiBtg, rj ts itccTic t6xov 
Tucl %otT& t6 noihv %u\ 'KaToL r6 tto- 




I 

aut se ipsam pariendo se move^ 
aut te ipsmm eotu^mendo] Haec fB- 



feruntnr ad dXXouoaiv; conf. c. 12, 
§ 13. et Phys. VIII, 9. t^jv yivB^ 
oiv xal Tj\v (p^OQuv aXXoimaiv 
Xiyovaiv Qoi qyvOioXoyoi) , et de ge- 
ner. et corr. I, 1. Tolg (ikv ovv ^| 
h/bg TtdvTa ytaTccaHSvdiovciv dvay- 
•nctlov XiyBiv TTjv yivBatv xai r^v 
(pQ'oqav dXXoloDCtv* 

32. sed recta linea infinita nulla 
est etc.] Cf. Phy«. VUI, 8. fidUoTa 
dl (pccvBQbv OTi dBvvaTov stvaL ow- 
spj^ TTfv inl T^s Bv^BLttg %lvriaiv, Srt 
avdjtccfiftTav dvayxcciov orifvau 

33. quia omnis sphaera circa ali- 
quod inmobile . . movetur] Cf. I, 20, 
14. et 22, 4.; Phye. VllI, 9 d^ (i^ 
ovv %wtX<p Jv8i%BTat dtiiov Blvar . . 
ahiov S* oTi ndvTa ovMprpis ra-C- 
tcc Ta %ivTQ<p' %al y&g dqxh xal 
(Ugov to^ /isyid'ovg Tial riXovg ioTiv, 
Sed anima ibi semel tantum me- 
moratur* .^nae Macroblat addlt 
ea ignd llfifltotelcm frastra qnae- 

,»-efvi. D^ an. I, 3. relatae Timaei 
de foirna •eotentiae ille subiicU 
^aec: &6ffXog d^ xal ToB^nvyiXq) tp^- 



Digitized by 



Googk 



196 MAGROBn 

[\76]ergo et anima sic mavetur, atU intra se habH jtwd tnmo&ib ea, 

et ita fit, vi non iota maveaiur, atU, si nan mtra «e> sequetur 

' (divd non mintis (ibsurdum, xU centron foris sit, quod esse non 

Mpoterit: constat ergo ex his, ait^ quod in loco se non uwt>eat. Sed 

si ipsa se parit, sequitur, ut eandem et 'esse et non esse dicanms: 

si vero se ipsa consumit, non erit inmortaUs: quod si se aui auget 

aut minuit, eadem simvl et maior se et minor reperietur. . £t ex 

35 his tatem colligjt syllogismuiH: Si amma se movet, aliqud motus 

genere se moveti nvUum autem motus genus quo se moveat invem- 

tur: non se igitur movet. . 

XY. Contra has tarn subtiies et argutas et yerisimiies ar- 

gum^ntatioues accingendum est secundum sectatores Ptatonisy 

^ (|ui inceptum quo Aristofeles tarn yeram tamque yaUdam defini- 

2tionem magistri sauckre. temptayerat subruerunt Neque yero 

tain inmemor roeiaut ita male animatus sum, ut ex ingenio 

meo yel Ari^tpteli resistam yel adsim Platoni: sed ut quisque 

magnorum.yirorum qui se Platonicos dici gbriababtifir aut sin- 

[i77]gula aut bina defensa ad ostentationem suorum operam reli* 

querunt> collecta haec in unum continuae defensionia corpus co- 

aceryayiy adiecto, si quid post illos aut sentire fos erat aut au- 

3dere in intellectum Hcebat Et quia duo sunt quae adserere 

Mss. BFSPR126.] 
haheat Rl (R2 del. a) viaG „4 Ox.** con fin el F. — quid inmohile eti 
B2. neeeste est quod .inmohile »it ,,1 Ox.^^ — si non intra «e h'ab^t 
Edd.G. — $equitur S a p. m.; Edd.FD. — se moveat C^up- add. non") 
R2. 34. eandem esse (om. et) F. — se ipsa BEdd.P. ipsa se ¥ 

GO. se ipsam SR12* — eonsumpsit Rl. — se auget et minuit (sn^< add 
aut ... duO Rl* — maior C«op* add. se) Rl. 85. Ex his Com* 

et) Tr-g. Et e hisdem O. — non igitur te Fv-gD. 

XV. Caput XV, Quibus argumentis Platonici magistrum suum ad- 
versus Aristotelem tueantur, ostendentes uli^iie esse aliquid quod a se ipso 
moveatur; id que necessario esse animam: quibus probatisy enervata est pri- 
ma obiectio jiristotelis. ch-b. 1. tarn om. P. — oe verisimiles F. 

— diffiniiionem FR12I0. — ohruerunt Hi. 2. ZVe^ue enim R2* 

— atque ita R2. — male om. t. — dici om. F. — ostensionem Hi, — 
defenstones G. — fas est Rl a p. ra. fas erit H2 a p. m. — audere 
in intellectum Rli-bPGDI (O a p. m.; HI aud. corr. in add,"), audere 
inintelledum H2, in intellectum audere F. audi re in inielleetum ▼ CO a 
p. m.). audere intellectum (om. in^ BS. addere inteUeetum Cpria* d e 

Qsad'ai Tov O'^Qavbv 17 altia' o^ts Cf. Sat^ III, 10, 1. inseientiae Fir-' 

yctff rrjg ipvrrjs 17 ovala ahla rov gilianae vulnera, 

otwilo) (piQsa&ai, dlXci %ara iSvfiPs- 2. inmemor met\ i. e. mediocri* 

fimib'g o^t(o TtwBZtau o^rs to amfia tatis mei ingenii. 

atxiov aU' 17 '^vxh I^mXIov i%tlv0» aut bina] Cf. § 3. Et quia duo 

Nee magis argonieotationem quae stint quae adserere eonatus est etc 

in eztrema hnius capitis parte in- aut audere in tnteltectnin] Haec 

est nsquam apud ilium inveni. sic interpretor: ,,aot proBontiare, 

XV, 1. accingendum est] i. e. fj^uo melius res intelligeretnr, of. 

„oportet accingi /^ nisi forte mavis lib. II, c. 12, § 10. in imitationeu^ 

■tatuere Macrobium hoc verbura' dei, Videtur Macrobios ante oca* 

ea vi usnrpavisse, qua Virgilius los habuisse verba Ciceronis p« 

nsurpavit Aea. II, 235. jiccingunt Mil. 38, § 105. Fos oro obtestorque^ 

omnes operi. indices, ut in sententiis ferendis quoA 

sauciare] Praeivit Plaatus Baccb* sentiatis id audeatis, ubi ats* 

I« 1, 30. facta etfamum saueiant*' deatis expUeatiur audaeter Ubereqst^ 



Digitized by 



Google' 



GOMM. IN SOMN. SCIP. LIB. H. CAP. XIV. XV. 197 

conatus est, UBum quo dicit nihil esse quod ex se moveatur, 
atterum quo animam noc esse non posse conGrmat, utrique re- 
siHendum est, ut et constet posse aliquid ex se moveri et ani- 
mam hoc esse elarescat In primis igitur illius divisionis oportet4 
DOS cavere praestigias, in qua enumerans aliqua quae ex se mo- 
yentur et ostendens ilia quoque ab alio moveri, id est a causa 
interius latente, yidetur sibi probasse omnia quae moventur, 
etiamsi ex se moyeri dicantur, ab alio tamen moyeri. Huius5. 
enim rei pars yera est, sed est faka conclusio. Nam esse aliqua 
quae, cum ex se moyeri yideantur, ab alio tamen constet moveri 
nee nos diffitemur: non tamen omnia quae ex se moventur hoc 
siSitiBetit, ut ab alio ea moveri necesse sit. Plato enim cum di-6 
oit animam ex se moveri, id est cum ccvtoTclvfjtov vocat, non 
yult eam inter ilia numerari quae ex se quidem videntur mo- 
yeri sed a causa quae intra se latet moventur: ut moventur ani- 
malia auctore quidem alio sed occulto, nam ab anima moven- 
tur: aut ut moventur arbores, quarum etsi non videtur agitator, 
a natura tamen eas interius latente constat agitari: sed Plato ita 
animam dicit ex se moveri, ut non aliam causam vel extrinsecus 
accidentem vel interius lat^tem huius motus dicat auctorem.[i78] 
Hoc quemadmoduffl accipiendum sit, instruemus. Ignem calidum 7 



£Etld. Ticahgspdzb. 
corr.) R3. 3. quod dicit R2Edd.DI. quod dixit (sap. vel dicii^ 

Bl. — movetur p. — od animam g. *— et constet («"?• ^^^' «0 Rl* — 
ex 86 fnp. add. R2. ^ 4. aliqua ex se (sup. add. quae") R2. — 

causa Cerasa praeposit.) Rt. — eredantur C«op. vel dicantur') Rl. 
5. Cuius G. — falsa conclusio est F, — constat Rl a p. ni,, H2. — nee 
tamen F. 6. dt^rtt (sop. vel dieity R2. — id est (om. cttin) 01. 

fuidem aliquo R2. — constat eas agitari Rl. — animalu ex se dicit Rt. 
aicit animam ex se Edd.PlO. dicat an. ex ce D. 7. sit accipien- 



dicalis^ licet et illo loco et de Or. paria liic accipit per se et ex se,*^ 

111, 24, 94. Hos oero novos magisCros 5. hoc sustinent^ ut ab alio ea 

nihil intelligebam posse docere^ nisi mooeri necesse sit] i. e. ea stint quae 

ut auderent C»c. dicere) verbum ab alio moveri necesse ait. Cf. 

audere propriam vim magis reti- § 16. 

neat, qnam hoc loco. Sat. VII, 5, 6. Plato .. cum dicit animam ex 

3. hoc verbnm neqne auctoritate se moveri^ id est cum ccvTOTiivTjzov 

codicum neqne sententiarnm nexa vocat] Cf. Phaedr. p. 245 seq. si S* 

aeqne ac hoc loco com men da tar. Itfre tovto o^toag i%ov fi^ aXXo rt 

Verbnm addere, qaod e correctara slvcci tb avvb havTO titvovv ii 

tantam leg! tor m daobas codd. f^vrV'^^j H apd'jnvijg dyivifvov wd 

mas., nimia facilitate est snspee- awvarow ifvxri c^v sih], Panlo so- 

tvm. Vocem intelleetum A. lahniua pra (p. 245 E) tegitur: Wvx^ Tuiaa 

explicayit Animadv. in Basil. Magn. dd'cevoctogy v6 vaQ ciBtxlvTjTov d&d- 

p. 172. varov. Vox cevrox/wTTOi' apndPla- 

4. enumerans aliqua quae ex se tonem non invenltar. Plutarchns 

moeenttir] Cf. c. 14, § 10., ubi qui- deplac. philos. IV, 2. Thaloti eam 

dem dicitur quae per se moventur^ tribnit, idemque ibi dicit Platonem 

non ex se; sed cf. §§ 4 et 10. et statnere animam esse ovclav vorj' 

schol. in cod. Rat „Hic ntitnr Ma- v^ l| iavrijg ytivriT^v. , 
crobins rocabelo Platonic ex se in . 7. tnifrtiemtts] Hoc verbum ab- 
eandem significationem , in qnam . solute positam . idem fere Talot, 

utitar Aristotelis topra per f e, ' et qnod e. 14, §§ 2 et 6. aatmere. ; 



Digitized, by 



Googk 



m MAGROBU 

tocamus, sed et ferruoi calidom diciiDus: et niveau frigidem ei 
saxum frigidum nuncupamus: mel dulce, sed et inulsum dulce 
Tocitamus: horum taooen singula de diversis diversa sigaificant 

8AIiter enim de igne aliter de ferro calidi nomea accipknus: quia 
ignis per se calet, non ab alio fit calidus, contra ferrum non mai 
ex alio calescit: tit nix frigida, ut mel dulce sit, non aliunde 
contingit^ saxo tamen frigus yel mulso dulcedo a nive vel mdie 

9proTeniunt Sic et stare et oioYeri tam de bis dicitur quae ab 
se vel stant vel moventur quam (te illis quae ved sisiubtur vel 
agitantur ex alio: sed quibus moveri ab alio vel stare ooBtwgit^ 
haec et stare desiount et moveri: quibus autem ideoi est et ess9 
et moveri, numquam a motu cessant, quia sine es^ntia sua esse 
non possunt: sicut ferrum amittit ealorem, i^is v^o calere noo 

lOdesinit Ab se ergo movetur anima« licet et animalia vel arbo* 
res per se videantur moveri: sed illis, quamvis interius latensi, 
alia tamen causa, id est anima vel natura, motum min^trat: ideo 
et amittunt hoc quod aliunde sumpserunt: anima vero ita per se 
movetur ut ignis per se calet, nulla adventitia causa vel ilium 

llcalefaciente vel banc movente. Nam, cum ignem calrdum dici^ 
mus, non duo diversa concipimus, unum quod calefaoit alteruw 
quod calefit, sed tatum calidum secundum suam naturam voca* 
mus: cum nivem frigidam, cum mel dulce appellamus, non aliud 

ri79]quod banc qualitatem praestat aliud cui praestatur accipimus. 

12 Ita et, cum animam per se moveri dicimus, non gemina conside- 
ratio sequitur moventis et moti, sed in ipso motu essentiam eins 

Mss. BFSPR 126.3 
dum R2. — adsiruemus g in ing. — vocamm Bt siip« vel nuncup^f R3 
sup. vel voeit0 — diversis (om. de) Rl. -*^ diversa BFSR12tDI0 „Ms««^^ 
Gron« diverse i'>bP6* 8. aecipiemus va* — ab itnp, ex) aliv 

calescit Rl* -^ mel ut BL et mel B. — contingit BFSPRiavliabHld 
„M88." Gron. „M8." contigit gG. continxit v3« contingit, sed per no" 
turam chs'^z* „yerba sed per naturam nee necessaria sunt nee ab nlio 
Ms. p.robantur.^' Gron. — procedunt 0- 9. moveri (sup. add. ab 

. alio) Rl. — ^ contigit (sup. add« n) R2. — haec stare (oiu. et) B. et 
stare (om. haec) Rl. — desistunt ch-bP. 10. moveri videantur 

c-g. — causa est ... quae motum ministrat s-z» ,.BreTius et non paulo 
concionius Mas. causa , i. e. an* v. nat, motum ministrat,^* Gron. — hoc 
oin. F. ; — sumpsere v-g. 11. quod calescit (sup. calefit) Rl. — 

. sec. naturam suam BGs-z. secundum unam naturam (chg in mg.) b, 
quod pirobat Zeun. Vid. not. -^ aliud quam Rl. 12. etiam 

8. per se calei] i. e* fpvaBiy na* tentnr cum sequentibiis (§ 12.) no* 

lura, out opponit Arlstoteles de an. gemina consid^ratio moventis et molt, . 

1; 3. %ccTa <sv(ifi^p7}'ii6sy i' e. udv<n* sed et opponantilr anteoe^entilNie 

iiUa causa, cf. $ 11. non duo div^sm concipknus: at niui 

,9. hate et start desiHunt et mo- opponltur ana n^tuiia naturae da-* 

vert] Cf. Plato I. o* to ^ &XXo %i^' plici, sed. id quod res in se ha-- 
vow %cil VTf Sllov }uviyv[iSfiiGv,9efcv' , bent ^^cundum $uam ntUurmm op- 

Xav Ex6v.%ivi]dsaig, navXav i^ai> ponitiir ei quod aliunde sumpium . 

imijQ. fiovovB'^Tp ctyvh mlvow et advti^Ua eausa proYocatnoi est. 

. . . tfuwoTC iijya Juv^Mi'oi^. Vid. not. ad § 3. , 

• II. secundnffi euam ft£i(iirafii]-1. e« . oco^'mifs] . respondct antecedonti 
tpvaet.. Zeuttio seetin'dtffii tt nam . s:on««ii»mu» et seqoenti agnoseiHitto, 
wauram. yide^r yet issiina l^otio, . nt sippeUampe bis posito verbo di-* . 

qood'non modo haee verba perma* oithuv Cf. § 7* et Sat I, 4, 11. * - 



Digitized b'y 



Googk 



GOMM. m SOMN. sap. UB. n. CAP. XV. iW . 

agnosoimiiay quia qwd est in igae nom^ calkli, in nive voosbu*- 
lUBi frigidi, appelbtio dulcis in melie, hoc necesse est de anima 
amoKivi^tov nomeQ intellegi, quod Latina conversio siguiCcat 
per se moveri. Nee te coufuadat, quod maveri passivum Yerbum 13 
est: uecy sicut seeari oum dicitur, duo pariter coDsideranturi 
quod seoat et quod secatur, item cum teneri dicitur, duo intel- 
legUDtur, quod tenet et quod tenetur, ita hie meveri duarum re- 
rum significationem putes, quae movet et quae movetur. Nam 14 
9eeari quidem et tmeri passio est, idea consideraticmem el fa- 
cieatis et patientis amplectitur: moveri autem cum de his qui- 
dem dicitur quae ah alio moventur, utramque considerationem 
similiter repraesentat; de eo autem quod ita per se moTetur, ut 
^t avtuiUvrjroVy cum moveri dicitur, quia e\ se non ex alio mo^ 
vetur, nulla potest suspicio passionis intellegi. Nam et stare,l5 
licet passivum verbum non esse videatur, cum de eo tamen di- 
citur quod stat alio sistente, ut stani terrae defixae hastae sigm-* 
ficat passionem: sic et moveri licet passivum sonet, quando ta- 
men nthil inest faciens, patiens inesse non poterit. E.t, ut ab-16 
solutius liqueat non verborum sed rerum^ intellectu passionem 
significari, ecce ignis cum fertur ad superna nihil patitur, cum 
deorsum fertur sine dubio patitur, quia hoc nisi alio inpellente 
non sustinet: et cum unum idemque verbum proferatur, pas-[i80] 
sionem tamen modo inesse modo abesse dicemus. Ergo et mo- 17 
vert idem in significatione est quod calere, et cum ferrum calere 
dicimus vel stilum moveri, quia utrique hoc aliunde provenit, 
passionem esse fateamur: cum vero aut ignis calere aut moveri 

[Bdd. Ticahgapdzb. 
(sup. essentiam) B. -~ agnovimut G. accipimus Rl. — AYTOlCYNH- 
TY Rl. AYTOKINHTI BFR2Gi^2. ccitOTtlvriti (sup. ov) S. auto- 
cineti D. avtoiilvrjTOV Edd.P. ,,Lege avroxM^rov, lit praccedit nometi 
calidum^ vocabulum frigidi, Et Mss. qnoque id cxigiint/* Grqn. — eigni^ 
ficat om. R2. 13. duo pariter intelleguntur R2. — item que 

FS CR2 a sec. m.) DIO ,,3 Ox." — ita hie in moveri v-gb. ita hie Com. 
moveri) Rl, . 14. nam 'scdrtri . . . (§ 19.) praestitisse ditatur qni. f. 

— et facientis et pacientis considerationem R2. — de eo (om. autem) BG. 

— non ab alio RITr. 15. sedente (sup. vel sistentCj oin. uO 
Rl. * — stant] Virgil. Aen. VI, 652. — terra, ut edd. recentt. Virg. I. r., 
„4 Ox." terris hs-bP. 16. intellect ui Rl. — significari passio- 
nem R2. — non alio (• . . non sustinet) y. — implentc F. — verbum add. 
a sec. IB. F. ~- tantu.mmodo Rl. 7- modo inesse add. a aec. m. F. — di- 
cimus v-g. ' 17. et calere cum ferrum Rl. et cum calere ferrum . 
y-g. — hoc om. vag. — pervenit v-g (g in rag. provenit)^ — fatemnr 

12. appellatio] id^m est q.uod nem significari} i. e\ ^t plenius li- 

ftoflien. V id. not. ad Sat. I, 4, 3. queait, passioBem significai:! non 

avtOTUvi^ov] Aut sic aut cqm fftruia, sed tI verborum, vel rebujs 

cod. D legendoin e«t autocineti* quae intejligantur. Cf. c. 16, § 2. 

In iis quae sequvntur maliui i ^tiod facilis est absoluta respohsio, et/. 

Latina conversio fignificat per per . I, 20*^ B./obscuritatem' definitlonis 

se moveri. . Sed in jpullo meorum Judu» liauidius itb8otv0nt. • - 
•codioum^ nis». iteratur prae^positio. epee] Vid. not. ad e. 10, § 8. 

16.. ut absqlutiue Uqu^fit non. ver- ignis . , .^I'&il fatitur] €f. c 14, 

borum $ed. r4rum hUelleptu. pmio- § 11. , . 



Dhgit-i-zed 



b^ Google 



200 



MAGROBH 



anima didtur, quia ilKus in calore et in moto huias^ essetitki 
est, nullus hie locas relinquitur passioni, sed ille sic calere sicut 

ISmoveri ista dicetar. Hoc loco Aristoteles argutam de verbis ca- 
iamniam sarciens Platonem quoque ipsum duo, id est quod mo- 
yet et quod movetur, sigoiBcasse contendit dieeado: Sc^um igi- 
twr quod $e ipsum movet, quia numquam deseritur a se, numquam 
ne maveri quidem dmnit; et aperte ilium duo expressisse pro- 
clamat his yerbis: quod movet et tnaveri. Sed yidetur mihi yir 
tantus nihil i^orare potuisse, sqd in exercitio argutiaram talium 

lOooniventem sibi operam sponte lusisse. Geterum quis non ad- 

Mm. BFSPR126.] 
Rl a p. m., Edd. — cum ergo F. *- didiw BFgbPJK ^ttmr S (Bt 
•up. a) GT-ht-iR2. — e( motu Com. in) F. — eut essentia S. — tie mo- 
vert ut €886 dieentur Rl2 (Rl sup. ut add. i«(a). 18. nee mo^ 

veri quidem C^ed c ad di turn ridetur a sec. m.') Rt. — ei mover i Mss.aDO 
P4ll21lfim. et movetur lllill2¥ich-b. — ignorare p^ui88e nihil F. ~- 
eaniventem FOMIBab.Bbh. eonniventem R2 a sec. m., c-gbB; conL 
Gron. „Reote.^^ Zeun. Vid. not. eom'venle L2V2 (I'ond a p. m.)* con^ 
nivente HI ^roembranae'^ Gron. eonhibentem PD „M8.'^ eohihentem 
CRl sup. vel eonihente') R2 a p. m., Gis-zfl2M2. eonvenientem Svl]2 
„0x.** coaventenec Ta. (Load, a sec. m.)* — opera O „menibr.** Gron. 
CL2V2) Ta. — tutsuse F a p. m., G. Iatui88e Rl a p. in. 19. 



18. snrdau] Hoe Torbam h. I. 
son, nt alias, idem valet quod 
uvaamvaiziv y sed quod Tra^atfxav- 
c^ey, ut apnd Graecos ^nvuv^ 
apnd Terentinm Phorm. HI, 2, 6. 
•ttere, apnd Plautum Amphitr. 1, 1, 
214. et Pseudol. I, 5, 126. eontaere. 

Solum igitur . . nummtam ne mo- 
veri quidem desinit] Plato Phaedr. 
p. 245. fi6vov dijf mquit, t6 avrb 
Tuvovvy &TS ovx dnoXeXnov havrb^ 
ovytOTB Irjyu luvoviievov. Quo re- 
ferenda esse Tidentnr verba Aristo- 
telis Phys. VH, 5. ddvvavov drj vb 
a'^th avrh luvovv nawn luvslv avzb 
havtb* (fi(fono yccQ civ olov %al 
ai^oi T71P advrjv tpof^avy ^ Sv wd 
ivofiov T^ BtdHf dXXoiolto %al dX- 
XoioL 

vir tantus] dicitnr Aristoteles, nt 
cap. la, § 15. Magnl Macrobiuro 
hnno qnoqne phllosophum aesti- 
masse, licet sententiaro eins refel- 
lere conatus sit, apparet etiam ex 
lis quae dicit § 2. et c. 16, § 26. 

conioentc aibi operam epOnte In- 
sisse] „Qnia hondum conco^no, quae 
de yerbo eokibere a viris sum- 
mis notantnr, seqnor membrana- 
rnm scripturam, quae dietat eonnt- 
ventem. Est quidem ibi coimjoeiite 
9ibi opera et potest utcnnqaiB de- 
fcndi. Attamen toz operom yerfoo 
Iu8i889 non videtur posse deberi. 
Plantns Oasina [II, 7, 1.] Si nune 
me ttupendam^ meam operam In- 



••rim. Psendolo [I, a, 149.] lis 
pertutum ing€rimu8 dicta do/ium, 
operam ludimue. Sic ergo Ma- 
crobins: in exercitio minutiartim ta- 
lium eomvemtem sifri, operam spoiila 
Itimte. Hoc est iadnlgentem et 
ignoscentem sibimet ipsum. Ut 
faciunt maxima qnaeque ingenia. 
M. Seneca controv. 10. de Ovidio: 
Ferfris mifiime Ucenter usus ett, niei 
in carminibue, in quibue non igno- 
ravit vitia eua Bed amavit etc. MA- 
crobius cap. seq. [§ 13.] quoniam 
epontauea ooniventia eoncessimus,^*^ 
GaoH. — Max imam difficultatem 
non attigit homo doctissimus. Nam 
cum praecedat: Sed oidetur mihi 
vir tantue nihil ignorare potuisee^ 
diceodnm erat non comvealem, 
sed conivene; nempe eoniDentem 
eibi operam iungendum esse nemo 
contenderil. Quod aliis locis (vid. 
not. ad I, 13, 16.) cum verbo /er- 
tur et similibus inngltur pro no- 
mi natlvo accHsatiTus cum in£ni- 
tiTo, id banc constrnctionem non 
excnsat cum praecedat nominati- 
▼us. At si seripserls eotuvente^ 
hac difficnltate sublata - orientnr 
aliae paene non rainores. Qnaeri- 
tur, quo referendum sit hoc parti- 
cipinm, ad i^oiil« an ad esereitio? 
Vt iuRgatnr eum spottte, viiletnr 
snadere locus a GronoTio allatna 
(c. 16, S 18.): ^onuim epontanea 
eoniffentia eoneeujmss;- nam pi* 



Digftized, 



I by Google 



COMM. IN SOMN. SCIP. UB. II. GAP. XY. 201 



Tertot, oQm qoid dioitor se ipsura movere, non duo intoliegeDda? 
Sicat et cum dieitur icnrtop ti^ifovfuvosy id est se puniens, 
noa alter qui punit, alter est qui punitur, et cum se perdere se 
involvere se liberare quis dieitur, non necesse est unum facien- 
trai alterum subesse patientem; sed boc solum intellectu buius 
elo<nitionis exprimitur, ut qui se punit aut qui se liberat non ab 
alio boc accepisse sed ipse sibi aut intulisse aut praestitisse di- 
catur: sic et de avtaxiwit^ cum dieitur se ipsttm mav^, ad boc 
dieitur, ut aestimationem alterius moventis j^cludat Quam vo-20 
lens Plato de cogitatione legentis eximere bis quae praemisit ex- 
pressit Nam quod semper^ ait, movetur, aetemum est: qtiod[is\] 
autem mo^tmi adfert alicui quodque ipsum movetwr €diunde, quando 
fitiem hahet motus, vivendi finem habeat necesse est. Quid bis 21 
verbis invenietur expressius, clara signifieatione testantibus noa 

[Edd. Ticatigspdzb. 
quia T-gbBG. „Recte. Nam est interrogatio.** Zeun. qui FSPs-zRl2D 
0P4. — ^ aditertant O. — 9e puniens (sup. add. ipsum) Rl. — alter qui 

fmnitur iH\ del. esi) T-gb. „Illud ett tarbare raihi Tidetar ■entnin. 
gitur Tol earn ed. vet. est deiendam esse arbitror, \ei in locum cins 
substitaendum gtie.*' Zeun. ^- sed solum Cadd. a sec. m. hoc) R2. — sibi 
hoe aut H\. — cc^OTuvrjrm (sop. ov) S. autOKINHTO B. AYNTO^ 
KINHTO O. ccvronlvrfuov v-g. — exUmationem ▼. 20. de co- 

gitatione legentis plato U2. — movetur^ oti Rl. — alieunde FDH2. — 
quando haSet motus flnem videndi (snp. v) R2. 21. Quod H}, 

— invenitur F CRl anp* add. e) T-gbPD. „]lleliiu*'' Zeun. -- ad hoc 



nil! modo Macrobfns orationem 
Tariavlt scribendo f 16. nt absolu- 
tius liqueat et I, 20, 3. liquidius 
absolvens. At quit amquam scrip- 
tor Latinns nomen defectiTum 
«pon(e sic innxit cum participio? 
"Sec minus quam sensus obstat ver- 
borum colloratio. Quas ob causae 
mallem inngere: m exercitio argu- 
tiarum eotUoente sibi, praesertim 
quom Macrobine saepe substanii- 
Tis abstractis iungat verba, quae 
proprie ad homines tantnm possint 
referri, ut I, 18, 3. quae contentio 
mbifingit detractans fidem Cabi Tid. 
not.} , hoc sensu : „qnnm tales ex- 
erceret argntias et propterea slbl 
eonniveret.^^ Sed huius loci ratio 
durior est, quum Terbum lusisse ad 
ipsum hominem referatnr, ad quem 
proprie pertineant ^erba contrente 
sibi, et refragantur codices pleri- 
que: quapropter Macrobius pro vi- 
detur mihi Yerbnm existimo Tel 
•imile ob ocnlos habalsse et scrl- 

fsfsse eonieentem putandus est. 
lanudes difficnltatem Titavit Ter- 
tendo : dXX* sig yvfiraelav roto^esv 
XsynoloyuSv hteltv nutaixivtu* — Om- 
hibens pro conntvens legitnr etiam 
apud Martian. I, § 25., obi wH. 
Kopp. 
19. qnis nan aiveHnt] Rae«pl 



snadente Zeonio pronomen interro- 
gativum, licet non satis codicum 
aucteritate firmatum sit; nam pro- 
nomen qui excusare nescio. 

alter qui j^ufitt alter est qui punt- 
tur] Sic, ubi duo membra sunt sen- 
tentiae, saepins Terbum apud Ma- 
crobium pooitur in secnndo, ut 
paulo infra: unum facientem, alte- 
rum subesse patientem: id quod 
neglexisse Tidetur Zeunins, qui ta- 
men c. 16, § 21. banc verbornm 
collocationem non tentavit, ubi 
optimi libri earn reprobant. Idem 
nos delegat ad Cic. Tusc. Ill, 27, 
64. Quid ille Terentianus ipse se 
poeniens, id est kavvov xifioaqov- 
(tsvog. 

ad hoc] i. e. eo consilio. Cf. 
Hand. TurseU. I, p. 126. 

20. expressit] se. sententiaro snarn, 
*Tel id quod Tolait, qirad iatelligl 
poteat ex antecedentibns. 

ISam quod semper . . necesse est] 
Platonis Terba 1. c: rh yag dstnt' 
vfjtov dd'wcctov TO d* &XXo mvov9 
%al M &llov uiwwi/isyov, navXaw 
§%ov mviietmg, lUivXav tx^t fa^ff, 
Macrobius reddidit verbis Cicero- 
nis Somn. VIII, 8., nisi quod nio- 
vetur alinnde scripait pro agitatttr* 



Digitized by. 



GdDgle 



302 MAGROBU 

aKunde mover! quod se ipsnm motet, cum animam ob hoc dicat 
aeternam, quia se ipsam motet et non motetur aliunde? Ergo 
se movere hoc solum signiOeat, non ab alio moveri: nee pulM, 
quod idem moteat idemque moveatur, sed moteri sine alio mo- 

22vente se movere est Aperte ergo constitit, quia non omne 
quod moyetur ab alio movelur. Er^o €cvvo9civf]tov potest non 
ab alio moveri : sed ne a se quidem sic movetor, ut in ipso aliod 
sit quod movet aliud quod movetur : nee ex Mo nee pro parte, 
ut iHe proponity sed hoc solum , se ipetmi movere^ dtci^, ne ab 

23aKo moveri existimetur. Sed et ilia de motibus Artstotelioa di- 
visiOy quam supra retultmus, subripienti magis apta est quan 
probantiy in qua ait: Sicut est quod movetur et non move$, ita est 

iiqtiod movet et non movetur. Constat enim, quod omne quicqaid 
movetur movet alia: ut dioiUir aut gubernaculum navim aut na^ 
vis ciroumfusum sibi aerem vel undas movere. Quid autem est 
quod non pessit aliud, dum ipsum movetur^ inpellere? ei^o, si 

. verum non est ea quae moventor alia non movere, non constat 

25 illud, ut aliquid ouod moveat nee tamen moveatur invenias. Ilia 
igitur magis probanda est in decimo de legibus a Platone mo- 

[I82}tuum prolata divisio. Omnis motvs, inquit, aut et'se movet et 

Ms*. BFSPR126.i 
Ctap. oft) Rl. — sese movere 6. movere itnp. add. «e} Rl. «e moveri 
h. — ah alio movere h. — est aperte, BFGO. ' 22, quia omne 

(om. non) F. — ab alio moaeatur Tr. — $it aliud Rl. — ^od movetur 
aliud quod movet F. — nee ex parte Rl a p. m., Y-gbPO „libri oames'' 
Gron. "^ $ed hoe BSR12GI0 „Tr. et Mr.'' sed ob hoc FEdd.PD. — ex- 
timetur v1. aestimetur R2«-bPD, 23. Sed et ... C§ 27.;) non 

movetur om. I. — supra] Cf. c. 14, § 20. — magis est C«up* add. apta^ 
Rl. — ita est . . ■ quicquid movetur, movet (§ 24.} top. add, Rl. 
24. omne quod movetur F (R2 a fee. m.). — ut Mst.DO „Ox.LTr.B.'* 

lift T-g. sicut t-li navem Edd.PGDO. 25. in decimo] p. 893 

sqq. — in. decimo libro „0x.'' — a (sup. de") legibus in decimo de (sup* 
o) platone Rl. •— prolata om. hr — aut et se FP C^l a p. m.) R2H2 

. . 21. nee putes^ quod] Vid. not.. ad lura referrentor ad sequentia: ne ab 

I, 13, 18. ' alio moveri existimetur. Sed si 

22. eonstitit^ quia .. movetur] coroparaveris § 19. ad hoe dicitur^ 

Vid. not. ad I, 6, 62. -^ Constitit ut aesUmationem alterius moventis 

quod c. coni. legitor I, 20, 30.; excludat^ et § 21. ob hoe dicat 

conHat quod c. ind. infra § 24. et oetomum, quia se ipsam movet^ 

ibid, non constat itlud, ut . , inve- concedes praepositionem ad potius 

. nias. Alias iungitulr accnsatiyus fuisse inserendam, quae quidem* 

cum infinitito, «t §§ 26, 27, 30., c. post s&d facile poterat ezcidere. 

16, § 6. . . sjrtstimetur] Dbsecutus sum codt- 

sed. hoe solum ^ ee, ipsum mooere, cum pierorumqne auctoritati, licet 

■ dicitur] Sic scHpsi cum co4d. diss, usb Macrobii atquo in primi* voi^-' 

plerisque. Fossunt . autem haec bis (§ 19.> ut aestimationem alte- 

rerba ita tantnm intelllgi, ut verba rius moventis excludat commendetar 

«e tpsum movore liabeantnr pro ae-stimkur, 

apposi^one yerbonim &oc soltifn, et . 23.. .$ubripienti] sc. aUeri Ticto- 

ut tpstim: opponatur aalooedeiitibtts riam fictis argumentis. . • 

ex tola ot pro parte. Praeposltto .24. Constai ttiim quod] Vid. n»t. 

ofr, quae le^tuc in omAibus edd. . ad § 22. et 'ad I, 13, 18. Infra, 

et in nbnnuUis codd. mss., .addila' ubi sequitur nt, idem valet constat 

esse Videtnr, ut verbo ob h0e-^9* «tq«f tfJMmr wy nm cn t g tt sno 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. 8(aP. IIB. n. CAP. XV. S09 

alia, 0ttU ok aUo movefyar et iHa moveL Et prior nd amnMBif ad 
omnia vero corpora s^uodus refertur. Hi ergo duo iiiotHs et 
differentia separantur et socielate iunguntur: oomttiune hoc ha^ 
bent, quod et prior et secundus morent aUa; hoo autem di£fe- 
runty quod ille a se hie ab alio moyetur. Ex his omnibus, 26 
quae erata de Platooicorttffi sensuum fecunditate eoHegimus, con^ 
atitit tton esse verum omnia quae moventur ah alio moveri: er|^ 
nee prineipittm motus ad deprecandam alterius moventis necessi* 
ti^em stare dioetur, quia potest se ipsum, ut dixtmus, roovere 
alio non movente. Enenratus est igitur syUo^mus, qoem prae-27 
missa varia et multipliei dtvisione coll«geiat, id est: Anima jprj^ 
eipmm motm e$t: principimn wiem motus non imtdur: tgUwr 
nfitma non mowiMr. Bertat, ut, quia eonatitit posse aliquid per 
se movert alio non moTente, animam hoc esse doeeatur: quod 
focile docebitur, si de manifestis et induhitabiUbus argumenta su- 
mamus. Homini moUim dxA antma praeatat aut corpus aut de28 
tttroque permixtio. Et quia tria sunt de qiiibus inquisMo ista 

trocedit, cum neque a corpore neque a permixtione proestari 
oc posse constiterit, restat, ut ab anima moyeri hominem nuUa 
dubitatio sit. Nunc de singulis ac primum de corpore loqua-S^ 
mur. Nullum inanimum corpm suo motu moveri manifestius 
est quam ut adserendum sit: nihil est autem quod» dum inmo- 
bile sit, aliud possit movere: igitur corpus hominem non movet 
Yidendum, ne forte animae et corporis ipsa permixtio hunc sibiSO 



[Edd. Ticahgapdzb! 
„M8. et Ox.'' aui se Com. el) B (Rl a sec. ni.). Edd^GDO. — motus 
differentia (om. et) viag. 26. Ex omnibus his Rl. — ulterius c-ff 

(ch in nig. alternis') H2. ,,lJtrumque repndianduni est.'' Zeun. Vid. 
not. — dicetur stare B. — quia post c. quia post potest bg. 9111 potest 
a. — se ipsum Mss.T-gbDO „4 Angl." „sensus postulat, nempe pdnci- 
pium motus.f' Zeun. se ipse s-z. 2T. est ergo FS „4 Angl.'* 

ergo est R2. — hoc est s-bP. — Jnima etc.] Cf. c. 14, § 23. — motus 
autem G. --: igitur ... movetur add. a sec. m. Rl. 1- hoc esse animam 
B. — sumamus areumenta B. 28. ista inquisitio Rl. • 29. 

iuanimatum „Tr.B.'^ — quam asserendum (sap. add. ut) Rl. 
30. an forte F. — ipsa comtnixtio B. permixtio (sap. add. tpsa) Rl. — 



25. Omnis motu9 . .. et alia mo- naQsrov^cc nuftXcOtu fnjdhw devrifce, 

t»et] Gif. Plat, de legg. I. X, p. 894. : • . asifiatfig ovou Bvewg dipi^]^ /M* 

luvuv mhriaiqy hmnifv 61 dSvpeeviav^m 26. ad deprteandam olteriiis mar" 

iitl Ilia rigy 17 d* haycrpf t* dtX xfci vewtis necessitatem stare} „Qaec for* 

Sw^ 9ffvcciUvff. mnUi oandeni vim habet, qtiao est 

prior ad.animam] €f. ibid. p. 886 [{ 19.] in ilia aesttflMttotienr alterttcs 

ae^. *SU d^ '^pvzv ^ovvoiiecy fig rov* aioeentis exdudere, Deprecati enim 

tov Xivog; f^xQfuv ctXkw nlfjv rhif si^nificat valde precari, efc sensna 

v^irj^^OivseCfTtjif dwafUvtip loei reti|oiis tcopis panlo insolen- 

avvfiv ceuTTiv wvbIv %ivri6iiit^ efc qaiaa - tiMribiis^hio eat: rrincipium naotiia,- 

sotnimlQr. . ,aciii Iliad iMSsr6x/i^oi>y aUeaiua Irei^ 

ad omnia vero wrpmra sfeun^. qdaa moTaat^ vi et ope son eget.'^ 

r^erliir} Cf. ibid. p. 8a6. W ^ Zinm. -^ Vi4. not ad F, 5^ 4. . 

oi% ff i^i hioov iv SU(p yiyvojfU^ 29^ nuUum tfwmsai«ai ca»|Mis Mfa 



Digitized by 



Gdogk 



204 MAGROBH 

[i8a(]inotiiiii minfetret Sed quia constat motam oorpori non ioen^ 
81 nee annnae inest, ex daabus rebus motu carentibus nulliis 
mcHus efficitnr: sicut nee ex daabus dulcibus amaritudo nee ex 
duabns amaris dulcedo proYeniet, nee ex gemino frigore ealor 
aut frigus ex gemino ealore nascetur: omnis enim qualitas genii^ 
nata ereseit, nomquam ex duplieatis similibus contrarietas eoier- 
git: ergo nee ex duabus inmobilibus inotus erit: homtnem igilw 

31 permixtio non movebit Hine inexpugnabilis syllogisinus ex con^ 
msanun reram indubitabili luee eolltgitar: Aninud mowtw: 
moium m^em animudi atU atiima praestat aui corpm ma ex 
tttrojue permixtio: sed neque cotjnu neque penmxtie metum 

iifraesM: igitur anima motum praestat. Ex his apparet antmam 
inkium inotus esse: initium autem molus traetatus superior do- 
eoit per se moyeri: animam ergo ccvvatUvtitov esse, id est per 
se moreriy nulla dubitatio est. 

XYI. Hie ille rursus obioqaitur et alia de initiis disputa^ 
tione eonfligit: eadem enim hie solrendo repetemus quae supra 
in ordinem obieeta digessimus. Ntm poestmt^ inquit, eadem iniii$ 
iuii esse quae inde nasctmtur, et idea anmam^ quae initnun mo*- 

[iMljtus est, nan moveri, ne idem sit initium et quod de initio nasei^ 
2iur, id est ne nwtus ex motu proeessisse videatur. Ad haee faei- 
Ks et absoluta responsio est, quia, ut priQcipia et haec quae de 
prineipiis prodeunt in aliquo nonnumquam inter se differre fisi* 
teamur, numquam tamen ita.sibi possunt esse eontraria, ut ad- 
3 versa sibi sunt stare et moveri. Nam si albi initium nigrum yo- 
earetur, et sieeum esset humorts exordium, bonum de malo, ex 

M«s. BFSPR126.] 

«iintflrefi< BR19v. — motum constat G. — non esse BP6. — si nee ani- 
ma inesi H2. sine animi vi ch in ing. — enim om. (tidd, pott qualitas'} 
Rl. — geminata qualitas s-b. 31. coneeBSarum H2. 32. 

Waetatui superior] c. 14, § 18. — anima ergo B. — est dubitatio R9. 

XVI. Quern in moium reliquae Aristotelis obiectiones a Platonicis re- 
fellantur, ch-b. 1. Hie C>np. add. n) Rl. — et alia de propo- 

sit is disputatione P. in aliam de initiis disputation em „meiubr. opti- 
ma'' GroD. in aliam de initiis stipationem „niembr. media'' Gron. 
(L2). ,,Lectio volgatay quae commodum efficit sensam, tentanda non 
eat.'' 2^an. — Eadem enim • • . (§ 10.) est quaestionis om. I. — colligit 
„0x.** — eadem ergo B. — repetimus c-b. — supra] c. 14, § 24 tqq. — 
Ml ordine Rl. — Non possunt] Cf. c. 14, § 24. — nascantur Rl. — « ani- 
«« T. — <• nc anp. add, R2. SL fadlis est et absoluta responsio 

nasoitur G. -^ 9Ui'a aut H2, — possunt sibi s-bP. — sunt sibi t-Iu 
sint sibi g. sibi sint B. 3. iVom sie BS (FO oraao e; R2.C 

a4d. a sec m.) Bin* — nigri h. — kumoris esset R2. esse kumoris F* — 

XVI, 1. Ule] i. e. Arlalolelea. sponsum a&colnlnm et tmlva 

alia . . disputatione eonfligit] Cf. modi perferehtes^ et SnaoTola Wg. 

Cic. p. Caet. 3, 8. Potuisti enim XXXIII, 1, 13. Respondij nan poasc 

leviore actione eonfligere* absolnte responderiy cum muUa 

idea animam . . non mootrt] Trans- oriri possintj quae pro frono Miti 

itnr ab orationo recta in orationem aestimdhda. 

obliqnam, nt intelligeadam sit ex 3. m albi initium nigrum veemre^ 

antecedent! tn^n^r Terbnm dieiU tur] Cf. Ariot. Pbyo. Vll, 1. el3as 

2. absoluta responsio] i. e. defi* inlrrietg J«r») .. & zov Xevnov sis 

niia vel psvcia TerWo eoncepta. tb fUlsarj ^ ht xov styfu^op eis ^ 

Cr. Amaiiaa. Marc XXX, t. r#* usm^ • . 



Digitized by 



Googk 



COMM. m SOMN. SCIP. UB. U. CAP. XV. XVL MS 

amaro initio duloe procederet. &ed non ita est, quia usque ad 
eoBtrariefatem initia et seqoentia dissidere natura non patitoTi 
invenitur tamen inter ipsa nonnamqnam talis diflTerentiay qnaUs 
inter se*origini progressionique conyeniat: tit est hic^quoqne in- 
ter taiotum qua moyetur anima et ^uo movet cetera. Non eittm4 
animam Plato ^implidter m^rnn dixit, sed motam se moventem. 
Inter motum ergo -se moventem et motum quo moyet c^ra 
quid.intersit, in aperto est: siquidem ille sine auctore est, li^ 
aliis motus auctor est Gonstitit ergo neque adeo posse initia 
ac de initiis'procreata difierre, ut eontraria sibi sint, nee' tamen 
hie moderatam differentiam defuisse: non igitur stabit principium 
notos, quod ille artifici eondusione coHegit His tertia, ut me^5 
minimus 9 suceessit bbiectto: twit m eoniraria sinnd aecidere nam 
f09$e: et quia comiraria . eibi nmi mwertet maveri, non passe 
animam se mavere, ne eadem et tnoveatur et maveat. Sed hoc su- 
perius adserta dtssolvunt, siquidem constititin animae motu duo' 
non inteHegenda, quod moyeat et quod moveatur, quia nihil est 
aliud ab se moveri quam moyeri'aiio non moyente. Nulla est[4a6] 
eoritrarietas, iibi quod fit unum est, quia- fit non ab alio circa 
alium, quippe dum ipse motus animae sit essentia.. Ex hoc ei,6 
ut supra retulimus, nata est occasio^ quarta certaminis. Si ani- 
mae ^entia motus est, inquit, cwr interdufn quiesc^, cum ntiSs 
aUa resamtrarietatem vropriae admittai esseniiae? Ignis, cuius 
essentia color inestj catere non desinit: et quia frigidwn nivis in 

[Edd. vicahgtpdib. 
et amaro S. '— eontequeniia s-bP. — el quod (corr. in 9110) R2, 

4. PlmUf] Phaedr. p« 246. —^ hie aliit motus auctor e$t om. P. — constat 
ft*bD. -^ moderatam differentiam hie B. — artijiei M«t.y*gb. ,,Sic lege 
cam Mm.*' Gron. Vid. not. v^c^^to.'^ Zean. artifieii h-iD. 

5. ut meminimue] Cf. c. 14, § 25. — aeeedere ych. — iit quia BSRtvO. 
— moveri et movere Rl. — eadem moveatur C«op. add. eO Rl* — Se4^ 
haec HI. — Buperius] c. 15, § 6-12. — aliud est Edd.P. — quam movere 
h. — e$t ergo contrarietas RU-bP. ergo contrarietas est (sed ergo ▼!- 
detur esse a sec. m.) RS. ergo est conlr.O. — quia non fit R2. 

6. supra] c. 14, § 26. — quart i dzb. — quarto nimis (sap. certaminis'} 
B. — motus (om. est") Rl. — Ignis enim HI. — cuius essentia color est 
chg in mg. „Hoc mallm ego. Supra [§ 5.] dixit: Cum ipse motus ani- 

4. motum se movenfem] Cf. c. IS, Itim, sed plane artifex^ et Plin. 

§ 6 sqq. N. H. II, 65, e. 66, § 166. quod itm 

artifici eonclttttone] „I, 6 [§ 47.] formasse artifex natura credi de- 

artifes faMcatoris providentia^ ib. fret, et, quern locnm Gronovias at-* 

[§ 63.] artifex natura. Sic I Sa- taiit, OTid. Met. XV, 218. Artifi- 

tarn. 24 [§ 18.] artifici disshmw ees natura man us t^moviU 

latione. Male illic quoqoe artifi- . . „^;,.;„...i : • „#«,-. 

c,-.-. II Sat. 9 [III, 18,^4.] ort,-. „Lv?L. ri nl Wu 11 X' 

fex nodus. Aliqaid etiam notayit " ^*^'"'"?- -V- • ^ f\ ' 

ialmaeios ad Solinnm." Gaoit. - ^^: Me^^^^',f\ V«« ^. ^'.''''^"•. 

A Salmasio p. 417 a C. artifex ex- «"' "^^ tmmunUate quid dixeris, at. 

plieatnr „qnae cam artificio facta ab alio eirea sdium] Videtnr prae- 

est''; sed I, 6, §§ 47 et 63. artifex stare oil ail, cam anteeedat: dua 

Idem est ac „q«ae arte utitar.^* non tnfelleg«n4la, quod moveat et 

Ct de. N. D. II, 22, 6& Ipskts quod moveatur. At cf. § 12. iit stt 

■itiiMft' natura aoii artifidosa ••- tMsr ■olnwi ma^smtamgue disssetia* 



Digitized by 



Googk 



206 



SfAGROSn 



s$$en^ eim $U, non nisi semper est frigida: H anima igitur ea- 
dem ratiane nimqwifn a motu cessare dd)eret. Sed cKc^t velim^ 

Tqodxdo cessare aniinam suspioa^ir? Si movmkdo sty tnquit, mth 
veat ^ corpus, necesse est utique, juando nan wuweri corpus vi* 
denius, animam ^uoifue inteUegamus nan moveri. Contra noc in 

Hprompiu est gemma defensio. Prinrom quia doq in hoc depre* 
benditur inotus animae, si corpus agitetur; nam et aam nuHa 
pars corporis moteri yidetttr in homine, tamea ipsa cogilatio aut 
m quoemnque aaimali auditus yisus odoratus et simiKa, sed et 
in qniete ipsa spirare somdare, omnia haee moUis animiffi sunt 

9Deime quis ipsum corpus dicat inmobile/ etiam dum non vide* 
tor agitarif cum incrementa aMmtmMrum aut, si iam crescendt 
aelas et tempos excessit^ cum saHus cordis cessationis inpatiens» 
com cibi ordinaia digeries natorali dispensatione inter yeoas et 
nacera sucum ministrans, cum ipsa collectio fluentomm perpe- 
tunm corporis testetur agitatum? Et anima igitur aetemo et suo 
oiotUy sed et corpus, quamdiu ab initio et causa motus anima- 
lOtur, semper movetur. Hinc eidem fomes quintae ortus est qirae* 



Mm. BFSPRia6.3 

fMie $it eitentUu** Pont. — in essenHa cuius i4e\. euiui) Bl. — sewtptr 
frigida est Rl. frigida aemper est Il2. — quando cessare BGvs-bP. 
quando cessare a motu FSRID (R2 quandone'), quando a motu cessare 
i-gO. quando a motu ealere HI. 7. movendo inqnit se SRlg-b 

P. — videmus FSP (Rl & P* ">•> R3DA12. videamus BEdd.GO. — tV 
tellegimus FD. 8. nam etiam si nulla F. nam et nulla (tap. 

add. cum") Rl. -^ videatur B (Rl a sec. m.). — cogitatio est Tr. — 
odoratus et taetus Rt. gustui odoratus tactus Tk. — et his simili^ 
B. — sed in (tup. add. eO R2. — sperata somniare v« — • haec omnia 
Rl. — animae motus R2. 9. membrorum incrementa R2. — cessiS 

cahg (chg in mg. exccMsit")* eomce$sit coni. Crron. Vid. not. •*- eolleetio 
ipsa Rl. — fruentorum e in nig. — « testentur f-b. — Et animal igitur 
B (F a p. m.) Hi. Anima igitur H R2. — extemo R2» — agitaiur 



6. quando cessare animam suspi- 
eatur?} Facile ex antecedentibus 
intelUgitur a motu, qnod in non- 
BuUis iibrit Msf. ab interpolatore 
additnm videtor. 

T. Si movendo se etc] Cf. c. 14, 
g 26. anima autem nonnumquam a 
motu cessat, non enim semper cor^ 
pus videmus agitari, 

8. quia .. deprehenditur] Quia 
ut mnUit alile locit, cf. not. ad I^ 
6, 62., ponitar pro quod, 

9. quis ipsum corpus dicat inmo^ 
bile] Arittoteles et ip«e non negat 
hot corporis motnt, cf. Ph jt. VII, 
2., VIII, 2.; de an. I, 2. 

•t taiii erescendi aetas et tMmpue 
SMoeisit] „StciiiH mperiretnr in it- 
brie Teteribue eoRcetwt, quod ta- 
mea mHii non oentigit, siae «Ua 



et melius conTeniens ct suaTius. 
OTid. Met. VI, 719. Ergo ubi con-^ 
cessit tempus puerile iuventae, 
Virgiiius Aen. VIII, 40. Tumor 
omnis et irae Concessere deum.** 
Gaoif. — Non Tidit Tir doctisei- 
mus multo aiiam rem esse tempus 
pueriU Concessit iuventae^ ac iam 
crescendi aetas ex cessit, et iiiud 
concessere idem potius valere ac 
resedere, Non tamen infitias eo 
singularem esse hunc verbi ejrce- 
dendi usum, quo eadem tis ei tri- 
boitur atque exeuudi vel praeter^ 
eundi verbis. Videtnr autem Ma* 
crobius imitatus esse locos qualia 
hie est Ciceronis Parad. V, 3, 40wj 
Quum cupidUatum dominatus ex- 
cess tt. 

fuamdm . . tmimatw] i. e. qaam^ 
dia Tivit. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. S€IF. LIB. IL CAP. XVL 207 

sUoiiis. Si anima, inqait, oKis emtsa mohts e$t^ ifi$a sAi eau8a[iS6] 
moius esse non poteri, quia nihil est qmd eimdem rei et sibi el 
diis causa sit. Ego veroj, licet facile possim probare plurima 
esse quae eiusdem rei et sibi et aliis causa sint, ne taaien stu- 
dio Yidear omnibus quae adserit obviare, hoc verum esse conce- 
dam: quod et pro vero habitum ad adsereodum motum animae 
non nocebit Etenim animam initium motus ^ causam vocainus« 1 1 
De causa pest Yidebimus. Ipterim constat omne initium inesse 
ret cuius est initium: et ideo <]uicquid in quamcumque rem ab 
initio suo proficiscitur hoc in ipso initio reperitur. Sic initium 
caloris non potest non calere. Ignem ipsum» de*quo calor in 
alia transit, quis neget calidum? Sed ignis, inquit, non se ipse 12 
ctdefae^, qma natura totus est coHdus. Teneo quod Yolebam, 
nam neo anima ita se movet, ut sit inter motum moventemque 
cUsoretio, sed tota ita suo raotu movetuTi ut nihil possis sepa- 
rare, quod moveat Haec de initio dicta sufficient De causa 13 
tero, quoniam spontanea conivratta concessimus, ne qfiid eius- 
dem rei ^ sibi et alits causa sit, libenter adquiesmius, ne ani- • 
ma, quae aliis causa motus est, sibi causa motus esse vide- 
atur. His enim causa motus est, quae non moYerentur nisi ipsa 

(sap. anim.) R2. 10* inquit] Cf. c. 14, § 27. — aliis inquit F. 

— causa est motus Edd.P. — potest B2. — eiusdem Com* ret) Rl. — ret 
sibi Com. et) t1. — nee tamen Rl. — videar a studio B. — quae adfert 
HI, 11. post] § 13* — post doeebimus T&. — inesse ... initium 

add. in in;!?, a sec. m. F. — non potest calere (sup. add. non") R2. 
12. inquit] Cf. c. 14, § 26. — calidus est F. — motum moventemque £dd. 
F610. motum et moventem B. motumque moventem Rl. mot am mo~ 
ventemque FSR2D; sed cf. § 21. — ita tota s-bPRl. — a se movetur 
(ora. suo motu") F. » sufficiant Rl a sec. m., H2T&* 13. con- 

cessimus] Cf. § 10. — coniventia SR120. eonniventia c-bBP. coAi- 
^hentia GH2. conhibentia D. convenientia v. consensione F. — ac 
sibi BSRI (R2 del. ac") v-g6I0. etiam sibi s-bPD. videatur sibi causa 
motus esse F. — moventur (sup. re) F. — ni ipsa ▼. 

10. Hine et femes quintae ortus laris non peiest non ealere^ pro qni- 
est quaestionis] t. e. hinc elicita est bus poterat dicere: „S}c in Initio 
qninta quaestio. Fomet yi trans- caloris non potest non inesso ea- 
lata legitur etiam I, 9, 3. et Sat. lor.'' 

";tudto] i. e. cnpide, ut apud Cic. J\.?*^/e"Ti«'''"*"'^''^^ ^*^' 

p. Rose. Am. 82: »l. t«t e:>ii.er in- "**; »** ^- ^^' § ^® 

telligant me non studio aecusare libenter adqusesdmus , ne amina,' 

$ed officii defendere. quae aliis causa motus est<, sibi causa 

11. post videbimus. Interim] Est motus esse videatur] Particolam oe, 
dicendi formula in Senecae episto- quae legitur in plerisque codd. 
lis freqnons, nisi quod hie dicere mss. , defendere. nescio. Nam si 
•olet postea. Conf. ep. 14, § 13.; ita distinzeris: quae idiis causa 
83, 17.; 87, 1.; 94, 49 et 62.; 109, motus est me sibi^ sensum oronino 
16.; 110, 8.; 113, 20. Sat. I, 24, porturbubis, nisi iterevaris prono- 
5. legitur post videbimus^nunc, men sibi. Idcirco earn oieci, ut ad- 

mmne initium inesse rei cuius est ditam ab eo qni sensa non satia 

tntttum] Potius dicendum fnisse ▼!• perspecto ilia ipsa ratione haee 

dotnr : in omni initio inesse rem, yerba putarot esse inngenda. Ver- 

Cf. quae seqnuntor: hoc in ipsa ba sOnottstniflM ne quid eiusdem rei 

initio reperitur, et: Sio initium ea- et eibi et aliis causa tit, videntor 



Digitized by 



Googk 



208 MACfiOBn 

praestaret: ilia vero ut moVBatiir non sibi ipsa largHur, sed eg- 

Hsentiae. suae est quod mayetor. £x.hoc qoae^tio quae sequitur 
iam soluta est Tunc enim forte concedam, ut ad motus exerci- 

[i8T}tium instrumenta quaerantur, quaudo aliud est quod movet 
aliud quod movetur. In anima yero boc nee scurrilis iocus sioe 
damno yerecundiae audebtt expetere, <$uius motus est iu; esseB*-- 
tia: cum ignis, licet ex causa intra seljAtentemoyeatur, nullis 
tamen instrumeiitis ad superna coascendat^ multoque miniis liaec 

15 in anima quaerenda sint, cuius motus essentia sua est. In liis 
etiam quae secuntur yir tantus et alias ultra ceteros serius* si- 
ii}ilis cayiilanti est 5i movetur, inquit, emima,- inter etUros mo-. 
tM etiam de loco m locum moMur: ergo modo, ait, corpus egre^. • 
dihtr^ moio rureus mgreditur, ei in hoc eooerciHo $aepe vereatwr, 

l6piod fieri non mdemus: non igitwr moveiur. Contra hoe nullin 
est qui non 3ine haesitatiene responckat non omnia quae mo^ 
yentur etiam dp loco in locum moyeri* Aptius denique in eum 
simiiis interrogatio retorquenda est Moyeri arboriBS dicis? 

* Quod eum, ut opinor, annuerit, pad dieacitate ferietur: Si mo- 
ventur arbor es, sine dubio, lU tu dieere tales, u^ cMos moHts 

• Hiam de loco in iocum mm^enJtur: 'hoc mttem mdemus per se eas 

Xl facer e non posse:. igUur arbores non moverUur. Sed lit faunc syl- 
logismuin additamento serium facere possimusy postquam dixeri- 

M««- 3FSPR12G.] 

14. Ex hoc ... movetur om. I. ^ ^foie setmitur] c. 14, J 28. '^ quae 
na^ci^ur v. — tarn soluta est BPSR126D0iil2. „Repono ex raembranU 
yestratibiM pariter et nottratibut.'' Potthio archiatro .Wirzebvrgensi ' 
. •cribit Mod. ep. 20, p. 92. „Cui qaia accedant tnembranae nostrae, lU 
benter atsentire pottum, qnamvit Tulgatuni defendatur J, 20 [3.] ohscw 
ritatem ahsolvens^ II, 8 [8.] pro a6«o{oefida hae quaestiorie^ Sat. I, 
6 ^15.] gilt ambiguitatem abaolverat*^^ Gron. ab soluta est (ora. torn) 
Edd.P. — vero nee Com. hoe) Rl. — • iraeundiae t. — cuius est motus BL 
— £alente cm. F. — querenda sunt Edd.P. — essentia est C^m. sua) B 
CRi del. sua"), est in essencia sua 112. 15. quae secuntur] c. 14, 

§ 29. — et talis ae (•»?• anas') F. — gtavis Onp* serius) F. saevue 
▼. serius ae lemius H2. — cavillanti simiiis B. — Si movetur . . . (§ 20.) 
veniamus om. I. — corpus ait F. — $em]^er versatur FDHl Bodl. — turn 
igitur anima movetur ?-g. ^ 16.^ retorquenda (ore. est) ch. re- 

quirenda est via, qaod emendavit Modius ep. 20, p. 92. — moveri arbo^ 
res] Cf. c. 14, § 10. — dices B. — opinor (om. ut) F. — eoles add. a sec. 
m. Rl. — motus inter alios R2. — per se ipsas T-g. 17. in ad-- 

flagitare, at ant etiam aat et scri- De hoc terbi odguksceiidt asH cf. 

batar. Hoc poeterioa eo comrnen- c. 14, § 2. 

datur, qood ab eo qui coniungeret essentiae suae] i. e. auao ipaiiM* 

aliis — et facUe poterat matari in Cf . § 14. emus motus essentia sua 

ac^ ted codicnm rass. anctoritate est. 

caret omnino: etiam, si modo ie- 14.^ sine damno vereeundiae] t e. 

gitnr in codd. mee., nam non nisi qnin is qui expetat, parmn Tere- 

tacite duos invenies consentientes, candus ssse videatnr. 

interpoiatori deberi existimo. Ce- 16. vir tantus] Vid. not. ad o. 

ternm et hoc loco et in iis qnae 15, § 18. 

antecedunt, eoneessimus^ ne .. coiMa alias] Cf. Sat. V, 19, 2. vir aliu9 

sit, ponitnr we pro ut non, ycI pro doetissimus* 

accitsatiTO cnm infinitiTO, qni le- 16. port dieacitate] Haec respon- 

ffitnr § 10. post eoncedendi Terbaoi. dent Toci cavillanti, § 15. Cf. Sat. 

Vid. floi. ad I, 17, 8., et infra § 19. I, 7, 2. erat entm amarulenta di- 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. II. CAP. XVI. 209 

mus, ergo ariares non moventur, adiciemns. Sed mtmtnkir ar- » 
hwres: nan igih^ omnia quae moventur etiam de loco in locum 
moventur. Et ita fiais in exitum sanae conclusionis eradet: Si 
ergo arbores fekbimur momri quidem, sed apto sibi motUy cur hoc 
aimmae ne^femus, ut moiu essentiae suae conveniente moveatur? 
]^ec et aha valide dioerentur, etiamsi hoc motns genere moverilS 
aniina non posset: ouid yero et corpus animet accessu et a[i88] 
eorpore certa constHuti temporis lege discedat, quis earn neget 
etiaoi in locum, ut ita dicam, nH)veri? Quod autem non saepeiO 
sub uno tempore accessum variat et recessum, facit hoc disposi* 
tia archana et coosulta naturae, quae ad animalis vitam certis ^ 
yinculis continendam tantum animae inieeit corporis amorem, ut 
amet ultro ^uo devincta est, raro<)ue contingat, ne finita quoque 
lege temporis sui maerens et invita discedat Hac quoque ob-20 
iectione, ut arbitror, dissoluta ad eas interrogationes quibus nos 
videtur urguere yeniamus. Si movH, inquit, se anima, aliquo 

LEdd. Ticabg^spdzb. 
diiiimento HI, — evmdit s-z. „Ed. TOt* evadet. Recte; nam praecedit 
adiiciemuB,^' Zeun. — moveri quidem^ sed apto quidem B. —» commo- 
nente natura moveatur Hi. 18. valde dz. ,yValide libb. vetL^' 

Gron. ad c. 12, § 14. „Ropone valide, quod et ed. vet. ct Marrobii 
consuetudo iubet.^' Zeun. — • vero corpus (om- ef) B. corpus vero F. — 
constituta 6. 19. sub uno tempore non saepe R2. — faoU (oin. 

hoc") G. facit in hoc h. — terminandam Qsup. continendam) Rl. — in- 
ieeit amorem corporis R2. — quo devincta scripsi e coni. Vid. not. qu&d 
vincta est PDfl2BBN. Mod. 1. c quod iuncta est BFSRl (R2 tup. vel 
vincta") ?-plGO. cui devincta est hg in mg. quo vincta est p2-b. out 
iuncta est coni. Zeun. Vid. not. — racioque n2. — ne infinita H2. 
20. ut arhitror ohiectione R2G. — inquii] Cf. c. 14 , §§ 30-35. — se in- 



cacitatOy et Comm. I, 2, 3. ama- 
rius cavillatus est, 

17. lit . . facere possimus] l>icen- 
dam erat aut ut faciamus, aut /a- 
cere possumus* 

19. ut amet nltro quo devincta 
est] ,^Omnino Jegeriiu quo vincta 
est. Amat, inquit, corpus animn; 
et CO licet carcere yeluti quodain 
tcneatur, arcano nihilominus natu- 
rae Gonsnlto, amat tamen. In Lug- 
dunensi erat cui devincta est. Quod 
snffragatnr. Et ipse Macrob. lib. 
I, cap. 11 [§ 8.] Nam ut constet 
animal, necesse est in eorpore ani- 
tna vineiatur, £t nunc [in ed. 
2*] , quia ita quoque habent mem- 
branae Modianae, in textum rece- 
pimns.'' Po?iT. — „Edit. vet. ^uocl 
iuncta. Vitiose. Veruntamen, cnm 
ed. Lugd. habeat cui devincta est, 
forte legendum est eui iur^cta est. 
Nam repetitio rov vincirj, cnm 
ante vineuKs positum sit, videtur 
abberrerc a studio coram utate di- 
csendi, eai rei magnam operam de* 
disse Macrobtum constat.^' Zbviv. 



— Mibi ex iis quae in libris niss. 
inTeni, eliciendum esse Tidebatur 
Olio devincta est, i. e. vincula sua. 
Tale quid, quod exprimat rem odio 
dignam, a Macrobio scriptum esse 
indicant verba amet ultro, Cf. 
Terent. Eun. IV, T, 43. Nolunt uhi 
veils, ubi nolis cupiunt ultro^ 
ct Herat. Carm. IV, 4, 51 seq. 
Sectamur ultro quos opimus 
Fallcre et effu^ere est triumphus, 
Rcpetitionem sine causa av«rsari 
Zeunium doceqt verba: amorem^ 
ut amet ultro, devinciendi autem 
verbum commendatur hisce exem- 
plis: Cic. de fat. 9, 20. ii mcniem 
hominis voluntate libera spoliatam 
necessitate fati devinciunt, et 
Brut. 12, 45. in impeditis ac regum 
dominatione devinctis, ctTe- 
rent, fleaut. I, 2, 34. verum animus 
nbi semei se eupiditate devinxit 
mala, 

eontingat, ne , . discedat] Cf. sup. 
§ 13. et vid. not. ad I, 17, 8. 

finita ^ quoque lege temporis sui] 
i. e. finito tempore legitimo. 

14 



Digitized by 



Googk 



210 MAGROBII 

< motvs genere se movet. Diemdtmne e^ ifUur emmam se in h* 

. cum mavere? Erga %Ue loeus e/ui orbi$ mU tinea e^. An se pa^ 

riendo sen e^neumendo m&v^urf Sme anget an minuit? Ant 

fr^feratvr, ait, m medium aHud gm%$$ motu$ qna earn HeaemA 

21 morm. Sed onuiis haec interrogattonuin molesta oongeriea ex 
una eademque defloit male conoeptae definitioiiis astatia* Nam 
quia semel sU)i propesuil amne quad maTetur ab alio mcMreri, 
omaia haec iBotuum genera in anima quaeril in quibus abud 
est quod niovet, aliud quod roovetur, eura ftifail korum caifere 
in aniflaam possit, in qua nuUa disoretio est inove»lis el moti. 

22 Ot^ ^^ igitvTy dicit aliquis, avt tmd# intUlkgihir animae motn»^ 
si harwn nuUus est? Seiet hoc quisquift nosse dedklerat yel Pla- 
tone dicente vel Tullio: guin eiiam ceteris tpme mo^eniur kic fans 

i^hoc principinm est movendi. Quanta sit autem vocabuli huios 
[i89]expre8&io, qtto anima fans motus Tooatur, facile repperies, si rei 
invisibilis motuBi sine auctore atque ideo sine initio ac sine fine 
prodeuntem et cetera moventem mcnte concipias: cui nihil simi- 
lius de visibilibus quam fons potuerit repperiri, qui ita princi- 
piuni est aquae, ut cum de se fluvios et lacus proeree^, a nutlo 
nasci ipse dicatur: nam si ab alio nasceretur, non esset ipse 
24 principium. Et sicut fons non semper facile deprehenditur, ab 
ipso tamen qui funduntur, aut Nilus est aut £riclanus aut Hister 
aut Tanais, et ut illorum rapacitatem videndo ammirans ^ intra 

M««. BFSPR12G.1 

quH F. — se genere Rl. — in locum se R2. — locus Hie F. — an sepa- 
ran do v3. an reparando H2. — vel consumendo F. — aut mmuit Sc-b 
DIO. — til medium ait Bv^g. in medium Com. aif) Rl. — motus genus 
R2Edd.PG0. — moveri dicamus F. 21. deflnitionis SEdd.P. 

diffinitionis BFR12GD0. —■ semel om. P. — motuum haec Rl. — est 
aliud quod movet, aliud SI. aliud quod movet, aliud est cahs-z* — tn 
animam cadere Bs-bP. 22. dicet Edd.PI. — aliquid B. — - Pla- 

tone] de legg. X, p. 895, Phaedr. p. 245 Sieph. — Tuliio] Somn. VIII, 
. 3. — hie fons Csup.^ add. esf) Rl. 23. auiem sit „2 Ox.'* ^^Quanta 

sit autem legitur in oniiiibii8 quas vidi editionibiis. At in menibrana 
utraqao torn pro autem, Qnod notandiim, quia ptacnit ea Tocula veteri- 
bus in connectendo. Cf. lugtin. VI, 8 [§ 9.]; XLI, 5 [§ 6.]; V, 4 [§ 4.], obi 
habetur torn mullis etc. in Mss Bongarsianit etLugdunenti.*' Gron. ait 
imm 0L2. — mente capias „Ms." — poterit FS (Rl sup. add. k) R2DI 
O. — - inveniri F. — principium esse B. — procreet et lacus F. — esset 
principium (om. ipse) P. esset ipsum principium t. 24. Etsi est 

fons P4. — facile semper Riv-g. — out nullus est Rl. — hister BFSD 
10. hyster R12. hter Edd.PG. ~ rapacitatem BFRIt (ch in mg.) s-% 
D£/12 (P4 a p. m.) 11112. rapiditatem SR2i>gbPGI0 (P4 a ••«. m.) P6 

?0. aliquo moius genere] De ge- videri ae esse prudentiam^ »ed abest 

neribus motus, quae h. I. coraine- ab ea diatatque plmrimum, 

morantur, Tid. not ad e. 14, § 30. m qua nuUa dtscretio est «tc.] Cf. 

se in locum movere] Supra c. 14, § 5. et c. 15, j 6 sqq. 

§§30, 31, 33. dicitur in. loco, sed ^. ^tfonea ait .. ej^prestio] i. ew 

ibid. § 29. de leeo et in locum* quae sit yis. 

