Skip to main content

Full text of "Magnus in ortu; maximus in meridie; major in occasu : semperque serenissimus principum sol Maximilianus Emanuel, utr. Bav. & Palat. Sup. Dux., Com. Pal. Rheni, S.R. Imp. Archidap. & Elector, Landr. Leucht. &c., seu, Apparatus funebris litterarius extremis honoribus ejusdem Serenmi. ac Potentissimi Princ. Electoris adornatus, cùm in Elect. Templo Cler. Reg. solennes exequiae eidem piissimè defuncto electori celebrarentur"

See other formats


V 


'Aluto,-  in.  Oc^u  Maximiliane  m. 


t!WiwUUJiml)lil|ii||||||||||||il|||||| 


■smä» 


üiümiüuaw^^jmiüiijitUu^ilM--":^^^ 


.a«^.^?.,-,^^. 


0       ?' 

MAGNUS  IN  ORTO 

MAXIMUS  IN  MERIDIE* 

MAJOR  IN  OCCASU 

SEMPERQ.UE    SERENISSIMUS 
PRINCIPUM  SOL- 

MAXIMILIANUS 
EMANUEL, 

Utr.  Bav.ßt  Palat.  Sup.  Dux.  Com  Pal.  Rheni 

S.  R.  Imp.  Archidap.  &  Eledor , 
Landgr.  Lcuchc  &c. 

SEU 

APPARATUS    FUNEBRIS   LITTERARIUS 
Extremis  Honoribus 

Ejusdem 

Seren«™  ac  Potentiisimi   Princ.  Ele&oris 
Adornatus, 

Cum  in  Eleä.  Templo  Cler.  Reg,  Solennes  Exequice 
Eldem  Piifftme  Defunäo  Eleäori 

ceUbrdrcntur. 

OPERA 

R.  P.  D.  JOSEPH     CAJETAM    KHUEN  , 
Ejusdem  Ordinis  Theologi. 

FT 

Super.   Permiffit  publica  Lud  datus. 

MONA  CHII, 

Typi«  Maria  Magdalena  Riediin.   Vidu*.    Anno  1727. 


*3:üL 
U2AD0O  H' 

21MA  /i 


SERENISSIMO 

POTENTCISSIMO 

PRINCIPI 

£  r 
DOMINO  ,  DOMINO 


ALBERTO 

UTRIUSQUE  BAVARI^ 

ET 

PALAT1NATUS    SUPERIORIS 

DUCI, 

Comiti  Palatino  Rheni,  Sacri  Romani 
Imperii  Archidapifero 

ELECTORI 

Landgravio  Leuditenbergico  i 

PRINCIPI 

A  C 

DOMINO    CLEMENTISSIMO, 


SERENISSIME 

POTENTISSIME 

ELECTOR, 

PRINCEPS    &    DOMINE, 

DO  MINE  CLEMENT  ISSIME. 

I  .     II     I    Vi     /a 


w 


[t>  PeüES  CLEMENTIiETUiE  ELE- 
CTOR SERENISSIME,  humil- 
lima ,  qua  par  eft  fubmifsione ,  fi- 
ftiturtandefti  (non  meä  quidem 
culpa  tardiüs ,  quam  oportuerat) 
fafcicülüsEncomiorum3quibusGloriofifsim^ 
memoria  MagniquondamGenitoris  TUI3& 

Elcc- 


Elcdoris    MAXIMJLIANI    EMANUELIS 

properante  pennä  3  quia  anguftia  temporis 
prefla,  parcntare  licuit ,  dum  jufta  perfolve* 
bantur.  Nonca  tarnen  fifiiturmente,  ut  > 
quafi  lxtitise  publica  turbator  improbus ,  ju- 
ftifsimis  progeminata  perTEfeJicitate  Patriae 
plaufibus  importunas  interferam  Nasnias,  aut 
Manes  evocem ,  quamquam  piifsimos ;  fed,  ut 
totum  in  ELECTORALI  SERENITATETUA  fu- 
perftitem ,  &  in  ELECTORALI  PRINCIPE  TUO 
rcnatum  SUMME  GLORIOSUM  PARENTEM  , 
ficque  TE  TIBI  ftatuam  GLORIOSISSIMtlM. 
Keque  enim  fola  Juris  fidhone  reprsefentat 
Patrem  filius ,  eftque  natus  metaphorä  notä 
Pareiitis  Imago,  fed  totus  creditur  in  Genito 
Genitor,  ScAvusinNepote:  nectantumfunt 
FiliisParentesfpeculum,  adquodfe,  fuasque 
Virtutes  conforment ;  aut  Liberis  Libri  -9  in 
quibusmagnitudinem  fuäm  perlegant,  &  Glo 
riam  ;  Verum  etiam ,  ceu  transmigraticne 
quadam  gloriofa,  etfi  nonpythagoncä,tran- 
feunt  magnas  Parentum  anima:  in  Filios  He- 
roas. 

Ouidni  dicam  ELECTORALEM  SERENITA- 
TEM  TUAxM  in  fumme  gloriofo  ParenteSIßl 
gloriofifsimam^fifti  in  hisce  folüs?  exhibent 
h<sc  immortalemPOTENTISSLMI  MAXIMIL1- 

A5  AN! 


ANI  EMANVFX1S  gloriam  fub  fchemate 
SERENISSIMI  SEMPERPRINCIPUM,  HEROUM- 
QUE  SOLIS,  MAGM  IN  ORTÜ,  MAXIM  IN 
MERIDIE,  &  vei  ideo  quoque  MAJORIS  IN  OC- 
CASU,  quiadupücato  jubarein  ELECTORAU 
SERENITATE  TLIA  fimul  ORIENTISjndiesau- 
do  felicicatis  fplendoreperplura,  utoptamus, 
fecula,  orituri,  niaximasqueglorias  TILE,  au- 
guftas  Domüs  BavariccC  incremento,  &"  totius 
Boici  Orbis  fummo  bono  pofiti  in  fignum. 

Fuerint  aufus  mei  Icariis  non  impares5qui, 
licet  aquilina  deftitutus  acie  ,  contemplari, 
&,  velut  cereis  initruclus  pennis  ad  fplendi- 
difsimum  hunc  SOLEM  elevari  prafumpfe- 
ran);  inftruebar tarnen poftlim'inio  facti,  al- 
tiori  confiho,  &  afflatu  quodam  divinatorio 
hoc  in  argumentum  me  fuifle  dcductum ,  pras 
casterisplurimis,  qusc  Do  tum  tanta,  Virtutum, 
aäorumq;nimiaiuppeditafletcopia;utvelita 
majori  facilitate  parentalia  in  Vaticinia  Fpi  ce- 
dia  i  n  Epicmia,  &  in  Pasana  narnise  verterentur : 
ex  apparente  veroTIBI  fub  fchemate  SOLJS 
SERENISSIMO  GENITORE  TUO  finelituo, 
fcypho  9  vel  Infulä  majorem  ELECTORALI SE- 
RENITATlTU^quam  in  AUGUSTO  PAREN 
TE  mirabamur ,  gloriam  augurari  liceret.  Du 
vino  afflatus  fpin  tu  e  facro  Codice  vatic  i  nor. 

Magno 


Magno  enimvero  Proregifuturo,  &Mem- 
phitici  9  ut  vertebatur  Jofephi  Nomen  a  Pha- 
raone  ,Servatori  Mundi  fi  fummae  hujusGlo- 
rias  prasfagio  fucrat  vifusafiliofubSolis  figura 
Pater,  venerabundus  majorem  Parente  natum 
futurum  :  jam  non  fub  aurea  Cortina  locutus 
Apollo, Ted  SERENISSIMUS  IPSE  tanquamSOL 
toties  SEREN1TATI  TILE  ELECTORALI  vifus 
GENITOR  ,  atque  in  his  paginis  iterato  TIBI 
apparens  ad  fummum  jam  tendentem  Glori- 
am  TUAM  nunquam  non  majori  augendam  in- 
crementopraefignat,ceuGloriäplenumOpus. 
Ethoc  ipfum  e ft  ,quod, cum  Patria tota,  totus 
vovet,  6c  nunquam  ceflaturis  votis  e  coeloprc. 
catur  ELECTORALI  SERENITATI TU^  humif 
lime  dicatus  Clericorum  Regularium  Ordo  ♦ 
Hoc  eft,quod  infimus  ego ,  ceu  futurum,  firmif- 
fime  teneo,aufpicor,  Scvoveo, atque  ut  fove- 
re  d igneris Clementifsiino  obtutu pro volutum 
cumoblataopella  ad  Pedes  Iuos  demiisifsime 
fupplex  rogo 

ELECTORALTS  SERENITATIS 
TIL£ 


Mumxiimui  Obftqumijiimts 

Jofcphas  Cajctanus  Khwn 
Clcr.Rcg. 


*ssn)r*y  mm 

EPITOME 

APPARATUS  FUNEßRIS 

QU  ALIS 
IN  EXEQUIIS  SOLENNIBUS 

GLOR10S1SS1MJE   MEMORIAL 

MAXIMILIANI 

EMANUELIS 

ELECTORIS  ac  DUCIS  BAVARI/E 
In  Auhco  Eledorali  Clericor.  Regul.  Templo 

JUSSU 

Serenifimi  ac  Clement ijjimi  Prmcipis  $§  Domini 

CAROLI 

ALBER.TI 

ELECTORIS  H^EREDIS 

Conjpicuus  reddebatur. 


^Unquam  Hefperus  tetro  magis  triftitiar  pe- 
ll plo  non  aul  am  camum ,  6c  Metropolim ,  fed  univerfara 
quoque  Bavariam  &  Palatinatum  Superiorem  contcgcte 
vifus  eft ,  quam  vefpcro  illo ,  quo ,  pullatus  ipfe  ,  quarto 
Calendas  Martij  nuntiacurus  apparuic  occidille  Solem, 
nee  illum  folum ,  qui  fingulis  diebus  redire  jubetur;  Scd  qui  plura  per 
luftra  Bojarix  Screniflimus  femper  illuxic :    Maximilianum  nempe 

b  hm*~ 


mm  )(*•)(  mm 

Emanuelem  ,  qtsondam  Elcdorem ,  ac  Bavariaz  utriusque  &  Palatinatus 
Superioris  Ducem ,  &c. 

Timere  quidem  jam  juflcranttam  lugubrefatum  ,  qua:  trahere  in 
occafum  vidcbantur  pramuntia  figna  morborum  ,  unde  nif  il  non  fa- 
ctum,  quoprecibus,  5c  Votis  moveretur  Numen ,  uttardareParcas 
juberet:  At  sneum  fefe  ca?kim  ofte-dit,  tamque  irrita  efle  voluic  me- 
dicamina  cuncla  ;  ut  Libithinae  refiftere  nemo  poller,  Ergo  5c  in- 
fcrutabili  Deiconfisio  cedere  cportuit ,  6c,  qua:  jam  non  perrrineban- 
turcicrepopulum ad  cantandasDeo  laude«  jobreftitutamfalutem,  xra 
Campana  aultci  CJericorum  Regularsum  Templi  ,  provocare  lacry- 
mas,  &luclumindicere,  Iugubnper  integramhorarnfonanriaTono, 
dcbebant. 

QucmadmodumautemroJo  planfUi  agendiänon  Tat  bene  confuli- 
mus ,  ira  jam  ad  ca  vcrrendus  erat  animus  ]  qua:  runedcurando  necefla- 
ria  fpeclabant.  Prohir  uerat  SerenüFimus  ipfe  dccedens  dsfcindi  exa* 
nime corpus,  6c  aromatibu-  condiri ;  quiproptertumuio  cclcnus  in. 
ferendum  erat ,  &  omnia  breviori  manu  cxpedire  neceiiunv,  Aperue- 
rar  quoque  mcntem  fuam,  quam  fixum fibi  fuerat  fcmpcr ,  quod  ob- 
jcns  Sereniilimorum  Parentum  exuvijs  jungi  eroberet- ,  ctdefun<ftus  lin- 
dem efier  corpore  ricinus ,  a  quibus  Pic  ratis  ftudio  ncnquam  receiterat, 
eandemque  cum  illis  reperiret  Anaftafin  ad  vitam  immorralem ,  quos 
dedifiemorra.emfVmpermeminerat;  atqueadeo  rampia:  volunratinon 
Contraire  facrof  anclum  omnibus  mit. 

Huicigiturfervando  Depofito  CJericorum  RegutariurnTempium 
fervire  debuerat,  ibi  enim  fub  aramaxima  ,  ac  velÄi  ipfoEucharifbci 
Numinis  Sacrario  dpi  ,  &  Succeflonbus  Quietis  locum  ccnftiruerant 
fundatoresMiinihccnriiliini  dicliTempii.Sereniiiimi  Pnncipes  fertfman- 
du*  hiAria  Eleclor ,  6c  Adelais  E  Jeclrix,  6c  jamjam  cum  alrs  fuis  filiis, 
ac  Nepotibus  Serenißimis  quieicunt.  Diclo  proinde  Tunr.Jo  ,  uti 
Templo,  quarta  pofr  obitum  die,  ea  ,  qua  decebat ,  maftiflima  pompa 
inferreba;urj  cujus  ritumdefcnbere  fuperfedemus ,  urporeab  aiiisnota«. 
tum  cum  cartens ,  quaefunu?  concernunt  praxedes  ti  quoque  quatriduo 
excultum. 

Exequüs  deinSoienmbus,  quasEodem  inTempIocelebrare  com 
venerat ,  quo tanto  Principe ,  ac  Filiali  amore  eilcntcondigna:,Screr  (1, 
Harresdeelle nequidquam  voluit ,  quod  ad  Magnificentia?  tamam  defu 
derari poterat  ■,  unde  locare  operam  omnes  fuere  jufli ,  qui  five conftru- 
cndo  Maufolaro ,  five  aüi  Apparatui  funebri  reperiebantur  idonei ;  5c 
idcircoetiamMufasTheatinasdecuit,ut,quantumpermitteret  anguftia 
temporis ,  conferrent  ,nec  prancasfolümagerenrjed  Enccroiinonnihil 
adiicerent,  immortali  femper  jam  aJiunde  i  Principis  Fama;, 

Et 


*&S3*  K*)c  mm 

Et  Architec"li  quidem  cum  picloribusfuas  fecere  partes  eoarrificio, 
utMaufolsum  furgeretcujusvisRegis  funere  rvon  mdignum  ,  live  mo- 
lem  (pecles ,  five  ornatum  ;  Altitudine  quippe  fua  Nonaginta  ,  6: 
ampiiuscubitos  emetiebatur ,  ipsümque  templitholum,vix  non  artige- 
rat,  riguram  vero  perrecYiorem  imitabatur ,  cümOelonis  fuffulca  cd- 
Iumnis,  inferne  inoctangularem  ferme  concamerata  haec  moies  fuper- 
ne  in  quadrilateram  &  fcanfilem  pyramidem  defineret ,  ad  culmen  u<  q.se 
tota  flammifera ,  &  ducentis  fupra  mille  facibus  ,cereis,  ac  iumimbus 
clara.  Ornatum  vero  dedere,  &quia  Columnispendebanrrophasa 
innumera  hoftibusdeviclis,  praecipue  Turcis  erepra  \  Sc  quae  geminas 
inter  columnasinquarerno  laccre  triftitiam  fpiranria  fedebanr  toti i:\\i 
fimuiacra  aflFabrc  eiinfta  virtutum  Cardinalium  ,  queis  condolere,ob 
extindtum  cultorcm  earum  Maximum  ,  jubebanrur  omr-cs,  perorevi 
finguiarumbafi  m(criptione  appofitaj  Nee  minus,  qu.T  circumftabanc 
oclonis  in  gradibus plane ducentacandelabra  argentea  ,  cumn<,iximrs 
deauratis  in  fingulis  angulis  Maiifotei  leonibus ,  ornabanc  Mol  m  ,  5c 
magniheentiam  augebant,cui  ne  quidquam  detraxerat  coior  ,nigrcicens 
quidemin  fundo,  at  tanto  obduetusauro ,  ut  fplendere  magis,  quam 
lugere ,  moles  videretur  ♦  Qualis  porro  ruerit  decor  honorarii  T utniiii  > 
cui  pretiofumconopeum ,  &  auteum,  eteftudine  Maufctöi  pendulum, 
ineumbebantintra  ipfam  (tr"<5luram ,  faeiie  coniicies  ,  exteriora  mira» 
tus;  impofitusiliecönfpiciebatur  magna:  Urriasfepulchrait^ quam  quu 
tnor  fymbola  aureo  colore  depicla  ornaverant  ,  exp'cativa  d;>lori$ 
coneepti  a  Sercniilima  Conjuge  ,  Prole,  Domo  Bavarica  ,  ?vr  Patria, 
fuper  Occafuhuius  PrincipumSolis :  &:  viduacaexhibebatlntigniaom- 
nia  Electoralia,  &  Ducalia  magno  fingula  pretioconfpicua;  deniejue 
nihil  erat ,  quod  non  Majeftatc  dolori  mixta  raperet  oculos,  8*  in  lui  ad« 
mirationem  vocarer. 

Nee  minor  ruerat,  reliquiTempü  sd  hasee  celebrandas  cxcquiis 
parandiconatusinüJis,  quitotum  ejus-dem  ambicum  trifti  pannov>.fti- 
endum  aflumpferant ;  quam  enim  nuliis  fuerit  vifum  fumpribus  parce- 
re,  exeocollige,  quöd  a  corunide  totiusTelludinis  ad  pavimentum 
usqueteclaomnianigerrimis  pannis  apparuerint  ,  Et  tarn  iugubrem 
quidem  faciem  mitigare  conabantur ,  qua;  de  columnis  majoribus ,  fin- 
gulisque  congruisfpatiis,  aeipfis  areuum  hiatibus  pendula:  erantpluri- 
mspiclura:  (y mbolis,  Infcriptionibus ,  ac  Heroicis  fa<5tis  Derunclire. 
ferts;  Honorem  tarnen omnemdepellerenonvaiebant,  ipsöquejam 
primo  obeutudocebat  apparatustotus,  qua;  agenda  erant,  6c  cui  pa- 
rentare  fuerat  conftiturum, 

Quid  vero  Mute  conrulerint  Iitterarü  Apparatus,  nunc  quidem  ex» 
primendum  quequetbret,  fed  melius  fequentia  pandent,  cum  hiefo- 

b  2  lum 


ses*  x*x  mm 

lum  argumentum ,  cjüsque  divifionem  manifeftare  fit  vifum ;  Argu- 
mentum porrö  toti  vitaecurfuiexplicandoidoneumnullum  magis  vide- 
batur  Auclori  ( totus  enim  labor uni capiti  incubuit )  quam  defamptum 
ex  ipfo  tempore  ,  hora,  6c  ngno,  in  quo  decefTus  ipfe  trifiiilimus  Ba- 
variam  funeftavit:  Occiduo  quippe  Sole ,  6c  vixfignum  ultimum  Zo- 
diaci  ia^reflo  occumbens  Sereniilimus ,  uti  revera  inter  Principes  fui  aevi 
erat,  quod  inter  Planetas ,  6c  fidera  Pha:bus ,  ira  occafionem  fuppedi- 
täte  putabatur  fub  Allegoria  SOL1S,  quitotum  Heroicarum  Virtutum 
Zodiacum  duodena  per  Iuftra  laudatifTime  emenfus  f  uerat ,  6c  tandem 
in  ultimo  ilgno  feu  lu/tro  occafum  non  abhorruit,  Dotes ,  curfumque 
vitae  in  profpera  «que  ac  adverfa  fortuna ,  mirandum ,  nonnihil ,  6c  obi- 
terpotiüs  perftringendi ,  quam  defcribendi. 

Nectale  argumentum  apte  per  interiorem  Templi  ambitum  diftri- 
buere  difticile  erat ,  ipfum  enim  hoc  docebat  Templum,  nee  ulium 
melius ,  quam  hoc  idem  Divo  CAJETANO  ob  impetratam  ab  hoc 
Thaumaturgo  Nativitatem  MAXIMILIAN!  EMANUELIS  a  Se- 
reniflimis  Ejus  Parentibus  ex  voto  nuneupatum ,  6c  in  a:terna?  gratitu- 
dinis  Monumentum  ereclum  tarn  fplendide ,   ut  cernitur  ;  maxime,  cum 
idipfum  reeipere  debuerit  denatum,  ob  quem  narum  e  fundamentisna* 
feebatur,     Sic  quippe  ortum  ponere  huic  Soli  licebat  in  eo  templi  Iatere, 
quod  Aram  fanclo  Patri  Sacram  continet ;   Inde  deducere  curfum  per 
duodeeim  figna  Zodiaci  ad  inferiorem  ,  eamque  iongiorem  EcckCix 
partem ,  in  quo  totidem  fpatia  congrua  reperiuntur ,  qua?  duodenis  luft- 
ris,  uti  fignis  ferviant,  praeter  fcx  Arcus,  in  quibus  Heroica  facta  ap, 
pendetentur ;  Lateri ,  in  quo  Ortus  conftituebatur ,  aliud  e  diametro 
refpondens  ,  6c  Aram  Deipara;  praeeipue ,  totique  Sacra:  Chrim"  pro- 
fapiae  facratam  continens ,  occafum  vei  ideo  aptillime  reeipiebat,  quod 
fubTutela  gloriofiflirax  Matris  Virginis  felicem  claufulam  vir«  fibi  tanto 
certiüs  Devotiihmus  Eidem  Princeps  promiferat ,  quanto  porentiflimum 
Ejus  praTidium  in  vita  fenferat ,  &  mereri  ftuduerar,      Denique ,  quem- 
admodum  Solem  veluti  fepultum  fingimus ,  dum  in  Hypogaro  deti«. 
netur ,  ita  pars  illa  Templi ,  quam  Chorum  ,  6c  Presbytcriura  vuigö 
nominamus ,  6c  Ära  Maxima  ,   ac  Euchariftici  Numinis  Sacrarium 
oecupat .   fervire  debuit  ultima:  conditioni  Ailegorici  SOJL1S  nofiri  , 
quam  poft  Occafum obtinet ,  utpote  in  qua  tumulari  voluit ,  diemque 
illam  exfpedtat ,    qua  refurgere  fuerit  juilus  ad  immarceilibilem  glo- 
riam. 

Argumento  ita  quadripartitojuxtaquaterna  templi  fpatia,  6cSolis 
diurna  tempora;  Quatuor  illius  Ortui,  6c  quaterna  Occafui  fymbola 
cumfuppofitislnlcnptionibus  dabantur;  duodena  Meridiei,  feuZodia. 
CO  *  6c  Oclona  quiefeenti  in  turnulo ,  ceu  noclurno  tempori,      Sin- 


^ss  x*)c  mm 

gulis  Aris  majoribus  fuaquoque  fpecialis  affixa  fuit  Infcriptio:   Altari 
quidemMaximoexpreilivaGeneraliter,  cujus funeri,  &iquoAppa, 
ratusifteparentalis,  acIuc~tuoiusdemnatusfuerit;  AxzD.Cajetani  tu- 
chariftica,  &Beatillim#  VirginisDciparaVatidica,     NecminusPorta 
major Templi  ram  exteriori  facie ,  quam  interiori ,  magnam  obtinuit 
Tabulam  cum  Metrica  lnfcriptione;  exterius  quidem  Jndicloriam  fu- 
neiis  Chroniftico  Metricam ;  incerius  verö  monitoriam  abeuntis  fpecla» 
rori» ,  vel  Lectoris.      Sub  hiatibus  Arcuum  minorum  pendula  gefta 
Heroica  Maximiliani  Emanuelts ,  deplurimis  aliqua,  brevi  carmine  anL 
mabantur,  cümp!uranon  admitteret  Simetria  ab  Architectis  obfervari 
folita      Sicque  egere  partes  fuas  Mufs,  quantum  Anguftia  tempo- 
ris  ,  &  vires  pcrmiferant  ,  Venia  femper  dignae,  etfi  infra  mentum 
Tanti Principis  ferperent ,  erfecStat  inopesipsacopia,  &:  adftricta:  exiguo 
Tabularum  fpatio ,  quod  pauciora  capiebat,  quam  in  Auctoris  caiamum 
prima  ftatim  de  conceptione  rluxerant ,  refttidtionem  tolerare  jufla,cor* 
redtionem  non  obtentura  ,  dum  praio  committenda  fuerant ,  ne  ex 
toto  ä  fe  diverfa  viderentur ,  dum  fecundb  oculis  fubjici  debuere ;  Hinc 
Lecloris  Benevolentia  parcet ,   ficuti  parcere  piiflimos  Manes  erepti 
Principis  tanto  fperandum  eft  fecurius ,  quanto a  laudibus  fuis ,   cothur- 
natisque  Elogiis  alienum  novimus  Defundi  animum.     Fruere  igitur  z- 
quo  animo  laboribus,  &  benigna  cenfura  apud  te  luant,  quae  tumul- 
tuarioopereoculosincurrunt minus digna eo Heroum  Principe.,  quem 
nullus  fatls  dilaudare  poterit  melior  Pamallus  >&  fola  gloriola,6c 
poiteritati  manfura  Memoria  merito  coronabit  . 
iauro. 


5>ie 
treffe  in  Um  Aufgang/ 
mW  in  t>em  Mittag/ 
fSröffettf  in  t»em^it«!ian37 

tmbUttcljugtfh 


Wen*  Bonne 

MAXIMILIAN 

EMANUEL 

@r$trucf)fc|j/iml>  ÄtJur^Siii'i^^on^'Sraf  ju  £cudjtenterg/K. 

©»et 

CAROLI ALBERT1 

3#  Dtcgiewnbcn  ©lott»firt>iflijfen  Sfiuivgötflenö 

©cn  26.  gefcr  gtwfccftQtft  afcöclcfcen  /  mit)  in  frei*  £f)ur<5ürfH.  -Oof« 
Äfoen  bei)  fcenenSBol  (£&rn>ür&tgen  i'P/rheatinem/o&erRegulirten^ricflei:« 

föeo  bmm  baftlbft  pvä$t\0Qef)a\mm  &re9*£ä<3igen£ettf)^enngtiuflett  errtc^Wt/ 
mit  £afeinifc&en  ©imvgofcunD  «epfftriftten 

Q?<M  R.P.D.JOSEPHO  CAJETANO  KHUEN  tu 

meldten  -Orfcctts  ^rteflerctt  öC$teJ)w  / 

ltat>t>onebcn  bemfelben  auf  Verlangen  öi(«  »ol>l*  gefinnten  Pamotifcjjen  ©«tnüt&es 

in  Da«  ifu(f(t)e  ubfrfffyrf  moröea. 

3VD1  eiynitlglfTec  VereBcV«g/t>6Cbffecfa3fen  C^Vcffcffcng. 

ert(u*iuDÄm.d)!ii,  kpSWatiaSWfla&aknaStaWiii,  3BiMt>/~3(nni>  i7»7. 


mm  x*)(  mm 
©eH  Genügen 


eprättgs/ 


SBefcfjes 

25et)  Umn  i>tt\)>  Sägigen  Seilt  *  95efingnuffm 

cm  ^glot  tt)örotgt^  aögctcötcn 

2Ber;iaift 

MAXIMILIANO 

EMANUELI 

angebet  ftwfcem 


gStnmaf  OatDevanbrccßenK  SibenDnüt  einem  mein*  wrftnfto 
reiben  ^raurfcf)(a^r  ntt  nur  ?cn^ur*Sat)n|'cf)en  #of/unt> 
Die  $Rcffrcng*@ta&t  SRiincfjcn/ feiern  qan©  SSagren/utfc 
Die  Obere  3>falg  DcröüUct/aiö  eben  feibesmat/  t*a  Der  feibft  be* 
icaot  jcijcmcnbc Hefperus,  oDer2lbenD<@tern  Den fccf)ö  unt>  $n>ain£ia> 
ften  -Oorminö  crfctnnen/umb  anreisen/baß  $u  ©naDen  gangen  fcr?e  Die 
<Sonnen/imD  ntt  allein  jene/  tt>e(cßc  tasrtcö  wüDcrum&cn  aufheften  von 
©Ott  befe(ct)et  tft/  fonDern  auef)  Die  grojfe  Sürftem@onne  /  roef  eße  t>urc§ 
63. 3a()r  fc  m\  Denen  £()ur*25at)rffcf)en  £anDen/  ateDemQefambtenEu. 
ropa  atttfit&md)ku$ti$\{iwvQtku(tw:  tt>ilifäöeti/  Dag  MAXIMJ. 
Li  an  emanueL  roettfanD  StOurfürftDeg  £.%>m.$Keicß$/unt>  £cr$o$ 
in  25apren/awc6  Der  -Obern  yfttytttc;  oifefl  seitliche  £e^ett  geenDet  f;abe# 

t>  ecföj 


mm  x©><  w» 

@ol<f)^etrübnu&reict)iftetf  SBerbSttpus  Ijattcn  §n>arlrf)cn  beforcfit* 
lief)  t>eittcu  wellen  Die  vorgebenbe  gcicöeai  t>cr  eitmcr{$<voüen3uftdnbe/ 
unD  alle  »ner^ictel  entfräffteube  brauet  beiten;  $>cx  Urfacljeu  man 
auefj  DcnmüDrcicben  ©OttitnatoäStcfj in  allen  $ircl)en  bureß  ei)ffrigü 
fte$  <£ebett/unb  23itt<@5dnge  angeflebet/  Damit  er  fof  cl)  traitrtc^cn  3«faW 
gndbigif  t  abwenben/unD  Den  aifi>  {)6cf)ftbenebten  Surften  nocl)  länger  ver* 
gönnen  wolle ;  £>er  £f  raef  jeDocf)  fcfjeinete  aug  Slerfc  gegcjjen/unD  fcattc 
feijon  einanDeres  in  feinem  unwiberrufffiebe«  9tatl)  bcfctilcltcu;  Sauen» 
fjero/nacljDeme  jnm  auberten  ntaf)l  felben  $ags  Die  bei;  Denen  3\egulirten 
3>rieftern  in  Der  ffifcurfurfH.  £ef  $ircf)cn  gemaeßte  mHDfee  iige  etifftung 
für  Die  i«  Bügen  £igenDe  m  IMftt  &ntij  aufepfegen  /  unD  eine  fcaibc 
©tunD  für  Die  ©rerbenbe umb  einen  glücfrü l)cn  Sbtruct  &u  betten  /  Dein 
Surcfileuefjtigiften  £(}urfürff  cn  aufeine  befonbere  SJBeifc  von  Denen  ge# 
fambten  Pauibus  Theatinis  cpftrigtft  jugewenbet  werben/  müften  Die 
©foggen  Difer  -öcf*  $trc()cn  ( welche  mein*  bereiftet  waren  Das  33olcf  &u 
einem  Sancfrgeft  umb  DiewieDcr  erhaltene  SluffteUung  Deg^ndDigi» 
giffcn  £anD$' Surften  mitfröl)itctren  «Scßatf  $u  beruften )  mit  frdgücfjen 
£l)on  etne  gan($e©ttrob  WnDurcl)  Den  aüerbefcl)mci($iefccn  gabt  Der 
gefdmbten  etaDt  wrfünben/  unD  jeDe  Die  abgeleibte  gro|fe©ee(c  mit 
Dem  ©cbett  jubegleitten  ermahnen. 

3Ba$  fernere  bep/ trab  mit  fofefjer  #ocfHmb£f)urfurfM*f}en£eicf)e 
vorgenommen  werben/ift allster  einzutragen  unnetbwenbt<\/naetjbcmaf> 
Jen  Dierubereut  orDentftctjcö  £)of>Dianum  bereits  in  Zntct  gegeben  ju* 
feften  tft;  welefjcrmaifcn  aber  auf ;  Def&urcßieueoügtftcn  £0ur-<£r&en$/ 
unD  Dermalen  würefueb  glerwürDtgift  regierenben  S»  un^  £anb& 
Surften  <$näbigttlcn  33efeleb erfagte  #effc  ßircfjen  (ateinwelcfierber 
tbeurc  £cicbnamb  Deffett  ©urrfrtcualjttgiften  $mn  Carters/  unD  grauen 
Butter  /  wie  and)  Ferren  ©ebrüber  /  unD  ©offnen  entfeelten  £crperen 
bepgcfct*ct  werben  /  unD  Darttmben  umb  fo  mcljr  £eueu  prächtigen 
£eicß<$Begängnuffeu  Dienen  müjtc )  fo  wo()l  bureb  Die  /  von  ftöcljffcgc 
Dacßt  ©££f)ur*Sür|t(.  ©ure6i.würrtltc6cn^)of*£ammer-%ttl)/  unD 
■Ober  *  25aumcitfers  £enn  joftW  Sffncrö  33er an ftaftung  \>a$  Srauer* 
beruft/  oDcr  fo  genanntes  Maufoteum  betrefcuD  /  als  and)  mit  SBeptrag 
einiger  £o&*unD©inn*©clnifften  von  Denen  PP.Theatinern  angge* 
ruftet  worDen  /  iftbtfes/  jeDocijauctj  uurfo  vtl  beizubringen/  Dag  tv 
nigermajTenentDectet  werbe  /  \»a$  Def?  Aurhors  aller  l;icr  unten  ange* 
gefügten  ©ebriftten  ^epnuug  /  unD  3uubalt  gewefen  fepe/  ferclj'groficn 
Surften  rnebr  in  Den  ©chatten  vorpftelJen/  at$  naefj  SSerbieuften  §u 
Vret)fen/Dann  jubifen  lederen  er  fteß  allp  unfdbtg  erfennet;  Derowegen 
jenen  naa)fo(gcn  wollen/  welcfie  tu  Den  verjüngten ©efnielicin greifen 
SBercfe  entwertfen/  M  fte  folcfjeöfelbft  aufjufteiku  nit  vermögen. 

©o 


*88£s  x*k  mm 

&ciftmt)i  \va$  ^aö mcf^r  t»ann  ticuitrstg  Qftuncfmer^ercf#ucfi 
()0l)C  Innl  mit  meljr  als  jirolff  ()unDert  2Bacf)^ktcc^ter/5artlen/  unD  ^Im-- 
VlcnfcDctnKiDrerrit^tctcIviauroliEum,  ober  grauer*  <#eruft  belanget , 
ttneingfeicSen  Mc  Scflcptotno,  t^g  gan^enSempte  mit  fcßwargen^rauer* 
SucfValsein  fcfion  beftf)rtbene$  2Bcrtf /  tut  fc>tfcö<Örtf;$  $uwiDerl)Cüe$W 
tnrcmc^ilcit^iifcon^fctt/  luit^iutr^ctt^eiftcr/  unD Das  tnÄupf' 
tcr  geftccliene  Caftrum  Doloris  alles  felbjt  an  Saslegen/unD  prepfen. 

^olcliemnacß  ir>irt>  Dem  cumftigen  £efer  aikiniQ  geoffenbal;ret/wte  De§ 
©cörifft*©tetferg  ^5c&anrtcn  fteö  fürnemMtclj  nur  auf  ein  übl  IcnDett 
ftjcücn/  un&  unter  einer  @Jtfcfjmt£  allein  DasSobttoräuftetfen  gefttmee 
waren ;  atfermaflen  er  ncmMiclj  beobachtet  /  Dag  Der3)urct)leucfttgif?e 
ffiJnrprfl/Mc6ftfee(,©eMÄtnttö/gIeicgfam  mit  Der  ftcfrbarcn  Tonnen/ 
urtD  ra  t"c(bc  in  DemJeictenDer  »Sifcrie  /  a{^  rcßtcn/  mithin  itac^  roUbracö* 
ten  fangen  ©onnen*ffrap§/  von  unfcreräöelt  abgefcfyDen/anncbens 
ftme  Der£itul  ctncs3)urcl)(eucf)tifiiikn  nit  allein  Deß  bocfrcjroj] .  n  <£tanu 
mens/  unD  ^urDiajtitljalber/fonDern  freien  Der  IxilaJaMjenDenböctjffc 
Sürftiiclicn  (&aaten  /  $ua,enDen  /  unD  $ciKiuZl)atcn  gani?  aijjen* 
tuumbiictj  /  unD  eine  Statur  tuci^r  /  al$  Zitui  stmfcn ;  wäre  Dtc  Mtf)of> 
femiiclj  von  niemanD  ftraffbafcre  SÄe&mtna  /  unter  Der  ©leicfjnus/  £ttul/ 
uit^  öerwunDcrbaratftfeit  Der  Tonnen/  unDjwar  als  eine  ©rfjctn  wfe 
lcfte£clfcen#un*  Sfitjlen^®onneanjurüI;mcn/  welcfjceben  ^ugcp 
n>ojn!ic(jer  ©onnen^eit  Difer  2Belt  /  unD  uaef)  geeuDeten  ftöcfiftiobiü 
(Den  £auff  DurcJ  Den  Tonnen*  Sräpg  8roflcr-ÖclDen*$ijatcit/unfc$u* 
QcnDenju  allgemeinen  £ei)D.<wcfcn  entwichen. 

<&in  folcßcr  (BeDantfcu  moefite  and)  unfcfiwdrer  als  ein  anDerer  /  ob« 
fdjen  etwannmei;r  @inibreicfierfic6&urcl)DtcöangeÄirc6cncr(>rcittcit 
iajicn/  in  Der  Äirctjen  aber  /  fo  Dem  ^eiligen  Cajetan  Der  Regulierten 
3>ricftcr  QBuuDer*  tl;dttgcn  <6tuff  ter  $uo,eaio,nct/  am  alierfü$lüt>iften/fo 
wol)l  wecken  Der  SltQcntlnmtHeljfctt  /  Dag  fclcße  ßircfjen  Difem  greifen 
CHninDer*  heiligen  auf)  Dem  ®clübD  &eg  ^urcMeucfuigiften  £f)urfur' 
fleri  Fsrdinandi  Maria? ,  unD  feiner  aucl)  ©ureßlcuctmcuften  £l)urfur>' 
ftin  SlDel^aiD/  fo  fic  ©Oft  gemacht/  wann  Durcfi  Die  gürbttt  De§()eu 
Itgen  Cajctani  fie  eines  S&ur^ringcns/  naefjselxn  jätyngcrQrrmana^ 
iuna,  geweitet  wurDen  /  auferbauet  worDen/  unD  auefjju  feiner  <&vafo 
fiatt  Dienen  müfte ;  2ils  aucl)  wegen  Der  (Stellung  offtgemelDter  ßiretjen: 
©ann  alfo  Diente  \>k  ©eitl;cn/  in  weltfjcr  Der  grejje  SUtar  biderwel)nten 
^eiligen  Gatters  /  Der  Defien  Geburt  erworben  /  Den  Aufgang  feltfjer 
©onnen  an^uDeuten  auf  Deflen  Sürbttt ;  £>as  £angl;aug  $u23orftel> 
(ungDeg  <Sonnen*£auffs  burdj  Die^wölft  3cic^cn  /  weiten  Maximilia- 
ne Emanucl  naeß  Denen  unmunDiöen  jaljrcn  fctityi^abxwUflxcttctl 
wc(cOcö  jwclffLuftra,cDcrfünff3ö6ride  Betten  aupmacf;et;  3)ie@efc 


$®m  )(©)(  mm 

tf)cnf  mtt)ck6crtcr9ro(rc^ltarKvfccU(\tften^u«cr^^ttc^/  unD 
Kr  fteüigiften  2(nverwanDtfctjajft £l)rifti fiel)  Geflirtet/  für  Dctt^iDcr* 
gattgfolcf)er  ©ernten/  atö  welche  DurefiDie  ^ütterlicljc  -SntlD  Maris, 
£)cro  Der  3ibge(eibte  mit  <66()nlicfjitfer  £icb  ;ct»crjctt  cpffrigil*  bei)getl;att 
ware/umb  ein  giürifeeligeg  £infcfjciDen  $u  erwerben.  £>er  immmD 
du|Tere£()or  aber  /  unter  wefcfjen  fein  entfce(tcr£ctb  rubet/  ju  Sor* 
bUDung  Deßi  ©tanDs  Der  @onnen  /  mtiflxm  fie  niDergangcn. 

$llfo  wurden  gefMet  /  unD  an  Die  SBcnDe  Der  Äircfien  über  Die 
fcfjwarge  Sapetett  aufgefangen :  (Srftlicfi  aef)t  unD  jwamstggema&lne 
fetmt<23UDer  mit  i()ren  fttrßen  ob*  unD  Darunter  ftaugenDcn  gvojfcren 
£ob*ecf)rifften/  Deren  vier  Dem  Slufgang/  fovü  Dem  Hergang/  ad)t 
fcemSRu&eflanD  /  unD  jwolff  Dem  Sauft  Der  ©ernten  Durcl)  Den  £()tcr* 
Strand  gegeben  worDen:  ©o  Dann  wurDe  auf  jeDengürljang/  foDte 
örojje  Drei)  $Utdr  fegwar?  /  unD  gauO  bcDctf  tett  /  eine  grog  gefeljri&iic 
SeutungS*  ©cfjrtfft  anschafftet»  -Ob  Dem  mitterert  Äircßcn-* 
Zljov  aber  von  aujjen  wäre  iMfc&eneingrojrcö©inw#cmdWDemtt 
etwefcfjeu  Verfett  /  fo  Die  3abr*3al)l  entfalteten ;  -Ob  eben  Dtfcm^or 
hingegen  von  innen  /  abcrmal;!  unter  einem  greifen  ($5entd()SDc  ein  mit  ge* 
butiDener  9teDe  (egucfje  £rma[)muttD  25Citr(aiibun9&@<*ntft:  3Äei;i§ 
waren  DiefecfasSSogenDer  f (cincren  ffiapcifen  mit  fo  v»ii  #eft>en  ^l)ateu 
Deg  "MQtkihcn  bedangen  I  unter  Deren  jeDen  $wetj  Vers  furztet)  Den 
?)rcr?ß  DejHolrfje  aupübenDen  gtyurfürftens  anzeiget ;  2lnDem  Caftro 
Doloris  enDnctjen  (obfcfjonan  Dejfcn  Srftnnung  Der  Autfaor  feinen  am 
Deren  2()ei(  (;atte )  wurDen  Denen  vier  SSUDn  nflen  Der  #attyt>  $ugenben 
furfce  ©cßrtfften  bengefc0t/  fo  jur  $lag  ermahnten  /  an  Dem  ©cotf  aber/ 
auf  weteijen  Die  ©arclje  gefteifet  /  vier  ©inn^iiDer  mit  ityrett  ©prücfjen 
angebdfttet ;  we[ci)e$$  Dann  ad es  |n  Erfüllung  Deß  Verlangens  beffr 
mog(icf)/  von  2Bort  ju20ortnacg Dem  £ateini;icr  mDasSewfcfj  über* 
unD  bep^efegt  julefen  fepn  wirD. 

©emeffe  günftiger  £efer  Die  gutöerßfgc  SBemäfntng  /  unD  verfcljone 

Darumben  Dem  Authori  eine  ftraffettDe2$eurtbeiiuug  aufönfaitfen/  Der 

felbften  willig  befennet/  DagerwcDer  eine Poerifcpe /  weDerfolcljeägrop 

fenSürftenöunerreiif)iicöeu£obwürDiöfcit  gletcl)ftdtiDtge  Sd&tgfcit  hu 

füje ;  3n  großen  Singen  wirD  Der  gute  SBilien  für  U$ 

SBertf  angefe(;en» 

In  Magnis  voiuifle  fat  eft. 


/»- 


Infcripio    Prima. 

>Ervando  Ordini  Infcriptionum  prima  legcnda  eft,  qua: 
I  fuerat  Indictoria  funeris  ,  &  lu<5lus,  ac  foribus  Tem- 
\  pli,  in  quo  Exequis  Solennes  celebranda?  eram  ,   fu- 
5  pra  majorem  Portam ,  exterius ,  appendebatur  fub  Ta- 
bula ,  in  qua  videnduserat  Sol  ingreflus  fignum  Pifcium ,  ceu  ul- 
timum Zodiaci ,  cujus  faciei  Libithina ,  Picloriam  fimulans  artem, 
fui,  &  velutiCalvarizfimilitudinempenicillo  funefto  infcriberein- 
ceperat  ,  ßojaris  Genio  id  fruftra  prohibente  ;  Penes ,  et  fubrus 
Libithinam  Bina  in  icelecorum  formam  confpicua  fimulacra  e- 
mortua  fedebant  >    triftemque  infonantia  lefTum  ambo  tenebanc 
pannum  >  cui  dicla  Infcnptio  erat  inferta  fuis  litteris 
Chronofticis  diftincla .  utpote  Chronoftico  ■ 
Metrica,  Vcrbis  fequentibus. 

oIpopVLI;  IaCet  eManVeL,  SAT 
trIstIa  DIXI. 

LVGVbre,  qV^patVLa  est,  h#c 
panDIt  PORTA  theatrVM* 

IngreDere,  aC  Cernes  ,  qV^  noX, 
et  theMata  fVnVs 

oCCIDVl  Bolls  ph*BI  sat  sVggerIt 
VnVM. 

atprohIbet,  soclVs  nIsI  q^VIsVeLIt 
esseDoLorVM, 

qy6D  speCtatVrVs  V^nIat  sVa  pLan- 

GERE  SoLeM 

sIDera,  VeLtantVM  eXpLoret, 
<£/&  faCta  parentent. 

2t  83eg 


£tffe  f&pRBtflft. 


3e  cjebübrenDeOrDnuna,  ju  baften  forte  jum  erffett  Dem 
'  £efer  t>ora,efMet  werben  jene  Skpfcßrifft  /  weltfje  jur 
SraurnmD  wrftabenDer  £ctc^*  35cadtiönuö  Diedintret' 
tenl>e  in  Die  ßircfjen  einladen  /  unDentDecfen  forte  /we> 
me  fofcfjes  ©epranae  verordnet/  unD  ober  weifen  £oDt* 
ga^r  Das  £epDwefen  gebühret ;  juma&lcn  Dann  unter  Der  ©fetcfyuts 
Der  entwichenen  $ÜCf?en'©0!tnen  Dte£ebwurDt9feitDe§aba> 
kibtm  ©Urrt?(CUdbtt3iften  ff&Ufegfofceil*  »orjiiftcilen  H* 
Sorbaben  wäre  /  würbe  ob  Der  großen  Porten  Deg  Sempls  eine  t»icr* 
unD  &wain(jt9  ©ctjucfj  f)cf)t  i  unD  acfjtsefyeu  brettte  woWauggejter* 
te  Safl  auföejattöen  /  in  welcher  entworfen  jufe()en  gewefen  Der 
©onnen*£ircff/  oDer  S(;ier*£rai§;  unD  DaDie@onnen  Das  Sei* 
cfjen  Der  SifiDe  /  <&$  fegterc  naef)  wtfenDten  £auffe  eingetreten  / 
wurDe  Derfefben  Der  Untergang  anatmet  mit  Demc/  Dag  Libithi- 
na  ,  unter  wefcfjer  Die  Siebter  auefj  tu  ©terbUctjfcit  *erftc{;en  / 
Die  3ßa#£tmfi  unternemmenD  /  in  &a$  Slngeftcfjt  Der  l;eu\g(an* 
fcenDen  ©onnen  jwarmabfet/  aber  nur  ü)re  /  xmt)  einesiSoDteir- 
#aupt$  ©feicßnus?  /  obfcfjon  Der  .©eut*®etf?  Deg£mrcf}(euct)tigt< 
ftenS6ur*-5aufe^/oDerä5aprranDö  Dife  23etrübnu$  bringenDeSSor* 
JMung  intern  wofte;  unter  fofcfjer  Figur  entwarfen  Die9fta()lcr 
mebranDereaußgeDonre£oDten*25ifDer/  voü$t$$&  Sarben  ret* 
ben  /  tOeite  Die  $raur>  Vefaunen  anbfofen  /  unD  jugteicö  Das  25f  att 
falteten/  auf  wertem  Die  @cfjrtfft  ^tiefen  wäre/  wefefie  mit  eint* 
gen  fKeimen  angeDeutet/ wasl)ier  befcfjeben/unD33or[)abens  ferje; 
©oJcge  Vers ,  gletcfjwte  jte  in  Dem  tattin  alle/  unD  jeDe  Dtc3abr* 
3af)f  jumablen  auefj  enthalten/  werDen  auetj  Wer  in  Seutfctj  fofdjer* 
mafien/  obfcfjon  nit  alle  /  gegeben/  unD  fepnD  fofgenDe, 


3* 


«Cfo 


SCO!  DäNManVeL  LIßt: 

gan  myt^(0.  gnV?g  fagen  / 
Cln  SMIr  H«  offen  fOtf 

^IttnVr6Mtt/!oWIrDiIC& 
M4w*VrtO#Ifle«/ 

§VC#  D«  gorm  Vorgang 
MVP  tC&s>n^Vtf  SStÄVr  n4g«n 

gm  togS  mHtut  matt 
fSat  Eingang/  tor  Ui^tm 

itt  tonen  ft$  ntt  ttiftt  / 

g|te  $w  gönn  Mii§ß 
it^mti  mt>m$$ux 


Secunda  Infcriptio. 


Ngrefsis ,  adquodinvitabäntur,lugüb- 
re  Theatrum,  prima  quidem  facie  oc- 
currere  debucrat  illaInfcriptio,qua  0g- 
nificabatur  ,  cui ,  &  a  quo  ,  vel  cujus 
*  Imperio  totüs  ifte  Apparatus  funebris 
inftrucluserat,  atqueadee,  cum  MaufolariMoles 
Primarii  Altaris  confpedum  fua  Magnitudine  fer- 
me  totum  eripiebat,  in  primoMaufoiaei  Hiatu  ap- 
pendeoda  fuiilet.  Quandoqmdem  aiuem  ftru- 
clura  dicli  Maufolaei  ad  Regulas  artis  Architccloni- 
cae  magis,  quam  ex  diclamine  Auctoris  iitrerarij 
Apparatus  pendere  debuerat,  ibidem  locum  inve- 
iure  non  potuit;  Unde ,  quoad  locum  fiium  pri- 
mitus  debitum  quoquo  modo  haberet,  adhuc  Arse 
Maximac  Velo  affixa  fuit  fequens  Infcriptio  Gra- 
phica  potiüs ,  quam  verborum  phaleris  exornata, 
Litteris  tarnen  depicla  majoribus  inter  Infignia  B a- 
varicx  ftirpis ,  quae  nigrum  Velamen  Altans  Magna 
Cruce  albicante  diftinclummarginabant 
quadripartita. 


05 


MA 


MAXIMILIANO 

EMANUELI 

ELECTORL 

OCCIDUO  PRINCIPUM  SOLI; 

HEROUM  PRINCIP1; 

FIDEI   DEFENSORI; 

TURCARUM     TERRORIj 

ORBIS   DELICIO, 

CUNCTORUM  SOLATIO; 

NON  SOLUM  SUO,  SED  OMNlUM 

AMABILISSIMO    patri 

CAROLUS 

ALBERTUS 

INELUCTAB1LI  JACTURjE  VIXSUPERSTES 

AMARISSIMAS  INTER  LACRYMAS, 

PIISSIME    PARENTAT 
ETVOTIS  PARENSPARENTÜMTUMULO 

LUGENS    INFERT 


9vtom  t&epfBrifft 


aa^^ema^en  man  im  Zzam*tyla%  /  m  M* 

efjem  Die  erfle  ©cörtfft  geruffen  Bat  /  dttqctratctt  / 
Ijdtte  i»ar  vor  atfen  folien  in  baö  ©eficljt  fommetr  jene 
■Oaupfröcijrtfft/  Dnrcf)  DteQeoffenkftretnnrD/memc/ 
nnb  wn  n>e(c(jem/  auef)  auff  roeffen  23cferd&  aUcö  Difes  £etcfr@e« 
prdttft  ge&alten  werte;  2WDiewei(en  aber  DadSranr^erüft/  a» 
»eifern  Derctfetefjen  ecWflt  Der  SKesuI  naefi  Mtte  $u  (cfcit  fem 
foücn/  *cm£enn£of<5Baumettfer/  nnD  fetner  Äunfr<£rfa$reii* 
(dt/  ntt Dem einm©c(jrtff t>@tetfer  an$uortnen  t!6erae6ett  wor> 
Den  /  tmt&m  folcge*  mefor  ttarfj  Der  SBau *  ate  £>icf)t>  Stnnft  aeijattm 
mite  werten ;  -Oatte  erfaßte  ecfjrifft  alfoa  feinen  formftefien 
^>fa@.  SBurtc  fotäjemnatf  an  Dem  gAtflOtf  mit  fdjn>arßen 
jueö/  »elcgeö  mit  einem  weiffengreug/  uttom&§m&altu 
fcßen2Bawcn»3ferten  bemerket  wäre/  Mecftett^ocNnUlfiet» 
Slltar  änderet  /  Damit  fte  alfo  Docl)  Das  furtte(;mfte  -Qrtf;  kba«»* 
tete;  ob  fetjen  Das  Maufoteum ,  oDer  (jenflclje  Sranrer*  ©ernft 
weaen  feiner  anfc&ßcfjen  -Oä&e/  nnD  ©rc|]e  Die  »otffommene  2In» 
fMjttflfett  felrfjcr  ©djrtfft  in  Dem  Statute  benommen.  @etf  e  fe' 
ftuuDe  naefj  Der  titm  ©e&raudjmejr  intern >atä  ^erließen 
SBorten  /  We  nfcerfeget  /  (awten  iu 
Zattffiaffr 


»2 


MA. 


MAXIMILIANO 

EMANÜ  E  L I 

55ec  unferganöcncn  t£äfffrll*q§0!ttK/ 

Sincm  Söcftaiiw  gelben/ 

g5#itmer  beg  SfrifHiften  ©foufattS  / 

Unt>  ©(f»t:6dcn  tet^ötefen/ 

<Dec  <Srg6ßlirt>feit  dUec  QBelf  /. 

