V
'Aluto,- in. Oc^u Maximiliane m.
t!WiwUUJiml)lil|ii||||||||||||il||||||
■smä»
üiümiüuaw^^jmiüiijitUu^ilM--":^^^
.a«^.^?.,-,^^.
0 ?'
MAGNUS IN ORTO
MAXIMUS IN MERIDIE*
MAJOR IN OCCASU
SEMPERQ.UE SERENISSIMUS
PRINCIPUM SOL-
MAXIMILIANUS
EMANUEL,
Utr. Bav.ßt Palat. Sup. Dux. Com Pal. Rheni
S. R. Imp. Archidap. & Eledor ,
Landgr. Lcuchc &c.
SEU
APPARATUS FUNEBRIS LITTERARIUS
Extremis Honoribus
Ejusdem
Seren«™ ac Potentiisimi Princ. Ele&oris
Adornatus,
Cum in Eleä. Templo Cler. Reg, Solennes Exequice
Eldem Piifftme Defunäo Eleäori
ceUbrdrcntur.
OPERA
R. P. D. JOSEPH CAJETAM KHUEN ,
Ejusdem Ordinis Theologi.
FT
Super. Permiffit publica Lud datus.
MONA CHII,
Typi« Maria Magdalena Riediin. Vidu*. Anno 1727.
*3:üL
U2AD0O H'
21MA /i
SERENISSIMO
POTENTCISSIMO
PRINCIPI
£ r
DOMINO , DOMINO
ALBERTO
UTRIUSQUE BAVARI^
ET
PALAT1NATUS SUPERIORIS
DUCI,
Comiti Palatino Rheni, Sacri Romani
Imperii Archidapifero
ELECTORI
Landgravio Leuditenbergico i
PRINCIPI
A C
DOMINO CLEMENTISSIMO,
SERENISSIME
POTENTISSIME
ELECTOR,
PRINCEPS & DOMINE,
DO MINE CLEMENT ISSIME.
I . II I Vi /a
w
[t> PeüES CLEMENTIiETUiE ELE-
CTOR SERENISSIME, humil-
lima , qua par eft fubmifsione , fi-
ftiturtandefti (non meä quidem
culpa tardiüs , quam oportuerat)
fafcicülüsEncomiorum3quibusGloriofifsim^
memoria MagniquondamGenitoris TUI3&
Elcc-
Elcdoris MAXIMJLIANI EMANUELIS
properante pennä 3 quia anguftia temporis
prefla, parcntare licuit , dum jufta perfolve*
bantur. Nonca tarnen fifiiturmente, ut >
quafi lxtitise publica turbator improbus , ju-
ftifsimis progeminata perTEfeJicitate Patriae
plaufibus importunas interferam Nasnias, aut
Manes evocem , quamquam piifsimos ; fed, ut
totum in ELECTORALI SERENITATETUA fu-
perftitem , & in ELECTORALI PRINCIPE TUO
rcnatum SUMME GLORIOSUM PARENTEM ,
ficque TE TIBI ftatuam GLORIOSISSIMtlM.
Keque enim fola Juris fidhone reprsefentat
Patrem filius , eftque natus metaphorä notä
Pareiitis Imago, fed totus creditur in Genito
Genitor, ScAvusinNepote: nectantumfunt
FiliisParentesfpeculum, adquodfe, fuasque
Virtutes conforment ; aut Liberis Libri -9 in
quibusmagnitudinem fuäm perlegant, & Glo
riam ; Verum etiam , ceu transmigraticne
quadam gloriofa, etfi nonpythagoncä,tran-
feunt magnas Parentum anima: in Filios He-
roas.
Ouidni dicam ELECTORALEM SERENITA-
TEM TUAxM in fumme gloriofo ParenteSIßl
gloriofifsimam^fifti in hisce folüs? exhibent
h<sc immortalemPOTENTISSLMI MAXIMIL1-
A5 AN!
ANI EMANVFX1S gloriam fub fchemate
SERENISSIMI SEMPERPRINCIPUM, HEROUM-
QUE SOLIS, MAGM IN ORTÜ, MAXIM IN
MERIDIE, & vei ideo quoque MAJORIS IN OC-
CASU, quiadupücato jubarein ELECTORAU
SERENITATE TLIA fimul ORIENTISjndiesau-
do felicicatis fplendoreperplura, utoptamus,
fecula, orituri, niaximasqueglorias TILE, au-
guftas Domüs BavariccC incremento, &" totius
Boici Orbis fummo bono pofiti in fignum.
Fuerint aufus mei Icariis non impares5qui,
licet aquilina deftitutus acie , contemplari,
&, velut cereis initruclus pennis ad fplendi-
difsimum hunc SOLEM elevari prafumpfe-
ran); inftruebar tarnen poftlim'inio facti, al-
tiori confiho, & afflatu quodam divinatorio
hoc in argumentum me fuifle dcductum , pras
casterisplurimis, qusc Do tum tanta, Virtutum,
aäorumq;nimiaiuppeditafletcopia;utvelita
majori facilitate parentalia in Vaticinia Fpi ce-
dia i n Epicmia, & in Pasana narnise verterentur :
ex apparente veroTIBI fub fchemate SOLJS
SERENISSIMO GENITORE TUO finelituo,
fcypho 9 vel Infulä majorem ELECTORALI SE-
RENITATlTU^quam in AUGUSTO PAREN
TE mirabamur , gloriam augurari liceret. Du
vino afflatus fpin tu e facro Codice vatic i nor.
Magno
Magno enimvero Proregifuturo, &Mem-
phitici 9 ut vertebatur Jofephi Nomen a Pha-
raone ,Servatori Mundi fi fummae hujusGlo-
rias prasfagio fucrat vifusafiliofubSolis figura
Pater, venerabundus majorem Parente natum
futurum : jam non fub aurea Cortina locutus
Apollo, Ted SERENISSIMUS IPSE tanquamSOL
toties SEREN1TATI TILE ELECTORALI vifus
GENITOR , atque in his paginis iterato TIBI
apparens ad fummum jam tendentem Glori-
am TUAM nunquam non majori augendam in-
crementopraefignat,ceuGloriäplenumOpus.
Ethoc ipfum e ft ,quod, cum Patria tota, totus
vovet, 6c nunquam ceflaturis votis e coeloprc.
catur ELECTORALI SERENITATI TU^ humif
lime dicatus Clericorum Regularium Ordo ♦
Hoc eft,quod infimus ego , ceu futurum, firmif-
fime teneo,aufpicor, Scvoveo, atque ut fove-
re d igneris Clementifsiino obtutu pro volutum
cumoblataopella ad Pedes Iuos demiisifsime
fupplex rogo
ELECTORALTS SERENITATIS
TIL£
Mumxiimui Obftqumijiimts
Jofcphas Cajctanus Khwn
Clcr.Rcg.
*ssn)r*y mm
EPITOME
APPARATUS FUNEßRIS
QU ALIS
IN EXEQUIIS SOLENNIBUS
GLOR10S1SS1MJE MEMORIAL
MAXIMILIANI
EMANUELIS
ELECTORIS ac DUCIS BAVARI/E
In Auhco Eledorali Clericor. Regul. Templo
JUSSU
Serenifimi ac Clement ijjimi Prmcipis $§ Domini
CAROLI
ALBER.TI
ELECTORIS H^EREDIS
Conjpicuus reddebatur.
^Unquam Hefperus tetro magis triftitiar pe-
ll plo non aul am camum , 6c Metropolim , fed univerfara
quoque Bavariam & Palatinatum Superiorem contcgcte
vifus eft , quam vefpcro illo , quo , pullatus ipfe , quarto
Calendas Martij nuntiacurus apparuic occidille Solem,
nee illum folum , qui fingulis diebus redire jubetur; Scd qui plura per
luftra Bojarix Screniflimus femper illuxic : Maximilianum nempe
b hm*~
mm )(*•)( mm
Emanuelem , qtsondam Elcdorem , ac Bavariaz utriusque & Palatinatus
Superioris Ducem , &c.
Timere quidem jam juflcranttam lugubrefatum , qua: trahere in
occafum vidcbantur pramuntia figna morborum , unde nif il non fa-
ctum, quoprecibus, 5c Votis moveretur Numen , uttardareParcas
juberet: At sneum fefe ca?kim ofte-dit, tamque irrita efle voluic me-
dicamina cuncla ; ut Libithinae refiftere nemo poller, Ergo 5c in-
fcrutabili Deiconfisio cedere cportuit , 6c, qua: jam non perrrineban-
turcicrepopulum ad cantandasDeo laude« jobreftitutamfalutem, xra
Campana aultci CJericorum Regularsum Templi , provocare lacry-
mas, &luclumindicere, Iugubnper integramhorarnfonanriaTono,
dcbebant.
QucmadmodumautemroJo planfUi agendiänon Tat bene confuli-
mus , ira jam ad ca vcrrendus erat animus ] qua: runedcurando necefla-
ria fpeclabant. Prohir uerat SerenüFimus ipfe dccedens dsfcindi exa*
nime corpus, 6c aromatibu- condiri ; quiproptertumuio cclcnus in.
ferendum erat , & omnia breviori manu cxpedire neceiiunv, Aperue-
rar quoque mcntem fuam, quam fixum fibi fuerat fcmpcr , quod ob-
jcns Sereniilimorum Parentum exuvijs jungi eroberet- , ctdefun<ftus lin-
dem efier corpore ricinus , a quibus Pic ratis ftudio ncnquam receiterat,
eandemque cum illis reperiret Anaftafin ad vitam immorralem , quos
dedifiemorra.emfVmpermeminerat; atqueadeo rampia: volunratinon
Contraire facrof anclum omnibus mit.
Huicigiturfervando Depofito CJericorum RegutariurnTempium
fervire debuerat, ibi enim fub aramaxima , ac velÄi ipfoEucharifbci
Numinis Sacrario dpi , & Succeflonbus Quietis locum ccnftiruerant
fundatoresMiinihccnriiliini dicliTempii.Sereniiiimi Pnncipes fertfman-
du* hiAria Eleclor , 6c Adelais E Jeclrix, 6c jamjam cum alrs fuis filiis,
ac Nepotibus Serenißimis quieicunt. Diclo proinde Tunr.Jo , uti
Templo, quarta pofr obitum die, ea , qua decebat , maftiflima pompa
inferreba;urj cujus ritumdefcnbere fuperfedemus , urporeab aiiisnota«.
tum cum cartens , quaefunu? concernunt praxedes ti quoque quatriduo
excultum.
Exequüs deinSoienmbus, quasEodem inTempIocelebrare com
venerat , quo tanto Principe , ac Filiali amore eilcntcondigna:,Screr (1,
Harresdeelle nequidquam voluit , quod ad Magnificentia? tamam defu
derari poterat ■, unde locare operam omnes fuere jufli , qui five conftru-
cndo Maufolaro , five aüi Apparatui funebri reperiebantur idonei ; 5c
idcircoetiamMufasTheatinasdecuit,ut,quantumpermitteret anguftia
temporis , conferrent ,nec prancasfolümagerenrjed Enccroiinonnihil
adiicerent, immortali femper jam aJiunde i Principis Fama;,
Et
*&S3* K*)c mm
Et Architec"li quidem cum picloribusfuas fecere partes eoarrificio,
utMaufolsum furgeretcujusvisRegis funere rvon mdignum , live mo-
lem (pecles , five ornatum ; Altitudine quippe fua Nonaginta , 6:
ampiiuscubitos emetiebatur , ipsümque templitholum,vix non artige-
rat, riguram vero perrecYiorem imitabatur , cümOelonis fuffulca cd-
Iumnis, inferne inoctangularem ferme concamerata haec moies fuper-
ne in quadrilateram & fcanfilem pyramidem defineret , ad culmen u< q.se
tota flammifera , & ducentis fupra mille facibus ,cereis, ac iumimbus
clara. Ornatum vero dedere, &quia Columnispendebanrrophasa
innumera hoftibusdeviclis, praecipue Turcis erepra \ Sc quae geminas
inter columnasinquarerno laccre triftitiam fpiranria fedebanr toti i:\\i
fimuiacra aflFabrc eiinfta virtutum Cardinalium , queis condolere,ob
extindtum cultorcm earum Maximum , jubebanrur omr-cs, perorevi
finguiarumbafi m(criptione appofitaj Nee minus, qu.T circumftabanc
oclonis in gradibus plane ducentacandelabra argentea , cumn<,iximrs
deauratis in fingulis angulis Maiifotei leonibus , ornabanc Mol m , 5c
magniheentiam augebant,cui ne quidquam detraxerat coior ,nigrcicens
quidemin fundo, at tanto obduetusauro , ut fplendere magis, quam
lugere , moles videretur ♦ Qualis porro ruerit decor honorarii T utniiii >
cui pretiofumconopeum , & auteum, eteftudine Maufctöi pendulum,
ineumbebantintra ipfam (tr"<5luram , faeiie coniicies , exteriora mira»
tus; impofitusiliecönfpiciebatur magna: Urriasfepulchrait^ quam quu
tnor fymbola aureo colore depicla ornaverant , exp'cativa d;>lori$
coneepti a Sercniilima Conjuge , Prole, Domo Bavarica , ?vr Patria,
fuper Occafuhuius PrincipumSolis : &: viduacaexhibebatlntigniaom-
nia Electoralia, & Ducalia magno fingula pretioconfpicua; deniejue
nihil erat , quod non Majeftatc dolori mixta raperet oculos, 8* in lui ad«
mirationem vocarer.
Nee minor ruerat, reliquiTempü sd hasee celebrandas cxcquiis
parandiconatusinüJis, quitotum ejus-dem ambicum trifti pannov>.fti-
endum aflumpferant ; quam enim nuliis fuerit vifum fumpribus parce-
re, exeocollige, quöd a corunide totiusTelludinis ad pavimentum
usqueteclaomnianigerrimis pannis apparuerint , Et tarn iugubrem
quidem faciem mitigare conabantur , qua; de columnis majoribus , fin-
gulisque congruisfpatiis, aeipfis areuum hiatibus pendula: erantpluri-
mspiclura: (y mbolis, Infcriptionibus , ac Heroicis fa<5tis Derunclire.
ferts; Honorem tarnen omnemdepellerenonvaiebant, ipsöquejam
primo obeutudocebat apparatustotus, qua; agenda erant, 6c cui pa-
rentare fuerat conftiturum,
Quid vero Mute conrulerint Iitterarü Apparatus, nunc quidem ex»
primendum quequetbret, fed melius fequentia pandent, cum hiefo-
b 2 lum
ses* x*x mm
lum argumentum , cjüsque divifionem manifeftare fit vifum ; Argu-
mentum porrö toti vitaecurfuiexplicandoidoneumnullum magis vide-
batur Auclori ( totus enim labor uni capiti incubuit ) quam defamptum
ex ipfo tempore , hora, 6c ngno, in quo decefTus ipfe trifiiilimus Ba-
variam funeftavit: Occiduo quippe Sole , 6c vixfignum ultimum Zo-
diaci ia^reflo occumbens Sereniilimus , uti revera inter Principes fui aevi
erat, quod inter Planetas , 6c fidera Pha:bus , ira occafionem fuppedi-
täte putabatur fub Allegoria SOL1S, quitotum Heroicarum Virtutum
Zodiacum duodena per Iuftra laudatifTime emenfus f uerat , 6c tandem
in ultimo ilgno feu lu/tro occafum non abhorruit, Dotes , curfumque
vitae in profpera «que ac adverfa fortuna , mirandum , nonnihil , 6c obi-
terpotiüs perftringendi , quam defcribendi.
Nectale argumentum apte per interiorem Templi ambitum diftri-
buere difticile erat , ipfum enim hoc docebat Templum, nee ulium
melius , quam hoc idem Divo CAJETANO ob impetratam ab hoc
Thaumaturgo Nativitatem MAXIMILIAN! EMANUELIS a Se-
reniflimis Ejus Parentibus ex voto nuneupatum , 6c in a:terna? gratitu-
dinis Monumentum ereclum tarn fplendide , ut cernitur ; maxime, cum
idipfum reeipere debuerit denatum, ob quem narum e fundamentisna*
feebatur, Sic quippe ortum ponere huic Soli licebat in eo templi Iatere,
quod Aram fanclo Patri Sacram continet ; Inde deducere curfum per
duodeeim figna Zodiaci ad inferiorem , eamque iongiorem EcckCix
partem , in quo totidem fpatia congrua reperiuntur , qua? duodenis luft-
ris, uti fignis ferviant, praeter fcx Arcus, in quibus Heroica facta ap,
pendetentur ; Lateri , in quo Ortus conftituebatur , aliud e diametro
refpondens , 6c Aram Deipara; praeeipue , totique Sacra: Chrim" pro-
fapiae facratam continens , occafum vei ideo aptillime reeipiebat, quod
fubTutela gloriofiflirax Matris Virginis felicem claufulam vir« fibi tanto
certiüs Devotiihmus Eidem Princeps promiferat , quanto porentiflimum
Ejus praTidium in vita fenferat , & mereri ftuduerar, Denique , quem-
admodum Solem veluti fepultum fingimus , dum in Hypogaro deti«.
netur , ita pars illa Templi , quam Chorum , 6c Presbytcriura vuigö
nominamus , 6c Ära Maxima , ac Euchariftici Numinis Sacrarium
oecupat . fervire debuit ultima: conditioni Ailegorici SOJL1S nofiri ,
quam poft Occafum obtinet , utpote in qua tumulari voluit , diemque
illam exfpedtat , qua refurgere fuerit juilus ad immarceilibilem glo-
riam.
Argumento ita quadripartitojuxtaquaterna templi fpatia, 6cSolis
diurna tempora; Quatuor illius Ortui, 6c quaterna Occafui fymbola
cumfuppofitislnlcnptionibus dabantur; duodena Meridiei, feuZodia.
CO * 6c Oclona quiefeenti in turnulo , ceu noclurno tempori, Sin-
^ss x*)c mm
gulis Aris majoribus fuaquoque fpecialis affixa fuit Infcriptio: Altari
quidemMaximoexpreilivaGeneraliter, cujus funeri, &iquoAppa,
ratusifteparentalis, acIuc~tuoiusdemnatusfuerit; AxzD.Cajetani tu-
chariftica, &Beatillim# VirginisDciparaVatidica, NecminusPorta
major Templi ram exteriori facie , quam interiori , magnam obtinuit
Tabulam cum Metrica lnfcriptione; exterius quidem Jndicloriam fu-
neiis Chroniftico Metricam ; incerius verö monitoriam abeuntis fpecla»
rori» , vel Lectoris. Sub hiatibus Arcuum minorum pendula gefta
Heroica Maximiliani Emanuelts , deplurimis aliqua, brevi carmine anL
mabantur, cümp!uranon admitteret Simetria ab Architectis obfervari
folita Sicque egere partes fuas Mufs, quantum Anguftia tempo-
ris , & vires pcrmiferant , Venia femper dignae, etfi infra mentum
Tanti Principis ferperent , erfecStat inopesipsacopia, &: adftricta: exiguo
Tabularum fpatio , quod pauciora capiebat, quam in Auctoris caiamum
prima ftatim de conceptione rluxerant , refttidtionem tolerare jufla,cor*
redtionem non obtentura , dum praio committenda fuerant , ne ex
toto ä fe diverfa viderentur , dum fecundb oculis fubjici debuere ; Hinc
Lecloris Benevolentia parcet , ficuti parcere piiflimos Manes erepti
Principis tanto fperandum eft fecurius , quanto a laudibus fuis , cothur-
natisque Elogiis alienum novimus Defundi animum. Fruere igitur z-
quo animo laboribus, & benigna cenfura apud te luant, quae tumul-
tuarioopereoculosincurrunt minus digna eo Heroum Principe., quem
nullus fatls dilaudare poterit melior Pamallus >& fola gloriola,6c
poiteritati manfura Memoria merito coronabit .
iauro.
5>ie
treffe in Um Aufgang/
mW in t>em Mittag/
fSröffettf in t»em^it«!ian37
tmbUttcljugtfh
Wen* Bonne
MAXIMILIAN
EMANUEL
@r$trucf)fc|j/iml> ÄtJur^Siii'i^^on^'Sraf ju £cudjtenterg/K.
©»et
CAROLI ALBERT1
3# Dtcgiewnbcn ©lott»firt>iflijfen Sfiuivgötflenö
©cn 26. gefcr gtwfccftQtft afcöclcfcen / mit) in frei* £f)ur<5ürfH. -Oof«
Äfoen bei) fcenenSBol (£&rn>ür&tgen i'P/rheatinem/o&erRegulirten^ricflei:«
föeo bmm baftlbft pvä$t\0Qef)a\mm &re9*£ä<3igen£ettf)^enngtiuflett errtc^Wt/
mit £afeinifc&en ©imvgofcunD «epfftriftten
Q?<M R.P.D.JOSEPHO CAJETANO KHUEN tu
meldten -Orfcctts ^rteflerctt öC$teJ)w /
ltat>t>onebcn bemfelben auf Verlangen öi(« »ol>l* gefinnten Pamotifcjjen ©«tnüt&es
in Da« ifu(f(t)e ubfrfffyrf moröea.
3VD1 eiynitlglfTec VereBcV«g/t>6Cbffecfa3fen C^Vcffcffcng.
ert(u*iuDÄm.d)!ii, kpSWatiaSWfla&aknaStaWiii, 3BiMt>/~3(nni> i7»7.
mm x*)( mm
©eH Genügen
eprättgs/
SBefcfjes
25et) Umn i>tt\)> Sägigen Seilt * 95efingnuffm
cm ^glot tt)örotgt^ aögctcötcn
2Ber;iaift
MAXIMILIANO
EMANUELI
angebet ftwfcem
gStnmaf OatDevanbrccßenK SibenDnüt einem mein* wrftnfto
reiben ^raurfcf)(a^r ntt nur ?cn^ur*Sat)n|'cf)en #of/unt>
Die $Rcffrcng*@ta&t SRiincfjcn/ feiern qan© SSagren/utfc
Die Obere 3>falg DcröüUct/aiö eben feibesmat/ t*a Der feibft be*
icaot jcijcmcnbc Hefperus, oDer2lbenD<@tern Den fccf)ö unt> $n>ain£ia>
ften -Oorminö crfctnnen/umb anreisen/baß $u ©naDen gangen fcr?e Die
<Sonnen/imD ntt allein jene/ tt>e(cßc tasrtcö wüDcrum&cn aufheften von
©Ott befe(ct)et tft/ fonDern auef) Die grojfe Sürftem@onne / roef eße t>urc§
63. 3a()r fc m\ Denen £()ur*25at)rffcf)en £anDen/ ateDemQefambtenEu.
ropa atttfit&md)ku$ti$\{iwvQtku(tw: tt>ilifäöeti/ Dag MAXIMJ.
Li an emanueL roettfanD StOurfürftDeg £.%>m.$Keicß$/unt> £cr$o$
in 25apren/awc6 Der -Obern yfttytttc; oifefl seitliche £e^ett geenDet f;abe#
t> ecföj
mm x©>< w»
@ol<f)^etrübnu&reict)iftetf SBerbSttpus Ijattcn §n>arlrf)cn beforcfit*
lief) t>eittcu wellen Die vorgebenbe gcicöeai t>cr eitmcr{$<voüen3uftdnbe/
unD alle »ner^ictel entfräffteube brauet beiten; $>cx Urfacljeu man
auefj DcnmüDrcicben ©OttitnatoäStcfj in allen $ircl)en bureß ei)ffrigü
fte$ <£ebett/unb 23itt<@5dnge angeflebet/ Damit er fof cl) traitrtc^cn 3«faW
gndbigif t abwenben/unD Den aifi> {)6cf)ftbenebten Surften nocl) länger ver*
gönnen wolle ; £>er £f raef jeDocf) fcfjeinete aug Slerfc gegcjjen/unD fcattc
feijon einanDeres in feinem unwiberrufffiebe« 9tatl) bcfctilcltcu; Sauen»
fjero/nacljDeme jnm auberten ntaf)l felben $ags Die bei; Denen 3\egulirten
3>rieftern in Der ffifcurfurfH. £ef $ircf)cn gemaeßte mHDfee iige etifftung
für Die i« Bügen £igenDe m IMftt &ntij aufepfegen / unD eine fcaibc
©tunD für Die ©rerbenbe umb einen glücfrü l)cn Sbtruct &u betten / Dein
Surcfileuefjtigiften £(}urfürff cn aufeine befonbere SJBeifc von Denen ge#
fambten Pauibus Theatinis cpftrigtft jugewenbet werben/ müften Die
©foggen Difer -öcf* $trc()cn ( welche mein* bereiftet waren Das 33olcf &u
einem Sancfrgeft umb DiewieDcr erhaltene SluffteUung Deg^ndDigi»
giffcn £anD$' Surften mitfröl)itctren «Scßatf $u beruften ) mit frdgücfjen
£l)on etne gan($e©ttrob WnDurcl) Den aüerbefcl)mci($iefccn gabt Der
gefdmbten etaDt wrfünben/ unD jeDe Die abgeleibte gro|fe©ee(c mit
Dem ©cbett jubegleitten ermahnen.
3Ba$ fernere bep/ trab mit fofefjer #ocfHmb£f)urfurfM*f}en£eicf)e
vorgenommen werben/ift allster einzutragen unnetbwenbt<\/naetjbcmaf>
Jen Dierubereut orDentftctjcö £)of>Dianum bereits in Zntct gegeben ju*
feften tft; welefjcrmaifcn aber auf ; Def&urcßieueoügtftcn £0ur-<£r&en$/
unD Dermalen würefueb glerwürDtgift regierenben S» un^ £anb&
Surften <$näbigttlcn 33efeleb erfagte #effc ßircfjen (ateinwelcfierber
tbeurc £cicbnamb Deffett ©urrfrtcualjttgiften $mn Carters/ unD grauen
Butter / wie and) Ferren ©ebrüber / unD ©offnen entfeelten £crperen
bepgcfct*ct werben / unD Darttmben umb fo mcljr £eueu prächtigen
£eicß<$Begängnuffeu Dienen müjtc ) fo wo()l bureb Die / von ftöcljffcgc
Dacßt ©££f)ur*Sür|t(. ©ure6i.würrtltc6cn^)of*£ammer-%ttl)/ unD
■Ober * 25aumcitfers £enn joftW Sffncrö 33er an ftaftung \>a$ Srauer*
beruft/ oDcr fo genanntes Maufoteum betrefcuD / als and) mit SBeptrag
einiger £o&*unD©inn*©clnifften von Denen PP.Theatinern angge*
ruftet worDen / iftbtfes/ jeDocijauctj uurfo vtl beizubringen/ Dag tv
nigermajTenentDectet werbe / \»a$ Def? Aurhors aller l;icr unten ange*
gefügten ©ebriftten ^epnuug / unD 3uubalt gewefen fepe/ ferclj'groficn
Surften rnebr in Den ©chatten vorpftelJen/ at$ naefj SSerbieuften §u
Vret)fen/Dann jubifen lederen er fteß allp unfdbtg erfennet; Derowegen
jenen naa)fo(gcn wollen/ welcfie tu Den verjüngten ©efnielicin greifen
SBercfe entwertfen/ M fte folcfjeöfelbft aufjufteiku nit vermögen.
©o
*88£s x*k mm
&ciftmt)i \va$ ^aö mcf^r t»ann ticuitrstg Qftuncfmer^ercf#ucfi
()0l)C Innl mit meljr als jirolff ()unDert 2Bacf)^ktcc^ter/5artlen/ unD ^Im--
VlcnfcDctnKiDrerrit^tctcIviauroliEum, ober grauer* <#eruft belanget ,
ttneingfeicSen Mc Scflcptotno, t^g gan^enSempte mit fcßwargen^rauer*
SucfValsein fcfion beftf)rtbene$ 2Bcrtf / tut fc>tfcö<Örtf;$ $uwiDerl)Cüe$W
tnrcmc^ilcit^iifcon^fctt/ luit^iutr^ctt^eiftcr/ unD Das tnÄupf'
tcr geftccliene Caftrum Doloris alles felbjt an Saslegen/unD prepfen.
^olcliemnacß ir>irt> Dem cumftigen £efer aikiniQ geoffenbal;ret/wte De§
©cörifft*©tetferg ^5c&anrtcn fteö fürnemMtclj nur auf ein übl IcnDett
ftjcücn/ un& unter einer @Jtfcfjmt£ allein DasSobttoräuftetfen gefttmee
waren ; atfermaflen er ncmMiclj beobachtet / Dag Der3)urct)leucfttgif?e
ffiJnrprfl/Mc6ftfee(,©eMÄtnttö/gIeicgfam mit Der ftcfrbarcn Tonnen/
urtD ra t"c(bc in DemJeictenDer »Sifcrie / a{^ rcßtcn/ mithin itac^ roUbracö*
ten fangen ©onnen*ffrap§/ von unfcreräöelt abgefcfyDen/anncbens
ftme Der£itul ctncs3)urcl)(eucf)tifiiikn nit allein Deß bocfrcjroj] . n <£tanu
mens/ unD ^urDiajtitljalber/fonDern freien Der IxilaJaMjenDenböctjffc
Sürftiiclicn (&aaten / $ua,enDen / unD $ciKiuZl)atcn gani? aijjen*
tuumbiictj / unD eine Statur tuci^r / al$ Zitui stmfcn ; wäre Dtc Mtf)of>
femiiclj von niemanD ftraffbafcre SÄe&mtna / unter Der ©leicfjnus/ £ttul/
uit^ öerwunDcrbaratftfeit Der Tonnen/ unDjwar als eine ©rfjctn wfe
lcfte£clfcen#un* Sfitjlen^®onneanjurüI;mcn/ welcfjceben ^ugcp
n>ojn!ic(jer ©onnen^eit Difer 2Belt / unD uaef) geeuDeten ftöcfiftiobiü
(Den £auff DurcJ Den Tonnen* Sräpg 8roflcr-ÖclDen*$ijatcit/unfc$u*
QcnDenju allgemeinen £ei)D.<wcfcn entwichen.
<&in folcßcr (BeDantfcu moefite and) unfcfiwdrer als ein anDerer / ob«
fdjen etwannmei;r @inibreicfierfic6&urcl)DtcöangeÄirc6cncr(>rcittcit
iajicn/ in Der Äirctjen aber / fo Dem ^eiligen Cajetan Der Regulierten
3>ricftcr QBuuDer* tl;dttgcn <6tuff ter $uo,eaio,nct/ am alierfü$lüt>iften/fo
wol)l wecken Der SltQcntlnmtHeljfctt / Dag fclcße ßircfjen Difem greifen
CHninDer* heiligen auf) Dem ®clübD &eg ^urcMeucfuigiften £f)urfur'
fleri Fsrdinandi Maria? , unD feiner aucl) ©ureßlcuctmcuften £l)urfur>'
ftin SlDel^aiD/ fo fic ©Oft gemacht/ wann Durcfi Die gürbttt De§()eu
Itgen Cajctani fie eines S&ur^ringcns/ naefjselxn jätyngcrQrrmana^
iuna, geweitet wurDen / auferbauet worDen/ unD auefjju feiner <&vafo
fiatt Dienen müfte ; 2ils aucl) wegen Der (Stellung offtgemelDter ßiretjen:
©ann alfo Diente \>k ©eitl;cn/ in weltfjcr Der grejje SUtar biderwel)nten
^eiligen Gatters / Der Defien Geburt erworben / Den Aufgang feltfjer
©onnen an^uDeuten auf Deflen Sürbttt ; £>as £angl;aug $u23orftel>
(ungDeg <Sonnen*£auffs burdj Die^wölft 3cic^cn / weiten Maximilia-
ne Emanucl naeß Denen unmunDiöen jaljrcn fctityi^abxwUflxcttctl
wc(cOcö jwclffLuftra,cDcrfünff3ö6ride Betten aupmacf;et; 3)ie@efc
$®m )(©)( mm
tf)cnf mtt)ck6crtcr9ro(rc^ltarKvfccU(\tften^u«cr^^ttc^/ unD
Kr fteüigiften 2(nverwanDtfctjajft £l)rifti fiel) Geflirtet/ für Dctt^iDcr*
gattgfolcf)er ©ernten/ atö welche DurefiDie ^ütterlicljc -SntlD Maris,
£)cro Der 3ibge(eibte mit <66()nlicfjitfer £icb ;ct»crjctt cpffrigil* bei)getl;att
ware/umb ein giürifeeligeg £infcfjciDen $u erwerben. £>er immmD
du|Tere£()or aber / unter wefcfjen fein entfce(tcr£ctb rubet/ ju Sor*
bUDung Deßi ©tanDs Der @onnen / mtiflxm fie niDergangcn.
$llfo wurden gefMet / unD an Die SBcnDe Der Äircfien über Die
fcfjwarge Sapetett aufgefangen : (Srftlicfi aef)t unD jwamstggema&lne
fetmt<23UDer mit i()ren fttrßen ob* unD Darunter ftaugenDcn gvojfcren
£ob*ecf)rifften/ Deren vier Dem Slufgang/ fovü Dem Hergang/ ad)t
fcemSRu&eflanD / unD jwolff Dem Sauft Der ©ernten Durcl) Den £()tcr*
Strand gegeben worDen: ©o Dann wurDe auf jeDengürljang/ foDte
örojje Drei) $Utdr fegwar? / unD gauO bcDctf tett / eine grog gefeljri&iic
SeutungS* ©cfjrtfft anschafftet» -Ob Dem mitterert Äircßcn-*
Zljov aber von aujjen wäre iMfc&eneingrojrcö©inw#cmdWDemtt
etwefcfjeu Verfett / fo Die 3abr*3al)l entfalteten ; -Ob eben Dtfcm^or
hingegen von innen / abcrmal;! unter einem greifen ($5entd()SDc ein mit ge*
butiDener 9teDe (egucfje £rma[)muttD 25Citr(aiibun9&@<*ntft: 3Äei;i§
waren DiefecfasSSogenDer f (cincren ffiapcifen mit fo v»ii #eft>en ^l)ateu
Deg "MQtkihcn bedangen I unter Deren jeDen $wetj Vers furztet) Den
?)rcr?ß DejHolrfje aupübenDen gtyurfürftens anzeiget ; 2lnDem Caftro
Doloris enDnctjen (obfcfjonan Dejfcn Srftnnung Der Autfaor feinen am
Deren 2()ei( (;atte ) wurDen Denen vier SSUDn nflen Der #attyt> $ugenben
furfce ©cßrtfften bengefc0t/ fo jur $lag ermahnten / an Dem ©cotf aber/
auf weteijen Die ©arclje gefteifet / vier ©inn^iiDer mit ityrett ©prücfjen
angebdfttet ; we[ci)e$$ Dann ad es |n Erfüllung Deß Verlangens beffr
mog(icf)/ von 2Bort ju20ortnacg Dem £ateini;icr mDasSewfcfj über*
unD bep^efegt julefen fepn wirD.
©emeffe günftiger £efer Die gutöerßfgc SBemäfntng / unD verfcljone
Darumben Dem Authori eine ftraffettDe2$eurtbeiiuug aufönfaitfen/ Der
felbften willig befennet/ DagerwcDer eine Poerifcpe / weDerfolcljeägrop
fenSürftenöunerreiif)iicöeu£obwürDiöfcit gletcl)ftdtiDtge Sd&tgfcit hu
füje ; 3n großen Singen wirD Der gute SBilien für U$
SBertf angefe(;en»
In Magnis voiuifle fat eft.
/»-
Infcripio Prima.
>Ervando Ordini Infcriptionum prima legcnda eft, qua:
I fuerat Indictoria funeris , & lu<5lus, ac foribus Tem-
\ pli, in quo Exequis Solennes celebranda? eram , fu-
5 pra majorem Portam , exterius , appendebatur fub Ta-
bula , in qua videnduserat Sol ingreflus fignum Pifcium , ceu ul-
timum Zodiaci , cujus faciei Libithina , Picloriam fimulans artem,
fui, & velutiCalvarizfimilitudinempenicillo funefto infcriberein-
ceperat , ßojaris Genio id fruftra prohibente ; Penes , et fubrus
Libithinam Bina in icelecorum formam confpicua fimulacra e-
mortua fedebant > triftemque infonantia lefTum ambo tenebanc
pannum > cui dicla Infcnptio erat inferta fuis litteris
Chronofticis diftincla . utpote Chronoftico ■
Metrica, Vcrbis fequentibus.
oIpopVLI; IaCet eManVeL, SAT
trIstIa DIXI.
LVGVbre, qV^patVLa est, h#c
panDIt PORTA theatrVM*
IngreDere, aC Cernes , qV^ noX,
et theMata fVnVs
oCCIDVl Bolls ph*BI sat sVggerIt
VnVM.
atprohIbet, soclVs nIsI q^VIsVeLIt
esseDoLorVM,
qy6D speCtatVrVs V^nIat sVa pLan-
GERE SoLeM
sIDera, VeLtantVM eXpLoret,
<£/& faCta parentent.
2t 83eg
£tffe f&pRBtflft.
3e cjebübrenDeOrDnuna, ju baften forte jum erffett Dem
' £efer t>ora,efMet werben jene Skpfcßrifft / weltfje jur
SraurnmD wrftabenDer £ctc^* 35cadtiönuö Diedintret'
tenl>e in Die ßircfjen einladen / unDentDecfen forte /we>
me fofcfjes ©epranae verordnet/ unD ober weifen £oDt*
ga^r Das £epDwefen gebühret ; juma&lcn Dann unter Der ©fetcfyuts
Der entwichenen $ÜCf?en'©0!tnen Dte£ebwurDt9feitDe§aba>
kibtm ©Urrt?(CUdbtt3iften ff&Ufegfofceil* »orjiiftcilen H*
Sorbaben wäre / würbe ob Der großen Porten Deg Sempls eine t»icr*
unD &wain(jt9 ©ctjucfj f)cf)t i unD acfjtsefyeu brettte woWauggejter*
te Safl auföejattöen / in welcher entworfen jufe()en gewefen Der
©onnen*£ircff/ oDer S(;ier*£rai§; unD DaDie@onnen Das Sei*
cfjen Der SifiDe / <&$ fegterc naef) wtfenDten £auffe eingetreten /
wurDe Derfefben Der Untergang anatmet mit Demc/ Dag Libithi-
na , unter wefcfjer Die Siebter auefj tu ©terbUctjfcit *erftc{;en /
Die 3ßa#£tmfi unternemmenD / in &a$ Slngeftcfjt Der l;eu\g(an*
fcenDen ©onnen jwarmabfet/ aber nur ü)re / xmt) einesiSoDteir-
#aupt$ ©feicßnus? / obfcfjon Der .©eut*®etf? Deg£mrcf}(euct)tigt<
ftenS6ur*-5aufe^/oDerä5aprranDö Dife 23etrübnu$ bringenDeSSor*
JMung intern wofte; unter fofcfjer Figur entwarfen Die9fta()lcr
mebranDereaußgeDonre£oDten*25ifDer/ voü$t$$& Sarben ret*
ben / tOeite Die $raur> Vefaunen anbfofen / unD jugteicö Das 25f att
falteten/ auf wertem Die @cfjrtfft ^tiefen wäre/ wefefie mit eint*
gen fKeimen angeDeutet/ wasl)ier befcfjeben/unD33or[)abens ferje;
©oJcge Vers , gletcfjwte jte in Dem tattin alle/ unD jeDe Dtc3abr*
3af)f jumablen auefj enthalten/ werDen auetj Wer in Seutfctj fofdjer*
mafien/ obfcfjon nit alle / gegeben/ unD fepnD fofgenDe,
3*
«Cfo
SCO! DäNManVeL LIßt:
gan myt^(0. gnV?g fagen /
Cln SMIr H« offen fOtf
^IttnVr6Mtt/!oWIrDiIC&
M4w*VrtO#Ifle«/
§VC# D« gorm Vorgang
MVP tC&s>n^Vtf SStÄVr n4g«n
gm togS mHtut matt
fSat Eingang/ tor Ui^tm
itt tonen ft$ ntt ttiftt /
g|te $w gönn Mii§ß
it^mti mt>m$$ux
Secunda Infcriptio.
Ngrefsis , adquodinvitabäntur,lugüb-
re Theatrum, prima quidem facie oc-
currere debucrat illaInfcriptio,qua 0g-
nificabatur , cui , & a quo , vel cujus
* Imperio totüs ifte Apparatus funebris
inftrucluserat, atqueadee, cum MaufolariMoles
Primarii Altaris confpedum fua Magnitudine fer-
me totum eripiebat, in primoMaufoiaei Hiatu ap-
pendeoda fuiilet. Quandoqmdem aiuem ftru-
clura dicli Maufolaei ad Regulas artis Architccloni-
cae magis, quam ex diclamine Auctoris iitrerarij
Apparatus pendere debuerat, ibidem locum inve-
iure non potuit; Unde , quoad locum fiium pri-
mitus debitum quoquo modo haberet, adhuc Arse
Maximac Velo affixa fuit fequens Infcriptio Gra-
phica potiüs , quam verborum phaleris exornata,
Litteris tarnen depicla majoribus inter Infignia B a-
varicx ftirpis , quae nigrum Velamen Altans Magna
Cruce albicante diftinclummarginabant
quadripartita.
05
MA
MAXIMILIANO
EMANUELI
ELECTORL
OCCIDUO PRINCIPUM SOLI;
HEROUM PRINCIP1;
FIDEI DEFENSORI;
TURCARUM TERRORIj
ORBIS DELICIO,
CUNCTORUM SOLATIO;
NON SOLUM SUO, SED OMNlUM
AMABILISSIMO patri
CAROLUS
ALBERTUS
INELUCTAB1LI JACTURjE VIXSUPERSTES
AMARISSIMAS INTER LACRYMAS,
PIISSIME PARENTAT
ETVOTIS PARENSPARENTÜMTUMULO
LUGENS INFERT
9vtom t&epfBrifft
aa^^ema^en man im Zzam*tyla% / m M*
efjem Die erfle ©cörtfft geruffen Bat / dttqctratctt /
Ijdtte i»ar vor atfen folien in baö ©eficljt fommetr jene
■Oaupfröcijrtfft/ Dnrcf) DteQeoffenkftretnnrD/memc/
nnb wn n>e(c(jem/ auef) auff roeffen 23cferd& aUcö Difes £etcfr@e«
prdttft ge&alten werte; 2WDiewei(en aber DadSranr^erüft/ a»
»eifern Derctfetefjen ecWflt Der SKesuI naefi Mtte $u (cfcit fem
foücn/ *cm£enn£of<5Baumettfer/ nnD fetner Äunfr<£rfa$reii*
(dt/ ntt Dem einm©c(jrtff t>@tetfer an$uortnen t!6erae6ett wor>
Den / tmt&m folcge* mefor ttarfj Der SBau * ate £>icf)t> Stnnft aeijattm
mite werten ; -Oatte erfaßte ecfjrifft alfoa feinen formftefien
^>fa@. SBurtc fotäjemnatf an Dem gAtflOtf mit fdjn>arßen
jueö/ »elcgeö mit einem weiffengreug/ uttom&§m&altu
fcßen2Bawcn»3ferten bemerket wäre/ Mecftett^ocNnUlfiet»
Slltar änderet / Damit fte alfo Docl) Das furtte(;mfte -Qrtf; kba«»*
tete; ob fetjen Das Maufoteum , oDer (jenflclje Sranrer* ©ernft
weaen feiner anfc&ßcfjen -Oä&e/ nnD ©rc|]e Die »otffommene 2In»
fMjttflfett felrfjcr ©djrtfft in Dem Statute benommen. @etf e fe'
ftuuDe naefj Der titm ©e&raudjmejr intern >atä ^erließen
SBorten / We nfcerfeget / (awten iu
Zattffiaffr
»2
MA.
MAXIMILIANO
EMANÜ E L I
55ec unferganöcncn t£äfffrll*q§0!ttK/
Sincm Söcftaiiw gelben/
g5#itmer beg SfrifHiften ©foufattS /
Unt> ©(f»t:6dcn tet^ötefen/
<Dec <Srg6ßlirt>feit dUec QBelf /.
Sem allgemeinen &:o(r/
Unbnifmn: feinem/
©onfcetn jedermanns
£ietoei#eften QSattectt
CAROLVS
ALBERTUS
Unbfcem anft>ibetfteiMi#en SJecfotjt
Äaiimü&ngwr6li6nec/
Unten fcn aütMtmfim Spänen/
©egentDactigeö trawiSeprang
Stomfeeligtff amwtbntt I
9?ac[)bem er 3&ne/
3u Sotge fceü QSeriangenö/
$effen QSaff eiligen (Statyiaft
Seiten (äffen.
ftrtU
lertia Inßriptw.