21. male eonceptae dejinitionia 24. qui funduntmr] ne. eamue% fn^ 

astutia] qna scilicet Platonis de cile deprehenduatnr. 

anima seateotiajn stnderet ever- illorum rapaet^Oem] „M88. r<qn- 

tere. Cf. Cic. de off. Ill, 17, 71.: diimtem; ntramque bonam et fiMfl 

Quocirca astutiae tollendae aunt, iamimeris apiMl poetas •xemplMi 

eaque malitia ^uae vuU ilia quidem adatroi faeile est. Sed iiHimiMvt^ 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SCIP. LIB. U. CAP. XVI. 211 

te taatarum aquanim origineni reqoirens cogitatione recurris ad 
fontem et buno omnero motum intellegis de primo scaturiginis 
manare principio: ita oum corporam motum, seu divina seu ter- 
rena stot, considerando quaerere forte auctorem velis, menstua 
ad animam quasi ad fontem reourrat, cuius motum etiam sine 
corporis miaisterio testantur cogitationes gaudia spes timores. 
Nam motus eius est boni malique disoretio, rirtutum amor, eu-25 
pido vitiorum, ex quibus ^uunt omnes inde nascentium rerum 
meatus: motus eius est quicquid irascimur et in ferrorem mu- 
tuae collisionis armamur, unde paulatim procedens rabies fluctuat 
praeliorum: motus eius est quod in desideria rapimur, quod cu- 
piditatibus alligamur: sed hi motus si ratione gubementur, pro- 
veniunt salutares, si destituantur, in praeceps et rapiuntur et 
rapiunt. Didicisti motus animae quos modo sme ministerio cor- 26 
poris modo per corpus exercet. Si vero ipsius mundanae ani-[i9o] 
mae motus reauires, oaelestem volnbilitatem et sphaerarum sub- 
iaceniium rapioos impetus intuere, ortum occasumve solis, eursus 
siderum vel reeursus, quae omnia anima atorente proveniunt: 
iomobilem vero earn dioere, quae moret omnia , Aristoteli tio« 



112 „Mit/' Gron. Vid. not. — intra Com. te} F. intro $e PI6. — prim0 
.0111. B. — corporum motus FchDP6. — forte om. PRl. 25. ems 

front (om. efO R1P6. — motus eius . . . rapiunt oni. |. — motus est (om. 
eius") FP6. motus enim eius est Edd.P. — in cvpiditatibus F. — agita- 
mux .„M8." — in praeceps rapiuntur (om. ef) B. 26. suhiacen- 

tium sphaerarum R2^ — rapidos^ cunus HI* — omnia Com* quae') B. — 



quia id agnoscitnt tibri nntiqui, 
praeferendiim censeo. Qtiintifia- 
nii8 Inst. VI, 2 [6.] Aestu fertur ct 
velut rapido flumini ohsequiiur.^^ 
Groh. — ),Recte. Sic [§ 26.} sphae- 
rarum rapidi impetus occurrunt.^* 
Zevn. ^- Apud prosne prationis 
scriptores nonnisi rapiditas fluminis 
inTenitnr; cf. Caes. B. G. IV, 17, 
2.; B. C. 1, 62, 2.; Frontin. Stra- 
teg. I, 6, 2.; apud poetat autem 
nomen quidem substantiTnm, rapa- 
ct'tas, qiiod sciani, nnsqnam hac vi 
Qsurpatum legitnr, sod fluvil vol 
amnes dicaatar saepiua tapace*^ ni 
Lucret. I, 18., V, 342. ; Virgil. Ge- 
org. Ill, 142.; qaamobrem apod 
Macrobioin vox rarior Tidetar esse 
praeferAada , praeserthn cmn non 
tarn celeritat qoam vis aqnaram 
respiciatnr. 

mimido . . eonsidermido] Vid. not. 
ad I, 9, 5. 

scaturiginis] Freniidiat hano to- 
cem plurali tantam amnero com^. 
memorat, ted in exemplaribus certe 
▼nlgaribas, id quod ScheUeMa at" 



tulit, legitur apud Colum. Ill, 3, 

§ 8. scaturigo palustris* 

gaudia .. timores] Aurea La tin i- 
talis aetate non nisi poetis uaita- 
tus est in his vocabulis numema 
pluralis. Sed facile patet non te- 
mere eo usum esse Macrobium, ufe 
varies atque singulos aninae sig- 
nificaret affectus. Ceterum cf. Ari- 
stot. de an. I, 4. Bvloyfiks^^nf dh' 
djcoQi^aeisv av rig itsql ovr^g o>g 
KivovfiivTjg sis Tu TOiavTa aico^U- 
if)ag' (pafi\v yuQ t^v i^v%riv Xv- 
nstad'oct, xalqBiv baq^stv q?o- 
psla^ai^ fre dl OQyC^sad'al te 
xal ttied'dvsisd'ai xccl Stocvesl- 
6^ai* ravva dh nccvra xivij^Btg 
stvai do%ovxsLV* ^svoirj^sirj rtg 
av avtfjv Htv^t€^m, 

25. ^tttcgutd] idem fere est quod 
quotiescuntque* Est accusativus ille 
Graecns, quern vocant. Simili 
loco (If 10, 11.) modo accusativos 
obiecti modo aomioatiTus est. 

eaelostem ffohihilitaiem] Cf. I, 18, 
f$ 9 CFt 19. iNttndaiMi volubitHas. 



Digitized by 



Googk 



212 MACROBII 

convenit, qui quantus in aliis sit probatum est, sed illi tantnm, 
quom vis naturae, quern ratio manifesta non moveat 

XVII. Edocto igitur atque adserto animae motu Africaiius, 
qualiter e\ercitio eius utendum sit, in haec verba mandat et 

2praecipit: Hanc tu exeree optumis in rebus: sunt autem optumae 
curae dt saltUe patriae, quwus agitatus et exercitatus animus ve- 
locius in hanc sedem et damum suam pervolabit: idque ocius faeief, 
si iam turn, cum erit inchmts in corpore, eminebit foras et ea quae 
extra erunt coniemplcms quam maxime se a corpore absitrahet. 

SNamque eorum animi qui se corporis voluptatibus dediderunt ea- 
rumque se quasi ministros praehuerunt inpulsuque lubidinum vo- 
luptatibus obedieniium deorum et hominum iura violaverunt, cor- 
[\9i]poribus elapsi circum terram ipsam vohitantur, nee hunc in lo- 

4 cum nisi mmis exagitaii seculis reveriuntur. In superiore huius 
operis parte diximus alias otiosas alias negotiosas esse virtotes, 
et illas pbilosophis has rerum publicarum rectoribus convenire, 
utrasque tamen exercentem facere beatum. Rae virtutes inter- 
dura dividuntur, nonnumquam vero roiscentur, cum utrarumque 

5capax et natura et institutione animus invenitur. Nam si quis 
4ib omni quidem doctrina habeatur alienus, in re publica tamen 
et prudens et temperatus et fortis et iustus sit, hie a feriatis re- 
motus eminet tamen actualium vigore virtutum, quibus nihilo- 

6 minus caelum cedit in praemium. Si quis vero instta quiete na- 



Mss. BFSPR12G.1 
fit h. — f^rohalum €$i] Cf. c. 15, § 18. — natttrucque miralh G, — ma- 
ni/c«tc BGchD. 

XVII. Caput XFIL Scipionem ab avo suo Afrieano tarn ad otioftaa 
quam ad (ad (im. chg) negotiosas virtutea incilatum fuisse: turn de tribug 
philowphiae nartibuM, quarum nuUam Cicero intactam praelericrit. ch-b. 
1. Edocto (cm. igitur") B. — et praecipit die en a P „!llii.'' 



2. in 9pttimi» refrus B. — de salute patriae usque nee in locum ($ 3 oin. 
iutertectU Ciceroni^ verliis) F. — de quibus €r, — exercitus g. — vel 
otius B. — si et iam tune BR2. suam tum Rl. — extrahet BI. 



3. animi oio^ t. — voluptatibus corporis 8-bP. — dcd erunt vDI (0 a p. 
ni.). -^ praebuere vchg. — libidinis (sup. tim) R2. — et omnium B. — 
vi^lavert Ticbg* — hune aim. FRI. — exagitati seculis Bal. exagitati 
seclis FS (Rl scVis) R2. agitati seculis Tich-b. agitati sec I is O. se- 
^lis agitati G. seculis exact is P. seculis (oiu. exagitati) DH2. 

4. diximus] I, 8, § 12. — et Ulaa virtutes F, 5. tempeians B. 



26. Aristoteli non^ convenit] Cf. I, addidit daCirnm c. 17, § 4. ft as re- 

5, 1. si Scipioni convenerit ta- rum publicarum rectoribus conve- 

lia somniare. Cicero dicit res can- ntre. 

««HJ in ali««em. Cf. Phil. IX, aii tantum] Videtar sigi.i6c«re 

4 8. Quid enmm,nu^,nhu,,or. £;„„,„„ ^ji ,^^„„» Cf. I, 

dtnem conventtr m »err. II, 1, ^ o 

49, 128. quae vitia videntur An ' * 

quern vis potius quam im ^istum XVII, 5. ftte a feriatis remotuB 

convenire. Potuerit quis^dicere eminet tamen aetualiam vigore vir^ 

nihil far.ere ad nostrnm locum, tutum] Feriatae Tirtiitec eaodem 

lllos in quibasoion inHnitlvas verbo ymnt, quae supra § 4. dicnntur o$i0^ 

convenit inn^int aed nomea sub- iae; actuales quae ibi dicnatar «ie- 

•tantivnin. M lic quoqae Macrobiiii g^tiosmt. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SOP, UB. IL CAP. XVI. XVII. 213 

turae ooq sit aptus ad agendum, sed sokmi optima consciafitMe 
dote erectus ad siipera doctrinae supelleGtilem ad exercitium di- 
vinae disputatioois expendat, sectator caelestium, devius caduco- 
rum, is quoque ad caeli verticem ottosis yirtutibus subvebetur. 
Saepe tamen evenit, ut idem pectus et agendi et di$p»tandi per- 7 
fectione sublime sit, et caelum utroque adipiscatur exercitio 
virtutum. Romulus nobis in primo genere ponatur, cuius vita 8 
virtutes numquam deseruit, semper exercuit: in secundo Pytha- 
goras, qui agendi nescius fuit artifex disserendi et solas doctrinae 
et conscientiac virtutes secutus est: sit in tertio ac mixto genere 
apud Graecos Lycurgus et Solon, inter Romanes Numa Gatones 
ambo multique alii qui et philosopbiam hauserunt altius et fir- 
mamentum rei publicae praestit^runt; soli enim sapientiae otio 
deditos ut abunde Graecia tulit ita Roma nescivit. Quoniam 9 
igitur Africanus noster, quem modo avus praeceptor instituit, ex[i92] 
illo genere est quod et de doctrina vivendi regulam mutuatur et. 
statum publicum virtutibus fulcit, ideo ei perfectionis geminae 

[Edd. vicahg^«pflsb. 
6. intilm virtute (sup. t> add. 9) B. — opima H2, — ergptus via (g in 
mgO; Hodius ep. 20, p. 93. reslituit ereclua, — ad superna FDl ^ectio 
flcripta*' Mod. I. c. „iiicrabranae^'' Pont. ^Ox." — dhputationis divinae 
R2. — eadnc&rvm deviua F. de htihis eadveorvm B. — aubvehetur BS 
RlSviag6]>10ili2 „4 Ox/' mhvehiiur Feh-bP. 7. idem aptue 

F. — perfectione aublimia F. avblime pcrfecUone B. — ulraqne adipisca- 
tur exerdtatio Rl. 8. euiua virtvtes (sop. add, vtfo) HI. — 

nurnqnam tup. add. ante virtutes F. — deserit C^up. add. u) Rl. disse- 
ruit G. — semper («np. add. sed') F. — secutus e>t virtutes R2. — sint 
Edd.PRl. sic D. — ad mixto B. — auxerunt (F corr. in haus,") HI. — 
otto sapientiae Rl. sapientiae (add. a sec. 01. of 10) F. sapieniia otie F* 
sapienti otio ,,uienibrajia6^' Mod. I. r. — deditos. ut abunde deditos F. 
— nescivit M8S.DI0H2 ^menibranae*^ Mod I. c. non nescivit Edd. Vid. 
not. 9. quem ad modum (stip. modo) F. — mutfitur Rl. — idco 

6. optima conscientiae dote erectus tes, alternm ad iptom hemineni 

ftd supera] Cf. I, 8, 8. qui deerevii reff«rri. 

te a corporis cogUatiime purgare et 8. conscientiac] Vid. not. ad § 0. 

quadam kumanorum fuga soUs se multique atO] ,^Talis ille aped 

inserere dioinis, — Conscientia h. I. Tacitnm [Hist. IV, 5.) Priscus: 

refertur ad animi indoleni, cf. § 8. Helvidius Priscus, inquit, ingenium 

De alio huius substantlvi et ad> inlustre altioribus studiis iuvcnis ad* 

iectivi conscius usu Yid. not. ad modum dedit: non ut pleriquc^ ut 

Sat. I, 9, 8. nomine segne otium velaret^ sed quo 

devius caducorum] Cf. I, 8, 8. 911a- firmior adversus fortuita rem publi- 

dam humanorum fuga* Huius cam capesseret etc.** Powt. — Om- 

oonstructionis poeticae haec affe- nes fere, qui h. I. noiuiuantur cum 

runtur exempla: Sil. I, 57. Exsu- aliis noonullis coiumeinorat Cicero 

perans astu, sed devius aequi, de orat. Ill, 15, 56. 

VIII, 318. pectora devia recti, et ita Roma nescivit] „Nos receptain 

Mart. Capell. Ill, § 222. devius lectionem [non nescivit] non niiita- 

romissi es, Siuiiliter Macrobins irinins: et placet ea ob praecedon- 

, 18, 2. dixit literarum profanis, tia, ubi inter Romanos niemorantur 

subvehetur] Qui scripserunt sub- Numa, Catones ambo, luuitique 

vehitur^ ii propter antecedens ver<- alii qui et philosopbiam hauserunt 

bum eedil (§ 5.) hoc fecisse viden- altius et firroamcntum rei publi- 

tur. At tcmpornm dissensio nemi- cae praebuerunt.^* Powt. ~^ At de 

nem offendet, qui qiiidem coasid«- illis iam non est sormo, sed de iis 

ravarit ulterum verbttiii ad virtn- q^i toli sopi»^tiae otia dedili fu- , 



i 



Digitized by 



Googk 



214 MAGROBil 

lOpraeoepla maiiilaiituf. Sed ut in csstris locato ao sudattti stt6 
armis primum tirtutes politieae suggeruntur his verbis: Sunt ath 
tern ojktmae curae ie salute patriae, qwSms agita^tus et exercitatus 

II (mimus velocius in hanc seaem et dotnum suam peroohlnt. De^ 
inde quasi non minus docto qoam forti viro philosophis apta 
subduntur, cum dicitur: idque ocrus faeiet, si torn tunc, cum trit 
inclusus in corpere, emin^it foras et ea quae extra eruni content* 

\^ flans quam maxime se a cor^ore abstraket. Haec enim illius suat 
praeoepta doctrinae quae illam dicit mortem pbilosophantibus 
appetendam ex qua fit ut adhuc in corpore positi corpus ut 
alienam sarcinam, in quantum patitur natura, desptciant: et fa- 
cile nunc atque oportune virtutes suadet, postquam quanta et 

13 quam dirina praemia virtutibus debeantur edtxit. Sed quia inter 
leges quoc^ue ilia inperfecta dicitur m qua nulla deviantibus 

Eoena sancitur, ideo in conclusione operis poenam sancH extra 
aec praecepta viventibus, quern locum Er ifle Platonicus copio- 
sius executus est, secula infinita dinumerans, quibus nooentom 
animae in easdem poenas saepe revolutae sero de tartaris per- 
mittuntur emergere, et ad naturae suae principia, quod est cae- 
141um, tandem impetrata purgatione remeare. Necesse est enim 
[i93]omnem animam ad originis suae sedem reverti: sed quae cor- 
pus tamquam peregrioae incolunt, cito post corpus velut ad pa- 
. triam revertuntur: quae Tero eorporum illecebris ut sub sodibus 

Mas. BFSPR!2Gk] 

et (om. eO t. — geminae in an data iubentur F. 10. et su- 

danti JBdd.P. — primum virtutes om* B. — provolnhit h-zFS. 

11. Dehinc non (om. quasi) F. — non quasi non B. — tunc Mss. el 
Edd. turn § 1. et Soiun. I. c. — exirahet F. 12. sunt illius 
praecepta doctrinae B. illius praec. sunt doctr. G. ilUus praec. doeir, 
sunt R1. — ex qua fit (aup. add. uf) Rl. ut C«np. add. ex qua fit") R2* 

— ad alienam rfl. — in quantum (sup. add. idem") Rl. — oportune que P 
,,N0.'^ 13. quoque om. F. — Ermagoras t1. Hermagora$ 
▼8-gr. ^ exe€Hins est] Plat, de rep. X, p. 615 Steph. — dentifiierafi* RK 

— nocentium BFDH2. — permittuninr emergere RlGDO. permUtunt 
emergere B. dimittuntur emergere F. emergere permithmtur Sfi4d»PR9L 

— remeare purgatione B. 14. ISecesse est Com* enim') B. — tmrnr- 

eritit: qnibtis Romam raruisse ne* 1. in nonnullis paululnm a gravitate 

mo negaverit. * Homerica deviavit. Absolnte, at 

12. ex qua fit] Haec Terba non, h. I., ponitur hoc yerbnm ab Au* 
nt fortasse qiiis putaveiit, ad i7{/tf9 sonio Profess, t. 87. errore de-^ 
.. doctrinae, sed ad verba illam .* viantis JHiae. 

mortem referenda sunt, in quibns extra naec praecepta vivcntihusj 

alioqai pronomen illam non habeat „Petronins [c. 125.]: IXi deaeque^ 

quo referatur. De re conf. I, 19, quam male est extra legem viven- 

5 sqq. tiftiis.'* Pont. 

et facile nunc . . virtutes suadetl Er'j Cf. I, 1, 9. 

Sab'iectum non est doctrina sed ammae . . permittuntur] Graeeo- 

avus praeceptor (cf. § 9.) Tel Jfri- rum , at saeptas , usnn adnrisit 

canus (cf. | 1.) Tel, at legitur c, Macrobias. 

12, § 2., Tullianus Scipio, Vid. quod est caelum] Vid tiot. ad c. I,. 
not. ad I, 20, 8. Haec ratio com- 20, 8. 

mendatur sequentibas postquam .. 14. Neeesse est enim] Cf. pnM- 

edixit (§ 13.) ideo in conclusione ter Platonem 1. c. sopra lib. I, o. 

operis poenam sancit etc II. tot c. 13, § 9 sqq. 

13. deviantibus] Cf. Sat. V, 1&, pest e&rpits] Vrd. not. ad f , 1, 7. 



Digitized by 



Googk 



COMM. IN SOMN. SQP- UR IL CAP. XVU. 2i5 

infaaereirt, quanto ab itlis vioieiitiiis separantiir, tatito ad s^pera 
serius revertuntur. 

Sed iam finem somnio cobibita disputatione faciamus hoc 15 
adiecto quod -condusionem decebit: quia, cum ^iot totius philo- 
sopbiae ires partes, moralts natoralis et rationaiis, et sit mora- 
lis quae docet monim elimatam perfectionem, naturalis quae de 
diviiiis corporibus disputat, rationalise cum de incorporeis sermo 
est quae mens sola complectitur, nullam de tribus Tullias in hoe 
somnio praetermisit Nam ilia ad virtutes amoremque patriae 16 
et ad contemptum gloriae adbortatio quid aliud continet nisi 
ethicae pbilosophiae instituta moralia? cum vero vel de sphae- 
rarum modo vel de novitate sive magnitudine siderum deque 
principatu solis et circis caelestibus cingulisque terrestribus et 
oeeani situ loquitur et barmoniae superum pandit arcbanum, 
ph^sicae seereta commemorat: at cum de motu et inmortalitate 
animae disputat, cui nihil constat inesse corporeum cuiusque es- 
sentiam nullus sensus sed sola ratio deprehendit, illic ad altitu- 
dinem pbilosophiae rationalis ascendit Yere igitur pronuntian-17 
dum est: nihil hoc op6re perfectius, quo universa pbilosophiae 
continetur integritas. 

[Edd. Yicahgspdzbr 
turn F. 15. Sed finem (sup. add. iam) Rl. — »omno F, — con* 

ce$$ionem H2. — vel rationalis F. — ptrftctionem elimatam Rl. — in- 
eorporeis Mas. (Rl incorpereisy sup. incorporalibus) v-gbDIO „M8. et 4 
Angl.'' „Qaod est eleganiiiis/' Zenn. Cf. Sat. VII, 15, 14. incorporali* 
bus g-z. 16. Nam HI am Q. — exhortatio „M8." - vel magni- 

tudine G. — seereta Mss.T-^bDIO „libri omnes*' Gron. Vid. not. de- 
creta s-z. — nullus sensus BFSDIO. nullius sensus Edd.PRl2G. — com- 
prehendit (sup. daf) F. — rationalis om. s-z ,,Sapple ex Mss. et anti- 
quis odd. phtlosophia& rationalis, qnein tertiuin philosophandi niodam di- 
xit, isque hie desideratur.'^ GroD. ^Rectissirae Tidit GronoTins adden- 
dum ease rationalis.^' Zenn. — rationalis philosophiae fastigia c om pre- 
hendit B2. IT. universaeFe. 

15. hoc adiecto .. quia] Vid. not. desunt^ quibus et sua deer eta con- 
ad I, 6, 62. firment et aliorum subvertant et la- 

morum elimattim perfectiimem] Cf. befaciant scita, Libri tamen omnes 

I, 12, 17. ubi meruerit contagione secreta,^^ Gron. — ,,Et8i non nega- 

vitiorum penitus dim at a purgari, mus decreta qiioque comniodum ef- 

et Act. Soc. Gr. Lips. I, p 33 A. ficere sensum: seereta tamen, quae 

16. ilia ad virtutes amoremque extant in edit, yet., praeferenda 
patriae . . adhortatio] Cf. Somn. 11,^ hie esse videntur. Etenim non 
III, VII, 5., IX, 2. ad contemptum solum id nomen rei naturae, de 

VI sq. de sphaer, modo] qua sermo est, acconimodatius est. 



IV sq. de novitate siderum] III, 7. sed etiam nurtor, cum ante 

de princ. solis] IV, 2. circis cae- distributione philosophiae, turn hie 

lestibus] III, 6. cingulisque ierrest.] in definienda physice hand dubie 

VI, 2 sq. oeeani situ] VI, 3. har- iliud Ciceronis [de orat. I, 16, 68.] 

moniae superum] V. de motu ani- imitatns est: Philosophia in tres 

mae] VII I, 2 sqq. paries distributa est: in naturae 

superum] i. e. „superornra.'' Cf. obscuritatemy in disserendi subti- 

§ 6. erecttis ad super a ^ et I, 12, 3. litatem^ in vitam atque mores. W- 

videntur iam a super is recessisse. des igitur naturae obscuritatem et 

physicae seereta] „Lactantius V, physicae seereta satis sibi respon- 

17. Foluit ostendere latere in abdito dere, quod de decretis non idem 

veritatem, ut decretum disciplinae est statnendum.** ZBim. 

suae tuereiur, Arnobius lib. II [c. 17. integritas] Vid. not. ad c. 

56.] Cunciis tamm argumenta non 14, § 8. 



Digitized by 



Googk 



216 MAGROBU GOHM. IN SOMN. SGIP. LIB. IL SUBSGR. 

jimhroBH MaerohU Thwi^ni •uptr tomiiMitii Seipwm» eomummktm €»• 
pliciU P. Explicit Macrobius, Rl. Nulla subscriptio est in BFSR2. Ma- 
crohii Tkeodosii Amhrosii viri illustria et clarissimt commentum ex Cicerone 
in 8omnium Scipionis explicit foeliciter. P4. Macrobii amhrofii commenta 
es Cieerone In somnium Scipionis. H2, MtttrobU Ambroni V, CI. et inl. 
commenta ex ciceroni 9 soni vox Seipioni$ expliciunt feliciter. Ameno L 
Explicit liber Macrobii Ambrosii Theodosii super somnium Scipionis feliciter, 
V2. Macrobii Aurelii Theodosii viri cons, et illustris in somnium Scipionis 
expositionis quam etegantissimae libri secundi et ultimi finis* LItI* Finit 
expositio in somnium Scipionis. tSi. Expomtionis in somnium Sdpimsis finis, 
dig. FifU3 libri secundi* •. Nulla subtcriptio est in ap-b. 



Digitized by 



Googk 



EXCURSUS 

AD COMMENTARIORUM IN SOMNIUM SCIPIONIS 

LIB. I, CAP, 20, $ 18 sqq. 



He maifiiitndiDe soils dispntatnras Mftcrebins 1. e. Imee prMmittit: 
Sciendum et hoe^ guod umhta ferrae, qnam $0l poH oceomm in tn^ 
feriore hemitphaerio eurrens surmm ettgit emitU, ex qua super iertam 
fit ohseuritaSf quae nox vacatur, iexagiee in alium muUipUeatnr 
ah ea memura quam terrae diameirai habtt: et kme langi^ 
tudine ad ipsmm eireulum per quern eol eurrit ereeta exelu" 
eivne himinis ienehrae in terram refundiU 

In his verbis diias posnit res nallis argmnenCis probatas , prlmiim 
umbram terrae aequare sexagies multiplicaCam eius diametmn, deiade 
ambram iUam ad ipsum circulmn per quen sol currat pertinere Cconf. 
§ «!.). 

In cod. R2 hnic loco adscriptnin est scholion quo eadem haec ra- 
tio inter cuiusvis corporis ambram einsqne diaraetmm intercedere dici- 
tur his verbis: fy hac regula dot intMgi, quod diametroi uniu$euiu$- 
que eexagies mulUplicaia facil tnenturam umbrae eiutdem corporis^ m ilia 
umbra recU in opposilailB partem ierit nee disturbetur ab aliquo. Hoc ve- 
rum non esse liquet. Paulo cautiorem se praestitit idem scholiasta In 
schollo quod legitur adscriptum ad § 21.: ?fota quod Uber vult eecundum 
ft#e quod dieit^ quod uutkra terrae tendii ueque ad eireulum solie: quodei 
aUquod luminosum eorpue faeit aliud eorpue umbram iacere in oppositam 
partem y quod ilia umbra tantmm debet tendere in longum^ quantum eorpue 
lumnie dietat ab eo quod faeit umbram. i^uod quamvie eatie videatur 
faUi^ tamen e$t uerum^ ei eorpue lumiitie eiuedem proportionie 
$it ad eorpue cuiue umbra eety cuiue proportionie est eorpue 
eolii ad terram, Accuratius etiam rem tractavit Plinius N. H. II, 8, 
a. II.: Nawtque eum eint tree umbrarum figurae^ couitetque, ei par lumini 
sit materia quae iactat umbram, columnae effigie tact nee habere finem: si 
vero maior materia quam lumen, turbinis recti, ut sit imum eius angustis- 
eimum et iimili mode ix^fimta longitude: si minor materia quam lux^ metae 
exsistere effigiem in eacuminis finem desinemtem, qui quidem Ibid. s. 7. sia^ 
lalt terrae umbram non ezcedere lunae altitudinem. Inde apparet ne 
velerlbus quidem fUisse Incognitum magnltudinem umbrae quam corpus 
aliquod iaclat pendere et a magDitudine et a positione alterius corporis 
quo illud illustretur. Yldetur ergo esse petitio, quam dicunt, prindpli, 
si magnitudo umbrae terrae adhibetur ad demonstraadam magnitudlnem 
soils. Ceterum' Macrobll computatio aliquatenus certe constat, si ad ul- 
tima exigimus prima. Soils diametros § 31. dicitur paene duplex esse 
: terrae- dkMnetros. QiMd.sl potti»ua» umbram terr^^e necesse est 



Digitized by 



Googk 



218 INCERTI AUCTORIS 

aeqiiare jpatium qaod intersit inter solem et terrain : si ergo terra in 
centro esse ponitur circuli solis^ umbrae eiiis mucronem necesse est 
tangere circulum soils. Sed cur terrae umbram statuat aequare sexa- 
gies multipllcatam longUudlnem diametri terrae, ne sic quidem liquet. 
Aliam vlam monstravit incertus auctor excerpti raathematici quod prae- 
fatloni editionis suae subiecit lac. Grono vius. Is enlm retulit Aegjptios 
terram prime esse dltt<6nsOBy delude so^s Altitu jinem , et ita eos repe- 
risse magnltudinem diametri circuli Solaris et ipsius circuli; adhibito 
turn TAStf boroscopioo magailitdiavm diametri solis Ipsiusqne sqlis inde 
eruisse, deniqne dimensis diametris terrae et solis et circuli Solaris 
pervenisse ad aestimandam umbrM Itrreoao magaitudinem. Ipsa um- 
brae terrenae dimensio requiritur. 

Illi excerpto (1) Gronovlus duo alia adiunxit. Praemisit unum, in 
qua aem* esi da nominibua .qulbus defugneaiur lineae qulbus plaaae 
figurae determiseAtur) e ^uo protuJi verba illuc pertinentia iu adnota- 
tioae ad C«mm* ll» 5, S5.; reHqua^ ut quae son Cacereat ad Macro^ium 
inierpretandum^ omiai; sulnecit aUerum (.U) ^i simile. In duobus his 
qimm iaedem reS| qaae a Macrobio in Commaa^ariorum lib. I capite 20. 
traeianlnr, aeearaiiiis explicentur, et qiiaa iUe summatiipi attigit iustis 
Dumeris computentur, hie paucia lacjs am^adata ea poneada esse putavi. 



INCERtI AUCTORIS 

EXCBRPTUM MATHEMATICUM L 



Deihcqn nd eosmimctriam perBtquen^am aetkigumur. Bi^Mura mundi 
a centro medio ittchoann M diametrh et eitcnrnf^mtHe tatlettie wpkaormtt #• 
nub iHorum e(reulorum omnium propottione ^ j i ^ rs i cW tl a diuitrtit, et in kirn 
omnibue, quae ad haee probata contecttnt^r ^ epeenloHott^m esOrcet certo$ It- 
mitei prineipii et fluid omnibus aaaignHns et interoallorum ipatia euhctormtn 
(n eerta prop&rtione et quantiiatd eongtituens* Outtit fpecuUttionem no9 a 
eentfO medto (nekoantes ad rt^iquu^ ^dhtem progtodiammr. 

Terra igitur in hoc mnndi stneiHi ghbi» medio cemsUtvtm loco tUtem 



1. Deinccpt etc.] Hoc excerpCvkm Ham eandem, quae est MaoM^U 

GtHmovius dMMnptmn • eitso adno^ Itbu I , eap. 90. , quod et logi««» 

tayit e Geoni*tria Anonyni soripla omm res ae verba deoionatrant;, 

vetere waau ^in roenibrana ^uam turn quia Macrobii rara est apiid 

possideret ipsius pater.'' Beinde: vulgatos auctores memoria.'' 

„Auctor, fnquit, saepitts et Boethl! consecitntnr] „Fone eonftrkfUur.^*^ 

e« Aognstini mentionem faoit, et Oaoiv. 

foia etiam hnios, cni conraiaxiape 2. sennUie] Vidolur Jef^eodam eaaQ 

atteadimus, Macrobii non semel, aensibilis. Nom eensile apud Lu- 

non me teneo, quin aliqoid ex eo cret. It, 833. est id quod praedl- 

excerpara et hac occaslone etut- turn est seosn. 

getn, praecipne ^uia tmetat ««(•*- s ol il X ltta] »jii<> s s aatrtu i^/* Qmrnm^ 



Digitized by 



Google 



EXCEBPTUM MATHEMATtGUM I. 



219 



puneti c^iintt ^t in cirenmferentia tsrtuU' ueqfA»U undiqne diHantia am-^ 
bitus eentrum voeatttr, Htttc igHur^ litei ad otmm (ne^mprihensih^em 3 
sphaerae eaelesfts, ^trure omninr mo am^iu indndft^ immtnHtiittm compa^ 
rata quodttmmed^ seewnifum natwam puncti kidMniUHi vidtafw, ht $e ta* 
men tonnderata noHrh angustfh inatstintMl^m tnagnifndinem praefetf. 
Ah hoc i^iur totiu^ kuius inveitigaiionis excurmif exofdium t^tliet* 'fit 4 
primum ambitus tertae totins quantns ^t, expUcttndvm wdehhr, et qnemad* 
^odum humanu^ senmis ad hunc comprehendendnm aete^erH, rMTofvemftnn. 

Ttrrue igitur ambHus a vetertfrtiv in ottntta natttme diipoHthne per* 5 
qtttftndn 8iudio8t» dueenta quinquaginta duo milia stadia tontintrt probah^ 
est. Stttdiwn autem octava pats est mHiarii, habens passvs VXXV, IP^*- 
centa igitur et qvinqnaghiia dvo milia stadia facitint miUarin JfXJT, et 
unum mUia et qttingenttt, Quae si per iretentae sexughHa grndus dnHdan* 
fur, eveniuni vnitntque stadia ^eptingenta, hbe est oetogintaseptem mHit^ 
via et sfemis tmum , |. e. , dimidium. Haitts invesUgaHionis primus auciw 6 
Eratoithenes fertnr: qui in hac discif^ina speetabilis et sagaeissimus eamm 
quae latent scrutator extUit, Hie itaque cum ierrae umbitum aestimate dis- 
ponerttf tali arte iH'om sibi feeiste dicitut, et koc argumewl^ siHis mirs^iH 
ingenio extogHato usus inemoratnr. Nam a ntensaribus regis Pldi^maH ^ 
adiutus, qui totam Jegyptnin tehtbat, a Syene usque ad Metoen k&ro9eopi'- 
cis tasis ctffit aequali gnomonum dimensione dispositis et per singnla ^asa 
singnlos gnomonieae supputationis doctissimos ordinanSf una die omnes urn-- 
brem meridianam ebiervare praeeepiti qua per singnlos gmommtes tompu^ , 
tata comperit, quod ultra septingenta stadia ad unius longitudinis gnomo- 
nem umbra non respondit. Vest fiaec altiori ingenio veritatem huius ret B 
psrsequenSi sub steUaiae uoctis tempore mmpto astroU^su qui seeundum am- 



t>icem pnndi Minet eteJ] CmiI. 
Gotom. I, 16, « et 10. et SO, § U. 

qui] tocufi an puncttis? Cf. t^lin^ 
N. H. 11, 68, § 174., ubi quidein 
punctiis Tidetar et^e genitivus. 
Vide ne scribendum sit quod. 

distantiae] ,JVl6. distantia.*"*^ Gron. 

ambitus] Bdi» distantiae mmbitu, 

5. dueenta . . staiNa] Cf. Comm. 
1, 20, 20. et II, 6, 3. 

6. excogitato] „Ms, excogito,''^ 

7. Nam a mensoribus . . respon- 
dit] Cf. Martian. VI, §§ 598 et 610. 
Eadem iisdcin fere verbis leguntur 
in cod. R2 ad Comm. I, 20, 30. 
margin! adscripta : ^Eratosthenes 
philosophus id em que geometra subti- 
lissimus magnitudinem tcrreni orbis 
nosse volens, tali dicitur usus atgu- 
snento. Nam a mensoribus regis 
JPtolomei qui totam Aegyptum tene- 
bat adiutut a Syene usque Meroen 
stadiorum numerum invenit, dispo- 
gitisque per inieryalla loeorum a 
geptentrione meridiem versus horo^ 
geopicis vasis simiii dimensione et 
gnomonum aequa longitudine infor- 
matis totidem ^oeU^s gnominicae 



Ci!«!) knpputationis homines^ qmtt 
va^a fuei^ant, singt^s ifuibmsque {4M- 
eis imposuit, et itna die omnes urn* 
bram meridintni femporis obsereate 
feeit, notarique unumquemque sni 
gnomonis umbram^ pantos fuerit 
longitudinis. atque ita comperit, quod 
ultra septingenta stadia ad unius 
longitudinis gnomonem umbra non 
respondet. Hoe numero per paftes 
zodiaci, quae sunt C€€ et LX, mtif- 
tiplicato absotvit universi orbis am'- 
bitum optinere stadia dueenta milia 
et quinquaginta duo milia* 

8. sumpto astrolapnu] i. e. nstro- 
labio. Of. Excerp. II, 8. .^liro^ 
lapsum voctttur in similis argu- 
mentt seliello quod in eod. R2 in- 
yenitor adscrtptum ad Comnn. I, 
20, 9.: IWrae mensura ocuUs rMiiit- 
tilms ita inventa est per astrotstpsumM 
In prineipio noetis oriente aliqtia 
stdia erectum est astrolapsum in 
plana terra ^ et elevato medicUnio 
ipsius astrolapsi notatm iUa steltu 
per foramen illius^ et fasto ptmeto 
in iUa parte astrolapsi recondito 
astrolapso eoepit ire in eppositam 
partem ref^a tinea. Verbi gratia 
notitta ittUm artico <^c}> peio O0<^ 



Digitized by 



Googk 



no 



INCERTI AUGTQ&IS 



bkum firmamenti m CCCLX graduM per circuHum dividitur^ e( per ulruin- 
q^e medklinii foramen polo in^eeto gradum, tn quo medidinium stetity di- 
9 ligenti adnoiatione tignavU* Rt profectm inde TecU$ linea a meridie con- 
ira $epUntrionem rurmtB itUftfiquenti nocte polum per utrumque foramen m- 
dieUnii coutempUUmy et tertim nimiliter^ tandem uno ^adu medidiuiumad 
euperiora. promotum invenit. Tunc dictante ratione huius iiineria $pjiiitiwn 
diligenter emeaiiM, invenit DCC etadia^ sive miliaria oetoginta s^tcm et 

10 gemie unum^ hoc est dimidium. Post haec datis unicuique de ireeeiUis 
sexagiiUa totius cireuli gradibus iotidem , inventus est totius terrmc ambitus 
dHoetUa qmnquagifUa duo stadia she XXXI et quingenta miliaria conti- 
n$re. Atque ita probabiU ralione conclusitj quod partes sive gradus 
CCCLX^ quibus omnis zodiaci cireuli tractus ac cadestis spkaerae eircuitus 
diitiditmry ad terras usque proveniunt^ ut pars quaeque incompertae et ui- 
a/saUmdbilU mmisurae in terra sub eerlam mensuram cadat, 

11 Terrae ambitu comperto tpiantitatem diametri inquiramus, Omne dia- 
VMtriim tripUcaium et addita septimaj^rte circulum facit. Igilur de ommi 
dreulo ablata vicesima secunda parte et eius quod remanet sumpta tertia 

12 qmmtitas diametri est* Sic ergo de dueentis quinquaginta duobus mil^s 
stadiis vfcesima secunda auferat^r^ quae const^ in XI^ccccLiut sevfiis^ vi- 
cesisua smunda tmiuf,, remanent CCXL • JDxt»F et decern vicesimae seeundae* 
Cuius summae pars tertia sumpta fadt diametrum terrae in octfigintfl mili- 
bus- stadii^ CLXXXl et semis unius stadii et septem vicesimae secundae 
umus stadii 9 quamvis Sdacrobius idem diametrum hXXX Madia^ uel non 



pit ire recta linea versus antarticvm 
polum et prindpio sequentis noctis 
eresit astrolapsum, et per medtdi* 
nium notata steUa oportuit ipsum 
mediclinium vel elevare vd depri^ 
mere^ et tune notata steUa per me* 
didinium et facto ibi puncto in 
astrolapso mensuratum eit spatium 
inter duo puncta^ et notatum est^ 
qu^a pars esset totius asirolapsi, 
"Quota pars illud erat totius astro- 
lapsiy tanta Ofic\^ pars erat totius 
terrae illud ^acium quod erat inter 
locum ubi in prima nocte erexerat 
astrolapsum et inter ilium ubi in 
secunda erexerat: et mensurata ilia 
parte per stadia ^ per illam partem 
scitum esty quot stadia essent in am^ 
bitu totius terrae oculis ad illam 
partem mensurandam iuvantibus* 
. Addo alind scholioa ad c. 20, § 

10. adscrj|»tain, quod etiam ad lib. 

11, cap* T, § 15 potMt referri: 
Ratio ilia Jegyptiorum iuvans vi- 
sum talis est, Habent enim Aegyp- 
tii ipsi quasdam civitates sub aesti^ 
vali tropico^ sicut Meroen et Syenen* 
Ubi in solstitio aestivali aeceus (i. 
e. aa-Kiog) est locus ille drca meri^ 
diem, t. «• non iaeit umbram in ali- 
quam partem. In sequenti vero die 
sol incipit descenderOy et habet locus 
ille tunc umbram quantulamcumquc: 
tunc fUi gui uUra iUum tommy i. c 



tropicumy manent accei sunt in ilia 
diCy sole recta linea super eos ex- 
istente in meridUs: tunc qui sunt sub 
tropicoy qui in praeeedenti die fu- 
o'Uttt accei modoy habent umbramy 
t. e. seque$Ui die vadunt ultra Wo* 
picum et locum carentem umbra in- 
fra iropieum: et post computant dies 
anni naturaleSy in quibus sol totum 
firmamentum circuit, et tantum spa- 
tium terrae attribuunt singulis die- 
bus, et ita totius habent mensuram 
midtipHcando stadia per CCCLXV 
dies. Est autem stadium CXXr 
passus. 

gradus] „M8. gradibus.^^ Gbon. 

10. stadia] Imnio milia stadio^ 
rum, et infra milia miliariorum. Cf. 
|§ 5«e II. 

ut pars quaeque] Edd. et pars 
quae. 

sub certam mensuram] Edd. sub 
cert a mensura. 

11. Omne diametrum . . circulum 
facit] Cf. Comm. I, 20, 16. ^ Nota 
neutrum genus in Tocibus omne 
diametrum. Cf. § 12. et II, 8. 

12. XI .. secunda] i. e. 11454 

+ i + %'« C= 4i). 

CCXL . . seotift</ae] i. e. 2405454$. 

oetoginta • . secundae] i* e. 80181 
+ i + A C« ii). 

MmarobiMs:\ Qwua. J, 20, 20. 



Digitized by 



Googk 



EXCERPTUM MATHEMATICUM I. 221 

miilto Qinpliui habere dhnt Nthtc tarn eonsequenier pandeii4wn eti, qua- 13 
liter ttd aUHudinem eolh eomprehendendam priiea eagaeHae perteneriU 
Sele medio die deemper eenstUuto et suae lueie tadies in omnem partem 14 
epargenU trianguU forma pari proportione eirevmquaque exeurgity tino in 
medio omnium triangulorum^ ad quameumque partem eumaniur, eathetOj qui 
est altitudo solis: hypotenusae vero ex omni parte sunt radii obiiquo duetm 
a sole m terram porrecti, et unam aliquam partem deorsfim in superfieie 
terras inter se et eatketum pro basi appreheudentes, ^odcumque ergo cor- 15 
pus pro eatketo ereetum sub radio solis in compositam partem umbram pro* 
iieity triongutum format in eadem proportione manens^ eum sit orikogonium 
sub eadem hypotenusa constitutum. Qualis ergo proportio inter umbram \o 
deorsum iacenUm ei eorpus illud quodeumque ereettiiA, « quo umbra for^ 
mutuTy fuerky talis ptocul dubio inter spatium illud, quod a fine umbrae 
uUeriori retrorsum usque ad sub seiem iure basis protensum est, et ipsam 
aWtudinem solis proportio erit, Hae consideratione altitude solis primum IT 
comperta ab AegyptUs ereditur, quod et aequalitate regionis et vieinia soHs 
adiuti mensuram interiacentis spatii faeile eomprekendefe potuerunt. In- 18 
penta est igitur altitude seiis super terram stadia quater mille mfHa oetin^ 
genta et XX milia, quod est quadragies oeties eentena milia et t>iginti mi" 
If a. Si ergo ab (idler a quoque parte usque ad solis cireulum par mensura 19 
tenditur^ dupla quantitas exsurgit nonagiee sexies eentena milia et quadra- 
ginta milia. Quibus si diametros terrae media coniungatur, quae est octO" 
guMa milia stadia CLXXXl S* et VII vieesimae seeundae erit, integra so^ 
liwis circuit diametros a circumferentia in dreumferentiam per medium eeU" 
trum stadia nonagies septies eentena milia et XX milia CLXXXl S. et 
VH vieesimae seeundae. Quae si secundum rationem eirculi tripUcationi 2^ 
suae septimam adieeerit, faciet trigies mille milia et quinquies centum 
XLIX, et CXLH et dextantem et septimam unius sextaniis. Ei haec est 
perfecta quantitas eirculi Solaris, Hone veto computationem quam ob can- 21 
sam Maerobius ita negligenter praeterierit, ignHro, site quia apud philoso- 
phos diametrum centri quasi puttetum indivisibile ad mensuram eomputatum 
non est. Ergo, ut breviter in unum dicta eolUgamus, diametrus terrae eon- 91 
tinet stadia octoginta milia et CLXXXl S, et Vil vicesimas seeundas unius t 
jtmbitus terrae continet stadia ducenta quinquaginta duo miUa: altitudo 
solis quadragies oeties eentena milia et XX mHia: diametrus eirculi Solaris 
eoniinet stadia nonagies septies eentena milia et XX miHa et CLXXXl et 
S, et FIl vieesimas seeundas unius: eireulus Solaris continet stadia trigesies 
snille milia et quinquies centum XLIX, et CXLll of dextantem et septimam 
unius sextantis. Sed antequam ad reliqua quae sequuntur progrediamur, 23 



15. umbram] Sio nteesMrio acri- tam esie Tidetnr ex unius VI u e. 

bendnio. Gron. umbra, anins sextantis, nam namerns est 

19. sexies] Sic e coniect. scripsf, 30549142}} f (i. e. {{ -f- ,^, non 
oam legeretnr empties, Nempe |g -{~ «V^* ^^' § ^* 

4820000 -f 4620000 » 9640000. 21. Macro6iu9] Comm. I, 20, 23. 

quae est etc.] Cf. § 12. sive] „Sic Ms. Forte nistV Gbon. 

per medium centrum] „Ms. per 22. diametrus terrae] Cf. § 12. 

medium per medium centvum,*"* Groic. ambitus terrae] Cf § 5. 

nonagies . . seeundae] i. e. 9720181 altitudo solis] Cf. § 18. 

+ 4 + i^ff C= 45% diametrus eirculi Solaris] Cf. J 19. 

20. quinquies centum XLIX] In eireulus solaria] Cf. § 20. In eAi, 
eM. non recte legitnr quinquies legitar stadia trifesics mille millia 
CXLIX, et infra unius 9; quod na- et quinquies C mtllia XLVIV et 



Digitized by 



Googk 



322 INCBRTI AUCTOWS 

adhnc de altituiiM wlUy qwMer ab hi$ eliam qui rmttaU wtid in qut^ikH 
i^nae rtgione eompi^hmdi possit, firaii{feflla]i^«iii est Ad fm^ dno$ am* 
do9 proponOf unum aeevndum nmhram gnomimit^ alium tecundum medidi^ 

24 mum et radium solia. Simtudum gHomtmem «ic. Erigaiur ortJ^citatiter 
jgnitmo ituHslibet qmoHiitoAia md radium toUs in m^diM die* Beinde nmbrm 
quam gnooM prtfiieii diligenter cum ipao eompmrtftur: el emdem proparUo 

25 inter aUitudinem mUs et ipatium quod interiacet ette pnmuneietur. Ei 
quia tliittf epaUi qumntitae propter $ui immeneitutem adu vestigari nen 

26 poteety arte retror^um e$i meiiendum. Quaprepter mentor ad $etundam tin* 
tiaumn retrareum perga^ et iterum euj^a diete gnonume ereH^ uwakram ad 
(^mparatiemem addueat, iterumq^te eandem int^ aUitudinem ^»olia et wpatium 
qugd inUrieetum e$t e^mparutiensm eeae promiuti^^ quae fwerit inter gne- 
wMm^m el umbram eiue comparutiQ inventa; «t videat, quantum ha$i» seemndm 
prim^tm haein niptrH^ quia koe eet epatium ^^md eH ititer priamim etae* 

17 e^mdam etationem. Qm diUgenter emmto per et'tit quantftiOma eetera tm- 
«m./«eile pateseumt. Haee hreviter troMeurrintue proptereet quod omnia eg 

IB ti^ra dictis eertieeime eoneient* Est aaiem aUue modue lemge ieto fatiiior 
nfe tanlum iakor^m expetetu, in quo id magie wsirerie^ ^od tarn difJUUie 
tamque euhlimie ree sine grandi argutime et sine UAoriosa serutatione ma* 

d9 fw/et to Jiat^ Ambitus ftrmamemti totius^ qui in irecmtee.seaaginta gradue 
divisus estt terrae ambitum ita medio libratum loco eompteetitur ^ ut a sin- 
gidis suae divisionis interstitiis reotis lineis de»rsum duductis in totidem 
partes ipsum ambitum terreni globi distinguere itideatur^ Quo fit^ ut ilUm 
caelestis partes globi y lieet inemnprehensibiUs skU magnitudinis, his tameity 
qua€ in amkitu terrae sub eerta tenentur meusura^ partibus aequa eircuHio-^ 

W nis parilitate respondeant* Si ergo a quibuslibet ^uobus gradibus ex- 
CCCLX firmamenU gradibus lineae reetae usque ad terram deducantur^ 
quot gradus desuper es gradibus firmamenti inter se amUueid, deorsum io^ 
tidem ex minoribus gradibus terreni ambitus compleetentur: et quam pra^ 
portionem earum intervallum desuper ad totum firmamenU ambitum habuc-* 
rit, eandem proeul dubio distantia ipsarum deorsum ad totum terrae eireu^ 

tl bm continebit^ Sole^ igitur in Unea meridiana desuper constitute sublevato 
astrolapsu eontra eius radium mediclihium dieponamus, cumque eum ntpr^ 
malUer per utraque medicUnii foramina in directum transire viderimus, re- 
ducto statim instrumento, quos gradus tiOer medielinium et lineam metidia- 

32 fliaiM desuper munerenliir, per^iMrmniw. Quibus inventis totidem inter setem 
et verticem nostrum de CCCLX totius firmametdi gradibus nuUatenus dubi*- 
tenuis, ae per hoc deorsum quoque inter nos et eum locum qui recta Hnem 
desuper solem suspicit totidem de CCCLX gradibus quos ambitus terrae 

83 coRlmet verissime affirmamus- Cumque treceniesimae sexagesimae partie 
terreni ambitus mensura nota sit, numero graduum invento consequenter 
omnium simiUs mensura nota erit. Si autem basis mensura tt catheti pro- 



CXLH et 555 et septimam unius 3, Gron. Fortasse verum est argu-* 

at 555 poeitum sit pro dextante et tatione. 

3 pro sextante. Quod unde yenerit 91. meridianamlEdd.meridianunis, 

dicere nescio, 32. totidem . . dubitemus] sc i 



23. Ad quod] Edd. quos. ^©'s 9««n •>"*« 

26. pronttnttet] Edd. pronnntiat. '!tfJ'i!L:^^\ y?*"^**' '^^ '"^ 

Cf. i 2« extr. sttpraeeriptuin.*' Grow. 

' quos . . conttnel] ^Ma. quos qi 

28, argutione] „lM[i. ar^tittione.'* bitus terrae continet ambitue*'^^ ^m^n » 



Digitized by 



Googk 



EXGEBPTUV MATUBMAIYGUM I. S23 

pfU^ u^ta fumiiy et wHtwura uUketi seeundum svpra dkiam r^gulam nota 
erj<. Et 4e altUudine quid^m $9U$ hate ud pr«e#etit dicta Mint, Nunc d€ 34 
p9rqukmd» magnUudinc SQlarii gioki et diam^tro eitii mhi€qum$ 9&rtno 
etewdium mmit. 

Pie ae^inoctiali ante $0U$ rnium eo$mimetra va$ hctroscopicum cum 35 
cmrti$ .h^rofum int€r$titii8 $ignattan gnomone adhUtito ita di^^Buit, ut pri- 
mum emergentis nolia radium stilus excipiena umbram in appoiitum super 
prknam lineom primae kerae limit^m signantem dirigeret^ tocuaque ipse qui 
primum nmbrae venieniis adtactnm exeepit nHae impressieme signatus est, 
0hservaiusqu9 diligenter est proeursus umkraey donee sqUs orbis totus ah, ho- 
riumte iia integer emersissH,, ut adkuc ima summitas horiztmti videretur 
iusidere: et locus quern tunc umbra de stilo cadens occupavit n^tatus, fta- 36 
bitaque dimeusione inter primam ei secundam umbrae notjamy quae integrum 
§oUs orbem^ hoc est diametrami natae de dnabus eius summitatibus metie-- 
hmUur^ inv^ta est pars nona eius spatiiy quod taier primum et secundum 
Umitem primae horao eonUnebatur, Vnde certum est 9 quod unam aeqni^ 37 
noctialem horam integram faciat Solaris orbis nonies repetitus aecessus» Et 
quia totum caelestis ambitus kemisphaerium duodecim integris horis aequi^ 
naetialibus involvitur^ iota autem fpkaera XXUH horis drcuMsagitatnr^ 
XXUil vero novem unicuique datis dacenti sedecim complentur^ solis dia- 
metres sui cireuli ducentesima sexta decima pars n^eessario consequente ro- 
tione probata est. Et si cui kaee ratio fortasse vadllare videatwr propter 38 
motum solis eo quod in uUeriora sine cessatione progrediens ampUori^ quam 
quantitas sua esigeret, in ortu suo mora mensuram fefellisse credatur, pot-' 
est per astrolapsum huius rei certissimum capere experimentum. Emer genie 39 
solis spliaera et insidente adhuc horizontia margini si ipaum mediclinium ad 
eius summitatem levaverit et gradus qui subteriua supra mediclinium ap- 
parent ad totum quadrantem comparaverit, earn quoque inter diametrmm 
solis et cireuli quadrantem esse dixerit proportiomem> Diametro Solaris ghbi 40 
invenio ratione cireuli quantitas orbis eius facile cognoscitur, si secundum 
supra dictam regulam triplicationi diametri septima pars adiiciatur, Dia- 41 
metres autem solis, quia verissima ratione solaria cireuli cireumferentiae du- 
centesima sexta decima pars probata est, terrae diametron multum exeedere 
mdetnrj licH Utmen ad duplarem proportionem nuUatenus exsurgat: XX HI 42 
milibus stadiis et eo amplius minus continet eius duplo, quamvis Macrobius 



33. Die aequinoctiali etc] Conf. GrQB. exier el m ortu ttio, ftdditi^ 

Macrob. Comin. I, 20, 26 nqq, Terbia „Sic Ms.'* 

horizonte] Edd. orizonte et infnt 40. supra] § 11. 

orizonti, 41. diametron] Edd. diametros^ 

36. dimemsione] „Sic He, ac •! *^ XX UI milibus] ScriptI « 
vcllet dimensino est Sorib«Bdara c«rti«aiiiia coniectnra. Nara^e si 
dimensione. Ad verbum ha«c de- \^"^^ diametroa est SOISliJ tUd,^ 
•vmpto ex Macrebii lib. I, e. 90." " nunierwa fiuplieatnc effiQil 
Gmeif. — Videtur Gronofiua in c«- 160363i|. SolU diaaietram si se- 
dice waa legitae dimemsio «, et in ©unduin auctoris ratieneiB compa- 
adaotatiese scripaisM dimensio est. tomua, eat 141431,^}^,, at dijfe- 

37. ducentesima] „Ma. rfucente- ~|;«« l«w»*o »ii.»a 23 mUiam alt; 

ne^essano] Edd. necessaria. L' J^jJJ?^' dianietriim d^i. 

1^ . n ri« cc e X >•« wji ""** *^® 140000 atadtoran, diflfo- 

probata est] Cf. §§ 5 et 41. Edd. ,^atia eat 2336341. — In ed. Gran. 

probatumest, \eg\iur X. I. XH millibus, in ed. 

38. exigerety in ortu suo] Edit. Zenn. X . XI . H millibus. 



Digitized by 



Googk 



224 



INCERTI AUCTOMS 



duplam aanerat habere proportionem ad aliam, temperamenio quidtm cnter- 
iionis usus, tn isto tarn audax in adiiciendo quam prius in ierrae diam^tn 
in detrakendo fiiitj forakan iaedio leciorum pareeng ki mt^ipHomdk 

43 numeriB can$ummate. Nunc ttiptfreat, mi per diameiron »oU$ €t per diu" 
metron cireuli solarie umbram terrae aestimemus es diametro etvt. Pona» 
mu$ ergo $ummam in medium et videamue quid ratione didante ex Ait 
eontequatur, 

44 Diametroi eolaris cireuli^ $icut supra dictum est, centinet stadia nena- 
gies septies centena milia et XX milia treeenta triginta tria et triewtem 
unius, Diametros sdis continet stadia C quadraginta unum mUim dneenta 
triginta et quadrantem et semunciam unius et dueentesimam sestam dsch- 
mam partem unius integri et unius semunciae et unius septimae partis tem- 
unciae unius stadii. Hie est integer diametros solii. Diametros terras con* 

45 tinet stadia octoginta milia treeenta tria et trientem unius* Si duo eatksti 
ad eandem basin erigantur, alter in eapite duplus et alter m medio ssdh' 
duplus^ eandem hypotenu$am contingunt eidem basi eoncurrentem* Quod $i 
fuerint impares a duplo eatketi, alia atque alia hypotenusa coneurrit ad 
eandem basin a prineipio medio, E% minoris eatheti hypotenusa a medio 

46 i>el Bccundo eatketo et deineeps subterius tendd, maioris desuper. Exem- 
plum utriusque subter formavimus mo. Sint duo eatheti duplus et sub^plus 
ad eandem basin a prineipio et medio taliter, Sint item duo eatheti ad 
eandem basin a principe medio y impares a duplo ^ hoe est non dupli^ prima 
primus maior duplo ^ hoe modo: deinde primus maior duplo ^ et sit figura 
talis. 



Macrobius duplam asserat] Conf. 
CoDim. I, 20, 31. unde paene du- 
plex quam terrae diametros inve- 
nitur, 

audax] Edd. audaci, quod refe- 
rendum etset ad temperamento. At 
quia dicit temperamcntum audax? 
Immo temperamentam est illad, 
poene, cf. Comm. I, 19, 15. 

prius] Cf. § 12. 

(cctomm] Scrips! e coni. Grono- 
Yii; in edd. legitur lector em. 

44. Diametros Solaris cireuli etc.] 
Qaae sequitar coinputatio, ea et 
yalde corrnpta et matiia est, nam* 
que magnitudinei diametri cireuli 
Solaris, diametri solis et diametri 
terrae, minime eaedem esse dicnn- 
tur ac supra §§ 19, 37, 12.; licet 
milia stadiornm cong^nant, nnmeri 
minores mnlto sunt alii: deinde 
argumentatio non perducitur ad 
llnem, docetnr tan turn quae fi^^nra 
sit constrnenda, qnid inde efficia- 
tar, non additnr. 

supra] Cf. §§ 19 et 22. 

treeenta . . trienfem unius] i. e. 
9720383^; sed II. cc. computantar 
stadia 972018HS. 

trientem] „Ms. rigentem.^^ Gaoif. 

C quadraginta . . semtfneiae unius 



stadii] 1. e. 141230 + J + ,i, + 

^ I "^ "T ih . gupra CWd, not. 

216 "^ ^ 

ad § 42.) compntantor 141431 ji}|^. 
octoginta milia . . trieni^ unius] 
i. e. 803031, ubi videtur legendnm 
esse treeenta triginta trta, ut sint 
80333^; supra §§12 et 19. compu- 
tantnr 8018141. 

45. subduplus] Cf. Booth. Arith^ 
met. f, 23. Si bis maior em numerum 
minor numerus metiatur^ subdu-* 
plus vocabitur, 

hypotenusam] Edd. ubiqne ypote^ 
nusam. 

atque] ,,Ms. adque.^* Gron. 

contingunt] scrips! e coniectara. 
Edd. cent i git 

46. deinde primus maior] Videtar 
legendnm esse deinde alter minor. 

el sit figura talis] Haec sunt at- 
tima haius Excerpt! Terba. Fi|^> 
ram quae desideeatur eonstraxi 
ipse (vid. fig. VII). Basis est Ai £7, 
eathetus dnplns AB^ snbduplas 
CD, dnplo maior j4 F, dnplo mi* 
nor AG. Apparet verba (§ 45.) a 
medio vel secundo catheto et deiss,- 
ceps subterius tendet, referenda esse 
ad snperiores hypotenusarnm par- 
tes CG, CB, CF. 



Digitized by 



Googk 



EXGBBPTUM lUTHEHATICUH I. II. 225 

INCERTI AUCTORIS 

EXCERPTUM MATHBMATICUM H. 



Quamvis Amhrosii Theodosii auctoritate universi orbis ambiiu$ noiahi" ] 
lii haheatur^ tamen quia ah illo auctoriiatia ratio quaii praetertni$8a eH, 
volentihus scire proponatnr* Quod enim a modemis impoasibile iudieatur, 
id a veieribua aapientia duce facillimum afflrmntury ei quod corporis sensi- 
bus indagari non posse videtur, id raiionis acumine luce clarius indagatum 
habeiur, Sumpto horoscopo sub stellatae noctis claritudine, inspectoque polo 2 
cum ulroque tnediclinii foramine notataque graduum, in quibus stetit medi- 
clinium^ mullitudine , profectus est cosmimetra per directum lineam contra 
septentrionem a meridie, tamdiu donee in aiterius noctis claritudine viso^ ui 
priusy polo cum utroque mediciinii foramine stetit ipsum mediclinium altius 
gradus unius numerositate. Post haec ratione di^ante mensus est koo iti- 8 
neris spatium et notata huius quantitate dcc stadia sive Lxxxrn ,s» mi- 
liaria affirmant, Deinde datis unicuique ccclx astrolapsus graduum tot 
stadiis sive miliariis^ inventus est ambitus terrcni orbis. Nam multiplieaio 
per alios gradus unius spatio quantum ex hac provenitur muHiplicationt^ 
tantum contineri probatur in totius mundi circuitione. Eratosthenes philo' 4 
tophus geometricaeque sagacissimus totius orbis terrae circuitum per imita" 
tionem gnomonis umbrarum in terra secundum partes zodiaci ingeniose de- 
prehensum CCLll stadia id est XXXI. v miliaria continere diffinit, unicui- 
que CCCLX partium in zodiaco dcc stadia ^ id est Lxxxrii miliaria et te- 
missem deputans. Ex his iuxta regulam cireuli et diametri crassitudinem 5 
seu diametrum terrae sic comprehendere poteris, Aufer vicesimam seeundasa 
de cireuitu terrae, id est de CCLll stadiis tolle XI ,ccccluii et semissem et 
vicesimam secundum partem unius stadii, et remanent CC* cum semisse et 
XXI partibus stadii unius: horum tertia pars, id est LXXX.clxxxi semis et 
rn vicesknm€ gecustdae unius stadii, terreni orbis diametrum seu spissUudi- 
Item iuxta praedietam terrae cireuitionesn dubietate postposita contiu^U. 
Quod liquido satis caute supputanti patet. Quamvis Macrobius super som- 6 
nium Scipionis idem diam^rum hXXX stadiorum tantum vel non multo plus 
dicat habere. AmbUus terreni orbis CCLll stadiorum sive XXXI, v milia- 7 
ria Eratosthene philosophe probmtur auctore, cuius vicesimam quartam partem 
i. e. X,D stadia sive mcccxii semis miliaria sol una transeendit vel transcurrit 

II, 1. Quamvis etc] Gronovius CCLll] i. e. dacenta qainqua- 

Tiaec prnemisit: „Eodem pertinent, ginta duo milia. Edd. cc'Lti. 

Macrobiiqae men tionem habent, tolle] Edd. tollo. At antecedit 

quae ex Ms. Anglicano incerti aufer. 

auctoris excerpsimus. CC ..partibus] Lege CCXL.dxlf 

jimbrosii] Cf. Comm. I, 20, 13. cum x vicesimis secundis partibus. 

Quod enim] Scripsi e coniectura. $' ^^'\obius] Comm. I, 20, 20. 

Edd. Quia enim. I' ^««««"»«'» quartam] Edd. ri- 

^ Z, , , «- eestmam secundum. At quae se- 

2. Sumpto horoscopo] Cf. supra q„untur, ea non sunt pars xxii, 

«f § 8 sqq. sed pars xxiv, idque recte, cum 

5. et . . diametrum] Edd. et dia- bora sit xxiyma pars diei. 

metri crassitudinem seu diametri i. e. X,d] Edd. in X.d. 

crassitudinem seu diametrum. mcccxii semis miliaria] Edd. tn 

vicesimam secundum] Edd. xxn. cccxii semis millia. 

'■',.,• : • . ■ '•• .•■••■; . .'. is ■ 



• Digitized by 



by^OOgR 



226 INCERTI AUCTOBIS EXGEBPT. MATBEMAT. IL 

8 hora. Harae autem parte quinta deeima, hoe ett uniue ex cechx gradthm 
. aacensu vel deseensUf eolem Dce $tadia $ive lxxxfi teim't miliaria irimf- 

9 currere praedicii terrae ambitua per ccclx clarehit divisions Diameirum 
autem terrae iuxta circuli geometricalem regttlam in LXXX»CLXxxi semis 
itadiie^ seu in X,xxii miliariig cum xi eextis decimia uniue miliar ii colligi 
prohatur^ quamvii Maerobiue idem diametrum LXXX stadiiB vel non multo 

10 plu$ esse fateatur. Sol unum^odque signum peragU xxx diebus et x ho- 
ris et dimidia: tricesimam autem partem unius signi^ id est gradum, irons- 
eurrit per diem^ inter revolutionem firmamenti de puncto ad punctum, quod 

11 $unt xxnii horae et tertia pars unius korae et ostentum. Si ergo volume 
scire y quotam partem unius infra diem transeat, divide totum spatium diei 
in ostenta * rerum in ccclx ostenta^ quibus deinde adde trientem horae, id 

12 est XX ostenta f et exerescet summa in ostenta I,cccclxs, Quia ergo sol in 
tanto spatio unum gradum pereurrit^ sic etiam in singulis partibus huius 
spatiiy id est ostentis, peragit ipsius gradus singulas millesimas sexagesimas 

13 primas partes. Infra spatium ergo unius diei percurrit sol mccccxl partes 
unius gradus: xx vera partes et unam, quae supersunt^ de totp gradu, tra- 

14 volat sol infra trientem unius horae et ostentum, Itaque finita die restat 
soli ad currendum de uno gradu sextula^ id est septuagesima secunda pars 
ipsius gradus i et bisse et semunda unius millesimae quadringentesimae 
eexagesimae primae partis unius gradus. In tanto igitur^ id est in sexiula 
unius gradus et in bisse et in semuncia supra determinatae partis, gradus 

15 firmamenti gradum diei superat. Cum ergo sol peragat unum gradum fir- 
mamenti in uno die, excepto triente unius horae et ostento, constat^ quia 
CCCLX gradus firmamenti percurrit infra ccclx dies excepto toiiens triente 

16 tmitts horae et ostento^ unde colligtintur v dies et ri horae, Rcdit ergo sol 
de puncto ad punctum per ccclxf dies et insuper ri horas de quibus in 
quarto anno bis aextus oritur* 



8. parte quinta decima] Script! 
e coniectura. Si enim tol una 
hora transciirrit 10500 stadia, sane 
quinta decima horae parte trans- 
eurrit stadia TOO. Edd. partem quin- 
iam decimam; z etianr Hora, 

9. Macrobius] GoiDm. 1, 20, 20. 

10. per diem, inter] Fortasse le- 
gendum est: per diem, t. e. Edd.: 
per diem. Inter. 

ostentum] i. e. texagesima horao 
pars. Cf. 5 11. 

11. infra] etiam in seqq. poni- 
tur pro intra, quare nolui mutare. 



in ostenta rerum in ccclx ostenta'] 
Fortasse: in ostenta, horas xxir in 
mccccxL ostenta. 

12. sexagesimas] Non legitnr in 
edd. Sed necessario addendum 
est. 

13. uccccxl] Scrips! e coniec- 
tnra. Edd. mcccclxi. 

xx] Edd. XXII. 
quae] Edd. quam, 

14. bisse] Quid hoc significet* 
nescio, nisi forte h. 1. idem yalet 
quod bes et infra idem quod besse, 

16. bis sestus] Cf. Sat. I, 14, 6. 



Digitized by 



Googk 



E 

MACROBII 

AMBROSn THEODOSn 

LIBRO 

DE DIFFERENTIIS ET SOCIETATIBUS 

GRAECI LATINIQUE YEBBI 

EXCERPTA. 



Digitized JDy 



Googk 



■ Digilized by 



Googk 



E\ LIBBO 

MACROBU AMBROSII THEODOSU 
m DIFFERENTnS ET SOCIETATIBUS 

GRAECI LATINIQUE VEBBI. 



Vol. 11. 
Peabf. Oraecae Latioaeque linguae conianctissimam co-[S89] 
gnatioDem natura dedit Nam et isdem orationis partibus absque 
articulo, quein Graecia sola sortita est, isdem .paene observatio- 
nibus figuris constructioDtbusque uterque sermo distiu^itur; ut 
propemodum qui utramvis artem didicerit ambas uoverit: in mul- 
tis tamen differunt, et quasdam proprietates babeuti quae Graece 
idiomata Yocantur. 

IMm. p. E(kl. pdzb. 

Es IiV« Maevhii Jmhr^aii ie differentiii H $ocietatibu» graeei laimi" 
fU9 verbi, P. Ex libf Ambtoni Maerobii The^doiii etc. p-b. 

Pbabv. fMe grateim P. 

[Ms. V. Ed. £. 

Ittcipiunt panca excerpta dt lihro Maerobii Theodosii: Theodosiu$ 
Symtnaeho auo saluiem dieit. De verborum gratci ei latini deferentiit 
Vti iocietatibuB* V. 

pRABF. (1.) Cum V el natura V el tittit loquendi linguae gentium 
multiplici diver$itate O variai$et *), ceterie out anhefatu aut 
eibilo explicantibue loqui auum: solis graeeae latinaeque et 
eoni leporem et artis dinciplinam atque tn ipea loquendi man- 
euetudine *) aim Hem cultum et coniunctiieimam eognationem dedit, 
^am et hi»dem orationia partibus absque articulo^ quern Graecia tola 
eortita e«t, h isdem penes stngulas ^) partes observationibus sermo utcr^ 
que distinguitur; pares fere in utroque conponendi figurae^ ut pro- 
pemodum qui utramvis artem didicerit ambas noverit. Sea quia ita na^ 
iura fertf ne quid sic esse alteri simile possit^ ut idem illi sit, 
(jneeesse est enim^ omne quod simile est aliqua differentia ab 
eOf eui confertur^ recedaf); ideo cum partes orationis in utra- 
que lingua arta inter se similitudine vincirentur, quasdam ta- 
men proprietates^ quibus seorsum insignirentur habuerunt^^, quae 
Grace o nomine idiomata vocantur^ 8 (X ^) vocem diversitate inter lineat 

Pbakv. absque articulo] Cf. Qiiin- tecuti tiiinus yeterU codicit ancto^ 

til. 1, 4, 19. et Pritcian. XVII, p. ritatero, ita ut Graeca Tocabtila 

1049 P., qui docetpronoraen demon- tiatinit litteris scripta iisdem hie 

atrativum nturpari pro articulo. qnoqne repraesentaveripius, ut idio- 

Idem ttatuerunt Uidorus Etyih. I, mata enclisis diathesis et •:miliay 

7, 5. et Martian. HI, § 249. Vid. quia Tix:ifi%& lata Latinit satis trita 

quae adnotavit Kopp. ad III, § 238. sunt.*' Ops. — Quam rationeni ego 

Graecia sold] Cf. c. 14, § 20. servandam esse putai^i nisi ubi 

sortita est] Eodeni modo hoc ver- Uteris Latinis adnectendae essent 

bum usorpatur c. 3, § 5., e* 17 » { terminationes Graeeae. 

1., c. 19, § 16. Uanc praefationem in codice V 

idiomata} ,>Magna com ireligioiM aerratam esse iotcgriorem facile 



Digitized by 



Googk 



230 



MAGROBU 



[884] L De yerbonim utriosque differentiis vel societatibus. 

Accidunt yerbis utriusque iinguae persona numeri fignra 
coniugatio tempus modus, quern Graeci enclisin Yocant, LatiQi 
cum formis in quaiitate posuerunt, genus, quod apud Graecos 
2 diathesis nuncupatun Eandem paene cum casibus constructio- 
nem servant, ut mtserear iUttis, pareo ilU, veneror ittum: ^qqv- 
tl^io rotf^s, TtBl^oiMCL T^£, q)ii^ tovde: ablatiyum Graecia noa 

Ma. P.] 

1, 1. qualitaiem (om. in) Edd«P. 9. perco F. — $1- 

ASINTSINJE P. 

Ms. V.3 

a pr. m. aducriptam habet; '} varieiatesset^ literis snperfluis pnoctU 
notatis; *) hanelatu)* Endlicherut adnota?it: ^} ^^mansuetudme ; ita cod. 
MaRtuetodinem loquendi barbaro sermon! opponere videtor, nisi sit le- 
gendum: eonsuetudine*^^ — b} ijlege peaes ungulas orQtionis part99,^^ — 
<^) ^,habuerunt^ ita cod. bene; hahent Edd.'' 

I, 1. C^*} Item prima utriusque verhi tocietas in hoc esf, 
quod neutrum eorum in casus flectiiur; deinde quod utrumqut 
eomiiatur persona , numeric figura^ coniugatio^ Utmpus^ modus quern 
iGraeet) ') enclisin ^) vocant, Latini cum formis in quaiitate^') posuerunt; 
genus quod apud Graecos diathesis nuncupatur, Horum singulis in- 
spectis sollertiuSf quae in his diversa tttut, non latehunt, Cir^ 
ea casus '), ut diximus^ utrisque perfecta eommumio est. 
2. C30 Prima utriusque verhi societas est in hoc; nam et neu- 
trum casibus deelinatur et utrumque similiter universis pene 
casifws servit^ ut misereor ^} illius, pareo ^} ilK, reneror illam, Tenio 
ab illo, nitor illo. Item (p^wt^m roi^dc, ntld'Ofiat r6dt ^}, 9fJUi 
Tovds: ablativum enim vel quem dicunt s optimum ^) Chraeda non re- 

patet, neqoe in singulis Terbis in- suerunt esse delenda, cum ratio- 



est qnidquam quod abhorreat a 
Macrobii more dicendi. Verba lo- 
qui suum et ita natura fert^ n« •• 
si quem offendant, is conferat quae 
adnotavimus ad Comm. 1, 17, §§ 
10 et 8. 

