Skip to main content

Full text of "Meteorologia philosophico-politica : in duodecim dissertationes per quæstiones meteorologicas et conclusiones politicas divisa, appositisque symbolis illustrata ..."

See other formats 


551.5 


SVV' 


■   « 


£>\\D\e.v*NS 


L I B  RAnY 

OF   THE 

U  NIVER5ITY 

Of    ILLINOIS 

X551.5 
R27m 

Rare  Book  &  Special 
Collactiens  Library 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in"2009  with  funding  from 

University  of  lllinois  Urbana-Chanipaign 


http://www.archive.org/details/meteorolog1aphil00reinz 


METEORO 

LOGIA 

PHILOSOPHICO 

POLITICA, 

IN  DUODECIM  DISSERTATIONES 

PER  QU^STIONES  METEOROLOGICAS 

ET  CONCLUSIONES  POLITICAS  DIVISA,  APPO- 
SITISQUE  SYMBOLIS  ILLUSTRATA: 

OLIM 
HONO%I 

AVGVSTI  ROMANORVM  REGIS 

JOSEPHI  I. 

^  INSCRIPTA, 

NUNC  DENUO  AD  MULTORUM  DESIDE- 

RIUM  IN  LUCEM  CORRECTIOR  EDITA, 

AUTHORE 

%EFERENT>0  TATRE 

FRANCISCO  REINZER, 

eSOCIETATE  JESU,  AA.  LL  ET  PHILOSOPHIiE, 
NEC  NON  SS.  THEOL.  DOCTORE. 

Ciim  Privilegio  Sacra  Caf.  Alaj. 

AUGUST^.  VlNDELICORUM, 

Impenfis  JEREMIv^:  WOLFII,  ChalcographicarArtisPropolse. 

lyp^f  PETRI  DETLEFFSI/. 


Anno  DCCIX. 


C;  " 


/. 't    ■ 


,Ai 


^ '^ '{@)  <®  @  @  ^^  5®  ?^  ♦  @^  5^  ®^  ®^  ^5^  ^®)  ® 


Ad  Benevolum  Ledtorem. 

OftquamPhilofophus  inlibris  de  Gcneratione  comu- 

nemelemenrorum,  caetcrarumque  diirolubilmm  fub- 

ilantiarum  lcientiamexpoluit,  gradum  fecit  admixto- 

\  rum  imperteclorum  naturam  lingulatim  pertrad:an- 

^^&dam,  quatuorque  Iibros  de  eoruniGeneratione  com- 

poihit,  quos  &  de  J/^/^ominrcripiit ,  hoc  eil,  de  rcbus,  quxinpar- 
te  (ublimiori  mundi  generantur.     Agit  in  primo  potiiiimum  de 
impredionibus  igneis ,  in  iecundo  6c  tertio  de  aereis  <5c  aqueis ,  in 
quarto  de  tcrreis.     Ex  quo  equidem  liquet ,  Philofophum  in  his 
nonmodo  expianaile  ca,quiK  in  alto  apparent,  &:  generantur ,  vc- 
rumetiam  de  lis  egillc  ,  qua:  in  infimis  terra:  viicenbus  producun- 
tur.     Quia  tamen  ma)ori  ex  parte  diikrit  de  rebus  jllis ,  quas  in  aereis 
Regionitus  accidunt,  amplioremque  hominibus  admirationispa- 
riunt  matcriam ,  appellatione  a  potiori  (3c  fublimiori  parte  traducl:a, 
hbros  mcteorologicos  non  immerito  infcripiit,     Hos,  ut  non  no- 
ilro,  fed  IIIudriilimiDomini  Comitis  defendentis  deiiderio  facere- 
mus  iatis,  in  pra:fenti  opuiculo  per  duodecim  Diifertatjones  haud 
unius  autaltcrius,(  ut  te  Iecl:io  docebit)  ied copioibrumAuthorura 
duclu  explanandos ,  d:  hiiloriarum  atque  experientiarum  iionbus, 
quod  in  paucis,  qui  dcMcteoris  fcripferunthaCl:enus,  obicrvatum, 
iiiullrandos  aggreili  iumu.s,memorcsiIIius:  Onme  tulit pmdim .quimL 
fcuit  utile  dulci.     Verum  ut  omnium  guilui  iludcremus,  &  varictatis 
vcnuitate  iingulorum  gcnio  opus  adaptarcmusj  ncque  enim  idem 
palatum  omnes  nadli  iuinus ,  &  faepc  quod  iapit  uni,  diilipit  altcris 
ita  has  ipias  Diirertationes  mcteorologicas,ututfioridas  novis  ilon- 
buscumularc,&  quodammodo  iaporarcplacuit,  ut  tanto  amplius 
quanto  magis  cupimus ,  unli  curioiitati  legcntis  placcremus.    Sin- 
eularum  enim  qua-ftionum  matcriam  ,  ne  vel  oculus ,  dum  mcns 
Philofophicis  palcitur  deliciis ,  fua  carcrct  voluptarc,  <3c  in  imafrinc 
ipcclarct  intcllectus  pha:nomcna ,  non  inclegante  fcalpto  seri  j^ici- 
fam  fymbolice  cxprciTimus,    Subjundla  deinde  pofitionibus  meteo- 
rologicis,  prout  rci  ferebat  &  exigebat  connexio ,  Conclufio  Poli- 
tjca  eit,  ut  cum  Philofopho  benc  difcurrcre  ,  cum  Polirico  bene  a- 
gerc  diiceremus.  Optmia  enuii  illa  Conclufio,  cujus  pra:mjfIa:non 

J(  2  modo 


modo  naturali ,  fed  &  morali  Philofophise ,  aux  in  eodemtradun- 
tur  Lyceo,  innituntur.  Sine hac  nemo Philofophus  abfolutus ,  fed 
ne  homo  quidem  5  Oimm  enim  homo,  Ariftotele  tefte,  naturaUter  eft  a- 
mmalPoliticum  &  civile.  Digeftum  fic  ex  probatiflimis  Authonbus 
nova  hac  forma  opufculum,  fi  nihil  tamen  lippienti  oculo  novum 
videbitur,  cogitet,  nec  aliena  carpere  &:moraere  modo  novumef- 
fe.  B.e(5]:e  Socrates ,  difficik  efl  ita  quidquam  peragere  ut  nihil  erres;  qnodfi 
etiamfine  errore  quisquam  aliquid  peragat ,  difficile  efl,  non  iniquumjudicem  re- 
prire.  Interim  libi  mchora  parandi  neccffitatem  imponit ,  qui  ut 
trita  (pernit  aliena.  Peflimum  femper  judicium  eft ,  ubi  non  mens 
fed  dens  fententiam  fert.  Et  quod  ridiculum  eft  :  Ssepe  praeoccu- 
patus  finiftro  affecftu  animus  jam  in  cenfuram  operis  hnguam&ca- 
lamum  expedit,  quod  necdum  vidit  oculus ,  mmus  mens  legendo 
dijudicavit.  Ita  ftomachante  animo  peftimi  rerum  efficimur  arbi- 
tri.  Imbecilhtatem  tamen  noftram  &:  mentis  &:  calami  ultro  pro- 
fitemur  5  quid  enim  noftrum  in  orbe  perfecflum  V  ut  vita ,  f ic  fcri  • 
pta  errore  non  vaeant.  Undc  &  mihi  parces  facile ,  qui  &  fcriben- 
ti  tibi  parci  velis,  Tu  interim  benevoIcLedtor  &  a^quus  rerum  ac- 
ftimator  fic  opufculum  hoc  velim  pervolvas ,  ut  dum  intelledum 
Philofophica  pafcis  curiofitate ,  animum  una  in  admirandam  Au- 
thoris  Naturae  fapientiam  obtutu  convertas,  utpote,  quae  non  fo- 
lum  in  magnis  magna,fed  &  in  minimis  maxima  relucet.  Nam  ut 
nonminus  fapienteracpiefagaciflimus  Meteororumcontemplator 
Fromondus  mquit :  ideo  natura ,  aut  naturje  Author  DEUS  haec 
prodigia  coeleftia ,  &  mira  m  coelo  ph^nomena  m  alto  fufpendit^ 
atque  ocuhs  noftris  expofuit,  ut  fufpiceremus  Creatoris  in  mirabi- 
libus  Sapientiam  oc  Majeftatem.     Sic  igitur  meo  laborc 

frucre  6c  valc. 


DIS- 


I.. 


iiitiiiitiiitiiiiiitiiittiitti 


5 'tA;  iJks  ttj  i.'w  V  '  vJ  t  w  lo  saj  i-\i  4.^5  i\i  sAs  i\i  SAS  ic  eA;  jA 


.£\JtAie.'J5AseAj«AitAie/V5«Ai 

5«.-,,  r<-,»T,5o  c^^T^cri»  c^i-^^^f^o  r?;''?*'^?  (-<.*-*5vo  r^-*X>v?  (S''*-^'^'^:»  c<?'~~ 


<*».■:>::*<::;>? 


Ijyj  c<?^-^<-^  c<;^y~^  cC- 


^  Cri  r/I  f •^  CS'?  CV^  r>';  rfV  ri'2  (Ty^  W  CyS 'Ti'»  5YI  CYl  CYS  SY^  O"»  IVS  JVS  (TV^  (7p 


DISSERTATIO   PRIMA* 

De  Corpore  Meteorico  generatim. 

UT  ad  ea,qu2:  in  decurfu  hujusCorporisMeteorici  perfcrutabimur,  plahioiJ 
accelTus  pateat,  qusdam  Meteorologicis  rebus  commuma,qualia  funt  priii- 
cipia  tam  intrinfeca,quam  extrinfeca,  caula  finalis,locus,  tempus,  &  fi  quas  fuht 
alia,prim6penetrandafunt;  nealioquineademfEpiusinmemoriamrevOcar^ 
&  raolefte  repetere  adltringamur.    Quare  fit 

CLUt^STIO  I. 

Qujd  ftt  Meteorumy  F^  qH<£  ejus  materia, 

jOnclufio  prima.  lAnicc^ov  grcEce^  idcm  eft,  zcfublime  iatihe>  5c  Melgapdi 
Ao%'icL  idem  C\^x\\^C3X-,ac  rerum  fublimium  ratio.  Ex  quo  deduces,  Meteoruni 
nihil  efTe  aliud,  quam  mixtum  imperfe^^um  in  fuperioribus  mundi  parti- 
bus  orcum,ut  iLint  nubes,fu!mcn,  &:c.  foiet  tamen  ex  commUni  ufii  inter 
metcora  referri  id,quod  inaifre  inf'eriori,(Sf  mari,  imo  etiam  terra  gionitur.^ 
nimirum  ,  quia  hac  tradtationc  cum  iilis  veris  ,  <5c  proprie  di(5i;is  Meteoris 
conjungi  (blent.  Vocatur  vero  mixtnm  imferfeElum  ■,  quja  re  ipfa  aliud  nort 
eft,  quam  elementum  peregrinis  qualitatibus  infeftum. 

Conclulio  fecunda.  \iatcria  Metcori  duplex  cft;  una  remota,  aiteraproxirha.  Remotd 
potiftimiim  terra  &:aquacenrctur,hxc  enimmateriampropinquam,cxquahuntimprefTioneS 
iftcE  meteorologica:,  de  fuo  fiippcditant.  Dixi  fotijfmnm^  quia  etiam  valde  probabile  eft,  alii 
quando  aerem  ventis,nubibus  &:fbHtibusmatcriamprxbere.  Matcria  propinqua  eftvapor 
oc  cxlialatio.  ItaAriftoteles  1. 1.  c.  4.  Ratio  dcfumicur  ex  eo,  quia  cx  iiisMeteora  univerfa 
oriuntur;  non  quidem  ex  utroque  omnia,fcd  qua;dam  ex  vapore,  quxdam  ex  exhalationej 
quidam  ex  utroque  interfe  permixto;  undeminimeaudiendus  ChymicorumPrincepsPara- 
celfus,  qui  pluvias,vcntos  &:  reliquaMeteora  docebat  effe  fruiElus  Syderum,  ficut  pomafiu- 
ftus  funt  arborum ;  <Sc  ea  ftatis  temporibus  effundi.  Similiter  dicebat,  ftellas  effe  phialas,ill 
quibus  continentur  fulphur,  fal,  &  mercurius  omnium  Mcteororum  materia,  Sed  quis  nort 
Vidct,  hxc  fomnia  cffc? 

QiKEres  ad  majorcm  di(Storum  inteiiigentiaiti,quid  fit vapor  &  exhalatio  ^  Refp.  vaporeni 
effe  halitum,five  cxfpirationcm  calidam  &:  humidam,qua:  ex  humore  aqueo  percaloremre- 
foluto  prodit,  qualcm  videre  eft  alcendcntem  cx  dqua,qux  in  olla  fubjc(5la  igni  eifervefcit.  Ex- 
halatioautemeftlpiratiocalida&ficca  afcendens  ex  tcrra,vel  cx  fimili  ficca  fubftantia.  Talis 
cft  fumus  ille,qui  ex  thure,(S:  fimilibus  rebus  in  carboncs  igneosconje(5lis,exoritur.  Exva- 
porc  &:  fpiratione  oriuntur  nebul'j;,rorcs,nubcs,pluvia',nives,grandines&:his  cognata.  Ex 
cxhalatione vero  ignitx  imprelliones,ut comcca;,alixqtic laccs ardentcs ; Contincttamen liaec 
fexhalatio  fub  fe  duas  quafi  fpecics;  Unam,qux  parvo  riegotio  flammam  concipit,&  in  ignenl 
mutatur,  altcram,qux  non  ita  facilcincenditur,exqUaprOximeventiexiftunt;     Prior^terrjt 

fiingui  oritur, habctque partes fibi  adharrcntes  obmateiia:tenacitatem,cuiproindeacriterfo- 
is  calor  inuritur,ideoque  in  altioremaeristraiSlumevolat.     Pofterior  exaridioriterra,cujus 
t^artes  minorcs  intcr  fe  coha:fionem  habent,exhalatur  ;  undenon  tantavi  illi  calorSolisim- 

primicur,  proinde'quepreftapondereminusalcendit,cit6diirolvitur,&:inventorumflatusab- 
ic.     Ex  quo 

CoUiges,  vaporem  &  exhalationem  partim  inter  fc  convenire,  partim  differre,  convc- 
tiiunt  in  eo  quod  fpccicm  imrtencurfumi,&fint  halitus  calidi  ab  extrinfeco,  cum  ex  natura 
fu4  dcpofcant  frigus;  difTtrunt,  quod  vapor  humidus  fit,  &;  e.x  aqua  protedtus,  in  fecundd 

A  fempel 


2  Meteorologia 

(emper  confiftat  legione  aeriSi  exhalatio  autem  ficca  fit,  Sc  refbluta  ex  ipfa  terra  fep4 
in  iupremam  rcgionem  cvolet,  eo  quod  ciim  fir  ficca,  facilius  imprefTum  calorem  lervet,  qudni 
vapor.  Nec  obtbic  id,  quod  aprobatis  Autfioribus  afTeritur ;  videlicet e terra  Solis  vi  tepefafta 
utrumquereddihalitum,idenimproptereadicunt,  quodterra&aquaplurimis  in  locis  mix- 
taMint.  Qua  de  caufa  tit,  ut  Ixpe  exhalatio  &  vapor  hinc  mixtim  ferantur  ;  tametfi  ubi 
ad  mediam  venere  acris  regionem,  fbcictate  divulfa  plerumque  fubfiftat  vapor ,  exhalatio  vero 
nltiiis  promoveatur. 

Controverfia  major  efl,  utrum  fubflantialiter  differantab  elementis»Vapor&exhalatio, 
cui  ut  relpondeam,  fit 

Conclufiotertia.  Vapor  tSc  exhalatio  non  difFeruntab  elementis,  terra  nempc&aqua,^ 
quibus  educuntur,  nifi  accidenialitcr  nempe  rationecaloris,  raritatis  dc  levitatis  imprefife. 
Ratio  efti.  quia  iIlihalitusfacileiterumineiementumrefoIvuntur,namfiolI(E  buUienti  oper- 
culum,  vel  cailidcm  imponas,  vapores  colletti  rurfus  in  guttascoalefcunt,  argentumvivum 
vafc  aperto  inclufum  diilipatur,  6c  in  fumumabit;  fervatum  vcrd  in  operto  vale  non  minu- 
itur  per  duosannos;  thuris,  tulplruris  <5c  aliorum  mineralium  exhalationes,  veterem  fpeci- 
em  fervant,  ergo  liulitus  ifli  ex  tcrra&aqua  refbluti,fpeciemfervantaqux  acterne.  Neque 
enim  hoc  fit  ex  eo,  qubd  elementa  ex  illisgenerentur,  fed  potiusqubdilli  in fe fervent ean- 
dem  elementorum  naturam,iS:in  elcmenta  refolvantur.  Secundb  quia  vapores  hi  ad  fecun-* 
dam  aeris  regionem  delati  paulatim  le  adnativumfrigusreducunt,  &:inguttasrefoIuti,reci- 
dunt,  &:  terram  perpluunt.  Tertio  demum,  ti  obftaret  aliquid,  etTet  difcrimen  qualitatum 
quas  habent;  fcd  diicrimenqualitatis  impretllE  abextrinfecononarguitditaimcnocdiftinfti- 
onem  fubftanciarum, eadem  enim aqua  ex  natura  fua frigida,  invenituraliquando  caliditTima, 
&  jdem  metallumexnatura  tiu  durum,aliquando  liquefcit  find  ullo  difcrimine  efTentiali,  ut- 
pote  qufchoc  habent  ab  extrinleco.  Acccdit  teftimonium  Ariftotelis  1. 1,  c.3.  ubi  appellac 
vaporem.a<5uce  fecretionem,  ideft,partesaqucefegrcgatas.  LlndeconcludovaporemiScex- 
halaticnemi  tum  aliahujufmodi  meteoraelfetantLimmixta  impertefl:a,quianongenerantur 
nifiper  transmutationem  accidentalem.  Hincetiamvapor&  exhalatio  dicunturmeteorapri- 
n\\£  compofitionis;  quaeautem  aliafiuntex  vapore&:exhalatione,vocanturmeteorafecundaE 
compoficionis. 

Argues  tamcn  conti-a  primb,  vapor  &  exhalatlo  funt  leves,  6c  fiirfum  afcendunt,aqua 
autem  &:  terra  funt  graves  &  deordim  ruunt,ergo  diftinguuntur  fubflantia  ab  his  elementis,quia 
ex  diverlitate  accidentium  colligicur  diverfijfas-Cubftantiarum.  Retp.  primb  negando,vaporem 
&  exhalationen  effe  proprie  leves,  quia  vapor,  qui  ex  aqualibralifiifcitatur,  fiintraveticam 
aliquam  conclufus  ad  bilancem  expendcretur,ponderaret  a-que  Iibra,quam  ipfa  aqua,unde  con- 
flatus  eft,  Unde  non  propter  levitatem  aicendit,  fcd  furlu.m  truditur  ob  raritatem  fuam. 
Sicut  cuprum  librale,  fi  in  globum  tundatur,  mergitur,  fi  verbinlamellamconcavam, &in 
modum  navis  configuratam  cxtendatur,  etfi  eodem  adhucpondere  pradita  fic,  camen  aquas 
innatat,  &  ab  eadcm  aqua  furfum  trudicur. 

Retpond.  fecundb,  non  ex  quibusvis  accidentibus  etiam  diverfis  colKgitur  diverfitas 
fpecifica  tlibflantiarum ,  fed  tantiim  ex  iis,  qux  infunt  flibftantiis,  temper  ex  intrinfeca  ea- 
rumexigentia,  nonexiis,  quaMntiint  peraccidens,  abagente  extrinfecopervim  quafi  intro- 
dufta  &  intruia.  Talis  eft  levitas  &  calor  exhalationis  &  vaporis,  qua:  ab  igne  extrinfeco 
Solis  &  aliorum  caletkaivorum  corporum  introdu£ta  funt,  contra  exigentiam  naturaleni 
formcE  fubflantialis  intrinfecic. 

Argucs  fecundb,  Spiritus  refbluti  ex  animalibus,plantis  &  aliis  mixtis,  fpccie  ab  iis 
difFerunt;  nafn  tpiritus  animalis  non  eft  animal;  aqua  rofacea  non  eft  rofa;  vinuminaquam 
vitic  fublimatum  definit  eile  vinum,  ergo  fimiliter  fpiritus  educti  ex  aqua  &  terra ,  nonfunt 
aqua  &  terra.  Refpondeo:  Halitus  corporum  mixtorum  ex  ipfis  edudtos  interdum  ab  ipfis 
fpecie  diflferre,  quoties  fcilicetnon  facilb  pofTunt  in  illa  corpora  iterum  retblvi,ficut  manife- 
flum  eft,  quod  fpiritus  animalium,  plantarum,  &  aliorum  non  redeant  in  ea  mixta,  e  qui- 
bus  orti  funt.  At  vero  halitus  corporummixtorum  aliquando  ab  ipfisnon  difFerunt  fpecie, 
quoties  in  illa  redire  facild  pofTunt,  fic  fumus  vini  fit  iterum  vinum,  &  fumus  Mercurii  feu 
argenti  vivi,  fi  in  alembico  vel  fimili  inftrumento  colligatur,  refolvhur  iterum  inargentum 
vivum. 

Argues  tertio.  Vapor  vini  non  eft  vinum,  alias  in  vini  vaporibus  pofTet  confea-ari, 
crgonecvaporaquaeftaqua.  Rcfpondeoprimo^juxtapauloantedittanegandoantccedens» 
neque  inde  tamen  fequitur  cos  cfle  confecrabiles,  cum  non  habeant  fbrmam  vini  ufualis, 
quod  probabiliter  etiam  docent  Theologi  dc  vino  gelato  &  aqua  gelata,  neutrum  enimett 
matena  apta  ufualis  Eucharittis  aut  Baptifmi ,  licdt  de  vino  gelato  aliqui  proba- 
bilius  contrarium  dicant ,  nequ«  tamen  ideo  idem  dicendum  de   vaporibus   vini  j 

quia 


Philofophico-Politica.  3 

quia  vinum  gelatum  ctiam  prout  fic  non  amittit  denominationem  vini,  licut  amittunt  illius 
vapores.  Rcrp,z.dato  nonconcciro  antecedentenegoconlequcnriam,diIparitasenimpr2- 
ter  rationem  fuperius  adduttam,ex  co  quoquc  dari  poflcc,  quod  nos  hic  non  loquamur  de 
vaporibus  Sc  exhalationibus,  qua:  clevantur  a  coiporibus  mixti.'>,  quule  cfl:  vinum,  led  quae 
eievantur  a  corporibus  fimplicibus,<Si:  elementaribus,  qualis  cft  aqua  &c  teira. 

In  diiceptationem  qua'ftionis  hujus  etiam  adduci  Iblet,  num  pr.fdidlorum  halicuum  duae 
tantiim  fintcommunes  rpecies,an  plurcs,paucioresve;  Plato  cnim.  folumvaporem  calidum 
&  humidumexaquamanantcm  admifit;  teiTcftrem  vero  exhalationemdemedioruftulit,ne- 
gans  teiTwn  in  alia  elemcnta  pofic  transmutari.  Adducebatur ad  hoc  exemplo  cinerum,  qui 
nec  ab  ipfo  igne,cujus  cft  tanca  voracitas,<Sc  acrimonia  in  ngendo, coufi.imi  valent.  Magnus 
veroAlbertus  lib.io.  tradt.^.c.i.  quatuor  polLiit exfpirationum  fpeci«s:  primam  calidam& 
ficcam  e  terra  ut  plurimiim  ortam,quxprocul  infublime  rapitur,  «3c  inignitasimprelTiones 
dcgenerat.  Secund.im  calidam  &  humidam ,  quae  pariim  aflurgit,  facileque  in  aerem  veiti- 
tur.  Tertiam  frigidam  6c  ficcam,  ex  qua  addenfataexiftantvenci.  Quartam denique  fiigi- 
dam  ic  humidam,qu«eMeteoris  frigidis  &:  humidis  deferviat.     Sed  conti"a  hos  lic 

Conclufio  quarta.  Dux  tantiim  funt,  nec  plures,  nec  pauciores  communes  Ipecies  cx- 
fpirationum,pcr  quas  Meteoricis  rebus  materiam  prabent,nimirum  vapor  &i  exhalacio.  Ra- 
tioeft  primi,quia  nullaMeteorica  exfpiratio  firigida  cfTe  poteft,  iiquidem  omnes  excitantur 
vi  caIoris,nec  excernuntur  nifirarefcente  corpore,eamquerarefa6tioncmcaloremachinan- 
te.  Sccundo,quia  ciim  omne  frigidum  fuapte  natura  fitgrave,  fi  vapor  6c  exhalacio  frigi- 
da  efTcntjnon  afcenderent.  Ratio  fecundi  cft,quia  cum  ignifje  imprefnones,  uc  CometGc, 
ftell^  volantes., aliique  ejusmodi  non  fiant  ex  vapore  aqueo,qui  difHcile  igniri  poteft;  uti-  . 

aue  alia  praeter  hancdebet  quxri  idonea  materia,videlicet  exhalacio  cerrea  6c  fK:ca,quxad 
ammam  concipiendam  aptillima  cfl.  Nequeobftat  illudde  cineribus;  ideo  enimvelxgre, 
vcl  ncutiquam  ab  igne  corrumpi  poirunt,  &  in  eam  convcrti ,  quia  nihil  pingue  habent, 
quod  in  ignis  pabulum  ccdat, 

Ex  quoparitcrconcraPIatonem&nonnuUos  alios  deduco,diciminimcpofre,fbIumhu- 
morem  c  cerra  excralii,  nuUam  aucem  tcrrx  particulam  inexhalatibnemabireobnimiam  fic- 
citatem  ;  nam  corpora  etiam  valde  ficca,  ejusmodi  luntaromata,  thus,fijlphur,  pulvis  pyreus, 
pipcr  fuas  habentex"fpirationes,crgoetiam  ficcitas  terra:  non  impediet,  ne  illa  etiamhabeac 
fuas.  Dcinde  non  ex  iblo  vapore  dudo  ex  aqua  pofTuntignita:  imprefivones  accendi,  ut  pa- 
tet,  aqua  enim  fola  ignem  non  nutrit,crgo  ncceflc  eft,uc  vaporialiquidterrxadjunftumfic 
Idem  probant venti  etiam ficciflimi, qui  ex  fblo  vapore  conftare  nequeunt.  Denique aqua ni- 
vales,  6c  aqux  pluvia:  multum  habcnc  teiTcfhris  halicus,  uc  paiec  ex  limo,  qui  ex  ipfis  con- 
fpicitur.  Unde  <jx  terreftri  eciam  niaceria  conflanc  iftce  ^leceoricae  imprcfltones.  Fateor  ta- 
men  lubcns,facilius  humoremab  ignc,velSole  vinci,quam  corpus  ficcum,  in  quonullus  eft 
humor,  quia  corpus  humidum  laciliiis  rarcfcic,(i  camen  ficcum  corpus,ejusmodi  efl  terra, 
humore  fueric  fubactum,  exhalacur  cum  humore,  quem  excrahens  Sol  aliquas  etiam  partes 
exrrahit  corporis  ficci.  Quare  tencndumornnino  eft  terram  aliquantuliim  decrelcere  diu 
foli  expofitam,f3cile  tamen  hxcjactura  rurliis  reparatur  ex  decidentibus  poftea  pluviis, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Politicus  (cientia&\'imite  prsftet. 


D 


Uabus  tc  alis  volarc  volo,Poliricc:  altcra  ut  vivcrc  difcas  ;  altera  uc  prareftc.  Vicari- 
'usDEI  es,&:qualiProvincialisDEUS:  idem  in  te  ruisquc  pra-ftare  debes,  quod  DE- 
US  in  univcno  :  virtutcac  Sapicncia  gubcrnat.  Virum  te  virtus,  hominem  Sapien- 
113,  utraqucDEO  limilcm  iacit.  Fabuloiim  luam  Palladem  virtute  armavit  ac  Sapiencia  Ju- 
pitcr,  ut  fc  ipfo  dignam  faceret.  Quomodo  non  prole  diviiia  narum  tc  crediderim ;  C^iim  te 
virtus  aliquid  ex mcnte, Sapientia  uliquid  cx  cerebro  Numinis  habcre  loquatur.  UtvirtuofiC 
fimi  fuereCaroIus  exnomine<5c  fceptroMagnus,Ierdinandus  Secundus  Auftriacorum  De- 

cusFerdinandwsTcrtiusHifpanorum,LudovicusGalliaium,AlphoniusArragonum,JoannKi 
Secundus  Portugallix,  Reges :  ita  6c  fapientinimi  audiv£rc.  Chm  qentii  aUaijHs  h»a  vult  De- 
«/,  pomt  in  ejus  Regihus  fcientiAm^  aut  RegnHin  i»  ejus  SapientibHs  Divinus  "Plato  dicebat;  en  habes 
Sapicntix  iuffragium.  Neqne  Princeps  hahet  opns  Vhidia^  cjMifingat ;  am  Pofycleto  vel  Adjrone  : 
Sed  virtHtis  opera  te  {pfnm  DEO  cjuam  fimiUmum  fflcit  jucHndljfimnm.j,  fpeUatH  opus  ,  &  Diu  cha-  Hh.  ad 
riffimHm,  cxiftimabatChxronenfisPhilofophus;  c.n  pro  virtute  calculum  :  Illa  fbrtuncc  pe-  Princi- 
culium  cft,hJecpignus  fbliciutis.    CumvirtuteabsqucSapicncia  benevives,atnanprovide:^r»»  /V- 

A  a  C\xmd*FlHm. 


4  Metcorologia 

CumSapientiafinevirtuteproccdescautd  ;  rednonpid,im6alterafincalcer(hne<5;cautencq; 
bend,quomodo  enim  bene,fi  non  caute?quomodoeaute,finonben6?  NequitConfilio  prae- 
cfle  6c  Induftria;  ubi  non  (apientia  virtutiConfilium,virtus(apientixInduuriam,altera;Jteri 
manum  prxbet.  Quemadmodum  terra  nebulofos  partus  in  aera  transmittit,  aqua  vapores 
(uos  inaltum  evehittUt^  (blein  Iridem  pingancur,aut  infulminaexcudancurieosagccnden- 


do  &  ilIuminando,tanquam  aereorum  efleftuum  principio;  ab  his  enim  bmisfiH^uU  fiint  in 
agre  phsenomena,  omnisque  meteorica  facies  generatur.  Ita  virtutis  &:  iapientiae  fuffi-agio 
ad  fiimma  quacque  enititur  Politicus,  ut  luceat&ardeat:  lucendo  lapientia  bene  prxfit,  ar- 
dendo  virtute  bend  vivat.  Primas  teneat  virtus,  fapientia  fecundas:  hiec  fine  prima  dodun» 
te  facit,  (ed  non  boniim.  Id  quodWenceslao Primo  Cxfari  in  proverbiis  erat :  N1  cpoiro<poi, 
MopoKStJcoi^Merioncs  docltf  Moriettcs  mali.  Adjicicntc  fiium  calculum  Siracide:  Qm  eautiin 
ferjpicit  ingtmHm^eiuod  fiilicet  virtute  non  excultum  e^-,  eo  plus  mali  committit.  Vidcs  quam  ambo- 
bus  pedibus  incedendum  fit  Politico.  Omnis  virtus  fine  fapientia  &:  animi  cultura  mors  eft. 
Onmis  fcientia  a  virtute  remota,  malitia  efl,  non  fapientia :  Piatonis  eft  efl&tum,  uiroque  pedc 
5  fl:eteris,benecurres. 

dUiESTIO  n. 

Quoe  ftt  cauja  efficiens  Meteori^ 

EXpofceret  doftrinscferies,ut  prius  de  caufa  formaIi,quamefficienteMctcori  quscflio- 
nem  inflitueremus,quia  tam  en  hxc  in  genere  explananda  vix  quidquam  diverfiim  ab  vs% 
quK  in  particulari  per  decurfum  didluri  fumus,continet,f  ufEciet  duntaxat  caufk  forma- 
lis  quidditatem  in  praefenti  infinuafTe.  Efl  igitur  caufa  f brmalis  forma  illa,  per  quam 
halitus  inflammatur,  &  convertitur  in  ignem,vel  condenfatur  «Sc  converticur  in  nubem,  vel 

fri. 


Philofophico-Politica.  5 

frigefcit  Sc  rcfblvitur  in  aquam.  Ex  auo  colliges,  caufam  formalem  efTe  dupliccm,  unam 
fubftantialem,a!teram  accidcntalem ;  lubftantialis  iila  eft,  ex  quaMeteorum  prodit,<Sc  elfen- 
tialiter  conftituitur,  fic  pluvia,  ros,  nix  Sc  aqua,  per  quam  conftituuntur,  non  diffcrunt  in 
fubftantia.  Accidentalis  vero  eft,  certum  temperamentum  peregrinarum  qualitatura,  pcr 
quas  Mcteora  diverfificantur  accidenuliter.  Haec  brevitcr  de  caufa  formali,  nunc  ad  ethci- 
entem,quae  propria  liujus  qusftionis  matcria  eft,progrediamur,pro  qua 

Pra:notandum  eft  prim6,quoniam  ad  gcnerationemMeteorologicarum  impreflTonum^ut 
cx  didis  prioris  quceftionis  conftat,concurrant  tanquam  materia  proxima  vapor  6c  exhalatio,id 
inprimispro  caula  efticiente  harum  impreflionum  ftatuendum  erit,  quod  iftiusmodi  materiam 
ab  elementis  evocat,&in  fublime  tollit;  nam  decau(a,qu£c  poftea  vapores  cogit  in  pluvias, 
refoIvitinventos,<Scalia  liujusmodi  dicetur,cum  delingulis  in  particulari  agemus. 

Prxnotandum  fecund6,certum  eftc  duplici  via  fieripofTe,  ut  halitus  dteiTa&aqua  ex- 
trahatur,vel  i  vi  ignisalicujusfuppoliri,vel  anuxu  fuperne  impendente  corporum  cccleftium 
maxim^ folis.  (-iim  enim  inplerifque  terme locis  ignes  dentur  fubterranei,  qui  licet  non  c- 
rumpant  in  apcrtas  flammas  licut  Vefiivius,  iEtna  oc  Hecla,  habent  tamen  eam  efBcaciam 
utvapores&exhalationes  in  altum  agant,neque  enim  «orum  calori  idemefFedus  dcnegan- 
dus  eft,quem  calori  folis  adfcribimus. 

Prarnotandum  tertio,  caufam  inftrumentariam,  qul  tum  ignes  fubterranei,  tum  corpo- 
racoelefba  ad  efFeda  Meteororum  utuntur,  efTc  potifumum  priedidum  calorem,  qui  aquam 
&tcrram  pervaditjcasque  attenuando  in  halitus  folvit.     His  praenotatis  fit 

Conclulio  prima :  Caufaprincipalis  efficiensMeteororum  non funt  fbli  ignes  fubterfanei» 
(ed  vel  maxime  corpora  cieleuia  prcefertim  fbl,qux  fuo  calore,  Sc  aliis  occultis  itTfiuentiis  in 
clcmenca  agunt.  Conftat  hoc  piimoAuthoritatePhilofbphi,  qui  lib.  i.  hujus  operis  cap.2. 
docet  :  Optitere  mMndHm  inferiorem  fuperu  lationibMS  ^  id  efl  caUflibtu  corporibm  t  e[u*  in  orbtm  a- 
gitamur-,  continentem  ejfey  ut  tndt  emnis  ejns  vis  adminiflretttr ^  &  regatt$r,  Conftat  fecundo  ratio- 
ne,quia  fpedamus  jam  primo  diluculo  ^ftagnis  &flumlnibus  exhalationes  (Scnebulasafcen- 
dere,  imo  fi  torridi  *ftace  agros  &:  prata  folis  seftu  flagrantes  incueamur,  obfervabimus  fub- 
tiliflimum  omni  expartevaporcm  exhalari,  per  quem  etiam  confpedx  agrorum  glebte  tre- 
munt.  Sic  etiam  videmus  rorem  matutinum  totum  ficcari  a  fole,  ob  quam  caufam  quoquc 
fieri  folet  maxime  veris  &  seftatis  tempore,  ut  coelum  fblvatur  in  pluvias,  &  tonitrua  poft 
magnos  calores,  quia  nempe  Solis  virtute  plus  humorum  in  fuperiore&Regiones  attradnjm, 
quam  poflit  confumi.  Hinc  obfervatum  eft,  eos  populos,  qui  fub»tquatore  habitant,  quo 
temporcSol  eft  in  arquinodiis,  &:  impendet  eorum  vertici ,  afliduos  habere  imbres,  appel- 
lantque  illic  hoctempus  fuamhyemem,non  ob  fiigoris  afperitatem,qua  noninfeftantur,fed 
proptcr  pluviofam  tempefbtem  adeo  diuturnam,ut  quatuor  fere  menfium  intervallo  Solem 
non  vidcant ;  quod  cum  veteribus  Cofmographis  minimd  pcrfpeftum  efTet,  dixfire,  non 
poffc  habitari  rcgiones  in  Zona  torrida,  ciim  tamen  nullibi  terra  urbes  habeat,  vel  plures, 
vel  majores ,  vcl  pleniores.  Et  quis  credat  ?  vites  quidem  cfTe  in  zona  torrida,  fed  ^nnum 
tanien  non  efre,propterea,  quod  non  maturefcant  unquam  ibi  uvje  ob  dcfedum  radiorum 
Solis,  quibus  illx  concoquantur.  Accedic  dcmum  omni  ex  paite  terrae  nebulas  <5cvaporcs 
txtrahi,  ncque  tamcn  iibivis  liibterranes  flammae  latitant. 

Dubiumtamcn  Differtationi  huicnonpaucimovent  ex  eo,quod  adivitas  Solis  cxcom- 
muni,fiPrmium  dcmas,  fcntcntia  ncc  maris  liindum  afTequitur,  nec  telluris  finurh  ultra  de- 
ccmautduodccimpcdcspenctret;  incredibile  autem  efTe, quomodo  hinctantavaporumco- 
pia  adtot,<Sc  tam  tnagnas  Meteororum  impreflTones  vaieat  educi,pra:fertim  ciimpotiflimum 
Orbis  fpacium  petrolis  montibus  <Sc  (ylvis  (it  tedum.  Deinde  fluviorum  5c  paludum  unda 
Solis  asftui  objcdavixteporem  indecontrahif,  nequeuntproindeacalida  illiusadivitatc  tot 
educi  halitus,qui  ad  obducendam  totam  aeris  rcgionem  fiifliciant.  Adde  nodu  haud  pau- 
ciora  contingere  meteora,  qudm  interdiu,5c  tamen  tunc  temporis  abeft  SoKs  calor,  qui  at- 
trahat. 

Huicdubio  facildoccurriturdlccndo,vaporcscxtra(^os  exilladecem  autduodecimpe- 
dum  protunditate,  quam  rimaturSolis  calor,  abunde  fufficere  tum  ad  ventos,  tum  ad  reli- 
qua  igneaMetcororum  fimulacra  efformanda,  terra  enim  folida  incredibiliter  rarefit,  quem- 
admodumviderceftingranovel  unico  pyrii  pulveris  accenfb,  quod  rarefa^Sionem  pacitur  ad 
fi}atium  i2fooo.  vicibus  inajus.  Neque  obftant  xdificia,petro(i  montcs<Sc  fylvae,nam  <Schsec 
uiis  non  carent  cxhalationibus,  <Sc  Soi  omnia  pcrvadit  fua  cflicacia.  Sed  ne({ue  fluminum  aut 
ftagnorum  aquam,  ut  fuos  exfpiret  halitus,  adco  ab  aeftuSolis  inflammari  opus  eft,  ut  bul- 
liat.  Ad  illud,  quod  ultimo  oppofitum  eft,  dico  nodu  multa  fieri  Mctcora  ex  vaporibus 
interdiu  aSole  attradis,autcert6  ex  iis,quos  calor  interdiu  aSole  produftus  cducit.  Prae- 
terquam  quod<Scalia  corpora  coeleftia,ut  funt  Sidera,  Luna  prxcipu^  virtute  hac  attradiv» 

A  }  vapo- 


6  Meteorologia 

vaporum  polleant.  Hinc  nataAftrologia  illa  naturaIis,qusexperimenris&:obrervarionibus 
nixa  juxca  Lunx,  aliorum  Planctarum  motuSiphafes  <Sc  pharnomena,  temporis  alterationem 
pra:noIccre  docet ,  eaque  licec  non  fit  femper  certa  6c  infallibilis,  non  camen  etiam  femper 
vana  dici  poteft. 

Suppolito  jam  tanquam  certo,  quod  non  foliima  fubteiTaneis  ignibusvapores  exciten- 
tur,  fed  oc  aSole  furfum  attollantur ;  dubium  oritur,  an  hoc  pKeftec  per  virtutem  magneri- 
cam,  vel  per  calorem  in  {ublimeefterat  interventu  levitatisiqucEcalorem  ipfum  &  raritaten» 
confequitur;  vel  demum  per  extrufionem  elevatio  hxc  contingat,(lintentm,qui  exiftimant 
vapores  6c  exhalationes  haudquaquam  in  fe  recipcre  levitatem,  cujus  impulfii  in  altum  fe- 
ranturj  fed  trudi  extrinfeciis  a  caIore,quem  Sol  in  hac  infima  regione  reciprocantibus  in  fe 
radiis  congeminat.     Huic  controverliae  ut  relpondeam,  (it 

Conclufio  fecunda :  Probabilius  effe  videtur,  Solem  non  attrahere  furfum  halitus  per 
virtutem  magneticam,fed  produdo  calore  produci  levitatem  invapore,perquamvapor  (ur- 
fum  extollitur  connaturaliter  &  non  violente  per  extrufionem.  Ratio  primi  eft,  quiafi  ex- 
halationeshcE  furfumafcenderentper  effluvium&:  aQ:ivitatemSolismag<eticam,pereandem 
quoque  retinerentur,  ne  deinde  refoluts  in  imbresrurfus  interramdefcenderent.  Quinimo 
vapores  hi  ita  attradli  ultra  fecundam  regionem  aeris  cveherentur  neceffario,  ciim  a  virtute 
Solis  magnetica  attrahi  deberent.  Ratio  fecundi  eft,quia  calornon  eft  per  fe  locomovens. 
Deinde,cum  praedicti  halitus  fint  tenues  6c  calidi,  qua  ex  complicatione  levitas  oritur»  cur 
non  habeant  levitatemfibi  inhcerentem,  cujus  vi  furflim  commeent? 

Conclufiotertia.  AntiperiftafisquoqueadmuItorumMeteororum  generationem  con- 
currit.  Ratio  eft,  quia  conftat  experientia,  in  multis  rebus  intendi  firigus  6c  calorem  abfen- 
ti  omni  alio  agente  proportionato  ad  tales  qualitates  intendendas  fbliim  ex  eo,qu6d  ambiat 
illas  agens  contrarium  &:potensdeftruereiIlas,fic  inhyeme  manus  valdefirigidanivibuslotae 
incalefcunt;  ftomachus  animalium  frigidiore  tempeftate  eftcalidior,  «Scaquafontanatepi- 
dior  hyemis  quam  aeftatis  tempore  ob(ervatur,nulla  alia  de  causa,quam  quod  a  contrarioa- 
gente  quafi  obfideantur.  Hanc  autem  a£tionem,quaagens  circumfiftens  intenditcontrari- 
am  qualitatem  vocant  Philofbphi  Antiperiftafin  feu  circumfeflionem,  erg6  Antipeiiftafis  ad 
multorum  Meteororum  generationem  concurrit. 

Nota  vero  :  Antiperiftafin  potifHmiim  notari  in  augmento  caloris  Sc  frigoris,  ficricjue 
hac  ratione :  Dum  frigus  circumftac  corpus  aliquodcalidum,  partes  illstenuioreStacfplri- 
tuofie  fugientescontrarium  intro  fe  recipiunt,&unitce  fimul  magis  incalefcunt;  augentquc 
calorem  antea  prceexiftentem.  Dum  vero  calor  circumftatfrigidum  corpus,  hoc  obfefTum  a 
calore  rarefcic,  &  pori  magis  dilatantur,  partes  vero  tenuiores  ac  fpirituofse  magna  ex  parte 
evolant,&  ad  amicum  calorem  confluunt;  quae  vero  intus  manenr, rarefcunt  magiSj&exi- 
guam  vim  calefaciendi  retinent,(Scob  id  corpus  antea  frigidum  magis  infrigidatur. 

CONCLUSIO  POLITICA 
A  DEO  omnia. 


b; 


jEne  folumDEum  nuncupavcre^gyptii,ut  enim  reliquis  quidemSolcaufis  praeftat  coeli 

iphoenomena  producendo,  ita  plus  omnihHs  Hnm  DEUS  omnis  boni  Author  eft,  atque  o- 

rigo.     Huic  tua  omnia  in  acceptis  refer,quia  nihil  fine  Numine.     Alpha  ille  eft  &  O- 

iTiega:  principium&:  tinis.     Critias  &Euripides,  licetDEUM  negarint ;  utiliflimum  ta- 

men  mortalibus  mendacium  crediderunt,  DEum  verum  omnium  fontem  credere,&inhoc 

mare  refundere.     Omnia  ut  fine  Deo  &^q  non  poterant,  ita  (ervari  non  pofllint  fineNumi- 

ne.     Angelica  pcccamus  libidine,  fi  nobis  adfcribamus  aliquid,DEO  non  omnia.    Optima 

relatio  habetur  ad  Deum  ,  Sic  ho»um  initiHm-^  mtlius  mediHm-,  eftimusfinis  cetrfeqHitur  ,  ait  Ac- 

curfius.     Sine  recurfu  ad  DEum  non  curruntbenepublica;a6tiones;  Politicusftarenonpo- 

te(t,  qui,  fe  in  DEO  non  (undat.     Nihil  agit ,    fi  finc  DEO  agit  omnia.     Cnm  DHs  mtmere 

Stoh.        haflam-fifieHtes  Duces  optrtet^,  tio»  auttm prtitr  ilUs-,  doftrina  eft  apud  Stobarum.      Hinc  faftum, 

ftrrn.  sz.  "'■  ^o"^^  ^  eiusConditoreRomulo,quamvis  falfa  religione,  cum  primis  urbis  fundamen- 

Liv.ii'  ^^^  templa  Jovi  Statori,  ac  Feretrio  fatta,  quia  perjovem  ftare  ac  ferri  omnia  credidic  anri- 

Alex  ah  '•\^^^^^-      htenim  Deits  omnium-,  quit  funt  &  txiflunt  ■,  principium  &  medium  ■,   &  finem  continet  ■,  eju* 

Alfc  i  i.fi'^''^^'  ^fl  re^ftfi*  univerfitas-,  bene  Pindarus  dixit.     Quod  non  oitum  a  DEO,  morcuum  cre- 

^^  *      datur,  ad  egeftatem  deducunt  opes  fine  Deo  corral2e,ad  infamiam  honor  fine  Deo  paitus» 

ad  magna  odia  fine  DEO  vindicata  gloria,ad  repentinos  lapfus  fine  DEO  obtcnta:  vid:oriae. 

Qu4k 


7 


Pliilofophlco-PoIiriCc^ 

us,  Auitm  rfs  Ni47nh:e  prapfr/o  fi<fii'pi/i/;rMr  ,    ens  fimper  RirpHht,  nttliHSt  feUciHSfjiU  ccffHras  corrfen-  jr,„gp  ^ 
^eftm  cjl :  Xenophon.     FA'tTnpIo  (lubilic,  c]uod  vei  bo  edixic.     Cambyfen  Filium  admonc-  pygyg^t 
^M  Cyius  primus  Perl.iruin  Alonarcha,  uc  nil  poblicum,  vcl  privatum  agcrct,  nili  prius  ad  '^■^  r^ 
Deum'coniugerct:Deusenim  prttterita,pr.c(cncia,(uturano(cit,multis  lignisquidagcrcdebea-  j-  '  'q_ 
mus  ollendic.     Conllancinui  ille  Magnus,  Carolus  haud  minus  Maghus,  Alphonlijs  ILCa-  j-„^jiig. 


Qu. 

tHr.eHt» 

bac 


^Y  ^. 


ftcllx  5l'  Leglonis  Rex,  Stephanus,  &  Lralisfaus  Hun£^arice  cdpita,  Cal^mirus  Magriui  Pbloriijti 

gloria,  denique  illudImperacoria;Coronae  adAuflriacosAlphaRudoIfrusI.HabspurgiarCo- 

incs  undccammagni?  Quiaamagno  DFOrcrumfuarumorcumduxcre.     Quia  diviniPlato- 

nis  ert.ito  ftetcre:  A  Di'S  Imrrsortdilnts  j:i;it  nohts  agenei'  capiencLi  princifia.     Eduardus  Vl.    Bri-  pUig  ffp^ 

tannixRex  proSymboiourusellorbe  cerrarumcateriatopendcnte4;aca:Iefl.imanu,cumlem-     «^ 

matc :  Xil  fine  D  E  O.     Non  poteft  telix  aftionum  (iaarum  Omega  ^erarcj  qui  non  inchoat 

ftb  Alpha. 

QU^STIO  IIL 

De  lociSi  inquibHs  Mcteorologicx  imprepones 

cofitifigimt. 

COncIufioprima.  TriaconceptaculafuntfeuIocajubiMcteorologicaimpreflioriesgN 
gni  confuevCrc.  Prima  lcdes  communitcr  (tatuitur  gremium  terra',  qux  quidem  ex 
natura  fua  (iccitatcm  (iimme  intenfani,oc  Irigidicacem  in  excellenti,  non  tamen  in  fum- 
mo  gradu  pofcit.  Verum  &  alias  pra-tcrea  aftcdiones,  &  propriecates  riancifcicur^ 
ijuarum  adminiculo  quibufdam  inparcibusmagibpromptaeft,&;idoneaadimpre(lTones,ina- 
liis  vero  roinus.  Sic  aliquibus  in  iocis  fpcdtacur  cavcrnofa,  Tti  aliis  (ungola,  rurfus  in  aliis 
folida ,  concreca,  uligino^a,  in  ccrtis  denique  fulphurca,  bituminofa  oblervatur.  Hinc  u- 
bicav€rnofaexiftit,ibi  temEmotuspatitur,  cum  exhalacioncsinterceptx,  necprodircvalen- 

tes, 


8  Meteorologia  ' 

tes,  magno  nifia  eruptlonem  moliantur,  Sc  terram  concutiant  Ubi  vero  uliginofa  humida* 
que  deprehenditur,  ibi  in  rivulos&fontium  fcaturigines  fe  diffundit.  Ubi  demum  fulphu* 
lea&c  bituminofa  eft,fatuosignesfuccendit,varia  mineralia  excoquit^ fubterraneo  igne  acce- 
dente. 

Secunda  fedes  eft  (inus  aquje,cujus  naturae  proprietas  eft  frigus  in  fummo,&:humoriii 
gradu  excellenti.  Atutterra,  ita&htec  alias  affeftionum  fubit  diffcrentias, quandoquiderri 
hic  ceftuat  &  buUit ,  illic  alget;  hic  dulcis,  illic  falfa)  nitrofa,  aluminofa,  fulphurea,  & 
bituminofa  eft.  Atque  ubi  v.  g.  fulpliur  vehit,  exfpirationem  edit  viventibus  perniciofarn 
ac  lcthalem.  Sic  ex  lacu  Campania;  Averno,  antequam  fylvis,  quibus  vefliebatur,  casfis,  ae- 
rcm  feciffetAgrippa  perflabilem,  adeo  fpiftk  exhalationes  prodibant,  ut  advolantibus  avi- 
bus  mors  eifent.  Sic  pariter  in  maximis  Bajani  friftiolis  fcrobs  eft,  cujus  aqua  tam  calidos 
exhalat  vapores,  ut  cerii  liquefcente  extinguantur  candelx ;  tam  Iethiferos,ut  homines  cor- 
repti,  mortui  repente  concidant.  Ex  adverfb  fcribit  Camer.  cent.7.  Mirab.  mem.  ad  palu- 
demAgnani  in Italia  montem  effejinquo  fpeIuncaanguftacIementerdeorfiimvergit,Ionsi* 
tudincm  pedum  o£to  continens.  Solum  ejus  pede  velmanu  tentatum  reliquo  fentitur  cali- 
dius.  Injeftum  animal  peftifero  examinat  halitu ;  fenfli  «Scmotu  privat,ftatim  fi  extraxeris; 
vicintE  vero  confeftim  injeftum  paludi  vitx  (mirum)  reftituitur.  Plura  ref erre  abftineo,  dc 
quibus  agendi  erit  locus. 

Tertia  fedes  eft  receptaculum  aeris,  in  quo  oriuntur,  qux  proprieMeteora  nuncupafti 
tur.  Dividitur  autem  univerfus  aer  in  tres  regiones,  veluti  Sphsericas,  infimam,  mediam,  fiii 
premam,quarum  unaaIiamcompIe6tatur,utbene  canitPontanuS  lib.de Meteor.cap.ig» 

Prima  aqne  patietis  ejl  frigoT-h.atque  caloris, 
Alternasqiie  vices  altenmforte  repetidit, 
Vere  tepens^  ajlate  calens,  eadem  borrida  britmd, 
Proxima  ab  inflexu  radiorinn  amota  maligmim 
Frigiis,  (^  algentem  late  complexa  rigor^m, 
In  qiiem  cxruleus  pajjim  vapor  artits  inerrat, 
Vnde  cadunt  [imbres,  unde  i^  nix  concitat  alai : 
XJltima  torrenti  femper  fitit  usta  calore 
Flammarum^conjueta  vagos  involvere  tortus. 

Infima  igitur  aerisregio  eft,in  qua  degimus,quiE  fe  furfum  extendit  eo  ufque,quo  radiiSoIis 
reflexi  pertingunt.  Quod  intellige  de  radio  reflexo,  qui  ejus  eft  roboris,  ut  calorem  per- 
ceptibilem  producat.  Nam  alias  dubium  non  eft,  quin  radii  Solis  a  terra  reflexi  eciam  altius 
&adLunamc£eterosque  Planetas  percingant.  Si  enimLuna^  Venus  aliiquePlanetx,  qui  o- 
pacitate  fua  terreno  corpori  fimiles  funtjumen  aSole  receptum  ad  nosufque  reflettunt,  er- 
go  &:  terra  idem  lumen  ad  Planetas  usque  projicit»  Nequc  dubiUm  eft ,  quin  aliquis  fi  iii 
Luna confifteret  interdiu,  fpeftaret  terram  inftar  fideris  plane  ingentis  fulgentem.  Ibi  ergo  in- 
fimaaerisregio  terminatur,ubi  radiiSolares  a  terrareflexi,  tam  debiles  fLmt,Ut  aftivitace  fuS 
calefaftiva  haud  retardare  valeant,  quo  minus  vapores  &  exhalationes  ad  naturale  f rigus  rede^ 
untes,  in  nubes  condenfentur.  Hxc  Regio  aeris  fi  humida  eft,  rorem  \  fi  frigida  pruinam, 
li  ficcaignem  fatuum  ^ignit.  Ejus  fuperncies  diftat  aterra  paflibus  circiterquingentis,hoc 
eft,dimidiounomiIIiariItalico,quiatantundemdiftanta  nobis  nubes  imbres  terentes,  quod 
cxperimento  eorum  liquet,  qui  altos  montes  confcendunt. 

Mediaregioaeriseft,qua:feadulcimam  nubium  fuperficiem,five  terminum,  quo  nubes 
&  venti  valent  procedere,  extendit.  Numerac  in  profunditate  paffus  ter  mille  quingentos 
jdeft,tria  milliarialtalica  cum  dimidio.  CoIIigiturhoc  exeo:  quod  montes  trium  milliari- 
um  cum  dimidio  altitudinis  perpendicularis  depreh  endantur  interdum  op  erti  nubibus  &  nivi- 
bus.  Unde  h^ec  altiffima  montium  cacumina  non  attingit,  teftante  Solino  de  Olympi  vertice, 
cujusarenofopulveri  imprefH  charaderes  vertenteanno  inviolati  perdurant,  nec  vento,  nec 
imbre  confunduntur:  quo  pertinet  illudLucani :  NftUs  excedtt  Olymftu  :  ^atent  fHmmti  tenent^ 
Addit  quoque  Divus  Auguftinus  lib.?.  de  Genef.  ad  lit.  cap.i.  perhiberi  in  vertice  Olym- 
pi  agrem  effc  adeo  tenuem,utneque  animal  fuftinerevaleat,  neque  ipfoshomines(fi  qui  fbrtd 
veIfacrificandi,velinfpiciendorum  fyderumcaufa  illucarcenderint)crafTiori  aurae  fpirituale- 
repofnt,eosquc  ferre  folitos  fpongias  plenas  aqua,unde  fugant  identidem  humorem  adre- 
liigerandum  cor,aliter  ob  fiammam  illius;aeris  tenuitatem  &  ficcitatem  vivere  nonpoflint. 
Cxteriim  regio  hxc  faecundifHma  Meteororum  mater  eft,  nivem  &pluYiamj  grandinem  &  f  iil* 
piiaa  pro  varidcoeunuum  halicuura  diverfitateparturic. 

Supre* 


Philofophico  -  Politica.  91 

Suprema  tandemacfrisregio  eftpacata,  nubibus,  vaporibus&:  exhalationibus  maxima 
expartevacans.  Dicomaximaex  purte,  quia  revera  eo  etiam  alicjux  exhalationcs  pertin- 
gunt ,  ut patebit  ex dicendis ,  unde hxc  propria ignium  pcndentium  6c Cometarum  flatio  eft. 
Attollituratcrrajuxtacommuniorcmopinionemmilliaribusquinquaginraduobus.LIndcciim 
plurimieditilHmimontesiint,  quorumju^anubes  non  conrcendunt,ncce(reelt ,  ut  eorum 
vertcxulrraquinquagintaduo  milliariaaflurgat.  Hujusmodi  eflbpra-ter  didumOlympum 
memoraturCaucalusinAlia,  quem  tellatur  Ariftoteles  i.  Meteorc.  ;.videri  a  navigantibus 
inMceotidem,  id  ell  a  Ipatio  milliariumffao.iSc  tcrtia  parte  nodis  retineriab  eo  loliscrcpu- 
lcujum  ;  quod  idemdc  Ciliomonte  Pliniusretert  lib.  t)-.  c.  22.  Teneriftam  apud  Canarias 
afleruntHilpanieirealticudinisrexagintamilliarium,  pcrpcndiculum  vero  cjus  cfle,  ncvem 
milliarium<llemis.  DcPariacacamontePeruvix'altilIimo,aliisquejugisadtotamPeruviam 
excurrentibusadfoc.leucas  miranarrataCofta  1. 3.  c.  9.  ita,  utalpes  (ScPyrencci  glebx  tan- 
tuiHrmt,ricumilliscomparcntor. 

Ha"clicetprobabiliterdicblint)  non  videtur  tamcn,  quomodo  accurat^detcrminari 
poflituniverlimaltitudoregionisaere^,  adquamexhalationesproMeteoricisimprclIionibus 
clevantur ;  tum  quia radii lolares reftexi  in zona torrida iine dubio altius alcendunt ; tum, quia 
nequecalorisadlivitas&vispenesdiftantiam  a  poloxilimari  poteft  ,  unde  etiam  nccquic- 
quam  determinatd  circa  aeris  regiones  penes  eandem  diftantiam  dici  poteft.  llt  cnim  expe- 
rientiis  patet,  in  Ruflia  hyems  foTet efle  acerrima ,  Edenburgi  vero  cujus  eadem  cft latitudo,  la- 
tisefttemperata.  EtHolIandi  feinGrocnlandia  .nd  Sc.  gradum  latit,  litta  pafcua  inveniflc 
teftantur.  Inftilaecontra  Charletonii,cujuslatitudoell)-2. grad.  pi.Tfrigore  penedefertaeft. 
Sici^in  Mofcoviaceftas  Ixpe  tervidicr  cft,quam  in  Anglia;3cteftea  Cofta,  multa;  funt  Regio- 
ncsfubcequatore:proutq.2.notavimus,vaIdetemperats,  inquibusftpcmontesfuntnivrbus 
opaci.  Quaredubitarchaudintegrum  cftjquinvaporcs  inunaregioneactemporealtiusafcen- 
dant,quam  in alia regionc ac  tenipore,  prout  ncmpc aiJi ipfe  terrx  incumbens  aliter  atque ali- 
ter  percaloremattcnuatus^cmeliijshalituumfpiru:ionibuslueritaccommodatus.Exquibus 
deduces  ,  tres  Regiones  iftas  nonxqualis  ubique  ejremenlLirae ;  nam  hyemelacioreftfe- 
cundaregio,quam  a;ftatc,quiaradiuscumdirectuS):umrcficxus  imbecillioreft.  Deindefub 
«quatore,ubi Sol  perpendiculariter  radios  fuos vibraismulto  minor  eft,  (altem  potiori  ex  partc 
fecunda  regio  aerib,quum  fub  tropicis  Sc  polis,quia  radii  perpendiculares  tum  reflexi,  tum  dire- 
dti,nitialiudaccidensintercurrat,fortiores  funtradiisobliquis.  Communiterergodiciturcon- 
vexamfuperticieminrim.cregionis,<Scconcav.immediit,  tiguramhabcre  propemodiimova- 
lem,quia  fcilicec propcci-  caulam  allatam  magis  rareiccuit  vapores in  zona  torrida,  Sc  altius aC' 
ccndunt,  quaminirigidis  Sc  temperatis. 

Occallonedivilionisfactxacrisquxres.anelcmcntumhoc  fuapte  natura  humidum  fit» 
anc3lidumiautfrigidum,cui  quxlitout(;itisfaciam,lit 

Conclufio  Secunda.  Totum  aeris elementum  (uapte natura  humidum  eft  in  fummo  gra- 
du,caliduminexcellcnti.  CircahanctamenafRcHonemexaccidente  varidimmutari  poteft. 
Nam  fupremaregio,ultraquamejusnatura  poflulct,  calidacft,  tumquiaavicino  ignexthe- 
reofbvetur,  tum  ob  flammasab  ignchoc,  ut  quidam  volunt,  nonnunquam  decidentes, 
tumdemum,  quia  coeli  &  ignis  circumvcctionc  ,  qux  calorem  ciet,  continenter  rapitur. 
^lcdiaecontraaerisrc;,_,io  perfrigidaeft,  itaut  periculum  tit ,  ncmilvus,  quitcmporeCa- 
niculxameridiead  ve(perumibidegerefoIet,congelalcat,  fedfaltem  membraejusrigeant,  fi 
diuturniorcmmoramtraxerit.  Undeinipfisalpiljusperpetuotantanixeft,  ut  cciam  a;ftivi8 
menlibus  iter  lit  horridum.  Sic,  qui montium  Daldi  in  agro  Veronenfi  perrcptarunt  cacumi- 
n3,nonminusiniIiisfiigusJulio  &  Auguftomenfibusexpertifunt,quammaximabruma  fx- 
vicnte.  Hujus  autemfi-igorisvarixrationcsadfcnifolcnt;  primo  ob  vapores,  quicum  eo 
perveniuntifublatisjam  impedimcntis,  rurflis  ad  nativum  frigus  redeunt,  aercmque  ambi- 
entcmrelrigerant.  Secundo,  quiaacritarefrigcratus,cumex1upcriori&infcrioriparte  cali- 
dooblideatur,pcrAntipcriftafinaleefcit(conftatcniminaIienoquoque  fubjcclointendi  qua- 
litatcm  circumftante adversa, ut caiorem  in  aquis  cifternarum  hy cmali  tcmporc) Tertio , quia 
ncc rcflcxio fo!.-irium radiorum , nec arftus ignei a-theris, nec impetus ,  quo  (upcrior pais in or- 
bemveri.atur,co  pettingunt.  Verifimilcctiamcll,qu6d  DEUS  inicio  Mundifrigus  rcgioni 
huic aliquod  indidcrit,  ut  ibidcm  vaporcs  Sc  exhalationes  in  nubes  &  pluvi.am  f.acitiLis  concrc- 
fcerent.  Infimatandemiegio aeris majori  ex  paitctcpet)tum  cxvaporibus S<  exhalationibus, 
tuma  radiisSolisrcflexis,tum  abignibus  fubtcrrancis.  Hyemeiamen  in  mulcisregionibus 
valderigecccflantibusnimirumcaulisilliSi&obvicinitatemterrx&aquxfrigidiflima:. 

Ai;guestamencontra  didla  de  irigorc  medix  regionis  acfris  hnc  modo:  Acr  fu.ipte  na- 
tura,utafl"eruinnus,eftcalidus,  unde  vi  fuacalctadiva  prohibcbi^vaporcsadnativumliigus 
rcdirc.  Itemnihilviolemum,feuconuanaturam,cftpcrpctuum,utdocctPhiJofbphus,fcdni- 

B  mium 


lo  Meteorologia 

miumfrlgusadverfaturnaturaeaeris,  utpote calids ,  quare  nequittantLim  frigoris  perpetuo 
fervare.  Accedit,  quodabrille  gravior  elfet  noftro,  quo  nos  Huimur,  cum  frigus  adden- 
fandogravitateminducat,  exquo  fequeretur  ,  quodalfiduaalternatione  {iibiideret  ea  pars 
aerisfuopondere,  &hsccertatim»fcenderet,quodabfurdunieft.  Adhciecrcfponlioeft,  etfi 
aernaturiifuafitcalidus,  inmediatamenrcgionenontantijmcaloris  po(]Tdcre,ut  impediat, 
nefehalitusin  nativifrigorisftatumvindicent,  prcefertim,  ciim  vapores  aliquantulum  cral- 
iioresfint,  &:fuacrafIitieaerisaaionemretardent ;  Cum  item  ex  (eplus  frigorisrequirant, 
quam  aer  caloris ;  fiquidemfuntaquece  natura^ ,  cui  ILimmum  frigus  debecur  ;  quo  tit ,  ut 
major  fit efficacitas forms vaporum ad pariendum in ip(is f tigiditatem per nacuralem emanati- 
onem,  quamaerisadcalefaciendum,  tiuxumque  iilumnativifrigorisinhibendum.Similiter 
adfecundumrefpondetur,  cumquidpiamicaeft  contraprivacamuniusreinaturam,  ucalio- 
quinconfentaneum^necefTariumquefitnaturceuniverfali,  fiveordini  ac  perfcdioni  univerfi, 
quo  pa£to  fe habet frigiditas  ad aerem  medice  regionis,  id  perpetuum  effe poffe ;  nec  Ariftote- 
lemdchujuscemodi  vioIenCQ  incelligidebere.  Demum  licecaermediceregionispropcer  fii- 
gusaliquidcontrahatgravitatis  ;  graviorem  tamen  infimamejusefre  plagam,  eo  quodmul- 
tumhabeatconcrctionis  terrex. 

Colliges,  quamvis  didlum  fit,  fedem  propriam  Meteororum  efTe  in  tribus  hifce  aeris 
regionibus ,  credibile tamen  effe,  dari eciam q uasdam  meceoricas  impreslicnes  proprid  di£tas 
fuperomnemaerem,  intraipfumquecoelumgenerari.  Teftantur  idAftronomi,  quifaten- 
tur ,  Cometas  fijpra  Venerem  &  Lunam  apparuiffe,  Ec  quis  maculas  6c taculas Solis e  Meteo- 
ris  excludat?  e3etameninipfoSolefunt,utaIibi,dicemus. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Politicuspergradus  aicendat 


■rrh     M-rtlhf.-kfi^nt 


Efto 


Philofophico-Poiitica.  H 

ESto  ^s  tibi  binas  addiderim  ,  ut  evolcs  ;  &  a  DEO  exiens  ad  DEIIM  transfugias : 
lente  tamen  feftinandum  judico.     Id ,  quod  Augufto  Ca;faii  in proverbio  erat :  Fefi>»^ 
lenic.     Tresmeritorummercedes,acdignitatum  nomina  Olympiapex  ofteit :  (ednoli, 
ftatim  contcndere  ad  fummum.     Per  gradus  eundum  eft,non  eludandum  per  laltum,  aut  lind 
medio  ad  apicem  connitendum.     Cradattm  honores  deferantftr ■,  &  a  mmoribus  ad  majora  perve-  Lib.ii.fr. 
niatnr     Uctubuspvrobolarius  momentoafcendit,  afcenfu  deficit,  in  alto  rumpitur :  ita  Ih-fdemK. 
ftinata  Gloriaincalumeftprxceps.  Neque01ympusconfcenditur,nilipedetentimnequein  nerib.  & 
altilllmaaeris  regione  ,  non  tranfeundopermedium  ,  confidetur;  CedpauUiimut  L.  Aurel.  honori^ 
commodum  dicendiufumhabebat.     Fachalicumdterraemiflitium  tumidoambitucxliapi-  btts, 
ccm  pctere:fulmen  erit,&  in  idu  oculidi(peribit.Fac  vaporem  linemora  in  aeris  (librellia  pene- 
trare:inpluviasabibit;qualipoenitentia  dudlus  repentino  ac  inconlideratoafcendendiCon- 
lilio  illucrvmaretur,     Q»i  majore  initio  jufcipit ,  facife  fuccitmbit  &  defperat :  quivtro  k  mimmis 
incivit^lerriet  Hti.-^ueft  aliquMido  robujlior ,  fdentior  6~  melior,  c^uam  ante  fult ;  ut jam  drpariafacile 
fuperet^& paulo majora  tutius ag^ediatur.     Simplicius, Portando aenum , exinde  vitulum eo ex-  Simpnc. 
crevit  Milo  Crotoniatcs ,  ut  &  bovem  libera manu  ele vandi  exceliuerit tacultate.     Bt  Remigem  inBpi^et. 

Arilto-  /.  i. 


ipnncipto  aura  m 
iiiic  frieefcit.     Succefivefitmotus  Nequeenimdmultaneoictu  lepncipitem  Hydram  cxcuftif-  ■^'■iflopk. 
fet  Hefcules,  ni(i  a  cunis  didiciffet,  primo  gloria:  gradui  infiftere,  ferpentes  elidendo  ,  uc  -fc?«"« 
fuccellivotemporein  DraconemSerpensexcrevic,  ica  (ingilladm  lubfecando  venenatas  be-  ^^'-  '• 
ftias,  alfuevitcongeftis  viiibus  feptem  capita  una  dava  glonolillima  vidorix  mefk  re(cin-  /"«•i- 
dcre.Laudatquetitum  Flavium  Vefpafianum  Paneoyi  iftaSuetonius,  magis  acmagis  perata-  Sutton.ut 
cisgradusin  eocorporis  animique  dotesex(plendui(fc.     Paulatimiiinabesignium,acnubi-  vit.c.3^ 
um  monteselementa  cxcrefcunt :  Vercttnabula  ^utiam  & dementa  vlrmis  procedente  tcmporead 
tlorii.  cumulum penenitur.     Nofteuna  funginalcunuu ,&:pcreunc:  mora  temporis  Cedri  aC- 
fufgunt  &lauri;  &  durantadxcernijm. 


QUiESTIO   IV. 


/in  etiam  corpora  mixta  materiam  proximam  pr^eheant 

Meteoris. 

AD  clariorcm  Mcteororum  in  genere  intclligentiam  non  modicam  adfert pracfens  qu3c- 
ftio  de  clHuviis  Sc  exhalationibus  corporum  mixtorum.  llnde  lit 
Conclulioprima.  Nonterra  tantiim&aqua,  led&aliacorporamixtacmirtunttSc 
exfpirantqua;dame<fluvi3tenuiflima,  quae  aliudnonfunt,  quamcorpufculaquardam 
minimainftaratomorum.  Probarihocpoteftmultipliciratione.Etinprimisconftatexperien- 
tia,corporaomniaodonteram  quandam  exhalacionem  dilHmdere  plus  minusve  pro  diverli 
tcmpcramentiqualitate.Inquamremtxpertus  narrat  Digbxus,Anglia:  CanccIlarius,exlicto- 
requodamHifpaniac  odorem  roris  marini  in  pioximis  montibus  copiolisdme  proveniencis 
diftundiadtrecentamilliaria  permaicquemproinde  memoratusAuthor  aliquando  pi-selcn- 
fitpluribus  diebus  ,  ancequam  navis,  quavehcb3tur,ad  littus  appelleret.  Qciin  patet  uni- 
vcr(aliter,qu6dventi  lemperredoleantcorporaijia,  qua:  prartervchuntur,  ficcxlocisodor* 
fragrantibus  pcrflanc  vcnci  odoraci,  ex  fanis  lani,  cx  noxiis  noxii,  ex  fulphureis  fulphurei. 
Sic,  ubirol3rumeftcopia,totuscircacircumacr  rcplctur  odorc  rolarum;  ubivititeri  colles 
florcnt,  odoregratis(imototamviciniam  perftmdunc  Nanat  rurfus  Digbxus  in  libello  dc 
pulvcreSvmpatico:  Londiniin AngIi3,quiaintotaacvaftaurbefoc5  utunture  carbonibus 
tbftiIibus,totumaercmvol3tiIi(ale&(iiliginerepleri  ;  undelcdi,  aulsa,  «S:  quxvis  utcn(i- 
lia,  quantumvis  antea  nitida  ac  (plcndida,  tcmpore  brcviflimo  obtulcantur ;  quin  &  cum 
aeredidlafuligointraclaufaconclavia,  intraquc  ipfasciftas  fe(c  in(inu3t,  «Sc  omnia  vclut  (a- 
rinanigra  obducit,  lintea,  acpapyrosinticit,  &:quodmirabilius  arborum  florcs  in  campis, 
Eadem  de  caula,  cum  urbis incolcc  aerem  iftum  ad  retrigerandos  pulmonca  attrahant ,  phleg- 
mataexlpuuntpbniJnigra  ac  tuliginosa  inflammatione  ac  exT.ilceratione  pulmonum  infc- 
ftantur,acp!urimipnevmoniaciacphchificimoriuntur.  Sccund6deduciturhocexeo,quia 
omnia corpcra fuo prim;£Vo  vigore tandem  deftituuntur , 5: quafi  evaporant,  &c  macrefcuiic ; 
ergodgnumcft,  qu6dcontinuapaciantureffluvia.  Sicarborcsevanelcencc  (uccoredduncur 
fteriles,  &tandemincaricm  rcfolvuntur.  Sic  pariter  lapides,  vitra,  gemmjcvccuftatetan- 
demfatilcunt,  <Sc  arrofaconfumuntur;  quia  nempelicc^t  modico  conitent  humido,  (piranc 
tamen  &  ita  partes  (ubtiliores  a  craflioribus  lcparatsc  haslibi  minus  coha;rences  deltituunc. 

B  i  Tciti(i 


12  Mcteorologia 

TerdoomniapenScorporaetiamduriflimaigniadmotarefolvunturex  paite  (altem  in  vapo- 
res,  quodexeodepreiienditur,  utobrervatumeftinipfoaurojquamvis  communiter  appel- 
letur  incorruptibile.  Ab  humanis  vero  corporibus  pro  valetudinis  conRitutione  nunc  lanas, 
nuncxgrasemitti  ejttialationespiusquamcertumefl:.  uEgrorumenimeffluvia  propagataper 
halitus  contagio  fatis manifeftat.  De  (anis  vero  teftatuu  Verulamius ,  dum  qutefito ,  cur Ps- 
dagogi  plerumque  (eros  numerent  annos ,  refpondet ,  ideo  diu  fanos ,  vegetosque  vi  vere,  quia 
continuo  cum  juvenibus  confortio  emanantes  ab  iiis  fpiritus  magiS  fanos ,  vic3le'sque  trahunc. 
Manet  igitur  verum,  aerera  etiam  corporummixtorum  exhalationibus,(ivecorpufculis  iftis 
minimisceuatomisicatere,  unoquidemlocohis,  alio  aliis  prorerumdiveriitate,  e  quibus 
oriuntur. 

Conclufio  (ecunda.  Dida  hsec  corpuicula  diiferentis  inter  (e  funt  naturce.  Ratio  ex  eo 
deducitur,qu6dplcraqueeftentiali  fbrma  non  difterant  a  rebus  ,  quarum  funt  corpufcula, 
non  (ecus  ac  vapores  atque  exhalationes  terrea:  Sc  aqueie  non  difFerunt  a  terra  &  aqua,  Nec 
referc,  quodinaereinterfepermifceantur;  miftioenimnon  facit  ((altem  non  femper)  uc 
propriamnaturamexuant;  ficutmiftioramentorumauri,  argenti,  ferri,  non  mutat  eorum 
naturam  ;  nec  in  iftis diftillatarum  e  rofis,  cicoria,  ftece  viniacfimilibus  rebus,  efficic,  uc 
in(einvicemmutentur,&omnesunam  induant  naturam.  Ex  quoinfertur,  inaere  nonfb- 
lum  elTeeffluviahumida&ficca,  vapores  fcilicet&exhalationes,  quce  finc  aqua  &  terra,  fed 
totefreillorumfpeciesfimulpermixtasatque  confuias,  quot  funt  ipeciesrerum,  d  quibus  vi 
caloris,aucignis,  autaliafimiliadionerelblvuntur.  Hinccommuniterdicitur  afenlatiori- 
busPhilo(bphis,aeremrepIetum(empere(re  Pa>ifpermU-,{eu  (eminalivirtute  rcrum. 

Colliges  hinc  primo,  Quarumvisrerum  effluvia  feu  corpufcula,  quje  e  rebus  proma- 
nantj&inaftumevolant^efreMeteororummateriamproximam,  uti  enimaqux&:terr£e,ita 
&;quarumvisaliarumrerumeffluviainnubes,inpluvias,  inflilmina,  &  in  alia  Meteora  con- 
flancur. 

Colliges  tamcn  fecundo,  nos  perhoc  iionrecederea  fententia  Ariftotelis  ftatuentis,duas 
tantiim  communes  fpecies  exfpirationum  vaporem  nempeic  exhalacionemiquia  revera  ad  hxc 
duoeffluviorumfummagenerarefpeduinferiorum^omniareliquaeffluviarevocaripoffunc, 
quidquideniminaltumalcendit,authumidumfeuaqueumeft,  autficcum  feu  fpiritofum. 

Conclufio  teirtia.  Exhalationumharumnon  una  eademque  proprietas  eft ;  quaedanj 
enimtransverfimcircumquaquediftenduntur,ut  videre  eftinexhatationethuris,  videlicet, 
cum  effluviacrainorafint,CEqualicEquilibranturabaeie.Nonnullcedetcrminanturquandoque 
adunamviam,velexmotuaeris,  veliplius  corporis  exhalantis.  Hinc  racio  redditur  ,  cur 
canis  in  bivio  conftitutus viam  dignofcat,  per quam  herus  perrexit ;  nimiriim  exhalatio  reli- 
ftaab  heri  corpore,  &  per  traftum  vix  continuacseindicium  prcebec.  Alice  exhalationes  fiint» 
qux  corporibus  extraneis  ip(b  contadu  adhcEre(cunt,  (ic  qui  inter  odores  diu  veriati  (unt,dum 
abeunc,  {ccuma(portancodoriterosquosdamhaiitus.  Nonnulla  effluviacumcertisaliisfa- 
cile commifcentur,& (libeunt , pervaduncque totum traftum alterius effluvii,  fecus vero cum 
quibusdaiii  aliis.  Exemplumexhibentliquores;  aquaenimfacild  mifcecur  cum  vino,  non 
itemcumoleo,  Idque  nonfolumex  gravitace,  fed  ex  difpofitione  ip(a  parcicularum  ,  nam 
aqua,qu'je  faciie  (t^iQ  infinuat,  per tubum  plenum  vino ;  non  fubit  in  tubum  oleo  plenum, 

Exhisdeduciturprimo,  in  hanc  mixtionem  fpirituum  facile  referriutincaufam,  efFe- 
ftusnonnullosmirabiies,  itemque  naturales ,  ex  quibus  primo  a(pe6lu  videretur  adio  indi- 
ftans  confirmati. 

Deduciturfecundo.     Medicamentorumvires,quairritationecorpus  fenfitivum  afEci- 
untperidoneaparticularum&:quaIitatumeffluvia,(atisexpIicari ,  neftuntur  cnim  particulac 
•  medicamenticumparticulisilliuscorporis,  inde  motus  diverfi  determinantur,  efFervefcen- 
ticE,  («rmencationes  &:c. 

Deducicur  tertio.SoloMedicamentorum  odore  vel  taftu  corpora  quandoqueaflici  noxia 
velproficuaimmutatione;  ncmpeeffluviiodorati  particulaeinnervosincurrunt,  cScopeSpi- 
rituum  motus  illos  determinant,  quos  inducerent  Medicamentaipfa,fi  vel  applicata  vei  afium- 
ptanonmoao  olfada  fuifTefit ;  quamvisenim  minima  fint,  &  fubci!ifiiiriaodoracorpufi:uIa 
cf fluentia,  cum  innumerabilia  tamen  fint,  effedus  fenfibiles  eadcm  ratione  procurare  pofTunt, 
quavalent  minutiftima  elateriapulverisnitri,&fimilium  mixtorum. 

Deducitur  Quarto.  Quas  in  gemmis,  &  fbfl[ilibus  ineft!e  conftat  qualitates  occultas  &:  fpe- 
cificas,perAnalogiammagnetis  &  eledri  in  effluviisconfifterefkis  commodeproponitur; 
nec  ref  ert  opponercpericulum  Diminutionis  gemmarum  &  fimilium  ob  continua  ef  fluvia,  fa- 
cil^  enim  intelligitur  inlenfibilem  hujusmodi  fucuram  diminutionem  etiam  diutiflimo  tempo- 
re.  utapertedeprehenditurin  Chirothecisodoratis,qu2eIicetdiutiusexhaIaverintodorem, 
nec  ponderecamen,nec  raolefenfibiliterdecrefcunt.  Quamquamproceftiitcmporisomnia 

hujus- 


Philofophica-Politica.  13 

hujusmodicorporaproptereffluviaponderedecrefcant,  utcontingit  in  fuccino,camphora> 
&aromatiso!Tinibus. 

Deducitur  Quinto.Venena  quoqueaftivitatem  fuam  noxiam  exerunt  effluviis  particula- 
ruminfenfibilium,  quxciamtiigidxfint,  aut  alterius  noxix'  configurationis  ;  texturam  ise- 
dunt  coi-poris  viventis ;  inde  determinant  violentam  f'ermentationem,aut  naturalium  partium 
animaliummotumimpcdiunt;hincmotusordinatusfmguinis  perturbaturex  venenimixtu- 
raiqunndoquccongelacurinvenisautfaltemincralTatur.  llndeex  morfuviperxanimalintu- 
meicit,neclongamoraopuseft,  utvenenofa  etHuvia  viin  exerant  fiiam  ;  quemadmodurfi 
enimiiquoresnonnulli(atisci:6accfcuntexfermentacionc,itavitiatur  fanguis. 

DeduciturSexto.  Quandoquidemtum  venena,  tum  alexipharmaca  venenis  oppofita 
qualitatcsoccultasfuas  fcnnentationepotisfimum  expediunt;con(iiltum  eftdiligenterexpli- 
carevimfermenti;  quovidelicetpadlomodicafermenti  dofis  mankm  fatis  grandem  afficiat 
&immutet.  Adquodiequensanalogiapncmittiturexplicationisgratia  :  fit  cumulusminu- 
tisfimorumgloborumfatiselevatus  ;  exeo  ,fiduosveltres  globulosinferioresfubducas,  lo- 
coquefuoamoveas,reliquosomnesfuperioresmoveri,  &:agitari  necefTeeft,  fubdudtis  illis; 
nonalitervisfermenci,licetnonin  omnesomninopartes  &  particulasmafl"iEfermentand£ea. 
gendo pertingat, agit tamen  in aliquas ;  quibus immutacis & agitatis tolliturplexus,  & difpofi- 
tioca*tcrarum  parcium,quxproindeomnesfermentancur.  Exemplum  hujusmodi  efHcaciaj 
prxbencdoliadcvala,  quxmucoremconcaxerunt ;  etcnimliquorcs  infijfi  in  illa  vafa  flatini 
mficiuncur&excrahuncexxquonempefecundumomnes  parcesqualicacem&vitiummuco- 
ris,nempe  totus  omnino  liquor,  6c  non  (blus  qui  proximc  concingit  dolii  latera,  fermencatur  Sc 
inficitur.  Atqueex  hoc  ipforationem  facile  reddes,  cur  peflis  contagione  propagetur,  li- 
quidusenira  aeracorpore  pe(lilencifermencaturetiam(ecundumfuiremotioresparces, 

Llnum tead calcem quxllionis hujusmonicum  volo,  ne , dum  occulcas qualitates,difpo- 
fitiones&cexhalationispavticulasvoco^mecumSyftemaceEpicureo,  Cartefianovel  Chymi- 
cofentire,  «Sfatomosadmentemillorum  admictereexiflimes;  nomine  enim  parcicularumin 
SyftemacePeripacetico  redisfime  intelliguntur  difpoficiones,  d:accidencia,  &:  afFedtiones 
pnxvicE,  quxdebenteireinMateriaadhocutper  illas,  «Scpoftillascducatur  <Scre(ultetin  eo- 
demquideminflanti  temporis,  fed  in  pofteriori  natura  forma(ljb(tantiaIis,materialis,  Peri- 
partetica.  SubjungoExemplum,cijm  ex  lignogcneracur  ignis,  peripaccciciflTme  dicecur, 
paticuIasminutifIim3s(quxnonfunt  atomiEpicurex)ipfiuslignicaIore  vehemencer  agitari, 
plure'sque  ex  illis  feparacas  avolareplures  ex  ip(b  igne  cftiuere ,  6c acccderc ad  lignum ,  &  cum 
hujusrcliquisparticuiisfigura&  plexuconvenienticolligari ,  idque  pcrhumoremquendam 
magis vilcofum  refiduum  in ligno poft abfcefTum humoris aquei ; atque ita  cum  omnes iflx di- 
fpo(itionesjamadt"uerint,primoincipere  tbrmam  quandamaccidentalemeifeinligno,  qux 
dicicur calor  in  (Limmo,  qux  & di(po(iciones  prxvias  exigic ante  fe ,  Sc  ip(a  cum  illis  eft diipofi- 
tioaduIrerioremformam,hoceft,adtbnT)am,  quxrefijltat,  6c  educicur,  cumdicicur  ignis 
generacus.  Sicdifcun-cdecxcerisoranibuscorporisnaturalisphxnomcnis.  Ltndeprxdictos 
termuioscIaritatis&expIicationisgratiaduntaxatadhibemusjmaximiicumPhyficifitpotisfi- 
miim  iniplisdifpofitionibusinvefligandis  &:  examinandis  operamcollocare,  easenimtan- 
tummodo,  nontamenfinelucubracione&experimenioextotoiotelligerepofrumusinrebus 
corporeis. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Fama  faciiiorum  FUia. 

IMmortaIemtecupio,Politice,  ut  poftfunera  vivas.  Longam  proHum  ferlem,ac  nepo. 
tum  Poiphyrianam  pofl  fc  relinquunt  parentes ,  ut  in  filiis  viVant.  Tibi  ut  redtd  fadtorum 
progeniem  inlucemedas,  (Liadeo :  icaenimin  animituipartubus  ,  &c  quafi  prolibusvives 
immorcalis.  Si  virtutum  decorem  imprimis  cuvavcris ,  famx  bonx  odor e  veftigio  aderic :  harc 
enim  illius  pediffequa  eft.  LIc  lilia  Sc  rofx  non  fuo  folum  ornatx  funt  decore,  (ed &  odorif cros 
Thduuros  in  auras  ablcganc :  at  mixta  hxc  fublunaria  corpora  fijam  in  acrem  transmittunt vir- 
tucem,undecxIeftiaphxnomenacx(urgunc,quxlucenc&lplendenc.Icacubenefaftorummc- 
moriam  pofteritati  transfcribas,  ut  femper  bend  oleas,ut  femper  benfi  ]uceas,ac  virtutum  deco- 
reglorix  odorem  concilics.Non  e(t  vanusjadiantix  fumus,(amam  quxrere,  kdfaxmentiihont- 
/?<,livelux,quaaliosilluminas,utexteipfidifcantbeniiagcre,tuorumquetrahanturfacinorum 
odorc.      UriHm  infuiAbiliter  farandum -,   proJperA  fmi  mtmoria'.  nam  comemptufamitcontemnuntHrfacitlt 

viuntes ,  prxclarumhoc  erat  Tibcrii  Cxfaris  edidum.    llli  gloriolb  hcroicarum  virtutum  awtoL    ' 

B  }  BelU- 


14  Meteorologia 

Beliiduci  Themiftodi,inquietasnoaesagenti ,  quidMorpheum  excuffit  ?  Me-,  inquicbat; 

trofhaa  Milthiadis  e  fomm  excitant,     Haec  enimmemorix  ab  hiftoricis  transfcripta ,  in  ftatuis 

VaI.Max  exprefs^cernebat:  eademlucendicupiditasIUumexcitabat,  dicerefolitum,««&i»»  etvoctm 

i.g,       smoemorem,  cjuam  qminlaHdemrerHmafigeflarfimcanitiir.    Boninominisfamapretium  nonva- 

numeft,  funt enim  virtutes  ejus peculium.  PrimumeftlaudemmeruifTe;  Confeftaneum  eft 

gloriae  tubapofteritati  proclamari,  ut  laudabilia  fedtentur.     Quemadmodum  ignes  miflllcs, 

mox  utdmanu dimittunturj  aftrorumimitantur  l^lendorem:  ic^ politicus  fervor  glorije  fa- 


ccm  manuum  operibus  accendit^quS  alii  trahuntur  in  fequelam.     Hacluce,hoc  ftimulo,hoc 

TacitJn    philtroagebaturDomitius  Corbulo,  quem  Tacitus  orbicommendat :  Miffus  ad  Armenios 

vit,      regendosegregiamoxfacinoraaggrefTuseft^utfama:  inferviret,  qus  in  novis  caeptis  validiP' 

limaeft.     Quid  pulchriiis  ?  unicomomentovitam  volatilem  in  aeternam  eommutas,  poft- 

quamviveredefiifti.     Qui  moriens  pro  vitafamamfubftituit,  vivere  non  deftitit,  quia  vivit 

in  f ama.     Non  videbatur  Tacito  parum  vixifle  Agricola ,  cjHamqHom  in  medlo  fiatio  integra  ata- 

iisereptus-,namqHantHmadgloriam.,longi^mHm£VHmperegerat.}ione^ag\on^i  cupido  omnem  a  vi- 

tiocavetmaculam:  virtutesPolitici  ftatuaEfunt,reaefa£l:afunttrophaeapofthuma,  a  morce 

fama  &c  ipfum  bonum  fiaifTeloquitur,  Sc  alios  bonos  facit.     Argentnm  CommHnis  efl  omniHmpof 

feJfio-^athoneflHm&exeolaHs&^oria  Deorkm  efi,  aut  eorum-,  qui  a  Diisproximi  cenfentur.  PolvbiuS, 

Trancijc.  j^  jgi^g^  inapice  intentionis  ftet,  uttion  tam  odorem  quceras ,  quam  decorem.     ^Emulus 

^^/nV. ex  Demetrii Phakrei,  cui ob prsclare gefta  trecentK ftatuae funt  eredta?,  fed  ab invidis dejeftaEiil- 

""*'•         lo  dicente:  Statuas  evertere  invidi cfHidempotueruntf  virtuiesaHtem-,  quihus  prttmio  imagines ilUflete- 

rHht^nunqHamabolehunt    Ben^fac,  <Sc  perenfia. 


QU^- 


Philofopliico-Politlca.  15 

QUyESTlO  V. 

^n  omnia  Meteora  caufas  habeant  naturales  ,  ^  an  ex  illis 
qu£dam  prxomiuari  pojjiut ,  qudmqne  caujam  Jinalem  for- 

tiajitur, 

COncIufio  prima.  Quamvispleraque,  quxin  aerevel  alibi  interdum  cernuntur,  & 
prodigiolaputantur,  phyficas  &  naturaies  habcant  caulas,  ut  cometx;  funt  tamen 
quxdam,  quxabintluxucaularum  naturalium  minimeemanant:,  ut  funt  conflidlus 
cxercituumin  (ublimilpedabiles,aliaqueiis  (imilia,  qua:  adlivitare  corporum  coelc- 
ftiumcflormarineutiquam  valent.  ItaquehcEcvclaprimacau(areftrice<!?cModeratnceuni- 
verfxX.iturxoriuntiir,  vel  virtute  Angelorum  ;  aut  ctiam  opera  dccmonum  perficiuntur, 
liveperlir,  livepermagos  «Sc  malehcos,  DEI  tamen  permiflb.  Ob  quam  caufam  maligni 
Spiritus  ;i  Gentium  Dcclore  appellantur  aerea  porejhtes  &  princfpes  aerfs  hiijtis.  Hinc  ^randi- 
nem,  qua.-Egyptiipuniti  funt,  dilucide  declarat  Plaltes  Pial.77.  miflam  iuifCQper  Migelosma. 
los.  Qujiuoretiam  Ipiritus,  quos  intuitusS.Joannes  Apocal.  7.  flantes  fupra  cjuatnor  .mgulos 
terrt^  teneiitesquatMorventtsierrjr^  neflarent  fnper  terram-,  neijue  fuper  mare-,  necjne  in  nHam  arborem-, 
utlic  maximis  damnis  moit.fles  aflicerent,  potior  SS.  PP.  ic  Interprctum  opiniooxiflimat 
fuifleangelosmalos.  Conltatprxtereaetiam  ex  innumeris  hiltoriisOSc  exemplis  tum  an- 
riquis,tumrecentibus  id  confirmantibus.  Quis  nelcit  Ericum  Gothorum  Regem  ventos 
pro libitu  fola pilei rotatione quafi (igno  dato evocafl^c.  Memorat Apulejus I.i.  de alino  aureo ; 
cauponicuidamuxorcm  tuiffe,  qux,  ut  inquitille,  diviii potens  cdbtm  litponert .,  &  terramfu- 
jvenAcre.,rnanes Jublimarei  fiuer.texcingHcre  novit.  De  Lappis,Finnis  &  Biarmis  populis  Author  eft 
OlausMagnusl.i.c.i.cosciereventos,  3c  navigantibus  ,  quos  vellent,  propitios  vendere. 
Teftis  quoque  eft  Alexander  Grcgorinus  tres  Tartaiorum  hordas,  (eu  ditiones  eam  artcm 
callere,  utcaligines,  aliasquecoeli  tcmpeftatcsirequcntercxcitare,  <5c  lic  hoftes  fuosprofli- 
garenoverintj^^pluraficupis,  videOIaum  Magnum  I.3.C.16.  Delriumiib.  z.dilq.  mag.  Bodi- 
numl.a.c.9.&  Schott.Phyf.Curios.l.  i.c.34. 

ConclulioSecuuda.  llcrumqueaereorum  Speclaculorum  genus  interdum  aut  infi- 
gnemaliquem  eventum,  quijamexftet,  exftittricve,  dcclarat,  aut  impendentiamortajiuna 
generimalaacnonnunquam  r"uturabonavaticin3tur,utfuo  loco  cxponens.  Hinc  M.Tul- 
Iius2.de  Xat.  Deor.  relert  ex  Cleanthe  ,  unam  c  quatuorcaufis,  per  quas  Numinis  divini 
notioncshominummenribusindit.E(ijnt,  elTeprodigaCoeleftia,  quae  interdummagnarum 
talamit.itum  (iinr  pra-nuntiae. 

Notandumveroprcefignificationem  hancbifariamintelligipofl^e,  uno  modoquiaphte. 
nominav.  g.ignciindigitant abundantiam  exhalarioniscalidK&ficcx,  quarnonmodoac- 
reamrcgionemcxficcat,  (edhumana  quoquc  corpora  pervadit,  bilemacccndit,  «Sc  morbos 
parit ,  pccuIiaritcriniis,quibusteaeriorcm&  delicatiorem  corporiscomplcxionemNatur.i 
attribuic.  Altero  modo  piafignificare  quid  pofTunt ,  dum  talia  cceleftia  prodigia,  uti  (lint 
Conietx  ,  cx  divins  providentiaj  ordinationc  aflumunturad  pntnuntianda  impendentia 
morcalibusplerumquemaI.i.  llbirurfusnotandum,  mirahx-cphcenomina  ordinarietamcn 
fieri  cc>ncui  fu  cauCmun  naturalium,  quas  provida  Numinis  Sapicntia  prardefinic  d"  dilpo- 
nit,  ucctrtotemporcad  hos  efledus,  putaadaccendendoscometasconcurrant.  UndeD. 
Damalcenus  lib.a.  fidei  Orthod.  c.7. £.ro7K«r,inquit,  plerHmcfMe cometa  fumr/torum  Principnm  ex- 
tremMrntfkxdiemportendentesii^MiDeiimperio  certis  temporibus  conflantur  ■,  rursusaue  diijbuyitur. 

Adv^crtetamenfignahzeccceleftiaquandoqueprodromos  quoque  bonorum  cffe,  utex 
luperiorumtemporumannalibusplanum  eft.  Tale  fuit  (utccEtera  omitcam,  de  quibus  ali- 
bi  dicendilocuserit)  quod  ingloriofa  Salvatorisnoftrinatalilucecontigiife  memoratD.  An- 
tnninus  i.  part. in fuis Chronicis  in  hunc modum-.Cum Senatus Romanuis  Auguftum  proDeo 
coleredecrevifl"et,evocatain  Cameram  Sibylla  cft,  ut,  anAuguftoaliquisfucceflurus  eflet, 
refpondcret ,  qux  circulum  aurcum  in  fublimi  tulgencem ,  cujus  media  Virgo  crat,  puerum 
complcxa,Imperatorioflcndit,audicaqueconteftimvox  iuk : H£c efl  ara  cxli.  Tunc  Impe- 
ratorem  Sibyllamonuit,  utpuerumiilumadcr.aret  j  acqucindepra;dictaCamera  Ara  ca*lidi- 
ctaclt.     Unde  Mantuanus:  ^       '   

Fulgefitem  nitido  monffravit  inathere  cfrcutn, 
Iridanque  inclujam  farva  cum  frole  farentem ; 
Atque  manujn  tendens ^vultiimie adjyderaverfo^ 
lllePuerDEUSeJl.inquit. 

Con- 


i6 


Meteorologia 


Conclufio  tcrtia.  Ciim  omnia  ad  certos  in  natura  fincs  ordinata  fint  ,  caafa  finalis 
Meteororum  vel  Phyfica  eft  ,  vel  Theologica  )  Illa  eftbonum  univerli  reeimen,  mutua  ele- 
mentorumcontemperatio,  aerisrepurgatio  ,  &:ten;£  liccundacio.  Sicimbres,ros,nubes 
adhortos,  prata,  ad  agros  humeaandos  ,  neSolisa-ftuexufta,  pariterfpesinherbaexura- 
tur^deferviunt.  SimiliterventorumBamina  a  noxiishumoribusaerem  purgant-  ipfietiam 
Cometa:,exhalationesTellurispeftif'erasruisfacibusexpiant,  ficque  meteora  bono  publico 
tota  impenduntur  ex  caufa  finali  phyfica.  Altera  caufa  finalis,  utdixi,  Theologica  eft, 
nempeDEI  cognitio,  amor,honor,  atque  eciam  impiorum  tcrror,  ut  (i  Cometam  divina 
Nemefisvelutfatalembcllorum,  autpeftis  nuntium  ablegec,  aliaque  parelia  ad  tcrrendos 
impics  accendat ;  ut  benc  obfervat  D.  Damafcenus Medit.  2.  lib.  fux  parxncfis  c.  i.  inquiens : 
locjuitur  cnm  homtnibns  DEUSnon  modo  humanalingua  per  facros  vates ^  y.t  a  feccatis  avocentnr'-, 
ijr  refipifcant ;  fed  nmytMncjuam  ipfis  elementis  in  formas  &  imagines  diverfas  ad  eoritndem  terrorem 
eompoftis.  Hic  finisprxternaturalis  Meteoris  omnino  extrinfecus  eft,  unde  quamdiu  is  ig- 
notuseft,  tamdiu  avirofapienteomnismetusabefTedebet.  Atquehisuna  &finem  Difter- 
tationiprimiEdeMeteorisin  genereimponimas,deincepsaauri  de  eorum  oblervationibus 
in  fpe^ie. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

PraefitjUtprofit  Politicus. 


Vldesobfjfcari  coelum,  mugire  tonitrua ,  inundarc  excuflbs  ca:lo  imbrcs,  ciipi  oculis. 
Lunam  &;  ftellas ,  volare  Dracones,excitari  incendia ,  minari  cometas  ,  corulcarc  tul- 
gura,  virgas  &;  fiigittas,  lanceas  &  mucrones  extendi ,  ac quali  totum  in  te  cicliim  ruerec, 
ruptis  cataratlis  nube*  in  pluvias  firangi,     Ne  terrearis  Politice,amantis  hiccca:li  balia  funr; 


Philofophlca-Politiciv  tf 

Lucent^  ut  prejifit:  ScopcE  ccelifunt,  qux  aerem  purganc:  terram  fxcundant:  elevantur  ,  uc 
noslublevent;  innoftramconfpirantutilitatem.     £xcivIo  difce,  quomodo  luceas,  ut  pro- 
fis.     QuidDiviniusy  AudiRomanam  eloquentiam  pvo  M.  Marcelio  loquentem  :  Homines  Oceropro 
nnllArepropiHs  acceJunt  ad  DEUA4  ■,  ijuamfilMter»  homfnihns  liAnAo.     Prima  fubfellia  honoris  te--''^. 
nere,  velutlidusterrenumfulgere,  imminere  capitibus  reliquorum  ,  ditlarejura  &  leges,  Marced, 
Sceptrumlimulacvirgasteneretamofum  e(t:  at  fumollim,  (i  non  in  communem  utilitatem 
impcndas,  utautpurgesaKKcibusrempubl.autpurgataminflorcconierves.  LaudemAugu-  Sen.mO' 
fti  Cxlaris  cxComico  Poet.':perciperelibeat :  Pulchnfm  cmtiere  eft  inter  illuHres  viros.     Sic  il-  Slavia. 
U  pAtrit  Primus  AugHs}usP,trenSt  complexHS asha eji ,  coliturdr  femplis  DEus.     Quid  de  Pericledi-  ^Hati.  l, 
cam  illo  Fulminatore  eloquentidimo  y  TantoperO  fuosdiligebat,tant6que  honoreprofe- -^.  hijior. 
qucbatur,  ut  verba  ad  populum  tadturus  fubinde  optaret ,   ut  nullum  (ibi  vcrbum  excideret , 
quodutiIitati(ijorumrepugnaret.     Qu^iddeVefpaiianoRomanorumMonarcha  dicam?  Per 
tottim  Imperiitempust  aitde  CO  Tranquillus,  tjihilhabuit .i.:ti.j'!iHs ■,  (jHArn  propf  afjli(}.im  iiHtantcmqHe  Tran- 
RempHhl.flabitireprimo-,  deit:de  orn.tre.     Hocequidem  eft  lucere,  (Scprodeife,  in  id  unum  con- quiU,  c,^. 
tendere,  ut  Reipubl.benedt.     Monentem  iifto  Laurcncium  Medicum  ,   Filio  Petro  cum 
Principatushonoreidonerisimponentem:  Cives,mi  Pctie,  (liccenbremte  meum  procul 
dubioagnofcent,  ncquevereor^utnoneademauthoricatetuturus  lis  in  Repub.qua  nos  ip(i.  CaftrPof. 
SedquoniamCivitasomniscorpusert  multorumcapitum,  mementoin  ejusmodi  varietati- /^''''- '"^* 
bus  magis  unverfitatis  iStCommunis  boni  rationemhabere.     Eft  nimiriim  conformis  Ferdi-  Annal, 
nandill.monitoadConliliarios  :  IdunumflatHant^cjuociRcipHbUbonocedcret.  Ital, 

"^ii^-  -mv?^ ^.^ ^.'m-  -m^s m^M' ^^^ m%^- 

DISSERTATIO  II. 

Dc  Meteorico  Corpore  igiiito. 

QUoniam  Meteora  ignita  ,  feiiutalii  vocant  imprelTiones  ignitse,  c^teris 
.omnibusilluftriorafuntjmeritoeaprimo  loco,  acde  hisetiam  priusin 
communipertra<ftanda  fufcepimus..  Magnaeorumexiftitvarietas,  prsecipua 
tamen  hxcferme  recenfentur.  Primo  flamma,  caprsfaltantes,  I-ancea,fvde- 
radifcurentia,ftelia'cadentes,ignisperpendicularis,  ignis  tatuus  ,  ignis  Jam- 
bens,  draco  volans,  Caftor  &  PoUux ,  Helena.  Secundo  fulgura  &  fuhnina.. 
Tertio  Comets. 

Divifimus  porrb  materiam  hanc  ob  fuam  ampHtudinem  in  tres  fubfe- 
quentesdiftertationes.quarum pra^fens  de  iis  Meteoris  ignitis  duntaxat  aget  >» 

qua.'  primolocoadduximusjderehquisinbinisfubfequentibus  aduri.    Sit  igi- 
tur. 

Q^UiESTlO  L 

De  Mtteoris ignitisin  commtini} 

^^^^:iKOnclufio  prima:  duplex  impreflionum  ignitarum  materia  eli,  una  remota,  altera 

^fSy^T^  proxima ;  remota  cft  Corpus  terreftre :  proxima  eft  exhalatio  calida,  &  coagulo- 

fa(eucraiHi,(cuutaliiexplicanc,pinguis,  re(ino(anitroSuIphurea,quxexterra, 

fulphure,  bitumine,  plantis,  <Scanimalibus,  aliisquc  mixtis  extrahitur.     Ratio 

primieft,  quiadebetcftcmateriafacile  accenfibilis,  eigo  calida.  Ratio  fecundi 

eft,  quiahocdicendo,  clare  explicatur  difpofitioapta  horum  Meteororum  ad 

concipiendumignem,exquorumdcfeaucinercslicetcalidifint(Sc(icci,  nonaduruntur,ubl 
cxtraoleumobmatcrix  pinguedinem  accenditur. 

ConclufioSecunda.FormahorumMeteororumfubftancialiseftformaignisiniisnempe^ 
auK  flammam  concipiunt.  Sunt  enim  imprcsfioncs  quxdam  igne^:  qux  foliim  fplendorent 
&  lumen  ignis  obdnent,  quibuscaadignandaeritforma,  quxcuique  «rum  ex  fua  natura 
debetur.  Accidentales  ioxmx  funt  magnitudo  ,  color,  hgura,  motus,  locuss  duratio» 
perqux  accidentaliccrmtcrfcdiirerunc.  Nam(imcquxdam\Ieteoriccc  concretionesamplar, 
ahx exigua: , alia: rotundx,aIuc quadratx, alix oblongcc , alix al ia  tigura.  Sxpc^ verd qux  angu^ 
loiJE(unt,proculafpicientibuslonga:videnturpropterlociintercapedinem,qu2eimpedit,nd 
angulorum  eminentia^mternofcanturi  (icucacciditiis,quiquadratam  currim  procul  intuen, 

C  tuf) 


i8  Meteorologia 

tur,quibusnonquadrata,fedrotundaapparet.  Similiter  inter  fe  qujedam  difFerunt  colorc» 
namaliqucevidentur  obfcurce&fumidiEob  denficatem,ali£elucentes&:  candidx  obraritatem. 
Pariter non  omnibus  idem  efl motus,  quia  qutedam  in  orbem  eunt raptu  coeli  &:  ignis,quaedam 
furfum  feruntur ,  qui  eft  naturalis  earum  motus,quxdam  ad  latus  declinant,  propter  occurfum 
corporum  fuperiorum,aliasvecau(as,qu£e  reftam  inliibentlationem.  Item  queedam  lento  gra- 
du  pergunt, ut  nonnulli  Comet£E,qucedam magna  rapiditate,  ut  (ydera  cadentia.  Llbi  adverte 
ex  Arift.  lib.^.ci.  ideo  quorundam  ignium  trajediones  videri  celeritate  fua  Lunte  &;  Solis  cur- 
(umlongoincervallovincere,cumtamenremaliterhaberecertaratione  confter,  quia  nobis 
multopropinquioresfunt^quamluna&fbl.  Diverfumetiam  habent  locum,  quiaalite  in  fu- 
premo  aeris  tractu ,  aliteinmcdio,  aliae  in  infimo  ,  alis  etiaminterrs  vifceribusnafcuntur. 
Nam,qu6dnonnili  infraIunamcommunitergenerentur(dixi  communiter,quia  ex  multo- 
rumlententiavaldeprobabileeft,  Cometasetiamfupralunamapparuiffe)  probat  Ariitoteles 
lococitatoexmotuspernicitate,qu£Eineisvifitur,  fienim  in  ip(b  corporecosleftivolitarent» 
jnulto  fegniornobisappareretearummotus,utinfyderumconverfioneliquet.  Idem  ediffe- 
ritSenecalib.l. Nat.qusft. c.l.ajens:  StultumejfeexfHmaretverasJiellasdecidere^  ant  tranjillret  aut 
aliqHidillis  auferri  &  abradi-i  qHiaJlhocftiiffetijam  de  fHijfent.  Nulla  enim  nox  eft,  qua  non  plurimac 
ire,  &  in  diverfiam  videantur  abduci :  Adde,  quod  li  ipfce  difts  mutationes  coeleftibus  corpori- 
busacciderent,  fequeretur,noneft"eillainteritusexpertia,  cujusoppofitum  demonftiatur  ab 
Ariftot.lib.i.decoslo.c.  3.  Deniquedurationedifterunt,quiaqu£edamnon  patiunturmoram, 
fed  transvolant,  & evanelcunt paulo  poft,  alicC  diuturnce  funt ;  qusdam  nodtu  fiunt ',  alix  inter- 
diu ;  etli  raro  de  die appareant,quemadmodum  ftellce perpctux  funt, & tamen  interdiu  latent , 
quia  Solis  f ulgore obumbrantur,  fic &  has  abfcondit  diuturni luminis  claricas.Qupd  fi  aliquan- 
dotantavisemicuit,ut&:adverfus  diem  vendicare  fuum  fulgorempoflint,  apparent. 

Conclufio  tertia.  Caufa  efEciens  remota  harum  ignearum  impreflionum  folent  effe,  ut 
■ftiperiusannotavimus  tum ignes fubterranei,  fulphura,ibl,&:  reliquacorporacoeleftia^caufa 
vero  propinquior  &  inftrumentaria  eft  eorum  conden(atio,e6  qubd  una  pars  calida  magis  uni- 
atur  alteri,&  ita niutuo  adeo  calefiunt,  ut  ignem  pariant ,  vel  eft  Antiperiftafis  tiigoris  ambien- 
tiSjCalorenimobfefrusin  intimafeaggcrat,p3rtesconftipat,  &tandemignefcit.  Vel  eft  ca- 
lor aftrorum,putaSoIis,  quem  ignem  poffe  accendere,Iiquid6  conftat.  Vel  eft demum  coilifio 
&  attrituspartium  exhalationis  inter  feaccedencibus  prxfertim  &  fufflantibus  contrariis  ven- 
tis,quibus  exhalacionismateriahincindeagitatairricatur ,  ut  efTervefcentibus  inclulis  in  ea 
Jpiritibus  tandem  flammam  concipiat. 

Conclufio  quarta.  Caufa  finalis  eft  inprimis  confumptio  fumofarum  exfpirationum 
ad  viventiura  incolumicacem  &  (alutem,  verd  enim  hujusmodi  anhelitus  noxii  fiint ,  quibus  id- 
circopurgariacremoporteat.  Secundonaturxarqualitas,  quia  ciim  ignis  regnantetiigore 
per hyemsm  diminutus fic, &inferiora creverint elementa,  conatur natura ad iequalitatem  o- 
mniareducerepluresigneasconcretiones  generando.Tertioprcefignificatioaliquorum  even- 
tuumtamtriftium,quamlxtorumexdivinoinftituto;  ficprKuuntius  felicitatis  extitit  cometa 
ille  cum  geminis  tubis,  quivillis  in  ortu Alexandri  Magni^uci  &  cruces  igne£ ,  qux  Conftanti- 
no Csfari apparuere.  PluravideapudAuguft. Iib.2. deCivit.Deicap. 25.  &lib.j.c.i.  Plini- 
umlib.2.  naturalisHift.c.zf.Tercullian.  inlib.adScapulam  c.  3.  Suetoniam  in  vitaC.  Cxfaris 
cap.88.  Liviumlib.  3.  Decad.i.  Jofephum  de  bello  Jud.  lib.y.c.ii.Niceph.  1. 3,  hift.Eccl.  c.4. 

Exhisobfervationibus&generalibusprincipiisMeteorognomicis  h-iud  cegre  fequentia 
huic  materise  propinqua  refolves  &  primo :  cur  marmor,  a.'s,  f errum  ,  ecfi  vehementer  incale- 
lcant,  haud  tamen  flammam  concipiant,nempe,quia  nimium  terrx  pondus,  quod  illis  inhxret, 
cumrarefieri&fe  excenuarenonposfit,  obfiftit,  nepartesignexconipirent. 

Refolvesfecund6,  curatcrifionechalybis  6  filiceignis  eliciatur,  quia  nempefadta  hac 
coUifione  multx  partes  tam  humidee,  quam  ignex  excitantur ,  hinc  illis  extpirantibus ,  lia:  uni- 
untur  in  fcintillas. 

Relblves  tertio.  Cur  epilisfelium,  dumquiseos  ex  adverfo  fricat,  fcintillce  non  raro 
cmicent ;  fcilicet,  quia inter filaminapellis  felinx multje  parces  potentia  igneae  latent ,  quae  af- 
friftu  excufl^x ,  filamenta  pellis,  unionem  prius  impedientia,  fupergreflce  coUiguntur  &  fcintil- 
Jantluce  quidem  duntaxat  no£l:u  vifibili  ob  radiorum  tenuitatem. 

Relblvesquarto.  Cur  foenum  humidum  arese  importarum;&incumulumcongeftum 
fepefeipfo  inflammameruperit;  ratioinpromptueft,  quia  humor  ille  per  calorem,  quem 
intra  fe  fovet  f(xnum,rarefit,  &  per poros  illius,  quibus  abundat,evolat ,  quo  abeunte cauquam 
frafto  obftaculo, partes  relids  ignea  fefe congregant,&  flamma foenum  corripiunt. 

Refolves  quinto.  Curcurrusmultumonerati,uti&mol£erotx  fuccendantur  ?  caufam 
exdi6liscolliges,attritioncmefle,  quia  compreflus&attritus  aerattenuatur&  rarefit,  rare- 
iaftus  in^alefcic,&  in  materiar»  igneam  degenerat»    Ita  ignem  exjitare  edotti  inde ,  dum  li- 

gna 


Philofophico-Politica.  19 

gnamotacdcmmoconfricantes&atterentesinflammarLmt.     PariterApuliUgnumfuoicu- 
Iiscircumvolvercroliti,quibusvelociterrctraa:isignemclicucrunt. 

rToI^s  demum  Ibxto.     Curtriticumfimilesque  agrorunifruaus,  dum  adhuc  madi- 
dohorreointeruntui.nonnunquamfuccendantur;ratioaemdabisexAnt>pcnaafi,quanem- 
p°triticWscalidxdtriaoreextrinlbcoobIeirxfortiusagunt;humoremperl^^ 
trci3tSexpellunt,quibus  expuUislibiuniuntur,  &flammam  excitant      Eadem  de  cauf» 
cairaquis  pSa  ^n^^^^  partescalidx,  viaquxlcmteraftuix  ad  intenoralerec.pe. 

re  coguntuSeclaulisporispcraquam contiauoafflucatemlibiunamtur ,  <Sc  unms  vtnbus 
cxaidclcunt. 

CONCLUSIO   POLITICA. 

Nonte,  fed  tuorum  quasre  utilitateiix 


^TOntuuscs,fedcsalterius.  Natusnonprivatx,fcdpublicKaurK,  Araxnimisellaaiviti- 
PN  tis,  qui  fe  libi  tantum  ,  non  aliis  conlumit.  A^««wA/,/f^/)«;«/»,apudDionem  Cxlar 
Hadrianus  frcqucnter  in  Senatu  audiebatur ,  RespubHcA  tnim  non  ejt  mta  ,  fi  ego  Re<pu~ 
hUc€  Nonfuuseftignis,  qui  in  aera  fublevatur:  necpendulx  in  publico  Procerum  Sena- 
tu  faces  &  luminaria  libi ,  fed  aliis  confumuntur.  Commodius  illis  loret  efte  ,  quam  ablu- 
mi-  verumcommodumaliorum  pcnfi  habcnt,  non  fuum.  Platonis  pixcepto  infiftendum 
lUadet  M.  TuU.  Ciccro  -.  Utilitatem  civinm  fic  tHeantHr  ,  o~  qu£C»nqne  agunt,  *d.  Reipiibl.  refe- 
rant  commodum,  ohliti commodorum  fmrHm.  Oceanus  aquarum  Rex,  hcet  omnes  cbibat  flu-  Ikl.offff, 
vios,  quiampUffimaipfitributapendnnt;  easdem,  quas  Ibrbet  aquas,  reftituit  ad  eorun- 
deoiufum,  non  ad  fuum  refervat  commodum.     Llnde  fluminu  efTcnt ,  undepelagusama. 

C  z  rent| 


t 


?0  Meteorologia 

rent,&:pertotprxcipitiarequirerenc,  fitotum,  qLiemipfi  dantLaticem,,ipfe  Oceanus  coo- 

fiamerec?  Politicus,utcEquLisfit,2eqLiorfiat.     Omniainpopulorumadipem  referenda Ilint. 

MarcusAurelius  CK(arficucinmulcis,icainlicc  eminuic  quoadReip.procurationem  :  dice- 

bat  thefiuros&cKCeraomniaefreSenacus.  Populfque  Romuni.  ^  Nos-,\ni\u\s-,  adeonihtlha- 

yemns  propriam-,  ut  xdes  etiam  veflras  habitemus,     Qu6  magis  proinexlibil  indum,  &  in  ulti- 

mas  Orbis  oras  deportandum  monltrum  hominis  Machiavcllifl;ici ,  qui  fe  natum  &  fadlum  eo 

vult ,   uc  cuciculamfLiam|curet,  fuas  fl)rcunasamplificcc,  generalicer  vivac  ,  erfurj^ac  fubdi- 

lib  s.ad   tos,- fuam  crumenam  impinguec,      Quam  longe  alicer  Oratorum  Princeps  :  Ut gubematori 

Attic.       currus  ficHKdfis  1  Afedicofilifs  ■,  Imperatorivictoria  :  Sic  ReipMicji,  Moderatori  beata  c/vium  vita  pro' 

£ap,ii.      pojita  ef},  nteacopiis  locuples-,  opibns  firma -, gloria  ampla&  virtnte  honeflafit.     Exemplo  Periclis,qui 

cumurbem,  quam  acceperat  magnamj  maximam  reddidiflec,  acque  opulenciflimam,  nec 

uno  nummo  fbrcunas  fuas  reddidit  ampliores.     Neque  Arifliides  juflus,  ic  Epaminondas 

Juflin.  l.  Deus,  Lycurgus  autem  Servator  appellaci  !unt  divitiis  abundantes  :  fed  quiacenuivircuce 

2.  Vd.    concenciGrcEcijeinbonumfeexercuerunc.     Vicam  quiniplamnonneCodrus  fuisproAche- 

J/<«.v./j.  nienfibus,  CurciusproRomanis  :  NonneM.  MariusConliil  filiam  Calpurniam;;  Erichteus 

t.s.Plnt,  pariterfiliam  fuam  pro  bono  publicoimmoiraunt  y  Optimum  honoris&:  virtutis  compen- 

in  parul  ^y^xxm  propriiE  utilitatis  difpendium,     Sic  iterum  Romana  facundia  eloquitur :  Si  confuUs 

lel.  Orat.  ppulo ,  remove  a  te fafpicionem  dicujus  commod.i-,  fac  fdem ,  te  nihil  nijipopuli  fniUum  qunerere.     Ec 

/tgror.  ad  Claudianus : 

ff^^"*'  Tu  conhile  cmiais, 

4ian.  TL.T      -i  •  7 ,. 

iSectmynec  tua  teinoveaiit^fedpiblicavota. 
Hucpercineccolophonillelegum  XIL  tabul,  Saluspoptdifiipremakx  efi, 

Q,U/EST10  II. 

^e  jlamma  i  capra  faitante ,  lancea  ,  igne  -perpendicHlari ,  fli- 

pda  ardente ,  d^  aliis. 

Ggredimur  nunc  Phxnomina  ignea  in  (pecie,  fi  non  omnia,faltera  ea,  quoe  Meteorolo- 

gicainftitutioutprimariapertraciuc.  Horumvariecasex  macerix  dilpoficae&inaltum 

evocacce  oritur v.ariecace,  nam  ex  mukiplici  difpoficione  halicuum  fecundum  raricacem 

"."lUC  denficacem ,  fubcilicacem,  autcralTiciem,  magnicudinem  velcenuicacem,  «Scmajo- 

rem,minoremqueIevicacem,divernnum  figurarum ignes  accenduntur,  ita  ut  alii hanc, alii 

aliamfiguram  reprcEfentenc.     Itaque,utordiamur,fic 

Conciufioprima.  Deprimaconcrecioneignica,  flammadida,  feu  fax ;  (5c  eft ,  quan- 
do  exhalacio  multa  in  longum  &:latum  diffufa,  propter  fubtilitatem  fuamtota  fimul  nam- 
mamconcipit,  idquefccpetam  lucufentara,  utdiemreprKfentet,  &:  magna  pars  csliardcrc 
videatur,  dehocMeteoro  tefl:aturPliniuslib.2.Natur.  cap.  3?.  Lumen  de  ccelo  nodu  vi- 
llimeftC.  Cxlio  &:Cn.Papyrio  Conliilibus,  &f£epe  alias,utdieifpeciesno6tuluceret.  De 
eodem  memoratPIutarchusinLucuIlo:  olim,  inquiens  ,  inter  acies  Mithridatis  &:  Luculli 
ccelorepentefiflb,  ingentisdoliiflammacolorisargenceifufi  incerram  decidic,  Vocacur  & 
abaliis  ardor  coeli;  &:nonnunquam inftir  caciti  fulguris  obfervaCa  eftdecidere ,  Sc  ledificia 
fuccendere.  Ad  hanc  irapresfionem  igneam  revocari  poffunc  ignes  illi ,  qui  anno  1660,  in  fe- 
ito  Corporis  Chrifti  diverfis  Germanix  locis  die  claro  &  ccelo  fereno  exacre  in  terram  funce- 
vibrati,  Quod  fihcecexhalatioinlongumextenditur,atque  ita  £equaliter  denfaeft,  ut  non 
fimul,  fedpaulatiminflammariposfit,  faxdicitur,  c6  quodcandelas  ardentis  imaginemprae 
feferat,dequaPIiniusIib.2.  cap.zS.loquitur,  dicens:  emicant&  faces  non,  nifi  cum  deci- 
duht,  vilae ,  qualis  Germanico  Cxfare  gladiatorum  fpe£taculum  edente,pr-xter  ora populi  me- 
•ridiano  transcurrit.  EtSenecalib.i.Natur,  Quxfl.c.  i.  Noftra  certea^cas  nonfemelviditdi- 
urnas  f aces,  alias  ab  oriente  in  occiden.tem  verfas ,  alias  ab  occafu  in  ortum. 

ExquibuscoIIigesprimo.  Hancflammamtamnottu,  quam  interdiu  effe  quandoque 
■Yifibilem,  pctisfimumtamennodu  ob lubtilitatem  &  tenuitatem  ignis,quce  Solis  luce  fit- 
peratur. 

Colliges  fecundo.  Hanc  flammam  neque  diu  perdurare  ob  tenuiratcin  materije  ,  ob 
quamcaufam&flammainfulgurc&incandela,  qux  in  fumum  quandoqueexfiiic,  fubito 
xeftinguuntur;  fed&flamma^jquaEexVulcaniis  evoiTiuntur,brevis  viticfunt. 

Con- 


Philofophico  -  Politica.  21, 

Condufio  fecunda.  Capra  falcans,  qux  a  Grcecis  oli^  appcllatur ,  eft  Mcteorum 
igneumfuprenTiregionisacnSifiguru&rublultufimilicudinem  habens  vercEcapr:e  (altantis, 
ideoque  a  barbula  <5c  tioccis  circumpcndentibus  caprx  nomen  obcinuit ,  quia  nimirum  exhala- 
tio  in  longum  magis  quam  latum  protula ,  habet  ad  htera  tila  quxdam  incer  fe  diftinfta ,  ad 

3ux  cum  tit  fuccellive  acccnfio  &  inflammacio,  procurfationem  quandam,  &;  veluti  faltus 
amma  etHcit,  ut  capraspetulcientes,<S:{:ilcufublilicniCsimicarivideancur.Aliquandoeciam 
alicer  Meceororum  hoc  genus  concingere  pocefl ;  nimirum  cum  exhalacio ,  quoad  dcnficacem 
Sc  raricacemvaldedilformis  cxillac ,  pcrparteseasdiverlasfuccellive  itaignemconcipit ,  uc 
flammacrarioribus  celeriusaddenlioraexcurrens,  iniisquc  inhxrens  diutius,;  quandam  fal- 
tiiscaprinifpcciemoculisintuentium  referrevideacur.  Plane,ficutcum  inmenfa  diverfos 
pulverispvreicumulos  modicointervallocomponimus,  ignisinunumeorum  immilTus,  fre- 
quencilalcuinvicinioremcranscurrit,  eumquejucundolpetlaculoabfumit.  Talisannotatur 
aSenecal,  i.  Natur.  Quxli  c.  i.  lunari  magnitudineapparuilfecirca  Cxlaris  Auguftiexcefium, 
Conclufiotercia.  Lancea  c(texhalatiooblongaxquali«Scminimelatacra(fitie,  qux  ac- 
cenQnontranscurric,necprxcervolac,aucfalcac,(edcommoratur(Sc  ineademparce  cceli  col- 
luccc.  Vocatur  eciam  ab  aliquibus  jaculum,auc  crabs  ignica ,  nimirum  quia jaculum  auc  cra- 
bemfimilicudinekigurxrefcrc.  TalemcomparuiHeceltacurPlinius  lib.z.  c.  26.  cum  Lace- 
dxmonii  clafTe  vidi ,  imperium  Grxcix  amiscre.  Scribic  eciam  Cornelius  Gemma  lib.i.Cof- 
mogr.cap.  2.  Anno  \^6c.  die.  17.  Deccmbris  vifam  elle  ignicam  trabem  mane  circa  horain 
quintam.  Eam  prxciput}  Ipeitarunt  Angli ,  &  qui  prope  Infulas  Namuream  tradusque  tini- 
timosdegunt.  Ardebatcoeiofummoconlpicuaperduaspropemodumhorasbrachiilongitu- 
dine,tantotLilgore,utmcridicsvidcrecur.  Reterc  paricerFromondus  lib.2.Meceor.  cap.  f, 
arc.  I.  in  aucumno  anno  i6zf.  ingcncem  crabis  molem  incempelU  nodeapparui(re,,abocca- 
liaexorcam,paulacimqueadc<xliculmenevedam,Lunainclaris(ime  Iplendencem  intu(caire. 
Conclufio  Qiuirca.  IgnispcrpcndiculaiisleujuxcaaliosPyramiseflMeceorum  exhala- 
tioncinflammata,icatiguracumuc  columnam  erectam  aut  Pyramidera  refsrat  afpicientibus. 
Fitautemcummateriacftbenecohxrens,  habctque  parces  lublimitatc  &.  cralfitie inter  fefc 
disfimilcs,  ici  uc  fubciliores  parces  elcvcncur,  (imulque  accendancur,&  qux  cr.isfiores  (ianc,dc- 
orfum  commcenc.  llnde  pars  inferior  hguram  balis,  (upcrior  vero  columnx  ad  perpendicu- 
lumelevacxoftcndic.     Ic.iConimbr.  traC:\.  2.  deMcreorisignitis  c  i. 

Concluiio  quinta.  Stipulx  ardentes  f unt cxhalacio  rarior ,  &;  non  bene  compadla,  long^ 
lateque fparfa ,  &:accenfa(ubinderelucet,  fubinde  excinguitur,  fictjue  fpeciem exhibet  ili- 
pularum  in  agrisflagrantium. 

Clypeuseft  Meccorum  inorbem  fcincillins,  Sc  clypei  formam  refijrens.  Talisvifusfu- 
it  fub  L.  Valerio  & C.  Mario Confulibus, qui adSolis occalum  rapiebacur ab occafu in orcum, 
teflePiiniolib.i.Hiftor.  Natur.  c.  ^4. 

HisMcccorisannumenmcurSf  fequencia,  ucDolium,  Turris,  Navis,  Crux  acccnfa  fic 
dicla  d  tigura ,  quam  diverfa  materix  dilpolicio  variac. 

ConclufioSexta.  Llniverfimmaceriahorum  Meccororumeftexhalatio  pinguis &: vifco- 
la.  Formafiabftancialiseftignis,  fi exhalatio tota  inflammatafit:  forma  accidentalis  tigura, 
autlitus,quiproximumfun(lamentum  (imilitudinisfitcumre  aliqua,  cujusnomcnadeptum 
cltMeteorum.  CaufaelticicnsfuntpraclertimSydera.  Itemmotus&  coUifioillarumexlia* 
latioQum,  nec  non  (i:intilla  ignis  aliundcin  maccriam  incidens. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Fortimdo  Virum  facit. 

FOrcicudinem  cum  Scneca  appello  v/V//»/w  perichUjHjld  contemneHiem-,  *f*>  fiientiMm  fert-  gffjfcJ^z, 
cnlrrum  repelUndorum  ,    excipiendorum  ,   provocandorum.     Hanc  qui  a/Iequicur  :  N^oit   mo-  ^^  henef 
Jo  cum  fummis  viris  comparari potej}  ■,  UC  loquicur  Ciccro,  fed  fimilis  DEO  habendus  cft.  ^.^  24-. 
Columnamcibicalumobjicic,  quxcjuiaflammisnucricur,  quidquid  cerribile  obviat,  con-  Cicer.l.  i. 
coquic;  <5c  involanccs  capras,  6c  minances  lanccas,  &  cclorum  cufpides,  &  ftipularum  ar-  deofftcep, 
denciumfafccsdefpicic.     Voluncillam  ex  coclo  deturbare  ?  non  cadit :  Volunt  loco  mo-      7^^ 
vere  ?  noncedit:  fornVfiquidcm  animi  &  confldntis  efl-,  nonpertHrbari  rehtis  ajperis  ,  »ec  tnmultu- 
MttrdegrAdHdeJiciinecarMionedi/cedere,      Non pote]}Me mutatur-,  non  extollitur  projperis ,  non  trifli-  Cic.l.S.de 
bus  ttterf^itHr.     Gubernatoiem  in  tempcftate,  in  acie  milicem  expciimur,     Adverfi  aliquid/wi^.G^* 
incurrat  oportec ;  quomodo  alias  fc  virum  probabic  ?  nam  &'  ludo  ccelo  firenes  cancant,     of. 

C  3  &afpi- 


in   Ar- 
cad.  refc 
rente  Ptt- 
rit.l.7.de 
re^no. 


22  Metcorologia 

&  afpirantibus  favoniis  itiollis  foemina  jocatur.  Omnivento  velaaptare,  &ubi  tmTOathti 
impendentia  mala  tibi  volunt  malum  fi:angere>  remurnqueexcutere :  ibi  ^P^^^^^Jf '^?";],„: 
re,  hic  opus,hic  labor  eft.  CurtiusGonzaga  CafWionts  Marchio epigraphen  ad^eci^^^^^^^^ 
lomarino:  Skqmefio.  NameaBellua,  dumtcmpefhs  eft ,  lupraScopulumllertit,  ac  dm^ 
rniTplacidiffiml  Infremat  coelum,procellas  moveat,  fradus  il  abatur  orbis  :  ridetPoUti- 
ZS^ctadit.necccdit:  Columna  eft.    EftAlexander  intcr  fpicula,  Mithndates  mter  cate- 


n...  THe  enim  aoerto  marte  Bellum  adminiftrabat,  intet  hoftiles  phalanges immotws.     Ifte 

^'^       Sen?ebellislacesfitum  refpice:  pugnavit  ut  Leo,  ftetit  ut  columna,  fub 
dmlo 5ff/e  beUavit  plus  quam  Hercules:  nec  emm  Her- 
cules  contra  duos. 


QUiE- 


Philofophico-Politica.  23 

iESTIO  III. 


QU 


Dc  Cajloret  ^olluce ,  ^  Helena,      Item  de  Stella  dijcurrente  ^ 

volaute&'  cadente. 

COnclufio  prima.  Caftor ,  Pollux  ic  Hclena  funt  ignes  apparentes  fuper  mare  in  infi- 
maregioneaeris&parumfublimes  (prcefertim  urgente  tempeftate)  &  quando  bini 
quidemerantignes,appellabanturetlinicaruperftitione  ab  antiquis  Caftor  &c  Pollux, 
Credebantenim  nautce,  eaNuminalibi  intcmpeftatibus  auxiliofbre.  Undc  felix  o- 
men  habebant,  ciim  gemins  ha:  tlammulx tranftris  inlidere cernerent.  Qn^ando  vero  unicus 
tantum  apparebatignis,appellab3ntHelenam,  &  pro  intaufto  omine  habebant.  Ita  referC 
Plinius  lib. 2.  c.37.  binos  n jnc  Hifpani  Siculi ,  <Sc  Galli  ignes5^«/  Elmt\  vel  utialii  volunt  S.  Tel- 
mi.  ItaliveroS.Petri&Nicolainominant.  Hujusreinulla  Ribeft  ratio  phyfica  ,  ideoque 
fuperftitiofavanitascft.  Cxterum  tamen  naturaliter  philolbphando  &:  line  fuperftitione  > 
cumhiigncsfivebini,fivetcrniantennis&:  tranftris  vel  aliis  navis  partibus  quierd  inhserent, 
omen  f eTix  poteft  efTc  pacifics  tempeftatis  & aeris  pacati  &  conquiefi;entis ;  Hoc  indicare  vo- 
luitSenecalib.a.c.i./«wrf^«4,inquiens,r(rw/)r)?rfrerf^/).«rf»f^«.«/J"j?r//iC  vdo  inftdentes\  exiflimant  Je 
tunctdjuvarifericlitantes  PoUttcis&CaftorisNtimine-,  caujavero  meliorisfpes  eftiCjuod JAm  apparet  franqt 
tempeftattm&ventosdefinere.  Quandovero  flammce  hac,  illacquc  jadbatx  divagantur,  trepi- 
dantmeritonaut:e,quiaindicantventos,aurasqueagitatas,caufavero  horumigniumfunthu- 
miditates  fpirituolx  e.x  mari  tempeitaie  agitato  elatit ,  collats  &  accenlie. 

Concluliofecunda.  Stelladifcurrenseftexhalatio  oblonga  continenter  acccnfa;  ncc 
enimflammamovetur,fedquemadmodumcum  filum,  aut  cuni  candelae  pauloante  excin- 
^x  fumus  ad  fuperpoftcam  flammam  alterius  candelx accenditur,  non  defcendit  flamma ,  fed 
fumuslliccesfivdaccenditur.  Aptioradhucfimilitudoeit,ficoncipiatur,pulvispyriuslongo 
ordine  per  tcrram  (eminatus  accendi  fecundiam  unam  extremitatem ;  tunc  cnim  ignis  a  prin- 
cipio  pertotamferiemufqueadfinem  difcurrere  videtur ,  cum  tamen  reveranondifcurrat 
primus ignis de loco  in  locum, fed  femper  novus ac novus producatur  continuata  ferie. 

Quandoquetamcnglobulushalituofusinflammatur ,  &  revera  abunoinalium  locum 
fertur,pabu!iquefuivenamfequitur.  Vidctur  autem  totusvix  tradlus  accenfus  eadem  de 
caufa,  quaceleriter  titio  accenfus  rotatus  igneum  circulum  exhibet ,  quiaoculusdifcernere 
ncquitvcIocitatemtantarrv,fedvidctfimul,undeexierit,&:  quoprovenerit,  ut  in  titione  cir- 
cuma(5to. 

Conclufio  tcrtia.  Stellacadenseftexhalatio  accenfa,  qux  furfum  enitens,  aeris  frigi- 
direfiftentiaviolenterrepulfaperantiperiltafimaccenditur,  &c  dcorfim  refilit,  ita  ut  emifli  S 
Superiorilocojaculi,autglobuliigniti  excusfi  Specicmreferat,aut  ftellamomninoexfirma- 
mcnto  prolabentem  alpctftui  hominum  rcpra;fentcnt.  Quod  fi  hsec  exhalatio  nulla  re  refi- 
ftente  in  altum  evolec,  Sydus  volans five accendens  dicitur. 

ConclufioQtJarta.  ImpresfioneshiEignejBnongcneranturin  fuprema  aeris  rcgione, 
fcdinfraeam,  Ratiocft,  quiainfupremanequenubes  funt,  qua:  exhalationem  fuccenfam 
rcpcllant,nequetantaip(iusaerisfrigiditas,  ut  per  antiperiftafim  cfficere  queat,  fa-pc  etiam 
nonlongeanobisficri,exeop3tct,  quodfubindead  terram  usquedeciderevifk  fint,  refo- 
lut£Einmateriamvifcofam,Iubricam&inmodumfpermatis  ranarum  compadtam,  illi  pror- 
lus  (imilem , in  quam  Robcrtus  a  Fl uth refolutum  vidit  ignem  fatuum ,  de  quo  in  fequentibus. 
Conftrmat  vicinitatcm  hanc  Arift.  lib  1.  M  etcor.  text.  22.  cx  velocitate  motus  inquiens:  Omnia 
4utcm  hdcfnb  lunafiHnt.  Signum  antem  eji  apparcns  ipforttm  veloctias  ^  fmilis  exijlens  iis ,  cju£  a  »0- 
his  projiiiuntur  :  ^ux  qniaprope  nosfunt ,  multum  videntur  velotitate  prtter^edi  &  ajlra ,  &  Solem  &  Lu. 
nam. 

Quxres  primo.  Cur  motus  ftellarum  iftarum  in  fine  plerumque  fit  tardior  ?  Refp, 
primo^  interdumeasfoliimapparenter  tardiusmoveri  ob  rationem  opticam  ,  quiafcilicec 
dumferunturmotu  adhorizontem  noftrum  parallclo,  <5c  ab  afpcftu  noflro  in  avcrfam  par- 
temaguntur;  xqualiavice  fpadaaboculoremotioraapparentminora,  quam  propinquiora, 
ade6quedumaccenfaexhaIadotranscurrit,iIIaa:qualitempore,  quo  priora,  videturmoveii 
tardlus,  quoniarn  tantum  tcmporis  infumit  in  minoribus  (ut  apparet)  fpatiis,  quantura 
antea  inlumplit  in  majcribus.  Rcfp.  fecundo,  fire  ipfatardiiis  fc  movcant  in  fine  ,  ratio 
efte  potcft,velprimo,  quiafiexhalario  feincoclum  rcdt»}  autobliqud  evibravit,  materix  in 
finedeflagrarunt,  «Scfpiritus  igneimolem  ferentes  majori  cx  partejam  exfpirarunt.  Vel 
ciim  deorlum  cft  motus ,  qub  aer verfus  terram  perpetuo  occurrit  denfior,  ac  magis  traje- 
aionirefiftens.  Veldemum,  quiamatcria  motu  defilit,  aut  rarefcit ,  &  pigrior  in  fine  ad 
cafum  fit.  Qux- 


24  Meteorologia 

QuJEres  fecundo  :  quid  prjenuntiant.  Refp.  juxta  quorundam  opiniones  plerumque 
ph:EnomenahiEctempeftatespr£eragire;rationemdant,e6qu6d  denotent  acremmulta  ex- 
halationeinf'e£tumefre,&quacunqueexparteprocurrunt,  abinde  ventos  expeSandos efle. 
ProbabiliustameneftexmentePtolomiei  centiloq.  Aphorif  ^g.ficcitatemngnificire,  unde 
»erisfalubntaspotiusexpe6tanda  erit  ad  mentemHippocratisj.Aphor.ifi. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Amore  fimul ,  &  timore  praefit. 


NExis  femper  manibus  inccdat  cum  Amore  Timor.  Neque  coclum  femper  minari  ful' 
mina,neque  fudo  femper  coelo jocari  Pontus  folet»  Unum  altero  remperare  Sapicntis 
eft.  Amantem  te  timeant ;  minantem  ament. 
Itaad  clavum  fedeat  amor  Navarchus,  utProramagat  Timor ;  mutuisque  auxiliis 
Reipub.  navim  moderentur.  Adverfus  ceftum  fi  expands  velis  prog\edi ,  antennse  in- 
fideat  amor,  quiCaftor  fit ;  &  alum  occupetTimor»  qui  Pollucem  agat.  Maximum  na- 
vigiimalumi  malo  fialterutcr  abfit,  autAmor,  autTimor.  Semper  inmalacia  carbala  ex- 
phcare,  periculofiimeft:  quomodoenim  remum  diriget,  fi  fyrtes  &ScylIx  afilirgant ,  qui 
timore  caret.  Sed  neque  fecuros  naufragii  vedores  faciet  Clasfiarius,  fi  ipfe  ad  quamvis 
procellamtimiduscontinuoalios  percellat  timore  f  Caftorem  agas ,  fednonfine  Polluce  : 
alterfinealtero  in  mollem  foeminamabit,  6c  Helenam  induit :  atque  dum  fola  hsec  facula 
velutfirencumnavigioludit,  inprxcipitia&charybdcsimpellic,  Amctfuos,  qui  Reipubl, 
archithabffus  audit,  fedita,utnonpr£E(ummat:  regat  timore,  ita,  ut non defperenc.  Ne- 
queNerofit,nequeNerva:  iftemollisnimium,  illecrudelis,    Rex  Joanncs  Portugallia:  IL 

quoti 


Philofophico-Politica.  25 

quodplusccquo  fcverusfuerit,  populo  invifum  fe  tecit,  amorcm  non  habuic.  Et  ccqu^  cru- 
entum  tuitRegisHenriciquarti  imperium,  quod  amoris  luxati  curliam  nelcierit  timoris  lu- 
patiscontinere.  CaditImperialiscurrus,ubiPhactiion  amoreregicncfcitfra-no  moderari. 
Nimioenim  amorcvitiishabenxlaxantur,nimioterrore  porta  it^naviit  aperitur,autdefpera' 
tioni.  (iualipartesejusdemcorporishxbinjereginitvirtutesfunt;  necunquamunaiftarum 
utiliceat^quamutneortlndaturaltcra.  NihilpernicioliusGubernatorc,  ultra  quam  par  eft 
amante,  Nervx  tcmporibus dicere [blk:bMZ:p€ji4sijfcj!il>iali,i£ere-,cjmitaamat.,  Htomniapermit' 
taf^cjH.imejuiita  terret^ut  nilul.  Opcinuimmixtumcx  calido&humiLio;utfiminaspluit,(imul 
amoris  tavillas  f  undat  politicus.  Nimius  amoris  ardor  conlumit  j  timoris  gelu  ftupelacit;  me- 
dioincediturtucius.    Ama,&cerre,&amaberisaccerreberis. 

QUiESTlO  IV. 

^De  igne  lambeme, 

OBfervatumhaudinfrequcntertumveceri,  tummoderna  JEtatc  &  hominum  capitibus 
(Scveftimencis,  &  animaliumpilisaliisque  rebus  innoxie  adha-liftc  ignem,  quem  id- 
circo  non  adurentem ,  led  lamhentem  dixcre,  qui  vcteribus  quidcm  maximum  felicita- 
tis  tuerat  pralkgium,  de  hoc  igitur  (it 
Conclulioprima."  Ignislambensnihilaliud  eft,  quam  Hammagenicaex  rara  fubtilique 
exhalacionc,  vel  ctiim  ex  Spiricibus  calidiorum  animalium,  qux  dilpcrlu  per  aercm  corum 
aliquandocapillislolccinhxrere.  Non  eric  hxc  fiamma  urcns  pb  raricattm&tcnuitatem, 
quemadmodamflammaviniardentisurendivimnonhabet.  Contigillcid  Alcanio  Julo  &' 
sexftliotingit  Mancuanus  lil:).2.  .^ncidos: 

Eccelevisfummo  de  verticevifiis  Jttli 
Ftindej-eli/ifiefiafex,  tafluciiie  iunoxia  molU 
Lambere  flainmacomas  ,<^  circum  temporapafci. 
HuicquidaftineValer.  Max.lib.i.c.9.  adducit  de  ServioTulIo,cuietiamnumpuerodormi. 
entidcpalcebatinnocuertammaverticcm,  quamut  cxli  quoddam  prodigium  attonicacon- 
lpiciensT.irquiniiRcgisuxorTanaquiI,omenindeaccepit,utServium,licet(ervanatum,mo- 
rehliiRegiseducavent,  &adfummumimperiiculmenevexerit.     TeftaturquoquenofterP. 
Kirch.  quoties  cryptam  (ubterraneam  Romx  fubibat,  totics  e  comitum  liiclancium  capice 
flammulas  facis  inftir  erupifle.     Non  injucundum  illud  eft,  quod  Cardauus  lib.  8.  variec.  c.45. 
inhxcverbalcribit:  inrcrmiracula,  inquic,  hominiscenlirridebec,   quodcuidamMonacho 
Carmelicani  ordinisperannoscredecim-iperpecuosevcnic;nam  quoties  capuciumreducebaC 
ad  occipuc ,  (cincillx  ignis  H  capillis  crumpebanc;  ita  Cardanus. 

Nonlblum  vero  hominum  ,  led  ic  .aliorum  animalium  pilis  ignis  hic  innoxieinfidec, 
Narrac  Scaliger  cxercic.  174.  cquum  lii  habuiffe  e  Calabria  candidumadCacaphradti  u(um» 
quiinrcnebris,ubiftrigilciricaretur,fcincillasejaculari  vidcbacur.  Idem  Hi(torix  produnc 
delt;rociTiberiiCxfariscquo,ecuiuvcapiceflammamnonrar6  emicuide  perhibenc.  Huc 
eciamrcvocaripoduntfcintillx^Opilisliiliuminterdum  prolilientes  ,utlupenus  qu.  i.dift".  fe- 
cundx  annotavimus. 

Quxrcsvcro,  quxnam  harum  inflammationum  fit  caufa  ?  refpondet  quxftioni  huic 
Tobi.as  TiulcrusinMcccor.  Difp.5.  Theli^i.inquiens:  recondicahxcelfein  Nacurx  Majcfta- 
te,  qualidivinadcvirisPrxcellentibus  prxlagia.  verum  merico  hxc  refponiio  exploditur, 
qualc cnim  recondicum  in his ignibusprxlagium  laccre poceft, qui xque bruto achomini,gen- 
tilibus  ac  Chriftianis  communes  (iinc.  Mclius  igicur  acl  mencem  Conimbricenfium  cradt.  fe- 
cundo  in  libros  Meceor.  Arift.  cap.  2.  fic 

ConciufioSecunda.  Flammahxc  generacurexrarafubciliqueexhalaclone,  oricurque 
nonnunquam  exfudore  animalium  prxcalidi  cemperamenci ,  cum  vclociori  .agitacu  incale- 
fcunc,(Scpinguemvi(cofumquehumoremexfeprot(jrunc,  quifimiliccracque  ignis  latuus  ac- 
cenditur.  Quandoquecciaminflammatiohxcexcompreslionc  &  attririonc  prxdiclorum 
halicuum  accenditur,  qui  tumi  inftar  prorumpere  fxpius,maxime  hyemcvidcntur,  congrega- 
tiquedeindeinrtammantur.  HincLiviusexAntiate  fcribit  deL.  Martio,duceduorumexer- 
cicuum,flammam  concionanti  fulam  e  capitc finc  ipfius  fenfu  cum  magno  pavore  circumftan- 
tummilitum.  Obeandemrationem  AlexanderMagnus  communitci  in  magno  prxliiardo- 
cc fcincilias tJ  vcrcicc (Sc vulcu evibravic.Racioni huic fublcribit Irouiondus (S: addic :  ira auc vi- 
noxftuanciacapicataciliushuncignemcircumluIgcre,quiaillispoiiaperci  Sc  Spiricusplurcs 
ac  magis  ignibus  idoneos  fuppedicanc  in tloinmam. 

D  Opponcs 


Meteorologia 


26 

Opponestamen,  caufamhanc  allataminflammationisvalere  quidem probabilitcr  m us 
cafibus,  ubiprscalidumtemperamentum  ,  complexio  ignea,  &  excefllis  interniaeflus  affi- 
gnabilis  eft,quilocumnonvideturhabereinpueris,  puellis,telibus,  aliisque  multisanimali- 
bus.  Refpondeo,  valde  credibileeirein  his  &  limilibus  non  femper  fieri  inflammationem> 
fedfbliimadrpeciemignislambentislucemquandavnapparere.     tlnde  fit 

Concluliotertia.  Sspefpiritus&exhalationes  erumpentes  ex  animalibus  tantiim  lu- 
cem  prcefeferunt,non  flammam.  Sic  nitedula:  (eu  cicindel;e,quse  a  Grsecis  Lampyrides  appel- 
lantur,humoremfpirituorum&:effluviumexhalationisemittunt,  &retrahunt,  proutpro  ar- 
bitrio  fuo  magis  vel  minus  illullres  apparere  deliderant.  Idemjudicium  efto  de  felibus  (upc- 
riiisadduftis^Iuxenimduntaxatepilorum  <5c  fpirituumcommotioneexcutitur,  qus  nonar- 
det.  Quodconfirmaripoteftabinftantialacchari,cui,  (iin  denfis  tenebris  cultrumaffricesj 
fcintillasindeevolantesipedabis,  quinihilaliudfunt ,  quamlucidiE  fpirituum  exhalationes. 
HincIucidioculiTiberio,  qui  nodu  clare  omniacernebat,ut  interdiu.  Talesetiam  fuere 
Mario  &  SyllcB.  DeAfclepiodoro  Fhilofophoteftantur  Hiftorici,  eum  noftu  rcripfifl'e&  le- 
gilfeabsquelucerna;  idquodetiamvaniiiSiquam  veriijsdeleprsdicantambo  Scaligeri  ,  & 
Calaubonus.  Illud  facbum  eft,  quod  relert  Fromondus ,  cuidam  a  largiori  potu  vini  Hilpa- 
nici  experreiSlo,  nodtem  vi(~am  effe  collucere. 

CoIIigesnonfolLimcxnaturalicommotione,autira,  autvinipotulargiore  fpiritus&ex- 
halationeshaspoffeconfluereadoculos  6c  ignis  lambentis  formam  reprsfentare  ;  verum  id 
iplum  contingere  poffe  quandoque  ex  vi  morbi&cegritudinisviolentia,  qusdebitum  fpiri- 
tuum exagitettemperamentum,  Itarefert Scotus de  quodam febremaligna correpto adole- 
fcente,cuiconcIave,inquo3eger  jacebat,  ardere  vifum,  infuper  Sc  Spiritum  Sanaum  ignis 
forma  e  coelo  ad  fe  defcendereidentidem  afteverabat. 

CONCLUSIO   POLITICA. 

Adiilatoribus  nonfidendum. 


Philofophico-Politica.  27 

SEmftr  fortuni  magm  comes  eft  adiiUtie-,  ait  Vellejus  Paterculus.     Inter  ipfos  (atellitum  ea- 
fcs  mcdius  inceditafTentator:  6c  dum  omnes  aperto  Marteadverfariinudo  lerro  arcen- 
tur,  folus  domefticus  inimicus  vagatur  immunis,  quia  eit  perlbnatus  amicus.     Quam 
regiam  purpuramnonarrodit  tinea  illa  ?  ecquod  lceptrum  iixc  teredo  non  exedit  1  etiam 
altislimascedroshsc  lues  pervadit.     Non  niinus  periculi  ab  his  palponibus,quam  ab  armis 
hollium.     SxpiusRegumopesafTcntatioevertit,  quamholtis,  ut  notat QJJurtius.     Cam- 
bylenRegemConfiiiariorumlarvatablandimentainclinaruntininceftum.  Stratoclis  blandi- 
tixDemetrioSanctiflimiscoloribusinju(tilITmatacinoraperrua(erunt.     Ellproinde  adulatio  pj^^^  f^ 
perpetuavitiorumaltrixabAmmiano  Marcellinojurenominata:  benequeGrxcorumPhilo-^)^^;,^, 
IbphorumprodigiumBiasapudPIutarchumrogatus,  qua:nam  cmnium  maximd  noxia  Be- 
ftia  fhret ;  relpondit :  Inter  cicurts  aduiator ;  Amicos  referunt :  verum  ,  nonfacite  ejl  eodtm 
&amico,  &adul.ttort  uti,  aitGallus  Cxfar^VibiusFrebonianus.     Principisbonumfequcerere 
tingunt  :  verum  adulatores  lijorum  DominoRim  non  tamarrifores,  quam  arrofores  c^Lq-, 
Senccapronunciavit.     Pnncipes,quiadulatorumcoronacindiincedunt  ,  qualiter  vivuntj 
Jicut  vituUinttr lupos ,  aitCratesThebanus.    Senatus  ac  Curia,  in  qua  adulatores  confilia  di- 
cunt,  qualiterftat  1  Rdpublicitmaximamcalamitatem  aJferre  felent ■,  Cracorum  difcrtijjimus  affirma-  Demofth. 
viti  icko er2,o,Vo\'iticeh\s mclUtis  laqueisi  ut  vocatDiogenes;  hispatrit.  ac  virtutis  inimicis ■,  ita  fhilip.  3. 
aPiutarchodcrcriptis;  his  Feris humanogeneripeftilentlbus ,  Ut  PlatO  loquitur  ;  his  corvis  mtntis  o- 
culos  cxctcantibus-,  utEpiftetus  nominat,  obviare.     Neque  quia  fplcndent  utaurum,eis  cre- 
das  :  nequequiaTe,utHe(perus(bIcm  fequitur,ames.     Sub  flellati  enim  zelipalliotua  ve- 
Higia  olculatur,  manus  bafiat,  aures  mulcet ,  placitaloquitur,  domus  Limenlambit :  fed 
numideocanistelisamicuseft,quiaIambit  &:  lingit  ^  dentem  hoflilem,  n.aturam  adverfari- 
am  nutrit:  lingit,  tindem  fataliter  flringit..    Vatiniustibieft ,  tafcinat  oculos,  vcrborum 
lenociniisaurcsmcntemqueintoxicat.     Illudrciasimprimis  ,nonomnemIucem  natureeop- 
timxindicemefic;  namtScIignaputridalumenfub  noftem  fblent  fundere,<5c  tlamina  vefti- 
mentisadhxret;  nectamenquidquamamicicalorisfbvet.     Larva  amoris  cft,     Lucet  non 
ardet.  TalisgnachoillcTerenclanusapudfedifcurrens»  NegatcjHis  ?  ntgo'^  ait^i  ajo.  poftremo  im- 
peravi tgom!'m\  omniaajfentiri:  isqudftusnuMceft  uberrimus,     O  Vencnunueipubl.     OAuIarum^j-         . 
exitiuml  Nonce,fedtuaqua:runt.Laudantte,  amantfe.     Scorpiones  funt,  oremel,  cauda  r-„     'y 
aculeumgerunt  ;  iOounguntiiftopungunt.  Adulatorum  copia  Philippo  Macedohiam  eri-  * 

puit;  FcrdiiiandumGallicixRegemomnibus  reddiditinvifum;  RegemAragoniiE  Alphon- 
fum nonum interpnEcIarefactorum decorahaudparum obfcuravit.     Vitellium  quis nonex- 
ecrabitur,  adbl.indientem Caligulce  dec3nt.atisfimo  illi portento  :  SoUs  vobis D/is  Ubet  invicem  vi- 
dere.     Triboniano  quis  non   indignabitur,  Juflinianum  Cxfarem  alioquinJuftiflTmum  de-^d'/^f&. 
mentantem:  non  mtriturumipfumfjedunacHmcorfore  incoelHm  migraiurum,     Hcccride)  c^\a.  MiUf  de 
piuftigixfunt.  "  .  philof, 

CLUiESTIOV.  f 

Dc  T)racone  'VoUnte. 

DRaconemhunc,  dequoinpriEfentiagimus,  Paracelfus  fibi  perfuafit  ignem  u  fj'dcri- 
busproductum;  in  quani  fententiam  plures  pertraxit,  qui  hae  cxhalatione  accensi 
deccptireipsajudic.iiuncdari,  quemadmoduminterrareptantes,  itd  in  acre  volan- 
tesDracones,copiolumignemeru6:antes-.haerationepotisfimum  indudti,  quod  fic- 
ut elementum  varia  monftra aqua continet,  tcrra fimiliter  miros  vermes ,  acr vero mufcas  ad- 
mirandas  ;  itacoelumetiamfLjashabeatSalamandrasinfei  qua:  nafcuntur  ex  igne  fuo,  hoc 
e(l,putrel3ctionefuIphurisadurentis.  Hce,  dumrefident^dormiunt&quiefcunt,  flilgorem 
fuum  retrahunc,  ciimque  Ibliim volando diffundunt.  Ita oppidb  ridicule  Paracelfus de Dra- 
conevolantephilofbphabatur.    Rejeftoigicur  hocdelirio,fit 

Conclufio  noftraad  mentem  Ariftotelis :  Draco  volans  c(t  halituscalidus  non  admodum 
coaguIatus,(Si:denfus,quidumin(ijblime  fertur,  occurfu  trigidcC  nubis  rcpcrcutitur,  &  vel 
motuvelantiperifbfiaccenditur.  Qu^iaverbpcrcufrunubisoccurrentis  in  mediocurvatur, 
fit,utDraconisventremrepr:Efentet,  &quia  rariores  partes  ob  repuIfamfadtamdifFundun- 
tur  ad  latera,  alarum  fpeciem  cffingunt.  Cui  accedit,qubd  aliquando  antcrior  pars,  fubtiliori 
flammaconftans,fcintiIIasveIutoreiratovomere,  atqueita  omnem  Draconisimaginemab- 
folvcrc  videtur. 

Quceresprimn.  llndefibilus,  quiquandoqueinhoc  Meteoro  obfervatur,  proveniat. 
Refp.  Huncprofluereimpresfione&admixtione  nubis  natura  fua  liuraidx  cumhisexhala- 

D  2  tiooibus 


28  Metcorologia 

tionibus  ficcis.Explicacur  hoc  exemplo  pulveris  pyrei  iiumefa£ti,qui  accenfusftrepitum  edit» 
&c  libilum  ob  contrarietatem  liumoris  cum  igne. 

Quxres  fecundo.  Cur  copiofiores  Dracones volantes  (peclentur  celtatcquam hyeme, 
Refpondeo,  idfieri,quiaa'[late  cbpiofiorcs  exhalationes ,  ob  majorem  caloris  intenfionem 
in  fijperioremaetisregionemevehuntur.  Necrefert,qu6dhyemis  tempore  pluresvapores 
lenfibusincurrant,dumpa(Iimeloquenciumvelanimalium  ore  copiofos  llimare  halicuscer- 
namus,contingithocpropteraeristi:igus,quod  halitushos  conftringit,  6c  condenfat,  quos 
calorjefl;ateade6rarefacit,(3cextenuat,  ut  vifiimlateant,  donec  inmedia  regione  aeris  rur- 
fusa  h-igorecondenfentur,&:velperantiperiftafin,  velper  nubium  occurfiimvel  impetum» 
ut  di61;um  eft ,  accendantur. 

QujErcstertio.  Quidportendat hocMeteororum  genus.  RefpondetFromondus, dra- 
coneshos  volantes  figna  efle  peftilendx,  &  morborum,  quia  aerem  multis  exhalationibus 
inteftume(reoportet,uttantEemolismeceora  generencur.  Superfticiofiim  vero  eft,  crede- 
rehoscicramorcispericulumintuerinonpofTe,  multienimhos  fpedarunt,  Sc  fiiperftites  vi- 
vunt. 

QuKres  quarto :  An  etiam  ars  draconem  volancem  xmulari  valeat.  Refpondeo  affirma- 
tive.  Sumeenimoblongascorrigias,hasinaquavitK  (inqua  tamen  antea  camphora  fueric 
refoluta)  macera ;  deinfarinapyriipulverisconfperge,accenfasqueexeditodimitte>  6c  dra- 
conemvolantem  expreflifti. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Caliimniis  ne  vincaris. 


AfetM 


Philofophico-Politica.  29 

MEtAcalumniMtium  fu»t  viriinaplce  conHituti,  adeo^ue  fere  nemo  efl  Mapiattm-,  quem  non  gra-  Dio   Cap 
ziif.i.maferlhirigat.    Vobnclingua',  verba  uc  lagittas  emutunt ,  altiora  petunc :  6c  utfn^^ioS. 
Soicubis  acpcrlpicillisexuminacur,  quoadmaculareperiacur:  ita,  qui  in  rcpub.velut  CapitoUn. 
Luminariamagnalucent,omnium(Lintjudiciisexpoliti,  ut  crimcnin  iis  notetur,  quo  inle-  inAaton. 
rioribus  caluninix-  anla  projiciatur.     Etiam  dum  bcnelaciunt ,  pellimc  denigrantur.    Be- 
ne  Alexander  ilie  0$c  trophxis  Magnus  :  Rcgiumefl,  cnm  bcne  feceris ,  male  aiidire.     Cum  re- 
ttilTimus  licbaculus,  eumaquainclinac  &c  curvum  reprx'(t;ntac :  Sic  quadam  re'ciiffim<\  ((bbji-  piut,  in 
cic  Romanus  Pliilo(ophus)  cumin  a-juam  demijfa  ftnt .,  fpeciem  curvi  prsfrat^Hcjue  videutibus  red-  y^poph, 
dHnt.     Nimirum  fieri  non  pocell; ,  uc  non,  qui  julVilIimc  regic,  injuftisfime  prolcindacur. 
UndeChrylippusrogacus,  cur  non  adminiftrarec  Rcmpubl.  refpondic  :    Si  quis  nude  rexerit, 
Diis  dij'nlicehit,fl>eneCivihus.     Quo  verbo,fiquivis  (tarec  rrincipum,nulluse(rcc.     Nemo  adi-  ■^^''*  ^**? 
vam  vitam  in  publico  cogitec  ,  qui  linguas  calumniancium  mctuic.     Id  cibi  (iiadeo,  Polici-       7'. 
ccvenenalinguarum,  (agittasconviciorum,  Draconcsvolances  clibcogica:  Per  acra  volanc 
&.  Ilrcpicumedunc&fiammas(pargunc;  fedfincvulnere.     Fictanomina  (Unt  &  rcrum  um« 
brce:  necvifcera  habenc,  nec  venenagerunc,  utambulancem  in  coxicenc.     Conccmne  lallas 
rcrum(pecies,nccquidabaliis  dicacur,  (edquiJace  honefte  agatur,  cures.     An  Herculeni 

ftectoregeris,  fi umbracecerrec?  fiverus  ille  Hercules  porccnto  Draconum  fauces  clific,  6c 
inguam  diHecuic.''  Cerc^  Fabius  ille  Principum  Idea,  imperiumruum  minuimaluic,  quam  fal.Max 
lecundalamaremmaleagere.     Er  Scverus  iilelmperacordihgens  in  rebus  gcrendis,  negli-  ij.c^, 
gens  in  requirendo ,  quis  (ermo  dc  fe  haberecur.     Nequ^  vero  re  ita  famx  incurium  velim , 
ucquidnominishabeas,negligens(is;  acPrincipelocoItecquishoneftacis  frudus  in  confci-  Dio  dijf. 
entiamagis,quamtama  reponacur.     Sequi  enim  gloria,  non  appeti  debet.     Itaquene  re-  /.  76. 
fpexerisad fallas  vulgi opiniones, aclinguarum dideria, qus tot  momentis  mutantur.     rera 
enim (i" Jupiens anim! m.ignit^idohonefluTn illud^cjuad natura  maxime  [eftiiur,infa[lis  pofitum,  non  inglo-  CiC.l.l.of- 
riajudicat:    mavultque  Je  pri/tcipem  ejfe  .f  quam  vider/.     Fanis  hontfis  i/.Jiflito  ■)  potiusque  vir  bonus  ef      J*<^» 
fe,  cjuam  cUci  vtlis. 

QUiESTIO  VI. 

De  igne  fatuo, 

COnclufioprima.  Ignis  facuus,  feu  ut  alii,erraticus  &:  ambulo ,  fic  dictus,  quoniam 
inllar(atuihucilluc  temere,acfineordinc  diicurrit.  Eft  cxhalatio  vilco(a,pinguis, 
beneconglutinatis  inceriepartibusconftans,  ic  accenfa.  Ratio  hujus  eft,  quoniani 
arida,  &  nullo  Oleari  fucco  imbuta  exhalatio  aut  accentli  non  poceft  ,  autnondiu 
acccn(.icon(iftcre,  quemadmodum  fatuiigncsconfiftunt.  Formaejusfubftancialis  nonap- 
parciis,(edverusigniseft;  accidencalisvero-  qua  ab  aliis  imprclllonibus  ignicis  di(crimina- 
tur, cft  (."iltus  illc in  morem  hominis fatui,  A Caltore tamen& Pollucc  foliim differc, quod  il- 
lefiacinmari,  hicverointerra.  AlhrmatquidcmRobercusFluueli,  Mcdicina:  DodtorOxo- 
nienfis,lequondamigncmfacuumno6tuin(ecucumi!k  aflccucum,  invcnifte  autemmaceriam 
nonigneam,(ed  virco(am,(Si:lubricam;comp.ii2:aminmodumfpcrmatisranarumdiftinguen- 
tibus  nigris  &  exiguis  maculis  fubalbidam ,  qux  vice  Ipeculi  rcddcret  lumen.  Ica  ille ;  veriim 
mulcis  rclacionis  hujus  lijlpedta  fidvs  eft.  Narr.ac  econcra  Fromc  nd.  lib.  2.  Mcceor.  Cap.  2.  an- 
tecclcbremillamannii620.pugnam  Pragenfem,  vcramCalcmflammaminfcdifrevexilloDn. 
GuilicImiVcrdugi, Legionis^j/ailonica;  Legati,  idque  pro  auguriofecutura.'  moxvictorise 
habitum  Similcquidreti^rtAnnxusSenecal.i.Nat.  Quxft.c.  (.  Gylippo  Syraculaspetenti 
vilamen"cftellam  (quam  meritoaliiignemfiituumfuifrcvolunt)  fupra  ipfam  lanceam  confi- 
ftere.  Pluratali3afterripoflunt,exquibusdeducerclicec,ignemtatuumnihilaliudefre,quam 
vifcolam  quandam  &  accenlam  exhalacionem. 

Conclufio  Secunda.  Caufaefticiens,quxvifcofashasexhalationesaccendic,  varix  efl 
fepofTunt.  Primo.  Anciperiftafisnodturnifrigorismaceriam  circumfiftcns,  &  halicus  pin- 
guesnacura  fuacalidosconftipans,quicolIecti,  &  uniti  obintcnfumcalorem  Hammamcon- 
cipiunr.  Secundo.  Collilio parcium exhalationis incer fe, acccdentibus prxfcrcim aurx con- 
trarix ventilationibus, quarum  collifione vel partcs calidse  femutuo  fricant  «Sc atterunt, atque 
adignemexcitandumdifponunt;vcl  veropartescrallioresexhalationcm,  partiumignitarum 
congregationem, &unionem  impedientes  difflantur.  Tcrtio.  Solisradii,aquibusinterdiu 
vifcofihihalituspofruntaccendi,&:lucem,adiurnaopprc(Ti,  intencbris  teftari.  Cartcfiusde- 
nique  in  Mcteoris  1. 7.  num.  ij".  putac,  cam  hos,  quam  alios  eciam  ignes ,  cam  infima ,  quam  in  a- 
liis  Regionibus  acris,  incendi  aliquando,  dum  exhalatio  fubtilis,  ac  pcnetrans,  qux  nempe  falis 
naturamparticipac,  alteriuspinguis  &  fulphurexporosingreditur. 

D  }  Con- 


30  Metcorologia 

Conclufjotertia.  Locusignisfatuinaturaliselt  infima  aeris  Regio.  Frequentius  ve- 
roapparcreloientinlocis  ck  regionibus  caiiclioribus,  quam  trigidioribus.  Unde  inHifpa- 
nicEmontibuspIuresaliquandoaviatoribusdeprelienduncur.  SimiiitcriniEtiriopia  campe- 
llria loca  lubinde  tota  nod«  haud  lecus ,  ac  coilucentibus  Itellis  referta ,  conipiciuntur.  Nec 
dubitatSchottusPhyl^cur.i.  ii.part.2,  c.  9.  quin  in  littoraiibus  regionibusterrceAudralis  in- 
cognita: ,  maximeinregione,  quamvocant  Del  Fuogo,  ignes  iiujusmodi  terruerint  acce- 
dcntes  olim  Lulitanos 6c  Hifpanos.  Solent  etiam  ficquendores  ad iurcam,  6c  loca reorum 
fuppliciisiniamiaapparere,  uti&cxmeteriis,quiacorpora  etfi  defbfia  pingues  halitus  con- 
tinuo  exhalant,  &materiam  opportunam  hisignibus  fuppedicant,  Hinc  templa,  cryptis  in- 
a^diiicata,tebricitantibusnoxia,(Schabitacionemadca;meteiiaminusfalubremeileMedici  do- 
cent.  Llniverfimveio  amanthiignescircapaludes,cloacas,'&  qua;vis  locauliginoia,fli]phu- 
i-eam  acfiicileintlammabilem,craHamtaiTien&gravcm  maceriam  exha!anti3,copioIiores  fe 
cxhibere,  quodmajoribidem  pinguium  6c  vilccfbrumhalituum,  undeenafcifblent,copia 
cxhalet. 

Quxresprimu.  Queccaufafitmotiis,  &:  curfitationishorum  ignium  ?  Refpondeo  effe 
aerem,  levesenimcum  lintaquovis  aurs  motu  veluti  proprio  iliorum  vehiculo  rapiuntur. 
Hincfiquis  ineamparcemamljulec,ubiillilucent,  ftacim  ad  motum  fcilicetimpulfiaeris  an- 
teinfequencem  fugit.LIbt  vero  hicaverfb  itinereabire  occipit,fluxu  ejusdem  aeris,poft  tergum 
fugitivi  coeuntis, abeuntem  infequitur*  Llnde homines ,  hujus rei  ignaros ,  ftepe inlatuarunt. 
ConfirmathocFromondus  cxemplofuiaflinis:  Redibat  isnocteoppidoVifeto  Haccuriam, 
tequaliinterLeodium&MofxTrajeiSumdiftantia.  Eteccemediocampocircumvolanttres, 
quatuorve  tacux  ejusmodi  f ices,  Perterritus  abjicit  fe  illicb  in  terram,  permanent  tamen  illse, 
&  uno, autalcero paffu  ab  illo diflantes fixje &  immobiles  circumlucent.  Ciim diutius  terrae 
inha:reret&  invocaretDEIopem,abfiIiuntindedimidioamplius  milliari.  Exlurgittumquafi 
Iiber,videtquetransvolaffeMofam,  fed  ecceduos,auttrespaffus  conlecerat,  revolantdcre- 
pcnC(^&:  cingunt,utprius;  ibiipiemajoriterroreinterram  recidercccepic ,  &  pertinacipro- 
cubitu  tam  diu  fatigari  donecrurfum  linereditu  ditfugerent.  Similiad'  alii  paflim  itinerantes 
experci,  quihorumigniumafpcdtuperterritiredafead  deftinata  loca  tendere  opinantes,  re- 
verfifunteo  rurlus ,  undeprotedi  funt, 

QiKEres fecundo.  Quidecausa  quandoque  hi  ignes  fakitare,  fubfilire,  nec  non  ,  uc 
Cardanusobfervat,ttrepere,&voceshumanisnonnihiiaftines  edere  advercantur.  Relpond. 
Fieriinprim.ishuncfaltumobdeciduas  guctas  antelucani  roris,  quibus  flammula:  hce  depri- 
muntur  ;  deindeveroruriusinltauratisviribus  exinnata  igni  natura  rurlum  eJu6tantur;  pa- 
riter  ftrepitum,  «Scfbnuminftarvocisexdemrorisantelucanigutta;,  dumliiperhosignes  de- 
pluunt,efFormant ;  nonfecus,acquandoflamma  lcviinfperfione  aquce  iiricatur,  ftrepitum 
cdit,vellignarecenti3focooppofit3,inlicumhumoremnonabsquehlluiacione  ad  vocis  ge- 
mentisimitationemexfLidant.  LIndefabulaeft,quocredu!isquibusdamperlLiafum  efl,  ani- 
masdefundlorumiisflammis  circumdatas  expiari  atque  purgari. 

Qa.Tres  tertio.  Llnde  fiat,quodhomines  harum  ilammularum  du6tu  in  praecipitia  vel 
flumina  incidant?  Refpondeo,cijmadprxcipitiaducunt-,  contingereidfoietideo,  quod  aer, 
dura  inflar  vorticis  huc  illuc  vo!utatur,cciam  hos  igncs  aLcrah2t,&  infequentes  proecipites  agat; 
dum verb  ad  flumlnarapiunc,  fic ,  quia hcec curfu  luo  aeremaccrahunt,  cui  ignes  incumbunt, 
inde  &  fiumina  fequuntur.  Fieri  tamen  etiam  poteft,  ut infeltus  ubique  faluci  noftras  Diemon , 
&:tenebrarumfpiritusfeimmifceat,&hifceignibusfubindeabutatur,utviatorinodurno  infi- 
diasflruat.     Nemo  ergo  nifi  fatuusfatuo  ignianimum  adhibeat  fuum. 

Quceres Quarto.  Numhiignesetiamquidportendant.  Refjsondeo,  fi  folito  frequen- 
tiores  ardeant, aeris  corruptionem  inducunt,  generantur  enim ,  ut  ex  didis  conftat ,  ex  mate- 
ria  Rilphurea,  terreftri,combufta,  quo  aereminficerc&epidemiamcaufireapta  tunt.  Cce- 
terumhxcetiamphcenomenatanquam  impendentium  malorum  prarconcs  Divina  Nemefis 
afTumerepoieft.  RefertSchottusphyf^cur.  L.  2.  Cap.  f.  cum  in  Herbipolenfi  Llniverfitate 
annoi65i.  ptiblic^  Mathefim  prolegeret  P.  Athanafius  itirchertis  ,  nofte  quadam  circa  illud 
ipfumtempus,  quoGuftaphusAdolphusSuecije  Rex  prcelio  vicit  prope  Lipfiam  Tillium  ac 
Cxfareanos,  evigilans  per  fisneftram  in  collegii  atrium  ac  hortum  defpicit,  &  ecce  totum  atri- 
um  luculenta  flamma  repletum,  &  in  flamma  milites  infeftis  armis  congredientes  videt.  Terri- 
tus  hocfpedaculo,acftupefa6luscurritad  Superioris  cubiculum  ,  ut  excitatum  e  fbmno  ad 
idem  fpedandum  deduceret ;  fed  veritus  ne  antequam  eo  pervcniret ,  oftentum  evanefcerec, 
reditadcubiculum,numadhucduraret,expIoraturus;viditeadem,  qutcantea;  iterum  ergo 
adSuperioremcurrit,  iterumqueutanteaeademdecaufaadcubiculum  redit;  Sed  dum  ter- 
tium  fpeftat,evanefcit,narracpofterodie,additque  magna  affeverationejSuecum  adventa- 
re,  &Coliegiomagnamcalamitatemimminere;  Eventusprot>avit  omnia.    Habeturtamen 

hsec 


Philofophico  -  Politica.  51 

hxc  eadem  flammula  pro  faufto  quandoque  omine.  Ad  hoc  facit ,  quod  idem  cltatus  Author 
narratl.ii  c.io.rt".?.MenisinSicUiapoftmagnos,calidos,  &continuosahquot  horarum  fla- 
tuscertistemporibusincoemeteriotempliS.AgrippinxVirg,acMartyi-.munsEcclefice,actur. 
ris  maenahominumplebejorumlxtitia  adha:retignis,quemvocant  S.Agnppinx,&margu. 
mentumeaudiiomnesdidilocicampanas,dumapparet,compullarelolent. 

OuceresQuinto.  Quotemporehxcphcenomenaapparerefoleant,  &  quam  diu.  Ke- 
Ipondeo  quoad^rimum, altate plurimum  hxc cerni,  tum  enim  majon  vi  fohs  copiofior  e ter- 
ra,  Sc  paludibus  exhalatio  educitur.  Pariter,  autumnus  in  calidionbus  locis  horum  Meteoro- 
rumteraxeft,quandonempe  foliscalorvalidiorquidemeftadeliciendos ,  nonveroadaWu. 
mendos  vifcofos  halitus.  Ad  fecundum  dico ,  ea  fubinde  ad  aliquot horas  durare,  quoniatn 
materiatenaciorelt,  quam  ut  ftatim  abfumatur.  Csterum  abfumtis  partibus  fpintuofis  Sc 
glutinolis,  reliqua  materia  pondere  fuo  decidit. 


traconciavecoquatur,calidinaiituscamphoraECongregari<ScfufpenhJ.  -.  . 

rum ignium ;jemuli plus, minusvelucsbunt, proutMateria copiolior,  meliusve  compattatue- 

rit. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

_  Fraenandus  gloris  appetitus. 


SAnus  gloria:  ambitus  infanus  non  eft ;  nimia  honor is  cupiditas  vertigo  eft , quse  in  praeceps 
agiu  Splendet  aliquamdiu  glorite  puUus;  fed  quem  venatur  honor,  ignis  fatuus  eft; 
momentoabrumpitur,3cdumin  gyros  ambitiolumrotat,  tuin  aut  incaflum  laborat,  aut 


5'2  Mcteorologia     >[ 

in cafir.Ti  deducitur.     I^anesmresventm  i,iflat^Jic  ^Hhoshommesofimo  :  bene  advertit  Socrates. 

Socr.        Tutius  in  plano  Itationem  Hges  Policice,  hic  aut  non  cades,  aut  laplbs  fi  iueris ,  ceiebrum  non 

spndStob,  conteres.     Siutl:"ulgurclares,periculononcares,  daturusnioxclades,quiav3poribus  <5c  fu- 

miscoiriponeris,  palcerisejue  elemento  vanitatis.     Qui  temereinlucem  involant,  aias  ambu- 

runt,evoiarenepo(T5nc:  autignesvolatilesfivenantur,  qui  honorum  aucupes  prcevolanti 

in  'devia  evocantur,  u t  ne  pedem  revocare  queant.     Hoc  ab  xvo  non  unus  Icarus  docuit ,  il- 

luftribus  liderum  ignibus  tuto  nonappropinquari,&  inanem  halitum  elTe,  qui  temerario  nilii 

in (ocietatem  (iderum  cxtulit.     Omnistragicorum eventuumepilogus  proiogum  ab  ambicu 

duxit:  quomodoenimnonlapfumtimeat,  ciim  ambitus  gyrus  fit.     Elttkidingloriieaucu- 

pioridicu!um,quoddi^)mhonorismancipiumpr3edam(e  tenere  autumet ,  nihil  inveniat  in 

manibusfuis.     Evanidusnimirumigniseft, apparet,&  noneft.     Antiochus,  Diocletianus, 

Nabuchodonofor,Alexander,vah!  quanta  Nominum  portentay  tragici  exitus  epitaphium 

po(uerunt;'nihilretertRegem  efle.     Qu^od  lapientiilime  dum  agnovic  Lacedxmonum Rex 

Agefilaus,inpoituMenelai  mortemoppetens,  ftatuam  fuis  honoribus  poni  vetuic:  Si  cjHod 

Plitt,&    (jMX^)  pr&clamm facinHS gcl/i-thoc eritmoKiimeitttimmei'.  Jln  minm-,  Meomnescjitidi/nfiatu^-,  cumjtntvili- 

Xcnofh.   um  opifieum  opera,     CertiorgloritEfemitaeft,honoremcontemnere,  ckcumTheodofioacPii- 

Plin.  in    niolaiidato,  confcientiamretiefaUihahereiachonoremferre-,qHinonexpopnliSermone-)Jed  exfatiofeti- 

panegj.i.  titr.     Q,uod  (itemeritumautfortunaakioreregionelocavit,  interfiderate  fadtumputa,  fed 

ep.  22.      ica,  ut  cum  (ideribiis  nil  ambias  amplius,quam  fubjeftce  telluri  fervire.     In  akq  non aka  lape- 

reakisfimce  mentisindiciumeft. 

DISSERTATIO  III 

Detonitm,  coriilcatione&fiilmine. 

A  U  ea  Meteorajam  gradum  facimus,  qu^  maxime  admiranda  fimul  ac  X\- 
^mendainfupernisRegionibusfpeftanturjtoniirrua  fcilicetjfulgura&fulmi- 
ha.  Quidenim  his  obftupefcendum  magis,  efficaciusque  ad  agnofcendam 
DEI  potentiamdari  faseft?  atteftanteSenecaquaeft.natur.l.^.c.^i.  mtra  tonitru 
■(irftilm/nis,  inquit,//  intuerivelisfiperafunt ;  necquicquam  dubii ,  quin  divi- 
na infit  illis,  <Sc fubtilis  potentia.  Nihilquoclitd  mentes  ab  omni  divim  cultu  alie- 
nosadtr^mendiNiiminisinducitCognitionem.     Sitigitur 

QUtESTIOI. 

'De  ^  onitru. 

.^p^OnclufioPrima.    Tonitru  eft  Sonitus  edicus  ex  exhalatione  Sulphurea  ,  &:  ni- 

J^^^  trofafa6toimpetuvelnubemdilacerante,velerumpenceexmediis  nubibus  (e- 

rf^^J*^  fecomprimentibusanguftato  meatu;  inde  fonkus,  &;  boatus.     Contingitali- 

T)k  quandofuperioremnubem  defcendeie,idqueinfornicis  morem  adinferiorem 

l^jf^  nubemftantem,  nec  pariter  defcendentem,  fcilicet  vel  obaquipondium  cum 

medio,  vel  ex  vento  inferne  fufflante;  hinc  intermedia   exhalatio  exprimi- 

turcum  fragore.     Exhalatio vero  compreffa  inter  vapores  nubis  accendkur,  quiacoiligun- 

turfimulparticulxigneGeadftatumfenfibilem  ,   ut  in  pulvere  pyrio  ,   quiexfblapercullione 

quandoque  accenditur,  uti  &:  in  funibus  ex  tradlione  accenfis,  denique  analogia  eft  in  dolio  vi- 

ni  congluciati,  in  medio  enim  congrcgantur  fpiritus ignei,  (Scpartes fulphurete, <5c quafi  quinta 

eflentia  vini. 

Conclufio  %,  Duplexfragor  eft  tonitru,  primus  bombus  ut  explofi  tormenti ,  ciim  fi- 
multotaexhalatioexploditur-,  feuutfufiusexplicatSchottus,  quando  exhalationes  fpirituo- 
fx  calidxintraoubemfiigidam,  autfrigidum  aerem  receptcE,  ac  velut  oblefla:  hucillucque 
diifugiunt,  &:  velmotu,  velantiperiftafi,  velutraque  causa  fimul  magisincalefcunt,  acra- 
retiunt,tande'mqueaccen(cE,utmajoremlocumacquirantunico  &:  maximo  impetu  nubem 
autaeremcircumftantem  rumpunt,  novtimque  aerem  iplis  occunentem  validiflTmerepel- 
luflt.SecunduseftSonuscontinuatus, utcunuspertabularumpergentis;fcilicetcumexhala-  . 
tioconfequenteraccenditur,veIimpingitinpluresnubispartes,  vel  diverfa  exhalatio  diver- 
fislociscnubc  ruptaeludtatur.     Patet  hoc  Judicio  aurium,  qux  palam  motum  aliquem  ex 

fbni- 


Philofophico-Politica.  55 

fonitu  mobili  ac  fugaci  percipiunr.  Quandoque  tamen  tonitru  continuatum  non  eft,  fcd 
echo  refonans  <Sc  rcfledens  ex  nubibus  vel  ex  tradtibus  terra'  fubjedis  ,  cujus  indicium 
lit,  li  non  idem  Ibnus  diverfis  ex locis  audietur.  Adverte  etiam,uliquando  nullum  fieri  bom- 
bum nec initio ,  lcd cantum quemlam  tumultum & obfcurum murmur ,  tunc Icilicec, quando 
exhalatio  disjicit  tantum  nubem ,  <Sc  transcurrendo  ad  latera  ejus  cava  impeliitur ,  nullibi  ver6 
eamperrumpitita,  utelucletur. 

Confirmantur  ,  6c  declarantur  haftenus  didla  fimilitudine,  qua  Ariftoteles  cxplicat 
modum,cauQmve,  Cur tantum  lonum  exhalatio  edat ,  nimirum  quemadmodum ciun  ligna, 
multumficc2einrpirationisinmeatibusconcincncia,uruntur,  crepitummovent,  exhalutione 
inapercumprodeuntclignaquedifrumpente,  ficin  nubibusmultolpiritu  fiecundis  fafta  ea- 
rumdiireclionevehemensillefonusexiflit. 

Idem  bombus  explicari  apte  poteft exemplo  pulveris  nitrati  in  tormento bellico  accenfi ; 
Ccutergo,  eumnitracuspulvisintra  cormenci  bellici  cavitatem  conclufus,  igncmconcipit , 
&accenfusfubito,accon(equcntervehemenci(nmdrarefad:us,  utmajoremlocumacquirat> 
cx  tormento  ingenti  impetu  erumpit,  atque  in  vicinum  &  circumfufum  at-rem  incurrens  eum 
disjicit,3crumpit ,  eaquedilfectione,  acdifiuptionebombumillumingentem  ,  quemaudi'* 
mus,  excitat,  ita  etiam  exhalationes  vim  fuam  in  nubes  exerunt,  Sc  tonicru  eificiunt. 

Rem  vero  ita  fe  haberc  6c  tonicruacionem  non  aliunde,quam  exhalacionibus  nube  conclu- 
fisexcic3ri,argumentoeftmanifefto,qu6dtonitruunaanni  partemaxime  concingac  Sc  iniis 
Rcgionibus,quand6&inquibusejusmodifpiracionesabundant.  Nocatamen,  noneffene- 
celfarium  accendi  femper,&  ignelcereexhalationem  ad  tonitru.  Ratio  eft,  quiaad  fonum 
edendum  fufficic  idus  vehemensincorporeidoneo^quiidusfinecontlagracionedaripoteft, 
quodcxeopatet,ciimnon,quoticsnubes  intonuere,  fulgetra  appareant,  autignea:  nubium 
ruinx  corulcent.     Hxc  iicct  ita  fe  habeant,  fit  tamen 

Conclufio  tercia.  Probabilc  eft,aliquando  tonicru  ex  ipfarum  incer  fe  nubium  concurfu 
&illifioneficriabsqueexhalationuminterventu,  cruptioneaut  confliclu.  Ratio  eft,  fi  enim 
nubes,  ciimaSpiritudifrumpuntur,  fonumexcitant,  cur  nonidem  inter  fe  magno  impetu 
collifx,  (Scfradxetficient,  quianon  minusaptcefuntadfonumedendumnubesduxincer  fe 
collil^  1  quam  nubes  oc  exhalatio  non  accen(a. 

Necobftat,  quodnubesimpadtiTiontibus  fonumnonedant,  racio  difparitatis  eft  pri- 
mo,  quianonquocunque  modoimpulfv  tonant,  fedfiapticfintcompofitsadTonum  eden- 
dum ;  ficutnccaverfxinterfemanus,cijmcol!Iduncur,icamagnumplau(i]medunc,  fedcum 
palma  palmam  percutit.  Secundu ,  quia  mons  non  fcindit  nubem ,  fed  libi  eam  circumfun- 
dic. 

Quxrestamenadhucprimo:  aneciamabsquenubecdipoftTc  tonitruy  Rcfpondeo  afEr- 
mative,conftat  hocnonunoevencujUcHiftorixccftantur.Taliatonicruaaliquandoauditafue- 
re^ciimmonsiEtnaingentemaduftxarenxcopiamerudavit.  Nonenim  verifimileeft,in  eo 
tradu,it3aereeffefveicente,ullastunc  fuin"e  nubes,fcd  duntaxat  obluftante  &  magno  fe 
impecuctfundenteeteiTce  cavernisvelut  ^  bellicis  machinis(piritu  ,  fulphurcaque  matcria 
atrem crepuiffe.  Cceteriim,  curferenointcrdumccelotonarefoleat,ratiodari  poteftfepe 
exeo,  velquiatunctonitru  invicinofit  horizonte,  &  tamenauditur  in  noftro.  Sicut  ob- 
fi2iniinAuftria'Viennafragortormentorum  auditus  eft  ad  Leucas  ;o.  potiflimuminmonti- 
bus.  Vel  quia fit  in  terra crepitus,aut in altisfimis  nubibus,  fed adeo  raris,  ut  nequeant a nobis 
advcrti. 

QusresSecundo:  anetiamintraterrx  vifcera  dentur  tonitrua?  Refpondeo  affirmati- 
vc,  ita  teftantur  metalli  fofibres.  De  Monte  Atiricano,  Serraleonis  diclo,  fcribicur,  tanta 
parturiretonitrua,  utadfo. milliariaaudiantur.  Necrarohxcfulgur  fubfequitur,  ita  Joan. 
Schuzelman,minerarumperHung3r.PrcEfecUisapudKircherum  narrat,  priusquamin  Herf>~ 
gritadt  fpiraculaerupibuscavatafuiflTentiVaporesin  fodinis  coacervacos  fxpius  lumine,  quo 
tbfTores  utuntur,  accenlbs ,  maximum  f  ragorem  edidiffe. 

Quxres  tertio :  cur cxlo  tonante vinum  &c  ccrevilia  in  ccllis  turbetur ?  Refpondeo ,  cau- 
(amefte  motum  infolitum  ,  quem  tonitru  imprimit,  unde  turbaturliquor,  vcletiamobno- 
xiosfpiritusditrufos&doliumpenetrantesfermentaturexobfervatione  Domini  StoyIes,qui 
cerevifiam  hermctice  in  vitro  claufam  non  turbari  expertus  eft.  Aliud  remcdium etiam  docec 
adverfus  hanc  turbationem,  <5c  acefcentiam,  dum  ait,  carbones  fosfiles  in  ccllis  accenfos ,  cum 
tooat,  cerevifiam  a  corruptione  defendere,  eoquod  fulphureos  &  corrumpcntes halitus  ignis 
difcutiat ,  velquodvim|corum  obtundat,  dum  figuram  halituum  ,  aut  magnitudinem,'aut 
texturam  mutat. 

Quxresquarto:  Curtonitrufungosfxcundet,  &cervxpartum  promoveati'  Refpon- 
dco^rationemprimiefre,  quiapofttonitruplerumquetepens,  (Scplenafpirituum  aquaterra: 

E  affunditur. 


34  Metcorologia 

afflinditur.     Ratioverofecundihaudalia,  quum  accidentalis  eft,  nempe  timor,  &:  metus, 
quolmbelliaha-canimaliaconicruincrebrclcente  percelluntur. 

Qu,ceresquint6:  Qujbustemporibustonitruamagis&viant?  Refpondeo  ,communiter 
^flate,  velautumno,  &.  maximd  polttranquillumantca  coelum  crebriora  tieri  tonitrua,  eo 
tiuodmajorccaloreopusli;,  uthalitus  illiSulphurei  nitroli,  &  bituminoii  attollanrur.  Pli- 
niustamen  hift.nat.l.z.c.f.  vere  &autumno,  &:iniislocis,qua;perpetu6vernanc,  autau- 
tumnant, iiequentiiis tonitrua fieri docet , tbrte ex eo ,  qu6d his temporibus nubes adhuc  tinc 
utcunque  frigidse,  &  confequenter  per  antiperiftafin  halicus  ignei  iniilas  recepta;  incalef^ 
cant,  &:rarefiant.  Cceteriimconftatexperierttia,  in  calidioribus  orbis  partibusplerumquc 
tonarefiepiusobmajoremhalituumcopiam,qu2einnubesrecipitur.  Dixi  plerumque,  quia 
temporatonicruum  ,  uci&tulminum  haud  ubique  terrarum  eadem  funt.  Ita  in  Germania 
dperiore ceftate  potillimumcontingunttonitrua,  rar6  ver6invere,velautumno,nifiinex- 
ituilliusj  &:aciinitiumhujus,r3riflimeautem  in  Hyeme  ;  fi  Tartariam  Regni  Mongal  exci- 
pias,  ubimixtisquandoquenivibusdicunturcaderefulmina.  In  Sicilialtepe  tonat,  &  ful- 
minatinhyeme,rariusinKftate.  InBelgiotonitrua,  &fLilmina  in  fine  veris  ,  &  initio  au- 
tumni,velexitUiEftatisfi-equentiorafunt.  In  Scythiaobtrigus,  iniEgypto  obnimiumardo- 
rem,vixullacontingunttonitrua,uti  &inBrafilia,tulguratamentantalunt,  ut  folem  lucefii- 
perare videantur.  InAngliaquoquerar^  tulminarefoletob  mitiorem  ca-li  temperiem  ;  li- 
cdtaliijudicenc,hocevenireaibliAngIicani,quodcretaceumeft ,  exhalationibus,  qusfpiri- 
tus  nitrolbs  ,  acfulphureos  vix  habent  admixtos.  Econtra  in  feptentrionalibus  partibus. 
Olao  tefte,  frequentifHma  funt  fulgura,  f  Lilmina,  &  tonitrua. 

QLTjeresSexto.  Cur  tormentorum  bellicorum,  bombardarum,  aut  campanarum  fo- 
nitustempeftaresdirpergerefoleant^  Refpondeo,fieri  exeo,quodagrintcrior  vehementiori 
fonitucommocus.  etiamfuperioremcommoveat,&nubesvifcofis  halitibus  tbetas  difcerpat, 
a«t  difcutiat. 

Quxres  Septimo :  curfragoremnubisfubfequaturpluviaT  Refpondeo,  rationem  effe, 
^uiaexconcutIionenubesdifrolvitur,indenubiumlapfusefticitur,  ex  quo  imbres  in  terram 
profunduntur ;  vel  vero ,  quia  nubes  per anciperiftafim  ad  proprium  frigus  cunc  fe  fe reducen- 
tesfacilius  in  pluviam  refolvuntur. 

Quseres oQiavo :  Andtonitribusprognofticadefiimi  posfint  J  Refpondeo,  Varii  varid 
circa  hancquceftionem  AuthoreSopinantur.  Ex  mafutino  ventos,  ex  meridiano  imbres  , 
maristempeftatem  exvefpertino  ;  ex  hyberno  ver6  ventorum  frequentiam  auguratur  Da- 
vid  Frcelich.  Tonitrua  orientalia  efl^etauftaioccidencalia  fore  finiftra ,  meridionalia  denoca- 
re  maris  peric  ula ,  luem  peftiferam  feptentrionalia  defignare  opinat ur  Leopoldus  Auftriacus. 
Gardanuslib.  unodefulgurecap.  io.fulgura,inquit,'actonitrua  valde  noxia  ,  fi  pluvia  non 
fuccedat;  &  quanto  major,  tanto  tutior  cft.  Et  ideo  animum  advertere  decet,  quanco 
plura&majora,  &longiorafuerint  tonitrua,&fulgura,  &  quanto  pluvis  minores  tiierint, 
tantom3JoreseruntefFe£tus,&morbiacuti,&quanto  fuerincextra  tempus,  ut  in  protunda 
hyeme,caufamajor  erit.  Mizaldusdemiimobfervatfequentia:  Siinjanuario  tonuerit,  pe- 
cora  moriuntur  &  homines.  In  Februario  auditui  fuat  noxia,  mortem  maxime  divitum  por- 
tendunt.  InMartiopeftem&ventosvalidos.  QiKEfiuntinAprili,  maricimapericula.  Ma- 
jaliapluviamcopiofam,&fercilitatem.  Injunio  pifcium  &  annonce  copiam.  In  Julio  ar- 
borum  fterilitatem.  InAuguftoferpentum  excidium.  In  Septembrimagnas  hominum  CcE- 
des.  InOctobrivencos,tempeftates,fruguminopiam.  InNovembrifrugum  abundantiam, 
&hominumhilaritatem.  In  Decembri  concordiam  populi,&omniabonaominatur.  Haec 
anverafint,exAuthoreinquire ,  mihipleraquefuperftitiofavidentur. 

Exdi(3:isconiges,quamvanaefuerintpluresfententisveterumPhilorophorumde  toni- 

tru.    Anaxagoras  enim  &  Empedocles  dixerunt,  illud  non  efTe  aliud,quam  crepitum  ignis  ex- 

tinctiacircumfiifanubium  aqua,ficutinje£taaquainferrumcandens,  fumidus  vorcex  volvi- 

tur,  fonitiisqueauditur.  Faracelfus  fieri  tonitru voluit  ex  reflexione  nubium  a  ccelo,  id  eft,  re- 

boationem,  &  velutecho  effe vocis  ad  concavum  coeli  repercufTEE.     Bodinus  a  folis  dxmoni- 

busilludediautumavit.    Contraeorumprimam  fententiam  eft,  quod  fit  contra  aurium  ju- 

dicium,  audimusenim,cumtonat.  innubibuscorporum  collifionem  fieri  potiiis,quam  ig- 

nem&  fpiritumextingui,excujusextinctione  fonustancus  nonfequerecur.     Concrafecun- 

dameft,quodpotiusrifu,  quamrefutatione  dignafit,  fi  enim  ftrepitus  hic  debet  primum  ad 

firmamenti  concavum  folidum (quod  nuUibi  eft)  indeque ad  nos in  terram  reflefti ;  quantum 

temporis  intercedere  deberet  inter  corufcationem,  aut  fulgurationem  vifam,  &  to- 

nitru  auditum,     Contra  tertiam  funt  rationesaddudtx  pro 

conclufionibus  noftris. 


Philorophico  -  Pohtica. 
^  P  P  E  N  D  I  X, 


35: 


POflTe  artcm  imitari  tonitrua,exhibuit  quondam  P,  nofler  Kircherus.  Dum  intcr  feflivos 
veluti  beliicai  um  machinarum  mugitus  holpices  (uos  graviter  (alutavit.  Accepit  is  glo- 
bulosvitrcosnonmultumavelinnamnucemqu3ntitate(upcrantes,  quibus  aquam  nitro- 
famadmedictatem  usq'ieinfudit,oritici6que  bene  occlufo  ardentes  prunas  fubjecit.  Ca- 
lorcinterimmagismagisque  inclufam  aquam  rarefaciente  anguftiores  fafti  globulitanta  yi 
ruperuntvitrearcpaguia,  utadtormcntitonitru  fiagore  proxime  accederent.  AtHnis  huic 
ertalterapraxis,(inempeglobum  velxneumvclterreum  usque  mediumaquarepletum  ignt 
imponas,donecaerusquead  (iimmamtenuit.itemreducatur;  tum obturato  ,  ne  aertranipi- 
rarepofnt^foramine,  Jovifrigidoexponas,  reducit  fe  paulatimtam  aqua,  quam  aer  ob  cir- 
cumfidenstrigusadconnaturalem  fuumfbtum  ,&condenfabuntut;  metuproindd  vacuicx 
condcnfatione  impendentis  Splia;ra  illa  ingenci  ftrcpitu  in  mille  partes  difliliet. 

CONCLUSIO   POLITICA. 

Confilia  non  fint  manca. 


PEr Confifium  Respub.  videt,  (ed  quid,  fi  manibus  caret i  videre ,  quS  currus  ftatiflicus diri- 
gendus fit ,  & non  ut  expediatur ,  manus habere, eft  currui f iacnum  &c  obicem  ponere,  Sa- 
gax  in  Conliliis  prudentia  necclfariam  habec  appcndicem  diligentiam  &c  cxccutioncm.  Fi- 
daConfiliariioculicomesmanusefLQ^uodmentisperfpicacitas,  aut  Confiliariorum  fidclitas 
fuggcrtit ,  illico  exequare.  Carolus  V.  Imperator  gloriolidimus  dicere  fblebat ,  animam 
Ctn/iUitxecMtionemejfc  j  ambo  autemi  confilium  <Sc  executionem  quintam  cflentiamPolitici. 

E  a  In 


36  Meteorologia 

Toiyh.l.^,  IncafTum  decreta  finfi  eventu  funt  (ad  quid  enim  fpeculatio  fine  praxi)  eventum  profpcrat  ■> 
de  Rho -  conliliuque  manuducic  obilctrix  diligcntia.  ^dByz.ay>tios  Rhodii Legaui.n  Aridicen  dclegerunt  ^fi- 
diis.  r/tiiitjne  cum  eo  Palemorle»  cmifatmt  tribus  inflrptUum  triremihus^tVokntcsfimHl&h.iflam&cadMcettm 

mittere  ad  fljz.antias ■)  ut  fcribit  Polybiua,  Giduceo  Confilium  ,  haila  operatio  delignatur. 
yanaenimfim  viribus  ira.  Qups  muroscontringcs,  quamflragem  in  hofle  excitabis,  (i  cx- 
cosignes  fine  globoemiferis.  Nunquidfemper,  quandoboatccelumilericV  Scepemurmur 
inaneeit,  tonat&  (bnat,eft  cymbalumtinniens.  Stabit  ad  tormentorum  mugitum  hofti- 
lisacies,  vanasque  minasridebit,  quia  globum  non  videt.  Paupertatem  tuam  delpiciet , 
quiamunitioaecares;necpotes,quodvis,  quianuHatibiinmanibus  vis,v/^fm;<?-rw,  cecinic 
veteranusPoetaEnnius.  Omnianegotiapubiica  llant  duplici  Bali;  &:  noniatis  efl  exordi- 
iimcallidumiineexitucaliido;  calliditatceonlilii,calorc  exccucionis  rcgn.i  prolperantur.Ti- 
beriusdatisadGermanicum  Utteris gltriatus eli -^  [i novies k  Divo  AuguTio  in  Gerinaniammijfum  ,  flu' 
raionCdio  cjfi.tmviperfaifle.  Tacit.  Sedtamennonabsquevi.Sed  &  Ferdinando  Regi  Catlio  ■ 
iicoeciamnuinapplaudic  Hifpania,  resmagnasabeogeflas;  quia,qucematuroConfilio  expen- 
debat,  tbrti  manu  aggrediebatur.  Eumque  ob  caufam  Athenienfibus  vitio  dabat  Demoflhe- 
nes ,  quod  executio,  quce  anima  efl,  mortuum  excitec.  Coniilium  animum  vegetat,  opus  ei 
vitamcontert&motum.  In  fola fi  imaginatione confiflat,  mentisillufio  eft  Agendo  &  au- 
dendoresRom.vnacrevit-,  aitTit.Livius.  Etjacobus  AngliiieRexFilium  fuummonuit,  utincon- 
fiiltando  prudens  efTec  &:  circumipe£tus,  in  decidendo  finDUS &: conftans ,  promptus  &  expe- 
ditusinexequendo.  Ideonaturamanusdedit,neotioi5firausj  hisenim  iratiinleniiquefune 
Dii,aitSallullius. 

QUtESTIO  II. 

T)e  Fulgurei  feu  comfcatione. 

COnclufioprima.  FulgurnecigniseflexcEcherediftillans,  ut  voluit  Anaxagoras ,  ncc 
folisradiisaccenfuSjUt  docuit  Empedocles.  Ratioprimi  efl,  quia  cx  iEchere  ,  hoc 
e(t,ecoele{timundo,quicorrupcionisexperseil,&alcerius  natura;,quamignex,  non 
poteft  ignis detiuere.  Deinde,etfiignesdi(lillaret,  non  tamen  Philofophus  hic  ex- 
ponit,  curin  quibusdam  potiiis  nubibus,  quam  in  aliisignemmicarevideamus.  Rario  fe- 
cundieft,  namnodu^ciimjamSolaresradiiexaere  &  nubibus  evanuerunt,  confpiciuntur 
tulgur2,quodluculenteroftendit,  eamlucem  non  profluereaSoleuc  cauia  efFe£liva  ,  ciam 
communicationi  huiccunctemporisumbraterrae  obfiftat. 

DicescLucemhancinterdiuaSoleprodudtamperfeverarc,  adiurnotemporcinnoftur- 
num.  Contra  enim  cft,  quod  lux  ad  fui  confervationem  requirat  pra;fenciam  corporis  lucidi, 
aquogenita  eft.  Accedit,  quodnubes,  qusEflilgura  funt,  faepe  nodlu  gignantur.  Quare 
fit 

ConclufioSecundaadmentem  Ariftotelis,  juxtaquem  fulgurnil  allud  eft,  quamcxha- 
latio  in  nube  accenfii,&  igneo  coloretintta,  vi  inde  erumpens ,  &  in  proximo  aere  evanefcens, 
Dicicur  etiam  corufcatio,  cumfirequens,  &:  nonadeo  copiofa  luminis  trernuli  fit  emisfio. 
Seneca diftinguit  fulgur a  fulmine ,  quod  illud  fit  ignis  latO  exp!icitus,hoc autem  coadtus  ignis, 
&:impetuja6tus.  Notandumver6,evibrationem  hanc  tremuli  ignis  non  eiTe  jaftum  loca- 
lem,  (Scproprium,iedmetaphoricum.  Unde  diim  videcur  excurrere,fit ,  quia  unaaliam  exha- 
lationtmaccendit,  utin  pulverc  nitreo.  Flinc  Fromondus  lib.  2.  Meceor.  c.  ?.  act.  4.  du- 
plexaicefregenusfulguris:  unumquodmorefulminisnubem  terebrat  quidem,  &:  erumpit, 
fed  ad  terram  non  vfenit,  velquia  impetu  non^iatisvalido  erumpit,  vel  quia  ignis  in  jaftu 
disfilit,  aut in  obliquum  nimis  defleftit.  Alterum  quod  ignem  tantum  in  nube  rara  oftendit, 
nonemittit,  atquehocproprie  corufcatio  dicitur,  quod Germani  XX>cttcrleucforen  appel- 
lant, 

Exquibusben^deduciturfulgur&fulgurationemnonnifiaccidentalicer  a  fulmine  ,  & 
fulminationedifFerre,  inmateria  autem(Sc  inmodo,  quo  producuntur  ,  convenire,  ut  be- 
neobfervavitSenecal.z.Natur.  Qusft.  nam  Cap.17.ait:  fulguratiooftenditignem;  fulmi- 
natio emittit.  Illa(ut  itadicam)comminatioeft  &  conatusfineidtu, iftajaculatiocum  i£tu. 
EtCap.3[.  alteriusutriusquenaturamexpUcansdicit:  fulmen  ignem  effe  :  jcque  fujguratio- 
nem;  quxnihilaliudeft,  quamflamma,futurafiilmen,  fi  plus  virium  habuiffet.  Non  na- 
tura  fua,  fedimpetu  diftant,  Fulguratio  enim  eft  fulmen  ,  fed  non  in  terram  usque  prola- 
tum. 

Conclufio  tertia.  Accenfio  fulguris  variis  modis  fieri  poteft,  Primo  «Sc  potifHmiira- 
vehementifpirationisadlatera  nubis  impulfx  collifione  &  attritione,  per  quam  partes  ca- 

iida; 


Philofophico-Politica.  37 

lid£cabhumidisdivul(ae,acinter(econgregacx  infiammantur.  Probatur  lioc  a  paritatibus  , 
lic  ligna  conh-idione  ignelcunt;  lilcx  chalybi  allifus  fcintillaf,  terrum  liina  cxtrcitum  ca- 
let.  Ideoetiamalapatortioricxlisrcintillxvidenturexoculisprorumpcrc,  quia  Ipiritus  ca- 
lidi,vilionirerviences,alapxiCtu,(Scmanusallirxactricioneattenuantur,  «Sc  ab  humidis lcpara- 
txinacre  uniuntur,  d:  luccnt.  Sccundo  fieri  hxc  accenlio  poteilperAntipcriilalin  intrs 
tri!:;idjm  nimisnubem,  ut  ex  alibi  didis  (uthcienterpatet.  Tertio  motiis  velocicacc,  per 
quam  ignem  poHe  excitari,  multo;  contirmant  cxptrientix.  Sic  de  plumbo  fagitta;  alligaco , 
telbturAriftoteles,  illudobexcullilagitctvelocicatemliquefieri.  Hinc  efFera  gens  Tarta- 
roruin  redadluri  ftamma in cineres  urbcs &  oppida ,  lulphur <Sc  Ibmitcm  tclis illigant ,  qute  per 
prorpeccm  motuminccnradomum,  inquam  recidunt,  flamma  corripiunt.  Crcdibilius  ta- 
menell,  utoculariaiiirmantteltes,  (agiaas  has  incendiarias  ab  ipiis  pnrdatricibus  manibus 
antea  ("uccendi.  De  ovo  tamen  in  ("undarepolicopalTim  crediturpotre  agitatione  peraeraco- 
qui.Huictameninrlamm3tionismodopermotumtadto,nili  attritio  acccdatjnon  inlI(lo:cum 
lcbmusinmultisrebus,pnErertimanimaC3rentibus,motumconnaturalisti-igorispotius,c]U3m 
caloriscaulamelle;  lic  aqua  calida  motu  potiiis  rcfrigeratur  ,  quam  ut  ampliiis  incalclcat  j 
&ratioeft,  nampermotumaercircacorpusdiifulus, iScabejusdcm  evaporacionibus  tcpcfa- 
£tus,  continuorenovaturrecentioriuuraluccedente.     HincSolis  xftum  micigare  flabelll  a- 

gitatione  folemus.Quartodemumvaldecredibileeft  ,ipf;isintcr  fe  nubesveheinenceconfli- 
:u,  uciiiliceslolenc,  ignemelicere.  Cxceriim  nondifplicetetiam  modus  illc  inflammatio- 
nis,  quem  Joh.  jonftonus in fua Thavmatographia  naturali  in  hxc  verba  proponic :  notum  eft 
ctiamcxnitro,tulphure,calceviva  «Sc  bituminibus,  (i  fiat  iniilunv  ,  humidi  alpcrlione  ac- 
cendipolTe.  Similishicres  agitur,  namubi  vapores  fulphurei  &  nitroli  tcmpore  arftivo  ^ 
caloreSolis,  flantibusprscipuevencismeridionalibus,  Currumelevantur,  a  ventis  oppoiitis 
uniuntur,  atquedenfantur^obpeculiaremaccenduntur  repugnantiam,  hinc&lonusoritur 
&:corurcatio. 

Quxresprimo.     Quinam  elTeftusfuIguris  numcrentur.     Rcrpondeo,interhosfolerc 
pra:cipLi.inumcrari,primofifuIguretareptentr!onegrandinem,  li  ab  Auftro  imbres  porten- 
dit.     Secundotulgurintuentiumhebetatvifum  partim  ob  acutam  lucem  oculis  inimicam, 
partimobvencno^s&ambuftasexhalationes,  qusin  delicutislimam  oculi  pupillam  emillx 
tacileeandemexafperant.     Tertio.    Inlocisillis,  ubifi:equentiora  ILint  liilgecra  >S:  corufca- 
tiones,f"ruclusreddunturinfalubres,  uti  (Scinvineisvites  llerilcs  ob  cadem  maligna  erfiuvia 
{"ulgurationum.     Qiiodli  vero  clara  funt  tulgura,  cenfentur  innoxia.     Mirabilem  horum 
effcd-im  inMutoperlanatorecuperata  abindetelicicer  voce  recenfecVir  clariftlmus  Nico- 
laus TulpiusObierv.  Med.l.i.  c.  41.  his  vcrbis:  joannes  (cui  muti  cognomen  impofuic  in- 
fortunium)petiturus  Italiam  incidit  inPiratas Turcicos,  quorum  Religioni  nomen  dare,  cum 
renueret,adnilit'uiirehominesferoccs,  linguam  propterea  radicicus  cjusdemevellere  ,  fed 
per  plagam  ex  vulgi  fencencia  ("ub  menco  inflidam.     Veriim  ea  crudelic.ice  minus  ex  voco  ip(is 
iiiccedencedecruncarunttotamillam  partem,qu3  lingua  hominis  volubilis  eft,eaque  adempta 
privaruntjuvenemomnivoce.     QuatresampliusannoscumcaruilI"et,  evenit  tortc,  ut  in- 
tempefta  nocle  admodum  percelkretur  ab  inopinato  fulgure ;  cujus  pernicillimumlumen 
coelitus immilfum  perftrinxit usque eo  pavidum iplius animum,  uc inde ipfi  non fecijs,  ac  olim 
Crocfifiliodifrolverecurviolentcrtenaxilludvinculum,  quod  ipfum  fermonis  ufu  hadenus 
privaverat.     FairusetiamTuIpioillcJuvenis,  fc  protinus  a  fulguve  percepifTe  majorcmmo- 
tuminmufculis  lingux,  quafi  fubl.ito  jam  inxquali  illo  Coalitu,  quem  fubmcnto  rcliquerat 
vulnus,ibidema  piratis  ruditer  fanatum. 

QuxresSecundo.  Curpriusvideatur  fulgur,quamaudiaturtonicru  ,  cumtamencer- 
tum  fic  priiis  heri  tonitru,quam  fulgur.  Rcfpondeo  rationem  eire ,  quia  l"pccies  vilibilcs  lurai- 
nistotomediopropagantur  unico  inftanti,  ciim  nonhabcant  Contrarium;  audibilesautem 
fucceftivddeferunturcum  mocu  localiperaeris  fludtuationem,  &c  quafi  undationem  ,  qux 
non  nili  cum  longiori  tempore  fit.  Sic  etiam  accidit  in  bellicis  tormcncis,  unde  milices  in  acic 
ftacim  acvident  corufcacionem  tcrmentorum  ,  procumbunt  fubito  in  terram;  qua  indu- 
ftriaCarolusV.  diciturevafifTe  mortem  in  obfidione  MaflUix. 

QaxresTertio,  Curfulgurfeucorufcatioquandoquevideatur  finetonitru  ?  Refpon- 
deo.  Ideadecaulafieri ,  quianubesadeoquandoquetenuis  eft,  ut  exhalationi  difcurrenti 
nonvaldeobliftat&nihilominuseamhabetconcretionem,  quxadexcitandum  ignem  fuffi- 
ciat.  Per  tales  corufcationes  refrigerari  etiamcoelumdicitur,  utpote  perquas  cxhalationes 
calidacqux  interdiuaerem  calefecerunCconfumuntur. 

QuxresQuarto.  Cur  fin^  fulgurc  quandoque  tonitru  contingit.  Refpondeo,  hoc 
contingere,  velquia  nubesabexhalationenon  disrumpitur  faltem  verfuseas  partes,  quibus 
tcrramfpedat;  vclquiaexhalationismatcrianonfemperadardorem  concipicndum  idonea 

E  j  eft 


38  Mctcorologia 

eftobmultamadmixtamhumiditatem;  vel  demum  ,  quia  flamma  propter  nubium  aliai-um 
craflaruminterpofitionem  ab  oculo  removetur. 

Coliiges,dumnoctu(tcllatuminterdumcoclumfulgurat,minimcidfieri  fine  nubium  Sc 
exhalationumconfliftu,  patctenimex  didtis,  fulgura  e  nubibus  procedere ,  nobis ob globi 
terraquei  declivitatcm  invifiblibus, 

J  P  T  E  N  T>  I  X, 

COrufcationem  arte  reprafentandi  modum  tradit  Porta  lib.  12,  Mag.  naturaH,  c.ir.  his 
verbis :  (limatur  quantitas  inagna  aqux  vits  optiniie  repurgato: ,  &  in  eam  conjiciatur 
Camphora  truftratim  conci(a,  qua;  brevi  fpatio  in  ea  difTolvetur,  hacdifToluta  tene(tnt,& 
fores  cubiculiclaudantur,  neexha!ansvaporexrpiret,vas,quodaqu«vita;  plenum  eft  ,  fine 
fiamma  carbonibus  (ijbjeftis  ferveat ,  uttota  aqua  in  (Limum  folvatur,  qui  cubiculum  ex- 
p]eat,&adeo  tenuiflimuserit,utvix  con(pici  polTit.  Intretdeindealiquisaccenfa  inmana 
candcla  cubiculum,  apparebit  ipfi  totum  in  flammis  conftitutum.  fi  deinde  in  aqua  vitae 
molcus ,  aut  ininimum  quid  ambrz  diffolvatur ,  poft  flammam  fuavifHmus  odor  fequc» 
tur. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Armanonapprehendatnifi,coa(9:us. 