Sem  allgemeinen  &:o(r/ 

Unbnifmn:  feinem/ 

©onfcetn  jedermanns 

£ietoei#eften  QSattectt 

CAROLVS 

ALBERTUS 

Unbfcem  anft>ibetfteiMi#en  SJecfotjt 

Äaiimü&ngwr6li6nec/ 

Unten  fcn  aütMtmfim  Spänen/ 

©egentDactigeö  trawiSeprang 

Stomfeeligtff  amwtbntt  I 

9?ac[)bem  er  3&ne/ 
3u  Sotge  fceü  QSeriangenö/ 
$effen  QSaff  eiligen  (Statyiaft 
Seiten  (äffen. 


ftrtU 


lertia  Inßriptw. 
ITOrientemfinximus  illoinTem- 

pli  latere ,  quod  Aracn  continet  Ma- 
gno PatriCAJETANOfacram3upcte 
a  quo  Ortum  habuit  Ailegoncus  Soi 
nofter,  ita  Infcriptione  fpeciaii  mo- 
nenda  fuerat  Bavaria  ,  ut  quam  teli- 
citatem  ,  laetitiamque ,  Nato  MAXlMiHANO 
EMANUELE  ,  nafta  fuerat,  in  acceptis  referat 
Thienari  Patrocinio  ;  Nifi  enim  per  ocSo  6c  am- 
piiiis  annos  HasrcdcdeftitutisParentibusThauina- 
turgi  hujus  merita  impetraffent  Hunc  Principem  , 
tot  j?>m  pofteritati  lucentia  fidera  Bojaria  non  ha- 
beret,  Id  5  quod  publicis  tabulis,  &:  Marroori 
infcnptum  ad  Vaivas  interioris  Tempil ,  in  aeter- 
no Gratitudinis  Monumentum  idcirco  extrucli  , 
teftatum  voluere  Serenifsimi  Principes ,  FER DI- 
NANDUS  MARIA  Blcftor»  &  HENRIETA 
ADELAIS  Eleclrix.  Sequentem  proinde  Infcrip- 
tionem  appendi  curavimus  Velato  Altari  di&t 
Patriarch«,  quam  licet  nontotam  capere  poterat 
anguftior  effe&a,  quam  juflferamusMappa  , 
hicintcgram  darc  voluimus. 


THAV- 


THAVMATURGO 

MAXIMO, 

MAGNOQJJE   PATRONO, 

CAJETANO 

THIENßO, 

Immortales  redde  Grates, 
Felix  BAVARIA; 

Quod 

MAXIMILIANO 

E  M  A  NU  ELE, 

Non  Tibi  Soli , 
SedChriftiadum  Orbi.Univerfo , 
Oriri  feccnt 
Splendidifsimum  SOLEM, 
Triftitiae  Umbris  preffa 
Langucbas 
Tamdiu  defolata, 
Quamdiu  fola  in  PrincipibusSolis; 
Deerat  hoc  unum  felicitati  Tn  x , 
Quod  Pofteritati  deefle  videbas. 
Luminaria  Magna, 
Quae  venerabunda  fufpexeras 
In  Principibus  Tuis , 
Tot  annis 
Gcncratofinc  Radio  cerncns, 

Ex. 


IX 


Extinguenda  timebas,  antequam  parerent, 
Paritura  tunc  quidem 
Sed  praeter  tenebras  infortunij  nihil; 
Pnlfabas  Caelum  precibus9  &  Votis, 
UtPrincipum  Parcntem  cerneresinFilio, 
Quem  Patriae  Patrem  jam  colebas 
In  Principe: 
Sed  incailum« 
Unus  poft  varia  Vota,  ^ 

THIEN^US  erat, 
In  quem  jacla  fiducia  fidem  non  falleret» 
Cui  fallere  fidem  ipfanoluifti 
Templo  promiflo. 
Figendse  nirnirum  in  providumNumen, 
Nunquam  fallitursefiduciae  Auclor, 

Iile  fuerat , 

Qui  Luminum  Patri  hoc  ipfo  charior, 

Bojco  Mundo 

Impetrare  potuit 

Magnorum  Luminum  Patrem: 

Replica  nunc  vota  Tua, 

Lugens  BAVARIA 

Ut  quem  emmenfolaudatifsimo  Curfu 

Repetitum  doles  Principum  Solero, 

Fixa  inter  fidera  locatumfentias, 

Et  duplicato  jubare, 

RcnatuminFilio, 

Servatum  videas  in  plura  fascula, 


£  z  ©ritte 


12 


jSfe  mtbtm»fyffut  fcem  drcfTett  fc^foatgen/ 

ttnt»  mir  einem  wettfen  ßreug  unterteilten  SucQ  / 
weldjes  Den  2Utar  beg  ftctrigctt  Satters  Cajaani  be- 
werfet/ jumablen/  tute  oben  gemelbt  /  ber  greifen 
55fit(lett^©l>nn  /  ber  fluggang  wgebilbet  »erben  foüte  auf  je* 
ner  grollen  aeitben*  ffapellen  /  in  welcher  ber  Wtax  erfaßten 
2£unber<tbdttgen  3>atrtarrtjen$  ftcfj  beftnbet;  inbeme  bureßbetfen 
ntdcfjtige  gflrWt  bem  ©ttrjglfUÖ>tifli(lett  i>au|  S5a9Wtt 
bifer  erwünfcfjte  £f)UC*($t6  nacl)  gefcn  3dbrtgen  eeufften,  unb 
*ergcbltd)ett#otfen  autfanbere  Mittel/  auff begebenes 0c(ubb 
jbme eine  l;enlicfjeJttrd)en  verbauen /  mtb  fnnen Orben  cittju* 
fuhren  /  erworben  worben ;  2Bie  wegen  bifer  erhaltenen  ®aab 
aueb  ter^Sauealfogleielj  erfolget  /  unb  burcD  öffentliche  geugnus/ 
burrfj  ttt  Marmor  t&ttin  gehauene  ob  ber  $trcf)'£I;ur  fteljenbe 
eebrifft/  unbfattfame  allgemeine  (Srfanntnus  an  Sage  tfi ;  ©a* 
mit  tarn  H$  ^efambte  23at)rlanb  Hn  glorreichen  Patron/  ober 
(gclm^-Octltgen  /  bembeiligenCajetan  jn  ieber^eit  banefbar  fcp« 
wolle  nmb  folct)  gegebene  belleucljtenbe  ©Ottflett  /  obne  welclje  fol# 
c^es  alfo  tnle  ©ur#letl(trti9iffe  Stecktet:  nicfc  genieffete/  (mt 
foigenbe3)ancf mnb  $ur  ©anef  fagnng  ermabnenbe  ©cßrifft  anfge* 
tf  eilet  werben  foilen ;  SBelclje $war  etwas  langer  bier  fefietnet/atfem 
nur  MS  511m  SSepfai,*  jat/  waö  ber  $u  enggewefte  1P!afj  berufter 
ntt  faifen  fonnen/  ob  fcfjon  aug  ber  S^ber  beg  Authorsgiei$$ln* 
fangs  *i$$  geflofljen  wäre  /  was  in  £atetn  gelefln  worben ;    eol# 
$c$t)ättt  bie^erboUmetfctjungetwaun  auef)  mber5lrtl}ber3nn> 
fctjrtflten/  fo  man  tn@tein$u bauen  pfleget/  geben  foilen/  fug* 
lieber  jebocljbates  bie^Keimb  jUtnft  übernommen  auf  eine 
gebrocfjne  2lrtl;  jubinbeu/  folgenber 


©em 


*5 

Sem 

©er  au*  summen 

CAJETAN, 

©ag/  anfraßen/ 
Unf?et6li$  ptegg/unt)  ©and  / 

2>af  <5t/ 

Sftif  twalfein/ 

Sfo$  aJam&tetSgtiften/Betty 

9(nt>mi 

MAXMILIAN, 

(5m  (jeüc  Söcflcn*©onn  / 

Smti3üt6itr§a6aefMt. 

SBeli'  eine  fin/ite  Stauer*  "Bold/ 

£at  lang  Dein  QSolrf/ 

UnM>ict>  Dil  3a(jt  umfiattef/ 

§3$  t>it  wm  Fimmel  feinet  Seit/ 

SualletSteuty 

©nHt^0tl«ft»a^3e|ta«e^ 


® 


tfJnr 


H 


0?uc  beinern  (5(fi#tnb  fatUS  iipcgennanaienftnnen/ 
<2Ba$  aucfr  ecmangjent>3f)r/t>ie  D7a(t>tt>ctt  mueft  etf  ennen; 

§ft>$  ßroffe  ßfc  $ter  «nw 

£aftbu  aecljrranbenen/ 
Sie  man  f§Urä)fcu(Btii5tj?in  oUm  muffe  nennen ; 

©a£  ©ieiwffteinenfunten/ 

S3ct»oc  ein  ß^it^t  Die  gelten  ft>art>  Sefunben; 

©anno&j®onbtfe$no<J> 

©itmaSatfätyrenfoll/ 

<2Burt>  t>ie(8e6urt  nur  t>o$ 

©eon  Unglöcfö  ©ct>atten>wu". 

^•aftu  nunt>t(©eEett 

gum  ßimmelaßaeuWef. 

<£»amitau$  fe^en  m&ä>ftinfc>eme  M§§  ßeatäcfef/ 
Sxtf  Süetfen  hattet  t>ec  su  fe^n  aiict?ft>ucb  gefoeftrf/ 

£w  man  m  QSatteivl'anbS  ein  93attetnf#ont>ei:et)rt; 
geboSnwCAJETAN 

gutem  bieSuwficfrt/ 

©ie/  mit  tfecfpto®nen£empl/Q3ertt:auen&reict)gefeßr/ 

£atfe()laef<tNaAenni<8f: 

QÖienem&lut)  er  gelehrt 

$W  QBort  nnb  95e«fpiU  jtötö/wft  fegen  ba^etf  rauen/ 

Pufba$farftrt>tig  2fog/unb  HSDttoffßwct  su  Gauen ; 

$a|?ßaf(§t:autf>6eft>el)tf: 

•©ann 


I* 


Statin  eßcn  /  ft)ci(  Sc  M  ine  3uiwfi#f  etiwcf  £/ 

&rt  fein  QSettienft  ßei)  ©Ott  fi$  t»a()in  ^o(^  evftcecfc; 

©ag  wn  5cm  ©Otteö  2l)ton  / 

im*  Untern  <*i(e$  ßtf  cf)tf  /  mim  an <$au 

tetfcDaffU 

2w  flrtjtoi  flieJSt«  ®c  ein  ©MM  fort  0* 

«wfft/ 
Supern  gegebnen  ©o&n. 

©ein  ©etiffßen/  unfc  ©eBett/  anjego  ftniwOctte/ 

95eftäMe$  ©«plant»} 

©aüfcec  mfcNfentocile/ 

©er  unbenommen  ()ae/foi(f)t^urc5fitfe^©onn/ 

S)4ü6ie  mfeßef  fet)  in  tyüm  £immeJ^§f)con 

Unb  mit  twmeOrtcn  ©(«$ 

©wütet  mfcem6o&n* 


©  2 


Infcri* 


15 


Infcriptio    Quarta. 

|j£c  quidem  nonnihil  cum  mox  pofita  con« 
formari  voluerat;  ex  induftna  tarnen ,  fi» 
ve,  quia  illa  appenfaAltari  non  ex  toto 
debuit  aliud  loqui  >  quam  circumpenü- 
les,  five,  quod  oculos  magis  attrahere  ioleant  , 
qu«  picturis  fubfcripta  videntur,  dum  nude  po- 
fita curiofi  praetereunt,  quafi  minus  loquentia»  ö 
fymbolo  careant, 

Primum  igitur  hicponebatur  ad  latus  Altaris* 
( [ymbolum  vocare  velis,  vel  EmblemaJ  non  con- 
tendimus)  in  quo  confpiciendus  erat  Phabus  in 
ortu  quidem  ,  fed  non  oriturus  9  nifi  manu  cadica 
traherentur  Equi  quadrigas  >  ut  Horizontem  con- 
fcendantj  quoexprimeretur,Solem  noftrum  Boi- 
cum  non  fuiffefperandum  natura  viribus,  fed  Cce- 
li  dono ,  quod  obtinuere  vota  ad  illum  mifla  ,  pe- 
nes  quem  Patavino  ipfo  Thavmaturgo  tcfte  ccele- 
ftium  donorum  claveseranteo  tempore  depofita?; 

nimirum  CAJETANUM:unde  fuperfcrip- 
tum  erat 

Epigraphe 
Exoratus  exorior. 


Vcritas 


»7 


Veritatis  Öraculum  efto :     , 

Exoratus  exorion 

Prodigiofo  PrincipumSOLI 

Normifi  Prodigio, 

Ortum  fperärelicuitJ 

Nam  Principes  Natura  donat* 

Heroas  Deus, 

Quidni  diu  exoptatus,antequamdatüs* 

Diu  poft  Occafum  defiderabitur  , 


Qul 


I« 

Qui  defiderari  ante  ccepit, 

Quämoriri? 

Semper  Magnus, 

SiveredditusCoelo  fpedtetur, 

Sive  donatus  a  Coclo , 

Jamalio,  quam  /Echens,dono 

Expcäari  non  potuit; 
Cum  iEtherisNeposSolhabeatur. 
DebesBojaria,  ParentumPietati, 
EMANUELIS  ortumj 
Dcbes  &c  laetos  hoc  ortu  dies : 
Potüit  illa  fola  ,  quod  Natura  negavit ; 
Claüfam  Auroram  Deus, 
Niöconccptis  gravidamvotis» 
Foecundam  noluit, 
Qu«  faecundifsimum  parturire  debuit 
Bavariac  Solem. 
Grandiuraoperum  maturanda  funt 

Confilia ; 

Et  magno  adeö  partui  no vem  fufficerc 

Non  poterant  Menfes 

In  annos  tranfire  debuerant 

Ita  nafcituro , 

Ut  totidem  fplendefceret  luftrisRegens, 

Quot  detiriebaturannis  pariendus. 

Magnorumtenax  Donorum 

Codumfidixeris, 

Tuumid  petcre  Genium  crcdas, 

Cui  pretiofum  efle  non  folet, 

Quod  cito  vcnit 

Et  care  non  vaenit. 


5£ä 


i  *  *  * 


m 

m 

SfttMc 


Qfrrto  &spfBrtfft 


19 


2$erregfermafFen  /  unt>  Urfaßen  ft^urbe  bet 

£>urcWeucf)tia,iften  ©OHtten  Der  ^ufeang  ttt  Der 
£ayeüenDe§£.  hatten*  aufteilet/  wefctjemnatf)  aucfj 
vier  öttm*25iIDcr  in  fetber  neben  Den  darunter  langem 
Den25epfcfjrifften  Den  ^ufeana,  etwas  mel;rerg/nttD.2ob>reict)  anjtf 
Eliten  gefeget  worDen  ;  in  Dem  erflett  wurDe  Phoebus ,  cDer  Die 
©onnenauf  t&rcn  SBaagen  /  wie  (tc  Die  ©innDicfiter  vorftellen  / 
gemäßen  /  Die  im  SBaagen  aber  gefpannte  vier  Vfatoi  von  einer 
an§  Dem^immef  geftrecften-^anD  bep  Dem  Baum  angeben/ Da» 
mit  ftc  im  Aufgang  erfechten  /  unD  Der  SBeft  Die  ©ernten  ftcfjtbar 
machen  foüen  /Slföfoftc  man  (;tcra«§  erfennen/DagMAXiMlUA. 
MUS  EM ANUEL  gfeici)  einer  ©onnen  nie  $u  Reffen  gewefen wäre/ 
wannnit  Der  2U(erl;6tf)fte  auf  Sorbite  Deg  Thiensifcßen  SBunDer* 
Gatters  fein  ©eburt  worteverfc^affen/unDfolc(je^£iec^t  anfec^cii 
(allen/  nacfjDeme  Difer  grojfe  ©cgu^^eiftge  Durd)  Das  gemachte  <55e* 
täbD  gewonnen  worDen/  ate  in  Dejfen  £änDen  /  ttaeß  bereiter  £>\* 
fenbal;rnng  von  Dem  2BtmDer*  ^artigen  I)ei(tgen  Antonio,  M$u> 
matten  Die  ©eftugfen  Der  @nabett/  nnD  £uiff(330rte$  fteftbefau* 
Den.  -©er  ©inmeprutf)  fo  in  £atein fagte :  EXQRäTUS  ex. 
ORIOR,  mag  $u  Seutfclj  fo  vir  enthalten. 

©en  Aufgang  mtiUS2tfm 
9?ur  Süt&itf  mir  feit  gefen 

©olefie  erf  farte  mit  meiern  Die  ^epfdjrifft/  wertfje  folget. 

8Btou8/a W  ein ® arörtf ftfptu*  foB  ba^  genauen  »erden/ 

©tc  Är^n^unt)er§s>tjn  mtmntmu 

fcie  geben/ 
(gfamtmittlS  kH©ebettv  ftrnttbur^QBunberttafft 
§ie©üte  ©Otte»  hätten  Aufgang  feiöft  w#afff/ 
Man  §ür  jlenfcie  ftatur/  unt>  groffe  j£6nig  ge&en  / 
gSerßiei6tbo0aüjei(tDa()i:/©Ott  gi&t  free  gelben  Se6en. 
©oll  nun/ber  feuffjenb  ft>argeft>unfBen  c»ut:ct>  Dil  laftre/ 
9W  fet)nno#lang6efeuffät/t>a  er  jeßtin  ber  25aare? 
©cllfein  verlangen  mel)r  na$  jener  6onne  ff  ein  / 
Sie  Io#|t  verlanget  tvar  /titmfit  funtaufgegn  ? 


20 


3($)!  fctct7e tlnßilb ftnrbber  \<\  nit  gu^efögef/ 
$ie  no#Pd#W#w  ift/  au*  fca  fie  nibedigct 
Sörfoalr  man  fbUfie  l)o#/unb  immer  (jocNroü  achten/ 
S$lm  mü  bem^imntel  fie  ftfwi  f)eimfegef?elit  5ctca(t>ten; 
QScm  ^immel  ober  t>or  un$  gnäbig  äugejleüt ; 
5)annalIäeitMci6tfcei;cPi:ei)^aifie©Ottaufet:tt)6^t 
3urfcnbevn2Bunfce^©aa6^ann^imelö^inb  ficO  nencf/ 
a^ifirhcrs  Qntcflein/ber  ein@onn  muiP  fepn  etf  erntet 
Qgem  ©agrlanb  a&er  6ift  für  folge  ©aaß  twpfftcfrtef/ 
©iebeine£tauer>3ert/tn  berbuttarjt/  Dernicbtet? 
QBer  nw  bie  UilacD/baH  &cn  £ag  /fogteubenwlf/ 
©er  Aufgang  foirt>er@onnbir$roft>rei$  bringen  foU? 
@ag  nur/  ju  Cajetan  bie2lnba(f)t  Ucfacl;  Ware/ 
5>ie  £offnung>rei$  gesagt  ber  fir  Kern  ()6cfrffe3  9>aare. 
QBa*  bie  TJattir  verneint  /  bie  SJnbait  Bat  wrm&get/ 
Unb  btT  bie  Ä)2orgen^9t6tf)  wrfigleffen  /  warb  teto&get; 
2>af*/ob  er  fruchtbar  fion  ©iemacJmitwStenit/ 
fBif  ii)r£er&  W)ft>anger  mar  t>ott(Biötben^oller2$ift/ 
(Srnacbmaöln  Bat  verfctafft/ba^iegrfcd^renfoiuien/ 
Sin  ©onne/  tue  erjeigt  ein  glnjaf)!  gtoffer  ®  6&wti 
6oifte§:  groffeQBercf  lang  reiften  9iatt)  Beeren/ 
Unb  ein  fo  tljeureg  ficinb  muft  gtoffe  %t\t  beehren/ 
9?eun  Tonart)  langten  nit/  fotnlgeitbraufetber/ 
55er  einer  £elben>@onnfoü  f)aben  Ärafff/unb^lp 
Unb  alfo  offt  fünft  %l)r  f$einbar  regieren  folte/ 
SJ^tül  §ak  fein  (Seburtber-pimmef  fperren  foolte, 
SKeinfl nun Itvfart) genug /  unb9ie#tof)ne$ma# su# 

Gaben/ 
SBann  in  ben  öimmel  nenft  lang  (wffenbgroffe  ©aaßen/ 
Unb  nur  fcettauffenb  fie  umb  ein  feör  teuren  QBettO? 
9tebalfontt/bannbi|pbetn  QBolnt  wnS&m  begehrt/ 
3öerfoftbaf)rati[rtetnic/  ft>a§  leicfrtift  verlangen/ 
Unb  n>a^  nit  %urfomßf/mitbemf6nn  man  nitpran^en. 

In. 


21 


Inßriptio  Quinta. 


Lterum  fymbolumvelEmblsmaex 

parte Ortuspofitum,  Tcmplum  exhibe- 
bat  Divo  Patri  CAJETANO  facrum  So. 
lern  Oricntemrefpiciens  ,utpote  propter 
Ortum  MAXIM1LIANI  EMANUELISabhoc  Pa- 
trono  Votis  devin&o  impetratum ,  ut  fupra  jam  di- 
ctum ;  cohaerct  hoc  fymbolum  Antiquität!* ,  quas 
Apollini(idem cft  ac Soli)  Templum  infigne  Del- 
phis ereilt ,  cuietiam  terris  ereptus  deeflenoluit, 
fed  confuientibus  Oraculo  fundeudo  in  refpönfis 
famam  celeberrimam  addidit ;  Uti  ooftcr  Apollo 
illud  ipfum  Tcmplum,quöd  natoeredum,dena- 
tus  deferere  nonvolüit,  ex  quocrudiusmultado- 
cumenta,  ne  dicamOraculaerunt  capienda,fiin- 
dagarc  voluerint»  Appofitum  habes  Auctoris , 
non  feripcoris  errantis 


Epigraphe 
Oriens  fuafunera  fpe&afc 


Quam 


£1 


Quam  provide  ad  Solis  Ortum 

Pofuiftis  hoc  Templum , 

Sagacifsimi  Principcs » 

FERDINANDE  MARIA , 

Et 

HENRIETA  ADELAIS. 

Ob  SOLIS  ortum 

A  CAJETANO  datum 


De 


*J 


Dediftis  hoc  Templum 

THiENiEO  Patri, 

Tarn  Filio  Monimentum  Originis, 

Quam  Monumentum  utrisque 

Quondäm  futurum. 

Noq  Grautudims  tantüm  Muoificar, 

Ncc  Magnificentiarfummae  folius, 

Teffcis  eile  debuerat 

Adomnem  Elegantiae  Normam 

Datum  hoc  Templum ; 
Situ  lpib  teflera  facta  eft^ 
Quam  exiguo  fpatio 
Diftct  ürtus  ab  Occidente, 

Nam  unica  littera 

Plus  habet  3  quöd  morimur, 

Quam,  quöd  Orimur; 

lila  videlicet,v 

Qua  ora  claudenda. 

Felix, 

Cujus  memoria  non  decedit 

Hxc  littera; 

Nunquam  non  bona  hora  claudct 

Oculos3&  ora» 

Qui  Oriente  cum  Sole 

Semperjua  Funerajpeäat 

Et  Monumentum, 

Sibi  quotidiefiniteiTe 

Monimentum, 


3>fe 


24 


]2n$toit  Oicc  enttmf en  mu  bie  foesen  et(ja(< 

toter  ©elntrt  frei?  aböckbten  $ur(t>leu#ti3iften 
S^UltÜtfleitÖ  surren  offmwfrten  Oeü.  Statten* 
C AjETANI  erbaute  t)cr rtt cftc  flircfje/ttne  fo!cf)e  von  Der 
auföeOenkn  Tonnen  befttaUetttnrfc;  alfonmrfre  fblctjes  t>on  frem 
Authorc  Mljiti  tfMMtl  t>agt>te  figurierte  5Ött?en''@0nne  fcfjOtt 
im  5luföanö/^re^tU)e(lattnac()  fcem  Hergang/ in  frtcfjer  ^rcfie 
fteß  entbiet  /  arö  w  wfcfjer  aitcß  5>evo  Dut§leU(t)ti9i(le  £ert 
Satter  /  unt>  grau  Butter  su  raffen  befehlen  Ratten;  Stoß  fol' 
eßen  aber  eüte£e()r*retd)e  fernere?  ung  abgefaßt/  nriefcas  er|le  et* 
ttcö  /einfiel)  von  ©unten  bewahren  rooUenfren  gfcrtftens  jefces 
$ag$  feptt  fotXe  auf  t>a$  ®rab  /  uns  tfe  uttwrmetilirtje  eterbücfv 
fett  51t  elenden.  5Me  ©tun*  ©cfmftt  /  mt$t  in  £atein  wäre  / 
ORItNS  SUA  FUNERA  SPECTAT.     SBttf  äuSeutfcr} fageiu 

|m  aufeang  t$  fc^on  fcfxtue  / 
QBo  mir  mein  ©fa&flatf  Um. 

;3e  f)6$jf  twfitfrtia  foat  teilt  f  (uget^ei^eitKatl)/ 

Oflwffet  ^C^ttiatl^  ein  Surf!  Mll^gjjfet  ©aa6en 

Unb  tu  ^  üfcd^tf)  /  ^onaKen/ftxtSfan  f)a6en 

3>ev  Sfttflinen  (Bt  mätl)/  ein  Slug&unb  in  betrat 

QBann  if)r  6ef§(offen  f)a6t/  N?  foo  en#el)f  bie  6cnn/ 

ilnbinfcem  Aufgang  fct)einf/man  foUben$empe(f?eüen/ 

©en  p  mit  ifl/f  oPal)t/fct)6n/jl)i  n>ttgiic&  Bauen  ft)6üen/ 

©em becgu§  geßen  l)af  /  ein  äffe awffen  @#t/ 

Unb  in  bem  em  ein  ßte^t  /  b<\$  §0tWen 
Stful&ttertB 

©annfottöet  Tempel  folt  nif  mit*  ein  ©endfmaßf  fDecben/ 
$cm  Maximilian  benWpMna$!)iet:  auf  ©:ben/ 

Uni> 


25 


Unb  baß  bemSSatjren  S?ttM  Cajetan  fCf$ert 
dutt»  ftne  ber  T>ancf  ßarf  eit  @r  3eupu$  nit  allein ; 
Unbfrtf|lJeßtemprt«^gtfeec©cc^citSfa^3ciffien/ 
£>ie  guter  (Bmnt()er  gierbwr  antevn  eure*  aleitfwi/ 
gti  einer  f  (aren  £co6  auf  c\x>t^  foüe  fcon/ 
(Sc  mftfte  e6cn/ baß  See  Tempel  (o  jjejlelH  / 
£e!)r4'ei#et  Beuger  feijn  Uft/totö  man  benecen  foffe 
S3*D  Qomn  Slnfgangwann  man©ünb  ft  et)  icöen  ttofle/ 
2?e!!b!c^3ejrd&nu»  &ier/fte  an#  bem©oftnettt*Wt 
2)reeierfiia)fet(/unbScbt/fo  gn>iß/aß  imy;  einöctf/ 
6cll  ncmHtit)  f  agiidj  fepn/  tütb  jroar  bei4  crfl  £e?ancf  en/ 
©ati  faum  aufgeben  mir/sam  Ulttetgaitg  febon  n\tnif  en/ 
Unb  ffr  ein  f  lernet*  ©prang  wm  Jefen  ja  b:m  £obt, 
efaivaae  bir  ba3  Latein  biß  atiig  fcgm  ftnlt/ 
QBo  bieScfurt  re#üxnrbmit  Oriraur  febenfef/ 
2>er  Sobt  mit  Morimur  ,  fo  ft$  ntt  mefc  erSraittef/ 
SttfumB  ein25acl)j?al>nnn  @o  rt>ctt  ßifl  bu  t^om  3i(jf# 
StoS  Mf  tcr  23acgfla6  itf/ben  man  nie fpreäfjen  tan/ 
SSJan&oüe/  ober  nit/  maß  man  ben^Kuiibefiluien/ 
Unbfefelffttmigfanf^ 
S>a3  £Wf  n/3>ra#t/S1)t/3Sanb/nnb  gegn  bat  efttfg  am 
<Bie  ijlucflafft  foirb  ber  feun/berbifesmt  tutgiff/ 
Unbber  Memori  nie/  baßM.  entiDei^en  (äffet/ 
©atiit  emori  wr&fei&t/foann  man  biß  M.  mfafict/ 
55CC&  ftne  man  jter6enft>irb/&mt®/noc[)  ba  m'stvift 
©cfclg  bann  fingen  9iat()/nnbfa)  bir  feine  9>egn/ 
£eß  geöemS  (Jnbe  gleiep  6et)  Sonnen  Aufgang  f&anen  / 
Unb  in  bem  reiften  Sinn  ein  (5ra6ftatt  bir  t-Umn  l 
©laut  mir  im  £imel  ft>itbbein3nfgang  foigenb  feg», 


(5  Infcri« 


l6 


Infcriptio     Sexta. 


►Uem  fada  probavere  Principem  natum  in 
Tntelam  Chriftianac  fidei ,  &  Infidelium 
damna  ,  hujusOrtüm  non  incongrue  fa- 
tidicum  fuiile  hie  quoque  fignifican- 
dum  cenfuimus ;  Rutilans  in  Ortu  SOLIS  trifte 
quidem  vocatur  cadum  ,  quia  praefagire  cenfetur 
tempeftates,  &  imbres;  Non  omnibus  tarnen  in- 
grato  praefagio  ita  SOL  oritur  ;  plunbus  enim 
exoptatifsimam  vaticinando  plu viam  ,  ferenus  ex- 
oritur,  dum  coelum  purpurat*  ItaBOJCUM  SO- 
LEM  ad  Terrorem  quidem,  &  Metum  fidei  Ho- 
ftiuin,  in  Optimum  tarnen  Omen  Orbi  Chriftia- 
noexortumrubefaäisnubibus  in  fymbolofignare 
voluimus  utrumque.    Infcrjbendo  Epigraphe  feu 


Lemma, 


Diemprsefignat  ab  Ortu. 


v« 


*7 


V«  Tibi 

Turcarum  Genus Truculentum 

Oriente  in  Bavanafulgentifsimo  SOLE 

Coelumrubefcit: 

Prsefagire  jamtimeas 

SanguineosTibiCladium  Imbres: 

At  ubenores  inde  nafcituras 

ChriftiadumSegetes, 

G  2  Et 


*8 


Et  angufti  antehac  Pannoniae  Regni 

Auftriacae  Auguftae  Domui 

Redintegrandam  Purpuram. 

Contrahe  cornua  TuaThracica  Lima  > 

Erubefcere  fi  nefcias 

Jam  toties  faedifraga, 

Ruborem  difces  cruore  tiio , 

Semperque  referes  infcriptum 

Lemma  * 

BAVARO  SOLI  adverfa  cruenton 

Ne  tarnen  gaudeas  ünquam 

De  Occafu 

Fatalis  tibi  nunquam  non  SOLIS, 

Geminatum  feito  in  Parelijs. 

Experiundum  majore  ftrage 

Ni  probaflejfufficiat. 


©fe 


i9fitn  man  auf  tot  Sonnen  Aufgang  bfitotö  Me 

SSefctjaffenOett  Deg  übrigen  $ag$  weig  P  fagen  pfleget/ 
um  tun  bem  heiligen  Evangelio  fefbften  ang  beme  /  bag 
Der  Fimmel  ml)ky  Dero  ewrgeJjen  erfcfjeinet/funtT* 
tiger  SKegen  wrgebeutet  wirb  /  (ja*  attdj  t>cr  Aufgang  ber  üßat)* 
i¥lfc©01infll  litt  cfme  23ortünbnng  follen  verbleiben  /  majjen  He 
Sfrtfeti  fetöften genüget/  t»ag foie^c  $u  @cfju&  ber  £(jriften|ieü7 
5u©emmung  aber  Der  Ungläubigen  von  0X)tt  gegeben  fe#e  wer* 
Den;  folcfomnacfj nmrbe für  tot  Dritte ©mtt'SSüD  vorgefretfetDer 
bep  anfgebenber6onnen  rotl;  gefärbte  £nfft*£imme(/ verfielen  $u 
geben/  Dag  unfere  $Ürjten>©pnU  Denen  Stirtfen  einen  blutigen 
SHegen  vorfimbe/  eben  ba  fte  ju  Sroft  ber  ^laubigen/  nnb  feiner 
£anben  aufgebet  .©er  @imu@pruef)  /  wie  er  in  gatein  wäre/ 
DiLM  FRiESIGNAT  Aß  ORTl/.    Sllfo  frf  ^cutfc^f m  fepn. 

9tui  fcem  Aufgang  iff  swf^ett  / 
QBatf  feil  in  fcem  Zw  faf$Me& 

Sie  SBepfcfjrijft  faget  weiter» 


2)uft)ilbe^ütdm^oW/uitt)  S&toüelmfec  (5f(5(e§jf/ 
(Sinfißer()eUe§Oritl  in  Sauren  aftMtnföeinef/ 
3a  gang  Europa  feißff  au*  #ren$»ft  twmcinct/ 

Un^äutum^iärntj!^ 

■0  5)antt 


3© 


©<um/  toaiwbmtttUt 
$ag  intern  Aufgang  ficgbie  SSoidfen  färßctt  rotl)  ? 
(Sie  trefjen  w  twbi®  nur  et)fcl  blutig  Stegen/ 
Oß  fct>onberS$riften()ett  $mtf)m  Qßa$pt)tim&©ee' 
gen; 
Sa  fcaf  Mr  g'nomen  tt>etb  $u  gr6  jTen©gab  unt>©poff  / 
2>iellng'rifct>  Purpurner/ 

3emf)&#jJen  £ronen^m$beßOejtertei$$  ettf jueff/ 
3iet)  beine  £6rnec  ein/  bu  Meiner  $?onb  ber  Porten 
^)e^  faifcfcen  $la#omet&  fuan  bu  nit  f®  amrotft  twtben/ 

Ob  offtern  gri&en&a5ruc[? :  unbbafbufo  gebrueft 
©en  tmfyren  ©lau&en&^regg ; 

QBiv*Wt-min3l6t  begnüg/ 
<2w#  nur  mit  beinern  sSlut/felb|tgeüe/;3rt)eiffe(öclrt 

$tc§WW<  11/  fo  bu  t)ier  ?MWwa  aufgellen  fgaue/t ; 
SDannaifo  offtbu  Zugegen  |!ef)n  getraue)!  / 

©ag  Glutigbi*  $ururf  getieft  bieftaue  §0tttt  / 
äftufüi  gefiel  mit  gug. 

5tet)bi$auct>/  SKuüelmann/ 
9?urnit/bafbife  J§Oittt  ie#  Untergängen  fei)/ 
©annfetöe  tnlmeör  itf  wrboplet  in  ten  ©6ftnen/ 
Unb  wann  genueg  nit  ft>är  /  foa£  bu  erfaßten  f 5nnen/ 
2>iePro&jeigt/  totö  fieno(§/  su  beiner  fpatten3teu/ 
3m£&wn*£aufefan, 

*      *      * 


/». 


$1 


Inßriptio  Septima. 


>Aximosetiam,ips6sque,pluscasteris, 

'  Beneficentifsimos  Principes  hoc  infequi- 
tur  damnabile  fatum ,  ut ipfa  quoquc  pofl: 
fata(non  obftante  fapientis  MonitojQuod 
Magnorum  fada  vel  laudanda  fint ,  vcl  tacenda: 
&deMortuisnonnifi  beneloquendum  )  vapulare 
non  rarö  debeant  a  Malevolis,vel  ingratis  lingua- 
rummorfibus;  Huic  interdicenda? injuria,  MA- 
XIMILIANO  EMANUELI  oblatrantiaora  clau- 
dere  volens  Author ,  pro  quarto ,  ad  Ortuni  Boi- 
ci  SOLIS  t  /pedlantc  fymbolo  pofuit  Memnonis 
ftatuam,  quam  taäam Orientis aidcrum  Principis 
radio  fuavifsima  voce  Solcm  venerari ,  öclachry- 
mabilicantu  occiduum profequi Lucianus>PhiIo- 
pfeu,  &  aiij  memorant ;  ut  ita  vel  ipfis  de  Saxis 
difcant ,  quo  PR1NCIPUM  SOL  honorc  fit  dig. 
nus,  cujus  Ortusomaibustetitiamattulit,  &be- 
neficium:  undcadditum 


Epigraphe 
Ortüque  tuo  fingula  gaudent. 


H2 


Ob 


Obmutefcant  oraMaledica 

Quas 

MunGsdum  mandunt  munificem  mordent. 

De 

MAXIMILIANO  EMANUELE, 

Munifico  omnibus, 

Nemo  male  Ioquatur, 

Qui  naakdidta  cunda  de  fe  dicla 

Non  velic , 


Als- 


33 


Aliter,  niüingratifsimus,  dici 
Nonmeritus^ 

Orient!  SOLI 

Elogia  pangunt  Mcmnonia  labra, 

Licet  Marmorea, 

Et  Na3nias  cantaat  occiduo , 

Saxa  vocabunt  in  linguas, 

Quae  laudare  recufant. 

Non  minus  nafccbatur  omnium  Salus 

In  hoc  Principüm  SOLE, 

Quam  in  Apolline* 
EtMufisfuusortus  eftPraefes, 
Et  Populis  Paftor, 
-/Egris  Medicus,  Egentibns  Pater. 
Artium  fautor,  Ärtificum  Magifter# 
Suaviori  qui  Pleftro,  j 

Petras  movcbit  inMscnia. 
Cui  Charites  fpirant  in  oculis, 
In  ore  Koix» 
Affabilitatem  ipfam 
Si  pingere  velles» 

MAXIMILIANUM  EMANHELEM 

Pingere  deberes 
Negarcnoli,  neSaxaloquantur. 


©CC 


34 


>U#  gvofTeSottjfenun^erceit  fetjnbnif  ßefretjee 

von  l>em  Unfall  /  frag  t(;rcr  t>f c  gcttfofe  nnt>  nnDancfr 
(JaregMQCit  nie  wrfcijonen  /  fo  wol  tit  fceren  £e6en  / 
als  nacß  bm&nfätiUn ;  ob  wollen  t>ie  ^errette  2Ba!)t> 
nuttö  fcer  2Betfett  DKr  kljxxt  I  frag  matt  t»cr  örolfett 
Ferren  $()«n  eintwefcers  fo&en/  ofcer  warnet  /  t>ag  mannen  fofc 
c^cn  fc^tt>ciöcit  /  t>on  tsett  23erftortenen  aber  ittö  gemein  auKrfl  ntt/ 
als  $ut  rekn  forte;  4Damtt tomtt  t>era,lettf)en  Wöc3tt«öcwöe6e* 
tnet  werten  mochten  /  Ijat  ftc©  t>er  Author  für  fratf  vtertte  <StnnM& 
Jep  fcem  tlufeanft-GeMenet  jettee®  erf  tfjtöLueiani^  fcer  ftemernett 
23tlt>nn$  Memnonis,  we*4e  von  fcem  (Blander  anfeeftenfren  @on* 
nen  getroffen/  etneUeblic|e©ttntmerfc^alienla|fet/  sfctcfifamMe 
c^onne  &n&eef)ren  /  kp  fcero  Unterganö  akr  flasltrfj  jttfeufißen 
kommet:  Stfsfolten  atfe  erlernen  wn  t>em<Stetn/  ww  fcer@on* 
aten/  unMmt&tn  einen  folcfjen  Surften- se&n&re/  Mmtöm  M  foU 
cfieraUcinQitttfjättajnfepn  geartet  wäre.  ©er©tnnfi>ruclj  OR- 
TUQüE  TUO  SINGULA  GAÜDENT.  .©arff  in  Sewfci) 
terftanfcen  feptu 

mt  am  ftierfmif/ft)attnbemf(l)6fi^ie({)(  entfielt  / 
<5o  aüeö  ft&  ktKütt/  tocam  ri  #*  ©nafeen  gefyef- 

J©te  SSepfcfjrifft  fa$et  es  ktttficO  alfo  s 


^cecb  fcoegbet  £itnel  fetöflßaß  gleich  erffummen 
folte 

Sie  @ct>(angen*  artig  3ung/ feie  eSen  Riffen  fwlf  e 
Sen  ©efcer/  t>a  jte  wcNeimfet  (eine  (5aa&. 
gjon  Maximilian  Emanuel  fcem  ©toffetl/ 
2>et  ßilli§  allen  fan  feinSRWMflftit  wtjfoffen/ 
ftiu;  niemant*  ößel  w&/  fofwitotf  in  Dem  <5 rafc 

ßan 


3* 

&tnman  bann  Q35feS  megr  twt  einem  $?enf#enfagen/ 
$iiß/mn  itnbandfßar  SOnmanmuf  berQBeltwrf  lagen? 

«ein.    Seneca  Geftpüef?  mit  allen  S(u(^  bte  $rag, 
QBeraifo©andMo||  nit  ft>iU  fepn  gcnennt/tinö  Ic&en/ 

£öf  feiger  ^Ör|?en^OHn  ©cinmpfp3ieben  am 

SUfle&en ; 
©amit  (Sr  nit  erfahr/  tt>aöi(f>  no$  ferner  fag> 

©ie  Sef$eniene325ilb$  /  fc  Memnonis  genennet  / 
Ob  fit  ftfwnSSarmor  feptyein® unber*  6§ui  ktmmt 

T>a^§Htettf>um/t»ei:  Sief/fo  einer  (Sonn  ge&ityrt: 
QBeil  06  ber  Srben  f  aum  bie  ©enn  (jmw  tOut  glimmen/ 
©if  öilb  tfegrüfFetf#Mmit  fc6lirt>en  £ofc©timmen/ 

3Sie  6et)  bemttntergang  fein  jllaglieb  fcnrb  t>erfpöf)rk 

©alt  bann  ber  ©tein  nit6tein  auc&forbren  auf  bieSun* 

gen/ 
©ie  (cöen  sollen  nit  i  e6  ficnjug'jte^ngetrungen  / 

©aü  Oierantmfrer  ÜOHtl/auct)  eßen  alfofwi)!/, 
%tä  in  Apollo  fel&tl  ba»  gmeitte  £ci)l  gebogen  / 
©et!  auct?/aJö  Stifter/  ftdt>  bie  Äfinft  (er  anmt  e^ren  / 

QBie£irt/  unb  Rattern  $nfein  s3ayren  nennen  folt 

9?icl)t§  Don  Apoiiof#6n6  bie  ©if&t^unjf  funW  crfinen/ 
©ag  an  EMANUEL  nit  meijferlicb  erfginen  / 

SBilft  bie  £ieD$reunbtli#feit  felßftßilben/bifen  mafil/ 
©er  Stein  ßetoogett  funt/benSeinb/unb  Sretmbt  mujl  lic^ 

(Jen/ 
©er  nus  guttttftigfegn/unbniemanb  funbt  ßetrfißen/ 

a#!  ftnberfprefte  nit/fonji  reben6teinäumaDf. 


3  2  Infiri- 


Infcriptio  Oäava. 

XIatuor  Elogiolis ,  &  fymbolis  Or- 

tumconcluderevoluereMufae,Quadri- 
mulum  veröZodiacodarcutduodena 
per  luftra  bis  fena  deducli  per  figna  to- 
tum  vitac  curfum  perftringerent  potfüs , 
quamdefcriberent,  cuidigne  fcribendo  duodena 
Volumina  nonfufficerent,  Ut  igitur  ex  ipßsmec 
fignis  Zodiaci  majori  facilitateappareretMufaritm 
intenno ,  non  alijs  utendum  efle  fymbolis  exifti- 
mabant3quam  corundem  afterismis ,  &  folita  figu# 
ra,  relida  quidempi<5toribuslibertate3  quibus  id 
licere  permifsum,  quodartis  fuaeputaverant;  Pro 
primo  Luftro ,  atque  adeo  Arietis  figno  ,  Pueriles 
quidem  venerant  anni  »  qui  plerümque  magna- 
rum  laudumfegetem  non  fubminiftrant;  In  noftro 
tarnen  Principe  non  exigua  dederunt  argumenta, 
quae  Puerulus  jamjam  praefetulit  figna  tarn  animi 
Grandis ;  quam  quae  ab  ipfo  fibi  promittere  pote- 
rant  juftifignorum  interpretcs;  Armis  enim  de- 
leclatus,  ckimperterritusMartialemlndolemjam 
«täte  tenera  indicabat ,  qua  inftruclus  tot  poftea 
adjitpericula,  impavidusad  omnia;  unde,  cum 
Arietis  fignum  Poetac  dcrivent  a  Phryxi  ariete  , 
cujus  aureumVellus  ut  Jafon  obrineret,  ignivo- 
mos  9  &  acripedes  Tauros ,  ncc  non  Draconem 
maximum  domare  cogebatur;  noftro  quoqueHe* 
roum  Principi  adfcriptumfuit ,  quöd  jam  in  hoc 
luftro  ardorem  Heroicumpatefecerit,quöprogref- 
fu  temporis  in  fuperatis  ferifsimis  hoftibus  Viclor 
rediret  plus  quam  aureo  vellere  gloriofus,  Unde 
adjeclum  erat. 

Epigraphe, 

Auratus  utexeat,  intrat, 

Qu* 


Qu«  grandia  fibi  non  promittat 

Europa  cum  Bavaria ; 
Dum,  nondum  Adolefcens; 

Jam  ardore  virili 

Ad  ardua  gaudetEMANUEL* 

Nempe, 

Parenti  Pacifico 

Martius  fucceflurus  Filius, 

Ea  folüm  agere  debuit, 

Quae  SOLEM  decent. 


Tc 


38 

Tenella  adhuc  anni  actatc 

Martium  Ggnum  Sol  intrat ; 

Omni  ergo  Jafone  futurus major, 

Uc  Phryxeo  V  euere  auratus  exeat* 

Nee  exhorrefeere  ferrum , 

Nee  pavere  pericula, 
Indole  Magiftra  didicir, 
Cui  duodena  per  luftra, 
Omnc3 
QuodArdui  Nomen  habet » 
Experiendum  erat,  &vincendum 
Heroum  inZodiaco. 
AbhacmetiriTe  femita 
Volumus, 
Quem  hie  quaquaverfum  fpedabis 
Solarem  Curfum. 
Annos  Infantias  nereputes, 
Sive,qüödlnfantiacimpedimentanefciverita 
Qui  non  aiiter  nafeebatur 
Quam  SOL.: 
In  quo  nihil  nonlucidumeernis, 
ipfojamjaminOrtü, 
Vel>  quia  candorem  animi , 
Quälern  in  quadrimulo  mirabatur 
Orbis , 
Servatum  per  omnia  Iuftra 
Conünuomireris, 


©fe 


19 

SSie  üonne  in  tem  Siibber. 
i%t  o6gefe^ö  tnec  ©inn*  95ißw  <  unt>  £o(m 

©ctjrttttcii  nmrDe  was  jum  5lufganö  flcWrtg/befcljfof* 
fen  /  von  t»aran  aber  Difc  Tonnen  in  Den  S#ef  *fffttfß/ 
Dt>er  ©onnen^ircfi  überfeget/  fo  in  Dem  £ana/£aut? 
Derßircßen  feinen  ^PIatj  i;atte;  in  fo(cf)cn  nmrDe  Der£ebenS'£auff 
maximiuani  II.  rote  er  eben  von  Der  Acuten  Ättt&Wf  an  in 
jwölffmajl  5. 3a!)r  /  afe fo ml  Luftra,  ftcfj  erftretf et/  mir  nteljr  be> 
rühret/  ate  toröcfteüct/  tann  fcfcfjen  naeft  wurDcnjn  prct?fen gan> 
£e  23ü\1jer  erforDeret  waren ;  SUsentttcfje  ^mn^BtlDw  ijätten  $n>ar 
autt)Difen£aujfntt  unfeßwer  vorteilen  fonnen/  nmbme^rer  ^3er* 
(MnWicfifett  aber  bat  Ulickt  Die  Setzen  Deg  <Sonnen<£trtfete  jn 
gebrauchen  /  welcfje  $u  bttDen  Deg  Sftaljlerg  SreD()eit  ukriajfcn  roor 
Den  «Ob  nun  n?o(;(  in  Dem  Eintritt  cDer  erften  ^eieften/  fa^c  Der  er* 
fteitv3a(;rno(t)  Die  minDer^3d  Wöfeit  eintriffr/unDanDeres  niefas 
$ucd;oüen  warc/roeöer  Die^orf  ünDnng  Deg  fuiifftfgcn&tpare  /eDocfj 
Der  in  folet)  jarten  $Üter  fcfjon  Derfpüf;rte  ©rcßmutf;  MAXlMiUA. 
Nl  ein  (55eleöenl)eir  Difes  Luftrum  nie  oftne  3>repgju  (äffen /fon* 
Dem/  wie  Der  in  cin-?>tmme(&3eicfjen  wranDcrte  2$iDDer  /  jener 
t)on  Den  ©tcfjtercn  öcWten  roirD/  De|jettgolDene$ge(;f  $ugen>m> 
nenjafon  Der  greife  £ctö  affo  trifen  ®efa()rcn  (icfj  augfe^cn  tmijfen; 
alfo  f  nnte  Die  Unerfcßrotf  enfccit  EM  ANUEUS  in  fclbcn  3af;ren  tat 
£ob  an  £anD  qeben  /  Dag  eint  mehrere  (£(;ren'2kut{;  /  ate  Da? 
gofocue  5e()l/fciner  erwamete ;  Den  £atemifcijen  berief  e&tcn  &inn* 
fepruef)  /  AUR ATüS  UT  EXEAT ,  INTRAT.  2Biü  Die  Zmt* 
fcfje  ©praefj  affo  erffaren. 

5>ec  feine  'Baffen  f#etrt/t>en  Jtampff4Pfa&  jtmcj  eingebt/ 
$em  goßne  S^en^iert  im  aittt  km  jlelk 

J2C3  groffeSf 6nt  fi®  nif  Den  fapffem  ^eften^laferi 
*?  93etfpcect>en&at)erlanfc  an  fein  MAXM1L1  an, 
Sagattß  Europa fei&tf ?  Da  fion/  tDiein  bem ©gaffen 
$en  sanken  £eten&  Sauff  tit  Eintritt  jeigrt  an : 

ä  2  SBctl 


40 


QBn(crsuhm/tx^^f(t)^et/ttutSmibf(5c«S?aitnti(& 

$R\t  bem  fein  Äur&wii  tuiU  I  ttas  6#tMen  fünfter* 
regt- 

©iß  bc$  etfofinfdMict)  fDitr^dff  fiebern  jfrtegbergribe/ 
Unb  bem  SrtbKnede  folgt/  fo  muft  hm  Surften  au$/ 

©er  gribfamfoar  genannt/unb  Sribfam  ift  wtfct>^en/ 
6rt?cn  folgen  jiener©cl)n/  fcer  in  ben  Qßaffen*  brauch 

©if  iiKjf jtfiben  ftU/aiö  ein  ftmttba&rcr  £eib/ 

l  tot)  wie  ftriegei»<£eer  fettjl  fcfriagenaug  bem  Sel^ 

6c  mflff  er  je  igen  bann  f$on  in  fcet  StuOebie  titflenfc  / 
S>ie  einet*  €onn  getönt/  bergleicliett'ötfolt  fetjn*. 

©ie  ©onnen  aber  tritt  glet®  in  beg  'Sa&reS'SuaenW/ 
©ag  nit  be£  Qgibber«  riuv  /  auef)  Martis  3ei$en  ein. 

Untt&aggefd^lii  fdxint/bagalleS  f&r#t@ie  nic&t 

aitt&feineUnt&ier  r^u(tt/fofleim$^ffW9f  fifit 

$ein  Jafon  feile  fi$  a(3  fiwd  er  föaiv  t>erg(ei(f>en  / 
Dfc  tt)m  fefron  feine  Sauft  bie  (g^te  gefcen  |at/ 

©aßtfteuvePhryxns-Segi/  fogoiben/ju  erregen/ 
9?p$  me()r  EMANUEL  toirb  jeigen  inber  V)at 

©cm  aU^/t\)a»  6T$ft>erbe  J)eift/  bur  $  3ft>5i  ffmat)l  föufffe 
Safte 

Sm  £eföen  graijperftMttfj/  unb  su  Geffeenttar. 

S?ercf  mm/bif  iftber  ®eeg/i>onbrmmanmefFenftcHe/ 
T>en  Öonnen^auff /ber  l)ier  ju  fe  Jen  ftnrt  geft  eilt 

Sein  Jönbe&fMtöw  ift/bann/nnebic  ©Annen  fotfe 
$j$)t  wltoom  Stafaang  fet)n/fo  twb  fdbon  6etweje^ft 

SClgem^etöeiitbemVaujf/tDrt^  «leifö  wm  SMgangman 

S3on  tuflenW glänze  faO  an  Maximilian, 


41 

Infcriptio  Nona. 

jOc  quoque  luftro  adhuc  quidem 

\  vix  Adolefcentem  fiftere  oportuit  MA- 

XIMIUANUM  EMANtlELEM   quia 

tarnen  nihil  non  mirandum  videbatur 
in  eajam  actate,  non  diu  penfandum  e- 
rat,qüo  Elogio  dignus  eilet;  ad  omnem  enim  cul- 
turam,  adexerciuacunclaHeroica,  adornandum 
animumvirtutibusfingulis,c<quidquidlaudabile 
in  antenatis  BojariarDucibus^liisque  Principibus, 
Prifci  quoque  iaeculi,  notare  potuerati,  fibiacqui- 
rendum  ea  promptitudine  ,  ac  praematura  fereba. 
tur Indole,  ut  eorum  jamjam  Magiftrum agere pof- 
fe  cenferetur,  quos  inftruclorcs  habuerat ,  com- 
pendium  Principum  ,  antequam  adultus.  Sicut 
lgitur  anni Tempus,  quoSOLcftinTauro3iliud 
efU  ex  quo  caetera  tempora  nobis  promittimus,  & 
tanto  copiofasmagis  frugesfperamus,  quanto  me- 
lius tunc  vernat  tellus,  florefeunt  arbores,  &  cslura 
favet  J  ita  ex  tarn  matura  Indole,  quamquam  ad- 
huc floridain  «täte  noftriPrincipis,  maxima  fue- 
runt  fperanda,  ideircoappofitumfuit  SignoTau- 
ri 

Epigraphe*. 
Adeft  fpes  proxima  frugum. 


Digna- 


42 


Dignarum  Principe  Virtutum 

Et  majorum  Herculeis  laborum 

In  Palaeftra 

Exercitantemfefc,  fi  cernis, 

EMANUELEM, 

Sine  ftupore  non  cernis, 

•    Sibene  videris. 