I. utriusque} ^^Nisi culpa libra- 
riorum excidit, certe subintelligen- 
dnm est linguae.^'' Zavif. 

1. Latini cum formis in quaiitate 
posuerunt] Sic scrips! Endiichero 
auctore cum cod. V. Formae quae 
sint, intelligas e cap. 21. Praeterca 
conf. Diomedem lib. 1. de qualit. 
verb. p. 333 P. Opsopoeus adno- 
tavit concinniorem fore lectionem: 
„fnodus quem Graeci ipdioiv vocant^ 
qualitas^ formae sive species, 
genus quod ' apud Graecos ouid'SCtg 
nuncupatur, Latini eandem paene 
cum Graecis in casibus construction 
nem servant*^^ — Adiecit Zeunius: 
,,Locum hunc esse maocum et cor- 
ruptum libenter Opsopoeo largi- 
mur. Etenim cum hic summa sito 
argumentum dispntatioais de verb! 
Graeci Latinire ratione continea- 
tur, utique desiderantur species sive 
formae de quibus infra deinceps 
disputatur. At negamns verba: 
Latini cum formis qualitatem po- 



nem modi gramroatic! explicare 
videantur. Nam hic modus sane 
significat qualitatem, uti etiam a 
quibusdam dicitur, h. e. conditio- 
nem quandam seu statum sub dt- 
versis formis. Hinc eundem Varro 
species Tocavit. Itaque nos qui- 
dem locum ita putamus emendan- 
dnm et distinguendum: Modus quem 
Graeci lyxAttftv vocant CLatini cum 
formis qualitatem posuerunf), for- 
mae sive species, genus, quod 
apud Graecos didd'SfSig nuncupatur* 
JKandem paene cum Graecis eon- 
strudionem per casus servant**^ — 
Uterque homo doctns parum intel- 
lexisse videtur verb! servant sab- 
iectum non esse Latinos sed verba 
utriusque linguae, et cum easibum 
constructionem esse iungenda. 

2. pareo] Secutus sum editfones 
propter Graecum verbum nsld'Ofict^ 
Nam quominus infra scribatur cpal- 
doficctr, impedit dativus xmdB* Ver- 
ba misereor et (pgovrl^a} sioi respoo^ 
dere demonstravit Zeunius his Ter- 
bis: ,,Misereri non tantum dicitar 
de ilia animi aegritudine ex aU«« 
rins mlserla, sed et de eura et sta- 
dio opem misero quem amamita 
toeDdL"* 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. 6RAECI LATINIQ. VERBL I. tt 831 

recipit. Eadem illts persoDarum similitado: prima voco^ secundaS 
WKos, tertia voccU: wtXm xtcXaig xaXu. In numeris una dis- 
sensio est, quod dvl'xot^, id est dualem, uulla Latinitas admisit» 
Graeci vero id verbis nominibusque Svlaa videntur habere. 
II. De figuris^ 
Figun^ ambobus nou sine discretione pares. Nos dicimusl 
cwrro percurro, illi rgix^ dtatQixoh Quattuor quoque modis et 
haec et ilia conponuntur: ex duobus integris, produco; ex in- 
tegro et comipto, perficio; ex corrupto et integro, accedo; ex 
duobus corruptis, occipio. Similiter Ix.dvo thkBL(ov^ 6xrvxqi%Gi* 
1% tsXslov Kol caeokslstovtog^ 7Cqo6xwS' I| cacoXabcovtog Tcal 
tfMliWf 6viificiXk(Q' he dvo &^ohBi7c6vto3v^ xcDf^G)d(3. Sunt quae- 
dam conposita quae non possunt resolvi, ut stispicio conplector: 
ita apud illos to (ikv &uvt(fBxci>. Sunt apud Graecos admissa post2 
conpositionem, cum essent simplicta non recepta: vofici nihil[S8&] 
significaty tamen o^xovofi(3 dicitur; similiter dof^iS et 8o(ievc}, ol- 
xodof^iS et fiv6iiodoiuvio conponuntur. Ita factor et grego non 
dicunt, confidor vero et affkior et congrego probe dicunt Utri- 
que Yerbo binae praepositiones iunguntur. Humerus xqoxqo- 

£Edd. pdsb. 
lly S. poc^odofitwo dsb. — Homerui] Iliad. %% 221.; Od. q% 585. — 

[fid. 6. 
eipit 8. Eadem UUb et in per9oni$ $imiliiudo €$t, quia in utro- 
que *) verbo III eaedem personae aunt: prima toco, II Yocat, HI 
Tocat, et apud illos nalm, HaXttgy %aXst, Haec eunt fere quae ha- 
bent ita inter $e eommunia^ ut in Hli$ omnino non differant^"). 
At in numeris haee una disseneio esl, quod Svmbv '^) usue in LaUni- 
tate nulluB admieiU Nam qui putant fecere, dixere dualie esse 
numeric eubinepti aunt arguente Fergilio, qui verbis talibus tmt- 
versitatem vult contineriy ut -~ Conticuere oranet ^} — et — Uoa 
omnet fecere pedem <0* e (V >) om. Graeci; *} nenclmfi, n itemm ex- 

fancto; •) Cir casus; *) mereor; ^') parco; «} TSIIAE; ''') VII; ^^ utro; 
) deferant corr. In diferont; '«) dYKOK). Adnota^it Endl.: «) „M 
qualitate; ita cod. pro eo qaod Macroini edit, habet qualitatem, recte, at 
Tidetar; similiter Donates p. 17 L: Qualitas verborum est et in formis^ et 
paalo post: Qualitas verborum etiam in formis est constituta, quas formae 
alii verborum generibus vel significationibus admiscenU^*' — ^) „Virg. Acn. 
II, 1.'* — «} „Vlrff. Aen. V, 830. Cetemm §§ 1. 2. 8. editionis nostrae 
in codice ita sont dispositi: 8. 2. ]/* 

8« Eadem . illis etc.] Com his tecedcotia : Ix dvo tbIsIohv ewTQSXOf, 

qaodammodo possont conferri qnae quare Opsopoeus alucinarl yidetur 

leffuntur do Torb. cap. 1, § 13 sq., Zeunio, qai ab hoc altero loco 

aed pertinent ilia ad c. 13, § 9, alienom esse Terbam cwTQix^LV 

11. De figuris,] Cf. de verb. I, probe intellezit, sed infelici conatu 

15sqq. et Charts. II, 4, 10. Figura statuit substitnendum esse iieaov- 

verborum aut simples Sit , ut scri- qccvbIv. Quid yeram tit, fateor ma 

bo: aut composita^ ut inscribo, nescire. 

ip.e praemitit, %t in da. Integra *»"? oUoSov^,aedtficoj»^iiAi^v^A 

■jLi^vLi .^t^.t. .K.iii :><>«... «,iL maiornm eenliuni aactores »i» ro- 

ntolvi pote«t: ahiid lUqne exem- j„, « Qm. - Lobeckius ad Phry- 

plopi quaerendam erit," namqne •?";"• ™. iTTj . „. 5__..i« 

adieciti „Vet. cod. habebat TO ""^"^^u .'' }^'^i l^^ 

MENCINTPEXSi." - A P.nUn. l""A"?:^s' !! S^.'iJ^*-'"^" «"""" 



Digitized by 



Googk 



233 MAcaioia 

dicvXtff96tiwog. Ykgilius peie ptoiMgii tm-am, Lutiiiitatf fxm* 
posfti Terbi saepe primam syllUBam mulal, ieneo eammea; Mepe 
ROD mutaty lego negkgo. In Graeco terbo nutnauam prima syl- 
laba adiecta praeposftione violatliry ^klm ap^p&Xkm 6mp&3Am 
Ttata^aXhOj aya 6truayc9 if^oiym duoycD^ ^s^o 7tQog>s(fcii dut- 

4^iQC9 ipvatpigfOj SiQof hidiifio^ tpi^XA xma^tUo, Ultro eqaidein 
mtemerato verbo praeposttio tfaeoe corrumpilur, Xiym n^XXtfym^ 
pAkXcy iSvp^aXXcDy xQ^at liitfi%w. Hoc Mem in Lalinis: faro 
eifero: Avfugio et (tufero a prat^osvtione ab coBpoiiaiitur» et ia 
his sdis 00 moyetur in *au* auctore Gieeronei sensumque hab^rt 
retrorsum trahendi. Nigidiiis lamea putat veii)um auMno ea- 
dem praepositione oonponi} qnasi ab et aestirm^ mut abmimero 
idem est et numero: auhmno vero et d^ et cemeo significat 

56raeca yerba auando oonpontmtur cum praepo^one, enndmn 
accentum sine aubio serrant: 9uzt&>y0dfpm xsQupiffei ctvafkv^pn 
weo^km Su)ctQ§x^ xcctakakS Jtgoo^. Gum tero eis alia pan 
orationis adiungituTy modo mutant priortm modo tuentur accen- 
tum. Servant in his: tlm itlm^ 8c^» xaKdMa^^ unde wxowMo^ 
(i^ogy vl7CT(o xBQvl7Ct0y unde est xtqvbpavto S* hcsita^ xi^tcqi^ 
XOQOHi^aQtito. In aliis mutant: yXv(p(o xakafioykv^&y yQcifpa} 
XBVQoyQO^pSy cdivca £v6&9vSj 0ifi& &iiSs§m. Latini similiter ser* 

Gyant: praepono praecurro; mutant: coUigo affero, Apud Latt- 
[28d}ttos nulla praepositio adiuncta mutat coniugationem, damo efo- 

Ms. P.3 

Homer 8 P. — Firgiliui] Geor|r. HI, 250. -^ y9rgUiu$ Edd. 3. 

nPSlArSl P. 4. HBt tfcm P. -^ m muttore Com- an} PEdd. 

5. nctKoaeSuei^c] Cf. Horn. !!• i^. 105. -^ rsDv/tfroiTol lb. 449. -^ 

Ms. v.] 

II. In Va haec taittnin legnntur ad § 4. pertinentla: C^.) yigidiu9 
in •omtnentariiM gramtnatiealikus verbttm autumo oomposiium 
ait ex praep0$itione ab et verbo weailm^f dietumque interciee 
autnmo tamquam si dieeretur abaettimo, quod iignifiearet 
totniii aesliino, Sed aiitumo non id eolum significmtt aestimo, 
ted et dko et eeiiteo» 

nQOTeQOKvXLvdofisvog] „Eattathint est qnin excerptor haeo verba non 

[p. 1830, 53.] per lyiBTSWtnms dnb sue posaerit loco. 
rdffot; Btg tSnOv rjnovta explicat. 4. ab movetur in ^im* auetore 

Vide quae de hoc Terbo trad it Cicerone] Com antea legeretor: «^ 

Dionyg. Halic. tcbqI cwd'iasag § 15.*^ movetur in auctore Cicerone ^ adno* 

Zsuif . tavit Pontanus : „Tarbat ioemn ini^ 

prosubigit] „Plora si talia eotn* misaa yocdla in. Delettda omafno 

fosita desideras, adi Qoitictit. ^nt et rerba qtta« aspezit Maere^ 

nst. I, 9.'' Zsvif. Iinrao 1, 5, 65^ biua tnni In Oratdre [47, 159.] 

3. di(f(o hdiQcai] Ferendnm non TulKI Ista; Quid $i nHam abfvH- 

•et, quod h. U in ponitur inter git iurpe visum etV, ec abfer no- 

praepositienes non corraptas, in- fuerunt, aufet mitltt erunt , qumm 

fra^ § 4., in rqixm ixvQixes inter praepoHtio praeter kaee due eerto 

praeposttiones corruptas, nbi Zen- nuflo alto tti ver60 reptfitur* liM^ 

nine coniecit legenauni ee»e %im cayit ScrtTerins.** — 8eil In flr« 

fyz^' ^n> ▼^''0 ^® Terbo c. 1, g ease soribeDdnni docuit EndHehiv- 

16. itQcSy indSda enumerata sint tne in adnot. ad fragm. 4m y#Tb# 

post Mym avMyoi inter ea verba v. 1, § 22. 



quae coniposita sint com praeposi- C. ttuHa praepf^Hio . . ntnltft i 
tionibns cormptia: vix dabitandnm 9agathmm] f,Ai ter« fib hm^ Mg^ite 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOG. GRAEa lATDaQ. VERBI. U. m. 333 

mm, dedamo dedmmm: Graeet mmlaiiHiiiani in conposilioiie em- 
taiit eoDiugatioiiem y <n)lA fhf^^^ Uoo^lA^ {s^otftm^* upm xt- 
[i^^ dtifm chrifxaig* nsiQci ^^agy ifusHQw ifiXBLQUs: lic^ still 
qui dicant baec non avv^eta sea mtQMuv&na^ id est non ipM 
ccHipoiHa sed ex conpontis facta nomiiiibus, ut ttifOffvlA non ail 
dko tov ^Xm sed caeo tov Uooi3vXo$y et dti^ non (ht& tw 
Ufim sed Axo tov Sti^iiog^ et IfUKst^ non dno tov nsigA aed 
mo tov Sfuenfog^ Et haec Tocant x»(fa&6v&8ta quae ei <nfv* 7 
^hotgy id est ex conpositis, Yeniunt Nam dfiXantA non i»ro 
tov §Xixm derivatuni est (cetenim x non haberet), sed dxo tov 
&§k&ctos. Contra xofonoTtS non meo tov xostta (ceterum x 
haberel), sed dfco xov xfitQOfconog. Unde haec nomina cvvdtta 
voeanty et yerba ex hpm facta nccga^vv^sta. Sunt alia conposita 8 
quae foris deciinantur: 9u^a(ftp8& iTU^aQc^SoWj SriymrffOffm Idtj- 
ftvff6if0Wf natSaymym ixaidesyoiyow y Sv4q)0Qm HhHfipoQovv. 
hOw yero deciinantur K(Ktafy(fiq>m naxkyqwpovy Mqvtqkxm svs^- 
it^XOVy 8iaPakl» dU^kXov: quae imperativo feciunt natayQcupe 
n^lti^XB duipalie. Accentus autem de verbo non tolieretur, 9 
nisi ei praecedentem partem orationis conpositio agglutinasset: 
quod evenit et in aliis verbis in quibus modo long! temporis 
pondus priorem retinet accentum modo correpti leyitas sursum 
repellit: hiksav ivB6aVy — IIolXol d* ivsiSccv ctovoevteg oC^ov 
— dv^<Sav avs6aVy — *^AA' ote dyQiv *jivB6av — TcatslxB xdt- 
cjfs, — Nv^ dl (idkcc dvo^BQti Ttcctsx* ovQccvov: item Cwi^ifag 
<^a^ov, 6w'qlag iSvvu^oVy iSweiXov iSvvsXSy 6vv7Ji^ov <Jw-[287l 
cA^a* oOt^g xal ^QOsvTtov itq6Bi7U. Memineris nuilam fere in- 10 
Yeniri apud Latinos praepositionem ouae nihil addat sensui, sicut 
apud Graecos saepe praepositio nuIIam sensns facit permutatio- 
nem: hoc est enim Bv8(a quod Tut^suSiOy hoc eto(iav quod Had'- 
i^oiuuy hoc iivix) quod Tcaiiiw&y sicut surao, et consurgo* 
III. De coniugationibus. 
Apud Graecos eorum verborum in quorum prima positione 1 
circumflexus accentus ultimam syllabam tenet, tres sunt coniuga- 

[Edil. pdzb. 
6. Alio TOY EMUEIPSIC P. T. nam AUO TOY KOUTSl 

P. 9. JToUol] Od. q>\ 12 et 60. — "All' ore Vid. not. AAAOTE 

F. oUors Edd. ^ dvijaav £dd. — NW Horn. Od. Vy 269. — dvo^e^ 
propo4uit Zeno. ex Horn. 1. c. ANO^EPH P. dvaupBQ^ Edd, e coni. 
Scaligeri. Opsopeeot tcrip«erat &v<d tpii^su — KATAIX P. — 0vy- 
giXs dzb. 

[Ed. e, 

III. In cod. V fol. 111. T. \eg\tnt hteje exiserptttm ad hoc caput 

pertinent: Tkeod6$iu8 Maet^biut de Graeeorum eoniugationibuB 

Bit ait: Apud Oraeco$ tret *) nani wniugattonts verftorum, in *} fnorwn 

prima positione drewnjltxue ttecenliM ulHmam $ylMom tenets qwku$ disort^ 

videtnr excipiendum reddere^ niti toinptut sit locos qni sequitnr, ne- 

fotte notter gramnNiticat iieg:arerit tcie, ted comniodios niihi esse 

ft vim praepoeitionit iiabere. At vera videbatur dXi* Stb qaam aXkorei 

kabemnt edere euhdere etc'^ Zimi. iiininii|iie iaest la codicU. scriptura 

9. dvnwur dnactp] Sine dubio AAAOTK 
aoribeadnm erat dvBioav &vBCaif* III. De coniugatiembuB.] Cf. de 

Sad nolul motare qaod fortatse ab verba 1, 1 sqq., nbi ooniiigationea 

ipao •aetara praleotaai aet. Ikda tsactantat Latiaae. 



Digitized by 



Googk 



234 BLkCHOSn 

tioties, quHms discreiionein ffteit secimda persona, quki prima 
coniugatio habet in EII] dipbthongum deeinentem, ut XaXeig: 
secunaa in jiI2y cui ascribitur quidem J, sed nihil sono con- 

2fert, ut tm^: tertia in OIE dipbthongum, ut ^%ipavolq. Eo- 
rum Yoro verborum in quorum prima positione gravis accentus 
penultimam syllabam signat sex ^nt coniu^ationes: sed in Ml 
non secunda persona discretionem facit, (^uippe eum in omnibij» 
secunda persona in EIE dipbthongum finiatur, sed barum con* 

3 iugationem in prima persona differentbe deprehenduntur. Quae- 
ritur enim in prima positione verbi cuiusque, quae lit^^e prae- 
cedant SI finalem literam verbi: et si inveneris ante SI B O n 
UTy Islfito y(fa(pcD ri^co xo^rrco, primae coniugationis pronun* 
tiabis: si autem reppereris F K Xj Uy<o nXix(o tifB%(Oj secun* 
dam Yocabis: ^uod si ^ 9 T, oidio nXi^^co avvtcHf tertiam di- 
ces: quarta erit, si habuerit Z aut duo 2J2J, q>(fatciiy 6(fv66t9: 
[288]si vero fuerint liquidae A M N P^ xakk& vi(m xglva 6xBl(fio^ 
quintam notabunt: sexta profertur diM xcc^uqov xov Sl^ ^ia 
^BQcacBva. Nonnulli et septimam esse yoluerunt praecedentilnis 

M«. P. £dd. pdsb.] 

Ill, 1. TifiaZg Edd. 8. Z H aut duo ZS P. — an^UUo 

tcripsi suadenCe Optopoeo. USlASt Csup* add. vendo) P. ipoiXXm Edd. 
— nOYSlPESl P. r <D ^im d. vrnvm^ ^ia sb. 

M«. v.] 

iionemjacii iecunda persona ^ quam prima coniugatio hahet in EIS diph" 
thimgum ') desinentem ^), tit XaXBtg *) et reliqua, Eorum vero verbo^ 
mm, tn quorum prima positione gravis accentus penultimam signat^ sex ^y 
sunt coniugationes et in prima persona differentiae ^) in his deprehendun- 
tur. Quaeritur enim in prima positione cuius cum que verhi, quae litter ae 
praecedant finalem. 8 (p. 194). CV *) III; •) tn om.; ■) diptongon; *) 
desinens; *) TATHIZ; •) VI; ^) deferentiae'). — Excerpta autem qnae 
tapra protuMraus continBantnr CV fol. 157. r. e p. 189.) his verbb: 

De coniugationibus incipit. 1« C&) Apud Graeeos eorum ver- 
borum in quorum prima positione circumflexus accentus ultimam syllabawi 
tenet HI sunt coniugationes ^ quibus discretionem facit secunda persona 
quam^^ prima coniugatio habet in EIS diphthongum desinentem^ ut ua- 
islg^ secunda in AIS O^ cui adscribitur quidem /, sed nihil sono confert^ 
ut v^i^s *), tertia in 012 diphthongum '), ut <STBq>avolf. 2, Eorutss 
vero verborum in quorum prima positione gravis accentus penultimam syl^ 
labam signat VI sunt coniugationes, sed in his non secunda persona discre^ 
tionem ^) facit, qnippe cum in omnibus secunda persona in EI2 diphthon^ 
gum finiatur^ sed harum coniugationum in prima persona differentiae ^3 
deprehendentur. 3. Quaeritur enim in prima positione verbi cuiusque, 
quae litterae praecedant SI finalem litteram verbi f Si inveneris ante A 
B, ^f Hy UT ^), XBi^oiy y^aqHOf rii^nmy 'K^itrm, primae coniugationis pro^ 
nuntiabis* -"• . — ___... 

vocabis* 

Quarta 

liquidae 

Sexta profertur dia tux^ccqov zov Sl^ ^ios^ ^iQOMBVto.' Nonnulli et septi- 

1. vif/^g] Quod io edd. leglluw ne hoiiit qaidem vnqnaiD meiuinc* 
Tificcis, id natum est e codicia rit. At nbi adccriptum fait, fide- 




•criptnra TJMAIC. De imza tnb- Uter expressimos'S quae 

scripto in prima sua adnotatione cougruunt cum hoc nostro loco. 

Opsopoeoa prodidit haec: „'/c3ra Ego, ubi necessarium esse Tideba- 

qood Tulgo subscriptum vocant, in tar, monito loctore addidi iUod 

plerisque neglezimaa, quod aactojr lAviu WdL not ad o. 17, $ 3. 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOG. GRAEC3 LATmiQ. VERBI. m. 333 

S Vf iXi^co l^oK A{md Latinos, quoram nullum yerbum in 4 
finalem syilabam admittit accentum, cessant differentiae quas 
apud Graecos circumflexus grayisve fecerunt, quorum alteram in 
Terbis ultimae alteram paenultimae Graeciam diximus deputasse. 
Restat igitur in his Latinitati unus accentus, gravem dico, qui 5 
solus Romana verba sortitus est: sed hoc proprium in verbis 
Latinis habet, quod non semper, ut apud Graecos, ubi fuerit, 
in paenultimam syilabam cadit, sed saepe et a fine tertiam te- 
net, ut agffero refero. Quod apud Graecos non potest evenire,6 
apud quos m communi lingua fieri non potest, ut, cum finalis 
syllaba longa est, tertius a fine habeatur accentus: SI autem na- 
turaliter longa est: ergo numquam accentus in huiusmodi verbis 
apud illos in tertium gradum syllabaram recedit. Singula tern- 7 
pora Graecoram verborum non simpliciter, sicut Latinitas com- 
pendio utitur, proferuntur: et, ut exempli causa unius verbi de- 
clinatio notetur, tvntm perfectum facit titvipay et sequitur altera 
eiusdem temporis declinatio, quod medium perfectum vocant, ri- 
tvTca: item plus quam perfectum ItstvipsLVy medium plus quam 

!>erfectum IttxxntBiv* aoQl6tov fev^a, ni6ov doQl6tov Itxmov: 
iituram primum facit ri^o, futuram secundum %vn&. Similiter 
in passivo variantur tempora. 

[Ed. B. 

mam esse voluerunt praecedentibus ^, V, aXi|(», f^(o. 4. (6.) j4pud Lo"' 
tinos quorum nullum verhum in finalem syilabam admittit accentum^ cessant 
differentiae, quas apud Graecos circumflexus gravisque fecerunt, quorum 
alteram in verbis nltimae^ alterum penultimae Chraeciam diximus deputasse. 
5. Restat igitur Latinitati in his unus accentus, gravem dico, qui solu§ 
Bomana verba sortitus est; sed hoc proprium in verbis Latinis habet, quod 
non semper, ut apud Graecos, ubi fuerit, in penultimam syilabam cadit, sed 
saepe [om. et] a fine tertiam tenet, ut aggero, refero: 6. quod apud 
Graecos non potest evenire, apud quos in communi lingua fieri non potest^ 
ut, cum finalis syllaba longa est, tertius a fine habeatur accentus, SI au- 
tem naturaliter longum '^) est, ergo numquam accentus in huiusmodi ver- 
bis apud illos in tertium gradum syllabarum recedit. Sed ad prop ost- 
ium revertamur. Omnium igitur verborum apud Latinos om- 
nino eoniugationes sunt tres >'), in quibus, eum nullum ver^ 
bum in fine, ut diximus, habeat aceentum, differentias tamen 
eoniugationum non in prima, sed in seeunda persona Graeco 
quaerimus excmplo, quod apud illos in solis eircumflexili^ 
bus *^) observari solet. Prima ergo Latinorum eoniugatio in 
seeunda persona primae positionis verba activo et neutro ha- 
bet. A ... ^) gravi aecentu sunt, 7. (7.) Singula tempora [om. 
Craecorum verborum] non simpliciter [om. sicut . . . utitur] proferuntur, et, 
ut exempli causa unius verbi declinatio notetur, Tihnm perfectum facit vi- 
TV(pa, et sequitur altera eiusdem temporis ^^) declinatio^ quod medium per- 
fectum vocant, Thvncc. Item plusquamperfectum ivsrvipeiv, medium plus* 
quamperfectum httvnnv; doQUSrov hwpay fUcov doql^ov ivweop. Futu- 
rum primum T'&tpa> facit, futurum secundum wnA. Sed et in passiva eius- 
dem verbi deelinatione saepe eontingit repetitio variata tempo- 

5. ^t . . sortitus est] Gf. praef. 4, §§ 3, 4, 6., c. 8, §§ 7 et 14. ; c. 

6. SI autem naturaliter longa est] 9, §§ 1 et 3., sed etiam feroinini 
Endlicherus recepit id quod in generis non desunt exempla, ut c. 
cod. V a prima manu est correctum, 5, § 5., ubi Tid. not. Hoc loco (si 
longum, et sane plerumqne in li- forte mavis)^ propter antecedentia 
ieris tic inyenitur usurpatnm ge- potest intelligi longa syllaba. 

BOt aeatrum in hoc libello, ut c 



Digitized by 



Googk 



23tt MACRCWa 

[269] lY- De tempore praeMiiti. 

Grraeooram vel^ omnia qiuie m ft exeuirt, sea periipo- 

mena sea barytoim stnt, in qoacamque coniagatione etrndera, 

tarn in prima quam in aecunda persona, servant nomenim sylla^ 

barum: omnia rero in MAI termiaata Ytria syliabarum vkissi- 

2tudine pensantar. Porro praesens omae (empas quod in MAI 

terminator omnimodo in secunda persona onam syllabaBi minoit, 

^lavfiav mX^9 tifMifux^ tif^y 6te9pmfw\taL 6tSipavoi, AI^o/um 

liy^y yQa^fim fqiqr^j eum in actiTo pares syUabM utraqae 

3 persona servaverit Item praeaei^ tempus apod Graecos primae 

positionis, quod in Sh exit, alios modos de se generat Nam 

tertia persona eius adhibito sibi N facit ex se infimtivum mo^ 

dum, xom noevVy Tif^ T^tccv, x^6ol xffv0ovv: tartia enim eon- 

iugatio ieB^07ta>(dvmv OI dipbtncHigum in prima positione tan* 

tam tenet, in reliquis autem verbi dedinationibiur mutat ^m in 

Ms. P.] 

IV, 2, tifLO^ficci Gdd.f. " utraque person a e P. 8. XQ^^^ 

£dd«P. Vid. not. — Bi> diphthongum p3-b« 

Ms. v.] 
rihus contenta iitnpticihus Latiniiatli compendih. s (V i) AS* 
*) TIMAZ. ■) dypthongom. *) dhcriiionefih *> deferentime C^tiaai 
infra). «) .T. n repperieris. «) TUENQSl. ») ANITSl. >») ZH 
A0Y022. ^1) ONEMSL i^} longa, quod a p. m. oorrectum est in 
longum. ^3} em. ires. ^^} circumflex (bus. >^} ternporalis. AdnotaTift 
£ndl.: ^) „Macrob. edit, quia^ minus recte.'^ b) „Lo<^us oerte etiam in 
nostro codice matilus; lacuna punciis a nobis indicata sic poterit ex- 
pleri: iecunda E, Urtia cortepta et productal ante Utteram finalem. Ver- 
ba: gravi accentu sunt ad verbum Graecum spectant, ad quod rediissa 
ezcerptorem e seqacntibus patet.'' 

IV. De tempore praesentL (8.) Praesens tempue in seeunda 
eoniugatione vel tertia producta in 10 exeuntium aeeundam 
pereonam una iyllaba prQfert minotemy doceo, doces; ambio^ 
ambis; idem patitur et tertia correptOy si I ante O habeat, ut 
capio, capis; pario, paris. At in prima et ceteris verbis ter^ 
tiae correptae idem manet numerus syllabarum in prima se- 
eundaque persona^ seco, secas; dico, dicis. 1. Chraecorum vera 
omnia verba ^ quae in SI exeunt ^ seu perispomena seu barytona O sintj in 
fuacumque eoniugatione eundem tam in prima quam in secunda persona ser^ 
vant numerum syllabarum. (9.) Porro in verbis vel apud Latinos *"} 
in OR, vel apud Graecos in MAI exeuntibus syllabas contraria 
vicissitude dispensatf nam secunda eoniugatio et tertia producta 
vel correpta I ante OR eundem numerum retinent syllabarum 
in utraque persona, doc&or, doceris; outrior. nutriris; ca- 
pior, caperis, sum in active mode borum verborum secunda mi~ 
uuatur; in prima autem eoniugatione et ceteris tertiae cor^ 
reptae verbis una syllaba crescit in secunda persona, amor, 
amaris; dicor, dieeris, cum fit active pares in utraque per» 
sona syllabae maneanU 2. At in graecis omne praesens tempus^ 
quod in MAI torminatur, omnimodo in seeunda persona unam syllabam mi" 
nuit spilovfuUf qaX^; yQcUpogiaif yffdwj^ et similia cum in activo paree 
syllabas utraque persona servaverit. [Ucliqua dcsunt.] s (V ^) baritona. 
*) Latinos om.) 

IV. De tempore praesenti.] Cf. de esse, non, at in Edd. et, ut yide— 

Terbo c. 2, § 5 sqq., ubi quidem tur, in cod. ms., XQ^^^^ XQ^^^^9 

a^itur de lingua Latina: ad utram- apparet et ex lis quae statim •€-»• 

que linguam spectat excerptnm quuntnr, et e» § 4., abi reeie iia 

Vindoboneose quod posuiraus h. 1. omnibus oxeroplaribua legitor ;t9v« 

8. XQ'^^^'' XQ'^^^^1 S^^ legendam Hoi x^^^* 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. GRAECa LATINIQ. VERBI. IV. V. 237 

OT. Sed et in barytot^s eadem infiiMti modi ereaidt obs^vatto 
repperitur: rvjttu xwtniVy kky%i ktfBw^ ete. Nee non et ii]ipe^4 
rativum modam eadem teitia persona de se ^reat: in perispome- 
nis quidem aecentu ad superiorem syllabun translato, %oi^ 
TiolUj tiu^ tlpay %Qv€ot XQv6ot: in barytonis autem subtracto J, 
Xfysv Xiy's^ yQoiipu yQccfpSy &ft^ ^9%^' ^^ coniunctivo inodo5 
nihil ommno mutatUFy sed prima persona praesentis temporis 
modi indicatiYi eadem in coniunctivo^ modo prima persona prae- 
«entis, noi^S ihr ^rot<3, §0€i kiiv ^qc3, ^iXo iav Q'iXco, yifof €0^290] 
iAff ^Q€i^>w. Verum differentiam facit secnnda persona, itoiA 
itoisiSj Mv ^toi& iav notmg. Item a]»iid Graecos prima persona 6 
praesentis adiecto sibi JV &cit partjcipium, Xak6 kaX&Vy yqa^>m 
yQcifpcav. Praesens tempos Graecorwn verbonun quod in MJn 
^yHabam terminatitr in mqi^stw^ivoig quidem , si abiiciat MAI 
syllabam, facit imperativum, 9>tAot;fue^ ^^Aov, UfiSfuci nficS, XQ^' 
6ovnm xifv6ov: in barytonis vero, si abiecta MAI syllaba acci- 
piat riiteram, Xiyo(Mu kifov^ ypAq)Ofuci, yqiupov, 
y. De praeterito inpei^to. 
Graeca verba omnia, sen barytona siye perispomena, in tern- 1 
pore inperfecto eandem habent pirimam personam numeri singn- 
laris quae tertia pluralts, ItcoIovv iy^j Inolow huZvoi,. Item 2 
in Graecis vetbis omnibus quorum positio prima in SI desinit 
inperfectum tempus ultimam syllabam suam ab his incipere li* 
teris facit a qutbus ukima sytlaba praesentis coepit, TtfuS hi- 
fcfin/y yqatpfo ^q&tpov^ tqi%& h!QB%ov, aut, si vocalis sola iilic 
ifuit, et hie in capite ultimae syllabae Tocalis erit, iro^cS ijeolovPy 
^fi^n^rsuco l^€^cbr€tMH/. Omne Graecorum inperfectum activumS 
Tet actiTo simile in N iiteram desinit: sed barytona in brevem 
syllabam finiuntur, id est in O^ semper, it^xov fyqaqxyi;: peri- 
fl^mena vero yel a verbis in MI e^ieuntibus longa terminantur, 
SkAXow ktl^bcav IStdovv hid^. Denique PIIITSlj quia modo 
aeuto modo circumflexo aecentu pixmuntiatur, et Iqimov et^i] 
Iqlntow facit: KISl propter eandem causam et Iklov et Ixlow. 

[Edd. pdzb. 
6. modo indicativi dzb. 7. adieeta zb. 

V, 8. EJEAOYN P. 

[Ed. & 

V. In Vb haec tantiim ad hoe capot pertinentia legantar: CIO.) In 
omnt imperfeeto tempore prima apud Latinos ayllaha nee ad- 
iectione nee permutatione variatur, nam sive praesena tempue 
incipiat a vocali^ eadem iV eadem eadem") vocali$ in imperfeeti 
deetinatione $ervatur, ut ago, agebam; aive praesenii tempore 
initium eonionan$ faciat^ nulla imperfeeto tempori vocali$ 
accediti rogo, rogabam. 

V. De praeterito inperfecto] De cnlo Atfaeniensibns dato • apud En- 

praeterito inperfecto Latino vid. sebinm lib. V de Evang. praepar.: 

de yerbo c. 2, § 8. JloXXa 81 t^S* ditoXel nvqy<a(iara 

3. ^Qiitrov et iqimovv] ^Tnhiace xal wxtaifhpUj quod Tulgus yuztcci- 

Jrammatici P geminare solent ^i^- ^Itpu scribit. Lib. VIII. Sibyllin. 

iMtoVy i^^hetovv at vet. cod. P orac, ut vet. cod. refert: Avtbg ff 

nnicnm utrobique habet, idque ab £/g &(xvatov %al nvQ alAoiv ^I'^fp, 

analogia non aiiennm esse his te- ubi vulgatae editionet praeter me- 

ttimoniis confirmari potest. In ora^ tri regnlam ^^vipsv. Zosinms Hb. 



Digitized t5y 



238 MAGROBU 

4Et boc etiam observandam, nt ant inperfeetain retineat nmnemni 
syilabanim qoem praesens habet, aat crescat una. Manet aequa- 
htas in iilis quorum praesens a vocali coepit, incrementum pa- 
iiuntur quorum praesens a consonante incboat: Syio rjfov, kifm 

5 iXByov. Nee sine ratione. Nam quae syllaba non crescunt ad- 
iectione temporis crescunt, dam incipientem Yocalem de brevi 
longam faciunt, ut c^o, A breris mutata est in H longam, 

6^yov. Saepe tamen licentia poetica incremento carent Non- 
numquam prima ipsa Yocalis, si brevis est, inmobilis manet, sed 
vocalem alteram recipit, ut iunctae longam faciant sylkbam: Ijio 

lalx^^f ^^^^ eUxoi^y iffsuo tlffxov. AJiquotiens nee mutata nee 
altera recepta qiiae ftut ipsa producitur, l8(fVGi ZSqvoVj vSg^a 
vdQtvov. Hie enim J et P in praesenti correpta in inperfecto 

Svero longa pronuntiantur. 'Xio^stm autem manet ut fuit, vi^i- 
tow^ quia non potuit babere quo cresceret: in praesenti enim 
longa fuit diphthongi privilegio: licet in dipbthongis maxime 
communibus permutatio sit recepta in diphtbongos longiores, ut 
AI et OI9 quia communes sunt et nonnumquam pro brevibus 
babeantur, in H aut in SI mutantur, alvm yvoWy oU£ ^kow. 

9 Nee me praeterit etiam ^P dipbtbonffum, quae numquam pro 

communi babita est, solere mutari, avdtS Tjvdovf^ ccvxci tfipyvpy 

licet OP et EI inmutabiles maneant, ovQa ovqow^ ovtd^ 

ovragov, slTcovltm dmviioVy elxatfo eixec^oVy to yaq yxa^ov ^At- 

[292]r^xoi/. J2 et H multo constantius manent, quod incrementum 

lOperfectio tanta non recipit, dvovfiau mvov^rpfy r^x& ii%ow. £x- 

cipiuntur hfftaifo et oifUm. Gum enim apud Graecos omnia 

inperfecta numquam medias sed tantum ultimam vel primam 

moveant, illorum alterum solam mediam movit, IcD^a^ot/, cum 

miftalov facere debuisset, alterum et primam et m^iam, oi^tUo 

W&j^fBov. ^Oq& enim et if&qmy non sunt contra regulam, quia 

6q&, cum &QGiv facere debuit, ex abundanti principio E addita 

est, et fecit pro &i(Wf kwQwv, ut olvoxofo ^o%6oWy et tamen 

Ms. P.] 

5. H longum Edd.P. 6. Hxco slXxov scripsit Pontanat Opao- 

poeo et Scaligero tnadentibas. EAKSl EIAKON P. 8. fyfow 

Edd.P. 9. fyuttw Edd.P. — Axrvahv* SI et H conl. Opsopoeas. 

ATTIK0NS12 E2TL muUo P. dtvat^p icTu MuUo Edd. — izm 
p2-b. 

]I. in oraculo de Byzantina arbe: 9. 5^£/b> S'tpsovVln H. Stephani 

taxv Btj hayhv alfto^oiftffit, quod Thet. Grr. I. ed. Par. s. h. t. le- 

grammaticis est alfi^^^oi^asu^^ Ops. ffantor haec: „Sophron. apnd Apol- 

— Secutas snm codicis scriptaram. Ion. de pron. p. 63 B. 'Evwf di to& 

licet non ignorem simplex P in wxl naXcu SipBov, nbl BekV. contra 

his inperfectis poetarum esse. Vid. eod. cH'tpsiov. Choerob. toI II 9 p. 

Buttm. ansfuhrl. Griech. Sprachl. 528, 2: To 81 dipsCm, SnsQ arjucclvBt 

§ 21, Not. 5. t6 inid'Vfilttv Iro) rov ^satif^aat^ 

5. A brevia mutata eat in H Ion- 6q)slXov slvai iv r^ nccQazaToi^ 

gam] In odd. et, nt ^idetur, in cod. Sipaiov due rijg tl 8i(p%^6yyov . • • 

nis. legitur longum ^ sed h. I. fe- iyivsto Stpaov^ naQoc 2t6(pQ0va xavoc 

roininum genus necessarioDi esse anopoXijv xov i, Conf. Cram. An. 

▼idetnr, praesertim qunm antece- Tol. IV, p. 213, 10., 11, p. 246, 2. 

dat: dum incipientem vocalem de Geterum saepe hoc Terbum rnemo- 

hrevi longam faciunU Cf. c. 3, § 6. rant etiam alii grammatici.'* 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC GBAEGI LATINIQ. VERBL Y. S30 

dicttur iqhK>x6oWy et pro ^ hiy dicQiit Non solnm in verbis 
haeo supenracua adiectio sed eiiam ia noninibua usorpata est, 
Sdva bbSvcc et siioilia. *Avafialv& et btix^ ^^^ primam sed se- 12 
cundam syllabam mutaveriuity quia prima non yerbi sed praepo- 
sitionis est: verba enim sunt palvcD i%my et fociunt Sfiavvov el- 
XOVy inde dvifiavvov Indjfiv. jivaiCxwrA mutat primam, i^va^- 13 
6%vvtoWy quia ex nomine conpositum est, id est ^f^iuc 6vo(uxtL' 
xovy ttval6xwrog avm,6%wt&: verba autem ex conpositis nomi- 
bus parasyntheta vocantur, et a prima syilaba declinantur, ut 
^>lXv%m>Q fpLkiTfnlicn l(piikln^iiov: licet non ignorem, ^uod <^f^l4 
{liM%og et 6vvf(yoi)og conposita sint nomina et ex se faciant verba 
parasyntheta, (SvfiiiaxS cwtjfyoff&y quae tamen non foris sed in- 
tus declinantur, 6v^a%& fiWBiiM%0Wy ^SwryyoQa 6vvify6(fcw: 
sed hoc ideo, quia praepositio hie habet significationem suam. 
Ceterura ubi nollus ex praepositione seasus aceedit, foris decli-15 
natur inperfectum, id est adiicitur iili vocalis, tamquam praesens 
tempus mcipiat a consonanti, Tta^lia hca^vi/aVf xc^evSm lxad'-[293] 
evdov: hoc est H^cd quod xac^l^y hoc evdcn quod xodcudo, quia 
praepositio nihil significat. Ubi vero additur ex praepositione 16 
sensus, tunc in declinatione inperfecti ^uaerimus, unde incipiat 
verbum ipsum sine praepositione: et si verbum a vocali incipit, 
quamvis praepositio nabeat consonantem, verbi tamen vocaiem ex 
brevi mutamus in longam: ut 6wAyoD 6wfjfyoVy quia aliud est 
&Yio aliud 6xwwy(o. Item si praepositio quae sensum confert in- 17 
cipiat a vocali, incipiente verbo a consonante, inperfectum ma- 
nente eadem nee mutata praepositionis vocali aliam addit conso- 
nanti verbi vocaiem, ut est lvijt/xlo(Si ivixc^iQov, quia aliud est 
ivLx^l(f(o aliud p)cl(f0. Sane hoc observatur, ut vocalis quae ad- 18 
ditur consonanti brevis sit, quia non potest ultra unum tempus 
excrescere: kiyao iksfCVy XiyofLui iXsyo^afp/. Unde ^avXofucv et 
dvvaitav secundum communem regulam ex se faciunt hfkyvko^rfv 
idwafLfiv: sed quod saepe legimus iqfiovXoiiTjy '^Sw&^riv, Attica 
licentia est. Ultima ({uoque syilaba inperfecti nonnihil diversita-19 
tis habet, ut in perispomenis jprima et tertia in OTN mittunt, 
htolow lxiiv6oWy secunda in ^iV, ifiocav: quae fiunt in passivo 
vel passivis similibus inoiovft/tjv lxqv6oviiLrfif IfiocifLipf. Apud20 
Graecos solus diflinitivus modus praesens ab inperfecto disiun^it, 
ceteri omnes modi iungunt, ut (pLlA lq>lh)w: at in imperativo 
tpllBi praesens et inperfectum confunditur: similiter in coniunc- 
tivo lav q>tX(3 et in optative si q>LXotiiL et in infinitivo q>ikBlv 
utrumque simul tempus appellant. 

CKdd. pdzb. 
13. mutant P. — civaiS%vvtoq b. 17. iy%aLq(o coni. Opiop., 

^yhfixaiqa poeticum est.*^ 19. passivi $mUibua coni. Zeu- 

niu8, „cuin anctor proxime ante passivo In numero singular! dixerit, 
atqae ex coniunctione dativi et ablativi aliq^id ingrati oriatur et hor- 
ridi.'' 20. omnes modo dzb. Zeunios coni* omnes modi iunguntur. 

14. Itcel non ignorem^ quod .. intelligenda nemo non facile intel- 

conposita sint] Vid. not ad Comm. ligil.'« Zsim. ~ Cf. c. 15, §§9 et 

1, 13, 18. 15.; c. 18, § 5.; Priscian. lib. VIII, 

19. vel passivis similibus] „Verba cap. de terap. verb. p. 876. 

media, quae Tirlgo dkantur, oMe 20. at in imperativo q>llsi] „Par- 



Digitized by 



Googk 



340' HAC»OBn 

[394] VI. De tempore perfedo. 

PerfiMtmn ieia|His apiid Graeoos noa a praasentt sed a fti- 
tiiro figuratur: nee fine ratkme. Oraoe eoim quod iaeUim est 

2priu8 facimidom fiiit. In Graecit omae perfeotam aot syllaba ant 
nao tempore mams prima positione cut profertur, ut Ui/wMi 
AmrpM. Nee moyeat qnod TCfixolrfiMt vel futplXfina et similia non 
una sed dittbus syllabis prinam verbi Tineont positiooem. Di- 
limns enkn priroam periiBcti positioBem mm esse praesens sed 
fiitumm, quod una non (faabus syilabis superant, ut noti^^m sra- 

Zstobtpca^ ^Ui^tfo nB^>tkrpia. Hoc etiam argumento probaCur. 
Nam cum numquam perfectam tempus a prima posftione sui et 
syllaba erescat et tempore, 9ed tafftum altero: restat ut ^x$ipuc 
i^atetjiMf si a praesentibus facta sunt, Snm ayaseAy et syllidm 
mai<Mra iuYeniantur et ten^ore: quod fieri per reguJam non pot- 
est: a futuro igitur Temunt, 6it9iii$m Jlmiput et djwxiifSm ^a- 

ixtpta, primae Tocalis oorreptae iproduetione facta. Item cmm 
numquam perSoctum a eonsonanti incipiens per origini sua^ sit 
oumero syllabarum, adversabitur reguiae omne perfectum tSv ds 
MIj quia parem nraesentts svllabarum nomerum tenet, dlStoftf, 
Hd&Ktty iMfiiu %w§m9u Sed non ita est: 6A6m enim i^iwm 

SIsctt et Aif^fii tk&uxa, et creyit svMaba^ Numquam apud 6rae- 
cos perfectum minus praesenti vet futuro inTenitur. Item cum 

C-aesens a Yocali incipit, omnimodo in praeterito mo?etur in 
ngam. Numquam apud Graecos praeteritum perfectum in dua- 
[295^3 snrliabis invenitw, sed est tnterdum sex syllabarum, ut 4^ 
^eokiftoifx^xaj est qdnque, fcexokififputf est quattuor, a€ttohp$€Cy 
Test trium, XUvwz: nee umquam mvenies trisyllabo mtiros. Ne- 
cesse est enim, ut prima eyikba dedinationis sit, ut As*-; ee- 

H, 1. AEAIKA P. 6. trliyllaha p2>b. 

M«. v.] 

VI, 1. (11.) Item nece99ar turn regulariter pTaemonemu$^quoi 
npvA Oraecon perfectum tempus non m praesenti, eed ex futuro velut de 
^uadam prkna posUione ei ^rigint nui figwatur, 2. Nte tamen it 
movimty our tran^aeium do needum facio figutari dieitMr aesti^ 
mantem^ quod praeteritum dntiquiue $it futuro* Sed nom 
ita e$t ^y» Omne enim quod factum est, et ho4i quod prfieteritum 
est, aliquando futurum fuit; iure ergo de venturo quod iam 
venit tffieitur^ quia nutura fore '^^ prius est quam fuisea, 
6. Item apud Graeua numquam praeteritum perfeUum in duabue eyUabim 
inoenilur^ sed est interdum VI syllabarmm^ ut nmoX^iiaqxipM '), est F, ni 
nBTtoXifirpiaf est IVy ut nBTtoltjiuCf est trium, ut XiXvuay nee umquam invenie» 
irisyllabo mtmie. 7. Necesse est tnim^ ut sit prima syllaba declinationUy 

ticala at non opponftar rerbis ee- dum: Nee te moveaty vt infra $ 18. 

ieri omnes, ted exemplo ut €piX£ et h, 1. in excerpto ViDdobonensi. 

etc/' Zsuir. Vid. Gron. ad Coinoi. I, 12, IT. 

VI. De tempore perfeeto.] Cf. c. Nisi infra addltom esset prenomen 

14, I 19. De huitts temperie for- le, statOiDrem eKcerptoren onii««o 

lots Latinia vid. de Terbo c. 2, § Bontoe Symmachi, cni hiinc U* 

11 sqq. brum inscriptum faisse docemmr 

2. iVtfcinooeot] Ob'tomperavi oo* eaeerpto Viodob., oonaalto obiI- 
did ma. Sed vklotar eiao legen- 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. GBAECI LAT.Q. VERBI. VI. 241 

cmda originis, ut -iUi-*: lertia finaliSy ut -^xa. Quicquid 
igHiir plus fuerit od mediam s^llabam, quae (juidem origiuts est, 
refertur: dedinatio vero et finis stngalas possident, ut est sraf^- 
hjitccy 5ra- decKnailioBts^ -ipUrj*- ori^'s, -xa finis. Ergo 8 
xaifecHBl(itPo$, id est perfeetum, minus trisyllabo non invonitur 
excepto olSiCj quod bissyliabnin est et nccQcmslfuvog. Nee mi* 
ram, cum bee verbum in muHis regiriae restsriat Nullum nam* Q 
que perfectum boo excepto ab OI dipbthongo incboare repperies. 
Item eum primiei verbi positio EI dqiblbongo incboat, in nullo 
tempore mulatur. Huius verbi origo, id est bUcOj mutavit EI 
in 01 Quotiens perfectum a lon^ <mtur, necesse est plus 
quam perfectum ab eadem semper incipere: qiK>d boc verbum 
heglegit: nam plus quam perfectum ydsw est, cum perfectum 
oida sit Deinde cmne participium in S12! destnens solam ulti* 
mam syllabam in &Xqm mirtando idem teropus efficit, yByQccq>9i* 
9k^ ysyQAqyrpuCy XskvTt^ XiXvna: fldwg autem non facit ecda 
sed olScc. Solus igitur iste xaQaxalfuyog vitiis obsessus non no- 
cebit Omne verbum Graecum, si in praesenti a simplici (ex- 10 
oepto P) incipit consonante, primam in tempore perfecto sylla- 
bam gemkiat, yi^a^Ho yiyQ€cq>ay Xiyw liXej^. Nee tab's gemina- 
tio praeposiUonis adiectu impeditur, ar^oxoft^co X(foxsm(UKay[29e] 
6wyQAq>m 6wy8yQts^p€L Omne perfectum t^piis in perispome-11 
His vel solum primum in barvtoois desinit aut in KA aut in 
0A aut' in XAy twi^fffjxcc }4yQccq>a xktXi]%aj adeo ut omne 
paene verbum similium declinationem sequatur: xtiqA ti^stgf 
j^B^A %mQelSf x&criqtjm, iti%fQ^j(fiui' yQci(pG> yQci^ugf tQSfpcn r^i* 
9^9 yBwaipu tit^a^a' Ttk'qnm n^tvetg, tcmrco tdttstg^ ni- 
Tthtfjua tstaxcs. Nee te moveat, quod, si Graecum verbum inci-12 
piat ab una de his literis quas daoia 6viiq)m^a vocant, cum ad 

[Edd. pdib. 
9. stdstv Edd.P. — in a Ed*. 10. exeepto y Edd.P. — JTPO- 

MIZSl F. II. TEGHPHKA P. — TETHKA. KEKSIPHKA 

[Ed. €# 

secunda origints, tertia finalis, ut XiXvna AE prima aylldba decUnationi$ 
es(, quae tnduxit magnum augmentum: AY originia est, quia pri' 
nta verbi positio aB hac inciptt; KA finalis est, 8. Nee te moveai 
olSa quod disyllabum est, nam naQansln^ov habetur; hoc enim mu-f- 
tiplicatione eorruptum docetur; 9. nam praeter hoc nullum per-' 
fectum iempua ab 01 diphthorigo incipit; huius verbi. origo est ttSm^ 
9t mutari EI in Ol saiva et ineorrupta ratione non habutt O, 
inde BtSstv debuit esse praeterito perfecto, b (V >) cor, punctis sa- 
perposilis. «) nETlOAHMAPANKAh Adnotavit Endl.: «) .jExccrp- 
toris verba apud nns esse Tidentur/^ ^} ^yfore legendum esse acute ?i- 
dit Kopitarius V, CL.^' «} „Nota Graecismum.'' 

8. ptffettum minus trisyUaho non 7€4 , Tzetz. ad Lycophr. p. 25T 
invenitur exeepto olSa] Hoe Ternni MfilL, ab Schaef. citt.; Xetiophont. 
non esse docent perfecta rjxu ehtu An»b. VII, 8, 1. et qui Aristaeneli 

9. yeyQa(p7]%dig y^Qagnpuic] Vid. II. duos citairit Bast. £p. crit. p. 
H. Steph. Thes. Gr. L. ed. Paris. 242.'' 

Tol. II, p. 782., nbi leguntur liaeccet 10. exeepto P] lisdeni verbis 

,«Goni yiyQaipa permatatur ysygcc' Kuhner Ansfuhrl. Gr. der gr* Spr; 

iprpuc ap. Lucian. de hist, scrib. c. f 96, 4. „etiie Ausnahmt mathen di4 

81. et alibi. Vid^ Dorvw ad Chat, aiil 9.'' P facile niittari potuisse 

8y 5, p. 024, Lobeek. ad Pbryik p« . in T, qnod VBlgo legitar, apparet 

16 



Digitized by 



Googk 



14a BLkCBOHI 

geomationera veniior, iKm ia^A teretyr, 9ei AmU^imifiv mBf 
13 te^^ tiO^a^^tpca^ tpwmim iccy^ tu j M c^ x^o) id^Ei^tMK. la Lati- 
BIS rero eadem litera gemittaliir, Mlo f^tUL F e«0i moA Lt* 
ttnos 8a6v aoa est, <}itia mm haoeot consoaAttlM ia6Hag ei F 
iUgamiaon eti AioUmv: quod illi rakiit amis eoDin ykn ^ispi- 
ratioiiis adhibere* Umtttai tbe^ -Hi pro 9 hamodum sit Ipsum 
amtan 4> adee Laliiiitas ooe reeipU» ut pco et etitfli in Graecis 
14iioiBiaibus P ^ H utatur, lU i%«bjD)M<« naeda$L — Friges frim 
facil a seeunda ooniiigatioiie: ftifjo vero ^^i?t a to^» uade /«v 
ATiim frixfnium, id est ealefadoriuni* Sunililer aee» «cef , aetn^ 
undo tocboatiYttoi €Ke$€9: et «^tia oonti, acMil Fero tidi et lolb 
Itrft, [MiJrtNtJ^] nmtuli, [oAnth] uAtdi. Aodas vera iB AodroMada 
eiiMB ex eo auod est Info, quasi a IhoflMto iuU^ dedioal: Nm 
f»od twi faamm tmbis tulat aperam. Vtrimr et vtrrar tenm 
smm. Pakar et pcmdor ftmm sum, Bon fomui. Yirgiltes: jmw^ 
m crimbm. laqplico taspUcm, quia pbe ptfptii: aed Cioaro fwe 
Tttllio toflictmi ait. 
[ai»7] VIL De phis quara perfecto. 

la Graeois Terbis quae ta A exeuot oosae perfedoin teaa- 
(His mutat io fine A in EJN^ et fiioH plus quaoi peiii9ctim» 
2 quod illi wief6wti3Umw voeaat In capite vero^ si pmectum a 
Toealt inGq>it, ab eade» vooali ^ phis quan perfecUua ineipiat 
nece^ est, l^dtt^xft I^o^scsmt^ m^fipuic dffqimv:^ si vero mi- 
tram perfeeti consonans luerit, tunc wUf6wtdU9t6g 9b adiecta 

: Mt. P.] 

P. 12. <>ONElS^ P. tpmws^m ^t4i. 14. J^^^^r^, Af- 

sit p-t. fiigea, /^f>i b « cmiL Z— oii . Vidl. «•(. — m«»y «mt, «o«ti 
Kdl<i.P. — yirgiUuM] Aen. I. 480. el II, 403. — VergiUui £ad. — 
pa fit P. ^- Cicero jiro TulUo] Ex kac oratione Diomede* lib. I, p. 9S9 
rottch. affbrt plicavL 

Mn. V.I 

VII. In V« lioc cftfvt •makM emicMMi oat. 

19. irclatbixov thi$] ^yAifttatotxa 14. Firigto fiist} „Fonii«iii liaiva 

apad gmrowaticM Graecoc anat varbi eaae corraptam paiel «•■ 

literae conaoaantec ^aae cwo aKIa nodo ax aeqaeati axplicatioaa, aeA 

ob leges euphoniae inprirait per- et ex «eq. verba frixL Igitar Urn- 

routantar, et in illamm locam aoo- dacter lege friguu Ceternn anetor 

cedunt: Telut! d^, X 9 et 27, JT, T hoc Terbnin propterea poautt, qiia4 

etc.'* Zava. *— Cf. Athen. Deipnna. respondet Graeco (pQvytnf,** Zinnv. 

XI » 103, p. 501 B. i7f»^ wtulij — Non Tidit homo doctnt agi de 

%at dvxi>CTOi%luv ictl nitum einadem fornMie praeteritia perfee- 

18. F digammon est MoXiiop] tis quae a diveraia Terbia eaaeni 

,,1Ionait recte aoiicnt F mainacola ^ertvanda. Prinia tantnin peraona, 

haec comniode illnmiaanda. Ea at e codice elacet, poaeada erat 

enim apnd Aeolet dig^rama. Lau- pro tertia /rurtt, qnaoi (n aula ex* 

dat ex tripode ApoUinis, qui By- emplaribaa inrenit Zennins. 

aantii, Priarhitina: AHMO^AF- [taatalo] .. [mihdo]l Haae naeU 



UN, AAOKAFSiN.^ Poht. — Vii. iaeliiai at aoa oMveiitolia \ 

F. Thiersch. Gr« Gramm. S 151. ol daaalbM. 

9teph. Thes. Gr. L. s. ▼. jMyafifuc^ mlUtmk] ,,De num Indaa pifte- 

nbi Gnil. Dindorfins: „Alia, iaqait, teriu et loco CicenNila in orai. pvm 

farnm ^mf^ovj to, locis plnr^iiia leg. Manil. [11, 80.1 Tlia qaae trm- 

l^itar apod Afypinm, vid. Mei- ik GelUaa 1, 7, sob tnem.'' Smnv* 

bom. not. p. 70. Bigmmm— Uterm VII. De jAue quam perfeeio] Da 

ex Tereattaao 9Ia«ro memoiut hae te«Mora paaaa taaitiiaB aoper- 

SahMider.'' aaiit la fragai. 4a rarba c 1, § I5w 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. GRAEQ LAT.Q. VERBI. Vl-Vm. 243 

sibi vociK indpit» mMoi^mc he&m^uv^ yiyQec^ iy^^QatpBcv: 
nee inmerito. Bina eoiiD tempora, ut et supra diximus, naturalisS 
qoaedam cc^natio copulavit: cum praeseuti iuperfectum, cum 

I^erfeeto plus quam perfectum, cum aoristo Graecorum futurum. 
deo apud illos sicut iocipiente praesenti a vocali iDperfectum4 
similiter a Yocali incipit, si Yero praeseos a cousonante coepit, 
additur inperfecto Yocalis, q>d'sl(f€9 iff>&Bi4fav: ita et plus quam 
perfectum simili obsenratioue de initio perfect! oo^ati sibi leges 
assumit excepto eo quod breYem quam in prindpio perfecti rep* 
pent non mutat in longam, sicut mutat inperiectum de capite 
praesentis acceptam, Syc9 '^yov. Post plus quam perfectum con- 5 
sequens erat, ut de infinito tempore, id est xbqI doftiStoVi trac- 
taremuSy sed ideo praeteraaittimus, quia eo Latinitas caret 
VIII. De futuro. 
Tres sunt omuino syllabae quae in Graecis Terbis futuro 1 
tem|>ori terminum faciuot Ant enim in SSI exit aut in i9A[298] 
aut in WSlf ixtXi^^m iCQ&im ygiifia, nisi quod quinta fia/^vtovmv 
ai^ SI liquldam suam retioet Item Graeca Yerba^ $i perispo*2 
reeoa smt cuiusoumque coniugationis, ultra numerum syllabarum 
praesentis auoent una syllaba futurum: noi^ WM^rfie^j ti^mS t^ 
^iko^ 8fiX& oi]la6a}: barytona in quaoimque coniugatione eun-' 
d^ numerum servant: iUvfi} As$«», &y€9 a^ei, ^bIq€9 iysfS^ 
^tox/BVG) i}vu>2e^<3te). lu Graecis Latinisque Yerbis paenultimaS 
praesentis manet in futuro, dyceaa dytm^eHf ^ya^ mansit; 
^BQcauw tBQ(csCB660f -*sa;- mansit; co^ cogiiabo, '^gi-^ 
mansit Si Yerbum barytonon sit habeas in praesenti n^ifioXw^ 
ante i2, id est li^ptdam consonantem^ tunc paenultima quae in 
praesenti longa fuit fit brevis in futuro: akvva nXw&^ xQalva 
XQccvSf lyBlQcn lysQ^. Diximus perispomena augere una syllaba 5 
fttturumt quia crescit ultima: ^mIiS 9)U^<^fi?, vitiS vianq^m^ tfra- 
9>on^<3 iStBq>(xv(6ts<o. Sed Boa seoijper sub eadem praecedentis ti- 
terae observatione succedit adiectiou Nam in prima coniugatione 6 
aaat H aut £ ante SI repperitur, jtmlS scioAi^gi, ipogS tpo- 
0^60. Et apud iHoSy quotiens in futuro E ante Si ponitur, bre* 

UEdd. pckb. 

Vil, SL yperainthelicua P, 4. prae$cnte Edd. — ^md'iiQOv 

•cripsi OptAuoeo et Zeunio saadentilMit. Vid. liot. itpd'aoxu PCdd. 

VIII, 1. 6flryeofi«ii Fdd-P. 4. XPYNSl XPYNSl F. zQcclvn 

XQdtvot emendavit Op«op. Quod non iroprobant Zeanios proposuit mi- 
auc recJte x^^^ ^^ fpcchfn ?el xal^m. 6. . tpoqi^m Edd. 

CEd. £. 
VIII. In Ve haee tantam le^nntur hue perlinentia: 1. (12.} Item 
ires 9unt omnino syllabae^ qune tn grueeis verhii fviuro icmpfi terminum 
faciuni. aut enim in TSl exit^ aut in SSI. aut in WSl >)• ttt XaXinCn, 
9Kva£», YQiHfto «). CV *) XSL *) TPAXSl^. 

4. 9^€/^fl9 itp&BiQOv] Quod in 5. ideo praetermittimuB] Cf. c 

omnibus exemplarlbu* legitar, y^Ci- 18, § T. 

gm l^^a^xcr, inde •rtmn e—9 puta- VIII. De futuro] In fragm. de 

Terim, qued quia margini ad«crip« yerbo perpauca de hoc tempore 

■erit iqA'aQita post Terbmn repperU supersunt c. 1, § 16. 

addendum, idque pro i<pdnQOP k. U 6. q>0Q6i (poQiica)] Desfderatur* 

■it intertam. exempimn futuri in scat desinen- 



Digitized by 



Googk 



244 MACROBII 

Vem esse praesentis paenuliimam observatum est. Ncc tamen 
reciproca est neccssitas, ut, quotiens brevis est paenultima prae- 
sentis, E ante SI sit in futuro: ecce enim vo& vofj6(Oy (ptl6 (pi- 
1^6(0. Secunda coniugatio aut H ante ^ in futuro habet, at 
oTttS 6xti^6(o: aut A productum, ut ytsQciiSa): aut A correptum, 
ut ysXa6(o. Deprehensumque est eonim futurorum A in paen- 
ultima product quorum praescns aut nullam consonantem ante 

[299] 1^ aut P habet, l<3 ld6(Oy ^sQa 7ttQ&6(Oy rn contrarinm non 
redeunte necessitate, siquidem xq& %^<iGi facit et iyyvm iy- 
yvrj6G}: illic yero corripi ubi in praesenti ante SI A inyenitur, 
yt'kSi yBXa6(o: sednec in hoc haec in se necessitas redit, xoXXS 
7eoXli^6(D. IlHV&eio autem et 8ii>&6Gi Dorica sunt per solanl 
literam, non etiam per accentum: iiti enim in omni futuro in 
9tSii desinente ultimam dreumflectunt Tertia aut SI in paen- 
ultima futuri habet aut O: sed hie certa distinctio est. Nam 
verba quae deriyatiYa sunt SI habent, quae vero principaKa nee 
ex alio tracta O: tixvovy tsxv& ttxvdcGi* 6Ti<pccvogy 6TB^avm 
&tsq)av(6ffci) : 6(tS autem ofwlgy quia non derivatum est, oiiotHo 
facit et dgci ccQotg ccq66c9. Apad Graecos nori facile prima syl- 
iaba praesentis mutatur in futuro, quod praemissis patebit regnlisl 
Futurum apud illos altero e duobus locis movetur, aut ultimo 
aut paenultimo. Ultimus duobus modis movetur, ant literis aut 
accentu: literis, ut yQciqxo yQccfcOy vvfsbca vv^m: accentu, ut 

lOt/ifto VBfiSy diQfo deQci, Et cum movetur ultimus, non omni- 
modo movet paenultimum: motus autem paenultimae omniihocfo 
ultimam movet: dyelQto dysQc^j ulccIvcd ^ctxvS. Hie ehim et ^de 
paenultima subtracta est litera, et in ultimam cecidit accentus. 

Mt. P.l 

7. tfi eorUrarium seripti e coni. Optopoel, qui confert id quoil Mqailnr^ 
haec in te ueceB»HaM redit, taninnium (om. m) Edd.P. — fyyini iQutf 
eO £dd. -* nivdem Edd.P. 8. criwavog om. p2-li; reponendam 

6886 vidit Z«nn. — OMSl . . OMOIZ . . 0M02SI P. 6(i€o . . ofiois . . 
6(i6cm Edd. 10. MAINSi MAN SI P. Sed cf. § 11. — m trift- 

imfm recidit eouL ZSeuo. 

tis: sed hand recte «criptQm est ad Phrynicb. p. 204.: „Pro nsivn- 

(fOQicto. Statuendiim est potins cm etiain nonnulli labente Graeci- 

aliud Yerbum excldisse, nt 0to^<o tftie mtvcccto dixerant, quod Derica 

atOQicat, Verbain ipsam 9)0^ hie rpony effectani tradunt gramma^ 

positam Don fuisse inde collegeris, tici. V. Etjm. s. t. ptyqcaty Draco 

qnod hoc praemisso non aliis opns p. 15. Schoi. in Dion. Gramm. p. 

erat TerbSs qnibus probaretar non, 807.'* etc. — Haec Icguntur in II. 

quotiens brevis esset paenultima Steph. Thes. Gr. L. s. t. itstvoim^ 

praesentis, £ ante SI t%m9 in fu- ubi additnr Choerob. in Thcod. p. 

taro. At omnino illam obaerTatio- 655, 6. Futnrum Bitpdcm nentro 

nem, quotiens in futuro E ante A loco commemoratur. 

rr "terbr«/i*2 ^. '""""■ «-""" « -'-"•-« '»-- —'• 

j« •_. »,.™»..«-: "•»"»">. detor, laterpretabere per seotten- 

nttpdea ef dt^aao] Cf. Lotwck. ergnt praemiane Mgalae." 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. GRAEGI LAT.Q, VERBI. VIU. IX. 245 

Neo Doa et mfly^o sy^m, Iqv%& iqvl&. Muiata est et (inalis 
in litera ei ijuae aDtecedit io tempore, siquidem J et 2^ verbo- • 
rum supra dictqrum in praesenti quidem producuntur, corripiuii- 
tur autem in futuro. Si ergo necesse est, ut in barytonis ver-ll 
bis quae habent in praeseqti ante SI liquidam consonantem in. 
futuro paenultima ex longa brevis fiat, ut dyelQCD dyeQci, ftta/-[30o] 
VG} [jtucva: sequitur, ut, cum huiusmodi verba bissyllaba reppe- 
riuntur, in quibus syllaba quae incipit ipsa est utique in paen- 
ultima, tunc mutetur non quasi prima sed quasi paenultima, 
Kii(f(o XBQciy 0jtslQ(o 0JCSQm. Ita fit, ut apud Graecos mutari 12 
nonnumquam futuri syilaba prima dicatur. item tQBq)Ci) prims^m 
literam permutantes %qii\f(o faciunt, et 1%^ i^ilov %l^(o daCv 
pronuntiant: sed ^(fBiifC9 quidem ut diceretur» ^/cot/c^ obtinuerunt, 

Juibus libido est aspirationem modo addere modo demere: ad- 
ere, ut tQifpc} ^^^o et t^£;i;€ii 9'QB^ci): demere, ut Q'qI^ '^Qf'XPS 
faciunt "ExfXi autem et elo circa aspirationem certa ratione dis-13 
sentiunt, quia, cum fas esset utrique aspirationem dari, ut skxto 
lA^fi), banc r^ l%a> assignari necessitas ilia non passa est, quia 
fieri non potest, ut ulla vocalis praeposita X literae aspiratio- 
nem habeat Denique 2?, quia numquam sine aspiratione incipit,14 
numquam X literae praeponitur, ne alterius natura violetur, aut 
tov Ty si incipiat sine aspiratione, .aut xov Xy si qiia vocalem 
cum a^ratione sustineat Futurum ergo f^o, subducta aspira-15 
tione necessitate X literae, spiritum veheroentiorem aut recipit 
aut tenuiU In nonnullis vero verbis in MI exeuntibus fit pri- 
mae syllabae non permutatio sed amissio, ut xl^ri^i d"^<S&, dl- 
dco^f. od0(Of xl%^7]nu X(n^^' 

IX. De praesenti tempore passivo. 
Omne praesens tempus apud Graecos in SI desinens modi 1 
iodicativi generis activi verbi perispomeni, si secundae coniuga-[3oi] 

C^dd. pdzli. 
12. lidem coni. Zenn. •— /onet Edd. Sed cf. e. 14, §§ 15, 18, SO. ~* 
TPE^Sl TPE^Sl P. 13. litter a ea P. 14. si ^am 

coni. Ops. 15. atil recipU aut renuH coni. Ops. aut recipit aut 

tenuat coni. Pont, nunc recipit pro ienui Zeun. Vid. not >• TISE- 
MIF. 

tM8. V. Ed. €. 
IX. In V£ haec tantani leguntur: 1. 0^0 /<em omne praesens tem- 
pus apud Graecos in SI desinens j moidi indicativi, generis, activi ^ verbi 

10. corripiuntur autem in futuro] 15. subducta aspiratione] sc* in 

Iramo Tidentar corripi propter du- praesenti tempore, 

plicem qnae sequitur consonaotein, spiritum vehem'entiorem aut recipit 

iua tola produceretur syUaba. Vid. aut ienuit] „Sp{ritU8 Telieoientior 

«beck. ad Phrynich. p. 107. hie est qni alias dicitnr asper, cni 

.«« .. .>, 1 mT . Opponitur tennis.'' Zbvn. — Haec 

13. nec«..t«. .Ho] „No.ter ne- VV roluernnt, ii non 

ee».itat^ .ab.nde adh.bet pro re- •» i„telle.erunt. Namqae .i 

■abiiciant. Nam «ane in oroni re- f,J„fi,„ „» £EX Tel 2 in .pi- 

M t& a et a ~ ' ^ ' " roaplcimu. ad praeMna, reclpi- 

' " tar, aut, si ad oiiginem, teoetar. 