<r-.e/ 


i?<jw/ 


Philofophico-Politica.  59 

REgni Cblnmad  fnnt  fcenii  &  prxminm.     llbi  cnim  boni  &  mali  funt ,  hisutrisque  rcgcnda     ^f. 
ellrcspubl.  undcSolon  ill.nn  CivitMemoptime  hubit.tri di.xit ,  i>i  c^ua  viros  bonos  honoribus  aff-     Jamb, 
d.contra  iMp-obos panis-,  mos  fnerit.     Vcium  ingcnuis  poena' loco  ell  vidcrc  taciem  hm  Stob.firnf, 
principis.     Minari  jH^cit.     Nam&LeodumrugiCj  infugam  holliliaanimalia  conjicit,blan-      +/. 
dientibusqueagncllib  parcit,       Ccelumque  iplijm  ,   non  (emper  dum  fblgurat,  tulminat: 
Tcrruiireiaccft.     Subdicipoenarumrei,  lilLippliceshant,  non  (einper  cxdendi  funt.     Et  (i 
hollisingcnuapvonusinduciaspccit,  aut  palinodiam  canit,  noli  (anguinem  pecere.     Opci- 
mi viclorice pars c(t , Iblo incuitu  ejus cerv icem Ircgide.     Notet,cui hununus in venis (anguis 
ftillac  :  Terrore meliHS  ejfe  hoflemdomarc-,  qnkm  pr.dio  ,  ^iii  ijitidem tcrror  multis  plus  foene  verisviribus  fcftd  [, 
profuit,  aicVegccius.     SicolimGcrmaniipsaplerumque  tamabciiaprortigarunt^canitquedc^^.t^j/ 
imperterrito  belliterrorcPocca  : 

Prdcjue  omnibns  armis 
EtcanrurumopibiiSidextrisquc   rcctntibus Hnnm  Sil  Ital 

HannibalisJAt  nomen  cr.it  i     , 

AlloquiturTrajanumPancgyrifta  Plinius,atque  adnominisejus  commendationem  di- 
gnam  a:vo  fencenciam  pronunciavit :  Cum  fcrociam  Juperbiamque  Panhorum  ex  proximo  auditus  PUn.  in 
magno  terrore  cohiberes.,  Rhenumque  &  Euphratem  admirationis  tuafama  conjungeres     Gloriodor  vi-  Panezir, 
ftoriaeft,ubifine('anguinetriumphuscanitur.     Palmaimperatoriaelt,  qua'non  cxhumano 
cadavereenaCcicur, led  llndtumba  virelcit.     Marcianilmperatorislaudanda  eltarmorum  pi- 
cricia,  folici icerarc:  dum  in  pace  ejfepojfumus,  arma  non  induamus.     Hxc lempervincendi regu- 
la  eft,  femeltriumphandoicalibi  nomenfeci(I'c,utdcincepsminandoarma  jam  pacem  vi6l:o- 
riimqueconciliet.     QuoticsnomcnAlexandri(^'tama,  maximum  ucique  in  bcllo  momen- 
tum,hoftesinfugam  convertit  1  Sane  prxtedtosDariinon  tamarmis  quam  terrorcnominis 
fuivicit.     Tamenimdeviftoriaprxfcriplit,  ut  antcquamarmaacciperecjamvidtoraudiret,  q^^,  /  j. 
Nequc  enim  ejus  potentiam  fubtertugit,  quem  (iibjedtum  voluit.     Qualiter  &  ccelum ,  dum 
fulgurpncmittit,  fcrirepoteftjlivult;  ferirenonvult,(ifoioterroreperculfumhumiliat,utIub- 
ditusHat.     Ergovidcmus,folocerroreBellaftarc,pacemflorere,darividoresfine  armis.    Si 
vis  vincere-,  cUmenter  tc age,  &dt  civium  nece  ne cogita,  monetEl.  Fopifcus, 

QUtESTIO   111. 

Quid,  ^  qtiotuplex  ft  fHlmen} 

POftfulgurfulmenfequicur,  maximdvcrendummeteorigenus,  ex  quo  divin^  potenti* 
visprxcipucelucelcit  canente  Pctronio: 
Primiis  in  «rbe  Deosfecit  timor :  ardua  caelo 
Eiilmina  cum  t  aderent ,  difiuffaque  moenia  fUmmis 
Atque  i"Jms  flagrarct  Athos. 

Exiftimatvulgusjflilmenenecorpusquoddamfolidumteliaccetifiinftarexnubibusinterram 
cxcudum.  Opinioncmhancpictoresftabiliunt,fulminantemJovemtrifulcojaculoarmatum 
ethgiantes.     Veriim  errorem  prxfens  qusftio  explananda  mox  manitcftabit.  Unde  fit 

Conclufio  prima  ad  mentem  Philofophi.  Fulmen  eft  exhalacio  ignita  enube  magno 
impecuexcufta:  liveucfufius&clariusexponacur,  eftignis  in  exhaladone  accenfus,  &^nu-. 
bcvelutglobuscxcormentoxrcoexplofus.  Nam  dum  exhalario  illa  vehementi  agitatio- 
ftc  majorem  iocum  qua:nt,  fi  inlerius  nubem  rumpit,  eodem  impetu  deorfum  verfus"teiTam 
•  r"^  A  •  "^^'^  ^^  "^^^^  denfa  &:  coagment3ta,conftans  parcibus  benO  coha.n-encibus,&  velo- 
ciilur d eciam  f crtur,non  cxtinguitur  in  aere,ficut alia:  imprefliones accenfiE ,  fed  in terram  de- 
tertur,&  obviaquxqueperrumpit  &:difnpat. 

Exquohabesprim6,materiamfulminis  cfTe  exhalationem  fpirituofam  ac  fulphuream  d 
rcbus(ublunaribusmaximenitro,fulphure,  Ijsiritu  minerali  &  metallico  cum  analoeia  pul- 
veris p^Tii &aurx lulminantis in  nubes  fublatam ;  fulmina  enim ac  tonitrua  plerumque  con- 
tingunt  poftdies  ferventiores,  quibus  plurimx  exhaiationes  fuSre  extradtx  acque  in  altum 
(ublatx.  RatioverohujusmateriK  deducitur  primo  ex  eo,  quod  ca  loca  fint  potifHmum 
fubjecta  fulmimbus  ,  qux  fodinas  fulphuris  &  bituminis  habent;  utCampania,  ubi  & 
hvemefuIminar,Lovanium,Infubria&maximeMudna,  ubi  Zibius  monsnaphtamexftillat.' 
hxpertum  (ehoceftbteftaturSchottuslib.ii.c.  if.  dumMjEnis&CalataieroneinSicilise  urbi- 
businiEcnxign.vomimontisconfpcauhabitairetaffJrmans,  fcnullibi  camlrcquenciahorri- 
bilia,&periculo(anotaflb  tonitrua  acfuimina,quam.in  prxdictisurbibusobeffluvia  nempe 

Sulphurea 


40  Mctcorologia 

fulphureamontisiEtnce.  Probaripoteft  Secundo  ex  eo,  quia,  ut  teftatur  Fromondus  Me- 
teor.l.2.art.6.  exSeneca,PliniOiiScexperientiatefte,  omnibus  fulminibus  ineft  odorquidam 
fulphureus. 

HabesSecundo  :  Fulmennoneflelapidemigneexnubibus  delatum  ,  utvulgus  putat 
apud  Ariftotelem  I.5.  c.  i.Ratioeft,  quia  alioquin  non  eftet  tam  fiibtile,  nec  poftet  corpora 
finelxlionetrajicere,&intuslatentiadisjicere,  cum  fbrmalapidis  in  tantatenuitatelervari 
nequeat. 

Habes tertio ,  Rejedtas Paracelfi , Plinii, Sc Bodini erroneas degeneratione  fulminum  o- 
piniones,  quorum primus fomniabat,  DEUM in firmamento pofuifte (ijlphur,  falem ,  6c  Mer- 
curium,  Secundddicebat:  inter  aliasftellas  eife  quasdimilulminales,  Iblum  igneas,  dc'que 
numeroaeflivarumvehementioresaliis;  adco,utcumalixlintinprimo,alixin  fecundo  dcc. 
gradu  ,  fiilminales  fmt  in  trigefimo  fecundo.  Tertioajebat:  in  ftellisfijlminalibuselfe  (lil- 
phur  in  fupremo  gradu,  falpeiram  in  (iimma pinguedine,Mercurium  in  llimma  contrarietate. 
Exhistribusconcludebat,  tonitru,  fulmen  &  tempeftates  tiunt;  Ita  Paraceldis  :  quce  retu- 
liffe,  utjamexdicfispatet^refutafTeeft  :  Secundus  docebat,tulminaefledeciduostrium  fu- 
periorum  Planetarum  ignes,  Saturni  inquam,  Jo  vis,&:  Martis,  &:  ab  iis  exfpui  cum  crepitu ,  ut  e 
flagrante  igne  carbo.  Jovem  tamen,  qui  inter  Saturnum  &  Martem  eft  medius,  dici  prxcipu- 
umfulminatorem.  HincfupponebKt,fteIIasvivere,vaponbuspafci,  atque  nutriri.  Hcec 
ut  prima  a  Paracelfo  relata,  patent primo  intuitu,  figmenta  &:  fomnia  effe.  Tertius  demum  do- 
cebat, fulmina a  Doeraonibus fieriaera incolentibus, eo  quod explicari rede non  poilit ,  quo- 
modo  exhalatio  inu-a  nubes  accendatur,  &  incenfa  tantum  f  iagorem  edat,cum  nubes  fint  cor- 
poramollia,  humida,  6c  facilecedentia.  Hanc  opinionem  pariter  erroneameffe  ex  didis 
colligitur,&uIteriusmoxexdicendisconftabit.  Coeterum  fi  maligni  hi  fpiritus  fulminum 
caufafunt,  curapudnos  nontulminathyeme,inRegionibuscalidis  xftate,  cur  non  fereno 
coelo  nifirarisfime,  utprodigiiloco  id  habeatur  J  Non  renuo  quidem,  quandoque  hos  ge- 
nios  tum  per  fe,  tum  per  magos  excitare  tempeftates  <Sc  fijlmina ,  at  femper  id  facere  ne- 

go. 

Conclufio  feeunda.  Fulininum  difFerentis accidentalestres  funt,  nempS  peiutrayis  feu 
terehrans  1  dijfipnns-,  &  aiurens,  Fulmen /)fw/r^«i  eft  valde  (ubtile  &  tlammeum  ,  cui  per 
anguftilTima  effugium  fitob  finceram  &  puram  flammje  tenuitatem,  quale  eft  illud  ,  quod 
cadensfuper  lignumnoncomburitipfum,  fedper  poros  ejus  tranlit.  Fulmen  dijfirmns  eft, 
quodabsquecombuftionediftipat,  &:frangitcorporadura  refiftentia,  in  qus  impellitur ,  & 
eftvaldeconglobatumvifcofum.  Fulmen  urens  eft  ,  quod  (cilicet  corpora,  quae  ferit,  urit, 
&eftexhalatiomagis  ignea  ,  quam  flammea.  Tribus  autem  urit  modis  ;  vel  enim  afflat, 
&:tenuialficitinjuria;  velcomburit,  vel  accendit.  Poteft  quippe  aliquid  uri ,  non  tamen 
ardere,  autcombuftumefte,  quodnonfitaccenfum;  ardere  tamen  nihil  poteft,  quod  non 
uratur,  etfi  accenfum  aliquideffe  nequeat,  &  non  combuftum.  Plinius  tres  alias  aftignat 
fulminum(pecies,fedaprioribusnonrc,fednominetantum  differunt,  nempe/cc«»?,  \mmi~ 
dttmt  &  clarum.  Siccum  fuaj^nuitate dura  dilTipat,  fic  marmora  f ulmine  hoc  i£ta in  tarinam 
quandarn  &  pollinem  refoluta videmus.  Humidum  infufcat  tantiim ,  ciim  innocuum  cadat 
fineftrage.  Clarum  omma.  penetrat,  fequepervenas  omnes  infinuat,  &  acerrime  utit;  fed 
teneristamen&rarioribusparcit,quianoninhaeret;  hicenim  citius  transvolat,  quam  urere 
potuerit,  confligitquefolumcumduris&presfis,qu£Etranfitumnegant;  hinc  dolia  exhauri- 
unturintadis  operimentis.  Idemlib.z.Natur.hift.  c.45  dividit  eajin  hruta&vana-,  ut  quas 
nullaveniantrationeNaturcE;  iis  percutimontes,  iis  maria,  omne'sque  irritos  idf us ;  aliaetfe 
fatidicaex  alto,ftatisquedecaufis&:exfuisvenirefideribus,  (edhjec  omninovanaeft,  &  ex 
antiquorum  fliperftitione  orta  fulminum  ditferentia ,  omnia  enimfulmina  caufiimhabent 
phyficam,  acnuIlumexiisfatidicumeft,fifatumfumaturpro  inevitabili  necesfitate. 

Prioribustamen  meritofulmen  mutum  annumeratur  ,  quod  finetonitru  tacit^  decaclo 

cadit,undeminusviolentum,quemadmodumpulveripyrio  quantum  foni,  tantundemviri- 

umadimitur.     Taleflilmenimitatus  Floravantius :  Relpond.lib.^.  falnitri  purificati  unciam 

unamj  &  femis  camphorx  purse,  fulphuris  optimi  unc.  4.  carbonum  nucis  unc,6, 

quce  mixta  Pulverem  mutum  efKcient. 


CON- 


Philofophico-Poiitica.  41 

CONCLUSIO  POLITICA. 

SiEpeunius  malitia  Reipublicse  excidiumefl:,ficut 


uniiis  probitas  falus. 


/fjteid, 

Jnven, 


NOtaeftVirgiliicancntis  lamentatione  referta  quajftio  : 
Pallasjie  exitrere  clajjem 
Arghum,  atque/pfos potuitjuhmergere  Pofjto? 
Unius  ob  noxam ,  &  Jiirias  Ajacis  OiUi. 
Unumpomumcentena  inficit:  unaoviscentumconficit: 
Grex  totus  in  agris 
Uniusfcabie  cadit. 

Juft^cxteriterroreconcutiuntur,&:adfontesrecurrunt,quando  proximus  ardet  tlca- 
Icgon.  Serpitenimflamma,  &  vicina  quacque  devaftat :  ni  providentia  pnematura  fopia- 
tur.  UnumpnEcipudccelodeciduumignitumfulmenoccuIta  vi  &  contagione  vaeatur,  uc 
velunumrurticiat,junaam  domui  domum  univcrfamque  urbem  cinerea  ftrage  involvere 

S«/?rc/>«;,«;autma!itio(usReipubl.Adminiftrator,autperverfusReeniConfiliarius,utcom-  „,    ,   . 
munebonum in  cxcidium agatur.     Plauto  id  aftbverante :  CemexflorMHmeft,  vel umus  improhi  IT    "* 
[0C,etiis^,^H^ntHmdumnHmintegri  mHUitHdini fifi  AttHUrit,& ufferrevoffiUta  utvere  aliauid  malHmfitvi^  T 

anummMHm.Um chorda  dilfona harmoniam perturbat:unus lapillus tot circum  fe  fluaus  con-  V  *        * 
nnua  lerie  excitat,  ut lucidilllmum xquor,  puriflTmum  illud  fpeculum,  contlindat :  Una  nube-         ^" 
culaccelum in funasagit,  ut  totus  fiderum  fenatus  inteftina  rebellione  agitctur,    Unusre» 
probus,quoredigitRempublicam?  Hefioduscanat: 


42  Meteorologia 

Ufjius  oh crmenpoejias  ttrbstota  rependit^ 

Si  quis  Jacrtlegejefe  gerat^  atque  injujie : 

Jttpiter  hinc  coeloclades  demittitab  alto. 

Peftemjive  famem. 

Sednequeprceclarc  geftorum  exeinpladefunt,  quandounius  virl  virtus,  aut  confilium  uni- 

verfamRempublicamrolidopedeftabilivit.     Fadaaudi  l  juuus  Epaminondas  Thebanos  ad 

imperiumevexit,  ut  eum  Agcfilaus,  quantumvis  hoftis  ,  confpiciens  exclamarit :  O  virHm 

Plmarch,  ^''tg^ftficHnt.     LtnusScipiolongum  Romanorum  cum  Carthaginenfibus  de  imperio  duellum 

in  Rom.    diremit,  atqueRomanisafteruit,Catonein  hunc  militemillud  laudis  pronuntiante:  Iftefaf!$ 

^popht^   folits-i  reltqHivelmumbravagamtr.     QueminScipionem&Nfumantini  honorificumdidumde- 

rivarunt , interrogati,  cur  Romanos  Duce  Scipione  fugerent,  quos ante  fugarant  J  Quia  oves 

cjnidem  e^demfHnt^fedaliumhabent Paflorem.     Plut.  Auftriacum  Principem  Albertum  nonprx- 

terivero.     HloBelgiumgubernantepertinaxhoftis  inpaftainduciarum  promptd  defcendit; 

& Religio  Chriftiana ac  Divini  Nominis  honor  haud mediocre incrementum  fumpfit ;  (5c  cor- 

rupti  aulicorum  mores  in  faniorem  faciem  redierunt.     Ita  unus  multis  fufficit ,  &  fxpe  rc- 

gnumpendetab  uno. 

QU^STIO  IV. 

An  dettiv^  ^  qnid  Ctt  lafis  fulmimus, 

NOn  faxcum  aut  metallicum  nucleum  necefte  eft  advocare  ad  fulmen  explicandum, 
cujus  nuclei  inter  antiquos  folus  Avicennas  meminit.  llnde  6c  vulgi  opinioorta , 
cenlensiulmenlapidemefrej  enubibusevibratum.  Non  negaverim^^tamen ,  in  nu- 
bibiislapidefcerepofte  aliquod  corpus,  quod  una  cum  fulmine  tanquam  bombardie 
globus  interramexcutiatur,     llndefit 

Conclufio.  Probabileeft,darilapidemfulmineum,  qui  quidem  fulmen  non  fit  ,  (ed 
alius  effectus, ipfumquandoqueconcomitans.  Ratiohujus  eftprimo,  nam  fi  adigncm  ex 
fulphure,  nitro&lutotieripotcftlapis  duriflimus,  Item,  fivinumduratur  in  tartarum  &:  in 
hominegeneraturcalculus ;  cur  id  ipkun  fierinon  poftet  in  nubibus  \  fimiliter  multce  ex- 
halationes  addenfantur  in  metalla,ut  advertit  AlbertusM.  lib.^.  trad^.  ?.  Cap.  75.  &  Georg 
Agricolalib.  4.  de  rerum  fubterranearumortu,  curigitur  non  idem  praeftarepotueruntex- 
halationes  internubes  receptxj  Secundo.  Copiofam  intra  nubes  terreorum  vaporum  co- 
piam  contineri,  aquapluviavafeexcepta  docebit,  cujus  fundus  terrcis  fxcibus  abundabit, 
ut  proinde  lutum  in  lateres,ita  terreie  hte  parces  ignis  potentia  in  verum  lapidcm  conflabuntur; 
^'^^■i  utteftatur  Etfervus-,  Serpentesanaturaedoftifunt  folo  halituefficere  lapidem  ,  longd 
fane faci.ius  halitus  in  nube  congregati  lapidefcent.  Tertio  videmus ,  fuhnina  hinc  inde  dil- 
currere,  &relinquereveftigiacurfus  ;  hac  intrare,  illuc  exire,  a  locoin  alium  fi;rpere,  & 
mille  mieandris  per  domus ,  per  templa,  huc  illuc  vagari,  ac  tandem  terris  fe  ablcondere. 
lIndeva!depiobabileeft,fulmina,  qucenonpenetrant,  fed  tercbrant  &:  diifundunt,  fxpe- 
numero lapidem vehere, quem cuneum  vocant.  Dixi f^pdnumero,  ncque  enim  id fcmper 
contingerced:imtunc,  quandotamluculentaveftigiapoflfijrelinquit  fiilmen,  nam  tatiseft 
adillos  efFectusfuImineam  flammam  dejici  S  nubibus  in  materiacraffa,  &c  confiftente  accen- 
fam.  Raro  enim,  tametfi  exftent  vcftigiaprxdifta,  lapides  reperiuntur  fulminei,  cumta- 
men  conilet,  «ScPliniusetiamfateatur,  nunquamaltius  quinquc  pedibus  intra  terram  penc- 
trare  fulmina. 

Roboratur  Conclufio  Exemplis.  Jo.  Bapt.  Morinus  narrat,  anno  1627.  die  29.  Novem- 
bris  fereno  coelo  in  montem  Nalfonem,  Alpium  maritimarum  unum,  poft bombardarum  fra- 
poresauditoscecidiffehpidem  cinftum  fiammeo  circulo,  librarum  Parifiacarum  jg.  tribus 
oculacis  teftibus,qui  affervatur  ad  Aquasiextias  in  cimeliarcho  D.  Borrilii. 

LegiturapudCardanumlib.  I4.variet.c  72.15-.10.in  agro  Abdije ,  ex  nube ignita poft in- 
geatestragor<;s,lapidest(:rrugineosprofiliirfe,ponderanteslibrasioo.&alios6o. 

Idera citatus  Morinus in differ. cont.Galfen.pag.  \o\. memorat,hoc evenifle  an.  1654. 2f. 
Oaobr.inComicatu  Carolotenfi,  fpe6tantetotamiIitumLegione,Iapide.sque  anubc  ignita 
<S:tragofiide€idiflei  qui  f.  velodolibraspendebant. 

EnficlicmiifuImineuslapis;oo.  librarum  gravis  in  templo  fervarur ,  quem  anno  1490. 
lapfura  icribit  Ant.  Buct. 

Tcft icur oc Schottus 1. 11.  c.19.  fiinilcm  in  urbe Herbipolenfi alTervari  in Ecclefia  D.  Jaco- 
bi  trans  Mixaum  iamonafterio Scotorum  catenuU  e  columna  templi  fufpenfum, 

Con 


Philofophico-Politica.  43 

ConclufioSecunda.  Lapishic  Ccrauniusnvefulmineus, quieftcuneus,  feufulminis 
tdumpadimnominacur,  generancen(etur,exterreltri  vifcolii  diverlluum  rerumexhalatio- 
ne  ,  &  humorevaporumvi  efticacillTmxiliiusflammxfulmineicrepentiiconcrctispartimin 
ipfanube,  partimindelcenfu  peraerem  ;  haud  aliter,  quam  in  fbrnacibus  mecallicis ,  auc 
terrariisLapidesavehementiiiquetadtionecoquuntur&conflantur.  Hine  etiam  varias  hi 
lapidescoelodeciduiacccpC-renomenclationesi  i.Fulmineus,  cuneusvelcerauniusdicicur. 
2.  Brontiusvocacur,  quicumtonicrulabicurfigurx  lemifphxrico;,  ovi  ferc  magnitudine.  5. 
Omphias,  quicumimbribuscadit.  Nafci  tam  hic,  quam  fuperior  cx  aquis  poted ,  cum 
pluiimihodienumiintfontes,quorum  aqualapidefcit.  TeftiseftSepufienfis  per  Llngariam 
tradus,ubi  do.nusampixaqueis  e  lapidibuseredtce. 

QuxresPrimo:  Qu^xnam  (intqualitateshujusLapidisCaleftis  ?  Refpondeo  :  Candi- 
dusimprimisutplurimum&pellucidus  hiclapiseft,  quod  ignis  excoquentis,  &:  a  fordibus 
depurantisvehemencixadfcribendum.  Secundo.  PrxtcrLapidum  naturam  Ieviseft:quia 
nenipe  probe  excov3:us  parum  humoris  habet,  qui  gravitatem  augere  folet.  Tercio  in  culpi- 
demacuitur;  quianullafiguraperrupcioniaptior  ,  hanc  proindi}  exhalatio  nubem  perfora- 
turainduit.  Quart6,conicamplerumquefiguramretinet;  quiamixtumeft  6  levioribus  fi- 
mul  &  gravioribus  vaporibus ,  quo  fit ,  ut  graviores  fubfideant ,  &  leviores  attollantur, 
Quint6,LapishicmoIliri,autelaborari  (cnonpatitur;  quiaeft  ulcima  decodione  dccodus> 
adeoque  durilTimus. 

(^rxres Secundd :  qux  fic caufa finalishorum Lapidum )  Refpondeo, cuneuspuerorum 
ladenciumcunis(Lippoficuseosabherniaprx(ervare  credicur ,  eo  quodqualicatemvalde  rc- 
ftringentcmcxhalet.  IndiluisLapidibusmetallinis  (dequibus  mox  agemus)  aurumadmi- 
lcent,excujusMalfaannulosconficiunt,  quos&admorbospcHcndos,  &:ad  vittoriamcon- 
tra  hoftem  obtinendam  plurimum  valere  fuperfticiose  exiftimanc.  E concra  memovacur  in  An- 
ni.^.decc.Ephem.  Germ.  obs.yj.fulminares  Lapides  in  Scopelifino  repertosaliquando  in- 
feliciseventusprodromos  fuiffe.  Hiftoriain  hxcvcrbaexponicur:  contigit  aliquandoquas- 
dam fbeminas curiofitate intempcftiva impulfus  viris in  convivio  vino  intencis  convocafTe  «li- 
quot  glcbx  ad(ci  iptos  viros,ut  (copelifmum  CiFoderenc.  In  effoib  Gigantis  cubili  reperiunc 
ollam  cineribus plenam ,  &  vcterem  quendam  culcrum  novcmque  cuneos  fulmincos  elegan- 
tes,(Scquafipolicos;  pcraftolaborcinconviviumrevertuntur;  rcquafiben^gefta  facinus,vel 
curiofitacempasnicencii  dignam  recenfent;  fuccenfec&indignacurconvivii  caput,  vel  ho- 
lpes,malumindetijturumprxdicic.  Eventus  prxfigium  probavit;  mors  etcnim  atra,  quoc 
fuerantfulminaresLapidesexilluilrifamiliaunacumhofpite  e  vivorum tbciecace  unius  anni 
Ipacioprofcriplic,  Ica  ibi.  Scdhocportentumeft,  cujuscaufxnaturalcs  haud  ailignaripoP 
func. 

ConclufioTertia.     Non  modolapis,  fcd  6c  ferrum ,  aut  aliud  metallum  cum  fulminc 

quandoque  caderc  poffunt.     Racio  eft ,  quia  exhalationi  Sulphurex  admifceri  pofrunt  metal- 

lorumramenC3,m3ximeargentum  vivum  contemperatum&itaadinvicemcoada&compa- 

da  folidari  in  ferrum,vel  aliud  mctallum,nam  quemadmodum,utbeneobfervat  LeGrand,hift. 

natur. parte  6.  art.  <?.  experientia difcimus ,  li  hujus  tcnx  d' nitri  &  fulphuris  Scc  ceitas  par- 

tes  limul  mifceamus,mifturamque  iftam  incendamus,illam  in  variam  &  (blidam  mafTamjuxta 

varietacem  marerix  6c  qualicacum  condenfari :  idem  crgo  cx  vilcofis  terreftribus  ,  <5c  metalli- 

niscxhalationibusfulphureadmixtofieripoterit,     llndedeindenonlapis  modo  •,  fed&fer- 

rum,a!iaquemetallacumfulminc(lilabentur.     Confirmathoc  Georgius  Agricola  lib.  ^.  de 

ortu  fubterran.  exAvicenna,quidocct :  inPerfiadecidere,  ciim  corufcat,  corpora  xrea,  <Sc 

fimiliafagittishamatis,  qux  in  fornacibus  non  liquefcunt,  fed  eorum  humor  in  fumum  re- 

folvitur;  terram  autem  refiduam  fieri  cinerem.       CecidifTc  quoque  prope  Lurgeam  ferri 

mafi^am  yo.  librarum ,   qux prx  duritic  fiangi  non  quivit ,  cujus  pars  ad  Regem  Torati  eft 

miffa, eum  vero  ut  enfes  inde cuderentur,  juflifl!e,  fed  illam nec trangi,  nec cudi potuifTc.  Me- 

minitetiamD.Rumphiusinlit.  ad  D.MentzcIium  datis  ex  Amboinalnfula  die  ;o,  Augufti 

Anno  168;.  ut  videre  licet,  Ephem.  Gcrm.  Dec.  2,  hisverbis.     Contigit  maxime  in  Infula 

Celibes,nobisverfusoccidentem  propinqua,  ubimultimontes  metallici  ferrum,  xs,  6c  au- 

rumferentes,equibusconjedluraeft,vaporescum  particulis  metallicis,  faxeisque  in  nubes 

tolli,  illicigne  fulmineo  concentrari,  unde  Ceraunii  dejiciuntur  Lapides  ,  modo  xrei , 

modotcrrei,  modo  ferrci,  raro  eciamaurei,  Ixpd  etiam  a  pluribus  mifti.     Metallum 

hoc  fiilmineum  pleriimque  impurum  eft,  primx  fufioni  ineptum  6c  difticultertradtabile. 

Indiplcrumque  aurumadmifcent,  ut  (uperiusannotavimus,  &:annuIosex  eo  faciunt,  quos 

contravariosmorbos&advidoriam  conlequcndamgeftant.     IdcircoCeraunias  hujusmo- 

di  nccpretio,  nec  precibus  ab  illis  rcdimcre  poftumus ,  nifi  vel  aperto  bello  ,  vel  clan- 

«ulumpcramicos,  quiclamfuismagnatibusillasnobisvcndunt.  HxcRumphius.  Ceraunia 

F  i  vero 


44  Meteorologia 

veiorpatha,ficutinrcholioibidem  addituraD. Menczeiio,ponderavitFer^  unciasundccim, 
SplenduitarsadLuceumaurichalcicolorem,  ad  cujusmanubiilateraftriic  !ive  line^  a!i(.]uot 
tanquam  arte  fadx  incurvabantur.  Superior  pars  tenuior  &c  in  acumen  &  rotundum  definens 

f)lena  fuitloraminibusnon  perviis,ade6,uttorm3m  (ivemodulum,cuix'siliudmixtUipinfu- 
umf"uit,nonadmodumK\rve&:  terseconfeceric,quicunt]uefijerit'a.'thcreus  ille  chymicus. 

Nonobliterandumed,  quodAnnoiSy?.  diezS-oi^tavaMaji  Ermendorffii  in  pago  lirili- 
cet  tribus  quafi  miilibus  paHlium  ab  urbe  Haga  diftantc  contigit.  Exorta  hic  tempeflas 
circavefpcram,  inquaunacumfulminemineraquKdam  aeren chryJocoUa .,  aut/^««j  auiea  di- 
daaBalduino  ,  fivevis  quitdam  lapidumeffufaefl,  quorumcolornempe  viridismiftuscum 
Cccruleo  fuic,  quibus  etiam  in  parietelitenv  ca^rulece  exarari  poiuerunt. 

Hucrevocandaquoquefuntmirai!la,quajreferuntEpiiem.  German.  Decur.a.  Anni  7. 
obC?.  &abincolisinIndiaoftenduntur,  Hahent  Balfotfesin  fua  InfulaRotamiblidamexierc 
cum  fuo  modiolo,  quam  ajunt  efferotam  de  curru  Luns  magna  tempeftate  delapfam  in  illum 
locumiubiadhuccuftodicur.  SimiliternarraturdeinfuiaiVroM,6c.miIliaribushincEurono- 
thum  diftante,  &e  foloferemonteconftante,quinonitadiu  valido  terrce  motu  &  igne  fub- 
terraneo  ciimtotafereinfliladisruptuscft.  Inilliusmoncisverticeante  )-o.  annosingens&; 
monflrofum  vas  cereum  (tecic,  ambiguam  habens  figuram  incer  cympanum  ,  dolium ,  oc  ahe- 
num;abIncolis  5/V^«^o»ftfr,idcfl,cympanumconicruappellacur,  quodunanimi  voce  Incola? 
narrant ,  Patrum  (liorum  tempore  ingenticumtempeftate&tonitruillucprojedtum  effe  ; 
polteaTcrnataniPrxcoresmagnaviilludvasfregerunt,&  plurimum  ceris  abflulerunt.  Prar- 
feftustamenquidam  Batavusteflatuseft,  fereliquiasejusvidifre^&exiisconjeciiTe,  tam  va- 
ftumilludvasfuiire,  ut  ab  hominibus  inalperum  6c  prxcipitemillumlocumporcatumfuifTc 
incredibilefit. 

J  P  T  E  N  T>  I  X, 

LApidi  fulmineo,ferro  &:metallo ,  enubibus  ejaculato  addipofTunt  globi  ignitiindi^  pa- 
riter  aliquandodecidui.  SicAnno  1695.^1^7.  Decembr.  Argentinum  verfusecocloape- 
riri  vifo  ingens  globus  igneus  delapfus  comparuit;  qui  in  aere  haud  aliter,  quam  fi  tormen- 
tum  explodereturin modum  fedivx Salutationis  fragorem repetitis vicibus edidit.Globus au- 
tem  juxtarelacionem  eorum:quividerunt,in  tresviasdifperfusdecidit;  aliquibusvidiseftin 
vaWem Ki>i/!ge»fem ,  aliisad  diftriftumverdiscaftrum  For^-Low//;  Aliivideruntadpratumficdi- 
dtum  Rtet  Argentinam  verfus ,  quorfum  etiam  decurrit,qucm  locum,cijm  quidam  Jn^exifTent, 
VJderuntgi-amenibidemambuftum,&  toramcnterrae  incufilim. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Cafiisfspegloriae  incrementiim  eft. 

NOn  omnis  Icarus  infelix  eft ,  licet  in  mareruac :  nam  ut gemma  furgit.  Non  omnis  Phae- 
thonbufta excitat,  ni(i  ea,qua:  ilium inaurum  eliquant.  Cccidifje  bonum  eratBruro,per 
hujuscafum  Romaftetit.  BonumeratHoratioCociiti^perhujuslapfijm  collapfa  Patria 
fiarrexit.  Bonum  er^t  Anvxo :  mn  fftrrecfm-us  ■,  ni cecidiffct^erat.  Tollitur  in  altum  informis 
glebte ac terrce  imperfecta  maffa : at ut velut in conflatorio  (blis  fbco  a fcoria purgaretur ,  in  la- 
pidem  fulminislabore  (blidatur,  deciduaque  de  coeloanulisinferitur  ,  in  lignaculum  efFor- 
matur.  Labitur  humana  fi:agilitas,  in  lapidem  ofFenlionis  etiam  Heroes  impingunt ;  ur  au(u 
fortioriadmajusglorijEincrementumafTurgant:  ««i://]/f^w^f.  Et  Sol  occidit  reditquc  illu- 
flrior.  Etin  proftuentemCygnus  delabitur,  utcandidior  emergat.  Et  aquilispenniEdeci- 
dunt,  ut  velociores  repullulent,  ut  &  cefpitante  pede  pronus  in  terram  equus  furgit  exlapfu  ve- 
locior.  EtdemerfuminpelagusretepriEdadives  egreditur.  Et  defoffus  in  ima  terrs  fur- 
culusfru£tibus  graviscxfiirgit.  Et  confedus  in  acie  belliduxanimos  relumens  meliores 
meliores  laureasmetit. 

Sero  aemisi  cum  fpes  h^ud  relicjua  ef}  remediil 

ItadicebatElectraCIytemneftramredarguensapudEuripidem,  quia  pofl  cafiim  non  daba- 

turrefurgere.     At,ubi  rediredaturadmelius,  Wf  captum  bene  mutatur  ■,  fic  in  proverbio  di- 

.  centePhilippo  Imperatore.     Memini  me  legifTe  :  quod  de  Julio  CacfareSuetonius  fcribit : 

Sueton.ia  i^hodum  petebat  Cxfar,daturus  operam  arti  benedicendi  Apollonio  Molonio  Prsceptore  , 

vtta.        ^^i^  circaPharmacufara  aprKdonibus  captus  eft.Verum  numeracis  quinquaginta  talentis  re- 

demptus, 


Philofophico-Politica. 


4f 


dcmptus,eloquentiscurapoRhabit3,  claflTedeductapraEdones  infeOiatus,  eosin  fervitutcrn 
rede<;it.  Cal'u!?eum  (ervum  tecit :  cafus  vidorem ;  quin  &  Imperatoiem.  O  geminum 
aquiia:  Romanx  Pullum  !  nam  iSc  lii  in  altum  (ublati>  pra-cipitcs  dilabuntur  ;  ut  fi  gcnuini 
funtacnondegeneres,  rpontaneoarcenruaerafuperenc.     Ita  Sinedus  in  Dione,  reiercut? 

b'. 


lllyfro  Aldrovando,    Ipfulux  pofl  tencbras  fplendidior:  ipfa  falus  poft  sgritudinemgratior. 

yiSco>pi'oneali(juandopercn//in(tn(juampol}eaacrabrotti'l;us.,  vefpis apihiiscjue  feriuntur.      Plinius.  Cum 

Aiexandrovulncratofemelcadensitarefurge,  utdeincepslemper  vicloriofus  nunquam  la- 
baiis.  Sic  (ecidiffe juvat,  ■ 


QU^STIO  V. 


AU.rov.1, 
I.  ornitho . 
log,  Plin, 


Q 


Quxnam  fit  CAufa  fulminis  impetns  3  ^  motus  ob" 

liqui, 

llamvis  prifens  difficultas  majori  ex  paite  jam  enodata  fit  ex  quxftione  fecunda  de  ful 
I  gure&pra;cedcntc,proclarioriramenreiexpofitione,fit 

Conclufio  prima.     Cautkm , qua cxhalatio  in  nubc inclufa  inflammatur ,  efTe pri 


mb  Ancipcriftafim,  qua  nubcs  f  rigidior  elleaa  conftipatur  magis ",  &'di(^e7fa7colfigit 

:x  mucuo aftliau & difcurfu  fe atrenuant ,  ficdue 

Kpnt\nAX       D  ^r rv: I         •     •     /•  1      •  ' 


partesexhaIationis,qucecolIcdlxacconftipaCcv.,,^..uvj 

imSrT'""^'''»  n"'l^"'A"'^''"'"f "''•'•  ^"^^""^^-  Refraaionem  luminis  fblaris;  quod 
nnubevelutmcp;fbllod.rcaumtac.ien,atcr.am  illam  ferit  &  accendit,  vel  demu^^ftel- 
nrn  n ftT'" '       u'  ^' d^.c.duas ex (up,cma rcgioncaL'ris,aliaquc ignita meteora ex eodem 

locoinftat.onemnub.umdcjcaa,&exhalationemibiconglobaiam  inccndentia. 

t  ?  Cbn- 


46  Meteorologia 

Conclufio  fecunda.  Caufaveio,  qua;  accenfam  exhalationem  torquet  deorfum  ,  eft 
impul(us,quemflammararercendo,&:intranubisangufliascomprcflaiecipitanube,cujus  la- 
tera  quacit,  ut  ponTt  evadere.llndeficcontingitgenerari  lulmen:  exlialationes  multte  (ul- 
phureai;acnicrofenubibusimmixtx-,frigoretandem  &:conden(ationc  vaporis  inunumcon- 
giobatte,  flammamconcipiunt,&coliedo  impetu  extra  nubis  angultias  le  clauftris  cffra£lis 
ejiciunt. 

Ncc  mirumvideridebet,  quodcantoimpetueKhalatioillaaccen(aferatur,quandoinve- 
nitrefiltentiamnubisiubftancicEdbtconcraria;,  quandoquidcm  fimilem  apud  nos  habeamus 
experientiamdepi.ilveretorment3rioincrabombardam  vel  chartam  ,  vet  aliud  corpus  eru- 
pcionireliftensincenfo.  Solumdifficilcapparet,  quomodonubespoflint  tantopere  refifte- 
rc,cum  nonvideanturefTetamdifliculterpermeabiles.  SedhaEcdifficultaslacile  refunditur 
inqualitatescontrarias,  nubisfrigiditcumqualitatibus  exhalationis  calidx&accenfte;  patec 
hujusveritasabindudtionealiorummixtoruminter  fe  contrarietatem  adeo  pervicacem  ex- 
ercentium,ucetiammotulocaliinimicum  difFugiant;  ficfal  in  ignefaltat  6c  cxilit;  ftannura 
nonpurgatum  infusa  aqua,  dumlique(cit,extravaseruinpit.  Ita  etiam  S.  Hieronym. Pro- 
verb.^f.cap.io. inquit:  nitrumcrcpitareinaqua  ;  ficutcalxviva;  ficut&  idemhalinitrum  in 
igne.  Nec ad  edendum  fonum  corpus  durum  ncceflario  requiritur,  nam  certum  eft,  ne  qui- 
dem  ftrepitum  tormenci X duricie metalli procedere,  fed ab impetu erumpente,  & in  vicinum 
aerem  incurrente,  eiimque  disjiciente,  nam  idem  bombus auditur feu  aeneum  fit  tormencum , 
feu  ferreum ,  (cu  coriaceum. 

InftattamenadhucBodinuslib.2,theatri,nubem,  cumficrariflima  &:  admodum  fluxa, 
non  poirc  tantiam  flammce  impetum  imprimerc,  ut  fumma  vi  torqueatur  in  terram.  Refpon- 
deo,  id  fieriad  evitandam  penetrationem  ;  namexhalatioinanguftumanubeundique  fti- 
pance  concracta ,  &  deinde  tota  fimul  Inflammata , tam  celeri  rarefcit motu ,  ut vicince  ac con - 
tigua;  ignispartes  tantateftinationccedercilli  nonvaleantacdiffugere,  quinflamma,pundto 
feretemporistam  latampoftulansexpanfionem,nonfentiat,  fevehementer  etiam  premi,  ac 
proindeinnubem  jamaqueam  ,  &gravem  ihcurrensimpetum  accipiat ,  quoin  tenam  ier- 
tur. 

Deindelicetignis  &  flamma  natura  fua  flirfum  tenderet,  ab  oppofitatamennubecraf- 
(ioredeorfumimpellitur,  nubem  veroluperioripartecraflioremmajoraradiis  reflexis  Solis 
diftantia  facic,  qua;  frigus  intenfius,  &  hoc  majorem  partium  condenlationem  ca jfat. 

Qu;£restamen,utrui"nomniatulminade(cendant  ?  Re(pondeo,  communiter  defcen- 
dere  deorfum,  cum  nubesobdictamcauiamcommuniterrariorfitinparteinfcriorialiquan- 
do  tamen  furfum  afcendere,  quando  fcilicec  ob  alias  circumftantias  contingit,  uc  nubcs  rarior 
lit  ex  parte  fuperiori ,  in  qua  tunc  frangicur. 

Conclufiotercia.  FuImenordinarieiiTegularimotu&obliqu^defertur.  Ratio  eft  pri- 
mo ,  quia ignis  hic  ob  fubtilitatem  fuam  facile a redto itincie avertitur.  Secundo, quia  iplijm 
fequitur,pr3eitquehalitusplurimus&flatusconglobatus,  quoinvariaspartesrefilit ,  ut  an- 
notavitAlbertusM,  intrad:.  defialminecap.ii.Analogiaprseftoeftinaquaex  fiiblimi  rurrede- 
miffa,  qucefubindeviamobliquat.  Tertio,  quia  fiepe  ex  latere  nubis  oblique  excutitur ,  (i 
nimirumilludrariruseft.  Quartodenique,ucdocetSenecalib.z.natur.quarft.  cap.  ig.  quia 
natura  ignis furfum  vocat ,  vis,  qua  d  nube  dejedus  fuit,  &  exhalationis  craflitudo  deor- 
fumpremit;  atqueita,  dumneutravisaltericedit,mediavia,  id  eft,  oblique  fertur,  donec 
viftoignisconacuadterrasdefcendit.  Qu^Kcaufaeft,  cur  turres  ,  &  alta  cacumina  laepius 
feriat, quam qux  inhumililoco  confiftuncjuxtatritum  :  Fermnt  fitmmosfulmina  montes.  Cijm 
enim  perpendicularis  linea  e  coelounica  ,  adlateraverofeudiametrales  duci  poffunt  innu- 
merae. 

Quceres :  in  quo  conveniat,  &:  in  quo  dilferac  fulmen  a  bombardis  ,  &:  fulmineis  noflris 
tormentisi  quas  ante  trecentos  paulo  minusannos  invenit  Bertholdus  quidam  Scurrarfiis , 
Monachus  Germanus^utaitPaterdeRhodes,  Phil.Peripat.  1.  i.  D.  i;.  q.a.  Scc.  a.inperni- 
ciemorbisterrarumy  Refpondetqua£ftionihuicidemcit.Author,  &  docetprimo,  ea  con- 
venire in motu  & celeritate ;  nam  ficut  fulmen  validiflimo  impetu, &  boatu  magno in  cerrani 
vibraturenubibus;  ficplerxquemachinceperquinque  paffuum  millia  fexcentas  fi^rrilibras 
excutiunt,tantaccleritate  ,  utunoquoqueminutotriacirciter  millia  paffuum  conficiat  calis 
globus. 

Secundoconveniuntpotioriexparte;  nampulvis  pyriusconftatSalpetra,  quodaliivo- 
canthalinitrum,  fulphurt&  carbone;  nequepulvisidempromajoribusadhibeturtormen- 
tis,  qui  minoribus  infervit;  grandioresenimmachinasfi-anges  ,  fi  minutoeasoneraverisfclo- 
petorumpulvifculo,  inquoabundatmagishalinitrum,  mifccturetiamei  aliquidmercurii  & 
lalis  ammoniaci cum  aceto.    Ea vero  proportione infunditur  pulvis »  ut glandis  pondus  tertia 

parte 


Philofophico  -  Politica.  47 

parteruperetpondusipfiuspulveris;  fi  enimpondusglandisficlibrarum;o.  pulveris  pondus 

eirc  debet  librarum  20.  lic  in  tulmine  abundut  fiilphur,  ut  patet  ex  odore ,  <Sc  nitrum  etiam,quod 

caulii  clt  fubita;  inflammationis  6c  rareladionis. 

Terti6licucexpiofiof"uIminisfitperl"ubitaramaterias:rarefaaionemintiacavumnubis,fic 

alteriuseruptioetormento.  Deniqueprius,utalibidiaum,  inutroque  videtur  corufcatk), 
quamfonusaudiatur,  ^ 

Difcrepantveroprimo,  quiaexnubefolafine  ullo  aliotelo,  plerumquc  exilit  tlamma, 
dixi  plerumque  ,  quia  quandoquc ,  ut  diaum  eft,  lapis  fulmineus  comitatur;  flammayerij 
pulverisglandem  excutit,alioquineftfereinnoxia.  Secundoflammaerumpensdnubclon- 
eepci-vadit,  idcft,  ad  foo.  amplius  paftlis  cum  ftrage  maxima  ;  flamma  vero  pulveris  vix 
fon^iusunopedc  profilitexoretubi.  TerrionotancSeneca&Plinius,  fulmen  non  amplms 
quam  pedes  quinque  defcendere  in  terram,  cijm  tamen glandes  noftrx  penetrent  ad  pedes 20. 

deniquemotusflilministransverfaiiuseft,  nonredus  acperpendicularis,  quod  in  tormentis 
non evenit.  Trifculum autem  dicitur fulmen,  quiapluribus forarainibus  <5c  in  fulcos  divila 
erumpit  flamma. 

CONCLUSIO  POLITICA. 


Sine  refped:u  agendunx 


COecumeftfulmen,rideratilic^tcoelioculis  vicinum.  Non  enim  rdpicit  fpcrfonam  ho- 
minum.     Summos  quosque  ac  infimos  f erit.     In  fubjeaam  terram  graftatur ,  Sc  in  fu- 
pernaelevatur;  nonafFcauabripitur,  nec  ceftro  corripitur;  partialenon  eft,     Fulmi- 
nisnaturammduat,  quibons  poliriciE  Leges  amat.     Seu  Chiliarcha  fit,  feu  gregarius  ,  Ci 
rcuselt  mortis ,  enfcm  ftringat.     Ut  fine  difcrimine  hoftis  in  hoftem  globum  trajicit,  nifi 
quodlibennus capuc tangit,  ut  mcmbra  rimcant.    Divinisfima  eft  illa juftitia ,  qux  Sc  filio 

noa 


48  Mcteorologia 

nonparcit,  &amicosnecirubjicic,  &familiares  mortis  fententil  condemnat  ;  unde  cxteri 

veluc  flilmine  perculfi  timorem  concipiunt.     Quid  enim  i  in  extraneum  an  mitis  fuifTet 

ManliusTorquatus,  quifupplicio  filium  fuftulit,  quodbelloLatinocontraimpcriumfioflem 

depugnarit  5  Ergo,ficonfticutusesfequefterJuris,  arbiter  boni  &  cequi ,  fponfus  juflitije, 

Ltvtus     Hymenseus  pacis,  fecialiscommunisboni,cuflosaequicatis,  medio  pede  pertranfiens,  afFe- 

'•  i'       ftuneabripiaris,  necirainfanias,  fedmediumtueare.     Hoc  tibi  pra;figas  album  tuarum  a- 

dlionum,  necaddexteram,  necfiniftram  inclinare  ;  quemadmodum  lai^ittarius  ad  metam 

telamittit;  &:utjuftitialibramgeftat,  unalingulabilancemtenens  ,  fimulac  coeca  :  ita  non 

cognatio,  non  utilitas ,  non  familiaritas  attendatur.     Confanguinitatis  pullus  puniatur ,  fi 

reuseft:  extraneusfoveatur,fidignuseft:  nicido^nonintereflatooculo  lapientisfimce  fimul 

acpiifIimceHildegardis,PhilippumFlandria:Comitemmonentis,  diftum  obferva  :  Attende^ 

utpuro  ocfiiojHjlitU  tn  Deum-)  velHiacjuilain  Solem  ajpicias,     Et  m  ahsque  proprietate  judicia  tuajujls 

Jint.     Optandumeft,utJovis  fincomnia  plena;  cocfulniinum,  quoc  regnorum  adminiftri,5c 

Val.Max'^'Ci incimos,  & in  exceros animadvercences,     Qualem Junium Brucum fuiffelegimuSjquiduos 

1.12.     ado!efcencesfiliosprodicionisconvi£tosvrrgiscjefosfecurifubjecic.     Bonis  nocet,ijuiparcit  ma. 

Se».L.del't-  NeroniSenecadixic.  DitSiracionemreddidic,  &:  Legem  explicuic :  lnvindicandisinjurih 

Clement,  LexeTl-,uth£C  tria  Princeps  coKjideret,aututeum ,  ijuem punit-,  emendet :  aut  utpoenaejus  coeteros  meliorts 

reddat :  aut  ut  fithlatis  malis  casteri Jecuriores  vivant.     Vecus  eft  de  Csfare  Augufto ,  quod  filiam  Sc 

i^wr.Cffj-.neptetnobpudiciciam  proftitutaminlnfialamrelegarit.     Recentius  eft,  Vandalorum  inte- 

gerrimusRexCanutusindiftindd  fuppliciaexegit:  nonatBnicas  ,nonnecelIicas,  nonamici-    , 

tiadeli£topacrocinabacur:     DeprebenfiinMercialacrocinances,  dum  ad  fupplicium  duce- 

Lih.  i.    rencur,^gregedamnacorumquidamjurecon(anguinicacis  impunicacem  praecendic;  Cognato 

H^adal,   ergo meo, VQpoaitR.GX', -ut  honoratioreiocojittaltiorem  irucem parate.     Bonvrumjalutem  cujiodit  ,  cjui 

C  i-?.      malosfunit^ 

QU^STIO  VI. 

Qualesnam  Jint  e^eCJtiS  Fulminum. 

UTcxvariisfalis,nicri,bituminis,aluminis,ca!chanti,fulphuris,  aliisque  (piritibus ful- 
men  coalefcit ,  ita  diverfiflimos  &:  admirandos  parit  efFedtus,  qui  pallim  ab  Authoribus 
copiosd  adducuncur.  Horum  racionem  &  caufam  reddere  proprium  Philofophi  eft. 
QLua  vero  longum  nimisforetfingulosenumerarcprsecipuisin  prcefenci&fubfequen- 
ti  quxftione  felcflis,eorum  caufam  brevicer  adferemus.    Sit  igitur 

Conclufioprima.     Fulmenordinarieinresduras,  &magisrefi(tentes  pliis  ftevit,  mol- 

libusintadtis  ;  ita  haft:eferrum  liquat  ligno  falvo  ;  aurum  &:  argentum  in  cineres  reducit 

raarfupio  inviolato  ;  ferrum  intravaginam  abfumit  vagina  illxsa,  integru  carne  ,  &  nulli 

interdumapparentenotaofTacomminuit ;  dolio  fra£to  illxfiim  relinquic  vinum  ,  confumit 

vefles  falvo  corpore,  pedem  comminuit  incafto  calceo.      Cujus  rei  caufa  eft ,  ut  advertic 

Arift.  1.  %.  c.  I.  &  poft  eum  aiii,  quia  in  iis ,  quoe  ignis  trajedui  refiflunt ,  neceffario  aliquam  mo- 

ram  facic, &  vim  fuam  exercec,  in  iis  vero,  qux  mollia  lijnc, &  non  refiftunc,  nullo  modo  hsrett 

fedfubicofineapplicationevirtucis  fucc,&confequencerfineljEfione,  perporqs  &occulcafo- 

raminacelerrimSpercranfic.     ExquibuspacececiamfulmcnnonefTeiapidem,  fed  ignem,  ut 

fupradiximus.     Confirmaripoteftanalogia,ficaquafoitisarrodit&confumit  metalla,  noii 

ceram,autlignum.     Qi^odveronecvinumdiffluatfiaftodolio,  itautrigorilletriduo  duret, 

caufamitaexplicantConimbricenfes:  calorpoteflliquoresaddenfare,  fi  ii  ficcam  txhalatio- 

nem  admixtam  contineant,  hac  enim  rationegignitur  fal,nitrum,  fulphur,  Saccharum,  aliaque 

id  genus.     Igitur  ciim  fulmen  vinum  calidis  exhalationibus  &  vifcoficacibus  eonfperfum  at- 

tingit,necid  obIiquoriscopiamaliamvec3ufampenetrat,extimasilliuspartes  circumquaquc 

addenfat,  &durat,  quibustotumvinumquafi  corioinclufum  detinetureomodo,quoaqua, 

ciim  exterius  gelafcit,  per  (e  tota  confiftit,  nec  diffluit.     Declarat  hoc  Albertus  M.  in  traft.  de 

tonitruc.a2.  experimento;namfi  pfillium(herbaefl,quamvulgus  nofter  pulicarem,  Ger- 

mani  5l^cb«2ir4llt /  vocant)  vino  admifceatur,  replet  ipfum  humore  quodam  vifcofb ,  quem 

vinum  infitocaloread  extremitatesdifFunditf;  ficque  obducitur  vinum  quadam  veluti  cru- 

fta,quaperaliquotdiescohibetur,necdilabitur  etiam  fradovafe.     Eadem  porro  vis,  qux 

vini  partes  exteriores  indurat ,  totum  etiam  vinum  ad  centrum  usque  congelat.     Nequc  hoc 

mirum ,  cum  etiam  modicum  coaguli  calore  fuo  totum  lac  j  cui  injicitur ,  coagulet.     Ex  his 

rationem  reddes  fequentium  eventuum, 

Teftatur  Muretusinnotis  ad  Senecam,  fulmen  in  palatium  Hyppoliti  CardinalisPerra- 

rienfis 


Philofophico-Politica.  49 

lienfis  dccidifTc ,  <5cmucroncmgladii,quiadle£tumiinius  defamulisdependit ,  itacolliquc- 
fecifrcutinglobuiumfc  converterit  vagina  penitiis  illsesa. 

Annoif6o.  referenteTorquemade,inHitpania,  propdpagum  BenavAide-,  duoinitinere 
conftitutiingrucnceterribilitempeftatetulminisviin  terramproftrati.Horumunusvaiidare- 
cupcransmembrafurrexit,  &:abiitreIidorocio,  qucm  deindeincoIxpra.'fatx*colonicErequi- 
rentes  exanimem invenerunt,  corpore quidem incegro  &: omnino  illcelo  ,  (ed olTibus omnibus 
ita  comminutis  aut  emollicis,  ut  totum  corpus  quali  una  caro  quaqua  verfus  in  omnem  partcm 
moliisinftarcoriicomplicari  (Scconvolvipotucric. 

Aliquot3bhincannisHeidingsieldia;,nonproculHerbipoli  ,ubifuImenantealiquotan- 
nos  turrim  Ecclelix propinquam ,  quam  Sartor  cum  tribus  Hliis  inhabitavit ,  terribiliter  f eriit; 
SartoriinhypocauftopiloscapitislblumambulTit ,  indcpavimento  perterebrato ,  longode- 
fupertractutrabes  excuftit:  Tresvero  tiliosin  laterali  conclavi  curiofius  pcrpatentemtene- 
f  h-am  nubium  tempeftiferarum  curfum  obIervances,in  terram  po(travit,ex  quibus  duo  tandem 
refolutas vires  receperunt,tertius  vero  exanimis  permanfit,  ut  eciam  pro  detiindto  habitus  fuc- 
rit.  AdvocatiHerbipolichirurgi&Medici,  duniSanguincmadhuccalcntcm  in  co  compe- 
riffent,  cuftodiendum  maiidarunt ,  tercio  demiim  die  ,  ciim  horribilis denuo  tempeftas in- 
gentifragoreturrimconcuinnit,  mox&hic  velut  e  fomno  evigilans  fbpicas  haftenus  vires, 
recuperavit,diu4uepofte.iincolumis(upervi.xic.  Ica  narrat  Joan.  Zahn,  in  fiiamundimira- 
bilisOcconomia.  Scrut.  j.difq.  ?.  c.if. 

Plutarchus  1. 4. SympoC  (eu  convival.  Quacft.  q.2.  ex  Hermanni Crufeiii  interpretatione, 
fic loquentem  introducit  Dorocheum  Oratorem  t  mihi cercd conftat  fulmen  in  domum  apud 
nos  delaplummuitamiracubedidiffe:  hominemfomnoftratum  transvolans,  neque  illum 
ortendic,  ncqueveftematci^it;  (alcjuscingulum,  in  quofuccinYeratnummosaereos,  lique- 
tecitiScfudittotum.  ttpaulo  poft:  accepi  ctijm  militis,  qui  RomiE  araem  (acram  cuilo- 
dieb.it,  fulmen,  quod  propc  delapfum  ambulilfe  calceamencorum  corrigias  ,  ncque  aliud 
quidquam incommodi  attuliirc.  At pixidularum  argentearum ,  qua.'  ligneis  inclulx  capfiilis 
erant,  argentum  quidem  colliquatum <Scconflatum luilfe  ,  lignum  iiitactum  Sc  inccgrum  ia- 
ventum. 

ConcIufioSecunda.  Fulmenaliquandorem  molliorem  corrumpit,  duriore  falva.  Ita 
^T/4rf;4RomanorumPrinccps,teftcPlinio,cum  graviiisafulminc  fuiifetid-i,  exanimato  in 
uteropartu  citraomnc  aliudpciiculum  vixifte  tcicur,  Releri  eciani  Lucrecius  ilKelb  dolio 
vinum  fijlmine exhauftum  tuiffe.  Huc  quoque rcf i^rri poccrit illud , cujus Schoccus  1,  ri. c.  iR. 
Oi'.6.  mcminit  in  harc  verba.  C>clebrabatur  Anno  16^7.  Panormi  in  SiciliaprimaDominic;i 
DcccmbrisinCollegio  noftroS.  FrancilciXaverii,  magna  folcmiiicacc,magii6.]uchominum 
concurlii ,  dicti  Sanili  t<:ftum  antc  pomeridiano  tcmpore  ;  quoreligioliisquidamnatione 
Gailusinlatcrali  quodamtempIiSacellointerconfertamhominum  turbamorationi  vacabat. 
Ingruitmterimfxvatempeftasi&fulmenfpectantibuscundtis  cadens  in  templum,ferpitper 
luperioresparietes.atqueindictumfacellum  delcendens,  proftrat  in  teiram  quotquotade- 
rant,  led neminem Ixdit,  (blum  dcprehendit poftea  diitus  Religioliis, omne<;  rnrins  corporis 
pilos,veftibustecios,  fuilfeambu(tosatqueconfumptos,rcliquiscumveftibus  illxfis.  Rado 
primiefll-poteft,  quodfoetusobtcneritudinem  fuam  tacilius  quam  Mater  afubtili,  languida 
tamen,  &nonadeovehem<.Mitiexhalatione,atficimalepocuit.  Coeteriim  crcdibilcmihivi- 
detur  ex  vehementitulminis  illapli  cerroreeam  hicaborcivilfe  ,  &  ica  fbecum  quafi  fulmine  ta- 
ctum  & percuffum edidiffe.  Ratio  fecundi eft,  quia dolium  illud, ciim rariori  (libftantia con- 
ftet,  lulminis  vi  laxatum  f uilfe ,  ejiisque  latcra oinnia rariora  facta,  ita  ut  igneus  Spiricus  facile 
inid  fereciperetiatqueacerrimicalorislui  virepentevinum  cxficcarct  oc  abfumeret.  Cau- 
famtertiircdditVirgiliusWellenderflerinDecalogo  Scrm.T.c.f.  quiavaporillcdivaricatus, 
hoc elt,  divifus  in  partibus ,  dcbililHmus  eft ;  igitur talia  Ibliim  acccndit,  qux  funt  facilis  incen- 
lionis,  ut  capilli,  qui  (iint  de materia cerreftri  &  licca ;  & per  tadum alicujus  humoris  vapor  ille 
cxtinguitur. 

ConclufioTertia.  Vcnenataintcrdumpoftfijlminis  plagam  venenum  deponunt ;  fc 
quxdam,  veneno  prius  carentia,illud  concipiunt.  Caulaprimi  cffe  poteft,  quia  in  illis  fulmen 
^urit  venenum.  Ica  Seneca  I.  2.  nac.  Qua-ft.  c.  51,  malorum,  inquic,  Serpencium  &  alio- 
rumanimancium,  quibus  mortifi?ia  vis  ineft,  cum  fulmine  ida  (ijnt ,  venenumomne  con- 
fumitur.  Necmirumeft,  ciimvencnoalias  (qualein  fulphure  tulminiscft ,  utmoxdice- 
mus)aliudvcnenumpelIipofl"enotius(it,  quamutpluribusdeclararidebcac.  HincS.Grcg, 
lib.  ;.  Dial.  c.  ly.  t.  i.  fcribit  fuper  NurcUm  tonicru  aliquando  delapfum,  omnes,  qui  in  il- 
lodiftriclu  ,  repcriebantur,  Serpentes  intercmilfe.  Caulapoftcrioriseft^quiacum  exhala- 
tiotuUnitusfulphureafiti  &(imulcalidiflima;  lulphur  autem  inter  venena  tSc  deleteria  ha- 

G  beacur, 


50  Meteorologia 

beacur,afflatusfulmInisnontantiimlethiferexiftit,  ut  facile  vitalem  calorem  fuffbcet,  fed 
et:iamobcaioremcalidi(TTmum,tenui{nmefefeinfinuantcm,quandoqueaccidit,  utmomento 
hLimoremquafiexfugat,  &:  humida  corpora  afflata  in  aridaconvertat.  Exemplum  mirum 
adducit  Cardanus  1.  g.variet. c.43,  Referunt,  inquit,  in  Lemno  Infula,  ubi  infulce  cornu 
dividitur,ocl:omeflbresfub  quercu  ccenantes  a  fulmine  perculfos,  atque  examinatos  man- 
fiflefubcalpecie,  quadifcubuerant,  utunuscomedereviderecur  ,  alterori  poculum  manu 
ad!novere,alius  bibere  j  ciimque  nigri  omnes  elfentjimaginem  flatuarum  totidem  repriefen- 
tabant. 

Similequidcontigiti54(3.  Mechlinx,  ubitempeftas  fulminisi£tibus  &  afflatibushorren- 
das  edidit  ftrages,  incer  eas  autem  memoratur,  congerrones  aliquot  potantes  ad  tabernam  ce- 
reviliariam(ediiTe,temporisqueterendicausaehartis  luforiiscertairej  hotpitam  autem,  cum 
adpromendamcereviliamin  fubterraneam  iviffet  cellam,redeuntembibones  admenfam,  uc 
cosreliquerat,  lcdencesomnes,fedexanimatosac  mortuos reperiflTe. 

Conclulioquarca.  Fuhnentadbahominum  corporaincerdum  redigit  in  cinerem  ,  &:  in 
idlu quali  oculi ablumit.  patec exemplo, quod Wolffgangus Meurerus in Comment.Meteo- 
rol.  apud Senncrtum  in Epitome  fcient.  Natur.  1. 4.  c. 2.  refbt ,  nimirum minidrum  quendam 
icafubitoereptumexhominumoculis  iftu  tiilminis  invia,  quaLipfia  iturTorgam,  ucpoft- 
eanunquamapparueric.  Caufautique  fuit,  quod  totus,  quantus  fuit,  carnes,ofla,  veftes 
iplxincineres&ventosabierunt;  namfieri  pofTe,  utfulminis  efficaciaanonfolumcombu- 
rantur,  fedftatim  calcinentur,  6c  in  cinerem  redigantur  corporaaliqua  accenfb  fpiritu  to- 
laui  humidicatem  momento  quafi  abfumence,  dubium  effe  non  poceft.  Redafto  autem  cor- 
poreincineres,hivelab  ipfoimpetufulminis,qui  aererarapidiilimSfecumtrahit,  vel  a  fub- 
fequenceventodifpergunturin  auras. 

Hoceciam  tbrtallismodourbisRomanae  Conditor  Romulus  d  vivis  fublatus  eft  ,  qui, 
utLivius&aliinarrant,  ciamadexercitumrecenfendumconcionemin  campo  ad  caprae  pa- 
ludem  haberet,  fubitocoortatempeftascummagnofiragore,  tonitribiisque  tam  denfo  Re- 
gemoperuitnimboiutconfpedumejusconcioniabftulerit ;  nec  deindeinterrisRomulusvi- 
fLisfLiic,credicumqueincaelum(ublacum,quem  fulmenauc  turbo  dillTpaverac. 

Quseresprimo:  Curfiepefulmineusignis  tantum  allambat ,  nec  quidquamnocumen- 
ti  adferati  Refpondeojhocvel  cbntingereobdebilitatemtiammai,  ut  diximus,  dumnimium 
divaricatur,  &irvpartesdividitur;  velquiaintaliacorporaincidit,  qus  qualitatibustuiscon- 
trariis  ignis  reprimunt aftivitatem.  Qucedam  enim  natura  fiia  contra  ignem  fe  tuencur,uc  as- 
beftus,quiintel3mdu£tus,  fi  forte  ufu  Ibrdescontraliat,  igne  purgatur.  Sic  etiamfiaquam 
fabarumcalidamcalciditrolutsemifcueris,&malvavifci ,  atquemagranculi  aliquid  addideris, 
iftaquematsaimbueris,  acreficcarismanum,  ignem  traftalais  innocu(^.  Similiarteutuntur 
empirici,  dumpublicointheatroad  populi  circumfufiadmirationem  plumbo  &  piceliquata 
manuslavanc. 

QiKeresSecundo:  CurinunafylvaarborescertEelaeduntur  aliis  inta£tisy  ubi  Helmont. 
refert  na£tvMeceoi-olog.  Anomal.  num.  20.  vidifTe  fe unico  fragoris  fono  fepKEfente  aliquot 
myrladesquercuum,<!kcorylorumcombuftaspropeVilvordium  ,  ubiinterimfrequens  betu- 
la,  fagus&alnusdensaconfufionealiiscommmiftieatonirruillxfiE  permanferunt.  Refpon- 
deo,eventumhuncrefundendumeflb  in  harum  arborum  effluvia  contrariantia  qualitatibus 
fulminisexcufli,  juxtaenim  varietatem  fubjectifarpevariusabeadem  caufaexiftit  efFeftus, 
&  qucE  amicaeftuni,inimicaeftalteri,huicappropinquat,abaltcrorefugit;  fic  aqua  fortis, 
ut  ex  didtis  conftat ,  chalybem  exedit,& eadem cerx molii  parcit. 

Quxres Tertib :  Curvulneraafulminefrigidiorafintreliquocorpore  ?  Refpondeo,cau- 
famquidameffevolunt,qubdunacumfulmineomniscalorabigitur.  P,  verb  AdalbertusTyl- 
kovvsky  part.  Meteorolog.  curiof^  cap.  50.  fentit,  a  terrore&venenoidevenire,  quoduna 
cumfulminevulneriaffunditur.  Probabiliortanienopinioefl"evidetur,  qubdfulmineaflam- 
inafanguinem,caloris&:fpirituumcaIefacientiumfedem,  exficcet,  autunaavehat,  aut  abfu- 
mat,ad  cujus  defedtum  necefl"arib  firigus  fubfequiiur.  Icaphilefophatur  Cardanus  lib.  un.  de 
fulg.  c.  19. 

QujEres  Quartb :  Unde  contingat,  quod  aliquando  ^  duobus  eodem  in  lefto  recumben- 
tibus  unumignishicexanimet  illtetb  altero  ?  Refpondeo  ,  cautam  efTe,  quod  illo  temporis 
pnn£to,fulmenutriquecBqu^appIicatum,&indifFerenserat,  unus  fpiritum  ,  &cumeoex- 
halationemfulmineamomniauramobiliorem  attraxerit,  alcerverbrefpirium  emittendo  ful- 
men  a  fe  amoverit. 

QuteresQuinto:  Quomodo  fiat,quod(£cpd  homo  vel  brutum  4  fulmine  interimatur, 
utnullumveftigiumvulneris  appareat  i  Refpondeo,  id  contingere  fbrtd  vel  bbvaporis  ac- 

cenfi 


"  Philofophico-Poiitica.  ^ 

ccnfirpirituoramrubtilitatem,  quasper  nares  ,  os,  &hiantes  poros  vitalia  vencno  occupac ; 
velquiarepencinoaurxatflatulutFocat.  Hucrevocandumeftiliud,  quodP.Schottus  Pliyli 
cur.l.ii.  c,  ig-i)-?.  narracevenideMxnisinSicilia,  ubi  t^hilolbphiam  profefTus  dilcipulo  liio; 
Scdeb.u,  inquic,  is  cumaliis  muitis  priB  tbribus  templiiinmontis, cuiimpolicaelturbs,  lli- 
percilio,  (pedabicqueflimanccmiEtnam,  &crebra  t  nubibus  tiilmina  ■•,  atque  tonitrua  im- 
pluviocoelo;  cijmeccerulmenincurrimprimo,  acdeinde  ante  fores  templi  defcendit ,  «Sc 
incurriquidcmduospueros  colludentesconfeftimexanim.at ;  fedentesverbpra:lbribus  dis- 
jicit;  curruntomnesadtemplumDciauxiliumimploraturi ;  Difcipulus  autem  arrepto  am- 
babusmanibuscapiteproprio,lymphato  limilisdilcurrit  per  templum  ,  &  voce  lamentabili 
caputlibircddipeciccapucleperdidifTeidentidemclamitans.  Accurruntcxteri,  confolan- 
tur,  reticiunt,  domumdeducuncmecumdepelluntomnem  ,&:mentireftitutum  reliquunt, 
Redit  isdiepolteraac  fequenci  eciam  Ixtus  ad  lediones,  at  die  terti.l  6x  improvifoextingui- 
tur.  Dealiovero  ibidem  narrat,  eum  idu  fulminis  per  aliquot  .innos  demencacum  fuilfe» 
qui  tamen  deindc  ex  incegro  vaiecudini  tiaic  refticucus.  Caula  horum  evencuum  haud  dubid 
fuicvenenofaexh.-»latiofulminis,  quatemperamentum  ccrebri  turbatum,  <Sc  vitalia  plus  mi- 
nusinfedlafuCre. 

Q.ua;res  lexto :  Curfulminetadacorpora  contrajadum  jaceantj  itai  ut  caput  fpedec 
adexicum  tulminis.  Icem,curpucredinemnonpatiancury  RelpondeoexAlbercoM.quicaui 
(am primi hanc alTIgnat , quia, inquit, impctus  icliis  vehementis convertit percufta contra  im- 
pctum,<Sc  naturaleeftanimalifejconvertere,  verfus  nocivum,  improvisO  adveniens  admo- 
vendo  ei  vultum.  Ratiovero  fecundieft,quodintenfifIimus  fulminis  calor  omnem  inifto 
corpore  humorem,ut  caufam  pucredinis,momenco  abfumat,  illudque  exficcet. 

QiKeres feptimb :  Num verum  lic,  quod  Plutarchusaffericdormientes a fulmine  iramii- 
nesefte.  Relpondeo  ,  contrarium  ex  mulcis  calibus  conflare,  in  eocamencumPIucarcho 
confencio ,  conftcrnacionem,  cimorem  &  cremorem  ex fulminis  lapfu  &  fragore  concepcum, 
Ixpemuitis  morcis  caulam  exfticiffe,  adversias  qux  dormienci  propugnaculi  vice  eft  fensiis 
privacio.  IcacvenirepocuicRegi  Michridaci,  cujus  pharecra  lecto  appenfa,  ida  aliquando 
fuilfc  dicicur,  ariilicqueinealagiccas,Regeip(b  dormiente,  atque  inno.xio  mancnce,  Ejus- 
dem  pueriles  cunx  tulminatx  tuCre ,  pcrilricu  folum  infimtis  trontCi 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Uti  ferro,  ita  deliciis  fiibjici ,  turpe  eft:. 

MOIlis  machina  delicix  funt ,  ob  voluptatum initamenta ,  quibus  non  unus  Hercules  e- 
nervacus  corruit ,    qui  ad  tormentorum  tblmina  ftetit  inconculfus.     Sxpd  Martiale 
pectusblanditiis,  «Sclenociniis  eft  emollicum,  quod  in  glandium  ferrearum  imbre  ut 
marmor,  &  pecra  duravic ;  infinicus  lim,  tot  molles  cafus  enumerando,  quibus  columnse 
belli(Sc  Martisalumniin  Venerispullos  fbeda  metamorpholi  degenerarunt.     Invidlus  armis 
AnnJbalAmilcarisfiIius,magnanimitatisexempl3r,  arx  forcicudinis,vivumac  fpirans  fortitu- 
dinis  militaris  propugnaculum  (quibus  omnibus  nominibus  eum  Orator  Rom.compcllat)quo 
arietefuitdejeclusy  excufTus  5  Campanaluxuria  largisdapibus  ,  unguentorum  fragrantii,  C''<^' <"''*'• 
Venerisblanditiis  tregitpenitus  illum,quem  Romanusmilcs,nequearmorumimpetu,neque  ontr. 
militaribusinfidiis,  nequeterro,nequcignedetererepotuerat.     Igiturquidtamperniciofum  R»ilttin, 
cfl,  quammollisilleadverfarius,  (Scblandienscatapulta,quavirtus  atteritur,  fortitudo  labe- 
factacur,dilabuncurimperia,  animiparicer  &:corporisamittunturbona,cxpugnanturviresJ 
nullusc.ipitaliorholtis,nulIumdamnumgraviuSinullaluesmi(erabiIior,  nulladeniquevafti-  C/V  /.f. 
tascalamitolior.     Hxe,quxlegis,  PrincipisEloquentixfunt  oredeprompta:  Hxc  vaftitas  T^^y^j^  * 
enervavitVitellium,hxcluesintecitThemiftoclemv  hoc  damnum  furripuit  Neronem,  hic  J 
hoftisexpugnavitAlexandrum;  «Scquid  virosnomino,  integrasprovinciasac  Regna,  in  M. 
Antonii  liquaco  unioneimmenfas  fo.  millionum  divicias,  inCaligulx  convivio  cocim  Ro- 
manam  Rempublicam  ,  per  vidricia  illius  bcllici  Fulminis  Scipionis  armade  univerfa  Afii 
triumphancem, hic hclluo  voluptuofus  abliguriviti 

Fulmen  itaque  teoptem ,  Politice,  qiioddttra  c^  molliafrangiti 

Fulmina  perrumpunt  rigidas  ccckjlia  petras, 
Etferiunt  liquidas,acIafote?itisy  aquasy 


•■.  :f  ILL  JB. 


52 


Meteorologia 

Et  duricedmtt,fcopiilofa  Cermmiay  montes 

Et  cedit  molUs ,  quijluit  amne ,  liquor, 
Cedit  utrumque  Jovi^ 


Terri  mariL]ue  a  Romanis  quasfitusMithridatcs  omnes  perfregitdifficultates;  &  cumma- 

riaemenfusefletPerfarum  moderatorXerxeSjipfasetiampetrasfcidit  aceto.     Itaregiusani- 

7j,f,7  /    musnecobjedtismolliumaifultibus  illiciorum  ,  nec  feneorum  terriculamentorum  umbris 

t2A»»al  expugnatur.     Binishoftibusexpofitumopponaspedus;  &:  Marti,  qui  aperta  tefironte  op- 

'pugnat,  &:facileauditur,  quia  ferreus  eft,  &  Veneri  ,    uuie  ex  aqua  nafcitur,  &  tedlis  ar- 

mistant6graviusferit,quantomoIIius  intiuit.     Contra  akeram  duram  machinam  te  cupio 

Conftantium,contraalterammollem&fortemteoptoConftantinum.  Eftoex  utroquc  Cx- 


far. 


QUyESTlO  VII. 


Qu£  res  'vel  afutmine  immunes ,  'vel  magis  obnoxi<t  fint^  ^  de 

nonmllis  aliis  fulminis  adjundis. 

QlIiEresprim6:  numlaurus  immunisfit  a  fulmine  ^  Refpondet  Plinius  I.  i.Hift.  Nat. 
cap. yf.  cum antiquis  affirmativd,  quod confirmat exemplo Tibcrii  Cxfaris,  qui  toni- 
truametuensturbatiorecoclocoronamlaureamcapitegeftabat,  uthaber  Smtonlus  m 
'  cjusvita ; caufam dat Fracoftorius ,  quodlaurus rotunda admodi^m  fit  & corticis denfi 
ac  l£evis,a  quibus  omnibus  fit,ut  incidens  vapor  non  inharreat;  propter  quam  rationem  ncc  co- 
lumnasafulminibustangivjdemus,  quodrotundic  terfaeque  fint ;  itaille.Sedrationemhanc 
improbat  Cardanus,ciirn  «Sc  multae  aliaE  arbores  rotundce  Iintjnec  tamen  a  fulmine  immunes,<5i: 

ipfar 


Philofophico-Polidca.  ^^ 

ipfx  columnx  marmorea;  fubinde  igne  hoc  profternantur.  Addit  Schottus,quod  Lauri  ple- 
rumqueintrutices,raroin  magnos,  acterreurestruncosexcrefcant.  Teft.itur&:  Vicomer- 
catusComment.adcap.ic.l.;.  Meteororum  Arift.  paucosantc  annos  (fcriplit  iLib  initium 
pricedentis  (iculi)  laurum  dc  coclo  taclam  tulmine.  Et  fortaire  millies  alias  hoc  contigit,  nec 
tamenautabhominibusanimadverfum  ,  aut  a  Scriptoribusmonumentislibrorumcommil' 
fum.     Nctamenomnemantiquitati  fidemderog8mus,fit 

Conclulionoftra:  LicetLauruslapfum  toto  impctu  Scoeloinfe  fulmcnhaudaverterc 
poftit,  probabiletamencft,  peftiteras  ignis  fulminei  exhalationes  a  (e  arcere  pofle.  Ratio 
eft,quiamuItnrumAuctcrumfententiacft,laurum,pr:E(crtimvirentem,copiofa&:vchemen- 
tiatpirituum  erfluviaafedirfundere,  quxpeftiferas  &;concagio(asexhalationes  >  aerem  inrtci- 
entcs,3bigunr.  Obquamcaufam  lauri  ramos  antiquitas  aftigebat  domorumtbribus.  Ip(c 
etiamlmperatorCommodus,  Herodianoteite,  contagionistempore  in  laurea  vireta  Medi- 
corum  condlio  (eceftlt.  Quemadmodum  igirur  Laurini  (piritus  pcftilcntes  arcent  halitus,ita 
fieripoterit,ut(!«:  venenatosfulminisodorcsaferepellanc.  Etob  hoc  fors>  tradente  Colu- 
ineUa,gallinxcubantiIaureiramuli(bbjiciuntur,utfulphureosfulminis  halitus,  ne  ova  infi- 
ciant,avertant.  lideratScvinorum  valis,  ne  tonitru  coriumperentur,  imponebantur  anti- 
quitiis. 

QucEres  (ecundo:  Quidfentiendumdeviculomarino, uti&ficu?  Rcfpondet  Plutarch. 
I.f.convival.  Quxft.quaj(t.9.credunturarboresejusmodifulmine  non  ::ftl.ui ,  uti  neque  vi- 
tulimarinivelhvxnxcorium.  Hinctcncorialmperatorume.vpellibusvitulimarini  tieri  (b- 
lebant.  EtlcribitSuetonius,  AuguftummultumadeoexpaviiTetulmina  tSc  tonitrua,  ut  eas- 
demfcinperfecumcircumfcnet.  Huncasmulatuslmperator  Scverus  ex  eadem  inateriale- 
ciicamfuamiiifterniprxccpit.  Caufamvero,  quo.idvitulimavini  pdlem  fomniabant  poro- 
ntatcm  ejus  cfCc-,  quarfacilcillis.\  cute  fulmen  transmittit.  Qu6dver6,ficus  de  ccelo  noa 
tangatur,  exiftimatCaeliusRhodiginus  1.  ij?.  Antiquit.  c.  9.  amaritudini  ejus  atnibuendum. 
Verum  has  rationes  ncmo  non  videt  efte  futilcs.Xain  ex  prima  deducitur ,  nec  vitulum  ipfiim, 
neciilum,quiejusexuviistegitur,afulrewneimmuneselfe,  pcnetiabit  cnim  ad  interiora  ex- 
halatiofulminca,  iSirrccondita  fub  pelle  perimet.  £x  fecunda  pariterfequitur  multas  alias 
herbas&tiruticespotiorijuredebcre  immunescircabignetulminaute,  utpoce  ricu  longe  a- 
mariores.     Undcconclufio  noftraeft,tabularum  lyllaboutrumqueinferendumefre. 

ColligetamcnexPancSchotto,  taraam  hanc&opinionem  de  vitulo  marino  indeor- 
tam,  quodtantamiscum  mari  habeat  fympachiim,  utpilietiamexcoriatianimalis,  fi  mare 
turbatuminfiuctusllirgit,  erigantur  ;  (idclidic,  flernanCur  :  ex  quo  fadum ,  uc  cx  horum 
pilorummucacione,atrismutaciocolligereturtammari,  quam  cerra.  Lltigitur  mucationem 
acriscognofccrent,  &inftanteintempe(latem  tiigerent,  quibus  modis  poffcnt  ,  tum  mari, 
tumterra  ;  (bleb.mr  nautce  in  navibus,  alii  domi,  <Sc  foris  pellem  marini  vituli  circumferre. 
Hiacfaclumpaularim,uteavim  habereaverruncandifulminacrederetur,  ide6quc,rummac 
velorumpaires,  «Sctabernacula,  6c  iccticce  tegerencur.  ica  Schottus.  Oblervant  prxterea 
Conimbricen!esdehocanimaIi,uti<5cdeaquilarariusea  tangi  fulminc  ex  eo,  quod  hx  ani- 
mantes  tacico  nacurx  inftindu  prxfagianc  tulmina ,  fcquc  per  id  cempus  in  abdicillima ,  tutifli- 
miqueloca  recipiant. 

Quxres  tcrtio  :  Anidemopinandumdcquercu,  hyacintho  6c  corallo?  Refpondeo  af^ 
firmativj},  hxcomnia  fcilicct  inter  Poetarum  deliria  numcranda  eftc ,  ciim  his  maxime  dc 
quercu contrarium  obvia  evincacexperienria;  quidquid  reclamet concra Albercus  M.  &:  Car- 
danus.  Quisenimcam  barduslucrit  (ait  Scaligcr  de  hyacintho  Exercit.  115.)  ut  pro  ceito 
habeat,  tantam  vim  arceri  poirc  tantillo  truftillo  nefcio  cujus  vitri  i  prxfentia Jovis  iram  debi- 
liuri  ;ab!entia ,  aut  amotione,  refumere  vires,  animum  colligere  V 

Quarres  quarto  :  Curfeles,canes,  &  caprx  tiilminis  iclibus  magis  obnoxii,  utledula 
dcditob(crv3cio^  undecanisnacuntin(tinctuconancec(Elo  fubhominumpcdcs  recondicus 
a(ylumquxric.  Re(pondeoexmenteBartholini,caufaminhalituscxanimaliumhoruracor- 
poribusexhalantcsconjiciendamefTe,  quostanquammateriam  cognatam,  «Sc  nutrimentum 
aliquod  fijlminis  Ipiritus,  fores  pnefcrtim  (i  pateant ,  ut  libcre  in  aerem  (brantur,  (equun- 
tur.  Hinc  feles  in  limine  tanguntur  (ccpifttmti.  Cancs  auccm  odoros  efte,  odoras  0^-capras, 
quiscft,  quinefci.ic?  Felcsintancacopia  per  poros  etfundcre  effluvia  exhalationum  ,  ut  & 
horninesquidamadillorumprxrentiamdeliquiumpatiantur,  Sc  genero(iorcs  equi,  et(i  ani- 
malia  hxc  in  curruabfcondantur,  fudorem  anxic  emictant,experiencia  nospliisquam  fatis 
docct.  Datamtamenrationem  ;ta  vcriricandam  reor,  ciim  delapia  t^amma  fulminea  didis 
animalibus  propinquiiis  fe  alicunde  infinuat ,  ncc enim  credibil e  efl,  vapores  ex  ejusmodi  par- 
vis animanribus co  in altum  fen i pofTc,  ut tulmen  deciduuin mox ad  ipfa determinent.  Pro- 
babileprxtereavaldeeft,  ut  communis  tcit  opinio,  animalia  nemp^  ,  qux  metu,  cceli  tu- 

G  }  multi- 


54  Meteorologia 

mulcibus  excitato,  fnquieta  funt ,  f ulminis ittui efTe magis obnoxia ,  hoc enim  volatile  motum 
omnem  fequitur. 

QuJEiesquinto :  Quxlocafulminimagisexpofita:  Refpondeo,expeiientidcomproba- 
tumeflcjfulminaeditioialocafirequentii^isinteftare.  Hincmontes{aepius,quamvalles  igni- 
bus  coeleftibusafflantur.     Dc  arboribus  canic  Claudianus : 

hictibuit  mmquam  cceleflis  jiamma  falicfisy 
Necparvifruticesiram  metiiere  Tonantis. 
Ingentes quercus ,  amiojas  fuhninat  ornos. 

Pariterinurbibus  templorumturresfepiiisfulinen  ferire  (blet.  Exemplum  eft  Cathe- 
dralis  Ecclefice  turrisArgentinceAlfaticasurbe,  f^^.  pedibus  geometricis  pi-stalta,  vix  annus 
fere  elabitur, quo  non fubinde fulmine infeftetur.  Caulam  plerique  allignant  motum  obli- 
<quum  fulminis ,  de  quo  in  quxft,  5-,  cgimus. 

His  fubjungo  mira  quiedam,  quie  circa  nonnulla  loca magis fulmini  obnoxia  variis  abAu- 
thoribus conferuntur.  In  monteTaipx,  Provincia: Xenfi,  quae  eft una  ex Provinciis hnperii 
Sinici,  ab  Oreofcopio  fumme  celebrato  fertur,  pulfata  ibidem  tympana  mox  fulgura  &  tul- 
mina,  ingente'sque  excitare  tempeftates.  llnde  cautum  eft  quam  feverillimd,  nec  uili  o- 
mnino  licitumeft,utfcribitKircherus  in  Chinailluftr.  parc.4.  cap.^.ibitympanispullandis 
admovere  manum.  EfFeftumhuncmirumeredibiliuseftmagicisillufionibus,  quam  virtu- 
cemontisprofluere.  Afhnehuiceft,  quodde  Alcari  quodam  tempellifero  ,  in  montibus 
PyrenJEis  fito  narratur,  locum enim  dicunt  effe  in excelfisjugis ,  ubi  praealta  &  lata  furgit  ru- 
pes ,  in  edque  eminens  qusedam  faxea  moles  inftar  Altaris ,  cui  ad  latcra  inibliti  charafleres ,  &: 
fignaquaEdaminfcriptafunc.  Hoc  Altare fi  quis  accefferit ,  illudque  atcigerit,  ingensconfe- 
ftim  tempeftas  ignibus  &  imbribus  furens  excitari  folet. 

RefertetiamPetrus  Tliyrseusl.  delocisinfeftis  part,i.  c.  i.  MichaeleablfTelt  AnnoifKf. 
hiftorice  fu2e,efl"elocumpaluftremdecempaf]uummiIlibusabO/^fp«-,  quod  eft  prcedium  Epi- 
fcopatus  Fendis,  in  Livonia,  in  eoque  lacum  quendam  itafuifte  infeftatum ,  jt  nifi  iinguiisannis 
fanguisinfantumineummitteretur,  ultra  modumaffligerentur  vicini,  &  plurima  danma  iis 
doemonesafFerrent;concurbarenCnempeaerem,  conicrua,  procellas  &  tempeftates  excita- 
rent.  Exquo  ipfb  apparec,  fulmina  non  lacus  exhalationibus,  fed  malignorum  fpirituuui  o- 
peraexcitari. 

Dignumle£tueft,quoddemonte C/orerumSinicarum  Scriptorescommemorant :  effc 
nempe  in  ejus  vertice lapidem  quinque  perticarum  altitudinis,qui  qucties  tempeftas  imminet, 
titubare  ,  &  hinc  inde  inftar  Cyprefliventoagitacae  moveri  incipiat.  Caulam  hujus  bene 
aflignacWevverusin  ArceConverf.  Reg.  ii.Sec.  ^'.^.  i.  Contingeremocumhunccxvento- 
rumintra  concava  moncis  vifcera  fkviencium  flatibus,  qui  deinde  vaporum ,  halituumque 
copiam  per poros ,  rimas , fifTurafque  montium  fecum  eruftant.  Frigidiorem  hi  auram  nadti, 
in  copiofos  refblvuntur  imbres  &  gum  fulphuris  quoqueadmixtam  habeant  materiam ,  etiam 
tonitribus  &  fijlminefccviunt. 

Difficiliusratiophyficafequentiseventusdatur.  Narrac  Kircherus  in  Chin.Illuft.  pro- 
p^  infignemurbemCfc<io^«^haudproculab  urbe  Sinenli  Siyih'i»g  provincise  Quantung  montem 
furgereTfri/adidtim, afpeftuhorridum&cavernofum.  Dicicurautem  intra  huncmontera 
ftagnarequandamaquam,adquam  abextratamennulluspacetaditus ,  &:fifor(anabaItohoG 
afuperiori  aliquamontishujusvoraginelapisinjiciatur,  mnxingensboatus  &:  ftrepitus  toni- 
truiinftarpercipifolet,acmoxturbidocGelo  imbrescopiofifunduntur.  Caufam  hujus  eflc 
reor,  quod  ex  immifiTo  lapide  turbatus  lacus  copiolbs  vapores  emitcac,qui  exhalationibus  mon- 
tis immixci & per accricionem & fijbcerraneos ignes accenfi,fiagore tumuituent ,  &  ciumpen- 
tes  inde,  apcam  maceriam  imbribus  in  vicinum  aerem  dilFundant. 

Exdiftiscolliges  primo :  Fulmina  iic  fulgura  frequentiorajeftate,  quam  hyeme  :  (ed 
amplius  Autumno&  Verepropcerexhalaciones  oIeaginofas&  fulphureas,  Romceprafertim 
perAututnnum,  InregionibusBorealibusrariflJmafulminaexoppofita  cau(a.  Videdida 
de  tonitru. 

CoIligesSecundo:fulmencum  fequatur  motum  aeris,  ideb  periculofum  ad  feneftras 
apettas  cempore  fulminum  morari. 

ColligesTercio:  fulminancecoeloprofundioresterraec^vernas  fubire  tutum;  obferva- 
tumquippe,  iaumfulminisetiamlapideinonultraquinque  pedesterram  penetrare. 

Colliges  Q^arto :  Cavendum  a  vino,  quod  a  fulmine  cruftaquSdam  &  pelle  ohdu- 
ftum ;  folet  enim  amentiam ,  aut  pene  mortem  adf erre  ob venenofas  ignis  hujus  qualitates. 

Colliges  Quint6  :  Qu^anquam ,  ut  in  q. 7.  annotavimus,  campanarum  pulfiis  &tormea- 
torum  difplofio  aliquando,ob  rationem  ibidem  dasam,tempeftaribus aveiteodis  prGflcua  fint, 

(juia 


Philofophico-Politica.  55 

quia  tamenvis  hcec  foni  valde  exiguam  &  vix  fenfibilem  in  vicinas  nubes  impreflionem  facic, 
CLim  potiflimum  adlateia&  nonlijrfum  propagetur,  plus  virium  campanisa  benedidione, 
ac  Ecclcfixprecibus ,  quam  rationi  phyfics  ineffe  deducitur.  Qupd  majori jureetiam  de  her- 
bis&candelis,celebrioribusfe(tisluilraliaquaexpiatis,utbeneobfervatJonllonius  in  Thau- 
matographianaturaliiintelligendumeft.  Delapide  verofubceais  afTcrvatoadarcendaful- 
mina ,  omnino  fuperfticio  eft. 

ColligesSexto :  Flammam fulminisaquxrefiftere  ,utfeabhac  extingui  haud  patiatur, 
ob  vaporum  vifcofitatem  nimirum,  hrmamque  cohxrentiam,  quse  aquam  penetrare  nnn  finic. 
Accedic,  quod  aqua  pnE  caloris  vehemencia  invaporem  diftblvacur.  Lac  magis  idoneum 
eft,quiavifcofitaceuacivafereiaccenfa:affigic,acporos  claudendoignemfufFocac  ^  Acecum 
ver6omniummaximeadreprimend3mfulminisflammamconducit,acrequippecumfiC,fub- 

rilicacefuareiignicxporis  promptius  fe  infinuat, 

AP?ENDIX. 

Gnem  aqua  inexcinguibilem  elficeredoccc  Albeitus  M. in  hsrc verba:  olei  bcnedidi  lib.T, 
oleiliniiib.j.oleide  vicellis  ovorumlib.i.exquibus  fiac  mixcura. 

CONCLUSIO  PRACTICA. 

Quanto  altius  ftas ,  tanto  periculofius. 


I 


S.,^1- 


SlImmacaduntfubico,FlaviiArcadii  ufitatum  Lcmma  erat.  Non  humiles  myricJt,  vel 
pauperumtabcrnaE,(cdfaftigiatae  turriummoles,  vcrticatatad  usquenubium  regionem 
Cedri,  montiuraqueaccoloflbrumapiccsfuntfulminummeu  fcopiisque. 


56  Meceorologia 

Et  celfe  graviore  cafii  >  .  i 

Decidunt  tiirres,  ferihitquefummos 
Fulminamontes.  Horat. 

Fulmenreapfeexpiimit,  quodjEfopus  refpondit,  interrogatus ,  quid  faceretJupiterPfiDio- 
P/og.  L^- geni, ait,  credimus :  Exceljahumiliat.  Inlcribat  libi  potentillimi nominisargumentum  Darius 
fr/./. «.«(fPerfarumRex:  RexReqamtDeorftmCenfangmneHs.  abeodem,  quem  famulum  fuum  indigita- 
vit.  Phi-  bat, Alexandro  M.  vita &  regnoprivatus  eft.  Congerataltisfimorum  nominum  fpeciofade- 
lofiph.  /«coraSaporitidemPerlarumRex  :  Rex  Regu»tSapor.,particeps^derum-,fr/i!erSolis  &Lunit'.,  aviliC' 
Chilone.  iimis  pulicum&mufcarumagminibus,  dumcivitatemMygdoniam  jampropdviftorappete- 
^X«r/./.ret,numerofilTimus  ejusexercitusprofligatuseft,abjedamu(carumcopiaelephantoseqU'C)S- 

2-      que  concitante,utipfef:iftuofilIimusMonarchaturpi  fuga  dilapfus  Perlidem  repetierit. 
Cal.  Rho-  Quidquid  in  dtnmfortuna  tulit ,  ruitura  levat. 

dig.l.s.c.         j^  M.Antonio,oi:julioCiEfare,inPompejo  Sc  Belifario,  Domitiano&TiberioAugu- 

*     •    ftoquidorbis  vidit  :  Plus  hahent  penderis  ad  ruinam  ■,  qu£  a^teris  (unt  altiora.     Lad^ant.   Fulmen 

Senccam  -^r-^^^^^^^^  CieorchusPonticusHeracieotarumTyrannus  veftesDeorum  indutus,  altiore 

'^^'"*    peomate  locatus  ,.iilium  fuum  Ceravnon,  id  eft,fulmen  vocavit  j  fibi  Divinos  honores  expe- 

ttns.  Veriim  : 

'  Mannarevenie  rmntifummM  caduntfitbito,  Qaudi. 

AChyone,Platonisperfamiliari,veIutfulmine  improvifbobrutus,  funus  fuit.  Homi- 
numRedor,CaputqueRexeft,  tanto  Deovicinior,quantoaltioregradulocatus,  veneran- 
dusfibi,fufpiciendusomnibus,collegafortun£e,fpiransdivinitatem  ftatua,  vitalisReipubli- 
cse  fpiritus,  exprefliftimumNuminis  fimulacrum,  excubitor  hominum,Pro-Deus  &  Vicarius 
Sceptri  Divinioris.  At  fi  vel  uno  gradu  altiiis  contendit,  tanto  ruit  f aciliiis ,  quanto  divinita- 
li  aftlftit  proximiiis.  Nam  c^uemadmodumfdmen  emiaentia  ^uavis,  &  celfijfimadejiutiparcit  autem 
arbuUis'.fic  Deus Juperbos  ubi^ue  proflernit-,  amathumiles.  Erat  cognomento  Audax  Burgundio- 
numDux  Caro]us,cujusvoxaltiiIimorumfpirituumtumida,quadicebat,  unum  fe  tuturum 
Principem,quiabOceanoBritannico  ad  fuperum  atque  inferum  mare  produdtis  Imperii  fi- 
nibus,ChriftianamRempublicam  aTurcarum  tyrannide,  exercitibusin  Graeciam&Mace- 
doniamtransportatis,  vindicaret ;  at:  Sequitur (itperbosultoratergoDeus.  Sen.apudNancceam, 

Sen.in     caputurbium  Lotharingix  miferd  trucidatus,  docuit  Corn. Taciti  veriflimum  effe  aphoris- 

Herc.       mum:  Brevibui  momeHtis  fumma  vtrti  fojfunt. 

*    -^av^ ^v^ •^2:i«?' -^s^ '^^^ ''mm-  ■•''m^w-"¥m^- 

DISSERTATIO  IV. 

DeCometis. 

PRimarium  locum  interomnesimpreflionesigneasfibi  meritb  vendicatco- 
metes,queracGelumrarbterris  oftendit,niriuteasildgel!et,  femperpereum 
nuntians&.  inferens  mala,canentevate :  nunquam  cceloffedatum  impunecome-  ■, 
tem:  caudaeividelicet  proflagelloefl:,comaprotelis, fulgorminax  figura,  ca- 
lor  kammineusirsnuntius  &vindi(ft2e.    Undeomnium  in  fe  oculos  conver- 
tit,ac  nemononfcire,quidfit,defiderat.Etut  nilSenecalib.7.  Natur.qusit.c.i. 
aliorum  oblitus  cle  adventitio  quxrit ,  ignarus  utrum  inirari  debeat  an  itmere.  Pau- 
ca  dehoctradidereveteresPhilofophi;  Recentiorum  verb  in  hoc  expUcando 
multacura  &  proUxum  ftudium  eft.  Fatetur  tamen  candide  Pater  nofter  Riccio- 
lus  Almag.1.8.  fec.i.c.13.  Cometa  eft,inquit :  fplendidum^nigma  a  Deo  propojjtumy 
nunquam  ab  humanis  ingeniis  folvendum :  Ne  tamenomnisdecometaejiisque 
materia  &  natura  tollatur  quasftiOjbre  viter  probabiliorem  Aftronomorum  opi- 
nionem  per  quieftiones  fequentes  exponemus;  quarelit 


Philofophico-Politica,  57 

QUyESTIOI. 

Dc  Cometis  ingenere ,  eorunjqHe  divifione ,  ac  locogenf" 

rationis, 

^OnclLifioPrima.  Cometavulgoa  comis  nomcnclaturamtrahere  folet  ,  quod 
(itilelIacomata,fivecrinitacomarum  inftar  lucem  difFundens.  Hxc  tamen 
detinitioin  genere  in  ampiiori  fignificatione  accipienda  eft,  ne  unam  folum 
Phanomenis  cocleftis  (peciem  fignihcet ,  nempe  ftcllam  comatam  feu  crini- 
tam,&:nonetiamaliasrpcciescompledatur. UndeaHi  ficeum  defcribunt:  Co- 
meta  eft  Phasnomenon  perpetuum,  in  coelo  appareas  fubinde  caudatum,  vel 
crinitum ,  aut  barbatum.     Ex  quo  deducitur 

ConclufioSecunda:  CometajuxtadiverfiimfigurK  habitudinem  bene  dividiturin  cri- 
nitum,barbatum,&caudatum.  Sienimradiosinorbemcircumquaqueprojedoshabetjdi- 
cicurcomatusvclcrinitus;  liinunamtantumparcem  diftlindat,  itique  procul,  caudatus  ;  fi 
modicotantiamrpatio,  barbatusvocariconfijcvit.  Alii  novem  cometarum  (pecies  tradunt. 
Albertus  M.  1. 1.  tr.  3.  cap.  10.  quinque  numerat ;  Plinius  demum  1. 2.  c. z<}.  deceni ,  quae tamen 
omnes  re(5te  ad  has  tres  revocantur. 

His  pofitis  ordo  quidem  pofceret,  ut  omnium  primo  in  eorum  caufam  matcrialem  &  ef- 
ficientem  inquircremus ,  verum  quia  controverliu  hujus  ex  loco ,  in  quo  cometx  gcnerantur , 
pociftlmiimdepcndet,  annempeinipfocoelo,  vel  in  fuprcma  regione  aerisgenerentur,  ne- 
celfaiiumfuit,  concIu(ioncmdeIocopra;mitterc;  hocenim  conftituto,  haud  difhcilecadet, 
exponerc qua-ft.  fcquenti,ex  qua materia  fiant  tanta  corpora,  & qux  illorum  fit  caula efficiens. 
llnde  fit 

ConclufioTcrtia.     Locus,  in  quo  fiunt  cometx  proprie  didli,  eftcoelum  Kthereum, 

llndeveriomncsiSclegitimicometiEfuntfupraLunam.ItarecentioresAftronomiferc^omnes. 
Qu.orum  rationes  prxcipud  funt.  Primo,  ex  paralaxibus,  quas  cometa:  minores  habent, 
quam  Luna;  quodargumentumeftcertilTimummajoriidiftantia;  cometarumaterris,  quam 
Lunx :  Corpora  cnim  majorem  exhibent  paralaxim,  quo  funt  altiora.  Hinc  propriddidti 
cometateodemmodoobfcrvatifuntinlndia  Orientali,  utin  Europa;  fed non ita effet ,  fi  non 
incoclo,  fed  in  aere  extitiflent ;  fieniminacre  extitilfent ,  nonpoffentatamdiverfimundi 
partibus  eodem  modo  obfervari.  Secundo  eruitur  hoc  ex  ordinatidimo  motu,  tum  proprio , 
tumdiurno,quia(a:piiiscometaehabentmotum  regularem,eomodo,  quo  moventurfidera. 
Imoaliquando  exadetalemfuimotusordinemtenent,  ut  interduostropicos  fuum  motum 
peragant  Hincaliquameceoramovcantur  inordinateactumultuane,cometatamenficmo- 
ventur,  utnunquamdeflectantacirculomaximodividcntecoeluminduaspartes  xquales,  d. 
gnumergo  eft,  iilos  in  coelo  e(fe.  Tertio  colligitur  hoc  ex  ortu  &:  occafu  cometarum,  C\ 
enim  illi  efl^ent  in  aere,breviflimoadmodum  apparerenttempore;  (patium  enim  conficerent 
breviflimum,5cpropterpropinquitatemviderenturvelocitermoveri ;  cum  tamen  tardc  ap- 
pareantmoveri,ficut  ftellxfixaECX  duratione. 

Quibus  cmnibus  argumentis  efKcacifl^mis poteft  etiam  addi  ratio  ab authoritate Nobilif^ 
fimorumAftrologorum,quorum  diligens&accurata  obfervatio  rem  facitprorfusindubita- 
tam.  Siccnimoblcrvaflcle  profitenturdc  illo  cometa,  qui  apparuit  anno  1^77.  Cornelius 
Gemma, Tycho  Brahe,  Moeftlinus ;  de  illo,  qui  apparuit  anno  15-84. Tycho  6c  Rothmannus;  de 
co,quemcon(pexeruntannoi6i8.  Keplerus,  Cylatus,  Putcanus ,  «Scc.  De  nupero  denique', 
quiannoi68i.ortus  eft,  omnesunoconfenfu,  quotquot  cum  philofbphicis  oculis  contem- 
platifunt.  Ifndcincredibile  eftvirostottamque  doftos,  &:huicreiexplorand£eexprofeflb 
addidos, errarc,  ic  prae  iis  quidem,  qui  tota  no£le profundd  ftertunt,  &:  ubi  modo  Ariftotelem 
perlcgcrint,  hoc  uno  argumento :  AriftoteUs  negat ;  permoti,  Aftrologos  falli  exclamant.  Qua- 
rc  ubi  apert^  veritas  deprehcnfa oppofitum  docet,  minime  authoritas Philofophi  mo vere de- 
bet,excufandustamenomnin6  is,quiaejustemporibus  nondum  erant  deprehenfi  tot  nova 
fidera ,  neque  cxanimatx  paralaxes.  Quamquam  Sc  hunc  pro  noftra  fententia  (tare  multis 
contendit  Lycetus  1,  i.  de  novis  Aftris  c.  4U 

H  Con- 


58  Meteorologia 

Conclufio  quarca.  Non  negandum  tamen  eft ,  Meteora  quKdam  cometis  fimilia,  &  co- 
metasminusproprie  diaosapparerepofTe  in  aiire.  Ratio  eft,  primo,  quia  nulla  eft  repu- 
gnantia,  quinexhalatioterreftris  tanta  in  altum  arcendere  poilic,  ibique  accendi,  lucere  , 
&:circumagi,  maximecumordinaridtemporecomefcefint  magni  ventorumflatus&magna 
ficcitas,  ingens  itemlbletquandoquecomicarimortalitas,  quteomniaindicant  magnam  ex- 
halationum  exiftere  copiam.  Et  fane  cum  alia  pleraque  meteora  figuras  referant  draconis 
volantis^raltirjtiscaprEe,  aliaquehujusmodi,nonvidetur  dubicandum  ,  quin  figuram  etiam 
imitari  poflint  cometarum. 

Secundoreipfa  nonnullialiquandovififuntcometarfer^immobiles ;  qualis  illefuitco- 
metes  gladiatus ,  quemJofephusafTerit,  diu  vifumimminentem  Jerofolymx  ante  illius  ex- 
Cidium.  ItaetiamnarratSozomenus,cometamConftantinopoliusquead  terrampependif- 
fe.  RefertPIiniusl.2,  c.^j".  vifam  a  Licinio  Syllano  fcintillam  e  ftella  cadentem  ,  crevifie 
paulatim  in  Lun^  amplitudinem ,  &  faftum  elfe  comecam  lampadium.  Pariter  anno  1470. 
cometa  quafinubeslongifllmiscapiliistotumdecurrereZodiacum  vifus  eft  idibus  Januarii, 
iitteftaturBodinus. 

£x  diftis  colliges  primo,pracedentem  doarinam  Concl  ufionis  tertice  procedere  omnino 
(leomnibuscometisordinariis,univer(alibusacpropriedictis,  quinimirum  fpatio  24,  hora- 
rumcircuitionem  circaterramfimulcum  aftris  ablblvunt, 

Colligesfecundo:  LicetlocusverorumCometarumficipfumcoelum;  neque  tamenin 
feodemomnesfuntparcecoeli.  Sicafl^ericde  ChalesAftvonom.  1.  8.  prob.  3.  Piiyfic.  multos 
cometas  prope  Solem  incipere,  Sc  ihh radiis  ejus  latere,  ancequiini  appareant ;  mulcos  quoque 
•cometasnunquamaSoledigredi,  acqueica  Soleeciipfinpatience  fxpe  vifum  efie  cometara, 
quifubejusradiis  tegebatur.  Albumazarvero  cbmetam  anni  844.  coUocatincer  Mercurium 
& Venerem ;  Tycho comecam anm i^^j". inter  Venercm & Marcem reponic  RurfijsTycho 
■&Mceftlinuscomecamanniic84,incraMarcemcSf  Jovem.  Cylacus  coaietam  anni  1618.  in- 
terMartem&Venerem.  Vifusannoi68c.&  16S1.  fuic  ex  communi  oblervationeextraZo- 
<iiacum,&evanuic  intertriangulum  &capL!tMedutcc. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Minetur,  priusquam  piiniat. 

[■Iciflimuseftcceli  genius,amat,cumpoerias  intentat.  Minari,eftmonere.  lltreliqua 
fideraccelioculi,  ficComecje  Coeli  lingute  funt:  Terrent,  ut  abfterreant.  Crinitus 
■nunciusimminentiaportenditmala,utte,  velutcomaprehendim,  de  providentiamo- 
neatacinomnempartemoculatumfaciat.  HacHnguu  tibi  ad  aures  loquitur,  uc  de  fucuris 
profpicias :  Hoc  Mercurio ce  excicac ,  uc  in omne lacus  invigiles ;  hac  virga  poenas  incencac ,  ac 
nonintendit;  led  uc  cu  animum  incendas  ,  ictum  prcevercas.  Neque  enimcuamtamamac 
ruinam,quamqujericvigilanciam.  Qu,6dfipunirevellec,neqLie  virgam  excendcrec  minan- 
tem,  nequeMercuriumfubmiccerecexcicancem.  Nfemo  enim,ferirecumvu!c,dicic;  cave. 
Seneca  Minantis6c  amantis,  hicgenius  eft;  nonutpuniat,  fed  utparcat.  Parcarum  eft,  non  parce- 
re;  acPrincipumeft  :  Parccre fitbje^is ■,  &  debellare  fufcrbos  ;  Cum  &  animalium  Princepsleo 
fiapplicibus parcit  catellis,  &: agnis  ignofcit.  Punire  potmjfe  tfitis  e(l  poemrmn.  Comminacori- 
amvirgamexcende,telaacue,juftiticearmaprehende:  .acnonfemper  brachium  exerc,  non- 
nunquamlacercumjuris  concrahe,    Nam 

CkHdian,  JraqHC  mniquam 

delfirice.  ^  .        . 

Pfocliga  telorum  ejl :  caute  contenta  minari. 

Odoardi Parmcnfium  Ducis  vircus fuit,faEpius ad fulmina, &  comminacorias  virgas a fceleracis 

provocacum ,  &c  contentum  fuiffe,  minis  ac  f  brmidine  incuffajterruifre  quidem,  fed  &  a  fcelere 

abfterruifl"e.Nam&coelum'cometamretrahit,tIammeumenfemrecondic:quandomacure  Pi- 

^if,  r^^Jcator iBm fapit.Widionnm Amadeum  Sabaudix Principem  ingeniofus Poeca dilaudans,  horolo- 

«las         gii-im  Iblare  hguravic,  quod  camecfi  gnomone,  feu  virgu  teirea  inftrudtum,  nulios  tamen 

*    '        alios  nifi  umbratiies  iitus  fpargit  :  ferrr/z  wVg^,  umbraiitis  iiltts,     Digaa  Principe  effigies, 

qui 


Philofophico-Poiitica.  59 

oui  minas  fovmidandas ,  at  moderata  fupplicia  infert.     Loquatur  Romanorum  Philofopho-  S.«.  U 


rum  ;mcelignanus 


pojfc  ?  M  centra  m«ximA ejf,  ftvimfuitm  conitnet.  Agathias  Hiftoricus  de Narfete  (uprcmo  Impe-  A<f4t.  l.  i 
racorisBcUiducerefert,  qu6dLuccam,HctruriLt:civitatem,oblidione  adeo.'3rdta  IWnxerit,  (^helJ. 
utcives  oblidibusmidisdeditionemobculerint,  nifi  trigintadierumintervallo  auxiliares  co- 
pias  rccipcrcnc.  Diiapli  dies ,  led  tide  non  ftcterunt  obfefli.  Adii  ergo  in  rabiem  coeteri  BeU 
iiducesNarlctcmadultiontmpcrfidix,  oblirlumobtruncatione  conciturunt.  Ergo  hi,  re- 
ligatis  manibus  prope  urbib  Mctniain  civium  fiicic  capiic  plcdlendi  liftuntur  ,  AfiUtes  vero 
(^H\IXonc\ \' cvb:i[uni^  firiclis gbdiisviolenti^me  feriebaatifidilJataplagaJine  illorum  pernicie-,ligno in- 
pgciiMHr.  Ent(;rreamvirgam,&umbratilemi(ium,  Sxpelic  minatumfuifreprofuitadcor- 
lectiuncm. 


QUtESTIO  ii. 


T)e  caufa  materia/ijformaii  ,  ^  efficiente  Come» 

ttin/m. 

COnclufio  prima  :  Cometacnonfiuntcx  conjundionc  vel  lynodo  notorum  Planeta- 
rum.  Racioefl,  quiaevidcntiexpcricnciimanif'eflumeft,videriCometas,  6c  fepara- 
tos  Planctas  vulgarcs.     Prxtcrca  uti  paulo  ante  ad  fincm  quDcfl.  prioris  didum ,  excra 
Zodbcum  quandoque  obfervanturtomctxjunde  non  exorbitant  planeta;. 
1  ConclulioSecunda:  Neceflconjundtio  aliquorum  femiplanetarum,  qui  niinimi  cum 

fint,  quiiibctlc  fblovideri  non  potcft,  cum  alio  tamen,  vel  cum  aiiis  conjunQis  maximi. 

H  z  Primo, 


6o  Meteorologia 

Piimo,  quiaconjun£lioiiniusplanet£Ecumaliobrevitemporisintervalloduiat,  ut  videreeft 
innovilunio,&:Soliseclipli;  (edcometaraliquando  rexmenfiumfpatioconlpiciuntur.  Se- 
cundo:  Quiacometaftatimincipitinmajoi-iquantitate,  quamquiE  a  duobusvel  tribusftel. 
lis  conhcipoteft&ad  eam  devenit  magnitudinem,  quce  non  nili  pluribus  acpluribusftellis 
poihtcomponi;  fed non eft credibile, tot occultas errare,  &  fefe  oftendere  ftellas»  aliasfre- 
quentiusfibioccurrcrent&rconjungerentur.  Confirmatur  ,  quia  Attalo  legnante  efFulfit 
C0metatotumla6teumcirculumcompleaens,fedfiex  planetis  eoaluiffet,  non  omnes  ,  qui 
€xiftunti  (ufticerent,  utpatet ;  ergo.  Deinde obfervaretur  earum  fteilarum  accefllis  mutuus, 
ocreceffus. 

GonclufioTertia:  Necfuntfidera,nonnataquidem  de  novo,  fedtantumdenovo  ap- 
p3rentia,necaftraerr3ntia,quKperingentesEpicyclosvoIvantur,  atqueitaexfummocoslo, 
ubi  propter  flinimam  diftantiam  non  poftlint vidcri,  defcendant  interdum  &  confpicua  fiant ; 
neque  f  unt  ftelLT  caudata: .,  ut  fentit  Cardanus,  qus  tamcn  terris  caudam  fuam  nou  femper  ob- 
vertant,  ut  appareant  caudatce.  Ratio  eft,  quia  inprimis  (ine  fundamento  finguntur  ignitx 
hujusmodi cif culares Orbitx.  SeCundo ,  Ci  defcenderent  ex  fublimioriloco  cometae ,  ac  li  fie- 
rcnt  confpicui,  deberent  initio  minoresapparere,  cum  videlicet  ex  alto  veniunt,fenfimqueac- 
cedunt',hoctamenconftat  efTefalfum. 

Conclufioquarta:  Noneftftellaapparensdetedtismaculis  &:  quafi  velamento  materix 
ftriata:^  iliam  .Inte  contegentis,ut vult  Cartefius ;  quia  perindt}  maculx  illx ,  ex  vorticibus  Car- 
tefianis  erurnpentes,ftellas  fixas  quandoqueoCcultarent,  quod  nunquam  fattum. 

Conclu(ioquinta  :  Nec  materia  eorum  funthalitus  pingues  6c  vilcofi  exaqua&:  terra 
'etlam  fuperlunamelevati,  Namliocprordis  improbabilevidetur ,  quiatantainterdum  co- 
metarumeftrftagnitudo,utterram  milliesexcedant ;  &  aliqui  obfervati  funt  durare  per  fex 
menles,  aliiperunum,  alii^erduosannos;  undeneceiTeeflet^utterratotafolveretur  in  ha- 
litus^exquibustanta&tamctaframolesconlicetetur.  Deindenonvidetur  credibile,  quod 
afcenderepoflinthalitusterreftres  fuprajovem. 

Advertetamen  conclufionem  hancprocederede  cometispropri^diftis  <Sc  fuperlunnri- 
bus^illosenimcometasminus  ftrifte  tales,  quoS  dixi  prxced.  quarft.  aliquando  apparere  in 
aere,nonrenuoconftarepoflc;exhalituterreltriaccen(oinfiiprema  rcgione  aeris,  modo  ta- 
inenparvifirit,3c  nondiudUrent;  viderationes  ibidem  aflignatas.  Rejedis  igitur  aliorum 
ienteritiis  fic 

GonclufiGfextatProbabilifliimumeft^  cometas fieridenovoexmateria  &  vaporecocle- 
ftieffluentetum  ex  materia  (blaii,  tum  aliorum  pIanetarum,quivifiderumconden(;itus(Sc 
alteratus vel  accetiditur,  vel  certS  radios  Solis  excipit  inftar  fiderum.Ratio  deducitur  ex  dictis, 
quia  a  maieria  fublunari  i  vaporibus  &c  exhalationibus  terra:  fieri  non  poflunt,  ut  patet  ex  al- 
latisrationibas.  Ergo,amaterlafuperlunari.  Secundo,  quia  certum  elt ,  maculas  <?ciacu- 
laserumpereaSolemajores5psateil'a:  eftautemobfcrvatumapudRiccioIum,  uti  (Scfeobler- 
vafteteftaturP.GhriftophorusScheinerusinfuaRotallrfina,  quodeotempore,  quo  cometK 
apparent,nuIIaapparufcritmaculadrcaSolem,  utannoi6i8  Qupdfignum  nonomninova- 
numeffepoteft,rrtateriamillariifol3tem(utiquoquecajterorum  aftrorum)  longius  a  Soleef- 
fufanlinconietam  etTormatatfifuifre.  Tertio,  fi  novx  fubindc  in  firmamento  (tella:  funt  ex 
materiacocleftinats,  qua:deindeiterum  confumptx  quati  exfpirarunt ,  cur  non  poteft  ibi- 
dem  ex  eadem  ftella caudata aut crinita  na(ci,  &  ad tempus  lucere  T  Hinc  orta  celebris  illa  coe- 
leftium  cometarum  a  feptem  planetis  fumpta  divifio,  qua  Saturno  plumbei,  Jovi  argentei,Mar- 
ti  rubei,  aurei  Soli,  flavi  Veneri,  coerulei  Mercurio ,  pallidi  Lu  iia' adlcribuntur, 

Gonclufio  feptima :  Caufifbrmalis,  fivefbrmafubftantialiscometarum  eft  eadcmcum 
caufafbrmali-,fivecumfbrma  ipfiuscoeli.  Ratio  eft,  quia  vapores&exhalationes  habcnt 
eandemcumaqua&:terra,.aquibusexeurit;  ergo  etiam  cometa;  eandem  habebunt  foim.im 
cum  coelo.planetar*itn,a(5uo  pervirtuteraSoIis&:  fiderum  generantur. 

Gonclufioo(9:ava:  Caufaeft^eftivacometarum  eftiplavisadtivaSolis  6c  fiderum.  Nam 
quemadmodum  visaftivaSoliSi&fiderurii&planetarumpoteft  influere  6c.  alterare  corpora 
iiablunaria,  itaetiampoteritalterarecorpora  coeleftiailla  condenlando,  calefaciendoiSc  illu- 
minando, 

Golligesprimo.exP.Arr.  D.Unica  de  coelo.  fec.5.  n.  2.  Aliquos  Cometas  effe  miracu- 
loseaDEO  procreatos,<Sc  hipofluntequacunquematcriafieri&procreari,  quia  cumaDeo 
miraculosefianc,  nonrepugnat,  a  DEO  illosexquacunquemateria  ad  illius  beneplacitum 
procreati, 

CoIIigesfecundo:  Gometam  fublunarem  &minus  proprie  didlum  efTe  exhalationem 
pinguem,  craflam ,  copiofim ,  paitibus  benc  denfis  in  fliprema  rcgione  aeris  accenlam.  Cau(a . 
vero  eflicieiis  horum  comctarum  eft  tum  calor  vapores  copiofos  attenuans ,  &c  usque  ad  fupre- 


mam 


Philofophico  -Politica. 


6i 

matmerisreeioncmevehens,  tumSolmateriamcongregatam  accendens.  Sunt  etiaminter 
hos  cometx ,  tellc  P.  Cabxo,  qui  folo  afpeduSolis,  aucalterius  aftn  iUummancur  ,  nec  ar- 

^"  "Collices  ter  i 6  ex  Hcvelio ,  unicum Solem  quovis tempore  tantum  materix  &  exhalatio- 
numevomaepolle,  utexillamaceriaunoanno  cjecla,i;o.ampliustales  comecx,  quaisan- 
no  1664.  luxic,  proaenerari  polTinc.  Llnde  quid  de  cxteris  planetis  dicendum  fit ,  judican. 
dum  reiinquic  Pn^cerea non  tancum  non miraculum  efle  dicic ,  quod  tot  cometx  uno  Ixcu- 
loprodeanc,  lcd  podus,  quodtampauci ,  cum  SoItantammateriscopiamunoannopolUt 
eiicere.  Pucacic.ique,mulcos  cometasvelanobislongcremotos,  vel  parvos  nobis  elle  111- 
con(picuos-,ide6  ver6tamrar6apparere,qu6dcometx  exdiverfis  planetis  proflucns  niacena 
non  lacile  in  unam  mafTam  coire  polTTc ,  cum  raro  comcca  ex  unius  planccx  maccria  nalcacur. 
Verum&aliigraves  AuchorescenlencplurcscometasixpeincoeloexillercqLiamutomnes 

inobisconlpiciantur;  imo  in  eclipfi  Solistotalitalesprope  Solcm  obfervatos  efre 

Colligcsquarto:  Maculaslblares,cxquibusnon  fiericometasdocuimus,  nihil  eHeali- 
bd,  quam  umbrx  quxdam  minutx cum  luce ad  inftar iiimorum ,  qui  a  fuperhcie  Solis bulUcn- 
risin  xtheia  ejiciuncur. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Virtus  opprcfla  relurget. 


:o. 


JT.    iO  ■ 


,T  .V . 


N 


OnadcoHaviiHcraclionx  Svmbolum  tcnct:  /V.»/<'^r/;,4'/jfi"  »»/»/«/ fA7/«;;quinaliquando 
poll  trillia  luibila  phxbus  alaciior;  podlinilUum  altpcdlum  minantis  cometx ,  mcliorafi- 
dera  lccuc;ilmt.  Idtcftatumtacittuiicrtillimusillc  lcxccntaruraadvaliMCumubellafius,, 

H  ;  qui 


Enn,t. 


62  Mctcorologia 

quivigeiimafextaDecembrisanno  1680.  tridia  qutEqueacominofanunciavit.  Ccmetaerat, 
quiltationeminitioin  Antinoi ,  alias  Ganymedis  ccde  pofuit,  fidere  hocintegre  occupato, 
Traducta per  Antinoi corpus fiderea  virga conftellationem aquilx ita poHedit ,  ut collum ejus 
flammeoenfetecuerit,  (tellailliccofuccntepenitLis  obtedta.  Eo  tandem  faculJt  (e  lixc  ex- 
tendit,  utDelphinidoriumradens  adusque  dexteram  Cygni  alampertis^erit.  CurlLim  de- 
indemutans,PegafoacAndromedximminuit.    FuilfeGanymedem  fuper  Afixpartcm  Mo- 

SabelLl.s.  narcham,  acgraveinterregesbellum  concitaffe,  lcribit  Sabellicus.  Aquilam  Romani  in(i- 
gneImperii,L)elphinumtempeflatesportcndere,Cygnumfeu  oloremcandidum  colore,Fa- 
cisnuntium,quisignoraty  Hac(iderum  conjunftione  nemonon  per  flammantem  coelilin- 
guam graviflimam  tempeftatem  ab  A(iatici  Ganymedis  gladio Romanx  Aquilaedenunciatam 
intei-pretabatur;  eamnimirum,  quaunivevfamHungariam  ac  Auftriam  inundavit ;  fixis  ad 
ipdimRomanxAquilxnidumViennamhofliiibuscaflris  &  haclmperatoria  (ede  in  dubiam 
aleamredada;maIoprincipio  Auftriam  (unettatam,  hodierni  cineresloquuntur  ,  &  tantum 
nonuniver(alemcatacly(mum(anguineacometxcaudadenuncia(fe  timebatur.  VerLim  fic 
htftitigladioexomnilateread  u(que  jtigulum  petita  Aquila|felici  exitu  coronavit  principi- 
ummalum:  quandovelutCygnusaquisablutusnonobrutus, Pacis  candorem^armoriimque 

JLlia».  filentiumcum  Delphinoanno  1697.  iniit:  E(tautemCygnuspacisamicus,iElianotefte.  Ot- 
/,  /„  tomannumautemGanymedem,quivelutmarinabc]luaAuftriacamAndromedam  unoriftu, 
hiatLiqueforbcreaflurrexit:  nontantum  Lotharingici  Perfei,  advolantistjue  Polonicxalbx 
aquilxauxilioexChriftianitatiscorde  Vicnna  avertit :  fed  &  ipfum  tanquam  Prometheum 
vinculisligatumrepctitis  vicloriis vtilncrat,recentiqueusque  fermcad  internecionem clade 
dieii.Sepcembr.  1697.  fiuciavic.  Inpiecatisarmis  enche.itusPoliticus,  licetfUnefto  terrea- 
tur(idere,glorio(acamenlaurofinemcoronabit.  Nam&  (iderum  Monarcha  principio  nu- 
bibLisinvoTutus,moxerumpitilluftrior;  &: faxjatSata  clariLis  rutilat,  &;  aurum  in  igne  pro- 
batum  purgatur  ,  cSc  navis  agitata  procellisaltiLisfurgit,  velociuscurrit,  ipfi  turbines  flabra 
funt,  quibus  ultra  Herculis  cancellos  poitatur.  Et  Auftriaca  Poteftas  tot  probata  cafibus,  ve- 
xatainfidiis,  jaftatafludlibus,  felici  exitu  in  utriusque  &orientis&occidencis  Imperium  glo- 
riofa  inf eret  vexilla ,  ex  utroqu  e  Ox.  far, 

QUtESTIO   III. 

'^lDe  Figuraceufrima  proprietate  Cometarum, 

tlinquepotiflimum  quafi  proprietaces  cometarum,  de  quibusquxftioinftitui  poteft, 
obfervantur.  Primaeftfigura,  prxfertimcaudaillaminax,  quxfiagelliinftarmun- 
dofublunariexoritur.  Secundaeftmagnitudo,  tertiacolor,quartamotus,(S(:quin. 
tademum  duratio.     De{>rimahicduntaxaterit(ermo,tametfijam fjperiiis inquxft, 

1.  aliquid  (it  adum.     Hanc  fufius  &:  eleganter  M.  Manilius  1. 1,  Aftron.  hifce  verfibus  expo- 

■fuic-; 

Diverfas  qtioque  per  facies  accenfa  fermitur 
Lmvhia,  quafuhitis  exisiunt  nata  tenehris. 
Nam  modo  ceu  longi  fluitent  de  vertice,  crines, 
Flamma  comasimitatavolat,  tenuisque  capilhis 
Difufos  radiis  ardentihus  explicat  ignes. 
tiuncprior  hecfpecies  diverps  crinibus  exit^ 
Etglobus  ardentisfequiturfib  imagine  barbte. 
Interdum  aquali  laterum  compagine  duBus, 
Quadratamve  trahem  fingit ,  terctemve  columnam, 
Qmn  etiam  tumidis  exaquat  doliaflammis, 
Procero  difleiita  utero  ,  parvbsque  cnpillos 
Mentitur  parvos  ignis  glo7neratus  in  orbes. 
Hirtaflguratur  tremulo  ftib  Itimine  mejfls. 
Lampadias  flfliis  ramofos  ftindit  in  ignes. 

Ita  fulfit cometa  facis  ardentisinftar  anno  Chrifti  i.  &:  anno  68.  vifus  gladio  flamrnivomo 
rimilis,imminensurbiHierofolymx.  Annodeinde72,iaculifimilitudineapparuif,columnx 
yQto  imaeinemreferensortus  eftanno^S^.  fiiiiiliter  &  lancex  figuramretulifli^notatus  anno 


I 


rhilofopliico-PoIitica.  6^ 

5-50.  lnmodumm:ixlmoe  trabis  per  4.  menfes  vifus  eft  1017.  Mirabilis  &  fingulnrisplatie  ^i- 
dclxitur  comet-i  anno  ii8c.  nam  fcrpentem  hirlucum  rcprxlcntans  nunc  progrcdiebatur* 
nuncinfpiras  lecjlligebat;  nunccumhorroreintucntium,  quali  intbiorcs  ex  altodevora- 
turuseircc,  huniani  fanguinis  avidus  vaftum  riolum  apcriebat.  Anno  ifii.  illuxit  cometa  in 
Lombardiainftarigneipavonis,equo,  ciim  evanuiiret ,  tres  lapides  fulphurei  deciderunt) 
quorum  primus  160.  alcer  60.  tertius  20.  libras  pondererequavit.  Anno  if^i.  cometa  vi(u 
tcrribilisDraconistbrmam  re(ercns,caudamqueprxlongarn  igneam  extendens  die  2,  Aug, 
conipectus  ert.  Hxc  occalionc  figurx  divedx  in  cometis  annotatx,  eruditionis  causa  anne- 
dere  placuit. 

Oblcrva  tamen,dilferentiascometarumpotilIimumex  foladirpofitionevisusnoftisin- 
cerSolem  &  comctas  oriri ,  procul  nempii  hujusmodi  coi-poraaliteracaliterinoculos  no- 
ftrosincurrunt.  Ifndc  bene  ctiam  Sencca  1. 7.  c.  11.  de  cometis  differens  ait :  Sivefint  ali- 
qux  diftcrcncix  illorum ,  fivc  iion  (int ;  eadem  fiant  omnia  ratione  neccflc  cft.  Quod  (i  ta- 
men comecx extraordinari.! &  inlblita  apparuiite  figuri, qualcs paulo antecnumerati  cenfen- 
tur,abA!tronomisadnotentur,  fingularihaud  dubiodivinaordinatione  ad  erudiendasmor* 
taliummentes  de  lccuturis  infblitis  liniftrx  aut  prolperxforciseventibusita  etHgiatos  fliifre 
credi  poceft. 

Dubitabisnihilominus&:quxres,quomodocaput  cometx  conftitutumfity  Rcfp.  Sc  fic 

Conclufioprima:  Caputcometxtormatumexmatcriacoelcfti,benecompadaambitur 
3ccingicurabcxhalationibusveIpartibusxthereis  minijsdenfis  cSc  opacis.  Rurdisiicctfito- 
pacum  ac  lucem  refledtat ,  habec  tamen  eciam  aliquam  diaphancitatcm,  qua  lucem  tiansmittit, 
live  conftac  tcnuiori ,  &:  dilutiori  matcria  porisque  intcrfita,  ut radiis  folaribus  haud  difKculter 
cr.Tn(icum  conccdercpodlt.  Non  cftaccenlum,  lcdduntaxat  a  Sole  illuminatum.  Ratio 
alTertiuIcimi,  dcquomaximd  concroverlia  eft,  cx  co  de(ijmicur:  quia  (i  cometa  ignis  eftct, 
motus  cjusnequaquaincn"cpofretade6regularis,&:conl^ans  ,  nequecaputferret,  nequeco- 
mam  projiceret ,  ucpote  cemere  propullus  violenco  adionis  ignex  impecu,  neque  durare  tam- 
diupolTct.  DeindeignisperpcndicuIariterfurli.imtcndit,cometxver6  cauda  deorlum  aliv 
quando,  (xpe  oblique ,  6c  femper  recta  ex  adverfb  Solis  porrigitur.     Hinc  fequicur 

Concluliofecunda:  Caudacometxeftrarioradhucmateria,  qudmilla,undecaputc0» 
metxconftac,  fed  cjusdem  tamenrationis,  Non  veroeft.ib  intrinfeco  accenfa  Sc  fplendi- 
da,  (ed  opaca  &:  illuminata  a  folari  lumine  per  capuc  cometx  transmiilb.  Ratio  eft,  quia,  ficuc 
pcrquodIibetioramen,aucparcicuIam  vicream  convexam  Sol  radiola  pyramide  in  conclave 
illucet;  autpervariasliepenubes  luminofus  tradtusfurllim,  deorfiimve  projicitur,  ciim  vel 
igneacaeIoteIamitti,velcceIeftesvirgasvibraridicimus;  eodemmodo  transparcns  effe  po- 
teft  cometx  corpus,  &  iae6  radii  (blares  per  illud  vibrancur.  Sic  ctiam  confpicitur  in  vitreo 
globoIbIido,autaquapIeno  ,  itaper  anguftum  fbramen  in  obfcurum  cubiculum  illabente  , 
ut  pars  radiorum  in  parietem  album  incidat,  pars  margineglobicxcipiatur.  Confirmatur 
hocpotiinmumexeo,qu6dinomnibuscometis,quiabanniscentum  apparucre,  caudafem- 
perinadverlamaSoIepartcmprotenditur;  quod  argumcntum  eft,  caudamillameflerario* 
rem matcriam aradiis Solis per capuc & corpus cometx crajedtis 8c  rctradtis illuminacam.  Ali- 
quandotamcnobfervatumeft,  comctamcaudam  projicere  in  oppofitum  altcriusftcllxvalde 
luccntis,&:prxcipue Veneris,  quiatunccaudafbrmaturex  radiis  Veneris.     Hinc 

Ben(}expIicaripoccftprim6,curcaudaminusficilIuminaca,  quamcorpuscometx,  racio 
eft,quia  cxhalationes  &  partes  xthercx  rariores,tbrmantes  caudam,  funt  minus  opacx ,  atque 
adebrcricctunc  minorcmIucem,qu.\mcorpuscometx. 

Hxplicatur  (ccundo,  cur  cauda  fbleat  etle  latior  in  fine  ,  qu^m  in  principio^imaf^lnem 
pyramidisinverfxeriigians.  Ratioeft,  quiaradiiretraaipo(\quamuniunturin  aliquopun- 
cto,  deindc decuflantur,  <Sc divaricantur,atque adco  poftdeculfationem  caudx incipic hatelce* 
re.  Seu  utaliusfbrsclariirsexplicat;  quia  in  priori  partecometxcolleailuntradii,  deindc 
vcropauIatimdin"ecantur&:  ditfunduntur,eo  feremodo,  quo  nebulolb  interdum  coelo  Sol 
j)cr  quxdam  nubium  toramina  radios,  6c  virgarum  veluti  taces jaculatur  in  exitu  comprefros j 
fedpaulatimfediduccnces&:  fpargentes. 

Explicaturtcrtio:  Curaliquicomecxcrinitifint,aIiibarb.atiy  quia  aliquando  radiimate- 
riamcometxdenlioremnonpotrunt  pervadere,  fed  hac  illacdilperguntur,  &  rebulliunt  ira 
fuperficiem,eamqueveluticoronant,<S:crinitam  efticiunt.     Quiaveroradiifxpiiisnonper- 

ruperunt  initiomaceriam,pofteavcrodiffolventefemaceriaviamrcperiunt,proptereacontin- 
gitnonraro,ucbarbacusexcrinito  fiatcometes,  ficutviceversa  ob  contrariam  rationem  ex 
barbatoerficiturcrinicus,  CujusetiamreicaufaeflTepocelt,  majoraucminor  accefllisadSo- 
lem,  ut  bcne  obfervavit  Tycho  in  cometa  15-84.  ciim  enim  propior  Soli  eft  Cometes ,  comanti' 
t)us  apparct  radiis,  cum  recedic,  promiLtitur  iili  cauda, 

£xplli 


64  Mcteorologia 

Explicaturquarto  :  CurComette  aliqui  caudam  initio  non  habent,  deinde  vero  illam 
acquirant,  vel  etiamillamainittant;  hocenimexeoevenit,  quia  radiinoa  initio  penetrant 
opacioremmatcriam,quamdeindeienfimpervaduntj  fin  autem  condenfetur  materia,  Co- 
mette  prius  comati  aut  caud  sri,  glabri  omnino  ftunt. 

Arguestamenadhuccontradiaaprimo:  caudacometxaliquando  non  omnino  in  dire- 
ftumSolis,  (ed  defleclendoaboppofitoinaliquampartemprojicituriUtde  cometa  ann.  iffg» 
oblervat  Rothaiannus ,  de  cometa  anni  1^77.  notat  Tycho,  &  de  cometa  ann.  ipg. 
aflerit  Snell!us,quando  caudanon  illuminaturaradiis  fblaribus.  Refpondeo,  oriri  hoc  ex 
diverf;ifiguracometK,qua;figuracauratdiverramrefra6lionem;  five  clarius;fieri  hoc,  quia 
radiuspropterproflinditatcinecvariamopacitatemcapitiscometx  avertitur  ,utnon  exeat  in 
oppofitum;  ide6quefoletidevenireipfbflatiminitio,quandoadhuceftopacior  materia,  &. 
indigefl:a;ubiautemopacitas  ilIamajorfracl:afuerit,laxat  exitum,  «Situncradiusindiredum 
cmicat. 

Arguesfecundo:  Et  eftpotifITmaobje£tio,  licetradiiperrefraaionem  infleaaiitur,  Sc 
faciantangulum,  adhuctamen  nunquam  propagantur perlineam  curvam ,  fed  folum  per  re- 
£tam,  conftatautem  ,  quod  fxpe  apparuerit  cauda  curva ,  falcata  (Sc  arcata,  ergo.  Refpoa- 
deo,utfupcrius3nnotavimus, idoriri  exfenfuumillufione,  Nequeenim  efi;novum,redam 
lineamcontemplantialongevidericurvam.  Sicnavigantibus  littora  eciam  reaavidericur- 
va.  Ratioveroaprioripoteftdefumiexdefinitioneline2ecircularis,atqueadeocurv£e ;  omnis 
enjm  Iinea,cuius  omnespartes  aque  diftantabaliquopuncto,  quod  eftcentrum,  eftcircu- 
laris,<Sccurva,fedaIiquandolinearectapoteftitaviderialong6,utocuIusnondiftinguat,qujB 
parsfitdiftantior,fedita,  utoranesvideantur  cequediftareaboculo,  unde  tunc  objedum  vi- 
debiturcirculare&curvum.  Secundopoteftdici,  quodtunc  falcata  appareat  cauda,  quan- 
doaliiEilliuspartesapparencaltiores,alicedeprefIIores  ;  tune  enimfit  quiedamquaficurvatu- 
ra.  AtquiparcesillaL^quxflintpropioresrpectanti,  apparentaltiores  ,  qute  vero remotiores 
funt, apparent  depreffiores  ,ficutinIonga  porticuextremumtabulatum  notabiliter  inclinari 
videtur;  ideocometxcaudaIicecredafemgerfit,videturtamenaliquandoarcuata.  Vel  de- 
mumpoteftidaccidere  propter  refraftionem  radiorum  incapiteipfiuscometae,  eo  modo, 
quo  remus  in  aqua  fraftus  apparet. 

Coiliges,  quodincometislliblunaribus,  quifiuntperaccenfionem,  caudapoflicfbrmari 
ex  vaporibus  accenfis  in  longum  protenfis.  Undecontingerepotuit,  quemadmodum  Hifto- 
rici  teftantur,  uc  aliquando  cometx  fublunares  fcintillas  in  terram  excufferint. 

Colliges  fecundo  ex  Hevelio,  nulIuiTi  cometam  propter  diverfitatem  materite,  halituum 
fciIicet,nucleorumquecommotionem,  tum  etiam diverfiflimam  diftantiam  cometae  a  terra 
colorem,  lumdnquefuum,licethocprorfusa  Solehauriat,  illum  vero  etfi  ex  unicotantum 
Planeta  deducat,  conftanterper  totum  apparitionis  tempus  confervarepoflTe ,  fedaflidue  lu- 
men,  colorem,  formamquecapitis  eapropter  mutare  ,  &:  nonnificertisquibusdamdiebus 
fplendidiori,araoeniori,&:majorifpecievideri. 

Colligestertio:  Qjjoaltiorilococometceexiftunt,  eo  cauda  necefTariominorcompa- 

rebit;  inaltiffimoveroietherenequidemulla  fsepecomparerepoterit;  nam  quoaltioriloco 

cometaexiftit,eoSolmagispoftipfum  corpus  cometicum  caudam  producendo  occultabit. 

In  altisfimo  autem  tethere  ,  ciim  ob  miniis  reputandam  diftantiamSoIis&terraelineadire- 

ftionis  caudx  a  Sole  per  corpus  comette  produdafiat propius  parallela  linece  vifionis  in  terra ; 

ideo  cauda necefTario  poft  ipfum  corpus  cometicum  projefta vifui  terreno  patere non  poterit. 

Itacredibile  efl,  fiftelleeremotisfimx  firmamentiradiosfolarestrajici  permitterentficutcor- 

poracometica;  quodfinguIjeaSolecolIuftrattehaberentpoft  fecaudas,  queetamenhic 

in  tellure  a  nobis  ob  immenfam  diftantiam  obftantibus  earum  cor- 

poribusviderinon  pofTent, 


CON- 


Philofophico-Politica, 

CONCLUSIO   POLITICA. 

Incentores  malorum  ne  tolerentui'. 


65 


1  diluur  c  Come  xl.derumabortus,  ^camannunuimorborumatquebellorum,acutaorien  i. 

t.s  So].slucepelluntur.  Caudatis  his  oculis  Sol  fpina  dt.  Venenatas  bdSs  ri .mme 
usglad.us  expurgat.  Paradifus  nontoleratalpidisvenenum.  \falorum  incen:oi^rve« 
humano: converlat.on^  funt,  in commerciis co.uagium :  contadlu  nocent.  Tbortuc  hZ^ 
n.genensunt,pdhsRe.publ.cx.  Piacrudelitastftexilii  autpa^nar  malo  malo  meder  T 
m.naoppnmere,..p.etatis.  Scdusamat,eiuitoleratfcderato?.  Impiu  eft  quTcum  pi': 
dl,nonv,altlc.nt.llas.ncend.orumreftinguerc.G.afraturinvicinascEdesflamJ,ci.m3^ 
utTh^xt'  fo.  e?°"l'r  "^  "^  '  confortio  pdUrbr  ablegecur  ,  focium  intoxicatrhuic^iibcfe.  * 
tatita%u,  tovec.  Un.us  culpa  .n  plures  redundat:  6c  r».d„s  ipfe  fi,i ,  qui  maloco^vixerlt. 
Mcnander.conrent.tmalo,  quimalos  tolerat ;  tolerat,  qui  non toIlitfMonet  Satius  PoS 

-  -   -  Primo  in  Umlfiejlfle 

CottMHsfceUr,im.,aicjHeaHimosinfand<(pttrA»tes.  Str^J.j. 

Extinaum  carbonem  qui  tangit,  ti.igit  manus.     Scderato  qui  convivit,  fit  focius  cuId»- 
h.cmgereft,  hunctucavere  memento.     Or^tidu.o  contaClu  etiam  /apie.ti.fudiTZS^^^ 
?r&    P^  Rercmdanturpernidoramembra,  necorpusRdpublLinficiat^     Vc  re^  ^''f^^''- 
&Cat.l.namquotPh.l.pp.c.s.n(equebatur  RomanorumConlulum  doqucntilllmus-  ne  S  '"'""'■ 
^'''S:;^iZ^'^'''^^^'  ruiqucfequacesin  partcm  pcrtrLn:  Z^^ClrZ^^^-^f' 


c 


66  ■  Mercorologia 

DHmJpeBant  oetili  Ufis ,  Iddmmr  &  t'pjf 

AdidtnqMe  corporibns  tranjitlone  nocent, 
Integergrexquomodoruecorreptusabicin  ruinamy  a  vlcina  ove  labes  contrahitur:  &  fer- 
pitmembrorumconranguinitateinteftinummorbimalum,  quoad  propinquitate  cor,  vits 
Jmtn.    caput  corripiatur, 
$a,t,  2^  Dcdithanc contaqio  lahem.     Tuvenalis. 

QAxmWMVLxh':^ Romam cemprehenderehello  qucereret,  Saguntinos  belliincentores  aggi"e(rus eft. 

Cunidomefticisfedicionibusres  Romanaturbaretur ,  indiftidiorumcapicaJuliusCcelarani- 

ttvittsl,   madvertit.     EtAlexandercoercitionetrcdecim(edicio(brummilitumtoti  exercituiquietem 

3<^.      invexic.     Seminamalorumelidc&perniciofaherbanonpullulabic.    Fontemobftrue,nein 

torrentes  excrelcat. 

Q^U^STIO  IV. 

T^e magnitudinc y  colore.^motHiduratione .,  ^  reiiqms pro- 

prietatih^s  Cometarum, 

^OncIufio  prima.  Cometarum  magnitudo  varia  eft,  five  in  capite,  five  in  cauda.  Patet 
hocabindudtionevariorumcomecarum,  Ann.  1427.  vidis  comeca  4000.  milliarium 
''germanicorum  occupavit,  qui  anno  i^^-^,.  fulfitplusquam  duo  coelioccupavit  figna. 
Tancum  annusiffS.  fpeftavic,  ut  (verba  (Lmt  Bodini)  non  tantHm  exfpiratwnes  levi//;m£  & 
Arids. ,  fed  necomncs  qnidcm  jylv<z  ac  nemora.^  c^uoti^uot  erant  uhicjue  terrarum-,  pahttlo  himejlri^  cjuo  lu- 
xit ifufficere potuijfent.  Teltatur  Tycho  Caput  cometiE  anni  15-77.  ftiifte  dimidia  parte  minus , 
quamLuna.  Cometes  autemannii6i8.f'uit  milliarium  Germanicorum  3S2700.  ficquepo- 
tuicleptuagiestotamterramcircumligare,  im6,u'taitL.  Rhodes,  feptuagies  poftit  aliquis  to- 
tamterrampercurrerecitius,quam  caudamillam  adeomagnam,  SubAriftcEilmperiolucens 
cometaterciamcoeliparcemlongicudineimplevit.  AttaIoregnancetantuserac,utinimmen> 
(umexcenrus,cae!iplagam,  cuiladeanomeneft^aequaret,  itateftatur  Seneca  qu.  nat.l.^.c.if. 
Longitudoultimicometxi68o.variafuit,  donecminorCemper  fadlus  tandem  evanuerit.  29. 
Decemb.f)0,  gradus  in circulo  fiix Sphtera;  m.iximo  occupavit, qui in  globo  terreftri  efficiunt 
goo.milliariaGerm.Latitudo  vero  eodem  tempore  habuit^.gradusfeu  6o.milliaria.Exquo 
univerfaIiterdeducitur,ruperIunaresmaximecomecas,dequibuspotiinmiimagitur,  ingcncis 
omnino  vaftitacis  effe  debere,  ctim  eandem  cum  planetis  altitudinem  occupaates,longe  tamen 
majores  (peftantibus  appareant. 

NotandumtamenexHevelio,dupIicemefrecometarummagnitudinem,aliam  apparen- 
tem,aliamvoram;  ilIaefi:,quxoculorumjudicio,(Scinftrumencorumdimenfione,  vel  eti.nm 
arudioribusfecundumpedesiulnas,  imoperticas&haftasdifcretionefafta  defignetur ,  qute- 
que pro  temporis  diverfitate  fit diverfi».  Vera autem  eft  ea,quam  revera  poftidet  cometa ,  at- 
que  in  femidiametris  terrs,  vel  fecundum  milliaria  aut ftadia  decerminatur,  Apparentem  pro- 
inde  longitudinem  oriri  docet  ex  vario  cometarum  fitu,  diftantia  a  terra,item  elongationeaSo- 
leiangiiloquevlfionis  &:fimilibus;  veram  autemcaudx  longitudmem  ut  plurimum  ab  am- 
plitudineAtmofph£Ercecometic£Edependereait,ita  fcilicet,ut  hxc  eo  majorfit,  quo  Atmol^ 
ph£Eraampiior,nucleiquecapitisfolidioresfunt. 

Conclufio  Secunda :  Color Cometarum  non  eft  vcrus ,  (ed  tantum  apparens ,  illeque va- 
rius  &  mulcipiexjuxta  variam  di(pofitionem  materla^.Candidus  feu  albi  coloris  cometa  ex  ma- 
teriarariore,  utpatetinlinofuccenlb&magistcnui,  &:  dominio  MercuriIoritur,unde  Mer- 
curialisvocacur.  Rubicundus  aclanguineus  propcerdenficacemac  crafticiem  exhalationis,ut 
in  pice  videtur,  propterque  dominium  Martis  confpicitur,unde  Martlalis  a  Machemacicis  dici- 
tur.  Lucidus  naturamrefertfuigubernatorisJovis,quemobidJovialemnominant,quiaJu- 
piterneceftfuIgorisrutili,nequeaIbicantis,fedmedii.  Sideniquemateria  cometarum mul- 
tum compadla eft, dabit colorem puniceum,qualem ligna duriora fundunt : ^\  humida canule- 
umreferet,  qualisinvinofublimato(pe61:.atur.  Minerales  etiamexhalationes  coloris  diverfi- 
tatem  cometis  fublunaribusaffundere  pariterpoflunt ,  nam  candidamcamphora,  pixgrsca 
rubeam,fulphur  ca:ruleam,fal ammoniacus  viridem,antimonium crudumrufam, fcobs ebur- 
nea  fublividam  alit  flammam.  Verifimile  etiam  valde  eft  cometasincolorerubicundiores 
igneosquemagis&lucidiores,  nobisplerumqueeffe  viciniores. 

Obfervant  prxterea  Aftronomi,qu6d  Luna  prxfente  magna  variatio  cometis  induci  foleat; 
nam  obfcurius  &:  pallidius  illorum  corpus  plerumque  comparet  cum  minori  cauda.Luna ver6 
occidente&occumbentemoxcorpuslucidiuscucaudalongioriinconfpeftumvenireappetit. 

Conclufio^.  Motus  Cometarumduplexeft,  unusdiurnus,  quo  circa  terram  volvun- 
tur  (patio  viginti  quatuor  horarum.  Aliter  vocatur  motus  raptus ,  &  primi  mobilis  ab  orien- 
teinoccafum,  quo  una  cum  Sphxris  cceleftibus ,  fupremaque  aerisplaga  in  gvrum  volvuntur. 

Alcer 


Pliilofophico-Politica.  S^ 

Alterproprius,  quomovetur  incirculo  maximo  circa  Solem>  vel  ab  occafu  in  brtum,  vel  a 
SeptcntrioneinAudrum,  velabAoftroinSeptcntrionem,  Senecanarratduos,  unumtem- 
poreCl.iudii,aitcrumtemporeNeronismotosaScptcntrione  in  Aulhum-.  Unde  commu- 
nioreorummotuseilinSeptentrioncm^quodAriltotelcs  &  plerique  Aftronomi  oblervave- 
runt.  ItatcftaturNicepliorusdccometavifotemporeTlieodoiii:  Regimontanusdecome- 
tai47f.GemmaFriliusdecomet3if5'2.<Scaliideeo,quivi(useftanno  1618.  &penc  omnesafi- 
tirmantde  nupero,  quiaartul(iti6So.innoftraregionea26.Decembr.usquead  f.  Tebr.  anni 
i68i.arpicaVirginisprogrenumdirigensversusCjinymedem,  ubiaddiem26.Decembr.miri 
fplendoris  albicantis  caudam  amplam,  valdcque  illuftrem  6c  longum  per coUum  Aquila; ,  ultra 
etiamalamdextramCygni  trajiciensapparuit:  Perrexitporro  percaudam  Delpliini,  Equum 
minorem,Pegarum,C3put  Andromedx,&:caput  pifcis  Borealis  ad  Triangulum  ;  ultraquod 
caudam  rariflimam  Sc  tenuiflimam  exhibens,tandem  in  Februario  dilparuit. 

Quxres,  quxfit  caula  hujus  pofterioris  motus  ?  Rcfpondeo,  ciim  cometce  motus  eft 
rcgularis,qualisroletefle  fuperlunaris,  referendus  eft  in  inteliigentiam,  ficut  motusAftro- 
rum,eftenimincredibiIe,quod  excogitaruntKepIerus  &  Cyzarusmotum  illum  trajedori- 
um  elfe inftar fulminis ;  quomodo  enim  ille pofl^et  elTeadeo perennis  Sc regularis.  Cum  vc- 
ro  irrcgularis obCcrvatur, lignum eft, cometam efle elementarem ,; 6c  temere  ferri  huc &  illuc 
ludibrio caufarum  accidentalium.  Movetur enim cometa ad motum  fui pabuli  ex  feptcntrio- 
ne(ciIicet,utafl"eritSenecain  occidentempermeridiem,  &ex(eptentrioneinoricntem,(ecu- 
tusnoncertamviam,(edp3buli(ijivenam.,  quoniamignium  materia  llium  alimentumfequi- 
tui-,uteft  vidercin  ftupa.  Hincaliquandoagiturmocu,  (i  nempe  deficiatmatcriaexparte 
interiori,  fivero  exeademparteaccre(cat,rapitur  motu  dcorCum  inclinante.  Prxterea  vari- 
um  feu  erraticum  comctx  hujus  motum  a  fidere  pirxdominante  ficvi  prxter  Ariftotelem  tefta- 
turScal.exerc.^o.&i^i.  quificfcribit:  etenim,quam  materiam  informem  fidus  ab  ima  no- 
ftraa-axeritregione,quarenuncabsfecompadlam,formatam,  libratam,  fibi  propiorem  non 
fccumevehat^  fuftinetigitureumftella,&utitadicam,parcnsejus:  quali  ciimaSolenubes 
fufpenduntur.  Quidmtrumfilecumtrahit y  eademnamquepoteftatequippiam  <Scattrahi5c 
retinerialibidifputatumcft.     Hxc  Scalig. 

Hictamenob(ervandumeft,  tamcelerimotucomctas  intcrdumprogredi,  ut,  ciimad 
occidencem  apparere  incipiunt ,  intra  dies  paucos  folem  ita antevertant,  ut  matutini  oriantur, 
&c  hocmodounusidcmque  cometa&:orientalis&:  occidentalisreipsa  iisdem  feu  unius  pa- 
ralie!iincoIisapparerepoflit,quod,quieX3£tenonanimadverterunt,unum<Sceundemcome- 
tamproduobusac  diverfishabuerunt.  ,  . 

Conclufioquarca.  Duratiocometxfublunairispendet  a  materixincenfce  «S:  qualitate  <& 
quanticate,  proutenimmuItacopio(aqucmateria,  eaquevelben<;:  compafta  <Sl  tenacior  vel 
rariorfuerit,  itavel  longiorevelbrevioritemporeduratcometa.  lllam  enim  materiam flam- 
maferiuspervadit,<Sc  diuturnumabeapabulumprxbetur;  hxcccleriterconfumitur.  Quia 
ver<iuniverfahorumcometarum  mareria  non  eodem  modo  fublevatur,  in<.iue  tantse  molis 
coagi-nentatur  corpus ,  led  fubinde  novee  exhalationes  ad  eandem  accedunt,  quce  augent  mo- 
lem,  6c  tbvent  incendium,  fit,ut  tamdiu  cometa  duret,  quoad  conveniens  nutrimencum  ele- 
vccur,  (Sc  alimentum  tbmici  nucriendo  ful^"ciat.  Caufam  vero  majoris  aut  minoris  durationis 
inlublunaribuscometisefTemajoremautminorem  refiftentiam  materice  contrafolaresradi- 
os,.aquibusdiflTpaturmajoriautminoritemporisfpatiOi  .       ... 

Exquocolligitur^detemporedurationis  nihil  omnino  cert^  deterrhiriari  pofTe.  llnde 
nectcncentixPhilofophoruminterfeconveniunt.  Plinius  enim  brevifHmum,  inqiiit,  quo 
cernerentur,  Ipatium  feptemdierumannotatum  eft,  longiffimum  oftoginta  ,  fed  excmpla 
huicdodVmxdiflimiliacomplurainveniuntur.  Lubicneciusenim  8.  cometas  invenitfenis 
menlibus  durafl"e,nempeannoaChriftonato  60,64, 78,  i4f,  557, 603,  &:  1240.  Vcriim  &  06H- 
mellres  fpeclavitannus  575-.  Sc  g/f.  utannotatCalvitius  ex  Cedreno.  Quinimo  Jofcphuspau- 
loantecxcidiumjerololymitanum  per  totum  annum  cometam  gladio  fimileminc<xlocon- 
(pectumelfe  fcribit:quemadmodum<ScftellailIa,quamelapfum(xculum  vidic  anno  feptua- 
gefimorecundo,fedecimintegris  menfibus  in  afterifmo  CaflTopex  hxfit.  Quod  etiam  de 
ftella  natali  Salvatoris  prxlucerite  dicitur,  eam  biennio  integro  afFulfifl"e.  Sed  hxg  poftrem» 
tria  phxnomena  prodigiofa  potiiis  funt ,  quam  qux  naturaliter  generentur. 

Conclufioquinta.  Tempuscometis  fupernaturalibusriuUum  omnino  fixum  eft,  utex 
corum  caufis  cfficientibus  colligi  poteft.  Sublunares  vero  generantur  potilllmuin  cum  ma- 
gnxfuntficcitatcs  fecundiim  ArativertLim: 

Safc  tUt  hirrtndos  lempejias  /icca  cometasi 


68  »  Meteorologia 

Cumenimaerisregioficcis  abundat  exhalationibus,  fatiliJiitEflammamconcipiunt  &:exar-" 
clcrcuntincometasaccedentibusmaximcaliarummaceriarum  pinguibus  <Sc  (ulphureisefflu- 
viis.  GignunturautemtercinAutumnOiquoniameatempeftateintenfusjKftatiscalorexha- 
lationum  materias confumens, aliquantum remilit, attamen tantus adhuc  viget ,  &  halitus ex- 
citarepo(Iit,quoS(Scmoderatumfriguscondenlat,  &:antiperiftafisvelattritio,  aut  Solisradii 
deinfuccendunt,  Raroinhyemegenerantur,nam  tempusfrigidumaequeac  liumidumcau- 
fiEmaterialiadverf3tur,calidorumquevaporumafcenfumproliibet& rctundit.  Nec  ver  ob 
humiditatem  nimiam  cometarum  partui  propitium  eft ,  tenuis  enim  caioris  cjus  vis  infuffici- 
enseft  ad  tantam  vifcofirum  exhalationum  molem  elevandam,  quanta  ad  vaftum  cometac 
corpus  efformandum  requiritur. 

Qu^seres:  An  polHt  ialtem  proximc  cognofci  diftantia  cujusque  cometsaterray  Re- 
fpondeoaffirmative,&:tresftatuomodosexBlanc3no.,primus  eft  ex  paralaxi,  quam  come- 
taabaliqua  ftellafixaobtinet.  Cum  namque  cometce  motum  nedum  diurnumparallelum 
cequatori,  r^dctiamannuumpofTideant,  obierveturcometa,  quandoincipitoriri,  aut  man6> 
autvefperi>5(Sceftpropehori2ontem  ,  quamnam  diftantiam  obtineat  ab  aliqua  fteljaeifupe- 
riori;  (Scdeitide,quandojamcircaverticemeft,  notetur,  aneandemdiftantiam  adhuc  obti- 
neat.  Quodiinonobtinet,  fignum  eft,  non  efi"e  inferiorem  itellis  fixis,  fed  inipfofirma- 
mcntolucercfivcro  diftantiammutavit,  fignumeft,  eum  efTe  inferiorem.  Cumenimftellae 
ob  remotionem  diverfb  locoj  in  quocunque  fitu  fint,  non  afpiciantur ,  fi  &:  cometae  feu  in  Ho- 
rizonte-jfeuinMeridiano,  ineodemfituintueantur  »  cum  ipfis  eMem  diftantia  potiri  judi- 
candum, 

Sectindus  medus  defumitur  ex duobuslocis  diftin(9:is  per aliquot gradus  ad  invicem ,  fed 
tamen  fub  eodemmeridiano  exiftentibus;  namquefi  cometa  eadem  horaobfervatus,eandem 
abaliquaftellafixa,  quae  (it  ineodemmeridianocum  cometa  diftantiam  habet,fignum  eft, 
.  -riullara  pati  paralaxim.  Qupd  ii  a  duobus  obfervatoribus  diverfx  ab  ea  ftella  obfervatCE  (unt 
-diftaarijE:jamparalaximpatitur,quce(juantomajoreft  ut,diximus  eo  cometam  oftendit  terra 
viciniorem. 

Tertius modus  eft,  per  filum,nam cum  cometa, cum  proprio  curfu  lentefcit,vixmovea- 
tur aboccafu  in  ortum-,tunc  quando  cometa  Meridianum  tenet,  obfervetur,  quibus  cum  ftel- 
Hsinre(3:amLineamfitpra:tenfoanteoculos  filo,  qui  Sc  percometam,  (Sc  per  duas  ftellas  in 
■dire<9:um  adMeridianumpofitaS(5c  curaeoparallele  fe  habentes  tranfbat ;  quando  vero  ea 
propeocca(limverfatur,iterumob(ervetur;  narnquoiisftellis  ,  aut  filo  per  easextenibde- 
preftior  eft,eo  majorem  paralaxin  recipit,  terraquevicinior  dignofcitur. 

Nota  quod  etiam  ifte  modus  obfervandce  paralaxis,  poffit adhiberi  in  Saturno  (Sc  multo 
fccuriiis;  cumvixmoveatur(Scejusmotus  certus  fit.  Simutet  diitantiam  prope  Horizon- 
tem,  (ignum  eft  illum  aliijuam  pati  paralaxin;  fi  vero non,eandem  diftantiam  obtinere, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Nil  violentum  diiiturnum. 


P' 


kErcurre  Romanorum,  aprimo  eorundem  Fundatore  Julio,  CJElarum  vitas,  haud  te- 

mere  quemquam  invenias,  quem  non  violentus  enfis  ,    a£tusque  in  jugulum  mucro 

eripuit.     Teftis  eft  di(5lus  Julius  C^far  ,    teftis  Claudius  Domitianus,  C.  Caligula, 

'fran.     NeroClaudius,  Vitellius&AureliusAntoninus  :  Teftis  yElius  Pertinax  ,    qul  odtogefimo 

-^^•/^  (.  ,^  Imperii  die  a  militibus  ,    Juliano  authore,   occiiu^  eft.      Hoc  ip(b  feptimo  Imperii  oc- 

'cupati  menie  a  Septimio  Severo  obtruncato  :  Ab  ^lio  Pertinace  usque  ad  Numerianum 

Carifilium,  nonagintafereannorumfpatio  ,  viginti  circitcr  Imperatores  fuorum  infidiis  vi- 

olentiiperierunt:  I|)feAuguftus,raodeftiaatqudprudentia  vere  AuguTtus,rebellantis  populi 

infidiis,  atque  violentiis  non  caruit.       Nimirum  utroque  &:  Gr£ec£c  (5c  Latina:  eloquenti^ 

"PrincipeDemofthene^ScCiceronetefte  :  JVih/l  vioknttnn  diHtitrnHm  ■,  necjHe  ftllavis  imferiiia»- 

raesi-,  ajttit  fremente  metn  foffit  ejfe  diHtnrna  -,     nihil  magnum  mjl  cjuod  ^lacidum.     Violento  cnfil 

f afces  Imperii  obtinuerunt ;  virga  ferrea  tenuerunt.   Severi tate  atque  defpotica  poteftate  ha- 

benas  conftrinxerunt ;  violento  enfe  perierunt.     Veluti  frameata  fiderain  minaces  enfes, 

virgatesqae  Caudasexcrefcunt,  ■nonnififiinefta,  &vioIentabeIIimortisi^uepra;fagiadenun- 

ciant ,  truci  imperio  cceli  fubfellia  ambiunt :  aut  velut  deciduisfbliis,  deficcatisque  criflis 

majales  arboresmenfefiiumamittunt  decorem,  accuminconftantisAprilisperiodo  imperii 

floiem  moituali  Epilogo  terminant.    Ita  ftriiia  nimium  manu  geftata  (ceptra  repentino  exi- 

tu 


Philofophico-Politica. 


«9 


tufiniuntur,  fuoque  in  flore  violento  gladio  demetuntur.    Romanus  Poeta  his  brevibus 

regnis  lefTum  canit. 

fioUntA  nemo  ItnfcriA  eentinith  diu.  StneCA  ia 

ModcratA  dmMit :  Tra*d,, 


11, 


.hr. 


Quod  velmuliebrisingeniiacumineLiviaAugufta  ad  fuum  Auguftum  edixit :  VloltHti,  ^Stio-  j),'o  CAlf^ 
nest  HtHtfnnt  omnino  jnjtijfma-,  irrit^nt,  manfuetit  flacent.     Quod  adeo  eft  natura  comparatum,  /.  jj^ 
utbrutorumquoqucanimantiumterociftima  blandiendo  cicurentur;  alia  timidiflima  atque 
imbeciliflima,  male  habitaatqueoflenfa,  irritentur.     Et  vermiculus  vexatus  irate  fe  contra- 
hit,&:apum  crabronumqueagminaexcitata,invulnera  fe  fe  aculeant;  &  Scorpius  venena 
emitcit,  liviolencepremitur.     Alvero:  Idtantumcarmen  Orpheo  ah  Amphione,  ^uod  tantapleUro  EumtH. 
fidiljHSijue  dukedo  quamfecuta  quondam  fa.xis.  perhibentur ■,  ut ducentibus  fubveEla  modulis  &  adintervalla  pro  re- 
carminum  refiflentia ,  fponte  murum  velut  arte  confiruerent,     Nonne  in  Imperatortius  tanta  inefl  animo-  flaur. 
rumimpttus  ciendivist  utdumminisacvi  e.vafperant,  moderatione  id  juhere  poffint  ,    quod  fuadere  co- Schol,   ad 
naniur.     Non  itaquc  violente  impera ,  ut  exalperes ;  fed  clementer  jubeas ,  ut  blande  fleftas.  Dioclet. 
Mediocritasoptima,  Cieobulivox  eft,intervctcrumGraEci£efapientumparoemiasrelata:Ne  &  Ma^ 
violente  nimis ,  neque  clementcr.     Quodfi  alterutraeligenda,regacClemenua,         xi». 
quu  gubernatore  clcmenciflima  dom\x%  Aufiria  Erit 
In  Orlte  llltima. 


-mv?^" 


I; 


QILE- 


jo  Mcteorologia  ^ 

QUtESTIOV. 

DeVrognofikOijeu  Jigmficatione  ^  effeElibns  Come- 

tarum. 

ENumeratis  generibus  &  formis ,  caufis  &  proprietatibus  comecarum,  de  prognoftico 
feufignificationeeorundem  etiamagcndum.  Etquamvisrecepcillimaliadtenus  apud 
fapientiflimosquosquetamPhilofophos^Altronomos  ,  Hiftoricos  ac  Poetas,  quam 
etiamEthicos&Theologoseafueritopinio,  quam  recentior  1-oecarum  nonnemohis 
Verfibus  expofuit : 

Uiida-,famesi  igrns ,  contagt'a,pr£liai  motus 
Terra-i  RegnortimqHe  vices^foft  ftinerii  Regum, 
H£cfltnt-,  cjUAjignat  coeli  tibi  Munde  cometes, 

tommunitamenhuicafTertoacerrimefefe  opponuntquidam&pr^Ecedentis  &:  hujusfeculi 
Novatoresftatuentesocometasomnesefiecorporaomnino  e  fecundiori  natursfinuinfubli- 
miori  a:therearegionegenitaviprorfusnaturali,autefiemundocoxva  (ideranec  adaliumfi- 
nem,  quainadmundiornatum&decorem,  reriimqueCofmicarumvarietatem  &  Creatoris 
gloriam  enarrandamproduftafineullacum  rebus  inferioribus  &  terrenis  conncxione ;  adeo- 
que  nec  quicquam  trifte  aut  fatale  unquam porcendiffe,  fed  cafu  duntaxat  fadtum ,  quod in  Fa- 
talesorbisinferioriseventus,quialiundeetiam,  nonexorientecometa  ,  contigifient,  eorum 
apparitonesinciderint.  Quidhac  in  re  nos  fentiamus  per  fequentes  conclufiones  breviter 
expediemus,  quare  fit 

Conclufio  i.Cometas,  quifiunt  in  aere,  portendere  naturaliter  pofle  terra;  ficcitates, 
ventos,terra;motus,famem,&peftilentias.  Ratioex  eodeducitur,  quiafignificant,  exqui- 
busconftant,&in  quxdifi^olvuntur.  Conftanc  aucem  cx  magna  copia  exhalacionis  licca;; 
(iccitatemfequituragrorumfterilitas,  quiaobhumorisinopiam  terra  annuus  frugcs  proierre 
nequit,  Hancconfequiturannona;caricas,famcs,&:tandem  peflis,  tum  ob  fitcidum  defla- 
grantis  materise  halitum, a  quo  homines  inficiuntur ,  tum  propter  nimiam  corporum  exlicca- 
cionem,&:humidiradicalisconfumtionem;  undelevioccafione  corpora  morbo  opprimLui- 
tur,  Sequunturinundationesaquarum  &:terrcEmotus;  fumi  enim  illarum  poft  incendium 
difTipati,&inaeremfparfiventoscient,e6squeprKter  folitumaugent;  venti  mare  commo- 
vent,ut  nontantiimnaufragiaaccidant,  fed  eci.im  gravisfimcefiancinundationes&alluvio- 
nes.  Hiipfiautemflatus,(iterra2includancur,eandemquaciunc,6<:vibranc,  &:  commovent, 
Rationeshaspasfimiuftuofisexemplisomnium  a:tatum  fjecula  confirmam:.  vSic  anno  ^xj. 
praeteraeriscorruptionemtantumlocuftarum  agmenorbem  infeftavit,  ut  earum  copia  per 
aeremdifFufaSolisconfpeftumeriperet,  Anno  45-4.  fub  Theodofio  fecundo,  ubi  cometa 
evanuit,mareinterras  mirumin  modum  effufum  eft.  Tempore  Anaxagorce  75-.  diebus  ar- 
dens  haecfaxfataliseamdefiitintempeftatem,  ut  lapidem  vehiculi  magnitudine  avulfum  in 
fublimeturboextulerit.  Annoij^ii.inLombardiavifuscometesin  ventum  refolutustresla- 
pidesjecit,  quorum  unusfexaginta,  triginta  fecundus  ,  &:  tertiusvigincilibrasappendebac, 
Comecesver6if4^,  exhaufitrivos,agrifrudlusab(umpfit,  &  famem  induxit.  Sed  his  omif- 
fis  noftrumduntaxatfaEculumpercurramus.  Cometami6o2.ingens  inundatio  fecuta,  quae 
Angliam  damnis  nuUo  auro  redimendis  atfecit.  Exortum  1610.  gravisfimam  fibi  peftem  an- 
nuntiafi"eCracoviateftatur,  Anno  pariter  16^6.  diram  hanc  flammam  fubfecuta  peftis  illa 
Neapolitanaomnibusfseculismemoranda,  quaadtrecenta  millia  hcminum  fpatio  y.  menfi- 
umextindafunt.  Quemviditi668.  ingensterrae  motus,  quopraecipueRagufamiferevafta- 
ta,  ccmitatuseft.  Anno  1672.  Ipedatus  ingentem  inundationem  inGalliam  invexit.  De- 
mum,quemannisi677.vifendumdedit,  fubfecutaeft  ann.  1679.  luesdirain  Hungaria,  aliis- 
queProvinciis&Regnis  Coefareis,  praecipue  ver6  Viennx  in  AuRria  milcrabiliter  graftata, 
ubi  a  Januario  ad  Novembrem  inclufivein  urbe  49486.  in  fuburbiis  fupra  50470,  homines  pe- 
riSrunt. 

ConclufioSecunda.Portenduntinfupermediaterationematerice  probabiIiterbelia,tu- 
multus,Principumque&Regummortes.  Ratioeft,nammaceria  cometarum  ciim  fit  cali- 
da&ficca,nonfolumaereminficit,illumarefaciendo,  led  humores  etiam  in  humanis  cor- 
poribusadcalidam&ficcamintemperiemreducit,&choleramauget.  Et  quia  moresanimi 
corporistemperamentumfequuntur;  hocdeindetemperamcnto  adimpetus  violentos,  & 
rapaces,  ecntentionesnimirum,rixas,&adarmademumrapiuntur  homines,  imprimis  ve-  • 
roReges&Principes,  qui  cxteris  funt  delicatiores ,  &  animo  etiam  elatiores,  quique  hu- 

mox9i 


Philofopliico-Politica.  71 

mores  habent  ad  accenfionem  magis  accommodatos,  &  pcracuds  Sc  periculofis  morbis  obno. 
xios,  cimiindcliciisvivant,  &a  mulcisrebusnonabdineant,  qux  in  tam  (iccaccxliconftitu- 
tionc[.)iurimum  vitaleroburoblxderelolcnt,  cujusmodi  liintexercitia  vehemcntia,  uliis  vi- 
norum  valdepocentium&aromatum,  nocturnxcommenationes,  (Scid  genusalia  ;  Hinc  e- 
nimfieripoteft,  utfacile  intereant  Principes,  velrationeintemperiei,  velbellorumoccalio- 
ne ;  ad quorum  tata lequuntur regnorum  &  legum  mutacioncs, quia novus Rex,nova lex,  di- 
ci  pocelt. 

Ad  hos  effedus  Cometarum  etiam  illorum  caufa  efficiens,  influentia  nfimpe  (ideruni  ali- 
quidconterrepotefl,  docecenim  Ptolomxuslib.2.t]uadripart.opens,quasacometis  porten- 
dantur,  ejusmodieHe,  qualiaMarti,  &Mercurio,  &:  cxterisPlanetisinprxceptisliiis  afli- 
gnant  Altrologi.  Quando  ergo  exempli  gr.  Martis  iiaturx  vel  Mercurii  comctx  funt ,  tunc 
bella,  crudeIitates,exicium<S:mortemdelignant.  Marsenimrixas,dilcordi.as,  calumnias, 
bella,  tumulcus  ;  Metcurius  aucem  inconltantiam,  mend.icia,  perfidiam,  traudesdenotat, 
Qu_od  confirmaturex  dofti-inaP.  Kircheri  in  Pliyliologianova  decometarum  natura,ubi  fta- 
tuic,  eciamcometas  aliquointluxumalaquxdaminmundo  interiori  potre  caulare  iSc  prxli- 
gnificare,utpote  (igna  alicujus  magnx  commotionis,  quxfadtaeftinglobiscocleftibusrun- 
depofteaterrafiacparticepstalisinrtuxus ,  debereenim  proindubitatohaberi  dicit,qu6d  Sol 
nonlblumintluatcumlumine&calore  in  corpora  interiora,  veri.mi  etiam  a  naturadonatus 
fitadhucaliisvirtutibusparticulatibus,quxfialiquando  in  malefico  (itu  Martis,  aut  infaufto 
Saturniafpeituinteftentur-,  (ubicoabillamalignitate  concitatxcommoveant  illas  horrendas 
concurbationesmotus ,  quxabaliquibusvocanturwor/'/5fl//V.  llnde  deindc  nafcancurfteri- 
licaces,  (iccicaces,  tertxmotus,  irtundatiortes,  qux  damnoafficiun.t  huncmundumCubluna- 
rem,i5c  inHiperinhomirtibus  bilemacccndendomoveantbell.i,3c(imilia,  qux  magnas  cOm- 
motionesnece(Iari6(equuntur.  Nonautemfempcr,  (ed  folummodn,  quando  illi  fumi  ex 
illisvjporibusexhalatipropcerirrtmenlamm.ateriam  in  alcum  evolanc,  <Sc  in  xchere  conden- 
fancur.  Llndeeciamli  cometa (paciojc^cfcannorum  non  apparuerit,  mala  tamen ,  (ut 
mortcsPrincipum,peftes,t.ames,artnonxcaritas,terrxmotus)ingruerepofrunt.  Hxcenim 
mala,  ut plurimum  eciam  a  fuis  caulis  proximis  dcpcndenc ;  ut peftis  adfcribi  debec  dilpolicioni 
aeris,  putredini  venenofx  cadaverum  <Sc  animalium,corrupco  vidui ,  Sc  aliis  malisconditioni- 
buslocorum,proximiscaufis  concagiorum.     HxcKirchcrus. 

Conclulioccrcia.  Comeccsomncs,  ecliper  lcnacuralemaliqu.amvimfigrtificandi  habe- 
ant,  ut  cxdictisliquet,  potiftimiimcamenexDEIberteplacitoprxrtUrttiare  mortem  Princi- 
pum,bclla,&  alias  hujusmodi  plures  calamitates,  Conftat  imprimis  hoc  ex  ipfis  verbis  Chri- 
fti Luc  i^.V.lo.SMrgetgemcontragentemt&rc^nttmadverfusregnnm-,  &  terramotnsmctgn!  erunt perlo- 
cat&peslilentU&fames  ,  terrorescjtte de coelo t&fgnamagn.t erttnt.  QuodfivcintelligaCur  (ucqui- 
damCommentatoresvoIunc)deexcidiourbisJeru(alem  ,  conftaccercc  ,  teftibusjofepho  & 
Eufebio,comecamiIlicexcidiofupcrurbemprxluxiire;  fivc  dc  univerlali  orbis  incericuante 
fuprcmijudicis  advcncum  s  fenciuntfartc  pluresDodorcs  incerlignailla  &  prodigia  incoelo 
&ftelIistucurosefrecomccas;  quorumincuicu  fceleraciapcccatisdeterrcantur,  <S:  ad  feriam 
poenitentiam moneantur.  Conftatid fccundocxipfodudturationis&luminenaturx,  ciim 
omnes  nationes  cujusvis  Religionis  ad  confpectum  harum  fatalium  tlammarum  exhorret 
cant,judicantcs  has  ut  figrta  impendortcium  cal.amicacum. 

Confirmantur  hxc  inductionc  cdmetarum  prioris  &:prxfentis  fkculi  extrafta  ex Mundi 
mirab.  Occonomia  Joannis  Zahn.  AnrtO  ifoo.  cometes  horrcrtdx  m.agnitudirtis  apparuit» 
paulo  poft Bajazctes, Turcarum  lmpcr.ator,.urbertT  Methone ,  five Modon  didlam  ad  Venetos 
pertinentem,  unacumaliisIocisinPcloportelb  fitis  occupavit.  Dirairtfuperlucspertotam 
Germaniamcummagnaartrtonxcaricarcgranaricocpic.  Anno  ifoS.comecailluxic,  (Scmors 
Philippi  Hi fpaniarum  Regis ,  uci  & pcftis magna  cum  ingenti  cerrx  motu  Conflarttirtopoli  fe- 
cuca.  Bellumquoque  Vcrtetum  decertnaie  exarfit ,  quod  Imper.ator  MaximiIianus,Julius 
fecundusPoncifcx,  LudovicusXlI.  RexGaIlix,Ferdinandus  Rex  Hilpaniarumcortfbcderati 
Venetisintulerunc.  Comecam  anniifii.  maxima  clades  incer  SigismundumRcgem  Polo- 
nix&DucemMofcovix  comit.atacft,  in quo 40000. Mofcovitarumpropeamncm  Borifthe- 
nem pcriCrurtt.  Suhfcquente  vero artno rurfiis  Oftrogius  Dux eductis  17.  milicis  Poloni mil- 
libusSoooo.  MofcorumadOrtamvicic.  Cometa  \<;\s.  poftfe  traxit  mortem  Regis  Gallixi 
maximasinundationes,  fxvam  lucm  in  Saxonia,  Thuringia  ,  Mifhiaquc  ,  ita  uc  ccrcia  pars 
hominumvixrcmartferic,  quibusaccellTc  anno(ubfequcnccmorsFerdinandiRcgisHifpania- 
rum  &UladislaiRcgisHungarix.  ComeCam  ifiy.  lecucaeft  cxpugnacio  HicrofblymxaSe- 
limo  Imperacore ,  <Sc  Hxrefis Lucherana  Comccaaftulgence  ipi.  morcuus  Leo X.  PoncifeX 
Maximus,  AlbaGrxcaaTurcisexpugnaca.  Bellum  diucurnumincerCarolumV.iSc  Franci- 
fcura  Gallix  Regem  exortunu     Aiino  if26,a7,<Sc  28.  cometx  attulerunt  mileram  cladera 

Ltt- 


72  Mcteorologia 

Ludovici RegisHungarixad Mohatzium ;  Budam captam, uti& Romanam llrbem ab exer- 
citu Caroli  V.  DuceBorbonio  occupatam ;  irruptionemTurcarum  in Germaniam,  indeaSo- 
lymannoViennamAuflriteobfefTamcumdevaftationepluriumRegionum.  Annoij^^.Come. 
tesingentis  magnitudinis  viCusefl,  fubtecutum  Ibhilma  Anglicanum  hsrefi  conjun61;um  ob 
negatamaRomanoPontificedifrolutionemmatrimonii,quoindu(3:o  Henricus  Rex  (ecaput 
Ecclelix  edixit.  Anno  ifj^.  cometes  apparuit ,  fecuti  ingentes  terrarmotus  ,  aeftas  maxima , 
undefbntes&fluminaexaruerunt,  domorumcediticiaacfylviE  Solisardoreincenla.  Come- 
tes  anni  i^-^g.  infelicem  Ferdinandi  Regis  pugnam  cum  Turcarum  exercitii  portendebat,  ab  eo 
eniminfugama6lusmultamilliaami(it.  Exorta  etiam  in  Italia  &  Brabantia  magna  annonx 
caritasacdirapeflis.  Anno  jf^i.  cometa  vifu  terribilis  confpedlus,  &  paulo  poft  Turca  in 
Moravia, Silefia & Aufhia crudeliilimcgraffatus.  Peitis dira prope Rhcnum in  Germania 6c 
Auflriamultamilliahominumabfijmpfit.  CarolusV.  etiam  infeiiciter  trajecit  in  Aliicam> 
multis  mercibus  &c  militibus  procellosa  tcmpcftate  fubmerlis.  Buda  a Ferdinando  Rcge  Hun- 
garix-obfelTa,  verumviduaJoannisWayvvodtTurcas  invocavit,  quiobfidionepullaarte  Sc 
aftuBudam  extorlit,  &:2.Sept.  eandem  occupavit.  Anno  iffg.  cometa  atri  coloris  verui- 
magincexbihensaftullit,  quemmorsCaroliV.Imp.  27.  Septembr.in  coenobio  morientis  6 
vefligio  excepit;ad  confpedumvero  cometx  fubfequentisanni  mortuus  eft  Henricus  fecun- 
du8RexGal!ia:,acpaul6poftPauIusIV. acif. Cardinalcs;  itemHercules  Dux  Ferraria;,  Rex 
Dania.',  DuxVenetorumLaurentius,  multiquePrincipcsalii.  Annodeinde  if^o.  cometain 
Galliavifus,&;moxobiitFrancifctisII. RexGallia, quemquadriennio  poft  ad  fimilem  Tra- 
gicamtacemrecutusFerdinandusImperator,  ZigethiinHungaria  expugnatioa  Turcis  ,  6c 
NicolaiSerinii  Herois fortiflimi casdes.  Anno  i)-82, cometes vifiis  Henrico  tertio  Regi Gal- 
lia:  tatalis,  quippe  cultello  a  monacho  interfedtus.  Cometa  ann.  1^83.  funeftumbellum  in 
Archiepifcopatum  Colonienfemintulit,  ubiErneftusDuxBavariceadverfiisGebhardumTru- 
chfelium  Proteftantium fidem  ampledtentem,  ac uxorem  ducentem , libertatemque Religio- 
nisfubjectisconcedentemArchiepifcopusdeclaratuscil.  Annoij^Sj'  cometatere  crinitus  <Sc 
f  Lilcus  magis  quam  fulgidus  obfervatus  eft ;  quem  biennio  polt  crudcle  fupplicium  Mario:  Stu- 
artXo Regince Scoti£E,fecutum eft,  ferali  enim  fententia imprai Eliiabetha; ejusdem  Cognatu' in 
eamlatx,auguftacervixpercarniticemfecuri  perculfa  elt.  Anno  1602.  cometa  in  pcftore 
cygniapparuit,&inHungaria  perdita  Alba  Regalis.  In  Gallia  ocBritannia  leditiones  ,  in 
Angliapeftis  horrenda  Londini,  Demetrius  Mofcus  a  fumma  gloria  in  fummumdedecus 
devolutus.  Annoi6io.cometaincoelovifus,&:converniSigismundi  fortuna,  acamiftubi- 
enniopoftMoldavia.  Annoi^ig.cometaprolixaadmodum  cauda  fbrmidabilis  in  cceloar- 
derecaspit,fecutaannifequentidie20.  Martiimorslmperatoris  Matthia;,  ingentes  turba;  6c 
clades ;  ortum  bellum  Bohemicum  &  Bethlemi  Gaboris  irruptiones  in  Hungariam ,  quas  1621, 
fubfecutum  bellumTurcicum,fucceslitbellorumSuecicorummo]es,  acmiferrimamalorum 
lernaGermaniamaffecit.i66i.CometaadcaputAquila;  volantise.rar[it,ocmortuus  clt  Philip- 
pusProiperinfansHifpania^.  InPolonialecutumbellumcivile,  Turcicumetiam  ann.  1663. 
viribus  tocius  Imperii  Sc  auxiliis  Gallicis  geftum ,  quo  prKter  alia  Neohufium  in  Hungaria  a 
Turcisoccupatum.  Annoi664.  (5ci66f.  duo  cometce  vili  funt  ;  fecutum  eft  bellum  navale 
interHoliandos&Anglos,pugnainterHifpanos&  Lufitanos.  MorcuusPhilippusquartus, 
RexHifpaniarum.  Annoj66s.  menfeMartioapparuitcometa  capite  deftitutus,  &  Candia 
poftdiuturnamobfidionemaTurcisoccupata.  AlphonfusPortugalliiE  Rex  coa£tuscedere 
Regno  ;  RexveroPoloniceCafimirusfponteRegnorenuntiavit.  Anno  1677.  obfervatusco- 
meta  fub  Andromeda  ,  quam  fubfecuta  eft  peftis  dira  ,  de  qua  ftiperius.  Demum  1680.  in- 
llgnisillecometavifus,  quihaud  dubio  bellum  ingens  Imperatori  Chriftiano  anno  1683.  ex- 
ortumcumTurcicodenuntiavit,  hincViennaaTurcisobfefradevaft.atisper  circuituin  inte- 
gris  Regionibus,  abdudtisque  in  fervitutem  multis  Chriftianorummillibus.  Annodeinde 
i^S^.BudaincafrumaChriftianisobfefTa  deperditis  ;o.  Chriftianorum  millibus.  Ann.  168)', 
LuxenburgumdeditioneiiGallisoccupatum  ;  item  Cafulium  in  Italia.  Genua  quoque  ab 
iisdem miferabiliter exufta,  & tandem  anno  i688.  rupto foederc  Romanum  Imperium  invafe- 
runc. 

Exquibusomnibuscolligiturprimo:  Cometas  femper  fere  quid  infauftum,  autplan^ 
inopinatumportendere,  fignaqueelTe,  qux  DEIIS  aflLimit,  «/  det  metnentibHs  fefig>7ificati'onem., 
Ht fHgiantkfaciearcHs,  Nonnegaverimtamen,  hosaliquibus  fauftos  eftc-  pofTe,  nunquame- 
nimaliquiditaperniciofumexiltituni ,  quin  non  <Sc  alccri  proclefTequeat,  quemadmodum 
morbi&KgritudinesMedicisfuntexoptaca;.  NecaberrabitaPhiIolbphi3veraciis,exmen- 
teFrancifci  Refta,qui  dixerit,  Angelorum  minilterio  fxpii.isformariccelefles  comctas  ad  falii- 
taremtimorem  nobis  incutiendum. 

Colli' 


Philofophico-Politic^.  73 

Colligiturfecund6,nonomtiinorecedendum  efFeab  iliorum  fententia,  quicoelumNa- 
turxlibrumcxS.ScripturJE&antiquorum  Rabbinorum  tcltimoniiseilevelint,  dicantquellel- 
las  veluci  ciiaradercs  ibidem  allignatos ,  Dcum  porro ,  dum  malum  extraordinariura  mortali- 
bus  eventurum  lit;niticare  deliderat,  extraordinarias  ftellas  in  coelo  accendere  (blere.  AltilH- 
mus  enim,inquit  1\  Kirchcrus  in  Phyfiologia  nova,litpiirimc  uticur  caulis  naturalibus  ut  hiero- 
glyphicis,ut  homo  in  his  legat  hoc,  quod  lapientia  divina  delcripferit  in  coelo,  cerra  6c  elemcn- 
tis,  ut,iilemitaspra;ceptorumDivinorumegredicur,  illa  homini  horroremincutiant,  illum- 
qucad  mcliorem  trugem  reducant.  Prxtereaaddit  Ricciolus ,  ut  admoneantur  Patresiami- 
lixtkocconomi  adprudentcmpadimoniam;magiltratus  vero  ad  avertendam  aeris  intettio- 
nem,morborum contagia,(S(:  bellorummotus.  LIndededuciturcontraLongomontanum,tt- 
nemCometarum  noneflead  rcpurgandamduntaxat  aerisftacionem. 

Colligiturtercio,  dato,  quodgeneratioCometsfitres  plane  naturalis  ,  de  quo  acriter 
complures  Authorescontrovertunt,maletamen  intertur,  eum  non  pofreeflefignum  extraor- 
dinariumalterius  rei,  utiirislicct  lit  res  plane  naturalis,  lignum  eit  gratix  &c  tocderis  divini 
cum  gencrehumano;  Deindelici^tnaturalemhabeatoriginem,  curnon  Providentiadivina 
ex  pecul iari  dilpolitione ordinare  pofl'ct,ut  tunc  iblum  orbi  afl lilgeat,  quando  mortales punire 
decernit. 

CoHigitur quirto :  Lic^t  non  omnes  cometas  fubfecuta  fit calamitas ,  eam  tamen  fignifi- 
carepotuerunt,quemadmodumJonjeprophetiapra'dixitNinivce  ruinam  ,  qustamenhaud 
fccutaclt,novitenimdivinaNemelistulmenfijlpendere,  fi  nosnoverimus  a  delicto  mentem 
rctrahere. 

Colligiturquinto;  utfuperiiisexKirchero  annotavimus,  tametfi  multi  Reges  &  Prin- 
cipes  lato  tuncti  fint,multaque  regiones  everli  line  piKvia  cometa;  tace,manet  tamen  hic,  u- 
bi illuxerit,impendentis  mali (ignum,  fic multcc etiam pluvix' exaere  dccidunt,quas iris  non  in- 
dicavit,  6c  tamen  iris  apparitio  non  ceffat  cfle  (ignuni  pluvicE.  Neque  enim  Deus  obligatur , 
utliimperextheliiurisnaturieiigna&porcenta  in  coeio  oftendat,  6c  ad  relipifcentiam  admo- 
neat. 

ColligestamenS.  vanaefl^ecometarum  prognoftica,  qux  fubfequuntur  k  Plinio<5c  aliis 
authoribusannnotata,ncmpe:ficometavidcacurin(tartibix,malummulicisminari;  fiafpedu 
trinoftellarum  fixarum  aliquem  afpexerit,  litcratorum  interitum  fequi.  Vana  pariter  funt 
1-aracelfi,  quicomet3m,(i  illuftris,procerum  ;  fi  caudatus  Ecclefiafticorum;  fi  fijicus  rufti- 
corummonemportendereautumat.     Necplacentomniexparte  oblervationesCardani,qui 

f)ut.it,  cometamjuxta54f«r««w  portendere  peItem,proditiones  &  fterilicatem  ;  juxta  Jovem 
egummutationem,  mortemPontificum;  juxta/l^//r/e»»bella;juxta  Solem  toti  orbi  magnam 
cladem,  juxta  Z^««<«>»inundationes,  aliquando ficcitates  ;  juxta  ^^«frfwPrincipummortem 
&Nobilium;  juxta^irrcwr/Wwvariamala&multa;  juxra£-;r4wdeliciolis  (ScNobilibus;  jux- 
ta  Csroium  6c  in  Tropic/s ^  t^juinoil/iufue  Regum  intcritum ;  juxta  Serpentes  &  Scorfienem ,  peftem  j 
juxta  7r/go««7w  perniciemingeniurum;  infixislignisterra^motus;  juxta  caput  Gorgonis  5car- 
matas  ftgurasbella;  juxta  Andromedam  & cajjiofeiam  fervitutes  &  defolationes  ;  juxta£r/W4. 
»«»f  cr.^r^otcmpeftates&:inundationes.  SimiliarefertLeopoldusAuftriacus,qui  fi  come- 
ta infigno/4r/>fwapparetdoloresoculorum  ,  boum  peftem  augurat;  in  Tauro  frigus  vehe- 
mcns;  inC7fw;«/igrandi3tonitrua,  inMwcromortesfubitas,  in  leone  bella;  in  virgine  fcbres  \ 
\\\  Libra liccitatem ,  in  ftgittario  a-ftum ,  in  Capricomo  Religionum  deprelfionem  ,  in  Aqnario 
fulmina,  in  H\cihus  fidei  mutationem.  Hs  &:  fimiles  fpecialcs  prognofes  explodendx  po- 
tius,  quam  approbandx  funt,  cumpraEtervanamfciendicuriofitatem,nihil  tblidx rationis 
contineanc 

Quaeres,an  cometarum  apparitiones  posfint  ab  Aftronomis  pradiciyRefpondet  Hevelius 
negativ^,  dum  in  cpift.  die  27.  Jan.  i66f.  ad  D.  Lubieniecium  ita  (cribit :  mirum  lane  multum » 
qui  fieriunquam  posfit,cLim  Aftrologi  glorientur,  fe  poflecometasadeb  prxcise  praedicerc, 
quod  tamoius  ille  Aftrologus  Germanus  (Schimferus)  circa  pacem  Turcicam  ,  qux  eodem 
anno,quobellum  minabatur,  initaeft,  adeo  enormiter  aberraverit.  Profbaoadeomulta» 
imo  contraiia  verba  nonnunquam  funditant,ut mirum eftet,  fi cadj unum  aut alterum  non at- 
tingerent.  Quammultos  cometasexconjundtionibus  magnisprcEdixerunt,quorumnullus 
fanehumanis  oculisvifusefty  ita  ille.  EtRatiocft,  quiaprididtiocometxeftresprorfusin- 
certa,  namfiventos,  fulmina&fimiliameteora  prxdicere  res  pland  fallibilisfit,  quantoma- 
gis  prxdicerecometam;  fiquidemm.ijusopuseftnaturxproduccrecomctam,  quammeteo- 
ra,potencioresque  qucuntintervenire  cau(x,eflredus  fiderum  impedientes. 


74 


Mcteorologia 
J  P  P  E  N  D  I  X, 


QllKrianonpaucisfolet,  numftella,  quce  magos  duxic  ad  prterepe  Domini  cometa  fu- 
erit,  vel  aliquod  aliud  illuftre  meteoron.  Huic  qusfito  fatisfaciunt  Conimbricen- 
"ies ,  negando  quoad  primam  partem fteilam hanc  luifre  cometam ,  cum  ea,  qux  de  nutu - 
ra  &  ingeniocometarum,  deiilorum  motu  &  evanelcenciafubdiurno  lumine&diftantia  a 
terrisdidafunt,minimeiiuicftell£econveniant.  Ha;cenim  biennio,utquidamvolunt  fpe- 
ftandam  feperpetuo  taminterdiuquam  nodtu  dabat  tanto  fplendore,  ut  alia  ccelilumina yin- 
ceref  occultabatur ,  dumopus  erat,  eoque  fe  in  terrara  demific  ut  Ephebi  inftarRegibus 
prielucerettaceviamquemonftraret,donecconftiteritfupra  fpeluncam  Neo-nati  Salvatoris, 
Fuit  igiturMeteorum  quidem,fed  nuUum  exhaaenusdi6tis,veruminfolitum  planeSc  fingu- 
i3re,nonnacurali,fedAngelicavirtuteexmateriafublunariconflatum,  valdeilluftre  ,  quod 
Angeliminifterio  in  interiore  aeris  regione  devehebatur.  Ita  communiterSS.PP.  Quam- 
visS.Chryf.hom.6.incap.2.Macth.&:  quidamaliiexiftiment,  fuifleAngelum,  quieafigura 
apparuerit, 

CONCLUSIO    POLITICA. 

Laboribus  ne  plus  aequo  gravet. 


2-3. 


JV".  zs  ■ 


Meteo- 


Philofophico-Poliaca. 


75 


'Eteoriftarum  fcirum  eftiComecam  in  Domo  Librx  vifum  turbas  prarfajMre ,  ac  velud 


t'jiroribusplagisi.]UCtbrmid.uidusJupitcrlaxorum  mole  prorgravatos  Gij^intcs  contru 
learmavit:  IcalaborumpciJidcrepreirus  fubditus  fatifcat  necelVe  efl:,  auc  in  prcmcn- 
tem  lcDominun-i  erigat.     Xon  luntdegenere  coclorum  lcrvi :  illisnec  mora,  ncc  rcquies; 
horum imbecillitas levamen quxrit , ut vires colligant.     GaHdentDrjina  fcrpctuo  motHi&j!:g{a- 
gttationcveictat sionitni.     Indefcjpt  vertigo  cdum  rotat.  Maria  ttjlibns  ii^jnieta  fnnt ■,  & fiAre  Sol  nefcit.  l,atinui 
At  ntortalium  nemo  el} ,  (jHifiriis  rchits Mijve Ltharihxs  intoitKS perpetMO  efjc  pojjit ,  fid  ipfa  natitra  cujusvis  Pacattu 
dii.-^uod  foLttium  dejiderat.      SoHcitudo  lineotio, labor  linequietc, occupatio  line  vacatione,ex-  /«  Paneff. 
ercitiumfinetranquillo,  fatigatiofinelbmno,perpctuum  mobile  efl,  humeris  hominumin-  77W. 
conveniens.     NecHerculesjnecOrioncontinuo  motuin  terris  agitabantur;  poftquam  in-  a/mucI. 
terlideratranslati,errantlincquiccc  inorbem  rcvoluti.     Aurei  Gigantis ,  Solis,  requies  cft  educat. 
moveri:  &hominumvitaeft,pon:motumquiefcerc.  reg.c.so. 


Quod 


'uod  caret  alternA  recjMie-,  durabile  non  efi-, 
Hdc  rep.irat  vires  t  fejfa^ue  membra  lcvat. 


Ovid.  <•/', 
^.Heroid, 


Nimioimpetuaquarumcopiaverfushydromylampvcccipitata,  illam  nonmodb  noncircum- 
agit,  fedtirangitacdemolitur.    Franguntur  vircs,  cumplus  xquo  premuntur;  nam&equo 
fuaponderismenfuracftv  quam  trahat;  (Scquod  nimiumeft,  camelus  rejicit ,  non  plus  pa- 
titur farcinx ,  quam  fuftinerequeat.     Apmri onusviribus dcbet ■,  nccplus  occupari^  qukm cuifUffcere Sen.  epijtt 
pejfumus.     Qui  cum  Si()'pho  incefTanter  volvic  ac  rcvolvit  iterum  iterumque  recidens  faxum,      //^. 
inutili tatigatur  labore ,  (ine fiudu  lallatur.     DMd.i e(l remijjio  nfumis : meliores acriore'scjue  recjuiete  Soi.c.is. 
furgtni.     Fertilibus  agris  non  cfl  imperandum,  cicb  cxhaurietiUosnunquamintermifTafoe-^e  tranq. 
cunditas.     Animorum  impetusaluduuslaborck-jicit.     Vircsrccipisnt  paulumremifli.  l^Q- animi. 
gumConditorcsfeftosinftitueruntdies,  utadhiiarintcm  laftis  lervirent.     Ex  aftiduitate  la- 
borumnafciturhebetudo  animorum:  in  lelc  redeunt  neccftarium  laboribus  interponentes 
temperamentum.     Arcusnimium  tenfus  rumpitur,  modcrate  .ittradtus  metam  affequitur. 
PtrniciofiJJimiimeflinomnivitA-,  cjuodnimiit/nejl.   Plinius.  Ecbovem opustiangit , ut fubjugocor-  Ovid.l.t, 
ruat:  6c  fruclibus  aJJIduis  Ujfa  fenefcit  humus.     Aruncus]  continuo  textu  fe  cvifcerat ;   arborcm  de  Pont. 
ubertateprefTam  copia  pcrdit;  iSccos  moderacoulu  fplcndefcens ,  nimio  at..  ehg.s. 

tritu  conlumitur.     MiquiAnirais-,  verbumhocplacet  /ilpheus 

mjhinimis.  Alphcus.  inepiffr. 


K  2 


DIS- 


76 


Meteorologia 


''f^.  ^5.3%  '-ysii  t^:;.  e^v,  t^-j;  gfsX  qf  ^■.-.  tS5?i  ^jm^  ('x^i  c^(g^  c^iV.  t:'/®;c  C/fc.  C/To-..  «fi 


DISSERTATIO    V. 

De  Meteoris  apparentibus  in  fublimi. 

■r\E  Meteoris  ignitis,  qux  vere  rubfiftunt,  &  accenduntur  in  aere  (exceptis 
-"-^fcilicet  Gometisfuperlunaribus)  inprioriDiirertatione  egimus;nunc  ad 
ea,  quL«ignitanonfunt,redtantumapparentia,  hoceft,  qux  reipracuranulUbi 
exiliantjfpecietamen  &  figura  vifuntur,  accedeudum  erit.  Dicuntur  alias 
etiamlucida,  quoniamlux  ea  effingit  innube,quamproptercraftiticm»Scdeh- 
fitatemnonomninopenetrarepoteft.  Ex  varia  enim  lucis  rcfraftione  radii 
multiplicantur,&variemifcentur,  «Sc  exea  radiorum  mixtione  exprimuntur 
colores,  vel  nudi,  vel  ad  reialicujusimaginem  conformati.  Hinc  ea  ab  Ari- 
ftotelelimplicivocabulo  (pnf,V/ita/<x,ideft  apparentia,  fpeftra,  five  vifaappel- 
iantur,  quoniam,ut  Seneca  lib.i.  Natural.  quseft.  ait:  Eormn  in  mibefiib/Iantia 
non  ejf.jedmendaxjine  rejimilitudo  Non fecus  ac  imago  apparens  in  fpeculo, 
aut  aquis.  Sunt  autempraxipue  >o(,Act^/ct  ftve  via  laftea ,  Vorago,  Halo,  Pa- 
relius,Parafelene,  virgce,  colores nubium,Iris.  De  quibus  fmgulis  pauca  pro 
inftitutibrevitatedift^iremus.    Quarefit 

QUiESTIOI. 

Ee  Circulo ,  ftve  'via  iaciea, 

^^^^:^OXMeteonsapparentibLisprimolocooccurntvialaae3,quamdeganter,Iic^tpau. 
^  \}W^  cisjdefcribic  Sulmonenfis  vates: 

v^^  Eftvia  fnblimis  coslo  mayitfefiajire»et 

L^itlea  nomen  hahtti  candercnotabilis  ipfe, 

Dehac  vialacleaexnoflrafubjicienda  fententia,quameteorumenenegabimus,hictra(3:andi 
locus  non  forec,  quia ramen  ea  Ariftotelis  & plurium  antiquorum  Philofophorum  f iiic  opinio» 
hancdifTertationisgratiuMeceorisinferimus.     Llnde  fic 

Concluiioprima:  CirculuslafteuSjVelvialadteanoneftlumenftellarum,  ut  Democri- 
tus«5cAnaxagorasdocuerunt,quceaSoleobcerrcEincerjettum  non  confpiciuncur;  nec  illius 
obfcuranturlplendore.  Ratio  eft,namprimofieri  nequic  ,  ut  Sol  omnes  inerrantes  ftellas 
non  femperafpiciac;  cumSol  ficmulcomajorcocacerrcemole,at,  ucPci-rpeftividcmonftranr, 
cumcorpusopacumobjiciturluminofb,aquo  magnitudine  fuperatur,  radiieluminofo  pro. 
deuntescoeunccandempoftumbramjadam  a  corporeopaco,unde  jameorum  dilTulIo  non 
impeditur.  Accedit,  umbramterraenonpcrtingereultraSphcEramMercurii,  quohr,  utter- 
rKinterpofitio  neutiquam  impedire  valeatexplicationem  radiorum  folarium  ad  fidcra  iner- 
rantia.  Secun-do  etfi  hoc  concederetur,  non  adhuc  ea  eftbt  caufa  latlei  circuli ,  quia  tunc  Sol 
alias&aliasftellasdiverfistemporibusinflexafua  latione  afpiceret,  aliasquidem,  cdm  in  fi- 
gniscftAuftralibus  ;  alias  ciim  in  feptentrionalibus ;  aliasintEquincdfialicirculo^quareo- 
portetet,lafl:eum  non  in  iisdem  femper  fteliis  cerni ,  nec  eandem  perpetuo  habcre  f  iiciem ,  fed 
pro  tempore  rnucari ,  quod  fal  fum  ef  le  docec  experientia. 

Conclufio  fecunda  :  Nec  efl  mera  in  acre,  ficuc  infj^eculo,  luminis  reflexio  ,  nec 
nieruscaIor,aucdenfiorignis,  ut  Macrobius  Sc  Diodorus  opinabantur.  Ratio  primipatet 
ex paulo ante d:i£lis,quia alioquin vialadtea non eandem  conftanter  ftationcm  teneret,  fed  ficu 
&locomucareturad  corporis  luminofi  circuitum,    Ratio  (ecundi  eft,  quia  nec  calor,  nec 

ignis 


\ 


Philofophico-Poiitica.  77 

ignis  aptacandoricaiilarunt,  (Scc]uamvisctrciit,t^iisEigiiis,  aiitcaloris  inhacfolumcoeliparte 
excicaticaulatanierticaxtamqucconllans^  V 

Concluliotcrija.  Nequecftmagnusaliquis  &  tctiuiscometa  infuprcina  acrisrcgione, 
autlato  ditfufaOkcxubcranscxlialacionum  contictio,quxinriammecurvi(lcllaruni  multarum 
defupcrimminentium  ,  quaniin  ctiam  inHuentia  continuocxteiranuuimcncumcantoMe- 
teorofbvendoextrahatur.  EllcontraAriilotclemi.Mcccor.c.  8- quiadhocalicrcndum  in- 
duceb3Curprim6,quiautfpir.itioadconcipicndumfcrvandLimque  ii;ncm  idonea  ,  ciim  ILib 
aiiquolideieconcrevic,crinitxllellx'faciemcxiiibet ;  itaconlentancum  efl:,  liniile  quidac- 
ciderelubfplendidiHimoillonderumchoro,  cui  ladeus  orbislLibjiticur,  &  toalclccre  inibi 
nonunain,ledinnumerabiles  (lellascrinitas,  qux  totain  iliain  viam  igncaluce  convcdiant, 
autcalidam&:  liccamexhalationemincuinlocum  evedam,  &  innubeculamtcnucm  «Sc  ra- 
ramcoadamlacccndant.  Facileautemineum  tradumcopia  vaporum  elevari  potclt,  quod 
iftavianoninccdatSol,  Sc  proptercanequeconfumerepotcllhanc  materiam,  Qu^i~)d  vcro 
fub  toto Zodiaco ,  qui magnis ,  lateque  fplcndentibus llcllis  abundat ,  non appareat cjusmodi 
candorladeus,  eaulaeft  perpctuus  ibi  Solis,  alioriimque  Pianetarumcurlus  ,  quomatcria 
hxc  oinnino  abfumitur.  Induccbacur  lecundo ,  quia  tiiculus  lacteus  libi  limilis  undique  non 
eft,led  alicubiampIior,alicubicontradior,  alibiclarior,  alibiobfcurior  ;  rurlLisaliuluiparte 
fimplcx,aiiageininatus;qux  dilcriminanonaliain  vidcnturhabcrecaulatn,niliqu6dexhala- 
tionumconglobaciomajor,min6rvepromagniiudine,&  vi  lidcrumeterraaflurgit,circuluni- 
que  varietate  illadiftinguir.     Ita  Ariftotelcs  philolbphabatur. 

Concraver6ha-cprim6eft,quomodo  pocuicacomlito  orbe  hucufquetanta&  tamcon- 
ftanscopiaexhalationuin.iteiTa  fuppeditaii.  Sccundo,  cur,qu6  leicnius,  exhalationibus- 
quepuriLiscoElumeft,viahceccandidiorlpedatur;  quomodo  item  eodem  femper  candore 
conlians  niterct,  (i  vaporibus,  quidivcr(()s  a  maccria:  variecatc  colores  trahunt,  conftaret. 
Tcicio,  quxnam  ea  quxlb  lidera  hujus  mcccori  lam  diuturni  caulx.  Q£art6  ,  non  (olent 
metcoraeireperinanentia,  fedfluxa  ,  «Sc  ptT  inteivalla  exiftere,  atqui  Galaxia  omnibus  Ix- 
culis  eodeinomnin6perfeveravicmodo,omnitemporeeandemleinpertigurain,  claritatem, 
quantitacem&dcnlitatemretinet,  cLiintamenhycmepaucx,xftatevero  plurimx  cxhalatio- 
nes  in (uperiorem aerisregionem cludcncur,crgo  lignum eft,  nonmagis  illam  meccoruin ef- 
le,quamlicSoIvclLuna,  Quinto,  (iide6taiH;ili^iiacionuminulcicudoilliccoale('cit,quiapars 
cceli,cuilLibjicitur,trequentilliinis&lplcndidilhmisftellis  confperfa  ell ;  liinile  quidperpe- 
tuoactidcretinaliisaetistradibus,  quibus  (etaincxtraZodiacum)  li  nontantaliderumtre- 
qucntia ,  6c  magnitudo,  at  certe  ea  relpondet,  qux  ad  alios  circulos,licct  oblcuriores ,  efficienr 
dos  (at  cfle  debcret. 

HinccoIIigiturprimocontraargumencaincontrariumallata,  licetfub  uno  aliquofidere 
congregetur  inEcrdum  exhalationum  materia ,  qux  crinitam  ftellam  clTonnet,  contingcrc  ta- 
meri  non pofTet,  ut  tot annor jm  millibus  tanta halituum  vis  fub  ftellis  ftagret, & circulum im- 
men(xmagnitudinisde(cribat,  (ednecc^rariotandcmabdimeretur  &c  evanefccret. 

Colligicur  (ccundo :  Ladeuin  hunc circulum  non  ob  divcditatem  fiderum halitus in  fub- 
limeattiahcntium  c(rcalibimajorcin,(5ccIariorcm,aIibim:norem  Sc  obfcuriorem  ,  fed  quia 
parces  illx  odavi  orbis  (ive  finnamenti ,  in quo  in(idet,ut  mox  dicain ,  non  ubique  eandem  ya? 
rietatem  &  denfitatcm  obtinet,     Unde  lcquicur 

Conclulioquarta.  Circulusladeuselt  in  firmamenco.  Ratio  prxter  dida  eft,  quia  A? 
ftronomidcprehenduntGalaxiain  non  reddcrc  u.latn  paralaxim,  vel  diverfitatcm  afpedQs, 
fed  e diverlis  regionibus  per  eadcin  (idcra  commeare ab  omnibus  cernitur.  Secundo , codem 
modocuinfirmamentoniovetur,(Scabortuin  occafum,  (Scvicilliinaboccafuinortum,  hoc 
cftunogradu  ccntum  annis. 

Conclulio  5".  Via  ergoladeacftparsctxlifivefirmamentiornata  ftellulis  innumcris,  ita 
tamen  exiguis,  ut  fugiant  aciem  oculorum,  qux  (iinul  jundx  clariorem  reddunt  illam  parcem, 
ac  vcluti  taiciam,  aCque  adeo  exhibenc qucndam  caiidorcin.  Patet  hoc  ipfum  ad  ocuIum,fi  il- 
lamcoelipartem,  ferena  tempeftate,telolcopioaliquograndiore(SLexadeparatoinli3icias,de-; 
prehendcsillamplagammaximaminutarumftcllularummultitudine  conlitam  eHc,  at  dc  illx 
ladea albedine  vidcbis planc nihil.  Confiimari potcft a (imili,  (Lime duas tabulas nigro colore 
imbutas, inharumunapunctacandidainajotaquidcm,  fi;d  notabili  inter  (c  intcrvaJIo diflTta, 
in  altera  vcro  itidcm  punda  candida,  fed  parva ,  Ircquentiftimaque  delcribe ;  fi  tabulas  fic  para- 
tasdpari,  remotatamendiftanciainlptxeris,primamnigram  albisdiftindampundis  invcnies, 
hxcverodiHimulacanigredinctctacandidaelfcapparcbit.  Pardccoclo ,  ftellismajoribusdk 
disfitis,ac  minoribus  (Sc  conjundis  eftojuditiuin.  Hinc  a  capite ,  id  cft,  de  novo  incipiendo 
intisiturprimo,  quodcciam(pecialiscandor,quiiiocaturinquibusdamaliispartibuscoeli,oriar 
tur  ex  limili  multidine  ftellarum. 

K  ■;  Infer- 


78  Metcorologia 

Infertur  fecundo ,  quam  vanaquorundam  dehoclaaeocirculofuerintcommenta.  Py- 
thagoras  enim  v.am  hanc  aftri  cujusdam  laplu,aiii  Phaediontis  c  coelo  calu  attritam  putarunt. 
1-uere,  quiJacJunonisMercuriumladlantisertufumadfignandumhunccociicircuIumdifflu- 
xille crediderunt.  Pafciamccch  Theophraftus  feu  hemilpha:riorum  juncturam  aft"erebat, ra- 
tus,  quodDeusccelumm  duaspartesquali  (cutellasprocuderit^&deinfferruminationehac  ar- 
gentea  etiam n u m  (pedlabil i ju nxer it. 

Quoeresquiserteaushujusladtei  circuli  fit:  Plinius  lib.  iS.  c.  29.  tribuit  ei  vimhume- 
ttandiatqueoptimofuccofeulaaealendi&impiendifruges.  Hujusenim  defiuvicinquit, 
veiutexubere  aliquofatacundta  laaefcunt,hoceft,  fiEcundum  &  fruoiferumfruaum  con- 
cipiunt.    tgoahumhaudmfluxum  ininferiorainvenio,  quamquivulKoaftrisomnibuscon- 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Per  vefligia  majorum  afcenditiir  ad  gloriam. 


g-.s.f. 


PRaedecefTorum  facinora  fummaria  funt,  quibus  Succeflbres  inftruuntur  ad  ccqualia,  uc 
juvenes  aquilse  feniorum  volatu  ad  fequelam  pertrahuntur  :  Ita  majorum  veftigia  funt 
Anntd.  leges  juniorum.     Certe  Tiberius  Imperator  omnia/<«ff<«,  diElacjHe  Augtt^i  C&faris  vice  U- 

gts  obfervnbat^  ait  Cornel.  Tacit.  Ex  Alethologorum  doftrina.  Heroes  per  viam  ]a£leam 
progrefli,  adfplendoresperducuntur,  fanguinisetiamprofulione,  lucrati  funt  nominis  can- 
dorem.  ItaPolitice,  quamcum  laftehaufifti  indolem,in  AntecefTorumcxemplis  exerce, 
preflbque  pede  femitae  laudum,  benefaQorum  luminibus,  quafi  aftris,  inftratx  ,  indefeflb 
curfu  inhsre.  Lupoldi  Auftriaci  ad  Sempacum  generofitas  anno  '13S6.  profufo  fanguine  ]a- 
aeamomnibusAuftrisEArchi.Ducibusviamftravifrevideturjquandoillecandentemveftitum 

bcl]i. 


Philofophico-Politica.  79 

bellicofn  ranguinepinxit,folo,quembakheLi!nincinxic,  circulo  fuo  in  candoic  relidVo.  Cu- 
jus  pvivliimeinoiiaminlignicer  Auftriatener,  inlignica  candido  lcucibaltheo  (anguineo  trans-  Cranz.!t*s 
vcrlimcamnoilluddividente.     Indeadeum,  quem  etiamnura  rcnent  glorix  apicem  ,  tot  1.9.  Va»- 
Auljriacalldcrapertigere,  ruolcmpcrinladead  tam  gloriolam  lemitam  cnutriti,  Nempe:  clal.css. 
rortescre.tnturfortlhns&  l>onis, 

Eflinvivencis-,eHi>ie(jH!Sfatrum  _  H(irA$, 

Virtus^nec  imbellemferoces 
Prngener.xnt  AquiU  columbam. 

QiiintiMaximi  &  PubliiSciponislauscll,  li  quando  Majorum  fuorum  imagincs  intueren- 
tur,  inriammarianimosfuosajebant,  &  invirtuolii  aftaincitari;  nec  ante  conquiefcere  p.o- 
terant donec  lemicam  laudum  ica decurrcrenc,  uc  rerum  a  le  gedarum  tama  ac  glorii  eos  om- 
ninoexacquarcnt.     Nempe  PrA-deceiroresgloriolbshabuirietelicitatisell:,  at  imitari  eft  vir- 
tutis.     Is mihivitietur  yimpliffimns^ejHifua  virtute in altiorem  locum  fervenit:  Ciceronis  efFatum  eft.  Cic,  fro 
Dctuoaddemajorumexemplis.     Illi  Pharum  accenderunt,  tu  remumintende;  Illi  faccm  Rofc.A^ 
prxtulerunt,  tufequcreprxcuntes.     IIIitarciam&  baltheum  proprio  Marce  acarce  merue-  merin. 
ruric;tudifcetanqu3madidcamacrcgulamornare&  componerc  vitamtuamjuxtaviamillo-  'Pit<t. 
rum  atque  virtutes.     Hujemita  UiHdum.  Claudi.  l.^.deConlul,  Honor.  T^/w, 


QUtESTIO  II. 

T)f  colorihus  in  aere  apparentibtis^ 


EXperientii  (Sc  oculis  videmus  quosdam  colores  apparere  in  nubibus  ,  maxim^  tunc, 
quandoillaspoIlSoIisoccafum,  velinauroraobfervamus,  qui  ornamentumnonme- 
diocremundoaflfcrunt.  Speftamus  illasjam  rutilas,  jam  flavas  aut  candidas,  modo 
viridcs  (S:cincrcas,aliquandoobfcuraS(Si:opacas.  Llndepraecipud  quatuor  coloruin 
generanotancur,aliJUsnempe,  niger,rubeuS(S£viridis.  Dubium  hic  eft,  ucrumhujusmodi- 
colorespropriitkverilinc,  (Ikundeproveniant.     Quarefit 

ConclulioPrima.  CoIores,quiinnubibusapparentnon  funtproprii&vericoloresipfa- 
rumnubium,fivecxhalationum,  (Scvaporum,  quibus  ipfaconltant:  racio  defumitur  ab  eo- 
ruminftabilitatc(Sccontinuavarietate,videmusenim  nubes  cinereas  Sole  adillasaccedente 
reddipurpurcas,(S>:puniccas,  codemquefolari  lumine  recedente  veldeficienterurfusdefi- 
cere  inalbidas, cinercas ,  &  nigrasjuxta  menfuram  nempc  incidentislucis^Sc  nubium  tempe- 
ramenti,ergo(ignumeft,taIescoloreshaudemanare  ab  iplis  nubibus  fiveexhalationibus  5c 
vaporibus ,  cum  hi  ibidem  perleverenr. 