ITOrientemfinximus illoinTem-
pli latere , quod Aracn continet Ma-
gno PatriCAJETANOfacram3upcte
a quo Ortum habuit Ailegoncus Soi
nofter, ita Infcriptione fpeciaii mo-
nenda fuerat Bavaria , ut quam teli-
citatem , laetitiamque , Nato MAXlMiHANO
EMANUELE , nafta fuerat, in acceptis referat
Thienari Patrocinio ; Nifi enim per ocSo 6c am-
piiiis annos HasrcdcdeftitutisParentibusThauina-
turgi hujus merita impetraffent Hunc Principem ,
tot j?>m pofteritati lucentia fidera Bojaria non ha-
beret, Id 5 quod publicis tabulis, &: Marroori
infcnptum ad Vaivas interioris Tempil , in aeter-
no Gratitudinis Monumentum idcirco extrucli ,
teftatum voluere Serenifsimi Principes , FER DI-
NANDUS MARIA Blcftor» & HENRIETA
ADELAIS Eleclrix. Sequentem proinde Infcrip-
tionem appendi curavimus Velato Altari di&t
Patriarch«, quam licet nontotam capere poterat
anguftior effe&a, quam juflferamusMappa ,
hicintcgram darc voluimus.
THAV-
THAVMATURGO
MAXIMO,
MAGNOQJJE PATRONO,
CAJETANO
THIENßO,
Immortales redde Grates,
Felix BAVARIA;
Quod
MAXIMILIANO
E M A NU ELE,
Non Tibi Soli ,
SedChriftiadum Orbi.Univerfo ,
Oriri feccnt
Splendidifsimum SOLEM,
Triftitiae Umbris preffa
Langucbas
Tamdiu defolata,
Quamdiu fola in PrincipibusSolis;
Deerat hoc unum felicitati Tn x ,
Quod Pofteritati deefle videbas.
Luminaria Magna,
Quae venerabunda fufpexeras
In Principibus Tuis ,
Tot annis
Gcncratofinc Radio cerncns,
Ex.
IX
Extinguenda timebas, antequam parerent,
Paritura tunc quidem
Sed praeter tenebras infortunij nihil;
Pnlfabas Caelum precibus9 & Votis,
UtPrincipum Parcntem cerneresinFilio,
Quem Patriae Patrem jam colebas
In Principe:
Sed incailum«
Unus poft varia Vota, ^
THIEN^US erat,
In quem jacla fiducia fidem non falleret»
Cui fallere fidem ipfanoluifti
Templo promiflo.
Figendse nirnirum in providumNumen,
Nunquam fallitursefiduciae Auclor,
Iile fuerat ,
Qui Luminum Patri hoc ipfo charior,
Bojco Mundo
Impetrare potuit
Magnorum Luminum Patrem:
Replica nunc vota Tua,
Lugens BAVARIA
Ut quem emmenfolaudatifsimo Curfu
Repetitum doles Principum Solero,
Fixa inter fidera locatumfentias,
Et duplicato jubare,
RcnatuminFilio,
Servatum videas in plura fascula,
£ z ©ritte
12
jSfe mtbtm»fyffut fcem drcfTett fc^foatgen/
ttnt» mir einem wettfen ßreug unterteilten SucQ /
weldjes Den 2Utar beg ftctrigctt Satters Cajaani be-
werfet/ jumablen/ tute oben gemelbt / ber greifen
55fit(lett^©l>nn / ber fluggang wgebilbet »erben foüte auf je*
ner grollen aeitben* ffapellen / in welcher ber Wtax erfaßten
2£unber<tbdttgen 3>atrtarrtjen$ ftcfj beftnbet; inbeme bureßbetfen
ntdcfjtige gflrWt bem ©ttrjglfUÖ>tifli(lett i>au| S5a9Wtt
bifer erwünfcfjte £f)UC*($t6 nacl) gefcn 3dbrtgen eeufften, unb
*ergcbltd)ett#otfen autfanbere Mittel/ auff begebenes 0c(ubb
jbme eine l;enlicfjeJttrd)en verbauen / mtb fnnen Orben cittju*
fuhren / erworben worben ; 2Bie wegen bifer erhaltenen ®aab
aueb ter^Sauealfogleielj erfolget / unb burcD öffentliche geugnus/
burrfj ttt Marmor t&ttin gehauene ob ber $trcf)'£I;ur fteljenbe
eebrifft/ unbfattfame allgemeine (Srfanntnus an Sage tfi ; ©a*
mit tarn H$ ^efambte 23at)rlanb Hn glorreichen Patron/ ober
(gclm^-Octltgen / bembeiligenCajetan jn ieber^eit banefbar fcp«
wolle nmb folct) gegebene belleucljtenbe ©Ottflett / obne welclje fol#
c^es alfo tnle ©ur#letl(trti9iffe Stecktet: nicfc genieffete/ (mt
foigenbe3)ancf mnb $ur ©anef fagnng ermabnenbe ©cßrifft anfge*
tf eilet werben foilen ; SBelclje $war etwas langer bier fefietnet/atfem
nur MS 511m SSepfai,* jat/ waö ber $u enggewefte 1P!afj berufter
ntt faifen fonnen/ ob fcfjon aug ber S^ber beg Authorsgiei$$ln*
fangs *i$$ geflofljen wäre / was in £atetn gelefln worben ; eol#
$c$t)ättt bie^erboUmetfctjungetwaun auef) mber5lrtl}ber3nn>
fctjrtflten/ fo man tn@tein$u bauen pfleget/ geben foilen/ fug*
lieber jebocljbates bie^Keimb jUtnft übernommen auf eine
gebrocfjne 2lrtl; jubinbeu/ folgenber
©em
*5
Sem
©er au* summen
CAJETAN,
©ag/ anfraßen/
Unf?et6li$ ptegg/unt) ©and /
2>af <5t/
Sftif twalfein/
Sfo$ aJam&tetSgtiften/Betty
9(nt>mi
MAXMILIAN,
(5m (jeüc Söcflcn*©onn /
Smti3üt6itr§a6aefMt.
SBeli' eine fin/ite Stauer* "Bold/
£at lang Dein QSolrf/
UnM>ict> Dil 3a(jt umfiattef/
§3$ t>it wm Fimmel feinet Seit/
SualletSteuty
©nHt^0tl«ft»a^3e|ta«e^
®
tfJnr
H
0?uc beinern (5(fi#tnb fatUS iipcgennanaienftnnen/
<2Ba$ aucfr ecmangjent>3f)r/t>ie D7a(t>tt>ctt mueft etf ennen;
§ft>$ ßroffe ßfc $ter «nw
£aftbu aecljrranbenen/
Sie man f§Urä)fcu(Btii5tj?in oUm muffe nennen ;
©a£ ©ieiwffteinenfunten/
S3ct»oc ein ß^it^t Die gelten ft>art> Sefunben;
©anno&j®onbtfe$no<J>
©itmaSatfätyrenfoll/
<2Burt> t>ie(8e6urt nur t>o$
©eon Unglöcfö ©ct>atten>wu".
^•aftu nunt>t(©eEett
gum ßimmelaßaeuWef.
<£»amitau$ fe^en m&ä>ftinfc>eme M§§ ßeatäcfef/
Sxtf Süetfen hattet t>ec su fe^n aiict?ft>ucb gefoeftrf/
£w man m QSatteivl'anbS ein 93attetnf#ont>ei:et)rt;
geboSnwCAJETAN
gutem bieSuwficfrt/
©ie/ mit tfecfpto®nen£empl/Q3ertt:auen&reict)gefeßr/
£atfe()laef<tNaAenni<8f:
QÖienem&lut) er gelehrt
$W QBort nnb 95e«fpiU jtötö/wft fegen ba^etf rauen/
Pufba$farftrt>tig 2fog/unb HSDttoffßwct su Gauen ;
$a|?ßaf(§t:autf>6eft>el)tf:
•©ann
I*
Statin eßcn / ft)ci( Sc M ine 3uiwfi#f etiwcf £/
&rt fein QSettienft ßei) ©Ott fi$ t»a()in ^o(^ evftcecfc;
©ag wn 5cm ©Otteö 2l)ton /
im* Untern <*i(e$ ßtf cf)tf / mim an <$au
tetfcDaffU
2w flrtjtoi flieJSt« ®c ein ©MM fort 0*
«wfft/
Supern gegebnen ©o&n.
©ein ©etiffßen/ unfc ©eBett/ anjego ftniwOctte/
95eftäMe$ ©«plant»}
©aüfcec mfcNfentocile/
©er unbenommen ()ae/foi(f)t^urc5fitfe^©onn/
S)4ü6ie mfeßef fet) in tyüm £immeJ^§f)con
Unb mit twmeOrtcn ©(«$
©wütet mfcem6o&n*
© 2
Infcri*
15
Infcriptio Quarta.
|j£c quidem nonnihil cum mox pofita con«
formari voluerat; ex induftna tarnen , fi»
ve, quia illa appenfaAltari non ex toto
debuit aliud loqui > quam circumpenü-
les, five, quod oculos magis attrahere ioleant ,
qu« picturis fubfcripta videntur, dum nude po-
fita curiofi praetereunt, quafi minus loquentia» ö
fymbolo careant,
Primum igitur hicponebatur ad latus Altaris*
( [ymbolum vocare velis, vel EmblemaJ non con-
tendimus) in quo confpiciendus erat Phabus in
ortu quidem , fed non oriturus 9 nifi manu cadica
traherentur Equi quadrigas > ut Horizontem con-
fcendantj quoexprimeretur,Solem noftrum Boi-
cum non fuiffefperandum natura viribus, fed Cce-
li dono , quod obtinuere vota ad illum mifla , pe-
nes quem Patavino ipfo Thavmaturgo tcfte ccele-
ftium donorum claveseranteo tempore depofita?;
nimirum CAJETANUM:unde fuperfcrip-
tum erat
Epigraphe
Exoratus exorior.
Vcritas
»7
Veritatis Öraculum efto : ,
Exoratus exorion
Prodigiofo PrincipumSOLI
Normifi Prodigio,
Ortum fperärelicuitJ
Nam Principes Natura donat*
Heroas Deus,
Quidni diu exoptatus,antequamdatüs*
Diu poft Occafum defiderabitur ,
Qul
I«
Qui defiderari ante ccepit,
Quämoriri?
Semper Magnus,
SiveredditusCoelo fpedtetur,
Sive donatus a Coclo ,
Jamalio, quam /Echens,dono
Expcäari non potuit;
Cum iEtherisNeposSolhabeatur.
DebesBojaria, ParentumPietati,
EMANUELIS ortumj
Dcbes &c laetos hoc ortu dies :
Potüit illa fola , quod Natura negavit ;
Claüfam Auroram Deus,
Niöconccptis gravidamvotis»
Foecundam noluit,
Qu« faecundifsimum parturire debuit
Bavariac Solem.
Grandiuraoperum maturanda funt
Confilia ;
Et magno adeö partui no vem fufficerc
Non poterant Menfes
In annos tranfire debuerant
Ita nafcituro ,
Ut totidem fplendefceret luftrisRegens,
Quot detiriebaturannis pariendus.
Magnorumtenax Donorum
Codumfidixeris,
Tuumid petcre Genium crcdas,
Cui pretiofum efle non folet,
Quod cito vcnit
Et care non vaenit.
5£ä
i * * *
m
m
SfttMc
Qfrrto &spfBrtfft
19
2$erregfermafFen / unt> Urfaßen ft^urbe bet
£>urcWeucf)tia,iften ©OHtten Der ^ufeang ttt Der
£ayeüenDe§£. hatten* aufteilet/ wefctjemnatf) aucfj
vier öttm*25iIDcr in fetber neben Den darunter langem
Den25epfcfjrifften Den ^ufeana, etwas mel;rerg/nttD.2ob>reict) anjtf
Eliten gefeget worDen ; in Dem erflett wurDe Phoebus , cDer Die
©onnenauf t&rcn SBaagen / wie (tc Die ©innDicfiter vorftellen /
gemäßen / Die im SBaagen aber gefpannte vier Vfatoi von einer
an§ Dem^immef geftrecften-^anD bep Dem Baum angeben/ Da»
mit ftc im Aufgang erfechten / unD Der SBeft Die ©ernten ftcfjtbar
machen foüen /Slföfoftc man (;tcra«§ erfennen/DagMAXiMlUA.
MUS EM ANUEL gfeici) einer ©onnen nie $u Reffen gewefen wäre/
wannnit Der 2U(erl;6tf)fte auf Sorbite Deg Thiensifcßen SBunDer*
Gatters fein ©eburt worteverfc^affen/unDfolc(je^£iec^t anfec^cii
(allen/ nacfjDeme Difer grojfe ©cgu^^eiftge Durd) Das gemachte <55e*
täbD gewonnen worDen/ ate in Dejfen £änDen / ttaeß bereiter £>\*
fenbal;rnng von Dem 2BtmDer* ^artigen I)ei(tgen Antonio, M$u>
matten Die ©eftugfen Der @nabett/ nnD £uiff(330rte$ fteftbefau*
Den. -©er ©inmeprutf) fo in £atein fagte : EXQRäTUS ex.
ORIOR, mag $u Seutfclj fo vir enthalten.
©en Aufgang mtiUS2tfm
9?ur Süt&itf mir feit gefen
©olefie erf farte mit meiern Die ^epfdjrifft/ wertfje folget.
8Btou8/a W ein ® arörtf ftfptu* foB ba^ genauen »erden/
©tc Är^n^unt)er§s>tjn mtmntmu
fcie geben/
(gfamtmittlS kH©ebettv ftrnttbur^QBunberttafft
§ie©üte ©Otte» hätten Aufgang feiöft w#afff/
Man §ür jlenfcie ftatur/ unt> groffe j£6nig ge&en /
gSerßiei6tbo0aüjei(tDa()i:/©Ott gi&t free gelben Se6en.
©oll nun/ber feuffjenb ft>argeft>unfBen c»ut:ct> Dil laftre/
9W fet)nno#lang6efeuffät/t>a er jeßtin ber 25aare?
©cllfein verlangen mel)r na$ jener 6onne ff ein /
Sie Io#|t verlanget tvar /titmfit funtaufgegn ?
20
3($)! fctct7e tlnßilb ftnrbber \<\ nit gu^efögef/
$ie no#Pd#W#w ift/ au* fca fie nibedigct
Sörfoalr man fbUfie l)o#/unb immer (jocNroü achten/
S$lm mü bem^imntel fie ftfwi f)eimfegef?elit 5ctca(t>ten;
QScm ^immel ober t>or un$ gnäbig äugejleüt ;
5)annalIäeitMci6tfcei;cPi:ei)^aifie©Ottaufet:tt)6^t
3urfcnbevn2Bunfce^©aa6^ann^imelö^inb ficO nencf/
a^ifirhcrs Qntcflein/ber ein@onn muiP fepn etf erntet
Qgem ©agrlanb a&er 6ift für folge ©aaß twpfftcfrtef/
©iebeine£tauer>3ert/tn berbuttarjt/ Dernicbtet?
QBer nw bie UilacD/baH &cn £ag /fogteubenwlf/
©er Aufgang foirt>er@onnbir$roft>rei$ bringen foU?
@ag nur/ ju Cajetan bie2lnba(f)t Ucfacl; Ware/
5>ie £offnung>rei$ gesagt ber fir Kern ()6cfrffe3 9>aare.
QBa* bie TJattir verneint / bie SJnbait Bat wrm&get/
Unb btT bie Ä)2orgen^9t6tf) wrfigleffen / warb teto&get;
2>af*/ob er fruchtbar fion ©iemacJmitwStenit/
fBif ii)r£er& W)ft>anger mar t>ott(Biötben^oller2$ift/
(Srnacbmaöln Bat verfctafft/ba^iegrfcd^renfoiuien/
Sin ©onne/ tue erjeigt ein glnjaf)! gtoffer ® 6&wti
6oifte§: groffeQBercf lang reiften 9iatt) Beeren/
Unb ein fo tljeureg ficinb muft gtoffe %t\t beehren/
9?eun Tonart) langten nit/ fotnlgeitbraufetber/
55er einer £elben>@onnfoü f)aben Ärafff/unb^lp
Unb alfo offt fünft %l)r f$einbar regieren folte/
SJ^tül §ak fein (Seburtber-pimmef fperren foolte,
SKeinfl nun Itvfart) genug / unb9ie#tof)ne$ma# su#
Gaben/
SBann in ben öimmel nenft lang (wffenbgroffe ©aaßen/
Unb nur fcettauffenb fie umb ein feör teuren QBettO?
9tebalfontt/bannbi|pbetn QBolnt wnS&m begehrt/
3öerfoftbaf)rati[rtetnic/ ft>a§ leicfrtift verlangen/
Unb n>a^ nit %urfomßf/mitbemf6nn man nitpran^en.
In.
21
Inßriptio Quinta.
Lterum fymbolumvelEmblsmaex
parte Ortuspofitum, Tcmplum exhibe-
bat Divo Patri CAJETANO facrum So.
lern Oricntemrefpiciens ,utpote propter
Ortum MAXIM1LIANI EMANUELISabhoc Pa-
trono Votis devin&o impetratum , ut fupra jam di-
ctum ; cohaerct hoc fymbolum Antiquität!* , quas
Apollini(idem cft ac Soli) Templum infigne Del-
phis ereilt , cuietiam terris ereptus deeflenoluit,
fed confuientibus Oraculo fundeudo in refpönfis
famam celeberrimam addidit ; Uti ooftcr Apollo
illud ipfum Tcmplum,quöd natoeredum,dena-
tus deferere nonvolüit, ex quocrudiusmultado-
cumenta, ne dicamOraculaerunt capienda,fiin-
dagarc voluerint» Appofitum habes Auctoris ,
non feripcoris errantis
Epigraphe
Oriens fuafunera fpe&afc
Quam
£1
Quam provide ad Solis Ortum
Pofuiftis hoc Templum ,
Sagacifsimi Principcs »
FERDINANDE MARIA ,
Et
HENRIETA ADELAIS.
Ob SOLIS ortum
A CAJETANO datum
De
*J
Dediftis hoc Templum
THiENiEO Patri,
Tarn Filio Monimentum Originis,
Quam Monumentum utrisque
Quondäm futurum.
Noq Grautudims tantüm Muoificar,
Ncc Magnificentiarfummae folius,
Teffcis eile debuerat
Adomnem Elegantiae Normam
Datum hoc Templum ;
Situ lpib teflera facta eft^
Quam exiguo fpatio
Diftct ürtus ab Occidente,
Nam unica littera
Plus habet 3 quöd morimur,
Quam, quöd Orimur;
lila videlicet,v
Qua ora claudenda.
Felix,
Cujus memoria non decedit
Hxc littera;
Nunquam non bona hora claudct
Oculos3& ora»
Qui Oriente cum Sole
Semperjua Funerajpeäat
Et Monumentum,
Sibi quotidiefiniteiTe
Monimentum,
3>fe
24
]2n$toit Oicc enttmf en mu bie foesen et(ja(<
toter ©elntrt frei? aböckbten $ur(t>leu#ti3iften
S^UltÜtfleitÖ surren offmwfrten Oeü. Statten*
C AjETANI erbaute t)cr rtt cftc flircfje/ttne fo!cf)e von Der
auföeOenkn Tonnen befttaUetttnrfc; alfonmrfre fblctjes t>on frem
Authorc Mljiti tfMMtl t>agt>te figurierte 5Ött?en''@0nne fcfjOtt
im 5luföanö/^re^tU)e(lattnac() fcem Hergang/ in frtcfjer ^rcfie
fteß entbiet / arö w wfcfjer aitcß 5>evo Dut§leU(t)ti9i(le £ert
Satter / unt> grau Butter su raffen befehlen Ratten; Stoß fol'
eßen aber eüte£e()r*retd)e fernere? ung abgefaßt/ nriefcas er|le et*
ttcö /einfiel) von ©unten bewahren rooUenfren gfcrtftens jefces
$ag$ feptt fotXe auf t>a$ ®rab / uns tfe uttwrmetilirtje eterbücfv
fett 51t elenden. 5Me ©tun* ©cfmftt / mt$t in £atein wäre /
ORItNS SUA FUNERA SPECTAT. SBttf äuSeutfcr} fageiu
|m aufeang t$ fc^on fcfxtue /
QBo mir mein ©fa&flatf Um.
;3e f)6$jf twfitfrtia foat teilt f (uget^ei^eitKatl)/
Oflwffet ^C^ttiatl^ ein Surf! Mll^gjjfet ©aa6en
Unb tu ^ üfcd^tf) / ^onaKen/ftxtSfan f)a6en
3>ev Sfttflinen (Bt mätl)/ ein Slug&unb in betrat
QBann if)r 6ef§(offen f)a6t/ N? foo en#el)f bie 6cnn/
ilnbinfcem Aufgang fct)einf/man foUben$empe(f?eüen/
©en p mit ifl/f oPal)t/fct)6n/jl)i n>ttgiic& Bauen ft)6üen/
©em becgu§ geßen l)af / ein äffe awffen @#t/
Unb in bem em ein ßte^t / b<\$ §0tWen
Stful&ttertB
©annfottöet Tempel folt nif mit* ein ©endfmaßf fDecben/
$cm Maximilian benWpMna$!)iet: auf ©:ben/
Uni>
25
Unb baß bemSSatjren S?ttM Cajetan fCf$ert
dutt» ftne ber T>ancf ßarf eit @r 3eupu$ nit allein ;
Unbfrtf|lJeßtemprt«^gtfeec©cc^citSfa^3ciffien/
£>ie guter (Bmnt()er gierbwr antevn eure* aleitfwi/
gti einer f (aren £co6 auf c\x>t^ foüe fcon/
(Sc mftfte e6cn/ baß See Tempel (o jjejlelH /
£e!)r4'ei#et Beuger feijn Uft/totö man benecen foffe
S3*D Qomn Slnfgangwann man©ünb ft et) icöen ttofle/
2?e!!b!c^3ejrd&nu» &ier/fte an# bem©oftnettt*Wt
2)reeierfiia)fet(/unbScbt/fo gn>iß/aß imy; einöctf/
6cll ncmHtit) f agiidj fepn/ tütb jroar bei4 crfl £e?ancf en/
©ati faum aufgeben mir/sam Ulttetgaitg febon n\tnif en/
Unb ffr ein f lernet* ©prang wm Jefen ja b:m £obt,
efaivaae bir ba3 Latein biß atiig fcgm ftnlt/
QBo bieScfurt re#üxnrbmit Oriraur febenfef/
2>er Sobt mit Morimur , fo ft$ ntt mefc erSraittef/
SttfumB ein25acl)j?al>nnn @o rt>ctt ßifl bu t^om 3i(jf#
StoS Mf tcr 23acgfla6 itf/ben man nie fpreäfjen tan/
SSJan&oüe/ ober nit/ maß man ben^Kuiibefiluien/
Unbfefelffttmigfanf^
S>a3 £Wf n/3>ra#t/S1)t/3Sanb/nnb gegn bat efttfg am
<Bie ijlucflafft foirb ber feun/berbifesmt tutgiff/
Unbber Memori nie/ baßM. entiDei^en (äffet/
©atiit emori wr&fei&t/foann man biß M. mfafict/
55CC& ftne man jter6enft>irb/&mt®/noc[) ba m'stvift
©cfclg bann fingen 9iat()/nnbfa) bir feine 9>egn/
£eß geöemS (Jnbe gleiep 6et) Sonnen Aufgang f&anen /
Unb in bem reiften Sinn ein (5ra6ftatt bir t-Umn l
©laut mir im £imel ft>itbbein3nfgang foigenb feg»,
(5 Infcri«
l6
Infcriptio Sexta.
►Uem fada probavere Principem natum in
Tntelam Chriftianac fidei , & Infidelium
damna , hujusOrtüm non incongrue fa-
tidicum fuiile hie quoque fignifican-
dum cenfuimus ; Rutilans in Ortu SOLIS trifte
quidem vocatur cadum , quia praefagire cenfetur
tempeftates, & imbres; Non omnibus tarnen in-
grato praefagio ita SOL oritur ; plunbus enim
exoptatifsimam vaticinando plu viam , ferenus ex-
oritur, dum coelum purpurat* ItaBOJCUM SO-
LEM ad Terrorem quidem, & Metum fidei Ho-
ftiuin, in Optimum tarnen Omen Orbi Chriftia-
noexortumrubefaäisnubibus in fymbolofignare
voluimus utrumque. Infcrjbendo Epigraphe feu
Lemma,
Diemprsefignat ab Ortu.
v«
*7
V« Tibi
Turcarum Genus Truculentum
Oriente in Bavanafulgentifsimo SOLE
Coelumrubefcit:
Prsefagire jamtimeas
SanguineosTibiCladium Imbres:
At ubenores inde nafcituras
ChriftiadumSegetes,
G 2 Et
*8
Et angufti antehac Pannoniae Regni
Auftriacae Auguftae Domui
Redintegrandam Purpuram.
Contrahe cornua TuaThracica Lima >
Erubefcere fi nefcias
Jam toties faedifraga,
Ruborem difces cruore tiio ,
Semperque referes infcriptum
Lemma *
BAVARO SOLI adverfa cruenton
Ne tarnen gaudeas ünquam
De Occafu
Fatalis tibi nunquam non SOLIS,
Geminatum feito in Parelijs.
Experiundum majore ftrage
Ni probaflejfufficiat.
©fe
i9fitn man auf tot Sonnen Aufgang bfitotö Me
SSefctjaffenOett Deg übrigen $ag$ weig P fagen pfleget/
um tun bem heiligen Evangelio fefbften ang beme / bag
Der Fimmel ml)ky Dero ewrgeJjen erfcfjeinet/funtT*
tiger SKegen wrgebeutet wirb / (ja* attdj t>cr Aufgang ber üßat)*
i¥lfc©01infll litt cfme 23ortünbnng follen verbleiben / majjen He
Sfrtfeti fetöften genüget/ t»ag foie^c $u @cfju& ber £(jriften|ieü7
5u©emmung aber Der Ungläubigen von 0X)tt gegeben fe#e wer*
Den; folcfomnacfj nmrbe für tot Dritte ©mtt'SSüD vorgefretfetDer
bep anfgebenber6onnen rotl; gefärbte £nfft*£imme(/ verfielen $u
geben/ Dag unfere $Ürjten>©pnU Denen Stirtfen einen blutigen
SHegen vorfimbe/ eben ba fte ju Sroft ber ^laubigen/ nnb feiner
£anben aufgebet .©er @imu@pruef) / wie er in gatein wäre/
DiLM FRiESIGNAT Aß ORTl/. Sllfo frf ^cutfc^f m fepn.
9tui fcem Aufgang iff swf^ett /
QBatf feil in fcem Zw faf$Me&
Sie SBepfcfjrijft faget weiter»
2)uft)ilbe^ütdm^oW/uitt) S&toüelmfec (5f(5(e§jf/
(Sinfißer()eUe§Oritl in Sauren aftMtnföeinef/
3a gang Europa feißff au* #ren$»ft twmcinct/
Un^äutum^iärntj!^
■0 5)antt
3©
©<um/ toaiwbmtttUt
$ag intern Aufgang ficgbie SSoidfen färßctt rotl) ?
(Sie trefjen w twbi® nur et)fcl blutig Stegen/
Oß fct>onberS$riften()ett $mtf)m Qßa$pt)tim&©ee'
gen;
Sa fcaf Mr g'nomen tt>etb $u gr6 jTen©gab unt>©poff /
2>iellng'rifct> Purpurner/
3emf)&#jJen £ronen^m$beßOejtertei$$ ettf jueff/
3iet) beine £6rnec ein/ bu Meiner $?onb ber Porten
^)e^ faifcfcen $la#omet& fuan bu nit f® amrotft twtben/
Ob offtern gri&en&a5ruc[? : unbbafbufo gebrueft
©en tmfyren ©lau&en&^regg ;
QBiv*Wt-min3l6t begnüg/
<2w# nur mit beinern sSlut/felb|tgeüe/;3rt)eiffe(öclrt
$tc§WW< 11/ fo bu t)ier ?MWwa aufgellen fgaue/t ;
SDannaifo offtbu Zugegen |!ef)n getraue)! /
©ag Glutigbi* $ururf getieft bieftaue §0tttt /
äftufüi gefiel mit gug.
5tet)bi$auct>/ SKuüelmann/
9?urnit/bafbife J§Oittt ie# Untergängen fei)/
©annfetöe tnlmeör itf wrboplet in ten ©6ftnen/
Unb wann genueg nit ft>är / foa£ bu erfaßten f 5nnen/
2>iePro&jeigt/ totö fieno(§/ su beiner fpatten3teu/
3m£&wn*£aufefan,
* * *
/».
$1
Inßriptio Septima.
>Aximosetiam,ips6sque,pluscasteris,
' Beneficentifsimos Principes hoc infequi-
tur damnabile fatum , ut ipfa quoquc pofl:
fata(non obftante fapientis MonitojQuod
Magnorum fada vel laudanda fint , vcl tacenda:
&deMortuisnonnifi beneloquendum ) vapulare
non rarö debeant a Malevolis,vel ingratis lingua-
rummorfibus; Huic interdicenda? injuria, MA-
XIMILIANO EMANUELI oblatrantiaora clau-
dere volens Author , pro quarto , ad Ortuni Boi-
ci SOLIS t /pedlantc fymbolo pofuit Memnonis
ftatuam, quam taäam Orientis aidcrum Principis
radio fuavifsima voce Solcm venerari , öclachry-
mabilicantu occiduum profequi Lucianus>PhiIo-
pfeu, & aiij memorant ; ut ita vel ipfis de Saxis
difcant , quo PR1NCIPUM SOL honorc fit dig.
nus, cujus Ortusomaibustetitiamattulit, &be-
neficium: undcadditum
Epigraphe
Ortüque tuo fingula gaudent.
H2
Ob
Obmutefcant oraMaledica
Quas
MunGsdum mandunt munificem mordent.
De
MAXIMILIANO EMANUELE,
Munifico omnibus,
Nemo male Ioquatur,
Qui naakdidta cunda de fe dicla
Non velic ,
Als-
33
Aliter, niüingratifsimus, dici
Nonmeritus^
Orient! SOLI
Elogia pangunt Mcmnonia labra,
Licet Marmorea,
Et Na3nias cantaat occiduo ,
Saxa vocabunt in linguas,
Quae laudare recufant.
Non minus nafccbatur omnium Salus
In hoc Principüm SOLE,
Quam in Apolline*
EtMufisfuusortus eftPraefes,
Et Populis Paftor,
-/Egris Medicus, Egentibns Pater.
Artium fautor, Ärtificum Magifter#
Suaviori qui Pleftro, j
Petras movcbit inMscnia.
Cui Charites fpirant in oculis,
In ore Koix»
Affabilitatem ipfam
Si pingere velles»
MAXIMILIANUM EMANHELEM
Pingere deberes
Negarcnoli, neSaxaloquantur.
©CC
34
>U# gvofTeSottjfenun^erceit fetjnbnif ßefretjee
von l>em Unfall / frag t(;rcr t>f c gcttfofe nnt> nnDancfr
(JaregMQCit nie wrfcijonen / fo wol tit fceren £e6en /
als nacß bm&nfätiUn ; ob wollen t>ie ^errette 2Ba!)t>
nuttö fcer 2Betfett DKr kljxxt I frag matt t»cr örolfett
Ferren $()«n eintwefcers fo&en/ ofcer warnet / t>ag mannen fofc
c^cn fc^tt>ciöcit / t>on tsett 23erftortenen aber ittö gemein auKrfl ntt/
als $ut rekn forte; 4Damtt tomtt t>era,lettf)en Wöc3tt«öcwöe6e*
tnet werten mochten / Ijat ftc© t>er Author für fratf vtertte <StnnM&
Jep fcem tlufeanft-GeMenet jettee® erf tfjtöLueiani^ fcer ftemernett
23tlt>nn$ Memnonis, we*4e von fcem (Blander anfeeftenfren @on*
nen getroffen/ etneUeblic|e©ttntmerfc^alienla|fet/ sfctcfifamMe
c^onne &n&eef)ren / kp fcero Unterganö akr flasltrfj jttfeufißen
kommet: Stfsfolten atfe erlernen wn t>em<Stetn/ ww fcer@on*
aten/ unMmt&tn einen folcfjen Surften- se&n&re/ Mmtöm M foU
cfieraUcinQitttfjättajnfepn geartet wäre. ©er©tnnfi>ruclj OR-
TUQüE TUO SINGULA GAÜDENT. .©arff in Sewfci)
terftanfcen feptu
mt am ftierfmif/ft)attnbemf(l)6fi^ie({)( entfielt /
<5o aüeö ft& ktKütt/ tocam ri #* ©nafeen gefyef-
J©te SSepfcfjrifft fa$et es ktttficO alfo s
^cecb fcoegbet £itnel fetöflßaß gleich erffummen
folte
Sie @ct>(angen* artig 3ung/ feie eSen Riffen fwlf e
Sen ©efcer/ t>a jte wcNeimfet (eine (5aa&.
gjon Maximilian Emanuel fcem ©toffetl/
2>et ßilli§ allen fan feinSRWMflftit wtjfoffen/
ftiu; niemant* ößel w&/ fofwitotf in Dem <5 rafc
ßan
3*
&tnman bann Q35feS megr twt einem $?enf#enfagen/
$iiß/mn itnbandfßar SOnmanmuf berQBeltwrf lagen?
«ein. Seneca Geftpüef? mit allen S(u(^ bte $rag,
QBeraifo©andMo|| nit ft>iU fepn gcnennt/tinö Ic&en/
£öf feiger ^Ör|?en^OHn ©cinmpfp3ieben am
SUfle&en ;
©amit (Sr nit erfahr/ tt>aöi(f> no$ ferner fag>
©ie Sef$eniene325ilb$ / fc Memnonis genennet /
Ob fit ftfwnSSarmor feptyein® unber* 6§ui ktmmt
T>a^§Htettf>um/t»ei: Sief/fo einer (Sonn ge&ityrt:
QBeil 06 ber Srben f aum bie ©enn (jmw tOut glimmen/
©if öilb tfegrüfFetf#Mmit fc6lirt>en £ofc©timmen/
3Sie 6et) bemttntergang fein jllaglieb fcnrb t>erfpöf)rk
©alt bann ber ©tein nit6tein auc&forbren auf bieSun*
gen/
©ie (cöen sollen nit i e6 ficnjug'jte^ngetrungen /
©aü Oierantmfrer ÜOHtl/auct) eßen alfofwi)!/,
%tä in Apollo fel&tl ba» gmeitte £ci)l gebogen /
©et! auct?/aJö Stifter/ ftdt> bie Äfinft (er anmt e^ren /
QBie£irt/ unb Rattern $nfein s3ayren nennen folt
9?icl)t§ Don Apoiiof#6n6 bie ©if&t^unjf funW crfinen/
©ag an EMANUEL nit meijferlicb erfginen /
SBilft bie £ieD$reunbtli#feit felßftßilben/bifen mafil/
©er Stein ßetoogett funt/benSeinb/unb Sretmbt mujl lic^
(Jen/
©er nus guttttftigfegn/unbniemanb funbt ßetrfißen/
a#! ftnberfprefte nit/fonji reben6teinäumaDf.
3 2 Infiri-
Infcriptio Oäava.
XIatuor Elogiolis , & fymbolis Or-
tumconcluderevoluereMufae,Quadri-
mulum veröZodiacodarcutduodena
per luftra bis fena deducli per figna to-
tum vitac curfum perftringerent potfüs ,
quamdefcriberent, cuidigne fcribendo duodena
Volumina nonfufficerent, Ut igitur ex ipßsmec
fignis Zodiaci majori facilitateappareretMufaritm
intenno , non alijs utendum efle fymbolis exifti-
mabant3quam corundem afterismis , & folita figu#
ra, relida quidempi<5toribuslibertate3 quibus id
licere permifsum, quodartis fuaeputaverant; Pro
primo Luftro , atque adeo Arietis figno , Pueriles
quidem venerant anni » qui plerümque magna-
rum laudumfegetem non fubminiftrant; In noftro
tarnen Principe non exigua dederunt argumenta,
quae Puerulus jamjam praefetulit figna tarn animi
Grandis ; quam quae ab ipfo fibi promittere pote-
rant juftifignorum interpretcs; Armis enim de-
leclatus, ckimperterritusMartialemlndolemjam
«täte tenera indicabat , qua inftruclus tot poftea
adjitpericula, impavidusad omnia; unde, cum
Arietis fignum Poetac dcrivent a Phryxi ariete ,
cujus aureumVellus ut Jafon obrineret, ignivo-
mos 9 & acripedes Tauros , ncc non Draconem
maximum domare cogebatur; noftro quoqueHe*
roum Principi adfcriptumfuit , quöd jam in hoc
luftro ardorem Heroicumpatefecerit,quöprogref-
fu temporis in fuperatis ferifsimis hoftibus Viclor
rediret plus quam aureo vellere gloriofus, Unde
adjeclum erat.
Epigraphe,
Auratus utexeat, intrat,
Qu*
Qu« grandia fibi non promittat
Europa cum Bavaria ;
Dum, nondum Adolefcens;
Jam ardore virili
Ad ardua gaudetEMANUEL*
Nempe,
Parenti Pacifico
Martius fucceflurus Filius,
Ea folüm agere debuit,
Quae SOLEM decent.
Tc
38
Tenella adhuc anni actatc
Martium Ggnum Sol intrat ;
Omni ergo Jafone futurus major,
Uc Phryxeo V euere auratus exeat*
Nee exhorrefeere ferrum ,
Nee pavere pericula,
Indole Magiftra didicir,
Cui duodena per luftra,
Omnc3
QuodArdui Nomen habet »
Experiendum erat, &vincendum
Heroum inZodiaco.
AbhacmetiriTe femita
Volumus,
Quem hie quaquaverfum fpedabis
Solarem Curfum.
Annos Infantias nereputes,
Sive,qüödlnfantiacimpedimentanefciverita
Qui non aiiter nafeebatur
Quam SOL.:
In quo nihil nonlucidumeernis,
ipfojamjaminOrtü,
Vel> quia candorem animi ,
Quälern in quadrimulo mirabatur
Orbis ,
Servatum per omnia Iuftra
Conünuomireris,
©fe
19
SSie üonne in tem Siibber.
i%t o6gefe^ö tnec ©inn* 95ißw < unt> £o(m
©ctjrttttcii nmrDe was jum 5lufganö flcWrtg/befcljfof*
fen / von t»aran aber Difc Tonnen in Den S#ef *fffttfß/
Dt>er ©onnen^ircfi überfeget/ fo in Dem £ana/£aut?
Derßircßen feinen ^PIatj i;atte; in fo(cf)cn nmrDe Der£ebenS'£auff
maximiuani II. rote er eben von Der Acuten Ättt&Wf an in
jwölffmajl 5. 3a!)r / afe fo ml Luftra, ftcfj erftretf et/ mir nteljr be>
rühret/ ate toröcfteüct/ tann fcfcfjen naeft wurDcnjn prct?fen gan>
£e 23ü\1jer erforDeret waren ; SUsentttcfje ^mn^BtlDw ijätten $n>ar
autt)Difen£aujfntt unfeßwer vorteilen fonnen/ nmbme^rer ^3er*
(MnWicfifett aber bat Ulickt Die Setzen Deg <Sonnen<£trtfete jn
gebrauchen / welcfje $u bttDen Deg Sftaljlerg SreD()eit ukriajfcn roor
Den «Ob nun n?o(;( in Dem Eintritt cDer erften ^eieften/ fa^c Der er*
fteitv3a(;rno(t) Die minDer^3d Wöfeit eintriffr/unDanDeres niefas
$ucd;oüen warc/roeöer Die^orf ünDnng Deg fuiifftfgcn&tpare /eDocfj
Der in folet) jarten $Üter fcfjon Derfpüf;rte ©rcßmutf; MAXlMiUA.
Nl ein (55eleöenl)eir Difes Luftrum nie oftne 3>repgju (äffen /fon*
Dem/ wie Der in cin-?>tmme(&3eicfjen wranDcrte 2$iDDer / jener
t)on Den ©tcfjtercn öcWten roirD/ De|jettgolDene$ge(;f $ugen>m>
nenjafon Der greife £ctö affo trifen ®efa()rcn (icfj augfe^cn tmijfen;
alfo f nnte Die Unerfcßrotf enfccit EM ANUEUS in fclbcn 3af;ren tat
£ob an £anD qeben / Dag eint mehrere (£(;ren'2kut{; / ate Da?
gofocue 5e()l/fciner erwamete ; Den £atemifcijen berief e&tcn &inn*
fepruef) / AUR ATüS UT EXEAT , INTRAT. 2Biü Die Zmt*
fcfje ©praefj affo erffaren.
5>ec feine 'Baffen f#etrt/t>en Jtampff4Pfa& jtmcj eingebt/
$em goßne S^en^iert im aittt km jlelk
J2C3 groffeSf 6nt fi® nif Den fapffem ^eften^laferi
*? 93etfpcect>en&at)erlanfc an fein MAXM1L1 an,
Sagattß Europa fei&tf ? Da fion/ tDiein bem ©gaffen
$en sanken £eten& Sauff tit Eintritt jeigrt an :
ä 2 SBctl
40
QBn(crsuhm/tx^^f(t)^et/ttutSmibf(5c«S?aitnti(&
$R\t bem fein Äur&wii tuiU I ttas 6#tMen fünfter*
regt-
©iß bc$ etfofinfdMict) fDitr^dff fiebern jfrtegbergribe/
Unb bem SrtbKnede folgt/ fo muft hm Surften au$/
©er gribfamfoar genannt/unb Sribfam ift wtfct>^en/
6rt?cn folgen jiener©cl)n/ fcer in ben Qßaffen* brauch
©if iiKjf jtfiben ftU/aiö ein ftmttba&rcr £eib/
l tot) wie ftriegei»<£eer fettjl fcfriagenaug bem Sel^
6c mflff er je igen bann f$on in fcet StuOebie titflenfc /
S>ie einet* €onn getönt/ bergleicliett'ötfolt fetjn*.
©ie ©onnen aber tritt glet® in beg 'Sa&reS'SuaenW/
©ag nit be£ Qgibber« riuv / auef) Martis 3ei$en ein.
Untt&aggefd^lii fdxint/bagalleS f&r#t@ie nic&t
aitt&feineUnt&ier r^u(tt/fofleim$^ffW9f fifit
$ein Jafon feile fi$ a(3 fiwd er föaiv t>erg(ei(f>en /
Dfc tt)m fefron feine Sauft bie (g^te gefcen |at/
©aßtfteuvePhryxns-Segi/ fogoiben/ju erregen/
9?p$ me()r EMANUEL toirb jeigen inber V)at
©cm aU^/t\)a» 6T$ft>erbe J)eift/ bur $ 3ft>5i ffmat)l föufffe
Safte
Sm £eföen graijperftMttfj/ unb su Geffeenttar.
S?ercf mm/bif iftber ®eeg/i>onbrmmanmefFenftcHe/
T>en Öonnen^auff /ber l)ier ju fe Jen ftnrt geft eilt
Sein Jönbe&fMtöw ift/bann/nnebic ©Annen fotfe
$j$)t wltoom Stafaang fet)n/fo twb fdbon 6etweje^ft
SClgem^etöeiitbemVaujf/tDrt^ «leifö wm SMgangman
S3on tuflenW glänze faO an Maximilian,
41
Infcriptio Nona.
jOc quoque luftro adhuc quidem
\ vix Adolefcentem fiftere oportuit MA-
XIMIUANUM EMANtlELEM quia
tarnen nihil non mirandum videbatur
in eajam actate, non diu penfandum e-
rat,qüo Elogio dignus eilet; ad omnem enim cul-
turam, adexerciuacunclaHeroica, adornandum
animumvirtutibusfingulis,c<quidquidlaudabile
in antenatis BojariarDucibus^liisque Principibus,
Prifci quoque iaeculi, notare potuerati, fibiacqui-
rendum ea promptitudine , ac praematura fereba.
tur Indole, ut eorum jamjam Magiftrum agere pof-
fe cenferetur, quos inftruclorcs habuerat , com-
pendium Principum , antequam adultus. Sicut
lgitur anni Tempus, quoSOLcftinTauro3iliud
efU ex quo caetera tempora nobis promittimus, &
tanto copiofasmagis frugesfperamus, quanto me-
lius tunc vernat tellus, florefeunt arbores, & cslura
favet J ita ex tarn matura Indole, quamquam ad-
huc floridain «täte noftriPrincipis, maxima fue-
runt fperanda, ideircoappofitumfuit SignoTau-
ri
Epigraphe*.
Adeft fpes proxima frugum.
Digna-
42
Dignarum Principe Virtutum
Et majorum Herculeis laborum
In Palaeftra
Exercitantemfefc, fi cernis,
EMANUELEM,
Sine ftupore non cernis,
• Sibene videris.