Digitized by, 



/.Googk 



246 MAGROBH 

tionis sit, a^ibetfini suo MAI sjrIlabaiH et facit de se passi- 
yxxxxky §(m ^£i$cci., xifim ttf/LSfuti: si yero sit primae vel tertiae, 
Sii in OT Hiutato et accepta similiter MAI passtYum creat, ^- 

2AcS q>Lkoviuxtj %ffv6& xQv6<wfuu. Permutationeni autem A in 
OT de circamOexo accentu nasci indictum est faturum liti^ae 
Doricae, quod banc permutationem, cum in alteram genus transit, 

3sibi yindicat, itoi'/fim novrfiovfica, ^ X^^ iBiovfMi,. At in bary- 
tonis omnibus SI in O nuitato et adiecta MAI passiyum fignra- 

4tar9 XifG^ Xiyoiuxty twttm vusttofiatf r(vi^Bvm ^to^Biioiua. Ita 
ergo breyiter dilBniteque dieendum est: Omne praesens passi- 
yum habet in paenultima aut Si aut OV aut Oy rvfiSfuu tpiko/v- 
fuzL ygagfOfiat. Quae aliter habuerint ex ittis yerbis sunt quo- 
rum prima positio in MI exit, quae semper passiyi paenuHimam 

Sbreyem faciunt, ut tK^tptat ttftaputt Sldofuci, Item ex seeunda 
Vel tertia coniugatione eadem est seeunda persona passiyi quae 
actiyi tertia, vi^xa ixetvogf vtxa fiv" tfttgnxvoi Ixetvog, exBtpavoZ 

Q6v. Item praesens quod in ilf^ J desinit, seu perispomenon sea 
barytonon et cuiuscumque coniugationis sit praeter iHa quorum 
prima positio in MI exit, secundam personam una s^lfaba mino- 
rem profert, XaXovfUu laX^y xifL&fLai rtfc^, 6tBipccvoviust (StBtpa' 

X. De tempore minus quam perfecto passiyo. 
Minus quam perfectum passiyum apud Graecos duolras nas- 
[d02]citur modis. Aut enim omne praesens tempus passitum mo- 
tata in fine AI diphthongo in HN cum adiectione temporia 
crescentis in capite facit ex se minus quam perfeetum, Ayofun 
4y6.fifiVf TQitpofuct hQs^ftfjv: aut minus qyam perfectum actt* 
yum ante ultimam literam suam inserit MH et racit ex se pas- 
2siyqm, biol(wv Inovovyirpfy lyqaqxw hyqafpofiriv. Apud Graecos 
minus periecto passiyum minorem syllatm m yerbis omnibus pro* 
fert seeundam personam praeter ilia quae in MI exeunt: istov- 
wwr(v htoiAWf hviuifniv hifiGij HhiXoviMpf idijXoVf iXiydnijv 
iklyov. 
Mc. PJ 

IX, 3. jitti in P. 6. AAAH .. TIMA .. AEPH P. 

X, 1. TPE^OMHN F. 2. tyllaha scrlpti e coni. Zeanit. 
$gUabam Edd.P. 

M«. V. Ed. c] 
peri$pomeni, si ncundme e&niveaiioniw $iiy aikihet fini $U9 MAI gyUmhatm 
^ facit de $e pa$$ivtim; §oS pom/icuy xiuA Tqmfutu Si vero ttt primam 
vd teriiacy SI in OY mutato ct accepta (y a p. m. eoepta') similiter MAI 
pasHvum treaty tpdm (pilovfjtaiy x(f^^^ XQ'^^l'^^'^ Permutatienem autesa 
A m OX de eircumfleso accentu indicium est. CE^eliqaa Tid. c. 23.) 



IX, S. futurum linguae Doricae] c. 4, § 5., c 18, {§ 6 et 8. al., 

,,Cf. Varinoft Pharorinoc aob toe« prima positio id e«t unde aliatl 

I«c5^tf8/' Zbvii. quid deriTatur, «lTe persona ai^e 

4. prima positio] „lii aomliiilNis tempus sive modus est. Cf. e. 3, 

a Teteribns grammaticis prima po- S§ 1. 2. 8, c. 4, § 3., c. 5, $ 1^ in- 

sitio dicitur casus aorainatiyns, in primis autem c. 6, §§ 1.' 2. 3., c 

yerbis autem quae TUlgo prima 14, § 12., c. 15, § 7. Idem valet 

Tocatnr persona.** Zatm . -* Errnste primum ihema c. 15, § 17. et tkesssm 

hominem doetnm non est diffieUe c. IS, $ 17. 

J»robatn. Nam prima persona hoe X, 1. temporis ereseentU] mmdL 

pso nomine nppellatnr c. 3, § B., angmentum Tocant grammatici. 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOG. GRAECI LAT.Q. YERBL IX-XL 347 

XL De [>erfaolo et plus qmm p^iscto pftssms. 
PerfeetuDi adiyiiin ^od in KA desinit, si htiNierit paenulti- 1 
mm iuii»ra fongam, trtiisCnt finakm syllabam in MAI ei htii de 
te passiTum: vwAipm vBwotffuu^ t9$l^ffM tst^^ku, %sj(/(fv6ta»a 
anjl^dittfua; si vero paemihtiiia brevis sil^ 4iffLa sopmiddit uliioiM 
(oporiet eatiD paantutimain in hoc tempore Mt nature aut posi* 
tiooe loB^am fieri): uitiUwi xtftilMfuuy f^yihtna f^fiXa6iMUf 
&fQ9uc ^^o^Mo. Demqae et in eeita verbi barytoni, quia inter* 2 
dnm in iUa MOftcmlimfog babet peenukimam kngam tnterdam 
buevem, ubt lon§a est, tantum nratat KA in MAI, ubi yero 
brera est, addit et 6lf^: dsnosrs^ Tads^ojKsvxie Tsd'spcbrsupx^, 
^imfwm hi^tna id/Is^fnu, £vt9 ll^wuc liv^fuu. AiXvxa autem 
isAuiua et tidwuc Ti&9$fuu non carent vitio, quia, cam bre?b T, 
£ non reeipit Sane in barytonis tertia coniugatio et mm paen*-3 
uktmam longam habeat, tamen adUb^ &£yiMCy nhuuui 9ri-[B03] 
^tu0Hm. Qame in 0A destnunt vel quae ante A babent FKy 
baec dia 8vo ftv in passive pronuntiantnr, tivoq>a titvmuci,: 
foae v«ro in XA, tranaenot m FMAIy viv»%a phvyfucLy xi- 
lAfiffHHx Tchci^pm. Gam ante oHimam syllabam aut P aut A 4 
repperiUir, JKA transit in MAIy fi^neiUia BiftAficcif %i%aq%a xi- 
ua(f^uu. idem s^^ant et verba quae in prima positione N ha* 
bent in vftiow sjrUabay THfiva acix^iiea 9okiH^^Vy n^m ninXwca 
mkikofmu •^ ^Tms^fmnf^BhoA^ passivi generis de na^aauifkk»^b 
s«o n a odtttr , lUe enim ineiptens a vocalt in HN terminum nm* 
M et bone efficit, Itf^aq^ Iq^offfupf^ Iftttifuu. ^ray^ii^.vaut 
si iUe coepit a oonsonanti, bcc praetor finis nnutationem quam 
£ximus etiam voealem princi^o soo adbibet, x^eohnuu isiaaMH* 
f^^, iiiByfML iXiUyfi^. 

tEdd. pdsb. 
H, t. In ilia p^rieimtnoi P. — ii^g oerfto hreviB etf dc CorrexU 

JCiP. - ^ -- - 



— BCBHKA P. - AEA YCMAI P. — O non rtcipii P. £ nmi 

rsc^ilur ami. Zemi. Vid. ant. 3. 7, x Odd., licel tiiie virirvla 

leffendaoi esM yx i«ai Tiderit Op«. — %iMX^%a Pp-s. 4. JI&- 
ILiEYKAF. 5. de paraeimeno B. 

XI. 2. tcfifHa] In cod. im. legUor afferl I. Weller Gr. 6r. p. 149. el 

tttitota perfecti forma i6§ii%ay quae Fitcheruc in Aniraadv. ad hone 

tamen non qvadrat in Macrobii ar-^ hnina gramm. locnm, cum recea- 

gnmentalienem, qnamobrem aolui tiorea grammatici (et Matth. { 

eam re?ocare. I8B, 0, 1, b. et Bnttmann § 144. t. 

eam krtvU Y] „Illod v bic an- ▼• 9«^®) »•« ««* formam ^tpa- 

ceps Tidetur fui«te. Nam in Uctg <V*«* commemorent, quam Welleraa 

•t lvt6s cerripltur, at in IvtwQ Iv f- 150. dicit ease Atticani et Fi- 

T^ et Ivfut producitnr: quae ta- •cHcms I. c. deriTat a verba qx^. 

men omnia ridentur a praeterito Me» Cp. 405.) alia prodil exeropla 

Swfieiecl. Cf. Clark, ad Iliad, i^, « Euatath. ad Odjae. /T, p. 1136, 

.•nlr.:ae ^r:??.r'ii ^T*^ 1^ "nuZ. 

aentum postulare recfpttur. si T,""* a**:2. f^mmTL Ai^u^m ^.^ 

rectptunt: at recipit bene se na- ioL-J-riL « •«. -«s i...« «».»»«>». 

betfdam refer.. .5 ..teceden. Y. 2;?:«uVu!4k;.''n.JrgSwt:S 

i. ritwpa rhvufuti] Omiaaom teatium dicIt cum ilia (in — Ofuu) 



exem^lam mtpofftut mitpafifuu oa at endore posee, quam gramma- 
m a nMi t Opaep. Idem oaempbun lioi el iparAtticam anacopont 



Digitized by 



Googk 



248 MAGBOBU 

XIL De fbtero pamfd. 
Paenultima syliaba apud Graecos foturi activi (piarta fit a 
fine passiviy viy^ito w^^^i^ofuxtf %eff&s€ejhs& ^B^xev&^aofuu^ 
Uji^ca iXa6&i^6oiuu. Secunda persona Hiifior syliaba fit qoam 

2 prima: Xai0i^6o(i<u JmIi^^bi,, ti^u^^rfioimit tifufi^hi^. ilia 
Tero speciea propria Graecorum est, qttod habet io geoei« pas- 
siYO futurum quod rem sigoificat dob multo post sed mox futu- 
ram, ut xexoii^^fofiaL yBy(f€t^iMu. Hoc aiilem teiapus ex per* 
feoto eiusdem generis nascitur, Insertis enim seciincura persoaaa 
perfecti duabus literis O xal M fuUirum paulo post, quod At<* 
[304]ticum vocatur, efficitur, mm^ltfim^ ies7eoM^6<^iai,f yiyQa^fm fs- 
yQoijfoiiKi, Nee ab re erat paulo post futurum ex paulo ante 

Stransacto tempore procreari. Inveoiunlur huiuimodi tMopora 
figurata et ex verbis in SI exeuntibus, li^ est SeSoutfi^iSmy quod 
proprium Syracusaoorum est, et dsdcocro, ut ajrad Draoontem: 
AtaQ %al S(SQa iedfi^o^y qaasi pmdo po^ dabimuB. 
XIIL De indioativo qui et diffinitivus. 
IndicatiYus habet solutam. de re quae a^itur proiraiitiatio- 
nem. ^ Nam qui dicit 7(om ostendit fieri, qui autem dtcit mUt 
ut fiat imperat, qui dicit d xoiaZtiL optat ul fiat, qui dicit Urn 
jtoiS necdum fieri demonstrat: eiHn ilicit jboi^, nidia diffimtie 
est Solus igitur diffinitus perfi^ta rei diffinitioBe conttnetor: 
Qnde Graeci 6^<^nx^ fyxkixfiv^ Latini modum difjmitwum voctte^ 

2verunt Denique omnia tempera in hoc solo modo disiiiiieta «l 
libera proferuntur. Dicunt enim Iwaimog noi&y ymomminxm 
bcolow. At in imperative iungtmtur baec tempera ipsffcmrtag 
xal ncLQeetaxiwm^ noUi: item in coniunctivo h^B&cmoQ xol n«n 
QotccttMoVf iav aoim: et in optati?o Ivs^mog xal iraQaTcen* 
xovy el aoLolfit: in infinitive lv66tmog xal aaQotatixoVy tcouZv, 

3 Similiter indicativus %aQax%mivov facit %B%olwca et wuq^w%b^ 
iAXOv lne%oirj[KByi;: imperativiiis verp naqaxsiymov xcA» vjuq6w- 
tshxov facit xexoltpcs nsTtoifixito: et coniunctivus naffmttmi^ 
vov xal v7tBQ6wtBXcxoVj lav itBXoir^xm: optativus seaQaxBiiiBvov 
xal wtBQ6wtBhxoVf bI XBTCOLtpcovfii : infinitus stB^ottpcBvcci. 

4Rursus indicativus utitur temporibus separatis, cum dicit doQl- 

[305]^rot; lnolij6ay (liXXovtog ^011^60: sed imperativus facit ooqC^ 

M8. P.] 

XII, ;i, XaXrfi^aTjt .. vifirj^crji. Edd, 3. temport P. — 
Dratontm p2-b. Vid. not. — ^fEJSl2SlMHN P. 

XIII. finUivu9 <8ap. add. dif. a sec. mO P. 3. IIAPJr 
KEIMENONfaoii.. et YTIEPZYNTEAIKON P. 

XII, 2. paulo pott fuiurum] De illam conttanter tenet ced. ma. 
hoc nomine Yid. ButtoMinB. Gr. 6r. Opponitur autem definitue medwa 
§ 13B, not infinito at apod Ckeronem Top. 21. 

d. aptid Dracontem] Pontanae in definitum quaettionam genna op- 

lemmate adnotationis in qua cita** ponitar infinito. 

▼it Anson. Profeeeor. XXII, ▼. 10, 1. Indicalivun etc.] Cf. de verl^e 

Quid Dreuo quidve SoUn Samserit, <;• 1, §§ 6 et 7. 

habet apud Draeontem vei Drmeo" 2. tn hoc 80I0 modo di$iuneta •• 

nem, ptrofenmtur] Cf. de Yorho c. 1, § C 

XIII. diffinUhus] Verior foma 4. t«pera|t«iit /Mil etc] Cf. ut- 
est defimtipu9 vel defauiui^ «ed Ira c* 16^ § Ut Hwa rationani.B 



Digitized by 



Googk 



D£ DIFF. ET SOC. GRAEQ ULT.Q. YERBI. XQ. XIDL 249 



tog i&v xoi^^m: oipMiym vero et inGmtiis baec sda tenpora 
proferuQt separata, 9eoi,i^6iuiu mi xoti^^onii^ et ille xo0j<kxi ml 
noifi^uv. [Optativus Graeeorum nee nunus quam perfeotum nee 
perfeotum tempua admisit] Utriq^e ergo Biodiim integrtfote 
temporum liberum cooljractis et coartatis iure praepoaont. Deri- 5 
vatiya verba, id est ea quae ex yerbis aliis derivantur, iion nisi 
ex dilBoitiya originem sortiuntur, ut est %q& principale et ex eo 
derivatiyum^^iici^. Sic apud Latioos meditatiya et iocboatiya 
et frequeDt^ya verba sunt ex diiSnitivo modo verborum princi- 
paiium derivata: speciatim vero verba apud Graecos quae in MI 
exeunt ex diffinitivo tracta sunt verbi m £1 exeuntis, ut «tMf 
tl&^^ di8& 8lS(Q(Uj UftS r<H^fu. Item nomina ex verbis naa-6 
centia, ouae illi ovofucva ^yfucum vocant, de boo solo modo sub 
yaria vel persomirum vel temporum declioatiaae procedunt Nam 
nomen YQo^^m ex prima persona, id est yiyQafi^i,^ natum, ei 
aomen ifolt^g ex tertia persona, quae est I'^aAfot, profectum, 
literarum quae in utroque sunt sunilitudo docet: item wiijuc 
axb ifCufj^DocLiUvov rot; titvf^uuy nolfi6is autem mo (iUXoytog 
%ov ouii/^6& conposita sunt: onmia tamen baec nomina ab tndi- 
catiyo vepiuat. D^nique Stoici bunc solum modum rectum, vel* 7 



[Edd. pdib. 
i. kie jcoiijcaifu eoiii. Zenn., „qaia seqoltar lUe.*' — nee plna quam 
pef/ecttuB coni. Zeon. Vid. not. 5. Grace o P. — wS otn. P. 



Tulgarl abhorrenteiD tlmpUciter 
commenioravit Fischems Animad- 
Tert. ad f^ranim. Wclleri, spec. II, 
p. 382. De SmperatWit fiituri vid. 
quid stataerit G* Hermann, de 
emend, rat. Gr. gr. II, 22, p. 218 
•eq. ^ 

4. eoniundivus uoQUttov xal (liX- 
XorcoiH ConinnctiTo fnlnri Graecec 
noa esse asos reete docait Apolla- 
Bius lib. III. de syntaii cap. 30, 
p. 271. Vid. O. Hermann, de 
emend, rat Gr. gr. p. 218. 

[OptmUmts Graeewrum •• nee per- 
f^Hum temfms admi$k] Zeanioe 
Mcte Tidil ferri non posse haee 
verba: nam optativus perfect! tern- 
pioris commemeratar et supra { 8. 
•C e. 18, § 1 seq. et in appendiee. 
Itaque Inssit legi nee plus quam 
ptrfeeium. Poterat etiam verba 
nee perfeHum delere, et in anteee- 
dentibus scribere: nee mmu§ nee 
pittf quam perfeHum. Sed ne sle 

Suidem omnia plana sunt, qUNOi 
aec verbft neqne antecedentibns 
noqno sequentibos commode ad- 
nectantor, qn«mobrem oncis ea 
inelusi. Videntor enfan tmt addka 
•oao ab no qai inlor ppetar e t nr an- 
teoedofitia mm tato Iw p swi (qaad 



s! est, ne Integra quid em ea esse 
facile patet), aut reliqua esse o 
comparatione Graecao Latioaeqne 
linguae a Macrobio instituta, sed 
ab excerptore neglecta, quae tale 
quid continnerit: Apud Latinee 
eoniunetivu9y ut indieaiivue^ 
omnia reeepit tempera^ sed optaiivue 
et Oraecorum et Latinerum nee 
mmue nee plus quam perfeotum 
mdmiiit Cf. de rerbo c 1, | 7. 

Utrique] i. e. et Graeci et La- 
tioi, licet hi in antecedentibns non 
sint nomiftati. 

medum integritate temporum Uhe* 
mm] i. 0. indicatlTum, conf. § 2. 
Quae Zeunius de hoc loco aluci- 
natos est, repetere nolni. 

5. meditatha et inekoatha €t 
/f-e^ttentottoal Cf. c. 21. . 
^ 7. recltfmj Cf. Hermog. nsol 18, 
df p. 83. 6 nXecyiecciMdg t^ OQd^ 
tfiti ifz^iux ivarrlop .. td yctQ f^v 
Kccv8eevXfj£' Ttal roc roucvra ovrat 

uaO^Qdr netsl vhv X6fOv %al eufij' 
si 8b rtXayidcacg o^ toiawet 
forert* olw Kgoleov Bptos si U- 
ymg. vetQecx\ 7^9 ^*S ^9^s iyyCvt- 

#^M'«» htq09 96f^M. 



Digitized by 



Googk 



SSO MACBOBn 

iiti nominaliTQni, eC reKqnos obN^os, iieol casus nommMi, re- 

8 ocverent BatioDabiKter autem declmatio ab actito meboat, quod 
[30<r]adus passioDem praeoecKt: bene etiam a prima , non alia per- 

sona, aaod prima ie terlia ad secimdam loquitur: apte qucique 
a tingulari nwnero, ^ y^ "P^ Aqi^ikhg ix uioviSmv dvynmm^ 
^ he (UfvUhg xmiyst€a': et si omnis maMtuoo constat ex mf^ 

9 1m, rocte est praemissa unttas et secnta populosttas. luste etiam 
a praesenti: ei instant! enim tempore possunt reltqua eognosd, 
non ittstans apparebit ex reiiquis: siquioem kslfim XilfiBig ftoui 

, aoQUHov IkHiHX iiUXovttc Ae4^, item dxo wv Xslnm fit ioffi* 
0tog {iU»#w xal ffiAXcav kshpa: cam ergo dico vel Unifa ret 
iUI^, quod esse velim bnius praesens yerbt tempus, incertom 
est: com autem dieo kilnm ant Xiipm, de reKqufs eius tempo* 

lOribas nemo dubiiat *Hifx6(iifp inperfeetum tempos est a pm- 
sent! ifx^^ty simiMter a praesenti S^fpffutu Com ergo dieo 
"ifXOfnpfj incertom reUnquo, utrum vtniebam an meipiebam in- 
Miegi veitm, et ideo hs6tAg eius in dubio est, ipxofMU sit an 
SifXOfutc: cum vero dieo aQXPf^^ ftut ipxoftatf nihil de tnper* 

llt^^o dubttabttnr* Goniugationum qnoqne diversitates in Graeeo 
Latino^e verbo praesens faeit, noutg Ttfi^ 6tBfpavoig: non nisi 
instanlis secunda persona discernit: cetenim in xntottpue et fa- 
tlfitptay in novffim et rtfei^ffoi, item in kxolow et ix(f^^^^^^f 

12 nulla discretio. Sed et in fiecffvtivovg tvmm primae esse conia- 

!!•. P-3 
a. i Y&if ccripsi eaiii. tl yiiQ EdM.P. Vid. not. — ^ in ftwadog 
nutcjy. scHpd • conl. HPMONJJOC KATAFETAI P. i% ftwadoa 
lundYBTcci Edilj „Ita inveni eroenilatani ad oram Scaligeri libri/" Pont. 
if (tovccg 6Q^ms na&rjYsttcu coai. Opt. i% iiopddog nalAg Tunu^ietiu 
•We na^'fjYBZtca ual Snttai nlijb'og c«sL Zenn. Vid. mtL 
9. dnb Tov Ulfm Uifug Edd. {f AIBSl AIBEIZ). Vid. sat. -* 
vel EAElVa P. 10. a praeMtmii HPXOMAJ P. 11. 

TEIMAIZ P. xiiiaXg Edd. 12. haryionoU P. haryionig Edd, 

8.^ ^ 7^9 ^^6 iifi^lthg •• ^ & aat prtfedm emim^ ef. Zami« ad Vi- 

ftoPixdog uttTOYivatf «l $i etc] Verlni gw. f» 410.; 17 adkiagit h. I* aaa^ 

Latiaa qoa« se^uaatar paalaloai laatiain naa dWaraani cad aiinilaflB 

inrouUta leganCar de Terbo c. 1, anlecedeati, V^^^ cam ea possik 

§ 14. Uaec ab Opsopoea el a Zeo- cominaUri. KutwfM^ta^ Ix xwo^ 

aio habita sant pro la^aypratat i ana apud poaterUria aavi acHpt^re*^ 

Terbormii GmeconMo. Quad «i ideni valet ^ad dtripmri #^ miifum 

easet Teratn, pro et n acribendiiai re, Exaamla Tid. in Stepli. Tliaa* 

eaiet id etf, ti. Sed Be aic qal- Or. L. a. b. ▼* 

dem ret baae ae liabet. Qimimi ab ftfmlmkaa] De liae ▼••• vi4* 

rem hemiaet illi doeii^ mntari to- qmie adaataTit EadUdi. da Tarb* 

Inerunt verba h. ftovddog uatdyS' I. c. 

vaif at reapondeanC verbia: reefe 9. Uifim Uiftig mouZ ii<S^i«ro9>] 

eti proeaiMM uniias et faciOa pep«- 9*>*' vnlgo legUor, 4{«& tov Xa^ 

loftla«. At multo facilior vU emea* pm •• iMiai: ivd^ror apetto carmp- 

^di eat ea qaam ega fail, ot lam eat. Pro not^ aaceaae eaa 

fj y&if .. iMtray£T<a eoatineat affir- aoribaa aat noln^ quad minat qva- 

mationem qua nitantnr ea qaae drat cam aaqnenti^t, aat «Mclrcr« 

aaqaoAtur. H at £/ aaepe con- dS^awQg ,. %tcl ftulmw, nisi aae* 

fandi iatar omaea canatat; ^ Ik db cam atataia ^M tav bac trmiaUUa 

na qood legitar in cod* au., H P, aaae a aaqn a nt iboa eM tov ^c fa r m, 

cafle nan iancina abeat qaam aim- II. nan miU\ Vide m aaiilmUlttfla 

plex pniepo«W« hu UkU i| y»f siti mmm #an niii. 



Digitized by 



Googk 



DEDIFF.ETSOCGRAEaLAT.Q. VERBL XIH. XIY. 251 

Stionis facinnt JT xal T <^ae in praesentis prima persona A 
eram antecedunt: quae signa desunt ^ in titxnptt et tn itv^ 
6t in w^. A^ propter F seeundae est, quod signum habere 
desinit in XiXtxa lAeltx Ulm: sic in retiquis coniugationibus. 
Praesens tempus ostendit et genera verborum. Nam actimmlS 
aut neutrum Graecos inteliegji, si in A praesens destnat: pas-[aa7l 
simm y^ commune et bis simiha, si in MAL Declinandi au-l4 
tern yerbi series non nisi cum de modis tractatnr apparet, bine 
modus apud Grraecos fyxituftg nuncupalur, id est Iv ^ 1} xkl6ig. 
XIY. De declinatione tttdicativi. 
Omne apud Graecos yerbum indtcatirom in A desinens, seu 1 
barjtonon seu perispomenum sit, sen praesentis seu futuri^ om- 
nimodo in seeundae personae fine dipbthongum bafoeat necesse 
est, id est lAta vel cum Ey ut Tboinq, yel cum A^ ut nficf?, vel 
cum O, ut iriloi^: in omni autem faturo cnm Ey ut vo^etg 
(hi^Bi^S XQv6d0Btg Xi^Bcg tv^Big. Item in omni Graeco verbo 2 
cuius prima positio in SI desimt secunda persona amisso &py(ia 
tertiam facit Omne verbum in SI desinens cuiuscumque con- 3 
iugationis et temporis l^otfvlXecfiet in prima secunda et tertia 
persona, ^eoiA itoulg nouv, ioA i(fSg l(f, KQyvtfm aQft^ig 

voi^6Bt. In verbis in A desinentibus prima plurah's a prima sin- 4 

Slari fit, operose tamen ac varie. In praesenti enim tempore 
EN sjilaba semper adiicitur, sed modo nibil additur yel per- 
mutatur, ut in secunda 9eBfc67C(OftivaVf §om ^Sfim^f rifbS tifM- 
fiBVj m(^o i2 in or dipbthongum mutantes, ut in prima et ter* 
tia ttBifv6%i0fi,ivcyVy vo& i/oovfcev, ^(xvbq& q>iWB(fov(uv : in reli-^ 
quis autem, id est barytonis omnibus vel etiam nBfi,€xmfiivmv 
nituris, A in O transferentes, Xiym XiyofiBVf tQixco rQBxo(uVy[9m] 
dtQcmeviO ^BQcmBvo^BVy Xakij6€9 XaXi^6o(iBVj idoto ia^(uvy dq- 
yvQciCG} d(fYVQei6ofuv. Secunda pluralis a tertia singulari nasci- 5 
tur: primae quidem et seeundae syzjr^iae itBQvMaidvmv instant! 
TE addentes, noul nouvcB^ /3off /Soote, in tertia vero uHimum 
lAta in T nratantes et idem TE addentes, xjifv6oi x9v6oikB: at 
in omnibus barytonis et in xB(fi6acDiiiviJ9v futuris ipsum Uka 
illtimum detrabentes et eandem addentes syllabam TE, niiinu 
^ifuutB, tQixBi^ xifix^tBj dd'X&jBi d^XsvBtBy noi.'J6BL yeov^BXBj difo 
TQcddBv dQOtQui6etBf t8Qi&0Bi tdQci6BtB. Tertiam quoque perso- 6 
nam pluralem eorundem verborum de ^ prima eiusdem numeri 
faciunt MEN mutantes in 21^ et quia pluralis tertia semper 

CEdd. pdzb. 
-« m praeMCtUii primae persona p2-1i. 13. m praeeene (om. i2) 

dzb 14. EN SlI EKAICIC P. 

XIV, 1. TIMAIZ P. ruiaie Edd. — JEAOIS P. 4. m- 

riae P. — MHN P. — BOuMHN P. — peri$pomenmn Edd.P, — AA- 
AEZSl AAAECOMEN P. 5. tn tertio p2-b. — aut tn P, — 

ASAJLYETAI V, — nOIHCETAI P. — ATPOPEIACEI P. 

14» Declinandi .. h ^ ^ %Um/i[ S. Owme verkum in A deeinene 

Cr. de verbo c. 1, § 94. «tc.] Cf. de rerb. c 9, f 5., et sii- 

XIV, 1. Omne apud QraeeoB oer^ pra c. 4, § 1. 

hnm imiieaUvmm ete.] De verbo L«*- 4. imiianle*] DieendniB erst nm^ 

titto vid« de verb. eap. 2, § 1 t^ #«tiir et Hifni 4r«iii/#rt«f etc. 



Digitized by 



Googk 



258 MACROBU 

exigit paemiltimaiii ionganiy ideo in praesentibus pempomenis, 
ID quibus hoc eyenity solam facit mutationem syllabae, ut dixi- 
muSy MEN in HI^ q>iJiov(iev ipikovCi^y tviiSiuv n^cioi^j dtBfpa- 
7 vovyi^v &fBq>avau0i. At in barytoois et in xs(fL0xciiaiv€i)v futuris 
addit penultifliae T, ut longam ex brevi faciat. hxofuv ix^vci^ 
niyMoyLW xi^ov^v^ kaXi^6o^v Xaki^6ov6i: O enim litefa., cum 
apud illos naturaliter corripitury adiecta T producitur,. ut in no- 
minibus TioQfi TtoQog^ wruiffj xovQogy "OXvfucog Ovkv[Miogy eadem- 
2ue retracta corripitur, ^ovistcci fioXettcLj t^t (finovg rexQaicog. 
^mne ergo verbum Graecum quod in 21 rq)pereris terminari 
; tertiae personae esse pronunUa excepto i<50l, quod solum , cam 
sic desinity secundae est cuius prima i^fil et pluralis prima 
9 ICfUv. Omnia autem verba in MI mutant MI in ^tyfia et fa- 
[ao9]ciunt secundam personam , tpfifd g^^g^ tt^fii xld'tig: sic dobue- 
rat hfd l66y sea quia nulla syllaba in geminum 6lyiLa desinit, 
additum est Imay l66l. £t propter differentiam a secunda sin- 
gular! tertia» quae similiter ta^i debuerat fieri, assumpsit 
tavy 1^1; Verba enim in MI terminata tertiam in 21 mit- 
lOtunt, dUi(OiU Z0tti6u Omne TCa^axatiMov naturaliter in ON ter- 
minatur et secundam personam N in o^fue^mutando et O in £ 
transferendo figurat, tk&yov ikeyegy iq)Bifov iq>BQsg: tertia de se- 
ll cunda ultimae literae detractione procedit Sed nuod perispo« 
mena in OTN vel in UN desinunt* IxaXow IxqvCow irlficav^ 
duarum syllabarum in unam contractio fecit Nam integrum enA 
bwXwv ix(^6oov hlnaovy ex quo, cum breves duae contrabun- 
tur, in unam longam coalescunt Ideo J? et O ^atque O ei O* 
in OT familiarem sibi diphthongum convenerunt. btcoXbov Ikcc- 
X(yWy i;|^i;0oov l%ff66ow: A vero et O in SLy Itl^aov ItliMxrv^ 
12 Ideo et secunda persona £1 in Ay unde fuerat natum, reducit, 
itlfimv ItlfLccg: OT autem diphthongum illic seryat idii repperit 

M«. P.] 

7. lali^couBv XaXi^aovci ccripsi e cont. Cf. § 4. dXXrleo/iev ciXXri- 
Covct Edd.P. ,,Hoc, qaantuliim nos quideni tniraut, vcrbiim est nollain. 
Igitar legendum poUmns dX'^ao/iBv i. e. molemus/* Zeun. 8. 

iertiae ptTMimae pluralis Edd P. Vid. not. 9. tertia pi ur a Urn 

Edd.P. — oMtcmnt t Edd. -* iaaU Edd.P. — tertiam plural it Edd.R. 
11. ixifvcsov Edd.P. -^ *aique O et O* otn. Edd.P. — ixQvaeov 

8. tertiae pertonae esse pronun- homo utroquo loco addidisse plu- 

tia] Quod Icgitiir in Edd. ot P, ralis^ nulla ratiooe habita exem- 

tertiae pereonae pluralis y id ferri plorom dldmaiy Tavfi^i. Q«ao ai 

neqnit propter sequentia exeepto aon adetsent. poMet etiam legi a«- 

iaal et (§ 9.) dld<o0t Zczriai. Equi- sumpsit ly sArl, at illo quidcni loco 

deal putaTerim Macrobium scrip- servarctur illnd pluralis, quod hoe 

sisse tertiae personae , et intelle- loco non nisi mutatis verbis ejr- 

xisse et singularis et pluralis nu- cepto iacl ferri posse facile patet* 
meri tertiam personam, ezeerpto- 10. Omne ^aQaraTiHOv] Cf. sap. 

rem autem propter antecedentia c. 5. 

addidisss pluralis. Infra autem (§ 11. ix(fvaoov] Sic et hoc loco ^ 

9b) Yidetur Macrobius tertui tantom infra esse scribendnm atqoe infra 

et tertiam scripsisse, et ex antece- addendum esse at^e O in Oy ne- 

dentibus propter differentiam a se- q«e errerem ipsi Macrobio tribal 

mmda eimgulwti intellezieee nu- posse docet id quod soqoitnr § 13^ 

menus aiiigalareoi> iaie avteoi Pi^^h ®t <iiio4 legitnr c 4> J 3. 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. 6RAEGI LAT.Q. YEBBI. XIV. fi53 

Sirimam eius literam familfarem primae posffioni fuissOy xiftHfotg^ 
X^6iwv ixQvOovg: ibi traDsit m EI ubi EIZ primae posttioni 
meminit contigisse, xakBtg, hiAlow huckBcg. In otnDibus verolS 
diyersttattbus detractio finalis literae personam, ut diximus, ter- 
tiam facit, inoUig inols!., ifioas ifioccy ixsgecvvovg ixtifavvovy 
Utytg iXsySy {(psQsg ifpsQS. Ex hoc apparet, qnod in iXsyti/ et 
{(pBQBv N supervacuum est, et integrum est iXtyB itpeQBj auod 
asserit et apostrophus quae facit IXc/ StpBQ*: quando enim haec 
nsurparetur, si N, naturaliter adbaereret, cum duas literasfsio] 
Bamquam apostropho liceat excludi? Indieio est imperatitus 14 
cuius secunda persona praesentis semper de tertia inperfeeti m* 
dicattvi nascitur amissa in canite yel syllaba vel tempore: ixaXn « 
misty Itl^a tlfiaj Idi^lov dtjlov^ rfft Sfs: etgo^ si imperativus 
XiySj ibi sine dubio {leys^ non iXByBp. Sed E litera saepe sibil5 
to N familiariter adbibet Testes buius rei AloXilg^ apad quos 
Xtyoiud^a (ptooiis^ et simiKa finale aXq>a in E mutant et mox 
E adrocat sibi ro iV et fit prima persona Aeyc^ffsdsv tpe^ofuQ^sv. 
Contra si quando E in &Xfpa mutatur, iV inde discedit, sicut 
JcDQtBig to ^q66^v 7tQ669ra dieunt xal tb hf&zv Jkv^a: sed et 
"leavtg cum ySnv ^Ba faeiunt i6t^iv i&t^a^ N repudiant, 
ne cum SXfpa lungatur. Ex his omnibus facile coltigitur suM6 
ficere tertiae personae de secunda faciendae, si 6tyiux retrafaatur, 
quod in captte Graeci pronominis saepe contingit, ei^Bv Sd^sVy 
6ol ol. Graeci primam pluralem ^aQattxtixov faeiunt interpo*17 
nentes ME ante N finalem primae singularis, Mow ivooGfiBVy 
i6QG}p ifOQmfUir^ iq>avi(fovv i<pcn/BQov(iBV ^ iXsyov iXlyt>nBv: et 
secunda illis pluralis efficitur addita TE terliae singulari, ifcolet 
ixoultSf itliuc hifiStBy tdffov tdQoikSj ilBys il^ts: ex quo 
iterum N litera supervacua probatur. Tertia irero pluralis in 18 
hoc tempore semper eadem est primae singulari, lyttfiovv iyAf 
kydiiow hcBlvoi: sic Ir/fffov, sic itftBq>&voWj sie h^B^ov. Unde 
JfcoQUvg in illis verbis quae in ON mittunt parataticon et prop- 
ter fiQaxvTuctaXfjilav tertia a fine patiuntur accentum tertiam 
numeri pluralis discretionis gratia pai(vtovw6vir: itQBxov iyA 
nQoattcgo^V^ovcogy hQBxotf Ixeivot Paifvt6v(»g. Prima persona 10 
paracimeni semper in ^ terminatur, et de bac ceterae sine ope-[su] 
rosa circuitione nascuntur. Accepto enim 6iyfuc facit secunoam, 

[Edd. pdsb. 
Edd.P. 12. transiit P. . 13. Ait diversitatibus Edil. — . 

ex integrum P. 14. '^s &ys scripsi e coni. Cf. c. 16, ,§9. 

^ovy ayov Edd.P. — mutant scrip«i e conl. mutatur Edd.P. — AE^ 
rSlMEBEN ^EPSIMEGEN P. — tCTHKEiN ICTHKEA P. 
17. tertia iingulari P. 18. §4faxv7iccToX7j^lav dzb. Emendavit 

Zean. — terliam a fine Edd,P. . Zcun. con!, in tertia. 19. para- 

cimei P* paraceimeni pdz. paraceimei b. 

13. apparet, quod] Vid. not. ad 6 205, 8. Poterat etiam afTerrl 

Comm. 1, 13, 18. tv&uty hixtv. 

N Buperoacuum est] Hanc tenteo- 18. fioccxvyunalrjilcev] „Sic dici- 

tiam refntavit Battmannut Autf. tar Term afTectio ea qna in fine 

Gr. § 26. ett syllaba brevis.*^ Zbuft. 

15. XsySfiBd-fv] Hanc formam com- 19. Prima persona paracimeni 

memorat Ulattbiae Ansf. Gr. Gr. etc.] Cf. c. 9. 



Digitized by 



Googk 



SM MACROBQ 

et I106 rorses aUeoto abme &Xfpa in E auitato tertiaiii <areat, 

nmUiput mxobrma^ xmohiXB: primam qooque pluralem addiU 

sibi MEN syllaba, M&tolfpca MJtoijxafuv. Si pro MS AT TE 

acceperit, secunda pluralis est, x&covfiKcttB: si £1, tertia, j^anuq- 

209M«k. 'TX£(f6uvtahx6g do prijoia persona facit tres siogularc^ 

ires Tero plurales de tertia singalari: hastovf^uw N vx clvfui 

BHiUto fit hM&tov^iM^ iVabiecto fit iMBstot^i, ipsum Tero Ixt- 

nouixu assttinpta MEN facit bcsMou^xufiBiff assumpta TE bu- 

MoiiptHtB: si SAN acceperit, pluralem tertiam iTt&un^xH^av: 

21 Mm buMOiii9U0w correpta paeoultima ^Lovsg protuleniat Ideo 

aotem pnetwmisimus disputare de duali aumero et de tempore 

. aoiisto et de midtiplici ratiooa temporum, quia Us omnibus ca- 

rent Latini, id est^xBul ikvtiffmv %ai fiidwv » 7ULQKxuui»wf 

n wuf4wtBiMt&v jj fteJiXQvtmf: <}ttibus latins Graecia sola dif- 

fonditnr. De passiYa igitur dedinatione dicamns. 

XY. De passiva dacUnatione. 

Graeci aotivo instanti Terbonun in Si exeuatium addui^ 

syUabara MAJy et fit passtvum: quae syllaba (Muni verbo sob 

iociator, ita ut i2 prius ultimum nune paraultkiram aut mapeat, 

ttt in secunda lUqMc&ifivmv^ uifoit^m^y; ant in OP dipbthon- 

gum transeat, ut in prima et tertia mvwfua &n(pavoiifuu; aut 

[si^ O eorripiatur, ut in omnibus barytonis, stliuofiai ayoiuu. 

i^Tfp munquam passiram Graecnm invenitur non suo artivo 
mains. Yerbum Graeoum in MAI desinens ai in seeunda per- 
sona M in (Siypmc demutet, hoc aut est praesens top slg Ml, 
Bt ti&iifu, tl/^^iu tl^^^j SlS«9(u dlSofuu, 8ido6<Uy t^t^^t !ata^ 
fua, tataoai, aut est %w dg Si temporis praeteriti perfect! , 9te* 
^lai^i, nB^Uii^iUf tstlii/iituu tstlfiaieai: et in his sem|>er Uo- 

ddviUU^ primae seeunda pereona* Alioquin reliqna onmia quae 
in MAI desinunt, ai?e praesentis sen (iituri sint» tam passivi 
generis quam communis, unam secundae personae 8|Uahain de- 
trahunt: %tdcA/uu fcttif, off&pia oifl^^Srikovfua dnlov, / U laro f iafi 
filh^y, T^M^^^^oiuu t;i^9di7<^» iUx^^fUM Xtx^dijO^^ tiua^iuu 

4ttfiiq^^ iiioiuu li£y. Et ut advertas fociliori compendio quae 
Graeca yerba passiva aecundam personam minorem syllaba pro- 

21. grmiiu Edd.P. 
ILV, 1. perupmaenmn dfCorQui(i€ci Edd.P. d(fOt(ftm(juu coai. Opsop. 
coll. ft. 14, {5- KEINOYMAI P. noiwftai, Eild. S. TI- 

9 SMI P. — ildatiuu Edd.P. — dldSlCAl P. 8. KAAB P. 

8m eOaui Im se^. oiii« i solMicript. — TJMSIMAWHSOMAI P. 

20. ^Y%9Q0wmXi9t6g etc] CC c 7. pro ftiffl Bt^tii^mv e«to legendiuu 

iMnuiipto] ic. syllaba. '%ni^T*'*«ote] Cf " praef. fmmm 

21. d9 mtUtlpUei rmtiome iempo' Grmeeia sola tartUa etf, et c S, 
mm ., id €91 «apl dsvtiQmv nalui- § 4. altermm p^BmnUimae Grmm- 
^wr] Cf. c. 8, f 7« Noa recte Op- otam disimtu deputoMte* 

copooao dittin^i ToUit post tern- XV, 1. insiamtn „H. e. in teaa- 

poncai. Toto coolo errayit Zeanlns pore praesoote.^' Zmvn, — Sic red- 

gni pnteTit tempora esse aagraeala ditar Graecom htattzms. Cf. e. Itf, 

▼erbiy syllabicnai et tampoiale, et § 9, al. 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC GRAECI ULT.Q. YEBBL XIV. XV. SS5 

fim»t» Moipe generalis rogulae repwtom aeoesMtotein: Omoii 5 
apud iUos prima penooa paftiva quae aetivo mio syllaba maior 
eft haoc gyllaiiani detrahit de sacuoda,^ quae aequaiis aotivo est 
paFom et io saounda tenet: ipiim q>^kovfuuj quia passivum maiua 
aeiivo est, ^i faeit: SImo SiMOfiUci Mkujf^ iXevw kXeyo^rp^ IXa- 

eontra sloipui tJifiifuap quia par activo suo estt facit secundaoi 
i$o&vlikap4p pnmae, d(f^t, sli^KHv c^v/^T*^ ^Un^* XsOXipw 
JMliiMHiM AcioJ^oi, UsAaX^y iAcJloX^fv lUXaX^^o. In 6 
onmi verbo euiuscumqua teraporis prima persona in MjU tor- 
minata traoalato AT in T literam nugrat in tertiam senrato nu- 
mero syUabarum: aed paenultimam retinet in uafmui(iBt^ qui- 
dem omne verbum) xB^plXiuuu MBtfdhitm: in praesenti verofaia] 
sola tertia tSviuyUt m$ifMumiv€9v ^ i(fv6avfwi xifv^ovtait, Ce- 7 
terura prima tnnafert in EI diphthoncpum, quae m prima jerbi 
posittone fuerat eiua indicium » xalovitm Mccltltai, oti xccUi tu^ 
X&kq: secunda in A propter eandem causam xifL&fmi tifL&xcUf Zu 
9tfbf£* Nam et %fv6wnat. ideo retinuit OT^ quia propinqua 
priori est: utiMoe enim diphtboagos 01 et OT per Uteram 
eonpoauntur. Futunim autem Uifij6n»iUvuv et in barytonis 8 
Ian praesens quam feturum O literam, quae Tuit paenulftima 
mrimae, per tertiam in E tnnsfert, ut naturalis bre?is in natura 

iBgl^stm. Cmuscumqua yerbi passivi yel passivo similis prima 9 
pe»ona pluralis in quoaumque tempore in BA syllabam desiait, 

MMVflidM j yo e ypg ^tf, ViMW^t'^M iv&witlf^«9 VCfl9li^S&€t^ 

€oi^y^m¥ aaim, qui solus in MEN wik^ hfw^^v^ traoseo^ 
quia Lattni ignorant Per omnia tempore primam personam 10 
phiraleqii maioram ppoferunt stagulari, jroi£ aroiovfiev, huUow 
Mauiviisr, soa^ipM MffOi^awycay, buMmptuv huauwqfUiji^v^ 
mowfim mmfi^piw: sic et mowv^kKi moiovf^^u^ israiovftfr imoi^ 
ovpadtt, jtmoUifut^ mat^uMB^a^ kf&UH^fup^ hiatovi^iutaf moiMf- 
^^sopm icoi^/irtfi9(uXfa. Sic ^ apod Latkios, aum ^mamui^ mHo^ll 
hmm mmtAa$m$$, mwoi muwimm, wmattram ammenmms, amab% 

rBJd. pdib. 

5. EAUrOMEN P. — EBOHMEN P. — contra EIPHKSl P. 

a periBpomenmn EdId.P. 10. praefenmt pMi. Zwm. tI- 

ait IftMiuliiin e««« profisrmni. Cf. f{ 4 et 18. — noiijcmfieif Edd.P. — 
EnOIQYMAI P. 

4. iMcettttafeiiil Cf. o. 8, f 19. fyU<4«w pMfIt snpplerk Cf. e. A» 

5. JUwe fjfUaSM detrdkit d« te- § a. cimi m meiivo pmres Byllm- 
9Mnd&] OfliMiait me fiMieaieii hm€C a«s mtrmftit per$omm •ervrnvtrit 
post Terba Oamit . . prim m p mr $9m m & «l ntdwrmU» hr^vU im mmtmrm 
psMiMu FttciUut {NTMedel artttio, trevem) DieeadMa ant ant: at ao- 
ai ecripeerk ftaat iy Ma ftaai» ce. ^aa MmrmUi^r hrtvtm se. literaai, aat: 
•alifo aao aiaiar atl priaui par* al uaimrmUter brwi9 tmutUmr icf. { 

Celetam dotrakU d€ 19.% 



Maai iralet qaod ^bildt a. aer&i pmmm act pamva smm- 

ia feraiaaaa peiaaaa Mcanda/' lit] Vid. act. ad r. 5, f 19. 

pofaia «t m Moaada feaet] Saa* «a O4I] laNaoi ta MEBJu Ct 

aas flagtUt, at iatelliirataf parcai { 19. 



jy ll aS araai a aa i t ra ia, liaat, M ad fraatee, ^aia Lattai ignwani] Cf. 
ipaa Tarba apactHMM» aaa aW c 7, f 6. 



Digitized by 



Googk 



256 MAGftOBU 

anuMnus: sic et amor amamur, amabar wmbamwr, aumAor 

liamabimur. In Graecis Yerbis secanda persona pluralis aetnra 
nnam ultimae sytlabae suae literam T mutat in iS xcel @y et fit 
passiva, JcouitB nouUsd'S^ ygatpBts yQcctpB6%B: quod non mireris 

[3i4]in praeteritts perfeetis non erenire, cum xmon^me jrarMipccK- 
6%^ non facial sed n^Ttolri^t^ nee XBkvxcctB XskvxaeQ's sed Ai- 
Xv6^y nee nsipQccxtJCVB XBfptixa0d'B sed niq>(f€c6%'By et similia. 

13 Alia enim regula his temporibus obviavit, cuius nnpeiiom est, ut 
omnia verba quorum prima persona in @A exit secundaro mtaorem 
syilaba proferant Si er^o fecisset XBxoi/i^6%t^ par foret nu- 
merus syllabanim cum prima aBXoi.i^ftB^ay si kBk{nia6^B^ cum Ac- 
XiiiB^j^ si 9eBtp(faxa6S^y cum nBip^fi^u* Ideo necessario syl« 

HIaba media subtracta resedit, mstotifi^B iih}6fl^ ni^>QM^ Ge** 
terum noultB xouJas^b^ X^btb XByB6^B priori regulae obseepii- 
tur, quia non repugnat sequenti: nouwfiB^a enim oroisuf&s, JLb^ 

15 yofiB^a kiyB6^B. In verbis passivis vel passivo simiiibus persosa 
tertia singularis addito N ante T cum primae personae paen* 
ultima tertiam pluralem facit, Ararat Uyovracy nouikccv vtowSv- 
rccvy XBstolrjrm xsstoltprcaiy Bt^Tfto BtQijvtOj kkifsto iliyovtOy im 

IQXiyBtav lav XiycavtecL, bI kiyoi,to bI Xiyotvto. Unde ilia prae- 
terita perfectia quae his literis in medio conteita sunt, ut in ter* 
tia persona plurali N non possit adiungi, adrocant siU partiei* 
pia: tittkrecvy quia inter A et T N esse non potuit, cum nee 
nnali esse post Idfifida nee incipere ante tav las erat, factum 
est tBtvkfihot bMv: yiytfcattm similiter, quia int^ 77 xtd T 
non admittebat N, yByQccfifiivoi, Bl6lv: et tkvttiMi tBWfbfiBvot 

llBlohy l6ipqayiiHav i0(pQeeyv0(iivoL Bi^Uf et similia. Omne Grae- 
cum verbum indicativum cuiuscwnque generis in prima sui po« 
sitione aut in SI exit, ut lak& srApimS, aut in MAIy v\ Xalou- 

[3l6]fta^ §ovXofiavy aut in MIy ut qnjfil tt^ni: licet et in A esse 
credatur, quia ly^offa nonnuiii' ausi sunt primum tbemii verbi 

ISpronuntiare. Apud Graecos A non solum in verbis sed in omni 
parte orationis litera est naturaliter longa: Latinorum verboram 
finale sunt qui longum aestiment, sunt qui breve diffiniant. 

M«. P.] 

12. nOlEITAI P. 13. neceafaria p2-b. 14. ' AEFE- 

C0AI (bis) P. IJS. persona $eeunda pluralia Edd.P. Zenniiu 

conl. iertia. - EAN AEFONTAI P. 16. TETEIATE P. — 

f/a/ Edd. — admiitebamus (om. iVT) P. — tlcL Edd. — TETETYTITB 
Com. eO P* •*« ^vntai £4d. 

13. quwrum prima per§ona in 0A leg^endam etfe p«t«t ex exemplU 
txit] Immo: qworum prima permma sequentibiit. 

pluralis in MESA exit, Cf. § 9* 16. euin nee finali eme p9st lafMfiSu 

14. qttia non repugnat te^ueiitf] five ineipere ante tav fas 9ra^ i. e* 
•c. prior regnla In hit qaidem cnm litera N neque pott A finite 
▼erborom forraii. Prior regula ea posset syllabaai, neqite incipera 
ott, qaae exponitnr § 12., sequens •equentem ante T* Finali eeae .. 
quae § 13. fas erat litem valet ttc finali etae •• 

xotovfiB^tt enim nouta^s] Sop- ei Uc^at^ eademqae verboram eat 

plendnm ette videtor facit. Cf. •tractmra. 

1 15. 18. f^ttaonim oeriaram Jbu^ O 

15. pertoaa tertia $ingulari$] Sic etc] Cf. da varibo e. 2, { 2. 



Digitized by 



Googk 



DE DDFF. ET SOC. GRAECI LAT.Q, VERBI. XV. XVL 2S7 

Nam scrtbone caedone O non minus consensa omnium productam 10 
habet quam amone doeeone miirione: ego tamen de re, quae 
auctores magni nominis dubitare fecit, certam quidem non ausim 
ferre sententiam: adseveraverim tamen Virgilium, cuius auctori- 
tati omnis retro aetas et quae secuta est vel sequelur libens 
cesserit, finale in uno omnino yerbo adverbio nomine, uno 
pronomine, corripuisse: scio modo duo ego: — Scio me Danats 
e chusibm tmvm. — Modo lupptier asstt^ — Si duo praeterea. 
— Nan ego cum Danats. 

XVL De imperativo modo. 
Semper apud Graecos modi indicativi temporis praesentis 1 
secunda persona pluralis eadem est quae et imperatiyi: noultz 
et in indicatiyo secunda est et in imperatiyo, rvii&vB xQv6oikB yQa- 
(pstB 7Coiel6&e Tiii&e^s x^v6ov6d'6 XsyeOd'B yQaq)BiSd'B et similia. 
Hac regula memoriae mandata alteram subiictemus, ut una ex 2 
utraque obseryandae rationis necessitas colligatur. Omne yer- 
bum quod in MEN desinit qualem paenultimam habuerit in 
prima persona talem transmittit secundae, id est tempus retinet[3i6] 
yel productae yei breyis syllabae: XccXovfiBv XccXBltB^ quia in pri- 
ma OT erat, et in secunda J?/ diphthongus aeque longa succes- 
sit: tL(i&[iBv tLfiatBy MA longa syllaba locum quem in MSi ha- 
buerat occupayit: 6tB(pixvov(iBv (StBtpavovtBy eadem dipbthongus 
perseverayit: XiyoiiBVy quia O litera breyis est, XiyBtSy E aeque 
natura breyem recipit. At in coniunctiyo quia producit pa^^ ,3 
ultimam, lav XBycD^iBVy ideo et in secunda persona, iav XByrivSy - 
produxit ^ in If mutando. Si igitur fp^cofiBv primam perso- . 
nam imperatiyi esse dicemus, sequitur, ut, quia in MEN exit SI 
praecedente, etiam secundae personae paenultimam ex necessitate 
producat: auod si est, (pBvyTjtB faciet, quemadmodum lav Xiym- 
(iBv lav XByrjtB: sed constitit eandem semper esse secundam 
t>ersonam imperatiyi quae et indicatiyi iuit: ^pBvyBXB autem in 
indicatiyo fuit, non q>Bvyr);tB, Ex his colligitur neque aliam im- 4 
peratiyi secundam personam esse nisi wBvyBtB nee in declinatione 
ipBvyBXB secundam esse posse post (pBvycjfj^Vy et ideo ^BvyatfiBV 
non potest imperatiyi prima esse persona: manifestum est ergo 
imperatiyum nee sin^urarem nee pluralem habere primam perso- 
nam. Gum autem dicimus: fugiamus discamm nuiriamus aremm 
doceamus et similia, ad exhortatiyum sensum non ad imperati- 
yum modum pertinere dicenda sunt. Apud Graecos imperatiyus S 
singularis actiyus temporis praesentis et praeteriti inperfecti, in 

LEdd. pdzb. 
18. existiment b. 19, VergUium Edd.P. — libens as serit P. — 

Scio] Aen. Ill, 602. — Modo] Aen. HI, 116. — Si] Aen. XI, 285. — 
JVon] Aen. IV, 425. 

XVI, 1. indicativo (om. in) Edd.P. — TEIMACBE P. 
2. subiieimus p2-b. 

19. dubitare fecit] Vid. not. ad 3. constitit] Vid. not. ad Comni. 

Corom. II, 5, 19. I, 16, 10. 

omnis retro aetas] Vid. not. ad 4. ad exhortativum sensum . . 

Coinm. 1, 21, 9. pertinere dicenda sunt] Cf. Priscian; 

XVI. De imperativo modo] Cf, dn lib. VIII, cap. de perionis: Itaque 

rerbo c. 2. . quae Latini in pluxali numero tm- 

17 



Digitized by 



Googk 



268 flUCROBD 

;»eeanii9 scilicet persooA, wt mi If iMOt in ^ Aiit in OT biA in 

[^\7]E aut in 01 tjsraijnatur. Prima trit ad perispomeiia pertineBtt 

voBi tliia di^lov: qiiartuoi ad barytooa, Aajv y^tpa: qtiiotmn ad 

6 verba ta tig MIy at t$ta2ti, o^vv%v q>A%ri, Sed et iUa aimilen 
habent tenainiun quorum JDfiaitivua in NAI exit, etsi non siiit 
%m Big MI J fiipf€C(. ^^^i, wyfuvm vvytfiiy declined dditafii.: 
eicepta /»unt bIvccl davvfti 9Blvm* Oterum vfvoipcivai vel hn^ 
similia ut magis vBv6fix$ vsvotixirm qoam vsvofjH bciat, multi*' 
plex ratio cogit: de qua unum pro exempi0 argumentiim ponere 
non pigebit Quae in 0J e&eunt ab infinitis in NAI desinenti- 
hm nec^se est ut sint inSnitis suis UMvlkufkc^ vvyr^ wy^- 
vm, Sdfiri&i fficn^cciy §fi9i ff^vtu: ^f^olfj^^ autem nmwipchwi^ 
aeaualitata iam caruit, inde mn recepium est nmoltfti aed Mr 

T xoitpts^ Similiter apiid Latinoa imperatiyui naseitar ab infituto 
abiecta ultima, ean$ar0 mnta, monere mone, legere leg^, ambire 
Qmbhferre fer, e^e 0s, et odei et prodegf — hot^lms: Prodes mni^ 
cis; Yirgiiius; Hue wkf, 9 Im&ee; Tenentii^: Bmo anmo $$, 

8 — facere foM, dic&re diee, et per syneapam fac, die. Gnm 
aecuodae personae addita TSl syllaba tertiam etusdem pra^entis 
efficiuntf nolsL moisitm^ tlim ti^fi^my x^ixfw %qv6ov%my Xiye JU» 
ykco. Quod si secunda in 01 dmit, ipsam mutat in ri2, §f^ 
fii^m: TE vero syllabam adiieientea praeseati singubrit impera* 
tivo phiralem faciunt, t^Ih mmtxtf ^a fioStiBy Si^lov StiXofk^^ 
tvma tvwtffn: tertiam pluralem faeiunt addeodo SAN lartut 

9singulari, vovBltm ^iBitsD^av. Hane^ daclinatiomm, quae deeursa 
eat, Graed dijobu^ iimu) twiporibus adaignaot, instenfti «t prae* 

Ms. P.] 

6. o verbo P. 6. stvtxiy $ovvc(tj d-lvai Edd.P, CorflgtMHum 

esse 9'Blvat rldit fam Opsop. d'stvcci vel v^vai corrigi tas8|( Zeaii. 
r. FergUius £4d.P« VS4. umU -^ Terentiiitl UmuC. IV, a, 10. 

f^^d. — npt^fiTfOp nati^tnattv E4d»P* 

perMi^a prtmae peraonae aedpiunt^ men est satistltnenduni, adeo ut 

t#0« firroesi vwid'sptoid^ voemnt^ i, e, acrlps^rit aut: Hue adea, o /•rai»«s 

pwpoaUiva fipe hort^tiva, puer^ Eth |i« 45»« aot; ihfi a^e«» 

6. e^emla aunt efvai iovvau d'sX- o Mdiboee^ Ec|. yil, 9., fuit: Hu^ 
vat] Respici imueratiTi forinaa Sog adea^ o Galatea, Eel. IX, 99. Etsi 
9i d'lg bene vUU Zevaias. Sed ble facile fieri potiiit, vt Meliboee 
taniea, pt relfqai, seripsit c&ctt, iiMitaretnr i a Lraaee; loeas tamea 
cniJit impsratifus fad'i, hue noa Gearg. II, 4, hand d«ibie e«t car- 
quadrat: quaniobrein non dubita^t ruptns. Nam uraeterquam qii04 
acribere tticu^ at intelilgeretar im- repetitio pater altena est, Terbum 
peratiTHS F^. adea meliorem qooque efficit sen- 

diiui'nd'i dafiijvail Vid. not. ad c. inm. Nam poeta ibi non tam no* 

18, S 5. tionem patria urget, quam vim md-- 

magiai at saeplai, idem signlfi- ventua. Ergo priroum vocat «<le«, 

cat qood potiua^ Vid. not. ad et paulo post emphaseos q^ratia 

Comm. II, 5, 3t. vent. Locus Macrobii fngit mter- 

7. Similiter apud Latinoa] Cf. de pretes Virgilii.'^ Zauif. 

verb. o. 3, $ 4. 8. Graeci etc.] Cf. de verb, c S, 

Hue adea, Lenaee) „6eorg, II, § 10. 

4et7. hodie reparitor Hue^paier^ TE ffero ayllaham] Cf. ibid. § 9. 

Lenaee* I^itor vel aliam lectio^ 9. quae decuraa eat] „H. e. de 

nem Virgiiii secotus est Macro* qaa hacteaus quaedam obiter dixi. 

bias, vel bic pro Lenaee altnd no- Nam decurrere, quod pruiMrie 4« 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. GRAECI LAT.Q. VERBI. XVI. 269 

terfto tnperfecto. Et re vera, «i pres^ius qnaeras, magis de 
inperfecto, qnam de hi^nti tantdm apud iHos imperativum vi-[3i8] 
defais. Teriia enim inperfecti indicativi persona capite deminuta 
vel in syllaba yel in sylhibae tempore facit imperativi secundam, 
ikakiL kaXBLy i^a §6ay k&ce(pavov &CB(pccvoVy IXeyB Xfyiy Tjyn 
aySy dkxB ikas: ita et in passivis, hvoov voovy kvLfici rtftcSy 
^QfMSw xQiMSaVj itvxtov Tujctovy fjyov ayovy e?Axov Hkov. 
Lattni non aestimayemnt ullam praeteritum imperatiyo dandum,10 
quia in^eratur quid, ut aut nunc aut in [)osteruni fiat: ideo 
praesenti et futuro in modi huius dedinatione contenti sunt: 
fed Graeei introspecta sollertins iubendi natura animadverterunt 
posse oonprehendi praecepto tempus eiapsum, ut est ij ^qcc tcs- 
xksUsd'CDy quod aliud est quam 17 ^qcc xXel6%ci). Nam xXeUsd'a) 
cum dico, ostendo hactenus patuisse, cum vero dico xexAsto^o, 
hoc impero, ut elaudendi ollicium iam peractum sit: quod et La- 
tittttas iobendum novit, cum nBgi^QaiStixw^ dicit: ostium clan- 
$wn iiL Hinc iatn per omnia praeteriti tempora declinatio va-ll 
gatur, sed utroque perfecto simul iuncto. Dicunt enim staQa- 
iuvidvov %ccl vnsQiSwtBlvTcav y VBvlxrjxB vfvtxipcitcD et vEvlxf^do 
vwixri^^tm: qxxoA quam necessarium sit, hinc sumpto argumento 
requiratur. Praeponamus senatum pugnaturo consuli vel miiiti- 
bus imperare eonfidendi belli celeritatem: n^o &Qag Sxti^g ij 
0v(ifioMj XBJth]Q(i6d^<o y ij ^ iiAxfi XBicotijiS^a y ij S n6kBiios vs- 
m%fi6^€o. Futurum quo<|ue suum Graeei cum aoristo iungunt,12 
quia iisdem signis indieativo utrumque dinoscitur. Nam si aori- 
stas desinat in SA^ futurum in ZSl terminalur, UaXf]6a Xakri- 
6a; 81 hoc in SA, illud in SSly InQa^a KQcc^io: si in WA, in[8i9] 

CEdd. pdzb. 

10. eriaUmavertini h. 11. ProponamuB coni. Zenn. Vid. not. 

— ij 1} iiaxn itBKoi'Ac^to Bcrlpfti e coni. AEAHMAKHUEIIAHCea 
COpt. aifert nEIlAYCeU} P. ^ ij (lAxn nexXijad'to Edd. — NENI- 
KECeSl P. 

cnrrentibns in itadio dicitor, tro- Diccndnm erat sine dnblo po* 

pice signiBcat rem leviter tractare, namu$* Nolai tamen delere prae- 

obiter attingere. Sic Ctc. de Orat. positionem, ut ab ip«o aiictore noo 

I, 2 Quae ahs te breviter de arte recte fortasse additam* 

defmrsa sunt.audire cupimus.'* „g^ ^Qccg hr^g] Non ad diei ted 

inalonii] Cf. c. 15, 5 I. ^d anni tenpus eit referendum. 

de inperfecto] Cf. c. H, § 14. p. Paggovius (Handwoerterbuch d. 

captte demtnuta etc.] Dicendum g^. gpr. t. v. SooO refert poiteri- 

ernt: in capUe deminuta vel syllaba ^e aetate Graecos computaTisM 

vet syllabae tempore, ieptem anni tempora quorum aex- 

10. Bed G?ra6ci etc.] Cf.de verb. t„„ fucrit jfa£/*a>V. 

c. 3, 6 1. et Priscian. lib. \ 111, cap. < # ' a. 1 c* 1 • 

de tempor. Terbor. p. 806 P. '» /««OT «««i,o*«] Sic .crip., 

11. Ltrojue per/ecto] Intelligen- propter ewmplan. allatnmde verb, 
dam esse perfectuiu et plu. quam I' "Z .P«ff"?. •»*?'•"? "V^*" r" 
perfectum e .equentibu. 8ppa?et. *~* '» *»'''«" *"•"' ^*^» •»» ''- 

Praeponamus] „Cnm praeponere ^"•'* 

sit praeferre, pracficere, munus ^2. Futurum quoque .. cum ao- 

alicuius fidei commitlere, ab hoc »'f»*o Ming^nf] sc. in modo iinpera- 

loco est alienum putandnm. Igi- t>vo. Cf. c. 13, § 4. 

tar lege Proponamusj h. e. pona- li?. 8« hoc] Cum antecedat oortr 

mas, fingamas, exempli gratia ad- $tus^ noa dicendum ernt hoc sc. 

ducamns, seu explicandae re! causa tempos, sed hie. Praeterea ani- 

exemplum proferamns.^' Zevn. — madfertendum est pronomen ftoc 



Digitized 



by Google 



260 MAGROBH 

WSlj &tBfiilfa nififco. Ergo kdlr^eov TtQc^^ov fcifiifov adsignantor 
ISsimul utrique tempori, quia utriusque signa demonstrant. Ter- 
tia vero persona magis aoristum respicit quam futurum: facit 
enim kakrjadtG) Ttga^ata jCBiiij^tiOy cum 2JA SA WA xaQaxrij' 
Qsg sint doQl6tov, Idem sonat et plurale xovrfiatB: cuius tertia 
persona rursus cum additamento tertiae singuiaris effidtur sroti^- 
I46dtci)6av. Et ut hoc idem tempus, id est futurum imperativi, 
passivum fiat, sumitur aoristus infiniti, et nulla omnino litera 
mutata tantum^ue accentu sursum ad praecedentem syllabam 
tracto futurum imperativum passivum fit, novrfiai 7tolrj6ecVy Xa- 
Xij6ai XdXrj^aL: cuius tertia persona fit de tertia activi mutato 
T in 2^@y noLi^6at(o TCovfj^do^m^ sicut et xoult$ »oi,h6^€ et 
noi'^atB TCOVjqaaii^fB, 

XVn. De coniunctivo modo. 

Goniunctiva Latinorum, quae v7tota%tvKd Graecomm, cau- 

sam Yocabuli e\ una eademque origine sortiuntur. Nam ex sola 

coniunctione quae ei accidit coniunctivus modus appellatus est: 

unde et Graeci vTCotaxtvuov dvd tov vjeotstdx^ccv Yocitaverunt. 

2Apud quos hoc habet praecipuum hie modus, quod omne tern- 

pus eius activum primam personam singularem in SI mittit, iav 

jtov& lav jcenoLT^Tcco idv noii^(ScOy adeo ut et ilia verba quae in 

MI exeunt, cum ad hunc mpdum venerint, redeant ad ilia in SI 

desinentia de quibus derivata sunt, rvd'a tl^fuv et in coniunc- 

3tivo lav ti^iSy item 81.SA dldafiL lav SvdA. ^Ihtotaxund Grae- 

[32o]corum syliabas quae in aliis modis breves fuerunt in sua decli- 

natione producunt, ksyoitsv lav Xlycofisv: sed et EI diphtboa- 

gum in ijra mutant, Xeya) X&yeigj lav Xiyto lav Xlyijg. Et quia 

natura verborum omnium apud Graecos haec est, ut ex prima 

persona in SI exeuntium secunda in duas vocales desinat, idee 

EAN AEFHIS cum I ascripto post H profertur, ut duarum 

M«. P.] 
12, assignaiur Edd.P. — quod utriusque Edil. 13. KAPAKTH- 

PES P. 

XVII, 3. ideo iccv X^ii Edd. 

referri ad prius, illud ad poste- 1. ConiuncUva] sc. Tcrba. Cf. 

riiis substantivum. c. 18, § 8. omne optativum* 

13. Idem 8onat] i. e. „inagis ao« iortiuntur] Cf. praef. De verb. 
ristum respicit quam faturiim*', ut 1. c. logitur traxerunt. Priscian. 
supra dicitur. I. c. p. 821 P: Et sciendum^ quod 

14. tit .. passivum fiat] Iiumo omnibus modis aliis sociari potest 
medium. subiunctivus , qui cum adveraas ha^ 

futurum imperativum passivum] beat significationes ^ non ab una ea- 

Sic saepius uno catn utus est Ma- rum sed a constructions nomen 

crobius, et modorum generumqne accepit, 

nomina pro adiectivii habuit, ubi 3. EAN AEFHIS] Sic, at ia 

ponenduB erat genitlvus. Cf. c. 9, codice leguntur, erant scribenda 

§ 1. praesens tempus .. modi indi- haec verba propter ea quae «e- 

cativi generis activi, sed § 4. prae- qunntur: cum I adscripto post Hy 

sens passivum, c. 10, § 1. perfectum ad quae Zeunius adnotavit haecce: 

passivum et praesens tempus passi- ,,Vcteret, Id quod etiamnum in li- 

vum. bris scriptis antiquioribus ?idere 

XVIf. De coniunctivo modo.] Cf. licet, illud Iota otiosum, quod no- 
de Verb. c. 5. Priscian lib. VIII, stri homines vocant subscriptum, non 
cap. de modis et lib. XVIII, cap. vocali subscribebant, sed adscribe- 
de sublanct. bant. Nee tamen ullam in proi^ 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. GRAECILAT.Q. VEBBI. XVIL XVUI. 261 

Tocalium salva sit ratio. Tertia vero persona de secunda (it re- 4 
traota ultima litera, iav stoiyg iav noLJj: et quia, ut diximus, 
amore productionis O pluralis indicativi in £1 mutant, Xeyo^v 
iav keycDfASVy in secunda quoque persona ^ in ff transferunt, 
kiyets lav XiytjtB: tertia kav UycoCiv, quia omne verbum apud 
Graecos quod exit in MEN mutat MEN in EIN et personam 
tertiam facit. Horum passiva de activis ita formantur, ut, pri-5 
mae personae activae si addas MAI syllabam, passivum eiusdem 
temporis facias, iav noi& iav xomfiaiy [iav nsxoirpMn iav xe- 
xotr^xcDfiai] f iav xoit^cSg) iav %oviq6(o^v. Item activi tertia se- 
cunda passiyi est, iav xotm iav ^oiig iav notyy iav yeoLafiat 
iav Jtoi^y: haec eadem activi tertia audita sibi TAI syllaba pas- 
sivam tertiam facit, iav ^toiij iav novrp^ai, Graeci in coniunc-6 
tivo modo tempora bina coniungunt: proprium Latinorum est, 
ut modo mdicativa pro coniunetivis modo coniunctiva pro indi- 
cativis ponant Cicero de Legibus tertio: Qui potent socios 
tueri. Idem Cicero in primo de Re publica: Ltbenter tibi, Ladi, 
uti eum desiderasy equidem concessero. 

XVIII. De optativo modo. [321] 

De hoc modo quaestio Graeca praecessit, si praeterituml 
tempus possit admittere, cum vota pro rebus aut praesentibus 
aut futuris soleant accitari> nee in specie possint transacta revo- 
cari, pronuntiatumque est praeteritum quoque tempus optanti 
neeessarium, quia saepe in longinquis quid evenerit nescientes 
optamus evenisse quod nobis commodet. Qui enim Oiympiacae2 
palmae desiderium habuit, domi residens ipse certatum equos 
suos cum aurigante filio misit, transacto iam die qui certamini 

[Edd. pdzb. 
4. iccv noiriq^ iav noirj Edd.P Com. t siibscr. etiam infra). 6. 

de legibus tertio] capite deperdito. — in primo de Re p.] cap. 13. ed. 
Mai., nbi legitur-ut de eo diss eras, 
XVIII, 2. miss it P. 

nuntiando habebat vim. Haeo tan- hibet niutare nolui, licet alias Ic- 

turn tironuni causa dicta puten- gatur nusqiiain nisi in exemplari- 

tur.*^ Cf. c. 18, § 8. et c. 19, § 13. bns quibusdaiu apud Lucretium V, 

5. [iav TConJKCi} iav Ttotijxco/ta^] ^*^m "bi accitat dicitur esse idem 
Haec uncis inclnsi, quia vera per- q»"<l tnoitat. Sod vide ne Macro- 
fecti passivi foipa legitur c. 15, ^ius scripserit agitari. 

6 12 sqq praeterttum quoque tempus optanti 

oioi«i Iota .ubscriptum in noii}, ^T ^ih VviiV "^^ i' "T ''.•'• 

. . . 4 I 4 verb, et lib. XVIII, cap. de optativ. 

quia a scriptore est neglectum. ^^^ ^^^.^ commodit] Singular! 

6. Graeci .. comungunt] Cf. de gensu hoc Terbum usurpatur. Nani- 
T«rb. c. 4, § 3. q„e ©gj intransitiTum idetnque va- 

proprium Latmorum est etc.] Cf. i^t quod commodum sit. Cf. Comiii. 

ibid. c. 4. I^ 19^ 25. atque ideo vitac nostrae 

XVIII. De optativo modo,] Cf. magis commodant. 
de verb. c. 4. Priscian. I. c. 2. Qui . . habuit . . misit] Haud 

1. quaestio Graeca praecessit] Cf. probandum est hoc asyndeton. Oi- 

1. c. § 1. communis Graecis LatiniS' cendnm erat aut et . . misit aut si 

que quaestio exorta est. . . misit. 

ti . . possit] Vid. not. ad Comm. dies qui certamini status est] Ma- 

I, 5, 1. In oris statutus^ sed cf. Tacit. Hist. 

accitari] Verbum qaod codex ex- IV, 81. $tatos aestivia flatibus dies. 