ConclulioSccunda.  Nechicolores,qui  in  rKibibusapparencfuncSolis,  ejusveradio- 
rum  proprii.  Ratio  eft,  quia  nubes  varias  colorum  tbrmas  alfumunc;  utjum  virides,  jam 
puvpucear  appareant,  (ed  neque  Sol,ncque  ejus  radii  funt virides,auc  purpurei,  ergo. 
-  '  Arguescamcnconcraprimb:  nubcsluncSolisfpecuIum,undeficutcolores,  quireprx- 
fcncancurinfpcculo,  funcipfimet  colores  objecti  reprxfentati^itaparitercolores  innubibus 
relucentescruntcolorcsSolisibipcrreflexionem  reprjefentati.  Secundo  color,  qui  vifitur 
in  cubiculo  obfcuro,  in  quo  tantum  tenuefbramen  relinquitur,  cui  opponitur  charta,eft color 
iplarumrerum,qua:tranleuntpcrplatcam,omniaenimha;cfiuntpcr(peciesreflexas;quoidem 
(entiendum  de  nubium  coloribus.Refp.  ad  primum,di(paricaccm  e^Tc,  nam  in  fpeculo  videntur 
colores objcdii , cujus  (pccics in  tali corpore tcrlb refledtuntur, at  verb  in  nubibus ,  ciim alius 
color appareat diverfus a  colore Solis  Si radiorum ,  fignum eft ,  nullam  ita in  iis  fieri horum re- 
flexioncm.  Eadcm  eft  refponfio  ad  fccundum ,  quia  in  allata  inflantia  objedtum  habet  fimi- 
les colovcs,  qui  ibi  ad  chartam  reflexi  videri  poftunt ;  at  verb  in  nubibus apparent  colores ,  qui 
inSolcnon  (lint. 

Conclulio  tcrtia;colorcs,  qui  in  nubibus  videntur,  nonfuntveri,  fed  app3rentes,"qui 
oriunturparcim  cxdiverficatcafFedlionum  materice,  in  quam  lux  Solis,  Luna;,  vei  aliorum 
aftrorumincidit:  partimcxdiverfb  afpcdluluminofi  ;  partim  ex  qualitate  mcdii,  per  quod 
transmitcicur,aucfpcciesvifibilesad  oculos  feruncur,  parcim  deniqueexalia&:  alia  intenfio- 
nevelrcmiftioneluminis.  Probaturhxcdodtrinavariisinftanciis.  Primb  in  vitrotrigono, 
fivetriangulari,ciamluci  opponitur,  cbdivcrfitatemopaci  incequalis,  (Scdivcrfamluminisin- 
cidentiamgeneranturfimiiescolorcsdivcrfi;  Secundb  in  collocolumbx,  cuiusfubtilisfimsc 

fylumcc aliqualitcr  funt  diaphanx" ,  & ob crifpas colli undulacioncs admictunt opacitati; inxqua- 
cm,fimiles apparcnt colores,qui tamen  ncc in  vitro  triangulari ,  ncquc  in collo columbce (untf 
nifitantumapparenter,ergbctiamexmixcur3  lucis  in  corporc  diaphano  cum  aliquaopacita- 

to 


8o  Mcteorologia 

te  umbro(a,qualisefl:nubls,pofruntfimilescoloiesgeneran,  qui  fblum  Ibi  apparenter,  non 
tamenverilunt.  SimiliterucBammteexvariafijmicommixtionevarie  colorari  folfnt,  alix 
enimpuniceseialijEpurpures,  alia:viridesapparent,itaaRrorum,  prsfertim  Solis  ac  Lunas 
variae  Ipeciesnobiseflfulgentprodiverfitate  medii  inter  illa  &  afpedlum  noftrum  conilituti. 
Hinc  eodem  tempore  Sol  oriens  nobis  ob  copiam  vaporum  fuperhciem  occupantium  rubet, 
&idem  relpedtu  alterius  horizontis  altior  flavet ,  quia  hujus  radiiamedii  vaporibus  calore 
conlumptisnullamopacitatemcontraliunt. 

ExhiscoUiges,  Gau(ammaterialemh6rumcolorum,cui  videlicet  inexiftunt,  efTevapo- 
rem&  exhalationem,  velaeremaddenfatum,veletiamaquam,  praefertim  qute  in  majorem 
raritatemattenuatafit.  FormalemefTelucemvariemoditicatam^efficientemlucidacorpora, 
aliaqueidgenus,qua£lumenip(umjaculantur,&:materiamad  ejusmodi colores admittendos 
prspatat» 

■Arguestamen  contraprimo.  Coloresapparentes  variantur,  quoties  variatur  pofitioo- 
culorum,  ut  fitincoloribus^quiincollocolumbse  apparent;  fed  non  ita  contingit  in  nubi- 
bus,  earumenimcolorespedeverant,  licetoculorum  pofitio  varietur,  ergo.  Secundd,ali- 
quandopofl^SolisoccafumperintegrumhorKquadrantemperfeveratin  nube  ejus  color  Fia- 
vus,ergohicnonre(ultatexmiXturalucis  cumopaco  nubis.  Relpondeo  ad  primum,  pofi- 
donemoculorumnonadeofacilevariari,  utrelpedu  talispoficionis  varietur  etiam  in  nube 
mixturaillaluciscumopaco;  quodtamenfacileacciditin  collo  columba:,  cujuscolorfacild 
variatur,quiafubtiliflimaplumx  crifpantisopacitasfacillime  etiam  variatur.  Ad  fecundum 
negocon(equentiam,licdtenimSol  jamocciderit  refpeftu  noftri ,  non  ita  recidit  refpetlu 
nubis,  quxcum  fitinhorizonte  &  in  lublimioriloco  ,  adhuc  refpicitur&penetratura  Sole 
fpatioirlius  quadrantis  ,  ficque  perfeverat  in  eoeventu  talis  color,  quia  perfeverat  luxSolis 
nubem  penetrantis. 

Qua;resadhucprimo,quomodoergocoloralbus,niger,rubeus,  &  viridis  ac  alilinter- 
medii  colores  generentur  J  Refpondeo ,  album  generari ,  quando  in  nubem  rariorem  ,  &  ex 
vapore  fubtiiiore,  parumque  condenfato  conftantem,  lux  luminarium  coeleftium  incidit, 
eamquepenecrat,  &intotumejus  corpussquabiliter  difFunditur,  Nigerverocolorinnube 
exden(a&crafraniateriaconftante,parumque  luminis  recipiente  producitur.  Rubeus  fit, 
cumnubesinlehabenthumidum,  fumofum,  terreftri  adufto  commixtum  in  quod  incidens 
Solisradiusnon  penetrat,  fed  repercufTus  duplicatur  rubeumque  colorem  eflicit.  Viridis 
colororicur,cumnubeseft  aquofa  &  rorida,  ac  ftillare  jam  incipit  recepto  lumine  ,  quod 
enimaque£eeftinjedummateri£e,viridemcolorem  efficit,  Denique  reliqui  colores  medii 
gignuncurexmajorivelminoriincidentiaLucis,qualitatemedii,  &  diverfitate  afFeftionum 
materia:. 

QiKeresfecundo,  cur  coelum,  dum  rereniflimum  eft,  coeruleum  appareat?  Refpon- 
deo , hoc  ex  eo  contingere,  quia tunc  nuUum  in  aere  corpus  opacum,quod  aut  terminare  ocu- 
los,autfallcrepofIit ;  unde  vifio  tendit  in  folum  a^rem ,  qui  cumfitcorpus  tenuifHmum, 
oculonullos  videndi  limitesponit;  quovero  magis  ab  oculo  diftat  objeftum  ,  eo  amplius 
vergit  ad  nigredinem.  Hinc  cum  vifiiales  radii  in  ferena  coeli  facie  terminum  non  afFequan- 
tur,tit,uc  fuperficierumaeris  mulciplicatio  ex  xquali  lucis  &  tenebrarum  miftura  medttim 
oculo  colorem  nempe  coeruleum  afFundat ;  ficut  cundem  montes  remotisfimi  colorem  oculis 
ingerunc,eadem  fuperficierum  aeris  multiplicationecaufatum. 

QvKerestertio.  Quid  color  albus,  niger,  rubeus  &c  viridis  portendat  T  Refpondeo: 
albuscolorferenitatis&ficcitatiseftnuncius,  quoniamtenueshce  <5c  raroe  nubes  parum  aut 
nihilhumoriscontinent,  &;facil6disfipantur.  Nigercolorgravestempeftates  &  largos  im- 
bres  denunciat.  Rubeus  color  &  fercnitatis  8c  tempeftatis  eft  nuncius.  Screnitatem  promit- 
titrubedove(pertina,quianubcmraram&:ceftudiurno  Solis  exficcatam  efFe  oftendit;  tem- 
pettatem  dcnotat  matutina  rubedo,quoniam  oftendit  Solem  multos  vapores  attrahere  in  fub- 
lime.     Viridis  demum  ct)lor,ob  aquffi  copiam  in  nube  exiflentem,  magnas  indicat  pluvias. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Coloratispraetextibus  attende. 

llis  credat,ipfum  ccelum  mcntirif  Piftis  illudit  coloribus,  fafcinat  oculos  ,  &  dum 
a'erempurpurat,evanidomoxfpecio(bapparatunubiumfevelamine  obfufcat.  Ve- 
iucPavo(yrmaextendit,&cumpompofacolorumpro(bpopoeiagemmasacadaraantes 

'  cauda  prceiisrt ;  contrada  illico  atque  decuflTata  coiorum  fuppeftili  ales  fiE ,  quam  fui 

pudec 


Q 


Philofophico-Poiitica.  8l 

DudetiDfius.  Irafpeciofosconfiliis  fuistitulosrxpc  prxtexit  mcns  fucata  ,  palliat  anlmila- 
ieb,-,s,purpuratfraudumpedicas  ,  pro  Reipubl.  falute Zelotes  fplendicar:  ardctcao  fipa- 
rio  revelatisqueoccultismachinis,  cverfor  communis  Boni  aydit,  Principis  ac  populi  tra- 


ditor,  quiregnum  promovetad  occafum.     Pellucidum  vitrum  a  colorum  triadc  trigonufn 
diciumlridemretert^picturilexhilarat:  Solercccdentecolorescxuit ,  palliumdecegit,  quo 
credulum  nimis oculum  decepit.     O quoties Pacis  Iridcm  prsetexit  Conliiiariix  lingua  Pro- 
vincixbonumatqueaugmentum,popuIiquicrem:  (SctandemfLiblarvaludir,  tScilludit,  imo 
cum  hofte colludit,pcffimus  communis boni  occonomus ;  quia cum  domefticam  rem pronio- 
vereviderur,  tantopejus  nocet,  quanto  minus  nofcitur.     NulU  funt  occnltiorcs  injidu,  cjmm  q^^  gYoi, 
M,  <j«/ //«««/ ««y/wwijxoMfoj^aV^loquiturRomanafacundia)  uametwt-t  cjuipalam  efl  adverftrius  ^  ,,-^  fr,.^, 
faciU  cavendovitarcpolfis  :  hocvers  occu!tumi»teni»ur»,at<jUfdot»cJ}icum  malum^nonmocCo  noncxifiit.)  ff^ 
verMmetiam  0pprimit,antecjttam  pro/picere  atcjut  expiorarepotueris.     Qu^od  aftoris  exhibet,  formo- 
fumeft:  quodauribusoffert,  lalurare:  at  quod  intentio  celat  ,   in  ruinamceditReipublicx. 
Sincerumcor  ad  fpeciem  fingit,  proditiontm  in  abfceflu  abditam  relcrvat,     Fons  turbidus 
eft,vencnumdilTimulat.     JurecrgoGrxcusillcScriptor :  ^^  ««/&/)//«  infidiarum  Regibus  tendi-  y 
tur,e]Hamabhis,ijui/eJimi4lantar»are  maxime.     Nc  ergo  crede  colori.  Prudens  diftidentiainla-   ; 
nianoneft.     Audiconfili3,excipcvota;3tfpcciofafunc,intimiLisperfpice,totusocuIus  fias,^ 
quifubcolorelateat,  velut  Argusconfidtra:  difhdentiahxcprovidentiaeft.     Tamenim  ftu- 
diofusliii  palliandiinfidus  eftanimus,ut  veIuimarcfyrtibusabundct,acnnuofuminlerecon- 
datambitum,  nonnifitradutemporisdetcgendum.     Scitd  enim  arcana  confiliadiflimulat» 
oculi  amicitix iavum propinant, lingua  Regni Patria;quc  Patrcm loquitur, communisque na- 
vis  promotorcm:  at  rtudtusinrccelfulir^veriqui  Reipublicxratim,  cum  Principe  Navarcho 
infcnpulospropcllat.     llndcTuLeonisjuniorisadagioftarc  contcndc:  FiJe^&di/fdc.  Crc- 
dereomnibus,  faciliuseft,  dithdcre  omnibus  velania  cft.  Fidere  cum  hducia,boniPoIitici 
eft. 

L  QUi- 


p 


82  Mctcorologia 

QUiESTlO  III. 

T)e  Voragine ^  HiatUy  ^  Halone  aut  Area  feu  Co- 

rona. 

Ro  diverfitate  apparentium  colorum  ,  qui  fpeftantur  in  aere,  &  figurarum,  quasex- 
halationesineum  evedti  induunt ,  contingit,  ut  in  fublimi  diverte  rerum  fpecies  & 
imaginesappareant,  interquasprimaoccurritvorago&hiatus,  (ive  chafma,  de  quo 
fit 

Concl ufio  prima.  Chafina efl:  meteorum  apparens,rpeciem  exhibens  aperientis  (e &  de- 
hifcentis  cceli,quod  tunc  contingit,  cum  ferenu  noctemultse  exhalationes  five  vapores  in  fub- 
limijin  medioquidemdenfioresinOrbemverorariores  inter  lumen  aflrorum,  5c  noftrum 
afpeftumconftituuntur,  fimilitudinemfbveccexhibentes,  qujefimagna  fit,  vorago  dicitur, 
fiparva,hiatus.  Caufaveroapparentisprofiinditatiseft,  quoniam,  quanquam  tequabiliter 
lintfitarhujusnubispartes,  tamenextremxoblucisprofufionem  funt  clariores,  hoc  eft,  ex- 
tremxpartes  funt  fubtiliores,  (Scalbercunt,  acpropiores  nobisetrevidentur.  Media  autem , 
quj£denfa,&:nigraeft,  longiorireceftuin  profiandum fubfediffe  putatur, idquenonaliamob 
caufam,  quam  quod,  qu£E  clara  funt,  alboque  apparent  coIore,ceIeriter  vifum  moveant,  qux 
veronigra&oblcura  lunt,  minuseumathciant.  llndeingeniofi  piclores,  quas  partesinfuis 
tabulisprofundioresconfpicicupiunt,  illosnigro&coeruleocolore  exprimunt,  eiimque  al- 
bocircumdant,ubiitaprofunditasquajdamefrevidetur.  Cumveroquidpiameminens,aut 
aliquidafpeftuiviciniusreprxfcntare  volunt,  albo,  aut  coloribus  ei  cognatis  id  cxprimunt, 
nigrumautcoeruleum  circumquaque  adhibentes. 

tateteXhiscaufaformalis ,  &  materialis  iftarum  apparentiarum.  Caufa  vero  efEciens 
ipfarum  foIeteft"ecafualis,  cafii  enim  accidit,  utvapores  nigri  tubjiciantur  exhalationibus  ac- 
cenfis,  itautlumenperipfostranfienscoloretur,  &:quod  difponantur  ita,  utfbrment  appa- 
rentiamhiatusautvoraginis,veIaIiorumfimiIium.  DeefFeduhorumita  loquitur  Pliniusl. 
2.  c.  ;7.  quod  fint  prsnuntia  ingentium  malorum,  feditionum,  defedtionum,  incurfionum  ho- 
ftilium,  (Scimmodicarumficcitatum.  Qux  omnia,  fi  ultimum  demas  ,  rneaopinionQcom- 
menta  funt. 

Conclufiofecunda.  Halo,  LatinisArea,Plinio  &:  Senecze  Corona,  eft  circulus  circa 
Solem,  autLunam,  autaliud  quodvis  aftrum,  quiexprimitur  in  aere  incidentialuminis  ab 
aftro  in  vaporem  difpofitum ,  &  pro  ejus  difpofitione  varios  fortitur  colorcs.  Nominatur  A- 
rea^  quoniamare;^  rotundx  ferendis  frugibus  apud  Veteres  deftinatse  fimilitudinem  habet. 
Plinius&ScnecacircuIum&coronam  vocant,  quiarotunda  plerumque  conftat  figura&fi- 
deracingere^Sccoronare  vidctur.  Ruftici  hanc  impreftionemvocant,  ber  Sortrtci»  ^of/O* 
t>eri>crBonitcn€von/  ol)cr&ct5^oitt>0<5of/  obcrCrott. 

Conclufiotertia.  Generaturhocphafma,quandovaporesexterra  exhalantesaequabili- 
ter  &:moderateinorbeIi3iflefcunt,nubemqueefficiunt  tenuem&quaficomplanatam.  Qua; 
dcinde  flderis  ,  cui  flibeft,  &  cui  diredle,  apponitur,  radiis  non  nihil  proptcr  fpirationis 
denfitatcm  infradis  <5>:circumdi(fufis  illuftrata  aream  quandam  rotundam  oftendit.  Caufa 
ergoefticienseftSoI,Luna,veIaIiaquxdam  illuftris  ftella,  nubem  raram  fulgore  fuo  feriens 
&  illuftrans.  Materia  live  lijbjedtum  eft  nubes,  quce  tribus  debeteffepraedita  conditioni- 
bus.  Primum,  ut  (itrara,  nondenfa,  ut  lumenfideris  pollitpenetrare.  Secundo,  ut  fic 
^quabilis  vel  uniformis  non  in  una  parte  crafTa,  in  altera  tenuis.  Tertio,  ut  direfte  fub 
aftroconliftat.  FormaeftrefraftioIuminisinnubeadanguIosEequales  ,  ideoque  fbrma  eft 
rotunda,  &integrocircuIoapparethalo,quoarea:(patiuin  clauditur.  Quomodo  autem  ad 
angulosrcfradliofiat,  docct  Seneca  lib.i.jnatur.  quxft.  cap.  2.  his  verbis  :  Humor  &:  Aer 
&  omnc,  quodexictuformamaccipit,  in  talem  habitum  impellitur,  qualis  eft  ejus ,  quod 
impellit,  omneautemlumenrotundum  eft,  ergo&aer  percuftbs  luminc hunc  modum  ex- 
hibet. 

Hoc  a;;tem  Idolum  in  medio  eft  luminofum  ,  quoniam  in  mediam  nubem 
reftiores  radii  Solis  vel  Lunte,  incidentes  eam  fovtiiis  attenuant ,  magisque  illu- 
minant.      In  extremitate  vero   nigricans  eft,   quia  in   eam  radii  obliquiks  &c  debi- 

lias 


Philofophico-Politica.  33 

debiliii?incidsntes  minlis  candem  illuminantv&  obfcuram  relinquunt.  Nonnunquam  ta- 
mendeticiente  maccrii  non  integcrcirculus  ,  fed  quxdam  tantummodo  illius  porcio  cerni- 
tur, 

Dices:  Incoronisaliquandoapparentvariicolorcs,  crgo  non  diflerunt  ab  Iride,  Re- 
fpondeo,  variosaliquundocolorcsapparereincoronis,  non  cotamcnordinc  ,quoapparcnc 
in  Iride,  led  ordine  plane  inverlb,  (icque  etiam  adhuc  ditHnunt  cx  hoc  capicc,  de  quo  plura ,  ubi 
dc  Lridc. 

Quxrcsprimo,  an  halovicinus  (ideri  (It  ?  Relpondeo:  etli  proxime  (uluscingere  ,  & 
quafi  coronare  videatur,  hoc  tamen  vi(us  noUri  iinbccillitati  adlcribendum,  idolum  cnim 
hoc  dire(3:e  intra  (idera  in  medio  acre  exiftit. 

QuxresSecundd.  CurfiequentiiisLunam,  quamSolenii  aliaveaftraambirevid^atur? 
Rcfpondeo:  Rationemc(re,quoniam(ubSolenontacile  pollunt  colligi  6:  (ub(iflere  tenues 
i(Le nubecula.' ,  in  quibus  halo  generari  Iblet ,  proptcr  calorcm  illius  dilTipantem.  Reliqua 
ver6a{trainfirmioremh3benclucem,quamutlemperpo(Iintincorporc(ubjedto  (plendorem, 
hujusprxrertimfigura;,  cujuscdhalo,  etbccre.  Lunxautemvisinertior  ,quamutdi(cutere 
vapores  podit,  ncque  tamen  tam  exigua,(icut  reliquarum  flellarum. 

Quxres  Tertio.  Quo  tcmpore  halo  contingat?  Rcfjiondeo:  pollAuflri  flatumple- 
rumquc  gencrari,v]uoniamtum  cradTu^culiexcitanrur  vapores,  inquibus  halo  taciic  impri- 
mipotcli.  Dcindeinautumno&vere  (requentiiisconlpicitur ,  cum  remidiora  funtcalor 
&irigus,&  piushumidarumcxhaIationumredund:!tinaere.  llnde&  nodu  (xpius,  quam 
interdiu producitur,  quoniam die calor edfortiorpixlentcSoIe. 

Quccres  Qiiarto.  Cyr  iridcs  (requcntiLisa Solc,  coronx autcm  frequentiiis  a  Luna  fi- 
ant^  Rclponuco:  idcffe,  quiaadiridemmajor  cxigitur  copialuminis  ,  quumadcoronam, 
in  quamodicunifurticitlumeninfper(umvapori,(icqueadhanc  (u(iici!;lumenLuna',adilIam 
umcn  exigitur  lumen  Solis ,  a  quo  tiequentius  fit. 

Diccs:  Sialiquandoficreta,Sole,  illam  videremus,  fednon'tavidemus,  ficutvidemus 
iridcm,crgo.  Relpondco:  Iridemvideri,  <5c  nonitatacil^coronamlcjlarem,  quiaciun  dc- 
bcantoculisinSoIemintentisafpici,  »Scinirideoculus(itintcr  Solv^m  &■  nubem,  potefl  facild 
iridem  viderc ;  in  corona autem, cum nubcs (it  intcr  oculum &  Solem ,  non  potcfl oculus So- 
lis  coronam  viderc. 

Qua;resQ]jint6.  Cur  corona  fit  perfcfte  circularis,  non  ita  vero  iris!  Refpondeo  :  quia 
undiquehabetvaporemfparfum,  inquototumimplctambitum  ,quodnonhabetiris,  cuiin- 
fcrnc  obftat  terra. 

Qu reres  Sexto :  QuarecoronapotiflTmum  fit  unicolor,  iris  autem  fcmper  verficolorf 
Refpondco  :  quialumen,pcrquodhtcorona,efl:imbccilliiis,  cimi  p'cn'mqucfit  Lunx,  Sc 
fiat  in  tencbris ;  licct  (blares  coronx,  rubrcE  fint,  <?c  aliquando  vcrlicolor  corona  appareat,uc  ait 
Scneca  1. 1.  c.  z.  lllterior  etiam  ratio  dari  poteft  a  divcrla afFedlione nubium. 

QuxresSeptimo:  Qu^idcoronaportendat 5  Refpondeo:  Sicitoevanefcac,  fbletefTefi- 
gnum(crenitatis,ciimindicet,vaporcs  effe  valdedebiles;  (i  perfcverec  pertinaciter,  fignum 
eftpluvixjciimoftcndatconcretionemvaporumeflevalde  conliflentem  j  fifcindatur&di' 
flrahatur,  eft(ignumventorum,cumtalisdiftractioh3taflatibus,  licet  adhucnonfentiantut 
in  tcrra.  Cxtcriim  nsrrat  Seneca,quod  eo  die,  quo  Odtavianus  Cx(ar  urbem  vidor ingrede- 
rctur,coron3iridis(pecie  Solcm  ambire  vifa  (it.  Idem  contigifTc  retcrunc  inaugurationis 
luceCarolilmperatoris.  Sabell.  I.i.  C.^.tradit,  antemortemHenrici  VII.  Imper.^torispra:- 
ter  alia  (igna  etiam  circularem  fpeciem  lucidam  Solis  crbem  ambiilfc.  Similitcr  Lcthario  im- 
perantelcribunt, in ci vitacc Paderbcrnenfi vifos duos  ad Solcm circulos,quorum intericr Ec- 
clelix' magnicudinem, extericr vero urbis  complexus fuit latitudincm.  Vix dum evanuerunr, 
cxcrtum  eft  inccndium ,  &urbscumEccle(ia  miierabilitcr  ccnflagravic.  ItaCrantziusl.  6, 
Mttrop.  C. ;;. 

Pariter  SchetTerus  in  memor.  Succ.  gent.  cap.  2.  teftatur  paulo  antc  Joannis  Regis  ia 
Suecia  obitum  (lipra  rcgiam  Holmix ,  coelo  fi.'reno  apparuifle  circulum  varii  cclcris  in  nubi- 
bus,  quos  Rcx  ip(c  intuitus,  nuncics  cflejudicavit  mcrtis  f  ux.  Quarc  illcs  in  vicina  arcis  xde 
facri  exprimi  cr-Lribusmandavit.     Ncqueiuitvanumaugurium,  paucis  cnim  pcft  dicbus 

,  exmorbodifccflit.  Hxctamenomniaca(upctiiisquumhalcnisprcvfagiofactajudico,quam- 
TisinfignumhcrumcventuumaDivinaProvidentiaafllimipctucrint, 

,  .  L  z  Colli- 


84  Metcorologia 

Colliges,  (Imilem  effe  ratlonem  coronce,  qus  videtur  aliquando  circa  lucernas,  prcefer- 
tUTitemporehumido,vekitCLimHatAu(ter,  utobfervatSeneca.  OriturncmpchLTCcorona 
cxeo,quodradu!uccrnKreaagantura  vaporibus  circumfufis,  admixtis  cum  tumolitacibus, 
quKprodeuntexiplalucerna,  talis  autcmcoronaapparet  rotunda  ,  licetHammalitpyrami- 
daiis ,  quiaradureiraai  avaporibusejusdem  denlitatisdeferunturad  oculum  cum  eadem  re- 
fraaione<S:ob]iquitate,atque  adeorepi-xrentantobjecUim  cum  cadcm  diaantia  &  cum  ro- 
tunditate. 

Colligesfecundoexeademratione,  curoricns,  occiduusqueSolmaior  intuentibus  ap- 
pareat , quam meridianus,  quia nempe  aerc vaporibus plcno  obliqui  Solis  radii  refringuntur , 
<k  objedtum  amphficant.  Sic  etiam  Lapillus  fundo  pelvis  aqua  plence  merfus  maiorem  fe , 
quainfit,mentitur.  •" 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Turc^  jm-atus  hoHis  maiieat  Poiiticus. 


26. 


j\r.  Zt:. 


InLkmh  F  ^ceat  cum  Pomponio  Lato  conqueri,  qui  adverfiis  fui  a;vi  injurias  haud  injuriaindigna- 
hichiU.  I  ^ batur.  Mali  daemones  lic implevere  noltras  mentes ,  utrelidtis  veris  hoftibus  ,  in  nos 
fie  Imp,  noftrorumq;  membra  armatas  &c  fanguinolentas  manus  convertamus.  Aufim  dicere,  om- 

nesfubunolignoCrucismilitare,  noftramreligionemunamefre,  Rempublicam  unam,  ipfi- 
usDeiurbem,  cujusnoscivesfiimus,  &  bellum  inter  nos  efTe  non  poffe,  nifi  civile.  Httc 
ille.  Ergopofitis  diflidiis,  levibusc^ue  irarum  incitamentis,  qua:  a  perniciofo  ^/o/o  5/^/k 
procedunt,jun6tisanimisarmisquecontradecumanosOttomann^  a  Porta  excitatos  fluftu» 
voscoadunate,  atqueimmanemillumnominis  veftrihoftem  ,  FideiqueCerberumfrangitc. 
lltut Pacis  amans  fum ,  ac  Marciani  Imperatoris  adagium  non  rejicio :  Dnm  i»  Pace  ejfe  pafu' 


Philofophico-Politia.  85 

mu!i  <irw/<»o«»W«'<'««f.Q.uumtamenjuracamincapiLano(lia  Maliometanara  Hydram  cogi- 
to,qLiX'omne(tLidiumatquebboremin  nodramacuic  perniciem,  iialUcos  vos  omnes  acque 
loricacos  (Fidei  fcilicecloricrOdelidero.     Alpiciceacmencem  iLib  dura  lervicucetidelcmpo- 

f»ulum;  audicertccusamarosjugesqucejulatusChridiani  (anguinis  :  acque  adelibcrandosil- 
os  ,  hujus  verocyrannidcmdcbeilandam,  armorum  rociecaiem  jungite.  Qualis  quondam 
Godetridi  Builionii,  K.oberti  Comitis  Handria:,  Hugonis  Philippi  Gallix  Regis  FratriSjRober. 
ti  Ducis  Nortmannia',JoannisHunniadis,ikMacchix'Corvini  Regis  Hungarice,  alioriimque 
rrincipum unio laureaca de hoc  immani Iioftearma reporcavic.  Non pocell  non  Lunalran- 
gi,  atque  eltagnisemergensThracicabelluaedomuri  ,ubi  cumAquUisLeones  viribus  ner- 
visque  intcntis  in  cervicem  ejus  armantur. 

QuoniamveroMythologorum  ab  experientia  (enfus  eft,  velmaxim^AuftroflanteLu- 
namhaloneincingi:adteAuftriacepoliticemea(evertitoratio.  Secundatibiarmafecundus 
Iftri  fluvius  promitcit,quo  in  Thracia;  tines  defluus  pra;cocem  pedem  in  Sarmaticaripa  ponas 
antcquam  LunaTurcica  caput  fuum  erigat,  reddiCkjue  Hungarix  clavi  Alba  Grxca  in  iplaOc- 
tomannircgni  vilcerapenetres:  quoChriftianamplcbem  e  dura  catenarum  lcrvitutcelibc- 
1  es, iplam  vero  Scythia;  Lunam ,  velut halone injecto ,  in lerrum  ac  pcdicas compcUas ,  «Sc im- 
manem  belluam  impolito  in  os  annulo  pedibus  tuis  lLibftcrnas,ac  perpetim  clau(ijm  ieterna  fer- 
vicutcfubjicias.  SicrciI.orientisLuna<S:vincitur,(5cvinciturab  Auftro.  Jamjam  Strigonio 
cxpugnato,  Budaoccupata,Efiekinipontibus  obtencis,Pecri-VaradinoinantemuraleIorcifi- 
cato,  Danubii  laccra  in  poireftionem  craxifti :  concinuaca  lerielauros  prolequere,  arma  tua  ex- 
cica  ac  pervigili  volacu  Aquilx tu«  alas  ukro  promo ve ,  Fidci  vei x  amore ,  Auftriaca:  Fortitu- 
dinis ope,Mahometanx  Lunx  perpetuam  imponc  ccliplimj  illud  Albeiti II,  Aullriaci Impersi* 
toriseffutuinintactisexhibens:  Fide  <Sc  Conftanda. 

QUiESTIO  IV. 

1)e  f^ir^is,  Pareiio  ,  ^  Parafclene. 

COncluGo prima.  Virgx alias columella;, & ILines  tcntorii ,  itcm linece  peipendicularcs 
dicl^  lunt,  quas  Solis  radiidircd^  innubem  aquolam  dilfimilitertamenraraminci- 
dcntes  ^  reiracti  cfticiunt,     Dicuntur  virga;,  quoniam  (Lint  ceu  virgas  exporredtx  X 
iLipcriorepartenubisadinferiorem,     Lincx  perpendiculares  norcirumtur,  quoniara 
re«ita  a  Sole  delcendere  vidcntur.     Funes  tentorii,  quia  func  radii  Solis  protenli  in  modumlli- 
nis.    Columnelke  appellantur,quoni3m<Scillx'ad  perpendiculurn  criguntur  aut  ftatuuntur, 
Vulgo  dicunt :  iJDic  tScrmc  jcucbt  Vfafjer. 

Concluliozda.  Generaturph3enomeniftud,cumradii  Solis  incidunt  in  nubem  ina:- 
qualem,  hoc ell ,  cujus  partcs  partim  rai"* ,  pardm  denlae.  Rariores  partes  radii tranleunt,  6c 
candidas, (iveclarasquasdamlineasiniisducunt,  qua:  apparcnt  ad  inttarvirgaium;  utciira 
pcrlbr3minafcncftra.'!ubeuntr3diiincubicuiumobicurum  ,  liinile  videre  elt  etiaminaqua, 
dum  enimSolobliqucIeritlenitcrcriIpatamfuperhciemmaris,illaruperficiesvidetur  exarata 
veluti  virgis luniinolis.  Denliores autem &  humore plenas ctim  non omnino penetrent, rc- 
f rattis radiis oblcuriorc colorc eas  pingunt, undc  divcrforum  colorum  imago  exiftic ,  coiorcs 
Iridis  quanauamoblcurius  aliquo  mocio  referens  (Sc  imitans.  Maurus  vero  lic  colorationem 
cxplicat ; coiorantur vero , cum  lux Ii;riens  tales  vapores oblcurat ,  &  vaiios relert colores cla- 
rioics,  aut  minus  claros  ,  prout  obfcurat  magis  aut  minus.  Hinc  Seneca  vocat  has 
Virgasimperlectos  arcus  Iridis  ,  quod  facies  quidem  iliis  fit  pida,  fed  nihilcurvati  habe- 
ant. 

Obfervandumporroprimo,  quoadfitumharumvirgarum,  quodnubcs  non  debeatefle 
oppofitaSoli  perdiametrum,quia  itafieretlris,  neque  ftibjedla  ad  perpendiculum,quoniam 
halogcneraretur,feddebeatadlaceraconfifterenonmaximo  intervallo,  ut  fieri  poftitrefra- 
dtio;  nonminimo,neconfumatur  nubes  a  Sole,  led  mediocri,  ututrumqueincomraoduni 
vitctur. 

Obfervandumfecundo.  Quodnifiacrfueritvel  fumo,  velvapore  nonnihil opacatus, 
non  alful  fune  fint  hx  virga:,quia  in  diaphano  lumen  confpicuura  non  eft ,  nifi  ex  opaco  corpo- 
rc  rcftettatur. 

Quxresprimo.  Curpropdterramlatioresvilanturhaevirgae?  Refpondeo  caufam  eflc, 
quia  radiidimiftTaboppofitislimbisSolis,  nequefenfuphyfico  iLint  paralleli ,  &(emperpro- 
grc(fumagisdivaricantur,  etfiradiiabeodem  puncto  Solis  dimisfi  lenlia  phyfico  cenfcantur 
parallcli. 

Quarrcs  fecundo.    Qu6  tcmporc  compareant,  <S:  quid  fignifigentj  Refpondco  eas  matu- 

L  }  tjno 


86  Meteorologia 

tinopotidimum,  &vefpertinotempore  utplurimumapparere,quando  nempi^materiamnu- 
bis,propter  radiorumefficaciam,  nonitaconlumerepocellSol.     Semperaucem  pluvice  ligna 
func,quiamagnaparsnubis  iiumorisplena  elt&eocrallior,denri6rc]uc  jquxmox  diliblvitur. 
inguttas,  &:Iereinpluviameifundit. 

Conclulio  Tertia.  Parelium  bene  definitur,  quod  (it  Solis  imago  juxta  eum  in  nube 
Viia  ;  diciturenimparelium  a  Trotpa  &  «A/oi/  id  eft  juxta  Solem  ,  quoniam  fplendore  6c  fi- 
gurafimiliseftSoli. 

Conclufio  quarta.  Subjedum  feu  materia  hujus phafinatis  eft  nubes  ,  qus  primo  debet 
eflTe  denfa ,  neomnino radios  Solis  transmictat,  fed  uc receptam  Solis  f acicm  retineat, 6c  termi- 
netmorcfpeculi,  aquoimaginesrefle(l.luntur,  neqiieenimrefilire,  &;recipiocare  imagines 
folent,  nifi ciim  impingunc  in aliquid  ,  quod  ukeriorem  earum  progrenum  inhibeat ;  quam 
obcaufamfpeculisvitreis  plumbum  averla  parte  illinitur.  Secundo  debet  efib  plana,  quia 
incequabiles,  arperfe&fordida^nonrecipiunc,  (icuteciam  apud  nosres  alpers,  macuIo(Kaut 
impolitcc  nullam  reddunt  imaginem.  Tercio  confill;encem,  feu  quielcentem  efie  oportct,ni- 
fi  enim  tranquillaforetnubcs,jamproptermobilicatem  &  inconftanciamnon  pofibc  in  eam 
imprimi  Solis  imago ,  (cd  dilpergerecur,  quemadmodum  videmus  in  aqua  commmota  &:  flu- 
'ftuance  imagines  (ic  &  humida  rerum  curbaii  Sc  confundi.  Quarto  aquofa  fit&huraida, 
'quiain  talitacile  Solisimagorefplendetiquemadmodum  &  in  aqua,  cujus  naturie  cognatse 
^nubesfunt,  formasreddi  videmus,  QLiintodeniqueSoliadlatera&exobliquo,hoceft,  vel 
adAuflrum  veladSeptencrionem(qu£eA(trologisluncquali  lacera  Solis  ab  ortu  in  occafum 
'commeantis)occurrat,uttocamSolisfaciemrecipere<Screlerre  polTic.  Ciim  enimradiifo- 
laresin  nuberetradi  advifumnoftrumtumidolum  Solis,tum  colorem  ejusdemexprimant, 
haud  alicer  ac  in  immoco&:  limpido  fbnte  Solis  imaginemcernimus. 

Conclulioquinta.  Sub  Sole,  aut  prope  Solem,  aut  procul  e  regione  illius  parelium 
'generari  nequit.  Ratio primi eft,quia nubem  ita  vicinam  fibi,  dilliparec'^  Sol.  Ratio  fecundi 
eft,  quia  propter  longum  intervallum  (ive  diftantiam  &:  imbecillitacem  vifus  noftri ,  nulla ,  aut 
•admodumcxiguafieret  reflexio  6c  imaginisimprellio. 

Quxres,quisfitnumeruspareliorum^  Reipondeonumerumordinarie  binarium  efte, 
contingeretamen  poffc,  ut  non tantum  duo,fed  &  plures Soles  appareanc,  fieri  eaim  poccft,  iit 
plures nubes hifce conditionibus, quas  diximus,  (int prceditce, &c ita coliocentur ,  ut imy^o So- 
jisadunamperduftaaliam  imaginem  in  alteram  nubem  imprimat,  &c  hxc  rurfus  in  aliam. 
HinciliquandovififunttresSoles,  itautduoaliiSolesViderencurhinc  (Scinde  ad  lacera  Solis 
veri;  itaad  Cameracumcontigifi^eteftaturFrodoardus;  162S.  die  vigelimaMarcii  Ronvo^ap- 
paruerunt  quacuor,  qui  in  candidas  nubes reibluti  dicuncur  a  Gafmdo  lib.  de  parel.  Diecmarliae 
veroquinquevifbs  effeplures  fcribuntAuthores.  DemumMylichiusannocat  SexSolesfi- 
mul  a  Rege  Polonice  confpeftos  fuiffe.  Idem  memorat  Cardanus,&:  addit,  Soles  apparentes 
fuiflbadeo  clai'os,utnonpoflbntdiftingui  a  Solevero. 

Difticultas  nunc  eft,  utrum  illud  ,  quod  videtur  ,  quando  fitparelium,  fitlumen  il- 
Jud,quodrefi:adumeftintranubem;  anveroSolipfc  refplendente  nubetanquam  c  fpecu- 
lo  ? 

Conclufir»  Sexta.  ProbabiliuseftvideriipfumSoleminnubecanquaminfpeculo.  Ra- 
'tio  eft,quiafinihilvidereturaliud,qiiamlumenrefraduminnube,non  appareret  adeoperfe- 
ftaimagoSolis,uteavixaSoleiplbdifcernipofibt.  Deindequemadmodum  in  fpeculisnon 
imagines,fedrespereasrepra:fcntatascernimus,inalienotamen  ficu,  nempein  eaparte,  un- 
deimaginesrefiliuntCquandoquidemfpcciesnonfunt  cbjeciavifibili3,ledfuntformx  ,  fimi- 
litudinesv^  ,  quarum  intervcntu  oculus  vifionem  allicic)  ica  nec  innubibus,  cftigiemSolis 
confpicimus,fedipfumSoIeminalienofitu  videlicetinnube,  a  qua  imago  adoculosrefijltat. 
ItaquecumtresapparentSoles,  utunusduntaxatfecundumfubftantiameft,itaunustantum 
cernicur,  fed per  triplicem  imaginis  delacionem, quarum  una  progredicur  a  naturali ,  proprio- 
^uefituipfiusSolis,  quiinquartafphceracoeleftieft;  aliEevero  a  nubibus,  undeSoHs  imagi- 
nes  refleduntur. 

Difl^entiunthuicconclufioninonpaucicumKepleropnsfertim  ex  eo  ,  quod  inpareliis 
angulireflexionisnonfintasqualesangulisprimtEincidenticE;  fednihil  cx  eoprobatur,  quia 
nubes,in  quafitparelium,CL\mfitad  IatusSoIis,nonpotertfieripereandemlineam  primcein- 
cidentiae.  Pofitojamhoc  ,  quodipfeSoImultiplicatus  cernacurinnubibus,  quceri ulterius 
poteft,anhocfiatduntaxatperreflexionemnubisfpecularisrefleclentis  Solis  imaginem  ,  ut 
infinuavimus,  anvero  etiam  fieripofl^tperrefraftionem? 

Conclufio  Septima.  ApparentiapUnium  Solium  fieri  etiam  poteft  per  refraftionera. 
Ratioeft,  quiaficuc,  fi  inter  Solem  «Sc .objedlum  ponatur  vitrum  plurium  facierum,  obje- 

dum 


V 


Philofophico-Politica.  87 

ftumvideriirmultiplicatum,ficpote(t  Solvideri  multiplicatus,  eoqiaodinter  oculum  «ScSo- 
lemmedietvaporrclringens  radiosfolaresadmodum  vitripluriumlacierum.  Rurlijslicut, 
Jiaipiciaslucernampcrlentemvitreaminterpolitam,  prselertim,  li  exunaparte  fit  plana,  ex 
alteralitcurva,  videbislucernamduplicatam  &  arKjuando  triplicatam,  ficaliquando  ,  «um 
intcroculum&Solcmponitur  vaporadmodumlentisvitrea:,  vidctur  Solmultipiex. 

Qu.ceresrecundd.  Quotemporehxxpareliacontingant?  Relpondeo:  Serena  coeli  fa- 
cicsmultisertingcndisSolibuscltaptiinma,cumnulliventiturbantacrem,namaventis  dillT- 
panturnubcs,  ut  ctiigiem  Solis  liilcipere  nequeant ;  ut  plurimum  autem  veloriente,  vel 
occidcnte  Solctiuntpropternubemnondumradiislblaribusdiirolutam,  atque  attenuatam; 
quodprxtcrearubrinemautinitiumnoctisrolcidusaerrertcxiones  adjuvet ,  6c  rcliadiones 
rarillimemeridieaccidunt,  quiaSolinm;<fiocoeli,  underadios  diredte  ,  aut  miniisobliqud 
ad  tcrramjacit,  idoneam  ad  id  acris  denlitatem  caloris  arftu  Iblvit.  Narrat  tamen  Arilto- 
tclcs,  duraire aliquando  parel ia  ab  aurora  ad vcfperam.  Frequentiora  fijnt autumno  &.  vere. 

Quxrestcrtio:  QuiJpertendantparelia?  Relpondeo:  naturaliter  prxnunciant  pluvi- 
as,prxicrtimliinpnrte.-Vufbicon(titerint,indeenimmaximenubes  ingravefcunt,  qux*  ma- 
tcriaruntpluvix,  exDElordinationeruntparelia  monitores  de  infidiis  Sc  clandcllinis  disli- 
diis;  de  conlpirationibus  ad  turbandum  impcrium  vel  Religionem,  de  bellis,  contagioni- 
bus&fimilibus.  Exempla  horumeventuumpallim  ab  authoribus  annotantur. '  Sic  plures 
Solcspcllobiium  Julii (..xlaris,  undeTriumviratus  fecutus  elt,  apparuerunt.  Cardanus  I. 
14.C.70.  AnnoChriftip.tres  Soles  Romx  vili  funt,  &  penuria  civitacem  adeo  afflixit ,  uc 
multahominummilliafimeextiniltalint.  Vicomcratus  commcnt  in  ;.  mcteor.Anno  fyi. 
antecladem  Aruernam  plcrumquctrcsautquinqueSolesapp.uuerunt.  Greg. Turon.  Hiltor. 
Francis  1.4.0.51.  Annouc^.  tres  Soles  conlpecti  lunt ,  <Sc  Bocmundus,  ctim  Grcecixfines 
devaflartet,  relittoinSyriahlio,  vitadcfunctus  clt,  U)6.  Nonis  Septemb.  coclo  lcrenillimo 
treslblcsaffulfcrunt:  Altrologidifcordiaminter  Eledores  ob  Imperatorem  eligendumhinc 
conjectiirunt;  tantaetiampluviaconfecuca,ut  lataperierint.  Annoi^go.  in  Octobrimenlc 
tribus  folibus  cum  totidem  iridibus  coelum  illuftre  tuit,  non  multisannispoftcumingcnci 
exercituinFinlandiamimpetum  leccre  Molchi,  cundaquepropemodum  regionis  illiusfer- 
ro,  fl.immaqueexciderunt.  SecucaRegis  Danix  Joannis,  quem  per  annos  14.  fufpenfiim 
incertumquetcnucreSueci,coronatio;  poltqux  tempora  quantum  malorum  Succiafubirc 
coaitafit,  ex  monumentis  publicis  notum  elt.  SchclTcrus  in  mcmorab.Suevixgencis  c.2. 
Anno  1496.  cria  p.irelia  Romx  vila  func ,  quo  tcmpore  acerrima  prxlia  Caltrioci  Scanderbegi 
cumTurcis;  morcuoFrancilcoStortiabellainItaliaexarferunt,licutinAngliaince(tina.  An- 
no  if2f.  triumSolium  luminariaHungarixregnoaftuKerunc ;  anccmortem  Ludovici  Regis, 
qux ligniticafTe  credita  l"unt,  tresRegesconcertaturos  pro  regno  Hung.uix  ,  nempe  Ferdi- 
nandum,Joannem,(ScTurcam.L-iurent.  Sur.  hifl.  part.2,  AnnoifiS.Tiguri  tres  Soles  fiaiire 
vilbs,  quitamemprxnunciarexllimati  (qux  incrcdibilis  poftca  tuic)  notat  Simon  Majolus 
indiebuscanic.  Anno  1669.  die  lO.Jan.  circa  primam  pomeridianam  Pofonii  in  Hungaria 
parcliumoblcrvatumeltcum  duohuslpuriislblibus  collateralibus,  qui  tam  illuftri  ftilferunc 
jubarc,utnudisoculishaudobfervaripotucrint.  Evanefcentedcindc  uno  lateraliSoleatcer 
cx  oppofitione  rcfpondens  corporc  auctus  &  m.ijor  etfe£tus  e(t.  Sccuca  f  uic  inthmis  illa  con- 
fpiratiorebeniumquorundamNobilium  in  Hungaria  Sc  Croatia  in  Cxliiream  Majeftatem, 
quxlamcntabilem  tandcm  cxicum  fortica  efl. 

Quxresquarto;  QuidfitPara(elene,&quidprxnunGiec  ?  Refpondeo,  quodfitimago 
Lunx  cx  refradionc rauiorum lunarium ,  vcl  rcflcxione  in  nube levi  <Sc  humida  reprxfentata. 
PlimusnodurnosSoIesvocat.     DchocphxnomincPontanus: 
S^peetiam  duplkem  intenehriscji  ccrnere  Lunam-, 
Ni4i>e  cava  referente  aUamfub  imaaine  fbrmttm, 
llndePliniusl  2.c.;2.refcrt  Cn.  Domitio  &;C.Fannio  CofT.crosfimulvifas;  idcmcon- 
tigifrcteltatur  H.irtmannusSchedl  inChronico  ad  annum  115-7.  ^on  accidit  vero  hoc  phaf- 
ma,  nilioricntevcladoccafumvergcnteLuna  ;  Itcm,non  nifiinplenilunio,  coquod  tunc 
corpuskiiiarelortiiisiitadcjaculandumlumcn.     Rariiishocfpedtaculum  eftin  Luna,quam 
inSole,  oblunaris  luminis  imbeciliitatem.     Obfervandumverd,cumucsLunx  appareant, 
medi.imduncaxacvcramefre,  reliquasadl3ceraapparences,quodidcm  de  cribusSolibusce- 
nendum.     Naturalitcrpluviasligniricatobcopiamhumorisinnubibus  comprchenlam;  po- 
■  liticcafrumipotcftadmagnumconrtictum.-iutautcladcmdenotandam.    Itaadinnum  1490. 
I  OlausM.lib.  2.C.  18.  obfervavit,qu6dpo(ltrcsSoles,  vilx  fint  paritertresLunx^denotan- 
tes  Molchorum  cum  ingcnti  exercitu  in  Finlandiam ,  ut  fuperiiis  annotavimtvs ,  irru- 
ptioncm. 

CON- 


88  Mereorologia 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Heroicis  paternae  virtutis  exemplis  infiften- 

dum. 


UT  mali  corvi  malum  ovumi,  Ita  Aquila  nodluas  non  paric.  Caroius  Emmanuel  Sa- 
baudiK  Duxin  detuncli  Parentisrolium  poficus ,  feiplum  recensexclufo  pullo  aquilino, 
ac  aprimisunguiculisinSoIisfaciemintuencifimilem  dixic,  lemmace  exprimens  :  Non 
i.egenero,  Solis  avis  aquila  dicitur;  in  Solem  cnim  cotus  incencus,  Ica  Solis  semulum,  ac- 
queAquiIinumpullumdicerepofrumPoIicicum,cujusomnisindull:ria  eo  concendit,  ut  Pa- 
rentistaciemfibiimprimatitotLisquefitalterabilio:  autdixerimpotiiis,  (ic  unusiniilo;  ve- 
lucovum  ovofimile,  atque  Ipeculum  non  fallax,  in  retribuendo  fidele,  a  Solisradiis  iliu- 
jftracum  tormasprojicic,  quascanquamexemplaria,acquever3cesimaginesincueamur,  Ta- 
le  vel  in  ip(b  coelo  Ijjeculum  nacura  dedic.  Verfils  Solem  nubecula  convercicur;  nubccu- 
lamSol,aureusillecceliocuIus,intueCur:  &icaduplici  Sole  aer  reiplendec,  ut  (blem  a  fole 
hauddignofcas,  akera/teriusimago:  unum  replicatum  dixeris,  aiit  duos  in  uno.  Pareli- 
on  duplicis  (blisappsritio  dicitur:  Parelion  eftnlii  cum  parente  par  morum  fplendor,  vicK- 
que  limilitudo,  utcumfilium  vides,  in  eo  parencem  agnofcas.  Hoc  confbrmium  facino- 
rum  parclio  apud  M.  Tull.  Cic.  gloriacus  Caco:  Ut cinteri tx  PatribHs',fa  M.  Cato  noflri  Cai»- 
nis  Piiter  ,  qiri  illtid  lumen  frogenuit ,  ex  filio  esl  nomitjandas.  Cic.  I.  ^.  de  officiis.  Qui  haereS 
pacernieifxrisacglorije,  fittxadionuma^mulator.  Sanguinem  craxic,  fic  &  imago  proco- 
typi.  Gloriatur  hlius  (e,  veiuc  radius  a  fole,  hoc  genitore  haufifTe  vitam  J  &:  facere  pot-. 
cfl,  utfefilio  Genitor  glorietur,     Sie  enim  verborum  lenociniis  adblandiebatur  Philippo 

Maccdo» 


Pliilofophico-Politica.  89 

Macedonum  Re^i  npud  Sabcllium  Oratov  cclebvis  :  Taccbo  ,  O  Philippe  ,  ilKiflvinlmam 
tuamproliipiam&dirpem,  e  quadefccndidi:  Sileboregna  amplillima  tibi  lubjeda,  nihil 
dicam  depatmisC\tropha'is,  quxdeproBigatis  inimicis  reportalli  :  Hoc  ttnnm  dixijfcjujficiat^ 
Filium  lehahiiijfe  Alexandrum.  Neque alio  nominc  virilis  illa  Foemina  (atque  hoc  iptb  hic  lo- 
corumnonreticcnda)  CorneliaGvacchovumMatev,apudValcr.  Max.l.  4.  c.  4.  de  pauper- 
tategloriabatur.  Qurimenim  C^mpana  A/.itrcna  om.tmenta  fua  i-tikherrima  ficnli  illins  oj}cnderet^ 
traxit  firmonem .,  cfuouscjue^e  fchoLt  redirent  libcri:  Et  /mc,  inqnit .,  omamenta  mca  (nni.  Ncc  iEgy- 
ptiacastenebrashujusveritatislux  latuit.  Ptolomxus  enim  Rcx  dicere  Iblcbat :  Fideri  fibi 
emnireg»opulchri)is,Rc^isejfe  Putrem.  FuitqucabHomeroPoccarum ingeniolillimo, Odytfea: 
i4.Caltorlaudatus,qualiaCretcnlibusDeushaberetur,  quia  Hlios  habuic  optimis  moribus 
pra;ditOS.  Cai}orHylacides,:i\z,ijuondam  in CrctenjjhHS  iit  Dciis  coUhatur.,filiis  honcfiis.  Deline  ev- 
go  conqueri  Flomere,MinervxnomineOdynex  lccundo  alloquentis  Telemachum: 

1'aucienim  Filiijimilcs  Patrifii/it. 
Totenimparcli;!,  quotaSoleCxlareo,  velutradii,SerenilTimxPvoIes.  Duplo  Solc  fivma- 
mentum  nonnunquam  velucet.  Duplo  Sole  Leopoldits  velj^lendet,  quando  le  in filio,  Filius  in 
Parentevidet,i(lcprototypon,illeimago,alterabillo,ac  itadcfixusinillo-,utvelutgenuinus 
Aquilxpullustocovolatuincjusimitationemconnitatur.  Itanimirum  fieri  addecct,  quod 
dcBoleslaoquavtoPolonix  Regelcvibituv.  Patris  fui  effigiem  in  numi(inatc  auvco,  a  collo 
pcndulam,geItabat,quotiesm-ijovismomcnti  negotium  occurrevec,  ovi  cam  vcnerabundus 
ac  dcolculans  admo vcbac ,  diccns :  Avcri.1t  benignipmus Dens ,  fie  cjuid cgo  indig.mm  rcgio  tno  nomine 
Jlatuam, 

QU^STIO  V. 

Otiidftt  Iris  3  qiiieJHS  colores ,  ^  horHm  canfaefji'  ' 

ciens. 

UNiverraphaltnata,  uti  &  veras  meteoricas  impresfiones  venuflate  ruperatldi  adeo» 
utomniumoculospulcherrimo  colorum  difcrimine  ic  vaiietate  in  ie  abripiat.  Ad 
qu.im  conccmplandam  iple  Ecckfialticus  cap. ;.  adhortatur  Philolbphum  ,  inquiens : 
('^de  .ircum^  or  benedic  f«w,  <jui  fectt  illitm.  l^alde  /peciofus  efl  in  dccore  jno .,  gjravit  coclum 
ittciratiiM  glorid  f!4£.  Manns  Excelfi  apparaverunt  illam,  Unde  &Vcterc.';  cum  Platone  admi- 
vancesLlegantemhancnatuvxpidtuvamnomen  ci  abadmivationcimpofiievunc,  dum  Thau- 
mantiam,  liveThaumancisfiliamappellavunc ;  colovesenimejuscam  cxafti,  uc  vixarcificis 
manusnovericpenicilloexprimere:  aliivocarunceamlapicncisarcum,  qaod  Divinx  fapien- 
cixlignumlic,  mundum  diluvio  aquarum  nonpcricurum.  Demisfis  ad  terram  cornibus  3- 
quamhaurirccredidit  vetuftas.  Flinc  illud  Virgilii  i.  Gcorg.  verf.  iig.  Eo  bibit  ingcns  arcuf. 
Propertius  verb  lib.  5.  Pnrpurcus  pliroias  cur  bibit  arctis  aquas  i  Dc  hoc  igitur  admivabili  arcu 
lit 

ConclufioPrima.  Iridisexiftentiacft  naturalis,  &  non  miraculofi,  neque  a  DEO  poft 
diluvium  inllituta.  Ratioelt  primb;  quia  Iris  hequenter  accidic,  ergo  naturaliter  ,  aliter 
cnim  Deusabsqueneceflitatetotmiraculaleciifcc.  Secundbaflignabilesfunccaufx  nacura- 
lesIridis,ucoflcndemus,nempc  IumcnSolis(l'nubesopaca(S:ro(cida,  qux  non  minusance, 
quampolldiluviumconcurrerepocueruncadcalemefFecfum,ergononininusance,quampoft 
diluviumproduxcrunccalcm  effcctum. 

Diccs :  Genef  9.  habccur  :  Arcummttimponam  in  nubibus.,  &  erhjignum  inter  me  &  intef 
tcrram.  Ergo  videcurdcnovoaDEOponiA'  nonanteaaxtitilfe.  Rclpondco,  DELIMaffu- 
merctalcm  arcumad  fignificandum  diluviumnon  amplius  iuturuni.  Sicque  fbiamfignifi- 
cationem,  &:  non  nacuram  dc  novo  accepilfe.  Sic  aqua  longc  ante  in  rerum  natura  fiiic,  pri- 
usquamadhibcicturinhuncfinem,  ucelfecaqua  vegenevacionis,  pavi  inodo  Ivis  longc  ante 
exlliticlicct  iniciononhabucvitotficiumilIud,quoinpvx(entialungitur. 

Conclufio  Sccunda.  Caula  matevialis,  fivc  fubjedlum,  in  quo  fitlvis,  eft  nubes  eon- 
cava,  ita  .\vill. ;'.  mcteov.  ^debct  cnb  concava,  ut  lumenSolis  cxcipiac,  inanceviori  pavte 
translucida,  utlucepenetretur,  <Sc  in  poftcriori  parcc  opaca  ,  ut  lumen  Solis  vcl  refringat» 
velrcpercutiatmoiefpeculi,  aquaimagincsdifliliunt ;  eftcSc  vorida,  inqueguttulas  exigu- 
ascolliquelcens,  quodinde  conftat,  quia,  quandbque  frigus  ,  aut  aliud  agcns  condenlare 
incipichancnubL-min  fbrmampropriam,  hoc  cft,  rcducerc  in  aquam  ,  tuncdelabitur,  3c 
I  Iris  limulcvanelcit.  Secundo,  quia,  ciim  poft  pluviam  adhuc  nubcs  rorant,  fbvmavi  fo- 
I   let  Iris,     Confirmatur ,  quia,  fi  quis  ore  projiciat  aquam  ex  adverfb  Solis ,  in  tali  aqua 

M  ior- 


90  Mctcorologia 

tbrmantar  colores  Iridis ,  quales  etiam  vidcre  quis  poterit  in  aqua  minutim  cadente  ex  fonti- 
busqulbusdamartiticialibus  Soieminter&aquamcollocatis.  llincretertViteliius,  quod  in 
quod:im  aquarum  pra;cipitio  juxta  Viterbium,  in  Hetruiia  perpetuo  qua-damappareat  iris 
certoadSolemafpedtuinafpergineaquxinaltumialicnris,  ergo  ut  in  nubeformentur  colo- 
res Iridis, debetintalinubefuipendiaquaadmodum roris.  Debetporro  eiie  etiam translu- 
cida  nimirum  externa  facicqua  nos  relpicit,  fic  enim  facile  injectum  lumen  imbibit. 

Obfervavero,  quodejusmodi  nubeslumenSoIis  excipiatdiflimiliterfecundiimnempc 
partium  lijarum  diflimilitudinem,  cum alia;  tint  tumidiores, aliaj fubmifliores ,  qua^dam  craf- 
liores,  quxdamimbecilliores,&:rariores  inguttulisiflisfingulis  ex  radiorum  folarium  refle- 
xione,  vel  refradione,  &c  exvarialucis  ik  umbrte  mixtione  tanquam  infpeculoillamirabilis 
arcLis,  ejusquecolorum  cxprimitur  varietas.  Nam  experientia  notum  eft,  luminofa  corpor» 
inlevibus&:poIitiscorporibus,autfimulacra,aut  rerumobjcdtarumcoloresefficere,  quem- 
admodummaniteflum  eflinvitro,  fpeculis,aqua.     Quare  lequitur 

Conclufiotertia.  TriplexpotilIimumIridiscolor,puniccus,viridis  6c  rubens,  quorum 
primusfijpiemum,fecundusmedium,  tertiusintimum  libi  in  arcu  locumvendicat;  caofan- 
turtanquam  acaufaetliciente  aluce&radioSoliseregioneoppofitinubi  rorids&:  concavse, 
inquam  illeprojedtus&reflexus^iTiixtusquecumumbrisIridemefKcit.  Ratio  eft,  quia  lu- 
mendiverliniodeobfcuratumabopacitatc  corporis  diyerfos  caufat;Colores,  undeciim  radii 
folaresad  opacitatem  nubisrorid-trefracti  diverfiraodeobfcurentur,diverfbs  exhibcbuntco- 
lores,  Hinc  quialux  obfcurataabopacitatecorporis,perquodtranfit,  priEfertimcaufateo- 
lorem  puniceum,  viridem  & rubeum,  ut experimur in vitro  trigono,  in  vulgaribus  etiam  vitris 
plenisaqua,in  columbarumcervicibus,ideoetiamrefracti  tranfeuntes  per  opacitatem  nubis 
prcefertim  exhibent  colorem  puniceum,  viridem  &  rubeum. 

Quceres  tamenpromajorireiintelligentia,  qua:fitcauf3,quodprimuslndiscolor,  ideft 
illequiadperipheriamaltidimumlocum  occupat,  fitpuniceus  f  quem  alii  citrinum  appel- 
ianf,  mediu3ver6viridisfit,&infimuspurpureusf  Huicquxfitoiatisfijcit  Conclulio  tertia, 
nain  probabilc  eft ,  hanc diverfitatem  oriri  ex  eo,  quod  1  uir.en  refledatur  ex  diverfa  nubis  pro- 
funditate,namubiradiusprimam  ingreditur  nubemcolorardentilIimusefti5(:  puniceus;  ubi 
radiusidempenetravitpaulo  aItiiis,debilitatui-,&:  perinferioremnubis  fuperticiem  multa  o- 
pacitare&umbrisguttarumimplicitusreditviridisversusoculum.  Longius  deinde  adhuc 
adaclusversLisnubisprofundum,tenuioriadhuclucepurpureus  feuviolaceusemergitpcrin- 
fimam arciis  curvaturam.  Nec improbabi lis  eft etiain ratiojquam aliireferunt  ex  Scaligcro , 
qui  vai-ietatem  colorum  tribuunt  difcrimini  vaporum. 

Conclulio quarta.  Quamvis valdeprobabile elfejudicemus, in Iride videri lumen  ipfum 
aSoleprodudum,  innube<Scineavarierefi-ai3:um,utinpr£Ecedenti  Conclulionc  di6I;umeft; 
nonreiiciendariitamenducimus,iIIamfententiam,quxafreritid  ,  quod  videturin  iride,  efte 
ipfumSolcmoppofttum,cujusfpecies  a  nuberoridavelutiafpeculo  ad  ocuIumrcfle£tuntur, 
undequotgultx,totSolisfuntfpecula.  itaSenecal.i,  c  4.  NondHbmm-,  inquit,  cjttin  arcHsima- 
ooSoUs  fit  maleexpreffeobvitifim,&fi^nramJpecfili,  Sc  cap.5.  ait:  Singula  cadentis plnviie fiiilicfdiatoti- 
derneffeJiiecttU^  reddii^ne hjtnf/tlis  imaginem Solis ■)  neijue aliudiridem ejje  iCjKam innttmerarumhujusmodi 

■  imaoimm  confnfionem-i  qnit  ideupertHrb'at,t  appareant ,  ejuia  intervallagHttarumfpatio  confumHntur  &  tva- 
iiefcmt,inehincdifcernipQfftytt.  Cujus  ulteriorratioeft,  quia  ubi  funt  conditionesomnesadre- 
flexionem Ipeculi neceffaricE,ibi daturreflexio  fimilis  fpeculo ;  ralesrcperiuntur in  Iride,  nam 
habeturineanubesperlpicuaexparteantcrioi-i,opacaver6exalia,  Sol  eft  etiaindiredteop- 
politus,  (SfnosinterSoIei'n&  nubemconftituti,ergo.  ConfirmaripotefthjEcanaIogia:pel- 
ves millc dic fcreno ponccc omneshabebuntimaginem  Solis ;  at  ingens econtra ftagnuin  non 
kabebitniliimaginemunam,quiaomniscircumfcriptalcEvitas&circumdat3fuisfinibus,  fpc- 

■  culum  unum  eft.  Unde,  cum  ftillicidia  illa  copiofiftima  nubis  rofcida:  fpecula  totidcm ,  fin- 
giaiaSolistaciem  exhibebunt,conturbataaitamen  obrationem  didtam,    Ex  quibus 

CoIli<>iturprim6.  AliquasefteIridcs,qua;vidcripofruntreflex'je,  in  quibus  ipfeSol  vl- 
detur,  &h.v'nanvidenturcxomniloco,  fedtantumexeo,  ubicentrumSoiis,  oculi  &  Iridis 
caduntfubcandemlineam.  Aliasrefradas,qucEvidenturexomniloco,  (Scvariafigura,  lln- 
delridemrededefiniri:  eft  velreflexioSolis  a  nuberorida  &  concava  veluti  a  fpeculo  ;  vcl 
variarefiadioluminis intra  nubem aSole  produdi, 

Colligitur  fecundo.  Iridis colores non cfl"e veros ,  fed folummod6 apparentes ;  ratio eft, 
quiaex  qualibetmixturalucis  in  corpcrc  diaphano  cum  aliquaopacitateumbrofa  generantur 
fimiles  colores,  ut  patet in  vitro  triangulari ,  & in  collo  columbx ,  de  quibus  fupcrius ;  unde  fi- 
cutiuhis&limilibusnonfuntcoloresverijfed  tantumapparcntes ,  itaidem  de  coloiibusiri- 

disfentiendum. 

Colli. 


Philofophico-Politica.  91 

Collif»iturtcrti6:  Flavumcolorem,  qui  etiam  io  Iride  obfervatur,  non  efficerediver- 
lum  lcmicrrcuiuiujpunicco  &viridi,utpotequi  eftcftmmixturaviridis  &  punicei,  cx  quo- 
rum  permixtione  nalcitur,  Eodem  modc  licet  alii  alios  adhuc  numcrenc  colores  m  Iride, 
omncstaincn  illicunium  ("ecundariilunt,  &  minus  pracipuJ ,  utpote  commifluru;  primario- 

runi  colorum.  .  .  ^  ,        ^    ,■  •  •      ♦  r 

Colligiturquarco:  Quodficutcaufam  cifeaivamindisSoIemelledicimus,  ita  OcLuna 

qunndoqueeam  crticerepoterit.     llnde  iridesalix  appellantur  lblares,aliaclunares,  qua-  ex 

inenrePhiloibphi  a  lolaribus  ditVerunt ,  quia  lunares  lunt  rariores  Sc  verd  unicolores.     Rario- 

resquidem,  quiii  Luni  nili  plena  lit ,  vix  vires  habet  ad  penctrandam  paulisper  Sc  coloran- 

damnubem.     V.TimontamencScaliitellantur,  fepe  a  Cevilas  enTeirideslunares.     Unico- 

joreseciamtercluncquialanguor  radiilunaris  non  alce  penctrat  opacitatemnubisjfedinru- 

perricie  tanciim  ejus  albentequadam&tracta  luce  fplendet. 

COiNCLUSlO   POLITICA. 

Fcedera  ciim  cxternis  pacem  confervant. 


rijl.  ariMi 

So.  his 

tanmnf\in 

ceitftje  irf 

ddijji 

memo' 

rat. 


COeliannuIusiriseft,  terram  ccelo  dcfponfat,  dillitajungic.  Ut  autcmpacislymbolum 
lemperarcuscoelellishabebatur,  itacxternorumPrincipum  amicitia  ac  confbederatio- 
ne,  <Sc  pacis  olea;  &  lauri  corona:  germinant.  Idquod,  ccfte  Livio,  Locrenfesab 
Hannibale  cxperti.  LocrenfihHS  JHJfit  Hannibnlis  dMa  pAX\  Stcietas  eo  jnre  siaret .,  ut  Pcenut 
Locrenfem-,  Locrenfis  Panum  helle  ac  face jitvaret ,  Haud  (cio,  an  quisquam  Principum,  quos 
Icgerim,  xqu»}  intellexerit  fbedcrum  nccelTitatem ,  atque  Carolus  V.  ille  decantatiflimus 
iHundiMonarcha,  totlaurearummcfror,  achoftiumterror,    Qi^ippe,  quiftatim  aetatisflo- 

M  a  re,ac 


9^  Meteorologia 

re,  ac  imperii principio  ad  ineundam  cum  Exteris  unionem  armorum  8c  animorum  compara- 

vit.     EmmanuelienimLudtaniteRegitleonoram;  QiriltiernoDania;,  Norvvegiar,  Sueciae 

Kabellam  •,  Ludovico  Pannonite Bohemia:que  Regi  Mariam  (brores  fuas  matrimonio  colloca- 

vit.     Ferdinandoautem  Fratri  praedifti  Ludovici  fororem  (qua  affinitate  duoilli  regna  lu- 

cratuseft)  defpondit:  fibiveroIfabellamLufitani  Regis  filiam  copulavit.     Quibus  affinita- 

tumfbsderibusadtantumamplitudinisacpotenti£eapicemeveftus  eft,  ut  non  foliim  fubdi- 

tos  in  officio  continere;  quod  fatis  teftatum  faciunt  crebrs  ad  Hifpanos,Belgas,  Germa- 

nosquecontentiones:  verumetiamvicinorumhoftium  barbaros  impctus&conatuscompri- 

meret,frangeretque.     Clara  funt  nominis  hujusargumenta  Gallicum  &  Italicum,  Hetru- 

lcum 8c  Saxonicum, Pannonicum  Sc  Bohemicum , Lybicum  feuTunetanum,  8c Mexicanunh 

acAfricanumfeuAlgerenfebella,  quibus  adeo  fubjedasfibireddidit  univerfas  nationes,  ut 

immanisille  Chriftiani  nominis  hoftis  tanquam  Numen  quoddam,  vel  natuKE  miraculum 

.     jf.   ,  Carolum  revereretur,  actbrmidaret.     Itavidelicetprobatumeftilludcommunis  Juris  efFa- 

'■^;?"    ,  tum,  atqueLaftantiilententia  :   Ckmeniminter  ms  cognationemqmndamipfa  natnra  conflitucrit^ 

I,        '        tideoqtte  prajidii caitfa  bomines  ficietatem  citm  hominihpis  inierint  &  fanxerint ,  fcedHS  iUud  k  Principiojui 

■'.   A         orttisinter  homines initnmviokre-,  atit  nonconfervarefummHmnefasputandum  efl.      Hac  pra:ceptio- 

"V   ncprobeimbutusScipio  Africanus,Polybioreferente,  nihilita  foliciti^curabat,  nifi  ut  alio- 

.  rumamicitiasfibidevinciret.     JVam  regna egrtimijtte  eHJiodia-inon  tamtnrrihits  (Socr^tedocente) 

' fropHgnacalis,  aitt  mxnibns-)  armis  ant  fatellitibus-,  quamamicorHm  prajidiis  ajfcrvatur.      Noftiplu- 

vialium  aquarum,  autplurium  tenuium  torrentium  confluvio  iiumen  intumefcere,  quod 

trantvadari non poteft.     Itavirtusunitafortior^&velapesjunaisaculeis  in  turmam  coeun- 

Poljh.l. 2,  ces exercitumin confufionem agunt.     Iterum Polybium,  loquentem  audire  placeat :  Optime 

Jibi conjidunt respublicie  tenHiores-yqM£.prudentes -,  &  propojita  pericttli  magnitndine  ac  vicinitaie  pelliciunt 

atias  respublicas  vel  regna  pountijftma  i)ijuam ficietatem.     Armorum,  animorumque  conjunftio, 

hicmnrns  aheneus  ejio, 

QU^STIO  VI. 

'De  figura  iridis  ^  earum  numero, 

PRKter  vulgarem  iridem  folarem  verficolorem  folent  nonnunquam  etiam  aliK  folares  iri- 
descontingere,  vclutialbs,  aureoluteai&rubrx.  Albastres  fe  obfervafle  narrat,  D. 
MenizeliusAnn.^.  Ephem.Germ.  dec.  2.  aitque  potifHmum  tempore  Jequinodtiorum 
prarfcrtimautumnaliumaccidere;  ratioefTepoteft,  quodfolaresradiinon  in  rofcidam 
■6cguttisgravemnubem,  fedintenuiflimumtantumvaporemincidant.  Aureoluteas  D.Moe- 
ten  pluTcs  (e  vidifFeperhibeta  Sole  jam  occidente  ex  oppofito  horizontis  defcriptas,cum  nu- 
■bes  pariter illo  tempore  ad aure^E  aurors  exemplum  effenc inauratje ,  unde  ex  revcrberatione 
hiccoloriridiafFundipotuit,  Rubeam  quoque  iridem  annotafFe  ,  idem  fupra  memoratus 
Menzeliusmeminitdieig.  Odobr.i677.ve(peri,  cumSoljamoccubuiflet;  caufam  efficien- 
■tem  hujus  ftatuitauroram vefpertinam,  materialem  vero  vapores  crafix)S  firigore  conftridos 
^nubibusintermixtos.  videEphem.Germ.  2.  Ann.j.obferv.f, 

Quceres  primo :  cumaerubiquefitplenusnube  ,  curnonubiquemirabilisillacolorura 
varietasappareat,  fedfemperincircinumdudamedietatem  circuli  exhibeatl  Refpondeo: 
TationemefFe,  quia,  utdiximus,  phafmahocgeneraturcum  radiorum  folariumreflexione, 
quas  reflexio  a  nubenonfit  nifiversuslineam  illam,  qusducitur  a  centroSolis  percentrura 
noftrioculi&iridisipfius;  patetenimexperientia,nonvideria  nobis  iridem,nifi  fub  iftius- 
modiiinea;  item&<|uaEvidenturperreflexionemnon  viderinifi  fub  determinatopunfto& 
angulo.  Jamvero,  cumradii  omnesanubeadpunftum  &:  Hneamjam  explicatam  concur- 
irantfubxqualibusangulis,  confequenseft,  utobjeftumnobisreprcefententfub  figuracircu- 
lari.  QuiaquJECunqueanobisvidentur  fub  iequalibus  angulis,apparent  femper  habereae- 
qualem  diftantiam  ab  oculo ,  ac  proinde  in  orbem  difpofita.  Secundo  ,  quia  colores  hi  in 
formaarcLisdifpofiticaufanturetiam  a  radiisrefradis,  ut  diximus  ,  versiis  centrum  nubis, 
hoceftj  versuspundtum  ,  per  quod  tranfit  radius  perpendicularis ;  radii  vero  undique  re- 
fradiversusaliquodpundum,  accentrumineademdiftantia  atali  centro  asqualiterobfcu- 
rantur,  &colorantur,  undecolores  apparent  ut  dudiinorbem  circa  aliquodpunftum  exi- 
ftensinperpendiculari,  quodfehabet,  utcentrum  iridis.  Tertio,  quia  radii  folares  pene- 
trantesnubemnonvidentur  aboculo,  nifirefpeftu  illiusfintobliqui;  fednonintotomedio, 
fedinfolacircumferentianubisincipiuntfolares  radii  oculo  obliquari ;  ergo  non  illos  ,  vi- 
detinmedio,  fedinfolacircumfcrentianubis  circumcirca,  confequenterqueinfiguraro- 

tunda 


Philofophico  -  Politica.  95 

tunda&rphcerica,  Ratiover6,curobIiquos&non  direftosvideat,  efl:,quiadireftorum  ra- 
diorumlpeciesnimialuceimminutx&diilipatxveniunt,  namutaitP.  Aquilonus  1.  i.  Opti. 
cor.  propol!^;.  Ideocolorcorporisadmoilumcorufcaniisminus  fpectabilis  eft ,  quam  cu- 
jus  lux  minor  elt,nam  fulgor  oculos  peHhingcns  colorem  obruit,  quo  minQs  vifum  teriat. 

Hincdeducitur,cau(am,  curiris  fit  rotunda,  non  bene  exeo  capite  alTTgnari,  quia  efl 
imago|  Soiis  ab  ip(b  Sole  rotundo  in  nube  depicla,  quia  Iris  etiam  tunc  fphxrica  ap- 
paret,dumSolecliplinpatitur,  <Scminimecircularisert,  Deinde  juxta  probabilem  fenten- 
tiam  tot  fijntiniride  Solis  fpccula  ,  quot  funtgutta;  in  nube,  ergo  non  oiritur  ex  rotundi- 
tatcnubis,  ratio  ell,  quiaimpetusventorumtktiuctuatioaerisinnubibusdiverfimcontinuo 
fituationem&:hgurametficiunt,(empertamcn  permanenteiridisrotunditateinillis. 

Qui-res  fecundo :  Cur  Iris  appareat  femicircularis  &  non  perf isctus  circulus  y  Refpon- 
deo:  variashujusreicaulasaflignariabOpticis.  Primo,  quialblumexpartecoelidatur  cor- 
pusnubisdiaphanum,  in  quofolares  radii  obliquantur,  &  non  ex  parte  terra:,  ergociimex 
iflapartedeficiatiegmentumcirculi,  fivearcus,  idebliicnon  eft  perfc<3:us,  fedtamen  femi- 
circuius ;  ficque oculus  vidensin circulo radios  obliquatos penetrantes  nubem, ciim  haecap- 
parentia  circularis  (iftat  in  nube,  non  enim  potcft  continuari  cum  terra ,  qux  diaphana  noa 
eft,  «Sccon(cquentcrminimeaccommodataadpenetrationemradiorum,folumvidet(emicir- 
culum.  Secund6,quiaradiusreHexusangulosxqualeshabetcumradiis  primx  incidentise; 
hoc  autemnonlieret,  fiappareretintegercirculus;  quiairidem  non  videmus  nifi  ineo  va- 
porcundepoteftrepercutiadoculumprimariusSolisradius  ;  illeautem  v.ipordebetopponi 
Soli  ad  certumafpec^um,namavapore,  quieft  fupra  gyrum  arcus,  radiiprimarii  refledun- 
turpofttergumnoftrum,  avapore,  quieft  intraaream  arcus,  radius  retiectitur  ante  pedes 
noitrosinfuperficiem  terrx,  folusautemillefemicirculus  vibratradium  primariumSolis  ad 
angulos  cequales  in  oculum ,  ergo.  Ob  eandem  hanc  rationem  folus  vapor  femicirculi  appa- 
retcoloratus,  quia  nempe  exeo  reflciSitur  radius  adangulos  cequales.  Tertib,  deduci  ra- 
tiopoteftcxdicendis,  quiaciimirisdebeatelevari  fupra  oculum  gradibus  45-.  centrum  iridis 
debetelfe  ineodemplano,&ineademaltitudinecumoculo,  crgo  h  locus,  fupra  quemcol- 
locaturbnfisiridis,fitineademaItitudinecum  oculo  ,  centrumeritinbafi,  atque  adeo  erit 
femicirculus ;  filocusfitaltior,  centrumeritinfra  bafim,  &  iriserit  rnajor  femicirculo.  Et 
quiadirticileeft,utoculusfit  inlocoadeoalto  ,  utbafis  iridis  fit  depreftior  gradibus  45-.  prae- 
lcrtim,ci.im  irisvideaturinnotabilidiftantia,  ideo  dillicile  eft ,  ut  formetur  circulus  perfc- 
ihis. 

Etexhisetiamcolligitur,maximd  exratione  fecunda  ,  quod  variata  Solis  altitudine  ae 
confcquenter  radiodirea:o,peraliudfuperhcieipuncf:umin  profiinditate  guttai'um  fe  mer- 
gente,varierquoqueangu!us  reflexionis,  &:altitudo  iridis,  ciim  enim  Soi  demilTuseft ,  Sc 
vicinushorizontiperfuperficiempeneinferiorem  radius  intraredebet,  ut  reflexio  radiipri- 
marii  taugerepofntoculam,undetalisreflexioeirenonpoteft,nifiaguttis  altilIimis,<Scfupra 
verticemnoftrum  pofitis,ideft,fumma  cuiTatura  iridis  elevari  minimedGbetfupranoftrum 
verticem.  Mericliano  ai;tera,aut  Qltem maxime  elevato  Sole  fupra  horizontem  radius  quo- 
dammodo  fupervenit,acproindenon  nifiavaldehumilibus&horiyontipropinquis  guttisra- 
diuspercutiadnosporeft,  ideoqueiridesmeridiana;  funtvalde  demifta:.  lndesautem,quse 
tiuntp3ulopoftortum,velpauloanteoccafum  Solis,  integrum  habcnt  (emicirculum  ,  quia 
nimirumtunc,utoptimcaitAriftoteles,axis,quitranfitpercentrairidis&SoIis,  utrimquein- 
cumbithorizonri,  crgoetiamcentrumiridiseftin  ipfo  horizonte,  ac  confequenter  horizoii 
fcmicirculumablcinditacirculoperejuscentrum.  Ethincetiamficjquodcornuactira^ob- 
vertafint,nonautem  incoelum, 

Argues  tamen  contra  hsec adducendo  teftimonia  quorundam ,  qui  iridem  nonnunquam 
intcgricirculitigurafevididcperhibent.  SicFrancilcusPicus  MirandulxComesl.i.deftu- 
diodoc.irinx&humana.-philofophixc.5.teftatur,feFlorentiamprofici(ccntemvidifrcirideni 
circulo  fere  complcto.  Idem  atfirmat  Cardanus  liUi^.  fubtilitatis  cap.70.&  Avcrrocs  l.^.Me- 
teor.  Verum  ad  hxc  Vitellius  l.io.  perfpectiva:  diftina.  69.  eruditdre(pondet,quodnon  (it  ye- 
rusarcu?,fclexreverberationetantumluminisSoIisaforti  nube,  aut  ad  terramautadaliam 
nubemfiacubilitvaporroridusinmediotumvifusintervaporem,  tumnubemaquatitrever- 
beratio  incademlinc3,utadiplumrericxiofieripoftIt.  Tunccnimintegrasiridesvideripof- 
fibile eft,  &  talem  iridcm  non  unam ,  nec  duas  tantiim  fed  quatuor etiam  con fpici  pofte ,  ut fc 
Padua:  vidiife teftatur.  Ita etiam  fcntit P.  De  Rhod.  Phil  pcrip.  1.  2.  d.  15.  q. f .  Sedl.a.  inquiens 
credidcrimiridestalesfadtas  fuiftcfolumcx  rcliadione  lurainisintra  nubem  producli,  noo 
autcmexreflexionelpecierumSolis:  namlrideshujusmodi,  in  quibus  nonvideCuripfeSoU 
fcd  lumenab  eo  produttum,apparerepoirunt  in  qualibet  tigura. 

M  5  Quxres 


94  Meteorologia 

Quaerestertio.  Numetiamcornibuseverfis^hoceftverfuscoelumexporreftisarcuscoe- 
leftesapparerepolIintyRerpondecaffirmativeCorneliusGemmacumnonnullisaliis,  quitra- 
dunttalesaliquandofelpedalTe.  Verumidem  dicendum  de  his,  quod  cle  iridibus  integri 
circulipaul6antediclumeft,caliterenimoriripofrunt,finempe,  inquit  Le  Gran,  Hiftor.na- 
tiir.parte  6.  artic.  g.folaresradiiper  refiexionem  in  maris  aut  laciis  alicuius  fijpcrficicm  in- 
currant ;  modo  fit magna  a^ris  tranquillitas ,  nuUusque ventus  adfit ,  qui  aqLiam  commo veat , 
&in3equalemejusluperficiemreddat:  pnefertimfi  qutedam  nubesilliaqu.e  ("uperincumbat, 
quceimptdiat,  neSolislumenredumadpluviam  tendensillud,  quod  aqua  eo  remittit , fijp- 
primat,atque  extinguat.   Raro  tamen  talis  arcus  vifibilis  eft. 

Quteresquarto.  Curin  Iride  non  perfefta  &  integra  Solis  imago  repiTefi^ntetur,  ficut 
inpareliisfieridocuimus^  Refpondeo:  duashujus  rei  fiabefTecaufas.  Primoenimperfefta 
&integraSolisimagononexprimiturobrefi'aftionummultitudinem,  itaenimfbrmsepartes 
non  fecus  ac  in  fpeculo  frafto  confunduntur.  Secundo  ob  nubis  raritacem ,  Sc  guttarum  in 
nube  ifta rorida  minutiftimarum  parvitatem ,  quae tanquam minima  qusdam  fpecula  f brmarn 
imprefTamnonomninocontinere  pofTuntjinpareliis  autempropternubis  denlitatem,levita- 
tem&continuitatemperfeda  Solis  imagoconfpicitur. 

Quieres  quinto :  Num plures  eodem tempore pollint  fimul apparere  Irides  ?  Refpondeo, 
Mcetcommuniterunatantum  irisfecundariavideatur,  numerotamenfimul  tres  confpeftas 
efl"etettaturMazzotal.i.deMeteor.aer.cap.2.  Sic  etiamtriplexvifaPatavii  1601.  die^.  Febr. 
hora21.tefteGafrendoinvitaPeiresk.ii  1.  I.  Triplicem  quoque  obfervavit  GeorgiusFrancus 
menfe  Majo  Anno  i668.in  Alfatia  Superiore.  Snellius  etiam  quinque  aut  fex  vidcri  pofTe, 
leque  obfervafTe  teflatur.  Hollandi  ex  illa  celebri  navigatione  ad  novam  Zemblam  inter 
cxtera valde admiranda, retulerunt,  fcvidiffetres Soles ad  Auftrum ,  fex iridum  dilcerniculo 
afeinvicemabjunftos.  Exquibusomnibuscorapertum  eft  ,  pluralitatem  iridum  non  effe 
negandam.     Veri;imdifficultaseft,quomodo  hxcpluralitasoriatur?  unde 

Quseres fextb :  An,dumpluresapparencirides,immediatefiant  a  Sole?  antequam  re- 
fpondeam, obferva, Irides efTe alias primarias, quatenus fcilicetSolimmediacea fe  iplo in plu- 
rcsnubesdiaphanasimpingic;  aliasefTefecundarias,  quacenus  lux  Solisin  unam  nubemim- 
mediaceimpadla,inaliam  nubemfimilicer  diaphanam  reflecticur.  Hoc  pofico  :  Relpondeo 
prim6,plurespoirunciridesprimaria2  apparere,  qux  fimul  habeanc  eorundem  coloium  leri- 
«m&immediacefianc  exSolisluceadmixcacumdiaphanoaliqualiceropaco  &  umbrolopki- 
rium  nubium.  Racio  eft ,  quia  fi  Sol  medium  coeli  ceneac ,  &  nubes  ad  impreffionem  iridis 
apcae  alcera  fit  ad  ortum,  altera  ad  occafum,tunc  fient  duK  irides,ciim  utrobique  fieri  non  repu- 
gnet,  &adiddenturomniarequifita,licetnon  ambxa  nobis  videri  poffint.  Julius  Scalig. 
exerc.^o.fec^.exiftimattalesgeneraripofreindiverfis  feparatis  nubibus,  quarumalix  funt 
altiores,  alise  humiliores.  Contingitautem  hoc,  quando  vapor  vicinior  terra;  longe  denfior 
eft.,  accompresfior,quamcircumf(srentia  nubis  fuperioris;  tuncenimdiftinftumefficitfpe- 
tulum  a nube fuperiore, Sc reflexionem  diftindlam ,  quod tamen valde  inficquens eft. 

Relpondeofecundo.plurespofTuntiridescomparere,  quarumuna  foliim  fitprimaria, 
alia  fecundaria;  quceefficiunturrelationefiverefIexioneprimari£e,  poteft  enim  iridi  opponi 
vaporaliquisfpecularis  ,  qui  repraefentet  colorem  5c  figuram  iridis;  &  deducitur  hoceo, 
quodlecundaria-iridesobfcurioresfint,inverf6squehabeantcolores,  qui  enim  in  principc 
illafummuseftpuniceus,  hicinfecundariaeftinfimus,quiinfimusinprimaiia,  isinfecundaria 
eft fiirp'"'-'^!  lauz viridis  femper maneat in  medio ,  nulla vero alia hujus  rei  ratio reddi  poteft, 
nili  quodfecundav.  g.  irisfitvelutilpeculum  primiE,  quiain  fpeculis  Cxpt  objefta  invertun- 
tur , uc  dexcrum  appareac  finiftrum,  Sc e converfo :  Ec ficuc  ex  uno  fpeculo  fit  reflexio  in aliud; 
ficfieripoceftreflexio  iridis  ab  una  nube  in  aliam. 

CONCLUSIO   POLITICA. 

Sanguinisclaritas  fa6tisprobanda. 

PErft  omnis  in  illo  nobiUtas-,  cujits  Uuseflin  origine  (ola  :  canic  Lucanus.  Quoc,  quaefbtC,  al- 
tiororigo,quamcirculiilliustricoloreradiovariegati,&  quafi  annuli  (ponlalitii^quocae- 
pironem.  lum  terrce  jungicur  ?  opus  eft,  aureo  Piftore  Sole exprefTum ,  cui  adfcribas  :  Solis  ofus. 
AcquiaipfanihiIadfuiagiccon(ervacionem,femihorari£e  lucis  oftencatione  exfpirat ,  acpe- 
ritomnisinillanobilitas.  Principum  Natalis  haud  abfbnS  Iridislexortulignificatur&iEaMe- 
diolanenfib  Relp.  recens  nato  Principi  Philippi  IV.Hifpaniarum Regis  Infanci  f eftivd  aggratu- 

"  lans 


Philofophico-Politica.  9^ 

lans,iridernincuniibulisejusjunxit,qiioniaminteibclloiumtempen:atesacmibiUinatuser:U, 
inrcribens:  i'»rernuhilagratior.  Atnumratiseft,tamprxcellumortumcluxiflc,ceiasque&;  in- 
lignia  longo  ftemmate  numerare )  Scttecd  m 

Of*i  ge»Hs  jaclat fuum ,  alieHH  lAudat,  Scn.  llcrc.fnr^ 

29.     , •   V 


Propriaaccedatvirtutiscommenciaticfa^Visqucprobetur,  fanguinem  nobilem  in  venisbul- 
lire.  Nohilitarenof/ai/ipropriavirtuspoteJ}.,  Maximiliani  Auftriaci  Cxraris  refponfum  erat,  ad 
quendam,  qui  nobilitatis  infignia  auro  venalia  expetebat.  Romani  profedlo  hoc  fcnlerunt , 
incujuscun>.]ueanimoviitusine(ret,eiplurimumefre  tribuendum,  teftis  eft  VeliejusPaterc. 
NequcnovushicmosScnatuspopuliqueRomani  eft,  inquitillc,  putandum  enim  reipla  eft,^//.  Pat, 
quod  optimum  cf^St  (it  nnbilillimum,     Ait  enim  Sat)'ricus:  l,i. 

Tota  licet  veteres  cxornent undicjue  cer^t 

Atria  :  nohtlitas  fola  eji  atcjue  unica  virtus. 
Pccudumnobilitaseftbonaacfirmacorporishabitudo,  inquit  Democritus,  &  cquus  velo- 
citateprobatuti&canis  venaricus,fiodoreferasindagat:  hominum  autcm  nobilitas  morum 
eftbonitas.  Filimi!  (certansina£;oneNobiliftimusParens ,  Ncapolis  Pro-Rcx  fridericus, 
Xobilillimo  filio  CalabriiE  Duci  pro  teftamento  monitum  reliquic)  honeftis  te  excrciriis  &  la- 
boribus  trade,necprx'pofterisfrangerevoluptatibus,  necpericulisaut  difficultaribus  tcrrere. 
Anenimnelcis,  nobilescunas,triuinphalcscurrus,  aureanomina,  iramortalem  iamam,  non 
nobilitaris,("edvirtutis  prjcmium  elfe^  Quiprimusclarain(ignia,heroum  lanccas,ga]eas&plu- 
masgeltavitianexranguinehiecnobilitatistrophxatraxit  ^  non  ex  fanguinetraxitjnampri- 
musnonerrct,fedexheroicofacinore.Nec  Hcrcules  Lconisexuviasindutuseft:,  quiaLconc 
natus,rec|quiapropiioMartcLeoncmpclleexuit,  proprix  virtutis  tegumentum  compara- 
vit.Prsmiorum  regula  menfura  eft  mericorum.  Afpice hos  in  profanos  Deafhos  conditione 
clevatos,illos  in  Rcgnorum  Adantes ,  iftos  in  bclli  f ijlmina  prxpolitos :  Illis  vjcarix  demanda- 
txfijnthabenx,  iftisPrimatum  incumbunt  tituli.  Sibeniiccdit,  virtutis  fuftragio  funtpro- 
moti,non  fanguinis  claritate.  Vere Nobilis fe fadtis p rcbat :  nam  verum eft  iUud Solonis apud 
Aufonium:  PulchriHsmulioparAn\qu'»mcrearinohilcm.  QU^ 


96 


Mctcoroiogia 


dU  ^  S  T  K)  VII. 

De  reliquis  proprietatil)HS ,  ejfeclu  ^  rtgnificatione 

i  ridts. 

COnclufiopniTia.  Maximoelridlslatitudo  fivediameter  aliquando  cft ,  fedvalde  raro 
unius  horanimiHiaris;  altitudovcroejusaterraelHerduniusdimidii  milliaris  ■,  tjuia 
vixlbletalciorefTeiris,  quaminitium  medixregionisaeris.  Patcrvero  MuurusfUtuic 
alticudinemlridiseiregraduum^f.ut  fe  quadrante  deprehendifFe  afTerit.  Rationem 
ttadit  Cabelus  1. 5.  tex. 2f .  quxft.  r.  qux  poteit videri  apud  ipfiim,  Ex  quo deducit , quod ,  quo 
remotioraboculoeftnubesrorida,  inqualbrmaturiris,  eolris  fitmajor  >Sc  pars  majoris  cir- 
culi.  Racio  eft ,  quiaexduobus  (emicirculis,  quorum  unus  in  Ipatio  centum  paflbum 
app.ireat  altus  gradibus,4f,  alius  appareac  altus  totidem  gradibus  in  Ipatio  paiiuum  ducen- 
torum  ,  fecundus  eric  multo  major  ,  &  alcior  primo  ;  ergo  idem  contingit  in  iride,  Et 
confirmat,  quiacumquadrante  menfuramus  alcicudinem  curris,  quomagis  accedimus  ,  eo 
pIuresgradusakitudinisexhibet,quomagisrecedimus,  eopauciores  gradus  exhibet  aJtitu- 
dinis.  Deducit  fecundo,  cur  iris  fequi  videatur  fugientes,  nempe,  quia  cum  fummitas 
iridisdebeatlemper  habere  a:qualem  altitudinem,  cimi  accedimus,  iris  apparet  in  parte nu- 
bisdiftantiore,CLimrecedimusinparte  propinquiore.  Ex  quibus  &  hoc  lequitur,  Sole  al- 
tiore  deprimiiridem,eo  depreflb  atcolli ,  adeoque  pro  Solis  alcicudine  diverfimode  iridem 
fituari. 

Conclufiofecunda.  InquavismundiparceSoleadversus  nubempofito,  fuisqueradiis 
illatn  feriente fieri poteft  iris  ,  dummodo  Solnon  fit  altior  fupra  horizontem  4J.  gradibus, 
totenimgraduum  cumfitfcmidiameter  iridis,tota  ipfafubhorizoncedeprefra  efret,necvide- 
ripoteft,  fiSolefTettocgradibusaltior.  Hincergocoliigicur,  (arpiusin  oriente  &  occidente 
fieriiridem.  CjEterum,  ut  fpedabilis  fit  obfervantijnecefTe  eft,  utfpeclatcrexiftatmcdius 
interipfam&Solem,  alioquinnonfieret  adoculum  reftexio.  Unde  Metecrologi  doccnt, 
centrumiridis,oculum&SoIemefl!efitaineadem  linea  recta. 

Exquodeducitur,quodirisnonomnibuseadem,  fed  fuatantumcuique  appareactot- 
quc  in  roridis  gattulisjdecidentibus  arcus  pifti  confpiciantur,  quot  oculi  (Lmt,  qui  versiis 
eos  diri^uncur,  proinde  moto  cujusvis  oculo  etiam  illi  movetur  iris.  Ciim  enim  moro  ocuio 
aliafiaclinea  a  SoleperocuIumdufta,hiEcautemIinea(it  axis  illius  coni,  in  cujus  ibpcrScie 
cxiftuntgutcteiridem  exhibences,&mutato  axealicujusconi,mutariconum  neceile  eft;alia 
igiturericfuperficiesconi,fiveoccupabicaliud  fpacium,&:confequenter&aIiam iridcm com- 
parere  necefie  eft.  Undcquicaputelevat,  veIdeprimit,moxiris  mutatur,  qui  ftat,  ilii  ftat, 
qui  progreditur  illi  &  iris  progreditur ,  &  fmguUs  paJJIhHs  Itngnlas  Irides  JfeBimtHs ,  ut  redtelo- 
quitur  le  Grand.  hift.  part,  6.  arC.  9.  M ita  nohijcnm  ^rogfediit  currere , ^are ,  federe ,  vel  qHiefcere  vl-  \ 
cteatHr. 

Imocumexgucculispluvialibusperpedm  ftillantibus  a  radiis  folaribus  illuftratisprodu- 
caturiris;  fingulisetiammomentisnova  eisdem  oculisiriscomparere  folet,  fuccedentibus 
nempecontinuoindelapfarumlocumnovisaliisexnubeinpluvialiailla  fpeculafeferefblven- 
le,  haudaliteracfluviusidem  apparenter  perfeverat,  licet  continuo  mutetur  eo  ,  quod  (c- 
quentesaquasprioribusfuccedanc.  Deindeetiam  Solcontinuomovetur,ide6que  linca  re- 
cta  dufta a  centro  iridis  per oculum  ad ipfum  Solem  necefTario  etiam  continuo  mutatur.Unde 
fingulis  etiam  momentis  iris  revcra  alia ,  &  in  alio  loco  (pedatori  immoto  comparere  de- 
bec 

Deduciturfecundo.  Nullasnobis  pingiiridesadauftrum,  quianunquam  SoltransZe- 
nithnoftrumadSeptentrionemdigreditur,utocuIusmeridiem  afpiciens,  Solematergo  ha- 
beat.  Nequeobftat,  quod  viderianobispoflintrescollocaca;  internos  6c  fpeculum ;  undc 
lequividetur,  quodvideriiris  pofTic  in  nube,  quamvis  coIlocacusficSolincernos&nubem, 
.  confequentia  enim  illa  non  eft  vera,  quia  lumen Solis  inter  oculum  &  nubem  interjacentis  eft 
adeomagnum,utimpediaceoscoloresvideri,ficucimpedicvideriftellas.  Obeandemratio- 
nem neque his, qui ultra iEquatorem  in  Auftrali tenx parte habitant  iris  apparcre  poteft  ver- 
susBorealempIagam.  Frequentiusautem  in  iis  locis  iridesapparent,  ubi  (acile  afcendunt 
rari  quidam  &;  roridi  vapores,  quitotam  nonexpeilantferenitatem,  led  accipiant  &:reddant, 
nonextinguantSoIisradium,  hincfluminibus  Sc  lacubus,  aut  udisvallibusincumbentiairi- 
dumbrachiafiepe  cernimus. 

Con- 


Philofophico-Poiitica.  97 

Conclufiotertli.  Quodtempusattinet,  quo  IrisutpUifimQm  confpicicur,  poflautum- 
nalexquinodiumqualibetdiei  horaarcum  fieri  polFe,  obfervatum  efl;  ,  circa  aflivule  fol- 
fticium,  totdvjue  ardace,  auc  nunquam,  auc  raro  apparet.  Ratio  dt ,  quia  poft  a-quino- 
dliumaucumn;iie,SoIcingredientelibram,diesdecrelcunc,  6c  maceria  redundat,  ^tlbttau- 
temSolcaiidillimusertadurcns&conCumens  nubes,  nam  Iris  nonfic  cempore  (crcno,  ne- 
queitanubiio,  uc  Sol  lateat.  Obquamcaufameciamvere,  menfibusmaximi}Apriii&  Ma- 
jotrequencioreslLinc,  nonvero  hyemeobnubilum  6c  invalidum  Soiem.  Qvcerum  poceft 
pcrcoctim  orbcm  Irisappareremane  vel  fero;  lub  Poiisomni  hora  lonqx  iliius  lex  menfium 
diei  poceftapparere  legmencum  aliquod  Iridis.  Subxquacore  cerni  poceft  Iris  cribus  horis 
ance  occafi.im. 

Conclulio quarta.  Probabileeft , Iridem apibus proficuam efTe  ad  mel  colligendum,quia 
poftlridembrevilltmocempore»  ucobfervacum  eft,  lavos  conftruunc  ,  qui  etiicicur  per  ro- 
fcidosiilosvaporesjinquibustbrmacur  Iris.  Sequences  vero  etFedus,  quos  Plinius  I,i2.  c. 
i4.enarrac,  tabulofi  limt,  quoruni  primus  eft,  quod  in  Iridis  termino  lcutellx  aureae  ccclo 
dccidua;  rcperiantur.  Secunduseft,  quod  plancas,  arbores,  tiucices  ,  quibus  incubueric, 
etticiacodnr:iciorcs;hujus  fijfpicionemindeorcamcredo,  quod  Iride  conlpicua  ros  tcpidus 
prata  riget,qui  tcpoi  huirioriinixtusodorcmgignic. 

Conclufioquinca,  Significaciolridisaliaeftnaturalis,  alia  exinftituto.  Phyfice  fignifi- 
cataliquandopiuviam, aliquandolerenitacem.  Evencushujusracio  delLimicur  a  caufis  etfi- 
cicntibiisliidis,  anubciorida&Sole;  racione  enimnubisfieripoccft,  uc  pluvixfcquanturj 
quando  fcilicctradiilblaresimbeciiliores  nubis  humiditatcm  exficcare  nequeunt.  Sin  au- 
temcaIf)reSolisnubis  humiditas  exliccetur,  lerenum  llquicur  tempus.  Dc  hac  fignifica- 
tioncphylicairidis.inquitSencca  lib.i.  natur.  quxft.  c.  6.  Non  easdcm  undecunqueappa- 
ruerit,  minas  adlcrt.  A  meridic  oi ta magnam  vim aquarum vehic,  vinci  enim  non  potcrunt 
vehemenciniinoSoIc,  tantum  illis  eft  viiium.  Si  circa  occafutn  rctlilfit,  rorabit ,  (Sc  leviter 
impluec.  Siaborcu(i.irrcxeric,rerenaptomiccic,  fic  cciam  iris,  quam  nullus  anceceftit  im- 
ber,  (ignificatferenitatem.  Hxctamenproindubicaco  rccipienda  nonfunt ;  cimi  iisfignis 
nonrarodecipiamur:  quofit,  quodPliniusveriiispronunciec;  nec  pluvias  ncc  ferenos  dies 
cum  fide  ab  Iride porcendi.  Illud camen obCervatum  eft,  &:  ratione  non  caret, quod,  fi colo- 
res Iridis  (iibinde  dcnliores appareant , doncc  in atram dcfinant  nubem, pluvias  fequi poflint : 
fi  paulacim  clariores  fianc,(S:  ica  candem  evanefcanc,  ferenicacem  porcendcre.  Ex  inftitutione 
autemdivina&ordinatione,  fignumeft,nonfuturiunquam  diluviitotiusoibis  ,  ut  ex  c.  9. 
Genel! patet.  Sunt camen aliqui,  qui & hoc putantab  Iride  nacuralicer fignificari,  hac dufti ra- 
tionc:  Iris, ciimexcaufahumida,  nubefcilicec,  <Scexcau(ahumidicacemaflijinenccSoIe  fci- 
]icecgenerecur,ficucnacuraliterporcenderenequitcercampluviampropcer  humiditatemnu- 
bis;  fic multo  minus  Iridem  fequi  poceftcancaaquarum  copia,  qux  diluvium  etficiac,  quare  et- 
iainnacuralicernonfururidiluviicertumeftteftimonium.  Veriim  1]  hxc  ratio  valeret,  va-' 
luifletcciam  a  conditomundo&ancediluvium;  maniteftumenimeftante  diluvium  iridem 
nonfuifretaIefignum,ciiinfecutumfitdiluvium,  &  propterea  neque  nunc  talem  fignifica- 
tionemhabecex  fuanacura. 

Quxres,  ciimin  Quxftione  (exta  dixcrimus,  dari  etiam  Iridcs  lunares,  quid  hx  por- 
tendantll  Refpondeo:  Lunaris  Iris  diuturnacx  pluviis,  tempeftatem  auramque  inftabilein 
fignificac.  Racio  eft,  quiahxclrisfierinequic ,  nifi  exmagna  hutnoriscopia  inaerecollc- 
6ta,quxabimbecilli  LunxcaIoredilIipari&abfuminonpoceft,ergoreIinquicuradetFunden- 
daspIuvia?,prxfercimcumfuanacuraLunahumores  cieac ,  acqueaugeac,  maxime  fi ficAu- 
ftralisin  ligno  aliquo  aqueo,  ut  func Scorpius,  Aquarius,Pi(ccs. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Politicus  fit  pacis  fludiofiis. 


R 


Elulgente  Iridc  dccumefcunt  venci,  diflTpantur  nubes,  pingitur  firmamentum  ,  con- 
cicefcunc  tonitrua ,  coeJoque  obfcuro  f rons  redit  ferena,     Unde  Valerius  Flaccus  ca-  Val.Flacc 


F.micHit  referAU  diesy  cxlMmqne  refilvit 
ArcHf, 


N  Ita 


98  Meteorologia 

Itanimirurn  dirriicantiurnliUbernfulrninLimquereditio  ad  unius  lridisexortum,porn:obello, 
componitur,acpaxcoeloreditaurea.  Semper  pacis  nuntia  ,  6c  vel  inipfo  {erme  mundi  pri- 
mordio,  Iris  liabebatur.     Ita  Catharina  Medicifia,  Henrici  II,  Gallorum  Regis  Conjux  ,  libi- 


imet  embiematis  ioco  iridem  prxfigi  voluit ,  hic  infcriptione  indgntm:  Cum  luce  ftrenHm. 

'     Encofniumcerteregiaindoledignum,  cui  prx  omnibus  fanftum  firmumque  fit ,  iubditos 

non bellorum calamitatibus ac tempellatibus  involvere,  fed  velut pacifica columba oleam re- 

ferre,  j?acislridemaccendere,&:quantumfieri  potefl:,  tranquillitatislucem  aflPerre&con- 

fervare.     ErathocParentisPliilippiadFilium  Aiexandrum  documentum  Rege  dignum:y^</ 

yElianus    (dortam-,  Fili-,incamhe  \  vemm  ea  conditione  ■,  ntJispeHis-,  vel  magnHS  aliquis  morbtts  ,  Jed  pax  & 

var.  hift.fanitas,  Experimentum  efl:  veritate  firmatum,  Ikp^  unius  hominis  dexteritate  gravitlima  beiio- 

Ki4.  c.  11. rum extin(5taincendia,Pacismalaciam populo inveftam.Eraut  Athenienfes intefl:ino difturbio 

Thftcyd,   difcifli,  &  difcnrrintes  per  urhem ,  atc^ne  ad  arma  cornpienda  prxcipites-,  vel  a  Thucydide  Pharfa- 

l,g,       licoadprifl:inasiegesatque  unionem  perfuafi.     Efto,  alius  Pericles  fulgurare,  tonare,  per- 

v^r/)?/i^./«mifcereGra:ciamdidus  eft;  adunius   tamen  ejus  prjefentiam  etiam  tumuituans  vulgus  (fi 

2.  Platon.  fidem  Ariftididamus)  conquievit.     Neque  omifit  M.  Tull.Cicero  iaudare  M,  Popiiium  Con- 

Cicer.  /wfulem,  quod  inter  feditiolas  turbasmedius,  tum  authoritate,  tum  eloquentia  eascompo- 

Brttto.     liaerit. 

Ergo  nhi  commota  fervet  plehecula  lite-, 
Perf  fat.  Fert  animtts  calida  feciffe  filentia  tnrhoi 

4.  Majeflate  manns.     PerfiuSi 

Quodfi  itaque  Boni  publici  zeiotes  audire  cupias,fac  vireat  tuo  in  Regno  pacis  olea,quam  cum 
Ejtterisfbveasjinter.inteftinatuamembraconferves,(3c  vei  magnarumimpendio  pecuniarum 

emas. 


Pliilofophico-Politica.  99 

emas,  Quidenimfeceris,  fiexpugnataBelloni  Pacis  fanum  aperia^,  confradisquc  Marti- 
aiibusfpiculisoleaginasnedascoronasy  tLine(ti(limamregninodem(crenabis,tcrravum  (ija 
ateiicitatedctrudendarum  nautragium  avertes,  CiviumurbiiuiKiueiepuIclirum,  incolarum 
tytannidemicalamitatislliadem,cruentum  Trojani  equi  puerperium  l;  tinibus  tuis  adulti- 
mos  usque  Garamantas  profcribcs.  Neque  deerit  tamcn  aut  ju(li  belli  ratio ,  aut  exafperan- 
lis,provocantisqueho(tisinfuItatio.  Qupdfiadarma  coaCtus  tucris,  qualitcr  Otiiomanna 
Lunafxpiiisin  AuftrixSolemeclipfandum  cornuaeiigit  ,arma  arripe,  at  non  ni(i  Pacis  tlu- 
dioprehende.  Erittunc  g!orio(i(ITmaePacis  ccrtidinia  (pes,  quia  nonnifi  Deo  cntheatus, 
juftitiiequei^horacecataphrac^usincampum  proccdis.  Totaequidem  tunc  Gigantomachia 
ruptisorcirudcntibus,  totaCyclopum  officina  Itygiis  e  caminis  profiliat ,  omnisBiftonum 
fercciacompaclisviribusexiurgatlicet:  videbitorbis&:  mirabitur,  pofTe  ex  Lunse  re(rattio- 
ne  Pacis  Iridem  colorari,  exitu  gloriofo  ;  quia  non  potcft  non  cum  lauro  olea  crcfcere  , 
ubiPacisamacornonprovocans,  fedprovocarus  Juftitite  ticulo  pugnat ,  alias  quieturus  in 
Pace. 

QUiESTIO  VIII. 

De  infolitis ,  acmiris  in  aere fimulacris  quandoqne 

confpicftis. 

SOlentquandoqueetfi  infrequentiiis  varia  infolita  oftenta,  cujusmodi  funt  integri  exer" 
citus,  prxliantiumconcurlus,  turmxmilitum&phalanges,  claffes armatx  intertiudus 
cumrcmisvelisque,  &his(imiliain  acrecomparere,  quxhaudexiguummortalibusim-> 

pendcntiumintauftorum  eventuum  metumincutereconfueverunc.  Nos  prsienti  qux- 
ftione  circa hujusmodi  (imulacra ,  ac  (pedra inquircm us ,  pr.rcipuc quid  (int, qua;  eorum  cau* 
lisquid  portcndant,  (eu  (igniticcnt. 

Conclulio pi ima.  Milicum ac armatorum  fimulacra, (idem  fentiendum  de reliquis) nori 
funtoculorumludibvia,  fed  verequandoqueapparentinacre.  Patetveritas  hujus  conclu- 
fionisexauchoritatetumSacrorum  ,  tumprotanovumlcriptorum.  Sic  1.2.  Machabajoruni 
c.  f.  narrat  (acertexcus:  concigicautemperuniver(amJerofo!ymorumcivicarem  videridie- 
busquadragincapcracraequicesdi(currenCes,auracas(toIas  habcnces,  &  haftis  quaficohor- 
tes avmacos & curlus equorum per ordines digcitos, & congicdiones fieri cominus 6cc.  fic ec- 
iamancequamTicustSc  Romaniobiiderenc&capcrenc  Jcrofolymam,  dicii.  menfis  Maji  ait 
Jofephusl.^.dcBclIo  Judaic.cap.  12.  poft  dies  leftos  anteSolis  occafum  vifi  (unt  per  inana 
tcrri  cuvrustotis  regionibus,  «Scarmatsaciestranantesnubila,  &;civitatiGircum(ij(x.  Idem 
accidic  RomscemporeS.  GregoriiPontif  Max.cumLongobardi  invaderenclc.aliam,utipfe- 
met  ceftacur  Homil.q  in  Evang.  dicens :  priusqu."im  Icalia  gcntiligladioferiendacraderecur  > 
i2neasinc<rIoacicsvidimus,ip(um,  qui  poftea  humani  gcncris  fiifuseft,  (anguinem  coru- 
Icances.  PIiniusI.2.  nacur.  hift.  cap.  ^-i.  hxc  reterc:  armorum  crepitus  &  cubx- fonicus  audi- 
tos^coeloCimbvicis  bellis  accepimus.  Tertio  vero  conlulacu  Marii  Amerinis  &:  Tuderti- 
busfpedataarma  coeleftiaaboitu  ,  occafuquc  inter  fe  concurrentia  pulfis  ,  qua;  ab  occafLi 
eranc.  Ica  illi.  Paulo  eciam  ancequam  Caractacas  Scocorum  Rex  cum  Romanis  confligerec, 
acijquevidusinhoftiumpoceltacem  venirec ,  eque(tris  pugna  medus  in  campis,  uc  inquic 
H.  Bocc.  1. 4.  accrviina  confpeda  candem  evanuic,  Plura  fimilia  paflim  invenics  apud  Autho- 
res. 

Colliges  camen,fierifubindeexdebilitatevisiis,Metu,acPhantafiapofre,utoftentaqusc- 
damapparereputentur.  SictefteAriftotelel.;.  Mcteor.quidam  AntipheronOretanusfcm. 
pcranteievidebat  fimulacrumquoddam,ciuoderatfuiip(iusim.igore(pici9nsipfum;idautem 
fiebat  ob  vifus  debilitatem ,  ob  quam  fpecuium  cidcm  ficbat propinquus  acr. 

Concluiio  ("ecunda.  Piobabile  eft,  aliqua  in  acre  apparencia  (pedra  nacurali  mod» 
efiicipo(rc,  modumhuncinfinuacKircherus  Art.  Mag.lum.  &  umb.  I.io.part.2.  cap.  i.  Ex 
locis,  ubi  multa  glarea,  (ive  arena  ex  (iilenice,  ancimonio,  vicro  ,  aliaque  maceria  perillu- 
Itriconriacarepcricur,  Solisincenlifiimocalorc  una  cum  vapore  ejusmodi  p.arciculas  cleva- 
ri&exaltavi,  quxdiverlas,  acvariasdeindefupcrficies  in  acre  conficiunt,  &  crasfioribus  ia 
rneiiiovaporibus,  montiquc  alicui ,  aut  atrx  nubi  oppofitis  cradu  quafi  opacacx  in  fpccu- 
JumpIcnumtandemcoalc(cunt.  In  hocdeindcipcculoqualicunqueacreo,  proutvavius  c- 
jusadoculumfitus  erit,  variaetiamlijlijedarum  rcrum  (imulacra  mivo  plane  modojauda  « 
vel  mulciplicaca  rcHcdi  ,  <Sc  ica  admivanda  in  aerc  fpccula  exhiberi  podunc.  Confirma- 
tur  obftrvacionc,  quamadducit  Deithalcs  Diopl.  1. ;.  prop,  25.  dum  mcminit  u  Magiftr» 

N  2  .     iii» 


loo  Meteorologia 

fuo  rhilofophiccaudivifre.  Velafiiin  Burgundia  fpettrum  aliquod  in  nubibus  apparuifle  for- 
mam  reprsfentans  miiitis  armati  exerto  gladio  in  aere  penduli;  totam  urbem  fpe(itaculum  hoc 
haud  modico  terrore  concuflit,  donec  attentiiis  a  Viris  peritis  machina  harc  aerea  obfervata  & 
fabuladeprehenfaeft,dumanimadverfum,S.MichaelemEccle(itEfafl;igioimpofitumreflexein 
nubibus  tuifle,  ceu  in  fpeculo  objeftum. 

Eademfpecularisnubiumlijperficiesfieripoteritincidentefrigore  in  vapores  tenues  ac 
pellucidos,aquoconselati&opacati  terreftrium  rerum  fpecies  in  fevelutinfpeculurainci- 
aentes  opportune  reffeaent.  Llnde  Cardanus  oblcrvat  lib.  14.  devariet.  cap.yo.fcribens : 
Aeris  oftenta  in  Borealibus  regionibus  &  mira  magis  &  frequentiiis  apparent.  Similiter, 
quodvarixanimaliumvoces  quandoque  e  nubibus  prodeuntes  audiantur ,  ideodem  modo 
per voces  animalium  viciniorum,  tefte  Kirch.  loco  fupra  cit.  in  concava  nube ,  aut  monte  re- 
flexals  fieri  poffe.     Idem  intellige  de  aliis  quibuslibet  Sonis. 

Conclulioj.  Refrad:ionis  etiam  beneficio  fpedra  quaedam  in  aere  contingere  poftunt. 
'5latioeft,quiapoteftalicubiaerimmixtis  vaporibusrofcidis  denfiorexiftere,  utitaobjedum 
aliolocoreprs:fentet,quamreverafit;  analogia  eftinnummodemerfo  &:  exiftente  in  fundo 
vafis,  qui  tamen  ob  retradionem  proximus  fuperficiei  aquse  apparet.  Item  ficut  Sol  infra 
lioriZontemdeprefrusfupraeundemafFulgereconfpicitur,  quatenusfcilicet  radii  aSole  pro- 
•cederitcsinciduntinvapores  AtmofphterEe,  ibiquerefirafti  attoliunt  corpus  folare  apparen- 
•ter  fiipra horizontem ,  ita  pariter poterit  objeftum  aliquod  in  terra  vel  mari  conftitutum  etiam 
permediumvaporofijmalicubidenfiusitaradiare,  utrefraddvideriqueat,  alio  loco  nempe 
elevatum&inaereexiftcns.  Undequando  ad  lacus  Sc  maria,  ubiaervaporofior&denfior 
■eft,  aliqua  oftenta,veluti  navigantes  in  aere  confpicerentur,contingere  potueru  nt. 

'Conclufioquarta.  Tametfiperprtediftosmodosphafmata  qutedam  infolitacontingere 
poflint  prope  terram ,  univerfimtamenomnia  illa  oftenta  ,  quse  Conclufione  prima  obiter 
velatafunt,  remotioranempe&in  coelo  altiori  conftitutaminim^,  Sc  nequaquamhismodis 
contingunt;  prioraenimhujusmodifiint,  qutenon  nificertis  ac  determinatis  locis  &  tem- 
poribus  contingunt,  nec  nifi  ex  certis  Sc  determinatis  locis  videntur  ,  nec  durant  nifi ad  breve 
■tempus;  pofterioraverofiuntvariisinlocis,  durant  fkpe  multis  diebus,  vidcntur  variis  ex 
locis,  afevaldediflltis.  Exquibusficarguipoteftprimocum  P.  Schotto  Pliyf.  Cur.1.6.  c.  2. 
Si  milites  v.  g.  equites ,  exercitus,aliaque  umilia  objedta  alicubi  in  terra,aut  maris  fuperficie  ex- 
iftentia,radiarentinnubes,autaeremvapidum,  indeque  ad  intuentium  alibi  conftitutorum 
oculosretle£terentfpecies  fuas;  viderenturipfaillaobjedtainfeperradiosreflexos,  proutin 
SpeculisfieriafTolet,  velergo  funt  admodum  remota  ab  intuentibus  vel  funt  propinqua  ?  fi 
valderemota,nonpofruntvideri,  autnonnififub  minima  fbrma,  tametfi  prorfus  gigantex 
fbrentmagnitudinis;cumconftet,e6minusapparere  objedum,  quo  magis  diftat.  Sivero 
propinqua  funt,  ergo  dum  in  coelo  apparent  exercitus  integri ,  <Sc  cruenti  conflidus ,  facile  fciri 
potuerunteodemteretempore,  quo  videntur,  aut  nontongepoft,  fuiflealicubiconfliftum 
illum,quiincoelo  apparuit,quodtamen  nunquam  haftenus  tiiit  dcprehenfum.  Secundo, 
dumfimiliain  nubibus  apparent ,  manifeft^nubesipfaeautearumpartes  in  femutuoincur- 
runt,  «Sclocum  mutant,  ac  proinde  non  easdem,  quas  antea,  fupsrficies  in  terram  vertunt,  ergo 
&  anguli  incidenticE  ac  reflexionis  mutantur,ergononex  eodemloco,  quo  antea,poflunt 
videri  res,&:  tamen  aliquando  ad multas horas  durant,hujusmodi  phafmata  &  in diverfis  locis 
videritur.     Quare  fit 

'Conclufioquinta.  Infolita  aereafpedtra&:oftenta,Conclufione  prima  enumerata,  efTc 
vapores,exhaIationes,&partesaerisaddenfatas,quJE  nonca(Li,autnatura,  fed  a  Deo  mini- 
fterio intelligentiarum  five geniorum  &c fpirituum bonorum in  fbrmas  equorum ,  hominum  , 
milirum&exercituseffigiantur.  ItafentitFromondus,Cabeus,Cornelius  a  Lapide  &  alii 
communiter.  EtdecaulaquidemmateriaIidifficultasnoneft,nemoenimnegabit,  e.im  efl"e 
€vaporationes,tum  crafliores,  tum  tenuiores,  qux  diverfo  modo  formatce  6c  accenfa:  diverfbs 
illoscolorcs&figurasoftentant,  Sienimfiuntnubesdiverfarumfigurarum,  cur  nonetiam 
iIlihalitusitapofluntefFormari,utnobis&:  equites  (Schomines,  Sc  exercitus&claffesreprce- 
fententyDifticuItasigiturfolaeftdecaufaefnciente, quamnon  naturam  autcafumefl"e,  inde 
marnfeftumeft,quisenimdicet,cafucontingere,  ut  equorum&:  hominumfbrmasimitentur 
apparemtia; ills i & frequenter id contingerePad multos  dies durare?  omnibus  ftic oftentare ? 
6c  quodmajuseft,  prcEcurrerebelloruni  ftrepitum  &  quafi  claflicum  canere  \  necefrarium 
igitureft,  hxc  amente&  intelligentia  provenire.  itaCabeus. 

ArguestamencontracumAuguft.Nipho,tametfihxccafunon  fiant,  non  ideotamen 
adcaufamprimamDELIM,  autad  intelligentias  recurrendum  ,  poterunt  enim  hcec  ad  in- 
fluentias  fyderum  &  certam  conftellationcm  referri.Sed  contra  eft ,  ut  bene  opponit Schottus 
phyf.cur,lib,6.  c.2. §.  2,  Si  ftellae  vim habent producendi  in  aere  effigies  armorum ,  navium ,  (i- 

milium- 


f 

11 


rhilofophico-Politica.  loi 

miliiJmquererumiUtiquevisilladeterminata  eftad  effigiandas  has  5c  non  illas  armorum  6c 
fimilium  rerum  tiguras,curergoolim3liaarm3,3lterius  hgurxnaves,  &resaliaseffigiabnnt, 
qualestuncinuiijenmt,nuncautemaltcriusomnin6f'orm'X^  Cert^utolim,  ita  6c  nunc,re- 
rumilbrumtbrmxacfigurx  pendent,aliberoartificumbeneplacito,  cuicauTxnaturales  ac 
rfecefraria;  non  (eaccommodaut. 

Argues  fecundo,  Rhegii  quandoque  cernitur  illud,  quod  vocant/<»M  MorganA ,  mir.ibile 
fpcctrum,  quod  utique  non  a  providentia  Dei ,  fed  ab  ipfa  natura  in  confeflb  eft  fieri.  Relpon- 
deturidquidem  verum  eile,  refercque  Kirch.  inarr.  mag.  luc.  &:  umb.  iniignetcftimonium 
cujusdam  ex  Cuis,  qui  rem  multis  d.ita  ad  Generalem  litera  exponit ;  at  alia  hujus  inluetx  ap- 
paritionisratioeft,namhicnonnillordinesejusdemgeneris,  autarcuum,  aut  columnarum; 
autcornicum  ,  aut  arborum  commutatis  &  fibi  lijccedentibusScenisapparent.  Poteftau- 
tem,uc fuperius ob(ervavimus,hoc  enafci ,  quod  nubes cryftallina  multis,  ordin.itisque  fliper- 
ficiebus eandem  ex circumflantibus rem  exprimat.  In  fpedlris  vero didis  nimia  diverlitas eft» 
nam  &:  motus  iSc  oppoliti  concurfus,  iSc  varietas  figurarum  &  fonitus  ad  rem  Ipedantes ,  bcni 
oftendunt,nonclle  unius  rei  refiexioncm,  fedmukarum  ration.ilemcompolitionem,  quam 
ad  exterrcndos  mortales  executoribus  Angelis  mandat  fieri  Deus, 

Conclufio  fexta.  Singulariahtcc  Pha:nomenaaDeo  ut  prxiagia  impendentiumcalaml- 

tarummortalibusproponjntur.     Conftathoctumexunanimifirre  omnium  confenfu,  tum 

manitcftispercotannorumfcriemexperimentis^prxterenimdidainconcl.primaAnnoi^f^. 

)riusqu.imByz.mtiuminTurcarum  deveniretpoteftatem,compertumeftapud  Comum  Ita- 

ix  urbemvergenteadoccafumdie,ingentemcanum  multitudinemvifam  efTe,  poftquamdi- 

verforumPccorumarmenta,fpeciespeditumprimo  levisarmacurce,  deinde  haflatos,  fcuta- 

tosquelubfequiiSchoristcrmc  tribusimaginemadventantisexercituspra^buillc.    Alexander 

abAlex.l.;.c.  if,  Pania&HirtioCoft".  ctimadverfusAntonium  dimic3retur,armorum,telo- 

riimquefpecics.\terravi(acum  fragore  ad  coelumfcrri.     Julius  Obfequensl. deprodig, Eu- 

tropius  ctiam  1.6  Hift.  memorat, cum  Cxfar  adverlus  Pompejum  pugnaret,  tantum  in  acre 

armorumftrcpitumtuilll', utAntiochixquaii  adadventum  hoilium  in  muris  concurreretur. 

Cruciterorum  cladcm,ab  Llladislao  Jagellone  Polonorum  Rege,  quem  vix  dum  provocarunt, 

acceptamin  Prulliaoftentumcoelefteportendit,     Fcrcurenimamultis  ex  utroquc  cxercitu 

peromnetempusprxliiconfpeclusclfeinacrevir  venerandus  habitu  Pontificali  dimicantes 

Polonos confirmans; hoftilius vero  terrorem  incuticns.   Quin &  nodte prxcedenteprcclium, 

MonachuscircaLunamvifustuitcum  Rege  aliquamdiu  depugnafle,  &  ad  extremum  Mo- 

nachumvictum,  acCoelo  deturbatum  efle.     Crom3t.  lib,  i6.  Anno  1462.  in  Polonia  mi- 

norcquacrucifixiimagocumgladioaboccidentead  meridicm  inaeretenderevila  eftlecuta 

funtgravialatrociniainPolonia  Duce  Borivojo  Serinio,  &;  pra^lium  cruentuma  Polonis  ad 

Pafcumtactum  &aii3m.alaqu3mplurima.  Lycofthenesl.deProdig.didoanno  Annoi^^g, 

in  Helvctiisvnriislocisvifefuntinaercpugnantiummagnisviribusacies,  Poftaliquod  dein- 

de  menfes  ,  diverfi  gcneris  cruces  ac  globi  ignci,  qui  in  terram  cadcntes ,  rerum  veftigia 

confpicientibus  multis  reliquerunt  vilifunt,  utcx  Bafilicnlium  annalibus  refert  Lycofthe- 

nes,     Eodem anno  Helvctii  concra  Ducem  Mediolanenlem ,  qui  pedicum  equicumque  fele- 

ftiftimorum  i^coo.eduxcrat,  circa  D.  M  irt.feftum  ad  Ticinumamnemmanuscontcrentcs, 

interlettisMediolanenfiurai^oo.  victores  non  tantiim  evaferunt  j  fedprarda  opulentifljma 

potiti  funt.     Joannis  Saxonix  Ducis  &  Electoris  mortem  h.c  picturce  prcEceftlfre  memorantur: 

arbor  impiimis  marcida  &  everfa  apparuit ;  expeditus  deindc  eques  rruncatam  ramis  ge- 

ftansarboremcum  magna  &  atracruce  indenfanubeconfpectusfiait :  tandemexeafulmea 

vifumexcutihorrihilGingencicum  fonitu.     Schottus  in  phyf  cur.  1.  6,  c.  i.Oi.a.  Anno  lyij, 

inHungariaquadamnoctevififuntduoproceres  collatisarmis  invicem  dcceitatc;  quorum 

ftaturamijor,  alterumregioornatu&diademateinlignitumproftravit,  &  ablatum  ^  capi- 

teDiadeinainterramdejecit,quodmoxinvari3spartes  fectum  evanuit.     TrienniopoftLu- 

dovicusRcx  Hungaria;  infeliciter  cumSolymannoTurcarumlmperatore  prope  Mohaziutn 

manusconleruit,  acmiferabilicIadeccEfus,  <Si:ipfcquoquesntaprivatusoccubuit,undcdein- 

deRegnumllungariaMnvariasditionesfcifllimabiit.     ErafmusFranc,  IUa  ipfadic,  quaGu- 

ftavusAdolphusRexSuccixcumCcclarianiscruentumprxliuminiitapudLutzam,quo&:ip- 

feoccubuit,inLIplandia,licutmemoratSchetFerusin  memoiab.  Gent.  Suec.  c,2,  nonprocul 

pagoBasbockel  taciebantquidam  no6tu  icer,  qui,  cum  in  medium  veniflent  pratum  ,  tan- 

tum  repente  tumultum  pugnantium  audiverunt ,  ut  ingenti  mctu  conftcrnati ,  quo  fe  verte- 

rcnc,  inceiti  eflcnc.     Anno  1661.  in  Auftrialpedtrum  aercum  circulareinformaglsdii  rc- 

curvivifumeft;  cuiLunacumftellisinunaarcusexcremicatefubjectapromicuit :  ad  medi- 

umvcro  arcusquatuoracinacesapparuerunt.     Secutum  bellum  Turcicum  anno  1663.  quo 

&  Neohulium  aTurcis  expugnatum  tuit.    Piura  iii  aflxirtionispropofit*  confirmationem  af- 

N  j  ferre 


I02  Meteorologia 

ferre  pmermitto  i  cumabannoprcefertim  1681.  fimiliumpottehtorum  ipfi  (peftatores  ^  o« 
culati  teftes  limus,  haec  non  ni(i  bellicarum  calamitatum  prxfagia  f iiifle,  &  etiamnum  efTe.  Se. 
let  nempe his^Jimilibdscjue prodigiii DELlSpramonere  hominesiM erndiat,  inquit  Cabeus-)  adimpietatem 
dehellankam,  &  det  metiienttbusfijignificationem ,  tttfugiant  kfacie  arcHSi^  Ht  liherentur  dtleUi.  Cui  con- 
fentitAmmianu3Marcellinusl.2i.  EthnicuslicdtScriptor,dumait  :  Amat  benignitas  NHminisy 
fitt^nodmerentHr hgmincSffiH qmd  tangitur  eornm  affeWemt  his  qtioque  ration^Hs prtdere^  quittmpen- 
denU 


CONCLUSIO  POLITICA. 

JaGuk  5  ne  feriant ,  prasvide. 


31. 


jvr   yi 


UTmagnaCapitaccelopropinquiorafunt,  ita  funt  ei  magis  in  amore.  Nonvultcorum 
ruinam  ,  fed  ut  avertere  poUint,  prcemonet.  Faces  exponit,  ut  ad  lumen  videanc  : 
prodigiofaprcEmittiteventa,  ut fapere doceat :  inaereconfliftus  inftruit,  utprofuturis 
bellisprtEmaturedifponant.  Retrofpiceinannumif^g.  FamianoStrada  tefte,  illuftri  node 
geminiexercituspercceknnparata  aciedifcurrebant,haftis  corufcantibus  congrediebantur, 
armarefplendtsbant,  ftationes  mutabantur  ,  volabant  (picula,  fcuta  fcutis  coUidebantur; 
quafi  novi  in  coelum  gigantes  confurgerent,  mutuisproeliis  confligebant.  Merit6  timoreni 
Albano  infolitafpeciesincufterat,  &c  monentis  coeli  amorem  tuiftc,  ut  timorem  providum 
excitaret,  eventusdabat.  Hsecenimprodigia,utHiftoricus  annotavit,  Ornagiiexercitum 
imminentem ,  Gheufiorum  cJEdes  ac  latrocinia,  longamque  bellorum  ac  miferiarum  Iliadcm 

'  denun- 


Pliilofophico-Politica.  lo^ 

deiiunciab;int.  Noh  inanis  commenti  adagium  :  Prsvifa  JacuU  mims  feriunt,  llnde  utl 
perrarahujusmodi  oltcnta  fr^W/r  olympus ,  galeam  crillainque  parat  providus  animus  ,  ac 
ut  binis  oculis  cum  natura  munivit,  ita  bino  capite  prxlcntia  limul  ac  tiatura rneditatur.  Ita 
JacobusIV.ScotixRexcaput  biI'ronsincolumnapolitum,pingi  tecit,  cumlemmatc «/■/«»>- 
^«f, prxfens  fcilicetaca-que  futurum  refpiciam ,  ut  ita fimad  utrumque  paratus.  Si prudens  efl  Sen.l.d.4.; 
Mimustuust  tribusremporihus  di/j>e'i(etur,(yexb^ Cunt  Romani  VhWolhphl) pr£fi»ti,i  ordina-,  futiuA  virtHt. 
prdvidetprdterit,trecordAre.Qiii^>}ihildefuturopritmeditMurtifi  omnia incautus incidit.  Inluturaarma- 
tus tuto  illud  Aullriaci Cxlaris  Rudolphi II. repetet ,  Adfit.  Aquilam enim libi  Itatuit,  Ipiculum 
unguibusgellantem;tela&bellaminaris?  Tela&bellareponam.  Jamenim  aquilinis  oculis 
pra;vidi,(Scprovidi:  enparatuminvenies,telistelareponam.  Sienimaquila^f/<3«ge  profpicit,, 
aquilxgcnuinusPullus  eft  &  in  tijtura  paratus.  Non,  quando  hoftisin  campumprogredi- 
tur, armamentaria Iuntlultranda,rcribendus  miles, annona paranda,  nervus beili colligendus. 
Jam  flataccindus,  &  clalHcohoftiliprovocatus  ,  momentorelpondetprxclarusPoIiticus: 
Mfum.  Exqualufurorumprovidcntia  nonnemo  Domui  Auftiiacx  citatum  Rudolphianurrt 
lemma,  Adjit :  ita  in  honorem  expofuit : 

AuflrijtDomus  fccMraJovisTelorum.  -     >.;, 

^DnoIandrJ  prxceptio  eft  :  Ut  optimus  Gubemator  ,  priuscjuam  folvat  eportu ,  uavcm  omnibus ayma-  n^^^' 
mentis  infruereJuUf^  :tj  etiui»  providus  imperator  ,    cfuocunc^ue  ujuiftbi  fore  VutabitiprdpAret  diligentcr.  ^ 
Hacdiligentia,  quiaD.  Alvarus  deBazzanoArchitalairus  prxftantiftimus,navibusfuis,ante- 
quamadexpeditioncmleaccingeret,pro(pexit;  dicerelblitus,diligcntiam  elletbrtunxma- 
trem.     Ideocontigit.  JoanneBotero  id  atttltante,  illiusCialiemnunquamnonrcdiine  vi-   ro-Boter. 
£tncem.  AmaTvichri.icuram,  Magui  DucisMedicei  lyuibolumerat.     Undecuivis,  livecoe-  Ditlor. 
lorum,liveregnorumDominoIamiliareeft  Maximiliaiii  II.  ex  Auftrix  Archiduce  Romano-  'wewor. 
rumCxLiris:  Domintts providebit.  p-i-fM* 

-r^u^ mm-  -^:^-:^' '^n^^ '^-sH' ^.u^ ■^^sa^^' ^^'<^"' 

DISSERTATIO  VI. 

De  Meteoris  Aereis  five  ventis. 

A  ereaMeteoraeainprcefenti  nominareplacuit,quorum  materiavcl  aereft, 
■^vel  itaaerilimilis,  utmeritotalisexirtimetur.  Hujusmodi  meteora  funt 
venti,  ac  procellie,utex  dicendis  conltabit.  Cxterum  traclatio pra^fensdiffi- 
cilemhabctexplicationem,  ventosenim,  atteitante ipfo  SacroOraculo,  in 
thefauris fapientia;  fua?inclufitDEUS , ut  cum  eos  nemoignorare  poflit,nemo 
etiam poffit  cognofcere.  Unde  Chriflus  ipfe  Joannis  cap. 3.  ait:  Spiritum  feu 
\cntnm fpirare  ubi  vuh,(i^vocem  ejusuoiaiidire  quiJem  at  nefcire  unde  veniat, 
aut  quo  vadat ;  nam,  ut  ait  Divus  Augullinus ,  (^uia  veiitus  flat,feiitis ,  qud  causd 
fiet,  veldequo  thejauro  (it  erutus.  nefcis.  Ventos  quippe  percipit  fenfus  ^  ratiO 
ignoratj&miratur, «Scmirari  non  definitinquirendo.   Quareiit 

QUiESTIO   I. 

T)e  Materia ,  ^  Natitra  Ventorurn^ 

rg^Enrlnomenhaudimmerito  deduci  videtur  a  verbo  ww/o ,  quod  allidue  veniat  i 
"^  lempcVquevelutprioriftatu  alter  liicccdat.  In  tradenda  vero  materia,  natu- 
raqueventorumvaria  fuit  I'hiloIophorum  opinio;  quidani  enim  cum  Hippo- 
crateexiltimarunt ,  ventum  nihil  aliud  elli;,  quam  aerem  agitatione  commo- 
tum.  Alii,  utAnaximander ,  ventum  dicebat  ftuxum  acris,  cujus  tenuifli- 
maSimaximcquehumidaspartesSolabliimplerit.  Kepplerustcrram,magnum 
quoddam  elTe  animal ,  (Sc  ventos  e  pulmonibus  fpirare  credidit.  Stoici  ventum  omnem  Buen- 
tisaerisimpctumvocabant,  quiprolocorum  &  Regionumdiverlitats  varia  nominaobtinc- 
at.  AftrologiaL-rcmpercitumventum  cITcftutuerunt ,  qui,  ciim  omnia  .ad  liderum  domi- 
luntium  vim  (5c  alpectum  reteranC)  ajunt  al'iem  dillipari  Itdlarum  errantium  idu  ,  ladio- 

riimque 


I04  Mcteorologia 

rumquemukifbrmijaducommoveri,  tumqueventorumportasaperiri,  cum  Jupiter  Solem, 
Lunam,&Mercurium,  auteundemMercuiiumMarsdiametrali  radiationeafpexericvel  ei 
quadrata  tlierit  conjunilus;  velubiuterqueinlignis  acreisfiaerit,autinGeminib,  &  Libra; 
autciimLuna&JupiterinAriete&Scorpione  pariterfUerintconftituti;  deinde  Lunaa:qua- 
bilifbcietatispoteftate  cum  Mercurio  coierit. 

Paracelfuslib.  de  Meteor.  cap.  f.  fblitis  fuis  nugis  afTuetus,  ait:  Fenti  in  jidUs  exiHunt^ 
& iflizmatres eornmfant.  Etpaulo  poft:  Semeyt-,cx qaoventi nafcunttirteft materiafrima trinm  wimo- 
rttmiHtfttlph(ir-,fali&liqHor'yh£ctriamaterfmt.y  ex  quaflatHsproveninnt.  Et  infra:  Fidetis  aqnam  in 
ollaferveijtememittereventHm&iC.  pariter FalcanHS ignens exiftens inftellis tria prima  bnllire  facit pro  fua 
mtHra-,indeventHstxfirgit.     Ita  ille,  qua;,quisnonvideat,nugasefre? 

Ariftoteles&Peripateticicommuniterdocent,  materiamventorum  efTe exhalationem 
calidam  &  liccam.  Conimbricenfes  tamen  traft.  6.  Meteor,  c.  %.  afTerunt ,  non  efTe  puram 
cxhalationem,  fedinterdumacfrequenteredam  vaporesexhalationibuspermixtos.  Quam 
opinionem  ego  ex  his  veriorem  fentiam,ex  fequentibus  afTertionibus  collige ,  unde  fit 

Conclulio  prima.  Materia  ventorum  efl  exhalatio  calida  &c  ticca.  ita  Arift.  2.  Met.  c.  4, 
Ratioeftprimb,quiavere&autumno,  quandoeft  exhalationum  copia,  maxime  dominan- 
turventi.  Secundb, quiamatutinotempore,  Soleexoriente,  ventorum  flatus  commove- 
tur,  eb  quodtuncmulta  exhalatio  eterra  eliciatur.  Hinc  fentiuntnautx  circa  promontoria 
vehemenresventos,<Sc  circalittora,  propterhalitusevicinaterrarelbiutos.  Unde  conjecit 
optime  GhriftophorusCoIumbus,  terramefieuItraOceanumAtlanticum,  quiamagnos  ibi 
ventoscxperiebatur.  OvioduniinGalliacontinuuse  fpecumontisventusviciniam  inquie- 
tat.  ImpatientesaliquandoaccolLtfpecusfaucesmuroobduxerunt,  fed  hoc  brevi  dejedto, 
violento  magis  impetu  bacchari  coepit;  fic etiam  liquefaita nive  oriturventus,quia  datur  ex- 
^undilocusfpirationi  ticccE,quaenivipermixt.ierat.  Tcrtioigneuscojor  incoelo,  Sole,  & 
Luna,  &  nubibusvcntumligniiicar ,  non  alia  de  caufa,  nifi  quia  (ignum  eft  ,  efte  fimiidas 
&torridasexhaiationesinat'rccongeftas.  Obquam  caufam  &  cometa  potentes  proceilas 
pra;nunciat,quianempeiliiusilammacopiofirum  exhalationum  coagulo  nutritur.  Q£arto, 
quiaventiexliccant,  exeofcilicetquodcalida&liccamatcriaconftent ,  non  tamenpingui, 
aiiasenimaccenderetur.  TeftaturP.Schottus  PanormiinSiciliaflantevento,quemSiroc- 
cumappellant,  iScexAfricano  mari  perlnfuias  mediterraneas  eb  defertur,  liomines  txier- 
tislinguisprxiEftu&liccitateobambuIantes,  claufisque  leneftris  ac  portis  omnibus  domo- 
rumintralocaoblcuraaquisconlperfalanguore  tantum  non  enecatos  ledere.  Q_uinto  de- 
mum<Sc  maximb,  quianonvideturratiomajor,  curventus  polTTtconliftere,  utconclulionc 
tertia  dicam,  in  aerecommoto&non  poltitetiam  conlilterein  exhalationibus  hujusmodi 
commotis,tumquandoadmifcerenturvapores,utmoxdicemus,  quamquandonon  admifce- 
Tcntur. 

Conclufiofecunda.  Materiaventorum  non  femper  eft  pura  exhalatio  calida&ficca, 
fed etiam vaporis  iiumidimixturamhabet.  Ratioeft,  quiaconttateosquandbquehumedtarc 
&:efrehumidos.  Secundononrarb  e  mari  fpirantper  integros  menles,  &  etiamti  quidem 
fretumpoftitexfeexhalationesemittereob  terrx  concretioris  admixtionem,  utejus  faltedo 
teftatur,  taiBcn  non  eft  verifimile,utobfervantConimbricentes,  tantamexhalationumvim 
abeoenafci.  Tertioeadem  caufa  ,  quaeinobliquummovctelatasaSoleipfbexhalationes, 
poteftiLemmovereinobliquumvapores,  utficflatumedant.  Quartbquia  pluviam  pJeriim- 
quelequi  fbletventus;quandonimirumeterrahumectatamuItiafcendunt  vapores.  Deni- 
cjupnificxhalatiotSc  vapormateriaventorumefret,caufanulIafbret,  curcertisanni  tempori- 
bus  Etelix,  <Scaiu  folemncA  venti  d  cerris  regionibus  adfplrarent. 

Conclufiotertia.  Probabilemihi  eft,ventumetiamfcepeinfbla  acriscommotione  con- 
fiftere.  Namprimbinquibusdamlociscontinuuseftventus,  atqui  nonpoteftefTe  continua 
exhalationum  <3c  vaporum  aifluens  copia,  ergo.  Secundo,fbbello  auram  impellentes  in  faci- 
emutiqueventumfacimus,quieodemmodo  nosatficit,  quamventusanaturaimpulfus,  aer 
enim  commorus  refrigerat&perflat  inftar  venti ,  unde  gratis  omninb  negaretur  efle  ven- 
tus,  ciim  quoad  fenfum  nuUa  appareat  ditFerentia,nec  tirma  ratio  habeatur  in  contrarium. 
Tertibventustxpevehemensperaliquotdies  ex  eadem  parte  conftanter  propellitur  ,  unde 
quxfototexhalationes&vapores&tamdiuturni^  ergoacreft,  quituncpropellitur,  quem- 
admodum enim  ex  flabelli motione poteft  notabilis fentiri  vcntus ,  ita  ex majori motioneaeris 
excitaripoteftventusmagnus.  Quartbcuminaliquo  cubiculo  ad  caminum  fit  ignis  vehe- 
mens,fentituradjanuam  vcntus  cubiculum  ingrediens  :  talis  autem  commotioaeris  nonfit 
ab  exhalationibus,fed  ad  vacuum  impediendum.  Cum  enim  ignis  aerem  attenuatum  elevet- 
furfumper  eaminum,  illiquefuccedataerproximus ,  qai  etiam  elevatur,  ingreditur  in  cu- 

biculum 


Philofophico-Poiitica.  105 

biculumacrexterior,  nedeturvacuum.  Similiter  cum  incenditur  filva  ,  vel  agri  combu- 
runtur,  folet  excitari  ventus  undique  verfus  locum  incendii,  cujus  eadem  eft  ratio,  dum  cnim 
ignis  aerem  elcvat,  vel  partem  ablLimit,  luccedit  atfr  propinquus ,  ne  dctur  vacuum  ,  qui 
adeopferumqueinvalefcitduranreincendio,  utlongelatequenammadiffundatur.  Hinc  in 
Sicilia,  uttcflaturSchottuSilub  capitis  pxna  prohibituro  ,  ne  ante  certum  tempus  (initium 
iicmpeOctobris)  Stipulo;  a  quoquam  incendantur ,  antequam  videlicetex  hortis  6c  vincis 
iructusfuntcolled:!.  Nec  ventihiexhalationesruntab  incendioexcitata:,  licenim  ventus 
exlocoincendiiquaquaverHimetfunderetur,  6c  non  ad  locum  incendiiconriucret.  Itcm, 
fidomus,  autturris,  autaiiud  quodpiam  magnum  onus  corruit,  aercircumftans  tam  vehe- 
inentercommovetur,utvicinacorpora  prollcrnat',  aut  ad  Jatus  abripiat.  Praterea  cum  in 
aliqua  parte tempeftas  prxparatur  &:  cogitur,  Iblet  excitari  ventus  accurrens  ad  tcmpeftatem , 
cujusratiorurrusdt,quiadumacrinlocotempellatisinfrigidatuscondenlatur,aIiusaccunic 
adlocumrelidumoccupandum.  Quint6,quiapleriimquemancfubauroramprxrertimdie-. 
buslerenisexckaturventuiusquidam  iiiavis,  qui  fcrtur  versijs  orientem  Solem  ,  ut  pluri- 
mum.Quodideocontingit,quiaSolexorienscalorelijoaeremproximumcalelucit,  <Scexte. 
nuat;  hicextenuatusafcendit,lecumquerapitvicinum;huicrucceditaliusatquealius  verfus 
orientales  partes ;  rnde  venrulus  ille  f rigidiufculus  ac  fuavis.  Denique  ut plurima  alia  experi- 
mentapra;teream,quando  in  aliquaparte  aerisadunanturnubes  ,  &  efHinditur  copiola  plu- 
via,flatimfentiturventus  verliis  pluviaclocumproperans.     f  loc  ea  de  caula  tit ,  quod  aiir 

a nubibus ac pluvia infiieidatus ac denfatus ininorem occupet locum ;  unde  neceirario  agcur- 

ritalius  tScalius  versuspluvia^locumproperantes. 

Obferva tamcn primo, dum aiirem  lolimi  quandoque nuteriam ventorum  efTe  diximus ; 

intelligendum  non  eireillum ,  qui  puius  eft-.  (k  nullis  pcrmixtus  halitibus ;  talis  enim  probabi- 

liter  non  datur  ,  fed  qui pnEter ordinarios halitus , quibus femper repletus eft , nonnullos  alios 

inextraordinariacopia,  abextraordinariacaufa  produclosliabet. 

Oblervafecundo,     Dumventumnihilaliud  ,  quam  aerem  commotum  interdum  efTe 

ftatuimus,  ventushicminusftridedebet  accipi ,  venti  enim  fimiles  parum  durabilcs  funt. 

Undeventivaldevehementes&concitati,  qui  interraarbores,turres,domos  pvoflernunt,  in 

mari  navesingente.sconfringunt,&;fubmergunt,  nonpofrunteffeaer,qui  utfacildcommove- 

tur,itafacilequoquefedatur.     Necullaappareccau(a,quxtamvehementer  illum  rarefaciat, 

autcondenlet,  alitervecommoveat.     Ex  his 

Colliges,  nec  exhalationes,  necvaporesfolifine  aere  permixto  deferuntur  :  Sacpeta- 

men exhalationes fine vaporibus,  &c  fxpe vapores  fine exhalationibus ,  &  (ape  utrique  halitus 

interfepermixtifiinc.     EtproutfbIilunt,aurmixtihihalitus,  aliisatquealiis  qualitatibus  af- 

fedi  fiint  venti. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Honorumambituseil:  ventorum  captatio. 

DOmln.tretKmide  t  fpnitHs  altos gerc  Sen.  Quid  nifi  ventos  venaris  ^  Ventofis  hiscecapiti-^f^,^  ,-^ 
busorbisrefertuseft.     Famxfameminlatiabilemnutriunt,  &levi  aurapafcuntur.  Ho  fjercfHr 
norumambitu  tument,&:,non  niliinanibus  flatibus  inflantur.     CxlHmrHert  ■,  dHmmodo  ^^  ^ 
ma^inrMHmadij/iJcaijtnr.,excpta»t,     Varro.  Pauperes  efTe  malumus,  quam  contempti.     Hxc/^^^,,,» 
vertigo  omnium  ingenia  rotat,  ut  in  altum  alfurgere  contendant.  Quodfi  nec arte,  nec  Marte jY(,»i«*w! 
fubfelliaafTequantur,  burfisauroturgentibustument,quibusgloriajventumnundinefitur.  Id 
quod  Finnis  <Sc  Lapponibus  nautis  commune  ell,  vcntos  nodis  colleftos  pretio  vendcre,  qui- 
buslibertatedonatisnavigia  promoveant.     O  quotnodola  capita  inanc  ccrebro  claudunc, 
ventospalcunt,<Schonorescoemunt,ucinaltumducant:  InfreiiopretiHmefl',  dat avarr^s Imwret. ^  ,,    , 
Ovid.  Crumcn:imevacuant,  utvacuumemant,  cercbro  pauperes.     At  evanefcunt  fubitb,  _  i  '  "* 
ciim  ventos  collcgerint ,   qui  quovis  elemento  mutantnr.     Rumpuntur,cumnimisinflati:  ^*^  ' 
quantoaItiusvolarunt,penculoliuscadunt,quiaventoferebantur.     VentofiDarii,inflatiAu- 
gufli)tumidiDiocletiani,inlblcntesDomitiani  ,quoaItiusftabant,miferiiiscorruebant :  qui- 
bus  lcvabantur  honorum  Zephyris,  deprimebantur.     Facil^  nimirum  in  Aquilones  Favonii 
mutantur. 

Vis furgendi artem ?  nonvisaltiimcaderc  ?  modumdifce.  Defcendendo  afcendltur. 
Glorix  parensdemiflio  eft.  TutiiJS  in  plano  pesHgitur,  neccafumtimet,  quiin  imoconfi. 
ftit.  I,ccDlumpete,  excelfisque  votis  fyderum  familiaritatem  jemulare  :  at  humilitate  ob- 
cinetur,  faftu  depcrditur.     In  hoc  folo  gloriofus  efto ,  alcosque  fpiricus  nncri ,  quod  melio- 

O  leai- 


io6 


Mcteorologia 


Se„  er,  re  arrogantia  ambitionnem  calces.       Magnmlmos  ms  »at,tra  produxit,  cr  glorwfiim  mh,s  ,  ac 

m  'J'  excelftirn^fpintumdediK  Sen.     In  hoc  vero  magnanimi  llimus,  quod  honorum  Rracius  inlra 

i//.  nosponimus,  &qu^alcaapparent,  utvil>acontai.nimus.     Oftim,smortalmm  ah.JJ.ma [af.r, , 

TacU  ""  '^'•■'^ 


c.fi. 


dicebatCa^farTiberius.     At  qui  abjedta  hsec  appetit,  qu^aue  fub  pedibusjacent  amplexu 
^-«-  '.  ambk     an^ilWetit^  annonintimishxrecf  Rcg.are  aMUnnonnoH.fiUno^r.^^^^^^ 

res  &  lubiellia  qusris^  ad  ea  contendis,  quae  abjeaiffimi  noinmis , ac  rulticas  appellatioms  no 
m  nibus  F  iWis  &  L^  Porciis  &  Scrotis, Vitellis  &  Suellis,  obtigevunt.     Hxc.ergo  cOm 

Mot.    X'a^Vn:^1^.tnoribusrep^ 

/  I  Eth  nMiavirtusexcellaeft.  HonoraHtemvr&mmmeflvtrtHt,s,Vh\\oio^homm  1  rincipis axioma  ciu 
)ri?cum(  arolo  V.iUoGe  ac  Auftriaco  Hercule  conmtendumeft  i 

u  nonltisirm  rdeWeria^  detiniamus  ,  fed  plus  ad  alta,  v.rpdigna,exccllo  acquead 
Su^liana^animoptnacontendamus.  Hxc,  qu^  intra  pedes  jaccnc,  pedibus  calcate, 
optima  arrogantia  eft. 

QUiESTIO  11. 

D€  caufa  formalh^  efficimte  ventortim, 

COnclufioprima.    Formalis fubftantialis  caufa  ventorum,  eft  eadem,  quj  exhalatie- 
nis    vS  7&  aeris.      Accidentalis  eft  motus  obliquus  feu   transverfalks  agitatio 
c  rcalefrari      RuSprimipatet  ex  didis,  ex  his  enim  conft.tuitur.     Ratio  tecundi 
;W,Srmpolu?m?llud  Lidentale,  quod  ventus  dicltur , 
petmotum,quoftata.v.g.ligneaconftitu.turperhgur*m,undenondebetdiciventusmo_^ 


Philorophico-Polidca.  107 

veri,  quall  vcntus Ik  fubjeftum motus,cum  potius  fit  enentialitcr  ipfemotus  ,  ficut ftatua  noQ 
eltlubjcctLimrit;ui\E,redfiguranJclTentialiterincludit  ;  rurfus  neque  ventus  dcfiniri  dcbet> 
quod  lit  Iblumcxhalatio,  vapor,  vel  aer,  licut  itatua  non  dicitur  edc  Iblum  iignum.  Ex 
quibusconllat^nunquampollebisfentiri  eundcmventum>quiainotuseItaiiquid  fluensj  un- 
deoptimevencus  dertniri  poterit,  quod  Iitexhalatio,velvapor,autacrcommotus, 

Majorcontroverfia  eft,  circacaufam  efticientem  obliqui  &  transverfalis  motus ,  a  quo 
acr,vapor&cxh3latiohabet,utdicaturventus.  Qux  qua^ftioadeodifticiiis  eft,  ut  ob  illius 
oblcuritatem  (cabillaabftinerefate.aturP.  Arriaga  D.  unic.  decoelo,  n.75.  nos  tamenperali- 
quotconclu(ionesrempr£elentemexaminabimus,  «Scquidnobis  tenendum  (it,  liabjiciemus. 
llndenr 

Conclulio  fecunda.  Angeli  non  funt  ordinari^  caufa  efficiens  ventorum.  Ratio  eft,  quia 
quandoaftignabilis  eftcaulaphy(icaprxdidimotLlsobliqui,noneftphiIo(()phiadintclligen- 
tias,liveangclosrecurrere,hcrcvcr6intraanignabitur,ergo.  Dixiordinari^iquiatumex.Vcri- 
ptura,rumexSacris  ac  protanishiftoriis  conltat,  Deumexcitare  fubinde,  autregereventos 
minilterio  Angelorum,ita  Jonx  c.  i.  Dominus mijit  ventum  magnum  in  mare,  Quin  «Sc  dxmones 
ctiampermilTioneDei  vcncoscommovercpatct  exJob.c.i.ubinarracur,opedcEmonisrepen- 
t^  vcntum  vehemenrem  irruifl^e  .i  regione  deferci,t5c  concusliffe  quatuor  angulos  domiis.Con- 
ftat  etiam  ex  Olao  Magno  I, ;  c.  1 6.  ut  alibi  retulimus ,  de  Finnis  iSc  Lapponibus ,  eos  olim  mer- 
catoribus  ventos  venalcs  exhibuiire,  ac tres  nodos  magica arte  confecratos  tradidifllsquorum 
L  foluto  habituri  eirent  ventos  placidos,  2.  vehemcntiores ,  5.  vehementiftimos.  Sic  etiam So- 
pater  Philolbphus  morti  adjudicatus  ob  ligatos  vcntos  verlu  magico,ne  annonaByzantium  de- 
vcheretur.  Plutarchusqiioque in  Lucuilo  refhc,  cum  Mitiuidates  Rex  Pontivalida  clalfc 
urbem  Cyzicumoblidcret,  Pro;eipinam(dxmoncm  videlicer)no£tc  apparuifleAriftagoriE, 
acdixiire:  CrastubicincmLybicumcumtibicinc  Pontico  committam  ;  ac  diepofteroAu- 
ftrumtijrociinmumaLybiaadfpirantem  disiecillechiflemPonticam. 

Conclufiotertia.  NecSol,  &  viscorporumccelcftiumimmediata  ventorum  &  motus 
cbliquicaulaetHcicns  eft,ut Aftrologiquamplures  tenent.  Ratio  eft,  quia  nulla  certa  lege 
flantventijmutancurquefxpiusaliquandoeodemdie;  nequeineftedibusfublunnribus,  ubi 
aliquapoteftinveniricaulaadcoeleites,  &c  fuperlunares,  tutorecurri  potcft.  Tgiico  tamen 
caulamremotamintluxumi^^derumcire,  utpotcquorumcaliditate  exhalationes  &  vapores 
eterra&:aquafublevantur,raretiunt,d:ad.igitationem  prxparantur.  Prxterea  experientii 
compertumeft,certulyderumcoitione,  ortuOkalpei^u  maximos  ac  frcquences  ventos  fxps 
exiftere,undcadgencrationcm,motumqueventorum  mulcum  .iftrorum  intiuxum  conterrc 
colligimus. 

Conclufio  quarta.  Nec  aer  ex  naturali ,  ^  innata  fua vi  agitationem  hanc  obliquam  ef- 
ficit,utdocucruntStoicicumSen8ca  lib.f.c.fi.  Ratioeft,  quia  vim  movendi  leabincrinfeco 
folis  viventibus  natura  conGClIit,  unde  aer de  te iners  (S:  inagitabilis  eft. 

Conclufioquinta.  Etveroprorlusalienaeft  opinio  Kepleri,  qui  voluit,  ,ut  in  priori 
quiftioneiufinuavimus,terramingensquoddamanimalefle,&exfpirando,inlpirand6queac- 
rem,vcntos crhccre,  <Si:haIicusobliquc(upcrterrametfundere.  Ratioe(t,quiavenciiJcpe  ab 
altomari,autelocisMcditeirancisalpiranc,ubinulli(unt  camini,  nulldque  iniignia  (piracula. 
Accedithajcpotiftimuminmontiumvcrticibusreperiri,  furdimqueexhaladones  eru6lare,(Sc 
non  ad  latus,  utcompertum  eft  in  Aetna  Sicilix  montc,cujus  halitus  dire^l^adaliquod  (patium 
in c(cium  lcrtur,  deinde  vero ad latus t^editur,  vel  versus meridiem ,  aut  Scptentrionem ,  aut 
aliammundiplagam  prodiverficateadrtantiumventorum,ade6manifefte,  ut  adlpatium  60. 
aut 70. milliarium  veftigia fua in  aererelinquat. 

Concluiioquinta.  NecplacetTheophraftifententia,quiventorummotumab  ipfalpi- 
rationeproticilciputabat,  quiavidelicetciimnonomninolicca  fit,  fed  multumhumidxad- 
mixtionishabeat,  proindeque  partibus  lcvibus  <3c  gravibus  conftet,  abillis  furfiim  ,  ab  his 
deorlum  rapitur ,  atque ita  in  obliquam  partem  venti  eunt ob pugnam  hanc  inter  fe cxcitatam. 
Nonplacet,  inquam,  ratio  eft,  quialihalicushabetaliquas  partes  graves,  alias  leves;  vel 
illae  funt  cequaliter  graves  (Sc  leves ;  Sc  (ic  immota  hasrebit  exhalatio  in  aerc,  quem- 
admodum  nubcs  fulpenli  manent,  quamdiu  gravitas  non  vincitur  levitate  ;  vel  illac 
non  funt  jcqualirer  gravcs  <5c  Icvcs ,  oc  fic  dirciitc}  injalcum  alcendet,  <5c  defcendet  fine 
ulla  pugna  ,  non  vero  movebitur  obliquc.  Probat  id  Cabeus  hac  expcrientia  :  tiat 
^lobusexcera(ScpIumbo,  (Scponaturintraaquam.  Si  cera  prxvalet  plumbo  teretur  globus 
lurfjmadfiiperticiem  aquar ,  (i  plumbura  prxvalet  cerse,  tcrcrur  deorlum  usquead  fun- 
dumaqux,  (ifiacxquililDriuminterceram&plumbum,  non  movcbitur  globus  transverfira 
imraaquam,  ledtenebitlitumfibi  ad  initiuni  datum,  uti  cx  hvdroftatica  conftat,    Acce- 

O  i  dic 


loS  Meteorologia 

dic,quod  fipartesleves fLipeiMntgraviores,  cum  (bmpei  alcendant,  non apparet ,  und^tanto 
impetu&peturres&sdificiainterram  venti  profternant. 

Conclufio  fexta.  Caufaobliqui  motus  non  cftgyracio  raptiaeris  in  gyrum Scoelo moto 
aborienteinoccidentem.  Ratioeft,  quia  (equcretur,  omnes  ventosab  orienteinocciden- 
temierri,  quandoquidemillomotufolum  aerrapitur,  (iacoelorapicur  ;  quod  tamen  eft  a- 
pertefaKum.  Accedit,  quodomnesventiax]ualivelocitatein  transver(um  agitarentur ,  ut- 
potemotiabeademcauia,  ejusde'mque  virtutis. 

Conclufiofeptima.  Necfolagravitas  halituumdefcendentium&occurfus  afcenden- 
tium,&;  in  fe  invicem  impingentium  cau(a  obliqui  motus  eft ,  ut Fromondus  1. 4.  Meteor.  c.  2. 
art.f.  afferit,  dumdocuitexlialationes&vaporcsrecuperatagravitacein  fecunda  regioneae- 
rismagnoimpetutorrentisinftarinterramcadere,  quiavero  in  dcfcenfu  in  alios vapores  aP 
cendentes  ortendunt,uti&:inaerem,luctancurcumillis,  6c  inobliquum  impellunt,  ac  cum 
illisetiammoventurintransverfum,  Incidithcec  SententiacumopinioneTheophrafti.  Ra- 
tioauccmconclufionispr£Eterdi£taeft,  quodilla  fbla  gravitas  &  ievitas  exhalationum  non 
fintvencorumcaula,  quia  etiam  in  fummis  montibus,  acdiprailloslpirantventiintransver- 
fum  adti ;  &  tamen  ibi  non  funt  exhaiationes  refta  deorfum  ruentes,  & ab  occurrentibus  aliis 
impedita;,  quiadeberentrucreexfuprema  acris  regione ,  ubitamen  nnn  pofTuntgenerari. 
Secundo ,  quia  (i  exhalationes  funt  adeo graves, ut  tancam  edere polliiic ftragem ,  certe  (enti- 
retur  ilLirumpoiidus,  &:haberetden(itatemaliquam;  ficutnubesnon  funcgraves,  nififiant 
etiamdenlx.  Accedit,aquammulto  gravioremeffe,  quam  exhalacionem  ;  &tamen  non 
ruit  cum  tanto  impetu.  Denique ventus  turbines  in  terra  facit,  furfum  rapienspulverem:  er- 
gonon  efttantiimexhalatio  cadens  in  terram.  Dico  tantum,  quia,  quod  pr^didajuvent 
quandoque  admotum  obliquum  halituum ,  ultro  admicto. 

Conclufiooftava.  Nccfolararefa£lio,aut  condenfitio  aerisacalore  vel  frigorecaufata 
ventum  excitat ;  quemadmodum  voluic  Averfa,  qui  lic  philofophabacur,  quando  rarefic 
fubitomagnaparsacr-is,  nv^ceflariopropellitante  (e  aiium  aerem  ,  &:  hicrurfusalium  ,  &ita 
ventus  excitatur;  fimiliterquandocondenlaturmagnaparsaeris^debetnecefTarioftatimfuc- 
cedereatiusaer,  (Scficparicercaufaturventus.  Ratioveroconclufioniseft,  quiafihtEceffet 
adcEquatacaufaomniumventorum,fequereturomnino,  ut  optime  P.  De  Rhodes obfervat, 
quodpaucioresefTentventiautumno&vere,  quam  a"ftate  &  hyeme ,  quiaminortunceftra- 
retadlio ,  quam  xftate,iSc  minor  condenfatio,  quam  hyeme.  Accedic ,  quod,  dum  rarefit  aer., 
inomnempartemexpandacur,  undeventusnonflabitunquamab  una  fblum  parteabAuftro 
nimirum,velAquilone;  fedxqualiterinomnempartem, 

Conclufionona.  ReIatisaliorumfententiisdicendumigitureft:Caufamdetorquentem 
halitusinobliquum,  ac  ventosefficientemnonelTeunamfemper,  fed  aliquando  illam,  alias 
aliam,  frequentius  tamen  &  univerfalius  efle  tum  raretaclionem  &  condenlationem ,  tum  im- 
petum,  utcommunis  Peripateticorum  opinio  eft;impetum,  inquam,  halitibus  a  frigore  &:den- 
litate  medixregionisaerisimprefll.im,  dum  enim  halitus  a  calore  Solis  accenuati  (brfum  ten- 
dunt,&mediamregionemaerisf'rigidam,vaporibus  &:  nubibus  refercam  offendunt;  abilla 
tanquaminimicovaIderepelluntur,nuncad  obtulum  furfum,  prout  nimirum  figuratus  eft 
vapor,&:  nubes  frigida,  quam  ofFendunt.  Cuius  ulterior  ratio  eft,  quiacum  horum  halituum 
materia  fit levis  & aerea,hinc ubi  repellitur,  reda  deorfbm  defcendere  non  poteft ,  fed  i n  obli- 
quumdetorqueturobmixtummotum  violentum  &  naturalem,  quam  naotus  ©bliquitatem 
adjuvat  f bmorum nova foboles continuo afcendens,  & priores exhalationes impellens.  Hinc 
tamvariiexfurguntmotusventorum;  utaliquandoinlbblimiinnubesdominentur,  cumta- 
menapudnosomniafinttranquilla  ;  aliquando  inferiora  fiisquedeque  vertant,  cumtamen 
fupericra  tranquilla  fint. 

Sententiade  rarefaaione,  qusemihivaldearridet,  probari  &  explicari  duobus  exem- 
plis  poteft.  Primum  vulgare  eft  de  tormentis  ceneis,  ubi  conclufus  ignis  magna  vi  exilit, 
quiainampliorem  difFufus  molem  ,  non  poceft  angufto  fpatio  capi,  unde  totum  illum  fia- 
gorem&motumetiamtransverfumefficitrarefadioignisinfpatiumappofitumtubiorificio; 
ergofimiliterinclufaexhalatio,  vclaquain  cavernis  terrEe  ,  fi  rarefiat  ex  anguftis  illis  locis 
prodiens,movevipoteritoblique.  Alterumadhucfimilius  exemplum  habet  Vitruvius  l.i. 
c.  6  fiuntenim  Aeolipiljc  xrece  ac  cavje  ;  habent  illae  punftum  anguftifl^Tmum ,  quo  aqua. 
inlbndipoteft,  collocancurque  adignem  ;  ill«  limul  cumkrvere  cceperint,  efficiunt  in- 

gentem 


Philofophico-Politica  109 

gervtemfliitum  ,ventoquam  fimillimum  :  icaparitcr  judicare  licet  Sparvulo,  hrevilTimoque 
IptrculodcmagniscxEliventoruiiiquerationibus  ;  namut  aqua  raretada  inxrca  illapila  per 
anouftiastbraminis  (e  cxfpirat,  licacr,at]ua,  exhalatio  (Libita  raretadione  diffluunt  in  ven- 
tum, quamvis,utrupramonui,rarctadio  hcEccau(aadsquata  ventorum  non  (it.  CxtcrLmi 
fimilemglobumKircherustocoadaptavit,  qui  lexcarnium  libras  in  veru  igni  admocas  vcr- 
tendoanavit. 

Colliges,  aeremetiamquandoquecommoveripofTe  afluvio,velalia  aqua  decurrentc, 
cumquaunarapiatur.  Patethoc  bella  experientia  tornacum  ,  in  quibus  absque  tbllibus, 
ingcncemventum  ii^niexcitandomechanici  concitarelblent  hocmodo:aquamcx:iItiorilo- 
co  cum  impetu  rucntem  ligneo  meatu  vel  canali  ita  excipiunt ,  ut  aliqua  tamen  canalis pats  ab 
aquavacuaremnicac;  cumoscanalisinvasintrapercurumdenv3nc,cur.intque,utaquacum 
impctu  in  illud  decidat.  Contingit  enim,  ut aiir,  qui  aquiE  incumbit,  una  cum  aqua  in  vas  de- 
Huat,&quiacana!isex(uperiorip'arteIatioreft:,&:  alius  fuper  alium  cumaquairruente  ruit, 
comprimiturillcintusin  va('e,(5cpertubumt'urnoimmiftum  propcllitur  in  igncm  ,  eumqu» 
inuItoequidemvehementiLis,  quam  (iatblle  exprimeretur,  concitat.  Aqua  vero  ex  tundo 
va(]spertu(befHuit,  utalteriinuentilocumrelinquat. 

Quxresadhucprimo  :  Cur  ventus,  ciima  principio  move.aturinplura  latera,  deinde 
retineatmotuminunicamp.artem,  RcCpondco:  RationemquandoqueefTe,  quiaexhalatio 
apta  ad  continuandum  ventum,  protcnditur  (b\iim  fecundiim  unam  pavtem  e.  g.  ad  dexteram. 
Secundo  tierihocpoteit, quiaex  unaparte  exhalacio  refleditur,  &  repellituraliquoimpedi- 
mento,e.g.fi  cogaturcxhalatioad  lateramontis,  &motumconcipiat,montiappuirarepel- 
licur,acqueadc6nonconcinuatmotumversus  Kitcra  montis  ,aliquando  ctiam  ut  diclum  eft', 
rcpellitur a  nube.  Si  vcrb  contingat cxhalationcm  .vqualiter  expandi  in  omnia Iatera,&  non 
invenireimpedimencum,concinuabicmocum  inpluresparces  ,  6c  ficuc  abuno  tbncepoftunt 
oriripluresfluvii,  fic  ab  unofbncccxhalacionis  oriencur  plures  venci ;  acque  utperfiftamus 
in  eodemcxemplo,  (icutpoceftaquaexcodemfbnte  derivariinplurespavtes,  in  quarumal- 
tera arefcat,  eb  quodnon  accedantalixaqux,  inaltevaverdaccedentibusaliis  ajquis  evadatia 
magnumflumcn,ficpoteft  accidere  in  exhalatione. 

Quxresfi^cundo,  quopacloventus  ceiret  ^  Refpondeo  :  CefTave  pofTe  primb  cx  eo, 
quodcxhalatiomadetadta  a  pluviaamittataptitudinemadmotum;  fecundo,exeo,  quodcx- 
halatio  disfipctur,  fpiritus  enim  in  motu,  dum  eorum  pars adhjcrefcirterrx ,  «5c  aliisrebus,  ia 
quas  impinguntjpaulatim  ditper^luntur,  <Sc  dislipantur,  atque  adeo  ceflat  ventus. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Malo  prseveniat,  ne  ferpat. 

SlfpeciofaillaTrojiKfaxacnobilc  fcortum  Ilclena,  prxmatuii}  extindtafuIfTet,  nunquam 
illud  Alixpropugnaculum  Pevganuis ,  pro  ciijus  muris  ad  invidi  munimenti  exemplar 
conftrucndisNeptuni&ApolIinis  manus  collaborarunt,  tamilluflri  ad  immane  buftum 
ruinjtuiftetadignemexcinda^cuiinfuperparituneftlUucetot  Hedorum  ac  Hcroumfunera 
parencarunc.     llnde  caucc,  ac  primo  in  liniine  Icincillam  fuftbcandam  Ovidius  prciemonuit : 

Priucipiis  objla^fero  medicina  paratur^ 
Cum  mala  fer  lotigas  invaluey-e  moras. 

Flammulaeft,  qus  fub  cincribus  fepelicur,  ac  vento  flante  fuis  quaficfuneribusac  cineri- 
bus  renafcitur,  atque  cx  Pygmceo  ignis  Gigas  incendii  excrefcit,  ut  vaftisfima  Kternitati 
con((:crataxd!hci3t(x;dis(ima vaftitate  (blo  xquata  nil  nifi  fumum  parturiant ,  ac  pro  gloria* 
monumento  cinerem  relervantes  fibi  ipfis  fumofb  epitaphio  acclament :  Parva  fub  cinere  fcin- 
tilla  nos  in  cincres  redcgit.     Hoc  fapienter  agnolcens  Philofophorum  Principes  ad  fapicntes 
tcripfit.  SjpiMis  f/?  malorum  inltm  occnrrere.     Prima  belli  flamma  (ijo  in  fonte  extinguatur,  ^  -yi  / 
occulialcdicionum  feminaincapitcfuntelidenda,  (Scantequam  in  belli  Draconeminimici,  p'}.  '  '*' 
acinteftinilerpentesadolefcant,  funtabovo,  in  uterocomprimendi.     JamincunisHercu-  J."''^''t' 
les  fapuit,  4uia  nc  excrcfccrent ,  celcri  manu  angues  elilit.      Omne  mHlHm  nAJcimfncile  op-  „',"/."  "* 

O  j  prim/'        '' 


iio  Mctcorologia 

/.  /.  (ie  Re-  frimttHr  (eft  Romanx  eloquentiae  effatum)  inveterMHmfit  plerHmqnt  reiK^iM,     Et  plantulx  fir* 
w<'</,        mataradiceinquercusafTurgunt,  quibus  Poeta  adfcribit: 

^Mu'  prtsbet  latas  arbor  fpatiantibus  imbrasy 
^opojita eftprimumtempore^  virgafmt. 


Idem  ik. 


Jdtm  ib. 


^ian. 
var.    hi 
jiar.  L  u 

c.   Si- 
Ariftotel. 
l.t.deca 
loc.ss. 


Etgranurafuitjaut  herbuiaaSole  excoquiturin  latam  mellem: 
Naminora  datvires,  teneras  mora  pr£coquit  uvas: 
Etvalidasfegetes,  qutefuit  berbafacit, 
Et  fluviorum  minutisc  fuccefTu  temporis  in  flumina  non  transvadanda  fe  colligunt : 
Flumina  magnavidesparvis  defontibus  orta^ 
Vlurima  colledis  multiplicantur  aquis. 

Nunquamfan^intamimmanemHydramLerneeamlixrefisexcreviflet,  fifuoinvenenofbpar- 
tu  fuifiet  fuccifa.Nunquam  diffidia&  Atheniennu  cum  Perlis(JEliano  tefte)in  tam  vailum  ma» 
rearmorumexcrevifTent,  fi  Mtcandri  SamiicontraAthenas  inimicitiafui(retinherbaropita, 
IterumaudiaturPhilofophiazcaput:  Qi*odinfrincifiomodlcHmeft.,infine fit percjuam  magnHm.  Sa- 
'  pienter  itaque  Henricus  IV.  Galiiarum  Rex,  ciam  inaudilfet  Pidtones  variis  in  locis  ieditiones 
;<gitare,ob  grandium  veftigalium  impofitionem ,  ipfe  ad  eos  iter  fufccpic ,  atque  feftinante  re- 
medio  motus  omnes  in  prima  fcintilla  fopivit,  Aquilam  ajunt ,  contra  ferpentem  fatalem fu- 
umhoftemdumpugnat,  ftarimcaputejusunguibus  retorquere.  Aquilinus  animus  primis 
obviatmotibus:  .principioquidem  clementiauticur;  qualis  eft  Clemeniiflima:  DomusAu- 
ftriaCK  gemus,magistoga,quAmfagobcIlare:  (^uodfi  Marce  opus  eft,  eciam  arma  corripit, 
gnaraexcademofticina&enfes  (5£vomeresproduceie,proutre$  exigit,  utfcintillaminprin- 
cipio  reftinguat. 

Qir.E-> 


Philofophico-Politica.  III 

Q^U^STIO  III. 

De  numero  ^  'varictate  njentorum. 

PRo  intelligentia  meliori rubrequencium  conclufionum, prcEmitcendum  duximus  prim6, 
nominehorizoncis,  exquodicuncurventiruigerediverli,  nonintelligiciiculumillum, 
quiterraminduo  fccatlixmilphitria,  quia  non  potell  una  exhalatio  per  totum  terrx 
quadrantemad  nos  usque  Buere.  Nomine  igitur  horizontis  intelligitur  hic  fpatium 
terKcremoci(Iimum,,quodliantibus  inplanitieapcrta  cerni  poteft  a  nobis,  quem  vocamus 
horizontem  vilioilem. 

Pixmittendum  recundo,fpatium  hoc  horizontis  varii  varie  definiunt.  Proclus  ceqfet  il- 
ludeire(tadiorummiJlc,idcrtLeucarum42.  Daniel  Barbarusnon  extenditadlhdiniiliquin- 
genta.  Bodinus  non  tribuit  milliaria  nili  quatuordecim.  Macrobius  milliuriaduncaxut  vi- 
gintiduocumdimidio.  Nautcccommuniiisajunc  incralexcummilliare  Belgicum  fummae- 
mcrgere  velanavium  ;  undelequicur  cocum  diamecrum  horizoncis  vilibilis  efle  duodecim 
milliariumBeIgicorum,leu  Icalicorumtrigincafex.     His  policis 

Conciulio prima.  Qu^;icuor clle Principes  leu Cardinales ventos e quatuor  fcilicetmun- 
di  partibus  (eu  prxcipuis  angulis  Ipirantes ,  quos iEoius  primum  notaHe  perhibctur ,  relisrcn. 
tePiinio<ScScniboncvidelic.  aboricnceccquinocliali  5«i)a/rt«A(wleuEurum:iimcridiefeupolo 
ancariliico  Auft.-n.-n ;  ab  occalLi  sequinodtiali  Favo>ii'um  leu  Zcphyrunr,  a  lcpcencrione  leu  pulo  ar- 
fticoBoreamlivc  Aquilonem. 

Conculiofecunda.  Quodfpedtacadcjeceros  vencos,  qui  hifce  quacuorprimariis  pof- 
funcadjicicmquamC';lIatCfa!es,  innumeri  aliignari  valenc ,  coc  nimirum  quoc  iLinc  hori- 
zoncispundta,  cum  cxquolibecpunctopolllnc  Ipirare.  Placuittamen  illos  reducereadnu- 
mciumfinitum&:ccrcbiin.  EcAndronicus  Cynhedesodovencosllacuic,  qui,ucVicruvius 
lib.  i.deArchiccd.  cap.(,.  commemorac,  eorum  defcripcionem  in  turri  marmorea  o6togo- 
na  AthenicnHbus cxh  buit hunc in modum :  in fingulis latcribus fingulorum venrorum  imagi- 
nes  lculptas contra fuum  cujiisque  Hatum  ac litum  dclignavit :  tum  lupra eandem  turrim me- 
tammarmoream,  cui  rritonemxneumimpolLiit,  virgam  dexcra  manu  porrigcncem  ,  itauc 
ventocircumagercturjfemperquecontrariatumconlifteret,  ac  liipra  effigiem  Ipirantisven- 
ti  indicem  virgam  tencret.  Ariftoteles  vero  duodeciin  vencos  delignabat,  qui  horizon- 
temintotidempartesdiviiitiduospolos,  duas  in  lingulis  circulis  polaribus,  tres  ortus,tres 
occasus,  dclingulosventosin  fingulispundislocavit.  Boreas  apoloar6ticovenit;Aufterab 
antar£tico.  Ab  ortu  Solflitii  sellivi  Cxcias ;  ab  occalia  ejusdcm  Argeftes;  ab  ortu  acquinodia- 
liSublolanus  ;  ab  occafu  ejusdem  Favonius;  ab  orcu  lolfticii  hiberni  Vulturnus;  ab  occafu 
ejusdemAlricus;  adcxcris  Boreo;  Thrafcius,  a  finiftris  Meles.  Dcxcer  Auftri  Phxnicias: 
Sinifter  Libonocus.  Recenciores  camcn  Philolbphi  propccr ullim  navigationum  aliter  &  ex- 
adViusventosdivilerunt.  Retinueruntenim  quaruorventosCardirulesanciquorum,  &:di- 
viduntcocuin  horizoncem  in  parces  criginca  duas  ,  uc  in  pyxide  nauticaannotatur,  &  fingu- 
Usluumvcntumallignarunt,  ponences  nempeintcr  duos  quosque  Cardinales,  feptcmalios 
collateralcs. 

Conclufiotertia.  PrxterCardinales  illos  6c  univerfales  ventos ,  dantur  etiam  plures 
venci  Provint  iales ,  qui  provinciam  aliquam  fpecialicer  perilanc,  non  aucem  ubique  cerrarum 
viijenc;  eft  cnimoblcrvatum,  lingulislereprovinciispeculiares  ventos  ita  eire  proprios,  UE 
ultra  carum  tradus  non  prodeant,  lic  Achcnis  proprius  eft  \7entusquidam,  quem  Scjro  ap- 
pellant,  rcliquxGrxcixignotus.  Ai-tbnlus^  inquit  Scncca  infcftat  Apuliam,  Calabriam  Ja- 
/i/A-, Galliam  Narboncnfcm  LirciHSt  violentus  ille  quidcm,  fed  regioni  adeofalubris,  ut  ei 
ara  erecta  lit  imperance  Augufto.  Subjilanus  in  toca  terd  regionctorrida  toto  pscnd  anno  (pi- 
rat. 

Conclufioquarca.  DancureciamvcnciaBniverfarii,  qualcs  ((ilent  efteEcefi.r,  Grcccijc 
proprii ,  nocancur  camcn  &;  in  aliis  plerisque  rcgionibus.  Frcquenciores  camen  ic  conftan- 
tiores  liint  in  occano.  In  oceano  enim  Atlantico  certo  anni  tempore  ventus  excitatur  deferens 
unocircitcrmcnle  navcsexHilpaniainAmericam.  In  duplici  func  diifercncia.  .^ftivi  (ci- 
licet  (ScHyberni.  Illioctocircitcrdiebus  ante  Caniculce  exortum,  fivepoft  IblftitiumcEftt- 
▼urn  fpirare  folent  ad  40.  circiter  dics  ;  Lenti  dicuntur  &  (bmniculofi,  quod ,  ut  aire- 
ritPlinius  lib.2.C3p.47.  atertiadiei  horaoriantur,  (Scnoctudenuo  conquielcant.  Hvbcr- 
niverofuntiftiviscontrarii,  contrarioqueexoriunturtemporc,  hoc  c(t ,  poft  brumarii^o. 
diebusproflantes,fcdexiliores.  Etefiarum  originem  docer  Arift.  &  Theoph.  a  liquationc 
mviumfpiritusflatuolosexlialantiumfub  polo  &  in  remotis  Borealibus  regionibus  evcnMe. 

Va- 


112  Mcteorologia 

Verum  fi  hoc  cfTet ,  fpiraret,  xftate  tora  die  Sc  nodte,  eo  quodfemper  polaribus  regioni- 
hilsperfexxft.vos  menfes juper  horiz,ontem  ftt Sol.  Qu^arepotiusdicendumjuxtadivcrram  Dofitio- 
nemregionuma]ii.]Uiitioneniviuminmontibusproximisevenire.  llnde  in  Grseciaamon- 
tibusMacedonixdkThracixperpetuasfi^reniveshabeDtibusrcaturiunt.  Sicut ,  quod  Ma- 
driti  in  Hilpania  magna seftatis  parte  flent  venti  Boreales, caufa  Pyrenceis  jugis  continuis  nivi- 
bus  obteftis  adfcribitur. 

SecundaratioEteliarum  cfTe  poteft  ,  quia  certis  locis  Sol  &  (ydera  determinatis  anni 
temporibusexcitantcertosfpiritusiquiventosefficiunt.  Ha?c  veroeftraiio  Etefiarum  fpi- 
rantiuminoceanoAtlantico,acpacitico,  dumenimSolcft  incertofitu&  intali  configura- 
tionecumaIiisftellis,excitatillos(piritus.  Ratio vero furama' conftantix  talium  ventorum 
in oceano  eft vaftitas ipfius, eft enim  ingens maris  trailus, ex  quo erumpunt fpiritus ,  qui con- 
cipientesmotum,cumnonimpingant,acrefi-anganturad  littora  propter  oceani  vaftitatem, 
iervant  eundem  tenorem. 

Conclufio  quinta.     Dantur  etiam  tres  illi  tamofi ,  nautisque  formidabiles  venti ,  qui 
aPhilofophisdicunturEcnephiaSj^fyphon,  &  Prsfter.     Repentini  omnes  ,  &  fubitanei, 
ac  per  modum  fubninis  e  nube  excufu.  llnde  eorum  generatio  &  natura  a  communium  Ven- 
torumgeneracioneacnaturarecedit,  &  fisre  ad  fulminum  fpeciem  accedit :  caufas  quippe 
easdem  ierfi habet,  quas tulmina.     Materia  eft  exhalatio,fed paulo  crudior,quam  fulminum: 
tbrmaeftexplofioillaenubibus  ,  &  motus  deorfijm  ;  etiiciens  efteadem,  qucefulminum, 
idemqueftnis,nempemetus,&reverentiaCreatoris.   Singulashasljaecies  placet  brevisfim<J 
peiftringere.     Ecnephias  igitur  fic  generatur.     Ciim  fcilicet  mults  fpirationes  denlie  6c 
conleftimacervatcea(cendunt,&incavamnubemfubeunt,fitnonnunquam,  utperantiperi- 
ftafim,velincurfu  ,attrituvecaleta(2:£erarefcantaclibertatem  majoiemqujerantitandemque  . 
perdisruptamnubemmorefijlminisfineflammatamen&gyro  reda  deoifijm  ruant.     Hunc 
ventum  iijb  squinodiali  nonnunquam  experiuntur  nautx  Lufitani.     Quare  fuis  jam  peri- 
culis  edodi,  ubi  eo  loco  nubem  confpicantur,  confeftim  vela  dejiciunt.     Ex  ipla  ver6  nube 
calidsaquasproluvieslpargitur,  quas  vermes  gignit,  veftesque  attaftu  putretacit.     Typho, 
qui  latine  turbo  dicitur,  fit,  dum  halitus,  (icciique  ex:fpiratio  a  diverlis  nubibus  oblique  dc(cen- 
dens,impingitinaliam,&ficimpeditaacurtij,  infevertitur,  &  gyrumtacit;  undeing)ium 
abripiunturnaves.     Veriim,  quiahicetiam  contingit  quandoqueferenoaere  ,   &:  nubibCis 
nonobdudloadeodenfis  ;  videturmelius  dicendum  etfe  ventos  per  lineamredtaminfein- 
vicemtpirantes;  qui,cumunusimpediaturabalio,inorbemfetorquent,  <Sc  more  aquarum, 
vorticem  etficiunt,  hic  flatuspraecipua  navigantium  peftis  eft,  utpote  qui  non  vela  tantiim,  fed 
ipfa  etiamnavigiacontorcafrangit^&abforbet,  acnonnunquam  inakum  abreptafecum  au- 
fert,     Simi]iterinterraevuI(asarbores,(Scfaxaingentiaaliorfum  devehit.     Quod  fi  contin- 
gatpr:£didoshalitusperantiperiftafim,vel  repercuffu,  &i  arietatione ex  parteignemconci- 
pere  &  inardefcere,  ac  deprelfx  nubis  fpecie  erumpere ,  flammam  (ecum  devolvunt ,  ita  ut 
unaignisScflatusdeorfumferantur.     Pricfterdicitur  ( a  verbo  7r//M  -  ^«/w/,quodeftincendo) 
proximaqucequenonfolum  profternens,  fedamburens,  cujus  etiamincendio  nonnunquam 
mare  efteTvefcit.     Ditfert  tamenaftilmincquodhocplusflammx,  minus  flatuumhabeat; 
illed  contrarioplusflatuum,minusflammce,  dcinde,  quia  materia  fulminis  fubtilioreft,  & 
quia  nongigniturfinepraeeuntetonitru. 

Conclufio  fexta.  Suntadhuc  &:  aiii  venti ,  qui  a  diverfo fjjirandi  modo  nomen fortiti 
funt,  utfunt,  Altani,TropcEi,  &:Apogei  didi,  dequibusetiam  Plinius  lib.  2.  Nat.Hift,  c. 
4;.  vocantur  Altani,  quodabaltioribusterraspartibuslpirent,videlicete  montibus&filvis: 
Tropoei  fLint,quando  ex  convallibus,  &  locis  humilibus,  nimirum  e  mari  in  terram  fe  commit- 
tunt :  Apog^ei quando  e terra  orci per terram  pergunt ,  &  fuperficiem  terrce  radunt ,  Ariftote- 
les  dicit  illos  ex  humefta  perflare telTa ;  prcefertim  autem  matutino  tempore  fpirare  fblent,  & 
propter debilitatem  non  fublevantur,  nec atcendunt,  &  hic  ventus  non  mulcum  ditFert  ab  au- 
ra.  Alii  quoque  venti  Antelucani,  dici  meruerunt,  qui  pleriimque  ante  lucem  flare  folent, 
ac  comprimis  in  vere.  Alii  denique,  prodigiofi  vocantur  venti,  qui  nonnullis  in  locis ,  tura 
exmontium,tumex  intimis  terrcc  vifceribus  &  voraginibus  tum  etiam  ex  fiindomaris,  la- 
cuiimquequopundam  magnonavigantiumpericulo,  dumaquasvehementiiis  concitant,  e- 
rumpunt. 

Ex  diftiscolliges,  difFerentiam  &multitudinem  ventorum  oriritum  ex  diverfitatelQcp- 
rum,durationetemporis,variatione,  reciprocatione,tum  ex  modo  eruptionis  &  materi£e,auc 
mifcellie  unaconclufteconjunftas.,  auttranslatajprotufione&proflatu. 

CON- 


j 


Philofophico-Politica 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Politicus  adverfis  folidauir. 


in 


3+. 


-,K-  3  + 


Myi^nus  animus  1  dc  fortis  omniat  qud  cacUre  in  hominem  fojfunt^  dejpicitt  &  pro  nihile  fMAt-)  ait 
Romanx  eloquentiaePrinceps.  Aceenfopedoriventusretrigerium  eft  :  Generofus  Cic.Ub.i, 
animus,  quidquid  calamitosc  advenit,  tanquam  Zephyrum  excipit.  £t  ut  annoia,  definA. 
firmitc'rqueradicefixa  quercus  ventorumappullli  non  frangitur,  fed  folidatur  ;  ac  cum  vi- 
cloria  turbinem  repellit,  Ita  inter  adverlaiuis  fortuna:  aquilones  aquilinus  roboraturani- 
mus,radicemtirmat,conftatutpetra.  AlphonfusII.CareLtusMarcliioSavonielymbolilo- 
c6arceminrupecollocatamgefnt,qu2efruIlra  a  ventorum  confpiratione  oppugnata  lemm» 
meruit :  Fortcs  probamur  impetu. 

Etutnon  alongdpetitoargumento  infiftam,  domefticis  immoremur.  Maximilianus 
Auftriacushujusnominis  i.Rom.  Imp.  Pertot  difcrimina  ,  fublimi  animo  cludtandum  cen- 
fuit ,  (Scadgloriigremium  non  fine  monftris  fuperatis  contendendum.  Certe  taftigia  fiia 
habent faftidia ;  atigneumpedusconcoquitfmgula.  Onusomnishonos,(Scalunt  curascu- 
rix;  atdevoratomnia,  qui  aquilam  pedtore  geric.  nidulantur  in  faxis  puUi  aquilarum,  i 
ncrofusanimusarduisinnutritur;  fcit,Atlancemfeefre  humeris  in  onera  aptandum.  '^ 
mumregaleaureummalumeft,  gellarehoc  nelcit,  mala  qui  portare  renuit.  Apti  nati  ad 
hocfuntAuftriaci  animi ,  ferrum  digerere  norunt,  5c  irruente  adverfario  vento  firmiiis  fi- 
guntpedem.  Utfalubrioresfunt,  quce(axisillidunturaqux;&quasventus  perpurgat  xdes, 
vencnum  nonadmittunt,  quo  inficiantur  ;  Ita  Auftria  velut  laxum  inter  turbinesftetit  in- 
«oncuflki  &  quo  magis  a  ventorum  impctu  fuit  petita ,  tanto  purgatior  ejus  tama  orbem 

P  pcrvo- 


114  Meteorologia 

pervolavit,  quiaventofanonvenenofa  ,  ac  in  tam  robuftam  eft  arborem  folidata.     Kon  tji 

Senec,  de  arhor  Jolidoit  necfortis-,  nijiinqitamfreqiicns  ventus  incurfit^  ipja  enim  vexatione  conflringttur  ■,  &  ra. 

Prov.c.4,  dicesurtiusfgit.  Sen.  Auftiia,  dumftetitin  iierba,  jam  turbinibus  agitabatur.  Exinde  do- 
mefticisconrtidlabatuimaiis,  nontamenliangebatur:  bellicisjadabatur  tempeftatibus,non 
tamenmergebatur  :  invidis  prasfcindebatur  infultibus,  non  tamen  dejiciebatur.  Domefti- 
citurbines fl  ibia erant,quibusultra  Herculis  cancellos  portabatur.  BcUici  Huftus  vehicu- 
lumerant,  quibus  aliorum  fupercapita  promovebatur.  Invidiasvulneralineamenta  eranc, 
quibus  f brmofiiis  pingcbatur.  Perfecutorum  confiiia  conciliaerant,  quibus  in  fublime  leva- 
batur.  Dum  in  eam conjuraverant  mala,  ipfe  fiicia  eft  bona:  quantoque  illa  pejora ,  canto 
hcccmefior:  cumque  illa  eft^ent  peffima,  iixc  opcima  evafit.  Variis  exercebacur  cafibus, 
a  quo  ftat.     Duriiis  premebatur,  a  quo;[Rom3ni  Imperii  pomum  moderatur,  Scadhue 

Frider.  l,  flat.     Qiiorum  animi  per  caUmitates  tranjierunt  ^  fortijftma  quitque  forti  &  immobili  confiantia  fer. 

Ati,  Ro,  ferunt,    Seneca  confolat.  ad  Helviam.     Cum  orbe  nempe  in  motu  immotHs  fortis  ftat  ani- 

^'w/'.       mus. 

QUtESTIO  IV. 

De  ejfeciibHS  ^  ^rotorietatibHS^ventorum  inge" 

nere, 

NOn  cft  ubique  locorum  eadem  ventorum  natura,  afFeftio  &  proprietas  ,  cum  vcn- 
ti  cujusvis  efFeftus,  &:proprietasaduobus  pocifllmum  pendeat,  ab  ipfomet  fcilicec 
tpiritu,  quo  ventus  confiftit,  &  ab  eo  loco  ,  per  quem|tranlit.  llt  'igitur  certi  ali- 
quiddeventorumlcftedtionibus  &  pioprietatiljus  conftitui  poflit ,  tum  vel  maxim^ 
uniusregionisnatura&conftitutioobfervanda  eft.  V.g.  Halitus,  ex  quolocofpirec,  &:per 
quodmedium  tranfeat.     Quare  fit 

Conclufioprima.  Ventiab  intrinfeco,&:exnaturafuaeaspetuntquaIitates,qua;ipfo- 
rum fubftantialibus  formis  debentur,  unde  fi  ventus  ex  exlialacione  agitata  provenic  ab  in- 
trinfeco,  liccus  eft&fiigidus,  utterra,  cujusfbboles  eft ,  fi  vero  non  ex  fola  exhalatione, 
fed  velexexhalatione  velvaporeagitatooritur,tuncaliusabintrintecoliccus&:  firigidus  erit, 
cujus  nempehalituseterraprodit ;  alius  frigidus  &  humidus ,  cujus  fpiratio  exaquaevo- 
catur.  llnde  venti,  qui  a  mari  veniunt,  multum  habent  humoris.  qui  a  mediterratio 
aeris  ,  eas  enim&hic  pofcetqualitates,  qux  formx  atjris  debentur,  qui  eft  humidusi&  ca- 
lidus, 

Conclufiofecunda.  Siautem  fermo  fitde  qualitatibus ,  quas  ventis  obveniunc  fecun- 
dumeumftatum,  quem  obtinent,  dum  vi  Solis,  aliorumque  fiderum  e  fubjedis  elementis 
infublimevehuncur,  dicendum  omnesventoscalldos  efre&:  ficcos,  fieorummateriafitex- 
halatio;  vclecll  omnescalidifint,  aliostamen(iccos,alioshumidos  efTe,  juxtaeamfenten- 
tiam,  quam&noscenemus,  atpauloantedidtum,  quasetiam  vapores  ventorum  materiam 
facit. 

Concluflo  certia.  Qupd  fi  locorum  &  regionum ,  per  quas  Cranseunt,  racio  habeatur, 
tuncdicendumfecundumearumvarietatemdiverfas  induere  qualitates.  Hinc  fit,  ut  non 
idemubiquetemperamentumhabeant  v.  g.  Boreas  Africae  nubilus  eft,  Aufter  ferenus  ,  in- 
quitPlinius,  Europavero  experiturcontrarium.  In  America  narrat  A  CoftafrigidifHmum 
cfleAufirum,  «ScBorecenoftrocognatum.  SicetiamSeptentrionales,  quia  per  locanivofa, 
&:ti:igidaad  nostrajiciunt,frigidifIimifunt,  &ficci ;  oppofiti  vero,  quia  per  mare  locahu- 
mentia  &  calida,  ut  per  Zonam  torridam ,  ad  nos  perveniunt,  calidi  fu  nt  &  humidi.  Ex  qui- 
bus  illud  deducitur,  primo ,  quod  venti  pro  qualitatum ,  quibus  imbuuntur ,  exceffu  &  medio- 
critate,&temperie,aiiicorporibusfalubres  habeantur,  alii  noxii,alii  hoc,  alii  illud  morbi 
gcnusinvehant.  UndeVitruviuslib.  i.c.f.ait,inInfulaLesbooppidumMytilenemagnificd 
aedificatum  efTe,  atque  eleganter,  fed  pofitum  non  prudenter,  quod  in  ea  civitate,  ciim  Aufter 
ftat,homines£Egrotant;  namisventusputredinis  caufam  praebet;  CLim  Corus  Circioaffinis 
aboccafufolftitiali  fpirat,hominestufIiunt;  ciimSeptentrioatqueAquiloreftituuntur  infa- 
lubritatem. 

Deduciturfecundo.  Utcertialiquiddeventorumnaturaconftitui  poflit,  tumvelma- 
ximeuniusregionisnatura&  conftitutiooblervandaeft:  v.g.halicus,exquo  loco  fpiret,  & 
perquodmediumtranseat.  Ha:c  enim  duomaxime  ventorum  naturam  conftituunt,vari- 
antque,  ut  f  uperii.is  annotavimus. 

Dedu- 


Philofophico-Politica.  115 

Deduciturtertio:  Ventitamenomnesnaturacenfeiitur  frigidiob  motum  ;  quoautem 
vaIidiores,eo  magisretngeranc(!kex(iccant,actandem  ferenitatem  pariunt;  imbccillesverd 
raiefaciunt»  humcdant,  pluviasquegignerclbient. 

Deducitur  quarto.  Maritimiventipleriquecenfentureneinfalubres,  utpotequi  calo- 
rcm  &  humorcm,principi3  corruptionis,iimul  ferant.  In  calidillimis  tamen  regionibus  &  fum- 
ma  a:(btenonnunquamlalubreslunt,quiaretrigerant,i5c  exeo,quodalciusaSole  elevcntur, 
funtpenetrabilesfine  noxa. 

Deducitur  quinto.  Medicorum judicio  omnia  ventus,  qui  exaeris commotione  non  fit, 
fed  ex  halicibus  foliim  6c  vaporibus ,  non tantijm  nocivus,  led  &.  exitialis  effe  poteft. 

Deduciturfexto:  Curunaregioiitmagis  ventoia,  quam  alia,  quia  nempe  terra  unius 
regionis  emittit plures exhalationes aptas ad hoc,  ut convertantur  in ventos,  auam alia.  Idem 
eciam  contingic  in  mari,  unus  enim  f Lindus  maris  abundat  pluribus  fpiritibus  fiatuoiis  ,  quanj 
aliusivelccrteunusmaristradlus  cingiturlittoribusac  terris,  ex  quibuserumpuntp!ures(pi- 
ritus  riatuofi.  Sxpeetiamvidemuscivitatesquasdam&  regiones  effe  fubjeitas  quibusdam 
ventis  montanis  vehemenciflimis  Sc parum  (alubribus, ratio  eadem  eft ,  quia montes  illi abun- 
dantexhalationibusfiatuolis  &:  infalubribus, 

Deduciturfeptimo:  Cur  idem  ventus,  qui  inunaregione  eftinfalubris,  inaliafitfalu- 
bris,  in  una  cogat  nubes,  in  alia  ferenitatem t  Qu.ia  fcilicet  licec  ventus  (piret  ex  eadem  parte  ■, 
non  tamen  oritur  ex iisdem  locis,  fed ex diverlis,  v.  g.  ventus  aliquis  fpirans hic  ex  parte meri- 
dionulioriturexmontibus,  quifuotnobisadmeridiem,  6c  litpepropagarurfbiijinpermillia- 
riafo.  <3c  60.  &  deinde  exhalationibus  diflipatis  quielcit.  Ex  qualitatibus  vcro  exhalatio- 
num,prodeuntiumextalibusmontibus,ta!isventuseft  falubrisvel  infalubris.  Inaliaregio- 
ne  ventus meridionalis oritur  ex aliis  locis,  ex quibus diverfi erumpunt  exhalationes ,  atquo 
adeo  vcntushabebitqualitatesdiverfas.  Secundb,  licet  etiam  ex  eodem  loco  oriatur  ven- 
tus  (pir3ns&alibi,eb  quodlpiritusconcitaci,  qui  tranfeunt  hac,  perveniantetiamadalium 
locum,  adhuc  habebit  alibi  diverias  affediones,  tum  quia  tranlit  per  diverlas  regioncs,  e.g.  per 
)aludempeitilentem,exquadef'ert  halituspeftilences,cumquia, ut  opcimeadvercicAriftocc- 
es,  venci3ugcncur,ficuctlumina.  Qu^are  exhalacio, qux  hoc  IococoncitaLaeItparva,pau- 
atim  in  itincre  accedentibus  novis  exhalationibus,  quafi  novis  fluminibusveltorrentibus 
augetur ;  (icur.  ergo  ftuvius,  qui  prope  fonrem  cfl  purus  &  pellucidus ,  deinde  auiltus 
aquislutulentisevaditturbidus;  (icventus,quiin  principio  cft  (ulubris,  au6tus  cxhalationi- 
businlidubribus  evaditinfalubris.  ratethincetiam,curventiinitioparvi,  cvadant  maxirai, 
Item  ,  curdiverfis  temporibus  ventiex  eadem  parce  fpirances  diverias  habeantqualitates, 
acproducantdiverfbsefFedus,  quianempe  diverfis  temporibus  exhalationes  ac  (piritusdi- 
verli  prodcunt  c  terra, tum  quia  in  medio,per  quod  tranfeunt,  inveniunt  diverfitatem  diverfis 
lemporibus. 

Deduciturdemumodtavo.  Curregulariterfupervenientepluviacefi'etventus,&econ- 
verfo  poft pluviam  venci excicencur.  Racio  fcilicet  eft, quia  per  pluviam  fpiricus  concitati  ma- 
defcunt,acqucadc6gravefcunc,&:redduncurineptiad  motumvelociflimum,  qualis  requiri- 
turad  ventos.  Poftpluviamverblblentconcicariventi,qui3,utadverritAri(loceles,exrebu8 
madefadtis, fumofitates 6c  exhalaciones afccndunt  in majori copia , quain ex ficcis.  Prxterea 
pcr  pluviamfcgreganturvaporcshumidi ,  quiconvcrtuntur  in  aquam  ab  exhalarionibus4ic- 
cis,  atque  adeo  cxhalationes  licc £  remanentes  in  aere  converti  poflTunt  in  ventos. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Foituns  inconftantia  arrogantiani  arccat. 

Lllnatica fortuna eft,  ubi  totum  impleverit orbem,deficit in  cornu,  Nuncjnam c^uo  ptifts  »,rhe 
micat.  Ovid.  Adapicem  cum  devenit  (clicitas,  fijto  quodam  deticic,  facilique  vento 
mutatur.  Quid  mirumi  rotce  infiftit,  volubili  ftat  orbe  locata  ,  leviquc  pennaavo- 
Iat,ciimadfaftigiumevolavit.  Totlaureatx  mefTcs,  totvidtoriarum  decantatifTimi  trium- 
phi ,  quoties  in  triumphum  abicrunt.  Affyriorum  atque  Perfarum  potencia  ac  divititcin 
fummocumftarent,  in  uimo  finierunt,  Afix  orbisque  ornamentum  Troja  CLim  in  fbrtu- 
nx  florc  vireret ,  in  quid  degenenvit  ?  J>tmjegeseJl-,ubtTroj4fuit.  Ovid.  Optimarum  di- 
fciplinarumcolonia,  ditiflimaarcium  nutrix  Achenac ,  quo  pede  ftant  "i  armorum  illuvioni 
involutafadaeft  pifciumpabulumMaterPhiloIbphorum.  Etcuminflatusvidoriis  Alexan- 
derMacedoniamGixciamquetottriumphislaurcatara,  in  Gentium  Dominamcvexit;t3n-^^A^^  jg 
demRomanorumarmis  corruens ,  propriis  cineribus  docuit  :  Continuameffe  rebus generatto- „f„^^ 
n(m  AiqtHforrHptitnem.    Nativaineft  palmisdefedio;  (Scquumfe  diucontrapondus  erigunt,  corr.l.i^, 

P  z  uiidem^^  „*/ 


Meteorologia 


Ii6 

tandemproprio  motu  in  fenium  inclinant,  lnejl  rebns  cunUis  qMidam  velnt  orbis  ■>  ut  ejuemaJ- 
modumtempornmvtces,  tta  &  morttm  &  honorum  vertantur.  Tacitus.  Qucm  fecunda  afpexit 
hora,  mox  funeftus  excipic  horolcopus.    Et  cui  belli  alea  gloriofis  praeluxit  prognofticis , 


momentomutato  vento  triftiafuccenditfidera,  exviaore  vidum  fecit,  ^gidem  a  Perfeo 
mutueslicet,  autabHerculeclavam:  vidoria;tamen  teftum  faciia  m  funeftum  atque  inte- 
ftum  traniit  epilogum.  Pediirequx  vidtorix  vicisfitudo  eft.  Pilx  ludus  fortuna  eft ,  dat  po- 
mumhuic,  quodalterieripit,  Laurostriumphalestandemcupreftlisfunerat.  Quos  fortu- 
na  fortestccic,  tbitenuitatafilumgtorixrupit.  Fabulamad  tempus  agunt  mvitti  Heroes, 
ielicem  comoediam  explct.l  perfonii  intelici  tragoedia  claudunt,  Quantacunque  conhftat 
fnlia'r:i,inpunaoverfatiiiseft,'quianonniU  in  punfto  folet  contingere.     Ipfaterrapunttum 

&«.ff5/,eft,inquo  bellamovemus:  vertiturinpundo.  Fortun'.Ecirculonecrede,  quem evehit, in 
rocam  aeit :  Q^ijiat ,  mox  cadit.  Inter  fcritnra  vivimus ,  omnia  mortalinm  opera  mortalitate  donatti 
(mt.  Seneca.  Amphitheatraamplisfima,marmoreiarcus,molesHadriani,delubraDcorum, 
capitoliaHeroum,Pantheonpacis,Augufttmaufolxa,  Romanorum  fanaomniavana  :  mo- 
dicus  ventus  orbcm  llibruit.  Flevit  Xerxes  moriturum  exercitum ,  Tu  ride  glorix  trium- 
■  phummoxabiturumintumulum.  Nefaftu  extollaiis,quia  faftigiumattigifti;  globoit^ftis 
quovis  impului  movendus.     Semper  fbrtuna  nutat,&  cum  vento  mutat.     Effluit  cum  aftluit: 

hh  Us  in  (ecmdis  rchHsnil  qHemqtutm  frferU  <onfiilcre  debere  ,  ajebat  Paulus  Conful  apudLivium,  m 
'  ■      py^femicrederefortU»^,  cl^mqnidvefperferat.incertum  fu.     Quotidietinimusorbisulum,  &cum 

ChH.  iL^-Lunamutamur.     Cui  hodi^  fortunx  Sol  oritur,  occidit.     FortH»avitreaejl,cumJplendet,fran. 

\nor.  de  gitnr.     Publius.  Familiaribusfuis  dicere  folebat  Ferdinandus  If.  Roman,  Imp.  Res  mortates 

virtut.     omnesfuam  habent^eriodrtm  j  nafcHrttur^  crefcnm ,  decrefsant. 

ferd.  //, 


Qyi£- 


Pliilofophico-Poiitica.  I17 

QUtESTIO  V. 

T>e  effe^ihns  ^  proprietatibns  'ventorum  infpecie, 

QVamvisin  rLipeiioribus Quxftionibus ob  connexionem  &  vicinitatem materixiama- 
liquid  (parlim  de  crteclibus  ic  proprieratibus  ventorum  in  fpecie  inlinuatum  lit,  hic  ta- 
men  proprius  &  tijnor  de lingulis difierendi  locus  erit,  ut  plenior  fiat  dodhina.  lln- 
•delit 
Conclufio  prima.  Ventifeptentrionales  inEuropaferOtotafrigidi  funt^Scficci.  Ratio 
defumiturtum;"itrigiditatelocorum,per  quxpermeant,  tum  quia  exlpirant  ex  lubtiliflTma 
parte nivium  Zon.K  li:igid.c.  Serenitatem  atferunt,  quia  condenfant acrcm & exficcant.SunC 
falubresobconltridtionempororum  &cutisanimalium,  qua  ht,  ut  calor  internuslenonad 
extra  efFundat,  fed  in  interioribus  conlervetur.  Llndediutiiis  leptentrionalis,  qLi.im  meridio- 
nalispopulusvivic.  Diciturx.amen,  Boreas  male  artedis  corporibus  aliquando  nocere.  Si- 
militer  vitibus  gemmantibus  &  aliis'plantis  tenellis  ac  floribLis  perlccpe  exillitperniciofus. 
Omniumhicmaximevaliduseft  (Sfimpetuofus,  quoniamxftu  maximo,  mcridiano  fcilicet"» 
cxcitatur,&:materia  omniumfacillimdinvaporesdiflblubili,  nubibusnimirum  conftat.Ven- 
tusetiamBoreal.scilmlitgravior  &dcnfiormagisquafired:a  deorfum  propcllitur,  ac  fiEvior 
eft  Auftro,  cum  acriori  tiigore  condenletur.  Llnde  etianj  flante  Borea  &  ['udo  coelo ,  non  ita 
repelli  poteft  fumus,  ficuti  coelo  pluvio ;  vel  quod  Boreas  non  ex  obliquo,  ut  Aufter ,  ftd  in  di- 
rectummagispertlet,  velquodgravior  fitacrismoles,ciam  fpirataquilo,  Oblervatum  etiam 
eft,  vcntos  Boreales  tanto  debiliores  fieri,  quanto  ampliiis  hinc  ad  a;quatoremprocurrunc. 
Econtra ver6  ab  asquatore quantb  ampliiis  versiis  ancardicum  polum  profpiranC ,  efKciencur 
reveriores&:  trigidiorespriElcicim  inregnoChili  Sc  Pcrii.  Qui  audiciis  gravicace  laborant 
aucliibliirdelcunc,  Borcalivencoperfpirante&aeris  ferenitatem  afterente  taciliLis  audire  in- 
cipiunt, qui alioquin, ciim  dentus & pluvius  eft acr, Aufterquc  fpirat ,  omni propemodum au- 
diendi  tacultate  privancur. 

Conclulio  lecunda.  Ventimeridionalesvulgocalidifunt&humentes.  Calidi  quidem> 
quiaexlocisZoncetorridxvicinis  fpir.inc,  penTicincqueperlocac3!idiora:humidifunc,quia 
conftancmukovaporeamarimedicerraneo  &  aliis  locis  elevaco  ;  ideoquc  phirimas  nubes 
colligunc.  Nequ^canciimcolliguncnubes,  fed  eas  cepore  fuo  folvunc  in  pluviam.  Hinc 
Aultercalidus eit ic humidus, morbidus, icem  asftuofus, fulmincus , noxius  & peftilens  ;  ge- 
ncranspluviasiScnubes, uci  &procemporis  vacioneconicrua.  Sicamcndiuciiislpirac,  cunc& 
ferenitacem  Sc  fuffocancemcalorcm  provocarcpoccft.  Solcc<S:  plurimixm  tebres  pucridas, 
ac  pcttilences,  morbosque  varios  excicare.  Llnde  Auftro  tLince  podagrici  dolores  augentur 
re(i)luto  fcilicet  humore,  phrenetici  magis  frcndcnt, grana  imp'et  curculionibus ,  marcefcunc 
carnesinpircredinem,  (Scterrumipfumtaciliuslimxobedic.  Illofpirancemeliiis  6c  cercius  k 
canibus  veftigancurtene,  quia  fpiricusodoriteri  calorefiuncfragrantiorcs.  Dicicur,aqui!onem 
nodtu  exorcum  vix ulcracrcs  dies durare,  cum  tamcn  Auftcr  eciam nodturnus perfeveret diu- 
tius.  Auftromajoresfluitus  eduncurinmariquam  Aquilonc,  iiiquit  Plinius  ,  quoniamillc 
infernd,im6exmarifpirat  ;  hic  c  liimmo. 

Conclufio  tertia.  Venti  oricntales  in  Europxis  noftris  regionibus  funt  calidi  Sc  licci« 
Hinc  fubfolanus  ventus,nempd  a  nafccnce  Solc  live  orcu  (pirans,communiccr  fblcc  efte  calidus 
dfliccus:  cuminfignicamencemperic.  Dixicommunicer,namin  Campania  humidiflimus 
eft  fubfblanus ob maris  vicinicacem ; in Belgio hyeme h:igidiftimus,calidisfimus xftace.  Apud 
nos  verb  ficcus  eft ,  quia  non  cranfic  per  ulla  maria.  CoecerOm  hic  vencus  folec  efle  fuavisfimus, 
purisfimus,cenuisfimus,  faluberrimus  ,  ac  pocisfimiimmanefpirans  concagionibusprcECerei 
iaimicus,  aerempuriticans,corporibusfanicacem,d:  hilaricacem  aftlans.  Acquiriceciamvires 
exorienceSole,noctuvcropIerijmquefiIec.  QLi.mdoverocumlerenoccelofl:ireincipic,  dc 
dieusqueadnoctemplerumqueperfeverac.  SinaucemeoflanccpIuac,priLisvixccfnibic,quam 
Sol occumbac.  Hycme in  noftris quoquc regionibus fblec elfe f rigidus,& gelu  ac frigus auge- 
re.  FIuminaiquaEcurfumhabcnc  inAuftrumjfalubriorisauraputanturefTc,  imo,  aitPlinius, 
obfcrvatum  effe,  peftilenciam  a  mcridianis  locis  in occafum  femper iic ,  non  ad  ortum,  Odo- 
ratiorem  Democritus put.it  ffuctum,  fi  propendeat  ad  hunc  ventum ,  in  hunc cciam  opiliones 

f;regempa(cunt,&;concipimaresvolunt;  api  iriaeciamomnia  invulcurnum  fublblani  col- 
aceralem  (pectare  deberc,  Plinius  docec.Compercum  quoque  e(t ,  quod  licuc  objedla audicCis 
occidencaIibus,ica vifijs  oriencalibus vencis diftindiiis  & acutius rcprcElenccncur.  Hinc  Euro 
Vel fub(bIano flance objedta vilibilia comparcnt  naajora, Atiico fpirantc minora. 