Utut Augufto inBavarorum Genere
Infrequens non fit prodigium ,
Quod
42
Quöduna Cervix Ingenia plura circumferar,
Radiique difperil per Avos
In Nepotcnniantur.
In MAX1MILIANO Secundo,
Neulli fuorumefTetSccundus
Heroum ut Principe , & Principum SOLE
Dotes omnes 5
Quacin cunftisHeroibusfueruntfingulse
Debuerantefle üngulares.
Et fi jamjam eluxere in Adolefcente,
Fecit hoc praecox Natura culturae conjuncla ,
Quas ad fumma jamjam nato non fuit inferior,
Quam tanto Principe digna*
Etfi cülturamomnem praevertere videbatur
Miraculi pkna Maturitas,
Cui ftimulos addidit Defiderium Glorias ,
Quaenafcitur ex Virtute,
Vernet in Tauro Tellus ,
MAXIMILIANIVirtus
In florida astate jam autumnabat,
Obftupüit Natura
In novi SOLIS Aurora
Altum quafi Meridiern,
Sed laetabatur Europa ,
Quia vifa cftjpes maximafrugutn*
!
%z $fc
44
Igiellonne in fremder,
|2(nn feie (Sonn in fcem Seiten fce |p <Stiet$/n>irt>
bie £efung ftirbieber>or|M)enbe Sommer* mto$ttift*
Seit abgefajfet / u«t> auf? t>cr fronen 251üI)C / wie ® rüe<
mmg beerben Die ©Öffnung reichlicher grucfjten ge*
fcf>epffct ; ob nun fetjon auefj tu benen anberen fünff Saferen MA-
XIMILIAN annoer) nur ateeüuungeriPrin^ fan beobachtet n>er*
ben : ScmaWengr/eboce mit fofcfjcn <£$ er / J&e^affttgf ett/ unt>
Sictg fiel) beworben / aües was Sugenbtfames / einen $m fteit
twOianfldnbigcs/ unb in feinen Slbncu/ wie anberen gro|fen£cU
bcnSKntymnntrfctgesgtrocfcn/ ^ubegr einen/ untrer) aigen juma»
d»cn/ bag <£r bep na(;e fcfjon ein Sjfteifter feiner £eftr * ^eifter er*
feinen; ()at auß einer fo fru^eitigen 33oUfommenbeit nicf)r$ Utf
nc0 mcl;r beforget/ fonberen Die groTte Hoffnung fofgenber 2Buu*
terjrucf^n tonnen gefebopffet werfen ;£>erett>cgcnbcr betgefeßte
epruefi ADEST SPES FRÜX1MA FRUGÜM, tyutff *U
Sewftfjfagenmuß.
Dtfc&ffe Hoffnung treffet ^rö(J>t /
Dteic^e 23lu0te f(N wrfprtjfit
Sie Sepfdjrifft «rttäw folcfjcsf mit meieren :
eict) einen ^cinßen äßen/
3to aUec 5uaenbt>©ffiui/fcie einen Stoffen sieben;
Unfc na* ©eßö^tv
$iegwffe£()attn ließen/
Sie me&caß Hercuii$,3tuf)mrei^ jum Sßtone führen;
>W man fteaftt: mt finden/
S)ag inEMANUELm^r^meineöawjufin^tt.
Smar
4J
Sfoar fo ttttptttrt
§ff in fremden 6tammen
©er IBrtP^SÄrffW nttta$®untor/?Mm man
ftOet
©er trage all 6et)fammen/
©ie^Äupfer/beren9lul)mfeie9?a^n)ettnp^rtuffpri(5rt;
Unfcfcaf^ Sitten Südens*
Sneine^ ©Adekin* wrfamMet friftSerSusenW/
MAXMILIAN
©er 5tt>eote&ife$3tomen$/
©amif fein anbren (Sr tcfrtfoa* ßevor Wrfp aeEen;
©teilt fi®fcoct> an/
©ap iebe fernes stammen*/
Sn ÄÖötSfödenfw an 3&m nocb fafen (e5en;
Uiifc toa$ einjtlet m allen
93erfonber&alrettt>ar in Neffen CaaJwoftaOen-
06Nfe$$ftM
#ier »Ott erfordert fieinen
Banner ein gdfcett'iprtf/unb eine|f Ärjfafc
gornien/
^e^nfott/ un& ft)at/
® u/i fi® in 30m vereinen/
9Ba$in frn|>efoen f6nf/uni)inben^Orf?^tIft)D^nett:
3ft bifeSSru|egef#et)en;
5$a#t e$ bieretff ftatur/ tmb2luferäte(jiwg fefatfc
©urfif*6ne8e(ir/
©ieminbernitgetpefen/
SR 3te
46
waten
<j>ec gtftdrttn (5$r/
Unt>m<mf<J>oimimeiefen/
Stoßmn: ein QBuntoDteifli t>i& tüfttefte tw t>cn Stoßen/
Unt> ein ©egfoft tec SOcen /
©ie piwticQodKfStuff tecSiwMMcn foflwwn.
QBitfcmfcemStiet:
2?urmit bemgtö&l«tg&äfo)t>e
©ie Srt>6ej$mu<tt/iftf(twn «tauft flNauMM
«D«$3uöenp<3iet/
$?if teiffec £etöfte&2I?et)t>e/
Sxafit MfaSuga&t&oim/ »etgfellt erjflwron fege/
Jtanm9ftuw«tfioflto/
©iffitfbo* Europa, unpfpn§f/i>ieSw#fc3eitfo«rt
geloffen.
7*
47
Jnfcriptio Decima.
iUneftaverant quidem hoc luftrum impla-
cabiles Parese, quae non incomparabiiem
tantüm interPrincipes Heroinam,Serenif-
finiam nempc ADELA1DEM, Magnam
Maxim« ProlisMatrem pientifsimam, adPnisimi
Eledöris , &: Fihorum » totiüsque Bavari^ mex-
plicabilem lu&um , fed replicato fato ad Dolorum
fummum gradum, poft triennium Sercnifsimum
quoque Eledorem FERDINANDUM MARIAM
defolatifsimoMAXIMILIANO EMANUELI eri-
puere : Unde forian abundans Argumenti copia
fuiflecEiogium ifthoc varietate multa,argutiisque
refertum dandi: Verum hsec orania cffugere cala-
murn, utexiguumillud fpatium Infcriptioni Agen-
da non eriperetur,qux pangendae felicitati Bavarias
ex NoviSÖLlS fplendore enatae,dum Solium ipfe
confcenderet,deil:inata fuerat; tanta enim hsec erat,
utPatna,de Parentis S^renifsimi jadura fummequi-
demtnftata, abfentias jam damna fentire, multo
minus plangere poilet, Ut autem nunquam ube-
nonboniPublici meiTeRegnagaudent3necilluftri
magisradiom fubjedos Populos Throni fulgenc,
quamubigeminavirtutumfideraJuftitiaClementias
juocla in Principe Solium occupant ; ita vidit pn-
mas Rcgentum Virtutes iftas Bojaria in MAXIMI-
LiANO EMAMIäLE : congrue proinde in Tyn-
daridum , feu Geminorum fignum incidens hoc
luftro fufceptum Regimen, quia hos fratres,Tran*
quillitatis , &Seremtatis nuntios,optim6sque Pa-
terniRegni rectores depraedicat Antiquitas,SOL
hie adjunclum habet
Epigraphe
Jam illultrabit omnia.
Non
43
Non fine Fati , C^Iive Confilio
Maturando Principi feftinaverat Prüden tia,
Matunüs ut totam fefe , cerneret illius in mente,
Plusquam in fpeculo,
Expeflare diu EMANUELIS Regimen
Fortuna non potuit
Quo illud foret diuturnius*
Ademit Annos Patri , quos daret FilioJ
Ut longius Ifte regnaret,
Quam vixerat Ille9
interna
4?
iEterna pace Pacifico fatisfecic
Nee a Juvene Duce metuas Bavaria,
Phocbus eft,
Qüi fufcipit Habenas >
Non Phaeton,
Qni monftra förmidet,
Non minus Eous3 quämPyrocis,
iEthonita, utPhlegon>
Impavidum fensere Redorem >
Et in tanti reverentiamNominis
Totus illicö kfc mundns compofuit.
Concidit tremefada Nequitia,
Quöd Aftraeam jam Phsebo nupfifle,
Et gcmmatum Numen crederetin Quadriga.
Crcdidit, non tarn pavorc reis congenito>
Quibus metum äuget confcientia laefa ,
Quamfalubri, atque fatidico»
in Geminos incidit hoc lufirum
G minandum nihil non fuerat,
Quod Regentem commendaret, & Regimen*
Ut Tranqnillitatis Public«,
Non minus,ac Serenitatis Omnigenae ,
Signa eflent Caftor* Sc Pollux,
Majefias* & Clement! a
SOL1S apparebantin Solio,
Sicque difcufsistenebris,
InTenebrionibus concuflis ,
Jam iUuflraret omnia ,
Favete Superi.
Ut quas difcedens Pater Filio nunc cefsit Habenas,
Ingeminatam hetitiam Patria*,
Diutifsime ceflas gratulemur,
* * *
SSie Henne infcenen gfoiüingen,
k(Qf0N in fcem Kitten ftmff bei: ffinff Mt*n
wie SSeobaefaiicWctten eingetroffen / mDeme fiel) t^cr
Santömi*i>oUc$wepfttc&c SoDtraUfo n?of Der ©Wtlfy
leucbtigiften Sfyirfütfim ADELHEID , m
*eg ance?)urf !eu(ttj#eus^uif irftenö FERDINAN-
Dl MARJ/E, inner Dret)en3a()ren anbegeben; fear jeDorfjmtr
fürnemblicfj in fbicßen jur £oketf)rifft Dienen fotien Die ©(drifte*
fi^fett / fo temäjaptrlanD »oraufünDen wäre aug Der ©forrourM'
gitfen Regierung MAXIMiLiANl EiMANUEüS, »dcTjetw
fejbe im iöSoß<n 3a&r Den ii.* £eumonat() mit «rfütfung t»cg
i8.tfn 3a(;rö feinem alters/ ebenem feinem ©eburts Sag angetret*
ten ; (Heicßtute mm t)ie @onnen in Dem Seitfjen Der BwiUmgen
Den (dngft* unD ^eüeflen Sag nnferen £anDfd)aftten ert(;e?(et / »jpD
nacßDeg SUtertbums Nennung/ Diefo genannte Tyndaridcs Ca.
ftor, unD Poilux, foDicSwümgengegfaubet worden/ nit allein
Sorbetten berS5entbetiumg/unD <^rl)cücriuig ^ £u?ftö / fctt^crn
auefj ate ein fcfjoneg SSorbilD Der beatetf ten Regierung / naefj felbff
Jobucljer SBerroatamgs* $rt(; t>cg SBdttertic&tn 9icicl>cö / gebaut»
fepnb; »lfo/ Da Difcs Betegen eben Utlfcre Stotttten betriffet /
wann ®k Den 9fegtcnmg$*2Baagcn/ oDer Zijvcn heftigen/ unD
in Dcmfelben Die ©we mit Der ©ererbt tgfeit erfefmten : $at Der
Sonnen in Difcm 3eicf)en D?e -Obfrfjritf t gegeben wellen werben / fo
SU £atein: JAM iLLUSTRAßir OMNIA. 3u Semfcf) aber
faget:
SSegc $f<tnß bie Sonn etf (Killen Rwb:
5)a ©ietwllfommen ie& regiert.
tfafjf fo(genDer23epfe&riffn
91«
%t ofyne ßu8cl*$at$ / nit oljn <5eftf»rfe$ »iffisi/
$ieJUugljeit|atgeeilto/
©agreiff genug bei Surft m6$tfet)n/ wtt> ®ie erfüllen
3f)nfunteum>ertt>etllet
JKit fttö twgfklten fel6|T/t>ie ©iein $me ji$/
33tlmel)r aiö©jNegel fa$/ bicllrfacb frage mi&
Fortuna flagf / taf (ang fcie 3*tf nif ftotfefommen
©af ©ie regieren feit: fcarum6 l)ar ©ie genommen
2>en sßattern wn fcem trotte /
Unfc aui fot)ile 3a&t/t>ie ftefcem©o(we gaß/
©ad er fo lang regier/ alSber gele&et tya&.
©o# folf ber Fimmel nit / no$ U$ ©elßcfe fübeinen/
S>af ©ic ^art&cijtictJfoören /
©afyerber £immel gab bem Q3attern wnbem©etnem/
QBaö niemand funfct teueren ;
$>ann/ für fut^ teften l)ier / ben gnfcen oftne ®tb
£r bort genieffenfoü/ ber Srföfitttt foarb genennt
6org aufl) © fö<tj)tttt nit / folfl jung ^>eitl
gpÄ fpü&ren/
©lauß fc#er Phccbus öeiffrt/
2)er afljcitfwif/ftue manbie gaitfail feile führen/
Sflit Phacton , ben reiftet
©ieSorgt vcmlßaagett ab/ft>etl er bteUntf)ierf#euf/
EMANU£Lbir&ringtbur$ fem9tegierung Jreub.
©d>aunurAoieaai>iec 9>ferbt/fobteS8e(f^lei(rbettfen/
(Smpfin&en ben Regenten/
mt (S&ren&ietigfeit su&orcfren fi® Gereiften;
(5rf$r6cft jict? a&er foenben
91 2 5Xe
5t
Sie %>bm& a«iw Stoff? fteil bie 6ewä>tiifeif/
$W Phoebo u mmatyt/ 6ie glau6en ali&eräit.
eie feOen jftxa nit ft>Pt)t/ bocf im* bet 3rtfi fie fe&en/
©ie&6j?(8efoiffenl)&gen/
Unbbopplet ftfn&fOafft fctwn/ ftxtö ibnen folt 6eftfeljen/
3u glauben fel&ften pflegen/
Z)offifwUin §Mtt?Ä diente neu Regierung
trifft/
9iecfrtai?$ wbepletifteint/ftJaigijroSierbe fnfft.
QBie Caftor, unb Pollux bei Dellen Qßeftei&3ei$etv
UnballevStulje genennet ;
<J)ie Tyndanden au®/ bie nitt>on$ugenbt föei$en/
5(ü()iec5Ufeonertennet/
<Bolt inben 6onnen>£§fonbie ©üttigfeit/ twgfeUt
SRitwoOw Sftaiefiätt / etfc&einen »eft gefreut.
£at bie 9tegiecung nun aucfr Sifec Dingegeljen
Oen @ol)n mit foldw eOraib:
ßi# a6et futötcmStro/etn 9teict>/unbaudmnSeom/
<Die feoen immettüefaenb ;
©et gfiftig £immelgc6/ bag ©iebemQSatfetfanbf/
3u tntlfatö langet §ceub/etfpneffenbiwrb eitanbt-
In.
Infcriptio XL
Ui Martium animum jamjam pa-
tefecerat nondum Adolefcens nüjlara
declinarepoteratfpartam, 6c occafio-
nem, quaeillum fadis probaretarden-
tem, praecipue cumin fideihofks, Barbarosque
ThracesannacapefleretotiChriftiano incubuerac
Orbi ; Malunt quandoque Principes, novitcr prx-
cipueclavo admoti, ftationarios agere in fuoReg-
no, quo fuorum bono magis profpiciant Domi
prsefentes , quam ut fuam exponant perfonam pe-
nculis belli ; Non ita MAXIMILIAN US EMA-
NUEL, voluitlsfuosducerc, non rmtterein prae-
lia; Quid valeat prarfentiaDucis, quidanimiad-
dat imperterriti Pnncipis aufus , 6c ad ardua gau-
dentis exemplum, haud ignarus, non Dux tantürr,
fedcomes laboris,ardoris, Algoriseflevotebat; ita
facftus, 6c folatium nobile miferis56c calcar delicatis,
6c terror hoftibus. Incubuic dura obüdione Vien-
nx Ottomanica Lima , ingenti exercitu premens,.
totamque terrefaciens Chnftianam Rempublicam;
nonterruit BAVARLESOLEM, qui fuam adi-
pifcendae Glorias fortunam ratus , quod aggrcdi
periculumdebuit, adibat hilaris, 6cdomuir felix,
ardentior indeeffedus, &, quamretrocederecoe-
g;itLunam,mfequi3perfequi,perrumperenondefti-
tit3doneccontrahcre cornuadidicir.Serviebathuic
Luftro perapte fignum Cancri ; quo prarfide de-
crefcere quidem dies,&crefcere noctesincipiunt,
in Solem tamennihil excrccre virium potcft, fcd
magis fervidurn reddit; Lunam ergo potiüs refpi-
citMetaphoricam, quod addebatur,
Epigraphe,
Retrocedere cogit.
0 Retro-
S4
Retrogredi difccre noa potuit d Signo,
Qui magaitudinc ftimulatus animi
Eö altiüs ibat,
Ad fummae Apogaeum glori« tcndcns,
Quoraagisretmere voluerantRcgimis Curaft
Sed nee auftis periculis
Bavaria timc4
DecrefcereChriftiano doii poterant Orbi
Lastifsimi Dies,
üb«
Ubi cum diebus crcvitin Virttrte fua
SOL Tuus.
Crefcente Lunä,
Potcrat incrementacapere
Triftitiae Nox,
Niü hanc in fines egiffcntThracios »
Qua; .
Pro Aris > ßt focis >
Pro Dco » Fide, & Ecclefia»
ProCasfare, Auftria., &Imperio
Fcrventibuseo femper magis ferventia
Explicuitjacula.,
Quo majora fuerc pericula,
Excitaverat ifta Ottomanica Luna*
Auxit lila Bojarias SOL ;
Adeo,
Uccrefcerc cupientem,
DonectotumadimpleatOrbenn
Ruptis non femel cormbus,
UtiVienna, ita Strigonio»
Retrogradum fieri efl'ecerit,
Ita
Quöd a Cancri figno difcerc
Bavaricus noluerat SOL,
Barbara difcere coadla cft Luna,
Dedifce
IndolemLuna%
Quisquis aeterna Dicpcrfrui cupis,
Juftorum Semita ,
Quafi Luxiplendens,
Crefcit usque in perfeftam Diem;
In via autem Dei nonprogredi,
Eft rcgredi.
-0 % &it
Hie Hpnne in km Slre&fea
)3e f$cn in ber Sugenbf enttecfce £clfcenmtfif fjige
Sapjferf eit gewarnte tiüjkx t>tc crffe ©clegcn&ett ftc$
©lonvurDiajft auftuüfcen / af<5 Der t rosige §rfcf eint) mit
«rötcffUng feiner $ofofuc(jttaen 3ftacl)t Die sattfce £l;ri*
ftenfceü/ fo ml)l wesen Der 23elasenut9 Der $at;|erl.#awt» unD
SReffcen$*@ra& t SBfemttn Oefterrettf) / aten^en gang Ungarn
jur Sße&re angreiften/ t>crur|ac(jet. 3ftanel)e Surften pflegen
jroar t&rc Wcfjfte Derfb{)tt/Dem23atter(attD &u 'Stoßen/ *enen <öe*
fahren nitaufeufeßen/ frefonDerg mann fte Die tHegieruttgtmlangfl
angefroren/ unD tl>r l;o!;cö ^>aug mit€rktt tut gcffcgcret; Unfer
$urrf;(at$ti<)ijta: SBÜtffttft jeDocf) Int andrer griffen <$e*
faljrficßmt enrjie&en/ Die ©eine nitfenDcn/ fottDern tnltfcfjffet
3>erfoi)n felfylettnuDcr Den geinD führen/ unt» in allen ftigigifleit
©efecfjt/ tnaüenUttgemaefyDefK%ieg£em©efel)rt/ wie ein #eer*
göftrer fepu wollen/ ir>ol;l tDtffcnt) / »aö Die Gegenwart Defj gnr»
ften in folcßen ©efe^afften vermöge, -©er Süreftfdje gftouD »el*
te Der£l;rtf£en^eltDieSrauer*uttD ©cbrotfenö'Stäcgte wmel>
reit; .©entfetten weite Demnach unfere |)elt>en Sonne Die£o>
ner brechen/ unD jbnt leljrcn Den Äre&ggangitemmcit / Damit Die
atflenfeßaftt teg ^reb^eicljeiiS/ foan3l)rnic6wt>ermed)te/ Der
SRonb erfahre/ imDpnttf $tt weidjen gemuteten wurDe. Sa*
tyn Deuttet/ was Der Tonnen in $rerfen jwm @inn*@prnc& fci>
gefegetin £atcin RETROCEDERE COGiT: unD &u Sewfeö
läget:
5>te ©onn fca$ Q5(at umf fcBtef /
©cm ffitonfe fcen Ärefä'(5mig lefjrefc
< £>te aSepfeijrtfft attnebems fo ml.
[Stonfcuau® (ijefllier fcie §0tttl in gftftfw
J (feiert/
SixMQ&tim beeb 3ufei)n erlernet ©eißenif;
S)ic wn ©ref mfitötfefrit nur immer fortjuge&m
©rtttöen toartv f6nt nit |üK|te()en einen ©cfrcitfc
35ifi
S7
23if ©ie ben 0&$j?en ©rat) ter ©fori) fyä erceitöf /
©iafft ©ic/fca| alle eorabeßaignenKu&nfJ wifif.
3u(f» bie ©efaßrenfcpb ttif / bie fle föntfesi femmen/
Q&wn fleglet <u»f benßpifc antüaäfenb fcont> w
metjnt;
men/
CBS fffiM baö Seiten fwlt/unb ffltö getrau gemeint/
Sßeil um6 forne^cbic Smifc anfoac&ft betöltifcen&eit/
ge me$c®ieMrmffcfyftt§omrc mit bereit.
3t»ac fc&cM en#fc«t>t w^Dfft ein S3eofa@ 511 erlangen/
UnbSrauer>6<tMtfenrooitbcr£lniften^eifJerfetjn/
©a t»act>fenb in bei; ssaegt ber Stonb ju <2ßienn null
prangen/
S>c(f>folSeD?a(trt feJ6ff teiet» fcem 5eint> wrfe&rt rar
<f>tw
SErii in 5>fcfoBttÄUf ftnMAXMiLiÄN tofgeßt/
Säreott/^if^/eiaut/unbi'aitt/unbfürbenÄäofei;
fte&f-
6Pü<n«t)npc(;a(f09i*oibet;5ilircfen^5?<iif(iö) mehren/
©d?ief? nur fo ftärrfer a6 bie @onnen il)i-e pß /
$afj ben wrmefwen Sionb bur#©#aben ©ie f&ät
lehren.
ÄrefSgängigtoerben mit gewußten £orner@pitj/
Q3on ©ran fo »ot/alS 3Bienn/unb hoffen nit rar f)u foü/
2>en 2B«lt»ffr4üeüiaöffi(fn / bereignen 23rat$f#on
polt.
9> e»
8$
©oGatta$3N$8wto(Mti Seiten ßletöen mflffen/
SMü e£ wtyeMict) nit ein ^teßö genennet twrb ;
5>ann»a*nif fegton f*ntt fcie SS^ttj® ÜOtltl /
mfiptiffen
©ec$?onfc(mt Uum ftimo tw25at6arif# aufftN
Sfogtownfcef 5föontofr9fctb/tt>cr eft>ig tt>ill gemeffen
$m8roiben£afl/fo ©Ott Den jenigen befeuert/
2)ieaufbet£uflenW>©teaff ftettö epUen jUtörnS^j:
2><um tot ge&f t>a auslief / tot jicQen Mttfm toxVL
Injcri*
59
Inßriptio XII
Otum magis experientia Magiftra,
quam ut noftra fit opus annotatione,
quantis ardoribus SOL agat in htec in-
feriora > tibi Leonis fignum ingredifur;
& quoniam Luflrum, in quod mododevenimus,
non tantümrervidum femper magis Allegoncum
SOLElM noftrum exhibet in propulfendis Otto-
manicis Caftris, eripiendisqde Urbibus, 6c forta-
litijs; verum ctiam in plunmis alijs expediendis
magnisOfticijs; immo, & donatum conjunclio-
ne maritali cum Imperatoris Auguffrfsimi LEO-
POLDI Primi Carfarea, ac Regia Filia; ideircö
nonahoutendum eflecenfuimus, quamhoc
Epigraphe*
Geminat Ardores,
3> 2,
Neu
Non Heroicac tantüm,
Sed omnigenac Virtutis Zodiacum »
Totümque fimul emenfum,
Credes hoc figno;
Adeo Giganteis pafsibus *
Plenum eftLuftrum#
In LEONE,
Velut propria Domo,
Et Domeftico fidere ,
Geminarc debuitincendia,
Qui clarefcere fadis maluit,
Quam fplendoribus.
Mar
Martialibus itaqucFacibus
Maritalem conjungens ,
Auftriacofanguineauclumardorern*
Vcre SOLARI celcritate,
Et Leonina Magnanimitate ,
Tanta per argumenta probavic >
Ut , una pro Filia > Caefari
MultasinVivarino 3 & Strigonio;
Buda, & Alba Graccas
Ac plunes Millenis,
Ad Harficos Colles,
Superatümque, ftuporcomnium»
Savum,
ProftratisThracibus
Quin proprio non iemel fanguine,
Magno certefemper periculoredemptunu
Totum ferme Hungariae Regnuna ,
Refhtuerit.
Geminavit profecto ardores,
Excinclis non fatur incendijs
Ad Orientem,
Nee demefsis fat coronatus
Hungariae Lauris,
Auftroquoque, & Occidetiti,
Endano, acRheno
Viclrices indulgere voluit Radios.
Cornpendio utere fama immörtalis.
Hoc Luftro
Eleclricem Bavarise,
Pannoniam Auftriae»
InFratre E'edorem Colonise,
Regiam , in Sorore , fponfam Hetruriafr
Casfarem, in Affine, Imperio.
Alterurn , in Seipfo,Regem
Beigiodedit
EMANUEL,
6z
!©t atig (Srfajrunfl feibften me^r kUtibt I atö
Der Stomcwüimg beDurfftig / roefctjermaifen anrcartjfe
Die £i(3e/rcann Die eennen tu Dem rJcic^cn teg £6n>cn^;
I;at eben jene fünft 3dZ;rtöc 3m Unfrcr ©UtCfrleilCfc
tigiftengürfren^ennen reeße eingetroffen in Das Seicfien De6
£on?end/ Dafelbe$nfo ütfättwn greifen 2Burcfrtna,en »on tbren
•OefDenmntfj meftr nnD me(;r erl;ißet/ utto über Daßnocfj mit Denen
Hymcnsifc^en Sacfren Der SSermaltftmö mit Der ßdpferlicficn
^rinceflm MARIA ANTONU wrftärtfet n>irD befnnDen ;
£>er 35at)t:ifcDen ©onnm m mm hin m$ mty mm*
ti)um(trt)/ ateDa$£dtt>em-Oan§/ Darnmben ftcf) (eicßtttcfj begeben/
Dag <gte $u gdn^iicfjer ©dmmunQ teß -Ottomaniftfjen SftcnDtf /
tmfc anberen^repgntMkDiöirten^^attenjlljreütete; DerUrfadjen
önufl $nm©inn«<5pmcfj waren Die £ateinifcfje 2Bort: GEMiN aT
aRDuRES: mtDDieSentfcfie
©aübie|)ißefet)Derme^(/
6el6jlba^6ft)en^au|i 6eae()tt
SBie anef) He 25ei;fc6rifft.
DU man einantweö in Eifern geilen figlieffcm
9U3 tag nit £elben*nut7 au# aUcv Sugentfc
ffttfgf/
£a& unfte §0t1tt f#on ijitt i unbgantjbtn:j£(aijffm
mflffen?
(SotwUber 9tifm<@cDntf man fcife ffinff $$miß :
Sm fi^ÖKtt fiffit man ©it/fcec iff baö <t!0t!e3ei$tn/
£>af? aigentf)um(ict) #aufi to Wen fSrtJtfM*
<§0tim
QBeKtTgtoffe Innbnmjt bann fo(t@ie nit ba erreieben/
5>ie met)v bur* <2Bercf/ all ©lanß/ futfct igren g&r en<
<Bot)n?
SBieftarcf wrtm&retmujf ber^ennenb(?t)ffet*f(J)eincn/
©apaccfen^clben^utOö tw()in ffton wrtWSJiiit /
(2ßie
6*
(3Bei(Mars mitHyraeae bie&tdffen tWf vereinen : )
Shirt) no$ uetftikcfettrutb mit Oejtcrreic&cr$?utl):
SDie 5>ro6 Öat alleö tvat)i in fo MI ©tucf emnfen/
3)ann toaö nw MM au§ nif leiffif jugoffen war/
%at ör aüc in gezeigt ; ber foolte fetjn geprgfm
3n6flndQcit eine ^Oft/ein^dö? in allerer:
SSitftin fcemÄäDfct^rtt fftrem ^rincefftn ge&en/
Kit <^ttW / unbgfert nur/ au* Belgrad , unb
fraömet)r/
23e» na® gan(| Ungetianb/barfe^enb offt fein Seßen/
©etil »lut/feingSolrf/fetn6utiu60tfrunb 3W9ffl&
QSerbopief f)at fftttoafjc bengt)ffer bife §0t1tWtt /
©ann nif twgnögt mit bem/ft>a$£or&er3f)r ber||o|l
Uta* geGe;au$ bem$f$tt$/unb §U&fwlf ftewrgojie
MrgrE>f.@^reiffim©gem/l>em^ßein/unb^gs>
SutrofI«
Unffertfttfw &)6>6cball ! fagiulmifftenigQBorten:
Sn em fo fur£er3eit/unb nur fflnff Streit fcijl/
£a& er fotnl erzeigt mgroffer Ratten ©orten/
%l$m.tiz%tim*eti)<i<xi efft nit julefen ijl /
©cm l&flptiMb eine g|MU/tom 9#§^«C§
gtigerlant)/
©em Tofcan eine |&r«n £$W$tflbem
©ig in bem93 ruberen/ ienö bur cb bere#foef?er 95anb/
©em3ieic&/imSc()irt)a(}eren/ein^ai)ferburc^ertt)6^e/
Unb@ic§ an $bn\$ $ah bem ftneben Dftberlanb
JUintin fofurßer Seit EMANUEL aufteilen.
64
Irifcriptio XllL
;Lura licet Encomij Argumenta ,
hoclufl:ro,fuggerere potuilient,quae in
Belgiolaudanfsima gefta, demeflas pal-
'S mae , &: mumtifsima propugnacula fu-
perata tarn famaimmortalis,quäm relidumßeigis
tanti Gubernatoris defiderium fibi eripi nunquam
patietur : Ut tarnen figno magis confona loque-
retur Elogium3 minora praeferre oportuit, Syrio
Dominante decidunt flores , Stpleräqne arefeere
folent nimio prae calore : Damna harc benignius
Virginis fiduscompenfat perfruclus,&mitigando
ardorcs refpirarejubet temperie aeris. Demcflint
quoque hoc luftro durius fatum & Auguftam MA-
XIMILIANI Conjugem , ipfo etiamnum in aetaris
flore,admaximam viduatitriftitiam, &pauldpoft
fuperftitem ex Ea Elecloralem Principem J atque
itafpem Regnorum 3 &: tantac ftirpis propagatio-
nem: Dolorum plena, haec tempora quo mitiga«
ret BAVARLE SOL , ad feeunda Vota, eaque
per copiofam Serenifsimam Prolem fortunatifsi-
ma , tranfeundo cum Magni Poloniae Regis Au
gufta Filiafeliciter eftecit, undeadjungere Jicuit
Epigraphe
Tempora temperat.
Heul
<*
Heu!
Dir« Libithinac duram vindi&am :
Conjundhonem Martis cum SOLE
Pro Auftria,
QuiavincereLunanon potuit,
Mors vindicavic,
Rumpendo conjugium cumAuftriaca.
At
Qu* foedera corrumpere credidit ,
Nonminuit, fed adauxit;
Nam
66
Nam qui Poloniae Regi
V.clncia junxerat Arma
In Hungaria,
Regiae cjusdem Filias
Amores junxit
In Belgio,
Italuftrum
Saatcmperamenta didicit
Per Aftrum:
T.mperat hoc ardores
Dulces per fruclus;
Amarosmitigavitilludluclus
Per amores,
Et Hos nee fteriles, nee breves,
Numerus^ pretium
Nafcentium inde frucluum
Patet abunde Tibi
Bavaria ,
Debito nuxiquam definas obfequio
Perfrui;
Adijcieshunc Encomij fruclum
Felicitati Tuae;
Quöd,
Sicut incorrupta viretDevotiotua,
JurataVirginum Virgini,
Sic amor* fides, 6V Re verentia
Erga Principes Tuos,
Te penes>etiamnum fit
In Virgine#
«te
6?
Igte Mfitm in bcr gunafwiirit
Onfen in ttfer3af}w&3AÖl nif fatöac&ftffaa:'
beii jene t>if£o6 t?ürDige$i;aten *en erhaltene« eigen/
eroberten gleicrjfam umtferniiiDitcljen SSeffnirgcn t
litt* Seruöetgwtg Der ^tDerldnDeu / wefefie in ttfe«
Luftto ati3urul;mcit gewefen waren ; fonDeru müften fWdje »üme&r
rem uttflerMtc&ett SKulmt Der unwrgefFenfcen ^faifjnxit / unD Der
©efcäcfjtntt$ftr9iit>ertän&er/ Denen fiMANÜtL eine tmtge&e*
gürD naefj (einer vertagen / übergeben wcrDcn ; mxt Urfadj Die &e*
fefce/Kmieicijett/inwefci^
jttgelwi/ unDmittym auf jene :3orü;tjtigfett anzutragen/ fofttöqß
gele^rec feinem/ unD Der feimgcnSetjD eine gSttoenrag/ uu^Dc;n
©Un|ifU(t?ti#cn £l)Ut ^ailß eine 50ttpflan$Mtg jurer*
fcfjaffen ; 3)urotj t>a$ Seieben ter Jungfrauen nnro Die £t$e fcfdnff»
(iget / wetcfje Dae brennende ®efttrnfe§ Syrij , o>er fe genannten
Fimmels -OunDS/ 511 Srforrung Der buuDten ^lumen/unD (Scßtoa*
ctntng Der Sftcitfdjen erweef et ; auet) anfanget in Difem $au$ De
€renn Den 33erfoi (t Der @)rtiemuuig mit Snuf ten $u erfefjen. % as
2$er$ängnu$ »erfegte 25apren in eine £raur»--©6vre/ mitiHbficl)*
inugDer Our&ieucbujiften Slmrffii'tfm marine ajnto.
2VHÄ tn£>ero amtoefj friufeenDen Alfter/ unD naef) trenig 3<u)reit
auefj Deg eta#$en ton S)erofef6en uoef) GefinMictjen fe():itv @r*
tttty : eolffe^t m!i>errun>itrDeDanucn()ero Unfer ©UVCfriCUCfr*
tijtflet; MAXIMILIAN jur attDerett S3cr*üntiui$ mit
Des ©rcgmdet)c!gen jjtömgs tu Wfeii Äonigltcfier 5>rince||in jtt
feßreitten gemmgen/worDurcf) auet) in Der 3ai ^retefen &oc6en/uri&
kgtuefteften ^artfommenftfjafftDas fcocfifte $5<U)rifC&e£eIl*fl#
•£)attßcnHw gef;e&cn werfen / Darumoen nael) Dem fccraefcßicn
irateinifct)en@inn ©prue^ TEMPORA TEMPERAT, gefehlt
tau werfen in Seutfef)
QBtebif^/foaufita«^/
Qßivb gelingt mit fcer 3at.
Sergletcfjen reDet Die 33ei;fctjrifft.
» 2 ace«
«8
j£0 ! twlclrein fdmtfre 9taa& ?
CSSeit ta*SKonbmtt)erm6(t?tbte -üönfcmiffen ju trennen/
©ieMars fövOefterreicb t>af mit berf§S>tltt gemacht/
^at Libithmae (Sinn/toie eistet Den Xobt nennen/
ßinSBetübeö 5$onbe* ©fbaD 311 rächen auf&ebait /
( v£>er 2\tHu groffer e#mact> s )
Stowte ba$ @ge 93anb 6rad? mit ber von OefierreictV
Unb gaß EMANUEL an ftatt ber 33rautf) ein i'eiCfr
£at bo# t>erfef)lf ba$ 3if)h
©& f$ottbie$?et)imng tt)ar/33erftänbnuffen ju Bregen/
Sfiborf) taö ©tberfpiü erfolaet in ber £l)at :
©min jene ftmtben nur wrff ärtf t an ftatt beß 6d)ft)äcf}en/
Sßeil nit ermanglet ()at ber Beirat tluw 9tatl) /
Sie 3ßeife frag nit t>i( :
©pißftnbtg ijl bie gieMinb ftärcferaß bei: tobt:
£)ie Mittel ftnbet ©ie / awü in ber gr6ften9?etk
^ietfigeftauc&ein^ccß,
<Dann MAXIMILIAN ,ber bie ©Steife Raffen/
£>a* ©mfitt) / unb Reiben* 5Rut& bem jttmaen von
©er£()nj?en$eit ju ©trt/bem Ungarn Stufte aufraffen/
Vereint jur felöen Seit ; (jat autf) wrbinben toolin/
3u feiner J8ta$eit& £06 /
©ep fi6nig££ocj)ter ftcfr na®ma()l in Mberlanb/
S)urct> heften 2kk& öunb T unb Hymens ffoitjUi
&anb/
©ic Seif bem Beiden gleist;
©ig mifteref bie £iß burcfr füffer größten ©aaCen /
Sene befänffüget bur$ pm Sie* tat ftgb ;
69
®tt Ste6 fcie nit meßt farß/ mit Srücgfen n>ciß ju fof ett/
tlnt> jeigf t>cr QScrtft/au® 3a^i/ju alijemeiaecSccu?/
23aö6ie ()ab fcarijereicfrt
$e# fcaö genicffcn m&itf / mit gmifc / O ! 23at)ev>
lanfct/
QBa» t>ic gefahren Sat fciü tßeute Sie6e&25ant> /
€eßfceinem?e&noct)6et)/
©<t]p/ tDieman fcnne J?icß ncct) mwufefyrrt pwgfcf /
©rc ättkcÄcniginbep^tmmelö iuünft/
StotiimG aueb iljmi ©tfMß/We3un#aut>ft; erfteifef;
Coflwntom £^MF'{|<Ulß totn Stcu foltörtt*
flifl/
2?pc§ in bei: Sungfvau fet^
©
In*
7o
Infcriptio XIK
T maxima Principis Laus ä Pru-
dentia non minus , ac Juftitise amorc
enafcitur, & Prudentiae quoque li-
bra tnbueoda cflct, «queac fpeculum,
quoad, fi in hoc videre debeat, qua? a
tergo, feu pra>tenta funt, a?que ac praefentia, &
a fronte , per trutinam omnia quoque bene pon-
deret, ubi tam de fui Juris, & boni, quam aliorum
periculo metus eile queat ; Ita optime ferviebac
fjgnum Librae illiLuftro, quod variae circumftan-
t\x , cafus, quseftiones, 6c ambiguitas rerum, ac
Jurium reddidere famofum \ nee non verfatifsi«
mos in Publicis Viros 5 uti Principes ipfos,ac Re.
ges harrere coegerant. Cum igimr Ekclorem no-
ftrum viderit Europa nihil non egiffc eo Luftro,
qua1 fummäm commendare Prudentiam, omnia
ponderancem , penesarquos potuerit Judices, pra>
termifsis caetens hanc E'ogio fubjeelo perftringere
oportuit : & ideo adjeclum fuit
Epigraphe
^Equo pondere librafc
Jufti-
Juftitiae dcfenfe Luftrtl mcredis,
DumSOLEM ccrais in Libra,
Prudcntiaefuit:
Nonquöd
Maximum Cultorem Juftiti«
In MAXIMILIANO
Nonhabeas,
Cui nil magis fucrat Cordi ,
Q u im dare cuiqueßium :
Amataicmpcr norma regendi,
Ad honefta pelliccrc magnis praemijs,
© 2
Detc.
Detcrrere ä turpibus juftifsimis pcenis,
Adeo,
Urlpfoconfcio,
Tarn parum impio felicem ,
Q-jäm bonolicuent eile mifcrum:
Et potius jacluram omnium.
Quam Juffcitiae pari ,
EMANÜELIftatutumfucrit:
Prudentiae tarnen ftateram
Hicluppone,
Ub'iverfatum cernis inarduis,
In quibus prudens ponderatio
Plerumqueplus, quam enfisprodeft;
Poteil hie Gordios fxpc nodos ,
Nonfemper dubia deeidere Jura;
In his plusvalet,
Ex Euripide,
Mens unafapiens in Principe,
Quam manus plurimorum J
Er quod viribus faepe non bene creditur,
S?pientiae cedit frequenuus-
De MAXIMIUANO EMANUELE
Ne dubitesin dubijs,
Bilancem Prudentia dedit.
Quam magnus iili ad bella animus,
Tarn cxiguaad ea capeflenda Mens,
Ubi armis potius leges ,
Quam legibus arma fuleiuntur ,
In ambiguo Juris pondere,
Neutri manus dare tutifsimum ratus,
Ucriusque Jura tutatus fuerat,
Si potuiilet tarn facile
Aliorum cupiditatibusimperare
Quam fuis4
Sie
SSie8fonneftttetn<t<i&
|SK groffe^ ?o6 einem Jfltjten 6eg6tingetMe SieBe
Der(33erefluigfeit/ wirD nit weniger erfüllet am? De£
fcit vertlcfirt^cii Ä«ii^(;cit- tmfcwie man Difer eben alfo
weljl als Der ©erecfitigfeitauaignenfotJeeme 5Baage/
neben Dem ©ptcgef : sPiüNctt>cüat fte ölctclier majfcn aüe$ wol)l
feile abwogen/ wann faö gemeine 2BeJ)lwefeu / unHigtiel wie
fremde ©erectjtfamreu @5cfal)r Dorfftc lernen Durcf) einen tittenw'
genett <Sn*feljfa§/ geftaltfam Der<6piegel Das Ergangene / (Be*
gett»4rnge / unD waö erfolgen mocfjte / verbitten folle : 2Ufo l;at
ftcb feljr wol;l gcfiiget / Dag eben in Daß Suchen *>cr 2Baag jene Seit
Der fibenDen fünft 3al)reiiuraffe/ welche aifo betuffett t?cn Krfct)i*
Denen UmbftänDen / ©cfäljrltcl) * nnD 3wetfTell)afftigfeuen Deß
©taat^Sßeefenö/ Dag aucr7DicgrcTtt@taats^4niterm3rrung
verfallen runDten £at nun nnfer tiefHmntgtftcr EmanUEl
fiel) in faftöen UmbftänDen / nnD Letten Der reiffeu Älugfxits*
^aageembftg$u gebrauten alfo begönnet/ Dag Dte Q5crcc6tfaine
fetner t&v'ks möchte verleibet werDen ; wäre Der €tnn< ©yrueö
AQUO PQNDERE LlßRAT. SJftt Deme einffrmmtg / \va$
(tefc begibt/ wann Die kernte einträtet in Das Sctrtjcti Der 2Baag 1
Dag ucmb(tcl) Sag unD $M?t in gleichem @3raD : eoltfjeu <5prnc§
gibet Das Sem jll)e alfo:
getont gfeij&unb w$fe§ (Bfoiftt
SDie auef) Uc 25et)fcfirifft :
i^er ft>iif u jene Bett bic fontwBafyr tJorfToXTen
©ie fcer (*5etc$ttgfeit ju ©ffiug getnenet ()a6;
2Bei( fi(& Ne ältf^ iei^ ; in ^ *ie <§0M 1W»
rc&Uen /
Uttö tt>a§ Don if)i ge!ießf/®ie (tatt^ufennencja^
<Du ttifffi esboct) nitrectrt/öier rneör tfT jene Seit/
%iwmit(ontwn tymt »*« fätinen fcie Äitifllieit
74
Djit fcaf bu glauben follff / atö floate Mit gewefen
Unfer MAXMILIAN Don ber©etecbtigfeit
(Sin gr&fter ©c^Patron/berfie fowcttf wrwefen/
Sag erniemal)len fyat erzeigt fö gtoffe greift/
2(13 ba er Nwt# ba£/o()neweitre Srag/
geben wrreiiet tx>urb/ waö iOm gebüßten mag.