Utut  Augufto  inBavarorum  Genere 

Infrequens  non  fit  prodigium , 


Quod 


42 


Quöduna  Cervix  Ingenia  plura  circumferar, 

Radiique  difperil  per  Avos 

In  Nepotcnniantur. 

In  MAX1MILIANO  Secundo, 

Neulli  fuorumefTetSccundus 

Heroum  ut  Principe ,  &  Principum  SOLE 

Dotes  omnes  5 

Quacin  cunftisHeroibusfueruntfingulse 

Debuerantefle  üngulares. 

Et  fi  jamjam  eluxere  in  Adolefcente, 

Fecit  hoc  praecox  Natura  culturae  conjuncla , 

Quas  ad  fumma  jamjam  nato  non  fuit  inferior, 

Quam  tanto  Principe  digna* 
Etfi  cülturamomnem  praevertere  videbatur 

Miraculi  pkna  Maturitas, 

Cui  ftimulos  addidit  Defiderium  Glorias , 

Quaenafcitur  ex  Virtute, 

Vernet  in  Tauro  Tellus , 

MAXIMILIANIVirtus 

In  florida  astate  jam  autumnabat, 

Obftupüit  Natura 

In  novi  SOLIS  Aurora 

Altum  quafi  Meridiern, 

Sed  laetabatur  Europa , 

Quia  vifa  cftjpes maximafrugutn* 


! 


%z  $fc 


44 

Igiellonne  in  fremder, 
|2(nn  feie  (Sonn  in  fcem  Seiten  fce |p  <Stiet$/n>irt> 

bie  £efung  ftirbieber>or|M)enbe  Sommer*  mto$ttift* 
Seit  abgefajfet  /  u«t>  auf?  t>cr  fronen  251üI)C  /  wie  ®  rüe< 
mmg  beerben  Die  ©Öffnung  reichlicher  grucfjten  ge* 
fcf>epffct ;  ob  nun  fetjon  auefj  tu  benen  anberen  fünff  Saferen  MA- 
XIMILIAN annoer)  nur  ateeüuungeriPrin^  fan  beobachtet  n>er* 
ben  :  ScmaWengr/eboce  mit  fofcfjcn  <£$ er /  J&e^affttgf ett/  unt> 
Sictg  fiel)  beworben  /  aües  was  Sugenbtfames  /  einen  $m fteit 
twOianfldnbigcs/  unb  in  feinen  Slbncu/  wie  anberen  gro|fen£cU 
bcnSKntymnntrfctgesgtrocfcn/  ^ubegr  einen/  untrer)  aigen  juma» 
d»cn/  bag  <£r  bep  na(;e  fcfjon  ein  Sjfteifter  feiner  £eftr *  ^eifter  er* 
feinen;  ()at  auß  einer fo  fru^eitigen 33oUfommenbeit  nicf)r$  Utf 
nc0  mcl;r  beforget/  fonberen  Die  groTte  Hoffnung  fofgenber  2Buu* 
terjrucf^n  tonnen  gefebopffet  werfen  ;£>erett>cgcnbcr  betgefeßte 
epruefi  ADEST  SPES  FRÜX1MA  FRUGÜM,       tyutff  *U 

Sewftfjfagenmuß. 

Dtfc&ffe  Hoffnung  treffet  ^rö(J>t  / 
Dteic^e  23lu0te  f(N  wrfprtjfit 

Sie  Sepfdjrifft  «rttäw  folcfjcsf  mit  meieren : 


eict)  einen  ^cinßen  äßen/ 

3to  aUec  5uaenbt>©ffiui/fcie  einen  Stoffen  sieben; 

Unfc  na*  ©eßö^tv 

$iegwffe£()attn  ließen/ 

Sie  me&caß  Hercuii$,3tuf)mrei^  jum  Sßtone  führen; 

>W  man  fteaftt:  mt  finden/ 

S)ag  inEMANUELm^r^meineöawjufin^tt. 

Smar 


4J 

Sfoar  fo  ttttptttrt 

§ff  in  fremden 6tammen 

©er  IBrtP^SÄrffW  nttta$®untor/?Mm  man 

ftOet 

©er  trage  all  6et)fammen/ 

©ie^Äupfer/beren9lul)mfeie9?a^n)ettnp^rtuffpri(5rt; 
Unfcfcaf^  Sitten  Südens* 

Sneine^  ©Adekin*  wrfamMet  friftSerSusenW/ 

MAXMILIAN 

©er  5tt>eote&ife$3tomen$/ 

©amif  fein  anbren  (Sr  tcfrtfoa*  ßevor  Wrfp  aeEen; 

©teilt  fi®fcoct>  an/ 

©ap  iebe  fernes  stammen*/ 

Sn  ÄÖötSfödenfw  an  3&m  nocb  fafen  (e5en; 

Uiifc  toa$  einjtlet  m  allen 
93erfonber&alrettt>ar  in  Neffen  CaaJwoftaOen- 

06Nfe$$ftM 
#ier  »Ott  erfordert  fieinen 

Banner  ein  gdfcett'iprtf/unb  eine|f  Ärjfafc 

gornien/ 

^e^nfott/  un&  ft)at/ 

®  u/i  fi®  in  30m  vereinen/ 

9Ba$in  frn|>efoen  f6nf/uni)inben^Orf?^tIft)D^nett: 

3ft  bifeSSru|egef#et)en; 

5$a#t  e$  bieretff  ftatur/  tmb2luferäte(jiwg  fefatfc 

©urfif*6ne8e(ir/ 
©ieminbernitgetpefen/ 

SR  3te 


46 

waten 

<j>ec  gtftdrttn  (5$r/ 

Unt>m<mf<J>oimimeiefen/ 

Stoßmn:  ein  QBuntoDteifli  t>i&  tüfttefte  tw  t>cn  Stoßen/ 

Unt>  ein  ©egfoft  tec  SOcen  / 

©ie  piwticQodKfStuff  tecSiwMMcn  foflwwn. 

QBitfcmfcemStiet: 

2?urmit  bemgtö&l«tg&äfo)t>e 

©ie  Srt>6ej$mu<tt/iftf(twn  «tauft  flNauMM 

«D«$3uöenp<3iet/ 

$?if  teiffec  £etöfte&2I?et)t>e/ 

Sxafit  MfaSuga&t&oim/  »etgfellt  erjflwron  fege/ 

Jtanm9ftuw«tfioflto/ 
©iffitfbo* Europa,  unpfpn§f/i>ieSw#fc3eitfo«rt 
geloffen. 


7* 


47 

Jnfcriptio  Decima. 
iUneftaverant  quidem  hoc  luftrum  impla- 
cabiles  Parese,  quae  non  incomparabiiem 
tantüm  interPrincipes  Heroinam,Serenif- 
finiam  nempc  ADELA1DEM,  Magnam 
Maxim«  ProlisMatrem  pientifsimam,  adPnisimi 
Eledöris  ,  &:  Fihorum  »  totiüsque  Bavari^  mex- 
plicabilem  lu&um ,  fed  replicato  fato  ad  Dolorum 
fummum  gradum,  poft  triennium  Sercnifsimum 
quoque  Eledorem  FERDINANDUM  MARIAM 
defolatifsimoMAXIMILIANO  EMANUELI  eri- 
puere  :  Unde  forian  abundans  Argumenti  copia 
fuiflecEiogium  ifthoc  varietate  multa,argutiisque 
refertum  dandi:  Verum  hsec  orania  cffugere  cala- 
murn,  utexiguumillud  fpatium  Infcriptioni  Agen- 
da non  eriperetur,qux  pangendae  felicitati  Bavarias 
ex  NoviSÖLlS  fplendore  enatae,dum  Solium  ipfe 
confcenderet,deil:inata  fuerat; tanta  enim  hsec  erat, 
utPatna,de  Parentis  S^renifsimi  jadura  fummequi- 
demtnftata,  abfentias  jam  damna  fentire,  multo 
minus  plangere  poilet,  Ut  autem  nunquam  ube- 
nonboniPublici  meiTeRegnagaudent3necilluftri 
magisradiom  fubjedos  Populos  Throni  fulgenc, 
quamubigeminavirtutumfideraJuftitiaClementias 
juocla  in  Principe  Solium  occupant ;  ita  vidit  pn- 
mas  Rcgentum  Virtutes  iftas  Bojaria  in  MAXIMI- 
LiANO  EMAMIäLE  :  congrue  proinde  in  Tyn- 
daridum  ,  feu  Geminorum  fignum  incidens  hoc 
luftro  fufceptum  Regimen,  quia  hos  fratres,Tran* 
quillitatis ,  &Seremtatis  nuntios,optim6sque  Pa- 
terniRegni  rectores  depraedicat  Antiquitas,SOL 
hie  adjunclum  habet 

Epigraphe 
Jam  illultrabit  omnia. 

Non 


43 


Non  fine  Fati ,  C^Iive  Confilio 
Maturando Principi  feftinaverat  Prüden  tia, 
Matunüs  ut  totam  fefe  ,  cerneret  illius  in  mente, 
Plusquam  in  fpeculo, 
Expeflare  diu  EMANUELIS  Regimen 
Fortuna  non  potuit 
Quo  illud  foret  diuturnius* 
Ademit  Annos  Patri ,  quos  daret  FilioJ 
Ut  longius  Ifte  regnaret, 
Quam  vixerat  Ille9 

interna 


4? 

iEterna  pace  Pacifico  fatisfecic 

Nee  a  Juvene  Duce  metuas  Bavaria, 

Phocbus  eft, 

Qüi  fufcipit  Habenas > 

Non  Phaeton, 

Qni  monftra  förmidet, 

Non  minus  Eous3  quämPyrocis, 

iEthonita,  utPhlegon> 

Impavidum  fensere  Redorem  > 

Et  in  tanti  reverentiamNominis 

Totus  illicö  kfc  mundns  compofuit. 

Concidit  tremefada  Nequitia, 

Quöd  Aftraeam  jam  Phsebo  nupfifle, 

Et  gcmmatum  Numen  crederetin  Quadriga. 

Crcdidit,  non  tarn  pavorc  reis  congenito> 

Quibus  metum  äuget  confcientia  laefa , 

Quamfalubri,   atque  fatidico» 

in  Geminos  incidit  hoc  lufirum 

G  minandum  nihil  non  fuerat, 

Quod  Regentem  commendaret,  &  Regimen* 

Ut  Tranqnillitatis  Public«, 

Non  minus,ac  Serenitatis  Omnigenae , 

Signa  eflent  Caftor*  Sc  Pollux, 

Majefias*  &  Clement!  a 

SOL1S  apparebantin  Solio, 

Sicque  difcufsistenebris, 

InTenebrionibus  concuflis , 

Jam  iUuflraret  omnia , 

Favete  Superi. 

Ut  quas  difcedens  Pater Filio  nunc  cefsit  Habenas, 

Ingeminatam  hetitiam  Patria*, 

Diutifsime  ceflas  gratulemur, 

*     *     * 


SSie  Henne  infcenen  gfoiüingen, 
k(Qf0N  in  fcem  Kitten  ftmff  bei:  ffinff  Mt*n 

wie  SSeobaefaiicWctten  eingetroffen  /  mDeme  fiel)  t^cr 
Santömi*i>oUc$wepfttc&c  SoDtraUfo  n?of  Der  ©Wtlfy 
leucbtigiften  Sfyirfütfim  ADELHEID  ,  m 
*eg  ance?)urf  !eu(ttj#eus^uif irftenö  FERDINAN- 

Dl  MARJ/E,  inner  Dret)en3a()ren  anbegeben;  fear  jeDorfjmtr 
fürnemblicfj  in  fbicßen  jur  £oketf)rifft  Dienen  fotien  Die  ©(drifte* 
fi^fett  /  fo  temäjaptrlanD  »oraufünDen  wäre  aug  Der  ©forrourM' 
gitfen  Regierung  MAXIMiLiANl  EiMANUEüS,  »dcTjetw 
fejbe  im  iöSoß<n  3a&r  Den  ii.*  £eumonat()  mit  «rfütfung  t»cg 
i8.tfn  3a(;rö  feinem  alters/  ebenem  feinem  ©eburts  Sag  angetret* 
ten ;  (Heicßtute  mm  t)ie  @onnen  in  Dem  Seitfjen  Der  BwiUmgen 
Den  (dngft*  unD  ^eüeflen  Sag  nnferen  £anDfd)aftten  ert(;e?(et  /  »jpD 
nacßDeg  SUtertbums  Nennung/  Diefo  genannte Tyndaridcs  Ca. 
ftor,  unD  Poilux,  foDicSwümgengegfaubet worden/  nit  allein 
Sorbetten  berS5entbetiumg/unD  <^rl)cücriuig  ^  £u?ftö  /  fctt^crn 
auefj  ate  ein  fcfjoneg  SSorbilD  Der  beatetf  ten  Regierung  /  naefj  felbff 
Jobucljer  SBerroatamgs*  $rt(;  t>cg  SBdttertic&tn  9icicl>cö  /  gebaut» 
fepnb;  »lfo/  Da  Difcs  Betegen  eben  Utlfcre  Stotttten  betriffet  / 
wann  ®k  Den  9fegtcnmg$*2Baagcn/  oDer  Zijvcn  heftigen/  unD 
in  Dcmfelben  Die  ©we  mit  Der  ©ererbt  tgfeit  erfefmten  :  $at  Der 
Sonnen  in  Difcm  3eicf)en  D?e  -Obfrfjritf  t  gegeben  wellen  werben  /  fo 
SU  £atein:  JAM  iLLUSTRAßir  OMNIA.  3u  Semfcf)  aber 
faget: 

SSegc  $f<tnß  bie  Sonn  etf  (Killen  Rwb: 
5)a  ©ietwllfommen  ie&  regiert. 

tfafjf  fo(genDer23epfe&riffn 

91« 


%t  ofyne  ßu8cl*$at$  /  nit  oljn  <5eftf»rfe$  »iffisi/ 
$ieJUugljeit|atgeeilto/ 
©agreiff  genug  bei  Surft  m6$tfet)n/  wtt>  ®ie  erfüllen 
3f)nfunteum>ertt>etllet 
JKit  fttö  twgfklten  fel6|T/t>ie  ©iein  $me  ji$/ 
33tlmel)r  aiö©jNegel  fa$/  bicllrfacb  frage  mi& 

Fortuna  flagf  /  taf  (ang  fcie  3*tf  nif  ftotfefommen 

©af  ©ie  regieren  feit:  fcarum6  l)ar  ©ie  genommen 
2>en  sßattern  wn  fcem  trotte  / 
Unfc  aui  fot)ile  3a&t/t>ie  ftefcem©o(we  gaß/ 
©ad er  fo  lang  regier/  alSber  gele&et  tya&. 

©o#  folf  ber  Fimmel  nit  /  no$  U$  ©elßcfe  fübeinen/ 

S>af  ©ic  ^art&cijtictJfoören  / 
©afyerber  £immel  gab  bem  Q3attern  wnbem©etnem/ 
QBaö  niemand  funfct  teueren ; 
$>ann/  für  fut^  teften  l)ier  /  ben  gnfcen  oftne  ®tb 

£r  bort  genieffenfoü/  ber  Srföfitttt  foarb  genennt 

6org  aufl)  ©  fö<tj)tttt  nit  /  folfl  jung  ^>eitl 

gpÄ  fpü&ren/ 

©lauß  fc#er  Phccbus  öeiffrt/ 

2)er  afljcitfwif/ftue  manbie  gaitfail  feile  führen/ 

Sflit  Phacton ,  ben  reiftet 

©ieSorgt  vcmlßaagett  ab/ft>etl  er  bteUntf)ierf#euf/ 

EMANU£Lbir&ringtbur$  fem9tegierung  Jreub. 

©d>aunurAoieaai>iec  9>ferbt/fobteS8e(f^lei(rbettfen/ 

(Smpfin&en  ben  Regenten/ 
mt  (S&ren&ietigfeit  su&orcfren  fi®  Gereiften; 
(5rf$r6cft  jict?  a&er  foenben 

91  2  5Xe 


5t 


Sie  %>bm&  a«iw  Stoff?  fteil  bie  6ewä>tiifeif/ 
$W  Phoebo  u  mmatyt/  6ie  glau6en  ali&eräit. 

eie  feOen  jftxa  nit  ft>Pt)t/  bocf  im*  bet  3rtfi  fie  fe&en/ 

©ie&6j?(8efoiffenl)&gen/ 

Unbbopplet  ftfn&fOafft  fctwn/  ftxtö  ibnen  folt  6eftfeljen/ 

3u  glauben  fel&ften  pflegen/ 

Z)offifwUin  §Mtt?Ä  diente  neu  Regierung 

trifft/ 
9iecfrtai?$  wbepletifteint/ftJaigijroSierbe  fnfft. 

QBie  Caftor,  unb  Pollux  bei  Dellen  Qßeftei&3ei$etv 

UnballevStulje  genennet  ; 

<J)ie  Tyndanden  au®/  bie  nitt>on$ugenbt  föei$en/ 

5(ü()iec5Ufeonertennet/ 

<Bolt  inben  6onnen>£§fonbie  ©üttigfeit/  twgfeUt 

SRitwoOw  Sftaiefiätt  /  etfc&einen  »eft gefreut. 

£at  bie  9tegiecung  nun  aucfr  Sifec  Dingegeljen 

Oen  @ol)n  mit  foldw  eOraib: 

ßi#  a6et  futötcmStro/etn  9teict>/unbaudmnSeom/ 

<Die  feoen  immettüefaenb ; 

©et  gfiftig  £immelgc6/  bag  ©iebemQSatfetfanbf/ 

3u  tntlfatö  langet  §ceub/etfpneffenbiwrb  eitanbt- 


In. 


Infcriptio    XL 
Ui  Martium  animum  jamjam  pa- 

tefecerat  nondum  Adolefcens  nüjlara 
declinarepoteratfpartam,  6c  occafio- 
nem,  quaeillum  fadis  probaretarden- 
tem,  praecipue  cumin  fideihofks,  Barbarosque 
ThracesannacapefleretotiChriftiano  incubuerac 
Orbi ;  Malunt  quandoque  Principes,  novitcr  prx- 
cipueclavo  admoti,  ftationarios  agere  in  fuoReg- 
no,  quo  fuorum  bono  magis  profpiciant  Domi 
prsefentes ,  quam  ut  fuam  exponant  perfonam  pe- 
nculis  belli ;  Non  ita  MAXIMILIAN  US  EMA- 
NUEL,  voluitlsfuosducerc,  non  rmtterein  prae- 
lia;  Quid  valeat  prarfentiaDucis,  quidanimiad- 
dat  imperterriti  Pnncipis  aufus ,  6c  ad  ardua  gau- 
dentis  exemplum, haud  ignarus,  non  Dux  tantürr, 
fedcomes  laboris,ardoris,  Algoriseflevotebat;  ita 
facftus,  6c  folatium  nobile  miferis56c  calcar  delicatis, 
6c  terror  hoftibus.  Incubuic  dura obüdione  Vien- 
nx  Ottomanica Lima  ,  ingenti  exercitu  premens,. 
totamque  terrefaciens  Chnftianam  Rempublicam; 
nonterruit  BAVARLESOLEM,  qui  fuam  adi- 
pifcendae  Glorias  fortunam  ratus  ,  quod  aggrcdi 
periculumdebuit,  adibat  hilaris,  6cdomuir  felix, 
ardentior  indeeffedus,  &,  quamretrocederecoe- 
g;itLunam,mfequi3perfequi,perrumperenondefti- 
tit3doneccontrahcre  cornuadidicir.Serviebathuic 
Luftro  perapte  fignum  Cancri ;  quo  prarfide  de- 
crefcere  quidem  dies,&crefcere  noctesincipiunt, 
in  Solem  tamennihil  excrccre  virium  potcft,  fcd 
magis  fervidurn  reddit;  Lunam  ergo  potiüs  refpi- 
citMetaphoricam,  quod  addebatur, 
Epigraphe, 
Retrocedere  cogit. 

0  Retro- 


S4 


Retrogredi  difccre  noa  potuit  d  Signo, 

Qui  magaitudinc  ftimulatus  animi 

Eö  altiüs  ibat, 

Ad  fummae  Apogaeum  glori«  tcndcns, 

Quoraagisretmere  voluerantRcgimis  Curaft 

Sed  nee  auftis  periculis 

Bavaria  timc4 

DecrefcereChriftiano  doii  poterant  Orbi 

Lastifsimi  Dies, 


üb« 


Ubi  cum  diebus  crcvitin  Virttrte  fua 

SOL  Tuus. 

Crefcente  Lunä, 

Potcrat  incrementacapere 

Triftitiae  Nox, 

Niü  hanc  in  fines  egiffcntThracios  » 

Qua; . 

Pro  Aris  >  ßt  focis > 

Pro  Dco »  Fide,  &  Ecclefia» 

ProCasfare,  Auftria.,  &Imperio 

Fcrventibuseo  femper  magis  ferventia 

Explicuitjacula., 

Quo  majora  fuerc  pericula, 

Excitaverat  ifta  Ottomanica  Luna* 

Auxit  lila  Bojarias  SOL ; 

Adeo, 
Uccrefcerc  cupientem, 
DonectotumadimpleatOrbenn 
Ruptis  non  femel  cormbus, 
UtiVienna,  ita  Strigonio» 
Retrogradum  fieri  efl'ecerit, 

Ita 

Quöd  a  Cancri  figno  difcerc 

Bavaricus  noluerat  SOL, 

Barbara  difcere  coadla  cft  Luna, 

Dedifce 

IndolemLuna% 

Quisquis  aeterna  Dicpcrfrui  cupis, 

Juftorum  Semita , 

Quafi  Luxiplendens, 

Crefcit  usque  in  perfeftam  Diem; 

In  via  autem  Dei  nonprogredi, 

Eft  rcgredi. 

-0  %  &it 


Hie  Hpnne  in  km  Slre&fea 
)3e  f$cn  in  ber  Sugenbf  enttecfce  £clfcenmtfif  fjige 

Sapjferf  eit  gewarnte  tiüjkx  t>tc  crffe  ©clegcn&ett  ftc$ 
©lonvurDiajft  auftuüfcen  /  af<5  Der  t  rosige  §rfcf eint)  mit 
«rötcffUng  feiner  $ofofuc(jttaen  3ftacl)t  Die  sattfce  £l;ri* 
ftenfceü/  fo  ml)l  wesen  Der  23elasenut9  Der  $at;|erl.#awt»  unD 
SReffcen$*@ra& t  SBfemttn  Oefterrettf)  /  aten^en  gang  Ungarn 
jur  Sße&re  angreiften/  t>crur|ac(jet.  3ftanel)e  Surften  pflegen 
jroar  t&rc  Wcfjfte Derfb{)tt/Dem23atter(attD  &u  'Stoßen/  *enen <öe* 
fahren  nitaufeufeßen/  frefonDerg  mann fte  Die  tHegieruttgtmlangfl 
angefroren/  unD  tl>r  l;o!;cö  ^>aug  mit€rktt  tut  gcffcgcret;  Unfer 
$urrf;(at$ti<)ijta:  SBÜtffttft  jeDocf)  Int  andrer  griffen  <$e* 
faljrficßmt  enrjie&en/  Die  ©eine  nitfenDcn/  fottDern  tnltfcfjffet 
3>erfoi)n  felfylettnuDcr  Den  geinD  führen/  unt»  in  allen  ftigigifleit 
©efecfjt/  tnaüenUttgemaefyDefK%ieg£em©efel)rt/  wie  ein  #eer* 
göftrer  fepu  wollen/  ir>ol;l tDtffcnt)  /  »aö  Die  Gegenwart  Defj  gnr» 
ften  in  folcßen  ©efe^afften  vermöge,  -©er  Süreftfdje  gftouD  »el* 
te  Der£l;rtf£en^eltDieSrauer*uttD  ©cbrotfenö'Stäcgte  wmel> 
reit;  .©entfetten  weite  Demnach  unfere  |)elt>en  Sonne  Die£o> 
ner  brechen/  unD  jbnt  leljrcn  Den  Äre&ggangitemmcit  /  Damit  Die 
atflenfeßaftt  teg  ^reb^eicljeiiS/  foan3l)rnic6wt>ermed)te/  Der 
SRonb  erfahre/  imDpnttf  $tt  weidjen  gemuteten  wurDe.  Sa* 
tyn  Deuttet/  was  Der  Tonnen  in  $rerfen  jwm  @inn*@prnc&  fci> 
gefegetin  £atcin  RETROCEDERE  COGiT:  unD  &u  Sewfeö 
läget: 

5>te  ©onn  fca$  Q5(at  umf  fcBtef  / 
©cm  ffitonfe  fcen  Ärefä'(5mig  lefjrefc 

<     £>te  aSepfeijrtfft  attnebems  fo  ml. 

[Stonfcuau®  (ijefllier  fcie  §0tttl  in  gftftfw 
J  (feiert/ 

SixMQ&tim  beeb  3ufei)n  erlernet  ©eißenif; 
S)ic  wn  ©ref  mfitötfefrit  nur  immer  fortjuge&m 
©rtttöen  toartv  f6nt  nit  |üK|te()en  einen  ©cfrcitfc 

35ifi 


S7 


23if  ©ie  ben  0&$j?en  ©rat)  ter  ©fori)  fyä  erceitöf  / 
©iafft  ©ic/fca|  alle  eorabeßaignenKu&nfJ  wifif. 

3u(f»  bie  ©efaßrenfcpb  ttif  /  bie  fle  föntfesi  femmen/ 
Q&wn  fleglet  <u»f  benßpifc  antüaäfenb  fcont>  w 
metjnt; 

men/ 
CBS  fffiM  baö  Seiten  fwlt/unb  ffltö  getrau  gemeint/ 
Sßeil  um6  forne^cbic  Smifc  anfoac&ft  betöltifcen&eit/ 

ge  me$c®ieMrmffcfyftt§omrc  mit  bereit. 

3t»ac  fc&cM  en#fc«t>t  w^Dfft  ein  S3eofa@  511  erlangen/ 
UnbSrauer>6<tMtfenrooitbcr£lniften^eifJerfetjn/ 
©a  t»act>fenb  in  bei;  ssaegt  ber  Stonb  ju  <2ßienn  null 
prangen/ 
S>c(f>folSeD?a(trt  feJ6ff  teiet»  fcem  5eint>  wrfe&rt  rar 

<f>tw 
SErii  in  5>fcfoBttÄUf  ftnMAXMiLiÄN  tofgeßt/ 

Säreott/^if^/eiaut/unbi'aitt/unbfürbenÄäofei; 
fte&f- 

6Pü<n«t)npc(;a(f09i*oibet;5ilircfen^5?<iif(iö)  mehren/ 

©d?ief?  nur  fo  ftärrfer  a6  bie  @onnen  il)i-e  pß  / 
$afj  ben  wrmefwen  Sionb  bur#©#aben  ©ie  f&ät 
lehren. 
ÄrefSgängigtoerben  mit  gewußten  £orner@pitj/ 
Q3on  ©ran  fo  »ot/alS  3Bienn/unb  hoffen  nit  rar  f)u  foü/ 
2>en  2B«lt»ffr4üeüiaöffi(fn  /  bereignen  23rat$f#on 
polt. 

9>  e» 


8$ 


©oGatta$3N$8wto(Mti  Seiten  ßletöen  mflffen/ 
SMü  e£  wtyeMict)  nit  ein  ^teßö  genennet  twrb ; 

5>ann»a*nif  fegton  f*ntt  fcie  SS^ttj®  ÜOtltl  / 
mfiptiffen 
©ec$?onfc(mt  Uum  ftimo  tw25at6arif#  aufftN 
Sfogtownfcef  5föontofr9fctb/tt>cr  eft>ig  tt>ill  gemeffen 
$m8roiben£afl/fo  ©Ott  Den  jenigen  befeuert/ 
2)ieaufbet£uflenW>©teaff  ftettö  epUen  jUtörnS^j: 
2><um  tot  ge&f  t>a  auslief  /  tot  jicQen  Mttfm  toxVL 


Injcri* 


59 


Inßriptio  XII 

Otum  magis  experientia  Magiftra, 
quam  ut  noftra  fit  opus  annotatione, 
quantis  ardoribus  SOL  agat  in  htec  in- 
feriora  >  tibi  Leonis  fignum  ingredifur; 
&  quoniam  Luflrum,  in  quod  mododevenimus, 
non  tantümrervidum  femper  magis  Allegoncum 
SOLElM  noftrum  exhibet  in  propulfendis  Otto- 
manicis  Caftris,  eripiendisqde  Urbibus,  6c  forta- 
litijs;  verum  ctiam  in  plunmis  alijs  expediendis 
magnisOfticijs;  immo,  &  donatum  conjunclio- 
ne  maritali  cum  Imperatoris  Auguffrfsimi  LEO- 
POLDI  Primi  Carfarea,  ac  Regia  Filia;  ideircö 
nonahoutendum  eflecenfuimus,  quamhoc 


Epigraphe* 


Geminat  Ardores, 


3>  2, 


Neu 


Non  Heroicac  tantüm, 

Sed  omnigenac  Virtutis  Zodiacum » 

Totümque  fimul  emenfum, 

Credes  hoc  figno; 

Adeo  Giganteis  pafsibus     * 

Plenum  eftLuftrum# 

In  LEONE, 

Velut  propria  Domo, 

Et  Domeftico  fidere , 

Geminarc  debuitincendia, 

Qui  clarefcere  fadis  maluit, 

Quam  fplendoribus. 


Mar 


Martialibus  itaqucFacibus 

Maritalem  conjungens , 

Auftriacofanguineauclumardorern* 

Vcre   SOLARI  celcritate, 

Et  Leonina  Magnanimitate , 

Tanta  per  argumenta  probavic > 

Ut ,  una  pro  Filia  >  Caefari 

MultasinVivarino  3  &  Strigonio; 

Buda,  &  Alba  Graccas 

Ac  plunes  Millenis, 

Ad  Harficos  Colles, 

Superatümque,  ftuporcomnium» 

Savum, 

ProftratisThracibus 

Quin  proprio  non  iemel  fanguine, 

Magno  certefemper  periculoredemptunu 

Totum  ferme  Hungariae  Regnuna , 

Refhtuerit. 

Geminavit  profecto  ardores, 

Excinclis  non  fatur  incendijs 

Ad  Orientem, 

Nee  demefsis  fat  coronatus 

Hungariae  Lauris, 

Auftroquoque,   &  Occidetiti, 

Endano,  acRheno 

Viclrices  indulgere  voluit  Radios. 

Cornpendio  utere  fama  immörtalis. 

Hoc  Luftro 

Eleclricem  Bavarise, 

Pannoniam  Auftriae» 

InFratre  E'edorem  Colonise, 

Regiam ,  in Sorore ,  fponfam Hetruriafr 

Casfarem,  in  Affine,  Imperio. 

Alterurn  ,  in  Seipfo,Regem 

Beigiodedit 

EMANUEL, 


6z 

!©t  atig  (Srfajrunfl  feibften  me^r  kUtibt  I  atö 

Der  Stomcwüimg  beDurfftig  /  roefctjermaifen  anrcartjfe 
Die  £i(3e/rcann  Die  eennen  tu  Dem  rJcic^cn  teg  £6n>cn^; 
I;at  eben  jene  fünft  3dZ;rtöc  3m  Unfrcr  ©UtCfrleilCfc 
tigiftengürfren^ennen  reeße  eingetroffen  in  Das  Seicfien  De6 
£on?end/  Dafelbe$nfo  ütfättwn  greifen  2Burcfrtna,en  »on  tbren 
•OefDenmntfj  meftr  nnD  me(;r  erl;ißet/  utto  über  Daßnocfj  mit  Denen 
Hymcnsifc^en  Sacfren  Der  SSermaltftmö  mit  Der  ßdpferlicficn 
^rinceflm  MARIA  ANTONU  wrftärtfet  n>irD  befnnDen ; 

£>er  35at)t:ifcDen  ©onnm  m  mm  hin  m$  mty  mm* 

ti)um(trt)/  ateDa$£dtt>em-Oan§/  Darnmben  ftcf)  (eicßtttcfj  begeben/ 
Dag  <gte  $u  gdn^iicfjer  ©dmmunQ  teß  -Ottomaniftfjen  SftcnDtf  / 
tmfc  anberen^repgntMkDiöirten^^attenjlljreütete;  DerUrfadjen 
önufl  $nm©inn«<5pmcfj  waren  Die  £ateinifcfje  2Bort:  GEMiN  aT 
aRDuRES:  mtDDieSentfcfie 

©aübie|)ißefet)Derme^(/ 
6el6jlba^6ft)en^au|i  6eae()tt 

SBie  anef)  He  25ei;fc6rifft. 

DU  man  einantweö  in  Eifern  geilen  figlieffcm 
9U3  tag  nit  £elben*nut7  au#  aUcv  Sugentfc 
ffttfgf/ 

£a&  unfte  §0t1tt  f#on  ijitt  i  unbgantjbtn:j£(aijffm 
mflffen? 
(SotwUber  9tifm<@cDntf  man  fcife  ffinff  $$miß : 

Sm  fi^ÖKtt  fiffit  man  ©it/fcec  iff  baö  <t!0t!e3ei$tn/ 

£>af?  aigentf)um(ict)  #aufi  to  Wen  fSrtJtfM* 

<§0tim 

QBeKtTgtoffe  Innbnmjt  bann  fo(t@ie  nit  ba  erreieben/ 
5>ie  met)v  bur*  <2Bercf/  all  ©lanß/  futfct  igren  g&r  en< 
<Bot)n? 

SBieftarcf  wrtm&retmujf  ber^ennenb(?t)ffet*f(J)eincn/ 
©apaccfen^clben^utOö  tw()in  ffton  wrtWSJiiit  / 

(2ßie 


6* 

(3Bei(Mars  mitHyraeae  bie&tdffen  tWf  vereinen : ) 
Shirt)  no$  uetftikcfettrutb  mit  Oejtcrreic&cr$?utl): 

SDie  5>ro6  Öat  alleö  tvat)i  in  fo  MI  ©tucf  emnfen/ 
3)ann  toaö  nw  MM  au§  nif  leiffif  jugoffen  war/ 

%at  ör  aüc in  gezeigt ;  ber  foolte  fetjn  geprgfm 

3n6flndQcit  eine  ^Oft/ein^dö?  in  allerer: 
SSitftin  fcemÄäDfct^rtt  fftrem  ^rincefftn  ge&en/ 

Kit  <^ttW  /  unbgfert  nur/  au*  Belgrad ,  unb 
fraömet)r/ 
23e»  na®  gan(|  Ungetianb/barfe^enb  offt  fein  Seßen/ 

©etil  »lut/feingSolrf/fetn6utiu60tfrunb  3W9ffl& 

QSerbopief  f)at  fftttoafjc  bengt)ffer  bife  §0t1tWtt  / 

©ann  nif  twgnögt  mit  bem/ft>a$£or&er3f)r  ber||o|l 
Uta*  geGe;au$  bem$f$tt$/unb  §U&fwlf  ftewrgojie 

MrgrE>f.@^reiffim©gem/l>em^ßein/unb^gs> 

SutrofI« 
Unffertfttfw  &)6>6cball !  fagiulmifftenigQBorten: 

Sn  em  fo  fur£er3eit/unb  nur  fflnff  Streit  fcijl/ 
£a&  er  fotnl  erzeigt  mgroffer  Ratten  ©orten/ 

%l$m.tiz%tim*eti)<i<xi  efft  nit  julefen  ijl  / 

©cm  l&flptiMb  eine  g|MU/tom  9#§^«C§ 

gtigerlant)/ 

©em  Tofcan  eine  |&r«n  £$W$tflbem 

©ig  in  bem93  ruberen/  ienö  bur  cb  bere#foef?er  95anb/ 
©em3ieic&/imSc()irt)a(}eren/ein^ai)ferburc^ertt)6^e/ 

Unb@ic§  an  $bn\$  $ah  bem  ftneben  Dftberlanb 
JUintin  fofurßer  Seit  EMANUEL  aufteilen. 


64 


Irifcriptio  XllL 
;Lura  licet  Encomij  Argumenta  , 

hoclufl:ro,fuggerere  potuilient,quae  in 
Belgiolaudanfsima  gefta,  demeflas  pal- 
'S  mae  ,  &:  mumtifsima  propugnacula  fu- 
perata  tarn  famaimmortalis,quäm  relidumßeigis 
tanti  Gubernatoris  defiderium  fibi  eripi  nunquam 
patietur  :  Ut  tarnen  figno  magis  confona  loque- 
retur  Elogium3  minora  praeferre  oportuit,  Syrio 
Dominante  decidunt  flores ,  Stpleräqne  arefeere 
folent  nimio  prae  calore :  Damna  harc  benignius 
Virginis  fiduscompenfat  perfruclus,&mitigando 
ardorcs  refpirarejubet  temperie  aeris.  Demcflint 
quoque  hoc  luftro  durius  fatum  &  Auguftam  MA- 
XIMILIANI  Conjugem  ,  ipfo  etiamnum  in  aetaris 
flore,admaximam  viduatitriftitiam,  &pauldpoft 
fuperftitem  ex  Ea  Elecloralem  Principem  J  atque 
itafpem  Regnorum  3  &:  tantac  ftirpis  propagatio- 
nem:  Dolorum  plena,  haec  tempora  quo  mitiga« 
ret  BAVARLE  SOL  ,  ad  feeunda  Vota,  eaque 
per  copiofam  Serenifsimam  Prolem  fortunatifsi- 
ma  ,  tranfeundo  cum  Magni  Poloniae  Regis  Au 
gufta  Filiafeliciter  eftecit,  undeadjungere  Jicuit 


Epigraphe 
Tempora  temperat. 


Heul 


<* 


Heu! 

Dir«  Libithinac  duram  vindi&am : 

Conjundhonem  Martis  cum  SOLE 

Pro  Auftria, 

QuiavincereLunanon  potuit, 

Mors  vindicavic, 

Rumpendo  conjugium  cumAuftriaca. 

At 

Qu*  foedera  corrumpere  credidit , 

Nonminuit,  fed  adauxit; 


Nam 


66 

Nam  qui  Poloniae  Regi 

V.clncia  junxerat  Arma 

In  Hungaria, 

Regiae  cjusdem  Filias 

Amores  junxit 

In  Belgio, 

Italuftrum 

Saatcmperamenta  didicit 

Per  Aftrum: 

T.mperat  hoc  ardores 

Dulces  per  fruclus; 

Amarosmitigavitilludluclus 

Per  amores, 

Et  Hos  nee  fteriles,  nee  breves, 

Numerus^  pretium 

Nafcentium  inde  frucluum 

Patet  abunde  Tibi 

Bavaria , 

Debito  nuxiquam  definas  obfequio 

Perfrui; 

Adijcieshunc  Encomij  fruclum 

Felicitati  Tuae; 

Quöd, 

Sicut  incorrupta  viretDevotiotua, 

JurataVirginum  Virgini, 

Sic  amor*  fides,  6V  Re  verentia 

Erga  Principes  Tuos, 

Te  penes>etiamnum  fit 

In  Virgine# 


«te 


6? 

Igte Mfitm  in  bcr  gunafwiirit 

Onfen  in  ttfer3af}w&3AÖl  nif  fatöac&ftffaa:' 

beii  jene  t>if£o6  t?ürDige$i;aten  *en  erhaltene«  eigen/ 
eroberten  gleicrjfam  umtferniiiDitcljen  SSeffnirgcn  t 
litt*  Seruöetgwtg  Der  ^tDerldnDeu  /  wefefie  in  ttfe« 
Luftto  ati3urul;mcit  gewefen  waren ;  fonDeru  müften  fWdje  »üme&r 
rem  uttflerMtc&ett  SKulmt  Der  unwrgefFenfcen  ^faifjnxit  /  unD  Der 
©efcäcfjtntt$ftr9iit>ertän&er/  Denen  fiMANÜtL  eine  tmtge&e* 
gürD  naefj  (einer  vertagen  /  übergeben  wcrDcn ;  mxt  Urfadj  Die  &e* 
fefce/Kmieicijett/inwefci^ 

jttgelwi/  unDmittym  auf  jene  :3orü;tjtigfett  anzutragen/  fofttöqß 
gele^rec  feinem/  unD  Der  feimgcnSetjD eine gSttoenrag/  uu^Dc;n 
©Un|ifU(t?ti#cn  £l)Ut  ^ailß  eine  50ttpflan$Mtg  jurer* 
fcfjaffen ;  3)urotj  t>a$  Seieben  ter Jungfrauen  nnro  Die  £t$e  fcfdnff» 
(iget  /  wetcfje  Dae  brennende  ®efttrnfe§  Syrij ,  o>er  fe  genannten 
Fimmels  -OunDS/  511  Srforrung  Der  buuDten  ^lumen/unD  (Scßtoa* 
ctntng Der Sftcitfdjen  erweef  et ;  auet)  anfanget  in  Difem $au$  De 
€renn  Den  33erfoi  (t  Der  @)rtiemuuig  mit  Snuf ten  $u  erfefjen.  %  as 
2$er$ängnu$  »erfegte  25apren  in  eine  £raur»--©6vre/  mitiHbficl)* 

inugDer  Our&ieucbujiften  Slmrffii'tfm  marine  ajnto. 

2VHÄ  tn£>ero  amtoefj  friufeenDen Alfter/  unD  naef)  trenig 3<u)reit 
auefj  Deg  eta#$en  ton  S)erofef6en  uoef)  GefinMictjen  fe():itv  @r* 
tttty :  eolffe^t  m!i>errun>itrDeDanucn()ero  Unfer  ©UVCfriCUCfr* 
tijtflet;  MAXIMILIAN  jur  attDerett  S3cr*üntiui$  mit 
Des  ©rcgmdet)c!gen  jjtömgs  tu  Wfeii  Äonigltcfier  5>rince||in  jtt 
feßreitten  gemmgen/worDurcf)  auet)  in  Der  3ai  ^retefen  &oc6en/uri& 
kgtuefteften  ^artfommenftfjafftDas  fcocfifte  $5<U)rifC&e£eIl*fl# 
•£)attßcnHw  gef;e&cn  werfen  /  Darumoen  nael)  Dem  fccraefcßicn 
irateinifct)en@inn  ©prue^  TEMPORA  TEMPERAT,  gefehlt 
tau  werfen  in  Seutfef) 

QBtebif^/foaufita«^/ 
Qßivb  gelingt  mit  fcer  3at. 

Sergletcfjen  reDet  Die  33ei;fctjrifft. 

» 2  ace« 


«8 


j£0 !  twlclrein  fdmtfre  9taa&  ? 
CSSeit  ta*SKonbmtt)erm6(t?tbte -üönfcmiffen  ju  trennen/ 

©ieMars  fövOefterreicb  t>af  mit  berf§S>tltt  gemacht/ 
^at  Libithmae  (Sinn/toie  eistet  Den  Xobt  nennen/ 
ßinSBetübeö  5$onbe*  ©fbaD  311  rächen  auf&ebait  / 

( v£>er  2\tHu  groffer  e#mact>  s ) 
Stowte  ba$  @ge  93anb  6rad?  mit  ber  von  OefierreictV 
Unb  gaß  EMANUEL  an  ftatt  ber  33rautf)  ein  i'eiCfr 

£at  bo#  t>erfef)lf  ba$  3if)h 
©&  f$ottbie$?et)imng  tt)ar/33erftänbnuffen  ju  Bregen/ 

Sfiborf)  taö  ©tberfpiü  erfolaet  in  ber  £l)at  : 
©min  jene  ftmtben  nur  wrff  ärtf  t  an  ftatt  beß  6d)ft)äcf}en/ 
Sßeil  nit  ermanglet  ()at  ber  Beirat  tluw  9tatl)  / 

Sie  3ßeife  frag  nit  t>i( : 
©pißftnbtg  ijl  bie  gieMinb  ftärcferaß  bei:  tobt: 
£)ie  Mittel  ftnbet  ©ie  /  awü  in  ber  gr6ften9?etk 

^ietfigeftauc&ein^ccß, 
<Dann  MAXIMILIAN  ,ber  bie  ©Steife  Raffen/ 
£>a*  ©mfitt)  /  unb  Reiben*  5Rut&  bem  jttmaen  von 

©er£()nj?en$eit  ju  ©trt/bem  Ungarn  Stufte  aufraffen/ 
Vereint  jur  felöen  Seit ;  (jat  autf)  wrbinben  toolin/ 

3u  feiner  J8ta$eit&  £06  / 
©ep  fi6nig££ocj)ter  ftcfr  na®ma()l  in  Mberlanb/ 
S)urct>  heften  2kk&  öunb  T  unb  Hymens  ffoitjUi 
&anb/ 

©ic  Seif  bem  Beiden  gleist; 
©ig  mifteref  bie  £iß  burcfr  füffer  größten  ©aaCen  / 
Sene  befänffüget  bur$  pm  Sie*  tat  ftgb ; 


69 

®tt  Ste6  fcie  nit  meßt  farß/  mit  Srücgfen  n>ciß  ju  fof  ett/ 
tlnt>  jeigf  t>cr  QScrtft/au®  3a^i/ju  alijemeiaecSccu?/ 

23aö6ie  ()ab  fcarijereicfrt 
$e#  fcaö  genicffcn  m&itf  /  mit  gmifc  /  O !  23at)ev> 

lanfct/ 
QBa»  t>ic  gefahren  Sat  fciü  tßeute  Sie6e&25ant>  / 

€eßfceinem?e&noct)6et)/ 
©<t]p/  tDieman  fcnne  J?icß  ncct)  mwufefyrrt  pwgfcf  / 

©rc  ättkcÄcniginbep^tmmelö  iuünft/ 
StotiimG  aueb  iljmi  ©tfMß/We3un#aut>ft;  erfteifef; 

Coflwntom  £^MF'{|<Ulß  totn  Stcu  foltörtt* 

flifl/ 

2?pc§  in  bei:  Sungfvau  fet^ 


© 


In* 


7o 


Infcriptio    XIK 

T  maxima  Principis  Laus  ä  Pru- 
dentia  non  minus  ,  ac  Juftitise  amorc 
enafcitur,  &  Prudentiae  quoque  li- 
bra  tnbueoda  cflct,  «queac  fpeculum, 
quoad,  fi  in  hoc  videre  debeat,  qua?  a 
tergo,  feu  pra>tenta  funt,  a?que  ac  praefentia,  & 
a  fronte  ,  per  trutinam  omnia  quoque  bene  pon- 
deret,  ubi  tam  de  fui  Juris,  &  boni,  quam  aliorum 
periculo  metus  eile  queat ;  Ita  optime  ferviebac 
fjgnum  Librae  illiLuftro,  quod  variae  circumftan- 
t\x  ,  cafus,  quseftiones,  6c  ambiguitas  rerum,  ac 
Jurium  reddidere  famofum  \  nee  non  verfatifsi« 
mos  in  Publicis  Viros  5  uti  Principes  ipfos,ac  Re. 
ges  harrere  coegerant.  Cum  igimr  Ekclorem  no- 
ftrum  viderit  Europa  nihil  non  egiffc  eo  Luftro, 
qua1  fummäm  commendare  Prudentiam,  omnia 
ponderancem ,  penesarquos  potuerit  Judices,  pra> 
termifsis  caetens  hanc  E'ogio  fubjeelo  perftringere 
oportuit :  &  ideo  adjeclum  fuit 

Epigraphe 
^Equo  pondere  librafc 


Jufti- 


Juftitiae  dcfenfe Luftrtl mcredis, 

DumSOLEM  ccrais  in  Libra, 

Prudcntiaefuit: 

Nonquöd 

Maximum  Cultorem  Juftiti« 

In  MAXIMILIANO 

Nonhabeas, 

Cui  nil  magis  fucrat  Cordi , 

Q u im  dare  cuiqueßium  : 

Amataicmpcr  norma  regendi, 

Ad  honefta  pelliccrc  magnis  praemijs, 

©  2 


Detc. 


Detcrrere  ä  turpibus  juftifsimis  pcenis, 
Adeo, 
Urlpfoconfcio, 
Tarn  parum  impio  felicem  , 
Q-jäm  bonolicuent  eile  mifcrum: 
Et  potius  jacluram  omnium. 
Quam  Juffcitiae  pari , 
EMANÜELIftatutumfucrit: 
Prudentiae  tarnen  ftateram 
Hicluppone, 
Ub'iverfatum  cernis  inarduis, 
In  quibus  prudens  ponderatio 
Plerumqueplus,  quam  enfisprodeft; 
Poteil  hie  Gordios  fxpc  nodos , 
Nonfemper  dubia  deeidere  Jura; 
In  his  plusvalet, 
Ex  Euripide, 
Mens  unafapiens  in  Principe, 
Quam  manus  plurimorum  J 
Er  quod  viribus faepe  non  bene  creditur, 
S?pientiae  cedit  frequenuus- 
De  MAXIMIUANO  EMANUELE 
Ne  dubitesin  dubijs, 
Bilancem  Prudentia  dedit. 
Quam  magnus  iili  ad  bella  animus, 
Tarn  cxiguaad  ea  capeflenda  Mens, 
Ubi  armis  potius  leges , 
Quam  legibus  arma  fuleiuntur , 
In  ambiguo  Juris  pondere, 
Neutri  manus  dare  tutifsimum  ratus, 
Ucriusque  Jura  tutatus  fuerat, 
Si  potuiilet  tarn  facile 
Aliorum  cupiditatibusimperare 
Quam  fuis4 


Sie 


SSie8fonneftttetn<t<i& 
|SK  groffe^  ?o6  einem  Jfltjten  6eg6tingetMe  SieBe 

Der(33erefluigfeit/  wirD  nit  weniger  erfüllet  am?  De£ 
fcit  vertlcfirt^cii  Ä«ii^(;cit-  tmfcwie man Difer  eben  alfo 
weljl  als  Der  ©erecfitigfeitauaignenfotJeeme  5Baage/ 
neben  Dem  ©ptcgef :  sPiüNctt>cüat  fte  ölctclier  majfcn  aüe$  wol)l 
feile  abwogen/  wann  faö  gemeine  2BeJ)lwefeu  /  unHigtiel  wie 
fremde  ©erectjtfamreu  @5cfal)r  Dorfftc  lernen  Durcf)  einen  tittenw' 
genett  <Sn*feljfa§/  geftaltfam  Der<6piegel  Das  Ergangene  /  (Be* 
gett»4rnge  /  unD  waö  erfolgen  mocfjte  /  verbitten  folle :  2Ufo  l;at 
ftcb  feljr  wol;l  gcfiiget  /  Dag  eben  in  Daß  Suchen  *>cr  2Baag  jene  Seit 
Der  fibenDen  fünft  3al)reiiuraffe/  welche  aifo  betuffett  t?cn  Krfct)i* 
Denen  UmbftänDen  /  ©cfäljrltcl)  *  nnD  3wetfTell)afftigfeuen  Deß 
©taat^Sßeefenö/  Dag  aucr7DicgrcTtt@taats^4niterm3rrung 
verfallen  runDten  £at  nun  nnfer  tiefHmntgtftcr  EmanUEl 
fiel)  in  faftöen  UmbftänDen  /  nnD  Letten  Der  reiffeu  Älugfxits* 
^aageembftg$u  gebrauten  alfo  begönnet/  Dag  Dte  Q5crcc6tfaine 
fetner  t&v'ks  möchte  verleibet  werDen ;  wäre  Der  €tnn<  ©yrueö 
AQUO  PQNDERE  LlßRAT.  SJftt  Deme  einffrmmtg  /  \va$ 
(tefc  begibt/  wann  Die  kernte einträtet  in  Das  Sctrtjcti Der  2Baag  1 
Dag  ucmb(tcl)  Sag  unD  $M?t  in  gleichem  @3raD :  eoltfjeu  <5prnc§ 
gibet  Das  Sem jll)e  alfo: 

getont  gfeij&unb  w$fe§  (Bfoiftt 

SDie  auef)  Uc  25et)fcfirifft : 

i^er  ft>iif  u  jene  Bett  bic  fontwBafyr  tJorfToXTen 

©ie  fcer  (*5etc$ttgfeit  ju  ©ffiug  getnenet  ()a6; 

2Bei(  fi(&  Ne  ältf^  iei^ ;  in  ^  *ie  <§0M  1W» 
rc&Uen  / 
Uttö  tt>a§  Don  if)i  ge!ießf/®ie  (tatt^ufennencja^ 
<Du  ttifffi  esboct)  nitrectrt/öier  rneör  tfT  jene  Seit/ 
%iwmit(ontwn  tymt  »*«  fätinen  fcie  Äitifllieit 


74 


Djit  fcaf  bu  glauben  follff  /  atö  floate  Mit  gewefen 
Unfer  MAXMILIAN  Don  ber©etecbtigfeit 

(Sin  gr&fter  ©c^Patron/berfie  fowcttf  wrwefen/ 
Sag  erniemal)len  fyat  erzeigt  fö  gtoffe  greift/ 
2(13  ba  er  Nwt#  ba£/o()neweitre  Srag/ 
geben  wrreiiet  tx>urb/  waö  iOm  gebüßten  mag. 

QBie  (ein  9iegierung^3rtl)  war/ju  bem  Wen  fügten 
$ur$  grof  t)org|egte?o^ma6fii:6deburci)  bie©traft 

g3pn&6fen£l)uen/unb  altötnl  leicfrter  wolf  wrlielren/ 
8(*  bie  ©eretötigf  eit ;  6c  /  baüftgon  bei:  95j#iff* 
©ificf  feelig  ntt  funt  fei)n/ber  $rcmm  nit  ofjne  £uft  / 
Jtocfe  unt>ergnfigt/wann  rt  EM  ANUELnur  ftnift 

SMe  ©aagfoU  bo®  me()r  l)ierbedllug()eit  fti  ^ertönten 
ai§  einer  §eit/ in  bertnß6§were£ttiacf)t  (Sefatny 

3Bof(uaWrw6genmel)rber  Srrungftftt  enf&inben/ 
Stlö  ein  flefffiätpftfe*  6(MpaM ;  bip  f  an  auftöfen  ffloat 
SJiewtfe  ©orben*gn&pff  in  Aiexanber*  $aw>. 
Kit  (teiffen  ieneö  Stecht/ woran  ligfStonttnb  £anb. 