Conclufioquarta.  FavoniusaboccafuSolisx-quinoctialis  Ipirans  vel  a  favendo,  quod 
cunctisfaveat,  vclafovendo,  quod  cunCt*  foveat didtus,vencus  nobis  higefthumidus& 

P  j  modi 


n8  Mcteorologia 

modicecalens,  omniummaximeblandusinregionibus,  quse  maximd  diftant  i  mari.  Menfi 
Aprilifummoperefamiliaris,  quadam  temperie  caloris  &  humoris  glaciem  refoivit  &:  nives, 
undeipiratpotillimum,  cumad  nos  aves  in  vere  denuo  remeant ,  quse  iiyeme  latitabant, 
tumiterum,cumanobisinautumnorecedunt.  Subindepluviatemperat  Soliscalorem,  & 
cumaptiflimeadgenerationemliumorimifcet.  Vefperiautliorispomeiidianis  crebrius  fpi- 
rat.  Paritvariascorporummutationes,fole'tquealiastenuifi:igorelaluberefre,  ac  ambiguus, 
OvaquiedamdicunturZephyriafeuFavonia,  qujeagallinis  aut  columbis  generari  putantur 
folo  inftatu Zephyri  feu  Favonii.  Dicebatur  etiam ,  in  Lufitania  ex folo  Zepiiyro equas con- 
cipere;  quodtamennegantLufitanifeexperiri.  Alteroccidentalisventus  efiAfricus,  folis 
tempeltatibus  celebris. 

Conclufioquinta.  VentusgencralisZonKtorridcedominans,  qualis  ell  fubfblanus  auc 
ejus collateralis  non in omnibus  eidem Zonte  fubjeftis  regionibus  femper  uno  &  eodem  tem- 
pore  &I0C0  viget,  fedfiibiispotiflimumfignorumparallelis,  quse  Sol  percurric.  llnde  na- 
ves,quopropiusSolis  femitis  accommodantur,  eofaciliori,  breviorique  navigatione  termi- 
numfuumconfequuntur.  SiutrinqueafemitaSolisplusxquorecefTerint,  ob  novasvento» 
rum,quosexperiuntur,legesfubfolanocontrarias  etiam  magis  retardantur  6c  impediuntur. 
Ventus  etiam  hic  Generalis  fub  uno  &:  eodem  parallelo  indivifibili  fpatio  non  fertur,fed  habec 
fuamlatitudineminnonnullislocismajorem,inaliisminorem.  Sub  Tropicis  ad  7.  gradum 
tamadAuftrum,quamad  Boreamexcurrerecompertum  eft. 

Conclufio  fexta.  Inlocofubpolariardlico  nullusventusfeptentrionalis  aut  quiscunque 
alius  prceterauftralemdaripoteft;  aquacunqueenimplaga  in  eam  regionem  fpiret  ventus, 
femperexpartibusauftralibus  ad  feptentrionemferetur.  Contrarium  accidit  liibpolo  ant- 
arftico ;  nam  omnes  ibidem venti  funt  feptentrionales. 

Conclufio  feptima.  Ornithius  &  Chelidonius  ventus,qui  ab  Hirundinum  adventu  deno- 
minatur ,  oriuntur  a  diverfis locis ,  fub  diverlis  terrae  tra6tibus  verno  qu idem  tempore  fiib  ve- 
fpertinum  Arfturi  exortum.  Fertur  autem  Chelidonius  circa  terra  latera humilis,  omniiim- 
que  fuavillimus  &:  commodillimus ,  ut  plurimum  vero  in  Favonium  abit. 

Conclufio  odlava.  Exhydrius  ventus  a  ruptura  nubium  diftus  germanicd  X^OoIcf  Cft« 
25tlicb/ dupliciter , ut bens^ innuit  Kircherus,exoriri fblet ; vel enim relbluta in humorem  nu- 
bium mole,  quce  in terram  non  guttatim decidit,  fed totali  effufione  omnia  inundacione  fiili  iu- 
feftat;  veletiam  eximoaquarumprofundonafcitur,cumexmariquietiIlimotempore&  ma- 
laciSiquafifcopis  purgato  exurgit  quidam  vapor,quiinftartub£E,  aut  monicce  in  fummamal- 
titudinempaulatimelevatur  ;  deindeveroadeodilatatur,  ut  totum  &coeIum  6c  mareden- 
sacaliginecooperiat;  moxautemhorridiflimiacincredibilis  violentix  venci  confequuntur» 
quibusOceanustantarabieincandefcit,  ut  nemo  facile  formidabilem  illam  fludluum  vehe- 
nientiamconciperequeat,necullafaciIenavis,fiquando  ea  in  Exhydrium  hujusmodi  ven- 
tum  incidat,  evadere  poflit.  Venti  hi  Exhydrii  in  noftris  regionibus  folent  plerumque  .-icci- 
dere,duraaercomprimiseftvaIdetranquillus,rarus&caIidus,  exnubibus  atris  valde  gravi- 
bus,acterra:  admodumpropinquis;  atqueetiamiispotisfimumlocis,  ubi  inter  mondum  u- 
trinque  conftitutorum  catenas  five  claudiras  ventus  aliquid  inferiiis  arrepere,&  easdem  nubes 
facilSfuftinere,ali6quetransferrenequit;inapricisautem  caropeftribus,  &in  planitiem  ex- 
currentibus  locis  vix  ejusmodi  procellas  contingere  folent. 

Qu.xresprim6.  Curventi  feptentrionales  &  auftrales  fint  vehementioresorientalibus 
3c  occidentalibus,  licet  in  aliquibus  locis  oppofitum  concingat.  Refpondeo :  Rationem  cire, 
quiaventivehementioresoriuntur  ex  montibus,  ut  conftat  experientia,  quodprovcnit  ex 
eo ,  ut  patet  ex  didis ,  quia  ex  montibus  exhalat  magna  copia  fpirituum ,  qui  vehementilfim^ 
concitantur;  montiumvcr6jugacommuniterprotenduntura  feptentrione  ad  meridiemia 
Germania, Gallia,  Hifpania&Afiricatotafecaturmontibus  protenfis  a  feptentrioneadmcri- 
diem.  TotaAfiadividiturmontibusSinicis,aliisqueineandempartem  decurrentibus.  Ame- 
rica  meridionalis  &  magna  pars  Americae  feptencrionalis  dividitur  montibus  decurrentibus  a 
feptentrioneadmeridiem.  Quod  fi  quaeras  occafionebujus,  curnatura  protenderitmontes 
afeptentrioneadmeridiem.  Refpondeo:  Rationem efTe,  quiamontesfunt,  quafioffaterrar, 
ut tirmenc  illam  concra mare, & prsfercim  concra oceanum,  ne  impecu  f lio  cerram  fcindac,  O- 
ceanus  enim  fecundum  longicudinem  excendicur ab  orience  in  occidencem ,  &  verberac  molc 
aquarumliccorafepcencrionalia&auflralia;  undeillafirmandafijeruncjugismonciumexcur- 
rencibus  a  fepcencrione ad  auftrum  feu  meridiem. 

Quxres  fecund6.  Quare  marmora  &  ligna  nonnunquam  videancur  fudarc  & madeficd 
Refpondeo:  Racionem non efTe,  quodipfamarmoravelligna  emiccant  illum  humorem,  ut 
vulgus  putat,  fed  ventos  aiFerre  vapores,  qui  naarm^oribus  adhaerefcentes ,  ab  illisquefrigefafti " 
refolvuntur  in  aquani« 

Colliges 


Philofophico-Politica.  119 

Colligesprimo:  Didisproprietatibusventorum  adhuc  aliasaddipofTe  :  fineillisenim 
marianonnavigantur :  aerfpirarenequit,  nili  haurias  ex  eo  pellilentiam  ;  terra  infxcunda 
eft,  animalia  non  vivunt  ,  mundus  non  Ipirat ,  fedmortuus  eft,  utomniafmelpiritufunt 

mortua. 

Coiligesfecundo:  Quodfuamventiqualitatememedio,  quod  prcetereunt,  utdidlum 

eft,  accipiant,  experimcntodocuitKircherus:  fiatcanalislongusper  modumtubs,  qui  ita 

firmetur,utlatiorparsextracubicu!um,minorperfbramenorbicuii  uniuscubiculumingre- 

diatur,  quola^^o  didicanalisorihcio  extra  cubiculum  exiftenti  quicunque  fiores  odori  in« 

lbergantur,(icriante  ventoiidem  incubiculo  (jpirabunt  odores,  quos  extracubiculumpofici 

nores  fundunt. 

J  P  P  E  /\/  D  r  X. 

Ohfervationes  nomulU  circa  njentos  'vehementiores  eortimqHe 

mirabiles  effeBns. 

OBfervatioprima.  InlittoreCoro»»4M^f/«lat. boreal.  grad.  162,  \ntex  CaUcout  ^MafilM- 
tjpan  ex  quadam  regione  ab  octava  hora  matutina  usque  ad  quartam  vefpertinam  venti 
tamcaliditScce(tuo(iacfoetidi(pirarefolent,utincolse  absque  (pecialibus  rehigeriisma- 
nerevixqueant.  Llnde(ingulisdiebusquisquecxiisvasaliquod  aqux,  quam  ad  potumad- 
hibere(biet,  aut  quocunquealioconiLieto  bibulohumore  plenum  adpalum,  arboremvel 
murum(blaribusradiisacip(ismet(a;vientibus  ventis  oppoiicum  appendere  6c  exponere  fo- 
letusqueadquartamhoramve(pertinam;  quofit,utaquailla  potatoria  plurimum  lic  refri- 
gcrataobtineatur,utinnulloalio(bbterraneoloco,velu:icellamelius  refrigerari  pofTe  indi- 
cetur.     Aihf  AnglkMaAfenf.Alartii  1666.. 

Oblervatio  (ecunda.  Adurbem  DalmatixZf/;»;  dicl:am,utmcmor3t  Valvafbr  in  To- 
pog.Carniol.lib.2.  cap.ii.  tamvalidi&vehementesfubinde(xviuntventiperhyemem,ut  ne- 
mo  lecure  illis  flantibus  domo  egredi  pofTit.  Imb  tam  alte  rtuftus  propinqui  maris  in  aerem 
clevantur-,utultraSabba:turrim  ibidem  collidantur. 

Obfervatio tertia.  InAlbribustlanteauftrbpueriplurimum  Jegrotare  folent;  corporis 
enimmeatusaperit,laxat,&humoresliquat;  artihcesetiam  ,  quicirca  plumbum  <ScMercu- 
riumlaboranc,hocventofian£emal<}fe  potis(imumpraealiishabere(blcnt, 

Oblervatioquarta.  Inaltiflimo  Sorani  agri  montc  (ut  (cribit  K'rcherus,  nonfine  levi 
periculo  expertusipfe)adcujusverticisplanitiemaditusnondatur,  ni(i  per  prxruptum  fco- 
pulisangiportum,tantaventorum(a.-vitiescft,  utneinoercftus  (inepericulo  progredi  poflit. 
Narrafle  quoque  itineris  comitem  teffatur  prxfatus  Author  ,  nonita  longotemporeinte- 
grum  porcorum  eregem  hoc  loco  ventorum  turbinibusinvolutum  ,  abreptum&in  vicini 
moiitis(copulosillifuinperii(re.  Inmundofubccr. Iib.4. fedti^.  cap.f.  Idem  refert,acce- 
pilfc fea P.  Ovale S.  J.  Chilenlis Regni Procuiatore, eis.qui ex  Regno  Chilenfi  in  Paraquariam 
commcant,  primbincredibilisakitudinismontcs,  quos  Andcs,(ive  Cord^.^/fwvivocant,  fupe- 
randoseire^o.leucarumitinere,  inquorum  vcrtice  tanta  efTe  dicitur  fubtilitas,  utlineperi- 
culo  intcrcluiionisfpiritusvixullusibidem  confidere  poflit:  undeomnesfpongiis,  aquafri- 
gidaadaCrem  condenfandumimbutis,  inftructoseiredebere.  EfTcprseterea  aerem  ibidem 
ita  adinflammationemdifpo(itum,utviatoresflammas  eruftare  videantur,  immenfbquefii- 
doriseffluvioinflammati  toti  ignci  cernantur. 

Ob("ervatioquin:aexProcopiolib.  I.  de  Beneventoltalije  oppido,  quodetiamproximo 
abhinc3nnoi6<sf?.  miferabiliterterr;E  motuconquaffatum  laboravic  ;  ita  fcribit:  Quondam 
Prilci  dixfere  Maleventum ;  id  namque  oppidum  Dalmatice  ex  adverfb  oppolitum  eft,  in  con- 
tinentique  ficum ,  in  quod  Ipiritus  violentior  quidam,  &:  acerbiftimus  ingruere  confuevit,  qui 
utiqucubi  flarecixperit, nontbrisiteragere,leddomi  fe  quisque  confervare  laborat.  Nam 
vencihujuscaeftviolentia,  utvelcquitemcumequofimularieptumfublimem  mox  deferat. 
Unde &  Malcvcntum,ut in edito  politum ex eo  vento toleratu  difficili  (brtitum  eft  nomen. 

Ob(erv.ntioiexta.  Tam  noxii  funt  ventiinoccidentalibusNor\v'egixripis,ucnecarbo- 
rcm,nectTuticem  germinare  permiccanc  Qub  fic ,  ut  ad  corum  defisctum  in  ignibus  in- 
ftrucndis,  cibisquecoqucndis,  oflibusmagnorum  pifcium  ucancur.  OlausMagnuslib.  r. 
cap.  10. 

Obfervacio  fepcima.  Civicas  eft  in  Icalia  Oefis  difta  haud  procul  Temio , cui  adjacec mons 
Aolius igrtndi  lapide  conlijrgens,  &  ad  lesquimilliare  Germanicum  cx  ortu  vei  siis  occafum 
feproccndens:  ad  pedcm  verbiftiusmontisplures  pacenc  rim,.e  &  fillune,  per  quas  aftivis 
menfibusventivehementcsefflarefblenc:  ibidemincol3Ecanalesaliquosapplicareadventos 

illos 


I20  Meteorologia 

illosconcipicndos&includendos,  eosquein  diverla  urbislocaad  seftivum  calorem  tempe- 
randuindeducerefolent.  Hybcrnisveromenfibus  ventinonefflant,fedeconrraaer  extei- 
nusintrotrahitur;  undefileviaaiiqua  corporafciiTurisillis  apponantur,moxattrahuntiir,& 
intro  rapiuntur. 

Stupendam  etiam  hiftoriam  refert  Sigebertus  ad  annum  logi.  de  campanario  quodam 
vehementi  ventoalocofuoavulfo&;  inclinato,  ita  ut  in  agre  hccreret ,  &  ruinam  continuo 
miraierur,divinaquevirtutepoftdiesfex  refefto,  &c  campanis  ibidem  dependentibus fpon- 
tefonantibus.  Annoitemi^g^.in  leftoSanfti  Laurentii  fub  crepufculum  vefpertinum  venti 
honidicumigneatempeftatea  tradluRheniSuperioreexortiper  Franconiam,  Sueviam  ,  ic 
aiiasProvincias,  usqueinBohemiam  validillime  defevierunt,  innumeraque  damna  intulc* 
rwnt;  dehisventisiormatiexftant  (equentesverfus: 

InfanCtofefto  teflls  LaVrentlVs  ejio, 

DVra  Nt  teUpeJiaSj  &  Nentos  aV^erat  ajfas. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Connubia  felicitatem  promovenr. 


-w  -rRbit  ofes  efe  exiftimo  focios,  fidem-,  benevolentiam ^  Athenienfis   Orator  enuntiavic.      Ncc 

Vemcfth.  1    LbiudicPhilofophus  :  Ut  qnisqHe  maxime  poteftate  excellih  itt  maxime  amicis  indiget,      Mu- 

■i'  r         tuis  auxiliis conftant  omnia:  Si  quis  opem  mutuam  e  medio tollerec ,  toUerec  univerfum. 

'^'fl'  -^'Incommunevivicur.     Necpoteftquisquambeatevivercquifibicancumvivic.     Akerivivas 

thc.ci,  Q  ortgt^  auccumaltcro,  fi  vistibi  vivere.     Hkc  fociecas  felicitatis  vinculum  eft  ,  qua:  nos 

•^  aliis 


Philofophico-Polirica.  I2I 

aliis  mifcer,  a  quibus  felices  fiei i  pofllimus.     Cum  enim  inter  nos  cognationem  aliquam  ipla 
naturaconrtitucric,  adcoqueprxiidiiciulahomines  cu:xihominibuslbciccatcmiiiicrint:foe- 
dusillud  aprincipioortushumaniconditum,  jugi  eft  ruccclTione  confcrvandum.  .Llbivcro 
vel  maximd  focietas  &:  tides,  benevolentia  Sc  amicitia  reperitur ;  quam  ubi  nridillimum  Con- 
jugiivinculum  inter  fejunttos  per  terrarum  Ipatia  animos  mutuam  fundat  tamiliaritatem? 
Matrimonii  nodo  qualiGordiomanusmanuijungitur,  ut  mutuisauxiliisprolecunda  &  ad- 
verfalbrtunafibifuppetiasferant,  inaeftate  feliciorisftatusindillolubiles,  nec  incalamitofe 
fonis  hveme recedant.     Magnes  animorum  Conjugium  eft,quo  dum  in  vitx  Ibcietatem  con- 
Ibrs  trahitur  ,  etiam  tertiusln  familiaritatem  affumatur.     Auftriacam  Domum  potcntilli- 
m3m,nuncperorbemuniverlumliorentiiIimam,SagoTogaque  gloriofam  conlpice.     An- 
nonhodicnum  verilIimum,quod  Maximilianol.  ex  Auftriaco  Archiducelmpcratori  Roma-  Hortoif,^ 
norumelogialiscalamusadlcTiplit :  Rigia  fiHmmaquoloagtifs  difiwnm ^eoexcu) ruKtlntiMS ■,  ampli-  P-ilL^vict- 
jicMi oauarHmveluti majefiate  ex  minorum  fiMviorHm  trihutis.     Nempe  brachia  fua  in  amplexum  ""'  •^*  J. 
conjugalemexterarum  Gcntiumextendit,alienafluminaIftro,lejundas  provincias  Aultrice 
junxit hxc  Domus  Auguftillima :  quo propinquitatis  ncxu  fumma orbis  Capita  in fiedus  tra- 
xit,anim6squearmaquefociavit,  utditFufusAuftriacceglorixodororbemimplcvcnt ,  Sc  ma- 
trimoniitxcunditacenominisfui  partum  quaquaverfum  promovent.     Omnium  ventoruni 
facileprimusAuftcrid  l3udismeretur-,quod,  quiacalidus  «Schumiduseft,  arva  (S:areoIasfcB- 
cundet,  ftoresprotrudat,  hortenfesthalamosodoriprogenie  fcrciles  redd:it,     Auftriacit  ar- 
borisgenealogiamlege.     LineareftaortumfuumtrahitaPharamundo  I.FrancoruminGer- 
inania  Rege,  usque  ad  Sigcbertum  Auftrafix,  Allatix,  alianimque  Provinciarum  Regem;ex  his 
SigebertusI.Habspurgi"Comes  per  novendecim  (ujccedentium  generationum  gradus  Ru- 
dolphuml.  Romuiorumlmperatoreminlucemaulpicatiliimamedidir.     Ab  hoc  gloriolilli- 
mo  Auftriacce  Infulx  Fundatore  per  genealogicam^arborem  in  hodiernum  AuguftilTimum 
Cxfarem ea Provinciarum  terrarumque  vaftitas hanedicario  (imul ac Martiali jure  tranlivit,  uc 
proiIIarumconrervationehaudexiguumemolumentumHymena'uscontu!erit,potenti(Timo- 
rumRegum,  Principiimquethalamos  Auftrix  amori  copulando.     Pergc  O  Auguftislima 
Domuseo,quoperpIuralecuIacontinuafti,germineHoreic,  acut  fxcundo  Auftro  arborem 
tuam  propagares,  habes  novellos  tlores  in  Caefareo  tuo  Horto,  futurorum  connubiorum  ger- 
mina:  Tnfdix AufirianHbe, 

QU^STIO  VI. 

Dc  pgnisprognoflicis  'ventorum^  eorimqHe  natnra  ad 

rerum  eie&iones. 

PRim6obrer\'atumeft,  quodventos  vehementes  foleat  prxcedere  tremulusquidam  fo- 
liorum,imo&arborummotusacobAtmosphxrxcommotionem  aut  vaporum  diftra- 
ftionem  ftellarumfcintillatio  major,  vel  Halo  Lunam  coronans. 

Secund6.  PluvialaliaiSramaraindiciumimminentis  vento(xtempeftatiseft,cum 
Salfedo &: amaritudo  fpiricuum Sulphureorum, &  exhalationum  mineralium,ex  quibus  venti 
cxcit3ntur,notislimafigna  (int. 

Tcrtio.  Crebriores  corufcationes  xftate  ventorum  prxfagia  flint,  oppofitum  ver6  efH- 
ciunt  hyeme  &  Autumno,  dum  eos  ad  quietem  componunt. 

Quarto,  Flocciaquisinnatantes,  fragrantiaherbarum  &  florum  folito  major,  aranea- 
rum  tela  pcr  aiirem  volantia  ttatus  prxlagiunt ;  fimiliter  &  anleies  multum  vocilbantes,(Jc  vo  - 
lantes;FuIicx  fecrcbriijsaquximmergentes,  &pennasexcutientes  •,PoIypusfaxisadhxrens; 
Echinus feabfcondens ; major apum rcditus ad alvearia aut latitatio  fub arboribus, uti  & volu- 
cresexjugismontium  in  valles  turmatim  devolantes. 

Quinto,  Herba  Chitung,  vel  Cliifung  Infulx  Sinenfisy^W»;  in  quot  nodos  pcr anni  dccurfum 
cxcrefcit,  tot procellas  6c  turbines  eo  anno  exorituros  incolx  illius loci  conjiciunf  Sed  huic 
reiparumtideitribuitP,  Kircherus  in  Chinailluft. 

Sexto  repentinamaristranquillitas&xqualisfimaplanities ,  quafiglaciespolitaifignum 
nautis  eft  imminencis  tempeftatis,  6c  tunc  vel  maxim^,  ciim  atra  nubccula  in  cctlo  alioquin  fe- 
leno,  qux  01:«/«^ /w/inominariconfuevit,apparet.  Simileomen  capiunt ,  cum  pacifico 
aere  (ubito  mare in  (~pumam,crterve(cit.  linde  Cardanus  de  varict.  maris inquit,  fonitus  &  flu- 
ftuSi(Sc  mugitUS /i  c.vemis proMontoriorum-,& littoris refonantia  ventos iiidicayit^&c  pcrlxpc tempefta- 
tes.  Paiitcr cometcs  flammeus  in  mari  quandoquc apparens  Iblitus  vcntorum  &  procellarum 
prxnuntiuseirelblcf,  Signaquoquc(ini(tra(Sc  ominofafuntimpcndcntisproccllx  ,  fioltrcx 
navibus,aliisquercbusadhxrclcunc :  fiCancriferecondanC)  aUtlapillis  gravitent ;  fi  ccclo 

Q_,  claro 


122  Meteorologia 

clai-omajorespircesreexmariattollanf,riDelphinesinmarisruperficie  ludant,  vel  navigiaa- 
liquot  horarum  vcl  dierum  (patio  comitentur:  fi  turba albarum avium  marinarum  compareat. 
Septimo.  Solisortus  nigro  tedtus  velamine  pluvias  «Sc  ventos  portendit.  Nigredo 
enira  condenditionem  vaporum,  opportunam  ventorum  materiam  denotat.  Pariter  fi  ita  Sol 
oriensinvolvaturnubibus,  ut radii infra indar  barbJE  promineant  vel  fi  reconditi  &  pcr  ob- 
fcuram  nubem  rubei  transpareant ;  vel  ad  meridiem  halone  cindlus  videatur,  llnde  bend ' 
Mantuanus  vates  cecinit: 

Sol  quoque  c^  exoriens,  c^  chnfe  condet  in  altum, 
Signadabit:  Soletn  certijjimapgnafequentur. 
Ille  ubi  nafcentem  maculis  variaverit  ortum; 
Conditus  m  nubem ,  medibqne  refugerit  orbe, 
Sufpe6iitibifmtimbres:  namque  urgetab  alto 
ylrboribusquejatisque  Notus  Jtecoriquefinijier. 

Et  poft  paucos  verfus, 

-         -         -         Sapevidemus 
Ipfuis  in  vidtu  varios  errare  colores, 

06tav6.  Ex  Lunx  quoque  diverfa  apparitione ventorum  prognoftica  dcfumi  pofTunt, 
vitfiobferveturcumpluribuscirca  fecircuHsinterruptis,  utalibiannotavimus,  vel  fiinple- 
niluniodivsrficoloriscoroniscingatur.  Rubedoetiamineaapparens,  uti  &  in  aliis  fideri- 
bus  flatus  denotat.     Hinc  verfus  ille  decantatus : 

Pallida  Uma  phiit  y  rubicunda  faf,  alba  ferenat. 

Aliihanc  Regulam  univerfalem  ftatuunt :  ventus,  inquiunt,  qui  Ipirat  itl  noviiunio, 
perfeveretusqueaddiem18.continuabitusquead27.fi  verolpiret  alius  ventus  intermedius, 
alternis  vicibus  (pirabunt ;  plures  tamen ,  qui  tertio  die, 

Nono.  Curiofum  eft,  &obfervatione  dignum,  quod  experientia  tefte  in  pifce  orbe 
feu  phyfa  difto  deprehentum  eft.  TotushicrOtundus,totusquecapitohanc  a  naturavirtu- 
temobtinuit,utexenteracus,&ficcatus,  tcmentoquc  oppletus,  fifiloalligetur, autvitrofu- 
fpenfo  includatur,  libereque  in aere  pendeat ,  femper  ad  eam  Horizontis  partem  roftrum  tan- 
tjuamventorumindicemconvertat,  a  qua  fiatus  exoritur.  Unde  Gefnerus  eum  vernacula 
linguanominat:  i£ui  Giect?<tl)lt/  gallumlciiicet  marinum,  eo  quodinftiir  Gallisnei  verla- 
tilisin  turribusventumaclufpirantemindicet.  Qua  de  caula  etiam  Kircherus  in  artema- 
gneticalib.  3.  part.6.  c.  2.  f.  6.  A<[agnetem  ALollHm  appellat. 

QuodadalteramquiEftionispartemattinet,  de  natura  nempe  ventorum  ad  rerumele- 
ftionestaciendas  fequentia  accipe: 

Primomedicinamaioricumeffeftu  fumitur  fpirantibusventisAuftralibus,  eoquod  per 
hoscorpushumanumlaxetur,  utvismedicincEtacilius&  citius  queat  penetrare;  oppofitum 
fit  afflantibus  ventis  Aquilonaribus,  ciim.  hi  membra  conftringant. 

Secundo.  Spirantibus orientalibus , & feptentrionalibus  Lunacurfu  vacua  (alubre  eft, 
mittere  fanguinemcoelo  prasfertim  fereno,  minime  vero  Auftro  flante, 

Tertio.  Septentrionales  venti  ferviunt  generationi mafculorum  in  animalibus ;  vim  e- 
nimdigeftivam  juvant,  virtutem  retentivam  contbrtant,  &  vim  generativam  augmentant, 
Contra  vero  Auftrales  ob  oppofitam  qualitatem  femellarum  conceptioni  potiias  deferviunt. 

Quarto,  .iEdificiorumfitus,ventisoriePitalibus  ,  autfeptentrionalibus  oppofitus  opti- 
museft.  Unde&illisfpirantibus  feneftras  &  januas  aperire  valde  (alubre  habetur,  Con- 
trariumfacafflantibusventisAuftralibus,  ubigranaria  maxime  occludenda,  ne  frumentum 
corrumpatur.  Ratiohujuscolligiturexdiclis.  Infeminum  tamenjaftu,  ac  vegetabilium 
plantatione  Auftrales  venti  bonihabentur,  ctim  poros  terrae  aperiant,  plantas  nutriant ,  & 
augmentent,iibiecontraAquilonaresenecant. 

Quinto.  FlsntcBoreli  copiofiiislalprovenirefolet,  flosque  falis  maximd  producitur; 
rationem  dat  Kircherus  in  Mund.  Subt.  1. 9.  Sed.  4.  cap.  6.  in  appendice,  quod  conftridivi 
viintcnfifrigorisinhocventocorpufculafalina,  quamvisminima,facil^  conftringantur,  & 
condenfentur. 

Sexto.  Septentrionales&orientalesvcnationimagisidoneifunc,  nonitaAuftrales& 
©ccidentales,  canibus  enim  ab  humorc  odoratus  obftruitur,qui  a  ficcitate  acuitur. 

Septi-  ■ 


Philofophico-Politica. 


123 

Sentimo     Ventorum  obfervatio  multum  conducit  ad  pvxlium  tam  terreftre ,  qudm  na- 
valeini&m  ,  dum  eorum  nempe  flatus  in  iioftiles  acies  fumum,  ac  pulyeres  defcr 
Itf  hofum  (ubSdio  Theodofms  Auguftus  cum  parvamanu  Gothosdevicit,  cujus  mem.mt 
Claudianus  : 

0  nimium  diMe  DEO ,  ciii  militat  £ther, 
Et  conjiirati  vemmt  ad  clajjica  venti. 

Ita  etiam  Joannes  Auftriacus  ad  Naupaftum  anno  1^22.  ingentem  viaoriam  de  fornu- 
dabiliTurcarum ctalTe reportavit ;  triremes  enim ac alia navig.a  occupata  numerabantur  1^0. 
reC^  v^^°  "^ves  omnes  vel  Ibbmerfx,  vel  incendio  perierunt.  C^J^^^/^Xs  Sm 
Lnti  damno  expertus  Philippus  Hifpaniarum  Rex ,  dum  anno  '^88.  adversus  Ang  os  M^ 
?enco  depugnavit  cum  clafle  centum  &  quinquaginta  navmm.  Et  h*c  de  DiiTertatione  ven- 
torum  dicta  fufticiant. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Sufurrones  non  facile  fufcipiendi. 


UTaquilamerusoculus  eft,etiamin  Solcm  intentus  :  Sic  Politicus  non  auris,  (ed  ocu- 
lus  lit.     Videat,  non  audiat  tantiim.     UcnlosfidtUs  Lyricus;  contra  infideUs  anres  Hi-  "«''^t.dt 
ftoricorumprimusappellat.     Menciunturaures  fepd,  quia  mendaciis  aperiuntur  :  at  "'"• 
fallerevillisncfcit,  quem  non  paflio  excoecat.     Magfs  veriras  ocHUttafide  ■,  cjuum  per  anres  a»i- ^"""dat. 
mis  homiiHm  infigitur  ,  acrior  enim  efi  ocHloTMm',  cfuAm  aHrinm  fe»jHs.     Dieiibboles  oculus  eft,  '■"  ^''^» 
«aurisetiamaotlufentic,  decipipotelt.    HincintelligeillamComicihieroglyphicampro.  ^"'•fp.t» 

Q^  2  imii 


124  Metcorologia 

^"    "  fain  :  OctdatAno^rafunt  manustcredmt-,  qmdvident.     Vifus  per  fe>  auditus  per  accidenscon- 

jin^cen.3.  jjy^^jj-^  ^ ^^  ^jjq habet, undevivat.     Optime itaque  re^es,JiomniadesoperamperJpicere,nec(]uid(juam 

'  '       *Jco!igere-,  Agapetusjuftinianofcripfitlmperatori  :  Etenim  homines  fe  mutHo  accujant :  alicjHicom. 

Stobjer.   poJ:tofal/is  crimimbus :  alii  vero  incufantes.      Contra  aliilaudant ,  alicjuiut  res  eji ,  tejlantes ,  nonnuUiverita- 

4^4-,       te  negldhi  grutificantes.     Stobaeus.  Vulcaniam  adi,  didudis  tbllium  faucibus  erudant  venti , 

ignemlutHant,  rcintillasdifperguntjadcudendatulminaCyclopibus  delcrviunt  :  mera  funt 

armoium  acbelloruminftrumenta,quibusferrea  tempora,rcgnorum  exitia,  bonorumexi- 

lia  ,  incolarum  ruina,  animorum  dillidia  excitantur.     Sufurronum ,  Delatorumque  cenus 

tamterreihomines  funt.     Ventoscientivelutcrabronesauribusobftrepunt ;  atdetalifor- 

eneca      teliominuraSenecamaudi:  PeJJimumgenushominum-,videbantur  verba  gejiare  ■,  &  funt^  qmvitia 

V'    ■'•     gejiant.     Horum /ermo  multum  nocet.     Nam  etiamji  flatimnonojjicit-,feminain  animoreUnqu(t-,fequi. 

turquenos ttiam-,cumab illis difceJferimus-,refurre^urumpoFlea  malum.     Heu!  quamcrudelitercre- 

dulxnimiumaureshifcefufurrisfuntaccenfa:,  utin  fanguinarias  flammas  emerferint.     So- 

lura  accipe  Hadrianum  Cx(arem,qui  apertas  tacile  fuggeftionum  flabellis  aures  inclinans ,  Ta- 

tianum  Nepotem,  Scpticium,  Ciarum,  aliosque  prxcipitato  confilio  hoftiumlocohabitos 

Jj.pn.  <^-necitradidit    jufturomph£eainhujusmodiauriumflagellatoresHonorii&;  Theodofii  Impp. 

ae  Ca-      Conftitutiofiagellis  animadvertit :  Quisquis crimen  tntendit-,  non  iitrpunitam  fore  noverit  licentiam 

lumn,       meniiendi.     Cum  calumHiantes  ad  vindiclam  pojcat /tmilitudo  Jupplicii.     Certe,  quis  innocens  ene 

^    .  .     pofi!t,fiaccus^iFe  ftifficit?  Sunt,qui  prcemioindudiinin(bntesdebacchantur.     Sunt,  qui 

'*"''■     paftioneexcoccatifinedifcriminecriminantur.     Sunt,  qui  adulandilibidineinaurestitillan- 

nn.      ■'•teslivorisodiique  venenaiibereetFundunt;  atneauriculariishiiceincentoribusaditum  ,au- 

'''^P'        ditumquepra:beat,  TitusCsefarVelpafianum,  Filius  Parencem  orafi"elegimus  ,  &;  quidem 

tnultotempore-,necrtminantiiimfociistemereaccenderetur,     Scneca  agmen  claudat :  Difficilem  opor- 

tethabereanremadcrimina.     Sictamennonftatim  non  crede,  ut  nulli  credas;  fed  crede  nec 

Vte  .J^-^-omnibus,  necnemini.  Mediuviaincede,&:AuguftiCa?farisfemitagradere,     Mementt ■,Mon 

•emniafiatimcredenda.,JeddiligentemconJiderationemadhihendam. 

(iy^sTio  VII. 

loco  Appendicis,  ' 

Concordise  ftudioliis  fit  Politicus. 


V 


'Ocesacutas&graves,  altas&:profundasconcordidifcordiaorganumemitcit;&lic^t 

ordinisacquantit3tisdifcreta;nftulisin(huatur,  fpiritutamen  animatur  ab  uno  ,  ea- 

demque  dacai^ra  loquelam.     Ad  Templum  te  evoco  Politice;  &  ad  illud ,  quod  a  mor- 

■Xiphilitt.        '      te  Severi  Imperatorisapertum  Romifi  patuit,  quando  Getam  inter  &  Antonium  tvatres 

/«.^aiow.exortum  eftbellum,  Concordi£etemplum.     Irrefragabile  enim  eft  QJFabii  Maximi  Roma- 

•Liv.Li,   nOrumSenatorisceleberrimiediftum  :  mhilconcordiafirmiuseffeadRempub»    Expugnata  Nu- 

mantiu,e]uxtoties  Scipionis  A(ricaniarmaconfr€git,repetit6squeincurfusrepulit,  Tyrefias 

NumantinorumPrincepsavidtoreScipioneAfricanoquaEritur,cur(2Bpiusinvi£l:acivitas  fuis 

armis  tandem  cefferit  ^  Contordia  (inquit  Tyrefias)  v\iXQx\a.m ■,  difcordia  exitium  pr&bttit.     Eft 

ConcordiautgIutenanimorum,itachalybsarmorum,virviro,  animus  animo  additusvires 

JlfeKand.  duplicat.     Sivelmodieum modico conjunxeris ■,  idque frequenter  feceris ,  fiatim  fiet  hoc  quoque magnum, 

'apud       Menander.  Carolu3FridericusClivia;Dux,utorbipalamfaceret,quantusreipubl,  perpopu- 

'Stob.  fer,  1'  concordiam  fiat  acceflus,  multa humana corda  intra unius clypei  (jjhceram  pinxit :  Hic murus 

2p^      aheueusejio.     Quidenimadpropugnandumvalidius,  adtuendam  urbem  prsfentius,  adfub- 

jugandumhoftempotentiCis,adconfervandum  fuo  inflore  Bonum  commune utilius,  Con- 

cordiaj  IdquodSpartanseurbis  munimentum  erat,  LycurgoFundatore.     llnde  Agelilaus 

Plut.  in   Rexrogatus,  CurSp.irtamcenibusnoncingeretur?  digitoinCives  unanimes&armatosintendit: 

■apopht.     Hifunt Spartanacivitatis moenia-,     CumquefuccefTu  temporis  iidemSpartanidemuralicindtura 

tacon.     confilium  caperent, Ifius Sophifta  in  publicum  progrefllis  in  populi  frequencia  Homeri  ver- 

fum  recitavit : 

Scutum  hjfit  fctito  1  giikagalea.,  atque  viro  vlr, 

Addiditque  de  fuo :  Sic  mihi  ftate  Lacedxmonii  &  muris  cinfti  fumus, Amphiort  concordi  fi- 

Stob   /er.^'"'"  ^°"° Tiiebas adversus  hotliles incurfias communivit.Comoiunitatem  hominum  Hippo- 

^^       clamus  Pychagora;us  OTmimodam  citm  IjrAyfidibmque  fimilitadinem  recipers  dixit.,  eo  qmdappara- 

tf't 


Philofophico-Politica.  125 

M,  ccncittfuttteue ,  &  Uniem  fertraBatlone  aUcjMa  ufiijMe  mujico  tfeAt.  Id  paulo  prolixlus  Ora-  Oc.frAg' 
torLatinus  diduxic  :  Ut  wfidthis  ac  tibiis  &  cantH  ac  vocihus  ccncentus  efl  _i]Hiddm  tenendus  ex  di-  ment.  L. 
fiinilis finis  t  isqite  concentm  cx diff.tniii\>Ht  vtcAns  «   modtrdtioHe  *mitt  cottcors  e^itur  &  con^H-  yJcRe- 


eus  :  Jic  futnmis &  infimis  &  mediis  interjeUis  srdinibus^utfonis ,  mederAtk  ratJone  civitas  confenfu  dif. 

ftmilimerum  confifiit  j  <^  <^Mt  harmoniA  in  cantu  dicitury  ea  efi  in  civitatg  conctrdia,      Haud  abfond 

Othobertus  Habspurgi  Comes  armacum  brachium  cum  cithara  fchematis  loco  fullinuit ,  epi- 

graphenreferens:  H^mihi  tuba,  Mollequidefrecmanusarmillis&  non  ferro  inflrufta  ;  at 

armorumlocofortifnmaqueeftmanuspopuliconcordia,  qux  velut  tubacontrahoflcmani- 

mos  excitat,  munitque  ;  ac  velutadamantes  reddit  infraftos.     Quodfi  Bodinus,  &  cx  eo  BodinJ.gt 

Jonftonusadamantesattritucoalefcentes  Concordiae  Symbolum  crediderunt;  Domus  A\X'  ifteM,ii4t, 

llruca ver6  non  ab  uno  calamo  infradto  adamanti  comparatur :  Eidem  quam  beiliHunc 

liib  Matthix  I.  Caefaris  Aullriaci  Symbolo  applaudimus; 

CtncordiA  Lumine  majort 


-^n 


0.3 


DIS- 


126 


Meteorologia 


^.^^. V^,(~*S.'<^-o, ..  . 

tttttttttwt  tt  ttttttt  tiktttttttt 

DISSERTATIO  VII 

De  Meteoris  aqueis ,  quae  fiunt  in  aere. 

A  ereum  MeteorumprascedentiDifTertatione  explicatum  eft,  fequitur  aque- 
-^^um,quodexyapore  concrefcitin  aere;  &qmaexaquapotiffimum  conftat, 
in  eandem  fspiiis  refolvitur.  Unde  aqueum  meteorum  eft,  quod  ex  vapore 
pleniiis  afrigoreconftri<ao  ,&  quafi  confolidato  conftat;  quando  enim  Solis 
&reliquorumaftrorummotu,  Sccalore  e  locis  humentibus  vapor  evocatur, 
calorem  fuumadventitium  ob  frigus  circumftans  imprimis  mediae  regionis 
deponit ,  &  caloris  difceflu ,  &  loci  frigore  rurfus  cogitur ,  &  in  aerea  natura  a- 
qua  oritur,  quae  denuo  in  terram  delabitur.  Producitur  hocMeteorum  vel 
in  fecundaregione  aeris,&  funt  nubes,  pluvia,  nix  &  grando ;  vel  in  infima 
&  funtnebula,  pruina, ros, cui  adjunitafunt ,  mel,  manna&:  faccharum.  In 
fumma  enimaerisregione  tumob  aqueam  vaporisgravitatem,obquamaltius 
efFerrinequit,tumobintenfum  ejus  regioniscalorem,  &  orbicum,  rapidilfi- 
mumquemotumhujusgenerismeteora  fierinonpoirerefte  ftatuit  Ariftotel.i. 
Met.c,3.De  fingulishisperfubfequentes  QiuEftiones  breviter  agemus.  Qua- 
re  fit 

QUiESTIOI. 

'De  Nubibus. 

^^^T^^r^OnclufiopriiTia.  Nubes  efl:  vapor  exhalatione  mixtus  in  fecunda  rcgione  aeris 
/fui  j.  s,n.  fj-jgQfgcondenfatus.  Diciturprimonubes  ab  obnubendo,  hoc  elt,  ab  opc- 
riendoccelum.  Dicitur  (ecundo  vapor,  perquam  paiticulam  denoiatur  ma- 
teria,  quaconftetnubes;  eftenimnubes  vapor  aqueus  liarlum  virtute  Solis  <Sc 
aliorum  liderum  actraclus,  qui  conden(atus  relolvitur  in  pluviam,  Dicitur 
deindecxhalationemixtus,patcthocex  aqute  pluvix  &  nivalisimpuritatibus, 
inquasre  nubesexonerant,  undeconftatvaporemhuncmultaspartesterreashabereadmix-- 
tas.  ReliquxpaiticuIiEexplicantlocum,  caufam fbrmalem  &  efFeftivam,  nam  nubium  io- 
cuseftfecundaaerisregio:  exh:ilacionesenim,quxusque  adtcrtiamregionemevadunt,re- 
liquislcviores,  calidioresque  frigus,  quo  denfentur,  non  admittunt,  maxime  cum  lupre- 
ma  regio ,  quantum  a  radiorum  folarium  refltxione  abit,  tantum  ad  aftrorum  calorem  acce- 
dat.  Forma  accidentalis  eft  opacicas  quxdam  &:  denlicas  vaporum,  non  tamen  plane  conftri- 
fta,  ut  inaqua&glacie,  fed  adhucraia&inftarlpongia^cavernola&mobilis  inaeredepen-' 
dens.  Effectiva  autem  eft  frigus ,  tum  iplius  aquK ,  quae  fe  ad  priftinum  frigus  reducit,  tutn  . 
circumftansfrigusmediaeregionisacris,  quovaporveluticongelatur,  ut  in  nubis  confifteo. 
tiamabeat,haudaliter  atque  hyberno  tempore  cxhalaciones  ex  ore  animalium  prodeuntes 
ilatim  cogi,  &: veluti  in  pruinam,  aut  nivem  condenfari  videmus. 

Conclulio fecunda :  nubesduplicisfuntgeneris,  qusedamenim  funtficciores&:evani- 
dse,  atqueinfiECundcE,  qucelicetventisincitentur,  nontamenefFunduutimbres,  fedinaeris 
naturam  faceffunt,  aut  in  ventos  abeunt.  Alite  funt  humidiores  irriguo  quodam  humorc 
fcatentes,acproindefiecund3e  &  adpluviampariendamidoneae. 

Conclufio  tercia.  Nubes  manent  in  aere  fulpenfc  partim  calore  congcnito,  quem  ha- 
bentincluliim,  partimSoIis&:Aftrorumca!ore,partim  deniquemotu  ipfbaeris,  cLimenim 
fintinftar  fpongia;  cavernofx  ,  facile  in  (e  auram  recipiunc ,  qua  detineantur  ,  &  hinc  in- 
deagitentur,  donecrcfolvanturinclemeutumguvius,  CHncenimmolc  «Sc  gravitatefuade- 

pre(& 


Philofophico-Politica.  127 

prefla  in  terras  decidunt.  llnde  dum  validus  fpirat  ventus  pluvias  non  timemus ;  cum  autem 
cefTat ventus ,  mox pluere  folet.  Analogia etiam efl a pulveie  jactato  in  aiirem ,  diiique  ibi- 
demobventorum  natus  hxrentem.  CWterumunicapxnecauiafufpenlionis  e(t,  quodnu- 
biumlevitasmajorlit,quamaerismedixregionis ,  obhancenim  rationemnnumcorpusftac 
naturaliter,  hoceft,  nulli  vi  extcrna  detentumfupra,  aut  intia  aliud  corpus,  unde  lignum 
fupernatataqux  ,  faxum  vero  demcrgitur ,  quia  nempe  Ijgnum  levius  eft,  (axum  gravius 
quamaqua:  Hincquantolevior  eftnubes,  edaltiiis  afcendit,  ut  fit  fupracorpus  gravius  fe, 
licut  econtra,  quo  gravior  eft,  eo  magis  defcendit ,  ut  fit  intra  corpus  fe  levius  ,  6c  fi  ita 
condenlkur ,  utfitgravior,  quamacretiaminfimxregionis,  confcftimtotalubfidetintcr- 

ram. 

Colliges  hinc,  fabulofijm  efte,  quod  affirmat  Antonius  Berga  6c  Scaliger  Exerc.  79. 
nubes  fulpendi  aSoIeviquadam  magneticii,  quia(icno6te,quando  nubesfuntlijpra,Sol  in- 
ira  Horizontem ,  nec  amplius  illuminantur  a  Sole,  univerfx  ruerent  in  terram. 

Conclufioquarta.  Figuranubiumnoneftplana,necrorunda,  acterrxconcentrica,  fed 
irrcgularis,&inconftans,varia,dispar,<Scfbrtuita, ut  tenet  Cabeus, eo,quodmateriaearum 
non  fithomogenea,  (S«:ejusdemprorfuslecundum  omnes  partes  levitatis,  aut  gravitatis ,  ut 
propterea  debeant  fingulxxqualitera  terra  diftare;  patetque  ipsu  experienti.ioculari;  ciim 
partes earum  alicubi rariores, 6c elevatiores,alicubi  compresfiores  & fubmiftiores,  ac diverfi- 
modecompadtx,atque  ipfo  dilcurfu  plurimum  variari  cernantur. 

Conclufioquinta.  Nubiummotusvagus&incertuseft,proindeque  non  eft  naturalis, 
fedabextrinfeco  imprelTus,prxfcrtimavento,  cujus  qualitas  ex  eo  prxfertim  nubium  mo- 
tudignofcitur;  adinftarcandidivellerisaliquando  fparfa  crKpatur  a  vento,  detrado lcilicec 
vaporcjhicenimfaciliiavento  excutitur,  unde  tit ,  ut  nubes  hx  candidx  humoreexcuflb 
fterilel(:ant.  . 

Conclufio  fexta.  Nubiumcoloresnonfuntveri,  fed  apparentes,utdiximusdelride> 
oriunturque  ex  varia  lucis  udmixtione  cum  quadam  opacitate  iSc  per(picuitate;undealiquando 
rubrx,  aliquandocandidx,  6c  aliquandonigrx  apparcnt,  nam  cum  valde  denlx  (unt ,  at- 
que  adeo  parum  perfpicux  ,  exiguum  intra  fe  lumen  (Lifcipiunt,  ideoqucvidenturnigrx; 
quandoverofuntrai-x,  parumhabentopacitatis,ide6queplurimumlumenfu(cipiunt,<Scap- 
parent  candidx ;  quando  autem  nubes  aquofa  Soli  ILibjicitur,  ita  lumen  cum  opaco  &.  perlpi- 
cuomifcetur,utaccendaturrubor,app.ireantquerubrx. 

Conclufio  feptima.  I.ixquulisnubiumaterra  eftremotio,  tum  propter  diverfos  vapo- 
res,  namrariores  &  fubtilioresaltiusaiTurgunt,  cratlToresvero&denlioresmanent  locohu- 
miliori  tumobdiverfamfiderumvirtutem,quorumalia  altius  attolluntvapores  ,  aliaminus 
ake;  tumdemum  propterventos,quihincindenubesagitant.  Cxterumcertumeft,  xfta- 
tealtiiis  atTurgere,  quia  reflexio  radiorum  Solis  hyeme  minor  nubcs  citius  condenfari  patitur, 
Certum  videtur  fecundo ,  infimam  alticudinem  multarum  nubium  elfe  minorem  quam  quin- 
gentorura  palfuum.  Namexperientia  conftat,  Ixpeexmontibusautcollibus,  quorum  alti- 
tudo  perpendicularis  eft  cercilTime  minor,  qu.\m  quingentorum  pafluum ,  apparere  nubes  in- 
fra verticem  illorum.Neque dicas,  illas  non elTe  nubes,  (ed nebulas, nam  vapores concreti,qui 
rcfolvunturinpluvias,  nubeslunt;  iftiautemvapores,  dequibusloquimur,  (xpe  in  pluvias 
refolvuntur;  namfxpecontingit,  utin  montium  iftorum  verticelit  lerenumcoclum,  inpla- 
nicie  vero&adradicesfitpluviadccidens  ex  illis  vaporibusconcretis;  crgo.  Cert6  nubcs 
nonproculterradiftare,motus,quivideturcelerrrimus,fuadet,fi  cnim  remotxforent,  tam 
parumearummotuspatcretoculoiquamparumSolis  autLunx  vaftiftimarum  molium  cur- 
fusfuboculumcadit.  SententiaigiturMagirieft  6c  compluriumaliorum,  nubes  interdum 
vix  abelTe  fpatio  dimidii  milliaris,  ubi  lecundLun  auftores  incipiunt  cogi  omnes  vapores  ,  in- 
terdumveroinquitille,ukeriusafcenduntadmilliariaGermanica  10.  23.40.70,  ukeriusau- 
tem  tacilii  non  alcendunt. 

Conclufio  odava.  EfFcdus  nubium  prxcipui  funt  terrx  fxcunditatem  ,  &  feminibus, 
herbisqueincrcmentumhumiditatefuiprxbere,  ficcitatem,  6c  hinc  enatam  fterilitatem  a- 
liigere,  folarium  radiorum  xftum  temperare.  Quocirca  nubes  haud  immerito  dici  queunc 
velumquoddaminterSolemiScterramfapientisfimaprovidentix  Divinx  lege  variosad  ufus 
obduftum. 

Quxres primo.  Quid  denotent  nubes  apparentes  in  aere floccis  lanx  asfimilatx.  Re- 
fpondeo:  pluviasplerumquecum  trigoretuturasprxnuntiare  ;  qus  aucemgradatx&ficcat 
ad  modum  ovium  gregis  apparent,ventos  denuntianc. 

Quxres  fecundo :  Cujus  tempeftatis  fignum  fint  nubes  purpurex  in  ortu  vel  occaftiSo- 
lis  y  Rclpondeo,juxtailludvuIgare. 

MAni 


128  Mcteorologia 

Mane  riibens  cahm  ventnros  indicat  imbres  ; 
Sero  riibens  cwlum,  cras  indicat  ejfeferenum. 

Quxresteitio:  Nubiumcolorniger,  uti&  albus  quid  fignificent  1  Refpondeo  quoad 
primampaitem  ;  fi  Sol  oriens  nigrelcat,  ccquc  pluvias  ac  ventos  portendit,  nubium  enim 
nii^ricans  color  vaporum  conftipationem  &  confequenter  idoneam  ventis  &  pluvix  matcriam 
notat-  &  ventos quidem,fi  nubium  exardo in  latum  diflipatio fiat;  pluviam  fiSoiis  vi  c.n  um 
inaqueas partes fiatdiHblutio.  Qiiod attinetad fecundam partem, dico ;  albas nubesa-Itivo 
tempore  orandines ,  hyemali  vero  tempore  ni ves  indicare.  PrcEcipue  vero,  ciam  albx  nubes 
vefperi  propeHorizontemapparent,ptrduosf>Epedies,auttres  continuos  hyemali  tempore 
frioorisautnivisindiciumpra-bent.  Quoetiammagiseodemtemporealbicant,  &  aerinfu- 
perpoftapparentiamillarumeritcalidiufcu!us,eocertius  nivcsindicabit. 

Quoadreliquasaffedionesnubiumobfervaprimo,  Nubescrafliores  quocunque  anni 
temporeadHorizontempropedependent,  aut  montium  jugis  incumbunt  pluviasjporten- 
dunt  ;  fccundo,  fi  pluviofa  nubecula  fuper  montes  exoritur,  p.aulatimqueaccrelcerevide- 
tur,  ingentistempeftatiscertumfignumanautiscompertumeft.  Tertio  altiftimxnubes  in 
nivem  potius,  quam  in  pluviamconcrefcunt;  undelcepe  cLiminfubjedisvallibuspluit,  eo- 
dem  tcmpore  in  prtEcelfis  montium  jugis  ningit.  Quarto  nubes  profunds  colore  viridi  in 
atrum  vergente  ciim  fulphure  &  terreis  exhaTationibusfintadmodumfo3Ca;;,qu£Eidcircoet- 
iimitacileinflammantur^&faaaincenfione&inflammatione  congeneres  particulas  lapideas 
•citocongregant,  plerumqueintempeftatibusgravesminanturiaus&percusfiones. 

Colliges,  variaetiamquandoqueoftenta&fpedtraapparere  in  nubibus  ex  fpeciali  DEI 
ordinationeadfuturoseventusindicandos.  Ita  anno  1^56.  dief.  Februarii  in  quodam  Hi- 
Ipaniaoppido,  coeloaquofb  &:nubilovifi  funt  duo  adolefcentes  armati  gladiiscongreificn- 
res,  quorum  unushabebat  in  Ijeva  parmam  Aquila  infignicam  cum  infcnptione:  Reg».ibo', 
alter  lcutumperlongumcuminfcriptione:  Regnavi.  Veri^im  cum  Monomachiam  inUicuil- 
fent,  Aquilamhabcnsproftratohofleviaordemumevafit.  Aldrovand.  1.  2.  Ornith.  cap.2. 
Pluraalia^edh-aaereaexdiaisconftant^&paffimabauthoribusannotantur, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Malefaftoribus  benefaciendum. 

Vlndidla:  genus  aptiflimum  tibidifto,  Politice,  quoituus  erubefcere  difcat  inimicus  : 
opprime  eum ,  <Sc  in  finum  illius  deplue.     Injuriis  illius  obvia ,  brachium  contra  ipfum    1 
excende.     Nonqualicerinproverbium  ^but  vi^idfcla  Moptokmca,  ubi  par  pari  refercur, 
(Scpromaloredditurmalum;  fedqualisexnubelegiturreciprocandi  genius,     Collocata  fu- 
pra  mare  nubecula  e  falfo  marinx  aqux  vapore  amaricatur,  ipfa  tamen  &  amarorem  dige-    1 
rit,  6cindulcemliquoremSolisopedeftiIIat,  &:largoacbeneficofinudulces  pluvias  rcfun- 
dit.       Non  qualiterZeno  Ifauricus  dicere  folebat :  yWi^!/o  «fl^o  wj^to  c«»f/Af.     Non  qualiter    : 
■luliusPolIuxfcripfic:  CLiuusdavo-,  paxilhts paxillo  excuuind.Hs.     Id  enim  foret,  quod  Homero 
(i'i(b\\cvLkiffiorhummorho-,  vuhius  vulnere  Ljtrare  velle.     Imparpari  eft  reterendum,bonum  ma-    1 
loreddendum.     QuodOdoandoFarnefioinlaudumnumerumacceflir;cumin  eos  benefi- 
centivtfinumaperuit^&charitatisradiosdifperfitiquinomini  ejusumbramoflrundere,acge- 
nerofofplendorimaculam  inurerenitebantur.     InhacparteLongimanumteopto,  brachio 
lurisacvindi£l:«longiusgraticebrachium  habeas.     Pulcherrimahac  deformitasgencrofipe- 
aoriseft;LacertomHericordixvindicativammanumexcedere.AureisfcriptumeIementis  fi-    1 
xumvellemheroicis  animis  Marci  Aurelii,  optimi  Romanorum  Impeiatoris,  exemplum:    | 
Permagnumbelliacvidorix  prxmium  leexfpeftare  ,  fuos  adCommilitonesdicebat,  quan-    , 
tumunquamquisaccepit.     Quodveroillud  prxmium  'i  Homini,  cjui i»juriamfecit(CdiVnMn 
JmpcratoriaMuseConjugis  Interfeftorem  intellexit)  ignofcere  &:  illi  qui  amicitiam-,fidemciue 
violavitt  amicum  &  fidekmpermanere.     Nihil  (ane  auguftius  ,  nihil  pulchriiis,  quam  nullius 
venix  petitionem  exlpeftare  ,  malefaftis  beneficeatia  obviare.     Maoni  animi  e^  proprlum-, 
placidurn  ejfe  &  tranquillum,  injurias  atcjue  ojfen/iones  femper  defpicere.     Seneca,  Julii  CvVlaris,     , 
&TitiVelpafiani,  Adriani,  &-imprimis  Auguftilaushaud  mediocriseft,  quaiibi  Parcntum 
nomenpropriu.mnonvindicandovendicarunt,  Senecatefte:  ol>  nulLim  aliam  caufitm  ■,  c^uam 
gjtibd  contumtUas  nullk  crudelitate  exec^ucbantur.     Quid  congruentius,  quam  Lauro  olcam  jufi- 
gere?  illacapuc,  Iijec  manum  exornat.     Speciofius  alicjuando  injurias  vince  beneficiis-,  cjuxm  mu- 

mi.  ' 


Philolophico-Politica. 


139 


tui  oduferttnaciA  fenfkri.  Val.  Max.  Philippus  Macedo  in  hoc  vel  maximd  Rex  fuit ,  quod 
omnes  ferd  conviciatores  fijos  beneficentii  tecerit  amicos,  verc  patcrno  infiliumAlexan- 
druraargumento,quiidproverbiilocodidicit:  Regium  e(l-,  mde  andire ,  &be»efacere.  Specu- 
lum  fit  tibi  Auitria,  quae  dum  Clemencillimaaudit ,  plures  fibi  plagas lacerto  mitericordix, 
quambrachiojuftsEanimadverlionistecit  vedigales.  Gentilitium  ejus  umbonemvide;  ru- 
boremcandore,la6tefanguinemvides  maritutum,  ieveritatem  vidcs  amori  jundtum ;  at  ita, 
utfinu,&mediofcuticingulo,  lacgerat  ac  candorem  ;  propiiis  ei  cordi  Clementia,  quam 
jufticia. 

QUyESTIO  U. 

De   Nehiilis, 

COnclufioprima.  Nebula^nubedefcendenseftaridiorpars  nubisincubansteiris,  noQ 
enimtotanubesfolviturinpluviam,  fed  pars  ejus  aridior  in  nebulam  vertitur,  ade6, 
utnebula  (quemadmodum  Ariftoceles  definit)  fit  quoddam  veluti  nubis  excremen- 
tum,3c  ejus  decidentia.Sicut  enim  in  rcrum  viventium  nutricatione,  quxdam  alimenti 
partesinipfamreialitsefubftantiamtaceflxmt,  alix  inutUes  5c  excrementitix  funt ;  ita  &  in 
nubc qua;dam  partes  in  aquam  mucancur ,  alix  ad  aquam  gignendam  minus  idonex , tanquam 
nubisexcremencapoftpluviamremanent.lIndebendoblervacPacer  Maurus,  quod  halicus  ^ 
calorefolari  elevatusconftettripliciparte;  primapars  confiftit  inpartibus  fpiritofis  ac  fic- 
cis,tubentibusnacuramigneam  ;  fecundain  vaporibus  humidis  oc  aqueis;  tertia  in  exha- 
lationibuscrallToribus,  acparticipantibusnacuramcerream,  iftje tres parces  licctinitio  fimui 
afcendant  >  tamen  quia  inxqualem  habent  levitatcm  ac  virtutem  alcendendi ,  in  progrcflli  fe- 

R  gre- 


130  Meteorologia 

gregantur ;  &:rumo(itatesquidemigneaE,  utpoteleviores,evolant,  3cafcenduntetiamusquc 
adtertiamregioncmac;vis,atqueadSphxramtgnis;  exhalationes  terrex,  utpote  gravioreSi 
dercendLinr usque ad  infimam  regionem  aeris,  ac remanent  i a  locis  humilioribus  ac terrce  pro- 
pinquioribuSjibiqueconcrelcuntinnebLilas&caligincs;  vaporeshumidiutpote  medii  in  le- 
vitaccfiftuntin  fecundaregioneacibi  concrefcunt  in  nubes.  Et  ex  hujusmodi  nebulis  fa- 
£ta;(ijntlinedubio/Egyptiacxillaetenebrx,quxpoterantpalpari;  6c  propter  nebulx  denfi- 
tatem  motumlocalemimpediebant.  Atquehxcprimanebulaefpeciesell; ,  quse  defcenditS 
nubibus.     Ex  his  fubfequens  dubium  re(blves : 

Cur  hxcnebula&caligofintinlxcundx  aquarum  6c  non relblvantur  in pluvlam ,  quia 
nempe  conftat  exhalationibusterreis&:  tieculentis,  atque  ideo  nonrelblubilibusin  aquam; 
deindeeciamrationeloci;  nubesenim,  cLimfintinloco  frigido  <Sc  maxim^  apto  ,  utibi  va- 
poresredirepollintadfuumnativumlrigus,  polEint  in  pluvias  refolvi ;  cumautemnebula: 
ad  ralem  locum  non  afcendant ;  ideo  ineptx  (Lint,  ut  in  pluviam  folvantur.  Oliverus  me- 
iininit;  haudlongda  portu Formo/i  intv.itiammnointev Baldiviam  inChili  ac  Civitatem Z-'»»* 
incidiire(eintempeftatemnebulofam,inquavixadlapidisiiiiuiTiquis  viliam  protendere  po- 
tuit;  nebula  autem  illa  fuit  inftar  ficci  pulveris  admodum  farinx  comminuti,  unde&  vc- 
ftes  eorura  ,  qui  injnavl  erant ,  conlperfa:  ita  albicarunt ,  quufi  farina  alba  fuiffent  con- 
fperfcE. 

ConcTufio  fecunda.  Nebula^humidioribus  locisafcendenseft  crafTus  quidam  vapor 
cx  humencibus  locis  elevatus,<Sc manens  in  infima  regione  aeris  ob  fpilluudinem,  quam  firigus 
tanquara  caufaefficiens  inducit.  Gigniturferme  fub  finem  vel  diei,  vel  noclis ,  qux  humida 
fuit,  quoniammultumvaporumeterraexit.  Hiautem  vapores,  prout  funt  afFe6:i,  nebu- 
\x  etiam ,  qux  inde  fiunt ,  varios  odores  fpargunt.  Teter odor  non  raro  in  illis  deprehendi- 
tur,quodfic,  quianebulx  conftant  mixcione  exhalationum  ficcarum  cum  vaporibus  ,  quae 
cum  non  fint  tempcratx ,  cuin  iisdem  fxtorem  pariunc.  Wormius in  Mufxo  fuo  refercin 
partibus  feptentrionalibus  vernotempore,  cumdenPxadmodumnebulxex  mari  exfurgunt> 
mures,quos  indigenxaliasZ-f?w»»^rvocanc,  curaulatimapparere^imo&cumncbulis  iftisaerc 
tranquillodeciderefolere.  Eifevero  nebubshasingeacisfxtoris,icaquecrafras,  uc  fpirandi 
faculcatemadim.inc.Goinpcrtumeciamlcribic,poft  nebuias  hujusmodi  vernales  mures  (xpe 
fupernivesinaltiinraismonciumjugisin  admiranda  alcicudine  reperiri.  Coecerum  ecfiAri- 
ftoteles inter  nebula-n Sc caliginem  nullam ponit difFerenciam, uc nec  nomine dilcernac,  quo- 
niamapudeum  x/ui')^^^'^  communiseft  vox:  quidamtamenfic  difcrlminanc,  utnebulafitva- 
pornonadeocoaSlus  &:denfacus,fedrarior  &:(p3rfusnacura,  cScloco  medio  inrer  nubem  & 
vaporem.  Galigo  vero  fic  afpiratio  condenfata,  ideoque  hanc  calidis  potiias,quam  firigidis  fie- 
ritemporibuscenfent.  ANubibusverodifFercnebula,quodhxcficterrxvicinior,  6c  vi  fri- 
goriscitiusconcrefcat,necitaobvaporum  craditiemaiciuscoelum  verfiis  evehiqueat.  Jlaec 
fioriencisSolisprxfenciaextenuetur&evanefcat,  ferenitacis  fignum  eft;  fi  confeftim afcen- 
•<iat,<Sc  ad  aerem  frigidum  evecta  una  cum  vaporibus  con  crefcat,  fxpc  in  pluviam  vertitur. 

Go nclufio  tertia :  tam  nebula  ^  locis  humentibus  furfum  afcendens,quam  nebula ^  nubi- 
bus  delcendens,  eft  nubecralltor &denfior.  Rasio  eft,  quiatalis  nebulaoccupat  locum  infira 
nubes,confequencerillagravior,ade6que  denfior:  nam  omnecorpus  levius  quxritlocum 
fupra omne id,  quo  ipfum  levius  eft :  unde  cum  nubes  (upra  nebulas &  nebulx  infra nubes  fint,' 
bene fequitur, nebulas effe necelTario graviorcs nubibus ,  confequent^rque ipfis  nubibus den- 
•riores,quodmaxim(idenebuladefcendenteverum  eft,cumconilecur  ex  exhalationibus  ficcis 
&terreis,  qux  funtgraviorcs  vaporibus  aqueis. 

Dices:  nebulacftminusaptavertiinpluviam,  quam  nubes,  qux  in  pluviam  vertitur, 
quxveroaccedunt  magis  ad  ftatumaqux  cralTioradc  denfiorafunt:  ergo.  Refpondeo  ne- 
bulam defcendentem  cTfe  minusaptamconverciinpluviam,quiacomponiturex  exh.alationi. 
bus  terreis non  refolubilibusinaquam,  utfuperiiasdiximus:  nebulaverb  afcendensetiamia 
^pluviamrefolvinonpoteftrationeloci,  utpariteribidem  annotavimus. 

Dicesfccundo.  Nebulafacil<iaSolisradiodi(folvitur,nonitanubes;  ergo  fignumefl, 
nebulam  elTe  rariorcm,  nubem  denfiorem.  Relpondeo,  hoc  fieri  duntaxat  rarione  loci ,  in 
quoinveniuntur;nam  nubesprxmuniuntura  frigore  (iixregionis,  <Sc  nonita  nebulx,  quas 
absque  ulla, vel  (altem  minori  refiftentia f rigoris  folari  radio  patent,  ideoque hx  faciliiis ,  illx 
verb  dif^icilius  folvuntur. 

Dicestertio  :  nubes  eftinloco frigidiori,  ergo  necefilirio debet  magisconftipari&coji- 
denlari,  quam  nebula,  ficque  eft  denlior  ipsi  nebull  Rclpondeo,  nubeslicetfintinloco 
frigidiori,nonideoxqueacnebulascondenIari- tumquiaparcibus  6c  fpiritibus  conftant  llib- 
tilioribus;  tumquiaaliquandoad(untalixcau(x<5ciatluxus  fiderum  illud  frigus  tenentes  & 
moderances,  nemagisdenfencur, 

Coa-. 


Philofophico-Politica,  131 

Conclufio  quarta.  Nebuls  afcendentesingenitoternE  calorepotiiis,quamradiisfola- 
ribus  excicaiuur.  Maneequidem,  vel  vefperi  fxpius  ;  raro  fole  fervido  terram  obducunt, 
fubitoetiamtotumhoiizoatem  complent,  atque  cx  certis  locis  erumpunt,  qux  omnia  nora 
cadunt  in  vaporcs  a  Sole  actractos.     Ex  diftis 

Colligesprimo:  cx  humidioribus  &:  humilioribus  terrse  locis  ,  ex  paluftribus  Sc  flumi- 
nibus  trequentius  &  majori  copia  elcvarinebulas , quam  ex locis  aridis, exceUis ,  ac  ventorum 
flatibus  expolicis. 

Colligesfecundo;  nebulas  dilliparivcISolisinillasagentisvirtute  ,  vel  ventorum  flatu> 
aut  etiam  repentinx  pluvix  lapCu. 

CoIIigestertio.  Dummane  tuerunt  nebula: ,  meridiem  fieri  calidiorem  ,  lic^t  enim 
illascalorSolis  dilculferit,  aerem  ctiamdiflipatifaciunt  denfiorem,  calorautemin  denfiori 
materia  receptus,  magiseftadtivus. 

Colliges  quarto.  Aliquasnebulasprorfusefleaqueas,  aliasvifcofas&limum  exquaTi- 
tatc  corporis  ,  ex  quo  fublimantur,  congenitum  habere,  quae  abaquisputrcfcentibusexipi- 
rant,  ut  diitum  cft ,  fsecorem  habent ,  tuflTmque  creant ,  &  noxice  funt;  unde  urbes  palu- 
dibus  aut  bcubus  adlitx  minus  falubreshabentur.  Huc  refi^rri  poterit,  quodGcrardusde 
Veer in  defcript.  fecundcc  navigac.  Batav.  anno  ifgy.  memorat, dum  Icribit,  nebulasadeo  craf- 
(as,  acque  ingentium  guttarum  cerramillam  obfidere  ,  quarum  unica  eciam  ferd  commu- 
nepotorium  vitrum  admediecacemimplerevalet:  foletetiamnebuloiaillaaqua  valddingra- 
lum  farcorem  exhalare.  Simiiiter  Icribit  idem,  dum  4  S^w/V/co /)or;«  folverint  ,  tam  crafll 
nctulatuiflenavcsobte(5tas,utexunanaviadaIteram,qux  primo  vixadlapidis  jadtumdifta- 
bat,  pvofpicere  nequiverint ,  etiam  ob  nimiummadorem  funes  naucicos  bene ,  ucvolebant, 
tra(itarcnoiivalucnnt;  neetiamiplinavesinprogreiruinfeinvicem  impingercnt,  continuo 
buccinarum ,  iclopetorum  exoneratorum  atque  tormentorum  exploforum  Ibnitu ,  invicem  le 
moncrc  dcbuerint. 

Colligesquinto.  Nebulofistemporibus  miasmapeftiferum  facilius  transfertur;  unde 
tunc  plures  inhciuntur,  acincereunt ;  ab  iisigiturpeftistemporemaximecavendum. 

Cclliges  (exto.  Nebuiofatempora  func  lerenis  calidiora  cceteris  pavcius  ,  ratio  eft, 
quia  ferena  tcmpora  funt  cxhalacionibus  magis  expertia  ;  nebuloia  vero  funt  plena  exhala> 
tionibus,  quaefuocaloreaerem  calctaciunt. 

CoUigcs  feptimo.  Nebula;  Autumni  tempore  in  his  regionibus  noftris  funt  frequentio- 
rcs,quodcerra  tunctacilius&  uberiiisevaporec.  Quxveroverno  tempore,  poftquamter- 
ra  diu  i?;:lu  conftridatuit,acinprimisinMarcioconcingunt ,  infalubriores  cenlentur. 

Co!iigcso£lavo.  Nebulx,  quac  immediacepoftpluviam  incerdum  timoncibus  furgunt, 
fiuntex  iisvaporibus  liccis,quospIuviaperinanerepevtos  (uolapfii  depreflit,  illi  vero,  quia 
ob  ficcitatemfuaminaquas  relblvi  non  potfunt,  rurtus  levitate  lua  in  tublime  contendunt, 
locum,  undcpulli  lianc,  repeticuri. 

Colligesnono.  NcbulascerramfJECundare  ■>  quiafunttxculents  &  cratTae,  atque  adeo 
adficcundandumapta; ;  trumentotamen  6c  frudibusmaturis,  vel  propinquismaturicaci  no- 
xiac  funt ,  quiacuin  nnt  tevrex&  fatis  ficcx,  exlijgunt  humorem  trumenti&tiuduum.  Re- 
fiert  tamcn  lofcphus  a  Cofta  lib.  ^.  c.  2i.  ubi  aPeruvianis  montibus  Ari^ua ,  &  Arcqniepa  in 
campi  plamtiem  defcenditur,  jamalongetefcconfpedtui  orteruntduo  colles,  quorumunus 
altcropauloaltiov,  clarior  &  lucidior  comparet,  aiter  vero  pviore  demitlior ,  &  oblcuiior. 
Solct  hic  nebula  rorida(cum  nullxibi  decidantpluvix)  omnem  irrigationis  pluvialisdete- 
ftumcompenfare,  fatisquemire  conduccre.  Etlicdtetiara  in  earegione  profluences  aqua: 
per  campos  deducancur,  roscamen  <5c  nebulofus aer  magis  conteruncherbis,plantis,  <Scfru- 
gibus;  iis  enim  quacunque  de  caufa  impeditis  agri  omnino  fterilelcunt ;  unde  colliges  has 
nebulas  nonetre  terreas  <5c  ficcas,  fedprorfusaqueas. 

Quxres,  numncbulx  etiamtempeftatis  indices  fint  ?  Refpondeo,  in  aliquibus  locis, 
praEfertim  fi  c  montium  jugis  furgunt ,  eas  omnio  fignum  efle  tempeftatis  impendentis.  Ita 
mGaliixDelphinata  haud  proculadurbe^i?««4aItusexurgitmons,incujusverticeftagnum 
eftaqua  repletum ,  utide  omnes  tempettates  illius  regionis  originem  trahere  cenfentur.  Cum 
cnim  nebulofusquidamvapor  inde  notacuratcendere;moxtempeftatemvalidamcumtoni- 
truis  5c  tulminibus  afFuturam  conjicitur. 


R2  CON- 


132 


Metcorologia 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Ingratitudo  vitium  commune. 


40. 


li 


jsr.^ho. 


'WaH^artffsJfseph  ■SKajljnzi  del.Xihj:y 


.C.Sf. 


c 

0 


aiblevatus  inaaisre^ionem,  atque  ad  fublimions  domic.  u  fedcm  promotus  nebulofuS 

vJaporT  quam  in^rams  fit ,  quis  non  vidct  \  Solis  admm.culo  levatus  ohumbrat  leyan- 

^  tem.     AuPufto  Ulius  oculo  velum  obducit ,  ne  in  .nfenora  derp.c.a^    E  cum  velutex 

luto,  aureo  Nronarcharuccoilante,emerIcrit,Promotoreme)CCcecat.     Nebulafu.ft.,mgra. 

teSabinorum  RexTati  ;  Tarpej^E   opera  Romanum  occupaft.  Cap.tol.um  ,  levantem  ad 

umbrasabTegafti,  promJtricem  luffocafti.    Nebula  fuift.  .ngrate  Jafon  :  Mede^  ope  yel. 

luTaureum  ,^&  infignem  deMinotauro  viaori«m  reportafti;  fqualore  &  ^rumms  opjrcf: 

famBenefaaricem  leftituifti.     Anguis  in (inu  eft,  qu.  benefic.um  non  agnofcit     Lup  ca- 

uh^f  eftTqui  beneficium  feaccepifte  negat;  at  omni  t.gr.de  pejor  eft,  qu.  beneficK>  makfi. 

crm  redcHt.    In  lngr.titH^^ne  nU  mdi  non  ineft  ,  enuncav.t  C.cero.     Experto  crede.    Hu- 

rwr.  .^lus  facundia  paulo  ante  Sc  nominis  commendationem,  <Sc  vits  protelat.onem  obtmuitPo- 

^      /    DUii^s;  deliaireatu  eladio  fubjiciendus.     Scelusfcdereaux,t.ngratuspatr.c.da;Benefaao- 

^«,..U.Fl^us,  d^eh^^^^^^^^^  oppugnavit ,  Ciceronem  Popilius  crudeh  manu  v.ta  fuftul.t. 

Cax  S  alemem  devorat ;  ingracus  Nero  Agripphiam  par.entem  truc.dat      Auguftam 

DomuSimi  Romanorum  C^faJis  lubeas  ,  Julium  confp.ce  pro  popuh  emolumento  jur. 

diaantem,  M.  Brutum  inRegni  SuccefTorem  ,  Filiumque  adoptantem  ,  pro  fol.ofedentem 

confp  ceTsicariorum  Caput  gt Brutus ,  ada£lo  in  benefica  vilcera  pug.one  de  throno  dej.ct, 

3  eo  in  thronum  (ulficicndo  meditatur.     Ita  qucebona  dantur,  nocent:  matenama^ 

ageWeft,qu^debuift-eteireamorisiIllcium.     Nelcitfchcemufum,  qu.proaurovcnenum 


Philofophico-Politica,  133 

«fundit.  Qy6 magts  impletur ,  magis  inde,  velut  Luna  pkna ,  reccdic  :  pro  gratia  odium 
redditur.  Corn.  Tac.  ubera  plena  fiunc  (copus  homicidii ,  quaiirer  in  Tiienaionica:  matris 
pectus  Antipater  detiEviit.  Quos  luis  fumptibus  aluit  canes  Adbeon ,  carnifices  fentit  in  pro- 
prium  herum  ingratos.  Argumentum  tyrannidisded^reArhcnxinAriftide,  Themiftoclc, 
&pericle:  Roma  in  Coriolano  ,  Camillo  ,  &Tullio  ,  igni&;  aqua  interdidis,  a  quibus  ple- 
nis  beneficiorum  fluentis  rigabantur.  Ita  veriflime  queftus  Seneca ,  qui  &  iple  lad:e  la- 
pientiac  Neronem  ,  humanam  illain  belluam  ,  nutriens  ,  languincm  tudit :  Beneficia  in  fc-lHs 
verjdfiuit ,  &  jnngHim  corHtn  non  fnrcitwr^  fre  quibus  Janguis  fttndtndw  efi,  CUdie  of  venenu  ie/ie- 
ficiafiijmmitr. 

Ne  proinde  ab  ingracis  excacceris,  beneficia  ccecus  non  conferas.  Libcralitas  ratio- 
nalis  fit.  Laudabiliter  erogatur,  quod  datur  dignis.  Non  nummum  oculis  examina,  (ed 
cui  das,  perfonam.  Immerenti  qui  tribuit ,  fibi  necem  emjt ,  viperam  educat.  Merccur 
nihil,  qui  immeritosprsBmiisornat.  Nam  <Sc  ipfi,  cui  dedic  ,  nocec ;  &  fibi  cuculum  ibvet. 
Beneficium  apud  bonos  depofitum,  thelaurus  eft  ;  multis  vigilantibusamicis  cuftodicum. 
Collatum  Parafiiis  &  Palponibus  absque  quxftu  diffluic ;  quia  Pyrauftis  exhibicum ,  qui  flam- 
mam  non  fentiunc  charitatis.  HlMdhonis  Principihus  crefiere  heneficium ,  dicebat  TheQdoticus- 
Rcx,  quod  fciunt  frudenti  Ltrgitate  frjftare. 

QUtESTIO   III.  ■ 

De   Fliivia» 

Csnclufio  prima.  Pluvia  nihil  aliud  eft,  qudm  nubes  in  aquam  Ibluta-.  &  guttatim 
decidens;  nam  vapor  prius  calidus ,  a  calore  produdo  penadium  refluxum,velper 
fubterraneos  ignes  evanefcente  calore,  iScpartibus  fpirituolioribus,  vel  per  antiperi- 
ftafim,  vel  per  frigidum  aerem,  vel  per  vim  propriie  natunc  ad  nativum  redit  aqua:  frigus» 
fi-igefada  crafteicit ,  &  condenfatur ,  condeniata  gravelcit ,  &  cadit,  in  pluviamque  (blvi- 
cur.  Explicatur  hoc  duplici  experientia  :  prima  e(i  alembici  diftiHatorii  ;  cum  enim  flores» 
vel  aliquid  aiiud  diftillatur,  vi  ignis  <5c  caloris  vjpores  attenuantur  &  elevantur,  moxa  (u- 
perpo(ito  operculoirigetadi  concreicunc  vcluti  in  nubem  ,  &  deinde  refblvuntur  in  hu- 
morem  aqueum  ;  qui  per  tenue  tbramen  diftillatorii  elabitur.  Secunda  defumitur  ex  de- 
ftillarionibus  (eucatarrhis.  Calore  ftomachi  vapores  ex  cibis  extradi  attenuantur,  <Sc  elc- 
vantur  ad  capur ,  ibi  vero  frigefadi  a  cerebro ,  quod  eft  natura:  frigidiE ,  concredunt  prim6 
veluti  in  nubem ,  quae  caufat  illam  gravedinem  ,  quam  experimur  aliquando  ,  donec  refbU 
vantur  in  humorem  aqueum  ,  qui  paulatim  &  veluti  guttatim  diftillatur  per  nares  ,  &  a- 
lios  meatus.  Quod  acciditinhomine,qui  mundus  eft  parvus  ,  evenic  etiam  proportipna- 
liccr  inmundo  majori  ex  caufis  proporcionalibus, 

Ex  his  pacec  primo,  qubd  cau(a  materialis  pluviae  fic  nubes  fada  ex  vaporibus  ad  me- 
dium  aerem  evcclis.  Formalisverb  nubes  ip(a  velbluta  in  alto ,  in  cerram  defluens ;  effi- 
ciensaucem  fbrmafubflandalisaqua,  qux  feadpriftinumfrigusreducicadjuvantemediaae- 
risregionc<Sc  antiperiftafi,  ad  quam  etiam  mukumconducuntcoelcftesintiuxus,  nam  quo- 
tiesSatumuscumJovejungitur  in  cancro,  lcorpione  &:  piicibus  crcbri  verno  tempore  lijnC 
jmbres.  Hinc  etiam  diebus  interlunii,  cScplenilunii  tantx  contingunt  mutationes  in  aere, 
Multumparitcradpluviamconfisrunt  venti,quorum  aliicogunc,alii  diffiant  nubes. 

Conclufio  fccunda.  Dividitur  pluvia  in  ftillicidium  ,  imbrem  &  nimbum.  Stillici- 
dium  eft  pluvia  decidcnsperguttas  minutirTimas,  qusefblet  etiam  vocaripluviapulverulen- 
ta,  Germanice SCilubrcOen.  Caufae  ftillicidii  funt  plures.  Prima  eft  ex  co,quod  nubes 
cx  trigoris  debilitatercfoTvitur  paulatim,  iScin  guttas  valde  minutas,  (icutciim  quis  lentifti- 
mc  lijdat.  Secunda,  i)uam  affertCabeub  in  textum  47.  lib.  i.  Meteor.  eftpropinquitasnu- 
bis,  dicit  enim  (e  cxpcrtum  ,  dum  iter  faceret  pcr  montes ;  qubd ,  dum  ambularet  per  nu- 
bem  circa  montis  latera  ,  perfundebatur  pluvia  pulverulenta,  deindc  verb  cum  fub  nubcm 
delcendifret,  ita  ut  nubem  haberetfacis  elcvatam,  (enliffeimbremcopiofiorem.  Putater- 
go  cauiam  ftillicidii  oriri  ex  eo,i^d  partes  aqui ,  in  quas  nubes  relblvitur  ,  adhuc  unitse 
non  lucrint  in  guctas.  Imbcr  eil  pluvia  decidens  per  guttas  grandiores.  Oritur  cx  eo, 
qiibd  nubes  debite  condenlata  refolvatur  a  trigore  proportionato  ,  &  quod  diftet  adeb  ,  ut 
pjrtcsaquxcoalefcercpofllntingutusjuftxmagQitudinis.     Nimbuscflpluvia  decidensper 

R  j  guttas 


134  Mctcorologia 

guttas  maximas  Sc  Cte<\\icm\(C\m»t.  Oritur  cx  eo ,  quod  congregetur  in  unum  locum  magna^ 
Vaporum  copia,  quivald^condenfcntur,  &  psnelimulrelolvantur  inaquam;  exhoc  enim 
lequitur,  ut  cadant  veluti  Bumina  aquarum.  Stiilicidium  eft  hyeme  f requeniius ;  Imber  au» 
tumno  &vere;  Nimbiautem  iniftate,  quiatunc  faciliiis  plures guttx  in  unam  coeunt,  vel 
quia  aif r  infimie  regionis  tenuior  tunc  eft ,  &  calidior  j  vel  quia  tunc  nubes  magis  tHgefit  per 
antiperiftanm,  &in  majores folvitur guttas. 

Quaerestamen  in  genere,curguttatim  pluviadecidat,noncontinuum  autem  ducat  ri. 
vum^  Relpondeo,  caufam  efTe,  quia  ,  cum  fiatpluvia  cx  vaporibus  concrefcentibus  ,  &  fic 
in  aquam  abeuntibus  ,  tota  fimul  nubes  concrefcere  nequit ,  fed  per  partes  ;  nonenim  tota 
aqualiter  nubes  ambitur  a  frigido  aere  ,  nec  tota  jequaliter  calida  fadta  eft  a  Sole ,  quse  aur 
tem  partes  calidiores  funt  ,  tardiiis  refrigerantur ,  quam  alia^.  Sic  ergo  concretse  partes  a 
Don  concretis  avulfx  decidunt. 

Conclufio  tertia.  Pluvia  ex  diverfa  vaporum  mixtionej  ve!  eft  dulcis ,  vel  amara ,  alio- 
que  fapore  prsdita.  Dulcis  plu via  eft ,  quando  vapor  eft  aereus  humido  immixtus  ,  &  ejuSr 
niodi  pluvia  fkcundat  terrs  nafcentia.  Amara  pluvia  eft  ateneo,  ficco  &:  adufto  lalis  fibi 
admixto.  Et  ejusmodipluvia  plerumquenocet,  quia  exficcat&facitfterilefcere,  ficutace- 
tum  &c  urina.  Huc  quoquereterendapluvia  falla,  qu£e  fit  propter  exhjlationem  vapori 
immixtam.  InSumma  :  Sicuti  aqua  fbntium  a  variis  terrarum,  per  quas  tran(eunt,quali- 
tatibus  varias  &  ipfae  fortiuntur  qualitates  &  fapore»  ;  ita  etiam  aquie  pluviales  ex  divexfis 
vaporibus  diverfos  fequuntur  fapores. 

Quxres,  curguttx  pluviarum  fintrotundx?  Refpondeo,  triplicem  hujus  rei  afTignari 
rationem.  Prima  eft,  quia  partemmediamomniumcorporum  robuftam  eue  convenit  ad 
incolumitatem ,  ad  quam  rem  figura  rotunda  eft  aptiftlma.  Secunda  ,  quia  toca  aqua  tan- 
quam  totum o/uoyi^n  etiam  retinet  rotunditatem,  propterea  quxiibetejuspars  in  oibem 
conglobatur.  Tertia,  AlbertusMagnusvulteasvolutationerotundas  fieri,  adde,  quod  fi- 
gurarotunda  meliusaeri  refiftant  ambienti.  Quod  autem  gutts  fintrotunda:,  piobant  la- 
pideS)  qui  fubftiUicidiisexcavantur)  6c  guttas pendentes  intoliis  arborum. 

Coaclunoqu3rt?«  Signaimminentium  pluviarumfuntplura  :  primo  rubedomatutina 
inSole ,  indtcat  enim  fiibjeftara  efTc  Soli  nubem  aquofam  ,  qus  facild  folvatur  in  pluviam, 
Contrariumhabetvefpertinusnubiumrubor,  liceta  vaporibusc.iulLtur,  quiavapoiesvefpe- 
rei  horizontem  occupantes  calore  Solisabeuntisdeftituti  nodlurno  frigoiedeniatirevocan- 
turad  terram.  SecundopallorinSole  acLuna  ,  utpote  qui  ex  intetjedia  aquofa  nube  oritur. 
Tertio  fi  Sol  in  ortu  major  folito  confpiciatur ,  talis  enim  magnitudo  oricur  ex  humoribus 
craflis  inter  nos  6c  nubem  interpofitis,  Quarto ,  fi  Sol  coeruleus  appareat  in  ortu  ,  vel  in  oc- 
cafii  ob  eandem  caufam.  Quinto  ranarum  coaxatio ,  animalia  enim  humida  exhilarantur 
temporcfibi  convenienti ,  vel  quia  cum  humidx  fint,humorexeorumcorporibus  excrahi- 
tur  ,  qux  vaporum  extradlio  fenfum  ,  fenfus  clamorem  parit,  fimiiiter  galli  canunc,  cum 
cnim  lint  natura  calidi ,  a vapoi  ibus  afcendentibus  refocillantur.  Idem  indicant f ulics  matuti- 
num  edentesclangorem  ,  mergi,  anatesque  pennas  roftro  purgantes ,  mergiftagna  fugien- 
tes  ,  mergi  fugiences  in  mcdicerranea.  Volucres  quoqueterreftres  contraaquamclango- 
rem  edentes,  &feprofundentes.  Hirundo  volitans  propd  aquam,  anleresdiu  clangentes, 
bovesccelum  olfacientes,f6rmica;abfconditce,  lumbriciemergentes:  Sexto  ex  rebusinani- 
macislapidam  6c  parietumhumiditas,  quia  illa  fitex  multisvaporibus  humidis&  craflis,qui 
ciim  afcendere  proper^  nonpofllint,  adhsrefcuntadlapides.  Idemdenotat  ftridor  oieiad 
lampadem»  quiavapores,  qui  attrahuntur,  illi  attrahuntur  6c  mifcentur. 

Conclufio  quinta.  Pluvije  Univerlb  neceflTariJE.  Ratio  eft,  quia  fine  his  exficcaren- 
tur  omnia  frugum  genera.  Pafcunt  hxarbores,  fIore3,herbas.  SuppeditantfbfTilibus  vi- 
fcofitatem.  ^ftustumSoIis,  tum fiibterraneorum  ignium  temperanc;  noxios  fpiritus  infi- 
mam  regionem  obfidentes,  inhominum  pecudumque  ruinamcongregatos  molediainter- 
ram  detrahunt;  fontes<Sc  fiumina  vel  excicant,vel  augent.  Llnde  fingulare  naturce  benefi- 
cium  eft ,  ut dum  pluvix d  nubibus  prcecipites  in terramlabantur,  e terris  ramen  rurfus  in vapo- 
restenuatx  redcant  infublime.  In..Egyptotamennunquamferepluit ;  Sunt,quipluviasde- 
tedum  calori  tribuant,  fed  mults  regiones  calidiores  pluviis  madent;  aliiventorum  penu- 
riam  accufant,  fed  quis  nefciat  ,  Etefias  Mgyptum  trequenter  pertiare  ,  unde  rationem 
eflfe  exiftimo,  quod  nubes  in  eum  tra£tum  delats  ob  fpiritus  nitrofos  nubium  liqua- 
poncm  prohibentes  >  in  pluviam  folvi  non  pofTint.      Econtra  Narnivenfis  ager  pluvia  fic-  ■ 

cari 


Philorophico-Politica.  13^ 

carl,  SolisardoremaderercribitLira  riinio.  Fortd  quia  terra  fpongix  inftar  porofa  aUapfbs 
imbrcsllaciinabtoiltetinprotiindum,  maxime  li  aquam  haberet  llibterraneam  ;  vice  verla 
vero  prolicientc  Solis  ardore,  taciiis  per  eosdem  poros  vapor  alcendit ,  qui  ubi  aerem  trigidio- 
rcm  (onlciit,  inhumoremabiens  terrammaderetacit. 

(^i.trci  hicprimo:  Cur  imbres  fint  trequentioresinhyemejquaminfcflare;  Retpon. 
deo :  Kationcm  elie,  quiasttate  major  eft calor ,  confequenter  pluvi.E  debent  G(\^e  intrequen- 
tiores,  nam  pkivix  non  oriuntur proxim^  ex  eo,  quia vapores  elcvantur  furfum,  quod  eft  opus 
caloris,ledexco,quiavaporeselevaticonden(ancur>  &:cadunrdeorsum,  quod  eft  opus  tri- 
goris;  inxftaceautemviget&regnatcalor;  undevapores  elevantur  &  alcendunt;  hyeme 
vero,  ciim  regnet  trigus,  vaporeselevati  gravetcunt ,  &  detcendunt deorfum  in  pluvias.  Hinc 
colligitAiiftoteles  textu46.1ib. I.  Met.  dari  mirabilem  circulationem  vaporum  atcendenti- 
um,  &;delccndentium,qux  circulatioimitaturcirculumSolis,  qui  dummoveturperZodia- 
cum, modoacceditadnoftrumverticem,dum  a  Tropico  Capricorni  progreditur  adTropi- 
cumCancri^&cauljt  itftatem:modoreceditanoftrovertice,dum  a  Tropico  Cancriregre- 
ditur  adTiopicumCapicorni,  &:cau(athyemem.  Similiter  crgoaquiExftateconvertuntur 
inaquam,&:rcriuuntdeoifumperpluvias,  nives&c.  ideohyemeabundantaqu£eiQterris,ut 
pacetexredundantiafluminum,  lacuum,fontium<Scc.  aftateverovapores  abundantinaere» 
ucpatetexdecre(ccatiafluminum(Sclacuum,qucEprovenicexeo,quodaquxinvaporescon- 
vei  li'  riuxcrinc  lcirlum.  « 

Quxreslecundo:  Curnimbifintfrequentiorcsceftatcquamhyeme.  Refpondeo:  ra- 
tionemeire,  quiaa-ftateciim  calorvigeat,utvaporcsintrigidcntur,  debentcogiinmagnaco-. 
pia,utvincantca!oiemacrisambientis,  undccum  pluvia;  ccftivxoriantur  ex  vaporibuscoa- 
dis  in  maxima copia  in  locum anguftum,  non  cft mirum, li  (int  vald(} abundantes, &  impetuo- 
(x,  atque  adeo  tint  nimbi.  Et  contirmatur,  quia  ciim  calor  xftatis  (it  vehemens,  elevac 
fepevaporesinmagnacopia,&:nonbenccoaC.tos  &  attenuatos,  quidcindeftatimrefolvua- 
tur. 

Quxresteitio:  Curnimbioccupentparvum  fpatium  terrx,  (Sc  durent  brevitemporef 
Rcfpondco:  Rationcmeftbeandcm,  quam  paulo  ante  dedimus,  nempe,quia  vapores  ut 
trigidentur,  cogi  dcbcnt  in  magnacopiainlocumanguftum,ergo  debentoccupareparvum 
fpatium.  RuriuspropteriplamvehementiamiSccopiampluvix  refolvitur  ftatim  nubes  ,  6c 
cefTat  nimbus.  Eadem  ratio  eft,  curtales  nimbi  oriantur  ut  plurimiim  circa  verciccs  monti- 
um  riantecontraillos  vcnto,fci!icct,quia  ventusdefertvaporesin  illas  partes ,  &  invenicns 
impedimentummontis,coadunatinmaximacopia,quare  unitiintiigidantur,  <Sc refblvuncur 
innimbum. 

Quxres  quarto :  Cur  fingulis  fere  annis  circa  principium  ceftatis ,  quotidi^  fub  merldi- 
cm  excitetur  nimbus  brcvi  tranliens.  Rcfpondeo,  rationem  efTe,  quia  circa  principiuro  cefta- 
tisfuperficies  terrx,  &:aqux  &:  aer  illi  propinquus  propterradiuinrcflexumvehementerin- 
calcfcit,duranteintciimin  fecundaaerisregione  trigiditate,  ciim  illic  non  pcrtingac  radius 
rvrtcxus,  (Scradiusdircdusegetmajoritempore  ad  illam  caletacicndam  ;  Calor  ergo  vehe- 
inens  circatcrram,vaporeselevatin  magnacopia,quipertingentesad  fecundam  aeris  regio- 
nemnon  fatisca!ctaL.tamaradio  direito  fbcim  refirigerantur.  Et  quia  vapores  prxcipude- 
levanturcircameridiem,idcopaulopoftmeridiemrefrigeratirefolvuntur  in  pluvia*  Sc  nim- 
bos  vehementcs.  Interim cciam ad fecundam regionem aeris propagacur xftus ,  atque adeo 
cclTantefubitarefiigerationc  vaporumcefrantnimbi.Unde  in  Zona  cciam  torridapluit  quo- 
lidie  fub  meridicm. 

Quxres  quinto :  Cur pluvicemagis  ccrramfoecundent,  quAm  irrigatipnes-  Refpondeo: 
Rationem  eirc,  quia  ciim  in  aere  lint  ctfluvia  &  partes  fpiritofx  omniumrerum ,  pluvix  mulcas 
cxhisdeferunt  intcrram  ,quibus  illam  toccundant.  Ex  eadem  ratione  aqux  fluviales  func 
fuecundiores ,  quam  aqux  tontanx.  Fluviales  enim  magna  exparte  coUignntur  ex  pluviis  <Sc 
nivibus,  atque  adeo  funt plenx  mulcis  fpiritibus ,  qui  defunt aquis fontanis, qux  fiint  vaide  pu- 
rx  ic  limpidx,  clim  fluviales  foleant  efle  turbidx.  Ex  eadem  ratione  nix  Sc  ros  fcecundanc 
terram,  quiaplenafunttalibusetfluviis.  Nivestamen  foBcundantetiamexalio  capite,  quia 
nimirum  fuo  trigore  claudunt ,  <Sc  conftringunt  poros  terrx,  atque  adeo  impediunt  exhalatio- 
ncs  (pirituum,  qui  evolarent,  unde occlufimeliijs  a  terra  imbibuntur. 

Quxres  fexco :  Llcrum  quo alciores  func  nubes,  eo  guccarum  mocus circa  terram  fit velo- 
cior!  Refpondeoaffirmaciv^,  quiagucculx  illx  quo  longiiis  teruntur,eo  in  femajorem  impul- 
lumimprimuncficqueperfedius  principium  motQsinlehabent,viresque  acquirunceundo, 
&  confequenter  in  hne  mQCiis  velocius  movebuntur  guttuls  iU»  cadence», 

Quasre» 


136  Mcteorologia 

QuGcres  feptimo  :  Quantum  pluvia  penetret  terram,  introrfumque  defcendat  T  Rc- 
fpondeo,  nullampluviameircadeomagnam&perennem,  utterram  penetret  <Sc  madcfaciat 
ultra  decem  pedes  in  alcitudinem,  ni(i  terra  cribroia  lit,  &  rarior. 

Dices:  Arboreseoiiscjueradicesagunt,qu6humoremaqueuminveniunt ;  fed  radices 
altiLisagunt,quameft:altitudodecempedum,  nam  Theophraftuslib.  1.  de  Plantis  cap.  n.ut 
refertFalopius  lib.  de  tcrm.  cap.  4.  teltatur,  fe radices  cujusdam  Platani  fecutum  usque  ad 
cubitos  53.  ergo.  Rerpondeo,  hanc  &  fimiies  arbores,  fi  quse  inveniantuv,radicibus  quselitura 
irehumoremalicujusnuminisfubterranei. 

Quxres  ultimo:  Curbrutamagis  &promptius,  quam  homines  prxfentiant  tempcfta- 
tismutationem,  Refpondeo,  brutaproprie  non  prcelentiunt  tcmpcftatcm,  nequefuturam 
elTe  pr£efciunt,  fednaturaliinftin3:ueafaciunt,exquibus  hominesexperientiavelrationedo- 
d:i,qualistempeftasimmineat,faciIecolligunt.  Verumtamen  eft,  quodaerismutationem 
citiuspercipiantbruta,quamhomines,cujusreicaufaeft,utdicitS.Thomas  i.p.q.  8^.  quod 
brucaiblisn3turalibusa£tionibusdiftinentur,homoverd  variisfpiritualibus  aftionibus  ita  di- 
ftrahicuriScoccupatur,  ut  ad  aereas  impreftiones  illas  percipiendas  animum  &  fenfum  non 
applicet.  Adhxchomointemperie  vivendi  tam  fi-equentes  in  corpore  fuo  fubit  mutatio- 
nes,utimpre(Tiones,quaeabaura&;coeli  influentia  fiunt,  vix  pollTt  diftinguere.  Alias  inter 
hoinineseciameftreperire,quiaursviciflitudJnem,&tempeuatem  certoprasientiunt,  &m- 
f  allibiliter  Iblenc  prxdicere. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Liberalitas  Politico  propria. 


41. 


iV".  4-1. 


Magni- 


M 


Philofophico-Policica.  157 

\.2nifici  animi  munifici  funt.     Clauflentla  non  eft  res  familiaris,  cum  communicatio. 
ni  nacus  lit  homo.     Non  decet  pelRilum  obducere  peiilori ,  quod  univerlis  debet  pate- 
re      Ncc  conllric^amanusPoliticumornat,c|uiLongimanuslitoportet.     Solomnu 
buslucet,  Lunainnumeriscomititalidcribusetiamteras  ducitadpabulum  :  Etpluviamanac 
incublicum:  Dives  Inomncs'.  Nobilcs^c  ignobiles  plantas  irrigac  ,  linum  gent  univerlalcm. 
Diem  C^lar  perdidic,  quo  nemimbcnefecit.     In  votis  muniHcentiaeratlheodoncoRegi: 
OrL*;r>..oL  dicmflc.Hmb.r,cfu-i:sr,oj}ris,xc.rrcre.     Nihil  adco  attrah.t  ad  benevolentu    ^^' ^^- '• 
am  ,  ut  donorum  gratia  ,  qux  datur  indigis.     Ego,  inquit  Cyrus  ,  O-DHs  defervio  ,  cr  flura^'  t-    • 
(emper  apfeto  '.  1'crum  nhi  oves  comp.travi  ,  r^s  nfum  mihi  Jufjicicntem  excedere  video  ,  his  utwrHm 
'j,Zrix  Zedeor  ,  &  homi»es  dita„do  ,  &  bcncjiciis  ajfciendo  ,  bemvolemiam  ex  eis,  amorem^       rsc'!/ 
hipiro,  dequihm  &  fecuntatis  &glori^  fruEhim  capio.     Non  tam  tuum  vid-en  debct ,  quod  pol-  ^- y  ^' 
fides  ,  quam  quod  dedifti.     Non  proiunditur ,  quod  liberalicer  efflmditur.     In  tuam  redun.P  «• 
dattamam,  quod  in  iublevandam  exundat  alterius  famem.     Semen  eft  glorice  ,  quoaiiena; 
luccurris  inopix.     Quidquid  in  Ci^cntium  promanat  fublidium  ,  m  tuum  remanat  emo  u- 
mentum  ,  ut  illc  ,  qui  cundta  ambitOceanus ,  quasaiggeritaquasterris,  recipit  u  terns  :  Ita 
tibireriuit ,  quod  c  manibus  effluit,  tu^  conlulis  tamx,  ciim  redduo  te  exoneras  ^re.  Lu- 
cnris  gloriam  ,  ciim  das  pccuniam  revcrluram.     Fit  limpidior  ,  cum  haunrur  aqua  :  Iibe.  " 

ralitaterplendefcit  dantis  claricudo.     mi^rite exme,  tanqHam  ex  /V;7«,  glonoio hoc  eftato  pn-^-       • 
micias  regni  fubiit  Velpafianus  Imp.     Qnx  ,  quxfo  ,  oratio  potiuflet  m  animos  ,  aui-^sq^e       ^f 
inHuere  blandius ,  aut  cor  &venas  inigare  benignius  ?  Nilum  ,  fpem  annonce  ,  ac  prodro-     * 
mum ,  imo  parentcm  ubertatis  relpiciunt  iEgyptii.     Fac  ,  oculi  omnium  u  te  relpiciant, 
fontem  liberalitatis.     Nilus  ^gvpciorum  crelum  eft  :  liberaliter  erogando  ipli  Numini  ap. 
propinquas  :  nihil  enim  tam  Divmum  eft  homini,  quam  dc  alus  bene  meren,  non  tam  elt 
proprium  (ublimi  animo  divitias  pollidere  ,  quam  elargiri.     Opes  polTidet ,  ut  opem  terat. 
arrarium  veaigalibus  affluit ,  ut  ari  alieno  fuccurrac:  «Sc  quod  accepit ,  redclat.     Non  pro- 
deftlbmentem  domi  claudere  ;  Ipargaturin  terram,  quam  pluvui  irngec.     Infaftigio  tetor. 
tuna  locavic  \  montes  interiores  la-cundantvalles,  reddendo,  quas(ufcipiuntaqu«s  :  tuiii  j^.^  j^^^^ 
aureos  imbres  cum  Augufto  eftundaris.      Illud  (  dicebat )  amplitHdinis  me^  fit  te\UmomHm  ,o. 
mne,  heneftcem^  promereri.     Otiolus  in  arca  turgec  Ganges aureus  ,  in  nvulos  debet  exunda- 
re  ,  Servorum  eft  ad  metalla  damnari  :  tibi  ip(i  inlamis  es ,  fi  tenax  es  aun.     Uixilic  te- 
runt  Maximilianum  I.  Auftriacum  :  (^jarUatem  mn  exfpetlare  preces  hominis  egentis  ,  fed  t,bi 
ntcelfitatem  vidit  ,  a»te  preces  opitHlatnr  ,  &  aHxiliHm  fert.      Ab  avita  hac  gloria  Ipintum  haiu  ^^^^^  ^^ 
fitFerdinandus  II.  idem  Auftriacus  Imp.  Hx  emm  InRomamfoUo  fedit ,  beneficentiA  laude  Eidem  ^^^.^ 
comparandHS  ,  lepide  ali^H^ndo jocaius  '.  gratiffimHmfhifore  dlxit  ,  fi mvam  auri  fodinam {»,)  mterrts  ^^^.^_^^ 
VEUS  aptTHiffet ,  mn  utfihi  opes  aggregaret ,  fed  m  aliis ,  <}Ha>itHm  feterent ,  daret. 

QU^STIO  IV. 

'De  Nubifragio* 

Conciudo  prima.  Si  nubes  non  fenlim  &  per  guttas  refolvatur  ,  fed  repentino  im- 
bre  deflu.it,  nubifragium  dicicur  ,  quo  incegras  repcnce  urbes  occupacas,  homines, 
jumenta,dom6sque"merfos  efle  ,  qucevis  atas  vidit.  Fitverohoc,  non  quodnubes 
vertici  moncis  impada  rumpacur,  &  aquam  finu  contentam  limul  etfundac  ,  nullxquippe 
talesin  nubibus  aqux  ;  fed  (i  lepcntinum  nubibus  frigus  ingruat ,  quod  easfimulin  aquam 
condcnfct.  MemorantHiftorici  ,  inRcgioneMexicana  tanto  impetu  ruere  imbres  ,  uc  la. 
pfuhominesinterficiant.  Ex  tali  nubitragiominimeheripoterat  diluvium  Noeticum,ciini 
nccin  mari ,  raceo  in  acre,tantiim  (it  aquarum  ,  ut  poflint  tegere  etiam  fuinmos  montes; 
tancum  enim  fuit  diluvium  ,  ut  S.  Scripturx  teftimonio  aquaad  quindcnos  cubitos  cacu- 
minamontiumcxcefferit.  Nubifragium  tamentalecontigit  apudFIandrosinBelgioan.Chr, 
1014.  dum  magna  nubium  molcs  ex  improvilb  e  coelo  delapla,  ingentisilluvionis  caufaex- 
llitit ,  acmuita  millia  hominum  (ijftbcavit.  Similiter  anno  Domini  142T,  in  finibiis  Dordra. 
ccni,  utretertBcyeriinck,  taleex  difrolutisrepent^  nubibusortum  cft  fub  mcdiain nodem, 
unde  ingens  Rheni  ,  Mofx  ,  &  Vahalis  inundatio  fublecuta  ,  qux  72.  pagos  invol. 
vic ,  &  in  iis  facile  ccncum  hominum  millia  dcmerlit,  Ferunt  fub  idtcmpus  maximam 
tadaverum  congeriem  tiu.xu  aquarumrcdeuncium  adlitcoraZi/landix&flandriseadvedtam, 

S  (^uin 


138  Meteorologm 

Quin  infantes  aliquot  Antverpiam  appuUi  in  fifcelUs  lUis  five  cunis  ,  ac  plei  ii^ue  iilorum  ab 
aquis  fumpti  nomenMoyfes  meruerunt ,  diuque  lupervixerunt,  ceu  reliquise  demeilorum 
pagorum.     Plura  fimilia  paflim  in  Auchoribus  invenies. 

Conclufio fecunda,  Diverfeacprodigiofepluvijealiquandocvenenint^&evenire  poC 
funt ,  quaiis  eit  fanguinea ,  ladlea  ,  carnea  ,  lanea  ,  ferrea  ,  lateritia  ,  &:  fimiles  ,  de  quibus 
videri  poteft  Fromondus  lib.  f.  cap.  6.  adt.  5.  Pluvia  fanguinea  dicitur ,  quando  aqua  de. 
cidens  rubra  efl ;  fic  RomiE  pluit  ut  teflatur  Dio  ante  ntcem  Neronis.  Plutarchus  etiam 
refert ,  poftCimbricam  cladem  fanguincamde  coElopluviamcecidifTe.  Similiteranno  poft 
urbem  Romanam  conditam  626.  in  oppido  Ca:re  fanguine  pluit.  Secutus  eventus  terribilis, 
Ptolomxiis  enim  Everg«tes  ob  nimiam  tyrannidem  regno  puifus  ,  cui  in  regnum  fbror  & 
uxor  ejusCleopatra,  quam  priusrepudiarat,  fubrogata.  Illeexinde  ira  excandefcens,fili- 
um,quemexCleopatragenuerat,  maftavit,acmatriReginxc3put  enfe crudeliter refeftum,- 
manusquoque  Sc  pedes  prECcifbs  transmittit.  DumSuecisregnum  obtinuit  Birgerius  Ma- 
frn\.]S  pmpc  Km^fiaholmtfim  guitx  pariter  fanguineEe  ex  nubibus  cecidifTememorantur.  Paucis 
dehincanuis  RexBirgerus  duosfi-atesfuosWaldemerum,  &Ericum  teterrimoinclufitcar- 
ceri  atque  fame  &  fJEtore  eos  interemit.  Cujustyrannidis  impatientes  fiibditi  rebellarunt 
atque  throno  eum  &  regno  exuerunt  ,  Scheferus  memorab.  Suec.  c.  2.  InSueviaanno 
15-34.  fimilis  pluviaveflescrucibus  rubristingebat,ficut&annoi6oi.inBe!giocrucibusrubris 
pluit ,  in  vefles  etiam  ciflis  inclufas ,  imo  illis  etiam  corpora  hominum  fignabantur ,  duravitque 
prodigiumanno  integro.  NoviflTme etiam  anno  ifigi.diejg.Decembrisvcfperihaud  pro- 
culab  urbeLubecenfi  ad  locum  alias  ^umlO^XWCVdl  didtum  fanguine  pluit ,  qui  a  Reinfel- 
denfibusincolis,  fupra  glaciem&nivem  guttatim  difperfus  fiiitobfervatus,  aliquibus  autem 
inlocis  copiofeprojeftus  ulnam  latitudine  complexus  eft. 

Pluvia  ladtea  fuit,  utmemoratLiviusDecad.  3.1ib.7.&  alii  Hiftorici  anno ab  urbe  con- 
dita  tribus  diebusRomsConfulibus  Publ.Scipione  6c  L.Calphurnio  quam  fecutum  fuit  bellum 
Jugurthinum.     Carnibuspluit  in  Liguria  (i.ib  Callifto  tertio,  &  alias  fiepius,  ut  refert  Plini. 
us.     Ranas,mures,  coIubros,pu]ices ,  locuftas&alia  idgenerispluere  tritumeft,     In  Ve- 
launiistantum  erucarumuna  nodte  deciditde  coelo  ,  quemadmodum  Dalecamp.  ad  lib.  2, 
Pliniic.y6.meminit,ut  eas  in  domosreptantesbiduototoaccenfapalea  urerenecefTumfue- 
rit,  vix  ad  id  lufEciente  hominum  mulierumque  turba.     Joann.  Willanius  narrat,  fiib  Im- 
peratore  Carolp  [348.  in  fuperioriAfia  ac  regnoCathay  ingentemcopiam  vermium  ,  &  mi- 
nutorum  ferpentum  exaet^cecidiffe,  qui  fittore  fiio  totam  terram  lilam  intiscerunt;  unde 
etiampeftisenata,quaeprimo  Afiam,deinde.iEgyptum,  Afiricam,  Grafciam,  Italiamtandem 
&Galliam,  Hifpaniam,  &Angliam,  uldmb  vero  &;GermaniaminvadenslamentabiIifliaee 
ingentem  hominum  multitudinem  abripuic.     Memorat  etiamjonftonus  inter  admiranda, 
fe  certo  compertum  habere ,  aliquando  copiofe  Pifcibus  pluifte  nooprocul  a  Regiomorite  in 
Pruflia,  itautvisquoque&pratapifcibus  fuerintrepleta,fdqueipfumex  pifcibusilliscome- 
diffe  unacumparentibusfuis.    Annoi^g^.  fupraConftantinopoIimatranubes  apparuit,quac 
cum  foluta  fuiffet  in  pluviam  maximam  una  fecwm   locuftarum  copiam  eftudit ,  quse 
mox  omne  gramen  depaftce  fuerunc.      Similis  locuftarum  pluvia  Francofiirti  ad  Oderam 
proximis  abhincannisdecidit,undeingensdamnumemerfit.     Eodem  annofupramemora- 
to  in  Croatia  propd  caftellumXX)if]iiQ  ex  atranube  cum  immodica  pluvia  anferes  &  anates 
inmaxima  copia  decidiffe  tradit  I.  Leunclajus  in  addic  ad  Chron.Turc.     Quinta  deind^ 
nodlein  duas  acies  fe  colIegifTe  acinvicem  non  fccusacduoshoftiles  exercitus  fefe  invafifTe 
&  impugnafTe  multis  eorum  millibus  incerfisdliis ,  ica  ut  incols ,  ac  milites  ibidem  cxeuntes 
magnameorumcopiam  collegerint  &  uni  nonnunquamcentum,  ducentae^imb&quadrin- 
gentse  volucres  pro  fpolioadlautum  vidlumcefTerint.     Reliqui  autemanferesvi6tores,uti- 
dem  Author  refert,  accedentibus  hominibusin  duas  fe  curmascolligentes ,  alib  avolarunt. 
In  Qu^icenfi  Provincia  coelo  eciam  ferenononnunquam  in  ipfo  aere  vermes  excludi  fisrunt, 
qui  in  ccrram  lapfi  in  angues  vercuntur  bicaudatos ,  ea  qualitate  imbutos,  utquemcunquc 
momorderint,  eundem  ftatim  refblutis  fanguinis  oftiis  non  tantum  ex  omnibus  naturic  orificiis 
fed&per  ipfbs  poroscruoremprofundereusqueadultimum  hominisexiciumcogunt,nullo 
adhuccontra  tamimm.anemalum  inventoremedio.     Kirch.  lib,  dePefteSec.j.  c.j.  exAn- 
nalibus  Americanis, 

His  fubjugendx  etiam  funt  aliarura  rerum  pluviix;  mirabiles.  Linthurius  oblervat  in 
FafiicHlo  Anni  1496.  prope  oppidum  Munckfperge  ptracfaD.  Margaretharfeftivicatelapidcs 
ccelodejedos,  inquibusvifkfunthominum  facics  ,  <Scdiadcmataexpref&.    Vidimus  annn 

ifi©. 


Philofophico-Politica.  1^9 

fio.  inquit  Cardanuslib.i4,c.72.  <5cce1o  lapides  circiter  mille  ducentos  in  aa,rumfluvio  Ad- 
dua"  conterminum  dejettos  ,  ex  his  unum  rio.  pondo,  alium  6c.  delati  luerunt  ad  Regis 
Gallorum  (arrapas  pro  miraculo  plurimi ,  color  ferruoincus,  durities  eximia  ,  odor  lulpiui- 
reus.  Pncceflerat  in  coelo  ignis  ingcns  hora  certia  ;  decidentium  lapidum  itrcpitus  hori 
quintaexauditus,  ut  mirum  (it  horis  duabus  tantam  molem  in  atire  fuftincri  potuinV,  ita  Carda- 
nus.  Subditdeinde:  intravieinti  men(espulliGalli.  Tricnnio  polt  reverli  variaprius  Ibr- 
tuna,  inde  iterum  puKi,  ad  excidium  pronigati.  Urbs  no(tra,  in  cujus  finibus  decidtrunc 
iapides,  vecligalibus,  incendio,  tiime^oblidione,  peltenunquamaliasvexatagravius.  Fmo 
plui/Te  in  Lucanis  anno  pnecedente  cladem  eani ,  qua  M.  Cralfus  a  Parthis  interemptus  eft, 
omne'sque  cuin  eo  milites  Lucani,  quorum  niagnus  in  cxercitu  numeruscrat ,  Author  elt, 
Pliniusl,  2.  c.  ^G.  Cuh  Sevcro  imperatore ,  ut  Dion  recen(et ,  Roms  pluviaargenteadelapla 
cftad  tbrum  Augufti,  quo  roreargenteo,  ubi  cuprei  nummi  obliti,  argenteum  colorcm  ad 
tertium  ulque  diem  retinuerunt,  quarto  autem  die  argenteus  color  omnino  evanuit,  Am- 
minanus,  author  eft  lib.  17.  apudJon(tonum  in  Thaumatographia  auvo  pluifte  in  In(ula 
Pelagia,quod  tamen  haud  diu  colorem  aureum  retinuit.  Gregorius  M.  lib.  4.  Dial.  c. 
;6.  fcribit  poft  diram  pe(tem  Romte  magna  hominum  (trage  peradam  (agittas  ad  modum 
pluviaecoelo  dcjei3;as.  Julius  Obfcquius  prodig.  107.  narrac,  koma;  aliquando  creta  ,  five 
cretacea  tera  pluilfe,  qu.am  in(c;cutus  e(t  annustcrtilisactbecundus.  Pluit  etiam  manna  a- 
liquando  Atrebati  in  Arceha  ,  quod  ibidem  etiamnum  perleverare  >  <Sc  integrum  fervari  di- 
citur.     Unde  verfus: 

Atrehati  manna  :  Rom<e  phit  tw&io  facra  ^ 
^eriifalemfangifif  ;  qiuefint  tria  dona  falutis. 

Solet  etiam  in  Polonia  mcnlejunia&julio  mannadepluere,  utvariidocent  Authores, 
herbisquc  de  nodte  inltar  roris  incumberc.  IIoc  autcm  anteSolis  ortum  cribrocolligunt, 
tundunt,  aquamilcent,  &  inatimcntum  (umuntadmixta  tarina.  FatcturCorneliusaLap. 
fehoc  manna  vidifle  ,  e(fc'que  inftar  (iiminis  milii ,  atque  reii^rre  faporcm  punici  ;  includi 
folliculo  3c  colorerubere.  Vincentius  hirt.lib.23.  reterr,  inCampania  hordeo,  (iligine,a- 
liisquefrugibus  pluKfe.  Caroli  Magni  ftirpe  in  dccedente.\rnulpho  extindta,  ciimad  Hu- 
gonemCapetum  Galli»  Regnum  devolutum  elfet,  coelum  ipfum  applauderc  voluit  ;  novo 
enim  prodigii  gcnere  quamprimiim  frumento  &  per  aliquot  dicspilciculis  etiam  pluit.  E- 
gnatius  lib.  j.  c.  6.  &  Sabell.  I,  i,  c.  4.  anno  55")0.  ut  memorat  Lycolthencs  aliquo  tempore 
antePafcha  menfcMartio  inCarinthia  propeClagenfurtum&  Villacum  annona  pluit;  unde 
etiam  optimi  panes  cotti  tuerunt,quiejus  regiomsnecefiitati  apprimiiconduxerunt.  Omic- 
to  pluvias  Serici,  telarum  lincarum ,  lance,  papyri,  &  (imilium, 

Ex  his  didtis  «S:  enumeratis  pluviis  prodigiolis  refultat  quaeftio,  quomodo  pluvia:  ifla: 
formari  poftint,  an  viribus  naturae ,  vel  extraordinario  DEI  concuilu,  ic  utrum  verx  fint 
pluvix',  vel  tantijm  apparentes.      Huic  quxlito  ut  (atisfiat,  (it  \ 

Conclu(i<)  tertia.  Katuraliter  contingere  potuerunt  multa:  ex  prxdidtis  prodigio(ac 
pluvia; ,  ita  ut  fbrmari  ex.  gr.  potueritinacre  verus  (anguis,lac,  caro  ,  animaliaimpcrfi:- 
cta ,  lapides,  &:  alia  hujusmodi.  Ratio  horum  in  genere  elt ,  quia  in  acre  &  nubibus  plu- 
rimx  cxhalationes  ex  omnis  generis  terra  vclut  argillacea,  petrola,  nitroia  ,  bituminofa, 
mctallik:ra ;  (imilicer  ex  omnis  generis  plantis  ,  arboribus  ,  radicibus,  herbis ,  i5f  animali- 
bus  ettiuvia  funt  vaporibus  adjundta  ,  a  quibus  fatta  .idtivorum  pallivis  applicatione  hxe 
mixta  generari  potuerunt. 

Conclu(ic)  «juarta.  Sxp^  tamen  non  funt  verce  pluvix ,  fed  apparenres  ex  eo,  qubd  il. 
IsE  res,  qua-vel  in  pluvia  decidunt,  vi  ventorum  in  fublimiavehantur,  &  interdum  exlon- 
ginquis  locis  (craotur,  acpoftea  decidant ;  vel  a  caloreSolis,  (Scaptitudine  materix  ita  mu- 
tentur,  ut  colorcm,  vel  duriticui,  vcltiguram  illarum  rerum  refisrant;  Ex  hisduabus  Con- 
ciulinnibus  genelim  in  fpecic  prodigioiarum  pluviarum  refblves. 

Primo.  L.ictis  tit  pluvia ,  quando  intcnlifnmus  Solis  calor  vel  cx  pecudum  ubcribus 
1.1C  cxtractum  cum  reliquis  nubium  partibus  mifcet ,  vel  vaporem  &:cxhalationcm  ex  terr» 
cretacea  itapercoquit ,  ut  lac^is  album  caloreminduat.  Gaffendus  putat,  lafteampluviam 
nihil  clfe  aliud  ,  quam  tantum  candelcentes  aquas  ,  cui  nonnihil  plumbex  materixjaut  fi- 
lis  Saturni  cum  hdinitro  &:  aceto  admixtum  lit. 

Secundb.  Sanguine  pluerc  poteft,  quandoSolvelexcampis,  ubi  mngnx  ftragcs  e- 
duntur ,vel  ex  locis  aquofis  inlisctis rubedinc  vapores  fanguincos  elicit  6c  attrahit, vel  (uo  im- 
menfb  calorc  vaporcmaqueum  ita  percoquit ,  ut  qux  indc  dc(cendit  aqua,  colorem  capiat 
rubeum  ;  (Sc  quali  fanguineum,  pcrindc  atque  urinafcbricitantium  immodico  calore  rubc- 
Icit,(S:lixiviumpercaIidos  ^ineres  colatumlimilemcolorcnarraliit, 

S  2,  Tertio: 


i40  Mcteorologia 

TertioiPifcibus,  vermibus,ranis  poteftpluere,  vel  quando  vircofa  exhalatio ,  &: (per- 
matica  diOiorum  animalium  corpufcula  una  cum  vapore  aqueoex  ftagnis&  paludibus  eie- 
vata  accedentecaloreSolis  variecommifcentur,  atqueadilkidperveniunt  temperamentum, 
utad  formam  viventis  proximd  difpolita  abAuthore  naturx  vitam,  motumque  obtineantj 
nonaiiter,  quam  hic  in  terra  mures  ,  ranas  nafci  videmus.  Sic  in  Martiis  nivibus  diutiiis 
aftcrvatis  mures  natos  vidimus.  Et  cur  in  aere  non  poilit  natura ,  quod  ars  praefumit  in  terra. 
Qui  veteres  lumbricos  ficcatos  in  pollinem  redegerit ,  valique  terra  pingui ,  &  aqua  duld 
rcpleto  immiferit,  ac  perintervallairroraverit,  ingentcm  previ  lumbricorum  multitudinem 
afpiciet.  Ranasprodufturus,  limum,  inquopa  uftresranar  nidularifolenr,  accipiat,&So- 
li  expofitum  tepidi  fenfim  irriget ,  limus  hic  calefaftus  grandem  ranarum  numerum  dabit. 
Eadem  arte  ferpentes  generantur.  Secundo ,  fimilibus  animalibus  pluere  poteft ,  quando  vi 
ventorume  montium  pifcinis,aliisve  locisabripiuntur  ,  aliund^que  in  aerem  transportan- 
tur,  &  ita  cum  pluviis  in  terram  ecoelo  dejiciuntur. 

Quarto.  Carnem,  cretam,  terram  &:lutum  ciim  pluviisdecidere  puta ,  quando  pne- 
pinguis  <3c  crafTa  vaporum  materiaa  Soliscalore  diu  multumque  fubada  in  unam  quandain 
maffam  coit,  &  hanc  vel  illamformamadmittit. 

Quinto.  Sicutlapides  in  terra  producuntur  per  fpiritum  lapidificum  ,  &  crafTos  vapo- 
res  ;  ita  fieri  poteft  idem,  quando  vapores  craffi  &terreftres  in  medio  aereper  antiperifta- 
fin  frigoris  6c  caloris  conftringuntur.  Sed  an  naturaliter  in  tanta  copia  ,  aut  quantitate,  aut 
magnitudine  lapidesin  nubibus  generari  queant,  non  aufim  afferere ,  cum  enim  mixta  illa 
majora  generatione  phyfica  produci  debeant ,  quaininftantiperaginequit ;  credibilemihi 
non  eft  ,  longiori  aliquo  temporis fpatio  ob  infitam  gravitatemin  atre  tamdiu  fufpenfa  ma- 
nere  pofTe.  llnde  potiflimumlapidum  pluvia  apparens  eft,  eo  quodvcntusvehementifli- 
mus  lapides  ex  uno  loco  abreptos  alibi  grandinaverit,  Pari  ratione  philofophandum  eft  de 
ferro  &c  fimilibus  metallis. 

Sexto.  Lana  feu  pilis  pluit,  quando  ex  arboribus ,  virgultis  ,  6c  plantis  Sol  attrahit  e- 
jusmodimateriamfimilem,quievolitansin  aereuna  cumpluviainftar  lana:  coagulata  fertur 
in  terram.  Denique  quod  crucis  nibrx  attinet  pluviam  ,  dc  qua  fupcrius  Cardanus  libr.  i6. 
deSubtilit.  eam  ex  eofactam  arbitratur ,  quod  pulvis  admodum  arduus  iisdemvcftibus  in- 
hJEferit ,  quem  guttse  diluentcs  in  crucis  figuram  diduxerint  ,  vel  quod  texturae  fiamenta 
perfetalemhabeantformam  ;  vel  quodmediam  inpartem  incidenshumormajorimole  co- 
hsreats  perextremaautemin  ftellarum  aut  crucium  formas  difliiliat,  ciim  latd  fparfs  guttac 
nonpoflTntomnino  continuari, 

llltimo  demiim ,  animalia  perfefta,  &aliahujusmodi  nondicuntur  pluere,  fed  aliun- 
de  addudta  caderc.  Confirmatur  exemplum  ridiculum ,  quod  Cardanus  refisrt  1,  i6.  Subtil. 
fibi  concigifTe.  Dum  enim  Apenninum  equestransiret,fubitus  ventorum  turbo  pileum  illi 
abripuit,  acvelut  fagittam 6  fcorpione  emiffam  detulit  cum  impetu,  parumquc  abfliit,  ne 
portenti  vice  decideretcum  pluviain  proximas  villas.  Transtulit  6c  equum,  cui  inlidebat, 
adduospafTus,  ut ferme prascipitaretur.  Si  fuiflet  ibiexercitushominum,&  omnibus,  vel 
multis  eodem  impetuturbo  pileum  abripuifTet^&afportafTet  in  villasadmontisradicespofi- 
tasijuralfent  ruftici  pileis  pluifTe  ,  nec  defuiflient  Hiftorici ,  qui  id  libris  fuis  confignafient, 
iEqud  ridicuium  eft ,  quod  Cabeus  narrat ,  contigifTe  Mantux  circa  annum  1618.  ventum 
nimirum  vehementiflimum  interalia  abripuifTemuIicrem  lavantem pannos  adlacum,&per 
agra  longifHmd  afportaffe. 

Conclufio  quinta.  Finis  harum  pluviarum  &  fignificatio  communiter  prodigiofa  eflfe 
folet ,  quanempd  Divina  Providentia  Gspt  res  imminentes  indicare  ,  atque  indicando  dc 
iisdem  quemlibet  pr^Emonere  cupit ,  ut  det  metnentibus  fe Jignificatioriem,  An  autem  fempcr» 
ut  aliquifirivol^arbitrantur,  fanguineas  pluvix  prsnotent,acpr£enuntient  ingentem  fangui- 
nisefFufionem,  cinereslocorum  exuftionem;  carnium  pluvice  hoftilem  invafionem,pifci. 
um  pluvias  proditionem :  lapidum  pluvixhominum  indurationem,  &  obcaecationeminma- 
lo;lafte£Edemumpluvia£  iixcunditatem eorum  omnium,  qua£inalimentumcedunt,nem» 
rite  afl"erere  poteft. 

J  P  T  E  N  T>  I  X, 

A  Rtificialem  invifentibus  hofpitibus  pluviam  nonnunquam  fuo  in  cubiculo  fpeftandanj 
•^^deditP.  Kircherus ,  ad  quam  faciendam  tradidit  fequentem  regulam  :  fiat  tholus ,  feu 
fornixmetallinusautfisrreus  duplicatus,  cuiinterponaturnix,  autglacies  contufa  nitro,veI 
vitriolo  mixta.  In  quatuor  cubiculi  angulis  totidem  cacabos  fuper  ignem  bullientes  pone,6 
quibus  copiofi vapores  afcendent ,  qui in ferreum  fornicem  impingentes, a fuperimpofitagla-  . 

cic 


Pliilofophico-Poiitica.  14^ 

cie  frieus  accipient,  &  in  aquam  concrefccnt ,  nec  fecus  ac  pluvia  cubiculum  irrorabunt. 
Sipluviam  fanguineam  exhibere  voles,  loc6aqu3EinquatuorcubiculianguhsUxmum,auc 
aqua  minio  colorata  pruinis  imponatur, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Abundantia  faepe  nocet. 


\-L-r,,:,    JJ:,'.',  X-J 


NUllibi  magis  timendum  infortunium ,  quim  in  apice  fortunsc.    Gradus  ad  ruinam  abt 
undantia  eft.    Tenacius  ielicitatis  exceffui  a  pedibus  eft  pernicies ,  quam  umbra  luci^ 
fpinarofs  adhaeret.     Statio  altidimacatLii  eft  periculofilfima.     Affluxus  bonorum  fe- 
p^inexundantiamdegenerat,  utfimultanca  rapini  collantur  omnia ,  qux  fingillatim  advc- 
nerunt.    Si  per  ftillicidiafe  pluvia  infinuat ,  paulatim.illabendo  terram  fbecundat.     Deprx- 
muntur  onere  fata  ,  devolvuntur  d  montibus  faxa ,  tefta  turresque  Ixduntur,  quando  pro- 
fufonimium  finunubium  cataratlx  firanguntut.     Quando  univerfij  uno  psend  ambitupoti- 
tuseftPeloponnefoiEgides(Plutarchumaudis)dum  infummo  ftat,  pundtotemporis  rurfus^^^afc 
abomnibus  excidit.    Admaturitatemquandonimiampomum  pervenit,  averme  arroditur.^Xr-A^, 
Fortuna ,  quando  in  copia  fruditicat ,  putrefcit.     Ita  navi  exoncrata:  ad  crepidinem  pro- 
cellce certum  minteritu  minantur.     Et  non  cft  peftilentior Saturno Planeta ,  quia fupremo  in- 
ter  nodturnos  orbeslococollocatus.     Cumplenoftatorbe  noftisDominaLuna,  minuitur: 
imo  nonnifi  plena  eclipfatur ,  ac  in  umbras  involvitur :  crefcit ,  ut  definat.     In  orbe  ftas? 
orbem  gubernas  'i  NMi  fortunA  mtnks  ,  e\nAm  ofttm*.  criditur.    Sencca,     Qbertas  fruftum 
ramos  refringit,  urinatorem(f3oliorumcopiamergit.     Poftquamviftoriarumtrophxisdivcs 
VifafUgio  ftabatBelifarius,  quafi  altius  neiciret  eum  toUere  fbrtuna)  dejecit  .&  uc  csciso- 

S  3  eulis 


142  Metcorologia 

culis  yideat ,  quld  fit  felicem  efle  >  depauperavit.     Nempe  Fortma  divttibus  pecmia  »o»  do»ault^ 

fedmntuo  dedit.Bio.OYo  repofuit,  quadedit.  Piiblianum  eft.  Qu^andoquidem  haec  ipfa  in  telici- 

Tlut  Sym  ^^^^  infelicitas  eft ,  quod  nunquam  fit  fincera,  aut  perfedta,  aut  perpetua.     Corpora  ,  Hbiad 

j.  f  l '     ' fnmmum  feife^a  [imt  vigorem ,  non  confsiunt ,  jcd  momento  in  contrarinm  impellmtur.  Plut.      Ipfc  fi- 

'  ■'* '  ■"■  derum  Princeps  ,  aureusque  didator  alcendendodefcendit;  in  apice  dum  ftat ,  mergitur. 

Quidamoenius  difcurrente  per  aerem  flammula,  aut  e  candidiftimacera  radiante?  Innovit 

fitno  fiimus  eft,  afcendendo  vanefcit.     Omnis  mundi  fplendor,  &  braccatt?  gloria  gentis> 

quo  fublimiLJSenititur,velociusdifparet.-    Fulgurafunthonorumacfelicicatisradii;dumte- 

nentur,  non  fimt.     Dum  nitent ,  cadunt;  dum  cumefcunt,  inanefcunt.     Quxvis  dies  illis 

„       .  ,  criticus  eft-,  imo  quodvis  momentum  climaftericum.     llle  aicenfus  fatalis  horoicopus  eft» 

'^'^: ;     qui  in  Spha;ra  felicitatis  ftatuit ,  NoneftiflafoUda&fincerafelicitas,     CruflaeH  ,  &  ejuidem tenHts, 

^'^"       •  Jseneca.     JoannisCaftiliaERegisfavorDidacumAriasplenovultu  arrifit;  fufpedtus ei femper 

"'        fuit  meridies  gratite;  clavum  libi  optabat;  cum  ut  inftabilem  Principis  gratiam  ,  fi  in  fum- 

mo  eft,  figeret:  tum  ut  fbrtunce  rotam  detineret ;  ne,  qtiem  in  fublimilocavit,  ad  ima  dc- 

Sen.ep,se,  pj-i,-neret.     Res  eHinquietafelicitas ;  alii elidentur ,  aliicadent.  Scn.     Cafibus  exponitur ,  qui  pro- 

movetur.     Quo  propinquior  coelo  eft  vertex  montis,  c6  fialiuini  obvius  magis  exponitur, 

Ovid.s.   Quantomagis  blanditur  fbrtuna,  decipit.     Inopem me copia fecit ■,  apudNafbnemfirudtuum  u- 

metam.    hettate  preffa  pomus  ingeminat:  &  apud  eundem  nux  nucibus  plena  :  Noctt ,  effeferacem, 

Jdemekg.  Copiam  timcfuge  abundantiam.    Nam  ubi  turmatim  &  coUedtoagmineapes  volitanc,pr3E. 

de  Nuce.  (ai.iunt  imbrem ;  &  mel  immoderatum  nocec. 

^riill.O.    ^ 

fr-  QU.ESTIOV. 

COnclufio  prima.  Nix  efl  concretio  vaporis  refbluti  in  aquam  minutifllmam,  qui  va- 
por  antequam  fbrmetur  in  guttas,  dum  adhuc  habet  admiftummultiimaeris,(Scali- 
quid  exhalationisficca;,  fuperveniente  fiigoredenfiflimocosgulatur,  6c  copulatisin- 
vicem  pluribus  particulis  fbrmatur  in  floccos.  Materia,igitur  nivis  eft  vapor  imperfedd 
relblutus  modo  explicato  ;  forma  eft  cogulatio  talisvaporis ;  coagulum  funt  exhalationes 
ficcse  interceptae ;  caufa  efHciens  eft  frigus.  In  idem  recidit  dehnitio  Ariftotelica ,  quod 
nix  fic  nubes  conglaciata ;  nomine  enim  nubis  intelligit  vaporem  impevfeft^  refblutum. 
Necdirtert  etiam  nifi  verbis ab eorum  delcriptione,  qui  voluntnivemnihilaliudeffe,  quam 
fpumam  quandam,  qu;Einglaciem  concrefcit  eoferd  modo,  utbrumalis  nebulacapillisaut 
haibje  fblet  apparere.  Nec  illis  contradicimus ,  qui  nivem  nubis  ftillicidium  decidens  in 
aerecongelatumnominant;procujusintelligentiaadverti  volunt,  in^infimo  nubiscontineri 
partes  crafliores,  inmedio  medias,infummoautem  fpiritusfubtilifIimos;tunccontingere, 
quod  vedis  inaquampartibuscraflioribus,  ic  deinde  mediis,  fubtiliflimitandemfpiritusde- 
cidant,  verfi  in  ftillicidia  minutillima,  qua;  inaereobvehementem  frigiditatemdicimusge- 
lari,  &C  (icgelaca  decidare  permodum  lanajjtenuiffimae. 

Ccnclufio  fecunda.  Albedo  &  candor  nivis  oritur  primo  propter  frigiditatem  ficut  in 
phlegmaticiscorporibus,&  frigidarum  regionum  incolis  cft  videre,  qui  femper  funtalbio- 
res  illis,  qui  calida  locaincolunt.  Secundo,  quia  habet  admixtum  aereum,humidurn,  5c 
pinguecumipfisaqueis  (piritibus,quam  obcaufam  albefcitaqua  oleo  infula,  Deinde,quia 
aibedo  refultat  exopaco  temperato  cumDiaphano  feu  transparenti,hincergo,cuminnive 
opacum  glacieitemperaturDiaphanoaeris  admifti,  refultat  candor.  Ex  fimili  ratione  fpu- 
ma  aquJE  albefcit.  Opacitas  enim  aquxtemperatur  diaphano  aeris  admifti.  Nec  vero  ni- 
vis  candor,  uriM.  Albertusd:  Lovanienfes  opinati  funt,  eft  color  tancum  apparens  ,  ut  in 
multisconcretionibus  aereis  ,  fed  verus  &:  expreffus,  alioquin  non  itadiu  perfeveraretetiam 
in  nivecompreffa  ,  acminime  translucida.  Nimiriim  colores  veri  non  in  folis  mixtis  per- 
,*••    '      fedis,  fedin  imperfedtisedam  vifuntur. 

Conclufio  tertia.  Nivis  mollitiesoritur  ex  admiftioneaeris,  qui  facil^icedit ;  hinc  nix 
etiammolliorpruina  eft,  &candidior  ,  tumquia  plus  aerisadmiftum  eft  nivi,quaro  prui- 
nae  ,  tum  qub  pruina  ,  cum  tormetur  juxta  terram,  plures  continet  exhalationes  ficcas, 
quas  non  conrinetnix,  undeciimfit  nive  ficcior^jefteriam  durior,ficque  nixeftpruin^mol- 
Hor,licdt  fit durior  aqu*,  utpote  qua:  eft aqua  ficcior, ideo  enim  conrinuata &per modum  lanse 
decidit,  quod  nonhabet  aqua. 

Conclufio  quarta.  Nivis  flocculi  pleriimque  inftarftellarum  fex  radiis  diftindi  appa- 
rent ;  cujus  rationem  dat  Renatus  Defiartes ,  dum  ait:  nivcm  non  glaciari  hexagonam  ,  fed. 

hanc 


Philofopliico-Politica.  14^ 

hanc  figuram  coalercere,quia  pliiresdmulvaporcsgl.iciacireconjunguncinrotundum,  haee 
enim  rcbus  maximc  connaturalis  e\\  Hgura  :  Quod  autcm  ("cni  nec  plurcs ,  nec  paucio- 
rcs  vapores  concurrant ,  accidirquiacum  mcdius  vaporrotunduslit,  ejusrotunditatcin  pau- 
ciores  expleje  non  pofruncnccillapluicsadmittcre.  fApcricntiam  obviumcorpusrotun- 
dum  dabit ,  Llniones  v.  g.  in  plano  a-ijuali  conlulc  projicc  ,  utin  circulum  conHuant,  & 
eos  ita  fpontc  difponi  oblervabis,  utunioniinmedio  conlidcntifcKaliifcailbcient ,  <Si:Ucl- 
lam  crticiant.  Aliam  rationem  hujusfigurae  dat Tylkonsky;  nixait:  mulriimrcrrei  calefadi 
includit,  hoc  Irigore  intcrceptum  ijual!  (eafflandodilabitur  ,  qua  daca  porci  ;  fcd  in  ip(b 
dilapfu  deprehcnlum  a  fiigore  congclatur.  Oblci-vat  tamen  Olaus  M.  lib.  i.  Hift.  Sept  c. 
22.  quando  magisacceditur  verrusPolum  Ardticum,  tantomagis  quantitate  &  qualitateva- 
riare  nives  dclcendentes  ,  ut  potius  ftupcnda,  quam  inquirenda  raiio  lir,  cur&quomodb 
tot  fbrmse  &imagines,  tammollibus,  &:  exiguisrebustam  (ubitoimprimantur  ;  unoenim, 
codcmque  die  &  no(^cif. vcl fo.autpluresquandoquediflindtasfbrmasrepcriri. 

Conclulio  quinta.  Nix  gcncratur  in  mediaaerisrcgione,  quxfngidiflimaeft&redes 
nubium  ,  non  umen  in  infima(utPlato  cxiflimat)  qujeob  fuamcaliditatem  vaporem  facild 
in  humorem  rclolvit.  Sicut  autem  nun  nififrigidoloco  nixproducitur,  ita  frigido  etiam 
tantumtempore,  hvbernofcilicetvaporcscongelari,  &:nixgeneraripoteft.  Signaverbge- 
neiandx  nivisduo  (ijnt;  Primumeft  exnubiscfirpofitione,  quccmagisadalbedinem  inclinat, 
Alterumeft  ciim  aerisfrigus  coelonubilorcmirteicincipit;  &r3tioeft,  quia  quando  incipic 
genemri  nix,  nubesdifcerpitur,  &exea  cgrediturcalor,  qui  inaerem  fparfjjscumtepedio- 
rem  tiicit. 

Conclufio  fexta.  EfFeftus  nivisprimus  &'  prxcipuus  eft  ,  tcrram  toecundare  eimquc 
fertilem  reddere,quia('cnfim  humedtat.  Sccunduscft,  tovcrcterramfeminacontinentem; 
claudit  enim  ejus  poros ,  &  prohibet,  ne  vis  omnis  dilUpetur  ,  calbrve  ev.ancfcat,  vel  quia 
plurimiim  nitibliieft  nix  ;  unde  obeamcaufam  etiam  in  aqua  fiicile  refblvitur,  &  reloluta 
ventum,  live  auram  trigidiu(culam  exrpir.it.  Qiiocirca  anni  nivofiplurimum  fcccundifem- 
pcr  oblervati  tuerunt.  Hortietiamcultores,quaiidbtrigusperhyemem  fuitvaldeintenluin 
cum  copiolis  admodum  nivibus ,  adverterunt ,  Tulipas  non  tantum  binos  (cd  ternos  ,  6c 
quaternos  ex  eodem  caule,  vel  bulbo  fltpd  flores  protrudere.  Ideminaliisplantisoblerva- 
tum.  InAmericiERegnoChili  tanta  fiepe  copia  nivisdejicitur,  utintegrjevallesiisadmon- 
tium  ulque altitudinem  impleantur ;  cum  verb  nix  colliquefcit ,  alvei  mir^  exundanc,  qud  ex- 
undationeagri  &  pratafummoper^tbecundari  perhibentur.  BartholinusexPauIo  Warne- 
frido  lib.  de  gent.  Langobard.  c.  lo.  notat,  tcmpore  Papce  Benedicii ad  planitiem  terrx  tam  uhe- 
remniviscopiam  dejedam  tuitre,  prout  in  alciflTmis  montiumjugis  cernerp  liccc;  fecutam 
porroinaeftatetammiramterrie  fxcunditatem,  utalterafimilis  nullihominuminmemoriam 
rcvocari  pocuerit,  TeftaturetiamOlausM.  Iib.19.  Hift.fepcentr.  qubdlicetnivis  dejediEco- 
piaingensarboresfapeinfeptentrionalibus  regionibusdcpriinat,&adterram  ferd  declinet; 
quanootamen  nixcolliquefcit,  refurgunt  «Scdenub  eriguntur,  miramque  inde  ferdlitatem 
ooncipiunt.  Imbprata  incopia  nivis  tampingui&  tbecundo  virefcunt  gramine,  utpecorj» 
ab  iisdem  arcenda  fint,  neplus  depafcendo  rumpantur.  Similiter  in  Daniit  Infijlis  Fcrroenfi  • 
bus,  licct  ex  pluribus  rivis  inundentur ,  «Sc  la:tis  abundent  palbuis,  ex  nihilominus  partes, 
quxverfus  feptentrionem  jacent  &:  nive  copiofiorc  deflua  imprsegnantur,  multbaliisparti- 
bus  fertiliorcs  Jc  (becundiores  elTe  folenc  In  Siranagar ,  ut  Nirembergius  refert  lib  19.  Hift, 
nar.  c.  69.  IncoLc  (blcnt  nivevefci  pro  panc;  &:  in  prcemcmoratis  Dania  In(ulis  per  totam 
hycmemoves  in  pra;tuptispetris&  montium  jugis  nivecontectiscircumcurtare,  &  in  niye 
palbua  fua  quirere  (blent.     Erafmus  FrancKci  in  Dicurfu  de  nive. 

Tertius  cfFedus  nivis  elt ,  quud,  fi  quis  ei  lavct  manus ,  reddat  has  firmas  ,  eb  qudd 
nix  generctur  cxvapore  quodammodo  (icco<Sc  terreftri. 

Quartus  cft ,  quod  putredini  &conuptioniomnino  obfiftat,  ncc  facilb  quid  in  fe  re- 
conditum  tabe  infici  ac  computrefcere  finat.  Llnde  etiam  animalium  quorumlibet  demor- 
tuorum  cadavera  integumcnto  fuoacorruptionevcndicat^&ijiIslaniliautrefert/^w/W^tor- 
no  pifces  in  nive  haud  alitcr  ac  in  fale  ablque  ulla  putredinis  noxa  diutidime  confervari  Ib- 
lent;ratiopatetexdidis,quianempeutcunquenitro(3eft,  &:eKvaporeficco&  teireftricon- 
ftat.  His  adde,  qubd  carnes  &aliiquicunquecibi  (utobfcivatum  eft)  in difTolutce nivisJi- 
quorccoqui  citiusquam  inalterius  tontanx  lymphae  tcrvoremolliri,  acmagis  euamcandc- 
fcerc  foleaat ,  quod  fali  nitrofo  in  nive  contcnto  adfcril)endum  cxiftimat. 


CON- 


144  Meteorologia 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Morum  fenedlus  Politici  omamentunx 


PLacet  Romanse  Eloquentiae  laudatidimum  verbum  :  Mattm  fias  finex ,  m  diu  vivasfinex' 
Non  qui  diu  vixit ,  fed  qui  bene  vixit,  annofus  eft.  Senedus  quid  fit,  Solonrefpon- 
deat :  viuhyems.  Puer centum  annorum  eft,  qui  hyemem niveo  vertice  portat,&mo- 
ribus  infantefcit.  Non  femperCatones  funt,  quibus  pili  candicant.  Morum  gravitas  vi- 
tse  feneftus  eft,  Etiam  injuvenibus  canities  reperitur,  ArdetiEtna,  licet  niveo  fit  tegmi- 
ne  canus.  Senes  decrepiti  fjepe  juvenes  funt  moribus,  xftuant  libidinis  flammS ,  nutfiunt 
incendia  odiorum,  lafciviunt  ingenii  geniique  levitate.  Non  cani ,  tio»  rttgA  refmie  authori- 
tdtem  aferre  pojfmt  (ait  Romanse  gravitatis  exemplar  Cicero  de  viro  graviflimo  Catone 
Majore)  fid  honejie  aUa  fuj^erior etas frunits  amhoritatis  fribet  extremos.  Rigente  terra ,  niveis- 
que  contefta  tloccis  ,  herbarum  radices,  «Scinnatus  calor  non  extinguuntur ,  fbecunditas 
confervatur ,  pofito  candore  virefcit.  Dijftigere  nives  ,  redemt  jamgramlna  campis.  Vene- 
rabilis  feneftus  eft,  ubi  virtutes  junioribus  annis  plantatas  florcnt,  atque  inannolbs  frudtus 
SeM.ep.26.  maturefcunt.  SeneQ:utem florem  ayiimi  Seneca  nominavit.  Hyeme  fenetlutis  mores  ver- 
nent,  merita  autumnent.    Non  in  canis  ,  nec  in  annisv  fed  moribus  fanis  astas  numera- 


Cicero  in 
Dtal.  de 
fenc^Hte. 


Horat.1.4 
carm,  0- 
de  7. 


Iheodof 
Imp.apud 
TacitJ.it, 
(innal. 


tur.  IhiperfeUa  ejixtas,  nbiperfecia  eftvirtus.  Eft  &  in  adolcfcentibus  viccc  canities  ;  quan- 
domoium  honeftate  albelcunt.  Prudentiamaturi,verecundiadecori  decor  funtReipubl, 
Honor  non  capitiscanitie,  (edvits  integritate  comparatur,  Levisarmatur£eeft,qui'mori- 
bus  &  amorihus  pondus  non  addit ,  fit  licet  gravis  astate.  Inanefcit  vinum ,  quando  ace- 
fcit,  quiafpiritus  evanefcit,  Levitatem  fenex  induit,quandovolacilislpiritus  cxuic,quam 
liabuit  juvenis,  virtutem,    Ipfe  ilxo  tandemtriftisacore  fenesc    Non  inficiorfenibusrevc- 

rentiam, 


Philofophico-Politica.  145 

rcntiam ,  fi  morlbus  pondus  addant.    Sunt ,  qui  autumno  vernant  flores ,  &  vefpere  o- 
dorem  ipargunt.     Senedus  illa  honorata  eft ,  qux  quanto  viribus  ncrvisque  dcficit ,  tanco 
virtucerepuilulat,  &revirc(cit.     IdconliliiamecapiasPolitice.     Nonin  annorum  maturi- 
tatem  irudus  virtutum  differ ,  in  vere  autumna ,  hyberna  in  xftate.     Non  deiunt  Juvenes  cktr.di 
in  (juibus  eft  feneElns  venernbHis  moinm.,  &/anA  prudentM,       Jam  jin  cunis  maturuit  pro  vrfclo-yj^^^^ 
ria  Hcrcuics  ,  &  Herculem  in  prxtexta  Cyrus  egit.     Nolcitur  ex  ungue  Leo  ,  Sc  in  teneris 
plumisiliosadSoiis  obtutum  oculosaquilspullioftentant.     Tam  gravis  levibusinannisju- 
venisll-pc  eltanimus,utadultis  ofticiis  lufticiat.  Exempladoceant;  annum  agens  decimum  SHeten.c.t 
Sc  fepcimumjulius  Cteiar  Flamen  dialisdeftinatus  eft,  jamtumfceptro  maturus.     O6to  fu-  Ym.  Us, 
pra  decemCn.  Pompejus,  novem  &  decem  Odtavianus  annosnumerarunt,  &  civilia  beila^„„^J 
fnduperatores  fuftinucrunt.     Cauiantiannarum  cenuicacem  populo  ,  vel  refpondendo  ma- 
turum  le  probavic  Scipio  Afi-icanus:  Si  vos  ttAtem  mcAm  honorihHS  anteiftis  ,  &  ego  honores  veftros 
virtHtep-tceJJi,     AlexanderSeverusadmodum  PueraSenatu  Cxiar fadtus •,  Gordianus  unclen-  LiviM, 
nisiceptrumgeftavic,  Otco  tertius  indeMirabilisdidtus,  quia  inpueritia  pro  (ceptro  lapien- 
tiacanuic    AnidofccptroaftuelcuntAquilce,  fulminare  difcunt>  5cSolemportare.  Lamprid, 


QUiESTlO  IV. 

Sahsfit  uariis  adhuc  qu^Jitis  de  nivc, 

QLIaeres  primo.  Cur  in  altismontibusnixinveniatur,  cumnullafitinplanitic,  Vel  in 
vallibus?  Reipondeo  :  id  rieripropter  dcfcdum  caloris  ,  contingui  enim  (Lint  mon- 
tium  verciccs  medicE  acris  regioni ,  «Sc  proptcre.1  perpctuistrigoribus  hoirida  (untea 
loca,  qux  caufaeft,  quodmonces  Scychici  perpucua  tegantur  nive.  Accedit ,  quod  alta 
montium juga  magis  perBentur  vcntis ; &  tamecli  editioribus locis  fua  quoque  (blarium  radio- 
ruminiicreBcxio:  tamen  cum  montium  latera  hinc  indcin  protundum  cingantur  aere,  in 
quibusealucisgeminatioreverberatione  minimafit,  haud  dubie  miniis  incaleicunt  montes 
circumjacentiumPolorum  radiis,  quamvalles  ic  deprcni  terrarum  tractus.  Nec  audiendi 
funtnonnulli;qui  contendunt,  montiumcacuminacalidiorae(redebere,quo  propinquiora 
Soli  (unt.  Nampneterquam,  quod  experientiaconuarium  doceat,  ratio  ailata  irivola  cft, 
quia  ccKitudomontium  parummomenci  habet  ad  propinquitatem,  ciim  tanta  terra;  moles 
(ic  qua(i  punftum  ,  paribus  tere'  incervallisacoclo  diftans.  Alirumeft,quodre(ercFournier 
Geograph.  orb. not.  lib. i.  c.  n.  de  Heclamont c ,  quod  vcrtex  hujus montis perpecuis albelcac 
nivibus,  radicesveroconcinuisardeant  incendiis,it3ut  propiusicxmilliaribusimpunenemo 
accedcre  queat.  SimilitetinTrinacrii  montiSiEtnxcacuminc  nives  illafce  permancncific- 
quenovitvaftum  illudincendium  fub  nivibus  (ervare  hdem,  tScutPoctacanit: 

Lambit  contijutts  imoxia  flamma  prninas. 

InTenerifalnfula,  quce  una  eft  ex  FortH»atis,monKmeffe  fcribit  Cardanus  de  variet.  lib,  T, 
c.  4.  qui  alciftimus  caput  inter  nubila  condit;  in  piimoautcm  viret,  inmedio  nivofus  eft,in 
cacuminefumumcmiccit,  caufam  fubdic:  Altiftimusenimcumlit,  Sc  latior  in  medio,  quam 
cacumine;  exhalatio  periuperiora  fertur,  non  in  medium ,  quia  latera  a  centro  plurimum 
dift;mc ,  ncque  pcrforatus  eft  in  ea  parte.  Humor  autcm  defluens  radicem  virentem  fa« 
cic. 

Contra  aucemRegiones&urbesAuftroobjedjE  raronivem  fentiunt,  utRoma,  Genua» 
Ncapolis.  Eadem  quoque  eft  cau(a ,  quod  incerdum  ad  radices  montium  ,  (eu  in  vallibus 
pluet ,  in  moncibus  auccm  ningac,  quia  nix  ,  qux  eft  rara  ,  a  tepiditate  a^ris  inferioris  inter 
dcfcenfum  eliquacur  inpluviam;  in  moncibus  veroalcisacr  cftfrigidior,  ut  nix  eliquari  non 
pofiic.  Hinc  ctiam  Plinius  teftatur  lib.  2.  c.  loj.  nunquam  in  alto  mari  ningere,  quod  cali- 
diores  exhalationes,  eam  prius  liquefaciant. 

Quaeres  fecundo.  Quare  dum  ningit ,  mitiiis  (kvire  frigus  obfervetur ,  maximd  fi  raa- 
gnum ,  Sc  ficcum  antea  prseccfTerit  ?  Relpondeo ,  rationem  effe,  eo  ,  quod  nubes  niveprsB- 
gnantes  coardcnt  aerem  terrae  vicinum  ,  &  halitus  6  terra  crumpences  rcpercuciant ;  vcl 
quiadum  vapores  in  fecunda  regione  acris  congelantur,  fpiricus  calidiorcsextrudunt ,  qui 
relapfi  noftrum  aerem  calefaciunt.  Hinc  quanto  intenliiis  regnat  fiigus  ,  tanto  minores 
cadunt  nives,  quia  magis  cxficcacsE  majori  frigore,  minus  libi  cohcerent,  Sc  licet  in  fe  invi- 
cem  impingant  ,frangunt  fepotivls,  quam  coalefcant.  Si  quem  tamen  fenfdre  calorem, 
centinuo  fibitcnacicer  adhxrent;  undefit  >  ut  pila  nivcapugnominoremontisvcrticcvolvi 

T  csepta 


146  Mcteorologia 

capta  ingvandem prius molem concrclcac,  donec  radicem  montis  attingat,  Talis^Dolfri- 
niorummontibus  lapfuurbem  integram  obtriviirulcgiturapudOiaumlib-ig.c.if.  InCam- 
bizena  fcpe  (pont(^  le  ita  nix  emontibus  decidualenlim  agglomtrat ,  ut  integras  hominum 
catervas  obruat.Scrabolib.  11. 

Quxres  certio.  Cur  in  Norvegia,  &c  aliis  Regionibus  feptentrionalibus  ,  quse  pend 
femper  vtfliuntur  nivibus,lepores,ur(i ,  cervi ,  <Sc  vulpcs  (arpe  lint  albi  ?  Refpondeo  :  Ra- 
tionem  tfic,  non  quia  paicuntur  nivibus,  ut  quidam  volunt,  fedquia  ,  cumpeneperpetuo 
videant  nivcss  ex  earum  imaginatione  concipiunt  tcetus  albos  ,eo  padto  ,  quo  oves  Jacob 
ex  alpcdu  virgarum  veriicolorum  concipiebant  fixtus  verlicolores,  ficut  &:  pavones  dicun- 
tur  albi  lieri,  liIocus,ubimacer  incubuc,  albototus  inducatur. 

Quiieres  quarto.  Num  nivium  candor  obfit  oculis  i  Rerpondeoaffirmativd,  quia  ni- 
mis  inccnlLiscandor  perflringic  oculos.  Unde  ,  qui  in  mediis  nivibus  habitant,  plerumque 
debilioris  vilias  efie  folent.  IcaGa!enus>lib.  10.  deufu  part,  c.5,  (cribit.  Xenophoncls  mili- 
tes,  e  Perfideredeuntes,  dum  per  mulcam  nivem  iterfecerunt,  oculisplurimum  la-(bs  fui(- 
fe.  Idcirco  eciam  in  RegnoT^if.f  inco!;.u  moncaniperfpicillis  cancellacis,  ac  reciculacis ,  ubi 
continua:  nives  in  oculos  cadunt ,  uti  (blent ,  uc  radiorum  nimium  candentium  affluxum 
nonnihil  caftigent. 

QiKcres  quinto.  Cur  nix,  ut  obfervatum  eft  inalpibus  ,  etiam  quandoque  rubefcat? 
Ref^^ondco,  fieri  hoc  ex  eo  poteff,  quodaercEe  partcs(quas  candoris  etiam  caufam  elledi. 
ximus)  cum  tempore  avolenc ,  &  materiam  nivis  deferentes  ,  cam  mixturam  relinquant, 
qus  rubori  plus  accedat.  Euftathius  vero,  dum  refert,  in  Armenianives  rubicundas  inve- 
niri,  docet,  hoccontingereideo,  quodexhalationes  ibi  frequentesexlocis  minioabundan- 
tibusafccndant.  Ejndem  caulam  afTcit  Alexander  abAlexandroIib.^.Genial.dier,  c.9.  de 
rubicundis  nivibusinScythicemontibus.  CoeruleaEeciamnivesvideri  juxta  fretumMagali- 
anumatiirmatCardanus  lib.  i.devariet.  c.4.  tierique  hoc  non  tanciuTiobvecuftatem  ipfam, 
fed  quodadglaciematrara  accedat,  (S:pro(pe£tuselonginquo  fit,  quemadmodum&in  ae- 
recocruleum  oftendat, 

Quxres  lexto.  Cur,dum  ningic,  fonusvocum  Sc  campanarum  difficilius  percipiatur? 
Refpondeo,  rationem  elfe,  quia  nixaerisagilitatem  auferc,  6cin  ftocculosnivisfonus  toties 
impingit,  uttandemdillipetur,  nec  pereorumintervallaintegerpermanarepoflit. 

Quanes  feptimo.  An  animalia  in  nive  nafci,  Sc  vivere  poflinty  Refpondeo  ,  lic^t  in 
glacie  nullum  oriri,  autviverepofle  videaturanimal,  quod  eacongelata,  adeoquefirigidifli- 
nia,  omnideltituacur  calore,  quocamen  opushabentanim.ilia,  ucoriridkviverequeanc,  fi- 
cutdocer  Ariftoceles ;  nix  tamen  ,  quia  mixtum  quid,licet  imperfectum  &  humidum,  ut- 
poteexvaporibus  concretum  quoddam  eft;  nullumaucemhumidum  finecaloreefTepoteft, 
ut  idemPhilofophusdoceclib.  f  degenerat.  animal.  idcirco  eciamanimalia  qusdam  in  nivc 
oriri  &  vivcre  pofTe  negari  nondebec,  llndeHelmoncius  tradit,  in  nivibus  vermes  nafci. 
VerilTinilius  camen  eft,  animalia  cum  nivibus  decidua vel  fub  foliorum  in  arboribus  congerie» 
velalibilatibulumaliquodhyemeappropinquancequcefivifreatquecummagnovencorumim- 
pecu  al  io  dilperfa  ,  nivisqueflocculis  conclufa  denuo  dejedia  efl"e.  Quaeinfedta,cumde- 
indevivificisSoIis  radiis  feriuncur,  auc  alio  proficuo  calorefoventur,  facile  iniistorpidifpi- 
ritus  animantur,  6c  fic  iplahujusmodiinfeda  quafiinvicamrevocantur. 

Quaeres  ultimo.     tltrum  nix  aliquandolapidefcat  in  cryftalfum  ?  afiirmat  hoc  Plinius 
Jib.57.nat.Hift,c.2.     Ideoneceamrepeririteftatur,  nifiubi  maxime  hyberna;  nives  rigent,    , 
-utin  cautibus  Alpium.     Undeipfam  p!erumquealocisinviisfunependentesextrahunt.Ita-    ', 

que  ait,cryftallumefle  glaciemunde&nomenGrtecidedere.     Diciturenim^-fiJ^/w^ii^^ideft, 
glaciesj&o-^^^^^i^iidcft,  contraho;  quodex  glacie  frigoris  vehementia  obdurefcat  in  lapi-    1 
dem.     Gigni  vero  itaCryftallumcontirmat  praefens  experientia;  ciimhocetjamtempore  4    ' 
prsalris  &  firigidiflmisrupibus,  ut  d  Perfinianis,  quce  in  extremis  Noricis  funt,  evellatur. 
Veriim  &  intraterraminvenistainmetallicis,quampropriis,utalios  pretiofos  lapides,  cry. 
italium  invea  iri  conftat. 

A  P  P  E  N  D  T  X. 

PRimo.     Nivis  arrificialisproductio  fequenti  modo ,  ut  tradit  Kircherus  in  arte  luc.  lib. ;.  c. 
2.  confici  poteft  :  fiat  ^  laminis  ferreisTholus,  five  hxmifphcerium  ,  duplicatis  ita  lami- 
nis ,  ut inter utnimque  nix glacies  nit)-o ,  vel  vitriolo  mixta poni  poflit ;  aptentur  infra  tho- 
lumfblles,  quiflatu  conrinuoaerem  ad  tholum  refrigerent ;  ita  fiet:  utlifub  tholo  in  cubi-  •  ■ 
culo  vas  aquEe  ferveat ,  ^  qua  vapores  ad  tholum  fublimentur ,  hi  a  nivibus  frigefadli  'm    [ 
teauiflimas  guttulas  refolventur  ,  quia  vero  a  vento ,  foliium  ope  excitato  ,  impetun- 

ttir 


r= 


Philofophico-Politica,  147 

turiin  nivem  gelabunt  •)  &:  decidendbus  floccis  omnia  contegent.  Alio  modo  fic  ricif 
potell ;  Includacur  a^juatubo  vicreo  ;  hx'c  diu  mulcum  agicecur  ,  innumera:  hinc  cmer- 
genc  bull;E  ,  L]ua'gcIidoaeri  expoliccE  inveramnivemabibunt.  Sicetiampruinaproducipo- 
tcJt,  li  nempe  hybcrno  rempore  incra  vas  krvencis  aquaeplenum  Irigido  aeri  expolitum  ca- 
jilliaut  tbiia  roris  marini  (iilpendantur,  vapores  congelati  concrdcunc  in  pruinam  ci  (imi- 
em,qux  hyemis  tempore  crinibusadhxrefcic,  livequsexhominiimvelequorum  halitibus 
prodit. 

Secundo.  Anno  ifio.  Regina/^^r/j  filium  edidit  £w^««t;/'  Regi  Lufitanix  Paai  fpecie 
Sc  forma  limillimum ,  qui  Henrfcus  appellatus  eft  ;  eodcm  die ,  quo  Princeps  hic  in  lucem  e- 
ditus  fuit ,  0!r/:pp<>  (  in  qua  quidem  urbe  proprer  iiimmam  cceli  temperiem  monftro  (imilc 
eft  ,  partem  aliquam  nivis  intueri)  plurima  nive  confperfa  iuit,  quod  multi  fic  incerprcta- 
ti  (unt,  ut  ea  ni\c  mentis  candorein,  viciepurii.atem,  Sc  contincntiam,  virtutis  eximix  fae- 
cundicatem,  qux  in  hoc  Principe  mii-abilicer  cluxit ,  prxmonllratam  tuiirc  dicerent.  ita 
Orolius  Iib.8.  rerumEmanuel. 

Tcrtio.  Narrat  Olaus  M.lib.  19.  c.  if.  in  partibus  feptentrionalibus  ,  nivem  tanta  copia 
dejici,  ut  arborum  rami,  iplique  arbores  ita  ramis ,  &  arboribus  innedancur,  invicemque 
fbrnicario  qua(i  opere  coharcant,  (icque  in  longiflima  ambulacra ,  etiam  multorum  niillia- 
rium  fub  nive  miie congelata  protendantur. 

QUiESTIO  VII. 

COnclufio  prima.  Grando  efl;  congelatio  aqua* ,  quae  cum  a  vcnto detinetur,  &agt- 
tatui",  commiicetur  multis  exhalationibus  ficcis  &  falnitralibus ,  quarum  vi ,  acce- 
denteeciamtrigore,  congelafcit.  Diflinguitura  nivc,  quia  nix  cft  nubis  ftillicidium 
innere  congelauim  ;  grando  autcm  cfl  imber,  qui  grandioribus,  vel  nimbus,  qui  maximis 
guctis  decidit,  in  aere  congelatus,  Si  acciJit  tempore  a-flivo  :  ejus  materia  rcmota  cft  (pi- 
ratio,  magni  caloris cfiicientia  in  fublime  evccta  ,  iSc  in  nubem  paulo  denfiorem  &:  calidio- 
rem  concrcta.  Materiaproximaeftimber.  In  quemnubcs  (olvitur.  Proxima  caufa  effi- 
cienseft  etiam  calor  circumfu(i  aeris;  aquam  perantiperiftafim  refrigerans,totumque  ab  cx 
calcKcinexprimens,  tk  extinguens.  Quo  fit,  utgrando  horridior  acdurior  fit  cocceris  im- 
prcdionibus  humidis,  qujein  acre  tiunt.  Siautcm  grando  exiflat,  cumomnia  circumqua- 
que  algen:,cjusremocamatcriaeftex('piraciOjnontanto  c.ilore,  necintam  denlamcalidam- 
que  nube.n  coacla.  Proximavcro  cfficiens  caufacftfrigusacrisambientis,congelantisque. 
Caula  lormalis  eft  fpecie  globulorumcongbciacushumor.  Numerusaucemtantuscftglo- 
bulorum  ,  quancusguttarum;  nam  fingulaguttx  frigore  concrefcunt  &c  fiunt  grandines. 

Conclufio  fecunda.  Grandotit  &  gcneratur  tum  in  mcdia,  tum  in  infimaaerisregio~ 
ne;  Rc^tio  eft,  quiadura  omnia  circumquaque  rigefcunt,poteftaerinutraqueregioneido- 
ncam obtiueietrigoris vehementiam ad conglaciandam aquam.  Dum autem vigetaftus, po- 
teflin  ejusdemlocisper  antiperiftafim  tancum  fiigoris,  quantum  ad  eundem  eti-cdum  opus 
lit ,  incra  aquam  coalefcere.  San(i  gelari  nonnunquam  grandinem  prope  tcrram ,  illud  ar- 
cumento  dt,  quod  interdumgrando  deciditinterceptis  pakis,  quas  aquacoiicrelcens  infe 
incluicrat.  L[ndenegandume(t,(empergeminationemradiorumininfimaregione  aeristan- 
tam  clfc ,  ut  trigui  ad  conglaciandam  aquam  necelfario  expuguct  &  interimat.  Accedic, 
quodprardidaconglaciacio  nonadfiigusduntaxat  circumjtcti  corporis,  fed  interdumade- 
juicalorem,  <Scad  anciperift:ifim,  ut  lijperiusdiximus,  relercndafit- 

Dices:  Grandonon  rotunda,  fed  angulata  eft,  fed  hoc  eft  evidens  fignum,  quod  non 
ex alto,  nempe  cx  mcdia  aeris  regione  cadac ,  aliter  aitis  attritu  rocundarecur  ,  cigo.  Re- 
fpondeturprimo  negando,  giandinemaliquando  nonefierottmdam,  Secundo,illagrando, 
qua:rotundicate  carct,  autgcneraturininfimaa^risregione,  aut  in  ea  franglcur,  quod  Ibrc 
poteft  cumeo,  quodinmediaafrisrcgione  fueritgenica. 

Conclufio  cerria.  Dividicurgrando  ex  quantitate  &  figura.  Ratione  quantitatis  eft 
vel  maxima,  vel  minima,  Maxima  eftgrando  inorbiculos  lolidos  ^  duros  inllar  lapidum 
compacia.  Minar,qua:  vuIg6granuIadicitur,cxhumore  leviccr<St:  mollitcrcompactocon- 
ftat,cumquecx  altiorilocodelcendat,  globuli  ipfipaulatimcxilla  mora  liqueicunt,  ic  arte- 
runtur.  Oclonarum  circitcrlibrarum  grandincm  A-fajolus-,  non  minorcm  humano  capitc/- 
fidorits.iz.  pedimilongitudincBontinius,  12.  pcdeslongam,  (cptcmlatam,  6c  duos  altamSi- 
gcbercus  1636.  ia  tcrntorio  Rodiugeuli  30.  libris  gravlorem  vtfam  alii  memorant.      Digiia 

T  a  meraQ- 


148  Meteorologia 

memoratu  grando  illa  eft  ,  quiDELis  percuflit  Pharaonem  ,  fuetitque  haud  dubie  maxima 
ciim  incotaterraiEgyptiabhomineulquead  jumenca,cun£i:amque  herbam  &li^num  con- 
fregtrit,  utconftatex  ILb,  Exodic.9,  pariter&  illagrandoinfolitaefLieritmagnitudinis,  quam 
Dominus in  exercitum  qui-nque Regnum  urbem  Gabaon obfidentium  immifit , dum  ti. ftatur 
facer  textusjib.  |oIliiecap.lO.  Et  mortui (Unt  multoplnres  lafidibtts grandinis ■,  quamcjmsgladiofer- 
cujferunt  filii /fi-iul.  Inierprodigia,  quce  Hierofolymicani  Regni  Chriflianorum excidiuman- 
no  H87.  a  Saladino  iEgyptio  illatum  pr2eceft&re,Tyrio  memorante  ,  prxter  infuetos  terrae 
£notus,ventos  atroces,  folis defedtus ,  marelolicooEftumajore  redundans  etiam grando frc- 
quens  inftarovi  anferini  ca;Io  decidit.  Ratiovero  nacuralishujus  magnicudinis  inter  cce- 
tcras  fuperiusannotatasnon  poftrema  eftpugnaventorumrigidicrum,quxmateriam  gran- 
dinis,  dum  adhucmollior  eft,  &  ceu  nivis  colliquefcentis  incer  (e  varie  collidit,&ingrandio- 
rem  molemconfbederat.  Quodadfiguram  ordinariam  grandinis  attinet ,  ea  interdum  eft 
rotunda,  incerdumangularisvel  ovalis.  Rotunda  eft,  quando  a  terra  generatur  remotiLis, 
alcius  enim  delapfaafris  concacfu  acceritur  acquerotundatur.  Angulariseft,qu3ndogene- 
ratur  prope  terram,  lic  enim  non  atteruntur  latera  ejus.  Ovalis  vero  caditexinlliSicienti  ad- 
hucattntu  &  ina^quali  contadu  aeris;  aut  comicantisgrandinis,  Quod  (i  interdum  in  glo- 
biilisgrandinum  ligna,pili,  palejE,arenulx,fimilesquequisquilia:reperiancur,non  hieccon- 
tinuopraftigiisadlcribenda,  namhsc  calorcceleftisauxilioventorum  una  cum  vapore  fur- 
•lum  evehere,tScvisdeindefrigoriscongelandovaporem  agglutinare,&  infererc  potuit. 

Curautem  grandiniinterdum  imagines  miritica;  vanorum  animalium  aliarimique  re- 
3rumfiatimpreftLe,  explicatueftdifficile.  AJbeitusquidemM3gnusavirtute&:  nimia  callidi- 
■tate  ,  vel  lingulari  aiiqua  conftellatione  ccelcltium  corporum  has  imagines  ita  conformari 
cenfet.  Ego  hxc&(imiliainterportcncanumero.  Tales  grandinumipecies  memorablles 
Nauclerusdefcribic,  qjarum  ea,  qusanno  1240.  Cremon^  decidit,  nucum  magnitudineim- 
preiramcrucisfiguram.tacie'mqueChriftiadfcriptisverbis:  JESIIS  NAZARENUS  con- 
tinuic.  Altera  vero  in  Regionibus-feptencrionalibus  annoi^^f.  menfe  Augufto  docidenSjhu- 
manas  faciesexhibuit,  cujus  mentionem  quoquelacitCrantziuslib.  ^.Vandal.  cap.  42.  duin 
memorato  anno  circaAftumptsD.Virginis  teftum  inSaxonia  cecidifti;  fcribit  grandinem, 
qua;  humanae  faciei  imaginem  prxtulerit.  Barbata  inquit  virorum ,  fceminarum  vero  crifpan- 
tibus  involuta  peplis  imagoingrandinecernebatur.  I^udo\acusClavicel!Jus  meminit  gran- 
dinis  fanguine  mixcce,qua'inagroBononien(iadAnnumChrifti  15-57.  menleAugufto  cecidit, 
ineainventafunt  grana  ,  qucepondere  libras^g.  exceflerunt.  IIoc  ex  eadem  rationc  natu- 
raliter  contingere  potuit,  quapluviam  finguinem  fieri  (ijperiiis  annotavimus, 

Conclulio  quarta.  Frequentius  vere  oc  aucumno  gvandinesdecidunt ,  tefle  Arift.  r, 
Met,i2.minustrequenter  in  teftate ,  nunquam,  aut  rariiTime  in  hyeme.  Ratio  eft ,  quia  in 
vere&:  autumno  calor  (iitficiens  adeft,  qui  excitare  poflit  vapores  ,  qui  deinde  a  frigiditate 
per antiperiftafin  audti,  facile conftringi  pofllint.  Autumno  autem  foEpiiis  quam  vere fic  gran- 
do-,  quiaciimaucumnus  (ijcccdatcalido  sftatistempori,  vapor  magis  eft  idoneus  ad  celeri- 
ter  tk  duriifime  congelandum.  in  a-ftate  miniistrequenter  contingit ,  eo  quodSoI  mate- 
-riam  pxne  omnemgrandinis  confumit.  Inhycme  aucem  proptertrigidit.item  poros  terra: 
<:on{hingentem ,  atque vapores exh.-ilare pTohibentem ,  raro,  aut nunquam generatur.  Ea- 
demratioeft,  cur  pleriimque  grandocirca  raeridiem,  rai-ocircaortum  &  occafum Solis, ra- 
riftime  nodudcciderefoleat,quia  ncmpe  adelev.indam  copiam  fufticicntem  exhalationum 
coagulantium  requiritur  tempeflas&:  hora  calida.  Deinde,quiacoagulario  grandinis  folet 
procedereex  anciperiftafi,  (eu  circumobfiftentia  contrarii.  Sicutenim  aquce  puteales,qux 
hyeme  (ijnt  tepidce,  a:ftate  evadunt  frigididlmcE  ,  eo  quod  (rigus  propter  obfidionem  calo- 
TLS,  recipiat  feinprofundo  terrx;  itacum  magnacopiaaquarumavento  detinetur,  &:  obfi- 
detur  a  calore  meridiano  ,  vaWe  frigefit,  &  ccngelaicit ;  Sc  quia  nodtu  ,  mane&vefpere  a- 
quaenon  obfidentur  abintenfocalore,  nonfolettieri  grando.  Sitamen  ex  alia  caufa  inLfri- 
eidentur  vehementei-,  quodrarocontingit,  tum  prxter  morem  grando  gener.atur  etiam  i- 
Sis  temporibus, 

Quceres  pi-imo.  Curaqua,  dquafitgrando,  celeriuscongeletur.  Refpondeo,ratiOi- 
nem  effe,  quia  retinetinlealiquidcaloris,  quemadconglaciationem  multumconferre  con- 
ftat  experientia  ;  fiquidem  aqua  prxcalefafta  frigido  coelo  expofita ,  impenfiiis  ccleriusque 
xeftigeratur;  nimirumT  quia  caloraquam  attenuat,  &  rai-efacit;rarefa£fa  hofK  magis  patet, 
ejusque  vim  incundtanter  recipit ,  quemadmodum  &  denfa  ob  materiae  multitudinem  per- 
tinacius  refiftit ;  ita  fit ,  ut  aqua  pluvia  obinclufum  calorem  facilius  in  gelucoeat,  quia  ra- 
x'\ov  eft,  pioindeque  infinuanti  fefrigido  aeri  faciliorem  pra=bet  aditum. 

Quceres  lecundo.  Cur  nunquam  foleatgenerari  grando,  quinvehemens  ventus  prx- 
celTerit?  Refpondeo ,  raiionem  erfe ,  quia  li  aer  tenuis  eft  3  uon  eflifrigidus ,  quare  gelafcere 

noa 


Philolophico-Politica.  149 

non  poteft;  vapor  fi  craflus  absque  ventis  cogi  nonpotell,  unrleut  aquacongelalcat,  dcbec 
diutius  in  aae  dccineri,  <Sc  agitari  a  vento ,  ut  comuiilccatur  cum cxhalationibus  liccis,qux 
liint  atjua:  coa^ulum. 

Quxres  tcrcio.  QucE  caufifit,  cjuod  intcrdum  ante  exortum  grandinis  map^nus  qui- 
dam  (baitus  audijtur.  Kefpondeo  ,  heri  iioc  vel  ideo,  quia  pugna  eltacerrimaexh.ilatio- 
numin  nubibus,  qux  erumpcre  nitentes  variaagitatione,  motu  atque  attritu  muvmur  cuin 
tra^ore  edunt,  licut  ex  oUa  tervcfcente  liquore  ftridores  excitantur.  Veletiam,  quia col- 
liduntur  jam  congelatx  guttulce,  dum  alia;  in  alias  incurrunt  <Sc  impingunt. 

Qu^res  qu  *rco.  Cur  grandinem  in  xftate  fepO  magna:  gutt*  pluviales  prxcedero 
foleant )  Retpondco,  hoccontingere,  quodpriores  quicdam  gutta:  ob  aerem  non  dum  la- 
tis  infrigidaturn  congelari  nequcant ,  quocirca  ita  primiiro:  Jibere  cum  gravitate  fua  dcla- 
buntur. 

Quxres  quinto.  Curgrando,  ciim  fit  nive  durior,  celeviustamenliquefcatnive^fta- 
rim  enim,  ut  tcrramattingit,  liquelcit  grando.  Refpondeo  ,  varias  hujus  rei  ab  Authori- 
bus  rationesadtisrri.  Primo,  quiagrando  aqux  cft  propinquior  ;  cft  enim  aqua  concreta; 
nixautem  non  tit  immediate  abaqua,  fed  exvapore.  Cumergo  nixlongius  abfit  ab  aqux 
natura,  quam  grando,  nihil  mirum  eft,  eandemdurabiliorem  elfe,  quamgrandinem.  iie- 
cundo,quia  caVidior  eft  aer,  cum  grandinat ,  quam  cum  ningic.  Tertio  ,  quia  plures  limt 
(piricus  trjgidi  in  nive,  quam  in  grandine  ,  ficque  ipli  impediunt,  utftutim  nix  acl  ftatum  a- 
qua:  redeat.  Quarto,  D.  Hamel  inMcteov.l.i.o,;.  id  propter  ipfam  denfitatem  grandinis 
fors  evenire  exillimac ,  quemadmodum  enim,  inquit ,  libra  plumbi  citius  ,  quam  butyri  li- 
queiclt,  quod  ubipars  unacalorem  concepit,  ftatim  eumproximu;  communicat,  &itaqua- 
li  per  manus  citilhme  calor  per  omnes  partesditHmditur. 

Quxrcs  fexto.  Quid  libi  velit,  quod  grandinis  globuli  obferventur  in  mediohabere 
nucltum  liibalbum  ac  veluti  niveimi.  Relpondeo:  Ex  hoc  interri ,  quod  ante  generatio- 
nem  grandinis  gcnerctur  nix,  quxeftvelutifemengrandinis; cumveromultaaqua  circum- 
iufa  aJhjeictcit,  &  conge'atur,  acgvandinem  pcrticit.  Nec  mi»-um  ell:  ,  media  ceftate  ge- 
nerari  iuvcminnubibus,ciim  illamvideamus  aliquandocadcrcinmontibus  inliimmiscafo- 
ribus,  <Sc  credendum  eft,  quoddcfcenderet  etiam  in  loca  humilia  >  nifi  a  calore  acris  in  i- 
plb  deiceniu  rcfijlveretur  in  aquam, 

CoUiges  primo,  cum  exhalationes  ficca:,quibus  etiam  conftat  grando  ,  habent  virtu- 
tcm  aduftivam  ,  non  folum  giandinem  flagellare ,  &  profternere  legeces  ,  liid  &  adurerc, 
quodcunque  tangit,  ita  ut  poft  paucosdies  marcelcat.  Quod  fi  vero  grando  admifta  lit  a- 
quac ,  licct  non  minus  rtagellet  lcgetes,  minuscamcnadurit«Sc  damnificat.  Ratio  eft,  quia 
aqua  abluit,  ac  detergit  exhalutiones  fegstibus  noxias.  Hincetiam  procedit,  quodfipau- 
lo  poft  grandinem  fuccedac  pluvia,  grando  reddatur  minus  noxia,  cum  pluvia  abluic  cxha- 
laiiones  legetibus  pcftileras. 

Colligcs  fecundoexKirchero,  modum  conficiendigrandincmartiticiolam,  nempe  (i 
intholotcrreo,  ut  de  modo  pluvixfaciendcerctulimus,  vaporinpluviam  refolvitur,&tuiic 
iniira  cholum  tblle  trigidior  ventusexcitctur,  pluviam  denlabit  in  grandinem. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

InconcufsuiTi  eile  decet  ad  grandinem 

malorum. 

F\bulam  io  fadum  converte  >  Folitice.    Nulla  Minervae  adverfitas  erat  adverfa ,  nulla 
calamitascabmitota.     Nam  Icuto  tegebatur  immortali ,  ex  fulb  auro  ,  quod  necMar-  Ariji!d. 
tisfurores  infrcgerant ,  nec  trifulca  jovis  tulmina  pcnetravcrant.     Scuto  lat  teclus  eft  Hjmn.in 
bono ,  cui  animus  ncn  vaciilat.     Proltrata;  virtutis  eft  ,  cui  ad  omnem  cafum  fpiricus  jace-  Mi»erv. 
at.    FciTCusficPoliticus,  <5i:adm«lfemgrandinisinconcuftus.     Segetemfacil^legitgrando,  Ilomtr.z 
&  antemelTem  dcmetit,  quia  tremulo  culmo  lijbfiftit;  acMartius  animus  i£lum leverberat»  Ui*d, 
nec  dcmeti  fibi  caput  patitur,  quia  impenetrabili  fcuto  tortitudinis  latera  induit.     Lignea 
cohirentbafevitiumgemmx,taciligrandinis  calu  in  terramdeciduntbaccse  ;  quia  laureato 
ftipitenonfuftentancur.  atanimoGigascotfibi  exglaciatislapilliscolligit  gemmas,  quotca- 
libuspremitur:  Laurcatusexconflicturecedit,  quianuUitiilci  perviumlacertumgcrit.  Non 
poteflare  mutatur.,  »ok extoUitur  pro/peris ■,  yien  trifltbui  mergiiur.     Mcllis  grandinea  illi  glorice  fc-  Cic.lt. dc 
mentis eft ,  in imbrc glaciali  fpiritibus  calct, quibus len-cos  ctiam bolos  digcrat.     Inquilinum  tjfc^ 
torporegcIUtHcrcijilemjlatteaus  eil,  quihoc  incolagaudct.    Cariofumtecturagiandine 

T  3  fran- 


I50 


Mcteorologia 

fiangitur :  in  probatam  fi  lamiaiam  /»//»>,  &  refilit.  Nubifragium  faxorum  ,  ut  plumx ,  ex- 
Lipf.  l.  2.  cipitur ,  cum  in  bene compaginatura unimum  mcidit.  Ut  grando ,  tetiii  magno  firefitu,  illija ,  ipja 
de  Con(l.  tamen  dijfilit  :Jicclades  in  frmnm  animnm  fi  iucidant ,  jrangHntur-i  mn  frangunt.     Jufl,  LipC  M. 

C.t9.  .  .    A  A      -«.-   '  -  ■  <- w*-**^*''*** ■  •■A» 

Q^apttol  ^^ ^— •* M-.  4..t.^ 

Qmcciar. 


Antonius  te  &:cocronominePhllofopl^usmoeroreve1gaudio  mutaTinun«|uarovi(useft,<]uia  ' 

in  ferreum  inciditlinimum  ,  quad  nulla  varietate  alteratur.     Media  inter  lacryiTiantis  cceli 

profluviapulchrior ridetTiiaumantias.     Turbidisfion  turbatur  mente  ferenus _,  inipfa  rerum 

perturbatione-itat  animi  fudus.    Nunquam  virtutis  moiic  documentum  eft ,  ejusoiagnitudo 

calamitatibus  approbatur.     Ariftae  ventofluauant,  &  grandini  fuccumbunt;  qui  adaman- 

temmentegerit,  incudes  fatigabit ;  ipli  grandinisglobuliadamantes  fient.     Adverfia  fortmt 

itela^  qHibHsgenus  hHmanHm  dehelktHT  ^gfandlnis  mor^  Aijfultiwt ;  cjH^Sncuffii  tdiis  .,Jin£  hIIo  habitm.  ^ 

Sen.ep.-ff  ns  incommodo  crepitatac  filvitnr.     Infelicem  dicebat  Bias  Priensus  eum  ,  qui  ferre  nequiret 

Diog.La.  infelicitatem.:  feliciffimum  ego  affirmo ,  qui  non  modo  ferre  non  poflit ,  fed  in  apla  infeli- 

ert.  l.  i.de  citate  fe  dicit  felicem.     Exegon  legatus  a  Confulibus  Romx  in  dolium  ferpentum  miftlis, 

vitd  Phi-  circum  mulgentibusveneno  turgentibuslinguis,  adva-ii  paffus  eft  nihil.     Piyllis Marfisque 

lefoph.      vipers  non  nocent,  Ophiogenes  Infulx  Cypri  incolie  corporis  umbraangues  terrent.    A« 

PhniHs  l.  j^jjj^j  roborequi  prxfbnt,  contrariis  obviant :  malis  non  cedunt ,  fed  contra  audentius  e- 

unt.     Tanta  ctiuiique  fnntmdla  velhon£^  qnantHS  efijinimHS^  qni £a  fuBinet.     Telo  omni  praflan- 

tior  animus,     Forti  grandinum  faxa  cera  funt .  Timi<io  & ignavo  pIumJE  &floresgIobi  bel- 

lici  apparent ,  cum  fblio  tenui  (ibilo  tremit-     Generofo  fanguine  qui  imbuitur  tam  ad  Atri- 

cos ,  quam  Favonios  ridet.     Qualis  ille  orbis  bellique  miraculumCarolusV.  AuftjiK  Glo- 

ria,  Hifpaniarum  Decus  ,  res  larcas  fcu  acerbas  vultu  femper  eodem  accepit :  tanta  oris,  o- 

culorum ,  totiiisque  hominis  conftantia,  &  quafi  percnni  lerenitate,  ut  in  media 

grandine  ciSol  luxeiir. 


28,  c.  3. 

Cicero2. 

ThJc. 

Zenocar. 
Ls.Caro. 
it\ 


I 


Philofophico-Politica.  15I 

QUtESTIO  VIII. 

T^e  rore  ^  prmna. 

COonclufio  prima.  Ros  dicitur,  ut  Ifidoro  placet,  quafi  rarus,  quod  nonadeoden 
lis  5c  plenis  gutcisdefcendat.  rertenuicnim  conftat  afperiione,  qujevix  manu  per- 
cipicur.  llnde  definiri  potcft,  quod  lit  refolucio  in  aquam  vaporis  parum  elevati  a 
terra  propter  debiiitatem  caloris  Solis  occidentis  ,  qui  vapor  lupervenientc  frigore  velpcr- 
tino  &  matutino  concrefcit  ac  relblvitur.  Materia  igicur  roris  eft  vapor  lubcilis  &:  Inumi- 
dus ,  qui  inter  omnesvapoies  eft  tenuiftlmus;  fcrma  eft  guttarum  tenuillTmarum  arperfio, 
Caufa  etHcienseft  trigus  nodlurnum  ,  vel  velpertinum  ,  &  matutinum  temperatum  ,  quod 
cogit,  &  denfatiilum  vaporem  in  aqueum  liquorem,  non  autem  congeJat.  Caufa  vapo- 
ris  eievativa  eft  Sol  ftib  velperam  ,  cum  enim  lic  pariim  efticax  propter  caioris  debiiitatem, 
parum  elevar.  Ad  rorem  eciam  juvant  aftra  noaurna,  prafertimLuna,  maxime  in  pleni- 
lunio,  in  quo  majores  llint  rores;  ideoqueLunadicitur  roris  mater,  quia  fcilicet  temporc 
molli  vaporesillos  eciamnodu  educit,qui  nodu  terrisincubantesfubcrepurculiinitiumiol- 
vuntur  in  aquas. 

Conclutio  lecunda.  Rosdiftinguitur  a  pluvia,  tum  ,  quia  pluvia  eft  nubcs  in  aquam 
foIuta,ros  veroeft  tantiim  vapor  evolare  incipiens  adnubemefFormandam;  tum  quia  plu- 
via  decidit  guttacim,  ros  vero  lcnius,  &  lcnlim  line  fcnfu  herbis  ac  floribus  adficerefcic. 

Conclulio  certia.  Locus  ,  ubi  generacur ,  eft  infimus  acr  ,  non  ^utem  fuprema  pars 
medix  regionis ,  licut  Albertus  Magnus  exiftimavit.  Nam  non  olFercur  tiic  vapor  tenuis  ad 
medium  aerem,  ut  ibi  fiat  ros ,  quia  tefte  Arill.  i.  Meceor.io,  in  aicioribus  moncibus  neque 
ros,  neque  pruina  repericur.  Caufa  aucem  hujus  rei  eft  imbecillicas  caloris,  qui  in  vapora 
ineft,  ccite  eodem  Ariftjoc.  cit.  Quarc  humiliori  in  loco  fieri  rorem  prol)abiIe  eft  ;  quod 
vel  hinc  etiam  conftat,  quoniam  eis,  qui  itcr  nodu  faciunt,  pedes  <Sc  calcei  rore  funt  con- 
fperli  line  aliqua  fuperiorum  partium  humed:icione.  Copiolior  camen,  &;  freguenciorin 
locis  humidis  &  paluftribus  repericur  quam  aridis.  Idcirco  fluminum  ripce  pallim  rore  te- 
guncur,  cum  agri  &  licca  alki  loca  nulloexterno  humore  perfijndantur. 

Conclulio  quarta.  Tempus  rori  generando  commodiflimum  eft  ver  &:  autumnuS» 
quia  cunc  vapores  flincplurimi,  nimio  enim  ardorein  aeftacehumor  abfumicur ;  hyeme  ve- 
ro  parum  humoris  ob  cerne  conftridlionem  evehicur.  Accamcn  coelo  pluvio  ,  auc  nubilo» 
ficuc  neque  flantevento,nonfunt  rores,  quLa  nubilo  coelo  pluit ,  non  rorat ;  <Sc  ventus  ro- 
ritluos  humores  difpergit.  Pra;cipud  etiam  nodu  &  diluculo  decidit  ,  quod  terra  a  Sole 
averfa  tunc  maxime  relrigeretur.  Llbi  notandum,  etfi  tota  node  defcendant  vapores  ad 
rorem  generandum  ,  «Sc  quidcm  fublimiorcs  tardiiis,  tum  quia  alciores  funr ,  cum  quia  lin- 
gulx  guccx  minores  ;  hictamen  ,  qui  uldmo  cadit  prxfertim  inMajo  ficut&  aeftivusaChy- 
miftisprobacur  melior. 

Quxres;  quinam  fintefFedus  roris?  Refpondeo:  hos  efle  varios  &:admirandos ,  quo- 
rum  prjmus  eft.  Gratamquandam  &Ievem  humedationem  terrae  afFundit ,  qua  herbx  Sc 
fruges recreantur,  nearefcant;  peculiariter  confertad  admirandam&valde  pretiofam  radi- 
cemSinenfi^mS/»/?;»  volgo  dictam.  Teftatuu  id  litterisRumphius  adMenzelium  1684.  fcri- 
ptisinhuncmodum:  quxruntillaminfrigidis&  nudis  RegniSinicimoncibus.  Inque  fere- 
na  node  tulgentibus  allris  ftaco  cempore,  quando  radix  illa  paululum  fupra  terram  extube- 
rat,  ut  rorem  bibat ;  Ros  autem  radici  huic  illapfus  tacit  illam  non  nihil  fplendere  luce  qu^- 
damaftrali,  quodlignum  qucerentes  fecuti  dilutam  calcem  in  eum  finem  fecum  illatam  lo- 
co.ubi  lucemadvercunc,  illinunc,  diemquc  exfpedant.  Poftquam  dies  illuxit ,  montana 
rcpetunt,  &  quxcunqueloca  calce  illita  inveniunt,  efFofFl  humoperlcrutantur,  radicesin- 
vencasfecumal"porcanc,&in  umbra,  aerecamen  fereno&  pci-vio,ficcanc.  De  Arabia,  qua: 
contermina  eft  iEgypto,  lcribit  Andreas  CorfaliHs  apud  Majolum  ,  quod  in  quodam  diftriftu 
prope  civitatem  Ade»  nec  pluviae,  nec  fontes,  nec  flumina  cerram  humedent,  nihilomi- 
nusa  decidence  ibidem  roremirificj^  ad  uberrimos  frudus  tiDecundccur.  Adverce  tamen, 
rorem  illum  rebusnafcentibusadhATentem  noxium  efle,  quiinmagnacoeli  varietate,  eciam 
ciim  Sol  fplendec ,  rainutiiliniis  gutiis  iacilO  <3c  fine  ftrepitu  delabitur ,  vocatur  germanici 

3Kilt!>aii. 

Sccundus 


152  Meteorologia 

Secundus  effeftus  efl.  Aptam  mateiiam  generandis  apibus  fuppeditat,  hjcenim  non 
exconcubitu ,  nequeexputre  fadtioneficuti  mu(c2e&:pulices,fedexroregenerantur,quem 
important  in  fuas  cellulas.  videPlinium  lib.f.  c.i6.  Pariter  &:  margaritis  gignendis  eodem 
docentelib.  9.  c.  56.  materiam  idoneam prtebet.  Sic  &adjuvatmultumros  inleQ:orum  pro- 
creationem.  Ovibus  vero  nocet,  nam  ros  copiofo  mixtus  falnitro  teneris  pecudibus  pe- 
riculum  creat,  neventrisprofluviointereant,  llnde  mos  apudPaftores  grcgum  obtinuit,  i 
ut  dum  herbas  rore  madentesviderint,  oves  non  prius  pafcuis  immittant,  quam  Sol  rorem 
abfumpferit. 

Tertius  efl: ,  ut  fcribit  Schroderus  ,  Pharmacop.1. 3.  c^.  quod  aqua  roris  omnes  alias 
fubtilitate&:  penetratione  antecellat ,  conftetque  liquore  volatiliori ,  faleque  acriori.  Un- 
de  etiam  ,  utPalingenefia ,  five  regeneratio  plantarum  excujusque  plantce  femine  in  phiala 
vitrea  hermctic<i  occlula  artificiole  inftituatur,  &  mira  cumobledtatione  exhibeatur,  roris 
beneficio  procuratur;  de  quo  artificio  confule  Harftorfferum  tom.  2.  delic.  mathem,  partg, 
qu.26.Schottum  in  Mechan.  hydropneu.  part.2.  claffi.  c.6,  &  in  Jocoferiis,  ccnt.  z.prop, 
47.  Rorem  tamenBrafilianum  infignis  Medicus  Pifo  virtute  fubtilioris  penetrationis  Euro- 
pxolonge  prarvalere  (cribit;  imo  hanc  ei  virtutem  attribuit,  quodlaffa  membra  tam  in  ho- 
minibus  ,  quam  pecoiibus  mirifice  confortet ;  ciim  nativum  calorem  coUigat ,  vi  infuper 
diuretica  polleat. 

Quartus  eft,  quod  in  venenofis  animalibus  effluvia  veneni  conftringat ,  unde  minus 
no£bu,quam  interdiu  toxici  diffundunt.  Ob  quam  caufamferpentesquamdiuflores&gra- 
mina  roremadent,  haud  tranaeuntes  infeftare  fblent. 

Qiaintus  eft,  Ciim  infit  rorivis  laxativa ,  facile  in  animalibus  folvit  ventrem  ,  unde 
uvac  rore  madetaftte  &  comeftx  ventris profluvium  caufant,  ex  eo,  quod  ros  fubtilitate  fu^ 
&  raritateinteftinapenetret;  reddendoquc  ixces  lubricas  inde  dejiciat.  AdditPlutarchus 
obefas  muiieres  rore  pannis  aut  mollibus  velleribus  coliedlo  <5c  excepto  pinguedinemmi- 
nuere  <Sc  confumere  ob  (alnitrum  nempe,  quoros  abundat. 

His  addi  poteft  experimentum  mirabileD.  Danielis  Ludovici  in  artificialiter  diftillato 
rore  majali :  hic  enim,  dum  aliquando  argenteum  cochleare  ejusmodidiftiUato  rori  immi- 
filfet,  mox  aureo  colore  imbutum  reperit;  dum  &  altera  rurfum  vice  immerfifl^etgratopur- 
pur^  colore  tinftum  advertit. 

Conclufio  quinta.  Pruinaeft  vapor  tcnuis  ,  a  terra  in  proximum  aerem  evectus  ,  Sc 
a  frigore  in  falis  quafi  fbrmam  conflridtus.  ItaArift.  i.  Met.  10.  didaeft  pruina,quafiper- 
urina,  quodurat  arbores,  6c  iiores  ;  vehementer  enim  fuo  frigore  nocet  arboribus  verno 
tempore  germinantibus.  Conveniunt  pruina  &  ros  in  materia ,  caufa  efEciente ,  loco  ,& 
lempore ;  differunt  autem  primoforma,  quia  vapor  roris  non  congelatur  ,  (ed  convertitur 
in  aquam ;  vapor  autem  pruins  congelatur,  6c  inftar  (alis  conftringituv.  Secundo  qualita» 
tibus  ;  ros  enim  eft  temperate  calidus  ,  6c  humidus  ,  &:  ideo  la;tas  &  uberes  facit  fegetes; 
pruinaemnino  eft  frigida, &  propterea  inimicavitx  rerumomnium.  Tertio ros generatur 
tempore  tranquillo  &  temperato ;  pruina  autem  trigidioribus  &  imprimis  in  aurora,  ubi 
abundat  frigus  congelativum,  Quarto  ros  fit  temperate  flante  vento  Auftrali,  &  Orien- 
tali ;  pruina  vero  flante  utplurimum  vento  Borcali ;  nam  ficut  Auftcr  facit  temperiem ,  iu 
Boreas  rigorem. 

Conclufio  fexta.  Nix  &pruina  etfihoc  habeantcommune,  quodutrumque  fiatcon- 
cretione  &  album  fit ,  his  tamen  quatuor  potifllmum  inter  fe  differunt.  Primo  materia:  qua- 
litate  quoniam  nix  e  crafliore,  pruina  vero  exfubtiliore  fit  vapore.  Secundo  forma,quo. 
niam  nix  eft  crafllor,  pruina  fubtilior,  Tertioloco,  nixenim  inmedia, pruina  vero  inin- 
fima  fit  aeris  regione,     Quarto  nivem  prscedunt  nubes  ,  pruinam  non  prascedunt. 

QuEeres  primo.  Cur  pruina  plerumque  faeteat  ?  Refpondeo  ,  rationem  effe,  quia  fic 
e  materia  impura  foetida,  hoc  eft,  ex  commixtione  exhalationis  calidse  cum  vapore  humi- 
do,  ex  fordidis  paluftribus,  &  caenofislocis  elevato  ,  vel  vero  ob  terrellre  admixtum  &  fri- 
gore  impediente  nonconfumptum.  Hinc  iWud  Pomma  .•  aqtMm  ex  prnina  falntam  ejfe  tnfilft', 
ierrimam, 

Qu£eresSecundo.  llnde  fit  alba.  Refpondeo,  pruinam  albefcere  ex  nimiafrigidita- 
te,minustamencandefcitquamnix,quiahabetadmixtumaliquiddeaereficut  nix  :  fed  non 
ita  de  puro  aSre ,  quia  propius  adterram  generatur.  llnde  etiam  nonita  raraeftficutnixj 
quo  enim  aer  eft  craflior,  eo  tenacius  cumvaporibus  coagulatur. 


<.^, 


Philofophico-Politica.  153 

Ouxres  tertio,  unde  crinita  «Schirpida  illa  pruina,  qux  hyemali  tempore  per  agros  & 
feoes  iDirla  pendet ,  generetur  :  Relpondeo,  fieri  illam  ex  vaponbus  tenuibus<5c  vilcolis, 
Droindemutuocohsrencibus,  &infilum  extenfis,quivapores  acircumfiftentefngorecon. 
eelantur,  priusquam  inaquam  diffluant.  Ex  eadem  caufa  in  viatoribus  hyberno  temporc 
fona2ftri2Ecircamentumbarbatumoriuntur,quinempehalitusuibarbamimpmgenseiaa. 

hzret,  6c  ab  aeris  hrieore  oblefllis  in  tenuiorcmglaciemconftrmgitur. 

Quseres  4.  Cur  pruina  herbas ,  veluti  caules ,  tenuiores  faciat.  Refpondeo  rationem 
efTe ,  q^a  frigus  per  immediatum  contadum  in  caules  agens ,  illos  maximd  condenlat ,  etticit- 
que  utmuit^  humoris  partesconcrefcant;  quo  fit,  utcalorepoftea  fuperveniente  faciie  fol- 
vantur fibnc  priiis imminutse,  &  tandem  omninopame  diflblvantur.  Itaquoqucprode  tu- 
vas  ex  vineis  poft  duas ,  aut  tres  pruinas  coUigere ,  quando  nempe  pellicula  nonnihil  emoUita 

Colliges.  Cum  humidatellure  ccelumper  noaem  menfibus  3ctemporibusfrigidiori. 
bus  ferenatur ,  pruina  timenda  eft,quia  rostunccoelodecidens,ahigorecongelatur. 

CONCLUSIO     POLITICA. 

Digniores  promoveantur. 

4^. 


JV"--»^ 


AUresrcgiz  ,  ac  Imperatorisoculi  intcrPerrasminiftri  vocabantur.    Atoculusunusal-  ff'^ 
tero  meliiis  videt,  aurisuna  altera  meliiis  audit.     Lufca  Respublica  cft  ,  quac  mald  .T}^ 
dfct ,  &;  untiim  non  coccutit.      Et  non  differt  ab  intormi  Iktua,  fi  non  bend  audit:^***»* 
ia  hoc  tantum  pejor,  quod hxc  errare aon  pofl:c,ciim fine  aninw  fit; haec  aucem  pdfimd 

U  W' 


JM. 


154  Meteorologia 

incedat  cummalam  animam  habeat,  per  quam  malc  videt ,  Sc  peflime  audit.  Nihil  a?que 
neceflaiium,  nihil  magis  prohcuum,nihiiuahonoriticuuiReipub.quod  illuilriuseamexor- 
net,  6c  in  amplitudinem  elferat,  quamjultu  otticiorum  didributio,  officialiumdelediio.  Per 
hos  Princeps  agit,  communis  ftatus  vivit.  Sit  pius  Princeps ,  juxta  omnem  numerum  a 
Diisfbrmatus;  atfimalisfuftenteturMiniitrisPolitica:  corpuseft  pulchrum  capite,  membris 
Xe»oph*n  defbrme.  Non  efl  attrtHm  fceptrum  ,  i^uod  Regnum  tuetur  ,  Jed  amici  jidiRegibus  junt  tutij/imitm^ 
inCyrop.  maxim/itmjHc Jceptrum-,  Inepti  Conliliarii,  improbi  Magiftratus,  indigni  Miniftri  iappce  liint 
l,S,  regii  paludamenti ,  &:  probra  proboPrincipi  inufta.  Solem  agitPrinceps,  (ijnt  {ydera.iu- 
lici,  6c  a  conliliis  pofiti:  chimericus  eIl(Sc  abortivus  Siderum  fenatusiubbonoSoie,  fiScor- 
pius  Planetam  agat ,  fi  Mercurius  bello  prcefidet,  fi  Mars  navigia  regit,  Sua  cuique  fedes 
competit ,  quo  aptuseft  loco  refideat.  Qui  vacum  cerebro  regit ,  non  ditabit  Rempubli- 
cam:  neque  legibus  inviolatefervandisopemconfiliiamqueadjiciec,  quiipfeLegumviolator 
peftem  moribus  alit,  Non  per  hoc  venenum  lcorpius  cxuit,  quod  inter  lidera  translatus 
vSenatorem  in  duodenarioZodiaci  agir.  Nec  in  Mercurium  evafit  malt  inftruftus  truncus, 
quilcalprumnonadmifitunquam,  licetinHonoristemplo  collocetur.  MunusReip  inindi- 
gnum  translatum  ,  robur  addit  malitia;,  Legibus  perniciem.  Inlpice,  quam  prtefens  icon 
objicit,  meteori faciem.  Ex  pluribus  unumaSoleattrahiturovum^&quafipergradusafcen- 
dit;  aut  Ci  mavis  fceptro  principaliafKne  eftacperamicum.  UKum  prd  relicjms  charum,  quia 
unum  prxreliquis  dignum,  nam  rore  plcnum,  Non,  ubi  datur  vacuum,  Solis  radius  delL- 
ciatur:  inanis  ttfta  elt,  non  trahitur.  Qu^i  rore  repletur,  hic  dignus  eft  fcandere,  quta 
Pullus  Regis  dignus  amore.  Juvat  hic  audire ,  quod  in  Themiftii  adoptione  Conftantius 
Csfar  eftjtuseft,  Cnm  exijllmatio  de  viro  longe  laiecjHe  dijperfa  Themifltum  philofophum  ad  noflrat 
aures  adduxiffet ,  Imperatorij  judicii  -,  atcjue  etiam  vejiri  exiflimavi-,  illum  fplendidij/imo  Patrum  Confilio 
adfcrihendo  ,  virtmem  ejus  congruo  honore  remunerari  -,  ftmulc\He  unumper  alterum  decorare.  Ani- 
mata-  leges  funt  &viva  fimulacra,  qui  dignitatibusprjelunt,  Ita  officium  viro  ,  vir  officio 
refpondeat;  uthomogenei  fibi  fint,  &anatura  fociati.  Sinat  fe  ofticium  aviro  tradtavi,  ic 
n6rit  vir  ofhcium  tradtare.  Gladius  Scanderbegi  fine  Caftriots  lacertoaciem  perdit.  O- 
ptimaartium  inftrumenta  nullum  perledabuntopuscximium,  nifi  artiiexadfit,  qui  guber- 
nare  didicit-  Helenxartificium  Apellem  exigit,iinea  rhinima  penicillo  dudtaParrhalij  ma- 
num  expettat.  IlliadConfiliariiatque  Magiftratus  officium  afcendant,  qui  iunt  ipio  Magi- 
ftratu  meliores  &  in arte  Magiftri,  Pietate  fulgeant,  confilio  poUeant, experientia  &  juiti- 
tia  fintcelebres,fint  adIaboresindefeflii,Bonipublici  amantes,non  fuiStudiofi,  fcientiarum 
fautores,adardua  irnperterriti,  veritatis&taciturnitatislaude  confpicui ,  modeftia  <Sc  aequi- 
tateprobati:  Exhisqui  Atlaseft  (Scapicem  tenet,unuspra;reliquis  efto.     Nonquivi  autdo- 


Dul'{r  de  ^"^''^"-  JuftiInm(^cenforia  virga  in  eosTheodofiusImp.piiflimusanimadvertit :  Sicjuii  «» 
■*  fi  1,  illufirempalatii  noflriambierit  dignitatem-i  atcjueadeoshonores  afcendere  ambiiione  cogitavent  ■,  cjui  nonni/i 
i  f,  prohatis  viris  nofiro judicio  deferHntttr  t  cuJHslihet  ille fit  loci -i  dignitatis  t  ordinis  ;  amiffis  bonis -,  &  fijc« 
j4t)ul  l  "^fi*'"  f^otinus  vindicatis^  deportationis  mMllietur  exilio,  Certe  Autilius  Rom.  ConC  adamante  di- 
"fhe/idC  8"^"^  edidit  fententiam,  ipfe  marmore  dignus.  Dum  enim  ab  indigno  promotionem  ro- 
I.  I,  ^  garetur,  repofuit:  Quid  mihi  tua  prodefi amicitia-,  quam  tui promotione  coyitraherem-,Jime  urgertcn- 
ftifa   fP'^*  ^  '^  legesju^itid  ttta  caufi  ftccem  5 

QUtESTIO  IX. 

T)e  <iMelle. 

COnclufio  prima,  Apes  non  conficiunt  mel,  fed  tantum  d  floribus  3c  frugibus  colfi. 
gunt  produftum  a  natura,  ItaArift, f,  deHift.  animal.  22,  Ratio  eft ,  primo  ,  quia 
ut  conftat  experientia,  meleft  annona,  qua  vivunt,  &c  pafbuntur  apes,  &:  conferva- 
tur  ab  ipfis  in  fuis  cellulis  ,  ut  fit  earum  nutrimentum  tempore  hyemis,  ficut  cera  defervit 
ad  conficiendas  domos,  &  parietes  folidandos,  Secundo  ,  quia  uno  aut  altero  die  cellas 
mellerepletasinveniunt  apiarii.  Tertio,  quia  autumno  mel  fibi  detradtum  non  reparant, 
cumtamen  illo etiam  tempore flores  fuppetant,  «Scfublatomagni  expartecibo.&adinopi- 
amredaft^  repeterentcertd,  quavigentfolertia  ac  providentia  conficiendi  mellis,  fiidcon^ 
ficerent  ^  floribus.  Accedit,  quod  obfervatum  fit ,  apes  ore  quidem  mella  colligere, 
fed  non  dimittereinventrem,fedexonerare  crura,&  coxas,  in  quibus  funt  inftar  pilorum 

eminea> 


Philofophico-Poiitica.  15*^ 

eminendaqucEdam  repaguladetinentiamel,ne  decidac,onuftas  vero  ad  alvearia  pradam  a- 
fporcare,  ubi  inveniunt  paivas  quasdam  apiculas,  quarum  munus  eft,  exonerareportantes 
meli&deindeadprxdamremittere.  Nonnegotamen,melcaloreapum,  dum  ei  incubant, 
aliquomodoalteruri  <5c  pcrfici,  licut  gallina  fbvens  pet^cit  ovum,&  exdudit  pullum.  Hinc 
vicelima  diemcl  concrelcit,  mo.xque  obducitur  tenui  uiembrana  fervoris  iplius  Ipuma. 

Conclulio  lecunda.  Verolimile  videtur  elle,  melnon  efle  humorem  roridum  e  coelo 
deciduum,  lcd  potiusfuccum  Borum,  R.ntioeft  primo,  quiaapes  colligunt  mella  ex  tiori- 
bus  nonrolijm  lummomanc,  cumhumorrofcidusdecidit,  fedeciam  lerventcjam  die,cum 
Sol,  ejusquecalorpenitusroremexliccavir.  SccundoApcs  pleruraque  attrahunt  mella  ex 
floribus  terram  relpicientibus,  nequeex  patulishiantibiis.que  lidera  vcrli.is;  ledrofcidushic 
humor  ccelellisabhisi&nonab  illis  excipitur,  ergo.  Tcrtio  ex  qualitate  florum  &  herba- 
rum  qualificatur,  mel  enim  exthymo dicitur  optimum ,  cx ablinthio  amarum ,  c  fpico  odori- 
ferum,  ergo  li^num  eft,  meleirefuccumrtorum&herbarum.  Acceditcacleftenuilumhu- 
morem  nonfoRimfuperflorefriledctiamfuperfrondes  cadere.  tcramenapesnonniliexflo- 
ribus,  &:ncque  iis  omnibus  mella  colligunt.  Paritas  etiam  eft  aSaccharo,  quode  certisa- 
rundinibus  lugicur,ergo  etiam  mel  e  certis  floribus,  imo  conftac  experientia  ,  quod  li  thy- 
mum,  &  alios  cercos  flores  leviccr  quis  exfugac ,  mellcam  dulcedinem  deguftare. 

ConclulioTercia.  Probabilius  camen  eit,  mel  efte  humorem  rolcidum ,  6c  fuccum 
prxdulcem  d  coelo  deciduum,  herbis, fbliis, floribusque  adhan-encem,  Unde  oihil  aliudeft, 
quam  cerreftris cxhalncio  aqueopermixta  vapori,  limiilque  termentatain  infimaaaisregio- 
rie.  Ratio  eft  ,  quia  quando  humidum  aqueum  non  multiim  diiFolvicur  ,  prsdulcis  gigni- 
uir  fuccus,  itaveio  inprjelcnci  concingic,  crgo.  Hinc  hujusmodi  liquore  lijbpima  auro- 
ralolia  arborum  rolcida  inveniuncur:  eodcm  perundtas  veftes  Sc  concretum  capillum  len- 
tiuncaliquando,  qui  notVuliib  diutuerunc.  Conhrmacur AuthoiicaceAriltotelisdumlibro 
f.de  hift.animal.c. 22.  docet, inquiens:  icaqucapcsconftruerefavose  floribus,  c^Mam  exar- 
borum  lachvyma  eriingere,  mella  ex  rore  aeris  colligere.  Addit^lianus,  in  Mediu  ftiilare 
mel  cxarboribus,  <Sc  inlndia,  maxime  inrcgioncPraliorum,  liquido  mellepluere,  quodia 
hcrbas,  acpaluftrium  arundinum  comas  dccidens,  pecori  mirificc  gracum  eft. 