QBie (ein 9iegierung^3rtl) war/ju bem Wen fügten
$ur$ grof t)org|egte?o^ma6fii:6deburci) bie©traft
g3pn&6fen£l)uen/unb altötnl leicfrter wolf wrlielren/
8(* bie ©eretötigf eit ; 6c / baüftgon bei: 95j#iff*
©ificf feelig ntt funt fei)n/ber $rcmm nit ofjne £uft /
Jtocfe unt>ergnfigt/wann rt EM ANUELnur ftnift
SMe ©aagfoU bo® me()r l)ierbedllug()eit fti ^ertönten
ai§ einer §eit/ in bertnß6§were£ttiacf)t (Sefatny
3Bof(uaWrw6genmel)rber Srrungftftt enf&inben/
Stlö ein flefffiätpftfe* 6(MpaM ; bip f an auftöfen ffloat
SJiewtfe ©orben*gn&pff in Aiexanber* $aw>.
Kit (teiffen ieneö Stecht/ woran ligfStonttnb £anb.
£ier gilt ein weifer ©inn in eines Surften ©eele/
9u0 bem Euripidc, offt me&r/al* groffeSKac&f/
<25ie unfer |prtf efl*§S>tm / baß ©ie mit niffif en
fe&le/
©enSKtteMBeefl/unb QBaagmemaf (aj?atijPber3#t.
<Die ^rafften wftflt ©ie alvbie Umßff dnb au® $ugfeirt>;
©u$t inber 9tetfrten©freittju treffenben QJenjIeid).
W> groH berÄriege&$totl)/fo twQl fünf $r ißn Jemen/
QBafi me&r tot* 9te#t buret) Äciea/aiöbwÄcica burö?
ba$9te*t
BcMHtätf forte femt; Mt lieber fem £()eil nemmen
% sweiffeiftaffter 2Baag; bamit er aifom&$t
?8ereBrenßeebe5l)eti; bei wäre feine $et)n/ '
S>rtS frem&b23egürbernit tönt jwingen/ wie Weferjn.
Infcri-
7$
Inßriptio XV.
9n fruftra facrisin Paginis, cea
magnam Pnncipispartem , adduftam
fuifle putemus condnionem iliam,qua
. Regentem populosoporteat cfleMedi-
c um uon minus, quam Paltorem, qui alcre queac
fuosiu bditos 5 & pafcere; Primumenimrecu/andi
Principatüsargumentuma!Iegatur^/>^.^. verf,
7. defedus eonditidiis huiusmodi . Afo^v^ jjfrff-
cus : uti fequentium : Et indomo niea noneß pa-
nis , neque veßimentum , nolite me conßituere Prm*
cipemPopulL Divmo potiüsOracuioinde doce*
mur, nihil dirferreBonum,dignümquePrincipem
abono, Sc oprimoMedico, qui fuorum infirrnita-»
tes , non tarn corporales, quam Poliricas , 6c boni
publicimorbosnovenc depellere; memorquoque
moniti, Medice cur -a teipfwn. Huju< condirionis
n? nvnimam qu;dem dctuiile partcn MAXIMILIA*
NO EMANUüLI indubium vidit Europa; Hinc,
quia Luftrum prafens plcnumfueratfiniAViseven-
tibus , qui dejicere potuiflcnt quemcumque ani-
mum Noftri Principis mente inferiorem ; [% au-
temMagnanimitatefuafibi,fubque optimemederi
noverat, Medicorum more, qui Scorpioncs mer*
gunt in oleo , eoque idus Scorpionum enerves
reddunt; idcircöScorpionis figno adjunclum noa
incongrueexplicaturum credimus utrumque, 6c
Aflrurn, &Luftrura.
Epigraphe*
Non nocet Medica.
tf
Ut maximi Menfura Principis
Magnanimitas eft;
Sic infid« fempcr fucrat
Medicamcn fortunae:
Solent hanc Magni animi
Provocarc pri'müm,
Deiadc contemnere, poftremo vincere;
Iclus vero eodem mcdicari
Oleo,
In quo illam cum Scorpionibus mergunt.
Sic
77
Sic alio nolim mctiaris calamo
Maximum MAXIMILIäNI Animumv
Quam Magnanimitate fumma,
Eaquc ceucongenitatota,femperquegermaDa»
Saepelsefus, nunquamnon laetus,
Doctiit»
Nil contra fortitudinem poflc fortunam;
Ve&igalem hanc ficn ,
Siformidarcnefcias ;
Evaderc Tyrannam,
Simetuas, ores5 vel adores»
Non fimilem fe tantum Olympo ,
Infra cujus Verticemtonat*
Sed vel hoc ipfo fiderum Pnncipem
Se probavit EMANUEL
Quöd fronte femper sequali,
Tarn nitidam fortunam,
Quam Luteam,
Traniire confuevcrit,
Ab hac inquinari ncfcius,
Necabillafirmari,
Petantfagittis3autimprecationibusdiris,
Infeftum fibi SOLEM
Atlantidum Gentes,
Peragit SOLfurdus praefixumfibiCurfum,
Pergit6< in fuo, femper Idema
EMANUEL
InjurijSj quo acriores fuerant,
Eocelfiorem fefecit*
Quamutadlllumdoloris telapertingerent;
Tantaque femper fuit
De fublimitateSerenitas,
Ut Uli natura credi potuerit ,
Quod ahjs eft Titulus,
3£it Üonne in Um iscorpüm
1S(||bie©6«lt®e€ö)nfffan einem SfitfTettiiurt)
ju erferDeren fcfteine Die ätgenfdjojp ctttcö Sirenen
ÄünDtgen« foiroW af^ eines £irtens/n>e[cOer nit nur
wilfe mit Der ^Ra^ruuö feto* Untertanen &u erhalten /
folgern autf)$u Wenige ©e&recfien/ erfjcüetaug Dem9>tc^e<
tcn lfaia am ?. Cap. 7, Verf. aüroo für Die evfte Urfad? ftelj $uenD,
fcBuftigen wnftmtemmung t>er Surftlicficn SBurDe/ bepgebracßt
rcirD Der Mangel jener 2ligenfcfiajft ; %tf) bin fein £ei6#3te fyt I
xc\t Die andere / fcag er mit 33rofct In feinem £auf /unt> mit
jüeybungen nit wrjtyen / w Dann foicfje sömeftitcgfetttet.
ttes SBegs ermannet unferem abgcfcibtett ©Ut*Ct>letlrt)tigit?en
gtf)Utf titften/ roeWjem Die Mittlen roiDer Das untreue ©fürt /ttnt>
fetne@treicf) für ficfj/unD Die ©eine De|]en mwergfektncfie ©rcgmö*
t&tgfeit nmnDerfam »errettet / Durcl) rcelcftc Sr rcie Die ^lr^nep*
(Erfahrne Diegtffttgc@corptenen inDa$4M)(t>erfen<feit/Da$ alten
anderen obfcfjttümmet / unD mit folgern eben W (Bccrpicu'-Oetf un<
gen (jaule/Die unglücfftge 3«fW nn& SSerfofgungen affo ttutfie $u
cntf rafften / Dafc jte fein ff arcrmütljiges £erg niemals en f önDten Der*
flolnew: iMrDentninfugttclj fcepgefe^er 6intf*@pme6; nön
NOCET MEDICO : 51t Seittfcf)
$erarßtwtla<J)t/
6olffi©iffte«S»affifc
Slnnefcen? Die 23er;fcf)rifft.
JSe flt6fler Steffen £&(!) nag ©Arten 511 ermeffen /
(gWecfein®af*6taa6i|t/ aföbie ^roßmfc
©d bep Untreuen ©IfidS i|T btfe auefr getoefen
^tefict^evft 2fr£enet)/ tmb bteißet jefcitjetf.
©ecCarath foü bo$fct)n/^cnt»eneii/bieba^en/
@in trattjafft flrog<5«nfit&/ta$ @ie t>eg <5lütfeö£teu
(5(n$ feßen aufeitfPro6/unt>e$jii forderen pflegen/
©epn^ntfeiiw ZM vtmwtm ebne ©feil-
en
79
©o bann t$ ju twfofoen/ mit&in auft s'üßerftnnben /
Unb/ft>ann fie aü» «e&M t/ Do® rennen iftw©cwic&/
Sftt efon jenem O^ff(bon^ai)len/ oOn empfinten/
intern eie tö wrfencf t ben ©corpiomn gleich
Kern nur fein anbreSftag/f ein Staa6/un^effer«9tuföe/
3»bie«§rO WtW ett/unt>t* f« WMKÖw>/
©eg MAXIMILIAN gropSfirf! unb |>elben^mütl)e
3umeffennatf?©e6ü(jr/unb na® bei: rechten ^>fab.
©af)eft 3t)n offf wiegt/ ftafoualei® jeftm mftffen/
T>ag er bo* fr<rt>ft>ar/ unbieyteinbem QBercf/
QBie ber © tardmft tftütf eit nur lige ju ben Söffen /
Unb miber fie nidtt* f 6n ba$©iöcf/fein£ütf/unb©tar A
Sa bag Fortuna feiyiweman fie ftoüel)aben/
Sern jenenbienfttw twrb / ber fie nit f&rctten fan/
£i)ranmfd) aber t)alt/unb nur mit <Öa\l tf)ue laben /
©ie/ fo fie formten fel)r/ Bitten/ unb Betten an.
9?tt nur Oiympogiei(()/ber Donner aU verlaget/
®arf*onEMANUEL:aut&fidö«I^§OftjUji»)tt
Er aU$eitmef)r/unbmef)r ficD tragr erfennen machet /
5>er trft&e3 (8lfirf/ttnel)eU^/ müm& mit gleigen
©#ein.
3iut) foiebie dornte fi® / ©et)6rlo£ nit laft irren
Sn tfpm f® neuen £auff/ 06 f®on ber 3lti(^®ort Dil
©aö^osef Atiantidum tlntttoiber fie vetlielren/
SSie au* tri( taufent <Pfeü auf pur ßfrff äfften QÖiU:
*©o6lei6t MAXMtLlAN ganßunjeift6()rtim|)et^en/
Se 6itterer bie6*ma*/fo l)6t)er fein©mfit() tiw/
©aß Ign f etn^feil erreiebt/ber Bringe f unte ©® merken/
Unb t>onber|)&l)efel&ft erfolge / U$ görfoaöc
ffllan oOne^Bunber nit fein ^euttigfeit tbnt fc^cn/
$>ie aüjeit nurtnlmefjr fein angefleht gejieljrt/
So/bap/ ft>a$ anbeut man fan ©frentwig ju fielen/
6*on bem EMANUEL alt? wn ftatur ge&fi&tf-
uz ^
Infcriptio XVL
Ruditorum quidem nemini igno-
tum eflefupponitur, tam,undeSagit.
tarij fignumflt enatum>quodCentauri
fagittantis fpecie repraefentatur, ä trans-
latonimirum in caelum Chirone , quamipfiusmet
Chironisgenus,6cin terris geftummunusjficut e-
tiam, quöd ab Aftronomis erraticum Martis fidus
nonnunquamteli forma fignetur ; cur autem in
fequenti infcriptione Chironis Sagittac mortiferas
dicantur, quamdiu ab Apolline non diicat aijjs
pharetram inftruere telis ♦ obfervatione non vacau
Cernimus nempefub hoc fignotellurem fuo fpo-
liatamvirore, folia defluere, 6c omnia ferme lan-
guere ; atque adeo influxum ejus fideris, & veiun
ilhus telum mortiferum eile terra?: videmus ideni
quaii contin^ere terris bello vaftaris, 6c oecupäns \
expertaqueeftBavaria abfente fuo SOLE hoc lu ftro
praseipue; HmcChironiexprobratur, quödveluti
utenti Martis telo damna cuncla imputentur, ea-
que complere monetur, 6c rnutare 5 quandoqui-
dem 6c ipfe Apollo nofter depoiueratferrea, & paci
reftituenda? Jaborabat3fubditorum fuorum Votis
conformis, quipreeibus ferventifsimis (quasnon-
nemo fagittas vocataureas calum penetrantes )ac
fufpirijs maximis eandem quoque defiderabant ;
ficque , cum in fine Luftri Paci revehendac omnia
jamcolludebant, adjeclum nonineptefuic
Epigraphe
Complebo Sagittas.
Condc
Condc Pharctram immanis Chiron i
Sagittac falutis
TuaTela non funt ;
Quamdiu ferrea effe non defintint,
Ad Mortem feriunt.
Qnaetaudem Jaculaferas,
ABOlCOdifcas Apolline:
Noverat Is quoque vibrarc ferrea,
Efferas Geotis ubi petijt Natura,
Et perimendifuerant
Cyclopes Thracij cum Py thonibus*
Mctl
n
Metä mutatä fucccdant aurea ,
Ur fcrrea , tandem , rnuteotur tcmpora,
Pacifici Patris haud degener Filius,
Cogitarcetiam novit
Cogitationes Paris,
Hoc ipfo Magnus Heroum SOL 9
Qui belio natus, ckpaci,
UiuftretEsemplo,
Quac, &in quos bellagrrcnda.
Armis fuis um mihtansPaci,
Pacata fidelium arma
Adeo folos contra fidei hoftes
Vemvolebat ,
Uc velut tcftarocnto tranfcripfcric
Filijs,
Quae viclricia feropcr pro fide,
Et ingloria nunquam,
Aflumpferatarma.
Hoc ipfo felicicer
Se incanuifle fub Gallca
Gaudens:
Quöd non impari aniroo
H*c armatraclare videret
Natos,
Et maxima jam documcnta darc,
Quamfint abOrigine nari
Leones«
55ie
^ieiwrteittfremiipgeti
)Sn 6trttrt bet §tbm ju jmet Seif/ bafjenfcfref
Das ©effirn tcg ®cf)ü&ens/ zeiget une Me Qrrfa()ren(;e!t/
ieDccfyu geringen Sergnüqen/ inDcmennr abfallen fc*
I;cn feiner alles Sraub wn Den Öäumen / fambt tl)rcti
grämten / Mc JelDer u)resgrunen fliege beraubet/Der ^dcfre $c>
fclwcritcwett KrlduAcret/ unD alle v*rg6($lieltfeit Durcfj raul;e £.;flte
gefcemmet ; Sine ©fetcfjnus Dejfeu/ xoat Die Durifj Den $ricg wrrou '
ffrfc/utto wn *em 3einD eroberte £duDcr mujfen crDMDen / \x> amt )0r
£ant»d«5ürrt entfernet/ majfen attcr) (euer (SrDen* Staut) wn&et
Abweichung Der Sonnen feinen Urfyrung gewinnet : 3Son Denen
Sintt'Ötcljtercti aber Dem in (Beftalt eines Untäters/ unD l;aib
9ftcnfer)cns l)alb 1>fctt»tö vcrgebtlDacu / unD Pfeile abfctjieffenDert
Chiron, cDer feinen fcf)dDlterjcn Pfeilen jugeflmbenrmrD/ nxlaje
als lang ©tc twt eifen/eiferne geiteu/itne Dte^rteg^Qßalten/qebdf^
reu/ Dann aucf)Mars Der Planet x>on Denen <Steren $ ünDigen off*
ters in ©eftaff eilten eifenen Greifs gejetefjuet tr>trD/it>ct£ Mars, oDer
frerÄriCQ fctjdfcltcfj; #atte nun Die meorifte 3ett Der l;ier betreffenDen
fünff jafyr Sauren obgemeltten 6 tanD übertragen mü||en/ iftinn*
gegen allct feitfts natf) Dem grtDen/uuD 2Bfccrt efcrung tcr ©Ottneit
Durtf) epfiriges ©ebettgefeufftjet »orten/ jn wertem am (£uDe auej)
Die Hoffnung angefeilten : wurDe tu Der Secf briff t Dem Chiron Hc
2Bccr$f und Der «Pfeil autgetragen/ jumaWcn lic Urfacfi Der WSaffm
tttt jene gewefen / welche Dem 25ai;rtfeben Apollo beltebet I Dan*
ncnlxroaucfiDer£bfprucf) COMPLEBQ SAGiTIAS , Die3e(>
ge fetöje* 2Bunftf)ens anlernen will juSeutfefj,:
€nUölfI(^»eiMartisffrtt
©olefjes erfldret mit mef;ren Die Se^fcßrtffe.
J^beütcnÄccberaS/buftM^eä Chirons Seiten/
öc man ben ©cfrü^m nemm^inS^f tff ntt öag r ani/
SllS lang U$ CSifen neef) Sie <3 p$e roift Wtf igen /
% * mit®
31* ein Apollo felfifi MAXMILIÄN bi*(e&tt
§lu* Sc t)at fwW gefouj? tnit eifen QBJfr unb QBaffen
3u fielen in bem ©treitt/tw fic&bte @$(ange rityrt/
£>ie £i)tacien getönt/ unb geben will 511 (Raffen
2)ucg ^ciegbet*St)t#Qßett^oil)ie/fo eenun füBrt/
QBeilftcbbaö Siliertet)«/
<Die eifen §eitau$enb/fei)nbgoiben/unb ©ofttwrtf.
Oi* nemM* einen ©ofyt FERN ANDI beg l|rrt>'
fammettö
3u proben/ tvuft et ausübenden an t»en Seife /
Sliöbec geßogten ttaeein HfcttltC im$ ©tammeitf/
©ecOel)i#wg aifo »of(/atö?or6etvrei§en ©(fmitt
jlan jeigen au* anmaßt
$ieSnben&$ätften/ ftüe Äriegfe:|)efbeh^ne3agf.
©o fooltEM ANUEL au$ mit betrat anbeuten
2)a«/ft)afifein©iaußen^§embbie3Baffenforbrentt>i(l/
©et ftrieg jßm nit ßeiießt/no* bau mit greunben ftreirteiy
©ein§mtb iemaSlen tmr; bei£ßiiften*QBaffen3iß(
60U mrcbef ©iaußenf ©*u6/
Tvitbie 6taat&9iegulfet)n/ mw minber aignec 9?u&
3u fott&enöft »olt $r bic3Baffen feinen U^fjttW
Q?etf*affen/bie (St offt mit Jahnen t)at geriet)«;
©epit au® feiner oft/unbSron/taiP er fc&on fe()en f oneii/
QBie §tf mit glei*enSRutl) wn ißnen fet)nbgeffi()tt:
3u wcftm tltfptung^toß/
Unb U§ PÄtt*»a*fenft)Dawfi^«l^fiauf(f0
85
Infcriptio XVII
llod Incolis Regionum, fub Bo-
reali fitarum polo,ufuvcnit,utroaxinia
laetitiä geftire foleant, cum folem denuö
reverti nuntiatur, quem plunbus Men-
fibus übi fubtraclum maefli dolebant ; Büjaria
imitarividebaturhocLuftro, quo fuum laetifsima
recepit reducem poft annos aliquot SOLEM in
Principe. Induxerat & illi Sagittanus, 6c Martis
Sagitta longiöres tnftitiae noclcs ; uti verö cum Ca-
pncorno redit ,a fua declinatione SOL , & incre-
menta dare diebus poftSoiftitium brumale ceroi»
tur; utifub hocfignofedari ventosaflerunt, doq
folüm veteres Phüoiophi , fcd & rnellifluus Doclor
Ambrofius, quoadHalcyones fecurae queanc ni-
dificare; ita aptifsime in hoc fignum incidit Lu-
ftrum , quod cum reduce MAXiMILlANO £ie-
clore tranquillitatem, öc in ejus dementia com-
mune fubditorum iolatium revexit; quapropter
non mcongrue apponi potuiffet Lema ex Luciano
defumptum .ßgnantur tempora cornu. Quia hoc
fignum putatur habere famofum iilud Amalthe«
cornu, quod copias cornu vocatur, Maluimus
tarnen adipfum reditum ClementifsimiPrincipis,
& revecla per Eum lasciora tempora , refpicere; At-
que adeö fuprafcnbere
Epigraphe*
Redit laeta Dies.
Jam
Jam Halcyonij rediere Dies ,
Secura Nidos conftrue Bavarid
Solftitium conftans
Ad augmenta laetitias argumenta miniftrat*
Quo bono
Notabile fuerit hoc Luftrum;
Ex Aftroconjice»
Quod Amaltheascornu nobilitat:
iEque Clementia:, acabundanti« fignurn»
Et Jovis Donum,
Üt
*7
Ut illud pofsidens nil poffet expetere.,
Quod noncönfequcretur illicö#
Eftofabuia;
InHiftoriam tranftulit
MAXIMILIAN! Oementia;
Qui
Paratifsimus ietnper audire»
Qnidquid auderent fupplices petcrej
Beneficium vidcbatur accipere>
Cum rogareturconferre*
Alieno fehxfolatio.,
Solisfe divitem ratus thefäuris>
Quos in Miferorum kvamea
Effuderau
EXenophontedo&us,
A bono Patre non differre Pnncipcm bonum ,
Tot numerare filios voiuerac >
Quotfubditos»
Ulis quoque nondcnegans dementia finum,
Quibus ex toto parcere
Negare jufsit Juftitise fignum.
Ad veniam pronior, quam ad pocnam 1
Suppiicia perofus > acflagitia,
Ea Die fePnncipem efledoluir,
Cum illisredimendo vitam,
Quivitijs fuisillam venumdabant,
Non licuit cfle Patren%
Quisquis igitur miraris
Plangentes Occafum tarn Beneßci SOL1S;
Vere ipfe plangendus es»
Quod ahos metiri nefcias
Niü de tusingratitudinis Ulna.
$2 ©fe
88
Igte Uonne in hin Ufeinßocf,
%$ m\ benen imfer fcem ftothSfernftofinen*
Den SSoftfercn sefcf)rtöen wirD/Dagfte greife grofotfmtö
bezeugen mann u)nen wtt Denen auf He l;ol)e25ergbe>
fteütcn ÄunDtfcJJafften augcDeutct wirD I Dag aübereit
feaonne He ©onne miDcrumfcen t(?rc« £anDen anjunafcen/ naefc
Deine fi^fclbe ctwclctje "EC^onat^ ttttme(;r $u feften wrmocfcten: #at»
te auefj 25uprctt gefcfjetnet juerneuren/ Da fte in u>en ©UV®*
leucbtigiften St)tmSärfren Me $roft>@onne natf etme(cßer
3a()ren $Hm>efcnf;eit nnDcrumb jugenieifen Ratten/ unD jene lau*
ge Iraner ^1ac{)t / nxlcfce Der mit Denen Kriegs* Pfeile« naeö*
t^eifig foleljes wrmunDenDeectuiß kpgefcracfet/ afcgenxnDcttmtr*
Den i £>ife UnuvunD 2BiDerfebrung Der 35at)rif(t>en 6oiiren
fügte (tef) gan(3 wofei #ew w Das 3eicfjen/in tt>c(cf)c^ Die Dafyer treffen»
De fünrt 3al)r fommen / Dann auef) in Dem @tein£ccf Die 2Be(t>
eonnen unfereu £anDennnDermel;r ju|cßcincn anfanget/ auclj Die
Säge verlängeret : nnD gfetjtfjttne unter Dtfem gießen Die SBtnDe
ftet) legen/ Damit rultfg i()re91eftietn mögen erhalten Die Sig^cgf/
nncfo u>oi)l Uc alte 2Be(t'3Bcife ; ate Ijetftgc Satter befugen/ alfo
ift mit Der SBtDcrtunfft Deg %<mtt$* fiwfknt I unD Durcfj feine
(&\\tt alles in 35apren kruljiget/ 6efröWüDet/ unD in wranügter
?dg ©einig Qcf> :(jctworDcn; £>arumkn Der ©inn*6pru$ R£-
Dir JUETA JjiLS , auef) ju Seutfitfagt
^tmfoibetfommt tw ft'Micfr &*3/
$?it fcem fitf; enfcet alle jö<ig.
UnD noef) me()r Die Sepfcfjrtfft.
|f§Unmel)t: fegnb föitpr^tl ölt tfegtipaifr Säge
"^ fommen/
©afcttin©icf;n:()ctf
CStl)cUen txntcr f anft/tv>a^ fcif fcetltieg&Mommen/
Unfcin§ufnfrenf)eit/
Wtit
919
SRH bem ^ip'^69e(ein/ettHUien bit ein Tieft I
QBeü alle» flurmmenftcg gelegt wn Kerb/ unb 2Pcil
SRitbem bau beim «§Otttt ftffi tftänbig ju C>tr sentit/
e-nt&ricWwaueSftijb;
©$ Setzen felbften au® bir alles ©atö wtpfanbet /
Unb Itterfluge beut/ burtö jenes Qßut!ber''£otn/
©0 Amalihc« XOdtl «Hb Jupiter CitetU
Crforn wäre big ju einem ^fanbeS Seichen/
S)ag beni e$ mar Gcüftert /
©er feil ftöon Kbeömd^iglcicbc^n^eriUäctrei^en/
2Ba6 immer er l>egei)tt
©et) et einSatetoercf ; maffit bombte ^§ätfgfrtt
an bem EMANUEL ein^ar&eitaU&ereit:
@üt ^Ötfjjfcft / bie fan genttgfam niemanb preisen/
T>a man ein Surften fa|/
©erfreunblicb ieben ()&rt/ geneigt <5nab juerfoeifen ;
€c/brt|p ber gieße 6pra#
SRanin fein3Runbefanb;unb^r fi® flSäßf gcjgrt
gsenbem/ ber e&ne SÖ>eu ein ©nab mn Üfjnt
fegel)tt
eoUeinem QSattern gleitete guter Surf! erfreuten/
D?a(J; Xenophontis Statt)/
^ev tanMAXMlLlAN fpidjgfirffeh^cß verneinen/
©erft>arlict>mber£l)at
ai* JttnberforfflrtieM/ bie Ü^tttf unterteil/
Unb »ie Hf immer fünf/ mit (Snaben fa£e an ?
3 Staclj
PO
SCucDiene muffen §|jtt nur alfjuautig nennen /
£ieau£fel&ft<ugner6ctmib
$>tt(8ttÜ)ti0tSm%Mtot/ unt>6iUid)ficf> Gefennen
UnNfainaitHeufmifc;
©(innbajufeonein Sikff/fc<t||rnit hattet fenn/
Uiib'iS 2tkn fanden tarnt/ tm feine grfcfte^ep.
QBec i|t tot jene nun / l^ci; flcf Gesunken twlie/
Ol» teilen / t>ie man ft<gt
<£>en Untergang tot ^nn/We aUjeif (Snatonwlle/
5((t? t»u Gift ft>etnen$t»ertf)/tot na| tomUnfranefö»
6ta&/
Uni» ^fligfc wgefTnen©mftflj aö*rtntn:cmeffcfta6.
/».
91
Inßriptio XVIIL
jAgnarum Mentium ita non exi-
gua pars efTe folei Magnificcntia , uc per
eam fefe patefacere vix unquam negh-
gant, cum vires fuppetunt; ödere ete-
nim, ceu maxmuim Principis Vituperium, Ava-
ntiara , &corradere thefauros abhorrent; utpote
compedes animi ülius, quem femel Divitiarum
vincitamor. Quantum ergo ab hoc afrlclu d ida-
bar laudandusEleclor, ita grandem manifeftavit
Animum tarn per magnifica, qu« patravitopera,
quam ea per ftudia, ut ommum fibi devincerct a-
morem , & perpetuum fui inftillaret deüdenum ;
Exprimere haec in iftoLun:ro3 &(ignonon incon-
gruumvidebatur; Aquarium enim cernimusnon
guttatim rundere Lymphas, fediplam veluti ever-
rere urnara , ut abunde gaudeat terra ejus aquis }
uti Princeps cunclis benefacere ftuduit proruüs
gratijs ; unde adfcriptum legis
Epigraphe
Omnibus folatia fundit.
32
Magnu
Q2
Magnificentide detur hoc Luftrum;
Tarn iliuftris Wanunquam
Comparere voluit,
Quam hoc in figno.
UtPacis inter otia,
Negotiofus femper Princeps,
Grandia patravit , vcl paravit ,
Ita pacata Europa ,
In Patria indixit Bellum,
Sed foli Avaritia%
Hinc,
91
Hinc,ut omiiibus abundc folatia funderet,
Urnam evertir.
Uc fuorum angufhas videreaon potuit
Auguftus animus,
Ita ncc habitare angufte,
Maximum IpleTheatrum Mundo»
In aliorum quoque commoda,
Magna in Palatijs aperuit theatra :
Everfis majora inSilvis,
Quas vix non in hortos verterat Elifios;
Queens, curnonomnibus abfolutis
Difceffrrit?
Primus de fuis
Videri porerat minus genitus Cfflo,
Sidignam (cRegiam perfecillct inTerris,
Magmficentiam tarnen iuam
In his delineare potius,quam »neludere volens,
Ucfubditorum amorcs, atcjue Mores %
Nobiliores efle (taruas noverat;
iEttrnam fui Memoriam»
Ut Maximi Principis Glonam»
Ia eorumftatuu animis3
Comitatemagis» quamlmpenoregens;
Hand laudatifsimorum Regum
Peregnnus in £xemplis>
Qui Magnificenti« maximam laudem
Non minorem fieri exiftimaveranc
Moderationen
* >£ *
9t« &H
94
Igte Ufomte in Um SS&affermann.
Bm#U< 8kP(8rtffl
3e die gfirft(i<f>e ©aaPen in M AX1MIL1A
NO EMANUELE tn Ofrfiftcn @3raD ptftnDen gc*
tvejen / atfo roarcaucfj jene rcrtwa^n fenDerbafyr / Mb
ctje Den @3ei(3/ imDunanftdnDtge ^5cfparfamrctt / oter
©eljd^<Sambatng()aflet/ unD jn ferner ©actje Die 9JiDertrdc()tig'
fett geiget/ fonDernateMDieÄrdfftcn geflattcn / in aKen £en(icfy
unD ©ro#cI;dttöfctc liefet ; Dag er fein grofies <$5emüt(? fo weljf
in prächtigen (&cMwnl unD £ufl' -Odtiferen / ate in ungemeinen
SBertf cn unD $l)aten / suforberift aber in 25c $wingung atfer -Ocr*
fcen jn feiner liebe / unD iWWjmng Durct) eine unbegreifliche
grcunbfceligfcit 7 unD SJWtfiHtmg Der ®emütl)$* Regungen an
Sag geieget. eokl)e$ anprutymen fügte fiel) eben rooW in Dem
gcicfjenDeg C25a|]'ermannö / Der nit Sropffciweig fein 2Ba(fcr er*
tlKtfet / fonDercn Das gan($e ©efefjtn umbreftret/ Damit nnr jeDer*
mann genug erquicket werDe ; majfen aucl) Der 9fttID*feeugiften
©roftltättgfeit Deg abgelten g&UtfficftmS gebühret / w>a*
$um©inn<6prucfj bepgefc^t OMNIBUS SOLATIA FUND1T.
SCUen fcm Srefl ergteft /
©et* ftattS mit ©naben flieft«
3n Der 23cpfdjrtftt wirb fefeljes mc(jr cvfldrf»
|gU<f) bie ^röp$fitfgfeft erfordert i&re^Sre/
Unfe »»/ba|aBe^itteß|gÄrPen6©mft^ erfaOw/
<3Be(cbe$ o|n^en(iifeitmanniema^( fe&en ftirb.
$Jet)t febembaftv foolte ©tebuS femer Seit ff $ seilen/
§11$ e6cn fcife %l)r / ba alle Waffen fctweüjen /
Unb aigcntf)umSict) ©te Uö Seiten felfyc einführt.
Qßie au# jirScibcnö Seit beu ©cid nit ruften faffet
gin fltoffe* Surften £er& / fo Älcinigf eit Derftaffet /
©aß e$ nrtftatt^maö gvog außftbet/ ober f#lirt)f :
<5ofunt / fca aUerfeit»3bet$rib / nif mäffig leßen/
2>a*©mftt»EMANUELS,fof*onfleft)o5ntau(lw6?
3ubem/»aö(S6retw;eiCb : ben Sviben alfp ertönt:
£>ocG
9S
5>o$nut mtfbeme/ toaSber Sörjfen(5ir 6ef#änbet/
©a* t)ciftbet:©ei(5/ fcen(?rt)erflu(t)t/facum6^mnnih1
ncfrteit/
Sag aßer auft jugieictväu aller Ztofti unb grnrtM j
X>annn>ie fein groffe ©ttlWe<Sn$#utf Cunt lepben/
SRatftt Sr/ Dap anbre au* genieffen ber greufieit
5l)at^tej2Be(tft(t)felß(?5um0flen6®a^6aal(!eae/
CBarffinegwub/toaruiaudibrrgieKten man funt jeftteti
anbentytllätfen/ jain'Bälbren/ foa* no$ mef)r/
©iefaj?bem<Parabetjg/unb fctränlten 9Bunber<(5arten
bereit» fepnb glei$ gefiellt/ otm'meftr 3ief)t ju erwarten
Q3en anbrer nänftJet £anb:Sragftboctytt)arum6en(§i:
QSon (nergefetnben fet)/ 6ewr Sc allS gefehlt
^nbem *>:llf ommnen6tanb?(5(au6/bag zi fei)3ff#ef)en/
©amit er minber nit / atö anbre / fourb ecfennf '
3um|)immeirei$ge6Dl)rn/ tranner alliier aufdrrben
ein®oMTattflnbcnfclf/bie Ceifotoettfi gföftßt m6*{
werten/
Unbfeine6ee! anbdf/ ft>a$ir>bif(t>/6inbenftnfc
60 teott <Scin6ro|)f)eit au® in al! bera!ei#en £()aten/
&7eira6gef(gilbert nur/wie inbem3etctwung&6$atte/
8115 gang 6egriffen fetjn ; inbem ertwölgenniff/
©er Untertanen £ieß / unb if)t ©ebä$tnu$ feijen
©ie eblefre 25üb>6auf / fo gßr (ten £c& 6ef ret)en
QSonber 93ergeffenf)eit/ber 9?a$ttmt fel&ft ju Sujl
©af)in bann ji()lteau$ MAXM1LIAN in allen;
2>amtt/ft>an er nun fiMt ber$?enf#l)eit@ctm(b Besagten/
©er Untertanen £erg fein eftig$ ©encffciibfet)/
©ie (?r mitSie&emeDr/ aß mit ©eftalt regieret;
<Bof)lftüffenb/bagben 9üif)mbe£gr6jlengörjten jiefiref /
©feSWtfftgung beü©walt3/ber nit getrauet saftet).
Sfa2 /^r/-
Inßriptio XIX
[Ltimum Zodiaci fignum illud ip.
ium quidem eft, quod fatale fucratre-
ipfa Serenifsimo Eleclon M \XIMI
LIANO Secundo, uti aliacxpnmet in-
fcriptio; Hie tarnen de Occafu non converiiebat a-
gere,cum totum curfum complere oportuerit: Un-
de procoronide expendendaerat vere Paterna cu
ra,acamorisin Prolem Serenifsimam maximi de-
roonftratio,quaoptimefiDgulis providit; quod pla-
ne magnum laudis Argumentum eft, uti plures
EjusvirturesfummecommendatJ Excurrere qui-
dem non licuit , ut debite cuncla patefeerent ,
fed ftriclim omnia percurrenda fuerant, utmagis
non omninö pranerjifle , feu fiiuifle videremur 3
quam dilaudafle pro memo, QuoniamigiturOc-
cafum declinare voluimus, &Solempotiüsfiftcre
videri, ut fuisprofpicerepodet; Pifcium tantüm
unum vifibilem pingi defideraverat Auclor 5 qui
folus jam mergere non valeret , merfurus )undlo
focio: unde aliud fignificandi quoque causa ad*
jüngere placuic
Epigraphe
Non fufficit Unus.
Sta
StaSOL!
Remoraefint hi Pifc£s,
Non Cetc grandia,
Qu« mcrgant in Occafum,
Tuümque iplendoremßeneficum
Bojarin fubtrahant.
Mergcnt Uli eheu! nunquam non mature fatis,
Quia fatales Tibi femper fuere Pifces.
Luttrum tarnen hoc Te complere oportet,
Uc Univeriitatis Heroicarum Virtutum,
In duodenario,
Bb Et
98
Et perfeftionis , tcr trinis viribus, numcros
In fcptenario expleas >
Acter,quaterqueperfedusreperiaris;
Magnificus jamjam per omnia ,
Tuis etiamnum Magnifice profpicc;
De extintfis Bellonaefacibus
Hyrnenaei taedas acccnderc ,
UtDodonaeifontis» fictuacVirtutis erit,
QuiaPrudentiaceft.
De tuo fplendore
Caecutijflefefe tumMunduscredet
Cum perenniter nexa confpexeric
Pacis faedera jugah vinculo »
Quod Iraperatricijs Nepübus
Firmabis in Filijs.
Ne unus tantum Eleclor,
DeEccleßafumme, aclmperio
Bene merito Eledon fuccedat,
LaboristuieritOpus,ac Gloria,
Plunbus Mirris , ac Coronis
Haud imparia genuifh Capica,
Has ipfa ornabunt magis,
Quam ornari pofsint ab lllis;
Mitraeigiiür cum Coronis,
Quasfive Eleclori Neomyftae*
SiveSponfis Fiiijs,
Sive Ftli« Sponf* Deo dicata?,
Lacrymabundus pras gaudio impofucris*
Laudatifsimorum facmorumTuorum
iEterna: funto Corona
Sta
SSte SSonne in benett aiifc&en :
)SK 3eifien ber gifö ffi jfoav icneö / in befferiCin*
rrttt unfere gfirfleit ^ ©OHlte ui^cröanöen ; ga
mafjfenabcr m gdntytcfcn £auff ^er^cJ6cn Durcfj alle
Setzen anfeueren ftcö gc^üOcte / Damit anefi Das
$wc(ffte Luftrum , o^r fe(3tc fünff 3a&r nit verfcljwiften bleiben
mochte / ijattc Ijkv von Dem Hergang P JanMen Der 9>fo@ ntt/ fem
Dern anneef) 311 beobachten fcim foüen Der S34tterltc(je / unD wavi;afft
|utjte35attCt(iie SerforaunafrSpffer fflr feine tMflfeleuifr
frgifte MatWommenfcfrafff ; 2ta§n>eictjem wer Wen inmu
Den/nnD Der l)oc5fter(cncf)teDenÄ(U9l;eitiKnt;mt)ermeI;ret werfen.
£3i ( vreptntmrDtcuftes wäre (;ter $u fagen gewefen / fo aber nur tuviy-
liefe berühret mufft fepn ; 3emal)(en Dann wn Dem£inftf)ciDett H^
fc<$ Ortf;$ ttidftö / fonDern t>t(me()r/ Dag Die ©onn ftttf feile tieften
nmb aüeö aiwor wo()( an^uorDncn/ jttmefoen wäre: wnroeaucl)a(*
[esSiciifcs mircmSifcfjffctjt&ar wraefcellet / unD fo(cber w«f4I;ta
fleaeßtet Den Untergang bctp$ic()cn; 2Btc Dcr©üm*©pntdj NUN
SUFFiUT UNUS, faacnnrilf aucßju Seutfdj.
einet nit be$£4Uffe&3iW
<5t&cn sufe&enanug fetjn toilf/
jSDMttgä i|t $iUejcn ang Der 25cj>fcfjrtftt.
(^ Hötttl ! wrßieiß fta; /iefln.
Unb i&r gift&foaetfeon nur foU^e /bte ver^efFfett
Sm Sauff ber ©fiiff / nit bie au* eine ©wn emf rafften/
Unbfcfraffenuntergegm
gai beinen ©naben<©gein/0 fjfOtttt ! mtfnif entpffr
«offi/ldberjgniSeflenuflWtSifffiWÄtteÄmtnidtoij
Stowt betn 3aW etfälf/
©en 3totoffer betfänff ga&t/ allein begriff tum allen
<5ro||?|>elben'£uflenbten/ben ©tönet ju neunmafyien;
WUSfi tkn faejen ft)iK;
©aß an QSoUfcmmenticit bir nt$tf ermanglen fülle/
Qßa* beinen &6enfc&tuff £o6^ft>örbi0 machen &ä
25 b 2 Groß*
lOO
9Ul pffitf eftrem^icöc/iSrt^nieiriatiti f&nnwtucinnen
©ein 31'cfferi MlUii(5citfe6(&ein.
©a öfei* fcem QBunbcr^ronn/ tcr Dodonteus a'nenet/
BeiionxSacften^aft/ ba Oc nimm 0utmtt/
ÄtinetanbmtSlamm/
©te Hymen m®f/enf5untt/fo t)ap jt(f; glauM wr&lenbet
^Scn ^ntiem §ptt1 fe S&Wtw »a&wmeint
geendet/
<5ie eft>ig nun jufamm
£5et6unben but# SeW^anb/flfeiitwiefcie 6ol)n mit
Stauen
©ie^airfet^ntflen fetjnb/ mit greüben muß Behauen,
£>ie fgfte auef? mangietiit;
5>a|beml?etMenffeB©^iif/Die ßei) bem9?6met 9ft i$e
QBie©Otte^itcf>en butnl jc<cft/ ff® vergfeifte
©et sötten ^tfyl/bamtc
9Itt ein samt Äm6 allein auf Hc tttC (Jtfen falle/
See tu f^ftÄuptecflrillt/bie Sofien cQnc 3^(e
3uttagenft)ütbigfepb;
Unb bife foie bie Sternen/ meßt jief)ten/al£ ftc werben
QSon fcl&en fiort) geÄt/ bann/ ft>a£ Od? t)iet auf €tben
an Öfirctt SnfTen finM/
tlnbtftetttengtan(jen/me wn bit auftW mit V^amn
©o fliegen au£ t>em Stoff/ fcenöfpwfm m benennen/
©ie cbet fetjnb wtmäßlt
mmWofi mit »et »/obetfeibft ©Ott wtttauei/
Obet jut £t&en* Solg ; fffion alle bife flauet
&n unwtfälfäjte QBelt
m beine ^l)temffton/ unbbet glotteicben traten/
©ieffirt^toftrtiäS© wtlängPetitlet Ratten»
Infcriptio XX\
Bfoluto Zodiaco, Luftrisquc duo.
denis glonoüisime decurfis , ceu toti-
dem Dici horis , ut Evangelico Oracu-
lo tnbuuntur, ad Occafum devemfle
Solem noftmm plangentcs , figmficare
intendebamus, illum contigifk fub UmbraDEIpa-
rx, ex qua ortus eft Sol Jufliti<e , cum S:renifsi-
musEleclortenerrirrio (emper ? & vere hl.aliaffe-
du, maximaque DevotioneEidem fuericaddiclus.
Idcirco Occasüs Locum eä conftituerein Templi
parte sequum erat , in qua Altare habet confpi-
cuum Purifsima Mater cum tota facraChnfti fa«
miliar atque adeöPannonigro, quiArara vdabat,
affixa fuit lnicriptio felicembccaium fub Patroci«
nio tantae Matris autumans , non fine fecura? ipei
argumento; quod & ca*terae in eodetn latere cir-
cumpendulseinfcriptiones fub varijsSymbolis, &
obfervatiombus profequebantur.
st
^ETER-
102
JETERNI SOLIS PURISSIMA MATER.
AVE
Jam TIBI dixifle, quisdubitct?
Ut A VJ£ omni
iEtcrnum fit Liber,
QuiMundoVALEdixit
Temporaneus SOL ,
MAXIMILIANUS EMANUEL.
Efto
Quöd non in Virginis figno occubuit,
In Tuo ccrtc Virgineo finu
Recumbet*
Cui folenne femper fuit*
Et Maxima Natalis folennitas >
In annuo Ortus fui Die
Adtuam
OETINGANA VIRGO THAVMATURGA,
Aram procumbere»
Prudenti fane Confilio ,
Utfeliccmncmpc Occafum quondamintcrris,
Et feliciorem Ortum
Nancifceretur in Gelis ,
Renafei voluitfub TuaTutela,
Ea die
Qua Tuo obfequio obtigit nafei:
Infauftae etenim Mortis Umbram
Nunquam patietur,
Quemobumbrare non definit
Vitae Mater.
CONSOLATRIX AFFLICTORUM,
In omninm Lusentium
Hoc age SOLAMEN;
Vt
Ut
Ncc PietatisHaercdi,
Ncc Tuo pra?fidio commiffc,
Ut fem per Devot«,
BAVARI.E,
UnquamdeficiatTuumNumen3&LumeD3
Qua? feeifti in Cadis ;
Uc oriretur'LUMEN INDEFIC1ENS.