£ier  gilt  ein  weifer  ©inn  in  eines  Surften  ©eele/ 
9u0  bem  Euripidc,  offt  me&r/al*  groffeSKac&f/ 

<25ie  unfer  |prtf  efl*§S>tm  /  baß  ©ie  mit  niffif  en 
fe&le/ 

©enSKtteMBeefl/unb  QBaagmemaf  (aj?atijPber3#t. 

<Die  ^rafften  wftflt  ©ie  alvbie  Umßff  dnb  au®  $ugfeirt>; 

©u$t  inber  9tetfrten©freittju  treffenben  QJenjIeid). 
W>  groH  berÄriege&$totl)/fo  twQl  fünf  $r  ißn  Jemen/ 

QBafi  me&r  tot*  9te#t  buret)  Äciea/aiöbwÄcica  burö? 
ba$9te*t 
BcMHtätf  forte  femt;  Mt  lieber  fem  £()eil  nemmen 

%  sweiffeiftaffter  2Baag;  bamit  er  aifom&$t 

?8ereBrenßeebe5l)eti;  bei  wäre  feine  $et)n/ ' 

S>rtS  frem&b23egürbernit  tönt  jwingen/  wie  Weferjn. 

Infcri- 


7$ 

Inßriptio  XV. 

9n  fruftra  facrisin  Paginis,  cea 
magnam  Pnncipispartem  ,  adduftam 
fuifle  putemus  condnionem  iliam,qua 
.  Regentem  populosoporteat  cfleMedi- 
c  um  uon  minus,  quam  Paltorem,    qui  alcre  queac 
fuosiu bditos 5  &  pafcere;  Primumenimrecu/andi 
Principatüsargumentuma!Iegatur^/>^.^.  verf, 
7.  defedus  eonditidiis huiusmodi .  Afo^v^  jjfrff- 
cus :   uti  fequentium :   Et  indomo niea  noneß pa- 
nis ,  neque  veßimentum ,  nolite  me  conßituere  Prm* 
cipemPopulL     Divmo  potiüsOracuioinde  doce* 
mur,  nihil  dirferreBonum,dignümquePrincipem 
abono,  Sc  oprimoMedico,  qui  fuorum  infirrnita-» 
tes ,  non  tarn  corporales,  quam  Poliricas ,  6c  boni 
publicimorbosnovenc  depellere;  memorquoque 
moniti,  Medice  cur -a  teipfwn.     Huju<  condirionis 
n?  nvnimam  qu;dem  dctuiile  partcn  MAXIMILIA* 
NO  EMANUüLI  indubium  vidit  Europa;    Hinc, 
quia  Luftrum  prafens  plcnumfueratfiniAViseven- 
tibus ,    qui  dejicere  potuiflcnt  quemcumque  ani- 
mum  Noftri  Principis  mente  inferiorem  ;  [%  au- 
temMagnanimitatefuafibi,fubque  optimemederi 
noverat,  Medicorum  more,  qui  Scorpioncs  mer* 
gunt  in  oleo  ,    eoque  idus  Scorpionum  enerves 
reddunt;  idcircöScorpionis  figno  adjunclum  noa 
incongrueexplicaturum  credimus  utrumque,  6c 
Aflrurn,  &Luftrura. 

Epigraphe* 
Non  nocet  Medica. 


tf 


Ut  maximi  Menfura  Principis 

Magnanimitas  eft; 

Sic  infid«  fempcr  fucrat 

Medicamcn  fortunae: 

Solent  hanc  Magni  animi 

Provocarc  pri'müm, 

Deiadc  contemnere,  poftremo  vincere; 

Iclus  vero  eodem  mcdicari 

Oleo, 

In  quo  illam  cum  Scorpionibus  mergunt. 


Sic 


77 

Sic  alio  nolim  mctiaris  calamo 
Maximum  MAXIMILIäNI  Animumv 
Quam  Magnanimitate  fumma, 
Eaquc  ceucongenitatota,femperquegermaDa» 
Saepelsefus,  nunquamnon  laetus, 
Doctiit» 
Nil  contra  fortitudinem  poflc  fortunam; 
Ve&igalem  hanc  ficn , 
Siformidarcnefcias ; 
Evaderc  Tyrannam, 
Simetuas,  ores5  vel  adores» 
Non  fimilem  fe  tantum  Olympo  , 

Infra  cujus  Verticemtonat* 
Sed  vel  hoc  ipfo  fiderum  Pnncipem 
Se  probavit  EMANUEL 
Quöd  fronte  femper  sequali, 
Tarn  nitidam  fortunam, 

Quam  Luteam, 

Traniire  confuevcrit, 

Ab  hac  inquinari  ncfcius, 

Necabillafirmari, 

Petantfagittis3autimprecationibusdiris, 

Infeftum  fibi  SOLEM 

Atlantidum  Gentes, 

Peragit  SOLfurdus  praefixumfibiCurfum, 

Pergit6<  in  fuo,  femper  Idema 

EMANUEL 

InjurijSj  quo  acriores  fuerant, 

Eocelfiorem  fefecit* 

Quamutadlllumdoloris  telapertingerent; 

Tantaque  femper  fuit 

De  fublimitateSerenitas, 

Ut  Uli  natura  credi  potuerit , 

Quod  ahjs  eft  Titulus, 


3£it  Üonne  in  Um  iscorpüm 
1S(||bie©6«lt®e€ö)nfffan  einem  SfitfTettiiurt) 

ju  erferDeren  fcfteine  Die  ätgenfdjojp  ctttcö  Sirenen 
ÄünDtgen«  foiroW  af^  eines  £irtens/n>e[cOer  nit  nur 
wilfe  mit  Der  ^Ra^ruuö  feto*  Untertanen  &u  erhalten  / 
folgern  autf)$u  Wenige  ©e&recfien/  erfjcüetaug  Dem9>tc^e< 
tcn  lfaia  am  ?.  Cap.  7,  Verf.  aüroo  für  Die  evfte  Urfad?  ftelj  $uenD, 
fcBuftigen  wnftmtemmung  t>er  Surftlicficn  SBurDe/  bepgebracßt 
rcirD  Der  Mangel  jener  2ligenfcfiajft ;  %tf)  bin  fein  £ei6#3te  fyt  I 

xc\t  Die  andere  /  fcag  er  mit  33rofct  In  feinem  £auf /unt>  mit 
jüeybungen  nit  wrjtyen  /  w  Dann  foicfje  sömeftitcgfetttet. 

ttes  SBegs  ermannet  unferem  abgcfcibtett  ©Ut*Ct>letlrt)tigit?en 
gtf)Utf  titften/  roeWjem  Die  Mittlen  roiDer  Das  untreue  ©fürt /ttnt> 
fetne@treicf)  für  ficfj/unD  Die  ©eine  De|]en  mwergfektncfie  ©rcgmö* 
t&tgfeit  nmnDerfam  »errettet  /  Durcl)  rcelcftc  Sr  rcie  Die  ^lr^nep* 
(Erfahrne  Diegtffttgc@corptenen  inDa$4M)(t>erfen<feit/Da$  alten 
anderen  obfcfjttümmet  /  unD  mit  folgern  eben  W  (Bccrpicu'-Oetf  un< 
gen  (jaule/Die  unglücfftge  3«fW  nn&  SSerfofgungen  affo  ttutfie  $u 
cntf  rafften  /  Dafc  jte  fein  ff  arcrmütljiges  £erg  niemals  en  f  önDten  Der* 
flolnew:  iMrDentninfugttclj  fcepgefe^er  6intf*@pme6;  nön 

NOCET  MEDICO  :  51t  Seittfcf) 

$erarßtwtla<J)t/ 

6olffi©iffte«S»affifc 

Slnnefcen?  Die  23er;fcf)rifft. 

JSe  flt6fler  Steffen  £&(!)  nag  ©Arten 511 ermeffen  / 
(gWecfein®af*6taa6i|t/  aföbie  ^roßmfc 

©d  bep  Untreuen  ©IfidS  i|T  btfe  auefr  getoefen 
^tefict^evft  2fr£enet)/  tmb  bteißet  jefcitjetf. 

©ecCarath  foü  bo$fct)n/^cnt»eneii/bieba^en/ 
@in  trattjafft  flrog<5«nfit&/ta$  @ie  t>eg  <5lütfeö£teu 

(5(n$  feßen  aufeitfPro6/unt>e$jii  forderen pflegen/ 
©epn^ntfeiiw  ZM  vtmwtm  ebne  ©feil- 
en 


79 

©o  bann  t$  ju  twfofoen/  mit&in  auft  s'üßerftnnben  / 
Unb/ft>ann  fie  aü»  «e&M  t/  Do®  rennen  iftw©cwic&/ 

Sftt  efon  jenem  O^ff(bon^ai)len/  oOn  empfinten/ 
intern  eie  tö  wrfencf  t  ben  ©corpiomn  gleich 

Kern  nur  fein  anbreSftag/f  ein  Staa6/un^effer«9tuföe/ 

3»bie«§rO  WtW  ett/unt>t*  f«  WMKÖw>/ 
©eg  MAXIMILIAN  gropSfirf!  unb  |>elben^mütl)e 

3umeffennatf?©e6ü(jr/unb  na®  bei:  rechten  ^>fab. 
©af)eft  3t)n  offf  wiegt/  ftafoualei®  jeftm  mftffen/ 

T>ag  er  bo*  fr&ltrt>ft>ar/  unbieyteinbem  QBercf/ 
QBie  ber  ©  tardmft  tftütf  eit  nur  lige  ju  ben  Söffen  / 

Unb  miber  fie  nidtt*  f  6n  ba$©iöcf/fein£ütf/unb©tar  A 
Sa  bag  Fortuna  feiyiweman  fie  ftoüel)aben/ 

Sern  jenenbienfttw  twrb  /  ber  fie  nit  f&rctten  fan/ 
£i)ranmfd)  aber  t)alt/unb  nur  mit  <Öa\l  tf)ue  laben  / 

©ie/  fo  fie  formten  fel)r/  Bitten/  unb  Betten  an. 
9?tt  nur  Oiympogiei(()/ber  Donner  aU  verlaget/ 

®arf*onEMANUEL:aut&fidö«I^§OftjUji»)tt 
Er  aU$eitmef)r/unbmef)r  ficD  tragr  erfennen  machet  / 

5>er  trft&e3  (8lfirf/ttnel)eU^/  müm&  mit  gleigen 
©#ein. 
3iut)  foiebie  dornte  fi®  /  ©et)6rlo£  nit  laft  irren 

Sn  tfpm  f®  neuen  £auff/  06  f®on  ber  3lti(^®ort  Dil 
©aö^osef  Atiantidum  tlntttoiber  fie  vetlielren/ 

SSie  au*  tri(  taufent  <Pfeü  auf  pur  ßfrff äfften  QÖiU: 
*©o6lei6t  MAXMtLlAN  ganßunjeift6()rtim|)et^en/ 

Se  6itterer  bie6*ma*/fo  l)6t)er  fein©mfit()  tiw/ 
©aß  Ign  f  etn^feil  erreiebt/ber  Bringe  f  unte  ©®  merken/ 

Unb  t>onber|)&l)efel&ft erfolge  /  U$  görfoaöc 
ffllan  oOne^Bunber  nit  fein  ^euttigfeit  tbnt  fc^cn/ 

$>ie  aüjeit  nurtnlmefjr  fein  angefleht  gejieljrt/ 
So/bap/  ft>a$  anbeut  man  fan  ©frentwig  ju  fielen/ 

6*on  bem  EMANUEL  alt?  wn  ftatur  ge&fi&tf- 

uz  ^ 


Infcriptio  XVL 

Ruditorum  quidem  nemini  igno- 

tum  eflefupponitur,  tam,undeSagit. 
tarij  fignumflt  enatum>quodCentauri 
fagittantis  fpecie  repraefentatur,  ä  trans- 
latonimirum  in  caelum  Chirone ,  quamipfiusmet 
Chironisgenus,6cin  terris  geftummunusjficut  e- 
tiam,  quöd  ab  Aftronomis  erraticum  Martis  fidus 
nonnunquamteli  forma  fignetur ;  cur  autem  in 
fequenti  infcriptione  Chironis  Sagittac  mortiferas 
dicantur,  quamdiu  ab  Apolline  non  diicat  aijjs 
pharetram  inftruere  telis  ♦  obfervatione  non  vacau 
Cernimus  nempefub  hoc  fignotellurem  fuo  fpo- 
liatamvirore,  folia  defluere,  6c  omnia  ferme  lan- 
guere  ;  atque adeo  influxum  ejus  fideris,  &  veiun 
ilhus  telum  mortiferum  eile  terra?:  videmus  ideni 
quaii  contin^ere  terris  bello  vaftaris,  6c  oecupäns  \ 
expertaqueeftBavaria  abfente  fuo  SOLE  hoc  lu  ftro 
praseipue;  HmcChironiexprobratur,  quödveluti 
utenti  Martis  telo  damna  cuncla  imputentur,  ea- 
que  complere  monetur,  6c  rnutare  5  quandoqui- 
dem  6c  ipfe  Apollo nofter  depoiueratferrea,  &  paci 
reftituenda?  Jaborabat3fubditorum  fuorum  Votis 
conformis,  quipreeibus  ferventifsimis  (quasnon- 
nemo  fagittas  vocataureas  calum  penetrantes  )ac 
fufpirijs  maximis  eandem  quoque  defiderabant  ; 
ficque ,  cum  in  fine  Luftri  Paci  revehendac  omnia 
jamcolludebant,  adjeclum  nonineptefuic 

Epigraphe 
Complebo  Sagittas. 

Condc 


Condc  Pharctram  immanis  Chiron  i 

Sagittac  falutis 

TuaTela  non  funt ; 

Quamdiu  ferrea  effe  non  defintint, 

Ad  Mortem  feriunt. 

Qnaetaudem  Jaculaferas, 

ABOlCOdifcas  Apolline: 

Noverat  Is  quoque  vibrarc  ferrea, 

Efferas  Geotis  ubi  petijt  Natura, 

Et  perimendifuerant 

Cyclopes  Thracij  cum  Py  thonibus* 


Mctl 


n 

Metä  mutatä  fucccdant  aurea  , 
Ur  fcrrea  ,  tandem ,  rnuteotur  tcmpora, 
Pacifici  Patris  haud  degener  Filius, 
Cogitarcetiam  novit 
Cogitationes  Paris, 
Hoc  ipfo  Magnus  Heroum  SOL  9 
Qui  belio  natus,  ckpaci, 
UiuftretEsemplo, 
Quac,  &in  quos  bellagrrcnda. 
Armis  fuis  um  mihtansPaci, 

Pacata  fidelium  arma 

Adeo  folos  contra  fidei  hoftes 

Vemvolebat , 

Uc  velut  tcftarocnto  tranfcripfcric 

Filijs, 

Quae  viclricia  feropcr  pro  fide, 

Et  ingloria  nunquam, 

Aflumpferatarma. 

Hoc  ipfo  felicicer 

Se  incanuifle  fub  Gallca 

Gaudens: 

Quöd  non  impari  aniroo 

H*c  armatraclare  videret 

Natos, 

Et  maxima  jam  documcnta  darc, 

Quamfint  abOrigine  nari 

Leones« 


55ie 


^ieiwrteittfremiipgeti 
)Sn  6trttrt  bet  §tbm  ju  jmet  Seif/  bafjenfcfref 

Das  ©effirn  tcg  ®cf)ü&ens/ zeiget  une  Me  Qrrfa()ren(;e!t/ 
ieDccfyu  geringen  Sergnüqen/  inDcmennr  abfallen  fc* 
I;cn  feiner  alles  Sraub  wn  Den  Öäumen  /  fambt  tl)rcti 
grämten  /  Mc  JelDer  u)resgrunen  fliege  beraubet/Der  ^dcfre  $c> 
fclwcritcwett  KrlduAcret/  unD  alle  v*rg6($lieltfeit  Durcfj  raul;e  £.;flte 
gefcemmet ;  Sine  ©fetcfjnus  Dejfeu/ xoat  Die Durifj  Den  $ricg  wrrou ' 
ffrfc/utto  wn  *em  3einD  eroberte  £duDcr  mujfen  crDMDen  /  \x>  amt  )0r 
£ant»d«5ürrt  entfernet/  majfen  attcr)  (euer  (SrDen*  Staut)  wn&et 
Abweichung  Der  Sonnen  feinen  Urfyrung  gewinnet  :  3Son  Denen 
Sintt'Ötcljtercti  aber  Dem  in  (Beftalt  eines  Untäters/  unD  l;aib 
9ftcnfer)cns  l)alb  1>fctt»tö  vcrgebtlDacu  /  unD  Pfeile  abfctjieffenDert 
Chiron,  cDer  feinen  fcf)dDlterjcn  Pfeilen  jugeflmbenrmrD/  nxlaje 
als  lang  ©tc  twt  eifen/eiferne  geiteu/itne  Dte^rteg^Qßalten/qebdf^ 
reu/ Dann  aucf)Mars  Der  Planet  x>on  Denen  <Steren $ ünDigen  off* 
ters  in  ©eftaff  eilten  eifenen  Greifs  gejetefjuet  tr>trD/it>ct£  Mars,  oDer 
frerÄriCQ  fctjdfcltcfj;  #atte  nun  Die  meorifte  3ett  Der  l;ier  betreffenDen 
fünff  jafyr  Sauren  obgemeltten  6  tanD  übertragen  mü||en/  iftinn* 
gegen  allct feitfts natf)  Dem  grtDen/uuD  2Bfccrt efcrung  tcr  ©Ottneit 
Durtf)  epfiriges  ©ebettgefeufftjet  »orten/  jn  wertem  am  (£uDe  auej) 
Die  Hoffnung  angefeilten :  wurDe  tu  Der  Secf  briff  t  Dem  Chiron  Hc 
2Bccr$f  und  Der  «Pfeil  autgetragen/  jumaWcn  lic  Urfacfi  Der  WSaffm 
tttt  jene  gewefen  /  welche  Dem  25ai;rtfeben  Apollo  beltebet  I  Dan* 
ncnlxroaucfiDer£bfprucf)  COMPLEBQ  SAGiTIAS ,  Die3e(> 
ge  fetöje*  2Bunftf)ens  anlernen  will  juSeutfefj,: 

€nUölfI(^»eiMartisffrtt 

©olefjes  erfldret  mit  mef;ren  Die  Se^fcßrtffe. 

J^beütcnÄccberaS/buftM^eä  Chirons  Seiten/ 
öc  man  ben  ©cfrü^m  nemm^inS^f  tff  ntt  öag  r  ani/ 
SllS  lang  U$  CSifen  neef)  Sie  <3  p$e  roift  Wtf  igen  / 

%  *  mit® 


31*  ein  Apollo  felfifi  MAXMILIÄN  bi*(e&tt 

§lu*  Sc  t)at  fwW  gefouj?  tnit  eifen  QBJfr  unb  QBaffen 
3u  fielen  in  bem  ©treitt/tw  fic&bte  @$(ange  rityrt/ 

£>ie  £i)tacien  getönt/  unb  geben  will  511  (Raffen 
2)ucg  ^ciegbet*St)t#Qßett^oil)ie/fo  eenun  füBrt/ 

QBeilftcbbaö  Siliertet)«/ 
<Die  eifen  §eitau$enb/fei)nbgoiben/unb  ©ofttwrtf. 


Oi*  nemM*  einen  ©ofyt  FERN  ANDI  beg  l|rrt>' 

fammettö 

3u  proben/  tvuft  et  ausübenden  an  t»en  Seife  / 

Sliöbec  geßogten  ttaeein  HfcttltC  im$  ©tammeitf/ 
©ecOel)i#wg  aifo  »of(/atö?or6etvrei§en  ©(fmitt 

jlan  jeigen  au*  anmaßt 
$ieSnben&$ätften/  ftüe  Äriegfe:|)efbeh^ne3agf. 

©o  fooltEM  ANUEL  au$  mit  betrat  anbeuten 
2)a«/ft)afifein©iaußen^§embbie3Baffenforbrentt>i(l/ 

©et  ftrieg  jßm  nit  ßeiießt/no*  bau  mit  greunben  ftreirteiy 
©ein§mtb  iemaSlen  tmr;  bei£ßiiften*QBaffen3iß( 

60U  mrcbef  ©iaußenf  ©*u6/ 
Tvitbie  6taat&9iegulfet)n/  mw  minber  aignec  9?u& 

3u  fott&enöft  »olt  $r  bic3Baffen  feinen  U^fjttW 

Q?etf*affen/bie  (St  offt  mit  Jahnen  t)at  geriet)«; 
©epit  au®  feiner  oft/unbSron/taiP  er  fc&on  fe()en  f  oneii/ 

QBie  §tf  mit  glei*enSRutl)  wn  ißnen  fet)nbgeffi()tt: 
3u  wcftm  tltfptung^toß/ 

Unb  U§  PÄtt*»a*fenft)Dawfi^«l^fiauf(f0 


85 

Infcriptio  XVII 

llod  Incolis  Regionum,  fub  Bo- 
reali fitarum  polo,ufuvcnit,utroaxinia 
laetitiä  geftire  foleant,  cum  folem  denuö 
reverti  nuntiatur,  quem  plunbus  Men- 
fibus  übi  fubtraclum  maefli  dolebant ;  Büjaria 
imitarividebaturhocLuftro,  quo  fuum  laetifsima 
recepit  reducem  poft  annos  aliquot  SOLEM  in 
Principe.     Induxerat  &  illi  Sagittanus,  6c  Martis 
Sagitta  longiöres  tnftitiae  noclcs ;    uti  verö  cum  Ca- 
pncorno  redit  ,a  fua  declinatione  SOL  ,   &  incre- 
menta  dare  diebus  poftSoiftitium  brumale  ceroi» 
tur;  utifub  hocfignofedari  ventosaflerunt,  doq 
folüm  veteres  Phüoiophi ,  fcd  &  rnellifluus  Doclor 
Ambrofius,  quoadHalcyones  fecurae  queanc  ni- 
dificare;   ita  aptifsime  in  hoc  fignum  incidit  Lu- 
ftrum ,   quod  cum  reduce  MAXiMILlANO  £ie- 
clore  tranquillitatem,  öc  in  ejus  dementia  com- 
mune fubditorum  iolatium  revexit;    quapropter 
non  mcongrue  apponi  potuiffet  Lema  ex  Luciano 
defumptum .ßgnantur  tempora  cornu.     Quia  hoc 
fignum  putatur  habere  famofum  iilud  Amalthe« 
cornu,  quod  copias  cornu  vocatur,     Maluimus 
tarnen  adipfum  reditum  ClementifsimiPrincipis, 
&  revecla  per  Eum  lasciora  tempora  , refpicere;  At- 
que  adeö  fuprafcnbere 

Epigraphe* 

Redit  laeta  Dies. 


Jam 


Jam  Halcyonij  rediere  Dies , 

Secura  Nidos  conftrue  Bavarid 

Solftitium  conftans 

Ad  augmenta  laetitias  argumenta  miniftrat* 

Quo  bono 

Notabile  fuerit  hoc  Luftrum; 

Ex  Aftroconjice» 

Quod  Amaltheascornu  nobilitat: 

iEque  Clementia:,  acabundanti«  fignurn» 

Et  Jovis  Donum, 


Üt 


*7 


Ut  illud  pofsidens  nil  poffet  expetere., 

Quod  noncönfequcretur  illicö# 

Eftofabuia; 

InHiftoriam  tranftulit 

MAXIMILIAN!  Oementia; 

Qui 

Paratifsimus  ietnper  audire» 

Qnidquid  auderent  fupplices  petcrej 

Beneficium  vidcbatur  accipere> 

Cum  rogareturconferre* 

Alieno  fehxfolatio., 

Solisfe  divitem  ratus  thefäuris> 

Quos  in  Miferorum  kvamea 

Effuderau 

EXenophontedo&us, 

A  bono  Patre  non  differre Pnncipcm  bonum , 

Tot  numerare  filios  voiuerac  > 

Quotfubditos» 

Ulis  quoque  nondcnegans  dementia finum, 

Quibus  ex  toto  parcere 

Negare  jufsit  Juftitise  fignum. 

Ad  veniam  pronior,  quam  ad  pocnam  1 

Suppiicia  perofus  >  acflagitia, 

Ea  Die  fePnncipem  efledoluir, 

Cum  illisredimendo  vitam, 

Quivitijs  fuisillam  venumdabant, 

Non  licuit  cfle  Patren% 

Quisquis  igitur  miraris 

Plangentes  Occafum  tarn  Beneßci  SOL1S; 

Vere  ipfe  plangendus  es» 

Quod  ahos  metiri  nefcias 

Niü  de  tusingratitudinis  Ulna. 


$2  ©fe 


88 


Igte  Uonne  in  hin  Ufeinßocf, 
%$  m\  benen  imfer  fcem  ftothSfernftofinen* 

Den  SSoftfercn  sefcf)rtöen  wirD/Dagfte  greife  grofotfmtö 
bezeugen  mann  u)nen  wtt  Denen  auf  He  l;ol)e25ergbe> 
fteütcn  ÄunDtfcJJafften  augcDeutct  wirD  I  Dag  aübereit 
feaonne  He  ©onne  miDcrumfcen  t(?rc«  £anDen  anjunafcen/  naefc 
Deine  fi^fclbe  ctwclctje  "EC^onat^  ttttme(;r  $u  feften  wrmocfcten:  #at» 
te  auefj  25uprctt  gefcfjetnet  juerneuren/  Da  fte  in  u>en  ©UV®* 

leucbtigiften  St)tmSärfren  Me  $roft>@onne  natf  etme(cßer 

3a()ren  $Hm>efcnf;eit  nnDcrumb  jugenieifen  Ratten/  unD  jene  lau* 
ge  Iraner  ^1ac{)t  /  nxlcfce  Der  mit  Denen  Kriegs*  Pfeile«  naeö* 
t^eifig  foleljes  wrmunDenDeectuiß  kpgefcracfet/  afcgenxnDcttmtr* 
Den  i  £>ife  UnuvunD  2BiDerfebrung  Der  35at)rif(t>en  6oiiren 
fügte  (tef)  gan(3  wofei  #ew w  Das  3eicfjen/in  tt>c(cf)c^  Die  Dafyer  treffen» 
De  fünrt  3al)r  fommen  /  Dann  auef)  in  Dem  @tein£ccf  Die  2Be(t> 
eonnen  unfereu  £anDennnDermel;r  ju|cßcincn  anfanget/  auclj  Die 
Säge  verlängeret :  nnD  gfetjtfjttne  unter  Dtfem  gießen  Die  SBtnDe 
ftet)  legen/  Damit  rultfg  i()re91eftietn  mögen  erhalten  Die  Sig^cgf/ 
nncfo  u>oi)l  Uc  alte  2Be(t'3Bcife ;  ate  Ijetftgc  Satter  befugen/  alfo 
ift  mit  Der  SBtDcrtunfft  Deg  %<mtt$*  fiwfknt  I  unD  Durcfj  feine 
(&\\tt  alles  in  35apren  kruljiget/  6efröWüDet/  unD  in  wranügter 
?dg  ©einig  Qcf> :(jctworDcn;  £>arumkn  Der  ©inn*6pru$  R£- 
Dir  JUETA  JjiLS  ,  auef)  ju  Seutfitfagt 

^tmfoibetfommt  tw  ft'Micfr  &*3/ 
$?it  fcem  fitf;  enfcet  alle  jö<ig. 

UnD  noef)  me()r  Die  Sepfcfjrtfft. 

|f§Unmel)t:  fegnb  föitpr^tl  ölt  tfegtipaifr  Säge 
"^       fommen/ 

©afcttin©icf;n:()ctf 

CStl)cUen  txntcr  f anft/tv>a^  fcif  fcetltieg&Mommen/ 
Unfcin§ufnfrenf)eit/ 

Wtit 


919 


SRH  bem  ^ip'^69e(ein/ettHUien  bit  ein  Tieft  I 
QBeü  alle»  flurmmenftcg  gelegt  wn  Kerb/  unb  2Pcil 

SRitbem bau beim «§Otttt ftffi  tftänbig ju C>tr sentit/ 

e-nt&ricWwaueSftijb; 
©$  Setzen  felbften  au®  bir  alles  ©atö  wtpfanbet  / 

Unb  Itterfluge  beut/  burtö  jenes  Qßut!ber''£otn/ 

©0  Amalihc«  XOdtl  «Hb  Jupiter  CitetU 

Crforn  wäre  big  ju  einem  ^fanbeS  Seichen/ 
S)ag  beni  e$  mar  Gcüftert  / 
©er  feil  ftöon  Kbeömd^iglcicbc^n^eriUäctrei^en/ 
2Ba6  immer  er  l>egei)tt 

©et)  et  einSatetoercf ;  maffit  bombte  ^§ätfgfrtt 
an  bem  EMANUEL  ein^ar&eitaU&ereit: 

@üt  ^Ötfjjfcft  /  bie  fan  genttgfam  niemanb  preisen/ 
T>a  man  ein  Surften  fa|/ 
©erfreunblicb  ieben  ()&rt/  geneigt  <5nab  juerfoeifen ; 
€c/brt|p  ber  gieße  6pra# 

SRanin  fein3Runbefanb;unb^r  fi®  flSäßf  gcjgrt 

gsenbem/  ber  e&ne  SÖ>eu  ein  ©nab  mn  Üfjnt 
fegel)tt 
eoUeinem  QSattern  gleitete  guter  Surf!  erfreuten/ 

D?a(J;  Xenophontis  Statt)/ 

^ev  tanMAXMlLlAN  fpidjgfirffeh^cß  verneinen/ 
©erft>arlict>mber£l)at 

ai*  JttnberforfflrtieM/  bie  Ü^tttf  unterteil/ 

Unb  »ie  Hf  immer  fünf/  mit  (Snaben  fa£e  an  ? 

3  Staclj 


PO 


SCucDiene  muffen  §|jtt  nur  alfjuautig  nennen  / 
£ieau£fel&ft<ugner6ctmib 
$>tt(8ttÜ)ti0tSm%Mtot/  unt>6iUid)ficf>  Gefennen 
UnNfainaitHeufmifc; 
©(innbajufeonein  Sikff/fc<t||rnit  hattet  fenn/ 
Uiib'iS  2tkn  fanden  tarnt/  tm  feine  grfcfte^ep. 
QBec  i|t  tot  jene  nun  /  l^ci;  flcf  Gesunken  twlie/ 
Ol»  teilen  /  t>ie  man  ft<gt 
<£>en  Untergang  tot  ^nn/We  aUjeif  (Snatonwlle/ 

5((t?  t»u  Gift  ft>etnen$t»ertf)/tot  na|  tomUnfranefö» 

6ta&/ 
Uni»  ^fligfc  wgefTnen©mftflj  aö*rtntn:cmeffcfta6. 


/». 


91 


Inßriptio   XVIIL 

jAgnarum  Mentium  ita  non  exi- 

gua  pars  efTe  folei  Magnificcntia  ,  uc  per 
eam  fefe  patefacere  vix  unquam  negh- 
gant,  cum  vires  fuppetunt;  ödere  ete- 
nim,  ceu  maxmuim  Principis  Vituperium,  Ava- 
ntiara  ,  &corradere  thefauros  abhorrent;  utpote 
compedes  animi  ülius,  quem  femel  Divitiarum 
vincitamor.  Quantum  ergo  ab  hoc  afrlclu  d ida- 
bar laudandusEleclor,  ita  grandem  manifeftavit 
Animum  tarn  per  magnifica,  qu«  patravitopera, 
quam ea  per  ftudia,  ut  ommum  fibi  devincerct  a- 
morem ,  &  perpetuum  fui  inftillaret  deüdenum ; 
Exprimere  haec  in  iftoLun:ro3  &(ignonon  incon- 
gruumvidebatur;  Aquarium  enim  cernimusnon 
guttatim  rundere  Lymphas,  fediplam  veluti  ever- 
rere  urnara  ,  ut  abunde  gaudeat  terra  ejus  aquis  } 
uti  Princeps  cunclis  benefacere  ftuduit  proruüs 
gratijs ;   unde  adfcriptum  legis 


Epigraphe 
Omnibus  folatia  fundit. 


32 


Magnu 


Q2 


Magnificentide  detur  hoc  Luftrum; 

Tarn  iliuftris  Wanunquam 

Comparere  voluit, 

Quam  hoc  in  figno. 

UtPacis  inter  otia, 

Negotiofus  femper  Princeps, 

Grandia  patravit ,   vcl  paravit , 

Ita  pacata  Europa  , 

In  Patria  indixit  Bellum, 

Sed  foli  Avaritia% 


Hinc, 


91 


Hinc,ut  omiiibus  abundc  folatia  funderet, 

Urnam  evertir. 

Uc  fuorum  angufhas  videreaon  potuit 

Auguftus  animus, 

Ita  ncc  habitare  angufte, 

Maximum  IpleTheatrum Mundo» 

In  aliorum  quoque  commoda, 

Magna  in  Palatijs  aperuit  theatra : 

Everfis  majora  inSilvis, 

Quas  vix  non  in  hortos  verterat  Elifios; 

Queens,  curnonomnibus  abfolutis 

Difceffrrit? 

Primus  de  fuis 

Videri  porerat  minus  genitus  Cfflo, 

Sidignam  (cRegiam  perfecillct  inTerris, 

Magmficentiam  tarnen  iuam 

In  his  delineare  potius,quam  »neludere  volens, 

Ucfubditorum  amorcs,  atcjue  Mores % 

Nobiliores  efle  (taruas  noverat; 

iEttrnam  fui  Memoriam» 

Ut  Maximi  Principis  Glonam» 

Ia  eorumftatuu  animis3 

Comitatemagis»  quamlmpenoregens; 

Hand  laudatifsimorum  Regum 

Peregnnus  in  £xemplis> 

Qui  Magnificenti«  maximam  laudem 

Non  minorem  fieri  exiftimaveranc 

Moderationen 


*    >£    * 

9t«  &H 


94 

Igte  Ufomte  in  Um  SS&affermann. 

Bm#U<  8kP(8rtffl 

3e  die  gfirft(i<f>e  ©aaPen  in  M  AX1MIL1A 

NO  EMANUELE  tn  Ofrfiftcn  @3raD  ptftnDen  gc* 
tvejen / atfo roarcaucfj  jene rcrtwa^n fenDerbafyr /  Mb 
ctje  Den  @3ei(3/  imDunanftdnDtge  ^5cfparfamrctt  /  oter 
©eljd^<Sambatng()aflet/  unD  jn  ferner  ©actje  Die  9JiDertrdc()tig' 
fett  geiget/  fonDernateMDieÄrdfftcn  geflattcn  /  in  aKen  £en(icfy 
unD  ©ro#cI;dttöfctc  liefet  ;  Dag  er  fein  grofies  <$5emüt(?  fo  weljf 
in  prächtigen  (&cMwnl  unD  £ufl' -Odtiferen  /  ate  in  ungemeinen 
SBertf  cn  unD  $l)aten  /  suforberift  aber  in  25c $wingung  atfer  -Ocr* 
fcen  jn  feiner  liebe  /  unD  iWWjmng  Durct)  eine  unbegreifliche 
grcunbfceligfcit  7  unD  SJWtfiHtmg  Der  ®emütl)$*  Regungen  an 
Sag  geieget.  eokl)e$  anprutymen  fügte  fiel)  eben  rooW  in  Dem 
gcicfjenDeg  C25a|]'ermannö  /  Der  nit  Sropffciweig  fein  2Ba(fcr  er* 
tlKtfet  /  fonDercn  Das  gan($e  ©efefjtn  umbreftret/  Damit  nnr  jeDer* 
mann  genug  erquicket  werDe ;  majfen  aucl)  Der  9fttID*feeugiften 
©roftltättgfeit  Deg  abgelten  g&UtfficftmS  gebühret  /  w>a* 
$um©inn<6prucfj  bepgefc^t  OMNIBUS  SOLATIA  FUND1T. 

SCUen  fcm  Srefl  ergteft  / 

©et*  ftattS  mit  ©naben  flieft« 

3n  Der  23cpfdjrtftt  wirb  fefeljes  mc(jr  cvfldrf» 

|gU<f)  bie  ^röp$fitfgfeft  erfordert  i&re^Sre/ 

Unfe  »»/ba|aBe^itteß|gÄrPen6©mft^  erfaOw/ 

<3Be(cbe$  o|n^en(iifeitmanniema^(  fe&en  ftirb. 
$Jet)t  febembaftv  foolte  ©tebuS  femer  Seit  ff  $  seilen/ 
§11$  e6cn  fcife  %l)r  /  ba  alle  Waffen  fctweüjen  / 

Unb  aigcntf)umSict)  ©te  Uö  Seiten  felfyc  einführt. 
Qßie  au#  jirScibcnö  Seit  beu  ©cid  nit  ruften  faffet 
gin  fltoffe*  Surften  £er&  /  fo  Älcinigf  eit  Derftaffet  / 

©aß  e$  nrtftatt^maö  gvog  außftbet/  ober  f#lirt)f : 
<5ofunt  /  fca  aUerfeit»3bet$rib  /  nif  mäffig  leßen/ 
2>a*©mftt»EMANUELS,fof*onfleft)o5ntau(lw6? 

3ubem/»aö(S6retw;eiCb :  ben Sviben  alfp  ertönt: 

£>ocG 


9S 

5>o$nut  mtfbeme/  toaSber  Sörjfen(5ir  6ef#änbet/ 
©a*  t)ciftbet:©ei(5/  fcen(?rt)erflu(t)t/facum6^mnnih1 

ncfrteit/ 
Sag  aßer  auft  jugieictväu  aller  Ztofti  unb  grnrtM  j 
X>annn>ie  fein  groffe  ©ttlWe<Sn$#utf  Cunt  lepben/ 
SRatftt  Sr/  Dap  anbre  au*  genieffen  ber  greufieit 

5l)at^tej2Be(tft(t)felß(?5um0flen6®a^6aal(!eae/ 
CBarffinegwub/toaruiaudibrrgieKten  man  funt  jeftteti 

anbentytllätfen/  jain'Bälbren/  foa*  no$  mef)r/ 
©iefaj?bem<Parabetjg/unb  fctränlten  9Bunber<(5arten 
bereit»  fepnb  glei$  gefiellt/  otm'meftr  3ief)t  ju  erwarten 

Q3en  anbrer  nänftJet  £anb:Sragftboctytt)arum6en(§i: 
QSon  (nergefetnben  fet)/  6ewr  Sc  allS  gefehlt 
^nbem  *>:llf  ommnen6tanb?(5(au6/bag  zi  fei)3ff#ef)en/ 

©amit  er  minber  nit /  atö  anbre  /  fourb  ecfennf  ' 
3um|)immeirei$ge6Dl)rn/  tranner  alliier  aufdrrben 
ein®oMTattflnbcnfclf/bie  Ceifotoettfi  gföftßt  m6*{ 
werten/ 

Unbfeine6ee! anbdf/  ft>a$ir>bif(t>/6inbenftnfc 
60  teott  <Scin6ro|)f)eit  au®  in  al!  bera!ei#en  £()aten/ 
&7eira6gef(gilbert  nur/wie  inbem3etctwung&6$atte/ 

8115  gang  6egriffen  fetjn ;  inbem  ertwölgenniff/ 
©er  Untertanen  £ieß  /  unb  if)t  ©ebä$tnu$  feijen 
©ie  eblefre  25üb>6auf  /   fo  gßr  (ten  £c&  6ef ret)en 

QSonber  93ergeffenf)eit/ber  9?a$ttmt  fel&ft  ju  Sujl 
©af)in  bann  ji()lteau$  MAXM1LIAN  in  allen; 
2>amtt/ft>an  er  nun  fiMt  ber$?enf#l)eit@ctm(b  Besagten/ 

©er  Untertanen  £erg  fein  eftig$  ©encffciibfet)/ 
©ie  (?r  mitSie&emeDr/  aß  mit  ©eftalt  regieret; 
<Bof)lftüffenb/bagben  9üif)mbe£gr6jlengörjten  jiefiref  / 

©feSWtfftgung  beü©walt3/ber  nit  getrauet  saftet). 
Sfa2  /^r/- 


Inßriptio    XIX 

[Ltimum  Zodiaci  fignum  illud  ip. 
ium  quidem  eft,  quod  fatale  fucratre- 
ipfa  Serenifsimo  Eleclon  M  \XIMI 
LIANO  Secundo,  uti  aliacxpnmet  in- 
fcriptio;  Hie  tarnen  de  Occafu  non  converiiebat  a- 
gere,cum  totum  curfum  complere  oportuerit:  Un- 
de  procoronide  expendendaerat  vere  Paterna  cu 
ra,acamorisin  Prolem  Serenifsimam  maximi  de- 
roonftratio,quaoptimefiDgulis  providit;  quod  pla- 
ne magnum  laudis  Argumentum  eft,  uti  plures 
EjusvirturesfummecommendatJ  Excurrere  qui- 
dem non  licuit  ,  ut  debite  cuncla  patefeerent , 
fed  ftriclim  omnia  percurrenda  fuerant,  utmagis 
non  omninö  pranerjifle ,  feu  fiiuifle  videremur  3 
quam  dilaudafle  pro  memo,  QuoniamigiturOc- 
cafum  declinare  voluimus,  &Solempotiüsfiftcre 
videri,  ut  fuisprofpicerepodet;  Pifcium  tantüm 
unum  vifibilem  pingi  defideraverat  Auclor  5  qui 
folus  jam  mergere  non  valeret ,  merfurus  )undlo 
focio:  unde  aliud  fignificandi  quoque  causa  ad* 
jüngere  placuic 


Epigraphe 
Non  fufficit  Unus. 

Sta 


StaSOL! 

Remoraefint  hi  Pifc£s, 

Non  Cetc  grandia, 

Qu«  mcrgant  in  Occafum, 

Tuümque  iplendoremßeneficum 

Bojarin  fubtrahant. 

Mergcnt  Uli  eheu!  nunquam  non  mature  fatis, 

Quia  fatales  Tibi  femper  fuere  Pifces. 

Luttrum  tarnen  hoc  Te  complere  oportet, 

Uc  Univeriitatis  Heroicarum  Virtutum, 

In  duodenario, 

Bb  Et 


98 


Et  perfeftionis ,  tcr  trinis  viribus,  numcros 

In  fcptenario  expleas  > 

Acter,quaterqueperfedusreperiaris; 

Magnificus  jamjam  per  omnia  , 

Tuis  etiamnum  Magnifice  profpicc; 

De  extintfis  Bellonaefacibus 

Hyrnenaei  taedas  acccnderc  , 

UtDodonaeifontis»  fictuacVirtutis  erit, 

QuiaPrudentiaceft. 

De  tuo  fplendore 

Caecutijflefefe  tumMunduscredet 

Cum  perenniter  nexa  confpexeric 

Pacis  faedera  jugah  vinculo » 

Quod  Iraperatricijs  Nepübus 

Firmabis  in  Filijs. 

Ne  unus  tantum  Eleclor, 

DeEccleßafumme,  aclmperio 

Bene  merito  Eledon  fuccedat, 

LaboristuieritOpus,ac  Gloria, 

Plunbus  Mirris ,  ac  Coronis 
Haud  imparia  genuifh  Capica, 

Has  ipfa  ornabunt  magis, 

Quam  ornari  pofsint  ab  lllis; 

Mitraeigiiür  cum  Coronis, 

Quasfive  Eleclori  Neomyftae* 

SiveSponfis  Fiiijs, 

Sive  Ftli«  Sponf*  Deo  dicata?, 

Lacrymabundus  pras  gaudio  impofucris* 

Laudatifsimorum  facmorumTuorum 

iEterna:  funto  Corona 


Sta 


SSte  SSonne  in  benett  aiifc&en : 

)SK  3eifien  ber  gifö  ffi  jfoav  icneö  /  in  befferiCin* 

rrttt  unfere  gfirfleit  ^  ©OHlte  ui^cröanöen  ;  ga 
mafjfenabcr  m  gdntytcfcn  £auff  ^er^cJ6cn  Durcfj  alle 
Setzen  anfeueren  ftcö  gc^üOcte  /  Damit  anefi  Das 
$wc(ffte  Luftrum ,  o^r  fe(3tc  fünff  3a&r  nit  verfcljwiften  bleiben 
mochte  /  ijattc  Ijkv  von  Dem  Hergang  P  JanMen  Der  9>fo@  ntt/  fem 
Dern  anneef)  311  beobachten  fcim  foüen  Der  S34tterltc(je  /  unD  wavi;afft 
|utjte35attCt(iie  SerforaunafrSpffer  fflr  feine  tMflfeleuifr 
frgifte  MatWommenfcfrafff ;  2ta§n>eictjem  wer  Wen  inmu 
Den/nnD  Der  l)oc5fter(cncf)teDenÄ(U9l;eitiKnt;mt)ermeI;ret  werfen. 
£3i ( vreptntmrDtcuftes  wäre  (;ter  $u  fagen  gewefen  /  fo  aber  nur  tuviy- 
liefe  berühret  mufft  fepn  ;  3emal)(en  Dann  wn  Dem£inftf)ciDett  H^ 
fc<$  Ortf;$  ttidftö  /  fonDern  t>t(me()r/  Dag  Die  ©onn  ftttf  feile  tieften 
nmb  aüeö  aiwor  wo()(  an^uorDncn/  jttmefoen  wäre:  wnroeaucl)a(* 
[esSiciifcs  mircmSifcfjffctjt&ar  wraefcellet  /  unD  fo(cber  w«f4I;ta 
fleaeßtet  Den  Untergang  bctp$ic()cn;  2Btc  Dcr©üm*©pntdj  NUN 
SUFFiUT  UNUS,  faacnnrilf  aucßju  Seutfdj. 

einet  nit  be$£4Uffe&3iW 
<5t&cn  sufe&enanug  fetjn  toilf/ 

jSDMttgä  i|t  $iUejcn  ang  Der  25cj>fcfjrtftt. 

(^  Hötttl !  wrßieiß  fta;  /iefln. 

Unb  i&r  gift&foaetfeon  nur  foU^e  /bte  ver^efFfett 

Sm  Sauff  ber  ©fiiff  /  nit  bie  au*  eine  ©wn  emf  rafften/ 
Unbfcfraffenuntergegm 

gai  beinen  ©naben<©gein/0  fjfOtttt !  mtfnif  entpffr 

«offi/ldberjgniSeflenuflWtSifffiWÄtteÄmtnidtoij 
Stowt  betn  3aW  etfälf/ 

©en  3totoffer  betfänff  ga&t/ allein  begriff  tum  allen 

<5ro||?|>elben'£uflenbten/ben  ©tönet ju  neunmafyien; 

WUSfi  tkn  faejen  ft)iK; 

©aß  an  QSoUfcmmenticit  bir  nt$tf  ermanglen  fülle/ 

Qßa*  beinen  &6enfc&tuff  £o6^ft>örbi0  machen  &ä 

25  b  2  Groß* 


lOO 


9Ul  pffitf  eftrem^icöc/iSrt^nieiriatiti  f&nnwtucinnen 

©ein  31'cfferi  MlUii(5citfe6(&ein. 
©a  öfei*  fcem  QBunbcr^ronn/  tcr  Dodonteus  a'nenet/ 

BeiionxSacften^aft/  ba  Oc  nimm  0utmtt/ 

ÄtinetanbmtSlamm/ 
©te  Hymen  m®f/enf5untt/fo  t)ap  jt(f;  glauM  wr&lenbet 

^Scn  ^ntiem  §ptt1  fe  S&Wtw  »a&wmeint 
geendet/ 

<5ie  eft>ig  nun  jufamm 
£5et6unben  but#  SeW^anb/flfeiitwiefcie  6ol)n  mit 

Stauen 
©ie^airfet^ntflen  fetjnb/  mit  greüben  muß  Behauen, 

£>ie  fgfte  auef?  mangietiit; 
5>a|beml?etMenffeB©^iif/Die  ßei)  bem9?6met  9ft  i$e 
QBie©Otte^itcf>en  butnl  jc&ltcft/  ff®  vergfeifte 
©et  sötten  ^tfyl/bamtc 

9Itt  ein  samt Äm6  allein  auf  Hc  tttC  (Jtfen  falle/ 
See  tu  f^ftÄuptecflrillt/bie  Sofien  cQnc  3^(e 

3uttagenft)ütbigfepb; 
Unb  bife  foie  bie  Sternen/  meßt  jief)ten/al£  ftc  werben 
QSon  fcl&en  fiort)  geÄt/  bann/  ft>a£  Od?  t)iet  auf  €tben 

an  Öfirctt  SnfTen  finM/ 
tlnbtftetttengtan(jen/me  wn  bit  auftW  mit  V^amn 
©o  fliegen  au£  t>em  Stoff/  fcenöfpwfm  m  benennen/ 

©ie  cbet  fetjnb  wtmäßlt 
mmWofi  mit  »et  »/obetfeibft  ©Ott  wtttauei/ 
Obet  jut  £t&en*  Solg ;  fffion  alle  bife  flauet 

&n  unwtfälfäjte  QBelt 
m  beine  ^l)temffton/  unbbet  glotteicben  traten/ 

©ieffirt^toftrtiäS©  wtlängPetitlet  Ratten» 


Infcriptio  XX\ 


Bfoluto  Zodiaco,  Luftrisquc  duo. 
denis  glonoüisime  decurfis ,  ceu  toti- 
dem  Dici  horis ,  ut  Evangelico  Oracu- 
lo  tnbuuntur,  ad  Occafum  devemfle 
Solem  noftmm  plangentcs ,  figmficare 
intendebamus,  illum  contigifk  fub  UmbraDEIpa- 
rx,  ex  qua  ortus  eft  Sol  Jufliti<e ,  cum  S:renifsi- 
musEleclortenerrirrio  (emper  ?  &  vere  hl.aliaffe- 
du,  maximaque  DevotioneEidem  fuericaddiclus. 
Idcirco  Occasüs  Locum  eä  conftituerein  Templi 
parte  sequum  erat  ,  in  qua  Altare  habet  confpi- 
cuum  Purifsima  Mater  cum  tota  facraChnfti  fa« 
miliar  atque  adeöPannonigro,  quiArara  vdabat, 
affixa  fuit  lnicriptio  felicembccaium  fub  Patroci« 
nio  tantae  Matris  autumans ,  non  fine  fecura?  ipei 
argumento;  quod  &  ca*terae  in  eodetn  latere  cir- 
cumpendulseinfcriptiones  fub  varijsSymbolis,  & 
obfervatiombus  profequebantur. 


st 


^ETER- 


102 


JETERNI  SOLIS  PURISSIMA  MATER. 

AVE 

Jam  TIBI  dixifle,  quisdubitct? 

Ut  A  VJ£  omni 

iEtcrnum  fit  Liber, 

QuiMundoVALEdixit 

Temporaneus  SOL , 

MAXIMILIANUS    EMANUEL. 

Efto 

Quöd  non  in  Virginis  figno  occubuit, 

In  Tuo  ccrtc  Virgineo  finu 

Recumbet* 

Cui  folenne  femper  fuit* 

Et  Maxima  Natalis  folennitas  > 

In  annuo  Ortus  fui  Die 

Adtuam 

OETINGANA  VIRGO  THAVMATURGA, 

Aram  procumbere» 

Prudenti  fane  Confilio , 

Utfeliccmncmpc  Occafum  quondamintcrris, 

Et  feliciorem  Ortum 

Nancifceretur  in  Gelis , 

Renafei  voluitfub  TuaTutela, 

Ea  die 
Qua  Tuo  obfequio  obtigit  nafei: 
Infauftae  etenim  Mortis  Umbram 

Nunquam  patietur, 

Quemobumbrare  non  definit 

Vitae  Mater. 

CONSOLATRIX  AFFLICTORUM, 

In  omninm  Lusentium 

Hoc  age  SOLAMEN; 


Vt 


Ut 

Ncc  PietatisHaercdi, 

Ncc  Tuo  pra?fidio  commiffc, 

Ut  fem  per  Devot«, 

BAVARI.E, 

UnquamdeficiatTuumNumen3&LumeD3 

Qua?  feeifti  in  Cadis  ; 

Uc  oriretur'LUMEN  INDEFIC1ENS. 

; 
%t  geenbigf  en  ©onneit  Straip  /  unb  ftttiff  m< 

Digte  (leg  auef)  Das  £an#£aug/  unD  awrat'tennm  Die 
Aroffe  SapcUcn  ber  Butter  <8£>ttc$l  unD  Der  j&eiL 
SretmDtfcftafft  g()rifti/fn  mefeßer  ob»erfta,nDncr  rnaf, 
fen  Der  Hergang  Unferer  ©UCCglCUCt?  tieften  ©Otltten  t>or* 
gefteUct  würfe ;  iumaljkn  Dann  fetc^er  ölaubwurDigtft:  Smfter* 
miHrci)  öewefen  /  aüDieweifcn  nü  ermannet  wirD  Ijahn  ter(;ocö' 
fle@cfni(i  iener  <56ttltCN  ©onncit'SWuttfl:/  gegen  ^efefie 
Die6el)«uc(je:Sereljrung/  3u»erftd)t/  unD  ^te6  jcDer^ett  m  befem 
Deren  ®raD  »erfböjjtt  worDen ;  Darumben  nntrDe  an  Das  fcfiwarge 
mit  weijfen  £reu#  /  unD  £()ur*  25ar>rtfcf}cn  SBaypen  g*$M)ncre 
£ucf)  /  fo  Den  ganzen  groficu  Ifft^r  erfagter  gapetf  beDetf  et/  ange* 
f;a!?tet  etne  folcfje  3nn:cDer  «Ö&fcfjrtftt  /auß  welcher  Die  fteßere  $htrt> 
majfimg  ermefDten  £iecljt*  »eilen  miw&töti$  unter I  «nD  wegen 
|oU1)en  Sftariamfcfjctt  §u  fcer&tenen  gefliflenett  -^bfcfju&eö  ju  er* 
(ejen  wäre.  $luf  Dergleichen  gute  Öffnung  0tcii  <uub  Die  übrige 
itmtyer  in  Difer  £apeUen  tyangenDe  ^iun^üDer/unD  25epfcßrtfften/ 
Die  3Rtttlcrc  lauttet  ju  5:e«tt"cr}  a(fo : 


Sc  2  $a$/ 


104 

3)45/ 

8«  liomwn/ 

<Den  auffgang.  tjat  gewonnen/ 

Wm  • 

<5<J)ongegrüffetf!a&/ 

wAVEftfflemeiM/ 
$iegtoffeiprjfeti*|k>n/ 

»rtöift 
,        MAXMILIAN, 
Go-toNtf  ton  Untergang  temlaiM  forffcie  SÖfelf  / 

Ar 

2Bie  wn  aQett  SBelje/ 

SSefrenetfeij  gejet)(t. 