Ad  argumencum  primum  inconcrarium,  relpondetur,  male  fupponiSolem  ejusq;  ca- 
lorem  cotum  penitus  rorem  exlicafte,lolum  enimex!iccaruntillum,quiforisapparebac,non 
aucem  ,quiincus  in  floribus  lacec,  aliceromnino  ficci,  <Sc  vcluci  emorcui  eftenc  flores  ,  ficque 
hunc  rorem,  qji  incuslacec,  fugunc  apes ,  quando  jam  fcrvefcic  dies.  Ad  fecundum  dici- 
tur ,  ab  omnibus  floribus ,  cum  pendulis ,  cum  paculis  excipi ,  <Sc  colligi  ab  apibus  hunc  rolci- 
dum  6c  coelcftemhumorem^pociuscamenillunicx  penduliscolligi,  quiamagisibiconlerva- 
lur,  lugiens  ab  inimico  calorc.  AdTercium  dicitur,  eam  mellis  diverlicacem  non  ex  di- 
verlicace  florum ,  fed  exhalationum  <!Si:  vaporum,  cxquibus  fic  ros  ille  cijsleftis,  colligi;  licec 
cxdiverficace  florum  aliquandobonum,  <S<:aliquandoam:»um  lic,  id  enimevenicob  aliquas 
florum  qualicaces  rori  admixcas,a  quibus  cciam  porclt  illa  mellis  diverficas  provenire.  Ad 
quarcumneg:icur,quodapesnonniliexfloribus  mellacolliganc,  iicec  verumliceapociflamum 
indefugi ;  cum  magis  ibi  confervecur  coeleftis  humor,  ucpoce  quod  flores  linc  magis  fpon- 
gioii,quamfrondcs;&;fimagisinunis,qu;\minaliisfloribusmellacolligunc,e{t,quiaaliquiflo- 
resob  aliquas  fuas  qualicaces  rarem  ipfum  magis  inllpidu  redduncab  iplisque  magis  avercuncur 
apes.  ParicasdefumpcaaSaccharonihilconcludic,  quianon  eftejusdemnaCurK  cum  melle, 
oec  ecedcmracionesmilicancproillo.  Ad  illud,  quodaddicur,  refpondetur,  ex  hoc  fblum 
probariin  Thymo<Sc  limilibusfloribus  concineri  mel,  nontamen  ,  quodilludex  fehabeanft, 
&non  aliunde  fufcipiant;cum  camcn  pollintilludconcinere  aliundc  fufcepcumfive  e  coelo 
ipfo  elapfura,  6c  fic  fufcipere  dicimusroremillum  ca;leftem,  quem  concinent. 

Ex  hi»  collij^es,  maccriam  melliseireparcimcerreftrcm  exhalationem^Scvaporeminro- 
remconcrecum;parcim  purilTimasflorum  exhalaciones,  ^quibuspracipuaeftduIcedo,ide6 
enimapes  herbas  eligunc,quianonomnesa'qualcmmelIidotemaffundunt,licquecfloribus, 
quibus  func  jucundi  Ipiricus,  cujusmodieftchymus,mel  laudacillimum  prodic,  quibus  luuc 
Ipiricusinjuncundi,  amarum  exic  mel,  ficuc  in  Sardiniaam.arum  dicicur  cfl^e ,  quia  cx  ablyn- 
ihiolegitur;  <S:  inHeracIea  venenacura  ,  quialegicurexaconico. 

Conclulio  quarca.  Dividicur  melincres  fpecit^:  aliuddicicuranchinum,  feuvernum, 
quodc  primis  floribus  colligicur;  aliud  horxum,  feu  xftivum,  quod  ardencc  Sirio  lcgicur, 
oc  aliud  cricxum,  leuaucumnale,  florefcencel.cilicec  crica,  <5c  eftomniumpellTinum.  Mel 
priterea  aliud  elt  nacivum  ,  aliud  fiiditium.  Nativum  aliud  domtfticum  ,  aliud  fylveflre. 
Mcl  laudaciui  communiccr  in  rcgionibusmagis  calidis  colligitur ,  quia  mcliiis  excoquitur; 
fcd  dicicurcamen  illud  in  Rullia  nafci  opcimum.  Copiampra-cipueLiihuania^ScMolcovia 
habcnc.     In  Troglody ciic  parte ,  qua:  dicitur  Belgada ,  mcl  candidum  adeoj  ut  ne  nivibus  qui- 

II  z  dem 


156  Meteorologia 

dem  cedat ;  durum  vero  quafi  lapis.  Scalig.  Exerc.  191.  C.  i.  folidum  etiam  in  Calicut,  ita  ulr 
in  Sportis  contineatur. 

Conciufio  quinta.  Effeftusmellis  vatii  funt;  Imprimis  enim  corpus  melle  illitum  ,  etli 
exanirae,permultosannosfervariapudredineincokime,  Columellatradit.  Ideoapudquos- 
dam,  ut  autlior  efi:  Xenophon,  mos  tiiit,  fepelicndi  morcuos  in  melle;  naiuraeenim  terrcae 
ciim  fit,  parteshabetlicciores,qutEhumorem(uperfluum,  &adfcititium  exficcant;  aliunde 
lentore  liio  corporu  poros  ita  ftringit  &;  occupat,  ut  humido  innato  vis  exhalandi  prcecludatur. 
Qax  ratio  facit,  quod  botri,  pruna,  caeterique  fru6tus  melli  aut  etiam  cers  liquatie  intinfti 
plurium  etiam  annoruin  fpatio  innoxii&recentes  fervencur.  Obeandam  vim  caleiacicndi 
&exliccandipituitofismeloptimumeft;abiliofisauteminbiIem  vercicur.  LltiliHimum  di- 
citur  contra  ferpentis  inorfum.  Codtumconftringitventrem;  crudum  folvit.  Pravetufta- 
te  amarefcit,  dulcia  cnim  acefcunt  poft  partium  refolutionem.  Panis  micamelliinjeftail- 
lud  corrumpit,  non  autem  tarina.  Zenon  pane,  ac  melle;  Pythagoras  folo  melle  vixir,uc 
dicitur;  Democritum  EUtem  folo  mellis  odore  vixilfe  iabuioliim  creditur;  ficut  fuperftitio- 
fum,qu6d  placentamellitamortuisminiftrarecuradpIacandumCerberumjUtnarratSuidas; 
femper  tamen  initio,  Sc  in  medio  menfte  olim  mel  miniftrabatur. 

Quares  primo.  llnde  aureus  melli  coIor,duIceclo  &vifcata  tenacitasproveniat.  Re- 
fpondeo,  quod  color  ignem,  fapormateriam  bene  cxcodtam,  &  tenacitas  eandem  percola- 
tam  probec.  Hinc  ciim  ignemulto  conftet,  nil  mirum,  quod  flaramam  alat. 

Quoeres  fecundo.  Cur  mellis  infima  paislaudetur,  cum  oleicommendeturfumma,vi- 
ni  media?  Refpondetur,  caufam  elfe,  quia  opdmum  id  mel  habetur,  quod  minus  fluit,  6c 
quafi  (accharum  concrelcit,  prcccipuam  etiam  habct  dulcedinem,  talevero  fuoponderead 
ima  labitur.  At  oleum  id  excellit,  quod  nitidius  eft,  &  defecatius  ,  magis(^ue  aeieum  ; 
iioc  autem,  quia  leviiis  innatat.  Denique  vini  vis  in  calore  confiftit,  qui  ut  noxamfugiac 
maxime  colligitur  circa  medium;  infi^rior  autem  pars  fieci  vicina  (brdelcit,  6c  faporem  a- 
mittit,  fummaabaereproxiuiolxditur,  nam  aereminfeftum  elfe  vino,  vel  id  (atis  arguit, 
quod  dolio  pleno  vinum  minus  vapefcit,  quam  femipleno;  tum,  quod  munitum  operculis 
excrinfecus  illitis,  vel  fiibtus  terram  defoflum,  quo  aer  non  percingic,  diutiflime  conferve- 
tur. 

Qnxres  tertio,  Qualenam  fuerit  illud  mel  fylveftre,  quo  D,  joannesvefcebatur  in  de- 
ferto?  Refpondetur,  diverfiffimam  in  hoc  efle  Interpretum  fententiam.  Rabanus  putat, 
effearborum  fbliacandida,  quaetrita  manibus  faporem  quafi  mellitum  exhibent.  Alii  vo- 
lunt,  effehumorem  ex  arborum  fbliis  colleflum.  Fabercredit,  efle  illud,  quodapes  defi- 
cientibus  aliis  floribuscolligunt  exerica,  qui  trutex  aucumni  tempore  flores  emitcic ,  ciim 
reliquae  omnes  herbx  &  virgulra  dcfloruerunt,  eftque  idmel,  ut  (uperiusannotavimus,in- 
jucundi  faporis.  Adquam  (ententiamaliquanculum  accedicKidorus.  Non  eftherba,  in- 
quit,  mcl  (ylveftre,  fed  mel  montanum  ,  quod  ab  agreftibus  apibus  conficitur,  fummdq; 
amarumeft,     Ex  his  opinionibus  qucenam  verifimilior  (it,  Ledlorum  arbitrio  reJinquimus 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Peradveria  venituradlecunda. 


N' 


Uclcum  quceris  ?  coiticem  frange;  neque  enimotiolb  datur  corona ,  neque  mel  deli- 

bare  dignus  eft,  qui  fel  fumerereculat.     Dulcia  nonmeruft,  qui  non  guftavic  amara, 

Uiileci}-,  ad  nfnm  jectmdorMm  per  adverfa  venijfe  ,  fcripfit  C.  Plinius  fecundus.     Apcs  ex 

amariftlmp  thymo  mellificium  colligunt,  atqueintra  vi(c:era  fua  examaroredulcifCmumfa- 

vu,m  conficiunt,  aitPIutarchus,     Quia  deinduftria,  dum  mellacolligunt,  acerbioris  fucci 

.,    .      ftudiofx  fi.int,  quafi  rationalisnatura:  fcholares.     De  illis  enim  riinius  fcribit :  ^«f^  cwwVe 

'"•'•  "'alvearia  non  iritus  modo  ifid  circHmqme^  tfkccis  amariaribus  illinere  ,  iisdem  f\uo^j  fores  latiores  cir- 

'■  eumflrncre.     Afum  cibtts  ,  dum  oferantur  ■,  &  fpfi  amari  faporis^       Ex  amaro  (iicco  dulcem  li- 

quorern  extrahunt ;  ncque  fuavitatcm  colligcrent ,  nifi  inamcenis  pri.u3  pafcerencur.     Ule 

7'//«.J/.//,coeIi  fiidor,  ilia  (yderum  faliva(fic  citatoPIinioIibuic  dulce  melindigitari)  illepurgantis  ae- 

c.Tz.        ris  fuccus,  eftamara  dulcedo  ;  delibare  dignus  non  eftmellisfavum,  cuinonamaricudola- 

bia  caftigarit,  dulcedo  fequitur.     Miferrimus  es ,  finunquam  mifer  fuifti.     Transegifti  fi- 

ne  adverfario  vicam  ?  nemo  fcit  quid  poffis  ;  nc  tu  ip(e  quidem.     Non  fcit  a:ftimare  fani- 

tatem,  qui  nunquam  fuit  infirmus ;  quam  nohilis  fit  favus  mellis,  nefcit,  qui  nonecontra- 

rio  fel  deguftavit.     Nqn  eft  dignus  prcernio,  qui  nunquam  certavic :  ftatim  arma  fubmiccit, 

&  ad  levem  jacetimpulfum,  quemareijianunquam  excrcuit :  Siue  meritpafcendere,  mollcs 

Adoni- 


Philofophico-Politica.  1^7 

Adonides  quarrunt.  Non  eft  tua  gloria,  quam  ipfe  non  peperifti ,  ac  proprio  plantafti  fu- 
dore.  Alteraberis  afflante  Borea ,  quia  adverlis  ventis  non  aiFucvifti*  Dejiciuntur  acerbio- 
ris  fortisauriiquifemperincroceis  enutriti  nunquam  cum profligatl  fortunamanus  confe- 
ruere.     Q^os  velut  in  lento  mari  tranquillitas  iners  fovet,  quidquid  illis  accidcrit ,  novum 

46. 


venicr.     Glaucum  meJlefufFocatum  fcribiti¥;neasGa/z.rus.     Dulciamovcntbilem,  ScCusl- 
vempotum  fequitur  amaritiido.     Qiui  verr)  ab  inamceno  hauftu  inchoavit,  Mcedo JeijMeiftr.Gaz,.  in 
Plerum^  amarn  haufltt  ad  falHtcm  vaknt.,  &  fuccis  trijlibus  ajpnarefoveniHr  ,  ait  Symmachus.      In- Tlieophr. 
Indisiegioquxdamadcoamica  cft,  utdecidentepluvia  madidus  fimul&:  mellitus  xos  ^i^u- Symmuth 
at,  cujusillapfu  amarinTmum  quodvis  geimcn  pro  innatoamaroredulcoreminduir.     SitIi-//;<'^//7. 
cetarduusad  virtutem  nifus,oinaesque  artciixprolauro  inttndantur:  amara  poxtio  dulce- ^//<j>;«/. 
dineprcemii confpcrgitur.     Pio dulci otio,  aut  laborLs mercedc ita  jucundum cft,  quidquid Cicero  in 
amarum  videtur,  ut  (dicentcCiccrone)  &  vos,  &  majores  vejiri,  &  fortiffmus  cju/ij^  vir  maxi-RHU.Hm. 
moslahoresfufiipiendos  tjfe  futet.     Ingentia  pericula ,  navigationis  incommoda  non  fieecrunt  Ja- 
fonis  animum,ipfum  advenenatamonftra  arduumiterlaftcaci  viaerat,quam  velteris  aurei 
fpes  dulcoravic,     Athlctam  populispalma  ddignat  efrevictorem.     Sudores  bellicos  civica 
coronateftatur.     Exprobrata  militiacreditur,  qua;  irremuncrata  tranfitur.     Vellchonoris 
apicemperrofarumftratafmelpinis  confceHderc,  eftaeminatorumeft:  necHercuIesproco- 
rona incfs decertavit,  &virtMtemfofue^ VHfudore  parand^,),     Vidit  Roroa  in  Vatinium  nauci 
homincm Prxtoris munus  collatum , neglecto M.  Porsio  Catone,  viro virtutum  confpicuita- 
tc  incomparabili  :  heu  inqux  lamcntaPlutarchus  (ScSeneca  cumVal.  Maximo  prorup8re,y~''^^''-^ 
quod  qui  croceos vixit  dics ,  &:  non  guftavit  amara ,  dulcia  obtinuit.  Hoc  eft  coronare  cucur-  "/'^'j ' 
hitam,  &  in  ftipitem  lceptrum  conterre.  Curryitibus,  6c  navigantibus,  certantibus  Sc  vincenti-  ^"/«od.  /. 
bus,  non  ftertentibus  corona  dabatur,  quando  ll^na judicia  Romani  lercbant,  &.  Romanum  in- '' ^*^-  '?• 
genium  fequebaturTheodoricusRcx  ■s.ic^\^\m\s'i'.StHditimflriefl-iftmm<rationtm  reili  lonfrre  pre-  ^P'l  •  *• 

U  3 


po[itQ 


158  '    Meteorologia 

fojito  ^'&  boK&  indolls  vtros  fraSltt  impe»f<t  henignttatis  ad  infiitAta  meliora  accendere.  Spes  prcEmii 
fummarum  eft  operationum  pavens;  &c  licet  pulcheirimum  (it  lui  proemium  virtus,  pcenU 
tettamen  multos  gratis  bonos  fliifre.  Virtutis  appendix  proemium  elt.  Fa(ces  Impeiii 
non  dantur  5  nifi  manibus  fiitigatis,  nec  competic  coionu,  niii  capiti,  quod  fudavit  Sc  alfit. 
Gracci  &  Afiyrii,  Perli  6c  Romani ,  Celtse  &  Germani  ad  tot  gloris  trophiea  non  e  molli 
AratO)  fed  dfanguinea  funt  femita  eludlati. 

^id  cupit  optatam  curfu  conthigere  metam, 

Multa  titUt  ,fecitque  puer  ,fudavit  &"  alfit.    Horat. 

QUiESTlO  X. 

T)e  ^sManna  ,    ^   Saccharo, 

COnclufio  prima.  Manna  eft  ros  temperatiftimi  tum  coeli ,  tum  loci  expurifHmo  3e 
prsepingui  terras  vapore,  ininfima  regione  aerisconvenienteradmodum  percofto, 
&  trigore  temperatce  noctis  denlato  genitus.  Ejus  igicur  materia  eft  vapor  pinguis 
&  purus  ,  qui  non  eft  inquinatus  ullis  putridis  ,  aut  corruptis  exhalationibus.  Caufa  effi- 
cienseftcalorSolisindiuturna  ferenicatehunc  evocans  in  aerem  ,  eum  percoquens,depu- 
rans,  ^iad  optimam  formam  prsparans,  Forma  eft  fuaviflima  melligo,  penidii  inftar,  lu- 
brica  &  vifcofa. 

Ex  quo  patet,  vix  manna  difFerre^  melle  nifi  corpulentia  &c  concrctione,  eft  enim  ea- 
demmateriaroris,  quce  fi  concrefcat  per  feipfam  ,  priusquam  ab  apibus  illa  colligatur ,  eft 
inanna,  Di<;itur^quibusdam  cocli  fudor ,  ab  aliis  mcl  aereum  ,  a  nonnullis  ros  Syriacus, 
quodcopiofeiiludcolligaturinmonteLibano,  Invenituretiam  laudatiflimum  inCaiabria. 
Obfervat  tamen  Cabeus^duplicisgeneriseffemanna.  Primumeftrofcidum,  quod  defluit, 
&:concrefcitadmodum  pruince  >  ^  colligitur  exfrondibus,  floribus,  ftipuiis,  lapidibus,  6c 
deliochaftenus  dida.  Alcerum  eft,  quodexfudatadmodum  gummiexduplici  genere  ar- 
borum ,  hoc  eft ,  ex orno  &: traxino  in  fummis  caloribus  ceftatis ,  hoc  eft ,  a  if.  J ulii  usque  ad  30. 
Augufti.  Hujusmodifortaffeiuitilludmel,  quodGalenus  lib.  5.  de  alimenco  facult.  cap.19. 
ait  inplantis  nafci.  £jusd^mquegeneriseffecumrore,il!udque  inmonteexpanfiscoriisU- 
gi,  acfiftiliaeorepleri;  &:illud,de  quo  Diofcorides  ait  1.  z.  can.  y;.  narrare  Curtium  in  fuis 
iiortis in Hircania effe arbores,  quarum f blia multo mcllG irrigantur,  quod  ante Solis exortum 
colligi  neceffario  debet.  AdditP.Maurus,  ciim  pleriimque  fblum  in  illis  locis  fluat  manna 
roridum,  generariex  halitibus,  vi  caloris  extraftis  amanna  terreftri,  &  commiftis  humido 
vaporum.  Ideo mannaroridumhabet  naturam affinem  manna:  terreftri, 5L:fimiles  effedtus 
producit, 

Qu£erihicfolet,nummanna  Hcbracorum  ejusdem  fuerit  fpeciei,  cum  vulgari  manna? 
huic  quxfito,  utrefpondeam  fit 

ConclufioSecunda.  MannaHcbraicumidem  fuiffe,  ac  noftrum  quoad  fubftantiam; 
quamvis  quoadmodum  diverlificabacur,nimirum,  quiapi-iuscernebaturinmodumpruinx, 
abundantius  cadebat ,  ftatim  ingrumos  coalefcebat ;  adulto  folc  corrumpebatur  excepto 
Sabbatho;  deferto  cadebat ,  ubi  alioquin  generaii  non  poterat,  &c.  Unde  circumltantiis 
niiracLilolis'exornabatur  illius  generatio,  dum  fupra  ufitatum  naturce  modum  perficeretur , 
appiicantibus  videlicct  ad  idAngelis  naturalia  aftiva  paflivis.  Tametfi  non  negandum  fit, 
mannailludaccidentariisquibusdamexcellenciismultotuifleperfedtiusV.Conimbr.tr.^.c.g. 

Conclufio  Tertia.  Saccharum  eft  fuccus  quidam  dulcis,  &:candidus,  qui  exprimitur 
exlndicisarundinibus;ide6  noneftmeteorumhujus  diflertaticnis,  necejusdemfummelle 
naturtE,cuminarundinibuscontineacur,  e  quibusfuccum  huncextrahi  notant  Scaliger,  & 
Matthiglus;  velenim  exprimitur  exillis  &decoquitur  ufque  ad  candorem&  fpiflitudinem; 
vel  fponte  proditexarundine,  ficut  oeterarum  arborum  Lichrym£E  ;lIndedumPliniusSac- 
chaiumnucijsavellansmagnitudinecrevifrefcripfit,nonintelIigendum  eft,quafiSaccharum 
fructuum  inftar  in  arbore  germinaret ;  fed  quia  fudantiumprx  ubertatearundinum  Lachiy- 
ms,  nifi  matur(i  fcindantur ,  exuberant ;  &  in  gemmam  durantur ,  non  tecus  ac  in  arbori- 
bus  refina  nafcitur. 

Quseres  i.Quae  fint  Sacphari  qualitates,  &  affediones,  &cur  fit  candidum  :  Refpondeo, 
Candoremilliuscommunemcaulamhabere:  eftenimad  inftarfblidioris  fpumjcconcretum, 
. omnis autem  fpuma  carkdet ,  cujus caufa  alibi  infinuata.  Liquatur  deindeetiam  Saccharum, & 
coquitur, quia prxter igneos  fpiricus eciam  humorg conftat.  Calore  luo cruditatem  firuftuum 
tempcrut,  tkcaftigat,  undelingularis  ejus  ulus  in  condiendisfiuttibus  iisque  contervandis, 
Saccharo  enim  conditi  longd  diutiiisa  coi ruptione  intadli perdurant,  &(.  confervantur,nam  o- 
mnes  illorum  poros  &c  meatus  lic  cbftruit,ut  nihil  avolare  de  requifitis  eoru  accidentibus  patia-" 
tur.  UndemifumlanemolMimucerafum,quodlil)ireli6tupauGOspQftdicsincorruptionem 


Philofophico-Politica,  159 

degcneraret  ■,  (accharo  ubi  conditum  per  plurcs  annos  confervari  illajfum.  Cccteras  cura 
mellequaiitates  communeshabet,  (alubrius  tamen  illotum  in  condiendiscibis,tum  in  me- 
dicinis  temperandis.  Memoratur  etiam,  quod  cannis,  dquibus(accharumdecoquitur,ad- 
eo  tenerelcantporci,  utcaponibus  teneriores  reddantur,  quodhauddubiovicaleta(i;tivae,(Sc 
rreJIifluce  relicla:  in  illis  humiditati  ac  pinguedini  atcribuendum. 

Quaercs  lecundo  lltrum  antiquis  notum  fuerit  (accharum  ?  Refpondeo  affirmativd^ 
quoad  notitiam  hujus  fubrtantijE  ;  Plinius  enim  lib.  12.  c.  8.  lic  loquitur  :  Saccharum  Sc  A- 
rabia  lert,  led  hidia  laudatius  ;  eft  autem  mel  in  arundinibus  coliedhim  gummium  modo 
candidura,  dentibus  frangibile.  EtSenecaep.  8i.aiunt,inquit,  apud  Indosmcl  inveniri  irt 
arundinum  foliis,quod  aut  ros  illius  coeli,  aut  iplius  arundinis  humor  dulcis  &c  pinguiseft. 
Megaftenes  etiam  Indiam  afTerit,  ferrc  in  arundinibus  mel  fineapibus.  Ex  quibusfatiscon- 
IbtjinaudifTf  veteres  multa  de  laccharo. 

Qusres  tertio,  an  etiam  illis  tuerit  notum  artificium  exprimendi  faccharum  exarundi- 
nibusinmolendino  ,inquoteruntur  canna:,cujusmodiefl  apudnos.  Relpondeo  probabi- 
liter  negative.  llnde  habcbantfolum  aliquas  <5(:paucioreshujusmodicannas,quibusad  fo- 
la  terc  medicamentautebantur.  MeminittamenSaccharinoItripertorcularexprefliVarro 
Narbonenfis,  qui  vixit  imperante  Julio. 

Jndica  non  magna  tiimis  arhore  crefcit  arundo, 
Diilcia  cui  nequeajit  Jucco  contendere  mella. 

Colliges  exScaligero,  qui  alterum  adhuc  lacchari  genus  reperlri  ait,  quod  non  ex  a- 
rundinibus  trahitur ,  led  ex  Arabica  radiceTigala;  dicit  enim ,  erodi  herbam  u  vermiculo 
quodam,  unde  faccharum  exturgefcit  in  ininutas  grandines. 

CONCLUSIO  POLITICA. 
De  mane  confilium. 

Dlffluit  ad  Solem  manna,  &  ab  exiguo  radio  calefaftum  tabefit.     Aurorce  foboles  ell:, 
antequam  difcit ,  fapor  emanat.      CefTat  manere  manna  ,  fl  manet  ad  Solcm.     O- 
ptima  Reipubl.  portio ,  &  velut  politici  corporis  fruftum  ,  conlilium  eft.     Verum :  De 
mane  confilium.     Aurora  conliliorum  obftetrix  eft,  matutina  vigilia  acriores  fpiritus  colli- 
guntur.     Depuratur  cerebrum  antelucano  ftudio  ,  defbccatum  coniilium  eft ,  ad  quod  ae- 
rora  manuducit.      Prttcfpua  Politki  pars  efl ,  Ht  vigil  femper  txcubei ,  utUitati  &  commodo  ptihlico, 
Unde  admotis  femper  ftimulis  fe  excitabat ,  fi  quo  cafu  ad  pauculas  horas  quietem  expetc- 
ret,  qui  publicas  habenas  novx  Hifpaniae  fufcepit ;  author  eft  Joannes  Boterus.     Non  eft  J ^•^f''''* 
conlilium  callidum,  quod  calet  a  lettifternio,  nec  illuminatum  ,  quod  alto  Sole  illuftratur.'-'-^'^™''» 
Electio  indiget  matutinameditacione&;  exporre£ta  induftria  :  ubi  negligentia  eft  nulla,  ibi  "^^^»*'. 
fbrtunx  noiielt  pigritia  :  at  ubite  ficordia  &  ignaviit  tradideris  ,  wquaquam  Deos  implores  :  irati'"'^^-  '^ 
tfiir»-,  infrnjij^fuat.     Salluftius.     Nota  cft  Perfarum  vigilantia  ;  fummo  enim  mane  aures'"^*. 
Regis  vcllicabatvigiliaruminternuncius  :  Confnrge  Rex ■,  &  obi negotia  ■,  quate  ebire  voluitMefi- 
romasdet.     Id  laudls  Agefilao  adfcribit  Xenophon ,  fomno  illum  non  ut  Domino  ,  fed  ut 
mancipio  ufum  iuifTc.     Sidus  Reipul.  Politicus  eft,  ante  lucem  luceat;  Phosphorus  fit, 
Solcm  excitet.        Non  ^tridem  Agamemnonem  ,  paftorem  populorum-,  fomms  tenebat  dulcis-,  multaHom.IliM 
Mimovolventem.    Homcrus.     Ex  naturcE  rudimentis  antclucanjE  fblicitudinis  fruftum  per-<«^.3. 
cipe.     Leo  princcps  ferarum,  etiam  dumcubat,  excubat,  apertis  fopitusoculis,  dum  dor- 
mit  vigil ;  Delphinus  a:quoris  Rex,  nec  in  requiete  fiftit,  importuno  agitatus  motu  ;  ima- 
eine  quoque  attendentis  fbmnum  expergifcendo  libat,  nunquamcognofcitdormire;  aqui- 
w,  qux  dominatur  aecheri ,  pertinaci  valet  obtutu,  Sc  genus  fuumobfervantia  pericitatur 
jluminis.     Etiam  venenatorum  princeps,  Regio  propterea  nomine  decorus,  vifu  pollet,5c 
yirus  peroculos  fpargit.     Rexelementorum  fgnisperfpicuus  &  lucidiflimus  eft,  ipliuslucis 
focus  <Sc  fax  :  qui  ut  perpetuo  vigilet ,  vigilantia  verfiibilium  (ervatur.      Siderum  quoquc 
IMonarcha  Sol ,  oculus  mundidicitur,  fomno  &quiete  caret,  nunquam  non  fuum  regnum 
lluftrat.     Politicus  itaque  mundi  oculus  eft ,  mens  communit ,  lumen  Reipublicx ,  intelle- 
»Susciviliscorporis,cuftos  omnium,  caput  populi ;  privilegiarios  habeat  oculos,  Argus  (it, 
•rcidcque,nonpofrefierifimul,utotioindulgeatur,  &fana  conliliacapiantur.    Itafomnipor- 
icio  joniervetpubliciboni  promotoremj  ut  parsvigiliarum  promoveat  bonum  publicum, 

Odtavi»* 


i6o  Meteorologia 

Se».  con-  OdavianumSeneca  commendat.     Omnium  domos  ilUus  viglUa  defendit.      Ex  quo  fe  Gt/ar  orh 
fel.adPo-^^^^'""'*"^  i^o^f^i^ravit  t  Jihi  eriptiit  ,  &  fidei-Hm  modo  ^  (]m  irrecjtiieta  fimftr  curfus  fitos   ex^cant- 
Ijbium  e.  »f*»^ftam  illi  licet  vel jHhfificre,    Paftoris  munus  qui  fubis,  incommoda  fufcipis ,  aliis  cubant» 

47. 


W.4-7- 


PlHt.      II- 

bel.  adv. 
Dncem 
fmperitH. 
Laert.  l.i. 
j€,lian,l.2 

C.31. 
tlinius  in 
praf    ad 
Fefiaf. 
Jldanritd 
i.  firateg. 
Liv.  l.  t. 
dec.  I. 
^inejius 
lib.  de  re- 


bus,  in  cubi!i  vigiles,  tuorumque  fbmno  profpiciens  Epaminondam  agas :  tUe  enim  dormitn- 
tibus  eivibtis  lnFlrabat  nrbcm  ,  &  muros  vi^l  obambHlms  agebat  excHbias.  Petenti  ,  cnr  id  fact^ 
ret ,  reffondit  t  ut  c£teri  in  utramqHe  aurem  dormirent.  Derifit  antiquitas  Epimenidem  ,  qui 
quinquagefimamSolis  orbitam  fertur  dormivifTe.  atDeorum  numero  digni  cenfebantur  ab 
Indis,  Celtis,  iEgyptiis  ,  qui  infomnes  pro  grege  vigilant,  maturd  confiilunt.  ProfeSto  vt- 
ta  vigilia  efl :  eelebris  fententia  eftC.Plinii  fecundi.  Vivere  eft  agere  ;  qui  ergo  fomno  in- 
dulget,  viveredefinit,  namceffat  agere.  Aurea  malaHefperidum  Draco  vigilans  cuftodit; 
ubi  excitati  Confiliarii  excubant ,  aurea  tempora  redeunt.  Unde  Iniperator  Mauritius  in 
ftratego  fuo  requirit :  Modice  vivere  &  de  no^e  confdium  capere  ;  de  noSle  enim  &  certiusfilct  pre- 
venireconfilium^  cjuiefcentementea  tHmultibus  externis.  Non  caretaculeoTarquiniifaftum.  SextUS 
Tarquinius  ad  Patrem  Tarquinium  nuntium  mittit ,  quid  fadu  opus ,  ut  Gabios  in  ofKcio  con- 
tineret ?  Nihil  loquendo ,  multa  refpondit  Tarquinius.  Rex  velut  deUherabundHs  in  hortum  ttdi- 
um  tranftt  -^ficjHente  nuntio  filij ;  ibi  ambnlans  tacitusfummapapaveris  capita  dicitur  baculo  \decuffiffe.  So- 
mni  conciiiatrix  papaver  eft :  non  fijnt  apta  Reipubl.  inflrumenta,  quibus  fomno  caput eft  gra» 
ve.  Qni  vigilare  j  &  in  maximo  filicitudinHm  curfu  verfiri fuHinet -f  hic  ingenere  quidem 
oviHmPaflor^  in  hominum  ver»genereRexeH, 


& 


no. 


-^g«*"-«^§s^- 


QUM- 


Philofophico-PolKica.  l6l 

cYi ffi •  4'.'^ - • » 4\ •  - 1 •  s^ •  ?! i .«Y' 'i^* Q •  «i^  'X*'*!''  ft*^'''^  vl.*^X' ■^i**'''*  ■'* *^'* ■5C^^'^X* '%C**X'''*X* *X*"*A* 

T  r  :;;:•';;'    r  ;    i     <    s      •    •    •    :    5    i    ;     !    <    •    i    :    i    s    ;    !    l 

DISSERTATIO  VIII 

De  Meteoris  Aqueis  in  tcrra,  &  primo  in  Ipe- 

cie  de  Mari. 

A  Quea  meteora  in  aere  genira  hucusque  fat  diu  &  fufe  funt  expofita;  tem- 
-**-pusmonet,ut  &  ad  ea,quaintra terram generantur, defcendamus  , cujus- 
modi  ex  fententia  Ariilotelis  ell  tum  mare,  tumflumina  ,  tum  fontes  ,  lacus, 
Therma;,  &:iimiUa  aquarumprodigia.  Etinhac  quidem  diflertationedicen- 
dum  foliim  efl  dc  mari ,  pro  quo  fit  igitur 

QUiESTlO  I. 

1)e  qHtdditate  ':::^aris  y  ejusque  divtftone  ^ 

nominibHS, 

^5^  Onclufio  prima.     Maie  non  efl  lachryma  Saturni ,  ut  docuenmt  Pythagorici, 

'"  nec  cernt  fudorjUt  voluicAnaxagoras  &  Empedoclcs,  nec  eft  animal  ab  igni- 

bus  arduans  fubterraneis  ,  &  magno  fudore  difFufum,  uc  finxit  Kcplerus ,  nec 

placet  opinio  Diogenis  arbirrantis  omnem  locum  ,  qui  tcrram  ambit ,  princi- 

,pio  humidum  fuiMe  ,  &:aquu  replecum  ,  tum  Solis  ardore  exficcatum  ,  pluri- 

mam  ejuspartem  in  vaporem  abiine;  eam  vero  ,  qua:  remanfit ,  mare  conftituere  ,  itaque 
marinam  aquam  prima:  humiditacisreliquias  elfe.  Ratio  conclufionis  eft ,  quia  ex  tetmi- 
nis  iptispacec  hcec  figmenta  efTe. 

Conclufio  fecunda.  Mare  eft  elementum  ipfum  aquar ,  ab  initio  in  unum  terrxlatus 
fcparatum.  Explicatur  mare  iniplo  munuinafccntis  exordio  tiiifteaDeo  produftum  ;  ita 
tamen  utprimototamterrsemolemundiquc  complcxum  flierit;  deindetertiocreationis  re- 
rum  die  divinoimperioineumlocum,  quem  nunchabet,feceflait.  Exquopatet,caufam 
maccrialem  maris  elfeaquas  condicas  a  Deo  ab  initio  mundi,quibus  cciam  acccdunt  fluvii,tbn- 
tes&rtumina,namomniafluminaexeuntd  mnri;  »1'  licet  alii  amnes  ab  aliis  excipiantur ,  o- 
mnestamencandeminmareinfluunc,  quodipfum  Eccleliaftesi. c.affirmat,dicens:  omniafltt' 
mina  in  rriAre intrant :  &  mare  non  rediDulat.  Caula  efficicns  ,  qu2e  illud  in  unum  collegit  lo- 
cum,  eft  DeuS.  Hicenim,  utGcn.i.  dicitur,^«//>  omnem  aqnam^  fjut  eratfitb  firmamenh),  coU 
lioi  inunumlocnm-j  &apfellavit  eam  acjuarum  conff^egationem  maria,  Forma  ejus  nulla  eft  alia» 
quam  hxcaquarumcongregatio,  perpecuia.'ftiis  alteratione,  &-flu(a:uum  agitatione  terrara 
puKansnec  tamcneamobruens,  fed  interpra:finitosterminos  fc  continens. 

Oppones  illud  Gen.  2.  cap.  No»  enim  pluerat  Dominus  fttper  terram  ,  &  homo  rton  erat ,  qui 
cperaretur  terram  ,  fid  fons  afcendehate  terra,  irrigans  Mniverfam  fuperficiem  terrs.  Ex  quo  infc»- 
res,  ergo mare  ex  aliquoiijbterrancoterrxtbntc  crumpit.  Veruin refpondetur,  hunc  tex- 
tum  lic  intelligendum  elfe,  antequam  coeleftcs  pluvice terram  humedtarent , earum  vice fon- 
tcs^ternE  (inudiverlistradibusvenisque  diftributos  ,  ac  fuis  locis  exfilientes  omnem  terrx 
fuperficiem,  prout  cuique  parti  conveniebat ,  irrigalTe.  Ita  interpretatur  hunc  locum  D. 
Auguft.  Raban.  &  Hugon. 

Conclufio  terria.  Etfi  proprid  unum  tantum  eft  mare  ,  cum  Deus  ,  ut  diftum  efli 
aquas  inunum  coegerit  locum,  &;hancaquarum  collcaionemappellaveritmaria  ;  attamen 
ficut  unus  &  idem  languis  tocius  corporibus  varie  per  venas  &  arcerias  dedudlus  alibi  alias 
forticur apellacioncs, ita etiam  aqucE  maris  communis  cft natura , quce  cum per  occultos  tcrra: 
meatus  atque  canalcs  inomncs  totius  terra-partes  decurrit,  peculiaria  conftituit  maria.  Di* 
viditur  celeberriml  divifione  in  Occanum,  mare  Mediterraneum  ,  Rubrum,  Perficum  Sc 
Calpium. 

Oceanus  dicicur  a  celeritatc  mctus,  eo,  quod  vehementi,celeriq;motu  hue  illucve  agite. 


l62  Mcceorologia 

tur,  ajcu^enim  celer  eft.  Hic  totam  per  circuitum  cerram  inftar  magni  &  latiflimi  circuli 
ambit,  efficicque  ut  terra  (lipra&infra  fitaquis!:efta,idqueexDei  juli"u,cumadperfe£l:io- 
nem&;  ornatum  univer(i,tum  in  plantarum  ,  tum  inanimantium  uiiim.  Hicproutpoftea 
varias  mundi  plagas&Regiones  oberrat,variaindenomina  forticuseft.  Ac  primo  quatuor 
appellationes,exquatuor  mundiRegionibusaccepit.  Ab orienteEousdicicur,abocciden- 
te  Occiduus  ,  a  Meridie  Nocius  ,  five  Noricus  ,  a  Septentrione  Septentrionaiis.  Secundo 
prout  deinde  quamqueregionem  perfundit,  diverla  aliccoribus  fuis  craxicvocabula.  Hinc 
yEchiopicusAtlanticus,  Scychicus,Bricannicus,Germanicus,  Galiicus  didus. 

MarcMedicerrancum  illud  vocatur,quod  ex  oceano  erumpens,  permediasterrasdif- 
funditur,  &  Europam  abAIirica  difterminat,  diftribuiturque  inmulta  maria,  Ibericum,  Ba- 
learicum,Ligufticum,G3llicum  <5c  Adriaticum.  SequicurmoxSiculumobliqu^porredtum; 
inde Creticum,  cui  una ex parce  conjunfta  funt iEgypcium.Pamphiiium,  Sy riacum ;  ex alia M- 
geum,  &:Myrcoum,  quibus  objicitur  exadverfoPontus  divifus  inmultas  partes;  pars  enim 
illiusincima  McEotis  appellatur,  alcerainfaucesconcradlaProponcis,  qusAfiam,  Europam- 
que  difcriminant. 

Maie  rubrum,quodappellatur  etiam  Arabicus  finus,  incipit  ab  InfulaSocotora,  ter- 
minaturqueadfeptentrionemoppidoSues.  Habetlongicudinisleucas  crecentas  fexaginta, 
De  ejusvero  appellacionevariaab  Auchoribusprodicafunc.  Pliniuslib.6.  c.  23.  Mare,  inquic» 
rubrum  dixcre noftri Grxci  Erychrceum a Rege Erychra ,  aucuc alii,  Solis repercuffu cale reddi 
colore  exillimantes;  alii  abarena,  terraque ,  alilab  ipfius  aqus  natura.  Philoftratus  lib.  ?. 
vitaeApollonii:  Rubrummare,aic,vehemencerc£Eruleumefl!etradunc.  Solinusc.^^.rubrum 
mare , quod Erychrsum  ab  Erythra Rege, Perfei,  &  Andromedes  filio,  non  folum  a  colore  ap; 
pellacum  Varrodicic,  qui  affirmat,  in  littore  marisiftius  fbntem  effe,  quem  fiovesbiberinc, 
mutenc  vellerum  qualicacem  ,  &  ancea  candid^  amitcant ,  quod  fuerinc  ulque  ad  hauftum. 
Arrianusg-  geftorumAlexandri  libro  fcribit,  inmarirubroinfuIamelTe,  cui,  quiprimusim- 
peravic  Rubro  nomen  fuit ,  ab  ejusque  nomine  mare  illud  rubrum  nuncupacum.  Veriim 
controverfiam  hanc  totara  diremiffe  videtur  navigatio  Lufitanorum ,  qui,  uccraditjoannes 
B.irrius  hift.  Ind.  Decad.  z.  lih.  g.  cap, }.  dum  mare  illud  pervagati  func ,  oblervarunt ,  aquas  effe 
limpidas oc  omnisruboris  expertes,  coloremverohunc  repraefentari  folumex  rubris  areniS, 
quibusmaris  illius  fundus  fcacet.    Ab  hoc  igicur  colore  marerubrum  appellacum  eft, 

Mare  Perficum  (  quod  etiam  finus  Perficus  a Perfidis  populis  vocatur ,  nunc Mefendum) 
qua  parte  mare  accipit ,  utrimque  magnis lateribus  grande  oftium  quafi  cervice  compledicur, 
deindeten-isvaftceaquie  portioni  cedentibus  magno  littorum  oi-beredditquafiformamcapi- 
tis  humani.  habeclongicudinis  circiteraScLeucas. 

Mare Calpium ,  feu  Hyrcanum  dicicur a  Calpiis  & Hyrcanis  montibus,  inter  quos jacet. 
Videturnon  tamefl"e  mare^quampalus  mulcorurn-fluminum  concurfu  ftagnans ,  quia  cum 
reIiquomarinoneftconjunfl:um,fedundiquecingiturcerra,nequeulIaexparcepacentercom- 
municac  cumreliquomari.  Exiftimantcamengravillimi  Auchores,  Oceanumlndicumper 
canalem  fLibterraneum  in  ipfum  infundi.  Imo  Kircherus  in  Mund.  fubcerr,  lib.  2.  c.  15.  &  lib, 
4,  cap.  10.  oftendiccum  finuPerfico&:  cummariEuxinoper  occulcas  femicasulcro  cicroqu* 
negociari.  Evidensautem  argumentum  eft  communicationis  cum  aliis  maribus  ,  durp  in- 
numerosrecipit  fluvios,  nullum  tamen  emittit  neque  amniuni  in  fe  deponentium  multitu- 
dine  augeri  videtur,  quod  per  oecultos  quosdam  meatus  in  alia  vicina  maria  fub  ea  propor- 
tione,fubquaaquarum  mulcicudinemrecipic,exonerare  fefe debeat.Herodotus  inCIioait, 
latumefle  oQto-,  longum  dierum  quindecim  navigatione  ;  fed  qui  ipfum  quotidie  transmic- 
tunt,  mercatores  teftancur,  nonampliusduodegimdiebusuniverfumejusambitumexplere, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

AfFe£his  moderandi. 

U^f  cjuibnsdam  mmantibus  fernm  dedit  ^  cjttibfisdam  fithdolum  ■,  quibusdam  favtdum  ;  Ita  mbit 
gloriofum  &  excelfum  Jpirilum  dedit  natura.  Magnanimos  nos  produxit  ,  ait  Seneca, 
^..w., .;..  Turpe  eft  homini jacere,  turpius  fubjacere ,  turpiffimum  feipfum  fubjicere  feris  &  bel- 
'°^'  luis.  Adexcelfanati  fumus  ,  fublimioris  fphaerK,  quam  animantia.  Quid  paflTones  funt 
H»rat.  nifi  bellus^  quid  afFeftus  indomiti ,  nifi  effera  animalia  )  Infra  nos  fint ,  pedibusque  fubji- 
Turfell,  l,  ceanc  Execrandum  Tamberlani  facinus,  quia  belluinum ;  confcenfurus  equum  tergaBa- 
f.  efifi,    jazetis  Turcarum  Regis  calcavit.    Pari  pafTu  Diogenes  Graecorum  Imperator  Ottomannix" 

Sulta- 


Philofophico-  Politica ,  163 

Sultano  equum  fefTuro  reabellum  fuic.     At  ranftus  hic  faftus  &  laudabilis  fuperbia  cft ;  in-  Tyrtnt 
firarebeiluinosmotus  habere,  &indomitisdominariafFeftibus,  fra:naponerepallionibus;  \-Antiflesl, 
pla  vitia  calcare.  Vides  maris  Deum  oceano  legcs  didare,flu6tibus  limices  ponere,calcarepro-/.  helliSa- 

48.  '"'' 


cellas,  marinisbeiluis  habenas  injicere;  Quid  mirum?  Deus  efl ,  xquora  frsenat.    At  quid 
homo^  Platonicum  efl&tum  erat:  CogKofctndum  cfl  homini^fe  effe  ex  j^enere  Deorum.     Diftator 
ergo  bclluarum  fit,  feras  cicuret.     Antiqua  hominis  laus  e(t  a  Trismegifto  enunciata: 
Terrenus  aitidtm  homo  eft  Deui  qMidam  mortAlis :  c&leflis  vero  Deus  efl  homo  immortalis  :  At  Deo- 
rum  annon  eft  dominari?  annon  lcgesponere,  diftare  jura,  fceptra  rotare^  crgo  quantum^'- ^^ 
Deofimilior  es  quantumquebrutis  prxftas,  tantumbrutalibusprxfis  afFe6iionibus,domina-«'i«''^A<"« 
re.    TerrenusDeafter  coeli  progenies ;  prolcs  coelofata  excelfapete,  d:perbelluarum%'er-    '7- 
tices  ftftigia  confcende ;  nolifermis  motibus  fubjacere.     Hercules(Sc  Achiiles,  iEneas,Ro- 
mulus,  Alexander  Diis  nati  credebantur ,  quia  fiilgor  quidam divinitatis  exfubadlis  tot  ho- 
ftibus  illis  accrc\'it.     Nofcc  te  ipfijm  homo.     Nec  enim  parvum  efl  donum ,  fiipftim  agnofl^ere-,  ie 
ccelishomo  frocepjfe  legitHr.    Seneca.  Undemonftrapafnonum,ferosfiu£tus vitiorumedomcs, 
domefticoshoftes  fubigas,teipfumprudentixhabenisinpoteftatem  redigas,proximum  Deo 
colloccs.     Quodfi  verbounocomprehenfumvelis:  vinceteipfum.     f^i'»cerefi'ipfumemmumpi^fgi^ 
viHoriarum  prima  efl-,  &  optima  :  vinci  autem  afiipft&  turpiffimum&pejftmum.  PlatO.  ^^* 

Ardua  res  viciffe  alios ,  viSloria  major 

EHtfluclus  animi  compofuiffi  fuos.     MantuanuS. 
TeftisadeftPlutarchus,  Alexandrumfeipfumvincercquamhoftes,  magis  regium  efte,  exi- 
ftimaffe.     llndebis  vincit,  qui  fevincit,  in  proverbiohabebatSeneca.     Habctroliticus  tot 
pugnandiarenas,totcamposvincendi,quot  ieros  motus,<5c  beliuinos  affcftus  :  ItaiMurjen» 
€ft  amor,Sircn  eftjtimor Phoca  cft,  odium-Balxna  eft,  triftitia Delpliinu»  dt, voluptab  Hippo- 

X  a  pocamus 


164 


Meteorologia 


potamuseft,  vindidacephaluseft  ;  animiprocclla5excitant,naufragiaminantur.  Hac  qui 
pallTonummonftraclomathoftem  vincitmaximum.  Adeoverum  dixit  facundiflimus  Roma- 
norum  :  Animnmvincere -,  iracundiam  cohiherefertijjimiefl.  Haccjuifacit-,  nonmodoeum  egojtimmh 
Ciceropro  i/iris  comparo ,  fedjimillimum  Deojadico.  Prxftantillimus  videri  poftet  Sefoftris  Regis ^Egypti  tri- 
/T-/<«rcf//o.  umphus  ,  quiRcgcs  quatuor  a(e  Rjbadlos  jumentorum  in  morem  currum  fuum  protrahere 
coegit :  At  ipfe  paflionum  mancipium  ,  fibi  ipfi  dominari  nefciebat.  Eum  demnm  optimum 
Sen.  ep.u  ^  l^^de  dignijfimum  dixerim ,  (\m  propriis  affe^ibus  imperarct.  Stare  in  faftigio  &  e  veftigio  ja- 
cere  fub  vitio  :  federein  throno  ,  &:  volutari  in  coeno,  non  hoc  tortium,  non  fummorum 
eft.  Turpe  eftHerculiHydrxcaputdemetere,&:vinciafFeftu;viruinexuerefoeminiE  amo- 
rc&federeadcolum,  penderea  collo,  qui  pedtore  immoto  in  finu  jacuit  vidtorice.  lilud 
profecto  primarium  ac  (umme  regiumeft,  fuiipfiusRegem  efl"e,mentcmquedomeftic2e  bel- 
lu£E  quafi  moderatricem  prseficere:  neque  cuminfinitis  propemodumhominibus  dominari 
velis,  ipfumturpiflimum  dominis,  fervire  voluptati,  dolori,  &  quascunque  his  afHnes  bcl- 
luiE  ,  fuuminanimali  domicilium  habent.  Aurea  haccSyneliiverbafuntPoliticianimoira- 
primenda,  utnefiudibus  pallionum  abreptusipfcEprcEda(itbelluarum,fedbellumbelluisin-. 
ierat,  affedtus  gubernet. 

Tunc  omnia  jure  tenehis , 
CUm  foteris Rex  effe  tui.     Claudianus, 

Q^UyESTIO  II. 

Deproprietatihtis  maris ,  ^  primo  de falfedine, 

COnclufio  prima.  Intermarisproprietatesprimum  (ibilocum  vindicatSalfedo,  quia 
utexperientia  conftat,  mare  fiporem  ex  falfb  oc  amaro  permixtum  habet,  ideoque 
mare  diciturabainaritudine ;  a  falfedine  falftim  appellatur.  Advertetamen,nona:- 
qualem  ubique  falfedineramaris  effe.  Pontus  enimEuxinus  non  itafalfus  eft,  ut  eo-ani- 
malianonpoliintadaquari,ideoq;congel3tur,adeo,utfubCopronymocenCummilliariumgla- 
cies  plauflratulerit  altitudinetriginta  cubicorum,  Oceani  autem  ultimi  feptentrionalis  gla- 
ciema;ftace  etiam  folftitiali,fexpedum  altitudine  nuper  Hollandirepererunt.  Frigidarum  zo- 
narum  Oceanus  minus  habet  falfedinis,  crefcitque  fenfim  amaritudo ,  quo  torridam  propius 
acceditur.  Sicetiammare  autumno&a:ftatefai[iuseft,quamhyeme.  Ex  quo univerfaliter 
deducitur,mariaquGcalidiorafunt&Solis  ardorimagisoppofita,eomajori  (alfugine  iniedla 
comperiuntur.  Ratio eft,  nam Sol majorem dulcis  aqua: copiamattollit,  &  in vapores con- 
verticquifcEpeverfuspolosrecidunt.  Praeterea  ubi  longior  imbcr  mare  de  coelo  perpluic, 
autubim:ijoraqua:dulciscopiacorrivatamareinfluit,minus  falfum  exiftit.  Ita  inlittoreMa- 
labrico  raenfibus  prxlertira  pluvialibus  propter  magnam  aqu£E  copiam ,  quiE  ex  montium  jugis 
delabitur,  aquam  oceani  pene  dulcem  experiuntur.  Cumque  in  locis  Borealibus  per  totum 
fere annum  pkiat,  fit inde, ut oceanus  etiam  feptentrionalis  minus habeac falfedinis.  Ingen- 
-tesquoquefluvii  qui  magnaaquarumdulciumcopiainmarefefeexonerant,  falfedinem  ma- 
ds  haudmcdiocriter  acteraperant.  Itatiuvius  ille  magnus  inBrafilia,  v\i\2,o Riodellaplata  di- 
^usjoceanum  influens  ejusdem  aquas  ulcra  if.  miiliaria  ita  attemperat  uc  ingrato  dulcedinisla- 
pore perfevei-ec.     Idemfere  concingitin  Africa,ubi2airefluviusinOceanuminfijndicur. 

Conclutio  fecunda.  Hxcraarisfalfedononprovenittanquaraexunicacaufaexmulti- 
•tudineexhalationufla  aduftarura,quaseterraSoleducit,  ventisque delatag  inmaredeciduntj 
&:cum  aquamifcentur.  Ratio  eftprirao:  quiaexhalationes,  quas  e  cerraSol  educic&  adui 
i-ic,  nonvidencur  fufficeread  cocum  mare  faliendum  ,  prsefercim  incurrence  canca  fluminum 
copia.  Secundo ,  quia  eciam  fluraina ,  f bnces ,  lacus  <Sc  paludes  habenc  hujusmodi  exhalatio- 
nes  aut adraifcentur illis  &taraen  non contrahunt  falfedinem.  Tercio,  quia  cum  ex  aliquo cor- 
pore  vi  caloris  auc  igniselevancur exhaKaciones ,  quod  elevacur non  efl:  ita  falfum ,  fed  pars  po- 
tius  fixa,  qux  remanet,  eft  falfa,  patet  hoc  indudione,  nam  fi  aqua  falfa  diftilletur ,  quod 
elevatur  eft  infipidum,  fal  remanetin  fiindo  ;  in  cibo  excrementa  ,  qux  fiibfidunt  &  rema- 
nent,funtfallae.g.urinaeft  falfa&generalitcr  cum  aliquid  comburicur,  cinis  remanens  eft 
falfus,ideoquefii'aqua  per  cinerem  coletur,fitIixivium,  quod  eft  falfum.  Quarto,  quiafi 
hujusmodi  exhalationes  aqusE  admixta: ,  eam  falfam  efEcerenC ,  eciam  pluvia  &  nix,  quibus 
imraixcx'  funccalesexhalacionesjdeberentefl^efalfie,  quodcameneftconcraexperienciam. 

Qupdcamenpra:didlce  exhalationesaduftas  aliquidconferanc,  nonomnino  improbabi. 
leeft.  Namfaporlalfusprovenitetiamapermixtionehumidi&ficciaduftia  calore,  non  ta- 
menextotodecoai,  utpatetin  fudore,Iixivio,talisautem  aduftioeftin  terrenis  exhalatio- 
nibus  mari  permixtis.  Analogiaeftetiamabhumano  corpore,  inquo  calor  nativus  dulces 
etiam  cibos  in  falfum  humorem  refblvere  confuevic. 

Con. 


Philofophico-Politica.  165 

Conclufio  tertia.  Credibile  eft  ,  quod  Author  naturcc  Deus  ab  ipfomundi  exordio, 
quandotertiodie  congrcgavit  aquasin  locumunum,  toti  aquce  fal  liquidum  admifcucrit  ad 
pifcium  vitam  ,  &  contra  putredinem  aqusc.  Ratio  efl: ,  quia  ex  admiitione  illius  corporis 
aquaht  (aUa,qu6d  ciim  feparatur,  evadit  iniipida.  Deindequiaex  aqua  maris verus (al ex- 
trahitur,  dum  in  quibusdam  littoribus  xftivo  tempore  maris  aqua  in  planiticm  aliquam  latd 
funditur,&retinetur,  tuncenimSoliscabreevaporatur  aqua,  <5c  magnarclinquiturfalisco- 
pia,  idem  fieri  poteft  pcr  alembicum,  quo  fimoderatum  ignem  3dhibeas,excipitur  aqua  o- 
roninopura,&in  fundo  vafis  relinquiturSal. 

Quicrastamenadhuc,  undehicipfe  liquor  falfus  ortus  fit?  Relp.  credibile  eft  liquorem 
hunc  ortum  cffevel  oriri  potuifibex  copiaexhalationum,  quasDeus  ex  aqua  fubito  elicuit. 
Deinde  caufa  efTe  poteft,  quiaignes  nitro,  alumine,  bitumine  ardent  fub  mari  efficiiintque 
faporemhunc  falfum&amarulentum,  accedente  prcEterea  torrida  vi  Solis,  quse  (alfedinem 
intenditcoquendo&congregando  bituminofosfpiritus,undemajorfalfedoeft  fubzonator- 
rida.  Addit  P.  Maurus ,  quod  ficut  in  terra  plures  ingentes  falis  minerarreperiuntur ,  fic  in  eo 
maximofpatio  terrarum,  quod  tegiturmari,  fiint  plurimie  minerse  falis,  quod  cum  abaqua 
liqucfit  reddit  illam  filfam :  unde  etiam  ex  eo ,  quod  quccdam  maria  abundent  pluribus ,  aut 
paucioribus  mineris  falis  ,  fieri  poteft  ,  utfint  magis  aut  minus  falfa.  Confirmatur  hoc  cx 
relatione  Infulce  Ormus  diftx,  quse  nihil  pene  ellaliud,  pra:terquam  durus  6c  candidus  fal, 
ex  quo  aedesipfee  conficiuntur,  uti  neque  ullus  etiam  in  prsedida  Infula  puteus  aqute  dulcis 
reperitur.     llnde  falis  copiammarinisaquis  (libeffevideturcertum. 

Quaeresprimo.  Cur  exputeiscircamarecfFoflisdulceshauriantur  latices ,  etfi  a  mari 
plerumquc  derivati.  Refpondeo ,  rationem  efl!eyquiaper  arenas  trajedi  &  percolati  terream 
Dlam  concretionem  exuunt.  Ideout  aitPlinius  lib.?i.c.6.  demiflk  inmarepilceconcavx^ 
cera,  five  vafacerea  undique  denfa  fine  orificio  ,  dulcemirvtra  fe  colligenthumorem,  quia 
meatum  auguftiispartesduntaxat  tenuioresaqua:  &  aterrcna  mixtione  difircatas  recipient, 
unde  excluliis  remanebit  Sal,  utpote  craflTor  humore  dulci.  Sicetiamelanaappenfalate- 
ribus  navigiorumdulcisliquorexprimitur,  quiafuccusille  halitusvemarinusuteft valdefub- 
tilis,  ita  terrenjeaduftionisnihil  prope  habet,  (icutnec  pluvise  e  vaporibusmarinis  ortK,(al 
enimaquagraviorinvaporesnonaflUrgit.  Sunttamen  etiammultifbntes&lacus falfi,quan- 
do  nempe  ita  e  mari  denvantur,  ut  non  (atis  colentur ;  vel  vero  quia  per  venas  (alitas  tranfeunt. 

Quxres  fecundo.  Curlocamarinafintminustrigida.  Refpondeo  caufamefTcquod 
mare  cxhalationibus  ficcis  &  calidis  conlperllim  fit,  Hinc  etiam  marina  aqua  calefacit,  & 
exliccat,  ut  doccnt  medici. 

Quarres  tcrtio.  llcrummarefitmagisfalfum  in  fuperficie,  quam  infundo,  Refpon- 
deo  ,  vulgo  quidem  dici ,  mare  in  fuperficie  majori  pneditum  faliedine  ob  Solis  calorem, 
qui  parteshumorummarinorumlevifumas&  ideo  dulces  afliduo  extrahit,  reliftis  graviori- 
bus,  in  quibus  falfedo  confiftit,  ex  quo  fit ,  ut  aqua  ,  qua;  relinquitur ,  evadat  magis  falfa. 
Vcro  (imiliust3meneft,coecerisparibus,aquammarisinfundoralfioremefl!e,quam  infuper- 
ficic,  quodaqua  (alfa  fit  dulcigravior;  omne  autemeravedefcendat.  Deinde  cum  ex  falis 
fbdinis  marifubdicis  falfedo  potiiis ,  quamafblisexuftionefuam  ducatoriginem,  etiamaquai 
his  fodinis  propriores  majori  falis  copia  imbui  debent.  Idem  dicendum  de littoribus  maris  ; 
nam  ubivicinam  ialismineram,marecontinuisfludibusalIuerit,idfaIfugine  inlittoteinten- 
fiiis ,  quam  in  medio  imbui  necefle  eft ;  ut  etiam  lalina:, qua:  ad ripam  maris magno  morcalium 
commodo  inftruuntur,  fatisteftantur. 

Quxres  quarto.  Curmarina  aqua  potui  inepta  fit  ?  Refpondeo,  caufam  efTe ,  quia  fal 
linguam  pungit,  cum  conftet  fpiritibusnon  facile  i  materia  molli  flexibilibus  ,  qui  incufjji- 
dcs  eredi  telorum  inftar  linguae  poros  ingrediuntur  ,  atque  ita  penctrando  pungunt,  cum 
cconcra partes  aquas  dulces  molliter  fluidx  •,  obfacilitatem,quunedtuntur,  fuaviter  guftum 
afHciant. 

Qusres  quinto.  Curaqua  falfacalefafta  falfiorreddatur?  Refpondeo,  quiacummul- 
XX  parccsaqua."  percalorem  attenuata;avoIent,  eadem  falis  quantitas  minoremaquxmateri- 
am  fuperfticemmagisconfequencerfalfamefficit;  (al  quippe,  nec  Sole ,  nec  igne  invapores 
refolvitur  ,  ncc  bullienti  aqua;  injedus  evaporat,  alias  nullus  cibus  coqueretur  falfus;  non 
quia  naturagravior,  mulca  enim  gravia  levioribus  facilius  attenuantur,  fic  mercurius,  aqua 
&:c.  oleo  gravior  eft ,  cum  tamen  aqua  prce  oleo,  &:  prae  aqua  mercurius  citius  abeat  in  va- 
pores;  fea  quialpiritus  falis  maximd  fixi  adeo  tenacitcr  fe  materice  intorquent ,  ut  expelli 
non  tacile  poflint. 

Quacres  fexto.  Curpifcesmarini  nonafficianturmaris  falfedtne,  Refpondeo,caufam 
efleiillorum  calorem  naturalem  feparantemdulce  afalfb.  Hincaquaduntaxatdulcinutriun- 
tur, uade & ipfi  minim^  (alll  fuat.    Occafione  hujus  quxfiti,  nocapraeter  di«^a de  falc  toliibili 

X  i  imarlna 


166 


Meteorologia 


a  matina  aqua  fequentia  :  primo,  fimt  qui  fpongiam  nditam  marinJE  immergi  volunt ,  qusc 
ubi  femel  codla  fijerit,  omnem  a  (pongia  falem  attrahendum  (jjondent ,  qux  &c  coquorura 
obfervatio  eft,  quipiici  lalem  exempturi,  illum  in  aqua  pilce  plus  (alita  coquunt,  a  c6pio(i- 
ori  faleminoremattraliendumexiftimantes;  Aliilintco  tiiticeamfarinamiliigant,  qua:  mari- 
n£e  immerla;  falem  attrahit.  Sunt&alia,  quce  (.ilem  conftringunt ,  ut  ad  lundum  fublidat, 
fic  alumenlixivio  injeftum  (alem  adimum  trahit. 

Quseres  feptimo.  Curfalla  fitim  excitent  J  Refpondeo,  fieri  hoc  ex  co,  quia  faliedo 
fundum  ventriculi  petit,  ubifubfidens  concrefcit,adquamdiIuendamappetitumhumidi  na- 
turaexcitat,  &nifi  humidumaffundatur,  omnes  natursehumiditatesad  (alem  difTolvendum 
attrahit,  ideo  guttur  &  faucesfiti  ex(iccantur. 

CoIIiges  primo.  Veri(4mile  eflie,  maris  falfuginem non  ab  una  falis fpecie  promanare, 
fedpIuresiiEpeconcurrereadeoutvitrioIum  ,  nitrum,  alumen  ,  &:  bitumen  multum  confe- 
rant  ad  majorem  inuno,  quam  alio  maritimo  tra£tu  falfedinem  inducendam.  Ita  proptcr 
bituminiscopiam  in  mariAfphalticofivemortuoaqux  falfiffimce  comperiuntur. 

Colliges  fecundo ,  aquam  marinam  tum  ob  faKedinem,  tum  ob  crafiam  Sc  vifcidam  fuam 
inde  natam  denfitatem ,  quibus  imbutaeft,  ineptamplaneefl^elavandislinteis ,  Sc  extinguen- 
dis  ignibus.  Sic  mare  ipfumaIiquandoarfifl"e  teftaturLivius  decad.5!.lib.5i.&  Theophane 
teft«apud  Baren.tom.9.  annoChrifti726,2ftivotemporevapor,  ut  ex  caminoignisvifusefl 
ebullire  inter  Theram  &  Therafiam  Infulas exproflindo  marisperaliquot  dies ,  qui  paulatim 
incraflato&  dilatato  igniti  seftus  incendio  totus  fumus  igneusmonftrabatur, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

PrudentiaE  fal  ailionum  eft  condimentum. 


M     S.l.H,    Xr,.rr^  ix^ 


Tul 


Philofophico-Politica.  167 

TUllium  loquor:  prudentia  optima  vitxmagiftraeft,  confiliorum  pvarceptrix,aftionum  Ckero, 
£>ubernatrix  ,  felicitatis  procreatrix  ,  ommum  denique  virtutum  Dux  &:  moderatrix. /'/j/<j/« 
t^latonem  loquor:  Prudentia  fola  pracit,  «Scducitad  red^  tacicndum,   Ariftocelem  lo-  Menone 
quortFieri  nonpoteft,  utquisquamvere  probus  fineprudentiaaudiat.     Sat)'ricum  loquor:  Ari(i.  l. 
NullumNumenabeft,fifitprudentia.     Hxceftmaxime  regia,  divinaque  vircus,  in  qua  (bla  e.Eth. 
Jovisexcellentia  fummaponi  poflTt,  &  qua:  comiteshabttomnes  virtutes  ;  verbaPlutarchi 
funt.     Quo  fit,  ut  nequeRex,nequePrinceps,  nequeomnino  Magiftratus,  quisquamido- 
neusfine  prudentia  efte  poflit,  Pychagoricoquodam  Philofopho  Judice.     Ut  fine  oculo  in 
prxrupta  declinatur';  ita  prudentia  duce  nihil  non  reftum  gcritur.     QMcdenim  aciesvidendi 
eji  in  ocmUi  ,  hoc  prudentia  efl  in  animo  ,  aic  Sophocles.     Quomodo  &  Ariftoteles  prudentiam 
oculum  anima:  nominat.   UndeSccptroregiooculumjunxcrunt/Egyptii:  nequeenimfine 
prudentiaredtegubernatur  respublica,  cumfineintelledu<S<:  dcledturcrum  nec  privata  nec 
publicaftarepoilintemolumenta.  Eftautem  prudentiaredtaratio,  lumenquoddamafterens 
animo,  quid  tugiendum,  autfequendum  fitlineerrore.     Opus  mentis  aTyrioMaximo  di- 
fta:  Minerva  dejovisvertice  nata,aPol'tis:  &vis,&  telum,  &murus  a  Pythagora  :  viven- 
di ars  a Cicerone :  optima regni  cuftodia  ab  Ifocrate.     Hsc  ergo  adiones Politici  condiat ,  & 
guftum  det,  &vitam.     Q^pWs  eftaureus  ille  cocli  oculus  Sol ,  in  terra;  gremio  falem  exco- 
quens,  quocondimenta  parat.     UndeTimotheusCononistilius,  cum  exoptavitAthenien- 
Jibus  Ducem,  quivelutArgusPanoptes  a  tiontepariter  atque  a  tergo  cffct  oculacus.     Pec- 
cat,  nonfibifolum,  fcd  totimulcitudini,  qui  dum  viribus  etiam&potentia  pollet ,  pruden- 
tiadcticit.     Quare  non  infciteRudolphusI.  hujus  nominislmperator,  ut  virtute,  ficnomi- 
ne  maximus,  irequenter  Symboli  loco  ufurpabat : 

Regni  priukmia  ciijlos. 
Neque  enim  cujusvis  eftRempublicam,  ut  &  navim  ,  gubernare ;  prcefertim  fi  fluftibus  Sc 
proccilis  agitctur.     Tranquillo  mari  etiam  coecus  ad  clavum  federe  poteft ;  perturbato  ftatu 
lummeintereft,  quis  gubernaculateneat,  an  inpolarcmfimul  oculosnoritconjicere^&ma- 
ris  naturamagnolcere.     Huic  prudentiaviicusneceftariaeftprxfentium,futurorumquein- 
tuitu oculata.     llancipftmob  Cattfam^  Macrobiotcfte,  Janus-,qmoftlmiGuher»atoris  tjpus  efi ,ge. 
minam  faciem  prMulijfe  legitnr-,  ut  cjua  ante-,  cjuisjue  peil  tergum  ejfent ,  intuerctur.      Divinitatis  co- 
mitesRomanisfuere,  Antevorta,  &  Poftvorta:  Binisoculis  inantecedentia&;  fublequentia 
coilimandum  eft ,  prudentioE  adminiculo.     Melior  ejl  virihus  fapientia^  &vir  prudcns  forti  prt- 
jiMtior  :  PhiloParum  funtarma  foris,  fidomi  noneftconfilium;  multoqueniagis,  expeten- 
da  eft  decernendi  ratio  ,  quam  decertandi  fbrcitudo.     Temere  in  acie  verfari,  improvid^ 
cum  hofte  digladiari,  belluarum  e(t  fimile,  qux  unguibus,  non  rationibus,  cornu,nonin- 
telledu  bellagerunt.     Poteftasfineprudentia,  quid  aliudeft,quam  gladiusin  manu  furen- 
tis?  Ex  quo  reftcAgamemnon,  illcGrjECorumCoiyphceusdecemNeftoris,  quam  Ajacis  (i- 
iniles  maluit.     Scanderbegigladius,  Herculisclava,  utfecilicerdimicent,  prudentix  ocuio 
indigcnc.  ChreunciTirclias,  MinoiPolieudtus,  Ulyfti  Palamedes,  Jovi  Prometheus  junea- 
Uir,  potentia  prudentice  duftu  armetur,     iEneahumeris  fenexAnchifesincubet,  fbrtesla- 
certos  fenilc  judicium  comitetur.     Sphyngis  etfigiem  tibi  optoPolitice,  qu<t  c]tta  parte  beflia 
eft  rohur :  ijua  veropartc  homo  eH ,  prudeniiamfignifcfit.     Ex  tot  antradibus  &  labyrinthis  ut  exeas,  S)/»eJtHt 
Ariadnae  tilum  necefTc  eft;ex  totMaeandris  &fyrtibus  cynofura  prudentite  fola  educic  Mi- orat.de 
hiplus  mentem ,  quam  manus  valere-,  plus  induflriam  ,  c^uam  opes  ,  certum  eft  ,  Jufti  Lipfii  fermo    Rege. 
eft.     Argumento  prudentijE  omnes  ftias  aftiones  formavit  Ferdinandus  II,  prudentiflTmusZ^/'^ 
2qu2  acSandliftimus  Auftriacorum  Imp.  In  rebus  gravioribus  conftituendis  hacMethodo  de-  Cent. 
liberavit:  primo  mentemquavisperturbationeexemit :  tum  Deum  ftudiofeconfuluit,  cx\n-f»ifi,ep, 
de  alienum  confilium  prolixe  &  patienter  exquifivit ,  plerumque  quod  plures  cenfuerant,  p-f, 
conftituit,  dicen?-:  (tcurius  efTe  Confiliariis  adhcercre,  etiamfi  aliqiwndo  eventus  fallati 
quamfuo  uniusjudicio  Regi. 

QUiESTIO  m. 

De  denfttate  y   ^  grarvitate  ^  colore  marts, 

COnclufio  prima.  Aqua  maris  eft  denfior  aquis  dulcibus.  Caufa  hujus  eftadmiftto 
falis.  Hinc  onera  navium  majora  facilius  fuftentantur  ab  aqua  maris  nec  tam  alte 
demerguntur.  Exhoc  aliquando  oritur,  ut  naves,  quae  commode  feruntur  in  ma- 
ri, tluminaingrefrce pen^ dcmergantur ,  ex cujus rei inadvertentia aliqui naufragium fecerunc, 
uc  Qocat Ariltoteles.    Ratio  eftj  quia  in  taatum  naves  &alia  quxcunqae  fupernatanc  aquar, 

in 


i68  Meteorologia 

inquantum  tota  moles  navis  levior  efl: ,  quam  molesiEqualis  aquse,  poteftvero  contingcre, 
utmolesnavis,  qua; levior  eft  aqua  marinli  ejusdem  molis,  non  fit  levior  aqua'fluviali ,  er- 
go  tunc  fubmergetur.  Maris  vero  hax  gravitas  oritur  ex  denfitate,  cum  gravitas  major  ex 
majori  denficate  fequatur.  Ex  quo  habes  unam  &c  alteram  maris  proprietatem  de  gravitate 
explanatam. 

Conclufio  fecunda.  Mare  licet  denfius  6c  gravius  fit  aqua  dulci,  perfpicuatamen  eft, 
quod  inde  patet ,  quia  interdum  ad  magnam  protunditatem  fundus  maris  videtur, quod  haud 
dubio  magnampcrfpicuitatemindicat.  HincmarmorappeIlatur,marmorvitreumob  den.. 
fitatemfcilicet&:perfpicuitatem,ade6enimilliusaqux  quibusdaminlocis  clarae  funt&:  lim- 
pidiE,  ut  fontanas  quasvis  limpiditatefuperare  foleant.  Circa  Infu!amT«r«/j/e,  qua;  unaeft 
exMoluccis,  Davitusde  mundo,  tom.i.tradit,  omnium  aliarum  aquarum  marinarum  cla- 
rifl^mamrepcriri,  utad  fummamillic  profunditateminjedae  ad  fundum  anchor3E,uti&:  mi- 
nutaillic  arenaoptime  difcerni  poflit,  ubi  tamenvalde  proflindum  eftmare,  radiifolaresad 
fundum  usquecolluftrare  haudvalent,  ficut  teftaturKircherus  inarte  niagn,Lum.&:  umb. 
lib.T.  p.i.  c.5.  fe  ab  eximiis  urinatoribus,  mancipiisTurcicisaudivifl^e,  qui  in  mari  Erythraeo 
unionibus  corallisque  inveniendis  multis  annis  operam  iinpenderunt,quod  ad  certam  tantum 
profunditatemSolaris  lux  marepenetrarefoleat,  ubiveroaltiflimum  firfrecum,fLjndunifine 
uUo  lucis  veftigio in peipetuis  tenebris relinqui ; quarum  racionem aliam  non  efTe  cenfet idem 
Kircherus,quam  multiplicium  fuperficierum  conftipationem. 

Conclufio  tertia.  Diverfis  mare  coloribus  tingicur  non  tamen  veris ,  6c  t  miftura  prima- 
rumqualitatumgenitis,  fedapparentibuitantum;  viriditas  enim  ejusoriturex  diverfa  refle- 
xione  lucis  in  opaco  &  perfpicuo ,  fubruffjs  cofbr  nafcicurex  bituniine,nitro,  &  alumioe, 
quiavelmarilubfunt,  vel  ei  funt  admixta,  aut  etiam  ex  arena  rubra,  ut  in  prima  qua:ftione 
annotavimus.  Similiterdifcurrendumdecolorealbo  tk  nigro,quietiameprofunditatema- 
gna maris oriri poteft.  AudiamushacderepulchrephilofophantemCardanumiib.io.deSub- 
til.  Adeo,  inquit,magnumcftaquarumdi(crimenin  mari,ucjuxtalndiam  inyEthiopice^ri?. 
iio  pafTum  millibus fere  trecentis  albefcat,  ut  lac;  alibicoeruleumfit ,  alibi  nigrum,  aiibi  vi- 
ride.  Album  eft,cum  arena alba fubeft mari  minime  proflmdo^viride  cum  mediocris  fue- 
lit  profunditatis ,  coeruleiimque  ciim  magna:,moveturque  ;  fed  ii  cjuielcat,  color  fit  argen- 
teus,  ita  Cardanus.  Obtervatum  etiam  eft  aperitiflimis  rerum Philofopliis,  utait  Au. Gel- 
JiusNoQ:.Accic.l.2.c.50.  Auftris  fpirancibus  marefieriglaucum&  cceruleum,  Aquilonibus 
obfcurum  acriusque,  temporeCaniculcEturbidum.  Undecolliges,adapparentemcolorum 
marinorum  divqrfitatem  multum  etiain  conferre  ventorum  magis  vel  minus  fkvientium  di- 
verfitatem.  Muitum  etiam ad hanc  conducuntSolis  radii ,  qui  maris  penetrant  interiora, 
crafliorcsque  partesconimovent ,  non  ablumunt.  Qui  marinis  tempeltaribus  firequenter 
funtja(3:ati,tcltanturmarepei-tempeftatem  commotam  apparere  velutmetallumignitum&: 
fufum;  (imilitermanus  eodem  tinftasvideri  ignitas,  quod  hauddubiobituminofis&nitro- 
fis  exhalationibus,  quse  tunc  copiofius  afcendunt,  adfcribendum.  Ex  his  rationem  pro  fe- 
quentibus  deduces: 

Primo  ad  Americanam  quandam  Provinciam  Chiribichi  mare  fingulis  annis  fanguinis  in.i 
flar  rubere  folet;  quocirca  &  mare  (anguineum  appellariconfuevit,  ut  memoratNieremb. 
1. 1,  Hift.  Nat.  c. 27.  volunt autem incoljE  ab  innumeris pifcium ovis,  ibi generatis, hanc  rube- 
dinemortum  uahere.  Idem  accidiE  in  InlulaCabaqua,  quod  oftreis  adlcribitur,  oftrece  e- 
nim  paflim  fundunt  fanguinem. 

S£Cund6,maremortuumalentore  &  Afphalcicum  a  bitumine  fic  didum,  Jofepho  te- 
fte,  terdedie  colorem  fuummutaredicitur:  mancequidematro,admeridiemcoeruleo,ve- 
fperirubeoinfectum  colore  confpicitur. 

Tertia  Mare,  quod  BandinM  iKfulas  50.  milliaribus  verfus  ortum  diflitas  circumfluit, 
quotannis  bis,  Julionempe&Auguftonoduadeo  candelcit,  utnivisinftar  fplendefcatrin- 
terdiu  vero  confuetumcum  aliisaquis  mariniscoloremhabet.  Maretuncnoxioaliquohu- 
anoreinfici  creditur.    VideEphemer.Natur.CuiioCGerm.Decur,2.  Annii.  obferv.22. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Gaudet  oneribus  Politicus. 


L 


Atoshumerosmare  habet,  portantem  portat.  Oneribus  gravatur  navigium,  orientis 
mercesin  occidentemcransfert  ;onui  cftleve,  gaudetgravari,  oneratum  felicius  per- 
git ,  neque  oneri  fuccumbitj  Par  cft ferendo,  Et mare  cot clafllbus  on«ratum ,  perpetuo 

COHl- 


Philofophico-Politica.  169 

commcatitium  navium  pondeiiexpofitum,  terga  praebet,  diunusno3:uinisqueoneribus  fc 
fubmittit :  Par  eft  terendo.  ItA  vir genercfus  Ubores  putat  maxfmes  Jitos  Antagoiiiflas ,  lemfey(iHt 
lum  his  fugnare  ,   tam  noUu  ,    qttuim  interdii*  :   nan  pro  afii  ,   ^aetvadmodufn  mHiieres-, 


«fij.w  fro  Oleaflro ,  Mttf  finu ,  fid  pro  felicitat;  atttvirtute  prr  iotam  vitam,     Ntn  vero  fum  ,  ejttum  EUt 
prtdixerint ,  attt  Corinthii ,  aut  'fhfjfjfcrum  cornmunitas  ,  c^uam  non  reformidat  ,  fid  tdtro  provo- 
cahit  omnes  ex  ordine  ,  &  ftmilia  nunc^ttam  exiflimabit  fibi  gravia  ,  fed  valde  levia.     Verba  au- 
diiQi  Ethnici  ex  fchola  virtutis  declamata,  Dionis  Chryfoftomi.     InfatiabiJis  eft  humanus  Dion. 
animus,  quifiAlexandri  fit,  ficutunusei  non  fufficitorbis,  fic  nondeficit  ad  onus.     Labo-Chr^f 
ribus  obviat,  adqua:visarduadextram  eximit,  nec  finiftris  opprimitur.     Plura  potes,  quamor^j/.x, 
piites:  quJE  amara  &  ardua  videntur  onera ,  tentata  dulcefcent.     Quis  credidilfet,  Atlantis 
colla  coelo  non  opprimi?  Quis  tantam  portandi  virtutem  liquido  elemento  innatam  putSf' 
fet?  Experimentum  eft,  quodnontantumob[erat,(ed&:devorat.     Animos  aftume,  &qu3: 
crandia  vidcntur ,  grandioreauRi  fufcipe.     £/?  fortitudinis  proprium-,  &  magnitudinis  animi ,  ni- 
hil  extimcfeere  ,  omnia  humana  defpiare  ,  nihil  cjuod  homini  accidere  poffit ,    intolerandttm  putare. 
Ciccro.     Armisanimusprsvalet,  quirefoluta  menteopus  aggreditur,jam  medium  confe- 
cit.     Supplet  virium  dcteclum  animi  fortitudo ,  &c  crefcit  robur  in  ipfi  rerum  difficultatc,  Cic.l.  3. 
utcervis  fruftra  funtingentia  cornua,cum  defit  animus,  (Scad  fijgam  fintproni;  ita  necju-oj^c. 
vantMiIonislacerti,necAtIantishumen,  ubimens  fatifcit.     Jacent  Gigantes  ,  (iNani  funt 
inpeftore.     Tanta  cujusque  funt  bona  vel  mala-,  c^uantus  eji  animus-,  (jui  ea  fitjlinet.  Cic.      Telo  a« 
nimus  prjcftantior  omni.     Nil  profLint  munimenta,  ubi  dcfunt  genero(brum  (pirituum  fb- 
menta.     Fortitudo  non  in  corpore,  aut  annis  ,  fed  animislocavit  fedem.     Magis  in  feren- 
do,quam  feriendo  pofita  eft.     Neque  fiigit,  quar  gravia  videntur  onera,  fed  ultro  obviat, 
quia  par  eft  f  crendo,  Audentes  fortuna  juvat.     Eratque  Scipionis  Africani  in  arena  confilium , 
cum  dubiu  pugnandum  alca  fbret  :  Audendum  ,  at^  azendum.     Nam  :  FortunavtrtMtemfe-f^rg.l.i9. 
qui/Mr.    Sxpe  quodviribus  impaividetur,levifrimumfitaudendo,    Turpiseftluiipfius  dif--^«.w^ 

Y  fiden-^*^. 


Cant,  1 
Jnd.  Co«. 


170  Mete.orologia 

.  fidentia,  cum  quodarteriis  Sc  artubus  natura  negavit ,  arte&  induftria  afTequimur.     NM 

'  '  '  ^^'  aHdemibus  ejl  inexpugnabik ,  nihilpitis  munitum  adverfks  animofos.     Namfortuna  cirm  henignafemel arri- 

.  ^^"  ,  ferit .,audentesfecHMdo  fajf» ftibfecjnitur,     Senecteverfii  pro  lymbolo  uliiseftC.  juniusPofthumus 

euarc  .  imperator.     Fortunafortes  metuh-,  ignavos  fremit.  Immanis  feraadlatratum  canum  lentarefpi- 

cit,irritusingentifcopuloflu6lui;airultat,ad  catelli  lurum  Leo  non  moveair,ad  decumanos 

fluctus  petra  non  f rangitur.     Sic  animo  generofo ,  fortitudinis  lorica  armato,  non  nocent  vi- 

tcc  tempeftates  ;  nulla  in  cum  cadit  injuria  •,  invuinerabilis  eft ,  lic^t  multa  in  eum  tela  conjicU 

antur ;  laboribus non  premicur ,  quia appetit ;  tunc maximus ciam  fe illi fortuna appofuit ; exer- 

cicus  dolorum  &  malorum  non  timet,  quhparejiferendo.    Ecenim  audere  is  mihi  redte  videtur, 

qui  nihil  temere  pra;fumit,  nec  ignave  rejicit.     Magnanimitatem  moderatam  effe  debere ,  di. 

„  ccbat  Alphonfus.^  Caro  Carolo  Burgundo  ftetit,  Audacem  plus  tequo  fuiire,  at  Carolo  V.For- 

/  ^'c  '^/■'^""^'"''''^'^^<^°"''P""^v''^'1"'''ri'l'^^'Ti^reaflumpfit,  nifiquandofuitpar  ferendo.    Idconfilii^ 

. j.  aro  I  j^e  pjipe .  Noli  ad  quamvis  umbram  metuere :  qua  tux  fijnt  fphserse ,  audenter  fufcipe  ;  impa- 

_        rem  tefentis?  animosnedejice.   Fortianimo-^&honejia petenti.,  audeniii^.,  nequeDij->neqMehomines 

'•rh-  ^^(""''  Nolim hic Miltiades &Themiftocles, LucuIlos& Alexandros Magnos profi^rre.     Id, 

Bi..TcJt!.  quodFuIviusTeftiinAuftriaciHifpaniarumRegislaudemconvertit^detotaAuguftiflimaDo- 

moAuftriacoenunciaripoteft,  Atlantisccelofliccollantisfymbolum:  Excedit  robore  fondus, 

T  QU^STIO  IV. 

T)e  CttH  ifrofunditate  i  amplitudine  ^  communicatione 

marium,  ac  nonnullis  alils  quiejitis, 

COnclufio prima.  Mare non eft terra altius ,  fed  depreflius.  Ratio inde deducitur , quod 
omnia  flumina  in  mare  tandem  fele  exonerenr.  Defluunt  porto  ad  humiliora  ,  at- 
que  iptbrum  alvei  ita  verfus  caput  &  locum  originaiem  afcendunt ,  ut  in  paucorum 
milliarium  incervallo  multis  centenis  pedibus  fiepealtiores  fint.  Nec hoc mirum attenta geo- 
metricaproprietate  inclinationis,  fecundum  quamcertumeft,  utDeikennis  inoperej.  diei  ' 
computat,  fi  100,  V.  g.  pedes  inclinaiionisdent  unum  digitum  deprefTionis  in  termino  plani 
inclinati,  unum  milliareltalicum,  ideftfoo.pedumdabuntdigitosquingenros,  feupedesf, 
Indinatioporro  iftaadmodumparva  eft,  &angu!iperexigui,vixque  fenfibilis,  fi  vifijs  con- 
ftilatur ,  in  hac  tandlla  20.  milliaria  Italica ,  id  eft  feptem  circiter  leucs  Belgica;  itineris  dabunt 
tiifFerentiam  altitudinispedum  100. 

Dices:  Littora  navigantibuslongedepreflioraapparent,  ergo  fignum  eft,  hismareefTe 
alcius.     Refpondec  P.  Adalbertus Tylkovvski  Phyl^  part.  3.  de  Mcteor,  c.  i.  &c  caufam  in  nigre-  ' 
dinem  conjicit ;  quod  nempe  littoranigra  fint ,  aqua  vero  maris  fubalbida ,  aut  fubviridis;  ' 
huic  verocoloricompolita  nigredofingit  depreffionem. 

Conclulio  2.  Maris  prof unditas  incerta  eft.  Baptifta  Benedidtus  ejus  profunditatem  exWn-  i 
ditad  milliare  tantum  dimidium  Italic.     Prifcianusadiy,  ftadia  ,  qua:  nondum  conficiuntu-  ' 
nummilliaveGermanicum^utaccepitaJuIiiCxfliris  exploratoribus  ,  alii  ad  ^o.ftadia.    Soli» 
nus  vcro  vulcilludinmuItislocisirnperlcrutabile;quodidemaffirmantPlinius&OlausM.af^ 
fcrentes,  in  Norvvegia  non  pofle  luflncere  f  unem  in  explorando  fimdo,  etfi  totam  navim  occu- 
paric,     Circalnlijlasquoquemarispacifici  nullabolideafTequifundum  potueruntHollandi.  ' 
Naut£  noftrx"n;tatisteftanturexperimentisedodi,mare  communiter  extra  vortices  «Sc  abyf- 
fos  duo  milliaria&  dimidium  vix  fefe protendere. 

Conclufio^.  Ampliuidomarispariteretiamnum  incerta  eft.  JuliusScalig.exerc.^g-^  to- 
tiusglobiterraqueilijperfitieduaspartestribuit  aquce;  PiccoIominiusplusterrcE,quam  aquac 
adjudicat ; Bodinus  pares  elemento  ucrique attribuit  luperficies ;  ex  quibus  hoc  ipfo  patet  ejus 
amplitudinem  certam  nondum  deteftam  efl"e  ex  inappis  generalibus,quantumvis  accurate  de- 
lineatis. 

Conclufio  4.  Fundus  maris  insquali  conftat  fuperficie,quemadmodum  enim  terrse  fpatium 
&:circulusincEqualiterjamexlurgitin  montes  majores  vel  minores,jamdeprimiturinvalles, 
jamexcurritin  prata,jamintumefcitinfyivas&ejusmodifimilia;itahisaflnnia  etiam  in  fub- 
marina  fuperficiereperiuntur,  ut  funtfcopuli,  fylvs,  prata,  utficfundus  illiushaud  fecusac 
terrx  fcabrofus  &c  in xqualis obfervetur.  Ita  in  mari Siculo ^xo^eDrepanum , in  Gallico pro- 
\)^Telonem.,  inLigufticiOceani  oris  circaMajoricam  fylvcE  fubmarinxCorallinae  admirandi 
Naturae  induftria  conftrudce  reperiuntur.  Prata  pariter  fubmarina  variis  in  tradibus  Oceani 
obfervari  docetKircherusin  mundofubterraneo.  UbiexHifpania&Lufitania  inAmericam 
trajiciturtotamaris  fuperficies  herbafubmarina,quamvulg654r^«j(/o  vocant,velut  in  prato  a- 
mccnilTimo  multorumdierum  fpatioefHorefcit.  Similiapratavidenturquoquepropelnfulam. 
Melitam  virore  miro  confpicuam,in  quibus  ifiumeripifcium  greges,ceu  in  campo  pabulantes, 
deliciantur,  Talia  etia  floribus  referta  ad  littus  no viRegni  obfervari  idemKircherus  tradit ,  qui 

ab 


Pliilofophico-Poiicica.  171 

ab  urinatoribus  dccerpti,  tnox  ac  in  auram  cducuntur,  cr)'flallini  lapidis  naturam  quafi  in- 
duunt,  undc  adornandisaltaribus  peridonei.  Mirabilcefi:,  quod  demariParionovum  or- 
bem  aliuentetraditur,tot  herbisvirentibushoc  impiicitumclle,  ut  navigari  non  pollit  obli- 
dentibusretium  morelongillimishcrbarumramulculis;  cx!urt;untabimo,  infupeificiccoa- 
lefcunt,  6c  (uperanc  inrerdum  mare  palmis  quindccim.  Rcicrt  Plinius  lib.  u.  c.2f.  in  ma- 
ri  rubro  laurum  maximc  progigni  uti  &  olivam  fcrcntem  baccas,  &  ti  pluattungos,  quifb- 
le  tadi ,  mutantur  in  pumicem.  Fruticum  iplarum  magnitudo  ternorum  cfl  cubitorum» 
caniculis  refc;rta  ,  ut  vix  de  navi  rcCpicerctutum  (it ,  remos  plerumque  iplbs  invadentibus; 
Polybius  ctiam  nairat,  in  maii  Luiicanicogigniquercus,  quarum  glandcThynni  vclcantur 
&  pinguclcant. 

Oonclu(io  quinta.  Daturplerumqueetiam  marium  quoad  vires&:  proprietatcs  quas- 
dam  communicatio  cum  illis terrarum  tradibus, quas  allambunt.  Hinc  mate  moi tuum quia 
littoribuscingiturbituminofis,  &mare  rubrum,  quodcumeodemper  fubtcrraneos  meatus 
communicat,  etiamfxturabituminofaquibusdam  inlocis  rcfercafunt. 

QiKeres  primo.  Curmarenondeficiat,etliSol  illudcontinuo  (iccarelaboret  ?  Refpon- 
deo,rationem  efTcquiaquantumpervapores  in  ("ublime  coaftos  exhauritur  mare,  tantun- 
dem  nubibus  in  pluvias  relbiutis  rciunditur.  Unde  prronca  efl  illorum  opinio ,  qui  maris  va- 
poribus Solem , non  fecus  ac Lucernam oleo paCci  crediderunt ,  priusquam enim  vapores  foli 
appropinquent,a  Irigore^ecundaeRegionis  aerea;  denfati  iein  mare  refundunt. 

QiKeres  (ecundo.  Curingloboterraquea,quamvismaxima(int  ineomaria&aquarum 
adeademingentesplurimumtiuminumillaprufiunc  afHuxus  ,  nulla  tamen  unquam  contin- 
gatredundantia,qualimites  fuos  conflitutos  tranlcenderent.  Relpondeo  caulam  efle  pri- 
mum,quod  per  occultos  meatus  fubterraneos  tantundem  aqux  denuo  ad  alia  maria,  lacus,  Hu- 
mina&tbntiumfcaturiginesabducatur;  vel  utDigba-us  obfervat  tantum  aSole  delibetur  in 
nubes5cventos,  quantuma  cotfiuminibusaggeritur. 

Colligestamen  exdodlrina  Ariftotl.i.  hujus  operis  cap.14.  magnam  fieri  progrefTu  tem- 
poruminterraabaquismutationem;  primumcnimaitquasdam  terrxpartcs  velut  circulo  ex 
aridis  humidas  reddi,  oc  ex  bumidis  aridas,  efieque  in  hac  re  terram  animantibus  fimilem, 
quodiilorum  morejuvenefcat&vigeat ,  poftea  (enedat,  6c  in  deteriorein  ftatum  mutetur; 
nifi  quod  totum  animal  ejuventute  ad  ("enium  tranlit,  integra  vero  cerra  non  icem,  Ced  ra- 
tionealiarum,  atque  aliarum  partium.  Juvenelcit  autcm  terra  ,  dum  huinore  ad  fxcundi- 
tatemaptoirrigatur;  fenefcitdum  humoreita  defticuicur,  uc  ftcrilis  tiac :  quo  pa6to  aiiquot 
terra:  partes,  quod  alere  homines  non  pofTent ,  incultx ,  inhabitabilesque  manrere.  Ad- 
dit  fiibindeineodemcapitcPhilofophuSjinterdum  continentcm  tieri  mare  &  contra  ,  nam 
cum  marisagicatioecceleftiumcorporum  vi  Sc  etiicientiamanct;  (icontingac  ea  (idera  incer 
fe  coiic&confpirare,  qux  ad  fluduum  jadtuciones  plurimum  valeanc ;  fivic  ulcra  modum 
pelagus,  icauc  aliquando  concinencis  aliquam  parcem3cccfi"uinundec,&:  inpofterum  iLiiju- 
ris  faciac;  vel  receffu  decegac,  6c  hominumgeneriaccribuac.  Sic  DcIos&Rhodus  exaquis 
denuoexciciffedicuncur.  Sic  ulcra  MclonemeriicAnaphe:  inter  LemnumiScHellefpontum 
Nen  ;  interLebedum  &Teon,  Alone,  inter  Cycladas,  Thera,  Therafia,  Hiera.  Sic  non- 
nullcE  Infuloe  fadce  ,  quae  antea  continentijunflx  crant ;  nam  Sicilia  ab  Italia  avuifa  dicitur, 
Cyprusa  Syria,  EuboeaaBoeotia,  BesbycumaBithynia,  Sc  quxdam  alia;. 

E  contrario  quasdam  Infulas  junxit  mare  terris,  ut  Antilfam  Lesbo,  ZephyrlumHari- 
carnafTo ,  Ethufam  Mindo , Dromiicon <Sc Pernem  Mileto , Narthecufam Parthenio  promon- 
torio.  Rurfus  idcmmare  (quafi  pariavelit  facere,  qua:  alibi  dedit  hinc  auferendo,  <Sc  qu£e 
hinc  per  rapinam  al^ftulic  reddendo)  urbes  quasdam  hautit ,  ut  Pyrrham  «ScAncifiam  circa 
Mxotim-,  Eliccm  ,  &  Buram  in  finu  Corinthio.  'Nec  dcfuere  qui  putarint ,  totum  mare 
Mediterraneum  inter  columnas  Herculis  viam  fibi ex  Oceano  in  medias  terras  aperuifie.  Im6 
&ad  orasAtlanticasInfulam  quandam,  Atlanticam  nomine,  majorem  quondamAfrica,0- 
ceani  fludibus abforptam  f uifTe ,  ideoque  Chriftophorum  Columbum  Americx  inventorem, 
dummaria  explorarct,  pclagus  inibi  vadofum  Sc  herbidum  oftendide,  Sedha.-cdeAtlanti- 
cainfula,  &irruptioneMediterranei  fabulofa  (unt. 

Caeterum  caufii,  cur  marealiquandorecedat^&novos  tcrrcE  traftus  apertos  relinquat, 
aliquando  veroaccedat,  &  alveum  fuum  extendat ,  male  a-ftui  duniaxat  maris  adfcribicur; 
accidic  enim  ex  eo  ,  quod  cerrx  traftus  aliquando  altiores  afturgant  ,  tum  quia  a  fupremis 
montibusmultum  materix  infubicftas  valles  fcnlim  defcendit,  tum  quia  afluminibus  mul- 
tum  limi  advehitur,  cujusacceflione  terra  hauddubieaccrelcic;  tum  quiaingens  arenxcu- 
mulusa  mariejedx  congeritur,  tumetiam,  quia  fieri  poccft,  ut  terrx  motusvi  integri  ter- 
rx  traftus  attollantur,  ficque  aqua  repellatur.  Viciflim,  quia  cerrxmocualiquando  dchi- 
ftit  terra,  aiare  in  fubjedum  deprefTumque  littus  exgurrit ,  &  f inum  explicat ,  aliquando  prima 

Y  2  repa- 


ij2  Meteorologia 

repagula disjiciuntur, ^ux  renfim aqua excavar, (ibique viam,  qua  dilatetur,aperit.  Nonnun- 
quam  certu  divinae  providentice  dispofitione  propter  hominum  fcelera ,  aliasve  caufas  fit, 
lii  mare  cxtra  fines  egreniim  in  continentem  efFundatur. 


CONCLUSIO  POLITICA. 

Correlpondentia  &  communicatio  Rei- 

publ.  utilis. 


si. 


JV.  j-t  . 


UTut  mons  monti  jungi  non  poteft,  nec  difHtcE  Infulx  conveniunt  :  Terra  enim  ftat» 
fuo  in  axe  firmata  :  Ipratamen  maria,  quantumcunque  disjuncta ,  non  (eipfa  folum, 
(ed&terrasjungunt ,  fibique  communicant.  Habent  oftia  fua,  finusque  mutuos, 
quibus  marein  mare  influit,  &quJE  fuerunt  longe ,  fiunt  propd.  Habent,  quse  dorfb  por- 
tant,  navigia,  quibusAuftroBoreamjungunt  ,hominem  adhominem  transferunt,negotia- 
tionesprom9vent,moresmoribusconfbrmant,arcanamentiumcommunicant.  Fluuntma- 
ria,&;mutuomanantepiftolx.  Iliuuntuuiemporia,  &:fiorent  commercia.  Volantcurfo- 
res,  &  aul je  confbederantur.  Mobiiia  funt maria,  fed  in  hac mobilitate  Rerumpublicarum  con- 
fiftitftabilitas.  Velis  remisque  dum  mutuo  per  ipfos  undarum  montes  &  arma  ,  &  mer- 
ces  ,  &  ablegati  conferuntur ,  regna  uniuntur  ,  fic  unita  non  vincuntur.  Naves  &  tri- 
remes  pontes  funt  marini ,  quibus  regnum  ad  regnum,  animus  ad  animum  accedit.  Ma- 
ri  potifllmum  fuam  ftabilire  fortunam  ,  armorum  &  confiliorum  cum  exteris  conjundtio- 
ne  fuafit  Carolus  V.  Rom.  \m\>.  Quid  namque  tam  eft  validum  ac  potens,  quod  amico- 
rum  copias  &  opes  fimul  junftas  ,  velut  binas  manus  fociatas  vincere ,  colligatas  difTolve- 

rc 


Philorophico-Polirica.  173 

re  pollTt.  Mutuis  auxilils  conflant  omnia  :  mAnMs  manMm  ,  digitumque  dtgitus  ahluit.  Nos 
vcroprorfus  in  niiiil  ftatim  abiremus  ,  (i  mutuam  quis  opem  auterret.  In  commune  vivi-  retjjmb, 
mus,nemolibi  fufticit  unus,  Pyladijun£lusOrcftcs,  EuiyaloNirusadflaas,  etiamHerculi 
terrori  funt:  nam  nec  Hercules  contra  duos.  Ciim  alteri  te  communicas,  iilius  auxiiium 
cmis:  hcEcenim  negotiatioeft,  «Sc  commcrcium  animorum.  Niliil  eft,quodnonaIienoe- 
geatauxilio,  &;auxiliumpoflTt  inalterumdilpenfare.  Terrafoecundo  rorea  coelo  Iadl;atur, 
led&illahuicvaporcs  communicat.  Flos  teri-ce  decorem  tribuit,  fed  ab  illa  vigorem  acci- 
pir,  (Scnutrimentum.  llniverfus  orbismercaturx  lpcciemhabet,eftqueamicitiarcommer- 
cium.  QuotidieSoIcurritpercQclicirculum,  ut  fe  lideribuscommunicet,  &  interram  in- 
fluat ;  intendatque,  ne  ipft  elementa  mutuam  violent  focietatem.  Et  aquila,  quantumvis 
pnEdatrix,fpolium  tamencum  aliis  dividit?  ut  quas  natura  fimilcs  fecit ,  communio  (bciet. 
Exterarum  mores  aularum,  idiom3tumparticipatio,pugnandiars,merciumnegotiatio,  ar- 
morum  conjunctio  ,  Pandoram  quandam  ex  republica  taciunt ;  in  quam  colliguntur,  qua: 
inalias  funtdigefla  Hoceflillud  amicitia»arc:inum,&:vinculumfbederis,  quodiireptama- 
ribus  regna  jiinguntur ,  veteri  novus  mundus  (bciatur.  Nemo  ie  folo  beatusefti&dcx- 
tera  (inifmE  opem  requirit.  Neque  eosdem,quos  alterum  regnum  Solis  influxus  percipit,neque 
quodvis  ubiq;  reperitur,quibusalteraterramercibusabundat,nonomnispolTidet;lL)ivi(itna- 
tura divitias,  ut  alterum  ab  altero  regnum  mendicare  cogat,in  beatx  concordiar  argumentum. 
CcfTarct  amicitia,  ni(i  domefticam levandi  inopiam  necelTTtas  efTet  pcfita , &c  mutuo  commo- 
dandi  indigentia.  Steterefemper,  &inHore  ftetereRiCspublicce,  quK  manum  cum  vicinis 
junxere;  imbelIesjacuere,qujEmutuamab  exteris  opem  non  cxpetivere;  utenim  plures  o- 
culi  plura-vkfent,  ita  plures  dextrse  dexterius  operantur,  Deferitur a  viftoria,  quem  vicini 
priusdeferuere:  atubifbederaftant^&animorum  commercium;  tirmantur  regna  ,  fblidatur 
Bonum  commune,  viciniaomnis  intutocollocatur.  Quis  enim  tirmillTmum  amicitix  mu- 
rum  fubruet ,  dum  viva  moenia  ex  communione  bonorum  &:  animorum  ccnfurgunt?  Non 
cxercitusi  necjueThefiuri pr^ejidia  regnorum  funt ■,  vcrumamici.  Hi  vero  Con(ervantur,dumcom- 
mercia  fbventur;  dummores  moribus  ,  animis  animi  correfpondent.  Hic  murus  ahene» 
us  efto. 

QUiESTIO  V. 

T)e  'variis  maris  Kz^totibus» 

NOn  hic  quseftio  eft  de  motu  ,  quo  aqua  ob  innatam  gravitatem  deorfum  fertur;  ne- 
que  de  agitatioae  maris,  quam  venti  caufant ,  qua:  rcguIansefTe  non  poteft,neque 
fempereadem,  feddcaliis  motibus,  dequibus  (it 

Corvclufio  prima.  Motus  maris  imprimis  generalis  direQus  five  naturalis  efTe  fblec 
ab  ortu  in  occafum  ;  quod  exinde  patet ,  quiaHilpani,  qui  in  novum  orbem  verflis  occi- 
dentemSolem  euntes  menftruo  itinere  portum  attingunt,redeuntesverotrimeftriopUsha- 
bent.  Item  Lufitani  trajedo  Bonx  (pci  promontorio  pronimad  ortum  verfus  Goam  ver- 
tentes  femper  progrediuntur  tardius,  quam  quando  inde  redeunt.  Eodem  modo  qui  cx 
Hifpaniis inPalxftinam , eunt, tardius  multo appellunt in portum,  quam  qui inde rcvertuntur ;'  ■ 
quodfi  veromarenon  movereturab  oriente  in  occidentem,  navigationes  verfus  occiden- 
tem  non  deberenteffe  velociores  :  ergo. 

Neque  dicascumCabeolib.a.  tex.;6.  quseft.^.  velocitatem  navigationum  occidentali- 
um  poffe  oririexalia  caufa,  hoc  eft  exeo,quod  in  occano  venti  impellentes  mare  in  occi- 
dentcmfint  frequcntiores,  firmiorcs  ,  &  vchcmentiores,  ut  tcftanturnautx;nam  ex  hoc  i- 
pfoarguitur  motusmarisoboriente  inoccidentem;  mare  enimineam  partem  concipitmo- 
tum,inquamferturventus,unde,utfolvaturquccftio,reddidebet  ratio  propter  quam  &  agr 
per  venios &  mare moveantur ab  oriente in  occidentem ,pro  quo  lit 

Conclufio  fecunda.,  Duplexcaufahujusmotuscfte  poteft:  prima,  quia  coelum,  dum 
moveturaborienteinoccidentem,  rapit  etiam  ignem,  atrem  &  aquam  occulta  quadam  vi 
influenticB.  Etconfirmatur,quiaventiiftiab  oriente  inoccidentcm,  acmotus  maris  nota- 
turpra:cipu^  fubzonatorrida,  &circaaequatorem,inquapartemotuscoelieftvelocior.  Se- 
cundacflepoteft,  quiaSo!  fuo  motu  femper  fubjectam  aquam  &  aerem  calefacit,  &  confe- 
quenterrarefacit,  undeutaer&aquararefadla  occupent  majus  fpatium  ,  debcnt  moveri  iri 
eam  partem,  ubi  aer  dcaqua  poteft  condenfari ,  &  locum  cedcrc  ;  qux  eft  occidentalior, 
quianondum  concepit  caloremexradioSoIis,  qui  ad  illam  ;ulhuc  non  pcrvenit ;  ergo  a<;r 
&aquaconcipiuntmotum  verfus  occidentem,  Etquia  Ilib  Zonatorrida  calorSolis  eft  ve- 
heinentior,atqueade6major  rarefaclio,ide6ventiorientales,<Scmotus  maris  funt  fcnfibili- 

Y  j  .  ores 


174  Meteorologia 

or  es  f ub  zona  torrida ,  ut  teflantur  periti.  P.  Athanaiius  Kircherus  in  fua  arte  itiagnet.  Hb. 
3.  p.j.  C.2.  dat  tertiamradoncm,dum  docet,  hunc  motum  provenire  a  Soleablumente,  Sc 
in  vapores  refolvcnte  magnam  Oceani  partem  ,  quac  fub  Zona  tomda  jacet ,  qua  abliimpta 
reliqua:  aqus  in  fublidium  veniunt  parcium  laborantium,ad  impediendum  vacuum  :  Hacc 
tamen  rationon  itapiacet,  quiacreditudifficile  ell,  cjuodtantaaquarumcopiacontinuo  ab- 
fumaturab  immenloSoliscalore,&tamenmarenondeficiat,  neque  minuatur. 

Obferva  tamen,huncmotumabortuin  occafumnonitaintelligendumefre,  quafi  ma- 
re  continuato  lemper  Buxu  rcda  plane  femitafisratutexortuin  oppofitam  continuo  plagam : 
veriim  fubinde  obliquo  etiam  tramite  progredi,  ac  nonnihil  denederc,  imo  nonnunquam 
circulari  fluxu  motum  continuare  cogitur.  Et  talemnautae  inAdriaticomari  experiuntur, 
lentiunt  enim ,  mare  illud  ad  littus  quidem  Dalmatice  abortuverfus  occafum  fluere  ;  led  in 
Venetiarumfinu  retorqueri,  ScadlittusltalicE  verfusortum  recurrere,ideoquemoveriqua- 
fi  circulariter.  Idem  dicunc  de  Mediterraneo  ,  quod  juxta  Europae  littora,  verlusHilpani- 
am  in  occadim  defluit,  in  iinu  tamen  Hifpanite  defledlit  fecus  Afiricse  littora  verfus  ortum. 
Et  hoc  pucat  P.  Rliodes  ,  mirabili  quadam  DEI  providentia  fieri,  nd  mare  ab  ortu  in  fluens 
terram  obrueret;  acti  DELIS,  qui  mariterminos  conflituit,  quos  pra:terie  nonpoterit,  hoc 
quafi  circulari  motu  indigeret,  utmarisimpetumcohiberet.  Conimbricenfesverocaulam 
hujus  circularismotus  conjiciuntinoccurrentium  impedimentorum  conllitutionem,  nam 
ciim  aquLC  inccrterras  concIurce,&:  inlittoraimpingentesperpetuotenorecierinequeantab 
crtu  in  occafLiin  ;  confequens  eft ,  ut  propS  terras  nexuolb  itinere  in  gyrum  volvantur,  & 
circularem  motum  imitentur. 

Conclulio  tertia.  Secundus  motus,  qui  in  utroque  etiam  mari  vifitur ,  eft  ,  quo  ma- 
re  3  leptentrioneadAuftrum  fivemeridiemfeuaPblisadaequatorem  defluit,  utdocetArift. 
1.2.  hujus  opetis&ex  eoS.Thomas,  AlbertusMagnus,aliique  communiter.  Conftat  hoc 
experientia  •,  in  mari  mediterraneo  enim  aqu^E  apaludeMacotide  influuut  inPontumEuxi- 
num,  aPontoinu5^geum,ab./EgeoinSicu]um,ufqueadfretum  Herculeum.  Eundem  mo- 
tum  inOceano  notarunt  Recentiores,  exquo  provenitutnavigationesafeptentrione  ad  me- 
ridiem  e.  g.  ex  partibus  Danice  &  Hollandia;  in  HilJDaniam  fint  velociores,  quam  navigationes 
ameridieadfeptentrioneme.g,  expartibus  HilpaniaeinHollandiam&Daniam.  Utreddatur 
veroratio  talis  motus, 

Notandum  venit,  aquas&omneshumores  fe  librare.  Libratioporroconfiftitinhoc, 
utfecundumfupremamfuperficiem  fint  a^que  altx,feua;quediftantesaceniro,  ideo,  fi  una 
pars  fuperticieiaqujeeleveturfupra  aliam,ftatim.^qua  dcfcendit  inpartem  deprefliorem,  & 
movetur  mocu  librationisnecunquam  partesaquaquiefcuntjdoneclibrentur,  ita  utomnes 
partes  fuperficieiaeque  diflenta  centro.     Hoc  prx^notato 

Tripiex  ratio  afierri  hujus  motuspotefl.  Primo,quiaterraBorealisaltiorcenIetur  efle 
auftrali,  ideoque  neceilarioab  ea  aquas  dilabi  in  cava  Sc  protimdiora.  Secundcquiaver- 
fijsSeptentrionemmaximimarefubeunt  fluvii,  utMa:otidemTanais,  Pontum  Euxinum  Da-  , 
nubius.  Tertio  ,  quia  Sol  valde  imminuit  maria  meridionalia  per  vehemcntiflimum  calo- 
rem  extrahens  ingentem  vim  vaporum  circa  Zonam  torridam,  ad  feptentrionem  vero  parum 
iniminuit  aquam  propter  calorisdebilitatem,  ergoutaquse  librentur,&:  non  nimis  crefcant 
in  altitudine  in  maribus  feptentrionalibus,ubimuItumaugenturafluminibus,parum  minu- 
untur  aSole,  neceffe  eft,utdefluant,  verfusmeridiem,utfuppleantdefei3:umaquarum,cau-  ; 
falum  in  maribus  meridionalibus  ex  elevatione  vaporum. 

Obferva  tamen  huncmotumexplicatum  in  locis  valde  latis ,  efTc  tardum,  ut  notatArilL  , 
ac  pene  infenfibilern  ,  inanguftis  vero  effe  valde  velocem,  &Ienfibilem.  Rationem  affert 
idem  Philofophus  ,  quia  ut  confervetur  libratio  aquarum,  neceffe  eft ,  ut  eodem  tempore 
tantundem  aqus  egrediatur  ex  mari  angufto ,  quantum  ex  lato,  alioquin  in  maribus  anguftis 
aqua  excrefceret.  Ut  vero  una  hora  tantum  aquse  egrediatur  per  alveum  centuplo  majo-  ; 
rem ,  quantum  egreditur  per  alveum  centuplo  minorem,debet  aqua  centuplo  velocius  move- 
ri  inalveocentuplominori;  undeneceffeeft,utaqu£Edum  defluuntper  marialata,movean- 
turtardifIime&infenfibiliter,cumverodifHuuntper  mariaaugufta,  raoventur  velociter,  & 
lenfibiliter. 

Conclufio  quarta.  Tertiusmotus  maris  eftille,  quem  seftumufitata  fignificatione  ap- 
pellamus.  Motushicmatinus  confiftitin  eo,  quodmarejamad  littusaccedat,  mox  iterum 
recedat.Non  eft  autem  toto  mari  cequalis ,  nam  in  quibusdam  traftibus  aut  nullus  aut  perexi- 
guus  exiftit  j  fic  Mceotis,  Propontis  ,  Euxinus  ,  mare  Calpium  &  .^geum  nullo  fenlibili  ae- 
ftureciprocantur.  Medicerraneum  vero  cotum  notabili  caretasftu  ,  prajlertim  in  ora  Gai- 
lica,  Italica&  Hilpanica.  InfineAdriaticitamenpropeVenetiaseft  notabilis  intumelcentia, 
inoppoiicavero  parte  Adriaticinonrefpondet  a;f lus  iequalis.  MareBalthicum,  cui  fe  inter 
Daniam  oc Norcvegiam inf undit Oceanus,  nuUum patitur  aEftum,    InOceano  veroadlitto- 

ra 


rhilofophico-Politlca.  175^ 

ra  AnglicE)  Flandriar,  Hollandia',  Gallis,  Hilpania; ,  Lufitaniac ,  Afiicce  ,  qucc  littora  refpi- 
ciiint  occidentem  ,  eft  maximus  a-ftus,  ica  ut  in  litcoribus  AnglicE  dicatur  aqua  exfurgerc  per 
odlogintacubitos.  In  iittoribusoppofitisrefpicicntibusorientem  circa  Mexicum&Cubam 
Infijiam  j\k  ell  ienfibilis  aftus  &  incumelcencia.  In  Oceano  pacifico  ceftus  eft  ica  velie. 
mens ,  ut  in  Peruvia  atjua  progrediatur  in  continentem  pcr  duas  leucas.  In  Oceano  Indi- 
co  riuxuseft  itamagnus,ut  inlittoreCambajaE,  quceeftintaucibus  Indi  fluminis,  mare  binis 
horistrigintacirciterleucas  obtcgat.  Undehomineseapernicitate  (A-pe  undis  obruuntur, 
&  neceflecftcymbali  Ibnituprimonereviciniam^utveniente  mari,  quisque  in  tcmpore  li- 
bi  coplijlac.  Nec  navespoflentibicommorari,  nifihaberentlacunasadeumufum  defoflas, 
inquibus  mari  abeunte  confiftunt. 

Conclufio  quinta.  Non  eodem  ubique  temporis  fpatio  teftus  perficltur.  Patec  hoc 
ab  indudione,namGarumnxfaucesinlittoreAquitanicoleptenishoris  fijbitOceanus,  qui- 
nis  refugic.  Juxta  fluviumnigruminGuineamarequacuorhorisaftluit,o6tonisreHuit.  Eu- 
ripus  fepciesdie  quofibQt  fluit  6c  refluit , licet  hoc  a  nonnuliis  negetur.  Ad  Indi  fluminis  fau- 
ces,utdidumeft,inlittoreCambajxmarebinishoristriginca  circirer  leucas  acceflu  obteeic, 
&  binis  cocidem  receflli  decegic.  Aliis  in  locis  communis regula  eft ,  quod  mare  (ex horis  nu- 
ac,  filxquealiishorisrefluac. 

ColiigicurhiccEftumhuncmaris  triplicem  habereperiodum,  diurnam,  menftruam  Sc 
annuam.  Diurnaraliseft,ucapparenteLunafiiprahorizontem  mare  incipiat  intumefcere, 
&atcollentereLunaetiamaquaattollatur,  donec  hacperveniat  ad  meridianum  coeli  verci- 
cem;  cunc  vero  rocoadhorizontemocciduum  delcenlu  refidet ,  ad  quem  ciim  pervenerit, 
iteiumintumercit  mare,  quoadusqueLuna  pundummediccnodis  atcigerit,  ibi  enim  detu- 
mefcit,  quoufque  fidus  adortumlereduxeric.  Deindeunafi^rehorafingulisdiebus  cardius 
incipitxftus,  quiaLunaaboccafiiinortuminccgra  penehorafingulis  diebusretardatur.  Pe- 
riodus  menftrua  confiftitin  hoc,utintumefcentia  nonfemper  lit  CEqualis,(ed  in  noviluniis, 
&pleniluniis  fit  maxima,  deinde  incipiat  decrelcere ,  itaut  in  quadraturis,  cum  nimirum 
Luna  diftat  aSole  per  quarcam  parcem  coeli,  fic  minima  incumefcencia  ac  pene  infenfibilis, 
Periodusdemum  annua  confiftic  in  hoc,  uc  duobus  cequinodtiis  incumefcentia  fit  maxima» 
deinde  incipiac  decrefcere,  icautin  folfticiis  fic  minima. 

CONCLUSIO     POLITICA. 

Abdicanda  funt  bona,  qux  animum  perdunt. 

Llberi  naci  fumus ,  Sc  vincula  amamus.     Poflidemus,  &  poflidemur  :  nam  fervus  efl:, 
qui  cupidicacis  fua  Dominus  non  eft.     Labem  purpura  afperferunc  Perfei  &  Galbce, 
Sejani  <ScRuftani,  Eutropii&Percinaces;  quiaciim  elfenc  orbisDomini,  cupidicati  fer- 
vicrunt.     Acceptare  pecuniam,  dcviolare  juftitiam  :  manus  implereauro,  6c  virtucem  eli- 
minareanuno,  eftin  leipfia raptorem  agere.     Spolia  quifiifcipit,  fibi  eftvircucis  prccdo.  A- 
licerRomanus  Dux  Scipio:  Carchaginem  vidorinvedus,  cunfta  urbibusIcalice,Afric£e,  Si-Uv.Deft 
cilicequefpolia  reddidic,  quce  olim  Carcfiaginenles  fijftulere;  nihil  fibi  fervavit,  ne  ipfe  flat;./, /«, 
fpolium,     Sic  qui  vitamamant,  mercesinmareejiciunt,neipfiab(brbeantur.     Merlamer- 
cium  ponderenavigia,  neinima  defcendant,auc  infcopulos  aftaveftores  marisrapinamfa- 
cianc, exoneranda  func ; quo levius  fludlus  premanc ,  ne  opprimanc.  Vedores ne pereant,  pe- 
rcanc  merces  :  Divicias  fic  perdere ,  lucrum  eft.     Amiccuncur  bona ,  uc  fervetur  vita.     llc 
vitafervetur  animi ,  nc  in  fcopulosSc  prcerupta  flagitiorum  mergatur,  perdacur,  quod  men- 
temgravacaucfamamnigrac.     Diagenes  per  medias  Macedonnm ga^as  riHdus  inceffit  calcAtis  regiis 
epiius.     Eminere  vifns  eji  ,  infra  cjuem  omnia  jacehant.      Afnlto  potentior  ,  multo  locupletior  fuit ,  SentCA.Hi 
$mHia  tunc  pojjidente  Alcxandro.       PIms  enim  erat  ■,  ^uad  hic  nollet  accipere  t  ijHamcjuod  iUe  poffetda-dekenef, 
ri.    Expedit  aut  perdere  modica  ,auc  parva  elargiri ;  quam  quod  maximum  eft  ,  amictere.   c.4.. 
Nihilmelius  viro  bono,  vircuce:  nihilpreciofiiisvirojufto,  animo,nihiI  chariiis  viro  hone- 
fto,  tama.     Hcec  ne  perdas  ,  pereanc  reliqua  :  minora  hsec  funt  illis.    Turpe  eft  ,  exuvias  plut.in 
qucErerc,  &:animum  occidere.     Infames  funt  manubice  ,  quce  fpoliant  virtute.     CQntnm  apophtk. 
t:ilcnta  Alexandri  nominePhocioni  oblata  fiint,  quia  foIusAthenienfium  probus  vidcretur^f^.©- 
&  optimus.     Sed  quia  optimus  erat ,  bona  rejecic ,  ne  ccffet  efTe  optimus ;  ciim  fufcipien-  Princ. 
dodivicias,  in  vitia  lapfus  virtutem  exuiffet.      Qu,o  quis  plus  habet  auri ,  minus  habet  vir-  Jo.Beter, 
tutis.  dicebatRupellceMarchio.     Gloriabatur  deAfricana  vitSoria  tumidusSylla,  quia  n)n-ij,dinor. 
gnifica  per  orbem  increbuit  fama.     At  quidamhoncftioris  ordinis  eumarguit  de  infamia,  viror.  iU 
quia  majoremdiviciisperdiditvircutem,3Ccipiendo  fpolia.      Quonam  modo  vir  honus  ejfe  potest  lujlr. 
^»icMmmhilAPiUretihircliciHmfttttotactaMtaft£idcas\  Placcat  proindcAdolphiCaefaiisfamilia- />/«/.  ia 

tiiSjlU. 


ly^  Meteorologia 

risparcemiat  Frnflat  virfine  fecmia^  qtuim  fecnnlufme  viro.     AniinHs  eft^  tjHi  divities  fAciU  Quo- 
modo  vir  eft,  cui  anitrms  non  eft  ^  animum  perdic ,  qui  munera  accipit.      Reae  Scneca 
nemmem  divitem  cenfuic ,  licet  pecunia  opulentum ,  (i  vircuris  egenus  eft.     Quis  enira 
f2. 


Uhemifl. 
tifHdFal. 
Max, 


Plut.  in 

Crajfo. 


^Wo^^^ffT.  "Xd.dat-tZa  d^lJiinci/.  J,ijrru.  SML  Xn-iur.-ujai/^  .* 

aureum  imbrem  jeftimat,  ubi  avaricfcc  pruina  vlrtutem  ilccoqak  ^  PerfHafum  t^i  ft ,  ajebat. 
Pytiiagoras  ,  te  myi  j>oJfe  ejfe  pjfejforem  rei  ■,  cjuam  non  intr.i  mentem  habes.  Oux  perdere  potes 
extra  te  runt.  Qus  mentem  inficiunt,  haec  te  perdunt ,  hsEc  major  ruina  eft.  Virum  ut 
ferves ,  conare ;  hic  in  animo  eft.  Mdo  virum  ahcjue  pecunia  ,  quamfecuniam  absaue  viro,  Vir 
fine  pecuniaprobus  efTepoteft;  cuminiquisopibusnon  poteftnonefte  malus.  Divesautcm 
fimalus  eft,  antu  eumopulentum  dixeris,  cum  fit  mentis  egenriflimus  ?  fi  volueris  te  divi- 
tem  facere,  non  eft^quodaugeas  opes,  fed  minuascupiditates.  Mente  egentenullusnon 
eft  pauper.  Divitis  enim  non  a  fortuna  petenda:  funt,  fed  a  feipfo.  Quantum  quis  valet 
animo,C3ntumftatbene.  Qui  totum  pofcit&:  obtinetorbem,fi  feipfo  caret,  quid  habet? 
at  qui  perdit ,  quae  extra  fe  funt,  fi  fe  fervat ,  cijm  aliud  nihil  habet,  poftidet  omnia  ,  quia 
animumferyat,  qui  intra  fe  continet  omnia.  PrsCalliaAthenienfi  gloriatus  eftAriftides, 
cum  ille  opibus  fuerit  ampliflimus;  quia  hicfeipfocontentus,malletqueperdere  omnia,ne 
perdat  fe.  Virtutes  habuifle  plurimas  Crafllim ,  Plutarhus  eft  teftis  ;  modico  perdidit  om- 
nes ,  quia  parvo  lucro  nimium  adhcefit.  Qui  omnia  poflidet,  multum  debet.  Qiiantum  ? 
omnia.  Quia  fortuns  eftobligatus.  Qui  fe  fervat ,  cum  perdidit  omnia ,  perdidit  nihil', 
quia  tenct  fcipfum.    Tu  ne  pereas  vide ;  pereant  cstera  :  fic  perdere,lucrum  eft. 


P 


QU^STIO  VI. 

Pe  caufa  reciproci  ajius  maris. 

(RxmifHs  iis,  quae  dicta  funt  prsecedente  quceftione,  omnibusque  noriflTma  (unt,  fequi- 
tur,  ut  inquiratur  ignotiflima  leciprocantis  raariniccftiis  caufa,undenimirunifiatperpe 

tuus 


Philofophico-Politica.  \jy 

tuus  ille,  atqueadeo  aniformismotustanci  elcmcnti.     Reshxcmukum5cdiu  ingenia  Phi- 

lolophorumtorlit.     DeAriftotelis  opinionc  non  contlat,  cum  nullus  iplius  de  hac  re  liber 

I     indubius  exiftat,     Fama  eft,  cumEuripi  illius,  qui  intiaAulidem  BoeociEeportum&Eubce. 

am  Inliilam  interjacec,  naturam,  ejusque  feptenas  rcflcxioncs  ,  quas  ut  diximus,  quotidie 

fubic ,  non  (atis  explicare  poflct ,  txdio  <Sc  labore  vidum  diem  ibi  obiHre  ,  imo  in  eundcm 

fe  prxcipitem  dcdiflequidammemoranc.     Atqiieindc  natum  in  vulgus  adagium :  Ari^otdti 

non  cepitEftripum-,  Euriptts  cqiit  Arijlotekm.     Qttcrorum  vcroPhilofophorum  mira  fuitin  hoc 

natura:  miraculo  explanando  varietas  ;  Stoici  enim  animam  mundi  hunc  motum  maribus 

indere  crediderunt;  quibusaftinesfuntKeplerus  lib.  4.  c.  7.     Hannon.qui  terram  magnum 

animal  efle  crediderunt,  quod  in  immanibus  pulmonum  fbllibus  marinas  aquas  per  intervalla 

vifccribus  infpiret,  refpiretque.     Leflius  condecentius  angelos  motores  aquarum  recogno- 

vit.  Saraceni,quosretertMirand. Princepsiib.  adver. Afler. 3.  c.\<;.  ajunt, maria  vcrfus  terras 

fluere,  quod  aveant  (ealiis  conjungere,  uc  laxa  fe  copulareterrce.      Apollonius  Thyaneus 

ventos  fub  mari  anhelantes.     Placo  ingencem  fpecum.     LyndiacusAngIus,ignesfubterra. 

neos  rarefadlores  marisfinsit.     Andreas  Cesnlpinus,  Henricus  II  trajedends  motum  terrx 

Copernicanum  caufam  hujus  xftus  conftituunc.     Omnes  \\x  opiniones  rejiciuntur ,  quia 

auc  t.ibulisinnicuntur,  auc  gratisfiipponuncquxprobanda  fiint.     Etomnesinhocpeccant» 

quodnecreciprocationem,  necordinatum,  quomare  agitatur,£eftum  explicent.     Primum 

cnim,  quodattinetadmocumCopernicanum,  prx-terquamquodfalfa(icHypothefis,fequere« 

tur  indc  in  omnibus  terrae  cavitatibus aquas  debereeundem  pati fluxum &c  refluxum ,  &c  fem- 

pcr  (imilem.     Item  deberent  idem  &  (imiles  motus  obibrvari  tum  inOceano  <Sc  Mediterra. 

neo,  tumin  lacubus  etinm  tam  multis,  tam  vaftis  «Scc.  qua;  omnia  repugnant  experientitC. 

Sccundo,  fencentia  de  ignibus  fub  tundo  maris  pariter  non  fubliftit,  quia  fentiretur  aqua: 

calor;  finequo  nonpoffecaquararelcere.     Imo  aquararioreftl-danoneflecidoneafuftinen- 

dis  navibus,     Tercio ,  opinio  de  Angelorum  afliilcntia  non  eft  Philofophica  ,  nam  ubi  agicur 

de  arfeclunaturali,  debecaPhilofophoaflignari  caufa  illius  nacuralis ,  niii  aliunde  repugnet. 

Quare  (ic  noftra 

Conciu(io  prima.     Frobabileomnino  eft,  coelum  acLunam ,  proutSoIis  promovetur, 
fovecurqueafpedu,  eflfe  cau(ametfe(3:iv.amceftusmarini.     Ratioeft,quianullus  efl'ectusna- 
turalis  videtur  haberemajorem  connexioncm  cum  fua  caufa  naturali,  quam  ceftus  ille  cum 
Luna,  nec  potiori  rationequis  judicetlumcnSoleprxfentea  Solcipfoproduci,aut  calorem 
ab  igne  prsefente,  aut  (i?rrum  fimiliterproximo  attrahi,  quam  xftum  maris  aLuna  etKcien- 
ter  prodire.     Nam  primoilleceftus  nunquam  fit,  ni(i  in  partibusmaris,Luna;dire6taoppo- 
fitisfecundum  lineam  diametraliter  transeuntem  percentrummundi,&centrumip(iusLu- 
nx. 3. alcendente luna  fupra horizontem,  mare  femper  incipic intumefcere ; 6c cum  ert  in  me- 
dio  cceli  vercice,  incipic  decume(cere,uc  ex  omnium  nautarum  fide  conftat  ;adeo,ut  diebus  fln- 
gulis  mare quacuor  vicibus  moveacur,  bis  fluendo pro  racione  afcenfus  &:  defcenfus  lunce,  Cur 
enim  tanto  illud  imperuflucrec  adIiccus,CL)m  (ijrgcns  luna  ab  horizonte  afcendit  ad  Zenith 
&  rcflueret  quando  deicendit  a  Zenith  ad  occafum  r  &:  cur  rurfus  flueret,  ciim  afccndit  in  alte- 
rohorizonte;e(flueretautem,cum  lunaatcigic.     Secundo,  (ingulisdiebus  una  circiter  hora 
tardius  fervereincipitmare,quodunacirciccrhoratardiusIuna  in  iiiumorcum  redeac;  quam 
ob  rem  hxc  fluxuum  &  refluxuum  periodus  non  abiblvitur ,  ni(i  fpatio  fere  25".  horarum.  Ter- 
tio,ficlun2Cur(um  confequiturhic  xftus,utprimoip(iusquadrante, ideft,tribus  primisho- 
ris  duabus  oppofitis  in  quartis  partibusterra;  fiat ;  fecundoautem  quadrante  in  duabus  aliis 
quartis  partiljus,  &  fic  deinceps.    Quarco  cercum  prxcerea  eft,  quod  pro  diverfis  lunx  afpefti- 
busad Solem  nunc  majores , nunc minores  fieri  folcant  aeftus ; fiquidem  v. g.  in  plenilunio  ma- 
ximixftus  funt,  die  fciliceti^.  lunce,  interlunioaucem&:  aliis  temporibus  femper  minores> 
adeo , ut ab  interlunio,  id  eft, a  conjundtione luns  cum  Sole, fenfim seftus  minuatur  usque  ad 
fcptimum  diem  lunx,  in  quo  ceftus  minimus  eft;.a("eptimoautcm  dieluna^usqueadr^.  fen- 
fim  crefcit,  &:  in  eo  maximus  eftxftus,  moxadio.  fenfim  relanguefcit ;  vigefimo  primo  ad 
intcrlunium  deniio  crefcit.     Denique  tam  certa  eft  habicudo  attus  marini  cum  lunce  motu ,  UC 
cxcjusmomencisin(allibiIiterdefinias,quahoraubicunqucgenciumperficiatur. 

Confirmacur  noftraaflercioexeo,  quod  pacec  experientia,  lunam  corporibus  humldis 
dominari&quafiprceefte.  UndeGalenuslib.j.dediebuscricicishuicfideri  morbos  pituico- 
fosadfcribit;  receptumque  eftapudMedicos,lunamd  quatuorhumoribus  pituitam,  quse  a- 
quea'natuKeeft,augere.  Pr£etereaccrebrum,  duod  humiditate  abundac  ,lun2  varietatem, 
&  mutationes  fcquitur;  fimiliterque  nonnulli  morbia  (iigidahumiditateoriundi, humanum 
corpus definitis  luns  (patiis adeo  infeftanc,  ucqui  iis  conflii^ancur,in  feipfis  coicum Iunx,alias- 
queejus  conjundtionesvelafpeftus  pcrfencifcanc.  Pariccrnonfblumplants,  fedetiamplu- 
raanimalia,utcancri  (Scc.  crefcence  luna  crefcunt ,  &  intumcf(:unt  ex  abundantia  huraoris; 


lyS  Meteorologia 

lunavciQdecrefcentc  exdefeftu  hiimonsdetumefcunt,  atqiie  decrefcunt,  Sic  quoque  ob- 
fervatum  lunacrefcentevel  decrefcencemedullas  in  ollibusanimalium,  inovisalbumen,c£e- 
teraque  id genus  crefccre  aut  decrelcerc. 

Conhrmatur  lecundo,  Experimento  fadlo  a  P.  Kirchero.  Hic  pelvim  aqua  nitrofa 
repleta,&falecoinn"iU!iimixtaferenanoderadiislunaribus  txpofuic^quic  ftatim  tervcre  in- 
cepit,  «Sctuncvel  maxime,  dum  luna  in  plenilunioverluretur.  Idem  experimentum  cepit 
in  lupimarinifeuphocrcorio,  quod  luna;  radiiscxpolitumpilosadejusincrementumerige- 
bat,(5i:ad  dccrementum  demittebat.  Cumergo  intercorporahumidaprimumlocurateneat 
niare;  neccffe  elt  quoque,  lunam  ipfiinterca.'teradominari,&confequenter  mirum  nonef- 
fe ,  fi  caufct  in  mari  intumcfcentiam  ac  dctumefcentiam  cooperante  Sole, 

Hispofitis  dii+icultas eft  explicarc,  qua  virtute  6c  quopactolunacaufetmarinos  aeftus; 
modumhunc,  quod  idlunaefticiatieife  nobisprorfijsincognitum,&;  incompertum  fatetur 
P,  Rhodes , nec habere  quemque  aliud ,  quod  reponat ,  ni(i  exclamarecum  Ecclef  ii. v. 4. mi- 
rabiliaoperaaltiflimi  folius,  &gloriol;i,&  abfconfa,&invi(a  opera  illius.  Quid  tamen  alii 
dicant,  (Tvqux  opiniotencndabreviterperfequentesConciulionesexpediam.  llndefit 

Conclufio  fecunda.     Lunanoncaufat  fluxum  &:  refluxum  percalorem&lumen.  Pro- 
batur,  quiadum  eftinpunfto  medice  no6tis,tunccaufatmagnamintumefcentiam,*Sctamen' 
aquam  neque  calefacit,  neque  illuminat.     Secundo,  quiain  intcrlunio,  quo  tempore  luna 
luo  lumine  deftituitur;  oc  quando  inalioefthemisphxrio,  quin  nobis  colluceat,  autgalefa- 
ciat,  nonceffantapudnosnmimiseftus,  ergo 

Conclulio  tertia.  Luna  neque  marinos  ceftus  caufat  per  motum  fuum  vel  tumorem 
quendam,  quatcnusmare  ab  ipfa  luna  fufpenditur:  autper  impulfum  mari  impreffum.  Ra- 
tio  primieft,quia  fimarisxftusfequereturadmotum  lunixr, folummovereturmare  aboriente 
inoccidentem,nullaquedareturratio,curaquaaboccidenteinoricntcmreverteretur  per  re- 
fluxumconti-aimpetum,  «Scdelationemmotuslunce.  Ratiolccundieft,  tum  quianautx  fub 
Torridanaviganteshoc  animadvertercnt;  tum  quia  non  eodem  tempore  in  utroque  liemis- 
pha!rion:ftus  fieretUumdenique,  quia  maioresdeberenteffe  xftus  fub  zona  torrida,  quam 
verfu.sSeptentrionem,quod  tamen  falfum  eft.  Ratio  tcvtii  cft,  quia  quando  lunaeft  in  hemis- 
phcerio,  vcl  in  horizonte  oppofito,  non  poteft  in  aliis  tamen  impetum  imprimere,  in  quibus  ta- 
mcn  (unttales  xftus ;  tum  etiam  quia  fatis  explicari  non  poteft,  quomodo  aquis  imprimat  hu- 
j  usmodi  impulfiim  ,quando  mare  refluit. 

Conclufioquarta.  Lunacaufatintumefcentiam  marisper  qualitatem&influentiam  oc- 
cultam,  cujus  propagatio  nonimpedituracrafTitie  ac  denlitateterrx.  Primo  enimlunaqua- 
{lamfuaqualitate,  &  vioccultainfluit  &  alterat  humores  in  corporibus  animalium,&in  ho- 
mineslunaticosinfluit,  crgo  ctiamlicinfluet  Sc  alterabit  in  mari  Ipiritus  (ulphureos&  falni- 
•trales ,  qui  (iint  veluti  maris humores per  ordinem  ad  lunam ,  talesque  xftus,  prout  hic  caufa-' 
bit :  Secundo  pr-obatur  etiam,  quod  propagatio  talisoccultx  influentiae  non  impediatur  a  craf- 
fitie  terra: ;  nam  ciim  luna  eft  in  puncto  miCdix  nodis ,  influentice  lu  nares  proveniunt  ad  mare  ■> 
ctiamfi  mediettotacrafiities  terra;.  Qupdveropropapatioaliquiirum  influentiarum&qua- 
litatumnonimpediaturaden(itateulliuscorporispiobacur,nampodagrici,  &pluresaliitegra- 
ti  (entiuntefFedus  pundtorum  lunarium,e.g.quadraturarumctiam  luaa  manentc  (ijbhori- 
zonte.  Sicutenimdanturqutedamcorporaetiam  valdedenfi,  quttnon  impcdiunt  transmif- 
fionem  lucis,  cujusmodi  eft  cryftallus ,  6c  hxc  vocamus  diaphana,  alia  vcro  corpora  impedien- 
tiatransmiflionemlucis,  quxvocamus  opaca  cujusmodi  ilint  lapides  ,  terra  &c.  ita  poflunt 
dari  corpora, quce licet lucem  non transmittant, atque adeo  (int opaca, nansmitcant tamen  in- 
fluentias,itautrefpeftu  illaium  pollint  proportionaliter  vocari  diaphana,fed  de  hocpKira 
in  quccflione  fequenti. 

Conclulio  quinta.  Luna  Iiac  fua  qualitate ,  Sc occulta  influentia  non  caufat maris  fluxum 
&:refluxumrarefaciendo&conden(andoilliusaquas,  fedalterando  illarum  (piritus,itautal- 
teratisfiatmarisaccefTusadlittus, illisvero  fedatis  fiat  recedlis.  Ratio  primi  eft,  quiafi  luna 
itacaufaretc8ftus,aqua  fieret  calidior,  verum  hoc  multo  magis  cfHceretSol,  quam  luna,  & 
confequcnter  a  Sole  duntaxatcaularetur  ceftus.  Deindehujusmodi  rarcfadio  (ine  dubio  len- 
tireLur,videreturqueinnavigiis,quxattenuataaqurimaris  pcrfluxummergercnturmagis,& 
rurflis  conden(atapereffluxumemcrgcrent;quodtamcn  nullibioblervarur.  Acccdit,quod 
hinc  fequerecur,aquamminusgravitare  in  maris  acccffu,  utpocerarc(ada,quam  in  recefTu) 
utpote  condenfata,quod  rurfus  contra  experientiam  eft,ut  oftendunt  Fromondus  Sc  Galilceus, 
Racio  fccundieft,  quia,  utdocctArifll.:;.  degencrationeanimai.  tap. ult.marerepletum  efl 
fpiritibusfii!phureis<,&lalnitralibusqua(i  humoribus,crgo  illis  alrciatis  per  hancqualitatem 
occulcam  &.  quali  magncti^am  lunx  fiuntccftus ,  licut altcratis  humoribui  fit  febris  in agrotis. 

CoR- 


Philofopliico-Politica.  179 

ronclufio  fexta,  Non  improbabile  etiam  eft,  intumefcentiam  &  detumefcentiam  a- 
ounrum  fieri  ex  attraftione  &  relbrbitione  humiditatis  extranea:  cx  fundo  mans  &  cx  aere 
2er  ruremcommunicatamaqux  aLuna&Sole  mediantci  laoccultauiHuTO^ 

rum  d  tatem  debilitata  adione  attradiva  Lunx  f undus  mans  atque aer  rur  us  abforbcat ,  <5c 
Sat  detur^efcentia.     Racio  eft,  quia  Luna  caufat  intumclcentiam  ac  detumelcentiam  in  mari 

modtpr^rortional^ 

Sd  probabile eft,  quod  intumefcentiam  caufet  in  illis  per  hoc,  quod  luis  mHuentus  roboret 
Ib  inordL  ad  a?trahendam  extraneam  humiditatem;  detumefcentiaraveroperhoc,quod 

unadecrefccntedebilitetureorumvirtusattraaiva-,  ideoque  ambicns  relorbcac ,  ac  quo- 
dammodo  exfueat  humiditatem  jam  attradam ;  ergo  etiam  caujat  mtumefcentiam  m  mari 
cerhTc,?uodaquadeftitueturroboreaLunaaccepto,itautiundusmar.s,&aerab(orbean^^^ 
Kfueant  talem  humiditatem.  Prior  tamen  lententuvenlimilioreaevidetur  d:  ideo  te- 
nenda,  pro  cujustamenmeUoriadliucmteUigentia  fit 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Politicus  qua^  a  fubditis  liaurit,  in  eorum  bonuui 

convercat. 


3'.    .-T^  , 


'Irhj     ;'.•        \^-J,',i:j    .i-I  ■    ^'rn.  ^  . 


NOn  fibi  foUim  vivit ,  qui  publicus  cft.  Mifer  ,  qui  in  fuam  folius  utilitatem  natus  eft« 
Aneufta:  eft  fphjcrx ,  qui  propriis  fblum  parietinis  lucet.  Prxfunt  firmamento  lidera» 
utin  inferiorainfluant.  Statin  apiccPoliticus,  utin  fubdicosfit  intentus.  llieexfub- 
jeais  vivit,  fuliieai  ex  illo.  Lunari  fpho^rse  bene  adfcribitur  :  Attraaa  ufundit ;  quas  enim 
marisundasattrahit,eodemalveo  retundit,utperpetuofluxu  &refluxu  oceanus  agatur.  Hw 
Balxnam  vides,  plcnohiatu  aquas  hauricntem;  non  fic  cas  fervat,  utnon  midemgremium 
rcvomat,exquohaufit.  Quid  aliudPolicicusagatPPIutarchiverbacape:  /^//«if?nV»«r4^f«r4»» 


Igo  Meteorologia 

Vl  t     U  ''^■<^f'^l-'*'(^^'0}ni>:!tm')Htbma.,fjHiiJ!)eHsillis  largitHr-ifarthndiflribuattUfanim  fi^^  A  (libditis  VC- 

II  a.  '  luc  ovibus  lanam  habent :  qua  fe  tcoant ;  viciffim  illos  piotegant.     Sic  ab  illis  lac  haui  iant, 
p  .    .  '   ut  nonexhauriant;veiumniutuo  lactent&nutriant"     Crediderimcordi  humanoeumbene 
"*    comparari,  qui  pra°efl:.     Uc  enim  cor  princepsmembrorum  ell,  (ic  princeps  cor  efKiabdi- 
torum.     Itaveroexmembrisac  venis  languinis  rivos  attrahic,  uc  iimuitonslic  ac  oceanus, 
ex  quo  fideli  reflexu  invenas  ac  membra  refijndacur.     Memoratu  dignus  antiquitatis  mos 
Regesadfontes  &arbores  coronandi.     Nonenimbeneregit,quinon  conpnuo  beneticio- 
rumimbre  irrigat,velutfbns,quascx  terrahaufit,  interram  aquas  refundit :  neque  utilis  elt 
Reipublicaevir  publicLrs,qui  non  arborisadinltar  fe  exterra;  liicco  nucrientis,  'fruduum  alU 
jnenta  rependit.     Non dono,  fed mutbo  data  funt,  qua; a  (ubditis  offcruntur,  ut  referantur 
aRegein  fubditos.  Velutvcndens(Sc  emcns  (ehabent,  exfolvit  ifte,  quod  ilii  Iblverunt.  Socra- 
tcs&AIcibiades  dando&reddcndocolluferunt;iftequodmi(it,illeremi(it;ut  &uninomcn 
benefici  non  deeifet,  &;altcrumtitu!usgratitudinis  ornaret.     Correlativa  ILint  Dominus.<Sc 
fervus;  ifte  pendit  obfequium  ferendo  triburum ,  ille  refpiciens  tribucum  rcfert  fublidium. 
Subditifcintilia;  funt&:tUcuIa;colligendoflammulas,&in  Dominum  conferendo.    Focusdc 
fbnskiminisDominus  eftflammas&lucemin  (ijbditosrelundendo.  Procurator  Sc  tutor  po- 
pul i efi:, qui  pra^eft, concredita  (unt  illi (i.ibditorum bona,  ut  his foeneretur,  In ipfum confluunc 
populifacuitates,acvelutinmarisfinumglomerantur,utdivifisalveisiniinguliscanalibusre- 
fluant,     Nontamilli  propriumeftcongregarcquamerogare.    Opes  in  eum  fubditi  confe- 
runt, ut  opcm  ferat.  Hujus itrarium  vectigal  eft  (libdicorum.     Quod monces  func,  hoc  ceKx 
inenteshabent;  fupraaliosexaltantur,  ut  in  fubjecfas  vaiies  pluviarum  divicias  profimdant. 
Secretisciflisotio(adelitefcuntpeculia,qua'Iingiliatimfunt,collacafuntinDominia'rariu,non 
ut  in  arcam,(ed  ut  in  difpenlationem.  Non  enim  ell  Dominus,(ed  cuftos  bonorum, depofitunr 
ett, quod  eft  datum,  non  donatum.  Binos  ei  naturaocuios  dedit ,  unum  quo  (e ;  alterum ,  quo 
fubditos refpiciat.  Promus (it, non condus :  non enim condere, led  collocaie dcbet,  utprom- 
pte  expromat,  qua:  fldei  illius  funt  depoiita.  Sementis  aurea  eft,  quam  iili  popukis  concredidit; 
non ut mortua  domi jaceaCf  fed ut in  Reipublica: meiTem  (uo  temporejaciat.     Emari  (Lias Hu- 
viusaccipitdivitias,non(ibi  (ei'vans,fedinarva  refundciis:  rigat, ut erigat.  Necfetotumef- 
fundit,neque  (efibitotum(ervat;juftu  menfura  partita  communicat.     Sibi  Iinum  reiervat, 
brachiaexeric.  Cedro&adamantedigna  AlexandriM.vox  :  Nefas  efl  ,  ut  Difpenjatcr piblicns  i,i 
Ijamvrid^dcieclationes (y.as ^ifaorumve.converteret idi  qnvd. ProvinciMles dedijjent.     Oeconomum  age,  &TuC0- 
rem,tuis  ilintalisconcredrti,  quosliib  fceptronumeras.  QualisSeverusfui'.CacIarumlauda. 
idem.       j-J  f}j(-j-)  ^s  .^  pftblicis  opibns  ideoparce  ifjyss ,  ut  civit^tcm  Romanam  longe  ditijjimam ,  rebiiscj  omnibus  rcfertam 
reliqHerit.  llt  ad  Auftriacosacccdam,  Maximilianum  I.  Cxlarem  habe  ;  Mcdium  tenendum 
quamfapientiflTmejudicavit,dicere(blitu5:  Tenemenjuram.i&reffice fiutm.     Sic  coiligc,ut& 
tibineceflaria  ferves,&inalioseroges;  nectemiferumfaciaselargieado,  necaliosexhaurias 
colliijendo. 


't>" 


QUtESTIO  VII. 

Satisfit  'variis  adhuc  qmfitis  circa  ^fium  maris. 

ttxres  I.  Quomodo  fiat  hic  xftusmaris?  Refp.Iuppofita  veritate  Conclufionisquin-, 
tcc  prxcedentisQua'ftionis  nafcitur  (cquentiiHodo;  ExoriturLuna,<?c:(LiomoiJupcr 
hanc  fuam  qualitacem  occultam ,  &  quali  raagneticam  incipit  mnvere  fpiritus  maris,  & 
hi  fecuni fuam  aquam  erigunt,  ita  uc  acccdenteLunu  ad  noIlrumMeridianum  ,  accedat  i(ta 
magn3unda,eaqueincirculumextenditur,  iicut  projedo  lapilloin  medioltagno  ,  videmus 
undam  circularem generari, atque ita dicimus  fleri acceflum  maris ad  littus ; recedente autem 
Lunareciditeciam^ifta  magna  unda,  &  tuncdicimusfieri  maris  recclTum.  Patet  hoc,  quia  in 
mari , vel in fluvio  videmuserigiundam&  moveri,non  quod  aqua  fluat,  fed  quodpars  poft 
parcem  cxcollatur,  (Siitcrum  deprimatur ,  dumque  elata  concidic,  alia  paulatim  furgit ,  unde 
quodin  undavidemus  fieri,  hocinmagnoa:ftu  concederc  licet. 

Necobftat,quodLunafluviales(piritusnona?que  moveatiSc  concitet,Luna  cnim  non 
itahabetSymphatiamcumaliisaquis,ficuthabetcumaqu3marina.  Etvcro  quemadmodum 
niagnes  non impellitrem quamlibet, ied lerrumduntaxat, aucmagnctcm alium, ita necaqme 
fluviaciles,  &paIuftresvulg6mocumaLunarccipiunc,  dc[c>:\u  difpoiicionis  idonca\  Noii 
eniminlacubus,paludibus&fluminibusproucinmari,exiftunc(piritus(ulphurei  &  falnitra- 
les  cum  crafl]cic,mixcur3accemperamenco  accommod:ito  aitcrationiperinfluentiasLuna\ 

QuaTcsfecundo.  QXiomodoLunapoilTcin  noftro  hemisphariocaufrremarinosa-ftus, 
quando eft in  liorizonte  in  meridiano oppoiito.  Refpondco, jam in pracedente Quaftioneo- 
llen(umene,Lunamfu3virtutemagneticaf3ciletenu\gIobumpenetiareacpcrraeare.  Quod 
confirmariadhucpoteftaliquotinflanciis;  primo,  qucmadmodummagnes  qualitatem  fiiam 

attra- 


PhiloTophico-PoIitica.  igl 

attra£livamfeuitTipulfivampei-qu;TElibecfciOcorpoiatrajicic,itacumproportionetcrrccrnoIes 
non  clt  im  pervia  kinari  innuxui ,  quoparcesmarisdiamctralitcroppofita^concicenturlimu!. 
Secundo:  videmusSolcmintranoftrum  horizontemteiTa;diamctrunipcnetrarc,(ScGLimper- 
venitadmcridianumoppolituminriuercinnollrosgallos<»alJinaccos.Tcrcio:paiiceroblcrva- 
musomneLupinigenustoIiaexponigereinSolem  rubhori/.ontc  latentcm,  codemq;  modo 
fe  habcnt  plantx  Heliocropia:  vocaCK ,  qux  nodurno  temporc  mu  nus  obcunt  horologii.  4.  De 
I.ocoiEgypcia-A]ua:inaquisnarcitur,  (cribic  rhcopiiraltlib.^.dcHilt:.  planc.c  lo.SoIemiequi, 
dum  ctt  in  iu0  horizoncc,  &  illo  demcrlb ,  dcmergi,  (liumquc  Solcmfub  aquis  quxrere,  (Sc  po- 
llea  illo  renafccncc,  renafci.  Qi^into:  de  quodamHeliotropiigcnereexArabia  aMercaco- 
ribus  allaco.  refcrcP.  KirchcrusinarceMagnec.  lib.  5  p.4.  conticihorologiacumlingulainCra 
vicrumnoduidiuqueSolis  horas  oltcndcncc,  &  (e  nodu,diuqueadSolcmconvcrtencc,ce- 
ftacurque  P.  Kircherus  loco  cit.  hoc  experimentum  Romce  coram  cminentitlimis  viris  aliisque 
nonlincadmirationeexhibuifre.  Exquibusomnibus  deducitur,  ctiamLunam,  dumeft  in 
hoiizonteintlucre  hicin  nolUo  inlpiricus  maris,  pra-(atimciunadcoinlignemSympathiam 
cum  illiihabeat,  (icque  pollit  marinos  a:ftus  caularc. 

Quxres  tertio.  Curalibi  breviori,  rilibilongiori  tcmpore  xftus  fianC,  <Sc  cur  quibus- 
daminlocisciciusaqucedci^uancquam  rctiuant,  aucc  converlb.  Rclpondeo,  cau(am  ellc 
locorum(icum,  liccorum  a]c;cudincm,aucdepre(Iionemaquarum  in  omnem  parccm,  plani- 
tiem ,  auc  tiexuolbs mxanuros ,  aliaque cjusmodi ,  qua; motum  aqua:  varic rccardant ,  auc  ju- 
vant,& tiuxui  majorcm, minovemve,  quam retluxui  commodicutcrnprxbcnt.  Adquode- 
tiammuIcLim  conicruntdivcrliRegionum  qualitaces,  occudus  venrorum,  Regionum  afte- 
ftus<Sc con((?quencer  non  til  ubiquc eadem  apcitudo,ad  candem cocliimprcllioncm  excipicn- 
dam aut ad  eoodem motus  iubeundos.  Sicut licct (it eadcm  ubique tacultasSolis ad vapores iSc 
pluvias  cxcitandas,  non  ubique  tamcii  illx gencrantur.  Pocinima  vero  caulii, quod non pcr- 
inde  xltuent  omniamaria,  cll,quod  in  iis  lic  minus  dc  (piricibus  (ulphurcisac  (iilnicralibus  cum 
debica  mixcura,ac  tempcramcnto  accommodato  alterationis,  unde  iiitumcCcanc ;  hi  enim 
rpiritusdtundomarisevocati,  (lintvclutilcrmcncum  quoddam,  quo  totaejus  moles  diiate- 
tur,reddatuiquc  cocli  imprcllionibus  cxcipicndisidonca. 

Ex  iisdemrationibusrc(blvitur,curinaliquibuspartibus,utinEuiipopluries  fingulisdie- 
busmultipliccnturxftus;  (icutcnim,quodinhisnonvero  in  aliis  ivgrocis  multiplicetur  ter- 
tiana,vcl  quartana,  qux  quidem  Luna  rcgitur,rccurrimus  ad  mixcuram  lnc  qu;ilicaccm  hu- 
m(u-um,itactiamadhujusmodi  altcrationcs,<Scaltus  inmari,  recurrendum  cftadMixturam 
<Si:qualitacemip;ricuumlulphurcorum.ac  ialniiraliLmi,quiinmariinordincadLunamfunt  ad 
inltar  humorum. 

Quxrcs  quarto.  Cur  quidamputci,  qui  aliquibus  in  locis,  ut  Hifpali  unus  ,  in  aliis. 
queregionibub  quotidieaugcancur<Scimminuancur,  comniunicato  iis  pcr  lubterraneas  cry- 
ptas  acceHui  <5i  rccctrumaris,  cur  inquam  ii,  nonomncs,  codcm  tcmpore,  quomare,mo- 
vcntur,  cieantur,  ledquidam  co  intumcllcntedccrementum,  decumeicencc,  incrcmencum 
accipianc;  aliicvTucrariomodo  lehabcanc,  iS>:cummaricongruancr  Rclpondco  ,  hoc  relun- 
dcndum  eflcintiguram,  fitumvelocorum,  ficnimcryptxlubtcrranea:,perquasdatur.aqua- 
rumcommunicatio,  .amplx<Sc  redxfunt,  unilormitcradmarismotum  lcaquainputeismo- 
vcbit,  quodIifi;cus<Scpercuniculos  anguftos,  dcclives,  <Sctorcuo('c  inticxos  acproculdiftan- 
tes  cummariconjungitur,  contrario  modo  (e  habebitac  mare,  quoenim  tcmpore  aqua  in 
puteumalcendcie  incipict,iamtuncproptermoram,  ab  aqua  initinerum  anguftiis<Scimpc- 
dimcntisintcrpoiitam,  mareincipictrcccdcrc. 

Ex  dic^is  colliges,rationemperiodidiurnx,pcrquammareeIevaturvcldcprimitur,dum 
Lunafuprahorizontcmelcvatur  vcl  dcprimitur  ,  quia  ncmpc  ,  quo  magis  Lunaacccdit  ad 
circulum  meridianum ,  co  majoi  cm  habct  adivit.atcm  in  ordinc  ad  concitandos  (piritus  maris, 
&  quomagisrecedit,e6ampiiusin  fua  adivitatercmittit,  Eadcm  cft  ratio,  cur  in  novilu- 
niistkplcniluniis,  iiimmaincumelccntiacaulctur,  quialciliccrinnoviluniis<ScplcniIuniisco- 
tlcm  tempore,Sol<5cLuna  atcinguntcirculum  mcridianum,  <x  conlcuucna^r  CLim  conjuu- 
gantviresfuas,majorumfpiricuummarinorum  cxcicabunc  commotioncm, 

COiNCLUSIO  POLITICA. 

Cliimxra  cll  PoJiticus  voluptuofas. 

POliticus  non  eft ,  qui  ncfcit  difTimuIare.     fingat  fe  non  audire  ,  qux'  audit ,  fi  noxia 
lunt.     Audiilfc",  eft  porcam  apcruilTc  :  callide  (iibintrac  volupcas ,  (i  vcl  rimam  habec», 
quia  lubrica  cfl.     Firmiflimo  pcftulo  aurcs  obcura  ,  alias  pcriifti :  ^'olnfit.itnm  enim  iikce- 
vrs,  mentem  AfuA (cdc ac  fiatitclimovent ■,  corrttmpstnt  animiim  ,  >iulUc^tie  capit/ilior  pejlis  anatura  hemt- 
»iBus  data  eji.     Qitas  qui Jeqtiititr  ,  mijera>tditm  ratlonis  facit  nanfragittpt,  QHi^decIinare  cupit^earum 

Z  2  incan- 


l82  Meteorologia 

Clc  1  7)<j.»«c<j«w>we/?<;V  am-em  mn  frahere-,fed  occukre  debet.  Quod  auieum  ,  ciim  locutus  fit  Romanus 
radox  Ox3X.ox-,  haud  dubio  vides ,  quam  fit  necefle ,  te  effe  LllyflTem.  Jovem  fanguinis  fui  au6torem 
jactitatUlyfles 


Ovid.  t^. 
Metamor 


f4. 


Noflri  qtioque  ftngHmis  anUer 
Jrtppiter  eji. 


2T.S4'  ■ 


\\\t  enim Sirenum  lenocinils  aurcs  cbflruxit,adinecebras  obfurduft ,  ad  navigiillgatusma. 
lum,  malocantui  bene  furdus  jnnuam  claulit.  Ciinitisfiirdo-,canitisjjligato.  Et  tuncjovis  fi- 
lium  dixerim,  qui  !ic  obfurdefcit  bene.,  ne  male  audiat.  lantmn  ey,im  ad  virtMem  adjicies- 
qnmtitm  exvo!Hpta'e  dbfiraxeris,  Seneca.  Achenis  fecuritatem  fpopondit Apollo,  fi  pretiofilli- 
mam  Juventutis  aurilsus  appenderent.  Quid  illud^  Corailium  dixcrim ,  verecundise  colo- 
rem.  Nonefl;LIlynTsxmulus,quifordibusaures  oppleri  pacitur.  Ariftotelicus  color  purus 
eft  &:  rubicundus :  ex  Stoa  non  ilint,  fed  ex  hara>quos  non  pudet  fermones  audire  impudentes. 
Purpura  dignus  eft,  cuietiamauresadlenocinia  verecundantur.  Januse  mentisfaciemani- 
miproduntj  hsefi  Veneremadmittunt,Cupidinemintusho(pitari  oftendunt.  Nonmeretur 
PatribusConfcriptisadnumerari,quietiam  auribus  profcriptumhabetpudorem.  Facile  e- 
xulat  honeftas  a  voluntate ,  pudicicia  ab  intelledu,  ubi  auditus  non  eft cuftoditus,  ciim  eadem 
fede,  Capiterefideant.  Nonpoteftnonvulnerari  animus;ubiquadataportaperauresfagit- 
taeCupidinis  funtimmifl"x.  Rapitur  f3ciIehoneftas,fi  prxdonibuspudicitia:limen  eftobvi- 
um.  Utfrttflra  clatidunmr  portA  civitatis  ,  fi  uaa  relinquatur  aperta,  per  quam  hofies  irrumpant :  it» 
non  fatis  ej}~  in  cceteris  terriperatum  ejfe  ■,  Ji  auditus  pateat  perniciofts  fermsnihus.  Plutarch.  Morata  Cl- 
vitas  etiam  meatus  obftruit ,  najn  &:  per  fentinas  nonnunquam  hoflis  ,  tanto  probrofius, 
quantoturpiuslubintrat-  Turpll^mumeft,  per  aurium  fordes  animum  expugnari,  Non 
pudeat  ab  Afpide  fapientiam  difcere.  Lltprimum  feincantatoris  vocibus  fafcinandam  adver- 
tit ,  alteram  terrx  aurem afiigit,  alteram  caudaobturat,  nementem  Ixderot  auris.  Habent 
Sjnefep,  sirenes  id,quodSynefiusdocet.  Delifutos-,  & fiiavi.tate  captos pauts poji  intcrimmt.  Oculosjn 
AdHere,  Nero- 


Philofophico-Politica.  185 

Neronem  intende,  inHannibalem  conjice:  faclus  iIlevoluptatibusmonftnim,illecupiditate 
aninio  motus.     Perauresinanimum  (irenum  illecebrxdefcendeiunt.     Eliminandilimteli- 
mineauriumeffia:nesvoces,neanimos  laciantcrtrontes;  utpcrcuniculosinuibemingredi- 
turhoftis,3utpermi(IititiosignesinlaviIlasobiit  Troja  :  licpcr  auiiummeatusamorisriamx 
ferpuntadcordisarccm,queisipieanimusdepa(citur.     Integcrnoned  animus,  litabeintis- 
ftuselUuditus:  triumphatlcelusincordispra:lidio,  li  tympanifta  limen  aurium  tenetCupi-SfMff.  /« 
do.     Dijfidlcm hJyoe opomtaurem a^  crimi'»^.  Seneca.  Verborum  cocnum  6c  opusoblca'numpr»wt. 
nonnili  organo  dirtcrunt,  hoc  iilifts  pcdiflequum  agit.     In  auribus,  qui  verccundiam  cxuic, 
frontem in  animo haud gerit.     Securum ftat cordiscaftellum , ubi  modeftia  aurium  excubias 
agit.     Candidamens,ubiverecundix  vexillumclt  auribus  pcndulum.     CxcusCupido  eft, 
utinam  &  liirdus  ncqueXerxem  Lvliiret,  neque  Alexandrum  prnftraviflet.  Proftituca  domus 
eft,  ubi  oftia  patcnt :  neque  pretium  p  jdoris  retinec  arca  cordis ,  cui  cleficit  cullodia  auris.  Nu!  - 
luscnecrpurcus,omnestbrentlpurinx,liocclufxmancientauriumjanux.    Levispropudioli 
verbihalitustempeftatesanimiciet:  lubrepens  per  aurem  aura  oblcoenior  peftem  pudicitix 
machinatur.     Deditionem  animi  cogita,  auriumTympanumfi  pullatCupido.  Monftra  in- 
grediuntur,  chimxrx  vexilla figunt :  quidenim  aliud voluptas,  quam  monltrum  6c chimxra * 
nam partim fbemina,partimvipcraeft.  Aut lthacMspAs-,itHt Palinnrnseris. 

Q^UtESTIO  VIII. 

De  ejfe^ibus  ::^Carij  ^  canfajlnaU  motns  eJH^ ,  ac  de 
dilwviii  ^  exundutionibtiS, 

COnclufio  prima.  Naufea,  quse  navigantibuscontingicnontamoriturex  exhalatlo- 
nibusafcendentibuse  flindo  muris,quamcxmotuirregularimaris  (Scinterna  humo- 
rum  concullione.  Ratio  priini  cft ,  quia  (cdens  inlittorc  ,  vei  fcopulo  non  patitur 
naufeam,  licOt  adipfumperveniant  exhalationes:  lccundo,  (imilem  nauleam  fentiuntmuU 
d  eciamex  motu  currus,  aliisquemocibus.  Ratio  fccundi,  nam  illa  agitatione,  dum  mo- 
vecureti.imvcntriculus,cibus  Okhumores  regurgitant  ados  ventriculi,  acnauleam  &  vomi- 
tum  provocant ;  idto  quo  magis  eit  irregularis  agicatio ,  eo  major  eft  regurgitatio  &:  naufea. 
Sicutvero  aqua  in  c\'atho  ,  ciam  movecur  regularitcr,  parLim  regurgitat ,  fed  cum  cyathus 
quaflraturirrcgularitcr,aquavalderegurgitat ,  lic  contingitin  cafli  noftro.  Prxferrim  vero 
biiioli  humores  commoci  os  ventriculi  exalperantes  naufcam  creant.  Hanc  tamenjejuni  fa- 
ciiius  patiuntur,ftomachus  enimquoinanior ,  tantoplus  agitacione  obnoxiuselt,quemad. 
modum  amphoraplenaminusagicatur^quamfcmiplcna.  Porro  ,  quod  non  omnes  fentianc 
naufcam ,  oritur  ex  divcrlaalfedione  ftomachi ,  .ac\  entriculi. 

HuiccfFedtui  annumerari  poflunt  fequentcs;  primo:  inmariedaclorcsfiuntnavigantes 
propter  fpirituum  marinorum  calorem  &  liccitatem.  Secundocontra  morfum  rabidi  canis 
ferturprxfensremedium  elfeaquamarinajlicut&adpurgandacorpora^bilemiSc  (anguinem. 
Tertio,  habet  vim  fegregandi,quacenus  res  naafnigas,  &:  cadavcra  eruiitat  ad  iittus ;  live  hoc  fa- 
ciatpervimquanJam expultricem ;  fiveper vim  concinuxagitationis, perquam  naufiaga ad 
litcusdeducat,ibiqucdcftituat;e6quod  majori  impetuinlictus  undaappellat,  quamredeat. 
Quarto  :reperiuncurinqL!ibusdaramaribusintcgrxlylvxcoralinx,utrefertKircherusMund. 
fubt.  1.2.  c.14.  fe.rMercatorequodam  Arabeintellexifre,fxpe  tantam  fruticum  coralinorum 
copiamcondcnlatam,  utnon  tantum  urinatoribus,  fed  &:  pilcibus  aditum  negent;  audiviflc 
porroapifcatoribusunacumftirpibus[Libindeexcractafijiflcconchilia,iateres,  faxa,  ofla,ta-. 
bulasligneas,lerramcnta,omniacoralis,  qux  in  iis  excrcverunt,  conferca  ;  quin  &;  Delphi. 
num,  excujusduro  corioplanta  coralina  cxcrevifTet,  extractum  aliquando  tLiifre. 

Qo^iiuout  in  oblcuris  memorum  recelTibus,animalinfylveftria  humana  fbrma  prxdlta 
repcriuncur,  ucfuntFauni,Sacyri,Centaurialiaquelimiliamonftra,  ItaOceanus  fua  mari- 
nahabetanimaliaterreftribus  limilia,utfuntTritoncs,N'ereides,Sirencs,dc  quibusconfuie 
Schotc.  inPhy  C  cur.  lib.;.  &:  4.  monftra  vero  hujusmodi  f  i-equcnciora  dicuncur  obleivari  in  ma- 
rilndicopropelnlulasPhilippinas,  certistamen  temporibusperannum.  Sextbde  Ipongiis 
cjuibusdamNorvagicimaris  littorum,  ctiam  admiratione  quid  dignnmrefert  P.Fournier  ia 
Ceogr.Oib.not.iib.2.c.f.easnativis  fibris  frequcnter  fjxis  ibidcm  adhxrcre,  ac  fcnfus  ap- 
parcnciamin  iisdcmobfcrvari.  llbi  cnimavullbrem  fL-nciunt,compertumcft,easfefccon- 
irahere,accumdirticultateabftrahi,avul(asvero  ctiamin  pecris  veluti  cruoris  quoddam  ve- 
ftigiumrclinquere. 

Conclulio  2. 1  ugis  marls  agltatio  ob  multiplicem  finem  a  Deo  ordinata  clt.  Primo  enim  mo- 
tus  hic  putrela».tionem  impedit,  quiaputrctadliofit  abextcrno  calore,  quem  alia  atquc  alia 
acris  mutatio  pcr  motum  inducla  avercit ,  quod  cxpcrimento  difcunt  ii ,  qui  verliis  Solem  pro- 

grer 


i84  Meteorologia  \ 

giediiintur,  fiquidem  miniis  calent,  quam  qui  incidentem  radium  immoti  excipiunt,  nifi 
torte  tamvehementiniluienmcur,  utrhembrorumagitatio  prsponderet,  majoremque  vim 
obcineat  ad  caletaciendum  { e(l enim  motus  caula  caloris)  quam  adrefrigerandum  habet  alte- 
ratio  recencis,  trigidique  aeris,  quo  ambitur  corpus.  Secundo,  agitatio  huec  eft  aquarum 
purgatio.  Llt  enimSenecai.^.Natur.  qusfl.  c.26,ait,in  aquis,quibuscurruseft,nonpo(ILint 
vitiaconliftercquslliavidetert&deportat.  Ide6q;mare,cadavera,ftramentaqj  &:limiliaex 
intimotrahit;  nec(blumtempeitate&fluftuturbidum,ted  tranquillum  quoq;  placidumquc 
purgari  conilievic;  videiicetnepellucidumelcmentum,  quoundiqueaquarum  duftu  lieces 
conHuuntj  nimium  fordeicat.Pliniuslib.i.c.gS.  ait,omniamariapurgaripienilunio,qu3edam 
liatis  diebus,incellige  poci(ITnium;  etenimmariaquovisannitempore,  tumalia,  tumfuper- 
.fluitantiacorporainlittusexlpuunt.  Hinc  quidam  dixerunt,mare  etTeanimanti  fimile,  (i- 
cut  cnim  animantia  fpiritum  accipiunt,  Sc  retrahunt,  multosque  hoc  modo  fialiginofos  halitus 
ejiciunt,itaquoque  marefemper  infe  Sc  ex  fe  recurrens,  multas  putridas  materias  &  fbeti- 
dos  halitus  ejicit.  Tertio  accedit&  aliustinishujus  motus,  quod  Deus  res  multas  in  pro- 
tundomarilatitantes,  humanoufuitamen(alutarespermarisrece(Tumqua(iultroobjiciatho- 
niinibus,utin  finu  Codano  luccinum,  conclias&margaritas.  Quarto  demum  aftus  mari- 
nus  perutilis  e(t  navigationi,  ut experimento  liquet,  ciim  naves  ad  (iibeundum  portum acce^Tu 
marispromoveancur,ejusdemquerece(ruinaltum  evehi  confijefcant. 

ConcluGo  tertia,  Diluviumuniver(ale,qualefuitNoeticum,naturaHteracciderenon 
poccft.  Racio  eftjquodinmari&aerenonfit  tantumaqux,  utpoflinttegere  etiam  fummos 
montes  Nec  etiam  congruebat,utnatur£Eau6l:or Deus, ficcaulasphyficas componeret,  ut 
iiniverii  ordinem  per  fe  invertere,  &  totam  terram,  quam  homini  incolendam  dedit ,  ob- 
ruere  aliquando  po^Tent.  Ideoque  Deus  fublunaris  mundi  diuturnitati  confulens,  eum  con- 
trariis  cal  ido  &  f rigido ;  ficco  &  humido  attemperavit ,  ut  unumquodq;alterius  fibi  adverfarii 
licentiam  cohiberec. 

Quaeres :  quo  (e abdideric  immenfa  illa aquarum  vis ,  qu£E  diluvii  tempore fijpra  editiffi- 
morummontiumcacumina  quindecimcubitos  excrevit,  Re(pondeo,credibiIee(repartim 
fe  in  lubterraneos  (pecus  conglobalie,  partim  in  vapores  &  aerem  abiilfe  efficaciori  divinx 
Virtutis  concurdi. 

Conciufio  quarta.  Diluviaparticularia,  feuuniuslociacprovinciaenaturaliterpofTunt 
accidere  &  quidem  hac de  caula ,  quod  vapores ,  qui  deberent multis  in  locis  difpergi  a  ventis 
velaliiscaufiscongregenturinunumlocum,&ibire(blvantur  in  pluvias  magnas,  &  diutur- 
nas,  qux  provinciam  inundent.  Carterum  tamen  fi  diluvia  &  inundationes  nimis  magns 
funcea  exintimisterrjeviiceribus,  atqueabiisaquis,  quaEubertimpericaturiginesfontium 
acfluminum  elfunduntur,  ortumtrahere,mihivaIdeprobabilevidetur.  llnde  ad  hanc  u- 
berrimameftufionem  proliciendam,ingentesplerumque  in  mari  commotiones,  ventorum 
turbines,a;ftus&tempeftatesinfolentesplurimum  atferre,  atque  (emper  fere  prjecedere  (b- 
lent;  dumenimaquasmarinasviolentoimpetuinfijbteraneos  meatus  protrudunt,atqueita 
nimium  opplentur,rurfus  tandem  concepcasaquas  per  abditasScaturigines  effundere,&  inun- 
dationesfluminum  producere  debent. 

Quancs;  quxnam  diluviorum  &inundacionumfigna  fintprognofticaJRe^.primum  eft, 
arefccntia&ficcitashumidorum  corporum  infueta,(ignificatur  enim  vapores  humidos  ele- 
vatos  elle  &  continu6elevari,donec  abfcedentecalore  condenfentur,&  in  pluvias  tranfe- 
ant.  Secundum  eft,  fi  accedat  etiam  fbntium&fluminum  exficcatio  &  deperditio ,  vel  i- 
pfius  etiam  maris  vel  ex  parte,  aut  ex  toto  notabilis  diminutio  ;declaravit  enim  Ariftoteles, 
marianovafieriexreliquismagnorum  diluviorum,arefcere  veroper  regenerationem  novo- 
rum  diluvjorum.  Tertium,fiin  ^eftate  appareant  frequenter  jacula,trabes,dolia  &come- 
ta?,iiqueniajores.  iLipoftingentemcometam  vifumanno  exeunte  1680.  ineunte  168J.  ufq; 
ad  f.  Februarii ;  fubfecuta  deindeanno  fequenci  i682.inJanuario  maxima  inundatio  variis  in  ! 
Regionibus  Europseis.  Quartum,  fi  e  ccelo,  vel  terra  infolitae  percipiantur  voces  &  murmura 
infueta,  veluti  mugitus  boum,  quae  vaporum  copiofius  afcendentium  &  elevatoium  figns 
funt.  Qi^intumnovoruminluecorumanimalium,  qusealias  inlylvis  aut  terris,  aut  in  aquis 
degerefolent,turmatim  egredientium,  &  viftum  qucerentium  infolita  apparitio.  Denique 
folenttempeft3tes,turbines,&fpiritusprocellarum  in  mari,  inundationes&  diluvia  pnece- 
dere,  fit  enim  ex  his  vehementibus  commotionibus ,  ut  fubterranea  Hydrophylacia  tanta  a- 
quarumrepleanturabundantia,  utdterrce  vifceribus  in  fluminaintumelcentia  erumpant. 

Et  hcEC  nobis  circa  conftitutionem  maris  dicenda  efte  vifa  funt ,  in  cujus  magna parte  tu- 
tius  fueritad  occultas  naturce caulas  confugere  &  comunem  Philofbphorum  ignorantiam fa- 
teri,  exclamando  cumEcclefiaftico  :  mirabilia  operaAltifrimi,gloriofa&  ablconla. 

CON- 


Philofophico-Politica. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Jufto  bello  animus  non  dejiciendus. 


185 


*.*■ 


H'j':'r  .'.-s-  X.3^ir~iZJi  de'^Ltnr^ 


UTi  alea/itacaurabelli  fep^  dubia  eft ,  &  colotata.    Ambltiofubtiliter ingredlensbetlan- 
di jura puvpurat ,  &:  honellatis  obducic  cocco ,  ftudia  regnandi  folius regni  amore  odiofa 
func&  turpia :  &:  Martiustf///"  hnor  folu*n  bellandiamore  efferus  eft  &  barbarus.    Ju* 
ftitia-  fideique  propaganda:  gratia  chalybem  acuere ,  &  in  Bellonic  arena  dcfudarc  oportet^ 
Keque  enim  Iblius  navigationis  caufafludus  fcri  marispetimus,  ied  littus  ut  teneamus,« 
nollra  in  exteros  portus  commercia  transvehamus.     Quis  enim  honeftatistitiilus,  delicia- 
riinaiieno  fanguine&purpura  hominisenfem  pingereybelluinumhoceft,&:cumeIephan. 
tis  ex  cruore  corbellicolijm  alfumere.  Ultionis  autfuroristitulusignobiliseftbelHcaufa.  A« 
lienum  eftopus  aPoiicico  nulla  autinjufta  cau(a  belligerare:  SolaPaxbcllihnis  eft.  Nonpr3 
ofteniienda  aliena  republ.  fed  pro  propria  defendenda  gladius  geritur ;  &  folum  pugnatur  cru- 
ente,  quianonpotedvinci  incruente.     Impius  eft  enfis,quiinjuriam  infert:  verum  illatam 
tcno  propulfare  ferum  non  eft ,  fi  olea  non  poteft.     Qui  cnim  procellas  fecando  altum  pe- 
lic,  contemnendus  non  eft,  fi  malacia  uti  nondatur.     Pudcndumxqueacpericulofumeft, 
temcrcac  turpiter  bellicasexcitare  tempeftates,  mare,tcrramqueprxiiis  mifcere,&:  in  ho-^j^,^^^  ^ 
ftili fanguine  lafcivire,  AlicnifHmumabinjuftisbellisAuguftum  fuifTefcimus,  qui  (ScinMar-  ^^^ 
tis ultorisxde  barbaros Piincipes jurare  coegeric ,  fe in pace  ac  Hde manfuros,     Mttlt! belldft-  ^.^ ^^  ^^ 
fe  <ftujieruyit  propicrglorucup/Jitatem-,  ait  Cicero  ;  propfer  dominMdi libidinem  ,  inquit  Salluftius:    ^^J'^  * 
at  cvedant ,  belU  eve?iturn  nunejMam  felicemfore-,  a cjt^o  militAt  mM ,  iy  an:-l>itiofa  ctwju.  ^  Stillttfl  in 

Ac  vero  ftance  belli  caula  jufta,  animus  ncn  cadat.     Mcdiis  t^ucliiliiiscriumphabit  na-    '_* 
visreip,neq;poccric  finiftre  cadere  belli  alca  ,  ubi  Jufticia  ad  dcNterain  allTder.     Toris  cata-;^^.^^'^*^^ 
radis  maicialcs  procella:  tonipircnCj&nonnunquamadvcrfiscventibusbeilonaperterreat:     *•  * 


iquam: 
Aa 


non 


i86  Mcteorologia 

nonterreaturteireusanimus,loricupeclusindu3t,contratorrcntemeat.  Tandemhonacaufa 

triumphat.  Innatatalcifnmisfluftibusarca,proceilaprocell:imauget,ipnimontiumcacumina 

diluvioinvolvuntur^univerfohominumgre^emarisfaucibusabforpto  :  UlLcfa  fupernacat  ar- 

ca  ,  altum mare  dum fulcat,  exalcatur.     SHrgit.)  fHrqemibns  mdis,    Si  pleno  diluvio tuas hoftis 

terras  innundet,  animo  nondiffluas:  jufticiabelliflabisinconcuflus.     Siniftricafusinaltum 

te  periculum  conjiciant ,  exercitus  partem  diripiant  ,reipubl.  navi  exterminium  minentur: 

mentem  erige ,  vultum  ferena  ■>  lucratus  es  caulam,  quia  cenes  jura  bellandi:  wHrmi  ingenii 

££c/ipJ,4:e(l^te{ic¥-gei\}[)pOi/iim»jerel diffidere  alii^no  lapfa  ;  cum  exiguis  morrtentis  incUnentHr  omnia.  ,  qng, 

C.2.       in  hellogcrnntnr.  SsepetotiusAfricseMauricontraFerdinandumtertium  CaftelHRegemtrans- 

firetarunt,  at  Decumanos  hos  fludus  victorfregit,ampliHimumquePrincipatum  Alphonfo 

decimoFilio  fuo,  amarimediterraneousqueadOceanumreliquit.     lltaher  Alexandertam 

^♦^fr/««gIoriofusinprceIiis,  utcum  nullo  hofte  congreftus,  cujusnonviclor.     Nullam  urbem  obfe- 

P<jfc/r/«f«derit,quamnonexpugnarit:  nullam  gentem  oppugnarir,  quam  nondebellaverir.  Llnohoc 

/'^/•.i.c.iy.martecampumingrefrus,  utnunquam  ,  nilijuftis  ex  caulis  cuiquam  bellum  indixerit ;  illud 

Augufti  OiLtavii  femper  commemorans  jadantis  effe  animi ,  &  levilTimi ,  ardore  ciiumphandi, 

oblauream,  folia  infrudtuofa,  per  incercos  evencus  civium  fecuricatem  praecipitare.     Soli- 

daturarbor,  &  laureas  auget,quamfrequensventusincurfit,fimodoradicemnoninfibulo 

Cic.pro    ^^^^'     Perficitur  ad  carpendas  viftoria  palmas  firequenter  in  arenam  provocatus  M.^rtialis  vir, 

lei.Manil  ^^  fupetjuftitise  bafim  vexilla  bellica  caftraque  firmarit.     Talis  Fabius  Di£taLor  (  Roiinans  fa- 

^  'cunditeParens  loquitur)  inclytce  memorixDux,  adverfusHannibalem  tot  annisdecercans, 

animofemperinvido,  infradto ,  hilari,tametfifummisanguftiisconfticutus.     Juftabellicau- 

fa  hilaritatemvultui,  (ScliECatrophxaparturiit.     Ipfe  &:HannibaI  taiis  ,  a  diverfisfiniltrisque 

cafibus,  quibus  varieconBi£tacus,&:  expeditionibus  in  Romanos,  Tiircntinos,  Allobroges, 

Uvjjo,   &:Hifpanos,nondeje£tus;  quia  fuper  belli  cequitate  fundatus.     Extra  pacriam  ne  migiem: 

Ferdinandus  II.  optirnusCceiar  prudentiftimorum  crifin,  ardorembcIlitxprobrantium,hac 

una  devicitmachina:  juftamhabeobellicaufam.     NatabatinhudtibusnavisReip.minitaba- 

turnauffagium,  furgetatcancomagis  furgencibusundis. 

""^i^-  -^s§f^ "^^ym "^^m -mm '^i-m -^i  m '^11^" 

DISSERTATIO  IX. 

De  fontibus  &  fluminibus,  ac  reJiqiiis  aqueis 

Mcteons. 

Mari  egrefli  fontium  ,  fluminumque  originem  ac  naturam  in  pr^fenti 
Difertationeinquiremus.  Perennemdie,  nodeque  curfum  his  ftatuicDE- 
US volensinre fluxiffimaastern* vitse imaginem, ut  loquitur  apudEurebium  ^ 
ConftantinusMagnus,mGrtalibusobjicere.  CLt-terumquamperfpicuis  patenc 
oculisfontes&flumina,tamreconditaeorum  origoeft,utingens  hacinre  Au- 
thorum  lit  diftenfio,  &hac  ipfade  caufa  difficile  intanto  fententiarum  difcri- 
mine  veritatem  difcernere.     Ne  tamen  refugiamus difficultatem ;  Sic  ' 

CLUiESTlO  I. 

De  qmdditate  fontium  ^  fiHminHm ,  eorHmque  dlffe- 

rentiis  c^  orighie. 

COnclufioprima.  Fons  eftaqua  e  terrcc  fuperficiejugiterexfiliens.  Flumen  aqua  eft  1 
copiofiorperenniteralveodcfluens.  Amnis  eft  flumen,  quod  aliquid  circuic.  Ri- 
vusaquaeftcenuior,  efonceinalveum  effufa,  &jugicer  decurrens.  Torrenscft  flu- 
vius  fubitisimbribus  concitatus,  qui  ficcitacibus  exarefcit.  FonsigirurafluviodifFercquia 
uthicper  alveumnonf^uit,  vel  fifluiti  admodumtenuiseft,  fi  vero  eftmajor,  non  diffcrt  i 
tluvio.     C£Eterumfbnces&  flumina  conftantaqua,  ut  maceria,  &  erupcione  d  vena  fubterra- 

nea,  ut  fbrma.  .       .         ,,.,.„  r 

DifKcultas  major  eft  circa  fontium  5c  fluviorum  orlginem :  qua  in  re  improbabihs  elt  fro- 
mondiopinio,  quidocebat,eflreabyftljmquandam,ve!utijecurhujusrnagnianima!ismundii 
«Scexeaomnesomnium  fbntium&fluviorumaquasexire.  Contraenimeftprimo,quod  ta- 
Hsabyffus  finefundamentoulloadftruatur,  nifi  nomineabyfti  inceI!igivelitm:;re,dequo  lo- 


E 


quicurScriptura,nomencIaCurahujusvocisufalocomarisjuxcaiIIudPfalm.5f.  Jttd\ciatuaahyf.  ■ 
fms  mtiltn.     Concra eft  fecundo,  quia difficilius non eft ,  fontes &  fluvios exlre  a mari,  quam ex 
abvfTohac,  fi  daretur ;  ergo  hoc  potius  dicendum  fbrer.     Rejefta  igitur  hac  fententia  fit 


Philofophico-Politica.  187 

Condufio  recunda.  Flumina  minora ,  uti  <Sc  plurimi  tbntes,  onuntur  cx  aquis  pluvia- 
libus  Ritio  c(t,  quiamontes  ,  utpotequi  habcntmaximam  luperhcicm  ,  cx  pluviis  ac  ni- 
vibusebibunt  pcrapcrturasd-  rimulas  muicum  aqux  ,  quibustcrra  madelcic  IpongiiE  inftar; 
fiergotaiisaqua  caiore  interno  terrse  elevetur  in  vaporem  ,  &  a  concamcraticne  montium 
vapores  rciiii»erati  revertanturinaquam,  poteruntoririBuminaminora,<!5ilbntesetiamper- 
cnnes,  eo  quodnunqiiamconfumaturmateriavaporumiantequamanovispluviis&nivibus 
nova  materia  iubminiltrecur.  Secundo:  Aqucc  pluvia:&  nivalesdelabunturpcr  rimulas  Sc 
nieatus  inter  iaxa,  &:ubi  deindeaditum  inveniunt ,  erumpunt.  llinc  eit ,  quod  multi  lint 
fontescirca  montium  latera,  qutEhyeme  Huuntmagis,  quam  a:ftate,  <Sc  li  tempcftas  lit  val- 
delicca,  deticiunt  omnino.  Eodempadofiunt  fxpelacusin  lLimmismontibus,dum  aquae 
cxpluviis&nivibus  conHuunt  in  aliquem  locum  concavum,  cujus  flindus  lit  exaigilla  vel 
bitumine,atque  adeo  contineataquam-  Denique  non  totviflintur  flumina  &  fbntes,  ubi 
rari(uncimbres,ut  inyEchiopixfolicudinibus,  <5cinteriore  Africa,  aliisque  inlocis,  qus  So- 
lisardore  torrcnturjcontra  vcro  Germania,GaIlia&:  Icaliarivis  <5c  fluminibus  (catent,  quia 
humido  irrorantur  coelo.  HucrefeiTi  poteft  illud ,  quod  fcribit  doftiflimus  Gallendus  de 
incrcmcnto  Nili  tam  admirnbili ,  nempe  illius  caufam  non  aliam  cde  ,  quam  pluvias ,  qux  a 
mediocirciterJunioadSeptembrem  usque,  vigent  iniEthiopia.  llndenon  omninoctiam 
improbabilis  eft  eorum  opinio,  qui  dicuncefTeintcrra  cavitates  <S:  alveos  quosdam,  quibus 
imDresexcipiantur,atque  dimanare  ex  illis  fontesquidam^Scfluminaminora. 

Concluliotercia.  Majoracamcnflumina,obelioresquefonces  <Sc  lcaturiginesexpluvia- 
rum  efFufioneduntaxatnafci  nonpoffunt.  Raciocfti.quianulU  iere  pluviacam  magna  eft, 
ut  terram  ulcradecem  pedes  in  altitudinem  madefaciat ;  fed  fuperior  terra;  pars  magna  ex 
parte  tem  humorem  ebibit ,  ^Scutpiurimum  per  torrentes  efRindit  influvios.  2.  Piurimi 
ddurilliimis  faxiserumpunt  fontcs,  qui  colledieximbribus  cfrenonpoflbnt,  cumaquamib- 
lidaiaxa  nonbibant.  ;. Quiainlocisadmodumficcisputcipcrducentum  auttrccentumpe- 
dum  fpatia  in  alcum  cftolli,  inveniunc  aquarum  obelas  venas  in  ea  profundicace ,  ad  quam 
pluviatilishumornonpervenit,  utpaulo  antediftum.  Denique,  ut  beneobfervat  Arifto- 
telcs,  videcur  impoIITbile  cffe ,  tancam  ,  tamque  ingentem  quotidie  <Sc  continenter  flucntis 
aqujE  copiam  ex  imbribus  duntaxat  generari. 

Conclufio  quarta.  Non  improbabile  cft,  aliquos  fontesetiamperennes,uti&mino- 
ra  flumin3,oririexaerc  vaporibusinaquam  converlis,intia  finusterrceobfi-igiditatemnem- 
pe  iftiusloci  addeafatis,  quxdcindeaquainunumaIiquemlacuracapaciorem<Scfubterrane- 
um  fpecum  tertur,  tamdiu  ineodem  commorans,  donecaccelTione  continentem.TJorefa- 
dalocoaliquoopportuno  erumpat,itadocetAriftoteIesi.met.5.  Ratio  efti.  quiamultxfub- 
terraneaedanturcryptte,  inquibusaer<Scvapores  inaquamconvertipofllint,quando  poflbnc 
aliqui  fontesexiiscontinuo  Icacurire.  Et  confirmatura  pari :  fic  videmusaeremadvicreas 
feneftras  condenfari,  «Sctandemingutculasaqux  re(blvi,  ita  ut  hinc  non  raro  interram  de- 
fluat,ergo  idem  fieri  poteritinfpecubusfubterraneis,  quialembici  diftillatorii  naturamha- 
bent-  2.  ProbaturConclufioexipfa  aeris  natura,  quiciim  (itcalidus  cSchumidus  amiiTo  ca- 
lorehumiditatisfymboloconvenitcumaqua,  &ita  facild  in  eam  mutatur.  5.  Abfurdum  e- 
tiameft,  utinquit,  nonexeadcmcaula  inteiraoriripofre  aquam,  ex  qua  fuper  terram  <Sc  in 
aereoritur.  4.  dcmum,  quod  plcrumqueex  montibusconfpiciantur,  egredi  fbntes&flu- 
mina-,  ergofignum  eftintra  finusillorum,  dari  aquarum  generationem  ex  vaporibus  colle- 
£tis.  llnde  aliqui  non  inepte  montes  contendunt,  ut  paulo  ante  annocavimus  ,  eik  inftar 
alembici,  ubi  vaporcsaflibccrraneisignibusfuppoficisinalcumclevaci,  refrigerancur,  tamab 
internafbrma  aqux,  quama  nacurali  frigore  faxorum. 

Conclufio  quinca.  Deomnibuscamen  fbncibus&  fluminibus  majoribus  dici  non  po- 
tcft,  eaexaere&vaporeinaquam  (blucisgigni.  Racioeft,quiacancamulcicudoaquarunain 
fonces&  fluviosabic,  utvixfijflicereilli  poffctmaxima  parsaiiris,  prxlertim  cum  aerparutn 
in  ie  aqux<Scterrxconvertat.  Hincadparvam  aquxquantitatemprocreandam  multoplu- 
res  aeris  oartes  iLint  necelTarix.  2.  Inquibusdamregionibus  ardoreSoIis  pcruftis,  ubiper- 
cxigua  efivaporum  copia,  flumina,  fontesque  exoriuntur.  5.  Qi^idam  ,fluvii  ampliflimi 
funt,  v.  g.  riuviusMaragnonius,  quemajunt  cxoncrare  fe  inmare  per  oftium  70.  leucas  pa- 
tens.  Nili  fluvii  vafticas  conftac  ex  magnicudine  oftiorum  ejus ,  qux  funt  fcptem  aut  no- 
vem,  vel  ut  ait  GuHiclmus  Jyrtus ,  quatuor  tantum,  fed  ita  grandia,ut  videantur  efTe  maria, 
tefteS/»*f4,  atqueadeototiusfcre  mundi  aer,  <Sc  vaporad  horum  gcnerationem  infufficiens 
«fle  videatur.     Llnde  (it. 


Aa  a  Coii' 


l88  Meteorologia 

Conclufio  fexta.  Perennium  fontium  t  fluviorumque  praefertim  majorum  origlnem  S 
mari  ei\e.  Nititur  litec  allcrtio  hifce  potiffimum  argumentis.  Primo,  quia  incredibilc  o. 
mnino  videtur ,  ut  in  priori  Conclufione  infinuatum ,  tantum  aqua:  ex  vaporibus  &  aere  in  ter. 
IX  finu  generari ,  aut ex  deciduis  imbribus  profluere,  ut  ad  tam  magnum  fbntaniE  &:  fluvialisa- 
qux  dekuxum,  &:adtot(caturiginesreplcndasfijfficiat.  Secundo,quiaaiioquinnullaaffig. 
naretur  caufa  fiifficiens ,  cur  ex  perpetuo  fluviorum  accefiu  mare  non  redundaret.  Qupmo- 
do  v.g.tammultiamnesexPerfide,exTattaria  &:MorcoviadecurrantinmareCarpium:  ac 
maxime/^»/^^  fluvius ,  qui ut  fi:ribitP  Fornarius  in  Hydrograpliia,  (eptuaginta  duobus  oftiis 
inip(ummareCafpium  devolvitur,nectamen  appareat  ullum  inde  acciperc  incrementura, 
Idemqueinmediterraneo,  &inOceano  per  proportionem  videmusconcingeire.  Quarene- 
cefie  eft,  per  meatus  fijbterraneos  diffluere  vim  illam  aquarum ,  qua;  pepetua  veluti  circulatio- 
neredeatadealoca,inquibusvulgodeprchendunturfluviorum  aciontium  fcaturigines.  Ad- 
de ,  quod  quatuor  illa  paradifi  flumina  non  potuerint  ex  vaporibus ,  aut  ex  pl  uviis  gigni,  quia  e- 
ruperuntfiibito  adimperiumDei;nequeullacommodiorvia  fuppetit  ad  explicandamflumi- 
numorieinem,quamfidicamus,perfbfiase(reaDEOcanalesintcrradietertia,perquosaqua 
derivetut"  i  mari  ad  ora  fluminum.  Quod  ipfum  &  divins  littera  c^p.  Eccl. ;.  non  obfcure  do- 
centillis  verbis;  omnlajltimina  intrantinmare-)  &marenon  redmdat ;  ad  locnm-^  mde  exenm fiumi- .- 
m,revertmtur, '■ititerumflnmt.  ^    I 

Opponestamencontraprimo.  Aquafontium&fluviorum  dulcis  efl,  cum  tatnen  ex 
mari  non promanet  ulla nifi  (alfa , unde  ex mari  non derivatur.  Refpondeo , ideo aquam  flu- 
minisdulcem  efre,quamvisemariderivetur,quiaper terrae  venas&hbras,  perqueanfradus 
mukipiicesverberata  &  eliquata  transcolatur,&  amaritudinem  deponit.  Cui  rei  non  pa- 
rum  etiam  contertvis  ignium  fubterraneorum,  nam  horum  beneficio  attenuantur  ,  exlpi- 
rantque  lalis  fpiritus  illiadmixti.  Sicut,  fi  in  alembico  caloremoderato  difliilletur  aqua  ma- 
ris,evaditdulcis. 

Opponesfecundo,qu6dhocmodononvideatur,quarationeaqu3fuopteingeniogravis 
poffit  afcendere e mari in aldffimos  montes , e quibus tani  multa flumina erumpunt.  Rclpon- 
deo,  caufam  hujus  afcenfus  pofie  efle  primo  ignes  fubterraneos,quibus  aqua  vaporatur  fiirlum 
adterraefupcrficiem,percujusnaturaletiigusadden(:ita,iterum  in  terram  redit,  ficut  vide- 
mus  inalembicis.  Undefoepeaquilegesfupracaplta  fondum  niliil  iuveniuntnifirofcidosla- 
pides,&terramhumecf:atara.  Hincfignumedam  venx  latendseft,fimanevaporemtenU" 
em  e  terra  fublatumvideas,uttraditVitruviuslib.8.c.i.  EtheEcetiampoteritefl^eratio,,cur 
hibernotemporeabundantioresfintaqua:  tbntium,  quia  fcilicetpluresin  terra;  vifceribus  in- 
cluduntur(piritus,aquibusvaporaripotlitaqua.  Hanc  obcaufam  igitur  abundare  montes 
folentfontibus,  quiaignesplerumquehabentfuppofitos.  Secundo,cau(a  e(fepoteft,qLiod 
aquaexmariincanalesfijbterraneosprofu(a,tanto  pondere  incumbentis  ipiius  maris  urgea- 
tur,ut  ccgaturetTerri  fiirilim. 

Ncquedicas,fuperioremaquamnonpremere  contrainferiorem,n3m  dico,verum  e(re 

illud, ubi infcrior  eandem  habet  gravitatem  cum fuperiori.  Quia autem exmari efFunditurper 

tradtus  (ubcerraneos,ob  variam  illam  .^gitadonem  &reverberationcm ,  dum  o.b  caloris  (ubter- 

^ranei  admixtionem,dequomodoajel)3mus-,attenuatur,  efficiturquelevior.     Etverodubi- 

um  non  eft ,  quin  aqua  dulcis  levior  (jt ,  quam  (al(a. 

Tercia  cau(a  eiie  poteft  terra;  ficcitas ,  qu'.v  aquam  fugit  inftar  fpongia:  Sc  eminentioribus 
Iocisreddit,(icutcontingerevidemusinpannis&:pane.  Aliidemunietiamvicoeleftiumcor- 
porum  furfum  attrahi  aquam  cenienr. 

Opponestertio.  Siflui-nina&fbntesex.mariortumducunt,nunquam  deberent  defice- 
re,autexficcari,quodtamen  (Lepe  condngit.  Refpondeo,verum  illudefie,maximc  deiis 
fondbusquioriunturex  acrevapido,d:aquispluvialibus.  Qu.anquam  &  fluvii,qui  ex  marii 
promanant,  poffint  interdum  deficere,  li  collabentibus  terris,  canales  eorum  obftiuantur.l 
Pra'terea  fierihocpoteft  obnovamfylvae,arborumqueprocrcadonem,quiaha;uliginem  ter- 
ra',&aquamfibiin  alimentumadvocant.  Pariter  novageneradoalicujus  lacus  iubterranei 
caufaeflrepotcfl:,^  quo  aquainterrxfuperficiem  dcrivatur.  His  additAriftoteles  racionem, 
quod  terra:  parces  interiores,quemadmodum  animancium  d:  plantarum  corpora  fenedlam  ha- 
beant & (icciores  evadant, ideoque neceflkio f onces evaneicere.  Ita in Arcadia fontcs  & flu- 
viosaruifiTe,  Ihecphraflcs  nocavit.     Aqua pariter  fluxit,  ubi nunc  Graecia  habitatur. 

Exquo&illudcoUiges,  quomodolieperepentefluminacrumpancfienim  (ylvx  exftic'. 
pentur,aquafylvarum  nutrix  ablatis  arbonbus  otiofa ,  in  fluvinm  fe  efFundir.  _   Sicfecit  alU 
quandoaquarum  inopsHxmus,  fed  cumGallorum  gensaCafisndro  ob(efla,in  illum  (edes 
Iiaastranstuiifict,acfylvascecidifi:et,  ingens  aquarun^  copia  .apparuic,  quam  videJicet  in  ali.; 
incntum  flium  prius  nemora  trahebant,    , 

CON- 


Philolophico-Politica.  139 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Obfcuri  natales  ddiis  illiiflrandi. 


y^^^^ri^a  ^i^irtci/ 


FLnmhama^iiAvidcs^M-visdc  fuiit-husorta.  Qvid.     Accedenobiii(lTmifluviorumDanubiHn-  q^-^  i  . 
cunabula,levipederr.insva(!;ibis.     Tamvaflis  augmcntis  ab  occidentc  ad  orientem  de-  rcmtj  ' 
currit,utrcxai;inta(ScampIiu>.riuminum  nibutario  accctTu  velutmareadaudus,  inmare 
Euxinum  fe  prcecipitet.     Et  haud  lecundi  ab  Klro  Buminis  Rheni  principia  (i  indages ,  ad 
tenucm  ovtum  velintjntescoiludunt.     In  talcm  HuviorumGigantem  excreicit ,  utvolan- 
tium  n.avium  vclis  rcmisi]ue  (e  fubrtcTnai,  nonniii  vadillimo  mari  cedat,  ab  Oceanoabforptus. 
Adeo  utvera(iteloquentinTmi  virorum  (ententia  :  Omnium  rerum  principia  parvafant  ifedfuis q.    , 
frogrtlfioKibns  uju  Au^tntHr.     Maxim.irummolesarborumexiguo  (cmine  na(cuntur.     Nonne    V/  * 
fieJcJa  fo'cnt  incendia  famere  vires:  Horat.     Nonne  Ifla  ,  cju.intumvis  exigua  in  majas  excedunt?  tt        t 
Qujmvis  levia  morborum  initia  ftrpunt  )   CT  ttara  corpora  minima  interdum  mergit  acctjfio^i  Scne-  "  * 

Ca.      Me  vero  non  clam  e(i  ,  max''morum  Jipe  bellorum  tcnuijfima  principia  ,  centemptijjifnaq^  f'*'jT^'  c 
Perjicum  ex  Meandri  y,amii  cnm  ^ihcnie^fbus  dijfidio  fuiffe  crtum  pcrhihent.      Pcloponneftcum  pro-       '  '* 
pter  Mergarenjium  tahll.tnt.    iE!i:;niis.     Llt  malorum  ,  (ic  bonorum  paituum  initia  tenuia^^!^      , 
funt,  (ed  progreflli  uugcntur.     \'irgula  a  (lipite  reci(a  par  rit  matri  arbori :  umbrasque  terris        ,  ^ 
reddit  &  caelo  nemus.  Seneca.     Longiflimi  ftemmatisgencthliacamrbores  tenui  radice  exur-  ^    *  '^  ' 
gunt.     Non  contcmncndi  funt  nutalcs  tenucs :  qualis  quis  e(t :  non  u  qualibus ,  attenden-  c''- 
dum.     Ncmini  hactcnus  viluit  aurum,  licct  oblcurisnatalibuscterra'vi(ccribusa-utum,  Et^'^'    V 
tanto  funt  in pretio  magis gcmmci  partus , quando  rarius ,  quod  ;\  rudi ac  impolira  gcnitrice  e-  '  • 

ducentur.      Non  te  dejiciat  ,  Policice,  cunabulorum  ignobilitas ;  tetuo  adde,  te  pertice; 
nam  &Heroum  (iatu-.E  acque  colodi  abjedtos  /;w^j/«,Tcrram  fortiuntui.  Vanum  eft  praecer  avici 


Aa 


ikxi- 


[90  Metcorologia 

^rilict  l  latiguinis  fyllabum  numerare  n\\v\\  Nobiles ii demum  videntm  cffe^  in  cjuibu!  majorum  virtm  inefi. 

Pelit.s  r/!Q."'od  naturanegavit,  imicando  aliequere:  &  qucm  rudi  e  linea  ortumtraxifti,  coloresno- 

*biliumadapta,exeorumla(3:istepinge.    Qu£e  lausfatuorum  ignium,  quod  fereniflimamSo- 

lis  majeftatem  patrem  habeant ,  quando  ipH  tenues  ILint  fcintilla:  inter  tenebras  evanidae^ 

Gloriofius  magislucem  e  tenebris  eruere :  quamluce  ortumleipfum  turpibustencbrisfepe- 

Stob.ferm.WxQ.  Nec\m  frumentum  optimum judicandnmi  dlcehntSocYateS',  ijitodinpulcherrimoagronatumeflt 
t4,  fed  cjtiod  commode  nutrit  :  ne(]ue  vir  honHS  ,  cjui genere  claras^fid  cjui morihus  egregiis  fuerit.  Sspd 
ex  hortorum  florilegio  fpina;  &  urticxpullulant :  atad  aratrum  &  ftivam  educati  Abdolonimi 
&Bambic  lccptro  rotando  feaptant.  Ifte  adRegnum  Hifpanix  moderandum  afTumptus, 
fua  virtuteMaurosHilpanict  littoracum  ducentis  navibus  ingreflbs  fudit ,  clafTemque  fuc- 
cendit.    liie cx  liibuibani  hoi ti  cultura  ab  Alexandro  Magno  Sydoniis pr&ledus Rex,tum ju- 

£^«^'./.fti,  tumfapientisPrincipisnomen  tenuit :  dicente  caufam  fucepromotionis  Alexandro  :  Ne 
■*■»  cjuisfortc  cxfflimet^  me  non  vtrtiiti^  fed generi  regnum  trihuijje.     E  Terra  ,  ignobili  matre  ,  flotum 

^rift.  /./.regina  pvodit  rofa,  originis  vilitatempulchritudinedomeftica  compenfans.     Quod i» princi- 

deccelu.     piothodicum  f/?,  in  fine  ft  percju^m  magnum.     Degenerefi  columba  es  natus,  tu  marte  proprio 

e.iS,  '  ^d  Solem  evola.  Utnonomnes  matre  aquilanata'Solem  ferunt,  fed  multae  rupibus  allifae 
degeneris  naturae  pxnasluunt:  Itamultinataiium  characlereignobilesaquilamrexerunt,fu- 

fira  c3eterorumvertices,imperioinfignes.  S.P. Q^R.CajumMariumgenere  ignobilem  belli 
mperatorem  contrajugurtham  elegit,adverfariisreponentem  :  Contcmfsunt  novitatem  «Kam, 
^'flit*!'.  "i  ggo  illorum  i^iaviatff.       Adihifortuna  ^  aliis  probra  objeHantur.       Quamquam  ego  naturam  unam  (tr 
JitgHrt,     communem  omnium  exiftimo  effe  .,  fed  fortijjimnm  qmmcjue  generofijfimum.     Stagnantes  lacunaeO- 
lympodepluo,  autmaris  eluvionatK  confluxerunt  invalles.     NumideoglorioftEfunt,cum 
turpimarcefcentesotio,  nataliumceKitudinemputredine  commaeulant?  obfcurus  qui  natus 
eft,inlucemfiproprio  volatu  emergat,  Solis  filius  eft.     Aureus  fis ,  licet  plumbeis  parenti- 
Annaks    bus  natus.     CarotusCsfarParifienlesfcholas  ingreftlis,  pauperes  ftudio  infignes  dignitati- 
Varifiof.  bus  ornavit,  nobilibusdefidibus  rejedlis.     Sigismundus  Imp.  a  MagnatibusreprehenlLis,Qb- 
Spieg.  in    fcuri<>eneris  pullos,  obvirtutem&litterasquod  elevet :  Qiiidni amem  eos^  rcpof-tit.,  e^uos  natu- 
j£n.  Sylv.  ra  cceteris  antecellere  voluiti  Non  tu  parentibus &  patrije  probro  es  ,  fi  ,  ciitfi  illi  mali  f uerint  & 
Tac.l.  i.   ignobileSjtu  bonusfis.     Dedecuseftpatns,patri£eque,  quifolagloriaturianguinisclaritate, 
annal.      ipfe  faftis  obfcurus.      Agrippam  ignobilem  Auguflus  sftimavit,  quia  virtutibus  nobilem. 
Ji.iEl.1.2.  Tull.HoftiliumRomanuspopuluse  tugurio  evexit  adThronum,quia  meritis  bonurn.     Sic 
rer.HiJp,  nihilnonparvum  fieripoteftmagnum.     RomanumImperium,^«o^///»^/V  in  omnes  imperium, 
SUttdian.primia^  dedit  cunabuLi  juris .,  difpcrfit  cftm  Sole  manu^ :  Qu^os  natales  numerat?  FinibHs  exi^nis ■,  par ■ 
vaj^Afedtprefeiia,     Claudianus. 

QU^STIO  II. 

De  ohfer^vationibus  hydrogrwmicisfontium,  eorumque 

'venis  ^  fcaturigine. 

EGimus  deortufontium;  nunc  qua;damcirca  eorumindica,  venas  <5c  fcaturigines  ex- 
plicabimus.  Primam  praxim  detegendi  faturiginem  fequentem  ponit,  Vitruvius  lib. 
8.  Archited.  c.  1.  anteqiiam  Solexoriatur,procumb3turin  dentes  iis  inlocis,  quibus 
vena  inquiritur;  &  in  terra  mento  coUocaco  &  tulto  profpiciantur  eae  regiones  ;  fic  enim 
non  errabitexcelfius  vilus,  quamoporteaccum  eritimmotummentum;  ledadhbratamal- 
titudinem  in  regionibus certa  finitionc  defignabit.  Tunc  in  quibus  locis  videbuntur  humo- 
resfe  concrifpantes ,  &:  inaerem  furgentes,  ibiitaque  fodiatur,  non  enimmficco  locohoc 
fignum  poteft  fieri.  Itaille.  Llbi  notandum,  quod  tenuifTimushicfumus  fpeciem  quafico- 
lumna  referens ,  quanta  fuerit  altitudine  ad  fummum  porredus ,  tantum  aqua;  m  imo  lateat. 

Alia;ab  endem  pra:fcript£E  praxes  hcc  recenfentur:  cumde  aliquo  loco  dubmmoritur, 
numineo  venalateat,prxfcribit,  tbiram  erui  latitudinetrium  pedum  ,pelvimqueautScaphi. 
'  umoleo  priusinunftum,  inverllimqucilMdemrecondi,&:  arundmibus,palea,  fimo  &  terra 
operiri;  li  pofterodieineoguttxaqu£Eapparent,fignumeftlatentisaqux.  Itemfi  ineadem 
fofTa  collocetur  vas  figulinum  crudum ,  aut  cretaceum  necdum  coftum,  quod  humidum  ap- 
parebit;  vcllusque  fiibidem  collocatum  apparuerit  poftero  die  madidum,  ita  uthumor  ex- 
primi  pollit.  Tertio, fi  lucerna oleo  plena, &  accenfa in eadem  fbfTafrondibus  coopertapona- 
tur,pofteravero  lucecomperiatur  exlUnaa,  nullo  olei<Sc  vel  elychni  defeau.Quartodemum 
fiienis  accendatur  ,  6c  tcrraadufta  nebuloflimexfpirethalitum;  latentisaqus  indicium erir.  ■ 
^  PrsEtc 


Philofophico-Politica.  191 

Pneter  cniimerataaVitruvioindicium  labentisaquxetiam  eflepotcfl:,prim6  fi  virenti- 
um  hcrbai iim  6i  arborum  copia  locum  veltiat.  Qiio  argumento  cxflat  cpifl.ola Thcodorici 
primiOflrogothorumRegisapudCafl^odorumvar.lib.  ^.c.yi.  cx  qua  iflha-c  vcrba  cxccrpta: 
Terris^cjnihus  dulcis  hnmor  non  longe  jnbefi ■>  uhaUis  cjuorundam germinuT»  fimfcr  arridet.,  ut  efljtincus 
aquatilis^  awnA  tevi*-)  rubus  validus •,  jalix  knta-,  fofulusvircns ti^reliqua  arborum genera  ,  quA  lamen 
ttln^a  fi.ituram  fitam  feliciproceritate  luxuriant. 

Secundo.  llbievagantiumranarumagmen  terramobfidet.  ImoPIiniusetiam  exiis- 
dem  animalculislatentemaquamdeprehcnderedocet,firanal'uperventrem»Scpcclus  diuja- 
censobfervetur. 

Tertio.  Colligi  exterrcequalitnte&natura;  inargillofanempe  dulcis;  in  topho  frigi- 
da  reperitur.  Glarea  incertas,  lcdboniodoris  aquas  (pondet;  (abulumexarena  carbuncu- 
lolacertas,  flabiics<S(:  falubres  pollicetur  ;  rubca  veio  liixa  ,  optimas.  Lllii  vcro  cretaceum 
occurrit  (olummifcellacorruptum,  ibi  neccopia,nccboni  faporisaquafpcranda. 

Quartodemum,ubi  in  lcatuiigine  lutum  lubcaruleuminvcnitur:  iplalcaturigo  illicd 
cenfetur prsfens.  Nam  experienti a  compertum ,  nullam  icaturigincm  line  taii  luto  reperiri. 
Et  quamvis  nonnullicexduriflimis  laxis  profluant,  fitamenprofundius  ineasinquiratur,ta- 
lelutum  nonemanebit,utdocetBecherus. 

Huc  referri  poteft ,  quod  de  virga  f ontis  fcrutatrice Kircherus  exponit  in  mund.  fubterr. 
p.2,  quiramiexalnorecifi  inclinationeleaquamreperifreteflatur-.cujusinclinationiscaufani 
alii  rcfundunt  in actionem  in  diflans, alii  in virtutem  magneticam  aqux  Jatentis , at  minus f un- 
dace,undemeliushujusratio  aflignatur  exhalatioaqucE  per  radices  arboris  haufla,  &  per  o- 
mnescjus  frondes  difrufa,undeht,uteademctiaminreledoramomaneat,  atquchincacce- 
dentenovoaqueiv3porisaugmentovirgaprcegravetur,&:  exea,quagravataeft,  parte  le  in- 
clinet.  Quam  ob  caufam  rnan^ folum  ad aquas  intieditur ,  nempe  dum  vapores  alcendunt, 
Solevero  vergenteadmeridiem  nonincurvatur,  non  ex  aliocapitc,  quam  quia  calor  vehe- 
mentiorvaporesabfumpfit.  Confirmationemhujusdefumeexbi!ancea'quilibrata,qunm  i- 
tacoIloca,utunaejusfcuteilaolIje  aquacalidaferventiimmineat,akcra  ftct  Iibern,ocyus  illa 
avaporeafcendentepriEgravatainclinabitur,  nec  nifi  vapore  confumpto  ad  aquilibrium  re- 
dibit, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Muneribus  liofHs  confilia  expifcanda. 

PRofunda  abyffushoftiliseft  animus  ,  non  nifi  lymcea  indagine  vimandus.     Tegit  de  in- 
duflria,  &  ajiorum  oculis  fubtrahit occukos  mentis cuniculus.     Stratagema  iriilitare  eft , 

lisparioinvolvereconfilia;  perditafunt,qu2e  prodita.     Romana  Sen.itus  conlulta  tacica 
diccbantur,ConliIiariosbelliTacitorum  degente  elTe  oportet.     DHigeKtim  tuendafunt  dep(Ji-Socrat.ad 
ta  •■erborum.,  cjuam  pecuniarum,     Numen  Peiiis  dabatur  ,  (ilentii  nomen  quod  habebat  :  luh  Demon. 
Marte  ,  bellantium  Xumine,  qui  profitetur,  lciattacere,  vel  cum  Pompcjo  invicto  Roma- 
norum  Ducedigitusadlucernamcremandus,quamarcanumaiicnxauri  rev(.iandum.     Fer-  Pa/iorm. 
dinandusll. Rom.Imp.quce  indeliberationem  veniebant,  nonnili  a  fingulis  lcjunctim  con- invit. 
liliaexpetiit,  nampluribus  tacenda  committerc,eftpalamfacere.     Pr^dicandafaneConfi  Fcrd. 
ftoriiSpirenfisconftitUtio:  /»  Senatugefla  ,  di^a  ^judicata  ,  alerno  Jilentio  tcgttnto  ,  nihil  iyjajfn  Cx-  Ord.p.i. 
jaris  revelanto.  lit.  /j.  ^ . 

At  veroderatione  bellandi  eft,  hofti$confilia,machinationesq;refcire.     Grandis  cautto   i/. 
(/?,  adverjariianimum  cognovijfe  :  cienim  hoflcm  prins  finfijfe .,  flepcrajfe  c^.     Anthemii  Imperatoris  yj/uhem, 
hicfenfus  erat.     Qui  lcies  ,  quod  hoftis  ciet!  Nofti,  abditos  fbntium  receflus  ac  (caturigi- .7/7^/(^5^. 
nesdivinatoriavirga  tentari.     Inclinat  (e?  fontem  prodidit.     Inclinata  revelat.     Quid  m;i-rontom.s, 
gis  lucraturanimos,  quam  lucrum  )  Pecunix  enim  cunda  [unt  difficultatcs  pcrvie.     Si  donafli,  a-  annal. 
nimum  inclinafti.     Aurea  clavispeculiumeft,  hac  fera  oris  rcfcratur.     Eme  ConlilJarii  a-  Apul.  l.o. 
nimum  ,  hac  arte  arcana  cognofces.     Scrutinia  mille  pcfllilis  occlufi ,  aureis  argcnteisque  Scribanin 
clavibuspatent.     Fortifrmamachinapecuniaeft,hacmachinashoftiumpcnctrabis.  Auxho-  Polit.t.i. 
remhabes,  ncn  defuifTe  Regem  ,  qui  (iipra  quadraginta  aureorum  millia  in  eum  congcflit,  c,i26. 


&h»flium  cxerciiHm-,  tocorum fitum .,  natnram  recognofcc.  Hxc  lcnc,  vinccre  cft.  At  num  per 
te,tuosquehcecfemperpenetrabis?  Ab  hoftilid(Jcumentofcientiam  habe.  Scrinium  aperi, 
3choftisfcrutiniumtibipandetur.    DitHcuJtereumvinci,dixitVegetius,quidcfuij.&adver- 

farii 


192 


Meteorologia 


fariiviribus,  ac copiis ,  locorum  fitu &  ingeniopotelt  judicare. 
roflh  excelluic : 


Hic  Fridericus  ilie  Barbii- 


■W-2Xadcrr 


VirgH.U, 
iKprecem. 