Digitized by 



Googk 



362 MAGB(»n 

status est eiitum adlnic nesciens et deskkrkifli rofis sdiamifli 
quid athid dicerd eiistimaiidus est qasm: bI^b vt6g fuw vtvt- 

Sxjyxoft? Haec et quae^a et absolutio mim Latinitate eommunis 
est, quia in causa pari haee vox esse deberet optaotis: viinam 
fains mem werk. Sed rari Lathiaruin artium auetores adfiiise* 
runt in optatito decitnationem praeteriti perfectly utnuim ticerim^ 

4 In hoc eniiB modo Latini tempora Graecorum more eoniunganty^ 
inperfectum cum praesenti^ plus quam perfectum cum perfe^: 
et hoc adsignant duobus antecedentibus^ quod fat conhmctiTO^ 

Eraeteriti injperfeett luit, utinam legerem: boc duobus sequenti^ 
us, quod in coniunctivo plus quam p^fecti fuH, tititmm legi^- 
sem: et hoc dant futnro quod habuit coniunctirus praesens, iOi'- 
nam legam. Sunt tamen qui et praeterito perfecto adquiescsint^ 
iUinam legerim: quorum sentraitiae Graeca ratio, quam supra di- 

5ximus, opitulatur. In €rraeeo optatiro quae in MI exeunt ae* 
[322]tiifa tantum sunt, quae in MHN passira tautum tel paMvis 
similia, kiyotfu i^yolfirjv: sed quae in HN exeunt praecedente 
Yocali modo activa modo passita sunt, et ^actira* nou nisi ex 
illis verbis veniunt quae m MI exeunt, ^>€Ufiv datip^: passiva 
autem et de iisdem verbis fiunt, ut So^ltiv ts^dtiv: et de ex- 

OeunttbiM in iJ2, ut wysltjv ia^dvpf, Aetiva ergo quae hi Ml 
exeunt mutant MI in MHN et passiva faciunt kiyoiiii Xsyol^ 
firfv: quae vero in HN exeunt M interserunt et in passivumr 

7transeunt, tiQ^bpf ti^lfxfijv, H^olriv 9idol(nfir. Graeci outne 
tempus optativi modi maius syilaba proferunt quam fiiit in indi- 
cativo, notS 9$Oioi(Hy xiKolrpicc xi^con^oi^iUy noii^0m iton^6oifii: 
aoriston enim praelereo, quod Latinitas nescit. Ideo i}|^» et 
^ficioifii apud Graecos legimus,- quia propter necessarium aug- 
mentnm syllabae d^co tov ^^ fit i^jS^^^, otal anb tov ^^coo fit 

8iJ^G)0£fi^, Omne apud Graecos optativum singutare babet sine 
Mi. P.] 
voois p2-b. 3. praeiertU om. p2«b. 4. supra] { 1 sqq. Cf. 

c. 13, § 3. 6. •actioa* om. Edd.P. — tiJ&slTjv Edd.P. — AA- 

PEIHN e let cod. affert Opiopoeas, qui coniccit legendum e«se SceQslrjv 
Tel naQilriv. Vid. not. 7, quern LaU Edd. — Tjpaniu Edd. Vid. 

not. ad c. 17, § 3. 

4. In hoc enim m^do ele.] Cf. de dttifslrjv] Per se hoc Terbam bo« 
rerb. c. 4, § 2 sqq. et Priscian. lib. est reprehend endun. Sed, cura c, 
YIII, p. 807 P: In hoc autem modo . . 16, § 6. Macrobias coniun%erit vv- 
tempora coniunetahahrnHLatini^prae^ yrji-i et ddfirjd'iy suapioandum est 
sens cum praeterito inperfecto etprae^ eiim etiam h. 1. scripsisse dufiBiipf^ 
teritum perfectum cum plus quam nisi forte illo loco Terqm est dJ- 
perfecto ad hnitationem Chraeeorumy (ftjd'i SecQfjvau 

esse disiuncta. Charts. II, 5, 2.: '> » ^' 

Optat. perfectis ut amaverim. Plus ^S^^^ Lattnttas nescit] »c. eam. 

511am perfectis ut amavissem, |^'' '• «• ?**«• «<> Latinitas earei. 

praeterito perf. adquiescant] u e. ««" ««' q«o« habeas quad pro 

praeteritum perfectam admittaat. pronomine relative, et intelli|^« 

passivis similia] Cf. c. 15, § 9. tempus ut in hoe c. 16, § 12. Hoe 

5, et * activa* non nisi ex illis ^idetor statnisse Opsopeeas %ai 
verbis veniunt] Sic nt scribatar fla- •cripsit quern, 

gitat et res ipsa et id qnod sequi- 8. Omne . . optativum] Cf« e. IT, 
tar, passiva autem, i 1* Coniwietiva. 



Digitized by 



Googk 



DEDIFF.ETSOCGRAEaLAt.Q.VERBI. XVIH-XIX. 265 

diibio in paeiralUaui (Kphtfaongmft^ ^sief 6er / ^onponitnf , U- 
yoifu y^Apo^u 6t€Ll7pf doi/ipf^ unite et hAsiIMI: post SI t^ctu 
bfiur J, DO sme bac tomH 0{>tatrti piif nultififia proferatur. Graeca 9 
quae in MI exeunt, I eitifnuin in EN mutant et fiadt pluraira, 
mioliu nxu4>t(iWf y^fpoi-iii. y^a^fuv. Semper apod Graeco^ 
phiralfs prima persona aut unara Voealem babet in paetiultima 
praeeedcntem, ot 0ud^9 wydt^UVj ml duas, ut UyovfiBU 
yqA^mfUv: sed priora Gne tnutato in SAN tertiam personam 
de se efficiunty seottentia vero M aitbtraete idem facitint, 6taLii' 
lt6P 0talffia¥f Xiyoifisw UyiM^^ Passiva Graecorum quae rnlO 
MHN exeunt banc ipsam s^llabam id O mutant et 8ecamlam[a23] 
personam faciont, nomlfniv isoi^iOf y^tpolptfp^ ytfitpoio: quae 
fero in HN ^ in JS mutant et facramt ^cundam, etaltpf^ 
etuhfi^ dolfjv dolti^ Ipgi yero «econda persfona, at in O exit, 
addit T et faeii t^anit n^idto siciuolt^y y^tpoio ygeitpoito: quae 
in £ desinii boo amittii et focit tertiam, d^ct% dtaltj^ Solfjg 

XIX. De iflfinito mode. 
. Ii^nitum modum^ quem Sataqiiik^^atf dicilnt, quidam 1 
Graecorum inter verba nmnerare ftotuerfint, ^uia nulliua IfynXl- 
itrng verbuoi terbo alt«riu$ iudctum efficit ^^s«m (quis enim 
dicat: fiovX0lfifiP Uyto^ Uyovi^ fiovXofM^, f^tpoifu, tQsx&tT), 
paremphatum vero cum qmriibet modo iunctum faett sensum: 
^Afi> yfA<pH$r^ %aX8 yifdipBLVy i^v ^Xca y^fevVy el d^Aoifie 
y^Aipuv. Similiter et apud Latinos di^i non pc^eat vdim scrtbo^ 
d^mn eurre et similia^. Dieuntque adfeii>f»m ease magis, quia 2 
iofinitom sicut adverbium praepMitur et postponifur verbo, uC 
y^wpm wjckAgf naXSg y^A^^ $mbo iefMi, bene ecribo: iU,fjpi0tl 
dteMyotucif 6iaUyofL»i, iUApfMX^ Latine hquor, loquor Lo^ine: 
ita et fafoc: ^ilm y^^uvy y^Aq>U'p Hkm^ iboh ecmete, scrtbere 

Nee mirum aiunt, ami navrlta adverbia nascantur a verbis, boe 3 
duoque e% verbo ease profeetum. Si entm iMjrpfl^ek kkkf[vifHl 
racit et xd^vci) axfitirly cur non et dad tov ygcigxa nascatur ad- 
verbium ygatpBiv? Hoc etiam addunt: Si ab eo quod est yga- 4 
9>iD, cum fit yif&tpuvy iam yerbum non dieitur sed participium,[324] 
quia ultimam mutat et personam amittit, cur non et ygaq)Biv in 
alterum nomen migret ex verbo, cum non solum finem moveat 
sed etiam significationem personae tmmerique perdat: matime 

CEdd. ydsli. 
9. ta HN .. nOIOIMHN .. FPA^OIMHN ,. AEFOIMHN .. 
rPA^OIMHN . . 2TAIHMHN . . AEFOIMHN t. 
XIX, I. BOYAOIMAI P. — euftere P* 

\n, Pe infiuHivo modoJ] Cf. de s^km. p. 819 P: Quidam «firm du- 

▼erb. e. 6. et Priseiam lib. Vllf, hiioptrunt, an verba iittt hatt, et in- 

cap. de luodis et lib. XVIII, c«p. tet adtefbiamagia pmiendmeofieue' 

de ordiR. verbi. runt*^ 

2ir magi8\ iit snepiu^ ponitur pro quia . • praeponitur et poitponiUtr 

fotiu*^ «t e. ia^ § 6« d(. de verb, vefbo} Melini rrleciaii. I. e. qwod . . 

, c. S 1. sed adf>erbii$ potiua tem- egent eemper aliia verbi$y ut ad- 

pori$ adpticare eon^nttcr. ,Ki Pri- eer6ia. 



Digitized by 



Googk 



364 MAGBOBD 

cuBi, sicut partictpium in distinetioneiii pe^soiianiBi addiUmento 
pronominis mutatur: i[iB qaXmr^ 6b (pLk^v^ hcelvov (pckwv^ ita 
et cacaQ^Lwatip contingit: kfih q>LkeZVy 0% iptXaiVy ixstvov ipt- 

f^ktlv? Seel illi qui talia de iDfiDito putant hac maxima ratione 
viQCuntur, quod in adverbio temparum stgnifieationes non de 
eiusdem soni inflexione nascuntur, sed ut tempora mutantur et 
voces, vvv %akaL v6teQ0Vy mmc antea postea: in infinito autem 
vox eadem pauluium flexa tempus inmutat, ygafpsvi/ ysyQawsvcu, 

^yQccipBLV, scribere serif sisse scrtptum ire. Nee omne cbcaQB(i^a' 
tov cuicumque verbo lunctum 9ensum exprimit, sed illis tantum 
quae nullam rem per se dicta significant, <|uae ab illis nQoai^QB- 
ztxaf ab bis arbitraria non absurde vocari possunt, quia per 
ipsa significatur dispositionem seu amorem yel arbitrium subesse 
nobis rei adhuc incertae sed per adtunetionem verbi alterius ex- 

7primendae. Nam l6&la iiata %w tvTttsi^v aut xsQvnatA (leta 
tov xXovxetv iungi non poSsunt. Item lego cum sedere iunctum 
aut scribo cum caedere nullam efficit sensus perfectionem, quia 

Set lego rem significat et sedere, et scribo similiter et caedere. Si 
vero dixero volo aui opto aut soleo aut incipio et similia, nullam 
[325]rem ex huiusmodi verbi pronuntiatione significo. £t baec sunt 
vel talia quae bene aparempbatis implicantur, ut ex uno arbi- 
trium ex altero res notetur: volo currere, opto invenire, dispom 

9pro^cisci, soleo scribere. Ex hoc intellegitur roaximam vim verbi 
in infinito esse mode, siquidem verba rerum nomina sunt: et 
videmus ab aparempbatis rei signifioationem alteris quoque ver- 

10 bis non habentibus accommodari. Adeo autem hie modus abso- 
lutum nomen rerum est, ut in significationibus rerum, quas Ari-« 
stoteles numero decem xazt^oQlas vocat, quattuor per iiea^i^-^ 

11 q)atov proferantur, ^sCa&ccL bxbhv noulv ^a0%Biv. Graeco voca- 
bulo propterea dicitur oMaQiyiwaxov y quod nullum mentis indi- 
cat affectum. Nam yQafpta xvjt%(o tv(i& et rem et ipsum animi 
habitum expressit agentis, ygatpBiv vero vel tihttBvv vel r^fsoev 
nullam continet affectus significationem, quia incertum est quid 

Ms. P.3 

8. a partmpMU itKiplictmtur Edd^P. 10. Arhtotelea] \m TopioU 

I, T. 

4. ifih (pdmvy cl (ptXoivj ii/stvov & dhpono proficisct^ Ui^nc yer-* 

(ptX^v] Cam de tnbiecto agatiir, bornm structuram non esse Lati- 

•cribendam erat Jycd •• ci^ ., insl- nam nemo non intelligit. Ponitnr 

vog: nihil tamen mntandnm est, autem dispono pro <fa(uo. Reipon- 

qnia de Ycrb, c. 6, § 1, eodem mo- det Graeco verbo, qnod seqnitar, 

do legitur ofRon* me, le, t'tlum, net, iunifncliy quod Zeunios interprets^ 

V08, illos. Anctor ipse videtar ab tor: „decernere, apud animnm sibi 

infinitiTO aecusatiTum snbiecti false proponere, velle/^ Cf. §6. ditpo- 

transtulisse ad participinm, Tel stlioneni, et Exoerpt. math. I, § 6.: 

potius non animadvertisse multo cum terrae ambitum aestimare dif- 

aliam Tim esse accusatm inncCi poneret, 

com participio atqae cum Infini- ^^ ^„, AriUoUte, numero rfe- 

«. ' .•-, ^j^^x:» -»#« 1 rf j« »«.!. cem wxTriyoglag vocai] Oicia. JTo- 

1 c 8 3 '^ «*". "«»"' ^90« «. "<^' ^^* 

l^riptnw Ir.] Cf. § 2a. ^"'f*"' "''''««''> Kae^at.'Exnv. 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. 6RAEGI LAT.Q. VERBL XIX. 265 

sequator^ ^iXm fdXXfo SuctweA an contra ov ^kXf» ov lUXXm 
9v Suxtvjtm. Hinc de ipsius dedinatione tractemus. 

(xraeci infiniti unum tempus duo tempora complectitur in- 12 
dicatiYi modi: Ttom htoLow in indicativo, in infinito autero ita 
pronuntiatur, h^Cx&tog %a\ naqaxaxvuov %oulv: item ;r£;ro/- 
fpia ivCBTCovfpcBvv y et in infinito sro^axstft^vot; xal vnBQ6vvtBh' 
%ov xestoLipcBvai. Apud Graecos omne dTtagifi^atov aut in iVTlS 
desinit aut in AI diphthongum: sed et cum in N desinit, diph- 
thongus praecedat necesse est, ut xolbIv x^6ovv: ideo r^ 
BO A IN Ima ascribitur, ne sit dnaQS(iq>atov sine diphthongo. 
Unde quae in HA/* desinunt, ut ^ijv TcetA/rjv dt^f^y non sunt 14 
communia sed Dorica, ut 6^. Eiusdem sunt dialecti et quae 
in EN exeunt, ut dvco tov vobIv vobv et and tov da6(i7jq)0'[dM] 
QBL'u 8a6nri(poQBv : licet sint et communia in EN^ sed inlegritatis 
extremitate praecisa, ut est cbco tov ifASVM S(iBVy cbeo tov 86- 
(isvav dofuv, Perfecti temporis indicativi Graecorum tertia per- 15 
sona fini suo adiecta NAI syllaba transit in cataQiiiq>atoVy nB- 
nolrpcB XBJtOLipcivaLy kikBXB kBkB%Bvai„ Latini primae personae 
perfecti addunt geminatum ss ei e^ dim dixisse. Graeci oataq-X^ 
i^axa sua activa in AI desinentia per omnes semivociales lite- 
ras proferunt excepto Z, &tBlkav vbI^v tQVf^^^ 6nBVQav voij6ab 
Xi^av ygdilfccL: excepta sunt Blaat xal iviyxav quae sola non se- 
mivocales sortita sed mutas. Passiya vero per unam tantum lite- 
ram & proferuntur praemissa aut liquida, xBxdQd'aL tBtiJJ&ai i^- 
^dv^ai^j aut 27, kiyB0Qtm q>iXBl0^mf aut altera ex mutis quae 
Yocantur daOBvai^ id est siye Xy ut vevvx&ai^y sive Oy ut ys- 
yifd(pdtu. Gum Latini nullum infinitum monosyllabum habeant,17 
Graeci paucissima habent, quae referantur ad solam secundam 

[Edd. pdzb, 
12. tfi infinitivo (hW) Edd. 13. pocetv Edd. Vid, not, ad c. 17, 

§ 3. 14. v6sv et daaiii]<p6QSv Edd. 15. Uler^ om, P. 

16. ;t9«^y«* Edd.P. — mulias P. — KAIKAP0AI P. - ^I- 
AES&AI P. — JASIAI P. — ut Cotram, netcio) om. P. 

12. unum tempus duo tempora integritaiis] i. e. integrae for- 
complectitur] Cf. c. 13, § 2 sqq. et mae. €onf. § 17. et Coiom. II, 
Pritcian. lib. VIII, cap. de tempo- 17, 14. 

rib. verbor. , « . « 15. Latini etc.] Cf. de verb, c 

13. Apud Graecoi etc.] De inn- 6 § 5. 

14. quae in EN exeunt] Excni- «««« vocantur Socastai] Cf. Dfo- 
pla vid. apud Matthiaeom, Ausf. nj»- C"""?- ^«rl»- P- 82 CI74): TcSv 
irr Gr, § 202 11 Not. 1. "* naXovfUvtov atpcSvcav iwia ovtcov 

died tov Saafirj^OQslv daCfirjwoQiv] ^9{^ /^^ iatc fdic.t^la 61 dccaiccy 



Lud. Dindorfius ad Steph. The*. ^9^^ ^^ (iSTa^v tovtoiv, et Tzetz. 

Gr. L. •. h. ▼. adnotaWt haeei Ejeg. II., p. 48, 28 i Ta tqIcc da^ 

„Choerob. in Bekk. An. p. 1282.: <^^a> ^^<^ 9* ^« >^l X^- 

Th yccQ dccafifjtpOQBiv dnofidXXsi t6 17. anocv d'Xav] Notandum est 

i nocQu Tolg ^(OQisvai nal yivBrai h lios infinitivos Macrobinm non ha- 

6iBL(f rdoBi 8ccGfn](po(fiv, Unde cor- buisse pro contractis. In cod ice 

rigendum yidetur Etym. M. p. 249, nee hoc loco neque infra legitar 

29., abi roodo 9aC(ifi(poifslv nlodo iota aubtcriptum, quod requiritur 

daaiiotpoQelv Tel dacfio^oifiv.^^ § 13, 



Digitized by 



Googk 



iM iiAcauMn 

0vivyUe0' 7e^fi4icmfkiiH»¥ i ut ihtip ^Xip: eteam a^ii/ xthf ^hu 
non sunt Integra sed ex coliisioiie contracta: fuk cnim int^itaa 
s^hiv %k%w iffiuvy et medio E sobiraeto in unam sjltabaoi sunt 

IS^edacta et ex themate yerboruiB vemuDt Kvim xim ^w. Nui- 
him enim Graeeuin verbmn anaqiiupmov ex yerbo ia A deti- 
nente factimo aon eundein nttmeruin syllabarum tenet qni in 
prinra positione rerbi fttit^ vo& voMfy Ufim tviiivy tjifv6m jfov* 
6wVi xfix& x(ft%uvy v6nxn tvxtav: tie nvim nvisim^ j^m V^t^y 

19^^ ^isiVy ex quibos xi^iiv %uv ^Iv aiiiit facta* ^Axaqkyuifvui^ 

[327]qtiaA in ^ deainast, si de yerbo aunt periapomeno, anaisso N 
et aecepta syliaba Z%AI faciiint ex ae paaaiya, n^vdv jtouZ6%mip 
tvfjMv tirfAcMavy ifjlow Sijlovf^^w: quodsi aint de barytonor 

20eltam I amittant, Uyti'^ liyt0^aij yfatfmiv YQaipt6^kiu Fiunt 
el de indicatiyo passiyo. Motat enim T in 2^ xid 9 et fecit 
mtaQif$pato9. Nee aolura hoc in praeaenti tempore » aed ia 
praeterito et foloro, fpiXsluu, tpvXiUi&tUy TtBfllqvm 9u^iJii^uiy 

21 q>iXi1^^Bt€CL (pilri^0B6^uu Est et aUa driigeotior ot^eryatio 
circa TfUcfaxBl^tevov. Nam quotiena in peenultima babet JT, tuae 
amissa utraqoe sjHaba et aecepta SBAI in paatiynm traaait^ 
n9itectfpU¥$u mxin^Mecc, yiythmiimL y&y%ia^Wy mM^ixfxha^ 

22nsnXv6^M: ant tnterdum ^^laoiam aceipit sine 2^, atd tUMv 
qtiotiens ante K liqnida repperitnr, ot tiulxivM xetUJ&m^ xt- 
xttQxivM xiTci^ai^y i^^yxiawt. i^^av%tu: unde intelle^iior in 
hoc yerbo F quod ftiit ante K Swofsu N fuiaae: qoodsi xaQa- 
xelp^og aetiyus babuit in paenuhima aut aut JT^ tune qoo- 

23 que aceipH, j^&y^qyhw^ yty^iq^^aiy vtvv%ifvav vmrffiiu. L»- 
tini futuri infinitum faciunt adiuncto participta yel magis gerundi 
modo ire seu in, et yel in passiyo dodum iri yet m actiyo doc^ 

24 turn ire pronuntiant ^AnaQkyiqxxxa quae in BAI exeunt aut 

Ms. P.5 

17. SYZYTEIAN P. ^ 18. TIUTSly TIUTElN P. 

19. nsfpiXfi^^^tu nstpdri^Tjcsad'cu Edd.P. 20. <r xcrl cd' sb. 

— UE^IAHTE P. 22. KAIKAPKENAI KAIKAPSAI P. 

— ante Z P. - NEXENAI P. 

la. fatiunt ts Be puifiva] Cf. die til ^rutum ?>«, tfomllsm Ire. 

▼erb. e. 6, Q 8 sqq. ^ Frtfrn^nUr iamen atttiguit$imi nem* 

20. (pdrj^i^STai (pdrj^'^asad'ai] tro partie^iv fmturi adJebant •§ •« 

Qnnm In eod.^ et eiUI. legaiar ns- tt infiniti futurum tignifiMbant^ 

(piXrjd^6Btai nstptXjjdi^asad'ai, ^n^pU araiurum- €$ae pro oratum ire 

cor Macrobhtm ackltdUse futuriun dkent€$, 

c,unt etc*] Cf. de ^«J<»- «• « ' 5 ,«; »d Comai. II, 6, af. 
Fatnri acCiYi forma doctum tre ' ' 

eouimemoraCnr ibidem { 3. et in getundi modo] Uoe noiniirar avpi- 

hoc c»|)ite § 5. Hanc forniatn ye-> nam qnod noe dieimae appefla4 

teres grammatici ^nfiniCivo firtart Maerobine ethmt iirfra § ai. Sod 

actiTi solent tribnere ycI solam el sttpiae et f^emiiilkiiii mpiwamiR 

Tel ccrm altera ifocftiftim e«fe Cf. iretniae conppleetaiitaf Chariaiss 

Char?8. IT, 5-7., ted rnprimti Pris- II, 9, 5. «t PriacUMHM Vtll, p. SOS 

cfan.lib. lX,cap. ffelconi. p,8G4P: etailP. Hie p. 800 et 842, ait ^a- 



Seiendum autem, quod in um deti- mndia vol •iqM'aa, at if poraiit t«- 
fteat tupinum aeeepfo i)«r6o itf/inUo t«Ma amHMiifitiea# pi 
9a«i est %ro ftuii it^iiifuturumt mm bla aaa iiatt i i ^ 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. 6RAECI tAT.Q. VERBI. XIX. ifft 

t«rtitmi a fine aeutrni sortioiitar iMfeentufQi ut Xiy$69m fpA* 
(fmc^aty ant seenndum, nt tnlX^ai %zx&^^i^ ant eireiiiiiflecUiQt 
paenuHimain, lit itoaUi^at irotH^uu ^Aitaq^ipm<m qaod in 25 
BAI exit, si habeat in paefioltima T^ modo praesentis lemporia 
eat modo fpraeterili perfect! : et bane ditersilatem disc«rnit accen- 
tus. Nam si tertim a fine sit^ praesens tempQi osten^Kl, ul 
bkXvf^ai ^{fyv%>e^(ti ltiyw6^M: si secondua, praeteritom per^faas] 
feetum, Qt UUft^ai ilsv6%tti.: unde EIPTSSAI, ai in (»pite 
babeat accentnm, &ifficcl9tv SXncsed'tu qnod est praeaenlia: ai in 
paenultima sit, 6fj^idv$i. ithtvM'M quod est praeteriti: J^^i^ 
9iecreLQv6&aL. In anu^fpp^oi^s cenpositio non mutat accentum,26 
sed bone conpos»ta euatodiont qui simplicibaa adbaefebat, q>V' 
lBl6%Ub n€Cf€c§>^XBt6&(Uf xBUf^cUe xatccxitc^tiin I>enique KATA'21 
rPAWAIf quia et activi aparempbatt est et paaaivi tmperatiii^ 
com est aparempbatum, in verbo babet aeeentum^ tkxt^ey^ccilfiUf 
et cum e^ imperativum, ad praeposttiooem reeurrit, natiiy^ailfat. 
In infinito Graeco f>raetefftum perfectuifli ai dissylfabum fuerit|28 
omnimodo a rocali ineipit, d^m ilf^^au Si ergo inveniantur 
dissyllaba buiusmodi a consonanttbus ineipientia, manifeatum eat 
non esse integra, ut ^q^m 5X^6Qwi iBjfi^eci^ quorum integra 
aunt m^^at. ^px^6^at dsSsx^ca.. Grtt^ aparempbato n<m-29 
tkumquam pro imperative utontur, Latini pro tndicativo. 0ccif^ 
6Sv vvvy AvofLTiSsg^ Inl TgrnOdL {i&xhiS^aiy id est fiixov: bic 
pro imperativo; at pro indicative Saliustius: Eic, ubi prmum 
addevUf ... non se luocwriat neme inertiae eorrufnpendvm dfidit, 
sed, nt mos gentis illius est, iactuari, equttare: et cum omnes gh" 
ria anteiret, omnibus tamen cams esse* Idem pleraque tempora in 
venando agere, leonem atque fdias (eras primus aut in primis fe- 
rire, phtrtmum facere, minimum de se loqui. Infinitum nonnum-30 

3 nam pro coniunctivo ponunt. Cicero pro Sestio: Rei publicae 
ignitas me ad se rapit et haec minora relinquere hortatur, pro 
hortatur ut relinquam, Hortor amare focos, pro hortor ut ament.[Z7S] 

lEid. pdzb. 
84. KAIKAF9AIV. 25. praHeriU imperfeeiiV, — N^a] Horn. 

Od. I', 332. 27. nctvtcyifa^m om. P. '^ itpa^m p2-|y. 

20. ec(q^&9\ Horn. II. i, 124. — JIOMHJHS P. — Sitllu9tiu»\ lojf, 
e. e, § 1. (nbi legitnr; Qtrf uhi . . . lusu . . . uti . . • equitare • . . tactifiirt, 
ad hoc pleraque), 3(K pro Sestio] c 8, § 7. (abi leg! tor: 

f tiae me ad tete rapH, hutet"). — * Hortor] Virg. Jken* III, 184. 

24. ioriiuntur] Cf. praef. eat KoehnerttO ka« 'format trfboe'* 

27.^ auia • « paasivi imp^atht] til airrisro. MatthiAent in ^ gram^ 

Tertia baias formae vis negleeta maticae luae edit II. similt modo 

eat, qaa sigaificat tertiam perso-* dKrbins haetft, ef. § 164 Not. I., et 

nmn singul. optatiTi aorltti I. activi. J 193 Not B. 

eum e»t imperativnm] Impetatieum 29. pro indieatho] Cf. de terb. 

Qt antecedens aparemphatnin baberi 1. e. § 12. Addendum erat temparis 

potest pro adiectivo qood iangatnr hnperfectL Cf, Priscian. lib. XVITI, 

cum KATAFPAWAL Sed cf. c^ cap. deordinat verbi p. I131P: /f<t^ 

17, f 1. que apnd Graecot qnidem pro impe-^ 

28. non ense tnfegra] te. abiecta rativo p&nitar, apud no$ atttem pro- 

feduplkatione. Han c ration em com-^ praeteritv imperfeeio, 

probavit Battmannns Ansf. 6r. f 89. pf eonhnetivo] Cf. ibid. { 

114. a. T. 9ix^futtf qnnm antea | 18, Addendum erat: enm parUadm 

110, 8 et 9. com aliU (io qalbaa al$ HI i|ttail etempla deaioaalrattf. 



Digitized by 



Googk 



268 BfAGBOBII 

SlPonuntur et pro genindi modo. Cicero pro Quintio: Consilium 
cepisse hominis fortunas funditns everiere, pro evertendi. Virgi- 
lius: Sed si tantus amor castis cognoscere nostros, pro cognoscendi. 
£t aliter Terentius ia Hecyra: It ad earn visere, pro visitatum, 
et: Cantare pares et respondere parati, pro od respondendum. 

32PoDUDtur et pro participio praesentis. Yarro in Sciaevola: Ei 
tU matrem avdivi dicere, Cicero in Yerrem: Charidemwn cum 
iestmionium . . . dicere avdistisy pro dicentem. Eant nunc qui in- 
finito calumniantur et Yerbum non esse contendant, cum pro 
omnibus fere verbi modis probetur adhiberi. 
XX. De inpersonalibus. 
Sunt inpersonalia Graecis Latinisque communia: sunt tan- 
tum concessa Latinitati. Decet me (te iUum nos vos iUos^y inper- 
sonale est: sed et Graeci hoc verbo similiter utuntur, Tt^exev 
ip,ol (0ol helvfp '^^iv viilv Ixa^'o^). Hoc autem inpersonale 
nascitur a verbo deceo deces decet *decemits decetis decent*, Ttgrnso 
nQBZSig XQmBL ^ajtofiBv TCqbc^B xghiov^LV. Decent domum co^ 
2ltmmae, stQimwOLV ty olxl^ at xlovsg. Placet mihi lectio Yer* 
bum est, placet mihi legere inpersonale est. Ita et apud Graecos 
aQeOxBv (lOL ri dvdyv<o0vs ad personam relatum est, dQB6XBL fio^ 
dvayvyv66xBLv inpersonale est *Contigit mihi spes*: contigit me 
venisse. Similiter apud Graecos afyv^rj ^loi. ^ Bknlg declinationis 

Mg. P.] 

8t. pro Quintio] c. 16, § 53. — eoephae P. — Virgilius] Aen II, 10. — 
Vergiliui Edd.P. — in Heeyra] I, 2, 114. (abi Bentl. legit: It visere ad 
earn). — Cantare] Virg. Eel. VII, 5. 32. in Scaevolam Edd.P. 

Vid. not. — in Verrem] Act. II, lib. I, c. 20, § 52. (ubi legitur Charide- 
mum Chium^ qnod reponi inssit Zeiinius'). 

XX, 1. *deeemu3 decetis decent* ipse addidi nisus iis qaae statim 
seqttuntur. — ttjX oUuxX Edd.P. 2, * Contigit mihi spes* ipso 

addidi propter Graeca. Conlingit Edd.P. Pontanus coni. contigit mihi 
Fenilia coll. Angustia. de civ. dei IV, 11. de spe quae vcnit (nnncupe- 
tar) Venilia, Zeunias: Contingit mihi adventus aat Contingit mihi 
optatum 8, spes, 

32. in Scaevola] Sic legend am autem^iniiuh,hanchttbet differentiam 

est, ut significetur unus e logitti- ad infinitum^ qtwd infaiitus altero vev" 

coram libris. Cf«Rit8chl in Indice bo finito omnimodo eget, inpersonale 

tcholarnni. Bonnae MDCCCXLV. vero actum quidem perfectum eignifi" 

qui infinito calumniantur] „Haec cat per omnes modos pertona vero sola 

constructio quum a legibos lin- deficit etc., et abi agit de personis 

gaae Latiqae recedere videatar, (p. 842.): Infinita quoque^ inquit, 

quaeritar annon poit qui exciderit et inpersonalia et gerundia vel nt- 

vel de vel, qnbd propius ad scrip- pina carent personis naiuralUer, 

taram accedit, tn.'' Zbiin. — De Cf. etiam lib. XVIII, cap. de im- 

re cf. § 1. personalium constractione. Chari- 

XX. De inpersonalibus,] Cf. de sios 1. c. § 2. post verbornm g^- 
Terb. c. 7., abi § 1. (ut c. 1, § 3.) nera memorat irapersonalia. Zeii- 
recte roonetar non medam esse im- nias nos delegat ad Sanctii Miner- 
personalia, sed pecttliarem verbo-* Tam I, 12. 

ram declinationem. £a aatem 1. ^unt tftpersonatm] Cf. de verb, 

yerba quae semper sunt imperso- 1. c. § 3. 

nalia in defectivis sunt referenda. 2. * Contigit mihi spes*] Inserai 

Sed etiam Priscianus lib. VIII, at ea quae omnino abesse non posse 

Charisius II, 4, II., inter modos yiderentor. Sed etiamnam reqairo 

post infinitivam comroemorat ver- ea quae respandeant Terbis: decU- 

bum irapersonale. Ibidem, ubi agit nationis est et inpersonale est* Cf. 

de temporibnsCp. 812«): InperMonals de verb, c 7, § 8. 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. GRAECI LAT.Q. VERBL XIX-XXL 269 



est, <ftn/€j3i7 fi8 il^Xv^hat. inpersoaale est Pomitet me hoc 
est quod apud illos (iBta^dlBv ^i. InpersonaKa apod GraecosS 
per tempora non fleetuntur: nam inpersonaliter tQixstav nsgv-i^o] 
oatBtxav nemo dicit. Nullum inpersonale in pinralis numeri for- 
ma invenitur: nam bene legitur inpersonale est, libri autem fe-' 
gtmtur elocutio est Graecae similis at filfi^i avayvvto^Kovtai, 
XXI. De formis yoI speciebus Yerborum. 

His subiunguntur quae verborum formae Tel species nomi-1 
nantur, meditativa inchoativa frequentativa et usurpatira: quae 
sunt fere propriae Latinitatis, licet meditatiya etiam Graect 
habere putantur. 

De meditatiya. 2 

Est autem meditatiya quae significat meditationem rei cuius 
imminet et speratur effectus, ut parturio, quod est parere medi-- 
tor^ emrio, esse medUor: et sunt semper tertiae coniugationis pro- 
ductae. Huic similis in Graecis quoque yerbi^ inyenitur species, 3 
t^fxvatim dmfwvvci fiivijnA ovQfp[v& iQcmA, His enim yerbis 
temptamentum quoddam rei et meditatio, non ipse effiectus, ex- 
primitur. His similia yidentur ^i/yilm oxvela yccii^6el(0 stoiefiij' 

6ti(0 ^Q<O06lcD. 

[Edd. pdzb. 
8. per persona 9 non fleetuntur con!. Zenn. — TQixsrcci nsQinuTettai 
•cripsi e coni. rffixBtv TCSQinavslv Edd.P. — benelegitur liber Edd.P. 
libri autem bene leguntur Edd.P. Vid. not. 

XXI, 3. daia}f fiaatiyLci idoceri cupio^ verberibu$ indigeo") pro 
SccLiiovia Goni. Zciin. — pivriTica iinire eupio") icripsi e coni. Opsopoei, 
qui etiam proposnit HWmtS Qcatullio'), Tiiinrvim Edd.P. — ^ EPOTISl P. 
- FIFE SI P, 



3. Inpersonalia apud Graeeot per 
tempora non fleetuntur etc.] Qood 
legi \ult Zeunlus, per personas, id 
ferri non potest, cum ne apud La- 
tinos quideni impcrsonalia fleetun- 
tur per personas. Iniroo excerptor 
videtur nninus intellexisse Macrobii 
yorba, quae melius servata esse 
▼identnr de Terb. c. 7, § 14 sqq. 
Ibi apparet sermonem esse de tern- 
poribus passivi quibus pro imper^ 
•onalibns utantur Latini; qnamob- 
rem in sequentibus scribeodum 
esse niihi Yidebatur: ?iam inperso^ 
naUter xQi%%zat nBifMUcxelzai ne- 
mo dieit, ut de yerbo 1. c. legitur 
eurritur itur. 

bene legitur . . libri autem Ze^n- 
fur] Facile patet id quod volgo le- 
gitur, bene legitur liber et libri 
autem bene leguntur, inde ortum 
e««e, quod additameutum alterius 
exempli in alterum sit translatum* 
— Deniqne hoc caput prae ceteris 
ease corruptum nemo non videt, id 
qaod me adduxit, ut plura qnam 
in aliis in hoc mutarem e coniec« 
tara. 

XXI. De formit vel ipeeiebus ver- 



borum.] Cf. de verb, c* 8. et Pri- 
scian. lib. Vllf, cap. de spec. verb. 

1. itcet ., putantur] Cf. Sat I, 
4,42. Ceterum malim mediiativamm 

2. De meditativa*] Cf. de verb, 
e. 8, §§ 1 et 8. Priscian. I. c. p. 
825 P: Meditationem eignificat kaec 
forma, unde et meditativa nomi- 
natur, et est quartae coniugationis. 

3. J&cevccTM}] Forma Tulgaris est 
^ceyorco. Sed dici etiam d'avaruS 
adnotavit Suidas, et le^tur haec 
forma apud Lucian. de morte pe- 
regr. § 32. De verbo i. c. substi- 
tuitur (lad'Tiztm. 

$aifiovuS] idem est quod Saifiovm 
Significat a daemone teneor, tnsa- 
fiio* Macrobius interpretatus esse 
Tidetur insanire cupio. Nihil erit 
mutnndum, quum idem verbum le- 
gator de Terbo I. c. 

§ivrjTio] Non dubitav! recipere 
hanc Opsopoei conieeturam confir- 
raatam Hbello de yerb. I. c. Apud 
Athenaeum X, p. 442 A. fitvTjttap 
corruptum esse in ntvTjftiavj et 
apud Aristophaaem saepius fiivelp 
in xtyeMf. monuit G. Dindorfius ad 
Steph. Thes. Or. L. a. hfa. tt. 



Digitized by 



Googk 



ST0 UAGBtnO 

4 Dc inefaoatiTa* 

lochoativa forma est quae iam aliqnid iaehoasfe testator, ot 
[33i]pafl^ct]r, ctii necdam diffusus eat totus pallor. £t haec fbrma 
semper in SCO quiescit (nee tanen oamia in SCO iocboativa 
«yiDt) et semper, diun sit derivatiTai tertiae coniugatioMs fieri 
cogiUtr. Ibec forma praeteritum nescit habere tempus perfee* 
turn. Quid enim simul et adhue incipere et iam praeterisse di- 

Scatttr? Hane quoque formam antit (pit Graecis tamiliarem di- 
oant, adsereiites hoe ^se ubIkIvoiimi wd J&tiffuUvofuUy quod est 
nigresco et eaUaeo: sed apud illos aliqua huius significationis in 
SKSl exire eontendunt, tBkl6xc9 yafilfhta utQci6iuo yf]Qa6x&. 
^Ldd6xc9 autem, licet eiusdem finis sit, nemo tamen perfectom 
et Bon inehoativom ease dubitayit 

6 De frequentativa. 

Freqoentatiya forma eoanpendio Latinitatis obseqoitur, cum 
lino yerbo fre^ientatiotiem administrationis ostendit Haec forma 
Donnumquam uno gradu nonnnmquam duobus derivatur, ut eano 
eamfo eaniito: nee tamen est in posterioribus maior qoam in pri* 
oribiis freqnentationis expressio, sicnt nee in diminutivis secan- 

Tdus gradus minus priore significat, anus amtta anieula. StemtOo 
frequentatiyum est a principali stemuo. Propertius: Candtdus 
atAgustae stemuit amen amor. Puho sunt qui accipiant pro eo 
quod est puho ^ ax%i%i6iiw quondam Latinitatis existiment, ut 
apud illos ^aka66a ^aXavtay itkaiS6m nXAttm: sed puHare est 
saepe pulsar e, sicut traetare est saepe trahere. Emctat frequen* 
tatiyum est a principali erugit. *£nnius: Exerugii* aquae vis, et 

BIf.P.] 
5. 9 ant apud emii. Zeoa. ^^ fMQamim E4ld.P. *- dubUahU p2-b. 
7* Propertitu] II, S, 24. •** CandiduB Amgntime Edd. Poatanns coni. 
Cmmdidut angmimm* Hartaberr. ap. Prop, legit Jrdidus argnium. Alii 
Jridu§. ^ amepe pell ere com. Zenn. — * Eimiue: Exerugit* addidt • 
lib. de verb. c. 8, § IS. praeeante Zeoaie qui legi Tolait Bnmua entgii, 
prapter iUaai ipaoni Enali looom a Colomna el Merala prolatim. — 

4. De mck^ativmJ] €f. de verb, libelle de verb, minaa beae l«gl- 

e. 8, i 4 aqq. Prisciaa. 1. e. qtiae tar eed apud illoe quoque, 
jatfiaia aotue vel paeeiania aigni^ 6. De frequenioHva] €f. de Terb. 
fiemni. e. 8, { 13 aqq. Priedtia. I. e. ^aa 

nee . . inchoatlva aunt] Cf. Prt- frequentimm aetua aignifieanU 

sciaa. I. c. Sciendum tamen quod M- ^' ^ puUare oat saepe pui- 

veniuntnr quaedam poaitiva inehoa' ••'•' ••^* traetare eat oaepe fraAer^ 

thorum formam hahcntia. Mace exempla niinime paria e«t« 

dum aU derivativa] Vid. not ad P«ff * .JI««™obrefii Zeanfac propo- 

f. 22 6 9. *"'^ acrlbeadain aaepe pellere, aed 

' -' ^ • , , , ^ afc difficoltat noa toltltar. mna 

necdum] ut aacpiaa, idem valet ^.otare aea deHvetar a aapine tmt- 

quod aeni^aai. ^^ „t traetare a caplno frocCttiit? 

5. aed apud UUa . . eonleadtral] et de verb. I. c. Idem legitur. VI- 
Becte inonait Zeoaias haec cam detar ergo Macrobiaft fltatalsae 
praataM aatecedeatibas aon •aCSa pultare eaae freqaeatatirnm verb! 
eehaereret aeqoe vero niedeiar id pulaandi, ntpulaitare. QuiatHiaana 
^uad ille prapeaaii: aane apud I, 4, 14. formae ai^rsare pulaara 
iUoa^ eqaidem maliai sed at vel ait saccefsiMe alteris mertare at- 
sed etiaai apud illos , pro qao la qaa paUore. 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC. 6RAECI LAT-Q. VERBL XXI. XXH. 271 

gmu&tur itenitio est « gmiilur. SaHustiut; Cum inferior omtti^332] 
ma gra$$areiwr. Sunt quaedaa hutos formae sine substantias 
principalis » eyatidssare hpnpamstars cr&talmare: sunt quae magis 
inorain quam il^*ationem explicant, — Hoitamoue recepUU (ksibm 
haermUm. Hie aniui recipieiidi difficultas sub specie fre4|uenta- 
tioiMs exprimitur. Hanc formain in Graecis verbis invenire non 
potuj. 

De nsurpativa. 9 

Haac qiiidain gerundi modi vd partieipiatom Yoeaot, outa 
verba eius paene omnia aiiiiilia partie^Nis sunt et sola signioca- 
iione distantta. Nam iMido iohUUum noe est dieere txido iolutarg 
aut id sahOem. Item ad salutandam ee partieipium esse iam de- 
sinit, nisi adieceris vol hamtnem vei amcam: hac enim adiectione 
partieipii vim tenebk, sed tunc, eum ex verbo est, habeote pas* 
sivam declinatiooem , lit ad mdmdum ad tahUamdum. Ad dedor 
mmdum vero eum dieo, non possum adiieere Hhm^ quia deekh 
tnor Latinum non est Haec (brma Latinitati non solum praestat 
ornatum, sed iilud quoque, ut aliquid habere videator quod 
Graeci iure desiderent 

XXIL De generibos verbomm* 

Quod Graeci Sii^B6ip ^nAttov vocant, hoc Latini af^lhint 1 
genera verborum: aflectus enim Crneoo nomine 3ui^i6Lg nun'-[83d] 
eupatur. Graeei igitur 8utJ^i6%iq hao distinctione defintunt: 
Quae in Si exeunt acUvam vim sigoificantia et iunguntur casi*2 
bus, vel genitive vel dativo vel accusative, et accepta MAI syl- 
laba transeunt in passiva, haec active dixerunt: ut aQ%m 6ov, x£- 
iMVio 6ovy fiji^ 0b: haee adsumpta MA J passiva fiuuL Contra 3 

[Edd* pi»li* 
Salliiftttif] ^Frag^entom incerti libri. Dooia pro via toU rescribi vt/* 
Zean. 8. eyatisBore P. — HaBiomque] Virg. Aen. \, 883. 

SU parikipaltm £dd.P. »^ quQd reMpi • fragin. ie verb. c. 8, § tl. 
quae Edd.P. 

XXII, U Graeei JJA0ECIC P. S. KEAEYa COY P. 

8. $ine §uh9tauiia prmeipaUB] i. ti«ii eseremy quoique Aoe paeto nlo- 

e* a Bvllo verb* deriTaia. Id^ni ^i demoattroL Priaeiaaiu hano 

legitur do vorb. I. c* § 4. Zonnias formam ignorat. 

adaoUvil haoccot ,,Grae€oraai gtmndi modi vel partieipialem] 

more baee for«iaiiA«r a Boannibas, ,c. formam. Cf. Pritcfao. lib. Vlll, 

at atadium, imitationom, Mfrniii* ^ap. do temp. Terb. p. 808 P: Oe- 

caoi, ol apiid Cieoronem ^pd^jwr^ mnrff o oae^e oe< partieipialia 

Sfiuf h. e. Pkilippi partoa ao^ui, et .. itifinitivi vice funguntw. 

apad PUatiHii graeciisare mUietB. ^^j, ^ generibuB verhorum.] 

^ ctf™™ JL*^?* cr"2ir Cf. do Terb. c! 9. Pri.cian. lib! 
BO« Graoeoram ote. -J^^J^l^ VIII, cap. de .ignificationibae vel 

diverBa. ierminationeB hakeaUe iam «ene"b««/erborum. 

m n^minikuB quam a vtrhie naBem- ^- Q«od Graec$ Sicc^mv irjfW' 

Umm verborum, itf a paire patriiBo f«w «««««< *«« •^«^0 Meliu« do vorb. 

«le, L c. pocitufl eft piuralu aumerna, 

e. De uBorpaUva.] Cf. do verb. 9««* tequitur ^enero verborum^ 

c. 8, I 17. oi Diomed. I, p. SetPt «P«^ PrUeianaoi aotom ntroiitto 

f^oarpalioa ipeejet eei kuiuBmodi, ^«« aamarut •ingalaria. 

etun dieimuB legende prefieii^ id affeeine enim Chraeeo momime ikd* 

a§i dum legUi legendi eauea ve* 9t6ig fiinicapatar] Haee qaomodo 

flisi, tifettat ieg'at otc. IHcUif quad com antecedoatiboc cohaereaat. 



Digitized by 



Googk 



272 



MACfiOBII 



TUc^Lxa dixenint quae in Mj4I desinentia significant passio* 
nem, et necesse habent iungi genitivo cum praepositione tmoy ac 
possunt amissa M^il syllaba in aciivum redire, oQXOfiaL vno 6ovy 

4tXB^isvopLaL V7c6 6ovy TLfjiS^L viio 6ov. Gui ex supra scriptis 
diffinitionibus una defuerit, nee ivs^yifttTCov nee X€c&i]t^x6v dici- 
tur: sed si in A exit, ovdhsgov vel dsiokskv^ivav vocatur, ut 

5 est g(3 ^kotna wtaQxa ioQtd^a. In his invenies aliqua aperte 
et absolute actum, aliqua designantia passionem: nam roi%a aqi- 
&ta nsQtJCccta de agente dicuntur, vo6ci autem et oq>^aX^m 

6 sine dubio passionem sonant: sed neque activa ilia dicuntur, quia 
et nulli de supra dictis casibus iungi possunt nee MAI reci- 
piunt; nam nee tQixa 6s nee aQviStS 6s nee xsQixatci 6i diet- 
tur, nee potest transire in xqsxo^cu vno 6ovy dQt6tA(ML vxo 

1 6ovj nsQtnatov^t vno 6ov: sed nee vo6a et 6q>d'akiAtAy quam- 
vis verba sint passionis, dici ^a^tjtvxec possunt, quia nee in MAI 
desinunt nee quisquam significatur passionis auctor nee subiua- 
gitur illis V7t6 6oVy quod proprium passivorum est Nam et in 
active et passivo debent omnimodo duae, et administrantis et 
sustinentis, subesse personae: haec igitur quia utroque nomine 
[334]carent, apud illos ovdersga vel dytoXsXvfiiva dicuntur, sicut 

8apud Latinos volo vivo valeo. Sed sicut aliqua apud Graecos in 
SI exeuntia significant passionem, ita multa repperies in MAI 
desinentia et activam tantum habentia significationem: ut xrfio^ 
[lal 6ov, g>sldoiial 6oVf iTCtfisJi^nitv 60Vy tmcdioyMl 6oiy fiaxoiucl 

Mf. P.] 

5. designantia scripti e coni. Ccf. infra § 8. et c. 20, § 28.) design ant 
P. design are Edd. 6. vno aov Cetiam infrt) Edd. 8. 

kahentia scripsi e coni. habent Edd.P. Vid. not. — Innd^o/uiu aov pd 



non satia liqaet. Recte ergo de 
▼erb. 1. c. addita vel retenta aunt 
verba ; Nam ct qui agit et qui pa- 
titur mente adficitur, 

9. necesse habent iung{] Eadem 
conttructto bia legritur de verb. 1. 
c § 3. ^ 

4. ovdivBQOv vel dnoUXvfUvov] 
De yerb. 1. c. § 4. Latine: neutra 
et absoluta^ et Priacian. lib. VIII, 
init. Et neutra enim quae dicun- 
tur absoluta, 

5. passionem sonant] Offend it me 
hie huiua verbi usus. Dicendum 
erat ant, ut legitur § 8., passionem 
eignificant tantum, aut, ut legi- 
tnr § 13., passionem significant 
$ub activo sono. 

MAI reeipiunt] idem eat ac § 2. 
aeeepta MAI syllaba transeunt in 
passivum, 

7. Sed nee . . dici yucdyjrt.'HSt po$- 
$unt] Rrapondent haec antecedenti- 
hua: Sed neqne aptiva ilia dicvn- 
fttr, al •npervacoa tit particnla 
ied. 



et in activo et passivo] Vid. not. 
ad c. 23, § 2. 

8. ita multa repperies in MAI 
desinentia et activam tantum haben- 
tia sign\ficationem] In libria omni- 
boa legitur habent, aed pendent 
haec ab antecedente repperies, ut 
participium neceaaario ait reati- 
tuendum, niai forte matia cum Op- 
aopoeo acribere: quae caeibuM 
iunguntur et activam habent eig^ 
nificathnem, Simili mode aupra § 
5. in codice legitnr denmnani pv 
designmntim, quod mihi reponen- 
dura eaae videbatur pro eo quod 
in typia editia ezemplaribua legi- 
tur, design a re* 

UtTsdiofMxl aoi] De hae huiiia 
verbi conatruotiene vid. not. ad 
fragm. de yerb. e. 9, § 8. Zennios 
qni in suia ezenplaribaa legit ht^ 
ndtofutl aov adnetavit haec^es 
„Hoc verbum cum temper paaaiy^ 
occurrat vel de eqaite qui vehitaK* 
vel de equo qui agitator, ab ha^s 
loco plane alienom pntaodam e«t« 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC GBAEQ LAT.Q. VERBI. XXII 273 

0oif dmXfyofutl 60iy 9mifWfMl (fot, xafttojutt 6oiy sSxoimicI 6oi^ 
&ya(m{ 6$^ OBQi^XixofMl 6i. Sunt apua Graecos communia, 9 
qoae ab jliis (U<kc vocaniur, qaae, dum in MAI desiDant, et 
aetam et passionem ima eademque forma designant, ut fiiMiofial 
tfe xal Bid^ofMcu vsfo 6oVy AvSifanoSl^ofbaL <Ss xal wS^catodlio- 
fua wto 6&V.- Sola quoque Dassiva hoc nomine , id est iii^a^ 10 
Yoeantury ut i^luifofi^ ^6diifiv il(w6aiifip. Haec enim licet 
f^ fii^^ dux^i^sag dicant, nihil tamen aliud signiflcant nisi 
a^og: nam hoc est ^ksi^diMpf ouod i^XBtw^tiv: hoc est fjaa^tj^ 
qgod ^6d^. Item lyQuimiiriv i^iifjv iooiMjv ^ina appellant, II 
com nihil significent praeter actonh Hoc est enim iy^ccifccfitiVj 
quod ^Qccifay nee umquam dicitur vxo 6ov ifQa^dftfjv: et hoe 
h^rjfv quod ^opi}^ * noc est lS6u/9p^ quod idaw. ErKO et ilia 12 
quae superius diximus, fpel8o(ucl tfov, ic{>8onaL 6oVy hcna^oiuu 

Sfa(i€Uy cum actum solum significent, (lUa tamen appellantur: 
licet his similia Latini non communia sed deponentia nominent 
Est et haec GraeoMrum a Latinitate dissensio, quod, cum Latini 13 
numquam Yerbum commune dicant, nisi quod sit simile passivo, 
Graeci tamen. quaedam et activis similia pie6a dixerunt, ut ^£- 
sTf^i^, quod fisaov dicitur et sub active sono solam significat 
passionem: hoc est enim xixriya quod ninwiiai. I7i^^a[335] 
Tero, Afp ov to ne^k^iog dyoQtjd'sv, xal xBTumcCy a(p ov to 
jifMpotiQO xtxca^Sy tam de actu quam de passione dicuntur. 
Lectum est enim et 7tsnkijy<6g 0Sy et nexXtryiog wto 6oVy IlexXfj' 
yag dyoQfj^BVy xal 'Pd§d(o itmXrfyvla. Similiter apud Latinos 14 
quaedam modo neutra mooo fiunt deponentia, ut kho labor , fa- 
bricor fabrico, rueto et ructor: quod etiam Graeci non ignorant, 
fiovXevoiuu povlevca, noXLtevoiiav Ttohreva. 

£E4d. pilzb. 
p. Innaltofittl cov 2b. Vid. not. - JIAAEFOMAI COY F. - KAP- 
ZOMAI P. 10. HAEWAMHN P. 11. $ignifieani P. 

(,Cf. § 12.) — V7e6 aov iyQaipdiMpf coni. Zeun. XQosyQaqHJi/Arjv Edd.P. 
12. Buperiut] § 8. — ^pSMOiAOCi coni. ^eun. (pllofuii £dd.P. — 
€l;;i^oiio;i rettitiii e § 8. %QXOtMti EddJP. 13. nenXriydiq\ Horn. 

11. f, 264. — dyoqil^BV reclpi iuttit Zenn. APOPHSHN P. ayo^- 
Ttjv Ed J. — 'Aii(pOTSQ<o\ Horn. II. v. 60. Vid. not. — AFOPHSHN P. 
iyoq'^xriv Edd. — *PaP%] Horn. Od. %\ 23S et 819. 14. fa- 

brico fabric or b. 

Igitar rel aaetorom aliqoid ha- ci|;ere de ata mediornm. Veluki 

mani pasflum esse statneBdam eat, iqisi^dftfiv proprie dicitnr de eo qui 

Tel reponendnm d^Mciiofuu tea. te Ipse nngit, at ^XslxpQTjv de eo 

aliad huie simile/* qai opera alterius est nnctns. Cf. 

9. dtijn in MAI d€$inmnt] Dicen- Koster. de verbis mediis. Id quod 

doni erat aut dum .. dMinunt adt etiam de seqnenlibot rnlet, ubi 

cum ,,deiinanU Sed cum non mi- auctor plane ignorasse videtar ve- 

nua liqueat otrura scripserit alter- ram inter activnm et mediam die- 

atrmn an confuderit has construe- crimen.** Zbvm. 

tiones, malni retinere vulgatom. 12. tpeiSoficci aov^ t:!J8ofial aov] 

Ceteraro oonf. c. 21 , § 4, dum $U 1>el8o(icci scripst Inbeale Zeanio. 

derivatioa, Sed vide ne pronoraen utroqnc 

10* Sola quoque patiiva boo no* loco sit delendu'm at hoc transla- 

«i#fie, id eal fiioay pocanivr] „Nfin turn e § 8. 

aatis sobtiliteJr auetor videtar prae^ 13. 'Afupoviifai Tisuonds] ^Loens 

18 



Digitized by 



Googk 



274 MACROBJD 

XXni. De defeetivift vorbk 
Tarn apud Graecos quani apud Latinos deficiaot verba in 
declinatione. Tribus enim modis dicunt verborum evenire de- 
fectum, aut iotellectu exigente aut literis non convenieatibus aut 
usu desisteate. In primis duobus necessitati, in tertio vero re^ 

2verentiae obsequimur vetustatis. InteUectu deficiunt ilia quae 
dicuntur ni3Coi7ffi,kva^ id est quae ad similitudinem soni alicuius 
expressa sunt, ut Uyi^B fii^Sy ^^i^ 6q>9aXii6sf et similia. In bis 
enim verbis nee ulla persona nee modus declinationis quaeritur. 

SLiterarum inconvenientia deficiunt, quotient verbum habet ante 
A M vel MN: haec enim secundum regulam suam proferri vej 
in TCccQcaiBLiihip sen vxsQ0wtBXiXi^ yel in doQUftq^ seu fiiXlovti 
non pos$unt, ut i^ifio cum regulariter fieri debuisset vivsfixa 
IvsvifiKsiv f quia non potuerunt hae literae convenire, intereessit 
Jf, viviiiipca ivsvsinpcsiv: item hiiiq>d^ yel VBiiq)%i^0oiwi^ ean- 
[336]dem sumpsere literam propter euphoniam, ivBfM^d^iv vs^ini^h^eo' 

Afuii. Item in tertia persona singulari, quae T habet in ultima 
syllaba, accepta N facit pluralem, IkyBtm Xfyovtcctj fMjfitai fuc- 
Xovtav: verum xixaQtaL in plurali declinatione N non potoit ad- 
mittere, ideoque defecit: sic %6%(tkxai^ sic xhwmtai et aUa mille, 

5et remedium de participio mutuata sunt Alia sunt apud illos 

M«. P.] 

XXni, 2. %|€] Hom. n. ^, 125. — 0/£c] Horn. Od. ^ 394.» abi le- 
gitor cti. 8. sen melUmte P. 4. EZTAATE P. • 

Ms. V. Ed. e.] 

XXIII, 1.. Z>e dtfe€tim$ verbii vel dieiionihui* (140 Tom apud 
Graecot quam apud Latino$ alt qua verba in declinatione deficiunU De 
hit Graeeorum ieta def initio eat: III enim media dieunt evenire </e- 
fectum^ aut intelleetu exigente^ aut literie non convenientihue, aut ueu de- 
eiitente. Ex hie in duobut prior ibue mo die eervimue neceatitaii^ in t«r- 
tio reverentiae vetustatit obsequimur. 2. Per intelleetu m verba deficiunt 
omnia quae dicuntur nBTCOirj/iipeCy id est, quae ad eimilitudinem soni ali- 
cuius expreesa »unt^ ut Xly^s >) filbg, al^ Stpd'aXfibg el similia; in his enim 
verbis nee aliae personae quaerendae tunl, nee in alios medos /lee- 
ienda declinatiOf quia tanium voces sunt expressae ad eoni 
imitationem *} quem adsignare volumue, s (V ') AIT^E. *) eait- 
taUe/nem)* 

hie sonitaa est ex Iliad. v% 6., abi lib. VHI, de pereonie p. 842 P.: 

in eensa active dicitor. Verum Traeterea^ inquit, in neminatum^ 

idem xsxoTrc&g alibi, at Odyts. (f', bus^ id est ivo/jLocroitottiuig, eive no- 

334. passive adhibetur/' Zbuiji. minum sive verborum novis eonfor- 

XXIII. De defeetivis v€r6tff.] Cf. maiionibus^ non omnes declinatwnie 

de verb. c. 10. et Priaciao. lib. laottis $wti quaerendi^ ut iinniat, 

VIII, capf de cogoatione temporom . • ut etiam apud Graeeos tf^Cai 

p. 816 aqq. P. 6<pdtcXu6gf ifdaykcep d* d(f* oXcroly 



2. ut XLyit §i6g etc] „De his Xly^a pi6sf g}XoTapog. Cf. de irerb. 

Terbie Qaintilian. I, 5 [72.] ita: o. 10, § 5. 

Minime nobis coneessa ^st SvofiectO' nee uUa persona nee modue] Ant 

noctcc. Quis enim ferat^^ si quid si" repetendum era! pronomeo uUua^ 

mile illis merito laudatis X/y|£ §tds ant omitteaduni. loco priore. Sic 

et al^st dqtd'ceXfibgf ftngere audea- praepoeitio bit poaenda eemel p«* 

tnuf? Flora loca veterum gramma- nitar c. 22, § 7. et tn aetivo el 

ticorum de hoc Graecorom artifi- passive. 

cio collegit Clarkiat ad Iliad. 6^, 3. ivifKpd^ vel vs/upd^aofuu^ 

455.'* Zamt,. — Contra Priaclaauf ImmQ mfk^tpt vel nfi^naoikau 



Digitized by 



Googk 



DEDIFF.ETS0G.6ILLAT.Q.YEBBL XXIIL APPEND. 275 

qaae consueiodo destituity nt omnia verba quae desinunt in 
if Sly hxv^&vGi avdavco fuxv^avfOy quae non nisi usque ad prae- 
terituui inperfectum declinantur: similiter et qtiae in ZKH^ yri- 
QaHxo) tsU07Uo yaiil6K(o tLtQ<607uo: nam quod legimus dLda^m^ 
a themate est non dcdiifocw sed dvddxoy cuius indicium est St- 
iaxij. Idem patiuntur quae in r.S 'exeunt dissyllabis maiora,6 
ofivvtd oiiwfiLy mejyvvGi m^yw^Ly ^Tjyvwo fi^ywuL. Similiter 
inperfectum praeteritum non excedunt et quae in EISi exeunt, 
ut iwtlfo ya^fjCdco ^QaxftlfOy nee non et guae ex monosyllabo 
per Ima geminantur, ut tqA titq&y fia ^1^0^ xqA xlxqS. Haec 
oifmia usque ad inperfectum tempus possunt extendi, non plus. 
Apud Latinos deficiunt inqtuxm et sum: nam sequentes personaeT 
analogiam primae personae non servant: alterum enim facit in- 
quam tnquts inqnit, alterum mm es est, et illud guidem in reli- 
quis. omnibus defecit temporibus, sum yero in a]iud transit, at 
tempora conpleat, eram fui ero. Sunt quae in prima -solum per- 8 
sona deficiunt, ovas ovcU: avo enim lectum non est: similiter 
darts datur. Soleo nescit futurum: verro perfectum ignorat 
Genui ex quo themate venit nullus scit, licet Yarro dixerit ge- 
nufU. Nee minim: nam et apud Graecos tarn praeterita inve-[337] 
nies quam futura quae praesenti careant, rjvsyTca Sdifaiwv of^co. 

Append. To ^ij^a ivsQyfpuLXOv rijg 6Qi6rvx^g. lyxXlHscog xatai^SS] 
TCQckrjv trpf &uivylav xsQiCTCoiiivan/. 
'EvBdrmogy noi& noulg noulj noLOviiBv nouTts tcoiov^v* 
IlaQccratLxav, bcolow i^oisLg bcoUCf ixoLOviisv iseouitB 

htolovv. 

ITaQaxBLnivoVy stBicolfpca jCBJtolrpcag XBscolfjxB, aBieoLijxaiuv 

nBXoirpcaxB ^Bnon^aHi. 

^VjCB^6WXBXl,XOVy hCB^OLT^XBiV isiBStOCI^XBLg IstBXOLIJXBI^ blBXOi,' 
IpCBtlUV lUB'StOufpCBlXB lxBStOL1^XBL0aV. 

MikXovtogy nov^^Gi jeoitj^Bvg stOLi^iSBi, 3tocij6o(iBV noLi^6BtB 
uoi/:q0ov0i. 

Imperatiyus. 

^vB6tmog xal stccQotcctLXov, «oUv noiskfOy nouits hoibI- 
toCav. ' 

£E(ld. pdzb. 

5. dv^dvm dzb. — similiier quae Com. ef) dzb. — TJTPOSKSl P. 

6. Item Ppdz. 

Explicit defloratio de lihro jfmhroni Maerobii Theodotii quam lohan- 
ne» carpBcrat ad dicendae Graecorum reguUu, Edd. (F Bxplicuit^, Vid. 
prolegom. cap. 4, II. 

Appbtid. EFKAICEOC P. — nctroi tij^ Ttgektjv ev^vyUcv tSv nBOt- 
mtoiUveop Edd. — YnEPZYNBHAIKOY P. 

5. quae eonwetude destituit] Gf. Diomedes.^* Pokt. — At de per- 
de Terti. c. 10, § 5. usn deatituente, fecto actiTi lermo est 

' in NSl] Dicendom erat in ANSI, ex quo themate venU nullus eeH] 

6. non plus] i. e. non amplioa. De indl'cativo mode Tid. not. aa 
8. quae in prima solum persona Comni. T, 17, 7. 

deflciunt] PInra vid. de yerb. c. 10, * licet Varro dixerit genunt] „V«t- 

§ 8. ronis locos, fortassis ex Andabata- 

Ferro perfectum ignorat] „Apiid rvm Satira Menippea, iste: Sed 

Senecam tamen fn dialoge de sv^ quod haec loca ali^id genunt.*'' 

perttitiene terea templa iaTeiiH Port. — Cf. Prise lib. X, p. 898 P. 



Digitized by 



Googk 



276 MAGBOBH 

IlecQanstftivov xal v^Es^tnnrBiUxov, nmoUpis ic&uwfpd^m^ 
nsjtOLi^HBtB ntnoupckoHSav. 

lAoQUitov Tud (liXlovtogj stottj^ov ytoiriH&tmj noirfiwtB noirf- 
0atm6av, 

ConiunciiTUS, vjtotaTextxog. 

'Evstftmog xal nccQattetcxoVy iav noi& lav nohyg litv not^^ 
lav xolA(isv lav yeocyts lav tcoiwClv. 
[339] naqaxsv^lvov xal vn^BQCwtekLoiov, lav ^tmovnTuo lav xs- 
aocnxyg lav xmot/ipcyj lav nBXOv^x&iuv lav n&tov^rjts lav %B' 
aonptcDdLV, 

MiXkovtogy lav noiiq6c3 lav xoti^&fjs lav aoLi^6jiy lav novq'- 
6(oiuv lav M)vi^0ip:6 lav noi,rfi(o<$iv. 

OptatiTUS. 

^EvB&vmog xal ytoQcctatiTtovy TCoiotfiv xoiolg sroto^ notolnev 
aoioltB ^oiolev. 

na(faKBV(ilvov xal wcBQiSvvtBXiauyvy nsstotiixoifu XBMui^ig 

%B^OirpiOly XBTCOCTpCOLUBV XBTtOLI^XOttB nBOCOv/piOUV, 

'JIoqI&vovj not>r^0aL(ii, xoufi<$aig noiri6aiy mLi^0atfiBv xouj- 
eaiTB novifiaiBv. 

MlXXovtogy noLiq6oifu 7eoLi^0(Hg 7Coiri6oiy itoiJ^6oi(isv xoiif- 
0OI/CB aotiq0OiBv. 

Infinitus. 

^vBCtmog xal naoaxaxixovy noiHV. 

nagaxtiiiivov 6t VTCBqdwtBXixoVy XB^OLipclvai. 

*AoQl6roVy nocfjdai. 

MlXXowogy noiri^Biv. 

Ms. P. Edd. pdzb.l 
bI notolfii Edd.P. — E/ TIOIOIC EI TIOIOI P. — c/ nsnoiiiKOifii Edd. 
— £/ noiTJaoifii Edd. •— s/ noiijaaifii Edd. — Infinit. Edd.P. 

lo Edd.P (in Edd. addita inicriptione : Excerptoria mcnitio) tub- 
flcripta sunt haecce: 

Quoniam Macrobiua Theodosius librvm de differeniiis deque $oeietatibu§ 
verhorttm utriusque linguae, Graecae ecilieet atque Latinaej compoiuUj in 
quo varie confuaeque verberum regulat mitcuerits viwm mihi est primo etnt- 
dem eiuidem eodem quo ipse utu$ est ordine breviter deflorate ^ aliquand* 
permutatis, gaepius eisdem quibua et ille utendoy eermonibues deinde eingu- 
larum coniugationum regulate in quantum ex rationibue praedicti auctorie 
eelligi poiuerunt, exponere. In quibue st quie multa nos praetermiaiese per» 
apexerity aciat illud non nostra deaidia ease factum y aed quia de his qfuae 
intaeta videntur aut ambiguam out nuUam potuimua imvenire raiionia.aueto- 
ritatem. Quaedam tamen iaaeruimua quae nobia ex preportione aliorum «e- 
• riaimilia fieri viaa aunt. Cum igitur Graed coniugationum auarum nvme- 
mm denario contineant^ oerfrortfm tamen omnium bina diviaio eat: aut enim 
in nsQiand/ievay id eat in ea quae, ultimam circumflectuni^ aut in Pecffvxopa^ 
hoc est paenultimam gravem habentia, dividuntur. Addunt quidam tertiawa 
apeeiem quam rjQTjawrjv ^) vocantj id est aeualem: habet ennn, ut dictuU, 
acuium in ultima, Macrobiua vero [e. 8.] duaa tantum apeciea oatendUs 
unam itt kia in *} quibua^ ut diximua^ ultimam aemper circumflexua tenet 
accentua, atque ideo nsQumaffUvrj meruit appellari: alteram ') quae^ dnma 
immutabiliter in paenultima gravem teneat, nullum tamen in fine certuam 
potest habere aonum, Denique barytona dicitur^ id eat tono extranea in iU- 
tima, non quia non kabeat, sed quod certum atabilemque habere non petttf. 
Aliquando namque gravatury aliquando vero acuitur^ numquam tameai eir^ 
eumflectitur. Hoc etiam videtur nan eaae tranaeundum^ quod, cum quorum^ 
dam auctoritas sola periapomenm ipaiuaque ieaiiae apteieiy quam iUi addumt^ 



Digitized by 



Googk 



DE DIFF. ET SOC GR. LAT.Q. VEBBL APP. SUBSGB. 277 

«er6a.52 naturaUter produeto ierminari eorUendat^ barytana vero temper O 
naiuraUter eorreptOf omnia Qraeeorum verba wia eademque lUera^ produeta 
icilicet ^y Theodosiue [c. 15, § 17.] finiri pronuntiet* Inde fit^ ut iUorum 
finem accentus discematy non tempua, Fidetur quoque idem [ibid^ § 19.] 
simili ratione velle^ non tamen affirmare, omnia Latinorum verba rationa- 
biliut tecundum Cfraeeam farmam O produeto coneludi quam correpto^ cum 
iuxta paene omnee diiAronum eit. Prima igiiur speciei in iribue eoniuga^ 
tionibua eoneludeiur *") , in quibus circumflexus ultimam tamquam perpetuam 
poBsidet aedem* Secunda vero sex vel septem videtur conprehendere syzy- 
giaa, quorum paenultimas gravi accentu non dubitant naturaUter ease poa- 
aeaaaa. Quorum omnium re^ulaa modo generalea modo apeeialea^ nen tamen 
plene^ decendaa ea$e promia^mua. In qua tamen promiaaione lectorem prae- 
monemua^ ne plua quaerat^ quia nee plua inveniet, quam quae pertinent ad 
declinationem conformationemque verborum^ in quibua paene tola huiua li- 
belli utilitaa^ ai aliquantula quidem est, veraatur. Hinc iam traciare inci- 
pientea^ primo de periapomenia dieemua, quorum prima SI productum primae 
peraonae in EIS diphtkongum eonvertena aeeundam tffieit peraonam^ ut 
fpiXm g)tXsZsy ipaa autem aecunda afyguc aublato tertiam gignit^ ipiXsL No- 
tandumque, quod omnea peraonae aingularea in hao coniugatione, aicut et in . 
aliia duabua eiuadem tpectet, et aequalem ayllabarum numerum tcneant et 
eireumjlexum aemper in ultima euatodiant. Prima etiam pluralia a stngv- 
lari prima egreditur^ converao ^) aeilicet SI in OY diphthongum et ^) 
adiecta ayllaba MENy q>iX<5 q>tXoviiBV aecunda pluralia a tertia aingulari 
addita TEy q)tXBl wtXslrs' tertia vero plundia a prima eiuadem numeri 
naacitur mutata MEN in Sly g}dov(iBv tpilovai ^). Sic igitur verbum 
activum praeaentia temporia indicativi ^) modi primae coniugationia ctrcum- 
flexibUium flectitur^ tptXm (piXstg qHXsty pluraliter tpiXovfisv (piXslvs (piXovacv* 
Paaaivi quoque generia prima peraona aingularia ab activa prima aingulari 
Jit converao SI in OY et adaumpta MAI^ q>di5 q>iXov/ACu: aecunda semper 
minor una ayllaba^ quam prima, invenitur, et in rjta deainit, qnXovfiai (ptXij: 
tertia vero a prima eiuadem generia mutate M in T et diphthongo OY in 
EI diphthongum converao , (piXovfiai fpiXeXtaiy aemperque prima et tertia 
aequaayllaboe fiunt. Prima peraona pluralia a prima plurali activa a6- 
iecta *} N et addita @A ubtque fit , q>tXov/isv (puaviie^as aecunda pluralia 
activa movet xav ultimae suae in afy/jta et &7JTCCy fitque paaaiva q)iXstTS (pt,- 
Xslad's: tertia pluroUa a tertia aingulari passiva oritur addito N ad T et 
paenultima primae peraonae aingularia aervata^ (piUlxai (ptXovvtcci, Igitur 
paaaivi verbi declinatio aic eat: tpiXovfiui tpiXr tpiXsltai, pluraliter (piXou- 
fiB^a (pikiiod's tpiXovwau — ^) Sic iegitur in emnibtts editionibus; . neo 
qnidquam efiotatom est e codice* In corrupto illo 7j(f7jOvv7iv quid iateat, 
meor ine netcire: nam quod, ti ad literas tpectaniut, proximum est, 
fJQSiOfiivrjv y a verbo iqslda) (cf. Lobeck. ad Phrynich. p. 33.), quit pro- 
baTerit? Coniiciebani -^Nffiivipf y quod esaet derivatum a voce cntlg at 
moualia ab acu^ qaoniam Hesychius dxi^sa^ai (Tel oxx/fctf^aO interpre- 
tatur Ferbo S^sod'ai. — *} Praepotitionem altero loco in editionibua 
omiasam restitui e codice. — ') Vocem alteram quae abett ab editioni- 
bos nddidi ex eodem. — **) eoneludeiur p2-b. — ^) converao Edd. — 
•) et om. dzbP. — ''") (iB in aiy q>iXov(isVy (piXovaiv pd. fih in oiy (pi- 
Xovfisv, q)iXoiioiv sbP. At antecedeos mutata flagitat, nt ponatur tola 
•jllaba MENy et Sly at aeribatur tpiXovai. Cf. supra c 14, § 6. — ») 
indicati P. — *) Vide, ne leKendam ait abiecto iV, ut aupra converao A 
M OY. Vid. not. ad o. 3, § 6. 