Äan  ieraant>}ft>eiffien  no(§> 

©et): 

Jntf im  SeitöennitfcecSungfMU  Untergängen/ 

2>er  un$  ein  a§Otttt  geföeft ; 

£atbocl>toin:§ungft'<m*©§oej? 

§lni/.tt>ie  ein*©olm  empfangen/ 

tttmntittxtfgr&fteSeft 

2lnfein'©efcurt&£4gftw/ 

3ttfirttttIgaUe3rt6r/ 

5(15  feinet  §<ħl$täV 
Q5ew{We  auf  ta*  Jeff. 

Sör, 


tos 


Sötit>af)r  mit  f  (ugen  9taf^  / 

3umaOl  ben  36aug  f)ier/wn  nfec  fdgnoben  (Stbcn/ 

©eg(ücftjul)i>ffent)at/ 

StoftbalP  bet:  Stoföang  gtrip  im  Fimmel  fotte  werben  / 

©an/  bereit  Snaben  6(t)u^ 

©ec  ßfN$  ^S««er  pinnf. 

QBeil  et:  in  Sit  /  unb  SieD  jln:  Weitet  a\$  ein  Jlinb. 

QSen  allen  bie  6ettflßt/  unb  nun  ju  üft  ftcgftenben/ 

3uaüet  troff  fortBin 
5Sag/baf  bein@töulj/uttbfte{frt  jtet)  niemals  foolleenbe/ 

60  ft>oO(  bem  Bn^Ä® t6  *  £rbn  / 

ai«wnemföaper^ßftnö/ 

£e|p  JUtfl)  unbUrcU^tr  ifl^n^näbigtpefant 

(Bieitfwie  bein  QBunber  *  Ärafft 

(Sin  una6nemblicttf  Siertrt  im  Zufiel  tjat  wrfäwfffc 


2)  b  /^r/- 


IoS 

bifcriptio  XXL 

Uod  augurmm  felicifsimi  DeceC 

süs  e  Protedionc  Pijfsimae  Virginis  , 
proroeritä  fiiiali  cuitu,cepimusiD  prio- 
ri^  in  haccrefcit  Infcriptione,dum  Oc- 
cafucn  non  inopinum  9  aut  improvifum  fuperve- 
nifle  perpendimus ;   Efto  :    quod  Quorum  Amor 
optabikra  feciflc  potuerit  longiorem  vitam,  hör- 
rorqucdivinijudicijfpatiumdiuturniusmagisroa. 
gisque  placandifupremijudtcisdefiderare  juflerit, 
quod  fanftifsimis  Viris  non  rarö  adfuit  votum; 
Quia  tarnen  extoto  jamjam  fubje&o  Numinis  vo. 
luntati  3  &  mori  parato  nulla  dies  *  nulla  hora  di- 
fphcuit ,  qua  divino  Decreto  obfequeretnr  ;  üt  e- 
tiamad  mortis  nuntium  neutiquam  triftari  vifus 
fuerit,    fedeömagis  vires  omnes  collegifie9uton> 
nia  momentafibirefiduaadmomentiilliusmmmi> 
a  quo  pendet  arternitas ,  lücra  con vetteret ;    ideo 
communem  necefsitatem,  ac  ü  vocafIet,excepit , 
6c  imperterritum  pectus  mortali  telo  objecitv    Por- 
rö  ,  ut  fymbolum  dicendis  praluderct,  &fimul, 
quannOccafu  Soliscontingerefolent,  explicaret; 
ut»  fublatofole  in  fciatericohorologiononcogno- 
/citnr,   qusehorafit,  diesquevertiturin  noclem; 
ita  Solem  jam  iub  horizonte  9  6c  horologium  fo- 
lare  ab  umbra»  metiente  horas,  defcnum  pinge- 
batur;  cum 

Epigraphe 

NecHora.nec  dies. 

Occidit 


1Ö7 


Occidit  ergo  SOL  tuüs , 
TrirtisBAVARIA> 

Et  nee  Hora  >  nee  Dies  j  am  lasta 
In  tuocerniturfciatericoOrbe? 

NecRemor«, 

Sed  Re>morae  Longioris  hoftes» 

Et  Parcamm  compliecs 

Fuere  Pifces? 

UtinamlverumrfleCaElivetuiflent! 

At  ineluftabili  fato ,  quis  refiftet  \ 

3>*  2 


Potcg 


io8 

Potes  lugere  Occiduum, 

Occafum  forfan  impcdire  non  potcras , 

Qaia  noluerat  ipfe. 

Qui  non  ita  raro  viderat  mortem, 

Ne  tuncquidem  ullo  dignari  voluit  mctu, 

Vel  höhere  venientem, 

Cum  declinare  non  poterat, 

Quinimmo 

Vatcm ,  fui  Fati, 

Adeoque  femper  Apoiiinem, 

MAXMILIANUM  EMANUELEM 

Dubitare  tenolim# 

Uti  Vatum  Regis  Oraculo, 

SOLCOGNOVIT  OCCASUM  SUUM: 

ltaimparato  diemiliuxifle  fupremam, 

Nemo  dixeriu 

Qmnec  Bora  ?  nee  Dies 

Mortalitatis  memoriam  fuftulit; 

Nullam  noneffe  fufpeclam 

Vigilantia  pertuüt. 

Febrium  Penodis  \  ceu  vaticinijs  ufo, 

Tarn  bene  ultimam  curfus  periodum 

AFebruarij  antepenultima 

Non  abefle  ; 

Qaamdiem  fibi  praefagirelicuit, 

Et  horam : 

Namvefperi»  &Eadem, 

Qua  ortumbabuit,  oeeidere  Die» 

^  SOLISeft; 

Marti  verö  facra  die, 
Uli, 


Qui  nunquam  non  fuit 
MARTIALiS, 


am 


1 2 in  geringe  SBötSmaffong  tinrf  gfütf  (i$e n  £üt' 

j  tritttf  lajfce  jTcfj  abfäflcn  kp  jenem  /  mktjt  mit  Qämiu 
»  cficr  (EraefrenWt  tu  t>cn  ©ott{  ct^cn  SBilkn  fernen  Sita/ 
5  neef)  etnnD  eetfangen  langer  $u  fefcn  /  a(ö  es;  fcem  SÜ# 
(ertWenttiMgefdÜig/  tnmajfen  fcfefie  2$ere!mtMl(igfeit  glauben 
maclKt/  ta£  fr'c  ^ereiftfcljafft  ju'fcem  -Öinfeßetten  nit  ermangle ; 
fo  n>tri>  aucfjfeife  ©foH&wtoigfeit  mit  mitten  geminMret/  ob  fiel) 
feßon  eine  6crae  für  t*em  ftrengen  ©ericfjt  <&&«#  Derfti|reti  laf* 
fer/  cl)ii:  ^e!cl'cgfetfrta(^!;c$(f.q!fteeee(enntröetre|en;  Öfana&er 
I;at  MAXIMILIÄNQS  EMANilEL  na  nur  feine  25etritfnu$ 
ebta^nf|w^tttöl>er<inttaWten  ScDts  (53cfa(;r  cr^vtöet  /  cl;nnc 
acluctt-cr  gortl)tt€R^i)rü(a)en  ©erteßtö  /"  fonfcern  amfnnit  gang 
ergebnen  SBiileu  fit  He  SBcrortnung/fein  Verfangen  länger  eine 
^runfrc  &uMen  geltet/  tt>a»m ©Ott t)orfc6ctc/iag er 3(ntc  nur 
anmaH  trrtc  6efe$>ig*n;  ©eine  greife  $iugf;ctt  Ijataucd  nü$uge* 
ia|]en/  Mg  er  feine  ©tertftegfeit  jemaf;(cn  vergeben  /  twumben 
vocljl  n>ufte  aüc  Sagmt&^tuiii>fepe  er  twfcl&en/  uutermorffen  / 
im*  kfonterö  beuleten  He  Umftanf c  feiner  Kranit t)cit  fofelje  alfo 
wo§(  an/rag  mau  feigen  toiffte/  er  feute  Sag  uns  ©tun&c  twfeöen/ 
Mfc3aUc<?  an$tftcttteii  l)at  Der  $um  ©tnn*25t(D  emtwr  ffenenecnen* 
ityr/an  roeWjet  leine  6tnnt>  mefcv  fennlief)  nw/meilen  Mc  kennen 
Untergängen  /  mithin  auefj  fcftcit  tut  mel;r  getaget ;  bty®tf$vibm 
wollen  roerfcen  in  Latein  NEC  HORA,  nec  DIES.  2Bcityc$ 
in  unferer  üftutter»  vSprac^  erfldret  n>trt> : 

©aji#We<5cnn. genest 

■$toet)  melier  ouref)  Me  ^epfetjrifff  * 

©o  ift  e§tt>aC)ivt>rtg  bic  t>einf|oritt  ßeraf  entfoigjen/ 
Unfc  nun  auffcct*  epmm&ifttnSeit/  nert>  6tunt!  m 
f®ein/ 

©ie  ftMitö  beimaß  (et)  ?  ftxtc  fi'c  bann  &infeif(ftä§e» 
q5cn  ienen  Sifcöen/tietoßStoflähiW  Srintefwn } 
Uni>  mit  t>cn£6ctwmi  toftaegf  fonatfmwanbf? 


iio 


$olt©Oft!  cStofoenit 
D?untrrtitwmit6ebactntt)tiIbuJ5cnSrtWwnic^cn 

9?itf5n(t/ndibembec(5ilu^e^|)üücl^feßtl'a03>!)l/ 
VlnbbifeS  et;  awct?  felöfl  ganß  willig  ftwlte  leiten; 

2(l§  bec  nit  f6cct>t  ben  XPbt ;  Dem  &  fo  eftt  /  unM»tl 

Entgegen  fumb  ot)n@tf>eu  /mttwwcift  einen  -twtr. 
@<t>aff  aucD  l>en  3roeiffeU6/ 
SXig  MAXIMILIAN  Apollo  fei)  getvefen 

%t>ec  ^eiffagunf^unft/tutb  wrjufelen  ftmft 
5>tfe£intritt$  nat)e  Seit»  banniaganßfiar  sulefen  / 

*3Ö«S  David  t>ec§>top(jet  fefan  längten  fingen  muji ; 

$amm6  6(ei6t  allzeit  foalic  / 
§ag  unwrgTtfne  3eit  nie  §a6  »erretten  f&nnen 

Unfern  emanüel,  cen  feinSagvrcebei:  @tunb 

g3ontec©efa(t)inttöm6(J)tbei:©(-ec6li$feicenth)^neit/ 

«DajJdfrmt  lebe  &tt  ©tfai&aofl  Ijaltenfunt/ 

Qßic  Dann  Die  JUugi)eitt)at  gelebt  sufenn  ftxi^tBrtr: 

TwaiutberSiepefcSWI) 

m  feine  Seiften  6raud;t/  funbtfict»  fef^fopOlDorfunben 

5>eC  Februar)  tWb  J>rtÖ  \i%tt  WttMt\)  ft'lJH / 

Sn  gleißend  unb6tunb  unfetnw  fplt  fennjuffnben/ 
X>an216enb$  für  bte  «§ötttt  ju  ©naben  ge&n  trifft  ein/ 
auf  e&en  jenen  Sag  l  an  Dem  bec  Aufgang  ttwb  / 

Unb  jroac  benfei&enSag  ber  Mam  äuetfennet  / 

3utiene§Äiere(t>tbet:  fßdfcctt*U$>nit  genenet/ 
©acumö  maxmilian ,  iüeitgc  fptapfc  erttxtrt/ 
(Bie@i;ge6pi)venn)ai;b/  an  MamsSageftarD. 


/», 


II  t 


Inßripio    XXII 

Liud  boniominis  argumentum  de- 
fumere  placuita  lacrymisdolentisPrin- 
cipis  de  ofFenfa  Numinis,il  quomodo- 
cunque  deviafTet  a  recli  tramite  ,  acfu« 
premam  laeierat  Majeftatem  ;  ad  omnium  quippe 
adftantium  6c  admirationeoi ,  6c  a^dificationem 
intenfifsimedoluit,  qui ,  ucin  nullo  genere  non 
erat  Magaus  ,  ita  in  demonftratione  p&nitentis 
animiminoreflenolebat;  ficutauteru  pcenitentüm 
lacrymis  gloriofifsimus  de  noxis  ,  6c  tenebrarum 
Principibus  adfcribitur  a  Sanclis  Docloribus  Tri- 
umphus,  utpoteortisexamorcfummiboni,quod 
offcnfum  piangunt  contriti  ;  Amor  vero  etiam  de 
Deo  triumphal: ,  tefte  D.  Bcrnardo  \  ita  viclorio« 
fumfemperPrincipem  expreflurum  Elogium,  in 
morte  quoque  triumphum  Tibi  adornantem,  eo  de- 
ducebatur,  utArcum  triumphalem  in  Inde  ex  la- 
crymis Tibi  pinxiiTeofrenderec,  qualem  fibiSOL 
in  Occafu  femper  majorem  pingere  folet  in  nubi- 
busrofcidis,  Adeoque  prangere  vifum  eil;  fymbo* 
lum  ,  in  quo  videbatur  Arcus  Cseleftis^  feu  Iris 
Sole  occiduo  confpicua  ad  Orienten^  Nee  in- 
congruum  videbatur  appofitum 
• 

Epigraphe 
Mea  fata  triumpho. 

«*  *  Tot 


112 


Tot  Triumphes  merito  Principi, 

Quot  Vi&orijsCIaro, 

In  deceflb  quoque 

Triumphahs  deefle  non  debuit 

Arcus. 

Quos,  tot  millenis  confra&is  exareubus* 

Statuere  völuerat  Mnndus 

Barbarorum  Dofnitori, 

Recufare  potuit  merentis  Modeftia » 

Nonquos  Mundi»  iuiquc  Viftori 

Decrevit  Juftitia, 


Sed 


w* 


Sed  arcumtantoTriumphätore  dignum, 

Quisfingat? 

Am  Meritoigitur  fuus  Honor , 

Aut honon  debico operisauclor  defuiflet, 

Nifi,  quod  totus  non  poterat  Mundus, 

Triomphator  ipfe  feciflct, 

Dum  vicit; 

Fecit  ergo: 

EtOcciduus  ipfe  artificummaximus, 

Arcum, 

Qui  folus  poterar ,  (e  dignum,  fingere, 

SOL  P1NXIT. 

Vere  Triumphalem; 

Quo  de  Majeftate  magis ,    6c  altitudine 

Celebrem  > 

Nemo  victorum  vidit , 

Nullus  Caefarum  retulitj 

Nam  rofcidisinNubibuspiclus, 

(Suis,  fuorümquclacrymis  puta, ) 

Ad  nubes  usque  evehitur; 

Evehic  fupra  Nubes, 

Magnus  ita  EMANUEL 

Abunde  dicere  poterat: 

Stygem,  Mundum,  Meipfum, 

Et  Mea  Fata  Tr'mmpho. 

Difce  ab  hoc  Principum 

SOLE, 

Pingere  interlacrymas» 

Et  expungere  lacrymis  noxas: 

Merges  Brebi  umbras, 

Etemergenti  pangetur  inCselis 

Epinicioris 

*    *     * 

Sf  3n>ep 


Ii4 

$e  9tettmüt(ji9feit  öfe*  bie  23e(et)bigttng  Ui 

©otfucßen  Sftajeftdtt  je  wütommner  unD  epffriser 
felbe  tft/  umb  fo  mei)r  macfjet  fte  £<tfwurDia  cutrt)  i;ctli 
gifte  Seelen/  unDwirD  fein  SÖernunffttger  fagen  n>of« 
Icn/Daß  ficMiianftdnWö  fejje/  oDer  ein  fc$n>acfjea  ©emfitf;  enDe 
<f  e  tep  grofien  Surften  mto  #eu>en;  2>tc  auß  folcßer  Serfnfrfcljung 
fcefiOerßensaMtcfien&c  $(iränenl;aben  auctj&cn  @d)impff  nft  511« 
Befahren  ber;  SfffmMfifli  /  Dag  fte  d*  2Beibifcf)  ßcac^tet  fCKit  y 
folgeren  Die  Octrtge  Satter  öefcen  felben  Die  €Jre  /  Dag  ftc  einen 
[jenliefjen  6igj  über  alle  Surften  Der  ginftcrmiffen  /  wiD  ©änfren* 
edjnfcen  erhalten,  2Utg  Dergleichen  9totmücf)igfeit  Dercroegen/ 
nnD  Denen  an  unferenabfeibenDett  £1)0^  Surften  auß  fofcfjer  Der* 
fintyrten  Suß*3dl)ercnnntrDefoigfam  genommen  ein  anDere  fteljere 
gRnt&maflungTetnes  fecligen  Eintritts  /  Üißf  forcrje9Su/;m>reit()cr 
twjufteUen  /  würbe  gemäßen  ein  bep  inttcrQCIxnDcr  eonnen  greg 
erfeßet nent^cr  ÜiCöcn  ateem  <5ig<prangenDcr'2>ogen/  mltfjin (Icfi 
in  Denen  von  ordnen/  als  tOauectjtigcn  2$ofcf  cn  Die  ^onnc  lü- 
ften errießtet,  3Wit&em@iMn<©pruc(j*  meafata  TRiüM- 
PHO:  cDer  'r. 

3m  9?ibev<}<tng/ 
SHit  ©ige  pwn& 

3Me  ^egfcJMfft  erffdret  e$  mit  mehreren- 

'OK  jenem  Sütffen/fcemfoM  triumpö  geßö^rcn/ 
aiö  8c  cu&altne  619  toitfl  feine  QBaffto  jc&it/ 
©n£öumj)M509en  nit  in2(6f$^  ftWfWU/ 
©en  $cfte»tMfw  9tei(D  bie  fünfte  fatfien  gie^ren  ? 
gtig!  folget  Mangel  toktw  (Bwcirtfame  jttgegen/ 
OB  fetwt  fem  Wftgung  fcie  ©igeö-  3»fleti  funtt 
auflagen/ fo  fcieQßelt  emegfen  ix^olf  3tic6tujit>/ 
Q3on  fo  tul  taufent  tor  ge6wcf?nen£ftrtfen>23&gen, 
SBeil  er  b^tt>  eßen  au$  in  atf^ib  tt)at  fcefigen 
©iffifel6ften/unDMe|)5fl/fo®,e^foit  mangfen  tti$t 
QSa  »awafor/twem  neigen  emefrt/ 

SBann 


Statut  aüe  Jtanjl  bet  QBett  an  fiHdben  muft  eiligen  ? 
Storni*  bann  fcem  QSetbienftbie  (ffae  tturb  gegeben/ 

l!nbauc§  ber  SReiffec  mtemianglenmoctrtbet*  ($l)r ; 

38a$  anbre  nit  Derm6gt/fcet  ©igenb  felßft  tmfclwet 
£at  aufgreift  imSBercf  /  U  enbenfolt  m$tU& 

S)a$if?;bie  a§0t1ttf  ma^tbieft>atf)afff5t:uimpö#iHv 
tat/ 
SwgleidM  inbei*£&cfvunb|)en(i®eit  ncct?  frtt 
.Rein  M)fecy  btt©ig>prangf  /  genoffen  in  UzXljat 
©ann  t>on  MAXMiLi  AN  iftftegema()M  leiten 
3n  QBclcfen/bieJau^eicD/CMetövänen  &tet  wcjfelf/ 
©o  auf  Den  SCugen  tuißfeie  Ijäfftig  ©ünben^ett/ 
©leirfwie  bie  Xtam  benen/  fo  ftaten  mim  6eg : ) 
Am  ift  alfo  Dp®  /  ald  man  bie  SSolcfen  fe je/ 
Unb  ü&et  OMcfen  £6cbben  ©igenben  et^eße^ 
©af  folgfam  fagen  fan  mit  Sug  emanuel: 
3i§ftiumpßieremWb;  bieQBelt/  stigleicfr  bie  £&((/ 
Sfo®©ig'-m®  nunwn  eitel;  in  f)o#en  Fimmel  figfw&e. 

Q3on  bifet*  ||Öf  ffett*<||ontt  Mt$m  bat!  w  ma&len 
SKitSSränen/  aßbiefctwnba^  fefte  Mittel  fepnb/ 
©a|Sbuben©finbefe3tug  augl6f(t>e(T/unb  reu  gdnb 

SRif  a((ei  feinet:  55?ac&t  wrfendf eft ;  unb  nachmalen 

^anft  t)bm\/  ftann  in  ft)iift  big  glfirf  lii  empor  fefetoto' 
gen/ 

QBie  in  bem  Fimmel  man  bit  foieb  ein  @ig^ieb  fingen- 


ff  2 


/«* 


II* 

Infcriptio  XXIIL 

^laxia ,  ieu  Circulus  la&eus  fubla- 
to  Sole  videndus  hie  datur  pro  fymbo- 
lo  ,  non  foliim  Jaudanfsimi  Candoris 
MAX1M1LIANO  EMANUELUSerc- 

nifsimis  Parentibus  ingeniti,  temperquefervati,& 
ab  omni  naevo  Duplicitatis,  fimulationis»  aut  frau» 
dis  immunis ,  verum  etiam  gloriofi(simi  tranfitüs 
ex  hoc  m.undofucato;  ficut  enim  circulus  ifte  la- 
#eus  vocatur,  eöquodcandidusincaeruleo  firma- 
mentoappareati  feclufocommento,quodnömea 
traxerit  alacleJunonisMercurium  la<Santis;&ita 
copiose  defluente  5  ut  C«lum  ipfum,  veluti  amne 
quodamcircnmquaque  fefe  protendente  ,  refper- 
feritjita  candoremanimidenotar3qui  revera  Dos, 
&virtus  eft  Cado  digna,  ac  Deo  Tum mopere  gra- 
ta ;  cum  vero  huncCirculum  Sulmonenfis  Vates 
Metam:  L.  i.defcribat  his  verbis. 

Eß  viajüblimis  edefamanifeßafireno, 
LatÜea  nomen  habet ,   candore  notabilis  ipfö  : 
Hac iter eß  Super ü ,  ad  magna  teäa  tonantis 
Regalemque  Domum. 
Cui  firmle  habet  Manilius  L.  L  Aftronorru  Cantans, 
Auf  ort  es  anima  9  dignataque  Numina  C<eIo 
Huc  migrant  ex  Orbejuüm^  habitantia  Ccelumf 
Sidereos  vivunt  annos  ? 
Idcircoetiamferviebat  vaticinio,  Candidifsimam 
animamEleclorisNoftricEli  viam  tenuhTe,  quam 
Heroutn  calcant  ammas  ,&  fidercos  jam  vivere  an- 
nos; Lemmatis  tarnen  forma  alludere  libuit,&cad 
Mundum  derehetum  ,  in  quo  parüm  candoris  vir« 
tuofi  cernitur,6c  ad  lu&uoium  circumquaque  ap* 
paratum  nigro  panno  tetricum  ,  ut  quafi  contraria 
juxtafepofita  magiselucefcerent,unde 
Epigraphe, 
Ni^refcunt  omma  circum 


Nigrefcant  omoia  Circum , 

Occiduo  SOLE , 

Candidifsimus  MAXIMILIAN!  aaimus, 

Uti 

Colqratus*  vcl  fucatus 

Ancmine  vifus  in  vita, 

Sic  vivisercptus 

Candida  non  dignifsimus  Stola 

Videatur  oulli. 

SOLIS  citulum 

Non  racretur Princeps  illc , 

©8 


Qui 


U8 

Qui  fimularc plura,quäm  difsimulare  fölet« 

SÜLIS  cft 

Fraudes,  utcolorcs3dctcgere» 

Tumiores  femperin  Magnis, 

Quo  magis  dedccenr» 

EMANUELI  Noftro 

Minor  quam  SOL1S  titulus» 

Hoc  ipfo  dari  non  potuit , 

Quia  fallacias ,  quas  odiflet  in  fcipfo, 

Si  capax  fuiflet  illarum  > 

Detexit  in  alijs. 

Nulli  magis  infcnfus,quam  deprehcnfo, 

Quöd  fimulator  efle  folerec, 

Et  duplex  cordc, 
Sccrcti  quidem  tenax  Conßlij  , 
Sednon  minus  Candoris; 
Linguam  nonaliter,  quamcordetingebat* 
HEROUM  PRINCEPS; 
Ignorarenön  potuit  Heroum  femitam, 
Qu«  candore  notabilis ipfo , 
Laäea  nomen  habet  9 
EtTitulum, 
HAC  ITUR  AD   ASTRA. 
Potuerit  lllccruore  hoftium 
t  mRubefacereBaltheum, 
Candorem  animi  tingert-äon  potuit; 
W  Ut  candidatüs  Caeli 
Nunquäm  non  eflet, 
Alite^^qua^cändidifsimus  Indolc, 
A mo re ,  mord  9  i$  (S 
Invcniri  noiutt. 
hlo&  Viam  cernis,      -™0 

Candore  fequere,  confequexis  itcr, 
i    '  lOc 


|®ne  SW^etcaffen  /  tt>el(t?e  an  bem  £immel 

iitfcjcn/  bep  fcfton  wrfcfjinener@cnnen/  gibt  bcncn 
@inn*.©tcf)teren  t>tlfacöc  ©c(cöentjeit  ®inn<S5ifber 
a\\$  fefben  ju  wrfa(pn ;  unb  wirb  btefelbeaucfj»onü> 
neu  Sfc  Strafte  genennet  /  auf  wldjer  feie  Selben « unb  grojfe  jür ; 
ftcn*obcr  ©otter-mäiTige  ©tefetttti  bte  £tmmef$<@Morp  gefityret 
werben;  J5)icrttJtr^ricfürncl;m(tcf)  gebraucht  aur5inrii6mung  Der 

M«c&tigfcttU«rerc0  ©utffilewptifliffen  ffdw>Sütf!enö/ 

weicfje/ivieeie  l;ocOßwotffommen/  unb  ungemein'/  aller  ©cijalcf' 
tyeic/  unbboppl*£erfjigfeitab(iolb/  unbbefrepet/  alfo  benfefben 
l;ec&ft$Kul;m*würbtg/  ttttb  für  anbeten  erfanntfielj  gemacht  i)at; 
bann  cutet)  btc  ®ltlc|*@tra§  an  bem  #tmmef  umb  foroetjfer/  -u»b 
jufybarer  erfeftemet  /  umb  wie  mct)r  es  umbfjer  bunett  $u  fcpn  pfle- 
get/ atftwJjm  bann/  mtt©elegenf)eit$ugface  basatfes  in  ber  ßir* 
cf)en  mit  fcljroarfcen  ?uc6  bebest  mar/  ber  €>tnn*@prue5  beutet/ 
NiGRESCUNT  OMNIA  CIRCUM.  £)aß  bep  ber  t>ou 
gaIfcfj6eit6efc6»drefenSBeftciti  aufrichtiges  ©emutf)  alfo^cc^  ju 
fefjdgen/  ateaü'jenes/ nw$ man felgamjufmben  pfleget/  unbba* 
IxroauctjaufSeutfcp  faget: 

06  fctwtt  atltä  fäHwir  jjf  fiter  feij  / 
$o#  mein@müt|  Meiftt  fct>tx>5vgc  frei). 

SBtc  bann  bte  SSepfcfjrifft  mit  mehreren  faget. 

j  §t)  aüe^  ()ier  mit  f^tratß  6ef  fajbcf  /tinb  ttmöanaef/ 
©P9/»iet«S  geoffe  ©mfitfy  M  AXMiLiANman» 
W 

QScn  jeberman  ben  ^ret$  / 

SUI'galftfW  /  unb  93ettug  cjefiaffet  ßiec  auf  (?rb ; 
2Birb  ft?eiffecetotlauc&  bort  e^iebet  fffiafecn  trerf^. 

©er  £itul  einer  i§OKtt  ben  Surften  nit  ßc(of)net 

©er  i>ii  Ißtt (Mimg&Runtf  511  ü&en  f)at  geiwOnet ; 

©g  2  m 


120 


»Ugatöetöberft  bie  (Sonn/ 
llnbfcgafftsum  rechten  &>0n. 
35er  ga#l)ett|)a£/unb  ©pott/ber  iim6  fo  grftffa:  teirb 
S5ei)  Cüoffcn/  atfiBetengtiegfitltennit  geSüj)rt. 
«o® foli  emanuel  fein  minbven Xitul  f)afren/ 

deiner  £d(?n*||ontt  (  trc  atfb'r  enSAtfien  iC5aa6cii 

©ietpa^aufniöofeit 
|><tf  ßeggefegt  au  jett/ 
(Sntbetfenbfalfge  £ift/  bie  8*  at#euHofetjt/ 
©ag  tcppefcftevßige  lein  (ßnab  erwarten  me|fc 
2ttf&evgen/tt>aö  get)eimß  ßefct>!c*ffm  /  t^6(t)ft  teließef/ 
Utib  fott  baffett)  twle^t/^nwmc^lw^at  8rtjfl6e^ 
ßotoemgffcjtötwitoott/ 
THtßtv»et#füc  fcbtvatt  man  feit 
fföwt  aug  feinem  SRunb/  bem  nur  bie  ©ort  ba*£ed| 
|>at  auf  bie  3tmg  gelegt  /  auefr  fcUjen  ©aßt  rm  6(perg. 

S>ec  fe(ßrteinße(6e^|^6trf?/tt>ufTjtrt  tic^eß^enftrafle/ 

5)ie  t>on  bei:  SfWcg  ben  9?af)m  ber  QBeiffen  muffe  f  äffen  / 
5agroffe®eelenge()n/ 
Unb0kgef$u6atfef)n: 

ütf  0  tfJ  fcar  @tmmei$^|||feg/unb  jagt  auf* 

ritötigfeit/ 
Die  feine  mtb'regarfi/  atö  mit  tie  QBeif  ßebeut 
ffl\tZMm>%>iut  funt  stt>av  offt  Hfet  £e(b  Setzen 
6ein  JteicgWttcijb/  nit  M  ©matt)  ein  Salftöleit^garfc 
ßettetten 1 
*Denn>ctgt>cc  Fimmel  f$raM/ 
£>ec  twiMn  ©mütf)  w&leißt/ 
$ammb  au*  imfct  gficfl  in  £erfcen/unt>  im  $?unt>/ 
3n  eitten  /  unl»  inSieß  aufregt  $u  iekc  ettmfc 
6i$|i  toi  fcie6f  raffen  Diee/  flieft  $fc6lein  mpfleDrn/ 
UnfcenwrfteUte^ecfc/  fo  fmtpenQSeegaum&fan. 


121 


Infcripüo  XXIV. 
gl  laudi non  adfcribitur  Principum 

P  tucri  otia,  6c  ftertere  in  leclo^ümnati, 
|t  autconftitutiPublicobonopromoven- 
J&j  do55c  tuendo,non  Tibi  vivant/edPatria5, 
6c  Publico;  quod  finelaboribus  fervari  nön  potcfr; 
Encomio  majori  dignus  cenfeturille,  quiotijs  bei- 
lum  indixit ,  ac  nullos  horrebat  laborcs,  quamdiu 
vixeratjTalem^möiingulariüsfempernegonofum, 
quia  ick  exhibuit  toto  vitx  Tempore  laudandus 
Eledor,  hoc  argumento  quoque  5  Sc  Solis  imita- 
cione  prseconiolocumdedit;  Hoc  quidem  aflum- 
ptumnonvidebaturinfinuareiymbolum>proiub.. 
jeclo  habeqs  Apes,occiduofoIeepratis,6c  hortis, 
quaficonfummatis  cum  Sole  labonbuSjadAlvearij 
quictem  revertentes;  nee  id  ex  integro  loqui  pu- 
tabis  adjuncla  verba,  cum  rlnis  Elogij  appareatis 
efle,ut  Solem,  quietis  nefeium ,  adhuc  credamus 
quamquam  lubtractum,  qui  hujus  fub  AUegoria 
dilaudandus  aflumebatur}  quia  tarnen  nonnun- 
quam  major  accedit  gratia  Infcnptioni,  ü  corrige- 
re3  6V aliud infuperedicerenicatur,  quam  id,quod 
prasfefercSymbolum,  6c  Lemma Ordjni  inh^reos; 
hicautemjam  laborum  quoque  mentiohabeatur; 
ideirco  utrumque  habes ,  &quietena  corporis,  6c 
animum  adhuc cupidum  meliorum  laborum  pro 
bono  defolatas  Patriae,  Defumptum  ex  Apocaly- 
pfi  adjeetum  fuit 

Epigraphe 
Requiefcant  alaboribusfuis. 

W  Itänc 


Itäne  SOLlSnaturamexuit, 

Natur«  debicum  redditurus  homo? 

Nee  mora ,  ne  requics, 

Phaebo  datur; 

Ut  autem  #temum 

Requiefcat  ä  laboribwfiiis, 

MÄX1MILIANUM 

JubetSpinms? 

Incaflnm  times. 

Animi  in  Naturam  , 

Qui  propemodurnipfumcoegerat 


Cor 


I2J 


Corpus , 

Nullarcmagis,  quam  fatigatioric 

Recreatus ; 

Quivcnationibus  ipfis, 

(Utut  remifsioncs  cenferi  vclint) 

Non  tamferas  perfequebatur, 

Quam  otia ; 

Cui  hoc  utium  difplicuit  in  morte, 

Quod  &  ipfa  vocctur  fomnus, 

Aut  requies, 

Nullamnunc  quoqueexiftinies 

Violentam  non  eile  quietem> 

Quam  Corporis  fefsi. 

Manet  animo  natura  SOLIS, 

Unica  huic  erit  requies , 

Qu«  ä  mutatione  laboris 

Ceflatio  dicitur. 

Nc  unquam  Bavaria  fame  laborares , 

Laborare  Princeps  nunquamnon  voluic: 

Utneclarenunc, 

Et  ad  delicias  usque  pafcaris  > 

Mellifluum  ror£m  decado  parabit, 

Sperate,  Hdiconise  Volucres, 

Dulces  laborcs , 

Occiduus  Paftor  nomen  mutavit, 

Non  curam ,  inCAROLO. 


%f)  2  SBter 


124 


muiib  0MU$$lt  &<pf$  xSfc 


jSton  ftyUS  ©inmSilb  aü()iet  pfe^en  ftaten 

Hc  3mmcn/  wefc&e  fccp  untcrflc&cnDen  ©cnnctt  ficß 
tu  tyrcßorbc  auriitf  jicljcn  /  umb  von  kr  Arbeit  aug< 
5uraften/  mttDeml'atemifcfjen  auf*  Dem  25uctj  Der  Of5 
fenbal>run$  joannis  er()otften  ©prucfj  :  RtQUIESCANT  A 
LABORiBUSSUIS,foUec^mtmKit  33erftant)  genommen  wer* 
Den/afs;  l)äm  nunmehr  mit  t>cm -OtitfcßetDcn  He  SKaftevon  ^cltclt 
arbeiten  für  feine  Untergebne  £dnDcräuuemmen  t»cr  abgefeibte 
Sfyut'-Sätft  geDacfjt  /  foiAere«  /  wann  einem  Surften  mcfjt 
ju£ob  <\cDci;ct/  Dag  erftefj  Der  SKufec  /  ©cmacfytcljreit  /  unt>  Dcf? 
ecfjfaffs  bcDienet  /  Der  5«  anDcrer  -Oüiff  /  uiiDDer23ef6rDerungDcg 
gemeinen  2Bo()ta>eefen6  StärfHff  /  will  es  Mmc(;r  Dafetn  Deuten/ 
Daß/  ob  fcf)on  anDcrc  t|reuufcf)oueu  pflegen/  MaXIMILIA. 
NUS  EMANUEL  ntt  von  Der  2lrtl)  gewefeufepe  /  ttccg  auet)  ait^ 
jego  fetm  tt>ofle.  <SpnDerent>ilmc()r  annoeß  ctue  ©OHM  fci;e/  Dte 
umbtKaft/  unD  9Sul)e  Hin  SBijfenfcßafft  l;at/  nnD  nun  auci)  ficf) 
bearbeiten  werDe  feinem  $$atterknD  alles  <&mt$  |u  vcrfcf)aftcu : 
.©eroroegen  Der  Scutfctje  6prucfj 


Stuf  feie  atteit  folgt  bie  Dtu^e/ 

3$  mt  9Ccßei(:  twiggten  t£ut> 


©teSepfcgrtfft  entDecfetbie  ©tymuna: 


e* 


»2? 

O  iff  nun  bie  3toftir  ber  kennen  (Nngeleaef/ 
©a£  bie  ©dwlfc  tcr  Siiftw  /  atöäWenfdv®: 
japien  fan  ? 
Äein3hiel)e  bie  Sonnen  tjat/ber  tri«  fte  fUttä  Pctr>6gef/ 

Qßo  fic  jii  enben  (geint/fangt  ifjre  Arbeit  am 
Seci;  (oll  maxmilian  je^t  legen  ft$  jur  9tt*e/ 
Sann  e  einer  SRuöungfc&tb  cer  ©ei/t  g^m  [Raffet  ßt. 
©orgnit/  nwaifcfougt;  t^cr  aüjett  feinen  JeiGe 

3n  bie  ©emftt^fe3?atuf  ju  jtvingen  l)at  gepflegt; 
Urib  bie  ^rmübung  nur  genannt  fein  3eif  wtfreiße/ 

§n  jiatter  UMtiSMfy  fein  ätfjten  ?uft  ge(#gf. 
£w  in  fcen  jagten  fel&fl  ben  $?üffiggang  vif  meftr 

Ste  b#  ©et&iec  wtf  olgt/Oait  noct?  bie  Dia/i  für  ftfmw, 
©erfeibften  an  bemSobt  nwbife&foott  beffagen/ 

©ag  et  ein  fanget  <5(tlaff/unb9tueöe  ftwbgenennf/ 
QBivb  anno®  feine9toff/tmtifänem  QBiü/  ertragen/ 

aiöbiebemmfiben  8ei&/  vom  £obt  i/c  juetfennfe 
QBeil  bemCemfltö  tit  ärt&ber-ßonnen  alijeiöf  ßieißf/ 

Sie  fein  3tul)e  liebt/  aß  bie  ff  §  StrWfc  »eipfel  f#reibf . 

Qßie  /  UM  £ungec>fret)/bu  ^at)HanbÄ®fej!leßen/ 
SmnSiefoSorg  wllec  güiftfein  2ftbeit  nie  gefpatf; 

©o  e.t)tt1 ISolHfep  tum  /  unb  ©Mtet^epeip  w  geben/ 
Streit  ®t  füffen  $Sauna$  reidw  £immei&  Sri; 

<Dwm&öoff  allzeit  nng/bev  |>irtben3tomnut:0af 

<8ert\>enbt  in  £<Mf($  ttaffl  ;  bie  6org  bleibt  in  bei* 
ZW 


*       *o     >$< 


Infcri- 


126 


Inßriptio    XXK 

Olorem  ortum  e  difeefTu  Perfona^ 

in  qua  maximafkluciafuerat  rcpoüta  , 
&:  fortuna  dereliclornm  credebatur  fi- 
xa  ,  non  exigue  initigare  (biet  ea  fpes , 
qua  creditur,  quodabeunti  non  deccdat  affeclus, 
quo  prasfens  ferebatur  in  eos ,  quibus  pradentiam 
fuara  (ubtraxit ;  quemädmodum  ctiam  vergit  in 
laudem  agqualis  confta&ria  aftectüs  in  abfentia  ram 
bene,  ac  in  Prxfentia  fervaci;:  Exinde  ita  in  fola- 
men  aflfliclorum  fubditqrum  s  qudm  in  cp  m  mon- 
dän onemSeren^im  ißlfcloris  ereptiex  hoc  foncc 
defumptiWmit  aliud  Encomij  argumentüm,durn 
fupponttur  1'fa  abjifTc  trincipdm  ad  meliores ,  ut 
tarnen  fuis  non  abclle  velit  cud  böni  eorum  pro- 
movendi,  Ptngebatur  itaquc  Nubes  Solcrti  qui- 
demobtegcns,  ejusdem'tamen  influxum  nonitn- 
pediens  cum 

In 

Epigraphe 


Tegit  noh"  aufert. 


Quöd 


**7 


Quöd  tuum  non  videas  ultra 
MAXIMILiANUM  EMANUELEM 

Bavar/a  luges, 

Parcis  irafcens,  necTumulo  parcis, 

Incoijfülto  utrimque, 

Non  benefoU>Vifu  prafemia  probatur; 

Ut  NubilaSOLEMtegunt, 

Non  auferunt , 

lta&Tumulus. 

3i 


Poteft 


128 


Poteflifte  celare  corpus, 

Quöd  poterat  morsfternere, 

Non  ammnm  immortalem, 

Hunccaelumcelat, 

itibiut  fervct  aeternum ,    Sc  Sihi% 

Sccreto  Dei  Confilio  fublatum* 

Intimo  ConcilioPrincipum 

Adfcriptum  credas, 

Intra  cortinam agit  de  tuo  bono. 

Annon  verior  Principum  SOL 

Deus* 

Et  quoddam  Deornm  Genus 

Sunt  Principes? 

NON  CERNUNTUR,ET  ADSUNT, 

Quod  videre  nequeunt  oeuii 

De  Perfona, 

Probant  frequentius  Efle&us 

Devirtute, 

Verbo  eloquere; 

Abeft,  non  abeft 

EMANUEL: 

Agit  feeundüm  Nomen  fuum 

Utnunquam  non  fit 

NOBISCUM  DEUS. 


gunft 


129 

jegenfoärttfle  go&Sgdffi  netyf  betten  fofgenbett 

wnrDen  anöcWfftct  freuen  ©tnn  öfteren  /  wcfcfjeau 
fc&en  waren  in  Dem  dujferen  unD  inneren  ff&or  /  oDer 
jenen  Sl;eüDei ^tre^cn  /  aU»oMeffiJur#gfirfMtcf)e^e* 
öccOmuiö  iTcfe  kfmDet/  unD  woftin  in  Der  SiKifona,  *>cg  tdojirtjen 
Sonnen*  £attjf£  Die  3eü/  oDer  Der<5ranD  Dereonnen  nacfjDem 
^tDerganö  etntraffe ;  UntfMjenDe  33c^fc^rtfft  ijattt  für  Das  ®f nm 
23UD  eine  Dicfe  Söolcfen/  fc  Die  ©ernten  $war  g<ing(tc8  nnfitfma, 
machte/  Das  £iec^t jet^oct) mt benemmen  tnntci  tmD  etfldreu  forte/ 
Dag/  erfeßon  Die  ©rnftt  Den  emfeelten£orver  »ereilet/  nnD  nuut 
Den  a6öe(ei6tenS^lir^ÜCftcn  nitmeljr  feften  f  ernte/  Deffen  $6* 
n?cfen(;ctt  jcDocf)  mtafjo  feile  gehalten  werDen/ Dag  er/  feinem  £ie6> 
rei<fyunD@era/ttoUeit©eiftnacf)/  nie  anneefi  feinem  SÖaprd'anD 
anwefenD  fepe/  nnDfceDftefcen  werDe ;  majfen  wie  Die  war[;ajfr  £ie* 
knDe  anef)  Der  2l6wefenDen  nit  fennen  t>crgc|fen  /  atfo  maxi. 
MIUAno  Die^l)röe(a(fenfepnfoUe/  Dag  er  attnorf)  Die  eeme 
(te6e;  wie  ^icfcimn  Deff cn  t>ergeO'cu  äwfemt  mcmaWen  werDen  Die 
<£<t>mah  wellen  trafen.  3}er©inn*eprucf):  T£G1T  NON 
AüFERT,  jtMetaufSroft:  jn  Sewfdjaffo. 

WatmWt/n\t\mtotomtt/ 
9?tfg  bie  ©egetttwf  enfäucffc 

!8W;rreDerDie25e0fefjriflf. 

Qt^einMAXMILIANEMANUEL  ntfmrfir 

'  gnfH&tigtoetben  ft>nj?/f<tW  bttamc^feftoer/ 

MUftnljto  Hagen 
U6er  bie  ©atg  jb  tüc^i/  bie  Mt  nun  foitf  twfagen 
<£a$  giertet®  9to0cficftf  /  <\\$  jene  /  bie  j()m  ()a6 
$en  fttaiftgttfR  f#on  fo  ftu:£  sefötttitfen  «& 


19 


©pcg  ift  e|  fer^erjettöfettt  Äfafl/  bie  faft  julofen/ 
©ann  nit  burcf)  ©e(f?en  nur  bie  (Begenwart  wir  profcn/ 

©je  ©clcf  eefccdt  aUein/nitaliernimmtbie  |§0HI1/ 
(Sin  g(eirt)^  bie  ©raßftatf  maßt;  unbwannau&bifc 
fjtfoö 

©en  Sei6  t>erl)ölit/ben  funbtber  Job  ju  ©eben  weifen/ 
©ocg  bieunfter&li#  ©eel/wie  wir  fed  (Ktfenb&rffen/ 

©er  Fimmel  wol)l&eWa()rtfür|§iJ/  unb  Qtl$ 

p#ei(fc 

SSeoßagt  ne&enfieg  /  fva£  b<t  25ebencf enö <rei# : 
Sftbur®  ge&eimben  ©ging  l>ejp  £ime(6  (nngencmmen 
Unfer  fcflugw  StUft;gliuib/ba|P5ubeiiien  Kremmen 
Sr  6ei)gesel)ler  fct)  frem  yioffen  görffew&atfy 
2Bc  fürbein  QBoiffanb  (S?  anlegt  511  f)anblen  f)at 
^mgfyeintfenSalnnetf)  föfi  aller  l)6®ften  £Grrren/ 
©et:  nitt>erfagt/waö£r  Wirbbir  ju  9?ug  begehren; 
©ag  necb  einmal/baß  aus  pikieret  nit  allem/ 
3loct)  fel)enbie  prcfo&n  jeugt  gegenwärtig  fep- 

3(t  nit  terSurf?en^OtinDilmegrbieft)a&re  ©otfWt.p 
UubgaGenSärffcn  nit  mit  Settern  eine  ©feiißöcit? 
Qgann  manfle  tifwnntf  fielet/  fie  botp  sugegen  ftjnb/ 
©ie  Gegenwart  bec  Ärafft  man  auf  ber  QBürcfung 
finbt. 
9teb  furßt  EMANUEL  afcwefenb  ijf/  bort)  geiget 
@r  gegenwärtig  6i§/  atö  ber  im  QBercf  geringet 
3u  f)anblen  naebbem  2?am/fcaf  wir  all  3wciffef$  frei) 

etfaOreninber li)at/  U%  no(&  <9&^tt  mit  tW6 
fet). 


/*• 


!3I 

*   Infcriptio  XXVI. 

^Mä;  Nexplebili  quidem  dilatandi  im- 
|pp  perij  defidcrio  adfcribitur  ,  aut  ambi- 
?J|^  tioni ,  five  vcrius  fit  Alexandrum, no 
^SP  mineMagnum,  bellica  fortuna  maxi- 
mum  , in  lacrymas  folutum  fuiile,  cum  audirer,  ali- 
um  non  fuperefle  Mundum  ,  quem  fibi  fubjuga- 
ret ,  live  adhuc  reperiri  Orbem,  quem  nondum 
fuo  fubdere  fceptropofTet,  quia,quem  invaferat, 
necdum  totum  occupäiTet :  Hinc  illud  Satyrici, 
Sat.  io. 

Unw  Pelldeo  Juveni  nonjufficit  Orbis. 
Longe  alio  tarnen  feniu  aptantur  Lemmatis  verba 
MAXIMILIANI  EMANUELIS  magn*  menti ; 
dum  Emblemati  iuperfcnbitur  ,  quod  infra  legis 
Epigraphis  loco  :  Uti  enim  pingebatur  geminus 
Globus,  quorum  unus  Mundum  terraqueum  ,  a- 
lius  repra^fentare  debuerat  Caeleftem  ,  eui  Sol  ter- 
raqueooccumbensoriturjita  animum  hujusPrin- 
cipisfignarevoluerat,  qui  licet  &  capaxtoti  regen- 
doOrbi,  &  ita  toti,  ut  Sc  alteri  iufficeret ;  adeo 
tarnen  grandis  fuit,  ut  qualiscunque  tandem  ter- 
reftris  Mundus  eam  adimplere  ,  ejusque  amorem 
captarehaudpotuerit,  fedtunc  folumfatiatum  fe. 
fe  in  putavent,  cum  caelefti  Orbi  fuiiTet  oriturusj 
Et  hanc,  aqimi  Magnitudinem  brevi  Elogio  per- 
ftringere  ftrc  vifum  fuit  addito 


Epigraphe 


«ICUrius  non  fufficitOrbis. 

i 

Kk  2  EHot 


Efto, 

Magnarum  raentium  Phrenofchema 

Exiguum  non  fic 

Atlantis  Robur, 

Qui  >Vöti  librando  non  impar  Orbi, 

Reges  Ggnatf  qui  portant  Orbem , 

fDiim  regunt , 

Maximum  MÄXlMIDANlanimum 

Non  sequat, 

Hunc  folus  explicaro  potuit  SOL, 

CU1 UNUS  NON  SUFF1CIT  ORßß, 

Alteri  oritur,  dum  occiditUm, 

Plus 


i?g 


Plus  aude  vcrax  Caliiope, 

Nod  Adantefolüm, 

Ipfo  quoque  Planetarum  Principe» 

Major  fueratanimus 

EMANUELIS, 

Mundo  gravabatur  Atlas, 

Succollante  mdiguit  Hcrcule, 

Non  Princeps  Nofter: 

Toto  fuo  pondere  mundus 

Levis  erat  tantxmemi , 

Quianonignotus; 

Non  Salomone  tantüm  Magiftro, 

Sed  perfpicacifsimi  ipiritüs  fui 

Oraculodidicit , 

Quantum  inüt  inane 

Totius  Gloria?  mundi, 

Triftari  poterat  3  fi  tnagni  feciflet  unquam  > 

Nunquam  non  iartan  , 

Cumexcuterelicuit,coeJe(tioriturus4 

Major  hoc  ipfo  mundiali  Sole  , 

Oriaturifte  alten  mundo  apud  Antipodas, 

Dum  noftrooccidit, 

Non  alterum  reperit ,  cui  Juceat, 

QuamTerraqueum. 

Hypogaeura  petere,  dumcreditur* 

BOJARL£  SOL. 

Apogaeum  invenit  inEmpyreo, 

Quam  felici  Magnitudine 

Grandefeit  animus ; 

Cuitotusnon  fufficit  Orbis, 

Ut  felicem  fe  credar. 

yEftimabitur  caelo  dignus, 

Qui  alio  fatiari  Mundo  noluerit, 

Quam  caelefti. 


134 

0t  unetfdtf  li(J)en^enfa5fu(J)f  unb  ^ofSrnfttfig* 

fett  wtrt)  jwarbepöemejlcn/  wann  von  Alcxandro  Den 
©roß  (genannten  Der  Pc  erfüllet/  Dag  ü)me ein  Qi^eft 
nitgennsware/  nnD &u weinen bepnte/  anfSSernenv 
men  /  Dag  noct)  ein  anDere  %Btlt  jnftnDen  fe^e.  Sin  san($  am 
Dere3J?epnnnö  entsaftet  Der  ©tnm@pruc&/  UNUS  NONSUF 
FICIT  ORBIS  ,  wann  folc&er  Der  S()ur'a5at)rif#en  $tU 
fcen<©onne$ua/frfjrtbenwtrD;  -Samt/  wieDas<5inn  Silinw 
(teilte  eine  Dopptete  %Btlt<$mü  Deren  eine  Die  tnDiftfje/  Die  anr*> 
re  Die  f)immtifcije  entworfen  /  Die  ©Oltne  aber/  M  jteDer  ixiti* 
fetjen  Untergängen  /  Der  tyimmfiftfjen  begonnte  aufzugeben  /  alio 
fofce  es  verfielen machen/Das grofte  @3emut()  EManUEUS,  wU 
eßeö  ob  es  ftf)onfä()iQföwo#  Die  ganße/  ja  noefj  eine  anDere  2Bc(t 
(obucWäu  regieren/  Dotf}  mit  feiner  jnDifcßen/  fcnDernaüetn  fo 
Dann  fiefj  vergnügt  faltete/wann  es  Die  obere  2Belt  erreichen  untrDc ; 
unD  alfo  i\l  $u  nemmen  Die  Obfcfjriff t/  Die  $u  Xeutfcfj  fo  vir/  als 

Weiner  Mattem 
3®  nit  ßegnügf  fan  fegn. 

darüber  autfj  Die  23et)fcfjnfft: 

[Sin  fcj>icdbteö  ®intv23iit>  &vat 
Arianns  ©tdref  von  ^reffen  Smö^emtfeo  / 
'Bannet  tte  ganßeQBelt  3U tragen  fdftig  foar/ 
©anner  auf  Ä&nig  fcetu/  fcietöte  ganbetet)/ 
(Blei®  a$  auf  ©(tmlteren  /  ftartf  fei)ni> genügst! fragen/ 
2)a©temitreiffen©iim  regieren  tfym  Ziagen. 

SefcC®  MAXMiLIAN, 

$W  feinem  ©müt()/  m«$t  tnfe  ©(eiämuö  f$tt>acfv 
21$  toeiffi^  Dil  fordet  nw/aö  manGefctwtßenfan/ 

©ie  ©leitfmuSmit  ber^Ottvilme^ertlartWeSa^/ 

I  2Bct( 


Q3eil  eine  QBett  allein  i(jt  nif  genug  ft*  jeigef  / 

Äaum  einet*  untergeht/  bie  anbetfgon  bejleiget. 

£rfüf)nebi*no*mef)t 

Caiiiope,  biegroffer  gelben *go6 

3u  fingen  mifjafft  pfleg  jt/gtb  au(&  bie  toa|re  (5l)r 

EMANÜELIS  ©mti^/  baönocf;  faum fepein^rofi/ 

Q5cnbtfcn@tarrf/unb©c6|p/n)ieAtias3fDbiegonnfn/ 

3iött>el*eö  Beeren  Bat  ben  QSorjug  abgewonnen. 