;
%t geenbigf en ©onneit Straip / unb ftttiff m<
Digte (leg auef) Das £an#£aug/ unD awrat'tennm Die
Aroffe SapcUcn ber Butter <8£>ttc$l unD Der j&eiL
SretmDtfcftafft g()rifti/fn mefeßer ob»erfta,nDncr rnaf,
fen Der Hergang Unferer ©UCCglCUCt? tieften ©Otltten t>or*
gefteUct würfe ; iumaljkn Dann fetc^er ölaubwurDigtft: Smfter*
miHrci) öewefen / aüDieweifcn nü ermannet wirD Ijahn ter(;ocö'
fle@cfni(i iener <56ttltCN ©onncit'SWuttfl:/ gegen ^efefie
Die6el)«uc(je:Sereljrung/ 3u»erftd)t/ unD ^te6 jcDer^ett m befem
Deren ®raD »erfböjjtt worDen ; Darumben nntrDe an Das fcfiwarge
mit weijfen £reu# / unD £()ur* 25ar>rtfcf}cn SBaypen g*$M)ncre
£ucf) / fo Den ganzen groficu Ifft^r erfagter gapetf beDetf et/ ange*
f;a!?tet etne folcfje 3nn:cDer «Ö&fcfjrtftt /auß welcher Die fteßere $htrt>
majfimg ermefDten £iecljt* »eilen miw&töti$ unter I «nD wegen
|oU1)en Sftariamfcfjctt §u fcer&tenen gefliflenett -^bfcfju&eö ju er*
(ejen wäre. $luf Dergleichen gute Öffnung 0tcii <uub Die übrige
itmtyer in Difer £apeUen tyangenDe ^iun^üDer/unD 25epfcßrtfften/
Die 3Rtttlcrc lauttet ju 5:e«tt"cr} a(fo :
Sc 2 $a$/
104
3)45/
8« liomwn/
<Den auffgang. tjat gewonnen/
Wm •
<5<J)ongegrüffetf!a&/
wAVEftfflemeiM/
$iegtoffeiprjfeti*|k>n/
»rtöift
, MAXMILIAN,
Go-toNtf ton Untergang temlaiM forffcie SÖfelf /
Ar
2Bie wn aQett SBelje/
SSefrenetfeij gejet)(t.
Äan ieraant>}ft>eiffien no(§>
©et):
Jntf im SeitöennitfcecSungfMU Untergängen/
2>er un$ ein a§Otttt geföeft ;
£atbocl>toin:§ungft'<m*©§oej?
§lni/.tt>ie ein*©olm empfangen/
tttmntittxtfgr&fteSeft
2lnfein'©efcurt&£4gftw/
3ttfirttttIgaUe3rt6r/
5(15 feinet §<ħl$täV
Q5ew{We auf ta* Jeff.
Sör,
tos
Sötit>af)r mit f (ugen 9taf^ /
3umaOl ben 36aug f)ier/wn nfec fdgnoben (Stbcn/
©eg(ücftjul)i>ffent)at/
StoftbalP bet: Stoföang gtrip im Fimmel fotte werben /
©an/ bereit Snaben 6(t)u^
©ec ßfN$ ^S««er pinnf.
QBeil et: in Sit / unb SieD jln: Weitet a\$ ein Jlinb.
QSen allen bie 6ettflßt/ unb nun ju üft ftcgftenben/
3uaüet troff fortBin
5Sag/baf bein@töulj/uttbfte{frt jtet) niemals foolleenbe/
60 ft>oO( bem Bn^Ä® t6 * £rbn /
ai«wnemföaper^ßftnö/
£e|p JUtfl) unbUrcU^tr ifl^n^näbigtpefant
(Bieitfwie bein QBunber * Ärafft
(Sin una6nemblicttf Siertrt im Zufiel tjat wrfäwfffc
2) b /^r/-
IoS
bifcriptio XXL
Uod augurmm felicifsimi DeceC
süs e Protedionc Pijfsimae Virginis ,
proroeritä fiiiali cuitu,cepimusiD prio-
ri^ in haccrefcit Infcriptione,dum Oc-
cafucn non inopinum 9 aut improvifum fuperve-
nifle perpendimus ; Efto : quod Quorum Amor
optabikra feciflc potuerit longiorem vitam, hör-
rorqucdivinijudicijfpatiumdiuturniusmagisroa.
gisque placandifupremijudtcisdefiderare juflerit,
quod fanftifsimis Viris non rarö adfuit votum;
Quia tarnen extoto jamjam fubje&o Numinis vo.
luntati 3 & mori parato nulla dies * nulla hora di-
fphcuit , qua divino Decreto obfequeretnr ; üt e-
tiamad mortis nuntium neutiquam triftari vifus
fuerit, fedeömagis vires omnes collegifie9uton>
nia momentafibirefiduaadmomentiilliusmmmi>
a quo pendet arternitas , lücra con vetteret ; ideo
communem necefsitatem, ac ü vocafIet,excepit ,
6c imperterritum pectus mortali telo objecitv Por-
rö , ut fymbolum dicendis praluderct, &fimul,
quannOccafu Soliscontingerefolent, explicaret;
ut» fublatofole in fciatericohorologiononcogno-
/citnr, qusehorafit, diesquevertiturin noclem;
ita Solem jam iub horizonte 9 6c horologium fo-
lare ab umbra» metiente horas, defcnum pinge-
batur; cum
Epigraphe
NecHora.nec dies.
Occidit
1Ö7
Occidit ergo SOL tuüs ,
TrirtisBAVARIA>
Et nee Hora > nee Dies j am lasta
In tuocerniturfciatericoOrbe?
NecRemor«,
Sed Re>morae Longioris hoftes»
Et Parcamm compliecs
Fuere Pifces?
UtinamlverumrfleCaElivetuiflent!
At ineluftabili fato , quis refiftet \
3>* 2
Potcg
io8
Potes lugere Occiduum,
Occafum forfan impcdire non potcras ,
Qaia noluerat ipfe.
Qui non ita raro viderat mortem,
Ne tuncquidem ullo dignari voluit mctu,
Vel höhere venientem,
Cum declinare non poterat,
Quinimmo
Vatcm , fui Fati,
Adeoque femper Apoiiinem,
MAXMILIANUM EMANUELEM
Dubitare tenolim#
Uti Vatum Regis Oraculo,
SOLCOGNOVIT OCCASUM SUUM:
ltaimparato diemiliuxifle fupremam,
Nemo dixeriu
Qmnec Bora ? nee Dies
Mortalitatis memoriam fuftulit;
Nullam noneffe fufpeclam
Vigilantia pertuüt.
Febrium Penodis \ ceu vaticinijs ufo,
Tarn bene ultimam curfus periodum
AFebruarij antepenultima
Non abefle ;
Qaamdiem fibi praefagirelicuit,
Et horam :
Namvefperi» &Eadem,
Qua ortumbabuit, oeeidere Die»
^ SOLISeft;
Marti verö facra die,
Uli,
Qui nunquam non fuit
MARTIALiS,
am
1 2 in geringe SBötSmaffong tinrf gfütf (i$e n £üt'
j tritttf lajfce jTcfj abfäflcn kp jenem / mktjt mit Qämiu
» cficr (EraefrenWt tu t>cn ©ott{ ct^cn SBilkn fernen Sita/
5 neef) etnnD eetfangen langer $u fefcn / a(ö es; fcem SÜ#
(ertWenttiMgefdÜig/ tnmajfen fcfefie 2$ere!mtMl(igfeit glauben
maclKt/ ta£ fr'c ^ereiftfcljafft ju'fcem -Öinfeßetten nit ermangle ;
fo n>tri> aucfjfeife ©foH&wtoigfeit mit mitten geminMret/ ob fiel)
feßon eine 6crae für t*em ftrengen ©ericfjt <&&«# Derfti|reti laf*
fer/ cl)ii: ^e!cl'cgfetfrta(^!;c$(f.q!fteeee(enntröetre|en; Öfana&er
I;at MAXIMILIÄNQS EMANilEL na nur feine 25etritfnu$
ebta^nf|w^tttöl>er<inttaWten ScDts (53cfa(;r cr^vtöet / cl;nnc
acluctt-cr gortl)tt€R^i)rü(a)en ©erteßtö /" fonfcern amfnnit gang
ergebnen SBiileu fit He SBcrortnung/fein Verfangen länger eine
^runfrc &uMen geltet/ tt>a»m ©Ott t)orfc6ctc/iag er 3(ntc nur
anmaH trrtc 6efe$>ig*n; ©eine greife $iugf;ctt Ijataucd nü$uge*
ia|]en/ Mg er feine ©tertftegfeit jemaf;(cn vergeben / twumben
vocljl n>ufte aüc Sagmt&^tuiii>fepe er twfcl&en/ uutermorffen /
im* kfonterö beuleten He Umftanf c feiner Kranit t)cit fofelje alfo
wo§( an/rag mau feigen toiffte/ er feute Sag uns ©tun&c twfeöen/
Mfc3aUc<? an$tftcttteii l)at Der $um ©tnn*25t(D emtwr ffenenecnen*
ityr/an roeWjet leine 6tnnt> mefcv fennlief) nw/meilen Mc kennen
Untergängen / mithin auefj fcftcit tut mel;r getaget ; bty®tf$vibm
wollen roerfcen in Latein NEC HORA, nec DIES. 2Bcityc$
in unferer üftutter» vSprac^ erfldret n>trt> :
©aji#We<5cnn. genest
■$toet) melier ouref) Me ^epfetjrifff *
©o ift e§tt>aC)ivt>rtg bic t>einf|oritt ßeraf entfoigjen/
Unfc nun auffcct* epmm&ifttnSeit/ nert> 6tunt! m
f®ein/
©ie ftMitö beimaß (et) ? ftxtc fi'c bann &infeif(ftä§e»
q5cn ienen Sifcöen/tietoßStoflähiW Srintefwn }
Uni> mit t>cn£6ctwmi toftaegf fonatfmwanbf?
iio
$olt©Oft! cStofoenit
D?untrrtitwmit6ebactntt)tiIbuJ5cnSrtWwnic^cn
9?itf5n(t/ndibembec(5ilu^e^|)üücl^feßtl'a03>!)l/
VlnbbifeS et; awct? felöfl ganß willig ftwlte leiten;
2(l§ bec nit f6cct>t ben XPbt ; Dem & fo eftt / unM»tl
Entgegen fumb ot)n@tf>eu /mttwwcift einen -twtr.
@<t>aff aucD l>en 3roeiffeU6/
SXig MAXIMILIAN Apollo fei) getvefen
%t>ec ^eiffagunf^unft/tutb wrjufelen ftmft
5>tfe£intritt$ nat)e Seit» banniaganßfiar sulefen /
*3Ö«S David t>ec§>top(jet fefan längten fingen muji ;
$amm6 6(ei6t allzeit foalic /
§ag unwrgTtfne 3eit nie §a6 »erretten f&nnen
Unfern emanüel, cen feinSagvrcebei: @tunb
g3ontec©efa(t)inttöm6(J)tbei:©(-ec6li$feicenth)^neit/
«DajJdfrmt lebe &tt ©tfai&aofl Ijaltenfunt/
Qßic Dann Die JUugi)eitt)at gelebt sufenn ftxi^tBrtr:
TwaiutberSiepefcSWI)
m feine Seiften 6raud;t/ funbtfict» fef^fopOlDorfunben
5>eC Februar) tWb J>rtÖ \i%tt WttMt\) ft'lJH /
Sn gleißend unb6tunb unfetnw fplt fennjuffnben/
X>an216enb$ für bte «§ötttt ju ©naben ge&n trifft ein/
auf e&en jenen Sag l an Dem bec Aufgang ttwb /
Unb jroac benfei&enSag ber Mam äuetfennet /
3utiene§Äiere(t>tbet: fßdfcctt*U$>nit genenet/
©acumö maxmilian , iüeitgc fptapfc erttxtrt/
(Bie@i;ge6pi)venn)ai;b/ an MamsSageftarD.
/»,
II t
Inßripio XXII
Liud boniominis argumentum de-
fumere placuita lacrymisdolentisPrin-
cipis de ofFenfa Numinis,il quomodo-
cunque deviafTet a recli tramite , acfu«
premam laeierat Majeftatem ; ad omnium quippe
adftantium 6c admirationeoi , 6c a^dificationem
intenfifsimedoluit, qui , ucin nullo genere non
erat Magaus , ita in demonftratione p&nitentis
animiminoreflenolebat; ficutauteru pcenitentüm
lacrymis gloriofifsimus de noxis , 6c tenebrarum
Principibus adfcribitur a Sanclis Docloribus Tri-
umphus, utpoteortisexamorcfummiboni,quod
offcnfum piangunt contriti ; Amor vero etiam de
Deo triumphal: , tefte D. Bcrnardo \ ita viclorio«
fumfemperPrincipem expreflurum Elogium, in
morte quoque triumphum Tibi adornantem, eo de-
ducebatur, utArcum triumphalem in Inde ex la-
crymis Tibi pinxiiTeofrenderec, qualem fibiSOL
in Occafu femper majorem pingere folet in nubi-
busrofcidis, Adeoque prangere vifum eil; fymbo*
lum , in quo videbatur Arcus Cseleftis^ feu Iris
Sole occiduo confpicua ad Orienten^ Nee in-
congruum videbatur appofitum
•
Epigraphe
Mea fata triumpho.
«* * Tot
112
Tot Triumphes merito Principi,
Quot Vi&orijsCIaro,
In deceflb quoque
Triumphahs deefle non debuit
Arcus.
Quos, tot millenis confra&is exareubus*
Statuere völuerat Mnndus
Barbarorum Dofnitori,
Recufare potuit merentis Modeftia »
Nonquos Mundi» iuiquc Viftori
Decrevit Juftitia,
Sed
w*
Sed arcumtantoTriumphätore dignum,
Quisfingat?
Am Meritoigitur fuus Honor ,
Aut honon debico operisauclor defuiflet,
Nifi, quod totus non poterat Mundus,
Triomphator ipfe feciflct,
Dum vicit;
Fecit ergo:
EtOcciduus ipfe artificummaximus,
Arcum,
Qui folus poterar , (e dignum, fingere,
SOL P1NXIT.
Vere Triumphalem;
Quo de Majeftate magis , 6c altitudine
Celebrem >
Nemo victorum vidit ,
Nullus Caefarum retulitj
Nam rofcidisinNubibuspiclus,
(Suis, fuorümquclacrymis puta, )
Ad nubes usque evehitur;
Evehic fupra Nubes,
Magnus ita EMANUEL
Abunde dicere poterat:
Stygem, Mundum, Meipfum,
Et Mea Fata Tr'mmpho.
Difce ab hoc Principum
SOLE,
Pingere interlacrymas»
Et expungere lacrymis noxas:
Merges Brebi umbras,
Etemergenti pangetur inCselis
Epinicioris
* * *
Sf 3n>ep
Ii4
$e 9tettmüt(ji9feit öfe* bie 23e(et)bigttng Ui
©otfucßen Sftajeftdtt je wütommner unD epffriser
felbe tft/ umb fo mei)r macfjet fte £<tfwurDia cutrt) i;ctli
gifte Seelen/ unDwirD fein SÖernunffttger fagen n>of«
Icn/Daß ficMiianftdnWö fejje/ oDer ein fc$n>acfjea ©emfitf; enDe
<f e tep grofien Surften mto #eu>en; 2>tc auß folcßer Serfnfrfcljung
fcefiOerßensaMtcfien&c $(iränenl;aben auctj&cn @d)impff nft 511«
Befahren ber; SfffmMfifli / Dag fte d* 2Beibifcf) ßcac^tet fCKit y
folgeren Die Octrtge Satter öefcen felben Die €Jre / Dag ftc einen
[jenliefjen 6igj über alle Surften Der ginftcrmiffen / wiD ©änfren*
edjnfcen erhalten, 2Utg Dergleichen 9totmücf)igfeit Dercroegen/
nnD Denen an unferenabfeibenDett £1)0^ Surften auß fofcfjer Der*
fintyrten Suß*3dl)ercnnntrDefoigfam genommen ein anDere fteljere
gRnt&maflungTetnes fecligen Eintritts / Üißf forcrje9Su/;m>reit()cr
twjufteUen / würbe gemäßen ein bep inttcrQCIxnDcr eonnen greg
erfeßet nent^cr ÜiCöcn ateem <5ig<prangenDcr'2>ogen/ mltfjin (Icfi
in Denen von ordnen/ als tOauectjtigcn 2$ofcf cn Die ^onnc lü-
ften errießtet, 3Wit&em@iMn<©pruc(j* meafata TRiüM-
PHO: cDer 'r.
3m 9?ibev<}<tng/
SHit ©ige pwn&
3Me ^egfcJMfft erffdret e$ mit mehreren-
'OK jenem Sütffen/fcemfoM triumpö geßö^rcn/
aiö 8c cu&altne 619 toitfl feine QBaffto jc&it/
©n£öumj)M509en nit in2(6f$^ ftWfWU/
©en $cfte»tMfw 9tei(D bie fünfte fatfien gie^ren ?
gtig! folget Mangel toktw (Bwcirtfame jttgegen/
OB fetwt fem Wftgung fcie ©igeö- 3»fleti funtt
auflagen/ fo fcieQßelt emegfen ix^olf 3tic6tujit>/
Q3on fo tul taufent tor ge6wcf?nen£ftrtfen>23&gen,
SBeil er b^tt> eßen au$ in atf^ib tt)at fcefigen
©iffifel6ften/unDMe|)5fl/fo®,e^foit mangfen tti$t
QSa »awafor/twem neigen emefrt/
SBann
Statut aüe Jtanjl bet QBett an fiHdben muft eiligen ?
Storni* bann fcem QSetbienftbie (ffae tturb gegeben/
l!nbauc§ ber SReiffec mtemianglenmoctrtbet* ($l)r ;
38a$ anbre nit Derm6gt/fcet ©igenb felßft tmfclwet
£at aufgreift imSBercf / U enbenfolt m$tU&
S)a$if?;bie a§0t1ttf ma^tbieft>atf)afff5t:uimpö#iHv
tat/
SwgleidM inbei*£&cfvunb|)en(i®eit ncct? frtt
.Rein M)fecy btt©ig>prangf / genoffen in UzXljat
©ann t>on MAXMiLi AN iftftegema()M leiten
3n QBclcfen/bieJau^eicD/CMetövänen &tet wcjfelf/
©o auf Den SCugen tuißfeie Ijäfftig ©ünben^ett/
©leirfwie bie Xtam benen/ fo ftaten mim 6eg : )
Am ift alfo Dp® / ald man bie SSolcfen fe je/
Unb ü&et OMcfen £6cbben ©igenben et^eße^
©af folgfam fagen fan mit Sug emanuel:
3i§ftiumpßieremWb; bieQBelt/ stigleicfr bie £&((/
Sfo®©ig'-m® nunwn eitel; in f)o#en Fimmel figfw&e.
Q3on bifet* ||Öf ffett*<||ontt Mt$m bat! w ma&len
SKitSSränen/ aßbiefctwnba^ fefte Mittel fepnb/
©a|Sbuben©finbefe3tug augl6f(t>e(T/unb reu gdnb
SRif a((ei feinet: 55?ac&t wrfendf eft ; unb nachmalen
^anft t)bm\/ ftann in ft)iift big glfirf lii empor fefetoto'
gen/
QBie in bem Fimmel man bit foieb ein @ig^ieb fingen-
ff 2
/«*
II*
Infcriptio XXIIL
^laxia , ieu Circulus la&eus fubla-
to Sole videndus hie datur pro fymbo-
lo , non foliim Jaudanfsimi Candoris
MAX1M1LIANO EMANUELUSerc-
nifsimis Parentibus ingeniti, temperquefervati,&
ab omni naevo Duplicitatis, fimulationis» aut frau»
dis immunis , verum etiam gloriofi(simi tranfitüs
ex hoc m.undofucato; ficut enim circulus ifte la-
#eus vocatur, eöquodcandidusincaeruleo firma-
mentoappareati feclufocommento,quodnömea
traxerit alacleJunonisMercurium la<Santis;&ita
copiose defluente 5 ut C«lum ipfum, veluti amne
quodamcircnmquaque fefe protendente , refper-
feritjita candoremanimidenotar3qui revera Dos,
&virtus eft Cado digna, ac Deo Tum mopere gra-
ta ; cum vero huncCirculum Sulmonenfis Vates
Metam: L. i.defcribat his verbis.
Eß viajüblimis edefamanifeßafireno,
LatÜea nomen habet , candore notabilis ipfö :
Hac iter eß Super ü , ad magna teäa tonantis
Regalemque Domum.
Cui firmle habet Manilius L. L Aftronorru Cantans,
Auf ort es anima 9 dignataque Numina C<eIo
Huc migrant ex Orbejuüm^ habitantia Ccelumf
Sidereos vivunt annos ?
Idcircoetiamferviebat vaticinio, Candidifsimam
animamEleclorisNoftricEli viam tenuhTe, quam
Heroutn calcant ammas ,& fidercos jam vivere an-
nos; Lemmatis tarnen forma alludere libuit,&cad
Mundum derehetum , in quo parüm candoris vir«
tuofi cernitur,6c ad lu&uoium circumquaque ap*
paratum nigro panno tetricum , ut quafi contraria
juxtafepofita magiselucefcerent,unde
Epigraphe,
Ni^refcunt omma circum
Nigrefcant omoia Circum ,
Occiduo SOLE ,
Candidifsimus MAXIMILIAN! aaimus,
Uti
Colqratus* vcl fucatus
Ancmine vifus in vita,
Sic vivisercptus
Candida non dignifsimus Stola
Videatur oulli.
SOLIS citulum
Non racretur Princeps illc ,
©8
Qui
U8
Qui fimularc plura,quäm difsimulare fölet«
SÜLIS cft
Fraudes, utcolorcs3dctcgere»
Tumiores femperin Magnis,
Quo magis dedccenr»
EMANUELI Noftro
Minor quam SOL1S titulus»
Hoc ipfo dari non potuit ,
Quia fallacias , quas odiflet in fcipfo,
Si capax fuiflet illarum >
Detexit in alijs.
Nulli magis infcnfus,quam deprehcnfo,
Quöd fimulator efle folerec,
Et duplex cordc,
Sccrcti quidem tenax Conßlij ,
Sednon minus Candoris;
Linguam nonaliter, quamcordetingebat*
HEROUM PRINCEPS;
Ignorarenön potuit Heroum femitam,
Qu« candore notabilis ipfo ,
Laäea nomen habet 9
EtTitulum,
HAC ITUR AD ASTRA.
Potuerit lllccruore hoftium
t mRubefacereBaltheum,
Candorem animi tingert-äon potuit;
W Ut candidatüs Caeli
Nunquäm non eflet,
Alite^^qua^cändidifsimus Indolc,
A mo re , mord 9 i$ (S
Invcniri noiutt.
hlo& Viam cernis, -™0
Candore fequere, confequexis itcr,
i ' lOc
|®ne SW^etcaffen / tt>el(t?e an bem £immel
iitfcjcn/ bep fcfton wrfcfjinener@cnnen/ gibt bcncn
@inn*.©tcf)teren t>tlfacöc ©c(cöentjeit ®inn<S5ifber
a\\$ fefben ju wrfa(pn ; unb wirb btefelbeaucfj»onü>
neu Sfc Strafte genennet / auf wldjer feie Selben « unb grojfe jür ;
ftcn*obcr ©otter-mäiTige ©tefetttti bte £tmmef$<@Morp gefityret
werben; J5)icrttJtr^ricfürncl;m(tcf) gebraucht aur5inrii6mung Der
M«c&tigfcttU«rerc0 ©utffilewptifliffen ffdw>Sütf!enö/
weicfje/ivieeie l;ocOßwotffommen/ unb ungemein'/ aller ©cijalcf'
tyeic/ unbboppl*£erfjigfeitab(iolb/ unbbefrepet/ alfo benfefben
l;ec&ft$Kul;m*würbtg/ ttttb für anbeten erfanntfielj gemacht i)at;
bann cutet) btc ®ltlc|*@tra§ an bem #tmmef umb foroetjfer/ -u»b
jufybarer erfeftemet / umb wie mct)r es umbfjer bunett $u fcpn pfle-
get/ atftwJjm bann/ mtt©elegenf)eit$ugface basatfes in ber ßir*
cf)en mit fcljroarfcen ?uc6 bebest mar/ ber €>tnn*@prue5 beutet/
NiGRESCUNT OMNIA CIRCUM. £)aß bep ber t>ou
gaIfcfj6eit6efc6»drefenSBeftciti aufrichtiges ©emutf) alfo^cc^ ju
fefjdgen/ ateaü'jenes/ nw$ man felgamjufmben pfleget/ unbba*
IxroauctjaufSeutfcp faget:
06 fctwtt atltä fäHwir jjf fiter feij /
$o# mein@müt| Meiftt fct>tx>5vgc frei).
SBtc bann bte SSepfcfjrifft mit mehreren faget.
j §t) aüe^ ()ier mit f^tratß 6ef fajbcf /tinb ttmöanaef/
©P9/»iet«S geoffe ©mfitfy M AXMiLiANman»
W
QScn jeberman ben ^ret$ /
SUI'galftfW / unb 93ettug cjefiaffet ßiec auf (?rb ;
2Birb ft?eiffecetotlauc& bort e^iebet fffiafecn trerf^.
©er £itul einer i§OKtt ben Surften nit ßc(of)net
©er i>ii Ißtt (Mimg&Runtf 511 ü&en f)at geiwOnet ;
©g 2 m
120
»Ugatöetöberft bie (Sonn/
llnbfcgafftsum rechten &>0n.
35er ga#l)ett|)a£/unb ©pott/ber iim6 fo grftffa: teirb
S5ei) Cüoffcn/ atfiBetengtiegfitltennit geSüj)rt.
«o® foli emanuel fein minbven Xitul f)afren/
deiner £d(?n*||ontt ( trc atfb'r enSAtfien iC5aa6cii
©ietpa^aufniöofeit
|><tf ßeggefegt au jett/
(Sntbetfenbfalfge £ift/ bie 8* at#euHofetjt/
©ag tcppefcftevßige lein (ßnab erwarten me|fc
2ttf&evgen/tt>aö get)eimß ßefct>!c*ffm / t^6(t)ft teließef/
Utib fott baffett) twle^t/^nwmc^lw^at 8rtjfl6e^
ßotoemgffcjtötwitoott/
THtßtv»et#füc fcbtvatt man feit
fföwt aug feinem SRunb/ bem nur bie ©ort ba*£ed|
|>at auf bie 3tmg gelegt / auefr fcUjen ©aßt rm 6(perg.
S>ec fe(ßrteinße(6e^|^6trf?/tt>ufTjtrt tic^eß^enftrafle/
5)ie t>on bei: SfWcg ben 9?af)m ber QBeiffen muffe f äffen /
5agroffe®eelenge()n/
Unb0kgef$u6atfef)n:
ütf 0 tfJ fcar @tmmei$^|||feg/unb jagt auf*
ritötigfeit/
Die feine mtb'regarfi/ atö mit tie QBeif ßebeut
ffl\tZMm>%>iut funt stt>av offt Hfet £e(b Setzen
6ein JteicgWttcijb/ nit M ©matt) ein Salftöleit^garfc
ßettetten 1
*Denn>ctgt>cc Fimmel f$raM/
£>ec twiMn ©mütf) w&leißt/
$ammb au* imfct gficfl in £erfcen/unt> im $?unt>/
3n eitten / unl» inSieß aufregt $u iekc ettmfc
6i$|i toi fcie6f raffen Diee/ flieft $fc6lein mpfleDrn/
UnfcenwrfteUte^ecfc/ fo fmtpenQSeegaum&fan.
121
Infcripüo XXIV.
gl laudi non adfcribitur Principum
P tucri otia, 6c ftertere in leclo^ümnati,
|t autconftitutiPublicobonopromoven-
J&j do55c tuendo,non Tibi vivant/edPatria5,
6c Publico; quod finelaboribus fervari nön potcfr;
Encomio majori dignus cenfeturille, quiotijs bei-
lum indixit , ac nullos horrebat laborcs, quamdiu
vixeratjTalem^möiingulariüsfempernegonofum,
quia ick exhibuit toto vitx Tempore laudandus
Eledor, hoc argumento quoque 5 Sc Solis imita-
cione prseconiolocumdedit; Hoc quidem aflum-
ptumnonvidebaturinfinuareiymbolum>proiub..
jeclo habeqs Apes,occiduofoIeepratis,6c hortis,
quaficonfummatis cum Sole labonbuSjadAlvearij
quictem revertentes; nee id ex integro loqui pu-
tabis adjuncla verba, cum rlnis Elogij appareatis
efle,ut Solem, quietis nefeium , adhuc credamus
quamquam lubtractum, qui hujus fub AUegoria
dilaudandus aflumebatur} quia tarnen nonnun-
quam major accedit gratia Infcnptioni, ü corrige-
re3 6V aliud infuperedicerenicatur, quam id,quod
prasfefercSymbolum, 6c Lemma Ordjni inh^reos;
hicautemjam laborum quoque mentiohabeatur;
ideirco utrumque habes , &quietena corporis, 6c
animum adhuc cupidum meliorum laborum pro
bono defolatas Patriae, Defumptum ex Apocaly-
pfi adjeetum fuit
Epigraphe
Requiefcant alaboribusfuis.
W Itänc
Itäne SOLlSnaturamexuit,
Natur« debicum redditurus homo?
Nee mora , ne requics,
Phaebo datur;
Ut autem #temum
Requiefcat ä laboribwfiiis,
MÄX1MILIANUM
JubetSpinms?
Incaflnm times.
Animi in Naturam ,
Qui propemodurnipfumcoegerat
Cor
I2J
Corpus ,
Nullarcmagis, quam fatigatioric
Recreatus ;
Quivcnationibus ipfis,
(Utut remifsioncs cenferi vclint)
Non tamferas perfequebatur,
Quam otia ;
Cui hoc utium difplicuit in morte,
Quod & ipfa vocctur fomnus,
Aut requies,
Nullamnunc quoqueexiftinies
Violentam non eile quietem>
Quam Corporis fefsi.
Manet animo natura SOLIS,
Unica huic erit requies ,
Qu« ä mutatione laboris
Ceflatio dicitur.
Nc unquam Bavaria fame laborares ,
Laborare Princeps nunquamnon voluic:
Utneclarenunc,
Et ad delicias usque pafcaris >
Mellifluum ror£m decado parabit,
Sperate, Hdiconise Volucres,
Dulces laborcs ,
Occiduus Paftor nomen mutavit,
Non curam , inCAROLO.
%f) 2 SBter
124
muiib 0MU$$lt &<pf$ xSfc
jSton ftyUS ©inmSilb aü()iet pfe^en ftaten
Hc 3mmcn/ wefc&e fccp untcrflc&cnDen ©cnnctt ficß
tu tyrcßorbc auriitf jicljcn / umb von kr Arbeit aug<
5uraften/ mttDeml'atemifcfjen auf* Dem 25uctj Der Of5
fenbal>run$ joannis er()otften ©prucfj : RtQUIESCANT A
LABORiBUSSUIS,foUec^mtmKit 33erftant) genommen wer*
Den/afs; l)äm nunmehr mit t>cm -OtitfcßetDcn He SKaftevon ^cltclt
arbeiten für feine Untergebne £dnDcräuuemmen t»cr abgefeibte
Sfyut'-Sätft geDacfjt / foiAere« / wann einem Surften mcfjt
ju£ob <\cDci;ct/ Dag erftefj Der SKufec / ©cmacfytcljreit / unt> Dcf?
ecfjfaffs bcDienet / Der 5« anDcrer -Oüiff / uiiDDer23ef6rDerungDcg
gemeinen 2Bo()ta>eefen6 StärfHff / will es Mmc(;r Dafetn Deuten/
Daß/ ob fcf)on anDcrc t|reuufcf)oueu pflegen/ MaXIMILIA.
NUS EMANUEL ntt von Der 2lrtl) gewefeufepe / ttccg auet) ait^
jego fetm tt>ofle. <SpnDerent>ilmc()r annoeß ctue ©OHM fci;e/ Dte
umbtKaft/ unD 9Sul)e Hin SBijfenfcßafft l;at/ nnD nun auci) ficf)
bearbeiten werDe feinem $$atterknD alles <&mt$ |u vcrfcf)aftcu :
.©eroroegen Der Scutfctje 6prucfj
Stuf feie atteit folgt bie Dtu^e/
3$ mt 9Ccßei(: twiggten t£ut>
©teSepfcgrtfft entDecfetbie ©tymuna:
e*
»2?
O iff nun bie 3toftir ber kennen (Nngeleaef/
©a£ bie ©dwlfc tcr Siiftw / atöäWenfdv®:
japien fan ?
Äein3hiel)e bie Sonnen tjat/ber tri« fte fUttä Pctr>6gef/
Qßo fic jii enben (geint/fangt ifjre Arbeit am
Seci; (oll maxmilian je^t legen ft$ jur 9tt*e/
Sann e einer SRuöungfc&tb cer ©ei/t g^m [Raffet ßt.
©orgnit/ nwaifcfougt; t^cr aüjett feinen JeiGe
3n bie ©emftt^fe3?atuf ju jtvingen l)at gepflegt;
Urib bie ^rmübung nur genannt fein 3eif wtfreiße/
§n jiatter UMtiSMfy fein ätfjten ?uft ge(#gf.
£w in fcen jagten fel&fl ben $?üffiggang vif meftr
Ste b# ©et&iec wtf olgt/Oait noct? bie Dia/i für ftfmw,
©erfeibften an bemSobt nwbife&foott beffagen/
©ag et ein fanget <5(tlaff/unb9tueöe ftwbgenennf/
QBivb anno® feine9toff/tmtifänem QBiü/ ertragen/
aiöbiebemmfiben 8ei&/ vom £obt i/c juetfennfe
QBeil bemCemfltö tit ärt&ber-ßonnen alijeiöf ßieißf/
Sie fein 3tul)e liebt/ aß bie ff § StrWfc »eipfel f#reibf .
Qßie / UM £ungec>fret)/bu ^at)HanbÄ®fej!leßen/
SmnSiefoSorg wllec güiftfein 2ftbeit nie gefpatf;
©o e.t)tt1 ISolHfep tum / unb ©Mtet^epeip w geben/
Streit ®t füffen $Sauna$ reidw £immei& Sri;
<Dwm&öoff allzeit nng/bev |>irtben3tomnut:0af
<8ert\>enbt in £<Mf($ ttaffl ; bie 6org bleibt in bei*
ZW
* *o >$<
Infcri-
126
Inßriptio XXK
Olorem ortum e difeefTu Perfona^
in qua maximafkluciafuerat rcpoüta ,
&: fortuna dereliclornm credebatur fi-
xa , non exigue initigare (biet ea fpes ,
qua creditur, quodabeunti non deccdat affeclus,
quo prasfens ferebatur in eos , quibus pradentiam
fuara (ubtraxit ; quemädmodum ctiam vergit in
laudem agqualis confta&ria aftectüs in abfentia ram
bene, ac in Prxfentia fervaci;: Exinde ita in fola-
men aflfliclorum fubditqrum s qudm in cp m mon-
dän onemSeren^im ißlfcloris ereptiex hoc foncc
defumptiWmit aliud Encomij argumentüm,durn
fupponttur 1'fa abjifTc trincipdm ad meliores , ut
tarnen fuis non abclle velit cud böni eorum pro-
movendi, Ptngebatur itaquc Nubes Solcrti qui-
demobtegcns, ejusdem'tamen influxum nonitn-
pediens cum
In
Epigraphe
Tegit noh" aufert.
Quöd
**7
Quöd tuum non videas ultra
MAXIMILiANUM EMANUELEM
Bavar/a luges,
Parcis irafcens, necTumulo parcis,
Incoijfülto utrimque,
Non benefoU>Vifu prafemia probatur;
Ut NubilaSOLEMtegunt,
Non auferunt ,
lta&Tumulus.
3i
Poteft
128
Poteflifte celare corpus,
Quöd poterat morsfternere,
Non ammnm immortalem,
Hunccaelumcelat,
itibiut fervct aeternum , Sc Sihi%
Sccreto Dei Confilio fublatum*
Intimo ConcilioPrincipum
Adfcriptum credas,
Intra cortinam agit de tuo bono.
Annon verior Principum SOL
Deus*
Et quoddam Deornm Genus
Sunt Principes?
NON CERNUNTUR,ET ADSUNT,
Quod videre nequeunt oeuii
De Perfona,
Probant frequentius Efle&us
Devirtute,
Verbo eloquere;
Abeft, non abeft
EMANUEL:
Agit feeundüm Nomen fuum
Utnunquam non fit
NOBISCUM DEUS.
gunft
129
jegenfoärttfle go&Sgdffi netyf betten fofgenbett
wnrDen anöcWfftct freuen ©tnn öfteren / wcfcfjeau
fc&en waren in Dem dujferen unD inneren ff&or / oDer
jenen Sl;eüDei ^tre^cn / aU»oMeffiJur#gfirfMtcf)e^e*
öccOmuiö iTcfe kfmDet/ unD woftin in Der SiKifona, *>cg tdojirtjen
Sonnen* £attjf£ Die 3eü/ oDer Der<5ranD Dereonnen nacfjDem
^tDerganö etntraffe ; UntfMjenDe 33c^fc^rtfft ijattt für Das ®f nm
23UD eine Dicfe Söolcfen/ fc Die ©ernten $war g<ing(tc8 nnfitfma,
machte/ Das £iec^t jet^oct) mt benemmen tnntci tmD etfldreu forte/
Dag/ erfeßon Die ©rnftt Den emfeelten£orver »ereilet/ nnD nuut
Den a6öe(ei6tenS^lir^ÜCftcn nitmeljr feften f ernte/ Deffen $6*
n?cfen(;ctt jcDocf) mtafjo feile gehalten werDen/ Dag er/ feinem £ie6>
rei<fyunD@era/ttoUeit©eiftnacf)/ nie anneefi feinem SÖaprd'anD
anwefenD fepe/ nnDfceDftefcen werDe ; majfen wie Die war[;ajfr £ie*
knDe anef) Der 2l6wefenDen nit fennen t>crgc|fen / atfo maxi.
MIUAno Die^l)röe(a(fenfepnfoUe/ Dag er attnorf) Die eeme
(te6e; wie ^icfcimn Deff cn t>ergeO'cu äwfemt mcmaWen werDen Die
<£<t>mah wellen trafen. 3}er©inn*eprucf): T£G1T NON
AüFERT, jtMetaufSroft: jn Sewfdjaffo.
WatmWt/n\t\mtotomtt/
9?tfg bie ©egetttwf enfäucffc
!8W;rreDerDie25e0fefjriflf.
Qt^einMAXMILIANEMANUEL ntfmrfir
' gnfH&tigtoetben ft>nj?/f<tW bttamc^feftoer/
MUftnljto Hagen
U6er bie ©atg jb tüc^i/ bie Mt nun foitf twfagen
<£a$ giertet® 9to0cficftf / <\\$ jene / bie j()m ()a6
$en fttaiftgttfR f#on fo ftu:£ sefötttitfen «&
19
©pcg ift e| fer^erjettöfettt Äfafl/ bie faft julofen/
©ann nit burcf) ©e(f?en nur bie (Begenwart wir profcn/
©je ©clcf eefccdt aUein/nitaliernimmtbie |§0HI1/
(Sin g(eirt)^ bie ©raßftatf maßt; unbwannau&bifc
fjtfoö
©en Sei6 t>erl)ölit/ben funbtber Job ju ©eben weifen/
©ocg bieunfter&li# ©eel/wie wir fed (Ktfenb&rffen/
©er Fimmel wol)l&eWa()rtfür|§iJ/ unb Qtl$
p#ei(fc
SSeoßagt ne&enfieg / fva£ b<t 25ebencf enö <rei# :
Sftbur® ge&eimben ©ging l>ejp £ime(6 (nngencmmen
Unfer fcflugw StUft;gliuib/ba|P5ubeiiien Kremmen
Sr 6ei)gesel)ler fct) frem yioffen görffew&atfy
2Bc fürbein QBoiffanb (S? anlegt 511 f)anblen f)at
^mgfyeintfenSalnnetf) föfi aller l)6®ften £Grrren/
©et: nitt>erfagt/waö£r Wirbbir ju 9?ug begehren;
©ag necb einmal/baß aus pikieret nit allem/
3loct) fel)enbie prcfo&n jeugt gegenwärtig fep-
3(t nit terSurf?en^OtinDilmegrbieft)a&re ©otfWt.p
UubgaGenSärffcn nit mit Settern eine ©feiißöcit?
Qgann manfle tifwnntf fielet/ fie botp sugegen ftjnb/
©ie Gegenwart bec Ärafft man auf ber QBürcfung
finbt.
9teb furßt EMANUEL afcwefenb ijf/ bort) geiget
@r gegenwärtig 6i§/ atö ber im QBercf geringet
3u f)anblen naebbem 2?am/fcaf wir all 3wciffef$ frei)
etfaOreninber li)at/ U% no(& <9&^tt mit tW6
fet).
/*•
!3I
* Infcriptio XXVI.
^Mä; Nexplebili quidem dilatandi im-
|pp perij defidcrio adfcribitur , aut ambi-
?J|^ tioni , five vcrius fit Alexandrum, no
^SP mineMagnum, bellica fortuna maxi-
mum , in lacrymas folutum fuiile, cum audirer, ali-
um non fuperefle Mundum , quem fibi fubjuga-
ret , live adhuc reperiri Orbem, quem nondum
fuo fubdere fceptropofTet, quia,quem invaferat,
necdum totum occupäiTet : Hinc illud Satyrici,
Sat. io.
Unw Pelldeo Juveni nonjufficit Orbis.
Longe alio tarnen feniu aptantur Lemmatis verba
MAXIMILIANI EMANUELIS magn* menti ;
dum Emblemati iuperfcnbitur , quod infra legis
Epigraphis loco : Uti enim pingebatur geminus
Globus, quorum unus Mundum terraqueum , a-
lius repra^fentare debuerat Caeleftem , eui Sol ter-
raqueooccumbensoriturjita animum hujusPrin-
cipisfignarevoluerat, qui licet & capaxtoti regen-
doOrbi, & ita toti, ut Sc alteri iufficeret ; adeo
tarnen grandis fuit, ut qualiscunque tandem ter-
reftris Mundus eam adimplere , ejusque amorem
captarehaudpotuerit, fedtunc folumfatiatum fe.
fe in putavent, cum caelefti Orbi fuiiTet oriturusj
Et hanc, aqimi Magnitudinem brevi Elogio per-
ftringere ftrc vifum fuit addito
Epigraphe
«ICUrius non fufficitOrbis.
i
Kk 2 EHot
Efto,
Magnarum raentium Phrenofchema
Exiguum non fic
Atlantis Robur,
Qui >Vöti librando non impar Orbi,
Reges Ggnatf qui portant Orbem ,
fDiim regunt ,
Maximum MÄXlMIDANlanimum
Non sequat,
Hunc folus explicaro potuit SOL,
CU1 UNUS NON SUFF1CIT ORßß,
Alteri oritur, dum occiditUm,
Plus
i?g
Plus aude vcrax Caliiope,
Nod Adantefolüm,
Ipfo quoque Planetarum Principe»
Major fueratanimus
EMANUELIS,
Mundo gravabatur Atlas,
Succollante mdiguit Hcrcule,
Non Princeps Nofter:
Toto fuo pondere mundus
Levis erat tantxmemi ,
Quianonignotus;
Non Salomone tantüm Magiftro,
Sed perfpicacifsimi ipiritüs fui
Oraculodidicit ,
Quantum inüt inane
Totius Gloria? mundi,
Triftari poterat 3 fi tnagni feciflet unquam >
Nunquam non iartan ,
Cumexcuterelicuit,coeJe(tioriturus4
Major hoc ipfo mundiali Sole ,
Oriaturifte alten mundo apud Antipodas,
Dum noftrooccidit,
Non alterum reperit , cui Juceat,
QuamTerraqueum.
Hypogaeura petere, dumcreditur*
BOJARL£ SOL.
Apogaeum invenit inEmpyreo,
Quam felici Magnitudine
Grandefeit animus ;
Cuitotusnon fufficit Orbis,
Ut felicem fe credar.
yEftimabitur caelo dignus,
Qui alio fatiari Mundo noluerit,
Quam caelefti.