Digitized by 



Googk 



INGERTI AUGTORIS 

FRAGMENTUM GRAMMATICIJIII 

D E y E R B O. 

CE codlce olim BobieMi nunc Vindoboaenfli XVII. [V] editam in Ana- 
lectin gmnmaticit (p. 145-183.) -a lotephe ab.£icheafeld ei Ste- 
phano Endiichero, Vindobonae 1837. [€]0 



[145] Pbabf. 00 Saepissime. tibi requirenti, disertiisime studiosornm 
Severe, verbum sermonis nsa an ratione alicuius regulae dirigatur, ac 
postulanti, si quid super eo declinando scrlptam vel traditum noverini^ 
at docerem, libentissime pami, quo et amicitiae debito officio fungerer 
et a Graeca lingua Romanam nullis aut paucia admodum ostenderem 
dlflcrepantem. Qnae igitur vel antiquitaa veatigando vel posteritaa rep- 
perit ezsequendo in banc libeUum contuli atricto aermone decerpta; 
doctissimas enim aures tuas non tarn instruendas credidi quam commo- 
nendas. • 

I. (8.) In primia ifi;itar coniugationea, quas IV omnino, nee am« 
pliua^ recepit, ad aimilitadinem circamflexibilium apud Graecoa verbo- 
rum, ex aecunda persona primae positionis agnoscimus, cum primam A^ 
aecundam E^ tertiam I modo producta modo con:epta^ vel ante litteraoi, 
vel ante ayllabam quaeqae poaita dealgnet: ante litteram quidem in hU 
quae O, ante syllabam vero in hia quae OR terminantur^ at amo omat, 
doceo doeea^ audio audia, lego legit; amor amarit^ doceor docerit, audior 
mudiri$^ legor legerit; tertia enim correpta boc a ceteria distat^ quod in 

2 bia quae OR terminaitor / in £? convertil. Ideo autem diximaa ui bia 

Ineipii de verho V. 

Pbabf. u$u an et prior para voeia otiettitis paene evannit in V. — 
doeerim V. — romanum V. 

I, 1. esBoeuia pcnonae V a p. m. — ante litterai quidem V.— qmd 
alii$ quae V a p. m. 

Pbabf. veatigando] !• e. invest!- infra c. 2, § 3 sq. at. et Priaciaa. 

gando. Cf. Excerpt, math. I, § 25. lib. VIII, cap. de coningat.: em 

I, 1. In primia igitur eoniu^a- iertiae (sint coningationit), in ta 

Uonea etc.] De Graecis coniogatio* correptam Cefferant secnndam per- 

nibns agitar de diflf. et soc. Gr. et sonam), tit cup to ctipts, cur ro 

Lat. verb! c. 3. eurria: ain quartae^ m ia produe^ 

quae IF .. receptt] „sc. Latina iam^ ui munio munia^ eeurio 

lingoa. Falcem defloratoris agno- eauria. Charis. II, 5, 1. Tertii or- 

scimus.'^ Endl. dinia eat verbum, euiua aecundei per- 

ieriiam I modo producta modo aona per ia eorreptam termmatur^ ui 

correpta] Videtnr omissa esse con- ago agia: quarti ordtnts eat i>er- 

iogatio quarta, sed est ea tertia, hum, euiua aoeunda peraoma prodato^ 

producta I vel tertia proilttefa. Cf. tis is lUerie IsmitiuUiir, ocM maa- 



Digitized by 



Googk 



INCERTI AUCTOBIS DE YEBBO PBAEF. CAP. I. 279 

qsfte O vel OR termisMliir, qaimism aidver»(avtt ^ae K/mi eoa fe- 
gnlwrker. deelinantar hae daae tastunHBodo sunt lyllabae lermiiiales. 
Nan ea qaae M [et Sf] et T rel I IHteris finluntar sola aBOtoritate[l46] 
vel lectioDibut nee uUios normae lege .firmaatar^ at turn e$ et^ qaaeqiie 
ex eo oonpoiraiitari ut adtnm promm de$um, poMtmi pata potett, taedei 
pudet piget Uc9t mUeret poenitet, .ikdi novi memim, qaae etiam defSectira 
die«ntur> quod pluriiiiia deficiant, at ceahigatioiiibas generlbaa modis 
pMrticipiis^ de qaibaa et ipsis postraodnm disseremas. 

(3.> Mod 08 etiam, qao9 illi iyxXiosig appellant, eoadem ac paene 3 
totidem babere noaeaatory indicatliram inperativom optativom eoaiaiictl* 
v^m infioUom, qaeouidiBodttiii Osaeei 6p9avi/)efjv x^ovnicrtxi^ b^xtits^ 
'ixacentranjv d^ea^ifttpavow. Nam inpersenaHa noo modas magis eat 
qaam altera declinatio aaiuscuiasqae yerbi siae peraonia ao nameria 
per supradictoa modoa eademqae tempora decarreaa, qood et Ipsom ta- 
men repperiea CHraeco ex feate demanans, ut aoiitoilla, x^rj nqhtn (d- 

n^tv; in bia enim nee num^raa nee persona aignificator, aed rea tan- 
tommodo dedaratar quam fieri oporteat. At baiasmodi etiam illoram 4 
loctttionea: hceiSij fj[v%xOy inudri aqtexa naf^tdwvacto wA i§e§o6ltwOy 
nallius bic qaoque personae vel nameri vox ipsa conttnet aensunu 
Hoe tamea solo distant a Graeeis inpersonalla Latinorom, qaod per mo- 
des, at lani diximas, currant et tempora, quod apud Graecos nollatinua 
repperitur. ■ 

C40 In temporibas quoque non dispar observatio est, nisi quod sola 5 
deminutione superetur et diserepet, eaqne babeat paueiora. Nam com 
apud illos prope universa duplieia sint, Latii oris loquella aimplicitatia 
cempendio semel aiogula proferre contenta neo praeteritum perfeetum 

9. ftaec duae'V. — [et S] „Haec manifesto falsa nncinis indasimas. 
lore haeo omitti probatar etiam ex iis qnae noster infra § 11. [c 2, g 
!•] ad hone locum aperte respiciens profert.^' Endl. — tola scrips! e 
coniectura. Vid. not. boUub Cponcto potito sap. u) V. soli 8 s. — post- 
modum] c. 11. *- deseremus V. 8. Modot etc.] Cf. de diff. c. 1. 

— ETKAJCEIC V. — totf idem V. — naBcnniur V. Cf. S 15- — oon- 
iundiifum (sap. add. a p. m. stt6} V. — NE0EIN V. 4. M 

scrips! e coni. Endlicheri. Jd Vs. — EUEIJE Cetiam infra) V. — 
BEBOYAEYTO V. — contenet V. 5. Latii orit s. latona (sup. 

add. V. — $ifnplicitati9 late (del. late) V. 

nio muni$. Idem ibid. c. 11. deberi librario aberrant! ad se- 

^artam coningationem yocat ter- quens uUius. 

tiam produetam. 8. niq „nempe Graeci.'^ Ehm. 

2. apud eos] „seil. Latinos.*^ Nam inpertonalia etc.] Cf. c. 7, 

Ehdl. § 1. 

[et S] Nolui tollere uncinos ab 4. loeutionea] ^Addendum vel 

Endliohero non temere additos. snbintelligendom sunt.'' EiinL. 
Sed non omnino haec sunt pro ni- ^qlotu] „Adverbialiter. snmitur. 

hilo habenda, cum referri possint Vid. Suidam s. h. v." EmiL. 
^d ea verba quae careant prima 9^^^ apud Graecos etc;] Cf. de 

persona, ut ova s, ovaU Cf. c. 10, din. c. 20, § 8. 
§ 8- 5. non dispar observatio est] „Id 

sola mmetoritate vel leetionibus] est: Lattni fere eadem quae Graeci 

so. seriptorum. Sic scrips! fla^l-* tampora observant.*' Ehpk. — Cf. 

taste sensn. Seitus putaverim de diff. c. 14, § 21. 



Digitized by 



Googk 



280 OfCERTI AUGTCKEUS 



[U7]imo praitoritini ptiwqa M ifeffc ctM i mc flitiinrai sMoaiui ftiil nedfam 
ant mox ItelaniBi fttoil|H$ u6iftmop ipadn ctfarn ifi^fSM penitiis ifptmrnH. 

6- (50 ffis quteqae teaq^oribm tt*di sbigiili d«cliB«itor aai sepMato, 
uBoqtt«%ae fOBiim prof rkui toEfslmvaie, mat iuactim Ibinis eftDclem perai- 
dentibas veeeiD ei eiMMNwen esiUeBlibiis soniiiii: separatini indloiUiTiu 

7 imperaUvHS ■abiaBcUvasy iuetim optetivus e( infisilasw JSx ^itibss i»- 
dicatiirus qvidea et rabiiuelivui •miihi reeepenmt: pneteDs oibo; 
praeteritum iDpeifectmi mwutb a m ; praeieiitnm perfeotnm amavi; prafr- 
tedtiuB i^BCftianiperfectiiB ammveram; ftUuram amtAo. Item subiuncti- 

9er9. Imperatiyaa vero d«o taatinMMdO) praeMM el ftiiiinuB: omni 
oflui^. lafiniaviM Iria; pmeaeiia, at oawnre; praet^toai dob trifiwiaai 
divisBfliy sed Mnel ^o tribiia eBOBUamas, iU ammitttf ItelBntBiy i^ 
OflBiitafli tre. 

8 (6.) Qimefttv mite«, cmr Mc ordd ki illte stty nt prirnvBi lomm ob- 
tkieal praeaeBty ■•CBBdUB praelerftoai iapMibetaBiy terUum praeteritoBi 

9 perfectiiBiy ao d^acepa. Caku kaee ratto eat* Natara teaiporis haee 
est 9 ut aeaipMr traB«eal ei lapstt eeleriere decnrraft, ae wlx ullo puaeti 
momeDto posaii coBsistere, ideoque aat iam praeterierit ant expecte- 
tur. Uade qvidaai haee dao taDtiiBiDiodo tempera esse dlxernBt, prae-* 
teritum et ftitiiniBi; praeseas eDin se tasidia quiden nuuiere pesse, dDBi 
dicitur, aed iacoBipreheBsibili velocitate traB^tioais vizdflia BomiBatam 
elabi; aecesse erg;e fteerat, nt fade priDcipiuai sumeretur, uade traasltoa 
cepisset exordiuai, et gradatim eetera iuDgereBtar, eo aemper poste- 
riore quod plas habderlt praeteritidaia atqoe traascinvioBis, et ea qoae 
iam veaerlBt miaiflie praeeedeate veBtiuro. 

10 Comranaia etiam ia modis haee sabtlUlas qtweatioBis* Nam Ibl 
qaoque solet disqniri, aa temere, et ut fors tulerit, alteram alteii prae- 
poDamusy ant sit aliqua ratie, quae ill^ haae ordiaem imposaerit. Et 
iDveaitiir bob siae causa eo paoto fnisse digestos. Nam uausquisqiie 
eorum Id aetiva vel passiva declioatioBe , prout mlaas babaerit actionis 

11 vel passioDis, ita posterior erit. Itaque LBdicatlvus^ qui ha bet ab- 
aolatissimam ac perfectam de re quae agitar proBuatiatio- 
Dem^ merito primnai obtiaet gradam; aam qui dicit pingo, ipsam 

148]picturam a se iam fi^ri demoastrat) qui vero dixerit pinge^ iiape- 

admisU V a p. n. 6. espremenie V. — tunetim bini$ eon* 

dem conL Endl. itmeti . bhii$ eadem Vs. 7. praaens et fu- 

iuro V. 9. vixdum nominatum scripsi e coni. vix dum nmninm^ 

tur Vs. — unde prine. (onu ui) V a p. m. ^ eoepiitet V. — menim^ 
V. 10. a ttt V; „c(m«taBs compeadiom %ov aut ia cod. Bostro.^ 

Eadl. 11. kabei etc.] Cf. de diC'c 18, § 1. 

6. His quinque fempori&tit] „Pa- dot. lib» !« § 44. et Probi Art. mi* 

lam est intelligi praesens, iroper- nor. § 23.'^ Ehdl. — Vid. aot. ad 

fectam, praeteritom perfectam, c. 6, § 2. et de dilf. c. 19, § 23. 

praeteritnqi platqaamperfectum et 9. Notura iemporii haee eti ete.] 



fatnrum. En iterum falcem ex- Cf. Priscian. lib. VIII, cap. de 

cerptoris.*^ EifDi.. — Idem adnota- por. rerbl. 

Tit infra post ama amato excidisse minime] at infra § 15., idem va* 

qaae de temporibus ianctis <Mfta- let ac non^ ut de giadu bob sit cf^- 

tivi dicenda erant. Cf. de dift c gitaaduni* 

13, § 2 sqq. 10. out eit] Retinal Id qnosl 

7. aatattiai tre] i,Cf. CI. Sacer- aactere Eadiicbefo emeadBoi nmg 



Digitized by 



Googk 



DE ynSRBO GAP. L 281 

rat, at flat ffctea, non ian ette tesigiiali ^ ^ fimoMwretH 
vimam pmgerem^ Teton sibi ao desM^riaai adimc indiea^ e«ae piageaiU^ 
^i dioit cttm ptog-am^ piogere le osleaiiit aab condieienis incertOy qui 
fimgere^ aibll adhac agi ex ipaa pfoHua denauatrat. Blitd qaotua iadi- IS 
aativa detalit priaeipatam, quad ex boo verba alia derlFaatar^ at dni 
Tov Ugo Zectano Ueta lecfilo, iSsr^ tov eo/eo cofeteo, qaaeque baiataiodi 
mmiy el qaia aonina quoqae verbit^a ex boo orientur, u( dxb vov coala 
eamior, dnb zov Ugo <ex, dnb x0v pmrn p unim onm. 

C7*> Peraaoas eavdem qaaa Giaeoi tolideaiqiie sttsclpU aalnrali ra*- %Z 
tiaae; oauiia ealai seraio ab aliquo ad piaaaeatefli rel &• se imwijoemf 
T^ de* attero babeturi idao auteai i^iaam dioimas qaae loquiiwr, qaa* 
aiaai , nisi ftaeril a qoa vox praici«catar, aaa eiit qai da se vel de at- 
lero postit aiidire. 

C80 De nmaeris vera auperiaum Ioqiii» earn plae qnam aoliMimiai 14 
all daalem ax ilHi ttsmi raapaiBie Roiaanttia, nee onaiao vooeai allam 
apad illoa pasge reppariri qaae doalitateai eaatiaeat praater duo el 
aaifro, el qaod da nerita almbiqiie a aiagalaritate iacipiaHisf ei eaiai 
aaiais maUitada ex eingalis coastal, reate unitae praecedyii 
aaqaitar populositae. 

(do SapeMst ut de figurie attqold diMeraame, qaae cam eaedeia 15 
apad utrasqae repperiaatar, aoaaibil tamea peealiafias babera aoecaatiw. 
la coopasitiaoibas deaiqae aaal qaaedam^ quae pas sua I ad ska* 
piicitaten reverti^ ul di$triiko repeto; soul quae a^aiaie poaauut, at 
tattfipia eonpleeior mnpU^or, Malta ^po si coupositiouera ad* 
aiisaa aaal, cvm simplicia bob easeal raoaplai ol /actor ca« 
■ifadaie dicatur (ab eo eaim qi»d est facia passivoai Baa fueior Toait, 
aedjSo^^), laaMu adfieior reficior oonfidor optioie dkHar, el eua 
grogo Latiaaai bob ail, $egrego eongrtgo adgrego suavissime dici* 
lor. Apud Chraecos quaeeamqae oubi praepositiouibus coapo- 16 
nuBlur Bomquam oonruiapaBtttr, at est yqdtpto lu^vjfi^tpm xuxayqutpmy 
P«Xkm mfftfidUm wmupdXXm afitpt§dU^y &ym cwdyta asueym ^ioym 9^m>-[1^9] 
dyta, (piQcs nqQfpif^m ductpiqio dvatpiQtOy g>iX(& TuttatptXm; quia iaimo prao^ 

It. ^t pengert V. 12. dirivantur (at qnidem Tldetor) 

V. 14. turn plus V. -^ reperiri „tic Cod. h. 1. ono p.*^ 

Endl. — continai V. — e merito V. — utrohique c. — «i etc.] Cf. de 
diff. c. 13, § 9. 15. de figuris} Cf. de diff. c. 9. insoript. — ea- 

dem Ve, — nasctttittif V. Cf. § 3. — menimae (etiam iofra) V. — sunt 

raedam etc] Cf. de diff. c. 48, § 1. — poat conpoaitionmn etc.] Cf. ibid. 
2. — greco V. 16. cam praep.] Cf. ibid. § 5. — JIA0EPO 

e codicfs soriptarae compendio & -duali$ usum dicitor, at de diff. c. 

Sed facile patet legem grammati- 14. dicitor modo § 0. Terttam per- 

cam flagitare an. $onam pluraiem, modo § 10. tertiam 

It. 9ub condidonis mcerto] i. e. phirali$, De re cf. ibid. c. 1, § 3. 

ita ut incertom relinqoatar el ab ^_f it-.,, ^a n^^^^^ ^ 

aliqaa pendeat conditione. iJi^T«V';;. "^^ 

12. qnod €x hoc verba aUa rfcrl- Bo«»ano»-" »»»?• 

wmiur] Cf. de diff. c 18, § 5. Pri- . poptdostias] „i. e. multitudo. Sic 

•cian. lib. VIII, cap. de modis. Arnob. Ill, 102. pop ti«o»ita» sum- 

verbialia] „Qaae « Graecitf ^ -mordeorum, ct Fulgentins Wythol. 
funtttd dicuBtar. Cf. Diomed. p. I. 24. Jrgum luminum popu^oBi' 
BlO P.'* Envh, ^^^^ cameptum interemi»8e feriur. 

18. Peraonai easdem] Cf. da diff. ^^^^' 

o. 1, § 3. 15. ffcatmie] ^^Tb denize aat 

14. ilaoliiB ea UU$ uttm} Pio aaaaaUa be ezcidlsse vol saltern 



Digitized by 



Googk 



S8S OrCEXTI AUGTOBIS 

fQiitloiytaia ift«90 ^torrm^HB verba ip99L* nlUioflriWM tifiiiintfii pepAn 
nai: X^y<» 4f«XX^«, 9^ iFi^K^d^tf^ di^c» indium, ipiQm ^xfi^, ^al- 

tetegra permaaeat mo4a carroaipiuiUir: vmf petmrr0; oeUo veUi$^ rs« 
ocUo rcve2Ut; MIo fretioi, ftM2o rtMla$$ Urah9 r^trah^ 49tniko rfiilrgJW, 
P9M praepono deponos fero 4^€ro pra^m-o^ Uem fmma M^i^kia i^fi€i9^ 
prmBO eonprimo MprimQ^ ae§Umo 9sittimOf lego ^igo eolUgo, fit aaipUva 
ipsa etram praepositio aiMttl oam yerbo ointatar: foWo offkUy rapio cor- 

18 ripio. Apad Graeoos praeposUtooAa verbk adieolae aaaei^ai eoraadeai 
reaervaat: y^dtpn uavuyQigfpVy pdUm iunr«0aU» ate^«U«i) ^0 MfiH 

19 ^fdffmf %al& xutmuitloi^ yiotpm avayXvipn* l^kai aeaentaai ia aMis scr- 
vaafc in aliis nutaat^ u( tmro pra^eurro^ pono praepono^ prebmim 
reprehendOf fero adfero, gero iugero^ frico refricOy vio dtmo^ irmko eom^ 

ta IraAo, Ugo eoiligo^ premo deprimo. Apud Roman o« aulla praapo- 
aitio adianofea verbia matat ooniugaUoaeai: elamo olamast 
ieelamo daetamat ; wnmieo faoiiM, eommonea eommome$; emo omiiy «o* 
§mo coemiif dormio dormii, praedormio praedormi$; tm^rdeo mmrdu, pfu^^ 

21 aMrdea praewu>rde$; miito mtm't , praemiUo praanitUo* fit geaeraUtac 
omnia quae conposita eunt eaadem quam ia simplicitate declinationeBi 
aaetodiuat: promo promio^ opprimo opprmUi lega legioy ooUego eoUogio; 
fio fi$ JU^ mad^ wMidefii madi^; eoi^ oa^$ oa^fit; aarpcrg^o e«- 

22 porgeflo esporgeJU. C10.> Quaoritiur de his daobfla verbla aufero et at^ 
fugioy uade oaapoaita sint^ qaae Cicero ia libris de oratore ex prae* 
pasitione 06 c4Hipasita esse eaistimaty et qoia ah ante F litteram duntai 

[l5#]sonabaty versam iit a t s m qiip cbs^ ab km mu ajrUabam) qaod vaa ao- 
aaatior fieret. Hoc Toilius patealisslmBs Latiaiiatis adsertor. Se4 
plerisqtte placuit ex Oraeee fftOf/^> id est particala ui, baec esse caa* 
posita ad similitudiaem illius jtU^eciv phf »^ra et alibi "A^^ mh 
a^tuxoif id est reiroroum irasertmtf roHeuonmt^ qoi intellectos et in cm- 

(jAe saepias O pro A) V. — *cemipftt verba iped* addidi e coaL £adL 
eaaiecit iegendam esse: praepotitionibus saepe corrupti$ nihilominun tn- 
taminata verba perdurant — Xiycai] Cf. 1. c. § 4. — IJAEKSl E K" 
JLdEKa G,ex em. p. m.") V. nXim i%nXim s. — TPEKSl EK- 
TPEKSl V. 18. xazccyifdqxo] Cf. 1. c. § 5. — KAAASl KA^ 

TAKAAASl . rAAY0Sl KATAFAAY^Sl V. 19. praeourro] 

Cf. I. c. § 5. — dcvto contro (cm. traho'^ V* 20. Apud etc] 

Cf. ib.. § 6. — ' ob dormio^ obdormis coni. Endl. 21. costodiunt 

V. — • college „Cod. Ii. I., quamvis supra habeat colH^fo.*' EndL 
22. aufero] Cf. I, c. § 4. — de oratore] „Non in libris de Orators, sed 
in libro qui inccribitur Orator s. Brutus c. 47.'* Endl. — ex praepoei^ 
' tione scrips! e coni. ex praepositionibus Vs. — graeco orrio (corr. in 
morrio^ V. — A'diQvcav] Cf. Horn. II. d, 459. — IIP ATA V. ^"Afiqoiioq 

contextns ordinem torbatnm eoo9 torn perdormieeo iegitor apad 

demonstrare yidetor." Endl. Plaotam Men. V» 5, 29. 

16. TQixca iyitQixai] ,,Patet no*- 22. Quocrttttr ete.] „Ad totams 
stmm praeposilioifem in pro cor- hano locum cfr. Gellii Bi* A. XV, 
rupta habuisse, soiamqne ^£ inte- 8. et Ezcerpta e Maerobio § 4»^ 
gram considerare.** Eudl. Endi.. — Cf. de diif. c 2, § 4. 

17. lego eligo cblligo] „Melius' et'dtuxoi ... retieuerunt] „Adiecti- 
haec exempla In classem proximo yam per ri^bam exposait, r^tetpe-* 
sequentem referrantnr.'^ Eudl. runt pro tacttumt. De daplicl verm 

praedormio] Propios quam id eaqne contrarla sigaificationa ▼• 
qnod coniecit Endiicheras, ohdor- ccvtarog cf. Lexicon PassovU m. la* 
mio, aheaeet per dormio, Derira- ▼• Csteiain altea laaaa Haaiarirwa 



Digitized by 



Googk 



DE YEBBO GAP. L IL 9» 

fttgh ei ia m^tfo ooagraU. AMI hk Nig UIm t«rttai mIiimo, mw 29 
credat iUad ez eadem praeposititiia tt.ae^iimp rerbo mm cmh 
pofitum, ut «it taoiqaaai a6a«ilmio» dietoai^iie int«rei«e ottftiaio^ f demqvw 
signifioare qaod a§9Umo9 Bieut aknnmero idem esse fuod wttmcrsv 
quod noo eolam id eignificaty ¥011111 eUas dieo ^enteo adiww^ vel mI^ 
#rflM, ot apod Terentiam: et iletiide f^dmntm mntmmmt. 

Hmo taamaam ceoiaiiuiia praenisieae eafficiati Done de ea qma 2i 
io ipsa dedinatioae sunt ebeervanda redeamae. (110 Declioaadl 
Aatem verb! series a modis neeesse est sunat exordituii mua 
liijic apad Gjraeeos modus iynlieig appellatar, olw ii^ i ii «2/tfit» 

IL *De indieatiTO modo.* 1 

Omne igitiu* indieativum, at iam saperius diximas, id est oatta 
Ibema verbi latiniy quinqae bis Utteris lermiaaliiry O il Af T 1; sed O 
e( jR in bis quae sab regalam prepeiiieais eadoat, Af T 1 ia bis qaiia 
anomalia si?e defecUva sant; et M quidem terminata baeo iere reppe* 
rioatar, poB$wm polM poUtt^ $vm «f eil, qaaeqae ez eo oonponuntory ai[l&l] 
«dMMt pruuum d€9um prsmm immm aftAmtmi T vero, pude$ pigei Uwdst 
iUei p0mtUet mst srst . p(ii«el dsoft sporAei; 1, at odi m«mM noot, qaed 
aonaolli praeteriti pwfeeti esse ezislimaal a tbemMe homo. 

(ISO QiMieritor aatem a aoDBuUia inalis verborom eerrepta mm 2 
predttcta babeator; at eoastet aactores atramque feoisse^ id est tarn 
eerripttisse qaam predozissey aeo ia bis tantammede quae in verbia 
repperiontar^ sed in omnibas quae per ceteras quoqae partes eratienia 
iaveniuntur. Vergilius tamea ez eonfesso O fiaalem ia uue ver* 
bo, uuo adverbio, uao aomiue, aaa prone mine eorripuisse 
moastratur. — Nnne tQio, quid $k amor. — * Nee Umgo distant cortM^ 
medo Euppiter ad$iU — Si duo praet^rem taUB- Idmem iuU$9H Tnim\ 
•Jrsf. — Non 9go dum Dmnmie Troianam estidmre geuUm Jmlide Mm 
rosi. 

Siogulae quoque cooiugationes eerias ez Tocalibus ante O finalem 3 
reeipiunt. Bt prima quidem E I U^ at commeo comamat, latim iantat, 

Cf. Horn. II. iff 41. 23. Nigidiu$\ Cf. l.'c. — aput terrentium 

V. Cf. Heant. Prol. 19. 24. Declinandt] Cf. de iliff. c. 13, § 13. 

EriCIC appellaiur V. — KAHCJC V. 

II. *De indicativo modo*] Hano titulum ipse sapplevf. 
1. fiipmuff] c. 1, § 2. 2. VwgiUuB etc.] €f* de diff. c. 15, § 19. 

— inline] £cl. VIII, 43. — Nee] Aen. lU, 116. — Si duo] Aen. XI, 286 
seq. — hidaeat V a p. m. — ffon ego] Aen. IV, 425. „ubi nunc legitur 
etim et extcindere.'* Endl. — • exeidere gai Com. Aulide iuravi) V. 

a sciolo male feriato additns irlde- 28. Nigidiua] ,,Nigidhis FigfUlos 

tar, turn quod etituxog sigoifica- in eommentariis grammaticis, at 

ttone Tov tacitumue non componi- apparet e Geliii 1. e. et ezferptis 

tur ez av et ^xoiy sod ez a pri- e Macrobio § 4. Vid. Rutgers. VV. 

TatiTO et iaxos interpotito digam- LL. p. 266. et app. nostri Tolumi- 

ina Aeolieo, turn quod hie locus nis**' EitoA. 
apad Gelliuiii uon legitur/' Ehul. ^^^^ praepoiitione] „Adde 

— LegUur in ed. Lion. Sed qui- ^ « Eirot. *^ '^ "^ 
cumque haec tcripsit Tidetur legiflse 

avtuxovy et avtdxov explicaYlsse 11, 1. oroporttonit] „t. e. anale- 

▼erbo reticueruuti ut a^i^aav ver- giae. Quinctil. I, 6, 4. Anaiogim 

bis retror«itm traxerunt. Mamque •• 9«am proxtme ex Graeeo transfer 

reote ea quae sequuntnr, qvt tntel- rentes in Lotmum proporiionem 

leetue Endlicherus iuterprotatus est i»ocaverttat.'' Ezpl. — Cf. c. 9, § 2. 

aie: „xov rstrortam seiUeet.*' t^ c. 10, $ 6. 



Digitized by 



Googk 



284 mCERTI AUCTORIS 

JbtHuo fiu^tta$. <1S0 Secattda rero E tantninmodd^ sine qua nditiqitaiii 
e«l^ Bed semper ewm anle O neoesve eat hAbeat terniiiialeiii, at 9edeo te- 
<i8t. Ct^O ^erlia eorrepta / et U^ vt ntpto ropis, acno acnlt, ar^vo or* 
^t«. Ter^ vere prodncta 1 tantirannodo, quae et Ipsa, sicut secunda^ 
meoiorataai Tocalem O novmimaiii necesse est habeat antecedenteiR. 
4 Hae enim semper ia paenuUiiais altera I aKera E vocalibus praemissia 
wmMb omnibus finiuntar, nee ullam omuluo ex eonsonaatibus admittuat^ 
quod prinm et tertia correpta fecerunt passim^ prope uriiversis reeeptis, 
ttt iabo Mas, $eeo mom, do dat^ togo rog'Of, volo vdlai^ amo ama«, tano 
foaat, aro ara$, qua$80 quasias^ lito Iftot, crepQ trepas; item tomfro lam- 
hisy dieo tftcit, addo addi§, phtgo pmgi$j colo goIm, eomo comts, eano conit, 
^rp9 Hrpitj tero ferir, laeesso laeetmt, qutUio quoting- Bxcipinntur in t^* 
tia preducta^ qiwe nen I sed E roealem habeant anteoedentem, ttia: 
•9 ft t<, qu€o qiU$ quit, vmeo veatt vcfUt^ et quae ex liis conponuntnr, at 
€S0o praeeQ nequeo. 
. S *De tempore praeaenti modi indieativi aed?i.* 

(!&•) Omne itaque rerbum modi indieativi temporis praesen^ quod 

OUtlera termiaatur, nee defectivum^ at fero fen quaeqtie ex eo conpo- 

[153]nttatur^ secuada persona in S litteram exit, sua cutusque coniugationia 

ptaecedeate rocali: ama$ mone$ legis audi$^ eademque 5 iittera in T 

6 aoBTersa fit tenia persona, ut amat monet legit audit, Itemque ex ter* 
tia siagulari primam personam numeri plnralis effieiunt dempta Tiitteni 
ei addita MUS sjllaba: amot amamas, monet menemus, legit legimusj 
tmdit audknui. Secunda quoque persona eiusdem numeri ex eadem ter- 
tia formatur IS addita syilaba, ut tmat oamfM, moaet numetity legit ie^ 
fit»t, aviltt audiUs. Nee non etiam tertia persona pluralis a tertia pro^ 
ereabitur la singuiari, ia primar quidem et secunda eoniugaUoaibus 1^^ 
littera ante T novissimam interposita, ut amat omont, monet monent; in 
tertia vero producta, et bis rerbis quae tertiae correptae ia 10 ex- 
eunt, ante T litteram U et N iaterpositis, at iiorm»t dormitt^j rapit ra- 
phmt^ in tertia vero correpta, quotiens ante O babuerint eonsonantem^ 
I vocali eiusdem tertiae singularis in U et N conversa jisdemque ante 

7 T litte.ram coUocatis , iit oumt currunt , legit legunt. — Jmo amas amat^ 
amamus amatis amant; moneo ••• monent i audio ••• audiunt; leg'o ••• 
legunt, 

8 De praeterito inpeifecto modi Indicativi activi. 

(16.) Omne praeteritum inperfectum eiusdem modi per universaa 
coniugationes BAM sjUaba terminatur, antecedentibus in prima quidem 
J in secunda vero et tertia correpta E vocalibus post consonantem 
tbematis sui, at amo amaham, moneo monehamy dice dicebam; in tertia 
vero prodaeta Cscd et conrepta, quotiens vocalem ante O babeat, noa 
consonantem) eadem quidem, id est Ey praeveniente vocali, sed poai 
paenultimam tbematis sui vocalem, ut audio audiebam^ rapio rapiebam^ 
arguo arguebam; nisi quod in tertia pi:oducta nonnumquam suavioria 

9 gratia soni subducta E vocali profertur, ut est nutribam ibam, Klaa- 
demque temporia secunda persona M in S, tertia S in T conversa for- 

4. (acero locet so. qua to V. 5* *X>e tempore etc] Titalum au^ 

plevi suadente Endlichero. — ex e V. — in ,S» littera V. 
6. tiademque e ex conl. EadL eiuedemque V. 

8. praev^nimte] u e. antecedeole syllabae BA V. 



Digitized by 



Googk 



DE VERBO CAP. n. 385 

BUibitar, nl wnmbam omokrt mnabaty wmm&mb fBOfia^as moiieM, Ugi^am 
l§geba$ Ugebat. Ptam^ anlem niUBeri persona piteui ex prima fllagalaii 
AMcetuIr a^Mka US syUaba, ut mmubam mimbumm.9 d99^am docehamuti 
audi^um MudiebttmuSy leg^am legehamw: Becmiila veto ex prima MUS 
ultima in TIS cemmutata^ mnabamut amabatUy doeebamuB^ doethatiM^ uu^ 
diehamuM audiehaUs^ legebamu9'UgebmU§. Tertia eingnlaris plnralem ter- 
tiam orealiit IV Itttera ante T finalem iaterpoeita, ut amabai amabant, 
duedna dbeekant, audiebtU auditbmnty l«fe&4rt Itgtbtmt. — Ammbam amm kuM 10 
tmabmtf amtdmmua amabati$ amt^mnt^ detekam •.. doe^mxi; oiMl»efr«ai[153] 
*•* muOebantf leg^ntm ••« Ug^mU* 

*Dq tempore praeterile perfeeie medi indicativi activi.* 11 

Ci7.) Omne praeteriium perfectum activum indicativi medi primae 
peraonae in I liitoram desiait, enl adiectie Irllma litterie STl fiet ee- . 
ennda, at Meat 89eumU^ mmmi mofutM, avlrtei nafrtpult, legi Ugitti. 
Bed inlerdum FI ejllaba, cum fiaaUs est eamqne vocalie praecedit, sub- 
traiiitur, ut mOHvisii tmtrtitt, amaviHi amn$ti; non tamen semper hoc 
fieri necesse est; nam sunt ^ibns iiificaplu memeratam sjUabam sub- 
daci mittime patitur, ut eavisti fuvitUf ca9U pmiti non dioitur. JEidem 
primae T littera adieota fiet tertia ^ mwrnvi omomt, monui mmnUi, audivi 
midivity legi legiu fix eadem oritur et prima plaralia addita MVS syhf 12 
laba, ut toetM aeemmut, deeui d^MumuB^ oudivi oadmrnat , legi legimue* 
At secunda plnralis de seounda naseitur singulari adiecta 5 litteray at 
omawsU amavisiitf doeuieU doeuiaU$r MudwiMti audipiaiie^ legi$ti legitHf* 
Tertia vero pluralis eiusdem temporis semper in RUNT syllabam de- 
ainit, et creator ex prima aingulari / finali eius in E conversa et ad- 
dita sjllaba sapradicta, ut eeeui eeeuenmt^ mwui meaaenmt, audini tmdi* 
aenittt, legi Ugerunt; eademque RUNT ayliaba nonnumquam in RB 
eommutfitar; ut amai»«itait amavere, dwmemmt dwmere, audivenaU tmdi^ 
v^e, leg^unt legere^ Memento F quoqoe illis subdaci solera , eum Fi 13 
ejrUaba T terminatur / Tooali antecedeate, ut nuirim nutriij nutrivit an* 
^Htj audivi audit j, audivii audiity evpivi ctipi»% capim't eupUU — Amam 14 
amamiti amavit, amavimue amavietie amavenmi vel amavere; doeui \ *\ 
docuerunt vel docuere$ audivi ••• audiverunt vel audivere; legi ••• ie- 
gerunt vel legere. 

De praeterlto plusquamperfecto medi indicativL 15 

Omne praeteritum plusquamperfectum activum BM)di indicativi in 
RAM syllabam desinit. Nascitur autem de praeterito perfecto 1 final! 
eius conversa in p et addi(a sjllaba supradicta^ ut amavi amaveram^ 
doeui docueramf audivi audiveramy legi legeram • • • • • 



9. audebam V. lU *De tempore praeterito etc.] Titaluin supple?! 

snadente Endlichero. 12. eunt quibus quibus V. — menime V. 

15. legeram] „Detinit hie codiets foiiam 16.; de*unt folia duo, quibos 
eonttnebantur reliqna de tempore plusquamperfecto , forniatio futuri in- 
dicativi activi , deciinatio indieativi passivi et initjom praeeeptorum de 
mode imperative. Folii, quod olim proxirae sequebatur particula, qua- 
tnor videlicet tecundae columnae priores lineae miro catn servatae fu- 
erunt. Cum nempe decern abhinc teculis amissa pagina atrameuto ad- 
huc madida, praecedenti folio (16) incaute adplicaretur, quatuor hae li- 
neae inversig literis in membrana expressae fuernnt, namque Fol. 16 v. 
col. 1. initium obruunt. Haae ergo de formatioae fnturi indicativi activi, 
ope speculi lectam hie eahibemns.^ Eadl. 



Digitized by 



Googk 



S86 INGERTI AUGTOBIS 

16 *De AUbm moik la^aOivi.* 

[154]. • • MUS syUftka, seeniidA Tero, ti eidem teiitee JSsyllakft ftmit 
ndiecUii tertia ^uoq^aey si luUe T litterMi BltfinaBi eiiu 2V iBl«rpo»ilar, 
at audimnut audietU audhiU .•• •• 

111. *J)e ioH^raiivo isodo.* 

1 • • . Item ^ni dkit i} d^ %»fi/¥B0^m lUem Mllnio in coiflicto esse do- 
ai#B«trat; qui vera dicit 17 d^ vefyM^tf^Ni Iwila Ti iHbeli ut ian Telit «••• 
negotiiuB termiiuUM^ quod ei LatiuilASy quMHris cirouttloquendo^ 
Bon tameii respuit, cum dicat otlitim du$um 9H$ pugnm ctmmma 
Bit; Us iennmata nif quibufl omnitaifl quam coafideiidi ceieriiatem ezi|^ 
mils demoBstratur. 

.2 (19.) De temfora i^raeseati modi Imperalivi acUvL 

Omne impesaUvun aelivun piae«eiit per aiogalas coaiagaiioBea ana 
cuiflsque voeali termiBalar> nt aaio mmte- andi lege ^ejEceptit* cede fer ee 

8 die. 8ed cede in hM tantsmmodo voee conaitiity Bee ulterine proeedit, 
Bisi quod plnrale eiue quidiua eaUe dixeniBty aed oiigiaem auliam pent* 
cue habere oogneacitur. In II vero fer et quae ex eo ceBpenvBtury m 

4t defer adfer eenfer prarfer. Aliqua eiuemedi eela repperiuafur 5 qveqiie 
fiaiiay et ipsa perpauca eualy ut et et quae ex eo conponaalary adee 
ffodee praeee^ quaeque alia ex eodem v^bo fignraatur, et naum hie ei- 
mile poiee: quae ex infinitie aaia Idrmari iechnlei volunt uHimie ejUabie 
ablatiS) eantare caala, moaere monef oadtre aadi, legere legef 
adeoque hoc esse oertissimnmt «t etiam ilia sob eiusdem regnlae aonaa 
^t posita, nam ab eo quod est eeee ablala ultima fit et, adeeee ad€9^ 

5 ibidemqae ab eo quod est ferre praeferte fer proefer, Peietr tantam ▼!- 
[l&5]detur minime bi^ regulae consentire; sad sciendum est bubc qnidem 

infinitum ^us dici peeee^ sed apad aatiquos iniegram peteese repperirl^ 

6 quod pesteri pesee per syncopam dicunt. Die autem Tel fae due dedme 
otfae [elfaee] reie [reice] et alia similia, ut ia his quoque Oenstet regain 
sua et amissione ultimae syllabae ex iofinitis sals proeedaat^ fmeere 
faee, dieere diee, ducere duee, e^aeere eJfmee^ reieere reiee. 

16. *.De future etc.] Titulum mppleTi: sed plura intercidisse nemo non 
Tidet. 

111. *De imperative aie<2o*l Titnlnm sapplev}. Eadlicherns adnota- 
fit: ,,Folium in qoo seqnentia ^seripta sunt nunc in Codice, compactoria 
vitio, primom est. In margine superiori a nianu Saec. XVI. lefiturs 
Valerii Probi Grammatica, cai Tcro inscription! plane non esse nden- 
dam in praefatione ostendimus.'* 1.- TEMNECTSl V. — TJE- 

MNECTSl corr. in TETMNECTSl V. — quod et Lat] d. de dMf. 
c. 16, § 10. 2. *excepti8* addidi suadeqte Endlichero. 

3. cete V. 4. Aliquae V. — componuntur „h. 1. Cod. m." End!. 

^.thechnici V. — cantarc] Cf. de diff. c. 16, § T. 6. Potest V. 

-— Bincopan V. 6. at amissione ... proeedant coni. Endl. Vid. 

not. 

Ill, 1. quam eonfteiendi eeleriia" non satis inter se cehaerent, ne-t 

fern exigimus derhonstratur"] i. e. de- que teltitar difficultas particala et 

monstrator eonfioieadi oeleritas mntata in tif, id quod Tolt Endli- 

qoom eiiginras, nisi mavis dictam ch'erns, apnd quem quod le^itar 

pro: quam eonjleiendi ceteritatem ex- suae «t, mendnm esse pntaTGrim. 

tgtimtft. Vid. not. ad Comm. 1, 17, 7. Verba, olface et reice nncis inctasi 

6. reic] „En novam formam." ?f »«? •"" ^«j'« P«V^«- .^^JT 
V ■• **^ terea post preeedunt Tidetnr aliqaidl' 

esse addendum^ at: pleniu9 ecri^ 

Die autem • • reieere reic] Haac 6tn rfB taial; 



Digitized by 



Googk 



DE VEBBO CAP. U. HI. 287 

Ttttia persona stegalaria fiei ex •eomida sin^lftrf ^ in f rima qaU' 7 
4«Bi j| in fi cnaversa et addita T, nt aimi amet, in secnnda vero et ter- 
laa prodttcta adieda AT syHaba, ul mmi^ m^neai, audi audiat; in tertia 
correpta E itk A conver«a et addita T, ut Uge legate et nt compendio^ 
81118 dieam, eadein «rit tertia singnlaris inperaiivi praesentis per omnes 
ooaio^ationes qoae optadvi fntnri Yel cooinncHvi praesentis: utinam ^ 
amem ames amef , utinam maneam monea$ tnoneatj uiinatn audiam audim 
audiat^ utinam legmn lega» l^got; etan amem ames amet^ cum moneam 
moneas iiioneat, tnm amdiam audiae audiat^ cum legam lega§ legal, 

fieeioida qnoque ploralk ex seeunda eingnlari adieeta TE syllaba 8 
preweaj^ilnr, nt ama oanale, mmie monete, audi audite, lege legite; tertia 
enifli correpta fomiliare iiec lialbet) inter £7 et / permntationem. Tertia 
vero plnralis ex tertia veniet i^gnlari N littera post A vet E paennlti- 
nam interposita, nt omet ament^ doceat doeeant, audiat audiant, legat le* 
gout* — Ama mmei, amemut amaU amettt; mene ••• moheat; audi ... 9 
amdimnlf lege ••• iegani, 

C^eo De fntnro tempore ni#di imperativi ac^vi. 10 

Qnne fatnniBi imperativum de^natienis actirae in TO syllabam 
desiait/ et fi« ex praesenti sno fini eius nieraorata addita syllaba^ nt 
ama omiito, mesM moneto, audi oudito, lege legito; in tertia enim cor- 
repta^ «ft dixinnsy E et / litterae vieissin sibi eedunt. Tertia ant ea- 11 
dem erit qnae praesentis, nt amet moftcot audiat legat, ant unant ean- 
demqne vocem et acenntee et tertiae tribnemns, amato amato^ moneto 
MOfiettf, audita audita, legito legito, nt Vergilius: Argolica hae galea con- 
temtu» mkito, et: Esto nunc Sol teHii, et: JVe quis ob inceptum subitum 
mtftt segnior ^o* Secnnda plnndis eiasdem temporis ex seciinda fiet 12 
singnlari adieeta TE syUaba^ amato amatote, legito legitote. Tertia[156j 
vero pluraiis aut eadem erit qnae praesentis, nt ament moneant audiant 
legautj ant iioe mode ibnaabitnr: Omnis persona tertia pluralls modi 
indicatiW temporis praesentis addito sibi O fiet tertia plnralis impera- 
ttvi activi temporis futuri, ut amant amanto, monent monento, audiunt 
audiunto^ leguui legu$rto. Monnnmquam veteres non Sine elegantia pro 13 
coniunctivis imperattva posuerunt, ut: Ne pete eont^iis natam sociare 
Latinis, et: — ikalamis neu crede paratis, et: Ne, pueri, ne tanta ani- 
mu astueeeUe beUa^ Neu patriae validas in viscera vertite vires, pro ne 
petas, neu eredas, ne assuescatis, neu vertatis, — Amato amato vel amet^ 14 
amatote ament rel amanto f doeeto doceto vel doeeat, docetote doceant vel 
doeento; audita etc. j legito etc. 

(tl.) De tempore praesenti passive nodi imperativi. 15 

Omne impwativnm passivum temporis praesentis idem erit qnod in- 
fittiti modi activi praesens, amare docere audire leg^ere, cuius tertia per- 
sona de tertia fiet activi praesentis addita UR syllaba, amet ametur^ 
moneat moneatur^ audiat audiatur, legat legatur, Secunda pluraiis ex se- 16 



8. ante • A. vel .E. V. 9. audiunt V, 10. ut diximus] 

"8. — «i;i V. 11. Vergilius s, terrentius V; sed cf. Virg. 



Aen. V, 314., XII, 176., XII, 566. ,,uM nunc neu legitnr.'' Endl. -^ ha- 
bita V. — signior V.^ 12. addita s; in M8« liaec paene eva-* 

nuerunt ut in sequentibas temporis^ monento (§ 13.} Nonnumquam, assue- 
ecatis, amato vel amet, amatote, 13. Ne pete] Virg. Aen. VII, 96. 

ihalamis] Ibid., 97. — Ne pueri] Aen. VI, 883 sq. — puteri V. 
15. infiniiivi 6; sed paene evaanit haee vox in Ms. 



Digitized by 



Googk 



288 mCEBTI AUGTOBIS 

GMda Teaiel pbonOii praaMaUv aeiiW TB wAlikuL in MIM tyUakmrn 
comouitato, aHMife amtanhU^ momete monemkU^ amdiU audimimi^ ^g^ ^^ 
gimmi, Tertia pfaralis ex tertU veniei plsrali praeseBtis aciiH UR 
ad4lta s^rllaba, • omenl mmeniur^ monemnt mvuemUwr^ legami UgamtMr. — 

17 Jmmre ameftir, amemur amamini amemtur; moYMre flKmeoliir , 
mmMmhU momemnfur; mMrt ••• ontfuamt aiidkmiwr; leger9 •. 

18 (SS.) De ftitoiro passiFO raoM impoimtivi* 

Oame fotunim tempii* pastivmi modi imperativi ex tve fiet ae(ir« 

aMita A tittera^ at mmaio amoCtfr, moftefo moiMlvr, attililo audi^r, iegUm 

[m]legUor. Tertia aut eadea erit quae praesentis, oaietor mmttakir amSp- 

aiur legaiwTy ant una eadem^ae vtice q«a seeaaia proferetar sic nl te 

19 aetivo fUtaro, anuOwr omaldr, immetor niOTi^eor, el rell^aa. Secmada plo- 
ralia eiuadem temporia ex secuada fornHiMtiir aetlri ptarali tempmria 
elusdea TOTfi syllable In MINOR ceoversis, nt amataU amammmr^ 
monefole moneminw^ auiiioU auiiminor^ legitoi9 Ugiminor, Tertia p^memr* 
lis elasdem tonperis aal eadeai eril qvme praeeeatis ant ex tertia ve- 
aiet activa Donieri elusden et temporis addita ia allino H Mttera, ut 
amanto asiatitor, doeenio ifecMifor, mtdiunto audiuntor^ legtinto leguntor, ~ 

20 Amaior amator Yet amHur^ amaminor ametUwr rel omoHtm'f mmvetor me- 
netor vel moneatur etc.; auditor auditor Tel audiatur etc*; Writer legiior 
▼el hgatur . . . leguntur rtl kgwOor. 

IV. (»a.) De optative laede. 

1 In hoc etiam mode comnmnis Graeeis Lallalsqiie qnaestlo ex- 
erta est^ si praeteritun tempas passim admittere, quia avUaa 
iimqoam qaae iara Ikcta siat sperat, cam infecta fieri nea possiiU, medL 
In praeseas vel in fiitoram aUqald optetmr. 8ed transactam fneqve 
tempas optanti necessarlum adprobator, nam saepe cum in Ion* 
l^iaqais aliqois coastitattts de re, qaam desiderata inceffiua sit, veiia 
tamen adiavat copidinem suam, at id precetar Ian yenisse qoed c«pit$ 
at puta navigaotibas sais, si tempestas ftaerit exorta, diis snpplioaaa 
ezposcaty ut pu'eas aut filias Mit cogaatus evaaerit discrimina veato- 
rum ac vim snperaverit procellaram. 

2 (SS40 De prae^nti tempore active modi epiativL 

Omne optativam praeseas idemque iaperfeetnm aedvam in REM 
Btyllabam desinit vooali coniugationis saae antecedeate y at vtmam oaut- 
rem monerem mtdirem legerem. Cuius M littera in 5 commutata nascitur 
secuDda; eademque In T conversa fit tertia, mmarem amares amaret et 

3 reliqua. Prima pluraUs ex prima nascitur siagulari adiecta US syllaba, 
ut osMirfm asMire»«f et reliqua. Secunda pluralis ex prima fiet plaraU 
MUS ultima in TIS syiiabam conversa, ut amarernvB amareiia et reli- 
qua. Tertia pluralis ex tertia nascitur singulari N littera ante T alti- 

16. .E. ultima V. — ear tertia et C§ IT.) Amare . . . amentur paene cva- 
nuerunt in Mt. IT. monenimi corr. in fnoneaatmi V. mo- 

neamini s. — leg a mini V. 18. monetur V. 19. plura- 

lie corr. in plurali V. 

IV. De optdtivo modo] Cf. de dilT. c. 18. 3. con vers am 

corr. in conversa V. 

IV. De optative modo] Cf. Pri- bus et de modis. Charis. II, 5 
•cian. lib. VIII, capp. de tempori- eeqq. 



Digitized by 



Googk 



DE VERBO CAP. ID. lY. V. 280 

■ram ittlerposUa, omcnret «fliMrr«iit. -^ UUmmm mmarem amare$ elo.; ««{- 4 

utm fmonenm etc.; ttttMiiii thtdhrtm elc; vHnam Ugenm . • • leg^rmU [isq 

(ti ) De pfHeterito perfiMl^ et plosqitMiperftMio •fialiTO. 5 

Ottse optfttivtim praeleiHuni perfectmn ideoi^pie pttwyiaiporfactum 
91 praelerito perf&elo indicatiTO creatur, oHiMae ei«a ayllabae 1^ MUarm 
adieeta eC addita 5i$>Af syllaba: ohiodj ttmatnnmm^ mmdivi uudivi9$em^ 
hgi l9gi8»em ; sed aliquotieas Fi ex medio hUereepCa contrabimiw syl* 
lakas, ul dicamua omoMcm »aHft««em. Resiteaa persenas in uireq«e mi- 
mere ad simiHtiidiBem ettperieria tempers figttram«s. — Utmmm ama- « 
elM«m etc.^ tif^Miiit meatttMem ete«; ntUum tuidUama ete.| aHanai i<f^ 
tern ... legtffeat. 

(9f .) De lliiaro opUtiye aelivo. 7 

OOMie eptathnun fittanua aeUvitm ex prime tiMMMte verbi naseiiiiri 
ia prima ^nidem eeaiogadene O noiriaeimo fa EM syltobam^ in eeteite 
aatem in AM^ eeaverso, vt «iae omem, mooeo aiMieam, atMfio mtikmi^ 
hgo hgttm. R»idiiae personae ad similitadia^n auperiorvm formaaltir. 
•» VHnmn umem amt9 etc.; atiiiam montam etc.; tdmam oiMfiam ete^i 8 
ndiumi le^om . . . legant^ 

*De optativis paasitia.* 9 

Omaia opfativa* paaahra .*praeter* pmeteritam perfoetam el pin»- 
faamperf^etum ex aeUvis saia, aieat in praecedendbiis, formal^oiitiir M 
ia R commatata reliqaisfue anb eadem obaenratleiie deflezis* — VUnmn 10 
mwwr^ amareris vel maorere etc.; atlBoai moaerer mtmererU vel mdfte-[15e] 
rtre etc.; vUnmn tntHtw ... uudirmi^hid m^irmnimr; aliaam Ugtrm" ... 
I0^er«afar. VUnam amoliifl 4MBaf«9 oaiatat, omall uwmU amMii alNMna 
mtmHn^ . . . aiaalU' . . .; u^fnom ttudiht9 . . • mudUi .,,; attaam Jeotttt €$• 
wmn i/uisttm), le9§u$ whb (/atMei), Uciu$ esMt (/ifitfel), lecti M««Raf 
ifm$9tmu9)y leeff ette^if (/aMMCit), I«cli e«9en< (/atttaiO* l/i^MHNa oaMf ' 
mmefU vel em^re etc.; afmam aMneor mmnwrit rei mofiMfe eie.; almiim 
Mufior aadiorii t^ aadiare etc.; aHaaat l<g«r legoriB Tcl («|fore ... 
I^^ioatar. 

V. CS70 De oeaiaaetiTe mode. 

ConinactiTa Latiaoram eaadem, quam apod Graecea lutbeat, 1 
oaasam vocabali ex iiaa eademqne erigine traxeraal; aoa e^m 
Imfo made, u« eetefia^ ex iatelleeta, aed ex aele accideali aemea ea4 
iaiUcum. 0i qai dieil lego, aiiiil dabium reHf^t, qain iegere se iadtoet, % 
ideo indieativas appeUatur; qid dicK lege^ aperte quid fiat imperat, iade 
imperativus; «(mafli hganiy cum dicltiir> optatur quod fieri desideratur^ 

7* rettdae V. (^ *Be opiathig paMtMi'*' Titalam tuppleTi -*- 

jM^ofter addidi e ceni. Vid. not. -^ ^,Owmia ^ativa passioa^ jiroeteat 
fraeieritum imperfeetum iiem^u9 futurum , . .formabuniur. Sic 
Maeo eront legeada. Exeideront hic quae de formatione praeteriti et 
pla«qiiainperfecti optatl?i patiivi diceada fuaraot.*^ Eadl. Ii9. 

auderekini auderentur V. -- Utinam Ugervr ... legereatar, et ia aeqq. 
fuissem^ fuissest fuUwt^ fuitsemuB^ fuiBsetiB^ fument paeae evaaaerunt 
in M». 

V. De coniunctivo modo] Cf. de diff. c. 17, 2. rtUquid V. 

— indiget V. 

9. pratter praetwitum perf eetmm ea ratione qaani propoauit Eadli- 

Addita praepositlone pru^ierj quan clierag hie locac emeodatiir. 

ante praet crtlida exaidiMo veci- ... , . .t r ,v- 

aimiiilmuai e»t, muito faciliu. qaaa reUqmsque] ^,,c. persoois.- Endl 

19 



Digitized by 



Googk 



S09 INGERU AUOTOSIS 

ol 4)p(iaiiiui v^^atDTs kgm^ luia nnlUun utoi dafioU agfictw^ fnftaiy 
aomea aoceperit. Si v^co 4i9;er<o, cmR iiir«iii« c«|ii legfnms cmi^ UgU^ 
$em, cumMg^FMy fistesdi^ nvUnm ttaipiia na4i i^Uus Aisi eoBuwctttm a1- 
tod pnrU QMUiQftui p^na pr^tei^ i4«o ami e^ aeatUy fui adbiio 4«biiM 
iMt, ae^ •i^ »ola c«taiun<)4ii9Af) time ^ *^idit coniuBcUvaa flio4«« 
appeUatu« e«^» ttade ei. GrAeci iisoTaxTt^t^s' 8i.» to vff^va* 
xaje^tfA ¥•<>»▼« raat^ HPi^d b#4^#«s» esl iUi iMTA^mmo aU^nid /niMv at 
Acyiaw integer fint et i»lMito'; 

Cum /acMMi ffitnto pr^ /n^ifraif * i|>m veiMl^ 

3 NQlAl^a in k^ mh^, ^uod ami moTA C^JCAACArum IaaaUm l^iAA ton- 
pora deflectuDt, sed siBgula sepAratim; cum iA opUtivo CAAirA qwHB 

4t Chraeci biAA, aoa siAgnbi^ 4ecliA<iAt. 9ttAt AuteAi eadem ^^uke in opta- 
Uf 0, eft iqavper prAetAriUin perfieciiuA at fiitMnioi bv^ #vef«^ iAAtttates 
ffti;Aa««Aa. idAVHHK^ (Utornitf opMi¥iUA capi Ugmm^ pmelAii^iAi lAperlie^ 
Xl60]ftiuA ^mm Ugertvh prAetaritma p«rfect«iA caai {^atma^ praAtaritam pta*- 
.tfMMPiparfactiiAi wm l$gm8m^ foturoAi eum l9gw9^ UAda cMaai yadeai 
regAlla fdrmalHitttor, aec ali^ua dlacratio erit iAtar perfoAluai a^ foCflh 
nuD, Aisi quod in prima syllAba illud ia AIM, AUeruai iA MO ajUabam 

5 deaiaet, cum legertm^ tiMA. Ugfiro* PAaaivA fuaque eiuadem modi aab 
tod^m regAlia 4ecliMAl«r a( ex aaia vaA)Ma$ actifia ad aiaMliiiidiaem 
Aap«ri«tram» aisi ^aad fAtairum guaque par pArticdpium at lery vei /«•» 

a ▼arbiua depUAatur, LaOoi aoa qaadam liaeAtia uaui^patioAia atoda ia^ 
dicadvA. pro coaiuaciivla ponuAft, modo eoAlaacUva p^ra 
lAdicativia, Cioarai^ Qui p^t^rit aocipt taart, u daieokiai rimm 
f^iimm et i » ui i li%m uon babebUf.9to bobutrk; Alibi idam: LibenUr tiki, 
Luelit ut eum de»ideraM cquidem oaacaffero, pro ci^iicedaau -* 

7 Cmu a,m$m amm etc; eum meneam etc.; eum muditmn etc*; ctaa lirgigwi 

*•• legmU* Cum umarenP amaree etc.; oum monerem . etc.; c«m auiUraw 

Ate I cttffi legmrem ••• legareut* Cum oaiaiMruB, oaiaaaris ata,; eum aia- 

aaeriai etc.; ciua audierim etc«; cum legerim ••• kg^mut. Cum oauiMa- 

•am a»amf«es etc.; cam maniiMfem etc; eum audivismm etc.; caca 2€^ia* 

fMA ... le^tfseat. Cum amavero mmwerie ate; oaia menuen etc.; c«ai 

i 8 mmdipera atcu; atiia iagrero • • . legmnt* Cum omer amerU vei amere ete.; 

[lai^ciNnaiffi^ar m^nemie vel maaaora etc.; eum audiur audittne velaudimte 

•m *. aaki(t«iatar; . eum Ugmr . . • Ugat^fi^. Cum am^er umtm^ie vel «»«- 

■ rara ate; aarn ooaarar maaarMrii vel Aiaaarara ete; caA» imdirm- ata*; 

YnOTETAXQE V. . 8. sm^u^ot V. 6. modo indica- 

tiva\ Cf. de diff. c. 17, § 6. — Cicero\ „tiOcat est e Ciceronit libro III. 
de legibos, at apparet e Macrobii I. c, nbi tamen non niai qaataor 
verba ptiara ffragoi^Ati aaatH habaAlar* Fmitra haec in 'fragateBterttM 
-CiceronU ^ollactionibiM qaaeaiarii.'^ £ndl« — de lactam rerum icripal e 
oaniectara Eadlichert. diUtium verum Vc. •^ aliki idem • • , fuerint 
¥£• „latar t'deai et fuerint eiamplaoi a Cicaroae petitnm excidiaae via- 
lam est.'' Eadl* ^ Idbmiter] Cic. da rap. I, 13. Vid. de diff. 1. e. 
8. awdterif ••• aMdteaitir V. 

V, 3. more Oraeeorum] Cf. de Alii grAmniAtici LAtiai fatamm ex^ 

diff. c. 17, § 6. et e 13, § ft aqq. acton dieont e««e coQionctivmni 

Endlicfieraa contalit PHacian. p. fntori. Cf. Priacian. lib. VIII, cap. 

807 P. [lib. VllI, cap. de temper, de cognat. temp. p. 814 P.: ^ Sed 

▼arbor.] et Cledoa. 1874 P. l«Aien ta fa^taaettva modo fu- 

». jinauiaie^ xji. c. o, s a ^^ caatoAAittet, ut disi dixerm^ et 

futurum cum legero] Sic etiam Cluuria. II, ft aqq« 



Digitized by 



Googk 



DE YERBO CAP, V. VL 801 

mm hgeMr ••• l€gr»r«fi^fr. Cnm mnolMf amat»$ amatu$j m»Mti omirtj 
iMtolt; €um iiHNittef . • ., memUi • . •; cum amdiiuB • • ., audki • • • ; 9um lec^ 
iu$ dm (fuerim\ ledui ub (/ttenO, lectw sit (fnfirit^, UHi 9imu§ (fuerimus% 
hcti Htis (fueritis), UeU ttiil (fumn^. Cum amatu§ amatus amatuM, amati 
mRotimmaH; man wumUuB • . ., mmiiU ,..; cum tmdUuM • • ., imdiU « • .; eum 
ImimB 99nm Cfui$90m^% Uctu* ccset (fiitwe*), leclia etset (/uitMO, hcU etf#- 
iN«#</tNft«fiiiif}, /eeli eweew ifui9seti$}t i^cH vsitmt (fnmeM^, Cum mmatw$ 
mm§$u$ mmaim», mmrtj ommti amatii cwn mmtkn$ ..••, mmnii .. •; etftn on- . 
dkm» • • •, aiHitli » . •; e«m (ffef«0 er« (/^Mr«), leclti« crjt (fikm$X leeluf eri^ 
ifitmiO, leeti erimus (fuerimma), leeti erkig (fu&rUU}^ UcU frm< ifusnut). 
YI. C^.} De inflaitp niodQ« 
In^Bitiiiii ttodnm qvidani miDime ImbeodBm int^s verM ex- 1 
UUwHily ^tila Be^e BHmenioi et perMBBM, qua« verbi proprfa suiit^ 
AMigBAty Md Adverbiift pAliiu toM[|iork adplicare c«BaBt«ry qaomai 
pdfluiM e8i, ut seBmim, si cum verbo socieatur, efficiant praepotita vel 
poslpastta: latint (#fv»r, loqu^r Imtin^; fmeie fortitery foriiter faeio. 
Ua et iofiailiiai deribere «ol#, vol^ 9eribere; dha^tre ct^io, eiipio[l62] 
dimwm pffaeaenin eom niilta siat adverbia quae ex verbis ori* 
aa4ur , ut a eurro atrttm , Hiingo itrittim , eaetfn caeMRi , pnngo pMnctim 
HaimiUfiz maxioie eum et afiae partes a verbo oascaatur, uit parti- 
eipia et Bemiaa, aicnt est seribens ei •crtpf«r, quae et fioalilaiem aoli- 
(am TerboruBi et sig^BdificatieaeBi aaM«eritt persosaruoi, qpas Bonaisi 
«Bfli additaneBte preaeaiiBis paMiat diatiBguerei ut amon* me te 
IttMB, fiat «at f^ioft. fted a doatarfbua bit refataatur: InfiaUiiBi modmn 2 
B«a quideai expHanere mmerKar vel pere^aaai, att&ea taaiea recipere 
parsaaas et utrua^fve Bumenua adaiUtare; Ban ipawa Bcr^ere, com a aie 
«i^ar, fit 9eriko^ cwa a te, fit fribiB^ eum ab iUe, fit tcriWl; item cum 
a aobfa, fit seribimuB^ dim a WQhiMf fit icrifrilts, ciun ab im$, fit $eribunU 
•t acrfpaUae, cum ia me fiiit, fit acripai, cum in te, fit aitripsiatii cum in 
iUe, fit aeripait, cum ia n^hh^ fit aerapamua, cam ia vobis, fit trnprnfts, 
•mm ia iliis, fit tor^p«<nifi«; et aaripium tm, ^m la me arit, fit aeribam^ 
cum to te, fit fcrtfrea, cam la illa» fit aerihetj eum ia aobis, fit «cn6«mat, 
cum ia vebis, fit acribetia, cum iu ilUs, fit aeribent Cum euim dico 
9enbo, aibU aliud aiffMeo quam aeribtre me, cnm dIco aaribia^ quid aliud 
mmi qaam fcHNr« to, earn dice Mn'frlt, quid aliad dixi qaam atribere 
Uiwm et cetera. Deiade adverMam tea^aris biac maxima ease bob 3 
passe, quia slg;nificatioBe8 temporum ia adverbio bob de eius* 
dem seal vel vocia iaflexioae aaacuBtar, aed, ut tempora 
muteutur, voces etiam permutaatnr, nunc modo nvper olim dudum 
siatsa jpotfeaf ia ialiaiA^- astem vox eadem paalulaiB flexa 

VI. De inflnito modo] Cf. de diff. c. 19. 1. quid em \e; . 

,,rect1u8 fortassis quidam Wacr. 1. c. ; Apollonius yesql ttvpra^eoa^ p. 82^ 
Bekk. y djuxQifigmtog ^yTiXiaig diatcciBtai nq6g ttvmr si fynXi0i$y lucl at 
olmg ^TjfLccra xa dnaQi(iq)aTcc,*^ Endl. — caedim corr. in caestm V. -— 
quia et V. — ' muxime cum ete.] Cf. |. c §• 4. — odcfi'lamefitam corr. ia 
odditamento V. 3. aignifieationea etc.] Cf. L c. § 5. — «tcef V. 

VI, 1. amtina me etc.] Vid. act. 23., ubi i^id. aot Eadlieherna 

ad de diir. c. 19, § 4. coataltt Pro]b. Art. min. ^ 23, 25 

S. aeripium ire] Cf. §§ 3, 6, 7. et 31. 
c. 1, § 7. et de diff. c. 19, §§ 6 et 



Digitized by 



Googk 



292 INCERTI AUCTOMS 

tempn 8 innnittiit; ' terihere Beripaitte §tripium ite^ fvod Mt pf^ 
prinm Terbi. Alia quae de hoc nodo tractaator praetemiMeada eo- 
ifitimaTi, ne aiiperflala Imnorarer. 

4 (S90 I>6 praeseaii tofiaito acfl^o. 

Onae fafiaUirai aeltmia praeseatis teoiporis ia RB deaMi, m 
amart monere audire legere; Hade etiam a ft^ fierc eaae debereC (SM, 
licet «SQ8 aliter optiancrlt (Jteri eaiai aaac dldtor), Eaatas (aaiea fai 
[169]X. Annalium ftere dixit^ bob fieri. Beg;ala aatem ian saperias dtota 
est; Bam omae inperatlviiBi aetivam addttm RS ^Ilaba fi^ iafii^taai, 
ama omare, aHme wonmrty audi mndire, lege legere* 

5 (30.) De praeterfto iafiaito actiro. 

Omae praeterltnm iBfialtum acttvum !o 8K syliabaai detiafti fit an-' 
tem ex praeterfto perftecto iadfcativo 1 nltioie eias a<!lecta S IHtera et 
adsnmpta SR syflaba^ eeeui eeettisee, atonal moamtse, mtdiwi amflmfei 
legi legieee. 

6 CSfO De ftitaro iafinito aeliro. 

Ooiite Itatomai actiTum per aocietateai participli oen i^erandl 
sibi addito ire coaformaCnr, amatum ire^ menHnm ire, ouditmm ire, Uo- 
turn ire. 

7 Amare amavi$§e umuhtm ire; WMnere etc.; audire etc; iegmx legiwm 
ledum ire. 

8 O'O De praeseBli iniafto passhro. 

Omne iBfiaitnm pasainim praeseatia teaiporis ex: avo Teniel aotHo 
fi ia I commutata^ prueter tertiam correptan, at ammre amort, mature 
moneri, audire andiri, Ba Tero quae tertiae aaBl correptae, ai qal^eat 
consoBaBtem babneriat O nltfiaaai praeeedenteiB, ipaoB O im I eoaver- 
tuBt, ut lego legi, dieo did; ai vero vocaien, qQaado / ftwiit, O »»* 
Tissima snbtrahetnr, ut rapio rapi, eapio eapi; qaaBdo V , O fiai^ Ia I 
traasfertur, at arguo argui, aeuo aeuu , 

9 C390 De praeterito iafiaito pasaiTO. 

Omae praeteritam iBfiBitam passimm per aoeietatem partieipii ad- 
iaacto eeee relfuiese verbo profertor, maattiai ee$e (fuieee) ; momUum •••; 
auditum ...; lecttim ease (fui8$e'), 

10 (94.) De ftatoro iafiatto paaairo. 

OmBe fbturam iBfiflttom pasaiTaoi per eaadeai particfpii aire gtnmdi 
aocietateai adieoto iri proaaattatar, maalaai iri, numiUtm iri, auditum m, 
ledtfm trf. 

11 Amari moneri audiri legi; amaium eeee (/lum) etc*f amatum <rt . . . 
ledum iru 

[164] LatiBi pecaliariaa iafiaitia la I exeoBttbas addaat £711 ajllabMB, «t 
J, qaod loBgiim fuerat, breve elficiaat^ at accingier ense. 

4. ia .£. V. — in X Annalium\ „Frattra haec in collectiooibai , etimm 
noTi«tima, fragmentoruni Ennii qaaesiTimus/* Eodl. — euperiuB\ Cf. c 
3, § 4. — om em V. 8. quae ieriia V. 11. aedngier 

easej Videatur confosi eise dao loci Virgiliani. Naoique legitar Aen. 

3. Alia etc.] .,Cf. de his Apol- docuerat £x ilia regula iaveram 
loninm I. c. [TUql cwrd^Bto^ p. 226 seqoitar regala mox adferenda. de 
Bekk.].'' Endl. formatione infiniti.'* Eiidl. 

4. tarn euperiue dida ed"] „Vide- 6. gerundi] „De hac farms ef. 
tor anctor ea respicere quae en^ Lindeni. ad Fomp. p. 26& et 27S.^ 
pra S 19. de formatione imperati?! EmiL. 