Adas  ftwfelr  befeuert/ 

ais  ten  fcev  ?afl  bermaffen  Oat  gequellt/ 

$ag (St  ben Hercules,  alö  £elffer/f*on begehrt. ' 

Eitalfo  Utlfer  t§Öttf  /  berati*  bie  ganße  QBelt 
Dtingöatgeatöt/foeil  j()m  feingroffergeift  ma*tfennen 
SMe  ^gfcitbegpragtö/bernurein  Sanbt  junenneii; 
©o  fpatliq?  feinen  freut  / 
^erba^ennettf  fcon  (a^enS?o^9tr|r  faff/ 
Unb  n)ft§/ba)p  tr  et  fle  iic6t/am  Snbe  füllt  ba^iVDb : 
Sßtebaii  MAXMILIAN  au* frt^ii^fiewriaft/ 
Unb  fönte  bei:  ^erwrft  fein  £er£nit  wtftittttömt 
3gie er/  bie  ©jtelfeit  begreiffenb/  nitfunt  ließen, 
©artimbbet  oberen  QBeit 
©uc&taufeugeön/  mithin  ffteinf  gr6ffer  au* 

m  bife  fiitb at  f§Otltl  /  bann  folge  nur  feffeßf 
$er  jnbifc&en  ju  leic&fen/  unb  geftt  na*  alten  33rau# 
Der  untren  auf  /  »annfie  berjinfern  untergehet  / 

©abeebbie  ^apretl^öft  im  ()o*en£imeifle(jet. 

QBelcbJeblf*6ne©ro^eit 

@in  ©eel  erhebt?  tu  f*on  vergnügt  nit  meljr 

üu®  eine  ganßeSBeU/  no*  it)r  ©törffeelitfeit 

§n  lelber  fu*en  fpiK/nur  ftrebenb  nag  ber  $&r/ 

©o  in  bem  £immef  bie  gan|  fi*erli*  ectoattfef/ 

tädäkltoai  t)immltfä)/nursulicben  fetjnbgeatttefc 

£1  2  In. 


Infcriptio  XXVIL 

lOnfunt  Miraculo  Priacipes,  qui 

L  illorum  cantüni  captivatos  numerant 
animos ,  quos  habent  fubdkos,6cbe* 
ncfkijscumulant  J  Nee  magna  laus  eft 
Potemüm  >  W  non  femperfincera,  quam  capiunt 
afuis,  aut  amicorum  nomine fignatis;  Talemfu* 
ifle,  vel  eile»  quem6cfubditi ,  6c  gratis  aff'ecli,  6c 
infnper  ipfilaudare  non  definunt,  magni  habere, 
ac  venerari ,  qui  vel  armis  vidi ,  vel  hoftium  nomi- 
ne vdniunt >  6c  vereri  potius,  quam  amare  9  aut 
magnificare  folent,  finguiare  laudis  argumentum 
eft.     Hoc  pmereundum  non  erat  inter  Encomia 
Serenifsimi  EleclorisJ  non  facile  quippe  reperies 
Principutn  aliquem,  quiomniumita  de vinxit  ani- 
mos, utvix,  nifi  nequifsimus  Dotum5  6ca#orum 
cenfor,  6cvirtntishoftis,inveniretur,  qui  MAXf- 
MiLlANUM  EMANUELEM  noverit,  6c  non  m  - 
ran,  amare3  ac  dilaudarevoluerit ,  ipfos  quoque 
non  excipiendo  5  quos  viclricia  illius  arma  prefse- 
re.    Quoad  igitur  emblemate  hoc  infinuaretur, 
Colofsi  Rhodij  jam  terrae  motu  decuflatiPoili- 
cemaGeniodimenfumpingerevirumfuit,exqno 
Magnitudo  totius  cognofeipoflet;  8c  ficut  forfan 
fimulacrum  hoc  majori  fuerat  admirationi  jacens, 
quam  ereclum,  6c  omnes  obftupuere  tarn  Incola*, 
quam  aecolx  ,  ita  fignaret,  Principi  noftro  Enco- 
miaftes  pofl:  obitum  non  defuturos;    namPlinij 
verbal54.c-  47-  fcrviunt  pro 

Epigraphe 
Jacens  quoque  Miraculo  eft 

5ept:~ 


IJ7 


Scptena  Miracula  mundqs  jaflet ; 

Smgülailiafunt , 

Non  feptena  in  fingulis: 

Inuno 

MAXIMILIANE  EMANUELE, 

Quidquid  videras  5 

Miraculo  non  füitdifsimile: 

O&avum  idcircödicere  nolumus, 

Ne  minora  jint  di&a, 

Quam  fadte. 


AI 


9ftm 


Qui 


US 

Qnicx  intcgro  fe  fccir  Epitomen 

Heroicarum  Virtutum.o*  Dotum  illarum, 

Qu«  fi  ngutee  fi/igulos  poteraat 

Mirandosrcddere  Principes, 

Miraculwn  Principumnon  minus, 

Ac  SOL, 

Audire  meretun 

ExcclTum  nc  mctuas  diclis , 

AbAdulatioae  profeclum, 

Menfuram  magnitudinis  tantac 

Ab  ipfo  Mundo, 

Veluta  polüce  fumas. 

Difcordi  mundo  tarn  inerat  ingens 

In  ejus  scftimatione  Concordias 

Ut  amantium  erga  fe  animos 

Et  laudatores  eximios, 

Velipfis  inhoftibusinvenerit; 

Quamvis  hoftes, 

Nifi  virtutisfimul  eflcnt,  &  fidei, 

Habere  non  dcbuerat, 

Quem  bonorum  nullus  nequibat  amarc, 

Odifle  nemo,  nifi  pefsimus, 

Potuit. 

TateS'.igrtur'  Bhcom'iaftes  naclus 

JACENS  QUÖQUE  MIRACÜLO  EST. 


©tfeti 


iUn  Mbpfim0t$&<Mtiftt. 


n9 


Ott  icnen  allein  geefttf  /  aetießf/unb  anoeröömrt 

»aDen/ Deren  ©cmütr;erDnrff)®naDen/unD  (Buttljat; 
tigf eit  gewonnen  /»efclje  t>Der  Untcrtt?aitcn  /  oDerDer 
€>cf)metcr)ef«$mtft  nit  unerfahren  /  tft  ntt  eben  Die  ftefie ; 
re£tcb/  neef)  raö  viitfrict)tiöc  £eb  eines  Sürfltnö  /  »crDurtfi  Der* 
felbc  gregWmmicfnwrDe  im  £eben  /  unD  bep  Der  nacfrSHWt/ 
angcfcljen  fefir  offt  oDcr  eincigen^uti/  oDeranDtrcö  Slbfefjen  Dtfe 
#oct)acfitmt$  erroeef  et ;  »an«  aber  aucr)  jene  ftcr)  9Ui[)m»  reDcnD  / 
wrnnmDcrenD/  unD  {)ocf)fc1j4^cnb  einen  Surften  erzeigen  /  ir>dcfie 
fbme  umb  anDeres  ntt  /  als  ffttDerfogm/  unD  ectnräcfwng  ü)rer 
Kräften  $u  Danken  I;aben  /  tfl  Die  f rare  $rcb/  Dag  eine  fertene  <&xt$< 
l;eit/  unD  fcnDerbafjreSugcnDtfrtaflt  Dergleichen  Surften  wrroun' 
Dcrfici)  marte/  Da  aucr)  jene  /  Die  fonfi  einige  Urfacfj  geneigt  $u 
fcp  ntt  »iffen  beibringen/  getrungen  $ubefennen/  Daß  er  etit 
grclfer  ftttfcf  frjürft  fepc  /  oDer  wäre.  51«g  Difem  ©mnD  [;attc 
Danncnl)C£rcaucf)  eine  £cb>@ct)rifft  Unferen  X)UrC^(CU® tigifteil 
g()Ut^5UrftCit  erJ;oüet  folleu  rccrDen  ;  afö  »cfcOen  Die  BonDer* 
fcett  siebte  /  unD  wrnmnDerncO  machte/  Mf;  iijne  SremtD  tot*  $einb/ 
©evtuge  \mi>  #oct)e  /  «nD  3eDermann  tjoclj  fetten/  nnt>  ucbeir/aucfj 
e(;renmüfte/  Der  jl)ne  erfennetc/  wann  er  ntt  Denen  nnöerccr)nfr* 
«rtl)!cnDeu/  unD  abgefaßten  $ugenDfc5einDen  bct)ge$el)fet  fem  fette. 
3ßic  aber  forcfcc2BunDcr*9lrt{)  naef)  alten  etueten  nit  turne  ange* 
rübmr  »erDen  »egen  (Snge  Deg  tyltyes ;  alfo  nmrDe  in  Dem  <Bimu 
Q5emdW  twgefMtet/  Dagfcr)on5it25oDen  rigeuDe<Bomten*25tfb 
in  Der  3ngl  Rhodis,  »efcljes  unter  Dtc  ftben  SSßelt  2BunDer  biüicö 
geriet  wäre/ »egen  feiner  ungemeinen  ^5rofre/unDICünftticefeit; 
ein  3)eut<®  eift  aber/umb  <x\\n  einen  Zljeil  Die  SBunber  (Bro  jfe  abm< 
nemen/meticte  Den  Daumen  Dtfe*  mi>$  mit  einer©cf;nur  ahmten 
Der  £trcf  ( nit  $utäuglicl)  jepn  »orte.  Plm.us  gäbe  Die  £atemi/cfic 
£bfa)rifftanDie£anD  Durcf)  feine  SBort/  JACENS  QUOQU£ 
MIRÄCULO  EST ,  Der  Seutfcee  aber  mftetm  et  alfo. 

©er  |lel)enb  QBunbetv  CÖroß  erfennt 
2lu#  ligettb  /  QBunbec  ftnrt>  getrennt. 

Seme  W  (Srffdrung  gibt  Die  53ct)fcr)rtrfr» 

^röfimeeöfleQBeltbie  gvoffe  QBunoer^ercfe/ 
60  fiten  an  becSa^l/ 
Vlnt)  ein25eaeugnu$  fennb  tccÄontg  $t:a(frt/ft)ie®färcfe 

3Äm  2  5>ocö 


©c®  fl&  en  tcr  nur  fet)nb/  unb  jebeS  ift  allein/ 
SawftatfäQ  ftß^n  l)nlt;frag  aucl?/tv»D  bifefet)n : 

QJii  Qßuntefameciffy  in  allen  feinen  (5aa6en/ 

UnfecMAXMiLiAN, 
©afvtoaS  man  faß  an  ^m/fellt  all*  Den  ftamenfjafen/ 
QBaöman  &eitntnh*en  tmi 
3>e&  atftfcn  QBmfoerfc  9?am  (?rbocb  feauimG  nit  ftaf/ 
©airnt  nit  minder  feg  bei*  Zitat/  atö  Mr^af/ 
©er  ein  begriff  fi§  geigt  wn  allen/  toai  Ne  gelten 
£o#  SBunfcavtpü^ig  mactrt : 

»uf  §dtoflfottttfctt  mati/toiectnf§OfK  meßw 
<3öan  matten  regt  6etraä)t; 
5Ju®  Um  Ußermafi  aap  ©dmtcic&efrjtanft  ßeforg/ 
0  ftel)t t  fetöft  He  QBelt  ali  ein  gang  fifirer  $or* 
%i\%  bifer  /  atö  fem  Daum/  We  ©cMfe  fanft  ermeffen/ 

OMetöe  fonffetijtwu: 

©igjmtwvaleitömfan  /au<t)3nntra#t  nit  wrgeffen/ 

Snbem  bort?  einig  mar/ 

©ap  fte  EM ANUEL  einzig  &e§  gefpßf  / 

UnD  S)6*ftmSötften  m  in  $irungglei#  gefegt 

Sa  fetöjteu  Gaben  Sön  au$  jene  ()c®  geeöttf  / 

Hut  Siebend  tverrg  erfennt ; 
Sie  fcurct>feinQBaffeifc6i0atöwn  Mm  aßgefedref/ 
Uitö  Seiitfe  man  gentnnt; 
06  er  fd)cn  feine  jeOlf/  a(ä  fcie  fcer  £ugeni>t  fn'nfc/ 
UnbOBiberfafer  awcfc  kg  ©laußenö  korben  fegn*. 
Dannfwr  fönt  jener  ton/  fcer^n  Raffen  folte/ 

ai^erS^tvilligijt? 
tlnb  foel$er  fbareteiv  fo  30n  nit  ließen  foolfe? 
QSon  frommen  feiner  ift 
QBet  folcbcö  2d6  wrbient/  fieg-fcem  trifft  foartjafff  ein: 

8«e  &x  au® /öa&l^/mup  wi  srop 


14t 


hfcriptio  XXVUl 

Yftagogo  tarn  parum ,  quam  My- 
thologo  opus  cric ,  ut  quas  in  fcquenti 
Iafcriptionc  leguntur ,  elucidentur; 
Notumetenim  cunclis  haud  peregrtnis 
in  eruditionum  variarum  generibus ,  ac  Antiquo 
rum  ritibuscredere  expedit,  quam  commune  fuc- 
rit  Roraanis ,  Magnis  Principibus ,  ac  Heroibus  A- 
potheoün  ftatuere,ac  cultüs  formam ;  Alios  quippc 
mter  Dcos ,  alios  inccr  Divos;  numcrare  aliquando 
populi,fpecialiterScnatüs,nonnunquamC«iarum, 
mos  erat ;  Nihil  quidem  hujusmodi  ausüs  credi- 
dcris  hicirrcpüfle  Chriftiano,  ac  cathoüco  Enco- 
miafti  ,  fed  antiquorum  tantüm  morcm  affum- 
ptum  noveris  conciliand#perpctus£  Memoria^  ac 
venerationi  dignifsimi  Principis;  undequiLcclori 
prudenti ,  ac  vcrfato  fcripfit ,  nullam  timet  cenfu- 
ram ;  Apollini  proinde  grata  dona  pro  fymbolo  a£ 
fumebantur  Laurus ,  &  Olea  in  ara  eidcm  ftatu. 
ta  offerenda,  ut  monito  falubri  colendi  Principis 
modus  fuggcreretur;   atqucadcöctiam  dicebat 


Epigraphe 


Sic  honorabitur. 


9ln 


Non 


142 


; 


Nori  folis  planflibus 

Sat  benc  parentabitisVeftro  Principi» 

Et  Priricipüm  SOLI , 

Civcs ,  &:  Populi: 

Cüi  Apotheofis  paraturin  Carlo, 

Ära  quoqup  debctuj:  ia  Jerra 

Pofuir  ille  plöres 

Deo3&Caelitibus 

Aras, 


IttC 


Et 


143 

Et  Euchariftico  Numini 

Maximam , 

Gorjuum 

Ita  integro  fcraper  afTeclu, 

Ut 

Quodvivcns 

Incomnaoda  nulla  deterrere  potcrant 

Acolendo, 

Vificando,  comkando, 

Nullo  Pnncipum  morc  fit  paflum, 

Aut  aromate  tings 

Aut  avelli  ä corpore, 

Sub  ipfo  Sacrario  velatae  Dcitatis 

Sepuito, 

Tantas  Pietati 

Aram  unicamnegare  non  licet, 

iEternacReverentiae  Arrham , 

Veftra  pofitam  in  memoria, 

Sed  nee  vacuam  ftatuere. 

Munera  Apollini  facra ,  ut  SOLI» 

Laurus,  cVOleafunco, 

Concordi  femper  fervato  Obfequio 

In  Principes  Veftros, 

Grata  oeeiduo  virebit  Qlea 

Veftra  in  Ära; 

Nee  deficiet  Uli  Lauras, 

Cum  Scdevincientes  Vosgratijs, 

Vincere  ftudueritisfide, 

Et 

Populos  qüoscunquc. 

*    *     * 

Sin  2  Sfdjf 


»44 


iO(gen^S5e9f*tifft  ijt  gegründet  auf  bie  (Botfr 

feei'igfcft  De§  SHbgeieibtsu  /  wegen  tvdcpcr  jfjite  Der 
Zimmer  aut|  «ackern  tynfäfiiMnmÜQttljtttljabtn. 
ÜMtfxtö  tftfclcfie  entnommen  aug  Dem  ©cbraucl)  Der 
alten  ©necken  /  inte  Corner  /  ivelcöe  Die  grofle  £e(Den  /  unD  £eer* 
fübrer  /  oDer  fon|*  Ijocft  verDtente  Regenten  afjo  pflegten  naef)  üjrcn 
Eintritt  51t  ctftebcit/ t>ag  fteü)nen  ntt  nur  ^ü>@aufen  errichteten/ 
fonDern  feibeoDer  unter  Die  ©otter  /  oDer@5ottermatuge«  bfytfijL* 
m\!  unDoDermttSUtareu/  oDer  anDeren2$ereI)rung#<8eprdngen 
i()re  -Ooc^eit  wftellten ;  ©ofcfje  SBeife  aber  will  allster  nur  ju  et* 
ner  GMcic&mtö  Dienen  I  ntt  nacfjgeartfyetttwDen  t>on  SLlmfogLatljo* 
[tieften  £ob<  ©precfjeroi ;  ©erowegen  allein  für  l»aö  ^tnn*  S5UD  ge* 
braucht  jetm  Da^  @5eDtci)tt>on  Dem  ApoUine  ,  oDer  Der  «Sonnen  / 
tMldjett  gf  eießmägtg  fcftfje  ^re  von  Dem  2Utertl)unt  beigelegt  /  unJ> 
geglaubet  wäre  /  Daß  fein  mef)r  angenemmeö  Opffer  Defl'en^uar 
bereicfjte  /  af$£orba4'unD-Oe()t*3n>eige;  umb  andeuten  /  DajJ 
auc6nunmel;roDem/  afö  eine  S&cfteit  ^  6otUie -/  2Jbge(etbten 
foleije/  t>oct)  ftttueßer  QBeif?  /  He  angeneftmfte  (förmigö*  SBeife 
fetm  fotfe.  SBclctjcs  fagen  wttt  Der  £atctaifc(jc  -Obfprucf) :  Sic 
HONORABiTüR ,  fo  J;ei|Jet. 

auf  fo(ct;e<Brife  tinrb  geeist/ 
$er  f®  m  er!  latt  feec  @t)ren  ft>er  f  (j 

eolcfjes  wirD  fortgefefct  von  Der  Sepfcfjrifff. 

@t)b  fragen  twr/toifl  if)r/Oa5tirgetften  twfofemt/ 
©erSörft/ui^QSatter  tüar/genugfam  ttit  fiejietef 
Die  £eic&^eganani!$ibem  fcerßimel  fetöft  ertoöre 
£tn  t)6cgre  £t)tung&QBe$/tie  fol®en£elt>geßöl)rt/ 
©cü  ein  aitar  aucfrfei)n  erriebtet  feiet  auf  Q*rt>  / 
SRit/tnft  fcur  §  wabm  Sr  na(P$ürt>en  feg  wretntf. 

®er 


«4f 


Set  in  bem  ?e5enfc  &tuff  fo  tri!  3lfdt  trauet 
(SOft/unbben  Seifigen;  unb  föc  ein  Oo®  Sllfar 

©em  ty&c&fien  ©acrament  fein  £erfc  ()at  awctttmicf/ 
#?it  feilet  $?ieße^S(amm/ baiP  nur  fem  ©orgetoaty 
SSie  Me  3U  met)ten  fet)  /  bamit  <tucl>  ieberman 
£>$l)6ct>iie  ©irttweßr/atftni  man'ä  cljmtan. 

Safegrogftw  bieSieß/  t»affct>on  ä^^Naii^ 
QBa6  Ungmacttf  Kamen  t)at/  fein  -g>ecfe  ju  Ratten  a5 

Q>on  bem  /  m  nuc  au|p  £ie6  ju  geben  xoat  betraget 
©icf)  in  togöfoto&Ccftalt ;  U$  er  mtaUjett  f)a& 
3&n  täglicg  angeöeft  STJef  l)5renb/  unb  fceglvitt/ 
3ubeffen©cl)uJs  ba£  ©tot  jugeßen  aucDßewfr 

©elCfr'unjetf 5eW*  Sieß  ?  tie  fooife  nit  gugeßen  / 
5)a|  man/na^SflcflenSBtauÄ/  fein  ftffi  ec6ffnen'foßf/ 

Unbfol^e^iei^otl|)er^cnfel6en  tott&fcata  £eßen 
aßf6nbeni /atöber  e#/  oßfcfumentfeew/twit 
gSom  95alfam  un»ecföl|9St/inil)fanißtbemfti8eftoii 
Utttet  bem  $läg  /  »^»f  PS  N  8ü*<  finbet  eilt 

©olefrer  Srommfeeligfeit  fönt  j&r  ja  ittt  muemen 
Sin  f  leinö  Slitdtlein  /  fo  in  benen  -Sn^en  feg/ 

3«m  ^fanbtbec  S|r/iinbyp/  errietet  t>on  ben  ©einen 
5>urö)bec  <5ct>Wrtnu«£ilff :  $twtMtit  Opffer  feeg; 
©annft)ie Apollo  f)at/  unbbie©pnnau|pem>6()it 
$ieOel)l*unb£ot:ßer;93aum;  50c  foft&eÄfÄ« 
ftöllt ; 

QBann  ilr  in  pfiictrt/  tmb  Zun  einmütig  frerbef  feßen 
mit  »untyf>er&/'3Berd/  twgfo  touSpaltnmb  3nn* 
tra(fufe©faön 

Unb  ftann  Steinern  QSolcf  icWtoaffietw  foolf  geßen 
3n  Sutec  Söt(tem  Dienft  /.  tpirb  aU$\t  ßleißen  fcatyc 
©ig<beutenb  gotßetftacfrjl  in  ©apren  alfo  mt)l/ 
5$it  bem  e$  Soften  erönf/  foie  man  fre  erdnen  folt 


14& 


Infcriptio  XXIX. 

;Uatuor  fequcntcs  Jnfcriptiones 

breviores  caeteris  eile  debuerant,  ad  la» 
conifmum  redadta  anguftia  loci,  cui  ap- 
pendebantur  ;  quia  tarnen  duae  penes 
OrganurnEccIefia^Sc  duse  iupraPodiumEleclorale, 
ubi  interefle  SacrisiolencPrincipe$,cumhocTcrn- 
plum  fuadignantur  prafentiä,  pofitae  erant>  non- 
nihiialludcre  videbantur,  &  q indem  primae  fuper- 
pofitum  fuic  locofymboli,  qualiter  Apoüinis  ly- 
ram  manus  e  cselo  porrccla  ad  fe  trahere  volebat, 
renitente  Bavari« Genio»  acdolente;  quandoqui- 
dem enim  de  Apoilinis Lyra  varia  fluxifle  beneficia 
Poetae  fingunt^ckfenfumfabuiaccreditureflejquöd 
per  Solis  reguiatum  cnrfum  totius  Mundi  harmo- 
nia  fervetur ,  ac  rcrum  omnium  concentus  efll» 
ciatur;  Idcircö  illö  collimabat  Infcriptio;  ouod 
ßbi  optatifsimum  habere  debeat  Bavana  J  ne  Pru- 
dentifsimi  Principis  regulaeeiabantur,  ut  optimus 
feroper  Pohtici  ftatüs  concentus  nunquam  depe* 
rcat,        Hinc  Genij  verba  formant 

Epigraphe 


Nondimittam  Tc. 


Relin. 


•4T 


Rclinque  Mundo  mirificam  Lyram, 

Benignifsimum  Caelum, 

Sinoftrum  fuftulifti  Apollinem; 

Formidinis  expcrs , 

Quod  Tuum  concentum 

Dormirc  quis  faciat. 

Solamen, 

Non  importuna  narratio , 

Noftro  in  Luftu 

Erit  haec  Mufica; 


-ÖO  2 


Quam 


m 


Quam,  ifto  de  pleftro, 

Saxca  quoque  fensere  corda  » 

Ut  concordia  nafecretur 

In  amore. 

Confolarc  Bavaria. 

iEtcrnüm  ü  fonet  in  tua  mempria 

Tantarum  Harmonia 

Virtutum, 

HancLyram  fervabis, 

Qux  nunquam  non  in  Üion  marnia 

Tuos  coirc  facict  Ci  vcs# 


.    v         ■ 


• 


r 


9totn 


149 


Vom  mri>  WMUWfo  S6f  ®  xi% l 

ein  iwm(;affreö  /  aJS  anfcere  mefjr  ftirfc  fcrfaft  ;  wcHeu 
afcr  Der  9Ma($/  aUirc  fte  &n  ftel)cn  feiten  fommcn  /  abgc^ 
fcfjmttcn  wm  einer  <Seiti;$  wn  *oem  «Ürtfj  /  wo  Me 
©Urtfrteujgtiijiffe  gÖCffetl  Dem  ®Of«'.©tenf*  bereiten/ 
«nD^er  rotty  ©ammete  Baidackin  beftdnlüa,  fanget/  anfccifettN  von 
Dcm-Drt^crMuficantcn/  wiiD  -Drgl ;  mufcen  fof$e  a^erüröet 
werten.  Sie  (;ier  tfe&enfce  &atte  für  fcas  @fnm  <£emci(;ii>e  Me 
^arpffen  Apoilinis,weIc6ecmet>onKm  Zimmer  (xraWangenDe 
45an&  allMCfii  $tcOcn  »efte/Dero  afeer  frer  SSatyClffte  ©ttl  WBtift 
wtDerfteWaiö  erf  cnnte  <Sr/tt>a^  ^acf)t(;ct(  erfofgen  mochte  :$amt 
imtcr  fofcfxr4i>arpffeii&te  nug&are/  unt>  fcen  Staat  füter  (;aftent>e 
Regien  /  nnt>  -Örtnunsen ;  welche  Mfcr  Surft  fürtreffitefj  erf eiuict/ 
verfraßen  tonen  werten  /  tte  Dann  Die  Sorge  für  to$  gemeine 
SBolfwefen  nit  wtU  an§£am>en  (atfen  /  Dämmte«  Den  Ofrfprucfi 
macfjet.    NON  DIMITTAM  TE.    .©erSewfc&fafleiiwiU: 


Apollo  mir  enfltoigj/ 
©ö#mt  mtfofFefcick 

SemlicSerWeaepfcgriffts 


*P  2lc§ 


ISO 


£&!  tafle  tot&/ 
Ogöttigifter  Fimmel  /bau  itm  £arpffen  nocg 
QSet-Meiß  feec  QSelt 

©je  alfo  ftmntoreiffiwann  tti  tnfcein  (Sejelt 
Unfern  Apoihnem  je  fiafl  wrjuden  wollen/ 
£>anno()iie  Sorge  ßijt  /  fcaßft>iiwm6gen  feßen 
Sufiofiren  Deine  <Xuöe  junb  fcaS  rinfcWäffren  tm 
©ein  bo&lgejtonmte*  ©fang  einmel)r  wreinfer  Z$m 

(SinSroft  allein/ 
m  ein  unjeitig  ©fifcreg/ftrtrb  unfrer  trauer  fegn 

@ofCtXSaitten*6piü/ 
<3Son  fceffen  QBunber^rafft  fcer  fteinern  bergen  t>iJ 
Sä)on  fo  fcetD&get  fet)nb  /  l>a]p  man  jle  ft#t  pereinet 
3n  Sieb  /  unfc  f  emeö  me&r  fcen  grifcen  nun  verneinet 

ettobfttt  feg 

getreues  S5<iptfiatti>/  «n»  leß  all  3fwiffe«  frei)/ 
QBann  fUtt*  crfdmttt 

3n  fcem  ©efcactrtnuS  O&r/  U$  offen  ft#  «fort  i/ 
QBie  tt>o()i  jufamm  geftimmt/inbeineS  Surften  ßeele/ 
2>ie  QBerdf  mit  Sugerib  i?ie6  j  ttnrjt  feien  /  bau  nit  feWe 

Süe  £arpffen/unMtne  Do*  ju  grofien9iul)m  erf)eM  / 

«ein  23ucgerfrt;afTt  (im  ftnfct/  n>eil  fie  imgrifcenleM. 


/*. 


Infcriptio  XXX 

Pollinis  Delphici  cvcrfum  Tripo- 
dem ,  quem  Genius  Bavancus  conatur 
erigere>  trifhs  deeverfione,  pingi  vo- 
luit  auclor;  utiemmhaec  everiioijgm. 
ficare  debuerat  obmutuifle  Apoilinem  olim  tun» 
dentemextripodeoracula,  (üb  quo  fapientiamSo 
renifsimi  EMANUELIS  intelligere  licet;  ita  tnfh 
fatofternente  hunc  Tripodem  lugere  videtur  ßa- 
varia  ,  atque  reftitutum  optat ;  Cui  tarnen  reme- 
dium  fuggeritur  per  Jaurum  Apollini  facram  ,  de 
quaAetius  l.i,  fcnbit,quöd  ejusfolia  pulvinarifu- 
pofita  fomniaveragignerefolcant,quapropterPo- 
etas  laurocoronari  contigit.  Ctfterum  ,  quam  fa- 
niofus  fueritTripos  5  &  Apollo  Dclphicus  per  O- 
racula,  quorum  plura  ,  &  fapientia  magis  plena 
nullum  referebat  fanum  ,  neminem  eruditorum 
latet ,  unde  fumma  fuit  affeclus  triftitia  Caefar  Äu- 
guftus ,  cum  nato  Chnfto  obticuit ;  Ejus  adinftar 
proinde  follicitaBa  varia  fufpirat  in 


Epigraphe 
Quis  Nobis  Oracula  fundet  ? 


$>P  2  Sup« 


1*2 


Suppone  Laurumcapiti  too , 

Bqjaria, 

Somniabis  Oracula  finc  Tripöde« 

Ex  Apothcofi  Apollinis 

lnfita  virtus  manet 

His  folijs, 

Uc  Oraculi  fpccics  renovent, 

Quod  pofthumumreliquit 

EMANUEL» 


Doccns 


Doccns  cxemplo  conftantiam* 

Infide 

ErgaDeum,  ökPatriam: 

In  Religione, 

ErgaCslites ,  &  Ecclefiam  ; 

In  Pietate* 

Ergafuos,  StPauperes; 

In  dementia, 

Erga  Subditos,  &  Höftes; 

InMagnanimitate, 

In  profperis,  &  Adverfis 

Hac  fervatä> 

Tuta  femper  requiefcescumipfo 

In  Pace, 

fit  fyöperfiOmte  Saftig  Apoiiinis,  tbtt  je-, 

ner  golDener  Sifcfj  auf  Dreien  Söjlett/  ^er/tt>te  anDerc 
mit  Plurarcho,  jenes  golDene^efcftri/inwercßem  He 
2BaI;r>fo0erf  fcljc  *ric(ler/otcr3>rtetlcrtn  gefetfen/warDe 
fytv  für  Da$@inn*<3)emal)rDe  alfo  gefceüet/Dag  er  $roar  in  Dem  £emp( 
Apolünisut  Delphis um6öcfto!fen^ufel)en  wäre;  Der  .©fltt'Orifi 
aber  Dei?  9$at)?f<ttlb£  herüber  rraurenD/  fefben  wiDerumben  auf' 
jurießten  fteft  Bemühet :  andeuten  Die  2Beiß0ett  Dcß  verblichenen 

2>ur(^(eucl?tt9iften  ffi()urförffeit^/  t>te  ;ei>ermann  ternttiH* 
ml  unbDe|Fen^ußfprucfieg(eicfi  Denen  £>xaäkn  gebaften  waren/ 
nunmehr  aber  &u  allgemeinen  £er;D*2Befen  erfmmmet  /  ttftyalhn 
Dem  leufftenDen  SSawen  $tt  einer  23ertrcfhmg  Das  Mittel  Deß  £or* 
ber>25(ats  an  Die  -Oanb  gegeben  ttnrD/  Mit  Deme  Aerius  fc5retb&/Da# 
fofcfjes  Dem  £am;t  untergelegt  in  Dem  Schaff/  Durcö  wa(;rf;aftte 
Srdum  m  verlangte  ernennen  macfje;  wefcfjes  gletcbfam  Die  %iiu 
wert  auf  jene  grag/  unD$lagDe§.©eut'(Beifte$/  fo  für  Den  (Sinn* 
epruc^Diente/  QülS  NOBis  oracüla  fundet?  <>Der 

QÖc  bet*QBatöeit^©pcö(t?e  feilen 
CBicSetrfiMemm  ereilen? 

©ergreifen  mel;r  fagteDie  ©epfc^rtfft. 


54- 


afypXCtt  !  unterleg/  wann  vu^enttnllft/  bem 

Sin  ftWntf  S*rteeiv£lat/bann  cß  biet)  fcpon  Becauot 

©e£  2>rct)fuß  feaö  q3et:l)ängnu»/ 
eDllbicbieanttwttbctfJ  beu  SBatOeit  nit  ge&recpen/ 
SM*  »mimen  jWfttn  W*  Nt  ©unfce&&&w  fpretgem 

6c  bann  leb  o^n^etcübnu^ 
Sragflu  /»e^er  bie  ilrafft  den  93l&tteaifr9  6ef©ert  ? 
©lauWagfcer£immd/a($  et ben  Apollo  et)«/ 

Unb(S&ttecnßet)gemeffen/ 
gu$Mfe3Bfiwfana  Ärtf  f«e  ©rinncungfctttffen' 
Unb  ftänfenbecen  ©ton/  bieauf  Whöttnl  fffilaffen/ 

©amitßlef&umwfleffen/ 
Oga§  bec  EMANUEL  gejeiget  in  bec  5^af/ 
Unb  atf  QBaOrfaflunflfc&or/  auc&  t>ic  »töaffen  M: 

ftem&li®6eftänbigle6en/ 
3n  (S(au6en  gegen  ©Ott/inSteu  jum  3$<ttfe&&tnbf  j 
S)en  ^eiligen  mir  ögr/  ft>ie  mit  bem  ©1wfam&&35anbe 

©ecÄitC&enfiäeraeßen: 
Sit  £ieße  gegenbie/fo  änmifoanbtfcMFt  fet)n/ 
äuct)  gegen  jene  /  bie  mit  fyatta  SStmutJ^egn 

^efct>tx>avet  letenmäfTen; 
(Böttigbem  Untertßan/unbbancfßrttbenengreunben/ 
§n  ©ffid/unb  Unglödf  glei$  gro|pmfit()ig/benen8emben 

95arml)et:$i9;  fcmirftgnieffen 
qsotlfommnen 9tul)e&6tanb  mit  MAXIMILIAN; 
Qm  ©tanb/benfeine^aitbe^eitäetfio^mfam 


>J<      >J<      >J< 


Infcri- 


*5? 


tnßriptio    XX  XL 

ipYmbolura  hicpofitum  defumeba- 

i  tur  ex  ^£gyptiorum  Hieroglyphicis ,  6c 
reprsefentandi  modis;  ^gyptij  quippc 
Solem,  ejnsque  poteftatem  adumbrant 
fceptro,  in  cujus  apicc  Oculus  refplendet,  ut  fjgni- 
ficent,  illura  viderc  omnia,6c  profpicere  cun&is, 
ac  illo  aperto  univerfa  bene  adminiftrari :  unde 
etiamcommuni  phrafiSol  vocatur  Oculus  Mundi% 
qui,  ii  obdormiret  unquam  ,  Oogula  perirent  ia 
Orbeterreftri;  ut  autem  is  dörmitare  ullo  nequit 
tempore ,  &  licet  fubduclus  hemispherio  uni ,  & 
alteri  lucens,  adhuc  influxibusfuis  non  deeft;  ita 
figurare  debuit  ereptum Principem ;  qui  bene  pro- 
fpiciens  fuis,  dum  luceret,  Bavaris,  non  credi 
debet  nunc  dormirc,  fed  melius  eorum  invigilare 
bonoi    &ideo  habet. 


Epigraph^ 


Regit,  ckprofpicit. 


. 


• 


Ö<|  2 


VigU 


Vigil  femper  fui  Oculus  Mundi 

Dormire  nefcit,  neque  dormitare ; 

Etfi  fomnum  csepiffevideatur, 

GentiHtij  morc  Leonis 

Oculis  indormit  apertis , 

Noftro  licet  Hemisphaerio  fubduclus 

SOL  effe  non  dcfijt,« 

Empirco  raagis  fixus  in  caelo 

Regit  9  &  proßicit. 


Vt 


«77 

Ut  tibi  nunquam  non  bene  fit 
Baoaria* 

Qui  abicns 

Tamfapienterprofpexit  fingulis» 

Et  defideriumSui 

Reliqnit  omnibus, 

Neminem  dereliquifle  cenfeatur, 

Nee  modo  deferere, 

Dum 

Cunclorum  necefsitates 

Nunc  veriüs,  clariusquecernit 

Divinitatis  infpeculo. 

&ttl  tttlft  bX<00m<p\$X\$L 
Sf  Sceptcrs,  aufbeffeti  ©ipffl  ein  tffmrtMti 

%\g>l  fcernemen  ftctj  tue  ffoflftmnflejEg7ptier&cr@cn' 
neu  9ftact)t/  imt>  Stnftöffe  wjuffrUcn;  -nmaffen  He 
eomienaiiclj  insgemein  Das  griffe  sfeefc&tw  qcitcn* 
nüj  rcelcfjesaücs  imrefifeftmet/  mentalen  fcfyaftct/  mit>aU*eufür 
t>cr  SBelt  ^ußen  »achtbar  tfl  :  £>ife  23crftcUmta>  2Bctfe  nuir** 
auef)  als  ein  ©Um*25tft>  gebraucht/  fo  roc^f  andeuten  Die  wn  rem 
a&öcfeifoen  ff^UtfÖtflett  augqcubtc  Scrfcrge  uor  frem  £tnfcfiet< 
Den  /  afe  aimoefwrOofflicfje  ^aciitfamfcfrfürHeeeinc  atfoa/  n?o 
@r  Deren  ^otbDürftttctfeit  fidrer  erfemtet ;  Deme  bmcfdivtbcn  z 
REGIT,  &  PROSP1CIT.  ;ö  f  V      " 

$a$Sfitfc(jen/  frie regieren/ 
©en'geBüßtt  /  l>ie  ©ceptet  führen. 

©te  25cpfc6rtfft  erfidret  Me  9Ke&mmg. 

£X(2t  einfiätö  n>ac&t6atö  aug  ifi  frinet  ®elf  gefoefen/ 
Lg'    SeM/6(&iaffninb©(6lume rn*  fre9/itnt>  foann  ec 

fCtMaffenfcfäcint/ 
©cfrlafff  (St  mit  offnen  Stog/tDie  fticiwt  ?6»e«  (ef<n/ 
©et  in  bem  QBappcmStfrtfo/  fcen  ©tfjtaff  mit  ®a© 
wrrltt 


158 

©ie  nnttt&cam  a§Otttt  mwikt  bog  cin||öHtien/ 
©et)  fiebrr  £cb  entjueft/biefre  antw  ßeleujgt/ 

|)at  in  ber  untern  QBeit  ben  aufemtg  ©ie  gewonnen  / 
VUb  unfeefllanSenfütr/  bieCfe  f)aß  erreich; 

5Bo  (ie  auf  9dffl  fitöt  mit  Dellen  ©nabelt*  SteaWen/ 
©^tiattöfeinQBPl)ljtanbtpa(t)^antt^tim«&fCt?ib 

@c  iw$(i#  jeben  tguen  $Mfe|tm$  ^fllff  /  unb  allen 
£>at  fein  Segürb  t>erf#afft/ m\  im  man  glattfen  jbtt/ 

©ag  feinen  bajumaW/ er  ft>örcftt$  (W&wrlaffen/ 
?io$ie£f  wtfaffen  n>ill/  ba  er  nun  km  ttmt/ 

3Ba$  jeben  mamim  fan/unb  jföttö  me&r  $?ie&  wirb  faffto 
SSwnCpiegrt  toaör««te6/itote©Otte«  aus  fttö  mnt. 

Injcriptio  XX XII 
Ubio  qmden:  omni  caret,  totlque  notum 
magisei1:MundG5quamutprobetur,quan* 
tisTropharisglorioius  fucrit  MAXIMILI- 
AN US  üMANUEL  »qui  tot  viclorijs  clarus ,  hofti* 
busfuisvix  noa  innumera  eripuit  vexiJla,c&tera- 
quemilitias  infignia*  ßcarma  b  quorum  plura  tarn 
in  templis ,  quam  alijs  in  locis  adhnc  fufpenfacer* 
nuntur;  ExiIlistamcnifymbolilocodepidis,aliam 
Encornij »  fiaiulck  inftruclionisaniamdepromere 
non  incongruum  videbatur»velmi  coromdis  loco* 
&krnmaadje6turn  dupliciadhibere  fenfui.iit  non 
folümedicat,extare  etiamnumVicloriofifsimi  Prin* 
cipis  gloriam  ,  atqne  immortalem  reddi  per  Tro- 
ph#a5qu&  fuperfunt  illsefä;  fed  illnm  nadevinxifle 
fibiomniumanimos ,  utnullä»  nififolafummaein* 
gratitudinis  potentia*  tollipotefincTrophaea,  quse 
tarn  grata  ,  de  mentibus  reportaca,  viclona  fratuit 
in  cordibus  gratis ;  qiiapropter  erat, 

Epigraphe 
«^  llkefa  iuperfunt. 

Im. 


«59 


Immörtalis  Glori^ 

Et 

Gloriofac  Immortalitatis 

Argumenta  funtoTrophasa^ 

Quar  erepta  Hoftibus, 

Et  iUdeJaJuperfunt, 

MAXIMILIANO  EMANUELI 

Neciftadeficiunt, 

Ncc  ulla  horum  fufficiunt; 

%t  2 


Qui 


%6q 

Qui 

Propriaquoque  illsefaperarn^ 

Pofteris  tranicripta, 

Quia  femper  vi&ncia , 

Majora  ftatuerc  potuitTrophaea. 

Quin, 

Nunquamintermorituram  Gloriam 

Ita  quserenti  per  facta, 

Et  coüata  in  omnes  beneficia, 

AcfinonhabuifletaDotibus,&:  Virtute, 

Grata  magis  nulla  credideris  efle 

Trophaea, 
Quam,  quxinomnium  animis, 
iEternum  grata  ftatuit  Memoria. 

tOn  feißjfeft  ift  &oai  me^t  <BeIMönfct<j/  alt  in 

I  trweifen  nortjwenDig/  mit  \vk  Wen  DenficJjen  @igett 
I  Deröroffe  Maximilian  emanuel  ferne  ®ior* 
:^mJ5  reteie  WSafttn  &e&enltcfjct/  nnt>  l>eron>eöCit  feiert  ermeg* 
MI  weichet  ne  Sftenge  Kr  eroberten  ©tgjeiräcn/fctnDHcfjer  Sonett/ 
SSBaffen  /  unD  ßrteg&oDer  5tfD*©erüft  wrpwctfen  fepe/welrfje  ^cg 
atÄefcttten  ÄWm/  unD£()re  verewigen;  ©erfelben  Iwt  man  (leg 
jeDocr)  ntt  alfo/unD  &u  folgern  (Snoe  allein/für  ein  einnMfr  fceDienen 
wollen/  Daf?  ntt  vilme&r  fieanf  ein  anDeres  Deuten  /unD  Win  setöcn 
foUen/wteer  Die  <33lor>reicf)e  Unftertoicßfett  feiner  (mmer  fürweftveit* 
Den  -OocIjacBrong  /  ancfe  Mtrc6  StgjeicUen  Der  gewonnenen  /  uno 
Durcf)  Die  $*üDfecltg>unD  ©utt&dttgfett  gcfdgleten  ■Oergcn  grün* 
Den  wollen/  unD  wartief)  gegrtmDet  Ijak:  tnmatfen  ntt  allein  Die 
fießtbare  Den  gethDen  aberftaltene  ©igjctdjen  /  fpnDern  auefj  f« ine  in 
Denen  #er£en  necß  allzeit  lefltct)e  ©eDddjmufrSSRa&l  um>crie&ct  5« 
fmDen  fepn-  £>crowegen  DeeDes  anjujetgen  Der  <Stmt*©p,rucf; 
ILLiESA  SÜPERSÜNT.    Depgefe&et  worDen ;  Das  ift 

©»ig  Metöet  unwtfc&tf 

Sßtf  ben  6ifl/  utft  9iu&mfaw&i 

2£te 


itfl 


§e  jetigen  grcffer$f)af  en/tne  ftatyriSfr  »erraffen/ 
1  Unffctfiitf?  mföau&ltttapfftm&tfbm  Slam/ 
{EÖic^e^  wrtienten  *3iii\)mv/Utttv\$binti/t>\t  ®afftn/ 
Unionen/  fo  man  offt  bemgeinb  6tg<rei#  abnam/ 
^arl)affte3ei#entet)nfc: 
©oiftwrge6ne®otg/obfiig  6ig<3ei#en  ftnben/ 
?>ie  unwrfocfen  noc^ uetlaft  maxmiuan: 
UnsepiWfefe^/Wefcl^e  Sörtwtönton  l 
Unfc  fangt  fcet  ewig  ^prei)f  mit  felßen  nitmm  an/ 
QBie  turdP  eciegtc  $eint>. 
|m6auÄ&er9Baffm'©(ang/fetefrineftarö)9efä^ 
$iit  $aim#mft?oi:&ee&  Strauß/  urnGmuntwi/  utfo 
wrmatöt 
©einen  ??a(t>f&m&lutgm/j()tt  t>on  feifrftgnug  fahret/ 
Uni)  unwrfefyrten  Jtom  auf  ctoig  kn0ta§U 
3?acfjgrpffer£etfen>2trtf). 
£a&  fl(ct(J?  bet  ()r#förab  fc  vilec  Sfirffen  (Baafan/ 

Unfc  QBmfter£uflenfcjifft  /  We  eine  HotlJI  aümt 
$te6cclEMANUELS9tu&m*rci®  ßefteüct  Daten 
3t)n  von  fcem  3aßn  ber  Seit  /  unfc  bet  OSccgeffenfieit* 
Der  Mactnwlt  fcoftl  Gefragt. 
$o#  ber  metjr  feinen  9tuöm  ju  cfoifleu  em>6Sjfet 

ffilit  fcem  twfntb&ttig  fegn/  fo  baö  ©emüü)  ßeffgf/ 
Sem  ttnrb  fein  ©ige&3ei$  mel)c  angeneftm  gefWIet/ 
St*  twip  fcaS  ßerß  ereilt/  fofcancfßarüd?  em>igf 
SriittSWbfeeligWfc 

4>atfcifumbi*nunfl»ig/OiBöpwn/J|rt>ert)iettfV 
QBirbefoig  au*  fein  9?am  in^minih  mW/ 

©ann  fein  ©efräcttfnuSjföttSin  beinern  £er£en  grftnet  / 
Uni)  kein  (Jrf  anntlicftf  eit  ft>irt>  Meißen  mmUfy 
3nWif§etteft)i9ftifc 

©f  ^&y- 


i6i 

Inßriptio  XX XII L 
:Upcrerat  adhuc  locus  fat  amplus  fupra 

majorem  Templi  portam  inreriorem  ,   medius  qui. 

dem ,  inter  bisfena  Zodiaci  figna ,  fed  a  nullo  ho. 

mm  occupandus ,  ut  di/triburionis  sequalitas  hinc  in* 
J  de  fervaretur.  Ne  tarnen  vacaret ;  &  a  more  an- 
tiquiori  non  deflecleret  Auclor  ,  illuc  ponere  voluit  non  infcri- 
ptionem  folummodo  monitoriam  difcefluri  Ledtoris  ,  6c  Specla. 
toris  ,  fed  infuper  in  Tabula  grandiori  exhibita  pictura  oculum 
provocare,  uc  firmiüs  harreret  monitum ,  cum  magis  irritent  ani- 
mum  ocuiis  fubjecfta  fidehbus »  quando  fcriptura  aniroata  cernkur 
ipsa  piclurä,  6c  hsec  per  verba  flrrnarur ,  aut  explicatur. 

Igitur  non  incongruum  videbatur  reliquo  Ärgumento,  quod 
SOLIS  fub  Allegoria  difperfim  per  torum  templum  PrincipisEnco- 
mia  eloquebatur,  uc  hie  ilmulacrum  ipfum  Solis,  in  ini'uia  Rho« 
dis  ad  Maris  Oram  collocatum,  depingerctur ,  quod  Tempus, 
ßc  Mortalitasprofternereconabantur,  6c  jam  adlapfum  deduxe- 
rant *  ut  ita  fignincaretur  >  quam  nihil  fit  immune  ab  interitu  in 
humanis,  ü  ipfaOrbisMiracuIaexiguumfubverrerepotuitTenv 
pus.  Sicut  emm  Coloilus  ifte  unum  erat  ex  feptem  Orbis  Mira- 
cuJis,  utpoteopus  duodecim  Annorum  )tantaequeaicitudinis,  ut 
fepruaginta  Cubitos  Geometncos  excederet,  6c  /üb  crunbus  ejus 
ha  vis  veiis,  malöqueinftrudla  faciie  pertranfire  potuerit  ,ex  me- 
taüo  immenfi  ponderis  artefaclus  ,  ita  ut  poft  lapfum  ejus  non- 
genti  Cameli  onerati  fucrint  eo  metalJo  ,  quod  in  terra  reperieba- 
tur ;  nihüominus  tempus  quinquaginta  fex  annorum  dejccerat ; 
ita  mirum  nenvni  videretur ,  fi  Maximi  quoque  6c  fplendidiflimi 
Pnncipes  flernanrur  exiguo  tempore  ,  atque  ideo  unusquisque 
moneatur,  qnam  parüm  firmiter  ftet.  Quemadmodum  6c  fub. 
je<5to  Carmine  raclum  efl:  ,  in  quo  etiam  antiquorum  Tragardo- 
rum  mos  obfervatus  fuit  -,  illi  enim  peracta  rabula  populum  dimit- 
tcbanc  his  verbis  :  ABiRE  LICET.  Ergo  in  hax  verba 
loquebantur  Verfus  fubfcripti. 

CERNIS,  ÜT  EXIGÜUM  STERN  AT  MlRACULA  TEMPUS, 
SlNT  ORACLA,  TIBI  QUAM  BREVE  TEMPUS  ERiT. 

SPLEKDIDA  SPECTABAS   BAVARI    QUI  FUNERA   SOLIS, 
NIL  TIBI  SPLENDOREM,  QUAM  BONA  FACTA  DABUNT. 

SED  CAVEAS,  NAM  MORS  SPECTAT  SPECTANTiA  MORTEM, 
NE  T£,  DUM  SPECTAS  FUNERA  ,   MORS  RAP1AT. 

FABULA  QUANTA  SUMUSJ  SED  NX  BONA  CLAUSULA  SCENiE; 
NON  ERiT  LXTREMUM  PLAUDiTE,  ABIRE  LICET. 


193 


Srci;< 


I$4 


$5  Ut  soffen  JSiricn^otfen  wn  inen  ftfct  ein 

Ötcffcr?>ra^  umbfe&et  Krbfiben  I  weifen  fiel)  ntt  fugte 
eines  Der  fjimmltftfen  Seieljen  Dafjinäufe&en  /Damit  Die 
<3ltid)l)tit  in  Der  Reifung  Deg  eonnen*  £rdpfe$  ge^al^ 
ten  moefite  werDen  in  Dem  £ang(;aug :  tt)te  ftcfi  aber  an  folgern  Wag 
feine  @cf)rifttmel)r fugficf)  befände  /  als  eine  »on  Denen/  welche 
ttacjj  Der  9icö<  Dergleichen  Srauer'  <& eprang  Den  ©cfjf  itg  /  nnD  23e> 
ttrlaubung  Deg  £cfer$  mit  einer  Keinen  £c()re  machen  forte :  a(fo  wur* 
fceDienacljftfofgenDeDal;in  gepfftet  /  weMje  jeDocl)  and)  ttit  lcblog 
&u  raffen  /  Dämmten  einem  ©emäWDe  bepgefetfet  worDen  /  Damit 
fte  mit  forden  mel)r  in  m  2lttg/ÄnD  Durcl)  Das  Sing  in  Die  (öeDäcljt" 
rotsfommen  möchte. 

2£are  mm  Das  gange  2Bercf  unter  Der  Aliegoria  Der  ©ernten 
wrfaflet  /  werte  Der  Auclor  aucl)  am  £nDe  wn  ferner  nit  weichen ; 
fcewWbenwurDeentworffen  DaSgroffe  ©onnetl'SMlfc  /  wefrfje* 
t>ott  Denen  ftben  2Bert*2ßmtDeren  ctttcö/  nnD  in  Der  3nfnf  Rhodis 
tiaWt  an  Dem  ^eer^Port  aufgetfelict  gewefen  /  in  ©cfraft  eines 
greifen  SKifens  in  Der  -öo&e  von  70«  £Uem23egcn  /  arfo  fctjwer  m\ 
Sftettall/  bo$  allein  »onDejfctt  auf  Das£anD  gefallenen  <&mtfm 
000  SamellenbclaDen  worDen/ nnD  was  anDerswm  Dtfcm^unft* 
etttcf  /  an  welchem  Der  SReiftcr  12. 3a()t  gearbeitet  /  Die  ®efc6icfjt> 
ecljreiber me()r  melDcm  2Bie  aber  forrfjcs  2$cft  *2BunDcr  mef;r 
ttit/  alS56.3al)rgeftanDenfet)n  fcüc/  alfowurDeaucljbcpgcfeßct/ 
welcfeermaffen  Die  Seit  in  mwerglctcliuclj  flauerer  gigur  Dtfem 
Colöflo  einen  gufi  abbaue  /  Die  eterbMf ext  aber  folgen  mit  am 
#atö  geworffenen  @ail  nmb  juref  flen  im  2Bcrtf  begriffen  fepc  £>as 
2lbfel)en  Difes  (gemäss  wäre  untcfjwer  äuerfennen/maffeu/wanun* 
terDemColoflo  Solis,eDer  Dem  groffen  ©ontien*33ilb  tmfer  ah* 
gerebter  $Ut:$leU$tigiite  SDui: #tfl/«fs  ein  SBunfrer  um 
ter  Denen  Surften/  unD  wal)re£elfcen*6onne/  $u  »erfreuen  ge< 
wefen/  wurDcaugDeme/  Daß  eorcf)en  eine  nit  grojfe  Seit  Der  2Bert 
entrijfen/  Die  £ef;re  offenbar/  wie  feine  Seit  gering  §u  achten/  De* 
ren  jeDe  aurtjDte  grofte^efcfii^nnD  J&ewWeit  fal)tg§u  ftürgett. 
£>abm  Deuteten  gleichfalls  Die  bepgefe&te  Vers ,  in  wertem  Der 
ecforiftt*©teller  auefj  beobachten  wollen  Den  ®ebraucf)  Der  arten 

©cljau? 