Ardttafoliclto  hjlrabatmceniagrejju., 

SpeMatmuros^Jpedabat  roboravalliy  \ 

Qu£q;  locum  vajto  cingebant  aggere  fojfas  y 

(^£q\viam  c£ptis  facilem  fortmia  parare, 

Tuta  videbatur,  curd  ftudioq\  fagaci 

Acriter  intendens ,  oculis  ^  mente  notabat. 
Surgant  contra  te  hollilesexercitus,  machincntur  ferrcos  imbres:  tu  aureis  armisob- 
via  ,inimicas  infidias  prsvola  fcientiaexcipe:  validius,certiusquevmcuntargente£e,quam 
ferrece  hall£E,maeniMacedoniseftmonitum.  Auream  fementem  Iparge ,  at  meflem  feras 
vidloriam  contrrhoftem,  ejus arcana  confiHa  invertendo.  Nihil  m Imperatore  belh  lau- 
dabilius,quam  hoftis  fuideliberationes  prsnofcere.  Ingennaciemhictoramintendifle  vi- 
detur  IuliusC£EfarumParens(  &:velmaximeArioviftusfenfit)hoftis  intentum  indagare  ,  at 
non  fine  numinepecunia.  Explora,  quid adverfarius conclufent,  arcanis  decretis mtendc! 
Trfc/V./.v.muneribus  tibi  viam  pandes ;  nam :  Pr£mio  cmlia  funt  pervia. 

--^'  C^UiESTIO  111. 

Satisjpr  'variis  adhuc  aUts  ^nccfitis  de  fontium  ^ 
iluminum  ajfe^iomhus. 

tlxres  I.  Unde  oriatur  diverlitas  iaporum  ,  &  medica  virtus  variorum  fontiura?  Re-" 
fpondco ,  quod  primo  oriri  pollit  ex  eo ,  quod  terra ,  ex  qua  oievantur  vapores ,  fit 
^  mine- 


Q' 


Philoropliico-Politica.  193 

mineralis,  ac  proinde  ciim  vapores  elevantur  &  diftillantur  ,  elevantur  etiam ,  ac  deindc 
diltillantur  exhalationes  minerales,  qux  aquis  fuas  virtutes  communicant.  Secundo  oriri 
poteft  ex  eo,quod  aqux  antequam  erumpant,  transeant per  mineras,  &  imbibant  earum  liapo- 
res  6c  virtutes ;  li  enim  transeunt  per  lalem ,  evadunt  lalla-,  li  pcr  fijlphur ,  lulphurex  •,  li per  mi- 
nerasauri&argenti,  concipiunt  optimas  cjualitates  auri&argenti,&deferunt  etiamaliquas 
arcnasaureas&aigentcas.  Hincm  Islandiareperiunturtbntcs  laporecerevilisE.  In  Mefo- 
poumiaCaburxlons  efl  fuaveolentisaquce.  In^lLthiopiaquidamvioIasoIet.  InLybiah.iud 
longe  a  tluvio  ,  qui  Niger  dicitur  ,  Ibns  aqux  duIcidimK  quali  {accharo  imbutuc  reperi- 
tur. 

Quceres  fecundo:  Unde  varius  fontium  &  Huminum  color  proveniat  )  Refpondeo, 
hunc  pariter  provenireveli  mctallo  velminera,  quamlavant,vel  a  terra,  per  quam  fluunt, 
utdecoloremarisannotavimus,v.g. qujcdamaquxcandidte  apparenta  fubjecla  treta,  utjn 
multislocisDanubius.  SicPcneusnalveoviroremlimuIatjCum  inpotuargenteuslit.  Gan- 
ges  inlndiaeltniger,  Galefus  in  ltalia,&AllerainGermania  limilis  eil  atramento.  Rhenus 
lubviridis  eft, Tyberis  &  Mocnus  ab  areiiis  flavi.  InThefTalia  duo  funt  amnes  ,  ex  quorum 
uno ,  dum  bibunt  oves ,  lanam  acquirunt  nigram ,  ex altero albam ;  cum  verb  ex  utroq;  fimul, 
lanammaculofam  exnigro  &  alboculore.  InChinafluvius  eflmagnus,Hoanusdi(itus,co- 
lore  aoceoaquam  turbidam  volvit.  Infra  civitatem  Fovinus  ex  monte  Talo  effluit  rivu- 
lus,  cujus  aqua  inautumno  ca.ruIeocoloretindaeft,  qucK  (Scadpannorum  tindluram  adhi- 
betur.  InProvinciaAmapajaRtgniGuiancErivimanant  languinei,  quorum  aqua  ad  meri- 
dieminnoxiepotatur,anteverb  &poitmeriditmveneno  inteda  nocet.  Lacus  inPolonia, 
Bialedictus  ,  mcnlibusAprili&Majohomines  ,  ejusaquaadloturam  utentes  ,  fufco  colorq 
inticit. 

Qusres  tertio:  Qijidde  fo-ntium  motuiScagitationefentiendum^num&hic  variusfitj 
Rcfpondeo  atHrmative,  neque  horum  motuum,pra'terdictade  motu  maris,  ratio  occurrit, 
adco  enim  varius hic  &  pxne prodigiofus in  quibusdam  tontibus oblervatur,  ut .^dmirari  dun- 
taxatliceat.  Quidamtantaviexniiunt,  utfaxa  extrudant,  veluti  Marf)'a;  tonsinPhrygia,  Sq 
quodvis  pondus  refpuunt,  ut  quidam  in  Arabia,  cujus  natura:  etiam  fuit  unus  inLulitania 
inagroCatincnli;  quidaminjecta  ablbrbent,utunus,quiincodemagronuncexftat.  Vide 
dehisPIinium  1.2.  Natur.  Hiltor.cap.io^  quidam  cum  femper  abundent  aqua  ,  nunquam 
erftuunt,  licut  Pyrene  in  radiceAcraborinthi.  Alii  licet  irigidi,  ebulliunt  tamen  more  et- 
fcrvelcrentisaqux  ad  ignem;  nec  tamen  aquasextralabiaevomunt,  ledeas  conkflim  refor- 
bent,  ut  inElbogano  Acidula,  quam  inlanam  vocant ;  alii  modo  intumefcunt ,  modo  refi- 
dent,utCraterThuringi£e.  Item  fonsItalisPluviana  dictus  inComcnfi  agro  juxtaLarium 
lacum,  qui  idlingulis  horisfacit,  velter  in  die.  Alii  asflum  mnris  amulantur,  ciim  eoque 
pariterincrementa,  ikdecrcmenta  recipiunt,ut  unus  inGadibus,  alterBurdegjIkE  inGallia. 
Quidamconcrariofchabentmodoac  mare;  naineo  accedentcininuuntur;  rccedenceauge- 
fcunt,  quales  dicuntur  in  Hifpania  quidam  putei.  Alii  absque  confenlLi  aliquo  cum  mari 
nuncaugefcunt  ter,  nuncdeficiunt;  uttonsin Tencdo  Infula,quemferuntatercianodtisho- 
rainfcxtamabieftivo  Iblfticiocxundare.  Aliusin  Dodone,quimeridiefempcrdcticit;  mox 
incrcfcensadmediumnoftisexuberuc,  (Scabeo  paulacimrurfiisminuicur.  InCanrabriaquo- 
uecrcsfbnccsfuncoiltonispedibusdiftances,«Si:inunum  alveum  valto  amne  coeunces,  qui 
ingulisdiebusficcantur  duodecies,  aliquandovicies.  Quidam  tbntesle  Ipontelua  expur- 
,ant,namquepoftmagnaintervallatcmporis,  quidquid  purreineisjacuit,  lutum,  tblia,  cc- 
[as  eximoegerunc,  ucinCherlbnefoRhodiorumtons.  Hisadjunge  tbncem  mirabilem  in 
Perli:e  civicace  Schiras,  qui  ad  if.  annos  fenfim  accrefciciqde  vero  de  nuo  per  i f.  annos  lenlim 
rurfus  decrelcic  usque  ad  fundum  fcacuriginis  ;  abinde  verb  rurlum  uc  ancca  incumclcic, 
Sunt&lacus&  tbnces,  qui  ad  injecta  quxvis  mirc  effcrvefcunt  6c  tumultuancur  ,  ut  etiam 
tempeflates  <Sc  tonitrua  cieant.  TaJis  rcperitur  in  Marchion.at  u  Badenfi ,  quatuor  horis  a  civi- 
tateBadcnadilIicus,quiadquxcunque  injedlapluvias  ik  tonicrua  adducic,  Simiiis  huic  la» 
cus  efl  inScyriae  montibus,  qui  vulgbQct)W»inbcrgcr*2lIbcii  dicuntur,  In  Peruvia  haud 
longeab oppido Cuz^o  lacus efle pcrhibetur,  qui  pridic diei  Cincrum usquead Sabbathum  (an- 
ctum , adeoque per  totam  quadragclimam  omnis gcneris  pifcibus abundat;  reliquo  vero  tem. 
pore  ne  unicusquidcm  pilciculus  ibidcm  repcriri  poteft. 

Quares  quarto  :  num  &:alia-  adhuc  affcdionestbntiumfint^  Refpondeo  ,  effc  quam. 
plurimas  6c  admirabiles,  qua  ab  audoribus  traduntur.  ApudGaramantcs  pcihibcnt  lon- 
tcmeffetam  trigidum  interdiu,  utnonbibatur;  tamcaIidumnodu,ucnon  cangatur.  Ecin 
Epiro  alium,  inquofactsexcinCtcereacceduncur.  Alium  inlndia-  cerris,  cujus  aqua:  luccr- 
nae  ardcanc.  Item  alium  olimjovis  Ammonis  didum,  qui  liib  luce  cepencibusaquisma- 
nar,mcridie  frigiduseft,vcfperecalcc,  medianodea-ftuac,hincdetervelcerc  incipit,<5c  ILjb 
dieiexortumrurfustepidiottic;  ficquealternisvicibusnunc  caloicm  fLjbit,  nunclrigusmira 

B  b  varieU' 


194  Meteorologia 

vadetate.  Aquafontiumquoruncla£napudLigures,&  inPaphlagonia,&  in  agroCaleno  vi- 
nimoreinebriat.  Fons  alius  inAraniaArcadiaepartctantumviQi  tiedium  ingerit,  ut  qui  C' 
ius  aquam  bibunt ,  nec  odorem  vini  ien  e  qucant ,  cui  (/imilem  vim  obtinent  aqua;  Clitoriikcus 
inArcadia.     Dequo  ita  cecinit  Ovid  15-.  Metamorph. 

Clitorio  qtiiciinque  jitim  ikfonte  levciri 

Vina  j"git ,  gandetq;  meris  abftemius  undis. 
In  Boeotia  juxta  flumen  Orchomenon  duo  funt  fontes  •,  quorum  altcr,  quem  Lethen  VO- 
Gant,oblivionemafferti  altermemoriam.  Eft&inCeainlulafbns  hebetesreddens  fenfusj 
iniEtiiiopiaaiiusinfanianunducens.  QuorundamfbntiuniaquJEenecant,  ut  aqua  f^ygis  in 
Arcadia,cujus  venenonulla  matcriapr£etermulae,vel  ut  alii  tradunt,cquiungula,  non  per- 
roditur.  hiSiciliafontes  elTe  dicuntur,  vocr.ti  C/e'*»  &  Cdon-,  quorum  ille  i  tletu  ,  quem  in 
bibentibusefficic;  hica  rifu,  quodpotantesineum  diliolvat,  nominatur.  TnSalenioAcha- 
jae  fluvioamores  deponi  volunt.  In  Hibernia;  provincia  Cannochiu  fbns  eli,  qui  bibentes 
efficit  canos,  cuiprope  fcaturit  alius,  qui  canos  commutat  in  nigros.  In  monubus  Cigfikn 
T^xoVmcvx Honan  infpelunca  quadam  lacusreperitur,  cujusaqua  afperiidcpilantur  &:  daive- 
fcunt.  Denique  inBonicalnlijlanon  proculabHilpaniola,  in  vertice  montis  lons  tcatlirit»' 
juventutem,  ut  dicunt,  reftituens. 

Quxres  quinto:  Cur  fontesaIiquiinhyemepaucioresefnindancnquas,quamin£eftate? 
Refpondeo  caufamhaudimprobabiiemeffe,  quod  hyeme  origo,unde  oviuntur,  magis  tur- 
bidafiat(Sc]utola,obidquccraff)oremdevehat  aquam,  qus  nontacile  terum  penetrare po*' 
teft  ;  a'ftate  vero  ,  quod  minus  fit  turbida  ,  taciliusque  inrra  glarearn,terrsque  ac  faxorum 
meatus  procurrat.  Ex  harum  aquarum  genere  plerumque  videntUr  elfe  puteales  non  adeo 
profundcE  &  qu3£  elfofta  terra  inveniuntur. 

Qusrcs  iexto:  Cur  puteihyeme  calidioresfintiquaai  oclLite  ^  Refpondeo,  hocfieriob 
frigusterrsefuperficiem  obfidens,  hinc  geluconftridta,  exhalationes  calidas,  qux  a  fiibtera- 
neis  ignibus  excitantur ,  emittere  impotens  ,  eos  gremio  conclufas  fervat,  quse  deinde  a- 
quam  tepefaciunt, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Amicos  &  Clientes  conferva. 

VEnto  citius  mutantur  hominum  favores :  Quid  mirum?  Favonii  funt.  Ssp^flibHe- 
Iperum  faftus  eft  Vatinius,  qui  fubPhosphoroPyIadesiuit,autEpheftion.  Amicitiae 
hominumfragiles  funt,  fimtenim  vincula  mortalium:  moriunrur  momento.  Prote- 
os  agimus,  fbrmas  fubito  mutamus  :  quem  levavimus  heri  ,hodie  deprimimus.  Caditim- 
provifo,  quiinopinato  lurrexit.  Non  mirare:  Carnis  brachioeJitus,  ftetic  fi61:i!i  pede.  Ut 
nunquam  lunarisfphcEraeodem,  quopriusorbemicat:  ica,qui  priuspleno  vultu  amicusauc 
Patronus  arrilit,  facile  fupercilium  contrahit.  Firmi  nihi!  habet  mortalium  amiciti:! ,  ver- 
tumnum  indiesinduit.  Omnium  loco  prodeat  Magnus  orbis  Domiror  Alexander :  Califlhe- 
nemceflimavit,  Califthenemamavit,Califthenem  promovit,Califthcnem  tavoribus  cumu- 
lavit,  Califthenem  fupra  omnes  extulit ,  Califthenem  C  6  fortuna;  volubilis  rotam)  deprefl 
fit,  occidit.  Vel  nodum  Gordiumprx  amiciticc  vinculo  lios  inter  folvendum  credidiffesj 
momentoinimicus  eft  fadtus,  qui  fuit  amicus.  Itanihil  tam  cftarflum ,  quod  nonrumpi- 
tur:  &  quodcatena  videbatur,frangitur  amicitixfihuTi.  Quosanimorumunioagglutinat, 
&  clientela  copulat,  facilis  aura  in  partes  fcindit.  llt  labor  &c  requies  alternant ;  tit  dimidio 
Imperio  noftesdiebus  fuccedunt :  lic  raro  continuat  meridies  favorurn  ;  &  quem  ferenum 
deditamicioculum  oriens,  vefperobnubilat.  Facilisumbradiem  fuccidit.  Vitreifuntaf- 
feftushominum,  quid  citiusfrangicury  Patronorumalte  alea  funt,  fecundodum  ludunt  o- 
culo,  mox  nuUo  illudunt,  dumnullacaditamicitia.  Quitotus,&omaiaNeroniserat,Ma- 
gifterSeneca,fadius  eftnullus,  efle  Jeliit,efinurepencd  cecidit,  gratice  venis disruptis, dum 
venisf(:ifllsfilumvit£E  fuit  dilruptum. 

Condlium  audi ,  Policicum  agere  vis  !  ferva  monitum  Philofbphicum  :  Ama ,  mn 
tauqHam  ofurns  ,  fed  tanquam  amatnrHs  perpetHo.  Aut  non  erigc  Clientem  ,  fi  deferere  vis: 
aut  amare  li  incipii,  non  celfa  amare.  TVb;;  eji  amicns  h/c  ,  cjtii  Jcmper  y/on  amat.  -  Turpe  eft 
viro,  fibi  nonconftare :  fi  per  te  ftatCliens  aut  amicus,  noli  tibi  ipfi  effeinconftans.  Te- 
ipfo  excidis,  fi  quitibicar6chariflimusftetit,tuafragilitaterurfus  cadic.  Fortunseglobotua 
opc  collocatumfuftenta,turpisvertigo  eft,  eumdeprimere,quiincapice  ftetit.lltutfluidum 

slemen- 


Philofophico-Politica,  195 

clementum  eft aqua ,  vides tamen , quem  linu  (uo  excepi:  glohum ,  atquc  levavit ,  gremio  fu- 
ftinct  Nimium  peaore  diffluis,&liydropicis  ageris  paroxysmis,  fiquemhodie  cordi  im- 
prellliHjtacUilituraexcludis.    Tuaraprodis  inconllantiam,  li,  qui  femel  ftecit ,  tua  levitatc 

5-8. 


A'    -.- j'  . 


eTCufllis  jac«,     Debilis  fis,  fu(lentandofinonfis,quifuifti  erigendo.     Id  potiusage,  prius 
clieas,qu3merigas;  antequam  diligas,delieas.      pw  probatos  amkos  amci ,  non  nmatos  p>oba. 
Viit  coohA^  an  tibi  in  amicitiam  alicjnis  recipiendus  fif^  cum  placnerit  tibi  toto  peElore  admitte.  ^    '2>\x(\%Sen.tp.3, 
bafihus  infifte,  uno  pede  ingredere,  altero  immobilis  perfevera.     Prudentiu  amicitiam  in- 
choa,  conftantii  proiequere.      llt  non  expedit  cnivis  dcxtr.im porrigere  ■,  ita  vircutis  non  *^^ Py,l,ag,{» 
facile  rejicere,  ut  fic  pudeat  eUgiJfe.     Deleftos  dilcLtos  habcas; veteres  probatos  mutare,  no-  j^^f^ 
vos  alfumere,  turpis  eft  libellus  repudii.      Mutare  foeminarum  eft  ,  Lunaticus  genius;  fe-^/^^p/,^ 
cundum  temporis  motum  moveri,  Sc  moxodifie, quodamaveris.     Tarde  contrahenda  funt  a-   i^j- 
micltit^  at  contraBi  perpettto  confirvan  u.       Lydio  lapide  aurum  probatur :  non  efl  amictis  ^^^^»'^ Socrat.  {» 
umporis  mora :  cautionem  adhibe  priusquam  eligas.  Nam  ut  Zeuxis  lente  pingebat  ^  cjuod  diu  ^«-/v7cow<«- 
rgret:  ita  diu  explorandus  amicus.,  cjui fit  perpetuus futurus.     Inimiciti.umortaUs-,amicitiasimmorki!es ^y^.^^^^^ 
cjfe  ofiortere,  dicebat  Livius.  Loelius  vero :  ad e.vtremam  vitt  diem  amicitias permanere  debcre.  Hoc  /)//^,-^^^ 
lit  ftudium  Poiitici ,  Alberti  II.  Csfaris  mutuatum  ex  Solone  proverbium,  tritum  habere:^^/,.^^  ^^ 
/imitot  ne  cito  para,  quot  autem  paras.,  nt  repudia.  Amicos  ne  temere  afciveris ,  afcitos  ne  U  viter  rejectris,        q-^^ 


QU 


iESTIO  IV. 

'De  magis  peculiarihus  fluminum  ajfe&ionibus. 

COnclufioprima.  Omnis  aqua&:  humorqualiscunque  iibere  fluens  tcnditnaturaliter 
adlocadecliviora.  Ratio  eft,  quialoca  declivioracentro  gravium  propinquiora  (ijnc. 
Hinc  uc  ftetaqua vel  ftuaitjlocifitus&aqusepofitioiaciciindevcxo  cnim  Huic,inp!ano 

Bb  »  comi- 


Solonapud 

Diog^ 
Latrt, 


iq6  Meteorologia 

continetur,&:ftagnat,&:fialiquandoin  contrariam  partemventispropelHtur,  cogiturtunc, 
non  fluit.  Unde  Buvii  omnes  in  plano  declivi  fluunt,  nifi  enim  alveus  declivis  forec ,  non  e[- 
fetmajorratio,curaquainhancpotius,  quamillampartemdifflueret :  ucigituraquafluat,re- 
quirit(emperaliquamdeclivitatem(patii,live,utIchol£Eloquuntur,  terminus^  cjuo  neceflario 
akior  efl"edebet,quamterminus  ad  cjuem, 

Deduceshincprimo.  llcfiatmotusphyficusacfenfibilis  aquarum  abuno  loco  adalte- 
rum,  pro  rationefpatii  etiam  certarequiriturdeclivitas  (altemfufiiciens,  utmotusiileperfi- 
ciatur.  Ita  (i  aqua  ftagnansfieridebeatfluens,velfifieridebeat  aquardudus  in  (patio  unius 
milliaris ;  ita  debet hic difponi ,  ut  faltem  quatuor  unciis,  quarum  duodecim  exxquanc  pedem, 
ficinferior ,  ac  centro  terra;  vicinior terminusad  cjuem ,  quam  terminusk  qm.  Sic  &  in  akero  mil- 
liari  fubducends  funt  ex  libellationequatuor  uncix. 

Deduces  fecundo,  Aquam  fluentem,  ut  experientia  etiam  conftat,  naturalicer  non  a- 
fcendereadlocum  altiorem  fua  origine  (ivelibere  fluat  ,  five  meatibus  conftrictafit.Hince- 
tiammaris  fuperficies  humilioreft,quam  fitfluviorum. 

Advertetamen,nonomnemperdecurfum  alveum  neceflariodebere  efi^eubique  decli- 
Vem,  nihilenimvetat,quominustumproptcr  impetum  in  primo  defcenfu  acquifitum,  tum 
quianovafemperaqua  (iiccedensprioremtrudit,  nihilinquamvetat,qu6  minus  in  horizon- 
tali  plano  fluere  pergant. 

Conclufio  fecunda.  Aqux  fluentesmoventurvelociusin  fuperficie,quaminimo,un- 
de  &:  leviores  funt.  Conftat  hoc  experimento  eorum,  qus  transferuntur,ni(i  contrarius  ven- 
tusobfiftat.  Idautemcontingic,quodaqualevior  fitinfuprema  parte,adeoque  fupernatet, 
&  quodibi  nullo  premacur  pondere  veluc  ea,  qua:  fluit  in  fundo,qua;  a  (uperiori piemicur. 
Mediaautemmedio  fiuit  «Sccommovetur  motu.  ContraqusEinimo,majorivimovetur,&; 
obidrapicfecumlapides  (Scarenam,  quoniam  majori  pondere  premitur  :  &  ideo  etiam  quo 
profundior  eft,  eo  &  validior,  <5c  ob  id  oneratalentius  movetur,  led  majori  nifu  objedta  evertit. 
QLioeres:  Curfiuviis  profundioribusceleriusinnatentnaves^  Relpondeo,  totam  ratio- 
nemvelocioris  motus  efl"e  elevationem  fupreinje  fuperficiei  aqu£E  ad  terminum  decuvrentis, 
profundiore autem  alveo  altior  fit  fuperficies :  ergo.  Pariter  dulci  aqua  promptiijs  f eruntur  na- 
ves,  quiaminuscrafTafacilem  navifcindenciviamaperit.  Sic  etiam  aqua  fluminis  propdri- 
pascardiusmovecur,quaminmedio,quiarip£eucpIurimum  exefk,  acfinuof^curfummoran.. 
tur. 

Conclufiotertia,levioreftomnisaqua,AriftoteIetefte,non  foIuminfluminihus,fed  & 
infontibusacputeis,  qua;fupernatat;ficutgravi(Iima,quKinimo.  Eademenim  eftratio  par- 
tiumqua;:  totius;defcenduncenimqu£ecunq;gravia,  quceautem  levia  fupernatant.  Cumi- 
taqueinterfluminacerniturunumakeri  fupernatare,utTitarefusPenco,&BorifthenesHy- 
pani,ratioeftingravitateunius&Ievitatealterius,veletiamaIiisde  caufis,  ut  fi  akerumfito- 
leofius.  ^■■-'^'Z'  J' 

Quccresprimo.  CurfluminaleinmareefFundant,  "R'elpondeo,quosdamhunc  effluxum 
aftrorum  duclui adlcribere, alios , mundum magnum  quoddam  corpus  ratos , qui in  eo toc ve- 
nas,quotfluvios  ea  lege  mearecrediderunt,  ut  quemadmodum  finguis  ,  qui  eft  natura  flia 
humidus,  adeoquegravis,  tameninbonum  corporisafcendit,&:continuoin  circulumabit, 
reditque.  Qupsdam  tamen  fluvios  ebibunt lacus ,  ut  Jordanem  Asphakites,  ubi peramoenus 
amnis & Chrifti  baptismatelonge  feliciftimuslaudatas  perdic aquas pcftilencium  admixcione 
Qu^ceres  fecundo.  Curfluminaplerumquemacucino  cempore  nonnihil  excrefcere  fo- 
leant^  Re(ondeo,r3tionemefre,  quodnodemultumrorisinsftate^in  hyeme  vero  mukum 
nebulsdecidat,  quofit,  utfequentiSoIisortu  crefcereincipiant,&quidemmaximetempo- 
ribusmediis  in  AutumnofciIicet,autvere. 

Qusres  tertio.  QuisficortusfluminisNili,  quiunuscft^exprscipuis  totiusorbis  flu- 
minibus  longo  traftu  medios  fecansyEthiopas  &iEgyptum  irrigans,  magna  hac  inreinter 
fcriptoresdifceptatioeft,  utbenececineritLucanus: 

Arcamm  iiatiira  caput  non  prodidit  nHi :  \ 

Nec  licuit  fopidis  parvum  te,  'Nile ,  videre, 
Amovitque finus ,  ^ gentes  maluit  ortus 
Mirari,  qudm  nojje  tuos. 
Quidam',utrefertPaufaniasinCorinthiacis,  funt,  quiexEuphrateterrucondito  acpofteafu- 
praiEthiopiam  prodeunte,  Nilum  elfici exiftiment.     Ariftoceieslib.  i.  Meceor.  cap.  15.  afle- 
riceum  oririemonce  Argyro.     Pcolomaus  credicfluere^  paludibus  inferiorisAfricf^,  qus 
aquameLunxmoncibus  nivibus  eliquacis  recipiunc.  Jubit  \nt&x  zXv.x  ■,  qujc  deLibycis  rebus 
fcripfit,  memorixprodidic,  Nilum  ad  montem  interioris  Mauritanitee  lacu,quemNilidemap-. 

pellant, 


Philofophico-Politlca.  197 

pelbnt,  cxoriri,  id  fibi  eo  argumenio  perluadens,  quod  CrocodJIi ,  Alabata: ,  Coracini,  & 
alii  quidam  pifces  herbccque  \iIopeculiares,incocenierentur.  Verior&certiorlententia 
eft  ,  qux  Xiii  (catm-igincm  ,  in  paradilLim  transtert ,  ibi  enim  ortus,  dein  lubterraneis  cuni- 
culisab(condicur,ruriLisin  Afiicaerumpic.  Ratio  bujus  peti  potelt  ex  co,  quia  videturNi- 
lusequatuortiuminibus  e(re,  quxeParadi^b  ,  ut  divinx'  iitterxGen. 2.  teftantur,  originem 
ducunc,  (iquidemis,  quiinibiGeonvocatur,  idem  eft,  acXilus  ,  ut  pluresSS.PP.  interpre- 
tan:ur,colligiturqueiliud  exverbis  (iicrxpaginx-,  afTerentisHuvium  Geon circumire  terram 
iEthiopix,  quod  nulli  prarcerquam  Nilo  convenit. 

Circaeundemhunctiuviummaximemirabilccjusincrementum  obfervatur,  fingulis  e- 
nim  annisad  diemz-.  junii  hoceflpaucispoftfolfticitiumxftivumdiebus,intumercereNi!us- 
incipic,  duratqueincrcmencum  dies^o.  totidcmquc  ilecremencum,  Ibloio.  »Sc  11.  annoRe- 
gniCleopatrxannotatur,  nullamtui(fe  inundationem.  Huncamnem,aitSenecalib.4.  na- 
tur.quait  cap.2.  naturamextulincante  humanigenerisoculos,  dcitadifpofuifle,  ut  eotem- 
pore  inundaret/E'.iVptum,  quomaximeufta  tervoribus  terra  undam  alrius  trahcrec,tantum 
hauftura ,  qu.antum  (iccitati  annux  futticerc  polHt.  Nam  in  ea  parte,  qua  m  iEihlopiam  ver- 
git,  auc  nulliimbrcs  funt,  autrari,  «S:  quiinluetamaquiscoeleftibusterramnonadjuvent,  Eft 
porro  inundacio  iiliusndcolpaciola,  utvalles<S:  campilateant,  oppidaquecumcollibus,qui- 
bus  inaditicantur,inftarCycladumInlijl3rumexftent,necuiluminiEgyptioppidisMediter- 
raneis,  nili  pernavigia  (ic  eommcrcium.  Ad  modum  autem  inundationis  lt;quentis  anni 
fertilicasrelpondet.  Induodecimcubitis,aitPliniuslib. ;.  c  9  famemfcntitiEgyptus,  intre- 
decimctiamefuric;quatuordccimcubicihilaritatemarterunt,  quindecimfecuritatem,  fexde- 
cim  delicias.  Ncc  veio  illi,  utSenccacit3tusmemorat,arenofo,acl!tientifoloaqu3mtan- 
tum  inducit,  fed (Sc terram.  Etenimciimturbidus  fluat,in(iccist?chiantibuslocistxcemre- 
linquic,  dquidquidpingue  fecumtulit,illinit,juvatque  agrosduabusexcaufis&quodinun- 
dat,  &  quod  oblimat. 

Quxres  igiturqu.nrtn,  qux  fitcaufahujus  incrcmcnti^  Refpondeo,  etiam  inhoc  quse- 
fito  magnum  opinionum efrediflTdiu :  Thales credidit  F.tefiasper  id  tempus ex  adverfo  flantes 
defccndenti  Nilo  rclillere  ,  ejusquc  curfum  acto  concraoflia  mari  inhiberi,atqueitarever- 
beratuminferecurrerc&in^gypti  planiticm  ftagnare.  Verumhoc  non  probatur,  quia 
Nili  reltagnatio  non  fit  alcendente  aqua  c  maris  taucibus ;  fed  e  paludibus,unde  manat,  defcen- 
dente.  AliiNilumajuntintumefcerc  influentiaMcrcurii,  (icutLunafacitxftummaris.Sed 
Nili  incrementum  Mcrcurium  non  refpicit ,  ficut xftus  Occani  Lunam.  Cauiam  igitur  dici- 
museircimmenfampluvialisaquxvim,  quxad  paludes  &  loca  illa  fuperiora,  e  quibus  fluit, 
ftato  annitempore  colligitur,  atque  indcinejus  alvcum  fertur,  &  (ecundo  curlii  in  devexa 
^gyptilocademitticur,  acprouberiori, minorivcimbrium  copia  magis,minusve  turget,  Sc 
inplaniticmrefta^nat.  Ideo  vero  hxcinundacioin.£gypto  xftate  accidicquia  paludes  il- 
Ix  &  tbnces,  ucjam  noftro  fxculocompercum  fuic,  ineamundi  parce  funt,  ubi  hyems  eft, 
quocemporein  Alexandria&iEgypcox.ftaseft.  AccediceciamlolucioniviummoncisAtlan- 
tis,  quasSolabxquatore  adcancrum  redicnstabetiicic,  quiaccfteLconeAffo,  tantum  Ixpe 
niviumunanofteinAtlantiummontem  cadit,utarborcs  <k  domos  fepeliat. 

Quxres  ultimo :  Undc  inundationes  rcliquorum  iiuminum  oriantur  ^  Refpondeo  primo, 
oriripolfcexniviumliquatione;  quando  (cilicctmaxiina  nivium  vis  montes  obruit,  &.  fubi- 
taneoxltu  liquefcit.  Secundo,  eximbriumfrcquentia,indecorrentes  excurrunt,quorum 
accelTione flumina  intumcfcunt.  Tertio, ab xftu  maris  per  fluvii  liiuces  fubcunce.  Quarco, a 
vencorum  vi,  quacurlus,velmocusfluminis  rccardatur,  nempc  li  minuitur  vclocicas  flumi- 
nis,augecurproIijnditas.Tummaximuinundationisdifcrimen,cumplurescaufx  concurrunt. 

(ju^oad  rcliquas  proprictaces  fluminum  obfervaprimo.  Mulraflumina  oririd  monci- 
tibus,&cmaximisma\ima.  Sic  Indus  e  Caucafo  nalcicurinlndiaiTanaisinRiphxotradu. 
inSarmatia;  Araxes  ePeriardein  Armcnia;  Padus  cVcfulo  in  Liguria  ;  Danubius  cx  Arno- 
biainGcrmania.  Obierva  fecundo:  Plcrorumquc  fluminum  alvci  undas  fuas  in  Auftrum, 
vel  inScptentrionem  cxonerant:  Iblus  Ganges  dicitur  vcrlias  oricntcm  flucre,  quod  tamcn 
falfum  clfe  convincicur,  cum&Danubius&Padusinortum  (e  cvolvanc :  TagusinLulicania 
&AtvicxNigcr  in  occafum;  imb  cciamGanges  magis  fluicin  mcridiem,quaminoricncem. 
Cxccriim  excavavit iplc  DEUS  tcrtia mundi  die alveos ,  pcr  quos curllim  (iium  habcant flumi- 
na,  d:adfluxumeorum  in  mare  inclinavit  eorum  dcvexitacem,  alio(|uin  latc  ftagnarcnc  per 
campos.  Oblerva  cercio:  Mulcos  nobiles  fluvios  pluribus  oltiislcevolverc  in  mare  :  Rhe- 
nusinOceanumGcrmanicumtribus;  Danubiusin  Pontum  Icx;  Padus  in  m.are  Adriacicum 
lcptcm;  Indus  limiliccr  (cpcem  inOceanumlndicum:  Volga  qucm/MTarcari  appcllanc,ex 
immanilacuinvafti(lima(yIvaorcusoftiis  feptuagiiitaduf)bus  in  Cafpium  li:-cvoIvit.  Fluvius 
aigenceusinBraliliaquadragintaleucarumoftio  iclcinlcrtinmarc  tanta  rapacitace,  utnauc* 

B  b  5  prius- 


i98  Meteorologia 

priLisquam  interrx  confpeftumveniantjdLiIcem  hauriant  ex  eo  aquam.  Alter  huicfimilis 
perCongi&AngolcEregnalabitur,triginta  fexmillia  pafTuum  habens  in  latitudine ,  quando 
mare  intrat,  fervatquedulces  aquasperoftoginta  millia  pairLium. 

Oblerva quarto.  Non pauci tiuvii diverlis  in  Regionibus fe fub terram occulunt, &pcr 
fubterraneos  cuniculos  in  mare  devehuntur.  Sic  Timanus  in  campo  Aquilejenfi,  Erafinusin 
Argo!ico,PadusinAlpibus,  Anas  inHiIpaniaTarraconenfi,quipropeCon(aburenfes  ortus, 
f.  circiter  leucisterra  conditur,deindeprope  oppidum  ,  quod  vulgo  diciturVillaMatta,  e- 
rumpit.  IdemEurotasinArcadia^quirurfusinPeloponnefo  emergit.  Q_uidam  vada  fub- 
eunt quafi odio maris, ut fluvius in  Jonia medium  marecarco alveo penetrans  iterum emergit. 
Notus  omnibus  eftAlpheus,quiPe!oponefiacomerfus  littore,inagroSyracu(ano  definitin 
Arethufam,ubiin  ipfum  Alpheum  jacta  redduntur. 

J  P  T  E  N  T>  I  Z/ 

/^um  in  hac  quccftione  potifltmum  de  aquarummotu  egerimus ,  prceterire  nonpotuiCata- 
^  dupamVelini  amnisintotaltalia  celeberrimam.  Prcecipitaturhic  expraeruptisfaxorum 
collibusinprofundidimamvoraginem  altitudine  circiter  500.  pedum  tanto  tumultuantium 
aquarumfrcmitu,ut  vertiginem  infpicientibus,  tefteKircheroinMund.fubterran.l.a  c.  19. 
§. 4.  facile  incutiat, nec  ullus alterum ,  etli  clamct voce intentiflim^ prcC undarum fragore  per- 
cipere  polITt.  llnde  &:  horridus  hic  reverberantium  undarum  mugitus  nodtis  filentio  ad  op- 
pidum  quinque  milliaribus  inde  diffitum  facile  auditur:  Ex  lapfu  etiam  aqua  ita  atteritur, 
ut  continua  quafi  nebula  locus  obf  ufus  fit,  advenasque  ceu  larga  pluvia  excipiat ;  &,  quod  prx- 
lertim  notatu  dignum,  lucente  Sole  non  lecus  ag  in  rofcidis  nubibus  femper illic  iris  (peftatur, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Eadem ,  qua  afceiidit  via  OTogans ,  recidit. 


.?.f  :<-■.-  J' 


Philofophico-Politica,  199 

Clrculus  cft  humanarum  rerum  leries  •,  in  fine  ad  principium  reditur.      Quo  c:ppimus  p.iti/knsot 
punctocrercercpoftquamad  lummum  venimus,cretccndo  rcpctimus ,  omnia  iuorbe 
volvuntur;  ex  imoquod  adapicemalcendit,adimumdeprimitur.     Quod  aicendit,i- 
dem  e(t,quod  &;dclcendit:  &ex  jumtMo  retro  volvfrur.     FontestSf  tiuminaakinimisinripis<Sc 
faltigiis  ad  t.-iltidiumflrepunt, ut  quam  velocinime  in  abyflum devolvantur.    Revoivuntur  in  Q\j;ig„a, 
protundum,  undecmerlerunt.     i>icUcorumgeniuse(t-,  quemtaltus  extulit,  lato  contrario    j^^j^^^ 
in  intima  deprimunt.     Elt  enimmundi  curlus  :  dejetU  erigcre  ,  erecla  dejicerc.     Eadem  qua  lc 
levavicvialcarus,intelix  rccidit.     Talionis  lcge  Itac  natura,  qua  quis  arte  reum  lctacit,ea- 
dcm  poenam  xt^cn^xx.'. Q^sc^ue  f:M  faber  eflfortma.     Iplelibi  gladium  Mariuscudit,  quo  mi- 
les  put;n3vit,&Iinperatoriam  coronamobtinuit:  proprio,  quo  vixit,ferromortuuse(t.  ExQ'ctr$, 
Mariiotticina  Mariumcontbdiensmiles  exiluit :  Hiceji^  inquiebat  ,  gUdi^is  ■,  qnem  ip/e  fccfi: 
Non  eftpericuloliorgradus,  quamquoquisadapicempervenit,  autredeundum  e(t,  aut  ca- 
dendum,  nec  enim  ftarc  conceditur,  cum  omnia  vcrtigineagantur.     Qua  levitateinvirum 
gravemte  exaltavit  fortuna,  eadc.m  detrudcris,  quia  gravia  tendunt  deorfum  ,  nec  fortuna 
meodem  ftatu  permanet,  nam  rota  vertitur.  Iplcalccnliasdercenlus  eft.    Eadem  lineuper- 
pendiculariter  relabuncur,quxinalcjmaguntur.     Pondereproprio  inclinanc  gravia;  nifus,  . 
auoli.immumpecierunc,  impccuseft,  quoinprxcepsteruntur.     In  lubricoambulacquioer 
rtagicium  alcendic :  proximus  ell  cafji,  qui  fuperbix  pede  progreniis,  cremuia  iemper  ilac 
planta,  nam  metuic  Nemelin ,  cujus  ultione  metnsinAHciorem  redu.     Amicorum manibus  ad  ^en.  ;V>i» 
chronum  eJatusCxlarum  Princeps,  amicorum  manibus  opprefliis  cecidit.     Sed  &  iisdcin,|^^;,j,^  ^^^ 
quibus Julium peremere ^ladiis  Brutus&  Caflius  (ibiiplis animas  extorrerunt.  Snmmiscjne nega-  j^,t^a»M. 
tumftarediH'.  nintiocjsiegtavesfubpondereLipjiis.     Quanto  magisinclinat  ad  calum,  cui  arrogan- yj/,„_  /_,^^ 
tiae  vertigo  verticemrocat?  Llbicrevicambicio,  crevit  calijs.     Proprio  ad  altaconatu  libi  'M-y^^„^t, 
rogansiinpetum  imprimic,  utiis,  quibus  luncxit,  gradibus  recidat.     Qui  taHrum  fecitsytcum  ^_^^ 
ferilliis ,  primus  eum  expertus  efl  cruciatum ^Julfa  prorfus  jc»te>itia.     Et  qui  holpitCS  Jovi  immolan* 
dos  Buliridi  fuge(IitThra(us,  proprii conlilii  taitus eft  victima.  Ovid.  in 

Neque  enim  lex  jiifticr  ulla  efl  •,  arte, 

Quam  necis  aiuiorcs  arte  pcrire  fua. 
Itaarquiflima  icmper  calionismenfurapcenasrependitNumenjquopedearcenditur,  eorece-^^'"-  "* 
ditur:  qua:  alteri  ftruuntur  inlidix,  manentaudorem.     Juftum  eft-,  m  cjnxijHis  fectt  injHftctea.Omone, 
dem  &  patiatiir.     Pontem  dilTucilemTiberi  impofuic  Maxencius  ,  quo  (iiam  in  ruinam  dcci- 
dacConftancinus,uchujuscafu  ipfe  ad Imperium afllireac.     Eodem  iplcMaxencius  \nT\hs- Eufeh.ig, 
rim  decidic;  quo  voluic  gradu  cre(cere,  faftus  eft  nuMus.     QHid  cnim  lecjuius  exco^itari  fotcfl'i  hisi.c.i, 
jrajfatus  alicjuis  efl  ferro  *l  pr<cbeat  ipfe  cervicem.       Mifuit  noxium  virus ;  refundatur  in  {uum  facinm 
au8orem.      Oculos  rapuit,  ejfodit,  reddat  defua  cdcitate  folatium.     Brevijfima  iHfliiia  tfl  vi':di'datcum 
facinus  pcent  menfiira  e(i.     PerconculcacafideiChriftiancE  facra  alcendere  contcndit  Valeria- 
nusImperator,Fidcliumcapitibusinambulans;  iple  procuJcatusaSapore,  fattus  Scabellum 
pedumejus.     Et  qui  alterius  nece  viamlibiadpurpuram  fterncre  voluit,  merito  aRomanas 
cloquencixPrincipeaudiic: /« /««/w /pTf  wwrowfw  incurrifii,     Sapiencis  eftSenecianam  mu« 
fara  menci  imprimere. 

Nunqtiam  pavere  defliti  chim  excelftis  fleti:  ^cn.  in 

Forttma  mapia  non  caret  fhinidine,  nytft, 

Necfplendor  eminens  vacat  periciilo^ 
Et  quidqtiid  altum  efl,  baudtutum  diu  manet,    , 

QU^STIO  V. 

Quxnam  aquce  falHbriores  ^  prcefiantiores  fint. 

COnclulio  prima.  Bona  &  falubris  cenfccur  ea  aqUa ,  qux  cenuis ,  pellucida ,  faporum 
odorumquc  expcrs,  ac  levis  e(t ,  acque  expoca  non  moracur  in  vcnuc.  Racio  eft, 
quia,  qux  ica  fe  habecacerrena&  peregrina  admiftione,  quiu  aquaiu  dcteriorem  red- 
dit ,  detuicatior  exiftit.  Talisiait  Cardanus,  eft  Eulxi  Buminis,  quo:  pcrSulinnam  e  Za- 
gro  monte  profluit  :  namPcr(arumRcges,hancfccum  in  expediLionibi.isdefcrcbant,  Hiue 
error  illorum  eft,  qui  aquasbonitatem  a  (ola  trigiditate  ceftimant,  talis  enim,  quae  ulcra  mo- 
dum  algec,  damnacurpropcerea,  quodparumjuvctdccodioncm,  inducatcruditatem,hae« 
teai  inviiceribus,  ventrique  oneri  lit. 

Sed  quaeres,  quomodo  dignolcenda  fit  aquxlcvitas  ?  Refpondeo,pra.'terquamquod  ad 
Ihteram  expendi  potlic ,  aphon(musHippocrati$  eft  Aphor,a6,  lib.^* ac^ya^p^ii*  cii»  calejit,  & 

%!t» 


200  Meteorologia 

€itorefrt^eratury  [eviffima  ejl^  Obfevva  tamen  cum  Athenseo ,  inveniri  quandoqueaquas  pari 
pondere,difparibonitate.  lIndecerciusaquJEbon£eindiciumefl:fiibtilitas,utinquitPlinius> 
conveniuntlereomnesconditiones,quibusaqua  commendaturjnamobtenuicatemfuamfa- 
cilius  penetratur  ab  agente  calido&co  rcmoto(quianoncohibetintra  fealienacorpu(i:ula, 
quibus  impediatur) faciliori  negotio ad  nativum tirigus redit , ea quoque ob eandem rationem 
fincerior,  pellucidior,  &  hoc  iplb  etiam  utplurimum  levior  eft.  Prceterea  ut  fciri  queat  de 
duabusaquis,  quce  fit  fubtilior  in  fubftantia,  <Sc  velideo  praeftantioradpotum,  fequens  mo- 
dusoblervaripoteft:  intingatur  pannus  lineus  benemundus  in  una,  &:alius  fimiliterinalia. 
DeindeambopanniintincliexponanturSoli,  qui  priusexficcatur;  illiusaquafubtiliorcenfe- 
bitur ,  quippeataecibusterrKpurior.  Conducitetiamaqusevaporacionem  ad  ignem  infti- 
tuere.  Quod  fiinfundo  nihil  remaneatj&facile  omnisevolei^  aqua ,  optima  cenienda  eft, 
fecus  fi  limus,  nitrum,  vel  faliamineralia  reiinquantur. 

Prsdiclis  conditionibus  bonx  aqux  etiam  fequentes  apponi  folent,  Primo  ,  fi  aquac 
fonserumpa£adorientemSoIem,quibeneficoaffl3tulaticesmodiceexcoquat.  2.  Siex  (iab- 
limilocodefcendat,modcratc  tamen,idelt,  ex  coUibus.  Tercio,  fi  terreno  optimo,  appo- 
fitoque.  Taleveroeft,inquoreperiturtophus&terrapura,moaoaaflTorfit.  Idenim  non 
immutat aquam ,  nec  peregrinis  imbuit qualitatibus, ut affolet  nitrofum ,  falfum ,  aliaque  id  ge- 
nus.  Juvatautemcraflitudo,quiadumliquoremanguftiisvenarumflringic,colandotenui- 
oremfacit.     Demumbon£Eaqueeindiciumeft,inqualeguminafacilecoquuntur. 

Conclufio  (ecunda.  AqucEpofiventosvalidoshauftenon  lunt  tam  falubres  &  bonx, 
quam  qute  pacato  tempore  ex  quocunque  loco  exhauriuncur.  Racio  efl,  quia  ex  commo- 
tioneilla  vehementi ,  dum  terra  nimium  concutitur,  etiam  noxijE  qusdam  evaporationes ,  vel 
pulveres,ac  (brdesqualescunqueeidem  commifcentur,  quce  idcirco  minus  lalubrem  eftici- 
unt.  llnde  &  bene  Cardanus  in  Hippocrat.  lib.  1.  de  aif  re  oc  aqu  is  textu  24.  dicit,non  effe  bo- 
num, uti  aquis  poft validos  vencos ;  nam  eciam  hyeme  a  ripis  &  alveo  concurbancur. 

Conclufio  tertia.  Aqua  qualiscunquetanto  minus damnanda, quanco ex irequenti hau- 
rientium  commotione  magis  magisque  emendatur.     Nar»  vitiHm  cafiunt  ,  ni  movea»t»r 

Ex  didis  colliges  primo.  Limum  aquarum  vitium  effe.  Qupd  fi  tamen  amnis  exar- 
gillis  fcateat,  falubntatis  indicium  habctur. 

Colligesfecundo.  Aquas  lacuftres,ftagnantes,<Si:paluftresmeritodamnari,tumquod 
mocu  careant ,  tum  quod  ipfas  ardor  Solis  indentidem  feriens  permeet,  &  reliftis  parcibus  craf^ 
fioribustenuioreseximat;  undecorruptum  faporem  atque  odorem  comparant.  Minus  ta. 
mennocent,  fifluvialesautrivalesexcipiant,  ip(a  enim  influendi  <Sc  effluendi  viciflitudo  pu- 
tredinem  arcet,  «Sculiginis  viruseluic 

CoUigestertio.  Aquas,qux'exniveglacierefolutisfiunt,  omnes  infalubrespotu  effe. 
Cumenim,utaitHippocrates,  femelconcreta;fuerint,nonampliusinpriftinamnaturamrc- 
ftituuntur,  fed  quod  in  ipla  clarum,  leve,  ac  dulce  eft,  deperditur,  ac  qubd  crafl"um  rclin- 
quitur. 

Colliges  quarto.  Aquas  pluviales,  qux  tempore  ceftivo  magna  ventorum  procella  & 
tonitruum  impetu  decidunc ,  minus  probandasefle,  eo  quod  mulcas  habcanc  exhalaciones 
raptim  colledas ;  quse  tamen  filente  coelo  defluunt,  easjure  commendari. 

CoUiges  quinto.  Eciam  aquas  cifternarum  minus  cf^e.  uriles ,  quain  a  mulcis  pucancur, 
tumquiaincod1:xmanent,cumcQelumnonvideant;  tumquiaimmots  funt,nec  eas  liberior 
auraverberac.  Unde  fjEpe  nonnihil  pucrefcunc,  &  vermiculos  parturiunt.  Servancurta- 
men  diuciu8,fiuncque  falubrioresfubftracaarenadura,  velglarea,  autfabulomafculo.  Item 
fipilciculosfbveant,  uthorumnatatuaqua  commoveatur. 

CoUiges  demumfcxco,aquam  fbntanam  puteali  meliorem  cenferi ,  quod  in  perpecuo  j 
motu  (it,  fua(ponceeterra  fcaturiens,ctim  putealis  non  nifi  ingenio  &  opera  hominum  ex-  1 
trahatur;  prohcittamen  putealis,  cum  crebro  hauftu  exercetur  ;  fic  enimcEqua  aquae  fiic- 
cedit,  &  quodammodo  fiuit. 

llnum  adhuccontrovertifolet,numaqua  fontanabonitatefuperetfluviaIem?Adferam 
utriusque  partisrationes :  decifionemledtori  relinquo,  &  quidem,  qux  fbncanas  commen- 
denc,  (unc,quodnon  craffefcant  exhalationibus,  utfluviales  ;  Secundo,  non  immifceantur 
difllimilium  aquarum  concurfu.  Tertib  quod  non  tot  herbarum  &c  ftirpium,  quarum  fuc- 
co  inficiantur,  radices  lavent.  Quarco ,  quod  injedtas  fbrdes  non  devehant,  in  qux  omnia 
incommodafluvialisaquaincidit.  His  non  obitantibus,  funt  tamenaliqua,qLix  fiuviatilem 
aquam  ,  tefte  Columella  &:  Avicenna  ,  lalubritacicorporum  accommodacinimam  faciunt: 
nam  primo,motusille  &agitatio  non  parum  confertad  cruditatem  caftigandam  :  facit  e- 
Him,  ut  crudi  humorisparticuls  faltem  aliqua  exparte  excenuentur.     Secundo ,  cum  Soli" 

flumina 


Philolophico-Poiitica.  201 

flumina  exponantiir  ,  certe  nec  rantam  vim  Solis  ,  ut  paludes  excipiant  ob  continuum  fiu- 
xum  ,  nec  tam  parvain , qiix  non  ("u(Hciat ad modicam  laltem aquce  coftioiicm.  Tcrtio, con- 
ftatdemumexpericntiamultorumrtuminum  aquas  tontibus  prjltare  ,  utTagus  inKifpajiia, 
Ganges  inFndia,  &ChoaspisinPcrli3,  cujuslympham,  utRipcriusannotavimus,  ipfiPcrla- 
rum  Rcgcs  bil)ere,camque  ia  longinqua  afporure  folent.  llnde  non  vidctur  ilatui  poire, 
quid  ablolutc  afTercndum  fit. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Veritas  ex  fonte ,  non  a  blateronibus  haurienda. 

60.    .  .. 


DEIicatares  veritaseft,  falo  halitu  inficitur,  Sufurronum,  Sc  loquaculorum  linguis  te- 
ritiir,  jamcontagium  attraxit:  quia  blaterones  peflis  funt  rei  humancc.  Currunt  per 
fcntinas ,  feculentosque  meatus ,  aquce  fKiviatiles ;  f ecum  cadavera  vehunt ,  iisdem,  qui- 
busmifcencur,  (brdibus  maculantur.  J.ittora  lambunt,  inlittorefcinficiunt.  Adfontem 
vadc,  ctiam  ubi  inquilini  lerpences  inhofpitant :  nec  inficitur ,  ncc  inficit.  Puritacis  ert  a- 
mans,  6c  claiirate  gaudet  fbntana ,  nequea  vero  abcfl ,  quod  :  DttlciMi  cx  ipjo  fonft  pctHntHr 
*?*<.  Rumulculiinanes  commentafunt  plcbis  ;  qucc  quia  de  trivio  efl,  lacile  lutum  aquse 
atfundit.  ballitur,  qui  populari  aurx  aurcs  concedit.  ^nres  oporiet  hahere  obtttfas-,  &heb<. 
tet  Ad  rumores  At<^me  fabnltu  popnl^res  ,  ne  cjHibusvis  dtl.itoribMS  O-nngatoribus  facite  prdhcaiur  auditMS^ 
^ditMs.^^Mc.  Fontem  adi  ,  radicem  indaga.  Purior  elucct  veritas,  ubi  nata  cft ,  quam  ubj 
pcrpurulcnt.is  iinguas contaminata eft.  AlexanderSeverusminime  acquievic,  ni(i  juftitia, 
cxcerisquc  popali  cau(is  fuo  xvo  peritiftimosper  virosadminiflratis,  At  poftquam&ho- 
rum  (cnfum  audijt,  fcnfui  propriorum  oculorum  resiplas  fubjccit.     Videndum  itaque  cui 

Cc  '— — -■■  nitidrn- 


202  Meteorologia 

UvtftSt  fidendum.  Nam  m  fides  ntaxfmum  eft  vincHlum  homsamtch ,  ita  credulltatis  facilitas  peflima. 
Vigeatutinam  omniuminmentibus,&:oriaturab  orientisImperatoreBafilio  FilioLeonire- 
liftus  dodtrin^  radius.  Ohfiringe  te  huic  laecejfitati^  ut  omnia  tihi  octdis  infficienda  ejfe  ducas,  &  ni- 
hil  injfeUum  fr&termittas.  Qnemadmodum  enim  ea ,  c^u&  k  te  diligenter  injfeSa  adminislrantur ,  muU 
tum  emolumenti  capiunt '.  ita  1  c^uiz  non  injfebla  negtetlim  frittereuntur  ■,  in  magnam  verniciem  lahuntur, 
Quamfacil^EudoxiiK  pomum  jacitur,  undetot  nafcuntur  difcordiae,  &  mors  ipfa  pullulat, 
ubifacili  aure fufpicionum  femina  recipiuntur,  Non  (xviifTbt  in  CrifpumConflantinus,fi 
duriorem  habuifietauditum,nimisad  fa:niina:  anhelitum  moilis.  Tempore  temporatem- 
peratSapiens,  ic  mora  duce  ad  fbntem  indagat,  quod  rumor  populi  fparfit.     Trudente  dif. 

Sophecl infi^^"^''^  »//  melius ,  aut  utilius  efl  mortaiibus.     Cito  credere  ,  ei1:  molliter  cedere ,  quod  fbemi- 

Antiqpna  narum  eft.  A  Virtute  vir  nominatur,  quianon  quavis  aura  movetur.  Securius  propriis, 
quam  vicariis  oculis  videtur.     Quod  fi  tuam  ad  aurem  fama  affluit ,  quod  aure  audifti ,  o- 

Cic.de pe-  culis  rimare.      Nervos  atque  artus  Japienti,£  ejfe ,  fion  temere  credere  ,  ait  Epicharmus  apud  Cic. 
titione    Transfufa  ex  relatione  veritas  raro  prima  conflat  puritate  :  nam  vel  crefcit,  vel  minuitur: 

ConfuU.  rai"6xquilibriumtenec. .  Sincerius  propriisoculisjudicatur,  quamexaliorum  fententiade- 

f^j^       ciditur.     Indignum  Torquatus  Impcrio  eum  exiflimavit ,  qui  alienis  oculis  utitur.      Nam 

nec  Regis  purpura  otiofa  eft  ;  adhoc  eft  natus,  utquum  aliiexfiuvio  ,  ipfe  ex  fonte  hauriat, 

Referunt  alii,  quod  forum  loquitur,  ipfe  per  fe  intueatur,  ut  videat ,  quid  credat.      Fide, 

_, ..  „      &:  vide.     BabylonicE  Rex  Apollonium  Tliyanceum  interrogans ,  qua  ratione  regnum  fuum 

J       'feliciterftabilire  pofllt  J  audiit:  Simultos  honoraveris ■, paucis  vero  credideris.     RapinK  exponita- 

nimum :  quiaures  fuas  aliorum  linguis  facil^  relerat.     Non  tutce  funt  aprsdageinmx-,  qus 

illuftres  ex  vado  tranfpiciunt :  facile'  decipitur,  qui  facile  audit:  Solus  ille  tutus,  quitedus 

eft  fingulis,  nulli  fatis  apertUS.     Ne  cito  credideris^  multum  cito  credereladit,  Ovid. 

NoIimtamenteDomitianumefle,cui  fufpeda  omnia,  ut  &  atergoviderevoluerit.  U- 
irumque  enim  invitio  eft  ,  &  omnibus  credere  ,  &  nulli.    Ut  enim  omnibus  fidere  ,  ftultum  eft-,  ita  nulli 

Stn.tf.  S'fidere  inhumamtm,  Ludibrium  metus  eft,  cui  quodvis  didtum  umbram  facit,  Num  quis 
deliravit  magis  Alcibiade  V  qui :  Ego  fane ,  inquit ,  ne  matrifidem  haheo  :  vereor  enim-,  ne  &  ipfa 
nigrum  calculum ,  pro  albo  immittat.  Qui  nulli  fidit ,  non  eft  fide  dignus.  Nec  fibi  credit, 
qui  nemini  credit.  Medio  ergo  incede,  nec  omnibuscrede,  nec  ftatim  :  nec  nulli  ciede, 
nec  nunquam;  Sed  fide,  &  diflide.  Non  fis  facilis,  ncc  difficilis  :  audi  omnia  ,  &:  ad  fon- 
lem  vade ,  &  vide, 

QU^STIO  VI. 

De  Giacie, 

COncIufio  prima.      Glacies  definiri  poteft  definitione  expUcante  ejus  caufas ,  quod 
fitaquainftagnis,paludibus,  fluminibus,  aliisveejusmodi  locisfrigore  concreta,  ex 
admiftioneterrsefiveexhalationis  ficcas  adglutinantispartesaqua;,itautadhcErefcanc.  j 
Ex  quo  patet,  materiam  glacieieffe  aquam  :  fbrmam  concretionem,qua  partes  aquse  ad-  \ 
hserefcant  ita ,  ut  nonpollint  fiicilefeparari:  gluten  &:  quafi  coagulum  ,  propter  quod  ad- 
hcerent,  eftadmiftioterrEe  five  exhalationes  ficcce.     Manjfeftum  eftenimindudione,  quod  i 
ficca&humida  fint  fibiinvicemveluti  gluten,  utpatetin  farinaficca&aquahumida,  qusfi  , 
mifceantur  invicem,  adglucinancur  in  unam  maffam  confifteutem.  Caufa  efficiensconcre-  . 
tionemaquae  eft  frigus,quodquia  congregat  heterogenea ,  unit,  &  conftipat  aquam  cum 
admiftione  terras  five  exhalationibus  ficcis,  ita  tamen ,  ut  ad  eam  congelationem  non  Ibla 
frigorisefficientiaconcurrat,  fed ipfa admiftio  etiam  terrena;  concretionis,qua£Congelatio- 
nem  magnopere  juvat ,  eoquodterra  ex  fedenfa  exliftit,&:craflatiem  ultroappetic.   Haec  • 
autem  cerrx  admiftioordinarie  aquam  comicacur,cumnon  habemuspurum  &  iincerum  a*  ! 
qute  clementum.     Ratio  autem ,  quod  fola  vis  frigoris  ad  congelandam  aquam  non  fufficiat, 
quiaalioquin,cumfi:igusexnacurafuainlummo  aqute  debeacurjucpoceaboaexhibicumcoa- 
nacuralicer,  fempergeluconftridta  forec,  quodpccecer experienciam  ex  eofalfumiefle  depre- 
hendicur :  quiaaquaexnacurafuainexcellencigraduhumida  eft,  acgelacceaquK  duricieshu- 
midicaciadverfacur,  uduceclariuseft  :  ergo.     Secund6pacecexeo,quodglacies  femper  re- 
folvi  Ible^  in  aquam  Curbidam.     Tercio ,  quia  conftat  cxperientia ,  quod  fi  centum  libris aqu» 
admifceantur  triginta  librie  falnitri,  <5c  aqua  vehementer  agitetur,  ita  ut  bene  cum  falnitro  com- 
Ihifcqatur ,  illa  aqua  congelafcit  etiam  in  ILjmmis  caloribus  aftatis ,  ergo  pai  tes  falnitrales  ficcx 
funt  coagulumaquje,  ergo  etiam  alia;  exhalationes  ficcce.     Accedit,  quodad  concretionem 
femper  aliquid  caloris  recjuiratur ,  doeente  Ariftotele^.  hujus  operis  cap.  f.  quare  cum  aquain 
fuo  ftatufumm<}  frigida  fit,  nequibicex  fe  concreca  elfe. 

lilnc 


PJiilofophico-PoIitica.  205 

Hinc  colligitur,  gTaciem  eircnciaiii(.rabaqu;iminimedifrerre,  cum  fittnntumacciden- 
talis  mutatio,  alioi.]uiii  cci.im  diccndum  toiet,  plumbum  licjuatum  non  clic  plunibum,  nec 
vinum  congeiatum  vinum;  igicur  li  Ipccieslacramcntales  congelarentur  ,  lijbquibus  eRlun- 
guis  Chridi,  lub  illis  ellc  delinei  ct.  Superledeo  camtn  hic  Dilj  utaiioni ,  utruni  vinum  con- 
gelatum  conlccrariponit;  utrimi.]ue  enimlijntrationcs Tiieologisdilcuticnda.'.  Nobisccr- 
to  congelatio  accidentalis  eft ,  cuni  lciliccc  tam  cito ,  &  tam  t.icilc  a^jua  ilij  pi iliino  (tatui  rcllU 
cuacur. 

Conclufio  (ecunda.  Glacies  eft  aqua  condeniata , &  nonrarefada-ut  quidam  volunc 
Recentiores.  VideSchottum  Mag.  nat.  parc.  ?.  lib.  f.  fync.  5.  Eroc.  f.  Hameliumiib,  i.de  corp- 
afFi?d.  C.4.  Racioefti.  quia  lenlibiliterglacicsvidctur  denlioraqua.  2.P.itccidemcxduri- 
tie,quxlblec  comitari  dcnlitatem:  nec  argumcnca  in  contraiium  concludunt,  i.enim  licec 
aqua  conglaciaca  occupetmajus  Ipatium,  hoc  oriturcumex  eo,  quiainglaciedancuipiurcs 
fenlibiles  cavicaces  plenx  aerc,  qu.r  non  func  in aqua  ;cum  quia  diim  aqua  concrefcit,  comini- 
lcencurcumilJaplurespartesterrcLC  «?>:acrex:  exqu.imiftionc  oritur,utgIacics  relolvaturin 
aquam  valdecurbidam.  Liceccrgo  lingulxpartcsoccupencminusfpacium,  acqueadeocon- 
denlcncur,  camencoca  fimulmolcs  glaciciconcrcli:enscx  parcibusaqux,acris,ccrrx&c.  oc- 
cupac  majus  Ipacium.  2. Necobilat,quodglacics  dacaparicacemolisleviorlitin  ipccic, qu..in 
aqua,cuiinnacac,  hoc  enimnonoticurcx  raric.ite,  ledquiaacr  aliique  halitus  incercipiuntur 
inglacie,  undcbullcein  eatam  fiequentes,  qux  levioremaqu.itaciunt. 

Colliges,  minui  etiamliquorem  cum  gelalcit,  namnon  eademlbluti  quancitas  inveni- 
tur,coaduenim  compreinoncquc  uliquccpartcs  tenuiorcs  ev.iporanc. 

Concluiio  certia.  Non  Iblum  conliflcntes,  led  Sc  tiuentcs,  imo  &■  marinxaqux  qui- 
busdamin  locisgelu  contrahuntur.  Ratioprinv.v(Sc  liicunda;  pattisputet  hycinuiii  tenipe- 
ilatisexperimento.     llnde  illudPoeta' lib.3.  Georg. 

Undacpjam  tergo  ferratos  ftijiiiiet  orbes, 

PuppioitS  illa prnts patulis^  nv.nc  bojhitaplauflrisy 

Aeraqtie  clijjiliitut  vulgo,  vejiesq;  rigejciint 

hidut£  ;  ca;ciiintq'-,JecHribus  huwicia  viva. 
lllud  tamen  mirabile,  quod  D.  Sibaldus  in prodr.  Nat.  Hift.  Scocice part. I  lib. i.  c. 9. narr^t, la- 
cum  ellc  in  Scocia  in  loco  Strathcrrik  didoicujus  aqua  nunquam  totacongclafcit  in  vchemen- 
lifrimisetiam  irigorismenfibus  usque  adFebruarium;  verumpoft  illud  tempus  unius  noclis 
gelu  totamlacus  lijperticiem  glacieoperiet.  Quod  li  per  duas  nodes  duravent  gelu  ,  gla- 
ciem  etiiciecnon  modicd  cralfam.  Hujus  camcn  racionemtacile  colligcscxpaulo  anccdi- 
dis,  dum  oftendimus,  (blumfiigus  eciam  incenlillimum  nonlufiicere. 

Circa  cerciamConclulionis  parcem  lunc  nonnulli,  qui.aiunt,quamvismare  alicubi  ge- 
lu  conftringi  perhibeatur  ;  rc  tamen  vera  non  mareipfumingelu  cogi ,  fcd  advcnas  aquai 
pluviarum&paludum,  quceinmareinfiuunt,  &:inco,quia  leviores,innatanc.  llndc  quia 
cxtima  fijperficies  maris  congelaliric,  mare  gelu  coadum  videtur.  Sed  ccntra  cft  i.quod 
fi  tam  veterum , quam  recentium  Audorum  (cripta  attendamus ,  plerique affirmant , mare da- 
ncongelatum,  fiveglaciatumoceanum:aucrnortuummare,ucalii  volunt,quodaThyleIn(ij. 
ia  unius  diei  navigationeadAquilonem  invcniri  tcflaturBedainlib.  den.Tturarerum  cap.9. 
Olaus Magn.  lib.  11.  derebus feptentrionalibus  cap. 30.  edam  tradit :  Mare Gothicum  licintcr. 
dumcongelari,utnaves  in  eoimmotxmaneanc.  llnde  nautx  fxpeinmaxima  difcrimina, 
veniuntdum  navibuspluribusmcnlibusadlliidisomni  commeatu  exuuntur,  t$cur(orumin- 
curfibus  exponuntur.  Quod  fimiliterinaliisetiampartibusOceanipoloardicovicinisnon- 
nunquam  accidere  narrant.  Ad  tantam  vero  &  tam  immenfam  congelationem  haud  [o\x  a- 
qua;  dulces,  qux  inhaecmateriadclabuncur^futiicient.  2  ratio  etiam  partis  oppolita;,  qu.ri 
naturaexhalacionumdelijmitur,  haudilludevincit,  non  poireaquam  marinam  polis  lijhje- 
ftani  glacie  rigcre,  vel  perpetuo  vel  laltem  hycmali  tcmporc,cum  ab  iis  plagis  longius  (ol  diRet. 
Necenimillicmariscxhalationes  concretioneminhibere  potcrunt;quiaaucinhibcrentpro- 
ptercalorem,  autpropteradmixtionemterrx';nonproptercalorem,cum  isilliuscoeli  Irigiti- 
date  perimi  qucat ;  non ob  terrx  admixtionem ,  quia  ha:c  non  modo  non  impedic,  led  &; juvati 
ut  luperiusoitenium. 

CoUiges  •,  corpora  fer^  omnia,  in  quibus aqueus  humor  dominatur ,  congclari ,  &  in  gla- 
ciemconvercipoHunc:  tluidavcro,quorum  paiccsauc  fijnc  cenuiores^&abKthereafijbflan- 
lianimiumagitutat,  ut(piricusvini,aucramoliores,&alicE  aliis  impliciticc,velutolea  pene  o- 
mniainglaciemproprienonabeunt;licutnccliquores,quorum  parcesfimcgraviorcs&nimi- 
um  agitatx ,  ut  ipiritus  (alium ,  &  hydrargyrus.  Nota vit  etiam  Bartholinus  dc  niv.  c.8.  (iJctos, 
quo  nobiliores  &  f  ortiores ,  eo  difticilius  tritiore  conftringi, 

Cc2  Colliges 


204  Meteorologia 

Colliges  fecundo.  Aquam  falfam  ob  cralTitiem  &■  pinguedinem  tanto  inglaciem  dif- 
ficilius,  quanto  dulcisoblevitatem  facilius  convertitur;  unde  quod  glacies  maris  dulcis  fit, 
ratio  eft ,  inquit  Kircherus lib,  5. Mund.  fubt.  cap. 4.  quod aqua  (aKior  condenfatafrieore, gra- 
vitatefua  fubfidat,  dulcisvero  exuta  falfedine&pluviis,  nivibusqueconcinuoaufta,  utile- 
vitatefua  graviori  fupernatat ,  ita  circumfito  gelu  facile  conftringitur. 

Colliges  tertio.  Oleumaliquomodo  gelu  conftridum  graviLisredditur,adc6  utin  o- 
leo  noninfirigidato  moxde(cendat,utannotavitCabeus  inMeteoris,eo  quod  Ipiritus  plures 
laxati  abierint,  quilevitatem  conferebant;  innon  conftridovero  fpiritus  retineantur. 

Qusres  primo.  Cur  aqua  vafi  infujla,  &:hyemaliIrigore  congela:aillud  in  partes  dif- 
fringatj  Re(pondeo,rationem  effe,  quodprius(uperficiesaqux,quamqua;infundoeft,ge- 
lu  conftringatur,utpotefrigori  ambientimagis  expofita;  glaciata  vero  fuperficie  etiam  interi- 
orpars  aquee  condenfari,  ftringique  adeoque  &  minus  (patium  occupare  incipic ,  quia  vero 
aerdurafuperficieimpediente  (uccedere  non  poteft,  vasmetuvacuidifrumpitur.  Tantave- 
rohxcviseft,utetiamfoIidi(Iimaqu£Eque  corpora  valeat  diffringere.  lca  obfervatum  non 
femel  fuit,  tubos  ferreos  fclopetorumaquaimpletos&diligentifume  occlulbs  ,  ciamgelido 
aerefuiffentexpofiti,  cum  impetu  difi-uptos  effe. 

Quaeres  fecundo.  Cur  aqua  calida  fiigori  expofita  citiias 6c firmiiis  glacie  obduretur * 
Re(pondeo,rationemefre,quiacalidaaquararior  (Sc  tenuior  eft,  rariora  vero  magis  penetraC 
frigus,  undeiSc  citius  gelu  conftringit,experientia  hujusreiedodtiCynamoIgi  (populuseft 
Indicus  hirto  &c  villofo  corpore  deformis  )  qui  afperrima hyeme  inituri  prtciium  cum  Tartaris, 
aquacalida  feperfundunt,  acin  pulverulento  (olo  volutant,  ut  (ic  pulvis  aqua  mixtus  fuper 
cute  congeletur,  loricaglaciali  corpus  contra  telamuniant,  6c  fagittarum  idus  eludant.  Ita 
Icribit  Vincentius  Bellovacenfis  hift.  lib.  52.  c.  11. 

Qusres  tertio.  Cur  firigoris  viquxdam  corrumpantur.  Re(pondeo,inde  id  probabili- 
ter  contingere,  quod  friguspartiumtexturam,ac  ordinemita  immutet,  utvixreftituipoflic, 
dum  fcilicet  aquofie  partes  dilatantur,  fibrte,  6c  fblidioresparticulccdifiumpi  folenc.  Sicin 
ftigidiflimis  regionibus,  utRufTia^IsIandia  ,  Norvvegia,  ubi  frigusriget  acrius,  fipeaures, 
&:nares,aliKque  partesvi  frigoris  corrumpuntur  ,  necaliud  malomagisopportunumreme- 
dium  ,  quam  fi  partes  illse  IxCx  frigida  aqua  perfufte  nive  in  calidiore  loco  obducuntur: 
tunc  enimfenfimmeatibusapertisfanguis  &:(piritusinpartes  illas  depravacas  denuo  illabun- 
tur, 

Quceres  quarto.  Cur  frigusinquibusdamlocis  etiam  a  polisremotioribuslonge  acrius 
eft,quaminiis,  qujefunt  polis  ipfis  viciniora.  Ceufrigus  inUkraniaPoioniajProvincia  eft 
acerrimum,  cum  tameneadem  fere  fitejus  tatitudo^quteinNormania.  Sic  etiam  inregia 
Sinarumcivitate  ad  42.  graduslatit.  fita  ,  quaHs  etiam  eft  Roma; ,  ingeus  iiuvius  in  Novem- 
bri  intra  unum  pccnediem  fi-igore  concrefcit ,  &  congelatur  ,  nec  glacies  (blvitur  nifi  poft 
quatuor  menfes  exattos.  Refpondeo,cau(amhujusacriorumhaIituum  potiusinunoIocQ» 
quam  inalio  erumpentium  certs  permiftioniefreadfcribendum. 

Quieres  quinto:  Num  &  brutaanimantia  glacieifirmicatem  fuo  modo  difcernere  poC 
fint?  Refpondeoaffirmative,incujus  rei  teftimonitjmmirum  quidrefertDigbEeuscraft.i.dfl 
nat.corp.36.  Rufticos  inThraciaita  cognofcere,  num  fiuviorum  hyemecongelatorumgla- 
cies  fat  firmafit,  utgradientium  onus  (ijftineat,  obfervandofcilicetiUtrum  vulpes  audadter 
fupereamincedant;  vel  poft  admotas  glaciei  aures(exploraturK  fcilicet,  numfubterlaben. 
tis  aquxfonum  perciperepoftint)  revertantur.  Coeterum  ob(ervatum  cft,  glaciem  puram, 
qus  eft  craffa,  duosdigitos  hominem  fuftinere^quastres,  cquitemarmatum;  quxpalmuin 
cumdimidio,  curmas;  qua;  quatuorpalmasinduruit,  integrum  exercitum  ferre. 


J  P  T  E  A/  T>  I  X, 


pRim6.  Ad  artificialem  congelationem  in  liquoribus  procurandam  certo  compertum  eft, 
■*■  plurimum  juvare  glaciem  aut  nivemcumfaleprtefertimmarino,  velcum  nitro,veIetiam 
cumvitriolo  (aleque  ammoniaco  commixtam.  Quin  &  faccharum  ipfiim  cum  nivecon- 
iunftum  ,  aut  fpiritusvini,  autoleum  vitrioli,  falesque  penc  omnesacidi,  ut  docet  Du  Ha- 
mellib.  i.decorp.afFed.  c.  f.eundemeflTeftum  pra;ftant.  Defcartes  verohuncmodumprae- 
fcribit:  SifalKquali  copiarnivis,  autglaciei  conclulk  mixtuscirca  v.as  aliquodaqua  dulcire- 
pletum  difponatur ;  fimul  ac  humore  fal  diftblvitur,  mixtum  hoc  frigore  denfatum  iogla- 
ciem  coit, 

a.Ex 


Philofophico-Politica.  205 

2.  Exurtica  in  cinerem  redada,  (i  lixiviuin  conficiatur,  ac  temporefrigidonodturno 
agri  exponatur,  donec  glacialem  cuccm  concrahat,  inipla  glacie  ,  quod  mirumeft,  coca&: 
pertectaurcica: ftgura  apparebit,  eofibrarum  dudu,&:fbliorumlaciniolbrum  ferracura,Quae 
inveris  deprchendicur.  Quod  li  microfcopio  cota  urcics  figurainfpiciatur,ex  minimisltel- 
lulis  concreviffe  videbicur, 

;,  Mirabile  eciam  ell ,  quod  de  glacie  ad  littora  Islandice  narrat  Ditmarus  Bilke  aqud  Ca- 
merarium  inhorfubcilicent.j.p.  f6.  nempe  ad  initium  Julii  propeHecIam  moncem  ignivo- 
mum  adlictoralslandix  ingentcm  copiamglaciei  denodeadvolvi,acper  confequences cres 
menlesappulfu&effiuxu  continuoallabi.  Quod  (i  verb  parciculaaliqua  hujusglacieilinceo 
involvacur  ,  &  in  cilta  reponatur  :  camdiu  dura  6c  congelaca  permanebit,quamdiu  reliqua 
glacies  ad  lictora  appuKa,  ubi  hcec  dilabicur,  etiam  parcicula  glaciei  in  cifta  recondica  mox 
dilparebit  nuUo  humoris  (igno  relidto. 

4.  De  hirundinibusrigefcencibus  per  hyemem  fcribit Kircherus in  mundo  fubterr.l.  g. 
fec.4.  c.i.ha:cverba:EasinPolonia,  dumhybernotemporefedtagl3cie,pifcatores  retiaadpi- 
fcandum  fundo  commiccunt,  haud  infrequentcrunacum  pifcibus  convolutas  in  globum  e- 
duci,miraquadaminduflria  icaunguibus  innexas,ut  vix  ab  invicem  feparari  queant ;  qux 
fopita:,  6c  veluti  lemimortuK,  ubi  hypocauftis  illata-,  ex  paulatim  velut  ex  alto  fopore  vi- 
giles,  femovere,  paulopoft  quoque  volatum  attentare  feruntur:  omnestamen  ,  antea  n^ 
tura  iis  conftitutum  tempus  extradx ,  vitam  non  continuant, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Violata  foederis  fides  ruptura  eft  boni  publici 


Cc  } 


Duarum 


D' 


206  Meteorologia 

.llamm  manuum  flipulato  jundlarum  u^u  ,  Calimirus  Palatinus  tibi  imprimat  fanaum 
1  illud  inter  homines  iidei  facramentum :  Conflanter ,  &  fmcere.  Glaciem  vides  ex  fluido 
elemento  in  murum  conftriaam  ,  dixcrim  illam  riparum  efle  unionem ,  qua  por- 
tusportui  manum  porrigit,  fidem  ad  promittit  j  at  num  conftanter  &:  (incere  'i  GravilTimis 
oneribus  dorfum  rubllernit ;  quas  infidum  elementum  veduras  proliibet ,  ipfa  in  fe  fufcipiens, 
fmeponconis  gabello  fuftinet;  pontium  deterendorum  vicesfubiens,  At  num  conftanter, 
&  fincere?  Calidiorem  auftrum  expedla,  fub  onere  refolvetur  ,  littorum  fbedus  rumpitur, 
inaquam  &aeremhyema]evinculum  evanefcit:  damnum  duplicat,  nam  ruptura  rupturam 
facit.  Glaciale vinculum refcifllim lignei  Pontcnis fbedus difiumpit, qua manum littus litto- 
ridedit,amicitiamdiftblvic,  commercia  toUit.  Commercium  animorumtbeduscftregno- 
rum ,  fide  humana  firmatum.  Longo  arenavum  tradu  dilTita:  Provincix  in  unum  coeunt, 
armaarmis,  commercia  commerciis,  maribu^  maria  ,  cordibus  corda  junguntur.  Ferreis 
pefiulis  novusveterimundo  Ibciatur,  diflepta  maribusregna  totmuris,  quotfbederibusco- 
pulantur.  Vicinorum  fbcietas  portus  eft :  ad  quem  conf ugere  liceat ;  ut  domefticis  agicata 
fluftibusReip. ArgOnavis,  velperegrinis  exercitaAquilonibus,  hac  Ibciali  manu  firmttur. 
Verum  confianter  &;  lincere  rctinendum  eft  vinculum.  Solviftifoedus  ^  glaciem  rupifti, 
Rupta  fidesrumpet  communis  boni  jugem  alfluxum:  nam 

Fallere fallentem ,  fraudemq',  repellere fraiide 
i.  7«//4«  Exemploq;  licet  litdere  qitemq;  fno. 

i^.ojjerrit  £)gfg,-i[u,.^YiQ;oria,quipriorfidcmdeferit;  nam  ipfequofirmiorftabat,pedeexcefIit.  Invio- 

/*"  ir  I  ^^^^  ''^-  ^^^^  fides,  turpe  eflParthorum  moie  ,  fidem  didiscjue  ^romljjisq.^  addere  ntillam^mjiqiian' 

'  '^'       tnm  expedit,     Fidem  Jovis  Capitolio  vici/^am  Jiatuebant  Romani  :    Illa  enim  velut  alcerum  quod- 

'  n.'       '  dam  Numen  ac  certijftmum  hnmam  faltttis  plgnus  colenda  efl.      Ec ftabant hac  petra Romani .:  illis 

J..  ',       enimy?<»?>w*z/a?^fr«w  ?'f/;^/o  erat,  fumma  fidei.     Tokrant  tum  maxime  inopiam  t  obfdiumq^  apad 

,   '„'      foedera  Legiufies  t  nec  terrore  aut  promijfis  demoventur.     Metito  cenlbria  quadam  leveritate  Ca- 

J-l)i^    rolusV.  vereRomanalaureadignus,  Helvetios  reprehendit ,  quia  antiqui  fbederis  Germa- 

.^'    ^'^  nos  inter  illosque  padtum  turpi  Iciflijra  violarunt»     Foedera  regnorum  funt  fi;  mamenta, 

r/*%^*    QtiodunaaGnpoteft  manus,  ducc  confervant.     Neque  alterutra,  fedbinis  orbemAt'as(u- 

"^'  *   '  ftentavit.     PIusquamGordionodofirmatavigeant  pada  :  prius  omnia  ,  qu.nm  interPrinci- 

^  *   ,      pes  fbedusrefcindatur.LugetetiamnumOtcomannaPorcaPontemadutqueTrajanumChri- 

,ff'  '    '  f1;iana defluxifle  arma,CoronatamqueAquiiamfuas  eoalasprotendifle.    Violatofub  annum 

'^  ',. ' ,  *  1683-     Pacis,  fideique  vinculo  ruptum  lortunce  filum  adfcribunt.  LuxitocolimHungaria 

'"'  ■'■  Corona  fanguineam  cladem,  quia  refcidit  datx  fideireligionem.     Bonfinium  audi:  Amu- 

^r,^'r,       rates,cum  fuosinpugnaVarnenfiablIIadislaoRegcHungarias(quivioIacofccderepriorbel- 

^oripn.     j^^^  fecerat)  fLigari  confpicaretur ,  adexpugnandafideipiacula,ad  ulcifcendamChriliianc- 

\:f'^'      rum  perfidiam  ,  ad  vindicandum  jus  relciflxPacis  ,  depromtum  e  linu  Codicem  initi  foede- 

'  '^'j     risexplicat,  intentisqueincoilum  oculis :  Hax  funt,  inquit,  JESII  Chrifte,  fbedera  ,  quas 

^''n  ^    Chriftianitui  mecum  percufTere  ;  perNumen  cuum  fanftc  jurarunc,  datamque  fub  nomine 

*''J  *  '^*  tuo  fidemviolarunt,  perfidd  fuumDeum  abnegarunt.     NuncChrifte,fiDeuses  (utajunt) 

tuas  mcasque  hic  injurias  ulcifcere,  &:  violatce  fidei  poenas  oftende.     Vix  ha:c  dixerat ,  qui  uU 

timum  in  le impetum  exfpedabat ;  a cxdead  prasdam  Hungari animos converterant,  tnndem 

trucidato  llladislao  Rege,  Hungari  in  fugam  conjcfti,  nobilem  vifl:oriamAmur<atireIique- 

runt.     Nihil  magis  cfl ■)  cjHod  deccat  Principem ■)  cjmm  Ht  verbis  fuis  fidem  praffct.     Majorregiisver- 

bis  fides  ineffedebet^quamjuramentisaliorum.     Abfita  femeJ  landtislicura,  namfanftaeft 

Regum  fides.     Quidquid  loquunturoraculumeft,quodvis  verbum  pondushabet.   Turpis 

Blafphemia  cft  dicere:  infbederibus  illos  efTe  deteriorcs,  quifoedera  lervant.     Alberti  Bei- 

garumDucis  faftum  imitare,  ArmiftitiocumOftendanisftantis,pIano  pedePrcelidiumlaxa- 

tum  erat :  Maneat  illisOftenda  ,  ait,  mihimea  fides  vilis  nonefl, 

QUyESTIO  VII. 

jD^  a^uij  calidis  ^  '^T  h^rmis» 

COnclufio  prima.  Licet  aqua  fuopte  ingenio  frigida  fit ,  in  multistam-en  locis  per  oc- 
culcos  meatuscalidaexcurrit  &:fcatunt.  Conftat  hoc  ab  indutlione  muitorum  loco- 
rum,  quicalidarum  aquarum  fcaturigine,&thermisgaudent.  Sicinlslandia  fbnseft 
calidusnonprocuIabHecIamonte:  InBritanniainterIIc.aIim6cVentam;inGaIIiaAquitani- 
ca,inTarbelIis,  inSequanis  ad  oppidumGeberfuilerem.  In  Italia  intcrApenninum  &:Pa- 
dum.  In  Cfermania  f ontes  Mattiaci  ab  antiquis  nominati :  inter  Martianam  fy Ivara  &  Rhenum; 

ia 


Philofophico-Politica.  207 

indicioneWlrtenbergenfi  non  long^  ab  oppidoPhorcena  :  ad  Venetam  lacum  infubiirbio 
Uberlingo.  InPannoniainteriori  adBudam,  ubi  thermxaliqutcitalervent,  uc  niTi  retirige- 
rencur,b:iineo  lincinuciles,  cum  in  eas miniim cvum  non  (egnius , quam  ad  iuculcncum  ignem 
coquacur.  Kicjm  contingit  in  Bajano  finu,  &:  ad  Carunam  collcm  Caria: ,  6c  in  Judaca  non 
longeabAsphalticelacu.  Ex  quo  genere  c(t  eciam  aqua  tbntis  cujusdam  incer  Marcianam 
fylvam  &c  Rhenum ,  ubi  injecta  animaiia  glabra  redduntur.  PutcolisTyrrhencrum  oppido 
aqua  tamfcrvens,  uteciamplumbum  liquefaciac,  cefte  Ctcfio.  Agricola  etiamcommemo- 
ratde fluvio  Atthamas diclo ,  qui  decrefcencc luna adeo incalelcit, uc ligna  libi  admota  intiam- 
met.  P,  CorncliusHazarcin  liJisAnnal.  parc.  6.Japon.  c.  ii.  meminic  fulphurea;  paludis  in 
regione  llgendicla,  ubi  aqua  adeo  penecrabili  culoris  vircucevigcc ,  uc  carncm  ab  oflibus 
brevi  (S(:f;icile  exfolvat,  camtccro  vcro  Sc  violenco  toccore  imbucam  concineac,  uc  pecudes 
propiiis  accedences  concinuo  cxanimecquiniplaseciamavesillicprcccervolantesinterimac. 
£x  oppohtovero  mire  lalubresSclenuntinasaquascalidasexindufiriadelciibicP.  Kircherus 
inMuod.  rubcerr.lib.f.fed.j.c.i.iD.g.  Incer  ciceraschermas  cclcbres  flinc  illa',  qujeinSele- 
nuncinx  urbis  (inSicilia)  reliqiiiis,  hodieSejacavocatur,  producunturvarietateadmirabili, 
fiquidem  in  medio  alciflimi  moncis,  S.  Colocero  dicati,  varii  hinc  inde  (pecuum  labyrinthi  oc- 
turrunc ,  quorum  alii  redis  ,  cransverfis  alii  cuniculis  paccnc ;  alii  in  imum  cena:  Taitarum 
profijndiffimavoragine  porricuncur.  Ancrum  incer  cceceroseflvaftum,incujusmcdiopu- 
leus  protundicacis  immenfx  &  vifii  horridus,  hiccalencibus  hinc  indepluribus  (catetvenis, 
qua;  exdiverfarumcavernarumcanalibusrclabuntur,  acvaporcs  fimulemittic,  quiadfiipre- 
mamancriconcamerationemfakibres  excitant  intrantibus  iLidationem.  Sunc  in  hoc  ancro 
fyphones,  five  arcis,  fivcnacurxinduflriafadi  calidisrefercivaporibus,  ad  quos,  qui  capiiis 
iiicemperie,auriumtinnitu,  acfurditate  laborant,  auribus  applicatisexiguo  tempore  ab  in- 
firmitacibus  liberancur ;  nervis  quoque  corroborandis  profunc ;  unde  inligni  intinnorum  illuc 
magno  nurpero  conHuencium  emolumencovilicancur.  Inplanicieiiujus  moncis,  aliamox; 
exurgunt  Thermarum  gener» ,  &:  inter  cieteras  aqualimpidiflima  mirseadlaxandumalvum 
virtutib.  Ita  ille. 

Quaflio  nunc  verfatur,  quonam  modoifliusmodi  aquK  caloremadrcircantyAriftote- 
les  afulmineprovenireputavit;at  contraefl,  quodfulminis  vis  fit  peftiiera  ,  quisquis  enim 
vinum  atcactum  biberic ,  auc  exanimis,aucamcTisredditur,  aqucevero  ca!ida:communiter, 
utexpcrientia  docet,  fiilubres  (iant.  Accedic,  quod  multaloca  fint,  quae  nunquam  fulmi- 
num  idum  perrenferunt;  nunquam  enimquinque  pedibusaltius  detcendit.  Aliiexiflimant, 
ventuminterr.v  vilcera  impulfijm,  61:  verberatum  caletieri,  atque  in  fubterrancas  aquas  in- 
cumbcntem  Itiumillis  caloicm  communicare.  Verumconcra  c(t  i.quia,  cum  ventus,ubi 
aquxviam,  qua  erumpanc,  invenere,confeflim  evolec,  liquidem  tenuior  ik  (ubtilior  elt, 
quamaqua;  (equerctur,  non  pofTe  aquas  fubterraucas  diu  calorem  fervare,  ejus  caufa  eva- 
ncfcente.  Secundo,  quia  ventus  nontancum  inicciccaloris,  uc  coaqua;  poflinc  cfFerve(c:e- 
re.  Sennerci  (encencia  eft,  caloreminduciaduabu^aquis  nacurafuatrigidis,  lcdinconcur- 
fu ob  fpirituum  rcpugnantiam incalefcentibus,  Simile quid obiervatur  in  oleo tartari, <Sc fpi- 
ritu  vicrioli,  idemaqucetbrcis,  drcartari,  butyri,  antimonii,  &  fpiritLisnitrimiftura,  quceli- 
cetadtaftumfrigida  ,  fi  tamen  mifceantur,  incalcfcunt ,  «Sc  quidcm  ita,  ucfi  repenc^aqua; 
fbrci,  in  qua  tcrrum  folutum  efl,  oleumtartari  infundatur,  non  folum  hoc  ebulliac ,  fcd  &; 
ttammam  concipiat.  Placuit  aliis,  aquasterne  inclufas  radio  Solisca]eficri,feda  verohoc 
alienum  efl,cumquia  Solnon  tantam  ad  calefaciendum  vim  obcinec ,  uc  eciamin  cavcrna- 
rum  altitudinem  ad  lacences  aquas  cam  intenfi  caloris  effectu  pcr vadat ;  cum  quia  (equerecur, 
abfccdence  perhycmcmSoIe,  ejusmodi  fcaturiginesminus  calidas  ell"e,quaina:ftate,quocl 
ncgat  cxperientia.  Demum  calci  fijbterranece  calorem  aquce  adfcripfit  Democritus,  fed  i' 
giiarusaquam  e  calce  noncaletieri,  nifi  priusigne  fic  excocta.     Quarefic 

Conclulio  fecunda.  Aquas  finuterrxconditas  calefieri  tum  a  caloreterrce  nativo  C\- 
vcexhalationibus  <5c  fpiritibus  calidis ;  tumab  ignibus  fubterrantis,perquos  aquarumtrans- 
curfijs  e(t,  tuuictiamamateriaprxcalida.  Racio  e(l,  quia  conflaccerias,inquibus  iidetiu- 
xusvifuntur,abundareignisfomite,ut(ulphure&  bituroine,  dcinterius  aeflu;ire,autinarde- 
fcere,  llnde  &c  aliquibus  inlocisaquas  calLdas  cructantibus  cali  maceria  exhaufla  chcrmarum 
aqux*refrixerunc.  Neclaneullomodotocoanniccmporecancaaquarum  vis  calorem  (crva-i 
rct,  nifi  CLimabhifce  caulismutuarent.  Quare  vaJde  probabile  efl ,  aquas  calidas  ac  ther- 
niasa  prcedidiscaufisnon  fecusacabigne  fuppofitocacabosincalefcere.  DeclaraturresuU 
terius  cxcmplo:  aquafalfaargillxmifceatur,hatqueexargilla  vel  limoglobus,  qui  intus  ex- 
cavetur,  oriticioque  iterum  argilla  obftrufto  ei  tiflula  anguftaindatur  ,  globusquc  igni  ad- 
moveatur ;  tiflula  ab  igne  averfa ;  hic  ubi  incalucrit ,  per fiflulam  aqua  calida  ex  ca  cflRuic.  Non 
improbabiliseciammoduseft,  quemHonoratus  Fabcrobfervat^  quciTwdmodumenimaqu^ 

irigida 


20§  Meteorologia 

fiigida?  inquit,  reuvinum  fiigidum,  quod  bibimus  ,  incalefcitiper  talem  fcilicet  pcrcola- 
tionem  (eutilu-acioncm,  qirxfit  in  noftrocorpore:  ita  prorfus  fieripotcfl:,  ut  aqua  multau- 
ligine  conftans ,  itapcrcolecur  per  meatus<5cporos  terr;uum&:rupium,utindemultumliu- 
moris  lecernatur,  undcpartibusignis  colledisaqLja  illacaiiilaevadat.  Hinc  aliquandoac- 
cidit,  ut  idem  locus  calida&:  frigida  katuriat  j  in  hoc  claridimam  analogiam  hiabcshumo- 
rumcorporisanimati,  acillorum,  quiincorporeterra:  fluunc;  analogiametiamhabesinfbe- 
no  humidocumulacim  congefto,  quod  incalcfcit. 

Conclufio  tertia.  Hujusmodiaqua:calida:&;therma;pIerumqueadmodum  falutifera: 
funt,  acpricfertim  ad  depellendos  morbos  trigorisnoxacontraftos,  lingulari  naturse  benefi- 
cio  compiirativ;  quippe  fulphurata  nervis  utilisefl,  aluminataparalyfi,  (imiiiquemorboafFe- 
dtisbituminata,  &:nitrofa  purgationibus.  Notandum  tamen,  aquash.is  non  tam  a  calore, 
quamamincralihalitu&admixtis  illis  corpulculise  foflili  vena  eduftis  liiam  derivare  virtu- 
lem:  ha;c  enim  humoris  vehiculo,  caloris  beneficiolaxant  poros,  oppilationes,  &  obflru- 
ftionesdiicutiunt,  (Scprimcevamarteriis  habilitatem ,  liberumque  mulculis  ufum  reftituunt,  . 
Neque  enim  univerlim  medicina;  argumentum  eft  calor  in  aqua,  ut  patec  in  Egefta  Siciliae,  La^ 
rilfa,  Troade,  Magnefia,  Melo,  (ScLipara  ,  utirefisrtPlinius  lib.^i.cap.z.&^.  Notandum 
fecundo^quod&Iongior  &  frequentior  balnci  ufus  vires  Sc  robur  imminuat,  dum  enim 
calor  poros.aperit,  copiofiorlecorpori  aqua  infinuat. 

Conclulio  quarta.  Salubritasthermarum  interdum  etiam  variat!  Solisenimcaiorex- 
ftateperfufte,  attenuatJcque  (untoptims,  utpote  magispurificata; ;  Hyeme  verofunt  pefH- 
ma:,  graviores  enivn  Sc  cralTioreshalitibus  fubterraneis  confpurcatie  evadunt.  Mutationes 
hasaquarum  fieri varia  docentexempla.  Sic  balneum  de  aquis  in  agro  I  ifano  graves  inferc 
potoribus  noxas,  fi  illo  promifcue  utuntur.  llnde  pra;videre  hunc  cffcQum  folent  incolae. 
namciimaquammenfe  Marcio,  Aprili,  autMajo  luteo  tingi  colorc ,  turbidamque  fieri  cer- 
nunt,pernicio(amfbrepra:f3giunt.  Sicetiam  AleardusVeronenfis  Mcdicus,  qui  debalneis 
Calderianis  lcriplit,  ApponitanamaquamquandoquelethalemefTedicit,  exemplocujusdam 
nobilisGaleatii,  qui  cxpotu  illius  cum  gcncro,  C-c  aliquot  tamulis  obiir.  Similiteracidula; 
Aliati'X'aliquandotamacrcsfunt,  utdy(enteriamcommoveant,nonnunqu3mefta:tx,&;pri- 
ftinovigorcprivatiB.  Caufa  vero  harummutationumpractcr  diftaetiameftpluviola,  nebu- 
lofa,  caliginof3,auftrina ,  &:  peftilens cceliconftitutio,  a:ftus  nimius,  inundationes ,  &  tcr- 
racmotus. 

Quceres  primo.  Curfi  quisfitiensinbalneumdefcendat,  etfi  non  bibat ,  fitini  tamen 
amittat?  Re(pondeo,rationemeffe,  quodaquaperporos  ilibingrefta  frigidi  &humidi  appe- 
titum  fedet. 

Quccres  fecundo:  Qualesthermae  fintCarolinae  inBohemia,  &Badcnfes  inAuftria,  & 
quibus  morbis  medeantur  ^  Refpondco  ,  Thermas  Carolinas  efle  lulphurco  aluminofis,  & 
curareglandulas,  ftrumas  ,  (chiaticam,  paralylin  &  fimiles  morbos;  Badcnfes  vero  cfte  ful- 
phurco-  nitro  aluminolas,  &  frigidis  mederi  morbis. 

Qua;res  tertio :  Quomodo  univerfim  therma:  quoad virtutem  dignofci  poflTnt?  Refpon- 
deoT.  Sithcrmu:  luntaqutedulcis  frigida:,  condenlant,  digeftionem  confortant,  corpus  re- 
iiigcraiiL,  &conftipant ;  pro(unt  juvenibus&  carnofis  contra  morbos  calidns  &  ficcos,  i-, 
temque  profiuvia,articuIorum  dolores,  &podagram,  Nocent  vero  hominibus  frigidis  & 
humidis.  Secundo :  Si  thermK  funt  aqutc  dulcis  calidx,  emolliuht,  &  humedtant  corpus 
&  mcmbra,  humores  liquant,  &evacuant,  fbmnumconciliant,carnem  &  cutcm  nnmdifi- 
cant,  aIviobftrudtioni,C3pitisdoIori,  caloriinterno,  pulmonisvitiismedentur.  Tertio,Si 
thermxaqua:  mineralislaUa;  fint,  exficcant,  &frigidasachumidasintemperies  curant ,  me- 
denturHydropicis,  frigidis  nervorum  doloribus  ;  Valent  adverfi.iscalcuium ,  fplenis  duri- 
tiem.  Quarto  :  Sinitrofa:,mediocriteraftringunt,&  valenter  abftergunt.  Quinto  :  Si  a- 
luminofiE,exficcant  valde,  calefaciunt,  multum  adftringunt  &  corroborant,  valent  adver- 
fusomncsmorboshumitlos&frigidos.  Sexto:  Sifulphures,  calefaciunt,  ficcantvehemen- 
ter,  refolvunt,aperiunt,  attrahunt,  conflimunt ,  &  attenuant.  Scptimo  :  Si  bituminofcci 
enixe  calefaciunt,  &  prolixemolliunt.  }?.  Sigypfeas ,  inirigidant,  exliccant ,  conglutinant, 
oppilant,  profuntcaIidis&  humidismorbis. 

Ex  quibus  colliges,  quodefFedtus  aquarum  CiUfacimium  potilTimi  fint  rarefa£tio  ,  fu- 
fio,  digeftio,  &attenuatio;  FrigefacientiHm  repletio&  diftcnfio  ;  5rVc»i«f/«/w adflridtio ,  &con. 
dcnikuo;  Humec}a»tiKm  mollitio&lenitio. 

Qusres  quarto,  quomodo  dignolcantur  aquarum  mixtura?.  Refpondeo,  vel  per  corre- 
£tionemad  tertixpartisconfumptionem,  &rc(idua:  aquxadhibitopanno  craftiori  filcracio- 
nem,  vcl  pcrevaporationem,  veldiftillationcmadhibirouna  vale  refrigeratorio  ;  dcindefe- 
damentumextradtum,  &  exficcacumexamin'jtur  hoc  modo  :  exponatur  fcdimentum  fupra 

ubu- 


Philofophico-Politica  209 

tabulatn  ferream  politiflTmam  iene  candentem  :  quod  (i  deinde  a^-jis  fueritcommixtacalx, 
marmor&gypfumvidebuntur  ilta  in  candenti  lamina  non  comburi,  lei.i.  ooftquam  alia  tu6- 

rintcombu(l3,remanebuntillacoloremukoacantecandidioriti.ilgentia,hacwmendilVcren- 
tia:  quod  (igyplumaderit,  idftatimcandididimumhct ;  calx  vcro  (Stmarmor  ad  csnidorcm 
maniteftandumnonnullam  moramrequirent;  (i  lulphurimmixtumad(k,idftatim(blitaodo. 
ris  graveolentia  (e  prodet;  fi  vero  fald:  nitrum ;  illa  dum  comburuntur ,  in  candenti  tabula 
fcintillabunt,  ita  tamen,  ut  (al  cum  crepitu,  nitrumfinecrepitu.  Si  ccruflaadfitinintentain 
vercctur  rubedinem,  atqueadeo  plumbi  inexiftentis  apcrtum  (ignum  erit ;  li  denique  alu- 
men  adfit ;  id  liquefaftum  laftei  prorfus  coloris  (igna  poft  (erclinquet. 

Qua-res  quinto ,  cur  thermce  magis  no£tu  caleant  i  Relpondeo ,  ratloncm  e(fe ,  eo  quod 
vaporcs  cxterno  noclurno  af ris  trigore  coerceantur ,  &  ita  diutius  calorem  tueantur.  Ilkid 
mirabile,  quod  dethermis  quibusdamGermanrs  (cribitur,  easve(5ligali  impofito  exaruilfe, 
utzcdizur Cjmfr^riMs  horis  fubcif,  cent,2.  c.69.  Simile  quid  in  ConchisacciditSeufa: ;  cum  e- 
nimharum  coUedioniveftigalis  genus  quoddammipofitum  ti^ict-t  evanueraat ,  rediere  ve- 
rohocrurfum  ablato. Jacob.  Meier.  inAnnal.  Flandrix. 

Colliges  primo  exCornelioCeKb  lib.i.  c^.  balneojuft6  amplius  xftuante,  fi  quis  fri- 
gidam  ,  aut  acetum  inore  fervet,  tolerabiliorem  ei  reddi  a:ftum.  Si  vero  balneans  aquam 
moveat,  caloris  (enfum  augebit,  aqua  6nim  corpore  calidiov,  huic  adjacens  aliquid  retrige- 
ratur'!  permotum  vero  novacontinuo  fuccedens,  novis  viribus  corpus  calefacit. 

Colliges  (ecundo:  Si  quandoqueapudHiftoricoslegatur,  fbntcs  arfifi"e,  utrefertur  de 
fontibusHepheftiis,  nonaquasardere,  (edmateriamaquismixtamignemin  fefovere,quem 
exftinguere  non  valent  undte,  quia  fpi(Iicudinemmateria.',ignem  recipientis,penetrarene- 
qucunt.  Sic  camphoradiperaquam  fparlaquoviscandelceardentisigneinflamrnaiipoteric 
Sic  «Scardetvinumiublimatumobfpiritusigneos  calidiflimos. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Aerarium  divitum  levamen  fit  pauperum. 

MlInificaNaturaparens  noncontenta  benevalcntibus  propinare  frigidam,  nifi  &c  male- 
habentibus  prxparrilTet  calidam.     Miferis  esl  ifl*  levamen.     Referat  ceu  intiinacharita- 
tis  vilcera,dum  rupto  terrLtgremio,  leada:grorum  (blamen  eftundit  in  balnea.  Vir- 
tute  mineralium  aquas  redditlalubres,  (ubterrancorum  ignium  foco  calefacit,  omnibus  ad 
neceflTtatcm  obvias  propinat,utbcnegniinmam  Matrem  <Sc  communeargrorum  a(ylum  e- 
ameffeintelligas.     Lclem  tibiPolicicecumNaturaofiiciumcharitatiseft.  Nontibi,(edcom- 
muni  miicrorum  auxilio  tenatumcxiftima.     .^rarium  inftruxit  fortuna  opibus  ,  ut  habeac 
pietas,  quod  tribuat  egenis.     Munerisquippc  id  proprii  felicibus  eft  miferosopefacerefcli. 
ces;PandisbaIneum  (ScchcrmasinftrHis,dummanuminegenorumftipemrecludis :  totmor- 
borum  curas  gencra,  quot  milerorum  fublevas  neceflitates.     Laudo  liberaUtatem  in bene-  Gr. Uh.i' 
meritos,  atmajor&profcnjlorjit  UheralitAs  in  calamitofos-,  monitum  Romans  eloquentise  eft.  lll-    deoific 
timum  quippemiferislevamen,mileratio  divitum.     Pa»perii>us  una  educandi  ratio ho»us Princefs  pi,;,  p^^ 
tp,  cen(ctPliniusl-aneg,Regiumeft,abundare  opibus.     Maais  tamenRegiHm  ditare  ,  ejHamdi-    „('(, 
vitias  foifidere,  dicebat  Tullius;  objurgatusTiberius  Conftantinus  Imperator  a  SophiaAugu-  Cifuh.x 
fta ob tilcum  Imperialem  in pauperes  exhauftum ;  atc^ni,  repofuit,  nnni^Ham  defntura  eHffcope-    deoffle* 
iHKia,  cjHamdiHp.^Hpercs  fipem  accepturi  funt.     AiagnHsfquidcm  thefrurHS  efl  flips  paupcrHm,     Tan-  Reul.i» 
to  amplius  undu  accrelcunt  putei ,  quanto  plus  le  effundendo  propinant,  Cura  fijenorered-   fymh, 
dit  (emen  in  agrum  jadtum.     Lltvere  cecinitPocta :  Imn^ 

'NuUum  majus  erit  lucrum ,  quam  pafcere  egenos; 

rtenore  nam  grantU  centupla  donaferes. 
Qupd  datur ,  £ternum  duratjfecpiiturq;  datorem , 
Dantem  (jr  captantem  munus  utruwq;juvat. 
Ad  novos  cenfusa:s  datur,  quod  pauperum  inmanibus  reconditur.  Necegereunquampg- 
teritcgenorumPatronus.  Iplum  coclum  tottitulis  fibiobceratumhabet,  quotmifcrorumex 
turbadebitoresnumerat.Itaproindeperdcretuumlucrumputa;  fic  cfie  prodigium  cecono- 
mix providum exiftima.  Novit hoc Cimon  Athenienfium Princeps u(queade6 munificus ,  ut, 
cumpluribusinlocispra:di3haberet,nunquamillorumcuftodcmfullinucrit;nequis  egeno- 
rum  impediretur,quo  minus  rebus  ejus,quibus  vellet,frueretur.  Sequebantur  &  eundcm"num- 
raati  pediflequi,utadmanus  haberecftipem,  nc imploranti  opcnaveldiftcrendonegarevide- 

D  i  rctiir. 


2IO. 


Meteorologia 


^   u     vPMir  ;Pm;];.ic  AUnnam^empeiampartemdempfitmuneri^quidifFerendodonat.    Bisdat, 
fi'''.\Tci7^     m^^^  Maximilianuml.  rolitumdicere  ferunt: 

S"-  '"  cZZ^ncncxrS^^f  hommes  egenU, ,  fed  nbi  ncceffitmm  videf ,  amc  freces  ofimktHr ,  &  mx.l,Hm 


JSr.ffi:. 


fert  Mifericordianon  caufam,  fedfortunam  fpeftat.  Scilicet,^«/5.//.r.c.;  (magni  v.r 
JBpmetm  J^  [^  i  joa,ina  eft)  ant  hlandme>,ta  mn  expe^at ,  ut  exoruvur ,  fed jUtimfurgu  ,  cr  abomn,bHS 
4Hd  Sto,  XlSrJictLec  flaufus  expeBa ,  necfrepftus ,  W  laudes,  nt  hencfacias,  fedfponte  benefac  &  pur.ter 
^-'«^^  CsZIUhs  cUrls  eiis.  Amplius  dico:  DEO  proximefimihs  elt,  qu.promptafl.pepaupe- 
^"^"0'  rem  fublevat ,  maius  quippe  aliquid  humano  agit ,  ut  vates  inquit :  yJccpere  humanHm  ejt  ,  ,». 
^  o7ZT£ll     Anax^L  Regi  vifum,  hoc^unumRegibus  fehc.ilimum  evenire,  quod  4 

^'^''''  nemTne  vinci  poffent  beneficiis,  cum  nullum  fit  ma  us  &  cert.us  f ehc.tatis ac  magn.tudin.s 
Smentum,V^plurimosfdices  fecifTe.     Hinc  deNervaDioCailius:fi«..^.«.,.nqu. , 
llZrToTnlsM^,,uagroscmerent,eos^,  egenls  dividcrent,       Pec.ni.  amm  ,nops  ^vejhpn., 
.     ttml  vafa  aurea\  Iroentc^ue  atcjue  pretiojam /upellePJlem  fet.  propria^feu  pMua  ^^.aeff.^^ 
Z^ifah^L     QuamIaudabilisvVquoqueillah.pp.Valcnt.&MartquaconeUa^^^ 
l.  Prhi-  nitJs  fm  eife .,  ^is  profpicere  ,  ac  dare  opcram ,  Ht  pa,iper,bus  ahmcnta  non  def„t      Qu  d  C.on  ta.1 
leg''->     ZZfQimadmodlmSolfHper  terram  Iriens  in  omnes  clarosfui  lumnis  rf'-fi'r.rr^f^a  J 
C.Sacrof}Zfi;,,t^f,r„,lcuraSolis  oL  inRegiis  Musapparens  ^^-'-^'-r'-^^^^^^ 

I-cckf     Jouisquam  ad  eum  adventahat ,  ^«/  non  ali^uo  bono  pot,tus.     Baron.  Qu.d  «-^mlus  V    ht.arn  a 
^-/«-/doleVcentulus  adhuc  uno  die  fubinde  fcpties  cvumenammegenorum   ec  fl.t^tesc^^^^^^^^^^^^^ 
Jnn.ann.  cumque  aliquando  ^s,  nonliberalitas  dehceret,  lachrymas  .n  ft.pem  fud.t.     1  r^^e'  eo  ai.a 
Chr.3'S.   luZaca  benianitatis  fydera.     Omnium  inftar  fit  Ferd.nandus  II.  Pr.nceps  pr^^^er  mo- 
SuZ.  dum  mTniSsfq^^^^^  benefaciendi  ac  donandi  finem  faceret '  J^l^^^^";^^"  ^^l^^^ 

So  ,  munificenti^  cupidiflTmo,  minime  fatisfaftum  credebat.    .F^^^«^  J""^"^,^,'^^^^";. 
^—   SCgra  iftlmumfibi  futurum,  fi  novam  copiofamque  ^""^«^•"^'{l/J^^li"  ^^^^^^^ 
,«^««»«,,,iJr^t,utefl-etpra'manibus,  quantum  aUi  peterent,  quantum  .pfe  optaiet,  dare.    Jtam.^ 

^f"^'''^*  risfii/tijielevamen. 


Philofopliico-Politica.  'Slj 

QU^STIO  Vlll. 

*De  aliis  aqnismedicatis ,  mimralibHS iiapidefcentihus, 

^  aliis  nonnHRis* 

NOonniilla  de  aquis  medicatis  jam  in  prcecedertti  QuccRionee^tplicata  fiint ,  dum  de 
thcrmis  egimus.  Vocantur  vero  niedicatx,  eo  quod  aliqua  medica  vi  pollere  di- 
cantur,  d:quasproptereaMedici  adcurandos  alitjuosmorbosadhiberc  (olent.  De 
his  nonnuIlatSc  paucaduntax.atindicanda  lijnt,majorempartemadMcdicosrejicimus,quo«- 
rum  inftitutio  propria  eft  de  his  agere.     Quare  (it 

Conclufio  prima,  Mineralcs  (Scmedicasdariaquasindubitatumeft.  Sic  interaurife- 
ros  fontes&Bumina  numeraturTagusinHilpania;  inlt.iliaPadus;  inAfiaPandrofusjinBa* 
ftrisOxus;in  AtricaNi!us,Niger,(l' Z.iirus;  in  America  juxca  Potofium  omnes  tiuvii  au- 
reis  fcatent  ramentis  ;  Albis  inGermania;  Htrmus  in  Lydia,  Chryiius  in  Hungaria,  Pari- 
ter  abcere,  quo  abundat,  nomenC/Wwfluvius  fumplit,  ab  ai-gento  Narbonenns  Gallia  flu- 
vius  Argtniens  dicitur. 

Concluiio  fecunda.  Aqua  medicataruamvimh^bet&virtutemabadmixtiscorpurcu^ 
lis.  Hxcautem aquxadmilccntur,  quiaperfodinam  leu  mcralli ,  feu  altcrius  corporis  Ibf- 
filisaquadecurrit;  Humor  enim  (eniim  (ine  lenfu  cavat  !.ipi(.!cm,hoceft,ramentaqUcrdam» 
Icuparticuiascorporisloflilislubducit.  Suntauccr.ea  fofiiliavitriolum,  lal,  alumen,  bitu- 
nien,fulphur,  nitrum  &c.  quibusadde  metaila,  ut  ferrum  ,  ars  ,  plumbUm  ,  argerttum,  au- 
rum,&:c.  Prjeterea  tierietiampoteft,  ucaqua^n.inerasprarervcdx  propri.is  metalH  quali- 
t.itcs  imbibant  (ine  fubftantiieaccellioncquamvis  comniup.iter  hanciccum  dcvehartc,cum 
cx  iplis  aquis  tbllilis  portio  educi  poflit,  licut  aqua  mari  extrada  ,  Soliqueexpolitain  falem 
exeoquitur. 

Conclulio  tertia.  Saporis  opera  prarfertim  qualiras  aquce  medic.ita;cognoIcitur,aqu3t 
enim  acidae  funt  abatramentofutorio,  feu  vitrioIo;acerba'  «S:  aciltringentes  ab  alumine;a- 
marx  a  nitto  :  falfea  iale;acresa  calcitide;  lubpinguesa  (ijlphure;  duiccs  a  pliimbc  &  au- 
ro,  mcdiivero  laporisabargento  «S^  ftanno.  Cognolcuntur  pncteiea  etiam  a  caiore ;  ita  a- 
luminis,  fulphuris,vellapidis  calcariiadmiftiocoloreladteoaquas  inticit^bituliKn  lubnigras, 
aesaerugineasprarbet.  Exterro  rubiginem  contrahunt.  Vitriolatxicbituminotxoblervan- 
tur  etiam  oltadu,  quem  potentillima  mephiti  percellunt.  Prxter  infinuatum  quxft.  prio.» 
ri&aliosmodos,  (equentem  quoquemineralesdignofcendi  aquas  prxlcribitP,  Kirclicnis  in 
mund.  fubt.  I.f.  Icc.  i.c.f.  Sedimentum  mctallicx  aqux  infundatur  in  acecum  generofidl 
tnumatqueacerrimum,  velincrodentem  aliumliquorem  caufticavirtutc  po]lentcm,cujus- 
modi  funt  aqux  torres ,  feu  erodcntcs  Chymicorum,  Infpedta  deinde  aqua ,  fi  lijpra  Icdimcn^ 
tum  obfcrvavcris  concrevilTe  tcrruginem ,  certus  lis ,  medicatas  aquas ferri  mixturam  contine- 
re;  fiver6xruginemcrevi(rcvidcr!s,erit  id  inarrismixcurx  fignumjfi  auruginem,id  aunla- 
tentis  indicium  habcbit,<S:licdercliquis. 

Ex  his  colligi-s,  utetiaminprioriquxft. infinuatum,  quasdamaquasftrartgulare,  utgy* 
j)fatx,quia  fcilicct  arteriarum  meatusobftruunt:quasdamcxIiccare  ulcera  ut  aIuminoIx,a* 
tramentofx,  quiafcilicetadftringunc  meatusillos ,  quibus  humor  in  uiccris  locum  conflue- 
bac ;  quxdam  caiclaciunt,  utlLilphurofx,  multo  cnimconftant  igne  ;  qu3edam  fcnfus  &:c.i- 
put  hebetant,  ut  bituminolx ,  quia  pinguiore  fijcco  meatus  nervorum  obftruunt ;  quxdanl 
incalculum  c^^^ncrclcunt,  utquxmulcaterra  conft..nt;  quxdamveroobftruiSiones  Iienis,je* 
coris;  rcnum  autcrunt,  quia,cum  facilepercolcntur,  iVacorpulcula,  qux  mcatus  obftrue- 
bant,  lecum  afportant.  Sic  <Scaurcaaqua,inquitI\ircherus,corroborat,xncapcCl:us&pul.« 
moncs,  terrcalii-ni  prodcft&  mcl;incholix;plumbca&ft.'.nnc.ajecur  (anat,  &'hvdropen  ic- 
movcc;lapidexlubftantixmifcelIacaIcuIosdcjici:,utexpcriunturTyburisincolx,  quiexflu* 
mineturl-idambibunt,  necinde  ulluscalculo  corripitur,  licct  cadcm  aqua  &  ripas,  <ScIign.i) 
quaqua  ruit,  inlapidcm  vcrtat. 

Q£xres,unde  (it  visillamultarum  aquarUm,  qua  fit,  ut  breviflTmotcmporcinveficarh 
traducancur,  &  loras  cjiciantur,  ac  proindeabundc  pocaii  Iblcnt  tum  ad  veniriculum  rcft- 
ciendum,  tum  ad  obftructiones  discutiendas  \  Refpondct  ad  lioc  quaiitumHonoratusFa» 
bri  liipponcns,  tantum  in  renibus  fieri  percolationcm,  feu  fikrationem  languinis,  hoc  eff, 

D  d  a  tra- 


^12  Meteorologia 

rraduci  fanguinem  exarteriis  emulgentibus  inrenes  •,  indcqueportionem  aqueamperure- 
teres  in  veficam  derivari  •,  aliam  vero  fanguinis  porcionem  in  venasemulgcntes  perpetuo  arte- 
fix  motuintrudi;  itaque  luppofica  liujusmodi  percolatione,  corpufcula  illa,  quaraqua:  me- 
dicatce  infunt,laxant  meatus,  ac  viam  tacilem  humori  faciunt;  imo  fi  quae  prius  obftrudtio 
crat ,  eam  dilcutiunt.  In  rem  prcelencem  mirabile  quid  refert  Sibbaldus  iiis  verbis  :  In  Ho- 
ja  Orcadumlnlulatresaltiflimimontes  funt,  qui  fliblimicatefijamirandanavigantibusater- 
ra  longifIimeadhucdillantibuscurfum,quodiriguntredtaphariqualipra"ftantifIimifpeciem, 
&  vicem  prEebent.  In  ipfo  cacumine  unius  exhifce  tribus  montibus  lic  contiguis  tons  eft 
cx iplb corde  feu fundamento  montis  ortus mirs claritatis,  rarie dulcedinis, liti fedandjE con- 
venientiHTmus&ftupendceadeolevitatis,  ut  (i  quis  potando  integrum  dolium  de  illius  aqua 
inllomachum  trajicere  poffet,  nullacenus  fe  graviorem  inde  eftedum  fenciret,  Verifimilius 
tamcn  eft,  hancaquam  noncamoblevicatemnonaggravare  ftomachum,quamob  virtuten» 
impu]Iivam,quaocyusaquainvefic3m  detruditur,  &fbrasexpellitur,  neoneri  fitbibenti. 

Conclufio  quarta.  Danruretiam  fontes,  qui  immerfa  diverfimodd  commutant.  Te- 
ftantur  hoc  paflim  Hiftorici.  Sic  in  Islandia  haud  long^  ab  ignivomo  monce  Hecla  fons  ema« 
nat ,  qui  immerfas ad f undum  usque  virgas  in  f errum  commutac.  In  Paloef lina  infira  montem 
Carmelum  fcaturit  fbns,  qui  mineraliaqui^visinjedtainvicrum  transfbrmat;  vitrum  autem 
injcftum  in  arenam  reducit ,  ac  convertit.  Arborum  fblia  in  Yo  Provincis  Pequi»  cadentia 
commutanturin  hirundines.  Similiter  inlocumHseniao  fbliadejedtain  nigras  abeunt  avi- 
culas.  In  HyberniEe  Provincia  lUtoma  prope  urbem  Armac  lacus  NUch  didtus  aquam  conti- 
net  hujus  nacuraj ,  uc  fi  baculus  ligneus  usque ad  f lindum  accingens  immiccatur , in  intima par- 
te,  quaflindum  attingit,  convercacur  inferrum,  mediavero  parsaqua:  immerla  lapidelcat; 
reliquavero  extraaquamremaneatlignea,  utifuit.  Denique, nelonginqua&peregrinape- 
tamus, prope Scepufium  HungariiE  urbem  aqua  tam  vchementis  virtutis teftibus oculis  obler- 
vacur,  quKfeiTum,ubi  incanalem  conjedtum,  brevi  cemporc  in  cuprum  convertit.  Ipfe, 
quihxc  fcribo,  immucatas  inde  equorum  foleas  ,  in  probatilTImum  cuprum  non  femel  in 
manibus  habui. 

Quseres:  Num  ergounum  metallum  fein  aliud  convertaty  Refpondeonegativ^,nuIla 
enim  hictransmutatioht,fed  tantum  feparatioopevitrioliindufta.  Ethacrationecuprum 
a  ferroinScepulienlibus  aquis  fepararicredibilc.  Nempe  quia  magnus  tcrrum  interOSc  cu- 
prum  magnetismus  intercedit,  nt,utubicorpufcuIavitriolacaf'erreumquidaquisimmi(tum 
lenferint,  eiltacim  adhsreanc,  porospenecrent,ferrumacredine  (uadiHblvant^&remanen- 
te  ierri  tcoria,  reliquum  in  cuprum  condenlent.  Hinc  fit,  ut  ferro  priori  crufta  quxdam , 
feu  cortex  cupreus  adnafci  foleat,  nempe  excongregatis  corpufculis  sreis  ,  ferreis  interea 
in  rubiginofam  Icobemrefolutis.  ExperientiareihujusedodtusKircherus,quitantumdem 
ferrea:  rubiginisabaqua  vitrioli  exefum  reperit,  quantum  mafTaferri  priuspendebat.  Simi- 
liter  cum  proportione  difcurrendum  de  aliis  fuperius  addudtis  mutationibus.  De  arborum 
foliisveroaviumferacibus,  fitideshiftorijEadhibenda  fit)  fencioeaabaqu£equalicacibusqua- 
fi  fermentata  dispofitionem  quandam  accipereadgenerationem  fimilium  avicularum. 

Conclufio  quinta.  Reperiuntur  pariter  aquae  lapidefcentes ,  &  injedta  quxvis  in  la- 
pidem  convertentes.  SicinGothia  fons  rcperitur,  qui  in  lapidem,  quidquid  immergitur, 
convertic.  Vim  hanc  lapideam  expertus  Fridericus  Imperator  chirothecam  manu  detradtam 
figiilo  apprefTo  notatam  fbnti  jufnt  immergi,  &  ea  ,  qua  immerfa  fuerat,  parte  lapideam 
recepit.  SimiliseftRegnoBarnagafro  prope  wxhtvaAhharach  injedta  quaevispaucarum  ho- 
rarum  fpatio  inlapidofam  duritiem  conveitens.  InBohemiapropdF<«/f;^«^w«w  fiuit  fluvi- 
us,  cui  injedtxpinusbrevitemporelapidefcunt.  PropePcrfiarcivitatemmons  eft,adcujus 
radices  plures  emanant  fcaturigines,  quarum  aquainpellucidumlapidemvitriinftar  incraf^ 
fefcit,  &  induratur.  Propd  Peruvianam  civitatem  GHancavikam  fonscalidus  ebullit,  cujus 
aqua  mox  lapidefcit  ,  a  quibuslibet  etiam  animantibus  pota  ,  eadem  mox  interimit 
ciim  in  ipfis  fimiliter  concrefcat  in  lapidem.  Notillimum  eft ,  in  Scepufienfi  Hun- 
sariae  Comitatu  plures  erumpere  fontes ,  qui  quaqua  gradiuntur ,  in  lapidem  abeunt, 
levem  quidem ,  &  pumicibus  non  difHmilem  ;  qui  ea  quantitace  augetur  ,  ut  ube- 
rem  domus  ardificandi  maccriam  accolis  prsbeat  ,  fe  domos  aqueas  incolere  gla- 
riantibus,  His  adde ,  rivulum  illum  in  Glevelis  ad  locum  didtum  AchignigUum  ,  dc 
quo  fcribit  D.  Sibbaldus  in  pit)drom,  Natur.  Hiftor.  Scotiac  part,  i,  1.  i.  c,  9.    Hic 

iu 


U 


Philofophico-Polirica.  21}; 

itaAgrifolium  inlapidem  fubviridem  mutat,  ut  plciumquc  ex  eo  formas  efficiant  ad  fun- 
dendas  plumbeas  glandcs  (clopetis  inlervientcs  :  tubri  ctiam  iili,  qui  in  a-rc  operantur,  ex 
eodem  conficiant  fuas  formas,&  ollulas  fulbrias,  «Sc  muliercs  quoque  rotunda  liia  ver- 
ticilla,  quibus  fufos  cingunt,  ut  eo  commodius  tila  deducantapenlb. 

Quxres.  Quse  fit  caulacondenfationis  lapidcce.  Rcfpondeo,  condenfationemhanc 
ficri  qbmixturam  oleoforum  cum  fpiritu  falis,  cujus  natura,  uti  &  Irigoris  eit ,  obvia  qux- 
quecondenlare.  llnde  &  in  animantibusexfalenafcunturlapides.  Confirmat  hxcexpe- 
rimentoJoannesFaberinHydrogr.ubifcribit:  li  olcopcrdiltillationem  (al  omniseximatur, 
illud  nec  condenfandum  amplius,  ncc  conglaciandam  ;  quam  rationem  ctiam  atFcrt,  cur. 
(ublimatum  congelari  nequeat. 

Colliges.  Lapidefcereetiam  illasaquas,  qua:  plurimum  gypfi,aut  luti  vifcofi  vehunt> 
facile  enimharum  corpufcula  obviis  injeais  materiis  fefe  agglutinant.  llnde  &:lapidemti- 
biarsobviadabit,nempefilapidemquemcunqueinpollinemreduxeris,  Sc  aqua  fubadomo- 
dicum  falis,  aut  nitri  mifcueris;  huic  quidquid  immerfcE  (eu  pannus  is  lit,  (eu  herba  ,  cor- 
ticelapidco  obdudum  recipiesncnfecus,  acdumlignumcerxlinqu3ta:immcrgitur,  cerci 
crufta  inveftitur.  Pariter  &  illse  aquce  faciles  funt  ad  generationem  lapidis,  quibus  alumi- 
nis  copia  immifcetur.  Nam  li  lapides  aluminolbs  irroratione  Irequenti  maceres ,  donec  in 
calcem  redigantur,  atque  inlcbete  coquas,  lapides  cryftallo  (imilesefficies,tefteKirchero. 

Quxres  ultimo.  An  etiamdenturfontes,IacuSi&fluminaprxfagiismalorummemo- 
rabllcs?  Refpondeo,  tales  omninoabHiftoricis  adduci ,  multa  tamcn  ,  qua;  de  his  fcribun.. 
tur,  cxiftimo  ad  fabulofam  antiquitatem  remittcnda  efie.  Sic  fcribitur,  Althemii  in  ditio- 
ne  civitatis  Ulmenfisfontem  clfe,  quem  famem  appellant,  ci.im  ubcrius  emanat,  famem  6c 
annonce  caritatem  prxnuntiat.  Glanizii  inMifniaScaturigo  quxdam  rivulo  fuoAlbim  in- 
fluit,quJE  (i  aquamvolvit  rubram  inftarfanguinis,  bellum  indicat,  ciim  verbcinerem  efFun- 
dit,pcftem  prxfigit.  In  Helvetia  amnis  elt  incolis  dichis  :  &ic<3icbttMtttt6ba(t)/  qui  an- 
nuatiminAutumnoevanefcit,  invereautemdenu6erumpit,&fluit,  ciim  (erius  morecon. 
fueto  in  Autumno  fluxum  continuat ,  annum  bonum  ac  f ertilem  vcnturum  prcenuntiat ;  cum 
vero  (blitocitus  exarefcit,  damnumin  ti-ugibusa  frigore  futurum  pra:fagit.  In  (alinis  fon- 
tibusBochnx  inPolonia,  cum  audiuntur  latrantescancs,  vel  gallicantantes,veIetiamaIio- 
rum  quorumlibet  animalium  clamores  infortuniumimminenspraenuntiant.  V rop^ rolater. 
rasln  Tolcana  fcaturigo  qua:dam  ad  decem  pedum  altitudinem  aquas  effundity  cum  ultra 
eam  tbnsaccrcfiit,  pluvias,  actempeftates(ignificat;cumver6intraordinariamakitudinem 
exundat,  ferenitatem & ficcitatem tuturam prcemonet.  Plura fimiliaadducipofTent, cx qui- 
buscolliges,quorundam  cffbdluum  exdidtisrationcmafFerripolfe ,  aliquorumverb  minimd, 
undead  tiibulasrejiciendi,quibua&:fequentcs  vel  maxime  adjunge.  MemoratPlinius  lib. 
}(.  cap.2.  deAvnaeOlachas  didto  inBithynia,  cujus  gurgitcperjuri  notantur  pati  velutiflam- 
mam  urentem.  Alexander  abAlex.  lib.f.c.  ifi.mentionemtiicitfbntisAcadini  in  Sicilia,u- 
bitabulcejuramentiveriinnatant,  falli  merguntur,iismorientibusfemper,  qui  talfumjuran- 
tesin  eo  fe  lavant;  concra  auccm  vera  jurantes  nullainpartelxdebantur. 


CoroUartum, 


QVix  dicuntur  de  fonte  Paphlagonix ,  cujus  aqua  vini  more  inebriat,  cert^fieri  poteft, 
ut  ita  fit;  ratioporro  petitur  ab  iis  corputculis,  veladmixti  fucci  particulis  ,  quse  noa 
diflimiles  obftrudtiones  cerebro  communicant  iis  ,  quas  vinum  conciliare  folct.  Si- 
militcrquxdittafuntdeaquis,  oblivionem,  velinfaniam,  vel  vini  tcedium  inducentibus,fi 
vera  funt,rationibusminimedeftituuncur,nempecumillxaquK  noftro  fanguini  comifcean- 
tur&hicper  totum  corpus  difflindatur ;  quid  mirum  ,  fi  organa  tali  modo  ,  vcl  tali  afKciat, 
cxquo  fequitur,  vel  infania,  vel  oblivio,  vel  morsipfa,veI  vini  ta;dium,vcl  fcnfuumhcbe- 
tudo;  hJEcenim  omniatalem  organorum  dispofitionem  defidcrant ,  quam  omnino  tollunc 
ea  corpufcula,  quas  praedictis  aquis  admixta  funt.  Quod  vcrb  circumfcrtur  de  tbn, 
te  apud  Garamantas,  cujusaquje  noftu  calidifHma:  funt,  de  meridie  vero  frigidiUimce, 

Dd}  U- 


2T4  Meteorologla 

fabulam  efle  puto,  idem  cenfeo  de  aliis  fimilibus.  Quod  autem  aliqui  quantumvls  frigidii 
fervere  videantur,  prccedit  ab  halitu,  feuventoerumpente.  Quod  etiam  aliquseaquasiem. 
per  abundent,  &nunquamefHuant,  adeomirumnonelticumveladinftarputeorumfintpa. 
ri  fcilicet  libracumfualcaturigine;  vel  eoquodaquaper  aliosmeatusaffluat,  per  aliosefflu.' 
at.  Nec  difficile  explicacu  elt ,  quomodo  alii  tontcs  cunfta  injedta  ab(brbeant ,  vel  enim 
quod  injicitur  gravius  efl  ipfu  ,  cui  immergitur,  aquu  vel  leviiis  :  G  primum,necefrario  im- 
mergitur  ;  fi  vcro  fecundiim  ,  quod  leve  eft,  rarum  eft,  acproinde  aqua  ea  fiibtilitate  pol- 
let,  qua  faciletotum  corpus  permeet,  atque  penetret ,  fic  charta  aqua  imbuta  immergitur; 
idem  dico  de  ligno,  fbliis,  imo  &deipfis  plumis,  quibus  nihil  tere  leviLiscft;  5cita  in  lacu 
Averno  fblia  fubfident,  quiaprcEfubtiiitateaquaftacimtotumtbliicorpuspcnetrat ;  InAgri- 
gentino  econtra  omnia  fluitant,  &:innatant  propter  denfitatem  aqus,  quce  oritur  ex  admi> 
xto  bicumine. 


CONCLUSIO  POLITICA. 

Exterarum  Regionum  lullrator  fit 

Politicus. 


HAbetSciftteriormundifaciesRegiones  fuasnortminusvifu  ^admiratlonedignas.    H«' 
betcot  urbes,  civitates  &  oppida,  quot  fiibterraneosmeatus,  (pecus,  &:divites  mine- 
ralium  nurnerat  fbrdinas.  SiperegrinariperhasGuriofbnatur*  fcrutatrici  oculo  liceret, 
quam diveseruditionum voraginemensinderediretJ^Quod  riegatum  humanooculo,idmi- 


ne« 


Philofophico-Politica,  21^ 

neralibusmaximo  lucro  conceflum  eft  aquis.  Vix  cnim  natali  maris  fcde  egrclTo  ,  pcr 
iuLccrraneos  (e  clitFundunt  anlracUis,  quantocyuslpin"am  laliugincmutant  indolcm,  liquo- 
re  dulci  liiavem  allbmunt  naturam  ;  ncc  contcntx',  variorum  folliliumvirtutcmimbibunt, 
auri  inlupcr  &  argenti  coi-pulcula  immilccntes  Jacici  fecum  in  lucem  evchunt.  Uc  pcre- 
grinanti  lic  undx'  merito  apponi  pollit :  Dives  abi>ide  redit.  Subtcrranex  peregrinationis 
hic  tiudus  ell  •,  tuum  tibi,  IPolicice,  quem  in  fuperioris  mundi  plaga ,  ab  exterarum  Regio- 
num  circuitu  confcqui  potes  ,  ob  oculos  proponens.  Audi  Liplium  :  Percgriuatio-,  inquit, 
injhumentum  eji  ttfiu  rerum  er  priidentix  accommodatum.  Alius  CLim  alieno  Iblo  ftatim  liomo  Livf.ceni 
induitur.  Puriorfuccus  imbibicurcradudhis  per  varia  &:angulta  cerrarum.  Anacivis  ma-  Alijcell. 
terni  alFeclus  tcccibus  purgacur  animus  per  exteras  terras  pL-regrinus.  Beneficio  commu- 
tationishnjusciflDpatria  villolx  illiusOk  veteris  Tcutonix  Ipecies  ,  quam  alpcris  coloribus 
pinxitT.acicus,  modo  evanuit,  utjamin  le  una  pcrfpicuitaccm  mcncis  Italia',  elegantiam  & 
iacecias  Gallix,  humanicacem,  orisque  decoreniBricannix',  conllanciam  <5c  gravitaccm  Ibe- 
riac,  moribus  exprimat  Germaniam.  Ex  peregrinationibus  ncmpe  (Audor  eft  Francifcus  Ptttr.l.jt 
Patiicius)  multaaudiuntur,  mulca  edifcuntur,  mulcaqucoculis  ccrnuntur;  qux  nulla  dilci-  de  regn»^ 
na,  nulloqueDodore  unquam  pcnlilcipoflbnt.  Objicitlcilicct  illaurbiummuenia&Caftcl- 
lorumpropugnacula,  utdemunitione,  fortitudine,litu&aditu  edoceat,variarumgencium 
indolem  explorandi  {acitcopiam,uc  dee3rumnatura,genio&moribusinformet;  addivcr- 
lasReipubl. Curiasjanuamapcrit,ut,quibus  tiorcantIcgibus,confcrvenrurinfticucis,regan- 
turconliIjis,quaprudencia,induftria&:a:quit3teadminiltreturjuftitiapcnitiusproponat;  de- 
niqueadPrincipumauIas&palatiafternit  aditum,utquibusrcgiacapita  coronari  deceat  vir- 
tutibus ,  qui  imperandi  cl.ircre  lorma  ,  quam  leveritacem  clcmentia:  innixam  crga  fubditos 
adhibere  convcniac,  optimeinftituat.  Longanempe  via  pcr  prxcepta  cft,brcvis  perexem- 
pla;  Hilloricorumannalcs  pervolvcrePoliticorumaxiomucamcmoria:  mandare,  Ipeculati- 
vc  cruditum  Laciunt ,  non  pradtice  prudcntem.  Iplis  oculis  ccrnere ,  qux  narrant  libri, 
hauriieauribus,  qux  explanantCodices,  (Scexperiri  ufu,  quxTheoriadocct, deveritateob- 
jecti  dubitare  non  linit.  Educari  incerlyccca  poccruntDoctorcsPatria',  xgrepopuli  rcdto- 
res,  Hominum  mores,  regnorum  conluetudines,  auiarum  ftatuta  non  domi, ledforisad- 
dilluntur.  Inde  d:ipfcSirachidespoftquani  ea,  quxad  lapicntiam  (S:moderationemcom- 
parandam  pertinent,  delcriplit,  pcregrinationem  non  inpoftrcmis  adjungic :  I»  termm-,  in- 
(\uk-,alienigenarumge>iti»mpertransibif,boKacni!7}  &  r,iala  tn  omnihus  te>7tabit,  Nihil  mortalium  BccUf.e, 
undcquaque  perledum,  etiamaltevius  nontantum  virtutc,  led  &vitio  fuumperegrinusla-  ^/. 
picnsemendat ;  llbi  enimmagis,  quam  inalienis  tcrris  alicno  bonoocma!olapereaddilcet, 
Domcfticos  incerparictesmens  delidiofaobduciturrubigine,novarumrcrumvarietate,ve- 
Jut  opcima  fapiencij:  cote,  acuitur  ingcnium.  Nec  cuni  Phrygibus  Icro  nimis  fapiet ,  cui 
multipiexlapientiadatintellectum.  Noftilllyflem  Grxcorum  liipientiinmum  fliifle,  unde 
divinum  hunc  fapientixadfe  attraxit  fuccum,  nilimineraliumaquarummorcinomnester- 
rarum anfrachis  I(;lcinlinuando ,  genciumque  mores &:  ftatuta  obfervando.  Intcftem Ho- 
mcrum  voco,quiadiuturna,  longinquaquepercgrinatione  fortiflimo  bclii Duci Panegyviil 
concinnac,  librumque  fuurfttalibusHoraciointerprete  orditur. 

Dic  mihi  mufa  vinim  capt£  pofi  tempora  Troja,  Horat. 

Oui  ))iores  bominum ,  multorum  vidit  &"  urbes.  ^''  ^^"* 

Trnjana  quidem  deccnnalis  belli  expeditio  ,  tantaque  rcrumvarietas&fortunoc  vkiftitu- 
do  multumLllylfcm  lifcere  cxpcrtem,  amplius  tamcnmaris,  terrxque  crrorcscdocucrc,  fi 
CallTodorofides  elt:  Jnterdnm  expcditi  ait  hic  ,  patr/am  negligere.,  iitfipie»tiamcj!tispo//itacqnircrc:  ... 
UhJjls/thacMS  niji  hoc  fccijTct-,  in  laribns  propriis  forJ.O!  latnijjet.  Nobilcs  tcncrxque  arborum  ftir-  '  •^*^^» 
pes  ut  floremiScfiuctumgcmincnt,  in  alienum  lolum  translcruntur  ad  tempus ;  6c  nobilcs 
mentes  ad  domcfticos  duntaxat  lares  adllringcnuis  :  Ignorantium  is  fiiflus  ell ,  quo  extera 
defpiciunt,  quorum  pcrici  lua  nonnunquam  contemncrcnt.  NunquidLycurgus  iniEgy.. 
ptiim  &GrxciamprotcCtus  ,  (Scjura  didicit.  NunquidPyth.igoras  adlegcs  6c  littcras  cbg- 
nofccndascum  Perfarum  Magis  vixit,  atqucindeSpartamcontenditr  Non  omniaeidemRe- 
gioniDiidedere.  Llt  enim  non  omnis  fert  omnia  tcllus,  licnon  quxvis  Rcgio  collcdim 
eosmorum&fcicntiarum  Magiflroscontinet,  quifparliminpluribuscelebrancur.  Demumi 
li  non  aliud,fatishoccommodicrrorcsitincrum  adterrent,  quod  tciie  Aienantiro  miuleratio' 
rtm  peregrinatio  doecM.     Non  audiendusproiiide  vate»:  Jlfendnd. 

Fehx, 


2l6  Meteorologia 

Laertlr.  Felix ,  qtii  fropriis  ^vtim  transegit  m  agriSf 

in  Anhi.  Jffa  domits  piertm ,  qna  viclet ,  ipjafenem. 

Uo,  Annon  enim  lelixAlexander  Macedo,  qui  giorian  ioiitus  ,  fe  plura  oculis  per  maxi- 

Patr 't  l   "^^™  ox\)\s partem luitrafre  &  addidicifie ,  qu£c  ad  optimam  Regis  dilciplinam  pertinent,  quam 

,    y  quce  aliiReges,  unquam  velanimo,  vel  cogitatione  attingere  potuiflent?  Annon  felix  Se- 

*"'  Ibflris  omnium/Egyptiorum  Regum  cxcellentiflimus,  qui  Arabiam,  Lybiam,  Aethiopiam, 

&  univer[amlndiam  adOceanum  usque  peragravit,  inScythiam  tandemponeTanaimfiu- 

•  vium  colonias  deduxitatque  obelifcos  erexit  in  perpetuum  peregrinationisILiEe  monumen- 

c  A //     ^"'"*     ■'^"■^^"  felixMithridatesRexPonti,  quiperegrinandi  ftudio  idaflecutus  eft,  utdua- 

*'"•  bus  viginti  diverfis  nationibus,  quibus  imperabat,  lua  cuique  lingua  jus  dicere  Iblitus  fue- 

rityScdutvetera  ommittam  ,  quidCaroloV.  Imperatore  felicius  ^  Et  nunquid  hiciter  no- 

vies  f ecit  in Germaniam,  lexies in  Hifpaniam, in  Italiam  fepties, in Belgium  decies,  in  Galliam 

quater,  in  Angliam atque  etiamAtricam  lemel  atque  iterum,poftremo  mare  mediterrane- 

um  ofties  ,  Oceanum  vcrbtertiumenavigavit,titnempe,Trajaniexemplo/»cim^f«f/«»?,^f- 

Ztmcar.  gionumjiiiis  1  opportunitates  locorum  nofceret-,  &  velocijfimi  jyderis  more  omnia  invifire  ,   omnium  preces 

fnvitaCa-audire&unde^ua^ue  vocatumftatimvelut  Ntimen adejfe  & a_^J}ere  pojfet,      Itaque  merito  hifelicifll- 

roli,       mi,quific  ufu  rerum  &experientiafac1:i  principes  prudentiflimi,     Semper  enim  prudentiorest 

^lin,         Ut  loquitur  Cafliodorus  ,  /'///  habiti Junt ■,  cjui  mttltorum  hominum  converfationibus  probantttr  eruditi, 

Ita  &  tu  peregrinare  Politice  j  &  fapientia ,  prudentia ,  morum  cultura  dives  abinde  redi- 
Cajiod.    bis. 
fip.3S>rar, 


DISSERTATIO  X. 

De  terraemota- 

IpGimus  de  Meteoris  aqueis ,  reliquum  eft ,  ut  etiam  de  terreisimpreiTioni- 
•*-^busacprimumdeTerrce  motu  dilTeramus.  Meteorum  hoc  horrore  ple- 
num  &terrificLimNatur«  fubridentisrpe<B:aculum  eft.  Qujdenim  cuiquefa- 
tis  tutum  videri  poteft,  fi  mundusipfe  concutitur  ?  fi  quodunum  iramobile 
eft&fixum,utcuncla  in  fe  contentafuftineat,fiuftuat,  &quodpropriumha- 
betterra,  perdidit  ftare.  De  hac  igitur  fubterranea  concullione  inquiremus 
primum  quid  fit,  qu^  ejus  caufa.  Secundo  qusB  fint  ejus fpecies  (Scprasfagia. 
Tertio  de  efFedibus  terra;  motuum.  Quarto  demum  de  fono,  loco,  tempore, 
magnitudine  ac  duratione  terrae  motus. 


au 


iESTIO  I. 

Quid  ftt  terrx  motus  3  ^  qpkc  ejus  caufa, 

^^^^^Onclufio  prima.  Terne  motus  aGrscisiracr/Mi^diftus^eft  commotio  quxdam 
i^  terrce  fa^a,inaliqua  fui  parte,  dum  nempe  diverfi  ejus  traftus  validis  motibus 
^:;-'^  fiiccutiuntur.  Hanc  dariapud  omnes  in  confefTo  eft  ;  &:  fiquis  eft  ,  qui  ne- 
"j^vC^W^/lget,  perpetuo  fbmno  dignus  cenfendus.  Dicitur  verb  in  aliqua  fui  parte ;  e- 
e^is^:ry<si2i^quidem  totusterrx  globus  fimul  non  movetur,  quantam  enim  vim  irapulfuS 
vei  impetus  tantse  molis  motio  defideraret  ?  fed  tantum  varii  terrae  tradus  &'  plaga;  mo- 
do  ampliores  ,  modo  minores ,  quod  cert^  innumeris  experimentis  comprobatur.  Ita- 
que  de  re,  quod  fit,  plusquam  certum  eft,  in  aflTgnanda  vero  hujus  caufa  major  difficultas 
oritur ,  quK  in  varias  opiniones  diftraxit  Philofophos.  Democrito  enim  vifum  eft ,  cum 
aqua  pluvice  terram fubit,  &  ejus  cavernis  capi  non  poteft,  vi  repullam  terrEemotum  facere. 
Explodendaautem  efth£ec  opinio  proptereaquodnullafitratio,  curiile  aquxfluxus  tamve- 
hemensfit,  utrerramtantis  motibus  quaffare  valeat.  ThalesMilefius  inhac  fententia  eft, 
terram  quafi  navigium  aquis  innatare  &c  tremere,  cum  procellis  huc  illucquejadtetur , vel  un- 
damex aliquaparte  recipiat,  perquaminclinaturinlatus.  Sedhasc  fententiaphilofophiam 
non  okt,quia  palam  eftterramaoninnatareaquis,cuiiigraviorntmundiqueeentrumoccu*. 

pet, 


Philofophico-Poiitica.  217 

pet.  Alii,  quivolunt,terram  cn'eingen.squoddamanimai,motumautemejusefreveluti{e- 
brim  incerprcrantur;  fcd  dogma  horum,  qui  terrie  vitam  trilniunt,  jam  pridcm  emortuum 
eft,  A:  ^  Philofopliorum  lcholis ejedtum.  Anaximenes Milclius docet,  tcnam  iplani  lui  mo- 
tuscaulam  efTc,  ciimintra  fcexela&labefadtatapricccpsvolvitur,  Nonvidcturquidem  ne- 
gandum,contremi('cerealiquandotcrram,li  intra  iplamingcns  aliqua  molcs  pr,Kcipiti  ruina 
devolvaturiverumnonhxcduntaxattcrrxmotuumcaufa,  uttiillbcrcdebatAnaximenes.Bo- 
dinusdemumlbmniavit,  terram  icaCuccutia  malis  gcniis;  ("cdnequehicaudicndus,quicun- 
ctaferdNaturxoperaGeniis  tribuit,hacunarolarationcdudus,  quod  nulia  alia  certa  caufa 
allignari  poKit.     Q^Liare  lit 

'  Conckilio  lccunda.  Certum  vidctur,ut  Ariflotcles  docet,commotioncm  terro!  ficri 
abhalitu  leu  fpiritu  tcrra:  vilccribus  inclulb,  6c  toras  exire  conjcndente.  Ratio  cll ,  quia  ti 
mulrushujusmodilpiritusinterrx  vilceribus  litclaurus,illcfine  dubioquKretexitum,  quem 
non  poteric  invcnirc  linc  ingcnti  terra;  agitationc;  rcdmultusfinedubio  halitus  terrie  vilcc- 
ribus  efl inclufus ;  terra  enim caletit  tum a Solc ,  tum  ab ignibus lubterrancis ,  unde caulari po- 
tcflmotustcrra;abhujusmodi  Ipiritibusinclufis.  Ne  quisveroingredibiie  putet  a  fpiritu  a- 
deo  tcnuiiS:  jevicorpore  tamvafla  terra:  pondera  agitari,admonet  Ariftoteles  ,  miram  elfc 
vim  Ipiritus, ut videre licct  cum  in  aerc,  tum  animantium  corporibus ; in acre  quia compertum 
clt,  vcntum  concitatum  faxa  ingentia  ab  uno  locoad  alium  geftare,arbufta,  f)'lvasqueconvel. 
lcrc ,  6c  tota  ccditicia ,  turresque  maximas  dejicere.  In  animantibus ;  quia  incitatione  fpiricu- 
iim,  quiinftrumencalijnc,unusintcrduma;grotusea(hcit,qux'  amultisrobuftis  prceltari  noa 
poflunt,  ut  cum  phreneli  laborans  vincula  manibus  frangit,  qux  mulci  frangere  nequivifrenr. 
Ifndeexcmpio  vitalium,animaliumqucfLinctioaumliquet,  cadem  ratione  terra:  mf'tus  ficri 
intcrr3,quatremoresinanimantibus;  licucenim  hicoriuntur.quoniamflatus  incluli&:  exi- 
lum  quxrentes  membra  commovent ;  ita  flatus  terrx  cavitaribus  incluli  eam  tremorc  atticiunt. 

Idem  comprobatPhilofophus  (ccundo,  argumentodeCumpio  tum  li  tcmporibus,  qui- 
busfluunt;tum  .i  locis,  ubi  cxcitantur.  Atemporibus,  quiaterrxmotus  omnibusquidem 
temporibusannirieripoirunt :  atcamen  ficutvencimagisveretScautumno  rcgnant,quam  ali- 
jsanni  temporibus,icacodcmccmporefrequcncius,quamxitatc&:hyemeterrxmotustiunt) 
hiscnimtemporibusmajor  exhalationumcopiagignitur,<Scin  finuterrx  includitur,ut  ex  di- 
cendis  patebit.  A  locis  etiam ,  quia  ct(i  ubique  tcrrarum  concitari  poflit  terrx  motus,  in  locis 
tamen  mollibus,  iijngofis,  cavernolis,  qux  proinde  magnam  concipiunt  exhaiationum  co- 
piam,&equibusflatuumerupcionestiunt,  frequentiorfit. 

Confirmacur  cxmugicuumanimadveriione,  quiterrxraotumcomitatur:  cum  enimo- 
mnislbnusexacris  collilionc  rc(ultct,cx  fpiritus  intus  incluii  rcpcrcufTu  &.  conflidtationC) 
tam  tcrrx  motus ,  quam  Ibnus  n jfci  conflat. 

Conclulio  tertia:  Igncs  etiam  (libterranei  terrxmotuum  caufa  cfTepoflunt^idqueduo- 
busmodis:  primb,  quatcnusfuicalorisvivclaquamfubterraneamrarefaciunc,uc  majori  nilLi 
&  impecufefeexpedireab  iisanguftiisconctur;  quodcum  aliquandorepecicoinfultufiacin- 
dc  fanctcrrxmotusficripotcft.  Hincnovaquandoquefluminaoriuntur.  Vclexipfa  aqua 
aliovefuccohalicumcducunt,quiincavernis  probcobdructiscomprcfTus^tandcm  carcerem 
disrumpat,  utiacrrarclaftus&compreirus  cralTillimacciam  vafaconfiingit:  Sccundo  ,  qua- 
tenusnovamatcriaignemconcipit,majoresquenucritflammarumglobos,feu  vortices,inde 
enimmaximavisO$v:impetus;Analogiamhabesiatormentis,(S:  fubtcrraaeis  cuniculis  ;  Hinc 
montcs&ignivoma  locamaximcobnoxia  funtcremoribus,utSiciIia,  Lipara,Cumpania,»Sc 
locanaturalibuschcrmistepentia,  ncmpe  (ub  illo  terrx  tractu  ;  magna  vis  flammx  acccn(x» 
cumtamcitopertotmxandros,&:anguftosmeatus  ad  prxparatum,  apertumquc  fpiraculum 
pcrvcnircnonpolITc;  quidmirum,fitcrram  valideconcutiat;  fic  tormentum  bcllicumvche- 
mentcrconcutitur, dumexploditur.  Patuithoc  maxime  in  conflagrationc  illa  famofillima 
Vefu vii  liibTito , qux fatalis  Plinio  fuit ;  & in  illo  incendio anni  165;,  quo  nullum  unquam  for- 
taffemajus,  autluncftiusfenfitCampaaia;  prxccllitilludterrx  motusingeas  feptcm  dicrum 
venturx  cladisprxnuntius. 

Conclulio quarta.  Ventus aliquando aon  parum  etiam  confcrtad  tcrrx  motum.  Ra« 
tioeft,  quiaexhalationesvcntolxfubirc  pofluntlacile  tcrrxvcnas;recidunt  cnim  intcrram» 
«Scmcatibus  ejus  grandioribus  (xpius  lcinfundunt,  &:  (ic  latciaterrx  quatiunt.  SecundO) 
poteit  hic  in  prolundioribus  mcatibus  ignibus  (iibtcrrancis al  flari ,  eisdcmquc  magis  ac  magis 
accendi;  undcvclhalitusmajorcopiain(i.iperioicmcavcrnamexaquafcilicctcalidaa(cenuit) 
indemajorvisrarcIadionis,&coiriprc(lionib,ac  dcniquc  tcrrx  motus;  vcl  plus  materix  ac- 
cen(x  in  flammam  abit,  qux  anguftiarum  irapaticns,  dum  crumpcrc  nititur,  (uos  carccrcs  fuc» 
cutit.  Hinc  Ariftoteles  vult,  illum  tcrrx  motum ,  quo  Hclice  &  Buris ,  dux  iu  Peloponncio 
civitat«s,ablbrptxfuiit,  aBorcacxi^itatum  fliilic. 

Ec  Ex 


2i8  Meteorologia 

Ex  his  conigespnmcteiTCEmotLimfieripone  per  exhalationes  inclufas  tnm  accenfas, 
<]uando  nempefpiritus  nitrifulphuris  &bituminisadunanturinmagnacopia,  &:velpermo- 
tum,  velper  attricionem,  vel  per  ignes  (ijbterraneos,  aut  etiamper  antiperiftafim  accendun- 
tur,  &peraccenfiqnem  rarefiunt,  utlibereexlpirarenonpoflint;  tumetiamperhalitusnon 
■accenfos,  (edad  modum  ventorum  duntaxat  concitatos  ,  nam  ficut  fpiritus,  ciim  in  aere 
concitantur,  moventil!umvehementi{Iimc(5:  cau(antventos,cumfintinaqua,commovenC 
aquas,  &cau(anttempeflates;  fic  cum  ferpunt  perterrsvifcera,  concutiunt  terram. 

Coliiges  (ecundo:  Ad  accenfionem  haiituumnonrequirifemper  igiics  iubterraneos, 
nec  enim  fub  omni terrx trafitu  hi ardent,  unde eo feremodo 6c fub terra accendi  pofiLmt,quo 
in  aeie.  Hinc  (ubtcrranea  flilgura,  iuhniru,  tonitrua  &.c.  quomodovero  accendantur  in 
aere,  condat  ex  didis. 

Colliges  tertio:  Solem  etiam ,  ut  obfervat  Honoratus  Fabri ,  aliquomodo  concurrere 
ad  tciTCE  motum,  non  quidemquatenusprxdidos  halitus,  quiin  teme  cavernis  coguntur, 
educat;  hoc  enim  fieri  non  poteft,  ci.im  cam  alte  tjus  radii  non  penetrent,  fed  quatenus  vi 
.Solise  terreflri  globo  educH  concrelcuni,  deindeimbres,nivcs&aliamixca  imperfecta^qutE 
■terram  diluunc ,  ac  fubigunt ,  &c  tandcm  percoiantur  in  longiflTmis ,  &  finuofillTmis  meati- 
,bus ;  cujus  pcrcolationis  opera,  tum  mulca;  ignis  particulcc  colliguntur ,  unde  novus  calor, 
xum  materia  prxparatur,  qux  deinde  in  halitum  tacile  infiammabilem  abit,  qualem  terrK 
iTiotus  defiderat. 

Colliges  quarto  :  non  quascunque  exhalationes  ad  terra:motum  fufficere,  non  cnim 
quoties  in  cerra  funt  exhalationes  ,  terra  concutitur ;  fed  quando  illa^  ita  copiola:  iijnf ,  ut 
•continere  iliasterra  nequeat  invenis,ubi  clauia;  funt,(edampliorem  exiguncIocum,quod 
.fit ,  quando  vel  magis  terra  conftipatur ,  vel  rarefit  exhalatio ,  vel  fubito  copiofa generatur. 

Coliigesdemumquinco:  Terra;motum  per  cauiaslic  definiri  pofie,  quodfit  ccncuflTo 
iterra:  cauiata  alpiritibus  interclufisj  vel  per  atainoncm  aut ignes  fubterraneos  accenlis  vd 
concitiitis  ad  modum  venti* 


CONCLUSIO  POLITICA. 

Nimium  ftringendo  dillblvuntur  Leges. 

Nventumcocleflis  prudcnticeLex  cfl:,  tlillicidium  divina:  fapientia;,  oculuspublici  flatus, 
communis  mensReip.compagocivium,  tundamcncumlibercatis,  nervus  politici  corpo- 
ris,  anima  urbium,  dcil  Pindaro  credimus  ,  Regina  omnium  morcalium,  immortalium- 
que,  qua:  vivendi  regulam  impcnit,  licentiam conlhingit.  Sine  lege,  d:  Rege  vivere,  efl 
damnofiliimum  progrege.  Remcdium  omnium  malorum  lex  eft,  natura;  emendatio,  in- 
a;qualiuma"quamentum.  Atutnihil  tamutileinhumanis,  quod  modus  noncommendet: 
ita  legum  exceffus  eft  fervandorum  dete£lus.  Prohibere  omnia,  imperare  cuncla,  ncgare 
fmgula,jugum  eft  omnibusimpar.  Ipfefanguisvica;dos,&necefiaria3ninrx'  fupeliex,ex- 
creicendo  cxtinguit,  abundantia  fubmergit.  Natare  debet  cor  inlanguine ,  non  liudua. 
re.  Ita  legum  mukicudo,  ut  pondus  opprimitRempublicam.  Prciui  nimiumnaturatan- 
dem  vires  colligit,  ut  per  vim  elu£i:etur.  Clauia  montium repagulisaura  cum  impecupro- 
rumpit.  Qua  dataporta  perfringitlatera,  6c  quamantealentenondabaturexpirare,  cjedis» 
in  liberiorem  aerem  ftriftioribus  cataraftis  graviore  damno  erumpit.  Vincula  hominutri 
leges (unt  & pefluli libertatis, fi nimium faingunt,  bonum publicum infringunt,  Avida enim 
libcrtacis  conditio  noftra  irritaturin  vetita;  irritnntur  leges,  qucemultiplicantur.  Q£andani 
libendi  pruriginem  movetprohibitio;  arcerieft  illecebra  agendi.  Nam: 

NitimHY  in  vctimm-,  (empeyaipimusg^  negata.. 

MalcE  funt  Respubliccc  ,  quce  legibus  quotidie  curaniur  :  non  valent  bcnS,  ut  corpora  qiijc 
pharmacis continuo  egent.  Non  cumulo  leges  valcnt,  (ed ufu.  Paucxleges  func  vitiE  car- 
dines:  multa  claudunt,&populum  continent,  fi  funttolerabilcs.  Allidue  folicitansiatera 
calcarprarcipitem  agit  fonipedem  :  conftiiftum  fiipra  quam  par  eft  froenum  ,  facic  iegniter 
ftare:  moderataplacent.  llt  (ine  Icge  juccntrcspublicx,  ita  ultramodumcompulfijsadle- 
gem  populus,  contemnit  tandem,  quia  (ervare  defperar.  Platonem  accipe  :  Hhimults.lt' 
ges-,  ibi  jS-  lites^  morescjH-e  imfrobi,  rhiod  Navarcho  cynofura  ,  Dioptra  Geometra:,  a- 
muflls  architcdo  ,  pondera  horologio  ,  hoc  civibus  funt  leges.  At  fi  vel  Camelo 
•  -^       ,  ulcra 


philofophico-Politica. 


219 

ultra  vires  onera  adjicias  ,  ftabit  immotus  :  &  lub  exceHb  ponderis  mula  fternetui-,  autex- 
lex  calcitrabit  Statutorum  &Canonum  turba  turbat  populum  ;  ut,  cum  ad  conllnngen- 
damlibertatem  fmt  inventa,  inlicentiameffijndantur.  Amalthxs  cornu  moderatam  iuble- 


6+. 


yr.  .<V- 


gegubernationemHippodamus  dixit :  nihilenim  nonboni  bonse  inftitutioni  inefl.  Quod-  l.lf.  de  fe- 
li  nimium  gravet ,  dorfum  infringit.       NequeSulidx  boves  penfum  laboris  zugGXWO-  Ikftate. 
luerunt ,  ccntum  quot  diebus  cados  aqujE  exantlare  fufficit :  nec  unum  fupra  centum.  S\  ^.Uar.ns 
numerum  cxcedis ,  &  modum  non  fervas  fcrvabitur  nihil  :  nam  non  vult  aggredi  pondo,  l.j.d' t- 
cui  pondustotum  ultra  vires  eft.     Aurea  populusfufpiratfecula,non  ferrea  :  aureaeftmo-  mmal,c,it 
.  dcr.itio  oncrum,  hxc  xneam  faciet  hoftibusRempublic.     ItaTalusccneus  di(5tuscft;quod 
utilidTmis  validinimisque  legibus  Cretenfes  gubernabat  :  quas,  quia  necgraves,  nec  in- 
utiles,  libenter  fufceprsre,  &:velutmetallum  pro Legislatorc  ftetere.     Quae  (liisLcsbiisfan- 
citaMacar  tulit ,  (anflie  fervarunt :  Leonem  appellavit  legem,  nam  eoslic  firmavit ,  ut  ce- 
dercntnuili.     f^icunquetuisonerainjungis,  viribusaccommoda.     Minosimitanduscft, 
annis  novcmGnoflio  delituit  antro,  legem  lerendarumrationemaPatreJoveedodtus.  Le- 
gislacores  omncs,  boniquepublici  modcratores,  DeidifcipulosGalenusdixit,quippeaDeo 
doclos  cumrationegubcrnare.     Pompilius  habitusDeceiEgericefcholaris,  Solon  Minervx, 
Charon  Saturni,  Lycurgus  ApoUinis,  Zoroafter  Horomasdis,  Trisraegiftus  Mercurii,  Za- 
molxisVeftx.     Imo  &  Dii  dicebantur  moderatorum  onerumfabri.     Charondas  &Zaleu- 
cus,  Timaratus  &The2ECetus,  Helicam  &  Ariftocrates,  Pithius  &;Zamolxis ,  nec  nimium 
molles ,  necfupra  modum  graves  moderatores  divinitate  illuxcrunt.     Dii  non  ultra  impo- 
nunt ,  quum  vires  ferant :  nam  volunt  fervari ,  qux  volunt mandari. 


Ee2 


QU^- 


220  Metcorologia 

QUtESTIO  II. 

Qu^  fmt  tememotus  fpecies ,  eJHsque  prafagia. 

COnclufio  prima.  Duas  rpeciesterrxM-notusenumeratAriftoteles.  Unaeftrpo/V^-» 
tremor,  lic  dictus,  quoniam  ea  ,  qus  tremunt  modo  in  hanc  modo  in  illam  partem 
vibrantur.  Altera  eft  a-^poy/uoi  Pulfus^  quando  terra  veluti  intumefcens  aftlirgit, 
quia  ventus  ex  infero  refta  afcendere  contendit  &:  fbrnice  cavernx  puKiit.  Appellaturve- 
ro  />«///«  propter  (imilitudinem  pulfus  aiteriarum  in  animalibus  ,  qui  ex  alto  ,  (eu  protundo 
fubit,  &  arteriaminfublime  toliit.  Exhis  tremoradeonoxiusnon  eft,qu6d  eum  taciatvis 
venti  in  partes  diftracla.  Nec  periculo  conftat  pulfus,  quoniam  parum  attollitur  terra ,  & 
mox  remitcitur  ;  periculofiftimus  verd  eft  ;  quando  in  hiatum  fepandit,  tum  propter  ma- 
gnum  venti  impetum,  tum  quia  in  unam  partem  procumbens  ita  terram  impellit ,  uc  luat 
&:  fubvertatur. 

Has  duas  terrcemotus  fpecies  Seneca  1.6.  quxft.c.zi.ex  Poflidoniifententia  paulo  ali- 
ter  enumerac&propterea  terciamadjungit  his  verbis  :  duo  genera  funt,  ut  PolTidonio  p!a- 
cet,  quibus  movetur  terra,  utrique  nomen  eft  proprium  ,  altera  fuccuftlo  eft,  cum  terra 
quatitur,  &  (urdim  acdeorfum  movetur.  AlteraincIinatio,qu£E  inlateranutat  navigiimo- 
re,  Ego  tertium  illud  exiftimo,  quod  novo  vocabulo  fignatum  eft,  Non  enim  finc  cau- 
fa  tremorem  tCTtE  dixere  majores,qui  tremor  utrique  diftimilis  eft,  tum  inclmationi  tum 
fucculTioni ,  nam  nec  fuccutiuntur  omnia,  nec  inclinantur,  fed  vibrantur.  Audtor  vero 
libellidc  mundo  ad  Alexandrum,quiAriftoteli  tribuitur,  feptem  (pecies  recenlet,  quarum 
tamen  qua:d;im  ad accidentia terrxmotus ref erri  poflUnt.  llna eft eorum  terrse  motuum,  qui 
adangulosncutos  in  obliquum  quatiuntur  gTr^^^AoT)!?  dicitur.  Altera  nominatur, 'ipocVn^ 
idem  ebulliens  ,  effervefccns,  quo  terra  confringitur ,  <Sc  furfum  &  deorfum  redtis  angulis 
fucciditur.  Tertia  eft  "XfLcr/ucLricLg  cum  fit  terrjE  hiatus ,  d:  amplam  voraginem  retinec, 
Quarta  p  >'Kr"?  ,  qui  vi  eruptione  fafta  rimas  apertit.  QH-inta  e(t  o.q''^?  impulfbrius  ,  qui 
tcrrx  motus  untl agitatione fubvertit.  Sexta;7rotA/'^cf,T;a,;,ideft,tremuIus,quiaeflicitter. 
xx  motum  tremori  non  diffimilem.  S^ptima^uoTiat.^,  mugiens  dicitur,  quia  cum  mugi-. 
tu  &c  fonitu  terram  quatit.  Ex  quibus  vides  ,  quod  quidam  efteftus  potius  vel  accidentia,  ' 
quam  fpecics  fintterrse  motus.     ItaqueAriftotelisvelSeneca?  divifio  recincnda  eft.  ' 

Addit  vero  idem  Philolbphus,  terram  moveri  in  latum  (requendus  ,  quam  fecundum 
profunditatem,  hoc  eft  ,  furfum  &:  deorfum.  Rationem  afl^ert,  quia  exhalatio  &:  Ipiritus, 
qui  caufa  eft  terrcemotus  multomagis  protenditurfecundum  latitudinem,  quam  lecundum 
proiunditatem. 

Obfervatum  etiam  eft ,  ut  referunt  Fromondus  &:  Cabeus  in  text.  46.  quEeft.  i.  terram 
cum  concutitur  lateraliter  moveri,  velaboriente  inoccidentem,ve]afeptentrioneadmeri- 
diem.  Rationem  optimam  affertCabeus,  quiavenxterrarum  excurrunt  plerumque  apolo 
ad  polum,  &:aliquando  aboriente  inoccidentem,  ut  conftatpluribus  experientiis.  Etra- 
tio  poteftefte,  quiaterra  coagmentatur,  perordinem  adaxem,  cumalcereturacoelo,  quod 
circaaxem  rotatur.  Cum  ergo  vens  tcrrarumprotendancurvelab  oriente  in  occidentem, 
vel  a  feptentrione ad  meridiem ,  etiam  exhalationes  ciim  per venas  difFunduntur,  protendun- 
tur  eodem  pafto,  atqueadeo  ciim  terram  concutiunt,concutiunt  illamvelaborienteinoc- 
cidentem,  vela  feptrioneinmeridiem. 

Conclufio  fccunda.  Plurimafuntfigna,  quxftiturumprcenuntiantterr^motum.  Pri* 
mum  eft,  magna  <5c  intempcftiva  at ris  tranquillitas,  quia  totaventorummateriavelexterra 
nondum  cgrefia  eft ,  vel  in  terra:  profundum  fe  rccepit ,  &  intra  vifcera  illius  ferpit.,  Refer-; 
tur  a  Seneca  lib.  6.  natur.  qucift.  c.  12.  ante  terrjemotum  ,  qui  tempore  Neronis  concu(iit 
Campaniam,  multis  diebus  ferenitatem  fuifTe.  Secundum  eft,fiaerfoIitoeftfirigidior,ori- 
turenim  hocfrigus  ex  eo,  quod  exhalatio,  quee  fua  natura  eft  calida  ,  ferpat  per  venas  ter- 
rx,  atque  adeo  aer  deftitutus  calidis  exhalationibus  intempeftivd  frigefit,  a  qua  fiigiditate 
etiam  terra  amplius  conftringitur,  nevapores  erumpant.  Tertium  eft  nubecula  tenuis,  &c 
inmodum  linesredtce  oblonga&alba,  caqueaut  interdiu  ,  autmaxime  poftSoIis  occafum 
fereno  coelo  apparet,  Ratio  eft,  cijmcoelum  ventis  &  vaporibus,  qui  iLinCnubis  materia, 
vacet,  nubecula  admodum  redta ,  tenuisque  relinquitur,  proindeque  omnia  tranquilla  effe 
indicat,  cuncto  intra  terram  halitu,  flatuquecohibito.  Advercetamen  enumeratatria  Iigna 
non  femper,  aut  plerumque  fequiterrarmotum,  ciim  fccpiflime  videantur  talia  figna.  qum. 
terrxmotus  fijbfequatur;  funt  crgo  figna  ,  qua; ,  cum  terrxmotus  fit ,  plerumque  prace- 

dunt, 


Philofophico-Politica.  22,1 

dunt,  ideo  non  Hcet  exillis  piulagire  teirsmotum,  bene  vero  ex  fubfequentlbus.  Quar- 
tum  licnumeft,rinullaaliacaulaexirtentefiat  inputeis&  tontibustuibidioraqua^laKugme, 
foetorc,  autalio  ingrato,  minimeque  naturali  laporeinteda.  Oritur  enim  hxc  lurl-uucM  o, 
dorouc  ex  mulco  ipiritu  e  cavernis  conanti  exire,  &  terram  fulphun  admixtam  trudanti, 
IdeoquePherecvdesPhilorophusex  hauftu  aquxputeipr:e(en(it,  &prxdixitLacedamonns 
totiusurbis  excerrxmoturuinam,  reterentel'linioc.79.  Quintum  (ignumelt,liaquainpu. 
teis  ebuliiat,auta(cendat,  quodcerte  abeadem  cau(a  proxime  ditta  oritur  ;  Hatus  cnim  ex 
imo  llibienscerram  acqueadeoaquam  Cuperpofiram  in  (ublimeettert.  Hoc  accidUie  nota. 
tum  e(t  anteinlignem  cenxmocum  ,  qui  Anno  1^70.  Ferranam  concuflit.  (^o  etiam  tem- 
poreEridanu5Curbidus,&ampullisinaerem  ex(iliens  fluxit.  Idem  dicendum,  limareincu- 
rnefcat.(ine  fiatu  ;  talis  enim  ebullitio  procedit  exfpiritibus,confertim  egredi  tentaotibus, 
Scxtum  lignumeft,liavcscumquadrupedibusplerisque  loca  fuccuftioniterrxperopporcun^ 
relinuuunc,<Scnovasfedesquxrunc,prxfencifcuncenimtremoremaliquem  terr.im&  radiccs 
arborum  concutientem.  Septimum  fignum  eft,  cum  auditurtbnus  &  mugitus  terrce,  Uc 
enimaer,  cumverberatur,fonumedit,  licfpiritus  inclufus,  cumverberatterram  :  atdmule, 
tiamverberatur,  fonumedit.  Aliquando  camenprxcedictbnus,  quin  (equatur  terrxmotu5 
cx  eo,  quialpiritus  lulficit  quidem  adfonum  edendum;  nonadmoveodamtenapi. 

CONCLUSIO  POLITICA, 

Sepulchralis  terrsemoms  futtinendusomnibus. 


'N-.ffi- 


Ec5 


Vides 


222  Meteorologia 

VIdes,ut  omnia  fine  dircrimine eadem  involvanturriiina,  &Regum  palatia,  &paupe. 
rumtuguriola,  &alttEcedri,  &humiIesmyrica',collesiEque,  ac  montiumvertices  pa- 
Rapt  ^ '  ternvmotus  concufTu  tequantur  folo.      Nulli  parcit ,  £»//^/4:  nntant  cum  moembus  nrhts. 

^  '      Solum  fupereit  lepukiirum,     Imago  atra  hxc  eft  inexorabiiis  fati. 

f/orat.1.2  Omnes  eodem  cogimur  omiiimny 

Od.3.  Verfatur  iirna :  fertus^  vcyus 

Sors  exitura ,  c^  nos  in  aternum 
Exilium  impojitura  cymbcc. 

Ccecus  eft  ofleus  illehumani  gencristyrannus,  nonrevereturpurpuram,  neccoronse» 

5:  fceprri  terretur  majeftate.     Sine  diicrimine  tam  regio,  quam  plcbejo  capiti  falcato  feiTO 

imminet.     Nec  precibus,  aut  lamentis  fledtitur,  quia  jiirdus  eft.  /Ec^juat  enim  omnes  c/V//:r;im- 

o      p      pares  nalcimuv  ;  pares  morimur.      Conditor  ille  juris  hMmani  non  nataHbns  ,  nec  nominis  claritate 

'  "'   '  diftJnxitr,  Mijl  dum  Jiimus.     Seneca.     Emines  modo  Ribiimi  throno  iliper  vulgi  fxces,  iedad 

tempus  tantum  mox  fepulchro  lequalis  Codro  fliturus.     Adorsjccptra  U^onilfMs  aqftat.      Unus' 

CLmd.      introitm  efl  omnibpts  advitam-,  & fimilis  exitus .     Sapientis  oraculum  cft.     Nihil  hinc  eft,quod' 

&/J.7.      a:que  lupercilium  cogit  ponere,  quam  crebra  mortalitatis  cogicatio.  Quod  fienim  ampli- 

tudo  Regni  diftenditani,mum,  coardtantillum  Sarcophagi  anguftiiE  :  li  corona  &  laure^  e- 

rigunt  verticem  ,  eundem  pallida  deprimuntCypreili  ferta.     Novit  diadema  efie  bonum 

mutuum.pofteris  cedendum.     Num  purpura  mentem  cxtollet  fliperbia  ,  quam  mox  cum 

mortuah  Sindone  norit  commutandam.      Minus  ararium  auri ,  argentiquepondere  refer- 

tum  explere  animum  poterit,  ex  quo  egentior  Iro,  nequidemafTem  inferetfepulchro.  In- 

tuere  Alexandrum  ,  magnum  illum  orbis  domitorem  ,  ut  fama,  gloria  ,  &  laudum  fliarum 

amplitudine  terram  impleat,  omnemque  Regum  &;  Principum  telicitatem  fibi  faciat  tribu- 

tariam  r  at  unam  mortem  ,  dum  vincit  omnia ,  debcHare  non  poteft.     Cum  totius  mundi 

fpoliis  in  fpcliumipte  cedit :  ex  omnibus  Joltim  fitperefl [tptikhrKm.      Scd  <Sc  hoe  aliquamdiu 

Lycoflh.ex  caruifleOlympiadis  matris  lachryma;  teflantur ,  dum  amaro  gemitu  in  htcc  verba  prorum- 

^Elian.      pcret  :  O  Fili-,  tn  cum  in  mtmerHm  Deoritm  inferri  volu-eris  ,  &  id  ferficere  Ittmmo  flttdio  conatus  fis^y 

ij.var.  c.  rtunc  carere  debest  qu£  funt  mortaliHm  omniHm  communia  ,  terra  &  fptdtura.      O  magna  huma- 

10,  nx  felicitatis  metamorphofis ;  quis  fe  magnum  jam  credet,  dum  Alexandrum  lic  parvum  vi- 

Sen.ep.2^,  det.     Itaque  nihil  aque-,  ut  loquitur  Romanus  morum  MagifterSeneca,  fro/«V<  ad  temperan- 

tiam  omnium  rerum  1  cjuam  freqttens  cogitatio  brevis  avi-,  &  hujits  incerti,      Idcirco  Romanis  fble- 

mne  fuit,  ut  triumphanti  in  fublimi  curru  adftaret  quispiam  ,  qui  identidem  illuda  tergo 

£.v  /£-     fuggcreret :  Refpice poB te,  homincm memento  te.     Salutarem  hunc ritum  a;mulatus  Philippus  Ma- 

lian.g.      cedonumfufis  inChoeroneaAthenienfibus,  fibimetuens,  netriumpho  fuioblitus,  fuprahu- 

njar.  c.if.  mana  extolleretur,  terindies  mortalitatis  condidonemabacclamanteinmemoriamrevoca- 

ri  hac  voce  voluit.     O  PhiUppe-,  homo  es^mementomortis.     Vapor  nempe  eftomnisvitas fplen- 

dor,  levi  aura  inaltum  h.  terra  extollitur,  mox  in  eandem  relapfurus.     IngeniofeRancatus 

- ,     ,      mortem,  feu  in  evitabilemfbrtunx,  acMaieftads  terminum.  emblematefianificaturusjcine- 

•"' '■' '-      '^^ visenimRexnatusfuens,  auditamen, 

meminifte,  minus  hoc  agnovifTe  vo- 
orti  vero  vicinus  mortalem  fateri  de- 
J^'l'        buit  dum  julTit,  utintcrioremtunicam  haft^EprKlongEeimpofitampro  omnipompafunebri 
per  caftra  deferrent  cum  acclamatione  :  Hoc  ttnnm  linteum  ex  totius  orientis  opibus Sa/adino  refla- 
en.e^si.  ^^^     Sepulchralem  hancSindonemfa^pius  tibioboculosftatue,PoIitice,&Regumpompam 
quid  ni!i  tiibulamefte  duces?  Eft  nempe  vita  noftra  comoedia,  cujus  cpilogus  mors.     lln- 
de  quomodo  fabula,  fic  vita:  nonquamdiu,fed  quambeneadla  refert.     Quid  enimeftno- 
"vi  hominem  mori,  cujustota  vita  nihileftaliud,  quamad  mortem  iter.     Eademhoru^qua 
ad  vitam  editur,  admortem  deftinatur.     Nemounquam  mortaliumerravitadfepulchrum, 
Bpt"ciotris.  Bene  EpidietUS  ,  ttno  eodcmjj  ubere  vitam  ,  mortemcj^fimmus.       Commorandi  enim  nobis  ( fubfra" 
Cic.   Cat.  gatur  Cicero,  )  naitira  diverforium-,  non  habitandi loctim  dedtt.     Intervallis  diitinguimur,  exitu 
»^w       Kquamur.     Eripere  vitam  nemo  non  hominipoteft,  atnemo  mortem.   Qu^id  igiturrNum 
Sen.ep.^o.  mors  timenda  5  nequaquam.     Qu^o  pafto  hoc  pofTis  confequi ,  audi  Scnecam  :  ut  nuncjuam 
mortem  timeas  ■,  fimper  mortem  cogita.      Illi  enim  mors  gravis  incubat ,  cjui  notns  nimis  omntbus  igno- 
tus  moritur fihi.    Sic  mortis  nunquamimmemor  InnocentiusIX.Pontifcx  maximus.     Nihil 
7o.  Km    hic  unquamdeccrnere  confLievit,nifipriusoculis,adduasiconesdefixis;quarumprimacai- 
'v^ar.virt.  variam,reliquamque  ofteamdemortuihominescompagem;aIterafiincbrempompamrepr£B- 
yfl-  i*S.    '^''"'tabat.     llnde  fadlum,  ut omnes  vita;  (Ii£e  aftiones  ad  Legis  divina:  libellam  expleverit.   Ita 
«7,7,       &:MaximilianusPrimusImperator  quotididninortuus)  utfibinonimmemormoreretur,nihil  . 

ho- 


PhilofopIiico-PolitiCci.  223 

horum  qua:  circa  iprum  erant,  (iium  judicabat ,  cmnemque  diem  fibi  ultimum  illucerccre  jn^  ^Lib/C" 
credebat.     llnde,  ncvel  uno  momento  oculosavitxinftabilitateaverceret,  capuiumrune-/^  Jy^,^,-,] 
bremt-  quernoiignocircumterrilccumjuIlTc,  additahac  pcccmonitione  :  Co^ita  ww,  ^'''^lte  p^l^.^  ^^* 
diLtiOi  &  cxtendis  \  qnici  multa poj/ida)  plum  appetis  ?  i^iiim  tot  Provi>ici£&  rcgna  non  capimit.,  locnlns 
ijle  atpiet.     iEmulacus  lioc  taLlum  Carolus  V.  canco  Avo  dignus  nepos,  qui  contemplacioncm 
haiic  morcis  coc  ilegnorum  ac  Provinciarum  amplilliino  Impcrio,  quo  le  ultro  abdicavit ,  pra:, 
habuit,  utillatotuspcrlrui  poflct.   ka<3ccuPoliticcvivens  lempermorere,  ut  mortuusIemT 
per  vivas, 

QU 


JiESTlO  III. 

De   ejfeSiihus  terr^motmm. 


COnclufio  unica.  F.fTedus  ccrrxmotuum  func  varii,  quorum  primus  eft  adificia  (Scdo- 
musevertcre  ,  cujus  racio  elt ,  quia  Iciiicec  vel  ILiblidunt  lundamcnta,  ve!  parieces  % 
perpendiculo  removencur,  undeamplius  Itarenon  pofiUnc;  vel  IliccuHu  vchemenci 
disjiciuncur  Sic  1^09.  tredecim  liominum  miilia  hujusmodi  calLi  obruca  lunc.  Sic  eciam 
)f;i.  Olyiliponeifcc.cedesILint  cvcrlx.  Item  1^70.  Fcrraria  Icrc  toca  corruic.  Trajano 
Principeomnespenedomusin  pulveremcomminutx"  runc,&  iplePrinceps,  qui  fbrte  liye- 
mabat  ibi  perientfhamvixevalit.  TremorCampania-ILib  Tito  duasurbcsFierculanum  <Sc 
Pompeios  populo  fedente  in  theatro  penitusobruic.  (^into  annoTiberiiPrincipis  mulccc 
urbes  Alix  corruerunc ,  uc  relert  Eulebius  in  Chronico.  Novililme  demum  Sicilia  Terrce 
mocibus  cam  loiticer  conculla  die  ii.Januarii  anno  169;.  uc  tribus  horis  anccSolis  occalurn 
incra  medium  quadranccmhorx,  decemvenullxurbes,  40.  murisveflicaoppida,  caftella&: 
arces  (Scplusquam  icc.  pagi  corruerenc,  &  aliquot  hominum  cenccna  millia  cumuiarencur, 
Illud  miiabile,  quod  dum  in  fummo  cemplo  Cacaniiu  hominum  Icre  decem millia  benedictio- 
nemVenerabilis  lacramenti  prceftolances  ibidem  vivilepulci  func ,  fblus  illxfus  permanferit 
Sacerdos,  quiadalcare  confiItensbenedicturuspopulo\'cner.abiIeexh)bcbat,<Sc:400,alii,qui 
in  facelloS.Agachx-divinamopem  imploiabanc,  aruina  fuercimmunes, 

Quxreshicucrumfbrnicesmagiscremoribusrcfiftanr.  AfhrmacPliiaius,  negatveroKc- 
ckermannus;  egodiflingucndum  puco,  lienimcerra,  quxmedio  fbrnicisrelpondec,  ica  at- 
Wllatur,  ut  geminumhinc  inde  clivjm  faciat,  vel  uc  vocanc,  dorlum  ,  haud  dubio  fornix 
diruicur;  ciim  nullo  modoreliltac ;  lccusvero  liprxdidaterrarublidac,  cuncenimmurifor» 
nicis  medii,acucrumque  connedencis  fibula  Ic  lcinvicem  iLiflinent. 

SccunduseiFcduseft;aliquandomocucircumducta,&inqrbcmverfatatcrralocumIo- 
cocommucac;  quod  tunc  cvcnic,  cum  cerram  folidam  ILibtcrraneusaliquis  curbo  incontra- 
liaspaitcsvercitac  torquet,  Ipiritus  cnim  hicinclulus  ferpitcirculariteradmodumvoiticis. 
Aniilogiamhabts  in  ioliisbuxi,  qua:  abhalituinclufb,  ubicaloiemlentiunt,  ingyrumagun- 
tur;  quod  Ixpenugantibus  pucris  ludumfacir.  Ita  concingic(LiprcmoNeronisanno,ucre- 
lercPiiniuslib.  z.  cap.S;.  pracis,  okis.jue  inccrccdcntcviapublica,in  concrarias  ledes rrans- 
grellis  in  agro  Marrucino. 

Tcrtius  efFcctuseft,  nonnunquam  teOa,  velccia.mmonccsictu  contratio  arictare  quall 
videntur,videlicct,cum(iuoriacus(ibi  mutuu  occurfantes  rcminterjectam  feriunt.  (^od 
aliquando  linenoxa  tieri  poteft,  cum  fcilicet  alter  motus  alteri  repugnat,  Ixpc^  veio  etiam 
coiicingitcum  noxa,  dummonces,  in  quorum  mcdioloca  cavapolitarunc,(e(ealccrnopul- 
iu  icaquaciunc,  uco,uidquidincis  concinccur,  clidanr,  Ita  concigiire  in  agro  /1/«^«f^,'7, me- 
moracPliniusloc.lupracic.  Ubiduomonccsintcr  reconcurreruncmaximoflrepicu  allulcan- 
tes,  (?c  dcnuorecLfre-runc;  Villx  auccm  omnes  intcrmedix  accritx  lunt,  <S:  non  paucaanima- 
liainteiciulapciicrunc 

(^artus  erfecius  eft;  fuccufTa  aliquando  terra  late  diftinditut,  <i'profLindifTimis  fauci- 
bus,  urbes,p3gos,arccs,atque  incegrumper(xpe  tcrrx  tradtum  abfbrbecrurfusque  claulb 
hiacu,  nullum  eorum-  quxibidcm  coiifticcrant,  rclinquic  vcUigium.  Raciohuii.iscIl,quia 
iiuerioretraii."tucxclbeaeltcapacitas,  quxmonccs  cciam,  exclis  lcilicct  H.indamentis  corru- 
cntes  excipiat;  clauditur  autemvorago  illa,  quiatradusterrx  circumambiensab  omnipar- 
te  perdcclive  ruit,  acproindc  voraginemclaudit,  non  tamen  linc  depreflione  tra<5tusiliius 
ambientis.  Sic  Num.  16.  Chore,  tjathan,  6c  Abiron  ,  quod  populum  DLI  contra  Moy- 
fen  i&  y\aron  concitafrenc,  diirupta  terracumiabcrnaculis&i.iniver(isopibus  abfbrpti  iunc, 
SicpluraquandoqucoppidaabHiftoricismcmorantur  ablbrpta  ;  vclut  unum  in  inlulaiEna- 
ria,  akerurainEuo^eaj  aliud  inTliiacia,  rurlijs  aiiud  inPhanicia  uluaSidoncmatque  alibi 
plura» 


fl 


224  Meteorologia  H 

Qiiintus  effedlLis  efti    Tumuli  &:  montes  aliquandoafTurguhti  noVxquetnruiaernqf- 
guntemari:  quorum  ratid  efl,  quia  rpiritusincJufus  terramatrollit,  eopadoj  quo  ihanima- 
iifpiritus  carnem  intiat,  6c  non  potenS  illam  effringere,geheratmohtes  in  terra ,  inliilas  ijl 
mari.     Ita  mons  Moderms  apudAvernum  lacum  diciturexcitatus  hoc  pado.     Ita  &  novaiii 
Infulas  non  femel  terrce  motus  fccit,  ut  in  Arciiipelago  &  Oceano  Atlantico.  Adde,  qUod  tan/ 
timotUsvi,vis  ingens  quandoqne  cinerum,  lapidum,  pumicum&c.utplurimum  e'lpiracu| 
lovelantiquovelnovoevomatur,  utadinftarmontis  deindeafTurgat.  Aliquando  terrae  conl 
vullio  abforpta  continentis  parte  1-eliquam  permittens mari,ho vas  facit  Infulas ,  quae  continenj 
tipriusadhtcferunt.     SicPliniusi.^tC.  88-crjdit,aterreemotibusalioprovo]utismoncibusInl 
liilam extitifTe  Prochytam,     Namque  & hoc modo ihquit,  infulas rerum  narura  facit.     Avellij 
Siciliam  Italice,  Gyprum  Syrix  j  Eubceam  Boeotix  >  Eubace  Atalantem&:  Mactin ,  Besbycur 
Bithyhix,,LeucofiamSirenumpromontorioi 

Sextus  cffedlus  effi     Tcrra;  motumareintumefciti  &  e  convcrfo  maHs  traftusabfot- 
ptisundis  ficeusaliquandol-emanet,  itautpifces<Sc  navesaquaaiittore  fecedente  relinquan-   i; 
lur  inareha.  Ratioprimiefl:,  quia  multushalituSaquas  elevat ;  imo  hihil  obftati  quin  iplUm  \\ 
inarisfuhdum  attollatur.     Hincaqusehuc  iiluc  inutramque  partem  non  fine  terrarum  dilu-  j^ 
ViO  exGUrtuht.     Hinc  cum  aliquando  in  terrce  motu  Tagi  alveus ,  vel  potius  alvf  1  tiindum  at-   ! ' 
tbllei:etur,aqu3ein  utramquepartemfluxerunt,  acficcainmedio  vada  non  line  fpectantium 
llupore  vifa  lunt.     Intradtu,  quieftinterf^wjwww?  &  Hkram  inlulas  Vulcanias  non  longe 
aPcolomaidemarihi  fluduSadeo  aliquandoevefti  comparuerunt^utexcelli  n  ontislpeciem 
exhibuerint,  quideindeincontinentemprolu(i,Tryphoaisexercituminopiha'aeluvioneop- 
preirerunt.     Ilatio  lecundi  eft,  quia  hempeapertis,quce  fiib  matierant,  lubterr meis  ipecu- 
bus  tantavdragineaqucecxhauriuntur,  uttradtus  liccusremaneat      Llti  accidicM.Antonio, 
&  P.  Dolabella  CofT.  cum  reciprocus maris  fluxus  Hoftia;  gregcm  pifcium  in  ficco  reliquit.  Si- 
militerineoterrcemotu,  qui  (Lib Theodoliolliic,  <Sc terrarum  orbem magnis  ciadibusaftiixit) 
confpefta  fuere  navigia  per  mare  tranantia  in  arido  conf litifTe. 

Septimus  efFeftus  eft,  Montium,  a:diriciorum,<Scterrarum  transporcatiohes  quarum 
caufa  efrepoteftiimpetusincluli  fpiritus  fortaflis  etiamaccenfi,  qui  monttm  attollit,  ita  uc 
alium  in  locum  relabatur  eo  pado ,  quo  in  militaribus  cuniculis  muri  &  propugnacula  in  alcum 
Iliblataaliorelabuntur.  SicconftatexNierenbergiolib,  16.  Hiftor»natur.  cap.g.  innovoRe- 
gno  Granatenfi  faftum,  ubi  ingensterrce  concullio  evellit  montem,  eumquequali  lapiilum 
peraerajadtavitinaliamfedemaprimafatisrcmotam.  SiceciamannoChriftiiii6.villamquan- 
damterra£motuexcufram,adalium  longediflitumlocumttansvolafre,  narratBonvifiusIib,6.  ■ 

Oaavus  effedus  eft.  Novseaquarumfcaturigines,fontium,lacuum,fluminumeXor- 
tus&contradeficcatio.  Ratioeft,  quia  dum  terra  concutitur,  accidit  claudi  meatus  aqua- 
rum,  velalios3periri,atqueitaquosdamfbnces  liccari,  quosdam  erurr^pcie.  Ita  terrarmo. 
tusPadonem  ArCadixflumen  exiiccafTe  perhibetur  ;  &  belloMithridatico  propeApamcam 
■  Phrygice urbem  qualfatumfolum  paludes,  novosquefbntes,  vecerum  nonnullis  terr«motu 
rcclulis  &:  obduratis,  cgefline  memoratur. 

Nonus  efledtus  eft.  Interdumaqux  antcafrigidce  poftterriemotum  calidcefluunt ;  & 
ecohtrario  tepidce,  fiigida:  evadunt.  Caufa  cft,  quia  pevturbatis  venis  corrivantur  calidse 
ad  frigidas,trigidceincalidas,  velcertemutatisitineribuscalidceper  locafrigida  ,  frigidx  per 
(ulphurola  <Sccalida  decurrunt,  quofit,  utha;  incalefcant,  illce  refirigerentur.  Veldemum 
ctiam,  quia  novi  ignesjuxta  iilos  laticesaccenduntur,  quiaquas  caletaciunt ,  aut  frigelcunt, 
quiaignes  extinguuntur.  Ita  Kirchero  referente  inMund.  fubt.  lib,  $■.  fedt.^,  c.  6.  diftrictus 
illecircaPyrenseos  montescumthermis  compluribus  fliinetrefertiflimus,in  earum  quibus- 
dam  poft  montis  ruinam  a terrte  motu» aquce  prius  ferventillimcc  tantum  irigus  contraxilie  per-  | 
hibentur,  utnemo  deincepsampliusillis  utipotuerit. 

Decimus  effedtus  eft.  Non  raro  ignium  five  flammarum  fit  eruptio ,  quod  materia  ful- 
phureaper  hancterrcc  agitationemvclperaliosmodos  fuperius  explicatosinflammetur,(icuc 
&.cineres<S:favillceerudtantur,  quce  funtreliquiaeiSceXcremencamateriarumin  terradeufta-  '• 
rum;  iagencesprceterealapidesvel  faxorummolcs  egeruntur  ventorum  fcilicet  inclulbrum 
virnaxima.  Ita  feptimoJuItiniThracisImper.anno,IicutrefertGedrenus!nejusvita,terrsB 
motus  acincendiumAntiochiam  corripuerunt.  Sic  etiam  annoi^ji.  terrcEmotus,  qui  Ve- 
fuvianumpra'ceIlitincendium,horrendam  plane  exhibuit  cataftrophen,  cum  prater  igneos 
torrentes,  nc  vorumque  fontium  ,  bicuminisque  (cacurigines  ,  totum  circumquaque  afrern 
fumojcinereapluvia,  ingencium  fa.xorura  erudatione)  Kircheroaffcrente)  replevit. 

llnde- 


Philofophico-Politica.  22J 

llndedmiis  efFe£tus  cft.  Quod  aliquando  marcternvmotus  tempore  alittore  pntter 
confiietam  naturx  legem  retrocedat,  acdcnuo  fcrociori  aquarum  impetu  rcdeat.  Caulam 
eire  reor,  quod  mavis  tundusjam  xenx  motu  depriniatur ,  jam  rurfus  in  aitum jaCietur.  Sic 
annoChiilti^^f.  Calend.  Augufli  maic  dispuKLimrevolutistluftibus  retroabiit,utvaiiium<Sc 
montium  vafHtates  radiisSolis  illufharentur,  Multis  autem  navibus  per  undarum  reliquias 
adcapicndospirccsultro,  citroqucvagantibuseximprovilbantiquasrede6  undtc  marinx'  rc- 
pctiverunt.  Quo  taftoinfulis  6c  porredti  contincntis  fpatiis  violcnterillilx  innumera  ubi- 
que  xdificia  obruerunt  ,  &  multa  hominum  millia  abfiimpferuntipla  navigia  partim  in  cul- 
mina  tectorum ,  partim  longe  a  littore  propuMando.  Sigonius  lib.  7.  hnp,  Occident. 

Duodecimus  demum  cfFcdus  eft.  Saepiflime  poft  tcrnEmotus  pcdilemesniorbicon- 
fequuntur.  Cujus  ratioeft,quianonnunquam  halitus  quidam  putridi&;  venenatiexdiutius 
conclu(a&  cohibitaaura  crumpunt,  quifiia  venen3triqualitateaereminficiunt,quemdcin- 
de  homines  inTpirando  attrahentes  facile  pefte  corripiuntur.  Nec  ar rem  tantum halitus  il- 
11  virulenti ,  fcd&aquam,  qua  carerc  nequimus,  inquinarefolent.  Ita  teftaturScncca  lib. 
6,  quccft.nat.  inPompcianaregione  fexccntarum  ovium  gregem  terrarmotu  exanimatumcire> 
quod  oves ,  quia  mollioris  funt  natura: ,  &:tcrris  propiora  T erunt  capita  ,  virulentos  halitus 
citiiis  attrahant.  Anno  conditx  Romce  319.  poft  terrcemotum  tam  horrcndainvakiit  pcftis, 
uteaadtriennium  perdurante 30000.  ibidemcxtindalint.  Annogoi,  quoCarolusMagnus 
impcrio  inauguratus  eft  ,  vehcmens  tcrrarmotus  fiiperiorem  Germaniam,  6c  inprimisRhe- 
ni  tractum  afflixit,  quam  deindepcftis  fecuta  efl,  qux'  Gcrmaniam  6c  alia  loca  horribiliter 
infeftavit. 

Qua:res  :  An  arte  fieri  poffint  terrxmotus  ^  Refpondeo  affirmativ^,  qued  everfaur- 
biummaenia&propugnaculahacbcllitempaftatcperfucccnlbscuniculosplusquam  tcftatum 
faciunt,     Modum  ver6hosconficiendi,videapudHonoratumFabri  tract. 6. lib. 2. prop.  jo, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Sine  Deo  hominum  vires  nullffi  funt. 

AMagnis  Capitibus  fuccoIIariquaerimus,autpropriisaliscontidimusvolare.  Suofe  fcu- 
to  tuto  protegerecredidit  Achilles  :  &  virtutis  fuas  fiducia  fretus  AjaxTelamoniPatri 
objicere  eft  aufus :  fe  absque  Deo  vincere  pofTe.     At  fiio  fuccumbens  gladio  Ajax,  fa- 
ftuseftvetitatisinftrudtor,  Euripide  canente  :  Belli  dncem  nec  DHs  mvitis  vincere.     Ex  infinita 
Deitatisabyftb  evolutafunt  omnia,  omnia  illi  fuum  vendicantcfle&operari,     Iisdeni,qui- 
bus  nafcunturcunabulis  pifces  &nutriuntur.     Etquibus  aliquando  dorfiim  fubfternunt  na-  £^^,v 
vibusmaria,  easdemad  littus  dcferunt.     At,  utfallaxcftpclagus,  domefticisque  vorticibus  £rechtk 
occult^  praeceps  ,  (iibtcrraneis  meatibus  aquas  ablbrbet.     T\xme(\\i\i\Qmmvtsh£rentinficco 
natatilegenus  (quammascontrahit,  quiaquovivitelcmentodcficit.    Alpha  hominum  Deus 
eft,  <5c  clcmentum  adtionum  :  in  auram  abit mortalium  potentia,  quam  Dei manus  non  fuften- 
tat.     Cui  fc;liciter  fluxerunt  omnia,  tandem  h<tret  in  ftcco ,  (i  vel  Favonius  cceleftis  contra- 
hitur,  vel  auxiliantis  Dei  brachium  (iibtrahitur.     CefTat  efTc,  cui  EnsEntium  incipit  abeffe. 
Non  fubliftit  (uis  viribus  ,  qui  virtute  divina  non  fijlcitur,      Fruftra  terimus  potcntum  li- 
mina  ;  defticuenre  enim  Numine  debilis  eft  fufFragantis  humani  brachii  aflTftentia.     Pro- 
tegcnteDtO  imbcllis  eft  belli  adverfantis  fbrtitudo  ,  nequedcjicictur  ullo  confjjirantium 
malovum  imbre  ,  cui  militat  a:ther.       Minus  ei adverfantttr  ,  infidiantnrc^ue  alU^  cjnem  h  numine  ArifiJ.f, 
jroteUum ,  defenjnmcjue  iri  credunt.     At  qui  ad  Deum  fe  non  convcrtit,  fpcs  fuas  cvertit.     Ne-  folitic.  im 
quit  enim  ei  fcliciter,  quod  agit,  cedere,  quemacoili  fiducianon  pudct  reccderc.      Omit-  Oljmfiti. 
te  hellum  ,  omitte  fugnam fine  Deo.     Palam  fiio  militc  claflTcum  cecinit  Heraclius  hnperator, 
neminemprxtcrDeum  fibi  pofFe  auxiliari  ac  debere ,  in  quo  vinccre  prceclarum  fitacdeco- 
rum.  Nequc  hx(itin(icco,  namPerfarum  Regem  Cofsrhoa  lcrro  flammaque  vaffavit,  tota 
cjusregionc  (anguincisnimbisinundata,     Devictoria  inC^ampo,  defclicitate  in  ibro  fecu- 
ruseft,  quifubNuminisfcuto  tc6tuseft,&cumccclofocdus  pepi^it,    Sc  (iiaq;  altiftimi  viri- 
buscommittatvirpublicus:hcEccocIipoIitica  cft,  quodnonalmtat,  nifiqui  (iipplicandofup- 
petiasexpetiit,  Nonfloretlaurea,  nilihocrigante,  noncon(ervaturoIea,nilihoc  incremen- 
tum  dante.  Succumbit,qui  nonrecumbitinbrachiisDomini;  finerccurfiiad  Dcum  curfiim 
non  habebit  felicem  ,  quia  Dcus  negat  concurfiim.     Magn*.  virtutes  comitantur  homines  foUus  P''»darm 
Dei  heneficio.     Nifi  manum  porrigat ,  qui  tribus  digitis  orbem  portat ,  irrita  cadunt  confilia  >"/fihm$$'i 
noftra,quantocunque  aftu  Sc  ingcnio  humano  excogitata.       Tenebrx  lunt  induftria;  no- 
ftrae  fineNuminislumine:  neque  liae  ^oelefti  radio  ratio  noftra  extra  nodcm  eric,    Aftutia 

Ff  pfeudo- 


226 


Metcorologia 


pfeudopohtica  injuftida  ,  &  virium  humanarum  fiducia  imbeciUitaseft,  fi  non  Numine  fu. 
Itentecur.  jEnei  lacerti,  &  impenetrabile  peftus  ,  fiftilis  fortitudo  funt,  iacili  afflatu  dila- 
buntur.    Nihil  agit,  qui  agit  ommafine Deo ;  mal^  cedit,  ubi Deusadjucor  non  accedic-,5c 
66. 


fi  fineillo  ad  votum  fuccedit ,  mal^  tamen  cedit,  quianemobeneaOeorecedit.  Primum 
fulcrum  iile  eft,  quo  ccelum  6c  terra  firmantur :  quomodo  ftabit,  qui  hac  bafi  non  fubfiftit? 
SineSole  ftella  tenebrefcit:  fine  mari  Humina  ficcantur  :  fine  Nilo  ^^gvptus  exarefcic :  fine 
ponderibus  horologium  otiatur :  fine  lumine  nox  una  eft  mundus  :  Ime  vento  triremes  fi- 
ftuntur:  Htec  omnia  hominiDeuseft,  finequohomoeftnihil;&ficentetomnia,  afl"equitur 
nihil,  quialineeoeft,  qui  foluseftaliquid.  Auftroflante  moveturnavis  :  Auftriaca Domus 
afpiranteDei  auxilioproveaa  haaenus,  provehecurampliiis,  quiaFerdinandi  I.  Csfaris  fi- 
ducia  velificat  Chri(}o  duce.     Hxc  fiducia  eft  Auftriacis ,  hac  navigat  Auftriacus.* 

QUiESTIO  IV. 

T^e  fonoy  loco ,  temfore ,  magnitudine ,  ^  durationg  \ 

t€rr<emotHs» 

COnclufio  prima.  Sonus&rmugitus  terraemotus  prodromiexvehementivariorumfpi- 
rituumconfliaatione  oriuntur,  non  fecusac  exhalationes  nubiumcavocIaufa:,dum 
exitum  qucerentes  haciIIacquenubemveiberant,fonumfaciunc.  Comeshicindivi- 
fus  eft  terrsmotus,  cum  enim  fonus  refultet  ex  collifu  corporum,  ille  autem  fiat  ex  vehe- 
menti  fpiritus  intus  inclufi  repercuflia ,  confequens  cft  ,  ut  ipfum  aliquis  fonus  perpem6- 
comitetur.  Qui  quidem ,  ut  Arift,  %.  Meteor.  c.7.  tradit,  pariter  cum  terr^  motione  fit,licet  ipfe 

ob 


i. 


Philorophico-Politica.  227 

ob  ruamtenuiMcem,&:agilitatemcitiusadauresnoftraspeivcniat.  Quod  tamennonitnin- 
teliigciidtim  cft,  «.jualiuiialemperfiat:  prxit  enim  interdum  aliquanto  tempore  ,  «-^nc  ni- 
miruin  ,  cijm  Ipiritus  per  cava  ternE  ferri  incipit ,  fed  nondum  vim  ,  impeti'1'qi-ie  accipit, 
qui  ad  eamimpellendam  fatis  (it.  SicNeapoliVcfijvii  mugitus  non  raroauditur,licct  nul- 
lus  terra:  motus  fentiacur ;  idemdicode^tnamonte,qui(xpius  "■<Jg't5  Iic6t  terranontre- 
mat :  porro  ubiiidem  tradus  trcmunt ,  major  haud  dubie^iagor  editur, 

Conclufio  fecunda.  Vaiius  ac  multiplex  hic  focxus  c(t.  Ratio  eft,quia,  utmonet  A- 
riftoteles  ^  (icuti  lpiritus,cum  verberatur,varii  gcneris  (bnos  edit ,  ita  &cijm  ip(e  verberat, 
quod  interra-iTiotu  accidit.  HincbenOP^iiiius  annotavit,  dumlib.a.cap. go.  (cribit  :  P>%i. 
ccditi  comitaturjj^  (tenxmotuin  (cilicet)  terrihilis  Jonus-)  alias  mHrmur Jimile  mitgitibus  aut  cLm»- 
rihumano  armorumcjiiefoi^Antium  fr.igori  pro  cjHdlitMe  materidt,  excipientis  ,  form.:j:^  vel  caver>uirtrmj 
vel CMnicMli , per  cjncm  meat.  Sicutcnim  in  hominibus  fonorum,  vocumque  ditfcrentifcpro- 
veniunt  ex  varia  gutturis  &a(pera;  arterice  compofirione  ac  qualitate,  &;exaeris,  qui  emit- 
titur,  magnitudine,  Cc  ioterrx  motibus,  foni  diverfitas  oritur  ex  varia  cavernarum  &:  cu- 
niculorum,  per  quos  meat,  (brma,  «Scex  qualitace  materite  impetum  excipjentis  &  at-ris  fi- 
ve  exhaiationum  copia.  Ex  quo  deducitur,  quodampli  meatusreddant  (bnum  magnuin, 
angufti  tenuem,  recurvi  varium,  humidi  raucum,  duri  fblidum,  leves  clarum  &c  per(picu- 
um. 

Conclufio  tertia.  Terrce  motum  raro  fcntiunt  loca  valde  calida ,  utyEgypcua  ,  c^uia 
(pirationes  nimio  a.ftu  confcftim  di(folvuncur.  Loca  etiam  valde  tiigida,  ut  regioneslep- 
tentrionales;  quia  in  illis  obnimiiirigoris  inertiam  exhalationes  difficilius  gignuntur  in  lo- 
cis  fubterraneis.  Locaetiam  .uenola,  6c  concretaexlimorarius  moventur,  quianon  funt 
in  illis  cavitaces.  Dixirariiis  in  his  locis  oblervari  terra;  motus,  namprimoeciamlocaBo- 
realia  neutiquam  omnis  concuftionis  (ubterranex  immunes  (unt ;  nam  anno  if^z.  ut  etiam 
Keckermannus  re(ert  in  contcmpl.  dc  terra:  motu  anno  i6ci.  circa  fcxcum  Januarii  gravis 
terrx  motusinBorulIi.i  plurima  a'dificia  publica  (Sc  privaca  magnocumd:>.mnoqu.'Jliivic.  I- 
demob(ervacum  in  Polonia,  Suecia  <ScDania.  iEgyptumeciamaliquandocontremuifTepro- 
didit Seneca  1. 6. Nacur.  qualt  c.26. 

Conclufio  quarta.  Valdeecontra  frequenter  terrae  motu  quatiuntur  primo  fuagofa 
&cavernofaloca.  Ratioefl,  quiacumterraeft  fungofa,&veluticuniculisplena,inillisca- 
vitatibus  congregantur  mulci  flatus,  feu  (piricus,  undefaciliiexhalacio  ft:ipensper  eos  cuni- 
culos  terramconcutic.  Id  cvidens  eftinPhrygia,  Icalia,  Caria ,  Lydia,  mulcisque  aliis  re- 
gionibus.  (^2  plurimum  porofcc  &:  fubtus  cavernofa;  comperiuntur.  Quam  ob  caufam 
montoia  etiam  fcepiuscerrxtnocusfLibeunc^quamplana.  Sunteniminillis,quaminhiscre. 
briores  fpecus.  Contingittamcn  quxdamplanaobpeculiarescaufasfapius  concuti.  Ta- 
les  tamencavernce  nondebcnchabere  adicusapcrcos,  quibuserumpant  (piritusconcicati,  a- 
lioquinfi  adituspatent  Ipiritibus,  loca  evaduncimmuniaacerra:mocibus.  IdeoRomuraiif. 
fime  concutitur.quiaintus  eftcavaj&t.ilibuscavitatibuspacetaditus  apercus,  Secundolo. 
ca  nitrola,  (Iilphurca,  &  o!eagino(a  magisterra:  mocibus  (Libjecla  funt.  Ratio  eft,  quia  in 
illisacrfpiritibusillis&exhalationibusfoccus  facili^  infiammacur,  autabaliquaingnisfciiuilla 
(ut  ciimSaxorum  velSilicumfiagmenta  ex  cavitatum  fbrnicibus  infubftratum  (blum  dcci- 
dunc)  accendicur.  Cumaucemcaloremconceperit,  rarehc,  acincraidem  fpacium  fe  con- 
tinere  non  valens, carceris  fui paricces  convtllic.  Idein  lencicndum  de  iisiocis ,  qua  chcrmis 
&balneis  tepent,  ut  inCampania,  ac  inSicilia,  ubi  monces  ignivomipcrpecuofiamraitrum 
fuarum  globosejaculancur.  Tradit  eciam  Fromondus  Flandricas  Infulas  ,  quce  &Terzerac 
appellaiitur,  icre  quotannis  tremere  ,  tuneque  vicinum  al-rcm  vcluti  flagrantem  apparere, 
quod  ignis  flibterraneushujus  tremoris  fitcau(a,  llndcuniverlaliceriisinlocis  frequencius 
terrcemocusaccidunt,  fubquibuspyrophylaciorumpociftfinum  licviuncxftuaria,  Tercio:  In- 
fulce  frequencius  terras  mocuagicancur,  ut  teftaturexpeiicncia;  conftatenimCyprum,Sici- 
liam,Eubce3m,Tyrum,iEn3riam, Liparam,Moluccas,&  quasTerceras  vocamus(k;p^teiTce 
motibusagitari;  Et  hincunivcr(aiiter  loca  omnia  mari  propinqua  pix  coeteris  concuftioni- 
bus  obnoxia  func,  cujus  ratio  primo  cft,  quiaaquain(undcns(e  terrxpcrrimulas,  coangu- 
ftat  locum fpiricibus,  qui  proinde,  dum  locumquaiunclaxiorcm,  concuiiunc  tcriam.  Se- 
cundb  ,quia  aqua  marina,  quce  eft  falla,  intundens  (eterrce  vKceribus,  generar  (piritus  nicralcs, 
qui  concipiences  mocum,caufanttcarx  motum.  Tertio ,  quia  dum  mare  verberat  littora, 
plures  fpiritus  per  rimulas  intruduncfein  cerrx vifcera,  Quarco,  quia  cx  cerra  rnadefafti, 
plures  exhAl.itiones  &  fpiritus  prodcunt,  quamcxnonmadctacta,cuincigottrra  (pongiol4 
madefcicaquamarinapluresfpiritus  emitcitaptosad  terram concutiendam, 

Ffa  Con- 


228  Mcteorologia 

Conclufio  quinta.  Licct,  utdidtum  efl;,  omnibusanni  temporibus  hujusmodi  terrae 
motuo  iccidant,  ordinariiJ  tamcnautumno,  autvere  contingunt.  Etdevercc^uidcmratio 
cft,  quiahu^^temporepluresexlialationesgignuntur,  ficuti  videmus,adpedesarborummul- 
tum  e  terra  fuml  evaporare.  Cumque  ctiam  ipfa  obftruatur  tum  a  frigore ,  tum  ab  abquis  ne 
exhalari  poffint  fpiritua,  fit:  ut  eo  tempore  magis  quam  aliis  terrse  motus  generentur.  Ea- 
dem  pxne  ratio  eft  de  autumno.  i^  ceftate  aurem  rariores  fijnt  terrae  motus  propter  calorem, 
qui  poros  tcrrcC  aperit,  UndequUr^uideft  fjjirituum  autventorum  fubterracolleftumex- 
halat.  Nee  hyeme  fiunt  cum  propterCitbilitatemcaloris,tumquiacIaufispraefrigoreporis 
terrse  nulli  excitantur  flatus,multominusrigcrthyemis  fpirationesevocat. 

Pra;terca  folent  etiam  tememotuscontingertccnlo  maxime  tranquillo&pacato.  Ra- 
tio  «ft,  quia  exhalatio,  qux  deberet  fbras  prodire&;  excitareventofiin  aere,(erpitintrater- 
ra:  vifdera.  Accedittamenaliquando,  utterrce  motus  fiatvento  fia^te  ,  quia  ficut  aliquan- 
do  aer  agitatut  ventis  contrariis  ,  eo  quod  duminunoloco  exhalatio  concipit  motum  ver- 
fusunam  partem,  inalioloco  exhalatioconcipitmotum  verflis  aliam  partem;  fic  exhalatio 
elaufaintra  terraminunoloco  concipit  motum,  perquemegrediaturexterra&  caufetven- 
tum  ;  inalLo  concipit  motum  verfus  terrae  vifcera  ,  6c  caufac  terrKmotum.  Terrtemotus 
tamen,  qui  fiuntaere  tranquillo  folent  effe  majores,  quia  tum  totaexhalatioremanet  terras 
inclufa,  quin  parsegrediaturad  vencumcaufandum. 

Crebr'1-is  ceiam  noilii  cjuam  dedie;  quod  fietiamde  die  frequentius  meridie  accidere 
/olent.  Ratio  primi  eft,  propterfrigorisaHcipenftafin,  qua  fpiricus  inangi.ftumcogitur,<Sc 
cxcalefadus  ciisrumpicur ,  velcerte,  quia  nottu  afrfoletefi"e  tranquillior  propcer  dtfedlum 
Solis,educentisexhaIationes  e  terra,undecummaxim(}fpiritusfLibterranei  poftuntconcipe- 
remotumperterraevifcera.  Ratio  fecundi  eft  ,  quia  Solis  calor  tunc  maximam  vim  habet 
fpiritus  exfufcitandi,&  inmajorcm  raritatem  diftrahendi ;  vel  etiam,  quiaaer  tum  eft  tran- 
quillior,  quamaliisdieipartibus.  Alii  etiamvoIunt,circaauroram  fieri  maximos  terramo- 
tus,quiaeo  pocilTimumtemporefpiritusconcipiuntmotum,  unde  finonadextraprodeunQ 
fed  intus  ferpunt,  concufiiones  efficiunc. 