134
0t unetfdtf li(J)en^enfa5fu(J)f unb ^ofSrnfttfig*
fett wtrt) jwarbepöemejlcn/ wann von Alcxandro Den
©roß (genannten Der Pc erfüllet/ Dag ü)me ein Qi^eft
nitgennsware/ nnD &u weinen bepnte/ anfSSernenv
men / Dag noct) ein anDere %Btlt jnftnDen fe^e. Sin san($ am
Dere3J?epnnnö entsaftet Der ©tnm@pruc&/ UNUS NONSUF
FICIT ORBIS , wann folc&er Der S()ur'a5at)rif#en $tU
fcen<©onne$ua/frfjrtbenwtrD; -Samt/ wieDas<5inn Silinw
(teilte eine Dopptete %Btlt<$mü Deren eine Die tnDiftfje/ Die anr*>
re Die f)immtifcije entworfen / Die ©Oltne aber/ M jteDer ixiti*
fetjen Untergängen / Der tyimmfiftfjen begonnte aufzugeben / alio
fofce es verfielen machen/Das grofte @3emut() EManUEUS, wU
eßeö ob es ftf)onfä()iQföwo# Die ganße/ ja noefj eine anDere 2Bc(t
(obucWäu regieren/ Dotf} mit feiner jnDifcßen/ fcnDernaüetn fo
Dann fiefj vergnügt faltete/wann es Die obere 2Belt erreichen untrDc ;
unD alfo i\l $u nemmen Die Obfcfjriff t/ Die $u Xeutfcfj fo vir/ als
Weiner Mattem
3® nit ßegnügf fan fegn.
darüber autfj Die 23et)fcfjnfft:
[Sin fcj>icdbteö ®intv23iit> &vat
Arianns ©tdref von ^reffen Smö^emtfeo /
'Bannet tte ganßeQBelt 3U tragen fdftig foar/
©anner auf Ä&nig fcetu/ fcietöte ganbetet)/
(Blei® a$ auf ©(tmlteren / ftartf fei)ni> genügst! fragen/
2)a©temitreiffen©iim regieren tfym Ziagen.
SefcC® MAXMiLIAN,
$W feinem ©müt()/ m«$t tnfe ©(eiämuö f$tt>acfv
21$ toeiffi^ Dil fordet nw/aö manGefctwtßenfan/
©ie ©leitfmuSmit ber^Ottvilme^ertlartWeSa^/
I 2Bct(
Q3eil eine QBett allein i(jt nif genug ft* jeigef /
Äaum einet* untergeht/ bie anbetfgon bejleiget.
£rfüf)nebi*no*mef)t
Caiiiope, biegroffer gelben *go6
3u fingen mifjafft pfleg jt/gtb au(& bie toa|re (5l)r
EMANÜELIS ©mti^/ baönocf; faum fepein^rofi/
Q5cnbtfcn@tarrf/unb©c6|p/n)ieAtias3fDbiegonnfn/
3iött>el*eö Beeren Bat ben QSorjug abgewonnen.
Adas ftwfelr befeuert/
ais ten fcev ?afl bermaffen Oat gequellt/
$ag (St ben Hercules, alö £elffer/f*on begehrt. '
Eitalfo Utlfer t§Öttf / berati* bie ganße QBelt
Dtingöatgeatöt/foeil j()m feingroffergeift ma*tfennen
SMe ^gfcitbegpragtö/bernurein Sanbt junenneii;
©o fpatliq? feinen freut /
^erba^ennettf fcon (a^enS?o^9tr|r faff/
Unb n)ft§/ba)p tr et fle iic6t/am Snbe füllt ba^iVDb :
Sßtebaii MAXMILIAN au* frt^ii^fiewriaft/
Unb fönte bei: ^erwrft fein £er£nit wtftittttömt
3gie er/ bie ©jtelfeit begreiffenb/ nitfunt ließen,
©artimbbet oberen QBeit
©uc&taufeugeön/ mithin ffteinf gr6ffer au*
m bife fiitb at f§Otltl / bann folge nur feffeßf
$er jnbifc&en ju leic&fen/ unb geftt na* alten 33rau#
Der untren auf / »annfie berjinfern untergehet /
©abeebbie ^apretl^öft im ()o*en£imeifle(jet.
QBelcbJeblf*6ne©ro^eit
@in ©eel erhebt? tu f*on vergnügt nit meljr
üu® eine ganßeSBeU/ no* it)r ©törffeelitfeit
§n lelber fu*en fpiK/nur ftrebenb nag ber $&r/
©o in bem £immef bie gan| fi*erli* ectoattfef/
tädäkltoai t)immltfä)/nursulicben fetjnbgeatttefc
£1 2 In.
Infcriptio XXVIL
lOnfunt Miraculo Priacipes, qui
L illorum cantüni captivatos numerant
animos , quos habent fubdkos,6cbe*
ncfkijscumulant J Nee magna laus eft
Potemüm > W non femperfincera, quam capiunt
afuis, aut amicorum nomine fignatis; Talemfu*
ifle, vel eile» quem6cfubditi , 6c gratis aff'ecli, 6c
infnper ipfilaudare non definunt, magni habere,
ac venerari , qui vel armis vidi , vel hoftium nomi-
ne vdniunt > 6c vereri potius, quam amare 9 aut
magnificare folent, finguiare laudis argumentum
eft. Hoc pmereundum non erat inter Encomia
Serenifsimi EleclorisJ non facile quippe reperies
Principutn aliquem, quiomniumita de vinxit ani-
mos, utvix, nifi nequifsimus Dotum5 6ca#orum
cenfor, 6cvirtntishoftis,inveniretur, qui MAXf-
MiLlANUM EMANUELEM noverit, 6c non m -
ran, amare3 ac dilaudarevoluerit , ipfos quoque
non excipiendo 5 quos viclricia illius arma prefse-
re. Quoad igitur emblemate hoc infinuaretur,
Colofsi Rhodij jam terrae motu decuflatiPoili-
cemaGeniodimenfumpingerevirumfuit,exqno
Magnitudo totius cognofeipoflet; 8c ficut forfan
fimulacrum hoc majori fuerat admirationi jacens,
quam ereclum, 6c omnes obftupuere tarn Incola*,
quam aecolx , ita fignaret, Principi noftro Enco-
miaftes pofl: obitum non defuturos; namPlinij
verbal54.c- 47- fcrviunt pro
Epigraphe
Jacens quoque Miraculo eft
5ept:~
IJ7
Scptena Miracula mundqs jaflet ;
Smgülailiafunt ,
Non feptena in fingulis:
Inuno
MAXIMILIANE EMANUELE,
Quidquid videras 5
Miraculo non füitdifsimile:
O&avum idcircödicere nolumus,
Ne minora jint di&a,
Quam fadte.
AI
9ftm
Qui
US
Qnicx intcgro fe fccir Epitomen
Heroicarum Virtutum.o* Dotum illarum,
Qu« fi ngutee fi/igulos poteraat
Mirandosrcddere Principes,
Miraculwn Principumnon minus,
Ac SOL,
Audire meretun
ExcclTum nc mctuas diclis ,
AbAdulatioae profeclum,
Menfuram magnitudinis tantac
Ab ipfo Mundo,
Veluta polüce fumas.
Difcordi mundo tarn inerat ingens
In ejus scftimatione Concordias
Ut amantium erga fe animos
Et laudatores eximios,
Velipfis inhoftibusinvenerit;
Quamvis hoftes,
Nifi virtutisfimul eflcnt, & fidei,
Habere non dcbuerat,
Quem bonorum nullus nequibat amarc,
Odifle nemo, nifi pefsimus,
Potuit.
TateS'.igrtur' Bhcom'iaftes naclus
JACENS QUÖQUE MIRACÜLO EST.
©tfeti
iUn Mbpfim0t$&<Mtiftt.
n9
Ott icnen allein geefttf / aetießf/unb anoeröömrt
»aDen/ Deren ©cmütr;erDnrff)®naDen/unD (Buttljat;
tigf eit gewonnen /»efclje t>Der Untcrtt?aitcn / oDerDer
€>cf)metcr)ef«$mtft nit unerfahren / tft ntt eben Die ftefie ;
re£tcb/ neef) raö viitfrict)tiöc £eb eines Sürfltnö / »crDurtfi Der*
felbc gregWmmicfnwrDe im £eben / unD bep Der nacfrSHWt/
angcfcljen fefir offt oDcr eincigen^uti/ oDeranDtrcö Slbfefjen Dtfe
#oct)acfitmt$ erroeef et ; »an« aber aucr) jene ftcr) 9Ui[)m» reDcnD /
wrnnmDcrenD/ unD {)ocf)fc1j4^cnb einen Surften erzeigen / ir>dcfie
fbme umb anDeres ntt / als ffttDerfogm/ unD ectnräcfwng ü)rer
Kräften $u Danken I;aben / tfl Die f rare $rcb/ Dag eine fertene <&xt$<
l;eit/ unD fcnDerbafjreSugcnDtfrtaflt Dergleichen Surften wrroun'
Dcrfici) marte/ Da aucr) jene / Die fonfi einige Urfacfj geneigt $u
fcp ntt »iffen beibringen/ getrungen $ubefennen/ Daß er etit
grclfer ftttfcf frjürft fepc / oDer wäre. 51«g Difem ©mnD [;attc
Danncnl)C£rcaucf) eine £cb>@ct)rifft Unferen X)UrC^(CU® tigifteil
g()Ut^5UrftCit erJ;oüet folleu rccrDen ; afö »cfcOen Die BonDer*
fcett siebte / unD wrnmnDerncO machte/ Mf; iijne SremtD tot* $einb/
©evtuge \mi> #oct)e / «nD 3eDermann tjoclj fetten/ nnt> ucbeir/aucfj
e(;renmüfte/ Der jl)ne erfennetc/ wann er ntt Denen nnöerccr)nfr*
«rtl)!cnDeu/ unD abgefaßten $ugenDfc5einDen bct)ge$el)fet fem fette.
3ßic aber forcfcc2BunDcr*9lrt{) naef) alten etueten nit turne ange*
rübmr »erDen »egen (Snge Deg tyltyes ; alfo nmrDe in Dem <Bimu
Q5emdW twgefMtet/ Dagfcr)on5it25oDen rigeuDe<Bomten*25tfb
in Der 3ngl Rhodis, »efcljes unter Dtc ftben SSßelt 2BunDer biüicö
geriet wäre/ »egen feiner ungemeinen ^5rofre/unDICünftticefeit;
ein 3)eut<® eift aber/umb <x\\n einen Zljeil Die SBunber (Bro jfe abm<
nemen/meticte Den Daumen Dtfe* mi>$ mit einer©cf;nur ahmten
Der £trcf ( nit $utäuglicl) jepn »orte. Plm.us gäbe Die £atemi/cfic
£bfa)rifftanDie£anD Durcf) feine SBort/ JACENS QUOQU£
MIRÄCULO EST , Der Seutfcee aber mftetm et alfo.
©er |lel)enb QBunbetv CÖroß erfennt
2lu# ligettb / QBunbec ftnrt> getrennt.
Seme W (Srffdrung gibt Die 53ct)fcr)rtrfr»
^röfimeeöfleQBeltbie gvoffe QBunoer^ercfe/
60 fiten an becSa^l/
Vlnt) ein25eaeugnu$ fennb tccÄontg $t:a(frt/ft)ie®färcfe
3Äm 2 5>ocö
©c® fl& en tcr nur fet)nb/ unb jebeS ift allein/
SawftatfäQ ftß^n l)nlt;frag aucl?/tv»D bifefet)n :
QJii Qßuntefameciffy in allen feinen (5aa6en/
UnfecMAXMiLiAN,
©afvtoaS man faß an ^m/fellt all* Den ftamenfjafen/
QBaöman &eitntnh*en tmi
3>e& atftfcn QBmfoerfc 9?am (?rbocb feauimG nit ftaf/
©airnt nit minder feg bei* Zitat/ atö Mr^af/
©er ein begriff fi§ geigt wn allen/ toai Ne gelten
£o# SBunfcavtpü^ig mactrt :
»uf §dtoflfottttfctt mati/toiectnf§OfK meßw
<3öan matten regt 6etraä)t;
5Ju® Um Ußermafi aap ©dmtcic&efrjtanft ßeforg/
0 ftel)t t fetöft He QBelt ali ein gang fifirer $or*
%i\% bifer / atö fem Daum/ We ©cMfe fanft ermeffen/
OMetöe fonffetijtwu:
©igjmtwvaleitömfan /au<t)3nntra#t nit wrgeffen/
Snbem bort? einig mar/
©ap fte EM ANUEL einzig &e§ gefpßf /
UnD S)6*ftmSötften m in $irungglei# gefegt
Sa fetöjteu Gaben Sön au$ jene ()c® geeöttf /
Hut Siebend tverrg erfennt ;
Sie fcurct>feinQBaffeifc6i0atöwn Mm aßgefedref/
Uitö Seiitfe man gentnnt;
06 er fd)cn feine jeOlf/ a(ä fcie fcer £ugeni>t fn'nfc/
UnbOBiberfafer awcfc kg ©laußenö korben fegn*.
Dannfwr fönt jener ton/ fcer^n Raffen folte/
ai^erS^tvilligijt?
tlnb foel$er fbareteiv fo 30n nit ließen foolfe?
QSon frommen feiner ift
QBet folcbcö 2d6 wrbient/ fieg-fcem trifft foartjafff ein:
8«e &x au® /öa&l^/mup wi srop
14t
hfcriptio XXVUl
Yftagogo tarn parum , quam My-
thologo opus cric , ut quas in fcquenti
Iafcriptionc leguntur , elucidentur;
Notumetenim cunclis haud peregrtnis
in eruditionum variarum generibus , ac Antiquo
rum ritibuscredere expedit, quam commune fuc-
rit Roraanis , Magnis Principibus , ac Heroibus A-
potheoün ftatuere,ac cultüs formam ; Alios quippc
mter Dcos , alios inccr Divos; numcrare aliquando
populi,fpecialiterScnatüs,nonnunquamC«iarum,
mos erat ; Nihil quidem hujusmodi ausüs credi-
dcris hicirrcpüfle Chriftiano, ac cathoüco Enco-
miafti , fed antiquorum tantüm morcm affum-
ptum noveris conciliand#perpctus£ Memoria^ ac
venerationi dignifsimi Principis; undequiLcclori
prudenti , ac vcrfato fcripfit , nullam timet cenfu-
ram ; Apollini proinde grata dona pro fymbolo a£
fumebantur Laurus , & Olea in ara eidcm ftatu.
ta offerenda, ut monito falubri colendi Principis
modus fuggcreretur; atqucadcöctiam dicebat
Epigraphe
Sic honorabitur.
9ln
Non
142
;
Nori folis planflibus
Sat benc parentabitisVeftro Principi»
Et Priricipüm SOLI ,
Civcs , &: Populi:
Cüi Apotheofis paraturin Carlo,
Ära quoqup debctuj: ia Jerra
Pofuir ille plöres
Deo3&Caelitibus
Aras,
IttC
Et
143
Et Euchariftico Numini
Maximam ,
Gorjuum
Ita integro fcraper afTeclu,
Ut
Quodvivcns
Incomnaoda nulla deterrere potcrant
Acolendo,
Vificando, comkando,
Nullo Pnncipum morc fit paflum,
Aut aromate tings
Aut avelli ä corpore,
Sub ipfo Sacrario velatae Dcitatis
Sepuito,
Tantas Pietati
Aram unicamnegare non licet,
iEternacReverentiae Arrham ,
Veftra pofitam in memoria,
Sed nee vacuam ftatuere.
Munera Apollini facra , ut SOLI»
Laurus, cVOleafunco,
Concordi femper fervato Obfequio
In Principes Veftros,
Grata oeeiduo virebit Qlea
Veftra in Ära;
Nee deficiet Uli Lauras,
Cum Scdevincientes Vosgratijs,
Vincere ftudueritisfide,
Et
Populos qüoscunquc.
* * *
Sin 2 Sfdjf
»44
iO(gen^S5e9f*tifft ijt gegründet auf bie (Botfr
feei'igfcft De§ SHbgeieibtsu / wegen tvdcpcr jfjite Der
Zimmer aut| «ackern tynfäfiiMnmÜQttljtttljabtn.
ÜMtfxtö tftfclcfie entnommen aug Dem ©cbraucl) Der
alten ©necken / inte Corner / ivelcöe Die grofle £e(Den / unD £eer*
fübrer / oDer fon|* Ijocft verDtente Regenten afjo pflegten naef) üjrcn
Eintritt 51t ctftebcit/ t>ag fteü)nen ntt nur ^ü>@aufen errichteten/
fonDern feibeoDer unter Die ©otter / oDer@5ottermatuge« bfytfijL*
m\! unDoDermttSUtareu/ oDer anDeren2$ereI)rung#<8eprdngen
i()re -Ooc^eit wftellten ; ©ofcfje SBeife aber will allster nur ju et*
ner GMcic&mtö Dienen I ntt nacfjgeartfyetttwDen t>on SLlmfogLatljo*
[tieften £ob< ©precfjeroi ; ©erowegen allein für l»aö ^tnn* S5UD ge*
braucht jetm Da^ @5eDtci)tt>on Dem ApoUine , oDer Der «Sonnen /
tMldjett gf eießmägtg fcftfje ^re von Dem 2Utertl)unt beigelegt / unJ>
geglaubet wäre / Daß fein mef)r angenemmeö Opffer Defl'en^uar
bereicfjte / af$£orba4'unD-Oe()t*3n>eige; umb andeuten / DajJ
auc6nunmel;roDem/ afö eine S&cfteit ^ 6otUie -/ 2Jbge(etbten
foleije/ t>oct) ftttueßer QBeif? / He angeneftmfte (förmigö* SBeife
fetm fotfe. SBclctjcs fagen wttt Der £atctaifc(jc -Obfprucf) : Sic
HONORABiTüR , fo J;ei|Jet.
auf fo(ct;e<Brife tinrb geeist/
$er f® m er! latt feec @t)ren ft>er f (j
eolcfjes wirD fortgefefct von Der Sepfcfjrifff.
@t)b fragen twr/toifl if)r/Oa5tirgetften twfofemt/
©erSörft/ui^QSatter tüar/genugfam ttit fiejietef
Die £eic&^eganani!$ibem fcerßimel fetöft ertoöre
£tn t)6cgre £t)tung&QBe$/tie fol®en£elt>geßöl)rt/
©cü ein aitar aucfrfei)n erriebtet feiet auf Q*rt> /
SRit/tnft fcur § wabm Sr na(P$ürt>en feg wretntf.
®er
«4f
Set in bem ?e5enfc &tuff fo tri! 3lfdt trauet
(SOft/unbben Seifigen; unb föc ein Oo® Sllfar
©em ty&c&fien ©acrament fein £erfc ()at awctttmicf/
#?it feilet $?ieße^S(amm/ baiP nur fem ©orgetoaty
SSie Me 3U met)ten fet) / bamit <tucl> ieberman
£>$l)6ct>iie ©irttweßr/atftni man'ä cljmtan.
Safegrogftw bieSieß/ t»affct>on ä^^Naii^
QBa6 Ungmacttf Kamen t)at/ fein -g>ecfe ju Ratten a5
Q>on bem / m nuc au|p £ie6 ju geben xoat betraget
©icf) in togöfoto&Ccftalt ; U$ er mtaUjett f)a&
3&n täglicg angeöeft STJef l)5renb/ unb fceglvitt/
3ubeffen©cl)uJs ba£ ©tot jugeßen aucDßewfr
©elCfr'unjetf 5eW* Sieß ? tie fooife nit gugeßen /
5)a| man/na^SflcflenSBtauÄ/ fein ftffi ec6ffnen'foßf/
Unbfol^e^iei^otl|)er^cnfel6en tott&fcata £eßen
aßf6nbeni /atöber e#/ oßfcfumentfeew/twit
gSom 95alfam un»ecföl|9St/inil)fanißtbemfti8eftoii
Utttet bem $läg / »^»f PS N 8ü*< finbet eilt
©olefrer Srommfeeligfeit fönt j&r ja ittt muemen
Sin f leinö Slitdtlein / fo in benen -Sn^en feg/
3«m ^fanbtbec S|r/iinbyp/ errietet t>on ben ©einen
5>urö)bec <5ct>Wrtnu«£ilff : $twtMtit Opffer feeg;
©annft)ie Apollo f)at/ unbbie©pnnau|pem>6()it
$ieOel)l*unb£ot:ßer;93aum; 50c foft&eÄfÄ«
ftöllt ;
QBann ilr in pfiictrt/ tmb Zun einmütig frerbef feßen
mit »untyf>er&/'3Berd/ twgfo touSpaltnmb 3nn*
tra(fufe©faön
Unb ftann Steinern QSolcf icWtoaffietw foolf geßen
3n Sutec Söt(tem Dienft /. tpirb aU$\t ßleißen fcatyc
©ig<beutenb gotßetftacfrjl in ©apren alfo mt)l/
5$it bem e$ Soften erönf/ foie man fre erdnen folt
14&
Infcriptio XXIX.
;Uatuor fequcntcs Jnfcriptiones
breviores caeteris eile debuerant, ad la»
conifmum redadta anguftia loci, cui ap-
pendebantur ; quia tarnen duae penes
OrganurnEccIefia^Sc duse iupraPodiumEleclorale,
ubi interefle SacrisiolencPrincipe$,cumhocTcrn-
plum fuadignantur prafentiä, pofitae erant> non-
nihiialludcre videbantur, & q indem primae fuper-
pofitum fuic locofymboli, qualiter Apoüinis ly-
ram manus e cselo porrccla ad fe trahere volebat,
renitente Bavari« Genio» acdolente; quandoqui-
dem enim de Apoilinis Lyra varia fluxifle beneficia
Poetae fingunt^ckfenfumfabuiaccreditureflejquöd
per Solis reguiatum cnrfum totius Mundi harmo-
nia fervetur , ac rcrum omnium concentus efll»
ciatur; Idcircö illö collimabat Infcriptio; ouod
ßbi optatifsimum habere debeat Bavana J ne Pru-
dentifsimi Principis regulaeeiabantur, ut optimus
feroper Pohtici ftatüs concentus nunquam depe*
rcat, Hinc Genij verba formant
Epigraphe
Nondimittam Tc.
Relin.
•4T
Rclinque Mundo mirificam Lyram,
Benignifsimum Caelum,
Sinoftrum fuftulifti Apollinem;
Formidinis expcrs ,
Quod Tuum concentum
Dormirc quis faciat.
Solamen,
Non importuna narratio ,
Noftro in Luftu
Erit haec Mufica;
-ÖO 2
Quam
m
Quam, ifto de pleftro,
Saxca quoque fensere corda »
Ut concordia nafecretur
In amore.
Confolarc Bavaria.
iEtcrnüm ü fonet in tua mempria
Tantarum Harmonia
Virtutum,
HancLyram fervabis,
Qux nunquam non in Üion marnia
Tuos coirc facict Ci vcs#
. v ■
•
r
9totn
149
Vom mri> WMUWfo S6f ® xi% l
ein iwm(;affreö / aJS anfcere mefjr ftirfc fcrfaft ; wcHeu
afcr Der 9Ma($/ aUirc fte &n ftel)cn feiten fommcn / abgc^
fcfjmttcn wm einer <Seiti;$ wn *oem «Ürtfj / wo Me
©Urtfrteujgtiijiffe gÖCffetl Dem ®Of«'.©tenf* bereiten/
«nD^er rotty ©ammete Baidackin beftdnlüa, fanget/ anfccifettN von
Dcm-Drt^crMuficantcn/ wiiD -Drgl ; mufcen fof$e a^erüröet
werten. Sie (;ier tfe&enfce &atte für fcas @fnm <£emci(;ii>e Me
^arpffen Apoilinis,weIc6ecmet>onKm Zimmer (xraWangenDe
45an& allMCfii $tcOcn »efte/Dero afeer frer SSatyClffte ©ttl WBtift
wtDerfteWaiö erf cnnte <Sr/tt>a^ ^acf)t(;ct( erfofgen mochte :$amt
imtcr fofcfxr4i>arpffeii&te nug&are/ unt> fcen Staat füter (;aftent>e
Regien / nnt> -Örtnunsen ; welche Mfcr Surft fürtreffitefj erf eiuict/
verfraßen tonen werten / tte Dann Die Sorge für to$ gemeine
SBolfwefen nit wtU an§£am>en (atfen / Dämmte« Den Ofrfprucfi
macfjet. NON DIMITTAM TE. .©erSewfc&fafleiiwiU:
Apollo mir enfltoigj/
©ö#mt mtfofFefcick
SemlicSerWeaepfcgriffts
*P 2lc§
ISO
£&! tafle tot&/
Ogöttigifter Fimmel /bau itm £arpffen nocg
QSet-Meiß feec QSelt
©je alfo ftmntoreiffiwann tti tnfcein (Sejelt
Unfern Apoihnem je fiafl wrjuden wollen/
£>anno()iie Sorge ßijt / fcaßft>iiwm6gen feßen
Sufiofiren Deine <Xuöe junb fcaS rinfcWäffren tm
©ein bo&lgejtonmte* ©fang einmel)r wreinfer Z$m
(SinSroft allein/
m ein unjeitig ©fifcreg/ftrtrb unfrer trauer fegn
@ofCtXSaitten*6piü/
<3Son fceffen QBunber^rafft fcer fteinern bergen t>iJ
Sä)on fo fcetD&get fet)nb / l>a]p man jle ft#t pereinet
3n Sieb / unfc f emeö me&r fcen grifcen nun verneinet
ettobfttt feg
getreues S5<iptfiatti>/ «n» leß all 3fwiffe« frei)/
QBann fUtt* crfdmttt
3n fcem ©efcactrtnuS O&r/ U$ offen ft# «fort i/
QBie tt>o()i jufamm geftimmt/inbeineS Surften ßeele/
2>ie QBerdf mit Sugerib i?ie6 j ttnrjt feien / bau nit feWe
Süe £arpffen/unMtne Do* ju grofien9iul)m erf)eM /
«ein 23ucgerfrt;afTt (im ftnfct/ n>eil fie imgrifcenleM.
/*.
Infcriptio XXX
Pollinis Delphici cvcrfum Tripo-
dem , quem Genius Bavancus conatur
erigere> trifhs deeverfione, pingi vo-
luit auclor; utiemmhaec everiioijgm.
ficare debuerat obmutuifle Apoilinem olim tun»
dentemextripodeoracula, (üb quo fapientiamSo
renifsimi EMANUELIS intelligere licet; ita tnfh
fatofternente hunc Tripodem lugere videtur ßa-
varia , atque reftitutum optat ; Cui tarnen reme-
dium fuggeritur per Jaurum Apollini facram , de
quaAetius l.i, fcnbit,quöd ejusfolia pulvinarifu-
pofita fomniaveragignerefolcant,quapropterPo-
etas laurocoronari contigit. Ctfterum , quam fa-
niofus fueritTripos 5 & Apollo Dclphicus per O-
racula, quorum plura , & fapientia magis plena
nullum referebat fanum , neminem eruditorum
latet , unde fumma fuit affeclus triftitia Caefar Äu-
guftus , cum nato Chnfto obticuit ; Ejus adinftar
proinde follicitaBa varia fufpirat in
Epigraphe
Quis Nobis Oracula fundet ?
$>P 2 Sup«
1*2
Suppone Laurumcapiti too ,
Bqjaria,
Somniabis Oracula finc Tripöde«
Ex Apothcofi Apollinis
lnfita virtus manet
His folijs,
Uc Oraculi fpccics renovent,
Quod pofthumumreliquit
EMANUEL»
Doccns
Doccns cxemplo conftantiam*
Infide
ErgaDeum, ökPatriam:
In Religione,
ErgaCslites , & Ecclefiam ;
In Pietate*
Ergafuos, StPauperes;
In dementia,
Erga Subditos, & Höftes;
InMagnanimitate,
In profperis, & Adverfis
Hac fervatä>
Tuta femper requiefcescumipfo
In Pace,
fit fyöperfiOmte Saftig Apoiiinis, tbtt je-,
ner golDener Sifcfj auf Dreien Söjlett/ ^er/tt>te anDerc
mit Plurarcho, jenes golDene^efcftri/inwercßem He
2BaI;r>fo0erf fcljc *ric(ler/otcr3>rtetlcrtn gefetfen/warDe
fytv für Da$@inn*<3)emal)rDe alfo gefceüet/Dag er $roar in Dem £emp(
Apolünisut Delphis um6öcfto!fen^ufel)en wäre; Der .©fltt'Orifi
aber Dei? 9$at)?f<ttlb£ herüber rraurenD/ fefben wiDerumben auf'
jurießten fteft Bemühet : andeuten Die 2Beiß0ett Dcß verblichenen
2>ur(^(eucl?tt9iften ffi()urförffeit^/ t>te ;ei>ermann ternttiH*
ml unbDe|Fen^ußfprucfieg(eicfi Denen £>xaäkn gebaften waren/
nunmehr aber &u allgemeinen £er;D*2Befen erfmmmet / ttftyalhn
Dem leufftenDen SSawen $tt einer 23ertrcfhmg Das Mittel Deß £or*
ber>25(ats an Die -Oanb gegeben ttnrD/ Mit Deme Aerius fc5retb&/Da#
fofcfjes Dem £am;t untergelegt in Dem Schaff/ Durcö wa(;rf;aftte
Srdum m verlangte ernennen macfje; wefcfjes gletcbfam Die %iiu
wert auf jene grag/ unD$lagDe§.©eut'(Beifte$/ fo für Den (Sinn*
epruc^Diente/ QülS NOBis oracüla fundet? <>Der
QÖc bet*QBatöeit^©pcö(t?e feilen
CBicSetrfiMemm ereilen?
©ergreifen mel;r fagteDie ©epfc^rtfft.
54-
afypXCtt ! unterleg/ wann vu^enttnllft/ bem
Sin ftWntf S*rteeiv£lat/bann cß biet) fcpon Becauot
©e£ 2>rct)fuß feaö q3et:l)ängnu»/
eDllbicbieanttwttbctfJ beu SBatOeit nit ge&recpen/
SM* »mimen jWfttn W* Nt ©unfce&&&w fpretgem
6c bann leb o^n^etcübnu^
Sragflu /»e^er bie ilrafft den 93l&tteaifr9 6ef©ert ?
©lauWagfcer£immd/a($ et ben Apollo et)«/
Unb(S&ttecnßet)gemeffen/
gu$Mfe3Bfiwfana Ärtf f«e ©rinncungfctttffen'
Unb ftänfenbecen ©ton/ bieauf Whöttnl fffilaffen/
©amitßlef&umwfleffen/
Oga§ bec EMANUEL gejeiget in bec 5^af/
Unb atf QBaOrfaflunflfc&or/ auc& t>ic »töaffen M:
ftem&li®6eftänbigle6en/
3n (S(au6en gegen ©Ott/inSteu jum 3$<ttfe&&tnbf j
S)en ^eiligen mir ögr/ ft>ie mit bem ©1wfam&&35anbe
©ecÄitC&enfiäeraeßen:
Sit £ieße gegenbie/fo änmifoanbtfcMFt fet)n/
äuct) gegen jene / bie mit fyatta SStmutJ^egn
^efct>tx>avet letenmäfTen;
(Böttigbem Untertßan/unbbancfßrttbenengreunben/
§n ©ffid/unb Unglödf glei$ gro|pmfit()ig/benen8emben
95arml)et:$i9; fcmirftgnieffen
qsotlfommnen 9tul)e&6tanb mit MAXIMILIAN;
Qm ©tanb/benfeine^aitbe^eitäetfio^mfam
>J< >J< >J<
Infcri-
*5?
tnßriptio XX XL
ipYmbolura hicpofitum defumeba-
i tur ex ^£gyptiorum Hieroglyphicis , 6c
reprsefentandi modis; ^gyptij quippc
Solem, ejnsque poteftatem adumbrant
fceptro, in cujus apicc Oculus refplendet, ut fjgni-
ficent, illura viderc omnia,6c profpicere cun&is,
ac illo aperto univerfa bene adminiftrari : unde
etiamcommuni phrafiSol vocatur Oculus Mundi%
qui, ii obdormiret unquam , Oogula perirent ia
Orbeterreftri; ut autem is dörmitare ullo nequit
tempore , & licet fubduclus hemispherio uni , &
alteri lucens, adhuc influxibusfuis non deeft; ita
figurare debuit ereptum Principem ; qui bene pro-
fpiciens fuis, dum luceret, Bavaris, non credi
debet nunc dormirc, fed melius eorum invigilare
bonoi &ideo habet.
Epigraph^
Regit, ckprofpicit.
.
•
Ö<| 2
VigU
Vigil femper fui Oculus Mundi
Dormire nefcit, neque dormitare ;
Etfi fomnum csepiffevideatur,
GentiHtij morc Leonis
Oculis indormit apertis ,
Noftro licet Hemisphaerio fubduclus
SOL effe non dcfijt,«
Empirco raagis fixus in caelo
Regit 9 & proßicit.
Vt
«77
Ut tibi nunquam non bene fit
Baoaria*
Qui abicns
Tamfapienterprofpexit fingulis»
Et defideriumSui
Reliqnit omnibus,
Neminem dereliquifle cenfeatur,
Nee modo deferere,
Dum
Cunclorum necefsitates
Nunc veriüs, clariusquecernit
Divinitatis infpeculo.
&ttl tttlft bX<00m<p\$X\$L
Sf Sceptcrs, aufbeffeti ©ipffl ein tffmrtMti
%\g>l fcernemen ftctj tue ffoflftmnflejEg7ptier&cr@cn'
neu 9ftact)t/ imt> Stnftöffe wjuffrUcn; -nmaffen He
eomienaiiclj insgemein Das griffe sfeefc&tw qcitcn*
nüj rcelcfjesaücs imrefifeftmet/ mentalen fcfyaftct/ mit>aU*eufür
t>cr SBelt ^ußen »achtbar tfl : £>ife 23crftcUmta> 2Bctfe nuir**
auef) als ein ©Um*25tft> gebraucht/ fo roc^f andeuten Die wn rem
a&öcfeifoen ff^UtfÖtflett augqcubtc Scrfcrge uor frem £tnfcfiet<
Den / afe aimoefwrOofflicfje ^aciitfamfcfrfürHeeeinc atfoa/ n?o
@r Deren ^otbDürftttctfeit fidrer erfemtet ; Deme bmcfdivtbcn z
REGIT, & PROSP1CIT. ;ö f V "
$a$Sfitfc(jen/ frie regieren/
©en'geBüßtt / l>ie ©ceptet führen.
©te 25cpfc6rtfft erfidret Me 9Ke&mmg.
£X(2t einfiätö n>ac&t6atö aug ifi frinet ®elf gefoefen/
Lg' SeM/6(&iaffninb©(6lume rn* fre9/itnt> foann ec
fCtMaffenfcfäcint/
©cfrlafff (St mit offnen Stog/tDie fticiwt ?6»e« (ef<n/
©et in bem QBappcmStfrtfo/ fcen ©tfjtaff mit ®a©
wrrltt
158
©ie nnttt&cam a§Otttt mwikt bog cin||öHtien/
©et) fiebrr £cb entjueft/biefre antw ßeleujgt/
|)at in ber untern QBeit ben aufemtg ©ie gewonnen /
VUb unfeefllanSenfütr/ bieCfe f)aß erreich;
5Bo (ie auf 9dffl fitöt mit Dellen ©nabelt* SteaWen/
©^tiattöfeinQBPl)ljtanbtpa(t)^antt^tim«&fCt?ib
@c iw$(i# jeben tguen $Mfe|tm$ ^fllff / unb allen
£>at fein Segürb t>erf#afft/ m\ im man glattfen jbtt/
©ag feinen bajumaW/ er ft>örcftt$ (W&wrlaffen/
?io$ie£f wtfaffen n>ill/ ba er nun km ttmt/
3Ba$ jeben mamim fan/unb jföttö me&r $?ie& wirb faffto
SSwnCpiegrt toaör««te6/itote©Otte« aus fttö mnt.
Injcriptio XX XII
Ubio qmden: omni caret, totlque notum
magisei1:MundG5quamutprobetur,quan*
tisTropharisglorioius fucrit MAXIMILI-
AN US üMANUEL »qui tot viclorijs clarus , hofti*
busfuisvix noa innumera eripuit vexiJla,c&tera-
quemilitias infignia* ßcarma b quorum plura tarn
in templis , quam alijs in locis adhnc fufpenfacer*
nuntur; ExiIlistamcnifymbolilocodepidis,aliam
Encornij » fiaiulck inftruclionisaniamdepromere
non incongruum videbatur»velmi coromdis loco*
&krnmaadje6turn dupliciadhibere fenfui.iit non
folümedicat,extare etiamnumVicloriofifsimi Prin*
cipis gloriam , atqne immortalem reddi per Tro-
ph#a5qu& fuperfunt illsefä; fed illnm nadevinxifle
fibiomniumanimos , utnullä» nififolafummaein*
gratitudinis potentia* tollipotefincTrophaea, quse
tarn grata , de mentibus reportaca, viclona fratuit
in cordibus gratis ; qiiapropter erat,
Epigraphe
«^ llkefa iuperfunt.
Im.
«59
Immörtalis Glori^
Et
Gloriofac Immortalitatis
Argumenta funtoTrophasa^
Quar erepta Hoftibus,
Et iUdeJaJuperfunt,
MAXIMILIANO EMANUELI
Neciftadeficiunt,
Ncc ulla horum fufficiunt;
%t 2
Qui
%6q
Qui
Propriaquoque illsefaperarn^
Pofteris tranicripta,
Quia femper vi&ncia ,
Majora ftatuerc potuitTrophaea.
Quin,
Nunquamintermorituram Gloriam
Ita quserenti per facta,
Et coüata in omnes beneficia,
AcfinonhabuifletaDotibus,&: Virtute,
Grata magis nulla credideris efle
Trophaea,
Quam, quxinomnium animis,
iEternum grata ftatuit Memoria.
tOn feißjfeft ift &oai me^t <BeIMönfct<j/ alt in
I trweifen nortjwenDig/ mit \vk Wen DenficJjen @igett
I Deröroffe Maximilian emanuel ferne ®ior*
:^mJ5 reteie WSafttn &e&enltcfjct/ nnt> l>eron>eöCit feiert ermeg*
MI weichet ne Sftenge Kr eroberten ©tgjeiräcn/fctnDHcfjer Sonett/
SSBaffen / unD ßrteg&oDer 5tfD*©erüft wrpwctfen fepe/welrfje ^cg
atÄefcttten ÄWm/ unD£()re verewigen; ©erfelben Iwt man (leg
jeDocr) ntt alfo/unD &u folgern (Snoe allein/für ein einnMfr fceDienen
wollen/ Daf? ntt vilme&r fieanf ein anDeres Deuten /unD Win setöcn
foUen/wteer Die <33lor>reicf)e Unftertoicßfett feiner (mmer fürweftveit*
Den -OocIjacBrong / ancfe Mtrc6 StgjeicUen Der gewonnenen / uno
Durcf) Die $*üDfecltg>unD ©utt&dttgfett gcfdgleten ■Oergcn grün*
Den wollen/ unD wartief) gegrtmDet Ijak: tnmatfen ntt allein Die
fießtbare Den gethDen aberftaltene ©igjctdjen / fpnDern auefj f« ine in
Denen #er£en necß allzeit lefltct)e ©eDddjmufrSSRa&l um>crie&ct 5«
fmDen fepn- £>crowegen DeeDes anjujetgen Der <Stmt*©p,rucf;
ILLiESA SÜPERSÜNT. Depgefe&et worDen ; Das ift
©»ig Metöet unwtfc&tf
Sßtf ben 6ifl/ utft 9iu&mfaw&i
2£te
itfl
§e jetigen grcffer$f)af en/tne ftatyriSfr »erraffen/
1 Unffctfiitf? mföau<ttapfftm&tfbm Slam/
{EÖic^e^ wrtienten *3iii\)mv/Utttv\$binti/t>\t ®afftn/
Unionen/ fo man offt bemgeinb 6tg<rei# abnam/
^arl)affte3ei#entet)nfc:
©oiftwrge6ne®otg/obfiig 6ig<3ei#en ftnben/
?>ie unwrfocfen noc^ uetlaft maxmiuan:
UnsepiWfefe^/Wefcl^e Sörtwtönton l
Unfc fangt fcet ewig ^prei)f mit felßen nitmm an/
QBie turdP eciegtc $eint>.
|m6auÄ&er9Baffm'©(ang/fetefrineftarö)9efä^
$iit $aim#mft?oi:&ee& Strauß/ urnGmuntwi/ utfo
wrmatöt
©einen ??a(t>f&m&lutgm/j()tt t>on feifrftgnug fahret/
Uni) unwrfefyrten Jtom auf ctoig kn0ta§U
3?acfjgrpffer£etfen>2trtf).
£a& fl(ct(J? bet ()r#förab fc vilec Sfirffen (Baafan/
Unfc QBmfter£uflenfcjifft / We eine HotlJI aümt
$te6cclEMANUELS9tu&m*rci® ßefteüct Daten
3t)n von fcem 3aßn ber Seit / unfc bet OSccgeffenfieit*
Der Mactnwlt fcoftl Gefragt.
$o# ber metjr feinen 9tuöm ju cfoifleu em>6Sjfet
ffilit fcem twfntb&ttig fegn/ fo baö ©emüü) ßeffgf/
Sem ttnrb fein ©ige&3ei$ mel)c angeneftm gefWIet/
St* twip fcaS ßerß ereilt/ fofcancfßarüd? em>igf
SriittSWbfeeligWfc
4>atfcifumbi*nunfl»ig/OiBöpwn/J|rt>ert)iettfV
QBirbefoig au* fein 9?am in^minih mW/
©ann fein ©efräcttfnuSjföttSin beinern £er£en grftnet /
Uni) kein (Jrf anntlicftf eit ft>irt> Meißen mmUfy
3nWif§etteft)i9ftifc
©f ^&y-
i6i
Inßriptio XX XII L
:Upcrerat adhuc locus fat amplus fupra
majorem Templi portam inreriorem , medius qui.
dem , inter bisfena Zodiaci figna , fed a nullo ho.
mm occupandus , ut di/triburionis sequalitas hinc in*
J de fervaretur. Ne tarnen vacaret ; & a more an-
tiquiori non deflecleret Auclor , illuc ponere voluit non infcri-
ptionem folummodo monitoriam difcefluri Ledtoris , 6c Specla.
toris , fed infuper in Tabula grandiori exhibita pictura oculum
provocare, uc firmiüs harreret monitum , cum magis irritent ani-
mum ocuiis fubjecfta fidehbus » quando fcriptura aniroata cernkur
ipsa piclurä, 6c hsec per verba flrrnarur , aut explicatur.
Igitur non incongruum videbatur reliquo Ärgumento, quod
SOLIS fub Allegoria difperfim per torum templum PrincipisEnco-
mia eloquebatur, uc hie ilmulacrum ipfum Solis, in ini'uia Rho«
dis ad Maris Oram collocatum, depingerctur , quod Tempus,
ßc Mortalitasprofternereconabantur, 6c jam adlapfum deduxe-
rant * ut ita fignincaretur > quam nihil fit immune ab interitu in
humanis, ü ipfaOrbisMiracuIaexiguumfubverrerepotuitTenv
pus. Sicut emm Coloilus ifte unum erat ex feptem Orbis Mira-
cuJis, utpoteopus duodecim Annorum )tantaequeaicitudinis, ut
fepruaginta Cubitos Geometncos excederet, 6c /üb crunbus ejus
ha vis veiis, malöqueinftrudla faciie pertranfire potuerit ,ex me-
taüo immenfi ponderis artefaclus , ita ut poft lapfum ejus non-
genti Cameli onerati fucrint eo metalJo , quod in terra reperieba-
tur ; nihüominus tempus quinquaginta fex annorum dejccerat ;
ita mirum nenvni videretur , fi Maximi quoque 6c fplendidiflimi
Pnncipes flernanrur exiguo tempore , atque ideo unusquisque
moneatur, qnam parüm firmiter ftet. Quemadmodum 6c fub.
je<5to Carmine raclum efl: , in quo etiam antiquorum Tragardo-
rum mos obfervatus fuit -, illi enim peracta rabula populum dimit-
tcbanc his verbis : ABiRE LICET. Ergo in hax verba
loquebantur Verfus fubfcripti.
CERNIS, ÜT EXIGÜUM STERN AT MlRACULA TEMPUS,
SlNT ORACLA, TIBI QUAM BREVE TEMPUS ERiT.
SPLEKDIDA SPECTABAS BAVARI QUI FUNERA SOLIS,
NIL TIBI SPLENDOREM, QUAM BONA FACTA DABUNT.
SED CAVEAS, NAM MORS SPECTAT SPECTANTiA MORTEM,
NE T£, DUM SPECTAS FUNERA , MORS RAP1AT.
FABULA QUANTA SUMUSJ SED NX BONA CLAUSULA SCENiE;
NON ERiT LXTREMUM PLAUDiTE, ABIRE LICET.