*** 


®djrtu  <@ptller/  wefcfjc  naclj  stcnMatcn  Stauer*  cDcr@cf)au* 
<5pM  Die  3ufcOer  beurlaubten  mit  Dem  abfre  licet,  |e|t  fatt 
man  QtlHn ;  ^artjDemc  Denen  @pUfettt>cit  wegen  woW  big  am 
(Strte  Krtrcttcncn  Ißcrfo&iicn  Der  sJMauß  mit  -Oantfcfifag  und 
sprepß  gemacht  rcorDcn.  SMc  £ateinifcf)eVers  werben  ()ier in  ajcü 
cj&er  3al)i  Der  SRcpmcn  /  unD  möfiftcdf!  naeß  Dem  25uctjfra&cn  uiige^ 
jumnQcn  tits^ciitfcfj  äffe  »crfc&ct. 


©itöftbu  h>ei#'fleüte  §cit  fficl&QBtuibet:  ffötßcn  f  oitne/ 
SRwf:  ftnefcevtoW  MfMjBf fcfcfurße  Seittwfl&nne/ 

©a$  (Schein *  »on  £ei$  <  ©eprang  ber  Stopttt  §ÖHfl 

tooift  feöen/ 
©fauB :  nicken  ©Sein  t>iv  jift /aß  Senf bie  mt  fo 

fc&eöen, 

$o3)  ftfit  W*:  »ecZoWfffiauf  auf  We/fo  hieben  flauen/ 
©ag  nit  /  fca  ?ei(t?e  ft&aujt  /  fccrSoWWD  nemm  eftii' 
Valien, 

$en/ 
QBteD  legtet  JMauf  tut  tomtatfyöflt  s  j$  f  fltt  matt 


flrfw- 


Sf  *£>. 


u6 

Sequuntur  Infcriptiones  perbreves  : 

Hinc  inde  difperfas  •  iive  in Maufolaso, five 
in  appenfis  Tabuiis  faclorumHeroicorum. 

(E  Maufoiaeum,  feufuncbrc  pegma,  quam- 
vis  a  ftruclura  magnificum  ,  m  fuprä  de* 
fcripfimus ,  omninö  eflct  miitum3  qua- 
dam  fakem  vocula  auclor  literarij  Appa- 
ratus  (cümnullam  in  inventioneftruclurae  partem 
habere  permiilus  fuerit)  bafes  ftaruarum  ,  quae  vir- 
tutes  Cardmales  repraefentabant ,  vocalesreddere 
voluit :  uti  &  Urnse  fepulchrali  quatuor  apponcrc 
fymbolaLemmate  animata.  Simulacroiguur.J^- 
j^/Z/^fubfcriptafuerehsec  verba 

Juftitias  Cultori  Maximo, 

Qui  vivens 

Neminem  dolere  voluir» 

Jutta 

Nemo  negabit  luclus  tributa, 

Nifi  injuftus. 

Unterer  S5üMiu« t>cr <$5erecfatöfett waren  cjefeßt  tifeSBw. 

©em  gvoflen  ©)flmrfcet  gticWen  6'tepafeif  / 
§et  lc&ent>  (tot  geformt/  tag  feiner  Ragen  feite: 

■JTiemaiib  fcen  ZunaßinM^  eine  93iüicf)fett ; 
Q3etfaaenfan/alöt)etfe(6jt  ungereffit  frt)n  twtfe. 

StatiidePrudenticeverba  ßquentia* 

Prsficam  Prudentia  agic 

ExtindoPrudentümPrincipi 

Sociospetitomnes 

Qui  (apiunt. 

Unter 


Unter  fer  ßfugfjdt. 

(Sin  Zxmz*  Stau  31t  ftyn  fiel;  feffij!  W  |^(ll||Jje Xt 
Seiget; 

SBci(  nun  feec  t§b(U0M  gflcfl  »erffi|mfi0ft  (Her. 
(BrfeÜenjieertoart/  all/  twSIjrfegnfc  geneiget/ 
Unb  8ö«f  ?  »ollen  fct)it/  atf  Sraurcnto  mit  g&t; 

Imagini  lemperantia  ifihtfc. 

Contra  2emperantiam 
Non  peccabis, 
Etfi  a  Ucrymis 
Temperare  nefeias. 

Unter  &erS8MfHsfetf. 

eönbfi#  nit  f6wfctc  fcfe  31t  fanNen  in  fect  SBat 

QSitoc  fcie^tgf  eit/ 
QBann  fc&on  beüi£erßbie  Äwfff  ju  fyütmfyti  nit  fyat 

(Jin  S?a|p  tw  Sraungfeü. 

leoni  Fortitudinis  talia. 

Dolenti  Virtuti 

De  creptoMngiftro 

Si  condolere  nefeias, 

Nemo  Te  fernem, 

Sed  faxum  dieet. 

Unter  frem  2M(t>  fcer  €>tartf  müt&tgfctt. 

@id;(t  bteötawf  möttngf  eit  fegt  trauten  Dier  utiti  foeinen/ 
'Beil  fcen  ge&tmelftec  fit  mündet  tla$t  ju  fci>n. 

§oct)  fein  SRitlegben  ttüft  mit  if)t  ju  trageu  ftfreinen/ 
D?iemant>  ff  avef  müttjia  t>i#  nennt/ato  ttwl)!  cm@tettk 

Symbola  porroUrnaeaffixaad  Cgnificandum  lu- 
cIüqi  ex  Elecloris  Pientifsimi  occafu  coneeprum 
tamaSeremfsima  Vidua,  quamFilijs  Serenifsimis, 
totaque  DomoBavanca,&Patna;quaterna,utidi- 
ximus ,  fuere9  6c  fequentia.  pr[# 


*6t 


Primum,  quod  Jafluram  maximam  Seretiiffimde 
EJeäricis  furame  lu&uofam  exprimere  dcbuerat , 
efformabatur  Ecclipfi  totali  Limas  Apogaeo  proxi- 
mx,  qu#  terrae globo  interjedo  interillam  ,  &So- 
lern' ad  Hypog^um  defeendentem  ,  Iuris  perdit 
fplendorem  ex  umbraaterra  injeclä,  ut  ieaadempro 
confottioSereMffimiCotyugü'mumbtatamomncm 
Jucunditatem  tchäx  Viduae  declararet  :  Appoü- 
tum  fuit 


Lemma 
Adimit  confortia  Lucis. 


3n 


i<9 


jg^  ttnfcrcr  «Kutter*  ©wael)  fcßctnctjirar  utf  affo  wobt 
fügltct)  t>tfe$  etnn*3$t(b/  atfermajfen  infofcßet  km 
Srcbein  nacfjburcli  tie$tetatf$lttfoer  $ftenb3Jtamt< 
Hctl/  bic@onn>2$ctMtctjwtrb  Qeiwücn ;  aJetcfmMC  aber 
fcfjon  ind  gemein  fo  woljt  in  allen  anbeten  ©pracben  / 
ateber  SrfannttuiS  bcr>  jwe^en  §begene|?eu  bas  Sftarots*2Mfl> 
unter  ber dornten/  ba<r5raucn*23üb  unter bem  «Wcnb  verftanbeu 
wirb/  ttlfofonteßcg  auet)  (;tcr  fitöctt  /  baß  eine  Sucijlcudui^jffe 
gfjUtfuiftm  wraefMets&urbe  unter  bcmüßonb/  rcdcjjetn  ba$ 
ferifteh  wn  ber  ©ernten  empfangene  bette  £tccbt  /  burdj  bte  nun  fe(> 
eße  wrbecfen&e$rben/  mithin  alle  gröitcßfat  benommen/  imMncr* 
über  gefiaget  wirb :  Sßefcto  ber  ins  Seutfcfj  über.-unD  ftepgtfegfe 
©pritdj  entbecteu  n>ill  /  Der  ajfo  geben  fan  werben. 

83) !  mit  Benimmt  fcie  grb  beß  Siedbtö  ©muß  g«  ftyr  / 
©a  fie  wpüüt  mein  §$>t1tl  5  6cU  Mg  nit  faUen 

7» 


fcfmw? 


pEcundum,  quiaSole  per  Occafum 

fublato  terram  madefieri  contingit  ,  & 
roris  in  ftillicidia  aer  refolvitur  ,  id  poe» 
tica  hbertatcattribuitnrStellis ,  Solis  uii 
abfentiam  plangentibus.  ftcllarum  verö  fubfigu- 
ra  hie  Sereniffimam  Prolern,  confpicuam  fumme 
triftari  de  obitu  Amantijßmi Pareiitis 3ponere  aufi 
fumus  5  dum  Stellas  iacrymantes ,  feu  copiofas  in 
guttulas,  ecu  lacrymas  defluentes  pmgi  curavi* 
raus ,  adjeelo 

Lemate 
Solemquefuum  fuafidera  plangunc. 

U«  Sßfe 


n* 


i3e  ttttter  t»cn^t  CSfffiBto  /ftTOje  \¥  Stecht  wtt  t>cr  kernten 
empfanseit/  fciegrfcen  eines  WfefanßenDen  Satters  t>cr* 
fta«t>en  wei ^cn/Ote  Sau  Srcpjfen  aber  /  fo  naefj  utttergam 
QCtter  ©onncit  feie  <£rt>en  befeuchten/  Don  leiten  ©teueren  /  alsJ  3d* 
Jer  Der  ?raurent>en  ©temen  erf erntet  fepn  sollen ;  2Ufo  (jaBen  fer* 
ctje  für  ein  ©imt*25U&  MM  fotfen  We83ctrüforos&et  ©WCfc 
leUCt>ttgi^en  Stbett  $u  enmerffett  /wfcSe*  Wc  2$ctfc(jrtfit  fagett 
tpiU  /  fo  ju  Seutfcij  lauten  maa,. 

©ie  Stetne  trauten  au$/t>a  i&re  q§Mltt  wtfltäwi/ 
Uni)  mittet  §Ot1WtI  ifl  tegrtfk  Stoff  enmnim, 

Ter- 


«7* 


Ertium  ,  fignificaturum  Triftitiam 
toti  AUGUSTS  STIRPI  BAVARIOE 
S  enatamhoc fato^iugentem  LEONEM,ut- 
poteGentilitij  Stemmatis  praciptiam  partem,  jubä 
demifsa  s  5c  vix  ex  antro  progredi  volentem  pro 
fubje&o  habebat  \  cui  exLuciano  defumptum  ap- 
ponebatur. 

Lewa. 

Lacrymis  maduere  Lcones. 


172 


IßU  Snftecfttngtw  greffen  Smuetbep  gefamßfett 
©wcfrltui®  tieften  Stammen*/  twt>  25at)ri* 
ftöen  £&u&f>aufe$  wurbt  für  *as  Dritte  6tatiAU* 

ÖcmaWcn  ein  (joeßfe  *  betrübter  £6tD  mit  Qcfcntfteit 
9<mpt  /  mti  ferne  beenget  fceß  Luciani  2Bort/  fo  in  Um  £eujt' 
fcljcnSKepmtintffascn: 

QBfc fltof  ft>icfefcen  SJedurjt  managet*  nennen  muffen? 


Uartum  debucrat  reprsefentare  , 
fubdicos  omnes,  6c  univerfam  Bojariam, 
uti  Palatinatum  Superiorem,  fummo  do- 
lore mergi ,  cum  SER:mum  ELECTOREM ,  ceu 
bOLEM  occubuifle  fenserej  unde  pingebantur 
aliquot  frutices  plantarum  paluftrium  ,  quse  ad 
Euphratem  fluvium  reperiuntur35c  LOTHUS  no. 
men  ,  eam  verö  habent  naturam  ,  ut  oeeidente 
Sole  fefe  aquis  immergant;  quo  exprimeretur  lu> 
aus  fupradiäus  :  ld  ,  quod  etiam  loquebatur 
adjundturn 

Lema 
Tccura  commergimur  Omncs. 


Sto* 


m 


vv 


9K  tnetbfe  /  wtff Pw®rtl#  Lothmgtf 

ttomtt/  rocnto  an  bemSftigEuphrate  ftcfj  fürtet/ im& 
*en  frer  aiftcwfcfirtfft  /  tag  es  mit  ber  imtcr^cOct^ctt 
©onnftcfj  in  bot  Stoß  ^crfcncfc ;  Damit  ttcmtotcfj  ^a<5 
öroflc  £c^  aller  Untertanen  /  nnt>  ffi&ur  *  ®  agrtfcljcn  femfrett  über 
taUittttgaiigifttr  (5lt<tbClt'€totttteit  anöeictfictwurtc/Darunt 
frer  £ateinifcfje  ©tnm®prucf)  ^u^cutfc^  aucjfaacitmag. 

S5euw«enU«fnfft»ttÄO§0lllI^  öttfm  ©ton/ 
Snttautenaugttfcatfeffimet^otlwcfcnrfetwerbeit 


«r 


Qu* 


»74 

llaedenique plurimis de Victorijs Maximilian!  Ema- 
D  u  e  1  i  s ,&:  comprobatis  per  facta, Virtutibus  il IiusHeroi- 
eis,  &  ßellicis,  pro  Fide ,  Caefare,  ac  Auguftiffima  Domo 
Auftriaca,  quardam  exprefla:  PSclorum  manu  ,  ap;  enfae 
fuerant  in  Tabulis  ;  Has  quoque  (ubjungere  oportuiflet  fculptas ; 
verum  neadhuc  diutiusopus  tardaret  caelatoris  manus  nimiüm  oc- 
cupaca ,  paucis  foiummodo  verbis  deferiptas  dareexpediebac ,  exi- 
guösque  verfus  finguiis  tabulis annexos  apponere ,  cum  plures  tunc 
capere  non  potuent  reliclus  inferiptioni  locus  ,  nee  modo  alios 
adjungere  deceac. 

|  T  igitur  prima  inter  Expeditioncs  Bellicas 
Gloriofifsimi  hujus  Elecloris  fucrac  ea  , 
quam  affumpferat  vigefimo  pnmo  ifitatis 
anno  ,  dumlpfe  cum  copijs  fuis  fuecurrebat  Me- 
tropoli  Auftriae,ac  Imperatonae  fedi  Vienoa:,im 
menioTurcarumexercitu,&ardaobfidione  preP 
fx:  itä,  cum  ejusdem  Urbis  Hberatio3Hoftiumquc 
maximaclades  magna  ex  parte  imperterrito  Maxi- 
miliani,  ceu  BoiciMartis^animoattribui  porne* 
rit5  primo  quoque  loco  vifenda  dabatur;  animata 
confonantibus  argumento  verbis: 

PRESSA  V1ENNA  GEM1T,  StD  LUNA  RETROGRA- 
DA  FACTA 
SOL  ,  PARS  SPLENDORIS  BOJCE 
MAGNA  TU1 ,  EST. 

SBdcfie  SBortttt  Scutfcfier  @vvacfjaffo  mögen  tauten. 

<33atm  QBienn  Mawt  feufffct  /  tot  SKonb  ten  $re&& 
(BanggtDomien/ 

mtyttw  gtoffen  um  w  m*  /  o !  gStfprni-* 

Sc 


I?7 


pEcundo.      Expugnatio  Strigonij, 

6c  Fortalitij  annexi ,  quod  Turcae  occu- 
paverant,  Armis ,  &  fortitudini  Bellte« 
ELECTORIS  noltn  debebatur;  uade  fubfcrip- 
tum  Tabuiae,  lllam  reprxfencanci,  fuic 


STR1GONU  CLAVES  QUOD  TRADAT  TÜRCä, 
TUORUM 

CLAVA  FäCIT:  IE  LAUS   MAXM1L1ANE 

MANET, 


SDcfcficö  foMfasctnÄ 

Qmmt  Hi  bnmn  etätd  /  U$  ^Jrtftt  tm  Zkd 

muß  Qc6en/ 
Tßirb  MAXIMILIAN  Wn  fttö  ßeftänbig  kkn» 


Xt2 


Ter, 


17<$ 


:Ertio*  Recuperarc  Strigonium 
Ottomanica  agmina  dum  volunt,  fuper- 
venicnti  Eleffori  Bavarico  >  &  magna 
ftrage  recedere  cogenti,  adlcnbitur  laus  gloriote 
liberationis  hujusmodi  fubfcripnone 

GLORIA  SOLA  FU1T  TÜA  SOL  s  QUOO 
LUNA  CRUENTA 

STRIGONIO  REDEAT,  CLADIBUS 
AUSA  LVENS, 


3u5cutfcf). 

©er  $ret$  MtiM  W  allein  ö  §01111 !  i>a$23lutt>oll 
tx>ct(t>ct  / 

Q30tt3§V(tt1   fcerStonb/  wrt>  nur  fein  Verlag 
erreiftet 


Quarto. 


»77 


Uartö.  Quam  prima  obfidione 
fruftra  tentaverant  expugnationem  Me- 
tropolis HungariaearmaCaefarea,fecui> 
da  reheiter  obtinuere  ,  dum  Screnifsi- 
musBavariac  Ele&orArcem  cum  fnis  ita 
forciteraggrcflus  fuit,ut  tant*  MagnammitatiTur- 
ca?  refiftere  non  valentes  cedere ,  &:  armati  manu 
fibi  Caftrum  fimul  cum  Urbe  cripi  videre  debüc 
nnr.  Undequoduriorfueratfparta,  eömajor  tan« 
tiHcroistervor3  6c  gloria ;  querrbdum  femperfub 
SOLIS  Aliegoria  confideravimus*,  hicquoquc,& 
jn  alijs  Verübus  vocari  vides,  Subfcnpuo  hacc 
erat  : 


Q! 


VJE  MAGTS  ALTA ,  PETÜNT  MAGIS  ACRIA 

spicula  SOLIS; 

BUDA  DEHfNC  BAVARO  FüLMINE 
TaCTA  RÜ1T% 


3nwnfcrcr  Spradj  maa  fofc8e*wr|lanlw  werten« 

§e  WctM  etöfol  iff  /  fc  ftWrpff«  We  Hotltfc 
©ttaDiens 

2>awm6  miif  ©fflt  mti>iw§  95aijtif(ft  Gttom 
frtttfn. 

*       *      * 

3)9  Quintö. 


I7l 


Uintö.       Famofum   illud  prseli- 

um,ac  durifsimumadCollesHarfices, 
fimulautem  6c  ingcns  Vi&oria  videba- 
turexprefla,quam  imperterritus  Ardor 
MAXIMILIANI  EMANUELIS  obtinuit  maxima 
Turcarüm  Clade  ,  iubfcnptio  aliquid  diccbat,  Ted 
nonfatis  poterat  expnmere  foloDifticho. 


"ELA  PLUANT ,  HAUD  ARMA  TIMES 

LEO  BOJCE,  lun£ 

SIC  FIDE1  TUTOR  ,  CORNUA  RUMPIS 
OVANS, 


3u  ScMfcfj. 

QBaffen/ 

fflÄffW. 


Sexrt». 


179 


Exto.     Ut  fummo  omnium3ipfo- 

rum  quoque  Ottomanorum  ftuporc 
Heroicam  Fortitudmem  fuam  Sereni£ 
fimus  in  Hungaria  coronavit  Tranfitu 
Gummis  Savi,  &  obfidione  Metropolis  Servias, 
quam  <k  mirandoaufu  in  foflam  primus  defaltans, 
expofuus  Telorum,  &  Saxorum  imbnbns,  expug- 
navit ;  ira  fexto ,  ac  ultimo  Loco  id  oculis  expo* 
ncbac  picluia,  acfubfcriptio; 


QUANTUS  AMOR  FIDEI  !    NLIDO  DUM 
PECTORE  PR1NCEPS 

1PSUS  AD1T  VALLUM ,  C^SARI  UT  ALBA 
CADAT, 


@o  mit  wmcfjwn  Stcpmen  aflo  gcöc^ctt  »ir^  fit  3:cutp6% 

2Bcirt)5©lauüenfc(5i)ffer  tteföffcen  Surften  an  bermaffen/ 
©af  er  mit  pffitetiSruft  ft*  feifcfi  ansetörmenftvtgt? 

Slnr  tarnt  Seigrab  fall  tarn  Äägfcr/  fcifi  er  faffen 
gu  f  rifefren  M)  /  tuifc  fprinat  in  ©raten  uiWQrtflfc 


§)»  a 


H*c 


ISO' 


|/Ec  Cum  ,  ämicc  Ledor,  quasfuerant  ccr- 
nenda, &  Iegenda,  fcftinatolabore  expofita,  dum  fo* 
lennes  exequia:  cdebrabantur :  defiderata  fuiffe  plura , 
irrepfifle  fcribentium  feftinatione  etrores  plurimos ,  & 
expe&ationi,  uti  meriro  Principis  tanti  non  factum  fuiile  (atis ,  haud 
ignoramus,  quemadmodum  jam  raonuimus  in  Principio,  erubu- 
iilet  proindeAuclor,  ea  denuo  publica  Juci  committere,  nificom- 
puliflet  illorum  Imperium ,  quibus  non  obedirc  majus  fuiflct  piacu- 
lum,  undeconfufionecontempraparere,  &  minus  habenspotiiis, 
quam  refraclariuscomparere  voluit.  Porrö ,  ur  eile  iolet  eorum 
mos ;  qui  audere  aliquid  jam  coeperunt ,  quoad  ahorum  magis 
voluntati ,  quam  iua:  obfequantur ;  ita  ,  fi  videris  iubjunclum 
publicis  hisce  affixionibusid  quoque,  quod  mohebatur  in  folitu- 
dine  dolens  animus,  nemireris  calenceadhuc  calamo  ex  injunclo 
opere,  dum  hoc  pendebatante  omnium  oculos ,  mentis  impetus 
cudebat  aliud  ;  &:  argumentum  alterum  ,  quod  Apparatui  fu- 
nebri ,  deftinaveratanimus,  aüocoepit  excolere  ftylo  ,  atque  in 
funebrem  Orationem  convertit:  Et  hanc  quidem  cum  alia  litte. 
raria  iuppelleclile  curta  tenebris  domefticis  potiüs  obvolutam  vo» 
luiflec ,  quam  hie  prodire  ,  urpote  non  argumento  operis  confo, 
nam ,  nee  /atis  excultam  ,  quia  expolire  volentis  manui  fubda- 
4lam  :  fed/imili  fuecurnbert  fato  oporruit  ,  quod  reiiqua  fenti* 
unt ;  eapropter  pari  dignaberis  venia,  non  prarfumptio- 
nem  credere  ,  dicendo  potius ;  placet 
conatus. 


MARS 


■op  )(*>c  mm 

MARS 

CHRISTIANO-  BOTCUS 

IN  J 

AREOPAGO  SANCTIORI 

Vocatus  in  Judicium  &  Defenfus* 

ORATIO   FUNEBRIS 

PRO 
SERENISSIMO  ac  POTENTISSIMO 

OUONDAM  ELEC-70RE 

MÄXIMILIANO 

EMANUELE 

DUCE  BAVARIi£,*c*c 


Uo  mc  triftem  ,  quo  trahebatis  Um- 
btx?  inquamOrcheftramdedu<5tummc  vidc- 
ram ,  fi  tarnen  viderepotueram  ,  ignarus  pro 
pemodum,  vivösneverfabar,  aninteriVianes 
luftarer  ?  adcram  plane  fcenas  vix  non  in  totum 
cooperts  mortis  caligine  ;  ubi  cuncta  nigte- 
fcunt ,  premitfauces  trifte  filentium ,  pallor  oc- 
cupatcrajabratremunt,  madentoculi,  5cillos  quoquenon  dc^ 

a  f  ta 


mm  x  *  x  ism 

fecic Horror,  quos,  pavere caetcroquin  nihil ,  ipfa  jubet  fecuritas. 

Heu  fuperi  *  dicebam ,  in  hanc  me  lervare  diem ,  huic  qaoque  Tu  - 

perefTe  fato  ,  lugubrique  magis  pratfentem  fpe&aculo  voluiftis 

miferurn  ?  Nondum  a  noenijs  ficbiles  conticuerc  voces ;  nondum  ä 

lacrymistremulaeiiccantur  palpcbrae;nondum  a  fingultibus  palpitan- 

tiacordatacuerunt;  cqam  uno  de  luclu  in  argumentum  altera» 

traducituranimus?  Ereptum,eheu»  prämature  nimis ,  non  Bava- 

rix  foli ,  fed  toti  Europa:  ,Orbique  Chnftiano  eriamnum  dolent  u« 

niverfi ,  quos  orthodox«  fidei  verus  oecupat  amor :  ereprum ,  in- 

quam,  HeroumPrincipem,  &Principum  Jubarin  Maximilia- 

no  Emanuele  Screnifemo  quondarn  Imperijfidere,  Eledrorum 

fplendore,  BavariaeDucc,  Fidcique Tutore:  Maduere lacrymis, 

madentqueLeonesGentilitij  Stemmatis,  &  invidtifsimi  roboris  in 

infignia  nati :  Plangunt  adhuc  fuum  fidera  Solem  ,  &  Ecclypfin 

paila  Phsebea  foror ,  &t  conjux  adempta  queritur  confortia  peis; 

Viduata  lanquet  fuo  Patria  Patre ,  6c  defolata  fedet ,  ceu  mortis 

inumbra  ,  non Urbium una ,  fedßojaria  tora-,  lugent  pullatalm- 

perijeapita,  &  Reges  ac  Principe*  difsirmtfare  nefeiunt  fummum 

meerorem;  Ingemifcit  tremens  Pontificia  Sedes ,  &  geminatope^ 

plo  fefe velat  vera  Religio,  ut  in  Archiftrategi  fui  inopina  jaelura 

uberius  fleat ,  eö  nunc  anxia  magis  de  fuo  per  iculo ,  quo  graviora 

minatur  conglomerara  vafrities  feclariae  Hydrs ,  quam  genuit  Or- 

cus ,  fuaque  rovet  deteftanda  potentia.     Et  quis  mihi  cum  Deo  fa- 

cratisomnibusfenfus,perdidilkTutorem  fummum,  eultorem  ma- 

ximum  ,&  amantifsimum  Patrem?  Et  quis  me  cum  paupernm  gre, 

ee  ,  cum  tot  per  beneficia  devinclifeimis  animis  oppreflerit  dolor 

crepto  de  Principe  prae  eunclis  Munifico  >  quo  denique  congruo 

compleclar  eloquio  ?  Ejulantes  mirari  non  poteram  ,  potuiilem 

irafei  ficcis  oculis,  &  deteftari  corda  duriora  faxis,  qua;  tanta  lu- 

pendi ,  nee  ignota  materies  movere  non  poterat.     Et  tarnen,  ceu 

non  fuerat  i'atis  fpe<5tare  debuiile  diram  Libithina;  tyrannidem , 

cum  tantum  fterneret  Heroem*  ceu  non  abunde  rragica  fuifTet  hax 

fcenaferalis;  vosRhadamanrhiMiniftra:,  Minoi'sque  pediflequa: 

umbra:  in  terrificum  aliud  me  rapuiftis  rheatrum,  ubi  fpeclatoris 

dicam,  an  auditoris  partes  explerecogebar,  qui  ad  luCtusquale- 

cumque  levamen  Oratorem ,  in  Principis  Encomia  promptum  obi  • 

re  parabam ,   quo  fatisfacerem  genio  nihil  non  audere  ftatuenti. 

Et  quid  denique  fpe&are  cogebar  ?  quid  jubebar  audire?  Proh! 
quam  non  totis  contremifeerem  artubus  memorare  compulfns  ? 
fpe&are  cogebar,  quantum  in  obrufo  caligineloco,  Areopagi  de 

more 


morc  .cognofcere  licuit,  adorandörum  <]uidem  capitum ,  atquo- 
adco  fumme  venerabilem.  fed  tremendumnon  minus  conleflum, 
quiaprotribunali  fedemium  judicum;  cerneredebucramhuicma« 
gno  confeilui pios  flfti  Maximiliani  manes  ex  una  ,  adtorum 
vcropluresex  altera  parte,  qui  nihil  nonegerant,  ut  exitialis  len. 
rentia.  fulmenevocarent ,  quoculpas  luat,  ni  poltet  diluere.  Au- 
dire  jubebar ,  in  MartiscolJem  ,  quem  Areopagum  nuncupant, 
tranfiilk  theatrum :  collemde  diftricto  judicio,  ac  intemerate  fcr- 
vanda;  Juftitiz  zelo  famofum  :  Collem,  in  quo  ,  velutolimduo- 
denos  perDeos  GradiviMartiscaulatractabamr,  perfenas  tandem 
pera<5U  fenrentias ;  ita  de  ßojco  refumpta  Mavörte  lub  Magno 
Maximiliani  Emanuehs  nomine  cekbenimo  a  duodenis 
nunc  Superisrepetatur:  Caufatanto  per  omnia  gravier,  quo  majo- 
raadjicere  pondera  conabantut  aclotes ,  ut  reum  efficerent,  nee 
minora ,  qui  tueri  ftuduerant ,  ut  infontem  probarent. 

Quismihitunclenfus,  quae  palpitatio  cordis,  quanmentisagi. 
tatioluerit ,  cumtaliacernere,  cum  finem  prarftolari ,  dubsüsque 
manere  cogebar ,  judicet  is ,  qui  novit  experms  menri  motu«  ani* 
mi  periclitari  cementis,  quem  amat.  At  ü  veftros  intueor  vultus, 
qui  beneprecamini  Manibüs  extincli  Üemcntifeirhi  Principis,quem 
jamjam  animum  vobis  infidere  credideri  r>?  fane,  ut  Electons  ere- 
pti  defalute  follicitum,  ita  magna  fufpenfum  cupidine,nofcendi, 
qusfuerintacla?  qua:forsaccu(ati?  quisdeniquefrnistarndJtniH 
Judici:-?  Itafiruerit,  finar  refpiraretantisper>  Viresque  coiiigere, 
&quodOraricnis  jam  patefeit  argumentum,  laconica  quidem  ,  ut 
licet,  hda  tarnen  ennaratione  perorabo.  Sit  iltaVerborum  pha. 
Iensorba,  arguta?  elocutionis  fale  deftituta,  nuüisque  Rhetorum 
floribus ,  aut  exculta  figuris ,  ut  genus  Di<5tionis ,  uc  lugübre  thema 
hacabeiledepofcit ,  ficßenevolertiar  veftra:  nil  detrahi  finat,quam 
dignitas  caufa; ,  &  reverentia  Principis  jam  magis  magisque  adau* 
gendamdepofeit.     Favete. 

VAh!  quaminfida  mihi  Tors  eft?ipsöneigitur  In  limine  harreäm* 
nummürationisveitibulo  cogär  eileambiguus?ambiguus 
inquam,fciendine  finem  plus  cupidis  adhuc,an  mcfomniafle  creden, 
tibusloquar.?ficnempefufpicarimejubet  isanimilanguor,quem  va. 
riatis  in  vultibus  veftrislegendamporngiris ,  ceu  dubitatione  detenti. 
cur  tremendo  etiamnum  tribunali  fubmiilum  audiatis,  quem  ve,. 
ftrojudicio,  omniümque  fententia  jam  Divis  adferiptum,  haud 
ultra  judicandum  putatis:  vel  ideo  minus,  quöd  Areopagi  judi* 

af  2  cio 


$&m  ksük  mm 

cio  fifli  non  competat  illum  ,  cui  nondum  patefck ,  MavortisGra- 
divi  dicatur ,  fivc  Martis  Quinni  vel  Nomen ,  vel  forrem,  aut  fatum 
congruere.  Sed  parcite ,  quafo ,  6c  induigete  triftato  ,  ne  dicam 
indignato  nonnihil  6c  rcwoix  inje<5lae  ,  6c  admiilae  dubitationi  : 
utrumque  diluere  fi praevie  cogitis,  antequam  ordiar ,  nontantum 
difeuflum,  fed  clare  cernendum ,  utrumque  habeatis. 

Et  verö :  quam  crit  exiguum  onus ;  quam  non  magnl  Iaboris 
opus  in  noftro  Heroe,   6c  Heroum  in  Principe  facratiurem ,  quia 
verc  Chriftianum  ,  6c  Magnum  ,   quia  Bokum  Martern  agnofeere, 
fi  Genus ,  6c  orcum,  Genium,  6c  gefta ,  Munus,  £c  connubium 
haud  utrimque  difparia  perpendamus  l  fuerit  Marti  de  cedo  genus, 
ortüsquede  Numinum  maximo,  6c  vel  progenitus  jovecredatur ,. 
vei  foia  natus  Junone ,  benefkio  Flora ,  qus  rknis  mirandi  de  con- 
taftu  eoneipiendum  edoeuit,  6cconceptum  viditteiicirerediturru 
Dicaqir  hartem  bellicofapraeditum  indole >  totöque  raptum  ad  ar- 
ma  genio  nupfifle  NtrU»  opxxvirtutem  fonat  ,  ac  robur  >  indeque 
magnum  in  Prarfidem ,  vel  Numen  evafnle  bellorum ,  qua:  nun«- 
quam  geflit  irato  Parente  ,  nunquam  cum  Jovis  cffcnla.     Noft.ro 
projeero  Heroum  Principi  non  aliud  fuerat ,  quam  genus  de  cado, 
ortü-que  de  Numinis  dono  ,  Patrocinante  Thicnaso,  qui  mag»ac 
Parenti ,  quia  coneepto  gravide  voto ,  fteriiitarem  decerfir ,  op  ra- 
te mque  faxunditatem  obrinuir  prodigiofodefiore,  quem  fumpfe- 
ratabaltari  ■,  quamquam  eä  quoque  deftirpeprognatushabeatur, 
quas  rmgna  inter  auguftas  *   Coronas  lmperii  geftare  non  minus, 
quamimponerenata;  nonnifi  Hcroas  %  Davides  ,  &5a!omones, 
proereare  cenfueta  j  de  Minerva  ,6c  Pallade,  de  Lauris,  6c01ea, 
de  virturibns  fummis ,  faclisque  ftupendis  nunquam  non  maxima. 
Quisautem  ambigatgenerofiore  pra:ditum  gcnio.belh'sque  natum, 
cui  ruerant  arma  inter  crepundia ,  equos  domare  inter  deiieias ,  pa« 
teftras  amare  inter  prsludia?  Qui  militia?  rudimenta  Victorias  po- 
fuir ,  Veteranu  •  de  peritia ,  antequam  tjro ,  vincere  doeuir ,  prius. 
quam  didkrerat ,  meiiori  Nerüt   quhrobon  fancliori ,  Vntutique 
Heroicarum  maximal nupfiilequisdubitet?  Quemnonad  hoftium 
tantummodo  damna,  fed  iluporem  ;  ad  beilic*  fortitudinis  non 
folum  laudem  ,  fed  exemplar ;  6c  non  tarn  ad  comm  ndationem 
militaris  Prudentia: ,  quam  miraculum  ,  agmina  duxiile  vidir  Eu* 
jopa  ,  6c  mirata  eit  Afia :  Cujus  Virtuti  nuila  fuerat  invia  via  ; 
qui  tranfuadando  tarn  fuppar  Salo  ,  quam  folo  tenendo ;  euneos 
aque  perrumpere  ,  ac  exercitus  ftemere  doöus ;  Quo  Magiftro  in 
Archnuacegos  evabere  tocPrincipes,  magnis  dein  Vicloriis  ciari , 

in- 


igst  xftx  mm 

inftruenda  in  acic  ,  caftrisquc  figcndis ,  in  Hrbibus  expugnandi% 
eisdemque  tuendis  hujus  exempla  fccuti :  nemo  bellorum  Wsfi- 
dem ,  nemo  negabit  Martern  Chnßianum ,  qui  fine  NurMnis  oftcn- 
fa  geftaverat  arma ,  tarn  bellacomponerenatus,  quam  laudabi'u 
ter  gerere, 

Efto ;  hoc  ipfo  culpatum  ,  Se^m^ofubmiflum  audiatis;  id- 
circöne  perculfum  tremenda  fententia  ,  quia  diftriclo  judicamm  i 
confeilu,  jamcreditis?  Non  in  fide  (ola,  non  in  mifencordia  Tan- 
tum ,  &miferationibus,  fedin  judicioquoque  ,  ac  Juftitia  (pon- 
fari  novimus  animas  Deo  charas ,  nitidiörque  redit  innocentia  pref- 
fa  caiumniis ;  nee  auroprecium  decedere  dices ,  quia  frequentio- 
ri  examinamr  in  igne.  Potuerit  qu3ndoque  boni  quidquam  pro- 
tiuere  ab  ore  peilimi  ,&  verum  aliquid  ab  hefte  veritatis  ;  Catfare 
plane  dignum&Ledroillud  erat  refponfum  ,  quojulianus  Apofta- 
ta  repreflic  Delphidium  imponentem  Numerio  furtum ,  quod  ifte 
negavit,  ut  poruit  infons,  nee  ilieprobavit,ut  debuerat  Aelor: 
apprime  quippe  compefeuit  ingerentem *quiserit  aliquandonocens , 
ß  negarefufficiat  >  reponendo :  Et  quü  erit  innocens  unquam,fiaccufa~ 
refußäat  ? 

Accufaverint  ergo ,  non  ideö  hoc  ipfo  probavere  reum ,  quot- 
quot  Aelores  comparuiile  audieris:  eulpaverint,  inquam,  ßoieum 
hunc  Martern ,  ceu  folo  jam  nomine  reum,  ac  Poena  digniiTimum, 
quia  tamofumdetitulo  Mar  tu  ,  cujus  latus  non  alij  ftipantimniftri, 
quam  Terror ,  &  Parvor :  cujut  pediflequx  nc  n  alia?  >  quam  Uamor , 
&  ira :  cujus  jntefijnana  Difiordia;  &  armata faeibus auriga bello- 
na,     Si  trira  parsmia. 

Nuttafides ,  Fietäsque  Viru  ,  qui  caftra  fequunturt 
quamfidem ,  quam  reperin  Pietatem  credetis  in  Viro ,  qui  jamjam 
äjuvene  caftri*  addictus  ,ipfa (üb  Gafea ,  ipsisque  fub armi^ncane- 
feese  voluit;  nunquam  laetior ,  quam ,  cum  ciaiTicum  audiit  info- 
nare ,  nee  magis  hilaris ,  nifi  cum  legiones  educere ,  agmina  rege- 
re,  praefle  pradiis,  fanguinemfpargercregiones  invadere,  urbes 
eveitere ,  ac  cladibus  inclarefcere  iicuit  ? 

Experti:  credite ,  (  Thracum  h*c  eft  Turcarumque  triftiffima 
vox  &  indignabunda )  experti,  eheu !  abundenos  fuimus  hujus  botet 
Martü  furorem,&contremifcithucusque  Ottomanica  Luna  ruptis 
crudeliter  cornibus  adhuc  fanguine  plena.  En  »  cruore  madentia 
vuinera,  proftratas copias  ferme  innumeras,&  diruta caftra :  En 
ereptas  Hungariar,  Servia^que  Metropoies ,  fubtracla  Regna ,  ipfam- 
que  ferme  totam  Pannoniam  non  fortieudine  taneüm  bellica  *  fed 

bf  feri« 


mm  xex  mm 

feritate  leonina.  Et  quoad  facrilcgum  nofcatij  animum ,  Integer» 
rimijudkesi  en  dejcctam  millenis  inlocisMahometis  magni  Re- 
Jigionem,  everfaquamplurimafana,6c  violata  lmpcrii  noftri  Jura 
violenta  fumma.  Quin  etiam ,  ceu  non  potuiilet  expleri  faevkia 
dura  damnis,  nobis  ab  ipfoillatis ,  quamimmane,  quantavepa> 
na  dignum  ccnfebitis,  fcrocitatcm  iftam  propagailein  pofleros ,  pi- 
entiilimis  alioquin  Filiis  parcm  indidifle  animum ,  addidifle  robur  ad 
/imilesftragcs  nobis  infligendas  ?  An  non  idem  hoc  cft ,  quod  de- 
teftabamini  Superi  per  veftrum  Prophetam  (a)  in  Principibus  Ifrael, 
quod  unum  pofl  alterum  eduxerint  de  Leunculis  fuis ,  eösque  fien 
leoncs,  praxfamcapere,  viduas  facere,  acCivitates  docuerjnt  in 
defertum  adducere  ? 

Sed  utinam!  (profequi  videbanturquerelam Rheni, U  Iftri,a- 
lioruroque  fluminum  Accola: )  utinam! in barbarosfolüm , 6c Thra. 
ccs  Martü  hujus  furor  deferbuiflet ,  nee  tantundem  Chriftiam  San- 
guinis fparfum ,  autminora  damna  nobis  iliatafutflent ,  cenfeio 
n^nfolüm,  fed agente Eodem ;  eflertolerabilemaJum,cVgemen- 
tesfileremus:  Nunc autemhoftisnofterpeflrniusls erat,  cujus cru- 
dclitas  redundabat  in  Imperium  fua  tranquilliratedeturbatum;  re- 
dundabat  in  Sacra,  per  fimilia  bell  aprofanata  ;  6t  redundat  in  Vos 
quoque ,  Judkes,  quorum  timor ,  6t  reverentia  peflumdata  tuere , 
veftrimqueprovocat  juftam  vindidlam. 

Anvero  nos  inultirecedamus?  (infurrexerequidamde  Syna- 
goga ,  qua;  vocatur  Calvini ,  Lutheri,  autjanfenij  )  an  nonvindi. 
cabitisnos ,  fi  quid  squitatis  veftro  reperitur  in  confeflu  l  Nos ,  qui 
implacabile  Principis  odium  tolerare  cogebamur  ;  hoc  agente  e 
latebris  educli,  edomibus  eje<5u" ,  e  templis  pulfi ,  eProvincmre- 
legari,  6f  folidam  inmllare  Doclrinam  prohibiti?  An  non  femper 
veri  Numinislram,  6ccaditum  indignationem  meruere,  qui  Fradi. 
cationi  Evonpdii  reftir^mnt ,  Puriflimumqne  Dei  Verbum  docen. 
tes  przpediunt,  ut  infupportabilePontificiorum  jugum ,  6c  gravato- 
rum  onera,  qua:  digiio  tarnen  fuo  movere  dedignantur,  prse  fua  vi, 
levique  Domini  onere  tueantur  ? 

QwdnigraviiTimogravioriiupplicio  dignum  judicabitis ?  (au. 
dent 6c  Uli  petere ,  quos  Principis  Nemefis  perire  juflerat  enfe ,  furca, 
velrota)  nunquid  dimittetis  impunem,  cujus  fententia:  fspe  prar- 
cipiti,  cujus  prztextatae  Juftitia? ,  ut  inopia?  noftr« ,  aeprecatorum 
dere&ui  in  aeeeptis  ferredebemus,  quod  malefactorum  fub  (che- 
mate ,  turphhma  mortee  vivis  fublati ,  dimidium  annorum  noftro* 

rum 

(a)  E&chUlis  i$, 


mm  ;cex  NN 

tum  ereptum  lägeamus ,  licet  plurimi  noftrüm  fola  tormentorum 
fajvitia  preili  de  infontiumalboin  numerum  reorum  tramfcrri  po- 
tiüs ,  quam  diutiüs  pati  maluerimus  ?  En  fanguis  nofter  de  terra  da- 
mar ,  vindiclam  expetit ,  vefträmque  exigit  intemeratam  Juftu 
tiam, 

Ptecaudiensmentetorquebar,  &  ,  heu!  intramedixn-am,  in 
quamis  teacculant  Pnncipum  maxime?  quanta  dieunt  adverfum 
te,  prohj  quamfalfaquoque,  neeconvenientiafibi,  telrimonia? 
Et  hzc  fuitmetis,  Judices  ?  6c  nemo  fit  ,  qui  tuas  partes  fufcipiac 
modeinfsimePrinceps?  Sed fallebar;  culpatoriöus  quippe  jufsis  fi- 
tere ,  &  faeukate dicendi  obtenta  prx  eundtis ,  atque  pro  omnibus. 

Eil  ,  inferebat  ailurgens  facra  Fides,  feu  orthodoxa  Religio  yEl}y 
cui  Boici ,  Magni ,  tfCbrißiam  Alavortts  caufa  fit  COrdi.  tt  quam» 
quam  velataveftram,  integerrimi  Judices ,  revereartoletaniiamin 
audiendisAclonbusiftis,  quosajudicii  limine  debuillet  arcere  ve! 
ipfa  eorundem  Perridia ;  quos  veftris  confpeclibus  reddit  indignos 
ipfillimum  nomen  pluribus  in)uftum ,  ceu  adverfantes  veritati ,  Ju-* 
mimque  rebelies:  Proterviam  tarnen  ampliüs  miror,  qua  tot  Jin- 
gua:  maligna ,  folöquelivore  facundajMajeilatemveftramnon  e- 
rubefeunroffendere,  tantasingerendo  calumnia?.  Hie  Vir  ,  biceft, 
quem  meitantopere  commendat  integerrimus  Amor,  qui  non  aiia 
bellica:  fortitudinis  fua;  pofuit  pnneipia ,  quam  ,  ut  Otcomanicä 
pulfam tyrannide ,  6c  ardta  preflam obfidione  Vienna? , ab  extremo 
periculo  me  liberaret :  Nee  aliadeineeps  imperterriti  animi ,  ac  mi- 
litari magiitena  roboris  fua  voluit  eile ,  nifi ,  qua?  vel  me propagan- 
di  ad  Onentem ,  6c  ultra  ,  vere  Heroicus  edocuerat  Ardor *  auc 
me  tuendi  abillisinimicis,  quos  agro  Dominicc ,  dum  dorm  unt 
homines,  politico  deprefli  foporc,  triticonocivafuperfeminantcs 
zizania  horrefeere  debeo  ;  inconeufla  mei  Diie&io  juilit  :  Quo 
enim  alio ,  quam  me  propugnandi ,  ftudio  ea  jam  fenefeere  inci« 
pienti  excidere  verba  ,  cuidam  follicitanti  ,  ac  movere  credenti 
LegatO  repolita  \  Enimvero ,  fi  pro  fide  Catbolica  res  eß ,  noveritis  , 
bac  etiamnum  me  bora  parat  um ,  ut  galea  tegar ,  Urica  veßiar  ,  ulti- 
mdmque  [anguinis ßiliam  profundam*  ? 

Plangat  immicaßarbariesvulnerafua,  cladesquemaximas,  Iu- 
geat  ammillas  Urbes,  ereptas  Regiones ,  6c  diruta  fana  facnlega ; 
Impietatis  vindicem,  6c  Chrifbanarum  Ditionum  Meiquevindi- 
catorem  quisquis  agit ,  jam  veftra ,  O  Judices !  pratferipta  fenrenrja 
facerrimi  Marti* ,  &  SancYioris  militiz  meritum  pra  fefert.  Dole- 
ant  Rebclles  Ecclefi« ,  6c  heterodoxi  Miniftelli  de  fuapratferiptio. 

bf  *  ne, 


mm  ><*x  mm 

ne ,  vel  odio  Principis ,  quem  non  Iatebant  animarum  maxima 
damna,  Demollitio  vine«  Domini ,  Sdänaecorruptela  Docliina: , 
ubi  vulpibus  iftis  non  prarcluditur  aditus,  miretur,  quisqim  volucnc 
ffritfofemperfretiile  gladio  ^»Cherubim  demore,commiflum  fibi 
Paradifum  cutaretur.  Miretur  illum,quinoveratoptime  >  quantis 
injurüs  hoc  hominum  genus  myfteriis  meis  infulcare  confuevenc , 
quam  facrilega  manu  (acra  vafa  diripere ,  violare  templa,  expilare 
facraria  ,  Deöque  facratas  in  Perfonas  debacchare  non  definat : 
Miretur,  inquam,  quod  abominatione  laudandä,6:  periedto  odio 
oderic  lllos,  quos  vos  quoque  foleris  odiile  ,  6  Superi !  Quonam 
igicur  modo  vei  noxai  propterea  reum  ,  vel  dignum  poena  ccnleri 
permittam,  qui  vituperandus  ruiilec ,  fi,  cum  poterat  exequi ,  di« 
vina  neglexiflet  impcria  ,  qua:  vindicem  mei ,  &  Ad,utorem  fide- 
lern  femper  confticuunc.  Quinimö  ;  ipfametego  ii  itimulos  ad- 
didi  ad  hzc  bella  gerenda ,  ad  caftra  movenda ,  6c  agmina  cogen- 
d^t  nunquid,  fi  culpa  fuillet,  barcmea  dicenda  ?  ktvcre,  fcgo, 
fcgo  ilia  eadcm  rui ,  qua;  adapraveram  arma  ,  impcfuicallidernj 
praxinxi  gladio,  clailicum  cecini  :  Ego,  qua*  fuggeiliconliisa, 
roboiavi  brachia,  mentem  flrmavi,  omnemq ae  cum  ii  o  aimari 
voiiieram  creaturam  vos  contra  /nfenfatos :  1s  ergo  culpandu:,  ft 
foret,  contra  me  ferenda  eilet  fententia,  me  luere  potius ,  quam  ii- 
lum  oportet. 

Vosverö  qui  eftis?  quos  rubornonoecupat,  Chri/tiadumfan. 
guinem  ad  Rhenumvel  lftrum  öe  iiumina  qu£vis  Germania*  inhis 
beilis  prorufum ,  in  hunc  Marttm  verfantes  ?  Siccine  redditur  maf 
lum  pro  bono  ?  &  quos  Auxiliatore  fidiHimo ,  domeftieum  com* 
modurn  femper  pofthabente,  larcos  perfrui  contigit,  in  hlijusnunc 
jurantes  perriciem  Vos  Superi  audiant,  an  potiüs  perdant  ?  Quis 
autem  noxium  dicat  majori  femper  moderaminedamni  vim  vi  re« 
pellentem  ?  quis  congenita  jura ,  &  libertatem  indubiam ,  propri- 
amqueDomum  orfanguinem  tueri  cupientem  ?  Mearum  quoque 
hoc  partium  eil:  jubere,  utilla-facuiusquejuraferventur,  quemad, 
modum  vetare  ,  necertofuojure  utentes  criminationibus  iubmit- 
lantur  ab  iis ,  qui  verfantur  in  dubio, 

Etquamdenique  Vosinrerhomines  aut  fumme  temerarii,  aut 
facto,  utfureinrames,  vos puto homieidas  ,  latrones,  raprores 
&maiefa<5ioresquosGumqne,  quam  accufationem  arrerris  adverfus 
Principern  iftum  i  An,  quod  nimiä  fit  ufus dementia,  dum  vobis 
deb'ta fuppliaa  mirigävit?  An ,  quod  ea  haud  hiiarisdie  eile  po«. 
tuent,  qua  fetalem  in  yos  firmare  fententiam  cogebatur,  vix  uir 

quam 


mm x*x  mm 

quam  minus  fe  Principcm  rarus ,  quam  cum  morti  vostradi ,  juben- 
tejuftitiaprohiberenond  buit?  Vsemihi!  vaeterris  fiChriftianis 
Prindpibuscoerdtivadeforetjuftitia,  6c  tollere  hominum  probra, 
peftemque  animatam  aut  negligat  Nemefis ,  aut  vetet  dementia. 
QuidenimfuntRegnafinevindicanreJuftitia,  nifi  mera  iatrocinia, 
furümque  latibula  V  Duplicis  ergo  jamrei  delicti,  6c  quod  morte 
Jucbatis,  6c  quod  inurere  volebatis  uftiilimo  fimul  6cClementif- 
fimo  Principi ,  obmutefcite  miferi.  Vos  quoque  erubefcite  lividi, 
quos  aut  torpor  pro  fide  pugnandi ,  aut  malevolentia  docuit f  arcaf- 
mum  ftolidiilimum ,  6c  iniurium  omnibus  facrato  i  vel  jufto  gladio 
cin<5tis,  in  hunc  Martern  detorquere,  ceu  nuUa  hdes ,  Pietasque 
nulia  potuiilet  melle  Heroi  ,  quemMei,  quemfccdefi«  ,  quem 
Reiigionis ,  Jultitiaj  6c  Libertatis  tutorem ,  omnis ,  qui  läpit ,  fate- 
fi  debebat. 