Obfervarunt  &  alii;  terriemotus  non  raro  illis  annis  fieri,  quandofuntcrebra;  ecLpfes 
Solis,  imprimis  Lunte ,  quia  dum  deficit  calor  externus',  qui  aiioquin  tci  u-im  aperire  pote- 
rat,  cumque  lumen  hoc,  quod  univerfam  naturam  veluti  ipiritu  vitali  regit&:  vivificat,  au- 
fertur,  necelTe  eft,  deficiente  calore,  nonredte  regiinteriora,  fed  aliquam  mutationem  & 
mocum  illis  accidcre. 

Conclufio  fexta,  Quod  adterraemptus  magnitudinem  fpe3:at,  ordinarie  non  concu- 
titjr  magnumterrarum  fpatium,  nec  unaintegraregio.  Ratio  cfl,quia  nec  civcrnxjquibus 
fpiritus  difflpunt ,  adeoamplx  funt.  Nec  tanca  (piritum  ccpia  in  locum  unum  coiligitur, 
aut  vim  fuam  tam  latd  extendit,  Qu^ando  tamen  caverna  ingensalciilime  defbfifa  propior 
fcilicec  cerrx  cencro  conftituta  eft,  (ic  ut  eidem  tanquam  lornici  plures  terrs  regiones  in- 
cumbant,  cum  fpiritus  concufTorius  ibidem  accendicur,  &:  exagitiitur;  etiam  plures  (imul 
regiones  concuti  queunt.     Hinc  ulterius  dico,  fi  in  centro  terrce  caverna  enec  fads  ampla, 

f)ulvere  tormentario  inftrufta,  tanta  effet  vis  halitus  accenfi,  uttota  inde  terrce  molcs  non 
eviter,  nec  fineingentibusruinisquateretur, 

Coctcrum  quando  contingit,  ut  pluresregioneseodem  terrarmotu  concutiantur,  fieri 
idetiam  poterit  obnexumuniuscerrse  cum  alia,  five  quod  fpirirus  fulphureus  accenlus  prt 
ramoros  (libcerraneosmeacus  quaquaverfusdifperfusfulminis  inftardilcurrac,  (Scinalias  ca- 
vernasdelacusfimilesefficiat  concicationes,  ficquepluraterrsloca  in  ejus  fijpcrficie  confti- 
tuta  unopcnemomento  convellat.  llndecoIliges,improbabiIemene  Senecte  opinionem, 
quiratus,terrsmotum  non  extendipofTeuItraiOo.  milliarialtalica.  Prater  enim  diftas  ra- 
tionesreclamatconcraipfa  expcrientia.  Imprimis  cnim  fcribit  Jofephus  a  Cofta,  in  regno 
Peruviano  tfequenteradifo.  veletiamadj-cc.  leucas  excurrere  Sic  etiam  Paulus  Orolius 
teftaturlib.^.Hift.c.  32.  fubValencmianoterrxmotum  pertotumpene  terrarum  orbemedi- 
tum.  Itemannoiboi.  eodemtemporeAfia,  &:Europa  tota  fiiere  concuffa' ,  ut  ait  P.  Rho- 
des.  judico  tamencum  graviAuthoreDidymomoxcitando,nullummotumtotamterram 
concuiliffe  haftcnus,  prxter  eum  ,  qui  tempore  Dominicx  Pafllonis  divina  virtute  accidit. 
Quod  prodiditcifatusAuthor,  cujusdc  hacre  teftimoniumrefertCatena  fuper Job collefta 
^quatUOrcS:  viginciGra:ci£eDo(lloribus.  Terrdmot/^s,  inqu\t -ifipefiuat  in  terris  ;  veriim -tqtti ayt- 
tct  velfofl  Ojrijium  exiiitermt^i  partem  ^Handam  terrs,  occnparnnt,  Mei  antem  Chrijii  iempore  non 
privatHs  fiiit  aliqms  terre  metHS ,  fid  ttta  ipfa  terra  coiqHaJptta  eji-i&  etntra  ciinvHlJa,  Ha;c  Didymus 
adcapuc.  ^.lib.citati. 

Coa- 


Philofophico-Politica.  229 

Conclnfio  Scptlma.  Duiatio  ctiam  terrcEmotuum  inconftans  6c  varia  eft,  aliquando 
enim  br<.'villim'>rcinporc,nliqLi:mdo  pcr  integrosmcnleSiautannosdurat.  Ratioliuius  eft 
primo,  quia  qirntcnuiortSc  rarior  luerit  vapor  inclulLjs,  eocitius  etiam  dclinct  tcrrxmotusj 
quo  autem  frii;idinr,  craftTor  &  denliorfucrit,  eo  diutiuspcrfevcrabit,  quia  meatibus&ca-  " 
vernis  inclufus  tardius  6c  difHcilius  evaporare  potcft.  Sccundo  ,  copiofior  fpiritus  tardius 
evanefcit,  &  propterea  diuturniorcm  efhcit  tcrramorum.  Tertio,  quo  terra-  fuperficies, 
fub  cujus  cavernismatcria  tca'a.*ir>otus  eft,  fuerit  compadior,  minusvepervia  ,  utfunt  lo- 
ca  lapidofi  &aquofj,  eoetinmdiuturnior  crit,  quoniam  a"gre  6c  tardeperillamvaporesex- 
halarcpoffunt.  Quarto,caufaetiam  eftepoteft  durationis  terrxmotus  liiccefliva  Ipirituum 
five  exhalationum  accenlio,  <Sc  infl.immatio,  ignisenim  lcrpensnon  unopundto  inflammat 
(pirituslepultos,  fed  aliquando  brevius,  aliquando  longius,  utin  cuniculismilitaribusvide- 
mus.  tlndcterrimotus  ille  anni  i6ci-  de  quo  fupra,per  quadrantem  dgravit.  Anno  vero 
if;8.  per  if,  dies  tota  Italia  concufla  eft.  Anno  1^70.  duobusintegris  annis  duravit  fuccuf- 
fio. 

Obfervat  etiam  Ariftoteles  quoad  durationemterrxmotusnonftatimdeflnerepoftuni- 
cam  concuflionem ,  fcd  identidem revcrti  pleiumqucper  dies quadraginta ;  aliquando  vero 
pcr  annum&duosannos.  Rationemafrert,quialpiritus,  quiterra;motumcaulant,nonfta- 
tim  confumuntur,2c  difHpantur,  crgo  iliis  durantibus  &  per  intervalla  concipientibus  motum, 
terraixpius&licpiusmovebitur.  Confirmatcxcmplo  animalis,namficut  cum  fpiritus  moti 
caufanttrcmorcs,  pulfus^&febres,  nondifTipantur  uniea  vice,fed  plures  caufant  tales  cHe- 
ftuSj&pauiatim  conlumuntur,<Sv:cvanelcunt;  fic  contingitinfpiritibus  caufimtibus  trcmo- 
rem  terra:.  Ratioporro,  curterra-motus  liEpeceircntdiequa{lragefima,eademcft,proptcr 
quampluresmorbidiequadragelimaterminantur,  ideoqueadpurgandamfufpicionempeftisj 
iauici  loletoblervantia  quadragenaria, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Pietas  Regnorum  fulcriim. 

QUod  ortusfui  principium  habct,alteration'sfubit  fubjedum.     Interperituraviviraus, 
omniaque  mortalium  opera  mortalitate  tiamnata  lunt.      Contlma  efi  lAuts  generaiio  c^-^'"')?.  de 
corruptio.  Arift.  Solius  Numinis  natura,  quia  caret  principio,  mutacionis  eft  expers. <?'"''•  '^ 
Ciieris  rebus  inefl  cuniiisi  tjitidam  velut  orhis  ,  ut  cjuem^dmoclum  temporum  viees-,  itj  G"  mores  vertan-  corrupt.iz 

tur  ,  veriflimcoblervatTacitus.  InterhcECtamennihilmagismutationiexpolitalunt,quam   ''•'■'» 
Imperia. 

-  -  -    Siciit  vari<£  nafceutibtis  -  -  jifj„^  ^ 

Cofitingufit  Pueris  a7iim£,Jicurhibus  ajfert  -tiJK 

Hora,  iiiesq;  fuum ,  cttm  frimum  mcenia  fnrgmity 
Attt  fattim ,  autgenium. 

Necdemonftratione  opuseft,  dumipfi  oculis,  ut  Sulmoncnfis  canit: 

Ovid» 

Omnia  verti 
Cernimus,  atq;  alias  affitmere  pondera  gentes: 
Concidere  has. 

Utut  tamcn  ad  ruinam  Rcgtiorum  moles  prona  eft,  pietatis  fulcro  Innhz  JfSit  nefii/t 
ctfus.     Ita  Sinclius  hanc  egregie  imperaturis  proponit.      Piiias  primum  fuhjhr»4tur  fulcrum^  q^        , 
CHifirmiier  i>0M  fimuL-.crum  hoc  Reg^^i     Ipfi  jam  Ethnica:  fuperftitioni  lalutarc  hoc  monitum  n  ^*  * 
erat  pcrfualLim,     Hinc  ladtum ,  ut  Romce  ab  ejus  conditore  Romulo  cum  primis  urbis  tun-    '^"^' 
damentis  religio,  etfi  vana,  ftabilita  fit ,  &  tcmpla  Jovi (iatori  &  Feretri»  dedicata  ,  dc  Sacra 
Diisaliis  Albanoritu,  Gra;co//frr/;./tada.     McmoratcSc  PliniusNumam  exindePompilium  ff""*^ 
Il.Romanorum  Regem,  ferum  populum/?</;V,v«;i/»/?,V«/,o«f  ,  cr  utiUbus  legihus  domuifeyfu-     ''' 
umcjue  Regnumitafirmajfe  ,  ut  pendeitte  e)us  Regno  nemo  illi  hellum  moverit.       Ncmpe  pietasad  O- 
mniautilis.     Non  nutatSolium,quodhrmatReligio.     In  tuto  covona  rcpofita  cfl:,  quam 

I-fj  vigil 


230  Metcorologia 

vigil  amor  Numinis  cuftodit.     Non  coercetur  melius  effeia libido  populi ,  quim  facro  Dei 
^,    .     ,   timore,     Hacfithlata  Pietm-,  ut  Tullius  loquitur  ,  fider/t  &  humani generis  ficktatem  tolli  necejfe 
atDc  r  *^"^'  ^j'*fi"*^^  virtHtum  omniHm  txceUentiJfimam.      Author  eft  Jolephus  ,  Romanos  Iropera- 
67. 


lib.  S.  de 
helle  jHfif 
Orat.  de 
Arnfp. 
Ex  1'anor 
ith.  6. 
de  rcbns 
e}fis  gtflis, 
Efifl.  pi- 
r&n.  extat 
apnd  Ba- 
ron.  t(im,7 
annal. 


1.3.  Div. 

Ji*flt(.39. 


tores  Auguftiflimum  illud  Salomonis  templum  honoribus  atque  qiuneribus  afFecifTe,  llt 
fic  vel  alienumNumen  pictate  hac  fibi  redderent  propitium.  Aufus  hinc  gloriari  Cicero: 
Rvmanas  non  calliditate ■,  &robore ■,  fid Fietate ■,  & Religione  orrnies gentes-^nationesq^  finperaviffe.  CcB- 
terum  ut  officium  Principis  ad  confervandam  Regni  incoliimitatem  primum  eft,  fiibditis 
inftillare  pietatem,  ita  ipfe  hac  imprimis  exceliat  oportet.  Monitum  hoc  Potentiftimi  Ar- 
ragonum  RegisAlphonfi  eft  dicentis  :  Eos  .,  ejui  aliis  pr^cfient  tanto  privatis  hominibffs  meliores  tffe 
oporteretCjuanta  honoribns  &  dignitate  antecellerent.  Nec  inamerito.  Quid  enim  xquius  ,  & 
decentius,  qu.im  eum  ,  cujus  favore  ad  dominationem  evedus  eft ,  Dominum ,  Sc  Imperii 
fijiaudtovem  colcre,  &  venerati.  llnde  appofiti^Juftinianum  Impcracorem  Agapetus  Dia- 
conus  ita  alioquitur  :  Sceptrum  Imperii  cmn  a  Deo  fiuficeperis  ,  cogttato  c^ttihusnam  modis  planhis  «*, 
fl«/  id  tibi  dedit  ;  cttmq^  omnilpHS  hominihtts  fiis  prdattts  ■,  pr^  omnihus  ettm  honorare  fcfifna,  Hac 
vero  ipfii  \vk  divinam  clementiam  ad  flabiliendam  Regni  felicitatem  in  fuas  trahet  partes, 
ut  conjHrativeniant  adchffiica  divi.  Expolcenti  in  dubiis  Tumen  defuper ,  ejus  fapientia  dabic 
confilia;  adverfus  inimicas  acies  imploranti  auxilium,  ejus  fortitudo  roborabit  brachiun?. 
Inter  inficfias  &  intcftinos  domefticoruni  motuspericlitantem  proccdionisfinuexcipietpro- 
videntia.  Atque  ica  cum  Deo ,  quafi  alrer  Deus  etiecUis  omnis  mutacioDis  ftabit  expers, 
iplijmqueRegnumArlanteishisinnixum  humeris  ad  omnem  Borealem  adverfx  fortisafj^a- 
tum  ftabic  inconcuffum.  Tunc  efl  optimus  Rrgni  vcjhr  ftatus ,  inquit  S.  Leo  ad  Theodolium 
Iinperatorem  ,  Ouando  fiemptcrnm, ,  atqnc  incommntAbiUTfrinitati  unius  Dci  confiejfione  fiervitnr.  Co- 
ietitihns  quippe Denm  omnia  wojpera  evcntiint ,  nt  adverfitjpernentihns.  Livius.  EflPrincipum  pic- 
cas  iUeccbra  ,  per  quam  fubditorum  animf  ad  culcum  &  obfequium  eorundem  alliciun    ■ 

cur. 


Philofophico-Politica  231 

tur.     Nam  nihil hon  boni  cxJfeBant-t  ah  to  Prtncipe-,  ut  iiiquic  Ariftoteles  ,  e]uem  fnter  cceteros  Re-  Jri(l.l,f, 
iigiofum&  Dei  timantem  videKt-,  CT  minus  ei  adverjhntHr  t  iiifidiAntnrque  -,  quem  a  Divino  Nnminepro-  rotit, 
teciu  m  difenjumcjue  iri  credunt.    Accedic ,  quod  &  llio  exemplo  talcs  lubditos  ciiicicCj  qualis 
iple  clt,  pios  nempe,  acccmpciantes  canentePocta: 

Totus  componitur  orbis  CUtid,  ^, 

Regis  ad  exemplum :  necfc  ir:fieBcre  feyijus  Ho», 

Hkmams  edicla  valent-,  quam  vita  regeHtis. 

Quod  quantum  ad  flabilitatcm  Impevii  conferat, locuplcs  teftis Plutarchus  eft ,  inquicns : 
Plurimorum  hsc fertur  JoitCfitia-,  id  maxime  ad difciflinam  civilem  injlltncudam  attinereiM  civcs  cjuo-     .     _  ., 
tjue  beKcmoratos-,  6~temperatos  hrinceps  exhibcat.      Llbi  enim  homincs  Deum  cokint,  Principi-      ' ' 
bus  obtemperarc  fludcnt.     Xenoph.     Cura  igitur  O  Princeps,  ut  cum  ipje  bonus,  atcjueJJre- 
fiuus  /;>,  teti  etiam  quam  optimis  imperires ,  monitf.m  Sdufii  cil.     Ita  nclcia  cafiis  coroiia  Reu;io  ver-  Xenopb.f, 
tici  inlidet.     Experti  hocConllantini,&Caroli  magni  cognomento  ,  Alphoniijs  Cecundus  ^'?,T.!jV<ec. 
Legionis  (ScCaflcIIx  Rcx,  Stephnnus,  Ladislaus,  &LudovicusHungaria:Reges,CalimJrus  Saluji.  ad 
item,(ScRudolphus  primus  cum  tota  AuguftillTma  domoAufhiaca,quiomncsnon  nilipie-  c^f  orat, 
tatein  (iiperoslmperium  fibi  fliisque  tirmarunt^ampUficarunt,  atqueadpoReros  longaferie    2, 
transmilerunt.      Si  prxfentia  requiritisin  unum  Piorum  Ca^farum  compendium  Augufiif- 
fimum  Leopoldum  primum  modo  feliciilTme  regnantem  oculos  convertitc       Hic  cft  ille 
Imperator,quem  concatenatis  hoflium  machinis  toties  jam  confiamptum  orbis  credebat, 
modo  lucidillimi  inRar  lUcifcriSydcris  cxortum,  undequaquc  fpcctat  triumphantcm.    In- 
concufRis  femper,  quia  pietatisflilcro  nixus,  quxjola  nefcia  cajus, 

DISSERTATIO  XI. 

De  montibus,  cavernis ,  ac  ignibus  iiibterraneis. 

QUamvis  dc  raonribus,  antris,hiatibus,  &ionibus  fubterraneis agere Geo- 
graphorum  potius,  quam  Metcoriftarum  inftiturum  fit ,  quia  tamen  eo- 
rummentioin  pertradatione  terreftrium  maximeimpreiTionumricpiusrecur- 
rit ,  mulfumque  admeUoremnotitiam  fLibfequentis  prircipue  materia:illorum 
explanatio  defervit^prsfentembrevemDifrertationem  in  tres  Qu^tftiones  di' 
vifam  adjecimus.     Unde  lit 


QUtESTIO   I. 

De  oJ^ontihns, 

^^^^■>^J^lIa:res  Primo.     Quid  fit  monsV  Refpondeo,  montcm  aliudnoncfTe,  quam  tu  - 

''fl  irN^'^^'"'"*^'*"'"''^"'''*  ''^  '*'f'J"^  '^■'•^  crigcntcm  ,  &  fola  radicc  ccu  pcdc  tcrram  tangcn- 
il  ^^'^ij^  ijL  tcm.  Vcl,  uc  vult  Uidorus,  dicuntur  montes ,  eo ,  quod  fint  fiiper  aliam  ter- 
/^ii}-;^»^'s\ram  eminentes. 

r^\'-?i^^^  Qu^Lvrcs  lccundo.  An  montcs  ab  cxordio  mundi  fucrinty  Refpondeo> 
litem  cfTe  intcr  Philolbphos.  A!ii  enim  volunt  tcrram  montibus  diflind:am  creatam  effe; 
alii  econtra  diluvii  tcmpore  ab  aquis  tcrram  in  tumulum  congcflnm  furrcxiflc  in  montes. 
Verum  pro  prima  fentcntia  flat  ipfe  facer  textus  tlare  innuens,monccs  ante  diluvium  ex- 
titide,  dum  Gen,  c.  7.  teflatur,  aquas  diluvii  quindecimcubitos  rupraaltiorcs  montes  ebtas 
fuillc.  Etc. S. arcam  17. die menlis lcprimi quievifTe fupramontcs Armcnia-, d:  prima dicmcn- 
fisdccimiappavuiircmontiiacacumina.  RatiohujusetiamderumipotciLabutilitatc,quisenim 
credac,  quod  tot  iaeculorum  fpatio,  qux  intcr  crcationcm  mundi  &  dilu  vium  lliere  interpolita, 

huma- 


232  Meteorologia 

humanum  genus  innumeris  montium  commodis  fuerit  deftitutum:  nam  conferunt  hi  non 
niodo  ad  gratiam  &  pulchriaidinem  univerfi  •,  fed  etiam  ad  Rcgionum  lakibritatem ,  ad  arcen- 
dos  ventorum  impetus,  arcendas  iiuviorum  6c  maris  eluviones  ,  quin  ad  tertilitatem  ,  re« 
rumquc  copiam  faciunt  quam  maxime  ,  dum  copiolbs  e  (inu  rivos  efFLindunt.  Unde  cxi- 
ftimat  Kiicherus  in  itin.  Ext.2.  diai.3.  cap  5.  tjuod  nuiius  iere  celebrioiis  nominis  mons  fit, 
qui  nonanatura  fuis  hydrophylaciis,  acreconditis  aquarumpenuariis  inllrudtus  fit  eo  hne, 
&;intentionenaturae,utmontes,veIutuberaqu3edamGeoco(iTii,  humorcmexOceano  attra- 
dlum  in  univerlasdeinde  terrarumoras  nonin  vegetabiiium  tantumiomcntum,  fed  6i  ho- 
minum,  animaliumque  neceiiarium  ulLim  diffundant.  Quare  adflipulamur  D.  Damafceno 
docenti  lib.  2.  Fid.  orthodox.  cap.9.  &  10.  terram  imprimis  quidem  aquis  circumfufam ,  6c 
phyfice rphaericam  efTe  conditam  ,  tertio  tamencreationis  die,  qua  diviiie  funt  aquEC,  jufTos 
effe  &  montes  confiirgere,  fcqueinjugaextollere. 

Qucercs  tamentertio:  An  omnes  montcs  in  prima  mundi  produdione  creati  fintj  Re- 
fpondeo  ncgative;  utenim  multi  montesfuccefl'utemporisdccreverunt,&  foloa^quatilunt 
velperaquaruminundationes  vel  terrsmotus,  ita  ex  iisdem  caulisplures  de  novo  produdli 
funt.  Pariter  &  ventorum  turbines  arenam  undique  conflacam  in  ingentes  cumulos  glo- 
merare  pofTunt,  montesque  efHcere. 

QuEEres  quarto.  Qu^anta  fit  montium  altiflimorummagnitudoy  Refondeo,  nihil  cer. 
ti  de hac flatui poffe.  Blancanus^. p.  fph. c.  i. tradt. ^.altitudinem montium  profunditati  ma- 
rium,  qux  ultraunum,  alterumvemilliare  non  defcendit,commenfurandum  judicat,  Ca- 
damuitusDicsEarchus,  ut  teftaturPlinius,  Regum  juffu  montes  dimcnfiis,  altiflimum  Peli- 
on  inMacedonia  effereperit,  clatum  inperpendiculoiifo.paflibus.  JoannesHeveliusSe- 
lenograph.cS.  pag.  ^70.  tam  ex  veteribus,  quam  recentioribus  noftri  lceculi  Mathematicis 
montcs  terreftres,  etiamprimxaltitudinis  nondimidium  fuperaremilliareGermanicum,fi» 
veduomilliarialtalicainlineanimirumperpendiculari.  Llnde  fi  quid  de  majoribusmonti- 
bus  referuntHiftorici,  nondeperpcndicularis  linetealtitudine,  fed&ambitus&itineris  am- 
plitudine  intelligendi  funt. 

Qu^^res  quinto.  Qux  fint  celebriora  montium  juga  )  Refpondeo,  juxta  obfervatio- 
tionem  deChaks  inGeographprop.79.  imprimis  efte  Alpes  ,  quce  Italiam  a  Gallia  dirimunt; 
vocantur  autemAlpesmontcsperpetuisnivibusalbefcentes,  talesque  luntLiguftici,Cottici, 
Graji,  Pennini,Summi-,Lepontii,  6c  Rhxtici ,  qui  lunato  ambitu  inftar  muri  claudunt  Ita- 
liam,  &:eamaGaI!ia&:Germania  feparant.  Talesetiamli.mthicconjundiinGermania,qui 
orientem  verfus abeunt,  & per  Vindelicos,  Carnos ,  Noricos,  Illyricos ,  Pannones  &  Macedo- 
nesinultimamusqueThraciampenetrantDanubiopendiemper  paralkli.  EjusmodijugacSc 
catense ,  qux  montes  aiias  Pyrenai  dicuntur,  Hifpaniam  a  Gallia  feparant.  Celebe;  rima  liant 
&:  juga  Peruviana,  qujeAmericamAuftralemaFretoMagellanicoadiEquatoremusqueper» 
vadunt,  &  Peruvianam a  reliquisprovinciisdiltinguunr.  lInustantumefttr3nlitus,quofu- 
peraripoffunt,itain  altumafcendunt,utfupra  nubesextollantur,  &  carere  ane  ad  relpiran- 
dumidoneodicantur;  perpetuis  indiper  rigent  nivibus.  InAfia  minore  jugaTauri  montis 
progrediuntur  usquein  Indiam;  totam  pervaduntPerfidem  &  totam  Afiam  in  feptehtriona- 
lem,quimintraTaurum  vocant,  &  meridionalem,  quam  extraTaurum  nominant ,  diftin- 
guunt.  Jmaw  mons  Scythite  Aliaticx  in  formam  crucis  protenditur  usque  in  Indiam  longitudi- 
ne  milliarium  ij^oo.  Caucafi  montis  juga  prope  Calpium  mareper  200.  milliariaad  Pontum  us- 
qucEuxinumpcrvadunt.  InAfrica  excellitAtlas,alittoreoccidentaliAfricKexortus  exten- 
dituriuiEgyptum  usque.  Nivofus  eftlicetinZona  torridaexiftat.  InEuropafuntRiphaei 
montesa  finuMofcovico  adfauccsObii  fluminisprotenfi.  JugaNorvvegiaE&Lappiie  Sve- 
ciamaNorvvcgia  leparant. 

Intermontesveroaltitudine  famofior  eftOlympus,  de  quo  alibi  didum  eft.  Alterius 
meminit  Zabarella  :  afcendi  inquit ,  ad  fftmmitatem  uscjue  montis  in  agroPatavino  ,  ibiq^  per  totttm 
diem  hahtii  acrem  jtrenijJlmHm  ,  fed  infra  circiter  medinm  montis  videham  nnhes-,  cjMte  me  vifioneval- 
lium  probihehant,  Fefperi  autem  ,  dum  de  illo  monte  deficndi ,  iitveni  faEiam  ea  die  in  infera  parte 
tnagnam pluviam  cum  in  montis  cacumine  nihil  plnijfet.  Caucafus  tantJE  fiiblimitatis  a  Philolbpho 
i.Meteor.  13.  delcribitur,  ut  videatur  ex  oftio  Moeotidis  paludis,  &  Solcm  in  vertice  usque 
adtertiam  noctispartem  radiis  illum  illuftrantibus  oftendat.  Athos  mons  GrEeciae,  qui  um- 
bram,  ut  refertPiiniusIib.4.c.i2.  usqueinIn(uIamLemnum,qu£E  hodi^Stalimene  vocatur, 
fparfiffe  dicicur.  Mons  Kinninus  in  China  propeKinhoa  civitatem ,  cujus  fupremum  cul- 
men  non  nifi  novem  dierum  itinere  fuperari  potelt.  In  TenerifFa  ,  una  exCanariis  Infulis, 
mons  furgit  altiflTmus ,  alias  Eltico  de  Terrairo  didlus  ,  qui  ad  diftantiam  maritimam  6o, 
milliarium  fpedatur;  vertex  illius  perpetua  nive  &  glacie  obrigefcens ob  frigorisvehemen-  _ ; 
tiam  attingi  nonpoteft.    Denique  referuncur  ab  aliis  Hiftoricis  montiumcacuminanovem   i 

etiatn 


Philofophico-Politica.  23J 

etiam  milliariaakitudinefua  excendentia.     Sedhaud  dubio,  utprius  annotavimus,  non  ad 
perpaidicuium  cxpenla. 

C^iaies  (cxto.  Cur  fummimontes  perpetuis  albefcant  nivibusy  Refpondeo,  cauram 
carum  ct>nlervativam  eflefrigus,  quod  fccunda;regioniaeris  ,  quolii  montcspcrtinguiu,  a 
Solis  ri:ricxioncrcmotx,propriumert.  TaIcspra:terdii!:iosDof^rinii  inSucviaAlpes  linit,  d 
quibusnivcs  permontisdeclivitatem  voluti  ita  (eaugent,  utineammolcmexcrelcant,  qux 
pagos Hucgros  radici montis adjacentcs obruat  Olaus  1. 3. c. 25.  De montc Lii>ano  hocadmi- 
ratione  dignillimum  oblervatur  ctdivo  prxlcrtim  tempore,  quod  quatuorcjuspartesrcfpe- 
&u  alctudinis  quutuor  anni  partibus  Hntomnino  contormes.  Adradices  enimhujusmon- 
tisxfliis  magnuscft,  quixftacemrcicrt.  In  paulo  altiori  tradtu  virent  &  florcnt  omnia  cuin 
aacte/nperatillimo.  In  adhuc  altiori  montis  hujus  difh-idu  aerelt  fimilis  illi,  qui  inautu- 
mno  ttarelolctcum  fructuumomnium  illic  enalcentium  maturitate.  In  fuprcmo  tandcm 
fifligio  ingens  trigus  anive&  glacie  illic  (tabulante  lentitur,  quo  circa  etiam  conicendi  pc- 
nitus  nonvalet. 

(^HitEres  feptimo,  llndelacus  in fummo  montiumverticeorianturyRefpondeo,ratio. 
nem  hujus  coiligi  cx  jamdictis  dc  tbncibus,  nempc  monCanorumhorum  lacuum  dupliccm 
polfctffe  originiem-,  velenimepluviis,  nivibi^que  propi  perpetuis  cifterna;  in  modum  a- 
quas  colligunt;  vel  occulto  cummari  commercio,pari  cumfluminibusvia,aquasaccipiunt, 
qux  quomodocontra  nativam  alioquin  indoiem  alcendant,  pariter,  dum  de  fluminibus  e- 
gimus,  explicatum  eit.  Talisvero  lacusoblervacurinCarpatimontis  cacumineoculusma- 
ris a!i.is  appcllati,  cui  etiam grandium  iipe navium  iiagmina innatanr, ctli  a mari rcmotilllmo, 
Crcdibileeft,  hasnaufiagiorum  rcliquias  occuko  lubterranco  meacu  illuc  dclcrri.  Admi» 
racioni:  pariter  digniilimum  cft,  reperiripra:terca&  aIiainhij.(Limmismontiumfalligiis,qux 
maribus  &  fluviis  prof undis  propria  iunt.  Sic  in  altilTimis  Vcronenlium  Alpium jugis non  pau- 
caconchyliareperiri  retertliieron.HirnhaimdeTyphoGcn.humanic.  9.  Zeilerusquoque 
memcrat,propeGa!Ii«"arcemCadiIacadC.'^!o««<rOTflumen(itam,montemhaudnicdiocrisaIti- 
tudinis  aperto  undique campo  infiftere,  qui  cx  meris  oftreorum  conchylibus  coalucrit. 

QuJtTcs oft.ivo.  Qucenrim  fint reliqua:  montium aftcdiones ?  Relpondco, varias omni- 
no  &muItip!icesabAuthoribusadterri,majori  tamenexpartefabuIolis,credo,commentisad- 
fcribendas,  dumadprincipiameteorologicarevocari  nequeunt.  P.JoannesPacsinkiaAbyf- 
linorum  Hiftoria  ingentem  rupem  paraboliceexcavacam ,  qux-  ad  fo,  paflus  fubmiffam  vocem 
reddcrc  pollicdelcribit.  Clamantium  vero  lbnusadeointcnditur,utvoxexercitus;i]icujus 
putetur.  Occukam  hanc  vim refonantis  montis  prope  nofccntcs  (acrificuli , homines  occul- 
tis  hujusmodi  vocibus  derebusluturis  admoncnt,  quifcNuminisvoceadmoncricrcdcnces, 
non  raro,  ubi  juffa  cxcqui  incautius  properant ,  in  maximas  calamitates  devolvuntur.  In 
HclvcciapropeLucernam  mons  tumet,  cujusvoraginiimmifllislapis,  grandes  evocattem- 
peftatc;  ;quod(iita,  credibilc  ed:,(ub  voragineilla  paludes  quasdam  ab(condi,qux'  tenui  e- 
tiam  motu  copiolc cvaporent,  &;  (ic ubcrcm  pluviis materiam  prLEbeant  ;maxime cum  (imilcs 
montes  ob  halituum  abundantiam  raro  (ereni ,  (ed  perpetua  tecli  nube  videancur.  De  (imili 
monte  apudTartarosiitoctiamnarracVincent.Bellovaccnlis,  inquo  pariterfbramen  quod- 
dam  eflie  dicitnr ,  ex  quo  hyberno  tempore  tantx  tempcftatcs  ventorum  cmcrgunt ,  ut  homi- 
nes  illincvix,  «Scnonnificumpericulo  mani(eftotran(ire  poilint. 

P.  HazartinAnnal.  Eccl.  dcPcru  commemorat  inAmericxPeruvianaquadamProvin- 
ciadi6taDfZ,o/Co»c/;«fwrupemfaxeam  repcriri,adcujuspedes  nigerrimi  coloris  materia  ex- 
cre((.it,cuiveromiraludentisnatura'induftria«ScarciflciolapiIIicandidiimmixti(iint.  Illaau- 
tem  materia  nigri  coloris  venenum  e(t  atrociiTimum.  Lapilli  vero  candidi  (aluberrimum 
contra  vcnena,  iScquascunqucinflrmitates  funtantidotum.  llndc  ab  incolis  lapilli  hi  can- 
didimagnicEftimantur;Eftque  hocprittereaadmirandum,  quodablatis  alii  brevi rcnafcentes 
denuo  iniisdcmlocis  fuccedant. 

In  Tranfvlvania  eminet  mons  inter  loca  volgo  HHmam  &  If-^fthell  dicta,  cujus  vertex 
variorumcolorumlapillos  magnicudinc  crucigeri  progenerac  ,  qui  ubi  (cinduntur  ,  Turci- 
cischaradtcribus  fignati  (pcdantur,  ItaZcilerus.  Rcfisrturcciam,  inGareota  Scotiae  Re- 
gionc  cffe  monicm Doundor  nomine,  qui  abincolis  aureusdictus ,  eoquod  ovcs  in  co  flava: 
finthabentes  dentescolorisplane  aurei,  carnes  vero  velut  croco  tinftas.  Sicpariter  narra- 
tur  demontequodamin  confpeduurbis^f/A.-<«»,  aSaxeis  hirundinibusAfyf«  appellato  ,  ubi 
quoticscoelumimbresdcpluit,  lapidesreperiunturfiguramhiiundinum  rcicrentcs,  mire  ad 
certos  morbos  depellendos  faiutares,  Noruntctiamfagaciorcs,  mafculas  hirundincsinla- 
pidibusexprcfrasaloemcllisdilccrnere.  Omiccoplura,  qua-rcferrepociusHiftoricic(t,quam 
Philofophi.  Rcliqua  vcro  qus  hic  adhuc  quceri  poftlmc,  vel  jam  in  prarccdencibus  rclblut-a- 
fiint>vel  infubfequentibusjucidc  montibus  ignivomis,  lefblventur. 

G  g  CON- 


234 


Metcorologia 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Magnares  non  funtirritandi. 


68. 


N-.fd-. 


IP^J^KaJFrTFaoTl 


SAcratus  efl  Princlpum  vertex ,  uikSus  in  organum  Dei :  hominum  reftor  ac  caput ,  tantum 
excellithomincs,quantumhominesbruta.    Artifexeft  communisboni,  arbiterpublicx 
felicitatis.  EjushumcrisDeusimpo(Liitorbem,vicarium  fecit  fu£e  providentis.  Virgam 
eitradiditjuftitiaeSyngrapliami&fulmina  fubminiftravit,utjaciatinrelu61:antes.    Sictamen 
juftitiaivindicisarma  geftat,  utarmatapotiusclementia  parcat,quampuniat.     ^tnaacVe- 
fuviinaturamPrincepsgerit:  externafacie  nivesacgekiinduit,clementia  &  patientia  alget: 
Quafi  frigeretadjuftitiam,  &gelafceretad  poenam  :  totus  glacies  eft.     Atvifcera^tntEpe» 
rcnniincendioaeftuant:  extrafriget,  fed  vifceraflagrant,  Facileflammas  evomit,  cum  do-. 
meftica  penus  incendium  fit.     MontesinterhominesPrincipesefre,  quis  negetj  funtenim 
exhominibus  totoverticefupra,  Sicutproomnibus,  ficpra;omnibuseminent,faftigiamor- 
talium.     Divinitatisfuntftatus,vitalcsReipublicKfpiritus,aureanuminisfimulacra,huma. 
ni  gentris  excubisE ,  ex  hominibus  primi,  fecundi  poft  Deum.     Hsec  fpirantia  divinitatis  edty- 
pa,cum  mera  in  fubditosvifcera  fint,  ficut  contemnere  facrilegium,itairritare  improbitas 
eft.     Velutfacesinpublicos  feufus  confumunt:  velut  fbntesnil  fibi  refervant :  velut  mon- 
tes  in  fubje£tas  le  vallcs  effundunt  Principes:  quia  eorum  prarefTe ,  eftprodefle.     Quis  ergo 
impunisirritetJututmifericordiae  vifceragerant,  &ardeant  charitate :  attamen  flammas  nu- 
triunt,utvindicent  feveritate.  Igne?»gladio  nefodito^,  dicebatPythagoras.     Irrirare  Dei  Inter- 
nuncios ,  cft  tlabellum  igni  addere ,  autiEcncejanuam  pandere ,  ut gravius  erumpat.  Skutjltm- 


m4 


Philofopliico-Poiitica.  23^ 

tjue  mAgh  exagttatur  ,  hcc  mag!s  atcjtie  magis  imialeJLii  :  it.i  iracnndia  e.vagitata  /emper  fit  fer.xiuy  /^'oit.L/t^ 
Atque  immanior.      Duratiir  fub  iTialleo  adamas  :  exalpcratur  a  dur*  trontis  Ilibdito  natus  au    trt^ 
amandumanimusRegius.     VerumellPublii  verbum : 

Miitatfe  bouitas,  clini  'irrites  injtiria: 
Bonus  animtis  Ujhs  gravius  multb  irafcitm' : 
Fiiror  fit ,  lcfa  fefius  patientia. 

Quid  apibus  fuavius?  matresfunt  dulcedinisitScmelletcgenitriceSiatconcitatajnonfuntdiS' 
armatx.     Armata  eftillarumclementia  conjungunt  vulnera  melli:)Ciui(Liavicaicm  perfequi- 
tur,  aculeum  irritat.      Potentum  ira,  &  indignatio  nan  eji  commovenda,  monetPlLitarclius.   Hos  pht,apucl 
cnim  qui  exafperat,  offendit  liberos  fovis,     Anima  populi ,  Caputque  hominum  ,  lidus  ge-  Droir.  La* 
neris  humani,  »Sc  umbra  Deitatis,  nonnerevercntiam  exigit, &  majeltarem  explicat^  Qj^an-  Hrt,  l.  s. 
tum  interelt  inter  animum  &  ia-ccm  corporis  :  illc  divinus  ,  illiid  Iqualidum.     Quancum  Pittdarus 
inter  caput  iScpedes  :  illud  renliium  metropolis  ,  meiitis  capitolinm  ;  hi  oncri  oc  folo  nati. 
Qii^Lmtum  interSolem  iSc  minutns  Plejades  :  illc  oculus  mundi ,  totius  jubaris  penus  ;  iftie 
intidK  &:  luminis  avarcc.     Tantum  dilfercRcx  a  lubdito,  Princeps  ab  homine  vu!gari.     In 
hunc  conjicere  contumelias,  majellatcm  irritareciimen  elt.     "^ange  montes ,  ^b'  ft^miitahunt'. 
ignea  eli.  iraPrincipis  ,  &:  cum  ignis  lic  lcvis  ,  tamcn ^^r.iwj  ira  Regum  eftfimper  :   NaiTi  :  'ul-  ^^"'<^^* 
men  eji  ■,  ubi  c»m  potefiute  habit.u  irMundit.     Durius  excipitur  retcnta  diu  ,  atque  conira  opi-  "'^bliMSt 
nionem  benigni  Principis  Itrida  romphkEa,  quam  torva  lemper  facies,  qucenunquam  lere- 
num  micat:  improvifa  clt  illa,  harc  in  afTuetis.     F.ripere  telum.,  Kundareiratodecet. 

Ne  tamen  tyrannis  lit  ira  tua,  fic  punias,  ut  milericordiam  non  exuas.     Irritarusnon  Pttblius, 
in  flagranticaltiga,  neincendiumvideatur.     Maximum  judicisdecuseft  mora.  Poteflpoe- 
na  dilata  exigi,  non  potcft  exadarevocari.  Prxcipit.)tainTheiratonicenres  fententiaTheo- 
dofium  docuit  legem  lancire  :  Si  vindicari  in  ali<^Hos jttjjcrimus  ,  noltemus Jiatim  eos  jtibire  poenam,  In  Codice 
fidper  dies  triginta fuper ftatu  eorum Jors  & fortuna  Jiejpenja Jit,      Sero  lacrvmatus  cll  Alexander,  Tlocod. 
Clytum  praecipiti  turorc  fublatum.     CumMonocerote  lanceam  intraoculos  terus,  ut  prx  Soz.omen. 
oculis  iram  habeas.     Laus  elt  Ferd.  II.  Imp.  Aultr.  t^uElum  eji ,  ut  quos  hitmanitate  ad  loqueudum  Lamorntt 
invitaboi  ,  majeftate  ficeret  elingucs,     'Tartarorum  Regis  Legatui  obmiituit  •.fulgore  fe  f»'Jfe  viilumcon-  c,22. 
ftjfm ,  qut  Cefrris  majejlas  emicahat.     Sic  terreas  majcjiate ,  ut  non  cxanimcs. 

QU^STIO  II. 

De  fpe/nncis    ^  fubtcrrnineis  mea" 
tihtis, 

EX  montibus  ad  fubterraneos  meatus  defccndimus,  dc  quibus  quceres  primo,quccfid 
illorum  origo:  Refpondeo  non  minus  hos  in  intimis  tcrrx  vifceribus  ,  quam  mon* 
tcs  a  provida  numinisdispolitionead  necelTIrria  rcrum  naturaliumcommerciaconfti- 
tutos  elfe.  Nova;  tamen  intcrdum  crypta: ,  antra  <Sc  fpcluncx  rupto  intcrioris  telluris  pa* 
riete  lefc  aperiunt,  quod  variis  cxcaulis  contingcrepotcft ,  ut  bcne  obfervat  Cardanus  de 
(ubtil.lib.2.fiunt,inquit,  terrcE  motuinaridolaclo,  dehilccntc  terra  ;  item  aquis  per  mon- 
tium  occulta  decurrcntibus;  undc  in  ^iquibus  fluminafunt  ;  fiunt  &  e.xhalatione  igneaj 
qux  lapides  tum  urit,  tum  excdit ,  tum  expellit. 

Quceres  lecundo.  Num  fubterranei  hi  meatus etiam  virtute  aliqua  polleant^  Refport- 
detKiicherus  Mund.  fubt. lib.  ^.cap.zc.aftirmative,  accipercque  vircutem  fuam  non  niliab 
aliquo  intimo  ingcntique  antro  ,  iive  id  Hydrophylacium;,  live  Pyrophylacium  liicrit,pei' 
meatus  longe  porredifllmos  derivatos  ,  &  pro  rationc  icrrcna;  (ijbftancix,  per  quam  didtl 
meatus  traducuntur ,  obtinare.  Hinc  nonnulla;  cavernx'  liicco  pctrifico  loci  conditioni 
proprio  omnialn  laxa  convertunt.  Aliararomatico  odorcmiruminmodumrecreant;  alice 
aliis  affectionibus  dotatx  funt.  Sic  teftatur  Seylridin  mcdull.  mirab.  Natura;  oppido  VeU 
lcnliNoricisaddictovicinam  latamplamfpccumadjacerc,  inquatresmagnilacus  lediilijn- 
dunt.  Medicahicterraeruitur,uti&  mortuorum  animalium  oHa,  quxvariisinfirmitatibus 
mcdentur.  Kircherus  in  Arte Magnct. Jib.3. p.7.  c.4.  ^.2.  mirabilem paritcr  (peluncam  vulgo  la 
.Crotta  delliSerpi  appcllatam  dclcribit.  Duorum  homin(j  hxccapax fiftulolis  quibusdam firirami- 
tibus  in  cribri  formam  perlbrata  cernit  ur,ex  quibus  ingens  quxdam  principio  veris  divcrlico» 

Ggj  lorum 


236  Meteorologia 

lorum  ferpentum progenles,veneno  tamen  irhunis,  quotannis pullulare  folet.  In hac fpclunca 
elephantiacos,  ieprolbs,paraIyticos,  arcliricicos,  podagricos,  (imilibusquecierperacismem. 
brorumaffedtionibuslaborantes  nuclosexponerelolent,  qui  mox  haiicuumlLibterraneorum 
calore in  fudorem  refbluti ,  ferpentum  propuila ncium ,  &  cotum corpus  infirmi  implicancium 
fudu,  linduque  ita  omni  vitiolb  humoie  privari  dicuncui- ,  uc  repetito  hoc  per  alinuoci 
tcmpus  medicamento  tandem  pcrtedls  (anitati  reflituantur.  Notum  efl.  de  Crypta  D.  Pauli 
inlntulaMcliccnli.  Terrahuic  candidillTmaeft,  qux  adverfus  toxicum  propulfandum  re- 
medium  elfe  nrxientiilimum  celebracur. 

Quemadmodum  vero  crypca;  quaedam  (alutiferis  qualltatibus  funt  prsditx,  ita&:  aliac 
noxiishumoribus  abundant.  TaleminterNeapolim&Puccolos,  ubi  viaad  Paludem ^|»<i- 
»/ intieiSticur ,  fpecum  ejle  commemorac  Cardanus  defubril.  lib.  2.  quam  fubeuncibus  mire 
capuc  lacdicur.  Eft  Sc  a'pud  Phrygicc  HierapoUm  terra;  hiatus  ,  ex  quo  (e  (e  promens  fpiritus 
lethalis,  quidquid  acceircric  propius  ,  enecat  conteftim.  Mirabile,  fi  fabulofum  non  eft, 
quodOlausMagnusHiftor.  fcprencrion.lib.2.  cap.4.refert,nempe  eftecryptam  fubterrane- 
am  pvopeVnxoralcmurbem r/hrgtim-iSmellen  didlam,  quxejusocculta^virtuciseft,  ut  anima- 
li  vivo  in  iplam  projedo  tam  horribilis  fbnusinea  excicecur,ut  prope  adltantes  fragorepas- 
neexanimct.  Hinc  ingrucnte  hoftilitateprtefeftus  cerra;  jubec  fubdicbrum  aurcs  cera  ob- 
duci  ac  (i;  le  cellariisacancrisabfcondi;  demumfe  muniens,animalaIiquodveIha[ta,vcl  fu,- 
ne  proccipitat  inos  fpelunca'.  Mox  tam  horrido  mugicu  pcribnac  ancrum  ■,  uc  fragore  per- 
culii  hoftes  in  terram  ccu  madtanda  pecora  collabantur.  Nanatur  eciam  de  ancro  Piiteo- 
lano,  adeo  craflis  abundare  exhalacionibus ,  uc  animalia  illata  quafi  in  momenco  llupclada 
ac  demorrua  comperiancur  ,  (ubico  vero,  ac  invicinum  Agnani  lacumllibmerguncur  allu- 
pore  liberatarevivifcunt.  Hinc  vuItCard;mus,  plerasquelubterraueabcryptashumanoge- 
neri advcrfiri ,  Sc  venenolis  humoribuspollcre,naai3,inquit,  de(ubtil.lib,20.fihaliiusillela- 
pidcs  ,  &  durillima  faxa  exedere  potuit,  quam  vim  in  mortales  iplbs  obtinebic  'i  Acceditv 
quod  veluti  Itagnans  ibidem  aer  lacile  computrelcat.     Unde 

Quxres  tertio.  QL^a  rationcdi2no(canturcrypt£evenenatcE&  falutares  ^  Refp,  fi  vel 
faces  non  ardent,  vd  facife  rurdisexftinguantur,  (ignum  efTe,  aeremlethiteris  exhalationi- 
bus  multum  infedtum  ;  intoxcitacus  cnim  aer  difficulcer  repurgationem,quamignis  adfert, 
admittit.  Llnde  fatius  cft,  uc  inquicCardanus  ,  fjmiles  fpecus  noningredi.  Econtraindi- 
cium  lalubritatis  eft,<S(:(alutariumcryptarum,liaquce  dulces (alutares  per  illas  permeant.  I- 
tem  herbarum ,  ac  arhorum  (alutiferarum  in  iplis  luxuria.  Cceterum  exantris  fubtevraneis 
ftcpeetiampeftis&contagio  nafcitur,  dum  eorumfauces  maxime  per  terrs  concuflionem 
referantur,  &  exhalationcs  fuas  putridas ,  mineraliumque  venenatorom  qualitatibus  infectas 
inradices,  plantas  gramina,  «Scarborum  tfudtuserudtanc.  Quxdeindc  in  alimenta  afium- 
pta,  (anguinem  inftciunt&  corrumpunt,  ac  tandempeftiferam  luem  progenerant. 

Quceres  quarto.  Num  nix  6c  glacies  ac  grando  in  fpecubusgenerctur.  Refpondco 
afHrmacivc,quodcunc  folcc  concingere,  quandoexhalaciones  in  irigidam  &:  nitroiis  (piriti- 
bus  refertamcryptarum  tbrnicem  impingunt,  cujus  frigore,  priusquaminaquam  dilfiuant, 
innivcosfloccos  condenlantur.  Quod  (i  verovaporesinrecidentemquafipluviam  fuerint 
converlidiperveniente  frigidiorivencorumflacu,  eciam  ingrandinem&giaciemcontrahun- 
tur.  MeteorumhocinmoncisSoranicrypta  obfervatur,  qucEvelutiglacie  incruftataeft,in- 
gentibus  in  fbrnicehinc  indeftiriis  dependentibus.  Conficiuntur  exhisoeftivotemporeper- 
opportuna  pocula,  quibusinflilaaquavel  vinum  quantocyus  referigeratur,  Similes  (pecus 
admoncem  Aicnamplures  vi(,ijntur,  inquibusfervatur  nixabincolis;  interquas  eminetCr»*- 
tA  nouva  &  Grotta  dellemve  ulibus  Catanenfium  in  leftate  infervientes. 

Quaresquinto  :  llnde  foni,  qui  quandoque  in  fubterraneis  meatibus  cymbalorum  in« 
flar  inaudiuntur ,  proveniant  i  Reipondeo,  fonos  hos  mulkos  probabiliter  ex  eo  proveni- 
re ,  quod  variis  &  differentis  magnitudinis  canalibus  cavernofa  ancra (int  inftrufta ,  in  quos  ve- 
lut  inorganialicujusfiftulas  immiffus  ventus,  ubiconftringicur&coardlatur,invarios(ono« 
prorumpic.  De  cali  fpelunca  in  Britannia  reftacur  Clem.  Alcxand.  qua*  cymbalorum  nume- 
rofcpullacorum  ftrepitum  advenciingrellum  (oletamulari.  MemorateciamFournicrGeo- 
graph.  Orb.  noc.  lib.  $■.  cap.if.  inB<?rr/ inllila  ad  Waliiara  Auftralem  rupem  quandam  mari- 
nam  elfe,  qua;  fe  in  modicam  ri<nam  diducit,  cui  fi  auris  applicacur,  obfervaiur  quafi  fabri- 
lis  ofhcinic  cumulrus,nunc  fbllium  flacus,  nuncrepecicus  malleovumidus,  ortusncmpeex 
mulcipIicihalicuum&ventorumreflcxioneaLadcvypcavum  lateraallifioncaudtus. 

Reliqua ,  qux  quarri  polfent ,  ur  de  magnitudine ,  flrudura  ,  forma  ac  mirabili  parti- 
um  confiitutione,  liiltoiicis  velinqucnda  lunt,  unum,  alterumve  duntaxatcurioioLcftori 
lubneclo  :  NarratAmericanaHilioria  dc  vnontibus^W/«»? ,  quod  in  his  horrida  ancrorum 
veccptacul.icantsE  cavitatisreperiancur,  ut  integrisRegionibus  in  terrena  fuperficie  non  ce- 

dant,- 


I 


I 


Philofophico-Politica.  237 

dant.  In  illis  qiioque  ineentes  maximoium  rtuminiim  cataradtse  obfervnntur,  qua;  tanto 
fraoorc  lein  iinaprarcipitanc,  ut  nihil  inmundotcrribiiius  (e  audivifreteflcncurfbnbres.  In- 
tcralia  mirabiiiamemoratur,  naviculam  ibidemaliquandoelfcinventam,  unde  vero&quo- 
modohucinvcda  nemo  conjcdurare  potuit.  Vcrilimilius  tamcnKirchero  vidctur  ,  cam 
OceaniPacitici,  aucAtlanticivorticibus  hauflam  per  continuacum  aquarum  in  fubtcrrancis 
meatibus  Buxum huc  transportacam  efle.  Mcmorac  eciam  Boeth.  in  defcriptione  Scotix in 
fi'fi,  RcgionisScocix  a-fluaiio  litum  cfle  fcopulum  angufloaditu  vix  pifcariam  navem  reci- 
pientcm ,  qui  mira  in  le  (peclanda  prabecdomicilia,  qua(i  hominum  induflria  exftruda,  cum 
a natura  ica  excavatus  &  elabonitus  (it.  Avium  pratcrea,  quas  vernacula lingua 5o/W«ap- 
pellant  haudablimilium  iis,  quas  uquilasaquatiles  vocatPIinius,  ineo  ingens  copia  inhabi. 
t.it.  Incipicnte  vcre  tant.im  lii;riorum  Ilruem  comportaredicuntur,  utaufcrentibusiatisin 
annum  cx  caparte  profpedum  lit.  Invcntus  fijiceciam,codcmtcfteBoethio,oIimincaru- 
pelapisporolijs  intbrmamlpongix,  exalcera  parteconcavus,cui,  fimarinainflindcbatura- 
qua,  ea  percolata  dulcis&:  potui  aptaperfluebat, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Virtus  Jatere  nefcit. 

CAlumniantum  jaculis  virtus  femper  ut  meta  expofita  efl.  Ncmo  virorum  illuftrium 
vLxit,  quem  non  gravis  quandoquefama  perftrinxit.  Etiam  redidima  in  aquam  de-  _  ' 
mcrlavilcncibus  rcdduncur  curva.  Fierinonpocefl;  utquis  omnibusplaceat,  acnon  C'"^", 
pcrmulcorum  in  odiaincurrat.  f^/'rtui/s  nempe  lygloru  ccmes i>jvidia  efl  ,  Tullius.  Nequit  rc- 
ctis  oculishujus  (plendoremierre  fiitalishxcnoitua;  orones  admovebic  fraudum  machinas 
livor,  quibus  prctium  vircuci  tollat,  radios  minuat,  &  fub  alris  umbris  Rruac  fepulchrum. 
\  crum  fluminis  hxc  imicacur  indolem,  quod  in  moncium  cavernas  ,  «Scfubcerraneaclau- 
iira  dcmerdim ,  in  lucem  emcrgit  ritrJMS.  , 

Nimqiiamjfygiasfertur  ad  umbras  Scn.Here 

Jiiclyta  virtus.  ^'"'' 

Ghriii  virtiiiem  lanijuam  umbra  fcciuitur ^  teftatur  Cicero.      Poteft  candidus  undx  decun^entis 
liquor  adcencbricofapraxipitariantr.'»;  poceftabfcondi(ScIarcreadcempus,acnonIifti5&pe- 
trolb  carcerc  conftringi.     Pergit  ille,  quo  cxpit  curfu  ,  clatis  cornibus  aquas  propellerc, 
quin  imo  magis  prxcipitifertur  impetu,  quo  anguftiori  viarum  anlradu  coardtacur,  doncc 
tandcm  in  pulilicam  cimporum  planiciem  rurfus  eluctecur.       Poceft  benemericx  vircutis 
curfusad  anguftiasredigi,  fcd  non  fifti,  premi,  fed  non  opprimi,  ardari,  led  non  cotrceri. 
Erumpit  candem  in  luccm,  <5c  fiium  orbi  oftendic  precium.      Audi  Romanam  fiicundiam: 
Jlrtus  in  temfeflate  fiva  cjnieta  cj}-,  &  lucet  in  tenebris ,  &fnljk  locomanet  tamen  arj^  hdrct  in  patrit'.-,  (-ic.  fro 
fplendetqj  ferfe  femper ,  ncj^  alienis  nnquam  jordibns  ohfolefcit.      ExerunC  infolentium  vaporum,  ■^'■*''« 
nubiumquc  turmx  fuas  nonnunquam  inSolcm  vires  ,  &  denfo  agmine  coelum  obfident, 
at  non  diu  pcrilaQt  umbracica  hxc  valla ;  dum  nimirum  occiduum  illud  fidus  helternas 
vires  colligec,  6i  copiofo  fiilgore  inftarjaculi  obftancia  fblvcc:  Adverfus -jirtHtem ,  inquicSc-  Se».cp,2S> 
ncca,  hoc  poffunt  caiamitas ,  damna  &  injuri£  ,  (juod  advcrfus  Solem  nehtda  potefl,     Ec  rurfijs:  So-  Idemapud 
U  virtus  prtflat  gjudium  perpetuum  ,  fecurum  ,  etiamf  cjuid  obfiet ,  ^uhium  modo  intervenit ,  ^«*  in-  Lipl.  l.  3- 

fra  feyuiirur,  ntc  uncjuam  diem  vincunt    Alta  Ileroum  indoles  j  non  terrctur  his  raendacio-  Manud. 
rum  jaculis,  ut  vaces  canit:  dtfl  s. 

Confcia  mens  redi  fam£  mendacia  ridet.  ^^a  ' 

Eft  Olympus  his  omnibus  fijpcrior,  occin  nubcm  cogicur,  necintempcftatcm  impeilitur, ;»/vj<irffo. 
nec  verfitur  in  turbincm  ,  lcmpcr  illic  (erenum.  Novit  regiiim  effe ,  ut  Alcxandcr  Magnus,>;  apoph. 
dicere  folebat,  cum  benefeceris^,  tnaft  audire.  Imbecillis  animi  inde  arguiturChry(ippus,qui5/o/,.yfrw 
rogatus,  cur  non  adminiftrarct  Rempubiicam,  dixit,  quia  (i  quis  male  rexerit ,  Diis  di!pli-  4?. 
cebit,  finbenccivibus.  Alirerl'abius,  quiUiumlmpcriumrainut  pervanitatempopulima-  rJer, 
luic,  quam  (Lcund.i  lam.l  malc  rcm  gcrcre.  Aiitcr  Scverus  Impcrator  ,  diligens  in  rebus  Marc.Ls 
gercndis,  ncgligens  in  requiretido,  quis  (ermo  de  le  haberetur.  c.  j. 

Dio  Caff. 
Gg  J  Iff^  l.  76. 


238 


ClaudiH 

Co:f. 

Mall, 


Mctcorologia 

Jpfa  equidem  virtus  pretiumJibi,folaque  lat^ 
Fortunafecura  nitet ,  necfaftibus  ullis 
Erigitur,^laufuquepetit  clarefcere  vulgi. 


66. 


jv.  e^. 


Verum  dum  5c  hunc  non  exoptat,  fuoque  contentus  vlvlt  interno  pretlo ,  maxime  confe- 
PlftMrch  quitur.  Eximiam virtutem ,  ait Plutarchus ,  ffonte  fejuitiir  ftitim  decm  Imo  &  prelTa  altius  cum 
palmaVursit.  Non  urit,  fedau^etdecorem  lini  Asbeftini  flamma.  Teruntur  gemmx,uC 
niteant;  ihter  torrentis  (axarefulget SardonyX.  Ab  ip!o  idu  clarefcitSilex.  Fortitudme, 
Gonftantia,  longanimitate  &  patientia  qujeri  debet,  quod  gratia  impetrari  nequit.  _  Tmiter 
enim  qui  mduni yatitnr ,  idem  pofi patitur  bomm ,  inquit  idem  citatus  Author.  Quisquis  igitur 
in  obfcuro  verfaris  ,  lucem  non  defpera.  Prodibit  ex  umbris  virtus  illuftnor.  Non  nifi 
per  adverfa  hsec  graditur,  &:  femper  ab  accepto  vulnere  tirma  magis.  llt  arcmata,  ait  Li- 
vius ,  lon^e  lateq»e  odorem  emittmt  ,ft  teras^  fic  virtutis  fama  dijfmditar  ,ftpremas.  Nihil  (ibi  vi- 
deri,  dicebat  Phalereus  Demetrius,  infelicius  eo ,  cui  nihil  invita  accidiflet  adverd.  Oua. 
re  tu  ne  cede  malis ,  fed  contra  audacior  ito,>  fluminum  more ,  quOE  non  fiftunt ,  fed  mcceptum 
conftantetramite  peragunt  iter. 


Sihe/t. 


Explorant  adverfa  viros ;  perque  afpera  duro 
Nititur  adlaudem  virtus  interrita  clivo. 


Quod 


Philofophico-Politica.  239 

QupdiEnaeaSjTrojanus  llleHeros  commilitonibus,terrie  marisque  erroribus  fii'aCd3,dcdi'^/^';(^'''^  »*» 
monitum,  tibidictumputa:  /Envd. 

Dnrate  &"  vosmet  rehus  fervate  fecimdis, 

QU^STIO  III. 

De  ignibus  fttbterraneis. 

COncIufio  prima.  Extracontrovcrfiam  cfic  videtur,  multos  &maximosignes  in  ter- 
rccvifceribus  latcre,  confl.at  enim  vcl  ip(a  oculorumexpcricntia  ,  dum  videinus  eos 
haud  intrequcnter  tumcx  montibus,  tum  ex  lacubus,  tbntibus,  aliisque  lijbterrane- 
ismeatibus  erudare  ;  qua;  vero  horum  ignium  fit  matcria&:  pabulum  ,  &  quomodo  acccn- 
dantnr ,  moxin(ublci]uentibus  exponcmus.  Ca:tcrum  cum  in  centro  teriu-  igncus  divince 
Nemcliscarccrfitadimpiorum  criminapunicnda  prxparatus,  probabile  etiam  c(l ,  Ipiracul.i 
qujcdam  c^Te,  pcrqux  magnushicignc  &(ijiphureexardc(censl3cusevaporat,  qua;  fbrtaiie 
caipla.ipud  nos  locu  ("unt,  cquibuscontinua  eruttari  incendia  rpeftamus. 

Conclufio  (ecund.i.  Fomcs  (eupabulum  horum  ignium  ,  qui  fijb  terra:  fpecubus  gi- 
gnuntui  ,  ex  menteGcorgiiAgricoUvlib. 4. denaturacovum,qua'ctHuuntex  terra,  duplex 
eil,  vidclicet  (ulphur  &  bitumen.  Ell  autcm  liiiphur  duplcx  ,  unum  folTilc  ac  (pontc  na- 
fcens,  quodvivumanpellant,  altcrumiaclicium,  dcquohic  qu.cdio  ncncft.  Fo(!ile,quod 
adinfiitutumnoltrumpcrtinet,  mulcisinlocisrepciiuir,  utpaulopoildiccmus;  cxccrius  co- 
loremhabetlubcinereum,  interiuscum  frangitur  (ubluteum,  nitedulKmodocollucentem; 
lapor  ii!i  eft  fubpinguis,  fed  injucundus  ,  odor  gravis  ;  halitum  adeo  ibetidum  exlpirat,  uc 
niliaperta  fint  montium  fpiracula,  foifores  illico  intcrimat.  Hinc  ob  infitam  ficcitatem  &c 
calorcin  magna  illi  cum  igne  aftinitas ;  unde  ejus  fragmenta  lignis  vel  carbonibus  inlperia» 
flammam  ex  inrcrvalload  fe  pertrahunt.Narrat.Pliniusl.5f.  c.  1)%  Anaxilaum  cjus  artilicio 
lufific  in  convivio;  namfulphurincalice  novoprunafubditricircumfercns,  exardelccncisre- 

f^ercuffu  pailorem  dirum  velut  defundtorum  oifudit  convivis.  Quod  ad  bitumcn  attinct, 
liccushiceftadmodumpinguis&:calidus,liquoiiio!eacci,&;afrei ;  adco  ut  intcrdum  aquis 
inn.itet,  multumpariter  coenatus  natura;  ignium,qua;cognacio  potifTimumappavct  inqua- 
dam  illius  fpccie,  quae  Naphtna  dicitur,circa  Babylonium  &  in  Auftagenis  larthia'  proiiuens,  in 

Jiuamignis^  longinquotranfilit,  refcrentePIiniolib. 2. c.icf.  Ratiovero,  cur  hanc  ignibus 
ubterraneis materiam  adftruamus,e(t,quiapxne  omnia  loca,inqiiibuscxhalationesigncx, 
&  fubterranea  incendia  obfervantur ,  bitumine  &:  lijlphure  li^racia  dcprehenduntur.  Et 
quamvis  etiam  (axa,aliaque  his  ignibus  in  fomentum  &:  pabulum  funt ,  hocc  tamen  illorum 
pnccipua  &:poti(Iimamateria  eft.  Exhisvevo  bitumenad  alcndam&:  confcrvandam  fiam- 
mam  conducibilius  eftobfuampinguedincm,  &:vi(cofitatein,qua  &  uberiorem  prxftat  fb- 
mitem,  &in  aquisardet,  undeartihciofis  ignibus  ,  qui  6c  intcv  undas  ttagrant  ,  lempcr  a!i- 
quidbituminisadmifccri  folet.  Hincignis,  quiClaudioNcroneCxnireinagrooppidiUbi- 
crum exortus  arva  &  vicosexufHt,  tefteCorn.Tacitolib.  ^.annal.  nec  pluviis  ,  nec  f^uvia- 
libus  aquis,  nec  alioquovis  humore  poterat  excingui ,  fed  fijxis  ,  &c  pannis,ob  bituminofam 
nempemateriam;  nambitumcnrebusficcisextinguitur,  aquis  alitur;  ut  fulphurcitoconlu- 
mitur,  3caccenfum,fieiaquaminftilles,  emoritur: 

Conclufiotertia.  Probabilecftifubterr.-Mieumignem  inflammaripartim  ab  exhalatio- 
nc,  fpirituquecavernis  inclufo,  quidum  cxitum  quxrit,ipfbattiituincalefcic,&accenditur, 
idoneamquemateriamnadtus,  late  (pargitur  &:  durat.  Quandoquidem  motusnon  caloris 
tantumcau(ae(t,fcdetiamflammx,  cuminmaceriam  idoncainincuivic.  S.ipc  cciam  exha- 
lationes  hx  pcr  antiperiftafin  (rigoris ,  dum  ab  eo  in  locorum  angullias  coguntur ,  inflamma- 
ripoffunt.  Aliietiam  volunt,  lubterrancos  igncs  aSnlc  pcr  inrimum  ,  occulcumque  calo- 
remaccendi,  quodopinaridifficilecft,  cum,  utcxdi6tiscon(tat,(bIarcsradii  nonproculul- 
tra  terne  fuperticicm  in  abditos  telluris  reccftus  pcnctrent ,  auc  tant.^ivivcutcinbitumcn  &. 
fulphur  agere  poiTint,  ut  flammam  excitent.  Iliudtamcnnonimpvobabilc  cft,  utfuperius 
obfcrvavimus,  illos  ignespofreexinferorumquoquefpecubusc(iuci,utdocccP.  DeRhodcs, 
dicens ,  exprobatiftimis hiftoriis conftare, deiundtorum animas  (xpti in  huiusmndi  Ipecuhus 
cruciari ,  vifos  etiam  illic  non  raro  dsemoncs  ;  quod  confirmat  cx  velationc  Pecri  Uami.ini 
0pulc.i2.c.9.  Servus  DEI  (inquit)  habitabat  Iblitarius  in  prxrupta  rupcRegionis  Neapo- 
litana:  juxta  publicamviam,  quidumnofturno  tempore  plallerct,  &  icnelhamcellulx  ho- 

raium 


240  Meteorologia 

rarum  explorator  aperiret,  multos  videt  nigros  homines  tanquam  ^Ethiopes  iter  capere» 
longoquetradtu  onuftos  fagmarios comitari ;  cumqueillos  curioliis  inquireret,  quit(I"entT 
cujusve  reigratiahaec  jumentorum  pabula  deveftarent;  maligni,  inquiunt ,  (piritus  lLimus> 
&:paramus  non  pabulapecoribus  alendis,  fed  tormenta  potius  ignium  hominibus  combu- 
rendis:  pr^ftolamur  enim  in  proximoPrincipem  Capu'ce  Pandulphum,  quijam  decumbet, 
&  Joannem  Magiftrum  militum  NeapolitancE,  qui  adhuc  incolumis  vivit.  Uterque  paucis 
poft  diebus  moritur,  &  ftatim  erudatVefuvius.  Etcap.io.narrat,Presbyterum  ,  qui  ma- 
trem  fuam  Beneventi  reliquerat aegrotam ,  iviffe Neapolim ;  ac  ibi  cum  exundantibus  flammis 
intenderet  clamoremlugentis  audivifte ,  quem  procul  dubio  matris  eiih  cognovit ;  notavic 
horam ,  &c  eadem  matrem  efte  mortuam  comperit, 

Quseres  primo  :  Utrum  hujusmodi  ignes  fubterranei  aliquam  inter  fe  habeant  difFe- 
rentiam,  faltem  accidentalem?  Refpondeo  aftirmative ,  ratioeft,  nam  quidam  intra  ipc- 
cus  latent,  nec  (e  produnt,  (ed  occulte  exedunt  terra;  vifcera;  alii  foras  emicant ;  quidam 
nullamevomuntmateriam;  aliicineresfuiphur,pumices,  (axa,ferrima(raserudtant;quidam 
nodtu,  diuque  incendia  oftendunt ;  alii  iiodu  tantum  ;  quod  ea  Solis  iuce  ,  qute  minora 
lumina  abfcondit ,  ofFundantur.  Quidam  in  eminentioribus  duntaxat  cerra;  parcibus  hte- 
rent,  aliiin  profundo.  Quidam  perpetuo  ardent,  aliiperintervalla.  Pleriquenonnihilad 
tempus  remittunt  propter  fomitis  inopiam  ,  deinde  reliamptis  viribus  e(Ferve(cunt. 

Quarres  fecundo.  Quomodo  prcediftamateria  fubterraneis  ignibus  perpetuo  fubmi- 
niftrari  poteft  ?  Refpondeo,  fieri  hoc  duplicimodo  po((e;  primoabaquamarina ,  qucecum 
pinguis&oleofi  fit,  mulcum  fulphurisac  bituminis  habet,  inter  vifcera  enim  v.  g.  monti- 
umantra  &hiatuspro(Lindiexcavantur,aquis  pleniexmari  illucdelatisperfubterraneosca- 
nales  ,  quaecum  fint  pingues  5c  oleofcE,  poteft  hujusmodi  materia  continuo  fubminiftrari. 
Ideo in Indilis &:  locis maritimis  (requenciores hujusmodi  fpeclantur ignes ;  & hinc eft , quod 
aliquando  flammxadmixtceundiserumpant;  &:  aliquando  incendia  delinancinlacus,  &  ubi 
niagnEe  fuereolimcivitates,  qu£B  terrje  motibus  6c  incendiis  (libver(£e  (unt ,  nunc  triftes  Sc 
fulphurei  exiftant  lacus.  Secundo,  poteftperpetuitaspabuli  talium  ignium  defiimi  ex  eo, 
quod  inconcameratis  terx  cavernis  materia  bituminofa ,  &  fulphurea  abeat  intenues  flam- 
mas,&  hae,  quia  conveiti  nequeunt  in  aerem  utpote  interclufx  ,  rurfum  decidant  conver- 
fx  infulphur,&bitumen;  iterumqueelevanturin  flammas,&iterumdecidantinfulphur,& 
bitumen  concurrente  ad  id  litu,  ac  temperamento  humido  &  oleofo  cavernje.  Ratio  defu- 
mitura  pari,nam  fimilicirculatione  gignunturetiamintramontium  vifcera  perennes  aqua- 
rum  fcaturigines  ,crgoctiamfic  poteruntgigni  perennes  igniumfontes, 

Quarres  tertib  :  Occafione  prioris  Quxfiti ,  utrum  aliqua  arte  poflTt  confici  lampas, 
velcandela,  quseperpetuoardeat  ?  Atfirmant  nonnullirnaximeHiftorici  variisexemplisrem 
comprobantes.  SicmemoratSoIinus,  erutum  quondam  (epulchrum  ,  in  quo  candela  fu- 
per  ifoo.  annos  ai-dens,  utinfcriptio  teftabatur ,  inter  admotas  manus  in  pulverem  defiit. 
Ita  etiam  PanciroIIus  lib.  de  reb,  memorabil.p.  i.tit.jf.  ita  de  lampade  reperta  in  fepulchro 
Tullia:fiIi£eCiccronisin  hatc  verbafcribit :  prxparabant  etiam  veteres  oleum  incombuftibi- 
le,  quodnunquam  confumebatur.  Id  noftra  quoque  ictate  fedentePauIo  III.  vifum  fuit; 
invento  fcilicetfepulchroTulliae  filiaeCiceronis  ,  in  quo  lucerna  fuitetiamtuncardens,  fed 
admiffo  aere  extindta,  arferat  autem  annos  plus  minusiffo.  SimilequidnarratBaptiftaPor- 
talib.12.  Magiascap.i^.  Noftris  temporibus ,  inquit,  circa  annumiffo.  inNefide  Infula  fe- 
pulchrum  marmoreum  repertum  eft  cujusdam  Romani,  quo  reclufo,  phiala  intus  reperta 
eft,  inqualucernaadhuc  ardebat;rupto  &  vifoafreexftindtaeft,  quK  anteSalvatoris  noftri 
adventum  claufa  fuit.  Sic  etiam  in  Britannia  Minervje  delubrum  perpetuo  igne  illuftratum 
legitur.  Romx  pariter  inVeftce,  Delphis  inApoIlinis,AthenisinMinerva:  continuosarfif^ 
fe  ignes hiftoris teftantur.  Vide P. Bernardum  Carfium lib. 2.  de Mineral. c. 7.  fect. 20. ubi  de 
phiala  Neapolitana  mentionem  facit.  Item  P.  Delrium  Disquifit.  Magicar.  lib.  i.  c.f.  q.  i.  fedt. 
i.ubi  de  urnaPatavinafequentia  fubjungit:  Mihi  quidem  dubium  noneft,  liquorem  illum 
OlibiiMaximi ,  cujus  beneficio  lucernamultis  fceculis  fuit  confervata  ardens,  chymicum 
fuifle;  de  quo  BernardusScardeonus  in  hiftoria  Patavina  fcribit ,  &c.  Accedit  authoritas 
D.  Auguftini  de  Civit.  Deilib.  2,1.  c.  6.  ubi  humana  arte  fieri  poffe  hujusmodi  ignes  perpe- 
uos  non  negat. 


Circa 


Philofophico-Politica.  241 

Circu  modum  vero  ignemhunc,  ejusque  materiamconficlendi,varixopinioncs  fijnc. 
Qu^idamolcum  mccallis  extra(5tum,  fuccenlumque  perpetuo  arfurum  alTerunt.  Alii  cx  a- 
niianco  lapidc  inoleumdiltilluto  materiam  incombuftibilem  fieri  volunt.  Nonnulli ,  quia 
fal  oleo  injeclus  lampadcm  diuturnioritempore  ardercj  &  tardiusextinguilinit,  opinati,o- 
leum  6  fale  ufuali  exudum  forc  perpetuum.  Jonllonus  (equens  mixtum  prxfcribic :  Sul- 
phuris  ,  6c  aluminis  calcinati  uncias^.  e  quibus  Iliblimatis  Hores  colJigit.  Florum  lextan- 
tem  cum  fcmiunciajungitBoraci  cryftailinoVcneto  unciali,  inque  concha  vitrea  contritis 
atfundit,  fpiricumvini  quacer  diltillatum,  &:lad1:adigeftione,  abltrado  iflo,novumreponit> 
idquerepetit  bis,  ter,  vcl  quater,  donec  nempefulphurinacrealaminacandetactafinetijmo 
in(lar  cer^  fluat.  Hoc  pabuluin,  inquicelt.  Ellychniumporro  fequenti  modo  conficit: 
Asbeltilapidisfilamcnta  longitudine  digici  auricularis,  crallitic  vero  mcdia  colligat,  veneto 
lulphureimbuit,tumulat,  6c  inarena  calente  horisi^.  decoquit,  ebullientefcmperfulphu- 
rc;  delibutumficetlychnium  dilponitin  concha  vitrea,  utemineat  paululum  ;  aggerit  fuU 
phur  prsparatum,  concham  inarenam  calentemintert,  ut  IuIphurliquelcac,«Sc  ellychnium 
comprehendat.  Hoc  femel  accenfum jugi  flamma  arlLirum  credit ,  quocunque  lampas  ha-c 
loco  reponatur.  PaterCxfius  veroin  Mmerologia  huncmodumtenet,  vitrea  phialaliquo- 
re  tenuiHimx'  llibltantiit,  fulphurecE,  velpicex,  quce  fit  minims  evaporationis ,  repleatur, 
<Si  fpeculis,  veJ  igne,  vel  motu  accendatur.  Flamma  haec  femel  accenla  nunquam  cxcin- 
guctur,  tum,quia  vitrum  niilluslubirepoteftaer,  quiflammafopitavacuumphialarrcplcict, 
tum  quia  pabulum  igne  folutum  ,  ciim  inaerem  abirenonpollicredibititeruminalimcn- 
tum  ignis.  Sicut  dum  argentum  vivum  igni  impolicum  ,  in  fumum  6c  vaporem  Iblvitur, 
hic  frigidis  recepcaculis  cxccpcus,  rurfusin  argencum  vivum  convertitur.  Eandem  ienue 
tormulam  prxfcribit  Baptifta  Porta  citatus. 

Salva  tamen  tancorum  virorum  auchoritatc  verior  opinio  negativa  elTe  videtur  ,  nam 
piimo  quis  credatardere  oleum,  nec  tamen  confumi,  cum  luum  ignis  alimentumcontinuo 
depalcatur,necaliudlitardere,quamalimentuminfumumrelblvcre.  Sccundo  conllatcx- 
pcricntia  igncm  non  minus  aae  libero,  acalimcnto  indigere,  ut  ben<i  oblcrvat  Honoratus 
Fabri  tradt  f.1. 2.^.149.  cum  enim,inquit,  ignis  purus  non  fit ,  fed  cum  humore  conjun- 
clus,  hiclanerareicens,  velavolat,  Ci  patctexitus,  vel  li  omnis  exitus  obftruitur  ,  quafi  re- 
percufiuspartes  ignis  dirimit,  acproinde  ignis  futfocatur.  Ita  ille.  Nec  arte  fieri  porcft, 
ut  rtammainhalitumabeacquideindeinoleumconcrelcat,  nam,  pergitidem,  fi  oleoimbu- 
tum  ellychnium  accendatur,  halitus  e  flammaavolans  in  fiiliginem  abit  :  quia  flamma  mix- 
tum  pertc-ftd  relblvit,  quare  partesde  novointra  eundemplcxum  coirenequeunt.  Cacc 
rum,quod  didtumcflajonltono  dc  lychno  asbeltino,  fareiuromnino  ipIcKircherus  ,  limili 
per  biennium  line  ullo  detectu  fe  ufum  elfe ;  licct  hic  incombuftibilislit,  pabulo  tamtu  nu- 
iriri  ejus  flamma  dcbct,  6c  quidem  pariter  inconlLimptibili ,  quod  noadum  hactenus  rcper- 
tum.  llnde  &  ipfe  hic  Author  de  igne  perpetuo  conficicndo  delpcrat ,  nili  torte  locus  a!i. 
quis  reperiatur,  inquocopiambituminis  continuo  Itillanris  nutura  rccondideiit ,  ac  in  apta 
abhoc  diftantialucernametallina  conftituaturcumlychnoasbeftino,  adqucmigncmlo\cn- 
dum  pcr  tubumplumbeumcontinuoe  fonte  bituminis  materia  deducatur,  hac  ratione  ac- 
cenfum  femel  igncm,nunquamextinguendumpiomittit. 

Hinc  dicendum  ad  memoratasAuthorum  rclationcs  de  inventis  lampadibus,  ^as  noi\ 
anteaarfifTe,  fedrecensafflanteauraprimo  acccnlas  luiffe,  liquidcm  ita  confici  poterant,  ut 
tellurc  tedtseignem  nonconciperent,  accedcnte  vcroaereinHammarentur.  Praxis  pixpa- 
randi  hosignesfequcnsed:  Lithargyrum,  Taitarum  ,  calccm  ,  ac  cinnabarim  in  aceco  co- 
que,  donecacetum  penitusexhalarit ;  tumclaulb  valeigne  vchementi  materiam  combure; 
repone ,  ut  fi-igefcat  :  poft  plurcs  menfcs,  fi  3perueris..ubi  materia  ha*c  atrem  accepcrit,  in 
ftammam  animabicur.  Secundo,  Ixpc  in  fijbtcrraneis  cryptis  non  perpetui ,  led  tatui  taa- 
tum  ignes  funt,  quiecadaverum  exhalationibiLS  gcncrantur.  Saspe  etiamliquor  aliquis  lal- 
monumpinguedini,  noctulucenti,autcicindcIaiumtenebrasilluminantium  lucco  limilisiu- 
men  mentitur. 

Qi^xres  quarto  :  Qualia  nam  fint  loca  fubterraneis  ignib«s  flagrantia  )  Rcfpondco,  in- 
cer  cxtera  hic  numerari.  In  Campania  mons  Veiuvius,  qui  horrcmlus  aiiquando  clhcic 
ftrages.  Hujuse  propinquiorilocovifendce  &:  contcmplandce  ItudioPiinius.iuiiiornacura- 
lishiftoriae, Mifenitunc  agens  (utnarrat  alterPlinius  nepos  exSororc  lib.6.  cpilt.)  cum  do- 
mo  loagius  tuifret  cgrelfus  ,  cinere  &  lumanci  vapore  exanimatustoncidit.  In  Hctruria 
proficilcentibus  Florentiola  Bononiam  mons  afiurgic ,  qui  nodlu ,  diuque  tumum  <3c  flammam 
cxhalac,  etfi  flamma  nonnifi  nodte,  tumus  etiam  die  cerni  queat,  Propc  A\crnum  mvm 
modernus  fpiraculis  pacens  tremic,  «Jc  fumidaincum  ignibuscxJialatiuncmtuadit.     Hit:»3> 

Hii  LipA- 


242  Meteorologia 

Lipara,  StiongyliE  continuisardent  flammis,  qusin  medio  etiam  mari  manent  inextin^iac. 
PraecJeteristamenAtnamonsCatanenfiiittori  adjacenscum  horrendo  fiagore  globosigne- 
os  late  fpargit,  adeo  ut  centum  aliquando  pafTuum  millia  cineribus  late  compleat.  Tres  e- 
tiamin Islandia  funt  montes,  quorum  vercicesperpetuis  rigentnivibus,  radices  autem  con- 
tinuis  ardentflammis;  unusHecla  dicitur,  alter  mons  crucis,  tertiusHelga.  Haudprocul 
Puteolis  intra  fauces  montium  planities  in  confpeftum  venit ,  quam  olim  Plinius  Cumpos 
Phlegrxosa  flammis  Sc  ardore  vocavit;  Cornelius  autem  Sttzboforum  Vulcani  appellavit, 
ubi  &  antiqui  GigantesabHercule  fuperatos  fabulati  funt.  Solum  ibi  paflim  flagrare  con- 
Ipicitur,  &:magnosubiquecumfulphureoodore  fumosper  plurafbraminaexhalare  videtur, 
quiper  omnem  latd  regionem  ventisetiam  Neapolim  usque  deferuntur.  In  eadem  planitic 
ingens  lacuna  eft,  quse  continuo  buUientibus ,  6c  nigro  fuo  colore  fbrmidinem  incutienti- 
busaquisplenafpedtatur.  Mirum  &  illud,  voraginemillam  aquasultrahumanam  flaturam 
adg.  vel  10.  (Scadhuc  plures  pedesinpyramidis  modum,  easque  pingues&liilphureicoloris 
in  altum  evibrare,  <Sc  hoc  potiflimum  ciim  mare  sftuat,  non  item,  quandoquiefcit.  Spc- 
Qiantur  etiaminhiscaminorum  dudibusfpiraculanon  paucatum  ventuni,ium  flammas  e- 
rudantia.  Nec  illud  prKtermittendum,  quod  de  Chinenfi  quadam  Provincia,  Xi^/^diftarefer- 
tur,in  qua  putei  ignei  non  fecus  ac  aquei  paffim  in  campis  reperiuntur,  ubi  incols  magno  com- 
pendio,  acfumptuumparfimonia  cibos  impofitos  coquerelolent.  Hoc  vero,  ut  efHcianc, 
putei  orificium  ita  claudunt,  utprjEteroIIam  aut  cacabum  nihil  aliud  admitcat,  eo  tine,  ne 
calor  per  laxiorafbramina  diflipatus  obturatis  flrid^  terminis,  tnagis  magisque  intendatur, 
atque  ita  nullo  pen,d  labore  cibos  intra  breve  tempus  indigenx  excoquere  (blent. 

Quares  quinto  :  Undeintervalla  eruptionis  ignium  exVuIcaniis  montibus  ?  Refpon- 
deo  ,  hoc  evenire  exdefeftu  matefia: ,  tamdiu  enim  durare  folet  ignis  ifle  fiibterraneus, 
quamdiu  fomentum  ejus  durat ;  quod  dum  abfiimpaimeft,  ignis,  ut  fibia  natura  inditum» 
extinguitur,quousque  novisconceptisfcminibus  denuorenafcatur. 

Ex  didtis  colligiturprimo  :  llbicunqueVuIcanius  mons  exiftit,  ibi  fubtus  terram  pyro- 
.philacium  efTeomnino  negari  nonpofre,quemadmodumfumanticaminoignemcuIinacium 
aut  fornaccum  fubefTequisque  fatetur.  Hinc  aec  adeo  mirum  videri  debet,  fi  quandoque 
&  metallorum  fluidorum  torrentes,  amnesexpice  liquidaardentes,  ac  plura  alia  ab  incen- 
fis  his  Vulcaniis  motibusproflindantur,  ignisenimlatentisviolentia  ipte  minerx  metallife- 
r£B  6c  duriflima  qusquaz  difTolvuntur ,  &  colliquefcunt.  Ita  legimus  apud  Celtas ,  cutn 
montes  Riphxi  aliquando  incenfi  fiaifTent,  argenti  rivos  per  terram  fluxifre.  Alex.  1. 6.  c,  4. 

Colligitur  fecundo,  Regiones,in  quibusflammivomi  montes  reperiuntur,plerumqud 
funt  fertiliores  aliis  terreflribus  locis.  Et  ratio  efl,  quiaexhalationes,quceab  ignibus  ex- 
fpirant  fubterraneis ,  terras poros  magis aperiant,  Sc apertos  contineant ;  unde  vegerabilia  non 
tantum  a  frigoremagis  tutantur ,  fed  &fpiritus  calidiores  concipiunt,<Scpereorum  vafatam 
fuccifer3,quamaerea,dum  fLiccusmagisdccodtusfacilius  propagatur,  ipfa  etiam vegetatio 
accommodatius  promoveri  potefl. 

Colliges  tertio:  Prxterdida,  Vulcaniosmontesplerumqueinfeflari  fpedtris,velutad- 
euntesprocul  abfterreant,  vel  de  iuturis  calamitatibus  praemoneant.  SicP.  FournierOeo- 
graph.Orb.  not.Iib.  i.  c.u.  refertrcircaHeclce  montem  oberrantia  fpeftra  tempore  compri- 
mis  publicarum  ftragum  &  commifTorum  prceliorum  plures  ctefos  6c  defundtos habitu  &:facic 
exacterepriefentarc;  eademaliquandoofTerricongreflibus  notorum  hominum  tam  manife- 
Ita,  ut  tanquamviventes  excipiantur  ab  ignaris  mortis  illorum,  data  dextra,  Fata  infuper 
Principum  5  quidve  remotius  in  orbe  peragatur,  ab  iisdem  frequenter 

refciri. 


Philbfophico-Politica.  243 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Immoderatus  animi  fervor  ad  intra  cocrcendus. 


70. 


t^ffL^  -^iwepi 


LAudabilis  &  ReipubHcx  perutilis  calor  illc  animi,  qui  gencrofam  inflammat  indolem 
nobiiesrpiritus  fufcitat:  ad  ardua  quxque  &:  fublimia  pro  Rcipubiicas  incremento  ex- 
antlanda  mentemimpellit.  Nibil  fine  illoegrcgium,  nihil  magnum  molitur,necdum 
ad  exitum perducit.  Cotemvirtutis  huncappellavereAcadcmici  ,  &  virintum  comiiem  Plutar- 
chus  nominavit,  Quod  nempe  telluri  igncs  fubterranei  funt ,  hoc  animo  nativus  ille  je- 
fius  (?f  tervor  indoliscft.  Spargunt  illi,  per  variosmeatusinomnemintcriorisrcgionispar- 
tem  uiiliter  fua  incendia  ,  quihus  fcrrx  Irigidiiatem  tempercnt,  vaporcs  excitent,  minera- 
lia  (?v:metaila  gcncrent,  unde  Regum  ditenturaniria,  illuftrentur  gazophylacia,  armamen- 
taria  inftruantur  hoftibus  lormidanda.  Hic  humano  in  corpore  cor  genernfioribus  fpiriti- 
bus  implet,  mentem&  animumadcontcmncnd;is  &  fperncndas  quasvis  difticultates  lijpra 
fe  iplum  erigit,  eoquegloria;  ftimulis  omnes  anima:  facultatcs  incitat,  quo  bonum  publi- 
cum  ,  &  falus  Patrix  collimat.  At  qucmadmodum  ignes  illi  ut  profint ,  (ubterraneis  coar- 
ftanturclauftrisi&teftisardent  Hammis,nein  vaftaalioquinerumpant  incendia;ficrationc 
moderandus&  obvallandus  calor  animi,  neunquamin  ircc&vindidieflammns  prorumpat. 
Hdc  <•/?  celeherrima  virtns ,  luc  animi  fufficiendi  moderaiio ,  virxcre  iram ,  &  inter  fmultatcs  quoj-  vince-  Quititil. 
uditimitm ,  doema  Quintiliani  eft.  Atque  hoc  quidem  intentius  ,  quo  major  illi  mate-  dcclaptj^ 
^  Hha  ria 


244  Meteorologia 

ria  6c  feges  eft  continua  irafcendi.  Qmdenimmomentitm  eflt^fto  mnimprohanda  videat^  ut  rO^ 
dleobltrvatSeneca.  Jam  privatosincerparietesvellicanle&carpiinaudit,  jam  infbropro- 
braoccontumelias  percipit,  jam  in  curia  &aulanigris  fe  coloribus  depingi  intelligit,  atquc 
ita  niwa^nam  irajci  definet ,  Ji  jemd  cdperit ,  &  omnis  illi  pcr  iracundiam  ,  mceroremOj  vita  tramibit ,  aic 
idem  Romanus  morum  inllitutorSeneca.     Llnde  audiendus  vates. 

-  -  N^  fram  animo  permitte  calenti, 

Dafpatium ,  tenuemqite  moram ,  male  cunda  minijlrat 

Jmpetus. 

Nempe  ubi  calor  excedit,  accedit  ignis,  incendium  excitat ,  cujus  finis  fumus,  cinis,  pul- 
vis,  vaflitas.  Magnum  Reipubl.  fulcrum  Hercules  Heros  ,  magna  ruina  Hercules  furens, 
Qjjomodo  habenas  publicasismoderabitur,  qui  fiio  frcenum  nonpofuit  animo  ?  Nunqua'm 
dicendus  Dominus,  paflionum  fervus.     Eadem  flamma  ,  qua  ira  fuccenditur,  lumenirato 

plntarch.  cripitur;  Solo  rempore  ah  infauo  iratus  differt-)  inquitPlutarchus.  Quo  minus  iramprefferisieo 
ab  ira  magis  premeris,  tuncenim  incipimus  aliisirafci,cumnobis  definimus.     Nulluscum 

Cic,i.  ojf.  jj-a^  Confultore  peflTmo,  tuto  deliberat,  utpote  cum  cjua^  tefleTullio,  Kihil reSfe.,nihil cofifide~ 
rate  fiiri poteH.     tltenim  fumus  oculosmordicans  ,  ea  qux  ante  pedes  funt ,  videre  non  fi- 

Stob,  fer,  nit,(StobEeus)  utnavis  ventis  agitata  fubmergitur ,  nifi  gubernatoris  induftria  regatur  ;  uc 
»8.  in  tumultu  non  audimus,  quid  nobis dicatur ,  ( Plutarchus )  ut  per  nebulas  corpora  non  be- 

Plutarch.  ne  confpiciuntur  (idem)  ita  irati  qui  funt,  prudenter  nihil,  incon(iderate,&:  temeremul- 

deira.  ta  faciunt.  Llnde  ineptus  minifterio,  qui  huic  fervit  bellux  ;  publicce  tranquillitatismalus 
artifex  ,  qui  motibus  tam  cito  inter  fe  concutitur ,  nec  purpura  honoris  decenter  tegitur, 
quii  calore&vindifitse  rubet  cupiditate.     At  enim 

Oedip.fi.p,  Generofa  pedora  mordent^ 

Sophocl.  Lacerant ,  inici;  objeda 

Crimina, 

'mcX  '"  I^"i'^^^s  ♦  ^*'^ '  V*'^  tegitur ,  7V8Cet. 

Etillud.  -  -  Caliii  plus  ejl  illis ,  quibu/ acria  corda 
Lucret.l.s  Jracui?daque  mensfacik  exardefcit  in  iras^ 

Nec  capere  irarum  fludus  in  corporepoffunt. 

Tta  quidem  ,  fed  nunquid  &:  imbellis  animi  fignum  eft  ,  muliebrimalo  vinci  ?  Morfus  hi  koh 

Senecade  i^^^^^^^^af„ij^^,-l/tateanimieve»iunt.,fipprimentisfeacdefeendentis.   Senec.      Nomen  viri  fbrtis 

Conflant.  jj(.perclicur,  ubi  calore  intempeftive  defenditur.     Nihil  quidquam  magni  eft ,  nifi  quod  fimul 

fup.c.  \o.  ^  piacidum.     Motus  tardus  magnanimi  viri  efl-,  ait  Politicorum  Princeps  Ariftoteles.     Ptolo- 

"^2         maus  ii.iEgyptiRexabimperico  Grammaticoob  generis  ignobilitatem  convitiatuscunftis 

Bth.c.s.  ^Lii^  miniftris  indigne  ferentibus  ac  calumniatorem  ad  poenam  pofcentibus  ,  at  hicnequi- 

dem  amarumverbum  repofuit :  Si  Regium  non  efl-,  inquiebat  ^ferre  cum  diEio  tangitur.,  nec  illud 

'Remtm  efl  ,  di&s  qaenqtiam  attingere.     Nunquam  fcilicet  magis  Rex  efte  nofcitur,  quam  dum 

dominaturlibi,  levi  enimftomachoquiexardefcit,  feirritantis  fubjicit  arbitrio.     Egregium 

Aureliani  Ca;faris  eratSymbolum  :  Qjio  major.,  eo  placabilior,     At  ira,  cjua  tegitur ,  nocet  ?  Quin 

imo  ira, dum  patet,  nocet.     Audi  malahujus  enarrantem  Senecam :  A[pice  nohilijftmarnmci- 

vitatum funda-inenta-,  vix  notahilia  ,  has  ira  &  vindiBa  dejccit ;  a^ice (olitudines  ptr  mMlta  milliaria  p. 

ne  hahitatione defertas .,has  ira  exhauft ;  ajpiee  tot  memoria  proditos  Duces  ,  mali  exemplafati  ;  alium  i- 

ra  in  cithili fuo  confodit.,  alium  interSacra  menfe  ira  perculfit,     Nempe  ignis  ira  eft ,  dum  agitatur, 

augetur,  &  in  vafta  graftatur  incendia.      Si  te  vincere ,  aut  prJEcavere  non  potes,  Politice> 

inoram  ad  minimum  incerpone: 

Ovii,i.  Differ,  habentparv£  commoda  magna  mor'£. 


! 


DISSER- 


Philofophico-Politica.  245 


II  #!».:■  :        ■  :        T        t        ;        »        ■ 


ttt^tttts  tt  tttttttt  t-t  fs.tttttttttt 


DISSERTATIO  XII 

De  FoiTiJibus  &  Metallis. 

PRofundiorcm  terras  finum,  &  abfcondiras  naturje  opes  ac  thefauros  ultima 
hac  explanatione  perkiftrare  aggredimur.  Notitia  horum  fane  mirabilis 
eft, &  dignum  mentePeripatetica  fuppeditat  obje6lum,utpote  cujusproprium 
penfumeft,  inomnibusoperibusnaturse  intueri  motricem  intelligentiam,t-am 
varia  operantem,  utagnofcatur  ;  tam  utilia  donaniem  ,  ut  ametur.  Erit  Dif- 
fertatio  quidem  prsfens,  inqua  llngillatim  terrs  fucci,  lapides,  &.  meralla  ex- 
ponentur,  paulo  longior  &fuiior,  ca^teristamenmaterise  curiofitate  fors  bre- 
vior.  Non  pertinet,quidem in  rigore Traftatus  hicad  Meteorologicam fcien- 
tiam,qu3E  verfatur  folum  circacorpus  impcrfefte,  non  vero  perfefte  mixtum, 
quod  folida  & conftante  elementorumconcretione  conftat,  five  in  quo  omnia 
elementa  virtualiter  manent,  quale  modo  expofiturifumus.  Quia  tamen  & 
cum  priori  materia  maximam  aflfinitatem  habet ,  &  communiter  ab  Authori- 
businMeteoris  traftarifoler,  eorumfecutusmethodum,DifllTtarione  hacduo- 
deciraadeFoflilibus  &Metallis  opufculumterminarcvolui.    Quareflt 

QU^STIO  I. 

De  Fojpiibus »  eorumque  generatiom  incommmi, 

(f^^^p^Onclufio  prima.  FonTiiadicunturilIa,qua:opehumanaexmineris3c  locisfub- 
!y^/'- \|^A»«  terrancis  lolent  erui,  cujusmodilunr  vaiialuccoriim  genera,  iapides,  &metal- 
'jf  i;,^^^pla.  Ab  Ariftotele  hxc  in  binas  claHes  dividuntur ,  ncmpe  in  metallica  ,  & 
^V^'j !  N^/B  nonmetaliica;  primi  generis  ,  funt  corpora  ,  qux  iqni  admota  liquelcunt ,  5c 
^'•i^-irTXfei^fluuni.  Sccundi  generis  ;  qux  non  liquelcuntut  lapides.  Alii  fbflilia  divi- 
dunt  in  tria  genera  ;  primum  varias  terras  continct;  altcrum  fuccos  ieu  pingues&inflam- 


mabilcs ,  ut  fulphur  &  bitumen ,  fcu  aridos  ut  faleb ;  tcrtium  mincralia,  qux  rurfus  in  tres  fpecies 

fiartiuntur,  inlapides,  metalla&:  mctallica;  aliidemumcum  Aviccnna  quatuor  taciunt  tbfli- 
ium  genera,falesfciiicet,  fulphur,lapides&:mctalla.     Omncshx  divifionesquoadfubf^an- 
tiamferme  conveniunt  cum  divilionePhilolbphi. 

Conclufio  fecunda.  Sicut  materia  omnium  concretionum,  quie  generantur  in  fubli" 
mi,  eftduplex  halitus,  alter  ficcus,  alter  humidus,  lic  materia  concretionum,quxgencran- 
tur  in  protunditatibus  terrx,eft  duplex  halitus  proportionalis,  aker  ficcus,  altcr  humidus. 
Hinclicut  exhalationis  licc£epropriumeftaccendi(S:evaporarc,&  vaporishumidi  liquefcc- 
reacfluere,ficexhalitulicco  hunt  illxconcretioncs,  qux  accenduntur&evaporant ;  exha- 
licu  humidoveio  illx  ,  quxliqueflunt  &:  fluunt. 

Conclufio  tertia.  Modus generationis  loflilium  non  mctallicorum  fequens  ab  Ariflo- 
telereileconllituitur :  intratellurisvifceramediante  calore  tumintcrno,qucmipniterraluo 
in  finufovet,  tum  cxterno,  qui  a  folaribus  profluit  radiis,  excitantur  exhalationcs  liccx  <Sc 
valde  calidx,  qux  dumadhxrent&pcnetranturcummateriatcrrca  &:denfa,camexficcanr, 
alterant,  colorant,  aclicadgencrationem  tanquaminflrumenta  dilponunt,  pcrqux  deinde 
caufx  principales  corporum  maximc  coeleftium  uti  &igniumlubterraneorum  mineralecf- 
ficiunt.     Exquo 

Deduciturprimo  :  Si  fpiritus&  exhalatio  ficca  fit  ita  potcns ,  ut  adurat  quodammodo 
materiam  dcnfim,  cui  feafHgit,  &  faciat  evaporare  pxnc  totum  humidum  ,  ctiam  fiibtile, 
generancur  illa  mineralia,  qux  funt  utpulviscoloratus,  e.  g,  (ijlphurj  minium,alumen&c. 

Hh }  tcon- 


24^  Mctcorologia 

E  converfojfi  idem  ille  {jjiritus  ficcus  materiam  non  adurat ,  fed  fblum  efficiat,  ut  evaporcs 
humidum  crafibm  6c  lupertiuum,  lijbtile  autem  perf edte  incorporet&iiiiiat  cum  parcibus 
ficcis  acterreis,generat  lapides. 

Deducitur  lecundo.  Qiiod  femper  in  mineralibus  remaneat  alicjuid  humidi ,  alioquin 
partes  ficcce  nonadhserelcerent  invicem. 

Deduciturtertio.  Calorem  &frigusnonefre  caufas  nifi  inftrumentalcs  &  dispofitivas 
mineralium,  utpote  pura  accidentia,  fbllilia  enim  habent  propriam  tbrmam  lubltantiaiem, 
&  nonconflantex  puravaria  combinatione  corpufculorum;  nullum  autem  accidens  etiam 
partialiter,  utdocuimusinPiiyfica,  potefl producere liibfliantiam.     Llnde 

Dcducitur  quarto.  Quod  virtus  principalis  foflilium  fit  virtuscorporis  coeleflis,  qua; 
communicat  mineralibus  quasdam  qualitates  occultas,  perquas  caulant  mirabiles  efFedtus, 
ut  patetinmagnete  trahente  ferrum,&:  inpluribus  lapidibus  pretiolis, 

Deducitur  quinto.  DifFerentiam  mineralium  oriri  ex  divei'fitate  haiituum.  Nequc 
enim  omnesexhalationes  ficcx  fiant  ejusdem  Ipeciei,  prout  enim  diverlx  minersfimt,  di- 
verfeetiam  generanturexhalationes,  nam  ficut  nonomnis  ftrtomnia  tellus,  itanon  omnis 
minera  eosdem  procreat  hulitus. 

Conclufioquarta.  Modusgenerationis  metallorumbeneabeodemPhiloropho  ficex- 
plicatur:  intra  terriEvilcera  excitancur  vi  caloris  exipirationes  humidie,quiE  alirendentes  in 
fupra  pofitos  lapidesimpingunt&  adhsrefcunt,  atque  eoruminienfo  Irigore  conftipantur, 
itaut  una  cumpiuribuscorpufculisferreis  6c  liccis  concrefcant  ad  modum  roris  ac  pruina:, 
qux  continuante  fuam  aftionem  frigore ,  Sc  fubjefta  minera  novos  h.ilitus  fubminiflrantc 
crefcit,  acmagis,  magisque  denfatur  ,ac  duratur  donecfbrmeturin  mecallum.     Ex  quo 

Deducitur  primo,materiam  metallorum  efiehalitumhumidum  intraterrac  vifcerala- 
pidibus  potiffimum  conclufum,  &obterrxlapidumqueficcitatem  acfrigus  coagulatum;  i- 
ta  utquemadmodum  ros  (Scpruina  exvaporeelevatoa  terra,  fedaeris  circumfijfi  frigiditate 
addenfato  fit;ita  metalla  ex  vapore  adhuc  terrainfidenti ,  &  prxdida  frigiditate  concreto 
generentur.  Confirmarihocoptimepoteft  ex  eo,  quod  eciam  ex halitibus  in  fublime  eve- 
aisgeneretur  interdumin  aereterrum,  a;s,aliaque  hujusmodi,  uttefiaturexperientia, nam 
in  Perlide  nonfemel  snea  corpora ,  hamatis  fagittis  fiipilia ,  coelo  corufcante  detiuxeiuntj 
&  dilapfa  aliquando  fliitmoles  terrea  quinquagintajibrarumadeo  dura ,  ut  frangi  nequive- 
rit.  Quarc,  fiexfpiratio  poteft  inaere  in  metallum  concrefcere  ;  multo  faciliori  negotio 
poterit  interrxgremio;  inaere  enimmotus,  quoexfpiratiofertur,  raio  finit  eam  folidari  iu 
denfitatem,  quammetalli  natura  exigit. 

Deducitur  fecundo,  Ariftotelem  nonconftituere  fblum  vaporemmateriammetalln- 
rum;  fedhalitumex  vapore  6c  exhalatione  compofitum  ,  in  quo  tamen  pn^valeat  humidi- 
tas  vapori,  ideoqueaitlib.j.hujus  operis  metalla  partim  efie  aquam  ,  paitim  non  aquam; 
aquamprout  concrefcunt  ex  vapore,  qui  eft  aquexnatura:;nonaquam  prout  augmentan- 
turex  (icca  fpiratione,  cujus  permixcionisaroumentumefl,quod,utdiximus,  metallalgno 
anturnempe  propter  ficcamexhalacionem,&Iiquefcanc  proptervaporem  humidum. 

Deducitur  tertio.  Formam  fenfibilem  mecalli  effe  duriciem  6c  denlitatem ,  prsterquam 
dari  formam  fubflantialem  metalli,  habentem  plures  virtutes  occultasjimpreifas  a  corpore  coe- 

lcfti. 

Deduciturquarto.     Ex  prKdiQisduobus  halitibus  in  unam  moIemconcretis,adden- 
fatisque  metallum  accipere  gravitatem,  nonautem,quod  expinguihumore,  autexaqua^ 
tcrra  immediate  progenicuin  fuerit,  licetaqua&terra  invenis&poris  metallicis  invenian 
tur,utpote(^quibusvapor&;exhaIatio  prodit. 

Deduciturquinto.  Exmetallisalia  efleliquabilia,  aliaduftibilia  ,  five  extendibilia  per 
iftum  mallei ,  quod  non  eft  ita  intelligendum ,  ut liqu.abilia  non  fint  etiam  dui^tibilia ,  &  e  con- 
verfis,  fedutaliquafaciliusliquentur,  quam  ducantur;  aliafacilius  ducancur ,  quamliquen- 
tur.  Liquabilia  funt,  quae  plus  habenthumidi,  utplumbum,  ftannum&c.  Dudibilia  liinr, 
quse  habenthumidummediocriterattemperatum  ficco,utaurum,  quodpoteftduciijnlami- 
nas  fubtilifHmas. 

Deducitur  fexto.  Metalla  quardam  efTe  magis  pura,  quasdam  minus.  Puriora  funt, 
cx  quibus,dumigncfcunt  minus  deperditur,  &  evaporat ;  oriturenim  id  ex  eo,  quiain  iis 
non  funt  partes  excrementitiaE ,  qua:  igne  feparentur.  Minus  pura  funt,  ex  quibus  cum 
igniuntur,  plusdeperditur,  eoquodabundentpluribus  partibus  excrementitiis. 

Conclufio  quinra.  Caufa  cfticiens  metallorum  cftparitervirtusfiderum  prajlertimSo- 
lis;  nam  cummetalla  fintmifta,  proindeque  excellentioris  naturx,  quam  elementa,  inqui»' 
bus  efFormantur  ,  &  omnis  principalis  caufii  debeat  ciie  nobilior,  vel  falrem  seque  nobilis 

quam 


Philofophico-Politica.  247 

quam  efftrftus,  nequeuntnietalla  ab  elementis  tanquam  aPrincipe  caufaeffici,  adeoquc  rc^ 
currendum  ad  lidcra,  maximeSoIcm>  cujus  vis  &.  influcntia  omniumPhilofophorum  con- 
lenlu!aLiiIimeiunditur,&adlimileseffed:usmiracrticacitateomniaquaquaverlum  penerrat. 
Hinc 

Coliigiturprimceorum  opinionem  non  rubfifl.ere,  qui  putant,  metalla  omnia  in  pri- 
ma  mundi  creauonc  produfta  t'uille,nam  (iCuti  nuturu;  Author  ab initio  orbis  animalibus,rirbo- 
ribus,  aliisque  virtutem  indiditgenerativam,ita&metallis  iacultatcm,utdocet  expcricntia, 
quvi  compertum  eft  ,  augeri  inmatricibus  mctalla,  eademque  interdum  in  nubibus  gigni, 
<5c  in  terram  decidere,  utifuperius  dictum. 

Colligitur  fecundo.  NecAilrologorum  (ententiam  (at  firmamefre,quifingulismer:il- 
lis  (ingulosplanetas  attribuunt.  SicaurumSoli,  Lunx'argentum  ,  Marcilerrum,  Saiurno 
plumbum,  Jovi  (bnnum,  Mcrcurio  argentum  vivum  ,  a?s  Veneri  adlcribunt.  Quamvis  e- 
nim&nobisccrtum  (it,  a(tra  infublunaria  iniiucre,  nulla  tamen  ratio  evincitprceter  conjc- 
duram  ,  quodadeterminato  (idere  determinatum  metallum  dependear. 

Colligitur  tertio.  Qijod  (icut  in  generatione  foflihum  non  metallicorum ,  iia  in  gene- 
ratione  metallorum  caufa  inflrumentaria  eit,  pardm  calor,  partim  trigus;  calor  enim,  cu- 
)us  eflattenuare,  humidam  exipirationem  gignit  &coquit,  frigusvero,  quodfuoptc  inge- 
nio  congregat ,  eandem  exfpirationem  condenfat  6c  condipat. 

Colligiturquarto.  Improbari  opinionemAlberti  M.  qui  materiammetaliorumflatuit 
humorem  pingucm  ;  Icem  Agricolce,  qui  credebateffeterramaquamixtam,  pariterCh;,irii- 
corumperitiorum,  quifulphur&hydragyrum  c(fe  exiftiraant,  equorum  varia  tcir.peiienis- 
talla  omnia  milceri  volunt.  QLiamvis  hi  ab  Ariftotelis  placito  non  ita  diffentiant,  i!!e  nam- 
quemetailorumfacit  materiam  remotamhalitum;  hi  vero  materiam  proximam,  lialphur  Sc 
argentum  vivum  ,  qu^e  ex  pra:dicto  halitu  ,  ut  ex  remota  metallornm  materia,  con- 
crelcant. 

Quires  adhuc  primo.  Quomodo  liquefaftio  metallorumexplicccur^  Rcfpondeo  fe- 
quenti  modo:  calor  habet  virtutcm  relblvendi  humidum,  itautfluat,  cumergo  inquibus- 
dam  rebus  datui  humidun),feditabenecompa6f:um,<Scunitum  cumpurtibus  confiftentibus, 
uc  ab  aliis  leparari  pon  poflic,  tum  fi  vehementi  calore  illud  humidum  refblvatur  ,  6c  atte- 
nuetur,  ita  ut  fluat,  fimul  cum  humido  fluet  tota  fubftancia  eti.^.m  confiftens  ,  cum  lcpara- 
rinonpofliita  tuohumido.  Hincdacurratio,  curlutum  caloredurefcac,  cera  liquelcpt,  ac 
fluat,  quia  nimirumhumidum  ceicE  eft  benc  compadum  cum  llibftancia  con(iftente  ;  ideo 
cum  vi  caloris  fluit  humidum ,  fluic  etiam  (iabftantia  confiftens  certe  ;  contra  humidumluti 
non  eft  bene compadum cum  ejus  fubftantia;  ideo  cum  vicalorisfluittalehumidum,  lepa- 
ratur  a  luti  flibftautia,  qu£  proinde  humido  ainifto  durefcic. 

QucEres  fecu  ndo.  Cur  metalla  inveniantur  in  montibus  prceruptis ,  fierilibus ,  ac  lapi- 
dofis^'  B.efpondeo,rationem  efte,quia,uthalitu5mccallilcri  concrefcant,  (l:pcrpo(itilapidcs 
cohiberedebent  tranlpirationem  halituum,  qux-  cum  non  impeditur,  eo  i]uod  lapides  non 
fint  fatis  denfi,  invenitur  quidemlapidibusadhxiefcensaliqua  erudla  metallica,  fed  non  In- 
venitur  vena. 

Quseres  tertio.  Numetlam  in  fluminibusgenerenturmetalla,  cumibiinvenianturra- 
menta  auri  ,  argenti  ,  &  aliorum  metallorum  ?  Relpondeo  negative  ,non  enim  amnes  au- 
rumv.g.  gignunc,  fede  terra,  quamradunt,  effoffum,  autctontibusinalveosderivatumfc- 
cum  vdiunt.     Nec  eftullumaurum  pulchrius,vidclicctcurfu&tritu  lotum  <Sc perpolitum. 

CONCLUSIO    POLITICA. 

Confilia  ferventur  in  abfcondito. 

QUx  illuftriafunt ,  natura  in  obfcuro  pofuit  :  aurum  6c  gemmas  in  opaco  r^n^rv.nt ;  !!- 
ludintcrrs  vifccribus,  hasin  arca  conchyliL  Rudis  tcrrse  mafih  pedibus  conculcan. 
daobjicitur;atquifurnulum  (ijccendcre,&  alembico  prctiolamavili  ftcernere  novit, 
thefaurosecccno  colligit.  Latenr  cnimpretiofa,  &profundelcpulca  rctinegturin  ablcon- 
dito  quibus  pretium  incft.  Adeo  pretiola  funt  fapieiitum  confilia ,  uc  &  Rcgis  anima,  d' 
regni  confervandi  pars  optima  M.  Aurelio  Antonio  vidcrentur.  At  ut  valorcm  perduot, 
qusiion  rarafunt,  A  trivio  expofita  :  fic  omne  pretium  perit  corifi'io,  vistjue  diffluit  in 
aihiium  abiens,  nifi te<aum fervetur.    Suntcoufiliaregiipcdtoris  fotole>,m^sfUtemquan- 

dam 


248     .  Mcteorologia 

datn  habent  innatam :  vilefcunt » fi  patefcunt.    Oracula  mentis  funt  confilia  :  at  (emper  in 

lucis  expertibus  lucis ,  obfcurisque  Confi  receflibus  oraeula dabantur.     llmbris  involvenda 

yJMAx  funtilluftriaConfiHariorum  fenfa:  tanto  erunt  illuftriora>  quanto  obicuriora.  Ofttmum  actu- 

l.  2»       tiJfimHm  adminifirandamm  nrum  vincHlum ,  efi  tacitHrnitau    Vel  intimam  tunicam  igni  deftina- 

71. 


5  S.%J 


turum  fe  forePetrusAragoniusdixit,  fiarcanorum  confcianoncequeac  pectus,  peftoris  fe- 

creta  obtegeiet.  Hoc  eft'  maximum  aulas  facramentum,  tacere.  Quo  celliusi^dificiura,  eo 

profundiusfimdamcntum:  cclfivertices,  &  excellentia  capita  j  infcrutabiles  habeanc  finus, 

ne  profundamens  deprehendacnr.     Myfteria  funtfenatus  confuka,  refiderecorde  debent, 

non  labiis.    Neque  vero  fruftra  cor  inocculco  eftpofitum  quiapaterenon  debentcordisin- 

venta;  Eam  modotetatemvivimus,  in  qua  dilHmulare  fub  larva  dextre  novimus:  fola,  qux 

pallioindigencconfilianontegimus.    Bacchanaliamundusvivit,quianihilfinceriapertique; 

politica  verborum  ,morumque  fimulatio  tenebras  orbi  invexit ,  fircntem  vultumque  menti- 

tur.     Unum  illud,  quoddenfiflTmisdeberetnebulisobvoIvi,perauramvolat,auriumquecri- 

vialiura  judicio  exponitur,  judicium  intra  regis  fiparium  conclufum.     O  quoties  neceffe  e(- 

fetilloAlphonfiAragonice&NeapolisRegiseftato  aulas  perftringere:  SiprifcisRonianorum 

sevis  vixiffem,  fenatum horcatus  f uiflem ,  ante fores curix aram  exftruere Jovi  Pofitorio,  in  qua 

Senatoresingredientesprivatos  aftedlus ;  egredientes  vero  fecreta  confilii  deponerent.  Va- 

lentiores  hoftium  artes  liiperat  fecreta  finceritas.  Hujus virtutis  dele£tum  maxime  habendum 

inadlegcndisRegiis  miniftris,confulitHenricus  Lufitanus  Rex.  Quantum  occuiti  cuniculi  ho- 

Itiliprsefidio  de  robore  demit ;  tantum  inutiles  funt,  'a  non  (int  te£ti.     Abfcondita  confilia 

funtdeinimicis  femi- viftoria :  h£ecfipatentpurpur3mRegumerubefceretaciunt,quod  irri- 

tumreddantexitum  mentepraeconceptunri.  Meliusoperatur  bombyx,dum  operitur.  Tuts 

aquilarum  prjedatricibus  evadunt  ungulis  grues ,  quando  injeao  in  os  lapillo  nc  gruendo  qui- 

dem  eas  pofllint  excitaf  e.     Sunt ttitajilentia ,  adjccit  eis  calamus  fymbolicus.     Aquse  odora- 

*  t» 


Philofophico-  Politica.  249  j,.,„g^, 

lae  am  expoficx,  fubducentibus  fe  tacite  fpiricibus,  evanefcunt :  confilia  fi  patuGre,  vim  o-  Trinche. 
xnnem  amileie.     Monetur  hoilis,  ut  (ibi  provideat ,  fi  ei  proditur  conliiium  ,  ut  apertc  vi   rhis.Hor, 
deat.     In  fijmum  alx'unt  illuftria  lumina,  nifi  obvio  ventotegantur  :  illuIl.rifIim3regioriim  /.  ^.  odti. 
animorum  dii^amina  line  Iruftucvanefcunt,  qucE  palaminnotefcunt.     O  ouotarmainBo- 
re  iletiirent,  <Sc  vclutconvolutx  in  nodumrofo  luccum  fervafient,  fi  nodo  Gordio  labra  oc- 
clula,  ic  animorum  lenla  (iab  ro(a  conteda  luiHent.      Non  cft  ,  quod  Momus  feneftellnm 
cordis  exoptet :  (ponte  patent,  qux  nec  optico  tubo  comprehcndi  deberent.     Grandiora 
flumina  filentio  Ibam  (ervant  majeftatem:  plus  inorbem  (e  diHLindetPrincipumpotentia,li 
tacitopede  proccdit.     RanaminannuloMeccenasgcftavit,  non  exiis,  quccaftiduecoaxanr, 
(ed  qux  in  In(~ulaSeripho  perpetuo  taccnt.     Hoc  annuio  quivis  Alexander  fi.uimEphc(lio- 
ncin  labris  figiilet:  'tace.     Ut  videlicetcumHarpocratedigitum  oriadmoveat,  nec  Anaftar- 
chi  piftillo  (ecretum  everberetur.     Equites  aurei  velleris  Confiliarii  fintPrincipum,  fisd  illi 
I.ulignianiGalliarum,  litteramS.  torquc  pendulam  gerentes  :  SiUntiHm. 

QUtESTIO   II. 

De  fuccis  Terr<€  i  ^  mfpecie  de  fale. 

EXpUcata  natura  corporum  foflilium  &  metallicorum  in  genere ,  ad  particularia  defcen- 
dimus ad  (iiccos, quae medix quafi  naturx  liint  inter  metalla  &  lapides , de quibus  in  lub- 
(cquentibus  agemus.  Hac  corpora  plcraque  (bnt  friabilia  ,  hoc  efl ,  in  minutiilimas 
partcs  (Sc  pulverem  (cre  redigivalent.  Horum  alia  liquari  pofTunt,  alia  vaonon  ;  mollio- 
ra  tamen  (unt,  utin  lapides  indurefcanc.  Primi  generis  fijnt  R'cci  quidam  concreti  veliiti 
fal ,  bitumen ,  <Sc  vitriolum.  Secundi  generis  funt  auripigmentum,  fandaracha ,  calx,  gy- 
pfum,  creta,  ochia  ,  argilla ,  terra  (igillata,  terra  armenia *5i:c. de  omnibusdi^Teremusbrevi- 
ter,&  in  pra:!enti  quidem  Qu.iftione  de  (ale. 

Conclufio  prima.  Sa[  cft  corpusmetallicum,friabiIe  ex  (uccohumido,aqueo5f  craf^ 
fo  terreomixtisddecodis  genitum.  Volunt  alii  falem  a  Ciliendo  dici ,  quod  in  igne  exfi- 
liat;  alii  falematalo&fole  Vocatum  cxiftimant,  quoniam  aquis  maris  fpontegignitur,  Ipu- 
ma  in  extremrs  lictcribusvel  (copulisderelida,  &:  Sole  dccofta.  Hine  caufa  tfiiciens  (alis 
eft  calorSolis&  reliquorumaftrorum,  qui  ex  materia  falfaparcestenuiores,(ScduIciorcsex- 
trahens,  terreas  relinquit,  easque  percoquens,  <5c  iiiagis  adurens  falfas  reddit.  Duo  enim 
ad  (allum  (aporem  requiruntur,  partes  ficca-&:  tcrrece,  & earundem aduftio.  Ex  primo  lit 
fapor,  exaltero  fallus  fapor.  Hinc  erroneaeft  i!lor«m fencentia,  qui  fiilem concrelcerepu- 
tant,  utgelua  Irigore,  habereque  fimilemiili  generationem,.  Si  enim  falafrigoreconcief- 
ccret,  calore  diflolveretur,  quia  celebratiflimumcftapudomnesPhyficos,  a  contra:iis  dif^ 
folvirem  qu.imcunque  iis,  c  quibus  compad;a  tft.  Jam  verofalarenullaminusdilToIvitur, 
quam  acalore.  Siccaturenimmagis&induratur  abigae,difroIviturveroabaqua,utproptc- 
rea  a  frigiditate  non  conftringatur.  Materia  igitur  etl  fiiccus  terreus  aduftus  ,  &  calore 
exficcatus.  Forma  eft  vaporum  exficcatorura  cum  aqua  conco.dio. 

Conclufio  fccuiida.  Sal  aliuseft  naturalis,  alius  arciticialis.  lllum  natura  gignit ,  <5f 
diciturtlias  foftilis,  de  quo  potiflimum  hic  fermocft;  huncars  tacit,  <Si:nominaturfaditius 
vcl  coftus.  Follilis  reperitur  vel  intcrra,  vcl  extra  tcrraui.  In  terra  repertus  aut  cofdirur 
in  montibus,  vcl  e  campiscffoditur,  arenis  ,  quibus  tegitur  ,  prius  remocis.  Extra  tcrram 
repenus  effoditur  ex  aquis,<S«:diticurvel  fontalis,  quando  fbntes  autrivuIi,caIoreSoliscx- 
ficcati  in  falcm  convcnuntur  ;  vel  Huvialis,  quando  fluviusaliquisramenta  fert ,  quae  in  lii- 
lem  dcnfantur  ;  vel  ftagnalis  a  ftagnis,  quae  (alc  aftuant ;  vel  dcnique  Marinus ,  quando  in 
cxtremis  lirtoribus  tcnuis  quidamlal  gignicur,  quemDiofcQrides  o-Ac?  aA/UWf  vocac.  Pli- 
nius  fpumam  intcrpretatur;  juniores  (alis  fpumam  nominant.  Sal  verocoftus  fitexaquis» 
vel  marinis,  fluvialibus  ,  lacuftribus  ,  (alfis  lontanis  ,  putcalibus  ,  vcl  etiam  cx  muria  nativa 
fontium,  ut  inHallisSaxonia:,  in  SalinisThuringix  ,  Haflice  ,  Auftria: ,  Styrix  ,  <Sc  Tyro-..  ' 

lis. 

Conclufio  tertia.  Sal  foflilisquatuorpotiflimum  fpecicsnumerat,nempeyi/f»»<?ww»9. 
niacMmtSi^CvnGemmat  Qiem NitiM/n C" iKdiium.  Sa\ y1mmo»iacus  clH^\  loflilis  am.iriflimuslub 
arena  ardentiflima  in  Cyrenaica  crutus,  undcctiam  Cyrcnaicus  dicitur.  SaI gcmmA  efl  fal 
loflilis  ^  fbdinis  erutus,cr)'ftalli  in  morem  transluccns  <5ccandidus.  Sal  niirHm  (cu  fetrojitm 
eft,  quod  ex  coagulato  humorc  in  locis  (ubterrancis  humidis  inftar  Stiricc  (al(x  dcptndcc, 
autin(tarfrigoris  congelatiinparietibusnittt.     HodiettiamartcNitrumtoIIigitur.  S4J'-di- 

I  i  f-H! 


250  Meteorologia 

cMs  eft  fal  nigricans  ,  vel  fubrufus  in  India  ex  monte  Oremento  excifus.       Hinc  fequi^ 
tur 

Conclufio  quarta.  Saldiverficoloris  eft;  fed  ut  plurimum  album,  eft  enim  quafi  terre- 
fhis  fpuma,  qua-  lcilicec  candorem  prcefert;  quamvispropteradmixtionem  alicuju.shetero- 
genei  aliquando^rubelcat ,  aliquando  nigre(cat;  quod  ficcius  eft ,  candidius  eft  ;  humor  e- 
nim  fali  atfutus  non  parum  dc  candore  detrahit ;  purpureum  tamen  ,  ubi  teritur ,  albefcit; 
idem  prorfus  marmorirubro  &  vicro  accidit.  Quod  ex  ligno  fic,  nigrefcit ,  femper  enim 
aliquid  fuliginis  ineft,  qux  nigrorem  conciliat.  Lacuftris  in  Sicilia  tanti  eft  fplendoris,  wt, 
quodtradicPlinius,  recipiatimaginem&  Ipeculivicemobeac.  Qui  inCypro  ex  certa  terra 
iii  monce01ympoexcrahitur,tbrmam&:colorem  fanguinisconcreti  habet.     Ruberex  Ale- 

f)o,  (anguineus  exBarbaria,  croceusexHilpaniaverfus  Majoricam  venit ,  naturamqueHa- 
onitricSi  aluminis  obtinet.  Ita  llnzer.  c.  17.  delale.  Colorum  hanc  varietatem  varia  terrx 
mixtura  conciliat. 

Conclufio  quinta.  Finis  <$c  ufus  falis  inter  omnia  vitK  prxfidia  prxcipuus  &  multiplex 
eft.  llndc  redtedicitur:  Sole  &  file  nihil  efte  utilius.  HincHomerusfalemdivinumnomi- 
navic ,  quoniam  ad  varios  ulLis  eft  accomodatus,  quos  in  lua  Meteorologia  omnes  rere  fe- 
quentimododefcribicGarceus.  Primo  prohibet  lal  pucrefadtiones  in  ip!a  nutricatione;fi- 
ne  (alccnimcotliominus  fieripofTet,  firelidcc  mafla:chyli&:Chymiputrefierenc.  Salisve- 
ro  natura  abli.imit  in  noflris  corporibus  lliperfluas  illas  humiditates  ,  aperit  &;  abftergit,  ac 
coiroborat  partesleviter  deliccatas,  denlat  etiam  &  cogicpartes.  Deinde  manifeftus  u(us 
eft  (alisinarcendaputrefadionecarnium,  qusadufuslongitemporisfervantur.  Propterea 
ab  omnibus  corporibus  vitadefticucispucrefadf:ionemarcec&:  cavet,neque  (initprorlijmin- 
terire,  diumorti  velutirefiftens;  animsque,  quoadlicec,vice  fiingitur.  Sicut  enimanima 
tuetur  animancia,  &conciavC ,  nequefiniccompagem  membrorum  dilabi;  ita  fal  animcc  e- 
xcmplo  continet  corporum  harmoniam,  cum  ad  tabem  declinant,  &  membrorum  interfc 
amicitiamconfervat.  Adde,  quod  &:in  medicationevulnerum  ficquens  etiamfalisufusfit. 
Habet&illudquafi  divinumfal,  quodvi  quadamgignendific  prsditus,  vigorem  enimfemi- 
nalem  expergefacit  &:  acuir.  Quare  qui  canibus  alendis  dant  operam ,  (.Ttlis  carnibus  eos 
pafcunt,  quo  adgignendum  rcddantur  alacriores.  LlndePoetaenngunt,  Veneremgenitu- 
raPrincipem  d  file  natam;  nec  ullumanimal  perindefiecundumeft,  atque  marinura.  Ha:c 
Garceus. 

Obfervatumetiamefteos,  quifebribusputridisobnoxii  funt,cibisliberalius(alitis  acor- 
ruptione  pra;fervari,  quia  noxios humorcs corruptionis tomitem exficcant.  Ob eandem cau- 
larn  fale  perincervalla  pafts  oves  &  hirci  pinguefcunc ;  fed  &  humans  vicae  con(ervationi, 
vi(5tuique  necefTarius,  infulfi  enim  fine  (ale  cibi.  Venenis  obeft  ficcitate  &  calore ,  illa  e- 
nimnatura  frigcnt,  In  peftc  frequens  ncc  inutilis  falis  ulus,  quia  poros  daudic.  Teftan- 
tur  etiam  agricola;  moderatafalis  confperlionecamposreddifertiliores  ,  fort^  hacdecaufa, 
quod  calore  fuo  femcn  ejedum  fbveac.  Salfa  camen  nimis  nocenc  oculis,  eo  quod  in  illis 
debicum  humorem  confumanc.  Paricer  obefk  mulieres  moderato  falis  in  condimenrjs  ufu 
fircund;^  fiunt.  Abftergic  enim  uliginem,  matricemque  plus  latis  udam  exficcat ,  ut  femen 
coharcat.  Generationtm  pretiofiifimarumunionum  &  coralii  ex  faxis  emergencisinbra- 
chia  &:  ramos  veluci  arboris  di varicari ,  fali  ziMcnhkQucrcetan.  de Medic.frifi.  Phil,  ^.  Ad  hsec  ad 
osEpilepcicorum  admocus  eos  excicac.  Oredetencus  veldeglucicus,  nein  vencriculuma- 
(cendanc  Lumbrici ,  prohibet.  Denique  fitis  &  famis  antidotum  effe ,  Caroli  V.  in  obfidione 
Tunecana  exercicus  teftatuseft.  Periiffet,  nifiunusquisque  unumautaltcrum  granumlin- 
guae  (uppofuifrct.     Ica  Bicker  in  praelac.  Iib.de  lanit.  conft. 

QuaTCs  primo:  Curgranum(aIisoIeoinjefl:umtaciat,utminusoleiconfumatur,quem- 
admodumexperientiaconilat.  Refpondeo  ,  rationem  e^Te ,  quia  fal  adftringentia  quardam 
corpufcula  fuppeditat ,  qua:  oleum  in  ellychnio  diutius  retincnt ,  atque  adeo  faciunt ,  ne 
taro  cito  avolet.  Aliirationemdantex  eo,  3  falenonnihiluliginis  feupinguiorisfucci  fub- 
miniftrarilucernce,  &confequenter  facere,  ne  tam  cito  oleum  exfugatur.  Contra  tamcn 
videturcffeprimo,  quiafalplus  fucci  exfijgitabipfooleo,  quamoleumabipfbSale.  Secun- 
do,  quia  licet  aliquid  fuppeditet  pinguibris  fijcci  ad  nutriendam  flammam ,  illud  cert^  tam 
parum  efiet,  ut pro  fenfibili  fubfidio  vel  additamcnto  haberi  non  podit. 

Quxres  fecundo :  CurSalinprunasjadtus  difliliatcum  crepitu?Refpondeo,  rationem 
effe,  quiacantuium  humoris  &  neris  ,  quod  ineft ,  calore  attenuatur  &  rarefit ,  atque  adeo 
majoremlocumquairit,  &cum  crepitu  crumpit.  Quodfitamen  majoriigniinjiciacur,  non 
crepicar ,  quia  magna  caloris  vis  fuperior  f tatim  vincit, 

-  Pro 


•    Philofophico-Politica.  251 

Pro  compIementoQuCEftionis  «5c  hiltorica  noticia(equentiahabe:NarratRamufiust.2. 
1. 2.  c.  5S.  Tanti  in  Tabcthana  Provincia  pretii  eflc  (alcm  tbliilcm  ,  ut  auri  loco  monetx-  (cr- 
viat.  SiccaturmlacuTarentinoa-divislblibus,  totumque  ftagnum  in  (iilcm  abit.  Summa 
etiam  Huminumdenlantur  infalem,  amne  reliquo  vciuti  Cub  gelu  fluente,  ut  apud  Cafpias 
portas,  qua;  lalis  liumina  appcllantur.  Sed  &inde(ertisPodolia:lacu8  eft  ,cujusaqua  (tre- 
noSoIeinfoIidum  falconcrefcit  tantx  craffitiei,  ut  jumenta  Sc  homines  Cuftincat,  &.  in  plu. 
ra  firufta  diHedum ,  avehatur.  Thuan  l.  j6.  Sal  cxduus  copiodis  eft  in  Dacia.  In  Arabia  do. 
mus  integriE  e  (alis  lapidibus  conftruftx  habitantur.  Mons  Oxomenus  apud  Indos,  in  quo 
lapicidarummodo  ca;diturrena(cens,  majusvedbgalxrarioRcguni  invehit,  quam  quod  ex 
auro  <Sc  margaritis  provenit.  Non  procul  Aftracano  duo  lurguntingentes  montcs  tanta  (a- 
lisccpia  abundantes,  utquamvis  fingulis  diebusviginti  millia  Irufta  decidantur,  tamenne 
minimaquidem  pars  deculfa  efte  videatur ,  imo  quo  plus  aufertur  ,  tanto  majori  quantitate 
fuccrcfcit;  Petrns Petreius  m  defcrift.RtiJJis.  Idem  de  montequodam  (alitero  inHifpaniaTar- 
raconenfi  Joannes  GerundiHs  affirmat.  Ratio  hujus  efle  potelt ,  quod  copio(3  ibi  debeat  efle 
matcria  exhaIationum,qu2e  rurfijs in (alem concrelcunt, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Maximum  Reipubl.  bonum  a  iitteris. 


^AceftatrufticaC.  ValeriiLicinii  ad  ftivam  nati ,  ad  aratrum  educati,  abagraria  lege  de- 
fiimpta  gnoma  :  Peflis  ReipiMc^  littera.  Laurum  non  meretur  ,  qui  Artium  libe- 
ralium  Magiftros  propultat.     Confenefcat  cum  coronato  hoc  vertice  j  inter  (arculos 

li  z  &ligo. 


252  Mctcorologia 

&  ligones,  quiiitterarumStadiofosvirus&:  vcnenum  civitatumappellat.  Cxcutitnimiruni 
fcientiarum  ofor,  ut  fanumnon  fbrmetjudicium,&-  Ariftotelis  cendiram  confirmat  :  £;>«, 
rarum  expertcm  etiam  videntem  non  videre.  Stat  fententia  Regis  Alphonii  in  Regem  littcras, lit- 
teratosque  extra  auiam  coiidemnantem :  Hnc  vox  bovis  <?/?,  no»  hominif. 

Quibuscardinibusres  qusvis  publica  vertatur  ;  quibus  condiatur  analeftis  civilis  poli- 
ticx  ftatus ;  imo  quibus  curiie  aulteque  inftruantur ornamentis,  enunciet  Ladislaus  Hungaro- 
rum  Rex :  /Ve»  vidcrijihi  homines  ejfct  qnihonas  litteras  ignora.rent.  Diftipit  (ine  lalis  condimen- 
to  Apicii  menfa  ,  vel  faliarem  in  modum  epulari  fine  fale ,  naufea  eft.  Palatum  recreat» 
cibum  temperat,  & prteparat efcas :  Safor  omnis  ahinde.     Opfonium communis  vita:  liil ,  imo 

^  falis  flos,  littcroe  funt.     Vel  mortua  corpora  a  putredinis  labe  fal  iervat :  Fita  fine  litterls  mort 

dtn.ef.Si. ^^^  er  hominfs  vivi fcfulchrum.  Acephalumeft  finecapite  corpus,  quod  aCapite  regitur,cui 
fapientia  non  refidct.  Capitale  enim  damnum  eft ,  gubernaria  Capite ,  quod  cerebro  ca- 
ret.  Qua  re  difFerat  do£tus  ab  indodto  edixit  Ariftoteles:  ^)^^'^''^''^ '^''^"'"-  Mortuaja- 
cent  regna,  quibus  anima  deeft  fapientia.  Mald  lauro  coronatur  caput  litteris  vacuum: 
bacca  enim  lauri  folum  iapientibnscrefcit.     Quomodo  enim  mereaturcingitempora  fertis, 

Cicero  '^^^  necverborum  tempora  novit,  nec  cafus  coronarum  ?  LitterA  &  temporttm  ,  &  locorttmy 
(3" d.tatum  fitnt  omnitim.     Qniffe  qu£  flttdid  adolcfientiam  regitnt -^  &  fineEltitem  obleEiant.     Erubuic 

CT»    .  ,     inpurpuraNero,  probro  libi  datum,quod  pro  roftris  in  defundi  Claudiilaudem  dicens,  a- 

actt.  ,is.  ^.^^^  facundUi  egtiijfit.     Omnia  Romanorum  proemia  capitl  funt deftinata ,  etiam  quando  de.x- 

^nna,    ^^^  viftoriam  tuiit.     Nihil  enimfinelcapite  preeclari  geritur,  quandoibiartesnafcuntur,& 

vidorix  concipiuntur.      Capitibusprxfertim,  qu^  in  membra  impcrant,  fcire  convenit; 

/Eneas     hoc  enimgcmmeumdecuseft,  quod  eorum  coronas  adornat,     Saentia  plebejis  argenti  ■,  Kobi- 

Sjlvitis,  lihus  attrit  PrincipiltHs gemmarum  loco  fttnt.  Turpe  eft  Principi ,  per  alios  loqui ,  cum  per  ipfiim 
ftetRespublica.     Sicoroncegraves  funt,  optimc  geftantura  verticefiipientiagravi.    Augu. 

$Het.c.H.  ftus  Cxfar,  qualis,  quantusque  fuerit,  nemo  non  novit.  Ipfnm ,  author  efl  Suetonius  ,  e/o- 
quentiam  ftudia^  liberalia  abdtate  prima  cupide-,  &  UhorioJiJJime  exerCHtJfe. 

Id  autem  velmaxime,  quodAiphonlijs  Aragonum  Rex  fincerefafTus  eft ,  quis  non  fu- 

Panormit  fpicetur^  Ex  lihris&  arma^  &  armordm  jura  didici.      Jovis  cerebro  Pallas  genita  eft  \  fed  ea- 

/  ^,       demqusePallas,  Minerva  eft,  ut  neque  (ineMinervaJupiter  regnare,  nec  fineMinervaPal- 

las  pollit  bellare,     InMinervie  natali aurum  fipluit;  difce ,  aurea  ftecula  tunc  ferrocompa- 

rari,  quandoarmatiePalladis  dextrteMincrvxcerebrumjungitur.  NunquamAlexandriglo- 

,        I  ria  tot  laureisfiDBCundam  mefl~em  tullilfet,  nifiMinerva  ejus  enfem  rigaffet.     Ipfe  Magiffro 

*  Ariftotele  gratus  non  erubuit  dicere  :  Ainllefi  dotirina  ,  quam  imperij  fyiagnitudinecdterisantejla- 

re,     Neque  diffitetur  de  eo  Plutarchus  :  ^lexander  armis  fortiter ,  jed  magis  fapientia  pttgnavit, 

Si  fcientia  non  cudit  mitlilia  ;  at  cudit  confilia  ,  ut  ne  temere  illa  jaciantur.     Non  eft  Vul- 

cano  genitafapientia,  unde  nonvomit  incendia,  necfabricatfulmina.     Atjovenataeiltul- 

minum  Moderatore,  qui  arma  novit  cum  Ipe  vidtoria;  traftare ;  ut  &  fapienterdimicetur, 

&  fortiter  vincatur.     Ars  &:  Mars  quam  bene  convcniunt :  Sine  arte  immitis  eft  Mars ;  fine 

Marte  inermis  eft  ars.      Primi  Martis  Pulli ,  ut  felicitcr  bellarent ,  artium  Diicipuli  fuere. 

Habct C.  Jul.  CsEfar  dicendi  Magiftrum  Apolionium,  Auguftus  Apollodorum , Tiberius The- 

odorum,"Mcc2enas  Arium,  Arcadius  Arlenium,  Carolus  Magnus  Albinum.     Et  quum  to. 

tus  fcrreus  effet  Carolus  V.  id  tamen  indoluit,  quod  Geutherio  a  Latinis  dehortanti,  mo- 

Heracli-  rem  gefliftet;  HadrianiveromonitisdeLatinoidiomatenonparuiflet.     Mirandus  fuisinvi- 

des  difp,  ftoriisHercules,  quodipfi  etiam  vincula  injecitCerbero^  at  non  fine  ccrebro,     Minimefn. 

edHome-tandum  eji^  Herculem  vrribHs  &  armis  tantum prnjlitijfe^  fid  cHmprHdens-,  d)' fapiens iffet. 


ri  atlec. 


QUiESTIO  III. 

De  reliojuis  (uccis  ^  Terris  pretio/is, 

COnclufio  prima.  Alumen  ,  definitore  Plinio  ,  eft  falfugo,  vel  falfus  fudor  terra: ,  ei 
aqua,  limoqueconcrefcens.  EftCandidum,autnigrumcommuniter.  Candidum, 
quod  optimumcenfetur ,  aut  eftliquidum  ,  aut  fpifliim.  Liquidnm.,  molle,  pingue, 
&  limpidum  exiftit ,  cui  immerfa  charta  etiam  peflTma  &i  ficcata  atramentum  retinet,  ne 
perftuat.  Barbaris  Roche ,  id  eft ,  rubrum  dicitut.  Igncm  hoc  olet ,  ut  lapides,  quando 
corum  attritu  ignis  elicitur.  Spijfum  vel  rotundum  eft ,  vel  fcifllle.  Illud  formam  habec 
facchari, hoc in capillamenta  quadamcaneicentia  dehifcens  videtur.  Cum  in carbonesar- 
jdentes  pofitum,  vel  ollx  inclufum  fuccenfis  torreturignibus  ,  in  bull3stumet,&  aliquidde 
faadepcrditfubftantia.  Plin.l.jt.  c.io.    A'^»»»»  in  Cypro  invenitur ,  quo  purgatur  auruni. 

Re- 


Philofophico-Politica.  253 

Reperituretiam  flavuminflar  bucyri  moile,  quodinioro  VulcaniopropeNeapoIimfoditur. 
ReiercMacthiolus,  le  illud  vidilic,  concrcdalie,  gufbire,  necquiccjuamunquam  magis  ad- 
ilridorium  percepille.  Eft  alumencciam  taditium,  quod  fitex  omni  aqua  aluminola;pri- 
mum  incorciniscoda,  tum  deinde  percanales  duda,  concreicit  enim  aquail;a  in  alumcnj 
quod  ipliscanalium  lateribus  adhxret,  «Schoc  efc  aiumen,  quodvulqo  Rupis  vocant.  Sac- 
charinumex  alumine  Rochce,  albumineovorum,  «Scaqua  rolarum,  inmalUe  turbinatce  tbr- 
niam,lacchari  inilareftingitur.  Llfus  aluminis  %'ariuseit  primo  aqua  fbrtis,  quamflygiam 
vocant,  ex  aluminis  portione  hi: ;  illud  enim  fatis  acria  corpulcula  "f ijppeditac  Secundo  x- 
ris  colorem  aquaaluminofaconciliat :  tertio  librarii  aluminolam  aquam  adhibent ,  ut  char- 
ta  inde  imbuta  toitior  evadat ,  ut  fuperius  annotavimus  ,  rigore  iilius  mollicies  chartx  ad- 
ftringitur.  Aurihcibus  quoque  uliji  eft,  cum  ex  aluminisportione  illaaqua  tortis  deftille- 
tur,  quam  (eparationis  vocanc.  Denique  lanisringendis  vel  inficiendis  aluinen  fervit,  quia 
corpulcula  illius  te.xturce  facileadhxrentjfecumque  colorum  pigmenta  tenacius  implicanc, 
&  aliigunt. 

Conclufio  fecunda.  Nitrum  (quodin  qua'ftioneprioredefinivimus)  feufalinitrium, 
halinitrium  feu  fal  petrx ,  hxc  enim  pro  eodem  communiter  nccipiuntur  ,  aliud  follile  ,  a- 
liudfaditium:  illud  educicurex  fodinis  vcl  eHIoredic  in  ipla  fupeilicie  cerrx,ve]  aquce,ve[ 
adnafcicur  fubcerraneis  cameris (eufornicibus.ad inilar oflreafum,  Faditiumautem  ctHcitur 
ex  aqua  nitrofa,  qualis  eftaqua  Nili ,  qux  concrefcit  in  nitrum  ,  derivata  in  nicrarias.  Fic 
ctiam  ex  lixivio  cineris  quercini,  vel  terrce  nitrofx  ,  vcl  fimi ,  vel  cerrx  mulco  ftercore  & 
multa  urina  fuba6tx.  Multo  igneconllat,  quiaiacilc  accenditur,undepulvistormcntarius 
cx  nitro  conficitur,  Includit  tamen  aliquid  humoris ,  quo  fit,  ut  facile  afeeat  in  tlatus.  A- 
rperllim  etiam  acetoebullit,  analogia  eft  in  calce.  Singularis  illius  proprictas  clt  liimmum 
frigus  conciliare vino vel  aqux ;  (i enim lagena vicrea ,  cujus collum  lic  longius il-  vencer  fphx- 
ricuSjintra  fal  nitrum  probe  tritum  volvacur,  vinum  intenfe  fiigcfic,  quod  fanc  mirum  eft, 
cum  conflat,  illud  mulca  virtute  igneaelfeprxdicum.  Fxcundum  eciam  eft  ,  unde  terrcE 
nitrofxfuntuberiores.  In  clivisMacedonixopcimumeft,  Califlricumvocanccandidum, 
proximumquelali.  Lacus  eft  nicrofusexiliencecmediodulcifonciculo.  Fitibinitrumcir- 
cacanisortum  novenisdiebus,  toddemqueceffat,  acrurlum  innatat&  deindecelFat.  lllis 
autem  diebus,  quibus  gignitur,  (ituere  imbres,f-ilfius  nitrum  faciunt ,  Aquilones  deterius, 
quiavalidius  commovenc  limum.  i^Egyptifuonitroraphanosalpergebancnonaliceracnos 
(ale,  MacedonesaliquiddeCalaftrxoadtannamadduntiCumeumiUtficiantpanemilijbigunt. 
Conclufio  tertia.  Bitumen  ellluccusterrx,  Ientus,tenax, picilimilis,faciliimeignem 
concipicns.  EildurMm  &  UcjHiiium.  Durum ,  quod  tbrtiusconcretum  &  tenax  efl ,  inflar 
lerrex glebx (Sc  carborum  apparct.  Hujus  generis  fimc  Asphaltu:^  Pijfisphaltfts ,  & fucciriHm. 
Afphaltus  eft  bitumennigricans,pici  fimile,  led  durius  &  magis  inlpilfacum  ,  (plcndidius, 
&  minus  male  olens.  Acque  hxclpeciesintotaBabylonicaRegione  nalcitur,&inIacuAs- 
phaJtitc,  retcrentePIini0I.5vc.if.  Tenacitasilliusdi(rolvidicicur(anguinemenltruo,quod 
fi  verum  ficracioabacrimonia&mordacicatefemicorruptifiiccipetcnda  e(t.  Pilfasphaitus 
cftbitumen  quodammodo  nigricansmagisterrenx  concrecionis.  Succinitm  eft  bitumen  »Sc 
pinguis  terrx  fuccus,  cuiusmaximaparsinvenicurinPruftiaadlittusmarisBalihici,  deloco 
ejusque  virtuceflifius  in  Quxftione  fcquenci  difteremus. 

IJcfHidnm  bitumen  eIt,quod  utoleofus  liquor  diffluit;  cujus  fpecies  prxfl.intiores  funC 
NttphthaSi  AmhraAr\J)ica.  Naphtha  eftbitumenliquidumoleilcntore,  <Si  crafluie,  tantam 
vimignis  habens,  ucignesex  Ionginquoadfecrahac&:  inflammctur,  nec  abaqua  intulii  re- 
ftingui  poftit  propcer  tenacicacem,  qux  ab  aqua  fubigi  non  pocelt ;  imoabcomagisper  an- 
ripeViftafin  accendicur.  Hinc  cemporepluvio  bicuminofxterrx  accenix  magis  .ardent,  E 
petris  fluensdicicur /)f/ro/,r«»»,quafidicas A^^/^Wj^/^e/rrf^.  Dixi, quod ad  (ecrahuc,  id  cft,  non 
quod  revera,  tiahac,  fedquodviicofum  halicum,  inlcnfibili  effiuvio  emictat,  qui  facilecon- 
cipit  ignem,ita  ut  continua  accenfione,utficinpuIveristradu,igniseciamadnaphthamper- 
veniat.  Ambra  eft  bitumen  fragrantiHimum  ,  ut  cum  pretiofiliimis  contcr.itur  mercibus. 
Ex  terra  fubmarina  f  ungorum  inftar  nalci  quidam  exiltimant ;  nonnulli  pilccm  Alckftnno- 
mine,  avidilVime  eam  profequi  (cribunt,  ciusque  efu  necem  libiconlcifcere,  quod  cum  lci- 
ant  pifcatores,  funibus  conftridum,  exenteraremortuum  folent:  Matthiol.  in  Diolcor.  1. 1. A- 
liiputant  excrementumefTc  piiciumaliquorum,  analogiam  dantamulco&aliisodoramen- 
tis,  qux  ex  quibusdam  animalibus  educuncur ,  v.  g.  Caftoris,  Martis  <5i:c.  verior  (entcntia  exifti- 
macur,  quxdocet,  quodambradefluatdefonribusin  mare,  ibiqueinduratamejiciin  littora, 
Emplaftrumex  ambracalvis<?:  imbccilIitatemex(rigorecapitisleniiencibuscommodum  cft. 
Gordi,  niUatrigidacau(aoccupaco,nocere  pote(t;  (cilicet(i(piritusincalefcuMt ,  &  )uftoma- 

li  j  gis 


2^4  Meteorologia 

•  gis  attenuantLir ,  morbi  exiftLint,  Heurn.  1. 2,  Medic.  Vino  infu(a  temLilentos  reddit  lU 
lud  etiam  experientia  conftat ,  quod  ,  quo  debiiior  efl  focmina,  mobiliorque,  eo  facilius  ab 
ambra  &;  mofcho  ci  conveliitur  uterus,  &caput  dolet. 

Conclufio  quarta.  Vitriolurn  eltfLiccus  concretus,  perfpicuitatem  vitreamobtinens^ 
Latinis  appellatLir  atramentum  (utorium  ,  dicitur  6c  chalcanthum.  Nativum  interrsve- 
nis,aut(axorumccmmiiilirisconcretumreperitur;  autdumexiis  guttatim  deftillat,  partim 
ex  iis  (liriarum  inftar  dependet ,  partim  in  canalium  f undum  incidit.  Acerbidimus  hic  fuc- 
cus  efl,  ellque  vcluti  quoddam  excrementum  metallicum  ,  a;ris  pracfertim.  Optimum  vi- 
triolum  Romanum  & Ungaricum ; bonitas probatur  cultro  ubi  affricueris,  (i  enim  cupreo  eum 
inficit  colore,  laudatiflimum  habetur.  Quercet.  deCapit.  afTeft.  c.50.  Spiritum  illis  inefTe 
caudicum  dicit  Riolanus,  utvitrum  ,in  quo  in(it,exed3t,  CumoIeoTartariantipathiamha- 
bet:  uterqueenim  iIIorum,Iicet(itacutilIimus&:acidi(limus,ubi  commifcentur  ,  utriusque 
acrimoniaperic,  (Scliquorfitinlipidus.  Bort.  lib.2.  de  lapid.  Omnes  metallorum  vence  ia 
Chalcantum  dclinere videntur, unde fbnbres, ubi ad  illud proveniunt ,  ultra non pergunt ,  ne 
operam  perdant ; eft  enim ,  ut  dixi,  quoddam  excremcntum  metailicum ,  in quod fuccus con- 
crelcit,  ero(a  fcilicetexteriore  vencediperficie;  quidmirum  ergo,  dvenam  terminet.  Di- 
enum  relatu  ed ,  quod  de  eo  &  diccino  refcrt  Cunradns  /«  medulla  dtflillatorLi.  Repone,  inquitj 
diccinum  HavLim  intabulam  e  Bismutho  fadlam  ,  &c  trium  (pithamarum  vitriolum  colloc* 
Mirum  vidi  !  vitrioltLm  &  caIore&  acrimonia  (poliabitur;  qucC  in  diccini  praeparatione  vi- 
cilTim  deprchendentur.  Adhibetur  etiam  ad  extradlionem  quarundam  aquarum  fortium 
cum  nitro&  fale.  Variavi  medica  pollet,  v.g.calefacit ,  cummultoigneconftet;  maligna 
irilcera  detergit ,  quia  exdccat ;  fanguinem  iiftit,  quia  vi  fua  adftringente  oriticia  venarum 
obdruit. 

Conclufio  quinta.  Camphoram  fcribuntMauri  lachrymam  effe  arboris,  ade6  patulis 
difludc  ramis,  uttantum  locum  reddere  poflit  opacum,  quantus  centum  homines  capere 
cjueat,  Addunt,  lignum  e(fealbum,ferulaceum,  &Camphoraminfungolacontinereme- 
dulla.  Vcrius  tamen  ed,  Camphoram  ex  bituminis  Indici  quodam  genere  fieri ,  quod  in  va- 
fecoquitur,  cujus  halitus  in  operculumincidentes  condenfantur  intenuiflimaspartes  can- 
didicolorisjin  eamque ,  quam  videmus  ,  figuram  le  transformant.  Nativam  in  India  darij, 
tedanturmercatores.  Igni  amica  eft,  unde  accenlajugiterardet  ufque  ad  ultimas  particu- 
las.  Odor  illiusrepugnat  Veneri;  pota  imoattactagenituramexcinguit.  Heurn.l.a.Me- 
<lic.  teftatur,  quodlicyathusaquEe,  inquatantumcamphoras  coni^agrarit,  quantum  nucem 
avellanam  a-quet,  exhibeaturcardiacis&hyftericis,  ftatim  liberentur.  Garziasveroinquit: 
experimento  didici,  inocuIoruminBammationibus  nivis  frigiditatem  a  dilfoluta  camphora 
retuliffe. 

Conclufio  fexta.  Stibium  vulgari  nomine  Antimonium  appellatur,  Liquabile  ut  rae- 
tallum  eft,  nontamen  malleo  dudfile.  Reperitur  in  fbdinis  argenti ,  cui  interdum  admix- 
tum  eft,  unde  &  venslatentis  argenti  fignum  eft.  Conftat  multaterra,igne  modico,  hu- 
more  modico.  Colorem  habet,  quemplumbarius  lapis,  magis  tamen  nitet.  Pr^fertim 
altera  illius  fpecies  ,  qua;  foEmina  dicitur  ;  illa  enim ,  quse  maris  nomine  appellatur ,  minus 
(plendet.  Vitro  etiam  afiine  eft,  quia  fragile  eft.  De  meicurio  participare  dicitur  ,  quod 
lcilicet  eosmotusexcitetincorpore,  qui  mercurioduntaxat  tribui  poflbnt,  unde  &mercu- 
rius  ex  ftibio  educi  poteft.  Aurum  purgat,  quia  cum  dicile  exhaletur,  fordes  lecum  abri- 
pit.  Admifcerilbletfpeculismetallicis,  ut  lumenmeliusrefle£tant,  ut-i  etiam  campanis,  ut 
meliusfonent,  cum  fuperficiema.'risplanioremreddat.  Pra;(ertim  veromirificavi  purgan- 
te  pollet  tumperaIvum,tumpervomitum,laxat  enim  meatus  arteriarum  venarumque,  ut 
proinde humores  ex iis facilius extrudi poflint.  Excmpla  ^\  requiris , confule JondoniTliav- 
matographiam  naturalem.  llnde  Chymici  pro  univerfiili  medicinadibium  agnofcunt,  Vi- 
trum  ejusin  vinum  injedum,vim  ip(icatharticam,&emeticamcommunicat,nunquamde- 
ficiente  (iibdantia.  Adverrit  tamen  Pater  Honoratus  Fabri,  quod  ficut  metaIIa,quorum  mix- 
tio  imperfedior  eft,  vitiat,  ita  hominespaulo  debiliorisindolis  nimis  purgat ,  &  perniciem 
affert. 

Conclufio  feptima.  AHifucci,  qui  liquari  nequeunt,  in  lapides  tamen  non  induran- 
HU',  dintauripigmentum, fandaracha,caIx,gypfum,creta,ochra,argilIa,  terra  figillata,  ter- 
ra  armcnia.  Auripigmcntum  feu  Arfenicum  ed  fuccus  concrecus ,  lutei  coloris,  in  pidluris 
auicum  colorem  relerens;  calidum  cft  &  ficcum  in  quarto  gradu,&:  venenum  pra:fentiltimum. 
Vide  Scaliger.  Exerc.  104,  led.  22. 

Sandarachaeftterrarula,  cinnabaris  colore,  nonnihil  ad  luteumvergens,in  metallicis 
venisplcrumquecumauripigmentonalcens,  redolcns  fuiphuris  virus ;  dehacScal.Exercit. 
I04,(ect.22. 

Calx 


Philofophico-Poiitica.  255 

Calx  e(lterra(iccior,lapidecodla,quctpoftquamarreiit,  aqua  incenditur,  oleo  cxllin- 
guitur.     Viva  dicitur,  quiaincusocculcumigncm  concinet. 

Gypfum  ellcerra  candida,  tenaxiScievis,  calci  cognata,rednonitacaiida,qua?exfum- 
ma  tellure  effoditur.  Faditium  e  quodamlapide  ht,  in  laminas  fciflile,  eoque  tcdoria  pa^ 
rietibus  inducuncur. 

Creta  tft  ttrru  ttnax  «Ihljfima-,  in InfuUCrtta  foffilis. 

Ochra  terraeftlevillima&lucea,  ^  qua  exufta  inollis  novis  luto  circumlitis  fitrubrica 
fabrilis  ,  qux  dicitur  Kc&elflctrt  /  quce  eciam  eft  nativa. 
Argilla  tft  terra  finguts  CT  lenta  ,  f  Cfna  punt  fgulina  vafa. 

Terrx  ligiilata  vel  Lemnia  eft  portio  terrse  valderubens^inlnfulaLemnio&efrora,  Sc 
Dianx  racerdotis  ligillo,  ut  Magirus  referc,  obliguata.  EfFoditur  hodie  etiam  in  Silefia  (Sc 
HaflTa,  terraLcmnianondeterior.     Venenis  reliftit. 

Terra  Armenia  eft  portio  terrx  in  Armcnia  effofla ,  colore  pallido  ,  egregie  ficcans. 
Agendumhicadhucforetdefulphure,  fed  quia  jamalibi  ,  dum  defubterraneis  ignibus  age- 
remus,naturamejus  incidcnter  explicuimus,  hicbrevitati  ftudences  fuperfedemus. 

CONCLUSIO    POLITICA. 

Cognofce  te  ipfiim. 


73. 


-V-  rcr- 


z^Tfiz^  ac> 


■/■  X  ih^i 


c 


Onfulenti  Crcefo  Lydorum  Regi  potentifjimoDelphicum  oraculum  ,  quanam  fcmita 
pofTetadfelicitatcm  pervenirc,refponfumtulit:S/rf/]p/iOT  co^norit',  ilve  uiPoftabat>et:^*^'"5^|'- 


Cognofcem  te  ipfnmfuerisfic  Crafe  beattts. 


Ncm©'^"''^-'- 


256 


Metcorologia 


Nemo  enimmiferiorignorante  fe  ipfum.     Oculari  captum  lumineinfelicem  dixeris,atin- 

ieiiciorem  longe  illum,  qui  mente  co^cus,  fe  non  videndo  ,  nil  videt.     Quaeric  coecus  du- 

cem,  utiturque  aliena  luce,  dumpropriafecarerenofcit,&erroresvitat;hic,quiafecoecum 

non  retur,  ducem  fpernit,  &  in  f bveam incidit.     Nihil  in  hac  vita  omni  ex  parte  beatum,- 

aut  pcrfeftum  eft,     QmsQjfnos  patitur  ma»es.     Varios  terrce  fuccos  inmedelam  humani  cor- 

poris  ordinavit  natura ,  nec  quisquam  ea  ferrea  fruitur  valetudine ,  quaE  non  quandoque  fua 

-     .     patiatur  Synptomata ,  medicoque  potu  habeac  opus.     At  5c  fuMs ,  veriflime  aic  Catulus ,  cuij^ 

cT''"'/-/.  '"'^'^'^"^^ ^fi  ^^^"'^  '^^  """  videmus  id  mantica ,  cjHod  in  tergo  eB.     Et  vel  ideo  difficulter  ad  (ani- 

benec.Ub.  ^^^^^  perveniemus,  quia  nossgrotare  nefcimus.     Fatuam  novi,  inquitSeneca,  quce  cum 

i.  tf.  so.  j.Qgj,2  tbret,  nefciebat  tamen  fe  efle  coecam.     Subindepoedagogum  fuum  rogabat ,  ut  mi- 

eret  ex  domo,  ajebat  enim,  domum  illam  nimis  tenebrofam  efle,     Iriides  hanc  irridendus 

jllaampliUs,quinon  natursevitio,  fedperverlamentecumccecusfis,  procoecohaberinolis. 

Adaliorum  nasvosLyncium  te  efle  non  negavero,  at  dum  oi^nia  luftras,  fi  tamen  te  ipfum 

non  vides,talpa  manes.     Dic  enim,amabo,quidreftevides,fiteipfumnonvides,dumque 

omniafcis,  quid  te  ignotoproficis  ■»  hercle  nihil.     Cumvatecanito: 

Owen.  ^iis  ocidos  videam  ipfe  meos ,  oculi  mihi  deftmty 

Qua  mentem  videam,  mensmea  mente  caret. 
Si  mens ,  una  meipars  optima,  nefcio  quidfit, 
Unde  tibi  poJfu?ndicere,fim  quidego^i 

l^roprimo  Icientiae  objefto,  utlapiensfis,  te  ipfum,quo  nihilmajus  habes,  ftatue,  &Lyn- 

ceusaftionum  tuarumcenfor  efto.     Notabisocyus,  quamfit  tibi  curta  fupellex  ;  quam  a- 

mor  fui  vitia,  quse  amat,  defendet ;  &c  malit  excufare  illa>  quam  excutere.     Irafcimurillis, 

quibus  ipfi  nomen  noftrum  maculamus  ,  omnesque  prspofteri  motus  noftri  nunquam  be- 

ne  alienumfuftinentexemplum.     Divortium  animorumfacit  conTenfusvitiorum,  unius  a- 

varitiaalteriusavaritiamodit,fuperbiafuperbiamofFendit;  d:alienoexceflu  fe  ipfadamnant 

vitia.     Quid,  quod&;  illis  faveamus,  &  virtutum  nomen,  quar  proximae  illis  funt,  adapte- 

CVV.  3-    muS,  utnon  tamen  ,  quJE  refta  funt,  probentur,  quam  quteprava  dilaudenturi  Aflutiahccc 

^*"*      eft,  quae  prudentiam  fe  effeambit,  at  ab  ea diftat  plurimum ;  nec  enim  ulla pernicies  vitnmejor 

inveniripoteft-)  cjuam  cum  tn  malitia  ineft  Jimulatio -,  inquit  Cic.     Maximus  abuius  in  hoc  mundo 

efti  quod  vitiaveftevirtutum  amiciantur.     Unde  monet  eadem  Tulliana  eloquentia  :  Cer. 

nendafuut  diligenter-,  ne  ea  nos  fallantvitia^  cjua  virtutem  videntur  imitari,     Nam  & prudentiamma- 

Ctc  ?  de^'''^'*  ^  mapiitudinem  animi  fuperbia  in  animis  extoUendis  ,  &  liberalitatem  effujio-,  df  for titudinem  ^i*- 

«kcc      dacia  imitatur  ,  &  religionem  fuperftitio  ■,ftudiisj^  bonis  Jimilia  videatur  ,  ^«<e  Junt  in  to  genere  nimi^. 

Ih.Mez.Q.^'^^^         ,  n      ■!•  r       '    r 

Lynceus  ejto  tm,  tua  cenje  tecfijevero 

Senec.  lib.  Antc  alios  omnes  perfpicejudicio. 

i.deelem.  Neminem  cito  judicaveris  ,  neminem  facile  accufaveris.  Qwtus  tnim  {^uisijue  accufator  vacat 
eulpa  i  Senec.  Quidquid  in  alio  reprehcndicur,  id  uausquisquis  fors  in  luo  finuinveniet. 
SapienterPliniusinPanegyrico  vult,  utmagillratus  non  minus  fe  hominem  effe,  quam  ho- 
minibus  praEefTe  cogitet.  Tam  qui  imperat,  quam  qui  imperium  capic ,  errorum  obnoxii 
funt.  Alter  alterius  portet  onera,  neceflTe  eft.  Miraris  &  reprehendis  vicini  lapfijm,  audi 
Comicum : 

i^'^"'*  Cuivis  potejl  accidere,  qmd  cuiquam  petejl. 

Stecit  ille,  ucmodo  cu  ftas,  quem  ille  paflus  lapfum ,  hic  ce  exfpe£lac.  Dum  Minerva  incer 
canendumin  undasoculosconjicic,  fe,  qualem  noncredebac,  infiacisbuccis  defbrmemon- 
ftrum  fpedac.  Deceftaca  hinc  ocyus  arundinem  deformicatis  inftrumentum.  Tantumjeje 
cognefcere  prodeft.     Omnia  vida  in  aperto  leviora  funt ;  &  morbi  tum  ad  fanitatem  inclinant, 

^,    j  I ,  cum  exabdito  erumpunt,  vimque  fuam  produnt.     Sordcs  ,  quia  vides  in  fpeculo  ,  VHJtui 

,       '  '^'  adimis.     Etiam  tigris  abincoepto  furoris  curfu  promrixiard^Mrimagineferm»^    Coneli«k> igi- 
de  raptH  i  1: 

froferp    ^^^  cumjuvenali. 

juun!  Credite ,  de  ccek  defcendit ,  nofce  te  ipfum  \ 

Hine  betK  quijefe  noverit,  illejapit. 


Qy£- 


Philofophieo-Politica,  25;^ 

QUyESTIOIV. 

'De  JHCcino  ^  'virftite  ElcBrica, 

COnclufioprima.  Succinum,  ut  dixi  inQuKftionepraEced.  eft  bituminis  fpecies,  5i 
pinguis  terrce  fuccus  ,  qui  in  oramarisBaiciiiciinPiuflTa  reticulistanquampifces  ca- 
pitur.  Ciim  enim  Favonius  autCorusvehementius  marc  commovet,omnes  ad  lit- 
tusconvolant,  reticula  linointexta  inmanibus  gerentes;  Vencis  dcinde  fcdatis  &  fludibus, 
cx  fundo  liiccinumhauriunt.  Ita  Agricoi.  inlib.  defoflil.  Exquopatet,  fuccinum  nonar- 
borum  fuccum  efTe  ,  utquidamcxiflimant,  nullibi  enimftantamariflillantesrelinisaibores, 
qu3E  decidant  inmare,  utexiis  tiat  fuccinum  ;  necexfemineBalxncegeneratur,  fedconcri- 
Icit  ex  diverlis  terra-  liquoribus  cum  aqua  marins ,  bituminofte  &:  fulphurea:  permixtione. 
Colore  reperiturvelflavo,  vel  pellucidiore,  velcandido&obfcuro;  candidum  autem  pre- 
tiofiflTmum  eft.  In  litcore  ad  Pucecam  cinereum  eft  quondam  etfofTum  ,  quod  poftquam 
ftjit  attritum  terro,  tblia  qus  humijacebant,  duorumpedum  fpatio  abiis  remotum,  infub- 
limi  fublata  ad  fetr.ixit.  MedeturPodagr2e,quia  fubtilifluvio  acremillum  humoremtem- 
perat,  qui  dolorcs  podagra:  conciliat.  £licitur  exfuccino  oleum  magni  in  medicina  ufuSj 
Ballamofcnim  fubftituitur.  Pefte  correptosfeptem  guttscumaquaCarduibened.  diclalear- 
temilisereftituunt,  &foliusfuftitu,  utDoring.  de  opio  lcribit,  fenex  quidam  in  arce  Alten-». 
burgenliConful  apopledticus  ex  mortis  prxfentiflimo  difcrimine  poftlimino  quali  ad  vitam  re- 
vocatus  eft.  Etlfgicsex  eo  tbrmanturpretiollflimce.  Romani  intantis  deliciis  has  habebant^ 
uthominisquamvisparvaeflSgies  vivorum  Iiominum  ptetia  fuperaret,  ut  teftaturPlin.Hiit 
Natur.  fed  de  his  fatis.  , 

Quxftio  nunc  &:  diffTcultas  potiflTmum  eft  explicare  virtutem  eleflricam,  quod  ante- 
quamlaciam,  nota,  non  fblum  fuecinum  five  eledtrum pollet  virtute CQtporum aliorum  tra* 
dtiva,  fed&aliatotlTlia  :  quia  tamcnha-c  virtus  inea  pracipud  reperitur,  idcovirtus  eledii- 
ca,  &  corporaipfa,  quibub  competit,  eledricaappellantur,  licut  autem  non  unum  ell  cor» 
pus  eledricu  virtute  prxditum,  itanonunum  eftcorpusquodabiistrahitur^trahunturenim 
tumabeledtro,  tumabaliis  corporibusbituminolis,  tumetiama  plerisquegemmisomnis  te- 
re  generis  corpora,  modoita  lintexigua,  ut  facile  poflTntdimoveri,  &  prxterea  nififint  ni- 
mis  calida  acinflammata,  adeoquc  non  palex  Iblum  &:  feftucse ,  fed  etiam  charta,  lignum, 
metallum,  «Scpra-tereaomnes  humores:  Hinc  llt 

Conclulio  fecunda.     Vis  eleftrica  non  confiftit  in  fpeciali  corporum  trahentium  & 
tradtorumSympathia.     Ratioeft,  quiaincorporibustradtis  non  fpedaturnatura,  ied  aridi- 
tas  dclevitas.     Accedit,  quod  nulla  aflTnitas  cxplicari  poflit  intra  corpora  tam  diverforufn 
generum  ac  naturarum,  ficut  ergo,  quia  vis  tratlivamachinarum  ad  omnia  pondcra  fe  cx- 
tendit,  nemo  diciteam  inSympathiaelle  reponcndam^  ita  parirerviseledricainSympathia 
reponenda  non  eft.     Secundo.  nec  modusillefubliftit ,  quemaliiftatuuntt  reducencestra- 
ftionemhanc  ad  vacuimetum  ;  volunt  enimab  etfluvio  eledtri  al-rem  expclli ,  &  amoveri, 
&  metu  vacui  fcftucam  v.g.  adduci.     Contra  enim  eft  ,  quia  modus  hic  pur^  fiditius  cft , 
annon  enim  aer  lateralis  longe  tacilius  accurrcret  ad  vacuum  occupandum  ,  quam  feftuca^ 
praeterquam,  quodnil  (emoveat  ab  intrinfeco  metuvacui ,  tedtantum  moveaturabcxtvin- 
fcco  ad  vacuum  impediendum.     Quare  fit 

Conclufio  tertia.  Vis  elcch-ica  perhalituum  emiflionem  h  corpore  elcdlrico  bcne  eJc 
plicatur.  Ratio  cft  primo,  quia  clcftrum  non  exerit  vim  traftivam  ,  nili  modlco  calore  <5c 
afFriftu  excitetur ,  alfridus  vero  videtur neceffarius ,  ut  pori  A  pulvere  cxtraneo  tergantur at- 
queitaapertioresfint,  calor  vero , ut  pars  corporis  attenuetur  inhalitum  <Sc  cxfpiret,  quem' 
admodum  enim  effluvia  odorofa,  itaEledlricapercalorcmcxfpirant.  'Sccundo,  quia.dum 
fuccinum  prceparatum  tenuiliimo  pulvcri  admovctur,iIIumhuc  illuc  Ipargic,  quod  efl  evi» 
dcnsflgnumerumpentisetfluvii,  tanquam  ventuli  pulverem  disjiticntis.  iloc  vcro  pofito 
facile  intelligitur,  quomodo  ab  hacipfa  cxlpirationcperficiaturtraftio,  halitusenimhicum 
uliginofi  fint,  <Sc  vilcofam  tenacitatem  in  lc  habeant,  fcftucarum  coipufcula  tibi  implicant. 
Deinde,  ciim  hihalitus  fija  habeant  filamina,  qualiain  tumo  apcrtdcohlpicimus,  porisad- 
hatrentia,  &  cum  impetu  erumpant,  fit,  ut  poft  validam  tenfionem,cx  prima  iila  emitlio» 
ne  dcrivatam ,  flatim  redeant  eciam  cum  impecu  idque  eo  modo ,  quo  fidiuro  thordae  nitnium 
tenfZ)  aedeindefibirelicta:  fefe  illicocumimpctuad  priorcm.mcnlijram  rcducuiir. 

Kk  Exquo 


258  Meteorologia 

Ex  quo  colHgitur  primo ,  tenfionem  hanc  halituum  fieri  ex  calore ,  qui  ubi  ita  fe  re- 
mrttit,ut  non  prsevaleat,  ad  fuum  principium  filamina  i|Ia  illico  regrcdiuntur,  idquejuxta 
naturam  uniuscujusque  corporis  fua  raritate  vel  denfitate  fpoliati;hinc  fit,  quod  vehemens 
calor  tradionemimpediat,  ita  enim  halitus  extendit,utveiurat,vel  rumpat,  ut  rediream- 
plius  in  fenonpoflint,  fed  attollantur  inaltum  ob  nimiam  extenuationem. 

Coliigitur  fecundo  :  quod  uti  prsdidtahalituum  filamina  fead  poros  corporis  reduxe- 
tunt,  pofTint  <5c  debeant  turfus  egredi ,  cum  perfeveret  idem  in  corpore  calor ,  qui  femper 
eft  ibi  major,  quamin  aere  circumftante  propter  fulphuream  materiam,  quae&  citiuscon- 
'cipit,  Sc  diutius  retinet  caliditatem. 

Colligitur  tertio:  Cur ,  fi  fuccinum  poft  afFriftum  vento  validiori  exponitur,  vel  vali- 
'do  perfletur  anhclitu,  deinde  nontrahat,  quia  fcilicet  hac  ratione  halituum  filamenta  diffi- 
paritur.  Idem  contingit,  fi  validefuccutiatur ,  aut  aqua:  immergatur,  aut  manu  humidio- 
re ,  vel  pinguiori  poft  fridtionem  attreftetur.  Tempore  etiam  pluvio  minus  trahit ,  quia 
nempe  humorisparticulx  partim  poros  obflruunt,  partimtenuitlimafilamentafblvunt.  Ni- 
hil  etiam  trahit,  fi  corpus  aliquod,  quantumque  exiguum,  interjiciatur;  hocenimobicefi- 
ftit  halituum  filamina,  in  quo  maxime  a  magneticavirtute  difcrepat. 

Quxres  tamen,  quo  tafto  palea  attrafta  retineatur ,  ratio  dubitandi  eft,  nam  fi  hali- 
'tus  alternatim  prodeunt ,  &  rurfus  fefe  recipiunt ,  cur  corpora  femel  rapta  non  rejiciuntj 
Refpondeo,  facile  hoc  explicari,confiderando  naturam  filaminis  vifcoli,  ex  hoc  enimfta- 
tim  apparet ,  quod  dum  corpus  ad  (uccinum  eft  adduftum  ,  illico  (efe  implicet  &  involvac 
Usque  adradicem  in  (uccino  implantatam,  ac  confequenter  non  pofTe  amplius  ab  eo  fefe 
expedire,  Sc  quod  ulterius  fequitur,  non  valere  amplius  illud  repelJere. 

CONCLUSIO    POLITICA. 

Morum  comitas  neminem 

dcipick. 

Vlrum  publicum  non  fatis  agit  Politicus,  qui  privatum  ,  etiam  infimum ,  (uo  S  gremio 
excludit.  Omnibus  hocpatere  debct,  ut  PatriKPatremfeefl^eaudiar.  <piAELvb^cv'/via. 
fiveBenevolemianullum  hominum  ftatum  fijo  influxuprxtergreditur,  fontisinftardi- 
Ves.in  omnes,  Eodem  intutu ,  quo  obfervat  Principum  aulas,  plebeculs  refpicit  mapalia. 
'  .  Eadem  aurium  facilitate  «Sc  Magnatum  pra^ftolatur  imperia  ,  Sc  populi  preces  excipit ;  qua- 
que  manu  januam  referat  diviti,  eadem  pauperi  recludit.  Reveretur&  in  pretiohabetRe- 
gum  purpuram,  fed  &  laceropalliolo  amidum  amplexatur  clientem.  Nihil  enim  adigni- 
tate  fuaalienum  putat,  quod  benignitas  fui  muneris  proprium  effe  ducit.  Virtutexmula- 
tur  fuccinum :  Attrahit  hoc  paleas,  attmhit  ilk  Codrosy  ut  Poeta  non  ignobilis  cecinit.  Ille  nam- 
Stmmneh  °l^^  "^^*^"^  incrcmentis  Jitis  major  eft  >  inquit  Svmmachus ,  cjftem  fuhlimitas  parti  honorif  inclmat.  Im- 
par  eoipfo  majoribus  ,  qui  folisgrandibus  par  fibivifus,minores  defpicit.  Communefub- 
jedlum  agitPoliticus,  in  quo  nobilis  jequd  ac  ignobilis  forma  fuum  fuftentationis  fulcrum 
habereoportet.  GregoriusPontifex  cognomentoMagnus,ut  fuperbiamretunderet,Joan- 
nis  Patriarchse  Conftantinopolitani,  qui  univerfalem  fe  Epifcopum  infcribere  aufus  ,  primus 
Servus  firvoramDEl  kk  appellavit.  Merito  didlusMaonus  credentium  Pater,  dum  feado- 
mnium  obfequia  demifitServus.  Nullam  nempe  pertonarum  diftantiam  benevolentiae  o- 
culus  confiderat ,  qui  in  unaquaque  dignum  virtutis  exercendie  reperit  objedum,  Beni 
TragcGdiographus  Grascus : 

Stphodei. .  Magnusfarvisfepijmigitur, 

Sape  a  parvis  magnorum  res 
Confirmatur. 

Nemo  tam  eft  exiguus  ,  ut  ad  magna  non  fcrviat  ,  famam  &  aJjfeftum  publi- 

LsJeRe-  ctnm.    Nihil  enim  jucundius  his ,  qui  reguntur ,  efl"e  poteft ,  fi  Francifco  Patritio  creda- 

B„o^       Tnus ,  qLram  cum  intelligunt ,  aures  iliius  ,  qui  regnat ,  patere  non   fblum  Opdmati- 

*       bus  ,  (ed  &  plebeculx  ,   nec  ullius  querelis  claufas  efTe.       Incufantibus  amicis  Tra- 

janum  Imperatorem  ,  quod  parum  memor  Imperatoriae  Majeftatis  nimium    omnibus 

expo- 


Philofophico-Policica.  259 

expofitus  efret,  (apientidimS  refpondit  :  TaUm  prdftM  me  impiratorem  privatis  ^  ejualem  opta-  pi;„?us 
rem  ejfeprlvatus.  Quod,  quam  faao  impleverit,  Plinium  Panegyricum  aufcukatc  :  libentm  pa,ieg, 
ej} ^  inquk  t  ingrediente  per  pHblicum  Principe     '  '  "^  —-  * 

7+- 


fe ,  jnhjljlere  ,  occurrere  ,  ^eomitari  ,  prsterire  ;  ambulas 


inter  kos^  rto»  quafi  contingat ,  &  copiam  /«/',  mn  ut  imputes^  facis.  Hitret  laterituo  qitisc^uis  accejfit^ 
jinem^ue  fermoni fuHS  cuique  pudor ;  non  tua  fuperhiafacit.  O  Regiam  morum  comitatem  ,  qua 
confecutus,  ut  omnium  animosadamantinis  fibi  obftriftosvinculis  tenuerit.  Etvero  quis, 
Marpefia licet  rupe  fatus ,  non  amaret  talem  principem,quem  cum  dignitns  altiorem  conftituic 
omnibus,  morum  begnignitas  infimisfacit.parem.  Hinc  &Titus  dcUcixgcneris  huma»inun- 
cupari  meruit,  cuialte  illud  menti  infcriptum  erat :  Non  oportere  a  fermonc  principfs  quemquam  ^^^^^^ 
triflem  difeedere.  TefTcrahcEcAuftriacorumPrincipum  propria,  cum  quibusjania  cunabulis 
adoIcvitRegia  humanitas,  quce  nemini  nonadgratiarum  finumadvolantifiernitaditum,  o- 
mniumquerelis  pandit  aures,  dumque  omnes  Auflriaco  in  cordeinclufostenct,  nuliiusin- 
opiam  ac  foiicitudinem  benignitatis  cura  excluram  patitur.  Vide  Rudolpluim  primum, 
ut  flipatoribus  paupcresaPrincipe  arcerivolentibus  indignetur  exclamans  :  Per  Veum^fniie 
eos  ad  me  venire-^  non  enim  fum.ad  imperium  vocatus-,  ut  in  arculaincltidar.  iEmuIatihunCUtfan-  Zertor. 
guinis,  fic  humanitatis-^«^'-/^f<HaTCclcs  (licceflbresAuguflifnmi ,  ex  quibus  imprimis  Ca- 
roli  V.  &Ferdinandi  (ccundi  ita  virtus  eminuit,  ut  magnetis  inftarprimo  aditu  (ummorum 
leque  acinfimorumcorda  raperet,  timidoscrigeret,  pcrturbatos  t!anquiIlarct,ro!aretur  af- 
flidos,  nullum  deniquea  fetriftcm  nbire  fuftineret.  Adcxemplum  horumcSctuPoIiticete 
Auftriacumhumanitate  proba.  Devince  tibi  morum  comitateomncs,utinomniumamo- 
reAuftriacus  vivas.  NuIIius  afFeclus  obefTe  poteft,  poteftvcl  uniusnoccreodium,&  etfi 
vilisfit,proditionis  tamen  capax  cft  ;  habet  linguam,  qua  te  profcindat ,  habet  maniim, 
cui  furorarmaminiftrat;  honoratum  tegaudebunt  omnes,  quemhonorantem  expertilimt 
fmeuli.     Pcrennat  dienitas ,  quam  comitatur  benevolentia. 


26o  Metcorologia 

QUtESTIO  V. 

De  natura  ^"  proprietatibas  lafidum  generatim, 

COnclufio  pvima.  Lapis  eft  corpus  perfefte  mixtum  ,  inanimatum  ,  durum  per  (^ 
minimeliquabile,  nec  inflammabile,  nec  duftile.  Etetlicontrariumfierialiquandci 
videatur,  id  tamenduntaxatcontingitrationemetalli,  aut  rei  cujuslibetliquabilisadj. 
mixta.  Poniint  tamen  plerique  lapides  friari  malleoj  &igneincineres&calcemre(olvi.  * 
Conckilio  fecunda.  Generatur  lapisex  ficca  terreftri  exhalatione,  undtuofitate  qua» 
damaquofipermixtapcrtcmporisdiuturnitatemvicaloris  &frigoris,  atque  virtute  minerali 
condutinata.  Undc  matena  iapidis  eft  humor  aquofus ,  terraque  unthiofior  &:  cranioF, 
Neqtieenim  ex  folaterraconfici  poteft,  utpotecujuspartes  funtficciores,  6c  inpulveremfij- 
cile  diftipabilcs-Aobidadcongelationem  ineptce;  (ed  humidum  quoq;  unduofumrequiri- 
tur ,  quod  tanv]uam  ^lutcn  rcrrcas  partcs  connedlat.  Neque  etiam  humor  fimplexper  fe, 
fuaque  natura  fiuenslapides  conltituere  poteft  ,  (ed  neceflaria  eft-terra,  qua-illuipvelutire- 
pa"uIo  cohibet<?i  fiftit.  ETproptercxteiracraniore,humcnteficcoper(ul.a,lapid^sna(cun- 
tun  Qua:  tamcn  ita inteili^^enda  funt,  non  qiiod  duo rcliqua  elementa  ,  ignis fcilicet  & at r 
ab  illorum  mixtura  fintfeparata,  fiquidcm  conftanseftPhyficorumfententia,omnemixtum 
ex  quatuor  elementis  conftare ,  (ed  quod  duo  enumerata elementa ,  terra  (cilicet  &:  aqua,  in 
quovislapidepracellant;  inprimisauteminIapidibus,quinonfuntperfpicui,terrarh  prxdo- 
miniumobtincre,ex  foliditate & gravitate  illorum  colIigereeft,quo  fit,ut  mergantur  fub  a- 
qua,<?cnonfupernatent.  .     _      _ 

Conclufio  tertia.  Caufa:  efiicientes  dispofitivx(principales  enim  funtfidera,  praefer- 
timSol,  itemignesfubterranci,  &  virtutcsminerales)  llint  calor  &(iigus.  Calorin  mate. 
riaperfiftens,humidum,  tenax&unctuoruinperterrea^molistenuiftimas  quasqueparccsdi- 
ducit,  digerit,  &percoquit,  (?ifinguIorum  elcmciitorum,  terrjE  pr£Efertim&  aqua',portio. 
nes  apte  &  adamulTim  confundit,  abomnibus  excremento(ispartibuspurgat,&prolapidis 
forma  producendamateriam  ipfam  rite  pva-parat.  Hancdeindefrigusfuaconftridtionedcn- 
fat,  omnemque  fuperabundantem  humorcm  exprimit,  cSc  in  lapidem  indurat. 

Dices:  (rigiditas  potiuseftcaufacovvuptionis,quamgcnerationis.  Item,fiafrigidola. 
pides  coalefcant,  fequitureosdemacalidoliquan  <Sc  refolvi.  Rc(bo,ndeoadprimum,incor- 
poribus  animatis  verum  hoc  eft  ,  at  in  inanimatis  meteoris  fcilicet  &  metallis ,  frigiditas  e- 
tiameft  caufa  generationis.  Paviter  ad  lecundum,lapiIIosacalidocitraalceriushumorisap- 
puKumliquari^nonpoflTc,  propterea,  quod  lanta,  &tamexquilitainillishumidi&:ficcinatu- 
ralis  (it  commixtio  &  neceftitudo,  ut  fuo  omniex  parte  contrario  aftici  recufent,  nec  non 
nifi  familiarisqualitatisillicio  adexterna:quaIicatisaaionem  conniveant. 

Conclufio  quart.a.  Saladlapidihcationcmplurimum  etiamconducerevidetur.  Ratio 
eft,  quiamatcriaomni  (aleexhaufta  vix  unquam  lapidelcit :  econtrafal  ubivispaene  corpora 
coagulat  &indurat,  Undelijccus  illevifcofusad  lapidumgenefinrequilitusfaleoppovcuno 
probabiliter  conftat.  Rcsconfirm.atur  experientiis,  fic  ex  liile  chymice  inducitur  duvities; 
undelalita  caro  durioreft;  ficovorum  teflar,  &:  marinaconchylia&Corallia  ex  falenitrofo 
fuam  vepetuntduritiem.  Sic  nicvum  &  qucedam  lixivia  lapidefcunt.  llltcrioiem  analo- 
eiam  exhibcnt  ad  rem  noftram  quxcunque  liquida  concrefcunt ;  itemque  molles  fructus, 
qui  faccharo  conditi  indurancur ;  pnvtevea  lapides ,  qui  in  vifceribus  animalium  pvogignuntur, 
aGdenique3qua,qua;perfluenscanaIesplumbeos,  relinquicvelurifbrnicem  lapidcumin  eo- 
jum  parteconcava,nimirum  fumostevreos,  quosfecumadvexit,aqua  ibi  concrefcentes. 

Ex  diflis  colliges,  improbabilemeorum  (cnccntiam  efte,  qui  opinati  funt,  lapides  non 
a  naturaproduci,  fedaMundiovigine  cft^epvocvcatos,  &exterrcEvilceribusduntaxathomi. 
num  labore  &  induftria  extrahi.  Contravium  eniin  rationcs  allatK ,  &  oculi  teftes  oftcndunt. 
cum  teftcntur  metalli(bft"oies ,  qui  novos  lapides  iis  in  locis  inveniunt,  ubi  antea  non  nili  a-, 
renam  aut  argillamrepererant-  Quanquam  tamcnfacile  crediderim,maximamlapidumpar- 
tem  fimul  cum  terraqueoglobo  fuifle  conditam. 

CoIIiges  (ecundo  :  Augeri  plerosque  lapidesper  accretionem,  feu  juxtapofitionem  e- 
tiamin  fodinis,  hoc  eft,nova;pavticuIa'Iapidca;  accedunt,&:  agglomevanturjam  concretis, 
jNonnuIIi  tamen  lapides  quafi  pcr  inrvofulccptionem  ,  non  tamen  vegetarivam  increfcunt, 
(ciliceipevcolationc  &  (lictionc  liicci  lapidifici  pev  intevnos  meatus  covporis  jam  concveti; 
cuiusanaIo2,iamhabes,  fi  tubum  explevevis  gyplb,  per  illum  cnimcxfugitur ,  &  alcendita- 
quatubo  fubieaa,  quemadmodum  evenitquoq;  infilcrischymicis,  in  tubiscapillaiibus,3c 


Philofophico-Politica.  261 

denique  invirga  auri  mercurium  imbibentc.  Ex  his  enim  exponiricc  poteft  uitrofufceptio 
line  vegctatione,  Confirmat  hoc  utrumque,  ut  obtervat  Hamelius  phy(.  parc,  2,  tr.j,  dc  lollil, 
c.f. iiiileccrminitalapidum  figura,vixenimcorpus  certam  &regularem  figuram  adipilcicur. 
Ica(i!iccsaIii)uandoalios  lapillos  pellucidos  ex  lucco  puriori  <5i:percolaco  coalefccnccs  incus 
concludunc,  interdum  aliis  fuccreCcunt,  &  plures  velut  ex  eademmacricecxrurgunt,  Hinc 
vel  inipfoadamanceincerdum  commilTurx  (Sc  fibrx  conlpiciuncur ,  uccransverlim  juxca  eas 
vclucfibnis  apericisarcificibus  findipollinc-,  (iceciamdiflind^  videmus  iniapicidinisnodris 
vulguribus,  ubi  cra(Tiora  laxaeruuncur,pluresejusmodiplaniores  liiperficies,  adinodumla- 
minamm  (ibi  invicem  commidarum,  coalitas  &  concrecas  transverlim  poni.  Idem  videmus 
in  Japidibus,  tjuiin  animalibusreperiuntur,  qualis  elt  ille  admirandi:  virtutis  lapis  in  capris 
Indicis  il-  Pcrlicisgcncrari  Iblicus  &:Bez,o.tr  dichis;  aut  illi ,  qui  ex  ti^lle  boum  tancopere  e- 
ruuntur.     Hi  enim  pleriquetunicacim  <Sc quali  per  membranas  concrelcere  Iblenc. 

Quxres  primo:  llndclapidum  oriatur  figura  J  Refondeo,  Chymicos  figuram  hanc  in 
vimpla(ticam&;lbrmacriccm  rcrcrrc.  Alii  adicribunc  accurracioripcrcolacioni,  qtia  unius 
tancum  cerca:J&gura:  parcicuIa^inunumcoHiganctir^^SccoitgmerKenHwrqnodexcubicachiy- 
ftallizacionelaliscommuniscolligi  poceit.  C!)en(encaIiitTguramhanca!ocilicudefumi,n:^m 
fuccus  lapidificus  (ui  loci  figuram  induit,'^idtd  uc  necefie.noa  lit  ad  (piritum  lapidificutti, 
vcl  raciones  feminales  recurrere.  Kon  ramcn  omncsomnfurn  lapidum  figur^e  a  loco  du- 
cuncur,  fedpartimabip(b  loco,cumc)us  tanquam  valis  figurce  mateiiafeleaccommodat,  p^r- 
tim  acaloris  vel  materia:  diverticace  oriuntur.  Hinc HAmel  Rotunditatcm  lapidum  calori ae- 
quo  humorem  expellcnii ,  <5cmateriam  fui  fimilcm  fubigenti  adicribit,  llnde  hujus  figu- 
rx  lapides  exparvis  prrmHm  initiis  incrementalijmunt,  (ivesqualiterfuccus  aftundatur,  li- 
vc  cx  minutilnmiscompingaturarenulis.  Quando  vero  non  caloris  vi,  (e  aliunde  I^''  lidi- 
tas cxhalat  &  exlpirat ,  tunc dicit hic  Author , quod lapidcs  in  di verfos  abcant angulos ,  idqiae 
co  [cxi  modo,  quovidemushitrumatquealialaliumgencra  in  varias  e(Formaricu(pides  ;  (i- 
quidem  humore  p;uilatimadincerioraconflueniepartes  levioresadexteriora  velangiJorum 
apices  protruduntur. 

QiKEres  fecundo.  Undecolorum  inlapidibus  varietas  ?  Refpondeo,  oriri  illam  exdi- 
verfa  fucci  lapfdefcentis  percolationc ,  unde  diverfus  opaci ,  &  diaphani  gradus  inducitur, 
Analogia  efl:  in  Boribus  ,  ubi  exlblafucci  diverla  pcrcolatione  tam  verficolor  fpccies  ocuio 
in(undicur,  'CiEterum  certum  etiam  efl:  primo,  quo  fuccuslapidumpurioribusveluri(emi- 
num  particuHs  conftat,  pellucidiores  etiam  lapidcsconfurgunt,  quo  veroimpuriorimilcel- 
la  (oetus  e(t,  eo  eciam  oblcuriorcs  nafcuntur.  Secundo ,  certum  etiam  eft ,  quod  fa;pe, 
fucco  lapidum,  dum  adhuc  fluidus  cft,  mineralequoddam  coloratum  admifceripolTlc,  eo- 
que  advencicio  pigmenco  imtmi  Undc  gemmce  coloribus  variegacx  non  longe  i  Ibdinis 
mincralium  cruuncur.  Hinc  quxdam  aliquando  parcim  cindturs  experces  func  ob  deie- 
dtum  pigmenci.  Tertio,  refundictiam  lapidiim  colorespofTuncin  variumeorum  cempera- 
mencum,  viariamque  luminis  excernirefiexioncmobdiverfam  corpufculorum  figuram,  ex 
quibus  lapidescompinguncur. 

QuiTCs  tertio:  llndeJapidum  proveniatfiiabilitas?  Refpondeo,  defumi  hancaleviori 
mutuo  partium  implexu.  llnde  per  microfcopium  infpedi  apparenc  in  illis  veluci  arenulce 
pcllucidce.     ContrariutB^xpcriri  eftin  metallis ,  quam  ob  caulara  malleo  contufa  vix  didu- 

cuncur. 

Qu^aercs  quarto.  Unde  magnitudo-_&:  diftinftio  lapidum  ?  Refpoadeo,  haberi  hanc 
partima  materixdiverlitate,  partim  a  locinaturalis  dispolitione,  majores  enim  exfurgunt, 
ciim  locus  eft  Iblidior,  6c  fucci  copia  uberior.  Ciim  autcm  locus  multis  hiac  meacibus, 
tum  calor  per  hxc  (piracula  difflacus  ip(am  materiam  dividit,  nec  tantxmolis  lapides eflR^r- 
mari  linic. 

Quxres  quinto  :  Quis  locus  lapidum  concrefcentium  fit  ■!  Ref|>ondeo  ,  hunc  varium 
efTe,  primoenim  in  fbdinisillorum  pociffima  fedes  cft.  Secundo  in  aquis  uc  corallium  ic 
quidam  filices.  Tcrcio,  inhumano  corpore,  ubi  licpc  ovograndiores  inveniuncur.  Quar- 
10,  inaliiscorporisanimaciparcibus,  uc  inbutbniscapice,cancris&c.  Qiiinco  dcmumini- 
pfa  eciam  nubium  regione ,  ubi iulminei  lapides ,  ut  ex  didis  patct ,  cuduntur. 

Kk  5  Qusres 


262  Mctcorologia 

Qua."res  deinum  fexto.  Quem  in  finem  a  natura  lapides  fint  inftituti  ?  Refpondco  pri- 
mo,  ut terra  inde  fol idior  evadar ,  ab  iiumore  enim  alioquin  facilc  fuBigeretur,  Sc maceraretur. 
Secundo,  ut  adverfus  a;ftuantis  maris  infultus  firma  repagula,  (Scconftantesaggeresattol- 
lerentur,  fine  quibusjam  dudum  mareplerosque  tcrrarum traftus  inundaffet.  3.  Arcliite- 
£ton  ics  plurimum  d  elerviunt:  utpote  e  quibus  fublimis  sedificiorum  moles  &  longiorum  pon- 
tium  fbrnices  aftiirgunt,  4.  Non  parum  faciunt  lapides  ad  mundi  ornatum ,  nam  prEeter  la- 
pilios  inligniores,  quisnonvidet,  quantumornamentumaedibus  prsefertimfacrisdiverfailla 
&variegata  marmora  concilient.  Addeftatuasaliaqueartisfpecimina.  Deniquerupesfa- 
ciunt  folidioremmontium  portionem,  quafi  quandam oflium  compagem. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Leges  ut  floreant ,  continuo  reftaurentiu'. 


UW^^.JW  .■^T/z^rrixz  jie/  -^mrj' 


VEtuftate  res  pereunt ,  &:  tempus  edax  rerum  etiam  aurum  arrodit.      Maxim*  eji  vts 
vmjlatis ,  dicebat  eloquentillimus  Romanorum.      Paulatim  ferrum  rubigine  abfumi» 
iio,  tur  ;  &  qua;  ccternitati  cedificata  videbantur  palatia ,  alluvione  deteruncur.     Qua:diu 

^  .  r.       fteterunt,  propria  cadunt  antiquitate,  &  mala  per  longas  invaluere  moras.     Ha;c  civilis  provi- 
^.-af'    dentia;  oeconomia  eft  :  ruinam  domus  minatur  ,  aut  in  fundamento  labafcit  ^  malo  reme- 
Y'  '^'  dium  admovet ,  collapfa  reftaurat.       Sapientis  enim  efl  ,  malorum  initiis  occnrrere.       Leges  6c 
pol^c.i-,    confuetudines  vitce  moratx  fundamcnta  lunt.      Per  has  ftat  respublica.      Illis  elaboratur 


respi 
publica  falus  ,  f  undatur  folidius.  Illis  compaginatur  murus  politici  corporis  ,  hac  bafe 
ftat  regnum.  Iplum  tempus  tinea  eft  ,  quce  leges  arrodit  :  aut  maligna  hominum 
fcagilitas    J£oIus     eft  ,    qui    ftatuta    e    lundamento    concutit  ,    &i    vel    inverterc 

tentat» 


Pliilofophico-Politica.  263 

tentat.     Providus  Politicioculus  caute  nialo  occurrit,  ut  in  femine  elidat,  adornat  tempe- 
ftivt^  rcmedia,  cumque  incipiunt  curvarileges  velutovaimmajiiumcalamitatum  incunabu- 
Jiscontundit.     Dum  in  herba  loliumell,  exterminat.     Primis  lcgum  rupturismcderur,ne 
jntegercafus  fijbCequatur.     Nonnatasadhuc  domuum  rimas  praevertit,  qui  non  vult  vide- 
re  muros  terrse  aequatos.     Quando  labafcerc  nititur  Reipublicx  compago,  calcem  admovec 
vir  publicus,  Legum  vincula,     Leges Jiint Rerumpnblicarum vi/jcula ■,  ajebatPIato.     Lapislapidi 
cxmento;  nervus  nervo  junftura  ;  membrum  civile  civiliLegisvinculoneditur,  quointe-  pi^f  /  , 
gra  bonorum  catena  trahitur ,  (i  fervantur  :  malorum  ilias  fublequitur ,  (i  violantur.     Vio-  ^^  ^*  -^^  * 
lantury  Renoventur.     Renovcntur  dico,  non  innoventur.     Quid  enim noviE  leges  ,  fi  ve- 
leres  corruerunt  )  Nova;  leges  nonni(i  cum  evidcntia  utilitatis  condendce,  fuafit  llipianus, 
Rexdurus  omnis,  fceptra  qui  tradat  nova.     Tota  cura  (it,  neprifccc  amiquentur,  non  no- 
\x  inveniantur.     Renovare  oportet ,  qus  fenetbunt ,  non  condere ,  quce  iterum  tempore 
languefcunt.     Emorifi  coeperint  veteres  leges,  floremadde,ut  revirelcant.     Oculo  foler- 
tiin  violatores  indaga,  &  ne  inCuo  florelex  veterafcat,  fpinam  adde,  pcenam  fume.  Hsc 
pefTimaefl  bonitas,  quzrcis  parcit,  unde  legescollabafcunt,     Primosruinsauthoresjufti. 
tia  perftringat,  ne  fecundus  fequatur.     Laplum  profequitur  ,  qui  primis  motibus  non  pra:- 
vertit.     Siprimuslegis  contemptus  rigore  noncompenfatur,  ipfa  milericordiafcelusaulpi- 
catur.     Hoc  foienne  eft  Legislatoribus  ,  Ci  boni  publici  Zelotes  funt,  totam  feveritatem  ir» 
primos  exonerarepeccandimagiftros.     Brutus  recentem  patriae  libertatem  etiam  filiorum 
cervicibus  fuftentavit.     Alcxander  aufpiciaPerficilmperii  dedicavitBeflijuguIo.      Timore 
urgeacur  legum  amor  ,  quum  aflfcftu  cogi  non  poteft.    Timori  velut  Deo  aram  ac  tem- 
plum  a  Laconibus  erectum  Piutarchus  teltatur,  hoc  enim  Legesac  Rempubl.  confervari  f/aierins 
Credebant.     /f«  itaUs  armis  tuteris,  moribus  ornes-,  Le^bus emendes.     Qm  fe  legibus  eximit ,  poe    ^iucHsad 
na  redimatur :  aut  legi  aut  judici  obtemperet.     Perdunt  Reges  &  Leges  Authoritatem  ,  fi  _4unu(lH 
transgrefHohabetimmunitatem.     Tanto  cautius  fervantur,quantocitius  inprimos  violato-  ^^r 
res  advertitur.     Nequeinfirmampatereremp.qua;  fblum  in  debileslciatromphxam  tradta- 
re,  potentes  finit  pro  libidine  jura  violare.     Non  folas  vexet  cenfura  columbas.     Dicere  fo- 
lebat  Anaxarchus  :  mt  ^■irMe.irum  teUs  cor-vi  ferrumpunt  ^  mufcs,  impUcantur:  itn  leges  piebecuUw  ve-  Anaxar. 
xMt-i  ac  kpotentibus  vioUntur impune.     Etiammagnacapita  legumvinculis  ftringantur.  apndPlu' 

Vel  optime  illee  florebunt,  aut  aliquando  labefadtatsE  reftaurabuntur,  (i  ipfe  Rex  viva  tarch. 
fitlex.     Id  quodoptimusxqucacjuftiflTmus  Cccfar  M.AureUusCIaudiusinproverbioha-  Trebell. 
buit.     Senfii  nimirum  ,  quod  SolonPhilofophusdixit :  Si  Punceps  fecunium  kgcs  vivAt  ^  uni-  Pollio. 
vtrfam  remp.  optime  tunc  regi ,  aJeo^ue  Jingulos  cives  in  ojficio  contineri.     Civitas  fine  lege  ,  &C  reg- 
num  fine  Rege ,  quid  eft  nifi  corpus  line  anima  ?  at  anima  regni  nonne  Rex  efl  ?  Et  anima  ^P'^"'"'' 
Reip.tancjuam  corporis  cujuspi.im  esl  lex.     Affentiente  pariter  Demoft.     Leges  civltatis  animatn  ef-  ^^^  ^P"^ 
fi.      Quemadmodum  ex^nime  corpus  corruit^fic  civitas  fine  lege  non  confiflit.       Animct  ReX  Regni 

aoima  civitatemlegisebfervantia,  ipfe  fic  fpiranslex,ejusexemplum  fequicur  Grex.  Qceropre 


Qumt. 


QU^STIO  VI. 

De  Natura  ^  Troprietatibus  iapidum 
in  fpecie, 

DE  notioribus  &  potiflTmumvuIgaribusnonpretlofis  lapidibus  haq  inquxftionedifTe- 
rendi  locus  erit,  duplicis  enim  generis  lapides  funt ,  nempe  vel  vulgares  vel  pretio- 
fiprodiverlafiquidemterrseacmaterixvelimpuritate  vel  puritate,  fubtilitate,  craflT- 
tie,  vifcolitate ,  lapides  quoque  generantur  puriores  ,  vel  impuriores ,  nobiliores  vel  igno- 
bil iores:  Ita  vero  de his  procedam ,  ut  fingulis  coriclufionibus  fingula  lapidum  genera  com- 
prehendam.     Quare  fic 

Conclufio  prima,  Marmor  eft  lapisfblidus,  nitidus  &:  eximius,  maculis  &  coloribus 
variis  commendatus.  llnde  ejus  compofitio  feu  commixtio  eft  accuratior  ,  id  elt,  milci- 
bilium  particulse  func  accuratius  divifa-,  percoIat£e&  implicatce,  La;voriiIipropriusaccu- 
ratiorcm  partium  plexum  &  unionem  nocac,  ubi  enimmajores  pororumcavicates,utin  to- 
pho,pumicc,  &aIiorum  rudium  lapidumgcneribus,  inde  corporum  alperitas  relijlcat.  Dif- 
ficillimd  fculpitur  <Sc  expoliturpropterlbiiditatem  &frigiditacem.  Adfpecies  unguentarias 
&  aromaticas  cuftodiendas  utiliflimum,  Pro  colorum  autcm&macularum  varietaie  mul- 
XX  marmoris  traduntur  fpecies,  fedprxcipua:  funt  :  Alabaflrites^  Ophites,  cr  Porphjrites.  Ala- 
baftrites  eft  maimor  perlpicuum,  candidum  ,  dquo  pyxides  pro  odoratis  unguentis  fiunc, 

Ophite* 


264  Meteorologia 

OphitcseftttlarmontiacuHs  ferpentum  fimile.  Porphyriteseftmatmorrubeis&qUaficart* 
didis  maculisdiftinftum;  feu  potius  rubeis  cummaculis  internitentibus.  Colores  vero  hi 
varii  marmorumdiftributi  five  tanquam  venae ,  five  utmaculs  funtex  fucci  diverfa  percola- 
tione  fcilicet  per  diverfum  colum,  vel  cribrum.  Analogia  eft  in  lade,  chylo  &  fanguine, 
quorum  color  diverfus  ex  diverfa  percolatione  ftatuitur.  Coeterum  etiam  (uccus  (  ut  in  q. 
praec.  annotavimus)  mineralis  diverfus  ,  vel  mineralis  exhalatioin  iptum  (uccum  lapideum 
ante  concretionem  ftibiens,  rede  dicitur  inducere  diverfbscolores.  Quodconfirmaripo- 
teft  ex  eo,  quod  ignis  vi  plerique  lapides  fuis  coloribus  exuantur ,  igitur  extranei  erant ,  & 
non  exintimalapidis  natura. 

Quceres,  quis  fitmodus  marmor  Iccvigandi?  Refpondeo,  l3evigari<5cpoliriarena,cujus 
afFriftuextantesparcicuIasatteruntur,  cum  enimprasduritiemajoresparticulxexcutivelde- 
«idi  nonpoftlnt,  affriftu  arenute  minores  excutiuntur  ,  hx  nafnquefacilius,  quara  illae  de- 
cidi  pofllint.  Adhibetur  etiam  humor,  quo  fcilicet  arenafubigatur,(Sc  maceretur,  ut  faci- 
lius  fefc  incavitates  illas  infinuet,  qux  dejiciendx  funt. 

Conclufio  2.  Cos  lapis  eft  folidus,  nitore  carens ,  6c  granulis  conftans,  cujus  in  a- 
cuendo  f erro  ufus  eft.  Hujus (pecies eft Coticula feu  Lydms lapis ,  quo metalla  affiicata, fince- 
ra  abadulterinis  dignofcuntur.  Optimus  cenfetur ,  quihominis  halitu  protinus  fudar.  nu- 
bemque  difcutit.  DuriflTmus  eft  ex  plexu.  Habet  denticulos  acutiftimos  velut  fubtilifti- 
ma  lima  ,  qu^ae  taduiob  fubtilitatem  alpera  non  videtur.  Afpergituraquacoti,utineafer' 
rum  fubigatur,  complanat  enim  humor  majores  illas  afperitates,  alioquin  nimium  partium 
ftragem  facit;  imo  ut  leniusacies  exacuatur  ,  Cos  ungitur  oleo.  Lapis  hic  temporeTheO* 
phrafti  in  Tmolo  inveniebatur;  in  rivisHildisheimiis  hodie  &  Gofelarianis. 

Conclufio  tertia.  SHex  eft  lapis  folidus  <5c  marmore  durior.  Diverfbs  colores  habec 
&  mixturam  opaci  cum  diaphano  ob  difpoficionem  variam  particularum  ex  percolacione.  Va- 
liddrefilitprojedtus,  nimirumpropterduritiemelafticamcumnec  cedaL,nec  comminuatur. 
Ferramenti  incuffu ignis  elicitur,  tlnde revocatur adgenus lapidum  Pyrites didum , qui  cha- 
lybepercuffus fcintillas ignis edit.     Quidam  Silices  liquefcunt  ob  mixturam  vitiei  fucci. 

Conclufioquarta.  Lapidesporofi  funt,  qui  exmaterianon  valde  compafta  conftant» 
ideoque  partes  habent  raras.  Tales  ^unx.'t»phus&  Pumex,  Hic  lapis  eftrariorrpongicemo- 
do  fiftulofus,  unde  aereporosopplecoshabet.  Hincinnatataqu£e,(S«:  Infulis  nacantibuspro 
fundamento  eft,  Vi  calorisplerumque  concrefcit,  propterea  ex  moncibus  ignivomis  eru- 
ftari  folet.  Ad  Ixvigandum  valde  accommodatus  eft ,  fua  enim  afperitate  &  comrpinuco 
pulvereextantesmarmorispartes  complanat.  Tophus  fpongia  item  lapidea  eft ,  fed  denlior> 
;  graviorquepumice,  undenonutprior  aquis  innacat,  percolatione  concrefcit,  defluente  e- 
nim  aqua  relinquntur  parcicuItelapideK.  Sic  exTopho  concameracs  plcrumque  fpecus 
funt,  ex  quibus  aqua  diflillar.  Frigidusne  fit,  an  calidus ,  difpucacur.  Hoc  Cardanus  ad- 
ftruit,  quem  refutatScaligerinquiens:  Tophum calidum  ejfct  qnis  tibi dixitl  nam  neqncgtiptt  ^  ne. 
que  taciut  neque  medictt  experientia  id  vel  inventtim-,  vel  repertttm  eji.     Exercit.  ^7, 

Conclufioquinta.  Lapides  exlaminis  compafti  variarum  fpecierum  funt.i.  Petroflilbe 
v\i\gb  Lavagna  exlaminis  concrefcit,  quia  primaconcrctiotitveluti  in  fiibtilemcruftamexu- 
dantefupra,  infraque  humore;  mox  novusfuccus  lapidificusexpandicur  &  accrefcic  prims 
cruftae.  Nigra  eft,undeaqua  perfbdinamPecroftilbesfiuenseftvaldeacra,  &:Curbida,quia 
cumhic  lapis  ab  humore  facile  fubigatur ,  multam  particularum  vim  aqua prceterfluens  fecum 
afportat.  HincfideindeaquaprtEdidiaquiercat,limpidifTima&;faluberrimaevadit,corpufcu- 
la  enim  lapidis  ob  gravitatem  fuam  deorfum  tendentia  rcliquas  etiam  fbrdes  fecum  afportant. 
Ufus  ejus  prsfertim  ad  tefta  formanda  defervit.  2.  Lapis  fpecularis  vulgo  Tako  diftus ,  concref^ 
citex  Iliccoaccurac^depurato.  Oriturejus  perfpicuitasexordinatione  pororum;  fcilicetla- 
mellarum,cuminvicemfeparancur,namfimulconjun6:asopac£efunc  (quemadmodum  aqua 
prof unda  obfcura eft )  nempe ob  inordinationem  pororum  unius lamellas  cum  lamells  alteri- 
us  poris. 

Conclufio  Sexta,      Lithophita  funt ,  quse  ex  fucco  lapidefcente  ad  inftar  plantse 
crefcunt  pcr  introfufceptionem  ,  unde  &:  lapides  plants  nominantur.      Ex  his  primo  loco- 
numeraturGIoffopecla  ,  id  eft,  lapis  ad  modum  linguae  concrecus  ut  plurimum  denticula- 
tas ,  qui  fuse  matrici  adhaeret ,  vel  radici ,  ex  qua  fenfim  finc  fenfu  fugit  alimentitium 
fuccum ,  apparentque  nativce  fibrse  ;  hirtc  iacild  in  longum  finditur  ,  ut  ligniim',  td  eft ,  fe-   ■ 
cundlim  fibrarum  longitudinem.     Dicitur  hic  lapis  arcere  venenum.     Secundo  revo- 

cantui 


Philofophico-Politica.  265 

cantur  hucTeftx  Arconchylia)  quibusoftrea  & fimilia integuntut.  TertiblocovenitAmi* 
antus,  qui  Asbeftosa  nonnullis  appellatur.  Hic  duci  intila  poteft  )  ex  quibus  tela  &.  llro- 
phiola  contexunturigneincorruptibilia.  Multa  enimfunt,  qute  abignc  minimefolvuntur, 
ut  pumex&c.  Imitatur  linum  »  aut  cannabim  >  &  afiinitatem  habet  cum  akimine  plums, 
quod  foftTle  eft  falinum.  Hismerito  annumeratur  CoralliHm  lapisramofus,  dequoquidcm 
in  fequenti  Qu;xftionc,  cum  numeretur inter  lapides  prctiofbs ,  differendi  locus loret ,  ob  aflj- 
nitatem  tamen  materix, huic conclulioni inferimus.  Grxci hunc lapidem vocant \ih^c^iy^^ov 
quali  dicas  lapideam  arbulculam  ,  dicitur  enim  eife  frutex  marinus.  De  hoc  varla  Vavii 
Authores  habent.  Sunt ,  qui  dicunt ,  quod  fub  aqua  marina  fit  frutex  viridis  6c  mollis ,  bac- 
cas  habeat  fimiles  cornis  nativis ,  (pecie  6c  magnitudine ,  item  molles ,  fed  candidas  ;  cx  mari 
vero  extraclus  ftatim  indurscur ,  &  concrefcat  in  lapidem  ofFufo  aere »  unde  Ovidius  lib» 
:y.  Mctamor. 

Sic  ^  CoraUum ,  quo  primtnti  Contigit  auraf 
Tempore  durefcit :  moUis  fuit  herbafub  mtdis, 

Cujus  rationem  dant ,  quod  acr  tenue  illius  humidum  exficcet ,  ic  frigus  etiam  partes  co*. 
gat.  Retrigeraturautem  abaereceftaceetiam  medii,  quia  pars,  quae  intuspenetrac,  frigida 
evadit,  aer  autem ,  cum  dillipatur ,  retrigeratur.  Non  fblum  vero  ad  ambientem  af  rern  in- 
duratur,  fecietiam  rubefcere  dicitur;  interdumtamen  uniusCoralli  ftirpesramiquepartim 
funt  rubri ,  parcim  candidi,  partim  nigri.  Alii  volunc  folo  tadu  lapidelcere  ;  opinantur  j> 
lii,  Corallia fulminibus  refiftere,  a  falcinationibus  infantestueri,diEmones  infenlbs  arccre, 
qux  fuperftitiofa  omnino  credendafunc.  Addunt  alii,  aquam  maris  ex  falfadulcemperil- 
lud  tieri ;  collo  admotum  turbulenta  (bmnia  propullare  ,  &  nofturnos  puerorum  tenores 
compcfccre  ;  fi  iviro  geftetur  ^  rubefcere  exuberancius  ,  in  pailorem  vero  degenerari ,  fi  a 
femmaportetur,  urpote  in  qua  fuliginofi  refident  (piritus.  P.iriterSinapis  femen  Coralli- 
um  (\  obruat,  rubicundum  efncic.  In  marimedicerraneo  maxima  colligicur  quanritate,  Sc 
Mafniicnfes  quocannis  abeunc  pifcatum  ,  retibusque  ex  imis  Oceani  vilccrihus  extrahunt. 
Ad caput Bons fpei fcopulietiam  dicuntur , in quibus Corallium invenicur acuciffimum. 

Conclufio  fepcima.  Generantur  quoque in  corpOribuS  anirnatls  lapides ,  ^ qUcrUiti  hu- 
mero  recenfecurBezoar  ,  dequo  in  praecedencibus  aliquid  diclum.  Hic  ventnculis  cerci 
caprarumlndicarum  generis  innafcicur,  tunicatusinftar  ceparum,  nimirum  ob  fuccum  vi« 
fcofum  &lapidificumex  hcrbis,  quibus  animances  illi  pafcuncur.  Hinc  frequenter  in  me- 
dio  hujusmodi  lapidisdeprehenfa  eftmera  herba  nondumpecrificata,  eaque  odore  fijavifli- 
mo.  Venenis  pntenter  refiftic ,  pulvis  ejusvulneri  impotitusa  mortilcris  animalibus  idtos 
liberat,  in  peftevenenum  exfugit.  Valet  adverfus  inveteratos  morbos  melancholicos,  ut 
rcabiem,lepram&c.  Nihil  eciam  curiofius  eft)  quam  e  (erpentibus  lapides  extrahi.  Co- 
luberfluviatilis,  tefteHollerio,lapidemerudtaredicitur,quiadverfus  caducum  morbum  e- 
nimid  probatur,  In  India  &  Regno^/4«// ,  utP.  MicharlBoimus  memorat  in  fua  Flora  Si- 
nenfi,  in  quorundamcertigenerlsferpentunl  {(\\ios GohrasdtC<*bck-,  id  eft,capillatos  ferpen» 
tesLufitani  vocant)  capicibus  lapis  reperirur  contra  morfus  ibidem  A  (erpentibus  inflidos» 
homini  alias  fpatioi^.horaruminterituro.  Pariter  in  Chin2eProvinciaX*«f/<«g  ^  vaccaium 
ftomacho  lapis  educitur  lutei  coloris,  magnitudine  fubinde  anlerinumovum  squans,  (bli- 
ditate  Bezoartico  cedens,leviorisautem(ubftanci2e  eft,  &  illo  pra:ri;mtiorisvirtutis  iiMedi- 
cis  judicacur.  Habuit  ejusmodi  lapidem  Kircherus  ,  ut  in  China  illuft.  indicat.  Concre- 
fcit  hic  invcntre  animalisad  modum  lapidis  Bezoartici.  Solenc&  inaliisanimalibus  repe- 
riri lapides  magux virtutis, utluntv^/fffonaifgallorumgallinaceorum,  C/;f/;'i!/o;;;>«hirundinum; 
B«f«i»;V</  a  bufone.  Deti^runtur  quoque  ex  Indiis  magni  prccii  lapides  cx  porce /piKofe ,  opti- 
mum  febribus  propullandis  remedium.  Siceciam animalia,  qux  Z/^^-/;;'vocancur,  lnpidern 
producunc,  fcu  pociusliquorcm,  quiinlachrymaminduratus  prctiofumodorem»  quemZi- 
bethum  vocanc,  profisrc. 