193
Srci;<
I$4
$5 Ut soffen JSiricn^otfen wn inen ftfct ein
Ötcffcr?>ra^ umbfe&et Krbfiben I weifen fiel) ntt fugte
eines Der fjimmltftfen Seieljen Dafjinäufe&en /Damit Die
<3ltid)l)tit in Der Reifung Deg eonnen* £rdpfe$ ge^al^
ten moefite werDen in Dem £ang(;aug : tt)te ftcfi aber an folgern Wag
feine @cf)rifttmel)r fugficf) befände / als eine »on Denen/ welche
ttacjj Der 9icö< Dergleichen Srauer' <& eprang Den ©cfjf itg / nnD 23e>
ttrlaubung Deg £cfer$ mit einer Keinen £c()re machen forte : a(fo wur*
fceDienacljftfofgenDeDal;in gepfftet / weMje jeDocl) and) ttit lcblog
&u raffen / Dämmten einem ©emäWDe bepgefetfet worDen / Damit
fte mit forden mel)r in m 2lttg/ÄnD Durcl) Das Sing in Die (öeDäcljt"
rotsfommen möchte.
2£are mm Das gange 2Bercf unter Der Aliegoria Der ©ernten
wrfaflet / werte Der Auclor aucl) am £nDe wn ferner nit weichen ;
fcewWbenwurDeentworffen DaSgroffe ©onnetl'SMlfc / wefrfje*
t>ott Denen ftben 2Bert*2ßmtDeren ctttcö/ nnD in Der 3nfnf Rhodis
tiaWt an Dem ^eer^Port aufgetfelict gewefen / in ©cfraft eines
greifen SKifens in Der -öo&e von 70« £Uem23egcn / arfo fctjwer m\
Sftettall/ bo$ allein »onDejfctt auf Das£anD gefallenen <&mtfm
000 SamellenbclaDen worDen/ nnD was anDerswm Dtfcm^unft*
etttcf / an welchem Der SReiftcr 12. 3a()t gearbeitet / Die ®efc6icfjt>
ecljreiber me()r melDcm 2Bie aber forrfjcs 2$cft *2BunDcr mef;r
ttit/ alS56.3al)rgeftanDenfet)n fcüc/ alfowurDeaucljbcpgcfeßct/
welcfeermaffen Die Seit in mwerglctcliuclj flauerer gigur Dtfem
Colöflo einen gufi abbaue / Die eterbMf ext aber folgen mit am
#atö geworffenen @ail nmb juref flen im 2Bcrtf begriffen fepc £>as
2lbfel)en Difes (gemäss wäre untcfjwer äuerfennen/maffeu/wanun*
terDemColoflo Solis,eDer Dem groffen ©ontien*33ilb tmfer ah*
gerebter $Ut:$leU$tigiite SDui: #tfl/«fs ein SBunfrer um
ter Denen Surften/ unD wal)re£elfcen*6onne/ $u »erfreuen ge<
wefen/ wurDcaugDeme/ Daß eorcf)en eine nit grojfe Seit Der 2Bert
entrijfen/ Die £ef;re offenbar/ wie feine Seit gering §u achten/ De*
ren jeDe aurtjDte grofte^efcfii^nnD J&ewWeit fal)tg§u ftürgett.
£>abm Deuteten gleichfalls Die bepgefe&te Vers , in wertem Der
ecforiftt*©teller auefj beobachten wollen Den ®ebraucf) Der arten
©cljau?
***
®djrtu <@ptller/ wefcfjc naclj stcnMatcn Stauer* cDcr@cf)au*
<5pM Die 3ufcOer beurlaubten mit Dem abfre licet, |e|t fatt
man QtlHn ; ^artjDemc Denen @pUfettt>cit wegen woW big am
(Strte Krtrcttcncn Ißcrfo&iicn Der sJMauß mit -Oantfcfifag und
sprepß gemacht rcorDcn. SMc £ateinifcf)eVers werben ()ier in ajcü
cj&er 3al)i Der SRcpmcn / unD möfiftcdf! naeß Dem 25uctjfra&cn uiige^
jumnQcn tits^ciitfcfj äffe »crfc&ct.
©itöftbu h>ei#'fleüte §cit fficl&QBtuibet: ffötßcn f oitne/
SRwf: ftnefcevtoW MfMjBf fcfcfurße Seittwfl&nne/
©a$ (Schein * »on £ei$ < ©eprang ber Stopttt §ÖHfl
tooift feöen/
©fauB : nicken ©Sein t>iv jift /aß Senf bie mt fo
fc&eöen,
$o3) ftfit W*: »ecZoWfffiauf auf We/fo hieben flauen/
©ag nit / fca ?ei(t?e ft&aujt / fccrSoWWD nemm eftii'
Valien,
$en/
QBteD legtet JMauf tut tomtatfyöflt s j$ f fltt matt
flrfw-
Sf *£>.
u6
Sequuntur Infcriptiones perbreves :
Hinc inde difperfas • iive in Maufolaso, five
in appenfis Tabuiis faclorumHeroicorum.
(E Maufoiaeum, feufuncbrc pegma, quam-
vis a ftruclura magnificum , m fuprä de*
fcripfimus , omninö eflct miitum3 qua-
dam fakem vocula auclor literarij Appa-
ratus (cümnullam in inventioneftruclurae partem
habere permiilus fuerit) bafes ftaruarum , quae vir-
tutes Cardmales repraefentabant , vocalesreddere
voluit : uti & Urnse fepulchrali quatuor apponcrc
fymbolaLemmate animata. Simulacroiguur.J^-
j^/Z/^fubfcriptafuerehsec verba
Juftitias Cultori Maximo,
Qui vivens
Neminem dolere voluir»
Jutta
Nemo negabit luclus tributa,
Nifi injuftus.
Unterer S5üMiu« t>cr <$5erecfatöfett waren cjefeßt tifeSBw.
©em gvoflen ©)flmrfcet gticWen 6'tepafeif /
§et lc&ent> (tot geformt/ tag feiner Ragen feite:
■JTiemaiib fcen ZunaßinM^ eine 93iüicf)fett ;
Q3etfaaenfan/alöt)etfe(6jt ungereffit frt)n twtfe.
StatiidePrudenticeverba ßquentia*
Prsficam Prudentia agic
ExtindoPrudentümPrincipi
Sociospetitomnes
Qui (apiunt.
Unter
Unter fer ßfugfjdt.
(Sin Zxmz* Stau 31t ftyn fiel; feffij! W |^(ll||Jje Xt
Seiget;
SBci( nun feec t§b(U0M gflcfl »erffi|mfi0ft (Her.
(BrfeÜenjieertoart/ all/ twSIjrfegnfc geneiget/
Unb 8ö«f ? »ollen fct)it/ atf Sraurcnto mit g&t;
Imagini lemperantia ifihtfc.
Contra 2emperantiam
Non peccabis,
Etfi a Ucrymis
Temperare nefeias.
Unter &erS8MfHsfetf.
eönbfi# nit f6wfctc fcfe 31t fanNen in fect SBat
QSitoc fcie^tgf eit/
QBann fc&on beüi£erßbie Äwfff ju fyütmfyti nit fyat
(Jin S?a|p tw Sraungfeü.
leoni Fortitudinis talia.
Dolenti Virtuti
De creptoMngiftro
Si condolere nefeias,
Nemo Te fernem,
Sed faxum dieet.
Unter frem 2M(t> fcer €>tartf müt&tgfctt.
@id;(t bteötawf möttngf eit fegt trauten Dier utiti foeinen/
'Beil fcen ge&tmelftec fit mündet tla$t ju fci>n.
§oct) fein SRitlegben ttüft mit if)t ju trageu ftfreinen/
D?iemant> ff avef müttjia t>i# nennt/ato ttwl)! cm@tettk
Symbola porroUrnaeaffixaad Cgnificandum lu-
cIüqi ex Elecloris Pientifsimi occafu coneeprum
tamaSeremfsima Vidua, quamFilijs Serenifsimis,
totaque DomoBavanca,&Patna;quaterna,utidi-
ximus , fuere9 6c fequentia. pr[#
*6t
Primum, quod Jafluram maximam Seretiiffimde
EJeäricis furame lu&uofam exprimere dcbuerat ,
efformabatur Ecclipfi totali Limas Apogaeo proxi-
mx, qu# terrae globo interjedo interillam , &So-
lern' ad Hypog^um defeendentem , Iuris perdit
fplendorem ex umbraaterra injeclä, ut ieaadempro
confottioSereMffimiCotyugü'mumbtatamomncm
Jucunditatem tchäx Viduae declararet : Appoü-
tum fuit
Lemma
Adimit confortia Lucis.
3n
i<9
jg^ ttnfcrcr «Kutter* ©wael) fcßctnctjirar utf affo wobt
fügltct) t>tfe$ etnn*3$t(b/ atfermajfen infofcßet km
Srcbein nacfjburcli tie$tetatf$lttfoer $ftenb3Jtamt<
Hctl/ bic@onn>2$ctMtctjwtrb Qeiwücn ; aJetcfmMC aber
fcfjon ind gemein fo woljt in allen anbeten ©pracben /
ateber SrfannttuiS bcr> jwe^en §begene|?eu bas Sftarots*2Mfl>
unter ber dornten/ ba<r5raucn*23üb unter bem «Wcnb verftanbeu
wirb/ ttlfofonteßcg auet) (;tcr fitöctt / baß eine Sucijlcudui^jffe
gfjUtfuiftm wraefMets&urbe unter bcmüßonb/ rcdcjjetn ba$
ferifteh wn ber ©ernten empfangene bette £tccbt / burdj bte nun fe(>
eße wrbecfen&e$rben/ mithin alle gröitcßfat benommen/ imMncr*
über gefiaget wirb : Sßefcto ber ins Seutfcfj über.-unD ftepgtfegfe
©pritdj entbecteu n>ill / Der ajfo geben fan werben.
83) ! mit Benimmt fcie grb beß Siedbtö ©muß g« ftyr /
©a fie wpüüt mein §$>t1tl 5 6cU Mg nit faUen
7»
fcfmw?
pEcundum, quiaSole per Occafum
fublato terram madefieri contingit , &
roris in ftillicidia aer refolvitur , id poe»
tica hbertatcattribuitnrStellis , Solis uii
abfentiam plangentibus. ftcllarum verö fubfigu-
ra hie Sereniffimam Prolern, confpicuam fumme
triftari de obitu Amantijßmi Pareiitis 3ponere aufi
fumus 5 dum Stellas iacrymantes , feu copiofas in
guttulas, ecu lacrymas defluentes pmgi curavi*
raus , adjeelo
Lemate
Solemquefuum fuafidera plangunc.
U« Sßfe
n*
i3e ttttter t»cn^t CSfffiBto /ftTOje \¥ Stecht wtt t>cr kernten
empfanseit/ fciegrfcen eines WfefanßenDen Satters t>cr*
fta«t>en wei ^cn/Ote Sau Srcpjfen aber / fo naefj utttergam
QCtter ©onncit feie <£rt>en befeuchten/ Don leiten ©teueren / alsJ 3d*
Jer Der ?raurent>en ©temen erf erntet fepn sollen ; 2Ufo (jaBen fer*
ctje für ein ©imt*25U& MM fotfen We83ctrüforos&et ©WCfc
leUCt>ttgi^en Stbett $u enmerffett /wfcSe* Wc 2$ctfc(jrtfit fagett
tpiU / fo ju Seutfcij lauten maa,.
©ie Stetne trauten au$/t>a i&re q§Mltt wtfltäwi/
Uni) mittet §Ot1WtI ifl tegrtfk Stoff enmnim,
Ter-
«7*
Ertium , fignificaturum Triftitiam
toti AUGUSTS STIRPI BAVARIOE
S enatamhoc fato^iugentem LEONEM,ut-
poteGentilitij Stemmatis praciptiam partem, jubä
demifsa s 5c vix ex antro progredi volentem pro
fubje&o habebat \ cui exLuciano defumptum ap-
ponebatur.
Lewa.
Lacrymis maduere Lcones.
172
IßU Snftecfttngtw greffen Smuetbep gefamßfett
©wcfrltui® tieften Stammen*/ twt> 25at)ri*
ftöen £&u&f>aufe$ wurbt für *as Dritte 6tatiAU*
ÖcmaWcn ein (joeßfe * betrübter £6tD mit Qcfcntfteit
9<mpt / mti ferne beenget fceß Luciani 2Bort/ fo in Um £eujt'
fcljcnSKepmtintffascn:
QBfc fltof ft>icfefcen SJedurjt managet* nennen muffen?
Uartum debucrat reprsefentare ,
fubdicos omnes, 6c univerfam Bojariam,
uti Palatinatum Superiorem, fummo do-
lore mergi , cum SER:mum ELECTOREM , ceu
bOLEM occubuifle fenserej unde pingebantur
aliquot frutices plantarum paluftrium , quse ad
Euphratem fluvium reperiuntur35c LOTHUS no.
men , eam verö habent naturam , ut oeeidente
Sole fefe aquis immergant; quo exprimeretur lu>
aus fupradiäus : ld , quod etiam loquebatur
adjundturn
Lema
Tccura commergimur Omncs.
Sto*
m
vv
9K tnetbfe / wtff Pw®rtl# Lothmgtf
ttomtt/ rocnto an bemSftigEuphrate ftcfj fürtet/ im&
*en frer aiftcwfcfirtfft / tag es mit ber imtcr^cOct^ctt
©onnftcfj in bot Stoß ^crfcncfc ; Damit ttcmtotcfj ^a<5
öroflc £c^ aller Untertanen / nnt> ffi&ur * ® agrtfcljcn femfrett über
taUittttgaiigifttr (5lt<tbClt'€totttteit anöeictfictwurtc/Darunt
frer £ateinifcfje ©tnm®prucf) ^u^cutfc^ aucjfaacitmag.
S5euw«enU«fnfft»ttÄO§0lllI^ öttfm ©ton/
Snttautenaugttfcatfeffimet^otlwcfcnrfetwerbeit
«r
Qu*
»74
llaedenique plurimis de Victorijs Maximilian! Ema-
D u e 1 i s ,&: comprobatis per facta, Virtutibus il IiusHeroi-
eis, & ßellicis, pro Fide , Caefare, ac Auguftiffima Domo
Auftriaca, quardam exprefla: PSclorum manu , ap; enfae
fuerant in Tabulis ; Has quoque (ubjungere oportuiflet fculptas ;
verum neadhuc diutiusopus tardaret caelatoris manus nimiüm oc-
cupaca , paucis foiummodo verbis deferiptas dareexpediebac , exi-
guösque verfus finguiis tabulis annexos apponere , cum plures tunc
capere non potuent reliclus inferiptioni locus , nee modo alios
adjungere deceac.
| T igitur prima inter Expeditioncs Bellicas
Gloriofifsimi hujus Elecloris fucrac ea ,
quam affumpferat vigefimo pnmo ifitatis
anno , dumlpfe cum copijs fuis fuecurrebat Me-
tropoli Auftriae,ac Imperatonae fedi Vienoa:,im
menioTurcarumexercitu,&ardaobfidione preP
fx: itä, cum ejusdem Urbis Hberatio3Hoftiumquc
maximaclades magna ex parte imperterrito Maxi-
miliani, ceu BoiciMartis^animoattribui porne*
rit5 primo quoque loco vifenda dabatur; animata
confonantibus argumento verbis:
PRESSA V1ENNA GEM1T, StD LUNA RETROGRA-
DA FACTA
SOL , PARS SPLENDORIS BOJCE
MAGNA TU1 , EST.
SBdcfie SBortttt Scutfcfier @vvacfjaffo mögen tauten.
<33atm QBienn Mawt feufffct / tot SKonb ten $re&&
(BanggtDomien/
mtyttw gtoffen um w m* / o ! gStfprni-*
Sc
I?7
pEcundo. Expugnatio Strigonij,
6c Fortalitij annexi , quod Turcae occu-
paverant, Armis , & fortitudini Bellte«
ELECTORIS noltn debebatur; uade fubfcrip-
tum Tabuiae, lllam reprxfencanci, fuic
STR1GONU CLAVES QUOD TRADAT TÜRCä,
TUORUM
CLAVA FäCIT: IE LAUS MAXM1L1ANE
MANET,
SDcfcficö foMfasctnÄ
Qmmt Hi bnmn etätd / U$ ^Jrtftt tm Zkd
muß Qc6en/
Tßirb MAXIMILIAN Wn fttö ßeftänbig kkn»
Xt2
Ter,
17<$
:Ertio* Recuperarc Strigonium
Ottomanica agmina dum volunt, fuper-
venicnti Eleffori Bavarico > & magna
ftrage recedere cogenti, adlcnbitur laus gloriote
liberationis hujusmodi fubfcripnone
GLORIA SOLA FU1T TÜA SOL s QUOO
LUNA CRUENTA
STRIGONIO REDEAT, CLADIBUS
AUSA LVENS,
3u5cutfcf).
©er $ret$ MtiM W allein ö §01111 ! i>a$23lutt>oll
tx>ct(t>ct /
Q30tt3§V(tt1 fcerStonb/ wrt> nur fein Verlag
erreiftet
Quarto.
»77
Uartö. Quam prima obfidione
fruftra tentaverant expugnationem Me-
tropolis HungariaearmaCaefarea,fecui>
da reheiter obtinuere , dum Screnifsi-
musBavariac Ele&orArcem cum fnis ita
forciteraggrcflus fuit,ut tant* MagnammitatiTur-
ca? refiftere non valentes cedere , &: armati manu
fibi Caftrum fimul cum Urbe cripi videre debüc
nnr. Undequoduriorfueratfparta, eömajor tan«
tiHcroistervor3 6c gloria ; querrbdum femperfub
SOLIS Aliegoria confideravimus*, hicquoquc,&
jn alijs Verübus vocari vides, Subfcnpuo hacc
erat :
Q!
VJE MAGTS ALTA , PETÜNT MAGIS ACRIA
spicula SOLIS;
BUDA DEHfNC BAVARO FüLMINE
TaCTA RÜ1T%
3nwnfcrcr Spradj maa fofc8e*wr|lanlw werten«
§e WctM etöfol iff / fc ftWrpff« We Hotltfc
©ttaDiens
2>awm6 miif ©fflt mti>iw§ 95aijtif(ft Gttom
frtttfn.
* * *
3)9 Quintö.
I7l
Uintö. Famofum illud prseli-
um,ac durifsimumadCollesHarfices,
fimulautem 6c ingcns Vi&oria videba-
turexprefla,quam imperterritus Ardor
MAXIMILIANI EMANUELIS obtinuit maxima
Turcarüm Clade , iubfcnptio aliquid diccbat, Ted
nonfatis poterat expnmere foloDifticho.
"ELA PLUANT , HAUD ARMA TIMES
LEO BOJCE, lun£
SIC FIDE1 TUTOR , CORNUA RUMPIS
OVANS,
3u ScMfcfj.
QBaffen/
fflÄffW.
Sexrt».
179
Exto. Ut fummo omnium3ipfo-
rum quoque Ottomanorum ftuporc
Heroicam Fortitudmem fuam Sereni£
fimus in Hungaria coronavit Tranfitu
Gummis Savi, & obfidione Metropolis Servias,
quam <k mirandoaufu in foflam primus defaltans,
expofuus Telorum, & Saxorum imbnbns, expug-
navit ; ira fexto , ac ultimo Loco id oculis expo*
ncbac picluia, acfubfcriptio;
QUANTUS AMOR FIDEI ! NLIDO DUM
PECTORE PR1NCEPS
1PSUS AD1T VALLUM , C^SARI UT ALBA
CADAT,
@o mit wmcfjwn Stcpmen aflo gcöc^ctt »ir^ fit 3:cutp6%
2Bcirt)5©lauüenfc(5i)ffer tteföffcen Surften an bermaffen/
©af er mit pffitetiSruft ft* feifcfi ansetörmenftvtgt?
Slnr tarnt Seigrab fall tarn Äägfcr/ fcifi er faffen
gu f rifefren M) / tuifc fprinat in ©raten uiWQrtflfc
§)» a
H*c
ISO'
|/Ec Cum , ämicc Ledor, quasfuerant ccr-
nenda, & Iegenda, fcftinatolabore expofita, dum fo*
lennes exequia: cdebrabantur : defiderata fuiffe plura ,
irrepfifle fcribentium feftinatione etrores plurimos , &
expe&ationi, uti meriro Principis tanti non factum fuiile (atis , haud
ignoramus, quemadmodum jam raonuimus in Principio, erubu-
iilet proindeAuclor, ea denuo publica Juci committere, nificom-
puliflet illorum Imperium , quibus non obedirc majus fuiflct piacu-
lum, undeconfufionecontempraparere, & minus habenspotiiis,
quam refraclariuscomparere voluit. Porrö , ur eile iolet eorum
mos ; qui audere aliquid jam coeperunt , quoad ahorum magis
voluntati , quam iua: obfequantur ; ita , fi videris iubjunclum
publicis hisce affixionibusid quoque, quod mohebatur in folitu-
dine dolens animus, nemireris calenceadhuc calamo ex injunclo
opere, dum hoc pendebatante omnium oculos , mentis impetus
cudebat aliud ; &: argumentum alterum , quod Apparatui fu-
nebri , deftinaveratanimus, aüocoepit excolere ftylo , atque in
funebrem Orationem convertit: Et hanc quidem cum alia litte.
raria iuppelleclile curta tenebris domefticis potiüs obvolutam vo»
luiflec , quam hie prodire , urpote non argumento operis confo,
nam , nee /atis excultam , quia expolire volentis manui fubda-
4lam : fed/imili fuecurnbert fato oporruit , quod reiiqua fenti*
unt ; eapropter pari dignaberis venia, non prarfumptio-
nem credere , dicendo potius ; placet
conatus.
MARS
■op )(*>c mm
MARS
CHRISTIANO- BOTCUS
IN J
AREOPAGO SANCTIORI
Vocatus in Judicium & Defenfus*
ORATIO FUNEBRIS
PRO
SERENISSIMO ac POTENTISSIMO
OUONDAM ELEC-70RE
MÄXIMILIANO
EMANUELE
DUCE BAVARIi£,*c*c
Uo mc triftem , quo trahebatis Um-
btx? inquamOrcheftramdedu<5tummc vidc-
ram , fi tarnen viderepotueram , ignarus pro
pemodum, vivösneverfabar, aninteriVianes
luftarer ? adcram plane fcenas vix non in totum
cooperts mortis caligine ; ubi cuncta nigte-
fcunt , premitfauces trifte filentium , pallor oc-
cupatcrajabratremunt, madentoculi, 5cillos quoquenon dc^
a f ta
mm x * x ism
fecic Horror, quos, pavere caetcroquin nihil , ipfa jubet fecuritas.
Heu fuperi * dicebam , in hanc me lervare diem , huic qaoque Tu -
perefTe fato , lugubrique magis pratfentem fpe&aculo voluiftis
miferurn ? Nondum a noenijs ficbiles conticuerc voces ; nondum ä
lacrymistremulaeiiccantur palpcbrae;nondum a fingultibus palpitan-
tiacordatacuerunt; cqam uno de luclu in argumentum altera»
traducituranimus? Ereptum,eheu» prämature nimis , non Bava-
rix foli , fed toti Europa: ,Orbique Chnftiano eriamnum dolent u«
niverfi , quos orthodox« fidei verus oecupat amor : ereprum , in-
quam, HeroumPrincipem, &Principum Jubarin Maximilia-
no Emanuele Screnifemo quondarn Imperijfidere, Eledrorum
fplendore, BavariaeDucc, Fidcique Tutore: Maduere lacrymis,
madentqueLeonesGentilitij Stemmatis, & invidtifsimi roboris in
infignia nati : Plangunt adhuc fuum fidera Solem , & Ecclypfin
paila Phsebea foror , &t conjux adempta queritur confortia peis;
Viduata lanquet fuo Patria Patre , 6c defolata fedet , ceu mortis
inumbra , non Urbium una , fedßojaria tora-, lugent pullatalm-
perijeapita, & Reges ac Principe* difsirmtfare nefeiunt fummum
meerorem; Ingemifcit tremens Pontificia Sedes , & geminatope^
plo fefe velat vera Religio, ut in Archiftrategi fui inopina jaelura
uberius fleat , eö nunc anxia magis de fuo per iculo , quo graviora
minatur conglomerara vafrities feclariae Hydrs , quam genuit Or-
cus , fuaque rovet deteftanda potentia. Et quis mihi cum Deo fa-
cratisomnibusfenfus,perdidilkTutorem fummum, eultorem ma-
ximum ,& amantifsimum Patrem? Et quis me cum paupernm gre,
ee , cum tot per beneficia devinclifeimis animis oppreflerit dolor
crepto de Principe prae eunclis Munifico > quo denique congruo
compleclar eloquio ? Ejulantes mirari non poteram , potuiilem
irafei ficcis oculis, & deteftari corda duriora faxis, qua; tanta lu-
pendi , nee ignota materies movere non poterat. Et tarnen, ceu
non fuerat i'atis fpe<5tare debuiile diram Libithina; tyrannidem ,
cum tantum fterneret Heroem* ceu non abunde rragica fuifTet hax
fcenaferalis; vosRhadamanrhiMiniftra:, Minoi'sque pediflequa:
umbra: in terrificum aliud me rapuiftis rheatrum, ubi fpeclatoris
dicam, an auditoris partes explerecogebar, qui ad luCtusquale-
cumque levamen Oratorem , in Principis Encomia promptum obi •
re parabam , quo fatisfacerem genio nihil non audere ftatuenti.
Et quid denique fpe&are cogebar ? quid jubebar audire? Proh!
quam non totis contremifeerem artubus memorare compulfns ?
fpe&are cogebar, quantum in obrufo caligineloco, Areopagi de
more
morc .cognofcere licuit, adorandörum <]uidem capitum , atquo-
adco fumme venerabilem. fed tremendumnon minus conleflum,
quiaprotribunali fedemium judicum; cerneredebucramhuicma«
gno confeilui pios flfti Maximiliani manes ex una , adtorum
vcropluresex altera parte, qui nihil nonegerant, ut exitialis len.
rentia. fulmenevocarent , quoculpas luat, ni poltet diluere. Au-
dire jubebar , in MartiscolJem , quem Areopagum nuncupant,
tranfiilk theatrum : collemde diftricto judicio, ac intemerate fcr-
vanda; Juftitiz zelo famofum : Collem, in quo , velutolimduo-
denos perDeos GradiviMartiscaulatractabamr, perfenas tandem
pera<5U fenrentias ; ita de ßojco refumpta Mavörte lub Magno
Maximiliani Emanuehs nomine cekbenimo a duodenis
nunc Superisrepetatur: Caufatanto per omnia gravier, quo majo-
raadjicere pondera conabantut aclotes , ut reum efficerent, nee
minora , qui tueri ftuduerant , ut infontem probarent.
Quismihitunclenfus, quae palpitatio cordis, quanmentisagi.
tatioluerit , cumtaliacernere, cum finem prarftolari , dubsüsque
manere cogebar , judicet is , qui novit experms menri motu« ani*
mi periclitari cementis, quem amat. At ü veftros intueor vultus,
qui beneprecamini Manibüs extincli Üemcntifeirhi Principis,quem
jamjam animum vobis infidere credideri r>? fane, ut Electons ere-
pti defalute follicitum, ita magna fufpenfum cupidine,nofcendi,
qusfuerintacla? qua:forsaccu(ati? quisdeniquefrnistarndJtniH
Judici:-? Itafiruerit, finar refpiraretantisper> Viresque coiiigere,
&quodOraricnis jam patefeit argumentum, laconica quidem , ut
licet, hda tarnen ennaratione perorabo. Sit iltaVerborum pha.
Iensorba, arguta? elocutionis fale deftituta, nuüisque Rhetorum
floribus , aut exculta figuris , ut genus Di<5tionis , uc lugübre thema
hacabeiledepofcit , ficßenevolertiar veftra: nil detrahi finat,quam
dignitas caufa; , & reverentia Principis jam magis magisque adau*
gendamdepofeit. Favete.
VAh! quaminfida mihi Tors eft?ipsöneigitur In limine harreäm*
nummürationisveitibulo cogär eileambiguus?ambiguus
inquam,fciendine finem plus cupidis adhuc,an mcfomniafle creden,
tibusloquar.?ficnempefufpicarimejubet isanimilanguor,quem va.
riatis in vultibus veftrislegendamporngiris , ceu dubitatione detenti.
cur tremendo etiamnum tribunali fubmiilum audiatis, quem ve,.
ftrojudicio, omniümque fententia jam Divis adferiptum, haud
ultra judicandum putatis: vel ideo minus, quöd Areopagi judi*
af 2 cio
$&m ksük mm
cio fifli non competat illum , cui nondum patefck , MavortisGra-
divi dicatur , fivc Martis Quinni vel Nomen , vel forrem, aut fatum
congruere. Sed parcite , quafo , 6c induigete triftato , ne dicam
indignato nonnihil 6c rcwoix inje<5lae , 6c admiilae dubitationi :
utrumque diluere fi praevie cogitis, antequam ordiar , nontantum
difeuflum, fed clare cernendum , utrumque habeatis.
Et verö : quam crit exiguum onus ; quam non magnl Iaboris
opus in noftro Heroe, 6c Heroum in Principe facratiurem , quia
verc Chriftianum , 6c Magnum , quia Bokum Martern agnofeere,
fi Genus , 6c orcum, Genium, 6c gefta , Munus, £c connubium
haud utrimque difparia perpendamus l fuerit Marti de cedo genus,
ortüsquede Numinum maximo, 6c vel progenitus jovecredatur ,.
vei foia natus Junone , benefkio Flora , qus rknis mirandi de con-
taftu eoneipiendum edoeuit, 6cconceptum viditteiicirerediturru
Dicaqir hartem bellicofapraeditum indole > totöque raptum ad ar-
ma genio nupfifle NtrU» opxxvirtutem fonat , ac robur > indeque
magnum in Prarfidem , vel Numen evafnle bellorum , qua: nun«-
quam geflit irato Parente , nunquam cum Jovis cffcnla. Noft.ro
projeero Heroum Principi non aliud fuerat , quam genus de cado,
ortü-que de Numinis dono , Patrocinante Thicnaso, qui mag»ac
Parenti , quia coneepto gravide voto , fteriiitarem decerfir , op ra-
te mque faxunditatem obrinuir prodigiofodefiore, quem fumpfe-
ratabaltari ■, quamquam eä quoque deftirpeprognatushabeatur,
quas rmgna inter auguftas * Coronas lmperii geftare non minus,
quamimponerenata; nonnifi Hcroas % Davides , &5a!omones,
proereare cenfueta j de Minerva ,6c Pallade, de Lauris, 6c01ea,
de virturibns fummis , faclisque ftupendis nunquam non maxima.
Quisautem ambigatgenerofiore pra:ditum gcnio.belh'sque natum,
cui ruerant arma inter crepundia , equos domare inter deiieias , pa«
teftras amare inter prsludia? Qui militia? rudimenta Victorias po-
fuir , Veteranu • de peritia , antequam tjro , vincere doeuir , prius.
quam didkrerat , meiiori Nerüt quhrobon fancliori , Vntutique
Heroicarum maximal nupfiilequisdubitet? Quemnonad hoftium
tantummodo damna, fed iluporem ; ad beilic* fortitudinis non
folum laudem , fed exemplar ; 6c non tarn ad comm ndationem
militaris Prudentia: , quam miraculum , agmina duxiile vidir Eu*
jopa , 6c mirata eit Afia : Cujus Virtuti nuila fuerat invia via ;
qui tranfuadando tarn fuppar Salo , quam folo tenendo ; euneos
aque perrumpere , ac exercitus ftemere doöus ; Quo Magiftro in
Archnuacegos evabere tocPrincipes, magnis dein Vicloriis ciari ,
in-
igst xftx mm
inftruenda in acic , caftrisquc figcndis , in Hrbibus expugnandi%
eisdemque tuendis hujus exempla fccuti : nemo bellorum Wsfi-
dem , nemo negabit Martern Chnßianum , qui fine NurMnis oftcn-
fa geftaverat arma , tarn bellacomponerenatus, quam laudabi'u
ter gerere,
Efto ; hoc ipfo culpatum , Se^m^ofubmiflum audiatis; id-
circöne perculfum tremenda fententia , quia diftriclo judicamm i
confeilu, jamcreditis? Non in fide (ola, non in mifencordia Tan-
tum , &miferationibus, fedin judicioquoque , ac Juftitia (pon-
fari novimus animas Deo charas , nitidiörque redit innocentia pref-
fa caiumniis ; nee auroprecium decedere dices , quia frequentio-
ri examinamr in igne. Potuerit qu3ndoque boni quidquam pro-
tiuere ab ore peilimi ,& verum aliquid ab hefte veritatis ; Catfare
plane dignum&Ledroillud erat refponfum , quojulianus Apofta-
ta repreflic Delphidium imponentem Numerio furtum , quod ifte
negavit, ut poruit infons, nee ilieprobavit,ut debuerat Aelor:
apprime quippe compefeuit ingerentem *quiserit aliquandonocens ,
ß negarefufficiat > reponendo : Et quü erit innocens unquam,fiaccufa~
refußäat ?
Accufaverint ergo , non ideö hoc ipfo probavere reum , quot-
quot Aelores comparuiile audieris: eulpaverint, inquam, ßoieum
hunc Martern , ceu folo jam nomine reum, ac Poena digniiTimum,
quia tamofumdetitulo Mar tu , cujus latus non alij ftipantimniftri,
quam Terror , & Parvor : cujut pediflequx nc n alia? > quam Uamor ,
& ira : cujus jntefijnana Difiordia; & armata faeibus auriga bello-
na, Si trira parsmia.
Nuttafides , Fietäsque Viru , qui caftra fequunturt
quamfidem , quam reperin Pietatem credetis in Viro , qui jamjam
äjuvene caftri* addictus ,ipfa (üb Gafea , ipsisque fub armi^ncane-
feese voluit; nunquam laetior , quam , cum ciaiTicum audiit info-
nare , nee magis hilaris , nifi cum legiones educere , agmina rege-
re, praefle pradiis, fanguinemfpargercregiones invadere, urbes
eveitere , ac cladibus inclarefcere iicuit ?
Experti: credite , ( Thracum h*c eft Turcarumque triftiffima
vox & indignabunda ) experti, eheu ! abundenos fuimus hujus botet
Martü furorem,&contremifcithucusque Ottomanica Luna ruptis
crudeliter cornibus adhuc fanguine plena. En » cruore madentia
vuinera, proftratas copias ferme innumeras,& diruta caftra : En
ereptas Hungariar, Servia^que Metropoies , fubtracla Regna , ipfam-
que ferme totam Pannoniam non fortieudine taneüm bellica * fed
bf feri«
mm xex mm
feritate leonina. Et quoad facrilcgum nofcatij animum , Integer»
rimijudkesi en dejcctam millenis inlocisMahometis magni Re-
Jigionem, everfaquamplurimafana,6c violata lmpcrii noftri Jura
violenta fumma. Quin etiam , ceu non potuiilet expleri faevkia
dura damnis, nobis ab ipfoillatis , quamimmane, quantavepa>
na dignum ccnfebitis, fcrocitatcm iftam propagailein pofleros , pi-
entiilimis alioquin Filiis parcm indidifle animum , addidifle robur ad
/imilesftragcs nobis infligendas ? An non idem hoc cft , quod de-
teftabamini Superi per veftrum Prophetam (a) in Principibus Ifrael,
quod unum pofl alterum eduxerint de Leunculis fuis , eösque fien
leoncs, praxfamcapere, viduas facere, acCivitates docuerjnt in
defertum adducere ?
Sed utinam! (profequi videbanturquerelam Rheni, U Iftri,a-
lioruroque fluminum Accola: ) utinam! in barbarosfolüm , 6c Thra.
ccs Martü hujus furor deferbuiflet , nee tantundem Chriftiam San-
guinis fparfum , autminora damna nobis iliatafutflent , cenfeio
n^nfolüm, fed agente Eodem ; eflertolerabilemaJum,cVgemen-
tesfileremus: Nunc autemhoftisnofterpeflrniusls erat, cujus cru-
dclitas redundabat in Imperium fua tranquilliratedeturbatum; re-
dundabat in Sacra, per fimilia bell aprofanata ; 6t redundat in Vos
quoque , Judkes, quorum timor , 6t reverentia peflumdata tuere ,
veftrimqueprovocat juftam vindidlam.
Anvero nos inultirecedamus? (infurrexerequidamde Syna-
goga , qua; vocatur Calvini , Lutheri, autjanfenij ) an nonvindi.
cabitisnos , fi quid squitatis veftro reperitur in confeflu l Nos , qui
implacabile Principis odium tolerare cogebamur ; hoc agente e
latebris educli, edomibus eje<5u" , e templis pulfi , eProvincmre-
legari, 6f folidam inmllare Doclrinam prohibiti? An non femper
veri Numinislram, 6ccaditum indignationem meruere, qui Fradi.
cationi Evonpdii reftir^mnt , Puriflimumqne Dei Verbum docen.
tes przpediunt, ut infupportabilePontificiorum jugum , 6c gravato-
rum onera, qua: digiio tarnen fuo movere dedignantur, prse fua vi,
levique Domini onere tueantur ?
QwdnigraviiTimogravioriiupplicio dignum judicabitis ? (au.
dent 6c Uli petere , quos Principis Nemefis perire juflerat enfe , furca,
velrota) nunquid dimittetis impunem, cujus fententia: fspe prar-
cipiti, cujus prztextatae Juftitia? , ut inopia? noftr« , aeprecatorum
dere&ui in aeeeptis ferredebemus, quod malefactorum fub (che-
mate , turphhma mortee vivis fublati , dimidium annorum noftro*
rum
(a) E&chUlis i$,
mm ;cex NN
tum ereptum lägeamus , licet plurimi noftrüm fola tormentorum
fajvitia preili de infontiumalboin numerum reorum tramfcrri po-
tiüs , quam diutiüs pati maluerimus ? En fanguis nofter de terra da-
mar , vindiclam expetit , vefträmque exigit intemeratam Juftu
tiam,
Ptecaudiensmentetorquebar, & , heu! intramedixn-am, in
quamis teacculant Pnncipum maxime? quanta dieunt adverfum
te, prohj quamfalfaquoque, neeconvenientiafibi, telrimonia?
Et hzc fuitmetis, Judices ? 6c nemo fit , qui tuas partes fufcipiac
modeinfsimePrinceps? Sed fallebar; culpatoriöus quippe jufsis fi-
tere , & faeukate dicendi obtenta prx eundtis , atque pro omnibus.
Eil , inferebat ailurgens facra Fides, feu orthodoxa Religio yEl}y
cui Boici , Magni , tfCbrißiam Alavortts caufa fit COrdi. tt quam»
quam velataveftram, integerrimi Judices , revereartoletaniiamin
audiendisAclonbusiftis, quosajudicii limine debuillet arcere ve!
ipfa eorundem Perridia ; quos veftris confpeclibus reddit indignos
ipfillimum nomen pluribus in)uftum , ceu adverfantes veritati , Ju-*
mimque rebelies: Proterviam tarnen ampliüs miror, qua tot Jin-
gua: maligna , folöquelivore facundajMajeilatemveftramnon e-
rubefeunroffendere, tantasingerendo calumnia?. Hie Vir , biceft,
quem meitantopere commendat integerrimus Amor, qui non aiia
bellica: fortitudinis fua; pofuit pnneipia , quam , ut Otcomanicä
pulfam tyrannide , 6c ardta preflam obfidione Vienna? , ab extremo
periculo me liberaret : Nee aliadeineeps imperterriti animi , ac mi-
litari magiitena roboris fua voluit eile , nifi , qua? vel me propagan-
di ad Onentem , 6c ultra , vere Heroicus edocuerat Ardor * auc
me tuendi abillisinimicis, quos agro Dominicc , dum dorm unt
homines, politico deprefli foporc, triticonocivafuperfeminantcs
zizania horrefeere debeo ; inconeufla mei Diie&io juilit : Quo
enim alio , quam me propugnandi , ftudio ea jam fenefeere inci«
pienti excidere verba , cuidam follicitanti , ac movere credenti
LegatO repolita \ Enimvero , fi pro fide Catbolica res eß , noveritis ,
bac etiamnum me bora parat um , ut galea tegar , Urica veßiar , ulti-
mdmque [anguinis ßiliam profundam* ?
Plangat immicaßarbariesvulnerafua, cladesquemaximas, Iu-
geat ammillas Urbes, ereptas Regiones , 6c diruta fana facnlega ;
Impietatis vindicem, 6c Chrifbanarum Ditionum Meiquevindi-
catorem quisquis agit , jam veftra , O Judices ! pratferipta fenrenrja
facerrimi Marti* , & SancYioris militiz meritum pra fefert. Dole-
ant Rebclles Ecclefi« , 6c heterodoxi Miniftelli de fuapratferiptio.
bf * ne,
mm ><*x mm
ne , vel odio Principis , quem non Iatebant animarum maxima
damna, Demollitio vine« Domini , Sdänaecorruptela Docliina: ,
ubi vulpibus iftis non prarcluditur aditus, miretur, quisqim volucnc
ffritfofemperfretiile gladio ^»Cherubim demore,commiflum fibi
Paradifum cutaretur. Miretur illum,quinoveratoptime > quantis
injurüs hoc hominum genus myfteriis meis infulcare confuevenc ,
quam facrilega manu (acra vafa diripere , violare templa, expilare
facraria , Deöque facratas in Perfonas debacchare non definat :
Miretur, inquam, quod abominatione laudandä,6: periedto odio
oderic lllos, quos vos quoque foleris odiile , 6 Superi ! Quonam
igicur modo vei noxai propterea reum , vel dignum poena ccnleri
permittam, qui vituperandus ruiilec , fi, cum poterat exequi , di«
vina neglexiflet impcria , qua: vindicem mei , & Ad,utorem fide-
lern femper confticuunc. Quinimö ; ipfametego ii itimulos ad-
didi ad hzc bella gerenda , ad caftra movenda , 6c agmina cogen-
d^t nunquid, fi culpa fuillet, barcmea dicenda ? ktvcre, fcgo,
fcgo ilia eadcm rui , qua; adapraveram arma , impcfuicallidernj
praxinxi gladio, clailicum cecini : Ego, qua* fuggeiliconliisa,
roboiavi brachia, mentem flrmavi, omnemq ae cum ii o aimari
voiiieram creaturam vos contra /nfenfatos : 1s ergo culpandu:, ft
foret, contra me ferenda eilet fententia, me luere potius , quam ii-
lum oportet.
Vosverö qui eftis? quos rubornonoecupat, Chri/tiadumfan.
guinem ad Rhenumvel lftrum öe iiumina qu£vis Germania* inhis
beilis prorufum , in hunc Marttm verfantes ? Siccine redditur maf
lum pro bono ? & quos Auxiliatore fidiHimo , domeftieum com*
modurn femper pofthabente, larcos perfrui contigit, in hlijusnunc
jurantes perriciem Vos Superi audiant, an potiüs perdant ? Quis
autem noxium dicat majori femper moderaminedamni vim vi re«
pellentem ? quis congenita jura , & libertatem indubiam , propri-
amqueDomum orfanguinem tueri cupientem ? Mearum quoque
hoc partium eil: jubere, utilla-facuiusquejuraferventur, quemad,
modum vetare , necertofuojure utentes criminationibus iubmit-
lantur ab iis , qui verfantur in dubio,
Etquamdenique Vosinrerhomines aut fumme temerarii, aut
facto, utfureinrames, vos puto homieidas , latrones, raprores
&maiefa<5ioresquosGumqne, quam accufationem arrerris adverfus
Principern iftum i An, quod nimiä fit ufus dementia, dum vobis
deb'ta fuppliaa mirigävit? An , quod ea haud hiiarisdie eile po«.
tuent, qua fetalem in yos firmare fententiam cogebatur, vix uir
quam
mm x*x mm
quam minus fe Principcm rarus , quam cum morti vostradi , juben-
tejuftitiaprohiberenond buit? Vsemihi! vaeterris fiChriftianis
Prindpibuscoerdtivadeforetjuftitia, 6c tollere hominum probra,
peftemque animatam aut negligat Nemefis , aut vetet dementia.
QuidenimfuntRegnafinevindicanreJuftitia, nifi mera iatrocinia,
furümque latibula V Duplicis ergo jamrei delicti, 6c quod morte
Jucbatis, 6c quod inurere volebatis uftiilimo fimul 6cClementif-
fimo Principi , obmutefcite miferi. Vos quoque erubefcite lividi,
quos aut torpor pro fide pugnandi , aut malevolentia docuit f arcaf-
mum ftolidiilimum , 6c iniurium omnibus facrato i vel jufto gladio
cin<5tis, in hunc Martern detorquere, ceu nuUa hdes , Pietasque
nulia potuiilet melle Heroi , quemMei, quemfccdefi« , quem
Reiigionis , Jultitiaj 6c Libertatis tutorem , omnis , qui läpit , fate-
fi debebat.