ßenignitatem  autem  nuncVeftram  imploro,  Integerrlmi  Judi- 
€ts  ;  Patiebamini  me  pauca  dixitle  ftrictim  tundendis  caiumnianti« 
um  Unguis ;  in  tanti  quoque  commendationem  Uienns  nonnuila 
promentem  audire  dignemsni.  Et  fancta  quidem  Nomina  vdtta 
fummahbarereverentia  nonargre  feretis,  ut ,  qua:  Boicum  Martern 
ornare  voluüris  adiecta.,  in  meritorum  quoque  cumulum  lpfi,6c 
Vobis  ingloriam  vtrü  memineritis,  6c  hisce  Nominibus  veftris  per 
Virtutes  condigrus ,  öc  non  öifpares  actus  adimpletis ,  nonHeroum 
folummodo  i*i  inc»pem ,  fedHeroumcoeiodignandOium  Catalo. 
go  adfcribendum  cenfeatis.  (a) 

ErgötuumjAthietaChrtfü,  6c  Pontifex  Magne  >  Sancle  Ma* 
ximihaneTuntn,  inquam,  celebre  nomen  ,  ut  fuerat  Prindpi  pri. 
mum ,  ita  non  potent  eite  poitremum  infignis  meriri,  oclaudis  Ar- 
gumentum. Magnitudinis  tf  Magnanimitatv  iftud  eft  Nomen,  Ut 
Altum  animum  fonat  (b)  Heroemque  jam  Hgnat,  6c  Principem 
Magnum,  qualem  fine  Magnanimitate  nemo  fufpexent,  credide- 
rit  nftno  ,  indignus  enim  utroque  hoe  tituio  foret,  qui  aut  defpi. 
cienda  venari ,  aut  ullapaverepericula ,  autquavis  mutari  fortuni 
confuevit.  Quam  autem  magno  in  omnibus  animo  menluram 
Nominis  tanti  aquabat  Maximilianus  Bleäor  ?    ut  nefdus  quippe 

cf  non 

(  a )  Supponitur ,  Duodena  inter  Judices  in  Limine  Orationü  memontos  in^ 
zelligt  undectm  Mos  Sanclos ,  quorum  nomina  Serm°.  Eleftori  defunfto  p.m*  mem.e 
inS  Baptumate  fitere  impofita.  Nempe  Maximilianus,  Emanuel,  Ludovicus, 
Maria,  Jofephus,  Cajetanus,  Antonius,  Nicolaus,  Francifcus ,  lgnatius> 
Felix,  ^uoad  igittir  hi  Jnd'tces  faveant  fujfragto  penes  fupremum  Judtcem  thri« 
ßum  ,  argumentum  eo  coltimat ,  ut  Pateati  judtcandum  nondefmffc  Isijomirtibtis  %& 
iäa  explend»  merttts  non  defuife,  (b  )  Ex  Jnterp,  Hern,  Far. 


mm  )(*)c  9&m 

nonfuerat,  quöd  magnis  formidini  latratus  cflenon  foleant;  nee 
illis  fefemoveripatiantur:  nee  generofi  ad  ullius  oecurfum  pavere 
Leones  ,aut  capere  mufeas  confueicant :  Tic  ad  Ioquendum  male 
deullo,  nequidem  de  horte,  magnumlllius  inducerenequiverant 
animum  ora  maledica  -y  nee  Ulla  cerrere  pericula  ,  quaniumübet 
maxima,  qui  mortem  ipfam,  ut  faepe  contemnere  potuit  minitan- 
tem;  ita  feriö  venientem  intrepide  falutaf  le  cernebatur :  fortunx  vero 
nee  fecund«  blandiri;  nee  finiftrarn  ullo  metu  dignari ,  vuleu  femper 
aquali  utramque  reeipiens  ,  eandemque  rennen*  in  adverfis  perfo- 
nam ,  quam  praefeferebat  in  profperis :    Nempe  fe  Principem  ided 
natura  agnofeens,  utnon  populis  folum,  fed  fortuna?  quoque  do- 
minari  nonnefeiat;  tunc  autem  autumans  Heröis  fe  Nomine  dig- 
num,  cum  vincere  femetin  propitia,  infidam  vero  noverit  con- 
temnere.    Et  quid  de  Magnitudine  dixerim  animi ,  quam  tanta  per 
Argumenta  probavit  in  faclis ,  dum  nunquam  noa  magna  patravir, 
aut  magna  paravit  ?  optime  gnarus ,  magnarum  mentium  efle , 
(emper  excelfa  meditari,  grandia  femper  moliri ,  feque  ,  dum  in 
magnis  cogitatione  verfantur  &  opere ,  magnis  quoque  dignas  exi- 
ftimare ,  necquidquam  vile ,  fuöque  inferius  gradu  five  comittere, 
five  admittere.      Quo  vero  preconio  eam  celfitudinem  mentis 
commemorem,  qua  munificentiam  Magnificentias  junxit,  Forti- 
tudinem  Fiduciae  fociavit  \  arnuiatione  laudabiii  maximos» quroque 
fuperareconatus,  nemimque maturitate  connlii,  vel  exequendo- 
rumardore,  Juftitia,  otPrudentia,  Piecate  ,  U  Religione  feeun, 
dum  fe  eile  eoncedens  ?  Veftrüm  hoc  erit  agnofeere  6  Divi !  Ma- 
c»4»iw/V^ä-quippenobilioreshas  partes  veftris  in  Nominibus  gcri«. 
tis  5c  omnescum  Nominibus  veftris  indidifle  vi  demini  Maximiliano 
Secundo,  ideircö  vere  Maximiliano  3  quia  nuHi  Magnanimitate  fe- 

eundo. 

Sed  nee  Pietate &  Religione,  ut  dixeram.  Praefefert  has  maenas 
Chriftiani  Herois  conditiones  tuum  Nomen  Emanuel,  quem  inter 
purpuratos.  fparfo  profide  fanguine  nobiles ,  venerarur  Ecclefia. 
(c)  NobücumDeus  vertitur  hoc  Nomen;  nunquam  autem  id  fibi 
non  aflerere  poterat  magnus  Emanuel ,  qui  Deum  femper  fecum 
fuille&c  experiebatur  auxiliis,  &  mereri  ftuduerat  cum  Deo  femper 
refigiofiflimo  cuitu  verfando.  Teftentur  pavimenta ,  in  quibus 
profterni  confueverat  demiflo  in  terram  vultu ,  veiatum  fub  Panis 
fpecie Deum reeepturusin Synaxi.  Teftentur compita ,  viarque cir- 
cummoenia  long«,  per  quas  Religiohtatis  in  exemplar,  fubducen. 

tibus 

(c)  26.  Martii  juxt*  Mar  f.  Rom< 


an  >(*x  mm 

tibusetiamfefe,   fibique  parcentibus  infimis,  circumferendum  in 
Sacramcnto  ablconditum  Dcum  nullä temporis  injuria,  nullo  tar- 
datus  negocio ,  ardenti  magis  corde ,  quam  face  fequebatur ,  non 
annis  tanturomodo  fingulis,  fedquoties  lieuitinvitato,      Pcdeftrem 
cireuire,  pluvio  quoquecaflo,  cunclisque  intemplisac  urbis  fa- 
cellis  patlum  pro  Mundo ,  &  fepultum  adorare  Deum  qui  vidit,te* 
nerrimam  e  vultu  devocionem  legebat,     Sufpicientem  in  viris  Deo 
facratis ,  non  Ejus  tantüm  miniftros ,  Ted  rubentes  Divino  fanguine 
manus  eä  veneratione,ut  ofeulari  potiüs  voluifletlpfe  manus  illorum 
quamfuis  ab  iisid  obfequii  genus  admittere  ,  quisquis  noverat, 
addifcere  poeuit  reverentiae  normam,     Et  quicumque  dillerentem 
audierardc  divinisMyfteriis,  de  credendorum  certitudine,  de  Ro- 
mans Sedis  fandtitate,  de  fummi  Pontificis  Autoritäre  ,  &  obe- 
dientiadebitaChriftiVicario,  fuo,fuorümque5ereniilimorum  Na- 
torurn  exemplo  perhibita,  Principem  caeteroquin  fumma  perfpica« 
citacedonatum ,  fuum  tarnen  adeö  Intelleclum  captivantem  in  ob* 
fequiumFidei :  ur  haec  vel  minime  in  quasftionem  vocantes  redar- 
gueret,  Heroem  plane  fumma  Pietate ,  &  Religiom  praeditum  rateri 
debuerat.     Silebo  hujus  vifenda  teihmonia  in  tot  Sacellis ,  Akari- 
busqueconftruclis;  in  tot  lemplis  6c  Ecclefiis  Ejus  liberalste  do* 
tatis;  in  totcamobiisg*  Afceterns  Ejus  muniticenciaditatis,  in  So? 
dalitiis denique ,  accartibuspsisilliuszelo  fundatis,  autEjuscxetn- 
plo ,  vel  acceiFione  adau<5hs :  Fuitne  cujuspiam  (aneli  celebrius  Fe- 
ftum,  quod  fua  non  ampliare  voluerit  Prasfentia  tarn  in  urbibus , 
quam  Ruri  ?  Po  :er  atne  rogari ,  ut  fuo  interventu  eieret  populum  ad 
publicas  preces ,  &  plures  quandöque  in  dies  protraelas  Devotio» 
nes,  quibus  fuam  defiderari  Perfonam,  cümpotuit,  permiferat? 
ceflitneeuipiam  in  eultutuendo ,  quem  Lipfanis  facris  deberi  cog* 
noverat,  nokiitqne  forfan  iis  fe,  fuämque  Sereniilimam  Domum 
munire ,  &  non  facratiora  reddereSacella  conftrucla ,  Ulis  ä  fanola 
Sede  poftulatis?  Me  profecto  tacente  teftimonium  perhibebic  de 
his ,  plurimisque  aliis  Religiofillimi  animi  fignis  nunquam  inter- 
moritura  pientifsimi  Principis  fama ,  qua ,  ficut  in  aliis,  ita  in  Pie* 
täte  6  ^/^iö^nulliconcedetvocarefecundum  :  Edodtumnem- 
pe  Prudential  fus  confiüo  ,  quam  Pletas  fit  ad  omnia  utilü  ,  quan- 
tumque  Principemfirmet  Religio,  qua: iolapotenseft Deum, ora, 
nis  felicitatis  Authorem ,  religare  Principi  infolubili  vineulo ,  a  quo 
etiam  Religionis  nomen  enatum  cft. 

At  quid  ?  num  Prudentiam  ifta  diclantem  tuo  cum  Nomine 
non  infitam dixero Magnc Rex,  quia  fancle Luaovke*  tii nomen 

cf  2  tuum 


m®*  K*x  mm 

tuum  SapientU  & Prudentü  Nomen,  ut  Prüden* Ludorum  Viflor'm- 
tcrpretatur.  (d )  Meritöigitur  deefle  non  debuk  Principi ,  qui Mar- 
tu  Cbrißiani  celebcrrimas  partes  adimplere  debuerat.     Quid  enim 
necetfarium  magis  Heroi  cenfeatur ,  quam  vera  Prudentia  -?  qua  fi- 
ne nee  arma  valebunt ,  nee  agmina  ,  non  Gaza;  immenfa; ,  nee 
magna  potentia  :  proderunt  hax  illi  conjundta  ,  hoc  fine  oculo , 
hoc  fine  lumine  nefeientem  uti ,  ficuti  oportet ,  potentia ,  in  prareeps 
rrahere,  heu  »  quam  faepe  confueverat  Uta  ?  multüm  valent  teitc 
Xenophonte  manus  plurimorum ,  plus  tarnen  non  rarö  mens  una  in 
Principe  fapiens  ;  quodque  viribus  aliquando  non  bene  creditur , 
Sapienti«  cedit  frequentiüs :  Quapropter ,  ut  Minos  in  Greta  lmpe. 
rijclavo  nonfuit  admotus,  antequam  contubernio  Jovis  dignare- 
tur  (  quod  Numinis  eultum  defignat )  ita  fapiens  Thebanusnulii 
conceilk  Regni  habenas  ,  qui  prius  in  femetipfo  fapientia  fimulac- 
rum non  eftormaflet.     Nolueras  ergo  tuum  Principi  Nomen  deeile 
Ludovice,  quia  prudentiam  deefle  noluifti :  quam  igitur  jufte  futfra- 
gio  tuofavebisEidem ,  qui  ne  deeffet  nomini  tuo ,  totus  in  aurem 
tranfivit ,  ut  Sapientis  de  more  aliorum  quoque  audiret  confilia  (e) 
ctfi ,  quae  propriae  mentisSerenitas  fuggerere  potuit ,  tanquam  ex 
tripodemfa ,  &  oraculo  fuerint  fimillima:  Quam  jufte ,  inquam , 
illi  favebis ,  qui  toms in  oculum  per  Prudentiam  abiit ,  ut  c»rcum- 
fpiceretomnia,&profpiceretfingulis,fpecuIumnori  minus,  quam 
trutinam  adhibens ;  praefentibus  ita  provide  ufus ,  ut  praeteritorum 
non  immemor,  futuris  quoque  confulerememiniflet?  Nequeemm 
in  bellis  peritum  ignorafle  quis  dicet ,  quam  incerta  nonnunquam 
alea  fortuna  ludere  foleat ,  &  ilüs  plerumque  illudere ,   qui  aut  iuis 
confifi  confiliis ,  illorümque  nimiumcumCatonetenaces;  autco- 
lumbina?  finceritatiferpentisaftutiamconne&erenefciunt,  yelncg» 
ligunt.    Voluerit  ctiam  Bavaro  Ludovico  inconftans  fortuna  illude- 
te ,  non  alitcr  certe  voluit ,  quam  fuo  rubore :  Prüdem  Ludorum  Vi- 
<&»»extorquerenoverat  aleas;  6c ,  vel  coneepto  in  arena  confilio 
ludentem  ludere  ,  vel  infidam  tolerantiavincere,  cum  juflam  de- 
fuper  depraehenderat;  non  tarn  etenim  tempori  cedendum,  aut  fato, 
profieuum  feiebat,  quamSuperuro  manibus  fuas  committere  for- 
tes,  quinobiliori  de urna  perditas quoque,  cumfoenore,  reparare 
dignantur:  Quidni  Prudentiam  iftam ,  ut  eft  longefublimior,  fan* 
ctiörque  reliqua ,  &  Chriftianura  fapientem  a  Gentili  fecernit ,  e 
tuo  Sandle  Ludovice  Nomine  didicit ,  &  exemplo  ?  quin  etiam  iliam, 
quacNuminiscultu,  cslique  pratfidüs  Regimina  munit ,  &regna,ea 

vero 

(  d )  Ex  interpr*  Suidx  (  c  )  Pro vt  1 1,  I  f , 


vero  Media  przeligit  carteris ,  quibus  &  fe ,  &  omnia  fua  nunquam 
fallitura  lecuritatetueatur? 

Et  quodnam  aliud  dixero  certioribus  certum ,  quam  in  tua  te 
pertumtutela  O  MARIA  j  quxTc  colentibus nunquam deciTevo- 
lui/ti  potenti  pra?fidio,  &materno  fubfidio?  Studuitprofeclointe. 
gerrimo  nunquam  non  cuItuhocSibipromereri  Hcroum  Princeps , 
amore  quoque  filiali  nulli  feeundus ,  quamquam  non  filii ,  fed 
clientis  infimi  Nomen  Illius  modeftia  geftare  voluerit  ,  renovati 
Chirographo  voti  in  reverentise  tefleram ,  & humilitatis  argumen- 
tum nullä  dignitatis  adjeclione  fubferiptus.  Singulare  quidem  ex 
toto  non  fit, ad  fölum  MARI  AI  dulciilimumnomenfuper  fe  rapi; 
de  Tua  dementia  Iubenter  fermones  contexere ;  Tuo  prxfidio  fe- 
fe  totumcommiflum,Teprotegentefummisfervarurn  depericulis, 
&  nunquam  fefcllifle  fiduciam  iuam  in  Te  repofitam  palam  fateri ; 
indies  te  Cxli  Reginam  myfticarum  ferto  rofarum  &:  coronare ,  6c 
coronari  facere ,  ipfomet  plebeis  ad  ara?  fcabell-  m  non  raro  praxi« 
nente:  quin  &iabbata  tua  illibatefervare:  Singulariajinquanijex 
toto  non  fint :  characterifticum  certe  Maximiliaw  Emanueli  cenfe- 
turNatalis  fuifolennia  nonjam  inepuli» ,  &  conviviis,  non  inret 
fpeelacula,  ccmagnificosludos,  nonpercomprecatione«,  &vota 
populorum ,  ut  plcrumque  folent  Reges  &  Principes,  fed,  Syrio 
licet  dominante ,  annua  peregrinatione  ad  Sacratiflimum  Sacellum 
Oetinganum  ,  exemologefi ,  &  facra  Synaxi ,  ac  diutiffime  ad 
Aram  tuam  procumbendo  celebräfle  ,  quod  raro  folent ,  etiam 
pauci ,  inter  Reges ,  6r  Principes.  Sit  licet  labor  exiguus  reperire 
featuriginemtanti  affecTus,  ciobfequiofi  amoris,  fiTibi  ,  facratif. 
fima  Virgo ,  devotam  femper  ex  integro  SereniflimamStirpem  Ba- 
varicam  contemplari  voluerim,  hatreditarioquippejure  tranfuflein 
Filium,  nemo  non  dicet-,  quis  autem  me  arguat,  fi  adftruere  au, 
deam,  eum  quoque  profiuxifle  ex  Eidem  indito  Nomine  tuo,  O 
MARIA  »  quod  Mare  Amoris  nonnemini  fonat ,  ut  vel  Eo  foio  in 
Tui  amorem  effervefeeret ,  qui  otiofe  lllud  unquam  geftare  erubuif- 
fet ,  nunquam  verö  deftiterat  ämkatione  fingulari  eo  (ek  haud  in« 
dignum  pro  bare,  Eft  hoc  Sacratiflimam  Nomen  Benennt  i&  o- 
men,  quia  Stella  Benefca  vertitur,  (a)  \mo  Mare  gratiarum  ;  utBe. 
neficentia  igitur,ceu Regia dote  Regium  hoc  fibi  Nomen  magis, 
magisque defponfaret ,  pronubäpierate,aufpice amore,  ip^aftellä 
hymenaeifaces  (upplente,  Regiamprofeclöfibi  propriam  femper  Be» 
neflcentiam  voluit,  vel  munifkentiam  dicam,    Ennarrent  paupe- 

df  rum 

(  a )   Ex  inter  f.  Sand. 


mm  x&x mm 

wm  gregcs ,  miferorümque  tutmx ,  in  k vamen  mopiarnon  milKa 
aliquot,  Ted  plüra  centena  aureorummiiliaabhoc  Heröe  profufa* 
Fateantur  agmina  militum  piagas  in  hello  ,  &  vuinera  reportanti- 
um  copiofa  iui  Ducis  pictatc  fuppeditata  fanationis  fubfidia.  Ad- 
fmt  pupilli  6c  ViduE,  Orphani,  acreda&iadincitasinrormniis  vel 
incendiis,  negentque,  fipoflunt;  certö  dereliclos  fciencis  Tibi  de* 
fuille  tutclam ,  aut  beneficam Principis  dexteram.  Lcquantur  Xe- 
nodochia ,  quam  liberali  manu  folabatur  argrotos  -,  quaco-mmife. 
ranone  decumbentium  dolores  fentire  fit  vifus ,  6c  quam  munifico 
iemper  arTeclu  provifum  omnibus  efle  voluerir,  Novtrat  nempe 
Pnncipum  palmas  tunc  efle  palmiferas ,  cum  beneficas  vidcrint  in  - 
opes,  6c  iubveniendo  magis  lplendefcere  ,  quam  fceptro.  No> 
verat  Munificentiam  eile  Dei  viventis  expreflam  imaginem ,  teile 
Alexandrino demente;  Benerlcia  verö  compedes  aureas  dici,  6t 
Herculeis  potiores  catenas ,  quibus  populorum  amorem  fibi  devin- 
ciant  Principes  ;  quin&Iito  periifk  diem  illam,  qua  nuÜi  bene« 
ficus  eilepotuerat:  Maximum  igiturtuum  Nomen  MAR  Li,  otio- 
iumfibi  eflene  permitteretunquam^  non  fplendiduratantum  »fern- 
perque  beneficum  fefe  (idus  probavit ,  fed  6c  Mkrt  gratiarum ,  ex: 
quo  integra  flumina  in  egentes  profluerent  ,  etiam  non  rogata  » 
etiam  in  ingratos ;  artem  illam  exhorrcfcens ,  qua  plerique  plus 
vendere ,  quam  conferre  beneficia  nörunt. 

Quod  (\  fuperi  velideb  volunt  Principes  efle  Jocupleces,  ne  plu- 
rimiseile  beneticinequeanc,  autimpensa  definant  opera-,  ut ,  qui 
pauperum  labore  recipiunt ,  quscumque  redituum  nomine  veni. 
unt,  inopibus  reddant  iubenter,  6c  tunc  fe  divites  reputent ,  cum 
plures  ditare  confuefcunt :  Adimpicndae  quoque  Juftitiar  partem 
beneficentiam  credidit,  undefatisfaccrct  pariter  collaco  Tibi  fuavif- 
fimo  Nomini  Tuo  Magne  Chrifli  Nutritie,  felecWIrne  Deipara: 
Sponfe  ,  Patrümque  Maxime  Sandte  Jofephe.  Jußitiam  prsfe- 
ferthoc  Nomen ,  5c  «quitatem  commendat  -,  ( b)  lncrementum  au- 
rem,  vel  accrefcentem  facris  in  paginis  fonat ,  6ciEgyp:iacalingua 
Safoatorem,  qualem  experta  fujtÄgyptus  in  magno  Ifraeikfitio, 
fratrumque  fuorum  Servatore  Patriarcha  Jofepho.  An  non  au- 
tem  ,  Virorum  Jußijfime ,  integerrimum  videras  cultorem  Juftitu , 
&  aequkatis  tutorem  in  Eleßore  Jofepho  ;  nee  illius  tantum  Juftkia? , 
qus  praifidet  foro  ,  6c  tutelare  Judiciorum  eft  Numen ,  vel  No- 
men :  fed  qu3e  omnium  quoque  Coliegium  format  virtutum ,  6c 
parens  habetur  HeroicarumAclionum,  qualeshauddicimerentur, 

qua? 

(  ü  )  Ex  interfr.  S<  Script, ' 


mm  x#)c  mm 

qua?  non  ex  integro  Juftitiam  fapiunt?  Sit  paris  ajquitaris  officium 
remunerare  meritos,  &:  flagitiofbs  punire;  confcio plane  hocPrin^ 
opc  tarn  parum  bonis  licuit  eile  miferos ,  quam  impiis  felices;  cui 
unica  norma  regendiad  honefta  pellicere  magni-:  prarmiis ,  detetrere 
a  turpibus  magnis  paenis ,  necquemquam  velle  incer  homines  vive« 
re  aur  impune  malum ,  aut  gratis  bonum.  Num  verö  crefcentem 
a  puero  in  omnibus  iilis ,  qu*  decent  Heroem,  &  magnorum  ef- 
/iciunt  Piincipum  normam .?  Num  incrementum  cuitu:  Divini ,  Re» 
Jigionis ,  &  Jumtiz  non  videras  in  tui  nominis  bajulo  ?  Cunfta 
profeclo  perire  fibi  priüs ,  quam  iniirmari  Juftitiam ,  &  omnia  flu 
potius  feperdere  velle  ,  quamvel  uni  negare,  quodilli  deberctur, 
quisquis  aüeverantem  audivit  ,  Ideam  Principis  Jufli  negare  non 
pocuit.  Quantö  verö  minus ,  dum  curantem  ubique  vidit,  cor, 
lupto  czteroquin  in  feculo ,  militarem  difciplinam :  ca ventem  fum- 
mopere ,  ne  bellatorum  hbidine,  &  avidate  prsdantium  nimium 
pateremurfubacli,  magis,  ne  facra  tangerentur ;  NuIIadetantis 
vjcftoriis  fpoiia  libi ,  quam  heroics  laudem  virtutis  cupientem ;  plu- 
rima  demque  meritum ,  nihil  quaerentem ;  &utaIii$Regna  conqui- 
feret ,  fuamet  infumentem ,  quanröinquam  minus  negare  quis  po- 
tent Juftum  >  qui  fibimet  ipfi  tarn  arduasleges  injunxit ,  injundtas  fer« 
vavit?  Et  quis  conrradicatSalvatorem  fuifleBoiciMundi,  quem 
reducem  cun<5la  fenferunt  elementa ,  &:  qua:  cum  abfente ,  ceu  So- 
le, jamvelutcormmpi  coeperunt,  eodem  reveäoinnocua  eile  du 
dicere  ?  Vitia  (ua  tabidus  aer ,  avaritiam  ftcrilis  terra  correxir,  Vo- 
face  teclorumßimmas  ignis  in  fefhvas  faces  convertit ,  dulciore 
laticeRivi  manarunt ,  deterfas  ab  omnibus  genis  amarillimas  la- 
crymas  ,  i>:fumque  csium  fereniori  facie  falutäfle  Seremfiimum 
omnescernebant. 

Serenifllmum ,  ajo,  cujus  mentem,  autvultumnulla  finiftr« 
fortis  obfufcare  poterant  nubila,quin  rediret  ferenior,  cujus  fron- 
tem,  veianimum,  t>t  involveret  ullacaligo,  enervis  fuerat  qua?« 
cumque  affligendi  le  ratio  ,  quantumvis  maxima  ;  ut  nemo  non 
diceTepofletOlympofimillimum,  infra  cujus  verticem  tonat ,  in 
cujus  vertice  femper  ferenum  elt.  JMe  quidem  non  latet  ea  caufa , 
qux  Privilegium  tarn  grande  parturiit ;  nee  enim  alia  fuerat ,  quam 
jugis  &  viva  memoria ,  etiam  fe  Nominis  Tui  infignitum  fuifle  ho- 
nore  Magne  Pater  Cajettnc :  hocmeminifle  juvabat,  ut  Sereniili. 
mus  femper  reperiripotu'-rit;  ne  tantodegeneralle  a  Patre,  tanrö- 
que  difformem  Nomini  fufpicari  quis  vaieat.     Coeh  Aujpeßor  (c) 

df  2  V«- 

( c )  £x  imerp,  Monac,  in  chr<  Evang, 


vertkur  hoc  Nomen,  &(pcmmgerityfiducUmque  gerenti;  Eave- 
tb  calum  fufpicientis ,  uti  cuncla  de  coeio  difponi  credentis ,  folet 
efle  fortuna ,   ut  triftitia?  nunquam  fuccumbat ,  nullöque  devenuf- 
terur  moerore,  qui  ftatumferen«  mentis  evertat :   Ea  in  coeliclc- 
mentiam  fpei ,  6c  integre  fax  in  providum  Numen/rfWü  vis  eft  > 
ut,  quemadmodum tergit  omnem  pufilli  animi  noevum ,  Tic  non 
concedat,  veldilatadeopeturbari;  vcl de fecutura ,  etfi  necdum 
vel  ä  longe  videnda ,  quam  optima  iorte  dubitare.     Quam  verö 
magno  hoc  Patrimonio  divitem ,  ut  nunquam  non  volueras  Wut* 
cipem  Cajetanum ,  fic  abunde  vidift i  Ibiente ',   at  fimul  etiam  Serenif- 
fimum  femper?  Non  ira  Macedoni ,  Magno  licet  immeritö  diclo, 
thefauri  maximiloco  Tibi  refervara  fuffecerar  fpes ,  poftquam  cuncla 
difperciic;  quam  fua  in  Deum  fiducia  huic  magno  Heroi ,  etfi  cun- 
cla perdidiilet.    Non  plus  magnum  fidei ,  öc  multarum  gentium 
Patrem contra fpem in  fpem  credere  docuitdivinapromiilio ,  quam- 
quam  de  terra  fua ,  6c  de  cognatione  fua ,  (d )  &  de  Domo  Fatris 
fui  fuerit  juflus  exire  ;    quam  femper  Deo  ridentem  hunc  Bouum 
Martern  fpes  fixa  firmaverit ,  ut  dubium  nullum  admitteret  tetiora 
videndi,  etfi  cedere  tempori,  coslique  direclioni  obtemperare  fit 
juflus.    Dicerem ,  Machabaeam  in  Seremjfima  Adelaide  Matrem  do. 
CUifle  frequentiüs  Principem  Filium :    Feto  Nate ,  coelum  fufpicias  ; 
(e)  adeö,  ubicundtidefperatajamcrediderantomnia,  folusiW*. 
ximilianus  »Fiducia  quoque  in  Deum  nuili  fecundus ,    &  v ere  Cajeta- 
nus,  quhcce/ifujpeßortiidcicpotuctaty&c  optima  quoque  fibi  pro* 
mittere  ,    quia  dimittere  non  novcrat  fpem  qua  firmiitime  fuerat 
jundlus  fupremi  Providentia*  Numinis  ,  qm*vulnerat  ,  &  medetur  , 
deducit  adinferos ",  fir  reducit ,  ( f )  eundtäque  dirigit  in  optimos  fines 
6c  finem  malorum  prsfko  fibi  tempore  darc  conftituit.     Dicerem, 
inquam,  nifi  fallitura:  nunquam  tarn  fandte  fiducisTe  Magiflrum 
agnofeerem ,  tuumque  Cajetane  collatum  ,  femperque  memoria? 
harrens  Principis  Nomen.     Anne  igitur  Tui  Nominis ,  &  Doclri- 
na?  fedtatorem  fruftrari  nunc  fines  nliali  fiducia ,  quam  eö  majorem 
intuofurTragiopofuit,  quonexufanclioriunusalterijungitur?  Tu 
Patrocinio  tuo  fufpiranti  Bojariae  Principem  de  Coelo  voto  devinc» 
tus  obtinuifti;  nee  ingratum  feeeras  nafei ,  qui  non  tantummodo 
frequentiffime  Verbis  id  f ateri  non  erubefeebat ,  (ed  fua  Muni/icen, 
da  probavit  in  fadtis,  Templum  Tibi  dicatum,  fe  propter  inesptum, 
ad  ultimum  quafi  confumatae  Magnificentisegradum  reducendo  : 
Sperantem  ergo  nunequoque revocandum  per  Te  ad  coelum,  a  quo 
nafeendum  impeträfti ,  num  tuo  deftituere  potes  fuftragio? 

Tan. 

(4)  Genefit*,  (e)  2, Machab, 7.  (£)  Job  $.    T«b.  13, 


mm  n#  hm®* 

Tantum  hoc  abeft  ä  tua  pietarc  iblenase ,  ut  poriiis  laudarc  non 
definas  prorogatam  fiduciam  ,  quam  in  Principis  intcr  Apoitolos 
Verba  repo(uir;&  quis tß,qui  vobis noceat ßboni amu/atores  fueritis  > 
( a  )Hac  cnim  ipfä  Hducia  tuum  infupcr  promcreri  fuffragium  ftuduic 
xAntm mirifice  ,  dum  nee  acquifito  Nomini  tuo  deeile  volucrar. 

(^)Mugnorum  tmulator  fortathoc  Nomen  Antonius %  Mimque  pia>- 
fefert,ut  verum,  xmulationem  laudandam  ,  qua?  magnorura  fempec 
Calcar  virorum,  Chnftianis  autem  Hcroibus  nunquam  non  mit  fa. 
cerrimusftimulus  ad  fimilia  facta  ,qux  quibusvis  inoptimis  adimi« 
tationcmvirtutisaemulandanovcrunt,  Parcice  Divi  ,  friblohic 
utar  compendio,öc  nee  veftras,  nee  aliorum  ldeas  commemorem  > 
raciliüsetenim  me  tota  deftitueret  dies,  quam  ut  maximas  dotes,veI 
fa6tahcroica,velomnium  Nomina recenfere  fumeiam  ,  quorutn 
^//Ww/^honorandus^qLiorumSedtatoreximius^uorumvcSimuia« 
crum  perfe<ftum,öc  tchponvivum  ,  acconfummatiiTirm  mfuerac 
EpitomeHeroumhicPnnceps.  Noverit.iicet,  ucperegrinu*non 
fuera  t  in  quibusvis  hiftoriis,Her eulem  tot  inclaruiile  la bori  bu  ,  ho- 
minis quafi  vires  fuperanübus,  quia  Satoremfuum  oemulari  confti- 
tuit:HercuIisfama(timulatura /Vchiliemjhillum  evafille  Heroem, 
quemadoraveritGra:ciai  Achillis  inaniuatam  venerando  ftatu- 
am  txarfiile Alexandrum  ad  majores  vi<5torias&:  regna  capeflenda. 
Alexandngloriamzmularivolcntemjulium  Csfarem  nonasiam 
fibilaborum,  Pra^liorum&c  ra<5torum  metam  maximorumconfti- 
tuiile,quam  totiusRomani  Monarchram  Imperii.  Novcrithajc  , 
inquam,&plurimatalia,ut  minus tamenSedigna,quia  EthnicanoC 
cens,lcgique  noftra;  dillona  multum  exempla,/!  fjpienccr  reipuerar, 
vituperandus  nonruit,cui  racile  fucrar  in  propria  tcrenilTima  i\\r^t 
&Domofemper  Augufta  iliareperire>  quibusfivemajorafiv?  f^ri- 
cliora  vix  ullibi  üeuit  invenire.  Ita  nimicum  ex  hm  Ottombus  6c 
Luaovicisf>CX  Albertis&  Guü'telmis ex  Maximttianit&  Fcrdin,tnäis 
in  epilogumevadere  darum eft  omnispietansfr  Juimia:  ,  ooiois 
rviagnanimitatis&Sapienti^omnismanruetudinisocReiigion-^vic- 
ruasque  demurn  omni^tam  bellic^quäm  Regentibus  debita:  ,omni. 
ü.nque  dotumi)Iarum,qua;  decent  Heroem,  &  Heroumeonftiruerc 
poterantPrincipem,ut  omnium  horumlaudatiflirnum  Amula$orem> 
&  xmulatione  W4^«ör«wnullifecundum,  COnftitue.e  Maximilianum 
Antonturn. 

Eccur  autem  inter  smulanda  ,  vel  a-mularione  conquifi  ain 

laudis  augmentum  non  etiam  aflerebam  in  rorticudiuU  nuxi  r  x 

e  f  exeou 

(4)  Petu  3,  (tyinterfa  Hiß,  Rom, 


mm  x*x  %&m 

cxcmplar  evafifle,  quem  eundtas complexum  virtutes  cxtulcram  ? 
Cur  veluti  fortitudinis  immemorpracterüfle  videbar  illam  virtutem  , 
quarfola  magni  Heröis  elogium  complet ,  quavedefkienteorna- 
mento  quidem  efle  poteruntcaetera:,haud  perfedtum  eflicere  Hero- 
umin  genere  ?  Non  incallum ,  nee  cafu,  necobiivione.fed  ex  in- 
duftriataeuiflecognofear.     Tibi  fervarijuiMi,  ceu  tuifingulare 
fufFragiimeritum,complemcntumifthoc  Heroicarumvirtutum,  Mi. 
rorum  Magnitudine  nulli  inferior  Sandte  Nicola?  \   quippe  quicum 
Nomine  tuo  illud  ipfum  imprefium  ,  &  fadtis  expreilum  in  animo 
Principis  eile  volebas.    Quid  enim  non  reboar  magnum  gloriofo  in 
hoc  Nomine  ?  fi  graeco  credendum  inrerpreti  lfätorum  dicit  Nico* 
Jaus,  \G\Vic~ioremyfortiiudinemamem  ,  atque    Confiantiam  firnul 
cpmpledtitur  ;  charadtaesprofedto/ialicuidatos,huic£V«>  Mar- 
ti ufque  adeo  indelebiliter  proprios ,  ut  dubio  proeul  Heroum  Prin- 
cipem  magnum  efforment,     Arduanonborrefcere,  fedaggredi  ■■> 
pencuIanonpavere,fedvincere  ;  adverfisnonfrangi  ,  fedrobo- 
rari,Heroum  fit,at  non  alterius  eft,quam  fortitudinis  opus.     Ut  ve. 
rö  nulla  formidafle  dtferimina  ;  nihi!,quod  ardui  nomen  habende- 
dinaflejnullisdeprefium  finiftriseventibusjamaudiviftis  ;  ficiilud 
infpicite  pedms,quod,ceu  fuorum  Ancilc  >  hombus  femper  oppc- 
(uitin  diferimina  primus;ad  AlbamcerteGraecam  eö  ufque  progre£ 
fus,quö  nee Triarium  ulia  parendi  neceilitas ,   nee  Gregarium  Ul- 
la mercedis  aviditas  impulifler  ;  Scipfo  enim  loricatus  animus  ibi 
primas  voluir  partes,ubi  Privilegium  fuiiTer,eligere  potuifle  poftre* 
mas  ;  Peclus,inquam  ,  iUudinfpiöte,&eumfingu!arifortitudine 
praedium,6c magnum  proinde intcr Heroes  fuifle,fi faseft , negare- 
Marpefia?cautes,qua$  nullus  moveatprocellarum  ineurfus-,  Incon- 
cuflaecolumn^quarnullo  turbinum  fledtanturafflaru  ;  Adaman- 
tes  Eoi,quos  nee  ferro  domabis,nec  igne,  debeant  reperiri  Heroes ; 
fola tarnen  fortitudine  folidatos  fe  dicant;ut  autem  inconftanris  for- 
tunsturbidiflimosfludtus  ;  utlivoris ,  ocmalevolentizacerrimos 
idtus;ut  calumniantinmora , hononsquepenas  I&fivas ,  &  velutin 
vifecra  flammas  graflantes  deridendo  viciflejamnoitis;  itatftfö- 
rem  fuma;  fortitudinis  Jaureadecoratum  ,  &"  majorem  inter Heroes 
agnofcite.Sint,ille  in  aquis/vel  mari  Pifcis,  qui  Gladius  nuneupatur ; 
SintimerraRexanimantium  Leo;in  aere  Regina  volucrum  Aqui- 
la;inigne  felicis  ArabiaeprodigiumPhamix  ,  nobiliora  Heroum 
Phreno  fchemata ;  quia  nunquamfine  armisHeroem  oportet  efle 
cumGladio;femper  intrepidumeum  Leone  ;fulmine  nullo  terren» 
dumcumAquila;&cumconfumptireputantur  ,  cumPhamicefua 

ta- 


mm  ksük  mm 

fata  triump&ent  ,  magisque  gloriofi  fuo  vclut  e  cincre  revivif* 
cant  ;  Utpnvilegiaifthxc  fola  darc  eftapta  fortitudo;(\Q1Lk€tQ- 
tcmNicolaumy  quifubGalca  &  armisincanuit,impavidusLeoad 
omnem  terroris  occurfum  ,  fublimis  utaquila,nulIominarumruU 
nune  tcrrendus;fuos  deniquc  rogos,fua  fata  triumphans  e  conftru- 
clo  per  malcdicam  pcnnam  fepulchro  gloriaz  fuae  illu/lrior  rediit  ,He- 
roum  Phamicem  immortalis  fama  loquetur;  Heroum,ajo,Ph2tnr 
cem,(uis  contmuo  reds  vivum  inPofrens,cuius  conftantias  &  fortitU'- 
Qinisplura  argumenta  nonquarras,cüm  exempli  fui  violentia  Ther- 
iitemipfum  Achiliemfien  coegiilet,  iis  implere  folitus  animisfefc- 
curos,ut,  eius  a:muii  fortitudinis,  ad  finesprope  temeritatis  acccdc- 
ren[;üevi<5toriiseiuspIurimisque  tropheisjam  ultra  non  loquor  ; 
lnnumeri  Ho/t  es,  ßarbari'queproltratieasfuocruoreaeterniradjarn 
dudum  tansferipferant;  nee  ipfemet  eas  tantopere  reputat  illius  fot- 
///*<&«// teftes,qu*vera  eil  virtus,  quam  qua:  {\ümztVi3orem  ,  ea 
proptei&  fortibuscunc1:isfortiorem,&illadignum  probat  Corona 
quam  datam  vidit  Joannes  (c)  exeunti  vincentem  ,  ut  vincereuä 
vicloria,(d )  qua:  patientem  conftituit  meliorem  viro  fbrti;ut  domi* 
nantemanimofuo  eunclis  expugnatoribusurbium. 

Mirandumquidemnonadmodum  paret,hisceclaraifle  vitlo 
fiis  ,  qui  6c  viclonam  prsfetulitin  Nomine  Nicolai^  tuum  Tibi  no- 
menin  raelisafleruit  Franäfie ,  vel  ideo  Maxime,  quia  minimusdi« 
cidefiderans.  Temper amiamdocethoc  Nomen  ,  utpocey&z fath 
interpretatum  ;  Quemadmodumautemfa:piuspereunt ,  &perie» 
runt  Victoria:  pJurimis ,  quibus  temperanna  periit;nec  cupiditatum 
fuarum  Vi<5torem,muItö  minus  Heroem,autGu!a  denominar,  auc 
nondevicla  bibendi  Libido;magnis  ita,  fuimet  victoriis  celebrem 
Heroibus  virtus  adferibae  ,  ut  antiquitas  dudum  commendaverat 
Principem,quem  nullavincit  Ebrietas,quique  Limitibus  juftisfua 
circumfcripfit  defideria.  Anne  verö  Principem  magis  lobrium, 
terrperantiajplusftudiofum,  &  vino  feobruentes  amplius  averfan. 
tem  vidit Europa,quam^ö/r«w  Martern  ?  cpixfibifiitis  femper  xftU 
mavir,quodparcitöroeiurnpfjt;  füo  volensexemplodocere,poi7e 
Martern fineBaccho  non folum  eile gfnerofum,  (cd tunc,utfibi , 
iuisque  magis  pra?fenteriLfbrtiorem  evadere,  &  pluribus  inclarefce- 
repalmis  ;  San<ftiora  quippe  femper  fobnis  folentefle  confilia  ; 
5c  majori  prudentiafaenantur  impetus  illi  ,  quibus  in  praxeps  fsepe 
fspiüs  agmina  duxit  intemperantia  ;  Piorat  etiamnum  Holofer. 
nes  (e  caput,6c  caitra  perdidifle,quia  temperantiam  perdidit  ;  Plo" 

c  i  2  xanc 

(()  Jpecal.  (<  (</)  Prov.  16. 


fgesas  x®x  mm 

rantcum  ipfototexcrcituumPrafidesfuaagminadiruta,quia  vino 
feobrutos;& ultimo  tin<5tacruore,quia  mcro  fepultos;  Plorat  dem 
que ut caeteros  taccam, famofus  Alexander,  penesvirtais  culcores 
magni  fibi  nomen  periifle,quia  Tibi  a  vino  temperare  nefciebat,plu. 
liümque  proinde  celebriorum  fe  fanquine  Ducum  fxdavit  No- 
\crat  hxcCbrißiano  Bonus  Mars ,  &>omnis  vidtoria  hofli,  inrcnv 
perantiae  hoftis  evafit.  Novi  quidem  etiam  ego,non  in  folius  con 
tinentia  potus  temperantiae  fummam  confiftere,  &  acriorem  plu- 
ribus  pugnam  ennafci  vel  a  motibus  irse ,  vel  a  cupidine auri,vel  a 
conftnium  fuorum  anguftia  ,  &inde  natadilacandi  imperiifame. 
Nunquid  aurem  magne  Franeifce  ,  tuum  etiam  nomenexplevit  in 
eo  Heroum  hicPrinceps,quödy^/7^//j-  crediderit  terras  il las ,5c  opes 
quas  haereditario  Jure  Numenaddixit  ;  inviderenullifuafceptra  » 
nullius Regna  vel cupere,vel querere  folitus, Avaritia? plane  ica  fem- 
per  bellum  indixit,ut  aurum  illudplus  fuum  habuerit,  quodcftudit 
inalios,quam  quod  Patiiadedit,  autamorhabendipomifletcorra- 
dere;admajoraSenarumexiftimans  ,  quamut  opum  maneipium 
eflet,qui  Principis  Gloriam,non  in  Thefauris ,  &  gazis,fed  munifi- 
centiäpofuit,tunc  fatis  fe  divitem  ratus, ,  cumpoikt  ditatis  impera- 
re.  Quam  verö  temperare  confueverit  impetus  Irae ,  quorum  tur- 
pitudinem  fapientes  quoque  grarci  horrere  ,  iraqüecorreptumad 
fpeculum  ablegare  folebant  ,  rateantur  beati ,  ut  iervos  Salomonis 
ReginaSabsa  vocabat,qui  jugiter  aftabanccoram  Ipfo  -,  Manfuetu. 
dopröfeclo  totalegebaturinfacie  ,  &  atfabiiiratem  piclurusfo- 
lumhunc  Martern  pingcrepotuirtet,habentera  pro  fymbolocordis 
magnetem,quifortiusanimos, vi  tarnen  fnavi ,  quamf'errumtrahe- 
bat;  velpotiüsSymbolum  tibi  proprium femper,Magne  Frwcifce, 
tuöque  nunc  etiam  cxercendum  furfragio  ,  inquolegirurC/y^A/- 
7 AS:  Ita  nempe  tuus  Princeps  Franüfcus ,  cuncla  temperabat  amo, 
re,utetiam,cum  voluilleUeverus  in  fuoseflc  non  pöikr, 

Fuerat  tarnen  unnmjn  quo  Tibi  temperare  nefciebat  j  &illud 
unumindidifti  cum  nomine  tuomagnum  Ecclefoecolumen Sande 
jgnati;ied  ita  indidiili ,  utfimulin  Arrhamtui  cerri  futfragii  conti- 
nuö  fervatum  ferviret-  Ardor  is  mit ,  quem  mei,ceu  fidei  ac  religio« 
nis,(eu  Deo  debiti  culrus  tuend!  inextinctum  nutriebat,  Sonat  jam 
ignem  tuum  Nomen ,  c*  Jgnis  vertitur  urens  ,  ardorem  itaque  cum 
Luceprazfignat,  Quovetöcompendio  ardorem  hunc  Frincipis,6c 
tamgrandeHeroicisfaclis  Nomen  expreflumnunceloquar?  Gra- 
tulor  mihi  jam  Religionisamorem  non  nihil  dilaudaffe  Emanuelis 
in  Nomine  >  utplunma  pauciscompleclihicliceat,    Ah  quam 

fpeao- 


fpcciofo  ardore  hueusque  futguramem  mihi  cernere  videor  en- 
fcm  illum,quem  jufta  indignltione  commorus  ,  ftcinnmisprac- 
cordnsardensobillatam  velata?fubEuchariftico  pane  Deitatilum- 
mam  injuriam,hiczeloteseduxerat ,  utexecrandam  prarfcinderec 
manum  ,  &  infruftaconfcinderet  orciminiftros,quorumimpie- 
täte ,  &  (acrilegio  maximo  in  foides  projeelasviderecontigeratfa- 
cranilimasa/ymas?  Heu  !  delapfus  ab equo  ,  &  adorabundus 
in  cerram  proftratus  renerrime  doluirrHeu  divinilTimumNumen;fie- 
cincruajtccoluntcrearurje  ?  Eoneinfanientiumfuror  prolabirur  , 
ut,quodSacramenrum  Angelitrementesadorant ,  tepiihme  vene- 
rabanturßeilua,Daimonesipfiveren?urjmpiJ,  nefarii,acnulianon 
itygc  pledtendi  tanti  dehonertentvefania?  Magne  Deus*ha;cne 
pau&?&t  non  ulufcarfcrro6c  ignetantumnefas?  ubi?ubi  eftillate- 
merana  manusut  hoc  enfc  pra  (cindn.m, qui  Te,tuumque  vindican- 
dihono/em  totumfanouinem  effundere  paro?  Utinam  »  Tc  tol- 
lere hisce  de  fordibus  mihi  licerer,  &  adamantino  lei  vare  in  (acra- 
rio  l  fed,  quod  mihi  non  darum c!l,Sacerdotis  fine  mora  vocandi 
comple  Jtur  officio,  Num  autem  hoc  facto  vere  Heroico  fatia- 
tumquiscredet  ardorem^Nil  minus,fedmagisurentem.  Hinc,  ut 
in  Merropoli  fua?  ßavaria?  per  adorarionemperpetuam  ,  ftcnecno» 
<5tu  ,nccdiuirterftitio  uilorumpendam,  irrogatae  abimpiis  ,  arque 
facntegis  t  nro  Sacramenro  compenfarentur  in  juris,  integrum  Par„ 
thenonmmcarumincroduci,  rundarf,  &  inftitui  voluit.  Quinimö 
ne  (acratis  Deo  locis  irreverentia:  ultra  fit  locus,fingulis  templis  (uos 
dari  jumt  monitores ,  qui  filentium  exigant ,  immodeftos  redargu- 
ant,falacesquecompefcant,  Quod  fi  Ignem  ur entern  pro  Gloria 
Lei,&  ob  ejus  off  enfas  exardefccntem  demonftrare  expediat ;  pro* 
priumiliiuspeclusinfpiciatur,videre  cetera  licebitex  hocuno,dum 
tantopereincaluiflecernebaturexrolaconfideratione^quamfjmmo 
difpliceantNuminihominum  peccata  ,  quanta  fithorumingrati- 
tudojdumfume  Bonum,  fumebeneficium,  firme  dignumamore, 
utimmenfo  hominibus  junclum  amore,non  erubefcunt  offendere, 
debn  amque  reverentiam,obedientiämque  negare.Tantopercdico, 
incaluitle  in  ferne  tipfo  ,  utin  ardentiiTima  Lacrymarum  ftillicidia 
corilludfemper  impavidumeliquareturcompunclum :  Jlludinfu- 
peremiferit  votum  ,  non  tantuminfeomnempraxavendinoxarri 
lethakm,fedpotiüsv;tam  fibitollife  velle/iprsvideatDeus,  quod 
unquam  ad  ullum  peccatum , protraCti  vita,  laberetur.  Poteftne 
ardoramoris  altSus  fcandere  ,  quem  tuo  indidifti  nomine  San<fte 
Jgnati  ?  Plane  fubtuumaffurapfiflePrslidiumjamcernebaris,  de« 

f  j*  cunu 


mm  x*x  mm 

cumbcntiin  tuisaflirtendo  Filiis,  divina  cimentem  judicia  roboran. 
do,contritum  expiando,6c  ad  ultimum  ufque  fpiritum  confolando  : 
memor  nimiriim  ardoris  in  Te  colendo ,  &  quali  veneratione  in* 
flitutam  a  Tc  pro  Gloria  Dei,pro  Fide  Propaganda,  6auenda ,  per 
totum  orbcmcelebcrrimam  in  Societatem  femper  ferebatur» 

Quam  omine  verö  felici  coronidis  Ioco  huic  Boico  Marti  fuiflc 
dicam  coliatum  aufpicatiffimum  Nomen  tuumBeatiilimeiW/*  ? 
Beatitatis  coronamhauddubie  praelägirc  voluifti  inaugurando  tuo 
Nomine,quod  jam  non  terrenam  relicitatem  praefefert  ;  ( a )  V lernt* 
bonis  idem  cftj&c  Felix  :  'Beatitudinem  ergo  praefignat ;  nee  tan- 
tum  illamBeatkatem,quam  Heroica  cum  Apathia  ,ceu  Philofophi- 
cx  metäfelicitatis  aflecutum  Stoa  credidiikt,  fi  tranquillitatemno- 
tarepotueratilliusanimünquo  triftesomnesarTeclusad  rationis  A- 
rammaetati  referabanr  aditum  ad  cemplum  Pacis  interna;,  Ma- 
gis  tarnen  beatum  cantare  non  dedignabitur  Jadleus  Rex  6c  Pro- 
pheta,quia non abiit  in impiorum  Confilio, ( b) nee  fperavitin pec- 
euni«  Thefauris,nifi  quos  confidendo  in  Domino,  iilümque  timen- 
do,  (c)  intelligens  fuper  egenum&paupereminhorummifericor- 
diter  finum  eftuderat,  ut  in  die  mala  liberarec  Eum  Dominus»  No* 
▼erat  felicitatem  omnem  terrenam  ipfo  jam  afferre  cum  Nomine 
Fei  fatis  amarum ,  illis  prcfertim  astemum ,  qui  fuam  ineabeatita. 
tem  reponunt,negIec"ta  virtutc,quae  fola  perenniter  beatum efficerc 
poteft, freut  vere  felicem  in  tempore.  Ut  autem  medioeriter  felix 
tarn  grandis  animusefle  noluerat  jfic  nee  alia  contentus  virtute  , 
quam  vereHeroicä,6c  hac  Iocuplerari  ptz  caeteris  utnunquamnon 
iluduit,ita  per  eandem  Tibi  veriorem  comparare  felicitatem  ,  quse 
folatuncveracft,cümfuerit  «terna  Ergo  perorare  non  define  > 
BeatiflimeFe//#,protamdigno  tui  Nominis  Bajulö  ;  vocabaturis 
merito  Felix,utpote  Plenus  fide  &  charitate,/'/*'«///  magnanimitate, 
6c  Pietate,Prudentia,6c  Beneficentiä,  Juftitia ,  6c  in  Deum  Fiduciä  , 
Ple»us  bonorum  aemulatione,6c  fbrtitudineJtemperantiä\&  ardore  , 
virtute  plenus  Heroica,atque  adeo/V^Ä-r^i/omnibus  illis ,  qua; 
bonum  &  optimum  ,  quae  Heroum ,  6c  Principum ,  qua:  denique 
Beatitudine  dignum  azternä  efficiunt  Principem»  Te  perorante 
/Wirecumreliquis  adfupremum  ]udiccm  Chrißum  ,  feliciterabfol- 
vendum  non  ambigo  Hunc  'Boicum  Martern  ,  quem  Iplemet  novit 
jamj^^nonfolümin  corde  ,  (ed  faclis  manifeflius  portafle 
Nomen  tarn  fanclum  coram  omnibus  Gencibus  •,  propugnafle  tarn 
armisquäm  fanguine  ;  propagailc  quoque  vicloriis  ad  terminos 

Otto* 

{a)  £x toterp.  SchoK  i»  £fb.         (k)  Pfat.  I,  Eccli.iU  (0  Pßlm>  +or 


mm  K«  X9sm 

Ottomanicae  Lunae,&  ultra :  vere  proinde  fcfe  Mortem  probaflc 
Cbriftianum'm  FideÖc  Religione,in  Verbis & faclis,in  vita  &  mor- 
te,atque  ad  ultimum  ufque  ,  quem  duxerat,fpiritum.  Oratorum 
vobis,  ODivi  !fungentibusmunere,lubens  taccbo,quamquarapro 
merito  tanti  clienns  vix  dimid-um  dixerim. 

Dixerat  vix  iftharc  fidcsorthodoxa,&:  obduclä  cortina ,  quod 
rdiquumerat)udici|,fecretisperagendum  fuffragiis  videbatur  j  nee 
abfeedere  jullis  carteris  eundti  ,audirealiud,autcernerelicuit,quam 
quodam  a  Genio cortina  appenfas fenas  tabeilas  Lauro ornatas,  öc 
o!ea,in  quarum  fingulis  finguli  Verfusinfcnpti  legebantur  ,  quos, 
an  fenrentia:  loco  appenfos  voluerit,non  ego  dijudico ,  fed  ref  ero 
inhsc  verba  legendes. 

I,    Maxime.qui  tanti  Menfuram  Nominis  implcs, 

IL     Etqui  tantorum  Nomen,&Omen  habe«. 
III,    Nonfola  hie  reftat  tarn  magni  Nominis  um« 

bra, 
IV.    Convcniuntfadis  Nomina  digna  tuis. 
V.    SemperHoüos5Nomenqüe  tuum  ,  Jaudesqüc 

manebunt; 
VI.    Atque  tuum  toto  Nomen  in  orbe  fonatf 

F    I     N    I    S. 


/7^-— 


r-r 


f& 


'VO 


l