Digitized by 



Googk 



DE YEfiBO CAP. VI, VIL 293 

iafiaito pro indicativo utiwtiir; Sallostiita: Qui 12 
M^i f^rimMm mdBUf^it^ pMent vUikuBt decora faeie^ non te lusm ne- 
qu€ inertia e eorrumpondum dedii^ eed^ uti mos genii 9 illiuSy 
equitarcy iaeulari^ eursu. emm aequalibua eertare* Aliquotiens pro 13 
coBianctiro ponnat. Cicero pro jSextio: Reipublitae digni* 
Pae me ad se rapity et haee minora relinquere hortatury pro 
koftaktr nt reUnquam; Vergiliiis: Hortor amare foeosy pro hortor 
nimmenU Ponuat el pro gerandi laodo; Cicero pro Quiotio: 14 
Consilimm oepieae hominie foftunae funditue everiere, pro 
e^ertendi; Vei^lias: Sed, ei ianine amor easue eognoeeere no- 
etroB^ pro eognoooendi; Tereatius ia Hecyra: adeamus viteroy 
pro «t«>tofti«i; ei: Caniare pares ei retpondere parati^ pro ad 
om^amdtim^ respondendum, Poanat et pro participio: Varro 15 
la Scaevolam: Ei ui mairom audivi dioere; Vergilius: Bqui^ 
dem Teuerum memini Sidona oenke; Cicero: Charidemnm eum te* 
eiimonium dieere amdisiioy pro dicen^em et vmienUm* 
VII. (S5.) De iapersoaalibas. 
lapersoaalia, at iatt saperlAs dizimus, bob modus habendus eat, I 
B^ pecnllaris apad IialiooB yerborum geniaata decliaatio^ Nam uaa 
est cam Bnmoria et peraoais, haee altera siae Binneria et persoais per 
aai versos modes per ^ves ilia deottrreaa, et iioc distat ab iafiaito^ qnad 
ia illo qnidem aecesse est modls omaibia extdasecus adsmni persoaas 
•i aaaieros, proat nsas exegerit: scribere oporiei me te illumy noa vo$ il- 
ioB$ kk iapemmaU vero aaUus huiusmodl ex adieoiieae somitur iatel- 
leetBS. Nam qai dicit legiiyir emrritur agHw iBpexsoBatiter, aan id dlclt^ 9 
qaid tile aut iita aut Uiudy sed rem taatam expriawre coBteatas praeter- 
arisit persoans apad quas oificiam est leciioais aat ^^irsas aot actio-[165] 
Bis I Tereatias: Quid agiiur? Siatur; Vergilius: Hur m antiquam aylvam; 
Ventum erai ad limen: qui vera bob Itapcrsoaaliter dicit, aecesse est ad- 
dat ipsam persoaam aut -rem ia qua est ipsura d&ciam : hgitur Vergi-^ 
Hu8 , legiPur Sappho^ Ugitur carmen Hotmiii^ Burnt tamea iapersoaa- 9 
lia 0raecis Latlaisque commuaia; saat taatam Latlaitati 
coaeessa. Nam decei me ie illumy nos vo$ illosy tarn Graeeis cob- ' 
veait quam LatiBls, qaod tnac lapersoaale babetur, cum casus IIU 
bob addHar, ut puta doeeilegero^ deeet phUosophariy deoei ariibua bonie 
viiam omare. Nam si casum acceperit, aecesse est iaerit illi persoaa, 4 

VIT, 640. adcingiiur enscy et IV, 493. adcingier ariia. 12. pro 

tndicativo etc.] Cf. de diff. c 19, § 29 sqq. — Salluaiiua] lug. c. 6, § 1. 
13. pro Sexlio] c. 3, § 7. Vid. de diff. 1. c. § 30, — reipuplicae 
SignHatia V. -^ Fergiliua] Aea. Ill, .134. 14. pro Quintio] c. ISy 

§ 53., „ubi legitor hominis ptopinqui.'*' Endl. -^ concilium coepisae V. 
— rergiliua] Aen. 11, JO. — Terentiua] Hecyr. I, 2, 114. Vid. de diflf. 
I. c. § 31. — Cantarc] Virg. Eel. VII, 5. 15. Fergiliua] Aen. I, 

619. > aeero] in Verr Act II, lib. I, c. 20, § 52. Vid. de diff. 1. c. § 
92. — teatimonio (V o corr.) c. 

VII, De inperaonalibua] Cf. de diff. e. 20. 1. atiperiua] Cf. 

c. 1, § 3. — nomero V. — in inperaonali scripsi e coni. Endlicheri. in 
01B. Ve. 2. non indicit V a p. m. — Terentiua] Eunuch. 11, 2, 

40. — yergiliua] Aen, VI, 179. et VI, 45. 3. Sunt etc.] Cf. de 

diff. 1. c. § 1. — tamen ^melius abesset, at etiam abest a Macrobii loco 
plane geinello.** Endl. — oraiii V. — ut put, at V; 

13. pro coniunctivo] Vid. aot ad volay . logiatoriceram libra, Vid. 
de diff. c. 19, § 30. aot ad de diff. 1. c. 

16. m Sceieitiam] Immoi ta Sea^ 



Digitized by 



Googk 



394 INGERU augtokis 

el fatperM^ttde esie ten tesiiitt, Hi p«to ieeeo magiwHr iin^imm ^ dton 
mugiiUr i^Mcqnrfsfli; tfttttsitfae etkioi is BMMfnoi ^ralMB, ttl d«emim» 

5 iuHeia magitkmtuB^ d$tmit dmnum fhtmfou. it«ai e^mn Qneeii 9(f J* 
^et /E&ol 6ol i%%Lv(p, i^^Xv 4^lv iml^^ttgy dmtywiAaimw f«oo^/flr tptko-* 
(fofpeiyf uetl %^inm lyA, it^fhrtig 0^ n^ixn insutag ee^zmw^n^kH^ %tA 

6 nkijd'WTmtDg %^inop%9 KQhtsTS ^i^i%9v€^v iiq%otmq v^ m61u, Tftlft 
esl et pl«Mf , quUL el per •nmes ftersiUMia ^ecBnui polest^ m i^mmt 
ploedt placet, plaoemw plafi^lk j^emi^ et iap^v^fliUe »ocipi polesl^ i^m^ 
m aiiperiii«> cman adiito Tel deUwete; dmb pl««e» ciiMilor amiMM, place* 
ploevt, el ^ae9mu9 plaeetit ploeenl ABstorcfl mmitme rerbi eel legilkm 

7 deoUiiatio^ f la 9 el vero terifrere leg ere mUitare iDfereoBiilia mwl. Sio 
61 apad Graeciw: «^aiM> ^^tfoNsiff cS^iiFKn etufxmpj lud n h f^ vmm eig it^ 

mg* &^i9%Mi Sk dvayt^menBiv 9tifutvk69'mi tpt3Mawp$lv dtm^^omttmg «U- 

8 'H?tttu Contingit ^uoqae pelett et ex kilegfa deeiimilioBe vMUsae: 
SeUicet ut Twme eenUngat regiu eenUnufj pelest et iepeMOaale esse a si 
enim dixeris eonting^ emiHngie coMingit iudex ehiiaU^ mc ploraliter cmt- 
ffiigtiiiti* cemUngUie tonikigw^t imdioee ewkm^i^ pteaa decliMUl* TerM| si 
▼ere wntingH Merfukse epeHmtMe^ eupmvenwe eeemnsUkite^ nalttti, hie in* 

[I66]telleg;e«tia certae pereenae, aec enlia ad lertiMi per»#aafli> quod pri* 
ma ftide ooonnity dtri^itttr, eed ree ipsa taiilmi OBtesdttar aeeldieee* 

9 Sksilker el 6ra«ci: iMtthsvyfun hu/vhtvim imektmtetu ic(fjjm¥ rf 9b61h^ 
nal ni;9]0vpvaimg kuve^i^fte^a kcnitwjfi^ htnevevfphot^ eieh fl^oi^afr 
r^ 'ndXsif lunA rifv ^eX$ X^eem vXlew^ ^iMFifiri Sh ^viimee^ewm «# ^itf, 
itaatfjvm '^emwoveoff tj %akim awi^ %ea^x^ yeysir^^my 9t^k9funf iyif- 
fh^QtUf oiSsfUtc m(fO0dwmp if d^t^fteh ifjupoMtg ciftaiUpmify oi$ yo^ eig s^ 
Tor nQ6e»9COv &m^ Sw xivi rtj n^tar^ imenmrieuw duo^ dim^pi^eiu, eeg 
iqnjy n^ i§fi 'AifS(fOfMxviy aUa th (i6pov dxoPe^Tinivtti t^ HQ&ffUi dsfovrai* 

10 Haic simile eat iuvai; nam si dixero imvo invae iuvai aUquem SMMpilbiis^ 
ifitegra el-aoMta dec^alio v«rl»i; si vesto iuoat tpeetare, iuv^ Imdere, 
uteot ammrcy mlto bie eigDificMio niMMri vel persoaae; m Yerglliaa: 
htvat evaeiue tot Ufhe9 JrgBlicmBy medieeqve fmgum iemntee per hoeUe^ 

11 et allM: Fermm et kmee memuUefe iuwkit Ideni etiaa Graeci ciisto* 
diont; Dan ^8o/mi fidff fjdecm 17 ntna it^oewwwf n«d utm^d*)^ Mag* Tjdu 

1% A ii^jsMf tpiXoeo9fiiXv yee^iSif 1} iM^amog fystpmig. Peenitet qooque 

5. TIFEUIG V. — EKEINO EMIN V. — TEOPrElN V. — 
TIPEUI COY\. -- TIAHSYNTIKOCV. 7, JIAHSYNTl- 

KOC V. — APKONTEC V. — MH V. — PEMATOC KACIC V. 

— ANATElNaCKElN CTPATEYECTAI V. — AUPOCOnOC 
KHNETAI \. a Contigit \. »* EniTETEEYKTAl 
APKStN TE V. — EniTETEirMEBA EUITETEYXSAI \. — 
APKONTEC V. — ENTEAE AEVEFAI KAICIN \. — TH GA 
EUICTENAI V. — rETENECQAI V. — SIPICMENO N V. — 
nPSlTN V. — ANA^ETAI V. — TMj] Horn. II. f, 8T7. - AAA A I \. 

— ^IKNYTAI V. to. BoUta seripsi e ooni. EBdlicberi prop- 
ter id quod seqnitar § 11* 1} ^vv.'^rjg nMdig. ioUda Vs. — VergHiu»'\ 
Aen. HI, 982. et I, 203. U HAOMAI HAH HAETAI V. 
iiofimy dirj, distm s. — HPOCOnON V. - KAICIC V. — fd« cV. 
VId. not. - APXIN V. 12. Poenitet] Cf. de dtff. 1. c. § Sfc, — 

VII, 11. ijBsi] respondet antece- ©^ .. ijdsi thv &v^(>e»noVy et Cteni. 

denti iuvat Cr. Steph. Thos. 6r. Alex. p. 85. ISdsi, ual yoif^l^^ 19 

L. 8. h. ▼., ubi affertar Mason, ap. awndsuc, Qnod>in cedice Ki^tiur, 

Stob. Flor. 18, 38, p. 370. "H tqO' BAEIj kl mUmi. esl,£| wt 1 



Digitized by 



Googk 



I^ VEfiBO GAP. YtL SOS 

k«« est qaod hpn^ ill^d fiitapiilwij ntd rmp^tQiinp^p fmpxmfUXn 
ftipnfiikwtt i oporiet eUnm item eil f aod n CMm^elt X9^ ^Ayb M ispei^o*- 
Bftliler dieitiir^ opoitel ^fnaerere, vpotiet hahetK^ op&rM ]Mi«to t tfnnire, ;|f^ 
Mopfi^m, X9V h^^y X9V ^^ ^t9^t^94ma ^nX&trHv. Ilia latn propria La- 1^ 
HBoram: tatdtt piget pudet IhH mUeret^ iaed^ui pigebmt pt$d9bmt lioeh^ 
miBerehat^ faettem ett (/i«iO pttduk piguU iieiiii vel Uoitum «9t (/oil) ml** 
Mrtom €9t CftdtJ, iaesum erat CfkoiH') puduwai piguemi Uemerai Ueiiwm^ 
emi ifuthH') mi$ertum er»f ifvMrat'), Ut0d^ii pigtIUt pmd^U lieebit ^li»iHf<&^ 
hit; sic et verUum «ft iDperMAalil^ figonM^k TttUkit In MOttai* 4e 
&nibuB hoBwnm ei naloram. JFViflNfiii, in^idt, Arhtippi CifrenaUemmque 
omnium , qvo$ fimi e$t venium in ea «»oltipiiif6 qume moicima duhedme 9tiH 
Mfin moverH iummwn h^num pMiere. Ufa taneo MUBkio propria LatiiiOM 14 
ram quae in TUR iixewD^ «t p^r alBgiila tempera In <HiiBik«8 iiiodl*[167] 
ex tertla renlttnt persotta deeliaatioBia paflsiirae: JR«ma« bene doeetur, 
bene gpeetatw in eireo, fe/rt^tr dimkahir in lude. HoG an^Uns ape€i«a 16 
fota proeeilU, ni eiian &l iie«#rla ia TUB hipersiMimlla figarentur, cttfw 
ritur 8laiur sedeUir diseumbilmr prandelur Our ealeiur. Plaalus in Captl- 
▼ia: qnan, entm eahtnr^ eeeUae in eeenUe Utteni; egetvr idem lit Pseodolo: 
egetur atque amatur ompUter. Cinn Igitur per tempera cunraBt et bki- 16 
d09y aloe peraenis ^aoien et aumero declteaatar: emrritur eurrthatitr 
eur$um eH (fuiO eurncm ernt C/^(«raf} eurretur. Haae inperaeaaltiutf 
speciem Graecas sermo peaHtts ignerat. Hec naoqae liaHaitatia eat 17 
propriam^ qa^d qaaedam, com ex aetiva decliaatione personalia slat, la 
persona patiealis fiant iaperaoaalia. Nam meAedioo ti6i, matdeo ttfti, no- 
ceo ttbi siae dubio aoCi¥ae aigalicatienia santy in peraaaa vero patteatia 
Bon recte dieitur mtdedicar a le, invideor a le, noceer a Us aed mafetft* 
eHur mihi a le, noeetur nUhi a ie, invideiur m^ a l«, qaae forma iaper-- 
aoaalia est. 

CS7.) DeeHBaHo Ic^eraoai^mD. 18 

Oaae in TI71I exeunt per singalaa eoahigatioBea ad alnHitodiBeffifl68] 
passivomm ex tertia persona siagulari figarantar^ earruatqae per amnea 
modes, tomporaque anusqnisqne eornm reeepit. 

Modo indfcativo: ammlur amt^atur amtUum est CfniO mmntum erai 19 
CfiteraO amtAHur; doeetur etc.; audkmr etc.) Ifl^tvr . . • legetur. 

Biodo imperalivo: Ametur nmetur; doceaUnr deceaturj audimtur amditi^ 20 
tur; legaiur legatur. 

Modo optative: Vtinam amaretur amdtum MMt Cfuissety etmetw; uti- 9t 
nam doceretur etc.; utinam audiretnr etc.; ftfmam legeretur ... leg'atuf. [169] 

JIPOTEPON V. n^(a%i(f(»v s. — pera (eorr. in perfo} V. — #r- 
AATTIN V* 13. mertum emt V. — de finibus h. et m. V. Cf* 

11, Id, «9» 14. p^ tmpora] Cvid. § 16.) cf. de diff. 1. c. 

15. tn Capiivis\ I, 1, 12. — in occulto Cut infra atque, et § 16. igitvr per 
iempora currunt et peraonia tamen") paene evanuenint in Ms. — in Paeu- 
dclo] I, 3,39 (53 W.), ubi legttur Amatur atque egetur acriter, 17. 

qaae fmrma inperaenalie eat] Post kaec Terira legitor la V£ De naurp^tivtK 
Hanc quidam .. kettim lactu, quae traastnlt in c. Vill,§ 17-22., abi vid. aat. 

scripto pro H. Non recte, id quod rat] Hoc verum non esse, nisi re- 

docet ipsum tempos imperfectum, feratur ad sola verba noutra (cf. 

£ndlt«1iern8 reeepit ^6ei>, et ante- § 15.), apparet et ex inpersonali 

cedentia mutavit, at cum eo ali- osn verb! XiyBvcct, et ex accusativo 

quatenns congraerent. absolnto partteipiorum pcffeetl 

16. Graetui tenao peitiltft igno- passlvi. Cf, de diff. c. 29, § 3: 



Digitized by 



Googk 



$m mCERTI AUGTOBiS 



Moto oonioMtlvos Cwm mmhur mmmniur amwintm tmtt (fi^tmO 
eril (/nerff); «iMi doeeaiur d9eeraw doetmm «ti<t (/uMteO 4mIimi 
frti ifum-ity; cum andioliir etc.; eum legaUw •«• l«e<Mn «ri< ifuerif). 

18 . Mo4o kifiBito eadem eroat ijipersoiiallA per oaiies cooio^Alioiea, 
foae iBfiBita pMsiva; tei Imeo erit dUonetio* Si dixero Ugi Ckeramem^ 
Ugi Smlmtiium , ininiCi est; «i vero Ic^ Uatftiuiedo, iiifersoBale eats 
mom enin kune mit tUitai intollagitor, sed ipM ^aiOiscuamtte lectin de- 
■MBstnUinr. — Amwn omoiMm «m« C/iimm) < wImw tri; me9«r* etc; a»* 
4mi eio.| ii^i « • • Icctem tri* 

M (87.) Qvoit in iST ezeKst^ qvoaiMA ex se nonnamfOMi oriottdMr^ 
110a refereator ad coningaiioaea) at eat u^edti pud^i pig$t pomiiei Mua- 
f«i aporfal, nisi quod peteat aiaillUudQ qiiaedaia la Ub eaae coaiug aUo-> 
ala aecaadae, qnaatma ad tarliaai peraanaai aiUaet aiDgaUureaf* 

SS Modo iadicativo: PoenU€t poeniUba^ p^mnUuit poenitueral pacatiebit; 
p^H puiebat puduii et puditum eai CfuW) puiuerat et pwditum 9rai (/i*- 
«r«() jNula&tt; pig^ pig^bat piguU ei pigiimm eU C/mt) et^*i Uut Ucebat 
UmU et UcUum ett (/Wil) • . • UcebU* 

96 Modo inparativo: Ppeadaol fiaatuteoi; pud^at pudetU; pigeoi pig^ati 
Uc$at liccol. 

IT Modo optaUvo: Uiumm pa$nUtrU poemiimBiet poenituU; utmmm pu- 

[ITOjderet pudmi$$et pwiitmm 99$Bi ifuiuH} pudemt; uUnom pig€rei pigmi§ia 
pigitum CM90i Cfm$$cO pig^M ; uUmam li«re$ lkui$ut litUum 4f99€i (/um- 
aaf) Ucaat. 

58 Modo coraianotiiro: Cum poeniteai ]»aaaitar<l poenUu^rit p^enUumet 
p^enUuerii; cam pmdtai pudtrH puduerii pudUum $U (Juerii) etc. ; ewm pi- 
getU pigeret piguerU pigitum sU (Juenf) etc.; cam Ucmt U^eret licuerU 
Itetiam ttl C/tiertO iteaertt liatumfumU 

59 Modo infinito : Poemitere poanttutsse, pudere puduitte puditum etta Cfa- 
tfte) puditum iri; pigere pigui$$e pigitum €$§€ ifui$$e) pigitum trt; lieera 
licatfte lieitmm aaae C/ai«t#} lieitum iri» 

90 fiodeai oiodo etiam mttaret oportat daca< iaedeL Miterei miierebmt mi- 
aartum mi ifuii) misertum aro( (/iMraO mtenhit; gpurUt i^rtebai a^iar- 
lalt ofNirfaaral a|Miffe&il; ifecal <f6ce6a( liacuit decuerat decebitf taed^i toe- 
d^hat taewum mt iftUf) taegum crat ifueraf) tuedebiL — Ad aiiailitudineai 
aaperlorum et reliqaa decliaabuDtar per omnea modos et tempora* 
. . VIII. (38.) De formia verborum. 

1 Formae Torboram aife'apeciea aunt IV, qoibna ex rebua qnas 
aigaificaat indlta vocabula aant. Nam prima dicitar meditativa, qaae 
aignificat medlta'tionem elua rei quae irominet et cuius ape- 
ratur effectua, ut parturio quod eat parire meditor, eaarta 
aaae meditor; aio amoiurio leeturio et similia: aecunda inchpativmj 

[f71]qoae aliq'uid fieri iam coepisse teatatnr, ut palle»eit eni nee- 
dum totua diffuaua est pallor^ et eaU$cit qui incipientem sentll 

19. fttitta (bis) V. 83. omwigaHani$ V. S7. fMemlte- 

U94 V. — pudui$8e puditum mae fui9$e (sic etiam in aeqqO V. 
30. mtflere6it mtaertiim erat fuerat miserehit V, ^- oportebit oportuermi 
9portebit V^. — decuerat et foaaum erat fuerat repetuntur in Ma. 

VIII. De formie verborum.] Gf. de dilF. c. 21. 1. poleacd 

VIII, 1. portra meditor] „Ita cod. 6S. JYam audivi feminam ego Ico- 
Sic quoqae Plautoa in Vindiilaria nam semel parire.^*^ Enni.. 
teate PhUargyrio ad Virg. £cl. II, 



Digitized by 



Googk 



DE TEBBO CAP. YIH. 291 

ctAmtem: lerlin ptrf^ta^ ^fto conmiBimiMioiieBi nei de fwi lo^iiitiir 
•Moftiii et ^eraetum oificinm actioBia aeo adbuG cogUari vel coeptia 
kaerere: %uarta/rff9iicnia(t#ir, qaad uno rerbo frequentattoaea 
adiBiDialratienia oatendity %iiae eUam tftsroliva vocUatur, quod 
ilerati ac aaepiaaime repeiiti obsequii dedigaat effectma^ lU e»l leeto 
l«cl»to» Icteo atttem boo oirdioe dlgeatae aunt, qaia prlmnm est, ut de t 
aliqan re eapiaaiua conaUiuai; aecunduin, u( firaiaAo cooaUio incipiaauia 
id quod placuUi terUaai, ui coepia perficiamtta: quartuniy ui iam per* 
fecta repetamua. Nuac de uaaquaqiie earom tractatua pr«pruia pni- 
paaatof* 

(Sd.) De meditaUva. 8 

Haec foraw tota coniugatloDia eat tertiae prodactae, cuiua 
almilia apad Graeoos quoque species iavenitur. lade sunit 
ealoi iUa fut^ijnm doa^dmm fivTiv^A ov^Tiximi bis enim verbis 
$eoiptanien(»m qaoddam rei et aediftatio, aon ipse effectua 
exprimilar;* qoibas similia.iUa e«iam v|4e&tur: ^tysim o^v^Lta 

(40.) De inoboativa. 4 

Haec forma semper tertiae correptae est la omnibus verbis^ a qui- 
buscuatque veaiat, adej» ut, etsi a verbo primaedecliDationis derivetur, 
ad correptam tamea tertiaBi traoa^it; ab eo quod est Uq hias hiasco et 
pes Goalisioneoi sea contractiaBem JUbcq; et semper sub activa tantum 
decliaatioae profertur, etiam si veaiat ex priacipali quod sit simile pas* 
aivo, Ut a mi9er$w misveseo et a labor U^aaca. Mi$ereBcimu9 uUro, el: 
IfObBMet m9tu8 uno verbo puun dto* Contra saepe traidtur. ex verbo ao- 5 
iivo et sIgnifiGat pnaaioBemy quaaivia activ* dei^liaatione flectatur, ut 
lenteaco. Sed pieia m morem ad digUoo letUeacit habendo^' Sunt quaedam 6 
incboatjva et sine substantia priBcipaiis. Yergilius: Et tenebris nigre- 
•ctiftt omnia dreum^ cum bob dicatur nigro; et Lucretius: grandeacere[n%] 
mdanUu^ Bee tamea dicitur grandeo, Smit qoae babent priacipalis sui 7 
pevsoBam tertii», cum priaia bob ezstet; Aefts«c« a verbo est hebet, 
ko^eo autem Latiaum bob est; Imieoco a verbo iesttel^ Lucilius: Lm- 

corn in ot paleacU V. -— eeliscit V. -^ eonsumaiioaem V. — designit V. 
3. De meditativa] Cf. I. c. § 2. — OXNISl V. r- O^ISl V. 

4. De inchoativa] Cf. 1. c. § 4. -7- hiaaco „t6 a perperam puncto Bota* 
tor.^ Endi. — mher two et infra iniaerigeimus V. ^ lakor soflpsi e coni. 
labo Vs. — lavaseo V. — Miaereacimua] Virg. Aea. II, 145. — Labaacei] 
Terent. Ettonch. I, 2, 98., ubi legitnr LabaaciU <-^ verba q. e* V.. 

5. fleciaiur corr. in fleet eiur V. — Sed] Virg. Georg. II, 250. — lentiacU 
V. 6. Fergiliua] Aen. XI, 824. — ingreaeuni (com In nigrJ) V, 
-*- dicitur B (V BOn satis perspicne). — Lucretiua] 11^ 1121. — bauetu V 
,,nieBdo tribus ponotit vocabulo impositis In^cato.'' Eadl* 7. 
lentia a verbo V. — 

Tertia perfecta etc.] Haec forma nticnm Athenaei p. 442 Casaub.** 

. neqoe de diif. c. 2i. invenitor (ni- Ein^L, — Vid. not. ad ^de diff« c. 21, 

si forte hoc traliis § 5. verba; ne- § 2. 

mo tamcfi perfeetum et non in- 4. labor] Sic scrips! propter bb- 

cAoattvtim eaae dubitavit^ in qaibus tecedentia: ettam ai vetUat ex prtn- 

infra § 11. legitnr perfect ivuni)y eipaU quod ait ttrntle paaaivo* Cf. 

neque infra, shiut de ceteris, de ea tamen c. 9, § 9. 

disputatur. Vid. not. ad Q 17. 5. ut lenteaco] Hoc verbum ad 

3. p^vriTioa] „Apud Macrobium hunc locum accommodatnm bob 

legitnr iiivTjTmy quod idem signlfi- est, nisi derivatur a IcBiendo; aed 

cat, et habetur apud Platoneoi co- cf. § 7, 



Digitized by 



Googk 



MS mCERTI AUGTCMlIS 

m oput^ Md Unito flfne «bii e*!; megre$eit » veifio megrH^ haet^ 
Ms: 5a€pe >ka9iie In |nvfli|>ltt eorpm qu^d Mmimm aegpet^ negrea itmom 

8 AieliUR Bon e«i. Ha«c fdrma semper ia ^€0 daalBit) sob tases 
qnid^Qid exit in SCO iBehoati^nai e«t« Nam «uae bsb sinfta ver^ 
bis aliis .derivata^ licet is SCO (ermiBeBturi inelieatiTa immi mM, «l 

$ ihco cr%8co Knesw* PerfeetiMB tempus liuic fermae eveaire bob p«(ail, 
quid eaim sima! et adliae iaeipere et iam praeterisse diea* 
tar? Partieipinm ^voqoe Mori Cempoiis abBe|;aMt* QmUt eaim adkuo 
spemtor, cum oeeperM, a«l ^iiod tarn exiat veBl«t«m esae |^«Biitiit«rf 

10 SeoH^r etiam aentri est geaeris. His igitar qoiB^ae laelioatiTHm ^aad^v 
4Be agaescitur: si SCO ayllalMi fiBiatnr, aentrale sit, coBioi^eBis ter- 
tiae correptae^ eareal praelerile periecto, bob habeat participivm ftitu- 

11 mm. Haac qiioqae fenaam saai qal Graeeis fRmiliarem ex- 
istimeaty adsereates boo esse fie^lctlpofKiii nml .^9^(ittivof^u$ 
qaod est ntgreteo et eaI«flvor sed apnd ilfos quo^Be aliq«a 
bnias sigaifica-tieais ia SKSl exire coBteadaat^ nt zMlitim 
yap,l6%m rnqdcuto yriqci6%m. Ji,Bdii%^ aatem^ Heefr eiasdeai 

' fiais sit, aemo tamea perfectlvttai) bob ia'cboatlTumi em^ 
dabitavit. 

12 C41.> De IreqBeaUtiira. 

HoiBs formae verba Boaattmqaam ubo g raia^ B«iiB~BmfHam 
duobus derivaatur, ut fcrtbd acrtfto Mr^Jto, eoas s^ato 9•n*i$^^ 
$aUo salto atdtito; aec taraea est ia posterierlbus maior qaam 
ia prioribas freqaea^atioais expressio, sioat aec ia dimi- 
antivis secaadus gradus miaas priore sigaifioat, aaas 

13 anilla anicula, flTaat taaiea fitaedameius rtthm qaao ia BO exeaat, 
ut video viso^ pello pvhb, cam pleramque ia TO soteaat exire: Me4 em 
quidero quae ia TO exeuat seoiper coaiugalioals snat pHaiae , ea Taro 
quae ia SO aonaumqaam et teniae reperiuatitr, at vi$9 Mtt, jmiI^o 

14 puUaa. Suat ia ea aeaaalla siae sabstaatia priaeipalis, «i 
[i79]cyathhiare crotalistarti saat fa ea Tei^a expHeanHa magia 

moram quam iteratioaem, at: Ctipeoqt(e thUplram InweHmkmm apUnu^ 
e^: HaBtamquc reeepiai OiBibua kaerentem. Hie eaim aiolitio 
quaedam iasereadi et recipieudi difficultas sub specie fre- 

15 qaeatatioaia exprimitur. Quaerituria ea^ certa verba ex qaibua 
priac^aHboo sabstaatiam saaipaenat, ut tternnio, quod a sterna a ve* 

Lentei] „L«oil. SaUr. VIII. ap. Frisc. VIII, 6, 90. [p. 800 P.] fragni. ed. 
Bonsa p. 43.^ Eadl. — iMcretiual III, 107*, ubi legitiir utique ei qvod 
tvmituT aegrit, — eememui V, 9. abnecobit V. ll. 

SEPMENOMAI £uod eft in greco V. — £KSl •cripsi mpaeate Ead- 
Uchero. SCO \e. — yepa^ita V«. Cf. o. 10, § 4. et de diff, I. li. — 
dubitmbit 8. . 12. De frequentativa] Cf. de diif. c. 21, {6. — 

nee non \b. Vid. aot. 13. quaedam eiusmodi verba €. Vid. 

n«t. 14. ei e^Missmre Ctribni punciis inipositi«> V. ^ C3^o> 

que] Virg. Asa. II, #T1 •eq^ — Ha$t(unque] Virg. Aeji, X, 383. — 
reeepernt V. •— mucandi com ia intereniU V, 

9., abnegabit] 8C baec forma, L sit nee vera. Certe vo facile ma- 

e. a so formare noa siact Cf. c. tarl pot^rat in no. 

10, § 9. 13. quaedam eius perba] i. e. eiaa 

12. iwc tamtn] Sic scripsi, ut formae, ut $ 14. bis legitur: Stent 

do diffl c. 21, § 6., quia duplex in ea, Non est ergo quod cum 

:iiagatio aec nan ferri non potest. Endlichero scribamus eins mo fit. 

Sed com paulo infra acquatur Sunt 15. Quaeriiur] Sic scripsi, ut 

famea, dubito aa bob scribeadnm iafra $ 10., et c. 1, §§ 8 et 22., c 



Digitized by 



Googk 



i^ YEfiBo GAP. vm. m 

9i^ Pr«p6rtiat: €4ndidm§ Augn»%Mt Bternnii omtn am^r Pmltm 
•««t 411I aoeii^iaat pr» e#'qiied est puU^ el dzztni€fUv qiieiH; 
d4ai Iratinitalis exjsiiaieal;, n# apiid illos <^MZqp0i0«r ^aa.««ircr) 
i»Watf« «^tv«: sed |i»Uafc eat taepe pultare, ficat traet«f a 
•oepe <raA«re, et iMttart joape ila&ere, CoeHna in prlno: UUB.faei* 
Um% ett MiiMi (ractord, kee eat dia irmkwef Kaalaa: TVodalttf p«r 
aj fona mmfu ErueU etiani a qao piinciiHdi veaiat, qaaeritury et eat 1^ 
a vei^o »ugi$. Eatfiiia! €9ntmnf9U fmttei quikuB tMerugH aquae vi»^ 
Qrm$eatur iteratie eat a ^rra^ftar. Plaataa ia Radeatei Skime kU 
m tmidm v99te grauabimuwi Aallttatiua: Cum inftrUr onuii nUm 
f ra#f«reittn Haae forinaai ia €^raecia aallila potait inveaire^ 

(M.) De aaarpativa. 17 

Haac qaidaai i^eraadi modi et ^artioi^ialem voGaBt,[l67] 
f aia verba eias paeae omaia aimilia participiia a«nt et sola . 
aif aifioatloae diataatia. Nam $akttamdi et 9aUUaado et Boluia^duai 
ae taimimtmm eaai pw se dieaaliir, partielpia videntar casibua deeU-* 
aaada; eaai Tero %»r kaac IWmaia preferuator^ . daee aeaau aliod eaae 
deprelieadeatnn Naai ««da •«l«lattftia lioc eat dlcere «ad« *alu^ 18 
fare, aot ui suluiem* Vergfltea: Fenatum Jeiuas tma^e mi9enima 
Bide la aeaMw ire paraiif, id eat venmri aat ui venentur, Deaique figura- 
ex liis raft^i* qaae paaaivaai decllaatiaaeBi aaa babeat, at 
eo, aa ri aia<a a i aa, caai Mae umtar aec aai&alar dici poaait lte» 19 



15. Quaeritur scrips! e conl. Tid. not. Quaeruntur Vs. — Properiiwi] 
II, 3, 24. Cf. de diif. I. c § 7, «~ Ceelius in primo] ,,sg. historiaram* 
Naroa lacoa Coatit fragiaaatis acceoteadns.^' Eadl. 16. Eimiue] 

II, BU et XVIII, a. ad. lipa. ,,Leevs ista Eaaii ex ipso hoe codiee a 
Columna prolatus.^' Endl. — exerugU „r6 ex iribus piinctis in codiee no- 
tatur." Endl. — in Rudente] I, 4, 31. „ubi nunc legitnr cum uvida.^ 
Endf. — Saltusiius] „Hi8t. incert. 105, p. 251. Gerl.'' Endl. ]7« 

»€ uewrpmiwa] Cf. de diflE. e. 21, § 9. Haec (§§ 17-22.) ia Ve lagaatac 
later cap. 7, § 17 at £ iS; Vid. not ^ modi] Cf. de diff. 1. c. modo \s. 
^Fortassis ita interpuageuduni: hanc quidam gerundiy modo et participia- 
lem vacant. Cf. Pomp. p. 119 L. not.** Endl. — participie V. 
18. Fergiliys] Aen. IV, 117 scq. 

2, § 2., cam oonstructio Terboriiui: dunt: quae forma inpertonalis est, 

Quaeruntur ., verba, ex quibua . • potest intclligi forma, id quod 

Bumpserinty quam forsitan qnis di- in intcriptione lataaa fieii poleati 

xerit esse Graecam, atinia dura Ergo doliiuiii esae non potest,^ la 

ease miki Tideretur. quo loco haec posuerit Macrobius: 

17. De usurpativa] Haeo (§§ 17- ncque tamen contenderim ea for- 

22.) in cod. et apud Endlicherum taito Tenisse in ilium leeum, abl 

inseruntor post c. 7, § 17., at po- in codiee leguntur. Naiaque vida^ 

•ita sint inter ea quae inacribun- nraa § U auetoreni hulas eicerptt 

tar 9e inpereonalibue, c. 7, §§ 1-17., usurpati?ae verborum formae sub- 

et inter ca quae inscribuntur De- stituisse aliam, perfectam. Prae- 

elinatio inpersonalium , ib. §§ 18-30. terea § 22. singularuin ceningaiia* 

Quae ita separari non posse liquet nnm foranae utorpatiTae eaamera^ . 

Quam ob rem ea quae de usurpa- tae sunt, id quod in reliquis for- 

lira forma disputantur in eo loqp mis Terborum non est factum: sed 

posui in quo leguntur in libello factum est in raodis, ad quaa aoe- 

de dilF. et soc. Gr. et Lat ▼., i. e. tor ille haee transferra Toluisse 

in capita (21) de formie vel sped- videtur. Quad si malata inscrip*- 

ebu8 verborum. Il^c haec pert!- tione et ita factum esset, at bob 

aere ipsa inscriptio, De usurpativa separarentur aecessario coniuagen- 

ac. forma, demonstrat, et prima da, non reprehend erem. Ut aana 

▼erba Hanc ^tdam, in anibus qui- est, ordinem a Macrobio institn- 

dem ex iia qaae ia. aodice aotece- torn rettitueadnm esse patati. 



Digitized by 



Googk 



SOO INGERTI AUGTORIS 

ad salutandnm eo pftrticipimn esse lani desiait, niai ailece* 
rU vel hitminem vel nmieum; bac eaim adieeiioae partici* 
piam obtinebit, sed tvac can ex verbo est babeate et pa««i^ 
▼am deeliaatiaaen, at ad videndmmy ad •aluta^dum^ add** 
elamandum vere cnm dieo^ aoa poasvai dieere ilium, qaia 
90 deelamor Latinam noa est. Den^iie earn dkiH ^U eo ad MohiUm* 
[l^dum vel ad awi^tndum wel ad vidmtdum vel. ad ^90tdandumf ^ia pe^ 
eat addi et ilhtm et ab Iflo, si alM addatur, InceitiAn retta^oiiiiry atnua 
activa aa passHra ai^iieatione preiatam ait; ai vero diseco ad Uqwo^ 
dhrai, hoc aig:Dffico, tif de atiqma l«^«r, aen cthm at aUa» d9 aie U^a^ • 
far, qfula loquof depoaens eat, aen eoaiaiaae; fade Mt: Uriiqme w id mdm 
Femina^ et: Pictt m moreiit ad digi^f ieafetclt ftofretula, et; Verheraad* 
fieeaff , qnfa et vJifeor et liaheor et vefieror boo depoaootia aed passiva 
Si aont. Item inter hquendum, inter agendum^ veide JaperaiMfo, dt edend* 
▼erba nsarpativa dixeraat, aed et Hla: iVee ei*f» faeUii n€9 dkttu ^^oHUb 
«l(t, Terba sunt ad eaadem for mam perHaeatia, tpuue Latiaitati aoa 
aolom praestaat oraatam, sed et illad qnaqae, at aliquid hm^ 
here Ttdeatury qtiod &raeei Inre deaidereat, qaaoiHa et ipai 
partem eomm aliqaam, licet iater ad^erbia positam, habeae tamer e»« 
istimentirr, ut eat: noufviBp y^ctnvim Umiow, Haec eaim Mtia aimUAa 
Sa atrot: Jut pacem TSroiamf a reg0 pHtofdmm. -^ Saat aatem mdiv^nm 
naurpativa: Amandi amando amandam mnatam amatm; m&madi eta.; «•« 
diendi etc.; legendi ... (ectam lectu* 
[173] IX. (49). De geaeribtts verborum. - 

1 Ouae Oraecl dett^itfe^ appellant, Latini genera aomiaave- 
riiDt; didd'satg aptem hoc aignificat apad Oraecos, quod aptid Latjaoa 
adfectus. Nam et qui agit et qui patitur mente adficitnr. Sed quo^ 
aiam in ooraiDibus discretioaem sezuum genera distiaguooty cum aiaa- 
cnYinum a feminino per ilia segregetur, ideo diaceraendoritti qaaqve 
8 adrectuum notam genera Tocitaverunt. Omae tgitor verbum apad IjatK 
ao8 quod sub proportioaia observatioaem cadit'atit aut OR syllaba 
terminatnr, sicut iam superins dictum est. Sfi O fiierit terminatuaiy aut 
activum est aut nentrum ; si OR, aut passivum dicitur aut deponena ant 
S commune. Activum dicitur quod in O desinit et necesse babet ant da- 
tive aut accusative iuagi, potestque R littera recepta in pasaivam 
transirc declinationem , nt dtco frli, €a«do to, dicar a fe, eaedwr a ta: 
[t74]neutrum dicitur quod, cum in (X desinit, aliquo ex bis deficitnr et A 
aceipere non potest, ut volo vivo valeo: passivum dicitur quod^ cnoi 
in R litteram desinat, amissa ea potest in activlim redire et ne- 
cesse habet ablative casui sociari, ut caedor a te, caedo$ dicor a te, 
dicoi et ut facilius explanetur, activum est, ubi altera agente alter pa- 
titur, passivumque est, quando altera patiente penes alteram est actus. 
4 Kam multa etiam O terminata passivae significationis sunt, ut aigeo 

26. in mcertum Ve, — UrUque] Virg.*Georg, III, 215 seq. utrique V. 

- Picw] Ibid. II, 250. 21. Nee] Virg. Aen. Ill, 621., „abi vuleo 
. editor affabUU. Cum aostro fM:it ServiuB." Endl. — UOIHAXOJV V 

— Aut] Ibid. XI, 230. 

IX. De generibuM verborum] Cf. do diff. c« 22.* 1. ^LdOE- 

CIC appellant V. — diUingunt V. 2. terminantur V. — aupc 

IX, a. pr<»port»0atff] „i« e. analogiat.^ Eiohm — Tid. not ad c. S|^ j j. 



Digitized by 



Googk 



DE YEBBO CAP. YIU. IX. 901 

«|iin^ Md qnmiiMi Btstaie altere pftifraAe peae* Altomn eti Aete% M^ 
Bee pftsefva ^ioaBUir: nimisqiie plura eimt in O exeuotia ^iii^s a6<^ 
lae i^quis ineei, nl nefo onidttfo enrro^ eed qaoBiaiii miekne altero fii* 
eieBte Rieer patitur, aen acdva eed amitra et abeolata iiouiitiur; deal* 
fMe nee daHvo ant accoaatiyo yel ablaiivo sociari peasnati nan >nee 
fuitio Ubi atti te, aat eurro tibi tmt eurro le, nee 0tumo a ie^ ant a%«e m 
U^ yel vmpulo a U dicimas, quod son eat I/ayoam, eed eopuJo te co^ 
rfenfe. Depoaene dioitar quod ia QR qaidem desiait sed amissa R lit- 5 
tefta Latkran tme arfaiaM peieiM , lab^que iaterdum al^naa aetienem/ 
ifmuavis paesi^a «U deeliaatief ttt fe^aer laeter loquor mU§e9r cidmoiur, 
et Hktem paeeioneia taatiuBBiedo^ itti aascor jiotier; sed aen eat paasi* 
vom, qoeaiaai neqae ia aetivam X)edit atilata A litteia, nefiie patieale 
altero aHerias est adadalstratlo. Comnmne dicitur qaod* ia OR qutdeai 6 
^eslail, at depoaeae, aee R littera carere poteajt, eed utr^unqae recepit 
al|^eaCi«aeaiy tam ageaHe quan patiealis: dealque etiaai his easibiif 
iangitar qailHie aotiTam et paaaivaaiy lit ertmwor.ley eriminor a la; aatv^ 
for te, Mtmlor u t«. £1 liaee diaetetie eat later depoaeaa atqae crai^ 7 
aiaae, quad depea^ia qaideai'alteiitlnuB, eoa»aiiae vero utraa^e algal- 
fieatteaeai recepit; ideo et|am quataor temperam parttcipia ereat, biaa 
ex atraqae prodacealiy depoaeaa vero trla taataauaode ; aani caret pait- 
Hctpto fetari tenparte a algaiieatioae paai^ray ideoqve etiam depoaeaa 
appettari neanalli caredideraat, vel qaed afwa ex parUcij^ia^ vel qaod 
alteram ex aig oificatlonthtts deponat. Malta liia aimilta apad Graecos 8 
etiam reperiantur; ac prime aeatria^ at auat lUa: £« nXovtm 'dndq- 
X» ke(ftdim t^i%m uqsist& nBi^i^naxm po^m 6<p^aX(iim; deia depe- 
aeatibna, at aimt ilia: m^l^oftal aovy^sidofial aavy iniftiXoptal 
covf InncciefLccl aoty ftaxofkai ooi^ SiaXiyoftccl 0oif ^^xofial cm^ 
Scytifkal CB, neiftfilimoftal as; aec comnuaiims desaat quae cea(^[l75] 
TWoMiT, ut^auat Ilia: ^idiopaL tfs rtul fiidi^fttit il«d tfov, ir|fd^««e- 
9lio(iei£ <fs %al dvdQccitodiiofta* 4^^ coVf qaae etiam gi^iea vecare 
eonauemat. 

Hee etiam la ferl^eram generlbaa adaatandam, qaed qvaedam 9 
^eH^a mode qnaal aentra made qaaal depoaeatla profemntur, ut * 
Mmvo lavor aab aaa eademqae aigaifieatieoe dicuatuT iiel vav lovofux^ 
Sue Tov (iiHifov ^ifttty lavo lavaa, lavpr lavarity unde fiuat perfecta dnb 

rttts] e. 2, § 1. 6. recipit B. Vid. not, — his d em casibuf con- 

{e€. Endiicheras. 7. atrafnfue V. -* r$cimt fi, Vid. not. ad 

§ 6. 8. primum corr. in prhno V. — JIEPINATSl V. — 

l'jt7tdto(jLCcl coi „Ita scriberidum pro eo quod Cod. habet Y TITIAZOMAI 
CO Y. De structura hnius verbi com dativo cfr. Apolloniura Alex, n^ifl 
awrd^smg p. 298 s. Bcklr.^^ Kndl. ~r- CO F etiam infra bts legitor pro 
COL — nee acripai e coni. eed Vs* £ndl. eonlccit legendam ewe: eed 
communib'ue quoqne non desunt — BIAZQMA V. — AN^ TLOJIZO^ 
MAI V. — YTLO COI V. 9. {e6o labas, labor labaris, et infra 

6. recepit] Nolui nee h. 1. nee tio abeaae non potest Igitur ant, 

§ 7. cum Endlichero perfectnm at fecimua, particula «e(2, quae le- 

teropna matare in praeaena, cam gttur ia cod., matanda est In hee, 

etiam c. 10, §§ 6. 10. 13. post aut scribendum sed nep: nam qood 

praesejis defieiunt (§ 5.) legatar coniecit Endlicliems id nirais longe 

perfectum defecerunt et defecit eo- recedit a codicis ots. vestigiii. 

dem sensn. 9. dta tov (iihqov ^^rcf] i. e. per 

8. nee C9mmunib'u$ desuni] Nega-^ literam v. 



Digitized by 



Googk 



aea ingbrti auctobis 

••r Ime htH, imb t0» kmr ImmCkc mm^ ei w ft«e itmmmmim^ el AU 

toUieae Ifrl ^ov dittfdntfMs* l*flA«l crtde eroftro Hmtia, ei: £evf «Mi mhh- 
l^ume Ni»n$ LtAifwr mfiUx; et /«&rt«# et fmbwieor M zw o^tedofm^ 
ei r««io ei r«elor to i^svyofuut qaed ipmui eiiatt ne &r«eei ftti- 
iea igBorsety hmd ^ftde suBi illar fovX^vofitu §o^lB4m^ 9^lt%t4^ 
oput xe449ev« e( Us iteilift. 

X; OM De aefeeiWie. 

1' 8ttBi fMiiim in deelineiioae veiifcenni flMie -pteiteie. 4efieiMe 

Mi»« OraeeomiBy spud faes iribite meiU ^Meiiuti^ Mti per ineeii- 

vesieaiJaM liUersmn aai viimin^^phr^ iUfit^ ei^ ettivma «i 

% «MMtMiaii«e desieienle. Per MUerwi aes boie eibl r e ih e er m t ee» tie 

. ^•ifip'tt^i idee eela iater^deste JET fii ^ssti^^Mpic^ ei nea iiri/^^^i|^ 

8 aed kiBipii^9j eee y3i^^9J^e|»«r» aed vB(i^%iiat9ipeLu Per am^eci^ 

|Kiiti7y Ailur ia his qaae ad expHaieadafli aiieaiiis rei neaiim eeafiela 

saat, tti Uy^B pUg^ c,iit i^fpe^tikft^gs liaee etrim wlteriits ami iaflecioar 

. iar, eed iiis iaolaai veeibiis, quae senel dietae suat^ perauuieni fixa. 

4 Per luus raiteteaiy vel eeasaeiadiae deaialeate, ai^itta qaae ia NU 
. exeaaiy iviP'&avM dpi&^m ftaw^dmrnt quAe aea aisi iisfa« a4 

f raeieriiaai taperfeciam apad illoe fleelaatar; ilia, etiafli^ 9«ae 
ia jSKSlf Bi fi;^ ae«o vcii^xo fmpio%m tiw^manm, ei ^aae ia 
ITA exeuni maiera disjllaMs^ 6fi,mium Miffv^^ ei 4u«e ia 
£/Ay Hi ^6^ 6%v6in fii^maeCm ya/^iftfc/fOy ei qaaA ex aioao- 
sjllabis per ieia i^emiaaaiur, ai t^ » 9$t^eiy, %^m %if^m, ^ 
^f4&. Haee ettim oaiaia asqae ad soloai sHv^ffseRrocor iUdraa^ aee 

5 ^lira pesauai exteadi. Sed apud laaiinos oauiia usa laaiaai de^ 
[17G]sii(uente deficiaat: nam ^M^utfvosveelat eortua, oi HrU^ ei sisNIiay a4 

decliaaUoais olierlera preeediKii^ paaoa vero aui aulkt etini ia <|ttitaB 
Uiterae aiale sibi cebaerere dieaaiar, reU^^a esiaia vel fBi« aea leoia 
e vel asa respaeate Teiaaiur. Inquam ei ^um defeeeraai: a»ai e«- 
queates personae Biininie cenvenieate primae syilabjuraai exiia 
tenakiaaiBri alieraai eaiai faeii inqnam inqwU inqmiU alieraai 
mum <• esi, is qaibas dpak&fla ferbis aaiiea aea exsialt ei illad qm^ 
dem reliquie eaiaibus ieaiporibus deficit^ tam vero ia «ll«d 

laho TO) 6 piincto notato." Endl. — Lahat] Virg. Aen. II, 492 seq. — 
jLeuil Ibid. V, 328 aeq. — OYKOJOMSl V. 

X. De drf^tMs] Cr. de diff.e. 28. 1. Sunt quaeiam vtr- 

h&rum quae m dedmatiene plurimU d^itmi legendnoi esae nnn male 
coni. Endl. 2. ut NENEMHKA V. - $ed ENENEMHOHN 

V. — nee NEMHCOMAI V. 3. ad primeudvm V. — diet a e 

eunt etfixa seripai e Goniectlira. dicls e$t (i. «• dictae $0 etfixae Vf. 
y,Loca« corrapiuv, fortaatit tegesdom: iSed in Ait eecifrtis <a laiUtcm 9imm 
•eiiieZ dicta snnt^ permtmeui jSfa**^ £adl. 4^ y^Qecmm de diff. 1. 

c Cf. aupra c. 8, § il. y$(iclc%6i> s. CEPACKSl V. — PilikfJCXA V. 
— ti« niFEia V. — TirPSl v. — XlZPiJ v. e. eoRv«iuefit« 

scrips! e coni. convenient e 8 Ve. — in reliquia de difP. 1. c. § T. — m 
oh'ud „puncto snpposito t^ in, quo librarius fortassis indicare Tolaii 
post akud excidisse verbnm,** Endl. 

X, t. ivifiqtdipf . • f^a^p^ffo^ij rto tempore pvrfeetedefieHj qama- 

Vtd. net. ad de dtff. c. 28, § 8. qaam ibid, additnr praep^sitio ia 

6. relffvtf ofaatSfrus lempor fi«f T«rbis Odtnooimemttit tn owud 

deficit] Preeposiiioaeni, qaae legl* tMene dedinatioM d^dunt. Qnli. 

inr de diff. c. 23, § 7., non addidi, fntersit, facile ^ pateC. €?. eiiaas 

quia etiara infra f 7. legilar Fe* i 16. 



Digitized by 



Googk 



DE YESBO GAP. DL X 808 

4r«Bf ily at inr fteniperft deelfaitiiir, - ^rmm ftU fit^mt^ «r«. fMt 7 
towpMra perfecto deficit ei vocem sibi alinnde nutaatori f^mun enioi 
4klmiifl> BOB fwwi, Felo aeo ita -declbiatiir oi moia.; M#i» eniiii «i«li9 
■M<^4 twio OM rniie, fMolo maviB mawU. Fero nttlUiis CBBiiigaU<Hiif la 
•oetBda p«r»ofi« regulam servat , /ero /ert. <Mi ii««> memirni in . oaoi . 
fk%ne decliMUafie deficiunt. Alia MMt quae, ciim pers^ftam prlmiMii 8 
jMBiHibQMily hab^ai ceteruBy at •i»«« of»aii 9V4t eBim ieotiua non 
eft: item/aint/ttril, emn/iiWo QBUs igBoret: fari$fatur^ rormt rorait^ 
dmri$ duimrf n«« r»ro tamea seo dtr mecfor adiaittit attotoritaa* He- • 
iet|aefre|, cam aee JUftee aee uegvee ait ralatWB. ^#lee a^acit f«» 9 
larani: t^erre perf^otum aagavit aotivuBi* G4muit ok quo tibet 
jaate vaaiaty auUaa exyittsait, licet Varro aliiqiie Tetarom 41x6- 
Eiat f envBt. Nee aiiruaiV aam et apad Graecoa tan praetcr** 
Ua iaveaiea tcBipara fqaaa faiara qaae praeacatibaa ca» 

(44.) Deotiaatia defectiToraaik 10 

SUM TerbOBi deCBotiToai, qoaafan defeait ccali^iatiaBUma teaipoii* 
boa parOclpiia faaere. CaaiogaticBis eain aaiiiua est; teoipora aliunde 
aecipit; quid enin eraai et fui ad Mm atUaet? participkiBi praeaeotta 
teaiparia a^ teb^; feaaria Hidaai aalliaa «at| cerafidia at lapeaaaaalfai 
BOB babat. ladicatiTc moda laaiporiB praeaaBlia a«aMri aiBfaburia:[ir7] 
iMBi e$ €it^ at plaraUa: $mifm$ eUU mmi^ japefiBeta: eram ema etc. 
Praelerita perfecto: fni fuiHi . . . fw€nm* iral /uert. PtoaqoaBipariMtai 
fueram futraa . » . fumtmU — Imperativa BH>da ad aaeoadaai et teHia«k 
peraoaafli: m sb!, ttmuf ttte naf. FBtorapi: e«(o ta, e«to UU val «!(, «i<aia 
ihA Td mNOa. -^ Optative made teaiparkt praeaaatia et praetaria iaper- 
iMtl: alfaom etMai ctMt etc Teaipare piaaterito perl^to at plaaqaaBH 
ptrfboto: titmam fuis^em fmi$mit etc. Futara: tttiaaiB Hm $m eta. -« 
SobiBBCttvo aiado teaipore praeaeati: tmm wim m ete. laperteta: mm 
€9$em etKs etc. Pxftalarito peffeeta: tmm fwmm fumrit etc. Phtsqaaan 
perfecto : eum fuissem fuisses etc. Fataro : ctnii fuere fneri$ etc. — I»* 
ftalte medo teaiperia praeaoatis: efar, pmet^ite: fmhte^ ftitatet /alanrai 
Im Tely ttt alily /oirv. ^ Partlctpioai oama teaiperia fotari: /lOarat Alaaa 



(45.) Ad ainilitadiaeni prieria et qone ex ee ceapeaita siuit dedi-* 11 
aabontar, at eat PROSUM prode* pr»de$i etc. Praeterite inperDdctet 
proderam prodera» etc. Praeterito perfecto : profui profuitii etc. Plaa- 
qaamperfecto : profueram profuera$ etc. Faturo: prodero proderit ... 
proderini, — - Imperatiyo : prodet prosit, prosimu» prodenU prosinU Futuro 
telapore: prodesto tu, prodesto tile vel prosit <t prode$tot€ prosint vel pro^ 
8unio. -*- Optative mode praesenti: utinam prodeuwi pradesMCM et€»{t78] 
Teaipere praeterite perfecto et plaaqoanperfecte: ti lm a ai profkiw^mm 

9. Farro] „in Andabata apud Prigc. X, 7, 38. [p. 898 P.], ubi haec 
leguntur: Varro in Andahata, Sed quod haec loca aliquid genunt^^ Endl. 
— olt^ue veterum dixerit V. 10. deficit B. Vid. not. ad c. 9, § 

6. — eratn scripti •uadeote Endlichero; H addidi ip«e. erat (odi. et) 
Va, L e. era et. 

8. fitrh] iuBM /are. Cf. /Wre- fmtwttm M] fla » c fMratam Itii- 
bmn^ frnrem, prebandaai aaae apparet Vid. netc 

9. ntgavU] Cf. c. 8, § 9. o^e- ad d« diff. e. 19, § 29. 

^a^it. 11. proc/er^t] „Cf. Sacerdet. lib. 

10. fuermnt] „Deeat deelia«tia I, § 47. et qnae ibi notaniar.'* 
fstsri.'' Ebbl. Bbbi.. 



Digitized by 



Googk 



304 mCERTI AUGTORIS 

fr0fuis9e$ e^ FHtHM: n^kumt proHm prottt etc. *- Pa M i mclk ot cmi 
|»roilni protit ete» Praeterito inperlbeio; cum predetnem p fdenet etc* 
Praeterito perfecto: e«fii profuwim profutrU ef€. Fraeteiile pkw| WM» 
perlbet^: cum profuinem pr9fuk9e$ etc. Futttro [neiio]: enm }»n^W«f« 
. prtfueirk ete. — InfiDito no^ : pr%4t99e prbfuint pmfuturum in. — Pur- 
tieipiiHB UBOflii profuHtmt^ a, ttm. 

Sic ei *Ua, at Aixlttttit ^eclHHitanlor; ^d$um ibium iletiMi praentm 
im$wm f4«ttm et tellqiia. 

IS (46.) F088UM qno^oe Teitani el Meift ieife<eHTa«il »M^ (ra^eriorl^ 
■iei qned paitieipid deAdt b#d praeaeiKid lenpeils sed ftitiiri. Iiidica- 
lire (empere praeeentl: jtofttnii pole« e^. Peieram poterm etc. Ftlnl 
. . • potkerunt vel' pefuere. PotueNtm pohiwoB etc. Fotere pti^trh . . . 
p^lerml. — Inperatito modo ad eecufidaai t% tertfam personam tenpere 
praeseatii: p9H9 fotWt, pwiiimn po9$ith ponkiU FnUiro: pcU^Ut In, pof- 
«fto tile TCl pofftt, pifteH^e pos$int vel poMimto. *— OptatlYO mode: C^ 

[f79}iiaai ponem etc. Waast poemttem etc. Vtinmm ponnm etc. — Sub-* 
hiitcttTO ttodo: Cum potttm etc. Cum pontm etc. Cum pHnerkn etc 
C^fifi poCuJMem etc Cum potuero • . . potuerint — Titfiaito node iiatte-> 
rla ei pereeaiai tempere praeaeitttt paste , praeterituai : potvitte. Fatii- 
nna eaiai caret. — Paiticipiiim mram ex ee praeseails temporte : poteiif. 

1# (47.) FER0 fcidefli rerbam defbcttvuai , quod et idem defecit ae^e 
geaeritms et paitletptts et iaperaenalibim. ladlcatire mode tempore 
praesenti: fero fer$ ete. Ferebam etc. TuU . . . iulerunt vel iulere. Tm- 
Imram etc Patttro ; feram fmrew etc. -^ Imperatlro node : fer ferat^ ft^ 
r«naiM /trte ferani. Ferio tti, /erfo {He tcI /fffat, fertoU feroM vel /e- 
mate. — Opiatlvo aiodo: vHaitm ferrem ^c I/t/aom ttfiMteai etc Fn- 
tare: aHaam /eraai etc — flMbioDCtivo mode: oioa ftrum ftrut etc Cvm 
ftffm etc Cum 4icien*ai etc Clum fttlttteai etc. Cum Iulere etc — In- 
fiaito mode tempore praeseati i /erre, praeteiito: lulltse. Faturam: lofsm 
tre. -^ Parttdpiam praesentis temporis: /ereo#, ftttnrl: lotarat la^ira lo- 



14 Paasiftt decNaatto Terbi eiitadem: FwwpittU vel /srre etc. F\Bre- 
tor ftnkitrk vel fert^are elc* IdOut turn ifuf) • . . lafj tuat Cfaermif vel 
/uere). LoIim ermn (/ueram) . . . lati enmt ifueranf), Fer or fererh vel 

• /erere etc — Imperative mode: fare feratwr, feramnt feramini ferantur. 
Ferte «a, ferte Me vel feratufj ferimhi&r feraniur vel feruntor. OptattTO 

12. Cum poteref »,. poterini V. — nummt et persimU eonfusie et Fa- 
iuro a. Vid. not. 13. deficit e. Sed vid. not. ad c 9, § 6. 

future medo] „Ita cod. Fnturam ' quod parum definita$ .hahet numerot 

tempue apnd nonnolloe artigrapbos et penonas. 

aMdam proaMMivuai did netiMi ^Vitarma eatm caret] In lii« irar- 

«tt.^ EiiM». — At in boo libelio , bis codici quam Endlicliero ob- 

hoc natquani fit, et agitur de fa« * temperare inalui, intejiigens: ho€ 

turo coniunctivi, quam ob rem nn- mode, Cf. § 13. Futurum: latum 
CIS indasi modo^ at e sequentibus. tre, et § 14. bis: Futtiri cinret ac 

hoc translatnm. hoc modo rerbum, obi priore loce 

profuturum tre] Vid. not. ad { 10. Eodltcheros etiam scripsit F^tmre. 

12. h^miio mede mmerieetper- 19* Inpereonali^tM] Videtor inael- 
•Ottta] Noo est qaod com Eadliehera ligi fertur aamquam usarpAri €•«• 
addanias eoft/tiste. Cf. c. 6. et Dio- stradiene impersonBli, qa«d pai- 
nted, lib. I, p. 831 P.: Infinitir dem factom est Comm. 1, 13, 16.: 
eat fui et perpe^u$ uumeri$ et qaaniqaam Diomedes I. c. refert 
pertetf, Id eo dtdai inftmiUpue^ infiattifam a aonnallis dfctmni 



Digitized by 



Googk 



D£ VEfiBO CAP. X. 305 

■i«ilo: utkmm fwrtr ferreria rel femre . . . ferrentnr, VHmam la^u ettem 
{fuimem) esMs (/ttMs«f) etc. UUnam ftrar ftrmrtM vel /Vore etc. — Sub- 
ianctivo modo : cum ferar ferarU vel ferare etc. Cum ferret ferrerU vd 
/errere eic* Cum laiue $im {fuerim} n$ (fuerk) dc. Cum latue e$8em 
ifuifsem') et^es (/times) etc. Cum lulue ero ifuero) . . . erint (fuermi). 
lofinito modo tempore praesenti : fern, praeterlto : latum esse, ftitaro : la- 
tum iri. — Gerundia: auferendi auferemio auferendum, ahlatum ahlatu. 

— Inpersonalia quoqiie exinde fient ad formam in TUR ezeantfam: 
Fertur ferebatur latum est vel fuit, latum erat ifuerat% feretur. — Parti- 
cipia: Praeteriti tenporis: <ii(tff lata latum, ftitiiri: ferendus a um. 

(48.) VOLO verbiim defect! vum coDiugationibus generibus parti- 15 
cipiis modis inpersonalibiiB. Indicativo modo: volo vis etc. Folebam[lS\] 
volebas etc. Folui . . . voluerunt vel voluere. Folueram volueras etc. Fo- 
lam voles etc. — Imperativo modo per periphrasin fiet (nam ex se non 
fiicit) hoc modo : fac velis, fac veUt, faciamus vslimus, facialis velitis, fa- 
ciant velint, Facito velis, facito vel facial velit, facitote velitis, faeiant ve- 
Unt, — Optativo modo: utinam vellem velles etc. Vtinam voluissem etc. 
Utinam velim etc. — Sabinnctivo modo: cum velim velis etc. Cum veU 
lem velles etc. Cum voluerim volueris etc. Cum voluissem voluisses etc. 
Ctiai voluero volueris etc. — Infinite modo tempore praesenti: velle, prae- 
terito : vofuisse. Fatnri caret. — Crernndia: volendi volendo volendum, — 
Participium temporis tantnm praesentis: volens, ftitnri caret. 

(49.) Simile est hale id qnod ez eo componitur: NOLO. Indica- 16 
tivo modo tempore praesenti: nolo nolis noUt nolumus nolitis nolunU 
Noleham nolehas etc. Nolui . . . noluerunt vel noluere, Nolueram nolueras 
etc. ?folam noles etc. — Imperativo modo tempore [praesenti: noli fiol«t[l82] 
nolimus nolite nolint. Nolito tu, nolito ille vel nolit. — Optativo modo: 
utinam nollem nolles etc. Vtinam noluissem uoUtisses etc. Vtinam nolim 
nolis etc. -> Subiunctivo modo: Cum nMm nolis etc. Cum nollem nolles 
etc. Cum noluerim nolueris etc. Cum noluissem noUtisses etc. Cum no- 
luero nolueris etc. — Infinite modo tempore praesenti: nolle, praeterlto: 
iioltitsse. Faturo caret. — Participium unum babet praesenti* : aolene. 

— Gerundia: nolendi nolendo nolendum. 

(50.) Item defectiva, quae non solum his quibus superiora deficinnt, 17 
verum etlam insuper gerundi modo et inperfecto: ODl NOFI MEMINL 

Indicativo modo tempore praeterlto pcrfecto: odi ... oderunt vel 
odere, novi • . . noverunt vel iiooere, memmt . . . meminerunt vel metntiiere. 
Tempore plusquamperfecto : Oderam oderas etc., noveram noveras etc., 
memineram ... meminerant. — Imperativus modus fit per periphrasin: 
fac oderis, facial oderit, faciamus oderimus, facialis oderitis, faeiant ode"- 
rint; fac noveris etc.; fae memineris . . . faeiant meminerint, 

Optativo modo tempore praeterlto perfecto et plusquamperfecto :[ 1 83] 
utinam odissem odisses odisset, odissemus; utinam novissem etc.; tttmam 
mefntniMem . . . meminisnemus, — Subiunctivo modo tempore praeterlto 
perfecto oderim oderis etc., noverim etc., meminerim ... mefRmertnt. 
Odissem odisses etc.^ novt'tt em etc.| memintstem . . . memmisseftt. — Eodem 

15. Future caret e. Vid. not. ad f 18. 

inpersonativum. Cf. § 10. et c. 7. § !!.]•" Endl. 
et not. ad de diff. c. 20. inscript. 16. vel nofit] „Paradigma no- 

ertnt] ,,Vid. not. ad p. 177 [c. 10, meri ploralis deest.*' Endl. 

20 



Digitized by 



Googk 



306 INGERTI AUGTOfilS DB YEBBO CAP. X. 



MOdo ie«9ore ftiliro: oil«r# oderit etc, iiovero etc, mmmhtn ••• mmmi- 
neriim memmerimi. -* Infiaito aiede pfmeterili tenqperie: edttte Hamate 

MCflltfllfM* 

NaUA ex hie ptiticipift Teniiuii^ qvMBvie lectom sit mem»mm$^ eed 
apttd nideni, et omt, node peromt et cmmis. 

^^EspUdt ab alia maiNi eaden cvi [la eodem cedice]- eicerpta e 
Probo debentnr, addituiu eat.'* Ilodl. 

16. fnemtneaf] ,4^aeTina Eroto* 08m»] ,,Plaiit. Amphitr. Ill, 2, 

paegn. IV. Mcmincm Farro corde 19. Inimicos Bemper osa sum ob- 

volutaU Vid. Prise. I, 528. Kr. tueri.*'' Envl. 
[p. 922. P.].« Etol. 



Digitized by 



Googk 



ADDENDA ET CORRIGENDA. *) 



Ad PROLEGOMENA] p. i Not. 1) 2. leg. BB2PM. et adde ib. 3.: f^ 
inflne lihri IL — ib. Not. 5) 1. leg. SRI G Ms, Barth. 1. - Ibid. Not. 6) 2. 
leg. P2 6. — ib. Not. 7) 1. pro JPS leg. P5. ct ibid. 2. M2. p. ir. 

8.* add. et in cod. M orincrisis, p. iii. Not. 13) 3. leg. ap. le Nor- 

manU p. iv. 10. leg, num praefectus. p. ▼. not. 23) leg. Fid. 

cap, IL p. xxn, $qq, p. tii. 12. leg.: Jd, p. ix. 12.* leg. fa- 

bricatum, p. xiii. II. a) 2. leg. PithoeL — lb. b) 4. leg. ad deeeH^ 

prima {in hac ed. ad praefationem et ad capp, 1-9.). et lb. 6. UUb, -~ ib. 
Not. 7. 2* leg. permiiteret> p. XTi. 2) 10. leg. propria, et ibid. 17. 

vacare. p. xyiii. 6. del. coniroa post eonflaveriL p. xix. 29. 

leg. quanii prctii, p. xx. 2. leg. intercidisse. p.. xxii. 3) 1. 

leg. Haec si consideraveris , et ibid. 8. illo, et a) 3*. CCCLXXXIV, 
p. XXIV. 12. leg. Uqotpavtriqy et ibid, b) 8. in lucem, p. xxv. 17.* 

leg. quae de eo pronuntiavit. p. xxyi. not. 18) 1. leg. Tirahoschi. 

p. XXX. i) l.*** leg. occisum, p. xxxi. m) 2.* leg. veteri 

doctrinae. p. xxxiii. §) 3. leg. sequent e die, p. xxxt. T. 

leg. arctoo* p. xxxvii. 6. leg. ^rmatam, et IV) 9. hae; ibid. Not. 

38) 3. post ehirographo adde **, et leg. vid. cap, V, p. xl. 2.* 

leg. et ftaec, et conferas Gonim. II, 16, 20.: Bieendumne tst igitur ani- 
mam se in locum movere, et ex altera parte Coinm. 1, 20, 31. diametros 
igitur soils centum quadraginta fere milium stadiorum esse dicenda esl, et 
ibid. § 32.: ergo ex his dicendum est solem octies terra esse maiorem, 

p. XLiii. 16.* post 6. adde ). p. xlv. 28. leg. t sive conso- 

nans sive vocalis. p. xlti. 18. In septentrio minus tlbl constant 

codices mss., quam ob rem etiam in hac editione aliquotles scriptnm est 
geptemtrio. p. xlix. 2.* leg. qua dam. p. i*. II) 4.* leg. ^t 

inscrihitur de verbo. p. liii. not. 8) 3.* leg. putarat, p. lit. 

not. SO 5.* post dedit adde ); ibid. Not. 11) i.* post edidimus adder id et 
alia suis indicabimus locis, p. lti. Not. 17) 14. leg. ut fere fit 

p. I.V11. 10. leg. MUCCLXXXVlll, (6). p. iviii. 3. post Praeterea 

adde: si exeipias Analecta grammatiea de quihus vid. pag, l. -^ 
Ibid. Not. 22) 1. leg. 1843. N. 59. et Not. 23) 2. add. 1843. p. 295. et p. 
925. p. Kix. 15 et IT. leg. „„ et ''*^. p. X.X. 14. expressi in" 

terpiinctionem Donatio sed post tenuerit ponendnm erat comma; Ib. 90.* 

*) P slgolficat pa gin am. Not, notas ia prolegom«ni«, jipp. appfrra- 
tnm crlticaniy Adn^t. adnotaliancs^ quarum coUiimnae nptantur literl* 
aetfr. Versuam numeri (ubi additur sigonm (*), a fine coropotandi), si 
nihil aliud additur « ad ipsam paginam pertinent; praeterea ad id quod 
praecedit (apparatnm crlticnm, adnotationem, paragraphum cet.) sunt refe- 
re«^i. — In praefatione leg. p. z. 23. qaadam, p. xi. Not. 8* Brypkim^ 
s>«», p. sv. 7* (ftaia. 



Digitized by 



Googk 



308 ADDENDA ET CORRIGENDA 

del. comma post Hahes, p. lxi. 7. leg, 8upere$ ef; ib. 8. c. 5.]: 

p. Lxii. 2* leg. iractandum» p. lxit. 3)1. leg. duos p. 

Lxv. 21.* leg. hue. — ib. 1.* del. comma post receniior, p. lxti. 

25. leg. trema, p. lxyii. 5.* leg. quo dam. p. lxix. 3.^ leg. 

disirahebatur. p. lxxit. Not. 1.* leg. ttifrscripttofie. p. 

I. XX VIII. 20) 1.* leg. invenioM, p. lxxix. 11 sq. leg. Maximini. — 

ib. 7.* add. comma ante tit. p lxxx. 4) 2. leg. emend anda. 

p. LxxxTi. Not. 1.* leg. dc»unL p. lxxxviii. 11.* leg. LXXXUL 

et 3.* LXXXV, p. I. XXX IX. 4. del. comma post tnttialct. p. 

xcii. 11. del. comma post stfiit. p. xciii. 12.* add. MDLXX. 8<». 

p. xcv. corrigendus est nnmerus paginae. p. xcti. Not. 6.* leg. rettcto.'' 

AD CICERONIS SOMMVM SCIPIOKIS] P. 3 App. 10. leg. hsph (del. 
d). Nam legitiir Somoium Scipionis in d praefationi siibiectom; congniit 
antem omnino cnm s, nisi qnod II, 3. z habet convert et, d converiitf et 
Till, 1. c nee enim tu is es, d nee enim is tantum, et qnod in z nbiqae scri- 
bitur omnet et urhes et caeteri^ ted in d omnets et urbeis et ceieri, 
p. 4. App. c. II. § 1. 1.* leg. excindens p. 5. App. § 2. 1. ad confir- 

vandam coniectaram el parumper etus otidite cetera, adde ad Att X, 
17, 1. Fellem cetera eitit. 