ßenignitatem autem nuncVeftram imploro, Integerrlmi Judi-
€ts ; Patiebamini me pauca dixitle ftrictim tundendis caiumnianti«
um Unguis ; in tanti quoque commendationem Uienns nonnuila
promentem audire dignemsni. Et fancta quidem Nomina vdtta
fummahbarereverentia nonargre feretis, ut , qua: Boicum Martern
ornare voluüris adiecta., in meritorum quoque cumulum lpfi,6c
Vobis ingloriam vtrü memineritis, 6c hisce Nominibus veftris per
Virtutes condigrus , öc non öifpares actus adimpletis , nonHeroum
folummodo i*i inc»pem , fedHeroumcoeiodignandOium Catalo.
go adfcribendum cenfeatis. (a)
ErgötuumjAthietaChrtfü, 6c Pontifex Magne > Sancle Ma*
ximihaneTuntn, inquam, celebre nomen , ut fuerat Prindpi pri.
mum , ita non potent eite poitremum infignis meriri, oclaudis Ar-
gumentum. Magnitudinis tf Magnanimitatv iftud eft Nomen, Ut
Altum animum fonat (b) Heroemque jam Hgnat, 6c Principem
Magnum, qualem fine Magnanimitate nemo fufpexent, credide-
rit nftno , indignus enim utroque hoe tituio foret, qui aut defpi.
cienda venari , aut ullapaverepericula , autquavis mutari fortuni
confuevit. Quam autem magno in omnibus animo menluram
Nominis tanti aquabat Maximilianus Bleäor ? ut nefdus quippe
cf non
( a ) Supponitur , Duodena inter Judices in Limine Orationü memontos in^
zelligt undectm Mos Sanclos , quorum nomina Serm°. Eleftori defunfto p.m* mem.e
inS Baptumate fitere impofita. Nempe Maximilianus, Emanuel, Ludovicus,
Maria, Jofephus, Cajetanus, Antonius, Nicolaus, Francifcus , lgnatius>
Felix, ^uoad igittir hi Jnd'tces faveant fujfragto penes fupremum Judtcem thri«
ßum , argumentum eo coltimat , ut Pateati judtcandum nondefmffc Isijomirtibtis %&
iäa explend» merttts non defuife, (b ) Ex Jnterp, Hern, Far.
mm )(*)c 9&m
nonfuerat, quöd magnis formidini latratus cflenon foleant; nee
illis fefemoveripatiantur: nee generofi ad ullius oecurfum pavere
Leones ,aut capere mufeas confueicant : Tic ad Ioquendum male
deullo, nequidem de horte, magnumlllius inducerenequiverant
animum ora maledica -y nee Ulla cerrere pericula , quaniumübet
maxima, qui mortem ipfam, ut faepe contemnere potuit minitan-
tem; ita feriö venientem intrepide falutaf le cernebatur : fortunx vero
nee fecund« blandiri; nee finiftrarn ullo metu dignari , vuleu femper
aquali utramque reeipiens , eandemque rennen* in adverfis perfo-
nam , quam praefeferebat in profperis : Nempe fe Principem ided
natura agnofeens, utnon populis folum, fed fortuna? quoque do-
minari nonnefeiat; tunc autem autumans Heröis fe Nomine dig-
num, cum vincere femetin propitia, infidam vero noverit con-
temnere. Et quid de Magnitudine dixerim animi , quam tanta per
Argumenta probavit in faclis , dum nunquam noa magna patravir,
aut magna paravit ? optime gnarus , magnarum mentium efle ,
(emper excelfa meditari, grandia femper moliri , feque , dum in
magnis cogitatione verfantur & opere , magnis quoque dignas exi-
ftimare , necquidquam vile , fuöque inferius gradu five comittere,
five admittere. Quo vero preconio eam celfitudinem mentis
commemorem, qua munificentiam Magnificentias junxit, Forti-
tudinem Fiduciae fociavit \ arnuiatione laudabiii maximos» quroque
fuperareconatus, nemimque maturitate connlii, vel exequendo-
rumardore, Juftitia, otPrudentia, Piecate , U Religione feeun,
dum fe eile eoncedens ? Veftrüm hoc erit agnofeere 6 Divi ! Ma-
c»4»iw/V^ä-quippenobilioreshas partes veftris in Nominibus gcri«.
tis 5c omnescum Nominibus veftris indidifle vi demini Maximiliano
Secundo, ideircö vere Maximiliano 3 quia nuHi Magnanimitate fe-
eundo.
Sed nee Pietate & Religione, ut dixeram. Praefefert has maenas
Chriftiani Herois conditiones tuum Nomen Emanuel, quem inter
purpuratos. fparfo profide fanguine nobiles , venerarur Ecclefia.
(c) NobücumDeus vertitur hoc Nomen; nunquam autem id fibi
non aflerere poterat magnus Emanuel , qui Deum femper fecum
fuille&c experiebatur auxiliis, & mereri ftuduerat cum Deo femper
refigiofiflimo cuitu verfando. Teftentur pavimenta , in quibus
profterni confueverat demiflo in terram vultu , veiatum fub Panis
fpecie Deum reeepturusin Synaxi. Teftentur compita , viarque cir-
cummoenia long«, per quas Religiohtatis in exemplar, fubducen.
tibus
(c) 26. Martii juxt* Mar f. Rom<
an >(*x mm
tibusetiamfefe, fibique parcentibus infimis, circumferendum in
Sacramcnto ablconditum Dcum nullä temporis injuria, nullo tar-
datus negocio , ardenti magis corde , quam face fequebatur , non
annis tanturomodo fingulis, fedquoties lieuitinvitato, Pcdeftrem
cireuire, pluvio quoquecaflo, cunclisque intemplisac urbis fa-
cellis patlum pro Mundo , & fepultum adorare Deum qui vidit,te*
nerrimam e vultu devocionem legebat, Sufpicientem in viris Deo
facratis , non Ejus tantüm miniftros , Ted rubentes Divino fanguine
manus eä veneratione,ut ofeulari potiüs voluifletlpfe manus illorum
quamfuis ab iisid obfequii genus admittere , quisquis noverat,
addifcere poeuit reverentiae normam, Et quicumque dillerentem
audierardc divinisMyfteriis, de credendorum certitudine, de Ro-
mans Sedis fandtitate, de fummi Pontificis Autoritäre , & obe-
dientiadebitaChriftiVicario, fuo,fuorümque5ereniilimorum Na-
torurn exemplo perhibita, Principem caeteroquin fumma perfpica«
citacedonatum , fuum tarnen adeö Intelleclum captivantem in ob*
fequiumFidei : ur haec vel minime in quasftionem vocantes redar-
gueret, Heroem plane fumma Pietate , & Religiom praeditum rateri
debuerat. Silebo hujus vifenda teihmonia in tot Sacellis , Akari-
busqueconftruclis; in tot lemplis 6c Ecclefiis Ejus liberalste do*
tatis; in totcamobiisg* Afceterns Ejus muniticenciaditatis, in So?
dalitiis denique , accartibuspsisilliuszelo fundatis, autEjuscxetn-
plo , vel acceiFione adau<5hs : Fuitne cujuspiam (aneli celebrius Fe-
ftum, quod fua non ampliare voluerit Prasfentia tarn in urbibus ,
quam Ruri ? Po :er atne rogari , ut fuo interventu eieret populum ad
publicas preces , & plures quandöque in dies protraelas Devotio»
nes, quibus fuam defiderari Perfonam, cümpotuit, permiferat?
ceflitneeuipiam in eultutuendo , quem Lipfanis facris deberi cog*
noverat, nokiitqne forfan iis fe, fuämque Sereniilimam Domum
munire , & non facratiora reddereSacella conftrucla , Ulis ä fanola
Sede poftulatis? Me profecto tacente teftimonium perhibebic de
his , plurimisque aliis Religiofillimi animi fignis nunquam inter-
moritura pientifsimi Principis fama , qua , ficut in aliis, ita in Pie*
täte 6 ^/^iö^nulliconcedetvocarefecundum : Edodtumnem-
pe Prudential fus confiüo , quam Pletas fit ad omnia utilü , quan-
tumque Principemfirmet Religio, qua: iolapotenseft Deum, ora,
nis felicitatis Authorem , religare Principi infolubili vineulo , a quo
etiam Religionis nomen enatum cft.
At quid ? num Prudentiam ifta diclantem tuo cum Nomine
non infitam dixero Magnc Rex, quia fancle Luaovke* tii nomen
cf 2 tuum
m®* K*x mm
tuum SapientU & Prudentü Nomen, ut Prüden* Ludorum Viflor'm-
tcrpretatur. (d ) Meritöigitur deefle non debuk Principi , qui Mar-
tu Cbrißiani celebcrrimas partes adimplere debuerat. Quid enim
necetfarium magis Heroi cenfeatur , quam vera Prudentia -? qua fi-
ne nee arma valebunt , nee agmina , non Gaza; immenfa; , nee
magna potentia : proderunt hax illi conjundta , hoc fine oculo ,
hoc fine lumine nefeientem uti , ficuti oportet , potentia , in prareeps
rrahere, heu » quam faepe confueverat Uta ? multüm valent teitc
Xenophonte manus plurimorum , plus tarnen non rarö mens una in
Principe fapiens ; quodque viribus aliquando non bene creditur ,
Sapienti« cedit frequentiüs : Quapropter , ut Minos in Greta lmpe.
rijclavo nonfuit admotus, antequam contubernio Jovis dignare-
tur ( quod Numinis eultum defignat ) ita fapiens Thebanusnulii
conceilk Regni habenas , qui prius in femetipfo fapientia fimulac-
rum non eftormaflet. Nolueras ergo tuum Principi Nomen deeile
Ludovice, quia prudentiam deefle noluifti : quam igitur jufte futfra-
gio tuofavebisEidem , qui ne deeffet nomini tuo , totus in aurem
tranfivit , ut Sapientis de more aliorum quoque audiret confilia (e)
ctfi , quae propriae mentisSerenitas fuggerere potuit , tanquam ex
tripodemfa , & oraculo fuerint fimillima: Quam jufte , inquam ,
illi favebis , qui toms in oculum per Prudentiam abiit , ut c»rcum-
fpiceretomnia,&profpiceretfingulis,fpecuIumnori minus, quam
trutinam adhibens ; praefentibus ita provide ufus , ut praeteritorum
non immemor, futuris quoque confulerememiniflet? Nequeemm
in bellis peritum ignorafle quis dicet , quam incerta nonnunquam
alea fortuna ludere foleat , & ilüs plerumque illudere , qui aut iuis
confifi confiliis , illorümque nimiumcumCatonetenaces; autco-
lumbina? finceritatiferpentisaftutiamconne&erenefciunt, yelncg»
ligunt. Voluerit ctiam Bavaro Ludovico inconftans fortuna illude-
te , non alitcr certe voluit , quam fuo rubore : Prüdem Ludorum Vi-
<&»»extorquerenoverat aleas; 6c , vel coneepto in arena confilio
ludentem ludere , vel infidam tolerantiavincere, cum juflam de-
fuper depraehenderat; non tarn etenim tempori cedendum, aut fato,
profieuum feiebat, quamSuperuro manibus fuas committere for-
tes, quinobiliori de urna perditas quoque, cumfoenore, reparare
dignantur: Quidni Prudentiam iftam , ut eft longefublimior, fan*
ctiörque reliqua , & Chriftianura fapientem a Gentili fecernit , e
tuo Sandle Ludovice Nomine didicit , & exemplo ? quin etiam iliam,
quacNuminiscultu, cslique pratfidüs Regimina munit , ®na,ea
vero
( d ) Ex interpr* Suidx ( c ) Pro vt 1 1, I f ,
vero Media przeligit carteris , quibus & fe , & omnia fua nunquam
fallitura lecuritatetueatur?
Et quodnam aliud dixero certioribus certum , quam in tua te
pertumtutela O MARIA j quxTc colentibus nunquam deciTevo-
lui/ti potenti pra?fidio, &materno fubfidio? Studuitprofeclointe.
gerrimo nunquam non cuItuhocSibipromereri Hcroum Princeps ,
amore quoque filiali nulli feeundus , quamquam non filii , fed
clientis infimi Nomen Illius modeftia geftare voluerit , renovati
Chirographo voti in reverentise tefleram , & humilitatis argumen-
tum nullä dignitatis adjeclione fubferiptus. Singulare quidem ex
toto non fit, ad fölum MARI AI dulciilimumnomenfuper fe rapi;
de Tua dementia Iubenter fermones contexere ; Tuo prxfidio fe-
fe totumcommiflum,Teprotegentefummisfervarurn depericulis,
& nunquam fefcllifle fiduciam iuam in Te repofitam palam fateri ;
indies te Cxli Reginam myfticarum ferto rofarum &: coronare , 6c
coronari facere , ipfomet plebeis ad ara? fcabell- m non raro praxi«
nente: quin &iabbata tua illibatefervare: Singulariajinquanijex
toto non fint : characterifticum certe Maximiliaw Emanueli cenfe-
turNatalis fuifolennia nonjam inepuli» , & conviviis, non inret
fpeelacula, ccmagnificosludos, nonpercomprecatione«, &vota
populorum , ut plcrumque folent Reges & Principes, fed, Syrio
licet dominante , annua peregrinatione ad Sacratiflimum Sacellum
Oetinganum , exemologefi , & facra Synaxi , ac diutiffime ad
Aram tuam procumbendo celebräfle , quod raro folent , etiam
pauci , inter Reges , 6r Principes. Sit licet labor exiguus reperire
featuriginemtanti affecTus, ciobfequiofi amoris, fiTibi , facratif.
fima Virgo , devotam femper ex integro SereniflimamStirpem Ba-
varicam contemplari voluerim, hatreditarioquippejure tranfuflein
Filium, nemo non dicet-, quis autem me arguat, fi adftruere au,
deam, eum quoque profiuxifle ex Eidem indito Nomine tuo, O
MARIA » quod Mare Amoris nonnemini fonat , ut vel Eo foio in
Tui amorem effervefeeret , qui otiofe lllud unquam geftare erubuif-
fet , nunquam verö deftiterat ämkatione fingulari eo (ek haud in«
dignum pro bare, Eft hoc Sacratiflimam Nomen Benennt i& o-
men, quia Stella Benefca vertitur, (a) \mo Mare gratiarum ; utBe.
neficentia igitur,ceu Regia dote Regium hoc fibi Nomen magis,
magisque defponfaret , pronubäpierate,aufpice amore, ip^aftellä
hymenaeifaces (upplente, Regiamprofeclöfibi propriam femper Be»
neflcentiam voluit, vel munifkentiam dicam, Ennarrent paupe-
df rum
( a ) Ex inter f. Sand.
mm x&x mm
wm gregcs , miferorümque tutmx , in k vamen mopiarnon milKa
aliquot, Ted plüra centena aureorummiiliaabhoc Heröe profufa*
Fateantur agmina militum piagas in hello , & vuinera reportanti-
um copiofa iui Ducis pictatc fuppeditata fanationis fubfidia. Ad-
fmt pupilli 6c ViduE, Orphani, acreda&iadincitasinrormniis vel
incendiis, negentque, fipoflunt; certö dereliclos fciencis Tibi de*
fuille tutclam , aut beneficam Principis dexteram. Lcquantur Xe-
nodochia , quam liberali manu folabatur argrotos -, quaco-mmife.
ranone decumbentium dolores fentire fit vifus , 6c quam munifico
iemper arTeclu provifum omnibus efle voluerir, Novtrat nempe
Pnncipum palmas tunc efle palmiferas , cum beneficas vidcrint in -
opes, 6c iubveniendo magis lplendefcere , quam fceptro. No>
verat Munificentiam eile Dei viventis expreflam imaginem , teile
Alexandrino demente; Benerlcia verö compedes aureas dici, 6t
Herculeis potiores catenas , quibus populorum amorem fibi devin-
ciant Principes ; quin&Iito periifk diem illam, qua nuÜi bene«
ficus eilepotuerat: Maximum igiturtuum Nomen MAR Li, otio-
iumfibi eflene permitteretunquam^ non fplendiduratantum »fern-
perque beneficum fefe (idus probavit , fed 6c Mkrt gratiarum , ex:
quo integra flumina in egentes profluerent , etiam non rogata »
etiam in ingratos ; artem illam exhorrcfcens , qua plerique plus
vendere , quam conferre beneficia nörunt.
Quod (\ fuperi velideb volunt Principes efle Jocupleces, ne plu-
rimiseile beneticinequeanc, autimpensa definant opera-, ut , qui
pauperum labore recipiunt , quscumque redituum nomine veni.
unt, inopibus reddant iubenter, 6c tunc fe divites reputent , cum
plures ditare confuefcunt : Adimpicndae quoque Juftitiar partem
beneficentiam credidit, undefatisfaccrct pariter collaco Tibi fuavif-
fimo Nomini Tuo Magne Chrifli Nutritie, felecWIrne Deipara:
Sponfe , Patrümque Maxime Sandte Jofephe. Jußitiam prsfe-
ferthoc Nomen , 5c «quitatem commendat -, ( b) lncrementum au-
rem, vel accrefcentem facris in paginis fonat , 6ciEgyp:iacalingua
Safoatorem, qualem experta fujtÄgyptus in magno Ifraeikfitio,
fratrumque fuorum Servatore Patriarcha Jofepho. An non au-
tem , Virorum Jußijfime , integerrimum videras cultorem Juftitu ,
& aequkatis tutorem in Eleßore Jofepho ; nee illius tantum Juftkia? ,
qus praifidet foro , 6c tutelare Judiciorum eft Numen , vel No-
men : fed qu3e omnium quoque Coliegium format virtutum , 6c
parens habetur HeroicarumAclionum, qualeshauddicimerentur,
qua?
( ü ) Ex interfr. S< Script, '
mm x#)c mm
qua? non ex integro Juftitiam fapiunt? Sit paris ajquitaris officium
remunerare meritos, &: flagitiofbs punire; confcio plane hocPrin^
opc tarn parum bonis licuit eile miferos , quam impiis felices; cui
unica norma regendiad honefta pellicere magni-: prarmiis , detetrere
a turpibus magnis paenis , necquemquam velle incer homines vive«
re aur impune malum , aut gratis bonum. Num verö crefcentem
a puero in omnibus iilis , qu* decent Heroem, & magnorum ef-
/iciunt Piincipum normam .? Num incrementum cuitu: Divini , Re»
Jigionis , & Jumtiz non videras in tui nominis bajulo ? Cunfta
profeclo perire fibi priüs , quam iniirmari Juftitiam , & omnia flu
potius feperdere velle , quamvel uni negare, quodilli deberctur,
quisquis aüeverantem audivit , Ideam Principis Jufli negare non
pocuit. Quantö verö minus , dum curantem ubique vidit, cor,
lupto czteroquin in feculo , militarem difciplinam : ca ventem fum-
mopere , ne bellatorum hbidine, & avidate prsdantium nimium
pateremurfubacli, magis, ne facra tangerentur ; NuIIadetantis
vjcftoriis fpoiia libi , quam heroics laudem virtutis cupientem ; plu-
rima demque meritum , nihil quaerentem ; &utaIii$Regna conqui-
feret , fuamet infumentem , quanröinquam minus negare quis po-
tent Juftum > qui fibimet ipfi tarn arduasleges injunxit , injundtas fer«
vavit? Et quis conrradicatSalvatorem fuifleBoiciMundi, quem
reducem cun<5la fenferunt elementa , &: qua: cum abfente , ceu So-
le, jamvelutcormmpi coeperunt, eodem reveäoinnocua eile du
dicere ? Vitia (ua tabidus aer , avaritiam ftcrilis terra correxir, Vo-
face teclorumßimmas ignis in fefhvas faces convertit , dulciore
laticeRivi manarunt , deterfas ab omnibus genis amarillimas la-
crymas , i>:fumque csium fereniori facie falutäfle Seremfiimum
omnescernebant.
Serenifllmum , ajo, cujus mentem, autvultumnulla finiftr«
fortis obfufcare poterant nubila,quin rediret ferenior, cujus fron-
tem, veianimum, t>t involveret ullacaligo, enervis fuerat qua?«
cumque affligendi le ratio , quantumvis maxima ; ut nemo non
diceTepofletOlympofimillimum, infra cujus verticem tonat , in
cujus vertice femper ferenum elt. JMe quidem non latet ea caufa ,
qux Privilegium tarn grande parturiit ; nee enim alia fuerat , quam
jugis & viva memoria , etiam fe Nominis Tui infignitum fuifle ho-
nore Magne Pater Cajettnc : hocmeminifle juvabat, ut Sereniili.
mus femper reperiripotu'-rit; ne tantodegeneralle a Patre, tanrö-
que difformem Nomini fufpicari quis vaieat. Coeh Aujpeßor (c)
df 2 V«-
( c ) £x imerp, Monac, in chr< Evang,
vertkur hoc Nomen, &(pcmmgerityfiducUmque gerenti; Eave-
tb calum fufpicientis , uti cuncla de coeio difponi credentis , folet
efle fortuna , ut triftitia? nunquam fuccumbat , nullöque devenuf-
terur moerore, qui ftatumferen« mentis evertat : Ea in coeliclc-
mentiam fpei , 6c integre fax in providum Numen/rfWü vis eft >
ut, quemadmodum tergit omnem pufilli animi noevum , Tic non
concedat, veldilatadeopeturbari; vcl de fecutura , etfi necdum
vel ä longe videnda , quam optima iorte dubitare. Quam verö
magno hoc Patrimonio divitem , ut nunquam non volueras Wut*
cipem Cajetanum , fic abunde vidift i Ibiente ', at fimul etiam Serenif-
fimum femper? Non ira Macedoni , Magno licet immeritö diclo,
thefauri maximiloco Tibi refervara fuffecerar fpes , poftquam cuncla
difperciic; quam fua in Deum fiducia huic magno Heroi , etfi cun-
cla perdidiilet. Non plus magnum fidei , öc multarum gentium
Patrem contra fpem in fpem credere docuitdivinapromiilio , quam-
quam de terra fua , 6c de cognatione fua , (d ) & de Domo Fatris
fui fuerit juflus exire ; quam femper Deo ridentem hunc Bouum
Martern fpes fixa firmaverit , ut dubium nullum admitteret tetiora
videndi, etfi cedere tempori, coslique direclioni obtemperare fit
juflus. Dicerem , Machabaeam in Seremjfima Adelaide Matrem do.
CUifle frequentiüs Principem Filium : Feto Nate , coelum fufpicias ;
(e) adeö, ubicundtidefperatajamcrediderantomnia, folusiW*.
ximilianus »Fiducia quoque in Deum nuili fecundus , & v ere Cajeta-
nus, quhcce/ifujpeßortiidcicpotuctaty&c optima quoque fibi pro*
mittere , quia dimittere non novcrat fpem qua firmiitime fuerat
jundlus fupremi Providentia* Numinis , qm*vulnerat , & medetur ,
deducit adinferos ", fir reducit , ( f ) eundtäque dirigit in optimos fines
6c finem malorum prsfko fibi tempore darc conftituit. Dicerem,
inquam, nifi fallitura: nunquam tarn fandte fiducisTe Magiflrum
agnofeerem , tuumque Cajetane collatum , femperque memoria?
harrens Principis Nomen. Anne igitur Tui Nominis , & Doclri-
na? fedtatorem fruftrari nunc fines nliali fiducia , quam eö majorem
intuofurTragiopofuit, quonexufanclioriunusalterijungitur? Tu
Patrocinio tuo fufpiranti Bojariae Principem de Coelo voto devinc»
tus obtinuifti; nee ingratum feeeras nafei , qui non tantummodo
frequentiffime Verbis id f ateri non erubefeebat , (ed fua Muni/icen,
da probavit in fadtis, Templum Tibi dicatum, fe propter inesptum,
ad ultimum quafi confumatae Magnificentisegradum reducendo :
Sperantem ergo nunequoque revocandum per Te ad coelum, a quo
nafeendum impeträfti , num tuo deftituere potes fuftragio?
Tan.
(4) Genefit*, (e) 2, Machab, 7. (£) Job $. T«b. 13,
mm n# hm®*
Tantum hoc abeft ä tua pietarc iblenase , ut poriiis laudarc non
definas prorogatam fiduciam , quam in Principis intcr Apoitolos
Verba repo(uir;& quis tß,qui vobis noceat ßboni amu/atores fueritis >
( a )Hac cnim ipfä Hducia tuum infupcr promcreri fuffragium ftuduic
xAntm mirifice , dum nee acquifito Nomini tuo deeile volucrar.
(^)Mugnorum tmulator fortathoc Nomen Antonius % Mimque pia>-
fefert,ut verum, xmulationem laudandam , qua? magnorura fempec
Calcar virorum, Chnftianis autem Hcroibus nunquam non mit fa.
cerrimusftimulus ad fimilia facta ,qux quibusvis inoptimis adimi«
tationcmvirtutisaemulandanovcrunt, Parcice Divi , friblohic
utar compendio,öc nee veftras, nee aliorum ldeas commemorem >
raciliüsetenim me tota deftitueret dies, quam ut maximas dotes,veI
fa6tahcroica,velomnium Nomina recenfere fumeiam , quorutn
^//Ww/^honorandus^qLiorumSedtatoreximius^uorumvcSimuia«
crum perfe<ftum,öc tchponvivum , acconfummatiiTirm mfuerac
EpitomeHeroumhicPnnceps. Noverit.iicet, ucperegrinu*non
fuera t in quibusvis hiftoriis,Her eulem tot inclaruiile la bori bu , ho-
minis quafi vires fuperanübus, quia Satoremfuum oemulari confti-
tuit:HercuIisfama(timulatura /Vchiliemjhillum evafille Heroem,
quemadoraveritGra:ciai Achillis inaniuatam venerando ftatu-
am txarfiile Alexandrum ad majores vi<5torias&: regna capeflenda.
Alexandngloriamzmularivolcntemjulium Csfarem nonasiam
fibilaborum, Pra^liorum&c ra<5torum metam maximorumconfti-
tuiile,quam totiusRomani Monarchram Imperii. Novcrithajc ,
inquam,&plurimatalia,ut minus tamenSedigna,quia EthnicanoC
cens,lcgique noftra; dillona multum exempla,/! fjpienccr reipuerar,
vituperandus nonruit,cui racile fucrar in propria tcrenilTima i\\r^t
&Domofemper Augufta iliareperire> quibusfivemajorafiv? f^ri-
cliora vix ullibi üeuit invenire. Ita nimicum ex hm Ottombus 6c
Luaovicisf>CX Albertis& Guü'telmis ex Maximttianit& Fcrdin,tnäis
in epilogumevadere darum eft omnispietansfr Juimia: , ooiois
rviagnanimitatis&Sapienti^omnismanruetudinisocReiigion-^vic-
ruasque demurn omni^tam bellic^quäm Regentibus debita: ,omni.
ü.nque dotumi)Iarum,qua; decent Heroem, & Heroumeonftiruerc
poterantPrincipem,ut omnium horumlaudatiflirnum Amula$orem>
& xmulatione W4^«ör«wnullifecundum, COnftitue.e Maximilianum
Antonturn.
Eccur autem inter smulanda , vel a-mularione conquifi ain
laudis augmentum non etiam aflerebam in rorticudiuU nuxi r x
e f exeou
(4) Petu 3, (tyinterfa Hiß, Rom,
mm x*x %&m
cxcmplar evafifle, quem eundtas complexum virtutes cxtulcram ?
Cur veluti fortitudinis immemorpracterüfle videbar illam virtutem ,
quarfola magni Heröis elogium complet , quavedefkienteorna-
mento quidem efle poteruntcaetera:,haud perfedtum eflicere Hero-
umin genere ? Non incallum , nee cafu, necobiivione.fed ex in-
duftriataeuiflecognofear. Tibi fervarijuiMi, ceu tuifingulare
fufFragiimeritum,complemcntumifthoc Heroicarumvirtutum, Mi.
rorum Magnitudine nulli inferior Sandte Nicola? \ quippe quicum
Nomine tuo illud ipfum imprefium , & fadtis expreilum in animo
Principis eile volebas. Quid enim non reboar magnum gloriofo in
hoc Nomine ? fi graeco credendum inrerpreti lfätorum dicit Nico*
Jaus, \G\Vic~ioremyfortiiudinemamem , atque Confiantiam firnul
cpmpledtitur ; charadtaesprofedto/ialicuidatos,huic£V«> Mar-
ti ufque adeo indelebiliter proprios , ut dubio proeul Heroum Prin-
cipem magnum efforment, Arduanonborrefcere, fedaggredi ■■>
pencuIanonpavere,fedvincere ; adverfisnonfrangi , fedrobo-
rari,Heroum fit,at non alterius eft,quam fortitudinis opus. Ut ve.
rö nulla formidafle dtferimina ; nihi!,quod ardui nomen habende-
dinaflejnullisdeprefium finiftriseventibusjamaudiviftis ; ficiilud
infpicite pedms,quod,ceu fuorum Ancilc > hombus femper oppc-
(uitin diferimina primus;ad AlbamcerteGraecam eö ufque progre£
fus,quö nee Triarium ulia parendi neceilitas , nee Gregarium Ul-
la mercedis aviditas impulifler ; Scipfo enim loricatus animus ibi
primas voluir partes,ubi Privilegium fuiiTer,eligere potuifle poftre*
mas ; Peclus,inquam , iUudinfpiöte,&eumfingu!arifortitudine
praedium,6c magnum proinde intcr Heroes fuifle,fi faseft , negare-
Marpefia?cautes,qua$ nullus moveatprocellarum ineurfus-, Incon-
cuflaecolumn^quarnullo turbinum fledtanturafflaru ; Adaman-
tes Eoi,quos nee ferro domabis,nec igne, debeant reperiri Heroes ;
fola tarnen fortitudine folidatos fe dicant;ut autem inconftanris for-
tunsturbidiflimosfludtus ; utlivoris , ocmalevolentizacerrimos
idtus;ut calumniantinmora , hononsquepenas I&fivas , & velutin
vifecra flammas graflantes deridendo viciflejamnoitis; itatftfö-
rem fuma; fortitudinis Jaureadecoratum , &" majorem inter Heroes
agnofcite.Sint,ille in aquis/vel mari Pifcis, qui Gladius nuneupatur ;
SintimerraRexanimantium Leo;in aere Regina volucrum Aqui-
la;inigne felicis ArabiaeprodigiumPhamix , nobiliora Heroum
Phreno fchemata ; quia nunquamfine armisHeroem oportet efle
cumGladio;femper intrepidumeum Leone ;fulmine nullo terren»
dumcumAquila;&cumconfumptireputantur , cumPhamicefua
ta-
mm ksük mm
fata triump&ent , magisque gloriofi fuo vclut e cincre revivif*
cant ; Utpnvilegiaifthxc fola darc eftapta fortitudo;(\Q1Lk€tQ-
tcmNicolaumy quifubGalca & armisincanuit,impavidusLeoad
omnem terroris occurfum , fublimis utaquila,nulIominarumruU
nune tcrrendus;fuos deniquc rogos,fua fata triumphans e conftru-
clo per malcdicam pcnnam fepulchro gloriaz fuae illu/lrior rediit ,He-
roum Phamicem immortalis fama loquetur; Heroum,ajo,Ph2tnr
cem,(uis contmuo reds vivum inPofrens,cuius conftantias & fortitU'-
Qinisplura argumenta nonquarras,cüm exempli fui violentia Ther-
iitemipfum Achiliemfien coegiilet, iis implere folitus animisfefc-
curos,ut, eius a:muii fortitudinis, ad finesprope temeritatis acccdc-
ren[;üevi<5toriiseiuspIurimisque tropheisjam ultra non loquor ;
lnnumeri Ho/t es, ßarbari'queproltratieasfuocruoreaeterniradjarn
dudum tansferipferant; nee ipfemet eas tantopere reputat illius fot-
///*<&«// teftes,qu*vera eil virtus, quam qua: {\ümztVi3orem , ea
proptei& fortibuscunc1:isfortiorem,&illadignum probat Corona
quam datam vidit Joannes (c) exeunti vincentem , ut vincereuä
vicloria,(d ) qua: patientem conftituit meliorem viro fbrti;ut domi*
nantemanimofuo eunclis expugnatoribusurbium.
Mirandumquidemnonadmodum paret,hisceclaraifle vitlo
fiis , qui 6c viclonam prsfetulitin Nomine Nicolai^ tuum Tibi no-
menin raelisafleruit Franäfie , vel ideo Maxime, quia minimusdi«
cidefiderans. Temper amiamdocethoc Nomen , utpocey&z fath
interpretatum ; Quemadmodumautemfa:piuspereunt , &perie»
runt Victoria: pJurimis , quibus temperanna periit;nec cupiditatum
fuarum Vi<5torem,muItö minus Heroem,autGu!a denominar, auc
nondevicla bibendi Libido;magnis ita, fuimet victoriis celebrem
Heroibus virtus adferibae , ut antiquitas dudum commendaverat
Principem,quem nullavincit Ebrietas,quique Limitibus juftisfua
circumfcripfit defideria. Anne verö Principem magis lobrium,
terrperantiajplusftudiofum, & vino feobruentes amplius averfan.
tem vidit Europa,quam^ö/r«w Martern ? cpixfibifiitis femper xftU
mavir,quodparcitöroeiurnpfjt; füo volensexemplodocere,poi7e
Martern fineBaccho non folum eile gfnerofum, (cd tunc,utfibi ,
iuisque magis pra?fenteriLfbrtiorem evadere, & pluribus inclarefce-
repalmis ; San<ftiora quippe femper fobnis folentefle confilia ;
5c majori prudentiafaenantur impetus illi , quibus in praxeps fsepe
fspiüs agmina duxit intemperantia ; Piorat etiamnum Holofer.
nes (e caput,6c caitra perdidifle,quia temperantiam perdidit ; Plo"
c i 2 xanc
(() Jpecal. (< (</) Prov. 16.
fgesas x®x mm
rantcum ipfototexcrcituumPrafidesfuaagminadiruta,quia vino
feobrutos;& ultimo tin<5tacruore,quia mcro fepultos; Plorat dem
que ut caeteros taccam, famofus Alexander, penesvirtais culcores
magni fibi nomen periifle,quia Tibi a vino temperare nefciebat,plu.
liümque proinde celebriorum fe fanquine Ducum fxdavit No-
\crat hxcCbrißiano Bonus Mars , &>omnis vidtoria hofli, inrcnv
perantiae hoftis evafit. Novi quidem etiam ego,non in folius con
tinentia potus temperantiae fummam confiftere, & acriorem plu-
ribus pugnam ennafci vel a motibus irse , vel a cupidine auri,vel a
conftnium fuorum anguftia , &inde natadilacandi imperiifame.
Nunquid aurem magne Franeifce , tuum etiam nomenexplevit in
eo Heroum hicPrinceps,quödy^/7^//j- crediderit terras il las ,5c opes
quas haereditario Jure Numenaddixit ; inviderenullifuafceptra »
nullius Regna vel cupere,vel querere folitus, Avaritia? plane ica fem-
per bellum indixit,ut aurum illudplus fuum habuerit, quodcftudit
inalios,quam quod Patiiadedit, autamorhabendipomifletcorra-
dere;admajoraSenarumexiftimans , quamut opum maneipium
eflet,qui Principis Gloriam,non in Thefauris , & gazis,fed munifi-
centiäpofuit,tunc fatis fe divitem ratus, , cumpoikt ditatis impera-
re. Quam verö temperare confueverit impetus Irae , quorum tur-
pitudinem fapientes quoque grarci horrere , iraqüecorreptumad
fpeculum ablegare folebant , rateantur beati , ut iervos Salomonis
ReginaSabsa vocabat,qui jugiter aftabanccoram Ipfo -, Manfuetu.
dopröfeclo totalegebaturinfacie , & atfabiiiratem piclurusfo-
lumhunc Martern pingcrepotuirtet,habentera pro fymbolocordis
magnetem,quifortiusanimos, vi tarnen fnavi , quamf'errumtrahe-
bat; velpotiüsSymbolum tibi proprium femper,Magne Frwcifce,
tuöque nunc etiam cxercendum furfragio , inquolegirurC/y^A/-
7 AS: Ita nempe tuus Princeps Franüfcus , cuncla temperabat amo,
re,utetiam,cum voluilleUeverus in fuoseflc non pöikr,
Fuerat tarnen unnmjn quo Tibi temperare nefciebat j &illud
unumindidifti cum nomine tuomagnum Ecclefoecolumen Sande
jgnati;ied ita indidiili , utfimulin Arrhamtui cerri futfragii conti-
nuö fervatum ferviret- Ardor is mit , quem mei,ceu fidei ac religio«
nis,(eu Deo debiti culrus tuend! inextinctum nutriebat, Sonat jam
ignem tuum Nomen , c* Jgnis vertitur urens , ardorem itaque cum
Luceprazfignat, Quovetöcompendio ardorem hunc Frincipis,6c
tamgrandeHeroicisfaclis Nomen expreflumnunceloquar? Gra-
tulor mihi jam Religionisamorem non nihil dilaudaffe Emanuelis
in Nomine > utplunma pauciscompleclihicliceat, Ah quam
fpeao-
fpcciofo ardore hueusque futguramem mihi cernere videor en-
fcm illum,quem jufta indignltione commorus , ftcinnmisprac-
cordnsardensobillatam velata?fubEuchariftico pane Deitatilum-
mam injuriam,hiczeloteseduxerat , utexecrandam prarfcinderec
manum , & infruftaconfcinderet orciminiftros,quorumimpie-
täte , & (acrilegio maximo in foides projeelasviderecontigeratfa-
cranilimasa/ymas? Heu ! delapfus ab equo , & adorabundus
in cerram proftratus renerrime doluirrHeu divinilTimumNumen;fie-
cincruajtccoluntcrearurje ? Eoneinfanientiumfuror prolabirur ,
ut,quodSacramenrum Angelitrementesadorant , tepiihme vene-
rabanturßeilua,Daimonesipfiveren?urjmpiJ, nefarii,acnulianon
itygc pledtendi tanti dehonertentvefania? Magne Deus*ha;cne
pau&?&t non ulufcarfcrro6c ignetantumnefas? ubi?ubi eftillate-
merana manusut hoc enfc pra (cindn.m, qui Te,tuumque vindican-
dihono/em totumfanouinem effundere paro? Utinam » Tc tol-
lere hisce de fordibus mihi licerer, & adamantino lei vare in (acra-
rio l fed, quod mihi non darum c!l,Sacerdotis fine mora vocandi
comple Jtur officio, Num autem hoc facto vere Heroico fatia-
tumquiscredet ardorem^Nil minus,fedmagisurentem. Hinc, ut
in Merropoli fua? ßavaria? per adorarionemperpetuam , ftcnecno»
<5tu ,nccdiuirterftitio uilorumpendam, irrogatae abimpiis , arque
facntegis t nro Sacramenro compenfarentur in juris, integrum Par„
thenonmmcarumincroduci, rundarf, & inftitui voluit. Quinimö
ne (acratis Deo locis irreverentia: ultra fit locus,fingulis templis (uos
dari jumt monitores , qui filentium exigant , immodeftos redargu-
ant,falacesquecompefcant, Quod fi Ignem ur entern pro Gloria
Lei,& ob ejus off enfas exardefccntem demonftrare expediat ; pro*
priumiliiuspeclusinfpiciatur,videre cetera licebitex hocuno,dum
tantopereincaluiflecernebaturexrolaconfideratione^quamfjmmo
difpliceantNuminihominum peccata , quanta fithorumingrati-
tudojdumfume Bonum, fumebeneficium, firme dignumamore,
utimmenfo hominibus junclum amore,non erubefcunt offendere,
debn amque reverentiam,obedientiämque negare.Tantopercdico,
incaluitle in ferne tipfo , utin ardentiiTima Lacrymarum ftillicidia
corilludfemper impavidumeliquareturcompunclum : Jlludinfu-
peremiferit votum , non tantuminfeomnempraxavendinoxarri
lethakm,fedpotiüsv;tam fibitollife velle/iprsvideatDeus, quod
unquam ad ullum peccatum , protraCti vita, laberetur. Poteftne
ardoramoris altSus fcandere , quem tuo indidifti nomine San<fte
Jgnati ? Plane fubtuumaffurapfiflePrslidiumjamcernebaris, de«
f j* cunu
mm x*x mm
cumbcntiin tuisaflirtendo Filiis, divina cimentem judicia roboran.
do,contritum expiando,6c ad ultimum ufque fpiritum confolando :
memor nimiriim ardoris in Te colendo , & quali veneratione in*
flitutam a Tc pro Gloria Dei,pro Fide Propaganda, 6auenda , per
totum orbcmcelebcrrimam in Societatem femper ferebatur»
Quam omine verö felici coronidis Ioco huic Boico Marti fuiflc
dicam coliatum aufpicatiffimum Nomen tuumBeatiilimeiW/* ?
Beatitatis coronamhauddubie praelägirc voluifti inaugurando tuo
Nomine,quod jam non terrenam relicitatem praefefert ; ( a ) V lernt*
bonis idem cftj&c Felix : 'Beatitudinem ergo praefignat ; nee tan-
tum illamBeatkatem,quam Heroica cum Apathia ,ceu Philofophi-
cx metäfelicitatis aflecutum Stoa credidiikt, fi tranquillitatemno-
tarepotueratilliusanimünquo triftesomnesarTeclusad rationis A-
rammaetati referabanr aditum ad cemplum Pacis interna;, Ma-
gis tarnen beatum cantare non dedignabitur Jadleus Rex 6c Pro-
pheta,quia non abiit in impiorum Confilio, ( b) nee fperavitin pec-
euni« Thefauris,nifi quos confidendo in Domino, iilümque timen-
do, (c) intelligens fuper egenum&paupereminhorummifericor-
diter finum eftuderat, ut in die mala liberarec Eum Dominus» No*
▼erat felicitatem omnem terrenam ipfo jam afferre cum Nomine
Fei fatis amarum , illis prcfertim astemum , qui fuam ineabeatita.
tem reponunt,negIec"ta virtutc,quae fola perenniter beatum efficerc
poteft, freut vere felicem in tempore. Ut autem medioeriter felix
tarn grandis animusefle noluerat jfic nee alia contentus virtute ,
quam vereHeroicä,6c hac Iocuplerari ptz caeteris utnunquamnon
iluduit,ita per eandem Tibi veriorem comparare felicitatem , quse
folatuncveracft,cümfuerit «terna Ergo perorare non define >
BeatiflimeFe//#,protamdigno tui Nominis Bajulö ; vocabaturis
merito Felix,utpote Plenus fide & charitate,/'/*'«/// magnanimitate,
6c Pietate,Prudentia,6c Beneficentiä, Juftitia , 6c in Deum Fiduciä ,
Ple»us bonorum aemulatione,6c fbrtitudineJtemperantiä\& ardore ,
virtute plenus Heroica,atque adeo/V^Ä-r^i/omnibus illis , qua;
bonum & optimum , quae Heroum , 6c Principum , qua: denique
Beatitudine dignum azternä efficiunt Principem» Te perorante
/Wirecumreliquis adfupremum ]udiccm Chrißum , feliciterabfol-
vendum non ambigo Hunc 'Boicum Martern , quem Iplemet novit
jamj^^nonfolümin corde , (ed faclis manifeflius portafle
Nomen tarn fanclum coram omnibus Gencibus •, propugnafle tarn
armisquäm fanguine ; propagailc quoque vicloriis ad terminos
Otto*
{a) £x toterp. SchoK i» £fb. (k) Pfat. I, Eccli.iU (0 Pßlm> +or
mm K« X9sm
Ottomanicae Lunae,& ultra : vere proinde fcfe Mortem probaflc
Cbriftianum'm FideÖc Religione,in Verbis & faclis,in vita & mor-
te,atque ad ultimum ufque , quem duxerat,fpiritum. Oratorum
vobis, ODivi !fungentibusmunere,lubens taccbo,quamquarapro
merito tanti clienns vix dimid-um dixerim.
Dixerat vix iftharc fidcsorthodoxa,&: obduclä cortina , quod
rdiquumerat)udici|,fecretisperagendum fuffragiis videbatur j nee
abfeedere jullis carteris eundti ,audirealiud,autcernerelicuit,quam
quodam a Genio cortina appenfas fenas tabeilas Lauro ornatas, öc
o!ea,in quarum fingulis finguli Verfusinfcnpti legebantur , quos,
an fenrentia: loco appenfos voluerit,non ego dijudico , fed ref ero
inhsc verba legendes.
I, Maxime.qui tanti Menfuram Nominis implcs,
IL Etqui tantorum Nomen,&Omen habe«.
III, Nonfola hie reftat tarn magni Nominis um«
bra,
IV. Convcniuntfadis Nomina digna tuis.
V. SemperHoüos5Nomenqüe tuum , Jaudesqüc
manebunt;
VI. Atque tuum toto Nomen in orbe fonatf
F I N I S.
/7^-—
r-r
f&
'VO
l