Denique  indiverfishumanicorporis  membrisacpartibus  getierari  quoquelapides  ni- 
mis  quam  contelbcum  eft  experientia.  S\c Afaebius in Fundam, Med. phjjiclo^  c.i^-.  teftaturi, 
lapillosccfTerarum  tiguram  reprasfentantes  ,  &  inllar  marmoris  variegatos  quamplurimos  i 
Chiliarchx  cujusdam  uxoris  ncpate  poft  obicum  (c  concemplacum  tui(fe.  I»Zf'-!(m.Ce,m. 
Mediio-Phjl.Dc:.  i.aiir.oi.obferv.29.  memoratur  ,  in  quadam  virgine  excrevifTe  calculutti  crv^ 
ftallina  duritie  &  fpltaidore,  tantaque  magnitudinc ,  ut  pro  figillo  potuifTct  ulijrpari,     Ni- 

L 1  coiau« 


266  Meteorologia 

colausTulpius  1.2.  obferv.Medic.c.^y.refert,  defatigatam  aliquamdiu  a  febre,  ac  dolore 
lumborum  anum  quandam  feptuagenariam  ,  tandem  unico  impetu  ,  quafi  relaxatis  renum 
repagulis  egellifle  trecentos  amplius  calculos.  Liplienlis  quidam  tenuis  Ibrtuns  homo  per 
multos  annos  acerbiflimo  capitis  dolore  affeftus,  quem  efu  mori  (e  contraxifTe  aftirmabat, 
incafTum  curatus,  poft  morcem  feftus  ,  in  cujus  cerebro  lapis  cinereo  colore  ,  fbrma  & 
'  magnitudine  moro  fimilis  deprehenfus  cft.     Scbenckius  in  fms  ohfirvationibns.     Joannem  de 

With,SenatoremAmiteIodamenfem  enccatum  ^calculo&:  fectumdeinde,  habuift^einvc- 
fica  viginti  novem  calculos  recenfetcitatusTuIpius,  qui  omnes,  ut  Hgura  &  magnitudine 
difpares,  fic  fbrma,  glabritie,  ac  levilate  adeo  invican  «Sclapidi  Bezoartico  tiierunt  limiles, 
ut  facil^  ocuIatiflimoAromatario  impoluiflent.  Etiam  intra  muliebrem  uterumtbstum  in 
faxum  converfum  teftatur5(;fc#/f//;/)^/.V«r/w././.c.«7.quemThuanus  !ib.76.hift.aflcric  vigin- 
ti  o6toannos  inutero  portacum,  tandempoft  mortem  matris  excifum  hodie  adhuc./^^e»i//- 
{-/ rairaculi  caufa  exhiberi. 

Quxves  primo.  An  calculus  fingulis  quafi  horls  generari  poflit  ?  Refpondet  Daniel 
Crugerusaftirmative,  colligens  hocinde,  quod  datis  apds  medicamentis  cuidara  mauona: 
fexagenarice  expulerit  fingulis  diebus  ad  minimum  quindecim  lapillos  ,  arquales  una  quafi 
forma  &:  magnitudine  pifbrum  ;  continuata  vero  hac  excretione  expullbrum  lapidum  tan- 
demducentefimum  numerum  expleverit.  Poft  femeftre  fpatium  ,  cum  eodem  parcuvien- 
dicalcuIosmorboaflredtafuifTet^iterumeodemmododucentosediditlapilios.Ephem.Germ. 
Curiof.  Dec.  2.  Ann.  4.  obferv.  14, 

Quceres  fecundo:  Anavte  quxcunquecorporaficca&porofainlapidesconvertipoflinty 
Refpondet  aflirmative  D.  Morean  ,  qui  fequentcm  modum  praTcribit :  Accife-^  inquit,y^/» 
gemmeif  aluminis  rufei  pulverifitorum  ,  pulveris  Jilicum  non  uftorum  ,  calcis  cxtinSla  ,  aceti  albiana^ 
partes  te^uales  ,  commift:eantHr  cunBa  ,  ubi  fermentatio  thceperit ,  adde  corpus  ,  cui  lapidis  formam  indtt- 
cere  cupis-,  ftve  Jint  offa  humana  ■,  ftve  lignum  aJmodum  aridum  &  porojum-,  fve  os  (epiat, ,  aut  cjiiicquam 
fimile  a  materiis  pr&di^is  ,  mediante  fermentatione  tenetrabitur  j  h£C  (imul  in  ttnum  corpus  coalitura 
funt,  adeo,  ut  duritiem&  folidUatem  lapideam  intra  cjuatriduum-)  aut  ad Jummum  ,  ad  fex  cUcrumjpa- 
tiumftbifint  comparatura,  Juxta  eundcm  vulgareslapides  produci  poffunt  ope  cereviiiae, 
glucinis,falis,calcis,  arena;&:  fragmentorum  ipforummet  lapidum;  imo  ipfum  etiam  mar- 
mor  mediante  compofito  quodam  ex  gypfo,  calce,  faie,  fanguine  bubulo  additis maflae  va- 
riis  coloribus ,  qus  fponte  exficcari  <Sc  indurarifinitur,ad  ufum  deindeexpolienda. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Quanto  depreilior,  tanto  fublimior  virtus 

alTurgit. 

PErpetuu  quadam  viciflTtudine  fc  confervat  rerum  univerfitas :  Deprimit  &  erieit,    So- 
lis  naturam ,  utprimum  fingula  fiunc,  induunt :  ab  occafu  ad  ovtum.     Turbidum  ma- 
ne  ferenusexcipit  meridies  :  &:  quce  nigva  nofte  (epuItK  expiratre  videbantur  hortenfes 
delicia; ;  jucundioris  auror^e  puerperio  in  meliorem  auram  emergunt.     In  profundum  con  • 
demnata  jacent  corallia ,  ac  velut  illorum  oblita  fuiflet  natura  ,  delitefcunt  in  obfcuro  :  at 
tandem  prodeunt  ex  imo  adfitmmum.     In  aurasextrafla  durefcuntin  gemmas:  productain 
coeli  afpedtum  ,  purpuram  induunt ,  reges  unionum.       Quid  virtus  eft,  nili  animx  unio, 
pretium  orbedignum.     Corallium  eft ,  quia  cordis  decus  ,  mentisque  foboles  ,  coelo  ob- 
Cic  lib.dc  fteti^icante  produdta,  at  defpicatui  habetur,  quia  amat  obfcurum  ;  &c  vel  ipfoperfequcn- 
Vembi     tiumodioadtencbrasdamnatur,ve!ut  aura&luceindigna.     Nam<j«?  ingrati^ aut invidi multi-, 
autinimicipotentes  fiis  virtutcm  prcemiis  Jioliant.     Seepe  Socratcs  in  fentina  jacet ,  <Sc  ignavus  ad 
^^         clavumfedet.     Virtusludibriumeftmundi,  &fpina  in  oculisreproborum.     Non  audct  ad 
1'','  „,'  lumen  invidorum  prodire,  quia  hiophthalmiae  vitio  laborant.      /mprobis  &  firvilibus  anim/s 
m  u  , ,   j^ij^ii^.^f  ^  cjuidrjuid probum  ,  honefium  ,  &  ereeJum  eft,     Patitur  virtus  ,  fcd  aiicno  vitio  :  conte- 
JJ^[  •  ■'■  mnitur,  fed  intuentium  culpa.     Sedtandemmultorumimprobitated^prcjfa  virtus emergit ■,& innt- 
Cicerop     ^gfjfi^  defetjjio  interclujarejpirat , ablegatur  in  Iblitudinem  vox  ore deprompta ,  quafi  a:terno  exi- 
^  '^"' '     lio in oblivionem cogenda: at tanto  emergit  feliciiis , ipfa refbnantis Ecchus panegyri celebra- 
ta.   Admi(L'ri3Svirtusdetruditur;&velutiIIacaIamitatummatrixeffet,caIamo&Iinguapvo- 
f  cindicur:  mifcra  tamen  ideo  non  efl,Icd  utSol  nubibus  tedtus,difTipato  lipario  clarius  «nucefcit. 

yirtit! 


Philofophico-Politica.  267 

Virius  irt  Umftfiate  fcvMejuiets  efl  ,  &  lucet  i»  tenehrLs  &  pulfa  loco  manet  tAmen  &  haret  /«  patriai  Cic.  pro 
fflendetq  per /e  femper ,  nec  aUenis  fordihus  *hfolefcit.     Inter  urticas  diutius  fbliovum  vigorem  ler-  Sextio. 
vat  rora  ,  quam  ipfos  inter  floies.     Invidix  ftimuli  vulnera  infliguntvirtuti,  fed  hsec  linea-  B.raler. 
mcnta  Tunt ,  quibus  fbrmolius  pingitur ,  &  in  majoren>  gloriam  purpurafcit.      FirtMs  dum  ConjUnt, 

76. 


pat/iur-,vi»cit.     Errat,  qui  virtutis  rplendorem  tantifper  deponit,  &  colorcm  vitii  induit ,  ut 
mundoamabilis  lic,  qui  virtutem  odic.  Tu  nunquam  habicumvircutisdepone,tandemtem- 
puste  inlucemtrahec,  «Scmeliore  fedecollocabit.     Plerumqueid  Ferdinando  II.  Imp.  eve- 
nit,  qui  in  maximis  pcriculis  artirmabat:  Alalle  fe  imperio  tfortHniscj^  omnibus  exui  ■,  &  cum  um'.  [jamortu 
Verjk  fua  ftmiliit  flipem  ofiiatim  colligere ,  cjuam  Aiajejlatis  tuenda  caufa  coutrajus  ,  f^sq^  aliquid  admit-  in  vit, 
tere.     Nonpotefl:  illum  cafus  evertcre ,  qui  fundamentum  polUit  in  virtute.     SubmittetA- 
riadnamicher,  Ariudnahlum  ,  ut  clarius  in  lucem  educat  e  labyrincho  ;  fi  lux  virtutis  ani- 
mo  non  fueric  extiiicta.     Semper  intronce  <5i  apicc  fl;ecic  vircus  domuiAuftriacx  ,  <Sc  vel 
pcrmiraculum  fe  adjucam  efl;  experta,  nubesquedillipavit.     Solidiusftare  non  poteft  (bJi- 
um ,  quam  quod  vLrtute  firmatur.     Nam  licec  premitur,  non  opprimitur  ;  quia  ipfa  potius  feprc'  Uv.  Dte, 
mentes  tandem  cpprimit.     Quisquis  hactcnus  laceflivicAuftriam  ,  lupcros  concra  fe  provoca-  s.Uh.t, 
vic,  quia  vircucem  oppugnavic.      ConCumptam  qui  illam  volunc  luciferuni  excindum  cu- 
piunt:  namcum  occidiflc  creditur,  oritur;  cumcivirtuslumenaccendat.     CredeSenecx:  „ 
f^nlLtvirtus  lattt ,  (>"  laiuijfe  ,  non  ipftus  e^  damnum.     feniet ,  c^ui  conditam  &  feculi  fui  maliguitate  „  '  'f  ,. 
eomprejfar/t ,  dies  puhlicti.     Viget  in  pectore  Auflriacorum  Carolinumillud :  Quo  plus  pericHli-,   '"^' 
io  plus  gloria, 

He^ora  quis  mjfet  ^felixft  Trojafiiijfet  ?  Ovid,  /./. 

Piiblica  virtutis  per  nialafada  via  ejf,  '^'''fi'  *''l* 


Lls 


Sie 


■^Au': 


5:68  Meteorologia 

Si  nihil  infejli  durus  vidijjet  Ulyjfes, 
Pejielope  felix ,  fedjnie  laudeforet. 

Scilicet  adverjisprobitasexercita  rebus 
Trijli  memoriam  tempore  laudis  babet, 


Ci 


~"         QUiESTIOVII. 

De  Cryfialloj  Gemmis  ^  Lapillis  ^ 

pretiofts, 

Onclufio  prima.  Pretiofi  lapidesex  fiibtiliore^  &:tenuioremateria  fingulari  cceliin- 
fiuxLi congclafcunt,  &:  dicunturgemmse.  Eftautem  gemma proprie  germen  nitens 
(krotundum,  principio  verisexramis  &  imprimis  vitis  protuberans.  Adhujus  igi- 
tur  fimilitudinem  lapilli  pretiofi  gemmce  appcllari  (blent,  quia  plerumquc  ad  parvam  &  ro- 
tundam  ejusmodi  figuram  proxime  accedunr,  EftcdUis  vero  &  virtutes  gemmarum  (an^ 
mirabiles  lunt,  fi credimus  Cardano  Uh.  defuhtiUuite.  Alia;  enim  vitae  longitudini,  alice  inco- 
lumitati,  alia:  divitiis,  alise  roborifavent;  alixvenenis  refirtunt,aIi£ejuvantcoftionemven- 
triculi  &  hepatis.     De  quibus  omnibusgemmarum  viribus  videScal.  exerc.ii6. 

Conclufio  fecunda.  PrEccIarashas&mirabilesvirtutes  &:  proprietates  coclum  potifH- 
mumingemmasprofundit^utrefteobfervatTrismegiflus,  cujus  fententiam  his  argumentis 
confirmarclicet.  Primo,quodmagnosmirificosqucp3rvamoIepromantefFe6:us,cumnuUi 
clementorum  concefTum  fit ,  parvo  corpore  plurimum  fubito  prsftare,  ficut  nec  paucus  i- 
gnis  magnam  lignorum  congeriem  unico  impetu  confijmere,  nec  paucillum  aquce  terrx 
plurimum  perfundere  poteti  Secundo,quia  in  terris&regionibus  orientalibus  lapides  o- 
mniumpretiofiftimigenerantur,  ut  inhidia&yTLthiopia,  quiaibiSoIemoricntaIem,<Sc  meri- 
dionalem  praecipue  fentiunt,  in  noftris autcin  terris ,  a quibus  Sol eft  remotior ,  lapides minus 
nobiles  nafcuntur.  Tertio  quoniam  lumine,  claritate  ,  atque  omnis  fecis  experte  puritate 
cum  coelo  conveniunt ,  ut  vel  hincfacilc  conftet ,  ccclum  fuas  virtutes  in  gemmas  liberius, 
copiofiusque  transfudifte.  Adquastamenmirihcas  virtutes,  (5c  gemmarum  operationes  e- 
clcndas^materiiEpra^paratioij/wwe/mvr,  puritas  <?<:  confufio  concurrit,  quippe  cum  influxus 
csleftesob  ineptitudinemmateria;  minui,  vetetiaiTiomninoimpediripoffint,quod  pulchr^ 
illudPlatonicum  docct;  Secnndnm  merita.  niatcriAinfHnduntnr  vires  c&U^es,  Quare  utgemma- 
mm proprietatcs &  fpecies  recenream,initium  duco  abeoIapide,quiambigitinterpretiofos 
&vulgares,  cujusmodieft  cryft.allus,  pro  quo  fit 

Conclufiotertia.  Cryftallus  lapiseftrelucens  aqueivel  glacialiscoloris,  Diaphanus, 
figurahexagona.  Anvehementiorigely  fiatcxnivevelglacie;  vel  vero  fit  fuccus  intra  ter- 
ram  a  fiigore  condenfatus ,  controveffia  inter  Authores  eft.  Lltriusque  fententia  rationes 
breviter  adieram  ,  decilionem  leclori  rclinquens.  Primi  fijndamentum  potiflTmum  eft, 
«q^aia  invenitur  iniis  lociscommuniter,  ubi  hibernienives  flintin  montibus  ncmpe  adeo  in- 
viis,  utplerumquetunependenteseumattrahant.  lIndeteftaturSebaft,Verro,CryftaIlum 
provenire  amplitlimd  ab  Alpibus  ,  quce  tklvetiam  ab  Italia  dirimunt.  Secundx  opinionis 
fundamentum  eft ,  primo ,  quia  fi  eftet  ex  aquis  fummo  firigore  congelatis  ac  induratis ,  calore 
V,'  liquefceret;  adquodquidemrefponuctScaiiger.cxerc.iig.glaciem  nondum  ad  lapidis  duri- 
' '  tiem  evedtam,  adhuc  efteaquam,&  propteiea  facile  ab  igne  folvi,  quoniam  momcntaneo 
frigoreeft  congelata.  Ubiautemmagno  &  diurnofrigoretam  fortiter&robufleconcrevir, 
ut  lapidis  duriftimi  fubierit  &  induerit  tormam ,  non  liquefieri.  Quamvis  &  alii  experientiis 
confirment,  etiamCvyftallum  pofle  liqueficri.  Secundo  nulla  Q^iex.  rario,  cur  Cryftallum, 
•rtCl  1i  glaciesibret,  figuram  hexagonam aftumcrct ,  hanc enim  in  glacie  videre  non  eft.  Tertio, 
cxCryftallo  ignis  chalybis afFrictu  clicitur,  utpatet  experientia,  quoddeaqua  congclatadici 
non  poteft.  Quarto,  cryftallus  in  calidiftimis  etiamIlegionibus,ud  in  Infulis  Madagafcar 
copiofe  foftilis  fcilicet,  cumibi  nullum  gelurigelcat.  IpteScal.exerc.  119  tcftatur,  in  Afia& 
Cypro  ex  agris  aratro  erui.  Denique  cryftallus  glacie  longe  gravior  eft ,  quod  fignum  eft, 
multa  cerra  potiusconftare. 

Cocterum  ineft  iiliinterdum  argentumrude  plumbaginis  colore.  Inlndiatamampla 
eft  inventa  c^us  materia , ut  ex  ea  vas  fierct quatuor capiens  (extarios.  Hinc  Livia  Augufta in- 
deamphoramlibrarumquinquagintainCapico!iodicavit.  MirabiIiuseft,quod  refeithifto- 
riaregniChili, efl^enempcper  eo^^s  traQus  in  profundaquadam  vallc,  quanvAndiumjuga  di- 
ftcriPinant,inmediapra:grandisfluminisIn(iilaingentemrupemtotamcryftallinam,inquafa. 

nutn 


9 


Philofophico-Politica.  269 

num  integnimabejus  lociincolismiraarte  exfculptLim&ex  omni  parte  diaphanum  fpeCla- 
tur.  Multis  viribus <5i:  virtutibus Cryftallus pollcre  dicitur.  Vertiginis  inprimis putaiur ho- 
ftis,<Si:ex  cjuspoculo,  illius  bibiturgratia ,  quia  contra  venenum  prscfens  remedium  ccnie- 
tur.     Ad  litim &  ardorem ievandum  virtutem habet. 

Conciulio  quart:i.  Adamas lapidum ferme omnium 6c gemmarum  prxflantifllmus, du- 
rifIimus(Sc  ponderoliliimus,  inffar  aqua:diaphanus  &translucidus.  Illius  duritics  commu.. 
nemc.iul"im  habet,  hoc  eflmukam  terramcum  ardtiflimopartium  plcxu  acprcttcreaexhu- 
morc  opcimedigcftn.  Hic  f  utquidamvolunt)  vel  extra  aurumnalcitur;velin  auro.  Ex-^ 
tra  aurum  n^lckuv  IrJ.uus  avelhinxnucis  magnicudine,  ^Arahkits  illo  roinor,  \natiro  nalci- 
turi.  AdamasC(r«f/;m  dictus,  milii  granomagnicudincrefpondens.  2.Maccdonicus  cucu- 
meris  fcmenarquans.  5.  Cypricusxxci  coloris,  4, SiJerites icneo  colore  tulgens , quorum  po- 
fteriorcs duo  degencrcs  habcntur.  Ad.imantis pcrlpicuitas  &i  tulgor  in  pororum  <Sc  lamella- 
rum,  cx  quibus  conitit,  difpofitioncmaptamadretradionemtulgurantemlucis  rct'un(fitur. 
Coecerum  puriorcs  .ndamantes  illi  (iint ,  qui  ex  montibus  eruuntur,  &ii,  qui  quandoque 
concrcti  in  medioalteriuslapidisdcpichenduntur,  Prsferturlndicus  drupc  potius,quam 
terra  cttbfTus;  quidamtamenoptimum  cenfcnt,quiin  ttuminibusrcpcritur.  Variusillisco- 
lor  efl,  quandoque  cnim  tlavelcit,  uiTopitcius ,  qusndoque  fubviridiS(S«:  coeruleus.  Contri- 
catus  noctu  lucet ,  (?c  fcintillat  colliiiis  ob  igniculos  ,  cx  quibus  conftat.  Teflarur  Joannes 
Bapt.Tavernier  celebris  gemmarius  in  itin.  Orient.  1. 1.  c.  18.  in  Indoflan  fibi  grandem  Mo- 
gol  cxhibuifTe  adamanccm  cximic  pcllucidum  in  forma  ovi  dimidii  gallinarii.  Hujus  pre- 
tiumidcmtaxavitii7252.7S.  Francorumi^.  Ribiorum,5.obolorum.  MagnusquoqueDuxFlo- 
rentix  alium  aftervarc  dicitur  cximix  vtnufiacis ,  computat  ejus  pretium  Joan.  Henr.Sey- 
frid  1504167.  florenorum.     /»  Medul.  Mir.  nxt.  l.  2.  c.  f . 

QiKEres,  num  vcrum  fit ,  quod  tanta  ejus  fit  duritics  ,  ut  ne  mallci  quidem  ferrei  iftibus 
cedat,  nequc  ignibus  acteratur ,  fed  Iblum  hircino  i Jnguine  calido  &  rccenti  fr.ingatur ;  ma- 
ximdfialiquot  antedies  hircuspctrofdino,  (Sclilcrcmontano,  (Scvinolit  educatus)  Relpon- 
deo,itaquidemnonnulIos  ctiamcxrcccntioribusientire,  protitcntes,  magnum  hoceftena- 
turxmiraculum,miramquehancAdamantis&hirciniianguinisvim&difl"en(ioncmexoccul- 
ta  caulapromanare.  Verum  contrariumjamcxpcrientia  conftat,nam(ScinScobcmmaileo 
redigitur,  (Sc  terrco  atteritur  piflillo  ;  igni  paritercedit,  &  in  calcem  tlamma  diuturna  redi- 
gitur.  * 

Varias  tamenaliasproprietates(Sf  cfFeitushabetAdamas.  Primoenimvieleftricapol- 
let,  ur  liiccinum.  Sccundo,  pulverem  illius  piopinatumdyrentcriamgigncrc,  pauloenim 
acrius  intcftina  vellicat,  ac  Ixdit,  cum  digeri  nunquam  poflit.  Quamvis  &  hoc  multi  in 
dubium  revocenttcftantes,  quod  mancipiaquosdam  devoraverint,  utfurtumtegcrent,in- 
tcgrosque  illxlaexegiflevaletudine.  Hinc  drachmceunius  pondcrefublbrmarcobispropi- 
natus  nonmagis^quampanisobtuifTedicitur.  CarJa».l.2,tra[i.f.cf>Ktrnd,9.  rabulofumve- 
ro  omnino  eft ,  quod  fcrrum  .Adamante  ta(5tum  ad  (cptcntrionem  (e  (c  convertat ;  quod  a  ma- 
gisportaiusfitgemma  reconciliacionis,  fortitudinis(X  conflanti*,  quod  (iniflrobrachioalli- 
gatus  nO(!:turnosarceattimoresi5i:  rerrentia(f)mnia, 

Conclufioquinta.  Rcliqux  ipeciesgemmarumprxcipucefequentesrunt.  PrimoSap- 
phyrus  cft  eemmatransparens,  magna  duritie^SccoLlcflicolore  prsdita,  In  oriencepocifli- 
mum  (Sc  India  nafcitur,  &:optimus  habetur,  qui  albis  quali  nubeculis  refulget.  Coccerum 
quoniam  aureis  punctis  collucet,  interdum  etiamalba  eft;  minus  redte.a  Sciibonio  refertur 
intcrgemmaseundcminomnibusfpeciebuscolorem  retinentes.  Virtutepoiletconforrati- 
va  cordis  ac  lactiticaciva.  Dicitur  (brdelccre ,  cum  portatur  ab  homine  impuro.  Vcnenis 
vald(}  re(iftit ,  prodefFe  creditur  oculis,  virumquct:ontcrvarc. 

Secundo,Smaragdus  eflgcmma  transparens,  fragilis,dura  tamcn,  viridis  coloris  imo 
omnium  gemmarum  virentium  princeps.  Scychici  melioris  nota:  multiplicis  (pecici  funt, 
Optimos  dicunt  cori  I.ydiceaffiicatos  a-ream  macul.im  relinqucre.  Genua:  cuftodirur  (an- 
ftusCraterin  facrario  ccmplimaximi,  rclcrtqucimmenfi  prctii  Smaragdum,  gemmam  fcili- 
cet  hcxagonam,  efcarixpatinxmodo  excavatam,  partumqueidmunusfuitexSyriacavi(So- 
ria,  (^'D.  Laurentio  coniecracum.  Jnins  /«  Gonfij/vo,  Fcrtur  etiam  Ncroncm  Imperato- 
rem  gladiatorumpugnasSmaragdo  tanquamljjeculofjjcdtafre  ;  unde  etiam  Kcronis  gcmma 
vocari  (blitaeft.  A>:dr.Baccitis  degtmmis,  Virtusilliusmiraeft,  Diarrha-anKScomnesfan- 
guinis  fluxus  fanat.  Morfuumvcncnatorum  hoflis,  (Scfiabiisvincatur,  rumpitur.  Coxac 
mulieris  alligatuspartum  promovcrc  ;  vcntri  impofitus  retincrcdicitur.  ScnnertJ.s.  efitom. 
fcient.NMur.c.s.  Annulo inclufus,  auta  collofu(penfus,finudam  contingatcarnem,abapo- 
plexiaconfervat.  Plater.l.  i.det!  Fertur  etiam  lafcivos  motuscompefcere,  imo  in  corporum 
eommixtione,  fi  contingat  cutim,  fi:angi.     llndecaltushiclapis  nomiuatur, 

L 1 }  Tertio, 


270  Philolophico-Poiitica. 

Tcitio.  Hyacinthus  eQgemma  lentis  magnitudine  ,  fulgorem  violaceum  referens. 
Serenocoelo  clarior,  nubilo  oblcurior  eft.  Pariter  juxcaignempolicus  rubicundior  6c  ob- 
fcurior  apparet ,  ab  eodcm  remotus  (plendefcit.  Pertinaci  trigiditate  denlat  corpora ,  atque 
rehcit,  clt  vircutisconibrtativ^E,  &  venenisrefiftit.  Dicitur  6c  hilaricatem  excitare.  De- 
teriores  habenturhyacinthi,  qui  propioresChryfolitho  funt,  quam  quiAmethyfto, 

Qu^arto.  Amethyftus  eft  gemma ,  cundem  fere  cum  Hyacintho  obtinens  colorem ,  nifi 
quod  inhocemicans  iulgor  purpurcus,iniilolanguidior&dilutiorfit.  llmbilicoadmotus 
vini  vaporem  primoad  ie  trahit ,  poft  difcutit,  <Sc  fic  a  cnipula  vindicat.  ita  Ariit.  Dicitur 
ctiamclticereiedatos,acuere  ingenium,  &:fomnumminuere. 

Quinto.  Carbunculus  vel  Pyropus  eft  gemma  lucidiftimi  ignis  flammam  reprxMen- 
tans.  Hujus  triapotillimumfuntgenera.  i.  QuodintenebrisfpIendet,undePyropumvo. 
cant.  z.  Quoddum  in  vafenigro  Iplendente  ponitur,  fuperflifaaquaintenebrislucet.  ^.Vi- 
Jiijs  cft,  cujus  lux  folum  eft  confpicua  alieno  lumine,  diei  fcilicet ,  aut  candeliE.  Jofephus 
Venetus  Legatus  miffus  ;\d  Uftmcajfannm  RegemPerlarum  ,  narravit ,  Regem  fibi  oflendiffe 
Carbunculum  tantas  pulciiritudinis,  cui,  utRex  dicebat,  nullum  pretium  pecuniae  poflit  a- 
dxquari.  EngelgraveinLuc.  Evangel.  part. ).  Refert  etiam  ZWoww  F/V/flK<e,  RegemPe- 
gx  (quxProvinciaeft  Indi.E)  t3nti£m3gnitudinis&:  fpIendorishaberepyropum,utfiquis  e- 
uni  in tenebris  confpicctur ,  haud  alit cr  eum  videat , quam  fi  folaribus radiis illuftraretur.  Coe- 
terum  gemma  hsec  venenis<Sc  toxicis  inimica.  Fertur  etiam  cocrcere  libidinem,  exhilara- 
re  animam,  intorcunio  inftante  colorem  mutare,  vcrum  commentum  hoc  Poetarum  eft. 
Huic  fubjiciturChalcedonius,quieftgemmalucida  &  pulchra  inftar  ftellK  refiilgens,  cujus 
vis  effe  perhibetur  contra  triftitiam  <Sc  cimorem.  Rubinus  eft  gemma  rubea  per  tenebras  in 
fpeciem  fcintillx  alicujusmicans.  Tanta  interdumejusmagnitudo,  ut  ex  eo vafa  fextarium 
kxh  capientia  fiant.     Venenispellendis  prodeft. 

Sexto.  Chryfolithus  efl  gcmma  lucida,  aureicoloris,  varietate5c  nitore  lueis  nitens, 
poft  Adamantemfere  lapis  duriftimus.  Sub  lingua  tentus  ficim  febricitantium  mitigat ,  <& 
melancholiaE  dicituradverfari.  Se  vidiffe  teftatur  Agricolu  ex  metallis  Germani^e  erutam 
glebam,  qu^e  eChryfoIidsampIius  fexagiiitaconftabat,  quadratce  figuriE  omnibus.  Maxi- 
malata  etat  uncix  unius ,  longa  digitoruin  duorum ;  poliri propter  mollitiem non poterat. 

Septimo.  Afterites  eft  gcmma  tlura,  fplendida,  quxdumconvertitur ,  Solem  aut  et- 
iam  Lunam  intus  lucentem  of tendit. 

Oftavo.  Achates  eftgemmatam  variigeneris,  utunumlapidemvixefTecredas',  efte- 
iiimcandidus,  rubens,  croceus,  cinercus,  viridis,  niger,cceruleus,imohuicuninecomni- 
um  gemmarum  colores  fatisiaciunt.  Dilcurrunt  praterea in illo  venx(ScmaculjE,utmodo 
plumbum  exprimat,  modo  cornu,  modo  arbufculam  unam,duas,  pluresve  j  prout  nimir. 
appareat;interdumliumina,hominesqueoftentet.  Notiilimuseftin  hiftoriisAchatesPyr- 
rhiEpirotarumRegis,  novemMufascum  Apollinein  mcdio  citharam  pulfante  referens,  fin- 
gulasquecum  propriis  ornamentis,  ut  videatur  tync  natura  cumpidtorecertafTe.  DeAle- 
xandri  M.  gemmarefert/'?Vc<3rt. /««?■.(/■.  de  lufihits  -/latnra,  quodpofita  inlance,omniainalterius 
Jancis  pondera  fuo  vinceret;  unde  ttiumphantemdixGtc;  vincebatur,  fi  quantum  primori- 
bus  digitis  capi  poteftcineris,  adjicerct.  Venenispefliteris,  viperarum  atquefcorpionum 
iftibus  advcrlari  dicitur  ;  prodeft  oculis,  fedatceftustebrium;  accenlioejuseftodorifera.  • 
Nono.  Onyx  eft  gemma  pellucida ,  unguis  digitorum  liumanorum  carnibus  irapofi- 
ti  colorem  referens,  d:mollis.  Ex  Indiao^.^rabiadefertur.  RefertAlbertusM3gnus,exper- 
tum  fe  clfe,fi  lapisfitc  collo  fufpenfijs,  viresomnescorporis  roborare,quodhauteftincre- 
dibile,  nam  frigiditate  fua  conftringitfpi«tus,atqueunit,  luce  vero<?i:caloristcroperiecon- 
tirmat.  Eadem  rationeVenerem,co;lofufpenfus,  cohiberefertur,  inquem  ufumlndipaf^ 
fimferre  confueverunt.  PoIycratesSamiorum  Tyrannus  tanti  aeftimavit ,  ut ,  cum  faventi 
perpetuo  tonunx  ,  iratam  fubjungere  vcllet ,  annulum  gemma  hac  infignitum  in  mareab- 
jecerit.  Colonite  in  templo  triumRegumpalmo  eftlatior.  Ejusvenxlafteaeitadifcurrunt, 
ut  duorumjuvenum  exprimantcapita;  nigra;vero  ucferpcntem, (Jccaput./Ethiopis,cuibar- 
ba  nigra,  repra.'fentent.  Duo  Onyches  confricati,  adeo  inardefcunt ,  manus  ut  ferre  nc- 
queant 

Decimo.  Jafpiseftgemmaviridismaculisautguttisfanguineis  interpun<3:a.  Durities 
ejus  pjulvcrulcntam  fcabritiem  habet,  utexafte  poliri  non  pollit.  Optimus  ,  qui  invenitur 
inmontibusScythia-,  <?iquiexorientc  advehitur.  Sie  direftoventriculifij(i3endatur,eun- 
dem  confirmare  dicitur;  fic  6c  femori  alligatus  utcri  &  fanguinis  fluxum  fiftit ;  haemorrha- 
giam  aucem  nariumu  collo  (iifpenfus.  Senncrt.l.f.  Epitom.  fcient.  natur, Super  os  ftoma- 
ichi  adftrictus  perdicmac  nodlem  abEpilepticis  portatus,fifubfequaturfudor,  aparoxyfino 
Iberatjfi  minus,concidita'gcr.  BAccinstic  gemmis,  Pliniusc,  9,  teftatur ,  undecim  unciarunl 


Philolophico-Poiitica.  271 

afevifum,  formatamqueinde  effigiem.Neronis  thoiacatam.    Reperiturinfi!icecoen.ileico-  • 

loris.      ^gricola  l,  6.  de  foijil. 

Llndecimo.  Lapidi  prxdido  annumerandi  funt  fequentes  :  Sardtus  gcmma  fulva  feu 
carncocolorerubens.  SemidiaphanusinSardinia  probae  notae  reperitur.  Acuitingenium, 
excitat  animum  ad  hilaritatem ,  &c  (anguinem  proriuentem  e  naribus  compeicit.  Dcntes  e- 
tiam  dealbat,  Tnrcois  gemma  elt  obicurior  ,  coloris  coerulei  ex  viridi  relucehcis  ,  vifum  5c 
cor  recreans.  To^auHs  gemma,  cui  fulgorcolore  limilis  auro.  Magnitudine  cxteras  vin- 
cit  gemmas;  indcenim  ArdnojEPtolomccir-hiladclphiuxoritadtaUatua  quatuor  digitorum, 
&indelubro,  quodnominaturaureum,  facrata.  A^f/)/jr/>/V»/arenibus,quibus  coniert,  no- 
men  habet,  Variis  coloribus  imbuituruti  Jafpis.  NatalelblumhuicHifpanianova.  Cal- 
Gulos  collo  appcnfus  ita  comminuit,utpcrutrumqueetiam  oculum&totum  habituifi  cor- 
porisquEcrant  libiexitum. 

Duodecimo.  Margaritacftlapis  h  conchyliis  marinis  natus ,  corticibus  rotundis  con- 
ftans.  Alodus  gcnerationis  margaritarum  fcqucns  ftatuitur  :  Conchx  feu  oftrea;  marinx 
temporevernoaddcnderiumconcipiendi  lcetus  incitantur,  quareprodeuntad  littus,  feque 
dilatant,  &  rorem  coeleftem  attrahentes reddunturgravidcc ,  &inpartu  enituntur  margari- 
tas.  Hincprolijaxcate,  ac  magnitudine,roris  etiamconcepti  qualitate,purirateVidelicet, 
vcl  oblcuritatc,  margarita:  etiam  vd  majores  ,  vel  minores  ,  gencrofiorcs  vel  ignobiiiores 
nafcuntur.  Exconcliyliisrotundis  nobiliores,  fedtamenminusrotundcc;  alia:ignobilesro- 
tunda:  ex  oblongis  quali  contrariaratione  generantur.  Margaritarum  ese  ctiam  (plendidilli- 
ma:  putantur,quxinprofundo  maris  verfantur,  atquxinfupcrticieaqux  natant,  ex  minus 
funtlplendidx.  Cleopatra.£gyptiRegin3AntonioIlI.Antoniifilio,incalicealiquandopro- 
pinaneferturunionesduos  artechymicaliquefados,  «Sc  xftimatosfoooo,  feftertium.  Anno 
165;.  infinuPerficopropeCatitam  reperta  margarita  prxcellentis  magnitudinis&  venuftatis; 
DelataadPerfarumRegem,  aquo 52000. T6w««  (ivc  fooooo.  impcrialium  nOftrorum  prttio 
comparata  eft,  ut  teflatur  Tavernier  in  itin. fuo  oiient.  Cxterum  lapis  hic  virrutem  habct 
mire  confortativamS  valent  contraCardiacam,  lyncopen,  debilitatem tx  fiuxumenftrui.  I- 
t€m  contrafiuxum  fanguinis  (Scventris, 

CONCLUSIO    POLITICA. 

Amicorum  &  Confiliariorum  uiiis  in  pretio 

'litPohtico. 

FElicicasvitxpublicx  nontam  illuftri  ianguine  aut  xris  &  pccunix  nervis  compaginatur 
ac  alitur  ,  quam  amicorum  &:  confiliariorum  confuetudine  nutritur  ,  &  conlervatur. 
Hi  politici  corporis  anima  funt,  qua  vivit  fcliciter;  hac  rccedente  moritur  ,  &  in  cada- 
Ver  degnerat.     Non  efl  aureunt/ceptrHm,  qnod  regnum  tuetur-^  inquit  Xenophon  ,  fed  amici  fidi 
Regihus  funt  tutiffiniHm ,  maximumj,fieptrum,     Ingcns  publici  ftatus moles  eft ;  ne  in ruinam  fuo 
iabaturpondere,nonuniusfulcientis  ,  fed  plurium  humeros  cxpolcit.     Decumanis  tludi-  Cyropjtd. 
busArgo  navis  hxcexponitur,  ut  moderetur  fecurc,  alieno  quoqueconfilio&robore  opus    /.  g^ 
habec.     Magna  negotia  magnis  adjutoribus  indigent.     EtiamAtlascoelifulcruminfuccol-  philoHe- 
lantcm  admittit  Herculem.     Unus  enim  nonfuffcit ,  ait  Philo  Hebrxus;  ^«<?«///wwV  alacevtfor-  (jncus  lib. 
tis^  torporeftmul-,  atijue  animo  ,  in  tanta  mole  negotiorum  ac  multitudine  cjuotidie  aliis  afftuentihus  Jii ■  de  cre^t. 
per  alia.     Proinde  .ijfumendi  junt  Opttmates  fele[ii-,/peclat£  prudenti£-,fortitudiniStju/iiti<t-,pictatistjj  in-  Principis. 
corruptx  &ante  amnia  infenfi  fuperhit.     Hi  funt  amici ,  quorum  fbedere  respublica  tclicitati  pe- 
renni  vinculo  adftringitur.     Habent  magnatumPalatia ,  &  aulxPrincipum  fua  gazophyla-  ^ 
ciu,  quibusCimelia,  &pretiofamgemmarum  fiipclledilemftudiofc  recondunt.     Jnpretioe- 
nimpretium  efe.     Optimam  vit£(itpetiel}ilem,'\n(]u\tSenCC3tfebicomparavit^  qul amicos paravit.  Hic 
Regum  thefaurus  eft  ,  in  quo  tot  pretio  inxftimabiles  adamantesrutilant,  quot  tidos  mini-" 
ftros,  prudentes  conliliarios,quiPrincipumamiciprimifunt,in  conumcrar.     His  adaman- 
tibus  adMaicftatcm  (ubditis,  ad  terrorem  hoftibus  exornatur  diadema  &c  lccpcrum.    Nec 
auguflius  Ipiendere  potcft  purpura  ,  quam  amicorum  pyropis  dilUnda.     Hinc  reddMici-  „  .  ^. 
p!a  Rexjugurtham  ,  regiosquc  proles  lic  (ub  cxitu  vitx  monuit :  non  (xercitus-,  nec  ihctifauri  ^"1  '"j 
fr^tfedia  Regni /unt .,  verum  amici.     Horum  fapicnti  confbrtio  fapiet  Printcps  ;  Horum  con-  ^o"""'* 
filio  non  minus quam  gladio  hoftium  iniringct  potentiam.     QHid  e»irn  ( alloquitur  concivcs  .■'.-'''  '* 
fuos  Impcrator  Otho  :  )   Vos  pukhtrrimam  urbem  hanc   domibus  ,  Ac    ttctis    &  conge/iu  lapi-     "  • 
dum  jiare    creditis  ,     muia     e/i   hic    ,     &     inanima    ,     intercidcre   ,     ac   fepnrari     cot.iinuc  . 
fojfHHt    ;     ticnitas     rcrum    ,     &     mea      eum     vtjlra    falus     incatnmitate    Jenatu.:     firmatur. 

Mu. 


372  Meteorologia 

Mutuis  auxiliis  opus  habet.     Coecutimus  ad  placita  noftra ,  &  in  fuo  quisque  negotio  he* 

tioreft.     Sententia  absque  adftipulatore  fblitaria  ,  molimine  proprio  facile  labitur  ,  atque 

SftctewHi  ^^^"^f*     Expertus  Odlavianus  Casfar,  qui  quatuor  &  quadraginta  annis  rempubl.  in  altif. 

nmapa^egubernavit  fidiffimorum amlcorum, Maecenatis  &Agrippae,adjutus  confilio,  Hie 


77. 


N-.r-. 


U  •alfir-  r.yseph  ■JCadai~i'ia  d^/.  Snin} 


CttfftA, 
OwtrtHt, 


vero  vitam  cum  morte  commutantibus ,  &  Imperii  quarttocyus  immutatam  irtuebatur  la- 
chrymans  felicitatcm  cxclamando  :  horum  mihi ni%il accidijfct.,'ft  aMtAfecoeri(is.,aut.,4iripfavixlf- 
fit.  Ita&ad  fecundas,  &adverfas  nihilconvenientiusfidorumamicorum  confilio,  &  col- 
loquio.  Neque  tamen  temere  hi  del igendi ,  monente  Seneca  :  <//»  cogita ,  a»  tibiin  amicitiam 
diquis  recifiendmfit'^  cjHHm  flacuerit  fieri ^  toto  illum  pc^ore  adtnitte  ;  tam  aiidaUer  cnm  illo  loqHete-, 
(jHam  tecum.  Scd  neque  te  amicorum  copia  inopem  rcddat.  Mulcorum  auribus  non  tuto 
concreduntur  fecreta.  Reglt  confiltHm ,  utaitCafliodorus,ye/w  dtctt fsirt  araviffmoi,  Iplaha- 
micorum  raritas  multitudinem  negat ,  utPoetacanit: 

,.  Millihus  ex  multis  tmus  vixfidus  amicus , 
Hic  albo  corvo  rarior  ejjefolet. 


Diu  cognitus  fit,  cui  tua,  diutiusc»!  te  committas.  Quem  Vero  elegeris ,  conftanter  fer. 
£cclti^aj}^\tii ^cum  novonoucommuta,  diftliadenteSirachide;  ntderelintjuasamiiHmantiquumy  novust. 
jfi,  nim  non  tritfimilis.  Non  inmomento  tam  nobilis  refultat  nexus.  Longo  ufu  amicicis  vin- 
cula  firmantur.  Quopertinet  iliudCiceronis  :  Feterrim<tcjuo^j  amicitia  (ut  vina-,  qua  vetitflatem 
ftrnnt')  debtnt  ejfe  fuavijfimx.,  non  enim  amicitiis  efi  utendum  utfloribus,  lamdiu  gratis  ,  c]Ham  din  re- 
eentthus,  Cum  reconeiliato  tamen  caut^agc,  Injiiriarum  lcmper  cft  rneinoria.  Gemma 
ubi  rimam  egerit,  perit  pretium,     Non  cluitur  tacile  macula  ,  quam  Chryltallus  imbibit. 

Qui«l,- 


Philofophico-Politica.  27^ 

Quldquidoftendit,  xgrd  exirnitur,  autobliteratur  ,  juxta  tragicum  [Wud:  Se»e&£  nulla  ohtiH-  Sophocl. 
git  iracuiuUa ,  niii  mors.     Nolo  quidem ,  ut  otVenCarum  priftinarum  lemina  fbveas  animo ,  vc-  q^^^^ 
rumitacum  eoagendummoneo,  utrurlListibi  inimicumfieri  putes,     CautamdiHidcntiam 
fuadeo,  limultatcm  improbo.     CxtCrum  cedcndo  ,  <5c  ferendo  ,  etiam  in  amicitia  vivitur. 
Qui  tacile  amici  fidcm  indubiumrcvocat,  diffidentiam  <5c  timorcm  paric ,  obrequio  mutuo 
animorum  harmonia  confervatur. 

QUtESTIO  VIII. 

DE'magnctc  flupendo  lapidum  omnium  in  natura  miraculo,  fcrri  cognato,  &:  fyde* 
rum  amico  ,  tam  multi  muita  lcriprerunt ,  ut  nihil  penituspolt  fe  rcliquerint ,  quod 
icribi  pollit,  quales  luntPiinius,Theophra(lus,  Solinus,ScaIiger,Gilbcrtus,Cabte- 
us,  Kircherus  ,  Grandamicus  ,  Zuchius,  Cartclius  ,  Nierembcrgius  ,  Forcrus  ,  Dandinus, 
De Chalcs & plures aiii.  Vcruni  cum opufculum  noRrum ob  maarix integritatcm  ctiam ad- 
mirabili  hoc  lapide  ornaripctat,  prxlentemQuallioncmdcillopcculiaritcrinllitucreplacu- 
it ,  in  quatria  potiilimum  brcviter  inquircmus.  Primo  ,  quid  l;t  ?  Secundo ,  quid  laciat, 
feu  quos  habcat  clTccHis  (Sc  proprietatcs  \  Tcvtio  ,  quomodo  illos  caufet ,  feu  quodnam  fic 
principium  horum  cttcdtuumy 

Conclulio  prima.  Magnes  fcuSideritcs  cfllapiscoloreadcoeruleumvergenreprccdi- 
tus,  fcrrumnaturali  lacultateattrahcns.  ItaArilt.  1. 7.  Phyf  Scal.  cxcrc.  131.  Dicicurmagnes, 
(ut  aitLaurentius)  quod  regioMagncliorum  hujusmodi  lapidibus  abundct;  fed  3c.alibi  eos 
copiofe  inveniriperhibent  Authores,  prccfertiminlllualnluIa^iniEthiopia,  <5c  in  imalndia, 
ad  quasoras  navcs  ubi  propius  acccHcrint,  fi  iigneisnonfuerintclaviscompada',  cvullb  vi 
magnctumferrodinblvi  dicuntur.  Nonnulli  ccnleni ,  magnetcmabinvcntorc,  itavocato  ■ 
in  India  paftore  ,  dici.  Vocatur  ctiam  ab  aliis  Hcrculeus  lapis,  ob  dominatriccm  quafi  in 
tcrrum  poteffatem.  Multa  materiamctallica&chalybeailli  immixta  efti  utcxperti  lunt  e- 
ruditi  viri ,  qui  cx  analy fi  chymica  magnetis  chalybcm  eduxCre.  Coloris  non  unius  cft  ma- 
gnes,  ille  optimus,  qui  ad  coeruleum,  vel  icrrugineum  propcndec,  detcrrimus  vero  tfi:  al- 
Lus.  Figura  illiinccrtanaturalis,  fcd  pluri;numconfertarteinducta,infbrmisenimmagnes 
minus  attrahit,  ille  vcro  proprictates  lijas  efticacitcrcxerit,qui  ovalis  eft. 

Conclufio  fccunda.     Primus  magnetis  effcctus  efl ,  quod  r.ipiatur  ab  eo  fcrrum  quafl 
occultis  cateni.;'is,  ab  eoque  detincatur  inacrcfufpcnfumabsque  ullolulcro.     NarratRufi- 
nusiib.  II.  Hilt.EccIef.Alexandrixin  templo  Serajiidis  fignum  Soiis  fuifle  e  fubtilillimo  feiTO 
manu  artificis  fhbricatum,  magnetemquc  dcfuper  in  laquearifixum,  cujus  vi,  cum  tempe- 
rate  fub  iplb  adlibram  luiffct  politumfimulacrum,  afibrgcre f errum ,  &  in  acrc  pcndere  vi- 
fum  eft.     Hinclicct  ctinm  nuduslit&:  nonarmatus,  f<:rrum  tamen  deciesfeptiesfcipfogra- 
vius  ad  fe  trahcrc  potcft  (Scretinere,  uttcftatur  Schottus  in  ma^ia  magnet,  qui  refert  exKir- 
cheroPrincipcm  qucnciam  Anglumhabuine  cxiguam  &  vix  uniusUncitc  magnetis  particu- 
lam  annulo  inclulam  cantarum  virium  ,  ut  ferclibram  ferri  trahcrct.      Mirabilius  vero  cft, 
nunquam  magnurcmfortiorcmeiread  vinccndam  fcrri  gravitatem,  quam  {\  armcrur  fcrro; 
fic  enim  vim  luam  auget  lapis  iS:  confcrvat pcrennius ,  cujus  rei cxcmplum  adducit  P.  Kirche- 
rus  in  appendicc  adl.i.  (^c.^.art.magn.ubiair:  magnctcmillum  fiimofiflimum  DucisHetru- 
rice ferro  munitum  <3c in  at*re  a catcnula  fufpcnfum  pcnderc  libras  29. (Sc  fufpcnfas  tcnere  fcrri 
libras  65".  Narrat  etiam  Martinus  Merfennus/e»>.  /.  ofj),  AJathemat.  traCf.  ckmagnet.  fc  fcirc  magne- 
tcm ,  qui ,  cum  nudus  dimidiam  tantum  1  i;rri  trahat  unciam ,  armatus  verb  deccm  libras ,  hoc 
cft,  trccenticsuitngcties  plus,  quam  nudusad  fctrahat.     Incrcdibile  pxnc  videtur,  quod 
recenfct  P.  Schottus,  &  fancte  afhrmavit ,  ccftibusquc  addudtis  viris  Rcligiofis  confirmavij: 
CarolusDuLieu,  cumRomxcfict;  haberc  nempc  (eLugduniinGalliamagnetcmquinque- 
librem  chalybea  lamini  armatum,  &  ccholo  fu(pcnfum,tantarum  virium,  utfi  fisrreaclavis, 
autaliud  oblongumferrum  fccundum  longitudinemelonginquo  applicetur,  eavirapcrctad 
fe,  ut  vixbiniauttcrni  viriretinere  illud  pollint,  6cuh\  femcladfc  rapuit,  adeo  pcrtinaciter 
retinerct,  utviri  decem  aut  pluresalligato  ad  ierrum  func  abstrahcre  ncqucant ,  fi  tradtio 
fiat  perpendiculariter  deorfum;  ideoque  ingentia  pondcra  ferro  oblongo  alligata  (iiflinere, 
nec  dubium  efic,  quin  virum  cataphra<Sum  appenfiim  tencrct.  Ita  Hk  inMag.  magnet, 

Mm  Dices: 


274  Meteorologia 

Dices  :  Magnes  non  (emper  tvahit  reirum,nam  fialllorum  fucco  ,  aut  hirci  (anguine 
perungatur,  tota  cjusvirtus  retunditur,  neque  ferrumdeinceps  allicit.  Item  fi  juxtaeum 
ponaturAdamas,definit  fisrrum  trahcre,  inquit  Auguftinus  lib.  21.  civit.  c.4.  Refpondeo» 
id  fieri  per  accidens  :  quod  antipathia:  adfcribendum  putamus.  Quamvis  neget  Carda- 
nus,  magnetcm  impediri  pofle  vel  ab  Adamante  ,  vel  ab  allio  &  cspis ,  quin  lemper  tra- 
hat  ferrum. 

Secundus  effedlus  magnetis  efl: ,  quod  ferrum  ab  hoc  lapide  attraftum  vires  accipiat, 
retineatque  longo  tradlu  ad  trahendum  aiiudf(srrum,adeo  utannulorumnonnunquam  ca- 
tena  fpettetur  ,  quod  merito  (iHpicit  praelaudatus  D.  Auguftinus  inquiens  :  quis  iftam  vim 
lapidis  non  ftuperet,  qux  illi  non  folum  inerat,  verum  etiam  pertot  fu(pen(a  transibat, & 
invilibiiibus  eavinculis  llibligabat. 

Tertius  effectus  cft,  quod  acus  magnetis  attritu  exterfa ,  fcptentrionem  (emper  refpi- 
ciat;  &  ubi  hinc  inde  in  cequilibrio  conquievit ,  polum  ardicum  commonftret ,  ut  videre 
eft  inpyxidenautica,  &  iniblariis  minutis,quibusadSo]emhorasexp!oramus.  Hlijusmo- 
di  auteni  inclinatio  tanto  tamen  minor  eft,  quanto  propiorterrx  tradiuseftaequatori,nam 
fub  £Equatore  perfisfteperftatin  a:qui!ibriomagnes.  Hinc  etiam  deprehenfiim  e(fe  a  nau- 
tis,ci.iipidcmpyxidisnauric£equibusdamin!ocisardicum  rcfta  afpiccre,  ut  in  freto,  quo  ab 
.fithiopico  mariad  mare  Auftrale  noviorbispenetratur,alil:)ivero  prolocorum&Regionum 
diverfitatejamad  finillram,  jamaddextram  five  Orientem  &occidentemvergere&:  alinea 
meridiana  declinare. 

Quartus  efteclus  eft,  quod  unus  idemque  magnes  una  ex  parte  vim  habet  ccxivertendi 
penfilem mucronem  acus  verfus Septcntrioncm, ex alteraeundem  verflis polumantardicum' 
dirigcndi  •,  eteniminuiioquoquemagncte  exifluntpoli,  leu  pundaquadnm  certa,quatfua- 
pte  naturaad  polos  raundi,  fi  magnes  iufpendatur,  convertuntur;  inter  illos  veropolosin- 
telligiturduda  linea,  quie  eftaxismagnecis  refpondens  axi  mundi. 

Quintus  efFedus  eft,  quod  virtus  attradiva  ierri  major  in  polis,  quam  in  reliquis  ejus 
partibus. 

Sextus  effeftus  cft,  quod  fi  ramenta  ferri  minutiflima,  qualis  eft  puIvisfcriptorius,ha- 
beantur  in  charta,  cui  fupponatur  magncs;  ramcnta  illa  per  feipla  fele  dilponant,  6c  ordi- 
nent  in  circulos,  feu  in  legmentacirculorum  concurrentiahinc  indeadpo!osmagnetis,feu 
adpartem  fuppofitamhis  polis.  Quod  fi  magnetem  ipfum  pulveri  ferreo  admoveas,  vide- 
bis  utrimque  magnetis  polo  appendi  vcluti  barbulas  plurimis  videlicet  ex  particulis  illius 
veris  fibiinvicem  adlisrentibusfilatim. 

Reftat  nuncindagare  caufam  virtutismagneticx,  quamexplonirevix  uUohadenushu- 
mano  ingenio  licuit.  Unde  quod  capita,  totfere  funt  fententis.  Nugantur  illi,  qui  ani- 
matum  fuagnetem  efl"evoIuerunt;  animatumenim  eft,quodfeiprummovct;nonquodmo- 
vet  aliud.  Volunt  alii,  ferrum  amagncce  trahi  tanquam  a  fine  ,  non  tanquania  caufa  efti- 
cience,  verum  contraeft,  ut  meritoobiervatS.Thomas^.  Phyf^textu  lo.quod  caufalitatem 
finisnuilaiocorum  intcrcapedo  inhibcat ;  fisrrum  autem  non  trahaturadquanilibet  diftan- 
tiam.  Libnvimlib.\.debitHm.c.i2.  bituminofam  in  magnete  naturamftatuit,  adfinguiaritatem 
cumfi^rro  redadam  fimiiitudine  cunlpirationis ,  mifturKque  ,  qua  eadem  principia  inferro 
coalucrunt.  £/?,  addit,  firrens  fpiritus  bitu:minofHsqu!  communis  titriq^ ,  fcd  non  eff.u.it  continmter., 
tftmg^  f.tlide  e  ferro  -, Jicut  c  maptete  propter  diverjam  coagulatioKcm  feu  ccmmifionem.  Alii  occulta; 
Klud  tribuunt  tbrma: :  nonnulli  mutuum  rerum  naturalium  adferunt  confenfum.  Et  hi  o- 
mnes  videntur  recurrereadSympathiam  ferri  &magnetisnonimprobabiHter,  undefit 

Gonclufio  tertia,  Verifimileeft,  ferrum  trahia  magnetepropterSympathiam  &  fub- 
ftantiiefimilitudinem;  cognatusenim  eft  lapis  duriflimus  metalloduriflSmo,  &:il!udadfera- 
pit,  ficut  ctiam  fuccinum  ,  Lychnites  &Adamas  trahunt  paleas  ;  chryibcoUa  trahit  aurum, 
argentum  vivum  auri  particulas  ,  epithymum  acraui  bilem  ,  agaricum  pituitam  evocat ;  fic 
Sympachia  eft,  quaeferrumtrahitadmagnetem.  SubftantiiE  enim  (imilitudine  unaqucEque 
res  creditur  traiiere  proprium  alimentum.  llnde  curii  ferrum  fit  magnetis  quafi  alimentum, 
illud  ab  hoc  attrahitur;  interri  enim  lcobe,  ut  didum  eft,  magnes  optimeiervatur,  im6&; 
alicur,  nam  repofitus,  tradtu  cemporis  ejus  portio  abfumpta  obfervaijitur,  Hoc  tamen  in 
laiiori  fenlLi  accipiendum,  nonenim  vcrum  eft  ejus  pabulum,  quoniam  cum  magnes  non 
vivat,pariterveronutririnequit.  Sedquemadmodumclementamoventurad  fualoca^tan- 
quamadfinem&perfeclionem;itam.agQes,  quia  fervatur  fcobibusferri,  iisquevelutinutri 
tur,  ad  icrrum  movecur, 

Verum 


Pliilofophico-Politica.  575 

Verlim  difRculxas  adhuc  eft,  quomodo  per  hujusmodiSympathiammagnes  agac  in  i- 
pdim  icnum;  ucrum  immilia&  dirtLiia  qualitatealitjLia  occuitamoveat  ferrum,  an  vcroim- 
miflis  tubcilibu»  quibusdam  corputculisveluti  hamuliS(Sc  uncisapprehendat,  vinciat,(5i:tra>- 
hacicrri  pondub,  utquidam  volunc,  quod  vidccurnonpofre  dici,terrumenimubiamagne- 
te  tudum  li.ierit,  aliud  etiam  terrum  trahit,  &  tamen  tuncnon  effundit  corpulcula  &c  infe- 
ttiles  iijbllantias.  Imo  (Sc  tcrrum  eo  modo  tactum  ad  Septcncrionem  convercitur ,  quod  per 
emillionem  corpurculorum  a  Polo  Arctico  dirficulccr  inceliigi  pocell.  llnde  probabiiiter 
cenlemus  conlillerein  eo  mirabilcm  hanc  magnecis&terriSympathiam,  quodmagnesake- 
ret  ferrumimpreflk  qualitace  motiva  Iblius  fcrri ,  non  autem  aliorum  eriam  mecallorum, 
qua  imbutum  ferrum  currac, arcendat,maneat  (urpenfum, vercatur  ad  Aquilonem , necquic'. 
Icac  nifi  adinvcnto  polo. 

Conclufio  quarta.  Non  improbabile  etiam  efl  dari  magnetismum  ipfius  giobi  tcrre- 
flris ,  vel  ut  totus  iple  globus  fic  ingcns quid.mi  magnes ,  ut  vulc Gilbcrcus :  qui  e converfb  ma- 
gnetem  cerrcllam  appcilavit ;  vcl  nucleus  iplius  globi  fit  verusmagnes,  uclentit  cum  pluri- 
bus  aliisP. Zuchius;  vclipla  lincera  terra,  Ckinteriormagnccicaprorfijslic,ucCarte(ianipan. 
fim  ;  vcl  vis  magn«iica  eciam  in  luperficic  promifcue  infit  elemento  tcrrx  ,  ut  contcndic 
Caba:us.  Colligi  hoc  potell  primo  ex  co,  quialcrrameucaex  folo  concadu  ,  (Scapplicacio- 
nead  terram  vim  magnccicam  acquirunc ,  pra.iertim  fi  crcda  fiiper  terram  diutius  conRite- 
rint,undelorcipes,  &limiliareVreainitrumenta,  quxadfcalpcndum  ignemapudfocos  ere- 
£ta  retineri  rolent,vimacquiruncadaccrahcndnsacicuIaschalybeas ;  lic  eciam  virgo:  ferrex» 
quaediutius  jacucrunc  luper  cerram,  prLvlcrcim  fi  conflicuca-  tuerinc  inlinca  meridiana,  vim 
conyerfivam  ad  polum  acquirunt.  Secundo  in  fodinis  6c  rupibus  lapidicinis  videntur  in- 
termediaimmania  laxa  delcripcxIinecK  ,  ocqualifibro:  longillime  procenlxab  Auftro  in  Bo- 
ream,  &dirpoficcEpar3lellxadaxem  cerreltrem,  ex  quo  racis"probabiIiccrconficicur,magne» 
ticam  vim  illaplamillis  cradibus,  decerminaredilpolicionem  iilama  polo  inpolum. 


bi 


H 


Hinc  deduci  poceft  primo,  cur  inconftans  quandoque  declinacio  magnetis  fit,  ut  eX. 
ofiiimusin  eHedtu  tertio,  nempeoriri  hoc  polleex  inarqualimagneiifino  indiverfis  trafti* 
usterrx.  Secundo,  ob  eandemrationem  colligicur,  cur  acus  magnecica;  hlo  fiilpcnlicin- 
clinenturverfiis  globumcerrje,  perinde  acinclinari  obrcrvancuradinaoneccmleucerrcllam, 
Tertiodcducic.:r,nilum  conicum  magnetis  leu  verticitatis  non  eflb  verllis  polos  Qceleftes» 
icd  verlus  polos  terrcltres. 

CONCLUSIO    POLITICA. 

ConcordiiE  fummopere  ftudendum  Politico, 

UmanilTimum  SeneCiE  prxceptum  eft  :  Pacem  cum  homiyjibushaheto-,  cumviiHs  Ih!1'!w.  ^,, . 

Trux  ira  non  homincs ,  fcd  cruencas  fcjras  decet.     Odio  habenda  func  vicia ,  led  non    '''"    * 
'homines;  necobquosvis  nacurxnxvos  concordicevinculum  elt  rumpendum.     Nam 
Ut  vere Horatius  :  HtHs  nento (Ine  mtfcitur ■,  optimus ille efl •,  c\Himinimis  urqetur.      Homines  fiimus,  Jur.uiui 
humani  nila  nobisalienumpucemus.     Non  ejl prudeatis ,  inquitcitatusRomanus  morum  In-  Seneat^ 
ftitutor,  errAKtts  odiffe  ,  Alio^uin  ipfe  fibi  oJjo  futurus  efl.     Satius  cft  ad  multa  connivcrc,  &  hu- 
manx  imbecillitati  tot  erroribus  obnoxise  Icepiiis  ignofcerej  nectamqui  fintalii,qu3mqua- 
les  nos  eflc  dcccat ,  confiderare.     Grxcorum  provcrbium  eft  :  mores  amici  r.overis ,  nen  cr!e- 
ris.     Injuria;  privatx  tranquillitati  publicJe  ofticiunt,  oc  domcfticamala  tattionibusucrinque 
excitatisinRempublicamredundanc ;  quemadmodum  vice  verfaanimorum  concordia  ma- 
tcr  omnis  lelicitatis ,  &firmillimum  Reipublicx  munimencum  eft.      Magnus  fic  Policicus  j 
trahlt  unus  in  itn.im  hic  cacenamdisjunctosfcrrcosannulos;  illeeftcracosanirnosinunumjun- 
git  concordix  vinculum,  cui  illud  Homcri  liceat  inlcribcre:  Scutum  ha.ftfcuto-,galexg.ilca;<it-  Uemty,ti 
<f»e  viro  vir.     Hac  nobili  unicorum  animorum  cacena  Rcipublicx  illigatur  lelicicas.    Quod 
fifuniculus  triplex  ditticile  rumpitur,  qux  vis  holtilis  concatenatam  civiumcontocderatio* 
nem  evcrtere  pocerit  ?  vulgo  nocumPhilofophorum  placicum  eft:  Firiusunitafortior:^  ['eu  uc 
Cacfaris  Ochonis  lymbolum  habet :  Umta  virtm  valet.     Juncta  rcnicentfyderaGalaxia.',  qucc 
dilperfa  oculos  luce  flibcerfugiunc.     Eciamaquarumgucculceinunumcollefta:  intumcIcunC        .    ^ 
in  flumina.     Concordi  fidium  fonoThcbasadverfiishoftiumincurfiiscommunitAmphion.  ^'^'^J"-  '■" 
Et  quidRcmpublicam  nili  concordiamunit,ornat  cScampliticat,     Rtspublica  tHii»r  nHilBiJirini.  i^'*^»;^ 

M  m  a  mtnt» 


276  Meteorologia 

plutarch.  mento  tfi^  tjHam  virtutt  civtum  conftntitntium,  Plutarchus.    Hoc  munimentum  fundatore  Ly- 

in  apepht.  curgo  urbisSpartae  fuit ,  interrogatus  enim  Rex  Agefilaus ,  cur  Sparta  moenibus  non  cinge- 

retur  S  Qftcmlit  ei  cives  unanimesj  fiii  inquicns ,  {untSpartan*  civitatis  mani*.     Significaas 

»78. 


Jsr.  Ti? 


urbes  nullo  propugnaculo  munidores  elTe ,  quam  incolarum  concord^a.  Inexpugnabile 
JemiuSt  hasmagisfacit  animorumunio,quamarmorum.  Ke&ejowius'. fnJuperabHemcivitMefnnonar. 
ma,  non  pecMnia.,fedunMS puhlicus  decoris  confenfas  ejficit.  Et  vero,  finecHercuIeS  contra  duos» 
quomodo  adverfus  conftipulatammukorum  virtutempra:valebitinimicus  impetus.  Geryo- 
ni  tricorpori  infcripfit  Poeta :  Ctnuf  infuptrabilt  btllo.  Figmentum  hoc  veterum  Alciatus  fc- 
quenti  epigrammate  exponit: 

AUiatm.  Ter  gemims  inter  fuerat  cotjcordia  fratres  f 

Tantajimulpietasmutua,  (irumis  amorf 
Invidihumams  ut  viribus  aynplatenerent 
Regnay  uno  diBi  nomine  Geryoms, 

Reddit  nempeconjundliotutos.  NihilErinaceuspavetin  unumcolleSus.  Concors 
animusmurus  ahcncus  eft.  Nec  deelfe  quidquam  felicitatis  Regnis  poteft,ubi  regnat  concor- 
dia.  Quam  ob  caufam  Camillushuic  ceu  Numini  templum  exftruxit,  omniumqtie  rerum 
copiam,  (Scubcrtatem  accepum  tulit.  Quod  idemSc  antiquitas  conteftari  voluit,  quando 
eam  numismatibusincidens  nunccrateremdcxicra,l2eva  cornucopia;  tenentem ,  nuncfce- 
ptrum  cx  quo  fruftus  progerminabant ,  porrigentem  effigiavit.  llt  vcrti  Silius  cecinerit :  Dl 
vesconcordiarehus.  Atutnihilmclius  civitati,quamunio,  ita  nihil  perniciofius  quam  divifioj 
Lhilus,     quas  enim  illa  civitates  conftruit,  hictcvertic.     Di/ctrdia  &Jiditio  emnia  facit  epportuniora  in- 

fidianti' 


Philofophico-Politica.  277 

JidiMtttibus^  au£toreLivio.     Simultatibuscivium  occulta  pandunturhofti,dumquehi  feani- 
mis  feparant ,  illerobur  colligit.     Singula  haftilia  lacile  tianguntur ,  conjuniita  non  item. 
Docuit  hocScilurus  go.  filiorum  Pater ;  hic  vicinus  morti jaculorum  falecm  lingulis  porrigcns  ^""-5'«^ 
confringerejuflit,  quod  cum  nemo  eorum  prxflare  conandopofl"et.,ipfefigillatimeaextra- •/''''*•*''• 
hens,  jaculaomnia  iinenegotio  confregit,  eoshis  verbis  admonens :  Sicencordes  erittst  validit 
inviUitjMt  mar.tbitis  ,  contra  fi  dijjldiis  &  feditione  dijh-ahemini ■,  imhecilles  critis  ,  &  exfugnatu  faciles. 
Manet  nimirum  conteftatum  nimis,  quodSaluIlius  edixit:  ConcordiA  resparv*  crejcunt.,  difer-  ^■*l"Pi'*f. 
dia  nMgnsdiUhuntur, 

Q^UiESTIO   IX. 

1)e  rnodo  invenundi  mineras  ^  de  magijlerio  tranS" 

mutandi  metalia. 

ACtum  de  mineralibus  hadtenus  ,  fuccedunt  metalla ,  de  quibus  generatim  quccdam 
jam  diSa  funt ,  reftat  ut  dc  iis  ctiam  in  fpccie  agamus,  prius  tamen  dc  modo  invenien- 
di  mineras,&  dc  magifterio  metalla  tranbmutandi  pertradanda  nonnulla  funt;  Un- 
defit 

Conclufio  prima.     Signa,  dquibus  metalla  latentia  repcrlripofllmt,  fequentia  abAu- 
thoribusrecenfentur.     i.  Qu^oinloco  humidiores  herbs  non  congelantur  a  pruinis  ,  fed 
immunes  virent ,  venas  fubc  iTe  indicant.     Vence  enim  ,  quia  ficcum  &  calidum  exfpirant 
halitum,  pruince  concretionem  impediunt,     Quod  (i  exhalationesvaldecalidasfuntjtert  ca 
terra  humilesvalde  herbus,  easquccolore  fublungftido.     2,  Arborum  fupcr  mincras  adulta- 
rum  Iblia  verno  tempore  fijbcoerulca,  rami  nigrcdine  fqualentes  ,  bifidi  ftipites  ,  rami  difl 
colores,  Ipirituum  varietatcm  rubelTe  notant.     ;.  Non  levc  etiam  latcntis  vcna'  indicium  de- 
fumitur  ex  corufcationibus,  &c  coeruleis  flammis,  quce  identidcm  terram  allambunt;  (blct- 
quefulphureusquidam  &  calidusvapor  exiis  locis  erumpere,  qui  lacild  peroipitur.     Unde 
iis  inlocisftatim  nives  colliquefcunt,  nec  ros  concvelcit ,  &:  fterilis  ac  exufta  rerra  compa- 
ret.     4.  L,olor  paritermoncium&lapidumactcrrcc  nonfo!ummctaIlum,!edd:ejusfpecien"i 
indicat,  ficviridiscolor  in  montedifltufus  abxrc,  niger  ab  argentodc  auro,  purpureusapy- 
rite,  lividus  a  ferro,  vel  plumbo  ,  cincreus  a  (lilphure  latcnte  promanat.     y.  In  locis  metal- 
lileris  audipondercplusgravitant  lapides,  &;aliqua  (uiparce  fplendent.     6.  Aquarex  mon- 
tibus,  atque  aliis  locis  fubterraneis  effluentes ,  l!  odoi em  quendam  &  colorem  alienum  pra:- 
feferunt,  mineiac  metalUferxdantconjcfturam,  maximefi<Sc  particulasquasdammetallicas 
fecum  evehant.     7.  Acerrimi  prcetereametailorum  (piritus  montem  inrimas  cogunt.  S.  Stel- 
lionesbutonibusgrandioresauresE  minerce  incubant,  quia  deleftanturantimonio,  quodeft 
flos  auri.  9.  Terra  argillacea  nigra  &  tenax  plerumquc  mineras  circum vel  flib  fc  habere  loler. 
Ex  modishis  metallum  inveniendi  non  minimus  eft  virga  divinatoria,qua:  bilurca,  iS: 
pro  mctalli  inveniendi  ratione  diverfa  cfTedebct,  nimirum  pro  argento  colurna  ,  pro  aie  • 
rraxinea&  pro  plumbo  e  piceaftro  fumpta.     Ncc  hocnatuiTC  vires  fupcrarc  videtur ,  ciim 
conftet  minerascx(pirare  halitus  calidos,  quibus&herbae  &arborumtbliaaduruntur.  Con- 
tingere  proindc  poflet,  ut  virg.i  ex  Sympathia  innataeb  fe  inclinarct,  unde  exhalationes  a- 
micsE  afcendunc.     Illud  tamen  minime  probandum  ,  fi  qu3edam  alix  vaniE  obfervationes, 
quas  defe  nullam  cumefledu  relationem  habent,  adhibeancur,  v.g.quod  nulli  nifidieSolis 
nato  obediat  iic.  Hoc  enimfiiperftitiofumeft,  &quiacommuniter  firailes  conditiones  ap- 
ponuntur,  cenfcocumPatreHonoratoFabritraft.^.PhyCI.i.  prop.jo.virgarfthancefTemc- 
ram  fuperftitionem,  vel  vcrius  (utis  loquitur)  anilem  tabuiam. 

Conclufio  (ecunda.  Venicmetallica;  in  vaiius  dividunturlpccies;  aliorenimdicuntur 
frofunda,  aliiE  dilutata^  alix  ctimHi.iu.  Protunda  nominatur,  qusea  fiipcrticic  terrte  in  imam 
ejus  ledem  dcfcendit.  DHatata,  quje  per  medium  intcr  fupcrficicm  tcrra:  &  tjus  prcfundi- 
tatem  excurrit.  Cumulaca  vero  appellatur ,  qucc  fat  notabilcm  telluris  partem  (ecundum 
longitudinem  3c  latitudinem  occupat.  Rurfiis  proliandarum  vcnarum  aliquce  diverlce  lati- 
tudinisfunt,  &in  nonnullisiocis  lubinde  usque  adduodccim  p.ifrus  excurrunt,  fiibindeta- 
men  vix  ultra  duos  digitos  fecxcendunr.  Eihic  iterumvari^dividuntur,  alia:enim  luntre. 
fl<f,  alix  curvny  nonnulix ohli.-jii£ictcrt4:,\tcmtranncrJa  Sccircnlares.  AppellanturetiamOrien- 
niles<5cOccidentales,AuftraIes&BoreaIes,  proutncmpe  ad  has  partes  excurrunt.  Quod 
autem  eftmedium  interduasvcnas, «>»/»; irw/«wnominatur,  Videdehis  Agricolam,fitufio- 
rem  explanationem  cupis. 

Mmj  Ob- 


A 


278  Meteorologia 

Obrervandumpl'2etereaprimo,pleiaquemeta!laincerdslapidibusredem  ruamhatalerh 
figere,quales  funt  pyrites,  qui  fulvi  coloris  (unt ,  venas  aureas  •,  fi  aibicantis  argentcas  de- 
fionant.  Secundo  inventaargenti  vena  tamdiu  infiftere  quxrendo  poteris,  quosque  non  oc- 
currat  minera  aluminis,  quae  finem  argetitariffi  venit  indicat,  quod  idcm  obfervatum  c il  in 
mineris  cupreis,  cum  ad  pyritem  fpurium  pervcnitur.  Tcrtio ,  in  un^  eademque  vena  plu- 
ra  deprelienduntur  metalla,  itauteadem  materis  portio & aurum ,  «Scargentum  ac  aes  con- 
tineat.  Plumbum  nigrum  uti  6c  fettum  exiguam  argenti  partem  continent ,  econtra  ordi- 
naricquanto  plusvensargenti  verfus  feptentrionem  fetxtendunt;  tantoamplius  plumboa- 
bittndanr.  Nuncutadalteram  qusftionispartemdccidcndam  vcniam  ,  utrum  fcilicct  per  ar- 
tem  chymicam  applicando  adtiva  paflivis  verum  &  purum  aurum  fieri  ponit ;  ncceflbrium 
duxi ,  prj:mittendum  elTc  i.  Artem  hanc  Alchymiam  vocari,  qujc  vel  ex  alpcrfis  paucu- 
li  pulvcris  auici  ramentisaurum  multiplicat,  vel  ex  non  auro  verum  aurum  producit  ignis 
beneficio,  five  idftatper  lapidem  (ut  appellantPhilofophicum,)  five  aliter.  Ubi  duomo- 
di  artis  hujus  infinuantur.  Primus  exauroauget  aurum*  Secundusomninoproducic  au- 
rum  dc  novo. 

Prxmittendum  fecundo.  Multi  artis  hujus  origmem  vetufliflimam  efTe  volunt ;  qui- 
{Jam  enimabAdamo,aliiaMoyfe,  aliiaSalamone,nonnulliabHermeteTrismegi(lojArilto- 
tele,  Pythagoreis  deducunt.  CenfetSuidas  vellus  aureum,  quodabArgonautisobtentum 
effe  fabulatur  antiquirns  ,  libros  fuifle  AlchymiK,  dodrinam  in  arietinis  meinbranis  defcri- 
ptamcontinentcs.  Idcm  fentitLilius  Giraldus  depomis  aureisHefperidum.  Qux  omnia 
fundamento  carent.  Certum  vero  illud  eft ,  nullam  hujus  artis  mentionem  fieri  ante  tem- 
pora  Ca!igulce,ut  teflacurPliniuslib.;;.  c.4.  Hinc  refertSuidas,  letate Diocletiani  Impera- 
toris  flammo:  traditos  tuiflelibros  yEgyptiorum  Alchymicos,  ne  illi  ladli  ditiores,  novisre- 
bus  ftudercnt.  IUuftrare  tamen  hanc  artem  rurfus  conati  funt  Paracelfus  ,  Theophraflus , 
Blemmydas  &  Gebcr  Arabs. 

Prffrtiittcndum  ;.Fallaces  transmutationes  tenfatasdplurimisad  imponendum  vulgo, 
quarum  licet  pleraeque  aurum  viderentur  exhiberc  ,  attamen  ferius  dcprehenfa  impoftura 
eft,  aut  cnim  aurum  fuit  fiftitium  ,  aut  ex  auro  ip(o  calcinato  flimpcibus  majorihus  ,  quarn 
fuit  lucrum  ,  elicitum  eft  purgatum.  Norunt  eriam  hi,  ita  argentum  ,  fcrrum  ,  ac  pium- 
bumtingerein  aurum,  ut  verum  aurum  eife  videatun 

Prtemittendum  quarto.  Transmuiationem  hanc  ex  Alchymiftarum  opinione  fieri 
poffe  primo  mediante  lapidePhilofophico  ,  per  quemintelliguntvel  pulverem  ,  \el  oleum 
quoddamalbicansplerumque,velrubcum,quodcenfentcfIcaurilemenadeomirabiiiseftica- 
ciiE,  ut aufit Augurollus  teftari  lib.  dc Chryfbpocjaad Leonem  X.inquiens : 

Ipjitis  nt  teniii  projecia  parte  fer  mnlas 
Aqmris ,  argentmnjj  vivmn  tmn  fo  ret  aquof  j 
Omne  vel  immetifmn  verti  mare  pojjet  in  aiirmn. 

Quis  hicnonmireturhominis  audaciam,ne  dicaminfaniam.  SecundofieripofTe  perfolam 
ignis  atfcmperati  efticaciam  ,  mutando  argentum  vivum  &c  fulphur  vel  alia  metalla  prsfcr- 
tim  argentuminverumaurumpervarias  liquationes  &  ufliones.  Ilritur  eciam  hoc  homi- 
num  :J,cnus,  ut  liberius  incautos  decipiac,  peregrinis  cc  obfcuris  nominibus;fic  plumbui-a 
appelCir  S.iturnum,  ftannumjovem,  ferrumMaVtcm,  aurumSoIem  ,  Ksvei  cuprumVene- 
rem,  a;gentumvivumMcrcurium,argenrumLunam,  vitriolumCalcolar,ar(enicum Jofue, 
antimonium  Muhifar  ,  Salem  AmmoniacuraAquilam.  SirniliteripfumiapiricmPiiilofophi- 
cum  nominant  humanum  fanguinem  ,  jam  aquam  vitee,  jam  elixis  Sc  medicinam  morbo- 
rum  omniura.     His  pricmillislit 

Conclulio  tertia.  Non  eft  phyfic^  impoflTbile,  ut  per  artem  chymicam  vcrura  aurum 
efficiatur  applicando  aftiva  paflivis.  Ita  D.Thomas  2.2  q.  77.  a6I.  i.  ut  locuplcs  teftis  eft 
Cajetanusineandemqua:ftionem,  EandcmtenetAlbertusM,  &p!urimialii  graviftimiAu- 
rhores,  Ratio  hujus  primo  eft,  quia  nulla  hujus  phylica  rcpugnanti.i  adterri  potcft.  Se- 
cundo,  quia  non  videtur  excedere  vires  agentis  iguis,  utexargento  vivo  fiat  aurum,nam 
fi  panis  comefti  in  carnem  vicalorisnaturalis  fieri  poteft  transmuratio,  cur  non  &:  hydrar- 
gyri  in  auium  vi  caloris  ipfius  ignis,  prtcfertim  cum  metalla  rnagis  [imilia  (int  auro,  quam 
panistarni  Sc  nervis,  Tertio,  quiaapplicatiphujusmodi  fccundum  fecpeir)(iornon  eftquo- 
ad  conveifionem  metallcrum,quam  ad  animationem  pulIorum,qui  calore  cli  bani  in  certo  gra- 
du  piuparato,&  applicaco,  excluduurur  cv  ovis  in..Iigypto;qua  item  induftriaapudSinasanacu 
genelisprocuratur; nequeitem impoflibilis  magiseft, quam applicatio illa ,qua cxlixivioana- 

tum 


Philofophico-Polidca.  279 

tum  inf.apaucas  horas  bufones  procreancur,  aut  apcs  ex  cadavereboum  ,  autexherb;il>a- 
niJlto  ricc  pnrparaca&  collocata  fcorpiones,  uc  retertPererius  /.  de  w<T(;/rf&;Scaliger  excrcit. 
106.  Ec  uc  rem  iis,  quse  minus  concrovcrcuntur,  ac  propiores  funt,  conhrmemus,  exlciro 
cfficitur  chalybs,imicancearce  illud,  quod  natura  pntltac  inpluiimis  fcni  fodinis,  licd;as 
imiu^incm,  plumbuminftnnnumartemucatur.  Paritcrexplumbo,  cuimilccturacetLim, 
dicitur  confici  cerulTa,  haec  (iaduratur,  Heri  fmdaraclia  tiditia.  Orichalcum  omnino  li- 
mile  naturali  &c  tbflilific  exccre,  vitri  pulvere,  iSclapidiscalaminaris  tinilurupcr  ignisadii- 
iVionem  intornace,  curnon  igitur&mecallorum  inaurumconverliophylicepolTibilislorcclt 
Quarco  demum  non  videtur  denegandum  Angclis,  quod  lciencia  hac  polieanc  ,  qufi  appli- 
candoadiva  palTivis  poHic  tieri  aurum;  cur  ergoAngeli  non  pollinc  permictenccDeohanc 
arcemalicui  homini  communicare. 

Conclufio  quarta.     Nonvidctur  cciammoraIiterimpofnbile,per  applicationem  artifi- 
ciofamadivorumcumpj(Tivis,aurumvcrum  tieri,  cflcdio  tamen  ha;c  admodumdifTici!is<S: 
pcrraraeft:  Ita  cenfec  Delrio  I.  disquic  c,  j'.  fcd.z.  Bilciola,  AndreasLibanius,  AiiconiusMi- 
randolanus,Caidanus,Fernelius  6c  complurcs  alii.     Racio  efl;,  quia  (ac  probabilc  ctt  deU" 
Qo  pluresper  aitemverutn  aurumfeciHe-,  plurimi  enimprobati,perici&(idedigni(TTmi  viri 
afTerunt  (evidifle,  acriceprobafleveium<!?v:  linccrum  3urumtad;umperarccmchymicam;fic 
AvnoldusVillanovanusvirgulasaurtaspcrartcmcflecit,easqLieomniumexaminiRoma:tub- 
jecic,  utrcferuntJurisConlultigravinimi  apuclDehium.      Idem  perhibetur  prxflitifTeBcr- 
nardumTrevifhnum  inGallia, Raymundum  Lullum  inAnglia.     KeliusAngkislibram  unam 
ai"genti  vivi  unicaliquorisrubicundiflimi  guttula  in  aurumconvertif,  imotantarumhicpul- 
vis  perhibetur  fuiffe  virium,  utunogranoquinquetingerttmillia,  6c  unodecemcirciterau- 
ri  puri  extraheret  uncias.  Sennert.de ctnfnts.  &  dljfcns.c. .-.    Quid  S<.  Theophraflus  fiscerir,  no- 
tum  exNetutdro  in  Geo^aphia.     Picus  Mirandula  Apollinaris  plus  quam  viginti  fetencrou  • 
rum  conficiendimodos  lanfte  affirmabat.     Hinc  illi  Romx  epitaphium  :  ^nri  ex  plim/Lo  cnl- 
UOori,     Sic  eciam  habecurclavusquid.am  inMuiao  magni  DucisHetrurix,cujus  altcra  mc- 
diecas  ferrea  e(t,  cScalcera  aurea.     Tellantur  autcm  olim  cocumtcrreum  tuifle,  led  alccrnm 
medictatem  iplius  contadu  lapidis  philolophici  evaliflb  in  aurum,  alteram  aiirem  dc  indu- 
Hria  manliire  intactam  in  pei pecuum  argumcntum  lapidis Philolbphici.     Unde  quod  plurcs 
lelicicerafl'ecuci(ijnc  ex  directionePra;cepcorum,  qua:  ufu&;  expericntia  didicerunr,  mora- 
licerimpodibileefic  non  pocefl:,     Prxterea  ,  ut  fiiperius  in  conclufione  fecunda  oblcrvavi- 
mus,  experimenta  plura  funt,  quibus  conflncfatla  fuilfe  perarcem  chymicam  mecalla  inte- 
rioris  ordinis.     Noa  minus  autcmcondnenturinnacura  caulie  tiictiva:  auri,  quamalicrum 
mecallorum,  igicurcSc  aurum  heri  poceric,  quiaapplicacio  agentium  non  ell  dilhcilior  ,  pro 
auro,quimpro  argento,&:  liccteciamlic  (acntixhuiubacquilitiodifiicilior,  non  tamcnpio- 
pterea  omnemhu:nanum  intelledtum  &indu(lriam  (upcrat,     Videfuperiusdicla,quctple- 
raquehuic  conclufioniparicerapplicari  polfunt. 

Areues  taroen  contra  primo.  Joannes  22.  Pontifex  in  extrav.  damnat  intcr  impoflo- 
res  & fallarios  Alchymiftas,  utremomnino lalfam hominibus pollicentes,  fimuJque dccLua- 
vit,  vendentescaleaurumprovero,  ceneriadrefticucionem.  Undcfignumc(l,quodPonti- 
fcx  cen(uerit,  non  poffc  pcr  arccm  verum  aurum  tieri.  Refpondeo,  ecfi  Pontiiex  hanc  ar- 
tem  tanquampcrniciofamdamnaverit,  eamquc  prohibuerit,  nehominescupiditate  auri  il- 
lcciipoftingencesfumpcus  liuflra  expenfosoccalionem  arripcrenc,  doemoneminauxiiiato- 
rera  invocandi ;  cx  hoc  tamen  non  dodusicur ,  ccnfuilfe  hanc  nrcem  impoliibilcm.  Nec  ob- 
llgacio  adredicucionera  hocevincic,  namhcecduntaxat  inhunc  finem  inducta  e(l  ,  ut  im- 
pnftufjE  occafio  tollerecur;  panimenimaurumchymicumintribusdeficif,  primoquod  non 
(iiftineat  vim  ignis.  Secundo  quod  colorcjus  facile  difpareat  &  mutetur.  Terrio  ,  quod 
rtcufecexcendi  in  laminas  tenuilfimas  j  undc  aurum  ,  quod  liis  detcdibus  obnoxium  etl,i- 
niqucpro  veio  expenditur. 

Argucs  fecundo.  Maceriam  necefTariam  proauro  conficicndo  efTcfblum  halicumin- 
dufum  intvrrcEvilceribus, hunchabere  nequcuntchymici,  crgo.  Belpondeo^pofTemecal- 
iishalicumilium  fubcerraneuminhxrcrc,  qui  ad  conflfttioncm  auri  rcquiritur,  cumque,u- 
bi  visignis  infornacujis  decoxcric,  futhcere  polfc  adloimationom  auti. 


Argues 


28o  Meteorologia 

Argues  tertio.  Ad  produdlionem  auri  concurrit  calorSolis&fyderum  influxus  ,'qui 
nonpotefl;(uppIeripcrcaloremignisapplicati,ficut  liicnonpotefl:  fupplere  calorem  natura- 
lem,aliasctiammedianteigne  cx  pane  pofl"et  fieri  caro,  6c  ex  vino  humamis  fanguis.  Re- 
fpondeo  negando,  quod  calor  folarisnon  poilTt  fuppleri,  ut  patet  in  f^oribus,  qui  ad  calo- 
rem  f ornacis  in  hyeme  generantur ,  &  in  multis aliis  elFedibus ,  de  quibus  experientiam  habe- 
mus.  Sicpariterpoteftperartemmedicins&virtutepliarmacorumfuppleri  defedlus  calo- 
ris  naturalis.  Calor  tamen  ftomachi  ad  transmutationcm  fubftantialem  a  calore  ignis  non 
fuppletur ,  cum  hoc  nobis  nuUa  ratione  conftet.  Deinde  ad  gencrationem  carnis  &  fangui- 
nis  plurarequiruntur,  quamarteullaefficipofTint.  TradunttamennonnuUi,  fieripoffecar- 
nem  expanepsraliquoddiesdefofTo  infterquilinio;  quod  quidemadfabulasrejiciendume- 
go  exiflimo.  Atvero  ad  metalli  transmutationemin  aurum  nihiiamplius  requiritur,  quam 
ars,  qucejamadcptaeft,  utapudhujusartis  pcritiorespro  certo  eft. 

Argues  quarto.  Non  pofTunt  chymici  unam  gemmam  transmutare  in  aliam  v.  g.  Ada- 
jTianteminSmaragdum,ChrylbIithum  inCarbunculum,ergonecaliud  metallum.  Refpon- 
deo,  me  hujUiartisnullamvidcrcrepugnanr.iam,quodidip(ummulti  docentAuthores;vel 
certe  nondumars  illainventa  eft ,  ficut  eftinventa  transmutatio  metallorum,  ut  conftat  ex 
probacis  hiflioricis  &  adduclis  exemplis. 

Argues  quinto.  Vivens  perfeftum  extra  matricem  nequit  generari ,  ergo  etiam  me- 
tallum  perfectum ,  quale  efi  aurum ,  nequit produci  extra  mineram  matricem.  Refpondeo , 
vivensimperfettumpoteflcxquacunque  materiaextra  uterum  generari ,  cur  non  6c  aurum 
illo  Jonge  imperleftiusy  deinde  difparitas  eft,  quod  primi  non  habeatur  experientia  ;  qux 
habeturdefecundo,  ut  ex  allatis  patet,  quibus  (equentia  in  confirmationcm  adde.  Nocus 
eft  libellus,  minquit P.deRhodcsPhil.Perip.l.z.DiJp.i,  cj.2,feB.3.  fuperioribus  annis  editus,  u- 
bi  accurate  difputatur  deaureo  dente,qui  fponte  fuccreveratcum  aliis  dentibus  in  ore  mi- 
liiis  HungariiK  incaPaislmperatoris,  quod  aurum  omniumjudiciovifum  eftprobatiflTmum. 
Refert  Alexandcr  abAlexandro  lib.  4.  genial.  dierum  inCermania  citeriore  vites  juxiaDa- 
nubium  tota  hyeme  terrte  infepultas  ,  (ape  in  teftate  capreolos  aureos  &:  pampinos  germi- 
nare.  Caulii  hujus  addit,  ciim  ibi  inquitauri  fodinae  fint,  fubtuscoalefcereinradicibusau- 
rum,  6c  una  ingenitum,  ac  condenfatum  occultaorigine,dumgerminaemittunt  vites,mi- 
rabili  naturas  conftituto  ,  aut  decreto  ftellarum  ,  aurum  fimul  erumpere.  Narrat  & 
Ariftoteles  lib.  de  admirandis  auditionihHs  ,  alicubi  ies  Cyprium  ab  agricolis  feminari ,  & 
meti. 

Argues  denique  fexto.  Alchymiftas  fkpius  in  manifeftis  impofturis  fuifle  dcprelien- 
fos.  Item  fere  femper  mendicumcfthoc  hominumgcnus.  Conftat  etiam  opulentiflimos 
eciam,  hacarte  ad  majores  divicias  anhelances,  bene  parca  prodegiffc,  &;  ad  pauperiem  re- 
dadloseffe.  Refpondeo,  rne  ulcrofateri,  nonpaucos  inhacarte  impoftoresfuifle,  fedhoc 
non  evincit,  chymicos  omnes  effe  fraudum  &  mendaciorum  fabricatores.  Fateor  pariter 
difiicillimam  hanc  effe  artem  paucifllmisque  hadlenus  cognitam,  unde  <&  meum  confilium 
efl: :  Chryfbpoejam  fpeculative  fors  veram,  minime  tamen  in  praxim  deducendam  obprx- 
dicta  inccmmoda,  communiter  promanantia.  Quare  eorum  Principum  fapientiam  com- 
mendareoportet ,  qui  fiibditos  (uos  abhujusmodiarcibusferioavocanc,  prudenterrati,ve- 
ram  artem  ditandiurbcs  &provinciascfl'eiaborem&induftriamcivium,  Chymicusexcel- 
lensPenotus  erat,  quiim  mifere  inextrcmofuos  canosdepofueritfenio,notumdodtis;  vox 
illius  fUit:  Scfi alicui  malmi  veliet-,  qnem  aperto  vi annredi non  vaUret\  authorem  ipfiehymicx  exercen- 
da  fHtitrnm.    Sennert.  de  confenf.  &  diflbnf^  c,  a, 

Quxres  tamen  curiofitatis  ftudio  ,  qux  fit  materia  lapidis  Philofophici  ?  Refpondeo, 
multiplicem  de  hocAuthorum  effe  opinionem  ;  aliqui  cenfent  eam  efle  auri  fcoriam  ;  a- 
lii  vicriolum  &  arfenicum  ;  nonnuUi  alumen  ,  magnefiam  ,  chalcantum.  Feritiores  judi- 
cant ,  aptiflimum  effe  flilphur  &  hydrargyrum,  utpoce  quae  conftant  potilTimum  tempe- 
ramento  requifito  ad  generationem  auri  ;  hydrargyrum  enim  pociori  ex  parce  condir- 
git  ex  humido  pingui  «Sc  aereo  ;  fulphur  vero  nafcicur  ex  terra  pinguedinc  &  vifcofi- 
tate. 

QusEres 


Philofophico-Politica.  281 

Qiixres  fecundo.  Qiiis  proximiis  inodus  fit  producendi  aurum.  Refpondco:  fihunc 
(cirem,  tihieoiplb  nonmanilellarcm.  Undccredibileell,nemincmhadenuslcriptishunc 
lincere  commidlTe:  Mures  quidem  circumteruntur,  fed  quibus  nihil  pra:ter  verborum  (he- 
pitum  intlt  ponderis.  Talem  Fernelius  lik.  j,  de  abditis  rcrnm  caujis  c.  is.  \\c  prculcribit:  Attri 
tttrijjimi  hKcias  du<v  ■,  nrgenti  vivi  magno  artis  fludto  ptpartiti-,  dccnplo  fermifie  ,  igncqne  Liiiquido  dif- 
(ohei  donec  aroentum  vivum  prorlus  exfpiret ,  vriflinumqite  auri  pondus  remaneatin  atritm  pulvcrem  re- 
daSJiim  ,  (jui  tamen  licjiiatus  in  propriam  poffit  tiaturam  rcdire  :  ex  hoc  deinde  pulvere  igne  acerrimo  va^ 
vorarij  aauam  continenter  elicies  ,  donec  pulvis  totus  in  ciiierem  candidijfimum  ,  &  in  calcem  redig.itur ' 
dcinde  calcem  hanc  five  pnlverem  fepties  acjua  rejperge,  poflremo  puram  illam  calcem  ohiurato  vafi  recen- 
de  fimo  ecjuino  calente  diehus  4-0.  dum  in  hnmorem  alhum  &  crajfum  litjuefiat ;  /«  hunc  humorem  jnflis 
diernm  intervnllis  a^nam  finfm  infunde  ,  ut  calx  acjuam  fuam  omnem  fenfim  imbibens  ,  Cjuafi  iUinc  C' 
nutrita  in  tapidem  verum  concrefcat.  //oc  r/?  (inquitFerneiius)  frugifcrum  auri  femen ■,  cujus  dra- 
chma,fi  in  250.  plumbi  vel flanni drachmas  infiindatur  ,  totum  illud  in  aurum  convertetnr.  Videre 
poteris  etiamVecherumlib.  10.  c.7.  Raymundum  Lullum  ,  &:  Fallopium.  Hic  modus» 
an  veruslit,  praxis  docebit,  proquafidemmeamminimeinterpono.  Hoccertum  e(t,dari 
de  tafto  quandam  artem  extrahcndi  ab  auro  animam,  ut  ajunt,  auri ; qus  deinde  rehila  in maf. 
(am  vilioris  metalli ,  tantundem  auri  clHcit,  velctiam  aliquidminus  ,  quantum  eratiliud,  \ 
quoextraiSta  cft,  fed  inhacnihileRlucii,  multumlaborisdcvigilije. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Juvenmtis  inlliturio  Reipublic^  perutilis. 


19' 


jvr.  rg  - 


Nn 


Omnibus 


ii82  Meteorologia 

r^Mnibus  naturavirtutum  qujedam  feminaindidic,  quibus  ad  iieroicaadolefcantdecora, 
^''^innacoimpetu  illuftris  praefertim  indoles  ad  decurrendamgloriolamMajorumfemitam 
incitatun  Jam  prima  vultus  lineamenta  Martialem  depinguntanimum  ,  6c  ex  cunabulis, 
ut  ex ungueLeo,  Hercules  agnolcitur.  Vcrum  nifi  optimi  Prsceptoris  inflitutio  accedat, 
in  nobilifemineomnis  firudus  opprimetur;  utexfuIphure&:hydrargyrorudis  confefliamaf- 
iaformetnr  in  aurnnt^  Philofbphicolapide,  (iveAlchymixtinduraopushabct.  Faftumqui- 
dem  inillajam  fundamentum  &:  femen  auri  eft  ,  at  fplendidam  hanc  metalli  fbrmam  nun- 

Senecd      <\^^^  induet,  nifilongainduftriainChymicorumMagifteiio  defudaverit :  Omnibus,  inquic 

Ttifl  loS  Scneca,  nattira  fundamenta  dedit  -ifemenque  virtntum  j  omnes  ad  omnia  ifia  nati  fumus  ;  cum  irrita- 

'■    '     '  tor  accef/itt  tmc  tllaanimihonavelM  fofita  excitayitur.     Vis  quidem  ab  origine  multum ,  fateor, 

pendct,  attamen  ut  rudes  naturx  dotes  tormeutur  in  aurum  ,  quo  corona  <Sc  fceptrum  fijl- 

ralf  d     S^^^'  atque  Respublica  decus  mutuec ,  Alchymia  Palladis  apprime  opus  eft.     Hac  naturam 

-"      *     laudabilem  (verba  funtCafliod.)  reddit  ornatam,     JhifrudensinVenit.,  unde  fapientior fiat  $  ibi hella- 

lor  reperity  unde  animus  virtute  roboretur  ,  inde  Princeps  accipit-,  cjuemadmodnm  fubdiios  Jub  dqualita- 

^^''  te  dijponat.    Verbo :  Humauitatis  ftudia  homines  efformant ,  &;  quafi  a  brutis  difcriminant, 

attcftanteComico:  ,  , 

Menand.  Doc^iina,  mores  noii  finit  efTe  feros. 

Eapropter,  munus  nullMnReipublicit  iijferre  majus-,  meliufve  Principes  pofunt-,  (jHam  p  docere  ac 
trudire  Juventutem  carent-,  his  prsfertim  moribus  atcjue  temporibuSf  quibus  sia  prolapfi  eH  ,  m  omnium 
opihus  refrtcnanda  atque  coercendafit.  Cicero.  Summa  vitJE  politica:  eft  ,  a  teneris  bene  affue- 
fcere.  Nobilius  longi^ ,  rede  inftitui ,  quara  nobiliter  nafci.  Eadem  tcrra  ,  qux  incuka 
fylvcfcit,  floret  &  fruges  adferc  exculta.  Divino  Cereris  lacte  nutritus  Triptolemus  ,  im- 
mortalis  evadit.     Miner%-a  ligati  ladte  Divini  cfHcimurPlatones. 

Eft  vero  primus  difcendi  ardor  excellentia-Magiflrivunde  operadanda,  ut  fcholarum 

frequentia  &:Profefrorum  numero ,  qui  non  mirius  eruditione  ,  quam  vitee  intci^ntate  (inc 

confpicui,  floreatRcspublica.     Carolus  M.  totbellorUtniv^  adminiflrandarum  Provincia- 

rum  moleoneratus,  idhabuit  antiquidimum,  ut  iisdem    manibus,  quibus  templa  Religio- 

ni  exftrueret,  MinervseAthenxa  erigeret,  maxime  dum  intelIigerec,veramReIigionempe- 

Ant.  Vof-  riiffeinGallia,  quod  ftudia  litterarum  intercidiffent.     ScimusRomanos  Julio  maxime  Cs- 

fevin.  Bi-  f^^Q  audtore  numerofosProfisftores,  &:liberalium  ArtiumD'oi3:ores  afciviffcimoquoliben- 

hlioth.  fe-  jiius  &  ipfiurbem  incolerent,  &  ca'teri  appetcrent,  civitatedonafTe.  Quii  viaAdrianus  Im- 

le^.l.i.     periumRomanum  ineamfbrmamreftituic ,  ut  nullus  pbft  Auguftum  tam  utilis  ReipublicK 

<^«^'         IiTiperator  exftitiffe  praedicetur?  non  alia  profedo,  quam  Aeademiaserigendo,  quibus  Cla- 

Suet.Jul.  riflimos Magiftros priEfecit.  Lamprid.     DeConftantinoM.aitAureIiusVi6tor,fuiftenutri- 

C.42.  ^    torembonarum  artium,&:fovifIeftudialitterarum,  fcholaspue,  tefteCregorioNazianz.  o- 

tamprid.  ^-^^^  jn  laudem  Bafilij,  excellentiflimis  Oratoribus  6c  Philolbpliis  fuiffe  refertas.     Dc  Sinenfi. 

Naz^ian,  5^5  refertFranc.     Orono,  illorum  Ln  regno  ampliflimo  totAthenas  inveniri,  quotflint  Si. 

erat.        ^jg  totius  civitates Sc caftella.     Non  Europxi  his  ceduntPrincipes,  zelofilitte^arumfunda- 

tores.    Auftriacorumprcecipue  ea  lauseft,  utvixullam  celebrioremurbemfubdicionecon- 

tineant ,  quse  non  fcholis  publicis  ad  Religionis  &:  boni  publici  fplendorem  (it  exornata. 

Noverunt  nempe  fapientiflimi  Principes,  illasRespublicas,  utPofrevin.cit.loquitur,diutif- 

fime  femperfloruifte,  quie  optimorumftudiorum  diligentem  curamhabuerunt.  Nullofrce- 

no  aptius,  quamlitteratura  fubditorumanimicicurantur.  Toga&fago  inclytiheroesexhoc 

Trojano  equo  prodeunC  in  publicum.     Mars  &  Ars  ut  nomine  ita  operc  fibi  vicini  func.  II- 

bi  laureaca  vigccPaIlas,coronata  triumphatRcligio.     llc  veroin  prima:vo  fuoflore  res  lic- 

Tacit.ii.  terariaconfervecur,  piu-mia,  animorumillicia,  adjungenda  funt.  Sublatis  enim  ftudiorumpre. 

^Hnal.l,i,  t''^  ■)  VlakTncitUStfchoUfri^efiuntiimoetiamfiudiaperitura^utminusdecora,  Ltc  cnim  fiuges  non 

tam  foli  ingenio,  quamcoeli  beneficio,  &  temperiq^-tiusproveniunt,itaquoqueartesbo. 

nae ,  eximialjue  ingenia  Principium  ac  Magiftratuum bCijignicate  excitantur,    Virtutis  lcLlicet 

vjberrimumalimentum  honos  &  proemium  eft. 


r 


QJJiESTIOX. 

Onclufioprima.  Aurum  eftmetallum  puriflTmumVeXargenrtyvivo,puro,fixo,ru. 
beo,  &  clariflimo,  puriftimo  paricer  fulphure  rubeo,nonadurente,  opiime  intcr  fe  tem- 
peracisjjenitum.Indenecabaqua  corrodi,  necacerra  excdi,nec  abaerealterari,ne(S 

ab  iffii 


Philofophico-Politica,  283 

nec  abigncconrumipoteft,imoquo  fa-piusardetitantoplusproficitad  bonitatem.  Limo- 
nis  tamen  fuccus  houis  efl:  ponderi,  tc(te  Lemnio  occulr.  i.i.  cap.;6.  &  li  auro  liqucfcenti 
gallinarum  membra,  utloquiturPliniusl.  z^.cap.^.  milccantur,  conlunuint  ;  calorciu  ani- 
malium  aliquid  in  illud  polle  ,  Wendlcrus  tellatur  in  prognofl.icoAnnii6i9.  cuiadllipula- 
turSchnitzerus  epilt.fo.narrans-.inocciFxgallina:  ventriculo,nummos  aliquot  ad  medieta- 
temconiumptosinventos  elle.  Csteruminvenitur  in  tcrrx  vifceribus  inttr  (axa  fplendcre 
candida  potillimuminmontibusArabicis,  intbdinisGcrmanix,  quingentis  orgyis  lcupa!li- 
busprotundis,  i'ed&influminibuscopioIevolvitur,utinTagoLufitania:OkEderaHaflialiu- 
mine.  De  HungariateftaturOrtelius  inEpitome  in  hscverba  :  inplerisqueHuminiliusau- 
rioptimaiament3inveniuncur;quin&invi:ibus,inauriterolblo(atis,aurumquandoquele- 
fiunt.  Repertx  inHilpania  dccem  libras  cxcedentesmaflx.  Inventum etiam aratro in Gal- 
liciafciflum.  Jujhn. 1.4-4:  InmontibusGilovicnfiumpondoduodecimavullam  defiliccmat^ 
fam,  [cnh\t Duhravhisi  quced:  Wenccslao  Regiexhibita.  AtormicisapudIndos(magnicu- 
dine  hiEiEgypciluporum)  egcritur  &confcrvatur.  JonPon.T^lhxuniat.NM.  In^chiopix  ma- 
ris  infulistancaejuscopia,  utequostaientoincolce  permutarent.W/'/7./.<?.f<«/'.i<J.  Refertur  «5c 
in  Cranio  fepulti  crevilfe  aurum,  quod  fidem  non  excedit ,  nam  perinde  in  humani  Cranij 
commiflliraconcrefcerehalicusmetallicus  potuit,atque  nuncin  tenuiflimis  lapidum  rimis. 
Incapitibuspariter  pilcium ,  quas  Forcllas  feuTrutas  vocant,  generari  vult/l/<»|/Vw. 

Conclulio  (ecunda.  Proprietates  auri  fequentes  numerarilblent.  Prima.  Omnium 
metallorummolliirimumeft,  &:tenuiflTmum,(Scpropterealatiflime  diducitS»:  dilatari  potelt, 
itaut  unciauna  auritegerepoilit  odo  argenti  pondo;  vel  melius,  in  (eptingentas  quinqua- 
ginta  bradteas  ,  feu  tblia  quatuor  digitorum  longa  &  lata  malleo  arcifice  extendi.  P.liyiiusl.s}. 
-c.i.hujus  ductibilicatisratio  deduciturtum  exmollitic,  tumexfingularipartiumplexu;  mol- 
litiescnimfacic,  utpartescedant;  accuratusautempartiumpIexusdivifionemprohibet.Ana- 
logia  cft  in  tcrrapingui,  d:cera  molli.  Acceditcorporis  lolidicas,  nam  concingic  quando- 
Quc,  utdum  corpusaliquodduciturin  filum,  lumpaturdetcdumateria',  qua:cumrarior(it, 
Ol  majoribusvacuiLatibus,lcuporispervia,  ubiadlummam  tcnuitatcmpcr\cntum  ell,  nihil 
fcnc  materiilupercft,  fedmera  vacuitas,  ut  videre  eft.in  vifco  ;  undenii  mirum  ,  fi  divilio 
lequatur. 

Secunda  proprietaseft,  quodpinguedine  careat,  ideoquenec  tingit,  feufcEdat,neque 
igne  confumitur.  Llni  enim  auro  ex  omnibus  metallis  maxime  nihil  dci.crit  igne ,  ut  ait 
Ar!sl.i.A1eieor.c.  6.  quod  incelligas velim inlcnlu  phyfico;jaduraenimin(cnfibilis,&evapo- 
racionegari  vixpoccft.  Quodlicertifalesquidamcommilceantur  auro,dcflruetur,autcer- 
te  calcinabitur.  AntcIiquacur,quamrubelcac,(Sccandet,quiacidus  rarcfcit  humor,quam 
coiiigancur  particuls ignea' ad  ftatum illium  ignitionis.  Accenfijm  vero  difncilc extinguicur, 
quia  humor  feparare  non  adco  t.icile  poteft  colledosigniculos. 

Tcrtia  proprictas  eft,  quod  fit  graviflimum  omnium  metallorum  ,  cum  ficutpuritate, 
fic  tSc  pondcre  eadem  fuperet.  Oritur  hac  gravitas  ob  fubftantia  denlitatem ,  quia  icilicct 
cpcimti  calore  compadumcft.  Eftcnimtcmperatecalidum  6cficcum,  Undecorhominis 
exhilarare,  vicales  (piritus  corroborare,  a  corpore  putredinem  arcere,  cuiare  lepram,  (Scc, 
dicitur.     Vidc  riiniitm  lib.  /^.  c.  i. 

Hisannumerands  funt  fcquentesqualitates.  Aurumufuvixarteritur.  Chymice  re- 
(blutum  tam  fpirito(um  evadit ,  ut  fi  tcrrea  ngiceturfpatula,  vel  alio  incalcicat  modo,  mox 
cum  fonitu  tiammam  concipiat,  6c  potenrius  unius  ejus  opcratur  fcrupulus ,  quam  dimidia 
pulveristormcntarij  libra.  Cycliius  cimnte  Scnmrto  cap,  tS.  dc  corjf.  &  dijfefis.  Cljymicorum-,  pauc^ 
ccrtcejus  grana'perpendicularitercentrum  veifus  li  teiantur,  menlam  ligncam  transverbe- 
rarevalent.  Qutrcctan.  Non  eft  lbnorum,nequednnuIum,  cum  poros  habeat  anguftiores, 
imdc  &quovis,modopercufll]mnuIIumautcxiguumediclbnum,  (uivelalceriuscolorisline- 
as  nonimprimit  (ubjedo  corpori,  nfli  coticula  (ive  Lydio  lapidi  atteratur  ;  tunc  enim  line- 
as  (iai  fimillimas  reddit.  Hincnecattredantis  (Sc  numerancis  manum  inficit  ob  fbrdium  caren- 
tiam.QuandoalterimetaLlopermifcetur,caruIeicolorisamcenilTimiiubigincm,qua)cm  pi- 
ctoics  Llltraraarinum  vocant, contrahit, &: elilindere fblct.  Si in aquis acutis, quas Aur ifices ad 
1  cparandum  aurum  ab  argcnto  adhibere  folent,  ponatur,  in  limum  minim(:  lblvitur,(ed  in  par- 
ticuhs infenfibiles  dividitur, qua- (iccata aqua  priftiniE denub  fbrmaereuniuncur.  Kon ita ex- 
quifit(:lavigaripotcfl,(Scexpoliriutargcncum:perftantenimfcmperine()monticuIi,(Sccavit4- 
tula:;  indeftavumcolorem  nunquamdeperdit,dcterminacum  ab  ca  inaqualitate  lupciriciei. 
Si  per  bradeolam  auri  tranlpicias,  viriditatem  vidcs ;  hac  aurem  Ipecics,  Sx.  color  eft  ob  pauco» 
radios,  (Sc  inordinatti  tradudos  ex  objcdo  pcr  bradeolam  ad  oculum.  Imbibitur  ysque  adcb 
Mercurio,  utrcddacurmollecanquambutirum,  &hocclt,ijuod  dicunt,  JntalgMf»,u  \  ulnera 
infirumentib auieis  cractata iclicius  curancur, nec  afperantur ,  qui^  optim i  tcn»peramenti cum 

Nna  iit,ni- 


2^4  Meteorologia 

fit,  nihil  malignitatis  corporiaftricatjob  quodpraLftantiftimarummedicinarumcompofitio- 
ni  adliibctur. 

Quxres  primo.  Qu^omodo  aurum  ab  extraneis  corpufculis  defcecetur  ?  Refp.  Si  li- 
quetur  cumplumbo,  velftibio,  feuantimonio,  quiahumor  plumbeus  dumexhalatur,ave- 
hit  (ordes  exauro,ut  exceravel  telahumedtataad  folem  evaporatur  quidquid  ineratfordium. 

Quseres  fecundo.  Quomodo  aurum  ab  argenteis  laminis  feparari  poffit  V  Refp.  cHm 
Fortal.s.c,s.  Si  Sal  amoniacus,  Sulphuris  dimidia  pars  tenuiter  contcrantur,  &  in  aurata 
pars  lamellKoleo  priusillita,  hoc  pulvere  afpcrfa,  torcipeque  prehenla  igniexponatu_r,fu- 
turum  fpondet,  utvafecalefafto,leviterconcuflro,aurum  inpulverern  folutum  in  fubjeftae 
paropfidis  aquam  decidat. 

QucEres  terrio.  Qi^is  modus  in  Peruvia  ad  purgandum  &  prEeparandum  aurum  adhi- 
beatur  ?  Refpondeo ,  hunc  ex  eruditorum  virorum  relatu  a  Patre  Ptolomtco  dift'.  f.  de  Meral- 
lis  fequenti  deicriptione  exponi :  glebam  Minera:  minutiftimis  granulis  aureis contertam  con« 
tundunt&;atteruntprimoinmorr.ariis,infLinduntque  aquam,  utmclifiima  maffa  fiat ,  quam 
moxcondiuntafFufo  fale&Mercurio  ;inde  exliccant,  iterumqueminutillime  terunt  •,  hinc 
lotiones  plures  aquapuraadhibent,  quibusabit,  quidquid  metallum  noneft,&:fupereftau- 
rum  velargentum  amalgamatum,  (eu  imbibitumMercurio  ;  admoto  vero  ignemediocri  e- 
vaporecurMercurius,metalIum  verorelinquitur  quali  cinis,quodincrucibul!S  liquefaftum 
mox  tandem  in  virgas  ducunt.  Dicuntur  nutem  ifta  phrafi  Chymica  ita  fieri  ad  liberandum 
metallum  amatrcliia;  aquaenimcSc  faladhibenturadlixiviandummetallicasparticulas,Mer- 
curius  ufuieft,  utlimul  coagmentet  minutasmoleculas,  &granula,  ne  forte  lotionibus  re- 
petitis  clabantur.     Ita  ille. 

Qujcrcs  quarto.  Num  aurum  reddipoffit  potabile  y  Refp.  Experiendam  hoc  often- 
derc.  Nara  C  larifiimus  Vir  Francilcns  Antonius,  Londinenfis  Medicus  in  tbrmam  mellis  re- 
degit,  ut  probai  etur,  certas  ad  prjecipuos  GermaniiE  Medicos  doies  milir:.  Joan.  Fincent, 
FinchiHs  in  EnchiriAio  Dogmatico  Hcrmctico,  Major  contro  vcrlia  eft  inrer  Chymicos  recentioresi 
•  &:Ga!enife£tatoies,utrum  surumitapoflit  pra.'parariocreddi  potabile,  uc  innnxid,  udliter- 
queintra  corpus  fjmatur  ^  AffirmantChyniici,atqueab  ejusmodi  aurocnrdis<5f  principali. 
ummembrorum  viresprorfus  miraculole  inftaurari ,  conlcrvari,  augeri,  adeoquestatis  vi- 
tio  deperditum  robur  reparari,juventutem revocari, vitam denique  ad nliquod  liecula produ- 
ci  fcriptitant.  Ratiopotiflima  defumitur  tumaboptimometallihujustemperamento-,  tum 
ab  ipfa  expcrientia,  quam  experti  funt  £vgri  rcparata  valetudine.  Refutant  vero  hos  Gileni 
fautores,  quibus  fliblcribit  Scal,  exercit.272.  Ratio  horum  eft  primo  •,  quia  intcr  alip-ienta 
6c  corpora  nutnendafimilitudo  qusdam  eft  neceffaria,  inieraurum  vcro&corpus  nnftrum 
hxc  nonexiftit;  corpora  efiimnoftraexelementis  maximemiftis  funt  ccncreca.  Elemen- 
taenimpervarias  acpropc  infinitas  milfioncsinfinite  alterari ,  fubig'  ac  mutari,  priusquam 
animaliumaptafiant  maceria.  Metallorum  vero  paucse  prxceflerunt  miftioncs,  6;proinde 
elementa  leviteralteraca,  &:mutata  in  eis  exiftunt.  Secundo.  Quidquidacalore  noftrovin- 
ci,  (Scmutarinonpoteft,  iilud  nofira  corpcra  recreare  non  poteft,  tale  autem  videtur  effe 
aurum,quiaaurumeftlblidius&-durius,  qu.imutcodioneinftar  alimentorum  emolliri&  li- 
quari  poft^t.  Hincnonnulli,  utTurca:in  caftris,  (liosnummos  Ibrberefolent,  ut  eosmeli- 
us  &  fecurius  fervent;  illos  cnim  deinde  cum  CtEcibus  integros ,  intaftosque  egerunt.  Ex 
his  duabusopinionibus  cam  (elige,  qua;  tibiprobabilior  videtur, 

C^itterum  PatriHonoratoFabri,  li?cundK  fcntentiie  Paaono,  videtur  primo  ,aurum, 
nifirelolvatur  (ut  aitTrad.7.  prop.  44  )  nullavirtucemedicapollcre.  Rationem  dat,  quia 
virtusmedicamcntitota  polita  cftiniiscnrpulculis,inqua:  medicamentum  ipfum  refolvitur, 
vel  inhalicu,  vel  in  lucco  exprelTo,  Hiiicdicic,  brafteolasillas,  quibuspillulte  medicx  in-' 
volvifolenc,  pcrventricukim&inteftinaincadlxtraduci.  Secundo.  Necrefolutumvimedi- 
capollere,  fedfiquideffeftusprsftat,  idlalibus&aquisfbrtibusadrefoludonemadhiberifo- 
Jitisadfcribendum  tbre.  Ltnde  ficconcludit : Igitur aurum  adrem  Medicam quidem  fpecfat, 
nontamen  in  remediumargri,(edin  preciumMedici,&  nulla  aliavirtuteMedicapollet,  nifi 
quianeceftarium  eft,  tumademendamedicamenta,  tum  adMedicum  fua  mercede  donan- 
dum, 

Quaresquinto.  Quid  fitaurum  fulminans,  Refpondeo  :  nihil  efte  aliud ,  quam  pul- 
verem  auri  tenuiflTmum  halinitro  commiftum ,  qui  accenfus  tulminis  inftar  cum  tonitru  ruit, 
cujus  caula  ead^  eft,qus  de  f  lilminibus  &  tonitru  data  eft,quam  proinde  ibidem  videre  poteris, 

Pro  claulula  qusftionis  hujus  fequentia  ledu  curioia  fubjungo.  In  Auauftiffimo  Sac, 
Cacf  Majeft.  Cimeliarchio  inter alia rariora  naturac &ardsaurum  vegetabile  inftar  fili  contorti 
dterra  prognatum  ,  retcrcur  h  D.  Fbilippo  S^jchs  a  Lohcnheim  Ephem.  Cerm.  Cur.  Dec,  10.  OiJ.  i}i, 
hoc  aurum  obryium  a  ruftico  quodam,  ut  loco  cit,  menjioraLur,  iu  fiuyioTw;*»»  prope  pa- 

gum 


I 


Philolophico-Politica.  285 

gum  ejusclem nominis, quatuor  milliavibus  a  civitate  Efrrks , in fuperiore llngaria  diflantcm, 
inventum  tiiifie  dicunt.  Narrat  & Peirus  Afariyr tn rchus  OccanicisUb.  s.  inlnfnLt  HifpanioLt  Jmcri- 
c-tauri  teracillimasinmontiliusquibusdamencarborcs,habentes  vivam  auri  vcnam.  Scri- 
bit  &  Ifibordxs  ah  Amelungcn  in  Ereviario  rer.  memorabiL  AnnoChr.nT^.  cjyendnm  Eckenricum  de 
Dado  WithaexUngariareverrum  attulille  botros  aureos  ,  quos  ,  nili  Fridcricus  Abbas  toti 
Conventui,  aliisqueoltcndifret ,  pro  fabula  habuifTct.  Picus  MirandnLtnus  retcrt ,  luis  tcm- 
poribusauruminventriculisperd.cum  fuifleinventum,  Verum  utbeneKircherusinMun- 
doSubterran.ait:  hoc  nil  niirum  eHe,  quisenim  netcit  gallinas,perdices,anates,limilesque 
volucresnilmagis  appetere,  quammetallica  corpora.  AcoflaUb.^.  c.4.  memorat :  indige- 
nasinPeruob  auriabundanciam  vafis  aureis,  trullis,  pateris,cyathis,lagenis,&hydrispra;- 
grandibus  etiamminime  contentos,  fellas  etiam&  vehicula  integra  exauro  f abricari  curaH- 
Te,  idolorum  fimulacraexpuro  <Scobryzo  auro  lecifTe.  Pizjcarns  quoque  poftquam  Ataha- 
lipam  fijperairet,  dicitur  tantumin  gazophylaceo  Regisauri  invenifle,  ut  inter  laminarum 
aut  earum  longo  ordine  per  flruesdifpoUtarum  congeriemad  carumalticudincmvixgladio 
extento  peitingere  polTet ,  jumentorum  ungulis  nonfcrreas  ,  Ced  aureas  fbleas  rubderenc. 
Ortelius  inTheat.  Orb.  adG.tbr.  lerit  memorat :  Atahah'pam\{\['^m\s  pro  fi.ia  redemptione  obtu- 
lifle  tantum  auri ,  quantum  locus,  pro  iple  captivus  detinebatur ,  capere  poflet.  Erat  au- 
temhicviginti  duos  pedeslongus,  17.  latus  ;  hunc  implere  promittebat  in  eamakitudinem, 
quamipfe  eredo  brachio,  ejusque  ulcimodigito  pertmgere  pofTet.  Aflerit  Majolus  i»  Col. 
/o^. /»Co/4oProvinciadomusaurocontegi,aureisfilis  velut  paleaconteftis  ,  fed  omnes  do- 
mus,utinquit,  inhocgenerepra:ceilitiIla,qua:  ininliila  fluminis  ibisditicata  eft,  cujustra- 
bes,  tecla,pavimentum,<Scmuri  aureis  laminis  tegebantur.  Numerabantur  ineademurbe 
vigintidomus,  quarum  quceque  interius  auro  tetta  vifebatur.  Erat  veroiplius  Atabalipce 
RegisThefiurus  ingens,  adeouctresdomusaureiEglebK  malTcequerudis  impleverint.  Nu- 
merabantur  etiaminaliisquinquedomibus  centies  mille  auri  lamince^quarumfingultequin- 
quaginta  aureis itflimaf^.  Fouruier  Geonr.Ub.  7, 1. 1.  Fodinas in  Hilpania  numerat  propc  f co. 
exquibusPhoeniccstantamaliquando  copiamargenci  exporrarunc,  utcum  navibus  onuflis 
adhuc  lupereflet ,  anchoras  cx  ipfo  confiaverint.  Xerxes  platanum  auream  habebat,  fub 
qua  conliieverat  ledere.  Rex  quidam  ^gyti  filix  cadaver  in  Vaccam  deauratamcondidit. 
AgriioLi  in  Ohfirvat.  Mttallicis. 

CONCLUSIO    POLITICA. 

Sine  labore  nihiJ. 

PRetiofa  latent,  <Sc  obvio  fe  fubtrahunt  oculo,  ut  in  eorum  pretium  inquirat  indu/lria- 
Non  in  plateis  vel  foroaut  compitis,  fed  alta  fub  tellure  fepultte  minerales  fe  pandunt 
vecx.     In  petrofam  glebam ,  &  vulgares  lapides  pes  ultro  otfcndic ,  at  optts  efl indagine lon- 
J4,  ut  manusaurum  apprehendar.     Eruenda  cfl  terra,  pertbranda  telluris  vilirera,  defcen- 
dendum  adinholpitales  inferni  orbisfinus,  ligonibus&farculis  fcrutandumdiu,  donecau- 
rea  detegatur  vena.     Rebus  maximis  dijficuliatcm  ipft  natura propofuit,  inquitCicero.     Quo  fit, 
Mt  noitfolum  ars,Jed  virtus  etiamin  eopotiffimiimverfctur,  cjuod eff  difjicillimum,  teflc  Ariflocele.  Ad 
aureamhonoris&gloris  venam  nonpacet  via,nifiper  alios  laborum  cuniculos.     Nihil  e- 
nimprxclarum  nifiarduum,niIpreciofum,  nifi  fudore  partum  ,  nil&:  animo  falutare ,  quod  „.   , 
corpori  non  vidcaturamarum.     Armatfpin  i  rolas,  mella  tegunt  apes.  Claud.  Circavirtutes  .    ^, 
Ltbor,  fumptuscjife ,  ut  loquiturPindarus  ,  perpetno  implicatttr  ,  ut  opus  difficultate  obteSlum  ajfeijuarc.  "..     ""' 
Adpulchra&:  honeftafacinoralaboriolk  duncaxat  curce flernunt  adicum.     Quisquisadpub-^""'* 
lica  honoris  alpiracmunia,  feveri  CsEfaris  afllimat  Tefl!eram  oportet :  lahorcmus.     Sine  ex- 
hauftointervulnera  martiali  pulvere,  noncoronaturpalma  &:bureisHeroum  caflis.  Quod  Reufher. 
tacilc  fuperatur,non  laudis,  fed  contemptus  materiam  prsebet.  Solus  labor  gloria:  verus  Pater  inSymb. 
eft,  Jam  communi  circumf Isrtur  adagio :  Per  Ardua  virtus ,  ut  eleganter  defcripfit  Poeta;         Impp, 

Litera  Pythagor-£  difcrimhie  feda  bicorni 
Hii7Tiauii:  vit£  fpeciem  fr^ferre  videttir. 
Nam  via  virtutis  dextrtim  petit  ardtia  callem, 
Dijficilemqiie  aditum  primim  fpei^autibus  ojfert, 
Sedrequiem  prabet  fejfis  in  vertice  fiimmo. 
Mineri-afingebaturab  anciquisarm3ca,utannuerent  lcicnticE  laurenmappreheadiane- 
minc,  nili  acricei  difceptante.    Eidcmartium&armorumPr*lidicemplainpiAruptis  erige- 

bancuc 


flerattm 


286  Metcorologia 

bantur  collibus ,  ut  docerent  fcientiarum  &  armorum  gloriam  fn  arduo  efTe  fitam ,  &  in  ma« 
gnis  cantum  animis  habitare ,  ad  labores  ignavis  omnem  viam  efle  interclufam.  Nempc 

Virtutem  pfuere  Diifudore^arandam. 


plmius, 

Paneg, 

Pacat. 
Pamg^ 


Cnrtius. 

Reufiicr, 
in  Sjmb. 
Impp. 
SineCit, 


Ovid.Ep, 


NovithocMaximinusImperator,  dum  Tribunis ,  eum  a  nimia  laborum  afliduitate  de- 
hortantibus ,  praxlare  refpondit :  Bgo  quo  major  fnero  ,  hoc  magis  laboraho.  Novit  hoc  Traja- 
nus,  dequo  te(taturPiinius:<?(/«/w/J/«j  es  in  lahorHm-,  curarfimqne  conjortittin.,  nec  te  kta.,  (^projpc- 
raflationis  iflius ■, (edajpera  & dnra  adcapeffendam cam compulerHnt,  Novit  hocTheodoflUS,  quem 
itaPanegyricus  alloquitur  :  ut  indefeffa  vtrtigo  coelum  rotat^  ui  maria  aflibus  inquietafunt ,  &flart 
Jol  nefcit ;  ita  tu  Imperator  cantinuaiis  negotiis  ■,&  infe  cjuodam  orbe  rcdeuntibusfemper  exircitus  es.  Sci- 
licet  etiam  Principes  ad  labores  publicos  juramento  ,  quo  (e  bono  publico  obftrinxcrunt» 
condudi  (ervi  fuat.  Ipfi  corona:  quoque  infunt  curarum  aculci ,  quibus  geftientis  verti- 
ccm  adfubditorumquaTcndacommodaidentidem  ftimulant.  Mutuisfe  (liftentantlaborum 
auxiliisMagnates<Sc(Aibditi,himanuum,illicerebri  indu(hia.  Necdcterreat  laborum  mo- 
les,  labor  cnim  omnia  vincit  improbus.  Nihilque  tam  alie  natura  conflituit-,  quo  virtut  mn  pojjlte- 
niti.  £t  qaamquam,  UtmonetFabius,  nontentandajint  ea-,  qtu  effci  omnino  non  pojftint.  ^  Tamcn 
laus  e(i  inierdum-,  velle-,  quod  non  pojfis-,  ut  habet  fymbolum  Fl,  Claudii  Conftantini  Calaris.  In 
magnis  voluiftb  (iit  cft,  velle virtuteprasditum  effe.  llt  enim  meditari  punienda  .ad  pcenanj 
lufheit,  (ic  adlaudem  (atiseftconaripr£cdicanda.  Magnarumrcrum  etfifuccejftfs  nonfuerit.,  ho. 
neUtts  ipfe  ctnatus  eft-,  tefteSencca.  Itatamen  animum&humeios  fubjice,  ut  tepremi,  nou 
opprimi  (entias.    Interpone  tuis  ij«^»<^<i^/«^<jW/<j  c«m,  vetus  adagiumeft.    Nam 

Quod  caretahcrna  rcquie  durabile  nou  cH. 
Ex  ipfointerpofit-o  otio,dum  tollit  faftidium,maior  ad  labores  nafcituralacritasjuxtaillud: 
Major  poft  otia  virtus.    Moderatislaboribusadjuvatur  animus,  iminoderaus  obruitur. 


Philofophico-Politica.  287 

QUiESTIO  XI. 

De  Argento  ^  ^Cercurio  ,  fiue  Argento  vivo, 

COnclufio  prima.  Argentum  eftMetallum  purum  ex  argento  vivo,  claro,albicanre, 
&:  ex  (uiphure  ferefixo,  puro,  genitum.  Hinc  cjusnatura  frigidacIlcJt  humida, va- 
rias  iilifigurasNatura  ixibuit.  '  Intcrdumcapillorum,  virgultarum,  arborum ,  pilci- 
um,  fcrpentum  integrorum ,  lcorpionum  ,  nonnunv^iiam  giobi  qua(i  filis  candidis  ,  &;  rub- 
ris  involuti ,  vel  aliarum  rerum  (peciem  pra^Cetcrt.  In  generatloue  (ija  plus  de  argentovi- 
vo,  quam  deSulphure  participiat,  quoniam  iliiuscolorcm  repra(cntat,  &dumlique(cit,o- 
mnia  tere  ejus  accidentia  in  (e  continct.  Non  enim  liquefcit ,  nec  difFunditur  ut  aqua  & 
oleum  ,  nec  tangentiadhitret,  qua-  luntconditionesargcnti  vivi,  Hincetiamfit,utnon(ic 
tam  ponderoUim,  Ckgraveficut  ell  aurum;  undcliquciadtum  cumauro&:  plumbo,  illis  non 
fecus  ac  oleum  fupcrnatat.  Quod  autem  qua-dam  Sulphuris  portio  ad  argenti  piocrcatio- 
nem  concurrat,  ex  eo  colligitur,  quia  odor  lulphureus «5«:  gravisferitnarcs,  quandoargen- 
tum  dcpuratur  &  conHatur, 

CvDnclufio  fecunda.  Hujus  metalli  naturalis  mixtio  non  cft  perfedta  &  abfoluta  ,  fi- 
cur  auri.  Undc  igni,  (icutaurum  non  rc(I(lit,(ed  cum  (unditur,  fempcr  aliquid  ex  code- 
pcrit.  Immenlumetiamillius  dcpuratio  laborem  rcquirit,  cum  nonitapurumdfbdinis,ut 
purum,  colligi  (bleat,  verum  tcrra  &  (brdibus  valdc  permixtum.  Facilius  etiam  (cntitcor- 
rofionem,  quam  aurum.  Nectam(inceri  mancntliquoresdiutiusfLantesinva(isargentcis, 
quam  aureis ,  (ed  fiunt  quodammodo  vcncnati  tum  odore,  tum  (aporc,  praicrtim  [\  (int liquo- 
rcs  acidi.  Purificatummalieoquidcm  dilatatur,  (cdrninusquamaurum,cummaioremdu- 
ritiem  &:  crallitiem  habeat.  Manuscol]ybo&  lineis  nigris  inficit,  quod  ab  impuritate  nie- 
taili  provcnit.  Magis  cupro,  quamaliismetaliis  (ociatur,  imoinexcoquendoabeodem  ad 
majorem  puritatcmevehitur.  Refugite  contra  commiicericum  (ijlphure,fl3nno&;ferro. 
Maxiir.celaflicumcfi:,  ^Scacutc  (bnat  propter  poros  majorcs,  quam  inauro. 

Conclufio  tertia.  Avgentum  rcpcritur  in  fodinis  ,  «Sc  inter  montium  vifccra  perfici- 
rur.  Concrefcit  plcrumquc  in  lapidc  cinerei  vel  grilcicoloris,  prceterquam  in  duro  quo- 
dam  lapide  non  abfimiliTyburtino.  Charius  illud  e(l,  quod  invcniturin  lapide  candido(Sc 
plumbco,  tale  enim(acile  a  terrcdribustcecibuspurgatur.  Plumbum  nigruin  icu  cinercum 
(ignum  cftlatentis  argcnti  venx  ob:imicam  affinitatcm,  generatur  enim  plumbum  ex  haii- 
tu  cradiori  plus  humoris,  minus  ignis,  &  lerc  tantundem  terrx  contincntc;  argcnium  ve- 
ro  puriore  haIitijsportioneconllat&:pIusde  igne,  minusque  dehumoreparticipat,  tcrram 
ctiam  probe  divifam  vcl  praparatam  habet.  Rcpcririetiamlblet  (ociatumMaica(itis,  ieu 
pyridibus,  quiquomagisadaureum  colorcm  acccdunt,  minusargentifpondent,  fecusfiad 
candidum.  ExSncbcrgenfifbdina  in  Germaniatantum  edextraaum,  quantumvicicscen- 
tena  aureorum  Rlienanorum  valercntmillia.  jcnfton.Admir.FnJJil.c.  27.  Fribcrgcn(isan'e 
aliquot  centenos  anaos  tantum  argenti  fuppeditavit,  quantumBohemix  regnum  cmpturo 
(Lifliicinet.  ■Agrii.  in  frsfat.  indeccmfojjil.lihroiAilHcKricumrrinci[emMi[inii.  UndchicPrin- 
ccps  grandemex  argento  propeNorthuiam  ftatuit  arborem  ,  ut  corum  Ibliis  (^pars  horum 
aurca,  pars  argentea)  nobiles,  qui  leliciter  in  equcftri  certafTent  certaminc ,  donarct.  Am- 
pleditur  metailumhocquandoquebpidcm  tcnuiflTmisbractcis  ;  aliquando  vcro  &:  grandes 
dehocmadkcruuntur.  TemporcAlb.  SaxonisSnebergitanta  etFoflatuit,utealocomenf^ 
in (bdina u(iiS fuerit, dicens  :  FridericitsImfcrMorfotcmd^  aives eflthedic tame/t ejftsmodi menjam no» 
hAbet. 

Conclufioquarta.  Variaexeo  operaturanaturcc,tumartisindufliia  conficiuntur.  Ex 
puro  putoargentoinvifceribusterrcL  iormatam  iconcm  Chridi  Domini  Crucifixi  cuuiVir- 
pinis  Matris tifigieVepertam  luilFc,  tcn.aci.ir Olvvaldus Grembs  in  Arbor. homin.  1. 1,  c.7.  fcc.f. 
'(J.iS.lic  &  Agricolalib.  10.  denat.fodil.  interaliamcmorat,  P'idi:nus-,  inquit,  paivam  virifta- 
tuam,  quiiniantemhumcris  (uistudincbat,  exargcntou  Baturatadtam,  nonabartccfhdtam, 
EaquondamSchonbcrga;  cxcclcberrimaargenti  lodinaclftfTa  fuit.  Copiofiorvcro  artisla- 
boreft.  ApudTcdtolagas  molx  argcntcxlabrcfaLtx  (unt  invcntce  CI)'peumBarchiniA- 
ftrubalisargenteum, pondocencum  trigintaocto luidenarratc//.  Je>//?o/>.  CafparJ^aldus  inaxi- 
mava(aexargentoapudIndosob(crvavit,exquibusElephantorupedeslavabantiiiaulal\.egis. 
Pariter  inregiaSoterisAntiochiomniacoquinx  inftrumcncaargencea  fuifle  dicunrur,  ficuc 
&  inHilp.ania Tuditanaprxlepia  argcntca  notat5/>vi/'e.  Exeodem  metallodidaPadionis  Hi- 
ftoria,.&duodecim  Herculislaborcsad  Rcgem  Fcrdinandum  dclati;  fic&CaroioImpcratori 
columaam  «4 matcria hoc  condaum  ip(c  C-Mcxico  advexit  Cai tcfius.  Prctiurn  ad  qiiiidragi nca 

novem 


288  Meteorologia 

novem  suveoYum  mi]\\acorrtpvt3hatui\  A<fajoltif  de  Mefallis  coll.  tsi.HismcrkcpYO  d^^ 
partis quaeft.addenda  auiio: ai-genti a Davide  pio  templi fabrica conL;elta, nempe centum  o- 
do  miiiiatalentorum  auri  ;argentivero  decies  centcna  millia,  &l"eptendecim  miiliataien- 
cornm  qux  iLjmmajuxtaRnmanum  computum  conficicnt ,  tefteBaron.  inNat.iVlirac.  area 
u.  0.4.  auri  fciiicet  fexcentos  tres  miliioncs  aureorum,  infupcr  odin^enta  duodecimrail- 
lia  trecentos  lexaginta  quinque ;  argenti  vero  mille  ducentos  odo  milliones ,  centum  no- 
naginta  fex  millia  aureorum. 

Conc!u(io  quarta.  Argentum  vivum  latinis  ob  mobilitatem  ,  hydrargyrum  Grcecis 
quafi  aqueum  argentum  ob  tiuiditatcm  dicitur.  Bene  deicribitur  a Krriheroiit  Mund.fuhterr. 
& Arte Atagn.  quod  iit  liquor  mineralis  ex  aqua  metallica  vifcidus,  terreus,  fulphureexadtd 
contemperatus,(pnitofus,frigidus,  humidus,  albus  inmanifisfto  :  calidus  vero,  ficcus,  ru- 
beus,  &  omnicolorinoccu'to,penetrat  metalla,quibusadhcEretintime,eaquerefolvit,  lln- 
dea  Plinio  dicitur  rerum  omnium  venenuni,abaliis  vero  metallorum  Tyrannus,  ob  quam 
caufamvafis  vitreisfecurius,  quammetallinis  includitur,  Quemadmodum  enimaquachar- 
tain,  quim  hume61:at,attenuatogIutinedifrolvit,itaMercuriuscorporummetalIicorum ne- 
xum.  Mirus  efl:  etiam  ejus  adaurum  acceffus  ;  nam  fi  fuppofito  igne  ille  permittatur  avo- 
lare,  &  inpropinquo  iit  quippiamauri, licet  arcaocclufum,  Mercurius,qui  fublimatur,non 
abit  reda  inauras,  fed  divertitadaurumrepofitum,  fefequein-llludinlinuat.  Graviflimum 
omuium  eft  pofl  aurum,  ciim  omnia  reiiqua  metalla  eidemhaud  fecus  quamfubereuscor- 
texaquJE  innatare  foleant.  Ratio  autem  hujus  eft,  quiamultaterrriconltat,  multoquehu- 
more,  exquouna&ejusliquiditascoUigitur.  Non  humedtat  tamen  ,  eiiomanutradetur; 
quiaiicet  illi  multus  infit  humor,  iltetamenparticuIaEadeoterreisimplextefunt^utabiisfe- 
pararinon  po(lint;nigrumtamen  veluti  iqualoremegerit,undevafaquandoquehumidared- 
duntur;&veIutivelo  quodamobducitur  ejusfuperficics,quaamota(plcndet  maxime.  Per- 
petua  quoque  illi  mobilitas,  quiamultumaerei  fpiritusincludit,  quiparte  terreaoptimeex- 
coda  ita  derinetur  captivus ,  ut  avolarenon  pollit,  inde  motus.  Hinc  annulo  reconditum 
&:admotum  (altarc  ipfum  facit.  Idem  contingit,  fi  velMercurij  guttulapanem  in  clibano, 
aut  iplain  olJavel  ova  ad  ignem  attingat. 

His  proprietatibus&  fequentesadjicipofTunt.  Mercurius  aurocommixtusinftarcera; 
mollem  facit  maffam  ,  qua  iliitx  prius  laminx  inaurandx  ignis  ope  aurum  ita  iis  unitur ,  ut 
vix  ullaarce  amplius  (trparari  poflit;  ipfe  enim  ubi  ignem  (cntit,  mcx  in  auras exfpirat  hali- 
tuofb  flimo,  qui  fivaferecipiatur&cuftodiacur^inprioremargentipaulopoft  reditfpeciem, 
ncc  quicquam  prifiinidccrahiturponderis.  Mirospiriccrcoloresexhibet,dumflammjead- 
movetur.  Obfervatum  etiam  ,  quod  (i  vicreo ,  vel  lapideo  va(e  coardletur,  ita  utadmoto 
Igne  refpirarenon  valeat,  vas perhingat  iniiarpulverispyrei.  Frigidustamennaturafuaeft 
podusquamcalidus,  ut  bene  docet  Honoratus  Fabri ,  cum  nulloigne  ,  (ed  fubtili  humorc 
conftet.  Et  et(i  fublimatum  vi  corrofiva  polleat,  hoc  tamen  non  Mercurio  ,  fed  admixtis 
corpufcuHs  atcribui  debet.  Quod  confirmac  Adathwlus l. e.c, it. exemplo  febricitantis  Sepla- 
ftarij,  quilitim  (ibi  volensexftingucre,incautus  Mercurium  bibit ,  &:  paucas  poft  horas  fan- 
guinein  prcecordiiscongelatointeriit.  Mauri  etiam,cumardore(blis  omrSa  torrentur,  id 
In  ledium  effundunt,  atque  injefto  corio  (ijperipfi.im  (hati  fe  refrigerant.     'Jon^onus, 

QuOTes.  lltrum  Mercurius  aliquo  modo  (it  incorruptibilis  5  Reipondeo  aftirmative 
CumP.  Honorato  Fabricradt.ii.  1.2.  de  metallis,  nam  licet  mixtus  vitriolo  &:  (ale  communi 
fublimeturinfpumam  albam,  quceeftantonomafticefublimatumefticaxvenenum,  &  maxi- 
m6  corroiivum;  ipfumtamen  fublimatum  admixtiim  calciviviE,  (ScinditumrctortiE,  adpri- 
"ftinum  ftatumMcrcuvij  reftituitur.  Pariter  hoc  contiiigit,  (i  prcecipitctur  Mercurius  mix- 
tus  olco  Vitrioli ,  affulb  cnim  fale  Taitari  fbiuto  perdtliquium ,  ut  vocant ,  rcdit  rurlus  in 
mcrum  Mercurium.  Hinc  collig£"s,  quid  fentiendum  de  co  ,  quod  (cribit/^/cxx  Miraniiuln- 
Kus ,  fua  a^tate  contigifre,  nempe quod  argentum  vi vum  cum  plerisque  aliis rebus  pro  equi  me- 
dicina  permixtum,  in  purumargentum  fuerittransmutatum. 

Conclulioquinta.  Llfus  ejusvariuseft.  Aqua,inquamargentivivi  infufa  fuerit  por- 
tio,fi  abeocslaba  bibatur,  lumbricos  mirifice  pellit.  'Jonftonns.  Avellana'perfbramenim- 
milfum  &:  occlufum,  fericoquerubeo  a  collo  lulpenlbm  apefte  prEefervat.Owm/i?».  1.2. pe- 
Jli.  ^tlex.c.s.h  vero  appenfaventrem  tangat,  ad  curationemcolica;  fingularicer  conlerre  fcri- 
h\t. rUtcr.dcDnl.  cap.i-^.  valet  vero  praefertimcontra  luemveneream^quodfcilicec  laxet  mea- 
tus,  quibus  deinde  cumpituita,  fcuphlegmateluesilla  erumpit.  Mirum  eft,quodLemni- 
usl.  2.  de  occult  cap.  55",  refert :  morl^o  Gallico  intettus  ,  fi  aureum  in  ore  geftet  annulum, 
linguaq;hincinde  volutet,nrgentum  vivum,  quodcorpori  innatat,inannulum  devolvitur, 
argenteus  eximitur,nitet,li  igni  admorLKs  iuerit.  Obfervandum  tamenMercurium  Sc  venenum 
huinanocorporiefrc,(ieiinnotabiiiquantitateimittatur,nonquidemfuopondere,utquid3m 

cenfent 


Pliilofophico-Politica.  289 

cenfent,  namillopotius  egeftionem  folicitat,  fed  quia  purus  ille  humor  fanguini  admixtus 
calorem  narivum exllinguit.  Hinc  etiameos,  qui  frequentermercurium  tradant,ejus(^ue 
cxfpirarioncmattraliunticorripiparaliiyli  animadverfum  eft.  Experiuntur<Sc  foflbresMer- 
curii,  fibi  tremere  inde  dentes ,  viies  minui  adeo,  utultra  quatuor  annos  vixquisquam  in 
foflis  incolumis  perduret  ,  tacile  fiquidem  fuo  halitu  inceriora  corripit  Si  conlu- 
mit.  Unde Fribcrg-a:  inMifnia:  civitate  fxpe  inmctallicorum  pulmonibusargentumvivum 
inventum eftNarrat.  Carda»ujdefiibt,\noire ca\var\xmu\\tv\sexcapms dolore  mortux  inven» 
tumargentum  vivumpondcre  duarum  unciarum,  rationem  addit ,  quia  nempe  colHgeba- 
turfenfim  in  cerebro,cum  quotidic  fuco  uteretur  ob  humidum  ,  quod  ficco  cogitur. 

Quxresprimo.  Quonamin  loco  reperiaturMercurius  ?  Refp,  Purumin  lacunisinve- 
nirivult  7e«/?<7««/,cum  aqua;,quibus  vena;iti!lant,minimummadefeccrint.  Eoenimmodo 
cogit,  &inargentumvivum  vertitur.  InmontcGimnavadafexaCracoviamilliaribusfpon- 
tecerrisanni  temporibus  ad  terra'erumpitfuperficiem,&:circaJoannisBaptiftxtcftummuI- 
ta  iilius  grana  pifbruminftarinradicibusgraminum  (e  collegifle  teftaturTyroc/w)  QymiciAH'. 
thorl.  2.  c. s.  Cceterum  communiter  ejus  venam ,  ut Vitruvins  l,  s.  c.  s.  obfervat ,  uberrimi  in- 
de  icaturientes  fontes  produnt ,  ac  prxterea  herbofo  virent  cefpite.  Hinc  ejus  venam  in- 
quirentesmaneMenfis  Maji  fereno,  nebulas  d  cacumine  montium  afcendentes,  ac  in  mo- 
dum  lunxfuper  cefpitem  diffufasanimadvertunt. 

Quxres fecundo.  NumCinnaberisfiatexMercurio.  Refp.affirrnative:  namficutex 
fofliliMinioMercurius  ftillat,  ita  ex  Mercurio  alterumilludgenusMinij,  ideft,Cinnaberis 
evadit  accedente,  fulphuris  admixtione,  quam  rubeus  color  confequitur.  Analogiam  hujus 
fanguisexhibet,  qui  percolationis  opera  inlac  candidifTimum  convertitur, 

CONCLUSIO  POLITICA. 

^rarium  non  patiatur  vacuum. 

ECclcfiaftis  gnoma  eft:  Pecmia  obedimt  omnia,    Latiflimum  exercec  imperium,  quod&  *^f«^/« "• 
fervis&:dominis,amicisac  hoftibusa:quecommuneeft.    Nonimpcrantisfceptri  julfa 
in  prerio  funt,  hoc  precio  deftituta.     Dando  &  imperando  res  bene  progreditur.    Ad 
numorumcumulumaccumulanturomniafortuna:  dona.  ,DiIucideHorarius: 

Virttis  ,fama ,  deciis,  divina ,  hitmanaqne  ptikhris  HerMtiui 

Divitiis  parent ,  qiias,  qiii  conjlruxerit  ,lll€, 
Clartis  erit  ,fo7-tis  ,jttjlus ,  fapiens ,  eti^'^  iteaf, 
Et  qtiidqitid  volet.  :'-    —>   -  - 

In  prerio  nempe  prerium  efl  ut  M.  Didij  JulianiSymbolum  habet ,  vel  utOvidius  canit :  i»  Ovid.  l.t. 
pretio  prctinm  efl  ,  dant  cenfus  honores  ,  cCnfus  c.micitias  ^  faufer  ubicjue  Jacet.     Hoc  atiamento  Ml-  f.ijlid. 
nerva:calamusimbuitur ,  hacque  coteMavortis  enfisacuitur.     Etlex,  dfidcs,  amicirix&: 
lixdera,  Trii.mphi  Sc  victoria;  aurum  fequuntur.     Mtmimentum  regnoru.n  ef  itrarihm  ,  cjuod.,  'fy^ffHJ 
CMm  expugnarunt  hofles-,  i»  trlumphMm  etiamRenes  dftcuntur^  ut  ait  Ih.  M^eiff.    Aureum  nunc  mere 
fceculum  cft.     Nihilin  hoftera  ferrum  etiicit,  ubi  argentexdefunt  haftx.     IlincPhilippus 
Macedonum  Rex  ,  Plutarcho  rcferente,  dicere  fblebat:  Argenteis  hailispug/JA-,  &  vinces.  Sna-  •P'*'* 
tagema  optimum,  quod  non  tam  d  cerebro  ,  quam  marfupio  depromitur.     Nervus  fcilicet 
belli,  utPindarus  loquitur ,  pecunia  efl.     Ha-c  in  lenatu  cudit  conlilia  ,  in  arena  animat  mili-  Piiidar. 
tera,  «Scgregarii  a:que  ac  Ducis  dcxteram  pugnacem  reddit.     Virtutcs  hujus  Dominatricis 
optime  expreflTt  ille  ,  qui  tormentum  bellicum  effigiavit ,  e  quo  ingens  nummorum  copia 
imbris  Lnftar  in  turrim  hoftilem  ejaculabatur  cum  adjedto  lcmmate :  NuUa  vis  contra.  Nullum 
cnim  tam pocensprxfidium,  quod  aureo  hocadmoto  arieteprofterni  non  valeat.     Qus.  ne-  ^„f^  ;„ 
tjMeunt  armis  capi  (  vcrba  AntOnij  Msliffxi  funt )  f^iciCe  expugnOHtHr  auro , mhilhmfHhjicititr  ar^ento:  Meliff. 
fitHoratius:  /tr/w. /^. 

Aurtimper  medios  ire  fatellites , 
Et  perrumpere  amatfaxa ,  potentius 
Idufulmineo. 
Ula  acies  omniumpotcnriflTma,  quxnon  tamferro,quam  auroeftarmata.     Habepugillum 
aureum,  &:fi:angesmurumfcrreum.     Numeramiliriliberaliterftipendia,  3cdehoftcnume- 
tabis  viftorias.     Jmperia pretio  cjuoUbet  confant  bene,  Sencca.     Sic<5i:  Dion  ,duoeffedicit,  quic  Seneca  in 
principatus  comparcnt,  lervent ,  augeant :  mjUtes  nempc6'  pecur.irim.    Non  latebat  hoc  Vc-  Ti^^^/^^^ 

Oo  fpafia- 


290  Meteorologia 

ReaCner.  fpafianumCjEfarem,  quiidcirco  pecuniac,  qua  ditaret  serarlum,  undequnqueconquirendae 
mSymh.  adeo  ftudiofusfuifieperhibetur  ,utexomnioccafione  lucrum  fitfeaatusaflerens:  /«cr/ Wi 
Imff,      edor  ex re  qualibet  qnmndus,    Dant  pondera  horologio  vires ,  dat srarium  Reipubhcx  vitara, 

81. 


^r.^i 


Ttion,  l, 

41. 
TerentiHi 


Arifi.  it 
jRhettricis 


CicJ.i. 


JitrAtiHS. 


Hoc  fi  defit,  defunt  omnia ,  ut  hulcmerito  infcriptum fit :/«(? me  nM.  Non  tamen nmiio 
ftudio  conc;regandaeft  viro  publico  moneta.  Tecuniam  in  loco  ne^Ugcre  ,  maximHm  interdum 
efl  lacrHm.  Terentius.  Turpe  omnino pro  fpongiis  vulgo uti,  Non lucium,  fed  damnum 
appellandum  eft,  cummalatamaimplereciftas.  '  Plusinvidix,  quam  virium  addit  pecunia 
acerb^  COnquifita.  Frincep ,  inquit  Curtius ,  fc  Regcm  ep ,  non  mercatorem  meminerit.  Plerum- 
quehis  omniadefunt,  qui  omniainlucrumfibi  verticupiunt.  Div/iixr  c[fe  ma^/s  iu  Hfu.cjuam 
m  vojfc(/ioKe  coKfiftit ,  teftatur  Philofophorum  Princeps.  Moderat^  igiriir  a:s  congregandum 
eft ,  minim^  vero  fcpelicndum  ;  metallum  abfconditum  infeftatur  srugine  &:  fplendorem 
perdit.  llfu,  ficareatMoneta,  pretiumamittit.  LnpofitahKCEerarioeft,  utrurfus  ad  bo- 
num  publicum  expendatur.  NHlhim  vitium  deterius  efi  avariiia-,  prafertim  i»  PrincifibHS  &Rc(- 
tMicx  vtibernatoribHs.  Tullius.  NulU  hi  boni  funt, fibi  vero peflTmi.  Bona  imperante  libe- 
raliter  animo  fiet  pecunia.  Sibi  ces ,  non  fe  a:ri  fubmittit  Politicus.  Pecunice  enim  impe- 
rare,  non fervire convenit,  Magnarum  funtvirium  divittsc  cum  reao  ufu conjunto.  Bo- 
numCuftodem,  fed  non  adminifbatorem  opum  dixeris  ,  qui  nildomi  autforisliberaleaut 
;egregium  facit.  Hujus  divitias  non  male  Ifocrates  arboribus  in  praeruptis  faxis  nafcentibus 
comparavit,  quce  non  hominum  ufibus  ,  fed  corvisiSc  vermibus  fervirent,    Unde 

Non  fojjidenlem  nmlta  vocaveris 

Rede  beatinn ,  refiius  occupat 

Now£n  Beati ,  qtii  Deorum 

Mujieribus  Japicnter  uti  le 

Scilicet  ?iovmt.  QIJA- 


Phjlofophico-Politica  291 

Q_U.€ST10     XII. 

r-e  .S  tanno  ^  Flumbo  ^  ^  Qrichafco^ 

COncIirfio  prima.  Scannum  eft  metallum  album ,  ex  multo  neque  ita  puro  argento  vi 
vo ,  excrinltcub  albo ,  iiurinlccus autem  rubco ,  &  ex  fulphure  impuro, non bcne dige- 
{togcnitu-n.  Alij  vocanc  metallum  medium,  argcntum  inter  &  plumbum,  quace- 
nusconcrelcit  exiis  milcibilibus,  quorum  pars  purior,  li  lecerneretur,  abiretinargentum, 
crailif)r  vero  inplumbum,  undemecallum  Ipuriumcrtexgeminimetallifemineprogenitum: 
quia  tamen  plus  de  plumbo  participiacquam  deargcnto,  appcllatur  ab  aliis  plumbum  can- 
didum. 

Concluiio  fecunda.  Vari:e  hujus  proprietatcs  funt.  LevilTimum  efl;  mctallorum  pro- 
pterlaxosporos,  vel  utnonnullisplacet,  propterhalitum  ficcum  &fulphureum  inibi  domi- 
nancem,  ob  quam  rationem  etiam  Rridulus  Ibnus  oriri  creditur.  Tenuibus  pnrtibus  con- 
ilat ,  ut tacile  magn.im  molem  ccris  pervagari  poliec ;  unde  fit ,  ut  cxigua  admodum  pars  ivri  ad- 
mixca,  albuminducatcolorem.  Hinc  paricer  opcimeterruminat  meralla,quia  lijbit  in  eo- 
rum  poros.  Abxrearruginemprohibetclaulls  cjusporis;  &'quod  mirabilius,  vafii  tcnea  li- 
cccmaxima,  fidannoobducantur,  nonmagisponderant,quam  linellanno,ratio  autem  hu- 
jus dari  poteft, quia tantundem humoris ex poris excruditur ,  quantum llanni intruditur.  Ha- 
bet  i5cilludiquodc:icabis£ereis, inciborun)coduramadhibcndis,ill!tum,eosabigncdciendat, 
liccc  enim  xris  tcinquc  natura  durillTma ,  lolius  cnmcn  (tanni  vicinia  dclenduntur,  ne  igni  ce- 
danc;  nam  meacusoccludit  igneisparticulis.  Nili  camen  plumbo  admilceacur,  nullius  eric 
ului ,  plumbum  cnim  humore  lijoilanni  (iccitatcm  temperat.  Spiricus  nitri  (lanno  intuiiis 
vehemcnciflimim  &;  fubicam  creatcbullicioncm,  ut  (lannum  carbo  vidcatur.  Gravius  cal- 
cinacum  e(t,  quumnoncalcinatumpropter  cxrraneas  accedeiucs  particulas,mulcusenimil- 
lihumoraccedicundetandeminplumbumpcrcalcinationemdegcneratipluinboenim  plus 
humoris  inefl,  perqucm  pondus  crefcit.  Britannicum  Germanico  perlcdtius  eft,  utpoce 
durius,  longius  enima  plumborecedit. 

Quxres  primo,  Cur  nunquamrubiginemcontrahat:  Refp.  Racioncm  ede,  quia  hnc 
ut  inticerecur,  plusdeigne  internorequireretur,  rubigoenimvelut  tuligo  cll,  qua;mulcum 
ignem  lijpponit,  uc  docet P.  Honoi.-tffiS  F.ihri  tr.itl.7,ltlf.2.demftaIUs. 

Quxrcs  iccuado.     Quam  atHnitatem  cum  reliquis  metallis  habeat  ?  Rcfp.  mixtum 
mecallisea  tragiliareddereex  duclilibus,  quia  intermilcecureorumpatticulis,  quas  proinde 
minores  reddit.     Similiter  affufum  mctallis  liquidis,  immixtisquc,  illa  leparac,  ut  (ibi  (eor- 
fimconjungat,  quodrurlijs  relerri  poted  inaptitudinemftanni,  utinreliquorumporoslub- 
eat. 

Conclulio  tertia.     Plumbumeftmetallumaplurimo  cralTo  >S:minuspuroargentovivo, 
<Sc  pauciorcfirculento&adurencclulphure  procreatum.     Unileinulrubilii  humor  &;(upcr- 
fluum  phlegma  incft  ,  multaque  tcrra  conftat.     Ipix  fcorio;  &c  ixces,  qua^  relinquuntur , 
quando  liquatur,  fiicarguuntmiximum  hujus  metallicrudiraccm  ,(5c  impcriedam  concodio- 
nem.     Undecciam  nonluftinetigncmutaurum,  iedfaciiliinS  obmultuin  eciam  humorcm 
liqucfcic,  (Scabigneablumpcum,  iidiuciusincomancat,  incineresredigitur;  quareomnium 
Metallorummolliliimum  eft.     Mijoribus  conllat  poris,  quos ii  acr  ocxuparct,  <Sc non  crai- 
fus  humor,  forec  levidimum.     Proptcr  fuum  huinoremtrigid.Ee(l(5cadlfringentisnatura:, 
undc  fuperimpniiruin  capiti  calvicicm  inducit,  eo  quodporoscapicisobftruat",  utfuccusali- 
mentitiusinucriendis  pilisneceirarius,  fubire  nonpoflic.     Hinc&;  mortaria  atque  piflilli  ex 
co  con{icifolent,inquibus  (i  terancur  liquores,  quiexutriusqueoriuntur  mixcura,frigidio. 
res  fiunc.     Ob  candemcaulamuciliter  admovecurrenibus,uccaftitati  confuletur.    lt.a  Cal- 
vusOrator,  ut  tellaturPIinius,  cohibuitlibidincm,utvirescorporisftudiorumIuboricufto- 
diret.     Idem  &  antiquis  Athlctis,  ut  inquitP.  HonoratusF;.bri,  ad  fervandas  integras  vires 
folemnefuir.     Mu.iciquoqueilludpectoriimpo(ijcruntadmeliuscanticadcc3ntanda,quos, 
utdulciuscan'Tet,  imitatuscftNero.     SHetonitts  in  jWerone.     Vcrum  non  (olum  voci,  fed  <Sc 
ftomacho,  (Scpulmonibus  conducibilceft,  cumhumcdct^iScduIci  fuo  refrigerio  pulmones 
rcftauret.     Vulneraparitercx(iccat,  nonquidcmhumoremcxtrahendo,fcdobftruendopo- 
ros  (iio  tiigorclimulque  inHammstionempartisliElieextingucndo. 

His merito  ic (cquentcs  aimuineranda-  iimt  qualitates.  Primo  obtufiorcm  fonum  rcd- 
ditplumbum,  quocirca  etiam  mutum  metallum  vocariconfucvit;  quodin  illn  humor  prx- 
valcat,  <ScparC'.'s  habeatnon  multum  implicatas.  Secundo  liquclcit ,  led  nunquam  accvn- 
diturpropter  abvjidanciam  humoris.  AnaIogiaeftinaqua,(]ux  Iicetfi:rvcntillinialit,  nun- 
tjuamtamcnintiammatur.  Undeeciamchart3plumboIiquatuinjeda,uci(Sc  fuIphur(Sc  pulvis 

O  o  2  pyrius 


2Q2  Meteorologia 

pyrius  non  acc»nduntur.Si  fuCco  malvas  autMercurialis  manus  oblinaSiinoffenfe  traOiareiice* 
bitliquatuiTiimod6idcelerimotuperficiatur.Lfw;z./.2.i^f  occiilt.cap.s4;  Tertio.  Cum  argen- 
tum&<Ks(intmetallaarida,  fiplumbumiisadmifceatur^fit,  ut  cequalitasplumbi  illoiu.n  ari- 
ditatijuiida  lentore  fuo  aquofo  eadem  impinguet ,  &  facilius  fluere  faciat.  Quarco.  Vas 
pJumbeumaquaplenum  ad  fbcum  fuccenfijm  non  diflolvitur ,  nam  aqua  obftruttos  retineC 
plumbi  poros  ,  ut  tranlire  nequeant  fpiritusignei.  Qi^into.  Qupdfivehementerbaculoa- 
giteturliquatumplumbum,evaditpulvistenuiflimus  nigerad  horologia  arenaria  idoneum; 
quemadmodum enim  agitatione lactis butyrum  concrefcit ,  quia humor aqueus exhalatur, ex 
eademratione  comminuiturminutiflime,  &qua(i  friatur  plumbum. 

Quteres primo.  Utrum  plumbum  fubafrehumidodiuaffervatum  crefcat?  Rerpondeo: 
dubiamefleAuthorumopinionem,  affirmantquidam,negant  alij.  P.  HonoratusFabri  ad- 
mittit quidem ,  pondus augeri ,  fed  non  propterea  plumbum  crefcere , ref lindi  enim  hoc  aptd 
poteftinaccefllonemnovihumoris.  Probabiletamenetiameflexaccefllivolatilis  ad  fiXum 
generari  novas plumbi  particulas,  cum  aliunde  conftet  eXpofitam  glebam  nitream  aeri  nitrum 
recuperare;  ficetiamaIumen,&caputmortuumvitrioli*  ObfervatiScBoylesduasunciasvi- 
trioli  calcinatas  poft  fex  menfes  excrevifte  ultra  decimam  partem.  Confirmat  hoc  experien- 
tiaJonftonusdeAdmir.Foff.  c.  50.  Plumbea  enim  (inquit)  ftatuarumvincula,  quibus  ea* 
rumanne£tunturpedes,fa?penumero  clevifTevifumeft,  6c  qucedam  adeo  intumuifTe,  ut  ex 
lapidibus  dependerint  cryftalli  modo. 

Quares  fecundo.  Lltrum  plumbum  per  frequentem  lotionerti  mlitetur  in  ftannum,  vel 
ruccefuTtemporis  in  argentum,  prsefertim  lamins  illx,  quibus  tun  es  &:  tedta  fternuntur.  Re- 
f  pondeo :  utrumque  f  abulam  effe,  nemo  enim  haftenus  per  fimplicem  lotionem  id  efficere  po- 
tuit.  Secundumpariter  nullaexperientia  conftat;  hocverumeft,laminasillaspaulodurio- 
res  fieri  obdiminutionem  humoris,  quamfbliscalorcaufat,  neque  tamen  ideoadhuc  in  ar- 
gcntum  abiere. 

Quxres  tertio.  Qu^idfitPlumbagoy  Refpondeo :  effe  venamplumbi,feumateriamex 
vcna  edudam.  Occafionehuiusobferva,fodinamp1umbi  aliquandoargentummixcumha- 
bere,interdumftannum,  aliquando  etiamneucrum,  juxcadiverlamnempe  halituum  difpo- 
(itionem,  &;cerr£eafFeclionem,  Inlocis  etiam  frigidisfirequentiores  hx  fbdins  funt,  unde 
metallohocEuropaabundaCjillo  verodeftituitur  India. 

CONCLUSIO   POLITICA. 

Ad  aequitatis  trutinam  expendenda  fimtfingula. 

CicJ.3.   TNliminevides,adeammetenderejequicatisvirtutcm,  c^\Ait  Aa,Uuiqtie  fuHm.    EfthoccF»«- 

Offc,         I  dameKtumferfetH£  commcndaiionis  &  fama,  /inecjua/iihil potefi  ejfe  laudabile.     Scifcitaris  exmc, 

qua  civitace  fecuriflimum  habicari ,  cujus  gentis  ufu  fidelifltme  ftari  poflit?  Leonis  Eu- 

flftj/txcb,  licraditis apophthegmate tibi obvio : uhijufiitia  viget.     Principalis  bene  moratse  urbis ,  opri- 

'mequeinftruaiPolitici  qualitas,a:qualitas  cft.     Sub  geminojuftitiiefcuto,  exejuslancibus 

confefto,  confiftittutoRespublica,ubi  fecundum  meritorum  pondusvelattollunturlances, 

veldeprimuntur,ibifeeundumcosliregulam  regitur:  nam&Numenomniafecicinpondere 

&menfura.    Confticutus  ergoes  fequefterjuris,£Bquiboniquearbiter,Hymena:usjuftitisef 

ftajinccntro  circuli;  nelcias  dextram&  finiftram,parallelis  lineis  in  omnes  pariter  derivare, 

proutjus  exigit,&meritarepofcunt.     Bonus  fagittarius  admetam  tcla  mitdt,ncc  dextror- 

fum ,  nec  levorfum  collimat.  Hoc  tibi  prttfigas album  operum  tuorum j  ut  ncm  cognationem, 

nonutilicacem,*nonfamiliariracemre(picias,(ednicido,  pertinacique  incuicu,  veluc  in  fblen> 

aquila,inlingulamjuftitia:intuearis.     Habet  autemida;quiratisSol,utadfingulaZodiacifi- 

gnaextcquo  divertat,  cquosque  fuos,pedenunquamexorbitante,medialineaecliptica  diri- 

Mtttarch  B^*-'  NemoSolemadoraret;  fi,quosinuniverfosprojicitoculos,clanculariounialterivcma- 

l  dc  d  B  8'^  itiiniisve  impenderet,  cum  fit  omnibus  nacus.     Univerfaliflima  vircus Juftitia  eft,virtu- 

p  ■  ^     'mmSdi:  finequaPrincipatumipjiimgerereiijeJovemipfumpofft-,  dixitPlutarchus:vela  fbeminadt- 

fcere pofTumus :  Hildegardis Fhilippo Flandria Comiti (icad aures 2(CC\n\i\tiAttsnde-)0fiii Deiy 

fff  puro  oculo  jujlitiit  in  Deum ,  velut  aquila  in  Solem ,  a/picias  ',  &  ut  absque  proprietate  judicia  tuajujia 

fmt.     Regiam  ftatuam  fabricaturus  fculptor,  rcgulaS  arcis  fequicur ,  non  quje  amicus  fculpen- 

diignarus  fuggeric:  JuftitiaeAdminifterlcges  jEquitatisin  confilium  trahit,  CJEcera  furdus  ad 

parcialesaftedus,  quiapcrlbnarum  acceptionem  ignorac.   Horologij  indexjudex  eft,noca8 

•mnes  perintervallavilicat,  nulli  magis  adhseret.  Sccptruraregaifi«indici8locohabeac;non 

fulnien 


Philofophico-Poiitica. 


293 

fulmcn,  quo  momnes  defeviat :  non  tridentem,  quoinfuam  omnia  utilitatem  trahat;  (ed 

indicem  gerat :  quoomnibus  ad(it :  nam&  ccelumleomnibusclargitur.     QuicumMagne- 

tetantumunum  refpicit,  " 

ina:quitatis  bilancemrefj 

re  dat  cuiqucfHHm ,  beneraerito  proemiumj  reopojnam. 


rat :  quoomnibus  ad(it :  nam&  ccelumleomnibusclargitur.  QuicumMagne- 
num  refpicit,  (lngulariseft:ni(i(ingularehoclibihabcat,  velutadirellampolarem 
bilancem  refpice^re ;  &  femper  in  Librx  domo  vivere,     Harc  enim  juftoj)onde- 


8J. 


Af.  ^Ji 


^nU  honores  fuoscoIumnisterminavitHetcules :  Noutlus  uhr*.  Hcebinaeluntregno- 
rumcolumnx :  Poena &  Prcemium.  Duie,  res  erudiunt  civitAtes ifcelerumfoena-,  &jnjiitia  prcexi.i. 
HacdixitL«;mocritus,commHnes  rerum  publicarum  genius,  Angclos.  Has  intrajufticicc 
byramides,  regnique  obclilcos  ftatmedius,  qui  prxeft ,  vir  poiiticus.  Ex  (e  neutralis,ncc 
httc,  nec  illuc  inclinet:  at  ambitlcxtro  gubernio,  (ic  noveritdextra  manuinmeritosderiva- 
re  proemia,  ut(ciat&  (iniftra  fulmcn  jacercin  delinquentes.  Fulmine  6c  corona  inlignem 
aquilam  videris  coloribus  expvelTam ;  egrcgius  in  regnorum  mcderatores  penicillus.  Nam 
dandumcuique  (lium,  utncabOracuIiconluko  dcvietur,  quodoptimamReip.fbrraamelTe 
«dixijt :  /*  quAfortihus  & i^navis ■,  Juum  triioHiiHr.  Hoc  utroquc  (tjblidio  quemvis  fuo  in  ofhcio 
continuifTefairus  eftAlphonfusAragonumRex.  Amphiarni  fcutum  vulnus,  opemque  tu- 
lit.  Clementiliimadomus.filacteSc  oleoftillet,  (erenillimaLuxorbiclarefcet,  (iproxqui- 
latis  debito , cciam  rigoris acctum mideat.  Gentilitium  AufhiiE fcucum  (ic  lade  fanguincm 
temperat,  ut  candidum  limul  <S:rubicundumferiredoceat<5(:Icnire,madlarc5cIaclarc, Xon 
affedu agitur ,  non  timcue  abjicicur, non  ucilicate prxoccupacur, non (anguine inclinatur,  qui 
ad  clavum jufticite  Icdct :  Uac  cuiquc  luum,  juxca  pondus  meritorum.  llnus  cx  plurimis  a- 
deft  Auftria:  gcmma  Ferdiujndus  1 1.  Vry.Ui a  fuii HU aut dterius  foterjtiam ,  aHtfpemfuam  ebiisere. 
Stetit  contra  omniaimmotus  ^  ncc  inclfnafit.,  nfi  tjuejujfitia  trahcbitt ,  cum jure  fuit  ttgendum-,  in  Hnam 
AjHiiAtem  lntentHs ,  nec  affinitatem ,  nes  d'^niuttm ,  nec  mcloritAttm  prtriium  rtjptxii,  JLevLs  fit,  qui 
hoc  pondcre  deticit» 

Oo}  QUM' 


erat,  conti 
L:otat. 


VlHt.in 
Litcon. 
ififiiiHli 


Lamorm 
in  vitA 

C.2^ 


294  Mcteorologia 

QUiESTIO    ULTIMA. 

'De/Ere^^  Ferro» 

COnclufio  prima.  iEs  eft  metallum  impurum  ex  plurimo  Sulphure  rubeo  &:  crafTo ,  & 
pauco  argento  vivo  impuriore  genitum.  Mulca  conrtat  tcrra,  moclico  humore,  quod 
hincliquet,  quoniam  nec  corrumpitur ,  necrubigine  ita  cito  obducitur ,  nam  omni 
fercejus  humore  abfumpto  ,  plus  jufto  exuftum  eft.  Ob  quam  caufam  in  majori  precioj 
quamterrum,2es  fuift"eantiquo  tempore,  verifimile  eft,  utexa;re  non  folum  arma,  quibus 
tegerentur ,  &  clypeos ,  fed  &;  lanceas  veteres  conficereiit,  quod  non  attereretur  aevo,  nec  ufu. 
Indemos&iEgyptiisinvaluit ,  sereas  tabulas  cadaveribusimponere,  quae  putredinem  arce- 
rcnt ,  ficiisdem  &;  acuti  mucrones  arei  infixi  func,  iit  teflatur  i:'/'i?r/«j  /«  Hieroglyphic.  Vari^e 
ejusnumerantur  Ipecies,  fi rubro  induicur  colore, nominacur  ss  Cyprium , vel  communi vo- 
cabulo  cuprum,  quodcopiofenalcitutinlnlulaCypro,  aqua  fuum  derivaffenomen  quidam 
exiftimant.  Si  commilceturcumlapide  culaminari,  ieucadmia,  autcalcite,  quoditemefti 
Havum  praefertcoIorem,&:orichaicum  vocatur.  DaturKsalbum,quodconlLirgitexmixtu- 
ra  cum  ftanno.  Cori»th.'acum etiam  didf  um  eflaliud,  quod  in  urbis  conflagratione cum  diver- 
fismetallispermiftum  fuit  Rurfusaesaliudcoro/7«2r/«»»  appeliacur,  quodintenuifHmasdidu* 
£fum  bradeolasfelletauri  tingitur,  atqueaurum  ipfum  colore  exprimit,  Pra^terea,firubrum 
&  flavum  aliquando  milceas  ,  fiec  cuprum  nigrum,  feu  bronz,o,  Exquo  patet ,  a^s  rubrum 
duntaxatpururneffe^atq;  proprieunicam  duntaxatJErisfpeciemdari,  alium  enim  colorem, 
quem  alfumit ,  non  a  natura ,  fed  per  additionem  tinfturx  acquirit. 

Conclufio  lecunda.  Varis  ejus  enumerancur  proprietates  ,  ex  quibus  primo  loco 
occurrit gravitas ,  qua-  inter metalla med ium  locum  tenet ;  a's  enim  gravius  efl f erro  &  ftanno, 
Ieviuscamen3uro,argento  &plumbo.  Ratiohujuspetituramajore  vel  minori  admixtione 
terrs&humoris,comparatione  tada  ad  cacera  metalla.  Hinc  lerrea  incus  ari  liquato  in- 
natat.  Pariterdifcurrendum  deejus  ficcitate  &  duritie,quam  etiam  ab  ardiore  plexu  par- 
tiumdefumit  Quamobcaufam  difticileliquatur, faciletimcnincalefcit,  &accendicur,ac- 
cenftimqueadeo  Iplcndecprsfercim  noftuino  tempore,ut  foiem  fulgore  quodammodo  £e- 
muletur.  Valdeelafticum  eft,  inde  ad  chordas  muficas  &  campanas  adhibetur.  Calcina-- 
tur  afFufofulphure;  diffolvituritem  (piricu  aceti,&fpiricufalis  ammoniaci.  Cacerum  cum 
£Ere  difhciliusadmilcecurMercurius,  qur.n  cumuijis  metailis,  exci^pto  ferro  iEs  rcuula- 
re,  quodignisardoribus  alcoriispurguciir,  non differt (pecie  acaldario  ,  quodut  obicuiius, 
itavilius  exiftit ,  illudautem  coloremauri  magis  refer^t,  &duci  ac  lundifaciliuspoteft.  Hoc 
fufilequidemeft,  fedminusdud:iie,cumplurimumhabeatterrenaimpuritatis.  Siin  tesfti- 
fijm  aqua  infunditur,  editomaximo  ftrepituex vafeerumpet.  Idemcontinget,  fi  ve!  Iipil- 
lus  »ve!  aliud  humidum & madidum  ani  fufb  immergatur.  Racio  hujus  eft,  quia  aqua  lijbit 
intra  arsliquatumnonnihil  faitem,moxrarefit,&utbonibuladifniit.  Analogiam&datpul- 
vispyrcus  in  mediolapidumcumulo  (ubito  accenfus.  iEspolitum,  aqua  vel  languinc  ma- 
detaiitum  citius  aeruginat ,  imo  fale  vel  aceco,  aut  urina  afpcrlijm  ftarim  mucacur  in  virideni  ajtu- 
ginem,  Hxc  enirnomniaporos  efticiuntlaxiores,  atque  adeohaiitusexcrememtcius  taci- 
lius  erumpere,&  inarugintm  concrcdere  potcft. 

Qua.nesprimo.  Quodnam  fitindiciuma-risfbdinJE  ?  Refp.  Primo  colligi  hoc  ex  arru- 
gine,  exvenaenim  aeraria  halicus  afcendic,  qui  cum  in  humorem  cerrcE  admixtum  incidat, 
concrefcitinsruginem.  Secundofignumprabent  (axatlavi  &  carulei  coloris  ;  itcm  filfura- 
rumacrimarumcopia.  RationemdatI<.ircherusMund.  fubt.  I.io.ftc^.c.g.quod  Mercurius 
calore  nimioexaltatuslapidesintrinleca  humiditatc  exliccet.  llnde  filiuras,  rininstiue  tan- 
quamcontinuationisvinculodiftbluto  nalci  necefteeft.  Teitio,  aqua  vitriolata  cxmonte 
erumpentesfubvire[centiscoIoris,odorisque  meta!lici,quaquelundum  putri  quadam  viri- 
di,tenui,acmucofamaceria,  veluti  cuticula  quadam  obducunt,  montem  are  prxgnnnrem 
indicant.  CJEterummemoratJonftonusdeAdmirand.  Foffil.  c.  29  inCypro  gcnus  quod- 
dam  efie  auro  non  abfimile ,  quod  in  frufta  minuciftima  lectum  agricola  ferunt,  &  pluviis  hu- 
meaacum ,  caloreque  vivificatum  crcfcit, ac  poftquam  ad juftam  matiu  itatem  adolcverir,  col- 
ligicur  Fides hujus  rei  fit  penes auchorem ,  mihi  enim  tabula  videcur ,  admicto tamen, quod 
perjuxtapoficionem  crefcere  poflit:eoquodpIurcspartcshomogeneaseterraautaere  attra- 
hat,  &licper  novarum  partiumacceftlimaugeripoftit. 

Quares fecundo.  llcrum  Orichalcum  aurei  coloris  etiam  ex fodinis  eruatur ?  Refpondeo, 
Orichalcum ,  quo  modo  utimur  per  tinfturam  pulvcris  CadmicE  ( lapis  hiceft  imperfecti  aris) 
ex  rubro  £ere  fieri ;  ut  tiaperius  annotavimus,     llnde  cenfeo  Orichalcum  eft^e  aes  non  tam 

natura 


Philofophico-Politica.  295 

naturale  ,  quam  faditium.  Apud  Iiulos  tamen  tcfte  Ariltotcle  inmoral.  acs  adeo  lucidum 
&  purum ,  nec  non  rubigine  carcns  invcniri ,  ut  ncque  colore  diftct  ab  auro.  Sed  &  in  Da- 
rijpoculisfadosnonnuilosinvenirircribit  idem  ,  qui  nec  aliopadto  ,  quam  odore  ,  xneian 
aurei  fintiinternolbi  polTunt. 

Quxrcs  tertio.  Qux  mirabiliora  operaex  JErerecenfeantur?  Refp.  InterprimaabAu- 
thoribus  reponi  centumexceretuloBabylonisportas.  Secundo  nutr.cratur  arneus  ampho- 
rarum  trigintacrater^quoCrxlum  donaruncLacedxmomj.  Excodcm  lulijs  apud  Rhodi- 
osSoIis  CololUis.  Septuaginta  iile  cubicorum  altitudinis  fuit ,  uttellacur  Plinius  I.34.  c.7. 
Poftquinqu3ge(imumannumtcrrxmotupro(tratus,muIcisetiamjaccn5miracu!oefl.  Pau- 
ci  pollicemejusamplectebantur.  Maiores  erantdigici,  quam  plcrxqucilacux.  VaQifpecus 
confractis  hiabanc  membris.  Duodecim  annis  tradunt  eftedum  ticccntis  calcntis.  llnde  in- 
ter  fepcem  mundimiracula  rcceptus. 

Conclulio  tcrtia.  Feruim  cft  metallum  impurum  ex  plurimo  fulphure  crudo  terrcftri 
&adurente ,  tSc  modico  argcnto  vivo  limiliter  impuro ,  genitum.  Nativum  in  todinis  rcperi- 
turvelutigrana  lcumallk.  Contiatum  cxlapidibusferrcisvelterrarubra,fcrruginequalilx- 
fa  excoquitur.  Hujus  fpccitsquxdam  eftchalybs,  &  cft  terrumpurgatum&  ignibus  mul- 
tis&aquarum  crebra  reftinctione  induratum.  Et,  ut  loquicur  Ariftoccles  ,  chalybs  a  lerro 
diftinguitur  tanquam  ejus  nuclcus.  Nativus  chalybs  olim  eruebatur  cx  loco  Thracix,  u- 
biChalybcs  populi  habitabanc. 

Conclulio  quarta.  Proprietates  hujus  funt  primo,  quod  fit  duriftimum  omnium  mctal- 
Jorum;  duriciein  camen  hancacquirittanquam  pergradus  pcr  ccmperaturam,  nam  candcns 
terrum  mollius  eft,  «Scideolacilccundicur;  cujusratioelt  humorisrarctad:io,unde  nilitcm- 
peretur  ,  eciam  refrigelcens  mollius  elTcc  Quodfi  candensaccto  immergatur,  adcodu- 
relcit,  utmalleisintrattabile  tiangatur  citius,  quamlcduci  patiacur,  force  quia  acecum  lcrri 
meatus  penetrans  illud  ica  conftringit.  Vcrum  ut  ut  durum  lit,  aftiduo  camen  ulLi conceri- 
tur,  quoniamad  ejusgenerationcmminus  argcnti  vivi  ieu  humoris,  plus  vcro  flilphuristcr- 
reltris  concunic.  Ob  eandcm  racionem  ditticileliquacur,  cum  modico  nempehumore  con- 
flcCiScarctillimo  parcium  complexu.  Tingiturdiveiliscoloribus.  Rcdditur  cxruleum  e.x 
lapide  quodamcxGallxciaallato.  Simile  titxriexaceto  vcl  aluminc  ;  redditur&album,  fi 
laminatcrrea  flannoobducacur,  minimetamenperhoc  nacuram  fuammucat,  verumfblum- 
modo  aliis  accidentibus  inveftitur.  Accendicur,  priusquamliquetiat,  ob  ejus  duritiem  6c 
modicum  humorcm  ;  adinoco  tamen  fulphure  flatim  liquefcit ,  <Sc  guttatim  decidit,  atque 
ingracumodorcm  diftundit. 

Quxres  primo.  Quomodo  ferrum  in  chalybem  mutari  pofHt  i  Refp.  me  paulo  ante 
hujusmutationisjaminfinualfemodum,  nempe  (icandens  aceto  immergatur.  Hinc  Lace- 
dxmoniismos  numismacaex  ferrcis  conflarebaculis  ,  aceco  mergere  candentia  ,  ne  fragilia 
inalios  depromcrentur  ufus.  Plniitrchus  m  LycMrgo.  Wcckcrus  vcro  aceti  loco  atramen- 
to  futorio  utendum  ait ;  Cardanus  autem  corcice  mali  punici.  Omnium  tamen  certius 
Magifteriumeft,  ferrum  Ixpiuscandefactum,  li  trigidx  immergatur,  hrmariin  chalybcm.  Si 
tamen  chalybs  fxpe  candefcat,  6c  citra  novam  temperacionem irigelcat,remollefcit.  Pari- 
ter  lixivio  e cincreroboris  &  calce  viva  horis  dunbus  codus  mollefcit, 

Quxres  fccundo.  Utium  ferrura  ceicis  mineralibus  aquis  immerfum  in  xs  convert.i- 
tury  Relp.  paccic  hoc  expericnciaexiis,quxadduximusdcmineralibusaquis,  quamviscen- 
fc3m,non  elfepropriamconverfionem<5c  fubftancialem  transmutationem,  nam  corpuicula 
area  permineialesaquasadvectalaminxfi^rriduntaxatfe  afiigunt,  fuoque  aftndlu  ienfiin  fi- 
ne  fenfiieamexcenuant,  atqueitainxs  commutant. 

Quxres  tcrtio,  llndc  terrum  rubiginjincontrahat?  Refp.  Oririhancexhalituperpo- 
ros  erumpcnce ,  qui  ab  humidaferrifuperticie  fiflicur,  d:  inferruginem  concrefcit,  Arcent 
vero  hancmcdullaccrvina  &olcum,  eoquod  obftruantfuapinguedinelerriporos,  neprx- 
diclus  halicus  evaporec,  Ad  abftcrgendam  vcro  rubiginem  adhibecur  ceruifa,  dScGyplum, 
omniumtamenoptimum  eftoleum  tartari.  DefcnuginenotantulccriusAuthorGS^eamef. 
fe  naturx adftringcntis.  Hinc fiftic  ( uc tcftatur P.  Honoratus Fabri  tract.  8- Phyfi  1. 2,)  Fcmi- 
narum  protluviaobvenuIarumal)ftrudioncminductam,  immoimpcdicli  bibatur,  ne  par- 
tum  concipiant.  Obeandcmracionem<Sciprumferruminepcumreddic,  ut.imagnetcatcra- 
hacur.  Oolervacur  eciam>  tcnaciftimamrubiginem  abhumanoprxfertim  fanguinefcrrum 
contrahere,  cujus  racioeft,  quia  fanguis  diuciusadhxrensprofundioresradiccs  agit,*Scglu- 
tinoibiijohumore  lerrumtcnaciliime  ftringit. 

Quxres  quarto.  Qu^x  glcba  mineralis  ferri  fit  optima^  Refp.  Si  fit  ponderofa,  bcne 
compacta,  a  tcrrx,  laxi,cacerorumquemctallicorumcorporum  locictate  fcjuncta,  coloris 
pruni ,  pcrf ecta  cenfi^tur.  Cxterum  mccuUorum  omnium  vcna terri  lari^illimaeft.  Cantabrix 

raari- 


296  Meteorologia 

muritittia  parte,  quamOceanus  alIuit)nions  prxrupte  altus  (incredibile  di£l:u)  totus  exea 
iT)ateriaeft$airipadtus*ut  teflaturP/*Ww/.^f.f»«4.  Rarum  in India.  Hinc  feni  quatuor- 
dccimlibrasclucentis  quinquagintaauri,  juxtaJnftiIamZ-«^«»-,  permutatas  fuifTe,  fcribitPeg-- 
gavetta.  Puriflimum  fertur  Damafcenicum  efle,  quod  plenum  eft  venulis,  quae  tamen  u- 
fu  atteruntur,,ifed  citiij  fucco,  &:'aqua  calchanti  ferro  fupertula  renovantur.  Damalceni 
venas  vulgare  ferrum  cemulabitur,  li  polito  calce  linece  inducantur ,  &  igne  deinde vel  (ble  ex- 
ficcatum  aqua  calchanti  diluatur  ;ca!xenim  fua  acrimonia  maculas  inuret,  &  inuftis  cal- 
chantum  colorem  addet.  InSiciiia  &  Lufatia  efTofTum  nova  incrementaaccipic  ,  ut  narrac 
Agric,  in  obfervat.  Metall.  &  tera,arborumque  trunci  in  incremento  f  erri  acquiruntmateriam; 
Liquori  denfo  primo,  illafimilis,magis  magisqueindurelcitpoftea.  Injavamo^orfherhatn 
dare,  Ccnhit HimhcimdeTjpho  Gen,  httm.  c.  \o.  cujus  medulla  fit  ferrea  ab  imo  usquead  fummum; 
firuftum  quoque  gignere  ferro  impenetrabilem.  Marcus  PaulusVenetHs  Uh.i.itiner.  fm  c.  4-7* 
tradic ,  in  Provincia  Chinchin  (quod  eftTartariaeRegnum)montemefle,inquoinveniun- 
tur  mineriE  chalybis  ,  ex  qua  pannus  conficicur  igne  inconfumptibilis.  Producit  enim  mi- 
nera  illatilalanjehaud  dillimilia,  hxcadfolem  exficcatainmortario  «neo conteruntur ,  de- 
indelavantur,  &:aterraEfaecibuspurgantur.  Sic  purgataatcenuanturucalialana,  nencur,5c 
in  pannumconcexuncur.  Quodfihuncdealbarcquis  vu!c,inignemprojicic,  &;pofthoram 
nive  candi diorcm  inde recipit.  Et  haec  de  f oflilibus  &;  metallis  dicla  fufHciant. 

CONCLUSIO  POLITICA. 

Pacis  tempore  cogitanda ,  quse  belli  (iint. 


83. 


2T-S3. 


D 


Emilitice  Romanse  tyronibus  author  eftVegetius :  'Bqni Ugnei  Isyeme  fifhteSio ,  nfldtefont' 

1'Mturincampo.  Superhts  juniores  primo  inermes  ,  dum  con/uetttdiMe  preficerent  •,  demum  nrmA' 
ti  fo^ebatjtttr  afctt^dere.     Hseenim  aJpdiiA  meditatitne  faeielpHnt  ffeilifn ,  ut  in  tum»lti\)tH  proel^ 

Cmt 


Philofophico-Politica  297 

fmt  mtr*  afctnderent-,  qni  Um  fludioji  cxaxebjntHr  in  face,       Inter  confufe  multitudinis  omnia 
mircciicis  lUepitum  nonpoted  dextre  perfici»  quod  non  provideinterpacis  otia  confilio  «Sc 
exercitationcfuitprxconccptum.     Arma  difponere  ,  confilia  agit.irc  ,  annonam  congere- 
re,  quandojamclatIicumronat,none(lbellioeconoiT}ia.     Neq;  enimdMartislchola  prodiic 
adagium  vetus :  /» .«>-f;/.» confiUum.     In  campo ,  qui  victor audirc  dcliderat,  domi  arma  traftet» 
viftoriae (agum  in  toga  prarparct.     Diiicedine  pacis  fic capi ,  ut  ne quidquam  de  bello  cogite- 
tur;graviorum,  quam  ip(ijmbcllumparcurit,ca!amitatumcftc;uila.     Qu^i  enim  belli  onera 
experitur  ,  hunc  necellitas  cxxitat.      f^ipacismalaciu  ob(biel(:ic,(ecurit3tc  hcignavus,  uc 
pugnare  nonpo(Iit,  quandocdpugnandum,     Non  vult  pax  cfic  inermis,  cnlem  gerit  olea 
involutumjiftadepoliraftatjamluccinclaadpugnam.  C.ijusMariusbellooptimusaudiit,pa- 
ce  peflimus :  quiacum  efTet  in  prcclio  vigil,  ita  in  pace  obdormivit,quafi  nunqunm  clllc  ad  bel- 
laevigilandum.  PrimusAnconiusnonIpernendusI3ellona:Alumnus,viill;oriisclarilTtmus:ac 
ita  cx  pacisquieteignavus,  ut(uturorum  immemor  bcllorum  armacrattareoblitus  lucrir,  quia 
intemporenonparavit.  Ancearmamentarij  (bres  paxpervigilftaruatur,qux'quumarmanon 
capiat, ftattamenadbellaparataiftacordineomnisbclliapparacus;  cnlcsiScmucrones^loricx 
&caflides ,  tormenta & belli m'iz\\\x\'x.tT.x^e'clant clAJjka M^rtii . Efto,  lit bcllum matrix omnium 
calamitatum, malorum  Ilias,  crucr.cum Trojani equi  puerperium,urbium  &; provinciarum  in- 
ccndiaria,  publiccc quiecis  (uncftillima  nox ,  communis  (i^licitatis  nauiragium.   Sit  pax  melio- 
risDe2elbboIes,orbis(ijfpirium,totius(ecuritatis  alylum,  urbium  6l  agrorum  Ixcitia  :  utnon 
mocCo  ij ,  (jHibfts  naturA  (enfitm  dedit ,  jcd  etiam  tecla  atj^  agrilstarividc.  tiittir  •.utcr  A  iajorcs  noftriy  crfortif- 
(imus  cjuisjj  vir  r»aximoslahoresfufcip'iendosfutet-,utalic<Hando  inotio  cjjc  pof/it;  Itatamen  pacis  ftudia 
runtcoIenda,utinotio  nonotiolevivatur,  inpace  bella  cogitcntur,  unde  eadcm  ,  quccMi- 
nerv3cft,fimul  Bcllonamagit,  (icinquietefecura,  utlecuram  (c  nunquamcredat;  ficlemper 
armata,quafifcmpertimeret.  Nemo ctlerins opprinn':ur ^cfuam  cjui-.^ihiltimet,     AntiochiusEpheli 
fecurus  adm.debcl!oRomanoerat,tanquamnontran(icurisin  AfiamR.omanis,(ccuricateab 
amicisiScaircncatoribus  (ai3:a,didicit,quam  fitperniciolijm  inpaceotiari,finearmis  domivi- 
vere.  Sitimuilfet,  nontimuilfet.  Noneftartiuminfima,  fcireociari.  TotaLycurgilcgumdc- 
fcriptioadunammilitandiartemrelisrebatur.    Et  falviquidem  erant  bellumgerentes:  interi- 
bant  autcm  otium  adepti , quia otiari &  quie(cere ne(ciebant,  (ic  (ccuri , quali amplius  non  pu- 
gnaturi.  Pax  ipla contra fearmanda el1:,(ine armis  (e ipfam expu!',n3t, quia vicinuni  in  fc armat : 
nemoenim  libenciusbellagericquamcontraincrmem,     Opoicctquidcm  magis  agitare  pa- 
cem3tq;otiaripo(fe:  fedoportec,&bella  gerere  polfe^atq;  incer  ocia  nucrire  negotia  ;  nun- 
quam  elfe linc  lcrro ,  fi  non  extrado, at  laltem  in  vagina.  PrxdicacurTrajani  modei  acio,  quod 
ihucritus  bellicis  tumultibus,paci?  amabat;  fic  milcens  otio  bellum,ut  nunquam  mi  nus  o  ciollis, 
quam  cum  ocio(i.ts,quia  femper  ncgotiofus.  Cum  enim  turpe  lit,n6  poflearmis  uci;  cum  multo 
turpius  eft,otiola  vita  non  pofle  uci.  Non  autem  ufus  eft  otio,  qui  u  fu  brachiorum  carct,  fed  qui 
perotiumarmaparat,  uteamoveat,quandoeftulusnece(farius  CumAlexandroficquieteu- 
tendum  eft,  ut globus  femper vola  geftetur :  excitat  hoftilc  tympanCi  \  fta  femper  ad  arma para- 
tUS.  JVuncju.tm Imperator honus  itapacicredit,ut  nonfc praparctbello',  cjuod  etiamfi non gcritur -,  indiUum 
tfl.  Heniicum  IV.  Gallorum  Regem,  pacecum  Hifpanis  ada,  velutinbclloarmatumperftitif- 
fe,  Scriptores  memorant.  Qui  enim  amicus cft  (adus,  fieri poteft  inimicus,  cum  jam  (iicrit  ta- 
lis.  Amicifrimusquieft,fimularefepoteft:  quifccuriflimum  cumtevidet,  aggrcdirur,  quia 
iWCVmcrcuBiasCricorumfapienti/fimttsajebat.,  hominesin  ufuamicitis.  itaverfiri debcre.,Ht  mcminijfent 
eamadgravifiimas inimicitiaspojfe converti.    Laudabilis eftdiHidentia (Lilpicionibus  fcmperagitata) 
qupe  vicinum  polle  fieri  averlum ,  fulbiciatur.  Efl autemfrecjuentifiimum exitinmcalamitatis futun., 
/<rf«/  />.w.  Tutum  le  (bre  crcdiditCon^tantinusM.  quia  pace  toto  Imperio  conftituta,miIite  prte- 
(idiario  urbibus  dimilfo ;  neq;  armis  neq;  annona  provilx  urbes  mox  in  mileram  rvanfiere  fervi- 
tucem.  Qu.amdiu  invidix,odiiq;  (copus  (i.mt  regna  &c  fceptra(funt  autem  (emper)  (Lio  funt  prx- 
(idiomunienda;quia(acileinvidiiEflamaexardclcit,quaetantumfubcineredelicuit,nunquam 
plene  extinfta.  Si  priora (iccula rcpetas ,  invcnies  Agrippam ,  in  (iimma pace cum  ageret, mu- 
ros civitatis antea dirutos inftaura(fe.  Rccentiora  tempora li  revol vas,  vidcbis Sercni(f  Alber- 
tum  Brabantia-  Ducem,  qui paclis cum  hofte induciis, urbes hoftili  agro adjaccntes, quam mu- 
niti iTimo  firmavit  prccfidio.  Auftria  Ottomannx  Lunx  contermina,  &: ob  Impcrialem  pileum 
alicnce  invidice  meta,  nunqu3mftat,inpace  fccura.  Illud  Maximiliani  I.Aullriaci  Romano- 
rum  Imper.atoris  lamiliare  habeat :  Sempercum  cautione.  Niinc^uam  enimfatiscaveris^  dicebat  Co- 
micus  contra  inimica  infidiatorum, ac  (xdilragorum tela, hocfcutofemaximetutum rcddit  Princeps; 
niiiil  credendo  -,  omnia  cavendo.    Pacis  tempore  arma  gerat,  (utura  provideat,  militem 
(uftineatAuftria:  tum  equidcm  ADSIT,  qui  impugnet,  Auftria 

Adhuc  Stat, 


Pp 


INDEX 


Index  Mcteorologiae 

D 


.;2^icS¥c 


INDEX 


6. 

7. 

.10. 


Meteorologise  Pliilofophico  -  Politicae. 

DISSERTATIO  I. 

DeCorporeMeteohco  generatim, 

I  U./ESTIO  I.    QMid  Jit  Meteorum  t  &  cjtidt  ejas  Mdteria. 

Conclufio  Polltica.      Telitkits  jckntia,  &  virttite  praftef. 

Quxd.U,     QMaJitcauJaefficieyis Meteori.4.     ConcIu(!Polit.  ADBOomma. 

(pvx^/A^  ...  Qua:ft.  III.     De  locis,  inqHibus  Adeteorologic«,impreJJiones  contingmt. 

f^Xs^rif-^  Concluf.  Polit.     Voliticusperaradusajcendat. 

Quxfl;.  IV.     Aietiar/tcorporami.xtamateri.^tmfroximamfrdbeantMeteoris.u.    Concluf.  Polit.  F<i. 

ma  facinorum  Jilia.  /^. 

Quseft.  V.       An  omnia  Aieteora  caufas  haheant  naturales.,  &  an  ex  illis  qu&dam  tr&ominari  tojfint., 

quam^jCaufamfinakmfortiantur.ts.      Concluf. Polit.  PrdftTiitproJit Politicus,  i6. 

DISSERTATIO  II, 

De  Meteorico   Corpore    ignito. 

De  Mcteoris  igaeis  in  commHni.Fol.i?.     ConcluC  Polit.    JSFonte  .,  (ed  tnorum  qu£rt 

uiil/tatem,  is. 

Deflamma , caprafaltante,lancea,il^neperpsndici{lart.)J}ipulaardente-) &aliis,  20.  Con- 

clut.PoIit.     Fortitudo  vir:im  facit.  21. 

De Caftore T Polluce .,& Helena.  Jtcm deftelladi/currente tVolante .,  & cadenle. zj,  Con- 

cluCPolit.    AmoreJim:tl&  timore  pritft.  24-. 

De  igne  lamhe»te.2S.     CoriClul!  Polit.  Adttlatoribus  non  ftdendum,  26. 

DeDraconevolaiate.27.      ConcIuCPoIit.   Calumniis  ne  vincaris.  2g. 

De  igne  fatuo.29.     Concluli  Polit.   Fr^nandus ^ori&  appetitus^  y. 


QuEEft.    I. 

Quccft.  II. 

Qusft.  III. 

Quccft.  IV. 
Quxft.  V. 
Qua;ft.VI. 

Quxft.  I. 
Quarft.  II. 
Qusft.  III. 

Qusft.  IV. 

Quxfi.  V. 

Quarft.  VI. 

Quceft.  VII. 


Quccft.  I. 
Qoxft.  II» 
Qusft.  III. 
Quxft.  IV. 


-DISSERTATIO  lil.       . 

De  tonitru  corufcatione  ,  <Sc  fulmine. 

De^fonitrii.Fol.Sz.      Concluf.!  Polit.    Conflia  non  fmt  manca.  3S, 

De fulgurejeu corufiatione.36.  Conclul. Polit.  Armanonapprehendat., nificOAUus.sS. 
Quid.,&  qt{otuplexft  fftlmen.ps.      ConcluC Pollt.   Sapeunius  malitiaReipnbl.  cxcidi- 

um  cft.,fc:it  tinius  prohitas  falus.  41. 

Andetur.,  &  cjuidft  lapis  fulminetis.^2.        ConcluC  Polit.     Caftis  fape  gloriin  incre 

mcntmn  eft.  44, 

QtiAnamft  caufafulminis ,  impetus  & motus  obliqui, 4s.       Concluf.  Polic.    Sine  reft>e- 

£iu  agcndum.  47. 

Qualesnam  fmt  efe&us  fulminum.  4S.    Co  ncl  U  f^  Polit.   Utiferro ,  ita  &  deHciis  ftbjt. 

ci  turpe  eH.  Si, 

Quie  res  ,  vel  a  fulmine  immunes.,  vel  magis  ohnoxis.  fnt ,  &  de  noKnullis  aliis  fulminis 

adjunfiis,S2.     ConcIufPoIit.  Quanto  altius  flas.,tanto  ptrictdcfus.  //. 

DISSERTATIO  IV. 
De  Cometis. 

DeCometis  ingenere.,  eorum  divifoMe.,aclocoge»erationis.S7.     ConclufPolit.  Mint' 

tur ,  priuscjuam  puniat.  ^i. 

De  caiija  matetiaU'.,  formali.,  &  ejftciente  cometarum.ss.      Concluf  Polit,    Firtus  op- 

preffa  refarget,  6i^ 

De  fgura  feu  prima  proprietate  cometarum.  62.     Concluf^  Polit.  Incentores  malorum 

ne  tolerentttr,  6S, 

De  magnifiidine ,  colore ,  motu ,  dirratione,  &  reliquisproprietatih»s  cometaritm.  66.  Ccn« 

cluf,Polit.  Ntlviolentnm  dintHrnum,  6t, 

Qua;ft.V. 


Philofophico-Politicac. 

Quacft.  V.  De  pro^noflico  feujigfifflcjtioue  &efeilih>tscometarum7o.      ConduC  Polit.  Laberi. 

busne  plus  s^nogr^^et.  ,^ 

DISSERTATIO  V. 

De  Meteoris  apparentibus  in  fublimi. 

Quxll.  I.  Vecirculo,  feMvialaSIea.^e.     Concluf.  Polit.     Per  vePigia  majorum  afcenditnr  ad 

gloriam.  t^ 

Quccft.II.  Decoloribus  i»aereapparentibus,79.    Conclur.PoIit.  Coloratisprstextihusattende.  So. 

Qu,X'ft.  III,        Deroragine-,Hiatu.,&H.iloneautarea,fcuCorona,S2.     Conciul!  Polic,  Turc&m. 

ratus  hoilis  m.t»eat  Politicus.  g^ 

Quxft.  IV.        Dcllrgis^Parelio  &Parafelene,SS.     Concluf.  Polit.    Heroicis  paternAvirttitis  exem. 

plis  infijlendum.  gg 

Quxft,  V,  QftidJitIris,cjujeejuscolores,&horumcauf'efficiens.S9.     ConcIuliPolit.  Fcederacum 

externis  pacem  conjervant.  ^,^ 

Quxft.  VI.        DefiguraIridis.,&earumnumero.92,     ConcluH  Polit.  Sanguinis  claritas  fa^is  pro. 

banda,  g^^ 

Quxft.  Vn.      De  reliijuis  proprietatibus,  effeBu&J^niJicaeione  Iridis.96.     Conckif.PoIit.  Politicus 

Jtt  pacisjiudiofus.  gj^ 

Quxft,  VIII.    Deinfolith.,acmiris  in  aerefimtdacris  quandtque  confpicHis,ss,     ConcluCPolit.   7<t- 

Cf*Uncferiant,pritvide.  iq^ 

DISSERTATIO  VI. 

De  Meceoris  aereis  iive  venris 

Quxft.I.  De  materia& natura  ventorum,  loj.     Conclul!  Polit.  Honorum  ambitus  eH  vent*. 

r:im  captatio.  lof, 

Qu^.tft.  II.  Dee.iufiformali&ejficienteve»torum,io6.     Concluf.  Polit.    Afalo  praveniatfnejer- 

pat.  109. 

Qu^xft.  III.        Denumero&varietateventorum.iii.      ConcluCPoIit    Politicusadverjis  folidatur.u-i, 
QH^xIt  IV.        De  ejfeclibus  & proprietatibus  eorum  ingenere.  ii+.      Concluli  Polit.     Fortuns,  incon- 

ftantia  arrogantiam  arceat.  ,ij, 

Quxft.V.        De  efinibus  & proprietatibus ventorum  in  Jpecie,  117.     ConcIuC  Polit.    Connubia  feli- 

citatem  promcvent,  120, 

Quxft. VI.       Dejlgnisprognojlicisventorum eorumcjuenaturaadrcrumclccliones.  121.   ConcIuC Polit, 

Sufurroncs  non  facile  fujcipiendi.  12^^ 

Quxft.VII.      Objervationes  nonnulU  circa  ventos  vehementiores  f  corunf^ue  mirabiles  ejfe^us,        ttg, 

ConcluCPolit.  Concordidfludiojus Jit  Politicus.  124. 

Nota,arniceLed;or,  quxftionem  hanc  VII.  efle  pofitam  loctj  appendicis,  c]ux  fub  ifto 
numeroquxftionisVII.  iniprimidebuiiret,  invenics  vcro  eam  poll  cjuxllionem  V, 

DISSERTATIO  VII. 

DeMeteoris  aqueis,  quasfiuntin  aere. 

Quxft. I  DeNubibus.F0l.t26.     ConcluCPolit.  AialeficfoiibfK  bencfaciendum,  ug, 

Quxft.  II.  DeNebulis,t29.      ConcIuCPoIit.  Ingratitudo  vuium  comntmte,  ij2, 

QLrxft.  Ilf.  DePluvia.iii,     ConclufiPolic.  LiberalitasPolitico  propria.  jj6, 

Qirxft.  IV.  DeNuhifragio.tp.      ConcIuC  Polit,   Abundantia  Jspe  nocet.  14./, 

Qu^^rft.  V.  DeNive.14-2,      ConcluC  Polit.     Morum  fenecltts  Politieiornamentum.  14.4, 

Qi^xft.  VI.  De  variis  Cjuajitis  de  nive.  I4S, 

Qu^xft.VII.  DeGr.indine.i47,     ConcluC  Polit.    Inconcujfumejfe  decctadgrandinemmalorum.i+ff, 

(^xll.VUl.  Derore,  & pruina.ifi.     ConcluCPoIit.     Digniores promoveantur.  ijs, 

Quxft.  IX.  DeAfelle.if4      ConcIuCPolit.  Per  adverfavenitttradjecunda,  ijS, 

Quxft.X.  DeManiia&  Saccharo.iss.      (Zonc\\i^.V oWt.  Demanccoiijiliunf,  jjsf, 

DISSERTATIO  VIII. 

DeMeteorisAqueisin  terra,  (Scprimo  infpeciedeMari. 

Quxft.I.  De  quidditatemaris  ejusquedivijione&nominibus.t6t.      ConcIufiPoIit,  Affe^usmo. 

dcrandi.  162, 

Quxft.II.       DeProprictatibusMaris&primodeJa!Jedine.i64.       ConcIuCPolit.  Prudentia  fal  a. 

dionum  eji  condimentum.  166. 

Quxft.  III.      Dedenfitate  ,  gravitate  &  colore  maris.  167.     ConcluC  Polit.    Gaudet  or.eribusPolitt. 

cus.  I6g. 

Quxft,  IV.     De(itu.,profunditate.,ampl!tudine  & communicatione  marium.,  ac nonnMllis aliis quitjitis.  170, 

Conclu  f !  Polit.  Correjpondentia  &  commitnicatio  Rcipubl.  utilis.  172. 

Pp  a  Quxft.V. 


Index  Mctcorologise  Philofophico-  Politlcac. 

QuCEfi:.  V.  VevariisM^ris  motibtts.iys,  Conc.Polit.  Ahdicmdafunt  bonatqHaammum  perdunt.tyf. 
Quceft.VI.        Decauja  reciprocitiflusmaris.tys.     Concluf.  Polit.  Politicus  quitkfuhditis  haurittin 

earumhonum  convertat.  179, 

Qiia-fl:.  VII.  De  ykriisqKtcJitiscircadHummaris.  iso.  Conc.  Pol.  Chimdra  ejipoliticus  voluptuofus,  iSt, 
QuEeft.VIII.    De ejfeElihus maris t  & caufafinaUmotus ejus .,  aic dediltiviis& exundationibustss,     Con- 

cluCPolit,    Juslo  bdloanimusnon  dcjiciendus.  ISS 

DISSERTATIO  IX. 

DeFontibus  &Fluminibus,  ac  reliquisAqueisMeteoris. 

QuKft.  I  Dc quidditMefoatium &Jluminum ,  eorumque  dijferetjtiis  & origine.  Fol.  tS6,        ConcIuC 

Polit.  Objcuri natalesfaUis  illttjlrandi,  tSs. 

QlJKft  II.        Ve  OhJervatiuKihus  hydrngnomicis  fontimm  ,  eorttmque  venis  &  fcaturigine,  i}0.        Con- 

cluCPolit.  Munerihushojlisconfiliaexpijcanda.  igi. 

Quxft.  III.     De aliis  variis cjuajitis Funtium  & Fluminum  ajfeilienibus,  W2.     Concluf.  Polit.    Amicos 

&  Clientes  conjerva,  194, 

Quxft.  IV,     De  magtspeculiaribus  Fltminnm  aJfeBionihus,  is>s.     Conclu  C  Polit.  Eadem  qua  afcendii 

viaarrogans,  recidit,  .  i^S, 

Quaeft.V.       OuAnamacju^filuhriores&prgJiantioresJjnt.w,     ConclunPolit.  Veritas ex fantt inon 

a  hlateronibus  haurienda.  zol, 

Quceft.VI.     DeGlacie.202.     ConduCVoVlt.  Fiolatafiederisfdesruptura  ejibonipfiblici.  zos. 

Qua;ft.  VII.   D*  acjuis calidis &Thermis.2o6.  ConduC.PoVit./irariumdivitfimtevamenfitpauperu  209 

Qiyxii,YUl.  De  aliis  acjuismedicatts.^  mineralihus.,  lapidejcentihus  .)&  aliis  nomiullis,  211.     Conclul.Po- 

lit.  ExterrarumRegionum  luFtratorfitPoHttcHs.         ,  21^. 

DISSERTATIO  X. 

DeTerrcB  motu. 

QuJEft.I.  Quidft  terr£motus,&quaeJuscatfJdi,2\6.     ConclunPolit.    Nimiumjiringcndedijfol. 

vuHtur  legcj,  21S. 

Quceft.II.       Qudtjint  terrAmotus  Jpecies,ejt-iscjueprapigia,22o,      ConcluC  Polit.    SepulchraUs  terrd 

metus  fuUiiisndusomfjibiis,  221, 

Qupi(i.ll\,  DeeffeBibusterritr/}9tuum.22j.  ConclunPolit.  Siae Deo homintfm vires nul/itjunt.  22S. 
Quceft. IV.  Defono,loco,temporeimagnitudine&dtirationjterr£motus,226.     Concluf.Polit.  Pietas 

regKorum  fulcrum.  229, 

DISSERTATIO  XI. 

DeMontibuSjCavernis,  aclgnibus  fubterraneis. 

QuEeft.  I.  DeMontibus.Fol  2S\,     Conc\uV.V  o\\t.  Magnates  nonfttnt  irritandi.  234-. 

Quaeft.  II.  De  (peluncis&Jubterraneismeatibfis.iss,  Concluf.Polit,  //irtrts latere nefcit,  237. 
Quseft.  III.      Deignibusjiibtcrrancis.zss).  Conc.Vo\.lmmodcri;tusanimifervoradtfjtracoercendus.24S. 

DISSERTATIO  Xll 
De  FofTilibus  &  Metallis. 

Quaeft.I,  DeFoJftlihus.,eorumcjuegentratione  incommKHi.Z4-s,     ConcluC Polit.  Conjiliaferven. 

tur  in  abfioudito,  247» 

Quxft.  II.  Defuccis  terra&injpecie defale 24P.  Conc.  Pol.  Maximum Reipuhl.  bonum  a  litteris.2S\. 
QuCEft.  III.     Derelieji*isft'.ccis&terrispretiofi3.2SZ.     Conc\uV.VoY\t.  Cognofit  te ipfum,  xss. 

Qusft.  IV.  Defuccino&virtuleEleUrica,  ConciuCPolit.  Morumcomitasneminemdcfpic!t,2s%. 
Quceft.V.     Deuatura&proprietatibus  !itpidumgeneratim.26o,     ConcIuC  Polit.    Leges  utforeant^ 

continuo  reflaurentur,  262, 

Quseft.VI.    De  natura&proprietatelapidtm  in  lpecie,2f%     ConcluCPolit.  Qmnto  deprcffor  .,tat>. 

t»  ftiblimior  virtus  ajfurgit.  '  z66, 

Qusft.VII.  De  Cryjiallo^gemmisy  &lap!llis  pretiofis.2-6g,     ConcIuCPolit.    Amicorum  &  Confilia. 

riorum  ufius  ir.  pretio  fi.t  Politico,  27 1 

Qu«ft.VIII.  DeMagnete.  27S.      ConciuC  Polit.  Concerdit  fittmmopere Jludendum  Politicc.  27U 

Qua-ft.  IX.    De  mod»  invciiicndiMineras ,  &  de Magijlerie  traitfimfttandi  metalla 277.     Concl u C  Po- 

lit.    Juventutis  infiitutio  Reipublictt  perutilis.  2SU 

Quteft.X.     Deauro.zS2.     ConcluCPolit.  Sine lahore  nihil  2SS. 

Quxft.  XI,  'DeArgento&'Mercuriofiveargcntovivo,2S7'  Concl.  Pol.  /Erarium nonpattaturvacMfi.2S9 
Qusft.  XII.  DeStanfto^Plumbo.,  &Orichiilco.2Si,     ConcluC  Polit.  Ad /E^fuitatis  trminam  cxpen. 

denda  Jiint  fimgula.  292. 

Qujeft.Lllt.   X^e.^^re&Ferr^.x^.   ConchxCVolk.  Pacistempm eogitandaqudltellijunlt        a^rf» 


i;j7.  * 


■j\