AD COMMENTAR. IN SOMN. SCIP. LIB. I] P. 13. App. 1. leg. Ma- 
crobii Jmbrosii Theodosii, ct 4. add.: Macrobii Ambrosii Theodosii F. C. et 
inL comt. ex CicerontM in iomnium Scipionis. P. et: M, Ambrosii Theodo- 
$ii SICETINI de somnio Scipionis liber L Cod. Maximin. Al. Wilthemii. — 
ibid. 11. add. Ineipit liber Macrobii in somnium Scipionis F. p. 15. 

cap. I. § 6. 1. Cum verbis inexpugnabilium luce rationum conf. Comm. If, 
16, 31. Huic inexpugnabilis syllogismus confessarum rerum indubitabiU 
luee eoUigitur^ et ibid. 2.* ciun Terbis morali gravitate Sat. 1,5,4. — ibid. 
§ 7. 1. cum adverbio f^servanter conf. Comm. I, 21, 17. p. 16. ad 

adnot, ad § 7. post animal adde Martiaa. II. { 155. post membrorum ne- 
xum cum not. Koppii, et ibid, § 162. post vitam, p. 17. cap. II. 

§ 1. Verborum: a quo genere kominum TuUiua memoret vel irrisam Platonis 
fabulam, vel ne tifri idem eveniat non vereri, structara satis est contorta, ita 
tameo, ut possit expediri. Nam infinftivns vereri pro accusative cum infini- 
tivo te vereri positus (cf. prolog, p. xl.) pendet a verbo memoret^ et verba 
ne sibi idem eveniat iungenda sunt cum antecedentibus a quo genere, Prae- 
terea eoaferendus est capitis antecedentie finis. — Ibid. § 2. 4. pro ea 
dunftasat parte quae huie optri ueeessaria est i. e. pro ea operis Platonici 
parte quae affinis est Ciceronis Somnio Scipionis; cf. c. 1. § 3.; c 4. § 1. 
et extreia. lib* II. Contra I, 7, 3, praesens opus dicitur commentariaa Ma- 
crobii. p« 18. § 4. 2. Cnm verbis professoribus convenirei conf. § 19. 
et adnot. ad Comm. II, 16, 26.; ibid. 5. (et p. 19. 3.*, of. p. 20. 8.) Ie|r. 
conpostia, et cnm verbis seetio J^gmenti conf. II, 10, 11. $ub poetics nuhe 
figm^ntii ibid, (et p. 20.) in App. leg. Msa. BFSPR12GBbr. , et 2.^ deL 
aignnm *' post /nistra; ibid, in Adnot. b. 5. leg. eltmmot. p« 19. S. 
del. comma pest o6iitcet. p. 20. App. (cf. p. 18.); ibid. § 10. 4^ leg. 
Modius N. L. ep. 84. p. 21. Adnot. ad { 14. a. 2. leg. ^ZtSw, et 
eonf. Plotin. Ennead. V. lib. I. p. 489. A. FIc AiyBi dl (d IRawmp) wal ^o4 
uttlov ilvat naxiqa. attiov phf vovv Xfy(ov &rjfuovQybg y&Q 6 vovg onSv^ 
Tovvop dh qnjcl vfiv ^fvx^ xaniv iv vf %QcniJQi halvq^. Tov aivlov 9h wov 
Smog mtvi^ qnicl xuyaf^kv. ••• &ctB IHawmifa Miimu in pikp vdyce^mm 
t^ vovr^ h dh TOV vov tijv ^v^^^* Praeterea conf. Mra c. 6. §f B. ei 



Digitized by 



Googk 



AD PA6INAS Lix^e. lr-38. 

30. ^ ibid. A4ji«t k a4 f 15. cUuilu cnrat iilias loco* PlaloBis, de np. 
lib. VI. f. 508. 8ieph. U^' o/Sv ov naA c rjXioe 5^ ^hp o4n Utw^ tehws 
^np avT$ff off&tut vn itvz^s Tcc4trjs; . . • TovvtrF zolvw, ff¥ if iym, fpMHU 
jue XiyHP vbv zov »fm%ov lufovov^ Sir riya^hv iyivvtjCBp dvdXoyov 
havt^f o vi «ep aM h r^ yoijr^ rdx^o 9rp^ rs vtvv iMd tcI; roei^^st'ce, 
rovro T0v%9P iv t^ Sqcct^ ^Q6g ts &ffft9 md tu 6(fmft9Pa, Qaociiin con^ 
ferri poteai Plolio. fiBooad. I. lib. VIL p. 61. D., nbi posi verb«: o4 t^ 
hfBffyUtf (^B\ vj ifoiqau xdyaO'ov chfuiy ttXX' cmg t^ fiov^ vdyud'bv dvm 
legitur: ntd lunfddeiyfuty 6 ijXiog &titt^ nthnqov &v m^ v6 naq* avtw dvifff- 
trinktw. p. 24. 0Rp« 111. i 4» App. 2.* d«l. „ muie veh — ibid. Ad- 

not b. 4. Ng. 'EvviOfi^oVf et 6. 8aUr. p. 25. App< 5. ktg^. RIg-bSP, 

et ^* 6PRlB«ft.; ibid. Adnot •. 7.* ^hnfov. p. 26. Adflota. 20. lefT* 

itfvL p. 27. Adaot b. ad § 10. Lo«m Artemidalri ad f^wma «peetot 

p0fltaa«8 lib. I. cap. 1. p. 5. sio le^itiir: dice taevtu xcd rov ^d^ovos ad«> 
«ov v^hft^ die dfxfiSr V ^"fif^ v^ o*' efpfiy, 9 ^tf^ Hyenf^ ia edit Reif* 
fii, ^ni confert EiMtathii Canineat. ad aonner. II. l^ 76. t tog vb hf, rftoi %h 
dlTi^hj ^!ifOVTig ml Afyo9WSff, et Pbot Afyrlab. p. 1596. ad. HoMcbel. 

p. 28. *) App. Eaameraltoai codicmn addas: C mde a § 17. verhk: si 

quis fofifi. ibid. AdoaU a. ad { 11. pro Vopitei loco poterat alferri Oomn. 

1,84 8. ^i a r€fumi pubiliearum metikus $e $€^€9iraHt. p. 2ft. 

a.5 (et p. 33. 2.) leg. SonamL p. 30. § 18. Cf. apud Creuaer. ad 

PJolJii. Tol. HI. p. 317. TertuUiaa. de aaima cap. 53. p. 305. Rtgalt: Si 

wim j:orpu9 i$iud Plotomica $euUntia cartmr est, interim animam eonsepio mm 

aMrtfii el ofritimt el. concrel^efie camit infa^at: unde illi velui ptr coraevai 

9p«tulaT 0k»9Uti9r k^ rtrmm e»U •^ ibid. App. § 18 4. leg. Mod. N. L. ep. 

8* p. 31. § 2. 3.* cam verbis oreteefiltfrtte luureit coaf. Martial^ 

L § 10.: lauri areniig, ni paalo iafra: faaroe priaieret areales^ae ibt-» 

dermic, enm adaot. Kopp. — ibid. 2* ei|« verba: inquH IaMu9 . . Turn Seipto, 

ut rell^na verba Ciceroaie evaut ecribeada. -^ ibid. App. 4. leg. bemtitudi^ 

flit. — ib. Adnot* b. 4. leg. dtfectUf et conf. Otaaa. ad Cie. de rep. p. 358. 

p. 33. cap. V. § 1. 3* comiua erat penendnm post ttgnavtame 

at deleadum post expr9$»mmB^ «- ibid, cum § 4. s^<|, conf. Plotin. Eniiead; 

Vh lib. VI. p. 680. B. et (qneai citat Creii7.ems vol. IIL p. 376) Cbalcidiatn 

ad PlatoDis Tiinaenm p. 105. p. 288. Fabrie., et Marltenani lib. VI. § 706, 

'XHh P* 9^ ^ delenduai est comma post cogiUiHo* — ibid. Adnot. a. 

8. leg. respondent y et b. 3.'^ adiiciUir. p. 35. § 11. 2. leg Unea€ 

duciumj et § 12. 1. deU coBMna post apparet p. 36. cam extr^. § 16* 

coof. JMartian. Ub. Vll. § 733. et Laurent. Lyd. II, 7. (V), p. 18. — ibid. § 

17. coin verbis: Pyihmgorici vero kunc (i. e. octoaarlma) numerum Itittl- 

ttam tH»eai>eruat conf. Martianura lib. VII. § 732., nbi de dyade legitori 

In konis vero eadem iuttitia^ quod duohuo ae^iw gaudeat pariter pondtru- 

tioy et Koppins adnotavit: »,Theolognmena Arithmetioae (p. 12, 4.) dn6 dl 

v^e ^k 9v6 zofM^ 4iil%^ olovil Slxfj* lasthia aotem Pytbagoreis erat vd 

awwcmov^bg (Aristot. Magn. Mor. I, 34.).*' Qaae adaotatio aoa tarn Mar- 

ticuie snffragatur qnain Plotino, qui Eaaead. VI. lik VI. p. 675. B.: Oi Ihfd'ee- 

y6(faiWy ioquit, elf idmtovv Xiyuv d^i^futifg in rov dvdXoyov, otov Smuioo^- 

vr}v vs^pada, ad qaae adaotavit Craaseraa vol. III. p. 368.: ^Respicift 



'^) Qnam § 12. 3. et 4. legatnr ao-mnii, sed pag. 24. App. 8. et 9. som-- 
niumi aemel moaea ia syllabls dtrlmeodts me invito factum esse qnidqnid 
nJUhoireat aratloae ^am froposaU Mudvigias (Loteiu.Oramni. § VX), 



Digitized by 



Googk 



310 AIM)ENDA ET C0BfiI(»9(DA 

b«BO appritelitfteoi AiSatoMeft Motefliyv. I« 5, pv 14. ilNMdiM* ... Lmm 
••ten <dsMic«s est laaibfiolii in NtoMBaoli. Aritliinet« Intto^et. f. M., ft4 
^pMfli adliibc iMch. Gaoiersr. p. 48. sq. et Sav. TemilllmB p. 103. A4de 
WyUeiibach. ad Plot, de Uli. et 0«ir« p. 904. Ad vem fattant etittm haac 
ia TkeologanaofS Arilhmat. p. 34. p. 93. AatHs hifutp H a^trjv (d^ ti- 
c^da) ol nv^ay6^$iot, mg dsMot ywvtjviwi^ KtcMtcu (Hk «rv«^, Sg ffv^ 
d *AiifaT6kiogy dinm^oifvvr}^ htd vd c»)^49#ov to M aitij^ tu t, Im d ibid, 
p. M.'' At Platarek. de It. et Oeir. p. 56K dtcit: 4^/11179^ ai ti^ tfiudu 
[MIovp ok Ihf^foifmt). In H. Steplmni TheMiur. fir. I. a. t. ^bnj p. 1481^. 
ad. Par. lagitar: n^l%ij aogaomaa vttptdSo^ ia >Tha^. Arlthai. p. 31. ad 
quern t vid. Att p. 176.^^ Octonarinm doaieram praatar Maerabiam latti- 
tiaai, quad aeiam, Tocavit nema. Ceteraat da aamaria Pytfeagoreornm et 
PlalonioaraiB eaaferH inbei CrenaeriM; Bra ad is Rbaia. M«s. far Pbilal. 
«. Philos. Uf SI, p. 809-841. Bitter Oesch. d. Pythag. Pliibs. p. M. Rv- 
delbaeh da etbieis prtaRipiis p. 109. He oetoaario aaviera caaf. praeter- 
ea Martian, lib. VIL § f40. Uarent. Lyd. II, 51. (Xr.) p. 53. p. 37. 

Cum cap. VI. § U sqq. coaf. Martian. fH. $ 7^, Laareat. Ljd. lib. II, 
II. (IX.), p. 86. et lib. Ill, 6. (Ill.)« p. 83., Oreamr. ad Ptatia. fol. III. p. 
376. -* ibid.. Adaot. b. 5. leg. qaadroluai) et 8.* intsHegt, et ndde Comas. 
H, 10^ II. fa/>ttf»tidaf fate lie gf iledi(. p. 86« Com § 8. eanf. II, 9, 

8. el 14, 84. Martian, lib. VII. $§ 731. et 746. sqq. PleOa. fiaiMad. III. 
lib. VIII. p. 350. C, Laurent. Lyd. II, 3. <ll.), p. 14. at 5. (III.), p. 16. -- 
Ibid, earn { 8. coaf. Plotln. Ennead. VI. Hb. VI. p, 679. £., mm adiiM. 
Greaaeri ral. III. p. 371. — ibid. App. (et p. 44) ia eaaiaerat. oadd. del. 
BL p. 3 9. euai § 8. Tertiis aiea« 4x iummo natm dee eaaf. iafni { 

90. et aapra eap. 8> f 14. et Plotln. Ena^ad. V. lib. 1. ^. 48t. A. — ibid, 
can § 9. rerlNa fiivfstrit mmtmgione mmterkm eoaf. e. 19. § 7. et c. 29. § 6. 
•^ ibid, cam § 11. terbia tit Pal/ as ^tio^ae voeftcfar eoaf. Martian. Hb. I. 
§ 40 , Kb. VI. (laiU | 567., lib. VII. § 788. Lanrent. Lyd. Uf, 6. (UK) p. 
88. Aliter Platatcb. de la. et Oair. p^ 561. r6 fihp yccff iaoitliit^or xqiym- 
ro9 hte^ittvp U^Tf^up a. ti X. **«- ibid, ennt § I a (cuiaa nameras poaeadas 
asl ia nargiaa ad Tersuai 8.*) eaaf. Martiaa. Hb. VII. } 736. Laareat. Lyd. 
U^ 10. (VUL), p. 84. p. 40. Adnet. b. I. leg o(«^, et ibid. 4.* 

S P» 41. cBoi S 19- conf. Martiaa. I. c $ 735. et Lanreat. Ljd. II, 

9^ (VII) p. 88. — Ibid, cunt § 90. aa^ra § 8. p. 49. | 84. 2.* oMa 

TarbIs UtgahUem conpttenUam conf. II, 8, I et 18^ -^ ibid. Adaat. a. 1.* 
lag. tafel/tgat. p. 44. { 38. 1. telle paaetuai post tfrmn. — IMd. 

App. conf. p. 38. et § 35. 8. post liaea er esetf adde fit. p. 45. 

can § 41. caal* Martiaa. lib. II. § 104. aqq. et Kb. VIL $ 789. aqq. - 
ibid. § 41. 1.* del. uacas ante Per et post ^imttmam* Naai la €amtiM»a- 
tariis, nbi pleruaiqoe Graaea afferantur in LaHaate Teasa^ aoa «t la 
Satarnalibus, versia Latina est pro spuria habeada. App. 1* leg^. im- 
fit iufundL ^ ibid. Ad«it. ad § 41. Od ficl; v6« eta« adde: Cattt. ad- 
oat. Koppii ad Martian. II, § 107. « „Maerobi«a Yefaan illata a Pla- 
tardio plao. phil. I, 3. ^ 877. [p. 627. Wytt. ubi legltar ^iS^fkd ^ ftw 
6ay]. Adde laniblichnni in vita Pytteg. 88. p. 187., Parpbyriatt^ ia «ad. p. 
89., Scntum Empir. 7« adf. logic 94w at Stab a aa m ki ed. I, 11, 19. p. MS. 
Heer.^' et Wyttenbach. ad Plutarch, de Is. et Oslr. p. 864.: ,yDeBiq«e ta- 
tractya et iusinrandum nemo ignorat: ... sed il|a erat ptrralgaUa a«aM- 
rum denarium significans, qui addaadis iaTi^am aaaiaraa.qaataaa primia 1, 
8, 3| 4. eiistit. Haee [qaam oaataMaMMl Plataroli* -da la^ et Oa. c 76.] esl 



Digitized by 



Googk 



AD PAGINAS 37-06. 311 

ex^nitidor, el luMid seio sb uUki iiMiii^mHi avoieri 9^ ^ eiit^i addendis 
^aU»r primU inparibiM 1 , 8, 5, 7. » 16. et ^aatnor prittii* paribot 2, 4, 
0,8 « 90.^* et Crewer. ad Plolin. vol. III. p. 871. p. 46. § 45. 4. 

leg. Utmrae^ el eaa ae^aentibae eoaf. Martian, lib. VII. § 788. oani adoot 
Koppii. — * ib. App>. | M. 4. I«g. voembmimr Bdd. GaA^f^^ nuneupabu- 
imr r^Mm.^ Gnm. (UF2). -- ib ad Admit, b. 46. Monade ate. adde: Kopp. 
•d Marttaa. Ub. II. $ 108.: „llaeteaa8 Macrobias Plalardnmi de anim. 
pfocraat pag. 1017. aecstna; cal addc doctatn Baecfchii eammeatationeiD fin 
Baab. at Creaa. atad* HI. p. 64^'^ p. 47. cam $ 48. cant Martian, 

lib. VII. § 788. at lib. VllK f 864w cam adnat. Koppii , et Lanraat. Lyd. II, 
8« (VL)> p. SB. et HI, 8. (V.) p. 40. *- ib. App, § 60. 4. del. S pott BF. 

p. 49. App. 7.* dd. LI. p. 5a App. § 64. 8. leg. EddMBmn. — 

ibid. Adaat. a. ad § M. 8.'*' leg. nmturm. Ad baae adaot. adde Cic. N. D. 

U, 92, 56. et Plia. N. H. II, 65^ a. .66. § 166. p. 51. enm § 66. eonf. 

Martiaa. lab. II. § 108., ubi Kopp. adnotavili ^Addie Cenaartnnm 7, 2., Gel- 

Uttn 8, 10.'' et lib. VII. f 7^., obi Gratiae affert Hippacratem lib. Epid. 

8. teat. 27a Plin. IL H. lOi. Vli. cap. 5. [a. 4. § 38.]« Plutareh. de philo«. 

plac lib. V. a. 18. -* ibid, can § 68. conf. MartiaiT. Kb. VII. | 789 , Censo- 

ria. 14, Z, p. 52. cam § 78. ta»bia te fm^^mr cool, praleg. p. xxiit. 

et anm Adaot a. Ataob. V. 13* cum nota Hlldebr. ^ ibid, cum { 76. conf. 

MarUan. lib. VIL $ 742. et €«etiBer. ad Piotin. vol. III. p. 871. p. 58. 

Com § 77. eaiif. Martian, lib. VII. § 788. ^ Ibid. ^p. t. leg. (t. a. VI et 

QsA in aiargO, et 7^ FS»L (del. I.), et 3.* iubdtmdum ««fe^ — ibid. Adaot 

a* 6. leg, vacaile. p. 54. cam § 80. canf. Martian. 1. c. <|ui iiabet 

pMiu9:et wm n mm et amlMlt ptidearfa* - Ibid. Adnet. b. ad § 81. conf. Sat. 

VII, 14, 23. et Platln. lE^nead. IV. Ub. lU. p. 388. B. 17 vev «Us9^B69m 

Mftc/H^ nukii Toif A^fUtv •*. M^ t9t£ naUu^ iv toZ§ &%fOtt xov ^moit 

miifv6s0 — ibid, enm §. 81. icplani f^rmmimbuM smtuum oonH MartiaB. I. c. 

at ottin ai|it«n itnUbmB Uarant. Lyd. If, 11. (IX.) p. 28. Aliter infra II, 

14, 80 «^ -- Ibid, cam { 88. •amaMi Ubi /otnlia conf. Martiaa. II. § 108. : /a- 

tmlis tamper amemti,aur$u9j ubi Kopp. alieri Gnaaarla. 14^ 3. et Gell. Ill, 

10. p. 55. eap. VII. App. { 4. 1. leg. Mod. 2V. L. <y. 40. - ibid. 

Adnei b. 4»* lag. ad I, 5, 1. p. 56. del. comma<a poat § 6. 2.* men- 

Umdi et past i 7. 2.*^ oroealo. -- ib. App. 2.* leg. Hiod. N. L. ep. 72. 

p. 57. cap. VIII. App. § 2. 8. leg. L2 (del. K); et ibid. 5. poet 0fOfi. 
•dde: fmi im tae t»mmplmi twtr^im^m F%mmidea tnatfaati aif^Uimp^. 
p» 58. § 4. aqq. de iFlHutlbtta vid. Kopp. ad Martian, lib. II. f 128. 
p> 52. § 7. 8.* poet wmm^m del. cemBM. -* ib. Adaat a. ad § 7. odiiclen- 
dnoi eat etSam cadicem Gatbaann (I) habere p»litki prudenU^. Conf. (^. 
pw Seat 40. § 86. B^c Mntfre pncdcaltoe e»t, /ocere fortUmdinin, De re 
yld« Wyttanbaah ttd Pbitan« Pbaed. p. 216. et Plotib. £na. I. lib. 1. p. 18. C. 
^ ibid. Adaat b. 8. leg. Tfteaetela. p. 61. Adaot a. ad nap. IX. f 

a» Oraeoloai a €amecario allatam legitar apad Xeaepiievtem Gyrap. VII, 2, 
M. -^ ibid, aeqaeali ada#tataooi adiiciaa PIntaivli. «fi|i| vov p^ xqSw ippe- 
t^a c. 28., et aeipl vo^BI iv^M^ci^ cc. 2. et 17. -> ibid. b. 3.* dek terbat 
mk jimoldo Feaat. p# 62. App. § 5. 7. poet- pffopoaeitdo add. Bam. 

p. 68. 8* deUaamraa pait reddM. <- lb. App. | 8. 8. poat H% add. io- 
lem tttum ac stdera (om. «tta) cksp, et 4. leg. Mod, N, L. ep. 40. — ibid. 
Adnot. a. 2. del. comma poet Macrobiu$. p. 64. cap. X. 2. leg. nea 

iam^ et 8. dcL caanBa paat ip»9. p. ^6. Jipp. 2.* del. ^1, at 1.* leg. 

ft. m ). - ibid. Adnat b. 4.* oilaail lltatia Tulgaiibna «mib deeatibendnm. 



Digitized by 



Googk 



312 ADDfiNDA ET COBBIGENDA 

p. 67. App. i. id. £1. •* iUA. 9. pOAt Grm^. tid. Bjm — Mi. A4* I 

not. h. 6.* leg. 150. . p. 68. App. 3. leg. L% (^1. 1.). P« ^^ { 

9. leg. auUm, ^ Ibid, cam Adoot. a. ad $ 6. ipttmqw^ cei. eosf. MtttMii. IL 
§ 155. Varron. opud AogiMtui. Vli, 6. PleUa. E^ead* IL lib. L p. 97. G. 
99. F. Laurent. Ljd. UI, 8. (V.), p« 40. - Hud. Adnot k 6.* leg. Fmr. 

p. 71. Adnet. a. 4. log. TuntU, p. 72. Adnni. b. U log. ^^fiM* 

num. p. 73. Adnot. b. com c XIL § 12. Torbk LeiJbaaiM /aotwn 

conf. Plotia. Ennead. IV. lib. III. p. 392. D. Afc^e ih ol^ (v^ i^fpiA 
ttVT^g dvayinj njir vov ^tifiazog ifvcw wvovfUmjp ««d ^iovdcnr Xi^Strfg oMam 
alX ov (wiQiMfi^ $har dt^ ml 6 t^g A^^nt sora/sdg ojloor ^ ^ei^Ooi«a^ 
et Creoser. ad Pletln. toL HI. p. 221., et W/ttonbaeh. ad PtoC Pbaod. p. 
189. p. 74. earn § 14. oonf. Creoser. ad Piolin. toL UL p. 27. - 

ibid. App. § 16. 2. lag. ofTHHi, at § 17. I. GBbb.L. p. 7^ cum f 

17. Terbis: cam rursut « corpore etc Koppios ad Martian, lib. II. } 142. (p. 
193.) conferri labet Platon. Pbaed. p. 69. p. 76. emn cap. XIIL f 

6. conf. II, 17, 12. -. ibid. App. 2.* leg. Mod. N. L. ep. 40., et Adaot. h. 
5.* aee€r9ere. p. 77. Cum § 9. praetor Plotlaom 1. e. voaf. Crenxer. 

ad euadeni vol. UL p. 88. et loann. Svlebar. Polierat. II, 27. p. 138. — 
ibid. App. 1. 2. oddidii poaendani era! aato daoMnomm eet. — ibid. Adaat. 
a. § 9. poft Aeaime«] conf. I^ 10» 5. p. 7a | 14 mq^ Haoe es Pla- 

tino Ennead. L lib. II. p. 164. eaaqpta «od dilaUla e««e deanonalra^it Cro^ 
sen 1. e. — ibid. Adaot b. del. et If, 14, 12 wfq, calL prolegg. p. xk e^* 

p. 80. cum cap. lilV. § 6. Hmee mem eet ooaf. 1, 1, 14. el I, «» 8 at 
20. et Plotia. Eanead. V. lib. L p. 481. A. n xote i^d ian xh Sfmuffx^ 
rag i^vxag nut^hg ^eo% httXm^ie^ai^ tMsi poi^m% imB»» ofoo; %ec^ IU«8 
h^lvov ayvf^ctu hamkg aal kmvim^ et Eon. IV. lib. VHL p. 476. B. IlSaa 
yaq 'ipPXfl iz^^ ^* *^l ^ov ndvn ^(f6g a&fLtt %al rov tf^fo ^^hq ifov9^ 
et ibid. lib. UL p. 382. A. fPvp? ^ is «aa %hi€(iO¥ fUiXl^p ^ecxet r^ iuet- 
^Mv diccxslvai sl^og lucl dldmei voUg ^ avtii^f at ibid. €L md. I«ri# dnslta 
ndv iffvx^g sttog hiekov nh^eiwy %^g % t^ hd»emv vip iv oidrg ipgt. 

p. 81. App. S 9. S. poet J9aa. adda a^a^ p. 82. .Adaot. b» 4. 4«l. 

connia poai Pefiu9. p. 84. Adaot a. 8. adda: Martian, lih, i. { 7. d 

U6. //. S 213. caai nolo Eeppii^ PItilarcb. QmoeMU PUrtm. Vllh 2. ^. 97. 
WytU fit Crm%er. ad Phtin. w>U IL f» 676. — ibtd. 21. post p. I214» adda: 
Hmfmii Opueee. aead. vel. III. p. 103 «ff. — - ibid. *.* poat 1113.: de Cti- 
iiae cf. ArUtoU dc an. /, 2. — ibid. p. 4.* poat p. 1147.: da Beeiki aw^. 
Real' Ene^dop. j. A» v. p. 85. App. { SM. 4. del. £.1, et poai deet- 

dermniur) adde ^^ee ^ngli*S et 5. paat a*g addec l>2fc. a. p. ni. j^ 86. 

App. 2. leg. Si^k. - lb. Adaot. ad cap. ILV. a a. 1.* paei Cap^lm add. 
[lib. VI II. S{ 816. at 826.]» P> ^7. com § %. Seine ex oamUeem cot 

canf. Kopp. md AfarliaB. lib. VUL { 8ia qni cllat Proelani da aplMara cap. 
a eztr.; ^(^vog yarp ip e^ Tticfup nvxlog ietlv uie^ffxkg d row y«- 
^axroff, oi dl XoMBoi I6ftpit4mw dfM^ovrva*. — ibid. Adoat ad § S. cmif. 
Martiaa. 1. o. {f 826* et 885. p. 89. caai f la aaal. Maitiaa. I. c { 

817 aqq., et { 17. eoaden liW VI. f 608. et lib. VIH. f 886* et 9mm, YimIL 
Qnaeet. V, 17. p. 90. Adnot a. a poat eeqq. add. oomomu p. 

91. App. cap* XVL I 4. 8. ^aaai ▼idalar logiaaa aliaai PUaadaa *>, qai 



*) Conf. prolegg. p. xltiii «q. Versione Planndea uti mihi liciiit tan> 
tnm emn typU describebantur onae leguntnr a lib. I. c. 20. § 12., aaque ad 
c 21. § 11. E roHqais quae afiealne momentl eiaa vfderentnr bie iBacrai 
cum iia qoaa adnatatlt Cli. F. Matliiaalas. 



Digitized by 



Googk 



AD PAGINAS W-102. 813 

veHltt live 9 (tc. (iiif09) ^^mS^ h aUiilmg yiviiis%si» ixofimf (in ood. Ang. add. 
top. o^). p. 9% I 6. lefrae ^Motilaf Plitnades Terdl v& o^ai^octd^ 

»^«m •!« ethwn !■'»» § M* a, ted c. 19. § 23. de lunari globositate idea 
fwtil i% dfff #fli;y««t^« o^/^ag. Id«in pro habUaniibtf Tidetur legiste Aa- 
htinii^nibuB^ nam TarOt: «p6g rag oAtiJtfetfi. — ibid. § T. nnc offenta ier- 
rmti obiek rertU: iixa T*r6« 7176^8 J«w^otf^tf6»«. — ibid. § 9. feeit bene 
Tcrtit a«efiilc(Teff) et ibid» 1/ s^ripturaoi Ucei coofirmat Terteado lge<rri. 

p. 9d. i. cam verbis brepiteiem $ui ooBf. § 11. et vid. prelegfc* P* xxxix. 
<* ibid. 4* ^ficft medam vpiinere docueruiU Planades yertit: %svt^ov Xoyw 
Mpw ia^dtt|«f. €o»f. § e. et Martiaa. lib. VI. § 584., ubi Koppiut oitat 
Cleoawdam ihe^. cyd. I, II. p. 56 aq.: 8t* iJ y^ tfrifiBlov X6yov ixizBi^ 
itffhi T^ o^^ophv, el PKb. N. H. II, 08. [§ 174. Sill.] Hae M p^rUonea ler- 
f»e, imwn vtroj «l phir9$ Uradidere^ mnndi punctu$y et Sea. qaaest. aaU I. 
praef. {J «.} liw et« tilad paaeiaia. — ibid. 6. coatiilil Planudes (et c. 20. 
§ 20.V vefftit TuM^nnui, atd e. 20. § M cwdyivaif quo verba ibid. § 32. 
Terftit caast^il. — Ibid. § lU od cireum 9uum vertit ngbg zov hccwov xwdop. 
— ibid. § 12. I.* ««re nuvraTfrnuof, sed § 13. 2.* $i vere si ei^cu p. 94. 

e a p. XVII. $ 2. 1. Planadea a«a legitte videtur iibL — ibid. § 4. I. idem 
veitit W di Ti}tf r^9^ i. «. Ml terra aateai pro it^ra autem* — ibid. App. § 
3. 8. Matemm aecotwi anai. Naac Freaadia ateeatior qal pro adverbia 
iMbet ffi^«ir, quad aaaiaa emiait Planodea. ^ ibid. App. § 4. 3. leg. 
9€^gdmkFSRStBmm. et 4^ PHIG^. p. 95. 4. leg. a«rfOH(ar. — ^ ibid. 

§ 8. 2.* varbat ae aaifaiiai eivenio de/kio< Planodea yertits tva m 9rovf 
intfyi9if94c^ too &fv: at aqaidem etiaiaaunc cenaeo ae am^aam h. I. idea» 
aaUre ac «5a« (ifj «ora. lofra (c. Sa f T.) vertit ijs uZtri ^Cig i^ ri 
f^ffdi^atM f% «lin{<fMig «a«tf<f^«»« — ibid. App^ 6. leg. a-d. P»>6. 

§ 11. 3.* Piaaadas vidatar legi««ej H eafjias in te ^aai (vel la ^toai taa* 
Hmf) el per tpnm releegiMl, qala vtrtits ($cl wd (ij '^;ct) *^ ^W« ml 
imrt^ a«l t^' ^vnjg €9ififpeh at ean»«f ait oblealnni varbi retorquet. *~ ibi* 
dam f li. a* Flaliae aaetore perOnat ad Eaaead. II. lib. IL Coaf. Creaaar. 
fT^. III. p. 93i p. 97, 2 aq. pro ttidteoe Piaaadee eeripelt ^'BCXBaiou 

(X&rov)y w^ legiaaa videatar ta^lytae. — ibid. § 14. 4. Virgilii Terinai Plaaa- 
dfoa falao varlit: rb "git ndvra nkififfj ^<khs s&ca xal n^s «vtov r^ «i<^x^.dr 
9«0 tui9 Afoiitftt^a* Kibil autam^ oft patalMatthaeiaa, deeet ia Latina. — > 
ibid, earn § 15. varbia: SU auUm Imo amt^ eaaf. aoL ad Sat. I, 17, 54. —1 
Md. 2»* leg.:velaaa<ar« p. 98- cap. Will. $ 2. 3. dtarav umvier^ 

me Plaaadaa Tettil itd*og ctQOpfjy at legisee v ideal w dtatama. -<- ibid. 
§ 9. 4. Idefli lagiaea yidetor: apa eelam Uleraraai pr^tmU^ ciud Terlat od 
ft6v^ tott i^viitmg y^ci^H^oi'. — ibkl. } 4. idaai earvavit caastractiaaaai 
in^Ureetaai yattaaai ^fi^^a^oag . . . arp^9^d-«». -^ ibid. App. 3.* leg. Ifed. 
a. L. ep. 72. p^ 99. § 7. 2.* . Plaandea eoafiraMl eoriptaraai i*gaa* 

rmm vartaada wv iMmt* ^ ibid. 5 8. 1.* €9dftX Gatbaane (I) habet eeia*^ 
IKali. Plaaadaa vartil: ^o^ar tig to n^6m nal tf wo6ftmi ar^^^ tfv^9fl»- 
^^. — ibid. App. 1.* poet recesMene add. ''. p. 100. f 11. 1. Plaaa- 

daa mdto veelit aol o^mg. <- ibid. § 11. 3.* yi aai dl a Piaaadee TeHit fUxQig 
^. ^ ibid. § IS. 1.* ^Ammit Plaaadaa vertit XB^hi^mu. Adaalatiaai ad- 
4«a II, 10, 10. 9a#ai eol caat f ati»ffiie vagk el ivaa ailro «tlref ae ilit earraal. 
_ ibM. App. 4. poet 112 adde — . p. 101. Plaaadaa § 13. 1.* acrip- 

tttvam: porlet . . n^n aiaJlo paal soImi oier^enlea caofirmal varteada; f«^ • . 
a6 itolX^ foQ^ i^U»w Sipontu ^ ibid. App. 3, le«. BStESdd.MGBmm. 
p. 102. aap. XIX. § 2. 1.* Plaaodea aeriplaran nrtJeaaai eaaSnaal xf- 



Digitized by 



Googk 



314 ADDENDA ET CORRIGENDA 

teitdof i$9 tb X^oy pdptiH luxl fwutlap^ iml BknSp.- f. lOi^ ciiai { 

a «<|. eoaf. qnae K«pplQ« Mloottttit ad MBrHmi. Hb. fill. § 862.: ^^D* faciU 
iempamiii spatiit q«iba» sfngnli planetae car««« MMit perfidaat raiplkt 
cenferendi amit Cfcero N. D. II, 90., Vitruv. IX. I. «. 4., PtiaiM K. M. II, 
8., PlatKrcb. de plactf. phHos. II, 39, p. 809., E«««bkn praepv twtmg. HV, 
M. p. 848., Acliillet TatliM itag; 18. p. 137. Pelav., «ei»iini« Mi. § #., 
Cleo«e4M I, 3., Slobaeos eclog^. phya. p. 969. IIae#.** --» ibkl. f 3. 1.* p<r»- 
gmt Planudaa reddidit Terbo ne^uhBvw^ eeatra § 4. SI. pfraffMidlMi verba 
iicxf^ca^fiJIr, — ibid. § 4. eadum Ptaaades Tertit 4^>9^a9^ faan ab rem 
MaUkaeioa ooaficit legendam ease e^caai t^ e^calsii, aed caaf. c. 9d. f It. 
— - ibid. App. 4.* leg. Tb.Beth. p. 104. Adnat. a. €. 9iattlaaaa €^ 

pella, qaem citat Coperaicnir, babet lib. VIII. f 864. s Fenat 9€im «r Mer*. 
9urim9 n<m amhiuni ierran, et §867.: yv«ai Fenat M^rtnrium^ut itcef er* 
fat ocoofttf^tfe quotidion&t ostendane, loaien 99rmm tkeuH tmrrmt aarataa imm 
amfrjual, ted tirta tolem iaxiore amhitu ckewlamHnrf demiqu4 timiormm iaa* 
mm eenfrtm ta tole coa«f jeaaaf, Ha Hi wupra iptum aUqmmmdoi infita plermmpn 
pr»pimquioref terrJ9 fertn^ur, eel. — &ld. Adital* b. tO. lag. oppaatmear. 

p. 105. § 10. Pfaoftdee bit legftse tfdetar: aaa pmr9^ aatti vavtk: iuA 

ucattdg vov %6^itov Fv Icrt^ rj yij pdqofy 1r ^ oifHq trod uMpoq ^i^pa^ iaaia 

if Ci^vri. ^ ibid. § 19. 9. Plaaadai pre ^KiitU aeripail «a#tf^ tcptmmmtiimu^ 

at Yideatar legiaee remitiit^ Tel, at iafk^a l.^ turimw eaitttH. — IbkL § 19. 4. 

ideta Terba ejrerema vattHatt leristiine vertlts tf im^weuu — Ibid. § 19* 

9* non eerratit B<tractian>ein qaae est fa Tarbie: mmk w (aaiaa tmrr^mt pu^ 

fiu9 fit (tid. aat.), aed aeripail sMJt^ iut/&m^mtifm aa. i} yij. •<*- ibid. App« f 

to. %* lag. Mod. N. L. ep. 91. et f 19* 9.* c|k 79. p. IOC § 16. 9. 

eam Toce prontmtiath^ qaaai Plaaadea Tertkt <8a r d y « t g, Mattiiaaiaa caafatl 

Ciceroa. de fate eap. II. [tO]: onmU pntnmntiati^ tmi aara mA fmluu ^ 

Ibid. App. § 16. 9. leg. £9 (d«l< 1), at 3. da|. tm^mi m £.1 Ugi^m mdimtm 

Unburn. p. for. 9 19. 9. leg. farr^llem. *- Ibid, f tO. 4. aevba «a 

Iraetttfa edram Pbmadea ^ettkt da T^tf iatftiMr ^dgi^gi — Utid. App. 9 I8w 3^* 

del. L\ et 1.* leg. JL9 (del. 1). p. 108. 1. Plaaadea aaAagatitf ema* 

tloai Terbi «acrttotar. -^ ibid. $ 91. 9. Verb* taga#ill« aoNpaieliliay qaitea 

Ifaerabiaa aaua eat 1^ 6, $8 9i, 31, 33. et II, 9, SS 1- ^ ^^-^ Plaaadaa lu I. 

TertH 4fA6l&yog ^vfLtpmdut II, 9, $$ I. el ia lacaaae aaffl^ aiiilaaa pviava 

laca Toee alraqae, altera laea poailo taataw aabatdatira 0iffitpmpku> ^ ibid. 

App. U del. LI et i. leg. L9 (del. 1.). p. 109. S S^ ^* aaaniioiiMt 

Plaaadea recta TertUt ei^W dtpiUfto^ ?id. not. ad da difll «. I8i § 1. .«* 

Md. S 96. 6« irerb9 vHae MMtOf^at idaaiTartit! tial^ d i a iw y mft afs &a$fi^ 

MattlHieiaa eaaiaoil lageadnai «aae aefoWftut.* at ««arar b. 1. fera idena aai 

^taod talmr. Caaf. C|e» p. €aae. 96^ f 79. qu*i mMer ttna Uil era mmmtmrm 

prtmtkeHi, et $ T3< dofeai qwtm mulkr nullo oaelare durttael caaa adinal. 

Hatamaaai* — - ibid, f 96. 3.** md aJtencm troefotaai aadam m94^ mtk^mm a^a 

lalafptetalaa aam Tertit Plaaaalaa: M(^ 'to^to H^os^h igf a a ijaai . -^ ibi*. g 

27. I. falaae an^^galnr aeriptaraa tie ir«rlaado: o9t€»-g v^tM tic cMrr^tt* 

-*- Ibid. § 97. 8, deorati tteaaaeifiit Tartit 17 t^^ ^eim^ olM^wnpimg tkmiymh 

oade Mattbaelaa (call. e.90. [$ H.}: daaffia rathm) aaaaat addJi^ndiMi aaM aU- 

ffM: at Tid. aat. — ibid. App. S 26^ 1» 1«^ Afad. N. L. wp. 40i p. 164. (pwm 

qao mioiera ia Ipao libra legltat 164). p. 1 10. cap. \%, 9. PlttB«. 

daa vattil nq^yptttu Tf Hvt* in^paiptnut lagit arga: rat aera 

amatar. ^ ibid. { 9. 9.'*' Idem iuattfr aeriptaram araaada ▼arteada: dr 

adalfi t<f ditk^ /Ijp 9t$mi^^ ^ iWi^ ft. I. aeripAi} F»dat| at iUMa 



Digitized by 



Googk 



AD PAGINAS 103>ia3. 315 

mdtf €$$e 9mniwm tphintttrum lumen in Aoley-ifi parMitheti potiti* ycptIiI* «f 
. . vult, Altter Pttini4e», qui rertH: <^i^9 9Mg d d#o^/»^ oitoq %9t9th 
4llpm fiKy6XBgmi twf mpm(fS¥ tl^ tpi^g iv r^ V^y ^ terlia ut . . miK , pen* 
detnt a fntbo vide^^ «t «b illit aecattlii^at Gdm itifinUitoi «t«e . < . Ilmieit, 
^fvte Fatitf IHHM MiM magk coaveNire ▼id^tur moH Macr»Mf qni taepc in- 
ifeativaai ia «4atnio4i ^enteatUt ponit pro coaianctite. — ibidem $ 8. 4. 
Flaamles, ^} hab^t ^otr^^ meifovfiiprip ehshv, farat acripturae pmprie 
immine eor^re^ at 4. seriplama a aia retaatae irerteado: %al dmivhs h nf 
1^ p4yt4wi^ fpA^ Sr, 01$ ^^yor ^pf^air i^fusp iXXA not A^car x. t» X. — ibM. 
B. 8.* J dee Tortit! mrl d^Aoy eig^ p. 111. t. aceedere Plan«4ea ▼erill 

et^Uimiy e% ibid. 4.i md iiretH oarttts connMla nif6g ehtf h^ ii^slag wul eve^ 
^ df6(tw. ^ ibid. App. 7. S.'^ leg. Med, N. L. ep. 11. p- 119 S 

a a.* ir«rbom eMtnUi Ptaaadoa ^ettit : nqefyfByxB* — ibid* § 9. 9. idem ha- 
bait h eoXg ese^ dmf$9tifij0emg fitfiXioigf i. a. ta Hkria ^NmenHonrnm* Ota»- 
aas, da Bratoatheaia Brigoaa, Qott. M BOCCXLVI. a aad*. Gatbaao (I) affeft 
in a^e, qaad prabwi. Caaf. lad. aaet. a. ▼. Kreieeth. -*- ibid, ad $ 10. mi- 
BotevH Maltli.: „de hoe vidaea demoaairalioaia modo moanit Siaphaaaa 
ad Sratam Bmplr. ad. Pabrie. p. 909.^ ^ ibid. $ 11. Planadea Tertft md 
eenieetmmm ^t^g Miii^, ei iequettrato «E;i;c»^£a/t^ v&p HXlmp^ at per aia|f^ 
nifndinem eimt hu %fA ftey^emg odaoi;. ^ ibid. App. 3* leg. £2 (dot. \\ 
at l.*^ bP^, p. 118. 9 IS. 1. Pfaaudee rerlit o^ ctv Bfrj ipLtpt^oUfi^ 

atlegiaaa Tidaatar da^itafttlar, carta aaa dnhHeAmiur, -» ibid. $ 19. 8. pra 
iliiarello Irabatt «^ luetttyfatf^y I. a. 4 e scrip tie* — ibid. S IS. ft. pro per 
meainraai eaelt, t% d^pM^ifa«9>f voli nvxlov '/vtee^larigt at lofra S 18k. 
t^. pro fal aaali aiatfat ek^ tl %vi ^ %h\ th ro6 ^Xterxov xvkXov ftitQ^ 
4«ara Matth. aoaieoH lagendum aise e^et^ tad coaf. infra $ 16. at a. 18c 
§ 4.. ^ fbkl. S 18. I. Toeem etie$u9 amieil Pianadea. Ooaf. I, 9, 8« a«f«* 
etiteimn ii^rieH miitrm eeWa, et 11^ 10, 96. queem att nafame, faeai ralia aM»*> 
nl/etta fiofi aiooaai. — ibid, cam § 14. 9k caaf. Cle. Taee. I, 17, 89. t err aai 
m medie mmndo eikral wi tiatvertt emeU eempiesmm qma$i pmneii inHmr eH^ 
fiare, fved K^^oa tUi eeennt. — iWd. App. 9. leg. JH et fWa. p. 

1I4.'S l«. 8. ai»d<tf Flanadea Tertit ytddceg^ et $ 19. 1. IVadeiNfaai art ^^ 
aap^» "^ MMdi $ 19. 3. Terba: md irme%atttm men$urmrmm ptmt premiiit <a% 
aratio) oUtadvatMlitlliaalam, %ai potat ▼erani euee md em qume premieiiy at 
tMdofam atiwa araram glaaaaa ilabarf« -^ f 90. 9. da verbo ceMUtit tld» 
A4Aaada ad p. 98. 8. p. 1 15. § 90. 9.'^ da tegulmrifer fid. aot. ad g 

18. et da diff. 6, 1. ia Eie. Vkt4t^ - ibid. $ 92. 1.* Plaaadek hidM fi^^a- 
^ffmeraij k e. Maeatflar. <— ibid. App. $ 91. 9.* leg. a8-a. p. 118b 

§ aiw 1. Plaoodea eaflVagatar icrfptarae: qume dimmetron fmeit, acribeadal 
aifa y^p 90te4^fjg t^¥ dul/tt^a^or. -— ibid. $ 98. 8. pro inftm habat ieehg^ 
i. a. imtem^ — ibM^ $ 97. 9. Planadaa irldatar leglaaa at MJaatat , vt Rl« 
epitim Taatlt) ff^ edlci^iea. — Ibid, g 98. 1."^ omitit varba aafaa tapratefeae* 

p. 119. cap. XXL $3.9. oMgaef Planadaa^ Tertit larope^ *« IbM. 
9 5. 8. Icgw hUrm ae. p. 190. 8. 9.* leg. femptato. p. t9U 

8 18. 1.* reeemtmt Plaaadea TcrHt hcavijWm — ibid. App. J 18. 9.* lag. 
f^verlit IK — ibid. Adaot. a. ft.* leg. etpai^mgy at b. U ^M. p. 19% 

S M 9i PItaadaa retHU t% ^Uiyg y«xv66 nmd^ ^r -^ -c^ aoi odpavalf M- 
^9 a. a. A., at lagieea Tidaatar: aoele aha in qum illmm imm aaeU partaia 
cfta. ^ iWd« S 17. 8.'*' acHptuvaiB qmi arMa«w^ oaaflramt Plaaadaa emt*- 
taaidat v#« A^axUlmwog rcbov. p. IM^ $ 91. 1.*^ PtamidM Tid^ 

tmr iegtaaat pmikm aa^at Welfraa aaiioliiaJt, ^ia TcKit: i^H im^miMmm 



Digitized by 



Googk 



316 ADDENDA ET COBBIGENDA 

dfo^r^tfi. -- ibtd* S 99* S- mmlmtnmt PfaMiwiM w^r^ iSSiotmai mim f 83.S. 
malutrint ri^iXncav. — ibid. § 9S. 3. PlaM^es vUeUnf Ugioe: Aiwa 
€nimy quia babel: tpatl yd^ — ibM, App. S SI* 3* l«g* ^t>^l. — • ibi4» 
Ailaofc. a. 3. adde: 11, 1, 11. eumqne •ihi ... atmatm99^. p. 126. $ 

SfiL 2.* pro imialiiiiiii Plaaoilet hai^ uMK^mm^ at legiatMe vidkaAar iaiiMMi. 
-^ ibid. § 33. 2. idem anititit tocra. — ibid. $ 34. 1 at 2. varba «^ m/iw 
laaafli et <IJtfMmia Talgaribaa literia- eraat seribeBda. Caai lis quae «eqaaw- 
tor coaferendna att Ptationa Giiaaad^ II. Iib« L p. 97 C. ai 99 F. *^ ibid. S 
34. 2.'^ etulut etiam Plaaadaa vertit aiaf^lari aamara imo^hifui* fi. 

126. S 36. 1. de aere Plaaadaa Tartit mgi a^ifth. — ibtiL cap. XXII. | 
2. 2.* at 1.* Terba: pMe hfepmrahilker . . . mmtU Tartiti &m»q izmifktms ^ 
mf9B0nii^li4inff «pdg htnftijv vm9 livntv dpcepaj tfvWaa|Myi£MP« — ibid. Ipp* c 
XXII. 1. lag. imm9bUi9* p. 127. § «. 1. TarbU: Ja aatm wlaat^i^ ta- 

aiaUai Plaaade« vartit: hi ftdcfis r^ 4lMovs ^vygpOfrng, at S 7. % terba: 
aivp^re BpiramimU Hem$iori$ t^ % v n 6 rfjv 4 tov svKCv^Mrraa* p* 128. 2. 

Qaoe Planadet ▼tdetur retaliase «d verba ipMa ^^hatruM^ «#fram(af. Vertit 
aataie «r^d t6 a^t^tx^ ixvT^f x^^off ^ire^ iu v. L -^ Hiid. S 8- 3. aafflra* 
gatar aeriptarae Argmmmim terteada U^jfioi 4* hUL ^ ibid. S 9» 2. tertii: 
m^amm^ bIq ^sthv ^fffifffvxui, (ac. xu f^^qpi?), i. e. «l Ha ahrmm^iinr im 
mhr€$, ead paala enpra S 8* 3 sq. babat ai Bfifi^oi . . aS a4gm jj i yy» tfp iw 
Tplf c^^off. p. 129. App. 8«*. add. Mmm'MiAmbtvm in S^mmwm Set- 

INaait iii^ primtu finiU »ecmndu$ ineipii. S« 

AD COMNKIITAIL IN SQMN. SCIP. LIB. IL] p. 13K cap. LSI. 
Plaaudaa tevtit: xhmmv Ev0td^i (aio) aoel va^ ipmwhg. a^vov ^^^dp^ci^ ^ 
««! aea^vif^a^Sy i. e. tlanw dHet^rque* at ibid. 3^ ite^ ftpimmii iMei Toa 
tuvTfis ififtd.o6s, at § 2. 1. Tl t^^t' Ig^t tie «• ^r^» k e. fVHt Aaa m- 
fvaai, at 5L 4ltt«vi2^(Ti ffa^^orv av«*i3^ii;i^i«afy I. a* eaataiictet, aed '3. «f a«y»* 
9»ir^ YiSf' ^as^v opctkoylif dimifi^f$ivote* *- ibid. App» §4* ^'^'^ iagw £2 aa 
mg. |>. 132* 2« Plaaadea babet iv Idf^ /[»ii^, i. e. vm aade, at $ 6. 2. 

ii^oq>^fariMy i a. aifacilMr. — ibid. Adaat. b* II. leg* iM^$r9. p. 133. 

f.9* 2. Plaaudaa tertlt iXftvvovxwv a^^aie, qaad vi4e(«r .«igaifii»fe ieli- 
bm$ m^lUmimf et 1.* %a^s6X7j%6Ti .. v^ f*h^0r ^ dubiaaa slt^ atrMa le* 
garitflatata aa Hmiu. p. 138. cap. II. $ 5. 1. PiaoiHUe aon ata* 

tkn ia dtreetam oratiaaeai Iraaelt^ eed pro €ffiei4 liabat- ^ goa ft to&r > 
p. 14a § 12. 2. er94amr Plaandea ▼ertlt sstarai^^M. p. 141. 2.^ ad- 

deadoa aet In laargiae aaaierna 17. p. 1 42. J 21. 2.* Plaandes pta diw^ 

iuuetUB at a. 1« S 2. et c, 3. § 12 babet ciMftififUliH>9* p. 148. eap« 1 1 1. 

§ 1.; 2. pro aoItt^f<i(a<e bab^ t^ iVfMPBlmg u e. aaMflala. -* ibid. A&m4. 
b* 1.* adde: Araob. III^ 21,: Ja caa(a aatai eaatafar et ]MaU«Nir, «l uO^rpoUm 
at wmeroB aocaai aoaem coateraat tekalme me tmadukMmr $w^mri9*t abt iiil4«- 
braad* citat aiictor. de cael. ntoaic. Op» VII. p. 25 ad. Arao.: pkHtmphi Mit- 
$a9 aeaeai yburfraat fui a terra ntque ad eadaai aaaeat caagamiiiliBi deptrm^ 
kmtdermni qaoa Aaailai aataral«tfr uMttot tnaeaefaal. p. 144. 9. ie^^. 

diuiisimv. p. 14ft« Adaot; b. 6. leg. in $ubltme. p. 14e. § e. 

%»* Planadet mallcf Tel mokiliu tertit ivj^. -^ ibid, g 9. 2,"^ eaggertt soa 
racle vertit n^mvpu^ nam Terba traai $mggerH et aeqoantia aieaiaiitiwai 
tmadet eadam oioda later ae oppoanatar atqae aateeedeatiat- eaaai et mi ft 
m H retrakU. p«. 147. § 11. 6. leg. tafr aequwee. — ibid. S 1^ SI. 

Ptaaiidaa aaa Ti4atof lagiaaa ad» qaia TeHits wh^ dk t^v agaM^txi^ wtef- 
0m f Toaaiari t^ rov vdcfnv eAfiUy %ufO90a. p. 140. ia wmmba p«- 

l^lag^UaiL - ibid. e«p. IT. 8 3.8. ir9i^iUkgm§kt$ fimm^ 



Digitized by 



Googk 



AD PA6INAS ia&*215. 317 

fiim PlwaiM Ifberlvt reHii: p«04t$^otf a'dthp cjf dnofi na^tcfclftt^iv 
noiel. •^ iMd. App § 9. 5^ pott Gron. adMe: Fid. tiofam Pmttani m opparmtu 
ad § 3. p. 151. Adinot. a. 1. del. 8, nam pertinot haec nota ad § 7. 

p. 1ft2. § 13. 3«l«g. enarmofiivm. — ibid. Adnat. b. 10. leg. modulandL 
p. 1&8* Adnot. a. 6.* leg. ongtrttM. p. 154. AdDetatiooi ad 

cap. V. § 5. iidde Sat. V, II, II. v«ltil eoleribu* Maro pinsii. p. 

155. b. 8.* teg. Uyw. p. 157. AdiMit b. 3.* leg. Tetkf$q. p. 

169. 4. l4>g. opmari. p. 161. Adnet. a. 3. ftdde: de d^f. 19, S3. — 

ibid. a. 1.* leg. &9tomoi. p^ 103. S^ & S. leg. ah IV, et ia App. $ &. 

3. a p tissue ad o v^x» an usqne ad i b. p« 167. 1.* et Adoot.,b. 6.* 

leg. yvdp^owu^ et ad apparatifm adde: yvSfUwx vL yvcSfiwva i>h. p. 

169. cap. VII. S 30. cwiiima peat i»ea (4.) petloe qnani aate qma^i (5.) era! 
penendum. p. 170. Adnot. b. 1. leg. oiwv^Livrjf. p. 172. cap. 

IX. § 3. 8.* eveniunt -referendam e«t ad aceesno et ree«fMo, qnare dieendttm 
erat evenii^ nt supra ($ 3. 3.) nMeiimr. Fortaaee Macrobioa acfipeit eve- 
fttunt, ne even it referatnr ad antecedent ttfen. p* 174. Adnot. b. 9. 

leg. § 3. p. 175. 6.* leg. ttilett. p. 176. Adool. b. 4. pro ^- 

V€nt0r^u9 leg. pofHilf* apud quo9 invmta mini. p« 177. cnni cap. X. § II. 2. 

verbis wb poeiiei nube Jtgmenti cc^f. 1, 3, 4.: conpostta nifreeolt feemi fig- 
aienff. p. 17a App. 3^ leg. et, et Adnot. a. 5. post ncdaihg adde co- 

lon, p. 183. I. Conf. Arnob. II, 7. Ip$e denique animug qui immor- 

talh a vohii et deus esse narrottir, nbi Orellioa citat Cie. Tnscal. 1, 26. i ergo 
animuw qui^ til ego dico, dhunuBj ut Emripidee audet dioere^ deu$. — ibid. 
App. 13. leg. Qks'b. p. 184.5.1.* del. comnia post unmorfsrlea*. — ibid* 

§ 7. 3 sq. Terbte Plotknu^ magi$ quam qmequam perbemm pareu$ anffragatar 
Creafterns ad Plotinan vol. III. p. vi. ei tribaens Thacydideam brevitatem. 
— ibid. cap. XII. { a 4. daobns senteotiae membris: titram meroe animae 
an vero animae utenih eorpore addit tertinm Plotinoa p. 1. A: ^ tQhov tt- 
vhg il diKpolif, qnod a Macrobio neglectain esse aaiiuadTertlt Creaaer. ad 
Plotin. vol. HI. p. 1. p. 185. Adnot. a. 6.* fog. SXiYOXQ^tov^ et b. 

9. Phot* Adde Arnob. II, 35. p. 188. App. 1. log.: d$ verbo). — 

ibid. Adnot b. K leg. raUeeinati, p* 189. 6.* leg. ei$i. p. 191. 

cnn cap. XIV. § 11. conf. Simplic. in Categ. fol. 81. b. ap. Creus. ad 
Plotln. vol. III. p. 333.: noQcc fp^aiv otov t6 iv roiff lifiiotg 9tv^ %citw xiyoi^- 
iU90P %eA ^ y^ &9m. — ibid. Adnot. a. 18.* leg. &v(o. p. 193. Adnot. 

b. 9. leg. 4fp\ p. 194. Adn. a. 3. leg %oli). p. 195. A^n. a. 18.* 

leg. nivjfitfeMf et ^ sq. 17 dh p. 196. Ada. a. 5. log. habnp, p. 2O0. 

Adnot. a. 11.* coniventem. p* 803* Adnot. b. 10.* leg. inprimU. 

p. 304. Adn. a. 3. leg. Caec, p. 305. Adnot. b. ad cap. XVI. § 5. «t 

memtnimiit] Tctlem allnd ine protnlisse tszempluni. Nam in Ciceronis illo 
loco videtor censtrnendom esse: MeaiMittii foid dixerie* Propins ad oo*> 
atmm locnm aceedit Qnintii. XI, 3, 16« ^eque omnino kuiue rei meminii 
n 9 quam poefo tpse. p. 207. Adnot. b. 7.* leg. ff era a eri». p. 

206. App. 9. leg. quaerenda. p. 309. 1. post adieiemut leg. eoton 

pro poncto. — Ibid. Adnot b. 16. addas: I, 6, 34. mtola&tit vmcnle inter we 
elementa devinsit. p. 311. Adnot. b. % add«! Sat. Vil^ 4, 11. mer^ 

borum eemturigo. p. 313. Adnot. ad 36. jiriitotdi cet.j ad^ excm- 

plia Ciceronianle : p. Deiot. 10, 88. t«nien kee mmkdietum minime in HI am 
aetmtem oofieentre, et b. 3. Bfacrobianis : I, 2, 4. ^fiioalnm nullum Jigmenti 
gmme veri profe$99ribue eonifenireU p. 315. S. leg. cenplecti- 

iur. — ibid* § 16. 6. miac naUm inngere siipemm mrekanum, qnnm genitivi 



Digitized by 



Googk 



318 ADDENDA ET COSRIGEIIDA 

fbfffMi iMii pf* ot^um AlilM m^ l«gtttiir «p«i MtmtMum* -^ Uikl. | IT. ftM 
op«r6 i4eai mI atqira Cicerdais ^i«fluiio Soipl«aii. €f, J 18. ^ canefcitiMW 
aperii, et vi4. addesdA a4 1» 1, 2. f. 216. 4« leg. P6. 

AD £1LC£RPTA MATB£MATICA] p. 219. Ad«^ a. 7. lamna iTMUrii. 
iMie ett 4al«ii4iim el seqaentia sabiUieiida eaot ftdn^tatiom «ef aenti* 

p. 220. LXXX. Madia, •Igai&etLt oct^giata aiilia sladHomiD, Id qa«dl mo^ 
tandum ett, quia fn priore hac esoarpta saepioa anmeri ataiorea, at in a«* 
pariotibea editioDibiM, postti anai aUain pro nameris aioiplleibaay qanai ia 
i^tera hi taalnm miila aignificeftt efe aamari aioipUcaa ladiceatitr lainorHiM 
aamarif. p» 226« Ada. a. 5. pau ajreefptiaiiia add. s^naai '^ 

AD £%C£RPTA £ LIBRO D£ D1FF« ET'SOC. GB. LAT. QV£ VERBl] 
p. 229. Cnai iateripliotte fauiaa libri eaaf* Camilla II, 16, 25.: Bi er^o chia 
mHat €t differentia wefturaniur ai Moeieiat^ hmgutvlur. — ibid, cum 
pftaef* 2.* verbia: fua9 Gtmeet idiomata oacaitliK't eoaf. Sat. Vil, 16, 21: 
pr^prieiatf quam CSrutcs i6lw($a vacoai. p. 2^2. Adaot. a^ 4 * del. 

oaowia paal di^. p. 234. 6. leg. caatagolioa^ai. --*- ibid- eap. IIL 

§ 8. 4.* Qaam id cod. P. legator ZH out daa ££, rkletar acribaadiiai 
ease, nt la ezeerptia Viadob., Z $ dvo £S. p. 225. App. | 8. 4.* 

Yide aa acrlbeadam ml oiremnflu:ibiUbu9. Sie eerte legitor in Exeerptoria 
voiiltiaae (p. 277. 17.) at de va^o 1. p. 2aa | 7. 2.* post egrrq^ 

add. aamaia. -* ibid. § 8. 1» leg. vlodani at vio^ivovp; ibid. 2.* yerba 
ftUa • . . nanaauaftiom pro btwihuM kabeat^ur apeotant ad amientns. -*- ibid, f 
9. 2. vfidoptfy qaod est im aaMubiis eaamplaribas, eorrigaa ia ifid»p* — 
ibid. 9. at 5. rerae foratiaa aoat ioi^^ovr et imvovfirpff (<^. Baltai. Ana- 
fabrL 6r. § 84. Not. 9.). Alia ergo exempla eraat praferea^. — ibid. J 

11. 1.'*' legeadaas est ohoxowy et In App. ohc%im £dd. p. 239. S 

12. 1.* lag. inMlxoVf at g 1^ 9 aq. naaitat^MS. p. 241. cap. VI. § 
lOi 1.* iffM^y^^ et cvvyiy^mpa aeriptnai est cam £dd. P* pro. €vyyifdtpm 
ai <r«rr^}^9«. p. 242. Adaot. a. lO.* aq. leg. .^HMO<^AFSlN, 
AAFOKAFUN. Sic Priscianas p. 547. PaUcli. Pontaads acrlpsit Arujkatpa^ 
wmv, p. 244. Adaot. a. 6.* Leg. deaio»t<raat. p. 245. cap. 
VIII. i 12. 2. ride aa legendnm sit: hem in t^i^m. — ibid. S l&- 2 aq. ia 
terbia: out .rtcipit out Unuk tampara a»o explieaada aont, at ntalUgatar; 
aal rec^it oaf aasifaaai mmmU p. 247. cap. XI* S 2. 4. et S 3- 2.9 
at infra c. KIV, §S 2, 9, 10, 16, 19, 20; c. XV. § 2, 4Stf(ta e sttperiorilMis 
editioaibiis in bane transiit pro ^i^ifiay qood legitar p. 277. 18 et 18*. — 
ibid. S ^* 3* ntatot et Aaas ^ck poaitor pro: mntaado Iranc eCficit. €kmt 
prolegg. p. xi>i. p. 260. Adaot. b. 2. leg. j}. p. 251. 4,* leg. 
a^o*. p. 258. 8.* leg. ir^iptv huBwou Apad racaotiarea gmoHBati- 
cos nibil inveni eiafymodi. p. 254^ 7. leg. lawsonTHiAr* *~ ibi4. cap. 
W. S 1. 4w poaendaai eat cainwi post ai^w^miuu* p. 256. 18.* leg. 
Xiyfjtm, et 8* i c^^ttytaftivQt^ p. 257. cap. XVI. g 2. 4»* ?ide ne de- 
leto in legeadam ait: ^aem MA Aa^Mnmf. p. 258. S d. 5. vide aa 
legend oai sit fiuiani. — ibid. App. 3. add.: LasiUat] cor lifcro tacerla. Cjf. 
QerlmdL p. 97* — ibid. Adoot. a. dc^i^i dceyajfrai} cat. poaeadnm erat pest 
aNigM], ant ante emcepia taa^ ^t* VMltato aidiae dafirpHU ^iitffiu p. 
259. 2. del. cooMna post inpmfeU^^ — ibid. § Ifl^ 2. vide ae coBMsa p»«aa 
dam sit ante quid^ at ait proaooian intarrogatimqi. -.- ibid. App. 2. |e|^. ^ ^ 
at Adaot. a. 5. addas Zbvjt. p. 28K 8. lag. SIN. * ibid. e. XVIL 
I.* eoaccstero babetor pro conionctivo fatari. Coa^ da verba aap. Y> $f 4, 
et 6. - ibid. Adaot. b. 8.* leg. dte. p. a64. ^* leg. iz&m. 



Digitized by 



Googk 



AD PA6INAS 268-304. 319 

p. 265. 8 aq. teg. di-j^iihamg^M* p. %B7, Apf. 3. leg. cdfiMfir^^ tami- 

lari, . . p. 268. Ad not. a. 2. leg. logiitoricorum, et pone coiDmata •• 

4. poat scholarum^ b. 5. post modoa. p. 271. cap. XXII. § i. 1. 

Nooc malaerim me scripsiMe $M^i0sig^ ^an in codice iegatar ^Zil(9£ CI C 
Vid. not. - ibid. Adn. a. 3. leg. §§. 6. et 14. p. 272. 12. leg. ni- 

Q^Mcvm CB, et 1.'*' intfiiXofiai aov, et App. 1.* Inndiofial cov, p. 273. 

11. del. comma pott iyqu'tpa^vriv. p. 274. App. 2. leg* tf^. 

p. 275. App. 4. leg. diuundan. — Ibid. Adnot. b. 1."^ eonl. BildeMnd. ad 
Arnob. IV, 21. p. 27 6. la optatiTO fertaeee ubiqae addendum eat 

si: Particala additnr c. XIII. $§ 1-3., c. XV. § 15., ted tmissa est cXVIIL 

— ibid, in excerptorit monitione p. 6. del. comma post utendo. p. 
277. 2. interpungai: liiera producta^ $eiUcet ^ — ibid. 8. leg. eoacludiUur^ 

— ibid. 23.* leg. ^za, -* ibid. 20.* Tidetur lagendnm esse aeftftiylMoe^ 
qnamquam in edd. P. legitnr uequmnfUahne. — ibid. 15.* leg. qpeX^. — Ibid. 
5.* q)iXovciv pdm (itv, 

AD FBA6MEMTVH D£ VEBBO] p. 282. Adpot. a. 4.* leg, r^ferreniuiu 

p. 283. 7. leg. ad eo. — ibid* Adnot. a. 2. coatoia poAfadaai eei 

pott mtelleciua. p. 284. cap. II. $ 3. 2* sq. ^erba: qna9 et ip$9 . . . 

habeat antecedentem sic sunt construenda: quae et ipsa^ tieut Beeunda (Toca- 

lem E\ necesge est £a6eat memoratam vocalem (1) unfecedenlem noviamam O, 

— ibid. { 4. 5. verba orep« orepm9 poaanda erant ante are. p. 285. f 
11. &. cttm Jinalh est idem signiicat qood „st od terminatioRfm pertinet^^. — 
ibid. § 13. Tprba cum VI syllaba T terminatur I vocali anteeedente non con* 
grannt cum Us quae sequuntnr: audivi mudiL — ibid. App. 4.* deL conuna 
poat mudidm. p. 287. 15. leg. moneaai. p. 290. cap. V. § «. 
Si conferas de diff. 17, 6., nbi legitnr tantnm: Qui poterit eoeioe iueri^ ex- 
•pectes: pro potuertU p. 291. cap. VI. § 2. 1. hie idem est qnod 
hie verbie. p. 297. cap. Vlll. g 6. Verba: 6'ub< . . eme etid^tantia 
principalie repetnntnr infra § 14. In libro de diff. semel Icgnntnr c. 21, 8. 
de frequentative verbo. p. 301. 1.* leg. dm. — ibid. Adnot. b. 4. leg. 
qrtiod. p. 304. Adnot. a. !.* leg. tdeo, et b. 1 sq* pertonot et numeroe* 



Digitized by 



Googk 



VerlagsbQchhandlung von G. BASiS£ in Q^uedlinburg. 

Vor Kiirjsetn siod In der vorstehenden BuchhaDdlung erschienen und 
in alien fiuchlmndliingen DeiKseMavd*, der Setiw^is etc< xu huben : 

PvBLii YIRGILII Maronis 

AENEIS. 

In usum scholaruDi aimotatione perpetaa UlustraTit 
CN»d. dafl. 0o««raii. 

Smaj. Preis: 9 Tbtr. 10 Sgr, — Anf Schwehser-Velinpap. 4 Ttifr. 10 Sgr. 

Die bisberlgen Auflleger des Firgil baben, ongeacbtet mancber grossen I«ei- 
stongen, docb necb so Manobes unerlLlftn and donkel gelaaaen, daas eine neae 
Ansgab*, w«lehe diese Lfiekcn sn ergAnzan beewecfct and dto Insbcsondera fur 
dtn Schalgebraoeb beaUmml la(, wohl aicbi anger«etitferiigt erscbehit. Erst in 
neuesler Zeil bat Hofmann- Peerlkamp in seiner Ausgabe der Aeneis eIne Kriiik 
angewendet, welcbe fast alle bisherige Sldizen des Testes and die darauf gegran- 
deten KrklAmngen amznstossen drobt; sie llndet bier ibre grdndllcbe Wurdigung. 
Det Hv. B«ia«sgeb#r bat nicbt nor alle latelaiscbe OicbMr, vob fintiivt bis anf 
Claudian and ^uffonintf sondern aocb die ProsailEer Jener Periode genan vergli- 
cben. £r bat alle scbwlerige und minder scbwierige Stellr»n grundlicb erlLlArt, 
und dberall den Gebraucb eines Worles, einer Pbrase, einer Construction mit we- 
nigen, aber entspreebenden Stellen bistoriscb xu entwidceln gesucbt. In der Ae- 
neis Indet sicb eine nageheore Menge vm SaeiMn erwAhat, deren genaue Brkla- 
rung aum, VersiAndniss des Einzelnen wie des Ganasen anumgtoglicb nfttbig ist. 
Diese scbwlerige Aufgabe hat Hr. Gossraa trefflich geldset. Sein Verdienst Ist urn 
so grd8ser, als gerade bierin seit Heyne weniger von den Commentatoren des Vir- 
gU gesehefaen ist. Auf die Kritik des Textes ist er dagegen nur so weft eingegan- 
gen, dass er die wicbtlgsien Varianten angefiibrt und die Gfilnde seiner WaM klar 
und bestimmt dargelegt bat» Ueberliaupt zelcbnet sicb Hrn. Gosarau's Commentar 
dureb pr&cise Kurze und gute LatinitAt aus, and der angeb&ngie Excursus: ^De 
bexametro Virgilii}^ nebst dem Index sind zwei sebr dankenswertht Zugaben. 
— Dmek und Papier slnd sanber und scbdn. 



M. ACCII PLAUTI 

COMOEDIAE. 

Ad praestantium libronim fidem recensuit, versus ordinayit, 

difficUiora interpreratua est 

Cibrolus Heriii. Wefse. 

Altera ediilo multis in pariibus loeupletata. 

Tomas 1. 

Insunt: AmphiiruOy Asinaria, Aulularia^ BacchideSy Capteivei^ Casimm^ 

CUtellariu^ CurcuHOy Epidicus, Menaechmi^ MercatoVy Miles. 

8uiaj. Preis: t Thlr. — Auf Schweizer-Veliopapier t Thir. 15 Sgr. 

«*« Der ate Band, In gteicbem Preise, erscbeint binnen einem Monat. 



G. CORNELII TACITI De origine, moribus ac situ 

^ GERMANORUM 

libellus. Omnium codicum hucusque cognitorum lectione aceura- 

tissime subinnotata 

nee non 

de libelli fatis et codice ceterornm bmniuni fonte quaeatloDe. 

Cura loJbii. Ferd. IHasraiaiiii. Bmnj, Preis: 1 Thlr. 15 8gr. 



Digitized by 



Googk 



7///V 



r 

MI 



yy 



Digitized by 



Googk 



Digitized by 



Googk 



7izr 






7y^ 




Digitized by 



Googk 



^v-^ 



<:.^ -■"•■■ 



Digitized by 



Googk 



Digitized by 



Googk 



Digitized by 



Googk 




I d-'t'Xy 



j)-niti7^d"hv Google 



Digitized by 



Googk
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Macrobii Ambrosii Theodosii Opera quae supersunt ..."

See other formats
